Book Title: Dashvaikalik Sutra
Author(s): Somchandrasuri
Publisher: Rander Road Jain Sangh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004254/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtrama zrItilakAcAryavRttisahitam dasa ThepAliya -: prakAzaka : zrI rAMderaroDa jaina saMgha-surata 0800 mI : AzIrvAda dAtA :pa.pU.A. zrI vijaya caMdrodayasUrIzvarajI ma.sA. pa.pU.A. zrI vijaya azokacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. tena saMzodhaka : pa.pU.A. zrI vijaya somacaMdrasUrijI ma.sA. sahasaMzodhaka : pU. gaNi zrI nirmalacaMdra vi. ziSya pU. muni zrI jinezacaMdravijaya ma.sA. -: mukhya sahayoga : zeTha DosAbhAI abhecaMda peDhI bhAvanagara For Personal & Private Use Only jatipaTa ROTONIC Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInemi-vijJAna-kastUrasUrigranthazreNI-13 / / namaH sarvajJAya / / / / namaH zrIpaJcaparameSThibhyaH / / // anantalabdhinidhAnazrIgautamasvAmine namaH / / / / zAsanasamrATzrInemi-vijJAna-kastUrasUrIzvarebhyo namaH / / tilakAcAryaviracitaTIkAyutam / zrIdazavaikAlikasUtram // -: AzIrvAdadAtA :pa. pU. AcArya zrI vijaya caMdrodayasUrIzvarajI mahArAja, pa. pU. AcArya zrI vijaya azokacaMdrasUrIzvarajI mahArAja - -: saMzodhaka :pU. AcArya zrI vijaya somacaMdrasUrijI ma. -: saha saMzodhaka :pU. gaNi zrI nirmalacaMdra vi. ziSya muni zrI jinezacaMdravijaya ma. -: prakAzaka :zrI rAMdera roDa jaina saMgha, surata. -: mukhya sahayoga : zeTha DosAbhAI abhecaMda peDhI. zrI bhAvanagara jaina. zve. mU. pU. saMgha, bhAvanagara. For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vimocana :vi.saM. 2058, mahA suda-6. (pa.pU.A. zrI vijaya caMdrodayasUri ma. janmadina) sAcAdeva zrI sumatinAtha vijJAna-kastura jinAlaya, makanajI pArka, aDAjaNa roDa, surata. naTa-2000 mUlya :-150 - prAptisthAna :(1) zrI nemi-vijJAna-kasUrasUrIzvarajI jaina jJAnamaMdira. meIna roDa, gopIpurA, surata-395001. C/o.nikezabhAI saMghavI. phonaH 7422711. azvinabhAI saMghavI. phonaH 7412833. (2) zrI zaMdera roDa jaina saMgha. zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jaina derAsara peDhI. aDAjaNa pATIyA, rAMdera roDa. surata-395009. phonaH 2787488. (3) harSadabhAI yunIlAla zAha. bhArata TreDIMga kuM. 111, TanaTanapurA sTrITa, khojA galI. muMbaI-400 009. phonaH 5002175. " (4) zrI anilabhAI zAMtilAla gAMdhI. 111, mahAkAnta bilDIMga Azrama roDa. vI. esa. hospiTala sAme. amadAvAda-380006. phona.7584807 (5) zrI 108 jaina tIrthadarzana bhavana TrasTa. zrIsamavasaraNa mahAmaMdira. taLeTI roDa, pAlItANA-364270, pho. naM. para492, TAIpa seTiMgaH - mudrakajaina jagadIzakumAra bI. nehaja enTaraprAIjha mu. po. DumA, tA. jAMbughoDA. 176/ra, javAharanagara roDa naM. 2, ji. paMcamahAla, (gujarAta). goregAMva (vesTa), muMbaI-400012. phona. 87367458736pa3pa For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divya AzIrvAda dAtA pU. gurudevo zAsanasaNA ThpU zImarU vitha nemisUrIzvarajI ghaDasA mtsalyavAridhi, samayA pa.pU. zrImad vijaya vijJAnasUrIzvarajI pasAra prAkRtavizAra, dharmarAjIpaDapU. zrI vijaya karatUrasUrIzvarajI sATha | | | | | Ed yang letary Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Auo 1G422-21 2017MPUNE55 1161 n2-inea 155.4172141. 1361412165011 Ayunnicati611 Statunnertain F1200mA-L21 - ansalive10.arat24129) GanarthGen>us...MAA 5 min 12. Aafhast Riny.18 ) 5 / 5555 xnnydesk1144185586 Rica Rauthr 4&srner nancAILAn48.-74 2070 nanAGALMbhiCnj 21122 RAM R Egnag ratinym ( Guna20 21340) Arzzineerint rana 2014 27 m ins 38001025 443 MAA freviy( 4jan5net Graturtne 41341 33723 soamar me nasamun re. (4356 Cameratun arti onie , drintencia-. FJ2242114.m..27 RAJAS Jale Education STRa jivate use only www.jainelibrarwadi Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnI hAza samAza hai yAnI hoza rahatI saMyamaghara saMyama sAdhanAMnI sAtha sAtha svAdhyAya saMzodhana jJAna dhyAnamAM AgaLa vadhe sAtha sAtha paramAtmanI pANI ne yAtma sAta huI ta bhAre saraNa yana sodAra sUtra mAsa to te zrAdRzapekAsirpha sUtra bhane tanA upara sthAyasa zrItisakA zArthanA vRtti tanu saMpAhana saMzodhana kzata vi-sAmasaMha sUri muni kinezacaMdra viSaye arthatazata tayo bhane nizrA parti baghA sAdhuyo pramAda choDa bhASA artha mAM pravRta bane taka yalisAkSara siMnyAzAMidi For Personal & Private Use Only - Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAparnu Apane pUjayaguru deva AcAryazrI vijayacaMdradaya rasUrIzvaraja masAja sAheba pUjya gurudeva AcAryazrI vijaya azokacaMdrasUrIzvara~mahArAja sAheba je kaMI+ meLavyuM te badhuM ApanI saMprAkamAthI je kaMIka kayuM ne badhuM ApanI sevanAthI... je kaMIka rasadhAyuM te badhuM AmanI sAdhanAthI.. . je kaMIka ApavuM te badhuM ApanI saM yamitAthI . je kaMIka mamAyuM te badhuM jhAmanI sahaja+gupI - je kaMIka zIkhAyuM, te badhuM ApanA sAnnidhyathI... je kaMIka ka2AyuM ne badhuM ApanA zubhAziSathI ... AkhanI aMtaranI mahecchA hatI, prAcIna graMthonuM saMzodhana karI pramazana, jethI ane svAdhyAya sahadayane mArabha sajajanane ta6jJAna prApta thAya ApanI IcchAnusAra saMyamasAdhanAnA sonAnasamA zrIdave+AlikasUtranI zrInila kIcArya viracitavRttinuM saMzodhana-prakAzana je kaMI thayuM te badhuM ApanA karakamaLamAM somacaMdra vi. muni jinezacaMdra bise 2050 boSa va6-ravi makanapArka surata karavAnI. ainsi rettenal For Personal & Private Us W aselinary.org Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghanya ghaDI pAMcamA ArAnA cheDA sudhI rahenAra zrIzathaMbhavasUri ma. uddhata zrI dazavaikAlika sUtra zrI tilakAcArya bhagavaMte 13mAM saikAnA pUrvAddhamAM lakhelI evI aprakAzita vRttine prakAzita karavAnI dhanya ghaDI Aja AvI che. jaina Agama sAhitya tathA kathAsAhityamAM eka navA graMthano umero thAya che. ( pa. pU. zAsana samrATa zrI vijaya nemi-vijJAna-kastUrasUrIzvarajI ma. nA paTTadhara pa. pU. A. zrI vijaya caMdrodayasUrIzvarajI mahArAja tathA pa. pU. A. zrI vijaya azokacaMdrasUrIzvara mahArAjanA ziSya-praziSya pU. A. zrI vijaya somacaMdrasUrijI ma. tathA pU. muni zrI jinezacaMdra vijayajIe rAta-dina joyA vagara A graMthanuM saMpUrNa saMzodhana karyuM che. pU. gaNi zrI zrIcaMdravijayajI ma. Adi sahavartI sAdhuoe sAtha sahakAra Apyo. zeTha zrI DosAbhAI abhecaMda peDhI, zrI bhAvanagara jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapagaccha saMgho mukhya sahayoga Apyo. zrI 108 tIrtha darzana bhavana TrasTa-samavasaraNa mahAmaMdirano sahayoga maLyo. zrI jagadIzabhAI bI. jaina TAIpa seTIMga pUrA khaMtathI karyuM. zrI nehaja enTara prAIjha vALA jayezabhAI Adi bhAIoe pUrI hoMzathI pustaka taiyAra karyuM. surata aDAjaNa roDa makanajI pArka jene zrI saMghe vAtsalyavAridhi pa. pU. AcArya zrI vijaya vijJAnasUrIzvarajI ma. tathA dharmarAjA pa.pU. AcArya zrI vijaya kastUrasUrIzvarajInI ma. nI janmazatAbdInI smRtimAM tathA vi. somacaMdrasUrijI, sA. zrI yazasvinI zrIjInA bA mahArAja sAdhvIjI zrI upazAMtazrIjInI smRtimAM taiyAra thayela sAcAdeva zrI sumatinAtha vijJAna-kasUra jinAlaye muni zrI saMvegacaMdra vi, muni zrI nirvedacaMdra vi. nA upadezathI bA mahArAjanA saMsArika dikarIjamAI zrI vasaMtabhAI vADIlAla mahetA, sau. jayanAbenanA mukhya sahayoga kArita aMjanazalAkA-pratiSThA mahotsavamAM pratiSThAnA divase vi. saM. 2058, mahA suda6. (vi. caMdrodayasUri janma dina, vi. saM. 1984), tA. 18-2-2002nA A graMthanuM vimocana thayuM che. vidvAnuM sujJa puruSo A graMthanuM vAMcana-manana karI saMyamanI sAdhanA dvArA zAzvata sukhanA abhilASI bane eja li. zrI rAMdera roDa jaina saMgha, surata. For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | vi.saM. 2050, zrAvaNa suda-5nI eka yAda uparokata divase amo zrIsaMghanI varSonI vinaMti bAda pa. pU. zAsana samrATa zrI vijaya nemi-vijJAna-kastUrasUrijI ma. nA paTTadharo pa. pU. A. zrI vi. caMdrodayasUri ma. sA. dAda sAheba tathA teozrInA gurubaMdhu pa. pU. A. zrI vi. azokacaMdrasUri ma. sA. kRSNanagara tathA teozrInA ziSya pa. pU. paMnyAsa zrI somacaMdra vijayajI (hAla AcArya)ma. nUtana upAzraye, muni zrI rAjacaMdra vijayajI zAstrInagara birAjamAna hatA. pUjyazrIonI tathA temanA ziSyo vigerenA tapatyAga-sAdhanAnI anumodanIya pravRtti sAthe prAcIna hastapratonI saMzodhana pravRtti cAluM hatI prathama vAra darzane AvanAra bhAvikonA mana upara eka evI AbhA upasatI hatI ke pUjyazrInI nizrAmAM eka jJAnayoganuM satra cAlI rahyuM na hoya tevo ahesAsa sarvane thato. AvA eka jJAnayoganI saMzodhana aMge thatI pravRttinI vAta banne pUjya AcAryazrIoe zeTha DosAbhAI abhecaMda peDhI, bhAvanagara jaina zrIsaMghanA amo badhA TrasTIone karI ke amArA muni pravaro je kaMI prAcInaarvAcIna graMthonuM saMzodhana tema saMkalana karI rahyA che, te graMthonuM prakAzana bhAvanagara zrIsaMgha taraphathI karAvAya tema preraNA karI zrIsaMghe be graMthamAM sahayoga ApavA nakkI karyuM. temAMthI pUmuni zrI kailAsacaMdra vijayajI ma. dvArA "kammapayaDI" graMtha upara pU. upA. zrI yazovijayajI ma.nI TIkAno bhAvAnuvAda bhAga-2 amo zrI saMghanA jJAnadravyamAMthI prakAzita thaI gayo. bIjo prastuta zrI dazavaikAlika sUtra zrI tilakAcArya viracita vRtti sahitanuM saMzodhana pU.A. zrI vijaya somacaMdrasUrijI ma. tathA pU. gaNi zrI nirmaLacaMdra vi. ma. nA ziSya pU. muni zrI jinezacaMdra vijayajIe karyuM. tenuM prakAzana thaI rahyuM che. amo zrI saMghane A jJAna gaMgAno pravAha sadA mATe strotarUpa banI zrutasAgara jevo banI rahe tevI zAsana devane prArthanA. amo zrI saMghanA gaurava rUpa jinAgamanA ane karma sAhityanA prakAMDa graMthonA prakAzana karI zrutabhaktino lAbha maLyAno apUrva AnaMda mAnI rahyA chIe. pU. AcArya bhagavaMtonA nizrAvarti mahAtmAo dvArA je je graMtha ratnonuM saMzodhana-saMpAdana taiyAra thAya tenA prakAzanano lAbha amane maLato rahe tevI amArI aMtarecchA che. li. zrI bhAvanagara jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapagaccha saMgha, zeTha zrI DosAbhAI abhecaMda peDhI, bhAvanagara For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jazavaMtA jinazAsananI jayavaMtI garimA jayavaMtajinazAsana- vizvanA prAMgaNamAM vedAMta, bauddha, vaizeSika, naiyAyika, mImAMsaka, sAMkhya, cArvAka Adidarzano hovA chatAM Ahatadarzana ziramora che, darzanomAM mukuTasamAna che. kAraNa tenA sthApaka pUrNa che. temanuM jJAna pUrNa che. temanI prarUpaNA pUrNa che. temanuM AcaraNa pUrNa che. tethI ja temaNe sthApela jinazAsana jayavaMtu che. jayavaMtAjinAgamo- pUrNapuruSanA vacanapuSpone jhIlIne gUMthAyelA 45 Agamo jinazAsananA hArdasamAna hovAthI jayavaMtA che. jJAnano prakAza ApanArA che. sAco mArga batAvanArA che. muktimArganA mArgadarzaka che. 11 aMga, 12 upAMga, 10 payatrA, ka chedasUtra, 4 mULasUtra (dazavaikAlika-uttarAdhyayanapiMDaniryukti-oghaniyukti)naMdI ane anuyogadvAra sUtra Adi 45 Agamo prabhunA pAvanavacanothI bharapUra che. jayavaMtu zrIdazavaikAlika:- zraddhAnA AdhArastaMbha samA eka eka Agamo, ekamekanI tulanA thaI na zake tevA che. ajJAnarUpI aMdhakAra samudramAM dIvAdAMDI samAna che. temAM paNa mULasUtra tarIke jenI gaNanA thaI rahI che, te "zrIdazavaikAlikasUtra" pAMcamA ArAnA cheDA sudhI jayavaMtu rahenAra che. : jayavaMtA zrIzathaMbhavamUri paramAtmA zrIvIraprabhunI pATe zrIsudharmAsvAmijInI paraMparAmAM zrIjaMbUsvAmijInA caraNomAM, zrIprabhavavAmiAjInA zaraNamAM, muniyugalanA zabda zravaNa mAtrathI vijJAna-tattvanI prApti mATe je vie potAnA vidyAguruno, cAre bAju yaza phelAvatA vahniyajJano ane gAMThe joDAyela vimAno vinA vilabe tyAga karI viratino svIkAra karyo... codapUrvadhara thaI bIjA zrutakevaLI banyA. tattvajJAnane pAmavA saghaLA saMsArI saMbaMdhone eka jhATake choDI dIdhA.. tattvajJAnane prakAzamAM lAvavA putranA saMbaMdhane AgaLa karyA... tattvajJAnane potAnAmAM pravRtta karavA putranA premane pradarzita na karI. pote prabhunI yazojajavala pATaparaMparAmAM jayavaMtA banyA For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayavaMtA mana muni- pitA zrIzathaMbhavasUrinA saMyamanA svIkAra samaye rakukSiNI "mAtA"nI kukSie jemanuM sthAna "nA" thoDuM hatuM... paNa pitAnA pagale pagale... pitAne zodhatA zodhatA... potAnuM sAcuM sthAna zodhI lIdhuM....pitAmuninA caraNa svIkArI potAnuM nAnuM jIvana jIvaMta banAvyuM, maraNa sAdhI lIdhuM. putranI alpAyuSkatAne kAraNe TuMkA jIvanamAM saMyama, sAdhutA ane saMskAritAnuM zikSaNa pamADavA pitAmunie pUrvamAMthI "dazavaikAlikasUtra"no samuddhAra karyo. jANe janmatA manAka, gRhasthapaNAmAM manAka, saMyama svIkAratA manAka ane aMte paNa manAka rahela putra manaka "mANeka" jevA banI bhaviSyanA seMkaDo sAdhu-sAdhvIjIonA saMyamI jIvana mATe prakAza pAtharanArA banI gayA.. bApanA nAme dIkarA oLakhAya, te lokokti khoTI pADI dIkarAnA nAme bApa oLakhAya e rIte "maMpiyA"nA nAme jinAgamamAM jayavaMtA banyA... traNa aMge TUMkuM-Tatha, TIkAkAranA zabdomAM- zrutakevaLI, zrIzaabhavasUrijI, zrImanakamuni tathA zrIdazavaikAlikasUtra-A traNeno prabaMdha vRttikAra zrItilakAcArya bhagavaMta pote ja dazavaikAlikasUtranA daze adhyayanonI vyAkhyA karI niyuktikAra zrIbhadrabAhusvAmijInI niyuktinI gAthAthI zarU karI zlokabaddha hUbahU varNita karela che. sijaMbhavaM gaNaharaM, jiNapaDimAdasaNeNa paDibuddhaM / mApavAM sAhinimUho vaMde zAzA .46dho-8) zrIjinezvaranI pratimAnA darzanathI pratibodha pAmela, anupama jJAna-darzana Adi guNagaNane dhAraNa karanAra, zrImanakanA pitA, pUrvamAMthI dazavaikAlika sUtrano uddhAra karanAra zrIzayyabhavasUrijIne vaMdana karuM chuM. varNana karatA karatA vRttikAra jaNAve che. prathama caudapUrva zrIprabhavasvAmI zrutajJAnano upayoga mUkI mArA pachI koNa jinapravacanano AdhAra banaze? koI yogya pAtra na maLatA rAjagRhanagaramAM zrIzathaMbhavabhaTTane yogya jANyA. pote samudAya sahita tyAM pahoMcyA-be sAdhune yajJamaMDapamAM mokalyAM-tyAMthI kADhI mUkyA, jatA jatA bolatA gayA "sado do , tattva virAyate ja di' pR.496, sko-22] tyAre zavyaMbhavabhaTTa vicAre che. zuM jaina munio asatya bole? For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAntA dAntA mahAtmAnaH, shuddhcittaastpsvinH| 'vanti nAsa, sarvasaddhiviM: [.466 Ro-21] pote upAdhyAya pAse jAya che. sAco javAba na maLatA talavAra kheMcIne ziraccheda karavAnI vAta kare che. tyAre upAdhyAya kahe che, arihaMtano dharma ja sAco che, bAkI badhuM jIvananirvAha mATe che. "tattva tharmoDatAmeva sarjAthAnIvilApa" 9i.467, radda chevaTe dhUpa-yajJastaMbhanI nIce rahela ratnamaya pratimA batAve che. temanA darzanathI bodha pAmI zrIprabhavasvAmijI pAse Ave che. deva-guru-dharmanI oLakha ApatA gurutattva samajAve che. dRDhabrahmavratAdhArAH, sAdhavaH prAsukAzinaH / akiJcanA nirArambhA, nirdambhA guravo'grimA: / / 1 / / abrahmacAriNaH sarvabhujaH sadravyasaJcayAH / sAvadAramasaramA samA guravo na tu tArA [pR.468, -rU-rU7 sAcI vAta samajI garbhavatI patnIne choDI pote saMyama svIkAre che. patnI putrane janma Ape che. bArame divase "manA svAti manaka nAma pADe che. ATha varSanA thatA mAtAne pUche che, mArA pitA kyAM che? saMyamI thayelA jANI, mAtAne namana karI caMpAmAM birAjamAna pitAmuni pAse pahoMce che. tene joI pitAnI Akho snehALu bane che, temane dekhatA putra paNa snehAvita bane che. "vamocaqnya , denAhitadyo." (pR.46, 11] pitA putrane pUche che, tuM koNa?kyAMthI Avyo che? bALaka badhI vAta jaNAvatA kahe che ke mArA pitAe dIkSA lIdhI che. huM paNa temanI pAse dIkSA levA Avyo chuM. tame temane oLakho cho? tyAre pitAmuni kahe che te mArA mitra che, te huM ja chuM, te mArA zarIrathI judA nathI. "mitra soDameva, zarIra pRthA che" .462, -darU] tethI mArI pAse saMyama le, bALaka dIkSA le che. A keTaluM jIvaze? upayogathI cha mahinA jANI vicAre che. chamahinAmAM A bALaka keTaluM zrutajJAna bhaNaze?tenA karmanI nirjarA kevI rIte thaze? ema vicArI pUrvamAMthI dazavaikalikasUtrano samuddhAra karyo. saMyogAnusAra codapUrva ane chellAthI AgaLanA dazapUrvI sUtrano sumuddhAra karI zake che. For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArye nirvRhayatyeva, syAzcaturdazapULapi / nivyavarghA, tApUrvI tapazcama [y.470, 7] "vikAla:-pAzcAtyadinaghaTikAdvayarUpaH, tasmin vikAle nirvRttaM vaikaalikm|" .. daze adhyayana kayA kayA pUrvamAMthI utaryA te jaNAve che. mAtmapravApUrva dharmaprajJapti:-SaDjIvanikAyikA (a0 4), karmapravAdapUrvAt piNDaiSaNA (a0 5), satyapravAdapUrvAd vAkyazuddhiH (a07), prathamadvitIyAdIni navamasya pratyAkhyAnapUrvasya tRtIya vastu nivRditAni [47] be cUlikA zrI sImaMdharasvAmijI pAsethI AvI. A dazavaikAlikasUtrane bhaNI Arya manakamuni cha mahinAnA saMyamaparyAyamAM ja samAdhipUrvaka kALadharma pAmyA. te vakhate pitAmuni nI AMkhamAMthI AMsu TapakI paDe che tyAre temanA mukhya paTTadhara zrIyazobhadrasUri pUche che bhagavaMta! A zuM? te vAta niyuktikAranA zabdomAM ANaMdaaMsupAyaM, kAhI sijaMbhavA tahiM therA / jasabhahassa ya pucchA, kahaNA ya viyAraNA saMghe // 1 / / [pR.471, zlo-1] saMsArano sneha Avo che, A mAro putra hato, te ArAdhI gayo tethI harakhanA AMsu AvyA. tyAre zrIyazobhadrasUri Adi ziSyo pastAvo kare che, amAre gurunI jema guruputra sAthe vyavahAra karavo joIe, te na karI zakyA. zathaMbhavasUri saMghane pUche che-meM manakamunine kAraNe A sUtra pUrvamAMthI uryuM. have zuM karavuM che? rAkhI mUkavuM che ke pAchuM mUkI devuM che? zrIsaMgha kahe che, paDatA kALanA kAraNe ghaNA jIvone A sUtra ja upakAraka thaze, mATe rAkhI mUkavuM. sUrijI paNa zrutajJAnano upayoga mUkI, jANIne kahe che, aMga-upAMga vagere sUtro duSamakALanA prabhAve kramasara tUTatA jaze. A dazavaikAlikasUtra ane zrIjItakalpasUtra zrIduSpahasahasUri sudhI raheze ATalA adhyayanathI ja te yugapradhAna-mRtadhara banaze. aGgAnAM kramataH sthitiM gurutayA, vijJAya cizakSuSA, vRddhAyAH zrutasampado'nusamayaM, yAntyAH prabhorAjJayA / yAvad duHprasabhAbhidhaM gurumato hastAvalambaM dadau, ya vRkvA phAtri munipati zagavaH soDavAn pAri , -4]. For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayavaMtA dazavaikAlikanI jayavaMtI vRttioH- saMyamInA prANa ane zvAsa svarUpa evA zrIdazavaikAlikasUtra upara niryuktikAra zrIbhadrabAhusvAmijInI niryukti, zrI jinadAsagaNIjInI temaja zrIagastyasiMhagaNInI cUrNi, jinAgamanA rahasyone potAnI AgavI sUjhathI prakAzita karanAra zrIharibhadrasUrijInI bRhavRtti, zrIsumatisUrijI, acalagacchIya zrI vinayahaMsajI zrImaNikayazekharasUrijI, zrIsamayasuMdararajI, zrIzAMtidevasUri AdinI vRttio vidyamAna che. paraMtu zrItilakAcAryaracita vRtti, teramA saikAmAM racAyela hovA chatAM anokhI che. jayavaMtA zrItilakAthArthaH- "koI paNa kartAnI kRti jANatA pahelA tenI jIvanadyuti jANavI jarUrI che." vRttikAra pote ja graMthanI prazastimAM potAnI oLakha, potAnI guruparaMparA, vizeSataH potAnI laghutA-mandabuddhitA varNave che. zrIvIraprabhunI pATe zrIsudharmasvAmIjInI pATaparaMparAmAM caMdragacchamAM zrIcaMdraprabhasUrijI thayA temanA paTTadhara mahArAjA zrIjayasiMhadeva pratibodhaka zrIdharmaghoSasUrijI thayA. temanI pATe abhinava sUryasamAna zrIcakrezvarasUri padhAryA temanA ziSya zrIzivaprabhasUri thayA. temanA ziSya... zrIzivaprabhasUriNAM teSAM ziSyo'smi mandadhIH / nAnA zrItiAvArtha:, zrutArAyanavRddhimAz2a ||||[pR.27, o-1] maMdabuddhi hovA chatA zrutajJAnanI ArAdhanAnI tamannAvALA zrItilakAcArya thayA. pote badhI rIte samartha hovA chatAM sahAyaka zrIpadmaprabhasUri, saMzodhaka zrIpAlacaMdrasUri, prathama kopI karanAra paMDita zrIyazastilaka Adi potAnA ziSyonI, temanA jJAnanI garimAnI muktakaMThe anumodanA kare che. tevA zrItilakAcArya tathA temanA ziSyo jayavaMtA varto. zrItilakAcAryanI jayavaMtI vRttiH- prAsAdika zailIH- zrIdazavaikAlikasUtranI niryukti, cUrNi, aneka vRtti hovA chatAM A vRtti ghaNI rIte badhA karatA judI paDe che. AgamasUtra hovA chatAM AgamikazailIne sthAne, sarvajIvone svIkArya bane, tevI kAvyAtmaka, kathAtmaka, kalAtmaka prAsAdikazailI svIkArI che. graMthAgra 7000 zlokapramANa che. vRttinI racanA vikrama. saMvata 1304mAM karI. For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 vikramanRpAt trayodaza- zatamitasaMvatsareSu / yAteSu TIkA vinirmame 'sau gacchati caturuttare varSe / / 1 / / [pR. 517, zlo 8] khaMbhAtanI tADapatrIya pratamAM vRtti kyAre lakhAI, lakhAvanArA koNa ? te badhI vAta lekhananI prazastinA 31 zlokomAM jaNAvI che. lekhana saM. 1314 batAvela che. "bhuvanAnaontu (rU4) sakuce, vikramasaMvatsare pravRtta ca" [pR.120, o-rU0] sAta hajAra zlokamAMthI 3500 zloka pramANa to zrIneminAtha paramAtmAnuM, sahRdaya sajananAM cittane AkRSTa karI zake tevuM sahaja caritra ja che. te sivAya prAsaMgika kathAo judI. sUtra prAkRtamAM, arthasahita badhuM saMskRtamAM. paraMtu zrIneminAtha caritrasahita badhI kathAo zlokabaddha che. sUtranI vyAkhyA mATe pUrvanA mahApuruSonI vRtti Adine ja potAnA Adarza tarIke gaNI che, potAnI rIte navA tarko, dalIlo, karI vRttine kaThIna karI nathI. pote ja A vAta kare che. zayyambhavasya zrutaratnasindhoH, sarvasvabhUtaM dazakAlikaM yat / utpAdya bahvarthasuvarNakozaM tad bhavyasugrAhyamahaM karomi / / 1 / / [ pR. 2, zlo - 5 ] kaMIka anubhavIe vRttinA vizeSaneH-dharmathI kAryanI siddhisarva arihaMtane, zrIAdijinane, zrIvIrajinane vaMdana karI zrIzayyabhavasUrinuM smaraNa karI vRttikAra graMthanA prAraMbhamAM ja jaNAve che, ziSTAcAra e che ke zAstranA prAraMbhamAM AvanAra vighnasamUhane dUra karavA ISTadevane namaskAra karavo. sAthosAtha abhidheya, saMbaMdha ane prayojanano ullekha karavo. zrotAnA manane harI le evA seMkaDo zlokathI maMgala karavA chatAM paNa pUrvabhavamAM jo zuddha dharmanuM AcaraNa na karyuM hoya to kAryanI pUrNAhUti thaI zake nahi. kAraNake dharma ja badhA abhyudayanuM kAraNa che. eTale zrIzayyabhavasUri paNa prathama dharmane ja AgaLa kare che. (2) kSullamuninI kathAH- "ThThuM nu qhA sAmaLa"[pR., i-] gAthAnuM vizleSaNa karatA, saMkalpane vaza thayelA AtmA Dagale ne pagale keTaluM cUke che ? keTaluM sIdAya che ? te vAta kathAtmaka zailIthI zarU kare che. eka mahAgaccha che. varasAda varasI gayA pachInA megha jevo svaccha che. sAdhuo paNa paraspara jANe sahodara bhAIo na hoya tevA vAtsalyavALA che. ihaikasmin mahAgacche, svacche'bdojjhitavArivat / For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 atIva vatsasTeDanyonya, sozviva sAdhupu ||[pR., i-] zrI dharmaghoSasUrIzvarajI maharAjanA sAnnidhyamAM pitAe putranI sAthe pravrajyA aMgIkAra karI. kharabacaDI bhUmi upara cAlI na zakanAra putre joDAnI mAMgaNI karI, pitAe putranA anurAgathI saMmati ApI. pachI to thaI gaI zarUAta. ThaMDIthI rakSavA paganA mojA, mAthe chatra, zarIre snAna, bhikSArthe javAnuM nahi, sUvA saMthAro nahi, mAthe loca nahi, game tevI gocarI nahi, ane chevaTe viratinAM pAlananI azakti darzAvI tyAre gacchamAMthI kADhI mUkyAM. game tyAM jaI viSayAsakta ane IndriyAsakta banI mRtyu pAmI pADArUpe thayA. pitAmuni ArAdhanA karatA svarge gayA. putranA rAgathI avadhijJAnano upayoga mUkI putranI avadazA joI. pratibodha karavA Ave che. tenA upara adhika bhAra mUke che, bharUcanA pADAnI jema jyAre bhAra vahana thaI zakto nathI tyAre saMyama jIvananA ja temanA zabdo bole che. joDA vinA nahi cAle mojA vagara nahi cAle. sAMbhaLatA sAMbhaLatA IhApoha thatA jAtismaraNa thAya che. pitAdeva hita zikSA Ape che. dache: puratttavA vatsa!, ratAnAM nidhirastuta: / tata: breva:tuM rahyuM, nemapyAre param / / / / [pR.8, o-rU7] haju paNa kaIka samaja. vratamAM mana lAva chevaTe anazana karI svargamAM jAya che. (3) cANakya ane subaMdhuH- kathAzailI eTalI rasALa che. ke vAMcavAnuM zarU karyA pachI choDavAnuM mana ja na thAya. "vatsyagaMdhama Nr' [pR.1, o-2] e gAthAnuM nirUpaNa karatA buddhizALI cANakya ane subuddhimaMtrInI vAta karI che. kathAno Azaya e che ke paravaza banI, auSadhiAdithI niHsattva banela ke prANAntanI zakyatAne kAraNe vastra-gaMdhAdikanA upabhogano tyAga kare, te tyAgI kahevAya nahi. pATalIputranagaranA naMdavaMzanA aMtima rAjavI naMdarAjAne padabhraSTa karI maMtrIzvara cANakye caMdraguptane rAjA banAvyA. caMdraguptanA mRtyu pachI teno putra biMdusAra Avyo. naMdano maMtrI subaMdhu biMdusAranI sevA karatA cANakyanA chidro zodhavA lAge che. samaye biMdusArane kahe che. tamane khabara che. A eja cANakya che, jeNe tArI mAtAne paNa mArI nAkhI hatI, to tane zuM nahi kare ? sAvadha raheje. rAjA cANakya upara gusse bharAya che. cANakya rAjAnA manobhAvane pravezane jANI jAgrata thaI For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAya che. mAre AraMbha-samAraMbha have zA mATe? maravuM che, to zA mATe samAdhithI nahi?. rAjyanI AkAMkSA ane dhananI mUcha choDI de che. dhana sAta kSetramAM vAvI, sagAsaMbaMdhIone vaheMcI, dIna duHkhI anAthone ApI de che. chatAM caturthabuddhithI vicAra karI zatrune saMkaTamAM lAvavA, nisatva banAvavA, jIvatA chatAM marelo-sAdhu jevo banAvavA gaMdhacUrNanI guTikA ane eka cITTI DabbInI aMdara DabbImAM mUkIne gAyanA vADAnI zuddhabhUmimAM, IMginI maraNa dvArA samAdhinI icchAthI anazanano svIkAra kare che. A vAta sAMbhaLI dhAvamAtA rAjavIne kahe che. tame A zuM karyuM? tamane jIvADanAra ane rAjya ApanAra maMtrInI avajJA karI?rAjavI pUche che kevI rIte dhAvamAtA kahe che. tArA pitA caMdraguptane koI zatru mArI na nAMkhe tethI roja viSamizrita bhojana cANakya ApatA hatA, rANI garbhane dhAraNa karanAra banI, rAjAnI sAthe eka thALImAM bhojana karavAno dohada utpanna thayo, rANI durbaLa banI. gayA, rAjAe vAta pUchI, sAcI vAta jANI, maMtrIne vAta karI, maMtrIe jheravALuM bhojana na ApavA jaNAvyuM, rANI sUkAvA lAgyA, eka vAra maMtrInI gerahAjarImAM rAjavI eka koLiyo jyAM Ape che, tyAM cANakya AvI gayA, arara ! A zuM karyuM ? have zuM karavuM? "sarvanAze samutya, candracati pataH "19.22, -ra1] benA nAzamAMthI ekane bacAvavA tArI mAnA peTamAMthI tene bahAra kADhI bAkInA divaso ghI vageremAM rAkhyo, paraMtu eka biMdu mastaka upara paDavAne kAraNe eTalA bhAga upara ukharabhUminI jema vALa kharI gayA, ane tAruM "biMdusAra" nAma pADyuM. te sAMbhaLI rAjavI jaldI cANakya pAse jaI page paDe che, potAnI bhUlanI kabUlAta kare che, mane mApha karo, kRpA karo, ghare Avo, sAmrAjyano svIkAra karo. cANakya kahe che, huM have anazanI chuM, badhuM have puru thayuM. bALakanI jema rAjavI raDe che. subaMdhu vicAre che. A to badhA pAzA UMdhA paDyA che. tethI kapaTI evo te AMsu sArato cANakyanI sevA karavA AjJA mAge che, daMbhI evo te sAMje tyAM jaI najIkamAM dhUpanA aMgArA mUkI cAlyo gayo. thANakathanI aMtima ArAdhanA- sAcA sAdhaka banI cANakya paNa agnithI tapatA tapatA je bhAvanA bhAve che, te samAdhi maraNa apAvanAra, For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 aMtimasamayanI ArAdhanAnA zloko (pAnA naM. 12 zloka naM. 38-51) raTaNa karavA jevA che. pote ekatva-anityatvanI bhAvanAmAM lIna bane che. eka utpadyate jIvo, mriyate'pyeka eva hi / saMsAre'pi bhramatyekaH, prApnotyekaJca nirvRtim / / 1 / / [ pR. 13, zlo - 44] siddhasAkSikamAlocya, smaran paJcanamaskRtim / pratajItavuDamAM, vALivavaH svarvAmIvivAn ||||[pR.4, o-1] ane e rIte pote svarge sidhAve che. subaMdhu bIje divase rAjA pAse jaI cANakyanuM ghara mAMge che, rAjA Ape che, ghare jAya che, baMdha oraDo jue che. bAraNuM khole che, eka peTI jue che, AmAM ja kiMmatI ratno haze, ema mAnI peTInuM tALuM khole che, tyAM sugaMdhita DabbI jue che, huM ! AmAM ja kaMIka che, ema mAnI tene paNa khole che, atisugaMdhI guTIkA sUMghe che, sAtheno patra vAMce che, A guTIkA je koI sUMghaze, te sAruM khAze, sAruM joze, sAruM sAMbhaLaze, sAruM sUMghaze ke sAro sparza karaze, te avazya mRtyu pAmaze. subaMdhuM manomana vicAre che, kharekhara huM mUrkha Tharyo, buddhimAna to eka cANakya ja. so'tha dadhyau dhiyaM dhigme, dhImAMzcANikya eva hi / yanmRtenApi tenAhamevaM jIvanmRtaH kRtaH / / 1 / / naTavadbhAvahIno'sau muniveSastataH sthitaH / nIvitecchu mavyAtmA, na tyALI tene maLyate ||2|[pRzya, zrle-64-66] (4) maMtrIzvara abhaya ane kASThabhArikaH- "ne huM te viSNu mo|"[pR.1, o-rU] e gAthAno artha spaSTa karatA kahe che, traNe lokamAM sAra svarUpa traNa ratno agni-pANI ane strI tene choDI je jJAna-darzana-cAritra rUpa ratna svIkAre te draSaka-kASThabhArikanI jema tyAgI ja kahevAya. prasiddha A vAtano paNa e rIte rajU thAya che ke ApaNe jatI karavAnuM mana na thAya. rAjagRhanagaramAM abhayakumAra che. zrIsudharmAsvAmI padhAre che, koIka kaThiyArAe dIkSA lIdhI che. jyAM tyAM gocarI jatA temane joI loko A eja kaThiyAro vagere vAto kare che. yatra vA tatra vA dRSTvA, sthAne sthAne'pi taM janAH / balbandhanyonyamevuM te, yAtvano jAimAri / / / / [C.6, zrle-2-13] For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 muni mUMjhAya che. zrIsudharmAsvAmI kahe che. kSobha na karo, thaI raheze. maMtrIzvara vaMdanArthe Ave che. kahe che. ame kAle bIje vihAra karazuM. kema ? mAsakalpane yogya A kSetra nathI ? badhI vAta jaNAve che. Apa ciMtA na karo. apavAda dUra thaze. ane teo badhA stuti karaze, tema huM goThavIza. maMtrI potAnA AMgaNe traNa moTA ratnanA DhagalA kare che. ghoSaNA karAve che. ratnaDhagalA ApavAnA che. jemaNe joIe te badhA Avo. loko badhA bhegA thayA. maMtrIzvara kahe che. "vatsyanani-vA:-vi:" [pR.7, o-22] je agni-pANI-strIno tyAga kare tene ratnanA A traNa DhagalA maLaze. A traNa choDIe to ratnone karavAnuM zuM ? te vakhate maMtrI kahe che, to tame zA mATe kaThiyArA kaThiyArA karo cho ?, ekI avAje badhA kahe che. ame have evuM nahi bolIe, ajJAnathI je bolyA te mApha karo, tame dhanya cho, tyAgI cho. dhanyAM tyuM mahAtyAnI, ya: sarvamimatvanaH / [pR.28, 2o-27] (5) bhavadeva-bhavadatta ane nAgilAH- "samANu pehrANu parivavaMto" [pR.28, i-4] e gAthArthanuM vizadIkaraNa karatA "na sAmatraMnovi ataM ni sIne" [pR.28, TM-4] nI vAta A kathAnA mAdhyamathI rAga vyaktine kyAM sudhI laI jAya che ? te varNananuM varNana ApaNA zabdomAM karavuM zakya nathI. jaMbudrIpamAM bharatavarSamAM magadhadeze sugrAma nagara che. tyAM rASTrakUTa nAme zreSThI che, tenI revatI nAme patnI che, tenA be dIkarAo che, moTo bhavadatta, nAno bhavadeva, eka vAra zrIsusthitAcArya gAmamAM padhAre che, dezanA Ape che, bhavadatta saMsArathI nirveda pAmI saMyama svIkAre che. gurunA paDachAyAnI jema rahI, zrutajJAnI bane che. samudAyamAM eka vAra koIka sAdhu gurupAse svajanone maLavAnI anujJA mAMge che, kahe che, mAro vhAlo nAno bhAI mane joI nizcita saMyama svIkAraze. gItArthasAdhu sAthe javA guru saMmati Ape che. pitAnA gAma jAya che. jogAnujoga te vakhate ja nAnAbhAInA lagnanI pUrajozamAM taiyArI cAlatI hovAthI, moTA bhAI AvyAnI vAta to dUra rahI, emanI sAthe eka akSara paNa bolyA nahI, pAchA AvyA, gurune badhI vAta karatA hoya che, tyAM ja vacamAM bhavadattamuni TapakI paDe che, "emanA badale huM hota to nAnAbhAIne lIdhA vagara na Avata" muni kahe che, "jANI jANI tamArI hoziyArI, For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 tame tamArA bhAIne saMyama apAvo to sAcA gaNAvo." jyAre guru sAthe tyAM jaIzuM tyAre vAtA. vihAra karatA kAlAMtare te dezamAM pahoMce che. gurunI AjJA laI potAnI pratijJA pUrI karavA potAnA gAmamAM jAya che. te samaye ja bhavadevano nAgadattanI ane vAsukInI putrI nAgilAnAmanI kanyA sAthe vivAhamahotsava cAle che. prasaMge bhavadattanA AgamanathI sagAsaMbaMdhI badhA khuzI thAya che. samaya pArakhI muni kahe che. hamaNA jaIe chIe, samaye AvIzuM. vividha AhArathI paDilAbhe che, te vakhate kulanI maryAdA mujaba nAgilAnA gAlane bhavadeva sajAvI rahyA hatA. paraMtu bhavadattamuninA AgamanathI, guru bolAvatA ziSya jema badhuM choDIne ekadama UbhA thAya, tema te nAgilAne paDatI mUkI UbhA thayA. aDadhI zaNagArelI kAmadevanI strI rati jevI patnIne choDI kyAM cAlyA ?, ema mitro bolatA rahyA ane pote baMdhumuni sAthe cAlatA thayA. joIe kavinA zabdomAM-- vAryamANo'pi tallokai-rmA mA gaccheti vAdibhiH / vimaAmahitAmetAM,. vAchAmRtyukhya cchasi ? ||2||[pR.24, zne-14] hamaNA ja pAcho AvIza, ema kahI baMdhumuni sAthe gayelA bhavadevane vAto karatA karatA vrata ApavAnI bhAvanathI ghInuM pAtra pakaDAvI dIdhuM. AgaLa cAlatA thayA, saMbaMdhIo badhA pAchA vaLyAM. ardhI zaNagArelI patnIne yAda karatA, pAchA javAnI IcchA chatAM, bhAInI rajA sivAya kema javAya ?, vAto karatA gurunI pAse AvatA, moTA bhAI ane lagnanA kapaDA paherela nAnA bhAIne joI, sAdhuo aMdaroaMdara carcA kare che, kharekhara potAnI pratijJA pUrI karavA mahAmuni padhArI rahyA che. gurupAse pahoMce che, pUche che. A koNa che ?, mAro nAno bhAI saMyama levA Avyo che. gurubhAIne pUche che, he bhadra ! vrata levA Avyo che ? pote mUMjhavaNamAM mUkAI jAya che. eka bAju navoDhA ane bIjI bAju baMdhunuM vacana... itaH prANapriyA bAlA, navayauvanavarttinI / hato me khyAyaso brAtu-ranunamiAM varSeH ||||[pR.21, 24-74] bhAInuM vacana mithyA na thAya eTale mAtra huMkAro bhaNeche. bhavadevane dIkSA ApI gurubhagavaMta saparivAra vihAra kare che. navA munine sAdhuno AcAra zIkhavADe che.. bhAInA kahevAthI dravyathI vrata dhAraNa kare che. bhAvathI to nitya For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 nAgilA ja nAgilA... eka divasa sAdhuonA mukhethI dazavaikAlikano pATha sAMbhaLe che. "na sA maThThuM no vi ahaM pi sIse,"(pR.26, o-80] te mArI nathI huM teNIno nathI. manamAM vicAre che, nA, nA, A vAta khoTI che, yato "mA~ sA api tIe" phatyeSa vAsti viniAvo me |"[pR.26, o-8] te mArI che huM teNIno chuM. eja pramANe khoTo pATha karatA temane sAdhuo aTakAve che. paraMtu pote to potAnA mAnelo pATha ja zuddha samaje che. bhavadattamuni anazana svIkArI prakRSTa samAdhithI kALadharma pAmI pahelA devalokamAM divyaRddhivALA deva thAya che. nAno bhAI vicAre che, have mAre zuM che ? bhAInA AgrahathI ATalo samaya vratanuM pAlana karyuM, have to pAMjarAmAMthI chUTela paMkhInI jema tyAM kema na pahocuM ? prANezvara evA mArA vagara e bIcArI ekalI kevI rIte jIvatI haze ? tethI jaldI tyAM jAuM ane tenA tathA mArA badhA manoratho pUrA karuM. A rIte temaNe badhu gumAvyuM. "na" dharmopavezena, vratamAOLa vismRtam |"[pR.27, i-13] badhuM bhUlAI gayuM che, yAda rahI che, mAtra nAgilA... nAgilA... nAgilAmaya pote banI gayA che, te vAtanuM varNana karatA prabhumaya banavAno mArga batAvI dIdho che, zodhavAno ApaNaeN che. tato dadarza tAmeva, purasthAmiva cetasaH / lambamAnAmivAgre'kSNo - rekAsanagatAmiva / / 1 // tAmevAntarbahistAttAM tAmevordhvamadhazca tAm / viMja badUzaLyA nAtsarva, sopazyattanmayaM tavA / / 2 / / [pR.27, stre-14-15] tenI bAhya ceSTAo joI guruthI bodha pamADela, bhAvakaruNAthI sAdhuo vaDe zikSA pAmela paNa te muni, teonAM vacano na sAMbhaLI potAnA gAma jAya che. jinamaMdiranI bahAra putravALI brAhmaNInI sAthe nAgilA maLe che. sAdhunI buddhithI namaskAra kare che, veSadhArI bhavadeva munie pUchyuM A gAmamAM vasatA mArA mAtApitA kuzala che ? te kahe che, teo svargavAsa pAmyAne varasonA vhANA vAyA. manamAM malakAtA pharI pUche che, ThIka, pelI nAgilA che ke nahi ? pahelA muninA bhAva jANI pachI bodha pamADuM, te bhAvathI nAgilA pUche che, tame koNa cho ? tamane tenA mATe ATalo badho Adara zAmATe ? huM bhavadattano nAnobhAI chuM. zaNagArelI nAgilAne choDI, bhAI sAthe nIkaLI paDyo hato, bhAI svarge gayo, tethI mAtA For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitA tathA nAgilAnA snehathI ahI Avyo chuM, to te mArI vahAlI prANapriyA kuzaLa che? mArI AvavAnI vAta kyAreya kare che kharI ke nahi? tyAre te kahe che, he bhadra ! te to tamane saMyamI banelA jANI tyAre ja sAdhvInA saMsargathI mokSanA mArge AgaLa vadhavA zuddha samyakta sahita bAra vratone dhAraNa karI, dharmazAstrane bhaNI, brahmacaryavratano svIkAra karI, tapa tapatA ATalo kALa gRhasthapaNAmAM paNa dharmAnuSThAnamAM lIna banI che, heM ! ema. have te zuM vicAre che?bhavadevamunine pratibodha karavAnA AzayathI nAgilA pote ja potAnI dravyastuti karI bhAvastuti karatA kahe che, have to e sAdhvInI pAse saMyama levA tatpara banI che. tame, bhAInA kahevA mAtrathI ATalA varSa vratonuM pAlana karI, sAco rasto jovA chatAM paNa ujjaDa raste javA taiyAra thayA cho. tuccha evA viSayone khAtara muzkelIthI maLI zake evI ratnatrayIne choDI dezo? bhrAturapyuparodhena, suciraM pAlitavrataH / tatkiM sanmArgadRzvApi, yAsi tvamapi kApatham ? ||1|[pR.28, zlo-114] A pramANe zikhAmaNa ApavA chatAM bhoLA bhavadeva muni kahe che, tArI badhI vAta sAcI, paNa... eka vAra to huM nAgilAne jouM ane pachI tenI AjJA mujaba huM karIza. catura nAgilA potAnI vAtamAM munine lAvI potAnuM dhAryuM karAvavA kahe che, tame jenI pRcchA karo cho te ja huM, ghaDapaNane kAraNe rU5-lAvaNya ane juvAnIthI rahita evI nAgilA chuM. - tathApanA tyAM rA, yAtastanujA tatastayoktaM bho bhadra!, pazya saiSAsmi nAgilA ||1||[pR.29, zlo-116-117] AgaLa kahe che, he muni ! saMsArI asAratAne juo bIjAnI vAta choDo mane ja juone kyA te samayanI huM? ane kyA AjanI huM? didaM tapUrva ?, zIzI cA isati ?" [g.22, bho-28] zaramAI gayela bhavadeva manomana ciMtave che. hA! A dhanya che, kRtArtha che, ane huM kevo? tenAthI viparIta "go ghA! vRtArthe viparIta ter"g.ra1, -221] A pramANe mahAvairAgyanI bhAvanA bhAvatA hatA tyAM ja brAhmaNIno dIkaro bole che, te mA! mane ulaTI thAya che, jaldI vAsaNa nIce mUka, amRtathI For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 paNa uttama dUdhapAka nakAmo na jAya, vamana karI kahe che, jIvanathI paNa durlabha evA Ane huM pharIthI khAIza. tyAre brAhmaNI kahe che, he putra ! Avu karatA tane durgaMchA nathI thatI ? A rIte khAnArA to kUtarA ja hoya ATalo viveka je brahmaNIne che, te paNa mane nathI, e pramANe saMveganI laharathI pakhAlAyela nirmaLa manavALA temaNe viSayono tattvathI tyAga karyo. kahe che, he nAgile ! tame mane mArgamAM sthira karyo, tethI tame ja sAcA arthamAM mArA guru cho. mAruM duSkRta mithyA thAo. nAgilA kahe che, guru pAse jAo, AlocanA karI, vratanuM pAlana karo. huM paNa hamaNA ja sAdhvI pAse jaI vrata svIkArIza. guru pAse jaI badhA duSkRtanI AlocanA karI, sArI rIte saMyama pALI AyuSya pUrNa karI saudharmadevalokamAM sAmAnika deva thayA zrIneminAtha tri:- pavarSAMte nayiM no,e gAthAnA sAra svarUpa rAjImatIjIe rahanemine je je upadeza Apyo, te vAtane zrIneminAtha-rAjImatInA nave bhavanA varNana sAthe batAvI che. enuM varNana karavA nathI evI kaMI buddhi, nathI evI koI kalama, nathI evI kaMI sahI ke nathI evA koI zabdo. pANInA pravAhamAM taNAtA hoIe tema basa, vAMcyA ja karIe. evuM lAge. vAMcana sivAya enI anubhUti zabdomAM zakya nathI, mAtra keTalAka aMzo jaNAvIzuM. pahelo bhavaH- jaMbudvIpamAM dakSiNArdha bharatamAM, acalapura nAme nagara che. vikramadhananAme rAjA, dhAriNI rANIno putra dhana che. kusumapuranagaramAM siMharAjA ane vimalArANIne dhanavatInAme putrI che. dhananuM citra joI dinarAtadhananuM ja smaraNa kare che. gatA tatrApi no vakti, na bhuGge na svapityapi / thano dhana kRti dhyAva-tyeAgrAmISTamantravat ||||[C.rU7, o-66] jANe (zloka levo pAnu 37-zloka 76) neminAthajInI sAtheno saMbaMdha nava bhava sudhI laMbAvAno na hoya. dhanano jIva jyAre garbhamAM hato tyAre mAtAjIe svapnamAM vRkSane nava vAra eka sthAnathI bIje sthAne UgatA joyuM, jJAnIne kahe che. tAro putra navame bhave 22mA tIrthaMkara neminAtha thaze. unALAnI bhayaMkara garamInA divaso dhana ane dhanavatI kALajhALa taLAvamAM For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 snAna karavA jaI rahyA che. tyAM tapasvI munine juve che. AnaMda-pramoda choDI tapathI kRza-garamIthI grasta thavAthI paDI gayelA muninI pAse Ave che, sevA karI samyakatva pAme che. zrIvasuMdharaguru pAse saMyama svIkArI, mAsika anazana karI bIjA bhavamAM saudharmadevalokamAM deva thayA. trIjA bhave vaitADhya upara sUratejapuranagara, surarAjA, vidyunmatirANI, putra citragati tarIke utpanna thAya che. zivamaMdiranagara, anaMtasiMha rAjA, zaziprabhArANInI putrI ratnavatIne paraNe che. gurunA upadezathI saMyamalaI anazana karI cothA bhave cothAdevalokamAM deva bane che. pAMcamA bhave siMhapuranagara, hariNaMdIrAjA priyadarzanA rANInA putra aparAjita thAya che, maMtrIputra vimalabodha jIgarI mitra bane che. jJAnI guru kahe che tame pAMcame bhave 22mAM tIrthaMkara thazo, mitra tamArA gaNadhara banaze. janAnaMdapura-jitazatru rAjA, dhAriNI rANIne tyAM putrI prItimatIno svayaMvara yojAyo che. deza dezamAMthI mahArAjAo padhAryA che. aparAjita mitra sAthe pharatA pharatA lagnamaMDapamAM pahoMce che. potAne koI oLakhI na zake te mATe guTikAnA prayogathI vicitrarUpa dhAraNa karyuM che, svayaMvara maMDapamAM badhA mahArAjAo besI jAya che, tyAre rAjakuMvarI maMDapamAM Ave che, paDakAra pheMke che, koI pUrvapakSa karo, teno uttarapakSa karavA huM taiyAra chuM. sannATo phelAI jAya che. chevaTe maMDapanI eka pUtaLIne Teko daIne UbhArahela kadarUpo mAnava pUtaLImAM vidyAno saMcAra karAvI paDakAra jhIle che. samasyApUrti, kriyAgupti AdiH- prItimatI kahe che, pUro A samasyA. "sidgho vargasamAjJAya kRti"[pR.72, o-450] pUtaLI pUrti kare che. - siddho varNasamAmnAya stIrthakRdgaNadhAriNAm / dvAvADI pravRtti, tripalImabavALa ye ||||[pR.72, stre-412] tIrthaMkaranA gaNadharone varNasamAnAya siddha che, jeo tripadIne pAmI dvAdazAMgInI racanA kare che. harSita thayelI kumArI kriyAgupta pUche che, yaH puNDarIkagaNabhRt, kAmaM jitajagattrayam / purAtana gurostasya, mAhAtmya na vartyate ? ||||[pR.72, o-41rU] A anuSTubhamAM kriyA jJatanam che. For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 viSNu zete ? sodhyA, jI: vArtha ? rAmadaya: * vizrAntA vigrahasyAnte, kva bhRtye sakhi! kathyatAm ? // 1 // [pR.72, zlo-455] "sarasvatisarasvati"[g.72 -417] ema javAba Ape che. zAMtithI vAMce tene khyAla Ave. nyAyanI bhASAmAM pratyakSa, anumAna Agama, upamAna ane arthapatti A pAMca vikalpathI sarvazanI asiddhi jyAre kuMvArI sthApita kare che. pramANapaJcakaM yatra, vasturUpe na jAyate / vastunattAvaloNArtha, tatrAmAvAmApatA pR.7rU - tyAre akADhya dalIlothI te pAMcethI sarvajJanI siddhi karI batAve che. kuMvarI vicAre che A vyaktino kevo prabhAva? ke jenA prabhAve pUtaLI paNa sAkSAta sarasvatI jevI banI gaI. tenI kaLAnI kuzaLatA ane pUrvajanmanA snehathI te puruSanA kaMThamAM varamALA paherAve che. anityatAnuM varNana- ekavAra rAjA udyAnamAM gayA che. sAkSAt kAmadeva jevA yovana rU5-lAvaNyasabhara samudrapAla zeThanA yuvAna putra anaMgadevane sAmAnika devo jevA mitro ane apsarA jevI strIo sAthe joI harSita thAya che mArA rAjyamAM AvA dhanADhya zreSThio vase che. bIje divase rAjamArga upara cAra mANasoe upADela, hAhAkAra karatA, gadagadakaMThe raDatA loko vaDe nagara bahAra laI javAtA mRtakane juve che rAjA pUche che A koNa che?jemane tame kAle joyA hatA, te A yuvAna che, he! ema mukhamAMthI zabdo sarI paDe che. dRSTaH kalye yaH parikrIDamAnaH, sArddha snigdhaiH svasya mitraH kalatraiH / so'yaM zokAnniyate'dya zmazAne, hI saMsArasyendrajAlaprapaJcaH / / 1 / / 9i.72, -120] jagatanuM satya svarUpa batAvyuM che. te zloko (pAnA naM. 79-80)yAda karavA jevA che. e rIte saMsArathI svayaM nirveda pAmI putra padmane rAjya soMpI, cAritra le che. utkRSTa tapa karI chagra bhave AraNa nAmanA agIyAramAM devalokamAM mitradevo thAya che. sAtamo bhava jaMbUdvIpa bharatakSetre, kurudeze, hastinApure zrISeNarAjAnI priyA zrImatIrANIe zaMkhanAme putrane janma Apyo. mitra zrISeNamaMtrIno putra matiprabha thayo. aMgadezamAM caMpAnagarI jitArirAjavI kIrti matIrANInI putrI For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cazomatIne paraNe che. pitA dIkSA laI, kevalI banI, nagaramAM Ave che. navabhavano saMbaMdha jaNAve che, putra puMDarIkane rAjya soMpI zaMkha badhA sAthe saMyama laI niraticAra cAritrapAlatA vIzasthAnakanI ArAdhanA kare che. prAMte pAdapopagama anazana karI AThamA bhave aparAjitadevaloke jAya che. vyAdhyAyamAnaM navAM bhavaMganA, jIvaMttvanuM sAmratavetana: .88, -darU] eka citte navamo bhava sAMbhaLo. - navamo bhava:- yaduvaMzanI utpatti batAve che. jaMbUdvIpa bharatakSetra mathurAnagarI, harivaMzanA mukuTasamA yadurAjavI thayA tyAra pachI harivaMzamAM utpanna thayelA yAdavo kahevAyA. harivaMzaziroratnaM, yadustatrAbhavannRpaH / thato vAvavA tyAraNyAM, are darivaMzanA sAzA [.8, -6ra0]. naMdiSaNamuninI kathA-vasudevanA pUrvabhava zrInaMdiSeNamuninI kathA. magadhadeze, naMdigrAme koI brAhmaNa, sumilApatnIne tyAM teno AMkhe jovo na game, dekhAve baLI gayela vAsaNa jevo, bilADI jevI AMkhavALo, gaNapati jevA peTa vALo, hAthI jevA dAMtavALo, UMTa jevA hoTha vALo, vAMdarA jevA kAnavALo, capaTa evA nAkavALo, nAnapaNamAM marI gayela mA-bApavALo, putra naMdiSaNano janma thayo. mAmAnA ghare moTo thAya che. koI lagna karavA taiyAra thatuM nathI, tethI jIvanane dhikkArato jaMgalamAM jAya che, zrI susthitamuni pAse hitazikSA sAMbhaLI dIkSAno svIkAra kare che. pachI sUtra ane arthanA jANakAra, saMvegathI bharapUra, traNa guptie gupta, paMcasamitithI yukta, vairAgyanI vRddhivALA, potAnA zarIranI AkAMkSA vagaranA tapasvI evA teo, sAdhunI vaiyAvaccano abhigraha le che. devasabhAmAM Idra prazaMsA kare che. IndranI vAtanI azraddhA karatA koIka deve parIkSAmATe jaMgalamAM atisAranA vyAdhivALA muninuM rUpa le che, temaja kyAM che te naMdiSeNa? bolatA bIjA rUpa vaDe upAzraye Ave che. maMdiSeNamuni chaThThanA pAraNe moDhAmAM koLIyo mUkatA aTakI jAya che, tuM maMdiSeNa che, tuM vaiyAvaccI che sevA karyA vagara besI gayo. hAthamAM lIdhela koLIyo mUkatA naMdiSaNamuni mAphI mAMge che. pharamAvo kAma. gAma bahAra eka glAna sAdhu che, atisAranorogI che, vaiyAvacca karanAra koI na hovAthI tarasyA marI jaze, batAvo mane. huM temanI sevA karIza, zuddha pANInI gaveSaNA kare che, For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 nirdoSa pANI maLatuM nathI, deva badhuM doSita karatA jAya che, chatAMya zaratacUkathI maLela zuddha pANI laI jaldI glAnasAdhu pAse pahoMce che. gusse bharAya che, huM AvI sthitimAM chuM ane tuM khAvAno lAlacu banI gayo. glAnanI ciMtA paNa nathI? moTo vaiyAvaccI banI gayo ! je karatA hatA te paNa aTakI gayA ! tuM karato nathI. "gRhItvASiprada chAna-veja tvamuSAvijJa: |"[pR.1, stre-612] kaTuvacana kahevAmAM devamuni bAkI rAkhatA nathI, varNanamAM sUri bAkI rAkhatA nathI. zabdonA prahAra sahana karatA prasannacitte aparAdhanI mAphI mAMge che. badhuM sApha karI pANI pIvaDAvI, be hAtha jhAlI kahe che, have vasatimAM jaIe. are mUrkha ! mArI sAmuM to jo ! A zarIre huM kevI rIte cAlIza !. khAMdhe upADIne cAle che. pagale pagale ThapakAre che, bharabajAramAM ati durgaMdhavALI viSThA kare che, AkhuM zarIra viSThAthI lepAI gayuM che, temanA duHkhe duHkhI, chatAM zAMta evA zrInaMdiSaNamuninA bhAvone jANI azubhapradgalo saMharI laI deva puSpavRSTi kare che, mULarUpe AgaLa AvI traNa pradakSiNA karI, vaMdana karI indre karela stutinI vAta kahI kSamA mAMge che, stavanA kare che. niHspRhI muni jANe kaMI banyuM ja nathI te rIte upAzraya jAya che. 12 hajAravarSa vaiyAvacca karI, anazana svIkArI potAnA daubhAgyane yAda kahI huM rUpavAna, strIvallabha banuM tevuM niyANuM karI mahAzukra devalokamAM deva thaI vasudeva banyA. AvI aneka rasaprada vAto che. nemikumAranuM cyavana-janmaH zrIneminAtha aparAjita devalokamAMthI cyavI kArtika vada (Aso vada) 12nA citrAnakSatramAM mAtA zivAdevInI kukSiye padhAre che ane zrAvaNa suda-5nA citrAnakSatramAM prabhujIno janma thAya che. nemikumAranuMpANigrahaNaH- jarAsaMgha sAthenA yuddhamAM to khuda nemikumAra joDAyA, Indre paNa bhaktithI potAnA sAthI mAtaline temanA rakSaNa mATe mokalyA. yuddha bAda badhA zAMtithI rAjya karI rahyA che, tyAre pitA samudravijaya ane mAtAzivAdevI zrInemikumArane pANigrahaNa mATe samajAve che, A bAju ugrasenA rAjA dhAriNI rANIne tyAM rAjImatI bIjanA caMdranI jema vadhI rahyA che. revatAcala upara aMtapurasahita kRSNa nemikumAranI sAthe taLAve jAya che, badhA sAthe krIDA kare che, prabhune samajAvavA dareka judI judI dalIlo kare che kRSNa temAM sAtha pUrAve che, For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 prabhu mUkasaMmati Ape che samudravijaya-zivAdevI badhA AnaMdamAM AvI jAya che, rAjImatI mATe ugrasena rAjA pAse prastAva mUke che, kanyA koIne ApavAnI ja che, jo neminAtha paraNe to sonAmAM sugaMdha bhaLe. kanyAvazyaM pradeyaiva, kasmaicit tadimAM yadi / nemiH pariyet tatsyAt, suvaLa dha suci 6 ||||[pR.246, stre-248rU] (pA. 247/2483) koSTukine muhUrta pUche che, kALakSepa nahi karo, muhUrta Apo. zrAvaNa suda 6 nakkI thAya che, kRSNa pote prabhune zaNagAre che, jAna gharethI nIkaLe che, jAnaiyAo nAcI rahyA che, Dhola-trAMsA vAgI rahyA che, gIto gavAI rahyA che, dhIme dhIme ugrasenarAjAnA gha2nI najIka pahoMce che. te vakhate rAjImatI soLe zaNagAra sajI rahI che, sakhIo vIMTaLAyelI che, ATha bhavano anurAga jANe be hAtha, be paga, be hoTha ane be AMkhanA khUNe ema ATha bhAgamAM vahecAI gayo che. bhavASTakAnurAgaM sA, darzayantI prabhI kila / bipAvAdharadvandra-netrAnevadhA sthitam ||2||[pR.246, 2o-2522] (pAnA. 249) tevI rAjImatI nemikumArane joI manamAM malakAya che, haiyethI chalakAya che. tyAM ja jamaNI AMkha pharake che, jamaNo hAtha paNa. rAjImatIno tyAga ane vilApaH- jJAnI prabhu pazuono karuNa svara sAMbhaLI sArathine kahe che, jyAM A pazuo che, tyAM mAro ratha laI jA. prabhu badhAne mukta karI, pote paNa jANe saMsAranI jaMjALathI mukta thavA taiyAra thAya che, mAtA-pitA bhAIo badhA prabhune aTakAve che, kasmAdakasmAd vatsAsmA-dutsavAt tvaM nyavartathAH ? / / [ pR. 250, zlo-2540] (250/2540) ekAeka he vatsa ! teM A zuM karyuM ? prabhu kahe che jema A badhA pazuo baMdhanathI mukta karyA tema mArA AtmAne ane tamane paNa karmabaMdhanathI mukta karIza. badhAne raDatA aTakAvI kRSNa kahe che, he baMdho ! A tArI kevI vivekitA ! ke ajJa evA pazuonI karuNA kare che, ane tArA upara snehavALA mAnanIya pitA-mAtA-bhAI vagerene tarachoDe che ?. prabhu kahe che. badhAnA baMdhano dUra karavA huM IcchuM chuM, baMdhanane karanArA tame svajana kevI rIte For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 thAo? saMsAranA sukha to ApAtaramaNIya che, saMyama pariNAme sukhakArI che, viSayothI sukha meLavavA mUrkha sivAya koNa Icche? zuM lIMbaDAnA jhADathI AMbAnA phaLa maLe kharA? AvI daDhatAthI vrata levAno nirNaya karI potAnA sthAne AvatA ja navalokAMtika devo nAtha! tIrtha pravartAvo" ema vinaMtI karavA Ave che. prabhu paNa sAMvatsarika dAnazarU kare che. zrIneminAtha pAchA vaLatA rAjImatI mUcha pAme che, jANe potAno prANa jatA dehayaSTi pRthvI para paDI jAya che, sakhIonA prayAsathI bhAnamAM AvatA vilApa kare che, te neme ! A zuM karyuM?tame jJAnI hatA, jene je yogya hoya te Apo cho, jo khabara hatI ke huM tamane yogya nathI, to A badho ADaMbara zA mATe karyo? he deva ! A zuM thayuM? IndrajALanI jema Aje ja prANanAthane AvatAe dIThA ane pAchA vaLatA paNa...! AkraMda karatI rAmatIne sakhIo kahe che, haju to vAto thaI che, pANigrahaNa kyAM thayuM che? bIjA yAdavo ghaNA che, tArA manoratho pUrNa karIzuM. rAjImatI gussAthI kahe che, tame zuM bolo cho ? vanya pravAjo, gi.rarU, -ra72]kanyA eka vAra ja apAya, huM manathI ane vacanathI nemine varI chuM, bhale mArA koIka karmathI mane choDI dIdhI che paNa huM temanA pagale ja pagalA pADIza, ema pratijJA karI, prabhunA dhyAnamAM lIna banI jAya che. prabhu eka varSa sudhI dAna Ape che. . prabhunI dIkSA-dIkSA divase uttarakurunAmanI zibikAmAM ArUDha thAya che, pahelA mANaso pachI devo ne dAnavo zibikA le che, te vakhate zakrendra ane IzAnendra be bAju cAmara dhAre che, sanaskumArendra chatra dhare che, Indro prabhunI AgaLa ATha maMgaLa rAkhe che, temAM (1) mahendra darpaNa, (2) lAMtaka pUrNakuMbha, (3) brahmaja rakSA mATe khagna, (4) mahAzukra svastika (5) sahasAra bhadrAsana, (3) Anata zrIvatsa, (7) prANata naMdyAvarta (vardhamAna saMpuTa ane matsyayugma nathI, khaDyuM che, chatra sAthe ATha thAya) camarendra vagere bIjA pAyadaLanI jema zastro dhAraNa kare che. svajano, porajano sAthe saMyamalakSmI sAthe vivAha karavA, bhavabaMdhanane toDavA, prabhu gharathI nIkaLI revatAcala upara sahassAmravanamAM bhadrazAlavanamAM jAya che. tyAM jhADa uparathI Thera Thera vikharAIne paDelA jAMbuDA, jAMbuDA nathI, paraMtu neminAthathI parAbhavapAmela kAmadevanI strInA AMkhanA AMsu che. bhavamadhyamAMthI For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utaratA hoya tema prabhu zibikAmAMthI utarI AbhUSaNo utAre che, zeSanI jema IndramahArAjA te badhA laI le che. janmathI traNaso varSe zrAvaNa suda 6nA divase citrA nakSatramAM caMdrano yoga Ave chate paMcamukhriloca kare che. chaThThano tapa karI namo siddhALa kahI svayaM sarvavirati sAmAyika uccare che. Indra khabhe devadUSyavasva sthApe che, varadatta brAhmaNane tyAM paheluM pAraNuM thAya che, A bAju prabhunA nAnAbhAI rathanemi, rAjImatInA anurAgI banI tene potAnI karavA vividha vastuothI potAnA tarapha AkarSavA prayatna kare che. rAjImatI paNa diyara jANI bhoLAbhAvathI niSedha karatI nathI, je Ape che, te laI le che. roja roja tyAM jAya che, eka divasa ekAMtamAM kahe che, bhale, bhAIe tAro tyAga karyo, huM to chuM ne! yAcakanI jema tArI pAse prArthanA karuM chuM, mane varI le, yauvana saphaLa karIe. mahAsatI temane aneka vacano kahI pratibodha kare che. prabhune kevaLajJAna tathAsamavasaraNanIethanA- dIkSAnA divasathI 54mAM divase vekasa vRkSanI nIce aThThama tapa karela, zukladhyAnamAM rahelA prabhune Aso vada (bhAdaravA vadI amAse pUrvAhna samaye citrAmAM caMdra hato tyAre kevaLajJAna prApta thayuM samavasaraNanI racanA kAje vAyukumAra devo eka yojana bhUmi sApha karavA vAyu phelAve che, meghakumAra devo megha, RtukumAradevo phUlanI varSA kare che, ro gAu UMco, eka yojana pahoLI suvarNa-ratnamaya pRthvI abhiyogika devo kare che, uparano ratnamaya maNinA kAMgarAvALo mULa gaDha, vaimAnikadevo, suvarNamaya rananA kAMgarAvALo vacalo gaDha jyotiSI devo ane rUpAno suvarNanA kAMgaLavALo chello gaDha bhavanapatidevo kare che, cAra daravAjAvALA traNa gaDha jANe lokone aMtara verIthI bacAvavA traNa rekhA jevA che, daravAje daravAje ratnanA toraNo che. vacamAM 120 dhanuSa UMcu azokavRkSa, chatranI jema zobhe che, baso hAtha pramANa jANe rohaNAcalamAMthI lAvela zilA jevI maNipITha che, cAra ratnamayasiMhAsana che, pUrvanA dvArathI pravezI eka pradakSiNA daI namo nitya kahI bAvIzamAM tIrthakara zrIneminAtha pUrvAbhimukha bese che. traNa dizAmAM siMhAsana upara beThelA pratibiMba che. (1) sAdhu (2) devI (3) sAdhvI (4) bhuvanapati (5) vyaMtara () jyotiSanI devIo, (7) bhuvanapati (8) vyaMtara (9) jyotiSadevo, (10) Indra (11) For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAvaka (12) zrAvikA A bAra parSadA prabhune traNa pradakSiNA karI agnikhUNA Adi cAra khUNAmAM kramasara bese che. zrIkRSNe karelI prabhunI stuti - zrIkRSNane udyAnapAlaka samAcAra Ape che, tene 12 kroDa suvarNa Ape che, saparivAra prabhu pAse traNa pradakSiNA daI bhAvathI prabhunI stuti kare che, (pAnA naM. 200-2001thI 2981) he prabho ! bIjuM kaI nahi jyAre tyAre, je koI rIte paNa mane ekavAra tAruM pada ApI tArA . jevo banAvaje ItyAdi stavanA karI bese che. prabhu vividha dharmanI dezanA Ape che, loko dharmane bhUle che ane madhubiMdusamA sukhamAM rAce che, madhubiMdunI kathAthI saMsArInuM svarUpa jANI varadattarAjavI saMya mAbhilASI bane che. prabhu rAmatI sAthenA ATha bhavanuM varNana kare che, varadatta be hajAra rAjavI sAthe saMyama svIkAre che, prathama gaNadhara banI ApatA dvAdazAMgI race che, yakSiNI vagere mukhya sAdhvI, dazAha rAjAo, ugrasena-kRSNa-baladeva vagere zrAvako, zivA, rohiNI vagere zrAvikA thayA. caturvidha saMghanI sthApanA karI gomedhayakSa ane aMbikAdevI zAsananA rakSaka bane che. pachI pAcho yadukula tathA pAMDavo, nArada-draupadIno itihAsa zarU thAya che gajasukumAlanA prasaMgathI zokAtura dhaNA yadurAjavI, vasudeva sivAyanA dazAIrAjAo, rathanemi, mAtA zivAdevI, devakI, rohiNI, kanakavatI A traNa sivAyanI vasudevanI badhI strIo rAjImatI Adi ghaNA saMyama le che. kanakavatIne gRhasthapaNAmAM ja kevaLajJAna thAya che. saMpUrNa caritra triSaSTi, zalAkA puruSa caritramAM Ave che, te rIte potAnA zabdomAM varNavyuM che. rAjImatIne rahanemiprabhu gAmAnugAma viharatA ekavAra revatAcala upara samavasaryA. bhikSA mATe gayela rahanemi varasAdane kAraNe prabhunI najIka koI eka guphAmAM rahyA che. tyAM ja jharamara varasAdamAM jagyA zodhatA rAjImatI e guphAmAM praveze che, kAMbaLI ane badhA bhInA vastro vagere dUra kare che, rathanemi dhyAnamAM beThelA che. te khabara nathI. rAjamatInuM adbhuta rUpa joI rahanemi kAmAtura banI jAya che, temanA anupama rUpamAM mohita banI kulamaryAdAne neve mUkI rAjImatI pAse jaI kahe che, he zubhe! zA mATe juvAnI nirarthaka karo cho ? saMsArasukha bhogavI ghaDapaNamAM vrata dhAraNa karIzuM?. For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra7 kimidaM yauvanavanaM, viphalIkriyate vRthA ? | vArtha punarAvApyAM, vratamAvAsyate zume ! ||||[pR.212, jo-3060] tyAre rAjImatI kahe che. he sAdho ! zuM AtmA bhUlAI gayo che ? jethI choDela bhogasukhone bhogavavA Iccho cho ? saMyatInA saMparkanI IcchAmAtrathI bodhiratna durlabha banaze. zrIneminAthanA ziSya thaI Ama kema vicAro cho ? haMsa kulamAM utpanna thayela bagalA jevA kema thaI gayA ? agaMghanakulanA sarpanI vAtaH- agaMdhanasarpa jevA bano. je jIvananA bhoge paNa vamana karela jherane pAchuM letA nathI. kalyANapura nAme nagara che, kalyANacaMdra rAjA che, sarvAMgasuMdarI rANI che, pAMcaso yoddhAone ekalA pahoMcI zake tevo teno vIrasiMha putra che. vasaMtaRtu Ave che, AkhuM nagara vasaMtotsavamAM magna bane che, rAjakumAra paNa nagarajano sAthe udyAnamAM harI-pharI, khAI-pIne rAtre tyAM ja sUI jAya che. rAtre koI sarpa kumArane DaMkhI jAya che, savAre rAjArANI badhAne khabara paDe che, zokarUpI sarpathI daMkhAyelA jANe badhA sUcchita thaI gayA. maMtra-taMtranA prayoga niSphaLa jAya che, tyAM koIka mAMtrikendra gAruDika kumAranA puNyathI Ave che. DaMkhanArane game tyAMthI bolAvIza. sAta divasathI vadhAre AyuSyavALA, pAMca gAumAMthI kheMcI badhA sarpone hAjara karIza. pAMca gAu sudhI koI sarpane mAre nahi, tema ghoSaNA karAvo. rAjA ema kare che, gAruDikanarendrakumArane eka mAMDalAmAM mUke che, sarponI navamaMDalI kare che, AtmarakSA karI sarpAkarSaNano jApa zarU karyo. cAre bAjuthI sApo AvavA lAgyA, gAruDikane namIne potapotAne sthAne besI gayA tenI kriyAne jovA, aho ! A kevuM ! AvuM to joyuM nathI ane sAMbhaLyuM nathI ema vismita thayela badhA kSaNavAra zokane bhUlI jAya che. aho! AzcaryakArIdaM, narendrasyAsya valgitam / na dRSTa na ta Api, hoLa: soDavovata ||||[pR.219, o-rU10] badhA sarpa AvI jatA Adeza kare che, jemaNe kumArane DaMkha mAryo hoya te phaNA UMcI kare. tyAM ja sAme rahela agaMdhana sarpa gaMdhahastInI jema phaNA UMcI kare che, re duSTa ! tuM sUtelA Ane DaMkhyo hato ?. mArI pharaja che ke duSTane daMDa karI ziSTanuM rakSaNa karavuM joIe. tuM tArA jherane pAchuM laI le, to ja tane choDIza. For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gusse thayela te sarpa pUchaDuM bhoMya upara pachADe che, potAnuM mukha pasAre che, gADika maMDalanI najIka agni pragaTAve che ane kahe che, kyAM jhera pAchuM le, kyAM agnimAM paDa. agaMdhanakulamAM utpanna thayela sarpa jhera pAchuM nahI le, maravAnuM pasaMda kare. paraMtu kulane kalaMkita nahi kare. mAMtrikanI sAme thavA azakta evo te bhegA thayelA navA nAgakulanA sarpone kahe che, mArI jema tuccha evA prANono tyAga karajo, paNa jhera pAchuM nahi letA. ema kahI jarApaNa vyAkuLa thayA vagara, te vakhate ja te agnimAM praveze che. paNa vamela jherane pAchuM leto nathI. gADikanA AdezathI badhA sarpo potAnA sthAne pAchA jAya che. gADika mAtrathI pANI maMtrI chAMTe che, tyAM ja nirviSa thayela rAjaputra, sUtelo UThe tema ekadama UThI jAya che, A badhuM zuM che? rAjA badhI vAta kare che, gADikano AbhAra mAne che, upakAra karanAra loko virala che, paraMtu upakAne svIkAranAra to maLe yA na maLe. 35%AraparA prAyo, virAva mAnavAH | 35ramAnina, paraM tti na satti vA vAlA.227, sTo-rU222] meM mArI pharaja bajAvI che, huM jAuM chuM, kahI cAlyA jAya che, te rathaneme ! tame A daSTAMta manamAM vicAro. to paNa jyAre rahanemi viSayecchAthI pAchA pharatA nathI, tyAre duzava vacana rAjImatI saMbhaLAve che. "vityu teno sAmI" (pR27, zno-9] he apayazakAmI! tamane dhikkAra thAo, je bhogone tame ja choDyA, tene pAchA svIkAravA taiyAra thayA cho AnA karatA to maraNa sAruM maraNa. potAnuM khAnadAna yAda karAve che, huM koNa? ane Apa koNa? ApaNe kaMI gaMdhanakulanA sAmAnya sarpa jevA nathI "adaMra bhoyarAya"(pR.227, stro-8] ane jo A rIte karazo to jema jema strIone jozo, tema pavanathI jema vanaspati calita thAya che, tema asthira banI jazo."vaphata disi mAva" ra8, 1] mahAsatI jema mahAvata hAthIne aMkuzathI vaza kare, tema dharmamAM sthira kare che. nUpurapaMDitA strInI kathAnI aMtargata rANI ane mahAvatanA saMbaMdhone kAraNe rAjA zikSA karavA parvata upara hAthI, rANI ne mahAvatane caDhAve che, traNa paga AkAzamAM addhara rAkhI eka page ubhelA hAthI upara banne beThA che, tyAre loko rAjAne kahe che, A be e pApa karyA che, bicArA hAthIne zA mATe sajA? rAjA mahAvatane hAthI bacAvavA kahe che, For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 mahAvata kahe che, amane bene abhaya Apo to bacAvuM. rAjA abhaya Ape che, aMkuzathI dhIme dhIme traNe paga pAchA levaDAve che, te saMpUrNa vAta vAMcavI game tevI che. bodha pAmela vicakSaNa rahanemi paNa bhogathI nivRtta bane che, te sAdhvI ! agAdhasamudramAM DUbatA mane Ape bacAvyo. huM mArA pApasthAnanI AlocanA karI niraticAra saMyamanuM pAlana karIza. aSTaprakArI pUjAnuM mAhALya:- kRSNa lokone kahe che, dharma kadAca vinone aTakAvanAra na bane to paNa sugati ApanAra che, te avazya karavo joIe. roja prabhunI aSTaprakArI pUjA kevI rIte karavI? ane eka eka pUjAthI zo lAbha thAya che, te badhuM nirUpaNa (309-3251thI 3233) karyuM che. zama-kRSNanI mA-bApa pratyenI bhakti- dvArikAnA nAza vakhate nagarajanono pokAra sAMbhaLI kRSNa-balarAma vicAre che, AnA karatA to ame pahelA mRtyu pAmyA hota to sAruM thAta !. AgamAMthI bacAvavA potAnA rathamAM vasudeva, devakI ane rohiNIne sAthe le che, paNa te ratha calAvavA jyAre ghoDAbaLada-hAthI badhAja asamartha bane che, tyAre mAtA-pitA pratyenI paramoccabhaktithI banne bhAIo jAte ratha kheMce che, paiDa tUTI jAya che, tyAre khabhe UMcakI daravAjA sudhI laI jAya che, nagaranA daravAjA baMdha thAya che, dvaipAyana kahe che, tamane pahelA ja jaNAvyuM hatuM, tamArA be sivAya koI nahi bace. tame mAbApano Agraha choDo mAbApa kahe che, he vatsa! tame be bahAra nIkaLo. tame tamArI pharaja bajAvI che, je bhAvI che, tene koI TALI zake nahi. banne bhAIo vicAre che, hA hA ! ApaNA jIvatA mA-bApanI AvI paristhiti!traNe jaNA manathI zrIneminAthanuM zaraNa, anazana, kSamApana karI svarge sIdhAve che, te vakhate rAmanA putra kunnavAraka makAna upara caDhI bUmo pADe che, prabhue mane caramazarIrI kIdhA che, to A zuM thayuM? tiryabhRbhakadevo temane UMcakIne prabhunI pAse mUkI de che, saMyamalaI mokSe jAya che. kRSNanI aMtima ArAdhanA- traNa khaMDanA nAtha musApharanI jema "pacave pArejI, gati mAmudA"(pR.35, o-rUrUra jyAM pAMDavo che, te tarapha javA vicAre che, nagaramAM bhaTakatAM kauzAMbavanamAM Ave che, garamIthI tapelA kRSNa tRSAtura bane che, balarAma kahe che. huM jyAM sudhI pANI laIne AvuM For Personal & Private Use Only WWW.jainelibrary.org Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 tyAM sudhI ahI sAvadhAnIthI raho ahI puNya ke devo koI rakSaNa karanAra nathI "na puchyuM nApi devAste, sAmprata samanti rakSA: |"[pR.rU27, o-rUrU4] pIta vastra oDhI kRSNa jarA paga upara paga caDhAvI sUtA che, jarAkumAra pItAMbarane kAraNe haraNa samajI bANa choDe che, te emanA pagamAM jIvane levA AvyuM hoya tema pesI jAya che, kRSNa ekadama UThI bole che, kahyA vagara mane koNe mAryo ? meM jIvatA jIve kulagotra jANyAM vagara koIne mAryA nathI, to mane jaNAvo tame cho koNa ? vRkSanI pAchaLa ubhelA jarAkumAra kahe che, huM yaduvaMzI AnakaduMdubhino putra, rAmakRSNano moTo bhAI chu. prabhunu vacana sAMbhaLI mArA hAthe bhrAtRhatyA na thAya, tethI taddana nirjanavanamAM huM rahu chuM kRSNa kahe che, bhAI najIkaAva, huM eja tAro bhAI, jene kAraNe te 12 varSa kaleza sahana karyA. prabhunuM vacana kyAre mithyA thatuM nathI. mUrchA pAmela, duHkhathI vilApa karatA tene zAMta karI kahe che, hamaNA rAma Ave te pahelA ahIthI jyAM pAMDavo che, tyAM jaje. meM pahelA prabhutAIthI teo ghaNA du:khI karyA che, temane temaja bIjA badhAne khamAvaje, ema kahI temane mokalI bANa kheMcI laI, jAte ja ArAdhanA zarU kare che. (318-3367thI 3373) uttara mukhe besI, be hAthajoDI, paMcaparameSThIne namaskAra karI, zrIneminAthane namana karI tRNano saMthAro karI, vicAre che, prabho ! Apane dhanya che !, Apane Azare Avela ane tamArI pAse saMyamI banelane dhanya che !, teo bhavasamudra tarI gayA, durdazAne pAmela mane dhikkAra che. pahelA sukha upara sukha ane have duHkha upara duHkha AvI rahyuM che, tyAM dvIpAyanano vicAra AvatA, ene to nahi choDuM ema vicAratA kopAyamAna thayelA, hajAra varSanuM AyuSya pUrNa karI, trIjI nArake gayA. baLadevano baMdhupremaH- baLadeva apazukana thavA chatAM kamaLapatramAM pANI laIne zrIkRSNanI pAse Ave che, nidrAdhIna AMkho joI thoDI vAra bese che, pachI vicAre che, zuM mAro bhAI mRtyu pAmyo che ? mUrchA pAmyA che ? pote pRthvIupara pachaDAya che, kaMIka bhAnamAM AvatA siMhanAda kare che, jaMgalamAM bIjuM koNa Ave ? pazuo badhA bhegA thaI jAya che ? koNa pApI che ? jene mArA bhAIne mAryo che. "suptapramattajUSi-strInAM hatyAM joti : ? / " [pU.rU20, jo-rUrU88] he bhAI ! tane thayuM che zuM ? bola to kharo ? pANI mATe ATalo samaya lAgI gayo tethI For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjAyo che? sajjanono krodha to tarata zAMta thaI jAya, chatAM kRSNane khabhe upADI vanamAM bhaTake che, roja pUjA kare che, ema cha mahinA pasAra thAya che, deva thayela bhAI siddhArtha temane pratibodha karavA (1) parvata uparathI paththarano ratha paDe che, tenA TukaDe TukaDA thaI jAya che, rathakArarUpe deva te pAcho banAvavA bese che, rAma kahe che, he mUDha! tUTelA ratha saMdhAtA haze? jo tamAro bhAI jIvato thaI zake to e kema na bane ? (2) paththara upara vAvaNI kare che, paththara upara Uge kharuM? (3) daSpavRkSane pANI siMce che, dagdhavRkSa pallavita thAya kharuM? (4) marelI gAyane ghAsa khavaDAve che, zuM marelI gAya ghAsakhAya kharI? chatAM paNa jyAre baLadeva samajatA nathI tyAre (5) khabhA upara eka strInA zabane laIne Ave che, baLadeva pUche che, A zuM che? gusse thayelI mArI patnI mArI sAthe bolatI nathI. mAre paNa evuM ja che, gusse thayela mAro bhAI paNa mArI sAthe bolato nathI. samAna duHkhI banne mitra banI jAya che, ekavAra jhADa nIce banne mRtakane mUkI pelA be phaLa vagere mATe sahaja dUra jAya che, vRkSane kAraNe dekhAtA nathI. tyAre kRSNa tathA pelI strI banne UThe che, daMpatInI jema premathI vAto karavA lAge che. najIkamAM hovAthI teo benI vAto sAMbhaLI rAma ane puruSa vRkSanI pAchaLa rahelA AzcaryamAM garakAva thaI jAya che, are ! cha cha mahinA sudhI khabhe upADyA, sevA karI chatAM amArI sAthe bolavAnI vAta dUra rahI, javAba paNa na hotA ApatA ane have banne mIThI mIThI vAto karavA lAgyA !. mAro sneha A ja sudhI kSIranI jema tenA prati kyAre tuTyo nathI, pANInI jema bhAInA snehano leza paNa mArA upara nathI. kSIrasyeva mamAdyApi, sneho'muM prati nAtruTan / nIrava punarnAstha, snehazopi mAM prati pArA[g.rUrara, rU47]. bannenI vAta sAMbhaLe che, kRSNa kahe che, AvA bhIkhArI jevA sAthe zuM phare che?. mArI patnI banI jA, hAthIne pAmI koNa gadheDAne pakaDI rAkhe che. jyAM sudhI mAro bhAI ane tAro pati na Ave, tyAM sudhI cAlo ahIthI cAlyA jaIe, ema kahI banne cAlavA lAgyA. bannene jhapATAbaMdha jatA joI pelo puruSa rAmane kahe che, joyo, dhUtArA jevo tAro bhAI mArI patnIne laIne cAlyo !, baLadeva tene kahe che, he mitra! je patine choDI jAya, te strI upara zuM sneha karavo?, tenI vAta ja choDo. For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 Ama triSaSTizalAkA AdimAM na AvatA rUpakathI baLadevanA vimohane dUra karI siddhArtha devarUpa dhAraNa kare che, jarAkumArathI kRSNanuM maraNa thayuM te badhuM jaNAve che. kaNa, kavANa ne anumodana,sarakhA phaLa nIpajAthAH- vairAgya vAsita baLadeva saMyamano svIkAra kare che. baLadevanuM rakSaNa karavA siddhArtha sAthe rahe che, koIka nagaramAM bhikSAmATe jatA temanuM rUpa joI koIka strI bALakanA gaLAmAM doraDuM nAMkhI kUvAmAM utAre che, baLadevamuni karuNA lAvI potAnA rUpane dhikkAra ApatA nagaramAM bhikSA levA na javAno nirNaya kare che. vanamAM mahinAnA upavAsa thayA che. jaMgalanA hiMsaka pazuo paNa tenI pAse AvI bese che. verI paNa vaira bhUlI jAya che, eka haraNa jAtismaraNavALo cAre dizAmAM pharato bhikSA ApanArane zodhatA koIka rathakArane jue che, saMketathI munine tyAM laI Ave che, munine joI potAnI dhanyatA vicAre che, paMcAMganamaskAra karI rAjarSine potAnA hAthe prAsuka bhikSA ApatA vicAre che, Aje mAro divasa saphaLa thayo. gRddhirahita munipaNa zraddhAnI vRddhi karatA bhikSA svIkAre che. haraNa vicAre che, A rathakArane ane munine dhanya che, eka yogya pAtra che, eka yogya dAtA che, huM kevo abhAgI ? tiryaMcapaNAne kAraNe na tapa ke na dAna karI zakuM !, banne mATe ayogya. ahaM punarabhAgyo'smi, tiryaktvaM prApi karmabhiH / na to vA na vAna vA, vidhAtuM zavate mayA |||[y.rU26, o-rU46rU] ema vicAratA traNe upara vAvajhoDAthI ardhuM chedAyela vRkSa paDe che, traNe jaNA mRtyu pAmI brahmalokamAM deva thAya che, trIjI nArake gayelA bhAI kRSNane bacAvavA baLadeva prayatna kare che, tethI vadhAre duHkhI thAya che, bhAIne kRSNa kahe che, bharatamAM jaI ApaNe banne svargamAM gayA che, te rIte batAva, jethI ApanA benI pUjyatA thAya. prabhunuM nirvANaH- prabhu gAme gAma vicaratA traNaso varSa gRhasthApaNAmAM, teppana divasa chadmastha avasthAmAM, kaMIka nyUna 700varSa kevalI paryAyapALI hajAra varSanuM Ayu pUrNa karI 537nI sAthe, mahinAnA upavAsa karI, raivatAcalaparvata upara aSADha suda AThame citrAnakSatramAM caMdra rahete chate nirvANane pAmyA. zivastrImAM Asakta mane mUkI na de tethI rAjImatI 100 varSa pahelA muktie pahoMce che, pAMDavo saMyamI thaI hastakalpa sudhI Ave che, prabhu bAra yojana dUra che. savAre prabhu For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 pAse jaI mAsakSapaNanA pAraNA karIzuM ema vicAratA hatA, tyAM ja prabhunA nirvANanAM samAcAra sAMbhaLI zrIvimalAcala jaI anazana karI kevaLajJAna pAmI mokSe gayA, dropadI pAMcamAM devaloke gayA. zrI neminAtha caritrapUrNa thayuM. vaparAtIvInI athitatA-cothA adhyayanamAM jo pRthvI jIvapiMDarUpa che to sacitta che, to tenA upara mAtra vagere karatA sAdhu ahiMsaka kevI rIte kahevAya? zastrathI apariNata jIvavALI kahevAya paraMtu pavana-agni-cIkAzakhaTAza-khArAza vagere zastro che, tenAthI pariNata pRthvI acitta che, tethI doSa nathI e vAta AgamathI siddhakarI, anumAnathI paNa A vAta siddha karI che, Agamazcopapattizca, sampUrNa dRSTilakSaNaM / atIndriyANAmarthAnAM, sadbhAvapratipAdane / / 1 / / Agamo hyAptavacana-mAptaM doSakSayAd viduH / vItarAgoDanRtaM vAvayaM, na tUvAddhatvasanmavAn ArA irUrUTa, -2-2] vaDI dIkSAnI yogyatA- cothuM adhyayana sUtra ane arthathI bhaNyA bAda vaDIdIkSA mATe parIkSA gurubhagavaMta le. jema gItArtha sAdhu navA sAdhune pAchaLa rAkhI bahAra jAya lIlAghAsa upara cAle, tyAre jo navA paNa tenA upara cAle to vaDI dIkSAne ayogya, paraMtu jo pote UbhA rahI pUche, sAheba! sAdhune lIlotarI upara na javAya, to tame kema gayA?gItArtha jaldI pAchA vaLe ane bhrama thaI gayo, tethI cAlavA lAgyo, mAruM duSkata mithyA thAo ema kahe. guru pAse jaI badhI vAta kare, pachI vaDI dIkSA kare. ahI jema meluM kapaDuM na raMgAya, zuddha raMgAya, pAyA khodyA vagara makAna na baMdhAya, khodIne baMdhAya, rogIne sIdhI davA na apAya, peTa Adi sApha karI apAya, tema bhaNyA-gaNyA vagara ziSyanI upasthApanA na thAya, zIkhyA pachI karAya, zIkhyA vagara kare to gurune doSa, zIkhIne na pAle to ziSyane doSa. gotharI janAdasAdhunI daSTi-pAMcamA piDeSaNA adhyayanI vyAkhyAmAM vyavahArika paNa mArmika dRSTAMta Ave che. koI vaNikanI atyaMta svarUpavatI, IndrANI jevI patnI che, divya vastrone, AbhUSaNo dhAraNa karyA che. kuTuMbane jamADI bhojanano piMDa hAthamAM laI premathI vAcharaDA pAse jAya che, tyAre vAcharaDuM tenA rUpa vastra ke bhUSaNane jotuM nathI mAtra piMDane juve che, tema bhikSA mATe ghare For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 gayela sAdhu piMDeSaNAne najaramAM rAkhe che, gocarI ApanAranA rUpAdine jotA nathI. ghInuM ekabiMdu, anarthanI paraMparA-gocarI samaye TIpuM paDI jAya to paNa gocarI na le, nahi to eka ghInuM TIpuM paDavAthI paNa moTuM veranuM kAraNa banI zake. vasuMdharA nagarImAM koIka zreSThInA ghare dhAriNI nAme patnI che, sAdhuonI khUba bhakti kare che, kAMsAnA vAsaNamAM lAvatA ghInuM TIpuM paDyuM, charditadoSane kAraNe khUba vinave che, chatAM muni ghI letA nathI. zrutArthasmaraNarUpa rakSAmaMtravALo sAdhu lolupatArUpI zAkinIthI kyAre paNa grasta thato nathI. te ghInA TIpAM upara kaDIo Ave che, kIDIne pakaDavA garoLI, tene pakaDavA bilADo, tene pakaDavA gharano kUtaro, bAjunA gharanA bIjo kUtaro, te be kUtarAnuM yuddha thAya che. gharanA kUtarAe bAjuvALAnA kUtarAne trAsa ApatA, bAjuvALo potAnA kUtarAnA pakSe gharamAlika sAthe laDavA Ave che, te bene laDatA joI be pakSa paDI jatA keTalAka loko marI jAya che. jo lIdhuM hota to muni pApAraMbhanuM nimitta banI jAta, na lIdhuM, tethI koI doSa nahi. AvA doSavALI vastu na levI, vizeSa tela, ghI vagere. | mughAdAthI mughAjIvInuM daSTAMta - pAMcamA adhyayananA pahelA udezAnI aMtima gAthAmAM. dullahA hu muhAdAI, muhAjIvI vi dullahA / muhAdAyI muhAjIvI, dovi gacchaMti sogaI ti bemi / / 1 / / 9i.rU77, Ro-200]. mudhAdAyI bhadrikazeTha ane mudhAjIvI be sAdhuonuM draSTAMta, potAnI AgavI zailIthI varNave che, lakSmIpura nAme nagara che, naradeva nAme rAjA che, dhananAme zeTha che. nagarajanone anukUla, putra-pautrathI parivarelo, dayALu, svArthamAM pramAdI, parArthamAM udyamI, ajAtazatru evA te zeTha rAta pUrI thatA UThIne vicAre che, gayA bhavamAM kaMIka puNya karyuM che, tethI ahI badhuM maLyuM che. have pachI zuM?. te mATe dharmagurunI parIkSA karavA judA judA darzanIonA maThomAM jAya che, zaiva-sAMkhyadigaMbara-zvetAMbara-brAhmaNo ke boddho koI paNa tenA manamAM na beThA. te badhA kevA ?AraMbha saMraMbhavALA, maThAdhikArI, abhimAnI, dravyanA saMcayathI vratanA lopI, rasamAM vRddha, miththA upadeza ApavAvALA, maMtra-yaMtra-mahISadhithI dAtA gRhasthone For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na 35 vaza karanArA gRhastha jevA che, nahi brahmacarya, nahi tapa, nahi japa-kevI rIte sAdhu kahevAya ?. eka maharSine jue che, namana karI pUche che ? kyAMthI Apa padhAryA cho ? kyAM javAnA cho ? tamAro maTha kyAM che ? te javAba Ape che, tIrthanI yAtrA karatA ahI AvyA, mAro koI maTha nathI, javAnuM sthAna nakkI nathI. jo Apane koI kArya nathI, to comAsu ahI rahI jAo. zeTha kahe che, tamAre amArI ciMtA kyAre paNa na karavI. chatAM potAnA gharanI bAjumAM utAro Ape che. sukhethI rAta divasa pasAra kare che, ekavAra rAtrinA aMte dhanazeThano ghoDo koI harI jAya che, badhe tapAsa kare che, rAjA pAse pahoMce che, paraMtu ghoDAno patto nathI, tapasvI paNa duHkhI zeThane joI ciMtAmAM paDe che, nadIe snAna karavA jAya che, bhInA kapaDA sUkavavA parvata upara caDhe che, tyAM nadInA koTaramAM ghoDAne jue che. saMta ghoDAnI vAta jaNAvavA vastra tyAM mUkIne pAchA Ave che. rastAmAM dhana maLe che, vastra levA pAchA jatA saMtane vALI zeTha mANasa mokale che, ghoDAne juve che, ghoDAne utsavapUrvaka lAve che, zeTha kahe che, karelA upakArano A pratyupakAra karyo, have tamane namaskAra. bIje divase dukAne beThelA zreSThI, mArge munione juve che. cAritranI mUrti jevA, rAga ane dveSane haNavA taiyAra, zAMta rasa dhAraNa karelA sAdhune vAsAvAsa rahevA vinaMtI kare che, amArA gamana-Agamanane vicAravuM nahi. sAdhuo kahe che, A to AgamamAM jaNAveluM ja che, sAcA sAdhuoe zrAvakanI sArA-kharAbanI ciMtA na karavI. Avo ke jAo, UTho ke beso, kaMI paNa ciMtA sAcA munine hotI nathI, zeTha vicAre che, jena sivAya bIjo dharma nathI. , 9 Agaccha gacchetyapi naiva vAcyaM, uttiSTha tiSThetyapi vA kimanyat / dadhyau dhanastannizamayya samyag dharmo na jainAdaparosti manye // | 1 || [pR.rU82, stre-13] zeTha strI-pazu-napuMsaka vagaranI vasatimAM rAkhe che, siddhAMtAmRtanuM roja pAna karAve che, ekavAra zeThanA putrane bhayaMkara tAva Ave che. Akhu kuTuMba vyagra banI gayuM che. vaidyone bolAve che, badhA upacAra karAve che, paNa niSphaLa...rAjA pote tenA ghare Ave che. gAmamAM evo koI nahi hoya ke je emanA ghare Avyo na hoya, be munio to vAta paNa kADhatA nathI. kuTuMbIo zreSThIne kahe che, A kevA For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhune tame gharamAM rAkhyA? jenAmAM kaMI paNa dAkSiNya nathI, putranI vAta jANatA chatA maMtra-taMtranA prayoga karatA nathI, tane zuM vaza karI dIdhA che. zeTha kahe che, tame badhA cUpa raho, pahelethI meM ja vAryA hatA, sAdhuone A vAtano niSedha paNa che putra karmAnubhAvathI mRtyu pAme che, AkhA gharamAM zoka vyApI jAya che, tenI maraNanI vidhi patAve che, sagA vhAlA AkrAMta kare che. banne munio to potAnAmAM masta, muvAjIvI che, zreSThI paNa prabuddha banI temanI pAse dharmasAdhanA kare che.' yUlikAno uddabhava, zrITayUlibhadrajI:- pATaliputra nagara che. naMdarAjA rAja kare che, zakaTAla temanA maMtrI che lakSmIvatI maMtrInI patnI che. moTA sthUlabhadra, nAnA zrIyaka, be putra che. rUpamAM traNa bhavanamAM jenI joDa nathI, evI saubhAgyanA koza jevI kozA gaNikA che. sthUlabhadra temanA ghare bAra varSathI rahyA che. tyAM sarvavidyAmAM kuzala vararuci nAme brAhmaNa roja navA 108 zlokothI rAjAnI stuti kare che, maMtrIzvara kahe che, rAjana ! e to mArI chokarIo jakSA, jakSadinnA vagere sAtane paNa kaMThastha che. bIje divase rAjA pAse vararuci 108 zloka bole che, te badhA jakSA vagere sAte sAta vArApharatI bolI jAya che. maMtrInA leSathI tenuM chidra zodhatA ekavAra maMtrInI dAsI maLe che, maMtrInA ghare paNa rAjA jamavA AvavAnA che, tethI temane ApavA sonI pAse siMhAsana vagere AbhUSaNo banI rahyA che, te vAta jANe che, nAnA bALakone sukhaDI vagere ApI rAjI karI loka zIkhavADe che, zakaTAla naMdane mArI zrIyakane rAjA banAvaze. rAjA bALakonA mukhethI A sAMbhaLI vicAre che. bALako ane strIo je bole ane je autpAtikI bhASA che, te kyAre khoTI nahi hoya. maMtrIne tyAM tapAsa karAve che, vAta sAcI nIkaLe che, krodhe bharAya che. hoMziyAra maMtrI paristhiti samajI, rAjAne namana karatI vakhate mAruM mastaka uDAvI deje, ema zrIyakane jaNAve che. putra kahe che, cAMDAla paNa AvuM pitRhatyAnuM pApa na kare. dIkarA, huM to tAlapuTa jherathI ja marI gayo hoIza, tAre to mAtra kriyA karavAnI che. vAta svIkArI rAjasabhAmAM e rIte kare che, rAjA kahe che zrIyaka A zuM karyuM?vidrohIno nAza karI ApanI sevA karI che, rAjavI zrIyakane pitAnuM pada svIkAravA kahe che, rAjana! ApanI vAta sAcI paNa mAro moTo bhAI sthUlabhadra kozAne tyAM bAra varSathI che, rAjA tene bolAvI For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 pitAnuM pada svIkAravA kahe che, sthUlabhadra kahe vicArIne vAta, azokavanamAM jaI manomana vicAre che, je padane kAraNe pitAnuM mRtyu thayuM, te A pada kevuM?bhoga A bhavamAM sukha Ape, tapa paralokamAM, paraMtu pada to A bhavane parabhava banne bhraSTa karanAra che, ema vicArI saMyama svIkArI rAjA pAse AvI dharmalAbha kahe che, sthUlabhadra ! A zuM? ucita ja karyuM che. zrI saMbhUtiguru pAse saMyama svIkAre che, rAjA zrIyakane hAtha jhAlIne maMtrI pade birAjita kare che. kozAne tyAMthAturmANa- sthUlabhadra gurupAse amRtanI jema mRtarasanuM pAna karatA vrata pAlana kare che. guru sAthe pATaliputra cAturmAsa mATe Ave che, aSADha comAsuM AvatA eka siMhanI guphA AgaLa, bIjA daSTiviSasarpanA bila AgaLa, trIjA kUvAnA lAkaDA upara upavAsa sAthe comAsu karavA gurunI AjJAthI jAya che, sthUlabhadra gurune kahe che, gurudeva! A ja nagaramAM kAmadevanA ghara jevI, devalokanA vimAnathI paNa caDiyAtI, kozA vezyAnI citrazALAmAM, Sasa bhojana karatA comAsuM rahevA AjJA Apo. guru tenI vAta sAMbhaLI vicAre che, A rIte A muni zuM cAritrathI bhraSTa thaze? jJAnano upayoga mUkI temanuM sattva jANI saharSa anumati Ape che, guru pAsethI nIkaLI IryAsamitithI yukta nIce dRSTi rAkhatA kozAnA ghara tarapha jAya che, AvatA joIne ja dAsI kozAne vadhAmaNA Ape che, meghanA AgamanathI mora nAcI UThe, tema temanI sanmukha jAya che. Aje huM dhanya banI, kArya pharamAvo. tAre tyAM nirAbAdha sthAna comAsA mATe che? hasatA hasatA kozA kahe che, nAtha ! A geha (ghara) ane deha tamArA ja che. kAmadevanI zALA jevI citrazALA, Apa tapasvI mATe to tapovana jevI che. padhAro tyAM. gurunA vacananuM smaraNa karI praveza kare che, pasa bhojana vahorAve che, muni vidhipUrvaka gocarI vAparI svAdhyAyamAM lIna bane che, koza dAsI sAthe vArtAlApa kare che. bALa mRNAla makAnanA sthaMbhanA bhArane vahana karI zake? cokkasa mArA priya mAro viyoga sahana na thAvAthI ja ahI AvyAM che? sakhI kahe che, nA nA emanI najara ja kahI Ape che ke teo asmalita cAritra pALaze, AhAra laIne paNa kAmane vaza nahi thAya, je jhera khAIne jIve te ja mahAyogI che."mahAyo sarveda viSe thoDatti ja nIti"[y:484, zno-117] kozA kahe tArI badhI vAta sAcI paNa For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM jANuM chuM, te eka kSaNa paNa mArA vagara nahi rahI zake. sAMja paDe che, kozA sthUlabhadra tarapha cAlI paDe che, dAsI kahe che, svAmini ! nahi jAo, mAkhInA paganA ghAtathI traNe loka dhrujI nahi uThe, paMkhAnA pavanathI brahmAMDa paDI nahi jAya, sthUlabhadra koI paNa rIte tArAthI calita nahi thAya devo ne paNa durlabha vratakriyA paNa tene keTalI priya che? kozA kahe che, mAruM mahAbhya tane khabara che? mane jotA ja e badhI vratakriyA apriyA banI jaze. dIpakanI prabhA kyAM sudhI? sUryanI prabhA thaI nathI tyAM sudhI, maNionI kiMmata kyAM sudhI ? ciMtAmaNi hAtha Avyo nathI tyAM sudhI. sakhI kahe che devI! Aje khabara paDI jaze, tArA saubhAgyanI ane muninA vairAgyanI. samAvastha tvavasthA: verAthI munestathA pRi.486, 268] sakhInI salAha avagaNI, soLe zaNagAra sajI, kozA citrazALAnA daravAje jaI potAnA prANanAthane jue che. priyavacanothI jUnI vAto yAda karatA karatA bolAvavA khUba khUba prayatna kare che, paraMtu dhyAnarUpI vajapaMjaramAM rahela munine te priyAlApa bhedI zakatA nathI. kozA phera sakhIne kahe che, mArA nAtha mArI AMkhamAM AMkha bhale nahi milAve, huM to temanI sAme hAvabhAva sAthe vilAsI nRtya karIza ja, kare che. chelle vInave che, he priya! bIjuM kaMI nahi to mArI tarapha najara to karo... saMbaMdhane vaza, najara karatA, kozAnA aMga-pratyaMga jevA dekhAya che, tenuM sarvAMgasuMdara chatAM vinara varNana pAna, ne, 486, loka naM.175-195) zabdomAM zakya nathI. tevA darzana karavA chatAM muninA mananuM calana thatu nathI. kozA caraNomAM paDe che, stavanA kare che, tamArA jevA jagatamAM bIjA koI nathI, he nAtha! mane mApha karo. ApaNe khUba upasargo karyA. prabho! mArA bodhane mATe ja kRpA karI. Apa ahI padhAryA, bAkI kyAM vezyAnuM ghara? ane kyAM Apa jevA munio !. mahAmuni kAussagga pArI rAta hovA chatA upadeza Ape che, kozA bodha pAme che, tame brahmacarya svIkAryuM, huM paNa svIkAruM. rAjAdhIna hovAne kAraNe, rAjAthI niyukta puruSa sivAya, anyanI sAthe saMrpaka nahi. samyakatva sahita bAravratano svIkAra karI, vezyA zuddhalezyAthI uttama zrAvikA bane che, comAsu puru thatA, traNe munio guru pAse Ave che, guru kaMIka uThI, duSkarakAraka kahI svAgata kare che, sthUlabhadra Ave che, tyAre sAme jaI, duSkarakAraka duSkarakAraka kahI svAgata kare che, traNe For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni vicAre che, maMtrIputra hovAthI gurue tene adhika mAna ApyuM. manamAM ISya bhAva rAkhI, comAsu AvatA, siMhaguphAvALA muni, kozAne tyAM javA AjJA mAMge che. guru kahe tArA mATe A vAta sAmAnya nathI, khUba kaThIna che, jugArI navuM meLavavA jatA, jUnuM paNa khoI bese che. tevuM tamAre thaze. tame to eka eka . abhigraha lIdho, paraMtu sthUlabhadra to traNe abhigrahaekamAM laI lIdhA. paMceSa-kAmadeva, paMcavatri-siMha, strInA kaTAkSa-daSTiviSasarpa ane citrazALA-kUpamaMDukAsana che. paJceSuH paJcavakAH strI-kaTAkSo dRgviSoragaH / citro pavU-sanaM trigratho sthita: TI[g.420, strI-rara4] te muni gurunI vAta na mAnI kozAnA ghare gayA, vasati mAMgI, citrazALA ApI. adaSTapUrva citrane jue che, SaDrasa bhojana kare che, kozAne joI calita thAya che, bhoga sukhanI mAMgaNI kare che, dhana sivAya vezyA vazyA banatI nathI. amArI pAse dhana kevuM? nepAlanA rAjA pAsethI lAkha mUlyavALI ratnakaMbala laI Avo, jAya che, pAchA pharatA rastAmAM luTArA lUMTe che, sAcI vAta karI pAchI meLave che, kozAne Ape che, munine pratibodha karavA tatkSaNa khALamAM nAMkhI de che. jIvitanI jema sAcavelI, kaSTathI lAvelI, mahAmUlI ratnakAbalI Ama pheMkI dIdhI he mUDha! kaMbalanI ciMtA karo cho ane cAritrane viSaya rUpa kAdavamAM nAkhatA mana dubhAtu nathI?. kaMbalanI to lAkhanI kiMmata aMkAya che, ciMtAmaNiratnanI jema cAritranuM to mUlyAMkana thaI zake tema nathI. pratibodha pAmelA muni kahe che, tame mane narakamAM paDatA aTakAvyAM. mArgamAM lAvavAthI sAcA arthamAM mArA guru cho. kSamApanA karI, guru pAse jaI AlocanA karI sthUlabhadranI paNa kSamA mAMgI, duSkara tapa kare che. ekavAra rAjA kozA pAse rathakArane mokale che, tenI AgaLa paNa sthUlabhadranI ja vAto kare che, rathakAra potAnI kalA batAvavA jharukhAmAM beThA beThA gharanA bagIcAmAM rahela lUMbane bANathI chede che, tene bIjA bANathI ema karatA tyAM beThA beThA ja hAthathI laeNba toDI kozAne Ape che. kozA paNa tenI AgaLa sarasavanA DhagalA upara soMya mUkI, tenA upara phUla rAkhI nRtya kare che, na to soMyathI pote vIMdhAI ke na eka paNa sarasava Agho pAcho thayo. rathI kahe che, mArA karatA tArI kaLA adbhuta che, kozA kahe che, A badhA karatA je muni mArA gharamAM rahyA te For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 duSkara che, sthUlabhadranI sAtvikatA batAvI bodha pamADe che, temanI pAse jaI saMyamano svIkAra kare che. kALAntare bhISaNa dukALa paDe che, sAdhuonuM zrutajJAna vismRta thaI jAya che, pATaliputramAM sAdhuo ane saMgha bheLo thayo. jenI pAse je kaMI sacavAyuM hatuM te bheguM karyuM. te vakhate dRSTivAda mATe nepALa dezamAM rahelA zrIbhadrabAhusvAmijI yAda AvyA. be sAdhune mokale che. je dhyAna siddha thavAthI codapUrva sUtra ane arthathI aMtarmuhUrtamAM ja gaNI zakAya tevuM, bAra varSanuM mahAprANa dhyAna cAlu karyuM che, tethI AvI nahi zakAya. sAdhu pAchA AvI saMghane vAta kare che. bIjA be sAdhuone mokale che, pUchAve che, saMghanI AjJAnuM pAlana na kare to zuM prAyazcita?. saMgha bahAra kADhavAnuM prAyazcita kahe che. to zrIsaMghanI AjJA Ape mAnavI ja rahI. chevaTe pratibhAzALI sAdhuone, gocarIthI AvIne eka, savAra-bapora-sAMja eka, eka ane pratikramaNa pachI traNa, kula sAta vAcanA roja ApavA taiyAra thAya che. pAchA AvI saMghane vAta jaNAve che. pAMcaso sAdhuo pahoMce che, pote paNa AnaMdita thAya che, sthUlabhadra sivAyanA badhA vAMcanA ochI che, kahI cAlyA gayA. sthUlabhadra ATha varSe ATha pUrva bhaNyA. pachI pUche che, huM keTaluM bhaNyo? guru kahe ke eka biMdu. mAruM dhyAna puru thavA AvyuM che, have yAcanAthI adhika vAcanA ApIza, be vastunUna daza pUrva bhaNe che. vihAra karatA pATaliputra Ave che, sAta baheno vaMdanArthe Ave che, kyAM che maharSi devakulikAmAM che, temane vaMdana karavA jAya che, AvatA joI muni potAnI labdhi batAvavA siMhanuM rUpa le che, sAdhvIjIo gabharAI pAchI jaI, he prabho! tyAM to siMha che, upayoga mUkI pAchA mokale che. bhAI sthUlabhadrajIne pUche che, zuM siMhanuM rUpa lIdhuM hatuM? pUrvamAM AvI ghaNI labdhio che. bahena yakSAsAdhvIjI kahe che, zrIyaka ekAsaNuM paNa karI zakatA na hotA, chatAM paryuSaNamAM dhIme dhIme porasI, sADhaporasI, puri DraDha karAvI. cetyonI paripATIthI ATalo divasa pasAra thayo, to have keTalo bAkI ? pachI rAta to sahelAIthI jaze. upavAsa karo. madhyarAtrie mRtyu pAmI svarge sIdhAve che, mArAthI munino ghAta thayo, tethI anazana huM karuM, ane yakSA kahe che, jo jinezvara kahe to ja huM potAne zuddha mAnIza. saMgha kAussaga karI zAsanadevane bolAve che, yakSAne For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 sImaMdharasvAmI pAse laI javA vinaMtI kare che, tame ahI kAussagamAM raho emane laI jAuM chuM paramAtmA zrIsImaMdharasvAmInA darzana kare che, paramAtmA tene zuddha kahe che paraMtu tyAM AcArya pAse prAyazcita levuM joIe, ame ApIe to tyAMnA lokone zuddhino saMzaya thAya ! badhA kaMI tArI jema ahI AvavAne samartha nathI hotA !. zrIsImaMdharasvAmI bheTaNAnI jema bhAvanA, vimukti, rativAkya ane vicitracarcA A cAra cUlikA Ape che, te dhAraNa kare che, ane saMghane Ape che, pahelI be AcArAMgamAM ane chellI be dazavaikAlikanA aMte mUke che, AbadhI vAta karI munine namaskAra karI baheno potAne sthAne jAya che, sthUlabhadra vAcanA mATe gurupAse jAya che, tuM vAcanAne yogya nathI, tane huM vAcanA nahi ApuM. potAnA aparAdhanI mAphI mAMge che, pherabhUla nahi thAya, eka vAra mApha karo. guru kahe, bIjA paNa AvI prakriyAnI vikriyA karI zake che. have mAnavo maMdasattvavALA thaze, tethI vAcanA nahi maLe. saMgha bhego thaI vinaMtI kare che, saMghanA AgrahathI bAkInA cAra pUrva Ape che, paNa tamAre koIne ApavAnA nahi, tema jaNAve che. chellA caudapUrvI bane che. tilaka samAna vRtti:- AgamikagraMtha hovA chatAM kathAnuyogane AgaLa karI vAMcavAmAM rasa paDe tevI racanA karI vRttine 'tilaka' samAna banAvI dIdhI che, pote prazastimAM jaNAve che ke huM to maMda buddhivALo chuM, paNa guru bhagavaMtanA caraNanA smaraNathI viSama evA dazavaikAlikagraMthanI TIkA karI zakyo. utAvaLathI kyAMka koI azuddhi rahI gaI hoya to sAttvika sajjano mArA upara kRpA karI zuddha karajo. A TIkA racatA mane je kaI sukRta prApta thayuM hoya, tenAthI mane zrutajJAnanI ArAdhanAmAM tatparatA maLe. etAM soshaM, viSamadazave-kAlikagranthaTIkAM, tatpAdAbja-smaraNamahasA, mUDhadhIrapyakArSam / tadyatkiJcid - rabhasavazato, dRbdhamasyAmazuddham, tatsaMzodhyuM, mayi ta pe:, sUrizmi sattvaviddhiH ||||[pR.17, o-6] prastAvanA, graMthanI stavanAH- vRttigraMthanI prastAvanA karatA karatA graMthanI jANe stavanA thaI gaI. viSaya/kathA vastu dhyAnamAM hoya to pustaka hAthamAM levAnuM, kyAMreka kholavAnuM mana thAya tevA zuddha AzayathI ja A vivecana karyuM che. For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badhI vAto vRttine AdhAre karI che, chatAM graMthakAranA Azayane pUrI rIte na samajavAthI ke pramAdathI graMthakAranA Azaya viruddha lakhAyuM hoya to sujJa puruSo te kSamya karajo. kRpA pUjya gurudevanIH- parama pUjya pAda gurudeva AcArya zrI vijayacaMdrodayasUrIzvarajI mahArAja sAheba tathA parama pUjya gurudeva AcArya zrI vijayaazokacaMdrasUrIzvarajI mahArAja sAheba, kAyama aMtaranA AziSapUrvaka preraNA kare, bIjA kAryo gauNa karI prAcIna graMthonuM saMzodhana karI prakAzana karo, kahe paNa kharA "pAnuM phare sonuM khare" kaMIka pAnA pheravazo to navuM maLaze, tamArI zaktino A kSetramAM upayoga karo, jarUra saphaLatA maLaze ja ane teo pUjyazrInI pUrNakRpAthI ja athathI iti sudhI A graMthanuM kArya thayuM che. - pUjyapAdamunirAjazrIjabUvijayajI mahArAjaH- jemanI AMtarika zaktino khyAla paMktinA eka eka zabdonA ukela vakhate ja AvI zake evI dRSTi sUjha dharAvatA nispRhI, darzanaprabhAvaka, zrutasthavira pUjyapAda munirAja zrIjaMbUvijayajI mahArAja sAhebanI aMtaranI lAgaNIthI ja A saMzodhana zakya banyuM che, jo teozrIe jesalamera,khaMbhAta ke pATaNanA bhaMDAramAM rahela A pratono khyAla na Apyo hota, to A prata amArA hAthamAM Avata ja kyAMthI? zrIlakSmaNabhAI bhojaka pAse prAcIna lIpI paddhatinI jANakArI meLavI vizeSajJAna pUjyazrI pAsethI ja meLavyuM. sAdhuo A kAryamAM taiyAra thAya tevI temanI bhAvanA eTale kalAko sudhI sAthe besADI mArgadarzana ApyuM. ghaNI evI paMktio hatI, teno ukela pAnuM hAthamAM letA ja teozrI pAse maLI jato. teozrIne smRtipathamAM na lAvIe to saMzodhananI ja eka truTi gaNI zakAya. keTalAka zlokonI artha saMgati vidvadarya paMDitajI zrI rajanIkAMtabhAI tathA paMDitajI zrIviSNakAMtajI jA pAse karAvI che. munizrI jinezacaMdravijayajI:- nAnI uMmaramAM pUjya dAdImA sAdhvIjI zrI udhotayazAzrIjI, pUjya mAtuzrI sAdhvIjI zrI taruNayazAzrIjInA pagale pagale saMyama svIkArI pUjyazrInA ziSyaratna paramavinayavaMta gaNivarya zrInirmaLacaMdravijayajInA ziSya banyA. dhagaza utsAha, khaMta, dareka For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 vAtamAM mULa sudhI javAnI vRtti, jJAna meLavavAnI jhaMkhanAnI sAthe gurukRpAbaLe AgaLa vadhI rahyA che. A graMthanA saMzodhana vakhate kalAko, divaso sudhI sAthe besI judI judI 12-12 prato vAMcI, akSare akSara meLavatA, ALasa vagara pahelA potAnI rIte kopI kare, meLavyA pachI pAchI kopI karI, meTara taiyAra kare. A rIte hamaNA bhale koInI saMgAthe, paNa pachI dhagazathI kAma kare to AvA aneka graMthonuM saMzodhana svayaM paNa karI zake, tevI aMtaranI bhAvanA. sauno sahakAra vidvadraya gaNizrI zrIcaMdravijayajIe paNa anekavAra zabdo ukelavA, meTara vyavasthita karavA potAnI jJAna zaktino sadupayoga karyo che. vizeSataH sahavartI gaNi zrIzramaNacaMdravijayajIe temaja paM. zrI sthUlibhadravi, paM. zrI puSpacaMdravi, gaNi zrI rAjacaMdra-kalAsacaMdra-nirmaLacaMdra-kulacaMdra-prazamacaMdra vi, pravartaka kalyANacaMdra-kuzalacaMdra vi. muni zrI balabhadravi, zrI amaracaMdra vi, prakAzacaMdra-sudharmacaMdra-zazIcaMdra-priyacaMdra-saMghacaMdra-siddhacaMdra-zreyacaMdrazrutacaMdra-sujJAtacaMdra-saMvegacaMdra-nirvedacaMdra-nirAgacaMdra-suyazacaMdra-RSabhacaMdrasaMcamacaMdra-labdhicaMdra-satyacaMdra-sujasacaMdra-sunayacaMdra-kalpacaMdra-bhakticaMdra vi. Adi munioe yathAzakya yathAsamaya sahAyatA karI che. zrI jagadIzabhAI bI. jene saMpUrNa TAIpa seTiMga atikhaMtathI karyuM che. rAjArAma-zAntarAma tathA premajIe paNa doDadhAmamAM kyAreya paNa khAmI rAkhI nathI. nehaja enTaraprAIjhavALA jayezabhAI to amArI sAthe jANe ekameka thaI gayA, potAnuM kAma samajI ja badhu kAma karyuM che. prAnta zrIdazavaikAlikasUtranI vRttinuM vAMcana aMtaraMga manovRttithI karatA karatA - bAhyavRttine choDI, aMtaravRtti sanmukha banI, zrImanakamuninI jema manAka-thoDAka samayamAM ja mokSasukhanA bhAgI bano tevI abhyarthanA. pU. A. zrI vi. caMdrodayasUri ma.sA.nA gurubaMdhu pU. A. zrI vi. azokacaMdrasUri ma. sA.nA caraNakiMkara somacaMdra vi. vi. saM. 2058, poSa vada-10, budhavAra, sAcAdeva zrI sumatinAtha vijJAna-kastUra-jinAlaya. makanajI pArka, surata. For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArI saMzodhana paddhati | saMzodhana mATe amone 12 pratio prApta thaI che, temAM 10 pratio saMpUrNa che ane be pratio kathAnakavagaranI phakta TIkA che. jenuM laghuTIkA evuM nAma Apela che. saMzodhana mATe maLela pratomAM vAMcanAre kaThIna zabdonI TippaNIo lakhela che. kyAMka ame paNa kaThIna zabdonI TippaNIo karI che. TippaNIo ane pAThAMtara chUTA pADavA ame jyAM jyAM TippaNIo karI che, tyAM tyAM naMbaro mUkela che ane pAThAMtara Ave tyAM cihno mukela che. tathA visasthAnakanA nAma vagerenI gaNatarI mATe aMgrejImAM naMbara Apela che. amone je pratio prApta thayela che, tenA nAmo na lakhatA tene naMbara Apela che, temAM traNa pratio tADapatrIya che, bAkInI kAgaLanI che, te A pramANe # prati-1. jesalamera, zrIjinabhadrasUrijJAnabhaMsie.naM. 82 1 tADapatrIya, pAnA 186 che. je 14mI sadInA uttarArdhamAM prAyaH lakhAyela che. ja prati-2,khaMbhAta, zAMtinAtha tADapatrIya jaina jJAnabhaMsie. naM. 80 tADapatrIya, pAnA ra7ra che, je 1314mAM lakhAyela che. chelle graMtha lekhana prazastinA 31 zloka lakhyA che. temAM graMtha lakhAvanAranA pUrvajonuM varNana che, AmaNaga nAmanA zrAvake potAnI dharmapatnI AyazrInA kalyANane mATe lakhAvI che. saMgha samakSa tenI vyAkhyA karAvela che. zrI prajJAtilakasUrijInuM A dazavaikAlika pustaka paM. mANikya tilakajI e saMzodhita karela che. # prati-3.pATaNa, zrI hemacaMdrAcArya jainajJAnamaMdira. saMgha bhaMDAranI prati che. DAbhaDA. naM. rapa, prati. naM. 25 tADapatrIya, pAnA 115 che. ja prati-4.pATaNa, zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira, DAbhaDA naM. 310, prati naM. 14927 kAgaLanI pratimA pAnA 184 che. ja prati-5.amadAvAda, ela.DI.InTiTaTyuTa. naM. 454 kAgaLanI pratimA pAnA 177 che, kamalaprabhasUrijInA ziSya puNyaprabhasUrijInA upadezathI pATaNa vA. zrImALI jJAtIya DhaMDhera-kuTuMbanA dozI haricaMdanI bhAryA ratnA putra dozI sUrado tathA zrIvachado tathA ratnA putra, pautra For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 sahita DhaMDhera kuTuMbe 1590nA vai. su. 5 nA zukravAre lakhAvI che. * prati-u. amadAvAda, ela.DI.InTiTaTyuTa. DAbhaDA naM. 5 prati naM. 132 (23085), kAgaLanI pratinA pAnA 283 che, tapA. zrIhIravijayasUri rAjye devavijaya vAcaka mATe vairATanagare zrImALI vaMzanA rAkiyANa gotrIya bhAramallanAputra ajayarAje 1751nA phAgaNa suda 5 nA lakhAvI che. * prati-7. amadAvAda, ela.DI. InsTiTyuTa. DAbhaDA naM. 5. prati naM. 23088 kAgaLanI pratinA pAnA 178 che. 1983nA phA. su, 11 nA zakravAre jozI gopAle lakhI che. * prati-8. surata, mohanalAlajI jaina jJAnabhaMDAra. pothI naM. 11 prati naM. 177 kAgaLanI pratinA pAnA 120 che. 1679 varSe vai. su 3namAM guruvAre rohiNI nakSatre unva nagare lakhAyela che. * prati-6.vaDodA, AtmArAmajI jainajJAnabhaMDAra. pravartaka muni kAntivijaya zAstra saMgraha naM. 410 kAgaLanI pratinA pAnA 121 che. bRhadgaNavAsI ratnazAlIsUrirAjye bhAvadeva vAcakanA ziSya muni ratnadevanA ziSya dhanadevamunie 1732 varSe caitra, suda 2 nA somavAre lakhI che. * prati-10.vaDodA,AtmAzramajI jainajJAnabhaMDAra. muni haMsavijayajI jJAnabhaMDAra naM. 377 kAgaLanI pratinA pAnA 158 che vijayA naMdasUrinA praziSyae 1949 vai. suda 2nA maMgavAre lakhAvI che. * prati-11. pATaNa, zrIhemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira. vADI pArzvanAtha jJAnabhaMDAranI prati che. DAbhaDA naM. 184 prati naM. 7110. A laghuTIkAnA pAnA 45 che. * prati-12.amadAvAda, ela.DI insTiTyuTa. naM. 17165 kAgaLanI prati che. A laghuTIkAnA pAnA 27 che. A badhI pratiomAM mukhyatayA be vAMcanA che. temAM 1,3,4,5 naMbaranI prationI eka vAMcanA tathA 2,7,7,8,9,10 prationI bIjI vAMcanA che. temAM 10 naM. nI pratimAM banne prakAranA pATho maLe che. 1,2,3,6,7,8,9,10 A ATha pratiomAM kaThIna zabdonA arthonI TippaNI karela che. For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |-: anukramaNikA : hai . 4 * * * * _ _ viSaya dhanya ghaDI vi. saM. 2050, zrAvaNa suda-5nI eka yAda jayavaMtA jinazAsananI jayavaMtI garimA amArI saMzodhana paddhati maMgalAcaraNam prathamaMdrumapuSpikAdhyayanam dvitIyaM zrAmaNyapUrvikAdhyayanam kSullakamunikathA cANikyasubandhukathA cANikyasyAntimArAdhanA kASThabhArikakathA bhavadatta-bhavadevakathA bhavadevasya saMyamagrahaNam nAgilAkRtaH bhavadevapratibodhaH / zrIneminAthasvAmicaritram zrIneminAthasvAminaH prathama-dvitIyabhavau zrIneminAthasvAminaH tRtIya-caturthabhavau zrIneminAthasvAminaH paJcama-SaSThabhavau sarvajJasiddhiH zrIneminAthasvAminaH saptama-aSTamabhavI zrIneminAthasvAminaH navamabhavaH yadukulavarNanam naMdiSeNamunikathA kanakavatIcaritram _ _ _ _ _ S For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 134 138 144 . . . 17 186 202 na 258 33. 34. . kRSNasya pUrvabhavaH nAradasya kathA kRSNajanma zrIneminAthajanma kaMsadhvaMsaH pradyumnasya pUrvabhavavarNanam rukmiNyAH pUrvabhavavarNanam draupadyA: pUrvabhavavarNanam zAmbajanma jarAsandhakRSNayoryuddham rAjimatIvilApaH samavasaraNaracanA kRSNakRtA nemistutiH madhubindukathA draupadIharaNam * gajasukumAlacaritram vaitaraNi-dhanvantarivaidyacaritram .. DhaNDhaNakumAracaritram rahanemipratibodhaH agandhanasarpakathA saubhAgyasundarIkathA (nUpurapaNDitAkathA) aSTaprakArIpUjA kRSNasyAntimArAdhanA baladevapratibodhaH tRtIyaM kSullikAcArakathAdhyayanam caturthaM SaDjIvanikAyikAdhyayanam paJcame piNDaiSaNAdhyayane prathamoddezakaH 263 267 27 288 290 308 336 355 47.. For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 355 362 . 377 384 394 409 423 439 444 450 455 459 . 48 vatsakavaNigjAyAkathA ghRtabindukathA mudhAdAyi-mudhAjIvikathA piNDaiSaNAdhyayane dvitIyoddezakaH SaSThaM mahAcArakathAdhyayanam saptamaM vAkyazuddhyadhyayanam aSTamam AcArapraNidhyadhyayanam navame vinayasamAdhyadhyayane prathamoddezaka: vinayasamAdhyadhyayane dvitIyoddezakaH vinayasamAdhyadhyayane tRtIyoddezakaH vinayasamAdhyadhyayane caturthoddezakaH dazamaM sabhikSvadhyayanam niyuktigAthArthaH zayyambhavasUrikathA manakasya pravrajyAgrahaNam cUlikAprAptikathA (sthUlabhadrakathA) sthUlabhadrasya vratagrahaNam sthUlabhadrasya kozAgRhe cAturmAsaH strIzarIratucchatAyAH varNanam siMhaguhAvAsimuneH kozAgRhe gamanam sthUlabhadrasya dRSTivAdapaThanam zrIyakasya svargagamanam prathamA rativAkyA cUlikA dvitIyA viviktacaryA cUlikA prazastiH khambhAtatADapatrIyapratalekhanaprazastiH . 465 465 470 472 478 481 486 490 64. 496 498 503 71. 72. 73. 517 518 For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||AUM namaH sarvajJAya / / / / namaH zrIpaJcaparameSThibhyaH / / / / anantalabdhinidhAnazrIgautamasvAmine namaH / / / / paramopAsya-zrI-nemi-vijJAna-kastUra-candrodaya-azokacandrasUribhyo namaH / / zrIcakrezvarasUriziSyatilakAcAryaviracitaTIkAyutam // zrIdazavaikAlikasUtram // arhantaH prathayantu maGgalamamI, zRGgArayantaH sadA, pAdAmbhojarajaHkaNaiH kSitivadhUM, kAzmIralezairiva / tattvArthakavidAM suvarNaracanAmAkarNya yeSAM mukhAt, tattadbhAvanayA rasena labhate, kalyANakoTi janaH / / 1 / / zArdUlavikrIDitam devaH kevalasampade bhavatu vaH, zrInAbhirAjAGgabhU ___ jitvA yo'tra jagattrayIvijayina, zrIkAmarAjezvaram / AdattAtapavAraNatrayamidaM kenApyavAryaM tatastanmUrterapi mUrdhni sarvaviditaM nirmIyate'dyApi tat / / 2 / / ___ zArdUlavikrIDitam yajanmasnAtrakAle vimalajalabhareSvAsamantAt patatsu, svarNAdriyojanAsyojjvalakalazamukhAnnirgateSvantarasthaH / bhaije bhaujiSNudhI'bhrakagRhakala~saddIpavaddIpyamAnaH, sa svAmI vIranAmA kizalayatutamAmaGginAM maGgalAni / / 3 / / sragdharA 1. jinAH 6 Ti0 / / 2. te kiM kurvantaH 6 Ti0 / / 3. kairiva kezarairiva 6.8. Ti0 / / 4. bhavatAm-arhatAm 6 Ti0 / / 5. kandarpam 6 Ti0 / / 6. jinamUrtirapi 2 Ti0, tat mUrteH mUrdhni chatramadyApi nirmIyate 8 Ti0 / / 7. chatratrayam 6. Ti0 / / * amalajalapaTale0 5-11 / / 8. yojanapramANanAlacavAlA, 25 yojanaUMcA, 12 yojanavistAravAlA, 1.60.00,000 saGkhyakaujjvalakalaza 10 Ti0 / / 9. zuzubhe 6 Ti0, azobhAyata 8 Ti0 / / 10. zobhamAna 6 Ti0 / / * zubhrA0 11 / / 11. dabhra = patalo moDalaro [abarakhanu ] ghara tinake viSe gata 8 Ti0, mudrita 10 Ti0 / / 0 0gato dii02.5-11|| . 0pa0 11 / / 12. pallavayatutamAm 6 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam aGgAnAM kramataH sthitiM gurutayA, vijJAya cicakSuSA, vRddhAyAH zrutasampado'rnusamayaM, yAntyAH prabhorAjJayA / yAvad duHprasabhAbhidhaM gurumato hastAvalambaM dadau, yaH kRtvA dazakAlikaM munipatiH zayyambhavaH so'va~tAt / / 4 / / . zArdUlavikrIDitam zayyambhavasya zrutaratnasindhoH, saMrvasvabhUtaM dazakAlikaM yat / utpAdya bahvartha-suvarNakozaM, tadbhavyasugrAhyamahaM karomi / / 5 / / indravajrA iha sarve'pi zAstrakArAH suviditasukavisamayasamAcArAH zAstrAdau darzitA - khilapraibalapratyUhavyUhApahAra~samuciteSTa devatAnamaskArAbhidheyasambandhaprayojana lekha nirmApitAnekamaGgalazatasahasrAzleSamabhimukhIkRtasakalazrotRlokaM zlokaM likhanti, paraM kriyamANeSvapi zaitakRtvo'pi maGgaleSu yadi kartA na prAgbhave prazamitakarmadharmaH zuddho dharmaH kRtaH syAt tattanmanorathaH pramANapadavImadavIyasImadhirohati / dharmasyaiva nikhilamaGgalAbhyudayahetutvAt / 15 ata eva pUjyazrIzayyambhavasUrimizrA api dazavekAlika zrutaskandhaprArambhe'bhidheyasambandhaprayojanAnugaM maGgalArthaM dharmamevopazlokayanti sma / / 16 tathA hi dhammo maMgalamukkaTTha, ahiMsA saMjamo tavo / devA vi taM namasaMti, jassa dhamme sayA maNo // 1 / / 1. aGgArI sthita gurutvaM vijJAya [aGgonI sthiti sArI rIte jANIne ] iti kRtaM etat dazakAlikaM kRtaM zayyambhavaH sUrivRddhazrutasampadaH prati samRddhaM yAti 8 Ti0 / / 2. gariSTatayA 6 Ti0 / / 3. jJAnacakSuSA 6 Ti0 / / 4. samayaM samayaM prati 6 Ti0 / / 5. dUpasahAcAryanAmAnaM guruM vijJAya 6 Ti0, dupasahasUritAMI [sudhI] dazavIkAlika rahasI 8 Ti0 / / 6. zayyambhavanAmA sUrIzvaraH 6 Ti0 / / 7. rakSatu 6 Ti0 / / 8. zAstramaNisamudrasya 6 Ti0 / / 9. sarvasArabhUtaM vartate 6 Ti0, sarva Agama sArAMsa vAgamasya pramANanIyaM etatartha bhalo sugrAhyamahaM karomi 8 Ti0 / / udvAcya 8, udghATya 10 / / 10. dUSaNormibahirbhUtairguNaratnagaNaiH zritam / saMsAravAridhestIraM vIrajinamupAsmahe / / hastaH zastaH sadA yeSAM bhAsvadyogaprabhAvataH / kalpitArthaphlastebhyaH, zrIgurubhyo namo namaH / / 3 pratau TippaNyAM etau dvau zlokAvadhiko / / 11. prabala - ghaNo pratyUha - vighna tasya vyUha samUha tasyApahAraM duraM karaNo tasya heto iSTadevatAnamaskArakRtavAn tadanantaramabhidheyAdijJApanam 8 Ti0 11 vI 4-8 // PP. prakAzanam ? Tika kathana : Tio22 zateSu paDaleSu krateSu api yadi pUrvabhave prazamitakarmatApaH etAdRzaH zuddho dharmaH na kRtaH, tadA manorathapramANapadavI na ghaNI pAmaM dharmAt eva manorathAni sampUrNAn prApnoti 8 Ti0 / / 14. nikaTa 10 Ti0 / / 15. pUjyA 8 Ti0 / / 16. kathayanti sma 6 Ti0, vyApanaM kIyo - varNana kIyo dharmamaGgalArtham 8 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram dharmo maGgalamutkRSTamityanena maGgalamuktaM / ahiMsAsaMyamastapaH / ahiNsaa-praannidyaa| saMyamaH-bhavabhramaNahetuSu viSayeSu pravartamAnAnAmindriyANAM saMyamanaM, uparamaNaM vAlanaM / tapaH-anazanAdidvAdazabhedam / ityanenAMzenAbhidheyamabhidadhe / asminnahiMsAdereva vyAkhyeyatvAt / devA api taM namasyanti / yesya dharma sadA manaH / ityuttarArdhana prayojanaM phalabhUtamudbhAvitam / iha caitatsAMdRSTikaM phalaM, Ayati phalaM tu niHzreyasameva, sarveSAmapi dharmazAstrANAM niHzreyasaphalatvAt / sambandhazcAnukto'pi vAcyavAcakarUpaH pratIta ev| gheTazabdAdvAcakAnmRnmayaM vartulAkAraM jalAdhAraM vAcyaM / gozabdAt khurakakuda-viSANAdimantaM padArthamabalAbAlagopAlAdayo'pyavabudhyanta eva / / athaivaMvidhadharmavidhAyinAM sAdhUnAM prathamaM zlokacatuSTayena mAdhukarI vRttimAha jahA dummassa pupphesu, bhamaro Aviyai rasaM / / Naya puSpaM kilAmei, so ha pINei appayaM / / 2 / / yathA drumasya puSpeSu bhramaro rasam-makarandamApibati / A-maryAdayA / na ca -naiv| puSpaM klamayati-glAniM nayati / AtmAnaM ca prINayati itykssraarthH| atra copameyaM vyaGgyaM / bhramaravatsAdhuH / puSpANi gRhasthagRhANi / rasa AhAralezaH, taM gRhNAti, na taM gRhasthaM pIDayati / AtmAnaM ca tarpayati / tathAemee samaNAmuttA, jeloe saMti sAhuNo / vihaMgamA va pupphesu, dANabhatte saNe rayA // 3 // . evaM pUrvopavarNitasAdhuvat / ete zramaNA:-tapodhanAH / muktAH-bAhyena vasatyupakaraNAdinA, AbhyantareNa ca krodhAdinA parigraheNa rahitAH / ye loke-manuSyalokarUpe sAdhavaH snti| dAnabhaktaSaNe ratAH / dautryA dAnAyAnItasya bhaktasya eSaNe-zuddhatvA1. pradhAnam 6 Ti0 / / 2. nivarttanam 6 Ti0 / / 3. mUlakAraNaM kathitam 6 Ti0 / / * 0dheyam 5-10 / / 4. janmadinAdapi zrIvajrasvAmina iva 3 Ti0 / / 5. puruSasya 6 tti0|| 6. kathitam 6 Ti0 / / 7. tatkAlikaM 2.6 Ti0 / / 8. uttarakAle 6 Ti0 / / . 0laM niH0 6-10 / / 9. mokSameva 6 Ti0 / / 10. akathito'pi 6 Ti0 / / 11. vikhyAta eva 6 Ti0 / / 12. ghaTazabdakathanAt vartulAkAraM svayameva jJAtavyam 8 Ti0 / / 13. gozabdakahaNe sati khurakakudagalolaTake 8 Ti0, vAcakAt 6 Ti0 / / 0 0pyevaM 6.8 / / 0vaM vividha0 11. / / cAyamoM vyaGgyaH 5-10 / / 14 jJeyaM 2 Ti0, vyaGgyaH= prakaTanIyaH 6 Ti0 / / + 0NAH muktA 5-9 / / . a08|| dAtrA 8-10 / / 15. striyA 6 Ti0 / / 16. annasya 6 Ti0 / / 17. vicAraNe 6 Ti0 / / . 1 For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam sAdhavaH snti| dAnabhaktaiSaNe ratAH / dAtryA dAnAyAnItasya bhaktasya eSaNe-zuddhatvAnveSaNe rtaaH| vihaGgamA iva- bhramarA iva / puSpeSu / atra niSedho vynggyH| na punarlolyA-dAdhAkarmAdiduSTeSu viziSTeSvapi modakAdiSu / bhramarA api puSpeSveva ratAH, na tuutkRssttphlaadissu| evaM tarhi kathaM yUyaM vartiSyatheti, kenApyukte, sAdhavo bruvateMvayaM ca vitiM labbhAmo, na ya koi uvahammaI / . ahAgaDesu rIyaMte, pupphesu bhamarA jahA / / 4 // vayaM ca vRttiM lapsyAmahe na ko'pi-prANI pRthvIkAyAdirUpahaniSyate / yato yathA kRteSu-svArthapraguNiteSu AhAreSu viSaye sAdhavo grahaNabudhyA rIyante-vicaranti / yathA bhramarAH svayaM siddheSu puSpeSu rasArthaM vrajanti / na punarbhamarArthaM vRkSAH puSyanti / tathA ca- vAsai na taNasya kae, na taNaM vaDDai kae mayakulANaM / na ya rukkhA sayasAhA, phulaMti kae mahuarANaM / / 1 / / [ ] tathA / mahukArasamA buddhA, je bhamaMti aNissiyA / nANA piMDarayA daMtA, teNa vujhaMti sAhuNo tti bemi / / 5 / / mahukAratti-ArSatvAdAkAraH, mdhukrsmaaH| yathA madhukarAH anizritAHArAmAdiSvapratibaddhAH / tathA buddhAH- jJAtatattvAH sAdhavo'nizritA:- kulAdiSvapratibaddhA bhavanti bhramanti vA / nAnApiNDaratA:-nAnagRhebhyo'lpAlpapiNDagrahaNe rtaaH| nAnAprakArA vA saMsRSTA'saMsRSTAdyabhigrahavizeSAt piNDAsteSu rtaaH| dAntAH-damitendriyAH, na tu lolyAdekasminneva gRhe sNpuurnngraahinnH| tena evaMvidhAcAreNa sAdhava ucynte| itisamAptau, brviimi| tIrthakRdgaNadharopadezena na tu svamatyA / atra zlokacatuSke 'pi madhukaradRSTAntasya bhaGgayantareNoktatvAnna paunaruktyAmAzaGkanIyam / / ||dumpusspikaadhyynN prathamaM vyAkhyAtam / / * iva puSpeSu 6.9 / / 1. jJeyaH 2 Ti0 / / 2. bhramarA na utkRSTaphaleSu rakta 8 Ti0 / / - he yathA na 11 / / * naiva 5-10 / / 0rUpo 5.6.8-11 / / - tato 6.8-10 / / 3. rI gatau 3 Ti0 / / . yathA 6.9 / / 4. meghaH tRNasya kRte na varSati, tRNaM mRgakulAnAM kRte na vardhate, na ca vRkSAH na ca zAkhA: bhramarANAM kRte puSpanti 6 Ti0 / / ti0 6.9 / / *Na 6.8-10 / / . ti0 6.9 / / 4 Na 5-10 / / 9 raMti 5-9, 0rati 10 / / 5. athirA 8 Ti0 / / STA dyabhi0 1.10.11 / / For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram // dvitIyaM zrAmaNyapUrvakam / / asyAyamabhisambandhaH, anantarAdhyayane dharmaH prshNsitH| sa ca zrImaNye sati syAt, ataH zrAmaNyamiha vAcyamityAha kahaM nu kujA sAmaNNaM, jo kAme na nivArae / pae pae visIyaMto, saMkappassa vasaMgao / / 1 / / kathaM nu karyAt zrAmaNyam / yaH kAmAn-zabdAdiviSayAn / na nivArayatina niSedhayati / saMkalpasya-aprazastaviSayAdhyavasAyasya / vazaMgataH, pade pade-ekaikasminnapi zabdAdiviSaye svasvendriyaviSayamAgacchati sati / viSIdan-zrImaNye zlathIbhavan / na kSepe, kuMzrAmaNyakRt bhavatItyarthaH ||kssaant !na zaknomItyAdivAk kSullakavat / sa ca kaH kSullaka iti tatkathocyate / tadyathA ||kssullk kathA / / ihaikasmin mahAgacche, svacche'bdojjhitavArivat / atIva vatsale'nyonyaM, sodareSviva sAdhuSu / / 1 / / zrIdharmadhoSasUrINAM, suduHsahatapasvinAm / 'dehakAntyAstabhUrINAM, caraNAmbhojasannidhau / / 2 / / ekaH pumAn pravavrAja, saputraH putravatsalaH / tasyopAttavratasyApi, putro'bhUt prANavallabhaH / / 3 / / anyedyuH kSullako'vocat, karkaze kAzyapItale / na vinopAnahau hanta, kSanti ! caGkramituM kSamaH / / 4 / / syAnmunezcaraNAtrANaM, caraNatrANayogataH / kSAntastathApi kAruNyAd, dadau snehAdupAnahau / / 5 / / 1. pazcAdadhyayane 6 Ti0 / / 2. cAritre 6 Ti0 / / * 0ti saMka0 6 / / OM svamiM0 5-10 / / 3. cAritre zithilIbhavan 6. Ti0 / / - bhavet 6.8.9 / / 4. nu vitarke 6 Ti0 / / * nu 11 / / 5. kutsitacAritrakRt 6 Ti0 / / 6. piteva 9 Ti0 / / 7. nirmale 6 Ti0 / / 8. parvata, vaddalAttakta [vardalAt tyakta] jalavat iti 8 Ti0 / / 9. atIva jIvarakSake 8 Ti0 / / 10. parasparabhAtRSu iva 8 Ti0 / / 11. antasi tapatejavatAm 8 Ti0 / / 12. suvarNAnAm 2 Ti0 / / 13. kaThorapRthvItale 8 Ti0 / / 14. bhUmI 2 Ti0 / / caraNa 5.6 / / 15. cAritrasyArakSaNam ityarthaH / / 16. upAnat jogataH 8 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam kSullakaH punarapyAha, kSAnta ! zaknomi nAdhunA / uparyaMzaH padoH zaityAt, sphuTavat sphuTatIva me / / 6 / / tatastatpAdayoH kSAnto'kArayaJcarmakAzake / zIghrataH zItarakSArtha-maho mohavijRmbhitam / / 7 / / punarUce mama kSAnta!, zirastApena tAmyati / dvAdazArkIvadeko'pi, tapatyupari tApanaH / / 8 / / kSAnto'vAdIdvidadhyAstva-mAtape sati putraka! / ... paTAJcalaM chatramiva, maulAvAtapavAraNam / / 9 / / athoce kSAnta! zaknomi, bhikSituM na tadA kSudhA / antardhAtUMzcaratyagni-rjATharaH zAkinIva me / / 10 / / vasatAveva tiSThantamuttamarNamivArtha tam / adhamarNa iva kSAnto, bhaktapAnairapoSayat / / 11 / / svaptuM kSAnta! na zaknomi, sthapuTe medinIpuTe / upattikAyAmiva me, bhajyante'sthIni tatra yat / / 12 / / paTTe saMstArakaM kSAntastasyAnujJAtavAnatha / yathaivAsti tathaivAstu, varAkaH sukhazIlyasau. / / 13 / / punarbhaNati na kSAnta!, locaM kArayituM kSame / . vratAdutpaTati svAntaM, cikureSUtpaTatsu me / / 14 / / kSAntenAtha kSurapreNa, tasya bhadrAkRtaM ziraH / yadyad bhaNatyasau tattat, kurute vazyavat pitA / / 15 / / 1. pakkavAluMkavata 1,3.10 Ti0, phuTakAkaDIvat 6 Ti0 / / * kauzike 6-10, 10 TippaNyAmayaM pAThaH / / / rakSArtha pustikAdInAM, cArmaNe pRSTake iva 1.2.5-10 / / - 00 5-10 / / 2. sUrya 8 Ti0 / / 3. mastake 2.8.Ti0 / / * 0tU0 2.5-7, 0naM0 9, 0naM0 10 / / 2 0ga0 5-10 / / - 0SThatvamu0 5-9 / / 4. adhamarNo grAhakaH syAduttamarNastu daaykH| [abhidhAnacintAmaNiH-882] 9 Ti0, uttamarNAdhamarNo dvau prayoktRgrAhako krmaat| [amarakozaH-2,9,5,] 6 Ti0, rINa irIpari [e pramANe RNacUkave che] 8 Ti0 / / . pyatam 6, 0dhatAm 8 / / 5. grAhaka iva adhamarNo dAyakaH syAta 8 Ti0 / / 6. viSame 2 Ti0 aNInIpI [ucInIcIbhUmi] 8 Ti0, viSamonnate 9 Ti0 / / 7. parvatasya vAsakakerA bhUmi iva [taleTi] 8 Ti0 / / 8. paTTasaMstArake 8 Ti0 / / 9. jaise taise sukhI hUvo 8 Ti0 / / zA0 6.7 / / 10. zaknomi 2 Ti0 / / 11. me mama kezeSu utpaTatsu sati svAntaM-citaM vratAt nAzayati / / 12. kezeSu 1.2.Ti0 / / * 0teH 8 / / . kSAntaH karoti vazyavat 5 10 / / For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram tato'bhyadhAdvinA snAnaM, kSAntAhaM sthAtumakSamaH / vapuH kuthitavadvilaM, malasvedAvilaM bhavet / / 16 / / tato'GgakSAlanaM kSAntastasyAdAt prAsukAmbhasA / snehAdajIgaNat kSAntaH, kRtyAkRtyaM na tatkRte / / 17 / / AntaprAntamahaM kSAnta!, bhaktaM bhoktuM na pAraye / abhojanamivedaM yat, pratibhAti kubhojanam / / 18 / / guruprAyogyavat kSAnta-stasyodanamathAnayat / bhUyo bhavabhavaprItyevA-nandayati taM sadA / / 19 / / gurUktamiva tadvAcaM, kSAnto jAtu na laGghati / upArjitAtitIvrAbhiyogyakarmeva tasya saH / / 20 / / evaM gacchati kAle ce, kSullakaH kSAntamabravIt / zaknomi sthAtumetarhi, nairvAviratikAM vinA / / 21 / / atha prakupitaH kSAnta-styaktasneho vyacintayat / mayA bahUnyakRtyAni, kRtAnyetasya kAraNAt / / 22 / / putrasnehAdyadi puna-vrataM nirvAhayet param / ayogyo'yaM zaThaH pApa-stato'pAstaH pratizrayAt / / 23 / / mA bhUd gacchavinAzo'smA-diti gacchAnukampayA / zeSarakSAkRte nAga-vallyAH kuthitapatravat / / 24 / / niHkrAntaH kSAntanirmukta:, parizrAntaH paribhraman / ajAnan bhojanopAyaM, kaJcanApi vimUDhadhIH / / 25 / / kvApi saGkhaDikAyAM sa, dainyAdabhyarthya bhuktavAn / vissyaakaangkssyaa'tyaato, mRtyumApadajIrNataH / / 26 / / yugmam 1. vitraM syAdAmagandhiyat [amarakozaH-1,5,12,] ityamaraH 6. Ti0 AmagaMdha iti 10 Ti0 / / * kSAnto'nujajJe prAzukodakaiH vratAda 5-10. / / 2. guruyogyatulyam 6 Ti0, mahadyogyavat tamAhAraM dadAti tamAnandayati 8 Ti0 / / * prItye'thA0 5, prIto'thA0 6.7 / / - yakSati 6, jakSati 7.8 / / * na 5.6 / / 3. vezyAm 1.3.10 Ti0, maithunakAdikriyAM vinA 6 Ti0 , striyaM vinA-8 Ti0 / / vyatyaram 8 / / 4. niSkAsitaH 6 Ti0 / / 5. upAzrayAt 6 Ti0 / / 6. uddhRtapatrANAM rakSaNArthaM 6 Ti0 / / 7. tRNamayoTaje / / + 0tyuM prApada0 2 / / For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam ArtadhyAnAcca saJjAto, mahiSaH karmadoSataH / cAritraratnaM prApyApi, pApinA yadvirAdhitam / / 27 / / vAhyate'harnizaM bhAraM mahiSaH prAptayauvanaH / , bhaktaM bhuktaM pareSAM caiM, yad vrataM na kRtaM tataH / / 28 / / kSAntazcAlocya zuddhAtmA, vrataM zuddhaM prapAlya ca / dustapaM ca tapastaptvA, kAle divamavAptavAn / / 29 / / kSAntadevastataH snehAd dadhyAvavadhisaMvidA / adrAkSIt kSaullakaM jIvaM, tadA mahiSarUpiNam / / 30 / / tasya prabodhamAdhAtuM, tadIyasvAmipArzvataH / krItvA gRhItvA mahiSaM, bhAramAropya vaikriyam / / 31 / / taM vAhayitumArebhe, pIDitaM cAtibhArataH / azaknuvantaM calituM, totreNa tudati sma tam / / 32 / / vadaMzca na kSame kSAntA-nupAnatkramituM / sarvANyetAni vAkyAni, zrAvayannatu'dadbhRzam / / 33 / / zRNvAnastAni vAkyAni, mahiSo dadhyivAniti / kadaitAnyahamazrauSa-mitIhApohakAriNaH / / 34 / / tasya jAtismRtirjejJe, pratyakSaprAgbhavo'bhavat / devo'pyavadhinA jJAtvA, tasya jAtismRtiM tataH / / 35 / / yugmam / taM pratyavak tvamArUDho, rasAle phalazAlini / paraM nAsvAditaM vatsa!, tatphalaM pezalaM tvayA / / 36 / / dRSTaH purastvayA vatsa!, ratnAnAM nidhiradbhutaH / tataH zreyaHphalaM ratnaM, naikamapyAdade param / / 37 / / prApya saMyamasAmrAjyaM, grAmakasyeva kasyacit / ekasyApi vratAMzasya, nauttamudgrAhitaM tvayA / / 38 / / 2. AreNa 6 Ti0 / / 3. vyattato vratamakurvatA 1, yadakurvatA vrataM tataH 5-8 / / 1. jJAnena 2 Ti0 / / pIDayati sma 6 Ti0 / / 50nu0 5-7 / / 0dhya0 8 / / 4. babhUva 2 Ti0 / / 2 / / + 0khini 6.8 / / 5. manojJam 6 Ti0 / / 6. na gRhItam 3 Ti0, na ekavratAMza AttaM dhAritaM, 0tiH 8 / / yu udgrAhitahIyemeM na rucAyo 8 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram dharmavittavihInastvaM, viSayArtyA mRtastataH / tiryagbhavamavApto'si dehIto'pi vrate manaH / / 39 / / tataH prabuddhaH kSAntena, bodhitaH zuddhavAsanaH / vidhAyAnazanaM mRtvA, suraloke suro'bhavat / / 40 / / evaM pade pade sIdan sAdhuryathoktakSullakavat cAritre zlathIbhavan saGkalpasya duSTaviSayAdhyavasAyasya vazaM gacchati, tasmAt kAmAH sAdhunA nivAraNIyAH / / kiJca vatthagaMdhamalaMkAraM itthIau sayaNANi ya / / acchaMdA je na bhuMjaMti, na se cAitti vui / / 2 / / vastraM-cInAMzukAdi / gandhaH- karpUrakastUrikAdiH / mekAro'lAkSaNikaH / alngkaarH-kttkkeyuuraadiH| striyaH - anekaprakArAH / zayanAni - palyaGkAdIni / cazabdAd gabdikAdInyAsanAni / acchaMdatti acchandAn- anAtmavazAn, avidyamAnAn ye na bhuJjante-AjIvikAmAtranimittaM gRhItavratAH / bhoktukAmAH apyasampattito nAsevante / na se cAitti vuccai / prAkRtatvAd bahuvacanasthAne ekavacanam / tato na te tyAgino, na te zramaNA ucyante / ye caeN sato pi bhogAn bhogAntarAyavazAdauSadhAdibhiH pratihatavIryAH, yadi bhuJjate tato mriyante, ato jIvitArthino bhoktumanaso'pi santo na bhuJjate / sAdhusAmAcAryai avtisstthnte| nandAmAtyasubandhuvat, na te tyAginaH zramaNA ucynte| kaH punaH subndhuriti| tatkathAnakamucyate / tathA hi 9 | / / subandhukathA / / .nagarAt pATalIputrA nandaM nirvAsya bhUpatim / candraguptaM nRpaM cakre, cANakyo mantripuGgavaH / / 1 / / candragupte gate svarga-lokaM tasyaiva nandanaH / bindusAro'bhavadrAjA, tadIyapratibimbat / / 2 / / 0ca0 8 / / 1. ito'pi manaH vrate dehi [ ityanvayaH ] 8 Ti0 / / ca0 5-8 / / 0 0 5-8.11 / / / / hai 0ddi0 5.6.8-10 / / + 0ni 0diH alaGkAraH 1-4.7.11 / / 2. anusvAro'lAkSaNika iti hAri0 acchandAn 5-8 / va0 5.8 / / 3. dUrIkRtaprabhAvAH 6 Ti0 / / 0 5 11 / / * 0nte na te 11 / / 4. dUrIkRtya 6 Ti0 / / cANikyo 1-4, cANAkyo 10 / / 5. caNI cANakya ityAkhyAM dadau tasyAGgajanmanaH iti pariziSTaparvaNi (sarga 8 / 200 ) / / 6. pratimAnaM pratibimbam [ 2.10.35 ] ityamaraH 6 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam subandhustamatho nanda-sacivaH svAmibhaktitaH / vairaM vAlayituM bhartu- bindusAramasevata / / 3 / / tena vyajJapyataikAnte, bindusAranRpo'nyadA / asthApito'pi mantrittvaM, deva! kiJcit karomyaham / / 4 / / yadyapyasmagiraH svAmi-nardhantyatra tathApi hi / paTTasyAsya hitaM vaktuM, jihvA kaNDUyate mama / / 5 / / ya eSa deva! cANikyo, mantrI so'styatidAruNaH / vidAryodarametena, bhavanmAtApyamAryata / / 6 / / tataH svAtmApi yatnena, rakSaNIyastvayA nRp!| so'tha prapaccha taddhAtrI, sApyavAdIdabhUdidam / / 7 / / tataH kruddhaH sa cANikye-'bhyAyAtyAsIt parAGmukhaH / khalapravezaM vijJAya, cANikyo'pi gRhaM gataH / / 8 / / alaM pratyAyya pRthukaM, kimArambheNa me'dhunA / avazyameva marttavye, mriyate kimazambalaiH / / 9 / / iti dhyAtvA parityajyaM, rAjyAkAGkSAM nijaM dhanam / cANikyenaupyatAzeSa, saptakSetryAM subIjavat / / 10 / / atheSTasvajanAdInA-maucittyenopakRtya ca / anAthadInaduHsthAnAM, dAnaM datvAnukampayA / / 11 / / vicArya turyayA buddhyA, pratIkArakSamaM ripoH / patrakaM gandhacUrNaM ca madhyAnmadhye nidhAya ca / / 12 / / gatvA bahiH karISAntaH saMsthAnasthaNDile gavAm / vidhAyAnazanaM tasthA-viMginImaraNecchayA / / 13 / / 1. sevayAmAsa 6 Ti0 / / * samA 5 / / 2. svazarIram 6 Ti0 / / 3. sanmukhamAgacchati sati 6 Ti0 / / 4. durjanapravezaM jJAtvA 6 Ti0, khalacugala [kAvAdAvA] 8 Ti0, krUra 10 Ti0 / / 5. bAlakasya pratyayaM kArayitvA 6 Ti0, pratyayam [vizvAsam ] utpAdya 8 Ti0 / / 6. apAtheyaiH / / . 0sa0 6.8 / / 7. cintayitvA 6 Ti0 / / 0 0ktA 6.8 / / 8. uptavAn vAvyu 6 Ti0 / / 9. samastam 6 Ti0 / / 10. sAdRzyena datvA 6 Ti0 / / 11. dayayA 6 Ti0 / / 12. caturthyA pAriNAmikyA 2 Ti0 / / 13. koSThAt madhye sindUke sthApya 6 Ti0 / / 14. nagarAd bahi: gatvA gavAM saMsthAnathaNDale [pavitrabhUmau] karISAnta chagaNa [chANa] khaNDakSarat sthAnam, tatrAnazanaM vidhAya tasthau 8 Ti0 / / 15. anazanavizeSaH / / For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram * taJcAkarNya nRpo dhAtryA-bhyadhAyi nanu vatsa! kim / avajJAto mahAmAtyaH, prANado rAjyadazca te / / 14 / / so'vak kathamidaM mAtaH!, sAvadadvatsa! mantrirAT / kathaJcidvairiNA dattAnmA bhUdrAjJo viSAnmRtiH / / 15 / / vimRzyeti sa rAjAnaM, viSamizritamodanam / sahamAnaM sahamAnaM, bhojayAmAsa nityazaH / / 16 / / yugmam rAjJazcAsti mahAdevI, tvanmAtA garbhadhAriNI / tasyAH samaM nRpeNaika-sthAle'bhUdbhuktidohadaH / / 17 / / sA cAbhUttadasampattau, zazilekheva durbalA / vilokya tAdRzIM tAM ca, pRcchati sma mahIpatiH / / 18 / / kiM te na pUryate kiJcit ? kiM vA'jJAM ko'pyakhaNDayat ? / kiM kenApyabhibhUtA vA, yadevaM devi! darbalA / / 19 / / sA~ smAhaiko'pi nAmISAM, hetuH kAryAya kiM punaH / tvayA sahaikasthAle me, bhoktuM devAsti dohadaH / / 20 / / rAjJoce devi! vizvastA, bhava zvaH purayiSyate / saha bhoktuM dvitIye'hni, tAmathAjUhavannRpaH / / 21 / / cANikyaH smAha mAdAstvaM, vatsa! rAjyAH svabhojanam / yatastavAyamAhAraH, sarvo'sti viSabhAvitaH / / 22 / / tato dine dine'pyasyA, mArgayantyA nRpo'nyadA / anAgacchati cANikye, dadau kavalamekakam / / 23 / / taM yAvadatti sA devI, cANikyastAvadAgataH / dRSTvA ca khAdayantI tA-mAH! kiM cakre svavairiNi ! / / 24 / / sarvanAze samutpanne, hyarddhaM tyajati paNDitaH / dvayoH prApte viSAnmRtyau, jIvayAmyahamekakam / / 25 / / jalpannityudaraM tasyAM, vidArya kSurikAkaraH / rohaNoA ratnamiva, putraratnaM tadAkRSat / / 26 / / * sA'vadannekamapyeSAm 5.6.8, sA'vadanaikamapyeSAM 7 / / 1. kAle 2. Ti0 / / 2. svavairatvaM sva eva cakre kavalabhakSaNAd rAjJI 8 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam kRtvA dhRtadimadhye taM, dirnAnyUnAnyapUrayat / tajjananyAzca dhAriNyA, mRtakAryamakArayat / / 27 / / tamaznantyAzca mAtustad-bindurmUthryapatacchizoH / nodagustatpradeze'tha, kezAH sasyamivokhare / / 28 / / ata evAbhavadvindu-ra i-sAra ityabhidhA tava / tadevaM vatsa ! cANikyaH, prANado rAjyadazca te / / 29 / / tatsarvaM tanmukhAcchrutvA, svarUpaM bhUpatistadA / tatra gatvA padorlagna-zcANikyaM smAha bhaktimAn / / 30 / / ajJAnenAsyavajJAtastAta mA mAM tatastyaja / purISamutsRjatyaGke, Dimbhazcet tyajyate sa kim ? / / 31 / / tatprasIda gRhI~nehi, zAdhi sAmrAjyamAtmanaH / sa Uce vatsa! paryAptaM, yatsampratyanazanyaham / / 23 / / tato rAjA valitvAgAd, gatasarvasvavadrudan / hAbhUvamakRtajJo'hamiti svaM hIlayanmuhuH / / 33 / / dadhyau subandhuryadyeSa, kathaM ca na nivartate / samUlakASaM madvargaM, krssetyev dhruvaM tataH / / 34 / / vicintyeti zaThaH sAzru-rnRpamuce sagadgadaH / devAvimRzyakRttvenA- nartho'bhUdeSa daivataH / / 35 / / devAjJayA tadetarhi, sAmyanirmagnacetasaH / cANikyasya saparyA - rbhAvavRddhiM karomyaham / / 36 / / tato rAjAnumatyA sa, sandhyAyAmetya dAmbhikaH / kRtvArcAM nyasya copAnte, dhUpAGgAraM gataH kudhIH / / 37 / / cANikyo'pyagninA tena, tapyamAno mahAmanAH / bhAvanAM bhAvayAmAsa, du:karmaplevagoragIm / / 38 / / 0 to 0 8 / / 1. garbhakAle 10 Ti0 / / tva0 5-8 / / 0yA0 8 / / 0de la0 2 / / 2. subandhumantriNo'jJAnena 8 Ti0 1) 3. bAlaH utsaGge, purISamutsRjati sa bAlaH kiM tyajyate 8 Ti0 / / hai hame0 8 / / + 0 0 8 / / 0nR0 2.5.7.8 / / 0kRtve0 2.5.6.8 / / 0 tapAH 5-8.10, ayaM pAThaH 10 Ti0 dRzyate / / 4. cotarapha aGgArA rAkhyA, dhUpa0 duSTasarvakarmanAsane etAdRzIM bhAvanAM bhAvayAmAsa 8 Ti0, duSkarmarUpasya plavagasya maNDUkasya nAzena sarpasadRza bhAvanAm / / 5. maNDUkaH 3 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 / / zrIdazavaikAlikasUtram amedhyamUtraprasveda-maladaurgandhyapitsale / ra jIvAtIvabIbhatse, vapuSi prema mA kRthAH / / 39 / / dve eva puNyapApAkhye, jIvena saha gacchataH / kRtaghnaM vapuretattu, kiJcinnAnuvrajatyapi / / 40 / / yAH soDhA narake pUrva-matyugrA vedanAstvayA / tAsAmasau na lakSAMze'-pyAgneyI vedanAsti te / / 41 / / anvabhUyanta tiryaktve, yAstvayAnekazaH purA / tAH sAkSAdiva tiryakSu, pazyanpIDAM sahAgnijAm / / 42 / / manuSyaH prAptadharmA ca, yAvajjIvasi jIva! he / prasthAnasthe'tra sumanA-stAvadarhadvacaH smara / / 43 / / eka utpadyate jIvo, mriyate'pyeka eva hi / saMsAre'pi bhramatyekaH, prApnotyekazca nirvRtim / / 44 / / jJAna-zraddhAna-cAritrA-NyevAhaM zraddadhe'dhunA / yAvajIvamitaH sarve, vyutsRSTA bhavadohadAH / / 45 / / mayA hiMsA-mRSAvAda-steyA-'brahma-parigrahAH / caturvidho'pi cAhAraH, pratyAkhyAtanidhA'dhunA / / 46 / / kSamayAmi sarvAn jIvAn, sarve kSAmyantu te mayi / maitrI me sarvajIveSu, vairaM mama na kenacit / / 47 / / yAnme jAnanti sarvajJA, aparAdhAnanekadhA / AlocayAmi sarvAMstAn, sAkSIkRtyAhadAdikAn / / 48 / / chadmastho mUDhacitto ya- jIvaH smarati vA na vA / matpakSAttatra sarvatre-dAnIM mithyAstu duHkRtam / / 49 / / sa evaM duHkRtaM nindan, sukRtaM cAnumodayan / siddhisopAnadezIyaM, catuHzaraNamAzritaH / / 50 / / 1. mArgarUpe / / * 0si0 5-8 / / . sArdha jIvena iti 1 TippaNyAM pAThAM0 / / 0 0kSyAM0 8 / / * 0zya pI0 8 / / 2. sahanaM kurU / / 3. corI 8 Ti0 / / hai 0dayaH 1.3-8, ayaM mUlaH pAThaH 4 saMzodhitaH / / + yaH jIvasmRti 8 / / . matpakSAstatra 5, matpakSA tatra 6, pratyakSA tatra 8 / / For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam siddhasAkSikamAlocya, smaran paJcanamaskRtim / pratalIkRtaduHkarmA, cANikyaH svargamIyivAn / / 51 / / subandhunA nRpo'nyedhu-rvyajJapyata yathA mama / deva ! |sIda cANikyavezmano'dAnnRpo'pi tat / / 52 / / gataH subandhustatrAtha, sarvazUnye gRhe'khile / ekamevApavarakaM, pihitadvAramaikSata / / 53 / / bhaviSyatyatra sarvasva-mityasau cintayaMstataH / dvAramuddhATayAmAsa, maJjUSAmatha dRSTavAn / / 54 / / are'syAM sAraratnAni, bhaviSyantIti cintayA / bhittvA tAlakamuddhATyA-pazyad gandhasamudgakam / / 5 / / huM jAne bIjakAnyatra, bhAvInIti vibhAvayan / tAmapyuddhATya pazyanna-pazyad gandhAna sapatrakAn / / 6 / / tato'tisurabhIn gandhAM-stAnAghrAyAtha patrakam / vAcayan dadRze tatra, gandhAghrANottarakriyAm / / 57 / / etAnAghrAya yo gandhAna, jalaM pibati zItalam / bhuGkte sarvarasaM bhojya-madhaHkRtasudhaM sudhIH / / 58 / / karpUrakusumAdInAM, gandhaM gRhNAti bandhuram / nirUpayati rUpANi, manohArINi saspRham / / 59 / / vINAveNuravonmizrAH, zRNoti kalagItikAH / savilAsAGganAsaGga-lAlaso bobhavIti ca / / 60 / / kiM bahUktena paJcAnAM, viSayANAM manoramam / bhajatyekamapi kSipraM, jAyate sa yamAtithiH / / 61 / / yastu muNDitamuNDAsyaH, prAntAzImalinAMzukaH / asnAnI munivRttyaiva, vartate'traM sa jIvati / / 6 / / * 0gaM prAptavAn 6 / / pradatta 10, ayaM pAThaH 10 TippaNyAmapi dRzyate / / 0 nya0 5-8.10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi dRzyate / / 1. adhaHkRtasudhaM-tiraskArakRtamamRtam, etAdRzaM bhojyam 8 Ti0 1 surabhiM jighrati 5-8 / / 2. atizayena bhavatIti bobhavIti 8 Ti0 / / 3. pAnabhokta: 2 Ti0 / / pi0 8 / / For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram * tadarthapratyayAyAtha, naraH kazcitsubandhunA / gandhAnAghrAyya sarvAkSa-saukhyairAyojito mRtaH / / 63 / / so'tha dadhyau dhiyaM dhigme, dhImAMzcANikya eva hi / yanmRtenApi tenAha-mevaM jIvanmRtaH kRtaH / / 64 / / naTavadbhAvahIno'sau, muniveSastataH sthitaH / jIvitecchurabhavyAtmA, na tyAgI tena bhaNyate / / 5 / / yastu tyAgI zramaNo bhavati tamAhaje huM kaMte pie bhoe, laddhe vi ppiTThi kubvai / sAhINe cayai bhoe, se hu cAitti vuI / / 3 / / hurevkaaraarthe| ya:-sAdhuH, eva kaantaan-kmniiyaan| priyaan-issttaan| bhogAnzabdAdiviSayAn lbdhaan| vividhaiH-nAnAprakAraiH shubhbhaavnaadibhiH| pRSThataH karotipazcAtpAtayati / svAdhInAn-svAyattAn bhogAn / atra punarbhogagrahaNaM smpuurnngrhnnaarthm| sampUrNAnapi bhogAn tyjti| sa eva tyAgI-zramaNa ucyate / bharatezvara-dhanyazAlibhadra-jambUsvAmyAdivat / . atrAha para:-ye kecidarthahInA dramakAdayaH, parivrajya bhAvato'hiMsAdiguNayukte zrAmaNye'bhyudyatA bhvnti| te kiM na parityAginaH ? . AcArya Aha / atra sakalalokasArANi trINi ratnAni-agni-rudakaM strI ca, etAni ca pratyekaM koTiratnamUlyAni / .mako'pi ca tAni parityajya bhAvato jJAnadarzanacAritrANi pratipadyamAnastyAgI bhaNanIya eva / atra dRSTAntaH samastottamavastUnAM, kozavezmeva vedhasaH / yadabhUdadbhutAzeSa-gRhaM rAjagRhaM puram / / 1 / / sukRtaM sAkSiNaM kRtvA, mRgAkSaM kila patrakam / AttA zrIyaMtra dAsIva-dAjanmAvadhi nAgaraiH / / 2 / / * ppaThI 8 / / ravikArArtho 8, ravikArArthe 9 / / 0 yaH eva 1-5.7.11 / / - sAdhuH kAntAn 6.8.9 / yAn vividhaiH 5-9 / / + pRthUnaH 8 / / 1. dUrIkaroti 8 Ti0 / / 2. prathamaraGkAdayaH 8 tti0|| . dru0 6.11 / / 20Ne 8 / / * 0rANi ratnAni 2.4 / / . ni pra0 6.8.9 / / 4 dru0 6.11 / / 9 jya ca bhA0 5-9 / / . 0 2 / / 0Gka: 5-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 3. karArapatramiti bhASA0 / / For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 1 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam azeSakSmAdharaziraH- zekhara zrIdharakramaH / atyulvaguNazreNiH, zreNikastatra bhUpatiH / / 3 / / tadIyakIrtikAntAyAH, samudrAvalayAvaliH / jAhnavI kaNThamuktAsrak, candrArkau kuNDalAkRtI / / 4 / / sunandA cillaNA devyau, tasya rAjJo dRzAviva / nirjitasmerakamale, rUpAlokanasaukhyade / / 5 / / saunandeyaH suto mantrI, tasya rAjyarasAyanam / balapuSTikaraH so'bhUddhatvAtaGkAniva dviSaH || 6 || sraSTuM rAjyAdikAryANi, haMsago hRdayAbjabhUH / caturbuddhicchalAdyasya, ceto'bhUccaturAnanaH / / 7 / / zrIvIrajinarAjasya, sudharmAgaNanAyakaH / + kSamAM prasAdhayana bhUri-kSamAbhUtparivAritaH / / 8 / / AgAtpure rAjagRhe, jagRhe ca jagatprabhuH / bahi:parisarArAme, vastumAvAsamuttamam / / 9 / / yugmam zrIsudharmaguroH pArzve, ko'pyekaH kASThabhArikaH / nirvinno bhaivasaMsArAt kASThabhArAdivAtmanaH / / 10 / / ahiMsAdivratamayaM, saMyamaM sa prapannavAn / siddhisaudhasamAroha-sukhasopAnapaddhatim / / 11 / / yugmam bhramantaM bhaikSamAdAtuM, gacchantaM ca bahirbhuvam / yatra vA tatra vA dRSTvA, sthAne sthAne'pi taM janAH / / 12 / / jalpantyanyonyamevaM te, yAtyasau kASThabhArikaH / kASThabhArI sa evaiSa, pazyAmuM kASThabhArikam / / 13 / / yugmam 1. samastAnAM pRthvIpatInAM yA mastakamukuTamAlAstAsAM yA zobhA, tayA zobhitau caraNau yasya tAdRzaH / / 0ra: 5 / / 5 0NI 10 / / 0 0zra0 2.7.10 / / 0vi0 8-10 / / 2. rAjyAdiviSayakakarmANi vidhAtuM caturbuddhivyAjAt, yasya-abhayakumArasya cittaM kila haMsagaH Atmasthito hRdayakamalodbhavaH caturmukho brahmA va abhUt / / 0jjajJe, cacetazcatu0 3.4 / / + 0bo0 6.9 / / 0mAM0 8 / / 3. bhavabhramaNAt 3 Ti0 / / saM0 3.4. / / * 0to 6 / / yAto'sau 8, yato'sau 7 / / For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram durvAk zilImukhAnetAn, vizataH karNakoTare / kurvato mAnasIM pIDAM, sa zaikSaH kSantumakSamaH / / 14 / / gurUnvijJApayAmAsa, durvAkparISaho'tra me / itaH prasAdamAdhAya, svAmin ! anyatra gamyatAm / / 15 / / gururUce kariSyAmo, vatsaivaM mA'dhRtiM kRthAH / ityuktvA vandanAyAtaM, pRSTavAnabhayaM prabhuH / / 16 / / prAtaranyatra yAsyAmo, vayaM sacivapuMgava! / so'vadanmAsakalpasya, yogyaM kSetramidaM na kim ? / / 17 / / kAryaM vAnyatra kiM kiJcidguruH smAha mahAmate! / durvAkparISahaH zaikSa-syAstyasmin zastradhAtavat / / 18 / / abhayo'pyAha yadyevaM, yUyaM tanmA sma gacchata / tamahaM vArayiSyAmi, kArayiSye ca taiH stutim / / 19 / / AcAryAstasthivAMso'tha, ratnakoTIramAtyarAT / svAGgaNe'sthApayattisro, rohaNAnerivAhatAH / / 20 / / udghoSaNA purasyAnta-racIkarat samantataH / ratnAni dAsyatyabhayaH, sarve'pyetaita tajjanAH! / / 21 / / sarve'pyeyurathAdAtumabhayo'pyAha tAnprati / lAtu ratnatrikoTI sa, ystyjtygni-vaaH-striyH||22|| avocaMste'dya yadyetat, trayaM parihariSyate / tataH karttavyametena, ratnakoTItrayeNa kim ? / / 23 / / mantrI tAn punarapyAha, yadyevaM tarhi kiM janAH? / yUyametaM muniM bruta, dramakaM kASThabhArikam / / 24 / / * kRthA dhRtim 6.9 / / * tamApapracchAbha0 5-10 / / 0 cA0 5-10 / / * zA0 8 / / hai sacivo ratnakoTaya: 2, mantriNA ratnakoTayaH 5-10 / / + 0Ne sthApitAstisro 5-10 / / . 0tA0 1 / / 2 0taH kAryate sma 2.5-10 / / 1. eta-eta-Agaccha-Agaccha / / * he janAH 2 / / . TI 8 / / 4 strIjalA'gnIn ya .. ujjhati 1.3.4, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 2. Apa: 2 Ti0 / / 9 0tha 5-10 / / For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam 1 tyaktvArbalA'nalajala-trayamAdatta yo vratam / ratmakoTItrayamapi, tyaktavAnnAttavAn punaH / / 25 / / athAvocanta te svAminM N !, ito naivaM bhaNiSyate / ajJAnAdbhaNitaM yacca, kSamyatAM tatprasadya naH / / 26 / / taM ca praNamyAkSaimayan, stuvate sma ca saMyatam / dhanyastvaM tvaM mahAtyAgI, yaH sarvamidamatyajaH / / 27 / / abhayo'bhyadhAttaM sAdhuM, jAtA bhostava nirvRtiH ? / so'vadat kasya sA na syAt ?, tvadbuddhayA buddhisAgara ! / / 28 / / nedRg devagurorbuddhirnaiva daityagurori yaiyaivaM lIlayA loko, vAryate smopaiMsargayan / / 29 / / santyekasmin yathA rAzau, sUryazukrabudhagrahAH / mAsakalpaM tathA tasthau, zrIsudharmagurustataH / / 30 / / ayamatrArthanirvAho, nirddhanA api ye janAH / * vrataM gRhNanti vairAgyAt, tyAginaste'pi nizcitam / / 31 / / atha vidyamAnabhogatyAginaH itarasyApi ca skhalataH zikSAmAhasamAe~ pehAe~ parivvayaMto siA maNo nissaraI bahiddhA / na sA mahaM novi ahaM pi tIse, izceva tAo viNaijja rAgaM // 4 // samayA prekSayA-AtmaparatulyayA dRSTyA / parivvayaMto - atra prAkRtatvAt SaSThIsthAne prathamA, parivrajataH-saMyamamArge saJcarataH / syAt kadAcit karmavazAt bhuktabhogasya pUrvakrIDitasmaraNAt, itarasya tu kutUhalAdinA saMyamagRhAt bhiddhaa-bhistaat| kArmakAmyayA mano niHsarati-tato yAM prati rAgaH saJjAto bhavati, tAM prati cintanIyam / na sA mama ahamapi na tasyAH / svasvakarmavazAt saMsAre saMsaratAM janminAM kaH kasya saktaH? ityevaM tasyAH sakAzAt rAgaM vinayet / / atrodaharaNam - 1. strI 2 Ti0 / / * trayaM yo duHparityajam 2 / / 5 0nA0 2 / / 8 / / 2. bRhaspateH / / + 0rau 10 / / 0taddai0 7-10 / / yadyevaM * narAH 6.8.9 / / * 0zceti 6.8-10 || 18 vratam 2 / / ti 5 / / 5-10 / / 3. upasargaM kurvan 2 Ti0 / / / / 4 vya 8 / / vya 8 / / * vha 2 / / 0u 2.5-8.11.12 0taH syAt 2 / / * *masya 11 / / For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram / bhavadatta-bhavadevakathA / sphuradRzaH suvRttAGgaH, sadAlokamanoramaH / jambUdvIpa iti dvIpaH, pradIpa iva bhAsuraH / / 1 / / suparvottamapakSADhyaM, candrArkAharnizasthiti / varSavaddhArataM varSa-mRtuSaTkopazobhitam / / 2 / / tasmin magadhadezo'sti, dinavaidraviNojjvalaH / grAmaH samayavAMstatra, sugrAmo'sti muhUrttavat / / 3 / / tatrArjavo rASTrakUTaH, samabhUt kulaputrakaH / bhAryA ca revatI tasya, bhuvaM prApteva revatI / / 4 / / sutau tayoratisnigdhau, mithoM rAmAcyutAviva / mahIyAn bhavadatto'bhUd, bhavadevastu kanyasaH / / 5 / / AkRSya praguNaM dharma, parAmRSTeSaNaH kSaNAt / nigRhNannAntarArAtIn, mahAyodha ivodyamI / / 6 / / nirabhrayeva kaumudyA, vyAkhyayA niravadyayA / prabodhayan kuvalayaM, sudhAMzuriva nirmala: / / 7 / / 1. dIpavattyA~ pakSe kAlakRtavizeSarUpAyAm 10 Ti0, yathA sphurAyamANavatiH vartulAkAraH sarvadA prakAzena manoharaH dedIpyamAno dIpaH zobhate, tathA pravarddhamAnasthitiH, vartulAkArasvarUpaH, sarvakAle darzane ramaNIyaH jambUdvIpa iti nAmnA dvIpaH zobhamAno vartate / / 2. zakraH tasya pakSeNa ADhyam, tasya zakreNa sArA kAryeti tasya kSetrama 1 Ti0, suparvottamaH saudharmendraH, tasya pakSeNa ADhyaM, saudharmendreNa tasya sArA kAryati tatpakSatvam 3 Ti0, zakrastasya pakSeNa ADhyama 10 Ti0, yathA suparvaNI-pUrNimAmAvAsye, uttame-ante yayoH, etAdRzau-pakSI-zuklavadirUpau, tAbhyAmADhyaM-sahitaM, sUryacandrayoH divasarAtrimadhye sthitiryatra, tAdRzam, SaDRtusamalaGkRtaM varSa-saMvatsaro vartate, tathA suparvANaH devAH, teSAmuttamaH= zreSTha-zakraH tasya-pakSaNa kSetreNa viziSTaM, candrasUryadinarAtrasthitikam, RtaSaTakasamanvitaM bhArataM varSamasti ||*0ddhy0 5.7. Dhyazca0. 7.9 / / 3. yathA tatra saMvatsare sayeNopazobhito divaso vartate, tathA-tatra bhAratavarSe sUryeNa prakAzito magadhadezo'sti, yathA tatra-divase kSaNavAn muhUrto'sti, tathA-tatra magadhadeze AcAravAn sugrAmAkhyo grAmo vartate / / * candra0 8 / / 0 no0, 6.8.9 / / bhAryAbhUdrevatI 5-10 / / 4. snehalau parasparau 9 Ti0 / / 5. yathA-jyAviziSTaM dhanurAkRSya, kSaNAt sajjitabANaH, madhyagatazatrUnAM nigrahaM kurvan mahAyoddhA udyamazIlaH, tathA prakRSTaguNakaM dharma svIkRtya kSaNAt eSaNA-bhikSAcarcA, tasyAM sajjaH, AntarazatrUn krodhAdIn damayan, samityAdisaMyamAcArapAlane udyamI, etAdRzaH sUriH samAgataH / / 6. paNacha 10 Ti0 / / mRSTicaNa: 7-10, 0mRSTeSaNaH 5.6, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / + tA08 / / 7. yathA niSkalaGkaH candraH megharahitayA jyotsnayA candravikAsikamalaM vikAsayati, tathA vizuddhaH AcAryo niSpApayA vyAkhyayA pRthvItalavartijanAnAmajJAnaM vinAzayan samAjagAma / / . khyA0 8 / / 8. mahImaNDalam 9 tti0|| For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam kSamApatizataiH sevyaH, prasAdhitAdbhutakSamaH / saJcakrajanitazrIka-zcakravartIva yatyapi / / 8 / / bhAnumAniva tejasvI, pAdaiH pRthvI pavitrayan / ekadA susthitAcArya- statrodyAne'vatIrNavAn / / 9 / / caturbhikalApakam sudhAsyantaH prayAnti sma, tadA karNapuTairjanAH / kaNehatyavacasteSAM, yAtuM pIyUSasodaram / / 10 / / vyAkhyAmadharitadrAkSA-mAvizcakre gurustadA / atibhISmabhavagrISma-tApaM nRNAM haranniva / / 11 / / bho bho bhavyAH! bhavAraNye, bhrAmyatAM bhavinAmiha / durlabhaM mAnuSaM janma, mUkAnAmiva vAgmitA / / 12 / / mAnuSatve'pi samprApte, keciniHphalajanmakAH / dIpotsavakRtA dvAri, chagaNasyeva putrakAH / / 13 / / kecit kSaNikasaukhyeSu, rajyante viSayeSviha / ... na punaH zrIjinendrokte, dharme zAzvatasaukhyade / / 14 / / zamyekapallavacchAyA-prAye bhavasukhe ratAH / na kalpapAdapacchAyA-kalpe zivasukhe punaH / / 15 / / zrutvovAcArjaviH pUjyA, dezanA vaH kimucyate / ' nedRzaH sumanobhAvo, vasantenApi janyate / / 16 / / kSIrasyApi raso nedRg, naiSoktiH sukaverapi / nekSorapIdRgmAdhuryaM, yAdRk vo dezanAdhvanaiH / / 17 / / 1. yathA pRthvIpatizataiH sevyaH, vijitavistRtabhUmikaH zreSThacakrotpAditalakSmIkazcakrI vartate, tathA kSamAdhArakamunizataiH sevyaH, prAptAnupamakSamAkaH, sAdhuvRndaparivRtazobhaH munirapi cakravartitulyaH sUriH samAyayau / / *di0 2 / / 2. yathA tejasvI sUryaH kiraNaiH kSamA prakAzayati, tathA tapasAdiguNaiH tejasvI caraNaiH bhUmitalaM pAvanaM kurvan susthitAcAryastatrodyAne ekadA samAgatavAn / / * padaiH 5-10 / / 3. sudhAmabhilaSantaH 2 Ti0, sudhAmicchantaH 3 Ti0 / / 4. yAvattRptiH 2 Ti0, AtRpti 3 Ti0, zraddhayA 10 Ti0 / / 0 0guru0 9, ayaM mUlapAThaH 9 TippaNyAmapi dRzyata / / tASma0 8 / / 10ccha0 5.6.8-10 / / 5. vRkSa 10 Ti0 / / 6. lInAH 9 Ti0 / / 7. bhavadattaH 9 Ti0 / / 8. yuSmAkaM kiM prazasyate 9 Ti0 / / 9. caitreNa [mAsena] 2 Ti0 vasaMtapakSe puSpANAM bhAvaH, dezanApakSe suSThuzobhano manobhAvaH 9 Ti0 / / + te 6-10 / / . nau 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram kiM ca vo vyAkhyayA svAmin ! vastuyAthAtmyadarzanAt / mohendrajAlikasyAtha, dRgbandho me nyavarttata / / 18 / / evaM vyAkhyAya tAM vyAkhyA, bhavadatto gRhaM gataH / vratArthaM purataH pitro-dausthyamUce bhavasthite / / 19 / / apAramapyakUpAraM, taranti dravyalipsayA / na pazyanti brUDantaM svaM, dustare bhavasAgare / / 20 / / dArayanti bhuvaM zI(sI)raiH, kuTumbArthaM kuTumbinaH / dIryamANaM vidurna svaM, krakacairiva kalmaSaiH / / 21 / / dhanAyanto'rthamApAdyairvaJcanti vaNijaH prajAH / nAtmAnaM sugatervaJcya-mAnaM jAnanti durdhiyaH / / 22 / / manti prajArthaM rAjArthaM, sevakAH svArthatatparAH / nekSante paramArthena, svArthahAni tamo'rjanAt / / 23 / / sapratyavAyAH saMsAra-vyavasAyA ime'khilAH / na nirvANasukhopAyAH, kintvapAyAH zarIriNAm / / 24 / / tanmAtastAta! yuSmAbhiH, pUryatAM me vrataspRhA / sukhaikazayyAM pravrajyAM, guroryenAdade'dhunA / / 25 / / Ucatustau vrate vatsa!, kaH prastAvastavAdhunA / nirvinaH kAmabhogebhyo, gRhNIthA vArddhake vratam / / 26 / / vArddhakaM bhAvi no veti, tAtau! kasyAsti nizcayaH / zaizavAdapi taddharmaH, kRtyaH pretyasukhAvahaH / / 7 / / itthaM prabodhya pitarAvuktipratyuktibhiH sudhIH / bhavadatto bhavAntAya, yuvApyAdatta saMyamam / / 28 / / viharan gurubhiH sArddha-mathAdhIyan zrutaM ca saH / krameNAdbhUdguNaistaistai-guroH pratizarIravat / / 29 / / * cAtra 5, cAnyat 6-10 / / pyA0 8 / / - mAyendra0 1.3.4, mAhendra0 5-10, ayaM mUlapAThaH 10 tti0|| 1. varNayitvA 9 Ti0 / / 2. samudram 2 Ti0 / / 3. halaiH / / 0rthe 5-7.9.10 / / 4. jAnanti 2 Ti0 / / 5. dhanamicchantaH 2 Ti0, dhanArtham 9 Ti0 / / 6. tolamApaprabhRtibhiH / / 2 0pArdha 10 TippaNyAM pAThaH, pArthya0 3 / / 7. pApotpAdanAt 9 Ti0 / / + tataH 7-10. / / . 0madhIyAna: 6.9.10, madhIyAnam 8 / / For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam gacche tatraikadA ko'pi, sAdhurvyajJapayad gurum / prabho! gatvAnumatyA vaH, svajanAn vandayAmyaham / / 30 / / anujanmAsti me tatra, snehalaH sutarAM mayi / sa gRhNIyAdyadi punaH, saMyamaM mama darzanAt / / 31 / / tatastaM gururAdikSat, samaM gItArthasAdhunA / jetuM cakrIva senAnyaM, bahiH khaNDAn belaiH samam / / 3 / / so'thAgAttaM piturgAmaM, piturvezma viveza ca / adrAkSIdanujodvAhArambhasaMrambhamadbhutam / / 33 / / vivAharabhasenocairmunestasyAnujastadA / smaragrahaparAdhIna, iva kiJcid viveda na / / 34 / / vratAdAnAdi dUre'stu, sa navoDhA vimUDhadhIH / agrajaM munimAyAta-mAlApenApi nArpaNat / / 35 / / sa vilakSo nivRttyAtha, pArzve'bhyetya gurormuniH / , AlocyAvedayatsarvaM bhrAtRvRttaM yathAtatham / / 36 / / bhavadattastadAkarNya, nijagAda smitAnanaH / aho snehastava bhrAtu-ryo'sau nAnyasya kasyacit / / 37 / / yastvAM sahodaraM jyeSThaM, nAnvagacchaJcirAtithim / navAptavanitAmAtra-saGgaraGganiyantritaH / / 38 / / . tatkAlakaralagnAyAH, pannagyA iva yoSitaH / tvamapyasi sudhIrbandho-rAgaM viSamivAharat / / 39 / / so'pyUce bhavadattaM bhoH, pANDityaM jJAsyate tava / anujasyApi ca sneha-staM cetpravrAjayiSyasi / / 40 / / bhavadatto'pyavAdIttaM, taM pradezamaho yadi / yAsyanti garavaH sarvaM, drakSyasi tvaM cirAna tat / / 41 / / * 0tve0 8 / / . rAkhyat, 9 / / 0 0kSa gItArthaM munisaMyutam 1 / / gItArthaM munisaMyutam 3.4 / / / balAnvitam 1-3 / / + mu0 2 / / . rIdhA0 8.9. / / gR0 5 / / * 0tha 8.11 . tato'cirAt, 3.4 / / For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram athAnyadA vihAreNa, taM dezaM guravo yayuH / vAyoriva muninAM hi, kadAcit kutracid gatiH / / 42 / / sAdhunA bhavadattena, vyajJapyata, gurustataH / svajanAn draSTumicchAmi, prabho ! bhavadanujJayA / / 43 / / tamekamapi gItArtha- mAdizanti sma sUrayaH / A siMhasyApi sahAya: kiM, jAyate jAtu kutracit ? / / 44 / / "agamad bhavadatto'tha, su~grAme svajanaukasi / nirvAhayitukAmaH svAM, sandhAM sAdhumatallikA // / 45 / / udUDho bhavadevastu, nAgadattasutAM tadA / vAsukItanujanmAnaM, nAgilAM nAma kanyakAm / / 46 / / tadAnIM cAgataM vIkSya, bhavadattamahAmunim / sarve'pi bandhavastuSTAH, kekivajjaladAgame / / 47 / / tato'bhivandya sAnandAH, sAdhuM te pAdapadmayoH / zirAMsyalikulazrINi, lagayitvAvadannadaiH / / 48 / / utsavasyAsya cUlA'stu, mune'vasthAnatastava / sukRtAnyarjayantvete, janAstvadvarivasyayA / / 49 / / bhavadatto'bhyadhAt sampratyudvahavyagratAsti vaH / tadeSyAmo 'nyavelAyAM gamiSyAmo 'dhunA punaH || 50 / / ityuktvA prasthitaM taM ca, bhaktyA te pratyalAbhayan / vicitraiH khaNDakhAdyAdyai-rAhArairdoSavarjitaiH / / 51 / / , tadA ca bhavadevastu, kulAcAra iti svayam / maNDanaM vidadhAno'bhUnnavoDhAyAH kapolayoH / / 52 / / bhavadattAgamaM zrutvA, jAtotkaNThastadIkSaNe / munivad guruNAhUta - styaktvA tAM sahasotthitaH / / 53 / / * A0 8 / / 5 sva0 2.6.8-10 / / 0 0payatu0 8 / / 1. pratijJAm 2 Ti0 / / 2. prazasta 10 Ti0 / / * 0kaH 5.8.9, 0kAH 7 / / 0tha 10 / / + tacca 8.9 / / 23 For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam vAryamANo'pi tallokai-rmA mA gaccheti vAdibhiH / kimarddhamaNDitAmetAM, bAlAmRtsRjya gacchasi / / 54 / / . . savayobhirvayasyaizca, bhaNyamAno muhurmuhuH / raterivAnujAmetAM, muktvA kva prasthito'si ? bhoH! / / 55 / / vanditvAtmIyasodarya, sucirAbhyAgataM munim / eSa zIghraH samemIti, sa teSAmuttaraM dadat / / 56 / / ucchalan harSakallole-vohitthamiva vAridhau / Agatya bhrAtaraM bhaktyA, vavande snehanirbharaH / / 57 / / yugmam so'pi taM vArttayan sarpiH- pAtraM tasyArpayatkare / dAtukAmo vrataM tasmai, tadIyAM varNikAmiva / / 58 / / kRtakRtyastataH sAdhuniragAttadagArataH / / anvaguH svajanAH sarve, taM svAminamivAnugAH / / 59 / / munizcAvadyabhIrutvA-nAbhANIdvalateti tAn / nirvidya valitAste'tha, natvA nutvA muniM svayam / / 60 / / bhavadevaH punardadhyau, sarve'pi vyAghuTantvamI / kathaM punarnivarte'ha-mavisRSTaH svabandhunA / / 6 / / vyAvartitumanAH kintu, smaraMstAmarddhamaNDitAm / / bAndhavAnumatiM vAJcha-nupAyenAbravIdidam / / 62 / / svakulasyeva sImAnaM, na sImAnamimAmaham / bhrAtaH! sahApi kenApi, kadAcidudalaGghayam / / 63 / / krIDitaM suciraM bhrAtaH, sahakAravane'tra ca / parabhAgo'sya natvaikSi, pRSTabhAga ivAtmanaH / / 64 / / adhvA bhrAtarapUrvo'yaM, mama sarvo'pyataH param / kUpamaNDUka evAha-masmi bAndhava! sarvathA / / 65 / / 1. rateH bhaginyAm 10 Ti0 / / * 00 1.4.5, naM0 6-10 / / . 0SyAmI 10 / / 2. nauH / / 3. viziSTavastu / / 0 0ni0 5-9 / / * su0 8 / / hai bhrAtrA 6.9, bhrAtA 7.8 / / . For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 zrIdazavaikAlikasUtram taM guroH sannidhau netuM, bhavadatto'pi dattavAn / pratyAlApAnimAMstasya, bAlasyeva sukhAdikAm / / 6 / / bhrAmyatAM bhavinAmatra, pathikAnAmivAnizam / nApUrvaM vidyate kiJcid, vatsa! saMsArapaJjare / / 67 / / samaste'pyasti loke'smin, sa pradezo na kazcana / na janmamaraNAbhyAM yaH, satvairaspRzyatAkhilaiH / / 68 / / ityAdyabhidadhansAdhuH, sArddhaM tena svabandhunA / jagAma jhagiti grAmaM, vinodo hyadhvalaGghakaH / / 69 / / tato navoDhaveSeNA-nujena saha taM munim / vasatyAsannamAlokya, procire kSullakA mithaH / / 70 / / parivrAjayituM nUna-manujanmAnamAnayat / satyAkartuM nijAM sandhAM, satyasandho mahAmuniH / / 71 / / dRSTvA taM guravo'pyUcu-rbhavadattaka! eSa kaH ? / so'bhyadhAdanujo me'sau, pravrajyArthamihAgataH / / 72 / / AcAryabhavadevopi, pRcchyate sma sasambhramaiH / kiM vratArthyasi bho bhadra !, zrutvaivaM so'pyacintayat / / 73 / / itaH prANapriyA bAlA, navayauvanavartinI / ito me jyAyaso bhrAtu-ranullaGdhyamidaM vacaH / / 74 / / ekato'bhinavodUDha-preyasIviraho mahAn / anyato laghutA bhrAtuH, zreyaH kiM ? yat karomyaham / / 5 / / ityAlocya sa nizcitya, prAptakAlamidaM khalu / mA bhUd bhrAtA mRSAbhASI, sAdhuSvomityathAbravIt / / 6 / / athAcAryAH parivrAjya, bhavadevaM tadaivaM hi / vindhyAdvikkamivAdAya, vyahArSuH saparicchadAH / / 77 / / * 0kIm 2, 0kam 4.6.7.9.10 / / / sa0 8.9 / / 1. zIghram 10 Ti0 / / 2. om / / - romi0 6-9 / / 3. 'vikko-viMzati varSo hastiH 1-3.10 Ti0 / / * dvipa0 6.8.9. / / For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam zikSitaH so'tha niHzeSaM, sAdhvAcAraM navo muniH / bhrAturevoparodhena, dravyataH sa vrataM vyadhAt / / 78 / / bhAvatastvekacittastAM, prayesImarddhamaNDitAm / nityameva smaranAste, sarvazUnyakriyAkramaH / / 79 / / athAparedhurbhavadevasAdhuH, paThan zrutaM sAdhumukhAravindAt / "na sA mahaM no vi ahaM pi tIse," iti zrutasyaikamavApa vAkyam / / 80 / / upendravajrA jJAtvA tadarthaM sa muniH svacitte, vyacintayat tathyamidaM na vAkyam / yato "mahaM sA ahayaM pi tIse," ityeSa evAsti vinizcayo me / / 81 / / upajAtiH udghoSayaMstathA so'tra, samastairapi sAdhubhiH / . mAkUTaM ghoSayetyukto, manyate sma na tagiraH / / 82 / / tathaiva zuddha manvAno, manaHsaGkalpato nijAt / , kriyAsamabhihAreNa, tattathaivodaghoSayat / / 83 / / athAnyadA vyatikrAnte, sati kAle'tibhUyasi / vijJAya svAyuSaH prAntaM, vidhAyAnazanaM sudhIH / / 84 / / vipadya bhavadattarSiH, prakRSTena samAdhinA / saudharmadevaloke'bhUd, devo divyarddhidurdharaH / / 85 / / bhavadatte gate ca dyA, bhavadevo vyacintayat / iyatkAlaM vratIvAsthA-mahaM bandhUparodhataH / / 86 / / adhunA kiM mamAnena, vratena klezakAriNA ? / pakSIva bandhanAnmuktaH, kathaM gacchAmi nAdhunA ? / / 87 / / tAmarddhamaNDitAM bAlAM, zAlAM kandarpakumbhinaH / cirAtsambhAlaye gatvA, prAtarbhAnurivAbjinIm / / 88 / / ekAkinI varAkI sA, vinA mAM jIvitezvaram / ratimanmathamuktava, zacIndravivarjitA / / 89 / / * sam 8 / / * nAm 8 / / For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram naudAminIva nirmaghA, zrIrivAcyutavicyutA / etAvantamiyaM kAlaM, bhaviSyati kathaM sthitA ? / / 10 / / yugmam tajjIvantImavApsyAmi, cettAM saubhAgyasundarIm / cintitaM pUrayiSyAmi, tattasyAH svasya cAkhilam / / 11 / / evaM cintayatastasya, tIvramohodayAttadA / galitaM bodharatnena, vivekena palAyitam / / 12 / / gataM kulAbhimAnena, sthitaM zIlena dUrataH / naSTaM dharmopadezena, vratamArgeNa vismRtam / / 93 / / yugmam / tato dadarza tAmeva, purasthAmiva cetasaH / lambamAnAmivAgre'kSNo-rekAsanagatAmiva / / 94 / / tAmevAntarbahistAttA, tAmevordhvamadhazca tAm / kiM bahUktyA jagatsarvaM, so'pazyattanmayaM tadA / / 15 / / yugmam / atheGgitAdinA jJAtvA, bodhyamAno'pi sUribhiH / sAdhubhiH zikSyamANo'pi, sauhArdAdanukampayA / / 96 / / avamatya vacasteSAM, kumArgagamane'Gkuzam / niryayo bhavadevo'tha, smRtavindhya iva dvipaH / / 97 / / yugalakam / manoratharathArUDhaH, svagrAmaM sa yayau kSaNAt / / bahizcaitye ceM tatrAsthAt, kSaNamAtraM jinaM naman / / 18 / / saputrabrAhmaNIyuktA, nAgilA gandhamAlyabhRt / tatraivAgAttadA caitye, sAdhubuddhyAnamaJca tam / / 99 / / , aprAkSIt bhavadevastA-mathotkaNThA munImaThaH / kimatrorjavarevatyoH, kuzalaM kuzale vadaH / / 100 / / sAvAdIdabhavadbhUyA-stayoH kAlo vipannayoH / kuzalaM paraloke tu, tayoH kuzalakarmaNoH / / 101 / / * 0mamuM 3.4 0miyat 6.8.9 / / . 0stAM 2 / / 0 0Sya0 5-9, 0kSa0 10 / / nA0 6.8-10 / / 0va 6-8 / / 1. veSadhArI munirna tu vratadhArI / / + 0ThAH 7-10 / / 2. svajanakajananyoH / / . vya0 1, 0yA0 5.7.8 / / For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam so'bhUnmukulitAsyo'tha dinAnta iva paGkajam / punaH papraccha tAM ka~zci-nnAgilA sAsti vA na vA / / 102 / / sAtha dadhyau dhruvaM bharttA, bhavadeva sa eSa me / bhagnavratapariNAma, ivoktyA bhAti vAnayA / / 103 / / amumeva paraM pRcchA-myeSa kiM kiM nivedayet / pazcAttadanumAnena, bodhayAmi mahAdhiyam / / 104 / / iti dhyAtvA tamUce sA, kiM tayA te tapodhana ! ? / kazca tvaM kiJca vA te sA, bhavatyevaM yadAdaraH / / 105 / / so'tha sAkSepamAcakhyau, prANezA nAgilA mama / sUnurArjavarevatyo-rbhavadattAnujo'smyaham / / 106 / / tadArddhamaNDitAM hitvA, nAgilAM bandhumanvagAm / uparodhAcca tasyaiva, vratamapyahamAdiSi / / 107 / / idAnIM ca gate svargaM, bAndhave'hamabandhanaH / pitrozca nAgilAyAzca pratibandhAdihAgamam / / 108 / / , , tataH kathaya me tanvI, paTvI kuzalinI ca sA / mamAgamanavArtAM ca, kadAcit kurute na vA ? / / 109 / / sAvadannAgilA bhadra !, jJAtvA tvAmAttasaMyamam / tadaiva sAdhvIsaMsarga-mapavargapadaM vyadhAt / / 110 / / zuddhasamyaktvamUlAni vratAni dvAdazAgrahIt / dharmazAstrANyadhIyAya, tapyate sma tapAMsi ca / / 111 / / yAvajjIvamupAdatta, brahmacaryavrataM ca sA / dharmAnuSThAnalInA-sthAdiyatkAlaM gRhe'pi ca / / 112 / / dravyastavaM vidhAyaivaM, bhAvastavacikIrSayA / sampratyAdAtukAmAsti, sAdhvInAM sannidhau vratam / / 113 / / bhrAturapyuparodhena, suciraM pAlitavrataH / tatkiM sanmArgadRzvApi, yAsi tvamapi kApatham ? / / 114 / / * 0cci0 3.4 / / OM 0rI0 3.4 / / 1. anurAgAd / / 2. bhalomArga dekhyo piNa ujaDaM yAti 8 Ti0 / / o varga dRSTvA0 2.10, vargaM dRSTvA 0 5 / / For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram buzopamAnAmeteSAM, viSayANAM kRte kRtin! / kimujjhasi suduHprAyaM, ratnatrayamamUlyakam / / 115 / / tayaivamanuziSTo'pi, sa tAmUce bhavatvadaH / tathApi nAgilAM dRSTvA, yAmyatastadanujJayA / / 116 / / tatastayoktaM bho bhadra!, pazya saiSAsmi nAgilA / jarArAtriJcarIgrasta-rUpalAvaNyayauvanA / / 117 / / saMsArAsAratAM viddhi, pazyanmAmeva he mune ! / kIdRzyahaM tadAbhUvaM ?, kIdRzI cAsmi samprati ? / / 118 / / lajjito bhatradevo'tha, dadhyAvadhyAtmamIdRzam / aho dhanyA ! kRtArtheyaM, viparItastvahaM hahA / / 119 / / evaM bhAvayatastasya, mahAvairAgyabhAvanAm / brAhmaNyAstanayastAva-jananImevamabravIt / / 120 / / mAtarme vamanaM bhAvi, tato'dhaH kuru bhAjanam / vRthaitat pAyasaM mAgA-nmanojJamamRtAdapi / / 121 / / bhAjane ca punarvAntaM, kSaNamAtrAd bubhukSitaH / bhokSye'haM punarapyeta-jjIvitAdapi durlabham / / 122 / / brAhmaNyuvAca he vatsa!, vAntamaznan jugupsyase / vAntAzino hi jAyante, kukkurA eva nAparAH / / 123 / / tacchrutvA bhavadevo'pi, cintayAmAsivAnidam / yo'sau viveko brAhmaNyA, babhUva mama so'pi na / / 124 / / mayApi vAntA viSayAH, purA tAvadyathA tathA / purastAn kiM samIhe'haM ?, satyasandhA hi sAdhavaH / / 125 / / tataH saMvegalaharI-kSAlitAmalamAnasaH / viSayAnazucInmatvA, tattvataH sa tadA'tyajat / / 126 / / 1. tRccha upamAnam 8 Ti0 / / 2. tyajasi 2 Ti0 / / * syetas 7.8, syehaM 6.9 / / * 0vA0 5-10 / / 00va0 5-10 / / * 0ta 2 / / 2 re 8, / / + 0sa0 6.8-10 / / For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam Uce ca nAgilAM bhadre !, tvayA mArge'vatAritaH / hastI hastipakeneva, mantriNeva narAdhipaH / / 127 / / i~tastvaM guruvanme'si, mithyA duHkRtamastu te / sApyUce gurupArzve tvaM, gatvAlocya vrataM caraM / / 128 / / ahamapyadhunAdAya, sAdhvInAM sannidhau vratam / satyAkariSye yannAryaH, pativartmAnugA iti / / 129 / / bhavadevastato natvA, jinabimbAni bhaktitaH / gurUNAmantike gatvA, sarvamAlocya duHkRtam / / 130 / / samyagAsevya cAritraM, pUrNAyuH kramayogataH / saudharmadevaloke'bhUt, indrasAmAnikaH suraH / / 131 / / yugmam / kiJca AyAvUyAhi, caya sogamallaM, kAme kamAhiM kamiaM khu dukkhaM / chiMdAhiM dosaM viNaijja rAgaM, evaM suhI hohisi saMparAe / / 5 / / manaso bahiranirgamArthaM AtApaya- Atape kAyotsargaM kuru / nyunodaratAditapasA vA AtApanAM kuru, tyajU saukumAryam / kaamaan-shbdaadivissuyaan| krAma-ullaGghaya / taiH krAntairullaGghitaiH krAntameva - nivartitameva viSayAprAptijanitaM duHkhaM chinddhi dvessNviruupshbdaadissu| vinayethAH rAgaM priyaGkarazabdAdikAmaviSaye / evaM rAgadveSAdivijayAt sukhI bhaviSyasi / samparAye- saMsAre'pi san athavA samparAye - parISahopasargasaGgrAme / ete guroH ziSyaM pratyupadezAH / kiJca manasaH saMyamagRhAdbahiranirgamArthaM punaridaM vicintayet / 0ga0 6 / / ta0 2 / / 0reH 2 / / prapadyAnazanaM devaH saudharme'bhUnmaharddhikaH 5-10 / / ha 7. 12, hI 8-10 / / 0hi 5 12 / / krama 2, krAmaya 6-10 / / 1. ullaGghitameva viSayajaM dukham 8 Ti0 / / 0va viSayA0 8-10 / / 0ta0 1.2.5 / / 2. vairAgaM = virUpam 8 Ti0 / / vinayasva 5-10 / / 4 0ti 1.4, / / ca 8, / / 0SyaM ca pra0 8-10 / / itaH agandhaNe ityantaH 12 pratau nAsti / / For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram pakkhaMde jaliyaM joI, dhUmakeuM durAsayaM / nicchaMti vaMtayaM bhuttuM kule jAyA agandhaNe // 6 // prskndnti-aakromnti| jvalitaM jyotiSa-vahnim / dhUmaketuM-dhUmacihnam / durAsadaM durAkramaM / necchanti vAntaM bhoktuM kule jAtA agandhane / iha sarpA dvidhA gandhanA agandhanAzca / tatra ye gandhanAste svayaM daSTasyApi prakRSTamAntrikeNAkRSyAdiSTAstat svavAntamapi viSamApibanti / agandhanAstu varaM mriyante, na punaH svavAntaviSamApibanti ayaM ca rAjImatyAH svAmini zrIneminAthe gRhItavrate svasminnanurAgamAvahantaM rathanemi pratyupadezaH / tadatra prastAvAyAtaM zrIneminAthacaritaM mUlataH prarUpyate / tathA hi * 0 1 / / , taM 7-9 / / 0 0kra0 8 / / *nti pravizanti jva0 12 / / hai agniH 12 / / + durAsayaMdurazrayaM durAkalanIyaM 12 / / . agandhane kule jAtAH sarpAH vAntaM viSaM bhoktuM necchanti, tatra gandhanAH mAntrikAdiSTAH svayaM dRSTasyApi vAntamapi viSamApibanti / zrIneminAthe gRhItavrate rathaneminaM prati rAjImatyA upadezaH-pakkhaMde...0 12 / / 2 kRSTAdiSTAstat 2 / / * 0 8 / / . nanti0 11 / / 4 svAminna0 2, stasmi0 5 / / For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam // zrIneminAthasvAmicaritram // dvIpo'sti jambUdvIpo'tra, yenAtmIyarddhigauravAt / .. niHsapatnatayA meru-vyAjAdUrvIkRto bhujaH / / 1 / / tatrAsti bharatakSetraM, prAptotkarSaM tadantare / sImA'nta iva vaitADhyo, dakSiNottarabhedakRt / / 2 / / tatrApi dakSiNe khaNDe, nAmnAcalapuraM puram / lakSmIrapyacalA yatra, nRNAM sakRtabandhanA / / 3 / / caityazRGgeSu mA bhAGkSIt, saMzliSya syandano mama / ityocyAsuMdIcyAM vA, yatraityarko'pi nopAri / / 4 / / sakiGkiNIkvaNAzcaitya-svarNadaNDeSvabhAn dhvajAH / yatra svargAzca zikSArthaM, dhvananta iva dhairgharAH / / 5 / / yatroccaiH kurvataH paurAn, svargAdhaHkAriNo gRhAn / dRSTvA sImnIva candrArkA, ghATaM nyAsurdivaukasaH / / 6 / / harSotkarSeNa paurazrIjitAzeSapuronnateH / yasya veprApadezena, varamAlAmivAkSipat / / 7 / / yasya niHzeSadoSANA-mantaHsaJcAraivArikA / dhAtrA mantrAmbhasA cakre, rekheva parikhAmiSAt / / 8 / / yasminnarthijanAbhAvA-nagare zrIniketane / dAnaMdAnAya saJjAtAH, svayamevArthino janAH / / 9 / / zrIvikramadhanastatra, vikramAkrAntaviSTapaH / balibandhavidhAnena, trivikrama ivAparaH / / 10 / / ananyasannibhanyAyAt, sAmrAjyaM tasya kurvataH / abhUdbhavalayaM pANi-talavat saGkaTaM janaiH / / 11 / / * 0ma0 6.8.9 / / 1. oliMgIne 8 Ti0 / / 2. dakSiNa 8 Ti0 / / 3. uttara 8 Ti0 / / |tyeko0 5-9 / / 0 0SyA0 6 / / 4. svarabhedAH 10 Ti0 / / * tAM 6-9 / / 5. prAkAravyAjAt 2 Ti0 / / 30ri0 1, riva0 6 / / 6. brahmA [e] mantrinai rekhAde [-rekhAne mATe] tuThi khAi nimisi karI 5 Ti0 / / + nA0 1 / / 7. dhaninaH / / 8. kRSNa 8 Ti0 / / . bhaM 6-10 / / 9. saGkIrNam / / For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram durdhAravairivArendu-grAsodvAhurAhuNA / kurvANena raNaM yena, suraiH svargo'pi saGkaTaH / / 12 / / suparvaparvataH pUrvaM, svarNadhAtumayo'khilaH / yatpratApAgnisantapta-stapanIyAcalo'bhavat / / 13 / / ko'pi pratApAtApivairI yasyAbhavannavaH / anaiSIt yugapadvairi-vAravArinidhIn kSayam / / 14 / / dhIrodAracaritrasya, yasya mArgaNadhoraNI / vimukhI yudhyamAnasya, dadAnasya ca sammukhI / / 15 / / tasyAsId dhAriNI devI, savilAsavilocanA / nAnimeSakarAlAkSyo, bhAnti devyo'pi tatpuraH / / 16 / / yugmam sAnyadA zarvarIzeSe, suptajAgrad dRzA satI / svapne vyalokayaddevI, vismayasmeramAnasA / / 17 / / udyadvidrumaratnazoNakizalaM, sanmaJjarIpiJjaram, styAnIbhUtasudhArasopamaphala-prAgbhArabhArAnatam / . utkaNThAghaTamAnaSaTpadaghaTaM, puMskokilAlIkalAlApaprINitakarNasampuTamaTat, kIrAvalImAlitam / / 18 / / zArdUlavikIDitam mahAkAyaM mahAcchAyaM, rasAladrumamIdRzam / kenApi divyadehenAropyamANaM gRhAGgaNe / / 19 / / tribhirvizeSakam / taduktaM ceti zuzrAva, cUtasyAsyAmunA saha / bhAvyuttamottamasthAne, navakRtvo'dhiropaNam / / 20 / / . taJcAlokya prabuddhAsau, sahasotthAya bhUbhuje / kathayAmAsa taM svapnaM, rAjApi phalamAdizat / / 21 / / . bhaviSyati sutaH svapnA-dito rAjyadharastava / . prAtaH svapnavido'pyAkhyana, rAjoktAnAdhikaM phalam / / 22 / / * 0dhu0 8 / / 1. bhayakrAntaH kRtaH zaGkayA 8-9 tti0|| * meruparvata 5 / / 2. agasti: 2 Ti0, agastyanAzite'surabhede 10 Ti0 / / - to0 6.8.9 / / 3. yuddhapakSe bANazreNiH, dAnapakSe yAcakazreNiH / / * mArgaNadhoriNI 5.10 mArgeNadhAriNI 6.8 / / 1 lAkSo 1, 0lakSyo 6.9.10, 0lAkSyA 7 / / + vyA0 8-10 ||.0tii0 8 / / tat 8 / / For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 . . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tataH pramuditA devI, garbha dhArayati sma sA / muktAphalaM zuktiriva, ratnaM rA~haNabhUriva / / 23 / / bAlaM draSTumivoccasthe, grahacakre zubhe'hani / samaye'sUta sA devI, putraM netrAbjabhAskaram / / 24 / / dAsI priyaMvadA putra-janmanAnandayannRpam / adAtsuvarNajihvAM rAT, tasyAH, suvarNavAgiti / / 25 / / . aGgaM naH sukhayAmAsa, priyavAksudhayA ca tat / aGgalagnAni vAsAMsi, dadAvAbharaNAni ca / / 26 / / putrajanmotsavo rAjJA, tadAnIM kArito'dbhutaH / pure'pi lobhita iva, so'bhUd vezmani vezmani / / 27 / / vaijayantyaH pure tatra, jayantyo nagarANyapi / . ucchIyante sma sarvatra, paJcavarNamanoharAH / / 28 / / dIyate bhUbhujA dAnaM, tadA toSitamArgaNam / . puraM tvakriyatAzeSaM, vinivAritamArgaNam / / 29 / / guptayo mocitAH sarvAH, baddhA vandanamAlikAH / kSmApi piJjaritA viSvak, kukarmacchaTakacchalAt / / 30 / / haTTazobhAmiSAd dyauzca, tadAnIM paridhApitA / sutena saha jAto'pi, harSastatkAlacAryabhUt / / 31 / / pradatte'pi mahAdAne, tadA kozaH kSitIzituH / prAkRtaiH sukRtaiH sUno-rudbhUya sazikho'bhavat / / 32 / / hastyazvasvarNamANikyA-dyapi vRddhimagAddhanam / mAGgalikyAya sImAnta-sAmaMtairupaDhaukitam / / 33 / / dvAdaze'hni tato rAjA, punarutsavapUrvakam / kRtAzeSajanaprIti-rdhana ityabhidhAM vyadhAt / / 34 / / * hi0 1 / / * me 5, ca 6.8-10, sA 7 / / 0 li0 5-10 / / 1. catuvarNatvAt 3 Ti0, nagarazabdasya tryakSaratvaM vaijayantIzabdasya caturAkSaratvam tena hetunA athavA nagare caturvarNA lokAH vaijayantyAM ca paJcaprakArA varNA iti nagarANi jayantyaH / / * tvA0 8.10 / / 2. raktavarNIkRtA / / hai 0mA0 8 / / - 0dyA0 8 / / . 0te0 1 / / 0 jJA 1.5.9 For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram varddhate smAtha sUnUH sa, mAsapramitacandravat / kalAdhyayanayogyazca, kalAcAryeNa pAThitaH / / 35 / / kalAbdheH pAradRzvAbhUt, kalAcArya iva svayam / gururbudhaH kevizcApi, kilAsyustadbhayAddivi / / 36 / / varddhamAnaH krameNAtha, prApadunmuktazaizavaH / dattastraiNamanoraGgaM, vayobhaGgaM saMbhaGguram / / 37 / / savayobhiH kumAraiH sa, ramamANo'tha lIlayA / datte sma nayanAnandaM pitroH pu~rajanasya ca / / 38 / / itazca kusumapure, siMhaH siMhaparAkramaH / vihitAnekapApAGga-bhaGgaraGgaH kSitIzvaraH / / 39 / / zarannizAkarajyotsnA-vimalA vimalA priyA / yAM samAlokya jihreti, strIratnamapi cakriNaH / / 40 / / rAjaprasAdavittAyA-stasyA vazyAtmano'nyadA / anekebhyaH sutebhyo'nu-jajJe dhanavatI sutA / / 41 / / "yadIyarUpAtizayat, trailokye''dvitIyataH / lAghavaM svasya manvAnA, nAyAntyapsaraso bhuvi / / 42 / / rUpe yasyAH sudhAkUpe, dRSTe sati sacetasAm / ratirapyasteH sthAnaM, zrIrapyazrIrivAbhavat / / 43 / / kalAkAle ca jagrAha, catuSaSTimitAH kalAH / uddAmaM yauvanaM prApa, vilAsaddrumakAnanam / / 44 / / prAvRSaM parataH kRtvA, na~dA cekSukaraiH zarat / ArAme samavAtArIt, puralakSmImivekSitum / / 45 / / mamarda yatprauk caraNAbhighAtaiH, paGkaM vizaGkaH pramadAjano'pi / tattAta! vairAdiva paGkajAni, mukhopamAnaM jagRhustadIyam / / 46 / / upajAtiH 1. zukraH 10 Ti0 / / 0gu0 5-10 / / 2. kuTilam 10 Ti0 / / 5 pa0 1 / / 0 niSTA0 5-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / yasyArU0 5.6.9, yasya rU0 7.8.10 / / vyatas 5-10 / / + 0thA0 7.9, 0tha 5.8 / / 0kalAH 5-10 / / U 0bhinavendukaraiH 5-10 / / * 0 sArSIt 5-10 / / 3. prAvRSi iti 10 Ti0 / / 35 For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36. zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam kRSIvalAnAM kaNarAzidambhAt, prabhUtavarNAn kila ratnarAzIn / duHkAlanirnAzakRtAM niyuddhe, tuSTaH zaradbhUbhRdadAt khalAntaH / / 47 / / upajAtiH harSaprakarSeNa sahasranetraH, samantataH khaJjanarAjidambhAt / zarannRpo'bhUt kila vIkSituM kSmAM, premNA dhRtasmerasarojavakrAm / / 48 / / upajAtiH padmAtapatrANi vikasvarANi, dadau zaradbhUpatirAgataH san / samastajantUddharaNodyatAnAM, zubhAzayAnAM payasAM sarassu / / 49 / / upajAtiH varSAsu mattaH kila kardamo janaM, dhRtvA pade pAtayati sma yaH kSitau / ugraH zaraJcaNDakaraH svarazmibhiH,saMyamya taM rAjimiSAd vyadArayat / / 50 / / upajAtiH zaradAlaGkRtaM draSTu-mudyAnaM dhanavatyagAt / . nabhaHzrIriva tArAbhiH, sakhIbhiH parivAritA / / 5 / / tathAvidhAM ca tAM tatra, praphullAkSI vanazriyam / darza darza calantyAgAt, kaGkellidrozcirAdadhaH / / 52 / / . tatra citrakRtaH pANA-vIkSitvA citrapaTTikAm / dhanavatyAH sakhI tasmAd, gRhItvA tAmadarzayat / / 53 / / saoNpi tatraikSya puMrUpa-masarUpaM visiSmiye / tatsvarUpamathAprAkSIt, tat prekSotsukavIkSaNA / / 54 / / kAmaH kimeSa likhito bhavatAtra citre, kiM vA purandara iha tridazAdhirAjaH / . tatkasya rUpamidamIdRzamucyatAM bho, sambhAvayAmi na naraH kvacidapyamUdRk / / 55 / / vasantatilakA sa uvAcA'calapure, zrIvikramadhanAGgabhUH / dhananAmAsti tadrUpaM, kautukAllikhitaM mayA / / 56 / / paraM tasya zatAMzo'pi, likhito nAgamanmama / yathAsthamasya rUpaM tu, vidhAtaiva likhedyadi / / 57 / / 1. khaladhAnamadhye / / * va0 6.9 / / . 0bhadraprakarApadezAt 2.5-7.9, 0bhadraH prakaropadezAt 10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 2. khaJjarITa 2 Ti0 / / 0 kSarA 5 / / * 0mlA 5-8.10 / / hai tAbhissA 6 / / 3. azokaH 10 Ti0 / / + 040 8 / / . 0tyA 2.8 / / 2 sApyatra vIkSya 5.6.8-10, sApyatra vIkSi 7 / / * nu08 / / 4. netra iti 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram ___37 indurnirmalatAM pratApamaruNo, gAmbhIryamambhonidhistuGgatvaM kanakAcalo himagiriH, zaityaM svatejo'nalaH / aizvaryaM dhanadaH zamaM ca RSayaH, sarvaM sahatvaM dharA, sarve mAGgalikaM vyadhunijanijaM, yasmai yuvatvAgame / / 58 / / zArdUlavikrIDitam na te varNA na vA te'rthAH, na zabdA vA kavirna saH / trijagannayanAnandI, varNyate yairayaM dhanaH / / 59 / / jAnAmyacumbitaireva, sRSTo'yaM paramANubhiH / IdRzaM yena kasyApi, na rUpaM na parAkramaH / / 60 / / yUnAM ca yuvatInAM ca, smaraH sphurati cetasi / bAlavRddhayuvasvAnte, sphuraneSa tato'dhikaH / / 61 / / vapurapratimaM yasya, lAvaNyAmRtasAgaram / dRzo droNya iva strINAM, gAhante sarvato'pi hi / / 62 / / tadullapitamAkarNya, karNasaukhyAvahaM vacaH / tadaiva tadgatasvAntA, zUnyAtha dhanavatyabhUt / / 63 / / paTTikAmarpayitvA tAM, tasyaivAtha priyA sakhI / gantumAtmIyamAvAsaM, rAjaputrImacIcalat / / 64 / / smaragrahaparAdhInA, skhaladaMhniH pade pade / ninye sakhIbhiH kathamapyAvAse dhanavatyatha / / 65 / / gatA tatrApi no vakti, na bhuGkte na svapityapi / dhano dhana iti dhyAya-tyekAgrAbhISTamantravat / / 66 / / tadvyathArtA sakhI tasyAH, pRSTA kamapi tAmavak / cintitaste patirbhAvI, tattvaM maivAdhRtiM kRthAH / / 67 / / tadvAcA svasthatAmISat, prApya gatvAnamannRpam / dadhyau rAjApi tAM vIkSya, varAheyaM sutAdhunA / / 8 / / tAM visRjya varaH ko'syA, bhAvIti dhyAyatastadA / AgAt prAk preSito dUtaH, zrIvikramanRpAntikAt / / 69 / / * mi0 2 / / - te cArthA 6.8-10 / / 1. nadI 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38. zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam nivedya rAjakAryANyA-sInaM siMhanRpo'vadat / dRSTaM kimapi kiM tatra, kautukaM dUta! so'bhyadhAt / / 7 / / dRSTastatra mayAzcarya-rUpo vikramasUrdhana / na tadrUpasamo'nyo ya-narAsurasureSvapi / / 71 / / tadaivAcinti yogyo'yaM, dhanavatyAH patirdhanaH / . vicintyevAnayooga, dhAtrA tulyau kRtAvimau / / 72 / / . . rAjIce me'bhavat putrI, varacintAjvaro mahAn / so'dhunA mAntrikeNeva, sAdhu sAdhu tvayA hRtaH / / 73 / / tadaiva tamathAdikSat, dAtuM dhanavatIM nRpaH / zrIvikramadhanasyAtma-bhuvo'calapuraM prati / / 74 / / rdhanavatyanujAtA taM, tadAbhUnantumAgatA / . zrutvA candravatI sarvaM, tadbhaginyai nyavedayat / / 75 / / taduktaM sA paraM tanna, mene kiM vettyasau zizuH ? / ' praiSi rAjJI svakAryeNa, jajJe'sau me svasuH kRte / / 6 / / tataH sakhyA samAhUtaH, sa dUtastadacIkathat / / zrutvA dhanavatI taJca, sudhAto'pyadhikaM vacaH / / 77 / / avApa paramaM saukhyaM, yogIva svAtmadarzanAt / kiM ca sA taM tadAnandaM, dhanasaGgamivA'nvabhUt / / 78 / / yugmam atha dUto'calapuraM, gatvA rAjAnamAnamat / rAjoce taM drutAyAtaM, kuzalaM svAminastava / / 79 / / kuzala deva! kintvasmi, preSitaH siMhabhUbhujA / sampradAtuM dhanavatI, dhanAya tava sUnave / / 8 / / yaireva dalikairdeva!, dhano dhAtrA vinirmitaH / uddhRtaizca tataH zeSai-rdhanavatyapi nirmitA / / 81 / / * cAru0 5-10 / / , jo0 8 / / 0 030 4.6.8-10 / / 1. dhanavatyAH bhaginI 9 Ti0 / / 2. dhanavatyAH bhaginI candravatI 9 / / vatye0 2.6.9 / / haijA 8.9 / / + Jca 2 ||.0le 1 / / For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram nAgavallIkramukayo-rivAstu ghaTanA tayoH / mene rAjApi tasyoktaM, yuktaM ko vA na manyate ? / / 82 / / sarvaM svIkRtya satkRtya, taM dUtaM vyasRjannRpaH / siddhasAdhyo mudA so'pi, sthAne'gAd rasasiddhavat / / 83 / / kRtakRtye samAyAte, dUte siMhamahIpatiH / sadyo mahatyA sAmagryA, vRddhAmAtyaiH samanvitAm / / 84 / / tetra putrIM dhanavatIM, prajighAya svayaMvaraM / tanmAtA vimalAdevI, putryAH zikSAmadAt tadA / / 85 / / vatse! svasurayoH pitro-riva bhaktimatI bhaveH / patimArAdhayenityaM, sarvathA devatAmiva / / 86 / / sodaryA iva manyethAH, sapatnIrapyamatsarA / priyameva vadeH sarvaiH, sArdhaM saubhAgyakAraNam / / 87 / / antaHpariSadaM patyu-rdAnena prINayaH sadA / dAnameva hi sarveSAM, vazIkaraNakArmaNam / / 88 / / kiM bahaktayA nijaM zIla-ratnaM rakSeH prayatnataH / yadvitIyendulekheva, tena vandyA bhaviSyasi / / 89 / / gRhItvA zAsanaM mAtu-rguNagrAmaikazAsanam / nipatya pAdayorbhaktyA, yAnamadhyAruroha sA / / 10 / / dhRtodNDapuNDarIkA, vIjyamAnA ca cAmaraiH / vihitAnekamaGgalyA, divyAbharaNabhAriNI / / 9 / / prayANakaiH katipayaiH, prAptAcalapuraM puram / - tasthau parisarodyAne, nivezya zibiraM nijam / / 9 / / tAmAlokya purIloko, devakanyAmamanyata / svargato dhanasaubhAgya-guNAkRSTAmivAgatAm / / 13 / / 1. pAnasopArI / / * ddhi0 5.7-9 / / 2. acalapure 9 Ti0 / / 3. prAhiNot-prahiNoti sma 9 Ti0 / / . oSyA0 6.9, 0Sya0 8 / / 0 rA6.7.10 / / 4. skandhAcAram 9 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam vivAhastatra sotsAhaH, puNye'hani supuNyayoH / savayo rUpayorAsI-duSA'niruddhayoriva / / 94 / / vimAna iva saudhe sve, dhanavatyA samaM dhanaH / ciraM cikrIDa savrIDaH, paulomyeva purandaraH / / 95 / / anyadA vAhayanvAhaM, bAhyAlIM gatavAn dhanaH / vasundharaM gaNadharaM dizantaM dharmamaikSata / 96 / / , | muktvA turaGgamuttuGgaM, dharmaraGgaM dadhaddhanaH / vyAkhyAsudhArasaM pAtuM, praNamyopavizat puraH / / 97 / / Agatya vikramadhano, dhAriNI dhanavatyapi paurA api guruM natvA, sarve dharmamazuzruvan / / 98 / / vyAkhyAnte gurumaprAkSIt kSmApatirvihitAnatiH / rAjJI rasAlamadrAkSId, dhane garbhagate sati / / 99 / / navavArAropaNaM ca, tasyoktaM sthAnabhedataH / na vijJAtaM phalaM tasya, tatprasadya nivedyatAm / / 100 / / caturjJAnI gururjJAtvA'- vadheH kevalinaM munim / dUrasthamapi tatrastho-'pyapRcchanmanasA'naghaH / / 101 / / kevalI kevalajJAnAt, praznaM vijJAya mAnasam / caritraM manasaivAkhyan, nemernavabhavAtmakam / / 102 / / sa muniH punarajJAsInmano'vadhividorbalAt / athAcakhyau kSamAbhertu-rbhavAnnava sahA'munA / / 103 / / bhUtvottamottamasthAne, dhanastava tanUdbhavaH / zrInemirnavame bhAvI, bhave dvAviMzatIrthakRt / / 104 / / tadAkarNya pramuditA, gatAssarve yathAtatham / guravo'pi vyahArSuste, sAdhUnAM sthitirIdRzI / / 105 / / 1. uSA bANAsuraputrI 9 Ti0, bANarAjasutAkandarpAtmajayoriva 10 Ti0 / / 0dvA0 6.9 / / 2. azvam / / 7 0taH 1.10 / / 0 0 8 / / 050 8.10 / / hai 0tha 2-4 / / 3. kRtAJjalipuTa 9 Ti0 / / + 0ruM jJA0 2.5 / / 4. manaHparyavAvadhijJAnayoH / / 5. purastAt 9 Ti0 For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram * sArddha krIDan kumAro'tha, kontayA kAntayA svayA / saMsArasukhasarvasva-mupamAtigamanvabhUt / / 106 / / anyadA'rvotaradbhISmastatra grISmaH kSamAtale / santApayan jagajantUn, dAvAnala iva jvalan / / 107 / / tApAtalokasya kareSu tAla-vRntAzcalantaH parito vibhAnti / nidAgharAjasya kila kSamAyAM, prAptasya dharmadvipasainyakarNAH / / 108 / / upajAtiH uddaNDamArtaNDakarAH praveSTuM, ne pArayante kila yatra yatra / . prakSipya kAmiSato'gnitailaM, dahanti jantUnapi tatra tatra / / 109 / / upajAtiH kSaNAH kSAmatAM prApu-grISme tApabharAtitaH / zItamaprApnuvantyo'tra, bheSajaM puSTikArakam / / 110 / / varddhamAne pratApena, dineze grISmasannidheH dinA api yayurvRddhiM, bhRtyAH svAmyanugAH khalu / / 111 / / nidAghakAlodbhavadharmabhItyA, tyaktvAmbaraM tArakacakravAlam / praphullamallIprasavApedezA-dArAmamadhye kila raMramIti / / 112 / / upajAtiH jalakelIkRte'cAlIt, kumAraH sapriyastadA / antaH krIDAtaDAgasya, sakareNuH karIndravat / / 113 / / tadA ca tIpAkUpAre, magnaH kazcittapodhanaH / uSNAMzukarakallolaiH, preryamANaH skhalan skhalan / / 114 / / 1. priyayA / / 2. bhAryayA / / * 0va0 1.9 / / . grISmamAsaH 5-10 / / - da0 5-9 / / 3. na zaknuvanti 9 Ti0 / / 4. lU iti bhASAyAm / / - dunoti 6-10 / / 5. pIDayanti 9 Ti0 / / hai 9 pratau TippaNyAmetau dvau zloko-sardhA sArudhidagdhavIrudhisadA, sAraGgabaddhakrudhi, kSAmakSmAruhi mandamunmadhulihi, svacchandakandaguhi / zuSyan zrotasi taptabhUrirajasi, jvAlAyamAnAmbhasi, grISme bhAsitatArkatejasi kathaM, pAntha! vrajan jIvasi ? / / 1 vidhatte yattoSe jaDaparicitau goSpatikarAH, kaThorA jAyante, kathamapi na tRSNA viramati / mude doSArambho bhavati bhuvi vairastyaghaTanA, tadaiSa gISmartuH kimanu kalikAlaM kalayati / / 2 / / 6. rAtryaH / / + 0dA 1.8 / / . kSaNatAM 6.8-10 / / 3 0nu0 5 / / 7. tArAmaNDalam 10 Ti0 / / 8. mallikAmaJjarImiSAt 9 Ti0, mogaro iti bhASAyAm / / 9. utpattya'padezAt 10 Ti0 / / 10. sahastinIka: 9 Ti0, hasti 6 Ti0 / / 11. tApasamudre 9 Ti0 / / * pratiskhalan 1.3.4 / / For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam utpatannipataMstatra, kaSTenAtimahIyasA / dRSTvA taruvaracchAyAM, manvAno dvIpamabhyagAt / / 115 / / yugmam / tapobhirdustapaistena, virAddhe kSuttRSe purA / tadAvasaramAsAdya, bAdhate smAdhikaM munim / / 116 / / paithabhramazramasveda-kSuttRNmUrchAdibhirbalAt / pAtyate smAsahAyaH sa, vAtyAbhiH kusumAdivat / / 117 / / . tadA ca tatrAgatAyA, dhanavatyA patanmuniH / / dRSTvAdarzi priyasyAtha, tau dvAvapi kRpAparau / / 118 / / tAlavRntAnilaiH zItaiH, ziziraizcAndanai rasaiH / ' vizrAmaNAdibhistaistai-rupacArairanekazaH / / 119 / / mUrchAdyaizcetanAM sAdho-zcaurairiva hRtAmapi / tadA dhanikavattAbhyAM, pratyAnIyata tatkSaNAt / / 120 / / . pRSTastAbhyAM tataH svaccha:, kastvaM ? kathamiyaM dazA ? / so'vak bhrAmyan pathabhraSTaH, kSuttRSArta ihIpatam / / 121 / / uddhRto'haM yuvAbhyAM ca, vipadgartAdito'dhunA / saMsArAvarttatazcAtmA, na tadvAM sadRzo'paraH / / 122 / / siktaH kalyadruma iva, munistAbhyAM tadaiva saH / samyaktvaM gRhadharmaM ca, dadau tAtkAlikaM phalam / / 123 / / bAhyatApaharaM grISma-jalakeliM vimucya tau / gRhe nItvA tamAhAraiH, pratilambhya priyaGkaraiH / / 124 / / antastApahate tadvAk-krIDA sarasi dampatI / bhAvanA jalakelIbhirnidAghaM ninyatustadA / / 125 / / * dvipavat manyamAnaH 9 / / 1. pUrve 6 Ti0 / / adhva0 5-10 / / - dRSTaH ziSTaH 2 / / 2. dhanasvAmI iti 10 / / dhu0 6 / / 3. dampatIbhyAm 9 Ti0 / / hai dRSTa0 6.8-10 / / 4.ahaM patitaH 9 Ti0 / / + gataH 10 / / 5. saMsArAvartatazca vAM-yuvayorAtmA uddhRtaH, tat-tataH vAM sadRzo'paro na / / . 0labhya 1.3 0lAbhya 4-10 / / 6. tasya sAdhoH vAk 9 Ti0 / / 7. krIDAsarovaraH 9 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram tAvathApRcchya sAdhuH sa, gatvA gacche'milanije / gRhidharmaM punastau cA-pAlayetAM samAhitau / / 126 / / athAntasamaye pitrA, nije rAjye nyavezyata / / kurvan rAjyaM tataH svAjJAM, rAjJAM maulipade nyadhAt / / 127 / / anyadA samavAsArSIda, gurustatra vasundharaH / zrutvA taddezanAM rAjA, sarAjJIkaiH prabuddhavAn / / 128 / / rAjye dhanavatIsUnuM, jayantaM nyasya tatkSaNAt / sapriyo'pi vratIbhUya, tapastaptvA'tiduHstapam / / 129 / / zrutapIyUSamApIya, prAptAcAryapadazciram / prabodhya janatAmante, sapriyo'nazanaM vyadhAt / / 130 / / mAsAnte dvAvapi prItau, viziSTArAdhanAparau / pAtheyavatsamAdAya, parameSThinamaskRtim / / 131 / / tau gantukAmau kila mokSapattane, pUrvaM tatastatpadavIM vilokitum / agresarIkRtya zubhAnumodanam, saudharmakalpe svayameva jagmatuH / / 132 / / indravaMzA dhanadevo dhanadatto, vratIbhUtau dhanAnujau / anye'pyakhaNDacAritrA, Adyakalpe'bhavan surAH / / 133 / / // iti prabhoH prathamadvitIyo bhvau|| ihaiva bharatakSetre, vaitADhyo rUpyaparvataH / yaH zubhravastunirmANe,dhAtuH zubhrANukozavat / / 134 / / sUratejaHpuraM tatro-ttarazreNIziromaNiH / guNasaGgraharsambaddhaM, suvRttaM trAsavarjitam / / 135 / / sUrastatra narAdhIzaH, sUravad divyamaNDalaH / sadAnabhogastejasvI, nihantA paratejasAm / / 136 / / * ca 6.9.10 / / 1. samAdhiyuktau 9 ttii.|| 2. mastakaM mukuTavat 1.3 Ti0 / / * ya: 8 / / 0 tau vipadyodapadyatAm / indrasAmAniko devau saudharme suhRdau mithaH / / 2.5-10 / / * ri0 1 / / 3. mArgam iti 10 Ti0 / / 2 nyadAkha0 8 / / + 0tu0 1.4.8-10 / / 4. paramANu iti 6 Ti0 / / . "Nim 2 / / sambandham 2, sambandham 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam rAjJI vidyunmatistasya, vidyullekheva rociSA / paraM na capalA naiva, jaDasaGgavidhAyinI / / 137 / / anyedhurudare tasyA, dhanajIvazcyuto divaH / avatIrNa ivAmbhoje, bhramarazcampakadrumAt / / 138 / / dineSu paripUrNeSu, rAjJI vidyunmatI sutam / janayAmAsa puNye'hni, zuktimauktikaratnavat / / 139 / / janmotsavaM vinirmAya, dAnasammAnasundaram / tasya bhUmIpatizcitragatirityabhidhAM vyadhAt / / 140 / / pratIkSamANAstajanma, kila sarve'dbhutA guNAH / / zaizavAdapi taM bhaiMjuH, sparddhayA sthAnarodhinaH / / 141 / / kalAgrahaNukAle ca, gRhItvApyakhilAH kalAH / icchan daivIM kalAM martya-kalAbhirna tutoSa saH / / 142 / / vyomasthasyApi somasyA-dade somakalAM tataH / .. adyApi sa bhramatyantaH-kaluSo lAJchanachalAt / / 143 / / athAsau yauvanaM prApa, kumAro mAradurdharaH / zRGgAravIrarasayo-lIlAlalitakAnanam / / 144 / / itazca dakSiNazreNyAM, nagaraM zivamandiram / acyutazrIsamAyogaH, paraM yatra gRhe gRhe / / 145 / / anaGgasiMhastatrAsId, dharitrIghavapuGgavaH / vairikuJjaranirghAtI, citraM bhIruH kuraGgataH / / 146 / / / devI zaziprabhA tasya, dehinIva zaziprabhA / harantI jantusantApaM, vistArayati kaumudam / / 147 / / tatkukSau dhanavatyAtmA, cyutvA saudharmakalpataH / taTabhUmAvivottIrNa-stIrNasvargAyurarNavaH / / 148 / / 1. rAjyA 6 Ti0 / / 2. padme 6 Ti0 / / 3. akArSIt 9 Ti0 / / 4. sevayAmAsuH 9 Ti0 / / * devI0 8 / / 5. zRGgArazca virarasazca zRGgAravIrarasau, tayoH zRGgAravIrarasayoH 9 Ti0 / / 6. lIlA-krIDAsundaravanam 9 Ti0 / / 7. kuraGgataH= pRthivyAm 6 Ti0, pakSe-iSat tAmra 10 Ti0, siMhapakSe-kuH = pRthvI tasyA raGgaH tasmAt, rAjApakSeku-kutsitAH, raGgAH-sabhAsadaH mitrANi-tebhyaH / / For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 45 sutAM sA samaye'sUta, kalpavallIva maJjarIm / pratyahaM varddhate smAtha, vyAjadattavibhUtivat / / 149 / / ranAnyasyA bhaviSyanti, atrAmutra phalAni yat / pitrA ratnavatIvyAkhyAM, nirmame nirmale'hi tat / / 150 / / prAptakAle ca gRhNAnA, svocitAH sakalAH kalA / mattasmarakarikrIDA-vanaM yauvanamAsadat / / 151 / / duhiturme varaH kaH syAd ?, iti rAjJA nimittavit / pRSTo jJAnadRzA dRSTvA, vyAcaSTa spaSTayA girA / / 152 / / Acchetsyati karAdyaste, taravArimavAritaH / siddhAyattanacaityAni, vandamAnasya yasya ca / / 153 / / puSpavRSTiM kariSyanti, surAstadbhAvabhAvitAH / sa te duhitaraM rAjan!, pariNeSyati nizcitam / / 154 / / yugmam rAjoce.yo madIyA-'serAcchettA sa sutAvaraH / bhAvI cettanmama prIti-vIraH sa khalu rAjasUH / / 155 / / itazcAtraiva bharata-kSetre cakrapuraM puram / bhUrizrIrapi nakSIvaH, sugrIvastatra bhUpatiH / / 156 / / yazasvatI priyA tasya, tanujastattanUdbhavaH / sumitro jagatAM mitraM, prapannArhatazAsanaH / / 157 / / dvaitIyIkI punaH patnI, bhadrA'bhadreva dehinI / tasyAstanUruhaH padmaH, sadma sarvAguNAvaleH / / 158 / / anyadAcintayad bhadrA, sumitre sati me sutaH / syAna rAjeti datte sma, sumitrAyotkaTaM viSam / / 159 / / * tasyA saubhAgyavalyAlavAlAyA pRthivIbhujA 1.3 / / tato 1.3 / / 0 hani 1.3.10 / / 1. varayitA 6 Ti0 / / 2. jhUTavI leze iti bhASA0 / / * tivI0 5.7-10, tiM vI0 6 / / 1 te 6-10 / / 3. amattaH 1.2.9.10 Ti0 / / + pa0 6-9 / / . 0 5.8-10 / / samite sute 8 / / For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam viSAvegena tatkAlaM, mUrchitaH sa bhuvaM gataH / tatkSaNAdAgato rAjA, maMtrI mAntrikasaGgataH / / 160 / / tadopAcaryatAtyantaM, mantratantraprayogataH / paraM naivAvalan mUrchA, gateva zakunaiH zubhaiH / / 161 / / zakrazasramivAmoghaM, prANahAryeva tadviSam / tato nirAzaH kSoNIzo, mumUrcha vilalApa ca / / 162 / / jaganmitrasya putrasya, sumitrasya zucA tadA / tadAzeSamapi puraM, nirmagnaM zokasAgare / / 163 / / atucchamUrcchayevAsIt, mUrchitaH cchannacetanaH / / tadAkhile pure zokAt, sakalo'maGgaladhvaniH / / 164 / / sarvadojjAgarAt svaira-krIDanAt zrAntavAn kila / pramodaH sarvathApyAsI-nmudrito nidrayA tadA / / 165 / / .. atrAntare citragatiH, kautukAdIkSituM kSitim / , krIman vyomni vimAnena, tadAgAt tatpuropari / / 166 / / tattathAvidhamAlokya, lokopakRtikarmaThaH / kRpAluH kRpayevokto'vAtarannRpamandire / / 167 / / pRSTaH zokArthaM rAjAkhyat, so'va'm mA deva! khidyatAm / abhimantrya payo'siJcat, kumAraM khecarottamaH / / 168 / / sa suptabuddhavat kSipra-muttasthau svasthamAnasaH / maNimantrauSadhAdInAM, prabhAvo'cintya eva tat / / 169 / / apRcchad vismitaH so'tha, kimetad bheSajAdikam / rAjoce te viSaM bhadrA, dadAveSa nyavarttayat / / 170 / / 1. jAGgalikavaidyasahita 9 Ti0 / / * 0pAcayatA0 2.6.8 10, 0SAcaryatA0 5 / / 2. yathA zubhaiH zakunai na kopi vyAghuTati, tadvat mUrchA na valitA 9 Ti0 / / 3. zokena 9 Ti0 / / cira0 2 / / - kA0 2 / / 4. puram 9 Ti0 / / 5. tAdRzaM zokAkulam 9 Ti0 / / 6. upakArakarmaNi zUraH 9 Ti0 / / * 0ta0 2 / / 0yai0 2, vyottAlo0 iti 10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 7. uttIrNaH iti 9 Ti0 / / + khyA0 1 / / 8. khecaraH rAjAnaM prati avAdIt 9 Ti0 / / 9. rAjJI 1 Ti0 / / 10. khecaro viSamahArSIt 9 tti0|| For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 zrIdazavakAlikasUtram sumitraH smAha hRSTAtmA, khecarAnucaraM prati / / svasvAmyanvayanAmAdyaiH, prINayAsmAn sudhAyitaiH / / 171 / / sarvaM citragarmantri-nandano'nucarastataH / teSAM zazaMsa tannAmA-dikaM karNarasAyanam / / 172 / / atha iSTaH sumitro'vak, bhadraM me bhadrayA kRtam / no cettava jagadvandhoH, saMyogaH syAtkathaM mama ? / / 173 / / na kevalaM jIvitaM me, dattavAnasi vatsala! / bAlamRtyubhavAyAzcArakSastvaM durgaterapi / / 174 / / nAlaM pratyupakAre'haM, tavAkAraNavatsala! / vismArSIrmA sma mAM bandho!, prArthaye'hamidaM punaH / / 175 / / atha citragati gantu-manasaM svapuraM prati / sumitraH smAha tiSTha tvaM, bandho! katipayAn dinAn / / 176 / / madhye dinAnAM dvitrANA-mihAyAsyati kevalI / suyazAH sAnvayAbhikhya-staM natvA svapuraM vrajeH / / 177 / / tasthau sumitrA'rthanayA, kevalyapi samAgamat / sarve'pi vandituM jagmuH, kevalI dharmamAdizat / / 178 / / agaNyapuNyapaNyaughe, manaHsadmani dAhakRt / jvaladUrNAyuvannAnta:-kSepyaH kopaH kadAcana / / 179 / / mAnahastI nirodhavyaH, pravizannapi mAnase / puNyAmbhojavanabhraMzI, gAhayan kaluSatvakRt / / 180 / / mAyA bibhItakacchAyA-vadvivA vicakSaNaiH / / strItvAdiduHkhakRtpApa-kauNapacchalanAbhayAt / / 181 / / * tu0 6-10 / / 1. amRtopamaiH 9 Ti0 / / . pi0 6.8.9 / / 2. sumitrapitRmAtrAdInAM puraH citragatedazAdikaM kathayAmAsa 9 Ti0 / / 3. bhadrayA jananyA samIcInaM kRtaM, yadviSaM dattaM mayA sAdhu mAnitam 9 Ti0 / / - niti 6.9 / / 4. mUrkhamaraNotpannayAH durgatito rakSitavAn 9 Ti0 / / * mitra tvaM tiSThe: 2.5-7.9, mitra tvaM tiSTha 8.10 / / 5. sumitraprArthanayA 9 Ti0 / / 6. meSa vA kambala 10 Ti0, unakambalavat / / 7. kalahakAritvAd bibhItakacchAyA yathA varjanIyA, tatheyaM mAyA'pi varjanIyA / / 8. rAkSasa 2.10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam vaya'n lobho nivo'yaM, kRSNapakSAndhakAravat / vivekalocanaM lumpan, bhindan puNyendumaNDalam / / 182 / / caturazcaturo'pyetAn, yastyajatyakhilAnapi / catasro'pigatIzchittvA, so'znute paJcamIMgatim / / 183 / / zrutveti dezanAM citragatirUce muniM prati / svAmin ! sumitro mitraM me, pUjyapAdAnadarzayat / / 184 / / ajJAnatimiracchannaM, pUjyavyAkhyAzalAkayA / cakSurudghaTitaM me'dya, tato dharmaM prayacchata / / 185 / / ityuktvA gRhiNAM dharma, samyak samyaktvapUrvakam / vairaGgikamanovRtti-mUle kevalino'grahIt / / 186 / / natvA sugrIvarAjApya-pRcchat kvAgAd viSapradA ? / svAmyUce viSadeSeti, vAcyaM zrutvA nainAza sA / / 187 / / . nazyantI taskarairAttA, taiH pallIpataye'rpitA / sa vyakrINAd vaNikpAce, tato naSTA davAnmRtA / / 188 / / gatAdyapRthvyAM bhUtvAtha, gurviNI zvaipacapriyA / sapatnIkartikAkRtI, tRtIyo| gamiSyati / / 189 / / tato'pyutpadya tiryakSu, bhave'nante bhramiSyati / samyagdRzaH sumitrasya, viSadAnotthapApmanA / / 190 / / tadAkarNya vratAkAGkSI, sugrIvaH sasuto'bhavat / sambodhyAtha sutaM rAjA, rAjye nyasyA'grahId vratam / / 191 / / tataH sugrIvarAjarSi-rvyahArSId gurubhiH saha / mitraM sumitramApRcchaya, sve'gAJcitragatiH pure / / 192 / / sumitraH katyapi grAmAna, vaimAtreyAya dattavAn / asantuSTaH paraM taiH sa, padmaH kvApyanyato'gamat / / 193 / / 1. caturapumAn etAn krodhAdIn caturAMstyajati 9 Ti0 / / 2. prApnoti-labhate 9 Ti0 / / * 0ddhA0 6.8-10 / / * tam 7.9 / / 3. samIpe 9 Ti0 / / 4. bhadrA 9 Ti0 / / - so'pyU0 6-10 / / 5..naSTA 9 Ti0 / / 6. cANDAla / / 7. sapanyA kartikayA kRtteti bodhyam-garbha sapanyA ca, gale kartikayA htaa| [triSaSTi parva 8-1186] / / rtR0 6-10 / / 3 0tvA 4.6-8. / / + gRhe 9 / / For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram gatazcitragatizcAtma-nagare dharmatatparaH / vyApArairdevapUjAdyai-yA'pRto'sti sadaiva ca / / 194 / / itaH sumitrabhaginIM, kaliGganRpavallabhAm / adRSTaH ko'pi hRtvA'gAjAnakImiva rAvaNaH / / 195 / / sumitro'tha zucaM prAptastatpratyAgaticintayA / jJAtvA citragatistaJca, kutazcana nabhazcarAt / / 196 / / khecaraistamathAvocadatrArthe mA vyathAM kRthAH / svasAramahamAneSye, kRSNavad drupadAtnAm / / 197 / / yugmam atha citragatirvidyAM, papracchAkhyadasAvapi / sutenAnaGgasiMhasya, kamalena hatAsti sA / / 198 / / saugheNa tatazcitragatiyati sma tatpure / kamalo'pyabhyamitro'bhUt, tataH pravavRtte raNaH / / 199 / / zaravRSTyA'mbuvRSTayeva, saGgrAmakamalAkare / nyamajji kamalazcitragatinA tatra tatkSaNAt / / 200 / / tataH sutaparAbhUti-vyathito'naGgasiMharAT / siMhanAdaM vimuJcAnaH, prAptavAn yo muddhataH / / 201 / / jagajjanacamatkArI, tena citragatestadA / zastrAzasriraNaH so'bhUd, devadAnavayoriva / / 202 / / athA'jayyaM citragati, vijJAyAnaGgakezarI / devatAdhiSThitaM khaDraga-ratnaM sasmAra sesmayaH / / 203 / / karavAlaM karAlaM tat, karAlaGkAryabhUt kSaNAt / amoghaM cakriNazcakraM, vajraM vA vajriNo yathA / / 204 / / Uce citragatiM bAla!, yAhi jIva sukhIbhava / no cetkariSyase'nena, dhakArAkSaravat kSaNAt / / 205 / / 1. antarAtmarUpanagare / / * tataH 2 / / . 0pyasukhaM 6-10 / / 2. atha citragatiH khecaraiH taM sumitramakathayat / / 0 006 / / 3. zatrumabhisAmarthyena gantR 10 tti0|| * bhi0 8 / / 4. anaGgasiMhena saha / / sa0 8 // 5. sakopaH 9 Ti0, sagarvaH 10 Ti0 / / 6. masalI nAkhIza iti bhASA0 / / . For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam U~ce sauriH kimetena, lohakhaNDena garvitaH / asmarat tAmasI vidyAM, sadyaH sUranRpAtmajaH / / 206 / / muJcati smAndhakArAtraM, pratyarthinayanAndhyadam / andhapaTTa ivAbaddho-'naGgasiMhadRzostadA / / 207 / / apyauSadhIpatiprANa-priyA mantrairdivApi hi / AvirbabhUvAkRSTeva, yAminI bhAminI kila / / 208 / / sambhrAntava dviSaH senA, tadAnImavanIM gatA / antastamaH samudrasya, majjati sma gatasmayA / / 209 / / nAlokata hRtAlokaH, purasthAnapi vidviSaH / samastaM tamasA grasta-miva vizvaM viveda rAT / / 210 / / tadA tasya karAJcitragatiH khaDgaM tamAcchidat / kAliyAhimivorpendraH, kAlindI hradamadhyataH / / 211 / / atha jAmiM sumitrasya, gRhItvAgAt sasainikaH / , tatra tasyArpayAmAsa, svayameva tadaiva ca / / 212 / / jAtAlokaH kSaNaikenA-naGgasiMhaH purodviSam / haste ca khaGgaratnaM tada-nAlokya viSedivAn / / 213 / / smRtvA ca khaDgahadbhAvI, jAmAteti ca hRSTavAn / jJAsyate puSpavRSTezce-tyAmRzya svapure'gatam / / 214 / / sumitro'tha bhavodvignaH, svarAjye nyasya nandanam / vratyabhUt suyazaHpArzve, citragatyanumoditaH / / 215 / / atha citragatiH sve'gA-nagare janakAntike / asthAddharmavizuddhAtmA, gRhastho'pi sudarzanaH / / 216 / / sumitraH kiJcidUnAni, navapUrvANyadhItavAn / athaiko gurumApRchya, viharanmagadheSvagAt / / 217 / / * brUte 1 / / 1. citragatiH 9 Ti0, surasyApatyam 10 Ti0 / / 2. vairinetradukhadaM andhakArakAri 9 Ti0 / / . 0thau0 8.10 / / 0 00 6-10 / / natA 6-10, ayaM mUlapATha 10 TippaNyAmapi / / 3 sa0 6-10 / / 3. kAliyAnAga / / 4. kRSNaH 9 Ti0 / / 5. yamunA / / 6. bhagnIm (bhaginIm)9 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram "tatra kvApi purodhAne, kAyotsargeNa tasthivAn / tathA sthitaM ca taM sAdhu-mekamekAgramAnasam / / 218 / / lulatpAdaM vaTamiva, lambamAnabhujadvayam / sthUlalepaM kuDyamiva, maladigdhakalevaram / / 219 / / UrdhvalokamivAtyanta-malinAmbaradhAriNam / citrasthamiva niSkampa-tanuromavilocanam / / 220 / / kSaratprasvedaveNIbhiH, sanirjharamivAcalam / jayino jainadharmasya, kIrtistambhamivonnatam / / 221 / / tapaHkRzatamaM zuSka-mAMsazoNitamedasam / ajinAsthimayaM jIva-zakuntasyeva paJjaram / / 222 / / bhrAmyastatra tadAyAtaH, padmaH prekSya vimAtRjaH / pApIyAn bANamAkRSya, niSpatrAkRtya durmatiH / / 223 / / svayaM naSTaH sa duSTAtmA, daSTaH kRSNAhinA nizi / RSihatyAmahApApAt, saptamaM narakaM gataH / / 224 / / saptabhiH kulakam munirbANavaNArto'pi, vidhAyArAdhanAM svayam / vizuddhAtmA'bhavad brahma-loke zakrasamaH suraH / / 225 / / jJAtvA vidyAdharebhyastan, mRtyuM citragatiH zucA / bAdhitaH kasya vA na syAt, kaSTamiSTaviyogataH / / 226 / / apanetuM zucaM citragatiH sUrazca tatpitA / ratnavatyA samaM putryA-naGgasiMhaH pare'pi ca / / 227 / / siddhAyatanayAtrAyAM, khecarendrastadA'milat / kRtvA citragatistatra, jinArcAmasti saMstuvan / / 228 / / samAkarNya sakarNastvAM, stUyamAnaM jinezituH / mamApi jihvA jimhApi, stotuM kaNDUyatetamAm / / 229 / / 1. jalapravAhai: 10 Ti0 / / 2. carma / / . 0myannatra 2 / / 3. patraH zaraH, tasyAparapArzve niSkAsakAsanaM sapatraM, tAbhyAmatyantavyathotpAdya 10 Ti0 / / sa 2-4 / / - sva0 10 / / of0 2.5-10 / / / zataH 5, 0zitaH 1.3.4.7.10 TippaNyAm , zitA 10 / / + sa0 8 / / . kuNThA0 7-9, kuntA06 / / For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam sarvajJa eva sarvajJa !, paraM vijJastava stave / kiM mAdRzA mugdhadRzA, jJAsyate toSyate'thavA / / 230 / / kevalaM kAntayA bhaktyA, preritaH prAvRtaM stave / azakyamapi kiM karma, strIgirArabhate na nI / / 231 / / tanme bhaktimataH svAmin, vAcaH kAcasamA api / mAnyA nIlamaNitvena, bhaktigrAhyA hi devatA / / 232 / / deva ! tvameva dhIrazca, mahAvIrazca nAparaH / 1 vakSastavaiva yannaiva vivyathe manmatheSubhiH / / 233 / / svAminnamarSazUnyastvaM, dRDhAmarSastvasau kudhIH / krodhaH krodhamataH kRtvA, tasthivAnna tavAntike / / 234 / / asammAnaH prabho! mAna-stvatto'gAdabhimAnavAn / na pattirapi pattiH syAt, pratipattivinAkRtaH / / 235 / / vibho| jagadevaSTambha-dambhaM saMrambhavAnapi / abhUt tvayi nirArambhaH, kumbhI stambha ivAyase / / 236 / / ananyasamamaizvaryaM, bhajantamapi nirmam / lobhaH kSobhamagAd vIkSya, bhavantamapunarbhavam / / 237 / / vizvadrohaH so'pi mohaH ko'hamityUhayan vibho ! / jagAma kvApyasetkAma-bhavato bhavato / / 238 / / , prabho! prakAmaM kAmAdyAH, zaThAstvAM pratyakarmaThAH / vijJAya mAM bhavadbhaktaM, haThAt ghnanti karomi kim ? / / 239 / / tadIzapadalInasya, dInasya varivasyataH / zaraNyaH puNyakAruNya-bhavAbhava! mamAmama! / / 240 / / AgAt sumitradevo'pi, jJAtvA tatrAvadhestadA / puSpavRSTiM citragate - mUvaM stuvato vyadhAt / / 241 / / * jJaH 6-10 / / 7 prAkRtaM stuve 6.8.9, prAkRta stave 7 / / 1. naraH / / 0 0 ntamartha0 8 / / Ti0 / / 3. vege Akroze vA 10 Ti0 / / 4. Ayase stambhe kumbhI yathA nirArambhA tathA / / 0stva0 8.10 / / hai 0lam 5.6. / / 5. asatkAmazcAsau bhavAn asatkAmabhavAn tasmAt / / 6. bhavasamudre 10 Ti0 / / 7. puNyakAruNyotpannAsaMsAra ! / / 2. rodhakaH 10 For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram atha citragateH svasvaM, jJApayitvA suro'vadat / mamaiSA mitra! devarddhiH, sarvAbhUt tvatprasAdataH / / 242 / / yanmAM nAjIvayiSyastvaM tadAnArAdhanAmRtaH / nAbhaviSyaM manuSyo'pya-gamiSyaM kvApi durgatau / / 243 / / Uce saurirapIdRgme, dharmAptistvatprasadajI / tvayaivAkAri yanmitra ! mama kevalidarzanam // 244 // parasparopakAritvamevamullapya nirvRtau / atha saurimanujJApya, devaH kalyaM nijaM yayau / / 245 / / tadA citragatiM vIkSya, ratnavatyanvarajyata 1 vivedAnaGgasiMho'pi, jJAnivAcA sutAvaram / / 246 / / paraM saMsArasambandha-zcaityAntarnArvabudhyate / 1 vimRzyeti pure sve'gAt, saputraH sUracakrayapi / / 247 / / atho viziSTairabhyarthya, sUraM citragateH sutAm / dadau vivAhaM sotsAhaM, cakratustau tato nRpau / / 248 / / ratnavatyA samaM citragatiH svairamatirlalena / kAlaM ninAya saMsAra-sukhasAgaramadhyagaH / / 249 / / arhatpUjAdikaM dharmaM, zivazarmanibandhanam / sArddhaM vallabhayA'kArSI-dekacittayAnvaham / / 250 / / dhanadevadhanadatta-jIvau cyutvA babhUvatuH / manogaticapalagatyAkhyau tasyAnujAvubhau / / 251 / / sArddhaM tayA ca tAbhyAM ca, yAtrAM citragatirmuhuH / martyastharnityacaityeSu, karotIndrAdidevavat / / 252 / / arhatsamavasaraNe. sapatnIkaH sasodaraH / ajarAmaratAkAri, papau vyAkhyArasAyanam / / 253 / / 1. nijasvarUpam / / * sa 1.3-8.10 / / ta0 1 TippaNyAM 2.5-10 / / 0 0mo'sti 2 / / 0jaH 2, 0taH 5.8 / / hai 0rayanmitraM 6 / / + 0raMjata 10 / / 2. tavvajjiyai [ na yujyate] 9 Ti0 / / 3. vilAsaM kurvan / / vyam 6 N / / caityanityeSu 6-9 / / 53 For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam rAjye'nyadA citragati, nyasya sUraH svayaM punaH / prapadya saMyamaM taptvA, tapAMsi zivamabhyagAt / / 254 / / saurirdharmarato nitya-mArhataM svaM ca zAsanam / zirasAdhArayat sarvAn, durAkramaparAkramaH / / 255 / / jIvAbhighAtamAtanva-napi dharmaparAyaNaH / na sovadyaM vyadhAdAdyaM, vratamadbhutakauzala: / / 256 / / asatyavacano'pyuJcha-rjanAdhIzaH prayojane / mRSAvAdaparIvAda-mAsasAda kadApi na / / 257 / / paravittApahAraM yaH, prakurvANo'pi sarvadA / tArtIyIkaM vrataM nAti-cakrAma guruvikramaH / / 258 / / zazvat kurvannapi krIDAM, svairaM paramahalayA / vicAracaturasturya-vrataM nAticacAra yaH / / 259 / / kurvANo'pyatiriktArtha-suvarNaracanAdikam / .. paJcamANuvrataM bhUbhR-nAtyacArIdvicakSaNaH / / 260 / / AtmAnaM bhAvayannAbhi-rbhAvanAbhiranekazaH / asthAt saidhayituM rAjA, rasarAjamivauSadhaiH / / 261 / / tasya mANDaliko'nyedhu-maNicUDo vipannavAn / yuyudhAte'tha rAjyArthaM, zazi-sUrau tadAtmajau / / 262 / / tayozcitragatizcakrI, dadau rAjyaM vibhajya tat / mArge cAtiSThipaddharme, vacobhirguruvajjavAt / / 263 / / pazcAdapi mRtau yuddhvA, tau vanyau mahiSAviva / taMJcAkarNya viraktAtmA, dadhyau citragatirnRpaH / / 264 / / * sarvAdbhuta0 6-10 / / 1. atra jIvAzabdena prapaJcA, yathA 'maurvIjIvA guNo gavyA' dhanaJjayaH [ ] 9 Ti0 / / 2. sAticAram 2 Ti0 / / . 0dya0 5-10 / / 3. prayojane'sati avacano maunI / / 4. kAryApatite sati kAraNe sati 9 Ti0 / / 5. karazulkagrahaNarUpam / / 6. parastriyA saha nAticacAra, 'mahelA yoSitA ca strI' haima-zilo0 39 / / 7. ceSTAH 10 Ti0 / / 8. parahetukasuvarNaracanAdikam / / 0 0\ 2.5.6 / / * tsA0 6.8-10 / / 9. pAradamiva 9.10 Ti0 / / 10. citragataH 9 Ti0 / / 1 amucattanam 2.5, amucattanum 6-10 / / + tadA0 5.10, tathA0 6-9. / / For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 55 vibhUtibhUtirevaiSA, zreyastejovivarjitA / abhAgyavAtyayA kSiptA, yAtyuDDIya dizodizam / / 265 / / rAjyalakSmIrapi prApta-prakarSA bhUrizoSakRt / rojayakSmarujevaiSA, puNyadehakSayaGkarI / / 266 / / vicintyeti viSaNNAtmA, rAjA ratnavatIsutam / purandaramiva svarge, cakre rAjye purandaram / / 267 / / patnI ratnavatI dvau cA-nujau citragatiH svayam / vrataM damandharAcAryAd, gRhItvA pratipAlya ca / / 268 / / pAdapopagamAdyaizca, paryante susamAhitAH / / sarve samAnadharmANaH, sarve'pi samabhAvanAH / / 269 / / parasparaprItiparAH surAste, sAmAnikAH svargavare caturthe / saJjajJire citragatirnarendraH, tau cAnujau ratnavatI ca patnI / / 270 / / upajAtiH vaMze yadUnAM bhuvanAvataMse, bhaviSyato nemijinezvarasya / uktau bhavAvatra tRtIyaturyo, prArabhyate paJcamako'dhunA tu / / 271 / / upajAtiH svargeNApTeMkRtasparddha, videhArddha'tra pazcime / nityaM tIrthezasaJcAra-pAdasparzapavitrite / / 272 / / vicitrapaiMtraH sanmitrA-nandizrIkosapezalaH / padmaH padma iva khyAto, vijayo jaDasaGgataH / / 273 / / tatra siMhapuraM nAma, nagaraM nagarAjitam / vasanti sma paraM tatra, bhUyAMso narakujarAH / / 274 / / 1. kSayaroga / / * jyaM 6.8.9 / / . ratnavatyAnujAbhyAM ca, samaM citragatiH svayam / vrataM damandharAcArya-samIpe pratyapadyata / pAdapopagamaM kRtvA, paryante susamAhitaH / udapadyata mAhendre, zakrasAmAnikaH suraH / 2.5-10 / / . samIpe pratyapadyata 4 / / tatraiva devaukasi ratnavatyapi, tathA kaniSThAvapi sodarAvubhau / sarve bhavanti sma maharddhayaH surAH, parasparaM te dRDhabaddhasauhadAH / 2, ratnavatyapi tatraiva, tau kaniSThau ca sodarau / bhavanti sma surAH sarve, prItimantaH parasparam / 5-10 / / 3 JjijJa0 1 / / + dvau 4 / / . eSa zlokaH 5-10 pratiSu nA'sti / / 0tha 7.8 / / * 0tye 6.8.9. / / 2. arhadvihAracaraNasparzapUte 9 Ti0 / / 3. padmapakSe-vividhaparNaH sUryAnandizobhAyamAnapezikomala: jlsnggrhitH| padmavijayapakSe-vividhavAhanaH sajjanAnandadAyakalakSmIkozamanoharavidvajjanasamanvitaH / / 4. vAhana 2.10 Ti0 / / 5. prathita 9 Ti0 / / 6. purAnyairajeyaM-sarvottamanagaramityarthaH yadvA nagAH girayaH, taiH rAjitaM zobhitamityarthaH pratibhAti / / For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam yatra satpAtradAnasya, babhUvaikAtapatratA / dAnAnyanyAni tadyoraiyA-bhAvAt trINi na santi nu / / 275 / / abhraMlihAgragehAntazcarau sUryeNalAJchanI / zaGke paurastriyo ratna- darpaNAnabhAjane / / 276 / / hariNandInRpastatra, zatravo yadbhayAturAH / viSvaktameva vIkSante, viyoginya iva priyam / / 277 / / yatpratApo'titIvro'pi zatrUNAmeva tApanaH / mAntrikanyastaviSavad-rogasyaivApahArakaH / / 278 / / pratipanthina evaike, yena saGgrAmasImani / vilakSatvamanIyanta, na tu dvedhApi mArgaNAH / / 279 / / nAmato'pyarthato'pyasya, preyasI priyadarzanA / cakSurmanazca yalagnaM, magnamevAnivatiM tat / / 280 / / tasyAH kukSAvavAtArIt, "jIvaH citragaterdivaH / himAdreriva gAGgeyaH, pravAho'ntarvasundharam / / 281 / / atha pUrNeSu dineSu, sA sampUrNamanorathA / tanayaM janayAmAsa, pUrNendumiva pUrNimA / / 282 / / aparAjita ityAkhyAM pitarau tasya cakratuH / varddhate smAtha sa zukla- pakSanakSatranAthavat / / 283 / / gRhNan kalAH krameNAsau, bhavati sma kalAlayaH / niHkalaH zasyate vINA-dhvanireva pumAnna tu / / 284 / / yauvanastho'bhavanmUrttyA, nArINAM makaradhvajaH / ujasA tejasA causId, vairiNAM geruDadhvajaH / / 285 / / 9. abhayaM supattadANaM 9 Ti0 / / 2. ucita - kIrti - anukampArUpadAnatrayAbhAvaH / / * nuH 2.7.8 / / 7 vinizAkarau 1 TippaNyAM, 2.5-10 / / 0 0na0 7-10 / / 010 5.6-10 / / 0pi0 9 / / + 0kSya0 8 / / 3. dviprakArA api mArgaNAH bANA yAcakAzca, bANapakSe - yena rAjJA raNabhUmau eke bANAH pratipanthinaH-zatrUn prati vilakSatvaM lakSyarahitatvaM na tvanIyanta, yAcakapakSe-sadgrAmasImAyAM pratyekapathikAH yAcakAH lakSasaGkhyakamudrArahitatvaM na tvanIyanta / / 0 t 6-10 / / cyutvA mAhendrakalpataH 2.5-10 / / * divaseSu 1-5.10 ca mAseSu 8 / / 4. naSTavIryaH 10 Ti0, puruSapakSe kalArahitaH, viNAdhvanipakSe kalaravarahita / / ayaMzlokaH 9 pratau nAsti / / 4 0sau vai0 8 / / 5. viSNuH saMhArakArakatvAt / / For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57 zrIdazavakAlikasUtram sajAta: sahAdhyAyI, snehalaH samajAyata / vayasyastasya vimalabodhaH sacivanandanaH / / 286 / / anyadA kenacit praiSi, prAbhRte hariNandinaH / turaGgayugamutuGgaM, sarvalakSaNalakSitam / / 287 / / athAnujJApya rAjAnaM, rAjasUraparAjitaH / savayasyastadAruhya, bAhyAlImagamad bahiH / / 288 / / tatrA'zvaMdamavatau dvau, khelayantau hayottamau / sAkSepaM prekSakAH prekSa-mANA vismayamaiyaruH / / 289 / / Tampantau tau khurAghAtaiH, kilovImiti jalpataH / sUryAzvA yAnti tehrAnte, kSaNAd gamyaH sa nau punaH / / 290 / / AkhyAta iva tau nRNAM, kurvANau maNDalibhramam / iyanmAtraiva bhUreSA, calatonau bhaviSyati / / 291 / / apahatya kumArau dvau, yAtau tau pRSThataH padaiH / mAgAt kila dalaM vegAd, apRSTa kSmAtalAvataH / / 292 / / utpATitAgrapAdau tau, gatiM sparddhayituM kila / Ahvayete surendrAzcaM, ko natriSu jayI javai / / 293 / / evaM vegena tAvazvau, yAntau kAntAramIyatuH / zrAntau ca tatra vizrAntA-vathottIrNau kumArako / / 294 / / Uce'parAjito mitraM, mitra! bhavyamabhUdidam / yadazvAbhyAM hatAvAvAM, tadetau suhRdau hi nauM / / 295 / / anyathA kUpamaNDUkA- vAvAmatraM bhaveva bhoH! / nAnAzcaryavatI pRthvI, pRthvyapi drakSyate'dhunA / / 296 / / .02 1 / / . 0na0 6.8-10 / / 1. mayadAnabhUmiM [medAnamAM] 9 Ti0 / / 0 0zva0 1 TippaNyayAm, 2.3. / / * vantau 6.9 / / dvAvazvau khelayatastadA 1 TippaNyAm, 2.5-10 / / 2. gatAH 9 Ti0 / / 3. guruprahAraiH 9 Ti0 / / + astAnte 6.9, stAnte 7, yasyAnte 8, zrAnte 10 / / .00 6.9.10, 0laM 8 / / 4. tau azvau dvau kumArau apahRtya yAtau, dalaM = sainyaM kila pRSThataH padaiH mA'gAt ato vegAd apRSTakSmAtalo / / 2 tastataH 6-9 / / 0dyAto'spRSTa bhuvAvataH 1 TippaNyA 2.5-10 / / . bhavet 6.8.9 / / 5. vege 10 Ti0 / / 6. AvAM dvau 9 Ti0 / / 7. AvayoH 9 Ti0 / / 8. AvAM dvau 9 Ti0 / / 4 vA'bhavAva 5 !| 9 ca 2 / / 9. vistIrNA 9 Ti0 / / 10. AvAbhyAM vilokayiSyate 9 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam evamasviti vimalabodho'pi pratyapadyata / yujyate sevakAnAM hi, svAmicittAnuvartanam / / 297 / / evaM vArtayatorAgAd, rakSa rakSeti vAkpumAn / kumAro'pi zaraNyastai, mA bhaiSIrityabhASata / / 298 / / tamAkRSTAsayo hantu-morakSAstAvadApatan / UMcu stenaM vimuJcetAM, pAnthau ! hanmo'parAdhinam / / 299 / / aparAdhyapi rAjanyai-strAtavyaH zaraNAgataH / prakhyAtaH kSAtradharmo'yaM, kumAraH smAha tAniti / / 300 / / prahantumArabhante sma, te vyAlamiva da1rAH / kumAro mArayAmAsa, tAn mRgAniva kezarI / / 301 / / tajjJAtvA tatprabhuH preSIt, tadvadhaiSI punarbalam / caNDAnilo vanamivA-bhanak tadapi rAjasUH / / 302 / / kozalezo'tha sannAhyA-bhyagAt kulizapANivat / / . nyasyAmAtyAntike cauraM, calatkozamivAvitum / / 303 / / kumAraujAH kumAro'bhUd, bhUpaterapi sanmukhaH / zizurapyasahAyo'pi, haoNstikasyeva kezarI / / 304 / / yugmam karavAla: kare yasya karAlavyAlavad babhau / vairiprANAnilAn yAtuM, nirgataH kozakoTarAt / / 305 / / khaDgavyAjAt kumAreNa, raNe pravizatA'pi hi / . chitveva vairivIrazrI-veNIdaNDa ivAdade / / 306 / / 1. vArtA kurvANayoH 9 Ti0 / / * 0statra 2.6-9 / / 2. sthAne 9 / / . 0tyavak 5 / / 0 0naH 6.8.9 / / 3. zaraNe sAdhu zaraNya: 9 Ti0 / / tvam 2 / / 4. niSkAsitakhaDgAH 9 Ti0 / / hai hartu0 8 / / 5. ArakSakapumAMsaH 9 Ti0 / / + stenamenaM 2.6-10 / / . dhyanaparAdhAH trA0 1 ,dhyana parAdhI vA trA0 3.6-10, 0dhe'pi 4.5 / / 2 prakSataH 9 / / 6. rakSataH sataH 9.Ti 0 ||*kss 1.5-10 / / . prahartu0 2.5 / / 7. sarpam // 4 du0 4-6.10, / / 8. bhekAH / / 9 vyA-vanmArayAmAsa, kumArastAn mRgAniva / 2.5-10 / / . taM 6.8-10. / / 9. tadvadhavAJchakaH 9 Ti0 / / 10. vajrapANivat / / 11. kArtikeyatejaskam 9 Ti0 / / 12. hAstinAM samuho hAstikam 9 Ti0 / / laM 8 / / 13. bhayaGkarasarpavat / / 14. prANapavanAn 9. tti0|| For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram calitazca raNAyAsau, jitAzca paripanthinaH / nazyatAM kheTanAyAsi-ryaSTivadyasya kevalam / / 307 / / amI mayApi duHsAdhyA-stvayA preSyAH surAlaye / preSayallekhayitveti, kila kAlo'sipatrikam / / 308 / / tadetadvAcayanneSa, puSkarAkSaramAlikam / khaGgadaNDakarastatra, rarAja yudhi rAjasUH / / 309 / / yugmam atrAntare dRSTapUrvI, kumAraM ko'pi mAgadhaH / papATha bhujamuttambhya, gambhIrodAttayA girA / / 310 / / ko'sau vIrAvatAraH, samarabhararasaH, kho'nailo vIM pu~lo vA, kiM vA zakteH kumAraH, kimu balajaladhiH sUdrakAvIra eSaH / ityevaM yo vikalpAn, janayati jagatI-maNDale paNDitAnAm, so'yaM dordaNDacaNDo, jayatu jayamanA hAriNandiH kumAraH / / 311 / / sragdharA mUrta rasaM vIrameva, nandanaM hariNandinaH / kalpAntAbdhimivAyAntaM, ka enaM skhalayiSyati / / 312 / / mantryapyUce tadAkarNya, devAyaM hariNandisUH / jagmuSA rAjakAryeNa, tatrAloki mayApi hi / / 313 / / tataH samarasaMrambha-matyajatkozalezvaraH / yuddha niSedhya mattebhA-duttIrya suhRdaH sutam / / 314 / / cikIrSuriva dehaikyaM, snehAd gADhaM tamAzliSat / kumAro'pyaucitIcaJcu-vinItaH prANamannRpam / / 315 / / yugmam athAdhiropya svakari-skandhe saudhe nije'nayat / visarcya taskaraM mantri-putro'pyAnAyi bhUbhujA / / 316 / / * kAlaH kaGkAsipatrakam 6-10 / / 1. dRSTaH pUrvaM kumAro yena 9. Ti0 / / 2. U/kRtya 9. Ti0 / / . 0tabhya iti 1 / / 3. nAmA 2 Ti0, vyaktivizeSaH / / - ko0 5, khe0 6, / / 0ni0 2 / / 3 bA0 2 / / 4. nAmA 2 Ti0, vyaktivizeSaH / / + kha0 5 / / 5. tena vittazcaJcupcaNapo pratyayau bhavataH (pANinIyasUtra-5-2-26) 9 Ti0 / / . athAropya svakariNaH 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam atIva gauraveNAtha, vidhAyAtithyamadbhutam / kanyAM kamalamAlAkhyAM, tasya svAM prAbhRte'karot / / 317 / / kiyantyapi dinAnyasthAt, tatra kozalavezmani / navyoDhayA tayA sArddhaM, saudAminyeva nIradaH / / 318 / / athaikadA samitro'pi, kumAro niryayau nizi / anAkhyAyaiva kasyApi, kautukAkRSyamANavat / / 319 / / madhyarAtre vrajanmArge, kAlikAyatanAntike / karuNaM ruditadhvAnaM, zuzrAva zrutiduHsaham / / 320 / / dadhyau striyo dhvanirayaM, kRpayotsAhitastataH / tatra zabdAnusAreNa, jagAmAkSAmavikramaH / / 321 / / rudantI kanyakAmekA-mupajvalanakuNDakam / pumAMsaM cAtinistriMzaM, nitriMzakaramaikSate / / 322 / / vyAjahAra kumAraH strIM, mA bhaiSIstvamitaH zubhe ! / pumAMsaM cAkSipat pApa!, dhig dhik te pauruSaM striyAm / / 323 / / tataH kulakalaMkainAM, muzca prahara mAM prati / zlAdhyaH pariNaman kumbhI, bhUdhare na tu paGkaje / / 324 / / zrutvA tat so'pi sAmarSastyaktvA tAM harivanmRgIm / kumArakuJjaraM dRSTvA, hRSTo'dhAviSTa taM prati / / 325 / / paulastyamiva kAkustha-staM kumAro'pi khecaram / abhyamitrINamAlokya, mumude raNalampaTaH / / 326 / / khecaro'pyatha taM smAha, vIrastvaM ko'pyavAtaraH / ojAyitamidaM yanna, kasyApyanyasya dRzyate / / 327 / / *0ma0 2 / / 1. kAlikAmaThAntike samIpe 9 Ti0 / / * straiNo0 iti 2.5-10 / / 2. amitabala: 9. Ti0 / / 3. atinirdayam / / 4. khaDgakara 2 Ti0 / / 5. pazyati sma 9 Ti0 / / 6. avAdIt 9 Ti0 / / - yi 2.5. / / * 0kemAM iti 6-10 pAThAM / / saroruhe iti 1.3.4 pAThAM / / + manyo0 8 ||.dhR0 iti 9 / / 7. nirlajaH 9 Ti0 / / 8. dhRSTakhecaraH 9 Ti0 / / 9. rAvaNaH 10 Ti0 / / 10. sUryavaMzI rAjA 10 Ti0 / / u0 5-9. / / For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram yuyudhAte tato dvau tau, mahIcaranabhazcarau / AraNyakAviva gajau, madAndhau darpadurddharau / / 328 / / kumArI cintayAmAsa, yudhyamAnau vilokya tau / bhUcaraH khecaro vA'pi, ko jayyaH ? kazca jeSyati ? / / 329 / / iti cintAjuSastasyAH, svAntamAtyantacaJcalam / cakre preDholanakrIDAM, vinApi surabhiM tadA / / 330 / / ayaM dhArAsthitaH krAmantrIkSyate'pi na kenacit / kiM khaDgavedakartAsau ?, kiM vA'syANimasiddhatA ? / / 331 / / utpatannipatastatra, ghAtaM vaJcayituM dviSaH / tadA jayazriyaH krIDA-ratnakandukavad babhau / / 332 / / vinirmame'sau niHzeSa-dhairyasauryakaNairiva / nabhazcaraM yadeko'pi, bhUmicAryapyayodhayat / / 333 / / yudhyamAno'munA yattu, raNAbhijJo'pi khecaraH / prApyate sma vilakSatvaM, kudhanvikSiptabANavat / / 334 / / tannUnaM jeSyate'nena, vijJAnabalazAlinA / nabhazcaro nebhaHprekSI, viSNunA prativiSNuvat / / 335 / / atrAntare yudhyamAnau, draSTuM bhUcarakhecarau / udayAcalacUlAyA-mAruroha kilAryamA / / 336 / / sUryeNa kopAruNitena baddhvA, tamAMsi sAMgAMsi puraskRtAni / ghanAghanAcinijavAjirAji-vyAjena nIyanta iva prabhAte / / 337 / / upajAtiH bhAnurvilAsI svakarairvighitsu-digaGganAsye kila patravallIm / sabhRGgapadmacchalato babhAra, kastUrikAbhAJji suvRttakAni / / 338 / / upajAtiH 1. hIcako iti bhASA0 / / 2. vasantam 2.10 Ti0 / / 3. azvasya viziSTagatiH, / / * dha0 4.5 / / . 0vI0 6.8-10 / / 4. sAdhana 10 Ti0 / / - bANairiva dhruvam 6-10 ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 5. yathA nirUpAyo janaH AkAzaM prekSate, tathAyaM khecaro gaganadI jAtaH / / 6. vAsudevena yathA prativAsudevo jIyate 9 Ti0 / / 7. sUryaH 9 Ti0 / / 8. sAparAdhAni 9 Ti0 / / 9. meghavatkRSNakAntiH / / 10. azvaH 10 Ti0 / / 11. pAnabIDA iti bhaassaa0|| For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam sahasrarazmeH kila razmijAle, nabhomburAzau prasRte samantAt / tArAsamUhastimimaNDalIva-nnimajjati sma kvacidapyagAdhe / / 339 / / upajAtiH bAlo'pi dattavAn sUraH, podAnmauliSu bhUbhRtAm / siMhaH kiM vA na Dimbho'pi kumbhikumbhAnnizumbhati / / 340 / / matto'sau yudhinA'nazyat, toSAdiva tato dadau / maulau kumArastasyAsiM-prahAraM vIrapaTTavat / / 341 / / namannivA'tha tasyAgre, nyapatanmUrcchitaH kSitau / taM pravIJjyA'JcalenAsau, vimUrcchannudatiSThat / / 342 / / Uce ca yadi jAto'si, paTuryudhyasva tatpunaH / khecarastamathovAca, tvayAhaM bhadra ! nirjitaH / / 343 / / rakSitaH strIvadhotyo'ghot, tadbhavAyAzca durgateH / mama vastrAJcale divye, vidyate maNimUlike / / 344 || ghRSTvA maNya'mbhasA mUlIM, pralepaM dehi maNe / kumArastattathA cakre, sothAbhUnnirvraNaH kSaNAt / / 345 / / kanyakAcintayadayaM, yadetenAparAjitaH / kumArastatsa evaiSa, manye'hamaparAjita ||346 || atha svasthakumAreNa, pRSTaH kastvamiyaM ca kA ? | vyAcaSTe sma yathAvRttaM, tasyAH svasya ca khecaraH / / 347 / / amRtaseno rAjAsti, rathanupurapattane / duhitA ratnamAleti, tasyAste guNaratnabhUH / / 348 / / kathito'sti varastasyA, jJAninA hariNandisUH / aparAjitaH kumAraH, svaparairaparAjitaH / / 349 / / tasminnevAnuraktAsau, na svapne'pyanyamIhate / dRSTA mayArthitAtyantaM, na mene sarvathApi mAm / / 350 / / 1. kSudramatsyavizeSasamUhavat / / 2. kiraNAn 9 Ti0 / / 3. vidArayati 9 Ti0, mardati 10 Ti0 / / 0pi 2 0tthAyAsta 4 / / 5 0mu0 2-10 / / 0 040 2.5.10 / / 4. sajjIbhUto'si tadA punaryuddhasva 9 Ti0 / / / 5. pApAt 9 Ti0 / / 6. khecareNa 9 Ti0 / / 7. guNaratnabhUmiH 9 Ti0 / / hai 0STvA 2.5-10 / / 62 For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram vinAparAjitaM me'Gge, na lagatyaparo'gnitaH / tataH zrISeNaputro'haM, surakAnta imAM krudhA / / 351 / / hatvA~nIyAtra vaicmi sma, vikozAsiH kRtAntavat / khaNDakRtya kSipannagnau, tatsandhAM pUrayAmi te / / 352 / / yugmam tAvadeSA tvayAMgatyA-kRSTA kAlAnanAdiva / / kumAra! svasvarUpAkhyA-sudhayA pUraya zrutIH / / 353 / / mantriputraH kumArasya, sarvamAkhyat kulAdikam / mumude khecaro ratnamAlA tu mumudetamAm / / 354 / / kIrtimatyamRtasenA-vanupracalitau tataH / pitarau ratnamAlAyA-statraivAjagmatustadA / / 355 / / Akhyat pRSTo mantriputra-staM vRttAntaM tayorapi / tatastadaiva tatraiva, tAbhyAM dattAM pramodataH / / 356 / / ratnamAlAM ratnamAlA-mivodUhe'parAjitaH / adApayat sUrakAntA-yA'pekarte'pi cAbhayam / / 357 / / yugmam sUrAkAnto mantrisUno-ste divye maNimUlike / Arpayadai guTikI veSa-parAvRttipradAstathA / / 358 / / nijaputrIyamAneyA, satvaraM mama vAcikAt / ityuktvA zvazurau preSya, kumAraH sAnugo'calat / / 359 / / zvazurau sahaputrIko, sUrakAntazca khecaraH / aparAjitavRttAni, zaMsantaH svapuraM yayuH / / 360 / / gacchannagre kumAro'tha, kAntAre'bhUt tRSAturaH / adhazcUtamupovikSat, mantrisUH payase yayau / / 361 / / 1. gatiyugalakameva 9 Ti0 / / 2. sUrakAntanAmA 9 Ti0 / / 3. ratnamAlAm 9 Ti0 / / 4. anyasmin samaye 9 Ti0 / / 5. kathayAmi sma 9 Ti0 / / 6. AkRSTakhaDga: 9 Ti0 / / 7. yamavat 9 Ti0 / / 8. tAM pratijJAm 9 Ti0 II0yA kanyA0 6-10 / / 9. kAlamukhAt 9 Ti0 / / . 0tI 5-9. / / 10. zrISeNaputraH sUrakAntasya 9 Ti0 / / tasyApa0 2.5 / / 11. aparAdhine apahArakAri 9 Ti0 / / * degn gu0 6-8 / / 3 0kA 7-10 / / + 0dAM tathA 7.9.10, 0dA tathA 6 / / .ntau 1.2.5-10 / / 12. upaviSTa: 9 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam AdAya dUrato'pyambu, mantrisUryAvadAgamat / tAvacchrutatarormUlaM-makumAraM niraikSata / / 362 / / dadhyau kiM na sa cUto'yaM!, bhrAntyAnyatrAsmi~ vAgamam / digmoho me'thavA jAtaH, kumAraH kiM na dRzyate ? | | 363 / / tatastatra kumArArthaM, sakale'pi vane bhramat I kvApyapazyan kumAraM ca, mUrcchayA patitaH kSitau / / 364 / / TyailApIllabdhasaJjJazca, hA! ratnaM hastato gatam / grAmArAmAdyathAsannaM, bhrAmaM bhrAmamavIkSya tam / / 365 / / nirAnando'gamannandipuraM sacivanandanaH / tAvadvidyAdharadvaitaM, tamupetyAbravIditi / / 366 / / yugmam vane'tra bhuvanabhAnu-vidyAdharanarezvaraH / kRtvA prasAdamaste sma, divIva diviSatpatiH / / 367 / / tasya dve staH kamalinI-kumudinyo tanUdbhave / tayozca jJAninA khyAto varo'sti hariNandisUH / / 368 / / , tamovAM draSTumAyAvaH, svAmyAdezAt tarostale / kumaro'darzi yato'bhU-stvaM punaH payase tadA / / 369 / / AvAM kumAramAdAyA-nayAva svAmino'ntike / tenAtipratipatyAsau, kumAro'dhyAsyatAsane / / 370 / / duhitrozca vivAhArthaM, prArthitaH pArthivena saH / anUcAne kumAre tu, suhRdsaMyogacintayA / / 371 / / vidyAM vidyAdhipo'prAkSIt, kathayAmAsa tasya sA / prANapriyasya suhRdo, viyogArtyA na vakSyasi / / 372 / / yugmam * 0le na kumAraM 4, 0le sa kumAraM 5, 0le taM kumAraM 8 / / 0 0smyupAgamam 1.3.4 / / 0rthI 5-10 / / vyAlapI0 6-10, vyalapya0 5 / / 1. vilalApa 9, Ti0 / / 2. vidyAdharayugmam 9 Ti0 / / 3. upetya prApya iti agre vakSyamANam 9 Ti0 / / + 0masti 2.5 9 / / 4 indraH 9 Ti0 / / 0ca putrike 2.5-10 / / 5. dvau 9 Ti0 / / gato 6-10 / / hatvA kumAramAvAM cA 2.6-10 / / 0vaH 2.5.6.9 / / 6. upavezita 9 Ti0 / / itaH 2.5-10, pratiSu zlokadvayasthAne etAdRzaH zloko vartate yathA - kumArastvadviyogArto, dhyAyaMstvAM nottaraM dadau / svAminaH punarAdezAt, tvAmihAnetumAgatau / / 0vi0 1.3 / / For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram athAvAM svAminAdiSTau tvamihAnetumAgatau / kumAraH kanyayoH pANiM, gRhISyatyAgate tvayi / / 373 / / ityuktvA mudito mantri- sUnurnRpasutAntike / nItastaM rAjasUrvIkSya, ja~hAsAM'zumivAmbujam / / 374 / / te kanye pariNinyAte, kumAreNa zubhe'hani / kAlaM kiyantamapyasthAt, tatra prAgvadatheyivAn / / 375 / / zrImandirapure gatvA, kumAraH sAnugaH sthitaH / divyAnmaNeH prabhAveNa, pUrNAzeSamanorathaH / / 376 / / tadanyedyuH puraM jajJe 'khilaM kolAhalAkulam / kumAreNAnugo'pracchi, lokAt jJAtvA zazaMsa saH || 377 / / iha suprabhabhUpAlaM, kRpANyA ko'pyahaMzchalAt / sa cAputro'sti talloka-syArttasya tumulo mahAn / / 378 / / chalaprahArI pApIyAn, rAjaghaH kSatriyAdhamaH / 65 cintayanniti kAruNyAt, mlAno'bhUdaparAjitaH / / 379 / / tasya kSmAbhRt prahArasya, bheSajairapyarohataH / rAjJazcAmarardhRtkAmalatA caSTe sma mantriNaH / / 380 / / asti siddhaH pumAnaitra, sAnugazcintitArthabhAk / mahAprabhAvaH sa kiJcin, manye jJAsyati bheSajam / / 381 / / tato'bhyardhya kumAraM taM mantrI rAjAntike'nayat / kumAro'pi prahArAtiM vIkSya rAjJaH kRpAbharAt / / 382 / / mitrAnmaNiM gRhItvAzu, tatkSAlanajalaM nRpam / apIpyat tajjalairghaSTvA, mUlikAmalipad vraNam / / 383 / / yugmam bhUpastadaivasajjo'bhUt kumAraM pRSTavAnatha / kiM vaH svarUpaM mitreNA cakhye tanmUlato'khilam ||384 / / jahAsAbjamivAMzunA 2.5-10 / / 1. sUryam / / 5 0 nye'tha 5-9 / / 2. hetvarthe paJjamIti dhyeyam / / 3. hatavAn 9 Ti0, mamAra 10 Ti0 / / 4. kolAhalaH 9 Ti0 / / 0 0ram 2.5.8, 020 6.7.9.10. / / 5. nahI ruMjhAtA iti bhASA / / 6. cAmaradhAriNI 9 Ti0 / / 020 2.5. / / hai 0Nam 4.5, 0taH 6 / / + 0neva 6-10. / / 0 6.8-10 / / 0pamUce'tha sakhA 2, 0paM mitro'thAcakhyau 5-7.9.10, 0paM mitro'pyathA cakhyau 8. / / For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam rAjoce mama mitrasya, putrastvaM svajano'syataH / gauraveNAtha putrI svAM, rambhAM tena vyavAhayat / / 385 / / surezvara iva svairaM, ramamANaH sa rambhayA / vAsarAn katyapi sthitvA, pUrvavatsAnugo'pyagAt / / 386 / prAptaH kuNDapure dRSTvA-rAme kevalinaM munim / hemapadmAsanAsInaM, dizantaM dharmamArhatam / / 387 / / sAnandaH sapramodazca, rAjasUmantriputrayuk / praNamyopavivezAgre, zuzrUSurdezanAM guroH / / 388 / / saMsArApArakAntAro-dhvanInA bhavyadehinaH / . arhacchAsanasacchAya-rasAlatalamAzritA / / 389 / / gAtreSu patrapAtreSu, syUteSvAyuHzalAkayA / svakarmapariNatyAkhya-yoSitA pariveSitaH / / 390 / / kIrtikarpUrapUreNa, vAsito manasaH priyaH / bhAvanAdadhimaddharma-karmazAlikarambhakaH / / 391 / / tapomaricamaJjo-padazaM sacamatkRtiH / bhujyatAM padavIkheda-vicchedAnnirvRtipradaH / / 392 / / vidhvaMsakAriNasteSAM, yAvadAyAnti durddharAH / anivaya'ntakAtaGkA, sArameyA ivAbhitaH / / 393 / / caturbhikalApakam zrutveti pRcchati smAtha, bhavyAbhavyatvamAtmanaH / rAjasUnurguroH pArzve, tato gururacIkathat / / 394 / / jambUdvIpe'tra bharate, tvamataH paJcame bhave / dvAviMzastIrthakRnnemi-rbhAvI te gaNabhRtsuhRt / / 395 / / tadAkarNya pramuditau, kuruto dharmamadbhutam / saGkrAmati sma mAsAnte, gururanyatra sUryavat / / 396 / / * bhrAtRjo 1.2.5-7.9.10. / / 1. as bhuvi 9 Ti0 / / 2. kanyakayA 9 Ti0 / / / 0puram 6.8-10 / / 3. adhvagA 2 Ti0 / / druma0 6-10 / / 4. grathiteSu / / 0mba0 2.5-7.9.10. / / 5. vyaJjanam 2 Ti0, svAda iti bhASA0 / / 2 0de0 5 / / 6. gAtrANAm / / + kRtAntakiGkarAH sArameyA iva samantataH, iti 1 TippaNyAm, 2.5-10. ||...|it0 1 / / For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram * itazcAtmarddhinirdhata-surAsurapuradvayam / Aste kRtajanAnandaM, janAnandapuraM puram / / 397 / / yAtroccairjinayaityAnAM, babhuH kumbhA hiraNmayAH / khanitvAdho vimAnAnAM, svagyairiva nidhIkRtAH / / 398 / / candrazAlAGgaNaprAptaM, yatra candraM kutUhalAt / Arohanti kSaNaM DimbhA-zcalantIgabdikAmiva / / 399 / / jitazatrurnRpastatra, yadyazazchatramadbhutam / / vistRtaM nikhile vyomni, baddhamapyujvalairguNaiH / / 400 / / yadIyAH zatravo'bhUvan, zaraNyAH samarAGgaNe / yasmAdbhayasya trastasya, nazyataH zaraNArthinaH / / 401 / / vipakSainijazIrSANAM, rakSAdakSaradhAryata / yadAjJaiva zirastrANaM, sphuradvajramayaM raNe / / 402 / / tadrAjJI dhAriNI yasyAH, paTTabandhaH zirasyabhAt / narAsurasuraNa-jigISorvIrapaTTavat / / 403 / / hitvA ratnavatIjIvaH, svarga tatkukSImAyayau / na zrAddhAnAM nai sAdhUnAM, tatrApyante vratAni yat / / 404 / / dineSu paripUrNeSu, vartamAne zubhe'hani / ajAyaMta mahAdevyAH, sutA sarvajanastutA / / 405 / / atiprItikRte sAbhUt, vidadhe bhUbhRtA tataH / asyAH prItimatItyAkhyA, svarasajJeva sAnvayA / / 406 / / vardhate smAtha sA bAlA, bAlAdityasamaprabhA / mumukSumAnasArAma-bhUmijAteva bhAvanA / 407 / / tAM kalA: kalayAmAsuH, kamalI kamalinIvat / krameNa yauvanaM prApa, rUpabhUpasya pattanam / / 408 / / * caJcat 1.10 Ti0 / / 1. devaiH 10 Ti0 / / 2. agAsI iti bhASA0 / / ntI 2 / / 0 gaddikA0 5-7.9.10, / / 3. gAdI iti bhASA0 / / 4. samarAGgaNe yasmAt trastasya nazyataH zaraNArthinaH bhayasya zaraNyAH yadIyA zatravo'bhUvan-ityanvayaH / / 5. strIsamUha / / ayaM zlokaH 10 pratau nAsti / / ke yatInAM ca 5 / / + paripUrNeSu divaseSu 2.6-10. / / . prajAbhartuH 2.6-10 / / 30lAM kalanItivat 2.5-10, 0lAH kalanItivat 3.4 / / For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam puraH kalAvicAre'syAH, sakalA api niH kalAH / " tato'pracchi nRpeNAsau, vatse ! kIdRk varo'stu te // 409 / / kalAsu vijayI yo me, sa evAstu patiH pitaH ! / rAjJeti svIkRte tasyAH, pratijJApi prathAmagAt / / 410 / / AjUhavat tato rAjA, samantAdapi rojakam / prItaH prItimatIhetoH, svayaMvaravidhitsayA / / 411 / / jainyAvAsAnivAvAsAna, bhUpatiH paritaH puram / atyantavipulAbhogAn, kArayAmAsa tatkRte / / 412 / / himAlayakRtasparddhAH, zAlitandularAzayaH / sumeroriva zRGgaughAH, stUpAH sUpasya connatAH / / 413 / / mahAhRdA ivAstAghAH, prAjyatailAjyakumbhikAH / amRtasyeva kuNDAni, jalasthAnAnyanekazaH / / 414 / tRNapUlakasaGghAtA, yaivasasya ca rAzayaH / sUryAzvAhAryamUrddhAno, madhusvAdAH sahasrazaH / / 415 / / khAdanAya maiyuSTAde- rAvAseSu khaleSviva / rAzayasteSu sarveSu, sthApyante sma mahIbhujA / / 416 / / caturbhiH kalApakam tatsaubhAgyaguNAkRSTA, bhUcarAH khecarA nRpAH / eyurna hariNandI tu, svaputravirahAturaH / / 417 / / rAjAvAseSu tAMsteSu, sthApitAzeSavastuSu / AyAtAn bhUpatIn sarvAn, sagauravamatiSThipat / / 418 / / tatrAparAjito'pyAgAt, paribhrAmyannitastataH / sArddhaM vimalabodhena, bAhyenAbhyantareNa ca / / 419 / / 1. janAH iti zeSa0 / / * idaM zlokArddham 9 pratau nAsti / / itaH prItaH ' paryantaM pAThaH 7 pratau nAsti / / 2. rAjJAM samUhaH 9 Ti0 / / 0tiH svayaMvara 1 / / 3. jannIvAsIyogyAn AvAsAn bhUpatiH puraM paritaH samantAt kartuM lagnaH 7 Ti0 / / 0ma0 6-10 / / sumo0 1 / / 4. vyaJjanasya 9 Ti0 / / + vva zlAdhyAH 4.6.8-10. / / 5. sUryAzvaireva bhojya uparitano bhAgo yeSAM te / / 6. vanodbhavaH 11 0sva0 6-10. / / U 0ja0 4.6 mudgaH 10 Ti0 / / * 0gu0 6.9 / / 68 * athA0 2.6-10 / / 4 te teSu 2.5-10 / / For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram atha svayaMvarasyArthe, jitazatrurmahIpatiH / zikhollikhitadhiSNyodhaM, kArayAmAsa maNDapam / / 420 / / 1 rojapaTTamayaizcaindrodayainaivyAbhravAniva / sthirasaudAminIdaNDa, iva stambhairhiraNmayaiH / / 421 / / muktAvacUlairnipata-nIradhAra ivAyataiH / caJcaccAmararAjIbhi-rbalAkAvalimAniva / / 422 / / vijRmbhitendradhanveva, sphuradratnaughakAntibhiH / navodbhinnAGkara iva, bhuvA nIlAzmabaddhayA / / 423 / / ninadadbhizca vAditraiH, kurvANa iva garjitam / vizvasantApahArI yaH prAvRTkAla ivAbabhau / / 424 / / caturbhiH kalApakam maJcAstatra vyaracyanta, paJcavarNamaNImayA / darzayantIva ye nRRNAM, bhuvyapi svargavarNikAm / / 425 / / atha jyotirvidAdiSTe, jitazatruH zubhe'hani / maNDapAntarudagmaJca-madhyAsta nidhinAthavat / / 426 / / athopAvIvizad bhUpA-nAnIya nikhilAnapi / apAcIneSu mazceSu, sAkSAdiva surezvarAn / / 427 / / guTikAyAH prayogeNa, sAnugo'pyaparAjitaH / parAvRtya nijaM rUpaM, maNDapaM tamazizriyat / / 428 / / kasyAzcinmaJcapAJcAlyA, maulau dattakarAmbujaH / manyamAnaH pazuprAyAn, kumArastannRpAn sthitaH / / 429 / / piturAdezatastatra, putrI prItimatI tataH / nijadhAtrIkaranyasta-pratyagravaramAlikA / / 430 / / 1. nakSatram 2.10. Ti0, maNDapaunnatyena tadagrabhAgaspRSTanakSatrasamUham / / 0klyaivaM 6.7.10, 0 SNyeva 9 / / 2. maNibhede [kRSNamaNiH] 10 Ti0 / / 3. caMdaravA iti bhASA / / varSyAbhra0 6 10, ayaM mUlapAThaH 10. TippaNyAmapi / / 4. lambAyamAnamuktAjhumbakaiH 9 Ti0, dhvajAdhobaddhaiH 10. Ti0 / / 0 0sphAraratnau0 6-10 / / 5. maNDapaH / / 6. viziSTavastu / / 7. kubera 10 Ti0 / / 8. dakSiNadizAvartiSu / / kumAro'sthita tannRpAn 2.5-7.9.10 / / 0varaprava0 6-10 / 69 For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam bhujiSyAdizyamAnAdhvA, vidhRtAtapavAraNA / AgamaddivyazRGgArA, mUrtyantaramiva zriyaH / / 431 / / AgacchantI ca tAM sarve, rAjAno manasAbhyaguH / zUnyA iva tatastanvA, cakrire vikriyAH punaH / / 432 / / bhAlaM nibhAlayati kazcana pArzvaratnastambhe'kSarANi likhitAni kimatra dhAtrA / tiSThanti yaiH praNayinI bhavatIyamaNanetrAtimAtrasubhagA mama divyarUpA / / 433 / / vasantatilakA puraH karAbhyAM pravitatya dhRtvA, haimaM tadA kaitakapatramekaH / Uce kariSye tava paTTabandhaM, patnISu sarvAsvapi devyupaihi / / 434 / / upajAtiH vakSaHsthale mauktikatArahAra-mitastatazcAlayati sma kazcit / nivAsahetornavavallabhAyAH, sthAnaM pradhAnaM kila kartukAmaH / / 435 / / upajAtiH anartayad bhApayituM viriJciM, kazcit suvarNacchurikAM karAgre / na cedimAM melayase mama tvaM, bAlAM tadeSaiva tavAnuzAstrI / / 436 / / upajAtiH rarAja rAjA sphuradoSThayugmaH, kazcit tadA nizcalakAyayaSTiH / vaze vidhAtuM kSitipAlaputrI, jaJcapyate'sau kila vazyamantram / / 437 / / upajAtiH amAnuSaM maNDapamottapANi-grahAM mRgAkSI hRdi manyamAnaH / Uce smarAvezavazena kazci-duccaiHsvaraM devi! gRhANa hAram / / 438 / / upajAtiH vinirmito'haM kimu kazcidanyo-'muSyAH patiH praSTumiti prejezam / / sAkSepacakSuH purataH karasthaM, nirIkSate'bnaM kSitibhRtkilaikaH / / 439 / / upajAtiH tvatto'parAM cet manasApi dadhyAM, divyaM tadatrAstu kileti jalpan / pANidvaye campakapaSpagaccha-chalena phAlaM kalayatyathA'nyaH / / 440 / / upajAtiH 1. dAsI 2 Ti0, dAsyA 10 Ti0 / / 2. zarIreNa 10 Ti0 / / * na 9 , ca 6-8.10 / / / 0matra 6-10 / / / za0 6-9 / / hemam 2 , himam 6-10 / / 3. brahmANam / / 3 0kSu0 2 / / 4. anuzAsanaka: / / + japatyasau mantramivAdareNa 1.3.4 / / 5. pariNItAM striyam / / . ca tAM sve 1.3.4 , ayaM mUlapAThaH 1 TippaNyAmapi / / 6. brahmANam / / 7. zaphatham 10 Ti0 / / 8. divyaparikSAbhede 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram atrAntare pratIhArI, prAha prItimatI prati / devyamUn bhUbhujaH pazya, pRcchAM kuru kalAgatAm / / 441 / / sAtha sAkSepamuvIkSya, sarvAnuddizya tAnnRpAn / pUrvapakSAn vidatte sma, kalAsu sakalAsvapi / / 442 / / cAlitasya tapArthasya, na sthAnasthApane kSamAH / citrasthA iva sarve'pi, maunabhAjo'bhavannRpAH / / 443 / / ekaiva subhaTI sAbhUd, yayA vAdaraNAGgaNe / vAgbANaistADitA bhUpA, na sItkAramapi vyadhuH / / 444 / / vyathitontaH kumAro'tha, tAM vilokya jitA''havAm / taMtrAvatAryya vidyAM svAM, pAJcAlIM tAmavIvadat / / 445 / / kiM tvaM dRpyasi ? rAjaputri! nRpazUnirjitya gopAnamUn, jJAsye te peTimAnamadya yadi mAM, nirjeSyasi prajJayA / sAmmukhyaM bheja jalpa kuzale!, gIrvANavANyAdhunA, svAmyapyeSa mama tvayA naramaNi-jigye jitAyAM mayi / / 446 / / zArdUlavikrIDitam vismitA sApi pAJcAlI, vadatIti kutUhalAt / babhUva sammukhI candra-mukhI tAM pratyuvAca ca / / 447 / / kiM pAJcAli! karoSi garvamatulaM, soce na garvo'sakau, garvaH sarvakalAlayaH sa kathitaH, zakte paraM yadvacaH / yatkiJcit punarucyate'dbhutamate!, zaktipramANena tat / tvaM jAnIhi punaH svarUpavacanaM, vijJe! madAdezataH / / 448 / / zArdUlavikrIDitam kiM casamasyA dAsIva, prabhavati madAdezakaraNe, kriyAguptaM guptaM, sapadi tanute mitramiva me / / mamAkhyAti prazno-ttaramapi punazcottaramaram, pramANaM vazyaM me, vada tadiha yatte'bhirucitam / / 449 / / zikhariNI * tatazca te kalAsthAno-tthApanasthApane'kSamAH 6-10 , ayaM mUlapATha: 10 TippaNyAmapi / / 1. pAJcAlyAm / / 2. paTutAm / / 3. Agaccha / / . 0kha0 4 pAThAM0 / / 0 0ye 2.5 / / 4. zIghram / / For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tataH prItimatI prAha, samasyA pUryatAmiyam / siddho varNasamAmnAya, iti sA tomapUrayat / / 450 / / siddho varNasamAmnAya-stIrthakRdgaNadhAriNAm / dvAdazAGgI prakurvanti, trIpadImapyavApya ye / / 451 / / kriyAguptamatha prAha, prItA prItimatI punaH / acumbitena navyena, samasyArthena raJjitA / / 452 / / .. yaH puNDarIkagaNabhRt, kAmaM jitajagattrayam / purA'tanagurostasya, mAhAtmyaM kena varNyate ? / / 453 / / pAJcAlyAha kriyA'treya-ma'tanak tvadakSTubhi / bhavatkriyAMtiguptApi, mayautra prakaTIkRtA / / 454 / / viSNuH zete kva ? sambodhyA, gauH kathaM ? rAmadRSTayaH / / vizrAntA vigrahasyAnte, kva bhRtye sakhi! kathyatAm / / 455 / / athAvocata pAJcAlI, vAkprapaJcavicakSaNA / / sarasvatyacyutaH zete, bodhyA sarasvatIti gauH / / 456 / / vizrAntA rAmadRgbhRtye, sarasvatisarasvati / . sarovat suSThvatikrAntaH, sarasvAn yena lIlayA . / / 457 / / sarvajJo devatA nAstI-tyevaM kaizcit pralapyate / taduktaM tvatpuro vacmi, zRNu pAJcAli! nizcalA / / 458 / / iha kecidahaGkArazikharizikharamadhyamadhyArUDhAH, sArAsAravicArakaraNacAturIvyAmUDhAH, kUrcAlasarasvatIti birudamAtmanaH pAThayantaH, svagallajhallarIjhAtkAreNA'vidyAnaTIM nATayantaH, sakalatArkikacakracakravarticUDAmaNiM manyamAnAH, sarvajJasattAM prati vipratipadyamAnAH / atucchamAtsAryAdya'guNamatkuNatalpakalpAH, saGkalpitAnalpavikalpAH, 1. pAJcAlI / / 2. samasyAm / / 3. saGkocayAmAsa 2 Ti0 / / * na tva0 8-10 / / . 0nudRSTayAH 5, nudRSTayaH 4 / / 0 0bhiH 8-10 / / * 0yA ca 7 / / 4. samudre 2 Ti0, sAgara 10 Ti0 / / 5. jJAtavyA 2 Ti0 / / 6. sara iva-sarovaravat, su-suSTu, ati-atikrAntaH, sarasvati, sarasvat samudro yena sa sarasvatisarasvAn, tasmin hanumati-sarasvatisarasvati bhRtye rAmadRg vizrAntA-ayamevArthaH sarovat ityAdizlokArddhana spaSTIkRtaH / / 7. zmazrubhUSitA kaitavena vA 10 Ti0 / / tI bi0 7-10 / / . 020 1-3.5-10 / / 8. khaMjarI iti bhASA / / 9. pratizayyA [-zayyAsamAnAH] 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 73 mugdhajanamanaHsadanagatadevAdhidevAdiparyupAsanAvAsanAdhanaluNTakAH, prajalpanti jelpAkA:kiM sarvajJaH pratyakSeNa sAkSAt kriyate ? AhosvidanumAnena, utasvidAgamena, yadvopamAnena, kiM vArthApattyeti vikalpapaJcatayi viSayapaJcatayIva tribhuvanajanamanAMsi kSobhayantI, bhavatyAH puraH pragalbhante taiMtra na tAvat pratyakSalakSyo bhavati srvjnyH| vidyamAna eva hi padArthaH, pratyakSalakSyatAmAkSipati, sarvajJastu vyomAravindavadavidyamAna eva, tanna tena lakSyate vicakSaNairapi / nApyanumAnenAnumIyate anumAnaM hi dhUmadhUmadhvajayoriva liGgaliGginoravinAbhAvagrahaNe sati pravRttimA''titAMsati, na cAtra sarvajJasadbhAvasAdhane nAvinAbhUtaM kimapi liGgamupalabhyate / tatastadapyudAsInameva / nApyAgamenA'vagamyate sarvavedI / AgamA hi sarve'pi parasparaviruddhAbhidhAyinaH kvApi sarvajJaH sthApyate, kvApyutthApyate, tataH ko nAma pramANIkriyate ? lannAgamaH sarvajJAbhyupagamahetuH / nApyupamAnaM sarvajJasattAparijJAnaM kartumutsahate / yataH kathaJcit kasyacid dRSTagorUpasya nAgarakasyAraNyAnIM gatasya gavayadarzane sati khurakakudviSANAdisAdRzyopalambhAt gaurivAyaM gavaya ityupamAnajJAnamAvirbhavati / na ca kenApyaMzena sarvajJasya sAdRzyaM kasyApi dRzyate, yenopamAnaM tatsattAmAvirbhAvayati / nApyarthApattiH sarvajJApattimAviHkaroti / sA hyevaM saJjAyate / pIno devadatto divA na bhuGkte ityukte pInatvasyAnyathAnupapatyA rAtrau bhuGga iti gamyate, na ca sarvajJasattAmantareNa kopyartho nopapadyate, yena sarvajJasyApi sattA samApadyeta / tasmAnnAsti sarvajJaH / tdgraahkprmaannpnyckaabhaavaat| vyomAravindavat / uktaM ca-- pramANapaJcakaM yatra vasturUpe na jAyate / vastusattAvabodhArthaM, tatrAbhAvapramANatA / / 1 / / iti parAbhimate prItimatyA rAjaputryAbhihite sarvAnuvAdapUrvakaM pAJcAlI niHprapaJcamapi saprapaJcaM tannirAkaroti / idamanavadyavidyAvizAradAH sadA vicAracaturAH sarvAtmanApi vidagdhamatayaH pralampanti sma prAjJAH / pare sarvajJApalApinaH pApinaH, yathA pratyakSeNa tAvat sarvavedI na darIddazyate iti / tadatraivaM te paripRcchyante, kiM bhavadbhiH sarvajJo'pahUyate / atra deze, sarvatra vA, asmin kAle, sarvakAlaM vA iti vikalpacatuSTayaM kalpAntakAlakSubhitAmbhodhicatuSkamiva 1. vAcAlAH 10 Ti0 / / * itaH upalabhyate paryantaH pATha 6 - 9. pratiSu nAsti / / 2. svIkaroti / / 5 0dadRSTa0 4 / / N itaH abhAvapramANatA paryantaH pAThaH 6-10 pratiSu nAsti / / AkAzakusumavat 3.4 / / hai 0daH 1 / / For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam yugapad yuSmAn rasAtalaM prApayatprasarpati / tatra yadyasmin deze, asmiMzca vartamAne kAle sarvajJo'dhyakSeNa na vIkSyata iti bhaNiSyatha, tadatrArthe siddhasAdhyatA, ahamapyevaM manye, sampratyatra deze asattvAt sarvajJo nAvalokyata iti / atha sarvatra deze sarvakAlaM sarvajJAbhAvamAvirbhAvayanti, tanna / na hi sarvadezakAlavyApakaM teSAmapi jJAnamasti yena sarvadeze kAle ca. srvjnyaabhaavstairnishciiyte| athAsti sarvavyApakaM jJAnaM tarhi ta eva sarvajJAH / siddhaM na samIhitaM, na caitadasti / tasmAt kvApi deze, bhUte bhaviSyati ca kAle sarvajJasya sdbhaavaat| tadgatalokAnAM sasamakSa eva bhaviSyati / tathAnumAnAnumeyo'pi bhagavAn sarvavedI, 'taJjeda jJAnatAratamyaM kvacid vizrAntaM taratamazabdavAcyatvAt, yadyattaratamazabdavAcyaM tttdvishraantN| yathA mahatparimANatAratamyamAkAze, ladhuparimANatAratamyaM paramANau vizrAntaM ca kvacit jJAnatAratamyaM yatra ca tadvizrAntaM sa sarvajJaH / uktaM cAtra movahau kovi gavvaM, ittha jae paNDio ahaM ceva / / Asavvannu maIo, taratamajogeNa maivihavA / / 1 / / [ ] pakSahetudRSTAntadoSavarjitaM caitadanumAnaM sarvajJasadbhAvaM sAdhayatyeva / yadapyuktaM / AgamAdapi na sarvajJaH parijJAyate, tadapi na sumanomano dhinoti / yato yasminnAgame'nAgatakAlaM yatra yatra kAle ye ye bhAvAH yathArUpeNa bhAvinaH kathitAH santi, tatra tatra kAle te te bhAvAH, tathArUpeNa bhavantaH santaH tadAgamakartuH sarvajJatAmAvedayantyeva / upamAnaM tu sarvajJasadbhAvAvedakaM na sambhavati, tasya sarvottamatvena, tadupamAnabhUtasya ksyaapybhaavaat| arthApattiH punaH sarvajJasadbhAvaM prAduHkaroti, avisaMvAdivacano hyAgamaH, sarvavedinaM praNetAramantareNa na jAghaTIti, tato'rthAdeva vijJAyate, tatpraNetA srvjnyo'vshymevaabhuudeveti| tato na bhavatparikalpitairgajavikalpakalpairvikalpaiH sarvajJo'pahnotuM pAryate / tathA hi-kazcid bhautaH, kutarkamukharavaTharakhaNDikakuTumbakA'vikalakolAhalAkarNanamAtrautUlaH, kathamapi nRpatimandIradvAramupAgataH / prathamajaladharanIrandhradhArAdhoraNIdhautasamuddharAJjanAgirizRGgasodaraM, sapadi vidalitakundakalikAvadAtadantamuzailadvitayaM, * 0thAste 2 / / * taM tasmAt kvApi 4 / / 1. sAdhyaH / / 2. pakSaH / / - itaH jJAnatAratamyaM paryantaH pAThaH 6. 9 pratiSu nAsti / / 3. hetuH / / 4. vyAptiH / / 5. dRSTAntaH / / 6. mA vahatu ko'pi garvam, iha jagati paNDito'hameva / AsarvajJaM mateH, tAratamyayogena mativibhavAt / / 7. santoSayati / / 8. sarvajJasya 10 Ti0 / / 9 bhUtAdhikArI 10 Ti0 / / 10. mandamatiH / / 11. RSikuTumbakasyAthavA upAdhyAyasya 10 Ti0 / / 12. avyAkula / / 13. unmattaH / / 14. gADhaH / / 15. sAmbelu iti bhASA0 / / For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 zrIdazavaikAlikasUtram anukalavigaladaviralamadajalAkulakapolasthalaM, amandamandaronmathyamAnamahAmbhodhidhvanigambhIragarjitaM, UrjitaprabhaJjanapreryamANadhvajapaTaprAntapracalakarNatAlaM, anarAlasthUlacalanacatuSTayapratiSThitaM, anavarataparicalatprabalazuNDAdaNDaDomaraM, anatinikaTaniSaNNanirantarabhayaGkarahuMkAramukharamahAmAtrapradIyamAnasthUlakavalakavalanAvyAkulaM, ma~dakalamavalokya vikalpayati-kimidamandhakAranikurubaM mUlakAn kavalayati ? kiM vA vArivAhoyaM, balAkAvAn varSati garjati ca, yadvA bAndhavo'yaM, "rAjadvAre zmazAne ca, yastiSThati sa bAndhavaH" iti vacanAt / athavA yo'yamAsannamedinIpRSThapratiSThAdAyI puruSastasyacchAye'yaM styAnIbhUtA iti dUSayati ca / nAdyaH pakSaH / andhakArasya sUrpayugalaprasphoTanAbhAvAt / nApi dvitIyaH / stanayitroH stambhacatuSTayAbhAvAt / nApi tRtIyaH, bandhorasmaddarzananiSedhanalaguDabhramaNAsambhavAt / nApi turIyaH, na hi naraziraHzatodgaraNanigaraNaM sambhavati, chAyAyAstato na kiJcidetaditi / na caitAvatA mataGgajasvabhAvo vyAvartate, evaM sarvajJo'pi na bhavadvikalpairapasyate / sakalapramANapratItasyApi cAsyApalApe sukhaduHkhAderapyapalApaH prasajyeta iti sthitaM / evaM pAJcAlikAvAgbhiH, prItA dadhyau nRpAGgajA / aho prabhAvaH puMso'sya, yatkRtaiSApi vAgiva / / 459 / / tatkalAkauzalenAtha, prArjanmasnehatastathA / . sotkaNThA kaNThapIThe'sya, varamAlAM nyadhatta sA / / 460 / / kupyanti sma nRpAstasmai, sarve bhUcarakhecarAH / samanahyanta tatkAla-meva kopo hi durddharaH / / 461 / / UMcuste mA vRoM yAhi, jIva neyaM tavocitA / 'kAkasya kandharAbandhe, cakAstyekAvalI kimu ? / / 462 / / 1. kapolarekhAbhyantarAd / / 2. ravaiyo iti bhASA0 / / 3. pracaNDavAyuH / / 4. akuTila 10 Ti0 / / * 0caraNa0 10 Ti0 / / * 0caNDazu0 6.8-10 / / 5. bhayAnakam 10 Ti0 / / 6. mahAvata / / 0 0zA0 6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 7. hastinam 10 Ti0 / / 8. samUham / / 9. mUlA iti bhASA0 / / nyAyAt 9, ayaMmUlapAThaH 9 TippaNyAmapi / / 10. gADhIbhUtA / / 11. sUpaDA jevA be kAnavaDe / / 12. jaladharasya 10 Ti0 / / 13. lAThI jevI sUMDha / / hai naraH 2.3 / / 14. eSA pAJcAlI api vAgiva sarasvatIva kRtA / / + bhava0 4 / / .nta 2 / 00 2 / / 15. yuddhArthaM sajjIbhUtAH / / * mRSA 3.4 / / 16. pANigrahaNaM mA kuru / / 17. AyuSmAn bhava / / 18. ratnavatI / / 19. kaNThe / / 20. eka zero motIno hAra / / For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam avicAryaiva yadyeSA, bhavantaM vRtavatyaho ! / tatkiM tvamapi paThita-mUrkho'si na vivekyasi ? || 463 / / etAvatsu narendreSu, satsvapyasmAnsudurgataH / raGkaprAyastvamekAkI, vAcATaH pariNeSyasi / / 464 / / so'vadadyadyaho ! yUyaM mUrkhatvAnnA'nayA vRtAH / tato mayi kimIrSyAvaH, svasya daurjanyasUcikA ||465 // athavA raNakaNDUzce-dasti vo bhujadaNDayoH / ahaM nivarttayiSye tAM, zastrabheSajayogataH / / 466 / / . tasyaikasya sahAnekai-stataH pravavRte raNaH / vane paJcAnanasyeva, mattadviradamaNDalaiH / / 467 / / eko'pi rAjasUrvairi-vAhinIH so'khilA api / vyaloDayana ma~hAnIra- nidhimandaramanthavat / / 468 / / prAvRtan vairiNo naMSTuM, siMhAdiva mRgAdayaH / pradIpatastamAMsIva, garutmata ivA'hayaH / / 469 / / vidyudukSiptakiraNe - nebhamAruhya kasyacit / ArohAn loSTuvat kSiptvA, zastraisteSAmayudhyata / / 470 / / parAvartitarUpo'pi, yudhyamAnaH parAkramAt / somaprabhanarendreNA'numAnAdupalakSitaH / / 471 / / hAriNandikumAro'yaM yathArthAkhyo'parAjitaH / tenetyukte'tyajan saGkhyaM, sarve sakhyamagurnRpAH / / 472 / / yugmam madhyasthitairnRpaiH sarvai-rjitazatrunRpastataH / cakre'parAjitaprIti-matyoH pariNayotsavam / / 473 / / jitazatruratho bhUpAn, svayaMvarasamAgatAn / yathaucityena satkRtya, sarvAnapi visRSTavAn / / 474 / / atha svAbhAvikaM rUpaM, prakaTIkRtya kRtyavit / sarvAnAnandayAmAsa, tadAnImaparAjitaH / / 475 / / vyAmyetAM 6-10 / / 5 mahAmbhodhimiva mandara0 2.6 - 10 / / 1. yuddham 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram prItimatyA samaM prItyA, vilasannaparAjitaH / vedayan sukhasarvasvaM, tatrAste divi devavat / / 476 / / jitazatroramAtyazca, nijAM rUpavatIM sutAm / dadau vimalabodhAya, so'pi khelaMstayA'styamA / / 477 / / anyedyurAgamaddUta - statra zrIhariNandinaH / taM nirIkSyopalakSyAzu, parirebhe'parAjitaH / / 478 / / pramodabharamedasvI, cirAd dRSTAtmamAnuSaH / pitroH kuzalamaprAkSI-dAkhyad dUto'pi tatkathAm / / 479 / / vapurAkAramAtreNa, kevalaM kuzalaM tayoH / tvadviyogajakhedena, zuSkazoNitamAMsayoH / / 480 / / bhavadvRttaM janazrutyA, zrAvaM zrAvaM ca jAtucit / vikasete dRzau bhUyo, muJcete'zrUNyadarzanAt / / 481 / / tadevaM zrAvaNo mAsa-stvanmAtApitRnetrayoH / tvadadarzanaduHkhena, tApAd grISmo'GgacetasoH / / 482 / / atratyaM ca bhavadvRttaM, zrutvA rAjJA kutazcana / tava zuddhividhAnArthaM, preSito'hamihAgamam / / 483 / / mAtApitRgataM duHkhaM, tad dUtena niveditam / kumArahRdi saGkAnta- -mAdarza iva tatkSaNAt / / 484 / / atha svasuramApRcchya, cacAlAtmapuraM prati / .AdAya kamalamAlAM, tadAgAt kozalezvaraH / / 485 / / putrImamRtaseno'pi, ratnAmAlAmupAnayat / rAjA bhuvanabhAnuzca, tadAnaiSIt sutAdvayam / / 486 / / Aninye suprabho rambhAM sarve'pyA''guH prabodhitAH / / abhayadAnato mitraM, sUrakAntazca khecaraH / / 487 / / * 0pyakhelattayA samam 3-5 / / samam 1.8, 0 styumA 2 / / 1. AliGgati sma / / 2. kadAcid / / 0ma0 6.8-10 / / 3. ArIso iti bhASA0 / / 77 For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam SaDbhiH prItimatImukhyaiH, kalatraiH svasurairnRpaiH / samaM vimalabodhena, rUpavatyanvitena ca / / 488 / / bhUcaraiH khecaraiH sainyaiH, samagraiH parivAritaH / kRtadigvijaya iva, prApa siMhapuraM puram / / 489 / / yugmam dRSTe pitari kurvANo, luThadaGgAni bhUtale / AsannaiH kArayitvordhvaH, pitrAzliSTo'parAjitaH / / 490 / / mAtApyAnanditA putra-mabhyanandaJcirAgatam / zrIrAmamiva kauzalyA, praNamantaM tamAziSA / / 491 / / namantIH prItimatyAdyAH, pAdAn zvazurayoH snuSAH / mantrisUrvimalabodho, nAmagrAhamadarzayat / / 492 / / rAjA vaivAhikAn sarvAn, bhojanAcchAdanAdibhiH / gauraveNAtisatkRtya, sammAnya ca visRSTavAn / / 493 / / . pitRnetrAmbujollAsaM, kurvan sUrya ivAnvaham / sukhaM sukhena nirvigh, krIDati smAparAjitaH / / 494 / / tau manogaticapala-gatI tatrApi janmani / jAtau tasyAnujau sUra-somau mAhendratazcyutau / / 495 / / nyasyAparAjite rAjya-manyadA hariNandirAT / prApya saMyamasAmrAjyaM, mahodayamavAptavAn / / 496 / / mantrI vimalabodho'bhUt, sAmantau tau ca bAndhavau / prApa prItimatI paTTa-bandhaM rAjJISvatho guNaiH / / 497 / / / samaM samastabhUpAla-cakravAlajayazriyA / vaidhApi viSayAn svairaM, bhunakti smAparAjitaH / / 498 / / amaNDayat purIM kAntAM, caityamauktikamAlayA / AntarAnnapyarIn jetuM, rathayAtrAzcakAra ca / / 499 / / * tAH 1 / / , pR0 4 / / 0 0Sye 6-10 / / tam 6-10 / / 0zi0 1.2.5 / / + matA0 6-10, / / 1. abhipreta 10 Ti0 / / . tIH 6-10 / / 0 0rAjJI bandhaM 8.9 / / * 0ya0 10 / / 2. samUha 2 Ti0 / / 3. paJcendriyaviSayAn, dezAMzca / / For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram * sa gato'nyedhurudhAne-'pazyadindramiva zriyA / naraM zRGgArasArAGga, kazcit kandarpasundaram / / 500 / / . dAridryakodraveyAnAM, vinivAraNakAraNaiH / sarvataH zobhamAnaM taM, mAyUrAtapavAraNaiH / / 501 / / savayobhivRtaM mitraiH, sAmAnikasurairiva / apsarobhiriva strIbhi-vilasantaM yathAruci / / 502 / / paThyamAnaguNaM bhaTTaiH, pUrNAzaM dadataM dhanam / vIkSya tAdRkSamaprAkSIt, kSmAbhRt ko'yamiti svakAn / / 503 / / ayaM samudrapAlasya, zreSThipraSThasya nandanaH / mahebhyo'naGgadevAhva-ste nRpAyetyacIkathana / / 504 / / dadhyau dhanyo'smi madrAjye, vaNijo'pi yadIdRzAH / kalpadrumA ivodArAH, zaMsannityagamad gRhe / / 505 / / rAjapATyAM dvitIye'hni, gacchan rAjA nirIkSata / rasadvirasavAditra-dhvanidattazucaM nRNAm / / 506 / / caturbhiH puMbhirutpATya, nIyamAnaM bahiH purAt / kaSAyairiva kopAdyai-rAtmAnaM martyajanmataH / / 507 / / hAhAkAraparaiH paurai-rIkSyamANaM sagadgadaiH / zokavihvalitastraiNA-nugataM mRtakaM tadA / / 508 / / . athApRcchanijAn ko'ya-mUcuste deva! tAdRzaiH / yaH sAyaM vIkSitaH so'ya-mIdRk rAjAtha dadhyivAn / / 509 / / dRSTaH kalye yaH parikrIDamAnaH, sArddha snigdhaiH svasya mitraiH kalatraiH / so'yaM zokAniyate'dya zmazAne, hI saMsArasyendrajAlaprapaJcaH / / 510 / / zAlinI anityateyaM kapikAminIva, vizvatrayAyuH phalalumbimetAm / pakkAma'pakkAmapi nirvicAra-mAcchidya gacchatyaticaJcalatvAt / / 511 / / upajAti * anaGgadevaM zRGgArasArAGgaM zreSThinaH sutam 1 TippaNyA 2.6-10 / / 1. nAgAnAm 2 Ti0, sarpANAm 10 Ti0 / / . ca ma0 6-10 / / 00bhiH samaM 1 TippaNyAm, 6-10 / / of0 1 / / 10miha0 6-10 / / + 0t 1.2.5.8 / / .0tmA mAnuSa0.1.2.5-10 / / 0 0zA 1 / / For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam anityatAyAH kRtameva kArya, vilokyate sA nu na dRzyarUpA / zakyA na kenApi tato nihantuM, zastrAdhupAyaiH zatazo'pi klRptaiH / / 512 / / upajAtiH saMsArakAntAracarI vizastrA-pyanityatA lubdhakayoSideSA / bhuktau vihastaM draviNolupAnAM, vizvaiNayUthaM sahasA nihanti / / 513 / / upajAti: anityatAkatrikayA nihatya, kSudhAkarAla kila kAlarakSaH / astokalokatrayaghasmaratve-'pyApnoti tRptiM na kadApi citram / / 514 / / upajAtiH dhAtutrilokItalakacchabhUmi, chidrATanI nityamanityataitya / kAle vikAle'pi vinAzayantI, roDhuM na zakyA naradaityadevaiH / / 515 / / indravajrA karmAvalI candanapUrvagodhA, yAvanmanaHsadmani raMramIti / anityatairAvatikAnipAta-stAvadbhavennaiva vikarmaNaH saH / / 516 / / . upajAtiH anityabhAvanAmevaM, bhAvayannaparAjitaH / prasAdamAsasAda svaM, nirvino bhavavAsataH / / 517 / / tatrAnyadA sa evAgAt, kevalI tasya puNyataH / , dRSTaH kuNDapure yo'bhUt, praNataH paryupAsitaH / / 518 / / taM natvA dharmamAkarNya, prItimatyAstanUdbhavam / padmaM nivezya sAmrAjye, pravavrAjAparAjitaH / / 519 / / anupriyaM prItimatI ca rAjJI, sau(sa)razca somazca sahodarau tau / mantrI sumitro vimalAvabodhaH, sarve'pi cAritramatha prapannAH / / 520 / / upajAtiH kRtvA tapAMsi prasarad yazAMsi, prAjyAni sarve'pi vipadya sadyaH / sAmAnikA AraNadevaloke, devA babhUvuH suhRdo mithaste / / 521 / / upajAtiH nemiprabhoH pazcamakaH saSaSTho-'parAjitaprItimatIbhavo'yam / nivedyate smA'naNuvismayADhyaH, saMveganidarasAnuviddhaH / / 522 / / upajAtiH / 1. dhanarUpatRNAnAM bhuktau vyAkulAm 10 Ti0 / / 2. vyAkula 2 Ti0 / / 3. tRNavizeSa 2 Ti0 / / * 0la: 6-10 / / . 0kSAH 4 / / 0 A0 1 / / * 0kila ghasmaro'yaM citraM na tRptiM labhate kadAcit 8.10 / / hai bhojyapIhAzcarya na tRptiM labhate kadApi 2, ghasmaro'yaM citraM na tRptiM labhate kadApi 6.7.9, / / 4. bhakSaNazIla 10 Ti0 / / + tadA prItimatI rAjJI, sUrasomau sahodarau / mantrI vimalabodhazca, sarve'pi jagRhuvratam 2.6-10 / / . sau0 1 / / tatvA tapAMsi pracUrANi mRtvA, sarve'pi sAmAnikadevarUpAH / athA'bhavannAraNadevaloke, parasparaM sauhakzAlinaste 2, tatvA tapAMsi mRtvAtha, sarve sAmAnikAH surAH / abhUvannAraNe kalpe, mithaH sauhArdazAlina: 6-10 / / * ayaM zlokaH 610 pratiSu nAsti / / For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram idAnIM saptama (bhavaH) Arabhyate ihaivAsti suvRttazrI-jambUdvIpo mahIpavat / samudravAhinIvyUha-bhUribhUmIdharoddhataH / / 523 / / tatrAsti bharatakSetraM, netraM dhAtrImRgIdRzaH / sadA lokamanohAri, nimeSonmeSazAli ca / / 524 / / kurudezaH zrInivezaH, kSINaklezo'sti tatra ca / yatroparyupari grAma-grAmAH santi puraM puraH / / 525 / / ihAsti hostinapuraM, yatra hAstikavajjanaH / mahAdAno mahAbhogaH, saralonatavaMzavAn / / 526 / / yatrAsti kAJcano vapra-candrAsmakapizIrSakaH / tulayanmekhalAM mero-nakSatrAvalimAlinIm / / 527 / / sandAnayitumAlolAM, yalakSmI kila veghasA / zrRGkhalevAyasI cakre, paritaH parikhAmiSAt / / 528 / / yoSinmukhazazijyotsnA-cchuptendumaNisadmajaiH / sudhaudhairyadbhuvo nityaM, nadImAtRkatAmadhuH / / 529 / / zrISeNastatra bhUpAlaH, karAla: zatrubhUbhujAm / AzcaryaM yatpratApArka-zchadyate nAmbudairapi / / 530 / / bhayaM vibhajya niHzeSaM, sarveSAmapi bhUbhRtAm / dAyaM dAyaM svayaM jajJe, nirbhayaH sarvathA'pi yaH / / 531 / / yatpratApapradIpasyo-pari nyaste nabhaHzriyA / zarAva iva candre'bhU-daGkavyAjAt dRgaJjanam / / 532 / / zrImatI nAma tasyAsId, rAjJI zrIriva dehinI / triM nirvRttimApnoti, bhUmistho'pi yayA nRpaH / / 533 / / 1. pakSe paTA ca paDAsa 10 tti0| jambUdvIpapakSe-zobhAyuktaH sAgaranadIsamUhAnekaparvatonnato'sti / mahIpapakSe-lakSmIsamanvitaH sarUpyakasenAsamUhaprabhUtanRponnataH / / * duHSamasuSamAdibhiH 4 TippaNyAm 5 / / 2. kAlabhede 10 Ti0 / / . grAmAH ramyA: sa0 1 / / 3. grAmasamUhaH / / 0 0madhodho nagaraM babhau 2, 0madhodho nagaraM tathA 6-10 / / * ha0 5.8.10 / / 4. raupyapASANanirmitakAGgarAH / / 2 sadA0 7-10 / / 5. zRGkhalayA baddham / / + mudAyaiyadbhu0 10, ayaM mUlapATha:10 TippaNyAmapi / / 6. nadyambujIvitA 2 Ti0, nadIjalasampannavrIhipAlite dRzI, vA nadImAteva poSikA asyAH 10 tti0|| For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam zaGkhazubhraM pUrNacandraM, pravizantaimivAnane / svapne pazyannizAzeSe, sAnyadA nRpavallabhA / / 534 / / tayAkhyAte prage rAjA, tajjJairniSTaGkya ziSTavAn / somamUrtistamodhvaMsI, bhAvI devi ! tavAtmajaH / / 535 / / yatrAnaGgo'pi jetA taM, tyaktvA raNamivAraNam / agre'parAjita iti, parAbhavabhayAdiva / / 536 / / kule jayavati sphIte, zrImatIkukSimAgamat / prasavaM kalpavallIva, samaye'sUta sA tataH / / 537 / / yugmam asau samRddhaye bhAvI, dakSiNAvartazaGkhavat / taisya rAT zaGkha ityAkhyAM, kRtvA janmotsavaM dadau / / 538 / / kalAgrahaNakAle ca, kalAcAryAdupAdade / nyAsIkRtA iva kalAH, sapadyevAkhilA api / / 539 / / jIvo vimalabodhasya, cyutvaikAdazakalpataH / zrISeNamantriNaH sUnu-rbhavati sma matiprabhaH / / 540 / / sahajaH sahavRddhazca, prakarSaM ca paraM gataH / saMkha zaGkhakumArasya, yauvanasyeva manmathaH / / 541 / / so'tikramya kramAd bAlya-mArUDhaH prauDhayauvanam / ullandhyodayazailAgraM, vyomamadhyamivAryamA / / 542 / / 4 athAnyadA jAnapadAH, pUtkurvantaH samAyayuH / suptAM pRthvIpaterujjA- garayanta iva krudham / / 543 / / vyajijJapannarAdhIza - mI ! tvaddezasImani / vizAlazRGge'drau candra-zizirAkhyanavRte / / 544 / / 0ntaM nijA0 6-10 / / 1. nizcitya / / satkarmavicyutikaraM, projjhyAraNamivAraNam / aparAjita jIvo'tha dharmakarmakriyojvalaH / 3-5 / / 2. AraNaM devalokam / / 0 zuddhimati 3-5 / / 3. kAryaphalam 10 Ti0 / / zaGkhavad dakSiNAvartaH, samRddhyai bhA(rbhA 10) vyasAviti 2.6-10 / / iti 3-5 / / + dattavAMstasya sotsavam 3-5 / / snigdhaH 6-10 / / 4. zaGkhaH 3. Ti0 / / a0 6-10 / / * 0ptaM 9.10 / / 0ntamiva 2 / / 4 0khyA0 5-10 / / 00 10 / / For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram durge'sti samaraketuH, pallIzo dazakaNThavat / upadravati nastasmAd, rakSa rakSontakArivat / / 545 / / trAtuM tadaiva tAn bhUbhRd, yAtrAbherImavAdayat / praNamya prAJjaliH zaGkhaH, kSmAbhRtpAdAn vyajijJapat / / 546 / / svardantina ivorabhre, garutmata ivAlase / devapallIzamAtre'smin, ko'yaM svayamupakramaH / / 547 / / mayApyeSa prasAdAd vaH, satvaraM vigrahISyate / prabhAvikAso'pyarkasya, na tamAMsi nihanti kim ? / / 548 / / rAjJA praiSi tataH zaGkha-kumAraH sArasainikaH / dvitrairapi dinaiH prApa, tasya durgasya sannidhim / / 549 / / jJAtvA kumAramAyAntaM, mAravadvizvajitvaram / pallIzacchadmanA tyaktvA, durgaM gahvaramAvizat / / 550 / / tasya svarUpaM zaGkho'pi, caraiqhatvA nyayojayat / tadurga nijasenAnyaM, senAnyamiva sauja'sam / / 551 / / svayaM punarnilIyA'sthA-nikuJja nijasainyayuk / chalaM vinA na gRhyante, utkaTAzcaraTAH khalu / / 552 / / durgapraviSTaM vijJAya, zaGkharAjaM kuto'pi saH / jhagityAgatya tavAraM, ruNaddhi smottamarNavat / / 553 / / kumAro'tha sametyAzu, veSTayAmAsa taM bahiH / tasyaikasya raNo'thAbhU-dabhitaH sainyayugmataH / / 554 / / . skandhe kuThAraM kRtvArtha, paridhAya ca kambalam / kumAraM zaraNIcakre, tvaddAso'smItyavak tadA / / 555 / / yuddhaM niSedhya zaGkho'tha, taM sarvasvamadaNDayat / gRhItvA cArpayat tasmA-lopnaM yadyasya tasya tat / / 556 / / .00 2, di0 6 / / 1. meSe 10 Ti0 / / 2. bhUnAge 2.3. Ti0, alasiyA iti bhASA0 / / ni0 8.10 / / * dhau 1.2.10 / / * zAmbhavam 2.5-10 / / 3. kArtikeyam 2.10 Ti0 / / he orge 10 / / + ca 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam taM sahAdAya zaGkho'tha, valitaH svapuraM prati / AvAsAnantarAle ca, gRhItvA tatrai tasthivAn / / 557 / / zayyAyAM zayito rAtrau, zuzrAva karuNasvaram / svaraM vyaJjanavattaM sa, utthAyAnusaraMstataH / / 558 / / tadAnImeva tatrAgAd, dRSTvA kAtyAya~nIM striyam / apRcchat kimaraNye tvaM ?, kiM vA rodiSi ? sAbhyadhAt / / 559 / / aGgeSu vatsa ! campAyAM, jitArinAmabhUpatiH / tasya kIrtimatI kAntA, tadbhUH putrI yazomatI / / 560 / / asyA rUpaM kalaucitya-maudAryaM priyavAditA / sarveSAmapi caiteSAM guNAnAM mUrdhni dharmitA / / 561 / / pUrNapAtre phalamiva, tilakaM maNDaneSviva / prAsAdAgre kalazavat, zAstrAbhyAse subodhavat / / 562 / / yugmam sAnurUpaguNaM kaJcida- pazyantI varaM naram / zrISeNasutazaGkhasya, guNAn zrutvA visiSmiye / / 563 / / tamevAtha patIyantI, nAmApyanyasya nAzRNot / tAM yayAce'nyadA dRSTvA, khecaro maNizekharaH ||564 / / ahArSIt tAmanicchantI-mapyudvoDhuM balAdau / ahaM tvamuktatadvAhu-rdhAtrI tasyAH sahAgamam / / 565 / 1 mAmutsRjya balAdatra, tAmAdAyAgamat kvacit / tasyAH kiM bhAvya'dhRtyeti, vilApo rodanaM ca me / / 566 / / so'vadanmAmba ! rodIstvaM, dAsye'haM tAM vijitya tam draSTuM viSvag bhramaMstattAM, kAntAM kAntAramApatat / / 567 / / tadA zaGkhakumArasyA-'raNye'nveSayataH priyAm / abhUnmitrakarA zleSo, netrAmbhojavikAsakRt / / 568 / / 0sthita tatra saH 2.6-10 / / 1. ardhavRddhA kaSAyavastrA'thaveti 10 Ti0 / / 0 yi0 5 / / 0 0dabhUH 1 / / * dharmakarmasu bhAvavat 1 TippaNyAm, 2.9., dharmakarmasubhAbhavat 6.8.10, dharmakarmasu lAbhavat 7 / / 5.7. / / 2. atyaktad-yazomatIbAhuH / / + trA0 1.5 / 0va0 2 / / For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 1 guptiSvivaukassu nibadhya rAtrau dvArANi ruddhastimirairjano yat / ruSAruNastattaraNiH karAgrai-rudeti tAni pramathan prabhAte / / 569 / / tamAMsi niSkandha sametamuya, sUraM pratApAbhimukhaM nirIkSya / dvijA udAttadhvanibhiH prabhAte, AzIrvacAMsIva vadanti modAt / / 570 / / upajAtiH antarbahizcApi janasya raGgaM, sarvasya kurvan mRdubhiH karaiH svaiH / nighnaMstamAMsi kSaNadAcarANi, prabhAkaro rAma ivAbhyudeti / / 571 / / upajAtiH prAtarvikasadambhoja-madhyabaddhAlinirgamAt / guptIramocayan manye, dinarAjo navoditaH / / 572 / / caNDadyutikarAghAta- tADitaM khaNDazo gatam / tamaH kAkakulavyAjAd, dInaM rasadivA''ravaiH / / 573 / / vizAlazRGgazailasya, gahvare tAmathaikSata / vivAhArthaM ca yAcantaM, khecaraM tatpuraM sthitam / / 574 / / zaGkhaM vinA na bharttA me, bhAvI janmAntare'pi hi / ityuttaraM dadAnAM tAM zrutvA zaGkho'pyarajyata / / 575 / / dRSTastAbhyAM ca zaGkho'pi, hRSTAsyaiva yazomatI / bhUyo bhavabhavapremA-nubhavaH kimanudbhavaH / / 576 / / khecaro'pyAha tAM bhadre !, zaGkho'yaM te manISitaH / tadetaM cUrNayitvA tvAM pariNeSye'dhunA sukham / / 577 / / zaGkhastadvAcamAkarNya, taM sAkSepamado'vadat / , are! bhava yudhe sajjaH, parastrIhRtipAtakin ! / / 578 / / . tau dvAvapyatha sAmarSI, mahIcaranabhazca / yuyudhAtetamAM yadvat, kezavapratikezavau / / 579 / / / kumAro laghuhastattvAt, tasyAcchidya karAmbujAt / dhanuryaSTimupAdatrtte, zauryazriyamivAGginIm / / 580 / / 0 vizya 6-9 / / prathayan 4 / / 0the0 2 / / navotpannaH 2 Ti0 / / + tvA 5 / / 2. yuddhArtham / / 85 For Personal & Private Use Only upajAtiH 0201 / / 0zvevA'tha tatpriyA 2.6-10 / / 1. 0ta0 2 / / 0 te 8-10 / / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam hRdi tasya nyadhAd bANaM, svAmAkraSTumiva priyAm / tena kheTena taMtrAtma-saGkalpavidhRtAmapi / / 581 / / prahAramUrcchayA taM ca, patitaM pavanAdibhiH / AzvAsyotthApya zaGkho'tha, yuddhAya punarAhvata / / 582 / / sa Uce svAmivattvaM me, tavAhaM pattimAtravat / tvayA jIvitadAnena, krIto'smi guNazevadhe! / / 583 / / . tadA cAbhyAyayuH kheTA, maNizekharasevakAH / zaGkha jJAtvopakartAraM, nemuste'pi svanAthavat / / 584 / / dadhyau yazomatI citte, dhanyAhaM guNarAgiNI / donadharmasamidviro, yanme patirabhUdayam / / 585 / / Uce'tha khecaraH zaGkha, kiM karomi ? tava priyam / siddhAyatanayAtrArtha-masmAkamatithirbhava / / 586 / / zaGkhaH svIkRtya tasyoktaM, zibire preSya khecarau / / . preSIt prajJApya vRttaM svaM, tatsarvaM hastinApure / / 587 / / yazomatyAzca tAM dhAtrI-mAnAyya khecaraistataH / zaGkho jagAma vaitADhyaM, dhAtrIyazomatIyutaH / / 588 / / siddhAyatanacaityAni, vavande tatra bhaktitaH / snAtrapUjAdikaM cakre, yazomatyA samaM tadA / / 589 / / zaGkha sve kanakapure, nItvAtha maNizekharaH / maNimauktikavastrAdi-prabhUtaM prAbhRtaM vyadhAt / / 590 / / yazomatIzaGkhayugmaM, zacIzacIzayugmavat / khecaryaH khecarAH sarve, kautukAd draSTumaiyaruH / / 591 / / tatra zaGkhasya rUpeNa, vikrameNa ca rajitA / bahavaH khecarAstasmai, dadire nijaputrikAH / / 592 / / 1. hRdi 10 Ti0 / / * tadaivA0 6-10 / / OM khedAt 5 / / 2. dAnadharmayudheSu vIraH 10 Ti0 / / 0 kha0 1.6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 87 zaGkho'bhyadhAdimAM pUrva, pariNIya yazomatIm / pazcAt punarbhavatputrIH, pariNeSyAmyamUrapi / / 593 / / sadhAtrIkayazomatyA-'nvitaM zaGkha tathAtmajAm / adhiropya vimAne'tha, cacAla maNizekharaH / / 594 / / vidyAdharAstathAnye'pi, gRhItvA svasvaputrikAH / sArdhaM zaGkhakumAreNa, calanti sma vimAnagAH / / 595 / / upacampaM gatAH sarve, jitArirvadhito'gragaiH / mahatyA pratipattyA tAn, so'tha prAvezayat puri / / 596 / / hRSTaH zaGkhaguNaiH zaGkha-yazomatyoH karagraham / acIkarajjitAriH-gavAGmanasagocaram / / 597 / / atha tAH khecarAnItAH, kanyAH zaGkhamupAyata / tataH satkRtya niHzeSAn, khecarAn visasarja tAn / / 598 / / kiyato'pi dinAn sthitvA, jitArinagare svayam / tatra zrIvAsupUjyArcA, yazomatyA sahArcayat / / 599 / / jitArinRpamApRcchaya, bhUrisenAparicchadaH / hastyazvasvarNaratnAdyaiH, khecaraprAbhRtIkRtaiH / / 600 / / zaGkhazcacAla kAntAbhi-yazomatyAdibhirvRtaH / gopIbhiriva govinda-stArAbhiriva candramAH / / 601 / / yugmam svapuraM satvaraM prApto, janakenAbhinanditaH / 'pure prAvizadeko'pi, paurANAM mAnaseSu ca / / 602 / / ... tau somasUrau prAgjanma-bAndhavAvAraNAcyutau / yazodharaguNadharau, saJjAtAvanujau punaH / / 603 / / rAjyaM vitIrya zaGkhasya, zrISeNaH kSitipo'nyadA / guNandharaguroH pArzve, vratasAmrAjyamagrahIt / / 604 / / - hRSTaH zaGkhayazomatyoH, karagrahamahotsavam 6-10 / / 1. pratimA 2 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1516 17 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam gurUpadiSTAM zrISeNaH, zaGkhastenApitAM punaH / dadhAnau dvAvapi prIti, pAlayAmAsatuH kSamAm / / 605 / / sa tapaHparazUtkhAta- karmazAkhI mahARSiH / samprAptakevalajJAna-nidhiH svapuramAgamat / / 606 / / natvA taM bhaktitaH zaGkhaH, zrutvA taddharmadezanAm / apRcchan me yazomatyAM, kathaM premAdhikaM prabho ! / / 607 / / AkhyannavabhavAbandhaM, kevalI tannibandhanam / puNDarIkaM yazomatyAH, sutaM nyasya nije pade / / 608 / / tRtpAdhai vratyabhUt zaGkhaH, sabhrAtRsacivapriyaH / / niratIcAracAritra-pavitrIkRtabhUtalaH / / 609 / / bhaktyA'rhatsiddhavRddha-pravacanasutapaH-sUribhUrizrutAnAM, vaiyAvRtyAt samAdheH, kSaNalavavinaya-tyAgasamyaktvazIlaiH / nityaM jJAnopayogA-dabhinavapaThanAt, zAsanodbhAvanenA'vazyaM kAryastapobhiH, zrutabahumatita-stIrthakRt karmabaddhA / / 610 / / sandAnatikam, sragdharA pAdapopagamaM kRtvA, gatavAnaparAjitam / bhrAtarau dayitA mantrI, te'pi tatra tamanvaguH / / 611 / / samprAptukAmAvabhayaM mahodayam, vizvAsayantau kila mohabhUpatim / kurmASTakaprAharikaiH samanvitA-vagacchatAM tau gatimuttarottarAm / / 612 / / upajAti: niveditau dvAviha saptamASTamau, zrIneminAthasya jagatprabhorbhavau / vyAkhyAyamAnaM navamaM bhavaM janAH, zRNvantvamuM sAmpratamekacetasaH / / 13 / / upajAti: * zrISeNaH pAlayAmAsa, gurudattAmasau kSamAm / zaGkho'pi pAlayAmAsa janakenArpitAM kSamAm / 6-10 / / 1. zrISeNapakSe-kSAntim, zaGkhapakSe-pathvIm / / . 0kando 2.6-10 / / - vi0 6.8-10 / / * arhadbhaktyAdibhiH sthAnaistIrthakRtkarmahetubhiH ( cArjayat 6-10 / / ) 2.6-10 / / hai ayaM zlokaH 6-10 pratiSu nAsti / / 2. tapasvi 3 Ti0 / / + zazvajjJAnopayogAt sthiravinayatapastyAgasamyaktvazIlaiH / vaiyAvRtyA samAdheH pravacanamahimAvazyakApUrvasaMvit, pAThaiH siddhAntabhaktyA vyaracayadimakaistIrthakRtAmakA / / ||1yo0 1 / / 3. tadAkhyadevalokam / / / ayaM zlokaH 6-10 pratiSu nAsti / / For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram jambUdvIpa iti dvIpaH, potavallavaNodadhau / / kUpastambho yatra meru-phremagaGgAsitaH paTaH / / 614 / / tatrAsti bharatakSetraM, bahudhAnyamanoharam / AzcaryaM khAtrapAto'smi-nirdInaM ca na kutracit / / 615 / / purI tatrA'sti mathurA, yatprasAdAvalonakanAt / vimAnAnyapyamAnAni, hiye vAdRzyatAmaguH / / 616 / / koTidhvajavirAjIni yatra saudhAni rejire / raGgadgaGgaughasaMsaGga-zRGgArihimazRGgivat / / 617 / / yatra pravAlazAlIni, svarNazrIsundarANi ca / parasparopameyAni, gRhANi ca vanAni ca / / 618 / / prAkAraH zikharI yatra, prollasatkapizIrSakaH / parairabhedyaH kaTakaiH, kheladvidyAdharIjanaH / / 19 / / harivaMzaziroratnaM, yadustatrAbhavannRpaH / yato yAdavA ityAkhyAM, lebhire harivaMzajAH / / 620 / / yena rAjanvatI pRthvI, vidadhe nyAyazAlinA / jyotiSmatI nirabhreNa mRgAGkeNeva yAminI / / 621 / / sUrastasyAtmabhUmaitrA-mbhojakozavikAzadaH / vairikairavasaGkoca-kArI sUra ivAparaH / / 622 / / tasyAbhUtAM sUtau zauri-sudhI(vI)rau vIrapuGgavau / puSpadantAvivAtmIya-kulapradyotakArako / / 623 / / . rAjyaM jyeSThAya putrAya, yauvarAjyaM kanIyase / datvA sUraH svayaM bheje, zivasAmrAjyadaM vratam / / 624 / / zauriH suvIravIrAya, rAjyaM sampAdya paitRkam / svayaM kuzArtadezeSu, nyasya zauryapura sthitaH / / 625 / / .0Nau 1 / / 1. kacavarAdikhAtra 9 Ti0 / / 2. nindayU~-laNavU iti bhASA0 / / 3. nRtyat 10 Ti0 / / 4. zobhamAna0 / / 5. nAgakesara vA dharturo 10 Ti0 / / 6. parvataH vA vRkSaH 10 Ti0 / / 7. vaprapakSe-kAGgarA, vRkSapakSevAnarAgrabhAgaH / / 8. candravikAsikamala0 / / 9. sUryaH / / 10. zazibhAskarau 2 Ti0 / / 0 tri0 2 / / For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam zaurerandhakavRSNyAkhyaH, putraH sutrAmavikramaH / suvIrasyAbhavad bhoja - vRSNiruSNAMzusaprabhaH / / 626 / / zaurirandhakavRSNi sve, rAjye vinyasya nandanam / supratiSThagurormUle, vratamAdAya nirvRtaH / / 627 / / sauvIrerbhojavRSNestu, mathurAM zAsataH purIm / ugrasenastanUjo'bhU-jjanmabhUmirivaujasaH / / 628 / / sUnavo'ndhakavRSNestu, samudrAkukSisambhavAH / dazArhAkhyA dazApyAsan, dikpAlA iva te mI / / 629 / / AdyaH samudravijayo - 'kSobhyaH stimitazca sAgaro himavAn / acalo dharaNaH puraNa, ito'bhicandrazca vasudevaH / / 630 / / AryA kuntI madrI ca jajJAte, putryau tadanuje punaH / kuntIM pauNDurupAyaMsta damaghoSazca madrikAm / / 631 / / anyadA'ndhakavRSNizca supratiSThAbhidhaM munim / , avadhijJAninaM natvA, prAJjaliH pRSTavAnidam / / 632 / / sUnurme dazamaH svAmin!, vasudevaH sudevavat / rUpavAn subhagastyAgI, kalAvAn vikramI ca kim / / 633 / / athAkhyat supratiSThaSi-dezo'sti magadhAbhidhaH / nandigrAma iti grAma - statra grAmaziromaNiH / / 634 / / ekastatrAbhavad vipro, dAridryaikaniketanam / sarvAtmanAnurUpAbhUd, bhAryA tasya ca sumilA nandiSeNastayoH putraH, kutIrthIva kudarzanaH / sthAlIbudhnamiva zyAmaH, piJjarAkSo biDAlavat / / 636 / / pArvatIputravalambodaro dantIva danturaH / lamboSThaH karabha iva, kaipivatsUrpakarNakaH / / 637 / / 1. indra0 / / 2. sauvIreya 10 Ti0 / / 3. zakteH / / 0hA0 6-10 / / pa0 1.2.5 10 / / 005 / / + ta0 6-9 / / ca 8-10 / / 0 zitam 5 / / 4. 0talam / / * 0JjArAkhyaH 6, 0JjarAkhyaH 8 / / 5. hastivat / / For Personal & Private Use Only / / 635 / / Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram ciMpiTasthapuTaghrANaH, kuSTarogAbhibhUtavat / trikoNamaulistrikavat, kurUpANAM nidarzanam / / 638 / / tasya bAlakabhAve'pi, vipannau pitarau tataH / jijIva bhikSAcaravad, dInavRttyA kathaJcana / / 639 / / kiyatyapi gate kAle, svIkRto mAtulena saH / tiSThastatra sa karmANi, kurvannaucyata kaizcana / / 640 / / mudhA kiM karmakaravat, kuruSe karma durmate! / athonmanAyamAnaM taM, jJAtvA mAtula UcivAn / / 641 / / anabhijJo'si mugdhastvaM, paroktairbhadra! mA muhaH / utripuTyAH prajAyante, pAtanAyaiva mUSakAH / / 642 / / tatastvamiha vizvasta-stiSTha vatsa! svagehavat / samaye pariNAyya tvAM, kariSye gRhamedhinam / / 643 / / putryastiSThanti me sapta, tatra prAptavarAM satIm / tubhyamAdyAM pradAsyAmi, cintAM kAmapi mA kRthAH / / 644 / / sa karmakaravatprauDhaH, sAnukUlamanAstataH / samagrANya'pi karmANi, mAtulasya gRhe'karot / / 645 / / mAtulasya tanUjAtha, prathamA prApa yauvanam / nandiSeNasya dAsyanti, mAmityAkarNya cAvadat / / 646 / / kurUpo durbhagazcAsau, yadi mAM pariNeSyati / asandehaM vipatsye'haM, kUpapAtAdibhistadA / / 647 / / nandiSeNo'pyadaH zrutvA, vacastaptatrapUpamam / vilakSastatkSaNAjajJe, zAkhAsrastaplavaGgavat / / 648 / / / mAtulastamathAvAdI-dadhRtiM hanta! mA kRthAH / dvitIyAM te sutAM dAsye, sthirANAM zrIbhavet khalu / / 649 / / bhaNitA samaye sApi, vAJchati sma na taM patim / sakarNaH ko'pi kiM jIvaH, spRhayennarakaM kvacit ? / / 650 / / * manasyadhRtimAdhatta, pralambacyutavatkapiH 2.6-10, ayaM mUla pAThaH 10 TippaNyAmapi / / For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam evaM zeSAbhirapyeSa, sarvobhiH pratyaSidhyata / gatAnugatiko lokaH, prAyeNa bhavatIha yat / / 651 / / nAsApuTaM moTayantyaH, svasaubhAgyena garvitAH / dRSTvA grAmataruNyastaM, nyaSThIvannaparA api / / 652 / / aho nAsya samaH ko'pi, vidyate narazekharaH / ityAdyupahasadbhizca, sa grAmyairapyakhedyata / / 653 / / mAtulaH punarUce taM, yAciSye te'nyataH sutAm / upAnatpAdamAnena, dhIro bhava bhaviSyati / / 654 || tadanAkarNya dadhyau sa, nandiSeNo'tikhedabhAk / dhig mAM kurUpaM daurbhAgya-viSakUpaM vilakSaNam / / 655 / / yo'haM mAtulaputrIbhirapyetAbhirna vAJchitaH / tadetaM mArmacakSuSyaM, vAJchiSyantyaparAH katham ? / / 656 / / tato vairAgyamApanno 'nanujJApyaiva mAtulam / nirgatya nandiSeNo'gAt, puraM ratnapurAhvayam / / 6573) - vilokya nikhilAna lokA- lalato lalanAjanaiH / sa tatra citrAlaGkArAn, surIvRndaiH surAniva / / 658 / / nininda svaM vizeSeNa, nandiSeNastato yathA / duHkhasaMvedanAyairvai, vidhirmAM vidadhe dhruvam / / 659 / / yugmam sambhAvayati mAM kApi, dRzApi yuvatirna yat / daurbhAgyaM mayi tatsarva, jAne dhAtrAsti piNDitam ||660|| tatkiM me jIvitavyena ?, mRtyurevAdhunA varam / iti dhyAtvA jagAmAsau, vanamudvaM dhanecchayA / / 661 / / tatraikatra latAgehe, susthitaM sAnvayAbhidham / muniM so'tIndriyajJAnaM, dharmamUrtamivaikSata / / 662 / / 0rvvataH 6.8-10 / / 1. tirazcakruH / / 2. apriyadarzanam 10 Ti0 / / 50kAn, lA0 10 / / 0 0 8 / / vye0 4 / / 3. zreSTham / / / dharmamUrti0 1.6.8-10 / / For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram sAnandastaM vavande ca, nandiSeNo'tha bhaktitaH / jJAtvA tadAzayaM jJAnA-tizayAnmunirabravIt / / 663 / / bhadra! saJcinu bhadrANi, mA kRthAH sAhasaM vRthA / jIvena saha karmANi, yAntyanyatrApi yadbhave / / 664 / / tvamevaM manyase yanme, daurbhAgyAdikamIdRzam / pakSIvonmUlitaM vRkSaM, parityakSyati mAM mRtam / / 665 / / karmedama bhUtaM vA, tapobhirvAtidustapaiH / kSapitaM bhasmasAtkRtya, yAti naivAnyathA punaH / / 666 / / tatastatra munistasya, kRtvA saddharmadezanAm / pratibodhya dadau dIkSAM, karmakakSadavArciSam / / 667 / / tato'dhigatasUtrArthaH, satsaMvegataraGgitaH / triguptaH paJcasamitaH, sAdhvAcArakatatparaH / / 668 / / pravardhamAnavairAgyaH, prollasadbhAgyasaJcayaH / svazarIranirAkAGkSa-stapaHpaGkajaSaTpadaH / / 669 / / gacchavAsamurIkRtya, siddhivAsakRtaspRhaH / jagrAhAbhigrahaM sAdhu-vaiyAvRtyavidhau sudhIH / / 670 / / tribhirvizeSakam avizrAntastatazcakre, vaiyAvRtyaM sa sAdhuSu / nityaM pAnAnnabhaiSajya-vapurvizrAmaNAdikam / / 671 / / tapaH SaSThAdiSaNmAsI-paryantaM ca sadaiva saH / tapasyati sma zuddhAtmA, santoSAmRtanirvRtaH / / 672 / / vaiyAvRtyena tenAtha, tapobhistaizca tAdRzaiH / nandiSeNastataH sAdhuH, prasiddhi prApa sarvagAm / / 673 / / anyadAvadhinA pazyan, bharataM zakradevarAT / nandiSeNamunIndrasya, vaiyAvRtyena vismitaH / / 674 / / 001 / / . 00 1.5 / / 0 00 5 / / tyAya nityazaH 6-10 / / hai kaSTA0 2 / / + mi0 10, / ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam kRtyacittaM namaskRtya, maulIkRtya karAmbujam / madhyesabhaM sa devedraH, zazlAdhe dhUnayan ziraH / / 675 / / aho munirnandiSeNo, vaiyAvRtyakRtodyamaH / mahAsattvaH smarattvaH, kSobhyate nAmarairapi / / 676 / / azraddadhAnaH zakrasya, ko'pi tadvacanaM: suraH / AgAt tataH parIkSArthaM, nandiSeNamahAmuneH / / 677 / / . so'thAraNye vikRtyaika-matIsArakiNaM munim / dvitIyamunirUpeNa, sAdhUpAzrayamAyayau / / 678 / / uccairlalATapaTTAdhyA-ropitekSaNagolakaH / durdarzano jajalpaivaM, nandiSeNaH kva sa kva saH ? / / 679 / / nandiSeNamunIndrastu, tadA SaSThasya pAraNe / / bubhukSukttavaktro'sti, gRhItvA kavalaM kare / / 680 / / cittArgalitacAritra-kumbhino bhogapiNDavat / , bubhukSApakSiNItrAsa-hetoolamivAthavA / / 681 / / yugmam vilokya tAdRzaM taM ca, provAca paruSAkSaram / are! tvaM nandiSeNo'si, tvaM vaiyAvRtyakArakaH / / 682 / / gRhItvAbhigrahamamuM, tvamaudorikakhAdakaH / bhRtvAhArakavatpAtra-mupAviSTo'si khAditum / / 683 / / agRddho bhojane jalpan, mithyA duHkRtamastviti / nandiSeNo'pi sambhrAnta-styaktvA kavalamutthitaH / / 684 / / sudhAmadhuragIH sAdhu, tamUce kAryamAdiza / AsIno bhojanAyA'ha-mavidaste prayojanam / / 685 / / * kRtakRtyaM 6-10 / / * 0tye 2 / / 0 sphu0 5 / / a0 7.9.10 / / 3 0pa: 10 / / + 0dhA0 6., 0dho0 8-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / . 0zca 2.6-10 / / 1. cittameM rokavA hAthIkAM [mano'GkazitasaMyamahastinaH] 10 Ti0 / / 0 mimaM 8 / / 2. udaramAtrapUrNApakSakaH 10 Ti0 / / * hIraM 6.9., 0hI0 8.10 ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 3. grAsa 10 Ti / / . 0dhuH 5 / / For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram -so'vadad bahirastyekaH, sAdhurlAno'tisArakI / vaiyAvRtyakarAbhAvAt, pipAsArto mariSyati / / 686 / / nandiSeNo'vadad bhadra!, tvaM me darzaya taM munim / yenAhaM pratijAgamiM, pathyauSadhacikitsakaiH / / 687 / / sadmasadmA'nupravezaM se tato'zodhayat payaH / aneSaNAM suro'kArSIt, muniM cAlayituM sa tam / / 688 / / tatkriyAvismayavyagre, sure zuddhAmbu so'grahIt / sapadyeva gatastasya, sAdhoglanasya sannidhau / / 689 / / athAcukroza sAdhusta-mahamIdRgdazo'smi bhoH ! / tvaM ca bhojanagRddho'si, glAnacintApi nAsti te / / 690 / / yathA yathocyase vaiyAvRtyakRttvamabhigrahI / 3 toSAt tathA tathocchUnaH, kintu sampatsyase mune / / / 691 / / vaiyAvRtya makurvaMstvaM, kurvato'nyAnniSedhya ca / gRhItvAbhigrahaM glAna-galake tvamupAvizaH / / 692 / / antaHkSuttApatapto'pi tadvAkyairapyaruntudaiH / so'jAtavikriyaH sAdhuH kadApyaspRSTavatkrudhA / / 693 / / atiprasanna evoce, taM glAnaM sukumAragIH / bhoH ! kSamasvAparAdhaM me, tvAM karomyeSa nIrujam / / 694 / / yugmam ityuktvA kSAlayitvA taM, pAyayitvA ca tatpayaH dhRtvA bAhU babhASe ca, vasatAvehi samprati / / 695 / / so'vadat kupitaH sadyo, dhik tvAM muNDa ! nirakSara ! / kSAmadehamimaM mAM tva-midRkSaM prekSase na kim ? / / 696 / / taM nidhAya tataH skandhe, nandiSeNo'calan muniH / jalpan mA ma dhunIhIti, so'pyAkrozat pade pade / / 697 / / 1. sevAM karomi / / 2. nandiSeNaH / / 3. unnataH 10 Ti0 / / punaH 2 / / 4. marmapIDakaiH / / 50vAn kru0 5 / / tvaM 2.5. / / mA5 / / 95 For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam yAtastasyAtha yatnena, skandhArUDhaH suvratI / mumocAtIva durgandhAM, viSThAM sphoTitanAsikAm / / 698 / / Uce ca pracalantaM taM, vegaghAtaM karoSi me / AH ! kiM mAM duSTazaikSa! tvaM, mArayiSyasi rogiNam / / 699 / / nandiSeNaH purISeNa, lipyamAno'pi zuddhadhIH / jugupsate sma taM naiva, vapustattvaM vibhAvayan / / 700 / / tadurvacAMsyapi zrutvA, viSAdapi kaTUni saH / dadhyau rogagrahArto'yaM, yatkiJcana vibhASate / / 701 / / punastadduHkhaduHkhArttaH, kAruNyarasasAgaraH / vyaMcintayannandiSeNaH, kathaM nIrugbhavedayam ? / / 702 / / itthaM zuddhAbhisandhitaM, dRSTvA kaSTe mahatyapi / jAtyai'jAmbUnadamiva, prAptarekhaM kaSa / / 703 / / sattvena raJjitastasya, saMhRtyAzucipudgalAn / saugandhyAkRSTarolambAM, puSpavRSTiM suro'mucat / / 704 / / vimucya muniveSaM ca, purobhUya svarUpabhAk / pradakSiNAtrayaM datvA, natvA ca smAha taM tadA / / 705 / / zakrazcakre tava zlAghA-masahiSNuzca tAmaham / bhoktumetAvantI velA-mantarAyaM vyadhAM mune! / / 706 / / paraM zlAghAtigaH sAdho !, vaiyAvRtyodyamastava / tato dhanyaiH kRtArthastvaM, sulabdhaM narajanma te / / 707 / / augaH kSamasva me svAmin !, kSamAmaya! tapomaya! / varaM vRNu mahAsattva!, puNyArthaM mama kiJcana / / 708 / / sAdhurUce mayA lebhe, jinadhamo'tidurlabhaH / etAvataiva paryAptaM, nArtho me'nyena kenacit / / 709 / / tato nispRhabhAvena, prItastasya vizeSataH / jagAma tridivaM deva-stadguNastutitatparaH / / 710 / / * vi0 2 / / 1. zuddhapratijJAvantam / / 7 0tyaM jA0 1.3, 0tyaM0 4.9 / / 2. bhramarA 10 Ti0 / / 0 0nya0 2 / / 3. aparAdham / / For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram nandiSeNamunIndro'pi yayau nijamupAzrayam / , pRSTazca kathayAmAsa, sa sAdhUnAM yathAtatham / / 711 / / tataH saMyamayogaiH svaM, tasya bhAvayataH sadA / vaiyAvRtyakarasyAgAd, dvAdazAbdasahasrikA / / 712 / / tato gRhItAnazanaH so'pyante munisattamaH / nidAnaM vidadhAti sma, smRtvA daurbhAgyakarma tat / / 713 / / cettaponiyamabrahma-caryANAmasti me phalam / syAM pretya rUpavAnADhyaH, sarvastrIvallabhastataH / / 714 / / evaM nidAnamAdhAya, sAdhuH saJjAyate sma saH / mahAzukrAbhidhe svarge, zakrasAmAnikaH suraH / / 715 / / nandiSeNastatazcyutvA tvadIyastanayo'bhavat / rUpa-lAvaNya-saundaryai-mUrtimAniva manmathaH / / 716 / / kimucyate'sya saubhAgya-saurabhaM yadajAyata / jagattraye'pi nAnyatra, tasyAste verNikApi hi / / 717 / / tataH samudravijayaM, rAjye nyasyAdimaM sutam / pravrajya supratiSThAnte-'ndhakavRSNiH zivaM yayau / / 718 / / bhojavRSNiH pravavrAja, mathurAyAmatho nRpaH / ugraseno'bhavattasya, paTTarAjJI tu dhAriNI / / 719 / / tatrAste tApasaH zaila-kandare mAsa / mAsAnte'pyAdyagehApta-meva bhuGkte'nyathA na tu / / 720 / / abhukto'pi punarmAsaM, kSipatyevamabhigrahI / 4 anyedyustaM bahirgacchan, bhautaM prekSyograsenarAT / / 721 / / pAraNAya nimantryAgA-danvAgAttapaso'pi saH / prastAvo'bhUnna tadbhuktyai, abhuktvAgAdderIM punaH / / 722 / / 1. AtmAnam 10 Ti0 / / 0kraH 2 / / 0bhUttadA 2.6-10 / / 0bhUd 2.6 10. / / 2. adbhutam / / 3. supratiSThAcAryasamIpe / / 0naH 5 / / 4. tApasam / / dAntaM 4 / / 0nva0 6-10 / / 5. kandarAm / / 97 For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam punarmAsopavAsecchA, jJAte bhUyo'pi bhUbhujA / kSamayitvAmantrito'sau, bhuktistatrApi nAbhavat / / 723 / / evaM tRtIyavelAyA-mapyakupyat tato muniH / syAmitastapaso'muSya, vadhAyeti nidAnavAn / / 724 / / vipadyA'nazanAdugra-senabhAryodare'bhavat / garbhAnubhAvAjjAto'syAH, patimAMsAdadohadaH / / 725 / / hriyA nAkhyat kRzIbhUtA, patyAvatyAdRte'bravIt / dhvAntasthasyodare rAjJo, muktvAmAtyAH zazAmiSam / / 726 / / . chedaM chedaM dadurdevyAH, sampUrNo dohadastataH / dadhyau patyau mRte kiM me, jIvitena sutena vA ? / / 727 / / yugmam mumUrSaM tAmathA'vocan, mantriNo mA mRthA vRthA / dinaistricaturairjIvan, devaste darzayiSyate / / 728 / / svasthIbhUtA ca sA dRSTvA, nRpaM vardhApanaM vyadhAt / divaseSvatha pUrNeSu, bhaidrAyAM mUlage vidhau / / 729 / / pauSa kRSNacaturdazyAM, devyasUta sutaM nizi / dohadenApi sa jJAtaH, pitRvairIti dhAriNI / / 730 / / dAsyA nAmAGkamudrAla-GkRtaM putraM sapatrikam / prakSipya kAMsyapeTAyAM, yamunAyAmavAhayat / / 731 / / rAjJI rAjJe zazaMseti, deva! jAto mRtaH sutaH / peTA nadyAM tarantIva, gatA sauryapurAntike / / 732 / / 4 subhadraH prAtarAyAtaH, zaucArthaM rasavikrayI / adrAkSIt kAMsyapeTAM tAM, bahiH kRSTvodaghATayat / / 733 / / 3 * 0krudhya0 1 pAThAM / / 1. bhaveyam / / 2. mAMsabhakSaNa0 / / 0ti0 1.3-5.10 TippaNa. / / 0 0 dauhRdaH 7.9.10 / / 3. taM mRtaM jJAtvA 10 Ti0 / / 4. bhartari / / su0 1.7-10 / / + 0Sva0 2 / / 5. jyotiHzAstraprasiddhaviSTyAkhyasaptamakaraNe / / 6. mUlanakSatragate candre / / nizi kramam 8 / / saM0 2.5.6. / / * mudrAbhyAmalaGkRtamiti jJeyaM triSaSTyAM vakSyamANatvAt-rAjasvanAmAGkamudrAdvayayuktAM sapatrikAm (8.2.70) / / * 0jJi 6-10 / / 4 samudraH 1 - 3.6.8-10, prAtaH zaucArthamAyAtaH, subhadro rasavANijaH (tri0 8.2.172 ) subhadra ityuktatvAdayaM pATho yuktaH / / For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram * suvarNapuruSamiva, tadantarbAlamaikSata / bAlasvarUpAviHkatrI, patrikA dve ca mudrike / / 734 / / vaNik tatsarvamAnIya, nadyA dattamivAlaye / nindoH patyAH sutatvenA-Hyat taM bAlakaM mudA / / 735 / / kaMsa ityabhidhAM datvA, mahotsavapuraHsaram / ninyaturdaMpatI tau taM, vRddhimaurasaputravat / / 736 / / varddhamAnaH sa DimbheSu, raoNTikuTTanapiTTanaiH / AnAyayatyupAlambhAn, lambhanAnIva tadgRhe / / 737 / / mA naH kArSIdayaM kazci-dayaM taddadazAbdakaH / arpito vasudevasya, kAlAkSaritavatkRtaH / / 738 / / sArddha zrIvasudevena, kalAH kalayati sma saH / krIDati sma ca tenaiva, sArddha tasyAtivallabhaH / / 739 / / ekAvAsagatau nityaM, parasparAviyoginau / tAvekapuruSAdhArI, kAntabhImaguNAviva / / 740 / / ekAmbhodhisthapIyUSa-kAlakUTAvivotkaTau / matyakakSetravAstavyA-viva tejastamobharau / / 741 / / ito lakSmIgRhaM rAja-gRhaM pattanamabjavat / sahasradalasaMzobhi, taJcitraM yadakaNTakam / / 742 / / yallokaiH sthApitA navyAH, kaGkaNeSu grahA nava / . sarvadA saukhyadAste syuH, pare cAniyatAH punaH / / 743 / / sarvArthasiddhisaukhyaM, yasmiMllokAH sadApyanubhavantaH / zivasukhamevehente, na narendrasurendrasaukhyAni / / 744 / / AryA nirmAya puraM sakalaM, yaccaityAgrasthitadhvajavyAjAt / nyastakalAsaGkhyAmiva, kartuM rekhAH kRtA vidhinA / / 745 / / AryA .09ka0 2.6-9. / / 1. mRtavatsAyAH / / 2. yuddha0 / / * rATi: 2 / / lAbhatA0 1-3.5-10 / / 3. chnti|| to 1 // For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam mA sthAt kutrApi naiH preyAn, yatpaurIrUpalolupaH / itIvendoH karAsaktAH, tArA bhrAmyanti sarvataH / / 746 / / pratibhUH puNyamevaika-matrAmutrApi sampadAm / arjayanti janA yatra, ta~ttadeva prayatnataH / / 747 / / nikhile'pi pure yatra, dve eva vasataH striyau / deheSu bhAratI devI, geheSu kamalA punaH / / 748 / / saityasandhaH parAkramaiH / tatra rAjA jarAsandhaH, jayazrIkRtasambandhaH, klRptabandhaH punardviSAm / / 749 / / gacchato'sya vijayAya sarvataH zazvadazvanikareNa reNavaH / zeSarsarpaziraso dharAbharo- ttAraNAya viyatIritAH kila / / 750 / / rathoddhatA yaH sarvadA narendro, nistUM(stri) zaM bhujagameva khelayati / tasyAhibhayaM kasmAdaparebhyo vA naredrebhyaH / / 751 / / AryA vimalataravAridhArA-tIrthasparzena dasyavo yasya / ekaikA api citraM, paJcatvaM prApnuvanti javAt / / 752 / / AryA utkhAya yasya turagaughakhuraiH kharAgraiHsthAnAdapAstamapi bhUri rajo na bhogam / sarvaM sahotthamiti tApahRte tadUrdhvam cakre calatpaTanivAsamivAmbare tat / / 753 / / vasantatilakA anyadA zrIjarAsaGgha-strikhaNDabharatezvaraH / Uce dUtamukhenaivaM, samudravijayaM nRpam / / 754 / / asti vaitADhyazailasyo-pAnte siMhapuraM puram / rAjA siMharathastatra, baddhvA preSayatAtra tam / / 755 / / yazca jeSyati taM tasya, dAsye'haM pAritoSikam / svAM jIvayazasaM putrIM, dezaM caikaM tadIpsitam / / 756 / / sthAH 1.2.7-10 / / 1. asmAkam / / 2. priyaH / / 0paiH 8 / / 3. sAkSi / / 0 A0 2 / / 4. tattataH tadeva puNyameva / / 5. satyapratijJaH / / ndhaiH 6.8-10 / / 4.6-10 / / 6. svapakSajanitabhayam 10 Ti0 / / baddhvA preSayAtra tam 6-10 / / kru0 2 6 / / 0zIrSa 01, 0zIrSazikharAd 200 4 / / 7. zatravaH / / 0tasta0 5 / / tvaM For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 zrIdazavaikAlikasUtram vasudevastadAkarNya,svAminaM svaM vyajijJapat / kAryametanmayA kAryaM, deva! tanmAmihAdiza / / 757 / / rAjoce vatsa! yogyo'si, na tvamadyApi bAlizaH / nirbandhAt preSitaH prAjya-prauDhasenAparicchadaH / / 758 / / yAti sma vasudevo'tha, satvaraM yoddhamuddhataH / / vegena vihitotkaNThaH, zrAddhe bhoktumiva dvijaH / / 759 / / atha siMharatho'pyAgAt, sa~mmukhaH samaronmukhaH / AtithyamivAdhAtuM, svasAmagryA samagrayA / / 760 / / tatastayorabhUyuddhaM, madhumAdhavayoriva / vasudevacamU siMharathaH kiJcidanAmayat / / 761 / / vArSNeyo'tha yudhe kaMsa-sUtaHsvayamaDhaukat / Uce ca mA pazo'dropsIH, senApasaraNAdare! / / 762 / / kuJjaro'pasaratyadre-staTI bhaoN na bhItitaH / tato mithastayostatra, saroSaM yuddhayamAnayoH / / 763 / / rarathAduttIrya kaMso'thA-bhaGkSInmaGgha dviSadratham / so'pyAcakarSa taM hantu, khaDgaM vRSNeH sutastataH / / 764 / / tsarudeze patramiva, taM kSurapreSuNAcchinat / kaMso'pi pazuvad bavA, taM vArSNeyarathe'kSipat / / 765 / / yugmam athAcchedya dalaM tasya, taM sahAdAya ca dviSam / jItakAzI suto vRSNeH, krameNAgAnijaM puram / / 766 / / . . Acakhyau vasudevasya, kRtvaikAntaM yaduprabhuH / nimittinA kroSTukinA-smAkamAkhyAtamastyadaH / / 767 / / jarAsaGghasutA jIvayazA nirlakSaNAstyasau / kSayakRjjIvayazoH , patyuH pitRkulasya ca / / 768 / / 1. AgrahAd / / * 0jJaH 5 , jye 8.9. / / * vasudevasya sanmukhaH 6-10 / / - daityadAnava0 6-10 / / 1. kaMsaH sUtaH [sArathiH] yasya 1.3 Ti0 / / 3. darpa mA kuru / / re5 / / 10hUM 1 / / 4. siMharatho'pi / / 5. muSTi .. 2 Ti0, khaDgamuSTideze 10 Ti0 / / + taM kSurapreNa cAcchinat 6-10 / / 6. vijayecchuH / / 7. samudravijayaH / / 8. prANakIyoH / / . 0sA 2 / / For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam siMharathajayAJcaiSa, tubhyametAM pradAsyati / sA niSedhyA kathaM? so'vak, baddhaH kaMsena yudhyasau / / 769 / / tataH kaMsena labhyAsau, rAjoce na vaNiksutaH / lapsyate'sau paraM zauryAt, kSatriyo'yaM vibhAvyate / / 770 / / atha rAjJA vaNik pRSTaH, kaMsavRttaM yathAsthitam / kaMsapratyakSamAcakhyau, Arpayat paitrikormike / / 771 / / rAjJAtha patrikAvAci, ugrasenasya kAntayA / dohadAdapi dhAriNyA, bhItayA rakSituM patim / / 772 / / mudrike nijanAmAGke, putrakaH patrikAnvitaH / prakSipya kAMsyapeTAyAM, yamunAyAM pravAhitaH / / 773 / / yugmam rAjAthovAca kaMso'yaM, yaduvaMzAgramauktikam / ugrasenAtmajaH kasyA-nyasya syAdIdRzaM balam ? / / 774 / / sakaMso'thAgamadbhUpaH, sannidhAvarddhacakriNaH / samarpya taM siMharatha-mUce kaMsaparAkramam / / 775 / / tato jIvayazaHkaMsau, jarAsandho vyavAhayat / yAcitAM pitRmAtsaryAM, mathurAM ca purIM dadau / / 776 / / zvazurAd balamAdAya, gatvA ca mathurA purIm / kaMsazcikSepa nijakaM, janakaM kASThapaJjare / / 777 / / Atmajena yathA pApa-karmaNA dhvastazarmaNA / kSetrajJaH kSipyate kSipraM, baddhvA narakakoTare / / 778 / / tadAnImugrasenasya, putro'bhUdatimuktakaH / kaMsanistR(stri)zatAM dRSTvA, vairAgyAd vratamagrahIt / / 779 / / AkArya sauryanagarAt, poSakaM pitaraM ca tam / Anarca svarNaratnAdyaiH, kurvaniva kRtajJatAm / / 780 / / *0kSau 1 / / 1. patrikAgate Urmike ca patrikormike 3 Ti0 / / . jA0 8 / / 00si0 2 / / svapuryAd 5, svapurAd 6-10 / / hai 0rA0 3-5.7. / / 2. jIvaH 10 tti0|| For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 zrIdazavaikAlikasUtram 'avocad dhAriNI kaMsaM, rAjA nAtrAparAdhyati / aparAdho mamaivAyaM, mayaiva tyAjito'si yat / / 781 / / anAkarNitakenaiva, tAmevAjIgaNad giram / nAmuJcanmuhurukto'pi, nidAnaM khalu karkazam / / 782 / / ardhacakrI sudhAlApaiH, satkRtya yadunAyakam / vyasRjat so'pi sAnandaH, sAnujaH svapuraM yayau / / 783 / / rajapATIM prakurvANaM, vasudevaM tadAnvaguH / saubhAgyazRGkhalAbaddhA, iva pauryanidhApi hi / / 784 / / petIyanti sma taM kanyAH, paitIyante sma madhyamAH / / mRtvA panyo bhavemA'sye-ti ca vRddhA yayAcire / / 785 / / paurai rAjAnyadaikAnte, vijJaptaste'nujanmanaH / rAjapATI straiNazIla-dhvaMsadhATI yaduprabho! / / 786 / / darzanena kumArasya, mArasyevAtivihvalAH / gRhakarma na kurvanti, yadvA kurvantyasaGgatam / / 787 / / kariSyAmo hitaM vastA-nityuktvA vyasRjanRpaH / nantuM prAtarathAyAta-maGke nyasyAnujaM jagau / / 788 / / vatsa! vicchAyatA te'Gge, rAjapATyAmaTATyayA / zItavAtAtapaiH kAnti-hAso dehasya jAyate / / 789 / / Adarza iva deho'yaM, yAvanirmAjyate bhRzam / tAvat sphurati dehasya, tejastejasvi bhAsvaram / / 790 / / navyAH kalAH adhIyethAH, pUrvAbhyastAH punaH smareH / kalAvidbhiH samaM goSThyA, sukhaM yAsyanti te dinAH / / 791 / / tatsaudha eva tiSThestvaM, mA sma kArSIH parizramam / zramAkSamaM tavAdyApi, vapuH kulakomalam / / 792 / / .0So0 6 / / - oj0 2 / / 1. avagaNanAmakarot / - sumanAH 2 / / 2. patiM kurvanti / / 3. patimivAcaranti / / yi0 1-3.5.10 / / 2 0ti 2 / / 4. yuSmAkam / / 5. nistejasvitA / / + 0padaM 5 ||.0maatkssaa0 5 / / 6. kali: 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104. zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tatheti pratipede'sau gurvAdezaM nidezakRt / vimRzanti vinItA hi, gurUktaM na kadAcana / / 793 / / anyadA tatra sairandhrIM, yakSakardamabhAjanam / gRhItvA vIkSya niryAntIM, purataH kembimakSipat / / 794 / / skhalitA sA tataH serNyaM, vasudevamado'vadat / evaM niyantrito'pi tvaM, na muJcasyaulimAtmanaH / / 795 / / so'vadat kimidaM vakSi, sAtha suvyaktamabravIt / tvadrAjapATikArAvAM, paurAzcakrurnupAgrataH / / 796 / / tenaivaM taM dhRto'sIva, gantuM na labhase bahiH / ityuktvA sA svakArye'gAd, vasudevo'pyacintayat / / 797 / / nirdoSasyApi doSo me, pauroktaH kSmAbhRtA zrutaH / tataH kApuruSasyeva, yuktA nAtra sthitirmama / / 798 / / atha veSaM parAvRtya, guTikAyogato nizi / kezarIva darImadhyA-nnagarAnniragAd bahiH / / 799 / / pratolISu pradattAsu, kRtvaikasyAH purazcitAm / adhAkSIt mRtakaM kiJcit, tatra nikSipya vRSNisUH // 800 / / nyadhAvitAntikaM stambhaM, kIrtistambhamivAtmanaH / jJo'gre madupAlambho'bhUt tanme jIvitena kim ? / / 801 / / asatyo vAtha satyo vA, yo doSazcintito mayi / paurAzca guravazcApi, sarve kSAmyantu te'dhunA / / 802 / / svaprazastiM likhitvaitAM, patrikAyAM dhvajAmiva / stambhA tAM nivezyAtha, vasudevo'nale'vizat / / 803 / / evaM kRtvA puropAnte, kvApyekAnte tataH sthitaH / vasudevo'vizad vahnau, jJAtvedaM patrikAkSaraiH / / 804 / / 0zya0 2.10 / / 1. zilpakAriNI strIbhede 10 Ti0 / / avicchinnadhArAm 10 Ti0 / / 4. pratolyAH 10 Ti0 / / 2.6-10 / / 0dhI 1-5 / / 2. kaDachI iti bhASA0 / / 3. upAlambho madIyo'bhUdrAjJa (0jaM0 6.10 ) stajjI 0 For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram krandanto yadavaH prAta-stasya pretakriyAM vyadhuH / vArtAmetAM samAkarNya, vasudevo'tha nirvRtaH / / 805 / / yugmam tadA yadUnAM sarveSAM, magnAnAM zokasAgare / nimittI kroSTukirjJAtvA, cakhyau bhrAtA na vo mRtaH / / 806 / / kintu mAyAmimAM kRtvA, niryayau dezacaryayA / sarvathA tanna zecyo'sau, prAptaizvaryo miliSyati / / 807 / / gacchan vijayakheTAdi-pureSvatha yadUdvahaH / bhUcarIH khecarIzcApya-nekAH kanyA upAyata / / 808 / / athAtra bharatakSetre, dhAtrImaNDalamaNDanam / peDhAlapuramityasti, svastivistArasundaram / / 809 / / udyote satyalaGkAra-ratnaiH sUryendusaprabhaiH / tamisrAsvapi no yatra, pradIpaH kriyate janaiH / / 810 / / maNikuTTimasaGkrAntaM, yatrA6 vIkSya bAlikAH / patitaM kuNDalaM kiM na: ?, karNI pazyantyato nijau / / 811 / / yatratyacaityavAditra-svanairjarjaritaM nabhaH / dhAtrA nakSatradambhena, kIlanAt kila sajjitam / / 812 / / yaccaityadhUpadhUmyAyAM, mRgAGko'yamadhomukhaH / dhUmapAnaM karotIva, rAbAdInAM jayepsayA / / 813 / / tatra rAjA harizcandraH, prakhyAtazcandravanavaH / cchAdyate tamasA nAsau, vRtrabhaGgazca nAsya yat / / 814 / / samantAd yadyazovIre-NAkrAntAsau trilokyapi / tadUrdhvaM kvaiSa yAteti, saMzayaH sudhiyAmabhUt / / 815 / / raGgad guNataraGgaughe, yadyazaH kSIrasAgare / magnAH zatruyazonadyaH, sadyo nirnAmatAmaguH / / 816 / / taH 10 / / OM nIm 10 / / 0 na 5 / / * 0rji0 10 / / 1. rAhuNA / / 2. meghaH / / 1 0tI0 5 / / + ntuti0 6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / . 0Ggodharya0 5 / / For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam / yatturaGgAH pataGgAzvAn, auSaH kila carAniva / kiyatyadyApi no bhartuH, sAdhyA kSmAstIti veditum / / 817 / / pradhAnabhUtAH sainyasya, rAjante yasya kuJjarAH / calanta iva sAmrAjya-kamalAkeliparvatAH / / 818 / / tasya lakSmIvatI bhAryA, bhAti lakSmInaveva yA / nadInaputrI nAlIka-vAsA na jeDasaGginI / / 819 / / mude bhUpasya saivAbhU-davarodhe mahatyapi / rohiNIva mRgAGkasya, gaGgeva ca saritpateH / / 820 / / viSayANAM dvidhApyuccaiH, sAraM vasumatIpateH / niHpratyUhaM tayA sArdU, bhuJjAnasya nirantaram / / 821 / / kAlakrameNa garbho'bhUt, tasyAH pUrNeSvahaHsu ca / ajAyata janAnanda-kandakAdambinI sutA / / 822 / / yugmam akSuNairlakSaNaiH straiNai-rlakSitAyAstanUruhaH / rAjA janmotsavaM tasyAH, putrasyeva vyadhApayan / / 823 / / jJAtvAvadhestadA zrIda-stasyAH prAgbhavavallabhaH / sRSTavAn kanakavRSTiM, tatra SaDbhavamohataH / / 824 / / harizcandranarendrasta-maprAkSIdvIkSya vismitaH / kastvamatAdRzodAma-divyazrIbhAsuraH suraH ? / / 825 / / pUrvajo'si kimasmAkaM ?, kiM vA naH kuladevatA ? / svarNavRSTiH kRtaivaM yat, putrIjanmotsave'dya naH / / 826 / / ityukto dhanadaH smAha, purAbhUnmammaNo nRpaH / priyA vIramatI tasya, munerekasya pArzvataH / / 827 / / dharmaM gRhItvA svoke, tau jAtau devadampatI / tato'tra dhUsarIdhanyau, dharmaM nirmAya tAvapi / / 828 / / yugmam . abhUtAM kSIraDiNDIrA-bhidhau jAyApatI surau / damayantInalau tasmA-jjAtAvatyantadhArmikau / / 829 / / . 1. sUryAzvAn 10 Ti0 / / * 0pu 1 / / 2. nadInAM inaH / / 3. samUha 10 Ti0 / / 4. kamalavAsinI / / 5. jala / / 6. indriyaviSayANAM dezAnAM ca / / - akSI0 4. / / 7. nirdoSaiH / / - 0mIdRzadevaddhidivyarUpazca devatA 2.6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 107 tataH zrIdo nalAtmAhaM, vaidarthyAtmA tu matpriyA / sA cyutvA te'bhavatputrI, SaTbhavasnehatastataH / / 830 / / mayAtrAgatya harSeNa, svarNavRSTiriyaM kRtA / ityAkhyAya harizcandra-rAjJaH zrIdastirodadhe / / 831 / / eSA kanakavRSTirme, putrIjanmotsavAmbudAt / tasyAH kanakavatyAkhyAM, pitarau cakratustataH / / 832 / / atha pravarddhamAnAsau, rAjalokaiH kutUhalAt / bhASyate manmanAlApaiH, sabhAyAmapi bhUbhujaH / / 833 / / nivezyate'GkaparyaGka-mAsyate karapaGkaje / ullApanairnavanavai-rgIyate kalagItibhiH / / 834 / / nartyate tAlikAtAle-madhyamAGguSThavAdanaiH / doGkAroJcArapATena, nRtya nRtyetivAdibhiH / / 835 / / itthaM saubhAgineyI sA, svayaM saubhAgyasevedhiH / nAnAvidhAbhiH krIDAbhiH, krIDyate sma smitAnanA / / 836 / / kalAgrahaNakAle ca, bAlAM pArthivapuGgavaH / kalAcAryaM samAkArya, tAM kalAnidhirArpayat / / 837 / / aSTAdazApi hi lipI- garImiva sA lipim / vAcayatyaskhalantI sma, likhati sma ca lIlayA / / 838 / / zabdavidyAM tathAdhyaiSTa, sarahasyAM yathA hi sA / yAmArddhanApi tAM kartuM, navInAM zaktimatyabhUt / / 839 / / . chaMdo'laGkArazAsrANi, kSundAnA rasabhAvavit / sAbhUdantarmukhaprajJA, kAvyakarmaNi karmaThA / / 840 / / . askhaladvAgnadIpuro-nmUlitA'haMyupAdapA / karkazA tarkasamparke-'pratimalleva sAbhavat / / 841 / / . *sa cA0 4 / / . 0kalyANanIradAt 6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 1. vizAlatayA / / 0 0pAde0 2,0pAThe0 10 / / 2. saubhAgyavatyAH mahArAjyAH putrI / / 3. nidhiH 2 Ti0 / / * 0NyabhyasyanI0 5 / / For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tasyAH kriyAdiguptAni, guptamAkhyanti mitravat / zeSAH kalAstadane ca, vahanti zirasA payaH / / 842 / / atha sA yauvanaM prApa, smarakesarikAnanam / parivartastotra, janmAntaragatAviva / / 843 / / aGganyAsaH kumArINAM, bibhartyA lekhyamAtratAm / yuvatInAM tu manAti rUpagarvaraterapi / / 844 / / tatastAM tAdRzIM bAlAM, vilokyAcintayat pitA / aho ! asadRzaM rUpaM, kaitasyAH sadRzo varaH ? / / 845 / / / / tato vivAhane'muSyA, ayogyavarayojanAt / mAbhUjanApavAdo me, tatprArebhe svayaMvaram / / 846 / / anyedhuH kanakavatI, niviSTA hariviSTare / prasAdacandrazAlAyAM, haMsamAyAntamaikSata / / 847 / / tamuvAca sakhI devi ! manye yuSmAkamantike / svahaMsaM prAhiNodvANI, praSTuM kamapi saMzayam / / 848 / / kiM vA haMsayuvA preSi, nabhasA vedhasA nijaH / prekSituM tvAM pratimiva, kartukAmena komapi / / 849 / / yadvendubimbAdutkIrNyaH, so'yaM sphaTikasaprabhaH / tadantaHzuSiraM devi!, vIkSyate kathamanyathA ? / / 850 / / evaM vitarkAn zRNvantyA-stasyAstatra savismayam / mANikyazakalArakta-caJcUrceraNalocanaH / / 851 / / raNanmaNimayakSudra-dhaNTikAkaNThamaNDanaH / kvaNadghagharikAMhiH sa, gavAkSe samavAtarat / / 852 / / *pti0 2 / / nau 6-10 / / - muSNA0 6-10 / / 1. nIlAsane / / * Uce tasyA 2.6-10 / / 3 svaM 4 / / 2. kriyAm [iti zeSaH] 10 tti0.|| + sphA0 4 / / 3. candramadhye / / . kalpAn 6-9. 0tA0 10 / / 4. mANikyakhaNDaiH AraktAni caJcUpAdanetrANi yasya tAdRzo haMsaH / / ru0 6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / * niHsvanaH 6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / . 0nam 2 / / 4 ke0 2 / / For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram svagatyA tatra cAbalAd, dadat pAThaM gateriva / sArthaM dadhyau dhruvaM kasyA-pyasau dhanyasya khelanam / / 853 / / ayaM krIDAmarAlo'stu, mama svayamupAgataH / svayaM karatalaprAptaM, kazcintAmaNimujjhati ? / / 854 / / utthAya mattamAtaGga-gAminI sAtha bhAminI / padmAkSI padminIkandamiva sonandamAdade / / 855 / / pANipadme nije rAja-haMsaM taM vinivezya sA / lIlayA khelayAmAsa, svaputramiva vallabham / / 856 / / taM mamArja harantIva, kareNA'bhrAgamazramam / snAtotthitasyAGgamiva, sukhasparzena vAsasA / / 857 / / athovAca sakhIM ratna- khacitaM svarNapaJjaram / AnayAsmin yathA rAja-haMso vasati rAjavat / / 858 / / yAvatpravavRtte gantuM, tasyArthasya kRte sakhI / tAvadUMce marAlena, divyagIrvANabhASA / / 859 / / mAM muJca madvacohaMsaM, nidadhyAzcittapaJjare / priyaM te prathayiSyAmi, kiM ca sAdhurvivekaste yatpriyAtithirAgataH / paJjare kSipyata iti, rAjahaMsena bhASi / / 861 / / mudhAkRtasudhArasam / / 860 / / , pakSI vadati yad divya-vAcetyekaM suvismitA / dvitIyaM pakSiNApyevaM, tarkiteti ca lajjitA / / 862 / / yugmam 3 hai + Uce jJAto'si nedRk tvaM, kSUNamaMtra mamAgatam / viziSTAtithyayogyo'si, priyaMvada ! vadapriyam / / 863 / / mA vilambasva sotkAsmi, yatprakAntaM tvayAsti tat / vArtA hyaikathyamAnA syAn, madhurA madhuno'pi hi / / 864 / / ca 7-9. / / 1. vartate iti zeSaH / / 2. taM haMsamiti zeSaH / / 50khI 2 / / 0 0tam 4 / 3. pakSI 0mA0 6-10 / / sa0 5-10 / / 0taH 4-10 / / 00 10, zeSaH, aparAdhaH / / kSa0 4-10 / / ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 109 For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam atha haMso'bhyadhAd bhadre!, vidyate kozalA purI / asyAM vidarbhazAlIni, gRhANi vacanAni ca / / 865 / / .. kozalo nAma tatrAsti, vidyAdharanarezvaraH / yadyazovAdaghaNTAnta-tlAlIlasurAcalaH / / 866 / / putrI sukozalA tasya, kalAsukRtakauzalA / lakSmIrlakSmI na puSNAti, yatpuro na rati ratiH / / 867 / / . Aste sukozalAyAzca, vallabho navayauvanaH / yaM dRSTvA dIyate rekhA, rUpavatsvaparasya na / / 868 / / induyomni bambhramIti patitaM, cAmbhojamambhontare, hemApyagnimukhe papAta taruSU-dvaddhaM tathA dolayA / khedAt svAGgamivAtyajanmanasijo, bimbaM vRttau puJjati, prApadyattanucaGgimopahasitaM, kiM kiM na yadduHsthatAm / / 869 / / zArdUlavikrIDitam saMbhAgyaM yacca saubhAgya-, madbhutaM vidyate'sya tat / , na daityAnAM na devAnAM, mAnavAnAM tu kA kathA ? / / 870 / / rUpasImA nareSvasya, yathA strISu tathA tava / vidhivadhuvayoH kartuM, tadyogamanurUpayoH / / 871 / / tasyAgre varNayitvA tvAM, varNayAmi sma taM tava / tanmuzca mAM mayi dhRte, mApavAdo'stu te zubhe / / 872 / / yugmam dadhyau kanakavatyevaM, haMsamAtramayaM na hi / devo vidyAdharo vApi, tatpatirbhAvyato mama / / 873 / / haMsaH karAttayA muktaH, sthitvA viyati tatkSaNAt / tadutsaGge citrapaTa, vimucyedamabhASata / / 874 / / likhito'sti mayA bhadre!, sa yuvAtra yathekSitaH / tatastaM tvamihAyAta-mAlekhyAllakSayeritaH / / 875 / / * vivarta 10 / / 1. gRhapakSe-viziSTatRNavrIhimanti, vacanapakSe-viziSTa sandarbhavanti / / 2. zobhAm / / 3. Anandam / / mathA0 5 / / OM yad0 6-10 / / * vidyate'sya tadaGginAm 2.6-10 / / he devA0 26-10 / / + daityA0 2.6-10 / / 4. kanakavatIm / / 5. khecarendram / / . itaH zlokatrayaM 5 pratau nAsti / / 6. teSAM patiH 10 Ti0 / / 60te 6-10 / / * 0tvopari marutpathe 2.6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 111 sApi citrapaTe rUpaM, tasya sAkSepamaikSata / khyAtAnurUpamastyeta-dasarUpaM jagatsvapi / / 876 / / prItA kanakavatyUce, marAlamanarAlagIH / aho! svAtmaprakAzena, vikAzaya mamAkSiNI / / 877 / / sa tadaivAmbaracara-statraivAbhavadambare / divyAmbaradharo divyA-GgarAgo divyabhUSaNaH / / 878 / / Uce'haM haMsarUpeNa, tamAkhyAtuM tavAgamam / nAmnA candrAtapo bhAvi-tvatpateH padasevakaH / / 879 / / kathayAmi tathAnyatte, jJAtvA vidyAprabhAvataH / svayaMvaradine tvAM so-'nyadautyenAgamiSyati / / 880 / / sAthoce kiM bahUktena ?, yatethAstvaM tathA yathA / sa me svayaMvare'bhyetI-tyuditvA visasarja tam / / 881 / / sAtha citragataM kAntaM, pazyantI virarAma na / rUpAmRtaM pibantIva, dRkpuTAbhyAM mahAtRSA / / 882 / / ___candrAtapastadaivAtha, saMyojanacikIstayoH / vidyAdharapure'yAsId, vaitADhyAcalamaNDane / / 883 / / vidyayA'NimasiddhaH sa, manogatirivAskhalan / nizAyAM prAvizad vAsa-gehamAnakadundubheH / / 884 / / andolatalpAnalpoGke, vAralAromatUlike / jA~darAcchAdite suptaM, vasudevaM dadarza saH / / 885 / / zayAloraGgamardIva, tasyAhI samavAhayat / / zauriH kSaNAdathAbuddha, svalpanidrA hi sAdhavaH / / 886 / / ardharAtre'pyakasmAttaM, vilokyApi na vRSNisUH / cakitaH kupito vApi, cintayAmAsa kiM? punaH / / 887 / / 1. mRdubhASiNI / / 2. tava samIpe / / 3. vasudevasya 10 Ti0 / / 4. hiNDolaka 2 Ti0 / / 5. madhye 10 Ti0 / / 6. hAMsalU (haMsalI) 2 Ti0, jIvavizeSa 10 Ti0 / / 7. cAdara iti bhASA0 / / 8. acampayat 2 Ti0 / / 9. vasudevaH / / For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam paryupAstividhAnena, na pratyarthI mamaiSekaH / kiM tvasau zaraNArthI vA, matkAryArthamathAgamat / / 888 / / udatiSThattataH zauri-rasambhrAntaH presattimAn / candrAtapo'pyanaMsIt taM, candrAtapa iva sphuran / / 889 / / zauristaM smAha kanakavatyAkhyAtA sa~ kiM bhavAn ? / evamityudite tena, tadaivAbhISTabandhuvat / / 890 / / mitravat taM samAliGgaya, papracchAgamakAraNam / tatazcandrAtapaH smAha, candrAtapakirA girA / / 891 / / svAmiste kanakavatIM, tadAkhyAya tathAvidhAm / tvAmAkhyAmi sma tatraitya, tasyai rUpaM guNAMzca vaH / / 892 / / paTe cAlikhya rUpaM va-statra citrakavanmayA / tasyAH paTo'rpitaH sA tu, sAkSAttaM tvAmivAbudhat / / 893 / / paTasthamapi pazyantI, bhavantaM maiMdavihvalA / tvaddattamiva sA harSAd, dadhe romAJcakaJcakam / / 894 / / paTasthasyApi te saGgAt, sAGge svedakaNAn dadhau / candrAMzusparzatazcandrA-zmeva pIyUSavipreSaH / / 895 / / nedRzi santi puNyAni, yairayaM prApyate patiH / ityazrUNyamuca, vArA-yantrapAzcAlikeva sA / / 896 / / sagadgadaM yayAce mAM, baddhAJjalipuTA muhuH / kalyANin ! mama jIvAtuM, taM svayaMvaramAnayeH / / 897 / / paTAparNAt tadAkhyAnAt, tvamevApto'si vacmi tat / matprArthanAlatAmetAM, vidadhIthAH phailegrahim / / 898 / / 1. zatruH / / 2. eSaH / / 3. prasannatA 10 Ti0 / / 4. jyotsnA 10 Ti0 / / * AkhyAdhaH kanakavIM, sa tvaM candrAtapo'si kim 2, yaH kanakavatImAkhyaH, sa tvaM candrAtapo'si kim 6-10 / / 5. yena iti zeSaH / / . si 3 / / 6. vRSNisUrUpalakSya taM 2.6-10 / / 7. he svAmin ! tubhyaM kanakavatyAH svarUpaM, kanakavatyai ca tava svarUpamAkhyAtavAn / / 0 rAga0 5 / / * svA0 2.8. / / 8. candrakAntamaNiH / / 9. 0bindUn / / 1 00 1.7.9.10 / / 10. jalayantra0 / / 11. jIvanauSadham 10 Ti0 / / + 0Na tadA 2 / / 12. saphalam 2 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram vAdya kRSNadazamI, tadito dazame dine / pUrvAhNe zuklapaJcamyAM, bhAvI tasyAH svayaMvaraH / / 899 / / sA'nugrAhyaiva tannAtha !, gamanena svayaMvare / tvannAmamantramevaikaM, dhyAyantI siddhimApnuyAt / / 900 / / vRSNisUrapyavocatta-manumanye tavoditam / prAtarApRcchya lokaM sva-mevametat kariSyate / / 901 / / kuru tvamapi vizrAmaM, militaistatra yAsyate / tvamevArambhako'trArthe, tadbhUyAstvaM puraHsaraH / / 902 / / ityukte vizramAyAMgAt, sa candrAtapakhecaraH / vasudevaH svapalyaGke, niHzaGkaH sukhamasvapIt / / 903 / / svajanAn prAtarApRcchya, kAntAM ca yadunandanaH / candrAtapayuto'yAsIt, peDhAlapurapattanam / / 904 / / harizcandranRpo'bhyetya, vasudevaM sasainikam / lakSmIramaNa udyAne, tatrAvAsamajIgrahat / / 905 / / azokapallavaistAmmrai-rvasanto yatra sarvataH / darzayatyAtmanariGga, vasudevAgame kila / / 906 / / pATalApaTelAmoda-vAsitaiH komalAnilaiH / apAkaroti santApaM, zauregrISmaH kila svayam / / 907 / / ketakIhastakAn haste, vArSNeyasya priyAtitheH / saharSA Arpayan varSAH, svAtitheyapade kila / 908 / / sa saptacchadazRGgAraH, zaradAnakadundubheH / marAlAn mAnasAyAtAn, darzayAmAsa khelitum / / 909 / / kRSNekSunAgaraGgAdi-phalAni prAbhRte karot / dazamasya dazArhasya, RturhemantanAmakaH / / 910 / / mene 2 / / 7 0nti ma0 6-9 / / 0 0 rAgaM 2 / / 1. zvetaraktavarNayuktapATalam / / 0pA0 4-7 / / 2. samUha ka0 4 / / 3. samuhAn / / + pAde 1, 0pradAH 6-10 / / 4. nAraGgAdi 10 Ti0 / / reTi0 // 113 For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam / mAlAM mAravikIM mUrdhni, netrapaTTAkRtiM dadhat / ziziraH kundakalikA-dazanastaM evaM sarvartubhistatra, prIyamANo yadUdvahaH / gIrvANAnAmivodyAne, khelati sma savismayaH / / 912 / / AtithyaM cAkarot tasya, rAjA vaivAhikocitam / svavibhUtyanusAreNa, sasammAnaM sagauravam / / 913 / / tatra nirmApiteSvaMgre, jenyAvAseSu vRSNisUH / & zRNoti sma tadAloka-mukhAdaitihyamIdRzam / / 914 / / iha zrImAnnamisvAmI, svayaM prAk samavAsarat / zuzruvurdezanAmatra, nairAsurasurezvarAH / / 915 / / hallIsakena svAmyagre-'nucarIbhiH samaM svayam / lakSmIranRtyadityeta-lakSmIramaNamIritam / / 916 / / arhacaityeSu sarveSva-pratimAH pratimAstataH / sumanovAsanaH zauriH, sumanobhirapUjayat / / 917 / / bhUjairiva dhvajairvAyu- caJcalairgagane tadA / itastataH stetyuDUnA-mAkhyAntamiva saJjJayA / / 918 / / preryamANaiH samIraNa, bhujairiva dhvajavajaiH / nabhaHzrotasvinInAthaM, tarantamiva raMhasA / / 919 / / yaM sahasrArjunamiva, jalakeliparAyaNam / patAkAH doH sahasreNa, vyomagaGgAjale kila / / 920 / / upariSTAdvirAjantaM, rAjataiH kalazotkaraiH / ucchalatkAntinIrAntarbhavasvarNAbjakozavat / / 921 / / maravikAM 4 / / kanda0 4 / / 0 0to 4 / / 1. prathama 10 Ti0 / / 2. 'jAnaiyA onA raheThANa' iti bhASA0 / / 3. purAtanIvArtA 2 Ti0 / / 0miH 2 / / surAsuranare0 6-10 / / puraH prabhornirasyA tvA (0nyAn 2 ) rabhasAt rasakaiH svayam / lakSmIraraMsta tenaita, 2.6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 0 Su sarvajJa0 6-10 / / 4. puSpasugandhitaH / / 0naiH 2 / / 5 tasmin samaye AkAze pavanacaJcalaiH dhvajaiH hastairiva itastato bhavata apasarata, iti nakSatrANAmiGgitAkAreNa kathayantamiva / / 6. bhavata 1.3.10 Ti0 / / 7. kArtavIryArjunam 10 Ti0 / / * 0te 2 / / 8. suvarNa 2 Ti0, sauvarNaiH 3 Ti0, svarNamayaiH 10 Ti0 / / 0vatsvarNA0 5, 0vavyomA0 2.6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram _ 115 hiraNmayairdhvajAdaNDaiH, kAntidaNDaizca ratnajaiH / svayaMvarekSAharSeNa, romAJcamiva bibhratam / / 922 / / vimAnarAjasyaindrasya, yuvarAjamivAdbhutam / kiGkiNIkvaNitaiH zrUya-mANolUludhvaniM puraH / / 923 / / maGgalyatUryanirdhoSaM, bandikolAhalAkulam / antarikSAdApatanta-mutkandheritamAnavam / / 924 / / vimAnamekamAlokya, zauristasyAgregaM suram / pRcchati sma vimAno'yaM, kasyendrasyeva nAkinaH / / 925 / / aSTabhiH kulakam so'vadad dhanadasyeda-matrArUDhaH sa cAgamat / ihottariSyatIdAnI, svayaMvaradidRkSayA / / 926 / / vasudevastadA dadhyau, dhanyA kanakavatyasau / yasyAH svayaMvare devA, apyAyAnti sma vismitAH / / 927 / / uttIrya dhanadastasmA-darhatAM pratimAH svayam / bhaktyArcayitvA vanditvA, saGgItakamathAkarot / / 928 / / acintayadidaM zauri-rdhanyo'haM yadihAgamam / . . . diSTyA dRSTo mahAtmA yad, dhanadaH paramArhataH / / 929 / / zrIdaH samApya tatrArha-da! zauriM vyalokayat / dadhyau lokottarAkAraH ko'pyayaM sumahAn pumAn / / 930 / / zrIdo nirupamazrIkaM, mUrtyA'pyAlokya vRSNijam / . vimAnagaM sasaMrambha-maGgulIsaJjayAhvata / / 931 / / mo'haM lokapAlo'sau, zakrasya paramArhataH / ityagAd vRSNisUstasyA-'bhyarNe nirbhIH kutUhalI / / 932 / / zrIdo'pi svArthahetostaM, zauriM sasnehamAlapat / vastrAlaGkArasatkAraM, vayasyasyeva cAkRta / / 933 / / 20sye0 5-10 / / 1. uccairmAGgalyadhvanim 10 Ti0, dhavaladhvanim 2 Ti0 / / 2. utkandharitA manuSyA yena 10 Ti0 // 3. agragAminam / / OM natvA ca 6-10 / / 4. bhAgyayogena / / 0 0yaM 6-10 / / * tyA0 2.5 / / For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam svabhAvenaiva vinayI, satkRtazca vizeSataH / dAkSiNyAdUcivAn zauriH, kiM karomi ? samAdiza / / 934 / / atha vaizramaNo'vAdIt, karNAmRtakirA girA / sAdhyatAM dautyamekaM me, duHsAdhanaM parairnaraiH / / 935 / / pure'styasmin harizcandro, narendrastasya putrikA / kumArI kanakavatI, sA madvA~cedamucyatAm / / 936 / / saudharmendrasyottarAzA-patistava patiH zubhe ! / bhavituM vAJchati zrIda-sta~nnAryapi bhavArI / / 937 / / mamAdezaprabhAvenA- dRzyo mana iva vrajan / / / 938 / / sannidhau kanakavatyA, na kenApi gatvAtha zaurirAvAse, vimucyAkalpamudbham / sAmAnyaM veSamAdAya, prAcAlIdaucitIcaNaH / / 939 / / yAntaM tAdRkSamudvIkSyA cakhyau zrIdo yadUdvaham / kimatyAkSIstamAkalpa-manalpamativaibhavaH / / 940 / / Uce zauriH kimAkalpA- DambareNa kariSyate ? | vAgmitvameva dUtAnAM maNDanaM tanmamAsti ca / / 941 / / bhavatu svasti bhavate, zrIdo yAhItyuvAca tam / zrIharizcandrasaudhAgre, baddhamaGgalatoraNe / / 942 / / karaTaprakSaraddAna-vAriplAvitabhUtalaiH / alaGkRtaM gajAnIkai-rairAvaNasainAbhibhiH / / 943 / / heSamANaizca kekANaiH, sUryayAnahayairiva / kailyairivauccaiHzravasaH, sarvato'pyAvRtaM puraH / 944)) yamadaNDAnivoddaNDAn, prAsadaNDAnayomayAn / udvahadbhirbhujAdaNDaiH pAdAtaiH kvApi bhairavam / / 945 / / . 0caiva0 5-10 / / 5 0 stvaM nA0 2 / / 0 0 se 6 - 10 / / 1. vezaracanAm 10 Ti0 / / vvam 2.8 / / 2. hastigala 2 Ti0 / / 3. samAnaiH / / 4. kulodbhavaiH 10 Ti0 / / 5. indrAzva 2 Ti0 / / 6. kunta 2 Ti0, kuntAn 10 Ti0 / / 7. sainikaiH || For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 zrIdazavaikAlikasUtram 'kvApi proddaNDakodaNDa-daNDamaNDitapANibhiH / pRSThapratiSThatUNIre-vIrapreSTheradhiSThitam / / 946 / / / svarbhANubhirivAttendu-bimbaiH pherakadhAribhiH / uddaNDamaNDalAgrezca, bhaTaiH kvApi bhayaGkaram / / 947 / / siMhadvAraM kSaNaM vIkSya, kautukodazcitekSaNaH / vidyAsiddha ivAdRzyaH, prAvizannRpamandire / / 948 / / SaDbhiH kulakam sauvidallairvetrahastaiH, kaTIbaddhottarIyakaiH / ruddhaM rAjaukasaH kakSA-ntaramAdyaM samantataH / / 949 / / niSiddhAjJAtasaJcAraM, vAsAgAraM sukhazriyaH / svavezmanIva niHzaGkaH, saJcacAra yadUdvahaH / / 950 / / ucchalatkAntikallolaM, sphuTasphATikakuTTimam / tadaikSata kSaNaM zauriH, kRtamAnasavibhramaH / / 951 / / lolAkSilalitollAsa-tiraskRtApsarogaNam / samarUpavaya:zrIkaM, straiNaM tatra vyalokata / / 952 / / saratnazAlabhajIkaM, kAJcanastambhasundaram / dvitIyamapyadvitIyaM, sa kakSAntaramAvizat / / 953 / / nAnAratnamayorvIkaM, rohaNAdhityakopamam / / kakSAntaraM tRtIyaM ca, sa viveza sakautukaH / / 954 / / gItAni gAyatastatra, sArikAzukagAthakAn / mayUrAn narttayantIzca, ceTIraikSiSTa yAdavaH / / 955 / / candrakAntottAnapaDheM, kSIrodajalasodaram / turyaM kakSAntaraM prApa, yaduvIraH samIravat / / 956 / / / tudantaH svaM prapazyantIH, sarvAH sarvAGgamaGganAH / .. sImantaracanAbhAla-tilakA'kSyaJjanAdikam / / 957 / / 1. dhanuH / / 2. zarAzrayaiH / / * 0ttU0 2.5 / / 3. zreSThaiH 10 Ti0 / / 4. rAhuH 2 Ti0, rAhubhiH 10 Ti0 / / 5. DAla 10 Ti0 / / 6. pracaNDamaNDalAyaiH 10 Ti0 / / 7. antaHpurarakSakaiH 10 Ti0 / / 8. antaHpuragRham 10 Ti0 / / ..gRhamadhyam / / pa0 1 / / 10. gAyakAna 10 Ti0 / / - saM0 8-10 / / tI 1.3.10 / / 11. 'seMtho' iti bhASA0 / / For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam kurvantIstatra zRGgAra-mantareNApi darpaNam / vasudevo niraikSiSTa, svayaM tAbhiranIkSitaH / / 958 / / yugmam vajrAsmagarbhavaiDUrya-zakalairbaddhabhUmikam / kakSAntaraM paJcamaM ca, yAtavAn yadunandanaH / / 959 / / saGkalottarikAhArAn, nAgadantAvalambitAn / dadarzAdhaH sa saGkrAntAn, bhUmau nipatitA'niva / / 960 / / sthitA apyekatazceTI-bhRtAbharaNapeTikAH / sarvaratnamaye tatra, so'pazyat paritopi tAH / / 961 / / padmarAgamayatalaM, saGkrAntollocapadmakam / SaSThaM kakSAntaraM so'gAt, padmahadamivAgatam / / 962 / / adevadUSyANyapi hi, devadUSyAnivaikSata / bhAjanAnyaGgarAgasyA-naGgarAgakarANi tu / / 963 / / paTTAMzukaiH paJcavaNya-rAvRtAstatra yoSitaH / . varSA ivAbhramAlAGkAH, prekSAmAsa yadUdvahaH / / 964 / / kakSAntaraM saptamaM tu, sauriH sAkSepamaikSata / divyaratnamayastambhaM, suvarNamayabhittikam / / 965 / / sudhArasabhareNeva, pUritA hArivAriNA / pidhAnakarakAnvItAH, so'drAkSIt kalazAvalIH / / 966 / / vAmanetrIH kalApAtraM, sarvabhASAvicakSaNAH / divyAlaGkArasArAGgIH, so'pazyad vetradhAriNIH / / 967 / / aloka iva lokasya, duHpravezamidaM dhruvam / vetrabhRdvyAptamevaM ya-diti zauriracintayat / / 968 / / evaM vimRzatastasya, svarNaketakapatrabhRt / pakSadvArAdhvanA'yAsId, dAsI kApyamarIsamA / / 969 / / 1. vinApi / / 2. yojita 10 Ti0 / / 3. gRhAnirgatadArumayAvalambitAn( khIMTI) 10 Ti0 / / * pataduta0 79. / / . nya0 1-5.7 / / 0 sandhyAkAlA0 1.3-5 / / 0ka0 1, 0vat 3-5 / / 4. nAlikerAsthi 10 Ti0 / / hai nA 9 / / + 0NAm 6-9. / / . GgIM 6-9. / / 0NIm 6-9. / / 5. khiDakI 10 Ti0 / / * 0pathA0 1.6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 119 apRcchannevametAstAM, vetradhAryo'tisambhramAt / kutrAsti kanakavatI?, svAminI vidadhAti kim ? / / 970 / / sAvocat premadavane, saudhAgre devateva sA / svapuNyopAsitA svAmi-nyadvitIyaiva vidyate / / 971 / / yAdavo'pi tadAkarNya, jJAtvA tatra sthitAM ca tAm / tadAkhyAnena tenaiva, vartmanA niryayau tataH / / 972 / / sadyastameva prAsAdaM, naTavad bahubhUmikam / uttuGgatamamadrAkSI-dArukSadatha taM zanaiH / / 973 / / divyAlaGkArazRGgAra-sArAM zacyA ivAnujAm / tUMNAmivAtha puSpeSoH, puSpAbharaNabhAriNIm / / 974 / / nairAsurasurastraiNaM, nirjayantImiva zriyA / prabhAvAtizayAdekA-mapyanekAnugAmiva / / 975 / / dhyAyantIM paTarUpaM ca, parambrahmeva yogivat / ... adarzat kanakavatI, samudravijayAnujaH / / 976 / / __ paTastharUpAnudhyAnA-divAkRSTamupAgatam / dadarza sahasA vRSNisUnuM kanakavatyapi / / 977 / / taM dRSTvA paTamaikSiSTa, paTaM dRSTvA ca taM punaH / AndolakaM vinApyevaM, dolAkelimivAkarot / / 978 / / kurvantI nyuJcchanAmiva, tasya netrAJcalaizcalaiH / abhyutthAyAsanAdUce, baddhvA maulau karAJjalim / / 979 / / dhanyAsmi kRtakRtyAsmi, subhagAdya tavAgame / ityuktvA smeravaktrAbjA, zauriM yAvat praNaMsyati / / 980 / / avocata sa tAM tAvat, praNaMsIrmA sma mAM zubhe! / svAminI tvamahaM bhRtya-stannantuM na tavocitaH / / 981 / / 1. krIDAvanam 2 Ti0 / / * tUNIramiva 8 / / , surAsuranara0 6.9.10 / / 0 0au0 6 / / * ando0 1.3.5.7.8., ado0 4 / / hai bhadre 10 / / For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam gopAyasi kimevaM svaM ?, kimajJAnAsmyahaM zizuH ? / haMso yodRzamAcakhyau, yAdRk citrapaTe'sti ca / / 982 / / tAdRzastvaM ca me sAkSAt, tattvamevAsi me patiH / so'vadanna patiste'haM, tvatpateH kiM tu kiGkaraH / / 983 / / uttarAzApatiH zrIdaH, saudharmendrasya lokapaH / sa te bhAvI patirbhadre!, svaHstrInetrAmbujAryamA / / 984 / / / taddautyenAgato'syeSa, tadarthaM tvAM tato'rthaye / bhavedupari paTTaste, vivAhyAmuM surISvapi / / 985 / / sA'vak me pUjya evAyaM, zrIdaH SaDbhavavallabhaH / paramindra iva kvAyaM?, kvahaM? samprati mAnuSI / / 986 / / eSApi tasya krIDaiva, yaddautyaM mayyacIkarat / yAvajjIvaM na jA~mpatyaM, mAnuSINAM suraiH samam / / 987 / / audArikasya dehasya, durgandhasya sudhAzanAH / ' na svalpamapyalaM gandhaM, soDhumityarhatAM vacaH / / 988 / / abhracchanna ivAdityo, dautyacchanno'si me patiH / tvameva gatvA tad brUhi magirottaradikpatim / / 989 / / yogyA te darzanasyApi, nAhaM mAnuSakITikA / yuktaM yuSmAbhiratraitya, prAk sneho yada'darzi me / / 990 / / tato'dRSTamivAdRSTa, eva yAdavapuGgavaH / yathAyAtastathaivAgAt, pazyan patitavastuvat / / 991 / / sa gatvA dhanadopAntaM, yAvadAkhyAti tagiram / avadaddhanadastAvat, khelUktvA jJAtameva tat / / 992 / / purataH svapradhAnAnAM, dhanadaH zaMsati sma tam / aho caritrametasya, supavitraM vikalmaSam / / 993 / / 1. bhavantamiti yojyam 3 Ti0 / / * dA0 1 TippaNa.4.6.7.9.10. / / 2. puNya 3 Ti0 / / . vastviva 2 , 0vat sthitaH 6.7.9.10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 0 0te 2.5. / / 3. yat tvamuktA, tat jJAtam 10 tti0|| For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram evaM sa dhanadaH zaMsan, nAmnA surapatipriyam / devadUSyAMzukadvaitaM, divyAmodapramodakam / / 994 / / zUraprabhaM ziroratnaM, dekagarbhe ca kuNDale / hAraM zazimayUkhAkhya-maGgade lalitaprabhe / / 995 / / nakSatramAlikAM cArdha-zAradAmabhidhAnataH / sudarzanau ca kaTako, nAnAratnaprabhAmayau / / 996 / / vicitraratnaM ca kaTI-sUtrakaM smaradAruNam / daivatAni ca mAlyAni, daivataM ca vilepanam / / 997 / / divyametamalaGkAraM, zauraye'datta toSabhAk / tasminnalaGkRte so'pi, dhanado'nya ivAbhavat / / 998 / / paJcabhiH kulakam satkRtaM dhanadenaivaM vilokya yadunandanam / zyAlAdyA anugAstasya, paramIM mudamasadan / / 999 / / harizcandranarendro'pi tadA tatraitya kautukAt / zirasyaJjalimAbadhya, natvA zrIdaM vyajijJapat / / 1000 / / anvagRhyata yuSmAbhiH, kanyA kanakavatyasau / vuvUrSava ivAyAtA, yatsvayaMvaramIkSitum / / 1001 / / ityuktvAkArayad rAjA, svayaM varaNamaNDapam / sudharmAyAH praticchandaM, kRtAnandaM jagaddRzAm / / 1002 / / maJcasthAneSu tasmiMzca vimAnAnyutsavopari / svargato mArgayitvevA-trAnIyAsthApayat kila / / 1003 / / chAyAM ratnavimAnasya, sUryatejo'bhibhAvinIm / alakSyAmapi zaityasyA-'nubhAvAdanumApayan / / 1004 / / svarNadaNDaiH puNDarIkaiH, puNDarIkasamaprabhaiH / , 121 darzayan zAradAbhrANAM, khaNDAniva savidyutaH / / 1005 / / 1. nAma 10 Ti0, jalagarbhe iti triSaSTi0 Ti0 / / 2. saptaviMzatimauktikairnirmite hArabhede 10 Ti0 / / 3. nAma 10 Ti0 / / 0 Ta 6.7.9.10 / / 50va0 6.7.9.10 / / 7 zA0 2.5.8 / / 0 2-5.8 / / hai 0va samAnIya nyadhApayat 1.3-5.8 / / + 0tApa0 6.7.9. / / .tam 4 / / For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam uttambhitabhujairbhaTTaiH, paThyamAnaguNotkaraH / uttAnIkRtahastAgrai-rgarjadbhiriva kuJjaraiH / / 1006 / / zubhrAbhyAM cAmarAbhyAM ca, vIjyamAno muhurmuhuH / sAmrAjyakamalAlIlA-kamalAbhyAmivAbhitaH / / 1007 / / evaM vaizramaNastatra, svayaMvaradidRkSayA / vizveSAM vismayaM kurvannindraH svargAdivottaran / / 1008 / / paJcabhiH kulakam yattoraNastambhagate, ratnapAJcAlike ubhe / rAjJAM vardhApanAyevo-rvazIzacyAviva sthite / / 1009 / / svarNaistambheSvanusyUtA, yatra candrAsmaputrikAH / catuSkAniva muktAnAM, pUrayanti svakAntibhiH / / 1010 / / zaulabhaJjyo ratnamayyaH, prasaradbhiH prabhAbharaiH / dadate maNDapasyAntaH, kuGkamacchaTakAniva / / 1011 / / zaGkhenduzucirrulloca-zcaJcatkAJcanapadmakaiH / vyomagaGgaughavad bhAti, muktAjAlataraGgitaH / / 1012 / / tatraikAdbhute maJce, svayamuttaradikpatiH / mRgendrAsanamadhyAsta, sAntaraGgaparicchadaH / / 1013 / / tatpratyAsannamaJce ca, niSasAda kRtAdaraH / divyAGgarAgAlaGkAro, vasudevaH sudevavat / / 1014 / / anye'pyanyeSu maceSu paceSuzaratADitAH / zalyitA iva kanakavatImatreSTadevatAm / / 1015 / / aurAdhayitumAyAtA, vidyAdharanarezvarAH / svayaMvarotsavaM zrutvA-muSyA yAtrAkRte kila / / 1016 / / zlAdhyamAno mahAnAdairbandivRndairmahAmanAH / prAvRSeNyapayodAnAmUrjitairgarjitairiva / 1005 caJcacAmarayugmenotsarpatA zobhito'bhitaH / sudhAkarakaravyUhai-riva nirmitamIyuSA / 1006 etau dvau zlokau 1.3-5.8 pratiSu itthaM staH / / niSasAda kRtAdaraH divyAGgarAgAlaM 7.9, 0rNya0 3 / / 0 0Su 1 / / 1. catuH stambhayuktamaNDapAn 10 Ti0 / / niSasAda kRtAdivyAGgarAgAlaM 10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 2. 'candaravo' iti bhASA0 / / mayUkaH 5 / / 3. sAtmIya 10 Ti0 / / + naredrAH khecarendrAzca, nyavizanta samantataH 1.3 - 5.8.10 TippaNa. / / mantre0 6.7.9.10 / / U eSa zlokaH 1.3 5.8. pratiSu nAsti / / For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 123 'zrIdArpitAM svanAmAGkA, daivatasvarNanirmitAm / nyA~sAGgulau madhyamAyA-mUrmikAM yAdavastadA / / 1017 / / tasyAH prabhAvataH sadyaH, samudravijayAnujaH / tatra sthitairjanaiH sarvaiH, zrIdamUrtiradRzyata / / 1018 / / citramatra samAsInaH, zrIdo jajJe dvimUrtikaH / sarvatrairSa pradhoSo'bhUt, tadA madhyesvayaMvaram / / 1019 / / vasAnA pAriNetrANi, vyUtAnIvendurazmibhiH / candanadravaliptAGgI, styAnIbhUteva kaumudI / / 1020 / / kuNDale dadhatI zrutyo-zcandrakAntamaNImaye / dolAdhirUr3he prathama-dvIpendoriva maNDale / / 1021 / / mukhendukaumudIspRSTa-candrAsmakuNDaladvayAt / kSaratpIyUSadhArAbhaM, hAraM vakSasi bibhratI / / 1022 / / ziMJjAnAM haMsamAlAvat, zroNau candrAsmamekhalAm / vasantabhairavAhvAne, dadhAnI nUpure padoH / / 1023 / / . tatrAgAt velgu valgantI, janakAdezatastadA / maNDayantI harizcandra-sutA haMsIva maNDapam / / 1024 / / samUhaH khecarendrANAM, vuvUSUNAmupeyuSAm / dRSTaH kRtAnekarUpa-zRGgArarasavattayA / / 1025 / / dRSTaM citre ca dautye ca, tamabhISTaM yadUdvaham / adRSTvAdhattaM vaivayaM, prAtaH kairaviNIva sA / / 1026 / / / prAptastambhAtha sA zAla-bhaJjIvAtIva nizcalA / . tiSThati sma ciraM tatra, cintA kSaNikamAnasA / / 1027 / / de0 1 / / 1. nicikSepa / / nyasyAM 8 / / 0 0sya 1-3.5-8.10 / / - va hi 3, 0ka 7, 0va pura0 8 / / sajIya0 1.3-5.8. / / 2. pAnetara / / + pArine0 6.9.10, / / . na iva 7.9., ne nava0 6 / / 3. jambUdvIpasambandhi dvau candamasau, tayormaNDale iva 10 Ti0 / / ndratADaMkayoryugAt 2.6.7.9.10, ayaM mUlapAThaH * 10 TippaNyAmapi / / 4. avyaktazabdaM kurvatIm / / * 0nAM 1-7.9.10 / / . 0de 5 / / 5. sundaragamana 10 Ti0 // 4 haMsIvat kanakavatI maNDayatI0 2.6.7.9.10 / / OM tayA'darzi kRtAnekarUpa zRGgAra0 2, tadAdarzi kRtAnekarUpaH zRGgAra0 6.7.9.10 / / . 0drasaH 2.6.7.9, dRzaH 10 / / nva 4 / / For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam kimAlekhyagatevAsthA-nai vRNoti kamapyasau / kimantazcetasA sArddha-mAlocayati kiJcana ? / / 1028 / / varamAlAkaraityUce, sakhI tAM kiM vikalpase ? / vanamAleva rAmasya, kasyApi nyasyatAmasau / / 1029 / / tAmAkhyat kanakavatI, viyate manasaH priyaH / kRtagbandhamiva taM, nekSe nirbhAgyazekharA / / 1030 / / ... manye vaizramaNenAyaM, prAgbhavapreyasA mama / narmaNAntarhito bhAvI, patirmama manISitaH / / 1031 / / tatomUrdhyaJjaliM baddhA, dInavAcA vyajijJapat / kRpAM kRtvA mama svAmin !, dayitaM darzayepsitam / / 1032 / / vihasyovAca dhanadaH, zaure ! mayAdhunArpitAm / kuberakAntAM me mudrA-muttAraya karAmbujAt / / 1033 / / zauriH zrIdAjJayA sadyaH, karAduttAritormikaH / . svAbhAvikavapurjajJe, tyaktabhUmikavannaTaH / / 1034 / / sAtha zauri svarUpasthaM, dRSTvA smeramukhAmbujA / sudhAsikta iva kSetre, sadyo romAGkurAn dadhau / / 1035 / / sadyastamupasRtyAtha, prakvaNanmaNinUpurA / varamAlAM nyadhAt kaNThe, tanmanomRgapAzavat / / 1036 / / tadaiva dhanadAdezAd, divi dundubhayo'dhvanan / apsarobhiragIyanta, maGgalyadhavalAH kalAH / / 1037 / / dhanyo rAjA harizcandro, yaduhitrA vRto varaH / zaurinaraziroratna-miti vAg viSvagutsRtA / / 1038 / / devatAzcakrire muktA-vRSTiM zrIdAjJayA tadA / Uccakairuccaranti sma, mAGgalikyAni mAgadhAH / / 1039 / / * na kiJcana vRNoSi kim ? 1.3-5 / / * ki0 7.9.10 / / 0 athavA 1.3-5, kiM manta0 2 / / * 0zca0 10 / / 30ropyUce 1, 0rApyU0 2.6-10 / / 1. kautukena / / + 0tA 3.4.7 / / 2. tadAkhyA mudrikAm / / . 0ri0 2.5. / / 2 jyA0 6.10 / / * dhunat 1 / / . ja0 2 / / 4 vAgutsRtA divi 6.7.9.10 / / For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ____ 125 zrIdazavaikAlikasUtram * zaureH kanakavatyAzca, karagrahamahAmahaH / kAlatraye'pi yasyeha, naupamyamapi labhyate / / 1040 / / kimaya yUyamatreti, zauriH zrIdaM vyajijJapat / prAktanaM SaDbhavasnehaM, zaureH zrIdo'pyajijJapat / / 1041 / / athApRchya harizcandraM, zauri cottaradikpatiH / kanakavatI cAlApya, gacchati smAlakApurIm / / 1042 / / harizcandreNa rAjAnaH, svayaMvarasamAgatAH / sarve'pi satkRtAH sammA-nitAH svaM svaM puraM yayu / / 1043 / / sArddha kanakavatyA'hA-nyuSitvA katicit tataH / zauriH svairI paribhrAmya-nariSTapuramAyayau / / 1044 / / madAndhaiH sindhuraistatra, sarvagairvindhyabhUriva / azvAnAmAkara iva, yasyAzvaiH sarvatomukhaiH / / 1045 / / AvAsitairnarendrANAM, punaH sainyairnirantaraiH / tilo'pi patito naiva, kSaratyanyat kimucyate ? / / 1046 / / ajitasvAmitIrthazA-'nehasIva samantataH / jAtAH pANindhamAH sarve, panthAno mAnuSairiha / / 1047 / / bRMhitairiNendrANAM, kekANAnAM ca heSitaiH / uktipratyuktibhirguNAM, zabdAdvaitamiva sthitam / / 1048 / / zauriH kamapyathApRcchat, kimastyasmin pure'bhavat / so'vadannagare'muSmin, bhadrAsti rudhiro nRpaH / / 1049 / / tasyAsti rohiNI kanyA, zaciMmanyA svarUpataH / sahodareva pArvatyAH, saubhAgyenAtizAyinoM / / 1050 / / 1. mahotsavaH / / * 0mupa0 5-7.9.10 / / 2. Ajagma 3 tti0|| . 0meSa 1, 0mayuH 5, 0metat 6.7.9.10, mayaM 8 / / * vasudevaH punarditrAH, pariNIya nRpAtmajAH / svairacArI paribhrAmyannariSTapuramAyayau / / zlokatrayasthAne 6.7.9.10 pratiSvayaM zloko'sti, zlokatrayarUpaH mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 3. samaye 2 Ti0, kAle 10 Ti0 // 4. saGkIrNAH 2 Ti0 / / 5. jAyamAnam 1.3.10 Ti0 / / * hi0 1-5.8., dattA rudhirarATkanyA, rohiNI te svayaMvare [8.4.7] triSaSTiyyAM rudhira ityuktatvAdayaM pATho yuktaH / / 20nI 6.7.9. / / For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam apahRtyeva vAgdevyAH, sarvA apyagrahIt kalAH / sAtaH punaH kalAhetoH, kilAste pustikAkarA / / 1051 / / rohiNIramaNo vyomni, sudhAMzuravalokyate / asyAH punarna rohiNyAH, kutrApi ramaNaH sadRk / / 1052 / / tataH svayaMvaraH pitrA, vihito duhituH kRte / tatsaubhAgyaguNAkRSTAH, sarve'pyeyurmahIbhRtaH / / 1053 / / . pairispandastadIyo'sau, sarvo'pi paritaH puram / srIpuMsebhAzvaratnaughaH, prAkAra iva jaGgamaH / / 1054 / / idAnImatra maJceSu, sarveSu pRthivIbhujaH / santyAsInA vimAneSu, vaimAnikasurA iva / / 1055 / / zrutveti cintayAmAsa, vasudevo'pi cetasi / prastAve vayamAyAtA, rohiNyapyupayaMsyate / / 1056 / / samyag vivecyamAneSu, tUryatritayavediSu / , puraH saGgItamAdhAtuM, jarAsandhArddhacakriNaH / / 1057 / / kelikautUhalI zauriH, sotkarSa vAditAnakaH / maNDapAntaH sahAAt tai-rbhUtvA pATahikastataH / / 1058 / / yugmam prArabdhe prekSaNe tatra, jagadAnanditekSaNe / sagarvaistatra gAndharva-divyagAndharvikairiva / / 1059 / / rativat kAmasainyena, sakhIvRndena saGgatA / Agamad rohiNI tatra, drohiNI yaminAmapi / / 1060 / / amandAmodapIyUSa-pAthodherlaharImiva / jagadRSTirmarAlInAM, mRNAlI kandalImiva / / 1061 / / jyAmivAnaGgacApasya, samAlIDhazilImukhAm / tasthitI sakhI caikA, dadhAnAM varamAlikAm / / 1062 / / 1. sarasvatI / / * sA tat 6.7.9 / / . janya0 6.7.9.10 / / 2. parijana 10 Ti0 / / 0 0dha 1.3-7.9.10 |* jA 1 / / he ayaMzlokaH 2.6.7.9 pratiSu nAsti / / 3. mRdaGgaH 10 Ti0 / / + 0mAtyai0 6.7.9 / / . ndane 6.7.9 / / 4. saMyaminAm 10 Ti0 / / 5. 0bANAm 10 Ti0 / / 4 / / * 0tAM 2 / / For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram bhUyo bhUyo'pi vyAvRtya, pazyantyau rohiNIstrajau maNirDamarukasyeva, jAte rAjJAM tadA dRzau / / 1063 / / kila teSAM hRdAvAsa-cittastaMbheSu sA tadA / bahuSvekApyanaGgena, zAlabhaJjIva kIlitA / / 1064 / / bhadrAkhyA tat pratihArI, puraH putryA piturgirA / Arebhe gadituM bhUpa-svarUpaparikIrtanam / / 1065 / / arddhacakrI jarAsandhaH, sarvarAjaziromaNiH / vRtvAmuM bharatArdhasya, svAmini! svAminI bhava / / 1066 / / ityukte vetradhAriNyA, bhaidrayA nAmato'rthataH / uvAca rohiNI vAca-manuccairaucitIcaNA / / 1067 / / Izasya jagadIzasya, dvayorapi mahelayoH / na saukhyaM kimesaGkhyAnAM, vakSyate sakhi ! yoSitAm ? / / 1068 / / vijJAya tadabhiprAya-magratobhUya vetriNI / puraHsthAn kIrtayAmAsa, kalakaNThI kalasvarA / / 1069 / / dazArhA nava devyete, bhUsthA iva navagrahAH / vataMsA yaduvaMzasya, samudravijayAdayaH / / 1070 / / tadetebhyaH kamapyekaM, varaM vRNu patiM vare ! / rateriva manojanmA-nurUpa bhAti yastava / / 1071 / / rohiNI vadati smaivaM, dazArho dazamo ladhuH / / / 1072 / / eteSAmapamAnena, vipannaH zrUyate kRSNapakSendulekheva, yaM yaM muhUrttavannRpam / muJcati sma sa sa zyAma-tayA zezrIyatetamAm / / 1073 / / vetriNyuvAca he putra !, kAzIpatirasau balaH / yadyazastaTinI gaGgA-vyAjAt tripathavAhinI / / 1074 / / 0jam 4.6.9.10 / / 5 020 2.5 9 / / antaHpuraH 2, antaHpura0 6.7.9.10 / / 0ve 5 / / hai dhAriNyA mama sarvathA 2.6.7.10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 0dRzo 6, 0dRzya 7.10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 1. striyaH, mahApRthvyAzca / / 2. bahusaGkhyAnAm 10 Ti0 / / 0nna 1.4.7.8. / / * 'nale 6.7.9.10 / / 127 For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 .. zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tadetaM vRNu kalyANi!, krIDituM yadi vAJcchasi / upagaGgaM lakSyamANA, sAkSAd gaGgeva devatA / / 1075 / / uvAca rohiNI bhadre !, zrUyante kAzivAsinaH / paravaJcanacAturya-caJcavastanna me mude / / 1076 / / athoce sA'grato gatvA, devi! sArasvatezvaram / mahendraM vRNu kAzmIra-kedAreSu cikheliSuH / / 1077 / / rAjAGgajA jagAdevaM, bhadre! jAnAsi kiM na me ? / vapustuSArasambhAra-bhIrukaM tavrajAgrataH / / 1078 / / tathA kRtvAtha sA smAha, kauzAmbIzo'yamIzvari! / nijAGganirjitAnaGgaH, kiM na te harate manaH? / / 1079 / / devyapyuvAca bhadre'sau, varamAlAdbhutAbhavat / . tacchrutvAbodhi bhadrAsya, nirAso'nyoktireva hi / / 1080 / / tato bhUyaH purobhUya, sAbhyadhAd gunnraaginni!| ' dhArmiko vikramI dAtA-vantIzaH kiM na rocate ? / / 1081 / / putryUce'smai namastAta-samAnavayase sakhi! / tato bhadrA tamullaGdhya, bhUpAntaramakIrtayat / / 1082 / / gauDazcUDAmaNizNAM, strINAM cintAmaNiH punaH / vRtvAmuM devi! devIva, cintitAptibhAg bhava / / 1083 / / IdRk kAla: karAlaH kiM ?, syAnmanuSyo'pi sAvadat / tato'tikramya taM bhadrA, kaliGgezamadarzayat / / 1084 / / yasyAsi rAhurAkramya, viTyazaH zazino'gilat / devyetaM tvaM patiM prApya, syAH sapatnI jayazriyaH / / 1085 / / devyUce pAdacAreNa, khinnA vaktuM na hi kSame / tatastamapyatikramya, yAvat sAnyad vadiSyati / / 1086 / / * 0vaM 5.8. / / . stenna 1, stena 9.10. / / 1. deza 10 Ti0 / / 2. parvateSu 10 Ti0 / / 3. himasamUha0 10 Ti0 / / la0 6.7.9 / / naM 8 / / bhadroce devi dRzyatAm 2.6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram yAvad rAjasutoce tAM, bhadre ! khinnAsmi samprati / na ko'pi rocate mAta-rmahyameteSu rAjasu / / 1087 / / dRSTeSvapyeSu bhUpeSu, vineSTaM mumude na sA / vinA kumudvatIvenduM, nakSatreSu bahuSvapi / / 1088 / / sacintAM tAM vidan zauriH, paTahaM vAdayaMstadA / paTahadhvaninA varNAn, vyaktAnetAnavIvadat / / 1089 / / ehyehi mRganetre! mAM, pazye mImAMsase'tra kim ? / bharttA te'smyanurUpo'haM, cintAM muJca kSipa srajam / / 1090 / / virUpatAbhracchanne'pi, tasmin bhAnAviva sthite / padminIvonmukhI sAbhUt, sadyaH smitamukhAmbujA / / 1099 / / zrutaiH paTahavarNaistaiH kRSTA mantrAkSarairiva / vijJApi vivazA gatvA, kaNThe tasya srajaM nyadhAt / / 1092 / / UcurlokAstadA sarve 'pyaho ! rohiNyapuNyakA / nRpakalpadrumAn muktvA, zritA zilpikarIrakam / / 1093 / / airAvaNaM parityajya, rAsabhaM yAnamAdade / . hitvA padmasaro ramyaM, paGke'gAt mahiSIva yA / / 1094 / / rudhiraM kSmAbhRto'pyUcuH, kimito'pyadhamA vayam ? / tadetayA vimucyAsmAn hInaH pATahiko vRtaH / / 1095 / / IdRkSameva jAnImaH, samagramapi te kulam / AcAraH kathayatyeSa, IdRzo duhitustava / / 1096 / / kimatrAnIya tanmUDha !, vayaM nistejitAstvayA / `AtmIyaM kulamIdRk caiM, sarvatra viditaM kRtam / / 1097 / / rudhirastAnuvAcaivaM, kumArIbhiH svayaMvare / yAdRzastAdRzo vApi, vriyate manasaH priyaH / / 1098 / / 129 atha 2.6-10, vAcaM 5 / / 0Svete0 1 / / 0STuM 7.9 / / 1. kumudinI 10 Ti0 / / 2. kiM vicArayasi 980 / / 3. dvayarthIcakAra 10 Ti0 / / suzrutaiH pATava0 6-8 / / 4. karmakarapaTahavAdakarUpa 10 Ti0 / / 0sadat 6-10 / / + ruhira 3 kSubhitA 2.6-10, ayaM zlokaH 4 pratau nAsti / / ya0 3.5-10 / / * kulaM ruhira ! te khilam 2 / / * yat 6-10 / / 0hi0 1-5.7 / / For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam Uce pATahiko'pyevaM, kimIAvo vRte mayi / kulIno vAsti yaH ko'pi, gRhNAtvetAM mamAgrataH / / 1099 / / jarAsandho nRpaH kruddhaH, zrutvA tasyoddhataM vacaH / Adizan mukuTabaddhAn, dantavaktrAdikAn nRpAn / / 1100 / / hatainaM rudhiraM tAvat, rAjaviplavakAraNam / garvaparvatamArUDhaM, pApaM pATahikaM tataH / / 1101 / / atha pATahiko'vAdI, nRpAn sannahya saMyate / saugheNApi DhaukantAM, hastyazvarathapattibhiH / / 1102 / / paTahaM vAdayan yena, tasya pATena lIlayA / saMgrAmaraGgabhUmau vo, nartayAmyakhilAnapi / / 1103 / / gatvAtha svasvamAvAsaM, sarve'pi pRthivIbhujaH / sadyaH saMvarmayAmAsu-stau nihantuM kRtodyamAH / / 1104 / / jAmAtA rudhireNoktaH, kSaNaM durge'dhiruhyate / etadbalasamudrAnta-yadAvAM saktumuSTivat / / 1105 / / so'vak durgAdhirUDhastvaM, raNaprekSAM vilokayeH / natiSyanti samityete, pATena paTahasya me / / 1106 / / itaste dantavaktrAdyA, raNaraGgamupAgatAH / bhaTTAMzca preSayAmAsuH, praSTuM tasya kulAdikam / / 1107 / / ukto bhaTTairmahAsattvo, vIrastvamasi kazcana / eko'pyeSAM Dhaukase yad, gajAnAmiva kezarI / / 1108 / / pavitraM kiM tvayA gotraM ?, kiM vA kulamalaGkRtam ? / iti pRcchanti rAjAna-stataH pATahiko'vadat / / 1109 / / jAtiH kulaM kalA vA, mAtA ca pitA ca nAma gotraM ca / kathayiSyanti mamedaM, bANAH sarvaM raNe'dyaM nipatantaH / / 1110 / / AryA * same 1.3, sama 5 / / 1. vyAkulIbhAva 10 Ti0 / / 0 ri0 6-10 / / 2. yuddhe 10 Ti0 / / * ye yena 6-10 / / 3. paTahasya 10 Ti0 / / hai svaM 6.9 / / + staM 6-9 / / . geSu 6-10. / / 0tAm 8 / / * AdasA 6-9 / / . 0ya 4.6-10 / / 4. yuddhe 10 Ti0 / / 4 ayaM zloka 6 pratau nAsti / / 9 pi 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram tataH pATahikastatra, sahasrArjunavat tadA / sahasrabhujadaNDo'bhUd, vidyayA~ caNDadarzanaH / / 1111 / / zaurIn, parito vairi-vArikuNDakamadbhutam / zaravRSTiM tadA tatra, kilAkhyAtIva sarvataH / / 1112 / / bhujadvayena pATahaM, vAdayAmAsa nirbharam / zarAsAreNa zeSaistu, meghavad varSati sma saH / / 1113 / / nartayan kIrtimAtmIyAM, rohiNImiva tatra ca / paTahadhvaninA jaya-lakSmImapi kilAhvayat / / 1114 / / amudrArisamudrAnta-raurvAgniriva sa jvalan / . viSvag muJcan zarajvAlA-stadyazojalazoSiNIH / / 1115 / / Agacchato'pi zastraughA-namoghAnapi lAghavAn / manorathAnivArINAM, viphalIkurute sma saH / / 1116 / / muktaH patrI kArmuka-paJjaratastena dantavakrasya / mukhadADimaradakulikAH, prathamaM samarAgatasya cuNati sma / / 1117 ||aaryaa jaganmallasya dhammilla-mullasanmAlyamAzRgaiH / baddhvA saGkocya tatkIrti-miva bhUmAvapAtayat / / 1118 / / zaurizchatrANi ciccheda, keSAJcid vidviSAM tadA / tattazaHzarIrANAM, kapAlAMnIva mUlataH / / 1119 / / zailyaM sazalyamakarod, daMSTrikAlavanena saH / vRddhAyAH kasyacit kIrte-ryaSTivat ketumacchidat / / 1120 / / . sahasreNApi doSNAM sa, yudhyamAno'pi saMyuge / jIvocchedaM karoti sma, dhanvanAM na tu dhanvinAm / / 1121 / / .0sA candravarzitaH 6.7.9.10, 0sA candravarziram 8 / / . 0'rINAM 8 / / 0 0ma0 5 / / 1. yathA candraM paritaH sthitamadbhutaM vArikuNDaM vRSTiM jJApayati tathA vasudevaM paritaH sthitamadbhutaM zatrurUpajalakuNDaM bANavRSTiM zApayati / / 2. prakAza 10 Ti0 / / * 0NI 3-10 / / ke yadunA patrI 2.6-10 / / - to'moci 2.69.0to noditaM danta0 10 / / . dviSatAM tadA 6.8-10 / / 2 dvikramavRttInAM 2.6-10 / / * 0nAM ca 6.7.9.10 / / 3. bANam / / 4. dADhikA / / . 0mA0 6.8-10 / / 5. jIvAyA 10 Ti0, dhAnuSkapakSejIvasya, dhanvapakSe-jIvAyAH / / 4 dhanuSAM 2 / / 6. dhAnuSkANAM 10 Ti0 / / . For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam pare pauruSavanto'pi, pArthivA abalAH kRtAH / tena dhAtrA naveneva, prAk sRSTiH parivartitA / / 1122 / / sAzaGko'tha jarAsandhaH, samudravijayaM jagau / na pATahikamAtro'ya-mevaM rAjJAM viDambanAt / / 1123 / / tatastatra svayaM gattvA, jitakAzI nigRhyatAm / jayazriyA samaM tasya, bhavAn gRhNAtu rohiNI / / 1124 / / samudravijayo'pyAha, na naH kAryaM parastriyA / sArdhametena yotsye'ha-manyathApi tvadAjJayA / / 1125 / / tataH samudravijayaH, sAdhu bandhubhiraSTabhiH / raNaraGgamanuprApa, samagrodagrasainikaH / / 1126 / / dRSTvA bhrAtRRn nijAn zauriH, sucirAn mumudetamAm / . vapuH pulakitaM sadyaH, sudhAsIkarasiktavat / / 1127 / / kSaNamAtraM paraM kiJcid, yuddhavijJAnamAtmanaH / darzayiSyAmi bandhUnA-mapi vismayakRt tataH / / 1128 / / vacanaM vacaneneva, zastraM zastreNa khaNDayan / surAsuracamatkAra-kAri yuddhaM cakAra saH / / 1129 / / atha yAvadyadusvAmI, vyagro'bhUt tajjayAzayA / ' sAkSaraM prabhupAdAgre, tAvacchauriH zaraM nyadhAt / / 1130 / / samudravijayo bANaM, tamAdAyetyavAcayat / . vasudevastadA deva!, kRtvA kapaTanATakam / / 1131 / / niryayau svairacaryArthaM, dezadarzanakautukI / so'yaM varSazatAt prApto, namati tvatpadAmbujam / / 1132 / / yugmam samudra iva dRSTvendu, sasaMrambho yaduprabhuH / ucchalanmodakallolaH, saJcacArAnujaM prati / / 1133 / / * 0lA0 1.10 / / 1. vijayI / / * rAjan 3.4, rAjyaM 5 / / 0 me na 5 / / 2. parabhAryA 3 Ti0 / / zatena 5 // 0ya vya0 4 / / + AviSkRtasvarUpaM taM 1-5. / / 3. AviSkRta-prakaTIkRta 3 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram vasudevaH prabhoH pAdau, nanAma luThadaGgakaiH / samudrastaM samuddhRtya, sasvaje zabdamarthavat / / 1134 / / pRSTo'grajena kutrAsthA, vatsa ! varSazataM tadA / vasudevo'tha vRttaM svaM, sarvaM mUlAdacIkathat / / 1135 / / samudravijayo bhrAtu-rbhAgyasaubhAgyavikramaiH / vAksudhArasapAnena, paramaM pramadaM dadhau / / 1136 / / zrutvA tasya svasAmanta-bandhorvIrarasAdbhutam / jarAsandhanRpasyApi, prakopaH prazamaM gataH / / 1137 / / vidadhe samudAyena, svajanai rAjabhistadA / vibAhastatra sotsAho, rohiNIvasudevayoH / / 1138 / / satkRtA rudhireNAyu-rjarAsandhAdibhUbhujaH / sthitAzca yadavaH sarve, sakaMsAstatra vatsaram / / 1139 / / AsthAnamaNDapasthAnI-manyedyuryadubhUbhujAm / AgAt kAtyAyinI nArI, dadatyAziSamambarAt / / 1140 / / sA zaurimavadat bAlacandrA vegavatI tathA / tvAmeva staH patIyantyau, tatastvAM netumAgatA / / 1141 / / vasudevo mahArAja- mukhAmbhojaM niraikSata / rAjAMpyuvAca yAhi tvaM, prAgvan mA sthAH paraM ciram / / 1142 / / praNipatya mahArAjaM, yayau rAjAnujastadA / vimAnena tayA sArddhaM, pure gaganavallabhe / / 1943 / / abAlendvAnanAM bAlacandrAM vegavatI sutAm / dattAM kAJcanacandreNa, pitrA zaurirupAyata / / 1144 / / 0mu0 5.8 / / 0 0NApi ja0 2, 0Ne0 6-10 / / 0dyA0 1.4 / / hai 0na0 4 / / 0 8 / / tva0 8.10 / / 0rIkSi0 2 / / 9. vasudeva 9 Ti0 / / 2. pUrNacandrAnanAm 9 Ti0 / / * 0tI0 6.9 / / 3. pariNItavAn 9 Ti0 / / vt 1 // 133 For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papAm / / 134 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam / vyUDhAprauDhA dharitrIcarakhacarasutAH, prAktapa:kalpavRkSAduJcityoJcitya sarvAH, phalanivahamivai-katra kRtvopanIya / AruhyoccairvimAne'-Svatha khacaranRpai-ranvitaH zaurirAgAd, raGgaM svaM sodarAn svAn, purajanasahitAn, nandayAmAsa sarvAn / / 1145 / / sragdharA __ itazca kurudezo'sti, nivezaH sarvasampadAm / uparyupari saMnyasta, grAmArAmapurAkaraH / / 1146 / / hastinAgapuraM tatra, puraM yasminnajAyata / / zrIzAntiH paJcamazcakrI, SoDazastIrthanAyakaH / / 1147 / / zreSThI mahAjanajyeSThaH zreSThastatra dhanAbhidhaH / vyavasAyamayairmantrai-yenAkRSTA dizAM zriyaH / / 1148 / / dhanazrIH zreSThinI tasya, kAntikallolakUlinI / svarNazriyA virAjanti, saJcakrAnandadAyinI / / 1149 / / .. tayorbabhUva tanubhUH, prathamaH prathamaH satAm / jananyAH prANavane rAja-lalito'tyantavallabhaH / / 1150 / / dvitIyazca sutastasyA, udare samavAtarat / niviSTa iva pASANo-'nabhISTo garbhago'pi saH / / 1151 / / prAjyaiH pAtanabheSajyaiH, sa kRtairapi nApatat / kiM prabhuH? kopi kasyApi, hartuM sukRtaduHkRte / / 1152 / / jAtazca vairivad dRSTvA, dAsyAzchaditumarpitaH / sa dRSTvAnIya pitrA tu, dAsyAH kasyAzcidarpitaH / / 1153 / / avijJAtaM jananyA taM, janako'vardhayat sutam / gaGgadatta iti zizo-rnAma tasya sa dattavAn / / 1154 / / * kRtvaikatrAkhilAstA upayata yuvatIrbhUcarIH khecarIzca, divyarthIn melayitvA gaganacaranRpAn pattibhUtAn prabhUtAn / AruhyoccairvimAneSvatha saparikaraH zaurirAgAt puraM svaM, sodaryAnugrasauryAn purajanasahitAn nandayAmAsa sarvAn / 2.6-10 / / virovIdhara0 5 / / 1. boTayitvA troTayitvA / / - vi0 9 / / ra 1 / / ti0 2 / / 2. zreyAn 9 Ti0 / / + 0zrI0 6-10 / / 3. nadI / / 4. putraH 9 Ti0 / / 5. nAmnA 10 Ti0 / / . 0sa0 2 / / 0 nA0 5 / / * hartuM zakye na kenApyaGginAM 2.6-10 / / . sva0 1, kRtaHkRtAm 9, / / 6. kRtaduHkarmatA 9 Ti0 / / 4 tatkSaNAd bahirujjhitaH 6 / / For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram ___135 'sukhAdikAdikaM jyAyAn, yatkiJcillabhate tataH / vizrANayati tasyApi, bhrAturbhAgaM kanIyasaH / / 1155 / / taM vijJAya kuto'pyambA, dRSTvA hanti yathA tathA / anyedhurutsave jAte, bhuJjAne svajane jane / / 1156 / / pitrAnIya nivezyAdha-stelpaM yAvat sa bhojyate / sA tAvat prekSya dhRtvAtha, kezeSvAkarSati sma tam / / 1157 / / capeTAdyaistADayitvA-'kSipacchandanikAntare / nItvAnyatra rudan so'tha, snAnaM tAtena kAritaH / / 1158 / / tadA ca tatra bhikSArtha-mekaH sAdhuH samAyayau / zreSThI papraccha taM mAtuH, putro'niSTaH prabho! bhavet ? / / 1159 / / munirUce mAtaro'pi, syurdviSaH prAgvirAdhitAH / ata eva janti garbha, jAtamAtraM tyajanti ca / / 1160 / / manovRttiH svayaM karma, yathotpAdya zubhAzubham / moditA varddhayatyAdyaM, pIDitA kSaNute param / / 1161 / / tathA ca-. yaM dRSTvA varddhate krodhaH, snehazca parihIyate / sa vijJeyo manuSyeNa, eSa me pUrvavairikaH / / 1162 / / yaM dRSTvA vardhate snehaH, krodhazca parihIyate / sa vijJeyo manuSyeNa, eSa me pUrvabAndhavaH / / 1163 / / . pRSTo'tha zreSThinA sAdhuH, kimetanmAturAdimaH / iSTo'niSTastanUjo'nyaH, se jJAtvA jJAnato'bravIt / / 1164 / / ekasmin sanniveze'tra, dvau sodayauM babhUvatuH / akRtrimapremarasau, dRzAviva parasparam / / 1165 / / ekadA jagmatuH kASThA-nyAnetuM zakaTena tau / gatvATavyAmaTantau ca, cchitvA zuSkAMstarUnatha / / 1166 / / 1. dadAti 9 Ti0 / / * saGgate 6-10 / / 2. bhUmibhAgaM / / 3. gRhazrotasi / / * ayaMzlokaH 1.4.5. pratiSu nAsti / / 4. hinasti 9 Ti0 / / - ayaMzloka 6-9. pratiSu nAsti / / * sAdhurjJAnAdathAbravIt 2.6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam dArubhizcArubhirbhUtvA, zakaTIM vikaTaoNmapi / ArUDho dArubharikAM, kheTayAmAsa kenyasaH / / 1167 / / gerIyAnagrato bhUtvA, pAdacaGkramaNo'vrajan / vilokya pathi velantI, cakramaNDalinIM puraH / / 1168 / / guruNA karuNAi~Na, babhASe kheTayan ladhuH / zakaTIM TAlaye mArgAn, mA smAsau mriyatoragI / / 1169 / / tasyAmRtamucaM vAcaM, zrutvA vizvasitA sthitA / ' kaniSTho niSThuraH smAha, bhajyamAnAsthicItkRtim / / 1170 / / ahamAkarNayiSyAmi, mamAtrAsti kutUhalam / mRtAyAM bhrAtaretasyAM, kimu nau bhAvi sUtakam ? / / 1171 / / yugmam ityuktvA nirdayaH krUra-stasyA upari satvaraH / zakaTIM kheTayAMcakre, sA ca bhagnAsthipaJjarA / / 1172 / / vairI mamaiSa ko'pIti, cintayantI vyapadyata / pazcAd bhAryAbhavat te sA, kutazcit karmayogataH / / 1173 / / aho vicitrataikasmA-dapyagnerlabdhajanmakaH / samabhUdAndhyakRd dhUmaH, pradIpazca prakAzakaH / / 1174 / / jyeSTho bhrAtA priyAlApI, mRtvAsyAstanayo'bhavat / / so'tyantavallabho mAtu-stena satkarmaNAjani / / 1175 / / kaniSTho'pyabhavat tasyAH, sUnurdaivAnubhAvataH / aniSTo'bhUdasau tena, prAkRtena kukarmaNA / / 1176 / / kautukenApi nAkArya, kAryakenApi jantunA / gaGgadatto'bhavad duHkhI, kautukAdapyakAryakRt / / 1177 / / tataH zreSThI tamAhavaM, dIkSasvAmuM sutaM mune! / nItastena gurUpAntaM, gurubhiH so'tha dIkSitaH / / 1178 / / *To0 3 / / 1. kanIyAn bhrAtA 9 Ti0 / / 2. vRddhabhrAtA 9 Ti0 / / 3. sarpiNIm / / . 0ThA0 2-5 / / dAruNaH 2.6-10 / / * 0vanArya kSetrabhUriva 2.6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / hai 0zca0 4 / / naH 8.9 / / . tu 6.9.10, nu 8 / / 0 0ta: 6-10 / / / For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 zrIdazavaikAlikasUtram samAgatya tataH sadyaH, pArzve tasyaiva sadguroH / jyAyAnapi pravavrAja, bhrAtRsnehAnurAgataH / / 1179 / / jAtau sAdhU tatastau dvau, taponiSThau kriyAparau / krazayantau bhavaM svaM ca, vyahaSAtAmanizrayA / / 1180 / / tapaHprabhAvato'muSmAd, bhUyAsaM bhAvijanmani / jagadAnandana iti, nidAnaM vidadhe ladhuH / / 1181 / / pAlitottamacAritrau, dvAvapyAyuHsamAptitaH / tau vipadya mahAzukre, divi devau babhUvatuH / / 1182 / / itaH pure sauryapure, sauryavat puruSAkare / samudravat samudrAkhya-statre rAT vAhinIpatiH / / 1183 / / dazA) dazamastasya, vasudevo'sti bAndhavaH / tadrAjJI rohiNItyasti, sAkSAd vidyeva rohiNI / / 1184 / / rAjalalitasya jIva-zyutaH zukrasurAlayAt / tasyAH kukSAvavAtArIt, marAla iva mAnase / / 1185 / / siMhA'bdhIndugAn svapne, caturo rohiNImukhe / nizAnte vizato'drAkSId, balajanmanivedakAn / / 1186 / / samaye'sUta sA sUnuM, guNAlIvojvalaM yazaH / sarve'pi yadurAjAna-stasya janmotsavaM vyadhuH / / 1187 / / tasyAkArSIt pitA nAma, rAma ityabhirAmadhIH / varddhate sma krameNAsau, nandane kalpavRkSavat / / 1188 / / kalAkalApazAlibhyaH, kalayannikhilAH kalAH / rAmaH prakAmamuddAmaH, sakalo'pyakalo'bhavat / / 1189 / / kle0 4 / / 1. svalpaM kurvantau 9 Ti0 / / 2. vihAraM cakrANau 9 Ti0 / / 3. nizrArahitena 9 Ti0 / / . itastapaH prabhAvena 2, itastapo'nubhAvena 6-10 / / - 0muSya 1, 0Smin 4 / / 4. ahamiti zeSaH 9 Ti0 / / 5. paraloke'nyajanmani 9 Ti0 / / 6. ladhurdhAtA iti nidAnaM cakre 9 Ti0 / / * devaloke mahAzukre, to vipadyodapadyatAm 6-10 / / 7. aSTame 9 Ti0 / / sU0 2 / / + sU0 2 / / 8. zUrapuruSANAM nidhAne 9 Ti0 // 9. saurIpure 9 Ti0 / / 10. senApatiH, samudrapakSe-nadIpatiH 9 Ti0 / / . nAma zazAGkasyeva 6-10 / / tyA 6-10 / / * nyaH 6-10 / / 11. akalanIyaH 2 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam AsthAnasthasya cAnyeyuH, samudravijayaprabhoH / / dazArhakaMsAdiyujaH, samIpe nArado'bhyagAt / / 1190 / / samudravijayastasyA-bhyutthAya saparicchadaH / ArAdhyasyeva satkAraM, vidhatte sma yathocitam / / 1191 / / satkArAlApasaMlApaiM-steSAM harSAt kSaNaM sthitaH / ApRcchyotpatya yAti sma, nAradaH svairamanyataH / / 1192 / / pRSTaH kaMsena ko'sAvi-tyathAcakhyau yaduprabhuH / / AsIt prAk tApaso yajJa-yazA bahiritaH purAt / / 1193 / / tadbhAryA yajJadattA ca, putraH sumitranAmakaH / / yathArthanAmikA putra-patnI somayazAH puna / / 1194 / / cyutvA jRmbhakadevebhyaH, suraH kazcidavAtarat / udare somayazasaH, sa cAbhUdeSa nAradaH / / 1195 / / tyaktA'nnAstApasAste ca, dinamekamathApare / vidhAyoJchamaraNyAnyAM, kurvate tena pAraNam / / 1196 / / muktvA bAlye'dhaH kathelle-rnAradaM yayuruJcchitum / jubhakAstaM tadAdAkSu-rbAlaM bAlArkavad dhutA / / 1197 / / pUrvajanmavayasyaM taM, vijJAyAvadhinA tadA / tasyAzokataro zcchAyA-mastabhnan jRmbhakAmarAH / / 1198 / / svArthaM gatvAtha te siddha-svArSIH pratyAgatAH punaH / gRhItvA nAradaM snehA-ninyurvaitADhyaparvatam / / 1199 / / chAyAstambhAt suraistasya, kaGkellidrostadAdyapi / prasiddhirabhavacchAyA-vRkSa ityavanItale / / 1200 / / vaitADhyAdriguhAyAM sa, jRmbhakaiH pAlitaH zizuH / prajJaptyAdyA mahAvidyAH, zikSyate smASTavArSika: / / 1201 / / * tasya cakre 1.2.10, tasya cakrurya0 6-9. / / 1. uDDIya AkAzamArge 9 Ti0 / / 2. kaH asau 3 Ti0 / / / 0kSau 8.9 / / - ya0 6-10 / / 3. dvitIyadine / / 4. vrIhinicayam / / 5. mahAraNye 10 Ti0 / / - nAM 5.8. / / bAlaM kiMkelyadho muktvA 1, bAlye kiM kelyadho muktvA 1 TippaNa 3.5, bAlye kiMkalyadho muktvA 4 / / 6. kathelle: 10 Ti0 / / + ombha0 5-10 / / .aaH 2 / / 7. nivRttAH 9 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram * nAradaH khecarastAbhi-navamaH zAntavadrasaH / avasarpiNikAle'smi-neSa tadbhavasiddhikaH / / 1202 / / vijJAya kevalajJAnAt, supratiSThamaharSiNA / ityeSA nAradotpattiH, kathyate sma puro mama / / 1203 / / api stokamavajJAtaH, paraM kopaM prapadyate / khalIkRtaH siMha iva, mahAhiriva ghaTTitaH / / 1204 / / asthiraH svairacArI ca, prakRtyA kalikautukI / mAbhUnaH kalikArIti, bhItaiH sarvatra pUjyate / / 1205 / / kaMsenAkArito'nyedyuH, sauhArdAd vRSNijo ladhuH / yAdavendramanujJApya, jagAma mathurApurIm / / 1206 / / tatrAyAntaM vayasyaM sva-mulalAsa vilokya saH / kairavaugha ivaiNAGka, padmAkara ivAruNam / / 1207 / / snAnabhojanatAmbUlaiH, sasainyasyApi tasya saH / pratipattikRtAtithyaM, pratipattipurassaram / / 1208 / / hastyazvAbharaNAdIni, mAGgalikye cakAra ca / idaM ca sarvasAmAnya-mAtithyaM vyavahArikam / / 1209 / / asAdhAraNametattu, kariSyAmi tavocitam / ihAsti svastikRn nRNAM, nagarI mRttikAvatI / / 1210 / / pitRvyastatra dhAtrIzo, mamAste devakAbhidhaH / devakI devakIyeva, tasyAsti duhitA hitA / / 1211 / / ahaM te'nucaro bhUtvA, gatvA tatra sapadyapi / tAM tvayodvAhayiSyAmi, sadRzaH saGgamo'stu vAm / / 1212 / / dAkSiNyasindhustasyoktaM, vasudevo'nvamaMsta tat / sahAcAlIJca kaMsena, nAradazcAmilat pathi / / 1213 / / vighnezavadavinAya, tatastAbhyAM sa satkRtaH / prIto'thApraznayat kutra, calitau kiM kRte yuvAm ? / / 1214 / / 1. asmAkam / / * 0rAM 6.8.9. / / . 02 2-7.9. / / 0 0ttya0 3, 0tyA0 5 / / For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam vasudevo'vadat kaMsa-zcAlayAmAsa mAM suhRt / pANigrahAya devakyAH, putryA devakabhUbhujaH / / 1215 / / nAradarSistamuvIkSya, rUpanyakRtamanmayam / devakImapi caulokya, sthitvoccaiomni saudhAm / / 1216 / / athAvAdIdavAtIrya, puraH saurermahARSiH / pratihastakavad dhAtuH, kaMsaH prArabdhavAnidam / / 1217 / / . devakyai vasudevo'yaM, vasudevAya devakI / / dhAtrAghaTi dhruvaM no ce- dAnurUpyamidaM kutaH ? / / 1218 / / . matvApsarovaniHzeSA-stvayoDhAH santi kanyakAH / kAcavannIlaratnAgre, devakyAstAH puraH punaH / / 1219 / / .. mA bhUdvighno'tra viSaye, sidhyantAM vAM manorathAH / gatvAhaM tatra devakyai, kathayAmi bhavadguNAn / / 1220 / / ityuktvA devavad vyomnA, so'gamad devakIgRham / natastayAziSamadAd, vasudevo'stu te varaH / / 1221 / / vasudevasvarUpaM ca, tayA pRSTaH sa ziSTavAn / dazamo'tra dazArhANAM, vasudevo'sti bhUtale / / 1222 / / trilokyA api saubhAgyaM, piNDIkRtya viraJcinA / yastatkoza ivAkAri, zasyate tasya kiM ? zubhe ! / / 1223 / / nAradaH kathayitvedaM, tatsvarUpaM tirodadhe / devakI vasudevaika-mayaM sarvamathaikSata / / 1224 / / krameNa mRttikAvatyA-mAyAtau kaMsavRSNijau / devakaH sevaka iva, pratipattiM tayorvyadhAt / / 1225 / / devakastAvathAprAkSI-nagare'tra samAgamaH / kasmAdakasmAdhuvayoH, sUryAcandramasoriva / / 1226 / / * nAradarSirabhASiSTa, dRSTvA tvAM devakI tathA 2.6-10 / / . 0thAm 5 / / - vyA0 4 / / gam 3 / / sU0 3.4. / / 1. pratinidhivad / / + ti 2 / / . danurUpa0 8 / / 2 0vastato 7-9. / / * ri0 6.7.9.10 / / For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram Uce kaMso'hamudvAhaM, devakIvasudevayoH / vidhApayitumatrA'gAm, nimittamidamAgame / / 1227 / / sa babhASe vidhirnaiSa, kanyArthaM yadvaraH svayam / sameti tanna dAsyAmi, vasudevAya devakIm / / 1228 / / saurikaMsau tato vIkSyA-pannau zibiramIyatuH 1 dadhyatuzcaivamAvAM na, kenApyatrApamAnitau / / 1229 / / vivezAntapurasyAnta-rdevakaH kSitibhRt punaH / tatra putryA nato'vAdI-llabhasvAtmasamaM patim / / 1230 / / auMkhyaceti nRpo devyai, devakIM vRSNisUnave / yAcan kaMso niSiddho mA, sapatnyabdhau patatvasau / / 1231 / / tadaiva vyaSadad devI, rorudIti sma devakI / rAjoce mA sma khidyadhvaM, praSTumevAgato'smi vaH / / 1232 / / uvAca devI devakyAH, zaurirevocito varaH / bhAgyairasyAH svayaM prApta-stanna yuktaM nyaSedhaM yat / / 1233 / / khalu kRtvA viSAdena, niSiddho'yaM mayA varaH / dattAyAM bahupatnIke, khedo vAM mA bhavatviti / / 1234 / / yuvayoH sammato'yaM ced, varaH tatkRta eva saH / tadAnImeva tatpArzve, preSayAmAsa mantriNam / / 1235 / / tena sAntvanavAgmantrA-kSaraistaistaiH kSaNAdapi / apamAnaviSAvegaH, sarvo'pyuttAritastayoH / / 1236 / / vivahiM sumahotsAhaM, cakre zuddhe'hniM devakaH / sAnandaM zauridevakyo - gIyamAnairululubhiH / / 1237 / / devako'dAt suvarNADhyaM, zauraye karamokSaNe / nandaM gokoTiyuktaM ca dazagokulanAyakam / / 1238 / / 0gAnni0 2 / / 1. vilakSyau / / 0zcA'tha nau naivaM pUrvaM kenApyamAnitau 6-10 / / 7 Acakhyau ca nRpo devyai, devakIM zauraye'rpayat / kaMso nyA ( 0 nya0 10) Sedhi maivAsau sapatnyabdhau bruDatviti / 2.6-10 / / 00 6-10 / / hai 0 8.9 / / + vA 1 / / 0haH 1 / / / 0bhre0 6.7.9, 0bhe0 8.10 / / 141 For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam *nandAnvitau zaurikaMsau, jagmaturmathurAmatha / vivAhyAnItamitrArthaM, kaMsazcakre mahotsavam / / 1239 / / atimuktaH puropAtta-vrataH kaMsanRpAnujaH / pAraNAya tadAyAsIt, kaMsaukasi tapa:kRzaH / / 1240 / / kaMsakAntA jIvayazA, mattA madirayA tadA / taM vIkSyAce sAdhu sAdhU-tsave prApto'si devara ! / / 1241 / / bAhU prasArya vivazA, sadyaH kaMThe vilagya sA / Uce nRtya mayA sArddha, kva te punarihAgamaH ? / / 1242 / / Uce jJAnI muniH seyaM, matte'sau yatkRte mahaH / tadgarbhasaptamo bhAvI, hantA patyuH pituzca te / / 1243 / / zrutvA tadvajrapAtAbhaM, vaco jIvayazA bhayAt / muktvA muniM madaM cAzu, kamprA kamparujeva sA / / 1244 / / Akhyad gatvA sA patyuH, so'pi tad dadhyivAn hRdi / amoghatvAn munervAkyaM, sagotraM vajracakrayoH / / 1245 / / yAvadetanna jAnAti, vasudevo na devakI / saptAdyAn devakIgarbhAn, svayaM yAce yadUdvaham / / 1246 / / iti cetasi saJcintya, svayaM kaMsaH sapadyapi / ' jagAma vasudevasya, saudhaM baddhaziro'JjaliH / / 1247 / / vasudevo'pi vAtsalyaM, vidhApayyAsanAdikam / Uce sudhAmucA vAcA, harannivAgamazramam / / 1248 / / Uce ca mitra ! kiJcittvaM, mAM yAcitumanA iva / AkRtyA lakSyametanmA, zatiSThA yAca dAsyate / / 1249 / / badhvA mUryaJjaliM smAha, tvayaiva padavImimAm / sthApito'smi jarAsandha-sutAdApanataH sakhe! / / 1250 / / * ayaMzlokaH 6-9 pratiSu nAsti / / . 0kSyovAca sA 6.7.9.10, 0kSyavacasA 8 / / 0 0tyaM 5 / / - madaM muniM 6.8-10 / / hai tu 1.10 / / - 0dhya0 5, 0dhi0 4.6-10 / / . vyadhAtparyA0 5 0 0to 6-9 / / For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram kalpadruma ivAsi tvaM, mama saGkalpitapradaH / saptAdyAn devakIgarbhAn, jAtamAtrAMstato'rthaye / / 1251 / / ajJAtamunivRttAnto, vasudevo'pyamanyata / evamastviti devakya-pyUce bandhUparodhataH / / 1252 / / yuvayornibiDaprema-tantunisyUtacetasoH / apatye gRhasAre vA, bhrAtarasti kimantaram ? / / 1253 / / kelAdeneva ghaTito, duradezasthayorapi / yogastvayaiva nau bhrAta-rmaNikAJcanayoriva / / 1254 / / zaurirUce bahUktena, paryAptaM devi ! devaki! | jAtamAtrAH saptagarbhA, kaMsa bhAge bhavantu svAmin! mahAprasAdo me, yuSmAbhirvidadhe'dhunA / te / / 1255 / / kriyate yo na kenA'pi kaMsaMstutvetyagAd gRham / / 1256 / / zrute ca munivRttAnte, zauri rUce'nutApavAn / pizAcenaiva kaMsena, chalito'smi kathaM hahA ! / / 1257 / / devakyapi tadAkarNya, vaivarNyamabhajat param / `mukhabASpahatAdarza, iva candra iva vA / / 1258 / / itazca bhaddilapuraM, puramasti maharddhikam / suvarNamaNiratnAnA-mudghATa iva sevadhiH / / 1259 / / mahebhyo nAga ityAsIt, tatra zreSThI mahAjane / ratnagarbhAbhavadbhUmi- ryasya ratnairnidhIkRtaiH / / 1260 / / preyasI zreyasI tasya, sulasA'nalasA sadA / dharme sarvazriyAM haye, niHkSobhau zrAvakAvubhau / / 1261 / / bAlye'pyAkhyAccAraNo'timuktarSiH sulasApituH / niMnduH kundadatI seyaM, bhAvinI tanvabhAvinI / / 1262 / / tapasArAdhyata tayA, zakrAnIkapatistataH / tuSTo'rthitaH sutAnAha, sa vijJAyAvadheridam / / 1263 / / 1. svarNakAreNa 10 Ti0 / / * 00 6 / / itaH sArdhaH zlokaH 4 pratau nAsti / / saH zru0 5 / / kundu0 1-5.10 / / 2. kutrima (mRta) putrA 10 Ti0 / / duhitA va 6-9 / / For Personal & Private Use Only 143 , Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14.4 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam devakyarbhAJjAtamAtrA-nahaM kaMsajighAMsitAn / parivartya tvadIyaistA- narpayiSye tavAnadhe ! / / 1264 / / devakIsulase devaH, samaprasUtike vyadhAt / devAnAmanubhAvenA-sambhavyapi hi sambhavet / / 1265 / / devo'tha devakIputrAn, parivartya mRtaiH sutaiH / saulasai: sulasAyAH SaT, dadau maNInivopalaiH / / 1266 / / vastraM rajakavat kaMsa-stva'smanyAsphAlayan mRtAn / sulasA devakIputrAn, svaputravadavardhayat / / 1267 / / nAmnA'nIkayazo'nanta senAvajitasenakaH / 5 nihatArirdevaiyazAH, zatrusenazca te tvamI / / 1268 / / vimAna-padmasarasI, siMhAkaignigajadhvajAn / 5 6 7 svapne'pazyannizAzeSe, RtusnAtA ca devakI / / 1269 / / gaGgadattazcyutaH svargAt, tasyAH kukSAvavAtarat / - zuktau mauktikavat tatra, vardhate sma dine dine / / 1270 / / sitAyAM zrAvaNASTamyAM, nizIthe'sUta sA sutam / tadgRhya devatA kaMsa-yAmikAMstAnasUSupat / / 1271 / / devakyAhUya bhartIce, tadA susvapnaMsUcitam / sunuratnaM mamedRkSaM, rakSAmuM kaMsarakSasaH / / 1272 / / gokule muJca nandasya, yazodA tasya vallabhA / pAlayiSyatyamuM bAlaM, mAteva nijamAtmajam / / 1273 / / vasudevo'tha sAdhUktaM, manvAnastatpriyoditam / rolambamiva taM bAlaM, nivezyAtmakarAmbuje / / 1274 / / cacAla devatAstasya, chatramagre'STadIpikAH / dadhire vidadhAnAzca, mArge puSpAmbuvarSaNam / / 1275 / / yugmam 0 bhA0 5-9 / / 7 somA0 6. 9 / / 0 0pya0 8 / / 0teH 3 / / hai 0kte 8.9. / / 4 vyasya0 1.3 bAlakam 6.8-10 / / 11 - For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram zvetazakkararUpeNa, tatsAnnidhyavidhAyikA / devatA gopuradvAra-kapATAnyudaghATayat / / 1276 / / paJjarasthena zukavat, ugrasenena bhUbhujA / AyAto gopure zauriH, kimetaditi bhASitaH / / 1277 / / darzayan bAlakaM tasya, tejovallyAlavAlakam / ayaM tvadvairiNaM kaMsaM, hatvA tvAmuddhariSyati / / 1278 / / na prakAzyaM paramidaM , kasyApi bahmatattvavat / evamastviti tenokte, zaurirnAnde vraje'vrajat / / 1279 / / nandapanyA yazodAyAH, zauriH sunuM samarpya tam / tadA tajjAM sutAM labdhvA, devakInikaTe'mucat / / 1280 / / zauriNaivaM kRteM kaMsa-yAmikAste jajAgaruH / putrImAdAya devakyAH , kaMsAya kSipramArpayan / / 1281 / / kaMsaH strI vIkSya tAM dadhyA-vitaH syAnmama kiM mRtiH? / yadvA caNDakarasyApi, sandhyA nAstAya kiM bhavet ? / / 1282 / / pracaNDA DAkinI bhUtvA, hanyAdeSApi jAtucit / ityugreNa nakhAgreNa, tatrAsAMzamakhaNDayat / / 1283 / / atha tAmArpayad bAlAM, vAlayitvA punaH svasuH / DAkinItve'pi yannaiva, cchinnAGgI chailayiSyati / / 1284 / / kRSNAGgatvAt kRSNa iti, gopairullapitaH zizuH / yaduvaMzakulottaMso, gokulAntaravarddhata / / 1285 / / gate mAse vasudevaM, devakyevamavocata / sotkaNThA draSTumeSyAmi, sutaM gauriva tarNakam / / 1286 / / uvAca vAcaM zaurizca, kiM tvAM vacmi ? vacasvini! / kaMsenAlakSitAlakSaM, kiJcit kRtvA vrajejam / / 1287 / / vRSabha 5 / / 1. vRSabhaH 3.10 Ti0 / / / 0kAH 2 / / 0 0nAM 4 / / / / 2. devakyA: 10 Ti0 / / mAM chaliSyati 6-10 / / 2 0kSyaM 2.6.10 / / + vraja 8 / / For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam. anvitA bahubhiH strIbhi-gokule go'rcanAcchalAt / godaNDAnapi niHzeSA-narcantI devakI yayau / / 1288 / / asmagarbhamivA svaM, yazodotsaGgasaGgatam / nirvAmandamAnanda-mAsadad devakI tadA / / 1289 / / kriyAsamabhihAreNa, devakI tatra yadyayau / tadAdi prAvRtalloke, govrataM devakIkRtam / / 1290 / / .. zaurestatrAnyadA vairAt, sUrpanakhyAH sUte ubhe / vasudevamapAkA, nAlaM zakuni-pUtane / / 1291 / / yazodAnandavaiyagryAt, kRSNamekAkinaM tadA / vidyayA zaurijaM jJAtvA, taM vihantumupeyatuH / / 1292 / / rarATa kaTuvAcATA, zakuniH zakaTasthitA / . kRSNasya nyakSipad vako, viSAktaM pUtanA stanam / / 1293 / / kRSNaH sAnnidhyaka/bhi-devatAbhiradhiSThitaH / ' tenaiva zakaTenobhe, te khecau jaghAna saH / / 1294 / / tatra nandaH kSaNAdAgA-dapazyat kRSNamekakam / paryastaM zakaTaM cAgre, khecaryau ca puro mRte / / 1295 / / papracchAdUragAna gopAn, gokulezo bhayAkulaH / kathametadabhUdevaM, te'pi tasya nyavedayan / / 1296 / / ekA dhApayituM lagnA, raTantI kaTu cAparA / kRSNaH zakaTamutpATya, kopAd dve apyamArayat / / 1297 / / tadAkarNya bhayAnandaH, cintayAmAsa cetasi / bAlo'pyayamabAlaujA-stanmAsyAbhUcchalAdikam / / 1298 / / yazodApi tadAbhyAgAt, zrutvA tacceSTitaM tathA / nivezya kRSNamutsaGge, sarvANyaGgAnyavaikSata / / 1299 / / * ciM0 1.2.4. / / 1. govyUhAn 10 Ti0 / / 2. marakatamaNim 10 Ti0 / / - tAnaM 6-9 / / 3. avalokya 2 Ti0 / / . 0thA 1-5 / / * 0rtumazakte 6-9, 0mazakte zaknupU0 10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / rtR0 6-8.10 / / + dA0 8 / / 4. vikSiptaM 10 Ti0 ||.gopaayo'sau bha0 6-10 / / 0 0thaM re 8 / / * 0sya 3.4. / / For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 zrIdazavakAlikasUtram nando'pi tAmuvAcaivaM, naikAkI mocya eSakaH / varaM prayAntu luThitA, bhRtA api havirghaTAH / / 1300 / / muktamAtro'pi medinyAM, kSaNAd bAlatvacApalAt / sa yAtItastataH kRSNaH, salilasyeva rellakaH / / 1301 / / anyadodUkhale daumnA, baddhvA tamudare zizum / yazodA nivRtAyAsIt, prAtivezmikazmani / / 1302 / / tadA sUrpakasUH zauri-vairAdetyAbhito'pi tam / kRSNaM sodUkhalaM peSTuM, yamalArjunatAM yayau / / 1303 / / devatAdhiSThitaH kRSNa-stau babhaJja drumau drutam / goperUce'bhanak kRSNa-kala~bho yamalArjunau / / 1304 / / taM nizamyAgamannando, yazodA ca samutsakA / vIkSyApIDaM kulApIDaM, taM bAlaM tau raraJjatuH / / 1305 / / baddhaM yadudare dAma, nAma dAmodareti tat / prApannirApad gopInAM, kRSNastRSNAkaro dRzAm / / 1306 / / vallavaivallavIbhizca, prANebhyo'pi sa vallabhaH / zirasyAropya te jAtu, gorutmatakirITavat / / 1307 / / praiSat paidakavajjAtu, hRdaye taiH sa dIyate / ' kadApi krIDyate svAGka-kroDe krIDA zikhaNDivat / / 1308 / / manthanibhyo'grahId bAla-cApalAn mrakSaNAni saH / goruddhastatkeli- kautUhalavilokibhiH / / 1309 / / vyAharan viharan vApi, praharanAharannapi / yazodAnandagopAnA-mAnandAyaiva so'bhavat / / 1310 / / zrutvA zakaTazakuni-pUtanArjunasaGkathAm / dadhyau zauririmaM kaMso, jJAsyatIdRk parAkramAt / / 1311 / / 1. ghRtaH / / 2. kaNunAtha kASThAdi dravyam 10 Ti0 / / 3. pazubandhanarajjvA 10 Ti0 / / 4. UdararUpa AdhAre 10 Ti0 ||*0dai0 1 / / 5. yugmvRkss0|| . 0malo 6-9 / / 6. sAliGganaM yathA syAt 10 Ti0 / / 7. svapIDam 3. Ti0 / / 8. gopaiH 10 Ti0 / / 9. nIlamaNimaya0 / / . kadAcitpadakavadratna-ma (me 7.8.10) yaM sa dIyate idi 2.6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / prekhavat 4 / / 3 0ru0 1.3.4.10 / / 10. na ruddhH|| . -prA0 2.6-10 / / . 0 2 / / For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam mApakArSIdasAvasya, matvA krevyAdivA'kRpaH / rakSAdakSaM tadasyAe~, sUnuM muJcAmi kaJcana / / 1312 / / prajJApya kRSNavRttAntaM, rAmamuddAmavikramam / zikSAM datvA sutatvenA-rpayannandayazodayoH / / 1313 / / rAmadAmodarau tatra, remAte gomati vraje / puSpadantAviva vyomni, tAratArakasaGkule / / 1314 / / prakRtyA vikramI kRSNaH, pAThitaH sakalAH kalAH / rAmeNAsau tato reje, siMhaH prakSaravAniva / / 1315 / / ekajIvAviva dvau tA-vekacittAvanAratam / viceratuvrajasyAntaH, sarvadevAviyoginau / / 1316 / / rUpApAstasmaraM kRSNaM, lAvaNyAmRtasAgaram / nirnimeSadRzo gopyaH, pazyantyazcintayantyadaH / / 1317 / / sarvANyaGgAni ced dhAtA, kuryAntramayAni naH / , etadpa sudhApAne, tRptirISad bhaved yadi / / 1318 / / hallIsakena bhrAmyanti, gopyaH kRSNasya pArzvataH / tArikANAM gaNa iva, paritaH kAJcanAcalam / / 1319 / / kRSNekSAkSiptacittAstAH, patitA api dohinIH / avidantyaH sudatyogAH, kadApi duduhuH kSitau / / 1320 / / pazyanti sarvavastUni, kRSNamUrtIni sarvataH / kRSNa kRSNeti vAcaiva, tAni jalpanti gopikAH / / 1321 / / vastUnAM tatra sarveSAM, nAmarUpe vililyatuH / khyAtirloke'ta evAbhUt, sarvaM viSNumayaM jagat / / 1322 / / yugmam khaNDairivendracApasya, kekipicchaivibhUSitaH / gopAlagU(gu)rjarI kRSNo-'gAyad gopIdhRtazrutiH / / 1323 / / 1. rAkSasa: 10 Ti0 / / * 0Sa: 4 / / . 0zu 6-10 / / 2. zazibhAskarau 2 Ti0 / / 3. kavacavAn / / / stAmaraM 2 / / dapi 5 / / 4. maNDalena tu yannRtyaM, strINAM hallIsakam (abhidhAna0 2/281) iti 2 Ti0 / / pAH 8 / / * degntyo 6-9. / / . 0rI 4.5.8. / / For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram ____149 tAladhvajasya tAlena, veNubhirvAyupUritaiH / kRSNo'nRtyad gireH zRGge, gopIgItirasaM piban / / 1324 / / rAmakezavayorevaM, krIDArasanimagnayoH / ekAdazApi varSANi, jagmurekamuhUrtavat / / 1325 / / itazca zrIsauryapUre, kamalAkelimandire / / samudravijayo rAjA, zivAdevI ca tatpriyA / / 1326 / / anyadA kArtike mAse, pakSe kRSNe'pi nirmale / candre citrAgate zrINA-matithau dvAdazItithau / / 1327 / / tyaktvAparAjitamapi, svarga svalpadinAzraye / zivodare'sthAt zaGkhAtmA, prAptuM nityazivodaram / / 1328 / / trailokye'pi tadaivAsI-daGginAM bhavasaGginAm / udyotaH ko'pyanirvAcyaH, sukhaM ca kSaNamadbhutam / / 1329 / / svapneSvatyuttamAH svapnAH, varNarAzau svarA iva / nidrAzeSe zivAdevyA, tadA dRSTAzcaturdaza / / 1330 / / gajokSa-siMha-lakSmI-srak-candrArka-kalaza-dhvajAH / padmAkara-vimAnA'bdhi-ratnapuJjAgnayastu te / / 1331 / / prabhoH prAbhRtamAdhAtu-miva svasvaguNAn kila / devyA mukhAmbuje'bhyeyuH, svapnavyAjAd gajAdayaH / / 1332 / / vinidrA zrIsamudrAya, tAn sAkhyAti sma vismayAn / 'muMdA tadaiva daivajJaM, koSTukiM pRSTavAn nRpaH / / 1333 / / se svapnaphalamAcakhyau, sudhAmadhurayA girA / nandano vAM jino bhAvI, trIlokItilakaH prabhuH / / 1334 / / tadAkarNya mahArAjaH, zivAdevI ca tAvubhau / avApaturmahAnandaM, martyaloke sthitAvapi / / 1335 / / 1. balabhadrasya 10 Ti0 / / * ito dvau zloko 6 pratau na staH / / * 0sUrya0 2.4, 0zauri0 8 / / 0 0tyaM 69. / / * mu0 2 / / 0zca 5 / / . 0t 6.9 / / tat0 6-10 / / 2 0kSau 8.10 / / * 0ka0 2 / / For Personal & Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tadA trijJAninA devI, svAminA garbhagAminA / antardIpena dIpreNa, bhreje'bhrakagRhaM yathA / / 1336 / / antaHsanAthaM nAthena, devyA vapuradIpyata / madhyasthabhRGgasaMsaMgi-rukmapaGkajakozavat / / 1337 / / puNyakAruNyavAMstiSThan, garbhe devyAH prabhurbabhau / janatoddharaNopAya-mekAnte'cintayanniva / / 1338 / / atrA'ntare labdhapadaH, prAvartata tapotyayaH / dhArAsArairdharAM dhinvan, muSNannuSNAMzusampadam / / 1339 / / AdAya kaNTakagRhAt kila paGkajaughA - jjAtyudbhavAsu sumanaHsu kRzAsvapIha / prAvRTdharAdhipatinA, nayazAlineva, saurabhyasampadakhilApi nivezyate sma / / 1340 / / vasantatilakA kvacittaDiccampakapuSyamizritam, kvacidbalAkAsitaketakrIdalam / 3 kilAmbubhRdvAlakajAlanirmitam, dhArAgRhaM tApaharaM nabho'bhavat / / 1341 / / upajAtiH vidyuDumbarapiJjarAmbararuci-dharAdhara zrIdharaH, sarvazvetabalAkikAvalilulan, muktAkalApaH kila / dhartuM kAliyanAgamuSNasamayaM, santApahAlAhalam, kAlindIrjalakalpamambaratalaM, sAmastyato gAhate / / 1342 / / zArdUlavikrIDitam jegIyante rellakakAH pAmarIbhi nRtyantIbhiH karNapIyUSakalpAH / ambhodAnAkraSTukAmAbhiruccaiH, prArabhyante mantrajApAH kilAbhiH / / 1343 / / zAlinI digaGganAnAM tapapIDitAnAM, tApaM vinetuM kila tAratArAH / hArAnukArAH ziziropacArAH, dhArAdharaH kSipyati vAridhArAH / / 1344 / / upajAtiH 1. kAJcanakamala0 10 Ti0 / / 2. varSAkAlaH 10 Ti0 / / 3. dhAnyavizeSaH 10 Ti0 / / 0dDamba05, 060 7, 050 10 / / 4. megharUpakRSNaH 10 Ti0 / / 002: 6-9 / / 0hrada0 2.6-10 / / + 0 prA0 1.3.4, 0cairjaJjapyante mantravarNAH kilAmI 2.6 - 10 / / For Personal & Private Use Only 0bhUt 2.6-10 / / va0 8.9 / / hai 0pa0 8 / / Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 zrIdazavaikAlikasUtram dhArAdharo'tyadbhutamantrasiddhi-ryadgarjimantrAkSarapUtanIraiH / AcchoTya dhUlImahilApyanena, paGkatvamAnIya kRtau nRrUpA~ / / 1345 / / upajAtiH kSoNIbhRttanayA mama priyasakhI-sRSTvA samudrapriyIM, yauSmAkaiH prasRtaiH karairjagRhire, svarNezriyaH sarvataH / kAlindyAH piturantikaM ghanamiSAdyAntyA upAlabdhaye, etA bhAnti balAkikAH kamalinI-kandA ivAdhaHsthitAH / / 1346 / / zArdUla asmatsapatnAni gatAni kutra?, paGkahANIti ruSA~tiriktAH / paGke vrajantaH kila taddidRkSA-kRte babhuryatra janAMhipadmAH / / 1347 / / upajAti: zrAvaNazvetapaJcamyAM, tadA citrAgate vidhau / nizIthe'sUta sA sUnuM, zaGkhAGkaM zyAmarociSam / / 1348 / / dizaH prasannatAM bheju-ryadyazaHzubhritA iva / tadAnandabhareNeva, vAyavo'pyajavA babhuH / / 1349 / / atisaukhyAlayAM svarga-zriyaM hitvA svayaM prabhuH / subhago'trAgamat tena, bhUrapyucchvasamAsadat / / 1350 / / sarvatraikAtapatratvaM, saJjAtaM sAtatejasoH / zaraNyaH ko'pi naivAsI-dasAtatamasostadA / / 1351 / / prabhorjanmotsavaM draSTuM, viSTapatrayavartinaH / dundubhidhvaninA vyoma, mAmAMnivAhvayat / / 1352 / / dikkumAryo'STAdholoka-vAsinyaH kampitAsanAH / arhajjanmAvarjJAtvA-bhyeyustatsUtivezmani / / 1353 / / bhogaGkarA bhogavatI, saMbhogA bhogamAlinI / suMvatsA vatsamitrA ca, puSpamAlA tvaninditA / / 1354 / / 1. meghazabdaH / / * 0nurUpA 4.6.7.9, 0nurUpAH 8 / / / 0pAH 2 / / 2. gaGgA 6 Ti0 / / 0 0ma0 5.8.9 / / 3. nadI 10 Ti0 |* vyAH 3 / / he orNaH 2-4.6.7.10, 0Na 5 / / 4. sUryAbhyaNe 10 Ti0 / / 5. upAlambhAya 6 Ti0 / / 6. bagya: 6 Ti0 / / 7. zUnyA 10 Ti0 / / - 00 4-10 / / . samudrAdutpannaH kaladurite dhvAntavijayI, yadUnAmuktAnAmamitaguNinAM nAyakamaNiH / zriyaM dhatte zazvad vinatajanatAnandamanakaH, sa vaH pAyAna [ ] vizadaparadAnaikarasikaH / / iti 2 TippaNyAmadhikaH pAThaH / / 8. nakSatra 6 Ti0 / / subhR0 7-10 / / .. For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam natvA prabhuM tadambAM ce-zAne sUtigRhaM vyadhuH / saMvartenAzodhayan kSmA-mAyojanamito gRhAt / / 1355 / / yugmam meghaGkarA meghavatI, sumedhA meghamAlinI / toyadhArA vicitrA ca, vAriSeNA bailAhikA / / 1356 / / aSTordhvalokAdetyaitA, natvArhantaM samAtRkam / tatra gandhAmbupuSpaugha-varSaM harSAd vitenire / / 1357 / / yugmam atha nandottarInande, oNnandAnaindivardhane / vijayA vaijayantI ca jayantI cAparAjitA / / 1358 / / aSTAvabhyetya paurastya - rucakAdre rayAdimAH / jinaM jinAmbAM natvAsthuH, prAcyAM darpaNapANayaH / / 1359 / / yugmam sahArA supradattA suprabuddhA yazodharA 1 lakSmIvatI zeSavatI, citraguptA vasundharA / / 1360 / / apAcyarucakAdrezcA-STaitya devaM samAtRkam / praNamya dakSiNenaitA-stasthurbhRGgArapANayaH / / 1361 / / yugmam ilAdevI surAdevI, pRthivI paidmavatyapi / ekanAsA navamikA, bhadrA sIteti nAmataH / / 1362 / / pratyak rucakazailAda-Taitya vyajanapANayaH / svAminaM zivAdevIM ca, natvAsthuH pazcimena tu / / 1363 / / yugmam alambusA mitaikezI, puNDarIkA ca vAruNI / hAsA sarvaprabhA zrI hI - raSTodag rucakAdritaH / / 1364 / / tatrAgatya jinaM jainIM, jananIM cAttacAmarAH / praNipatyottareNAsI- cakrire modamedurAH / / 1365 / / zatero citrakanakA, citrA sautrAmaNI tathA / dIpahastA vidikSvetyA sthurvidig rucakAdritaH / / 1366 / / 0ma0 1-4.6. 9. / / 0ba0 1.3 / / 0 00 1 3. / / 1. kalaza / / 00 5 0 zra0 8.9 / / 0tho0 6-10 / / + 0zAM 8.9 / / sutArA 10 / / so0 6 / / For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 zrIdazavaikAlikasUtram rucakadvIpato'pyeyu-zcatasro dikkumArikAH / rUpA rUpAMsikA cApi, surUpA rUpakAvatI / / 1367 / / prakalpya bhagavannAlaM, caturaGgulavarjitam / khanitvA vivaraM tatra, nAlaM nikSipya tAH tataH / / 1368 / / vaiDUryaratnairApUrya, babandhurharitolayA / pIThaM tasyopari tale, tato'rhajanmagehataH / / 1369 / / pUrvasyAM dakSiNasyAmu-tarasthAM ca vicakrire / tAbhizca trINi kadalI-gRhANi svarvimAnavat / / 1370 / / pratyekameSAM madhye ca, siMhAsanavibhUSitam / vicaeNkrire cetuHzAlaM, svarNaratnamaNImayam / / 1371 / / tA dakSiNacatuHzAle, jinaM nyasya karAJjalau / ninyustanmAtaraM cApta-ceTIvad dattabAhavaH / / 1372 / / siMhAsane nivezyobhA-vabhyAMnaJjaH sugandhinA / tA lakSapAkatailena, jaratsaMvAhikA iva / / 1373 / / amandAnandanisyanda-pramoditadRzo bhRzam / ubhAvudvartayAmAsu-divyenodvarttanena tAH / / 1374 / / nItvAtaH prAk catuHzAle, nyasya siMhAsane , tau / snapayAmAsurambhobhiH, svamanobhirivAmalaiH / / 1375 / / gandhakASAyavAsobhi-stadaGgAnyajannatha / gozIrSacandanarasai-zcarcayAmAsurAzu tAH / / 1376 / / tIH paryadhApayaMstAbhyAM, devadUSye ca vAsasI / vidyududyotasadhyaJci, vicitrAbharaNAni ca / / 1377 / / athottaracatuHzAle, nItvA siMhAsanopari / nyaSAdayan bhagavantaM, bhagavanmAtaraM ca tAH / / 1378 / / *tA 1.10, te 2, tat 6-9 / / 1. durvA 10 Ti0 / / . ci0 1-6. / / 2. coka 10 Ti0 / / - vAme 8. // pyA0 6-10 / / hai vapuH saM08 / / + 0 0 2.8 / / . 0'tha 6-8.10 / / 2 tAbhyAmAmocayAmAsurde0 2.6-10 / / 3. sArIkhA 3 Ti0 / / tAzci0 2.6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam gozIrSacandanaidhAMsi, drAk kSudrahimavagireH / tAH samAnAyayAmAsu-ramarairAbhiyogikai / / 1379 / / utpAdyAraNidArubhyAM, vahnimahnAya tAstataH / homaM vitenurgozIrSa-candanairedhasAtkRtaiH / / 1380 / / rakSApoTTalikAM baddhvA, tayoratha jinAntike / parvatAyubhavetyuktvA-sphAlayannasmagolako / / 1381 / / .. sUtikAbhavane tasmin, zivAdevIM vibhuM ca tAH / zayyAgatau vidhAyAsthu-rgAyantyo maGgalAnyatha / / 1382 / / tadA siMhAsanaM zAkaM, cacAlAcalanizcalam / tataH sATopakopaH sa-cuccairvAcamuvAca saH / / 1383 / / ko'yamaprArthitaprArthI, durantaprAntalakSaNaH ? / zrIhrIdhRtikIrtibhizca, varjitaH pIThakampanaH / / 1384 / / athAvadhiprayogeNa, jJAtvA janma jinezituH / / tyaktakopaH prabhuM bhaktyA, muktasiMhAsano'namat / / 1385 / / sakalairnAkibhiH sAkaM, cikIrSurmajjanaM vibhoH / Adizat tridazAdhIzaH, svamanIkAdhipaM suram / / 1386 / / sughoSaghaNTA tenaikA, nAditAnvanadastataH / ghaNTAH sarvavimAnAnA-matha sarve'milan surAH / / 1387 / / cakre zakrAjJayA yAnaM, pAlakaH pAlakAbhidham / paJcayojanazatyuccaM, lakSayojanavistRtam / / 1388 / / devadevIgaNaiH sarvaiH, sArddhaM saudharmanAyakaH / bheje vimAnaM cetastu, dharmaraGgaM sabhAvanam / / 1389 / / tato nandIzvaradvIpe, zaile ratikarAbhidhe / vimAnaM tatra saGkocyA-hajjanmagRhamabhyagAt / / 1390 / / 1. mithaH pASANagolakaiH samAsphAlanaM tadvRddhAGganAcAro'dyA'pi bahudezeSu pravartate-triSaSThi0 1-2-316 Tippa0 / / * mucya 5-9. / / . 0te vibhAva0 6-10 / / 0 0va0 6-9. / / - sa suraH 6-10, ayaM mUlapATha: 10 TippaNyAmapi / / For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram ___ 155 tat triH pradakSiNIkRtya, vimAnArUDha eva hi / muktvA vimAnamaizAnyAM, dizi sa prabhumabhyagAt / / 1391 / / jinendraM ca jinAmbAM ca, triH praudakSiNayat tataH / vanditvA namasitvA ce-tyevaM devezvaro'vadat / / 1392 / / jaya jaya jagaddIpa-dAyike! vizvanAyike! / ratnakukSidhare! devi!, mAtastrAturjinezituH / / 1393 / / ahaM zakro'smi devendraH, kalpAdAdyAdihAgamam / dvAviMzasya jinezasya, kariSye jananotsavam / / 1394 / / bhetavyaM devi! tannaive-tyuktvAvasvApinIM dadau / kRtvA jinapratibibaM, jinAmbAsannidhau nyadhAt / / 1395 / / svayaM ca paJcarUpANi, zakrazcakre tadA mudA / nijarUpAnurUpANi, darpaNapratibimbavat / / 1396 / / ekenAdatta tIrtheza-mubhAbhyAM cAmare punaH / chatramekena cAdhArSI-dekena prAtihAryakRt / / 1397 / / zakrarAjastatazcAtu-nikAyikasurAnvitaH / zIghraM sumeruyenaiva, vanaM yenaiva paNDakam / / 1398 / / merucUlAM dakSiNenA-tipANDukambalAM zilAm / siMhAsanaM cAbhiSekaM, tanaivopaityupetya ca / / 1399 / / yugmam utsaGgitaprabhuH sa prAG-mukhaH siMhAsanaM zritaH / triSaSTirapi devendrA-statrAjagmustadApare / / 1400 / / AdAvacyutadevendraH, prabhoH snAtrArthamutthitaH / sauvarNAn rAjatAn ratnA-mayAn svarNamaNImayAn / / 1401 / / ratnarUpyamayAn jIta-rUparUpyamayAnapi / ratnasvarNarUpyamayAn, manmayAMzca nipAn suraiH / / 1402 / / yugmam 26-10 / / OM zivAM 6-10 / / - pra0 2 / / 0kSa0 1.3-5. / / 3 0ya0 6-9. / / + ca0 6.7.9.10 // paNDu0 8 / / 1. pANDukavana / / 2060 2.8 / / * 0zcA0 2.3.5-9 / / 2. ghaTAn 1.10 Ti0, kalaza 3Ti0 / / . For Personal & Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam se sahasraM sahasraM cA-STAdhikaM tAnakArayat / pAlikA-darpaNasthAlA-dyapi tatropakAri yat / / 1403 / / kSIrodAt puSkarodAcca, mandAkinyAdisindhutaH / prabhAsamAgadhAdibhyo-'mbhAMsi padmahadAditaH / / 1404 / / bhadrazAlAt saumanasA-nandanAt paNDakAdapi / ArAmebhyaH parebhyo'pi, sugandhikusumAni ca / / 1405 / / zrIkhaNDAgurukarpUrA-dyapyAnAyyAbhiyogikaiH / kumbhAnambhobhirApUrya, tUryatritayapUrvakam / / 1406 / / / / so'bhiSekaM karoti sma, savivekapravekadhIH / tato'nuparipATyAnye, yAvadIzAnavAsavaH / / 1407 / / caturbhiH kalApakam vidhAya zakravat paJca-mUrtIH so'pi svayaM tathA / nivezya prabhumutsaGge-'dhyAsta snAnIyaviSTaram / / 1408 / / udagravRSazRGgAgra-vAridhArAbhirAdadhe / saudharmendro jinendrasya, snAtraM pAvitryakRt tadA / / 1409 / / tatazcamaracandrAdyAH, sarve snAtraM vitenire / nirmAjya gandhakASAyyA, prabhorAdarzavadvapuH / / 1410 / / gozIrSacandanenAGge, prabhoH kRtvA vilepanam / divyairvibhUSayAmAsa, tataH zakro vibhUSaNaiH / / 1411 / / evaM janmAbhiSekasyo-tsavaM nivartya devarAT / IzAnezAdathAdAya, svAminaM paJcarUpabhAk / / 1412 / / yathAgataM tathAgatya, pratibimbaM nivartya ca / hatvAvasvApinI mAtuH, prabhuM muktvA ca sannidhau / / 1413 / / prabhorucchIrSake divye, vAsasI kuNDale tathA / sudhAM saJcArya cAGguSThe, prabhorastanyapAyinaH / / 1414 / / 1. acyutendraH aSTaprakArAn kalazAn pratyekam aSTAdhikaM sahasraM sahasramakArayat / / * pANDu0 8.9., paNDu0 6.7 / / 2. pradhAna 10 Ti0 / / rUpI 6-10 / / - 0zcAma0 4.5 / / For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 157 jinasya jinamAturvA, yo'zubhaM cintayiSyati / tacchiraH zatadhA bhAvI-tyuccairgiramudIrya ca / / 1415 / / evaM zakro'pare cendrA, devAzcAturniAyikAH / nandIzvare'STAhrikAnte, kRtvA jagmuryathAgatam / / 1416 / / paJcabhiH kulakam atha prabhAte saJjAte, ceTyA vardhApito nRpaH / deva! devyA zivAdevyAH, putraratnamajAyata / / 1417 / / rAjAkarNya vacaH karNa-sudhAdhArAnukAri tat / avApa paramAnandaM, jIvaH prApyeva kevalam / / 1418 / / dadau tasyAstadA dAsyAH, svarNajihvAM narAdhipaH / bhUSaNAnyaGgalagnAni, cIvarANi varANi ca / / 1419 / / rAjJi varSati vittena, tadAtuSyajanokhilaH / UrdhvazoSaM tu dAridryaM, jevAsaka ivAzuSat / / 1420 / / rAjoce labhyamapyatra, nArghyaH ko'pi dinAn daza / zulkaM kasyApi na grAhyaM, na vA ko'pyaparaH karaH / / 1421 / / tathA nyavArayan mAriM, kArAgArANyazodhayat / sarve'pi mumucurguptIH, sAdhavaH kevalaM na tu / / 1422 / / uttambhitAH sasaMrambhaiH, pure paurairdhvajavrajAH / etajanmodbhavAH puryo, romAJcA iva te babhuH / / 1423 / / muktAkSatabhRtAnyeyuH, pUrNapAtrANyanekazaH / mUrtIbhUyeva sarvANi, mAGgalikyAni sarvataH / / 1424 / / paThansumAtrikaizchAtrai-maNDitAzcAtha paNDitAH / khyAntyaiSaiva sumAteti, yayAjani jinaH sutaH / / 1425 / / saghaTTayugalA bAlA, muktAkSodaiH pramodataH / catuSkAn purayanti sma, kuGkamachaTakopari / / 1426 / / 0 stathA 5 / / - itaH sArdhaH zlokaH 7 pratau nAsti / / 1. yavAsakaH / / 0 ayaM zloka: 4 pratau nAsti // aaH 2.10 / / 2. payodharA / / For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 158 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam vezmazrIkaNThabhUSAvad, babhurvandanamAlikAH / evaM janmotsave tatra, kRte'tha dvAdaze'hani / / 1427 / / nemI riSTamayI dRSTI, mAtrA svapne'tra garbhage / maGgalAyAriSTanemi-rityAkhyAM tatpitAkarot / / 1428 / / mathurAyAM prabhorjanmo-tsavaM tvAnakadundubhiH / acikarat tadA tasya, gRhe kaMsaH samAyayau / / 1429 / / tAM cchinnaikaghrANapuTAM, khelantIM vIkSya kanyakAm / bhItabhItastataH kaMsaH, smRtvA tanmunibhASitam / / 1430 / / pRcchati sma nimittajJaM, kaMsaH zIghraM gRhaM gataH / / saptamo me'ntakRd garbhaH, sAdhUktaH saiSa kiM na vA ? / / 1431 / / nimittajJo'bhyadhattaivaM, nAnyathA RSibhASitam / asti nAstikara: kvA'pi, sa garbhastava bhairavaH / / 1432 / / . duSTo'riSTastavAnadvAn, kezI tAya'zca tArzvavat / kharameSau ca duHpreSau, muJca vRndAvane kramAt / / 1433 / / yaH saujaso'pi tAn ko'pi, krIDayA pIDayiSyati / sa evoddaNDadordaNDaH, khaNDanAya tavApi hi / / 1434 / / pUjyate yajjananyA te, dhanuHrzArGga kramAgatam / adhyAropayitA yattat, jJeyo vIraH sa eva saH / / 1435 / / damakaH kAliyAheryaH, cANUrasya nibarhaNaH / haniSyati gajendrau ca, tau padmottaracampakam / / 1436 / / kaMso jJAtumarAtiM sva-mariSTAdIn vane'mucat / Adideza zramArthaM ca, mallau cANUramuSTiko / / 1437 / / bhAGkArainAsayan dhenUH, sarpirbhANDAni loThayan / gopAnavajJayA pazyan, viSNorvanaimagAhata / / 1438 / / *rASTvA 1 / / * 0tAkSa0 1-4 / / 1. azva 10 Ti0 / / 0 0saM0 1-5.7 / / - 00 2, 0Sye0 5, preSyo 9 / / 2 0vI0 1 / / + zAM0 2.3 / / . 0Nau0 1.2.4.5.7-10, 0No0 3, cANUrasya ca ghAtakaH (parva 8 / 5 / 207) triSaSTizalAkApuruSacaritra ityuktatvAdayaM pATho yuktaH / / 2. vinAzanaH 2 Ti0 / / 0No0 13.5.8-10 / / 3. vRSabha iti zeSaH / / . vyat 6. / / For Personal & Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 zrIdazavaikAlikasUtram jAyasva rAma! rAmeti, kRSNa! kRSNeti coccakaiH / gopAnAM tumulaM zrutvA, rAmakRSNAvadhAvatAm / / 1439 / / dRSTvAriSTaM riSTamiva, kRSNo dhRtvAtha zRGgayoH / grIvAmAmoTya tasyokSNa-zcakrANaH prANamokSaNam / / 1440 / / krUre yamapurIpore, kRte tasmin savismayAH / tadA mudArcayAmAsu-gopA gopyazca tadbhujau / / 1441 / / kRtAnta iva durdAntaH, kezI kaMsakizorakaH / AgAd gopIkRtAtaGka-zaGkaH krIDati kezave / / 1442 / / tarNakAn cUrNayan dantaiH, surebhIH khaJjayan khuraiH / kSiptvAsye kUparaM tasyA-pAsyattaM dasyuvadvibhuH / / 1443 / / dRptau taM gokulaM prAptI, kaMsasaktau mahaujasau / gatonmeSanimeSau tau, kharameSau hariya'dhAt / / 1444 / / zrutvA tAnihatAn kaMsaH, samyag jJAtuM nijaM ripum / saMsadyatiSThipaJcApaM, zAGgaM pUjotsavacchalAt / / 1445 / / yaH kazciddhanvaMzArGga me, doSmAnAropayiSyati / tasya bhAmAM nijAM jAmi, dAsye dAsIkRtorvIm / / 1446 / / sarvatrAghoSayaJceti, tataH prabaladorbalAH / Agaman bhUbhRto'neke, kazcinnAropayaJca tat / / 1447 / / sUnurmadanavegAyA, rathastho vasudevasUH / / anAdhRSTizcAparopA-kulo gokulamAgamat / / 1448 / / . rAmadAmodarau dRSTvA, snehAt tatrAvasannizi / gacchannApRcchya rAmaM seM, prAtaH kRSNaM sahAnayat / / 1449 / / rathe pathi vaTe lagne-'nAdhRSTau mokSaNAkSame / lIlayonmUlayAmAsa, pattirviSNuvrajan vaTam / / 1450 / / 1. vRSabhasya / / * gau 1 / / 2. gauH 6 Ti0 / / * kRSNo0 1 TippaNyAM / / 0 0 8 / / dRSTau 9 / / 1 sAI0 10 / / + nuM 1 / / . cApAropAkulo'bhyAgA-danAdRSTizca (0stu 1 ) gokulam 1.3.4, zArGgaropAkulo jAgAdanAdRSTizca gokulam 5 / / 2 saH 1.7-10 / / For Personal & Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam jagattrANakSamaM prANa-masya pazyan savismayaH / hRSTo'nAdhRSTiruttIrya, tamAliGgya rathe'nayat / / 1451 / / mathurAmatha samprAptI, bhUpAlapaTalAkulAm / dhanuSaH parSadaM harSAt, tau sotsekAvagacchatAm / / 1452 / / sannidhau dhanuSastasyA-'dhidevImiva dehinIm / nirnimeSadRzau tau tAM, satyabhAmAmapazyatAm / / 1453 / / tadaiva satyabhAmApi, kRSNamAlokya saspRham / kaTAkSamAlAM tatkAlaM, varamAlAmivAkSipat / / 1454 / / upetya tadanAdhRSTi-rAdadAno'pi kArmukam / ' papAta sahasA tatra, paGkilAyAmivAvanau / / 1455 / / vikIrNahAramuktaughaM, bhagnakoTIrakuNDalam / niHsahAGgaM tamAlokya, prAhasan pAripAcikAH / / 1456 / / kaMsahaMsapravAsasya, sUcakaM mekaM dhanuH / ghanAghana ivoddadhe, tadA dAmodaraH krudhA / / 1457 / / tatpuSpacApavatkRSNaH, puSpacApa iva svayam / prahAsamasahan bhrAtu-rlIlayAropayad dhanuH / / 1458 / / anAdhRSTiH piturvezma, gatvA muktvA rathe harim / piturAkhyad dhanuHzArGga, kRSNenAropi no mayA / / 1459 / / vasudevastamUce'tha, yuvAbhyAM nazyatAM drutam / etajjJAsyati kaMsazcet, tato'noM bhaviSyati / / 1460 / / zrutveti gokule muktvA, sa hariM svapure yayau / pravAdazcetyabhUnanda-sUnurAropayaddhanuH / / 1461 / / bhUribhUmIdharAroha-bhrAntizrAnte iva sthite / kRSNe satRSNe bhAmAyA, dRzau rUpAmRtaukasi / / 1462 / / * hA 6-10 / / 1. kirITa 10 Ti0 / / OM prAhasa 3, prAhasaH 4, prAhasuH 5, jahasuH 2.6-9, jahAsuH 10 / / 2. narAH 10 Ti0, samIpavartinaH sabhAsadaH / / 3. zyAmavarNa 10 Ti0 / / kSaNe0 6-10 / / * 0 6-9., to 10 / / For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram -zrutvA kIdaNDamuddaNDa-gopadordaNDapIDitam / tanmuktAdiva bhIbANAt, kaMsaH svadhvaMsadhIrabhUt / / 1463 / / sarvato'pyullasanmalla-yuddhAlokAya lokapAn / kaMsa AkArayAmAsa, maJzcAMzcoccAnacIkarat / / 1464 / / kaMsaM durmanasaM jJAtvA, vasudevo'pi sodarAn / navApyajUhavadvairi-pIDAhetUniva grahAn / / 1465 / / te cAnye'pi samAyAtAH, sarve'pi kRtagauravAH / saprapaJceSu maceSu, kaMsenAsyantabhUbhRtaH / / 1466 / / abhito gopuraM muktau tau padmottaracampakau / antakau tena sATau~pa-gopadArakayostayoH / / 1467 / / ito rAmaM hariH smAha, zrutvA mallAhavotsavam / yAvo'kSavATe sampheTaM, mallAnAM bhrAtarIkSitum / / 1468 / / vacaH svIkRtya tadrAmo, naindarAmAmavocata / kuru nau snAnasAmagrI, mathurAM gantukAmayoH / / 1469 / / sAlasAM baladevastAM, vIkSyAcakhyAvadhikSipan / kRtatvadvandhuSaTkAntaH, kaMsa ityasya zaMsitum / / 1470 / / ayi! dAsi! mamAsi tvaM, samprati svAminI ca kim ? / vismRtaM svaM nayasyevaM, yanmadAjJAmavajJayA / / 1471 / / kRSNaM kRSNamukhaM vIkSya, vacasA tena sAtvataH / AliGgya nadyAM kAlindyAM, majjanAya sahAnayat / / 1472 / / rAmaH papraccha he vatsa !, vicchAyavadanacchaviH / kasmAdakasmAjjAto'si, nivedaya dinenduvat / / 1473 / / so'vadan mama mAtuH kiM, sammukhaM paruSAkSaram / dAsIti durvacAM vAcaM, samuccaritavAnasi ? / / 1474 / / 5 1. dhanuH / / 0pya0 6.9.10 / / kaMsenAsyanta bhUbhRtA navaH 8 / / 0paM 8 / / 2. bAhuyuddhabhUmau 10 Ti0 / / 3. yazodAm 10 Ti0 / / 0kSA0 8-10 / / SaDbandhuvadhanAdyasya vedhasaM vedituM vibhoH iti 2.6 - 10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 4. kRSNasya / / 5. balarAmaH / / duzravAM vAcAM 6-10 / / For Personal & Private Use Only 161 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam atha rAmo'bravInna tvaM, yazodAnandanandanaH / na hi candanikA paGke, paGkeruhasamudbhavam / / 1475 / / devakI tAvakI mAtA, sutA devakabhUbhujaH / gopUjAvyAjato vatsa!, draSTuM tvAmetyanekazaH / / 1476 / / saubhAgyAmRtapAthodhi-stvatpitAnakadundubhiH / vipakSakSatranakSatra - nAthamAthavidhuntudaH / / 1477 / / yadyevaM kimu mukto'haM, vivikte'mutra gokule ? / ityariSTAriNA pRSTe, spaSTamAcaSTa sAtvataH / / 1478 / / atimuktamuniproktaM, SaDbAndhavavadhaM tathA / tatastvamatra nistriMza-kaMsabhItyAsi gopitaH / / 1479 / / bhrAtAhaM rauhiNeyo'smi, vaimAtreyastavAgrajaH / vipadrakSA-kalAzikSA-kRte pitrA niyojitaH / / 1480 / / . tadAkarNya prajajvAla, tasya krodhAnalo hRdi / bhrAtardarzaya kaMsaM taM yenA'saintaM karomyaham / / 1481 / / 2 ekasminnihate'pyasmin SaTsodaravidAriNi / vidhyAsyati sma mama bhrAtaH ! krodhadhUmadhvajaH katham ? / / 1482 / / sthiro bhaveti rAmeNa bhaNitaH strAyate'dhunA / tataH snAtumavikSAtAM, sravantyAM sAtvatAcyutau / / 1483 / / kaMseneva samAdiSTo'riSTAdyA iva kAliya: / abhikRSNamadhAviSTa, sphuranUDAmaNiprabhaH / / 1484 / / kimetaditi sambhrAnte, rAme rAmAnujena saH / gaurivAdAya nAsAyAM, padmanAlena nastitaH / / 1485 / / kAliyaM vyAlamAruhya, koTyambakamivAcyutaH / kAlindImavagAhyAtha, sakalAM muJcati sma tam / / 1486 / / * vatsa! te devakImAtA 6-10 / / 1. nirjane 10 Ti0 / / 2. kRSNena 10 Ti0 / / 3. balaH 10 Ti0 / / 5 ayaM zlokaH 6 pratau nAsti / / 4. avidyamAnam / / 5. rAma0 10 Ti0 / / 0 bhum 8 / / 6. nAthitaH / / 7. koTIMbau 3 Ti0 koThIMbaDu / / For Personal & Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram tAvatho nirgatau nadyAH saGkarSaNavRSAkapI / gopAlairharSavAcAlaiH, paritaH parivAritau / / 1487 / / jagmaturmathurApuryAH, pratolIsannidhAvubhau / prAk sthApitau gajau tatra, tatsammukhamadhAvatAm / / 1488 / / tAbhyAM siMhakizorAbhyA-miva taGga / utkhAya dazanau muSTi-ghAtairnItau parAsutAm / / 1489 / / nandasya nandanAvetau, tAvariSTAdyaSTau / | anyonyaM nAgarairdRzya-mAnau mAnadhanAgrimau / / 1490 / / gavAkSavATanikaTaM, kaJcinmaJcamasaGkaTam / ayasyApAsya tallokaM, stokaM tatra nyaSIdatAm / / 1491 / / yugmam rAmo'thAdarzayad bhrAtuH, pazya maJce'tra te dviSain / pravAsitabhavadbhrAtR-haMsaH kaMsaH kumAra ! saH / / 1492 / / ito nava pitRvyAste, dazamo'yaM pitA tava / dazApi devalokendrA, ivAtyantogratejasaH / / 1493 / / tAvapya'vAryadorvIryau, sUryAcandramasAviva / Alokyate sma bhUpAlai-vismayasmeralocanaiH / / 1494 / / kenApyajJApitAvetau, gopau dvipavipatpradau / athAjighAMsat kaMsastau, vallavau mallataH svakAt / / 1495 / / tadaivA'vIvizat kaMso, mallaM mallabhabhuvi / parjanyamiva garjantaM, krUraM cANUranAmakam / / 1496 / / bhujAvAsphoTayaMstatra, vikaTorastaTo bheMTaH / akharvagarvasarvasva-kozazcakroza dorbhRtaH / / 1497 / / rAjA vA rAjaputro vA vIramAnI samasti yaH / hartuM dordaNDakaNDUtiM, pratimallo'stu me'tra saH / / 1498 / / 1. baladevanArAyaNau 10 Ti0 / / hatavAnitijJeyam / / 0vimau 6-10 / / + 0sA 10 / / 0Nau0 1 3.7-10 / / 163 rvyA 1.4., ya 2.5 / / 2. kRSNaH padmottaraM, balabhadrastu campakaM 0smAda0 6-10 / / vi0 6-10 / / hai 0Sam 5.6.8-10 / / 002 / / For Personal & Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam maJcAt paJcAnana iva, viSNurjiSNuravAtarat / kSveDayA tADayan vIra-kuJjarAn piJjarAmbaraH / / 1499 / / bhujAsphoTaravAd rodaH-puTaM vighaTayanniva / padadardarikAghAtAt, kampayan kAzyapImapi / / 1500 / / Dhaukate sma nirAtaGkaH, krodhAjjvalanavajvalan / AcakrAma sa cANUraM, mRgedra iva kuJjaram / / 1501 / / . taM prekSya svavadhAzaGkI, kaMso mauSTikamAdizat / dRSTvA duSTaM tamAyAntaM, rAmo'dhAviSTa taM prati / / 1502 / / kRSNacANUrayostatra, rAmamauSTikayostathA / trijagajjanitAzcaryaM, niyuddhamabhavat tadA / / 1503 / / kaMsaH kAlapurImekaH, kathaM yAsyatyataH kila / kRtau tau rAmakRSNAbhyAM, mallau pattI tadagragau / / 1504 / / - etau heta hateti svAn, nandena saha gopinA / , etadgRyaiH samaM cAnyaiH, kaMsaM zaMsantamuccakaiH / / 1505 / / tadvAkyairAhutIbhUtaiH, krodhAgnau dviguNe sati / kRSNo'vag rakSa tAvat, svaM pazcAdaparamAdiza : / / 1506 / / yugmam ityuktvA phAlayA tasya, maJcamAruhya raMhasA / kaMsaM vidhRtya kezeSu, kezavaH prAha taM prati / / 1507 / / are! pApa! kva me bhrAtRn, bhANDAgAritavAnasi / nighRNabhrUNahatyAkRd!, bhaviSyati gatiH kva te ? / / 1508 / / ityudIrya gale dhRtvA, bhramayitvAtmapArzvataH / kSitAvAsphAlito'gAnmR-dbhANDavacchatakhaNDatAm / / 1509 / / atrAntare kaMsagRhyA-nutthitAnacyutaM prati / maJcastambhAyudhaH kAkA-nivoDDAyitavAn balaH / / 1510 / / * ri0 2 / / 1. siMhanAdena 2 Ti0 / / 2. parvatabhUmim 6 Ti0 / / 3. nirbhayaH / / 4. tad-bhujodbhavam 2 Ti0 / / 5. yamapurIM prati kaMsAgragau 10 Ti0 / / 6. nAzayata / / 7. nijabhaTAn / / 8. pakSaiH- 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 zrIdazavaikAlikasUtram sAhAyakAya kaMsena, jarAsandhasya vAhinI / abhavad yA purAnItA, sahasA kaMsasaMhatau / / 1511 / / sA sarpantyutparIvarta-hRdevoccaiH samantataH / samudrabalavelomi-prelitAbhUt parAGmukhI / / 1512 / / yugmam athaiyuryadurAjAnaH, samudravijayAdayaH / suparvatejasaH sarve, vasudevasya sadmani / / 1513 / / lAlayan khelayaMzcAGke, balinau balakezavau / vasudevo nRdevena, kimetadityapRcchayata / / 1514 / / acIkathadatho etAM, kathAmAnakadundubhiH / raGgAdutsaGgamAropyA-khelayat tau tato nRpaH / / 1515 / / athograsenamAkRSya, kArAyA yadavo'khilAH / kaMsasya pretakAryANi, samudrAdyAH pracakrire / / 1516 / / pratyajJAsIjjIvayazA, nihate patihantari / pretakAryaM mayA kAryaM, prANanAthasya nAnyathA / / 1517 / / samudravijayo rAjA-'nujJayA rAmakRSNayoH / cakre'tha mathurApuryA-mugrasenaM dharAdhipam / / 1518 / / pradattAmugrasenena, viSvaksenaH prasenajit / dine kroSTukinirdiSTe, satyabhAmAmupAyataH / / 1519 / / . itaH sA rudatImukta-kezI jIvayazAH krudhIH / praviveza jarAsandha-syAsthAne kAlarAtrivat / / 1520 / / / jarAsandhastathA vIkSya, tAmapRcchat kimIdRzI ? / kathamapyAha sA sAdhu-proktaM kaMsakathAM ca tAm / / 1521 / / jarAndho'bhyadhAt kaMsa:, putri ! nAdhyAyadAyatim / devakyeva hatA yanna, vallezchede kutaH phalam ? / / 1522 / / 1. vAhinI 3. Ti0 / / 2. samudraviyajena / / * 0ccha0 2.5.10 / / OM sutau 6-10 / / . yA0 6.9.10 / / 3. kRSNaH 10 Ti0 / / 4. prakRSTasenarAjajit 1.10 Ti0 || * 0zA 7., 0zAH 10 / / 3 0zIm 2 / / 5. muni 3 Ti0 / / + licche0 2.6 / / For Personal & Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam mA rodI rodasIrandhaM, nirabhraM baladhUlibhiH / kurvan yadUnakAle'pi, kariSye kAlasevakAn / / 1523 / / samudravijayopAnte, paTuvAk somako nRpaH / jarAsandhena dautyAya, prahito mathurAM purIm / / 1524 / / samudranRpamunmudaM, jagAdeti sadaHsadam / / yAcate kSitipottaMsaH, kaMsArAtI balAcyutau / / 1525 / / athAcakhyau kSamAdhyakSaH, sakopaH somakaM prati / patitaH pAtakenaiva, kaMsaH sa bhrUNaghAtakaH / / 1526 / / kiM cAbhyAM dhvaMsitaH kaMsaH, SaDbhrAtRvadhavairataH / .. aparAdho'nayoH ko'tra, vairI kiM na nihanyate ? / / 1527 / / hInAstvatsvAminA dRSTA, gavAdibhyo'pi kiM vayam ? / . svApatyaprekSakamapi, hantumicchanti yauH krudhA / / 1528 / / . jAmAtRzatruNA sArddha, vairaM kurvanna kazcana / dRSTaH zruto vA tatkiM te, netA jAnAtyado'pi na / / 1529 / / gotra eva bhavedvaira-mevameve sa te prabhuH / prAbhavAndho jarAsandha-zced vairAyiSyate kudhIH / / 1530 / / tataH krodhagrahAbandhA-davazyaM pAravazyataH / / avicAritakAritvA-na bhavyaM bhANayiSyati / / 1531 / / prANapriyAvimau nAha-marpayiSye tava prabhoH / amU bhaviSyataH putrau, zatrugotrAntakArakau / / 1532 / / somakaH kupito'thAha, rAjan ! kimasi vibruvan ? / kvArddhacakrijarAsandhaH ?, kva tavaitau nRkITako ? / / 1533 / / yadarAjyazriyaH zaGke, paryantasamayo'bhavata ? / pipIlikAyA iva yat, jAtau pakSAvimau sutau / / 1534 / / * yadvAprAk 6-10 / / 1. sabhAsthitam / / * sadasyadaH 6-10 / / 2. jarAsandhaH / / 0 0kSau 6-10 / / dI0 8 / / 3. gAvaH / / 2 0 2 / / For Personal & Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram * atha roSAruNaH prAha, hariH karividAraNaH / ladhutvenAvajAnAsi, kimAvAM na zrutaM tvayA ? / / 1535 / / vajraM ladhvapi zailAnAM, pakSau vikSipati kSaNAt / tRNarAziM garIyAMsaM, pluSyatyagnikaNo'pi hi / / 1536 / / yugmam kimetadapi nAzrAvi, laghunApi mayA hatAH / kezyariSTebhacANUra-kharameSAH sakaMsakA / / 1537 / / teSAM cen milanAyotkaH, svAmI te samupaitu tat / matkhaDgadhArAtIrthaM tan-melane tasya lagnakam / / 1538 / / tAtenaivArjavAdeSa, tava kSmAbhRdupekSitaH / vivRddho viSayaprAptyA, manobhava ivAtmanA / / 1539 / / no cet saputrapautrANAM, dazArhANAM raNe puraH / varAkaH kIdRzaste'sau, jarAsandho jaradgavaH / / 1540 / / vaMzAnAM kaidalInAM syAd, vinAzAya yathA phalam / tathA puMsAmakAryeSu, nirbandhaH kulanAzanaH / / 1541 / / somakaH smAha matto'si, tiryaGmAtravadhAdare! / kaMsaH kiM sa hataH saGkhye ?, yadevaM TiTTibhAyase / / 1542 / / nRpaM covAca vaMzasya, kSmAvataMsasya te'dhunA / ' eSa ucchedanArambhI, saMrambhI Dimbhako ghuNaH / / 1543 / / anAdhRSTirathAcaSTa, viziSTaM prati duSTa! re! / tvayaivaM bruvatAsmAkaM, kopitaH kopakauNapaH / / 1544 / / jarAsandhaM jarApakvaM, jighatsurutsukIkRtaH / Adau kariSyate krUra!, tvAM phalAphalikApade / / 1545 / / ityanAdhRSTyadhikSiptaH, somaH kSmAbhRdupekSitaH / jarAsandhasya bhUbhartu-rAkhyad dvitricaturguNam / / 1546 / / .0No0 1-5 / / 1. jarAsandhasya / / 2. sAkSikam / / . 0va 6-9. / / 0 0na: 2 / / - vaMzajAlInAM, svAd vinAzo 8 / / 3. yuddhe 10 Ti0 / / tse0 7-10 / / 4. AvezavAn / / 5. vilakSaNam (kRSNam) 10 Ti0 / / 6. rAkSasa 10 Ti0 / / | For Personal & Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam jarAsandhastataH kruddhaH, svavirodhivadhotsukaH / muJcan hakkAM prayANAya, DhakkAM vegAdavIvadat / / 1547 / / atha kAlaH kSamApala-mUce rAjAGgajo'grajaH / yadavo mRdavaH paGkA-dapi raGkAH prabho! mama / / 1548 / / karAla: karavAlo me, krevyAda iva yAdavAn / mA zocI: preyasaste'rIn, svasaH ! kavalayiSyati / / 1549 / / ahatvA na valiSye'rIn, yatra tatra gatAnapi / jAme'haM kAlavat kAlaH, pratijJAM kRtavAniti / / 1550 / / ityuditvAtisattvADhyaH, parAkrama ivAGgavAn / rAjan ! rAjanyasainyena, calati sma dhRtasmayaH / / 1551 / / itaH samudravijaya-kSmAbhRtA raNahetave / pRSTaH kroSTukirAcaSTa, tadiSTaM spaSTayA girA / / 1552 / / pratIcI prati yAtAnA-mapi toyanidhestaTe / vardhiSyate pratApo vaH, sUryasyeva na hAsyati / / 1553 / / yatra bhAmA hareH patnI, tanujau janayiSyati / bharatArddhapatirbhAvI, haristatra vadhAdareH / / 1554 / / zrutvedaM yadurAjenduH, sograsenanRpastadA / mumuca mathurAmekA-dazAkoTikulAnvitaH / / 1555 / / yukta: sUryapurIyAbhiH, saptabhiH kulakoTibhiH / yayau vidhyATavImadhye, prAptaH kAlo'pi pRSThataH / / 1556 / / kRSNasAnnidhyakRddevyA-vAsAn paTakuTImayAn / cakre calatpurIrUpAn, hastyazvarathasaGkulAn / / 1557 / / amAnuSAn punaH sarvAn, citAM pathi tathA vyadhAt / pArzve caikAkinImekA-mabalAM rodanAkulAm / / 1558 / / yugmam 1. rAkSasaH 10 Ti0 / / 2. atizayapriyAn 10 Ti0 / / 3. he bhagini ! / / * vya0 2 / / 4. he bhagini ! 10 Ti0 / / * kila 6 / / 5. zobhamAnaH 3 Ti0 / / 6. garvaH 3 Ti0 / / 0 cintA 6.10, cintAM 9 / / sadA / For Personal & Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 zrIdazavakAlikasUtram . kimetaditi kAlena, pRSTe vyAcaSTa sAGganA / atraiSyatkALaMto'vikSan, bhIravo yadavazcitAm / / 1559 / / kiyantamapi kAlaM tad-rodanAya sthitAsmyaham / adhunAgnau pravekSyAmI-tyuktvA tatrAvizad drutam / / 1560 / / bhraSTapratijJatA mA bhUnmameti tajjighAMsayA / devatAmohitaH kAlo, vivezAgnau pataGgavat / / 1561 / / kAle kAlagate tatrA-vAsA yadumahIbhujAm / harizcandrapurIvAsan, dRSTanaSTAstadaiva te / / 1562 / / kAlakSmApAlasenAtha, vilakSAbhUd vinAyikA / yadusainyaM gataM dUra-mityadhvanyairnivedite / / 1563 / / valitvAgAt tato rAjJe, tatsvarUpaM nyarUpayat / mUrchito'tha jarAsandhaH, papAta bhuvi vihvalaH / / 1564 / / vimUrchaH kAlakAleti, kaMsakaMseti ca bruvan / luThan bhuvi rurodoccai, rodasI api rodayan / / 1565 / / kAlaM kAlagataM jJAtvA, yAnto yAdavapuGgavAH / AnaSuH kroSTukiM tuSTAH, pratyayAt prIyate na kaH ? / / 1566 / / yAtAM teSAmatho mAgeM, milati smAtimuktakaH / caraNarSinarendreNa, pRSTaH prastutamUcivAn / / 1567 / / mA sma bhaiSIrdviSadbhyastvaM, dvAviMzastIrthanAyakaH / neminArthaH kumAraste, trijagajjaitravikramaH / / 1568 / / rAmakRSNau punarimau, bhAvinau balakezavau / kathAzeSIkRte'rAto, jarAsandhe'rddhacakrINi / / 1569 / / ityuditvA gate sAdhau, surASTramaNDale nRpaH / prAyANakaiH katipayaiH, samudropAntamabhyagAt / / 1570 / / lo0 6.7.9.10 / / . 0ya0 2.6-8. / / - 0cchA"0 6-10 / / - 0gaM 2 / / 2 0tha0 6 / / 1. sAgarasamIpam / / For Personal & Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tatrojjayantazailasya, pradeze pazcimottare / aSTAdazakulakoTI-saGgataH zibiraM nyadhAt / / 1571 / / tatrAsUta sUtau satyabhAmA govindavallabhA / bhAnu-bhAmarasaJau dyauH, sUryAcandramasAviva / / 1572 / / dine kroSTukinAkhyAte-'bhyAmbhonidhimacyutaH / cakre'STamaM tapastenA-rNavezaH susthito'bhyagAt / / 1573 / / pAJcajanyamupendrAya, sughoSaM revatIpateH / prAbhRtIkRtya zaGkha sa, babhASe'haM kathaM smRtaH ? / / 1574 / / Uce kRSNaH purAbhUd yA, zAGgiNAM dvArikApurI / .. sthagitA sAnvayAmbhobhi-stAM me vAsAya darzaya / / 1575 / / atha zrutveti devaH sa, devendrAya vyajijJapat / so'pi zrIdaM samAdizyA-kArayat tatra tAM purIm / / 1576 / / dvAdazayojanAyAmAM, navayojanavistRtAm / aSTAdazakarottuGga-dvAdazavyUDhavaprakAm / / 1577 / / nAnAratnaughatejobhi-darzitendrAyudhA divi / abhraGkaSazikhAMstatra, prAsAdAnarhatAM vyadhAt / / 1578 / / cakre madhyepuraM zrIdaH, prAsAdau zIrizAGgiNoH / zrImantau sarvatobhadra-pRthivIjayanAmakau / / 1579 / / sudharmAyAH sadharmANaM, vidadhe tatpuraH sabhAm / caityaM cASTottarazata-zrIjinapratimAnvitam / / 1580 / / samudravijayAdInA-mapi sarvamahIbhRtAm / prAsAdau paritastau ca, prAsAdAn kRtavAn bahUn / / 1581 / / nakSatramAlAM mukuTaM, kaustubhaM pItavAsasI / garuDAGkaM rathaM zArGga, cApaM kaumodakI gadAm / / 1582 / / * dvau 3-5. / / 1. kRSNAya pAJcajanyaM zaGkha, balabhadrAya ca sughoSaM zaGkha prAbhRtIkRtya / / 2. pRthula 10 Ti0 / / dhAn 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 171 akSayyabANau tUNau ca, nandakAsiM ca zauraye / dadau zrIdo'tha rAmAya, vanamAlAM halaM dhanuH / / 1583 / / tAladhvajaM rathaM tUNI, muzalaM nIlavAsasI / dazabhyo'pi dazArhebhyo, ratnAnyAbharaNAni ca / / 1584 / / tribhirvizeSakam balAnujaM balIyAMsaM, jJAtvAtha yadavo'khilAH / abhyaSiJcan pramuditA, aparodadhirodhasi / / 1585 / / siddhArthasArathI rAmaH, kRSNo dArukasArathiH / prAvikSAtAM rathArUDhI, tAM purI zIrizAGgiNau / / 1586 / / vaimAnikA iva surA, vimAneSviva vezmasu / dhanAdhIzo- yadiSTeSu, nyavasan yadavokhilAH / / 1587 / / sArddha tryahaM dhanairthAnyai-rvau ratnaizca yakSarAT / puSkArAvarttavavarSan, pUrayAmAsa tAM purIm / / 1588 / / Agantavo naiva vidanti mAnavAH, kiyatpramANeti purIyamadbhutA / apyekasaudhekSaNanizcalekSaNAH, samastamAyurgamayanti vismitaaH||1589 / |upjaatiH jainendrAlayaraGgamaNDapamahA-stambhAgrabhAgopagasvacchasphATikaputrikAvalimiSA-dAgatya yatra sthitAH / sAkSepaM kila nirnimeSanayanAH, svargAGganAH zikSitum , nRtyatpaNyavadhUjanasya nikaTe, lIlAkaTAkSAniva / / 1590 / / zArdUlavikrIDitam bAladhArakavadyasyA-manirvinaH saritpatiH / lAlayatyaGkagAn potAn, dhanADhyAnAmaharnizam / / 1591 / / / yo prekSya pracuratrapAparigataM, tArApaTImantarA, cakre zakrapuraM vivekavikasaid, buddhyeti budhyAmahe / no mAM rAjayate jino na ca manaH-paryAyavedI na vA, saiddhAntazca yatirna dezavirata-stanme'stvadRzyA sthitiH / / 1592 / / zArdUlavikrIDitam 1. pazcimasamudrakUle 10 Ti0 / / 2. sArddha dinatrayam / / 3. avalokana0 / / 4. netra0 / / / 0ma0 6-9 / / 7 sminna0 1-5 / / 5. purIm 9 Ti0 / / * sAd 3 / / hai pu0 3.5 / / 6. vayaM 9 Ti0 / / 7. siddhAntAbhijaH 10 Ti0 / / 8 tasmAddhetormama sthitiradRzyA dRzoragocarA bhavatviti tAtparyArthaH 9 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam mallikAbdhirja tailaM, vahatpotAvalI dazA / yA pradIpazikhevAbhAt, purI tIre hiraNmayI / / 1593 / / tatra kRSNaH sarAmo'pi, ramamANaH sukhaM sthitaH / gurUnAnandayan bhaktyA, raJjayaMzca yaduvrajAn / / 1594 / / trijJAnyapi prabhuDhalyA-neminAtho'pi taiH samam / ciraM cikrIDa baoNlatvaM, krIDAkautUhalAya yat / / 1595 / / . . . . nirvikAramanAH svAmI, janmato'pi vimanmathaH / dezacAponnataH prApa, yauvanaM zrIlatAvanam / / 1596 / / pitRbhyAM bhrAtRbhiH snigdhaiH, prArthyamAno'pi nityazaH / nAnvamanyata kanyAnAM, karagrahamahaM vibhuH / / 1597 / / anyecurnAradastatra, kalikelikutUhalI / / prAptaH kuto'pi gopendrA-citaH satyAlaye'gamat / / 1598 / / tayA so'kRtasatkAraH, pazyantyA muMkure mukham / / kupito'cintayad dAsyA-myasyAH sApatnyajAM vyathAm / / 1599 / / gatvAtha kuNDinapure, putryai bhISmakabhUbhujaH / . rukmiNyai rukmiNaH svasra, guNAn kRSNasya so'bhyadhAt / / 1600 / / tasyAH kRSNe'nurAgo'bhUt, tadrUpamatha nAradaH / paTe likhitvA kRSNasyai-kSayannetrAmRtAJjanam / / 1601 / / tasyAM kRSNo'nuraktAtmA, muniM satkRtya nAradam / rukmiNI rukmiNaH pArzve, dUtavAcA yayAcivAn / / 1602 / / dUtena prArthito rukmI, rukmiNI prahasannavak / zizupAlamahIpAya, deyA gopAya na tvasau / / 1603 / / 1. cATuu 2 Ti0, dIvaDI 9 Ti0, dIpAdhArapAtram 10 Ti0 / / 2. calantI pravahaNazreNiH saiva dazA-vatirastu 9 Ti0 / / 3. nagarI 10 Ti0 / / * bAleva 8, bAlatva0 5-7.9 / / 4. keli: 9. Ti0 / / 5. dazadhanuHpramANamunnatam 9 Ti0 / / 6. sAdaraiH 9 Ti0 / / 7 satyabhAmAgRhe 3,9. Ti0 / / 8. darpaNe / / 9. satyabhAmAyAH 9 Ti0 / / 10. pIDAM 9 Ti0 / / 11. bhaginyai 9 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 173 . evaM nirAkRte dUte, kRSNe raktAtha rukmiNI ! Uce pitRSvasA vatse!, bAlye tvAM prekSya me'GkagAm / / 1604 / / kRSNAgramahiSI bhAvi-nyeSetyUce'timuktakaH / rukmiNAsmai na dattAsi, dattA tvaM dAmaghoSaye / / 1605 / / rukmiNyAha muniproktaM, visaMvadati jAtu kim ? / meghAnAM garjitaM prAtaH, kiM bhaved vRSTivarjitam ? / / 1606 / / jJAtvAtirAgiNIM kRSNe, rukmiNI sA pitRSvasA / dUtaM pracchannamAdizya, kRSNamevarmajijJapat / / 1607 / / mAghamAse sitASTamyAM, nAgArcanamiSAdvane / AyAtAM rukmiNI hartu-meyAstvaM rathavAhanaH / / 1608 / / zrutveti rukmiNIdUta-vAcika pipriye'cyutaH / AhUto rukmiNIhetoH, zizupAlastu rukmiNA / / 1609 / / kRSNo'tha syandanArUDhaH, kuNDinodyAnamIyivAn / halinA balinA sArddhaM, svairapyanupalakSitaH / / 1610 / / __ ito'pi niragAnAga-pUjAvyAjena rukmiNI / anujJAtA pitRSvasrA, kRSNasyandanamAsadat / / 1611 / / atha kiJcid gate kRSNe, sapUtkAraM pitRSvasA / Akhyat svadoSamoSAya, rukmiNI hariNA hatA / / 1612 / / pAJcajanyaM sughoSaM ca, zaGkhAvApUrya zauryataH / prasahya rukmiNI hatvA, celatuH zIrizAGgiNau / / 1613 / / hatAM svasAramAkarNya, dadhAve'nupadaM hareH / zizupAlAnvito rukmI, dveSavadrAgaisaGgataH / / 1614 / / 1. lokabhASayA puSphI (phoI) iti 9 TiM0 / / *0meka0 1.3.10 / / 2. matsamIpasthAm 9 Ti0 / / 3. RSiH 9 Ti0 / / 4. zizupAlAya 9 Ti0 / / 5. vitathaM na syAt 9 Ti0 / / 6. jaNAyau (jaNAvyu) 9 Ti0 / / . * hatu ne0 1 / / 7. pRNAti sma 3. Ti0 / / 0 itaH zlokapramANaH pAThaH 4 pratau nAsti / / to 1.3.6 / / 0khyA0 8 / / 8. svAparAdhAcchAdanAya 9 Ti0 / / 9. balataH 9 Ti0 / / 10. haThAt 9 Ti0 / / 11. dhAvati . sma 9 Ti0 / / 12. kRSNa keiSo jahISo jiA paTha (kRSNa kema jAya te huM joI laDaM) iti 9 Ti0 / / 13. rAgeNa saha dveSaH sameti 9 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tau dRSTvA bhItabhItAGgI, rukmiNyUce'GkagA harim / rAhuketU iva krUrau, damaghoSajarukmiNau / / 1615 / / tatpakSapAtino'nye'pi, vidyante vIrakuJjarAH / ekAkinau bhavantau tu, tena bhItAsmi bhAvi kim ? / / 1616 / / smitvovAca mukundastAM, mA bhaiSI rAjaputryasi / kaiM'mI me'gre pazuprAyAH?, pazyedaM madbhujAbalam / / 1617 / / ityuktvA tannivRttyartha-marddhacandreSuNA hariH / ghAtenaikena tolAlI, mRNAlIcchedamAcchidat / / 1618 / / . aGguSThAGguliniHpeSA-daGgulIyakahIrakam / . acUrayad bhraSTacaNa-miva cANUracUraNaH / / 1619 / / tatpatyuH sthAma saMvIkSya, rukmiNI mumudetamAm / samullalAsa sahasA, haMsIva zaradAgame / / 1620 / / rAmaH kRSNamuvAvaM, yAhi tvaM rukmiNIsakhaH / eSyAmyahaM punaH kRtvA, vipakSaM te vipakSatim / / 1621 / / bhItAtha rukmiNI prAha, trAtavyo mama bAndhavaH / rAmopi tAM vadhUvAcaM, kAruNyAt pratyapadyata / / 1622 / / tasthau rAmo'tha yuddhAya, pazurAma ivoddhataH / / kRSNaH kRSNIkRtArAti-ryayAvAdAya rukmiNIm / / 1623 / / athAyAtaM parabalaM, muzalI muzalena tat / cakriNo daNDabhRd daNDa-ratneneva ripUnahan / / 1624 / / zizupAla: sasainyo'pi, prAptadainyaH palAyitaH / rukmI tu rAmamAhvAsta, lakSmaNaM meghanAdavat / / 1625 / / 1. harerutsaGgagatA 9 Ti0 / / 2. damaghoSaputrazizupAla: 10 Ti0 / / 3. AtmajaH 8 Ti0 / / 4. kiM bhaviSyati ? 9 Ti0 / / 5. kRSNaH / / 6. bhItiM mA kuryAH 9 Ti0 / / * ke mamA0 8 / / 7. tasyAH rukmiNyAH samAdhAnArtham' 9 Ti0 / / 8. arddhacandrabANena 9 Ti0 / / 9. ekenaiva prahAreNa 9 Ti0 / / 10. tAlavRkSapatim / / - mRganAlIva sa cchedat 8 / / 11. hariH 10 Ti0 / / 12. balam 9 Ti0 / / - itaH zlokacatuSTayapramANaH 6 pratau nAsti / / 13. nirmUlam / / * ti 1.4.8 / / 14. aGgIkRtavAn 9 Ti0 / / 15. rAvaNaputravat 10. Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 175 - kSuraprapAzaiH saGgrAma-chUte rAmo'tha rukmiNaH / dhamillamaharat kRtvA, virathaM cedamabhyadhAt / / 1626 / / mamAnujanmanaH patnyAH, tvaM bhrAtetyanukampayA / varAka! kAkavajjIva, jIvanmukto'syare! mayA / / 1627 / / atha muNDitamuNDaH san, rukmI caNDo'pi kuNDine / nAgAt tatra hriyA tasthau, kRtvA bhojakaTaM puraM / / 1628 / / itazcovAca govindo, rukmiNI rukmarociSam / pazyeyaM matkRte'kAri, dvArikAnagarI suraiH / / 1629 / / apsarobhiH suparvANaH, svazailAdhityakAsviva / raivatopatyakAsvatra, tvaM mayA saha raMsyase / / 1630 / / rukmiNyAha hRtA svAmin !, bandIvaikAkinI tvayA / daridraduhitevAhaM, trapiSye'ntaHpurISu te / / 1631 / / sarvopari kariSye tvA-mityaGgIkRtya kezavaH / mumoca rukmiNI satya-bhAmAdhAmAntikaukasi / / 1632 / / gAndharveNa vivAhena, vivAhya madanAturaH / yAmavadyAminIM sarvA-mimAM reme ramezvaraH / / 1633 / / dvitIye'yabhyadhAd bhAmA, svAM priyAM priya! darzaya / harirUce prage devi!, devI te darzayiSyate / / 1634 / / lIlodyAne'tha govindaH, zrIgRhe pratimAM zriyaH / . * utthApyAsthApayat tatra, rukmiNI divyarUpiNIm / / 1635 / / antapuryAgame stheyAH, stheyasItyaziSaJca tAm / AsAMcakre sudharmAyAM, saudharmendra iva svayam / / 1636 / / pRSTe'tha bhAmayA smAha, zrIgRhe sAsti vallabhA / bhAmAtha saMsapatnIkA, sadyaH zrIgRhamAsadat / / 1637 / / / akharUpapAzaiH / / * 0bANaiH 5 / / . 0mi0 2.10 / / 2. yAhi (iti zeSaH) 3 Ti0 / / 3. kAJcarociSam . 10 Ti0 / / 4. upatyakAnerAsannA, bhUmirUrdhvamadhityakA (amaraH 2 / 3 / 7) 9 Ti0 / / 5. talahaTTisu 9 Ti0 / / . krIDAvane 9 Ti0 / / 0 0da0 2 / / 7. zikSAmadAt 9 Ti0 / / 8. sudharmAsabhAyAM saudharmendra iva nyaSIdat .9Ti0 / / 9. rukmiNI / / sA0 9 / / For Personal & Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam zriyaH sthAne sthitAM tatra, rukmiNI vIkSya sAvadat / aho rUpamaho rUpa-midaM sarvottamaM zriyaH / / 1638 / / ityuditvA praNatyAha, devi! lakSmi! prasadya me / navInaharipatnIji-drUpasampad vidhIyatAm / / 1639 / / evaM kRte mahArcAnte, nirmAsyAmItyudIrya sA / gatvA kRSNamuvAcaivaM, tatra dRSTA na te priyA / / 1640 / / kRSNo'tha sarvapatnIbhiH, sArdhaM zrIgRhamabhyagAt / sadyo rukmiNyathotthAya, kAntamUce namAmi kAm ? / / 1641 / / bhAmAmadarzayat kRSNaH, praNAmAyAtha sAvadat / kathaM nasyati ? mAmeSA, zAThyena namitAsmyaham / / 1642 / / sahAsaM kezavaH smAha, ko doSazcenatA svasA / . vilakSAthAgamad bhAmA, rukmiNInamanonmanAH / / 1643 / / itarAbhyo'dhikAM tasyai, bhUtiM bhUyastarAM dadau / . itthaM sarvopariSTA tAM, kRtvA reme tayAnizam / / 1644 / / anyadA rukmiNIvezma-nyatimuktarSirAgamat / . taM jJAtvA rabhasIt tatra, satyabhAmApyupAyayau / / 1645 / / rukmiNI taM praNamyAha, bhAvI sUnurna vA mama / bhAvI viSNusamaH sUnu-rityuditvA sa tAmagAt / / 1646 / / athoce rukmiNI satyA, munirmavak sutaM na te / tato vivadarmAne te, agAtAmacyutAntike / / 1647 / / ariduryodhanastatra, duryodhananRpo'bhyagAt / satyoce taM suto madbhU-stvatsutAM pariNeSyati / / 1648 / / uvAca rukmiNI bhAmAM, vakti duyodhano nRpaH / Adau yasyAH suto bhAvI, tasyai dAsye sutAmiti 1649 / / * 0ya0 2 / / . 0ta0 5 / / 1. bhAmA 10 Ti0 / / 0 0yA0 2.6-10 / / 2. rukmiNIm / / - sA 2.8 / / nA te 1 / / + AyA0 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 177 Uce bhAmAtha yatputraH, prathama syAt karagrahI / dvitIyA svAn ziraHkezAn, chittvA tasyai pradAsyati / / 1650 / / pratijJAyetyahaMyU te, kRSNo'pyantaHsabhaM gataH / kRSNarAmAdikAMstatra, cakratuH sAkSiNo'khilAn / / 1651 / / svapne rukmiNyathApazyad, vizantaM goSaM mukhe / harirAkhyat phalaM tasya, bhAvinaM sutamadbhutam / / 1652 / / zrutvedaM satyabhAmApi, kalpayitvA muradviSe / svapnamAkhyadyathAvikSan, mukhe mama suradvipaH / / 1653 / / jalpitenApi tatsvapnaM, manvAnaH kalpitaM hariH / mA bhUdvilakSatAmuSyA-stasyA api sutaM jagau / / 1654 / / mahAzukrAcyutaH ko'pi, tadA devo maharddhikaH / prAcInapuNyazeSeNa, rukmiNIkukSimAyayau / / 1655 / / satyApyApanasatvAbhUt, paraM sA medurodarA / rukmiNI puNyavadgarbhA, nirvikArodaraiva tat / / 1656 / / kRSNamUce'nyadA satyA, na satyA deva! rukmiNI / mAyayA garbhamAcakhyau, dvayoH kukSinirIkSyatAm / / 1657 / / tadAnImeva dAsyekA, vardhayAmAsa kezavam / asUta sUnumanyUna-tejasaM deva! rukmiNI / / 1658 / / tadvAksudhArasAsAra-siktazcANUracUraNaH / romAGkuradharaMkSetraH, saudhe'gAd rukmiNaH svasuH / / 1659 / / tadAkarNya vacaH karNa-kaTukaM krodhavihvalA / gRhaM yAntyeva bhAmApi bhAnukaM suSuve sutam / / 1660 / / kRSNo'pi rukmiNIsaudhe, mRgedrAsanamAzritaH / anAyyAtmajamadrAkSIt, sAkSAdiva divAkaram / / 1661 / / .0maH 2 / / 1. tAbhyAM kRSNo'pi sAkSIkRtaH 10 / / / 0mukhaM vRSaM 6.7.9.10, mukhavRSam 8 / / 2. mahodarA // 3. he (itizeSaH) 8 Ti0 / / 0 kSi ni0 2, 0kSa 8 / / 4. deha 10 Ti0 / / * 00 2, 0tye0 7-10 // 5. tannAmakaM putram / / For Personal & Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam prakRSTapuNyadyumno'sA-viti pradyumnanAmakaH / kRSNenoktastanujanmA, sanmAnasasitacchadaH / / 1662 / / prAgvairAd rukmiNIveSa-stadA kRSNakarAmbujAt / jyotiSko dhUmaketustaM, hatvA vaitADhyamabhyagAt / / 1663 / / kSudhArtyA mriyatAmeSa, iti TaGkazilopari / taM bhUtaramaNodyAne, mumocAhAya bAlakam / / 1664 / / sa~ cAnupakramAyuSkaH, zizustadbhavasiddhikaH / bhUriparNasamAkIrNe, nirbAdhe bhUtale'patat / / 1665 / / agnijvAlapurAt kAlasaMvarasya khacAriNaH / vimAnamaskhalat prAtaH, svapuraM prati gacchataH / / 1666 / / athA'dhaH skhalanAhetuM, pazyaMstaM bAlamaikSya saH / palyai kanakamAlAya, putratvena dadau mudA / / 1667 / / khecaraH svapure medha-kUTe sveSAM jagau gataH / / madbhAryA gUDhagarbhAbhUt, sA sutaM suSuve'dhunA / / 1668 / / kRtvA janmotsavaM tasya, cakre zuddhe'hni saMvaraH / pradyumna iti nAmAna-mamAnAmlAnatejasaH / / 1669 / / athaitya rukmiNI prAha, svAminnarpaya me sutam / harirUce'dhunaivAtta-stvayA yAcasi kiM punaH ? / / 1670 / / pratArito'si kenApi, nAtha! tvamiti bhASiNI / rukmiNI mUrchitApatat, prAptasajJArudad bhRzam / / 1671 / / somamUrtI gate sUnau, yadubhiH kumudAyitam / / satyayA sAnucarayA, kevalaM kamalAyitam / / 1672 / / athAgAnAradastatra, kimetaditi pRSTavAn / duHkhahetuM hariH smAha, zuddhiH kApyasti? cAvadat / / 1673 / / 1. dhana 10 Ti0 / / 2. haMsa 10 Ti0 / / * 0ta0 2 / / / ayaM zloka: 9 pratau nAsti / / 0 0vamamuM 3-5 / / 3. amuM nAmaM cakre 3. Ti0 / / ta0 5.8.10 / / + 0va0 6-10 / / prA0 5 / / For Personal & Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 zrIdazavaikAlikasUtram athoce nAradaH pUrvaM, jJAnyabhUdatimuktakaH / so'dhunA gatavAn siddhiM, na jJAnI bharate'paraH / / 1674 / / tataH pUrvavidehasthaM, pRSTvA sImandharaprabhum / tavAkhyAsyAmyahaM sarva-mityuktvA nArado'gamat / / 1675 / / gatvA natvAtha tatra zrI-sImandharajinAdhipam / rukmiNIbhUH kathamabhU-diti papraccha nAradaH / / 1676 / / prAgvairavilgitaM dhUmaketorAkhyadatho jinaH / raukmiNeyaM ca vidyAbhRt-kAlasaMvaravezmagam / / 1677 / / prAgvairakAraNaM tasya, nAradaH pRSTavAn punaH / taditthaM kathayAmAsa, sarvaM sImandharaH prabhuH / / 1678 / / dvIpo'sti jambUpapadaH, svarNAcalaziromaNiH / tatrAsti bharatakSetraM, bhAlasthalasamAkRti / / 1679 / / asti hastipuraM tatra, hastIndramadavAribhiH / kRtakRtyA vinApyAbda-vRSTiM klizyanti na prajAH / / 1680 / / viSvakseno nRpastatra, viSvaksena ivAparaH / viSvak senA!cAraNa, jitAkhilakSamAtalaH / / 1681 / / madhukaiTabhanAmAnau, sutau tasya babhUvatuH / dantidantAvivArAti-bhItidau dhavalAtmakau / / 1682 / / tau rAjayuvarAjatve, kRtvA rAjAgrahId vratam / dustarApArasaMsAra-pArAvArasya pAradam / / 1683 / / upadudrAva taddeza, bhImaH pallIpatizchalAt / / ketamantuM nihantuM taM, madhubhUpo'calad balI / / 1684 / / gacchan vaTapuraM prAptaH, kanakaprabhabhUbhRtA / madhurbhojanavasrAdyaiH, satkRto'bhISTabandhuvat / / 1685 / / .0sUH 5.8-10 / / 1. rukmiNyapatyaM raukmiNeyaH 9 Ti0 / / 2. viSNuH 10 Ti0 / / 3. sarvataH / / 1 nopa0 6-10 / / 4. vizucIsenopacAreNa 10 Ti0 / / 0 0kI0 2.5. / / * 0daH 1, gam 5 / / 1 0zaH 1 / / . 0ma0 6-10 / / 5. kRtAparAdham 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tasyAgramahiSIM vIkSya, candrAbhAM madhubhUpatiH / muktvA tadantike svAntaM, vapuSaivA'grato gataH / / 1686 / / madhurunmUlya pallIzaM, dviradendra iva drumam / punarvaTanarendreNa, nyamantri valito jayI / / 1687 / / madhuryayAce mAdhuryA-candrAbhAM kanakaprabham / so'vak prANaiH samaM prANa-vallabhA bhoH ! samarpyate / / 1688 / / tataH kAmAturaH kAmaM, matto madhupavan madhuH / tAM prasahya pragRhyAgAt, jitakAsI nijaM puram / / 1689 / / viyogArtyA tadaivAbhUd, vikala: kanakaprabhaH / madhuH punastayA sArddhaM, reme zacyeva vAsavaH / / 1690 / / candrAbhAnyedhuraprAkSI-dutsUrAdAgataM madhum / sa Uce'bhUnmotsUraM, pAradArikavAdataH / / 1691 / / candrAbhA smAha ko vAdaH, prazasyAH pAradArikAH / rAjoce medRzaM voca, samApyAH pAradArikAH / / 1692 / / bhUyo'pyuvAca candrAbhA, prapUjyaH pAradArikaH / atrArthe prathamaM nAtha!, bhavAneva nidarzanam / / 1693 / / zrutveti trapayA bhUbhR-dabhUnmadhuradhomukhaH / / itazcAgAtpathe nRtyan, vaikalpAt kanakaprabhaH / / 1694 / / tathAsthaM vIkSya taM dusthA, candrAbhA madhubhUbhRtaH / svapatiM darzayAmAsa, bASpapUritayA dRzA / / 1695 / / tAM pratyarpya madhustasya, bhrAtRvyaM nyasya bhUbhRtam / vimalavAhanopAnte-'grahId vrataM sakaiTabhaH / / 1696 / / namasyayArhatAM tau dvau, sAdhUnAM varivasyayA / tapasyayAthAnazanA-jAtau zukre surottamau / / 1697 / / kanakaprabharAjo'pi, babhUvAjJAnakaSTataH / / jyotiSkeSu suro dhUmaketuH keturiva grahaH / / 1698 / / 1. madyapAnena iva / / * 0dhuH 1 / / 2. sAyaMkAlam / / . 0ra: 6-10 / / 0 0thi 9 / / 3. sevayA 9 tti0|| For Personal & Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 181 AyuSo'nte tatazcyutvA, tApasaH samajAyata / bhUyo bhUyo bhave bhrAntvA, dhUmaketurabhUt punaH / / 1699 / / madhujIvazcyutaH zukrAd, rukmiNyAstanayo'bhavat / prAgvairaM strIkRtaM dhUmaketupradyumnayoridam / / 1700 / / prajJaptyAdyA mahAvidyAH, siddhimAnIya sarvikAH / rukmiNyAH SoDazAbdAnte, sa miliSyati nandanaH / / 1701 / / svAmin ! putraviyogaH kiM, rukmiNyAH SoDazAbdakaH ? / iti pRSTo nAradena, zrIjinaH punarAdizat / / 1702 / / jambUdvIpe'tra bharata-kSetre magadhamaNDale / lakSmIgrAmAbhidhe grAme, somadevo'jani dvijaH / / 1703 / / tasya lakSmIMvatI kAntA, kuGkumAkarAspRzat / udyAne jAtvabhUt tena, raktamaNDaM zikhaNDinaH / / 1704 / / mAtrA tadanyavan matvA, ghaTikAH SoDazaujjhyata / atha meghAmbunidhItaM, svIcakre'NDaM tadAtmanaH / / 1705 / / punarlakSmIvatI vIkSyo-pavane bAlakekinam / taM gRhItvA gRhe'naiSId, rudatyAmapi mAtari / / 1706 / / mAsAn SoDaza dhatte sma, khelati sma ca tena sA / mayUrImAturAM prekSya, kRpayA tamathAmucat / / 1707 / / vedyaM SoDazabhirvarSa-AhmaNyA tatprabhAvataH / .. baddhaM karmAtmaputrIya-viprayogaprayogajam / / 1708 / / samAdhiguptamanyedhu-bhikSAyai gRhamAgatam / taM sA dhUtkRtya niHkAzya, gRhadvAraM pyadhAt krudhIH / / 1709 / / sAdhorjugupsayA jAtA, galatkuSThA'hni saptame / viraktA sAgninA mRtvA, bhave babhrAma bhUrizaH / / 1710 / / vA0 1, 3-5 / / . 0NyA 2.6-8 / / 0 0NyA 2.6-8.10 / / bdi0 4.6.8-10 / / 10te 10 / / .0kA0 6-10 / / .zojjhitam 5, 0zopari 9 / / 1. zAstrAntare SoDazaghaTI: 9 Ti0 / / 0 riktaM 6-10 / / bA0 2.8 / / 2. thUkI karI 9 Ti0 / / 3. mudritam 9 Ti0 / / 4. saMsAre 9 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam bhRgukacche'bhavadrevA-tIre dhIvaranandinI / pitRbhyAmujjhitA koNA, durgandhA durbhagA ca sA / / 1711 / / yauvanasthAnyadA kAyo-tsargasthaM munimaikSata / samAdhiguptanAmAnaM, samAdhinihitAtmakam / / 1712 / / vijRmbhate'tisaMrambhI, hemantasamayastadA / daridrANAM kuTumbAni, kampayan kampavAtavat / / 1713 / / . jAte himarucau yasmi-natyantaM nijarAjani / dUrAdapi samabhyetya, sarvataH prasRtaM himaiH / / 1714 / / ha~santImiSato yatra, mantrayantramivAgrataH / janairvinyasyate zIta-pizAcacchalanAbhayAt / / 1715 / / dRDhAmabhedyAM nibiDAmarandhrAM, guDAmivAsAdya tamisrakanthAm / / ciraM tadantaH sthitavAn kilArka stenAbhavad yatra nizA mahatyaH / / 1716 / / upajAti: tejohAniH, sAmprataM me babhUve-tyevaM citte-cintayatlajjayeva / zIghraM zIghraM, yAtavAn yaddinezo, yasminnAsI-lAghavaM tddinaanaam||1717 / / zAlinI vahnirvarAkaH kila yatra sendhanaH, pragalbhate kAryavidhau samuddhataH / himena labdhaprasareNa sarvato, nirindhanenApi vijRmbhitaM punaH / / 1718 / / upajAtiH yasmin gRhasthaiH sakalatraputraiH, sarvairapIdaM kila mantrayitvA / raktAmbarAdvaitamataM prapede, zItApahaM yanna paraM samasti / / 1719 / / indravajrA zIte sphIte nRNAM yatra, jAyate pazya kautukam / na kevalaM gRhamadhyaM, gRhAmadhyamapi priyam / / 1720 / / puSpANi janmadrumakandalAnA-mantarnilIya sthitavanti yasmin / na zItabhItyeva bahirbhavanti, DimbhAH pituH prAvaraNasya yadvat / / 1721 / / upendravajrA 1. mAchI 10 Ti0 / / 2. tatrAmnI putrI / / 3. prAvartana 9 Ti0 / / 4. ativegavAn 10 Ti0 / / 5. hemantasamaye 9 Ti0 / / 6. AtmIyanRpe jAte 9 Ti0 / / * pratataM 7-9. / / 7. pratatAM 6.10, vistRtaM 10 Ti0 / / 8. aGgArazakaTI 2 Ti0, zakaTAGgArikA lohakI aGgIThI 9 Ti0, aGgAradhAnikA 10 Ti0 / / - gR0 2 / / 9. kArpAsI 10 Ti0 / / 10. andhakAra 10 Ti0 / / 0 nAzA0 6.7.9 / / 11. prajvalati 9 Ti0 / / 12. strIdehAvayavam 10 Ti0 / / 13. vaMzAvalInAm / / For Personal & Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram * yatrAMhAreSu dAreSu, yeSAM sneho bhavedbahuH / zItaM tAn vyathate naiva, tadanyavyathakaM hi tat / / 1722 / / kUpe nipetuH kila zItabhItyA, dhUmadhvajAH kecana mRtyuhetoH / no cet kathaM teSu kaduSNamambho ?, dhUmAyamAnaM ca tadIkSyate kim ? / / 1723 / |indrvjraa himarturAjasya bhaTo bhaTAgraNIH, zItAbhidhAno'vagaNayya pAvakAn / bAhyAn kilAntargatamaudarAnalaM, kraSTuM vapurvaprataTImaTatyasau / / 1724 / / upajAtiH devArcAdinimittAnAM, kusumAnAM vinAzanAt / aspRzyaM zItamityAsIt, prAvRtAGgo janaH kila / / 1725 / / nirdahya lakSmIlalanAnivAsAn, madhvAkhyapIyUSarasasya kumbhAn / madhuvratAnAM kila zItakAlo, dadau gale'GguSThamasau nRzaMsaH / / 1726 / / upajAtiH sarvatra vijayayAtrAM, kSamAdhipAH saguNavizaradharmabhRtaH / vidadhati susAdhusainyAH, paralokaM yatra sAdhayitum / / 1727 / / AryA zIte sphIte patatyevaM, mA smAsau nizi pIDyate / ityAMdracittA sA sAdhu, dhIvarI prAvRNot tRNaiH / / 1728 / / prAtarne tayA sAdhu-rAkhyad dharmaM sa tatpuraH / dRSTo'si kvApyadaH pRSTaH, ziSTavAn prAgbhavAnapi / / 1729 / / sAtha vijJAya daurgandhya-mAtmanaH sAdhunindayA / dhig mAmiti nininda svaM, munimakSamayacca tam / / 1730 / / sAdhurdharmazriyaH sAdhvyAH, zrAvikAM tAM samArpayat / sAdharmikIti zrAddho'syai, nAgilaH svAzrayaM dadau / / 1731 / / ekAntaropavAsaiH sA, tatrAsthAd dvAdazAbdikAm / . kRtvAthAnazanaM mRtvA-cyutendrasya mahiSyabhUt / / 1732 / / .0 1.10 / / . mo0 5.10 / / 1. nirdayaH 2 Ti0, krUraH 10 Ti0 / / 2. pakSe jyA 10 Ti0 / / 3. bANaH 10 Ti0 / / 4. dhanuH 10 Ti0 / / 5. yatra zItakAle, nRpapakSe-jyAsahitaviziSTabANayuktadhanurdharAH sunipuNasainikAH rAjAnaH paradezaM sAdhayituM sarvatra vijayayAtrAM vidadhati, sAdhupakSe kSamAnidha AcAryA api caturmAsakAlAnantaraM zItakAle guNasamanvitAhiMsakadharmadhArakAH sumuniparivRtAH bhavAntaraM sAdhayituM vihArayAtrAM kurvanti / / 0 DitaH 6.8-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / * sA0 6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / hai tayA neme tamatha tad dharma 3 TippaNyAM / / + ordhA0 1.3 / / For Personal & Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam cyutvAto rukmiNI sAbhUt, paraM varSANi SoDaza / lapyate putravirahaM, prAcyakarmAnubhAvataH / / 1733 / / zrutvetyAgatya vaitADhaye, pradyumnaM prekSya nAradaH / rukmiNIkRSNayozcedaM, sarvamAvedya yAtavAn / / 1734 / / sutasya susthitatvena, tadyogasya ca bhAvinaH / jinAdiSTAt prahRSTau tau, dampatI tasthatuH sukham / / 1735 / / itazca kururityAsIt, pUrvaM zrIRSabhAGgajaH / yadIyanAmadheyena, kurudezo'bhidhIyate / / 1736 / / kurorhastIsuto jajJe, yannAmnA hastinApuram / / gateSvasaGkhyabhUpeSu, jAto rAjAtha zAntanuH / / 1737 / / gaGgA satyavatI ceti, tasyAsIt preyasIdvayam / gaGgAyAstanujanmAbhUd, bhISmo bhISmaparAkramaH / / 1738 / / citrAGgadazcitravIryaH, satyavatyAH punaH sutau / . ambikA'mbAlikA'mbeti, citravIryasya vallIH / / 1739 / / dhRtarASTra-pANDu-vidurAH, kramAt tAsAM ca sUnavaH / pANDu vinyasya rAjye sve, zAntanuH svaHpurImaMgAt / / 1740 / / paryaNaiSInRpaH pANDu-rdazArhANAM sahodarAm / / sarvastraiNaziroratnaM, kuntAdevIM mahAsatIm / / 1741 / / svasAraM zalyarAjasya, madrikAM bhadrikAM punaH / advitIyAM dvitIyAM ca, rUpasampajjitAmarIm / / 1742 / / dhRtarASTra rASTracintA-bhAramAropya nirvRtaH / babhUva pANDuruddaNDa-prakaTAkheTakapriyaH / / 1743 / / udUhe dhRtarASTro'STau, kanyAH subalajanmanaH / gAndhArezasya zakune-rgAndhAryAdyAH sahodarAH / / 1744 / / duryodhanaprabhUtayo, jAtAstAsAM zataM sutAH / pANDoryudhiSThiro bhImA-'rjunau kuntyA stanandhayAH / / 1745 / / * 0bhya0 8 / / * jJeyo 6-9 / / 0 0bA0 2.4 / / bA0 4.5 / / 0bhA 2 / / 1. yuvarAjo babhUva 3 Ti0 ||riim 1 / / For Personal & Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram pANDoH patnyA dvitIyAyAH, matryAH zalyasvasuH sutau / nakulaH sahadevazca, tanujau manujottamau / / 1746 / / pazcApi pANDavA jaitrAH, smarasyeva zilImukhAH / surAsurairapyajayyAH, sphUrjadbhujabalaujasaH / / 1747 / / anukramaM vinItAste, rAjanItyAdikovidAH / lokapA iva paJcApi sarvalokAtigairguNaiH / / 1748 / / drupadakSmAbhujo'nyedhu-VtaH kAmpilyapattanAt / samAgatya namaskRtya, pANDurAjaM vyajijJapat / / 1749 / / culanIkukSibhUdeva!, sutA drupadabhUbhujaH / dhRSTadyumnAnujA kanyA, draupadItyasti vizrutA / / 1750 / / tasyAH svayaMvare svAmin!, dazArhA rAmakezavau / rukmI karNo dAmaghoSi-damadantaH suyodhanaH / / 1751 / / anye'pyaneke bhUpAlA, bhUpAlAnAM sutA api / rAjauhUtAH prabhUtAste, santyAyAntaH samantataH / / 1752 / / yugmam kumAraiH paJcabhiH sArddha-metaiH pRthvIpurandara ! / tatrAlaGkriyatAmetya, svayaMvaraNamaNDapaH / / 1753 / / sutaistaiH paJcabhiH sArdhaM, jagajjaitraparAkramaiH / kAmpilyamagamat pANDuH, prAptAzcAnye'pi bhUbhujaH / / 1754 / / saJcakre drupadastatra, sarvAnekaikazo nRpAn / / svayaMvaramathAdhyAsan, vimAnamiva nAkinaH / / 1755 / / snAtvAtha zucisarvAGgA, divyAbharaNadhAriNI / draupadyarhantamabhyarcya, svasakhIvRndaveSTitA / / 1756 / / svayaMvaramevAtArId, divo devavadhUriva / / vyomamadhyamivAnekaiH, rAjahaMsaivirAjitA / / 1757 / / * jitvA 5 / / 1. vinAyakAdi paJca 10 Ti0 / / 2. zizupAla: 9 Ti0 / / * jA0 4.6-10 / / 3. Agacchanta Asate / AvaNa lAgA rAjAnaH (AvavA lAgyA rAjAo) iti 9 Ti0 / / 0 0ra: 1.6.7.9, ram 10 / / 4. Aruhan 9 Ti0 / / * abhyarcya draupadI nemim 2.6-9. / / 5. Agamat 9.Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 186 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam nAmagrAhaM pratIhAryA, dizyamAneSu rAjasu / draupadI prekSamANAgAt, yatra tiSThanti pANDavAH / / 1758 / / paJcasvapyanuraktAbhUt, teSu sA varamAlikAm / paJcAnAmapi kaNTheSu, nyakSipat pANDujanmanAm / / 1759 / / kimetaditi citrIya-mANAH sarve'bhavannRpAH / yAvat tAvat kuto'pyAgAt, tadAnIM cAraNo muniH / / 1760 / / cAraNaSiM tatastatra, praNipatya pramodataH / kRSNAdayo mahIpAlAH, pRcchanti sma savismayAH / / 1761 / / baDhyo'pi pariNIyante, striyaH puMbhiH sthitiIsau / ' puMso'nekAn punarnArI, naudvahantI zrutA kvacit / / 1762 / / tat kiM draupadyasau sAdho!, bhAvinI paJcabhartRkA ? / cAraNapirathAkhyau, vijJAyAdhisaMvidA / / 1763 / / / bhaviSyatyeva nanveSA, draupadI paJcabhartRkA / .. IdRk yenAnayA karma, pUrvasminnarjitaM bhave / / 1764 / / tathA hyatraiva bharate, campAyAmabhavan dvijAH / somadevaH somabhUtiH, somadattazca sodarAH / / 1765 / / sarvasamparjuSAM teSAM, bhavanti sma kramAdimAH / nAgazrIratha bhUtazrI-ryakSazrIzceti vallabhAH / / 1766 / / mA bhUt kalatraputrAde-vaimanasyaM kadApi naH / iti snehasya rakSArthaM, pArthakyaM bhrAtRbhiH kRtam / / 1767 / / vyavasthA vidadhe caiSA, sakuTumbairapi tribhiH / ekaikasya gRhe kAryaM, vAraMvAreNa bhojanam / / 1768 / / evaM vidadhatAM teSAM, somadevagRhe'nyadA / samprApte vArake bhoktuM, nAgazrIH praguNaM vyadhAt / / 1769 / / * 0ha0 1 / / 1. pazyantI 9 Ti0 / / 2. AzcaryaparAjitA rAjAnaH 9 Ti0 / / 3. vivAhayantI 9 Ti0 / / 4. babhASe 9 Ti0 / / 5. avadhijJAnena 9 Ti0 / / . 0tve0 5.7. / / 6. darzayati 9 Ti0 / / 0 jaH 6-10 / / * 0dhu0 2.6-10 / / 7. manaso vairUpyam 9 Ti0 / / 8. pRthagbhAva: 9 Ti0 / / 9. anyonyaM vacanaM cakre=ApamAhi bola kIyA 9 Ti0 / / bhoktuM vAre kramaprApte 3-5 / / For Personal & Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram - saMskurvantyA ca bhojyAni, rasapAkavidA tayA / tumbakaM kaTvajAnantyA, vyaJjanArthamapacyata / / 1770 / / kIdRgetad babhUveti, yAvadAsvAdi tallavaH / viSIbhUtamiti jJAtvA, thUtkRtya tadagopayat / / 1771 / / dadhyau ca vividhairdravyaiH, suSThu saMskRtamapyadaH / saJjAtamIdRzaM dravye, saMskAraH phalavAn khalu / / 1772 / / tadanyairbhUribhirbhojyai-stadA bhojayati sma sA / kuTumbatrayamapyetat, paJzcAcca bubhuje svayam / / 1773 / / guruH zrIdharmaghoSAkhyo, jJAnavAn sAnugastadA / subhUmibhAgamudyAnaM, svAMhrinyAsairapAvayat / / 1774 / / tasya dharmaruciH ziSya- stapasvI mAsapAraNe / bhuktvA gateSu sarveSu, nAgazrIgehamAyayau / / 1775 / / tyaktaM nirarthakaM yAti, bhoktuM caitanna zakyate / ityAmRzya dadau tasmai, pAtradAnaM bhavatviti / / 1776 / / athAgatya guroH pArzve, sa mAsakSapako muniH / vidhipUrvakamAlocya, darzayAmAsa tat tadA / / 1777 / / gururgandhena tad buddhyA'bhyadhatta yadi bhokSyase / vinaGkSyasi tato bhadra!, tattyajedaM sapadyapi / / 1778 / / tadanyaM piNDamAdAya, bhuJjIthAH zuddhabhojanam / ityukto guruNA so'gAd, bahiHsthaNDilabhUmikAm / / 1779 / / bindustumbarasasyaikaH, pAtrAt tatrApatat svayam / lagnAH pipIlikAstasmin, mriyamANA vilokya saH / / 1780 / / bindAvapyasya saMlagnAH, kiyanto prANino mRtAH / asaGkhyAtA mariSyanti, sarvasmin cchardite punaH / / 1781 / / yugmam 0mapi 5.6.8-10 / / 1. dravyaviSayakaH svabhAvaH / / 5 0ru0 2.4.5 / / 2. saziSyaH 9 Ti0 / / 3. avAdIt 9 Ti0 / / 4. vinaSTo bhaviSyasi 9 Ti0 / / 5. vipadyamAnAH 9 Ti0 / / 6. tyAjite 90 / / For Personal & Private Use Only 187 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam ekAtmajIvarakSArthaM, bahavo jIvakoTayaH / duHkhe kSipanti ye kespi, te kiM zAzvatajIvitAH ? / / 1782 / / vinihatya paraprANAn, saiprANaM svaM karoti yaH / sa svama'hnAM kRte'lpAnAM, saipApmAnaM karoti kim ? / / 1783 / / astvekasyaiva me mRtyu-rjIvantu prANino'pare / iti nizcityaM citte tat, tumbamatti sma sa svayam / / 1784 / / athAnazanamAdhAya, santoSAmRtanirvRtaH / upadhiM dUrataH kRtvA, tyaktobhayaparigrahaH / / 1785 / / kSamayitvAkhilAn jIvAn, catuH zaraNamAzritaH / viSatumbakadAtrIM tAM pratyapyadviSTamAnasaH / / 1786 / / svakRtaM duHkRtaM garhan, sukRtaM cAnumodayan / bhA~vayan bhAvanAH svAnte, sarvendriyasamAhitaH / / 1787 / / ArAdhanAsudhAdhArA-dhoraNIdhavalAtmakaH / zakrastavaM bhaNitvAtha, kRtadevagurusmRtiH / / 1788 / / parameSThinamaskAraM, bhAvasAraM samuccaran / mRtvA sarvArthasiddhe'bhU-dahamindrasurottamaH / / 1789 / / tribhirvizeSakam itazca guravo dharmarucerugratapasvinaH / vilambakAraNaM jJAtuM, preSayan parito munIn / / 1790 / / te bahistaM mRtaM dRSTvA tasyopadhimathAkhilAm / AnIyADhaukannAkhyan, gurUNAM tadyathekSitam / / 1791 / / tataH zrutopayogena, jJAtvA gururabhASata / dhanyo dharmarucirjIva-rakSAM cakre svamRtyunA / / 1792 / / vidhAyArAdhanAM divyAM, sarvArthasiddhibhAgabhUt / nAgazriyazca durvRttaM, sAdhusAdhvIjanasya tat / / 1793 / / yugmam 1. sabalam 9 Ti0 / / 2. divasAnAm / / 3. pApasahitam 9 Ti0 / / 0ntya 5 / / 0ttena 6-10 4. bAhyAbhyantararUpaH / / bhAvanA bhAvayan 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram RSihatyA kRtA nAga-zriyeti prasRtaM jane / uktaM hi zrUyata eva, kRtaM jJAyata eva ca / / 1794 / / somAdyairapi tajjJAtaM, caritaM lokavArtayA / tatastairdhikRtA pApA, nAgazrIninditA bhRzam / / 1795 / / ityevaM te jugupsitvA, tAM gRhAnirasArayan / sarvairnirbhatsyamAnA sA, grAmAd grAmamathAbhramat / / 1796 / / rogaiH SoDazabhiH krAntA, kAsazvAsajvarAdibhiH / ihApi nArakI pIDAM, prApa pApaphalaM hi sA / / 1797 / / peTaJcarAmbaradharA, kSuttRSArtA nirAzrayA / raGkIva paryaTantI sA, mRtvA SaSThI mahIM yayau / / 1798 / / uddhRtya narakAn mlecchA-diSUtpadya vipadya ca / dvau dvau vArau tataH pApAt, sarveSu narakeSvagAt / / 1799 / / pRthvIkAyAdiSu tato, bhrAntvAnekAsu yoniSu / akAmanirjarAyogAt, pratalIkRtya karma tat / / 1800 / / puryAmatraiva campAyAM, zreSThisAgaradattasUH / subhadrAkukSisambhUtA, sutAbhUt sukumArikA / / 1801 / / yugmam ... tatraiva jinadatto'bhUt, sArthapo jinabhaktibhAk / bhadrAbhidhA ca tatpatnI sAgarastasya dArakaH / / 1802 / / vrajan sAgaradattasya, jinadatto gRhAntike / yauvanodbhedaramyAGgI, kumArI sukumArikAm / / 1803 / / krIDantI kandukakarAM, saudhopari nirIkSya tAm / matputrasyAnurUpeya-miti dhyAyan gRhaM yayau / / 1804 / / svabandhUn melayitvAtha, jinadattastadaukasi / gatvA yAcitavAnAtma-putrArthaM tasya putrikAm / / 1805 / / Uce sAgaradatto'sau, putrI prANAdhikA mama / sthAtumetAM vinA nAhaM, tataH kSaNamapi kSamaH / / 1806 / / tajJA0 1.3.7.10, taM jJA0 6.8, tadvRttaM vijJAtaM 9 / / 1. sphaTitavasanA 9 Ti0, jIrNavastra 10 Ti0 / / . ito dvau zleko 6 pratau na staH / / For Personal & Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam sutaste gRhajAmAtA, sAgarazced bhavenmama / tatastasmai dadAmyetAM, sutAM sArddhaM dhanairghanaiH / / 1807 / / AlocyAkhyeyamityuktvA, jinadatto'gamad gRhe / sAgarasya tadAcakhyau, so'pi maunena tasthivAn / / 1808 / / aniSiddhaM hyanumata-miti vijJAya tanmanaH / mene sAgaradattoktaM, jinadattastato'khilam / / 1809 / / vivAho'tha kRtastAbhyAM, tayoH svApatyayostadA / sAgaro'tha samaM patnyA, vAsAgAramazizriyat / / 1810 / / prAkkarmavazatastasyAH, sparzenAGgArasaGginA / sAgaro dahyamAno'sthAd, bhrASTrakSipta iva kSaNam / / 1811 / / jvalaccitAmiva tyaktvA, suptAM tAM sa~ gRhe'gamat / vinidrA patimaprekSya, gato'sau veti sArudat / / 1812 / / navoDhyoH prage danta-zaucaM dAtuM subhadrayA / ceTyAdiSTA patityaktAM, rudantiM tAM niraikSata / / 1813 / / AkhyacceTI subhadrAyAH, subhadrA zreSThinaH punaH / jinadattamatha zreSThI, sopAlambhamavocata / / 1814 / / ekAnte sutamAkArya, jinadatto'bhyadhAdidam / naitat kulocitaM vatsa !, yat kulInA priyojyate / / 1815 / / sampratyapi tato vatsa !, prayAhi svapriyAntike / pratipannaM mayApIdRk, tadA putrIpituH puraH / / 1816 / / vyAkarot sAgaro'pyevaM, mamAyaM tAta ! nizcayaH / vizAmi vahnau na punaH, spRzAmi sukumArikAm / / 1817 / / svasuro'ntarhito bhittyA, jAmAtroktaM nizamya tat / nirAzo'gAd gRhe putrI - mAha maivAdhRtiM kRthAH / / 1818 / / vatse ! tvayi kuto'pyeSa sAgaro'tivirAgavAn / tato'nviSyAparaH ko'pi patistava kariSyate / / 1819 / / 0pi 6-10 / / 500 5-8 / / sva0 2.4 / / For Personal & Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram vAtAyanagato'nyedyuH, zreSThI karparapANikam / jIrNazIrNAzukadharaM, bhikSAkaM makSikApriyam / / 1820 / / AkArya zreSThinA so'pi, proktaH kiM vatsa ! bhikSase / jAmAtaraM karomi tvAM, raGkopakaraNaM tyaja / / 1821 / / hRSTastatyAja raGkastat, zreSThinA snapito'tha saH / pradattavastrAlaGkAra-zcarcitazcandanena ca / / 1822 / / Uce ceyaM mayA putrI, dattA te sukumArikA / sarvacintAvimuktastvaM, bhuGkSva bhogAn sahAnayA / / 1823 / / ityuktaH so'vizad vAsa- gehaM saha tayAsvapIt / kapikacchUspRSTavaid drAk, tadvapuHsparzato'bhavat / / 1824 / / so'pyutthAya parityajya, zreSThidattAMzukAdikam / svamevopadhimAdAya, rAtrAveva palAyitaH / / 1825 / / sA niSaNNA viSaNNAtha, candralekheva vAsare / vicchAyAzrUNi muJcantI, dRSTvA pitretyabhASyata / / 1826 / / vatse! raGko'pyasau yat tvA-martyAkSIt kuto'pi hi / tatra prAkkarmaNAmeva, doSo'nyannaiva kAraNam / / 1827 / / tyaktakAmA tato dAnaM dadAnA mandire mama / bhogAntarAyaM dAnena, truTayed yadi paraM tataH / / 1828 / / pitrAdezAd dadatyasti, dAnaM sA zAntamAnasA / AgamaMstadgRhe'nyedyu-rAryA gopAlikA iti / / 1829 / / prAzukaireSaNIyaistAH, sAnnAdyaiH pratyalAbhayat / zrutvA tatsannidhau dharmaM, jAtazraddhAgrahId vratam / / 1830 / / dustapAni tapAMsyuccai-stapasyantI mahAsatI / + gopAlIkAbhirAryAbhi-rvijahe saha niHspRhA / / 1831 / / 0kSu0 5-10 / / 7 iva drAg vapuH 6.10 / / 1. sanmAnitaH (itizeSaH) 9 Ti0 / / 2. tUTai (tUTe) 9 Ti0 / / OM 0va 6-10 / / 3. sukumArikA / / 4. viharati sma / / ni0 2 / / 191 For Personal & Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam subhUmibhAgodyAnasthA, sahAmyAtApanAmaham / sUryabimbe nyastadRSTi-rityAryAM pRcchati sma sA / / 1832 / / UcustAH kalpate naiva, sAdhvInAM vesaterbahiH / kartumAtApanAkaSTaM, pratiSiddhaM yadAgame / / 1833 / / anAkayeva tadvAcaM, tadudyAnamupetya sA / AtApanAmupAsta, gabhastinyastalocanA / / 1834 / / tadaikakAmukasyAGka-paryaGkakroDamadhyagA / dhRtAtapatrA caikena, pareNa preritAnilA / / 1835 / / badhyamAnakacaikena, pareNAGke dhRtAMhikA / devadattAnayA vezyA, dRSTA zibikayA yatI / / 1836 / / yugmam eSeva tapasAnena, bhUyAsaM paJcabhartRkA / acchinnabhogatRSNA sA, nidAnaM baddhavatyadaH / / 1837 / / sarvAGgazaucazIlA sA, jAtAtha ca bakuzavratA / niSidhyamAnA sAdhvIbhiH, sertyamevaM vyacintayat / / 1838 / / AryikANAM purAbhUvaM, gRhasthA gauravAspadam / bhikSAko mAmidAnIM tu, santakSanti pade pade / / 1839 / / . kimetAbhirmamedAnI-miti dhyAtvA sthitA pRthak / ekAkinyapi sA svairaM, ciraM vratamapAlayat / / 1840 / / athASTamAsI saMlikhya, tedanAlocya sA mRtA / devI babhUva saudharme, navapalyopamasthitiH / / 1841 / / draupadyabhUt tatazcyutvA, prAkRtAJca nidAnataH / paJcaite patayo'muSyA, babhUvurvismayo'tra kaH ? / / 1842 / / * sa02 / / 1. upAzrayAd 9 Ti0 / / . 0Nyai0 2.4 / / 2. akArSIt 9 Ti0 / / 3. ekaH kAmukaH kabarI banAti 9 Ti0 / / 4. ekena utsaGge caraNau dhRtau 9 Ti0 / / 0 bhidhA 6-10 / / 5. sAdhvyA / / * 0yAntyanayA tadA 6-10 / / 6. gacchantI 3 Ti0, yAntI 10 Ti0 / / 7. samaNI vi hu visayarasA0 yaH sparzasaukhyalavamicchati mRdubuddhiH 9 Ti0 / / 2 0yAM0 2.9 / / + 0kSu0 5-10 / / 8. pagi pagi tADai 9 Ti0, bhartsana 10 Ti0 / / 9. nidAnam 9 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram * ityevaM muninA khyAte, daivIvAgabhavaddivaH / sAdhvamI patayo'bhUva-niti sarve'tha menire / / 1843 / / taireva varaNAyAtai, rAjabhiH svajanAyitaiH / draupadI janitotsAhAH, pANDavAH pariNinyire / / 1844 / / __ atha pANDuH samastaM tat, kRSNaprabhRtirAjakam / janyayAtrAgatamivA-naiSInnijapure'khilam / / 1845 / / sarvAn satkRtya vastrAdyai-rdazArhAn rAmakezavau / anyAnapi ca rAjanyAn, vyasRjat pANDubhUpatiH / / 1846 / / rAjye yudhiSThiraM nyasya, pANDuH svargamamaNDayat / kuntyai datvA sutadvaitaM, madrI patyA sahAgamat / / 1847 / / gate'staM pArthive pANDau, pANDavAn prati matsarAt / dhArtarASTrA rASTalubdhA-stacchidrAnveSiNo'bhavan / / 1848 / / duryodhano rAjyavRddhAn, vinayAdyairatoSayat / pANDavebhyo'jayadrAjyaM, chUte mUDhaiH paNIkRtam / / 1849 / / duryodhano'grahIt sarvaM, draupadIM tu jitAmapi / bhImapakSIndrato bhIto, bhekI bhogIva so'mucat / / 1850 / / atha duryodhanAdyaiste, sAmAnyajanamAtravat / muSitAzeSasarvasvA, niravA~syanta pANDavAH / / 1851 / / sarve vikramiNo'tyantaM, sarve sarvakalAlayAH / paraM durdaivayogena, chUte rAjyAdyahArayan / / 1852 / / daivaM ruSTaM capeTAM kiM, vizrANayati ? jAtucit / kintu tAM durmatiM datte, yayA relati raGkavat / / 1853 / / tato vanAdvane bhrAmyan, ciraM varnacarA iva / dazAhA'nujJayA kuntI, dvArikAM tAnathAnayat / / 1854 / / 1. garuDaH / / * 0staiH 6-10 / / * 0kA0 6-10 / / 2. deva ju rUThau kiM karai 9 Ti0 / / 3. loThate-duHkhIbhavati / / * 0na0 6-9 // For Personal & Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam abhigamya samudrAdyA, bhaginIM bhrAtaro'naman / praNatAn bhAgineyAMzca, dazArhAH parirebhire / / 1855 / / UcurdazArdA hai jAme!, diSTyA dRSTAH sutAstava / yaddAyAdapalAdebhyo, jIvanto'mI ihAgatAH / / 1856 / / dattAzIH kuntyapi smAha, jIvitA sasutApyaham / yannA'nudhAvatApyAptA, yUyaM kAlena kAlavat / / 1857 / / divyaM ca caritaM zIri-zAGgiNorbhuvanAtigam / zrutvA taddarzanotkaNThA, preritAhamihAgamam / / 1858 / / atha kuntI saputrApi, gacchati sma sabhAM hareH / rAmakRSNau sasaMrambhA-vabhyutthAya praNematuH / / 1859 / / pANDavA rAmakRSNAbhyAM, saha prAgvadyathocitam / anukramaM kRtAzleSa-praNAmAH samupAvizan / / 1860 / / Uce kRSNaH kRtaM sAdhu, yuSmAbhiryadihAgatAH / , zlAdhyate saiva lakSmI-rbhujyate yA sebandhubhiH / / 1861 / / yudhiSThiro'bhyadhAt teSA-mAyAti zrIH svayaMvarA / ye spRzyante sma sasmerA-stvalocanamarIcibhiH / / 1862 / / asmanmAtRkulottaMse, sUryavattapati tvayi / apradhRSTyA bhaviSyAmo, vayaM vairitamobharaiH / / 1863 / / hariH satkRtya sammAnya, kuntI kuntyAtmajAnapi / AvAsAnArpayat teSAM, bhinnAn sarvaddhisaMyutAn / / 1864 / / zArhAH pANDavebhyastA, dadire kanyakAH kramAt / lakSmIvatIM vegavatI, subhadrAM vijayAM ratim / / 1865 / / nityaM sakriyamANAste, rAmakRSNAdibhirbhRzam / yudhiSThirAdayastatra, tasthuH pazcApi susthitAH / / 1866 / / 1. azliSyan / / 2. he bhagini 9 Ti0 / / 3. bhAgyena 9 Ti0 / / 4. dAyAdAH gotriNaH 9 Ti0 / / 5. kAlikakumAreNAnugacchatA yat nAptAna vyAptAH 9 Ti0, jarAsaGghaputreNa 10 Ti0 / / 6. Ape tyAgI guNe rAgI, iSTaiH saha yadbhuktaM tu 9 Ti0 / / 7. parAbhUtA na bhaviSyAmaH / / * ayaM zloka 6 pratau nAsti / / . ayaM zloka 10 pratau nAsti / / - sukhaM pazcApi tasthire 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram itazca prekSya vaitADhye, pradyumnaM ca navayauvanam / Uce kanakamAlA sA, tIvrasmarazarAhatA / / 1867 / / patitaH pathi labdhastvaM, saMvareNa na me sutaH / tanmAM bhaja ratiprAyAM, smaraprAya! taivocitAm / / 1868 / / maitto vidye gRhANa tvaM, gaurI-prajJaptinAmike / khecareNa na kenApi, yena jAtu vijIyase / / 1869 / / antarnizcitya nAkRtyaM, kRtyaM me satkriyAvidaH / metvA tadvacanaM vidye, gRhItvAsAdhayat sudhIH / / 1870 / / tvaM me mA~teva yajjAta-mAtro'haM vardhitastvayA / suvidyazca kRtastena, mA bhUrmAM prati kAmukI / / 1871 / / vApIM kailambukAM yAtaH, pradyumno'tha purAdbahiH / cakre kalakalaM pApA, svanakhaiH svaM vidArya saiau / / 1872 / / pradyumna kRtamevaita-diti sAcaSTa duSTadhIH / jighAMsUMstatsUtAn prAptA-nathAsau hatavAn javAt / / 1873 / / saMvaro'pyAgataH putra-pIDayA nirjitaH kSaNAt / jJApayitvAtha tatkAntA-vRttAntaM pratyabodhi saH / / 1874 / / AgamannAradastatra, pradyumnAyAtha tena tat / tajjanmAdikathAvRttaM, kathitaM sarvamAditaH / / 1875 / / adhuMnA satyabhAmAyAH, sUnorbhAnoH karagrahaH / bhAvI tato bhavan mAtuH, kezAn bhAmA grahISyati / / 1876 / / zrutveti kRSNasUstUrNaM, dvArikAyAM sanAradaH / yayau vimAnaM prajJapti-kRtamAruhya raMhasA / / 1877 / / pradyamnaH svayamuttIrya, vimAnasthe'pi nArade / amucad bhAnukodvAhyAM, kanyAM hRtvopanAradam / / 1878 / / 1 00 6-9 / / 1. matsakAzAt / / 7 mamedaM 4 / / 2. bahiH (iti zeSaH) 10 Ti0 / / 0 006-10 / / nAmavizeSaH / / ca 6.8-10 / / 4. kanakamAlAputrAn / / 5. pradyumnaH / / 195 For Personal & Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196. zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam AjagAma phalArAma-mupAttakapirAcyutiH / ArakSakAnavocanme, datta dvitriphalI kapeH / / 1879 / / satyabhAmAtanUjasya, bhAnoH pANigrahotsave / bho phelAphalikAheto, rakSyante'mUni sAdaraiH / / 1880 / / laJcAM datvA kapi muktvA, tadaiva nijavidyayA / niHphalAnIva ni:zeSAn, phalArAmAnadarzayat / / 1881 / / . tato vAjinamAdAya, jagAma tRNarAziSu / cAriM yayAca vAjyArthaM, te'pyUcunaiva labhyate / / 1882 / / jainyayAtrAsametAnAM, kRte kuJjaravAjinAm / / rakSyante satyabhAmAyA, vacanAt tRNarAzayaH / / 1883 / / . carantaM muJcati smAzvaM, bhedayitvAtha tAnapi / vidyayA nagarI sarvAM, kRtavAniva nistRNAm / / 1884 / / tathaiva svAdusalila-sthAnAnyasalilAni saH / , adarzayat puSpavATI-ni:puSpA iva vAtyayA / / 1885 / / sarvametad vidhAyaivaM, pradyumno nijavidyayA / turaGgavikrayI so'bhUd, vIkSitazcAtha bhAnunA / / 1886 / / vAhaM tavAhaM mUlyenA-dAsye pazyAmi tadgatim / ityukte bhAnunA kArNiH, sa tamarvaM tamArpayat / / 1887 / / ArUDho vAhayan vAhaM, pAtitastena bhAnukaH / aniSTavastuvarddhastA-llakhitaH kSitimAgataH / / 1888 / / athaiDikkasamArUDho, hasyamAnaH sa nAgaraiH / yayau paitAmahaM dhAma, sadasyAnapi hAsayan / / 1889 / / rIvAbhUt satyabhAmAgre, tRNyApuSpaphalAdikam / hRtaM kenApi niHzeSaM, sApyAkhyAti sma viSNave / / 1890 / / 1. pradyumnaH 9 Ti0 / / 2. phalonI ujANI iti bhASA0 / / 3. jane tikai sAthi AyAhai (jAnamAM tenI sAthe AvelA), 9 Ti0 / / * patrA 5 / / 4. pradyumnaH 9 Ti0 / / 5. azvam 9 Ti0 / / 6. hastAt patitaH / / / 0vi0 6.8-10, ayaM mUlapATha: 10 TippaNyAmapi / / 0 Dika0 2.5, 0Daka0 6-10 / / sa cAvaka 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 197 * dvijIbhUya paThan vedaM, pradyumnaH pravizan purIm / bhAmAyAH kubjikAM dAsI-majUcakre svavidyayA / / 1891 / / prItayArthInayAnAyi, sa bhAmAbhavane dvijaH / Uce'haM vidadhe devi!, zaravat saralAmunA / / 1892 / / taM bhAmApyAha kuru mAM, rukmiNIrUpato'dhikAm / so'vak muNDitamuNDA tvaM, maSimaNDitavigrahA / / 1893 / / puro bhava yathA kurve, rUpaM nirUpamaM tava / sApi cakre tathA sarvaM, doSaM hyarthI na pazyati / / 1894 / / vipro'pyUce na me vidyA, kSudhitasya sphuriSyati / satyApi taM bhojayituM, supakAraM nyarUpayat / / 1895 / / vipro'pi karNe satyAyA, mantranyAsamamuM vyadhAt / OM ruDU buDUsvAheti, japantI mantramuttamam / / 1896 / / kuladevyAH purastiSThe-ryAvadanAmyahaM zubhe! / ninye rasavatI niSThA-maznan tAM baTuko'pi saH / / 1897 / / vidyAsiddhaH sa duHpuro-daro lobhAbdhigartavat / athAtRpta ivotthAya, vipraH kopAdapAsarat / / 1898 / / atha kSullakaveSaM sa, kRtvAgAd rukmiNIgRhe / rukmiNyA AsanaM ditsoH, kRSNasiMhAsane'vizat / / 1899 / / kRSNaM vA kRSNasUnuM vA, vinAnyamiha viSTare / nAsInaM sahate pIThA-dhiSThAtrI kastato'sako ? / / 1900 / / dhyAtveti rukmiNI smAha, vikasannetrapaGkajA / taM putramiva pazyantI, bAlarSe! kimihAgamaH ? / / 1901 / / muniH prAha gRhe te'ha-mazanAryan kSudhAturaH / AgacchaM vatsale 'smyeSa, SoDazAbdAnyupoSitaH / / 1902 / / .0tha tayA 6-10 / / 1. paripUrNAm 9 Ti0 / / 2. pradyumnaH / / * su0 6.8-10 / / 3. anAdarAI SaSThI, rukmiNIdattamAsanamanAdRtya / / 4. asau 9 Ti0 / / 0 prA0 10 / / * vipannAnana0 6-10 / / 5. atilobhenAzanamicchatIti 10 Ti0 / / hai 0ya 8.9 / / - 0lo 5.10 / / 6. SoDazavarSANi 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam jananyA api na stanya-mapAmAjanmato'pyaham / tato mAM tapaso'muSya, pAraNaM kArayAdhunA / / 1903 / / rukmiNyuvAca bAlarSe!, harSAharSAkulAsmyaham / hRSTA tvadarzanenAsmi, satpAtrAdAnato'parA / / 1904 / / munirUce viSaNNeva, kiM vizAdasya kAraNam ? / paulomIva surendrasya, tvamupendrasya vallabhA / / 1905 / / rukmiNyUce'tha me putro, jAtamAtro'pi kenacit / pApinApahatastena, viSAdaH khAdatIva mAm / / 1906 / / tadAptyai ciramArAddhA, kuladevyapi niHphalA / avakezIva jAteti, prakAnto'syAH zirobaliH / / 1907 / / tuSTAtha kuladevI me, matvA sattvAtizAyitAm / sAhasAt kasya vA na syAt, siddhiH sarvasamRddhikRt ? / / 1908 / / Uce svakIyamAkandaH, sambhAvyaH sarvadA tvayA / , akAle kalitaH puSpaiH, sutasaGgamalagnakaH / / 1909 / / iti tadvAksudhA sUnu-virahAnaladAhahat / samabhUnmama jivAtu-ryAvadvarSANi SoDaza / / 1910 / / ayaM rasAlasAla: sa, maJjarIpiJjaro'bhavat / pazyAmi na punaH sUnu-manUnAnandadAyinam / / 1911 / / na sudhA'pi sudhA mene, candanaM na ca candanam / na hArastApasaMhAra-hetuH sutaviyogataH / / 1912 / / svadanaM kedanaM me'bhUda, bhUSaNaM dUSaNaM punaH / oMkalpaH kalpakalpazca, vinA sUnuM mamAdhunA / / 1913 / / sadyaH prasadya bAlarSe!, brUhi priyaMvada! priyam / kadA me putrasamprAptiH, satyaM syAd bAlabhASitam / / 1914 / / * harSAddharSA0 9, harSotkarSA0 8 / / 1. ahRSTA / / . vhasyaivaM 6-10 / / 2. vandhyA 2 Ti0, aphalavRkSA 10 Ti0 / / - 0balim 9 / / 3. zirasaH baliH 10 Ti0 / / 4. AtmIyasahakAritataH 9 Ti0 / / 5. asArabhojanam 10 Ti0 / / * bhU0 1.2 / / 6. veSaracanA 10 Ti0 / / 7. bhArakalpaH 2 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram * munirUce'tha kiJcinme, datvA svasthaM manaH kuru / yena tvatpRSTamAkhyAmi, svasthe citte hi dhIbhavet / / 1915 / / rukmiNyUce'tha kRSNArthA, modakAH santi nAparam / te tvanyadurjarAH kiJci-dudvegAnAsti pAcitam / / 1916 / / tatkiM dadAmi te ? so'vak, kiJcinme nAsti durjaram / saikaikazo dadau nyAda, modakAn so'khilAn kramAt / / 1917 / / itaH paeNTalikAhastAH, preSitAH satyabhAmayA / dAsyaH kezAnayAcanta, rukmiNIpArzvato jitAn / / 1918 / / mAyAsAdhustadAkarNya, kRtvA bhAmAsamAH sa tAH / pUrNAH paTalikAH kezai-stadIyaiH preSayat tataH / / 1919 / / satyAkupat tadAlokAt, preSIt tatrAtha cArakAn / yAcato rukmiNIkezAn, kuSNasUstanikuTTayat / / 1920 / / bhAmAtha kupitA sadyaH, sabhAmAsAdya kezavam / yayAce rukmiNIkezAn, sAkSI tvamasi yatpriya! / / 1921 / / kezArthamAg2amannIlA-mbaraH pItAmbareritaH / kRSNasUH kRSNarUpeNa, mAtuH pArzve sthitastadA / / 1922 / / hriyA rAmo valitvAgAt, sthAnaM prAktanameva hi / tatrApyUce'cyutaM dRSTvA, prArebhe narma kiM tvayA ? / / 1923 / / bhAmAtikrodhadhAmAtha, zrutvemAM sAtvatIM giram / sarvAMstAn dAmbhikAn matvA, jagAmAtmagRhaM tataH / / 1924 / / rukmiNyai nArado'pyAkhyat, pradyumno'yaM sutastava / svarUpasthastato bhUtvA, namazcakre svamAtaram / / 1925 / / payasA sAJjanenAkSNoH, stanayorujvalena ca / dervAkSataizcirAyAta-mavarddhayadivAtmajam / / 1926 / / .0ce yat0 6.8.-10 / / OM dhI bha0 1.3.4 / / 1. apAcyAH / / 0 0ke0 1.5.10 / / 2. bubhuje / / 3. TopalI iti bhASA0 / / nA0 1 / / 4. upahAsaH / / 5. rAmasambandhinIm / / 6. dharo iti bhASA0 / / For Personal & Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam pradyumno rukmiNImUce, jJApyo nAhaM pitustvayA / yAvanna kiJcidAzcarya, darzayAmIndrajAlavat / / 1927 / / ityuktvA rathamAropya, rukmiNI calati sma saH / maNImivAhe: kRSNasya, hare'haM jIvataH priyAm / / 1928 / / iti jalpannasau zaGkha, dadhmau nava ivAcyuta : / kurvANastAnnidAnena, brahmANDamapi jarjaram / / 1929 / / yugmam tadAkArNava iva, cukSobhAmbhodagarjitAt / kRSNaH kRtsnabalo dhanvI, dhunvan dhenvAnvadhAvat / / 1930 / / pradyumnaH sammukhIbhUya, taJcamUM vimukhIM vyadhAt / / kuNThayAmAsa vaikuNTha-syApi zastrANi zastravit / / 1931 / / vilakSo'dhokSajo dadhyau, sAmAnyo'yaM na mAnavaH / tadA tatra jhagityetya, govindaM nArado'vadat / / 1932 / / mA viSIda prasIda tvaM, raNakRd rukmiNIsutaH / .. bhavanmUrtirivA'nyeyaM, kasyAnyasyedRzaM balam / / 1933 / / pradyumnaH prANamat premNA, rAmadAmodarAvatha / kartuM zarIraikyamiva, gADhaM tAbhyAM ca sasvaje / / 1934 / / aGkaparyaGkavinyasta-pradyumno rukmiNIyutaH / viveza kaiMzavapuryAM, baddhoccaistoraNasraji / / 1935 / / kuTumbamIlake jAte, yAdavAnandadAyini / kRSNo'vAdIt tvayA jahe, vatsa ! tRNyAphalAdyapi / / 1936 / / idAnIM vatsa! niHzeSaM, tadyathAvasthitaM kuru / piturniyogataH sarvaM, vidyayA tattathAkarot / / 1937 / / pradyumnaH prArahatAM duryo-dhanaputrIM mumoca tAm / bhAmAbhUrbhAnukaH pANiM, tatastasyAstadAgrahIt / / 1938 / / * 0SNa0 2 / / 1. cApaM dhunvan / / 2. iyam anyA bhavanmUrtiriva / / . 0staH 6.10 / / 0 ke0 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram _ 201 pradyumnasya prabhutvena, bhAmAbhUdatidurmanAH / haristAmatha papraccha, viSaNNAsi kimicchasi ? / / 1939 / / bhAmAbhASiSTa te'bhISTaM, spaSTayAmyAtmanaH priya! / pradyumnasamaputrecchA, mama cittaviSAdakRt / / 1940 / / aSTamenAbhavat sAkSA-naigameSI suraH puraH / pradyumnopamaputrAptiM, bhAmAyA viSNunArthitaH / / 1941 / / tvaM yatkaNThe'dhiropyAmuM, hAraM bhajasi sA sutam / prApsyatIpsitamityuktvA, datvA hAraM gataH suraH / / 1942 / / taJca prajJaptito jJAtvA, pradyumno'mbAmabhASata / mAtarAtmasamaM putraM, vitarAmi punastava / / 1943 / / rukmiNyUce tvayaivAbhUd, rekhA putravatISu me / sakhyA me jAmbavatyAstvaM, sUnuM yacchAtmanaH samam / / 1944 / / kRtvA jAmbavatIM saMtyA-rUpiNI rukmiNIsutaH / viSNuvAsaukasi praiSI-jagAma ca tadaiva sA / / 1945 / / satyayeva tayA~ reme, datvA taM hAramacyutaH / pracyutya saptamasvargAt, tadgarbhaM kaiTabho'bhyagAt / / 1946 / / tasyAM svAvAsamIyuSyAM, satyAgAd dadhyivAMstataH / chalito'haM kayApIti, reme tAmapyathAcyutaH / / 1947 / / pradyumno'tADayad bherI, harau tadramaNakriye / hariH prakSubhito'prAkSId, bherIyaM kena tADitA ? / / 1948 / / pradyumneneti ko'pyAkhyat, smitvA dadhyau haristataH / satyabhAmApyanenaiva, jAne'haM cchalitA dhruvam / / 1949 / / kiJcit sabhayasambhogAd, bhAvyasyA bhIrurAtmabhUH / varaM sapatnI mA bhUvan, sapatnIjAtakAni tu / / 1950 / / 1. Atmano'bhISTaM tava spaSTaM karomi / / 2. dadAmi / / 3. satyabhAmAsadRzarUpAm / / * 0dA 10 / / 4. tadAkhyo devaH / / / vaJci0 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam pUrNeSvahaHsu zAmbo'bhU-jjAmbavatyAstanUdbhavaH / pradyumnasya priyoM mUlAt, prAgbhave'tra ca bAndhavaH / / 1951 / / siMhad vikramI jAtaH, siMhasvapnena sUcitaH / bhAmAyA bhIruko bhIru-ranyAsAM tvamitAH sutAH / / 1952 / / praiSId bhojakaTe'nyedyuH, puruSaM rukmiNI nijam / pradyumnArthe'rthayAJcakre, vaidarbhI rukmiNaH sutAm / / 1953 / / prAgvairasya smaran rukmI, roSAt tatpuruSaM jagau / zvapacasyApi dAsye'haM, sutAM no yAdavAnvaye / / 195.4 / / rukmiNA rukmiNIdRte, nyakkRte rukmiNIsutaH / zAmbaH zvapacIbhUya yayau bhojakaTe pure / / 1955 / / rukmI svotsaGgagarbhasthAM, vaidarbhI dhArayan sutAm / tAbhyAmaprIyatoddAma-grAmasvarasugItibhiH / / 1956 / / tadA ca stambhamutkhAya, mattebho bhApayan prajAH / abhramUvallabha iva, bhrAmyati sma niraGkuzaH / / 1957 / / purImupadravantaM taM dvipamudvIkSya bhUpatiH / Uce yo vazayatyenaM, tasmai dAsye yathepsitam / / 1958 / / zvapacau tau ca cakrAte, taM dvipaM vazavartinam / rukmI vyAcaSTa hRSTastau, yAcyatAM svaM manISitam / / 1959 / / dhAnyaM rau~ddhumiyaM deva!, vaidarbhI nau pradIyatAm / atha rukmI krudhA tau drAk, nagarAnnirasArayat / / 1960 / / pradyumno'thAgamad vyomnA, vaidarbhIsannidhau nizi / zvapacAdicaritraM cA-muSyai nijamajijJapat / / 1961 / / pradyumnaM sAmprataM jJAtvA tadguNagrAmaraJjitA / gAndharveNa vivAhena, tenAtmAnaM vyavAhayat / / 1962 / / * 0hassu 6.8-10 / / 1. nAmavizeSaH / / 2. zAmbakumAreNa saha 10 Ti0 / / 3. caNDAla0 8 Ti0 / / 4. airAvaNaH 2 Ti0 / / siddha0 5 / / sA'tha taM 5, sA ca taM 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram rantvA nizAmazeSAM sa, tayA sArddhaM gatastataH / vaidarbhI nidrayA premNA, sakhyevAliGgitA prage / / 1963 / / navoDhAmiva tAM dRSTvA, prAtaH prapaccha bhUpatiH / na vAgmudrAM bibhedAsau, narendro drAk tato'kupat / / 1964 / / tAvevAkArya caNDAlau, tAM dadau caNDazAsanaH / pazcAttApo'bhavat pazcAt, hA! kimevaM mayA kRtam ? / / 1965 / / kAkasya kandharAbandhe, nyakSepyekAvalI mayA / doserakasya vA pAde, nUpuraM viniyojitam / / 1966 / / prArthyamAnApi rukmiNyA, bhaginyA me svasUnave / na krodhAndhadRzA'dAyi, dhigmAM vaidarbhi ! durdhiyam / / 1967 / / vilapannevamAkarNya, karNasaukhyakaraM svaram / kutrA'yamiti pRSTe ca niyuktaH ziSTavAniti / / 1968 / / pradyumnazAmbau vaidarbhI - sahitau nagarAdbahiH / saudhe vimAnasadhrIci, vidyete vibudhAviva / / 1969 / / saGgIte tatpuraH sphIte, bhavatyeSa svarodgamaH / prIto rukmI tataH sadya-stAvAnIya gRhe svayam / / 1970 / / tadA jomeyajAmAtR-snehataH saccakAra tau / vaidarbhIzAmbayukto'gAt, pradyumno dvArikAmatha / / 1971 / / hemAGgadasutAM zAmbaH, suhiraNyAmupAyata / hanti sma ramayannityaM, bhAmeyaM bhIrukaM tathA / / 1972 / / zAmbarAvAM hariH zrutvA, jAmbavatyai nyavedayat / sA prAha na kadApyAgA-dupAlambhaH sutasya me / / 1973 / / tasyAH pratyayamAdhAtuM, viSNurjAmbavatIyutaH / AbhIrarUpaH pUdvari-'sthAd bhUtvA takravikrayI / / 1974 / / 1. samam 3 Ti0 / / * saha 6-10 / / 2. vaidarbhI kiJcidapi novAca / / 50va 1 / / 3. uSTrasya 10 Ti0 / / * svasR0 6-10 / / 0nnizi 6 - 9 / / vaidarbhIsahitaH zAmba:, pradyumnazca purAdbahiH 2.6 -10 / / 4. prekSaNA yad gItaM tat saMGgIkam 2 Ti0 / / 5. bhAgineya0 / / 203 For Personal & Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam . takravikrAyaNau pazya-nAbhIrIrUpamomahitaH / takrakrayaNadambhena, zAmbastAmAhvayat tadA / / 1975 / / AbhIreNa samaM zAmba, sAnvagAd gajagAminI / maoNrgadevakulaM zAmbaH, pravizyAhnata tAM punaH / / 1976 / / soce dehyatra me mUlyaM, ced grahISyasi gorasam / pravizAtra dadAmIti, jalpan dhRtvA kareNa tAm / / 1977 / / zAmbaH kraSTumupAkraMsta, dantI cUtalatAmiva / are smarAndha! kiM dRSTyA, na pazyasi nirargala! / / 1978 / / kApyasAviti sadyastau, jAtau jAmbavatIharI / lajjitotha palAyiSTa, zAmbo jAmbavatI tataH / / 1979 / / kRSNo'vak putraduzceSTA, dRSTA sAbhUdadhomukhI / prApan madhyesabhaM zAmbaH, kIlakaM ghaTayan prage / / 1980 / / yugmam anyAyItyatha kRSNena, zAmbo nirvAsitaH purAt / , aGgajo'pi kiM vyAdhi-chidyate yadi vA jane / / 1981 / / pradyumnaH prAgbhavasnehAd, vidyAM prajJaptinAmikAm / akSayyamiva pAtheyaM, dadau zAmbAya gacchate / / 1982 / / ekadA bhAnukaM nighnan pradyumno bhAmayocyata / kimadyApi nagaryAstva-mare! niryAsi zAmbavat / / 1983 / / so'vak kva yAmi ? sApyAha, smazAne'AgatiH kadA ? / kare dhRtvA yadA zAmbaM, puryantaH svayamAnaye / / 1984 / / jagmivAn raukmiNeyo'tha, smazAnaM bhAmayeritaH / amilat tatra zAmbo'pi, svairacArakutUhalI / / 1985 / / tau smazAnAvanau santau, zulkaM dAhasya cakratuH / tadA dAnaM vinA dagdhuM, zavAni dadaturna tu / / 1986 / / *0NaH 6-10 / / - nArIrUpavimohitaH 6-9 / / 0 0rge 8 / / * bhU0 4-7.9 / / 2 0la: 5-10 / / . 0tIsutaH 6.8-10 / / 1. kIlikAm / / 2. zarIrotpanno rogaH / / . 0kSya0 1-8 / / 3. pradyumna Aha iti zeSaH / / For Personal & Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 205 itazca bhIrave bhAmA-melayat kanyakAzatam / ekonamatiyatnena, kanyAmekAmavekSate / / 1987 / / prajJaptyA rukmiNIsUstat, jJAtvA senAM vikRtya ca / jitazatrurnRpo jajJe, svayaM zAmbastu putrikA / / 1988 / / taJca bhAmA parijJAya, niyojya naramAtmanaH / bhIrorarthe'rthayAJcakre, tAM kanyAM jitazatrutaH / / 1989 / / jitazatrustamUce'tha, bhAmayA preSitaM naram / bhAmAsvahaste dhRtvA'v, dvArikAM cet pravekSyati / / 1990 / / vivAhakAle matyutryAH, karaM bhIrukaropari / yadi kArayate bhAmA, tad dadAmi sutAmaham / / 1991 / / gatvAtha sa naraH sarvaM, bhAmAyai tadacIkathat / tadaGgIkRtya satyAgAt, kanyArthaM zibire svayam / / 1992 / / prajJaptiM smAha zAmbastu, loko'yaM zAmbameva mAm / vidAGkarotu satyA tu, kanyakAM tajjano'pi ca / / 1993 / / tasmAdatha svayaM kanyAM, bhAmAdAya kareNa tAm / zAmbameva paraM lokai-dRzyamAnaM gRhe'nayat / / 1994 / / {dyumno'pyAgamat tatra, vivAhamahahetave / vaivAhikasya rUpeNa, jitazatrormahIbhujaH / / 1995 / / zAmbaH kRtvA kara bhIroH, karoparyupaiyemivAn / tadekonaM zataM strINAM, svena dakSiNapANinA / / 1996 / / zAmbaM kanyAstu pazyantyaH, samastAstaM babhASire / puNyenAbhUstvamasmAkaM, patiauryA ivezvaraH / / 1997 / / atha zAmbaH samaM tAbhi-sivezmanyupeyivAn / bhIrukaM tatra cAyAntaM, bhrUkSepeNAkSipat kSaNAt / / 1998 / / .0vaikSata 5, 0vekSyata 6.8-10 / / 1. jAnAtu 9 Ti0 / / 2. satyabhAmAparivAraH / / / ayaM zlokaH 6-8 pratiSu nAsti / / 3. upayayAma-vivAhaM kRtavAn / / For Personal & Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam bhAmAyai so'tha gatvAkhyAt, sAtha dadhyAvidaM katham ? / tatastatra svayaM yAtA, zAmbo'tha praNanAma tAm / / 1999 / / sAtha roSAruNAvAdIt, kenAnIto'si dhRSTa! re! / so'pyUce'haM tvayA ninye, kanyAzca pariNAyitaH / / 2000 / / sAkSiNo'tra purIlokAH, sAtha papraccha tAniti / Ucuste devi! mA kopIH, zAmbo'trAnIyata tvayA / / 2001 / / asmAkaM pazyatAmevA-kAri kanyAkaragraham / sAkSibhUte purIloke, tasyAH krodho mudhAbhavat / / 2002 / / tvayA mAyAprapaJcena, prapaJcajJAsmi vaJcitA / satyAtha zAmbamityuktvA, vilakSA svagRhe'gamat / / 2003 / / atha sarvasamakSaM tAH, sarvAH kanyAzcaturbhujaH / dadau zAmbAya cakre'tha, jAmbavatyutsavaM param / / 2004 / / pradyumno'tha prakAzo'bhUt, tadA svabhrAturutsave / , satyAzApA'bhravigame, bhAsvAniva vihAyasi / / 2005 / / itazca javanadvIpAd, dvArikAyAM jalAdhvanA / paNyAnyAdAya bhUyAMsi, vaNijaH kecidAyayuH / / 2006 / / manyate tAM purIM dRSTvA, svarNaratnamayAlayAm / atratyajanabhAgyenA-vatIrNA svaHpurImiva / / 2007 / / eka evAlakApus, zrUyate dhanado'dhipaH / ekaikasminnapi gRhe, jano'tra dhanadAdhikaH / / 2008 / / idaM ca prAntanagaraM, tadapIdRzamadbhutam / yatrArdhacakravartyasti, tadbhaviSyati kIdRzam ? / / 2009 / / madhyasthAnAM krayANAnAM, kRtvA tatraiva vikrayam / lAbhaM zataguNaM prApya, pramodabharanirbharAH / / 2010 / / 1. kRSNaH / / * ayaM zlokaH 6-9 pratiSu nAsti / / . 0pA dvA0 1.3-5.7.10 / / - pazyantastAM purIM divya0 2.6-10 / / manye'tratyanRNAM bhAgyaiH, svaHpurIyamavAtarat 2.6-10 / / hai nRpaH 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram adhikaM lAbhamicchantaH, pure rAjagRhAbhidhe / vaNijaste vrajanti sma, vikretuM ratnakambalAn / / 2011 / / na ratnakambalAMstatra, gRhI gRhNAti kazcana / sarvasvenApi tanmUlyaM, na syAt tadvAsinAM yataH / / 2012 / / Aste jIvayazAstatra, putrI rAjJo'tivallabhA / tannivAsivaNigbhiste, tato'nIyanta tadgRhe / / 2013 / / adarzayaMzca te jIva-yazaso ratnakambalAn / sukhAkaratarasparzAn, mrakSaNAdapi komalAn / / 2014 / / vaTacchAyAdivacchIte, uSNAnuSNe ca zItalAn / devadUSyakRtasparddhAn, vaihalazlakSNaromakAn / / 2015 / / lAbho'stu dUre mUlyArthaM, kambalAnAM tayA kRtam / athocuste vayaM muktvA, dvArikAM kimihAgatAH ? / / 2016 / / tAnaprAkSIt jIvayazAH, kA nAma dvArikA purI ? | kazca tasyAM mahIpAlaH ?, tasyAzcAmI a~cIkathat / / 2017 / / antasamudraM nagarI, dvArikAkhyA suraiH kRtA / bhogAvatIva pAtAlA-nnirgatA bhogisaGkulA / / 2018 / / etadvaH pattanaM tesyA, bhAtIvAntyajapATakaH / tasyAM kRSNaH kSamAdhyakSaH, pratyakSa iva nAgarAT / / 2019 / / iti zrutvA jIvayazAH, sorastADaM tadArudat / jIvatyadyApi kaMsAri-ranuzAsti ca medinIm / / 2020 / / zrutvA tAM rudantIM rAjA, jarAsandho'bhyadhAdidam / putri ! rodiSi kiM ? sAkhyat, kRSNavRttamathAkhilam / / 2021 / / raTantI karNAkaTukaM, baddhAJjalipuTaM pituH / punarvijJapayAmAsa, tAta! mAM visRjAdhunA / / 2022 / / pUrayAmi pratijJAM svAM, pravizAmi hutAzanam / yena bhraSTapratijJAnAM, jIvitAnmaraNaM varam / / 2023 / / 1. dRDha0 10 Ti0 / / tva0 2 / / 5 0 tya0 2 / / 2. dvArikAyAH / / sauraH stA0 1.3 / / ruda0 6 10 / / hai 0TA 6-10 / / 207 For Personal & Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam avocat tAM jarAsanyo, maivaM vocaH sute! vacaH / kSepayiSye harermAtR-svasRkAntA hutAzane / / 2024 / / ityudIrya mahAsauryaH, zrIjarAsandhabhUpatiH / bhavatparabalakSobhAM, sadyo bhambhAmavIvadat / / 2025 / / sUnavaH sahadevAdyAH, zastravidyAvizAradAH / upAjagmurmahArAjaM, viDojasa ivaujasA / / 2026 / / kRtArAtibhayocchAla:, zizupAlaH kSitIzvaraH / atIvasamarottAla-stAlaprAyabhujadvayaH / / 2027 / / hiraNyanAbhaH sUryAbhaH, saparatnakSitibhRd dRzAm / duryodhanazca kauravyo, nAmnApi bhayakRd dviSAm / / 2028 / / anye'pi bhUbhujaH sphurjad-bhujAstatra sahasrazaH / parivaQrjarAsandhaM, mRgAGkamiva tArakAH / / 2029 / / svamaulerapatan mauli-maulipAtaM raNe'dizat / , hArastutroTa hRdayA-dAyusruTimiva bruvan / / 2030 / / skhalitazcalanazcelA-Jcalena yamapAzavat / kSutaM dakSiNatastasya, dakSiNAzAgatipradam / / 2031 / / paMspande locanaM vAmaM, vAmadaivanivedakam / viNmUtre tadgajo'kArSI-daudarAgninipAtakRt / / 2032 / / sainyaM vAlayate vAtaH, sammukho'sya vipakSavat / zavoparIva tatsainyo-pari gRdhrAstathAbhraman / / 2033 / / ityAdi dunimittAni, tathaivAzakunAna'pi / nAjIgaNat tadAnIM sa, krodhagrahavazaMvadaH / / 2034 / / jyotirvidUcivAMzcandra-balaM grahabalaM tathA / balavadbhirapi svAmin!, calagiravalokyate / / 2035 / / *0tyaH khila0 2 / / 1. prayANaDhakkAm 9 Ti0 / / 2. mukuTam 9 Ti0 / / . 0Ne dizan 4-10 / / 3. chokkA jAtA 9 Ti0, chIMka 10 Ti0 / / 0 0kSa0 1.3.4 / / 0kSa0 1-5 / / 4. kiJciJcalitam-9 Ti0 / / 5. yathA mRtakopari paribhramanti gRdhrAH 9 Ti0 / / 0ste'0 8 / / 6. ravibalu0 navi jogiNi0 josaru0 sopau0 sammuhacaMdo 9 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram * so'titejasvibhiH zUraiH, bhUribhiH parivAritaH / avAmaMstaikasUrasya, grahacakrasya vAmatAm / / 2036 / / bibheti yaH sadA rAho-rabAhorapi kAtaraH / balaM kimindostasyeti, mene tadapi naiva yaH / / 2037 / / uddaNDamaNDalAoNa, bhinte yo rAjamaNDalam / pa~tIkaM tasya kiM kuryA-daparaM grahamaNDalam / / 2038 / / cacAlAkhilabhUmIbhRd, vAhinIbhiH samanvitaH / pArAvAra ivodvelaH, sa sarvAM plAvayan mahIm / / 2039 / / ApatantaM jarAsandhaM, jhagityAgatya nAradaH / zazaMsa kaMsavidhvaMsa-kAriNe kalikautukI / / 2040 / / kRSNaH kRSNIkRtadveSi-mukhaH pratyarthisammukhaH / raNakaNDUladordaNDa-zcaNDo bherImatADayat / / 2041 / / dazApyarikRtoccAlA, dikpAlA iva dehinaH / dazArhAH sadRzAstei, samudravijayAdayaH / / 2042 / / saputrapautrasantAnA-zcalanti sma mahAbalAH / svasvasenAparIvArA, vairIvRndendurAhavaH / / 2043 / / yugmam jAmAtaro'tha jAmeyA, gotriNo gargarodbhavAH / anye'pi yadurAjAnaH, prItAstatra tadAmilan / / 2044 / / dadhicandanadUrvAdyaiH, kRtayAtrikamaGgalaH / svabandhukulavRddhAbhi-rAzIbhirabhinanditaH / / 2045 / / uttambhitabhujairbhaTTai-varNyamAnaparAkramaH / rdhanastanitasaGkAza-svananiHsvAnanisvanaH / / 2046 / / citravAdinirghoSa-mukharIkRtadiGmukhaH / kRtasaurAviNaH paurai-rjayazabdasya vIpsayA / / 2047 / / 1. apamAnitaH / / 2. sUryasya / / 3. taravAreragreNa 9 Ti0 / / 4. pratikUlam 2 Ti0, viparItam 9 Ti0 / / * : pam 6-10 / / 5. samudraH / / 6. Agacchantam 9 Ti0 / / 7. kRSNAya / / 8. zatru0 9 Ti0 / / 9. bhAgineyA: 9Ti0 / / 10. prasthAnaprasthitamaGgala: 9 Ti0 / / 11. uccaiH kRtabAhAbhiH 9 Ti0 / / 12. yathA-Ahate tava niHsvAne, sphuTitaM ripuhaddhaTaiH / galite tatpriyAnetre, rAjazcitramidaM mahat 9 Ti0 / / * 0sa0 10 / / 13. - kolAhalaH 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam harSeNottArayantIbhiH, kaTAkSaraJcalAniva / lojAJjalIn kSipantIbhi- garIbhirnirIkSitaH / / 2048 / / nizcitAtmajayaH kRtsnaiH, zakunairAnukUlikaiH / maunasotsAhinAtIva-pavanairanugAmibhiH / / 2049 / / dine kroSTukinirdiSTe, rathI dArukasArathiH / viSNuH pUrvottarAmAzAM, pratyacAlId balAnvitaH / / 2050 / / SaDbhiH kulakam svataH purAt paJcacatvAriMzataM yojanAt pathA / sinapalyAhvaye grAme, zibiraM svaM nyavezayat / / 2051 / / caturbhiryojanaiH kRSNa-sainyAdaribale sthite / samudravijayaM keci-detyAvIcannabhazcarAH / / 2052 / / guNagRhyA bhavadbhAtu-rvayamAnakadundubheH / svAminnAyAma vaitADhyA-dAkhyAtuM vastato hitam / / 2053 / / sAhAyikaM bhavantaH kiM, kuto'pIcchanti ? dobhRtaH / , paraM svAjanyato'trArthe saujanyaM praNunoda naH / / 2054 / / ye vaitADhye jarAsandha-gRhyA santi nabhazcarAH / tatpArzve nAgatA eva, sAdhitAste sukhAkarAH / / 2055 / / senAnyaM vasudevaM tat, zAmbapradyumnasaGgatam / niyukSva yena zatrUstAM-stabalAd vijayAmahe / / 2056 / / samudravijayaH zAmba-pradyumnAnugamAdizat / seprakSaraM siMhamiva, dunduM kRSNAbhyanujJayA / / 2057 / / calite vasudeve'tha, svAminAriSTaneminA / dattauSadhI tanutrAI, zastraprahAravAriNI / / 2058 / / itazca magadhAdhIzaM, mukhyo mantriSu haMsakaH / vijJo vijJApayAmAsa, mantrapUrvamidaM vacaH / / 2059 / / 1. lUNa utAratI bhASA0 / / 2. sAIvrIhINAmaJjalIn / / * oSNa: 1.6-10 / / - manasotsAhinAtIvapavanenAnugAminA 9 / / 3. kiM bhUtaH pavanena spRzyamAna ityadhyAhAryaH 9 Ti0 / / 4. api tu metyarthaH 10 Ti0 / / / / senapalyAM0 tri0 8/7/196 5. pAkharai (bakhtarasahita) siMgha kIjiu 9 Ti0 / / - vasuM 6.7.9.10 / / 6. vasuM 1 Ti0, vasudevam 2 Ti0, vasudevaM samudravijayaH senAnyamAdizat 9 Ti0 / / 7. kavacasamAnA / / * 0tA 6.8-10 / / For Personal & Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 zrIdazavaikAlikasUtram amantraM yaH purAkArSIt, kaMsaH sa dhvaMsamAsadat / kAryaM trizaktiyuktena, kriyamANaM zubhAyati / / 2060 / / zatrorbalAn parijJAya, dviguNaM balamAtmanaH / yoddhavyaM naiva tulye'pi, bale kimadhike punaH ? / / 2061 / / svayaMvare hi rohiNyA-stasthAveko'pyanekavat / tvatsainyanRpamAlinya-kAraNaM raNakarmaNi / / 2062 / / dazamaH sa dazArhANAM, tadvale'sti mahAbalaH / tadbhrAtRbhiH samudrAdyai-stvatsainyaM rakSitaM tataH / / 2063 / / rAmadAmodarAvasya, sutau zauryeNa vizrutau / yadarthaM dvArikAM zrIda-zcakre zakrAjJayA purIm / / 2064 / / vIrAvaitirathAvetau, zaraNArthaM mahArathAH / yudhiSThirAdayo'pyeyu-rvyasane pANDavA yayoH / / 2065 / / kumArau zAmbapradyumnau, kRSNapratinidhI iva / bhImArjunau pANDaveSu, sahyavindhyAvivAcalau / / 2066 / / kathyante katizo vIrAH, zrInemyeko'pi yadvale / sarvaM lokamaloke yaH, kSeptuM zaknoti lIlayA / / 2067 / / rukmiNaH zizupAlasya, baladhaureyayostava / dRSTastadbalanirvAho, rukmiNIharaNe raNe / / 2068 / / duryodhanAdikauravya-zakunInAM punarna te / vIreSu gaNyamAneSu, rekhArddhasyApi sambhavaH / / 2069 / / karNaH kRSNabalasyAntaH-pAthodhau paramANuvat / tataH kasya baleneha, svAmin ! samprati yotsyate ? / / 2070 / / zrInemirbalakRSNau ca, tadbale'tirathAstrayaH / svabale caika eva tvaM, balayorantaraM mahat / / 2071 / / . 1. prabhAva-mantra-utsAharUpA / / 2. zubhakAri syAt 9 Ti0 / / 3. amitAn yodhayed yastu sa prokto'tirathaH 10 Ti0 / / 4. yayoH rAmakRSNayoH zaraNArthaM yudhiSThirAdayaH pANDavA eyuH-samAgatAH kaSTe patite sati / / 5. kRSNasadRkSAveva 9 Ti0 / / * nemire0 2.6-10 / / 6. anAdare SaSThI / / 7. duryodhanamAtula0 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam catuHSaSTirapIndrA yaM, namasyantyetya bhaktitaH / tasya zrInemino bhAvI, kaste yudhi bhaTaH puraH ? / / 2072 / / devIbhiH kRSNagRhyAbhi-vipratArya tathA hataH / kAlaH sutaste taid viddhi, daivaM vimukhamAtmanaH / / 2073 / / divasaM svasya vijJAya, yadavo'tibalA api / mathurA~nagarI hitvA, dvAravatyAM puri sthitAH / / 2074 / / . . suptaH paJcAnanaH svAmi-neSa jAgaritastvayA / prayANatumulaM zrutvA, tavAyaM sammukho'bhavat / / 2075 / / adhunApyamunA sArdhaM, sandhistat kriyate prabho! / vigraho vigrahahara-stato'sau nAvabudhyate / / 2076 / / iti tadvacasA cakrI, haviSAgnirivAjvalat / Uce ca mAyibhirnUnaM, yadubhirbhedito'syare! / / 2077 / / yattvaM zatrubalaM zaMsan, mAM bhApayasi tanmudhA / , siMhaH karighaTAbhyo'pi, kiM bibheti ? kadAcana / / 2078 / / karomi cUrNasAcUrNaM, gopasainyamidaM haThAt / / dhik! te svasvAmilajjAkRd, vacanaM raNavAraNam / / 2079 / / Dimbhako'thAvadan mantrI, svAmino manasaHpriyam / pratyAsanne raNe nApa-saraNaM yujyate raNAt / / 2080 / / saGgrAme sammukhInA ye, mriyante vIramAninaH / vriyante'psarasAM vRndaiH, puSpavRSTiM vimucyate 2081 / / raNe parAGmukhA ye te, jIvanto'pi mRtA iva / mRtAstu narakaM yAnti, prabhUNAmRNakiGkarAH / / 2082 / / cakravyUhaM vinirmAya, paracakreNa durbhidam / / vairiniryAtanaM vairi-nirdhAtena kariSyate / / 2083 / / 1. tasya nemeH puraH yudhi tava ko bhaTo bhaviSyati ? 9 Ti0 / / 2. kRSNAdhiSThAyakAbhiH arthAt kuladevIbhiH vaJcayitvA kAlikakumArastathA hataH 9 Ti0 / / * te yattato viddhi 2.6-10 / / 3. kAraNAjAnIhi 9 Ti0 / / * rAM 1.2.8 / / 4. deha0 10 Ti0 / / 0 0stvaM 2 / / * 0mahaM 6-10 / / 5. pratIkAram / / 6. mayA 10 tti0|| For Personal & Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram jarAsandho'tha dRSTAtmA, mene tasya dhiyaM zubhAm / rocate rogiNo'pathyaM, na hi pathyena tuSyati / / 2084 / / AdiSTAzca camUnAthA-stau ca haMsakaDimbhakau / kArayAJcakrire cakra-vyUhaM te cakrizAsanAt / / 2085 / / sahasrAre ca cakre'sminnekaikaH pratyaraM nRpaH / tasthau syandanahastyazva-padAtivrAtasaMyutaH / / 2086 / / SaDbhirsahasrairbhUpAnAM, tasya pradhiradhiSThitA / paJcAzat zakaTavyUhAH, sandhau sandhau ca bhUbhRtAm / / 2087 / / tadantarAntare gulmA, rathebhAH saptaviMzatiH / ekAzItizca teSvazvAH, paJcatriMzacchataM bhaTAH / / 2088 / / tasthivAMstumbamAzritya, raNArNavatitIrSayA / 213 jarAsandhaH svayaM paJca-sahasrakSitipAnvitaH / / 2089 / / gAndhArasaindhravacamUH, pRSThe'bhUdardhacakriNaH / kauravyANAM zataM jajJe, rAjJo dakSiNapakSagam / / 2090 / / madhyadezIyarAjAno, vAme'gre gaNabhUbhRtaH / vyUhAdbahiH punastasthu-rnAnAvyUhairnarezvarAH / / 2091 / / . atha rAjA jarAsandhaH, svayaM kozalanAyakam / nAnAvidharaNArambha-nirvyUDhaprauDhavikramam / / 2092 / / hiraNyanAbhaM rAjAnaM, senAnyaM sarvarAjasu / abhyaSiJcat tadA sUro-'pyastA bhItavad yau / / 2093 / / yadavo'pyatha yAminyAM, cakravyUhamapohitum / tatkSaNAd garuDavyUhaM vyadhurdambholidurbhidam / / 2094 / / vyUhasyAsya kumArANA-mardhakoTirmukhe sthitAH / yuddhazraddhabhujau mUrdhni, tasthatuH zIrizAGgiNI / / 2095 / / 9. jarAsandhena / / 2. cakranAbhiH / / nAbhiH prati0 6-10 / / 3. senA senAmukhaM gulmo, vAhinI pRtanA camUH / / anAkinI ca patteH syA-dibhAdyaistriguNaiH kramAt / / (abhi0 748- 749) 9 Ti0, rakSaNArthaM sthApitasainyAH 10 Ti0 / / 4. paryApta0 10 Ti0 / / itaH sArddhaH zlokaH 4 pratau nAsti / / 5. vajra0 / / 6. mastake 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam sUnavo vasudevasyA-'krUrAdyA dvAdazoddhatAH / rathalakSAnvitA viSNo-rbabhUvuH pRSTharakSakAH / / 2096 / / ugraseno nRpasteSAM, pRSThe'bhUd rakSakoTiyuk / catvAraH sUnavo'bhUvan, pRSThe tasyApi rakSakAH / / 2097 / / dakSiNe sthito vyUha, samudravijayaH svayam / bhrAtRbhirdhAtRputraizca, svaputraizca samAvRtaH / / 2098 / / anye'pi paJcavizatyA, rathalakSaiH samanvitAH / samudravijayaM bhUpAH, putravat parito'bhavan / / 2099 / / uttareNa punarvRha-muddAmA rAmasUnavaH / yudhiSThirAdayaH pANDu-tanayAzcAvatasthire / / 2100 / / . paJcaviMzatilakSAbhiH, syandanAnAM vRtA nRpAH / pANDavAnAM sthitAH pRSThe, dhArtarASTrajighAMsavaH / / 2101 / / khaDgamaNDitadordaNDA-zcaNDamArtaNDarociSaH / vyUharakSAkRto viSvak, bhUbhRtaH zatazaH sthitAH / / 2102 / / ityevaM garuDavyUha, nirmame garuDadhvajaH / pralIyate yamAlokya, garvadervIkaro dviSAm / / 2103 / / bAndhavasyoparodhena, zrInemiM samaronmukham / . vijJAya vAsavaH preSId, rathaM mAtalisArathim / / 2104 / / / bandhUnAmanuvRttyaiva, nirmoho'pyAruroha tam / bAhyAnAmAntarANAM ca, zatruNAM trAsakRt prabhuH / / 2105 / / raNapaTTamanAdhRSTe-rbadhvA mUrddhani dhanvinaH / / samudravijayakSmAbhR-camUnAthapadaM dadau / / 2106 / / tadA jayajayadhvAnaH sakale'pi harerbale / abhUdapezrutiriva, jayavAdasya bhAvinaH / / 2107 / / * nAsthita 2.6-9 / / * sahaputre 1.3.4, saputraizca 2, mahAputraiH 5 / / 0 paNDu0 1.3 / / 1. sarpa 9 Ti0 / / 2. nidarzanam 10 Ti0 / / 0te 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 zrIdazavaikAlikasUtram garjitairgajarAjAnAM, ghanAnAM stanitairiva / hayAnAM heSitaiH sindhu-mathanadhvanitairiva / / 2108 / / syandanAnAM ca nirghoSaiH sampApAtasvanairiva / siMhanAdairbhaTAnAM ca, kaNThIravaravairiva / / 2109 / / nAdaiH samaratUryANAM, dikcakrapratinAdibhiH / sarvato'pyutthitaiH zabdaH, zabdAdvaitamivAbhavat / / 2110 / / tribhirvizeSakam sAMrAviNaM tadAkarNya, karNasphoTakara pa~ge / vipakSe samabhUt kSobhaH, kimetaditi sambhramAt / / 2111 / / nausIravIravargaNa, dvayorapyatha sainyayoH / zarAzariraNastatra, prArebhe ra sArgalaiH / / 2112 / / zarotkaraiH prasarpadbhi-rabhito'pi nirantaraiH / chAyArthaM yudhyamAnAnAM, vidadhe raNamaNDapaH / / 2113 / / cakravyUhAgrasubhaTai-rudbhaTaiH svAmitarjitaiH / kiJcidvaimukhyamAnItAH, kRSNasainyAgrasainikAH / / 2114 / / parAGmukhIbhavantaste, svayaM garuDalakSmaNA / UvIkRtya bhujaM sarve, puraskRtya sthirIkRtAH / / 2115 / / athottasthumahAnemiH, pArtho'nAdhRSTirityamI / trayaH pakSadvayI caJca-sthAnAd bhUrinRpAnvitAH / / 2116 / / trayo'pyApUrayan zaGkha, svaM svaM nAdena tena ca / bhaNanta iva zatrUste, re re nazyata nazyata / / 2117 / / zaGkhanAdAt tataH sarve, karNakoTaramAgatAt / yayurdviSAM bhaTAH kSobhaM, siMhanAdAdiva dvipAH / / 2118 / / yudhyamAnaiH sAbhimAnai-mahAnemyAdibhistribhiH / cakravyUho jevAdeva, triSu sthAneSvabhaJji saH / / 2119 / / * ayaM zloka: 5 pratau nAsti / / 1. vidyut 2 Ti0 / / 2. kolAhalam / / - tadA 2.6-10 / / 3. nAsIraM senAmukhyaH 9 Ti0, agresaraH 10 Ti0 / / 4. tejasvibhiH subhaTaiH 9 Ti0, vegarodhakaiH 10 tti0|| 0 raMha0 9 / / dujaiH 6-10 / / 5. arjunaH 10 Ti0 / / 2 0yAJca0 6-10 / / + nA bhU0 2 / / 6. zIghrameva 9 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam amUM vIracamUM vyUhe, vizantImanvagurnRpAH / agAdhe'pyambhasAM rAzau, vAhinI vehakA iva / / 2120 / / abhavannebhyamitrINA, mahAnemyAdikAn prati / mahArathAstrayo duryo-dhanaraudhirirukmiNaH / / 2121 / / etaiH SaDbhirapi dvandva-yuddhamArabdhamuddhatam / tadgRhyANAM ca vIrANAM, mithaH pravavRte raNaH / / 2122 / / .. kecinistUM(striM)zalaguDai-ruttamAGgAni vidviSAm / ucchAlayantaH khelanti, kaNDukAniva saGgare / / 2123 / / nartayantaH kare ke'pi, kRpANaM samarAGgaNe / darzayantIva zatrUNAM, dhArAtIrthaM divaH pradam / / 2124 / / upakaNThaM dhRtotkaNThaH ko'pyarINAM raNAGgaNe / . jayazrImArgaNAyeva, preSayAmAsa mArgaNAn / / 2125 / / kodaNDaH kuNDalIbhUtaH, kasyApyAjau babhau bhuje / , jayazrImaNDanAyeva kuNDalaM praguNIkRtam / / 2126 / / / udastabhallahastaH ko-'pyanIkasmaravezmani / cikIrSuriva sImantaM, jayalakSmIzirasyabhAt / / 2127 / / kozAtkazcana kRSTvAsi-ratnaM predhanakAkSiNAm / zatrUNAM mauliSu nyAsthat, tebhyaH prAptuM jayazriyam / / 2128 / / vairI tkSiptazIrSANi, dRSTvA vyomni sahasrazaH / prAjyasvarbhANusambhrAntyA, tresurdevA raNekSiNaH / / 2129 / / niSThitAstrAH punaryudhya-mAnA mAnadhanA bhaTAH / kezAkezi nyadhurmuSTA-muSTi kecana mallavat / / 2130 / / mauktikAnyagrahIt kazcit, kumbhAn bhitvArikumbhinAm / jayazriyo vibhUSAyai, vidhAtuM mauktikasrajam / / 2131 / / . * payasAM 6-10 / / 1. nadaH 10 Ti0 / / 2. baliSThAH 9 Ti0 / / 3. rudhirasyA'patyaM raudhiriH 9 Ti0 / / OM ayaM zlokaH 4 pratau nAsti / / 4. khaDgaH 10 Ti0 / / - vR0 2.3 / / 5. saGgrAmAbhilASukANAm 9 Ti0, yuddha0 10 Ti0 / / 6. asU kSepaNe, adyatanyAM prathamapuruSaikavacanaM kartari nyAsthat, ko'rthaH ? nyastavAn, nyasyati smetyarthaH 9 Ti0 / / * 0riSu kSi0 5 / / 7. rAhuH / / 8. zastrazUnyAH / / For Personal & Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 zrIdazavaikAlikasUtram dantAn dantAvalAnAM tu, saGgrAme kazcidAkRSat / kartuM dantamayaM navyaM, vAsavezma jayazriyaH / / 2132 / / udakSipad dvipaM ko'pi, guDitaM pANinA divi / dRSTa sarvaiH sa uDDInaH, sapakSa iva parvataH / / 2133 / / kazcid danteSu datvAMhi-muparyAruhya raMhasA / laiGkhitvA loSTuvadyodhA-nadhitaSThau dvipaM svayam / / 2134 / / mahAnemirmahAtejA, rukmiNaM virathaM vyadhAt / atrAntare mahAneme: zaktiM zatruntapo'kSipat / / 2135 / / atha zrIneminaM smA~ha, mAtalistapasA prabho ! / balIndrAdeSa lebhe'v, dharaNAdiva rAvaNaH / / 2136 / / vajraM vinA na bhedyaiSA, tataH zrInemizAsanAt / vajraM saGkamayAmAsa, mahAnemeH se sAyake / / 2137 / / vajreSuNAtha tAM zaktiM, tADayitvAnayad bhuvam / tamapi kSmApatiM vyatraM, virathaM ca vyadhAt tadA / / 2138 / / tathA duryodhanaM pArtha-strAsayAmAsa sAyakaiH / zaravRSTyApyanAdhRSTi-vaidhuryaM raudhire vyadhAt / / 2139 / / ito'pi yadubhiri-sainyaM dainyamanIyata / mUlato'pyudamUlyanta, drumAdyA drumavannRpAH / / 2140 / / bhImArjunau dviSAM bhImau, rAmAGgajA gajA iva / kauravAn ko ravAn dInAn, kArayAmAsurAzu te / / 2141 / / :: viSvag ghanAndhakAro'bhUt, patadbhiH pArthapaMtribhiH / ayasphalAnAM tejobhi-rjajJe vidyuJcamatkRtiH / / 2142 / / . sandhAnAkarSamokSANA-mantaraM zaravarSiNaH / tasya nAlakSi zUcyAbja-sahasradalabhedavat / / 2143 / / .. gajAnAm 2 Ti0 / / 2. satrAhitam 10 Ti0 / / 3. utkSipya / / 4. upari iti zeSaH 10 Ti0 / / * prAha 10 / / . va 6-10 / / 5. mAtali: / / 6. bANe / / 7. pRthivyAm 10 Ti0 / / 8. bANaiH 9 Ti0 / / . yApha0 3.10, yaHsphA0 6-9 / / 9. AkRSTadhanurmuktabANAnAm / / 10. arjunasya / / . For Personal & Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218. zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam atha vIkSyArjunaM raudra, kalpAnta iva bhairavam / duryodhano DuDhauke'sya, punarbhUbhRdbhiranvitaH / / 2144 / / aGgazeSaH kRtaH preSya, mArgaNAnarjunena saH / niHsvo duryodhano'thAgAt, svArthAya zakune ratham / / 2145 / / tRNAyApi na manyante, ye'parAn vIramAninaH / bhUpAMstAnapi so'bhAGkSIt, kuraGgAniva kezarI / / 2146 / / zalyaM zalyamivAkRSya, sainyAdhudhi yudhiSThiraH / zailaM vajrIva vajreNa, zaktyA cUrNitavAn javAt / / 2147 / / . nihatya gadayA bhImo, duHzAsanamatha krudhA / uro nyadArayat tasya, peNDuputrajayonnatam / / 2148 / / preNunaH sahadevena, saGgrAmAkheTakakSitau / .. zekuneH kUjato'pyuccai-nistriMzaH zIrSamacchidat / / 2149 / / sAraM kauravasenAyA, akSNaH kAlamiveSubhiH / , arjunaH zUnyanAmA), ninAyAstaM jayadratham / / 2150 / / karNaH kirITinaM hantu-mAkAkRSTakArmukaH / abhyadhAviSTa daSToSThaH, zArdUlamiva lubdhakaH / / 2151 / / zastrAzastri raNakrIDAM, kurvANaH karNamarjunaH / chinnAstrarathasUtAzvaM, pattimAtramiva vyadhAt / / 2152 / / hatvA karNamathAbhyarNa-mAyAtaM vIrakuJjaram / kauravadhvajinI cakre, chinnakarNA kirITinA / / 2153 / / siMhanAdairbhujAsphoTai-rbhaTakoTivinirmitaiH / tadA pANDavasainyAnta-rjayakolAhalo'bhavat / / 2154 / / * punarbhUrinRpA0 1.2, bhUribhUbhRddhira0 6-10 / / . 0kSya 2 / / 0 svarvAya 1, svasyeva 2.6-10 / / 1. tRNavata 9 Ti0 / / 2. dyUte kapaTena pANDavopari prAptajayata unnataM duHzAsanasyodaram / / 3. prakSiptaH / / 4. mRgayA 10 Ti0 / / 5. zakunirAjJaH 10 Ti0 / / 6. iSubhiH akSNaH =vyAptaH / / 7. duryodhanabhaginIpatim 10 Ti0 / / 8. arjunam 10 Ti0 / / * 0TI0 6-10 / / / chittvAzu rathasUtAzca 6-9 / / + tadAnImavanIzenaM (0na0 4.5) kRtA tena kirITinA kauravadhvajinIcchinna-karNA vaivAbhAgabhUt 1.3-5 ayaM mUla: pATha: 10 TippaNyAmapi / / 9. arjunena 2.9 Ti0 / / . daiHsiMhaghoSairvIrANAM gajarjitaiH 2.6-9 / / vIrANAM gajagajitaiH 10 / / For Personal & Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram karNe kauravasainyasya, jIvabhUte hate sati / sajIvamapi nirjIvaM, svaM manyante sma kauravAH / / 2155 / / mayi jIvati kurvanti, tANDavaM pANDavAH katham ? / iti duryodhanaH kruddha-zcaturaGgacamUvRtaH / / 2156 / / bhImamAkramituM tatra, raNakSetramupAgataH / khaDgadAtreNa tatsainya-zirodhAnyalulUSayA / / 2157 / / yugmam bhImo'tha mumuce siMha- nAdaM tatpratinAdataH / pazyantaH sarvataH siMhAn, gajAH kecid bhayAn mRtA / / 2158 / / nazyanta kariNaH ke'pi, paJcAnanabhayAkulAH / dattAmAghoraNaiH kumbhe, na sRRNImapyajIgaNan / / 2159 / / kecida badhiritAH siMhanAdAghAtena karNayoH / tatraivavasthitA gandha-sindhurA ghUrNitA iva / / 2160 / / tatkAlotpannadurmRtyu-bhayasantaptavarSmaNAm / kaiSAJcit kariNAM tatra, zuSyanti sma madApagAH / / 2161 / / tadAbhyarNe nijabhrAtuH, predhanAMzajighRkSayA / svahAstikakRtArAti-tumulo nakulo'bhyagAt / / 2162 / / tadA pANDavakauravya - sainye kolAhalo'bhavat / raNotsave kRtAntasya, nimantraNanidAnavat / / 2163 / / dantidantAbhighAtotthaiH, sphuliGgairgaganAgragaiH / . AgneyazastrasampAta, iva tatra tadA babhau / / 2164 / / mithaH zuNDApratidhvastA - rohau kaucid gajau raNe / bhramatuH svecchayA vindhya-bhUmAviva nirargalau / / 2165 / / ekena dantinA vairi-dantI dantAhato mRtaH / utpATitazca dantAbhyAM, dolArUDha ivAbabhau / / 2166 / / 1. hastipaiH / / 2. aGkuzam / / * vva tasthire 1.2.6-10 / / 3. bhrAntAH / / 4. zarIrANAm 9 Ti0 / / zuSyanti sma madanadIH keSAJcit kariNAM tadA 2.6-10 / / 5. yuddhAMza 10 Ti0 / / 6. agnikaNaiH / / zuNDapottAritatyaktA0 2.6-10 / / 219 For Personal & Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam kaucid dvipau svazuNDAbhyAM, vihitAnyonyabandhanau / mallayuddhakRtArambhau, mallAviva virejatuH / / 2167 / / bhagnadantaM raNe vIkSya, kariNaM kariNIdhiyA / kazcit karI samartho'pi, na tena saha yudhyate / / 2168 / / atha duryodhanastatra, pANDavAnAM suyodhanaH / hantuM durdhAra'dhAviSTa, bhImaM bheka ivoragam / / 2169 / / . gadayA nirdayaM bhImo, mUrtaM vairamiva kSaNAt / piSTvA taM cUrNasAccakre, sarathyarathasArathim / / 2170 / / hate duryodhane vIre, nirvIrA tasya sA camUH / hiraNyanAbhaM senAnyaM, zaraNyaM zaraNaM zritA / / 2171 / / anAdhRSTiM ca zizrAya, yadupANDavavAhinI / . kareNava ivAzeSA, yUthAdhipamataGgajam / / 2172 / / hiraNyanAbhaH senAnI-ra'nAdhRSTicamUpateH / mAhiSeNeva kedAraM, jagrAhe nikhilaM balam / / 2173 / / athottasthau jayAkAGkSI, jayasenaH samudrajaH / hiraNyanAbhaM nirjetuM, vikkavad yuvakuJjaram / / 2174 / / hiraNyanAbhastaM smAha, kSIrakaNDakumArakam / huDuyuddhe tvamAyAsIH, kiM jambuka ivAntare ? / / 2175 / / ityuktvA tena cUMDeva, tasya dhvasto rathadhvajaH / jayaseno'cchidat tasya, dhvajavarmAzvasArathIn / / 2176 / / kruddho'tha jayasenaM sa, jaghAna dazabhiH zaraiH / karajaira'titIkSNAgraiH, kuraGgamiva citrakaH / / 2177 / / athAgacchan mahIseno, jayasenasya sodaraH / khagakheTakabhRtpANi-hiraNyenAbhyadhIyata / / 2178 / / 1. UrNAyu 2 Ti0, lohakIlaka 10 Ti0 / / * huDa0 5-10 / / 2. chidre 10 Ti0 / / * tabyUDAmivAstastadratha0 2.6-10 / / 0 0 6-10 / / * riva 1.3-5 / / 3. vyAghraH / / For Personal & Private Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 221 zivAtmajena zArdUla:, kiM kadApyabhibhUyate / ityuditvA kSurapreNa, kSipraM tamapi so'vadhIt / / 2179 / / bandhudvayavadhakruddho-'nAdhRSTiH sahasotthitaH / bhImArjunAdibhUpAlai-vikarAlaistadA yutaH / / 2180 / / sArdhaM hiraNyanAbhenA-nAdhRSTiH krodhadurdharaH / vanyebheneva vanyebhaH, sasaMrambhamayudhyata / / 2181 / / parasparamatho yoddha-mapare'pi DuDhaukire / gotravairAdiva kruddhAH, svasvasvAmijayecchavaH / / 2182 / / guruNA mudgareNAtha, padacAryapi kazcana / . rathaM babhaJja kasyApi, bhraSTaparpaTalIlayA / / 2183 / / zastraM zastreNa bhidAnau, dRSTvA kAvapi bhUpatI / kamahaM varddhayAmIti, saMzayo'bhUjayazriyaH / / 2184 / / kazcit padaprahAreNa, padAtiH pRthivIM bhaTaH / kampayAmAsa desyUnAM, vapuzcetazca kampayan / / 2185 / / kenApi kasyaciJcakre, nirjIvaM dhanva dhanvinaH / nirjIvenApi nirjIvaM, tenAhatya sa taM vyadhAt / / 2186 / / kazciJca lohadaNDena, yudhyamAno raNe babhau / tADayan daNDaratnena, senAnIriva cakriNaH / / 2187 / / raNe'tra satyakI rAjA, kRSNapakSasthito'pi hi / zuklapakSodgata iva, kalAprakarSamAptavAn / / 2188 / / yudhyamAno raNe tatra, se bhUrizravasaM nRpam / ukSavada yoktrabandhena, nijagrAha galagrahAt. / / 2189 / / .. ito hiraNyanAbhazcA-nAdhRSTizca parasparam / mUrtimatAviva krodha-mAnau vidadhaturyudham / / 2190 / / 1. zRgAlena / / 2. pApaDa iti bhASA0 / / 3. ripUNAm 10 Ti0 / / 4. kavacam 3 Ti0 / / 5. satyakiH / / 6. jotaru iti bhASA0 / / For Personal & Private Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam atha dvAvapi tau vIrau, khaDgakheTakapANiko / rathAduttIrya dorvIrya-tiraskRtasurAsurau / / 2191 / / khelUrikAyAmiva tau, khuralI tatra cakratuH / devadAnavamAnAM, janayantau kutUhalam / / 2192 / / yugmam anAdhRSTirathAkRSTe-nAsinA khaDgavedavit / tanUM hiraNyanAbhasya, rambhAcchedaM tadAcchidat / / 2193 / / atrAntare jarAsandha-senA senApatau mRte / tatsparzAt pazcimAmbhodhau, sUryaH snAtumivAgamat / / 2194 / / tadAnIM ca jarAsandha-senA sA mRtabhartRkA / sandhyarAgaM taTe'mbhodhe-rghaTTAMzukamivAmucat / / 2195 / / yugmam atha tau dvAvapi vyUhau, sthAnaM nijanijaM gatau / vijJAyA~divasamiva, samarArambhamaujjhatAm / / 2196 / / . vyUhayorubhayo vIra-samUhaH samarotsukaH / triyAmAmapi kaSTena, zatayAmAmivAnayat / / 2197 / / sauvarNamarNavAt kumbha-mivAdAyArkamAAdik / prage'bhyetyamRtaM yudhya-mAnAn pAyayituM bhaTAn / / 2198 / / __ athotthitAH prage sarvepyubhayorapi sainyayoH / parjanyA iva garjantaH, subhaTAH svajayAzayA / / 2199 / / zizupAlaM jarAsandhaH, kRtvA senApatiM navam / . krodhAnthailaH karAlAkSaH, pracacAla dviSaM prati / / 2200 / / ' cakravyUhaM dRDhIkRtya, sarvogheNApi cakrabhRt / yugapat paJcazabdeSu, vAdyamAneSu vAdakaiH / / 2201 / / 1. zastrazikSAbhUmau / / 2. khuralI tu zramo yogyAbhyAsastadbhaH khalUrikA (abhi0 788) 2 Ti0, zarAbhyAsam 10 Ti0 / / 3. kadalI0 / / 4. yathA mRtabhartRkA ghaTTavatraM tyajati tathA svAmini sUrya gate sati sandhyA samudrataTe ghaTTaprabhArUpaM raktatvaM, mRtasenAnIkA jarAsandhasenA ca samudrataTe sandhyArAgasadRzaM ceSTArUpavastramatyajat / / 5. vidhavA satI 2.6-10 / / 6. pakSe ceSTA prabhA 10 Ti0 / / * 0ya 2 / / 7. pUrvadizA 10 Ti0 / / . 0dandhaH 6 10 / / For Personal & Private Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram raNadIkSAmurIkRtya, kRtadUrvAdimaGgalaH / adhirUDhaH kariskandhaM, vidhRtAtapavAraNaH / / 2202 / / stUyamAnabalazcATu-vacanaizcATukArakaiH / yamadUtanibhenAhaM-kAreNotsAhito bhRzam / / 2203 / / kathyamAnaM vipakSasya, sAmarthyaM hitacintakaiH / azRNvanniva saJjAta-dhAtukSobhatayA tadA / / 2204 / / svayaM kRSIvaleneva, kRtAntena nimantritaH / zastraprahArapRthukaM, samAsvAdayituM kila / / 2205 / / niHzeSaputrapautrAdi-santAnena samanvitaH / mantribhirvAryamANo'pi, raNakSetramupAgamat / / 2106 / / SaDbhikulakam tataH kRSNo'pi saGgrAma-tRSNaH saGgrAmadIkSitaH / samagrayadubhiryuktaH, surairiva surezvaraH / / 2207 / / varSan yodhazarAsArai-rgarjaMzca gajagarjitaiH / zatrupratApaividhyApanAyAmbuda ivAcalat / / 2208 / / calitAH pazcimAmbhodhe- vaDavAH sUryatejasaH / zoSAyAriyazovAddhe vaDavasyeva sodarAH / / 2209 / / baladevagRhazrIkA, lasatkalazaketavaH / aTATyante sma sATopA, rethakaTyAzca koTizaH / / 2210 / / padAtayaH punaH kIrti-vallIbIjanibhAH prabhoH / asaGkhyatAzcaranti sma, tArA iva vihAyasi / / 2211 / / tAkSaiH kSoNI, kSudyamAnA tadAnIM; vyomni sthAnaM, vikSituM svasya vastum / dhUlImUrdhvaM preSayAmAsa khedA-nna kSudye'haM yena kenApi tatra / / 2212 / / zAlinI puraHsaraistatra turaGgasainyaiH, khurAbhighAtairvyathitAM dharitrIm / anuvrajantaH kariNaH kaTotthai-rAzvAsayante madavArisekaiH / / 2213 / / upajAtiH . 1. mantribhiH 9 Ti0 / / 2. jarAsandha iti zeSa0 / / rgarjanurgajavrajaH 2.6 10 / / 0pam 1, 0paM vidhyAtuM mUrto'mbu0 2.6-10 / / 3. vADavAgnisadRzAH / / 4. azvasamUhasya sahodarasadRzA vegavantaH / / 5. rathasamUhAH 100 / / 6. avaiH 9 0 / / 7. kapolotthaiH 9 Ti0, gaNDotyaiH 10 Ti0 / / 223 For Personal & Private Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam vRtaH kumArakoTIbhi-ranAdhRSTipuraHsaraH / bandhunA baladevena, dvimUrtiriva kezavaH / / 2214 / / . kuzIlavAnivArAtIM-statra nartayituM tadA / daityAriH saparIvAro, raNaraGgamupAgataH / / 2215 / / yugmam dvayorapyatha senAnyoH, zastrAzastriraNo'bhavat / dantAdantiyugasyAnte, digdantAvalayoriva / / 2216 / / . . tatrAzvIyakhurotkhAta-reNunAchAdite ravau / ayaM nijaH paro veti, vijJAtaH svAminAmataH / / 2217 / / azvavAraH sahAzvena, medinyA~ ca mahaujasA / ' viddhaH kuntena kenApi, mRto'pyasthAt tathaiva saH / / 2218 / / zatrubhirnamitaH svo'pi, vijJAya paravat tadA / AtmanaH sammukha iti, svaH svenaiva nyahanyata / / 2219 / / taraGgA iva raGganta-sturaGgAH ke'pi rejire / ..... saGgrAmasAgarasyAnta-mitho nihatasAdinaH / / 2220 / / atrAntare jarAsandha-yuvarAT yavanAbhidhaH / vasudevAGgajAn yoddha-makrUrAdIn krudhAhata / / 2221 / / rAmAnujo'ntarAle'tha, sAraNo raNakarmaThaH / taM rurodha mahAyodha-maivagraha ivAmbudam / / 2222 / / kSaran madapravAheNa, girituGgena hastinA / yavano bhaJjayAmAsa, sAraNasya raNe ratham / / 2223 / / gaje pariNate tasmin, yavanasya ziro'sinA / lulAva lAvakasyeva, sAraNo vyAdhavajavAt / / 2224 / / yavanaM hatamAlokya, kRSNasainyaM jaharSa tat / prAptadainyaM ripoH sainyaM, nijahastAn jagharSa ca / / 2225 / / 1. naTAn / / 2. viSNuH 9.10 Ti0 / / * mat 6-10 / / nyAM 6-10 / / 0 0yat 6-10 / / - gajArUDha0 9 / / 3. vRSTirodhaH 9 Ti0, vRSTijalapratibandhaH 10 Ti0 / / 4. pakSiNaH 10 Ti0 / / 5. dhRSyati sma / / 2 vA 1.5 / / For Personal & Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 225 zrutvAtmajavadhaM kruddho, jarAsandho nijanivAn / reNakratumukhe rAma-sutAn daza pazUniva / / 2226 / / rAmAtmajAna hatAn vIkSya, palAyataH harezcamUH / nighnanivondurAnotu-rjarAsandho'nviyAya tAm / / 2227 / / zizupAlastadaMgregAH, sahAsaM kRSNamabhyadhAt / na hIdaM gokulaM kRSNa!, kSatriyANAmayaM raNaH / / 2228 / / kRSNastamAha yAhi tvaM, pazcAdapi palAyase / raukmiNe'pi raNe dRSTA, tava yAdRzyavasthitiH / / 2229 / / nArAceneva lohena, viddhaH kRSNagirA tayA / kRSNaM pratyatha so'muJcat, bANAn prANApahAriNaH / / 2230 / / haristasya kRpANaM ca, kirITaM ca zirastathA / pAtayAmAsa vRkSAgrAt, samagraM tatphalAdivat / / 2231 / / acUrayajjarAsandha-sutASTAviMzatiM tadA / muzalI muzalenAzu, svaputravadhavairataH / / 2232 / / jarAsandhena cApatya-vipattikupitAtmanA / gadayA prahato raktaM, vaman rAmo'patad bhuvi / / 2233 / / . prekSya bhrAtUMparAbhUti-mudbhavakrodhadurddharaH / ahan viSNurjarAsandha-sutAnekonasaptatim / / 2234 / / athAtikrodharaktAkSo, raktAkSa iva vArbhagaH / anAtmajJo jarAsandhaH, zrIpatiM pratyaDhaukata / / 2235 / / ihAntare jarAsandhe, zaravarSaM vitanvati / tadA hato haririti, vArtA sarvatragAbhavat / / 2236 / / atyAkulaM yadukulaM, zrImAnnemirvilokya tat / samastanijasainyAntaH, prabhuH saJcArayan ratham / / 2237 / / 1. yuddhasaGkalpamukhe 10 Ti0 / / 2. biDAlo mUSakAn iva / / * 0vodbhutAM bhAnu0 6-10 / / 3. jarAsandhAgragAmI / pariNe 6-9 / / 4. astreNa 10 Ti0 / / 0 0tha 5 / / prA0 1 / / 0tuH 6-10 / / 5. mahiSaH / / 1. AraNyakaH 3 tti0|| . For Personal & Private Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ N 226 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam hato viSNuraneneti, zaGkAM citte'pyamUmaho / mAkArSIt ko'pi yenaiSA, zAzvatI jagati sthitiH / / 2238 / / niyante viSNuhastena, sarve'pi prativiSNavaH / yadUnAzvAsayAmAsa, bhagavAn kathayanniti / / 2239 / / tribhirvizeSakam yadUn punarabhASiSTa, mAtaliH zakrasArathiH / eko'pi bhagavAnnemi-rjagadrakSAkSayakSamaH / / 2240 / / . . tanmA bhaiSurbhavanto'tra, svairaM santvakutobhayAH / kiM siMharakSite kakSe, gajebhyo jAyate bhayam ? / / 2241 / / siMhebhyaH zerabhANAM kiM, bhayaM bhavati jAtucit ? / zArdUlAnAM vRkebhyo vA ?, bhekebhyo vApi bhoginAm / / 2242 / / aAkhaNDalakodaNDa-mAkRSya navameghavat / svAmyavarSan ccharAsArai-strAsayan sarvato'pyarIn / / 2243 / / kirITaphailakacchatra-sAridhanvarathadhvajAn / ' phalAnIvAcchidan svAmi-patriNaH zatrukAnane / / 2244 / / pratiprahAramAdhAtuM, nAlaM ko'pyabhavat prabhoH / kiM meruH pheruNA zakyaH, kadApyAkramituM kvacit ? / / 2245 / / abhyAgatAnAM zatrUNAM, lakSasaGghayamahIbhRtAm / yadunnihantukAmAnAM, puraHsthAnAM tadA prabhuH / / 2246 / / aindre dhanuSi sandhAya, mohanaM sAyakaM vyadhAt / caturaGgAM camUM teSAM, caturaGgacamUmiva / / 2247 / / yugmam svAmyavaSThambhamAsAdya, sadyo yadunRpAstadA / siMhanAdAn vimuJcanto, navIbhUtA ivotthitAH / / 2248 / / prabhupratApodyotena, raNareNutamasyapi / anviSyAnviSya kauravyAH, zeSAH pANDusutairhatAH / / 2249 / / * 0krama0 6-9 / / 1. vane 9 Ti0, zuSkavane latAyAM vA 10 Ti0 / / 2. aSTApadAnAm / / 3. vyAghrANAm 10 Ti0 / / 4. zRgAlebhyaH / / 5. zakradhanuH / / 6. DhAla iti bhASA0 / / 7. pAzaka 10 Ti0 / / 8. bANA: / / 9. zRgAlena / / 10. sammukhAgatAnAm 9 Ti0 / / . rastha 2.4.6. / / - bhoH 2 / / 11. bANam samadhAdiSum 2 Ti0 / / 12. rakta-harita-pIta-zyAmalarUpANi catvAri krIDAsAdhanAni 10 Ti0 / / * 0Ne 2 // For Personal & Private Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 227 balo'pi prabalIbhUya, tadAnIM loGgalAyudhaH / ItiprAyAn raNakSetre, jaghAna ripusainikAn / / 2250 / / tatkAlahataputraugha-pradiptakrodhapAvakaH / jvAlopamAnagIH kRSNa-mUce cakrI dahanniva / / 2251 / / are! te gopakaH kopaH, kuto vA vIramAnitA ? / yadevaM sammukho me bhUH, siMhasyeva kuraGgakaH / / 2252 / / kaMsaH pradhvaMsitastAva-cchalena na balena tu / kezyAdyAH pazavo yattu, hatAH kiM tatra pauruSam ? / / 2253 / / kAlatazcakitAnAM tu, tvarayA nazyatAM satAm / pRthivyantamupetAnAM, jIvitaM jaThare'vizat / / 2254 / / kAla: svapauruSeNaiba, mRtyukoTimupAgamat / hantumevAdhunA me tvaM, devenAsyupaDhauki~taH / / 2255 / / brUhi kukSau va kaMso'sti ?, tAM vidAryAkRSAmi tam / pratijJAM pUrayAmyadya, tAM jIvayazasazcirAt / / 2256 / / smitvovAca haristaM te, satyA gIgope ityasau / yAsyAmyahamidAnIM goM, tvAmapAsya jaradgavam / / 2257 / / kukSau vAme'sti me kaMsa-stvaM vizaitarhi dakSiNe / pUritobhayakukSiH san, tRptaH svairaM yathAsmyaham / / 2258 / / pUriSyate pratijJAM svAM, tava jIvayazAH sutA / svamAtRbhiH samaM vahni-pravezena sapadyapi / / 2259 / / - athAtikrodhabandhena; jarAsandhena kezavaH / parItaH parito bANaiH, paJjarakSiptapakSivat / / 2260 / / niHsasAra mahAsAra-stacchittvA bANapaJjaram / kRSNaH kRSNaM mukhaM cakre, tadAnImardhacakriNaH / / 2261 / / 1. halAyudhaH / / 2. ativRSTyAdisaptetiprAyAn 10 Ti0 / / * hRdaye 6-10 / / 3. zreSThatAm / / - itaH sArdha: lokaH 6 pratau nAsti / / 4. pRthvIpAla ityartho vyaGgyaH / / 5. pRthvIm / / 0 0zet 2,0 zo 5, 0ze 10 / / 6. dehena 10 Ti0 / / 7. parigataH / / SNa0 5-10 / / For Personal & Private Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam pUrvAparAvivAmbhodhI, kalpAntakSubhitAvubhau / ayudhyetAM mahAprANI, vIcIbhiriva hetibhiH / / 2262 / / mAnavIyaiH praharaNai-viSNuM vijJAya durjayam / ardhacakrISumAgneyaM, divyaM dhanuSi sandadhe / / 2263 / / tataH prajvalato vaDhe-dhUmo dhyAmalayannabhaH / raNekSako'nimeSAkSa-strINAM dRkSu vyathAM vyadhAt / / 2264 / / . . sainyaM ca dainyamAnIya-mAnamAlokya vahninA / dAnavArirmahAvAri-vAhAstramamucat tadA / / 2265 / / svasainyakRtasantApaM, zamayAmAsurAzu tam / havyavAhaM vArivAhAH, pratApamiva cakriNaH / / 2266 / / dhRtAkhaNDalakodaNDAH, vavRSurjaladAstadA / dhArA nAracadhoraNyA, dviSAM balamakIlayan / / 2267 / / vArivAhabhavairvori-vAhaiH svamakhilaM balam / vahyamAnaM tadAlokya, vAtAstraM mAgadho'mucat / / 2268 / / meghaDambaravad viSNo-maighaDambaramambarAt / / hatvA sa svapratApArka-tejasAtApayad dviSaH / / 2269 / / vAtena vyadhyamAneSu, senAGgeSu haribhiSak / vAtAzanAstraM bhaiSajyaM, prayujya tamapAharat / / 2270 / / vAtAzanAH pItavAtAH, nAgapAzaidviSAM balam / babandhuH kAntibhiH svAbhiH, pratApArka ca te'pyadhuH / / 2271 / / nAgapAzaiH kAlapAzai-riva baddhAM nijAM camUm / tanmocanAya mumuce, cakrI gAruDamAyudham / / 2272 / / svarNakAyairmahAkAyai-oNma vyAptaM tadAkhilam / sarvato baddhasauvarNa-paTTollocamivAdyutat / / 2273 / / 1. ajhaiH 10 Ti0 / / 2. tadA [ iti zeSaH] 9 tti0|| 3. devasrINAm 9 Ti0 / / 4. kRSNaH / / . pravarSantastadAmbudAH 6-10 / / 5. jalasamUhai: 9 Ti0 / / 6. meghAstram / / 7. pIDitAnAm 3 Ti0 / / 8. AcchAditavantaH / / 9. garuDaiH / / 10. candaravo iti bhASA0 / / For Personal & Private Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram senAyAH prekSya tonnAga-pAzAstraTiti cucchuTuH / sarvajJavacanAt karma-bandhA iva zubhAtmanAm / / 2274 / / acyuto'tha mumocAstraM, tAmasaM tena tatkSaNAt / andhakUpa iva kSiptaM, zatrusainyaM tadAbhavat / / 2275 / / apazyaMstajjanastatra, tamasyandha ivAbhavat / tadAtmAtmoparirjAtA, zatrusainye'khile'pi hi / / 2276 / / ajAnAne paraM svaM vA, timiradhvastacakSuSi / mithaH svaireva yudhyante, smAndhamugdhikayA bhaTAH / / 2277 / / asamaJjasamAlokya, svabale magadhAdhipaH / mumoca bhAnavIyAtraM, bhAnubhirbharitaM nabhaH / / 2278 / / rUpairiva pratApasya, tapadbhistairnije bale / tamastomaHzamaM nIta-stApazcakredviSadvale / / 2279 / / tApAkrantaM balaM viSNo-(STakSiptamivAkhilam / ratiM na labhate kvApi, jAtamatyantamAkulam / / 2280 / / rAhavIyAyudhaM yuddhe, sandadhe dheraNIdharaH / celurvidhuntudA vyoma-nyarAtInAmaruntudAH / / 2281 / / svarbhANubhyo'tha bhItaistai-nazyadbhizcitrabhAnubhiH / kAtarairiva no tatra, kSaNamAtramapi sthitam / / 2282 / / anAptabhAnavastatra, kSudhitA iva rAhavaH / amitravakracandrANAM, grasanAya DuDhaukire / / 2283 / / jarAsandho'tha cakreNa, rAhucakramatADayat / __ atha taJcakramAdAya, cakrI kezavamabravIt / / 2284 / / anANyatrairnirAcakre, bhavAn bhUyastarANyapi / idaM ca cakramAgaccha-damoghaM vajrivajravat / / 2285 / / kathaM kariSyasi ? brUhi, kRSNo'vak muJca satvaram / anenA'haM kariSye yat, tad drakSyatyacirAd bhavAn / / 2286 / / 1. garuDAn / / * 00 1 / / 2. viSNuH 10 Ti0 / / 3. marmaNi duHkhakArakAH / / 4. sUryaH 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230. zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam kRSNaM prati jarAsandhaH, krodhAndho jayatRSNayA / alAtamiva taccakraM, bhramayitvAmucat karAt / / 2287 / / cakre tasmiMzvalatyuccai-yugAntArkanibhaprabhe / yadavo dadhyura'dhyAtma, harerbhAvyamataH kimu ? / / 2288 / / viSNurdadhyau sahasrAraM, cakrametat sameti me / zauNDIryakamalAkrIDA-sahasradalapadmavat / / 2289 / / . . . yadavastadapAkartuM, saMhartuM bharturApadam / hetIzcakraM prati svAH svA, muJcati sma smayoddhatA / / 2290 / / paramaskhalitaM zastraiH, kSubdho'mbhodhirivAdribhiH / AgataM sahasA cakraM, rAjyazrIkuNDalopamam / / 2291 / / . tumbakeneva tumbena, tenAsparzi hareruraH / / upAdatte sma tatkAla-meva cakraM kareNa tat / / 2292 / / dadhyau ca svapratApo'ya-manenAstaM gamiSyatA / ' mamArNyatAnalasyeva, sAyaM tejo'zunA nijam / / 2293 / / yAvadvairiziracchedaM, jarAsandho didRkSate / . tAvadviSNoH kare cakraM, dRSTvA muMSTa ivA'bhavat / / 2294 / / utpanno navamo vAsu-devo'yamiti zaMsinaH / vyadhurviSNoH sugandhAmbu-puSyavRSTiM surAsurAH / / 2295 / / kRSNazcakrakaro'vAdIt, jarAsandhaM kRpAparaH / jarAjarjara! hantuM tvAM, vicikitsati me manaH / / 2296 / / maulIkRtya nije maulau, mamAjJAM magadhAdhipa! / muktamAnaH prasAdAnme, mAnaya zriyamAtmanaH / / 2297 / / Uce'rddhacakrI cakraM me-'bhUjjagajjayalagnakam / tattvamadya kimAsAdyA dRSTakalyANa! mAdyasi ? / / 2298 / / 1. jayAbhilASeNa 9 Ti0 / / 2. aGgArakaH / / 3. manasi / / * sauDI 01-4.7 / / 4. garvonmattAH 9 Ti0 / / 5. ardanena [pIDAkArakeNa] 10 Ti0 / / 6. sUryeNa 10 Ti0 / / 7. caurita iva-luNTita iti yAvat / / For Personal & Private Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 231 taJcakraM muJca muJca tvaM, madIyaM sarvadApyadaH / adhunaivAnuSaktasya, na tavoktaM kariSyati / / 2299 / / tataH kRSNena tan muktaM, jvAlAjAlajaTAlitam / cakraM krekacavanninye, jarAsandhaM kabandhatAm / / 2300 / / tadAtmA narakaM turya, karmasaMvarmito yayau / abhUt kRSNastu kRSNo'pi, jayojjvalamukhastadA / / 2301 / / athAvaruddhAn zrInemi-rmumuce ripubhUpatIn / prabhuM prANaMsiSuste'pi, mukuTIkRtapANayaH / / 2302 / / UcustrilokIjetuste, ko nAmAsmajjaye jayaH ? / siMhaH kuJjaranirjetA, kiM syAn mRgajaye jayI ? / / 2303 / / viSNureko'pi jiSNu: syAt, prativiSNormahAbalaH / kiM tu yasya sahAyastvaM, bandhuzca sa kimucyate ? / / 2304 / / ajJAsyAma vayaM pUrvaM, jarAsandhazca yadyadaH / nAkariSyAmahIdaM tat, paraM nAbhAvi bhAvi yat / / 2305 / / atra trAtA tvamevAsI-raNe sarvAtmanApi naH / harerapyadhunA svAmin !, trAyasvAsmAn mRgAniva / / 2306 / / zrInemiratha taiH sArdhaM, bhUpairupayayau harim / hariH sammukhamabhyetya, parirebhe pramodabhAk / / 2307 / / hariH zrInemivAcA tAn, sarvAnanvagrahInRpAn / samudravijayAdezAt, kRSNastatra jitAhavaH / / 2308 / / sahadevaM jarAsandha-sUnuM rAjagRhe pure / jayastambhamivAtmIyaM, sthApayAmAsa tatpade / / 2309 / / mahAnemiM sauryapure, sAmudravijayi nyadhAt / hiraNyanAbhajaM rukma-nAbhaM sAketapattane / / 2310 / / 1. lagnasya / / 2. karavata iti bhASA0 / / * 0ka0 6-10 / / . 0SNu 1 / / 0 siSma 1.3-7.9.10 / / * so'pi 6-10 / / 2 0yam 2.6-9 / / For Personal & Private Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam agRhRtyugrasene ca, rAjyaM tattanujajanmanaH / dadau dharAbhidhAnasya, mathurAyA~ narAyaNaH / / 2311 / / zrIneminA visRSTo'tha, mAtaliH svargamIyivAn / jayalakSmIkRtAnandaH, kRSNaH svaM zibiraM yayau / / 2312 / / pare'pi prApya kRSNasyA-dezaM dezamivAtmanaH / prayayuH zibiraM svaM svaM, bhUbhujo bhujazAlinaH / / 2313 / / . dhUsarAGgaH pataGgo'pi, raNareNubharaistadA / jagAma pazcimAmbhodhau, snAnaM kartumanA iva / / 2314 / / samudravijayastatra, yaduvaMzAgramauktikam / tasthau pratIkSamANaH san, vasudevasamAgamam / / 2315 / / athodiyAya bAlArkaH, sukumArakarotkaraH / dRSTuM yadujayAnanda-mahotsavamivotsukaH / / 2316 / / aharmukhe dvitIye'hni, samudravijayAnvitam / vardhApakanaraH kazcid, vAsudevamavIvRdhat / / 2317 / / sameSyatyaghunA deva!, vasudevaH pitA tava / yukta: pradyumnazAmbAbhyAM, nirjitAzeSakhecaraH / / 2318 / / iti vardhApakenokta-mAtre'pyAgata eva saH / athoditaparivAro, yadunetrAmbujAryamA / / 2319 / / tatra vidyAdharAH kRSNaM, svasvopAyanapUrvakam / praNamati sma sASTAGgaM, devatAmiva bhaktita: / / 2320 / / atho yadukule tatra, sarvasmin milite sati / hariwdhAjjayasenA-dikAnAmaurdhvadehikam / / 2321 / / jarAsandhAdikAnAM tu, sahadevastadaGgajaH / apare'pi ca rAjanyA, yathoktaM vidadhurvidhim / / 2322 / / saMhAraM sakulasyApi, pituH patyuzca vIkSya sA / nijAM jIvayazAH sandhAM, pravizyAgnAvapUrayat / / 2323 / / * ayaM zloka: 9 pratau nAsti / / . 0yAM 1.3.4.10 / / 0 nA0 8 / / 1. sUrya: 10 Ti0 / / * 0za0 1-5 / / For Personal & Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 zrIdazavaikAlikasUtram vItazokAstato lokA, nivRttAzeSavigrahAH / jayavAdamadApUrNA, dviguNIbhUtavigrahAH / / 2324 / / kUrdante sma tadAnandaM, yadavaH sajanArdanAH / tatrAnandapuraM sthAne, sinapallyAstato vyadhuH / / 2325 / / atha prIto hariH sarve-vRtaH khecarabhUcaraiH / mAsaiH SaDbhiH vijityArddha-bharataM magadheSvagAt / / 2326 / / tatraikayojanAyAma-vistArotsedhazAlinIm / bharatArddhanivAsAbhi-devatAbhiradhiSThitAm / / 2327 / / kRSNaH koTizilAM vajra-mayImiva duruddharAm / caturaGgulamurvIto-'bhyuddadhe vAmabAhunA / / 2328 / / yugmam viSNurAdyo bhujAgre tAM, dadhau mUrdhni dvitIyakaH / kaNThe tRtIyasturyastu, hadi nAbhau ca paJcamaH / / 2329 / / SaSThaH qaTayAM ghaDadhika-stUrvorAjAnu cASTamaH / caturaGgulamantyo'va-sarpiNyAM te patadvalAH / / 2330 / / yugmam atha dvAravatIpuryAM, jagAma puruSottamaH / mahatyA prAvizad bhUtyA, pauranetrakRtotsavaH / / 2331 / / rAjJAM mukuTabaddhAnAM, sahasraiH SoDazapramaiH / abhiSikto'rddhacakritva-pade devaizca sevakaiH / / 2332 / / pANDavAn kuruSu svasva-sthAneSvanyAn narAdhipAn / bhUcarAn khecarAMzcAtha, kaiTabhArirvisRSTavAn / / 2333 / / dazArhA dazagauravyAH, samudravijayAdayaH / baladevaprabhRtayo, mahAvIrAzca paJca tu / / 2334 / / sahasrAH SoDazAtyugrA, ugrasenAdayo nRpAH / pradyumnAdyA kuMmArAzca, koTyastisro'rddhasaMyutAH / / 2335 / / lyA0 1-5 / / 1. vAmahastamUrchAkRtya hastAgre / / 2. saptamaH / / " sva0 6-10 / / 0 ayaM zlokaH 9 prato nAsti / / 3. kurudezeSu 10 Ti0 / / 4. kutsito mAro yasmAt 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam zAmbAdayazca durdAntAH, sahasrAH SaSTireva ca / vIrasenAdayo vIrAH, sahasrAstvekaviMzatiH / / 2336 / / mahAsenAdikAnAM tu, mahAsenasamaujasAm / talavargapradhAnAnAM, SaTpaJcAzatsahastrikAH / / 2337 / / anye'pyamAtyasArtheza-zreSThiprabhRtayo janAH / sarve'pIndramivopendra, prItimantaH siSevire / / 2338 / / . nRpA mukuTabaddhAzca, sarve'pi vanamAlinaH / ratnAdhupAyanaM cakru-divye dve dve ca kanyake / / 2339 / / tAbhyaH paryaNayat kanyA-sahasrAH SoDazAcyutaH / sahasrANyaSTa rAmo'nye, kumArA api cASTa tAH / / 2340 / / kRSNo'tha kurute rAjyaM, nyAyaM dharmaM ca poSayan / zoSayaMstadvipakSaM ca, sarvalokasukhAkaraH / / 2341 / / yadavo'tha mahAnanda-muditAH pUrNasampadaH / / krIDodyAnAdiSu svairaM, khelanti lalanAsakhAH / / 2342 / / yadUstAn krIDataH prekSya, samudravijayo nRpaH / jananI ca zivAdevI, premNA zrInemicatuH / / 2343 / / drakSyAmaste kadA vatsa!, karagrahamahotsavam / savadhUkaM ca khelantaM, ratiyuktamiva smaram / / 2344 / / abhogaphalakarmeti, pitarau svAmyavocata / bhaviSyatyunurUpA strI, yadodvakSyAmi tAM tadA / / 2345 / / ito yazomatIjIvo-'parAjitavimAnataH / ugrasenasya kAntAyA, dhAriNyA kukSimAgamat / / 2346 / / dhAriNI samaye'sUta, nAmnA rAjImatI sutAm / rUpalAvaNyasaubhAgyai-vardhate sma krameNa sA / / 2347 / / itazca baladevasya, naptA niSadhanandanaH / nAmnA sAgaracandro'bhUd, rUpasaubhAgyabhAgyabhUH / / 2348 / / 9. kArtikeya0 / / * srAn 6-10 / / . 0mabravIt 2.6-9 / / 0 tAta 2.6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 235 tatraiva dhanasenasya, nRpateH kamalopamA / duhitA kamalAmelA, zatapatrakRtasthitiH / / 2349 / / sograsenanRpApatya-nabhaHsenasya kalpitA / nAradastadgRhAyAto, niHsammAno yayau krudhA / / 2350 / / sAgareNa punargaha-mAgato nAradaH svayam / sammAnyAsanamAsInaH, pRSTazcitraM kimIkSitam ? / / 2351 / / so'vadat kamalAmelA, dRSTAtraivAticitrakRt / dattA kasyApi ? so'pRcchat, tadyogaH syAt kathaM ca me ? / / 2352 / / RSi vedyItyuktvAgAt, sAgarastu punaH punaH / Asane zayane'pazya-llikhaMstAmeva caiM sthitaH / / 2353 / / athAgAt kamalAmelA-prAsAde nArado muniH / pRSTastasyApi sammAnyA-zcaryaM kiJcidadRzyata ? / / 2354 / / Uce dRSTamihAzcarya-dvayamatyantamadbhutam / rUpaM sAgaracandre'sti, nabhaHsene kurUpatA / / 2355 / / sAgare mUrchitA sAtha, nabhaHsene vyarajyata / RSirAzvAsya tAmAkhyat, sAgarasyApi tanmanaH / / 2356 / / iSTaH sarvakumArANAM, svajanAnAM ca sAgaraH / / tatastaduHkhatastatra, vAhe'mbhAMsIva te'milan / / 2357 / / zAmbazca sAgaraM vIkSya, pralapantaM grahAttavat / sthitvAsya krIDayA pazcAt, pANibhyAM pidadhe dRzau / / 2358 / / sAgaraH smAha kamalA-mele ! jJAtAsi mucyatAm / zAmbo'vak kamalAmelA, nAhaM tanmelakaH punaH / / 2359 / / athoce sAgarastaM svAM, pratijJAM tAta! pUraya / dadhyau zAmbaH svavAcaiva, mayedaM kimurIkRtam ? / / 2360 / / pradyumnavidyayA te'tha, bhUtvA khecararUpiNaH / gatvodyAne ca zAmbAdyA, vivAhAhni suraGgayA / / 2361 / / * cA0 2.5-9; vA 10 / / 7 vaSTaM mahA0 6-10 / / 0 0lA 1.10 / / 1. kamalAM melayatIti / / tAM ca 8 / / za0 1-3.5.7.10 / / 2. suraGgAmArgeNa 9 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam AnIya kamalAmelAM sAgaraM paryaNAyayan / siddhasAdhyAstataH sarve, khelantaH santi tatra te / / 2362 / / nabhaHseno vivoDhuM tAM, tadgRhadvAri jagmivAn / tadA kanyAmadRSTvA tAM, vilakSastajjano'bhavat / / 2363 / / sarvataste'tha pazyanto, dRSTvA tAM khecarAntike / tato gatvA hareH pArzve, tadrAvAM te pracakrire / / 2364 / / ... khecarAnyAyamAkarNya, sarvogheNAyayau hariH / yuddhena vismayaM nItvA, viSNuM zaoNmbaH svarUpabhAk / / 2365 / / patitvA pAdayoH sarvaM, vRttamAkhyadyathAtatham / dadau tAM sAgarasyaiva, hariranyAnabodhayat / / 2366 / / yugmam hartuM nAlaM bhaviSNustAM, nabhaHsenastadAdyapi / . nityaM sAgaracandrasya, kSudrazchidrANyavekSate / / 2367 / / ito'sti raukmiNeyasya, vaidarbhI nAma vallabhA / ' aniruddhAbhighAno'syA, nandanaH prAptayauvanaH / / 2368 / / pure zubhanivAsAkhye, vaitADhyagirizekhare / mahAprANastadA bANaH, samabhUt khecarezvaraH / / 2369 / / . uSeti tasya kanyAsti, niHsAmAnyA svarUpataH / vidyAmArAdhayad gaurI-mAptuM varamIpsitam / / 2370 / / so vyAcaSTe sma to tuSTA, tava pradyumnasUrvaraH / aniruddhAbhigho bhAvI, rUpazrIjitAmaraH / / 2371 / / bANenArAdhito gaurI-vidyAyAH prANavallabhaH / zaGkaraH pradadAvasya, raNakSoNAvajayyatAm / / 2372 / / gaurI teM jalpati smaivaM, mA smaivaM dA varaM vara / evaM hyuSAyAmadatto, varo'sau vighaTiSyate / / 2373 / / * paryA0 1-3 / / OM za0 1-5 / / 0 0vA0 5-10 / / 1. gaurIvidyA / / 2. uSAM / / - tarpi0 5 / / 3. zaGkaram / / mA'smai evaM va0 6.8.9. / / For Personal & Private Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 237 babhANa zaGkaro bANaM, vinA strIkAryamanyataH / tvamajayyo raNe bhAvI, zrutvetyAha sma so'stviti / / 2374 / / ananyasamarUpatvA-duSA svavapuSAdbhutA / manAMsi harate yUnA-mAstAM dRSTA zrutApi hi / / 2375 / / zrutAnurAgaraktAnAM, bhUyasAmapi bhUbhRtAm / viziSTA anuziSTAstAM, bANamAyAnti yAcitum / / 2376 / / arocakI punarbANo, na datte yasya kasyacit / tasyA sarvaguNayogyaM, varaM vIkSayate caraiH / / 2377 / / kasyApyuSA mukhAmbhojA-dAkarNya guNamAlikAm / aniruddhasya doSaudhai-raniruddhasya sarvathA / / 2378 / / . guNamAlAM ca tAM tasya, hRdi vinyasya nirmalAm / acintayat paro nAsmAd, guNavAn puruSaH kSitau / / 2379 / / yugmam tataH sAdbhutarUpAdyai-nirmalairapi tadguNaiH / celavaJcaulamA~JjiSThA-raGgeNAtIva raGgitA / / 2380 / / avijJApyaiva kasyApi, citralekhAM nijAM sakhIm / preSyAniruddhamAnAyya, tamapazyad yathAzrutam / / 2381 / / aniruddho'pyuSAM vIkSya, niruddhastadvapurguNaiH / / gAndharveNa vivAhena, paryaNaiSIt tadaiva tAm / / 2382 / / uSAmAdAya so'cAlId, rukmiNImiva kezavaH / avocaJcAniruddho'haM, hRtvoSAmeSa yomi bhoH ! / / 2383 / / tataH kruddhasya bANasya, prasRtaistvaritairbalaiH / aniruddho niruddho'sau, kukkurairiva zUkaraH / / 2384 / / pAThasiddhAM mahAvidyA-muSA patyurdadau tadA / suciraM tadbalAd bANa-maniruddho'pyayodhayat / / 2385 / / baddho'tha nAgapAzaiH sa, pAzakairiva zArayaH / prajJaptividyayA caitad, viSNurajJApyata drutam / / 2386 / / 1. bANaH / / 2. vinirmuktasya / / * co0 2.6.8 / / . 0ma0 2 / / 3. gacchAmi 9 Ti0 / / 4. pakSivizeSaH 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam viSNurapyAgamat tatra, zIripradyumnazAmbayuk / chinnA iva truTan pAzA-ste tAyadhvajavIkSaNAt / / 2387 / / bANo'pyakharvagarvADhyaH, svasthAmnA zAGkarAd varAt / na kiJcid gaNayAmAsa, madirApAnamattavat / / 2388 / / AkSipya kRSNamapyUce, vetsi tvaM madbalaM na kim ? / bhAvI yamapurIpauraH, sahasaivaM yadAgataH / / 2389 / / .. tvatto yuSmatkule kanyA-haraNaM siddhamasti yat / prAyazcittaM mayA tasya, guruvad dAsyate'dhunA / / 2390 / / kRSNo'pyuvAca mUrkhastva-makiJcijjJo mumUrSasi / parastraiNahatAveva, doSaH kanyAhRtau na tu / / 2391 / / ityukto'pi kudhIrbANaH, prANaprayANakAmyayA / guJjApuJjArddhazoNAkSaH, zarAMzcikSepa viSNave / / 2392 / / cakre trivikramo'pyasya, vizikhAn vizikhAn zaraiH / / sabANaiH saha bANo'bhUd, vilakSastatra sa kSaNe / / 2393 / / kRSNaH kRtvAsipatreNa, kUSmANDamiva khaNDazaH / bhuJjAnasya kRtAntasya, prAhiNot vyaJjanAya tam / / 2394 / / aniruddhamuSAyuktaM, viSNurAdAya jitvaraH / sazIrizAmbapradyumnaH, purIM dvAravatIM yayau / / 2395 / / itaH svabandhubhiHsArdhaM, bAlakelikutuhalI / ramamANaH prabhurnemiH, kRSNAyudhagRhaM gataH / / 2396 / / cakra-zArGga-gadA-khaDgA-dyAyudhAni vilokayan / viSNoryazaHkozamiva, pAJcajanyamurdakSata / / 2397 / / prabhuH zaGkha tamAditsu-aumikenaiva maucyata / vinA kRSNamamuM zaGkha-mAdAtuM ko'pi na prabhuH / / 2398 / / 1. zaGkarasambadhinaH 10 Ti0 / / * hi 9 / / 2. vigatA zikhA yeSAM 10 Ti0 / / - itaH sArddhaH zloka: 4 pratau nAsti / / 3. mA ityabhANId yAmika: 9 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 zrIdazavakAlikasUtram zrInemirlIlayAdAya, pUrayAmAsa taM tathA / viSNorapi yathA jajJe, brahmAMDasphoTavibhramaH / / 2399 / / AH! kiM kalpAntavAta-prahatagirigalad-grAvasaGghaTTaghoSaH, kiM vAdrIndradrutAti-bhramamathanacalat-sphAravAddhipraNAdaH / anyonyakrudhyadAzA-gajaghaTitamahA-ghAtadantadhvanirvA, bhUbhArAd vA dvidhAyat-kemaThatanutaTI-karparasphoTanAdaH / / 2400 / / sraggharA evaM cintAprapannasya, viSNorAyudhazAlikaH / natvAcakhyau prabhornemaH, zaGkhavAdanamUrdhvaniH / / 2401 / / zrInemiM sahasAyAtaM, puraH prekSya sasambhramaH / antarbhAto bahiH prItaH, prAha premojjvalaM hariH / / 2402 / / zAGkhapUraNanAdena, jAne tvaM balavAnasi / AvAbhyAM mallayuddhenA-dhunA prekSiSyate balam / / 2403 / / zrImAnnemistato dadhyau, samare'sau mamorasA / karAbhyAM caraNAbhyAM cA-krAntaH pIDiSyatetamAm / / 2404 / / tatkRpAluH prabhuH prAha, viruddhaM yuddhamAvayoH / bAho manamAtreNa, balaM vijJAsyate dvayoH / / 2405 / / tatastau dvau gatau vIrau, vIrabhUmiM khalUrikAm / kelikautUhalAloki-yaduvRndaparicchadau / / 2406 / / tataH kRSNaH svadordaNDaM, vajradaNDaminimam / darzayAmAsa durdarza, dIrghAkRtya puraH prabhoH / / 2407 / / zrInemirnamayAmAsa, lIlayA padmanAlavat / dadhyustaTasthAH zrIneme-raho balamaho balam / / 2408 / / yasya SoDazabhibhUpa-sahasraiH sabalaira'pi / baddhvA zRGkhalayAkRSTo-'pyasau na calito bhujaH / / 2409 / / so'pi kRSNabhujo'nena, prabhuNA namitaH katham ? / . tad vidmo'sya puraH ko'pi, na vIrastrijagatyapi / / 2410 / / 1. hiMsanazIla0 10 Ti0 / / 2. kacchapa0 10 Ti0 / / 3. kapAla / / * 0kSipta0 6-10 / / 4. nmitumshkym|| For Personal & Private Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam zrInemiratha vistArya, bAhuM svaM dakSiNetaram / arpayAmAsa kRSNasya, kRSNaH sarvojasApi tam / / 2411 / / lagno namayituM dorthyAM, na manAgapi so'namat / prabhurandolayAmAsa, bAhulagnaM tamarbhavat / / 2412 / / yugmam kezavo'thAnalambhUSNu-rbhagavadbhujanAmane / muktvA bhujaM vilakSo'pi, snehenevedamabravIt / / 2413 / / bhrAtastava balenAhaM, bhaviSyAmi jagajjayI / mohaH smarabaleneva, smaro vA surabherbalAt / / 2414 / / rAmadAmodarAvevaM, mitho rahasi dadhyatuH / sarvAtigabalo nemiH, sAmrAjyaM nau hariSyati / / 2415 / / iti cintAsamudrAnta-magnayordevatAnayoH / / kathayAmAsa mA bhaiSTaM, yuvAM prabhusakAzataH / / 2416 / / purA zrInamirAcakhyau, bhAvI yadukule jinaH / , zrInemiH sa kumAro'pi, saMyamaM samprapatsyate / / 2417 / / matvedaM nirvRtAtmAnau, rAmo dAmodarazca tau / tato'timAtraM sanmAnaM, kurvAte tAvubhau prabhoH / / 2418 / / yuvApi bAlavan nemi-rne manmathavikAravAn / cikhelAskhalito rAma-kRSNAntaHpurayora'pi / / 2419 / / atha viSNurvasantatau, sAntaHpurapurIjanaH / jagAma raivatodyAne, zrInemisvAminA samam / / 2420 / / RturAjo vasantAkhyaH, sahasradalazobhitaH / / tatrodyAne'vatIrNo'sti, mahItalamivekSitum / / 2421 / / kiJjalkaH padmasadmotthaH, parAgazca kadambajaH / RturAjAgame'rAjI-duDDIno reNupuJjavat / / 2422 / / tadIyAdbhutasaurabhyA-kRSTaiH SaTpadamaNDalaiH / viSvagAcchAditaM vyoma, meghaDambaravad babhau / / 2423 / / 1. bAlakavat / / 2. vasantasya 10 Ti0 / / 3. AvayoH / / * su0 2.6.7.9 / / . naivasmara0 3-5 / / - tasya prasavasau0 2.6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / For Personal & Private Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram rambhAdalaiH samIreNA-ndolyamAnaiH samantataH / RturAjo vIjyamAna, iva tApicchakUrcakaiH / / 2424 / / sarAmakRSNaM zrInemi, dRSTvA dRSTuM samAgatam / zaMsanniva sa dhanyo'haM-miti svaM kokilArutaiH / / 2425 / / maikarandajalairdatta-cchaTakaM kAnanazriyA / vikIrNapuSpaprakaraM, vAtAndolitazAkhibhiH / / 2426 / / zukasArasacakrAGga-cakraistaruziraHsthitaiH / ucchitAnekavarNADhya-vaijayantIzatojjvalam / / 2427 / / rAmakRSNau prabhunemiH, pramodabharamedurAH / tadudyAnaM pravivizuH, kRtaprAvezikotsavam / / 2428 / / narottamAnAmeteSAM, trayANAM samupeyuSAm / puSpANi puSpavRkSebhyo-'kArayat prAbhRte madhuH / / 2429 / / muktAphalaeNsrajamiva, mallikApuSpamAlikAm / bhrAtuH zrIneminAthasya, vakSasi nyAsa kezavaH / / 2430 / / dhammilo mallikApuSpa-garbhaH sandarbhitaH prabhoH / grastendurAhuvad reje, tUNa: puSpazarasya vA / / 2431 / / tadA narANAM nArINAM, tadudyAnamupeyuSAm / surabhiH puSpazRGgAra-mAtitheyamiva vyadhAt / / 2432 / / phalAni phalavRkSebhyo, Dhaukane'cIkaran madhuH / nyAdustAnyeva sarve'pi, sudhAvat kSuttRSAhate / / 2433 / / bhAtRbhirbhAtRjIyAbhiH, samaM svAmyavikAravAn / cikrIDa nAnAkrIDAbhiH, svairamAkrIDamadhyagaH / / 2434 / / evaM divAnizaM tatra, khelitvA prabhuNA saha / dvAravatyAM samAyAtau, tArthyatAladhvajAvubhau / / 2435 / / . tamAlavRkSatRNaguccheH 10 Ti0 / / 2. vasantaH / / 3. puSpamadajalaiH 10 Ti0 / / 4. vasantaH 9 Ti0 / / * plAnAM sragiva 2 / / . 0kA 2 / / 0 nyAsi viSNunA 2.6-10 / / 5. vasantaH 9.10 Ti0 / / 6. bhakSayAJcakruH || tau 6.8-10 / / hai yoSidbhiH 5 / / 7. udyAnamadhyagaH 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam vasantamavasantaM taM, vidhAya vasudhAtale / yuktoM'zuzalyahastena, bhISmo grISmarturAyayau / / 2436 / / AdAveva sa sarvatra, svarNazriyamapAharat / tato bhIto janazcakre, zrIkhaNDenApi nirvRtim / / 2437 / / tadbhaTTaputravad dharmaH pravizya sadane nRNAm / haThAd grahaNakaM zarma-rUpamAkarSati kSaNAt / / 2438 / / . . lUkAbhidhA tu taddAsI, zAkinIva svavidyayA / pravizya dehidehAntaH, prANAn harate niHkRpA / / 2439 / / zalyahasta ivodagraH, ziziretaradIdhitiH / karaiH sahasrasaGkhyaiH svai-viSTapaM samatApayat / / 2440 / / tApazAntyai hariH sAntaH-puraH zrIneminA saha / tadaiva raivatodyAne-'cAlIt krIDAtaDAgikAm / / 2441 / / dUrato'pi dadarzoccai-raivataM parvatottamam / . dhammillamiva medinyAH, sapuSpavanagarbhakam / / 2442 / / udayAcalamastAdri, cauntarA raivataM girim / . jyotizcakrasya carato, vizrAntyai tu vidhiLadhAt / / 2443 / / sabhraGkaSazikhaiH zRGge-stuGgaM svarNamaNImayaiH / brahmANDapatanAzaGkI, yaM vidhiH stambhavad vyadhAt / / 2444 / / abhraMlihAgrazikhareSu mahAtarUNAM, zAkhAntareSu vicaran savitApi yatra / mANikyakAntipaTalaiH paripATalAGgo, draSTurjanasya kapivat pratibhAsate sma / / 2445 / / vasantatilakA nistandracandrojvalacandrakAnta-jyotiSmatISvagryaguhAsu yasya / aklezasAdhyaM munipuGgavAnAM, sampadyate dhyAnavaraM caturtham / / 2446 / / indravajrA 1. ravi 2 Ti0 / / 2. selahathu 3 Ti0, sUryarUpazastravizeSakareNa / / * svarNaH 2.3 / / 3. candanavilepanena / / 4. selahathu 3 Ti0 / / * sto'pi tasyAyamAdityo'pi hi daityavat 2.6-10 / / 0 candro raivatakam 6-9 / / * 0STuM ja02 / / 5. raivatAcalasya / / For Personal & Private Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 243 yasyoJcaiH zRGgaraGge, khacarayuvatibhiH, khelanAyAgatAbhiH, sotsAhaM sapramodaM, madhuratararavai-rbAlalIlAyitAni / zrInemevizvabhartu-madanavijayino, gIyamAnAni zazvad, gIrvANAH sAvadhAnAH, pulakitatanava-stAramAkarNayanti / / 2447 / / sragdharA yaH paJcavarNairAkIrNo, ratnairmarakatAdibhiH / vasundharAvadhUmUrdhni, kirITamiva dIpyate / / 2448 / / mAkandAdikavRkSalakSagahanaM, yat pArzvataH sarvato, bhUmimaNDalamaNDanaM varavanaM, puSpaiH phalairadbhutam / zrImanmerumahAmahIdharatalA-laGkArakAri sphurad, viSvag bhUmigabhadrazAlavanavad, vyAbhAsate bhAsuram / / 2449 / / zArdUlavikrIDitam tasyAntaHkelisarasI, vinidrAmbhojalocanA / yadunnIrapatatpatri-ravairAhvayate kila / / 2450 / / tasyAmantaHpurIvRnda-sahito'vizadacyutaH / tadAgrahavazaH svAmI, neminAtho'pyamanmathaH / / 2451 / / payasyAkaNThamagnAnAM, tatra vaikuNThayoSitAm / bhedaM nAjJAsiSurbhuGgAH, strImukheSvambujeSu vA / / 2452 / / sahasrapatramambhoja, zrInemeni kAcana / AtapatramivAdhArSIt, chatradhArIva dhImatI / / 2453 / / tatrormaya iva svaira-mullalantyo mRgIdRzaH / Asphalanti sma sahasA, hRdi nemizAGgiNoH / / 2454 / / . strINAM vilepane netrA-ane ca kSAlite'mbhasA / tadgaGgAyamunAveNI-saGgamAbhaM saro'bhavat / / 2455 / / bhItaH zrInemigovindau, karasthasvarNazaGgiko / . sthUladhAraM pravarSantau, meghAviva savidyutau / / 2456 / / ayaM zlokaH 9 pratau nAsti / / - AhvayantIva parabhRd, rutaiH khelayituM yadUn 2.6-8.10 / / - samamantaHpIvRndestasmin sarasi kezavaH / sArddha kareNuyUthena, yUthAdhipa iva dvipaH 2.6-10 / / 1. jalapravAhaH / / * bhrA0 6-10 / / 2. pIcakArI iti bhASA0 / / For Personal & Private Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam bhramantyaH parito nemeH, panyaH kRSNasya kAzcana / hallisakena nanRtu-rjaladevya iva zriyA / / 2457 / / nirvikAraH prabhurnemi-ra'cikrIDat prejAvatIH / kRtapratikRtaiH sarvA, narmakarmasu karmaThAH / / 2458 / / itthaM grISmAtapaM tatra, prazamayya janArdanaH / niryayau saraso madhyAt, samudrAjjalahastivat / / 2459 / / . . rukmiNIsatyabhAmAdyA, api nirgatya nIrataH / polIvanAlImAzritya, pAnthapatnya iva sthitAH / / 2460 / / niryayau svAmyapi tadA, sarasaH kalahaMsavat / / rukmiNyAdibhirAkAryA-nIyate sma svasannidhau / / 2461 / / dadau tatra svayaM hRSTA, rukmiNI rukmaviSTaram / mamArjAdarzavaneme-rvapuH svottaravAsasA / / 2462 / / rukmiNyathoce zrInemi, sudhArasakirA girA / / bravImi tvAmahaM snehAd, deva! devara! kiJcana / / 2463 / / bhrAtA tavopayeme strI-sahasrAn SoDazAcyutaH / na tvaM pariNayasyekA-mapi kiM ? subhagAgrima! / / 2464 / / rUpamapratirUpaM te, saubhAgyaM bhAgyasaGgatam / yauvanaM ca navodbhedaM, viphalIkuruSe katham ? / / 2465 / / zrInAbheyAditIrthezA, api kRtvA karagraham / sampannottamasantAnA, vratIbhUya zivaM yayuH / / 2466 / / tatastvamapi manyethA, nAtha! pANigrahotsavam / Anandaya pitRbhrAtR-bhrAtRjAyAdikaM janam / / 2467 / / AjanmapAlitAtyugra-brahmacaryo'pi devara! / na siddharadhikaM kiJcit, phalamAsAdayiSyasi / / 2468 / / ityuktvA rukmiNIsatya-bhAmAdyAH kezavastriyaH / nipetuH pAdayornemeH, kRtapANigrahAgrahAH / / 2469 / / / 1. bhrAtRpatnIH / / 2. tIra0 / / 3. suvarNAsanam / / * 0maH 26-10 / / For Personal & Private Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 245 tAsAM prArthayamAnAnAM, vivAhAya jagatprabhum / kezavo'pi sahAyo'bhUt, kRtaprabhukaragrahaH / / 2470 / / anye'pi yadavaH keci-daMyordoSNozca kecana / vilagya mAnayAmAsu-rudvoDhuM yadubhiH prabhum / / 2471 / / evamatyAgrahAt teSA-majJAnAM jJAtavAn prabhuH / kAlakSepAya tadvAcaM, bhagavAn pratyapadyata / / 2472 / / taM vRttAntaM samAkarNya, karNapIyUSasodaram / zivAsamudravijayau, paramAnandamApatuH / / 2473 / / tataH sthAnAnnidAghartu-mativAhya caturbhujaH / dvAravatyAmamAnnemi-yogyAM kanyAM nirIkSitum / / 2474 / / satyabhAmA babhASe'tha, viSNuM svAmin ! mamAnujA / asti rAjImatI nAma, vAmanetrAziromaNiH / / 2475 / / Uce hRSTo hariH satyAM, satye! satyaM hitaiva me / zrInemeranurUpAM yat, kanyAM kathitavatyasi / / 2476 / / athotthAya hariH prAtaH, svayaM sabalavAhanaH / augrasenaM yayau saudha-mudayAdimivAryamA / / 2477 / / sahasAbhyAgataM viSNu-mabhyutthAyograsenarAT / datvA ratnAsanaM tasthau, tasyAgre ziSyavad guroH / / 2478 / / aprAkSIJca kSamAdhyakSaM, ko hetuH svayamAgame ? / yuSmanmAnuSamAtreNA-pyarthaH sarvo'pi sidhyati / / 2479 / / kRSNo'pyuvAca te rAjan!, rAjImatyasti yA sutA / sA zrInemikumArasyA-nurUpeti pradIyatAm / / 2480 / / ugraseno'pyado'vAdId, bhAgyaM me sarvato'dhikam / svayaM pavitrayAmAsa, bhavanto yad gRhAGgaNam / / 2481 / / dIyatAM duhitAtmIyA, nemeriti kimucyate ? / tavAdhInamidaM sarvaM, svAdhIne prArthanAtra kA ? / / 2482 / / * viSNu bhAmA babhASe'tha svAminnasti 2.6-10 / / * svasA 2.6-10 / / - hariryanme gR0 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 - zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam .. kanyAvazyaM pradeyaiva, kasmaicit tadimAM yadi / nemiH pariNayet tatsyAt, suvarNaM ca sugandhi ca / / 2483 / / ityuktvA bhojarAjenduH, saJcakre cakravartinam / vastrAbharaNaratnAdyai-rathakuJjaravAjibhiH / / 2484 / / atha pramudito viSNuH, samudravijayasya tat / sarvaM vijJaptavAnUce, samudravijayo'pyadaH / / 2485 / / atucchaM vatsa! vAtsalyaM, pitRbhrAtRjaneSu te / yaJcakre naH pramodAya, zrInemirbhogasammukham / / 2486 / / pRSTaH kroSTukirAhUya, bhUbhujA zrIbhujApi ca / / dinaM rAjImatIzrIma-nemyoH kartuM vivAhanam / / 2487 / / tataH kroSTukirAcaSTa, na prAvRSi zubho vidhiH / . anyo'pi yujyate kartuM, vivAhastu vizeSataH / / 2488 / / Uce samudraH kRSNazca, kAlakSepo'tra nArhati / " mAbhUd vivAhapratyUho, lagnamAsannamAdiza / / 2489 / / vicintya kroSTukiH smAha, yadyevaM yadupuGgavau! / kartavyaM zrAvaNazveta-SaSThyAmetad vivAhanam / / 2490 / / satkRtya kroSTukistAbhyAM, visRjya ca dinaM ca tat / jJApitaM bhojarAjAya, tau dvau saMvahatastataH / / 2491 / / dvAravatyAmupendro'pi, kArayAmAsa sarvataH / haTTazobhAH patAkAzca, maJcAMstoraNamAlikAH / / 2492 / / atha pANigrahAsanne, divase zrIzivAdayaH / mAtarazca svasArazca, bhrAtRjAyAzca bhUrizaH / / 2493 / / anyA api tadAnandAt, kulavRddhA yadutriyaH / svaritasvaramAdhurya-gItamaGgalagItayaH / / 2494 / / proGmukhaM sthApayAmAsuH, zrInemiM kanakAsane / zIrazArGgadharau prItyA, snapayAmAsatuH svayam / / 2495 / / tribhirvizeSakam * pRSTa0 1.3.4.10; atha 2.6-9 / / 1. sajjIbhUtau / / 2. pUrvasammukham 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 zrIdazavaikAlikasUtram 247 AbaddhakaGkaNaM nemi, kare nArAcadhAriNam / kRtvAgAdugrasenasya, prAsAde kaMsasUdanaH / / 2496 / / tatra svayaM mudA rAjI-matyA ratyA iva zriyA / tenaiva vidhinA cakre, cakravartyadhivAsanam / / 2497 / / atha viSNurgRhe gatvA, sarvAM nirvAhya zarvarIm / prabhuM trilokIzRGgAraM, taM zRGgAramakArayat / / 2498 / / gozIrSacandanarasaiH, kAritAGgavilepanaH / viccharitaH puNyalakSmI-kaTAkSairiva sarvataH / / 2499 / / devadUSyAnyadUSyAni, vimalAni jagadgurum / vAsAMsi vAsayAmAsa, pAriNetrANi kezavaH / / 2500 / / prabhurmarakatajyoti-muktAbhirbhUSito babhau / aJjAnAcalavallagnA-mbhodhiDiNDIraDambaraH / / 2501 / / evaM vivAhanepathyaM, kAritazcakravartinA / Arohati sma zrInemiH, syandanaM zvetavAjinam / / 2502 / / vizadAbhyAM cAmarAbhyAM, vIjyamAno muhurmuhuH / sAmrAjyakamalAlIlA-kamalAbhyAmivAbhitaH / / 2503 / / AtapatreNa zubhreNa, svarNakumbhopazobhinA / zAradeneva meghenA-nvIyamAnastaDitvatA / / 2504 / / tUryanAdena rodasyo-rudaraMbhariNAgrataH / nirghoSeNeva ghaNTAyAH, sughoSAyAH prasarpatA / / 2505 / / zravaNodarapUraM ca, gAyadbhiH kalagItikAH / raktakaNThaiH kRtotkaNThaiH, kalakaNTharivAGginAm / / 2506 / / nRtyadbhirnartakIvRndai- nAbharaNabhAribhiH / anilAndolitaiH kalpa-zAkhizAkhAgaNairiva / / 2507 / / 1. sarvalohamayAnam 10 Ti0 / / 2. gandhamAlyAdyaiH saMskAraH / / 3. vyAptaH / / * indoH karairiva vyUtAnyujavalA0 6-10 / / 4. vivAhasambadhivastrANi / / . 0mayavibhUSaNaH 2.6-10 / / 5. uttAryamANAJcalavat kulavRddhAbhiragrata: 2 Ti0 / / 6. svargapRthvyau / / 7. kokilaiH / / 7 varvadhU0 6-10 ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / For Personal & Private Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam uttambhitabhujairbhaTTaiH, paThyamAnaguNotkaraiH / uttAnIkRtahastAgraiH garjadbhiriva kuJjaraiH / / 2508 / / uttAryamANalavaNo, jAmibhiH pakSayordvayoH / gIyamAnaH kulastrIbhiH, kalaiH dhavalamaGgalaiH / / 2509 / / aTTATTAlakamAlAdyA-rUDhaiH paurIjanaiH prabhuH / nayanAJjalibhiH pIya-mAnalAvaNyasAgaraH / / 2510 / / sagotrairyadubhiH sarvairyadustrIbhizca saGgataH / ugrasenagRhAsanno, jagAma jagatAM patiH / / 2511 / / navabhiH kulakam amandAnandatumulA-nnemyAgamanajanmanaH / abhUd rAjImatI sAkSAd, mayUrIva ghanadhvaneH / / 2512 / / bhAvavidbhiH sakhIbhiH, sA proktA nemididRkSayA / antarvimAnaM devIva, gavAkSaM niSasAda sA / / 2513 / / dhammilaM bibhratI rAjI - matI meghamivAgatam / mukhalAvaNyapAthodhe- rAdAtumamRtaM kila / / 2514 / / adhijyabhAlakodaNDe, sImantavyapadezataH / siddhAnapi kSobhayituM, samadhAdUrdhvagaM zaram / / 2515 / / bhAlapAlanakasyAntaH, kAmabAlasya khelitum / sImantAdhasthamuktaugho, vilulanniva kandukaH / / 2516 / / jetuM smareNa zrInemiM, kAzmIratilakacchalAt / yadailIkAstrazAlAyAM, phalakaM sajjitaM navam / / 2517 / / nemiM jetuM pravRttasya, smararAjasya rAjate / nAzAvaMzodhvagaM yadbhU-yugaM meghAtapatravat / / 2518 / / * bandivRndaiH paThadbhizca samuttambhitapANibhiH 2.6-10 / / gambhiramadhuraiH dhvAnai rgarjadbhiriva vAridaiH 2 / / 1. prAsAdasyoparigRha0 10 Ti0 / / 2. iSTakAdigRha0 10 Ti0 / / sotkA 4 -10 / / bhrUyugajyalalATAkha0 2 / / 3. seMtho iti bhASA0 / / navyaM bhAlAstrazAlAyAM pAlakaM kila sajjitam 2.6-10 ayaM mUlapATha 10 TippaNyAmapi / / 4. yasyAH 10 Ti0 / / 5. lalATa0 / / 6. bANagram 10 Ti0 / / zrInemivijayAntAsau, pratijJA madhusAratheH / zyAme iva patAke yat, nAzAvaMzodhvage bhruvau ( babhau 10 ) / / 2.6-10. ayaM mUlapATha 10 TippaNyAmapi / / 0ghAnta0 1 / / For Personal & Private Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 zrIdazavakAlikasUtram nemiM jigISoH kAmasya, samAgatyopatasthivAn / indurdvimUrtirbhUtves, yatkapolayugacchalAt / / 2519 / / cakravyUhadvayaM kRtvA, tAraistArakapattibhiH / muktAtADaGkayorvyAjAt, kartuM sAhAyakaM kila / / 2520 / / nAmazrutyaiva zrInemi, prAptaM vijJAya bhoja H / vazIkartuM kSipantIva, kaTAkSAn kAmabANavat / / 2521 / / bhavASTakAnurAgaM sA, darzayantI prabhau kila / pANipAdAdharadvandva-netrAnteSvaSTadhAsthitam / / 2522 / / dadhAnAsau mukhasyAnta-rdantapatisitadyutim / jihvAtUMlIsthavAgdevyA, iva muktAphalAvalIm / / 2523 / / tridivAdavarohantyAH, kaumudIvizadAmbhasaH / pravAhamiva gaGgAyA, hAraM vakSasi bibhratI / / 2524 / / siJjAnAM dadhatI zroNI, mRgAGkamaNimekhalAm / gurunAbhIsarastIre, haMsAvalimivojvalAm / / 2525 / / meJjirANi dadhAnA ca, jhaNatkArINi pAdayoH / marAlAnAhvayantIva, gatiM spardhayituM madAt / / 2526 / / sarvAtizAyi saubhAgya-sevadhiM trijagatpatim / vilokayantI zrInemi, netrotpalasudhAkaram / / 2527 / / pariNetumupAyAntaM, sAkSAd vIkSyApyacintayat / bhAvi bhAgyaM mamedRk kiM, yena mAmudvahedasau / / 2528 / / paJcadazabhiH kulakam evaM cintAjuSastasyAH, paspande dakSiNekSaNam / dakSiNo bAhudaNDazca, santApo'bhUnmano'GgayoH / / 2529 / / itazcAnekajIvAnA-mAkarNya karuNasvaram / kimetaditi papraccha, prabhuJjanyapi sArathim / / 2530 / / / vAsyAH 2.6-10 / / 1. nayanasainikaiH / / 2. mauktikamayakuNDalayoH / / . tyA zrutau ne0 2.6-10 / / 3. MmitI] 10 Ti0 / / 0 0bhU: 2.4.6-10 / / * prakSipantI cakre kSitazIlImukhAn 5. prakSipatI 6 / / 12.6-8, bhoH 9 / / . 00 4.5 / / 4. zabdAyamAnAm 10 Ti0 / / 5. nUpUrANi 10 Ti0 / / . spha0 1-4. / / For Personal & Private Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam athoce sArathirnAtha!, tvadvivAhamahotsave / vaivAhikAnAM lokAnAM, dAtuM gauravyabhojanam / / 2531 / ugrasenanarAdhIze-nAnAyyAnAyya lubdhakaiH / saMgRhItA ime jIvA, jalasthalanabhazcarAH / / 2532 / / vATakAntaH prabhoH sarve-'pyAraTantaH kRpAspadam / varAkAH santyamI prANa-bhayaM yena mahAbhayam / / 2533 / / tataH prabhuH kRpAmbhodhi-rbabhASe sArathiM prati / yatraite jantavaH santi, rathaM prApaya tatra me / / 2534 / / tathaiva kRtavAn sUtaH, svAmyapyAlokate sma tAn / naSTukAmAniva bhayAd, dikSu vikSiptacakSuSaH / / 2535 / / dInAsyAH svasvabhASAbhI-rakSa rakSetivAdinaH / te'pi zrInemimaikSanta, priyaGkaraNadarzanam / / 2536 / / karuNArasapIyUSa-pArAvAreNa neminA / mocitAH prANinaH sarve, vegAdAdizya sArathim / / 2537 / / gateSu teSu jIveSu, prIteSu prANalAbhataH / rathaM nivartayAmAsa, nijAvAsamabhi prabhuH / / 2538 / / zivA samudravijayaH, kRSNo rAmo'pare'pi ca / svaM svaM vAhanamutsRjya, zrInemeH purato'bhavana / / 2539 / / tataH zrInemimUcAte, pitarau sAzrulocanau / kasmAdakasmAd vatsAsmA-dutsavAt tvaM nyavartathAH? / / 2540 / / idaM naH pratikUlaM kiM, vatsa! prArabhyatAdhunA ? / nemirUce'nukUlo'ya-mArambhaH sarvathApi me / / 2541 / / yathAmI pazavo muktA, mayA sarve'pi bandhanAt / mocayiSye tathAtmAnaM, yuSmAMzca karmabandhanAt / / 2542 / / karmabandhaluTatyeSa, pravrajyAmantareNa na / tatastAmahamAdAsye, karmabandhacchidAcchurIm / / 2543 / / . 1. sArathiH 10 Ti0 / / * naSTuM 4 / / . 0t 2.5-10 / / 2. chedArtha-churIm / / For Personal & Private Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 251 zrutvA tadvacanaM nemeH, pitarau tau mumUrcchatuH / arudan yadavaH sarve, varSanto'zrubhirabdavat / / 2544 / / zrIkhaNDadravagolAma-tAlavRntAnilAdibhiH / tAvAzvAsya svayaM kRSNaH, sarvAnivartya rodanAt / / 2545 / / athovAca harinemiM, dhik te bandho! vivekitAm / yadetAn sarvathApyajJAn, pazUnapyanukampase / / 2546 / / mAnanIyAn punarmAtR-pitRbandhusuhRjjanAn / tvayyArUDhadRDhasnehA-napi tApayasetamAm / / 2547 / / tribhirvizeSakam athAha bhagavAnnemi-ryuktaM noktaM hare! tvayA / tadeva viduSA vAcyaM, yadAyatisukhAvaham / / 2548 / / chettuM bandhAn samIhe'haM, sarveSAmapi dehinAm / bandhaM vidhitsavo yUyaM, mama tat svajanAH katham ? / / 2549 / / ApAtamAtramadhuraM, bhavasaukhyaM kupathyavat / pariNAmasukhastIvra-bhaiSajyamiva saMyamaH / / 2550 / / viSayebhyaH sukhaM mUrkhAn, vinA ko nAma vAJchati ? / kiM nimbapAdapAdAmra-phalAni syuH kadAcana ? // 2551 / / ityuktyA svajanA neme-vijJAya vratanizcayam / rudanti sma tadA sneha-granthicchedArtitaH kila / / 2552 / / evaM rudatsu sarveSu, truTitasnehabandhanaH / jagAma dhAma zrInemi-muktapANigrahaspRhaH / / 2553 / / tadA ca samayaM jJAtvA-jagmurlokAntikAmarAH / prabhuM vijJApayAmAsu-rnAtha! tIrthaM pravartaya / / 2554 / / dAtuM sAMvatsaraM dAnaM, zrImAnnemiH pracakrame / apUrayan dhanaM zakrA-diSTAste jRmbhakAmarAH / / 2555 / / zrInemau calite pazcAd, rAjImatyatha mUrchitA / jIvitavye gate deha-yaSTivat pRthivIM gatA / / 2556 / / . kartukAmA: 9 Ti0 / / * na sva0 6-9. / / * nAH 1 / / For Personal & Private Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tasyAH sakhIbhiH saMsicya, payobhistuhinopamaiH / rambhAdalAnilaizcApi, mUrchAvidhyApitAgnivat / / 2557 / / viyogAnalataptaM hRd, galadbhirnayanAzrubhiH / siSeca kila samprApta-cetanA vyalapaJca sA / / 2558 / / rai! daiva! tvAmidaM vacmi, tvaM tAvat sarvavedyasi / dUradeze'pi yo yatra, vAstavyastaM vilokase / / 2559 / / yogyaH syAd yasya yastasya, taM dvitIyaM prayacchasi / nAsyAbhavaM ced yogyAhaM, tatkiM vidhirayaM kRtaH ? / / 2560 / / AdAveva prabhurnemiH, kimupasthApito varaH / . kAryamArabhyate sarva, nirvAhAlocapUrvakam / / 2561 / / tvayaindrajAlikeneva, pariNetuM jagatpatiH / Agacchan darzito'dyaivaM, vAlitazcAtha tatkSaNAt / / 2562 / / evaM viDambitAhaM kiM ?, kelistava kimIdRzI ? / . hAsyasthAnaM tavAhaM kiM ?, kiM vAhaM khelanaM tava ? / / 2563 / / neme! na me'bhUJcitte'pi, patiryattvaM bhaviSyasi / kka tvaM trailokyanAtho'si, kvAhaM mAnuSakITikA ? / / 2564 / / pratipannaM svavAcaiva, yanna pAlayasi prbho!| tadabhAgyaM mamaivaitat, tvaM pUjyo'si kimucyate ? / / 2565 / / tato nirAzA zrInemo, viraktA sarvavastuSu / cakre hArasya saMhAraM, kaGkaNe kaNazaH kRte / / 2566 / / . bhUSaNAnyatha zeSANi, cUrNapeSaM pipeSa sA / zRGgAraM sarvamaGgAraM, manyate sma manasvinI / / 2567 / / ityevaM khedamApannAM, krandantI ca vilApinIm / sakhyastaoNmabhyadhurmugdhe ! sarvathA mA sma khidyathAH / / 2568 / / kimevaM zocyate bhadre !, sambandhaH kastavAmunA ? / AlApo vAtha saMlApo, darzanaM sparzanaM ca vA / / 2569 / / / * de0 6 / / * mUcire 2.6-10. / / - na ca 9 / / For Personal & Private Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 zrIdazavaikAlikasUtram rAjImatI bhojasutAM, zrInemiH pariNeSyati / iti lokoktirevAbhU-nIbhUt pANigrahastava / / 2570 / / anye'pi yadavaH santi, bhUyAMso bhUrisampadaH / rUpAdyupAstagIrvANA-steSu tvaM vRNuyA varam / / 2571 / / iti zrutvA vayasyAstA, rAjImatyabhyadhAt krudhA / sakRt kanyAH pradIyante, ityapyazrAvi kiM na hi ? / / 2572 / / cetasA vacasA cApi, zrImAnnemirmayA vRtaH / gurUparodhato'pyasmi, tenApyaGgIkRtA priyA / / 2573 / / kenApi karmadoSeNa, muktA yadyapi neminA / taM tathApyanurAMsye'haM, striyo hi pativama'gIH / / 2574 / / evaM kRtvA pratijJAM sA-vagaNayya sakhIgiraH / zrInemimeva dhyAyantI, tasthau brahmeva yogivat / / 2575 / / yo yat prArthayate kiJcit, tasya taddIyate'khilam / evaM saMvatsaraM yAvad, ghoSaNApUrvakaM prabhuH / / 2576 / / koTImekAM hiraNyasya, lakSAzcASTau dine dine / oprAtarAsUryasyo-dayAt prabhRti yacchati / / 2577 / / zatAni trINi koTInA-maSTAzItizca koTayaH / lakSAzItizca sarvAgra-metad datte sma vatsare / / 2578 / / etat suvarNadAnasya, mAnamAveditaM prabhoH / zeSavastupradAnasya, pramANaM mukhamarthinAm / / 2579 / / dAnaM dAtari yatra yacchati nidhi-bhUte'rthinAM mandire, bAlaiH khelanatatparai rabhasato, muktA vikIrNAH kSitau / dAridryeNa cirantanapraNayinA, niHsArite nojjhitAH, sphUrjanto nayanAzrubindava iva, vyAbhAnti bhUyastarAH / / 2580 ||shaarduulvikriidditm kimasya dAnazauNDasya, dAnamAhAtmyamucyate ? / dAnaheturbhavatyatra, yannAmApyAttamarthibhiH / / 2581 / / kRtyapA0 6-9 / / / 0dhupA0 1, dijita 2.6-10. / / 0 0thA 4 / / 0NA 2 / / 1. madhyAhrabhojanaM bAvat / / 2 azItirlakSAH 6-10 / / + tattatsu0 6-10 / / / * ditA / For Personal & Private Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam zrImAnnemiH svahastena, dadau svarNazriyaM mudA / samudravijayAdyAzca, locanAbhyAM punaH zucA / / 2582 / / rAjImatyAH pratijJAM tAM, jAnAno'pi jino janAt / jJAnatrayAdapi paraM, naiva mohena gaJjitaH / / 2583 / / kRte dIkSAbhiSeke'tha, zakrAdyairnAkinAyakaiH / nAmnottarakururatna-zibikAdhyAsyatArhatA / / 2584 / / udUDhA prathamaM matrya-stato'sau devadAnavaiH / ahaM prathamikAvyagrai-ratyugrAnandamaduraiH / / 2585 / / zakrezAnau prabhoragre-'bhUtAM cAmaradhAriNau / sanatkumAradevendra-cchatradharo'bhavat punaH / / 2586 / / mAhendro derpaNaM dadhe, pUrNakumbhaM ca lAntakaH / brahmendraH karavalaM tu, loharakSArthamantike / / 2587 / / svastikaM ca mahAzukro, bhadrAsanamathASTamaH / zrIvatsaM navamo nandyA-vartaM dazamavAsavaH / / 2588 / / . maGgalArthaM puro bhartu-rdhArayantaH pratasthire / camarAdyAstu zeSendrAH, zastrahastAH padAtivat / / 2589 / / mAtApitRsuhRdbhAtR-bhrAtRjAyAdibhirvRtaH / kurvantIbhizca saGgIta-mapsarobhiH savibhramam / / 2590 / / utpatadbhirnipatadbhiH, kurvadbhirgajagarjitam / AsphoTayadbhitripadI, rasadbhirvividhai rutaiH / / 2591 / / cAturnikAyakairdevai-rvAmisevAsmitAnanaiH / nyakkRtAparakartavyaiH, paritaH parivAritaH / / 2592 / / evaM rAjapathenAtha, neminAthaH pracelivAn / saMyamazrIvivAhAya, vihAya bhavabandhanam / / 2593 / / * orNa: 1, 0NaM 3.4 / / * kRtadIkSAbhiSeko 4.6-10 / / 0 0dhA0 1.2.6-10. / / 1. svastika -zrIvatsakumbha-bhadrAsana-nandyAvarta-vardhamAnasampuTa-matsyayugma-darpaNAnyaSTau maGgalAni, tebhyo vardhamAnasampuTa-matsyayugmeti dve maGgale'tra na staH, khaGgaM cAdhikam / / * gAyantIbhistathA nRtyantIbhizcApsarasAM gaNaiH 2.6-10 / / tanto nipatantaH kurvanto gajagarjitam / AsphoTayantatripadI rasanto vi0 2.6-10 / / + svAH svAzceSTAH prakurvANairgIrvANaiH purataH prabhoH / harSa-kolAhalenocaistUryanAdaistathoddhataiH / 2.6-10 / / . nAthaH 2 / / 2 0tasthi0 2.6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 zrIdazavakAlikasUtram prasannaM svagRhAsanna-mAyAntaM vIkSya neminam / punarnavIbhUtazucA-mUrcchad rAjImatI muhuH / / 2594 / / raivatasyAntikottaMsaM, sahasrAmaNa vanam / bhadrazAlavanaM mero-riva nemiryayau tadA / / 2595 / / galitvA tatra jambUni, patitAni bhuvaM babhuH / zrInemihatakandarpa-patnInetrAzrubinduvat / / 2596 / / rAjImatI parityajya, svAminA gRhNatA vratam / sabhRGgaketakavyAjAt, kAmakIrtiH kalaGkitA / / 2597 / / smaraH zrIneminAkrAnto-'muJcat paJcazarAniva / utphullamAlatIpuSpa-patrikApaJcakacchalAt / / 2598 / / dRSTvAmbhodadyutiM nemi, visphUrjattUryagarjitam / utkekA utkalApAzca, kekinastANDavaM vyadhuH / / 2599 / / nidAghatApena vimUrchitAGgA, dhArAkadambAH kila pUrvamAsan / draSTuM prabhuM vAribhRtAbhiSicya, dhArAmbhaseveha kRtA vimUrchAH / / 2600 / / upajAtiH tatrodyAnaM pravizyAtha, neminAthastadA mudA / uttIrya zibikAmadhyAd, bhavamadhyAdivAcirAt / / 2601 / / trijagadbhUSaNaM nemi-bhUSaNAnyatyajat tadA / kezavastAnyupAdatta, zeSAmiva jagatprabhoH / / 2602 / / nirvAsitasya prabhuNA, tadA mohasya gacchataH / vastratyAgApadezena, tacchAyeva temanvagAt / / 2603 / / AjanmadivasAnnemi-gate varSazatatraye / pUrvAhne zrAvaNazveta- SaSThayAM citrAgate vidhau / / 2604 / / uccakhAna kacAn zIrSAd, duHkarmANIva mUlataH / zakro ratnanidhAyaM tAna, nyadhatta kSIranIradhau / / 2605 / / yugmam nam 6-10 / / 1. prAvRSeNyakadambabhedaH 10 Ti0 / / 2. vigatamUrchAH / / . 0ne 6-10. / / 3. vyAjena / / 4. vana0 / / 5. moham / / - vakSasaH 2.6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / * 00 5, nya0 6 For Personal & Private Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam AgatyAtha zacInAthaH, saurAviNamavArayat / kRtaSaSThastataH svAmI, 'namaH siddhebhya' ityavak / / 2606 / / pratyAkhyAnamathAvocat , kurve sAmAyikaM svayam / sarvaH sAvadyayogo me-'karaNIya iti prabhuH / / 2607 / / evaM cAritramArohad, vehitraM bhavavAridhau / nArakANAmapi prIti-rudyotazca tadAbhavat / / 2608 / / tadaiva kRtasaGketa-miva cAritrasampadA / svAminaH samabhUjjJAnaM, mana:paryavanAmakam / / 2609 / / adUSyaM malasamparke-devadUSyaM purandaraH / nyavezayat prabhoH skandhe, sacelo dharma ityasau / / 2610 / / rAjJAmekaeNH sahasrazca, sarvasvatyAgino'pi hi / pratipadya parivrajyA-mAnucarya prabhoLadhAt / / 2611 / / atha natvA gate loke, dvitIye'hni vyadhAt prabhuH / . pAraNaM paramAnena, varadattadvijaukasi / / 2612 / / gambhIraM dundubhidhvAnaM, puSpagandhAmbuvarSaNe / celotkSepaM vasudhArAM, cakrire tadgRhe surAH / / 2613 / / tatazca bhagavAn ghAti-karmanirmUlanotsukaH / / tatraiva nirmamaH kAye, kAyotsargeNa tasthivAn / / 2614 / / rathanemirathoddAma-kAmArttaH svAmino'nujaH / jajJe vilokayan rAjI-matI rAjIvalocanAm / / 2615 / / upAcacAra tAM nityaM, so'pUrnavyavastubhiH / tasya bhAvamajAnAnA, mugdhA sA na nyaSedhayat / / 2616 / / upAste mAmasau snehAd, bhrAtRjAyetyamasta sA / gRhNAtyeSAnurAgeNa, maddattamiti so'pi hi / / 2617 / / 1. kolAhala: 10 Ti0 / / 2. potam 10 Ti0 / / * 0paryAya0 6.8, 0paryaya0 9 / / . 0 4.6.9 / / . 0tha: kAmaM 6-10 / / 00 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram pAMtuM rUpAmRtaM rAjI-matyAH sadma sadA yayau / kiJcitsahAsamAha sma, bhrAtRjAyeti narmaNA / / 2618 / / rahastAM rathanemyUce, zubhe ! tvAmudvahAmyaham / bhavatyA bhavatAdeSa, yauvanadruH phalegrahiH / / 2619 / / sukhasarvasvakozAM tvAM mama bhrAtA yadatyajat / , na tvadbhogasukhAbhAgI, so'bhUt kiM te gataM zubhe ! / / 2620 / / nAbhUt te sa varaH sarvai-stvadarthe prArthito'pi hi / ahaM yAcakavad yAca-nnasmi tvAM vRNu mAM tataH / / 2621 / / pUrveSAmupacArANAM, hetuM tasya tadaiva sA / svabhAvasaralA mugghA, budhyate sma mahAsatI / / 2622 / / tataH prAbodhayat taM sA, dharmAkhyAnena dharmavit / paraM nAbodhi kAmI sa, kAmAvezo hi dustyajaH 2623 / / anyedyustatprabodhAya pItvA kSIraM sazarkaram / rAjImatI samAyAte, rathanemau mahAmatiH / / 2624 / / madanasya phalaM vAnti-hetorAghrAya satvaram / AnAyya kanakasthAlaM, tAdRgeva vavAma sA / / 2625 / / rathanemimuvAcaivaM, bhojasUH pIyatAmidam / so'vadad vAntamApAtuM, zuna eva hi yujyate / / 2626 / / sAbhyadhatta tvamapyeta-dapeyamiti vetsi ? | so'vag dUre'smyahamidaM, bAlizA api jAnate / / 2627 / / bhojasUrvyAjahAraivaM vetsi tvaM yadyadastataH / zrInemisvAmivAntAM mA-mupabhoktuM kimIhase ? / / 2628 / / zrImato neminAthasya, bhrAtA bhUtvApi sodaraH / cikIrSasi kimevaM tvaM, duHkulInakulocitam / / 2829 / / kabIjasaJjAto 'pyUrdhvamevAGkuro gamI / adhomukhaM punarmUlaM, vastUnAM viSamA sthitiH / / 2630 / / jAnIte 10 / / For Personal & Private Use Only 257 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam evamuktastayA hrINaH, parikSINamanorathaH / rathaneminije gehe, galahastitavad yayau / / 2631 / / zrIneminAmamantrAnu-dhyAnasaMlInamAnasA / vrtecchubhojsuumene, vAsarAn vatsarAniva / / 2632 / / saddharmadhyAnaTaGkAbhiH, pratalIkRtakarmaNaH / pravrajyAdivasAt prApte, catuHpaJcAzavAsare / / 2633 / / vetasadrutale zukla-dhyAnAntarAlavartinaH / kRtASTamasya zrIneme-rghAtikarmANyapAsaran / / 2634 / / . . Azvine mAsyamAvAsyAM, pUrvAhne tvASTrage vidhau / svarbhUrbhuvaHkRtodyotaM, zrInemiH prApa kevalam / / 2635 / / tadA samavasRtyartha-mAyojanamahItalam / tRNaleSTvAdirahitaM, vyadhurvAyukumArakAH / / 2636 / / taJca gandhAmbuvarSeNa, saMsicya sakalaM manAk / virajaskaM vyadhurmegha-kumArAH svaM ca mAnasam / / 2637 / / devA RtukumArAzca, puSpavarSaM vitenire / tato bhUH kusumAkIrNA-bhUd dyauriva satArakAH / / 2638 / / vicakruH sArdhagavyUta-dvayoJcAmAbhiyogikAH / . yojanapramitAM sarva-svarNaratnamayIM bhuvam / / 2639 / / sarvaratnamayo maulaH, samaNikapizIrSakaH / pArzvavartI prabhorvapro, vaimAnikasuraiH kRtaH / / 2640 / / sarvasvarNamayo vapraH, saratnakapizIrSaka: / dvaitIyIkaH punastatra, devairkotiSikaiH kRtaH / / 2641 / / tArtIyIko rUpyamayaH, suvarNakapizIrSakaH / vinirmame bahirvapraH, surairbhavanavAsibhiH / / 2642 / / * zat0 8.9. / / - a0 2.5.6.9.10 / / 1. citrA 10 Ti0 / / 0 bhUt 5.7.9. / / - bhUo0 5.7.9. / / 2. gAu athavA 2 / / koza 10 Ti0 / / 2 svarNa0 6-10 / / * dvitIyaika: 5 / / . 0 0 5-7 / / For Personal & Private Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram nAnAprakAraratnaugha-kRtadvAracatuSTayAH / prAkArakArakaireva, prAkArAste yaH kRtAH 2643 / / antaHsthitajagajjIva-lokasyAntaravairitaH / vapratrayamidaM reje, rakSA rekhAtrayaM kila / / 2644 / / vapradvAreSu sadratna-toraNani vyadhuH surAH / rejurvicitraratnADhyAH, kakubhAM kaNThikA iva / / 2645 / / saviMzatizAstrauJcaM, kaiGkelliM cakrurantare / samavasaraNasyAbhA-dAtapatramivocchritam / / 2646 / / dvihastazatamAnA ca, vidadhe maNipIThikA / rohaNAdreH samutpATya, samAnIteva cUlikA / / 2647 / / siMhAsanAni catvAri, sarvaratnamayAnyatha / dikcatuSkAbhimukhyena, sthApayanti sma tatra ca / / 2648 / / pravizya pUrvadvAreNa, pradattaikapradakSiNaH / 'tIrthAya nama' ityuktvA, nemirjhaviMzatIrthakRt / / 2649 / / pUrvAmukha upAvikSat, pratirUpANi diktraye / siMhAsananiSaNNAni, vicakrurvyantarAmarAH / / 2650 / / sAdhu-svaHstrI-zramaNyo, bhuvana-vanacara-jyotiSAmeva devyaH, devAsteSAM trayANAM, tridivasuravara-zrAvaka-zrAvikAzca / triH prAdakSiNyapUrva, kRtajinanatayaH, parSadA dvAdazaivam, AgneyyAdipradikSu, prabhusamavasRtA-vAnupUrvyA vizanti / / 2651 / / sraggharA evaM samavasaraNe, surAsuravinirmite / AsIno bhagavAn nemi-zcaturvidhasurAnvitaH / / 2652 / / tadaiva vardhayAmAsuH, kezavaM zailapAlakAH / AcakhyuH kevalajJAnaM, prabhordevAgamaM tathA / / 2653 / / koTIdazarUpyasya, sArddhAstebhyaH pradattavAn / prAcAlId vandituM hastyA-rUDhaH zrIneminaM hariH / / 2654 / / trayo'pi hi 2.6-9. / / 1. dhanuH 10 Ti0 / / 2. azokavRkSaH 10 Ti0 / / . 0khAni 6-10 / / 0 0ne 10 |0kSa0 1.3.4 / / 10vyA0 5 / / For Personal & Private Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam dazApi ca dazArhAste, mAtaroM bhrAtarastathA / koTisaGkhyAH kumArAzca, sarvamantaHpuraM tathA / / 2655 / / sahasrAH SoDaza kSoNI-bhRtAM tairakhilairvRtaH / udyAnaM jagmivAn svAmi-pAdapadmapavitritam / / 2656 / / samavasaraNAsanne-'vatIrya gajarAjataH / vimucya rAjacihnAni, tIrthanAthamupAgamat / / 2657 / / . kozIkRtakarAmbhojaH, praphullIkRtalocanaH / romAJcakaJcakavyAjAd, darzitAntaHsthabhAvanaH / / 2658 / / samRddhiM svAmino vIkSya, prAzaMsaditi kezavaH / ' na cakriNo na zakrasyA-pyaho zrIriyamadbhutA / / 2659 / / tataH pradakSiNIkRtya, nutvA zakrastavena ca / / antaraGgeNa raGgeNa, stotumArabhata prabhum / / 2660 / / . siddhAJjanAnIva tavAGgabhAsaH, zubhAtmanAM locanagocaraM gataH / atulyakalyANanidhAnamAptuM, kramAgatAtmIyabhavaukaso bhuvaH / / 2661 / / upajAtiH agre samagraiH karaNairyutAni, purANi sArddha viSayaizca bhUrizaH / bhuktAni mohaprabhuzAsanena, babhUva pUjitabhuk paraM prabho ! / / 2662 / / upajAtiH yatrApi kutrApi yathA tathApi, tvamekadApi svapadapradAnAt / prasIda me nUtanasevakasya, yathAcyutazrIracirAd bhavAmi / / 2663 / / yugmm| upendravajrA anantajantUdvamitAsu pudgala-zreNISu kurvan parivartanAni / ucchiSTabhuk kAka ivAbhavaM vibho !, tato mamaitad virahaM vidhehi / / 2664 / / upajAtiH kSitveza ! muSAsviva mAM kuyoni-SvazItilakSAsu caturyutAsu / duHkhAgninA tApaya mohavAdI, kubhAvanAto rasavannasiddhaH / / 2665 / / upajAtiH karmAnaladhmAtamadAtmaloha-golaM jvalantaM kRpayA kRpAlo ! / prasIda nirvApaya vAdvipaJcA-zatkAkhyasaJcandanazIkaraNa / / 2666 / / upajAtiH *rau 2 / / . nA 6-10 / / 0 naH pazyan kautukodaJcitekSaNaH 2.6-10 / / 0kSa0 1-4.6.10 / / hai na0 2. / / 1. indriyaiH / / 2. zarIrANi / / 3. uMdaraDI iti bhASA0 / / 4. tApayAmAsa, muSANaratnAnivat 3. Ti0 / / 5. bAvanAcandana iti bhaassaayaam|| For Personal & Private Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 261 uddAmadhAmottamayauvanAkhya-grAme vasantaM trijagatprabho ! mAm / upadravan manmathAdriko'ya-manAryavayaH kathameSa vAryaH ? / / 2667 / / upajAtiH madhyebhavAmbhonidhimArgamAvi-zcakAra citraM caraNena gamyam / bhavyAGgino yena sukhena yAnti, sauvyAkare mokSapure'dhivastum / / 2668 / / upajAtiH kRzAni karmANi karoti puSTA-nyasau mamAtmA yadanAtmanInaH / paJcAnanaM kaunanagaM rujAbhi-grastaM prazastaM kurute taduccaiH / / 2669 / / upajAtiH asmAdRzAn mocaya mohasatka-saMsArakArAgRhataH sthitijJaH / sampratya'zeSasya jagattrayasya, sAmrAjyavAn nAtha! yato'bhavastvam / / 2670 / / indravrajrA sAgre ne gavyUtizatadvaye te, hantA bhavet kasyacanApi ko'pi / hanye kaSAyairviSayaistathAhaM, tataH prabho! tvaM kimupekSyase mAm ! / / 2671 / / upajAtiH ahaM svapuNyadraviNAnumAnataH, parArdhyamadhyAghamajanmavezmasu / uvAsa saMsArapure purA prabho ! , mahodayAptirna paraM mamAbhavat / / 2672 / / vaMzasthavilam yAvad bhavAbdhau jalajantutantu-zcittadvipaM na kSipati smaro me / trANAya tAvajalakAntaratna-dezyaM prabho ! tasya dizopadezam / / 2673 / / indravajrA nizeSadoSavyatisaGgamukte, ye nAtha ! doSaM tvayi poSayanti / karpUrapUre kumudendugaure, te kAlimAnaM kudRzo dizanti / / 2674 / / indravajrA samUlamunmUlitabodhapaGkajaM, vipuNyahaMsaM mama nAtha ! mAnasam / karotyakharvaH smaravArikuJjaraH, kathaM vimathyastadasau sudurdharaH / / 2675 / / vaMzasthavilam apArasaMsAramahArNavAntare, zreyaH svamAdAya kaSAyataskaraiH / nRjanmapolAdavatArya nikRpaiH, prakSipyamANaM jina! rakSa rakSa mAm / / 2676 / / upajAtiH madAndhamohadviparAgaroSa-dantAbhighAtena nipIDyamAnam / svAmin ! mRgendrAsanamAzrito'pi, na trAyase kiM nijasevakaM maam?||2677 / |upjaatiH muvanAdhinAtha 1.3-5. / / 1. gAmaDiyo bhASA0 / / . 0tIrtha0 2 / / caraNairaga0 6-10 / / 2. pAdena pakSe caritreNa / / . kAnanavAsinaM rujAgrastaM 2.6-10 / / tadeSaH 2.6-10 / / + rAja 3-5 / / . jJAH 1 10 ca 6-10 / / 3. koipaNa koino paNa mAranAra thato nathI ! iti bhASAyAm / / 4. uttama0 / / 5. malakAntamaNisadRzam / / 6. cittasya / / * paGka 2.6-9 / / 7. vigatapuNyahaMsaH / / . kurvatra0 2.6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam svAmin ! bhavagrAmaTikAnivAsI, muhurmuhuvamakaragraheNa / nipIDito mohamahIbhRtAha-mitastato mocaya mAM kathaJcit / / 2678 / / upajAtiH ullaGghito goSpadavad bhavAbdhi - stvayA prabho ! tatra nu mAM patantam / anuddharan nAtha ! kathaM mama tvaM, bandhustato bAndhavatAM vidhehi / / 2679 / / upajAtiH bAlyAd bhavaccitracaritracitrAM, mattibhittiM bhagavan ! sametya / tAruNyavarSAsamayAptamUrcchaH, kandarpajImUtarasaH pramArSTi / / 2680 / / indravajrA kule samAne'pyahamagrajo'pi, vRthAbhavaM campakapatrakalpaH jAto'si tatpuSpamivAnujo'pi, tvaM tu prabho ! vizvazirovataMsaH / / 2681 / / upajAtiH zrI zrIpatistava padadvayamugrakAnti 262 . labdhA jagattrayapate ! vimalAvaloka ! / 3 zUraH sudarzananirastabhavodbhavAriH, kRtvA stavaM praNamati sma gatAghabhUtiH / / 2682 / / vasantatilakA ilAtalamilanmauliH, stotrAnte trijagatprabhum / natvA nyavizatopendra-mupendraH prItamAnasaH / / 2683 / / to dustarasaMsAra-pArAvAratarasamAm / A prArebhe bhagavAn vyAkhyA-miti sattvAnukampayA / / 2684 / / bhramanto'tra bhavenAdau, mAnuSaM janmaM durlabham / cintAmaNimivAsAdya, mA sma naiSurnirarthakam / / 2685 / / sAdhuzrAddhavibhedena, dvividhaM dharmamuttamam / aGgIkurvantu bhavinaH, siddhisaukhye yadi spRhA / / 2686 / / dharmAdihaparau lokau, dharmaH sarvArthasiddhidaH / dharma eva hi siddhezca, pAraMparyeNa kAraNam / / 2687 / / rmu 1 / / 5 0 bhIru0 2.6-10 ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 0 tatra 9 / / 1. vRddhiH 2 Ti0 / / 2. zrIkRSNaH / / 3. yAdavaH / / * tatazca bhagavAnnemiH, karuNArasasAgaraH / bhavyAn bhavAbdheruddha, varavyAkhyA varayA 2.6-10 / / * saddhyAnasandhanAM zuddhAM truTan saMsArabandhanAm / prArebhe dezanAM svAmI, siddhisaudhapravezanAm 2.610 / / + caturbhivadanaiH svAmI, dharmamAkhyacaturvidham / caturgatiniSeddhAraM, netAraM paJcamIM gatim 2.6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram / 263 tato bhavasukhe lagnA, madhubindUpame janAH / maivaM tiSThantu zRNvantu, madhubindukathAmimAm / / 2688 / / daridraH puruSaH ko'pi, dhanAyana prasthito gRhAt / pArAvAra ivApAre, kAntAre nipapAta saH / / 2689 / / tatra dvipaM dadarzakaM, prakSaran madanirjharam / garjantaM zyAmalaM tujhaM, calantamiva parvatam / / 2690 / / sindhuro'pi samAlokya, tamadRSTacaraM naram / vanyatvAnmAnuSaM gandha-masahiSNumadhAvata / / 2691 / / namayaMzcaraNanyAsaiH, zuSirAmiva medinIm / saralIkRtazuNDAgraH, kenApyAkRSyamANavat / / 2692 / / nara: palAyitastasmAt, hastAttanijajIvitaH / jarAjIrNa iva pumAn, pade pade pratiskhalan / / 2693 / / sa nazyannagrato'drAkSIt, jIrNakUpaM jijIviSuH / tato jhampAM dadau tatra, prANabhImahatI hi bhIH / / 2694 / / kUpakaNThataTodbhUta-vaTazAkhAvalambini / vaTapAde vilagno'bhAd, rajjubaddhaghaTInibhaH / / 2695 / / adhaHprasAritamukhaM, dadarzAjagaraM gurum / kUpasyAntaH kUpamiva, durAlokaM bhayaGkaram / / 2696 / / caturdizaM mahAbhogA-lulajjihvAdvayAnahIn / hartuM prANabhRtAM prANAn, yamasandaMzakAniva / / 2697 / / vaTapAdasya mUlaM ca, mUSako zyAmalojvalau / dantAyaiH dArayantau sta-stejitaiH krakacairiva / / 2698 / / / hastI prasArayan hastaM, jighRkSustaM naraM prati / paraM zaknoti nAdAtuM, nipuNya iva zevadhim / / 2699 / / nya 5.6.8-10 / / 1. dRSTabhinnaM sabhayacaram 10 Ti0 / / * skhalan skhalan pade pade 2, pAde pAde skhalan vilA 6-10 / / - tatpAdapasya 6.10 / / For Personal & Private Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam raTantI kaTuvAcATA, taTasthA cAsti rAkSasI / sthAsyasyatra kiyatkAla-mare ! durga iva sthitaH / / 2700 / / datvA te mUrdhani padaM, pAtayiSyAmyahaM radAn / bhakSyAmi jAnunI ceti, mama zaktiM na vetsi kim ? / / 2701 / / anApnuvan karIndrastaM, kruddho nyagrodhavarudham / 2 kareNAtADayat kampa-rujevAkampata / / 2702 / / hastihastAhatestatra, madhucchatrAt samutthitAH / makSikAstaM vilagnAstA-stAbhiH pakSIva so'bhavat // 2703 / / makSikAdaMzaduHkhArta-zcaladaGgatayA tadA / sadarpasarpaphUtkArai-rviSvagvaMzasvanairiva / / 2704 / / *3 kureMdan mUSakArAva-tAlatAlena tANDavam / kUparaGge nanarttAsau, prauDhanartakavat pumAn / / 2705 / / yugmam dhUnitAn madhumaNDAcca, galitA madhubindavaH / bhA~le tatazcirAnnAsA-vaMzenAyAnti tanmukhe / / 2706 / / sudhAmapi mudhA mene, madhubindUn lihan sa tAn / sukhalezakRtAvezo, na prAkklezamajIgaNat / / 2707 / / tadA vimAnamArUDha-statrAgAt ko'pi khecaraH / pazyatyadhaH priyA tasya, taM naraM prekSya kUpagam / / 2708 / / sA priyaM prAha he nAtha !, pumAnuddhriyatAmayam / ito mahattarAd duHkhAt, paGkAdiva jaradgavaH / / 2709 / / vimAnamavatAryAtha, khecarastaM naraM jagau / , patito'si mahAbhAga !, mahAduHkhe tato'dhunA / / 2710 / / adhiroha vimAne'tra, sthAne tvAmIpsite naye / duHkhitaM tvAM priyAkhyAta-muddhartumahamAgamam / / 2711 / / 1. latA 10 Ti0 / / 2. vaTazAkhA / / kuru0 1.4.6- 10 / / 3. kutsitaM troTayan / / 5 cirAcirAd bhAlagatA, nipatanti sma tanmukhe 2.6 10 / / 0 0 zyantya0 2.6-9 / / For Personal & Private Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram so'vag bandho ! pratIkSasva, kAlaM kiyantamapyaho / patantaH santyamI yAvat, madhurA madhubindavaH / / 2712 / / khecaraH smAha he mUDha !, hastyAdIn kiM na pazyasi ? so'vak pazyAmyamUn kintu, madhubinduspRhAdhikA / / 2713 / / tatastvAM vacmyahaM bandho !, vAtsalyaM mayi cet tava / valatAhaM tvayA vAcyo, yenAyAmi tvayA saha / / 2714 / / atha citte vicintyaiva-mupekSyAH kUTabuddhayaH / anAtmajJaM tamutsRjya, svakArye'gAnnabhazcaraH / / 2715 / / atrAntaraGgo dRSTAntaH, pratibodhAya dhImatAm / niHsvaH sAMsAriko jIvaH, saMsAraH kAnanaM mahat / / 2716 / / kUpazca mAnuSaM janma, narako'jagarastvadhaH / caturdizaM ca bhogIndrA-zcatvAraste krudhAdayaH / / 2717 / / karIndrazca kRtAnto'yaM, rAkSasIva jarA punaH / vaTapAdo manuSyAyu-rvyAdhayo madhumakSikAH / / 2718 / / vaTapAdaM tu bhindAnA-vAkhU pakSau sitAsitau / prINantI jantUn kaSTe'pi viSayA madhubindavaH / / 2719 / / vidyAdharo dharmaguru -vimAnaM jinazAsanam / priyA daryAM tayA proktaH, saMsAryuddharaNAya saH / / 2720 / / khecaroktirgururvyAkhyA, saMsAryuktiriyaM punaH / > na sAmprataM prabho ! moktuM, zaknomi viSayAnaham / / 2721 / / tad yUyaM punarAyAtA, yad bhaNiSyarthaM tattadA / sarvameva kariSyehaM, gururyAtastato'nyataH / / 2722 / / saMsArijIvasya caritrameta-dAkarNya karNAbharaNopamAnam / saMsArasaukhyaM madhubindukalpaM, tyaktvAdadIdhvaM vratamakSarArtham / / 2723 / / indravrajrA niHsvo nAyaH sa saMsArI 2.6-10 / / kAnanaM saMsRtirma0 6-10 / / 0 0rakA0 2 / / 0dA 1.2 / / 0 ya0 9 / / + 0sva 1.5.9 / / 001, 0vI0 2 / / 265 For Personal & Private Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam vibhoLakhyAmimAM zrutvA, varadattaH kSitIzvaraH / prAptasaMsAravairAgyaM, vratAdAnotsuko'bhavat / / 2724 / / tadA ca kezavo'prAkSIt, natvA tvayyanurAgavAn / sarvo'pyatra vizeSastu, rAjImatyAH kutaH prabho ! / / 2725 / / AmUlacUlaM zrInemiH, sarvaM vRttamacIkathat / / sabandho me'nayA sArddhaM, tato'STabhaviko'bhavat / / 2726 / / . varadattanRpendro'tha, prabhumevaM vyajijJapat / bhavAmbhodhiM parivrajyA-taraNyA tAraya prabho ! / / 2727 / / iti vijJaptavantaM taM, prabhubhUpamadIkSata / kSatriyANAM sahasre dve, anuprAvrajatAM tadA / / 2728 / / dhanadevadhanadattau, bhrAtarau prathamAd bhavAt / . mantrI vimalabodhazcA-parAjitabhavAt punaH / / 2729 / / prabhuNA saha ye bhrAntA, bhave'smiMste'bhavan nRpAH / / tatrAgatAH prasaGgAt te, zrutvA rAjImatIbhavAn / / 2730 / / saJjAtajAtismaraNA, bhavabhramaNabhIravaH / . tadaiva svAmihastena, te'pi dIkSAM prapedire / / 2731 / / tribhirvizeSakam taiH samaM varadattAdyai-stattvaprazne kRte prabhuH / utpAdavigamadhrauvya-tripadI pratyapAdayat / / 2732 / / tripadyA anusAreNa, dvAdazAGgI vyadhAyi taiH / ekAdazA gaNAdhyakSAH, sthApitAH svAminA'tha te / / 2733 / / bhUrikanyAparivArAM, yakSiNI rAjaputrikAm / parivrajyAhni tatraiva, prabhuzcakre pravartinIm / / 7234 / / dazArhA ugrasenazca, rAmadAmodarAvubhau / pradyumnAdyAH kumArAzca, zrAvakAH svAmino'bhavan / / 2735 / / zivArohiNirukmiNyo, devakyAdyAzca yoSitaH / jagRhuH svAminaH pArzve, zrAvikAdharmamujjvalam / / 2736 / / * zrInemerdezanAM 2, zrInemidezanAM 6-10 / / . 0Nyau 6.7.9.10 / / / For Personal & Private Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram evaM caturvidhaH saGghaH, tatraivAhni prabhorabhUt / caturyAmaH sAdhudharma, iva siddhisukhapradaH / / 2737 / / atha prathamapauruSyAM, svAmI vyAkhyAM visRSTavAn / varadattaH karoti sma, gaNabhRt tadanantaram / / 2738 / / tataH prabhuM namaskRtya, zakrAdyAstridivaukasaH / kRSNAdyAH pRthavInAthAH, sarve jagmuryathAgatam / / 2739 / / sadA sAnidhyakRdyakSo, gomedhaH svAmizAsane / ambikAmbaiva saGghasya, tathA zAsanadevatA / / 2740 / / evaM tatra caturmAsI, nirvAhya trijagatpatiH / rAkAnantaramanyatra, vyahArSIt pratipattiau / / 2741 / / itazca hAstinapure, muditAH santi pANDavAH / ramamANA vArakeNa, draupadIM kRSNabandhavaH / / 2742 / / nAradarSiH kuto'pyAgAt, draupadyAH sadane tadA / mithyAdRgvezamAlokya, satkaroti sma sA na tam / / 2743 / / nArado dadhyivAnetat, saccakre draupadI na mAm / paJcAnAM vallabhAsmIti, rUpasaubhAgyagarvitA / / 2744 / / tadimAM kvApi sApatye, pAtayAmItyacintayat / paraM kRSNabhayAdatra, kartAsyAH ko'pi nApriyam / / 2745 / / dhautakIkhaNDabharate, jagmivAn nAradastataH / tatrAstyamarakaGketi, purI sarvapurottamA / / 2746 / / tasyAM padmaH zriyAM sadma, strIlolaH pRthavIpatiH / pArApata ivAtyanta-matRpto viSayeSu saH / / 2747 / / gacchati sma tatastatra, nAradaH svArthasiddhaye / abhyutthAnAsanAdyaistaM, sa satkRtyAtibhaktitaH / / 2748 / / 0dhi0 2.4-9 / / caiva 2-9 / / ha0 8 / / 0dhya0 6-9 / / itaH trayaH zlokAH 6.8.9 pratiSu na santi, itaH triSu zlokeSu sthAneSu ayaM sArddhaH zlokaH 7 pratau jagAma dhAtakIkhaNDabharate nAradastataH / tatra campAyuSo viSNoH kapilAkhyaM sasevakam / / puryAM so'parakaGkAyAM, strIlolaM padmamabhyagAt / / + 0thi0 2.4 / / 267 For Personal & Private Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam / ninAya nAradaM svAntaH-pure strIrdarzayannijAH / RSimUce tvayA dRSTAH, kimIdRzyaH striyaH kvacit ? / / 2749 / / setsatyanena meM kArya-miti taM nArado'bravIt / rajyase tvaM kimetAbhiH, kUpamaNDUkavannRpaM ! / / 2750 / / jambUdvIpasya bharate, hastinAgapure pure / ekApi draupadI paJca-pANDavAnAM priyA priyA / / 2751 / / . . . yasyAH puraH surastraiNa-mapi jIrNanRNAyate / etAstvadyoSitastasyA, nAMhireNusamA api / / 2752 / / ityuktvA nabhasotpatya, prayayau nArado'nyataH / utvA tatra kalebIjaM, padmapArthivavakSasi / / 2753 / / draupadI kIdRzI sAsti?, kathamatra sameSyati ? / antare lavaNAmbhodhi-rdustaraH padacAriNAm / / 2754 / / svargAGganeva nAnetuM, zakyAsau mAnuSairyataH / devatAsAdhyamevaitat, kAryamatraiSa nizcayaH / / 2755 / / athAdRtaH padmanAbhaH, pAtAlAvAsavAsinam / pUrvasaGgatikaM devaM, tapasArAdhayat tadA / / 2756 / / . sa devastapasAkRSTaH, pratyakSIbhUya taM jagau / ArAdhito yadarthe'haM, tamarthaM vada sAdhaye / / 2757 / / so'vadad draupadImatra, samAnIya samarpaya / devo'vAdIt tayA kiM te ?, dhArmikI sA mahAsatI / / 2758 / / nehate manasApyanya, draupadI pANDavAn vinA / vRthA tadbhogavAJchA te, jyotsnApAnAbhilASavat / / 2759 / / so'vadat tava kiM tena ?, tAvadAnaya tAmiha / rAjyasarvasvadAnAdyaiH, kariSye tAmahaM vaze / / 2760 / / * mat0 6.9.10 / / . 0pa: 1.4-10 / / 1. bhAryA / / 0 surA0 5 / / stvasyA 5 / / hai nyadA 8 / / + 0pI0 5.7 / / . matraiva 6.8.9, 0mAtraiSa 7.10 / / 2 nyAn 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269 zrIdazavaikAlikasUtram na cenmAM maMsyate kAntaM, tathApyetad bhaviSyati / taddarzanAd dRzostadvAk-zravaNAt karNayoH sukham / / 2761 / / tataH sa tasya nirbandhAd, gatvA gajapure suraH / datvAvasvApinIM teSAM, draupadI zayitAM satIm / / 2762 / / hatvAnIya samAsya, nijaM sthAnaM yayau suraH / / prAtaH prabuddhAstaM loka-manAlokyAkulA satI / / 2763 / / dadhyau sA kimayaM svapna: ?, kiM vendrajAlamIdRzam ? / jJAtaM devena kenApi, hRtvA nItAsmi nizcitam / / 2764 / / iti cintAparAM padma-stAmUce vidhurAsi kim ? / mA bhaiSIstvaM kuto'pyatra, zaGkAM kAmapi mA kRthAH / / 2765 / / AnAyitA mayAsi tvaM, devi ! devasya pArzvataH / dvIpo'yaM dhAtakIkhaNDaH, kSetraM bharatanAmakam / / 2766 / / purI cAmarakaGkeya-matrAhaM pRthavIpatim / bhukSva bhogAn mayA sArdhaM, sarvasvasvAminI bhava / / 2767 / / saptAGgamapi rAjyaM me, tavAyattamidaM priye ? / antaHpuryo'pi caitA me, kumbhadAsyastavAkhilAH / / 2768 / / iti tadvacanaM zrutvA, draupadyevamacintayat / ekAkinyabalA vyomnaH, patitevAsmyarakSikA / / 2769 / / mA me zIlavrataM bhAGkSId, balAdeSo'dhunA kudhIH / pratyutpannamatidraupa-dhadAt tasyedamuttaram / / 2770 / / mAsasyaikasya madhye cen, madIyaH ko'pi neSyati / tatastvayA mayA sArddhaM, vAcyamarvAg na kiJcana / / 2771 / / mene padmo'pi tadvAcaM, tataH ko'trAgamiSyati? / mAnuSANAmasaJcAro, lavaNodadhirantare / / 2772 / / mAsAnte'pi na bhokSye-'hamaprAptapatisaGgamA / kariSye'nazanamiti, cakre draupadyabhigraham / / 2773 / / * tataH 2.6-10 / / , thi0 2.4-10 / / 1. vezyAsamAH AjJAdhInAH / / 0 0tya yat 10 / / For Personal & Private Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam utthitAH pANDavAH prAta-radRSTvA draupadIM gRhe / sarvatrAnveSayanti sma, kriyAsamabhihArataH / / 2774 / / tedvArtApi paraM prApi, na kutrApi tato hare : / tanmAtrAkhyAyi yan mUDhe, kSute'rkaH smaryate janaiH / / 2775 / / sarvatrApyatha hasyante, vIrAH keTari pANDavAH / ekAmapi na patnI svA-mabhUvan rakSituM kSamAH / / 2776 / / harizcAcintayannArddha-bharate ko'pi me'dhikaH / draupadI kena jahe ta-dityAste yAvadunmanAH / / 2777 / / nAradastAvadAyAto-'na) svakRtamIkSitum / / pRSTaH kRSNena satkRtya, draupadI kvApyadRzyatA / / 2778 / / nAradaH smAha no yuktA, strIkathA brahmacAriNAm / hyo dvIpe dhAtakIkhaNDe-'marakaGkApurIM param / / 2779 / / AgacchaM tatra padmAkhya-kSmApasyAntaHpurAntare / , adrAkSamekAM draupadyAH, sadRkSAM hariNekSaNIm / / 2780 / / ityuktvA nArado'nyatra, jagAmotpatya pakSivat / dadhyau hariranartho'yaM, kArito nAradarSiNA / / 2781 / / Uce pANDusutAn viSNu-draupadI padmabhUbhujA / chadmanApahatA suptA, rAvaNeneva jAnakI / / 2782 / / sItAM rAma ivAneSye, tAmabdheH parato'pyaham / kartavyaH khedalezastad, yuSmAbhirna manAgapi / / 2783 / / sanaddhasakalAnIka-stataH kRSNaH sapANDavaH / gatvA mAgadhatIrthe'bdhe-staTe sainyaM nyavezayat / / 2784 / / avocan pANDavAH kRSNaM, prabho ! lavaNavAridhiH / atyantabhairavAkAraH, saMsAra iva dustaraH / / 2785 / / divye yojanalakSe dve, mAnuSyAzcASTakoTayaH / vistAro vidyate'muSya, zikhA cAbhraGkaSA punaH / / 2786 / / 1. tasyAH 10 Ti0 / / 2. AzcaryasUcako'vyayaH / / * tvAM mallavan 6-10 / / . 0zo'pi 2.6-10 / / 3. 1600 gAu athavA 400 yojanakA 1 divyayojana mAluma hotA he 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram talaM pAtAlamUlaM ca, kallolAstArakaspRzaH / yAdAMsi parvatAyante, leSTrayante'tra parvatAH / / 2787 / / jale'pyatra jvalatyagni-tailavadvaDavAnalaH / vAtenAvartitairviSvak, zIkarairthyAmalA dizaH / / 2788 / / velandharAH surAzcAtra, zikhAtaH prasarajjalam 1 uparyupari vidyante, kurvanto mAntrikA iva / / 2789 / / mano'pyulaGghane'muSyA-bhiprAyaM na cikIrSati / laGghiSyate kathaGkAraM, sa eSa lavaNArNavaH ? / / 2790 / / yuSmAkamatra kA cintetyuktvA kRSNo'mbudhestaTe / nivizyArAdhayAmAsa tapasA susthitAmaram / / 2791 / / sAkSAdbhUyAmaraH so'pi, babhASe kAryamAdiza / kRSNo'pyuvAca padmenaM, bhUbhujA draupadI hatA / / 2792 / / iha sA dhAtakIkhaNDa-dvIpAdAnIyate yathA / tathA vidhiyatAM zIghraM jitamAnI yato'sti saH / / 2793 / / devo'pi smAha tasyApi pUrvasaGgatikaH suraH / Arpayad draupadIM hRtvA, tadvadvo'pyarpayAmi tAm / / 2794 / / yadvAparAdhinaM padmaM, sadalaM pAthasAMnidhau / nivezyAhamihAnIya, draupadImarpayAmi vaH / / 2795 / / kRSNaH smAheti mAkArSI-rmama paNDusutaiH saha / SaNNAM rathAnAM panthAnaM, dehyaskhalitamambudhau / / 2796 / / yathA tatra svayaM gatvA, taM nigRhyAparAdhinam / draupadImAnayAmo'tra, vIravRttiriyaM khalu / / 2797 / / susthitaH susthamadhvAnaM, cakre kRSNaH sapANDavaH / bhuvIva vArddhA saJcaryA-marakaGkAmagAt purIm / / 2798 / / 1. jalajantu 10 Ti0 / / 2. velandharA nAme devatA zikhAthI prasaratA pANIne upara upara karatA rahe che arthAt uchAlIne nAMkhI de che, jethI pATame vadhatu nathI, jevI rIte maMtravAdI uMce jhADo kare che 10 Ti0 / / daityAnAM 10 ayaM mUlapATho 10 TippaNyAmapi / / 271 For Personal & Private Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam sthitvA parisarArAme, zikSAM datvA svayaM hariH / upapadmanRpaM dautye, preSayAmAsa dArukam / / 2799 / / pAdenAkramya tatpAda-pIThaM bhrUbhaGgabhairavaH / kuntAgreNArpayallekhaM, padmamUce'tha dArukaH / / 2800 / / pANDavAnAM tvayA viSNu-sakhAnAM draupadI priyA / jambUdvIpasya bharatA-cchalenAnAyitAdhama ! / / 2801 / / dattavArNavenApi, kaMsadhvaMsI sapANDavaH / AyAto'styarpyatAM kRSNA, tRSNA cejjIvitasya te / / 2802 / / padmo'pyAha svabhUmau sa, viSNurjiSNuriha tvasau / AtmaSaSTho na me kiJcit, samudre zaktumuSTivat / / 2803 / / Akhyat taduktamAgatya, dArukazcakrapANaye / padmo'pyupAgamat sarva-sannAhena yuyutsayA / / 2804 / / tadvaleSu prasarpatsu, tadbaleSviva tejasA / rucAmbuvAhaH sotsAhaH, pANDavAnUcivAn hariH / / 2805 / / rAjJA padmana sArddhaM kiM, yUyaM yuddhaM kariSyatha ? / . athavA yudhyamAnaM mAM, prekSiSyadhve taTasthitAH / / 2806 / / avocaMste samaM tena, vayaM yotsyAmahe prabho ! / ayaM vApi vayaM vApi, variSyAmo jayazriyam / / 2807 / / tatazca tena sArddhaM te, zastrAzastri raNaM vyadhuH / bhagnAzcAtha valitvaitya, kRSNamevaM babhASire / / 2808 / / svAmin ! zastrANi nastatra, niSTitAnItyanAyudhAH / bhagnA iva tato naMSTvA-yAtAH kuru yathocitam / / 2809 / / kezavo'pi babhASe'tha, yUyaM bhagnAstadaiva hi / yadaivoktamayaM vApi, vayaM vApi vijitvarAH / / 2810 / / 1. kRSNasArathim / / * 0dhunA 10 / / 2. draupadI 10 Ti0 / / 3. sapANDavaH kRSNaH / / 4. teSAm 10 Ti0 / / tra 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 273 ahaM jiSNurna padmo'ya-mityuktvA kaMsasUdanaH / abhyamitro'bhavat tatra, zaGkhamApUrayad raNe / / 2811 / / pAJcajanyadhvaneH padma-sainyatryaMzaH praNezivAn / siMhanAdAdivoddAmAt, kuraGgakulamAkulam / / 2812 / / jIvAM TaGkArayAmAsa, zArNI zArGgasya taddhvaneH / balatryaMzaH punaH pAdmaH padmanAlamivAtruTat / / 2813 / / zeSatryaMzabalAnvItaH, padmaH saGgrAmasadmanaH / puryAmamarakaGkAyAM, praNazya prAvizad bhayAd / / 2814 / / dvArANIva kadaryasya, gopurANi pyadhApayat / kRSNo'pi kRSNavarmeva, krodhena prajvalannadhaH / / 2815 / / . rathAduttIrya dorvIrya-nirjItAzeSarAjakaH / bhuvaM pArNiprahAreNa, kampayAmAsa kezavaH / / 2816 / / yugmam prAkArAt kapizIrSANi, petuH subhaTazIrSavat / devakulAgragrAvANo-'patan brahmANDakhaNDavat / / 2817 / / zailaMvat kulizAghAtAt, prAsAdAH prApatan punaH / mUrchitA nAgarAstatra, kalpAntasyeva zaGkayA / / 2818 / / kSamyatAM kSamyatAM devi !, kInAzAdIva kezavAt / rakSa rakSeti vAk padmaH, zaraNaM draupadImagAt / / 2819 / / soce praNamya sASTAGgaM, kezavaM mAM tvamarpaya / tvadekazaraNo'smyeSa, mAM trAyasveti taM vadeH / / 2820 / / . ityukte sa tathA sarvaM, cakre cakrI mumoca tam / draupadImArpayat paNDu-sutAnAmatha kezavaH / / 2821 / / yathA tenaiva taiH sArdhaM, vavale modameduraH / siddhasAdhyo hi ko na syA-damandAnandatundilaH / / 2822 / / campAyAM niHprakampAyAM, pUrNabhadrAbhidhe vane / tadAsIt samavasRtastIrthakRnmunisuvrataH / / 2823 / / va trasyatku0 2.6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / . natha 2.3.5, 0niva 6:9 / / 0 zailA iva pave_tAt 2.6-10 / / 1. yamAt / / For Personal & Private Use Only Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tadAnIM kapilo viSNu-rAsInaH parSadi prabhoH / zaGkhasvanaM samAkarNya, sambhrAntaH pRSTavAn prabhum / / 2824 / / svAmin ! kiM ko'pi navyo'tra, niSpannaH kezavaH punaH / yadeSa zaGkhanAdo'tra, karNAtithirabhUnmama / / 2825 / / tataH prabandhaM sAdyantaM, zaGkhasvananibandhanam / bhagavAn kapilasyAkhyat, kapilo'pyevamabravIt / / 2826 / / kRSNasyAtithyamAdhAtuM, tatra yAsyAmyahaM prabho ! / svAmyuvAca pumAMso'tra, milantyekatra nottamAH / / 2827 / / nizcaye svAminokte'pi, kRSNAlokanakautukI / kapilaH prAptavAnabdhe-staTe jaGghAlalIlayA / / 2828 / / madhyesamudraM kRSNasya, gacchataH pazyati sma saH / zakracApasagotrAbhAn, paJcavarNAn rathadhvajAn / / 2829 / / viSNuH kapilanAmAhaM, didRkSustvAmihAgamam / , tad valasvetyakSarANi, zaGkhasya dhvaninAbhyadhAt / / 2830 / / AyAtA bhUyasI bhUmi, sa~GgaH zabdena nAvabhUt / ityakSarogiraM pAJca-janyaM kRSNo'pyapUrayat / / 2831 / / calitaH kapilo viSNu-stacchaGkhadhvanitazruteH / . gatvAthAmarakaGkAntaH, sakopaH padmamabhyadhAt / / 2832 / / re durAtmanna jAnAsi, vibhAgaM dharmapApayoH / paradArApahAraM yat, kRtavAnasi durmate ! / / 2833 / / tamathAnyAyinaM pApaM, dezAnnirvAsya tatkSaNAt / asterbhUvat sutaM tasya, tatsAmrAjye nyavezayat / / 2834 / / pArenIrAkaraM yAtaH, kezavaH smAha pANDavAn / ApRcchya susthitaM mArga-pradaM yAvadupaimyaham / / 2835 / / * 0dhvani0 2 / / 1. mRga 10 Ti0 / / / zaGkha0 2.4.5 / / 2. AvayoH 10 Ti0 / / * tAvubhau 2 / / sakhya0 1.10 / / hai AstabhUrva0 5 / / 3. dhAtuvat 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275 zrIdazavaikAlikasUtram tAvadgaGgAnadIM yUya-muttarantaH sta samprati / dvASaSTiyojanapRthu, tottIrya marunnadIm / / 2836 / / yugmam paryAlocya mitho nAvaM, preSayanna hariM prati / tarI vinA kathaM gaGgAM, hariruttaratIkSyate / / 2837 / / ityekatra kvacitte'sthaH, surasrotasvinItaTe / kRtakRtyo'tha gopIndro-'pyupagaGgamupAgamat / / 2838 / / tatrAdRSTvA tarI viSNu-rdoSNaikena mahAratham / sozvaM dadhe pareNAtha, prArebhe tarituM payaH / / 2839 / / antargaGgaM parizrAnta-zcintayAmAsa kezavaH / samarthAH pANDavA yattai-rgaGgottere tarI vinA / / 2840 / / gaGgAdevI hariM jJAtvA, zrAntaM stAghaM tato vyaghAt / vidhaimya tatra taccheSaM, sukhenaivottatAra saH / / 2841 / / papraccha pANDavAn yUya-muttIrNA svarNadI katham ? / Ucuste'smAbhiruttere, taraNyAsau mahAnadI / / 2842 / / tatkathaM preSitA nAsau, taraNyuttAraNAya me / te pratyUcurbalaM jJAtuM, yauSmAkaM preSitA na nauH / / 2843 / / kRSNo'tha kRSNalezyaH sa-nUce tAn kimare'dhamAH ! / balaM mama na vijJAtaM, draupadIvAlane tadA / / 2844 / / ityuktvAmardayat kopA-lohadaNDena tadrathAn / tato'bhUnagaraM tatra, rathamardananAmakam / / 2845 / / kaMsArAtistatazcakre, pANDavAn dezatADitAn / sainyaM samastamAdAya, dAravatI purIM yayau / / 2846 / / Akhyan kuntyA yathAvRttaM, pANDavAH svapuraM gatAH / kuntyapi dvArikAM gatvA, jagAda bhrAtRjaM nijam / / 2847 / / .va 2 / / 1. naukayA / / 2. azvena saha ratham / / 3. sthalam 10 Ti0 / / . 0zrA0 2 / / 0 naH 2-10 // 4. dezapAra 10 Ti0 / / tyAM yayuH puri 1.3.4, 0tyAM yayau puri 5 / / For Personal & Private Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276. zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam vatsa ! durvinayAdete, matsutAstyAjitA bhuvam / bharatArddha ca bhUH sarvA, tvadIyaiva kva yAntvitaH ? / / 2848 / / kRSNo'bhyadhAd dakSiNAbdhe-staTe gatvA navAM purIm / nirmAya pANDumathurA, tatra tiSThantu te sutAH / / 2849 / / kuntyAgatya tadAcakhyau, putrebhyastepyagustataH / pANDudeze sthitAstatra, taTe'bdheIMvarA iva / / 2850 / / . svasya svasuH subhadrAyA, abhimanyustanUdbhavaH / parIkSitAkhyaM tatputraM, nyAsa hastinApure hariH / / 2851 / / itazca ravivannemiH, pAdaiH pRthvIM pavitrayan / Ayayau bhahilapuraM, bhadrANAmiva sevadhim / / 2852 / / sulasAnAgayoH putrA, babhUvustatra SaT pure / . naigameSimaruddattA, devakIkukSisambhavAH / / 2853 / / ekaikaH kanyakAnAM dvA-triMzataM pariNItavAn / , zrInemivyAkhyayA buddhAH, sarve'pyAdadire vratam / / 2854 / / dvAdazAGgabhRtaH sarve, sarve tadbhavasiddhikAH / vyahArSuH svAminA sArdU, mUrttaH SoDheva saMyamaH / / 2855 / / anyadA viharan svAmI, zrInemirikAmagAt / sahasAmravaNodyAne, bhagavAn samavAsarat / / 2856 / / devakItanujanmAnaH, SaT te SaSThasya pAraNe / prAvizan dvArikApuryAM, bhUtvA yugalinastridhA / / 2857 / / tebhyo'nIkayazo'nanta-senau dvau devakIgRham / prAptau tau devakI vIkSya, kRSNatulyAvamodata / / 2858 / / sA pratyalAbhayad bhavyai-modakaiH siMhakezaraiH / tayoH prayAtayoranyA-vAgAtAM tatsahodarau / / 2859 / / ajitasenanihata-zatrU nAmnA munIzvarau / tau pratyalAbhayad yAvat, tAvadanyAvupAgatau / / 2860 / / * pa0 1.3 / / , pa0 1.3 / / 0 0zcA0 6-10 / / no0 6.8-10 / / For Personal & Private Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 277 zrIdazavakAlikasUtram nAmnA devayazaHzatru-senau vAcaMyamottamau / / tAvapi pratilAbhyaivaM, praznayAmAsa devakI / / 2861 / / digmohAt kiM muhuH prAptau ?, yuvAM kiM veti me bhramaH ? / kiM vAsyAM puri bhaktAdyaM, prApnuvanti na sAdhavaH ? / / 2862 / / na digmohAdizaGkAtra, kAryA SaT sodarA vayam / bhaddilapuravAstavya-sulasAnAgayoH sutAH / / 2863 / / dharmaM zrutvA prabhoH pArzve, vayamAdiSmahi vratam / yugmAni trINi bhUtvA ca, tavAyAtAH kramAd gRham / / 2864 / / tatazcA'cinti devakyA, kathaGkAraM SaDapyamI / sarvathA kRSNatulyAGgA-staddalairiva nirmitAH / / 2865 / / atimuktakasAdhurmI, jIvadaSTasutAM purA / Acakhyau tatkimete te, sUnavo mattanUdbhavAH? / / 2866 / / vicintyaivaM. dvitIye'hni, zrImannemijinAntike / samavasaraNe gatvA, devakI pRcchati sma tat / / 2867 / / tasyAH svAmyAha jIvantaH, putrAste naigameSiNA / sulasAyA mRtaiH putraiH, parAvartya samarpitAH / / 2868 / / evaM zrIneminA khyAte, harSAdutprasravastanI / vanditvA svasutAn sAdhUna, stauti sma snigghayA girA / / 2869 / / dhanyA me'mI sutA yeSAM, saMyamaM gRhNatAM satAm / zrInemipANipadmo'bhU-cchatravanmastakopari / / 2870 / / mAmetadeva saJjAta-manivRttinibandhanam / yannaiko'pyaGkaparyaGka-kroDe krIDitavAn sutaH / / 2871 / / neminatho'pyathovAca, mA sma devaki ! khidyathAH / phalametadvijAnIhi, pUrvopAjitakarmaNAm / / 2872 / / Agacchan muktamaryAdaH, pArAvAro'pi dhAryate / na tu karmaparINAmaH, pUrvajanmavinirmitaH / / 2873 / / 0vaM 10 / / For Personal & Private Use Only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam hRtAni sapta ratnAni, sapatnyAH prAgbhave tvayA / ratnamekaM punastasyA, rudatyAH kRpayArpitam / / 2874 / / tatprabhAvAt tvayA putraH, svayaM naiko'pi lAlitaH / SaD hRtA saptamo'styeSa, rAjyaM kurvan narAyaNaH / / 2875 / / taM duHkarmaprabhAvaM sA, zrutvA vairAgyaraGgitA / smRtvAtimuktakAkhyAta- micchantI sutamaSTamam / / 2876 / / govindenAnyadA pRSTA, kimevaM mAtarunmanAH / uvAcAjAtaputreva, saJjAtatanayApyaham / / 2877 / / sulasA te'grajAn bhrAtRn, yazodA tvAmavIvRdhat / parabhRdvanitevAhaM, naikaM sutamalAlayan / / 2878 / / tato mAtustanUjArthaM, kRSNenArAdhitaH suraH / naigamaiSI samakSo'bhUt pRSTo mA~tuH sutAptaye / / 2879 / / Uce devaH savitryAste-'STamaH sUnurbhaviSyati / yauvane kintu cAritraM, grahISyatyantike vibhoH / / 2880 / / gate tasmin sure prAta-rmAturAkhyadidaM hariH / mAtApi mumude tena, prAptaputreva tatkSaNAt / / 2881 / / tadA ca devakIkukSau, gajasvapnena sUcitaH / vindhyabhUmAviva gajo 'vatIrNaH svargataH suteH / / 2882 / / samaye'sUta sA sUnuM, pratibimbamivAcyutam / taM gajasukumAlAkhyaM, prItyA svayamalAlayat / / 2883 / / atIva vallabhaH so'bhUt, bhrAturmAturvizeSataH / krameNa yauvanaM prApa, taiyorAgrahatastataH / / 2884 / / tanujAM drumarAjasya, paryaNaiSIt prabhAvatIm / somAkhyAM kSatriyAjAM sa, somazarmadvijAtmajAm / / 2885 / / yugmam anyadA samavAsArSIt, prabhustadvyAkhyayA gajaH / pratibuddhaH samaM dvAbhyAM, priyAbhyAM prAvrajat sudhIH / / 2886 / / 0lyA 2 / / 5 0nA 1 / / 0 vyAcaSTa suSTuvAk 2.6-10 / / 02: 6.8-10 / / 1. kRSNam / / hai yadunetrAmbujAryamA 2,1-10 / / For Personal & Private Use Only Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 279 tatra dIkSAM prapanne'tha, tadviyogAgnitApitAH / rudanto mAtApitrAdyAH, svAGgaM siSicurazrubhiH / / 2887 / / sAyaM pRSTvA prabhuM kAyo-tsarga pitRvane vyadhAt / bahirgatastadAdrAkSIt somazarmA dvijabruvaH / / 2888 / / dadhyAviti sa matputrI, pariNIya viDambya ca / eSa pAkhaNDamAdhAya, sthito'thAmuSya kopataH / / 2889 / / citAGgArabhRtaM mUrdhni, ghaMTIkaNThaM nyadhatta saH / svamUrdhani punaH pApa-bhAramAropayat krudhIH / / 2890 / / yugmam hate karmAndhakAre tai-zcitAGgAraiH sa nizyapi / saJjAte kevalAloke, gajaH zivapurIM yayau / / 2891 / / yaminaM zaminaM nantuM, prAtardhAtaramacyutaH / cacAla rabhasottAlaH, zrInemijinasannidhau / / 2892 / / caityArthamiSTikAM mUrdhA, vahantaM vIkSya vADavam / kRpAluriSTiMkApAkAt, tatraikAM svayamiSTikAm / / 2893 / / ninye viSNurathaikaikAM, ninyuH sarve'pi tajjanAH / evaM dvijaM kRtArthaM taM, kRtvA zrInemino'ntike / / 2894 / / gatvA prabhuM namaskRtyA-pRcchad gajaH kva me'nujaH / svAmyapyAkhyAd gato mokSaM, vRttAntAt somazarmaNaH / / 2895 / / tribhirvizeSakam bhrAtRzokaviSAvegAn, mumUrccha madhubhittataH / labdhasaMjJastu papraccha, sa pApI jJAsyate katham ? / / 2896 / / svAmyUce mA kupastasmai, tatsAhAyyAn muhUrtataH / ciraghAtyAni te bhrAtA, ghAtikarmANyaghAtayat / / 2897 / / tvayA yathAdya viprasya, sthavirasyeSTikArpaNAt / iSTikA varSamelyAstA, muhUrtenApi melitAH / / 2898 / / 1. smazAne / / * sa dadhyau mama putrIM yaM 2.6-10, pradadhyAviti matputrI 5 ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / . lambitA 1.2.6-10 / / 2. sphuTitaghaTasya kaNThadezaM [kAMTho iti bhASA0] 10 Ti0 / / 3. dvijam / / 4. nibhADo iti bhASA0 / / For Personal & Private Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tathAdya nagarImadhye, vizantaM tvAM nirIkSya yaH / mariSyati ziraHsphoTAj-jJeyaH sa bhrAtRghAtakaH / / 2899 / / yugmam rudannuccaistato bhrAtuH, saMskArAdyAM hariya'dhAt / vizannatha purIM soma-mavalokya tathA mRtam / / 2900 / / bandhayitvA padoH puryAM, karSayitvAntyajainaraiH / gRdhrAdInAmiva baliM, tamathAkSepayad bahiH / / 2901 / / bahavo yadavaH zokAt, tasmAd bhavavirAgiNaH / / samudrAdyA dazArhAste, vasudevaM vinA nava / / 2902 / / zivAdevI prabhormAtA, prabhoH saptasahodarAH / anye'pi harikumArA-stathA rAjImatI tadA / / 2903 / / nandasUrekanAsA ca, bahvayazcAnyA yadustriyaH / harezca kanyakodvAha-pratyAkhyAnAt tadaGgajAH / / 2904 / / . devakIkanakavatI-rohiNIbhirvinAparAH / vasudevAGganAH sarvAH, prAvrajan prabhusannidhau / / 2905 / / caturbhiH kalApakam abhUt kanakavatyAstu, cintayantyA bhavasthitim / gRhe'pi kevalajJAnaM, bharatakSmApateriva / / 2906 / / .. kevalajJAnamahimA, gatvA tatra kRtaH suraiH / saMyamaM svayamAdAya, kRtvA zrInemidarzanam / / 2907 / / gatvodyAne kRtAhAra-tyAgAt triMzadinAnyaso / kSiptvA karmANyazeSANi, mahAnandapadaM yayau / / 2908 / / yugmam tadA sAgaracandrazca, naptA rAmasya naiSadhiH / gRhItANuvrataH pUrvaM, prapannapratimAmatha / / 2909 / / smazAne kRtavAn kAyo-tsargaM svIkRtapauSadhaH / chidrAnveSI tadA tasya, nabhaHsenastamaikSata / / 2910 / / tamathAha sa pApAtmA, pAkhaNDinnadhunA tava / kamalAharaNachadma-prAyacchittaM dadAmyaham / / 2911 / / For Personal & Private Use Only Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram ityuktvA mastake tasya, nyasya kumbhasya kaNThakam / apUrayaJcitAGgArai-rAtmAnaM ca tamobharaiH / / 2912 / / sahamAnaH sa tatkaSTaM, vipannaH sAgaraH sudhIH / zubhadhyAnasahAyo'sau, sukhena tridivaM yayau / / 2913 / / zakro'nyadA sadasyUce, muktvA doSAn guNAn hariH / Adatte sajjana iva, nIcayuddhairna yudhyate / / 2914 / / azraddadhAnastatkazci-dAgamad dvArikAM suraH / tadA zrIneminaM nantuM, kRSNo'tihastayan yayau / / 2915 / / durgandhaH kuthitaH zyAma-zcalatkRmikulAkulaH / vihitastena mArge'sti, zubhradantaH punaH zunaH / / 2916 / / nAsApuTasphoTakRtA-tadurgandhena bAdhitaH / rAjalokaH purogAmI, raNabhagna ivAvalat / / 2917 / / pRSTAH kRSNena te yUyaM, valitAH kimu ? te'bhyadhuH / zunaH svarUpaM rAjoce, gacchatopari vAyunA / / 2918 / / tathaiva gacchatAM teSA, dRSTvA zvAnaM pathe hariH / Uce'sya dazanAH kunda-kalikAsadRzAH sitAH / / 2919 / / suro'thAzvaharo bhUtvA, jahArAzvavaraM hareH / anvAgatAni sainyAni, sarvANyapi jigAya saH / / 2920 / / athAnvagAt svayaM viSNuH, pratyAsannaM tamabhyadhAt / hRtvAzvaratnaM mA gAstvaM, muzca no cenmariSyasi / / 2921 / / devo'pyUce samIke mAM, jitvAzvo gRhyatAmayam / kRSNo'pyuvAca rathyasmi, tvamapi syA rathI yudhe / / 2922 / / Uce devo'pi paryAptaM, rabhAzvAdibhirmama / yuddhaizcAnyairmayA sArdhaM, yutayuddhaM vidhIyatAm / / 2923 / / pracyUce vAsudevo'pi, jito'haM gRhyatAM hayaH / na nIcayuddhaM vidadhe, sarvasvaharaNe'pi hi / / 2924 / / * 0Gga 1 / / kimatha te'bhyadhuH 1.3-5, kimadAditaiH 2 / / 1. yudhe 10 Ti0 / / 0 yudheH 1, yudhi 5-10 / / * guda0 5, punaH 9 / / na nAcakSa For Personal & Private Use Only Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tuSTaH so'tha suraH zakra-zlAghAAmAkhyAya zAGgiNaH / Uce varaM vRNu hare !, na moghaM devadarzanam / / 2925 / / atha kRSNaH suraM smAha, nagarI mama samprati / rogoragaviSAkrAntA, tasyAH zAntyauSadhaM diza / / 2926 / / viSNordevo dadau bherI-macIkathadasau tvayA / SaDbhyaH SaDbhyo'tha mAsebhyo, vAdanIyAtmanaH pure / / 2927 / / . asyAH zabde zrute rogA, yAsyanti prAktanAH zamam / navInA na bhaviSyanti, SaNmAsI yAvadacyuta ! / / 2928 / / ityudIrya yayau deva-stAM bherI kaMsasUdanaH / tadaivAvAdayad rogo-pazamazcAbhavat pure / / 2929 / / atha lakSeNa lakSaNa, bheryAstasyAH palaM palam / . vikrINAno lubhA rakSI, rogiNAM coparodhataH / / 2930 / / zrIkhaNDakhaNDakaistasyA-stAni sthAnAnyapUrayat / / bherI candanakanyAM tAM, sakalAmapyacIkarat / / 2931 / / azive tvanyadA jAte, govindastAmavIvadat / atijarjaranAdAM tAM, zrutvA cetasyacintayat / / 2932 / / . sughoSaghaNTAnAdAbhUt, pUrvaM kRtacamatkRtiH / seyaM kathamidAnIM tu, jAtA mazakanAdinI / / 2933 / / atha prAtyayikAn puMsaH, pRSTavAn kaMsahiMsakaH / kiM bherIdhvanirIdRkSa-ste'pyAcakhyuryathAsthitam / / 2934 / / kRSNo'vadhIt tamArakSaM, bherI lebhe'parAM tataH / devAdaSTamabhaktena, kiM duHprApaM mahIyasAm ? // 2935 / / bheryAstasyAH praNAdena, nIrogAbhUt purI kSaNAt / sarvajJavacaneneva, parSaniHsaMzayAkhilA / / 2936 / / * imau dvau zloko 6-9 pratiSu na staH / / . 0ntyo0 1.3-5 / / 0 0taH 1.5-10 / / - vikrINan rakSako lobhAd 2.6-10 / / / naiva 10 / / For Personal & Private Use Only Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram Adideza ca vaidyau dvau, datvA vRttiM nijAM svayam / niHsvAn darzanino'dhvanyAn prati jAgarituM hariH / / 2937 / / Adyo vaitaraNirvaidya-zcikitsati kRtAdaraH / niHsvAdIn yogabhaiSajya-dAnenAkRtanIrujaH / / 2938 / / dhanvantaristu kurute, sAvadyaM vaidyakaM bhiSak / abhyadhuH sAdhavo'smAkaM, budhyate nehagauSadham / / 2939 / / pratyUce tAnasUyan sa, naiva yuSmatkRte mayA / adhItA vaidyakA granthA, mA kRDhvaM madvacastataH / / 2940 / / vaidyau dvAvapi tAvevaM, kurvAte tatra vaidyakam / prabhuM kRSNo'nyadAprAkSI-detau kAM yAsyato gatim ? / / 2941 / / bhagavAn kaMthayAmAsa, saptame narake bhiSak / pratiSThAmapratiSThAne, dhanvantariravApsyati / / 2942 / / bhAvI vaitaraNirvaidyaH, plavago vindhyA / bhaviSyati yuvAvastha- statra vAnarayUthapaH / / 2943 / / AyAsyantyekadA tatra, vane sArthena sAdhavaH / tatraikasya muneraMhi-tale zalyaM pravekSyati / / 2944 / / AkraSTuM tasya zalyaM ta-nna zakSyantyanyasAdhavaH / tataH pratIkSyamANAMstAn, sa vakSyatyevamatra yat / / 2945 / / muktvA mAM yAta sarve'pi mA sma matpRSThagA mRta / sArthena saha yAsyanti, cchAyAyAM te vimucya tam / / 2946 / / bhaviSyati kathaM sAdhu-rekAkyeSa vimAnuSe / apAre'mutra kAntAre, duSTazvApadabhISaNe / / 2947 / / na bhaktaM nApi pAnIyaM kSuttRSAbAdhitastataH / duHzvApadahato vApi, vipatsyate kathaM hahA ! / / 2948 / / * devyau 5 / / 0zi0 5 / / 0 0go0 1.3.4.9 / / 0sthA0 2.6.8-10 / / zakSaM 1.3.4, zakyaM 6.8 10 / / 283 For Personal & Private Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam ityantazcintayantaste, sarve tadduHkhadukhitAH / manastadantike muktvA, yAsyantyaGgena sAdhavaH / / 2949 / / itaH sa kapiyUtheza-statraiSyatyatha taM munim / dRSTvAgregAH kariSyanti, sarve kilakilAyitam / / 2950 / / tAn pazcAtkRtya yUthezaH, sa purobhUya taM munim / nidhyAya dhyAsyati svAnte, kedRkSAH prekSitA mayA ? / / 2951 / / smariSyati tataH saurva, prAgbhave vaidyakaM ca tat / AneSyatyauSadhI zailAd, vizalyAM rohiNI ca saH / / 2952 / / dantaiH piSTvA vizalyAM sa, sAdhoH pAde nidhAsyati / ' vizalyaM tatkSaNAt pAdaM, rauhiNyA rohayiSyati / / 2953 / / dvArikAyAM babhUvAhaM, vaidyo vaitaraNiH purA / likhiSyatyakSarANi svaM, jJApanAya muneH puraH / / 2954 / / tatsvarUpaM muniqhatvA, dharmaM tasyopadekSyati / . utpatsyate sahasrAre, se tryahAnazanI suraH / / 2955 / / sa tadaivAvadhijJAnAt, tad drakSyatyAtmano vapuH / dadAnaM ca namaskAra, taM muniM nikarasthitam / / 2956 / / saMtatratyAtha devastaM, muniM natvAbhidhAsyati / divyA devadhireSAbhUt, tvatprasAdAn mune ! mama / / 2957 / / athotpATya muniM taM sa, svagacche melayiSyati / AkhyAsyati svasAdhUnAM, sa sAdhustAM kapeH kathAm / / 2958 / / zrutvA taccaritaM viSNu-dharmabhAvitamAnasaH / natvAgAt svAminaM svAmya-pyanyato vihatastataH / / 2959 / / vArdavajjagadAnandI, prArambhe prAvRSo'nyadA / zrInemirikApuryA-mupetya samavAsarat / / 2960 / / * jagmuH kAyena 2.6-10 / / / so yaM 6-10 / / 0 0tyo0 1.3.4.7 / / * bhaviSyati 2, sahasrAre suro bhAvI 6-10 / / 1. kapiH / / hai kapi 2.6-10 / / + tadvakSya0 1.3 / / . 0 1 / / 2. jaladavat 10 Ti0 / / rebhe 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 285 natvA zrInemimaprAkSId, viSNuyUyaM kathaM prabho ! / viharadhve na varSAsu, kimanye sAdhavo'pi ca / / 2961 / / svAmyAha prAvRSi kSoNI, bhUrijIvakulAkulA / jIvahiMsAbhayAt tatra, maharSINAM na saJcaraH / / 2962 / / harirapyAha yadyevaM, svAmin ! mama gatAgataiH / bhUyasA parivAreNa, bhUyo jIvaparikSayaH / / 2963 / / tannAhamapi varSAsu, niHsariSyAmi vezmanaH / ityabhigrahamAdAya, hariH saudhe'gamannije / / 2964 / / ASADhyAH kArtikI yAvat, pravezo mama vezmani / pradAtavyo na kasyApyA-dizad dauvArikAniti / / 2965 / / AsIJca dvArikApuryAM, kuvindo vIrakastadA / dRSTvArcitvA ca govindaM, nyAda naivAnyathA punaH / / 2966 / / anApnuvan pravezaM sa, prAsAde zrIpatestadA / hariM prati vimucyArcA, dvAre yAti dine dene / / 2967 / / zrIpaterdarzanAbhAvAn, na bhuGkte sma kadApi saH / varSAtyaye'tyagAt viSNu-dhiSNyAduSNAMzuvad ghanAt / / 2968 / / viSNoH sevArthamAyAsId, rAjakaM vIrakazca saH / aprAkSId vIrakaM vAsu-devaH kiM tvaM kRzo'si ? bhoH ! / / 2969 / / tasya dauvArikAH sarve, kaayehetumciikthn / tuSTa: kuSNo'tha taM cakre-'ntaHpure'pyanivAritam / / 2970 / / - hariH saparivAro'pi, nantuM zrIneminaM yayau / yatidharmaM prabhorAsyA-niHzamayyaivamUcivAn / / 2971 / / ne ! zrAmaNyamIze'haM, kartuM me niyamo'stvasau / grahISyati vrataM yo'tra, vArayiSyAmyahaM na tam / / 2972 / / kArayiSye sutasyeva, tasya niHkramaNaM punaH / tathAnumodayiSyAmi, vratasvIkArakArakam / / 2973 / / je / / * pra0 1 / / . 0zaH 3-5 / / * For Personal & Private Use Only Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam ityabhigraharat sa, gRhItvAgAd gRhe hariH / Uce ca nantumAyAtA, vivAhArhAH svakanyakAH / / 2974 / / kiM svAminyo'thavA dAsyo, bhAvinyo ? yUyamucyatAm / UcustAstAta ! svAminyo, bhaviSyAmastato hariH / / 2975 / / Uce zrIneminaH pArthe, tarhi gRhNIta saMyamam / svAminIriva vo yena, lokaH sarvo namasyati / / 2976 / / yugmam / rAjJI caikAziSat putrI-mAtmIyAM ketumaJjarIm / pRSTA pitrA vadeH putri !, tvaM bhaviSyAmi dAsyaham / / 2977 / / tataH preSInnRpaM nantuM, pRSTA ziSTamuvAca sA / / / dadhyau viSNuH putrikA me-'vamaMsyante kathaM paraiH ? / / 2978 / / dadhyAvupAyaM naivAnyA, apyevaM kurvate yathA / huM vijJAtastadupAyo, raha: papraccha vIrakam / / 2979 / / asti kiJcit tvayA zaurya, kRtaM nAstIti so'vadat / rAjJoce cintaya ciraM, cintayitvAtha so'bhyadhAt / / 2980 / / mayA badA~ seraTaH, pASANena hato mRtaH / jalaM zakaTamArgeNa, vahad vAmAMhiNA dhRtam / / 2981 / / dhAritA makSikAH peyA-ghaTIsthA vAmapANinA / dvitIye'hni hariH sarva-rAjJAM madhye'bravIdidam / / 2982 / / zrRNutaitasya vIrasya, kulaM karma ca kathyate / te vadan kathyatAM deva !, kRSNo'thaivamabhASata / / 2983 / / yena raktaphaNo nAgo, nivasan badarIvaNe / Ahato bhUmizastreNa, vaimatiH kSatriyo hyayam / / 2984 / / cakrotkhAtA yena gaGgA, vahantI kaluSodakam / dhAritA vAmapAdena, vematiH kSatriyo hyayam / / 2985 / / yena ghoSavatI senA, vasantI kalasIpure / niruddhA vAmahastena, vematiH kSatriyo hyayam / / 2986 / / . *0nena 10 / / 1. sarpaH / / . 0dadaH 1.10 / / 2. tantuvAyaH / For Personal & Private Use Only Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 zrIdazavaikAlikasUtram 287 jAmAtA mama yogyo'sau, prakaTotkaTapauruSaH / ityuktvA vIrakaM smAha, gRhyatAM ketumaJjarI / / 2987 / / so'nicchan bhRkuTiM kutvA, bhASitastAmupAyata / ninye'tha nidhivad gehe, rAjIvat sA'sti talpagA / / 2988 / / vIraH sarvaM karotyasyA, rAjJA pRSTo'nyadAtha saH / karoti tvadvacaH patnI, so'vak tatkiGkaro'smyaham / / 2999 / / rAjoce yadi sarvaM na, kArayiSyasi nAsi tat / tena rAjAzayaM jJAtvA, bhaNitA gRhamIyuSA / / 3000 / / muzca paryaGkakamuttiSTha, tvaM paryAyaNikAM kuru / kolikaM prati sA kruddhA, tena rajvAtha tADitA / / 3001 / / rudatyagAt pituH pArzva-'vocat tenAhamAhatA / rAjJoce tvaM purA pRSTA, prArthayAmAsa dAsatAm / / 3002 / / so te'bhUt putri ! soce'tha, mAtrAnarthe'smi pAtitA / tato'dhunApi mAM tAta !, prasadya svAminI kuru / / 3003 / / kRSNo'vadadidAnIM tvaM, vIrakasya vaze hyasi / tatkathaM kriyate vatse !, duHkarA svAmitA tava / / 3004 / / nirbandhena tayAthoktaH, kRSNo nirmocya vIrakAt / nItvA zrInemipArzve tAM, pravrAjya svAminI vyadhAt / / 3005 / / __ athAnyadA prabhuM nantuM, saparivAramAgatam / samastai rAjabhiryukto-'nugato vIrakeNa ca / / 3006 / / samavasaraNe gatvA, natvA svAmipadAmbujam / tataH samastasAdhUnAM, dvAdazAvartavandanam / / 3007 / / haridadau praharSeNa, rAjAno'nye sthitAH kramAt / vIrako vAsudevAnu-vRtyA nirvahati sma saH / / 3008 / / yugmam U~ce zrIneminaM kRSNaH, zrAntavAn vandanAditaH / yathA tathA vibhorneva, saSaSTitrizatAhavaiH / / 3009 / / 1. dAsatA / baddhazvedo'bhavat kRSNaH, zrAntavAn pRssttvaanidm| na saGgrAmazatairevaM, tribhiH zrAntaH sssssttibhiH| 2.6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288. zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam svAmyUce hAritaM tatra, jitamadya punastvayA / tIrthakRnnAma gotraM ca, samyaktvaM kSAyikaM tathA / / 3010 / / saptamyAzca tRtIyAyAM, pRthivyAmAyurAhitam / / iyA~lAbho'bhavat kRSNa-vandanasya prabhAvataH / / 3011 / / yugmam atha zrAnto'pi kRSNo'vak, punaryacchAmi vandanam / yatheza ! narakAyumeM, prAgvat truTati mUlataH / / 3012 / / . svAmyuvAca tavedAnI-midaM syAd dravyavandanam / phalaM tu prApyate bhAva-vandanAdanyathA tu na / / 3013 / / vIrakasya phalaM kRSNo-'prAkSIdAkhyaJca tatprabhuH / phalamasya vapuHkleza-stvaM ca svAmI sthiro'bhavaH / / 3014 / / praNipatya prabhoH pAdAn, bhAvayan bhASitaM vibho / dvAravatyAM yayau puryAM, kRSNo'tha saparicchadaH / / 3015 / / anyaJcAsti gadAstrasya, prANezA DhaNDhaNAbhidhA / tadaGgabhUDhaNDhaNAhvaH, kumAraH sukumAragIH / / 3016 / / athAsau yauvanArUDhaH, prauDhadhAmA dRDhAzayaH / preyasyastasya cAbhUvan, bhUyasyo bhUpakanyakA / / 3017 / / so'nyadA bhagavatpAdye, zuzrAva zravaNapriyam / karmamarmAvidhaM dharmaM, tenAbhUd vratabhAvanaH / / 3018 / / tato dIkSAmupAyaMsta, zikSAnucarikAnvitAm / tyaktAnyadayitaH pitrA, kRtani:kramaNotsavaH / / 3019 / / vyahArSIt prabhubhiH sArdhaM, zraddhAni|takalmaSaH / AsannIkRtanirvANaH, kurvANaH sarvasaMyamam / / 3020 / / atha tasyodagAt tIvra, prAcyaM karmAntarAyakam / svayaM na labhate kiJcit, sahacAryapi tasya ca / / 3021 / / zrInemiM praNipatyaiva-maprAkSuste mumukSavaH / svarbhUbhuvaH prabhoH ziSyaH, sUnuH kRSNasya DhaNDhaNaH / / 3022 / / 1. kRSNasya / / * gAmya0 2.6-9 / / For Personal & Private Use Only Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram dhanADhyabhAktikodAra-lokAyAmapi puryayam / na bhikSAmAtramapyApno-tIza ! kiM tatra kAraNam ? / / 3023 / / svAmyAha mAgadho grAmo, yathArtho dhAnyapUrakaH / tatra rAjaniyukto'bhUn, nAmnA vipraH parAzaraH / / 3024 / / kSetrANi rAjJo grAmINaiH, kheTayan vApayan dvijaH / bhakte prApte'pi bhuktayarthaM, nighRNastAn mumoca na / / 3025 / / kSuttRSAtaH parizrAntai-rapi preSyairvRSaizca saH / prasahyAkarSayan kSetre, sItAmekAM nije dvijaH / / 3026 / / karmAntarAyamevaM so-'rjitvA bhrAntvA ciraM bhave / DhaNDhaNaH kRSNasUrjajJe, tatkarmAsyAdhunoditam / / 3027 / / tat samAkarNya saMvegAt, kRSNabhUH prabhusannidhau / na bhokSye paralabdhyAhaM, sa jagrAhetyabhigraham / / 3028 / / svayamaprApnuvan kiJcit, paralabdhimanAharan / parISahAn sahannasthAt, kAlaM kamapi DhaNDhaNaH / / 3029 / / ___ aprAkSIt puNDarIkAkSaH, praNamya prabhumanyadA / maharSINAmamISAM kaH, svAmin ! duHkarakArakaH ? / / 3030 / / svAmyAkhyan munayo rAjan !, sarve duHkarakAriNaH / DhaNDhaNastu vizeSeNa, soDhA'lAbhaparISahaH / / 3031 / / viSNuH prabhuM praNamyAtha, pravizan dvArIkApurIm / bhikSAcaryAkRte sAdhu-maTantaM vIkSya DhaNDhaNam / / 3032 / / uttIrya kuJjaraskandhAt, praNanAma janArdanaH / zreSThinaikena dRSTo'sau, vandyamAno gadAbhRtA / / 3033 / / rAjapUjita ityeSa, nItvA tena nije gRhe / manaHpramodakaiH prAjyaiH, pratyalAbhyata modakaiH / / 3034 / / upetya DhaNDhaNo'tha zrI-nemiM natvedamabhyadhAt / svAmin ! me karma kiM kSINaM ?, yallebhe modakAnaham / / 3035 / / grAmo magadhadeze'sti 2.6-10 / / 1. kSetre halarekhAm / / 2. kRSNaH / / * ku0 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam svAbhyUce tanna te karma, kSINaM labdhistviyaM hareH / / hariNA praNato'sIti, zreSThinA pratilAbhitaH / / 3036 / / paralabdhirna bhogyeti, sa gataH sthaNDilAvanau / tityakSurmodakAMsteSu, kSudhito'pyakRtaspRhaH / / 3037 / / modakAMcUrayaMstatra, ghAtikarmANyacUrayat / tadaiva kevalajJAnaM, lebhe'tyadbhutabhAvanaH / / 3038 / / yugmam DhaNDhaNapirathAgatya, prabhordatvA pradakSiNAm / Aste sma kevalajJAnI, pUrvakevaliparSadi / / 3039 / / atho vihatya bhagavAn, pratibodhya bahUn janAn / parvate dvArikAsanne, raivate samavAsarat / / 3040 / / rathanemyekadA bhikSAM, bhrAntvA gacchannupaprabhuM / praviveza guhAmekAM, patati sparzane ghane / / 3041 / / zrImannemivibhorvyAkhyA-mujjayantAdrimUrdhani / ' nizamayyAvarohantyAH, sAdhvIbhiH samamekadA / / 3042 / / rAjImatyAstadAnIM ca, payomuci payomuci / kApi kvApyasmano'dha-staryAmAryA sthitAnaghA / / 3043 / / payaHsparzanarakSArthaM, rAjImatyekakA punaH / rathanemiM guhAmadhye-'vizad drutamajAnatI / / 3044 / / salilArdrANi vAsAMsi, kambalI ca vyasArayat / tatra cAgre rathanemi-rthyAnAsIno'bhavan muniH / / 3045 / / bahiH pradezAdeyuSyA, rAjImatyA sa nekSitaH / rAjImatI punastena, pratyaGgamavalokitA / / 3046 / / tadrUpAlokakalpAnta-kAlaprakSubhito muneH / svAntazrotasvinInAthaH, kAmakallolabhAgabhUt / / 3047 / / * 0kSa0 3-5.10 / / * re0 1.3.7 / / 0 0bhum 2, 0bhuH 5-10 / / - 0thavA 2, 0 nayA 5, 0zca tAH 69, yathA 10 / / hai tadA guhAyAmekasyAM praviveza mahAsatI 2.6-10 / / + manombhodhistatazcAsau, kAmakallolalolitaH 2.6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram prabhUpadezanagara - grAmArAmamanoramA / kSamAplAvi tatastena, zIlazailAdisaGkulA / / 3048 / / tato'pi tatra cAritra-vahitraM smarabhUdhare / agaNyapuNyapaNyADhyaM, pusphoTAsphalya tatkSaNAt / / 3049 / / vilupya kulamaryAdA- mudasthAd rathamyatha / saJcacAra durAcAra - zcintayanniti cetasi / / 3050 / / vapuri nirupamAnaM, vaktramasyAH pradhAnaM, kaTari urasijAnAM, tuGgimA caGgimA ca / ariri tanusarasyAM padmavannAbhipadyaM, ahaha caraNayugme, kApi navyA nakhazrIH / / 3051 / / mAlinI asarUpeNa rUpeNa, rAjantI rAjamatyasau / AsatAM mAnavA dUre, devAnAmapi durlabhA / / 3052 / / jJAtvA padmaravAd rAjI-matI mAnuSasaJcaram I & sapadyAdatta vAsAMsi, varmeva subhaTI raNe / / 3053 / / . purastAt tAvadAsannaM, rathanemiM dadarza ca / dadhyau durdhIH smarAndho'ya-mAgacchati na zobhanaH / / 3054 / / zrIneminAtivIreNa, jito'sau sarvathApi yat / bandhuvaireNa tadbandhuM, mathnAtyadyApi manmathaH / / 3055 / / naivocchvasiti no vakti, dhyAyatyurasi nizcalaH / lakSyate lakSamadhye'pi, kAmagrahavazaMvadaH / / 3056 / / tadIdRzamamuM muktvA, cedgamiSyAmyamuSya tat / smarajvAlAtapodbhUtaM, cittadugdhaM vinaGkSyati / / 3057 / / tataH sauzIlyamantreNa, rakSAM kRtvAtmano dRDhAm / mAntrikIva sthitA tasya, nigrahItuM smaragraham / / 3058 / / ` 0maH 1.5 / / 5 20laH 1 / / 0 0 caraNayugme cArimA ko'pi navyaH 1, ramaNazobhA sindhurodhaH samazrIH 2.6 10 / / varNavat 6-9 / / cakSuH kAmAturasya yat 2, cakSuH kAmAturasya tat 6-10 / / 291 For Personal & Private Use Only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam rAjImatImupAgatya, rathanemirathAvadat / parityaja parivrajyAM, kelizayyAmurIkuru / / 3059 / / / kimidaM yauvanavanaM, viphalIkriyate vRthA? / vArdhake punarAvAbhyAM, vratamAdAsyate zubhe ! / / 3060 / / rAjImatyavadat sAdho !, kimAtmA vismRtastava ? / vAntAn bhogAn yadevaM tvaM, bhUyo bhoktuM samIhase / / 3061 / / saMyatIpratisevAyA, vAJchayApyadhamAdhama ! / durlabhaM bodhiratnaM te, bhavAmbhodhau bhaviSyati / / 3062 / / zrInemijinaziSyo'pi, bhUtvAbhUstvaM kimIdRzaH ? / kiM haMsakulajAto'pi, bakavajjAtu jAyate ? / / 3063 / / . tasyApyagandhanAnoM, rathaneme ! samo bhavAn / yo jIvitanirAkAGkSo, na vAntaM viSamAttavAn / / 3064 / / ||agndhnsrpkthaa / / / tatkathA ceyaM- kalyANapuranAmnAsti, puraM kalyANavAsabhUH / gRhe gRhe ca paurANAM, yatra kalyANakoTayaH / / 3065 / / zrImatAM gRhiNAM straiNa-ratnAbharaNatazyutaiH / . nItairvarSAmbhasAkRSya, ratnai ratnAkaroM'bhavat / / 3066 / / rAjA kalyANacandro'bhUJca-candrojjvalaguNotkaraH / kalyANasiddhito yasya, sAmrAjyaM cakravartivat / / 3067 / / yatpratApo navaH ko'pi, vairistrIhadgatAnapi / antaH pravizya zokAgni-vyAjAd dahati tAnarIn / / 3068 / / yatkIrtinartakIbhAla-sthAlAlaGkArakArakaH / cAndanazcandraka iva, rAjate rajanIpatiH / / 3069 / / sarvAGgasundarI tasya, preyasI zreyasItamA / yAmAlokya svarUpaM ca, lajante'psaraso'pi hi / / 3070 / / * 0tI 7.9 / / . 0mapyadhamAdhamAzayA 8 / / 6 na tvaM tasyoragasyApi, rathaneme samo bhavaH / gRhNAti sma viSaM vAntaM, yato nA gandhanoragaH 2.6-10 / / 1. suvarNabhUmiH 9 Ti0 / / brahmANDaM prati bhAsate 2.6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram svarbhUrbhuvastrayI vIro, vIrasiMhastayo sutaH / yoddhA pazcAzato vIrA-na tRNAyApi manyate / / 3071 / / yad guNAnAM mahArAzeH, kaNAnAmiva tasthuSaH / mAnAya hAraka iva, brahmADaM pratibhAsate / / 3072 / / rAjanvAnakhilo dezo, nagarANyakarANi ca / grAmAH sasyAbhirAmAzca, lokazcAstokavaibhavaH / / 3073 / / ihAtiprAjyasAmrAjya-sukhAtizayazAlinAm / nRNAM divIva devAnAM, kAlaM yAntamajAnatAm / / 3074 / / didRkSuriva taddeza-sampadaM sarvatodbhutAm / RturAjo vasantAkhya-statrAvAsAnupAdade / / 3075 / / yugmam vitaran suvarNarAzi, vilasati vanyAM vasanta RturAjaH / gIteSu rajyamAnaH, kelakaNThIkaNThaluThiteSu / / 3076 / / AryA vismerazubhrapraisavaughapUritAH, andolyamAnAH pavanena vIrudhaH / vane'vatIrNasya vasantabhUpate-rAbibhrate cAmaradhArikAzriyam / / 3077 / / upajAtiH paryullasadvikacamaJjaripiJjareSu, mAkandazAkhiSu vasantamahIzvarasya / guSyadguruSviva suvarNamayeSu bhAnti, dRgdoSahAH prbhRto'nyjnhstkaabhaaH||3078vsnt0 vanAvalImadbhutapatrapuSpa-phaladdhipUrNAM sakalAM vidhAya / AyAtamAtro'pi kila dvijebhyo, madhunRpo brahmapurImivAdAt / / 3079 / / upendravajrA dhUlIkadambAH svaparAgapuraiH, samuddhatairgandhavahaprayogAt / vasantarAjAgamane'ntarikSe, cakruH kiloccaiH paTamaNDapaughAn / / 3080 / / upendravajrA khelanti dolAsu vaneSu bAlAH, samullasaJcampakapuSpavarNAH / lakSyA alakSyAzca muhurdhameNa, taDidvadabdeSu samunateSu / / 3081 / / upendravajrA gate tapasye jagataH prakampane, nirastaniHzeSavanAvalIdale / navapravAlAbharaNazriyo drumAH, sarve'pyazokA iva jajJire madhau / / 3082 / / upendravajrA 1. pramAtA 10 Ti0 / / * 0Damidamasthita 2.6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / . sti 9 / / 0 divIva devavRndAnAm 2.6-10 / / 2. kokilA 10 Ti0 / / 3. puSpam / / * degcamUnRpANAm 2.6-9 / / 4. kokilA / / 2002 / / - dvijAnAM satpakSiNAM 2.6-10, ayaM, mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 5. phAlgune 10 Ti0 / / 6. vAyoH / / For Personal & Private Use Only Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam utphullakiMzukamiSAdvidhibandhakarttA, kausumbharaGgabharitAH parito'pi pAtryaH / cakre vasantadayitAparibhogaheto- rdAtuM kilAbhinavaghaTTayugeSu raGgam / / 3083 vasanta0 udyAnapAlakenAtha, vardhApyate sma tatkSaNAt / vasantaRturAjasyA-gamanena mahIpatiH / / 3084 / / vIrasiMhakumAro'thA-nujJApya pitaraM nRpam / draSTumArAmamabhyagAt / / 3085 / / RturAjasya sAmagrIM, bAlakaiH ketakIhastaiH krIDAvAsamacIkarat / antaHsugandhipuSpaughaiH, zayyAM puSpagRhaM tathA / / 3086 / / pazyan pallavitAMstatra, puSpitAn phalItAMstarUn / gIyamAnaguNAn bhRGgai-rvAsantAn subhaTAniva / / 3087 / / vaitAlikAniva zukAn, paThataH surabherguNAn / kokilAnAM kalAlApAn, gItI : kautukinAmiva / / 3088 / prekSaNAdiSu vAditra-dhvanitrairantarikSagaiH / , zRNvan vasantarAjasya, naiHsvAnAnniHsvanAniva / / 3089 / / bhuktvA pItvA ca tatraiva, puSpatalpe'svapInnizi / puSpagandhena tatraitya, kumAraM daSTavAnahiH / / 3090 / / caturbhiH kalApakam ! prAtarvijJAtavRttAntA, rAjA rAjJI ca nAgarAH / sarve zokAhinA daSTAH, kumAra iva mUrcchitAH / / 3091 / / dharmyavAgmantrajapanaiH, zokApanodamAtrikA : / zokAhiviSamUcchA~tAM, teSAM zIghramavAlayan / / 3092 / / kumAraviSamUccha ca, hartuM mAntrikatAntrikAH / athAhUyanta bhUpena, tathA sarve'pi sarvataH / / 3093 / / mantratantraprayogAMzca mantratantravido'khilAH / prAyuJjan vikalAste tu babhUvuravakezivat / / 3094 / / mahAnarendraH ko'pyAgAt, tadAnIM tatra pattane / AhUta iva kaumAre-NAyuSA daivayogataH / / 3095 / / 1. bandhurau 1 Ti0, bandhAraka 2 Ti0 / / tatraiva 1, tatrAgAt 2.6-10 / / dharmavA0 5.6.10 / / 2. aphalavRkSavat 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ____295 zrIdazavakAlikasUtram te mAntrikendramAkArya, kumArArthe jagau nRpaH / sa uvAca narendro'haM, tadanyAyinamAnaye / / 3096 / / rAjoce'tha gataH kvApi, kathameSyati so'vadat / zRgAlI saviturnaSTA, kiyadUraM gamiSyati ? / / 3097 / / gavyUtapaJcakAt sarpAn, saptAhAbhyadhikAyuSaH / AneSyAmi samAkRSya, sarvAn dhRtveva pANinA / / 3098 / / te ca dakSyanti nAyAnto, bAlAdInAmuparyapi / sukumAlAni zItAni, nAlAnIvAmbujanmanAm / / 3099 / / mahArAja ! tataH paJca-krozI yAvat samantataH / ghAtyaH kenApi naivAhi-rAgacchanniti ghoSaya / / 3100 / / aghoSayat sarparakSAM, taduktabhuvi bhUpatiH / narendro'tha tadaikatra, kumAraM nyAsa maNDale / / 3101 / / Astaikatra svayaM cakre, bhoginAM navamaNDalIm / kRtvAtmarakSo'thAhInA-mAkRSTiM japati sma saH / / 3102 / / bhoginaH sarvato'bhyetya, narendra praNipatya ca / vivizuH sthAnake sve sve, svAminaM sevakA iva / / 3103 / / prApa kSamApaH pazyaMstAn, sarpAn tadvinayakriyAm / zokAvege'tigADhe'pi, vismayAtizayaGgataH / / 3104 / / aho! AzcaryakArIdaM, narendrasyAsya valgitam / na dRSTaM na zrutaM kvApi, lokaH sarvo'pyavocata / / 3105 / / athAyAteSu sarveSu, sapeSvityAdideza saH / yena daSTaH kumAro'yaM, sa UrvIbhavatUtphaNaH / / 3106 / / tenAkSiptaH sa UrdhvA'bhUt, tatrAyataphaNaH phaNI / tadaivAbhimukhastasyA-gandhano gandhahastivat / / 3107 / / * mantrI tatra tamAnaiSIt 2.6-10, itaH zlokA) 4 pratau nAsti / / 1. sarpam / / * gavA0 6-10 / / . ekatrAsta 2.6-10 / / * 0pi 1-5 / / 3 he 6-9 / / + tAt phaNI 6.8-10 / / . UrdhvaH kumAradaMpyabhUt tatrA0 1, UrdhvaH kumAradaMSTAbhUt tatrA0 3.4, UrdhvaH kumAradaMSTAbhUt tenA0 5 / / For Personal & Private Use Only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam ukto'sau tena re duSTa !, daSTaH suptastvayaiSa kim ? / narendradharmo yahuSTa-nigrahaH ziSTapAlanam / / 3108 / / nigrAhyamapi mokSye tvAM, gRhANa viSamAtmanaH / evamuktaH sadarpaH sa, sarpo'bhUt krodhadurddharaH / / 3109 / / baMddhasphAraphaTATopa-, pucchenAcchoTayad bhuvam / grasanAyeva tasyograM, mukhaM prAsArayanmahat / / 3110 / / .. atha tanmaNDalAsannaM, maNDayitvAgnimaNDalam / Uce'sau cenna gRhNAsi, viSaM tatpravizAnale / / 3111 / / agandhanakulotpannA, na vAntaM gRhNate viSam / varaM mriyate mAnAndhAH, kulaM kalaGkayanti na / / 3112 / / taM mAntrikamabhidrotu-mazaktaH zaktimAnapi / yato bhavanti prAyeNa, balino balinAmapi / / 3113 / / tato nirIkSya niHzeSAn, navanAgakuloragAn / , vAntaM na madvadAdeyaM, tyAjyAstRNamivAsavaH / / 3114 / / ityuditveva tatkAla-manAkulamanobalaH / praviveza jvalatyagnau, na vAntaM viSamAdade / / 3115 / / tato'pare narendreNa, sarve maNDalabhoginaH / Adizyante sma yoteti, yAtAste'tha yathAgatam / / 3116 / / tato mantreNAbhimantrya, jalamAcchoTya rAjasUH / vidadhe nirviSastena, sadyaH supta ivotthitaH / / 3117 / / kimetaditi sambhrAntaH, papracchAtha nRpo'bhyadhAt / kathAvidhiM yathAvRttaM, kumAro'tha tamUcivAn / / 3118 / / paropakArasAratva, stUyase naikajihvayA / jIvitavyasya dAnenA-dhamarNo'haM tvayA kRtaH / / 3119 / / samastebhyo'pi dAnebhyaH, prANadAnamihottamam / samagrebhyo'pi dharmebhyo, jaino dharma ivAnaghaH / / 3120 / / / * baddhakopa02, naddhakopa0 6-10 / / 1. prANAH / / 2. gacchata / / * stvaM 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram upakAraparAH prAyo, viralA eva mAnavAH / upakAramAninastu, paraM santi na santi vA / / 3121 / / mahAnarendra ! nistandra !, paropakRtikarmasu / AdhamarNyaharaM kiJcit, tadasmAkaM samAdiza / / 3122 / / sa~ uvAcArdrayA vAcA, nirIhANAM ziromaNiH / alaM pratyupakAreNa, kumAravara ! me'dhunA / / 3123 / / candrazcampakacandane dinakaraH, pAthodhipAthodharau, puSyaughAH saritaH sarAMsi kamalA, kelIvanaM parvatAH / bhojyAnyodanasUpahavyavikRtI-tyAdIni sarvANyaho, , lokAnAmupakurvate kimapi te vAJchanti lokAdapi ? / / 3124 / / zArdUla0 tadyAmaH svasti vo bhUyAdityAzIrvAdapUrvakam / ApRcchya vatsalastasmAn, niryayau dezacaryayA / / 3125 / / rathaneme, ! tvamapyetat, sarpavRttaM marAlavat / mAnase ramayasva sve, vAntAn bhogAn smaraH sma mA / / 3126 / / tathApi tasya bhogecchA, na nyavartata durdhiyaH / 297 rAjImatI tamUce'tha, duHzravaM durvacaM vacaH / / 3127 / / dhiratthu te jaso kAmI, jo taM jIviyakAraNA / vaMtaM icchasi AveDaM, seyaM te maraNaM bhave // 7 // dhikzabdaH kutsAyAM dhik te- pauruSaM iti gamyate / he ayazaH kAmin ! yastvaM jIvitakAraNAt-asaMyamajIvitahetoH / vAntam icchasi ApAtum--vAntAH-parityaktAH bhavatA vrataM gRhNatA bhogAH,tatastAn vAntAn bhogAnabhilaSasi bhoktum| ato'tikrAntamaryAdasya zreyaH - zobhanataram / te maraNam na punaridamakAryAcaraNam / kiM ca AvayoryatkulaM tadapi na cintayasi ? - ahaM ca bhoyarAyassa, taM ca si aMdhagavahniNo / mA kule gaMdhaNA homo, saMjamaM nihuo cara ||8|| 0draH 1 / / 5 uvAca cA0 6.8-10 / / 1. megha0 10 Ti0 / / 0 0ga0 8 / / / 0 4-8 / / For Personal & Private Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298. zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam ahaM ca bhojarAjJaH-ugrasenasya duhitaa| tvaM ca bhavasi aMdhakavRSNe:-samudravijayasya sutH| ato mA ekaikasmin pradhAne kule santau AvAM gandhanau bhUva-jaghanyasarpakulo bhavAva ityrthH| tataH saMyamaM nibhRtazcara-sAdhukriyAkalApam avyAkSiptaH kuru / api cajai taM kAhisi bhAvaM, jA jA dacchasi naario| vAyaviddhava haDho, aTThiyappA bhavissasi / / 9 / / yadi tvaM yA yA drakSyasi / nArI:-ramyA ramyatarA rmytmaashc| tAsu bhAvamkAmasevAbhiprAyaM krissysi| tato vAtAviddha iva haTha:-vAtaprerita ivAbaddhamUlo vnsptivishessH| asthitAtmA-saMyamaguNairapratibaddhamUlaH bhaviSyasi / / viSayavAJchAvAtyAprerita itazcetazca saMsArasAgare paryaTiSyasi / tIse so vayaNaM socA, saMjayAe subhAsiyaM, aMkuseNa jahA nAgo, dhamme saMpaDivAio // 10 // tasyAH-rAjImatyAH / saMyatAyAH-pravrajitAyAH / sa-rathanemiH / vacanaM subhASitam-saMvegaraGgakAraNam / zrutvA-tena vcnen| dharma smprtipaaditH-sthaapitH| aGkuzena yathA nAgo-hastI hastipakena apavartya samabhUmau sthApitaH / atra ceyaM kathA ||saubhaagysundriikthaa / / / vasantapuranAmnAsti, vasantartusamaM puram / pradyumnAnandisatprekSaM, vizAlaM sumanaHpriyam / / 3128 / / zreSThI tatrebhyanAmAbhUt, preyasI tasya dhAriNI / , kAntAnanaH punaH putraH, snuSA saubhAgyasundarI / / 3129 / / snAntI dRSTvAnyadA nadyAM, yUnA kenApi sA snuSA / tadaGgasaGgamAkAGkSI, sa tAmUce sasambhramam / / 3130 / / susnAtaM pRcchati te, nadyeSA mattavAraNakaroru ! / ete ca nadIvRkSAH, ahaM ca pAdeSu te patitaH / / 3131 / / AryA hRSTvA dRSTvA taM sApyUce* bhUvaM 5, bhUtvA 9.10 / / . 0u 5-8 / / 0 0a0 8 / / su0 6-10 / / 2 0u 4-10 / / For Personal & Private Use Only Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 299 subhagA bhavatu nadIyaM, ciraM ca jIvatu te nadIvRkSAH / susnAtapRcchakAnAM, prayatiSye'haM priyaM kartum / / 3132 / / AryA tasyA gRhAdyajAnan sa, DimbhAn papraccha tatragAn / keyaM te'bhyadhuribhyasya, snuSA saubhAgyasundarI / / 3133 / / so'tha dadhyau kathaM me'syAH, saGgamaH sambhaviSyati / tataH pravAjikAmekAM, dAnAdibhirupAcarat / / 3134 / / sA tena preSitA gatvA, taduktaM tatra tAM jagau / ruSTayevAruNIbhUya, tarjayitvA tayA svaram / / 3135 / / prakSAlayantyA bhANDAni, maSIliptakaraNa sA / hatvA capeTayA pRSTe-'padvAreNApasAritA / / 3136 / / yugmam Akhyad gatvAtha sA tasya, nAmApi sahate na te / jJAtaM tenAtidakSA sA, vikrItAsau varAkikA / / 3137 / / maSIpaJcAGgulIdambhAt, pRSTe'padvArakarSaNAt / AhUtaH kRSNapaJcamyA-mapadvArAhametayA / / 3138 / / ___prAptaH saGketakAle sa, suptAvupavane'tha tau / bhojane makSikevAgAt, kutazcit zvazurastadA / / 3139 / / dadarzAyaM na me putraH, kazcanopapatithi'vam / AcakarSa snuSApAdAn, nUpuraM sa zanaistataH / / 3140 / / jJAtvoce sa tayA zIghraM, nazya kuryAH sahAyatAm / sAtha gatvA patiM proce, dharmo'ntaH supyatAM bahiH / / 3141 / / . azokavanikAmadhye, suptAvatha muhUrtataH / utthApyovAca sA kAntaM, kimidaM vaH kulocitam ? / / 3242 / / matpAdAcchazuro'gRhNAn-nUpuraM nirapo jaran / / sa Uce lapsyase zeSva, sunorAkhyajjarI prage / / 3143 / / so'vadadvikalo'si tvaM, so'vak dRSTaH sphuTaM paraH / bhokSye zuddhava soce'tho, UcuH sarve'pi kurviti / / 3144 / / 1. svapihi / / * zreSThi0 6-10 / / 2. vihvala: 10 Ti0 / / 3. pitA 10 Ti0 / / / 0kSe 1.10 / / 4. sA 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tatra sa pratyayo yakSa-statpadorantare vrajan / dhriyate doSavAMstena, nirdoSo yAti tatkSaNAt / / 3145 / / sA snAtA svajanopetA-'cAlId yakSAlayAntare / unmattIbhUya tenAsau, zliSTA lokena mocitA / / 3146 / / sA ca tatra gatovAca, yakSa ! sAkSAt tavAkhilam / muktvA svapatimetaM ca, na spRSTo'pyadhunAparaH / / 3147 / / ityuktvA makSu yakSAyo-bhUtvA madhyena sA yayau / ... tadvacazcintayanneva, yakSo'sthAt kiM karomyaham ? / / 3148 / / yakSo'pi vaJcito dhUrtyA-thAbhUnnUpurapaNDitA / sarvaiH zuddheti sA proktA, lokairvRddhastu hIlitaH / / 3149 / / tasyAdhRtyAnazanidrA, jJAtametaJca bhUbhujA / cakre'thAntaHpurArakSo, rAjJA nirnidra ityasau / / 3150 / / saudhopAnte'sti hastIndro, rAjJI tanmiNThake ratA / nizAyAM hastihastenA-varohatyadhirohati / / 3151 / / tadA jAgrati tasmiMzca, muhurdevI nirIkSate / tataH so'bhyanayannidrAM, rAjJI prAgvadavAtarat / / 3152 / / bRhadvelA babhUveti, hastyAroheNa roSataH / hatA saGkalayA rAjJI, taM soce kAnta ! mA kupaH / / 3153 / / adyArakSo navaH ko'pi, na sa nidrAti tanmama / velA jAteyatI taJca, vRddhaH sarvaM nirIkSya saH / / 3154 / / dadhyau rAjyo'pi duHzIlA, yadyevaM rakSitA api / tannaH strISu na doSo ya-trAsAM trAtA kulaM vinA / / 3155 / / yugmam so'tha supto na jAgarti, sarvaH ko'pyutthitaH prage / saptAhAdutthitaH so'tha, sarvAmAkhyat prabhoH kathAm / / 3156 / / 1. parapuMsA 10 Ti0 / / * 0naM 6-10 / / 2. yakSanA pagamAthI nIkalI 10 Ti0 / / . 0vaM 1 / / 0 0tAH 1 / / 3. mahAvata iti bhaassaa0|| tataH strISu na doSo yannAsti trA0 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 zrIdazavakAlikasUtram taM visRjya nRpeNAnta-ma'nmayaH kAritaH karI / rAzyaH sarvA nRpeNoktA, vivastrAstamalaGghayan / / 3157 / / sA tu rAjJI jagAdaivaM, hastino'smAd bibhemyaham / hatAthotpalanAlena, rAjJA sA mUrcchayApatat / / 3158 / / rAjoce'tha na te bhIti-mattebhAt kRtrimAttu bhIH / nAmUrcha: saGkalAghAtAn-mUrchitA tUtpalAhatA / / 3159 / / tatpRSThe saGkalAghAtaH, prekSitaH kSmAbhRtA tataH / are! pApAdhamA ! saiSA, vadhyA sArohakadvipA / / 3160 / / so'thAnAyya gajAroho, rAjJoce pApa ! samprati / sarAjJIko gajArUDha-stvaM zailAgrAditaH pataH / / 3161 / / sa tathAdriM tadAruhya, rAjAdezAd gajaM dadhau / kramAt trIzcaraNAn vyomni, vidhApyekAMhiNA sthitam / / 3162 / / rakSebhamiti rAjoce, lokairdoSo'sya na prabho ! / lokavAkyAt tato rAjJA, sa Uce rakSa hastinam / / 3163 / / so'bhyaghAt kariNaM trAsye, cennau yacchasi jIvitam / .datte rAjJA'bhaye tenA-GkuzenA'vAli kuJjaraH / / 3164 / / athottArya gire rAjJA, kRtau tau dezatADitau / / gacchantau ca kvacid grAme, zUnye devakule sthitau / / 3165 / / rAtrau grAmeyakaistatra, trAsitaH poripanthikaH / tadeva devakulakaM, zaraNyaM zaraNaM zritaH / / 3166 / / veSTayitvA tadArakSA-stasthuH zvo'sau grahISyate / sparzAJcaurasya sA tatra, raktA caure'bhyadhAdidam / / 3167 / / bhava tvaM me patiH so'pi, mene'thArakSakaiH prage / auroho'kSepi zUlAyAM, sA caureNa samaM gatA / / 3168 / / mArge dRSTvA nadIM caura-stAmUce devi ! te'sti yat / tadarpayAdau yenedaM, sarvamattArayAmyaham / / 3169 / / 1. mRnmayakariNam / / 2. cauraH 10 Ti0 / / 3. hastyArohaH / / For Personal & Private Use Only Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tvAmanUttArayiSyAmi duruttAraM sahakham / zarastaMbe vivastrAsthAt, sarvasvaM tasya sArpayat / / 3170 / / nadImuttIrya cauro'tha, dadhAve sAtha taM jagau / kimevaM yAsi ? so'vAdI - na vizvasimi te zubhe ! / / 3171 / / tvayaiko'ghAtyata yathA, tathA tvaM jAtu mAmapi / ityuktvA taskaraH so'gAd, vilakSA rAjyapi sthitA / / 3172 / / zUlAproto hastipakaH, zrAddhAjjalamayAcata / sa Uce cennamaskAraM, dhyAyasi tvaM dadAmi tat / / 3173 / / dhyAsyAmIti sa tenokte, zrAddho'gAjjalahetave / dhyAyan sa taM tadAkhyAtaM, maiiNTho mRtvA suro'bhavat / / 3174 / / zrAddhazcArakSakairbaddha-zcaurArthaM jalamAnayan / devo'vadheH prekSya zilAM, vikurvya tamamocayat / / 3175 / / zarastambe ca dRSTvA tAM, tadarthaM phairurUpabhAk / arvAg muktvAmiSaM vaktrAt, tIramatsyAya dhAvitaH / / 3176 / / AmiSaM jagRhe syeno, mIno'ntaHsalilaM gataH / zRgAlo'tha vilakSo'sthAd, dhyAyaMstamatha sAbravIt / / 3177 / / mAMsakhaNDaM parityajya, matsyaM yAcasi jambuka ! / bhraSTo mAMsAca mInAcca, dInaM dhyAyasi pherava ! / / 3178 / / so'vak patrapuTacchanne ! ayazaHkArike ! pituH / tyaktvA patiM copapatiM, dInaM dhyAyasi baindhaki ! / / 3179 / / ityukte vrIDitA sAsthAt, so'thAbhUd divyarUpabhAk / tasyAH svavRttamAvedya, vratArthitvamajIjanat / / 3180 / / tena santarpya rAjAtha, tAmagrAhyata puMzcalIm / atha satkArapUrvaM sA, niHkramya svargabhAgabhUta / / 3181 / / tathA 1. hastipakaH / / 2. zRgAlo jambukaH pheru ityabhidhAnacintAmaNau 1289 / / 3. asati 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram evaM kariMti saMbuddhA, paMDiyA paviyakkhaNA / viNiyaTTaMti bhogesu, jahA se purisuttarmaM tti bemi / / 11 / / evaM kurvanti / sambuddhAH - jJAnaviSayasvarUpAH / paNDitAH - vAntabhogAsevanadoSajJAH / pravicakSaNAH- avadyabhIravaH / vinivartante bhogebhyaH / yathA asau puruSottamaH rthnemiH| Aha paraH-kathamasya puruSottamatvam ?, yo hi pravrajito'pi vissyaanbhilssti| ucyate-tathAbhilASe'pyapravRtteH, kApuruSastu abhilaSatAnurUpaM ceSTata eva / iti bravImi - tIrthakRdgaNadharopadezena, na svamatyA / I rAjImatyA mahAsatyA, tadaivaM bodhito muniH / tannavArjitakarmedhaH, pazcAtApagninAdahat / / 3182 / / acintayacaM dhig dhigmAM, niHsatvaM smarakiGkaram / prakarSaprAptamasyAstu, sattvaM kIdRk striyo'pi hi / / 3183 / / bhojarAjAGgajAmevaM, jagAda rathamyapi / itaH prabhRti me sAdhvi !, gurustvamasi sarvathA / / 3184 / / agAdhe'tra bhavAmbhodhau, durdhyAnAnmajjataH sataH / tavopadezairaklezai-ryAnapAtrAyitaM mama / / 3185 / / rAjImatI jagAdaivaM, tvaM sAmAnyo'si kiM mune ! / sahodaro'si zrInemeH, zrInemerdIkSito'si ca / / 3186 / / bhavataH pariNAmasya, svayameva valiSyataH / " nimittakAraNaM jAtA, upadezA mune ! mama / / 3187 / / aniSTavArttayA bhadre ! tvamasi klezitA mayA / mithyAduHkRtamatrArthe, madIyaM bhavatAt tava / / 3188 / / ahaM punaridaM pApa-sthAnamAlocya duHkRtam / adhunA niratIcAraM, pAlayiSyAmi saMyamam / / 3189 / / ityuktvA sarvamAlocya, duzcaritraM prabhoH puraH / dhyAnastho vatsarasyAnte, kalayAmAsa kevalam / / 3190 / / 0 mo. 10 / / tattathA0 6-10 / / For Personal & Private Use Only 303 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam athAnyatra vihatyaitya, bhUyo raivatakAcale / zrInemiH samavAsArSId, dezanAvArisAraNiH / / 3191 / / kRSNaH putrAnuvAcaivaM, prAtarnantA'dya yaH prabhum / tasya dAsye'hamarvantaM, calantamiva parvatam / / 3192 / / turaGgasyaiva lobhena, pAzcAtya prahare nizaH / abhavyaH pAlako gatvA, zrInemi praNanAma sa / / 3193 / / zAmbastu prAtarutthAya, svasthAnAsthita eva hi / namazcakAra zrInemi, tadekAyanamAnasaH / / 3194 / / pratyUSe pAlakenAzvaM, yAcito viSNurUcivAn / svAmyAkhyAtasya dAsye'haM, prAgnanturnetarasya tu / / 3195 / / gatvA natvA prabhuM viSNuH, pRSTavAn ziSTavAn prabhuH / dravyataH pAlakaH zAmbo, bhAvataH prAg nanAma mAm / / 3196 / / kimetaditi kRSNena, pRSTaH svAmyavadat punaH / abhavyapAlakaH pApaH, zAmbastadbhavasiddhikaH / / 3197 / / tataH prakupitaH kRSNaH, pAlakaM niravAsayat / zAmbaM mANDalikaM cakre, dadAvazvaM yathepsitam / / 3198 / / dezanAnte'nyadA viSNuH, prabhumevaM vyajijJapat / . kiM prabho ! dvArikApyeSA, vinakSyati kadAcana / / 3199 / / athAvocad vibhuH saurya-purAsannAzrame purA / abhUt parAsaro bhauto, bheje nIcakulA kanIm / / 3200 / / abhUt tadaGgabhUIpA-yano brahmavatI muniH / nivasannatra zAmbAdyai-rmadAndhaiH sa haniSyate / / 3201 / / sa munirdhakSyati kruddho, dvArikAM yAdavaiH saha / bhrAturjarAkumArAca, jarAsUnormRtistava / / 3202 / / / jarAkumAraH zrutvA tat, mA bhUvaM bandhughAtyaham / ityaraNye'gamannatvA, prabhuM cAparkalApabhRt / / 3203 / / 1. ekadhyAnamanAH / / 2. vyAdhaH 10 Ti0 / / * vasan vane'tra0 6-9 / / 3. tUNa 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 305 dvIpAyano'pyadaH zrutvA, janazrutyA vacaH prabhoH / yadUn dvAravatIM cApi, rakSituM vanavAsyabhUt / / 3204 / / atha svAminamAnamya, haribharavatImagAt / madyAdanoM bhAvIti, madyapAnaM nyaSedhayat / / 3205 / / kRSNAdezAdupAntAdrau, kadambavanamantarA / darI kAdambarI nAmnI, zilAkuNDeSu tatra ca / / 3206 / / sarve dvAravatIlokA, madyAni prAkRtAnyatha / kSAlakUpIjalamiva, kSiptvA kumbheSu tatyajuH / / 3207 / / siddhArthanAmA sodo, rAmamevaM vyajijJapat / svakulakSayamIdRkSaM, kalpAntasyeva sodaram / / 3208 / / draSTuM nAhaM kSame bhrAtas !, tato visRja mAM yathA / gRhNAmi svAmipAdAnte, sarvasaMyamamuttamam / / 3209 / / rAmo'bhyadhatto he bhrAta-rdhanyastvaM yad vratArthyasi / devIbhUto vratena tvaM, bodhaye mAM vipadgatam / / 3210 / / omityuktvA prAvrAjIt, siddhArthaH svAmisannidhau / SaNmAsIM ca tapastatvA, sa muniH svargamIyivAn / / 3211 / / itazca yA zilAkuNDe-SvAsInyastA purA surA / bhUridrumasumAyegAt, sAtisvAdutamA'bhavat / / 3212 / / tadA ca mAsi vaizAkhe, pumAn zAmbasya kazcana / bhramaMstatra gatastRSNak, dRSTvA tAM madirAM papau / / 3213 / / tadAsvAdena sa prIto, bhRtvAthaikAM dRtiM tayA / gatvA zAmbasya saudhe'sau, Dhaukane tAmaDhaukayat / / 3214 / / zAmbo'pi madirAmodaM, tamAghrAya pramodabhAk / pAyaM pAyamuvAcAsyAH, sudhAto'pyadhiko rasaH / / 3215 / / zAmbo'prAkSIt kva labdheyaM, tatrasthAM so'bhyadhAt pumAn / sAnugo'gAd dvitIye'hni, zAmbaH kAdambarIguhAm / / 3216 / / * nemi0 6-10 / / 1. kuzama 1 Ti0, puppha 2 Ti0, 'prasUna kusumaM sumam' ityabhidhAnacintAmaNau 1124 / / 2. madirayA / / For Personal & Private Use Only Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam . surApUrNAni dRSTvAtha, zilAkuNDAni dadhyivAn / pAtAlAnirgatAnIva, sudhAkuNDAnyamUni kim ? / / 3217 / / tAmAnAyya nijaiH pumbhiH, zAmbaH sacchAyakAnane / pAnagoSTI vidhette sma, mitrabhrAtrAdibhiH saha / / 3218 / / cirAlabdhAM ca jIrNAM ca, puSpAdidravyasaMskRtAm / tAmAkaNThaM pibantaste, tatRpurna sudhAmiva / / 3219 / / / dvIpAyanarSiAnasthaH, pUrvaM giridarIsthitaH / / zAmbAdyairmadyapAnAndhaiH, krIDadbhistairadRzyata / / 3220 / / dhakSyatyasmatpurImeSa, kulakSayakarazca naH / vicintyeti prakopAttaiH, piTTitaH kuTTitazca sa : / / 3221 / / ghAtairokheTya kopAgniM, svapurIdAhabIjavat / . kSetre mahARSerutvA, te'guH karSakavad gRham / / 3222 / / mRtaprAyaH kRtastaiH sa, roSAn mahARSistadA / / purdAhaM yAdavocchedaM, yayAce svatapaHphalam / / 3223 / / jJAtvA carebhyastadvRttaM, dadhyau cetasi kezavaH / aho ! kumArairdudAntaiH, kRtAnto'yaM khalIkRtaH / / 3224 / / yayau kRSNaH sarAmo'pi, tatra dvIpAyanaM munim / antakasyeva raktAkSaM, koparaktAkSamaikSata / / 3225 / / didhakSotripuraM rudra-syeva rUpaM bhayaGkaram / tridaNDinaM sAntvayituM, kRSNastamupacakrame / / 3226 / / mune ! kiM tvaM na vetsye tat, kSamArUpaM tapasvinAm / nAparAdhiSu yatkopaH, kSamAyA nikaSaH sa tu / / 3227 / / tapaH svarNamiva dhmAta, mA hArSIH phUtkRtena tat / krodho'yaM durgatiM netuM, pratibhUstava nizcitam / / 3228 / / madyapAnAndhalairyatte-'parAddhaM mama putrakaiH / tatkSamasva mahAzakte ! kSamA zaktasya zasyate / / 3229 / / *ti svAM pu0 6-10 / / 1. kheTayitvA 3 Ti0 / / 2. krUraH 10 Ti0 / / * kRpA0 6-10 / / 0 0tamahA0 1. 10 / / * pu0 1.4.6-9 / / For Personal & Private Use Only Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram kRSNenetyucyamAno'pi na zAmyati tridaNDikaH / timyamAnaH zaNaguNa-granthivad yAti gADhatAm / / 3230 / / zAmbAdibhiH sutaiH kuTya-mAnaH kuTTimabhUriva / salokadvArikAdAhe, nidAnaM baddhavAnaham / / 3231 / / yuvAbhyAmeva jIvadbhyAM nirgantavyamito bahiH / jvAlitAyAM mayA puryA-masyAM nAnyasya nirgamaH / / 3232 / / rAjayakSmeva rogo'yaM, krodho'muSyAnivarttakaH / neSyatyayaM kSayaM sarvaM, svaM punarnarakAvanim / / 3233 / / rAmo'vak kRSNa ! muJzcainaM, jinoktaM syAt kimanyathA ? | sayadudvArikAdAha-mitaH zrInemirabhyadhAt / / 3234 / / tataH kRSNamukhaH kRSNo, rAmazca svapurIM gatau / asiddhasAdhyaH ko na syAd ?, vicchAyavadano'thavA / / 3235 / / dvIpAyananridAnaM tat, zrutvA sarve purIjanAH / mumUrcchastIkSNabhallAgra-prahatA iva vakSasi / / 3236 / / kRSNAdezAt tatastatra, dharmakarmaratA janAH / dvIpAyanaM vinirjetumiva sarve dhRtodyamAH / / 3237 / / tadA zrInemirAgamya, raivate samavAsarat / bhAvipradIpanAlloka-mAkraSTuM dvArikAgatam / / 3238 / / tatra kRSNazca rAmazca, sarvo'pi ca purIjanaH / natvAzrauSIt prabhorvyAkhyAM bhavamohavyapohinIm / / 3239 / / , pradyumnazAmbaniSadhA, ulmakaH sAraNAdayaH / mohaM vimucya rAjyAdeH, kumArAH zatazo'pi hi / / 3240 / / rukmiNIjAmbavatyAdyA, bahvyo'nyAzca yadustriyaH / pravavrajuH prabhoH pArzve, bhavabhramaNabhIravaH / / 3241 / / yugmam dvIpAyano dvAravatIM, dhakSyatyeSa kadA prabho ! / iti kRSNAnuyuktaH svA-myUce dvAdazavatsare / / 3242 / / 1. klinaH 10 Ti0 / / muSyAM puryAM nAnyasya nirgamaH 6-10 / / 0miti 6-8, maiti 9 / / For Personal & Private Use Only 307 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam kRSNo'bhyadhatta dhanyAste, samudravijayAdayaH / vrataM ye jagRhuH pUrvaM, dhig mAM viSayalolupam / / 3243 / / svAmyAha viSNavaH kRSNa !, pravrajanti kadApi na / nidAnabaddhAH sarve'pi, nADIbaddhA iva dvipAH / / 3244 / / te cAdhogAminaH sarve, tena tvamapi yAsyasi / tRtIyorvyAmiti zrutvA, kRSNo'jani viSAdabhAk / / 3245 / / yugmam mA viSAdIrityavAdIt punaH zrInemiracyutam / atraiva bharate bhAvI, tvamudvRttastato jinaH / / 3246 / / brahmaloke balo devI-bhUya bhAvI tato naraH / bhUyo bhUtvA suraH pazcAd, bhAvyatra bharate pumAn / / 3247 / / gacchatyutsarpiNIkAle, tArttI / tava tIrthapatestIrthe, siddhisaudhamasau gamI / / 3248 / / zrutveti sapurIlokaH, kezavaH svAM purImagAt / bhagavAnneminAtho'pi, vijahArAnyataH prabhuH / / 3249 / / savizeSaM hariH paurAna, dharme prAvarttayat tadA / na ced vighnaharo dharma-stathApi sugatipradaH / / 3250 / / zayyotyAyaM vyapAyaM, vimalajalabharai-nirmalIkRtya kArya, vyUtAnIvendukAntyA, zucitamasicayA - nyAzu saMvIya sadyaH / AdAyAdAya yasminnupakaraNagaNaM, sarvadA zrAddhalokaH, pUjAmaSTaprakArAM, viracayati vibhoH, pluSTakarmASTakasya / / 3251 / / sragdharA atha jinapatigehe, yAti sarvarddhiyukto, 2 ghana iva dhananIrairarthibhUmiSu varSan / abhigamavidhipUrvaM pratyahaM zuddhacetAH, pravizati ca tadantaH, proktanaiSedhikIkaH / / 3252 / / mAlinI 1. tata udvRtya martyastvaM, bhAvI vaimAnikastataH / cyutvA bhAvyatra bharate, gaGgAdvArapurezituH / jitazatroH suto'rhastvaM, dvAdazo nAmato mamaH / / 8-11-51-52 iti triSaSTizalAkApuruSacaritre pA~ThaH / / 2. paJcamyA tvarAyAm 5.4.77 iti zabdAnuzAsane / / 3. sicayo vasanaM cIrAcchAdau sik celavAsasI 666 abhidhAna0 / / For Personal & Private Use Only Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 309 dhArAlaiH patayAlubhiH parimala-prAgbhArasArairjalaistIrthezapratimAM janaH snapayati, svaM ca pramodAzrubhiH / yAntyuddAmakhalatkRtadhvanizataiH, snAtrakriyAkAriNAM, pratyujjAgarayanti saGgamayituM, kalyANalakSmIM kila 3253 / / zArdUlavikrIDitam rodaHkurti-mbhariparimalA-kRSTabhRGgIkuTambaM, nyasyatyaGge, tribhuvanavibho-zcandanasyAnulepam / sAndrajyotiH-kavalitatamaH-stomasomaprakAzaM, labdhollAsaM, mana iva nijaM, rUpagadhyAnahetoH / / 3254 / / bhandAkrAntA atha racayati pUjAM, pUjanIyasya puSpainijaparimalapUra-plAvitAzeSalokaiH / / vibhuvadanamRgAGko-pAntabhAgAnugAmiprakaTaghaTitatArA-cakravAlAbhizaGkaH / / 3255 / / mAlinI caJcaJcandramarIcivIcinicaya-cchAyaistatastandulaimUrttaH puNyakaNairivAdbhutatamai-statkAlapUjodbhavaiH / aSTau mAGgalikAni viSTapapate-ragre vidhattetarAmaSTAnAM pralayaM cikArayiSurvat, karmAkhyavidveSiNAm / / 3256 / / zArdUla0 dhUpotkSepamathAdadhAti bhagava-dvimbasya bhUtvA puraH, protsarpadgurudhUmasantatimahA-vistAraruddhAmbaram / kAntopAntavanAntazAkhizikhara-prAntasthamAlokayad, ye pAthodharazaGkayA zikhikulaM, kekAkulaM nRtyati / / 3257 / / zArdUlavikrIDitam prodyadviSTapanAsikakandhamamahA-saurabhyalIlAgRhaisirvAsitabhUtalairbhagavataH, pUjAM vidhatte tataH / yA saubhAgyasudhAtaraGgataTinI, saMsAriNAM durlabhA, siddhirdraSTumapIha tAmapi vazI-kartuM - cUrNanti ye / / 3258 / / zArdUlavikrIDitam .0lIkR0 1.10 / / . 0kSa0 1.3 / / - jina0 6-9, janaH 10 / / - syA0 6-10 / / 2 0ya0 10 / / * yenAmbho0 2.6-9 / / . 0vi0 1 / / 6 ca 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tadanusalilaM, zaGkha kRtvA, karoti puraH prabhoH , sphaTikazakala-jyotsnAcchAyaM, sudhArasasodaram / kalimalamaSI-kAluSyenA-vilIkRtamAntaraM, kila vimalatAM, netuM baddhA-bhisandhiranena saH / / 3259 / / hariNI samayocitaphalaDhaukana-magrejinarAjamatha sakaH kurute / dRSTamapi jJApayate, yatkila saphalatvamarcAyAH / / 3260 / / AryA pradIpyate tena tataH pradIpaH, prabhoH purastAt pravirAjate yaH / eSyajjinArcAphalabhUtasaJcit-prarohavanirdalayaMstamAMsi / / 3261 / / upendravajrA Dhokayati jinasyAgre, sadyaH pakvAnnajAtamanavadyam / siddhivadhUpANigraha-mahAya yatkila kRtaM praguNam / / 3262 / / AryA mudrAdhikArapadasampadamAdadhAno, vinyastanetrayugala: sa tadIyamUttau / sadvarNasundaramaMthArthavizeSapuSTo, bhartuH karoti suviziSTamanAH prazaMsAm / / 3263 / / vasantatilakA athAbhivandyAMhriyugaM gurUNAM, sa dvAdazAvartakavandanena / pratyAkhyayA cAviratiM nivartya, zRNoti saddharmakathAM sudharmA / / 3264 / / upajAtiH utsarpadbhiH samantAt, ghanatatazuSirA-naddhavAdinanAdaijetuM mohAdizatrU-niva samasamayA-sphAlitairyatUryaH / / caitye syAdvAdino'pi, pratidinamatulI-bhUya yaMtra trisandhyaM, zabdAdvaitaM samaste, jagati kila samullAsyate tanmatasthaiH / / 3265 / / sragdharA dRSTimuSTilayabhAvarasADhyaM, yannaTanti jinaveSmani naTyaH / tanmiSAnavarasA iva mUrtAH, khyApayantyanudinaM jinabhaktim / / 3266 / / svAgatA trisandhyaM gAthakodgIta-gItivyAjAjinAlaye / kurvanti zrIjinopAsti, zrIrAgAdyA ivAGginaH / / 3267 / / 1. jJAnasyAGkuravat 10 Ti0 / / * 0lo jinarAja0 2.6-10 / / mathArNa0 4, 0gatArtha0 6-10 / / 2. mahArtha / / 0 sudharmAm 2, sadharmA 5, sudhInAm 6-9, sudhImA 10 / / 3. tataM vINAprabhRtikaM, tAlaprabhRtikaM ghanaM, vaMzAdikaM zuSiramAnaddhaM murajAdikam [abhidhAna0 286-287] 2 Ti0 / / * 00 8 / / hai nau sthAtuvAdaH 1.3-5 / / + gatvA 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 311 zrIdazavakAlikasUtram sphItAvigItasaGgIta-kSaNenaivaM pramodavAn / / karotyArAtrikaM yatra, jinasya pratyahaM janaH / / 3268 / / dvIpAyanastu mRtvA'gni-kumAreSu suro'bhavat / smRtvA prAgbhavavairaM tad, dvArikAM dagdhumAgataH / / 3269 / / caturthAditapolInaM, vandanAdikriyAratam / dharmadhyAnAnuraktaM cA-darzad dvIpAyanAsuraH / / 3270 / / dharmasaMvarmite loke, prahArA matkRtA vRthA / cchidrANyanveSayaMstasthau, varSANyekAdazAtha saH / / 3271 / / prApte'bde dvAdaze loko, dadhyau dvIpAyano'dhunA / asmAkInairdharmaguNe-Sukarmabhirasau hataH / / 3272 / / svairaM rantumatho lAnA, madyamasiratA janAH / muktasaddharmavarmANo, dRSTA dvIpAyanena te / / 3273 / / tadoSaM dvArikApuryAM, peturulkAH samantataH / prajvalajvalanAcibhiH, purIdAhasya sUcikAH / / 3274 / / purI jighatsordivyAgni-rakSasaH kartikA iva / eSyadivyAgnirAjasyo-tparyANA iva cAbhitaH / / 3275 / / bhUmikampo'bhavat tatra, haTTakuTTimakampanaH / kAlajvaraprakampasya, sUcIpuryA janasya ca / / 3276 / / nirghAtAzcAbhavan puMsAM, dvArikAntarnivAsinAm / zaktimudgaraleSTvAdi-ghAtapAtanivedakAH / / 3277 / / grahAH sarve'pi dhUmAya-mAnAstatra tadAbhavan / ekaikazo'pi te dhUma-ketukAntiviDambinaH / / 3278 / / bhavati sma tAM kasmAt, grahaNaM candrasUryayoH / grahaNaM sarvalokasyA-khyAti smAsyAH puro'ntare / / 3279 / / naH suraH 2.6-10 / / . 0tha 5-10 / / 1. dhanurjIvAzaravyApAraiH 1.3 Ti0 / / 0 oNaiH su0 6-10 / / sopajIvinaH 2.6-10 / / 2. UpalANA 3 Ti0, azvasajjAyAM palyanA 10 Ti0 / / 1 0vaMstasya 1.6.10, vastasyAM 2.7-9 / / + dA 6.8-10 / / For Personal & Private Use Only Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam aGgAravRSTistatrAbhUt, sacchidrAdravimaNDalAt / dvIpAyanAsurAttAM sA, kathayAmAsa bhAvinIm / / 3280 / / saJcaranti sma puryAntaH, zvApadAH zazakAdayaH / sa ca dvIpAyano bhUta-vaitAlAdyairvRto'bhramat / / 3281 / / svapne purIjano rakta-mAlaM raktAmbarAvRtam / dakSiNAzAmukhaM yAnta-muSTrAruDhaM svamaikSata / / 3282 / / vAtaM vikRtya saMvartaM, tena kASThatRNAdikam / AkRSya nazyato naeNzca, purImadhye suro'kSipat / / 3283 / / kaNAn saGkocya saGkocya, viSvag nipatato bahiH / khaNDanAya kSipatyanta-rvanitAvadudUkhale / / 3284 / / Asannebhyo vanebhyo'tha, vAtenonmUlya zAkhinaH / samagrAmapi tatkASThe-nagarI tAmapUrayat / / 3285 / / zIrAdIni ca ratnAni, praNezurnIlavAsasaH / . zaGkhacakragadAdIni, punazcANUravairiNaH / / 3286 / / SaSTiM bAhyA kulakoTI-rdAsaptatiM ca madhyagAH / . kRtvaikatra purImadhye, suraH so'dIpi pAvakam / / 3285 / / dvIpAyanatapaHpuNya-karpUrasya jvaliSyataH / sphUrjabhrUmadhvajavyAjAd, vIkSate kalmaSoJcayaH / / 3288 / / bandIkRtaH purA rAjJAM, pratApaH zAGgiNAtra yaH / chuTitaH so'dhunA manye, dandahIti purIM ruSA / / 3289 / / puryAH svarNaM dravIbhUtaM, sureNa jvAlitAgninA / tApAdhikyAt kilodbhUta-mUrdhvajvAlApadezataH / / 3290 / / kilAtijalasamparkA-jjAtajADyo'tra vADavaH / kampamAno bhramajjvAlA-cchalAdabdherbahiH sthitaH / / 3291 / / * 0kSa0 1.3.5 / / 1. manuSyAn 10 Ti0 / / 2. dhAnyAni pakSe aGgArAn / / - saprayatnava (rva 1) nitA 1.3-5 / / 0 0Ne0 1 / / * munestasyAM hasazca yaH 2.6-10 ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / For Personal & Private Use Only Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 313 purIyaM dahyamAnATTa-gRhAdyaGgArapUritA / rudatyapi janAkrAndai-hasantIvAvabhAsate / / 3292 / / dvAravatyAM tadA labdhA-vasaro naTavacchikhI / jagau janAkrandaravai-nanAciHkaraistataiH / / 3293 / / kila tasyAH puro dAhe, jvAlayenduH kalaGkitaH / lAJchanacchadmanA seyaM, zyAmatAdyApi vidyate / / 3294 / / purIdAhAnalajvAlA-pluSTAzeSatanoradaH / kiloddhataM ziro rAho-vidhyAtAGgArasodaram / / 3295 / / jvalati jvalane tatra, paurAste stambhitA iva / yo hi yatra sa tatraiva, bAlo vRddho yuvA sthitaH / / 3296 / / rAmakRSNau vasudevaM, devakI rohiNI rathe / AropayAmbabhUvAte, tAnAkraSTuM pradIpanAt / / 3297 / / nArvanto na vRSA nebhAH zaktAstadrathakarSaNe / balIyAMso'pi te tasthu-rAlekhya likhitA iva / / 3298 / / rAmakRSNau tato lagnau, kraSTuM taM syandanaM svayam / bhagnamakSayugaM tasya, sthapuTAdhvani kRSTavat / / 3299 / / pitRbhaktayAtha tau mUrdhni, taM nidhAya rathaM svayam / ninyaturgopuraM yAvat, tAvad dvAraM suraH pyadhAt / / 3300 / / hA kRSNa ! kRSNa ! hA rAma !, rakSa rakSeti vAdinAm / nAgarANAM giro dInAH, zRNvAnau tiSThataH kSaNam / / 3301 / / kaMsadhvaMse jarAsandha-vadhe'bhUt tava yadbalam / vizvavatsala ! hA kRSNa !, tadbalaM kutra te gatam ? / / 3302 / / priyaGkarA purI te'bhUt, sakalApi kalAlayA / dahyamAnAmanenaiva-mupendra ! kimupekSase ? / / 3303 / / 1. jyotirUpahastaiH / / 2. vistRtaiH / / * bhasmIbhUto gataH kAyaH, purIdAhe'nalArciSA / abhavan mastakaM rA0 2.6-10 / / OM hA kRSNa vizvavatsala 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam . vacAMsIdRzi paurANAM, to samAkarNya dadhyatuH / purIdAhAditaH pUrvaM, kathamAvAM mRtau na hi / / 3304 / / atha dhIratvamAlambya, rAmo netuM pitRRn bahiH / abhAGkSIt pArNighAtena, kapATau ghaTakhaNDavat / / 3305 / / utpATayitumArebhe, rathaH kRSNena tatkSaNAt / paraM nAGgulamapyeSa, cacAlA'calazRGgavat / / 3306 / / ... utpATitA koTizilA, vAmadoSNA mayA purA / idAnIM rathamAtrasyA-pyalaM notpATane'smi hA ! / / 3307 / / atha dvIpAyano'vAdId, vyAmohaH ko'yamatra vaH ? / kathitaM vAM mayAgre'pi, nirgamI na yuvAM vinA / / 3308 / / atha to pitaro'vocan, vatsau ! yAtaM yuvAM bahiH / yuvAbhyAM cet paraM vaMzaH, prarohati kadAcana / / 3309 / / kRtaM yuvAbhyAM kartavyaM, tolitaM sattvamAtmanaH / . paraM bhAvI bhavatyeva, daivenApi na TAlyate / / 3310 / / pUrvaM nAnusRto'smAbhiH, zrInemiryajjagatprabhuH / . upasthitaM tadetarhi, tasyedaM karmaNaH phalam / / 3311 / / dhig dhig nau jIvitaM tAtau !, yaMdyuSmAn jIvataH sataH / muktvA pradIpane yAve, ityucAte balAcyutau / / 3312 / / vasudevo devakI ca, rohiNI cAtha te trayaH / manasA sannidhau neme-zcakrire'nazanaM tadA / / 3313 / / nAsmAkInaM kimapyatra, satkAH kasyApi no vayam / itaH zrIneminAkhyAta, AtmIyo dharma eva naH / / 3314 / / ityevaM dhyAyatAM teSAM, mUrdhni vahiM vavarSa saH / mRtvA svargaM gatAste'tha, rAmakRSNau nirIyatuH / / 3315 / / bahiH parisare puryA, jIrNodyAne sthitAvubhau / astokazokasantApau, purIdAhamapazyatAm / / 3316 / / * te 1 / / . 0vo yAtoH kiM vakSyataH padau 2.6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 315 zrIdazavaikAlikasUtram khaNDikA iva dArSadyo-'bhUvana ratnAni cUrNasAt / gozIrSacandanamayo, bhasmasAt kASThasaJcayaH / / 3317 / / nirantarAbhirdhvAlAbhiH, prajvalan jvalanastadA / zobhate sma surAnIta-kAJcanAcalakhaNDavat / / 3318 / / bhrAtastrAtumahaM nezo, dahyamAnAM purImimAm / tathA na draSTumapyArya !, tadyAmo'nyatra kutracit / / 3319 / / babhASe baladevo'pi, gamyate pANDavAntike / Uce kRSNo'parAddhAste, tatpArce gacchatAM trapA / / 3320 / / balabhadro'bhyadhAd bhUyo-'pyapakAraH sakRt kRtaH / upakArAH punaH santi, lakSazo vihitAstvayA / / 3321 / / alaM vimRzya tad bhrAta-gamyatAM tatra samprati / bhavantamatithiM prApya, ko na devamivArcati ? / / 3322 / / tataH kRSNaH sarAmo'pi, tAM pANDumathurAM prati / pAnthavat pAdacAreNa, calati sma mahAbhujaH / / 3323 / / jvalantyAmatra puryAM ca, rAmasUH kubjavArakaH / tadAdhiruhya saudhAgra-muccaiH svaramado'vadat / / 3324 / / svAmI caramadehaM mA-mAkhyAt tatkimabhUdidam ? / vadantamiti taM ninyu-statkSaNAt jRmbhakAmarAH / / 3325 / / zrInemiH pallave deze, tadAnIM viharannabhUt / muktaH sa tatra taM svAmI, svayaM prAvAjayat tataH / / 3326 / / SaSTidvAsaptatI dagdhA, yadUnAM kulakoTayaH / SaNmAsyaivaM purI pluSTA, plAvitAthAmburAzinA / / 3327 / / ito hariH sarAmo yAn, hastikalpapuraM gataH / kSudhA mAM bAdhate bandho !, zaMsati smeti zIriNe / / 3328 / / baladevo'vadad bhojya-mAnetuM bhavataH kRte / yAsyAmyahaM purasyAnta-bhavaratra sacetanaH / / 3329 / / 1. pASANA 10 Ti0 / / * 0tA 1.3.6, 0te 5 / / For Personal & Private Use Only Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam . syAt tatra mama vaidhuryaM, yadi kiJcit kuto'pi hi / matkRtaM sihanAdaM tat, zrutvA satvaramApateH / / 3330 / / ityudIrya pure tatra, pravivezAcyutAgrajaH / paurA: prekSanta vismerA-staM rUpApAstadaivatam / / 3331 / / dvArikAyAH prajvalantyA, manye'sau niryayau balaH / sa evAyamihAyAto, nizcikAyeti taM janaH / / 3332 / / . . kondukAdAdade bhojya-maGgulIyena zIrabhRt / zauNDikAnmadirAM divyAM, suvarNakaTakena ca / / 3333 / / tad gRhItvA balo yAvat, pratolIsannidhAvagAt / ArakSakAstamAlokya, vismitA bhUbhuje'bhyadhuH / / 3334 / / tatrAcchadanto rAjAbhUd, dhRtarASTrasya nandanaH / / mRtaH prAyaH kRtaH pUrvaM, pANDavaiH kRSNapAkSikaiH / / 3335 / / ArakSakA nRpasyAkhyan, mahAye kaTakormike / .. datvA madyaM ca bhojyaM ca, cauravat tvatpure'grahIt / / 3336 / / mUrtyA rAma ivoddAmaH, sampratyasti bahirvajan / . nIlAmbaro vA cauro vA, sa nizcetuM na pAryate / / 3337 / / athAcchadantaH sauMdhe-NApyaDhaukata taM prati / pyadhApayat pratolI ca, yathAsau na palAyate / / 3338 / / muktvaikatrAnapAne te, karistambhadhRtAyudhaH / daNDapANirivAdhAvat, kRtakSveDo ripUn prati / / 3339 / / AkarNya kRSNastatraitya, pArNiprahatagopuraH / praviveza purasyAnta-harivat karikAnanam / / 3340 / / kRSNo'pyAdAya parighaM, yAvadAyAtavAMstataH / acchadanto'tha dantAtta-tRNo bhItyAnamat tayoH / / 3341 / / tato'sau rAmakRSNAbhyA-maparAdhyapyamucyata / praNAmAntaH prakopo yad, gurUNAmabhidhIyate / / 3342 / / 1. vaikalyam 10 Ti0 / / 2. kandoya iti bhASAyAm / / 3. madyavikretuH 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram gatvAtha bahirudyAne, bhuktvA te bhaktapAnake / kauzAmbaM vanamiyatuH / / 3343 / / saJjAtau nirvRtau tasmAt, bhISmagrISmAtapakrAntaH, kRSNastRSNAturastadA / tatrAsthAn mRtyunevoktaH, payase yAn balo'vadat / / 3344 / / tiSThestvamapramatto'tra, bhrAtaryAvadupaimyaham / na puNyaM nApi devAste, sAmprataM santi rakSakAH / / 3345 / / gate rAme harirmArga-tarormUle'svapIt tadA / jAnU parikramaM nyasyAcchAdya svaM pItavAsasA / / 3346 / / tatraivAraNyagarbhe'tha, bhraman jarAkumArakaH / kRtAntapreritaM ivA-bhyAgAdAdiSTasarpavat / / 3347 / / kRSNaM pItAmbaracchaMnnaM, dRSTvA rukmakuraGgavat / dAruNAM yamajihvAvad, bhallImAkRSya so'mucat / / 3348 / / sA kRSNAhitale'vikSa-dAkraSTumiva jIvitam / munezcilAtIputrasya, kramayoH kITikA iva / / 3349 / / kANDAhataH kroDa iva, kRSNo'vak sahasotthitaH / prahato'hamanAbhASya, nirmantuH kena jantunA ? / / 3350 / / ajJAtakulagotrAkhyaH, ko'pi na prahato mayA / tvamapyAtmIyamAkhyAhi, kulaM gotraM ca nAma ca / / 3351 / / drumAntarasthaH so'pyAha, yaduvaMzasamudbhavaH / jarodarasarohaMsaH, sUnurAnakadundubheH / / 3352 / / nAmnA jarAkumAro'haM, rAmadAmodarAgrajaH / matto mRtyuM harerAkhyan, nemyato'hamihAvasam / / 3353 / / yugmam mamAtra vasato hanta !, jAtA dvAdazavatsarI / amAnuSaM vanamidaM, kastvamatrAgataH kutaH ? / / 3354 / / kRSNastamatha vijJAyA-'vocad bhrAtarupaihi bhoH ! / so'haM bhrAtA tavaiSa tvaM, yatkRte klezamanvabhUH / / 3355 / / 1. rAkSasaH zUkaro vA 10 Ti0 / / 2. anaparAdhI / / For Personal & Private Use Only 317 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam pravAsasya prayAsaste, dvAdazAbdImabhUd vRthA / yadi vA tIrthanAthoktaM, kadApi syAt kimanyathA ? / / 3356 / / so'pi taM pratyabhijJAya, kRSNaM kRSNatamAnanaH / rudannuccairupAyAto, mumUrcha vilalApa ca / / 3357 / / labdhasaMjJaH kathamapi, zokArtaH pRSTavAn rudan / bhrAtaH! kimIdRzamidam ?, kiM prabhUkto'bhavad vidhiH ? / / 3358 / / sarvamAkhyAtavAn kRSNaH, sArvajJaM nAnyathA vacaH / ' jarAsUH smAha hAtithyaM, cakre bhrAturupeyuSaH / / 3359 / / zuzocAtmAnamatyantaM, bhrAtRghAtanaduHkhataH / kiM jAto'haM yadukule ?, jAto vA na mRtaH katham ? / / 3360 / / svAminaivamathAkhyAte, hataH svAtmA mayA na kim ? / yadvA mayA tvayA cApi, nolladhyA bhavitavyatA / / 3361 / / viSNurUce tvamevaiko, yadubIjamivoddhRtaH / tad yAhi pANDavopAnte, sahAyAH santu te'dhunA / / 3362 / / rAmastvAmanyathAyAto, mA vadhIn madvadhakrudhA . / nijaM kaustubhamunmUlyA-bhijJAnAya samArpayat / / 3363 / / madvAcA kSamayeH pANDu-sutAn rAjJo'parAnapi / mayA prAk prAbhavAndhena, klezitAn preSaNAdibhiH / / 3364 / / vAraMvAramasAvevaM, kRSNenokto jarAsutaH / kramatAmarasAd viSNoH, samAkRSya zilImukham / / 3365 / / tadAtmano jigamiSo-nirgamadvAradarzakam / natvA pazcAt padaiH kiJcid, rAmAnveSaNabhItitaH / / 3366 / / gate jarAkumAre'tha, pANDavAnAM purIM prati / padavedanayArto'tha, viSNurArAdhanAM vyadhAt / / 3367 / / uttarAbhimukhIbhUya, kozIkRtakarAmbujaH / paJcabhyaH parameSThibhyaH, traidhaM kRtanamaskRtiH / / 3368 / / 1. kramakamalAt 10 Ti0 / / * traividhaM ca na0 5, traidhiM kRta0 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 319 svarbhUrbhuvastrayIzAya, tasmai zrInemaye namaH / vimucya viSayAn dvaidhaM, tIrthaM yena pravartitam / / 3369 / / ityuktvAtIva saMvijJaH, tRNasaMstaramAsthitaH / jAnUrdhvasthapado vastrA-vRto viSNuracintayat / / 3370 / / dhanyastatra bhavAnnemi-ye ca nemi samAzritAH / na magnAste bhavAmbhodhA-vivAsminnanalAmbudhau / / 3371 / / gRhavAsaM parityajya, siddhivAsakRtaspRhAH / dhanyAH pravavrajurye te, dhig dhig mAM prAptadurdazam / / 3372 / / sukhopari sukhaM pUrva, mamAbhUdadhikAdhikam / duHkhoparyadhunA duHkhaM, bhavadasti hahA ! mama / / 3373 / / evaM bhAvayatastasya, bhAvanAmAtmapAvanAm / tRSNAzokAMhrighAtAdyai-vedanAjani duHsahA / / 3374 / / dvIpAyanena rAjyAdi-sarvasve'pahate tayA / vivekaratnamantastha-mapi vedanayA hatam / / 3375 / / athAbhavadapadhyAnaM, viSNodvaiipAyanaM prati / Ajanmato'pi naivAhaM, paribhUto'smi kenacit / / 3376 / / pitarau yena me dagdhau, dagdhaM sarvaM kulaM mama / sapaurApi purI ceyaM, mama ceyaM dazA kRtA / / 3377 / / idAnImapi taM pApaM, vairiNaM ced vilokaye / svayaM taM khaNDazaH kurve, kastrAtA tasya me puraH ? / / 3378 / / evaM krodhAtirekeNa, guJjApuJjAruNekSaNaH / samAsahasrapUrNAyuH, karmabhiH prAgnikAcitaiH / / 3379 / / raudradhyAnavimAnena, durlezyAntaHpurIyutaH / sa mohacchatradhArazca, mAtsaryAmAtyasaGgataH / / 3380 / / saikacatvAriMzatzata-karmaprakRtipattibhiH / sahito gatavAn vizvak-senastArtIyakAvanau / / 3381 / / Azu 6-10 / / / zatenaikacatvAriMzatA karmAkhyapattibhiH / yukto'gAdviSNuH pAtAlasvarga tArtIyakAvanau 2.6-10 ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / For Personal & Private Use Only Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam jAto viSNuH SoDazAbdI kumAraH, SaTpaJcAzadvatsarI maNDalezaH / digyAtrAkRd vatsarANyaSTa yAvat, cakrayAsIt tanyUnamAbdaM sahasram / / 3382 / / zAlinI ambhaH puTakinIpatra-puTe kRtvAnayad balaH / vaikuNThasyopakaNThaM sa, samprApto'zakunairapi / / 3383 / / nidrAmudritanetrAbjaH, sukhenAstIti sa kSaNam / sthitaH san dRSTavAn rAmaH, raktaM raktena cIvaram / / 3384 / / tato'jJAsInmRtaH kiM me ?, bandhuH sadyo'rthe mUrchitaH / patati sma kSamApIThe, perAsuriva niHsvanaH / / 3385 / / kathaJcilabdhacaitanyaH, siMhanAdaM tato'mucat / siMhAgamamivAzaya, tatrAsa zvApadavrajaH / / 3386 / / . Uce ca yena kenApi, zrAntaH supto mamAnujaH / .. hato durAtmanAtmAnaM, sa me zaMsatu pAtakI / / 3387 / / purastAdatra me sa stAd,yadi vIro'sti kazcana / suptapramattabhrUNarSi-strINAM hatyAM karoti kaH ? // 3388 / / AkrozatruccakairevaM, rAmastadvanamabhramat / pratizabdamadAt tasmai, vanameva na noparaH / / 3389 / / punaH kRSNamupAgatya, muJcannazrUNyavocata / hA bhrAtarbhuvanatrAta-vIra ! dhIradhurandhara ! / / 3390 / / bhavantamantareNAhaM, na sthAtuM kSaNamapyalam / kka sA prItirgatA bandho !-'dhunAlApe'pi saMzayaH / / 3391 / / yadi vA kupito'si tvaM, tato vAcaM na yacchasi / kopaH kathamiyAMste'bhUn-mamopari nirAgasaH / / 3392 / / gatasya me payo'rthaM vA, lagnA veleti ruSTavAn / kopaH palAlajvAleva, satAM vidhyAyati kSaNAt / / 3393 / / 1. 'mRNAlinI puTakinI nalinI paGkajinyapi'-abhidhAna0 1160 / / * vi0 6-10 / / 2. mRtamiva 10 Ti0 // 3. zabdarahitaH 10 Ti0 // 4. bhavatAt / / 5. naraH / / For Personal & Private Use Only Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 321 zrIdazavaikAlikasUtram balastathApyajalpantaM, taM bandhuM bandhuvatsalaH / skandhe'dhyAropya sarvatrA-bhrAmyaJcAnvahamArcayat / / 3394 / / evaM cAtItya SaNmAsI, bhrAtRsnehavimUDhadhIH / bhrAtA siddhArthadevena, dadRze'vadhinA bhraman / / 3395 / / dadhyAvahamanenoktaH, kRcchre mAM bodhayeriti / bodhanAya tadetasyo-pAyAn kartuM pracakrame / / 3396 / / uttarantaM mahAzailA-cakre so'smamayaM ratham / uttIrNaM ca tato bhagnaM, samabhUmAvadarzayat / / 3397 / / rathirUpo'tha devastaM, nirmAtuM prAvRtat tadA / ba~lo'bhyadhatta kiM mUDha ! , na svavijJAnavedyasi / / 3398 / / niyUMDhaH sthapuTakSoNyAM, yaH seme khaNDazo gataH / taM rathaM sa kathaGkAraM, bhavAn sajjayituM kSamaH ? / / 3399 / / so'pyUce'nekayuddhAni, jitvA supto'pyatho mRtaH / cejjIviSyati te bhrAtA, bhAvI sajjo ratho'pi me / / 3400 / / pASANe vaptumArebhe, padmakandAnathAmaraH / balo'bhyadhatta kiM roha-ntyabjakandA dRSadyaho ! / / 3401 / / devo'pyAha yadAyaM te, jIviSyati mRto'nujaH / tadAsmanyapi padminyaH, prarokSyanti na saMzayaH / / 3402 / / siJcantaM kazcana prekSya, dagghavRkSaM balo'vadat / kiM sikto'pi tarurdaggho, mugdha ! muJcati pallavAn ? / / 3403 / / taM pratyUce suraH skandha-gataM tava zavaM yadA / jIviSyati tadA dagdho-'pyeSa vRkSaH prarokSyati / / 3404 / / gozavAsye kSipan dUrvAM, kazcidaucyata zIriNA / mRtAzcaranti kiM gAvaH ?, kadAcin mUDhamAnasa ! / / 3405 / / devo'vadad yadi skandhe, jIviSyati zavastava / gAvo dUrvAM cariSyanti, mRtA api tadA dhruvam / / 3406 / / * vya0 6-10 / / - itaH zlokatrayapramANapAThaH 6-9 pratiSu nAsti / / 0 svaM 5 / / 1. sthale iti zeSaH / / .. . davA For Personal & Private Use Only Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam iyadbhirapi dRSTAntaiH, pratyabodhi na zIrabhRt / naramekaM tataH kRtvA, skandhanyastAGganAzavam / / 3407 / / zIriNo'darzayad devaH, zIrdUce taM kimastyadaH ? / so'vadan matpriyA ruSTA, mayA sArdhaM na jalpati / / 3408 / / yugmam zIryuvAcaiSa ruSTo'sti, mama bhrAtApi vakti na / tataH samAnaduHkhatvA-dAvayorastu saGgatam / / 3409 / / baddhasakhyau tatastau dvau, vanAntAn bhrAmyataH samam / pUnarvasU iva vyomni, desrAviva suraukasi / / 3410 / / athaikadA zavadvandvaM, muktvaikatra tarostale / . . phalAdyarthaM pratasthAte, yAvadantaritau drumaiH / / 3411 / / tAvat supta ivottasthau, kRSNaH sA ca tathAGganA / vArtA kartuM pravRttau tau, sasnehaM dampatI iva / / 3412 / / AsannatvAt tayorvArtA, zrutvA rAmaH pumAMzca tau / pAdapAntAhitau sthitvA, zRNvantau vismitAnanau / / 3413 / / dadhyau rAmaH kathamayaM, kezavaH sahasotthitaH ? / kathaM vA vArtayatyeva-mamuyA saha rAmayA ? / / 3414 / / UDhaH skandhena SaNmAsAn, pUjitaH pratyahaM mayA / AlApitazca sasnehaM, cATUktibhiranekazaH / / 3415 / / paraM vAco'pi me nAdA-dapUrva iva sarvathA / vismRto bandhusambandhaH, sAhacaryaM ca tacciram / / 3416 / / kSIrasyeva mamAdyApi, sneho'muM prati nAtruTan / nIrasyeva punarnAsya, snehalezo'pi mAM prati / / 3417 / / evaM vicintya zRNvAnau, yAvad rAmaH pumAMzca saH / tAvat kRSNena sA yoSi-duktA tvAM vacmyahaM zubhe ! / / 3418 / / bhikSAkeNAmunA kiM te ?, mama patnI bhavAdhunA / ko nAma kuJjaraM prApya, na vimuJcati rAsabham ? / / 3419 / / . * ayaM dRSTAntaH triSaSTyAM nAsti / / 1. devadevIyugmam 2 Ti0, azvinIkumArau svavaidyau 10 Ti0 / / . 0% 1 / / 0 0Nuto 6-10 / / * 0kSu0 6.8-10 / / For Personal & Private Use Only Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 323 zrIdazavaikAlikasUtram ehi yAmo vayaM kaJcid, bhUpamutpATya leSTuvat / kariSyAmaH sukhenaiva, taddeze rAjyamAtmanA / / 3420 / / yAvannAyAti me bandhu-rbalo varayitA ca te / tAvadAzveva gacchAmaH, panthAnaH santu naH zivAH / / 3421 / / ityuktvA calitau tau dvau, yAtau jaGghAlavajjavAt / mArgazramamajAnantA-viva pazcAnna pazyataH / / 3422 / / rAmaM tasyAH striyaH preyA-nUce tvadvandhunA sakhe ! / vipratArya mamAnena, dhUrteneva priyA hRtA / / 3423 / / rAmastaM smAha he mitra !, muktvA patimapaiti yA / tasyA upari kaH sneha-styAjyatAM tatkathApi hi / / 3424 / / evaM vimohaM vijJAya, rAmabhadrasya mAnasam / siddhArthastasya bodhAya, svarUpastho'bhavat puraH / / 3425 / / Uce ca prAka tvayA bhrAta-vratArthI prArthito'bhavam / devIbhUto vratAt tvaM mAM, vidhure bodhayeriti / / 3426 / / tatazcAhaM tava bhrAtR-mohApohArthamAgamam / rathabhaGgaprabhRtIni, nidarzanAnyadarzayam / / 3427 / / kadambavana evAsau, suptastarutale hariH / jarAkumArabANena, parAsurabhavat tadA / / 3428 / / Uce rAmo'pi siddhArthaM, pratijJA pAlitA tvayA / kiM. karomyadhunA prANA-dhikabandhuvinAkRtaH ? / / 3429 / / avAdIdatha siddhArtho, jinadIkSaiva te'dhunA / vidhAtuM budhyate bandho !, kAlocitamidaM yataH / / 3430 / / rAmaH svIkRtya tadvAcaM, sArdhaM tena divaukasA / zAGgiNaH kAyasaMskAra, vidadhe sindhusaGgame / / 3431 / / jJAtvA didIkSiSu rAmaM, zrInemizcAraNaM munim / preSayAmAsa tatpArzve, rAmaH saMyamamagrahIt / / 3432 / / *dhavo 2, bhartA 5 / / . 0kSA ca 1 / / 1. nadIsamudrayormelanaM yatra 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324. zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tRGgikAzikhare, daryA - mupAzrayamazizriyat / zrIvIrasyeva tasyApi, siddhArtho rakSakaH sthitaH / / 3433 / / mAsapAraNake'nyedyu- vizantaM kutracit pure / sArbhAmbhovAhinI kaiMpo - pagA kApi vapurniHpratikarmApi, balasya belabhinnibham / / / 3434 / / na dhUlIdhUsaramapi, ratnaM tyajati ratnatAm / / 3435 / / . tadrUpaprekSaNAkSiptA, vimanA madanAturAH / ghaTaM vimucya putrasya, kaNThe rajjuM babandha sA / / 3436 / / yAvat kUpe kSipatyarbhaM, tAvad dRSTA balena sA / tato vegena vavale, tAM prabodhya mRgIdRzam / / 3437 / / anarthakUpaM dhig rUpaM, mameti vimRzan balaH / ito'haM na pravekSyAmi, vasagrAmapurAdiSu / / 3438 / / tadA mAsopavAsI ca, vanavAsI ca sa sthitaH / , tRNakASThAdihAribhyo, bhikSayA pAraNaM vyadhAt / / 3439 / / kASThAdihArakAH prAhuH, svarAjyeSu vane'tra bhoH ! / devo vA dAnavo vApi, dustapaM tapyate tapaH / / 3440 / / asmadrAjyApahArAya, ko'pya'yaM kiM tapasyati ? / bhUyAMso bhUbhujo'bhyeyu-staM hantuM tadvanaM tataH / / 3441 / / siddhArthastatsamIpasthaH, siMhAMstasya vyadhAt puraH / dRSTvA tAMzcakitAH sarve, natvA rAmaM yayurjavAt / / 3442 / / vane tapasyatastasya, tapasAmanubhAvataH / vyAlA api samaM prApu-ma - rmantrairiva vazIkRtAH / / 3443 / / svAdhyAyadhvaninA tasya, ke'pi siMhAdayaH punaH / vimuktapizitAhArAH, zrAvakA iva jajJire / / 3444 / / ziSyA iva guroH ke'pi sattvAstaM paryupAsate / vairAyante na tatpArzve, vairiNo'pi parasparam / / 3445 / / N 1. bAlakenasahitA / / kApi kUpagA balamai0 2.6 - 10 / / 2. indranibham 10 Ti0 / / sa vyAghrAdiva jambukaH 26 - 10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 0 saM0 5-8 10 / / For Personal & Private Use Only Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325 zrIdazavaikAlikasUtram eMkaH punarmugastasya, jAtajAtismRtirmuneH / nityaM caturdizaM bhrAmyan, bhikSAdAtRRnazodhayat / / 3446 / / anyedhurAgamat ko'pi, kutazcanApi pattanAt / tatra cArUNi dArUNi, grahItuM kASThahArakaH / / 3447 / / bhUribhRtyaparivAraH, chedaM chedaM tarUn karAn / bhUyAsya'nAMsi taiH santi, bhriyamANAni bhRtyakaiH / / 3448 / / jAtA rasavatI tAvad, bhoktuM kAla upasthitaH / adho'rdhacchinnavRkSasya, rathakAra upAvizat / / 3449 / / zuddhimetAmupAdAya, sa mRgo munimabhyagAt / saMjJayA jJApayitvA taM, vihartumudatiSThipat / / 3450 / / bhoktuM teSUpaviSTeSu, baladevo mahARSiH / mAsAntapAraNAyAgAt, mRgadarzitavartmakaH / / 3451 / / somamUrti. balaM vIkSya, rAjarSi rathakRddRzau / harSabASpAmbusampUrNa-candrAsmazriyamApatuH / / 3452 / / susAdhudarzanodbhUta-mahAnandasudhotkSitam / dhatte sma rathakRt kSetraM, tadaiva pulakAGkurAn / / 3453 / / prazamAmbhobhRti prApte, tpstejstdditvti| munyambhomuci kekIva, nanarta rathakRnmanaH / / 3454 / / rathakRd dadhyivAnAgA-davAraNye'pyasau muniH / mama puNyairivAkRSTaH, kalpadruriva jaGgamaH / / 3455 / / sulabdhamartyajanmAhaM, bhAvI divyasukho'smi vA / satAmapi prazasyo'haM, muninAtithinAmunA / / 3456 / / atha bhaktibharAnamraH paJcAGgaspRSTabhUtalaH / praNamya rAmarAjarSi, svahastena svayaM tadA / / 3457 / / prAsukAnannapAnAdIn, daitte'sau bhAvayanniti / bhavenAdau babhUveda-meva me phalavaddinam / / 3458 / / yugmam 1. gADu iti bhASAyAm / / * prItaH praNamya rA0 2 / / * dadAno 2.6-10, datvAsau 5 / / For Personal & Private Use Only Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326. zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam munirapyAdade sarvaM, bhaikSaM zuddhamagarddhanaH / tasyAtidAnazraddhAloH, zraddhAM zrAddhasya vardhayan / / 3459 / / unmukho hariNaH so'pi, harSabASpAyitekSaNaH / muniM ca rathakAraM ca, pazyannevaM vyabhAvayat / / 3460 / / aho ! taponidhiH svAmI, karuNAkSIrasAgaraH / agRddho'pyAdade'nnAdi, dAtuH zraddhAbhivRddhaye / / 3461 / / - dhanyo'yaM rathakArazca, yasyAyaM munipuGgavaH / jJAnapAtraM tapaHpAtra-mAgamaddAnapAtratAm / / 3462 / / ahaM punarabhAgyo'smi, tiryaktva prApi karmabhiH / na tapo vA na dAnaM vA, vidhAtuM zakyate mayA / / 3463 / / sAmagrI jAtviyaM kiM me, bhaviSyatyanayoriva / tapo-dAnavihIno'smi, sAmprataM kiM karomyaham ? / / 3464 / / teSAM trayANAmapyevaM, samabhAvajuSAM tadA / upariSTAt papAtArdha-chinno vAtyAhatastaruH / / 3465 / / vajrapAtAdiva tata-srayo'pi yugapanmRtAH / brahnaloke'bhavan devAH, samaM sarvasamRddhayaH / / 3466 / / vrataM varSazataM kRtvA, baladevoM divaM gataH / pazyati smAvadhijJAnAt, tRtIyorvIgataM harim / / 3467 / / bhrAtRsnehena dehaM svaM, vidhAyottaravaikriyam / tataH kUpAdivAkraSTuM, yayau tatra hariM halI / / 3468 / / tattejo'sahamAnAzca, paramAdhArmikAH surAH / naSTAH kRSNo'pi nazyaMzca, dhRtvAliGgyAtha bhASitaH / / 3469 / / bandho ! bhrAtA balaste'smi, brahmalokAdihAgamam / ehi tatra yathaikatra, bAndhava ! sthIyate sukham / / 3470 / / ityuktvA pANinoddhRtya, kRSNamuJcalito balaH / galitvA nyapatat kRSNo-'milat pAradavat punaH / / 3471 / / *ktAM 1 / / For Personal & Private Use Only Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 327 zrIdazavaikAlikasUtram kRSNo'vAdIdalaM bhrAta-bhoktavyaM svakRtaM mayA / nirgantuM durgaterasyA, labhyate nAyuSo'kSaye / / 3472 / / duHkhAkaramito'pyeta-lloke'bhUd yadavAcyatA / pazyatoranayoH sarvaM, dagdhaM jAto yadukSayaH / / 3473 / / tadyAhi bharate bhrAta-rmAM ca svaM ca vimAnagam / darzayaH sarvalokAnAM, dvirUpamiva vAsavam / / 3474 / / . rAmo'gAd bharatakSetre, svIkRtya bhrAtRzAsanam / tathaiva vidadhe sarvaM, luptA sarvApyavAcyatAm / / 3475 / / AvayoH pUjanIyatvaM, sarvatrApi ca kAritam / evaM bhrAtRvacaH kRtvA, brahmalokamagAt punaH / / 3476 / / itazcAgAjarAsUnuH, kramAt pANDavasannidhau / Acakhyau dvArikAvRttaM, sarvaM kaustubhamArpayat / / 3477 / / sadyastaduzravaM zrutvA, magnAste zokasAgare / kRtvA krandaM ciraM cakruH, kezavasyaurdhvadehikam / / 3478 / / tAn vratAbhimukhAn jJAtvA, zrInemiH karuNAnidhiH / dharmaghoSaM guruM praiSI-caturjJAnacaturmukham / / 3479 / / . rAjyaM datvA jarAsUno-ste draupadyAdibhiryutAH / prAvrajan pANDavAH sarve, zrutvA yadukulakSayam / / 3480 / / adhItadvAdazAGgAste, calanti sma maharSayaH / nantuM zrIneminaM baddho-tkaNThAH paJcApi pANDavAH / / 3481 / / " itazca bhagavAnAryA-nAryadezeSu sarvataH / vihatya suciraM bhavya-padmAn pUSeva bodhayan / / 3482 / / Arabhya kevalajJAna-dinAdviharato mahIm / aSTAdazasahasrANi, munInAmabhavan prabhoH / / 3483 / / catvAriMzatsahasrANi, vratinInAM ca saGkhyayA / tathA zatAni catvAri, samastazrutadhAriNAm / / 3484 / / 1. 40, 000 10 Ti0 / / 2. 400 10 Ti0 / / 3. caturdazapUrva0 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam avadhijJAnisAdhUnAM, sahasraM sArddhameva ca / tati vaikrIyalabdhInAM, tati kevalino'pi hi / / 3485 / / sahasramanagArANAM, manaHparyavazAlinAm / sampannavAdalabdhInA-maSTAveva zatAni ca / / 3486 / / zrAvakANAM lakSameko-nasaptatisahasrayuk / zrAvikANAM trilakSI ca, navatriMzatsahasrayuk / / 3487 / / . . evaMvidhaH parIvAraH, trijagajjanatAnvitaH / nirvANasamayaM matvA, svAmyAgAd vatAcalam / / 3488 / / samavasaraNe devaiH, kRte zrInemitIrthakRt / paryantadezanA cakre, vizvopakRtihetave / / 3489 / / supuNyaM kAruNyaM, zubhaviracaM, satyavacanam, sadA heye steyaM, kRtasugatira-brahmaviratiH / satoSaH santoSaH, prazamakaraNaM, zarmazaraNam, , dhanAdhAnaM dAnaM, sukRtavidhire-So'dbhutanidhiH / / 3490 / / zikhariNI tayA dezanayA keci-JcAritraM pratipedire / gRhivratAni kecicca, kecit kamapyabhigraham / / 3491 / / mAsopavAsatapasA, pAdapopagamena ca / . SaTtriMzadadhikairvAcaM-yamAnAM paJcabhiH zataiH / / 3492 / / zucau mAse zitASTamyAM, zailezIkaraNe sthitaH / candre citrAgate sAyaM, neminirvANamIyivAn / / 3493 / / sthitaH kumAraH zaradAM zatatrayIM, dinAMstripaJcAzatamAttasaMyamaH / tadUnasaptAbdazatI ca kevalI, samA sahasrAyurata zivAtmajaH / / 3494 / / vaMzasthaH 1. 1500 10 Ti0 / / 2. 1500 10 Ti0 / / 3. 1500 10 Ti0 / / 4. 1,000 10 Ti0 / / 5. 800 10 Ti0 / / 6. 1,69,000 10 Ti0 / / 7. 3,39,000 / / * jJA0 2 / / . re0 1. 3 / / 0 citaM 6-10 / / 8. 536 10 Ti0 / / 9. aSADhazuklASTamyAm 10 Ti0 / / 10. varSANAm / / For Personal & Private Use Only Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 329 zrIdazavaikAlikasUtram 'pUrvaM pradyumnazAmbAdyAH, koTizaH siddhimaiyaruH / rAjImatIprabhRtayo, vratinyo'pi ca lakSazaH / / 3495 / / gRhI caturvarSazatI, chadmastho vatsaraM sthitaH / paJcavarSazatImAsId, rathanemistu kevalI / / 3496 / / rAjImatyA api tathA, kaumAraM chadmavAsitA / kevalitvaM ca sarve'pi, paryAyA rathanemivat / / 3497 / / nemevarSazatenAgre, yayau rAjImatI zivam / yadrakto mA mucannemiH, siddhiH tAM kila vIkSitum / / 3498 / / mahendre'gAt zivAdevI, samudravijayo'pi ca / dazArhA apare'pyaSTau, svargalakSmIbhujo'bhavan / / 3499 / / zrInamisvAminirvANAd, varSalakSeSu paJcasu / vyatIteSu prabhoneme-nirvANaM samajAyata / / 3500 / / zakrAdezAt prabhoH zrIdaH, zibikAM nirmame'dbhutAm / vidhinA pUjayitvAGgaM, tasyAmindraH svayaM nyadhAt / / 3501 / / . cakrire dizi naiRtyAM, surA ratnazilopari / himavatparvatAnItai-zcitAM gozIrSacandanaiH / / 3502 / / utpATya zibikAM tatrA-ninAya maghavA svayam / tasyAM citAyAM zrInemi-svAmino vapurakSipat / / 3503 / / agnimagnikumArAzca, tatra zakrAjJayA vyadhuH / devA vAyukumArAzca, jvAlayAmAsurAzu tAm / / 3504 / / kSIrodAmbhobhiH kAlegniM, stanitA niravApayan / zakrezAnAdayazcendrA,daMSTrA jagRhire prabhoH / / 3505 / / zeSAsthInyapare devA-stadevyaH kusumoJcayam / nRpAzcelAni lokastu, zrInemabhUtimAdade / / 3506 / / 1. meghakumArAH 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam . bhartuH saMskArabhUmau, tridazaparivRDhaH, prauDhamuttuGgazRGgaprArohanyastadaNDa-dhvajapaTapaTalI-prAntapItAntarikSam / prAsAdaM raivatAdre-rupari girivara-prAyamAyAmaramyaM, zrInemisvAmimUrtyA, kalitamavikalaM, kArayAmAsa sadyaH / / 3507 / / sragdharA kRtvAtra nirvANamahaM prajagmu-nandIzvare sarvasurAsuraughAH / / aSTAhikAM tatra vibhovidhAya, yayuryathAsthAnamathAmarAste / / 3508 / / upajAtiH itazca pANDostanayAstadAnI-mAjagmivAMsaH puri hastakalpe / zrIneminAthaprabhupAdapadmA-valokanAyotsukatAM dadhAnAH / / 3509 / / upajAtiH ito giridizayojanAni, zrIraivato yatra jino'sti nemiH / prAtaH prabhuM tatpraNipatya kAryA-smAbhidhruvaM mAsikapAraNeti / / 3510 / / upajAti: evaM teSAM jalpatAM hastakalpe, lokAdetatkarNamArge'vatIrNam / zrImAnneminivRtiM yajjagAma, taistaiH sArddha sAdhubhiH sAdhuvayaH / / 3511 / / zAlinI zrutveti lokAd vimalAdimitvA, pANDoH sutAste'nazanaM vidhAya / yayuH zivaM kevalamApya sarve, draupadyagAt paJcamadevalokam / / 3512 / / upajAtiH iti zrItilakAcAryaviracitAyAM dazavakAlikaTIkAyAM dvitIyAdhyayanaparyantaM prastAvAgataM zrIneminAthacaritrAkhyAnakaM samAptam / / 1. devAdhipa0 10 Ti0 / / 2. ucchraye 10 Ti0 / / * re0 1-3.10 / / * re0 1-3 / / 3. gatvA / / For Personal & Private Use Only Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram / / tRtIyaM kSullikAcArakathAdhyayanam / / ihAnantarAdhyayane zrAmaNyamuktaM zramaNena ca vizuddhe AcAre dhRtiH kAryAH ityanena sambandhenAyAtaM kSullikAcArakathAdhyayanaM tRtIyaM vyAkhyAyate / tacedam - saMjame suTThiyappANaM, vippamukkANa tAiNaM / tesimeyamaNAinnaM, niggaMthANa mahesiNam / / 1 / / saMyame - saptadazabhede cAritre / te cAmI - paJcAzravAdviramaNaM, paJcendriyanigrahaH, kaSAyajayaH, daNDatrayaviratizceti saMyamaH saptadazabhedaH / atha caivaM saMyamaH saptadazadhA / puDhavidagaagaNimAruya-vaNasaibiticaupaNidiajjIve / peppehapamaMjaNa-pariThavaNamaNovaikAe / / 1 / / [ ] susthita AgamanItyA vyavasthita AtmA yeSAM te susthitAtmAnaH / atra sUtre prathamArthe SaSThI / "yattadornityAbhisambandhAt" ye saMyame susthitAtmAnaH vividhaiH sAMsArikairbhAvaiH prakarSeNa muktAstyaktAH vipramuktAH / tAyina:- tIyRG pAlane [ si0 dhA0 806 ] SaDjIvanikAyarakSakAH / teSAM maharSINAm nirgranthAnAm - bAhyena vasatyAdinA, AntareNa ca krodhAdinA, granthena parigraheNa rahitAnAm / etad vakSyamANamanAcIrNaM ca dhAturArSaH, anAcaritam akalpyamityarthaH / kiM tadanAcIrNamityAha uddesiyaM kIyagaDaM, niyAgamabhihaDANi ya / bhatte siNA ya, gaMdhamale ya~ vIyaNe // 2 // / uddezanaM sAdhvAdyAzritya dAnArambhasyetyuddezaH, tatroddeze bhavamauddezikamdvitIyodgamadoSaH / athavA, uddezena sAdhusaGkalpena yat pacanAdinirvRttaM tadauddezikamAdhAkarmikarmapyucyate / krayaNaM krItaM bhAve ktaH, tena krayaNena kRtam / sAdhvarthaM gRhItaM vastrAdi krItakRtam / nityaM - nityapiNDaM, Amantritasya sAdhoH nityaM tAvatpramANapiNDagrahaNam / abhihRtAni ca - svagrAmAdeH sAdhvarthamAnItAni, caH samuccaye / rAtribhaktam-nAma divAgRhItaM rAtrau bhuktaM, rAtrau gRhItaM divA bhuktaM, rautrau gRhItaM rAtrau bhuktaM, divA 1. dhAtuH 10 Ti0 / / 0A0 8 / / 5 0i0 1.3.4 / / a vIaNe 8 / / 0mityu0 6.8-10 / / 331 For Personal & Private Use Only Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam gRhItaM rAtriM parivAsya divA bhuktamiti caturvidham / snAnaM - apAnazaucaM vinA mukhakSAlanAdyapi dezataH snAnaM, sarvataH snAnaM tu sarvAGgakSAlanam / gandhaH -karpUrAdivAsaH / mAlyampuSpamAlAdi / vIjanam-gharmAdau tAlavRntAdinA / rAyabhatte ityAdAvekAraH "ata etsau puMsi mAgadhyAm" [si0 sU 8.4.287] iti vacanAt / dossshcauddeshikaadissvaarmbhprvrtnaadiH|| tathA-- sannihI gihibhatte ya~, rAyapiMDe kimicchae / saMvAhaNa daMtapahoaNA ya, saMpucchaNA dehapaloyaNA ya // 3 // sannidhIyate durgatAvAtmA aneneti sannidhiH / AhArANAM svAzraye svArthaM parArthamapi vA sthApanaM gRhamAtraM gRhasthabhAjanam / rAjapiNDaH - nRpAhAraH / kaH kimicchatItyevaM yo dIyate piNDaH sa kimicchakaH / niruktyA zabdasiddhiH / saMvAhanam - asthimAMsatvagromasukhadaM mardanam / dantapradhAvanam - issttikaacuurnnaanggulyaadirbhirdntkssaalnm| sampraznaH-sAvadyo gRhasthAdiviSayaH kIdRzo'haM rUpeNetyAdiko vA / dehapralokanam - - AdarzAdau, doSAzcaiSu parigraha-prANighAta - zobhAdyAH / / " tathA aTThAvae ya nAlIya, chattassa ya dhAraNaTThAe / tegicchaM pAhaNA pAe, samAraMbhaM ca joiNo / / 4 / / aSTApadam-sAridyUtam, arthapadaM vA gRhiNAmarthArjanAya nimittAdikathanam / nAlikA nAlacaeNmiti prasiddhaM dyUtam, AstAmAndhikAdi / chatrasya ca dhAraNA-AtmanaH parasya vA arthAya / AgADhaglAnAditvaM muktvA caikitsyam / upAnahau-niH kAraNaM pAdayoH / samArambhazca / jyotiSaH - agneH / eSu ca doSAH pratItA eva / / kiMca sijjAyarapiMDaM ca, AsaMdIpaliyaMkae / gihaMtaranisijjA ya, gAyassu vaTTaNANi ya // 5 // 0ndha0 1.2.10 / / 5 a 8 / / 0a0 6-9 / / ityataH kSAlanaM yAvat pAThaH 12 pratau nAsti / / hai dantakASThAGgu0 2.6-8.10.11, dantakASThaiSTikA0 5 / / + 0nA danta0 4 / / vAhaNo 8 / / U 0ccha0 69.12, 0tva0 10 / / 0katvaM 6 10.12 / / 0sIM 1 / / For Personal & Private Use Only Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 333 zayyAtaraH-sAdhuvasatidAtA, tatpiNDaH / Asandaka:-maJcakaH / paryaGka:paTikAdivyUtA khaTvA / gRhAntaraniSadyA ca-svAzrayAdanyatra gRhe niSadyA, niHkAraNamAsanam / gAtrasyodvartanAni-piSTikAdinA / cazabdAd-anyo'pi vilepanAdi-saMskAraH / / tathAgihiNo veyAvaDiyaM, jA ya AjIvavattiA / tattAnivvuDabhoittaM, AurasaraNANi yA / / 6 / / gRhiNo vaiyAvRtyam-AsanAdyarpaNam / yA cA''jIvavRttitA-jAti-kulagaNa-zilpairannArthamahamapi tvajjAtIya ityAdivAgbhirAjIvanamAjIvastadvRttitA / taptAnivRttabhojitvam-taptaM taptamAtra ne tridaNDotkalitam, ata evAnivRttam -apariNataM, taptAnirvRttaM arthAdudakamiti gamyate, mizrodakabhojitvamityarthaH / AturasmaraNAni ca-kSudAdyAturaiH pUrvopabhuktavAlukAdeH smaraNAni ca / / mUlae siMgabere ya, ucchukhaNDe animbuDe / kaMde mUle ya sacitte, phale bIe ya Amae / / 7 / / mUlaka, zRGgaberaM, ikSukhaNDaM, anivRttam idaM ca triSvapi yojyam / kandaHsUraNAdeH / mUlam-vRkSAdeH / sacittaM phalam-vAlukAdi / bIjam-tilAdi / Amakamapakvasacittam / / tathA- . . sovAle siMdhave loNe, romAloNe ya Amae / ... sAmudde paMsukhAre ya, kAlAloNe ya Amae // 8 // sauvarcala, saindhavaM, lavaNaM, rumAlavaNamA''makam-rumAlavaNakhAniH, tajjam / samudraH-samudrAsannaH / pAMzukSAra:-athavA zAkambhariyAkarajaH pAMzukSAraH / tatra caasthyAdyapi patitaM lvnniibhvti| kRSNalavaNam-sindhudezIyaparvataikadezajam / aamkm|| tI0 2 / / . 0tramatri0 6-12 / / 1. atridaNDodvRttam, alinam iti cUrNi-bRhaTTIkAdiSvabhaNitatvAdutsUtraM jJeyam 1 Ti0 / / 2. traNa ukAlA iti bhASA0 / / 0 laka: 2.5.10.11, 0laM 6-9.12 / / 3. AdU: 10 Ti0 / / 4. kAcuM 10 Ti0 / / * ru0 5.8 / / hai ze0 1 / / For Personal & Private Use Only Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tathA dhUvaNatti vamaNe ya, vatthIkammavireyaNe / aMjaNe daMtavaNe ya, gAyAbhaMgavibhUsaNe / / 9 / / dhUpanam-vastrAdeH, anAgatavyAdhinivRttaye dhUmapAnaM vA / vamanam-niHkAraNaM madanaphalAdinA / vastikarma-puTakenA'pAne snehadAnam / virecanam-harItakyAdinA / aJjanam-dRzoH / dantavanam-dantakASThaM pratItam / gAtrasyAbhyaGgaH -tailAdinA / vibhUSaNam-vilepanAdi / / nigamanamAhasavvameyamaNAina, nigaMthANa mahesiNaM / / saMjamaMmi ya juttANaM, lahubhUyavihAriNaM / / 10 // sarvametad-auddezikAdi, anAcIrNam / nirgranthAnAM maharSINAM saMyame / cazabdAt -tapasi ca / yuktAnAm-udyatAnAm / laghubhUtavihAriNAma-laghubhUto vAyuH, tadvat pratibaddhatayA vihAro yeSAM te tathA teSAm / / kimityetadeSAmanAcIrNaM, yata ete evambhUtA bhavantItyAhapaMcAsavaparinnAyA, tiguttA chasu saMjayA / paMcanigrohaNA dhIrA, niggaMthA ujjudaMsiNo // 11 // paJcAzravAH-hiMsAdayaH, te parijJAtAH-pratyAkhyAtA yaiste pnycaashrvprijnyaataaH| AhitAgnyAderAkRtigaNatvAt parijJAtapaJcAzravA ityarthaH / triguptA:-tribhirmanovAkkAyaiguptAH / SaDjIvanikAyeSu-pRthivyAdiSu / samyagyatAH / paJcendriyANi nigRhNantIti pnycnigrhnnaaH| "kRtyalyuTo'nyatrApi ca" [ ] iti kartari yuT / dhiyA rAjantIti dhIrAH- buddhimantaH sthirA vA / nirgranthAH / Rju mokSaM prati saralamArgakalpaM saMyama pazyantItyevaM dharmANaH RjudarzinaH / / te ca yathAkAlaM yathAzaktatyaitat kurvantiAyAvayaMti gimhesu, hemaMtesu avAuDA / vAsAsu paDisaMlINA, saMjayA susamAhiyA / / 12 / / * 0zoH dantakASThaM 1.3-12 / / For Personal & Private Use Only Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 335 AtApayanti-AtApanAM kAyotsargasthAH sahante grISmeSu / hemanteSvaprAvRttAHaprAvaraNAH zItaM sahante / varSAsu pratisaMlInA:-Azraye eva guptAGgAH santi / saMyatA:-sAdhavaH / susamAhitA:-suSThu samAdhAnabhAjaH / / kiM caparIsahariUdaMtA, dhuyamohA jiiMdiyA / savvadukkhapahINaTThA, pakkamaMti mahesiNo / / 13 / / parISahA:-kSudA~dyAH / tadyathAkhuhA pivAsA sIuNiM, daMsA celAraithio / cariyA nisIhiyA sijjA, akkosa vaha jAyaNA / / 1 / / alAbharogataNaphAsA, malasakkAraparIsahA / pannA annANasammattaM, iya bAvIsaM parIsahA / / 2 / / [navatattva-27-28] ta eva ripavaH, te dAntAH-zamaM nItA yaiste dAntaparISaharipavaH ityarthaH / dhutamohA:vikSiptAjJAnAH / jitendriyAH-zabdAdiSvaraktadviSTAH / sarveSAM duHkhAnAm-zArIramAnasAnAM, prahANArtham -prakSayanimittam / prakramante-pravartante maharSayaH / / idAnImeteSAM phalamAhadukkarAiM karittANaM, dussahAI sahina ya / ke ittha devalogesu, keI sijhaMti nIrayA / / 14 / / _ duHkarANi-auddezikatyAgAdIni kRtvA / NaM-vAkyAlaGkAre / duHsahAniAtapAdIni / soDhvA, kecidatra devalokeSu-saudharmAdiSu, yAntIti zeSaH / kecit sidhyanti nIrajasa:-kSapitakarmASTakAH / / ye'pi devalokaM gatAste'pi tatazcyutAH santaH sAdhudharmaM prApya khavittA pUvvakammAiM, saMjameNa taveNa ya / - siddhamaggamaNuppattA, tAiNo parinivvuDa tti bemi / / 15 / / kSapayitvA pUrvakarmANi-azeSANi / saMyamena tapasA ca, siddhimagryAM-lokAgrasthAm, anuprAptAH, na tu aNimAdisiddhim / tAyinaH / parinivRtAH-paramAM nirvRtiM bhejuH| iti bravImi / / * dhU0.4 / / * 0dhA0 6-12 / / 1. vasati 3 Ti0 / / 2. saMstArakaH 4 Ti0 / / 0 0sa0 4 / / * 0ste parI0 1.3-5, 0ste parISaharipudantAH dAnta0 6-12 / / For Personal & Private Use Only Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam // caturthaM SaDjIvanikAyikAdhyayanam / / anantarAdhyayane AcAraH kathitaH / sa ca SaDjIvanikAyagocara ityanena sambandhenAyAtaM SaDjIvanikAyikAdhyayanaM vyAkhyAyate taJcedam suyaM me AusaM teNaM bhagavayA evamakkhAyaM / sudharmasvAmI jambUsvAminamAha- zrutam-AkarNitaM gRhiitm| me-myaa| he AyuSman ! tena bhagavatA-zrIvardhamAnasvAminA / evamAkhyAtam-kevalajJAnenopalabhyAveditam / kiM tadityAha iha khalu chajjIvaNiyAnAmajjhayaNaM samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA suyakkhAyA supannattA seyaM me ahijjiDaM ajjhayaNaM dhammapannattI // ____ iha-pravacane jaine / khalu-nizcayena nAnyatra / SaDjIvakAyikAnAmAMdhyayanam - -ityadhyayanarUpA / zramaNena bhagavatA mahAvIreNa kAzyapena-kAzyapasagotreNa / praveditA -kevalAlokAt prakarSeNa veditA jJAtA / svAkhyAtA-sadevamanujAsurAyAM parSadi kathitA / suprajJaptA-yathaivAkhyAtA tathaivAsevitA, anekArthatvAddhAtUnAM jJapirAsevanArthaH [ ] / ataH zreyo me'dhyetumdhyayanam-SaDjIvanikAyikAkhyam iha punaradhyayanAbhidhAnaM pUrvoktAnuvAdamAtrameva / dharmaprajJapti:-dharmasya prajJaptiryatastaddharmaprajJaptiH / ziSyaH pRcchati kayarA khalu sA chajjIvaNIyAnAmajjhayaNaM samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA suyakkhAyA supanattA, seyaM me ahijiuM ajjhayaNaM dhammapannattI / khyaM * 0yaM 2-5.12 / / . 0ma0 1.4.8.12 / / 0 naM zrama0 2.6-10.12 / / * 0dai0 1.2.10 / / hai dharmapra0 2.6-10.12 / / For Personal & Private Use Only Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 337 gururAha imA khalu sA chajjIvaNiyAnAmajjhayaNaM samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA suyakkhAyA supanattA, seyaM me ahijiuM ajayaNaM dhammapannattI / uktArthaM sUtram / taM jahA tadyathA-SaDjIvanikAyAnAha puThavikAiyA, AukAiyA, teukAiyA, vAukAiyA, vaNasaikAiyA tasakAiyA / . . pRthvI-kAThinyalakSaNA / ApaH-dravAH / tejaH-uSNam / vaayu:-clndhrmaa| vanaspatiH-latAdirUpaH / trasA:-trasanazIlAH / tattadrUpa: kAyo yeSAM te pRthviikaayaadyaaH| svArthe ikaNi [ ] pRthvIkAyikAH, apkAyikAH, tejaskAyikAH, vAyukAyikAH, vanaspatikAyikAH, trasakAyikAH / iha sarvabhUtAdhAratvAt pRthvyA iti prathamaM pRthvIkAyAnAmupanyAsaH / tatastatpratiSThitatvAdapkAyikAnAm / atha tatpratipakSatvAt tejaskAyikAnAm / tadanu tejasa upaSTambhakatvAdvAyukAyikAnAm / anantaraM vAyoH zAkhApracalanAdigamyatvAd vanaspatikAyikAnAm / atha vanaspatesrasopayogitvAt trasakAyikAnAmiti / punareSAM jIvatvaM prakaTayannAha1. puDhavI cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDhosattA annattha satthapariNae.NaM, AU cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDhosattA annattha satthapariNaeNaM, teU cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDhosattA anattha satthapariNaeNaM, vAU cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDhosattA anattha satthapariNaeNaM, vaNassaI cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDhosattA annattha satthapariNaeNaM, pRthvI cittamatI-sacittA athavA cittamAtrA, cittaM-caitanyaM tat stokam ekendriyANAm, tato'dhikAdhikaM dvIndriyAdInAm / AkhyAtA-sarvajJena kathitA / anekajIvA:-asaGkhyAtajIvAH teSAmeva dRzyatvAt / * 0a0 1-3.8.11 / / . 0sa0 1. 3 / / For Personal & Private Use Only Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tathA cAgamaHegassa duhra tihna ya, saMkhijjANa va na pAsiuM sakkA / dIsaMti sarIrAiM, puDhavijiyANaM asaMkhijjA / / 1 / / [ pRthaksattvA-aGgulAsaGkhyeyabhAgamAtrAvagAhanayA anekajIvasamAzritA / atrAha para:-yadyevaM jIvapiNDarUpA pRthvI tatastatroJcArAdikaraNe sAdhUnAmahiMsakatvAnupapattiH / atrottaram-zastrapariNatAM vinA pRthvI cittavatI / zastrANi cAsyA:-anilAnalasnehAmlalavaNAdIni / evaM pariNatapRthvyAmuJcArAdikaraNe'pi sAdhUnAmahiMsakatvamityAgamaH / anumAnamapyatra-sAtmakA vidrumalavaNopalAdyA, pRthvIsamAnajAtIyAGkurotpatyupalambhAt bhrUNamAMsAGkuravat / evamAgamopapattibhyAM vyavasthitaM pRthvIkAyikAnAM jiivtvm| uktaM caAgamazcopapattizca, sampUrNa dRSTilakSaNaM / aMtIndriyANAmarthAnAM, sadbhAvapratipAdane / / 1 / / . Agamo hyAptavacana-mAptaM doSakSayAd viduH / vItarAgo'nRtaM vAkyaM, na brUyAddhetvasambhavAt / / 2 / / [ evamap-tejo-vAyu-vanaspatisUtrANyApi vyAkhyeyAni / anumAnAnyapi caivam -sAtmakaM jalaM bhUmikhananA'bhratalataH svabhAvena sambhavAt, dardurakAGkAhikAdivat / sAtmako'gniH, AhAreNa vRddhidarzanAt, bAlavat / sAtmakaH pavanaH, aparApreritatiryagniyamitadiggamanAt, govat / sAtmakAstaravaH, sarvatvagapaharaNe maraNAt, gardabhAdivat / vanaspatInAM jIvavizeSeNAha aggabIyA mUlabIyA porabIyA khaMdhabIyA bIyarUhA samucchimA taNalayA, vaNassaikAIyA sabIyA cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDhosattA annattha satthapariNaeNaM / khe0 6-8.10 / / 0tA: 4.5.9.11.12 / / 1. kevaligamyAnAmanAm * 0haM 2.8 / / OM ya 6-8.10 / / 0 10 Ti0 / / 10GkI0 7.9 / / For Personal & Private Use Only Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 339 aMgrebIjA:-koraNTakAdyAH / mUlabIjA:-utpalakandAdyAH / parvabIjA:ikSvAdyAH / skandhabIjA:-zallakyAdyAH / bIjaruhAH-zAlyAdyAH / sammUrchana-sammUrchA, sammUrcchayA nirvRtAH samUrchimAH, "bhAvAdimaH" [si0 sU. 6.4,21] itImaH, abIjAH sarvasaGgrahArthaM caitat / tRNalatA:-vanaspatikAyikAH, tRNazabdena tRNajAteH, latAzabdena vRkSajAtergrahaNam / vanaspatayaH-pratyekajIvAsaGkhyAtajIvAnantajIvAdyanekabhedAH / sabIjAH cittavanta-ityarthaH prAgvat / atrAzaGkA-kiM bIjajIva eva mUlajIvo bhavatyutAnyaH pRthvIkAyikAdiH tasmin vyutkrAnte utpadyate / ___atrottaram-bIjajIva eva vyutkramya mUlajIvatvenotpadyate tataH kizalayAvasthAmanantajIvAH kurvanti / teSAM sthitikSaye mUlajIva eva tattanUM svazarIratayA pariNamyAvatiSThate / yAvat prathamapatraM zeSapatrapuSpaphalAdyanye jIvAH kurvanti / atha trasAdhikAre idamAha se je. puNa ime aNege bahave tasA pANA taM jahA aMDayA poyayA jarAuyA rasayA saMseyamA samucchimA abbhiyA uvavAiyA / sezabdaH-athazabdArthaH / atha ye punaramI / aneke-anekasaGkhyAH / bahavaHbahuprakArAH / trasA:-prANAH / prANA:-ucchavAsAdayo vidyante yeSAM te, abhrAditvAd [ ] matvarthIye'ci prANAH prANinaH ityarthaH / tadyathA annddjaa:pkssigRholikaadyaaH| potAdiva jAyante iti potajAH-hastivalgulyAdayaH / jarAyuveSTitA jAyante iti jarAyujA:-gomahiSyajAvikamanuSyAdyAH / rasajA:-takrAranAladadhitImanAdiSu pAyukRmyAkRtayo'tisUkSmA bhavanti / saMsvedajA-matkuNayUkAdyAH / samUrchanajA:pipIlikAmakSikAdyAH / udbhedajA:-bhuvamudbhidya jAtAH, pataGgakhaJjarITAdyAH / aupapAtikA:-palyaGke devadUSyamadhye upapAtamAtrAjAtAH, na tu garbhajAH devA naarkaashc| eSAM lakSaNamAha* tayA ni0 6-10.12 / / . 0vI 3-5 7, vA bhavantyu0 1 / / - NA: ucchva0 1.10 / / For Personal & Private Use Only Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam __ jesiM kesiMci pANANaM abhikkaMtaM paDikvaMtaM saMkuciyaM pasAriyaM ruyaM bhaMtaM tasiyaM palAiyaM AgaigaivinAyA je ya kIDapayaMgA jA yA kuMthupivIliyA savve beMdiyA, savve teiMdiyA, savve cauriMdiyA, savve paMciMdiyA, sabve tirikkhajoNiyA, sabve neraiyA, sabve maNuyA, sabve devA, save pANA paramAhammiyA / yeSAM keSAMcit / prANAnAm-prANinAm / abhikrAntam-abhimukhaM krmnnm| pratikrAntam-pratikramaNam / saGkucitam-gAtrasaGkocanam / prasAritam-gAtrasya vitatakaraNam / rutam-zabdakaraNam / bhrAntam-itazcetazca bhramaNam / trastam-trasanam udvegAt / palAyitam-palAyanaM, bhayAnnAzanam / tathA Agate:-kutazcit / gate:kvacit / vijJAtAraH / Aha para:-abhikrAntapratikrAntAbhyAM nAgatigatyoH kazcid bheda iti kiM bhedenAbhidhAnam ? / ___ucyate-trasA hi vijJAyAbhikramaNapratikramaNe kurvanti / latAdayastvoghasaMjJayaiva vRtyAdikaM prati abhikrAmanti iti jJApanArtham / __ yeca kITapataGgA:-kITA:-kRmayaH, pataGgAH-zalabhAH / yAzca kunthupipIlikAH, kiM bahunA ? / sarve dvIndriyAH, sarve trIndriyAH, sarve caturindriyAH, sarve paJcendriyAH, sAmAnyena / vizeSatazca sarve tiryagyonikAH, sarve nairayikAH, sarve manujAH, sarve devAH / sarve prANA:-trasAH sthAvarAzca / paramadharmaprabhAvamupacArAt sukhamapi paramadharmaH, tamabhilaSantIti "krItAditvAd" [ ]ikaNi paramadhArmikA:-sukhAbhilASiNa ityarthaH / jA yA paramAhammiyA ityatra dIrdha: prAkRtatvAt / / eso khalu chaTTho jIvanikAo tasakAu tti pavuchaI / / (sU01) spaSTam / eSAM daNDaparijihIrSayA Aha*ya 4.6-12 / / . paramA0 3-5.11 / / - eso kha0 6-10.12 / / For Personal & Private Use Only Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 341 icchesiM chaNhaM jIvanikAyANaM neva sayaM daNDaM samAraMbhijA, nev|hiN daMDaM samAraMbhAvijA, daMDaM samAraMbhaMte vi anne na samaNujANAmi, jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAyeNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / (sU0 2) ityeSAM SaNNAM jIvanikAyAnAM naiva svayaM daNDaM samArambhe, naivAnyairdaNDaM samArambhaye, daNDaM samArabhamANAnapyanyAna samanujAnAmi-nAnumodayAmi, atra prAkRtatvAt saptamIsthAne vartamAnaiva vyAkhyeyA / yAvajjIvanam-yAvajjIvA "bhidAditvAd"[ ] aGi yAvajjIvA, tayA yAvajjIvayA / trividham-karaNakAraNAnumatirUpaM daNDam / trividhena manasA vAcA kAyena na karomi na kArayAmi kurvantamapyanyaM na samanujAnAmi / tasyeti paJcamyarthe SaSThI, tataH-daNDAt / "gurusAkSikI vratapratipattiH sAdhvI" iti bhadanta ! -bhavAnta ! bhayAnteti girA gurUnAmantrya prtikraamaami-nivrtte| iha vartamAnakriyayA atItAnAgatapratikramaNamapi grAhyam, yaSTermadhyagrahaNe AdyantagrahaNavat / nindAmi garhe-iti daNDapravRttasyAtmana AtmasAkSikI nindA, gurusAkSikI garhA-jugupsA / etaddaNDakAriNam-AtmAnaM vyutsRjAmi-tyajAmi / .....eSa sAmAnyena SaDjIvakAyadaNDaniSedha uktaH, vizeSatazca mahAvratarUpatayA svIkAryaH / ato mahAvratAnyAha___paDhame bhaMte mahavvae pANAivAyAo veramaNaM, savvaM bhaMte pANAivAyaM palakkhAmi, se suhumaM vA bAyaraM vA tasaM vA thAvaraM vA, neva sayaM pANe aivAijA, nevannehiM pANe aivAyAvijA, pANe aivAyaMte vi anne na samaNujANAmi, jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM, vAyAe, kAraNaM, na karemi, na kAravemi, karaMtaM pi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte, paDikkamAmi, niMdAmi, garihAmi, appANaM vosirAmi / (sU0 3) prathame bhadaMta ! mahAvrate-zrAvakANuvratApekSayA mahati vrate / prANA:-indriyAdayaH, tathA coktam .00 1-3 / / For Personal & Private Use Only Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam / paJcendriyANi trividhaM balaM ca, ucchvAsanicchvAsamathAnyadAyuH / prANA dazaite bhagavadbhiktA-steSAM viyogIkaraNaM ca hiMsA / / 1 / / indravajrA [ ] teSAmatipAtaH prANAtipAtaH-jIvasya du:khotpAdanaM, na tu jIvAtipAtaH tasya nityatvAt / tasmAd viramaNam-nivartanaM bhagavatoktamiti zeSaH / sarvaM bhadanta ! prANAtipAtaM pratyAkhyAmi-prati-aviratiprAptikUlyena, A-sAmAstyena, khyAmi-pratiSedhAmi, prANAtipAtaviratiM karomItyarthaH / atha sUkSmaM vA bAdaraM vA-atra sUkSmaHalpaiH parigrahaH, na tu sUkSmanAmakarmodayAt sUkSmaH, tasya vyApAdanAbhAvAt, bAdara:sthUla: / ekaiko'pi dvighA trasaH sthAvarazca-sUkSmasrasaH kunthvAdiH, sUkSmasthAvaraH panakAdiH, bAdaranaso gavAdiH, bAdarasthAvaraH pRthvyAdiH / neva sayaM pANe ityAdi spaSTaM prAgvat / nigamanamAha paDhame bhaMte mahavvae uvaDhiomi savvAo pANAivAyAo veramaNaM // 1 // (sU0 3) upasthito'smi-upa-sAmIpyena tatpariNAmApattyA sthitaH / itaH Arambha mama sarvasmAt prANAtipAtAd viramaNam / atra punarbhadantagrahaNaM svIkRtamapi vrataM punarguroniveditamArAdhitaM syAdityetadarthamuktaM prathamaM mahAvratam / / dvitIyamAha ahAvare duce bhaMte mahavvae musAvAyAo veramaNaM, savvaM bhaMte musAvAyaM paJcakkhAmi, se kohA vA lohA vA bhayA vA hAsA vA, neva sayaM musaM vaejA, nevahiM musaM vAyAvijA, musaM vAyaMte vi anne na samaNujANAmi, jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM, vAyAe, kAraNaM, na karemi, na kAravemi, karaMtaM pi atraM na samaNujANAmi, tassa bhaMte paDikkamAmi, niMdAmi, garihAmi, appANaM vosirAmi / duche bhaMte mahabbae uvaDhiomi savvAo musAvAyAo veramaNaM / / 2 / / (sU04) arthaH prAgvat / * lpavigrahaH 2.11 / / For Personal & Private Use Only Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram uktaM dvitIyaM mahAvratam, tRtIyamAha - ahAvare tace bhaMte mahavvae adinnAdANAo veramaNaM, savvaM bhaMte adinnAdANaM paJcakkhAmi, se gAme vA nagare vA rane vA appaM vA bahuM vA aNuM vA thUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA, neva sayaM adinnaM gihnijjA, nevanehiM adinaM gihnAvijjA, adinaM girUMte vi anne na samaNujANAmi, jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM, vAyae, kAeNaM, na karemi, na kAravemi, karaMtaMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte paDikkamAmi, niMdAmi, garihAmi, appANaM vosirAmi / ta bhaMte mahavvae uvaTTiomi savvAo adinnAdANAo veramaNam ||3|| (sU05 ) 343 arthaH prAgvat / uktaM tRtIyaM mahAvratam, caturthamAha ahAvare cautthe bhaMte mahavvae mehuNAo veramaNaM, savvaM bhaMte mehuNaM padmakkhAmi, se divvaM vA mANusaM vA tirikkhajoNiyaM vA neva sayaM mehuNaM sevA, nevanehiM mehuNaM sevAvijA, mehuNaM sevaMte vi anne na samaNujANAmi, jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM, vAyAe, kAeNaM, na karemi, na kAravemi, karaMtaM pi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte paDikkamAmi, niMdAmi, garihAmi, appANaM vosirAmi / cautthe bhaMte mahavva uvaTTiomi savvAo mehuNAo veramaNaM / / 4 / / (sU06) arthaH prAgvat / uktaM caturthaM mahAvratam, paJcamamAha ahAvare paMcame bhaMte mahavvae pariggahAo veramaNaM, savvaM bhaMte pariggahaM pakkhAmi, se appaM vA bahuM vA aNuM vA thUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA, neva sayaM pariggahaM parigiNhijjA, nevannehiM pariggahaM parigiNhAvijjA, pariggahaM parigiNhaMte vi anne na samaNujANAmi, jAvajjIvAe For Personal & Private Use Only Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam . tivihaM tiviheNaM, maNeNaM, vAyAe, kAraNaM, na karemi, na kAravemi, karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte paDikkamAmi, niMdAmi, garihAmi, appANaM vosirAmi / paMcame bhaMte mahabbae uvaDhiomi savvAo pariggahAo veramaNaM / / 5 / / (sU07) arthaH prAgvat / uktaM paJcamaM mahAvratam , SaSThaM vratamAha ahAvare chaTe bhaMte vae rAIbhoyaNAo veramaNaM, savvaM bhaMte rAIbhoyaNaM paJcakkhAmi, se asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA, neva sayaM rAI bhuMjijA, nevannehiM rAiM bhuMjAvijA, rAiM bhuMjate vi anne na samaNujANAmi, jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM, vAyAe, kAraNaM, na karemi, na kAravemi, karaMtaM pi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte paDikkamAmi, niMdAmi, garihAmi, appANaM vosirAmi / chaThe bhaMte vae uvaDhiomi savvAo rAIbhoaNAo veramaNaM / / 6 / / (sU08) asyApyarthaH prAgvat / eSAM nigamanamAhaincheiyAiM paMca mahavvayAiM, rAibhoyaNaveramaNachaTThAI / attahiyaTThAe, uvasaMpajittA NaM viharAmi / / (sU0 9) / ityetAni paMca mahAvratAni rAtribhojanaviramaNaSaSThAni, aatmhit:-mokssH| tdrthm| upasampadya-svIkRtya / viharAmi-sAdhuvihAreNa / / iha SaDjIvanikAyikAsambaddhAni mahAvratAnyetadarthamuktAni, yenAbhinavaziSya etadarthajJAtaivopasthApanA) bhavati / uktaM ca paDhie ya kahiya ahigaya, parihara uvaTThAvaNAi jogutti / chakkaM tIhiM visuddhaM, parihara navaeNa bheeNa / / 1 / / [ paDayAsAu ramAI, diTuMtA huMti vayasamAruhaNe / *chaTTe bhaM0 1.4.6.12 / / For Personal & Private Use Only Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram jahamaliNAhasu dosA, suddhAsu neva hi pi / / 2 / / [ etayorlezoddezenArthaH kathyate paThitAyAM zAstraparijJAyAmAcArAGgaprathamAdhyayanarUpAyAM, dazavaikAlikaSaDjIvanikAyikAyAM vA "suyaM me AusaM teNaM" ityAdi "iveyaM chajjIvaNiyaM sammadiTThI sayAjae" iti gAthAntAyAm, arthataH kathitAyAm - manovAkkAyaiH kRtakAritAnumatibhedena samyagadhigatAyAm / pariharati-adhigataSaDjIvanikAyasya zaikSasyopasthApanArthaM parIkSA kriyate / sA caivam gItArthasAdhuH zaikSaM pRSThataH kRtvA bahirgacchan haritakAyopari bhAgena gacchati, tataH zaikSo'pi yadyupari gacchati tannopasthApanArhaH, yadi ca svayaM sthitvaivaM vakti "gaNimizrAH ! sAdhUnAM haritkAyopari gantuM na budhyate, tatkathaM yUyaM gatA" iti, tato gItArthaH sAdhuH zIghraM valati, vakti ca " kSullaka ! apacittatayA vayaM gatAH, atrArthe mithyA me duHkRtam" ityuktvA gurupArzve gatvA sarvaM nivedayati / tato guravaH SaDjIvanikAyavirAdhanApariharaNAd yogya iti / chakkaMti-SaTkaM SaDjIvanikAyarUpaM pariharati / navakena bhedena navabhibhedairmanasA pariharati, parihArayati, pariharantamanumodate, evaM vAcA, evaM kAyena, iti jJAtvA zaikSamupasthApayanti nAnyathA / atra paTAdayodRSTAntAH-mailo paDo na raMgijjai, sohio raMgijjai / asohie mUlapAe pAsAo na kijjai, sohie kijjai / vamaNAIhiM asohie Aure osahaM na dijjai, sohie dijjai / asaMThavie - asaMskRte rayaNe AharaNe paDibandho na kijjai, saMThavie kijjai / evaM paDhiyakahiyAIhiM asohIe sIse vayArovo na kijjai, sohie kijjai / asohiyakaraNe guruNo doso, sohiyassa apAlaNe sIsassa dosutti / kRtaM prasaGgena / , ] adhunA SaDjIvanIkAyayatanAmAha se bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjaya - viraya- paDihaya-pacakkhAyapAvakamme diyA vA rAu vA egau vA parisAgaDa vA sute vA jAgaramANe vA / sa- iti yo'sau mahAvratayuktaH / bhikSurvA bhikSuNI vA ArambhaparityAgAt dharmaparipAlanAya bhikSaNazIlo bhikSuH, evaM bhikSukyapi, puruSajyeSTho dharma iti bhikSurvizeSyate, tadvizeSaNAni bhikSukyA api jJeyAnItyAha / saMyataviratapratihatapratyAkhyAtapApakarmA For Personal & Private Use Only 345 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam -samyag yataH-saMyataH saptadazavidhasaMyamopetaH, vividhe dvAdazaprakAre tapasi rataH-virataH, pratihataM sthitihAsato granthibhedena, pratyAkhyAtaM hetvabhAvAd vRddhyabhAvena pApakarma jJAnAvaraNIyAdi yena sa / tathA divA vA rAtrau vA eko vA-kAraNAt / pariSaGgataH zeSakAlam / supto vA jAgrad vA idaM ca vakSyamANaM na kuryAt / se puDhaviM vA, bhittiM vA, silaM vA, lekheM vA, sasarakkhaM vA kArya, sasarakkhaM vA vatthaM, hattheNa vA, pAeNa vA, kaTeNa vA, kaliMceNa vA, aMguliyAe vA, silAgAe vA, silAgAhattheNa vA, nAlihijjA, na vilihijjA, na ghaTTijA, na bhiMdijA, annaM nAlihAvijA, na vilihAvijA, na ghaTTAvijjA, na bhiMdAvijjA, annaM AlihaMtaM vA, vilihaMtaM vA, ghaTuMtaM vA, bhiMdataM vA, na samaNujANAmi, jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM, vAyAe, kAyeNaM,na karemi, na kAravemi, karataM pi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte paDikamAmi, niMdAmi, garihAmi, appANaM vosirAmi / / 1 / / (sU0 10) pRthvI-loSTAdirahitA / bhittiH-nadItaTI / zilA-vizAla: pASANaH / loSTaHmRnmayo dRSanmayo vA / saha rajasA-asaJcarabhUmireNunA vartata iti sarajaskaM kAyaM, sarajaskaM vA vastram-sajAtIyatvAt pAtrAdyApi / hastena vA, pAdena vA, kASThena vA, kaliMcena vA-kSudrakASThena / aGgulyA vA zilAkayA vA-ayomayyA / zilAkAhastena vA-zilAkAkalApena / na A-ISad likhet-rekhAM kuryAt / na vizeSeNa-gADhaM likhet| na ghaTTayet-na calayet / na bhindyAt-vidArayet svayam / nAnyenAlikhanAdi kaaryet| anyamAlikhanAdi kurvantaM na samaNujANAmItyAdi prAgvat / tathA se bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaJcakkhAyapAvakamme diyA vA rAu vA egau vA parisAgau vA sutte vA jAgaramANe vA / prAgvat / * gR0 1-10.12 / / . hiM0 1-4 / / 0 hiM0 1-3.7 / / For Personal & Private Use Only Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 347 zrIdazavaikAlikasUtram se udagaM vA, usaM vA, himaM vA, mahiyaM vA, kAragaMvA, harataNugaM vA, suddhodagaM vA, udaullaM vA kAyaM, udaullaM vA vatthaM, sasiNiddhaM vA kAyaM, sasiNiddhaM vA vatthaM / ____ udakam-zirApAnIyam / avasyAyaH-nehaH / himam-styAnodakam / mahikA-dhUmarI / karaka:-kaThinodakarUpaH / haratanuH-bhuvamudbhidya dUrvAderagre bhavati / zuddhodakam-gaganodakam / udakArdra vA kAyaM, udakADhU~ vA vastram-udakArdratA ca galadvindutA / sasnigdhaM vA kAyaM sasnigdhaM vA vastram-snehanaM snigdhaM "bhAve niSThA" [ ] saha snigdhena vartata iti sasnigdhaM, sasnehatA ceha bindurahitatA / etat nAmusijjA, na saMphusijjA, nAvIlijA, na pavIlijA, na akkhoDijjA, na pakkhoDijjA nAyAvijA, na payAvijA, annaM nAmusAvijA, na saMphusAvijA, nAvIlAvijjA, na pavIlAvijjA, na akkhoDAvijA, na pakkhoDAvijjA nAyAvijA, na payAvijA, annaM AmusaMtaM vA, saMphusaMtaM vA, AvIlaMtaM vA, pavIlaMtaM vA, akkhoDitaM vA, pakkhoDitaM vA, AyAviMtaM vA, payAvitaM vA, na samaNujANAmi, jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM, vAyAe, kAyeNaM, na karemi, na kAravemi, karaMtaM pi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte paDikkamAmi, niMdAmi, garihAmi, appANaM vosirAmi / / 2 / / (sUtra 11) - nAmRzet, na saMspRzet, nApIDayet, na prapIDayet, nAsphoTyet, na prasphoTayet, * nAtApayet, na pratApayet, kAraNAnumatipadAni ca sugamAni zeSaM prAgvat / . tathA se bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapazcakkhAyapAvakamme diyA vA rAu vA egau vA parisAgau vA sutte vA jAgaramANe vA / prAgvat / se agaNiM vA, iMgAlaM vA, mumuraM vA, aciM vA, jAlaM vA, alAyaM vA, suddhAgaNiM vA, ukkaM vA / 1. ThAraNupANI 10 Ti0 / / * 0DaM0 2 / / . DaM0 2 / / 0 00 2 / / 00 2 / / For Personal & Private Use Only Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam .. ihAya:piNDAnugataH-agniH / jvAlArahitaH-aGgAraH / viralAgnikaNo bhasma-marmuraH / mUlAgnivicchinnA jvAlA-aciH / agnipratibaddhA tu-jvAlA / alAtam -ulmukam / zuddhAgniH-nirindhanaH / ulkA-gaganAgniH / etAn- ____na uMjijA, na ghaTTijA, na ujjAlijA, na nivvAvijA, annaM na uMjAvijjA, na ghaTTAvijjA, na ujAlAvijjA, na nivvAvijA, annaM uMjaMtaM vA, ghaTTitaM vA, ujjAliMtaM vA, nivvAviMtaM vA, na samaNujANami, jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM, vAyAe, kAyeNaM, na karemi, na kAravemi, karaMtaM pi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte paDikkamAmi, niMdAmi, garihAmi, appANaM vosirAmi / / 3 / / (sU0 12) / notsiMcet, na ghaTTayet, na ujjvAlayet, na nirvApayet-vidhyApayedityarthaH / kAraNAnumatirUpaM padASTakaM spaSTam / na samaNujANAmi ityAdi prAgvat / / tathA se bhikkhU vA bhikkhUNI vA saMjayavirayapaDihayapazcakkhAyapAvakamme diyA vA rAu vA egau vA parisAgau vA sutte vA jAgaramANe vA / prAgvat / se sieNa vA, vihuyaNeNa vA, tAliyaMTeNa vA, patteNa vA, pattabhaMgeNa vA, sAhAe vA, sAhAbhaMgeNa vA, pehuNeNa vA, pehuNahattheNa vA, celeNa vA, celakAneNa vA, hattheNa vA, muheNa vA, appaNo vA kArya bAhiraM vAvi puggalaM na phumijA, na vIijA, annaM na phumAvijA, na vIyAvijA, annaM phumaMtaM vA, vIyaMtaM vA, na samaNujANAmi, jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM, vAyAe, kAyeNaM, na karemi, na kAravemi, karaMtaM pi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte paDikkamAmi, niMdAmi, garihAmi, appANaM vosirAmi / / 4 / / (sU0 13) sitena vA-cAmareNa / vidhUnanena-vIjanena / tAlavRntena-carmamayena, vaMzamayena vA dvipuTena madhyagrahaNacchidreNa / patreNa-padminIpatrAdinA / ptrbhnggen-kdliiptrkhnndden| For Personal & Private Use Only Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 349 zrIdazavakAlikasUtram zAkhAyA-vRkSAdeH / zAkhabhaGgena-zAkhaikadezena / pahuNena-mayUrapicchena / pehuNahastena -mayUrapicchakalApena, yathA kezahastaH kezakalApaH tathAtrApi / celena vA-vastreNa / celakarNena-celAJcalena / hastena vA mukhena vA / ebhiH kim ? AtmanaH kAyaM bAhyaM vApi pudgalam-uSNaudanAdi / na phUtkuryAt na vIjayet / anyaM na phUtkArayet na vIjayet / anyaM phUtkurvantaM vIjayantaM vA / na samaNujANAmItyAdi prAgvat / / se bhikkhU vA bhikkhUNI vA saMjayavirayapaDihayapaJcakkhAyapAvakamme diyA vA rAu vA egau vA parisAgau vA sute vA jAgaramANe vA / ___prAgvat- se bIesu vA, bIyapaiDesu vA, rUDhesu vA, rUDhapaiDesu vA, jAesu vA, jAyapaiDesu vA, hariesu vA, hariyapaiDesu vA, chinnesu vA, chinnapaiDesu vA, sacittesu vA, sacittakolapaiDesu vA / iha bIjam-zAlyAdi / bIjapratiSThitam-bIjopari sthApitaM zayanAsanAdi, evaM sarvatra veditavyam / rUDhAni-virUMDhAni / jAtAni-stambibhUtAni / haritAnidUrvAdIni chinnAni-vRkSAdyaGgAnyapariNatAni / sacittAni-aNDakAdIni / kola:ghuNaH; tatpratiSThitAni-taduparivartIni / teSu na gacchijjA, na ciTThijjA, na nisIijA, na tuyaTThijjA, annaM na gacchAvijjA, na ciTThAvijA, na nisIyAvijA, na tuyaTThAvijA, annaM gacchaMtaM vA, ciTuMtaM vA, nisIyaMtaM vA, tuyaTuMtaM vA, na samaNujANAmi, jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM, vAyAe, kAyeNaM, na karemi, na kAravemi, karaMtaM pi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte paDikkamAmi, niMdAmi, garihAmi, appANaM vosirAmi / / 5 / / (sU0 14) na gacchet, na tiSThet, na niSIdet, na tvagvartayet, na svapedityarthaH / karaNAnumatyaSTapadI spaSTA / na samanujAnAmItyAdi prAgvat / / se bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaJcakkhAyapAvakamme diyA vA rAu vA egau vA parisAgau vA sutte vA jAgaramANe vA / 1. aGkaritAni 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam prAgvat / se kIDaM vA, payaMgaM vA, kuMthu vA, pivIliyaM vA, hatthaMsi vA, pAyaMsi vA, bAhuMsi vA, Urusi vA, udaraMsi vA, sIsaMsi vA, vatthaMsi vA; rayaharaNaMsi vA, gucchaMsi vA, paDiggahaMsi vA, kaMbalaMsi vA, uDagaMsi vA, daMDagaMsi vA, pIDhaMsi vA, phalagaMsi vA, sijaMsi vA, saMthAragaMsi vA, annayaraMsi vA tahappagAre uvagaraNajAe, tao saMjayAmeva paDilehiya, paDilehiya pamajjiya pamajjiya, egaMtamavaNijA, no NaM saMghAyamAvajijA / / (sU0 15) hastAdiSu anyatarasmin tathAprakAre sAdhukriyopayoginyupakaraNajAte kITAdirUpaM trasaM kathaJcidApatitam / tatastasmAt sthAnAt saMyata ev-ytnaavaanev| pratyupekSya pratyupekSya / pramRjya pramRjya ekAnte-tadanupaghAtakasthAne / apanayet-parityajet / nainam-kITAdikam saGghAtam vinAzaM mitho gAtrasparzarUpaM vA-teSAM pIDAmApAdayetjanayedityarthaH / zeSaM spaSTam / navaram uNDakam-sthaNDilaM, yogotsargAya mAtrakam / zayyA-vasatiH / / uktA yatanA / sAmpratamupadezamAha:ajayaM caramANo ya, pANabhUyAiM hiMsaI / baMdhaI pAvayaM kammaM, taM se hoi kaDuyaM phalaM // 1 // ajayaM ciTThamANo ya, pANabhUyAiM hiMsaI / " baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kaDuyaM phalaM // 2 // ajayaM AsamANo ya, pANabhUyAiM hiMsaI / baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kaDuyaM phalaM / / 3 / / ajayaM sayamANo ya, pANabhUyAiM hiMsaI / baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kaDuyaM phalaM // 4 // ajayaM bhuMjamANo ya, pANabhUyAiM hiMsaI / baMdhaI pAvayaM kamma, taM se hoi kaDuyaM phalaM / / 5 / / * 0thaM 3 / / . 0nughA0 1. 3, naghA0 2, 0nupAta0 5 / / For Personal & Private Use Only Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram ajayaM bhAsamANo ya, pANabhUyAI hiMsaI / baMdha pAvayaM kammaM taM se hoi kaDuyaM phalaM / / 6 / / ayatamiti kriyAvizeSaNam, ayatanayA IryAsamitiM vinA, caran- gacchan / prANabhUtAni hinasti / prANA dvitricatuH proktA, bhUtAstu taravaH smRtA / jIvAH paJcendriyA jJeyAH, zeSAH sattvA itIritAH / / 1 / / [ ] prANabhUtAnIti bahuvacanAt sarvAnapyetAn pramAdAnupayogAbhyAM vyApAdayati / tAni hiMsan badhnAti pApakaM karma / tat se - tasya / bhavati / kaTukaphalam-dAruNavipAkaphalaM, kaTukAnusvAro'lAkSaNikaH / ayataM tiSThan asthAne / ayatam AsInaH -AkuJcanAdi kurvan / ayataM skpan-apratyupekSya parivartanAdinA / ayataM bhuJjAna:- niH kAraNaM praNItAdi sarAgAdveSaM vA / ayataM bhASamANaH - gRhasthabhASayA niSThuram, antarabhASAdinA vA / zeSaM sarvagAthAsu pUrvavat / atrAha ziSyaH / yadyevaM karmabandhastataH kahaM care ? kahaM ciTTe ?, kahamAse ? kahaM sae ? | kahaM bhuMjato ? bhAsanto ?, pAvaM kammaM na baMdhai // 7 // 351 gururAha jayaM care jayaM ciTThe, jayamAse jayaM sae / jayaM bhujaMto bhAsato, pAvaM kammaM na baMdhai ||8|| kiM bahunA - savvabhUyapyabhUyassa, sammaM bhUyAI pAsao / pihiyAsavvassa daMtassa, pAvaM kammaM na baMdhai / / 9 / / iha dvitIyArthe SaSThI, sarvANi bhUtAni AtmabhUtAni AtmaprAyANi yasya sa tathA tam / samyagbhUtAni pRthvyAdIni pazyantam / pihitAzravam - sthagitaprANAtipAtAdikam / dAntam-karmatApanam / pApaM karma kartR na badhnAti / / I evaM tarhi dayaiva kAryA, kiM jJAnAbhyAsenetyAha For Personal & Private Use Only Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam paDhamaM nANaM tao dayA, evaM ciTThai savvasaMjae / anANI kiM kAhI ?, kiMvA nAhI cheyapAvagaM ? // 10 // prathamaM jJAnam-jIvAjIvAdeH / tato dayA, evaM tiSThati / srvsNytH-srvsNymvaan| ajJAnI kiM kariSyati ?, kiM vA jJAsyati ? zreyaH pApakaM vA / / ato jJAnAbhyAsaH kArya ityAhasuzA jANai kallANaM, suzA jANai pAvagaM / .. ubhayaM pi jANaI sucA, jaM seyaM taM samAyare / / 11 / / spaSTaH / navaraM yat zreyaH tat samAcaret / uktamevArthaM gAthAdvayena spaSTayannAhajo jIvevi na yANai, ajjIvevi na yANAi / jIvAjIve ayANaMto, kahaso nAhii saMjamaM / / 12 / / jo jIve vi viyANai, ajjIve vi viyANai / jIvAjIve viyANaMto, so hu nAhii saMjamaM / / 13 / / gAthAdvayamapi spaSTam / navaraM hurevArthe / nAhii-jJAsyati / adhunA dharmaphalamAhajayA jIvamajIve ya, do vi ee viyANaI / tayA gaI bahuvihaM, savvajIvANa jANaI / / 14 / / gaiM-narakagatyAdikam / jayA gaI bahuvihaM, savvajIvANa jANaI / tayA putraM ca pAvaM ca, baMdhaM mukkhaM ca jANaI / / 15 / / jayA putraM ca pAvaM ca, baMdhaM mukkhaM ca jANaI / tayA niviMdaI bhoe, je dive je ya mANuse // 16 // nirvitte-asAratvena heyatayA vicArayati / * 0310 / / For Personal & Private Use Only Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 353 zrIdazavaikAlikasUtram jayA niviMdae bhoe, je divve je ya mANuse / tayA cayai saMjogaM, sabbhitarabAhiraM / / 17 / / jayA cayai saMjogaM, sabjiMtarabAhiraM / tayA muMDe bhavittANaM, pavvae aNagAriyaM / / 18 / / jayA muMDe bhavittANaM, pavvae aNagAriyaM / tayA saMvaramukTuM, dhammaM phAse aNuttaraM / / 19 / / utkRSTasaMvaram-prANAtipAtAdi paJcAzravaviramaNarUpam / jayA saMvaramukkaTuM, dhammaM phAse aNuttaraM / tayA dhuNai kammarayaM, abohikalusaMkaDaM / / 20 / / abodhikaluSakRtam-abodhikaluSeNa-mithyAtvamalinenopAttaM, madhyAnusvAro'lAkSaNikaH / jayA dhuNai kammarayaM, abohikalusaMkaDaM / tayA savvattagaM nANaM, daMsaNaM cAbhigacchaI / / 21 / / jayA savvattagaM nANaM, daMsaNaM cAbhigacchaI / tayA logamalogaM ca, jiNo jANai kevalI / / 22 / / jayA logamalogaM ca, jiNo jANai kevalI / tayA joe niraMbhittA, selesiM paDivajai / / 23 / / jayA joe nilaMbhittA, selesiM paDivAi / tayA kammaM khavittANaM, siddhiM gacchai nIrao / / 24 / / karma-bhavopagrAhyapi / jayA kammaM khavittANaM, siddhiM gacchai nIrao / tayA logamatthayattho, siddho havai sAsao // 25 / / samprati yasya dharmaphalaM durlabhaM, tamAha For Personal & Private Use Only Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam suhasAyagasya samaNassa, sayAulassa nigAmasAissa / uccholaNA pahoissa, dulahA sogai tArisagassa / / 26 // . sukhAsvAdakasya-prAptazabdarasAdi rasabhoktuH / zramaNasya-dravyasAdhoH / sAtAkulasyabhAvisukhArthaM vyAkSiptacittasya / nikAmazAyinaH-sUtrArthavAcanAvelAyAmapi zayAnasya / uccholanApradhAvinaH-uccholanayA udakAyatanayA prakarSeNa dhAvati pAdAdizuddhiM karoti yaH sa tathA tasya / durlabhA sugati:-siddhiparyavasAnA / tAdRzakasya-bhagavadAjJAlopinaH / atha yasya dharmaphalaM sulabhaM, tamAhatavoguNapahANassa, ujjumai khaMtisaMjamarayassa / .. parIsahe jiNaMtassa, sulahA sogai tArisagassa / / 27 / / tapoguNapradhAnasya rUjumateH-saralAzayasya / zAntisaMyamaratasyakSamApradhAnasaMyamAsevinaH / parISahAn-kSudAdIn / jayataH sulabhA / sugtiH-siddhiruupaa| tAdRzakasya-bhagavadAjJAkAriNaH / ye cAdau sukhazIlAH pazcAt kuto'pi vairAgyAd vratodyatA bhavanti teSAM kimityAhapacchAvi te payAyA, khippaM gacchaMti amarabhavaNAI / jesiM pio tavo saMjamo ya, khaMtI ya baMbhaceraM ca / / 28 // pazcAdapi te prayAtAH-mokSaM prati prayAtumArabdhaH, ArdrakumAra-nandiSeNAdivat / kSipraM gacchantItyAdi sugamam / / SaDjIvanikAyikopasaMhAramAhaicheyaM chajjIvaNiyaM, sammadiTThI sayA jae / dulahaM labhittu sAmanaM, kammuNA na virAhijjAsi tti bemi / / 29 / / ityetAM SaDjIvanikAyikAM samyagdRSTijIvaH / sadA yataH-yatnaparaH / durlabhaM labdhvA zrAmaNyam karmaNA-manovAkkAyakriyayA pramAdena / na virAdhayet-na khaNDayet / apramattastu kathaJcid virAdhanAyAmapyavirAdhaka eva / etena jale jIvAH sthale jIvAH, AkAze jIvamAlinI / jIvamAlAkule loke, kathaM bhikSurahiMsakaH / / 1 / / [ iti pratyuktaM bravImIti pUrvavat / / * e0 1.3.4 / / For Personal & Private Use Only Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram ____ 355 * // paJcamaM piNDaiSaNAdhyayanam / / // piNDaiSaNAdhyayaneprathamoddezakaH / / anantarAdhyayane sAdhvAcAraH kathitaH, sa ca piNDAdizuddhyA zuddho bhavati ityanena sambandhenAyAtaM "piNDaiSaNAdhyayanam" adhunA vyAkhyAyate / taccedamasaMpatte bhikkhakAlaMmi, asaMbhaMto amucchio / imeNa kamajogeNa, bhattapANaM gavesae // 1 // samprApte bhikSAkAle / asambhrAntaH-anAkulaH / amUrchitaH-agRddhaH / anenavakSyamANena / kramayogena-paripATIvyApAreNa / bhaktapAnaM gaveSayet / . kva gaveSayedityAha se gAme vA nagare vA, goyaraggagao muNI / care maMdamaNuviggo, avvakkhitteNa ceyasA // 2 // so'sambhrAnto'mUrchito muniH grAme vA nagare vA / gocarAgragataH-gauriva caraNaM gocaraH, uccanIcagRheSu bhikSATanaM, tasyAgre prathamaM gato gantumArabdhaH / carenmandamzanairadrutam / anudvigna:-alAbhAniSTalAbhAdau / avyAkSiptena-zabdAdiSvAgatena eSaNopayuktena cetasA / atra ca vatsakavaNigjAyAdRSTAnta: ||vtskvnnigjaayaakthaa / / ekasya vaNijo jAyA, rUpAtizayazAlinI / paulomIva bhuvaM prAptA, jagalocanamohinI / / 1 / / vasAnA divyavAsAMsi, divyAbharaNabhAriNI / ananyasamasaubhAgyA, bhAgyAnAM paramAvadhiH / / 2 / / bhojayitvA samastaM svaM, kuTumbaM bhojanakSaNe / dhAnyapiNDaM kare kRtvA, gacchanti vatsavatsalA / / 3 / / vatsakaH sambhramAt tasyA, na rUpaM bhUSaNAni vA / / vIkSate kintu dhAnyasya, piNDikAmeva kevalam / / 4 / / 1. indrANIva 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam zramaNo'pi tathA dAtrI-rUpAdau na manaH kSipet / kuryAt piNDeSaNAmeva, bhikSAhetohaM gataH / / 5 / / yathA caret tathAhapurao jugamAyAe, pehamANo mahiM care / vajito bIyahariyAI, pANe ya dagamaTTiyaM // 3 // purato yugamAtrayA ko'rthaH- yugapramANAm / mahIM prekSyamANazcaret / varjayan bIjaharitAni, prANAn-dvIndriyAdIn / dagamRttikAm-pRthvIkAyApkAyau / cazabdAttejovAyU ca / / uktaH saMyamavirAdhanAparihAraH / adhunAtmasaMyamavirAdhanAparihAramAha ovAyaM visamaM khANu, vijalaM parivajae / saMkameNa na gacchijjA, vijamANe parakkame // 4 // avapAtam-gartAdirUpam / viSamam-nimnonnatam / sthANum-kIlakam / vijalam-vigatajalaM kardamaM parivarjayet / tathA saGkrameNa-kASThapASANaracitena paTyArUpeNa jalagartAdau tena na gacchet / saMyamAtmavirAdhanAsambhavAt / vidyamAne parAkrame-anyasmin mArge, tadabhAve saGkrameNApi kAryavazAd yatanayA yAyAt / / avapAtAdau doSamAhapavaDate va se tattha, pakkhalaMte va saMjae / hiMseja pANabhUyAI, tase aduva thAvare / / 5 / / prayatan vA sa tatra-gartAdau / praskhalan vA saMyataH hiMsyAt prANabhUtAn trasAnathavA sthAvarAn / yatazcaivamtamhA teNa na gacchijjA, saMjae susamAhie / saianeNa maggeNa, jayameva parakkame / / 6 / / tasmAt tena-avapAtAdinA / na gacchet / saMyataH -susamAhitaH / satyanyasmin *Sa 1 / / For Personal & Private Use Only Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 357 zrIdazavaikAlikasUtram same mArge, saptamIsthAne tRtIyA / asati ca same mArge tenaivAvapAtAdinA virAdhanAdvayaM pariharan yatameva-yatanayaiva parAkramet / / atraiva vizeSataH pRthvIkAyayatanAmAhaiMgAlaM chAriyaM rAsiM, tusarAsiM ca gomayaM / sasarakkhehiM pAehi, saMjao taM naakkame / / 7 / / aGgArANAmimam-AGgAram / evaM kSAraM, rAzim / tuSarAzim / gomayamgomayarAzi, rAzizabdo'trApi sambadhyate / sarajaskAbhyAm-sacittapRthvIkAyarajoguNDitAbhyAM pAdAbhyAM saMyatastaM rAziM nAkrAmet / mA bhUt pRthvIrajovirAdhaneti / atraivApkAyayatanAmAhana carija vAse vAsante, mahiyAe vi paDaMtie / mahAvAe va vAyaMte, tiricchasaMpAimesu vA / / 8 / / na cerad varSe varSati-bahirgatasya varSaNe tu pracchanne tiSThet / mhikaayaamdhuumryaam| mahAvAte vA vAti sati / tiryak sampatantIti tiryaksampAtAsta eva sampAtimAH pataGgAdayaH, teSu vA satsu na caret / / uktA prathamavratayatanA sAmprataM caturthavratayatanocyantena carija vesasAmaMte, baMbhaceravasANae / baMbhayArissa daMtassa, hujA tattha visuttiyA / / 9 / / na cerad vezyAsAmante-gaNikAgRhasamIpe / brahmacaryaM avasAnayatIti iti ini puNi vaSTi bhAgurirallope brahmacaryavasAnakaM tAsmin brhmcryvsaanke-brhmcrypryntkaarke| tatra gatasya brahmacAriNo dAntasya bhaved vizrotasikA-vezyAdarzanasmaraNApadhyAnasvarUpakacavarAvasthAnAt jJAnazraddhAjalApagamAt / virUpaM zrota iva praNAlamiva zrAnto'ntakaraNaM tadeva niruktyA vizrotasikA sapaGkapraNAlikAH sakalmaSacittatA ityarthaH / . atraiva vizeSamAha aNAyaNe caraMtassa, saMsaggIi abhikkhaNaM / - huja vayANaM pIDA, sAmanaMmi ya saMsao / / 10 // . 1. vaSTi bhAgurirallopa-mavApyorupasargayoH / ApaM caiva halantAnAM, yathA vAcA nizA dizA / / (siddhAntakaumudyAmavyayaprakaraNe) For Personal & Private Use Only Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 . shriitilkaacaaryvircitttiikaayutm| anAyatane-asthAne, vezyAsAmantAdau / carataH saMsargI-nadAderAkRti-gaNatvAdIpratyaye tayA / abhIkSNaM bhaved vratAnAM pIDA / kathaM vezyAgatabhAvasya caturthavrataM pIDyate ? anupayogenaiSaNAyA arakSaNe'hiMsA, kenApyapacittatAprazne'palapanAt satyavratam, ananujJAtavezyAvalokanAdadattAdAnaM, tanmamatvakaraNe parigrahavratam, evaM sarvavratapIDA, dravyazrAmaNye'pi saMzayaH kadAciduniHkramaNAt / / etannigamayannAhatamhA evaM viyANittA, dosaM duggaivaThThaNaM / vajae vesasAmaMtaM, muNI egaMtamassie / / 11 / / sugamaH / navaram egantamassie-ekAntaM mokSamAzritaH / / atraiva vidhivizeSamAhasANaM sUiyaM gAviM, dittaM goNaM hayaM gayaM / saMDibbhaM kalahaM juddhaM, dUrao parivajae // 12 // zvAnam / sUtikAm-navaprasUtAM gavIm / dRptaM gAM, hayaM, gajam / saDimbhambAlakrIDAsthAnam / kalaham-pratItam / yuddham-zastrAdibhiH / etAni dUrato varjayet / Atma-saMyamavirAdhanAsambhavAt / yuddhaM hi pazyatAM kadAcit prahAralaganAdAtmavirAdhanA, tatprazaMsAyA saMyamavirAdhanA / zvAnAdibhyazca saMyamAtmavirAdhanA svayamabhyUhyA / / atraiva vizeSamAhaaNunae nAvaNae, appahiDhe aNAule / iMdiyANi jahAbhAgaM, damainnA muNI care // 13 / / anunnataH-dravyato bhAvatazca, dravyato nordhvamukhaH, bhAvato na jAtyAdyabhimAnI / nAvanataH-dravyabhAvAbhyAmeva, dravyAnavanato'nIcakAyaH, bhaavaanvnto'laabhaadinaadiinH| aprahRSTaH-lAbhAdau aharSaH / anAkula:-krodhAdirahitaH / indriyANi yathAbhAvam-yathAviSayam / damayitvA-iSTAniSTeSu sparzAdiSu rAgadveSarahito munizcaret / viparyaye doSaH-dravyonnato lokahAsyaH, bhAvonnato jAtyAdyAvezAdIryAM na rakSati / dravyAvanato For Personal & Private Use Only Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram / rAnA rakta iti / 359 baka iti sambhAvyate, bhAvAvanataH tucchasattva iti / prahRSTo yoSiddarzanAd rakta iti / Akulo lAbhArthI / adAntaH pravrajyAnarha iti / / kiM cadavadavassa na gacchijjA, bhAsamANo ya goyare / hasaMto nAbhigacchejA, kulaM uccAvayaM sayA / / 14 / / spaSTam / navaram davadavassa-drutaM tvaritamityarthaH / doSazca ubhayavirAdhanA / punaratraiva vidhimAhaAloyaM thiggalaM dAraM, saMdhiM dagabhavaNANi ya / caraMto na vinijjhAe, saMkaTThANaM vivajae / / 15 / / Alokam-gavAkSAdi / thiggalam-citadvArAdi / saMdhim-citakhAtrAdi / udakabhuvanAni ca caran bhikSArthaM na vinidhyAyet-na vizeSeNa pazyet / zaGkAsthAnametadavalokAdi / ato vivarjayet / tattaddarzini naSTavastunaH anena gRhItamiti zaGkA syAt / api carano gihivaINaM ca, rahasArakkhiyANa ya / . saMkilesakaraM ThANaM, dUrao parivajae / / 16 / / rAjJo gRhapatInAm-zreSThayAdInAm rahaHsthAnam, ArakSakANAM ca saklezakaraM sthAnaM dUrataH parivarjayet / rahaHsthAnAvalokane hi asmadAlocAdijijJAsavo mI iti teSAM saGklezaH syAt, sAdhUnAM vA tainiHsAraNAdisaklezaH kriyeta / / . kiM ca paDikuTukulaM na pavise, mAmagaM parijae / aciyattakulaM na pavise, ciyattaM pavise kulaM / / 17 / / pratikuSTam-lokaniSiddhaM malinAdikulam na pravizeta-zAsanalaghutvaprasaGgAt / mAmakam-yo vakti mA me gRhaM kazcidAgacchatu / tadgRhaM varjayet / aciyattakulam*Na 9. 10.12 / / / cchi0 6-12 / / 0 vha0 6.7.9-12 / / mIti 4.10.11, 0smIti 5 0mIti iti 6-9.12 / / ra nirvAsanAdi0 10 / / For Personal & Private Use Only Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam aprItikulam / yatra sAdhupraveze gRhiNAmaprItirbhavati tatra na pravizet / yatra tu prItiH syAt, tatra ciyattakule-prItimati / pravizet / teSAmanugrahasadbhAvAt / / kiM casANIpAvArapihiyaM, appaNA nAvapaMgure / kavADaM no paNullijjA, uggahaMse ajAiyA / / 18 / / zANI-zaNAtasIvalkalajApaTI / prAvAra:-kambalAdiH / ebhiH pihitam-sthagitam / gRhamiti zeSaH / AtmanA nApavRNuyAt / bhuJjAnAnAM pradveSasambhavAt / kapATaM na praNodayet / avagraham se-tasya / ayAcitvA-vidhinA dhrmlaabhmkRtvetyrthH|| vidhivizeSamAha / pUrvameva sAdhunA saMjJAkAyikopayogaM kRtvA gocare praveSTavyam / kathaJcinna kRtaH athavA kRte'pi punastatkAryaM bhavet tadeSa vidhiH goyaraggapaviDhe u, vaJcamuttaM na dhArae / ovAsaM phAsuyaM nazA, aNunAyaMmi vosire // 19 // pUrvArdhaM spaSTam / avakAsa prAsukam jJAtvA, anujJApya / anujJAte vyutsRjet| nIyaduvAraM tamasaM, kuTThagaM parivajae / acakkhuvisao jattha, pANA duppaDilehagA / / 20 // spaSTaM navaram / tamasam-sAndhakAra koSTakam / ' jattha pupphAiM bIyAI, vippainnAiM kuTThae / ahuNovalittaM ullaM, daTTaNaM parivajae / / 21 / / IdRzaM dRSTvA dvArata eva nivartate / dharmalAbhamapi na kuryAt saMyamAtmavirAdhanApatteH kiM caelagaM dAragaM sANaM, vatsagaM vAvi kuTThae / ullaMghiuM na pavise, vihUittANa va saMjae / / 22 / / spaSTaH / navaram, vihUittANa va-vidhUya vA preryetyarthaH / vidhivizeSamAha1. nIcadvAram 2 Ti0, nIcA 10 Ti0 / / * 020 1, 0ri0 10 / / 2. apavarakam 2 Ti0 |! dRSTi0 6-10.12 / / For Personal & Private Use Only Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 361 asaMsattaM paloijjA, nAidUrAvaloyae / upphullaM na vinijAe, niyaTTija ayaMpiro / / 23 / / asaMsaktaM pralokayet-na yoSiddaSTeISTiM mIlayedityarthaH / nAtidUramdAyakasyaivAgamanamArgadezaM pralokayet / paratazcaurAdizaGkA syAt / utphullam-vikasitanetraM gRhopaskaramapi na vinidhyAyet / adRSTakalyANa iti lAghavotpatteH / nivarteta alabdhe'pi ajalpana dInaM dAtRdoSaM vA / tathA aibhUmiM na gacchijjA, goyaraggagao muNI / kulassa bhUmiM jANittA, miyaM bhUmiM parikkame / / 24 / / ___atibhUmim-yatrAnye bhikSAcarA na yAnti / tAM gRhasthairananujJAtAM na gacchet / gocarAgragato muniH / kulasya-zraddhAlorazraddhAlorvA / bhUmi-maryAdAM jJAtvA / mitAM bhUmim-tadanujJAtAM parikrAmet / vizeSamAha: tattheva paDilehijjA, bhUmibhAgaM viyakkhaNo / siNANassa ya vacassa, saMlogaM parivajae / / 25 / / tatraiva-tasyAmeva bhUmau mitAyAM pratyupekSeta / bhUmibhAgam-ucitaM bhUpradezam / vicakSaNo-gItArthaH / snAnasya varcasazca saMlokaM parivarjayet / tatrAprAvRtastrIdarzanena rAgAdibhAvAt / tathA- . . dagamaTTiyaAyANe, bIyANi hariyANi ya / parivajito ciTThijjA, sabiidayasamAhie / / 6 / / udakamRttikAdAnam-AdIyate'nena AdAno mArgaH, udakamRttikAnayanamArgamityarthaH / zeyaM spaSTam / *. skA0 8-10, 0rikara0 9.12 / / 1. sthaMDIlanI jagyA jovAmAM Ave 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tattha se ciTThamANassa, Ahare pANabhoyaNaM / akappiyaM na icchijjA, paDigAhija kappiyaM // 27 // tatrocitabhUmau tasya tiSThataH dAtrI Aharet-Anayet / pAnabhojanayogyavastu pAnabhogajanam / uttarArdhaM spaSTam / atrAzayottaram-akalpyaniSedhe kalpyagrahaNaM siddhameva, paraM dravyataH zobhanamazobhanaM vA kalpyaM grAhyamiti darzanArthaM tadapyuktam AdaraMtI siyA tattha, parisADijja bhoyaNaM / ditiyaM paDiyAikkhe, na me kappai tArisaM // 28 // AharaMtI-AnayantI / syAt kadAcid dAtrI parizATayet sikthAdi dadatI pratyAcakSIt na me kalpate tAdRzam / atra ghRtabinduSTAntaH / sa cAyam ||ghRtbindukthaa / nAmnA vasundharetyasti, purI yadvyavahAriNAm / ' vasubhiH sarvato nyastai-yathArthAkhyA babhUva yA / / 1 / / tatraikagRhiNo gehe, heyopAdeyatattvavit / kSudhArtimupasaMhAM, vihartuM yAtavAn muniH / / 2 / / dhAriNyA harSadhAriNyA, gRhiNyA tadgRhezituH / bahuprakArairAhAraiH, sa~ yatiH pratilAbhitaH / / 3 / / AnayantyA munerdAtuM, kAMsyapAtrI havirbhUtAm / kathaJcana pramAdena, pAtrIto ghRtabindukaH / / 4 / / gRhAGgaNe papAtakaH, pAtakaikanibandhanam / / gRhNAti sma ghRtaM tanna, munizcharditadoSataH / / 5 / / yugmam gRhalokena sarveNA-pyatyantAdarapUrvakam / kriyAsamabhihAreNa, bhaNyamAno'pyasau muniH / / 6 / / na svakarNe sakarNaH sa, vacasteSAmadhArayat / vavale ghRtamAdAtuM, na hi nispRhatAdhanaH / / 7 / / * saMyataH 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smRtazrutArtharUpAtma-rakSAmantraH sacetanaH / na lolyatAkhyazAkinyA, zakyazchalayituM yataH / / 8 / / gandhasambandhato'bhyeyu-rghRtabindau ca kITikAH / saurabhyArambhasaMrambhAd, bhramarA iva jAtiSu / / 9 / / patitAnAM kITikAnA - mupAdAne gRholikA / caTakAnAmupAgatya, zyenavat samupasthitA / / 10 / / oturjigrasiSustAM ca sametya nibhRtaH sthitaH / baddhadhyAno baka iva, zapharIgrahaNAsayaH / / 11 / / ekatastadgRhazvAgAt, tatra tasya jighAMsayA / nihantuM vRkavacchAgAn, zasakAniva citrakaH / / 12 / / anyato'bhyAgamat taMtra, prAtivezmikakukkuraH / grahItuM so'pi mArjAraM, tameva kRtamAnasaH / / 13 / / atho mitho'bhavad, yuddhaM tayoH kukkurayordvayoH / ekadravyAbhilASitvaM yato vairasya kAraNam / / 14 / / gRhezotrAsitezvAne, dvitIye prAtivezmikaH / zrIdazavaikAlikasUtram ,, saMnahyaM yoddhumabhyAgAt, tadgRhasvAminA saha / / 15 / / tatastayordvayorjajJe, zastrAzastriraNo mahAn 1 pakSadvaye'pi cAnyonyaM, tatrAjani janakSayaH / / 16 / / abhaviSyanmuniH tasya, pApArambhasya kAraNam agRhISyad ghRtaM yadya-nAtte doSalavo'pi na / / 17 / / `grAhyaM na tasmAt parizATidoSa - duSTaM munIndrairazanAdi kiJcit / vizeSatastailaghRtAdilepa- dravyaM punastatparivarjanIyam / / 18 / / upajAtiH saMmadamANI pANANi, biyANi hariyANi ya / asaMjamakariM nacA, tArisiM parivajjae / / 29 spaSTaH / navaram / asaMjamakarim - sAdhunimittamasaMyamakaraNazIlAm / / ekatAnA-5 / / gRhazvAnena paryaste 2.6-11 ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / syAt, kAraNaM munirapyasau / taghRtaM yadi gRhNItAnAtte doSalavo'pi na 2.6- 11 / / For Personal & Private Use Only 363 pApArambhasya tasya vyaMti 1.3-5 / / Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam sAhaTTa nikkhivittANaM, sacittaM ghaTTiyANi ya / taheva samaNaTThAe, udagaM saMpaNulliyA / / 30 / / saMhRtya karoTikAdeH sikthAdi / sacittopari nikSipya / sacittam-bIjaharitapuSpAdi / ghaTTayitvA tathaiva zramaNArtham / udakaM bhAjanastham sampraNudya-prerya / / tathAAgAhaittA calaittA, AhAre pANabhoyaNaM / ditiyaM paDiyAikkhe, na me kappai tArisaM / / 31 / / varSAsu gRhAGgaNAdirahitaM jalam avagAhya / calayitvA tinirgamArthaM vAhaM kRtvaa| Ahareta-Anayet / pAnabhojanam / zeSaM prAgvat / / purekammeNa hattheNa, davvIe bhAyaNeNa vA / ditiyaM paDiyAikkhe, na me kappai tArisaM // 32 // puraHkarma-dAnAt pUrvamapkAyena kSAlanaM yasya hastAdestena hastena / dA bhAjanena karoTikAdinA / zeSaM prAgvat / / udaulle sasiNiddhe, sasarakkhe maTTiyAUse / hariyAle hiMgalae, maNosilA aMjaNe loNe / / 33 / / geruyavatriya seDiyA-soraTThiyapiTThaku kusakae ya ukkaTThamasaMsaTTe, saMsaTTe ceva bodhavve / / 34 / / yugmam udakAi~Na-galadudakabindunA / sAsnigdhena-ISadudakayuktena / saraskena-pRthvIrajoguNDitena / mRtikA- kardamastadyuktena / tathA USaH-pAMzukSAraH / haritAlaH hiMgulaka: mnHsilaa| aJjanam-sauvIrAdi / lavaNam-sAmudrAdi / gairikaH-dhAtuH / varNikApItamRttikta / zvetikA-khaTikA / saurASTrikA-turvarI piSTam- AmataNDulakSodaH / kukkusAH pratItAH / kRteneti-ebhirguNDitena hastAdineti gamyam / utkRSTa iti utkRSTazabdena kAliGgAlAbupuSpaphalAdInAM zastrakRtAni zlakSNakhaNDAnyucyante / ciJciNikAdipatrasamudAyo * 0t pAna0 6-10.12 / / 1. saurASTramRttikA 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 365 vA udUkhalakhaNDitaH / asaMsRSTena- vyaJjanAdinAliptena saMsRSTena- liptena / bodhavyo hasta iti vidhimUrdhvaM svayameva vakSyati / / asaMsadruNa hattheNa, dabIe bhAyaNeNa vA dijamANaM na icchijjA, pacchAkammaM jahiM bhave / / 35 / / asaMsRSTena-annAdyaliptena / hastena, dA bhAjanena ca dIyamAnaM na icchet / yatra hastAdeH kSAlanAdirUpaM pazcAt karma bhavati / nirlepaM tu maNDakAdi gRhNIyAt / / saMsaTeNaM tu hattheNaM, davvIe bhAyaNeNa vA / dijamANaM paDichijjA, jaM tatthe saNiyaM bhave // 36 // saMsRSTena-annAdiliptena / hastAdinA dIyamAnaM pratIcchet / yattatraiSaNIyamanyadoSarahitaM bhavet / / duNhaM tu bhuMjamANANaM, ego tattha nimaMtae / dijamANaM na icchijjA, chaMda se paDilehae // 37 // spaSTaH / navaram / chandam- abhiprAyam / se-tasya dvitIyasya pratyupekSeta / iSTaM cet tasya dIyamAnaM tadA gRhNIyAt / na cenaiva / doNhaM tu bhuMjamANANaM, dovi tattha nimaMtae / dijamANaM paDichijjA, jaM tatthesaNiyaM bhave // 38 // spaSTaH / vidhivizeSamAhagubbiNIe uvaNNatthaM, vivihaM pANabhoyaNaM / bhuMjamANaM vivajjittA, bhuttasesaM paDicchae / // 39 // gurviNyA upanyastam-upakalpitam / vividham- drAkSApAnakhaNDakhAdyAdi pAnabhojanam / tayA bhujyamAnaM vivarjayet / mA bhUt tasyA alpatvenAbhilASAnivRtto garbhapAtAdidoSaH / bhuktazeSam-bhuktoddharitaM pratIcchet / kiM ca For Personal & Private Use Only Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam . siyA ya samaNaDhAe, gubbiNI kaalmaasinnii| uTThiyA vA nisIijA, nisIijA, nisannA vA puNuTThae / // 40 // syAt kadAcit zramaNArthaM gurviNI kAlamAsinI-garbhAdhAnAnavamamAsavatI / utthitA-UrdhvasthA satI dAnAya niSIdet / niSanA vA satI uttiSThet / tatra kimtaM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM / ditiyaM paDiyAikkhe, na me kappai tArisaM // 41 // . gurviNyA saMyatArtha kRtotthAnayA kRtAsanayA vA dIyamAnaM saMyatAnAmakalpikam / tasyAH tadgarbhasya vA kaSTasambhavAt / zeSaM spaSTam / tathAthaNagaM paMjomANI, dAragaM vA kumAriyaM / taM nikkhivittu royaMtaM, Ahare pAnabhoyaNaM // 42 // stanaM pAyayantI dArakaM vA kumArikAM vA taddArakAdi nikSipya rudad bhUmau Aharet pAnabhojanam / tatra bAlasya stanyapAnAntarAya: / mArjArAditazcApAyaH / / ata: taM bhave bhattapANaM tuM, saMjayANa akappiyaM / / ditiyaM paDiyAikkhe, na me kappai tArisaM // 43 // spaSTaH / kiM bahunetyupadezasarvasvamAhajaM bhave bhattapANaM tu, kappAkappaMmi saMkiyaM / ditiyaM paDiyAikkhe, na me kappai tArisaM // 44 / / spaSTaH / navaram / kimidamudgamAdidoSayuktaM na vetyAzaGgAkAri / / kiM ca * 0tam 6-10.12 / / * pi 6-10.12 / / For Personal & Private Use Only Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 367 dagavAraeNa pihiyaM, nissAe pIDhaeNa vA / loDheNa vA vileveNa, sileseNa va keNai // 45 / / deyaM vastu bhAjanasthaM dakavArakeNa-udakakumbhena / pihitam sthagitam / nIsAittinisodikayA pISiNyetyarthaH / pIThakena vA- AsanapaTTena / loDheNa vaapi-shilaaputrken| lepena- mRllepAdinA / zleSeNa vA kenacid-jatu-lAkSAdinA / / taM ca ubbhiMdiuM dijA, samaNaTThA eva dAyae / ditiyaM paDiyAikkhe, na me kappai tArisaM // 46 // taza-pihitaliptAdikam / udbhijya zramaNArthaM dAyako deyAt / uttarArdhaM praagvt|| kiM caasaNaM pANagaM vAvi, khAimaM sAimaM tahA / jaM jANija suNijA vA, dANaTThA pagaDaM imaM / / 47 / / spaSTaH / navaram / dAnArthaM prakRtam- sAdhuvAdanimittam / / taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM / ditiyaM paDiyAikkhe, na me kappai tArisaM // 48 / / spaSTaH / asaNaM pANagaM vAvi, khAimaM sAimaM tahA / jaM jANija suNijjA vA, punaTThA pagaDaM imaM / / 49 / / taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM / ditiyaM paDiyAikkhe, na me kappai tArisaM / / 50 / / asaNaM pANagaM ceva, khAimaM sAimaM tahA / jaM jANija suNijA vA, vaNimaTThA pagaDaM imaM / / 51 / / taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM / ditiyaM paDiyAikkhe, na me kappai tArisaM // 52 / / For Personal & Private Use Only Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam asaNaM pANagaM vAvi, khAimaM sAimaM tahA / / jaM jANija suNijjA vA, samaNaTThA pagaDaM imaM / / 53 / / zramaNA:-nirgranthazAkyAdayaH / taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM / / ditiyaM paDiyAikkhe, na me kappai tArisaM // 54 / / dAnArthaM puNyArthaM zramaNArthaM prakRte-Arambhe sAdhUnAM gRhNatAm ArambhasaMvibhAgo doSaH / vanIpakArthaM prakRte tvantarAyaH / atastadAdAnaniSedhaH / / ... kiM cauddesiyaM kIyagaDaM, pUikammaM ca AhaDa / ajoarapAmijhaM, mIsajAya ca vajae / / 55 / / auddezikam-sAdhUddezena dana odanasya mIlanena karambakaraNam / saGkhaNDikoddhRtamodakacUrNena guDapAdAdi kSiptvA modakakaraNaM ca / krItam pratItam / pUtikarmApiAdhArmikAvayavamizram / Ahatam-svagrAmAhRtAdi / adhyavapUrakam-svArthaM mUlAdrahaNAdau, sAdhvartham adhikaprakSeparUpam / prAmityam-sAdhvarthamuddhAryAnIya dAnam / mizrajAtamhI sAdhvarthaM mUlata eva mizramupaskRtaM varjayet / / auddezikAdisandehe kiM kuryAdityAhauggamaM se pucchijjA, kassaTTA keNa vA kaDaM ? / suddhA nissaMkiyaM suddhaM, paDigAhijja saMjae / / 56 / / udgamaM se- tasya zaGkitasyAnnAdeH pRcchet tatsvAminaM karmakaraM vA / kasyArthaM kena vA kRtametad / na bhavadarthaM kintvanyArthamidamiti tadvacaH zrutvA niHzaGkitaM zuddhaM pratigRhNIyAt saMyataH / viparyaye doSAt / asaNaM pANagaM ceva, khAramaM sAimaM tahA / puSkesu huja ummIsaM, bIesu hariesu vA / / 57 / / iha tRtIyArthe saptamI / puSpai/jairharitaiH unmizram / For Personal & Private Use Only Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 369 taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM / ditiyaM paDiyAikkhe, na me kappai tArisaM // 58 / / asaNaM pANagaM ceva khAimaM sAimaM tahA / udagaMmi hujA nikkhittaM, uttiMgapaNagesu vA / / 59 / / spaSTaH / taM bhave bhattepANaM tu, saMjayANa akappiyaM / ditiyaM paDiyAikkhe, na me kappai tArisaM / / 60 // asaNaM pANagaM ceva, khAimaM sAimaM tahA / agaNimi huna nikkhittaM, taM ca saMghaTTiyA dae / / 61 / / agrau bhavenikSiptam-AropitaM dugghAdi tanmama bhikSAM dadatyA tApAtizayena mA udbhUt / ityagniM saMghaTya ajvalantaM kRtvA azanAdi dadyAt / / taM bhave bhasapANaM tu, saMjayANa akappiyaM / ditiyaM paDiyAikkhe, na me kappai tArisaM / / 2 / / evamusakkiyA osakkiyA, ujjAliyA pajjAliyA nivvAviyA / usiMciyA nissiMciyA, uvattiyA uyAriyA dae // 63 / / mama bhikSAM dadatyA mAgnividhyAyatu iti ulmuka (kAni) utsarmya agnemadhye prerya ddaati| osakkiyA-apasarpya atidAhabhayAdulmukAni utsArya / ujjvAlya-ardhavidhyAtaM stokendhanaprakSepeNa / prajvAlya-bahutarendhanaprakSepeNa / nirvApya-pAkyadAhabhayAd vidhyaapy| utsiGgya-udbhavanAdujjhanabhayena kiyadapyanyatrotsArya / tathA udbhavantamudakena nissicy| apavartya-agnyuparisthabhAjanavastubhAjanAntare saJcArya / avatArya-dAhabhayAd dAnArthaM vA agnyuparisthaM bhAjanaM bahirvimucya sAdhobhikSAM dadyAt / / / taM bhave bhattapANaM ca saMjayANa akAppiyaM / ditiyaM paDiyAikkhe, na me kappai tArisaM / / 64 / / . 1. jIvonA dara 10 Ti0 / / * o0 3 / / . 0ka0 5-12 / / For Personal & Private Use Only Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam gocarapraviSTasya cahuja kaTuM silaM vA vi, iTTAlaM vA vi egayA / ThaviyaM saMkamaTThAe, taM ca huja calAcalaM / / 65 / / na teNa bhikkhU gacchijjA, diTTho tattha asaMjamo / gaMbhIraM jhusiraM ceva, sabbiMdiyasamAhie / / 66 / / yugmam AdyaH spaSTaH / dvitIyasyAyamarthaH / gambhIram-aprakAzam / zuSiraM pratItam / tatra calane jIvopamardanarUpo'saMyamo dRSTastataH sarvendriyasamAhito bhikSustasminna gcchet|| tathA nisseNiM phalagaM pIThaM, UsavittANamAruhe / maMcaM kIlaM ca pAsAyaM, samaNaTThA eva dAvae / / 67 // durUhamANI pavaDijA, hatthaM pAyaM ca lUsae / puDhavijIve vihiMsijjA, jeya tanissiyA jagA / / 68 / / eyArise mahAdose, jANiUNa mahesiNo / / tamhA mAlohaDaM bhikkhaM, na paDigAhaMti saMjayA // 69 / / . tribhirvizeSakam nizreNI phalakaM pIThaM mazaM kIlaM ca ucchritya-UrvIkRtya / Arohet prAsAdaM zramaNArthameva dAyakaH / mAlAdAnIya zramaNAnAM bhikSAM dAtum / atra doSamAha-duruhamANI-ArohantI prapatet / prapatantI ca hastaM pAdaM vA lUSayet / tathA pRthvIkAyAn vihiNsyaat| kathaMcit tatrasthAn ye ca tatriHzritAH-tadAzritAH / jagatti-gamadhAtuH, gacchantItyevaM zIlAH, dyutigamojhai ca kvipi jagacchandaniSyattiH / tato jagacchabdena gamanazIlAstrasAH prANinaH ucyante / tAMzca hiMsyAt / tRtIyA gAthA spaSTA / / anyadapi pratiSedhyamAhakaMdaM mUlaM palaMbaM vA, AmaM chinnaM va saniraM / tuMbAgaM siMgaberaM ca, AmagaM parivajaye / / 70 // * jA0 10 / / For Personal & Private Use Only Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 371 1 kandam-sUraNAdeH / mUlam-mUlakAdeH / pralambam-tAlaphalAdiH / AmaM chinnaM sanniram-samayabhASayA patrazAkam / tumbAgam - tumbakameva / zRGgaberaM caAmakaM parivarjayet / / Ardrakam / taheva sattucunnAiM, kolacunnAiM AyaNe / sakkala phANiyaM pUyaM, annaM vA vi tahAvihaM / / 71 / / vikkAyamANaM pasaDhaM, raeNa parikAsiyaM diMtiyaM paDiyAikkhe, na me kappai tArisaM / / 72 / / yugmam tathaiva zaktacUrNAn, zaktUn kolacUrNAn- badaracUrNAn / ApaNe-haTTe / zaSkulImtilaparpaTikAm / phANitam-dravaguDam / pUpam - kaNikkhAdimayam / anyad vA-tathAvidhaM modakAdikaM vikrIyamANam- ApaNe prasaDham - prasoDhaM vikrayAbhAvAt cirasthApitaM, prAkRtatvAdokArasya akAraH / ata eva rajasA parispRSTam - vyAptam / taddaddatIM pratyAcakSIta na me kalpate tAdRzamiti gAthAdvayArthaH / / kiJca bahuaTThiyaM puggalaM, aNamisaM vA bahukaMTayaM / atthiyaM tiMDuyaM billaM, ucchakhaMDaM ca siMbaliM / / 73 / iha vanaspatyadhikAraH / bahusthikam - bahubIjam / pudgalam pudgalAkhyavRkSaphalam / animiSaM vA-animiSanAmno vRkSasya phalam / bahukaNTakam / atthiyamastikavRkSaphalam / tiNDukam-TimbarukIphalam / billam ikSukhaNDaM ca pratItam / siMbalim-zAlmalI vallAdiphalikAM vA / / atra doSamAha - appe siyA bhoyaNajjAe, bahu ujjhiyadhammie / diMtiyaM paDiyAikkhe, na me kappai tArisaM / / 74 // alpaM syAd bhojanajAtaM bahUjjhanadharmakametat / zeSaM spaSTam / / ukto'zanavidhiH / adhunA pAnavidhimAha - 1 vya0 1.3-5 / / ti0 2.3.5 / / - tiDDu 1.3-5.10 / / For Personal & Private Use Only Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tahevudyAvayaM pANaM, aduvA vAradhoyaNaM / saMseimaM cAulodagaM, ahuNAdhoyaM vivajae / / 75 / / yathA prAgazanamuJcAvacamuktaM tathaiva pAnam / unam-varNAdyupetaM, drAkSApAnAdi / avacam-varNAdihInaM, AranAlAdi / athavA vArakadhAvanam-guDaghaTakSAlanaM, dhAnyasthAlIkSAlanAdyapi / saMsvedajam-piSTasvedasaGgatodakAdi / tandulodakamASTikarakamucyate / tadadhunA dhautam-apariNatam / vivarjayet / . . atraiva vidhimAhajaM jANija cirAdhoyaM, maIe darisaNeNa vA / paDipucchiyA va sucA vA, jaM ca nissaMkiyaM bhave / / 76 / / yat-tandulodakAdi / jAnIyAt ciradhotaM matyAdarzanena vA kaluSyAdhoniviSTatayA kiyatI velA dhautasyAsyeti pratipRcchaya vA gRhastham / suzzA vA vAzabdazcArthe, mahatI veleti tatprativacaH zrutvA ca / yadeva niHzaGgikataM bhavet tad gRhNIyAdityarthaH / / uSNodakAdi vidhimAhaajjIvaM pariNayaM nazA, paDigAhijja saMjae / aha saMkiyaM bhavijA, AsAittA Na rovae / / 77 / / ajIvaM pariNatam-tridaNDaparirtanadirUpam / gRhasthapraznena jJAtvA pratigRhNIyAt saMyataH / tadabhAve caturtharasamapi dehopakArakaM matyAdinA jJAtvA / atha zaGkitaM bhvte| kuthitAmlatvAdinA tata AsvAdya rocayet-nizcayaM kuryAt / / tacaivam thovamAsAyaNaTThAe, hatthagaMmi dalAhi me|| mA me ajhaMbilaM pUiM, nAlaM tanhaviNittae / / 78 / / stokamAsvAdanAya haste dehi me / mA mama atyamlaM kuthitaM vA, nAlaM tRSNAnivarttanAya / tataH kimasyopAdAnena? / prAyogyaM ced grAhyam / / taM ca avaMbilaM pUi, nAlaM taNhaviNittae / ditiyaM paDiyAikkhe, na me kappai tArisaM // 79 / / * iyaM gAthA 1-7.9-12 pratiSu nAsti / / For Personal & Private Use Only Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram taM ca hujja akAmeNaM, vimaNeNa paDicchiyaM / taM appaNA na pibe, no vi annassa dAvae / / 80 / / I taca bhavet / akAmena - nirabhilASeNa / vimanaskena pratIpsitam / tatra dehApakArakamityAtmanA na pibet, nApyanyasya dApayet / / tarhi kathaM tatkAryaM tadvidhimAha egaMtamavakkamittA, acittaM paDilehiyA / jayayaM pariTThavijjA, pariTThapya pakkime / / 81 / / spaSTaH / navaraM paDikkame-airyApathikIM pratikrAmet / / evamannapAnagrahaNavidhimabhidhAya bhAjanavidhimAhasiyA ya goyaragagao, icchijjA paribhuttuyaM / kuTTagaM bhittimUlaM vA, paDilehittANa phAsUyaM / 82 / / syAd gocarAgragato dUre grAmAntare vA bhikSApraviSTo bAlAdistRSAdyabhibhUtH / icchet paribhoktum / koSTakam - zUnyAgAramaThAdi / bhittimUlaM vA kuTyakoNaM vA / pratyupekSya-dRzA rajohatyA ca pramRjya / prAzukam - bIjAdirahitam / / aNutravittu mehAvI, paDicchannaMmi saMvuDe / hatthagaM saMpamajjittA, tattha bhuMjijja saMjao / / 83 / / 373 anujJApya gRhasthaM, medhAvI sAdhuH, praticchanne sthAne, saMkRttaH iryAM pratikramya, hastakaM upalakSaNatvAd dehaM mukhavastrikA, pramRjya kavalAdAnakAle ca hastaM mukhaM ca tatra bhuJjIta saMyataH / / tattha se bhuMjamANassa, aTThiyaM kaMTao siyA / taNakaTThe sakkaraM vA vi, annaM vAvi tahAvihaM // 84 // spaSTaH / annaM vAvi-anyadvApi, IlikAkezadhAnyakITikAdi gRhasthapramAdena azodhite dhAnye rAddhe / 050 10 / / 0sthyA 1 5.11 / / For Personal & Private Use Only Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam taM ukkhivittu na nikkhive, AsaeNa na chaTThae / hattheNa saMgaheUNaM, egaMtamavakkame / / 5 / / tadutkSipya na yatra kutracinikSipet / Asyena na chardayet mA bhUt kasyApi virAdhaneti / zeSaM spaSTam / / egaMtamavakkamittA, acittaM paDilehiyA / jayayaM paridRvijA, pariThThappa paDikkame / / 86 / / tribhirvizeSakam eSo'pi spaSTaH / vasatyAgatasya bhojanavidhimAhasiyA yabhikkhU icchijjA, sijamAgamma bhuttuyaM / sapiMDapAyamAgamma, uMDuyaM paDilehiyA / / 87 // syAd bhikSuricchet / zayyAm-vasatim / Agamya bhoktuM saha piNDapAtenabhikSayA / bhinnavAkyatvAna paunaruktayam / Agamya vasatidvAre bahireva / uNDukamsthAnaM pratyupekSya piNDapAtaM vizodhayeditizeSaH / / viNaeNaM pavisittA, sagAse guruNo muNI / iriyAvahiyamAyAya, Agao ya paDikkame // 48 // vizodhya piNDaM vinayena-kRtAJjaliH, "naiSedhiko namaH kSamAzramaNebhyaH" ityuccrn| pravizya vasatiM gurusakAzamAgataH / aipithikImAdAya-icchAmi paDikkamiuM ityAdi paThitvA / pratikrAmet-kAyotsargaM kuryAt / / AbhoittANa nIsesaM, aIyAraM jahakkama / gamaNAgamaNe ceva, bhattapANaM ca saMjae / / 89 / / tatra kAyotsarge AbhogapitvA niHzeSamaticAraM yathAkramaM gamanAgamanayozcaiva bhaktapAnayozca yo'ticArastam / saMyataH kAyotsargasthohradaye sthApayediti zeSaH / / utsArya ca kAyotsargamujjupanno aNubbiggo, avvakkhitteNa ceyasA / Aloe gurusagAse, jaM jahA gahiyaM bhave / / 10 / / For Personal & Private Use Only Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 375 RjuprajJaH-akuTilamatiH / anudvignaH-kSudAdijayAt prasannaH / avyAkSiptena cetasA-anyatra agatacittena / zeSaM spaSTam / tadanu cana sammamAloiyaM hujA, pubbiM pacchA va jaM kaDaM / puNo paDikkame tassa, vosaTTho ciMtae imaM / / 91 // na samyagAlocitaM bhavet / sUkSmamajJAnAd vismaraNAdvA pUrva pazcAdvA yatkRtaM dAtryA puraHpazcAtkarma vetyarthaH / puna:-AlocitAntaram / pratikrAmet / tsy-suukssmaaticaarsy| "icchAmi paDikkamiuM goyaracariyAe" ityAdi "tassa micchAmi dukkaDam" ityantaM sUtraM paThitvA / vyutsRSTaH-kAyotsargasthaH / cintayedidam / / kiM tataho jiNehiM asAvajA, vittI sAhUNa desiyA / mukkhasAhaNaheussa, sAhUdehassa dhAraNA / / 12 / / aho jinairasAvadyA vRttiH sAdhUnAM dezitA, mokSasAdhanahetoH sAdhudehasya dhaarnneti| prAkRtatvAlluptacaturthIkaM dhAraNAyai ityarthaH / tatazcanamukkAreNa pArittA, karittA jiNasaMthavaM / sajjAyaM paTThavittANaM, vIsamija khaNaM muNI // 13 // namaskAreNa-namo arihaMtANamityanena / pArayitvA / kRtvA jinasaMstavama-caturviMzatistavaM bhaNitvetyarthaH / svAdhyAyaM prasthApya vizrAmye ta kSaNaM muniH / / - vIsamaMto imaM ciMte, hiyamaTuM lAbhamaTThio / ... jai me aNuggahaM kujA, sAhU hujAmi tArio / / 14 / / .. vizrAmyannidaM cintayed / hitamartham uttarArddhana vakSyamANam / lAbhArthikaHkarmanirjarArthI / yadi me anugrahaM kuryuH sAdhavo madIyAnItaprAsukapiNDAdAnena, tato' haM syAM tArito bhavAbdheH / / * puraH 6-10.12 / / For Personal & Private Use Only Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam iti vicintya bhoktumAsInAn gurUn nimantrayet / yadi gRhNanti, tato bhavyaM, no ced vAcyam / prabho ! bAlavRddhebhyo datta / dadate cet tataH sundaram / atha bhaNet tvameva yaccha tataH sAhavo to ciatteNaM, nimaMtija jahakkama / jai tattha kei icchijjA, tehiM saddhiM tu bhuMjae / / 15 / / sAdhUMstato manaHprItyA nimantrayet / yathAkramam-ratnAdhikaMkrameNa / yadi tatra kecidiccheyuH / tataH taiH sArdhaM saMvibhajya bhuJjIta / / aha koi na icchijjA, tao bhuMjina egao / Aloe bhAyaNe sAhU, jayaM apparisADiyaM / / 16 / / spaSTaH / navaram / Aloke-saprakAze / yatam-yatnena / aparizAtayanhastamukhAbhyAM sikthAdyanujjhan / / bhojanamAzritya vizeSamAhatittagaM va kaDuyaM va kasAyaM, aMbilaM va mahuraM lavaNaM vA / . eyaM laddhamannattha pauttaM, mahudhayaM va bhuMjija saMjae / / 17 / / pUrvArddhaM spaSTam / uttarArddhasyArthaH / etallabdham-AgamoktavidhinA prAptam / anyArtham-mokSasAdhakadehopaSTambhArthaM prayuktam / madhughRtamiva-sakhaNDAjyamiva / bhuJjIta saMyataH / ko'rthastiktAdyaniSTAdau adviSTaH / / kiM caarasaM virasaM vAvi, sUiyaM vA asUiyaM / ullaM vA jai vA sukraM, maMthukummA bhoyaNaM / / 18 / / arasam-saMskArAbhAvAdanAptarasam / virasam-purANaudanAdi / sUcitaM vA asUcitam-kathanAkathanena dattam / A vA- sukumAram / zuSkaM vA-kaThinam / maMthubadaracUrNAdi / kulmASA:-rAddhamASAH / tadbhojanam / etatkimityAha For Personal & Private Use Only Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 377 uppannaM nAihIlijA, appaM vA bahu phAsuyaM / muhAladdhaM muhAjIvI, bhuMjijA dosavajjiyaM / / 19 / / utpannam-IdRzameva vidhinA prAptam / nAtihIlayet / alpam stokam / bahu vA- asAraprAyam / kiM viziSTaM, prAsukam / mudhAlabdham-mAyayA AlApAdyaipanAvarjayA prAptam / mudhAjIvI-jAtyAdyanAjIvakaH / bhuJjIta dossvrjitm-sNyojnaadidossrhitm|| etaddurApamiti darzayannAhadullahA hu muhAdAI, muhAjIvI vi dullahA / muhAdAyI muhAjIvI, dovi gacchaMti sogaI ti bemi / / 10 / / svajanA amI, kulagukho'mI, asmatkuTumbe'tIva mamatvam, asmAnprati bahutamaM vAtsalyaM kurvanti / ityAdikAraNairuparodhaM vinA cAritriNo'mI, mahAsattvA, nirmamA, ihalokanirapekSAH, mokSamArgakadRSTayaH, satpAtrabhUtA iti buddhyA bhaktapAnavastrapAtrAdibhisteSAmupakurvate / ityete mudhAdAyino durlabhAH / mudhAjIvinaH-jyotiSa-nimitta-mantratantrasasnehAlApA-sanAdyarpaNAsadbhUtasvAjanyakaraNa-mamatvadarzanAdi-vAtsalyaibhaktapAna-vastrAdyarthaM nirIhatayA gRhasthAnAvarjayanti te durlabhAH mudhAdAyino mudhAjIvinazca dvaye'pi gacchanti dvAvapi gacchataH / sugatim-siddhigatimiti, kadAcidanantarameva kazcid devalokaMsumAnuSatvapratyAgamanaparamparayA / iti-samAptau bravImiti pUrvavat / atra mudhAdAyakatve dharma prapitsubhadrakaH zreSThI, mudhAjIvitve ca sAdhudvayaM dRSTAntaH / tatkathA caivam ||mudhaadaayi-mudhaajiivinH kathA / / lakSmIpuraM nAma puraM samasti, prazastavAstUMnatimat samastam / ' sahApsarobhiH sumanaHsamUhai:, svarvad babhurbAhyabhuvo'pi yasya / / 1 / / upajAtiH sudarzanena pratibhAti nighnan, padmAdhinAtho narakAdyarAtIn / sannandako yatra jano'cyutazrI:, citraM na vaikuMThatayA prasiddhaH / / 2 / / upajAtiH yatpauralakSmIkSaNakAGkSayeva, dinAvasAne'pi viyogabhIruH / tasthau vibhajyAtmatanuM dinezaH, pradIpamAlAmiSato'nugeham / / 3 / / upajAtiH * samastava0 2, samastavA0 6-10 / / , statva0 5, stannabhi0 6-9 / / 1. pakSe jalasarobhiH / / . heradhyAsitA0 1, 0hairAdhyAsitA 2.6-10 / / suparvanandI 1.3-5, 10 TippaNa0 / / dra0 1.3-5 10 TippaNa0 / / For Personal & Private Use Only Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tasminnapendro naradevanAmA, sugUDhamantro nagaravyathArttaH / nistriMza ugro bhujagaH sa yasya, lagnaH parairna kSaNamapyasAhi / / 4 / / upajAtiH nirlakSmapIyUSamayUkhabhAMsi, yazAMsi yasya prasaranti santi / digdantigaNDasthitabhRGgamAlAM, nayanti muktAphaladAmalakSmIm / / 5 / / upajAtiH zreSThI gariSThapravarapratiSThaH, tasmin pure tiSThati sAdhuniSThaH / nAmnA dhanaH prAjyadhanaH prazasyaH, sAdharmyamabhyeti na ko'pi yasya / / 6 / / upajAtiH sarveSu paureSu sadAnukUlaH, prAjyairguNaudhairdRDhabaddhamUlaH / putraizca pautraizca vRtaH kRtI sa, svayaM ca yaM zaMsati medinIzaH / / 7 / / upajAtiH dIneSu dustheSu ca sAnukampaH, harSonmukho'nyeSu ca yAcakeSu / . yaH puSkarAvarttakavattaDitvAn, vavarSa nityaM svaparAnapekSaH / / 8 / / upajAtiH .. A~bAlakAlAdapi yaH svabhAvA-dananyasAmAnyaguNolvaNazrIH / svArthe pramAdI praguNaH parArthe, na kasya kasyeha sa vallabho'bhUt / / 9 / / upajAtiH / ajAtazatrurjagadekamitraM, kuTumbabuddhirnagare samagre / / nisargato'tyujvalacittavRttiH, paraM na dharma kvacana pravRttiH / / 10 / / upajAtiH athAnyadA rAtrivirAmayAme, zreSThI prabuddhaH kurute sma cintAm / bhave'tra puNyAni purA kRtAni, tiSThAnti bhogyatvamupAgatAni / / 11 / / upajAtiH nUnaM mayA kiJcana karma cakre, tat tAdRzaM puSkaramalpadhairyAt / tapAMsyakhaNDAni kRtAni samyak, vivRddhabhAvaM pradade ca dAnam / / 12 / / upajAtiH eSA vibhUtirjanamAnyatA ca, jAteyamIdRk kathamanyathA me / lunAtyanuptaM na hi ko'pi yasmAt, na cAnyadutvAnyatarad lunIte / / 13 / / upajAtiH karomi tadbhAvibhavasya hetoH, karmAdbhutaM samprati kiJcanApi / jAyate yat tat sahasaM cariSNu, kozopamaM jIvanRpaprayANe / / 14 / / upajAtiH evaM vicintyotthitavAn prabhAte, prAbhAtikaM kRtyavidhiM vidhAya / parIkSituM dharmaguruM sa dharmA-kAGkSI yayau darzaninAM maTheSu / / 15 / / upajAtiH * stuM0 1-5 / / - zaziprabhAbhAMsi parorajAMsi 2.6-10, ayaM mUlapATha: 10 TippaNyAmapi / / - janasya sarvANi samIhitAni kAryANi kurvannupakArakArI 2.6-10 / / svabhAvato 2.6-10 / / 2. duSkaramalpakairyat 1-5 / / + 2 0 6-10 / / . haM0 1.10 / / For Personal & Private Use Only Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 379 na bhautikA vA na ca kopilA vA, nauzAmbarA vA na sitAmbarA vA / nApi dvijA vA na ca saugatA vA, citte tadIye nyavizana kecit / / 16 / / upajAtiH ArambhasaMrambhabhRtaH samastA, maThAdhipapatyena dhRtAbhimAnAH / luptavratA dravyaparigraheNa, mithyopadezA rasagRddhibhAjaH / / 17 / / upajAtiH mAyAvinazcATuravaprapaJcAstiSThanti sarve'pi gRhasthakalpAH / mantraizca yantraizca mahauSadhaizca, dAtRRn gRhasthAn vazayanti dhUrtAH / / 18 / / upajAtiH na brahmacaryaM na tapo japo vA, kurvanti cAnyat kathayanti cAnyat / tatkIdRzaM dharmagurutvameSA-mevaM vimRzyApasRtaH sa tebhyaH / / 19 / / upajAtiH azuddhadRSTizcaraNojjhitazca, syAt kiM nRNAmiSTagatau sahAyaH ? / kiM tArayellohamayaM vahilaM ?, dadyAd daridro'rthiSu vaibhavaM kim ? / / 20 / / upajAtiH / vairaGgiko veSataponebhyaH, haTTopaviSTaH parito'sti pazyan / AgacchataH kAMzcana dharmavittAn, saMsArabhAveSu nirIhacittAn / / 21 / / upajAtiH athaikadA yAntamapazyadekaM, bhautaM muniM dUratarapradezAt / amandavegAM gatimAdadhAnaM, kaupInamAtraM vasanaM vasAnam / / 22 / / upajAtiH bhUtyA samuddhUlitasarvagAtraM, saJcandaneneva kRtAnulepam / pralambamAnAgrajaTAkalApaM, nyagrodhavallolalunpraroham / / 23 / / upajAtiH viSvak snasAjAlakazAlamAnaM, anovadAjinavardhaveSTam / zipropamAnAMhinakhaM maharSi, nirIkSyasAkSAdiva mUrtamIzam / / 24 / / upajAtiH ..utthAya tasmai kRtavAn praNAmaM, baddhAJjalirbhaktibharAvanamraH / papraccha pIyUSasamairvacobhi-rmunevilumpanniva mArgakhedam / / 25 / / upajAtiH kuto bhavAnAgatavAn ? maharSe !, yAtAsi kutra ? kva ca vA maThaste? / kathaM tvamekAkyasi ? kiM tavAsti?, grAmaH kSitirvA na hi zAsane te / / 26 / upajAti: so'thAha tIrthAni namanihAgAM, kutrApyaho bhadra ! na me maTho'sti / sthAnaM na vA cintitamasti yAtuM, grAmaH kSitirvApi na zAsane me / / 27 / / upajAtiH 1. zivamatI 10 Ti0 / / 2. sAGkhyamatavAlA 10 Ti0 / / 3. digambarAH 10 Ti0 / / 4. bauddha 10 Ti0 / / * 0vasanna 2.4-10 / / na0 6-9 / / 5. zakaTavat 10 Ti0 / / 6. carma0 / / 0 0na 1-5 / / For Personal & Private Use Only Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam ekaH samAyAti ca yAti caikaH, jIvasya na ko'pyaparaH sahAyaH / zreSThI vacastasya nizamya hRSTo, dadhyau ca so'yaM gururAtmanInaH / / 28 / / upaz2AtiH athArthayAmAsa nivAsahetoH, parIkSituM dharmarahasyamasya / na cet tavAgre'sti vizeSakArya, varSAM maharSe'tra tataH kuruSva / / 29 / / upajAtiH zreSThI mahAtmeti vacastadIyaM, tapodhano'pi pratipadyate sma / gururgarIyAnapi yuktiyuktAM, na manyate kiM nijaziSyavAcam ? / / 30 / / upajAtiH zreSThI punaH smAha mune'smadIyA, tvayA vidheyA na kadApicintA / kiJcid vinazyad yadi vA praNazyad, dRSTvApi nastanna nivedanIyam / / 31 / / upajAtiH mene tadapyeSa tataH svagehA-sanne gRhe sthApayati sma taM saH / devaM yathA devakulasya madhye, sarvasvavad vA svamabhISTadeze / / 32 / / upajAtiH sthitaH sa tatrAsti sukhaM sukhena, naivoditaM nAstamitaM ca veda / zreSThI dhanastasya karotyupAsti, sadaiva tatkRtyamevekSate ca / / 33 / / upajAtiH anyecurazvo'zvahareNa jahe, sarvottamaH zreSThigRhAnizAnte / tadA sa nirvAhayituM na vAhaM, zazAka bhUto'nugavAjisainyAt / / 34 / / upajAtiH antarnadIkoTaramazvaratnaM, baddhvA svayaM sa sthitavAnadRzyaH / svaH zreSThino vAjiniyuktapuMsA; nyavedi nizyadya hRto'zvarAjaH / / 35 / / upajAtiH zreSThI tadAkarNya vivarNavaktro, bhUpAya vijJApayati sma sadyaH / tamazvamanveSayituM samantAt, azvAH chuTanti sma nRpAjJayAtha / / 36 / / upajAtiH padAnyapi kvApi harerna tasya, patheSu pAthaH sviva vIkSitAni / viSvak paribhramya tato valitvA, samAgatAnyazvadalAni pazcAt / / 37 / / upajAtiH tapasvyapi zreSThinamazvahAneH, duHkhArttamAlokya sadu:khacittaH / gatvA sa nadyAM kRtavAn svakRtyaM, snAnAdi sarvaM manasA vinApi / / 38 / / upajAtiH sa klinnakaupInavisAraNArthaM, girAvivoccasthalake'dhirUDhaH / visArayaMstadviTape dhanasya, hariM sari tkoTaragaM dadarza / / 39 / / upajAtiH buddhyA munirbodhayituM turaGga-vArtA dhanaM tatra tathaiva muktvA / . kaupInamAgAd valitastadaiva, valan dhanenaucyata bho ! kva yAsi? / / 40 / / upajAtiH *sti tadradeze 6-10 / / 1. pANIne viSe 10 Ti0 / / . 0bhA0 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram so'vag mahAtmannadhunA valitvA, kaupInamAnetumahaM pragasye / sarittaToccasthalakadrumAgre, vilambitaM vismRtamasti yattat / / 41 / / upajAtiH zreSThI tamUce munirAjamAgAH, svamAdizat karmakaraM tadarthe / gatvAzu gRhNan tadasau taTinyAstaM koTarAntasturaGga luloka / / 42 / / upajAtiH tadaiva taddarzanajAt sa harSAt, romAJcamucairbibharAJcakAra / kaupInamAdAya samAgataH san, dhanaM se varddhApayati sma sadyaH / / 43 / / upajAtiH kaupInametasya samAdadAnaH, svAminnapazyaM tamahaM tvadazvam / zreSThI prahRSTastarasA turaGga-mAnAyayAmAsa tamutsavena / / 44 / / upajAtiH zreSThI ghano bhautamuniM babhASe kRtasya naH pratyupakAra eSaH / , tvayA kRto ghoTakadarzanena, tadgamyatAM samprati te namo'stu / / 45 / / upajAtiH zreSThI dhano nirmaladharmakarma, nirmAya nirmANakRte'paredyuH / haTTe niviSTo hariviSTare'sti, draSTuM munInadhvani dattadRSTiH / / 46 / / upajAtiH cAritradharmaH kRtamUrtiyugmo, dveSaM ca rAgaM ca kila prahantum / zAnto raso vAhayugena jajJe, durdhyAnayugmAgnizamAya yadvA / / 47 / / upajAtiH dharmaM ca zuklaM ca kileha yadvA, dhyAne ubhe mUrttimatI abhUtAm / candrazca sUryazca manuSyarUpau, tamovighAtAya kilAvatIrNau / / 48 / / upajAtiH evaM viMkalpAspadamAnatAGgaM, dUrAdupAgacchadatucchazobham / jainaM maharSidvitayaM purastAt, zreSThI dhanaH prekSata vismitAkSaH / / 49 / / upajAtiH zreSThI samutthAya sametya pArzve, praNamya papraccha gamAgamAdyam / bRhanmunistasya samastamAkhyat, yathAsthitaM satyagiro hi santaH / / 50 / / upajAtiH zreSThI tataH prArthayate sma varSA - hetormunI tau pratIpannamAbhyAm / punarbabhASe sa yathAsmadIyaM, yAntaM na vAyAntamapIha vAcyam / / 51 / / upajAtiH sAdhustamUce kimidaM tvayoktaM - mastyAgame nyastamidaM jinendraiH / 'yathA vidheyA gRhiNAM na kAci - cintA zubhe vApyazubhe munIndraiH / / 52 / / upajAtiH 0yA0 6-10 / / 5 0kera 6-10 / / samarthApayate 6-10 / / 9. pravAhayugmena 10 Ti0 / / 2. * vikalpasthAnam 10 Ti0 / / 381 For Personal & Private Use Only Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . . pAnana tathASadhazva / 382 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam Agaccha gacchetyapi naiva vAcyaM, uttiSTha tiSThetyapi vA kimanyat / / dadhyau dhanastannizamayya samyag, dharmo na jainAdaparosti manye / / 53 / / upajAtiH jAne jinendrAdaparo na deva-stacchiSyavargAdaparo gururna / manISitaM svaM tadidaM mayAptaM, sAdhudvayaM yad dadRze dazaitat / / 54 / / upajAtiH dhanastato niHpratikarmikAyA-mastrIpazuklIbagatau vasatyAm / nijasya gehasya samIpagAyA-matiSThipat tanmunirAjayugmam / / 55 / / upajAtiH kRtAJjalirvyajJapayaJca bhaktyA, bhaktena pAnena tathauSadhaizva / anyena kenApi ca yena kArya, grAhyaM tadetadbhavane mamaiva / / 56 / / upajAti: tatra sthitau tau vratamuttamaM svaM, yathAsthitaM pAlayato nitAntam / sarvAtmanA harSaviSAdamuktau, siddhAntapIyUSarasaM pibantau / / 57 / / upajAtiH zreSThI dhanastau zramaNAvupAste, vilokate taccaritaM ciraM ca / bRhanmuni haisvamunerdizantaM, zRNoti nityaM zrutasAramuccaiH / / 58 / / upajAtiH / na haTTavArtA na ca gehavArtA, kuto bhavantaH ? kva ca gantukAmAH ? / ityAdi tAbhyAM na sa sambabhASe, saddharma evAsya punarbabhASe / / 59 / / upajAtiH athAnyadA zreSThisuto dhurINaH, kArye ca kasminnapi yo na rINaH / mahAjvarastasya sa ko'pi nAma, janmAntaraM netumivAjagAma / / 60 / / upajAtiH atyAkulaM tasya tataH kuTumba, AjUhavat paurabhiSakkadambam / Ayurvidaste'tha sametya sarve, sAdhyaM viditveva gadaM tadIyam / / 61 / / upajAtiH bhaiSajyayogaM zatazastrakalpa-mAdAya saGkhye subhaTA ivAtha / rogaM mahAzatrumiva prahantuM, prayojayAmAsurathAzu tasya / / 62 / / upajAtiH tadbheSajAstraM prababhUva naiva, tadrogarAje dRDhatApavarmake / anIkabhagnA iva te vilakSAH, jagmuH samastA api vaidyabhUbhujaH / / 63 / / upajAtiH sArAkRte zreSThisutasya tasya, sajJAtayaH paurajanAzca sarve / rAjA svayaM tatparidhiH samagrA, nAsau na yastasya gRhe tadAgAt / / 64 / / upajAtiH 1. manovAMchitam 16 Ti0 / / 2. akRtrimabhUSAyAm 10 Ti0 / / 3. laghumunine dekhADatAM 10 Ti0 / / 4. vaidyasamUham 10 Ti0 / / 5. saGgrAme 10 Ti0 / / 6. bakhatara 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram sAdhU na vArtAmapi cakratustau, kiM kathyate bhadra kabhAvabhAjAm ? / upAsakazvet sa bhavet tadAnI-mArAdhanAM kArayatastamoghnIm / / 65 / / upajAtiH kuTumbakaM zreSThinamAkhyadeva-malaukiko nUnamimau munI te / naivoSitau kvApi vasatpradeze, dAkSiNyalezo'pyanayorna yasmAt / / 66 / / upajAtiH mantraM ca tantraM ca sutasya te'mU, kiJcid vidantAvapi nAkRSAtAm / tato'rghamarNo'si kimetayostvaM, kiM vA tvamAbhyAM vazagaH kRto'si? / / 67 / |upjaatiH zreSThyUcivAMstanna madIyacintA, kAryA yuvAbhyAmiti vAritau prAk / Uce ca tAbhyAmapi gehicintA, zrute niSiddhAsti jinairyatInAm / / 68 / upajAtiH evaM sati zreSThisutaH sa lebhe, karmAnurUpaM paralokajanma / sajJAtiloke ca suhRjjane ca, zokasya sAmrAjyamabhUt tadAnIm ||69||upjaatiH tasyaudehikamatha svakulAnurUpaM, kRtvA dhanaH savanamukhyamato vizokaH / / rAjJA svayaM svakulajaiH svajanaiH suhadbhiH, zreSThI nyavezi vipaNau kRtamAGgalikyaH / / 70 / / vasantatilakA lokAcAraM, to munIndrau tadApi, zreSThipraSThaM, pratyakASIM na kazcit / hRSTaH zreSThI, tatkriyAyAH prakarSAt, aGgIcakre, tatsamIpe sa dharmam ||71||shaalinii dadauna svAjanyAna ca paricayAnnaiva yazase, mudhAdAyI yadvad, dhana iha tathA, deyamaparaiH / yathAnnAdyairvRttiM, vyadhita muniyugmaM tadamalam , mudhAjIvitvAttaistadiva ca pare'pi syurRSayaH / / 72 / / zikhariNI // piNDeSaNAdhyayane prathamoddezakaH samAptaH / / *stadAvAm 6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 1. denadAra che suM 10 Ti0 / / . jA0 6-10 / / 2. khAna0 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam / / piNDeSaNAdhyayane dvitIyoddezakaH / / piNDeSaNAyAH prathamoddezake prakrAntopayogi yantroktaM, tadAhapaDiggahaM saMlihittA NaM, levamAyAe saMjae / dugaMdhaM vA sugaMdhaM vA, savvaM bhuMje na chaDDue ||1|| 1 patadgrahaM pAtrakam / saMlihya- pradezinyA niravayavaM kRtvA / lepamAdAya - upajIvya / saMyataH durgandhaM vA sugandhi vA sarvaM bhuJjIta / na chardayet / atrArdhavyatyayo yuktaH paraM patadgrahAbhidhAnaM maGgalArthamityevamuddezakAdAvupanyAsaH / / / vidhivizeSamAha sijjA nisIhiyAe, samAvanno ya goyare / ayAvayaTThA bhuA NaM, jai teNa na saMthare // 2 // zayyAyAm-vasatau / naiSedhikyAm - svAdhyAyabhUmau / samApanno vA gocarekSapakaglAnAdiH / ayAvadartham - aparipUrNam / chAtramaThAdau bhuktvA / yadi tena bhuktena na saMstaret / / tao kAraNamuppanne, bhattapANaM gaveSa e / vihiNA puvvautteNaM, imaNaM uttareNa ya // 13 // // tataH kAraNe-vedanAdau / utpanne bhaktapAnaM gaveSayet / vidhinA pUrvoktenAnena / uttareNa vA vakSyamANena / sa cAyamityAha kANa nikkhame bhikkhU, kAleNa ya paDikkame / akAlaM ca vivajjittA, kAle kAlaM samAyare // 4 // yo yatra grAmAdAvucito bhikSAkAla:, tena kAraNabhUtena niHkrAmet bhikssurbhikssaarthm| kAlena- yAvatA svAdhyAyavelA syAt, tAvatA pratikrAmet- nivarteta / akAlaM c| vivarjya / bhikSATanayogyaH kAlo'pi bhikSA / tatazca bhikSAsamaye bhikSAM I samAcaret- kuryAdityarthaH / / akAlacaraNe doSamAha 1. gAthApazcArdhasya 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram akAle carasi bhikkhU, kAlaM na paDilehasi / appaNaM ca kilAmesi, sannivesaM ca garihasi / / 5 / / akAlacArI sAdhuH kenacit sAdhunA bhikSA prAptA na vetyuktaH sannevaM vadet / kuto tadduHsanniveze bhikSA ? / so'tha tenocyate / akAle carasi bhikSo !, pramAdAt kAlaM na pratyupekSase / akAlacaraNAdAtmAnaM ca klamayasi / apUrNapAtratayA sannivezaM ca garhase / / ato'kAlATanaM na kAryamityAha sai kAle care bhikkhU, kujjA purisakAriyaM / alAbhutti na soijjA, tavRtti ahiyAsa || 6 || sati kAle-jAte samaye / cared bhikSuH / kuryAt puruSakAram - vIryAcAraM na laGghayet / bhikSAyAH kathaJcidalAbhe, alAbha iti na zocayet / kintu tapo bhaviSyatItyadhisaheta . / / uktAkAlayatanA, kSetrayatanAmAha tahevuvAvayA pANA, bhaktaTThAya samAgayA / taujjayaM na gacchijjA, jayameva parakkame / / 7 / / 385 tathaivoccAvacAH / prANinaH - kArpaTika - kAka-zvAnAdayaH / bhaktArtham - bhikSA baliprAbhRtikAhetoH AgatAH / tadRjukam - teSAmabhimukham / tanmadhye na gacchet, tadadhikaraNasantrAsanAntarAyadoSAt / kintu yatameva parAkramet / teSAmudvegamakurvan / / goyaraggapaviTTho u, na nisIijja katthaI / kahaM ca na pabandhijjA, ciTThittA Na va saMjAe ||8|| gocarAgrapraviSTo na niSIdet / gRhAdau, sthitvA vA tatra saMyataH kathAM cadharmakathAdikAm / na badhnIyAt - prabandhena kuryAt / aneSaNAdveSAdidoSaprasaGgAt / / uktA kSetrayatanA, dravyayatanAmAha aggalaM phalihaM dAraM, kavADaM vAvi saMjae / avalaMbiyA na ciTTijjA, goyaraggagao muNI / / 9 / / For Personal & Private Use Only Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam argalAm- gopATakAdau / paridham-pratolyAdau / dvAram dvArazAkhArUpam / kapArTa vApi saMyataH / avalambya na tiSThet / gocarAgragato muniH / lAghavApatte: / / uktA dravyayatanA, bhAvayatanAmAha samaNaM mAhaNaM vAvi, kiviNaM vA vaNImagaM / 386 uvasaMkamaMtaM bhattaTThA, pANaTThAe va saMjae / / 10 / / spaSTaH ! navaram / kRpaNam-kSudrabhikSAcaram / upa-sAmIpyenaM, saGkrAmantamgacchantam / / tamaikkamittu na pavise, na ciTTe cakkhuphAsa / egaMtamavakkamittA, tattha ciTThijja saMjae / / 11 / / tAn atikramya-ullaGghayA / na pravizet, na tiSThet teSAM cakSurgocare / uttarArthaM spaSTam / / tatra praveze caite doSA ityAha vaNImagassa vA tassa, dAyagassubhayassa vA / appattiyaM siyA hujjA, lahuttaM pavayaNassa vA / / 12 / / spaSTaH / navaram / aho ! alaukikataiSAmiti laghutvaM pravacanasyeti / / tasmAt tatra na gacchet, kintu - paDisehie va dine vA, tao tammi niyattie / uvasaMkamijja bhattaTThA, pANaTThAe va saMjae / / 13 / / spaSTaH / parapIDApratiSedhAdhikArAdidaM cAha uppahaM paumaM vAvi, kumuyaM vA magadaMtiyaM / annaM vA pupphasacittaM taM ca saMluMciyA dae / / 14 / / uppalam-nIlotpalam / padmam- aravindam / kumudam- kairavam / magadaMtiyaMmettikA, yA bAlAdibhirnakharaJjanArthaM varttitvA hastAGgulISu dIyate / mallikA vAvi ca kila kalikA tAm / anyadvA puSpaM sacittam / taca saMluJcya - chittvA / bhaktapAnAdi 1 dadyAt / * sparze 1-5. 11 / / 0lo0 1-5 / / For Personal & Private Use Only Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM / diMtiyaM paDiyAikkhe, na me kappai tArisaM / / 15 / / prAgvat / uppalaM paramaM vAvi, kumuyaM vA magadaMtiyaM / annaM vA pupphasacittaM taM ca sammaddiyA dae / / 16 / / spaSTaH / navaram / saMmRjya chinnAnAmeva apariNatAnAM marddanaM kRtvA / atrAha paraH-"sammaddamANI pANANAM" ityAdi prAguktameva / ucyate-tatre sAmAnyenoktam / iha tu vizeSokterna doSaH / / taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiyaM / diMtiyaM paDiyAikkhe, na me kappai tArisaM / / 17 / / tathA sAluyaM vA virAliyaM, kumuuppalanAliyaM / muNAliyaM sAsavanAliyaM, ucchukhaNDaM anivvuDaM / / 18 / / zAlUkram-utpalakandam / birAlikAm - palAzakandarUpAm / kumudotpalanAlike- alpaM nAlaM nAlikA / mRNAlikAm mRNAlaM padmanAlaM, alpaM mRNAlaM mRNAlikAm / sarSapanAlikAm-siddhArthamaJjarIm / ikSukhaNDam anirvRtam / idaM ca pUrveSvapi yojyam / / kiM ca taruNagaM vA pavAlaM, rukkhassa taNagassa vA / annassa vAvi hariyassa, AmagaM parivajjae / / 19 / / yugmam taruNaMkam-kaThinIbhUtaM patram / pravAlaM vA pallava vRkSAdeH / tRNakasya vAmadhuratRNAdeH / anyasya vA haritasya - AryakAdeH / Amam - apariNatam / varjayet / / tathA taruNiyaM vA chivADiM, AmiyaM bhajjiyaM saI / diMtiyaM paDiyAikkhe, na me kappai tArisaM / / 20 / / 0 yo0 6 10.12 / / 1. kumudotpalayoH 10 Ti0 / / 2. zastra lAgyA vagaranuM 10 Ti0 / / 387 For Personal & Private Use Only Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tAruNikAM vA-apUrNatAruNyAm / chivADim-mudgAdiphalIm / AmAmapakvAm / tathA bharjitAm / sakRd-ekavAram / zeSaM spaSTam / / tathAtahA kolamaNassinaM, velUyaM kAsavanAliyaM / tilapappaDagaM nIma, AmagaM parivajae / / 21 / / kolam-varadam / azvinam-vahnayudakayogenAprAptavikAram / velukam- vaMzakarillam / kAsavanAlikam-zrIparNIphalam / azvinnamityanayorapi yojyam / tilaparyaTamsatilapiSTamayam / nImam-nImaphalam / AmakaM parivarjayet / / taheva cAulaM piTuM, viyaDaM vA tattanivvuDaM / tilapiTTapUipitrAgaM, AmagaM parivajae / / 22 / / . ... tathaiva tANDulapiSTam-loSTamityarthaH / vitaTam-viziSTanadIkUpataTAderAnItaM, yadvA vigatataTam-AntarikSaM dhautazvetapaTyAdinA gRhItam / taptAnivRtam-avalitatridaNDam / tilapiTTham-tilavartikA / pUti-pavitram / piNyAkam-sarSapakhalam / AmakaM privrjyet|| kaviTTha mAuliMgaM ca, mUlagaM mUlagattiyaM / / AmaM asatthapariNayaM, maNasA vi na patthae / / 23 / / kapittham / mAtuliGgagam / mUlakam-sapatraDAlam / mUlakartikAmmUlakandasya cakkalAm / zeSaM spaSTam / / taheva phalamaMthUNi, bIyamaMthUNi jANiyA / bibhelagaM piyAlaM vA, AmagaM parivajae / / 24 / / tathaiva phalamanthUn-badaracUNAn / bIjamanthUn-yavAdicUNAn / jJAtvA / bibhiitkm| piyAlam-rAjAdanam / AmakaM parivarjayet / / vidhimAhasamuyANaM care bhikkhU, kulaM ucAvayaM sayA / niyaM kulamaikkamma, UsaThaM nAbhidhArae / / 25 / / / * laM0 1-4.11 / / . la0 1-4 / / For Personal & Private Use Only Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 389 samuda AnAH prANAH sAdhUnAM yatra tat samudAnam-zuddhabhaikSam / Azritya cared / bhikSuH / kulaM uccAvacam-agarhitatve sati ADhyAnADhyam / sadA / nIcam-anADhyakulam |atikrmy-ullngghy| ucchritam-ADhyakulam / nAbhudhArayetpradhAnAzanAdilAbhalobhena, dhAtUnAmanekArthatvAt nAbhigacchet / / kiM vAadINo vittimesijjA, na visIija paMDie / amucchio bhoyANaMmi, mAinne esaNArae / / 26 / / adInaH / vRttim-prANavarttanam / eSayet / alAbhe'pi na viSIdet / paNDitaH-sAdhuH / lAbhe'pi amUrchito bhojane / mAtrAjJaH-svAdiSTamapi bhojyaM nAdhikamAdadIta / eSaNAzuddhau rataH / / evaM ca bhAvayet- bahuM paraghare asthi, vivihaM khAisAimaM / na tattha paMDio kuppe, icchA dija paro na vA / / 27 / / pUrvArddhaM spaSTam / na tasminAdadAne / paNDitaH-sAdhuH / kupyet / icchayAsvecchayA / paraH-gRhI / dadyAnna veti / / . etadeva sAmAnyenAhasayaNAsaNavatthaM bhattaM pANaM va saMjae / aditassa na kuSpijjA, paJcakkhe vi a dIsao / / 28 / / pUrvArdhaM spaSTam / adadAnasya-gRhiNo / na kupyet / pratyakSe'pi dRzyamAnezayanAdau / / . kiM ca itthiyaM purisaM vAvi, haraM vA mahallagaM / vaMdamANaM na jAijA, no annaM pharusaM vae / / 29 / / - striyaM puruSaM / vApi-apizabdAnapuMsakaM vA 'haraM vA mahallakam-bAlaM vA vRddhaM vA, vAzabdAnmadhyamam / vandamAnaM na yAceta / annAdyabhAle yAcitAdAne / no enaM paruSaM For Personal & Private Use Only Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam vadet-vRthA te vandanamityAdIti / / tathAje na vaMde na se kuppe, vaMdio na samukkase / evamannesamANassa, sAmannamaNuciTThaI // 30 // yo-gRhI / na vandate / se-tasya / na kupyed / vanditaH-kenacinnRpAdinA / na samutkarSet-notkarSa kuryAt / evamanveSamANasya-jinAjJAM pAlayataH / zrAmaNyamzuddham / avatiSThate / svapakSasteya pratiSedhamAhasiyA eggayao laddhaM, lobheNaM vinigRhae / mAmeyaM dAiyaM saMtaM, daTTaNaM sayamAyae // 31 // syAt kadAcit / ekaka:-jaghanyasAdhuH / labdham-utkRSTaM bhojyam / lobhena vinigahate-ahamevedaM bhokSye, ityAntaprAntena pidhatte / mA mamedam-bhojyam / darzitaM san / draSTvA-AcAryAdiH / svayamAdadIteti // asya doSamAhaattaTThAgaruo luddho, bahuM pAvaM pakubaI / duttosao ya so hoi, nivvANaM ca na gacchaI // 32 // AtmArtha eva gururyasya sa AtmArthagururudarambharirjaghanyo na prAyogyaM gurvAdi yogyaM darzayati / sa bahu pApaM prakaroti / dustozca sa bhavati-sadA svAdiSTAlAbhAt / atra nirvANam-sukhaM, paratra nirvANam-mokSam / na gacchati-gRhyA prabalamohatvena gurvabhaktavyA anantasaMsAritvAt / / eSa pratyakSApahArI, parokSApahArimAhasiyA egayao laddhaM, vivihaM pANabhoyaNaM / bhaddagaM bhaddagaM bhuzA, vivannaM virasamAhare // 33 / / syAdekaka:-bhikSAgataH / prAgvad labdhvA / vividhaM pAnaM bhojanam / bhadrakaM bhadrakamghRtapUrNAdi bahireva kvApi bhuktvA / vivarNaM virasam-zItodanAdi / vasatAvAharet-Anayet / / For Personal & Private Use Only Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram sa kimarthamevaM karotItyAha jANaMtu tA ime samaNA, AyayaTThI ayaM muNI / saMtuTTho sevaI paMtaM, lUhavittI sutosao ||34|| spaSTaH / navaram / AyatArthI - Ayato dIrgho'nanto mokSastadarthI / / IdRzaM kathaM karotItyAha / pUyaNaTThA jasokAmI, mANasaMmANakA bahuM pasavaI pAvaM, mAyAsallaM ca kuvvaI / / 35 / / pUjArthaM yazaskAmI / mAnasammAnakAmaH- mAno vandanAdiH, sammAno vastrAdiH / sa caivambhUto bahu-atipracuram / pApaM prasUte nivartayat / tacca samyaganAlocayan mAyAzalyaM ca - anantarabhavahetukaM karoti / / pratiSedhAntaramAha suraM vA meggaM vAvi, annaM vA majjagaM rasaM / saMsakkhaM na pibe bhikkhU, jasaM sArakkhamappaNo / / 36 / / surAM vA piSTAdiniSpannAm / merakam - madyavizeSam / anyaM vA madya gammadyagAminam / rasam-ikSurasAdikaM dhAtukIpuSpabhAvitam / sadA parityAge kevalyAdayaH sAkSiNo yasya tat sasAkSiH / na pibed bhikSuH - anenAtyantikastatpratiSedhaH / yazaskaratvenopacArAt saMyamo yazaH tatsamyagAtmano rakSan / / tatpAne doSAnAha piyAi eggao teNo, na me koi viyANai / tassa passaha dosAI, niyaDiM ca suNeha me / / 37 / / pibati / eka:- advitIyaH, dharmasahAyarahitaH / na mAM kazcijjAnAti iti dhiya / stenaH-cauro'sau / bhagavadadattagrahaNAt tasya pazyata doSAn- aihikAnAmuSmikAMzca / nikRtiM ca-mAyAm / zRNuta me - mama kathayata iti gurUktiH / / kiM ca 0va0 1 5.11 / / 391 For Personal & Private Use Only Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392. zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam vaDDaI suMDiyAtassa, mAyAmosaM ca bhikkhuNo / ayaso ya anivvANaM, sayayaM ca asAhuyA // 38 // vardhate / zauNDitAtasya-zuNDApipAsA / mAyayA mRSAvAdo mAyAmRSA capItApalApena bhikSoH / ayazazca sarvatra / tadalAbhe ca anirvANam / satataM cAsAdhutA-atrAmutra ca saMyamAtmavirAdhanAm / / kiM canijhubbiggo jahA teNo, attakammehiM dummaI / tAriso maraNaMte vi, na ArAhei saMvaraM / / 39 // spaSTaH / navaram / tAdRzaH-kilaSTacittaH / saMvaram-prANAtipAtAdipaJcAzravanirodharUpam / / tathAAyarie nArAhei, samaNe Avi tAriso / gihatthAvi NaM garihaMti, jeNaM jANaMti tArisaM / / 40 / / spaSTaH / navaram / nAdRza:-durAcAraH / Namiti-tam / / evaM tu aguNappehI, guNANaM ca vivajao / tAriso maraNaMte vi, na ArAhei saMvaraM / / 4 / / evam-uktavidhinA / aguNaprekSI-aguNadarzI aguNazIlazca / guNAnAM caapramAdAdInAM svakIyAnAmanAsevanena paragatAnAM pradveSeNa vivarjakaH / tAdRzaH-kliSTacittaH maraNAnte'pi nArAdhayati saMvaram / / etadviparItamAhatavaM kuvvai mehAvI, paNIyaM vajae rasaM / majapamAya virao, tavassI aiukkaso / / 42 / / spaSTaH / navaram / majappamAyaviramo-madyAdipramAdavirataH / aiukkaso-ahaM tapasvItyutkarSarahita ityarthaH / / For Personal & Private Use Only Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 393 tassa passaha kallANaM, aNegasAhupUiyaM / viulaM atthasaMjuttaM, kittaisaM suNeha me // 43 / / tasya-iTaeNgguNavataH sAdhoH pazyataH / kalyANahetutvAt kalyANam / saMyamastam anekaiH sAdhubhiH pUjitam-ArAdhitam / vipulam-mokSasukhavahatvAt / artha:-tattvataH karmanirjararUpastena saMyuktaH / saMyamastadAsevinaM karmanirjarAyA darzanAt kIrtayiSye / zRNuta me kathayata iti gurUktiH / / evaM tu guNappehI, aguNANaM vivajao / tAriso maraNaMte vi, ArAhei saMvaraM / / 44 / / prAktanavyatyayenAsya vyAkhyA / / Ayarie ArAhei, samaNe yAvi tArisA / gihitthAvi NaM pUiMti, jeNa jANaMti tArisaM // 45 / / eSo'pi prAktanavyatyayena vyAkhyeyaH / / / tavateNe vayateNe, rUvateNe ya je nre| AyArabhAvateNe ya, kubbaI devakivisaM / / 46 / / tapaHsteno, vaksteno, rUpasteno, yo naraH AcArabhAvastenaH / kurute devakilbiSam-kilbiSadevatvamityarthaH / tatra tapastenaH-kSapakavat kruzaH kazcit kenacit pRSTaH kSapakastvam ? sa svapUjArthaM prAha / aham, athavA sAdhavaH kSapakA eva, tUSNIM vA staH / vAstenaH-tatra tvaM dharmamAkhya ? ityAyukto vakti / evam / rUpastena:-tvadrUpaM mamAgre'mukena zloghitam, ityuktaH smAha / evam / AcArastenaH-sadAcAro bhavAn zrUyate? ityuktaH smAha / sadAcArAstapodhanAH / bhAvastenaH-zubhabhAvo bhavAn bhavyairabhidhIyate? - ityukto vakti / evam / / ayaM cetyambhUtaHlabhrUNavi devatattaM, uvavanno devakibbise / tatthAvi se na yANAi, kiM me kiyA imaM phalaM // 47 / / .daM gu0 6-10.12 / / / 0Na: 6-10.12 / / For Personal & Private Use Only Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam labdhvApi devatvam / upapanno devakilbiSaH-kilbiSikadevaH / tatrApi sana jAnAti-vizuddhAvadhijJAnAbhAvAt / kiM kRtvA mamedaM phalaM jAtamiti zeSaH / / asyaiva doSAntaramAhatatto vi se caittANaM, labbhihI elamUyayaM / naragaM tirikkhajoNiM vA, bohI jattha sudullahA // 48 // spaSTaH / se-ityasau / eDamUkatAm-avAkzrutitvam / / . . prakRtamupasaMharantieyaM ca dosaM daTTaNaM, nAyaputteNa bhAsiyaM / / aNumAyaMpi mehAvI, mAyAmosaM vivajae / / 49 / / . jJAtaputreNa-zrImahAvIreNa bhASitam / aNumAtramapi-stokamapi / medhAvIsAdhuH / mAyAmRSAvAdam-anantaroktam / vivarjayet / / __ adhyayanArthamupasaMharannAhasikkhiUNa bhikkheNa sohiM, saMjayANa buddhANaM sagAse / tattha bhikkhU suppaNihidie, tivvalajaguNavaM viharijAsitti bemi // 50 // pUrvArdhaM spaSTam / uttarArddhasyAyamarthaH / tatra bhikSuH supraNihitendriyaH / tIvro lajAguNaH-yasyAsaMyamakaraNe sa tIvralajjAguNavAn / viharet / bravImIti prAgvat / / / / iti piNDaSaNAdvitIyAdezakaH / / / / piNDeSaNAdhyayanaTIkA samAptA / / // SaSThaM mahAcArakathAdhyayanam / / anantarAdhyayane piNDazuddhiruktA / tatra ca gRhAdau pRSTena, na savistaraH svAcAro vAcyaH / kintu svAzraye / sa ca kSullikAcArakathAto mahAn mahAcArakathAyAM savistaraM vAcya iti mahAcArakathAdhyayanaM vyAkhyAyate / taccedam nANadaMsaNasaMpannaM, saMjame ya tave rayaM / / gaNimAgamasaMpannaM, ujjANammi samosaThaM // 1 // 1. badhirazcAsau mUkaH 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 395 jJAnam-zrutajJAnAdi / darzanam - kSAyopazamikAdi / tAbhyAM sampannam-yuktam / I saMyame tapasi ca ratam / gaNinam - AcAryam / Agamasampannam-viziSTazrutadharam / udyAne-udyAnasthe prAsAde / samavasRtam - avasthitam / / * tatra ca rAyANo rAyamacA ya, mAhaNA aduva khattiyA / pucchaMti nihuyappANe kahaM bhe AyAragoyaraM ? / / 2 / / pUrvArddha spaSTam / pRcchanti / nibhRtAtmAnaH - ekAgracittAH / kathaM bho bhavatAm AcAragocara iti / / tesiM so nihuu daMto, savvabhUyasuhAvaho / sikkhAe susamAutto, Ayakkha viyakkhaNe ||3|| spaSTaH / navaram / zikSayA-grahaNAsevanarUpayA / suSThu samAyuktaH / / haMdi dhammattha kAmANaM, nigaMthANa suNeha me / AyAragoyaraM bhImaM sayalaM durahiTThiyaM // 4 // 1 haMdIti - sambodhane / dharmaH cAritradharmaH, tasyArthaH- prayojanaM mokSastatra, kAmo 'bhilASo yeSAM te dharmArthakAmAsteSAM dharmArthakAmAnAm / nirgranthAnAM zRNuta / me mama pArzvAt / AcAraH kriyAgocaro, mahatvAllakSaNayA kalApaH tam, AcAragocaram-kriyAkalApam / bhImam-karmazatrUn prati raudram / sakalam - sampUrNam / duradhiSTham - hInasattvairduHpAlam / / asyaivAcAragurutAmAha natrattha erisaM vRttaM, jaM loe paramaduvaraM / viulaTThANabhAissa, na bhUyaM na bhavissai // 5 // I nAnyatra - mithyAdRgmate / IdRzam - AcAralalitam / uktam / yalloke - SaSThyarthe saptamI, lokasya sAmAnyajanasya / paramaduzcaram - atyantaduHkaram / vipulaM-vizAlamanantaM, sthAnaM - avasthAnaM, yatra sa vipulasthAno mokSastaddhetutvAt saMyamo'pi vipulasthAnaM tad bhAjinaH - tadAsevinaH / na bhUtaM na bhaviSyati - anyajjinamatAt / / 1. asambhrAtaH 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam sakhuDDugaviyattANaM, vAhiyANaM ca je guNA / / akhaMDaphullA kAyavvA, taM suNeha jahA tahA / / 6 / / sakSullakavyaktAnAm-sabAlavRddhAnAM dravyabhArUpANAm / vyAdhimatAM ca / ye guNAH-vakSyamANAH / te akhaNDasphuTitAH kartavyAH-akhaNDA-dezAvirAdhanayA, asphuTitAH / sarvAvirAdhanayA / tacchRNuta / yathA-kartavyAH / tatheti / / te cAguNatyAgena syurityaguNAstAvaducyantedasa aTTha ya ThANANi, jAiM bAlovarajaI / .. tatthamannayare ThANe, niggaMthattAu bhassaI / / 7 / / dazASTau ca sthAnAni yAni bAla:- ajJo'parAdhyati / tatra -teSAm / anyatare sthAne-pramAdAd vartamAnaH / nigranthabhAvAd bhrasyati / kAni punastAni sthAnAnItyaha vayachakkaM kAyakvaM, akappo gihibhAyANaM / paliyaMkanisijjA ya, siNANaM sohavajaNaM / / 1 / / [dazavai0 niyukti 268] prANAtipAtaviratyAdIni rAtribhojanaviratiSaSThAni vratAni vrataSaTkam / asyAnAsevanenA guNatvam / kAyaSaTakam-pRthvAdayaH SaTjIvAnikAyAH / eSAmarakSaNenAguNatvam / akalpazikSakasthApanAlpAdiH / guhibhAjanam-kAMsyasthAlam / palyaGkaH-khaTvA / niSadyA-gRhe niSadanam Asanam / snAnam-dezasarvabhedabhinnam / akalpAdInAM pnycaanaamaasevnenaagunntvm| zobhayA avarjanamaguNaH / dvAragAtheyam / guNA aSTAdazasu sthAneSu akhaNDasphuTitAH kartavyA ityuktam / tatra vidhimAhatatthimaM paDhamaM ThANaM, mahAvIreNa desiyaM / ahiMsA niuNA diTThA, savvabhUehi saMjamo / / 8 / / tatredam-aSTAdazasu sthAneSu prathamaM sthAnaM mahAvIreNa dezitam / kiM tat ? ahiMseti-iyamanyairapyuktA / paraM nipuNA-AdhAkarmAdibhogatyAgena sUkSmA svAminaiva / dRSTA-sAkSAd dharmasAdhakatvenopalabdhA / ato'syAmeva zrImahAvIradezitAyAM sarvabhUteSusarvabhUtaviSayaH / saMyamaH-nAnyatra AdhAkarmAdibhogAt / / tadeva spaSTayannAha* gAtheyam 2.3 / / For Personal & Private Use Only Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 397 jAvaMti loe pANA, tasA aduva thAvarA / te jANamajANaM vA, na haNe no haNAvae / / 9 / / yAvanto loke prANAH nasA athavA sthAvarAH / tAn jAnan-prayojanenApi / ajAnan vA- pramAdenApi / na hanyAt, nApi ghAtayet / ubhayagrahaNe tRtIyamanuktamapi labhyate / ato jAto'pyAnyAnAnujAnIyAdityarthaH / / ahiMsaiva kathaM sAdhvItyAhasavvajIvAvi icchaMti, jIviDaM na marijiuM / tamhA pANivahaM ghoraM, niggaMthA vajayaMti NaM / / 10 / / spaSTaH / . uktaH prathamasthAnavidhiH, dvitIyavidhimAhaappaNaTThA paraTThA vA, kohA vA jai vA bhayA / hiMsagaM na musaM bUyA, no vi annaM vayAvae / / 11 / / AtmArtham-aglAno'pi glAno'haM mamAnena kAryamityAdi / praarth-mpyevmev| krodhAd vA-tvaM dAsa ityAdi / ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNamiti / mAnAdabahuzruto'pyahaM bahuzruta ityAdi / mAyAtaH bhikSATanAlasyAnmamAdyapIDetyAdi / lobhAt svAdiTanAnnalAbhe sati prAntameSaNIyamapyaneSaNIyamityAdi / yadi vA bhayAt-kRtamapyakRtyamapalapati / evaM hAsyAderapi / hiMsakAm-parapIDAkarAm / na mRSAM bruuyaat| nApyanyaM vAdayetbruvato'pyanyAnnAMnujAnIyAt / / kimetadevamityAhamusAvAo ya loyammi, savvasAhUhiM garahiu / / avissAso ya bhUyANaM, tamhA mosaM vivajae / / 12 / / spaSTaH / navaram / bhUtAnAm-prANinAm / / ukto dvitIyasthAnavidhiH, tRtIyamAha * dievaM 2.4-9.11.12 / / . 0mA0 1.3 / / 0 0lampati 1, ti 3 / / For Personal & Private Use Only Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam cittamaMtamacittaM vA, aNuM vA jai vA bahuM / daMtasohaNamittaMpi, uggahaM se ajAiyA / / 13 / / spaSTaH / navaram / se-tasya gRhasthasya / / . taM appaNA na ginhaMti, no vi ginhAvae paraM / annaM vA ginhAmANaM pi, nANujANaMti, saMjayA // 14 // spaSTaH / / uktastRtIyasthAnavidhiH, caturthamAhaabaMbhacariyaM ghoraM, pamAyaM durahiTThayaM / nAyaraMti muNI loe, bheyAyayaNavajiNe / / 15 / / abrahmacaryam-pratItam / ghoram-raudraM durgatihetutvAt / kiM viziSTaM pramAdamviSayANAM pramAdarUpatvAt / duSTairadhiSThIyate yattad duradhiSTham-susAdhUnAmasevyam / ato nAcaranti- na sevante / munayaH / loke- jagati vartamAnA iti zeSaH / bhedaH-cAritrasya bhedaH, saGgarUpaH / tasyAyatanaM sthAnaM abrahma / tatastad varjinaH / etadeva nigamayatimUlameyamahaMmasya, mahAdosamussayaM / . tamhA mehuNa saMsaggaM, niggaMthA vajayaMti NaM / / 16 / / spaSTaH / navaram / mahAdoSANAM-cauryapravRtyAdInAM, samucchrayaH-unnatiryatra taM mahAdoSasamucchrayam / / uktazcaturthasthAnavidhiH, paJcamamAhabiDamubbheimaM loNaM, tillaM sappiM ca phANiyaM / na te saMnihimicchaMti, nAyaputtavaorayA / / 17 / / biDam-pakvam, agnitApAdinA prAsukam / udbhedimam-udbhedAjjAtam / sAmudram aprAsukaM dvidhApi lavaNam / tailam / sarpiH-ghRtam / phANitam--guDam / ityAdi / na te -sAdhavaH / sannidhim icchanti-kartuM na vAJchanti / jJAtaputravacasi ratAH / / 1. mahAdoSanuM utpattisthAna 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram sannidhiM doSamAha lobhassesaNuphAso, manne annamava / je sayA sannihI kAme, gihI pavvaie na se / / 18 / / lobhasyaiSo'NusparzaH- lobhAMzo yatsannidhikaraNam / ato manye- aham / anyataramapi stokamapi / yaH sadA sannidhiM kAmayate sa gRhI / pravrajito na saH / / tarhi vastrAdidhArayatAM sAdhUnAM kathaM na sannidhirityAha jaM pi vatthaM va pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMchaNaM / taM pi saMjamalajjaTThA, dhAriMti pariharaMti ya / / 19 / / yadapi vastraM vA, pAtraM vA, kambalaM, pAdaproJchanam / tadapi / saMyamalajjArtham -saMyamArthaM pAtrAdi, lajjArthaM lajjanIyAGgAcchAdanArthaM vastram / dhArayanti pariharanti cakAraNe pariharanti, paribhuJjate mUrcchArahitA iti / / yatazcaivamataH na so pariggaho vRtto, nAyaputtreNa tAiNA / mucchApariggaho vRtto, II vRttaM mahesiNA ||20|| pUrvArdhaM spaSTam / uttarArdhasyArthaH / mUrcchAparigrahaH / zrIvIreNa uktaH / ityuktaM suutre| mahArSiNA-zrIsudharmasvAminA / / prAyo vastrAdyabhAve'pi tRSNayA mUrcchA bhavati / bhAve sAdhUnAM kathaM na mUrcchatyAhasavvatthuvahiNA buddhA, saMrakkhaNapari / avi appaNo vi dehaMmi, nAyaraMti mamAiyaM / / 21 / / sarvatra ucitakSetre kAle vA / upadhinA - Agamoktena vastrAdinA satApi buddhAjJAtatattvA sAdhavaH saMrakSaNAya - SaNNAM jIvanikAyAnAM vastrAdiparigrahaH saMrakSaNaparigrahaH / tasmin, eko'pi zabdazcArthe, tato na kevalaM saMrakSaNaparigrahe Atmano'pi ca dehe nAcaranti / mamAyitam - mamatvam / / uktaH paJcamasthAnavidhiH, SaSThamAha 1. vastrAdi0 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only 399 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam . aho nicaM tavo kammaM, sabbabuddhehiM vanniyaM / jA ya lajjAsamAvattI, eggabhattaM va bhoyaNaM // 22 // . aho-vismaye / nityam-nityakRtyaM / tapaHkarma-tapaHpradhAnaM karma kriyAkalApaH / sarvabuddheH-sarvairjinaiH / varNitam-kathitam / yA ca / lajjApratipannA'nirvAhe vrIDA / samAsamabhAvA / vRttiH-vartanam / ekabhaktaM ca bhojanam-ekam-ekavelaM, bhaktam-azanakhAdyarUpaM, yatra bhojane tadekabhaktaM, na punaH svAdimajale apyekavelaM, te api divase eva na rAtrau / / rAtribhojane doSAmAhasaMtime suhumA pANA, tasA aduva thAvarA / jAI rAo apAsanto, kahamesaNiyaM care ? / / 23 / / santi ime-pratyakSAH / prANAH / vasA athavA sthAvarAH jAiMti-ye sUkSmA jIvAH / prAkRtatvAlliGgavyatyayaH / "yattadonityasambandhAt" [ ]tAniti gamyam / tAn jIvAn rAtrAvapazyan kathameSaNIyaM caret-rAtrAvIryAzuddhireva nAsti / / punastaddoSamAhaudaullaM bIyasaMsattaM, pANA nivaDiyA mahiM / diyA tAI vivajijA, rAo tattha kahaM care // 24 // udakAm-bIjasaMsaktam-bIjamizramodanAdi, athavA bIjAni pRthak saMsaktaMsaMsaktimad dhAnyAdi / prANAH-sampAtimAdayaH / mahyAm / nizi nipatitAH smbhvnti| divA tAnukAdIn varjayet rAtrau tatra-acakSurviSaye / kathaM caret / / idamupasaMharannAhaeyaM ca dosa daTTaNaM, nAyaputteNa bhAsiyaM / savvAhAraM na bhuMjaMti, niggaMthA rAibhoyaNaM / / 25 / / etaM doSam-prANihiMsArUpaM, AtmavirAdhanAlakSaNam / ca dRSTvA jJAtaputreNa bhASitam / sarvAhAram-caturvidhamapyazanAdi / na bhuJjatte / nigranthAH-sAdhavaH / rAtribhojanam / / * 0o 6-10.12 / / . 0vi0 6-12 / / For Personal & Private Use Only Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 401 uktaM vrataSaTkam, adhunA kAyaSaTkamucyate / tatra pRthvIkAyamadhikRtyAhapuDhavikAyaM na hiMsaMti, maNasA vayasa kAyasA / tiviheNa karaNajoeNaM, saMjayA susamAhiyA // 26 / / pRthvIkArya na hiMsanti / manovacanakAyaiH / trividhena karaNayogenakaraNakAraNAnumatirUpeNa / saMyatAH / susamAhitAH-suSThu samAdhAnabhAjaH / / atraiva hiMsAdoSamAhapuDhavikAyaM vihiMsaMto, hiMsaI u tayassie / tase ya vivihe pANe, cakkhuse ya acakkhuse / / 27 / / pRthvIkAyaM vihiMsan hinastyeva / tuzabda-evArthe / tadAzritAn-pRthvIkAyAzritAn / sAMzca-cakArAt sthAvarAMzca / vividhAn prANinaH / cAkSuSAMzca-cakSurindrayagrAhyAnagrAMzca / / nigamayannAhatamhA evaM viyANittA, dosaM duggaivaDDaNaM / puDhavikAyasamAraMbhaM, jAvajIvAi vajae / / 28 / / spaSTaH / navaram / samArambham-ghaTTanamardanAdikam / / uktaH saptamasthAnavidhiH, aSTamamAhaAukkAyaM na hiMsaMti, maNasA rayasa kAyasA / tiviheNa karaNajoeNaM, saMjayA susamAhiyA / / 29 / / AukkAyaM vihiMsaMto, hiMsaI u tapasmie / tase ya vivihe pANe, cakkhuse ya acakkhuse / / 30 / / tamhA evaM viyANittA, dosaM duggaivaDDaNaM / AukkAyasamAraMbhaM, jAvajIvAi vajae / / 31 / / trayamapi prAgvat / uktamaSTamaM, navamamAhajAyateyaM na icchaMti, pAvagaM jalaittae / tikkhamannayaraM satthaM, savvao vi durAsayaM // 32 // For Personal & Private Use Only Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam .. jAtatejasaM pAvakam-agnim / jvAlayim-utpAdayituM, vRddhiM netum / na icchanti / tIkSNam anyatarad-ekaM pRthvyAdIn prati / zastraM srvto'pi-smntaadpi| jvAlArUpatvAd durAzrayam-anAzrayaNIyamityarthaH / / . etadeva spaSTayannAhapAINaM paDiNaM vAvi, uDDe aNudisAmavi / ahe dAhiNao vAvi, dahe uttarao vi ya / / 33 / / prAcInaM pratIcInaM vApi-pUrvapazcimayoryadasti / Urdhvam-Urdhvadizi / anudikSusaptamyarthe SaSThI, vidizvapItyarthaH / adho dakSiNatazcApi dahati dAhyam / uttarato'pi casarvAsu dikSu vidikSu vA AsannaM dAhyaM dahatItyarthaH / / yatazcaivamata:bhUyANa esamAdhAo, havvavAho na saMsao / taM paIvayAvaTThA, saMjayA kiMci nArabhe // 34 // bhUtAnAm-sthAvarAdInAm eSaH / AghAtahetutvAd AghAtaH / hvyvaahHagniH| na saMzayaH / taM pradIpArtham-dIpanimittam / pratApArtham-prakarSeNa tApanArthaM zItApanayanArtham / saMyatAH kiJcinnArabhante / / tamhA evaM viyANittA, dosaM duggaivaDDaNaM / teukAyasamAraMbha, jAvajIvAi vajae / / 35 / / prAgvat / / ukto navamasthAnavidhiH, dazamamAhaanilassa samAraMbhaM, buddhA mannati tArisaM / sAvajabahulaM ceyaM, neyaM tAIhi seviyaM / / 6 / / anilasya-vAyoH / samArambham-tAlavRntAdibhiH karaNam / buddhAH-jinAH / manyanto / tAdRzam-vaDhyArambhasamam / sAvajabahulaM caitamiti / nainaM tAyibhiH / sevitam-Acaritam / ityapi buddhA manyante, ityatraiva sambandhaH / / . etadeva spaSTayanAha For Personal & Private Use Only Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 403 zrIdazavakAlikasUtram tAliyaMTeNa patteNa, sAhAvihuyaNeNa vA / na te viiumicchaMti, viyAveUNa vA paraM / / 37 / / spaSTaH / upakaraNAt tadvirAdhaneti pariharanAhajaMpi vatthaM va pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMchaNaM / na te vAumudIraMti, jayaM pariharaMti ya / / 38 / / yadapi vastraM vA, pAtraM vA, kambalaM pAdaproJchanam-eSAM dharmopakaraNaM tenApi / na te vAtamudIrayanti-ayataM pratyupekSaNAdikriyayA / yatam / pariharanti c-pribhunyjte|| tamhA evaM viyANintA, dosaM duggaivaDDaNaM / vAukAyasamAraMbhaM, jAvajIvAi vajae / / 39 / / prAgvat / / ukto dazamasthAnavidhiH, ekAdazamAhavaNassaikAyaM na hiMsaMti, maNasA vayasakAyasA / tiviheNa karaNajoeNaM, saMjayA susamAhiyA / / 4 / / vaNassaikAyaM vihiMsaMto, hiMsaI u tayassie / tase ya vivihe pANe, cakkhuse ya acakkhuse / / 41 / / tamhA eyaM viyANittA, dosaM duggaivaDDaNaM / vaNassaikAyasamAraMbhaM, jAvajIvAi vajae // 42 // sUtratrayaM prAgvat / / uktamekAdazaM, dvAdazamAhatasakAyaM na hiMsaMti, maNasA vayasakAyasA / tiviheNa karaNajoeNaM, saMjayA susamAhiyA // 43 // tasakAyaM vihiMsaMto, hiMsaI u tayassie / tase ya vivihe pANe cakkhuse ya acakkhuse // 44 // For Personal & Private Use Only Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 - zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam . tamhA eyaM viyANittA, dosaM duggaivaDDaNaM / tasakAyasamAraMbhaM, jAvajIvAi vajae / / 45 / / sUtratrayaM prAgvat / trasakAyaM na hiMsanti-ArammapravRttyeti jJeyam / / . ukto dvAdazasthAnavidhiH, pratipAditaM kAyaSaTkam / etatpratipAdanAduktA mUlaguNAH / adhunaitavRttibhUtottaraguNAvasaraH / te cAkalpAdayaH SaT / tatrAlalpo dvividhaH / zikSakasthApanAkalpaH, akalpasthApanAkalpazca / tatrAdyaH / anadhItapiNDaniyuktyAdinA zaikSeNa AnItamAhArAdi sAdhUnAM na kalpate / uktaM ca- . aNahIyA khalu jeNaM, piMDesaNasijjapAesA / teNANiyANi z2aiNo, kappaMti na piMDamAINi / / 1 / / uubaddhaMmi na analA, napuMsakA vAsAvAsAsu dovi no sehA / dikkhijjaMti saheTThavaNAkappo imo hoi / / 2 / / [ ] akalpasthApanAkalpaM tvAhajAiM cattAri bhujAI, isiNAhAramAiNi / tAI tu vivajito, saMjamaM aNupAlae // 46 / / yAni catvAryabhojyAni-udgamAdidoSairakalpanIyAni / Rssiinnaam-saadhuunaam| AhArAdIni-AhArazayyAvastrapAtrANi / tu vivarjayet-agRhNan / sNymmnupaalyet|| etadeva spaSTayatipiMDaM sijaM ca vatthaM ca, cautthaM pAyamevaya / akappiyaM na icchijjA, paDrigAhija kappiyaM / / 47 / / spaSTaH / akalpike doSamAhaje niyAgaM mamAyaMti, kIyamuddesiyAhaDaM / vahaM te samaNujANaMti, iI vuttaM mahesiNA / / 4 / / ye-kecid dravyasAdhvAdayaH / niyAgaMti-nityamAmantritaM piNDam / mamAyanti-gRhNanti / krItamaudezikAhRtaM ca-etAni kSullakAcArakathoktavat / vadham-trasasthAvarAdighAtam / te samanujAnanti-dAyakapravRttyanumodanena / ityuktaM maharSiNA-zrIvIrasvAminA / / For Personal & Private Use Only Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 405 zrIdazavaikAlikasUtram tamhA asaNapANAI, kIyamuddesiyAhaDaM / vajayaMti ThiyappANo, niggaMthA dhammajIviNo / / 49 / / spaSTaH / navaram / sthitAtmAnaH-sthitaH saMyame AtmA yeSAM te tathA / / uktam akalpAkhyaM trayodazaM sthAnaM, caturdazamAhakaMsesu kaMsapAesu, kuMDamoesu vA puNo / bhuMjaMto alaNapANAI, AyArA paribhassai / / 5 / / kAMsyesu-kaJcolakAdiSu / kAMsyapAtreSu-sthAlAdiSu / kuNDamodeSuhastipAdAkAramRnmayabhAjaneSu / bhujAnaH / zuddhamapyazanapAnAdi / AcArAtsAdhusatkAt / paribhrazyati / / kathamityAhasIodagasamAraMbhe, mattaghoyaNachaDDaNe / jAI chanaMti bhUyAI, diTTho tattha asaMjamo / / 51 / / zItodakena-sacetanodakena kAMsyabhAjanadhAvanArambhe / amatradhAvanachardanekuNDamodAdikSAlanajalojjhane / yAni kSaNyante-hiMsyante / bhUtAni-apkAyAdIni / eSa tatra gRhibhAjane / sAdhoH asaMyamAkhyo doSaH svAminA dRSTaH / / kiccapacchAkammaM purekammaM, siyA tattha na kappae / eyamaTuM na bhuMjaMti, niggaMthA gihibhAyaNe / / 52 / / spaSTaH / uktaM caturdazaM, paJcadazamamAha AsaMdIpaliyaMkesu, maMcamAsAlaesu vA / . aNAyariyamajjANaM, Asaittu saittu vA / / 53 / / . AsandI-AsanavizeSaH, cUDIyaka iti prasiddhaH / palyako maJcaH / AsAmastyena zAlate, AsaneSu zobhate AzAlaka:-avaSTambhanayuktamAsanaM, siMhAsanamityarthaH / evanAcaritam / AryANAm-sAdhUnAm / AsituM zayituM vA / / rUpa: 10 / / For Personal & Private Use Only Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam apavAdamAhanAsaMdIpaliyaMkesu, nisijjA na pIThae / niggaMthApaDilehAe, buddhavuttamahiTThagA / / 54 // nAsandIparyaGkayoH / na niSadyAyAm-gabdikAcakkalakAdikAyAm / na pIThakevetramayAdau / nirgranthA apratilekhya nopavezanAdi kurvantIti zeSaH / kathambhUtAste ? buddhoktAdhiSThAtAra:-jinoktAnuSThAnaparAH / yataH AsandhAdInAM pratyupekSA na zudhyati / AsandhAdiSu apratyupekSya sAdhava upavezanaM na kurvanti / atra dvau nau prakRtyartha gmytH| tatazca eteSu pratyupekSyadRSTvA rAjakulAdiSu upavizanti / / etadevAhagaMbhIravijayA ee, pANA duSpaDilehagA / AsaMdI paliyaMkA ya, eyamaTuM vivajiyA / / 55 / / yo viziSTajayo bhavati, taM lokA Azrayante / tato lakSaNayA vijayazabdena Azrayo'bhidhIyate / tatazca gambhIravijayA:-aprakAzAzrayAH / ete AsandAdayaH / eSu prANA duHpratyupekSAH // uktaM paJcadazaM, SoDazamAhagoyaraggapaviTTharasa, nisijjA jassa kappaI / imerisamaNAyAraM, Avajai abohiyaM / / 56 / / gocarAgrapraviSTaH-iha SaSThI prathamArthe, gRhe / niSadyAm-niSadanaM yaH sAdhuH / kalpate- anekArthatvAt karoti / sa IdRzam-vakSyamANam / anAcAraM abodhikammithyAtvaphalam / Apadyate / / anAcAramAhavivattI baMbhacerassa, pANANaM ca vahe vaho / vaNImagapaDigghAo, paDikoho agAriNaM / / 57 / / vipattirbrahmacaryasya-ciradarzanena mitho'nurAgasambhavAt, tatra striyaH cirsNsrgaat| striyA AdhAkramAdikaraNAt prANAnAM ca vadhe vadhaH syAt-AdyavratavighAtaH syAt / For Personal & Private Use Only Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 407 sAdhau gRhopaviSTe vanIpakapratIghAto grAsAnAptiH / sAdhvAkSiptatvAJca striyaH prati krodhaH agAriNAma-tatsvajanAnA tadbhartuzca / / tathA aguttI baMbhacerassa, itthIo AvisaMkaNaM / kusIlavaDDaNaM ThANaM, dUrao parivajae / / 58 / / aguptirbrahmacaryasya-cirAvasthAnena yoSidindriyAdyavalokanAt / utphullalocanAyAH pazyantyA strIto'pi zaGkA syAt / ataH kuzIlavardhanaM gRhaniSadanaM dUrataH privrjyet|| atrApavAdamAha- . tinhamannayarAgassa, nisijjA jassa kappai / jarAe abhibhUyassa, vAhiyassa tavassiNo / / 59 / / trayANAmanyatarasya-gocarapraviSTasya / yasya- gRhe / niSadyA kalpate-tasya prAguktadoSA na sambhavanti / kasya punaH kalpante ? ityAha / jarayA'bhibhUtasyaativRddhasya / vyAdhitasya-rogiNaH / tapasvina:-mAsakSapakAdeH / ete ca bhikSATanaM na kAryanta eva / AtmalabdhikAnAM tveSAmeSAnujJA / / uktaM SoDazaM, saptadazamAha vAhio vA arogI vA, siNANaM jo upatthae / . vukkato hoi AyAro, jaDho bhavai saMjamo / / 6 / / vyAdhimAn vA arogI vA snAnaM yaH / prArthayate-sevate / tena vyutkrAnto bhavatyAcAraH-sAdhUnAM snAnaniSedhAt / jaDhaH-tyaktaH / saMyamaH-prANirakSAdiH, apkAyavirAdhanAt / / prAzukAmbusnAne kathaM saMyamatyAga ityAhasaMtime suhumA pANA, ghasAsu bhilugAsu ya / je ya bhikkhU siNAyaMto, viyaDeNuppilAvae / / 61 // .. santIme-pratyakSAH / sUkSmAH / prANA:-dvIndriyAdyAH / dyasAsu-zuSirabhUmiSu / bhiluSAsu-bhUmirAjiSu / yAn-bhikSuH / tAn snAnaM kurvan / vikaTena-vipulenAmbhasA1. polI svArabhUmImAM 10 Ti0 / / 2. phATalI 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Xo zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam prAsukenApi utplAvayet / tataH saMyamavirAdhanA / / tamhA te na siNAyaMti, sIeNa usiNeNa vA / jAvajIvaM vayaM ghoraM, asiNANamahiTagA / / 6 / / tasmAt / te-sAdhavaH / na snAnti / zItodakena uSNodakena vA / yAvajjIvaM vrataM ghoram-duranucaram / asnAnam / adhiSThAtAra:-asyaiva vratasya kartAraH / / siNANaM aduvA kakvaM, luddhaM paumagANi ya / .. gAyassubaTTaNaTThAe, nAyaraMti kayAivi / / 63 // snAnam athavA / kalkam-candanakalkAdi / rodhram-gandhadravyam / padmakAnikuGkumakezarANi / anyadapyevaMvidhaMdha gAtrasyodvartanAtha nAcaranti kadAcidapi sAdhavaH / / ukta: saptadaza sthAnavidhiH, aSTAdazamAhanigiNassa vAvi muMDassa, dIharomanahaMsiNo / mehuNA uvasaMtassa, kiM vibhUsAi kAriyaM // 64 / / nagnAH sarvathA jinakalpI, upacArAt pramANopetavastradhAryapi nagnaH / tasya muNDasya-kRtalocasya / dIrdharomanakhAMzinaH-romANi-kakSAdeH, nakhAMzAHpANipAdanakhAvayavAH / maithunAdupazAntAsya-nivRttasya / kiM vibhUSayA kAryam ? / / vibhUSAyA apAyamAhavibhUsAvattiyaM bhikkhU, karma baMdhai cikkaNaM / saMsArasAgare ghore, jeNaM paDai duruttare / / 65 / / vibhUSApratyayam-vibhUSAnimittam / zeSaM spaSTam / manaH saGkalpitavibhUSApAyamAhavibhUsAvattiyaM ceyaM, buddhA mantraMti tArisaM / sAvajabahulaM ceyaM, neyaM tAIhi seviyaM / / 6 / / vibhUSAnimittaM cetaH / buddhAH-jinAH / manyante / taadRshm-krmbndhhetubhuutm| sAvadyabahulaM caitat-ArttadhyAnakAri / nedaM sAdhubhiH tAyibhiH / sevitm-kRtmityrthH|| uktaH zobhAvarjanAsthAnavidhiH / tadabhidhAnAdaSTAdazaM padaM, tdbhidhaanaanycottrgunnaaH| For Personal & Private Use Only Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram sAmpratamuktaphaladarzanenopasaMhAramAha khavaMti appANamamohadaMsaNo, taverayA saMjamaajjaveguNA / dhuNaMti pAvAiM purekaDAI, navAiM pAvAiM na te karaMti / / 67 / / kSapayanti- zodhayanti / AtmAnaM - jIvaM pUrvoktavidhividhAnena, amohaM pazyantItyevaM zIlA: amohadarzinaH - yathAvatsthitArthadarzinaH sAdhavaH / tapasi ratAH / kiM viziSTe saMyamArjavI guNau yasya tasmin saMyamArjavaguNe-vicAlaikAro'lAkSaNikaH / uttarArdhaM spaSTam / / saovasaMtA amamA akiMcaNA, savijjavijjA aNugayAjasaMsiNo / uuppasatre vimalendra caMdamA, siddhiM vimANAI uviMti tAiNo tti bemi / / 68 / / sadopazAntAH / amamAH / akiJcanAH- svarNamithyAtvAdidravyarahitAH / svavidyA-siddhAntarUpA, tasyAvidyA vedanaM svavidyAvidyA / tayAnugatA yazasvinaH Rtau prasanne-zaradAdau / vimala iva candramAH - nikarmatvena vimalAtmAnaH / siddhim - sAvazeSakarmANaH vimAnAni - saudharmAdIni / upayanti / tAyinaH sAdhavaH / iti bravImi - -iti prAgvat / / / / samAptA mahAcArakathAdhyayanaTIkA / / / / saptamaM vAkyazuddhayadhyayanam / / anantarAdhyayane vasatyAgatasya svAcAraH savistaraH kathayitavya ityuktam, tacca vacanadoSaguNAbhijJena niravadya vacasA vAcyamityanena sambandhenAyAtaM vAkyazuddhayadhyayanaM vyAkhyAyate / tasyedamAdisUtram 409 caunhaM khalu bhAsANaM, parisaMkhAya pannavaM / duhaM tu viNayaM sikkhe, do na bhAsijja savvaso || 1 // khazabdo'vadhAraNe / catasRNAmeva bhASANAm nAto'nyA bhASA vidyate / parisaGkhyAya sarvaiH prakArairjJAtvA / prajJAvAn / dvayoH- bhASayoH / vinayam - vinIyate'nena karmeti vinayaH / taM vinayaM prayogaM zikSeta / dve ca bhASe na bhASeta sarvazaH - sarvathA / / vinayamAha 1. svavidyA cAsau vidyA ca tayA 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam jA ya saGkhyA avattavvA, sAmosA ya jA musA / jAya buddhehiM nAinA, na taM bhAsijja pannavaM / / 2 / / yA ca satyA avaktavyA-itthaM gato mRga iti vyAdhena pRSTe, tasyAgre gato mRga iti, satyamapi na vAcyaM, sAvadyatvAt / satyAmRSA ca atra nagare daza dArakA jAtA ityaadikaa| yA mRSA-sarvathApyasatyA / yA ca buddhairanAcIrNA - asatyAmRSA AmantriNI he ho hale tyAdikA / rAjJo rAjAnaM pratyAjJApanI yathAsmai dvijAya svadeze madAdezAdeko mahIyAn grAmo deya ityAdikA karkazA na tAM bhASeta prajJAvAn / / uktA avAcyA, vAcyAmAha asamosa sayaM ca aNavajjamakakkasaM / samuppehamasaMdiddhaM, giraM bhAsijja patravaM || 3 || asatyAmRSAM, satyAM, ca anavadyAm, akarkazAma / samutprekSya- vicArya svaparopakAriNI / asandigdhAm- sphuTAm / giraM bhASet prajJAvAn / / 1 satyAmRSAM punarvizeSeNa pratiSedhayati eyaM ca aTThamannaM vA, jaM tu nAmei sAsayaM / sabhAsaM sAmosaMpi, taMpi dhIro vivajjae // 4 // I etaM cArtham-anantarapratiSiddhaM sAvadyaM karkazam-anyaM vA evaMjAtIyam / etanmadhyAd yaH kazcidarthI nAmayati-ananuguNaM karoti / zAzvatam - mokSam / tam arthaM svIkRtya sa-sAdhuH / pUrvoktabhASA bhASakatvenAdhikRtaH / bhASAM satyAmRSAmapi-apizabdAd yA satyA tAmapi dhIro vivarjayet / Aha paraH-oghataH satyAmRSA, sAvadyarUpA satyA ca, prAgeva niSiddhA kiM punaridam ? mokSapIDAkaram arthamaGgIkRtya kApi bhASA na bhASaNIyeti pradarzanArthamiti / tathA oghato'gre'pi mRSA pratiSiddhA, vizeSataH punarAha - vitarhapi tahAmutti, jaM giraM bhAsaI naro / tamhA so puTTho pAveNaM, kiM puNa jo musaM vae ? // 5 // tathA mUtrttyApi svIkRtapuruSaveSamapi stryAdikam Azritya yAM giraM bhASate naraH / 1. pratikUla 10 Ta0 / / For Personal & Private Use Only Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 411 iyaM strI AgacchatItyAdi / tadapi vitatham / tasmAdapi bhASaNAt / spRSTaH-baddhaH / sa mRSAbhASaNakarmaNA / kiM punaryaH sarvathA mRSA vakti / sa sutarAM badhyata eva / / tamhA gacchAmo vakkhAmo, amugaM vA Ne bhavissai / ahaM vA NaM karissAmi, eso vA NaM karissai / / 6 / / yasmAdevaM tasmAd gamiSyAma eva prAtarito'nyatra / vakSyAma eva tttddossnimittm| amukaM vA naH kAryaM vasatyAdikaM bhaviSyatyeva / ahaM vedaM locAdi kariSyAmi niyamena / eSa vA sAdhurasmAkaM vizrAmaNAdi kariSyatyeveti / / evamAi u jA bhAsA, esakAlammi saMkiyA / saMpayAIyamaDhe vA, taMpi dhIro vivajae // 7 // evamAdi-kApi yA bhASA, eSyatkAle zaGkitA / sAmpratAtIte'pi vAkAle / tAmapi dhIro vivarjayet / nizcitaM na vadet / nizcitoktasyAnyathAbhAvena vyabhicArAt mRSAvAdApattiriti / / kiM caaIyammi ya kAlammi, pazupanamaNAgae / jamaTuM tu na jANijA, evameyaMti no vae / / 8 / / spaSTaH / ayamajJAtabhASaNapratiSedhaH / / kiM caaIyammi ya kAlammi, pazupanamaNAgae / jattha saMkA bhave jaMtu, evameyaM ti no vae / / 9 / / spaSTaH / / .. aIyammi ya kAlammi, pacapannamaNAgae / nisaMkiyaM bhave jaMtu, evameyaM ti Alave / / 10 / / spaSTaH / / taheva pharusA bhAsA, gurubhUovaghAiNI / sacA vi sA na vattavvA, jao pAvassa Agamo / / 11 / / yathA ajJAtaM zaGkitaM vA evametaditi na vAcyam / tathaiva-kasyacit - doSa0 1.2, 0doSadha0 3.4, 0dauSadha0 5 / / OM nAlave 1-3.5 / / For Personal & Private Use Only Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam pUrvaM dAsasya sataH kutrApi gatasya / gurubhUtasya-pradhAnIbhUtasya / upaghAtinI-chAyApAtakarI tvaM dAso'bhUdityevaMrUpA pharusA bhAsA satyApi na vaktavyA / ytH-tsyaasmaadhaanen| svasya pApasyAgama: syAt / / taheva kANaM kANitti, paDagaM paDagitti vA / vAhiyaM vAvi rogitti, teNaM cauratti no vae / / 12 / / aprItyAdidoSaprasaGgAt / arthaH sugamaH / / eeNaneNa aTeNa, paro jeNuvahammai / AyArabhAvadosannU, na taM bhAsija pannavaM / / 13 / / ... etenAnyenArthena-uktena satA / paro yenopahanyate / AcArabhAvadoSajJaHyatiH / na taM bhASeta prajJAvAn / / taheva hole golitti, sANe vA vasulatti ya / damae dUhae vAvi, nevaM bhAsija pannavaM / / 14 / / tathaiva hole gola iti / zvA vA pAMzula iti / dramako durbhago vApi naiva bhASeta prajJAvAn / holAdizabdA dezAntareSu sambodhane naiSThuryavAcakA iti nocyante / / evaM sAmAnyena strIpuMsayorAbhASaNaniSedhaM vidhAyAdhunA strImadhikRtyAhaajjie pajie vAvi, ammo mAusiyatti ya / piussie bhAyaNijatti, dhUe nattuNi itti y.||15|| Arthika ! prAryike ! vApi / ambaM ! mAtRsvasaH ! iti / pitRsvasaH ! bhAgineyIti / duhitaH ! naptRke ! iti ca / etAni AmantraNavacanAni prtiitaani| navaram / piturmAturmAtA-AryikA / tasyApi mAtA prAryikA / / kiM cahale halitti annitti, bhaTTe sAmiNi gomiNi / hole gole vasullitti, itthiyaM nevamAlave / / 16 / / hale ! hale ! anye ! bhaTTe ! svAmini ! / hole ! gole! vasule ! iti-etAni 1. vasula chInAla 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 413 nAnAdezApekSayA gauravakutsAgarbhANi stryAmantraNAni / tataH striyaM naiterAlapet / evamAlApane'nurAgAprItikapravacanalAghavAdidoSAH / / kathaM tarhyAlapedityAha-- nAmadhijjeNa NaM bUyA, itthigutteNa vA puNo / jahArihamabhigijja, Alavijja lavijja vA / / 17 / / nAmadheyena - prazastena nAmnaiva / strIgotreNa vA - he kAzyapagotre ityAdi / yathArham-yathAyogyaM, vayodezaizcaryAdyapekSapayA / guNadoSAnAlocya bAlAM yuvatiM vRddhAM ca bAle !, bhadre !, dharmazIle ! ityevaM A - ISalapet / bahutaraM vA kAryavazAt lapet / / uktaH strIM pratyAlApaniSedho vidhizca sAmprataM puruSamAzrityAha ajjae pajjae vAvi, bappo cullapiutti ya / mAulA bhAyaNi tti, putte nattuNiyatti ya / / 18 / / Aryaka : - pitAmaho mAtAmahazca / prAryakaH - prapitAmahaH pramAtAmahazca / bappaH vaptA / cullapiutti-pitRvyaH / mAtulaH, bhAgineya, putraH / napteti ca - pautraH / / kiM ca he ho halitti anitti, bhaTTe sAmiya gomiya / hAle gole vasulitti, purisaM nevamAlave / / 19 / / he bho !, halA !, anya !, bharttaH !, svAmin !, gomin !, hola !, gola!, vasula ! iti puruSaM naivamAlapet / atra bhAvArthaH pUrvavat / / kathaM tarhyAlapet nAmadhijjreNa NaM bUyA, purisaM gutteNa vA puNo / jahArihamabhigijja, Alavijja lavijja vA / / 20 / / arthaH prAgvat / uktaH puruSAlApaniSedhavidhI, adhunA paJcendriyatiryaggataM vAgvidhimAha For Personal & Private Use Only Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam paMceMdiyANa pANANaM, esa itthi ayaM pumaM / jAva NaM na vijANijA, tAva jAitti Alave / / 21 / / spaSTaH / navaram / jAitti Alave-jAtyA Alapet / eSaH- praznAdikArye / dUre gAM dRSTvA, ito gorUpAd vAmena dakSiNena vA mArga ? ityAdikaM gopAlAdi pRchyate / anyathA liGgavyatyayenauktau mRSAvAdadoSaH syAt / / Aha para:-ekendriyANAM nArakANAM ca napuMsakatve satyapi mRttikA, pASANa, Apo, ghanarasaH, jvalanaH, pavanaH, tarulatA, zaGkhaH, zuktikA, kITikA, matkoTakaH, bhRGgI, bhRGgaH nAraka ityAdInAM liGgavyatyayenocyamAnatvAnna mRSAvAdaH ? ___ gururAha-vyavahArasatyena satyamevaitat / yathA dahyate giriH / galati bhAjanam / anudarA kanyA / tato nAtra mRSAdoSaH / / taheva maNusaM passu, pakhi vAvi sarIsivaM / thUle pameile vajhe, pAyamitta ya no vae / / 22 / / tathaiva manuSyaM pazu pakSiNaM / sarIsRpam-ajagarAdikam / sthUla:-atyantamAMsalo manuSyAdiH / tathA pramedUraH-medasvI / vadhyaH-vyApAdyaH / pAkyaH-pAkaprAyogyaH, kolpraaptH| iti vA-ityAdi / no vadet / aprItyAdidoSaprasaGgAt / / kAraNe tvevaM brUyAtparivUDhatti NaM bUyA, bUyA uvaciyatti ya / saMjAe pINie vAvi, mahAkAitti Alave / / 23 / / parivRddhaH-parisamantAd vRddhaH, vRddhiM gataH / ayaM sthUlamanuSyAdiriti / brUyAdupacitamiti ca / saJjAtaH / prINita:-sasnigdhaH / mahAkAya iti caalpet|| kiM cataheva gAo dujjhAo, dammA gorahagatti ya / vAhimA rahajogatti, nevaM bhAsija panavaM // 24 // * tathaiva / gAvo dohyA:-dohAmu / damyAH pagnayogyAH / gorathikAH For Personal & Private Use Only Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 415 zrIdazavaikAlikasUtram gobhirAkRSyo rathaH gorathaH zakaTaM, tatra yojyanta iti krItAditvAdikaNi gorathikAH kalhoDAH / vAhyA rathayogyA iti naiva bhASeta prajJAvAn / adhikaraNadoSaprApteH / / kArye tu digupalakSaNAdau evaM brUyAtjuvaM gavitti NaM bUyA, gheNuM rasadaiti ya / hasse mahallae Avi, vae saMvahaNitti ya / / 25 / / damyaM gAM yuveti brUyAt / dhenuM rasadeti / gorathikaM hasvam / bAhyaM mahallaka vadet / rathayogyaM saMvahana:-dhuryo'yamiti / / api cataheva gaMtumujANaM, pavvayANi vaNANi ya / rukkhA mahalla pehAe, nevaM bhAsija pannavaM / / 26 / / tathaiva gatvodyAnaM parvatAn vanAni ca / vRkSAn mahataH prekSya naivaM vakSyamANaM bhASeta prajJAvAn / / alaM pAsAyakhaMbhANaM, toraNANa gihANa ya / phalihaggalamAvANaM, alaM udagadoNiNAM // 27 // * alam-paryAptAH, samarthA, yogyAH / prAsAdAnAM, stambhAnAm / toraNAnAm -nagarasatkAnAm / gRhANAm-sAmAnyavezmanAm / tathA parighArgalAnAvAm / tathA alaM udakadroNInAm-udakadroNyaH-araghaTTajaladhArikAH / / tathA- . pIDhae caMgabere ya, naMgale maiyaM siyA / jaMtalaTThI va nAbhI vA, gaMDiyA va alaMsiyA // 28 // . iha caturthyarthe prathamA / pIThakAya-kASThAsanAya / caGgaberam-kASThapAtrI tsyai| lAgalAyamayikam-uptabIjAcchAdanaM tasmai / yantrayaSTyai vA / nAbhi:-zakaTacakratumbaM tasmai / gaNDikA-suvarNakArANAm adhikaraNI tasyai / alam-yogyAH / syurete vRkssaaH|| tathA For Personal & Private Use Only Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 .. zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam AsaNaM sayaNaM jANaM, hujjA vA kiMcuvassae / bhUovaghAiNiM bhAsaM, nevaM bhAsija pannavaM / / 29 / / Asanam-AsandikAdi / zayanam-paryaGkaH / yAnam-vAhanam / bhavet kiJcidupAzraye-dvArapatrAdiH / etairvRkSarityetAM bhUtopaghAtinIm-sattvapIDAkarIm / bhASAM naivaM bhASeta / prajJAvAna-sAdhuH / doSazcAtra tadvanasvAmI vyantarAdiH kupyet / saMyamAtmavirAdhanaiva / / atraiva vidhimAhataheva gaMtumujANaM, pavvayANi vaNANi ya / rukkhA mahalla pehAe, evaM bhAsija panavaM // 30 // . vizramaNAya mArgapraznakathanAdau, kArye mahAvRkSaprekSaNe caivaM vadetjAimaMtA ime rukkhA, dIhavaTTA mahAlayA / payAyasAlA viDimA, vae darisaNitti ya / / 31 / / jAtimantaH-uttamajAtayaH / ime-azokadayo vRkSA / dIrghavRttA mahAlayA:dIrghA-nAlikeryAdayaH, vRkSAH-sahakArAdyAH, mahAlayA:-vaTAdyAH / prajAtazAlA:niHpannazAkhAH / viTapinaH / vaded darzanIyA iti / / tahA phalANi pakkhANi, pAyakhajANi no vae / veloimAiM TAlAI, vahimAI tti no vae / / 32 // tathA / phalAni-AmraphalAdIni / pakvAni / pAkakhAdyAni-pAkena khaadyaani| gartAprakSepakodravapalAlAdinA vipAcya bhakSaNayogyAni iti no vadet / velocitAni-grahaNakAlaprAptAni / TAlAni-TAlanIyAni, abaddhAsthIni adyApi komalAni / dvaidhikAni- dvedhIbhAvakaraNayogyAni / no vadet / gRhiNAM sAdhuvacanAt tadgrahaNAdau sAdhoH saMyamavirAdhanA / / mArgadarzanAdau ca kArya evaM vadet 1. prazAkhAvantaH 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram asaMthaMDA ime aMbA, bahunivaTTimAphalA / vaijja bahusaMbhUyA, bhUyarUvatti vA puNo / / 33 / / asaMstRtA:- phalabhAraM saMstarItuM nivoDhuM na samarthAH / ime AmrA:- : - etena pakvArtha uktaH / bahunivRttaphalAH - bahu yAvannirvRttAni - baddhAsthIni phalAni yeSu te, tathA - anena pAkakhAdyArtha uktaH / vadet / bahasambhUtAni - pAkAtizayAd grahaNakAlocitAni phalAni yeSu te, tathA-etena velocitArtha uktaH / bhUtarUpa iti vA punaH - bhUtarUpANiabaddhAsthIni-komalAni phalAni yeSu te, tathA - anena TAlAdyartha uktaH / / tahevosahio pakkAo, nIliyAo chavIi ya / lAimA bhajjimAutti, pihukhajja tti no vae || 34 // tathaivauSadhayaH - zAlyAdyAH / pakvaH / nilikaashchvyH-vllcplkaadyH| phalikAH / lavanayogyAH / bharjanayogyAH / pRthukakhAdyA iti no vadet / doSaH saMyamavirAdhanA / / kArye tu mArgadezanAdau evamApated, ityAha rUDhA bahusaMbhUyA, thirA usaDhAi ya / gabbhiyAo pasuyAo, saMsArAu ti Alave / / 35 / / rUDhAH-prAdurbhUtAH / bahusambhUtAH - niHpannaprAyAH / sthirAH - utkhAyAnyatra ropitatvAdacAlyAH / utsRtAH - pravRddhAH / garbhitAH - anirgatazIrSAH / prasUtAH - nirgatazIrSAH / saMsArAH - saJjAtatandulAH / ityAlapet / / taheva saMkhaDi nacA, kicaM kajjayaMti no vae / tegaM vA vi vajjhitti, suttitthitti ya AvagA / / 36 / / tathaiva / saGghaNDyante prANino yasyAM sA saGghaNDikA / pitrAdinimittaM sAMvatsarikAdikA kRtyA kAryevaiSeti yatirna vadet - mithyAtvopabRMhaNAt / stenakaM vApi vadhyo'yamiti no vadet -- prANAtipAtadoSAt / sutIrtheti cApagA - cakArAd dustIrtheti na vadet, adhikaraNadoSAt / / 417 For Personal & Private Use Only Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam saMkhaDiM saMkhaDiM bUyA, paNiyaDhi tti teNagaM / bahusamANi titthANi, AvagANaM viyAgare / / 37 / / saGkhaNDikAM saGkhaNDikaivaiSeti brUyAt / prakarSaNa nIto'rtho'neneti praNItArtho'yamiti stenakaM vadet / bahusamAni tIrthAni / aapgaanaam-ndiinaam| vyAgRhNIyAt / / * tahA naIo punAo, kAyatijatti no vae / nAvAhiM tArimAutti, pANipijjatti no vae / / 38 / / tathA nadyaH pUrNAH kAyataraNIyA iti no vadet / naubhistaraNIyA iti, taTasthaiH pANipeyA iti ca na vadet-sAdhuvacanataH pravRttyAdidoSAt / sAdhumArgakathanAdau caivaM bhASetetyAha- | bahuvAhaDA agAhA, bahusaliluppilodagA / bahuvitthaDodagA yAvi, evaM bhAsija pannavaM / / 39 / / bahubhRtAH / agAdhA:-gambhIrAH / bahunAM salilAnAM utpIlaM udakaM yAsAM tAHbahusalilotpIlodakA:-pratizrotovAhitAparasaritaH / bahuvistIrNodakA:svatIraplAvitaprasRtajalAH / evaM bhASeta prajJAvAn / / taheva sAvajaM jogaM, parassaTThAi niTThiyaM / kIramANaMti vA nacA, sAvajaM na lave muNI / / 40 / / tathaiva sAvadhaM yogam-vyApAram / parasyArthAya-parasya nimittam / niSThitam-ni:pannam / kriyamANaM vA-vAzabdAbhAvinaM vA / jJAtvA sAvadhaM na vadet-kenApi pRSTo na kathayet muniH / / athaikenaiva zlokena sAvadyavarjanAnavadyAvarjanaM cAhasukaDitti supakvitti, succhinne suhaDe maDe / suniTThie sulaTThitti, sAvajaM vajae muNI / / 41 / / sukRtamiti-suSTha kRtaM sabhAdi / supakvamiti-suSTu pakvaM sahasrapAkAdi / For Personal & Private Use Only Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 419 succhinnamiti-suSThu cchinnaM vanAdi / suhatamiti - suSThu hataM kSudrasya vittam / sumRtamiti-suSThu mRtaH pratyanIkaH / atrApi suzabdo'nuvartate / suniSThitamiti - suSThu niSThitaM vittAbhimAnino vittam / sulaSTeti - suSThu - sundarA kanyA / ityeva sAvadyaM varjayet muniH- anumatyAdidoSaprasaGgAt / niravadyaM na varjayed yathA / sukRtamiti suSThu kRtaM vaiyAvRtyamanena / supakvamiti-suSThu pakvaM brahmacaryaM sAdhoH / succhinnamiti - suSThu cchinnaM snehabandhanamanena / suhRtamiti - suSThu hRtaM ziSyasya kopakaraNamupasarge / sumRta itisuSThu mRtaH paNDitamaraNena sAdhuH / atrApi suzabdo'nuvartate / suniSThitamiti suSThu niSThitaM karmApramattasaMyatasya / sulaSTeti - suSThu - sundarA, sAdhukrit / / uktAnuktApavAdavidhimAha payattapakkatti va pakvamAlave, payattacchinnatti va chinnamAlave / payattalaTTatti va kammaheuyaM, pahAragADhatti va gADhamAlave / / 42 / / prayatnapakvametat / pakvam - sahasrapAkAdiglAnArtham / prayatnachinamiti / chinnam duHkarma tapasA / prayatnalaSTeti - prayatnena pAlanayA laSTA - sundarA kanyA dIkSArhA / ityevamAlapet karmahetukam - sarvamapi sukRtAdi karmanimittamityAlapet / prahAragADhamiti"gADhaprahAraM naram / gADhamityAlapet - punaH punarAlapedityasyAkhyAnaM bhUyo'pyetadAlapatAM na doSa iti jnyaapnaarthm|| kvacid vyavahAre prakrAnte pRSTo'pRSTo vA sAdhurnaivaM brUyAtsavvukkasaM paragghaM vA, aulaM natthi erisaM / avakkiyamavattavyaM, aciyattaM caiva no vae ||43 // etanmadhye idaM sarvotkRSTaM parArdhaM vA prakRSTArghaM mahArgham / idam atulaM . mAstIdRzamanyatra / avakkiyaM - asaMskRtaM sulabhamIdRzamanyatrApi / avaktavyam - anantaguNamapyastyetat / aprItikarametaditi no vdet-adhikrnnaadidossprsnggaat|| kiM ca For Personal & Private Use Only Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam . savvameyaM vaissAmi, savvameyaMti no vae / aNuvII savvaM savvattha, evaM bhAsija pannavaM / / 44 / / kenacit sAdhunA sAdhoH sandeze kathite tvayA sarvamidaM vAcyamityukte sarvametad vakSyAmIti na vadet-sarvasya svaravyaJjanAdyupetasya vaktumazakyatvAt mRSAvAdadoSaH / svayamapi sandezatA sarvametat tvayA vaktavyamiti na vAcyam-prAgukta evAtra doSaH / ato'nuvicintya sarvaM sarvatra / evam-yathA mRSAvAdo na syAt tathA bhASeta prjnyaavaan|| kiM casukkIyaM vA suvikkIyaM, akijaM kijameva vA / imaM giNha imaM muMca, paNIyaM no viyAgare // 45 // kenacit krIte darzite sukrItamiti / vikrIte suvikrItamiti / krIte darzite akreyamidam / kreyamevedamiti vA / idaM gRhANa paNyaM mahAyaM bhaviSyati / idaM muJca-samadhaiM bhaviSyati / iti na vyAgRNIyAt / / appagghe vA mahagghe vA, kae vA vikkaevi vA / paNiyaDhe samuppanne, aNavajaM viyAgare // 46 // alpAce vA / mahAghe vA / kraye vA / vikraye'pi vA / paNitArthepaNyavastuni / samutpanne-kenacit pRSTaH san / anavadyam-apApaM vyAgRNIyAt / yathAtra tapasvinAM nAdhikAra iti / / kiM catahevAsaMjayaM dhIro, Asa ehi karehi vA / saya ciTTha vayAhitti, nevaM bhAsijja panavaM // 47 / / tathaivAsaMyatam-gRhastham / dhIraH- sAdhuH / Asva iha / ehi ito'tra / kuru vA idaM kAryaM / zeSva nidrayA / tiSTha kSaNam / vraja grAmam / naivaM bhASeta prjnyaavaan|| api ca For Personal & Private Use Only Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram bahave ime asAhU, loevucaMti sAhUNo / na lave asAhu sAhu tti, sAhU sAhu tti Alave / / 48 / / bahava: ime - AjIvakAdayo'sAdhavaH / loke - lokamadhye / ucyante sAdhavaH / ato nAlapedasAdhuM sAdhumiti - mRSAvAdaprasaGgAt / sAdhuM sAdhumityAlapet / / kiM viziSTaM sAdhuM sAdhumityAlapedityAhanANadaMsaNasaMpannaM, saMjame ya tave rayaM / evaM guNasamAuttaM, saMjayaM sAhUmalave / / 49 / / spaSTaH / / tathA devANaM maNuyANaM ca, tiriyANaM ca vaggahe / amuyANaM jao hou, mA vA hou tti no vae / 50 / / devAnAm-devAsurANAm / manujAnAm - rAjAdInAm tirazcAm - mahiSAdInAm / vyudgrahe / amukAnAM jayo bhavatu / mA vA bhavatviti no vedat - tatpakSapAti - dveSaprasaGgAt / / 421 . kiM ca vAu vuTuM ca sIuNhaM, khemaM dhAyaM sivaMti vA / kayA Nu hujja eyANi, mA vA houtti no vae / / 51 / / vAyurvAtaH-malayamArutAdiH / vRSTam - varSaNam / zItam uSNam / kSemamrAjAdiviDvarazUnyam / dhrAtam-- subhikSam / zivamiti vA / kadA nu bhaveyuretAni mA vA bhaveyuriti dharmAdyabhibhRto na vadet ubhayathApi keSAJcit sattvAnAM piiddaasmbhvaat|| taheva mehaM va nahaM va mANavaM, na devadevatti giraM vaijjA / samucchie unnaie vA paoe, vaijja vA vuTuM balAhaga tti / / 52 / / tathaiva meghaM vA, nabho vA, mAnavaM vA prati devadeva iti giraM no vadetmRSAvAdaprasaGgAt / kathaM tarhi vadet ? unnataM meghaM dRSTvA sammUrcchita unnato vA payodaH / For Personal & Private Use Only Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422. zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam vaded vA vRSTo balAhakaH / iti / / aMtalikkhitta NaM bUyA, gujjhANucariyatti ya / riddhimaMtaM naraM dissa, riddhimaMtaM ti Alave / / 53 / / Namiti etannabhaH antarikSamiti brUyAt / guhyakAnucaritamiti vA-gamanAgamanena devaiH sevitamityarthaH / tathA RddhimantaM naraM dRSTvA RddhimAnayamityAlapet / / taheva sAvajaNumoyaNI girA, ohAriNI jA ya parovaghAiNI / so koha loha bhaya hAsa mANavo, na hAsamANovi giraM vaijA / / 54 // tathaiva sAvadyAnumodinI gI:-yathA, suSThu hato grAma iti / avadhAriNI-yathA, idamityameva / yA ca paropaghAtinI-yathA, mAsaM na doSAyeti / sa-iti tAM krodhAd lobhAd bhayAd hAsyAt / mAnavaH-sAdhuH / hasannapi giraM no vadet-prabhUtakarmabandhahetutvAt / / vAkyazuddhiphalamAhasavvakkasuddhiM samupehiyA muNI, giraM ca duTuM parivajae sayA / miyaM aduTuM aNuvIi bhAsae, sayANa majhe lahaI pasaMsaNaM // 55 // satI cAso vAkyazuddhizca sadvAkyazuddhiH, svavAkyasya vA zuddhiH svavAkyazuddhistAm, athavA sa munirvAkyazuddhim / samutprekSya giraM tu / duSTamsAvadhAdirUpam / parivarjayet sadA / mitAm aduSTAm anuvicintya bhASamANaH satAM madhye labhate prazaMsanam / / yatazcaivamataHbhAsAya dose ya guNe ya jANiyA, tIse ya duDhe parivajae sayA chasu saMjae sAmiNIe sayA jae, vayaja buddhe hiyamANulomiyaM / / 56 / / bhASAyA doSAMzca guNAMzca jJAtvA, tasyAzca duSTAyA bhASAyAH parivarjakaH sadA SaTsu-jIvanikAyeSu / saMyataH zrAmaNye sadA yata / vadet buddhaH hitam / anulomni bhavam Anulomikam-atyantamanukUlaM priyaGkaram / / / upasaMharannAha For Personal & Private Use Only Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 423 parikkhabhAsI susamAhiyaMdie, caukkAsAyAvagae aNissie / se niddhuNe dhunamalaM pure kaDaM, ArAhae logamiNaM tahA paraM tti bemi / / 57 / / parIkSyabhASI-AlocitavaktA / susamAhitendriyaH / apagatakaSAyacatuSkaH / anizritaH-nizrArahitaH / sa-sAdhuH / nidhanuyAt apanayet / dhUnyo'paneyo, malaH karmarUpaH sa dhUnyamalaH, tam / purAkRtam / orAdhayet / ihalokaM paralokaM ca / bravImi - iti pUrvavat / / 1 / / vAkyazuddhyadhyayanaTIkA samAptA / / / / aSTamam AcArapraNidhyadhyayanam / / anantarAdhyayane vAkyazuddhiruktA / sA cAcAre praNihitasya bhavatItyanena sambandhenAyAtamAcArapraNidhyadhyayanaM vyAkhyAyate / taccedamAyArapaNihiM laddhuM, jahA kAyavva bhikkhuNA / taM bhe udAharissAmi, ANupuvviM suNeha me / / 1 / / AcAraH-sAdhvanuSTheyaH, tasya prakRSTo nidhiH praNidhiH taM labdhvA - prApya / yathA kartavyaM bhikSuNA / tam - prakAram / bhe- bhavadbhyaH / udAhariSyAmi - kathayiSyAmi / AnupUrvyA / zRNu me - mama kathayataH / zrIgautamAdayaH svaziSyAnAhuH / / taM prakAramAha puDhavidagaagaNivaU, taNarukkhasabIyagA / tasA ya pANA jIvatti, iI vRttaM mahesiNA ||2|| pRthavyudakAgnivAyavaH / tRNavRkSasabIjAH / trasAdayaH / prANAH - prANinaH / jIvA iti / ityuktaM maharSiNA - zrIvIrajinendramukhAt zrIgautamasvAminA / / yatazcaivamataH tesiM atthaNajoeNa, nicaM hoyavvayaM sayA / maNasA kAyavvakeNaM, evaM havai saMjae || 3 || 1. nirdhUya 10 Ti0 / / 2. ArAdhayati 10 Ti0 / / 3. sthitasya 10 Ti0 / / 4. mArua 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam . teSAm-jIvAnAm / akSaNayogena-ahiMsAvyApAreNa / nityaM bhavitavyam -vartitavyaM syAt / bhikSuNA manasA kAyena vAkyena / evam-vartamAnaH / saMyato bhavati / nAnyaH / / vizeSavidhimAhapuDhaviM bhittiM silaM lelaM, neva bhiMde na saMlihe / tiviheNaM karaNajoeNaM, saMjae susamAhie // 4 // . arthaH prAgvat / / tathAsuddhapuDhavIi na nisIe, sasarakkhaMmi AsaNe / pamajittu nisIijA, jAittA jAi uggahaM / / 5 / / zuddhAyAm-savittAyAM vA anantarhitAyAm / pRthivyAM na niSIdet / sarajaske -pRthvIkAyarajoguNDite / Asane ca na niSIdet / acetanAM tu pRthvI jANittA -jJAtvA / pramRjya-rajoharaNena proJchanakaM kSiptvA niSIdet / jAi uggahaM yAcitvA -avagrahaM yasya pRthivI taM yAcitvAnujJApyAvagrahamityarthaH / ukta: pRthvIkAyavidhiH, apkAyavidhimAhasIodagaM na sevijjA, silAvuTuM himANi ya / usiNodagaM tattaphAsuyaM, paDigAhijja saMjae // 6 // sItodakam-pRthavyudbhavam / na seveta / zilAvRSTaM himAni ca-zilA:karakA, vRSTam-varSaNam, himaM pratItam / tIyaM kathaM vartatetyAha / uSNodakaM taptaprAzukam -taptaM tridaNDotkalitaM san prAsukam / noSNodakamAtraM pratigRhNIyAt saMyataH / / udaullaM appaNo kArya, neva puMche na saMlihe / samuppeha tahAbhUyaM, nANaM saMghaTTae muNI / / 7 / / udakAm-nadyuttaraNe bahirgatasya vA vRSTau / AtmanaH kAyaM naiva puMche-puMsaH bhimardane naiva puMset nAbhimardayet vastratRNAdinA / na saMlikhet-pANinA / smutprekssy| For Personal & Private Use Only Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram tathAbhUtam - jaMlaklinnam / nainaM saGghaTTayet muniH / / I atha tejaskAyavidhimAha iMgAlaM agaNi a,i alAyaM vA sajoiyaM / na uMjijjA na ghaTTijjA, no NaM nivvAvara muNI ||8| asyArthaH prAgvat / / atha vAyukAyavidhimAha-- tAlaviMTeNa patteNa, sAhAvihUyaNeNa vA / na vIja appaNo kAyaM, bAhiraM vAvi puggalaM / / 9 / / asyApyarthaH prAgvat / / vanaspatikAyavidhimAha taNarukkhaM na chiMdijjA, phalaM mUlaM ca kassaI / AmagaM vivihaM bIyaM, maNasA vi na patthae / / 10 / / spaSTaH / / tathA gahaNesu na ciTThijjA, bIesu harIesu vA / udagaMmi tahA niyaM, uttiMgapaNagesu vA / / 11 / / gahaneSu-vananikuJjeSu / na tiSThet / bIjeSu - gRhAGgaNaprasAriteSu / zAlyAdiSu / udake tathA nityam -"jattha jalaM tattha vaNaM" iti vacanAt ubhayavirAdhanA / uttiGgapanakayorbA - uttiGgaH- silidhrAtapatrANi, panakaH - paJcavarNApyulliH / sarvatra saGghaTTAdidoSaH / / trasavidhimAha tase pANe na hiMsijjA, vAyA aduva kammuNA / uvarao savvabhUesa, pAsijja vivihaM jagaM / / 12 / / trasAn prANAn na hiMsyAd / vAcA athavA / karmaNA - kAyena / tadantargatatvAnmanasApi / uparataH - nivRtto hiMsAtaH / sarvabhUteSu pazyed vividhaM jagat- karmaparatantranirvedAyeti / 425 For Personal & Private Use Only Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam uktaH sthUlavidhiH, sUkSmavidhimAhaaTTha suhamANi pehAe, jAiM jANittu sNje| dayAhigArI bhUesu, Asa ciTTha saija vA / / 13 / / aSTau / sUkSmANi prekSya-vakSyamANAni / yAni jJAtvA saMyataH / dayAdhikArI bhUteSu / AsIta tiSThet zayIta vA / / kazcidAhakayarANi aTTha suhumANi, jAi pucchiA sNje| . imANi tANi mehAvI, Aikkhija viyakkhaNo / / 14 // katarANyaSTau sUkSmANi yAni pRcchet saMyataH / imAni tAni / meghAvImaryAdAvartI / AcakSIta vicakSaNaH / / tathA hisiNehaM puSphasuhamaM ca, pANuttigaM taheva ya / paNagaM bIya hariyaM ca, aMDa suhumaM ca aTThamaM / / 15 / / sneham-snehasUkSmam, avazyAyahimamahikAkarakaharatanurUpam / puSpasUkSmam-vaToDumbarapuSpANi tAni tadvarNAni sUkSmANIti na lakSyante / prANasUkSmam-anuddhariH kunthuH sa hi calaneva vibhAvyate, na sthitaH, sUkSmatvAt / uttinggsuukssmm-kiittkaangraadi| panakasUkSmam-paJcavarNApyulli: / bIjasUkSmam-zAlyAdibIjasya mukhamUle yalloke tuSamuSamityucyate / haritasUkSmam-abhinavotpannaM pRthvIsamAnavarNameva / aNDasUkSmam-makSikAkITikAgRholikAbAhmaNIkRkalAsAdyaNDam / / / evameyANi jANittA, savvabhAveNa saMjae / appamatto jae nicaM, sabbiMdiyasamAhie / / 16 / / evam-uktena prakAreNa / etAni-sUkSmANi / jJAtvA / srvbhaaven-srvaatmnaa| saMyataH / apramattaH-nidrAdipramAdarahitaH / sarvendriyasamAdhinA nityam sarvakAlaM manovAkkAyaiH tadvirAdhanAvarjane yateta / sambhavati hi prAyeNa sarveSAmapi sUkSmANAM For Personal & Private Use Only Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 427 viraadhnaa| vaToDumbarapuSpANAmapi pratyAsannabhAve sambhavati paritApanAdoSaH / atrAha para:-SaDjIvanikAyikAdhyayane vistareNa, mahAcArakathAyAM saGakSepeNa SaDjIvanikAyarakSAsAdhUnAmuktA / kiM punaratra ? ucyate-cAritrasya hi rahasyaM SaDjIvanikAyarakSA / ato'trAdarakhyApanArthaM dvistrirukte'pi na doSaH / tathAdhuvaM ca paDilehitA, jogasA pAyakaMbalaM / sijamudyArabhUmiM ca, saMthAraM aduvAsaNaM / / 17 / / dhruvam-nityaM yathoktakAlam / yogasA-sati kAyayogasAmarthya / pAtrakambalam -pAtragrahaNe'nyatropadhikambalagrahaNAt zeSopadhiM ca pratyupekSeta / zayyAm-vasatiM dvikAlaM trikAlaM vA / uccArabhUmiM ca cakArAt prazravaNabhUmiM kAlabhUmiM ca / sandhyAyAM saMstArakam athavA AsanaM pAdaprocchanaM kASThAsanaM vA / / tathAuccAraM pAsavaNaM khelaM, siMghANajalliyaM / phAsuyaM paDilehittA, pariTThAvijjA saMjae / / 18 / / spaSTaH / navaram / phAsuyaMti-prAsukaM sthaNDilaM pratyupekSya / / upAzrayasthAnavidhirukta: gocarapravezamadhikRtyAhapavisija parAgAraM, pANaTThA bhoyaNassa vA / jayaM ciTTe miyaM bhAse, na ya rUvesu maNaM kare / / 19 / / pUrvArddhaM sugamam / tiSThet-ucitadeze / mitaM bhASeta-AgamanakAryAdi / na ca rUpeSu-dAtRkAntAdiSu / manaH kuryAt / / __ tathA bahirgataH sAdhuH kenacit kiJcit pRSTaH, evaM brUyAt- bahuM suNei kannehi, bahuM acchIhiM picchaI / na ya dilai suyaM savvaM, bhikkhU akkhAumarihai / / 20 / / For Personal & Private Use Only Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam cAritropaghAtasambhavAt / bahum-zobhanAzobhanam / / etadeva spaSTayannAhasuyaM vA jai vA diTuM, na lavijjovaghAiyaM / na ya keNa upAyeNaM, gihijogaM samAyare / / 21 / / zrutaM vA anyataH, yadi vA dRSTaM svayameva na lapet / upaghAtena nirvRtaM aupaghAtikam-cauro'yamityAdi / na ca kenApyupAyena paroparodhAdinA svayaM vA tadAvarjanArtham / gRhiyogam-gRhivyApAraM bAlakrIDanAdikaM gRharakSAdikaM vA sAdhuH smaacret|| kiM ca- . . niTThANaM rasanijUDhaM, bhaddagaM pAvagaMti vA / puTTho vAvi apuTTho vA, lAbhAlAbhaM na nihise / / 22 / / niSThAnam-sarvaguNopetaM prabhUtamannam / rasanirpUDham-taMdviparItaM kadazanam / AdyaM bhadrakaM / dvitIyaM pApakaM / pRSTo vApi pareNa kIdRg labdhamiti apRSTo vA svayameva sAdhuH bhadrakAderlAbhAlAbhaM na nirdizet / / / kiM cana ya bhoyaNami giddho, care uMcchaM ayaMpiro / aphAsuyaM na bhuMjijA, kIyamuddesiyAhaDaM / / 23 / / na ca bhojane gRddhaH viziSTavastulAbhAyezvarAdikuleSu caret / api tu unychn| ajJAtakuleSu stokastokaM prANavRttyarthaM gRhNan / ajalpanazIla:-dharmalAbhamAtrAbhidhAyI caret / aprAsukam-sacittaM sacittamizraM vA kathaJcid gRhItamapi na bhuJjIta / krItamaudezikAhataM ca // saMnihiM ca na kubvijA, aNumAyaM pi saMjae / muhAjIvI asaMbaddhe, havija jaganissie / // 24 // * sanidhiM ca na kurvIta aNumAtramapi saMyataH mudhAjIvI / asambaddhaH / For Personal & Private Use Only Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 429 gRhasthaiH padminIpatravadudakena bhavet / jagadbhyo nisRta iva jaganniHsRtaH-jagatsu svargamartyapAtAlarUpeSu nirAkAGkSatvAt siddhisukhAbhilASuka ityarthaH / kiM calUhavittI susaMtuTTe, appicche subhare siyA / AsurattaM na gacchijjA, suzA NaM jiNasAsaNaM // 25 // rUkSairvalacaNakairvRttiryasya sa rUkSavRttiH / susantuSTo yena tena vA susantoSI / alpeccha:- alpAhAraH / durbhikSAdAvapi subharaH syAt / AsurattaM-krodhabhAvaM na gacchet / zrutvA jinazAsanam-krodhavipAkapratipAdakaM vItarAgavacaH / jahA ThANAGge-cauhi ThANehi jIvA AsurattAe kammaM pagaraMti, taM jahA-kohasIlayAe, pAhuDasIlayAe, saMsattatavokammeNaM, nimittAjIvaNayAe jAvajannaMmae esa purise annANI micchaddiTThI akkosai haNai vA taM na me esa kiMci avarajjaitti kiM tu mama eyANi veyaNijjANi kammANi avarajaMti sammamahiyAsamANassa nijarA evaM bhavissaitti / / tahA kannasukkhehiM saddehiM, pimaM nAbhinivesae / / 'dAruNaM kakkasaMphAsaM, phAeNa ahiyAsae // 26 / / karNasaukhyeSu-karNasaukhyakAriSu / zabdeSu-veNuvINAdisambandhiSu / premarAgaM nAbhinivezayet-naM kuryAt / dAruNam-aniSTam / karkazam-kaThinam / sparza kAyena adhisaheta / tatra dveSaM na kuryAt / ityAdyantayo rAgadveSanirAkaraNena sarvendriyaviSayeSu taniSedho jJeyaH / / kiM cakhuhaM pivAsaM durisajaM, sIuNhaM araI bhayaM / ahiyAsae avvahio, dehe duHkkhaM mahAphalaM // 27 / / kSudhaM pipAsAM duHzayyAm-viSamabhUmyAdirUpAm / zItoSNam / artim-mohniiyodbhvaam| 1. kalahazIlanayA 3 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam bhayam-ityAdikam / dehe duHkham avyathitaH-vyathAmagaNayannadhisaheta / idaM soDhaM san mahAphalam-mokSasAdhakamityarthaH / / api caatthaMgayammi Aiche, puratthAya aNuggae / AhAramaiyaM savvaM, maNasAvi na patthae / // 28 // . spaSTaH / navaram / AhAramaiyam-AhArAtmakam / / alabhyamAne AhAre kiM vAcyamityAhaatiMtiNe acavale, appabhAsI miyAsaNe / bhavija uyare daMte, thovaM laddhaM na khisae / / 29 / / . .. atintiNa:-alAbhe'pi na yatkiJcana bhASI / acalaH / alpabhASIkAraNe'pi mitabhASI / mitAzana:-alpabhojI bhavet / udare dAnta:-dAntodaraH, yena tena vA AhAreNa nirvRttaH / stokaM labdhvA na khisae-deyaM dAtAraM vA na hIlayet / / madavarjanArthamAhana bAhiraM paribhave, attANaM na samukkase / suyalAbhe na majijA, jacA tavasi buddhie / // 30 // na bAhyam-Atmano'nyaM paribhavet / AtmAnaM na samutkarSet / zrutalAbhAbhyAM na madyet-zrutavAnahaM lAbhavAnahamiti / jAtyA-jAtisampanno'ham / tapasi-tapoviSaye tapasyaham / buddhyA-buddhimAnaham / upalakSaNaM caitat kulabalarUpANAM tatazcASTavidhenApi madena na mAdyet / / AbhogAnAbhogasevitArthamAhase jANamajANaM vA, kaTu AhammiyaM payaM / saMvare khippamappANaM, biiyaM taM na samAyare / / 31 / / sa-sAdhu / jAnanajAnan vA / kRtvA AdhAkarmikaM padam-kaJcid rAgadveSAbhyAM mUlottaraguNavirAdhanam / saMvRNuyAt-nivartayet / kSipramAtmAnam-AlocanAdinA / For Personal & Private Use Only Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram ___ 431 dvitIyam-dvitIyavAram / punaH taM na samAcaret / / etadevAhaaNAyAraM parakkamma, neva gRhe na ninhave / suI sayA viyaDabhAve, asaMsatte jiyaMdie / / 32 / / anAcAram-sAvadhavyApAram / parAkramya-Asevya gurupArzve Alocayan / na nigRhet, na ninhuyAt-tatra gUhanaM-kvacit kathanaM, ninhavaH-ekAntApalApaH / kiM viziSTa: ? zuciH-akaluSamatiH / sadA vikaTabhAvaH-prakaTabhAvaH / asaMsakta:gRhasthasaMsaktirahitaH / jitendriyaH / / tathA- . amohaM vayaNaM kujjA, Ayariyassa mahappaNo / taM parigija vAyAe, kamuNA uvavAyae / / 33 / / amogham-abandhyam / vacanaM kuryAt / AcAryANAM mahAtmAnAmzrutAdibhirguNaistadvacanam abhigRhya vAcAbhyupagamya / karmaNA-kriyayA / upapAdayet-sampAdayet / / tathAadhuvaM jIviyaM nayA, siddhimaggaM viyANiyA / viNiyaTTija bhogesu, AuM parimiyamappaNo / / 34 / / adhruvaM jIvitaM jJAtvA / siddhimArgam-samyagjJAnadarzanacAritrarUpam / tathA AyuH - parimitam-varSazatAntargatam / Atmano vijJAya / bhogebhya:-karmabandhahetubhyaH nivarteta / / tadeva samarthayannAhajarA jAva na pIlei, vAhI jAva na vaDDaI / jAviMdiyA na hAyaMti, tAva dhammaM samAyare / / 35 / / spaSTaH / / * varSazatAntam 6-10.12. ayaM mUlapATha: 10 TippaNyAmapi / / For Personal & Private Use Only Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tathAkohaM mANaM ca mAyaM ca, lobhaM ca pAvavaDDaNaM / vame cattAri dosAu, icchaMto hiyamappaNo / / 36 / / spaSTaH / navaram / vamet-tyajet / caturo'pi doSAn-doSakAriNaH kssaayaan|| krodhAdInAM sAmarthyamAhakoho pIiM paNAsei, mANo vinnynaasnno| ... mAyA mittAI nAsei, lobho savvaviNAsaNo / / 37 // athaiSAM jayavidhimAhauvasameNa haNe kohaM, mANaM mahavayo jiNo / mAyaM cajavabhAveNa, lobhaM saMtuTThipajiNe // 38 // spaSTau / / krodhAdibhyaH paralokApAyamAhakoho ya mANo ya aNiggahIyA, mAyA ya lobho ya pvddddmaannaa| cattAri ee kasiNo kasAyA, siMcaMti mUlAI puNo bhavassa / / 39 / / spaSTam / navaram / kasiNo-kRtsnAH kRSNA vA / bhavasya-bhavadrumasya / / yata evamataH kaSAyanigrahArthamidamAharAyaNiesu viNayaM pauMje, dhuva sIlayaM sayayaM na hAvaijA / kuMmuvva allINapalINagutto, parakkamijA tavasaMjamaMmi // 40 // ratnAdhikeSu-ciradIkSiteSu / vinayam-abhyutthAnAdirUpaM prayuJjIta / dhruvazIlatAm-aSTAdazazIlAGgasahasrapAlanarUpAm / satatam-yathAzaktyA / na haapyet| kUrma iva / A-ISat layanaM AlInam / prakarSaNa layanaM pralInam / tAbhyAM gupta:aGgopAGgAni samyak saMyamya sthitaH / parAkrAmet / tapaHpradhAne saMyame iti / / kiM ca For Personal & Private Use Only Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 433 zrIdazavaikAlikasUtram nidaM ca na bahu manijjA, sappahAsaM vivajae / miho kahAhiM na rame, ajjhayaNami rao sayA / / 41 / / nidrAM ca na bahu manyeta-prakAmazAyI na syAt / sAhAsam-atyantahAsyaM vivarjayet / mithaH kathAsu-raho vArtAsu na ramate / adhyayane-sUtravAcanAdau rataH sadA sAdhurityarthaH / / tathA jogaM ca samaNadhaMmaMmi, muMje analaso dhuvaM / jutto ya samaNadharmami, aTuM lahai aNuttaraM / / 42 / / yogam-manovAkkAyarUpam / zramaNadharma-kSAntyAdau / analaso yuJjIta / dhruvam-nizcitam / sAmAnyena sarvatra vizeSato'nuprekSAkAle manoyogam, adhyayanakAle vAgyogaM, pratyupekSAkAle kAyayogam / phalamAha-yuktazca vyApRtaH / zramaNadha'rthaM labhate'nuttaram-kevalajJAnarUpam / etadevAhaihalogapArattahiyaM, jeNa gacchai sogaI / bahussuyaM pajjuvAsijjA, pucchijatthaviNitthayaM / / 43 / / .. bahuzrutam-Agamadharam / paryupAsIta / tatpArzve arthavinizcayam / ihalokaparatra hitam-kalyANAvaham / pRcchet / yena-jJAtena / sugtim-siddhilkssnnaam| pAramparyeNa gacchati / / tadupAstividhimAha hatthaM pAyaM ca kAyaM ca, paNihAya jiiMdie / . allINagutto nisIe, sagAse guruNo muNI / / 44 / / hastaM pAdaM ca kAyaM ca / praNidhAya-saGkocya / jitendryH-annyvyaapaarendriyH| A-sAmastyena lIna:-layavAn, upayuktaH / guptaH-tisRbhirguptibhiH / niSIded guroH sakAze muniH / / kva niSIdedityAha For Personal & Private Use Only Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 - zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam . na pakkhao na purao, neva kicANa piTThao / na ya UraM samAsijjA, ciTThijA guruNaMtie / / 45 / / na pakSata:-pArzvataH / na purataH / naiva kRtyAnAm-gurUNAM pRSThataH / na ca svayamapyUru samAsRjya / UrorupaeNruM kRtvA tiSThed gurvntike-avinyaadidossprsnggaat|| ukta: kAyapraNidhiH / vAgapraNidhimAhaapucchio na bhAsijjA, bhAsamANassa aMtarA / piTThimaMsaM na khAijA, mAyAmosaM vivajae // 46 / / apRSTaH-niHkAraNam / na bhASeta / bhASamANasya-guroH / antarA-vicAle, yathA nedamitthaM, kiM taddevamiti / pRSThimAMsam-parokSadoSakIrtanarUpam / na khAdetna bhASeta / mAyAmRSAM ca-mAyApradhAnAM mRSAM vAcam / varjayet // kiM ca appattiyaM jeNa siyA, Asu kuppija vA puro / savvaso taM na bhAsijjA, bhAsaM ahiyagAmiNaM // 47 // na vidyate prItiryatra tad aprItikam / yena kasyacinna syAt / Azu-zIghram / kupyed vA paraH / sarvazaH-sarvathA / tAm-bhASAm / na bhASeta / ahitagAminImahite narakAdau gamayatItyevaM zIlAM ahitagAminI, tAm / / yAdRzI bhASeta tAmAhadiTuM miyaM asaMdiddhaM, paDipunnaM viyaM jiyaM / ayaMpiramaNubbiggaM, bhAsaM nisara attavaM // 48 // draSTAm-dRSTArthaviSayAm / mitAm / asandigdhAm / prtipuurnnaam-svraadibhiH| viyaM jiyam-asra vyakti-mrakSaNa-kAnti-gatiSu, vyaktAm alallamanmanAm akmpraaNnishclaam| anudvignAm-nodvegakAriNIm / bhASAM nisRjet-vadet / aatmvaanscetnH|| vizeSopadezamAha For Personal & Private Use Only Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram AyArapannattidharaM, diTThIvAyamahijjagaM / vaivikkhaliyaM nazA, na taM uvahase muNI / / 49 / / AcArAGgam / prajJapti:-bhagavatyaGgaM tayordhAriNam / dRSTivAdAdhyetAram / kathaJcid vAci-liGgavacanAdibhiH / skhalitaM jJAtvA / na tam upahaset muni:upahAsasya jJAnAvaraNIyakarmabandhahetutvAt / adhItadRSTivAdasya ca vAkskhalitaM na sambhavatyeva / / anyaM copadezamAhanakkhattaM sumiNaM jogaM, nimittaM maMtabhesajaM / gihiNo taM na Aikkhe, bhUyAhigaraNaM payaM / / 50 / / nakSatram-yAtrAdyartham azvinyAdi / svapnam-svapnasya zubhAzubhavicAraH / yogam-vazIkaraNAdi / nimittam-atItAdi / mantraH-vRzcikamantrAdiH / bheSajam-atIsArAdyoSadham | gRhiNaH pRcchataH tannAkhyeyAta / bhUtAdhikaraNaM padam / nakSatrAdau sAdhunA kathite gRhasthenArambhe kriyamANe bhUtAnAm-ekendriyAnAm, adhiko raNa iva . raNo yatra pade vinAzahetutvAt tadbhUtAdhikaraNaM, padaM-sthAnaM, tatazcaiSAM prazne sAdhUnAM nAdhikAraH kathane iti vAcyam / . annatthapagaDaM leNaM, bhaina sayaNAsaNaM / uccArabhUmisaMpannaM, itthIpasuvivajjiyaM / / 51 / / anyArtham-na sAdhvarthaM, prakRtam-nivartitam / layanam-upAzrayaH / zayanAsane vidyate yatra matvarthIye'ci zayanAsanam-phalakapIThayuktamityarthaH / uccArabhUmisampannam-uccAraprazravaNabhUmiyuktam / strIpazupaNDakavivarjitam-ekagrahaNe sjaatiiygrhnnaat| bhajet-Azrayet / / upAzraye dharmakathAvidhimAhavivittA ya bhave sijjA, nArINAM na lave kahaM / gihisaMthavaM na kujA, kujA sAhUhiM saMthavaM // 52 // For Personal & Private Use Only Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam viviktA-anyasAdhubhirvirahitA / zayyA-vasatiH, yadi bhavet tataH / nArINAm-kevalAnAm / na lapet kathAm-zaGkAdoSaprasaGgAt / sAdhusahitAyAM ca tAsAmapi kathayet / tathA gRhisaMstavam-gRhibhiH paricayam / na kuryaat-snehaadismbhvaat| sAdhubhiH saMstavaM kuryAt-tatsaMstave cAritrasthairyasambhavaH / / ___ kathaJcid gRhasthasaMstavo'pi bhavatu / strIsaMstavastu na kArya eva / tadgataM vidhimAha jahA kukkuDapoyassa, nicaM kulalao bhayaM / evaM khu baMbhayArissa, itthIviggahao bhayaM // 53 / / yathA kurkuTapotasya nityam / kulalata:-mArjArAt / bhayam / evaM khu baMbhayArissa itthIviggahao bhayaM-yathA kurkuTapotasya nityaM kulalato mArjArAd bhayaM / evaM khu-nizcaye, brahmacAriNaH strIvigrahAt-strIzarIrAd bhayam / / yatazcaivamataHcittabhittiM na nijjhAe, nAriM vA suyalaMkiyaM / bhakkharaMpiva daTThaNaM, diddhiM paDisamAhare / / 54 / / citrabhittigatAmapi striyaM na nidhyAyet / nArI vA suSThu alaGkRtAupalakSaNatvAdanalaGkRtAmapi / kathaJcid darzane'pi bhAskaramiva dRSTvA dRSTiM pratisamAharetnivartayet / / kiM bahunAhatthapAyapalichinnaM, kannanAsavigattiyaM / avi vAsasayaM nAriM, baMbhayArI vivajae / / 5 / / paricchinnahastapAdAm / vikRttakarNanAzAm / api varSazatikAM nArIm / . AstAM taruNI, brahmacArI vivarjayet / / api ca For Personal & Private Use Only Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 437 vibhUsA iMtthisaMsaggI, paNIyaM rasabhoyaNaM / narassattagavesissa, visaM tAlauDaM jahA // 56 // vibhUSA-nakhakezAdisaMskArarUpA / strIsaMsargaH / praNItarasabhojanamgalatsneharasAbhyavahAraH / narasya AtmagaveSiNo viSaM tAlapuTaM yathA-yathedaM viSaM mRtyave bhavati tathA sAdhorAtmavimarzanatatparasya vibhUSAdikaM dharmazarIramRtyave / / aMgapacaMgasaMThANaM, cArullaviyapehiyaM / itthINaM taM na nijjhAe, kAmarAgavivaDDaNaM // 57 / / spaSTaH / / visaesu maNunesu, pimmaM nAbhinivesae / aNijhaM tesu vinAya, pariNAmaM puggalANa ya / / 58 // viSayeSu manojJeSu prema nAbhinivezayet / amanojJeSu ca dveSamiti jJeyam / kiM kRtvA teSu-viSayeSu / pudgalAnAM pariNAmam anityaM vijJAya / te hi viSayapudgalAH manojJA api amanojJAH, amanojJA api manojJAH kAlakrameNa bhavanti / tato na teSu . rAgadveSau kAryAvityarthaH / / etadeva spaSTayannAhapuggalANa parINAma, tesiM nayA jahA tahA / viNIyataNho vihare, sIIbhUeNa appaNA // 59 / / teSAM zabdAdipudgalAnAM yathA tathA-manojJAmanojJatayA pariNAmaM jJAtvA / vinItatRptaH-zabdAdiSu vigatAbhilASo viharet / zItIbhUtena-krodhAdyagnyapagamAt / prazAntena AtmanA / / kiM cajAe saddhAe nikkhaMto, pariyAyaTThANamuttamaM / tameva aNupAlijjA, guNe Ayariyasammae / / 60 / / yayA zraddhayA niHkrAntaH-bhavavairAgyapariNAmarUpayA / paryAyasthAnam For Personal & Private Use Only Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam pravrajyArUpam / mokSalakSaNottamapadaprAptihetutvAd uttamaM prAptaH / tAmeva zraddhAm / anupAlayet-pravarddhamAnAM kuryAt / kva guNe ? lokottaraguNarUpe / AcAryasammate-. upalakSaNatvAt tIrthakarAdibahumate / / AcArapraNidhiphalamAha I tavaM cimaM saMjamajogayaM ca sajjhAyajogaM ca sayA ahiTThae / sUreva seNAi sammattamAuhe, alamappaNo hoi alaM paresiM / / 61 / / tapazcedam--anazanAdi / saMyamayogakaM ca - pRthivyAdiviSayam, saMyamavyApAraM svArthe kaH / svAdhyAyayAgaM ca - sUtrArthavAcanAdikam / adhiSThAtaH- tapaH prabhRtIn kartA, tRn pratyayasya niSThAditvAt karmaNi na SaSThI / iha tapo'bhidhAnAd grahaNe'pi svAdhyAyasya prAdhAnyakhyApanArthaM pRthakkaraNam / sa evambhUtaH sUra iva -subhaTa iva / caturaGgayA senayA - sAdhuH kaSAyendriyasenayA niruddhaH san / samastAyudhasaMpUrNaH - tpHprbhRtikhddgaadyaayudhH| alamAtmano bhavati - saMrakSaNAya / alaM pareSAmupAsakAnAm / / etadeva spaSTayannAha sajjhAyasajjhANarayassa tAiNo, apAvabhAvassa tave rayassa / visujjhaI jaMsi malaM purekaDaM, samIriyaM rUppamalaM va joiNA / / 62 / / svAdhyAyasaddhyAnaratasya tAyinaH / apApabhAvasya tapasi ratasya vizuddhyate yo'sya / malaH-karmarUpaH / purAkRtaH / samIritaH - preritaH / rUpyamala iva / jyotiSA - agninA / / tatazca - se tArise dukkhasa jiiMdie, sueNa jutte amame, akiMcaNe / virAyaI kammaghaNaMsi avagae, kasiNabbhapuDAvagame va caMdami tti bemi / / 63 / / 1 sa tAdRzaH - anantaroditaguNaH sAdhuH / duHkhasahaH - parISahasahaH / jitendriyaH zrutena yuktaH / amamoskiJcanaH virAjate / karmaghane - jJAnAvaraNIyAdikarmameghe / apagate-sati saJjAtakevalAlokaH / kRSNAbhrapuTAvagame - zaradi / iva candramAH iti bravImi - iti pUrvavat / / For Personal & Private Use Only Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram / / navamaM vinayasamAdhyadhyayanam / / / / vinayasamAdhyadhyayane prathamoddezakaH / / anantarAdhyayane niravadye vacasi yatitavyamityuktam / tacca vinayasampannasyaiva bhavatItyanena sambandhenAyAtaM vinayasamAdhyadhyayanaM vyAkhyAyate / tasya cedamAdi sUtram thaMbhA va kohA va mayappamAyA, gurussagAse viNayaM na sikkhe / soce va U tassa abhUibhAvo, phalaM va kIyassa vahAya hoi / / 1 / / 1 ahaM guroH sakAzAt / jAtyAdibhiruttama iti stambhAt / ahaM gurubhirgADhamAkruSTa iti krodhAt / ayametadapi na vettIti madena lAghavabhayAt / zakto'pi na zaknomIti mAyAtaH / pramAdAd- - nidrAdeH / guroH sakAze / vinayam-grahaNAsevanArUpam / na zikSeta / sa eva stambhAdirvinayazikSAvighnahetuH / tasya abhUtibhAvaH - asampadbhAvaH / vadhAya bhavati-guNAdibhAvaprANavinAzAya bhavati / phalamiva kIcakasya - kIcako vaMza: sa hi phale saJjAte sati vinazyatItyarthaH / / 439 kiM ca je yAvi maMditti guruM viittA, Daharo imo appasuutti nanA / hIlaMti micchaM paDivajjramANA, karaMti AsAyaNa te gurUNaM / / 2 / / ye cApi kecana dravyasAdhavaH manda iti guruM viditvA - satprajJAvikala iti, kAraNAntarasthApitamaprAptavayasam / Daharo'yam - aprAptavayAH / alpazrutaH - anadhItAgamaH / iti vijJAya / mandAdizabdaiH hIlayanti / asUyayA vA mahAprAjJastvaM, vayovRddhastvaM, bahuzrutastvam ityevaM nindayA mithyAtvaM pratipadyamAnAH / AsAyaNamicchattaM, AsAyaNavajjaNA u sammattaM / ] AsAyaNAnimittaM, kuvvai dIhaM ca saMsAraM / / 1 / / [ ityajAnanta iva kurvanti / AzAtanAM na kevalaM tasya guroH tatpratiSThApakAnAM ca gurUNAM te duHsAdhava iti, 11 For Personal & Private Use Only Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam pagaII maMdAvi bhavaMti ege, DaharAvi ya je suyabuddhovaveyA / . AyAramaMto guNasuTTiyappA, je hIliyA sihiriva bhAsakujjA / / 3 / / prakRtyA-svabhAvenaiva karmavaicitryAd vayovRddhA api / mandA:-asatprajJAH tathAvidhabuddhirahitA bhavanti / ye ca DaharA api-vayasA laghIyAMso'pi / zrutabuddhayupapetA:-satprajJAvantaH / dvaye'pi AcAravanta:-jJAnAdyAcArArAdhakAH / guNeSu-saMgrahopagrahAdiSu, susthita AtmA yeSAM te susthitAtmAnaH te, na hIlanIyAH ye hIlitAH zikhIva-agniriva hIlakAn / bhasmasAtkuryuH / / vizeSeNa DaharahIlanadoSamAhaje Avi nAgaM DaharaMti nadyA, AsAyae se ahiyAya hoi / evAyarIyaM pi hu hIlayaMto, niyacchaI jAipahaM khu maMde // 4 // yazcApi-kazcit / nAgam-sarpam / Dahara iti-bAla iti / jJAtvA AzAtayatiyaSTyAdinA ghaTTayati / sa ghaTTamAnaH / se-tasya, ghaTTakasya / ahitAya bhavati / evam AcAryamapi-laghIyAMsamapi / hIlayan / jAtipatham-dvIndriyAdijAtimArgam / mandaH-ajJaH / khu-nizcayena / nitarAM gacchati-yAti / anantaM saMsAraM pribhrmtiityrthH|| athaitad dRSTAntadATantikayormahadantaramAhaAsIviso Avi paraM suraTTo, kiM jIvanAsAu paraM nu kujA / AyariyapAyA puNa appasanA, abohiAsAyaNa natthi mukkho / / 5 / / AsIviSazcApi paraM suruSTaH kiM jIvanAzAdaparaM tu kuryAt / AcAryapAdAH punaraprasannAH-AzAtanayA aprasannIkRtAH / abodhim-pretya dharmAnavAptim / AzAtayatIti ISigranthyAsivandividikAritAntebhyo yuriti yupratyaye AzAtana:AzAtanakArI / gurvAzAtanAyAzca mithyAjanakatvAt tatkAriNaH / nAsti mokSaH / / kiM cajo pAvagaM jaliyamavakkamijA, AsIviso vAvi hu kovaijA / jo vA visaM khAyai jIviyaTThI, esovamAsAyaNayA gurUNaM // 6 // For Personal & Private Use Only Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 441 yaH pAvakaM jvalitamavakrAmet-Akramya tiSThet / AzIviSaM vApi hi kopayet / yo vA viSaM khAdati jIvitArthI / eSopamA-yathaiSAM mRtyuruupaapaaypraaptirbhvti| tathA gurUNAM AzAtanayA-kRtayA tatkAriNo narakAdyAptirUpo'pAyaH syAt / / atra vizeSamAhasiyA hu se pAvau no DahijjA, AsIviso vA kuvio na bhkkhe| siyA visaM hAlahalaM na mAre, na yAvi mukkho guruhIlaNAe / / 7 / / syAt kadAcit pAvako na dahet / AsIviSo vApi kupito ma bhkssyet| syAd viSaM hAlAhalaM na mArayet / evamapi mantrAdipratibandhAt kadAcid bhavati / na cApi mokSo guruhIlanAt // kiM cajo pavvayaM sirasA bhittumicche, suttaM va sIhaM paDibohaijA / jo vA dae sattiagge pahAraM, esovamAsAyaNayA gurUNaM // 4 // yo vA dadAti zaktinAmakapraharaNAgre / zIrSaNa prahAram asya bhAvArthaH praagvt|| atrApi vizeSamAhasiyA hu sIseNa giriM pi bhiMde, siyA hu sIho kuvio na bhkkho| siyA na bhiMdija na sattiaggaM, na yAvi mukkho guruhIlanAe / / 9 / / asyApi bhAvArthaH prAgvat / vizeSataramAhaAyariyapAyA puNa appasanA, abohiAsAyaNa natthi mukkho / tamhA aNAbAhasuhAbhikaMkhI, guruppasAyAbhimuho ramijA / / 10 / / pUrvArddha pUrvavat / uttarArddha sugamam / / kena prakAreNetyAhajahAhiaggI jalaNaM namase, nANAhuImaMtapayAbhisittaM / evAyariyaM uvaciTuijjA, aNaMtanANovagao vi saMto / / 11 / / For Personal & Private Use Only Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam . yathA AhitAgni:-brAhmaNaH / jvalanaM namasyati / nAnAhutimantrapadA bhiSiktamAhutayo ghRtaprakSepAdyAH, mantrapadAni cAgnaye svAhetyAdIni, tairabhiSiktaM sNskRtm| evamagnimivAcAryam / upatiSThed-vinayena seveta / anantajJAnopagato'pi san-anantaM svaparyAyApekSayA vastu jJAyate yena tadanantajJAnaM, tenopagato'pi san / kimaGga ? punrnyH|| etadeva spaSTayannAhajassaMtie dhammapayAiM sikkhe, tassaMtie veNaiyaM piuMje / sakkArae sirasA paMjalIo, kAyaggirA bho maNasA vi nicaM // 12 // yasyAntike dharmapadAni zikSeta / tasyAntike vinaya eva vainayikaM pryunyjiit| tathA taM kAyena zirasA prAJjali:-zirasi prakarSaNa nyastAJjaliH / girA-vAcA priyaGkarayA / manasA-bhAvapratibandhena / bho-ityAmantraNe / aho ! sAdho ! bhavAn satkArayet-abhyutthAnAdibhiH sanmAnayet / / evaM ca manasi kuryAdityAhalajjA dayA saMjama baMbhaceraM, kallANabhAgissa visohiThANaM / je me gurU sayayamaNusAsayaMti, te haM gurU sayayaM pUyayAmi / / 13 / / lajA-apavAdabhayarUpA / dayA saMyamo brahmacaryaM ca / etAni kalyANabhAginaHmokSArthino jIvasya / vizodhisthAnam-karmamalApanayanAspadam / iti mAM guravaH satatamanuzAsayanti / tAn ahaM gurUna satataM pUjayAmi / / itazcaite pUjyA ityAhajahA nisaMte tavanazcimAlI, pabhAsaI bhArahakevalaM tu / evAyario suyasIlabuddhIe, virAyaI suramajhe va indro / / 14 / / yathA nizAnte-dine jAte / tapanarcimAlI-sUryaH / prabhAsate / bharataM kevalam-paripUrNam / tuzabdAd-anyacca krameNa / evamAcAryaH zrutena / shiilen-sdaacaarenn| buddhyA-svAbhAvikyA yuktayA / prakAzayati jIvAditattvAnItyarthaH / evaM vartamAnaH susAdhubhiH parivRtto virAjate / surANAm-vaimAnikAnAm / madhye indra iveti / / For Personal & Private Use Only Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram kiM ca jahA sasI komuijogajutte, nakkhattatArAgaNaparivuDappA / khe sohae vimale abbhamukke, evaM gaNI sohai bhikkhumajjhe / / 15 / / yathA zazI kaumudIyogayuktaH - kArtikapUrNimAsyAmuditaH / nakSatratArAgaNaparivRtAtmA khe zobhate, vimale abhramukte / evam - candra iva / gaNI - AcAryaH / zobhate bhikSumadhye - ato'yaM mahattvAt pUjyaH api ca mahAgarA AyariyA mahesI, samAhijo suyasIlabuddhIe / saMpAviukAmo aNuttarAI, ArAhae tosai dhammakAmI / / 16 / / mahAkarAH-jJAnAdibhAvaratnAkarAH / AcAryAH / mahaiSiNaH - mokSaiSiNaH / samAdhiyogazrutazIlabuddhibhiH - samAdhiyogairdhyAnavizeSaiH, zrutena- dvAdazAGgAbhyAsena, zIlenasadAcAreNa, buddhyA-autpattikyAdirUpayA | aNuttarANi - jJAnAdIni / samprAptukAma : / dharmakAmI ca - sAdhuH, tAnAcAryAn / ArAdhayet / asakRd vinayakaraNena toSayet / / nigamayannAha 443 sujhANa mehAvi suhAsiyA, sussusae AyariyaMpaDatto / ArAhaittANa guNe aNege, so pAvaI siddhimaNuttaraM tti bemi / / 17 / / zrutvA medhAvI / subhASitAni - gurvArAdhanaphalAbhidhAyIni / zuzrUSate / AcAryam apramattaH- tadAjJAM kurute / evaM guruzuzrUSAparaH / saH - sAdhuH / ArAdhyaguNAn anekAn jJAnAdIn / prApnoti siddhimanuttarAm - anantarAmeva / sukulAdijanmaparamparayA vA / iti bravImi iti pUrvavat / / 1 / / vinayasamAdhiruktaH prathamoddezakaH / / For Personal & Private Use Only Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 - zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam / vinayasamAdhyadhyayane dvitIyoddezakaH / / tasyedamAdisUtrammUlAu khaMdhappabhavo dumassa, khaMdhAu pacchA samurviti sAlA / sAhappasAhA viruhaMti pattA, tao se puSkaM ca phalaM raso y||1|| mUlAt skandhaprabhavaH thuNDotpattiH / drumasya skandhAt pazcAt samupayantisamutpadyante / zAlA:-zAkhAH / zAkhAbhyo'pi prazAkhA:-zAkhotthAH, tebhyo'pi patrANi virohanti / tataH se-tasya drumasya / puSpaM ca phalaM ca / rsshc-phlgtH| evametena krameNa bhavanti / / evaM dRSTAntamuktvA dArTAntikayojanAmAha evaM dhammassa viNao, mUlaM paramo se mukkho|| jeNa kittI suyaM sigcha, nissesaM cAbhigacchaI / / 2 / / drumamUlavad dharmakalpadrumasya vinayo mUlam / se-tasya vinayamUlasya / phala rasakalpaH paramo mokSaH / skandhAdikalpAni devalokagamanasukulAgamanAni jJeyAni / yeneti tRtIyA paJcamyarthe / yato vinayAt patrakalpAM kIrtim-sarvatra sAdhuvAdarUpAm / puSpakalpaM zrutaM zlAdhyam-aGgapraviSTAdi / niHzeSam-sampUrNagurudattamihApi phalarasakalpaM tu mokSaM ko'pyatra bhave, ko'pyamutra vA / adhigacchatti-prApnoti / / avinayavato doSamAhaje ya caMDe mie thaddhe, duvvAI niyaDI saDhe / vujhaI se aviNiappA, kaTuM soyagayaM jahA / / 3 / / yazca caNDa:-roSaNaH / mRgaH-ajJaH / stabdhaH-jAtyAdimadonmattaH / durvAdI-virUpabhASI / nikRtimAn-mAyAvI / zaTha:-kUTakRt / ebhyo doSebhyo vinayaM na karoti yaH / uhyate saMsArazrotasA so avinItAtmA / kASThaM zrotogataM nadyAdi pravAhayati taM yathA / / kiM ca viNayaMpi jo uvAeNa, coio kuppaI naro / divvaM so sirimijaMti, daMDeNa paDisehae // 4 // For Personal & Private Use Only Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 445 1 vinayam - prAguktaM kartumiti zeSaH / upAyena - vinaya eva mokSaheturityAdi mRduvacanakalApena / coiottiM-guruNA preritaH / yo naraH kupyati / saH-vinayaprabhavAM divyAM zriyamAyAntIM AtmasAd bhavantIm / daNDena / pratiSedhayati - nivArayati / udAharaNaM cAtra-kurUpAgatazrIprArthanApraNayabhaGgakAriNo dazArAdayastadvirahitA babhUvuH / tadabhaGgakArI tu kRSNastadyukto'bhUt / tatazca sa kRSNaH sarvatra jagati zrIpatiriti khyAtiM prAptavAn / / punaravinayadoSadarzanArthamAha taheva aviNIyappA, uvavajjA hayA gayA / dIsaMti duhamehaMtA, AbhiogamuvaTThiyA / / 5 / / tathaivAvinItAtmAnaH- ArohacittenA'vahantaH durdAntAH / aupavAhyA api - `rAjavAhanayogyA api / hayA gajA dRzyante / duHkham - yavasAdivahanaklezaM, viziSTakhAdanAdyaprAptirUpaM ca / edhamAnAH - anekArthatvAdanubhavantaH / Abhiyogyam - paarvshym| upasthitAH-prAptAH / / eSvevaM vinayaphalamAha taheva suviNIyappA, uvavajjhA hayA gayA / dIti suhamehatA, iDDi pattA mahAyasA / / 6 / / tathaiva suvinItAtmAnaH- ArohacittAnuvarttinaH / aupavAhyAH - rAjAdivAhyAH / . hayA gajA dRzyante / sukhamedhamAnAH - sukhaM yathA bhavati evaM vardhamAnAH / RddhiM prAptAH - viziSTa bhUSaNAlayabhojanAdibhAvataH prAptarddhayaH / mahAyazasaH - vikhyAtAH / rAjarAjanyAdivAhyatvena / / etadevA'vinayaphalaM manuSyAn pratyAha taheva aviNIyappA, logaMsi naranArIo / dIsaMti duhamehaMtA, chAyA te vigaliMdiyA / / 7 / / 1. tti - pre0 1.2.6-12 / / 2. 0bhUt puna0 1.2.6-12 / For Personal & Private Use Only Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam padatrayaM spaSTam / chAgA iva cchAgA:-avajJAspadaM, chAtA vA durvinayena chinnaanggaaH| te vikalendriyA:-dRkkarNanAzAcchedataH / / tathA daMDasatthAparijjunA, asabbhavayaNehiM ya / kaluNAvivannachAyA, khuppivAsAiparigayA // 8 // daNDazastrAbhyAM tadAghAtaiH / asabhyavacanaizca-kharakarkazAdibhiH / parijUrNA iva parijUrNA durbalIkRtAH / karuNAhetutvAt karuNAH-dInAH / vivrnnchaayaa:-niHshobhaaH| kSutpipAsAbhyAM parigatA:-kadannAlpaprAyabhojanAH / / vinayaphalamAhataheva suviNIyappA, logaMsi naranArIo / dIsaMti sumehatA, iDDiM pattA mahAyasA // 9 // spaSTaH / / devAnadhikRtyaitadevAhataheva aviNIyappA, devA jakkhA ya gujjhagA / dIsaMti duhamehaMtA, AbhiogamuvaTThiyA / / 10 / / devA:-vaimAnikAH, jyotiSkAH / yakSA:-vyantarAH / guhyakAH-bhuvanapatayaH / AgamacakSuSA dRzyante / duHkhamedhamAnA:-anubhavantaH / abhiyogaH AjJApUrvakaM karmasu niyojanaM so'syAstItyabhiyogI, abhiyogino bhAvaH Abhiyogyam upasthitA-dAsatvaM prAptAH / / vinayaphalamAhataheva suviNIyappA, devA jakkhA ya gujjhagA / dIsaMti suhamehaMtA, iDDiM pattA mahAyasA / / 11 / / spaSTaH / / adhunAvizeSato lokottaravinayaphalamAha For Personal & Private Use Only Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram je AyariyauvajjhAyANaM, sussUsAvayaNaMkarA / tesiM sikkhA pava Mti, jalasittA iva pAyavA / / 12 / / ye AcAryopAdhyAyayoH / zuzrUSAvacanakarAH - zuzrUSA - vaiyAvRtyaM, vacanamAdezaH, tatkAriNaH / teSAm - puNyavatAm / zikSA grahaNAsevanArUpA / pravardhante, jalasiktA iva pAdapA / iti vijJAya vinayaH kAryaH / / ihalokArthino'pi lokA guruvinayaM kurvato dRzyante ityAhaappaNaTThA paraTThA vA, sippA neuNiyANi ya / gihiNo uvabhogaTThA, ihalogassa kAraNA / / 13 / / AtmArtham-Atmano jIvikArtham / parArtham idaM zikSitaM san putrAdikaM zikSayiSye / zilpAni - kumbhAdikaraNAni / naipuNyAni -lekhyAdikalAkaraNAni / gRhiNa upabhogArtham - annapAnopabhogAya / ihalokasya kAraNena zikSante / / jeNa baMdha vahaM ghoraM pariyAvaM ca dAruNaM / sikkhamANA niyacchaMti, juttA te laliiMdiyA // 14 // yena-iti dvitIyArthe tRtIyA, yat zilpAdikaM zikSamANAH / bandham - davarakAdinA / vyadham-kambyAdinA / ghoram-tIvram / paritApaM ca dAruNam-nirbhartsanAdivacanajanitaM guroH sakAzAt / niyacchanti - anekArthatvAt prApnuvanti yuktAH- zilpAdigrahaNe niyuktAH / te lalitendriyAH - garbhezvarAH, rAjaputrAdayaH / / tevitaM guruM pUiMti, tassa sippassa kAraNA / sakkAraMti namasaMti, tuTThA niddesavittiNo / / 15 / / te'pi taM gurum-bandhAdikArakamapi / pUjayanti - pUjAvacanaiH / tasya zilpasya kAraNAt / satkArayanti-vastrAdibhiH / namasyanti - pAdayorlagitvA / tussttaaH-hRssttaaH| nirdezavarttinaH - tadAjJAkAriNaH / / I yadi tAvadete'pi taM guruM pUjayanti tataH va0 2.6 - 12 / / 447 For Personal & Private Use Only Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam kiM puNa je suyaggAhI, aNaMtahiyakAmae / AyariyA jaM vae bhikkhU, tamhA taM nAivattae / // 16 // kiM punaryaH zrutagrAhI / anantahitakAmaka:-anantakAlaM hito mokSo'nantahitaH, taM kAmayate yaH sa, tathA tena sutarAM pUjyA guravaH / tasmAd AcAryAH yad vadanti / tad bhikSuH-sAdhuH / nAtivartayet-nollaGghayet / / guruM prati vinayavidhimAhanIyaM sijaM gaI ThANaM, nIyaM ca AsaNANi ya / ... nIyaM ca pAya baMdijjA, nIyaM kujjA ya aMjaliM / / 17 / / nIcAM zayyAM ca-AcAryazayyAtaH / nIcAM gatim-AcAryagateH, tatpRSThato nAtidUreNa nAtidrutaM yAyAt / evaM nIcaM sthAnam / nIcAnyAsanAni ca / nIcaizca avanatottamAGgaH / pAdau guroH vandeta / kadAcid guruNokta evaM karomIti bhaNan nIcaM. zirasi aJjaliM kuryAt / / evaM kAyavinayamuktvA kAyavAgvinayamAhasaMghaTTaittA kAeNaM, tahA uvahiNAmavi / . khameha avarAhaM me, vaija na puNatti ya / / 18 / / kAyena-hastapAdAdinA / tathA / upadhinA-kalpAdinA / AcAryam upaviSTaM saGghaTya-spRSTvA / mithyAduH kRtadAnapuraH saramabhivandya kSamasvaM mama mandabhAgyasya / aparAddhaM na punaH etatkAriSyAmIti vadet / / etaJca vijJaH svayameva karoti / ajJastu kathamityAhaduggao vA paoeNaM, coio vahaI rahaM / evaM dubuddhikiANaM, vutto vutto pakuvbaI / / 19 / / durgAriva-galibalIvardavat / pratodena-totreNa / noditaH viddhaH san / vhti| ratham-zakaTam / evaM durbuddhiH-ziSyaH / kRtyAnAm-AcAryANAM kAryANi / ukta uktaH karoti / evaM kRtAnyapi na zobhanAni, ataHkAlaM chaMdovayAraM ca, paDilehittA Na heuhiM / / tehiM tehiM uvAehi, taM taM saMpaDivAyae / / 20 / / For Personal & Private Use Only Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 449 kAlam-zaradAdikam / chandam-icchArUpam / upcaarm-aaraadhnaaprkaarm| cakArAt-anUpadezAdikam / pratyupekSya-jJAtvA / hetubhiH-kAraNaiH, zleSmAdibhiH / taistairupAyaiH-gRhasthAvarjanayA / tattat-zleSmAdiharamazanAdi / sampratipAdayet / / kiM cavivattI aviNIyasya, saMpattI viNiyassa ya / jasseyaM duhao nAyaM, sikkhaM se abhigacchaI // 21 // vipattiravinItasya-jJAnAdiguNAnAm / smpttiviniitsy-jnyaanaadigunnaanaamev| yasyaitadubhayataH-avinayavinayAbhyAM sakAzAt jJAnAdyaprAptiprAptI syAtAmiti / jJAtambhavati / sa zikSAm-grahaNAsevanArUpAm / abhigacchati-prApnoti / etadeva dRDhayantravinItaphalamAhaje yAvi caMDe maiiDDigArave, pisuNe nare sAhasahINapesaNe / adiTThadhamme viNae akovie, asaMvibhAgI na hu tassa mukkho / / 22 / / : yazcApi-pravrajito'pi / roSaNaH / RddhigaarvmtiH| pishun:pRsstthmaaNskhaadkH| naraH-naravyaJjanaM klIbaprAyaH / sAhasika:-akRtyakaraNaparaH / hInapreSaNaH-preSaNe hInaH, akiJcitkaraH / adRSTadharmA-samyagajJAtadharmA / vinaye akovidH| asaMvibhAgI-yatra kvacanalAbhe sati na saMvibhAgavAn / ca itthaMbhUto'dharmaH tasya na mokSaH / vinayaphalAbhidhAnenopasaMharannAhaniddesavittI puNa je gurUNaM, suyatthadhammA viNayaMmi koviyA / tarittu te oghamiNaM duruttaraM, khavittu kammaM gaimuttamaM gaya tti bemi / / 23 / / ... nirdezavartinaH punarye gurUNAM zrutadharmArthAH vinaye ca kartavye kovidAH tIvA' te enaM / ogham-bhavAbdhipravAham / duruttaram / kevalitvaM prApya kSapayitvA bhavopagrAhi karma / gatimuttamAm-siddhayAkhyAm / gatA / iti bravImi iti pUrvavat / / // samApto vinayasamAdhyadhyanadvitIyodezakaH // For Personal & Private Use Only Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam // vinayasamAdhyadhyayanetRtIyoddezakaH / / iha ca vinItaH pUjya iti darzayannAhaAyariyaggimivAhiyaggI, sussUsamANo paDijAgarijA / . Aloiya iMgiyameva nazA, jo chaMdamArAhayaI sa pujjo / / 1 / / yathA agnim / AhitAgni:-brAhmaNaH / zuzrUSamANaH-indhanAdikSepeNa / pratijAgarti-vidhyAyantaM rakSati / evaM sAdhuH / AcArya zuzrUSamANaH-samyak sevmaanH| pratijAgRyAt-tatkRtyasampAdanenopacaret / Aha para:-prAgapyetaduktaM, kiM punaridam ? -satyam, prAgAcAryamevAzrityoktam / iha tu ratnAdhikamapyadhikRtyocyate / vakSyati . ca / "rAyaNIesu viNayaM pauMje " [dazavai0 9.3.3] .. pratijAgaraNaM caivam-Alokitam-nirIkSitam / iGgitam-ceSTitam / AcArTIyaM jJAtvA / yazchandam-abhiprAyam / ArAdhayati-zIte patati prAvaraNAlokane tdaanyti| iGgite niSThIvanAdau zuNThyAdyAnayati / sa pUjyaH / / / prakAntamevAhaAyAramaTThA viNayaM pauMje, sussUsamANo parigijjha vakkaM / jahovaiTuM abhikaMkhamANo, guruM tu nAsAyayaI sa pujo // 2 // AcArArtham-jJAnAcAranimittam / vinayaM prayuGakte / zuzrUSamANaH-kimayaM vakSyatIti zrotumicchan / taduktaM vAkyaM parigRhya / yathopadiSTam abhikAGkSananekArthatvAt kartumicchan / yo guruM nAzAtayati- na hIlayati / sa pUjyaH / / kiM carAyaNIesu viNayaM pauMje, DaharAvi ya je pariyAyajiTThA / nIyattaNe vaTTai saJcavAI, uvAyavaM vakkakare sa pujjo / / 3 / / rAtnikeSu-jJAnAdiratnairabhyarciteSu / vinayaM prayuGkte / DaharA apiM ye paryAyajyeSThAH -cirapravrajitAH, teSu vA / tathA etAn guNAdhikAn prati nIcatve yo vartate / For Personal & Private Use Only Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 451 satyavAdI - aviruddhavaktA / avapAtavAn namanazIlaH / vAkyakara :- gurvAdezakaraH / yaH sa pUjyaH / / kiM ca annAyauMchaM caraI visuddhaM, javaNaTTayA samuyANaM tu nicaM / aladdhayaM no paridevaijjA, laddhaM na vikatthaI sa pUjjo // 14 // 1 yathA kSetreSu lUneSu patitakaNacuNTanam uJcham ucyate / tathAjJAteSu prAntakuleSu alpAlpataddattabhikSAgrahaNam ajJAtoJcham / tat carati- bhuGkte yaH / tadapi vizuddhamudgamAdidoSarahitam / yApanArtham - vapuH pAlanArtham / samudAnam-bhaikSam / nityam / tadapi alabdhvA-anAsAdya / na paridevayet na khedaM yAyAt, yathA mandabhAgyo'haM, azobhano vAyaM deza iti / labdhvA ca / na vikathyate - na zlAghate, supuNyo'haM, zobhano vAyaM deza iti sa pUjyaH / / kiM ca saMthArasijvAsaNabhattapANe, apicchayA ailAbhevi saMte / jo evamappANabhitosaijjA, saMtosapAhannarae sa pUjjo / / 5 / / saMstArakazayyAsanabhaktapAneSu lAbhe sati / alpecchatA - amUrcchayA adhikAgrahaNam / ya evamAtmAnamabhitoSayati / santoSaprAdhAnyena rataH sa pUjyaH / / indriyasamAdhidvAreNa pUjyatAmAha sakkA sahiuM AsAI kaMTayA, aomayA ucchahayA nareNaM / aNAsae jo u sahijja kaMTae, vaImae kanasare sa pUjyo / / 6 / / zakyAH soDhum / ayomayAH kaNTakAH / utsAhatA nareNa / AzayAdravyalipsayA / yastvanAzayA - phalApratyAzayA / saheta kaNTakAn / vAGmayAnkarkazavAgAtmakAn / karNazarAn - karNagAminaH / sa pUjyaH / / etadeva spaSTayati 1 For Personal & Private Use Only Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam / muhuttadukkhA hu bhavaMti kaMTayA, aomayA tevi tao sududdharA / vAyAduruttANi duruddharANi, verANubaMdhINi mahAbhayANi / / 7 / / muhUrtaduHkhA:-alpakAladuHkhAH / bhavanti / kaNTakAH ayomayAste'pi / tataH-kAyAt / sUddharAH-sukhenoddhiyante vraNakarma ca kriyate / vAgduruktAni punaH duruddharANi-duHkhenodhriyante manolakSavedhanAt / zravaNataH pradveSAdinA iha paratra ca vairAnubandhIni / ata eva mahAbhayAni-kugatipAtAdibhayahetutvAt / / api casamAvayaMtA vayaNAbhighAyA, kanaMgayA dumaNiyaM jaNaMti / dhammutti kicA paramammagga sUre, jiyaMdie jo sahaI sa pUjjo // 8 // samApatantaH-samaM-samakAlam, A-sAmAstyena abhimukhaM, patantaH / vacanAbhighAtAH-kharAdivacanaprahArAH / karNaMgatAH santo daurmanasyaM janayanti / dharma iti kRtvA / paramAnAH zUrAH-dAnazUra-samarazUrApekSayA pradhAnazUrAH / jitendriyaH san / yaH sahate-na tu tairvikAramAdarzayati / sa pUjyaH / / tathAavanavAyaM ca paraMmuhassa, paJcakkhao paDiNiyaM ca bhAsaM / ohAriNiM appiyakAraNiM ca, bhAsaM na bhAsija sayA sa puujo||9|| avarNavAdaM ca / parAGmukhasya-pRSThataH parokSa ityarthaH / pratyakSataH / pratyanIkAm-apakAriNI, caurastvamityAdikAM bhASAm / avadhAriNIm apriyakAriNI ca bhASAM na bhASeta sa pUjyaH / / alolue akuhae amAI, apisuNe Avi adINavittI / no bhAvae novia bhAviappA, akouhalle ya sayA sa pUjo / / 10 / / alolupaH-AhArAdyalubdhaH / akuhakaH-avyaMsakaH, indrjaalaadimaayaarhitH| amAyI-kauTilyazUnyaH / apizuna:-adurjanaH / adInavRttiH-ahArAdyalAbhe'pi na kumukhaH / amukapura:to'haM bhavatA varNanIya iti paraM na bhAvayet / nApi ca bhAvitAtmA For Personal & Private Use Only Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 453 svayamanyapurataH svaguNavarNanena bhAvita AtmA yena sa tathA / akautukazca-naTanartakAdiSu / sadA yaH sa pUjyaH // kiM ca guNehiM sAhU aguNehiM sAhU, ginhAhi sAhU guNa muMca sAhU / viyANaI appagamappaeNaM, jo rAgadosehiM samo sa pUjo / / 11 / / guNaiH-anantaroktairvinayAdyaiH sAdhuH / tadviparItaiH aguNaiH asAdhuH / tato gRhANa sAdhuguNAn, muJca asAdhuguNAn / viyANai tti prAkRtatvAdinantasyApyevaM prayogaH, tatazcaitaM pUrvArdoktamupadezaM vizeSeNa jAnAti-jJApayati / AtmAnamAtmanA yH| rAgadveSayoH samaH-na rAgavAn na dveSavAn / sa pUjyaH / / taheva DaharaM ca mahallagaM vA, itthI pumaM pavvaiyaM gihiM vA / no hIlae no vi akhisaejA, paMbhaM ca kohaM ca cae sa pujjo / / 12 / / tathaiva DaharaM vA mahallakaM vA madhyamaM vA / striyaM vA pumAMsaM vA napuMsakaM vA pravrajitaM vA gRhiNaM vA anyatIrthikaM vA / upalakSaNatvAt sarvatrobhayagrahaNAt tRtiiygrhnnm| na hIlayati-nAvajAnAti / na khisayati-na nindayati, hIlanakhisanayozca kAraNaM . stambhaM krodhaM ca tyajati yaH sa pUjyaH / / - kiM ca... je mANiyA sayayaM mANayaMti, jatteNa kanaM va nivesayaMti / te mANae mANarihe tavassI, jiiMdie saJcarae sa pUjo / / 13 / / ye mAnitAH abhyutthAnAdibhiH / satataM ziSyAn / mA nayanti-mA-jJAnAdibhUtIH, nayanti-prApayanti / zrutopadezasmaraNavAraNAdibhiH yatnena kanyAmiva nivezayanti / yathA mAtApitarau guNairvayasA ca saMvardhya kanyAyogyabhartari sthApayanti / evam AcArya * ziSyaM sUtrArthavijJaM kRtvA mahatyAcAryapade sthApayanti / tAn-IdRzAn gurUn / yo mAnayati / abhyutthAnAdinA mAnArhAn tapasvI jitendriyaH satyarataH sa pUjyaH / / For Personal & Private Use Only Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tathA tesiM gurUNaM guNasAyarANaM, suyANa mehAvi suhAsiyAiM / care muNI paMcarae tigutto, caukkasAyAvagae sa pUjjo / / 14 / / teSAM gurUNAM guNasAgarANAM zrutvA / subhASitAni - atrAmutropakArakANi / meghAvI munizcarati / paMcarataH - paJcasu mahAvrateSu samitiSu ca rataH / triguptaH, catuHkaSAyApagataH / sa pUjyaH / / prastutaphalAbhidhAnenopasaMharannAha gurumiha sayayaM paDiyariya muNI, jiNamayaniuNe abhigamakusale / dhuNiya rayamalaM purekaDaM bhAsuramaulaM gaI gai tti bemi / / 15 / / gurumiha - martyaloke / satataM prativarya vidhinArAdhya muniH jinamatanipuNaH / abhigamakuzalaH- abhimukho gamo yasya so'bhigamaH prAghUrNakaH tatpratipattau kuzalaH / prAghUrNakAdipratipattidakSaH / dhUtvA rajomalaM purAkRtam / bhAsvarAm-tejomayIm / atulAm-ananyasamAm / gatim - siddhirUpAm / gataH / iti bravImIti prAgvat ' / / samApto vinayasamAdhyadhyayanatRtIyoddezakaH / / For Personal & Private Use Only Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 455 zrIdazavakAlikasUtram _ 455 ||vinysmaadhydhyyne catarthoddezakaH / / vinayavizeSopadezArthamAhasuyaM me AusaM teNaM bhagavayA evamakkhAyaM / zrutaM mayA AyuSman ! tena bhagavatA evamAkhyAtam / iha khalu therehiM bhagavaMtehiM cattAri viNayasamAhiThANA panattA / iha-pravacane / khalu sthaviraiHgaNadharaiH, bhagavadbhizcatvAri vinayasamAdhisthAnAni prajJaptAni / kayare khalu te therehiM bhagavaMtehiM cattAri viNayasamAhiThANA pannattA? iti praznaH / ime khalu te therehiM bhagavaMtehiM cattAri viNayasamAhiThANA pnnttaa| iti prativacanam / taM jhaa| tadyathA / vinayasamAhI, suyasamAhI, tavasamAhI, AyArasamAhI / vinayasamAdhiH, zrutasamAdhiH, tapaHsamAdhiH, AcArasamAdhiH / tatra samAdhAna samAdhiH / manaHsvAsthyaM vinayena vinayAdvA samAdhiH vinayasamAdhiH / evaM sarveSvapi zabdArtho vAcyaH / ..... etadeva zlokena saGgrahAti. viNae sue tave yA, AyAre nicaM paMDiyA / abhirAmayaMti appANaM, je bhavaMti jiiMdiyA / / 1 / / vinaye zrute tapasi AcAre nityam / paNDitA:-sattvajJAH / abhiramayantivinayAdiSu ratiM kArayanti / AtmAnaM ye bhavanti jitendriyAH / / vinayasamAdhimabhidhitsurAha cauvihA khalu viNayasamAhI havai / taM jahA / aNusAsijaMto sassUsai, sammaM saMpaDivAi, veyamArAhai, na ya bhavai attasaMpaggahie, ghautthaM payaM bhavai / bhavai ya ittha silogo / For Personal & Private Use Only Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 - zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam caturvidhaH khalu vinayasamAdhirbhavati / tadyathA / anuzAsyamAnaH zuzrUSatearthitayA zrotumicchati / icchAtaH samyag pratipadyate-samyag-aviparItamanuzAsanam, yathArthamanubudhyate, taJca samyagavabudhya / vedamArAdhayati-vedyate aneneti vedaH-zrutajJAnaM tadyathoktAnuSThAnena saphalIkaroti / na ca bhavatyAtmasampragRhItaH-AtmA samyak prakarSaNa vinIto'haM, susAdhurahamityevaM gRhIto yena sa tathA AtmotkarSI, na caivaM bhUtaH, sa bhavati yathoktAnuSThAyI / kiM tarhi anaatmotkyev zrutoktAnuSThAtA bhavatItyabhiprAyaH / etadeva sUtrakramaprAmANyAt caturthaM padaM bhavati / bhavati cAtra zlokaH / / pehei hiyANusAsaNaM, sussUsaI taM ca puNo ahiTThae / na ya mANamaeNa majaI, viNayasamAhI AyayaTThie / / 2 / / prArthayate hitAnuzAsanam-AcAryAdibhyaH sadupadezam / zuzrUSate-anekArthatvAt tadavabudhyate / tacAvabuddhaM sat punaradhitiSThati-vinAkaroti / taJca kurvan naH / mAnamadena-mAnagarveNa / mAdyati / vinayasamAdhau-vinayasamAdhiviSaye / AyatArthI-mokSArthI / / ukto vinayasamAdhiH / zrutasamAdhimAha caubvihA khalu suyasamAhI bhavai, taM jahA-suyaM me bhavissai tti ajjhAiyavvaM bhavai, egaggacitto bhavissAmi tti ajjhAiyavvaM bhavai, appANaM ThAvaissAmi tti ajjhAiyavvaM bhavai, Thio paraM ThAvaissAmi tti ajjhAiyavvaM bhavai / cautthaM payaM bhavai / bhavai ya ittha silogo / caturvidhaH khalu zrutasamAdhirbhavati / tadyathA / zrutaM me-aacaaraadidvaadshaanggm| bhaviSyatItyadhyetavyaM bhavati / tathA adhyayanaM kurvannekAgracitto bhaviSyAmi-na viplutacitta ityadhyetavyaM bhavati / ekAgracittazcAdhyayanaM kurvan AtmAnaM vizuddhadharme sthApayiSyAmItyadhyetavyaM bhavati / tathAdhyayanaphalAt sthitaH svayaM vizuddhadharme para vineyaM sthApayiSyAmItyadhyetavyaM bhavati / idaM ca kramaprAptaM caturthaM padaM bhavati / bhavati cAtra zlokaH // sa cAyamnANamegaggacitto ya, Thio ThAvayaI paraM / suyANi ahijittA, rao suyasamAhie // 3 // For Personal & Private Use Only Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram ___ 457 zrutAdhyayanAt jJAnaM bhavati / jJAnAJca ekAgracittatA / ekAgracittasya zuddhadharmasthitiH syAt / zuddhadharme sthitaH ziSyAdikaM tatra sthApayati / zrutAni cAdhItya zrutasamAdhau rato bhavati / atha tapaHsamAdhimAha caubvihA khalu tavasamAhI bhavai, taM jahA-no ihalogaTThayAe tavamahidvijA, no paralogaTThayAe tavamahiTThijA, no kittivanasaddasilogaTThayAe tavasamahiDijA, nannattha nijaraTThayAe tavamahiTThijjA / cautthaM payaM bhavai / bhavai ya ittha silogo / . caturvidhaH khalu tapaHsamAdhirbhavati / tadyathA / ihlokaarthm-lbdhyaadivaanychyaa| tapaH-anazanAdirUpam / nAdhitiSThet-na kuryAt, dhammilavat / na paralokArthamjanmAntarabhoganimittam / tapo'dhitiSThet-brahmadattavat / evaM na kIrtivarNazabdazlAghArtham-sarvadigvyApI sAdhuvAdaH kIrtiH, egadigvyApI varNaH, arddhadigvyApI zabdaH, tatsthAna eva sAdhuvAdaH zlAghA / naitadarthaM tapo'dhitiSThet / nAnyatra nirjarArtham-na karmanirjarAmekAM vihAya / tapo'dhitiSThet / caturthapadaM bhvti| bhavati cAtra shlokH|| vivihaguNatavorae nicaM, bhavai nirAsae nijaraTThie / ... tavasA dhuNai purANapAvagaM, jutto sayA tavasamAhie / / 4 / / vividhaguNataporato nityam / nirAza:-ni:pratyAzaH, ihlokprlokaarthyoH| nirjarArthikaH-karmanirjarArthI / IdRk sAdhuH tapasA dhunAti purANapApakaM navaM ca na badhnAti / yuktaH sadA tapa:samAdhau / / AcArasamAdhimAha caubbihA khalu AyArasamAhI bhavai, taM jahA-no ihalogaTThayAe AyAramahidvijA, no paralogaTThayAe AyAramahidvijA, no kittivantrasadsilogaTThayAe AyAramahidvijA, nannattha ArihaMtehiM heUhiM aayaarmhidvijaa| cautthaM payaM bhavai / bhavai ya ittha silogo / arthaH prAgvat / navaram / tapa:zabdasthAne AcArazabdo'bhidheyaH / arihaMtehiM heUhiM nAnyatra-ArhataihetubhiranAzravatvAdibhiH / AcAram-mUlaguNottaraguNamayam / adhitiSThet nirIhaH san yathA mokSa eva bhavati / caturthapadaM bhavati / bhavati cAtra zlokaH / / For Personal & Private Use Only Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam jiNavayaNarae atitiNe, paDiputrAyayamAyayaTThie / AyArasamAhisaMvuDe, bhavai ya daMte bhAvasaMdhae / / 5 / / jinavacanarataH-Agame kRtAsaktiH / atiMtina:-kenApi kimapyuktaH sanna punaH punaH oSaNazIlaH / paripUrNa:-sUtrAdinA, Ayatam-atyantam / Ayato dIrghA, lakSaNayA mokSastadarthI-AyatArthI / AcArasamAdhisaMvRttaH-AcAre yaH samAdhistena sthgitaashrvdvaarH| bhavati ca dAntaH-indriyanoindriyadamakaH / bhAM-prabhAM, jIvasya svAbhAvikI jyotIrUpAm, avayati-prApayati yaH, anekArthatvAd dhAtUnAM, sa bhAvo mokSaH, taM sandhatte'nyato'pi ceti Dapratyaye bhAvasandhaH, sa eva bhAvasandhakaH-Atmano mokSAsannatvakArI / / sarvasamAdhiphalamAhaabhigamma cauro samAhio, suvisuddho susamAhiappao / viulahiyasuhAvahaM puNo, kubai so payakhemamappaNo / / 6 / / abhigamya-vijJAyAsevyaH / caturaH samAdhIn-anantaroktAn / suvizuddhaHmanovAkkAyaiH / susamAhitAtmakaH-saMyame / vipulaM-vistIrNaM, hitaM-vartamAnAnAgatakalayoH pathyaM, sukhaM, Avahati prApayati, yattad vipulahitasukhAvaham / punaH / pdmsthaanm| kSemam-zivam / karoti AtmanaH saH- sAdhuH / / etadeva spaSTayatijAimaraNAo muI, itthatthaM ca cayAi savvaso / siddhe vA bhavai sAsae, deve vA apparae mahiDDiya tti bemi / / 7 // jAtimaraNAt-janmamRtyurUpAt saMsArAt mucyate / itthaM nArakAdivyapadezabIjaM, varNasaMsthAnAdibhiH prakAraiH sthitam, itthaMstham / taJca tyajati / srvsh:-srvprkaaraiH| apunargrahaNatayA siddho vA bhavati zAzvataH / devo vA'lparajAH-pratalakarmA / mahaddhikaH-anuttaravaimAnikAdirekAvatAraH / iti bravImIti prAgvat / / vinayasamAdhyadhyayane caturthoddezakaH / / / samAptA vinayasamAdhyadhyanaTIkA / / For Personal & Private Use Only Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 459 / dazamaM sabhikSvadhyadhyanam / / anantarAdhyayane AcArapraNihito yathoktavinayasampanno bhavatItyuktam / atra caiteSu navasvadhyayaneSu yo vyavasthitaH sa samyag bhikSuriti, anena sambandhenAyAtaM sabhikSvadhyayana vyAkhyAyate / tasya cedamAdisUtram nikkhammamANAi buddhavayaNe, nicaM cittasamAhio bhavijA / itthINa vasaM na yAvi gacche, vaMtaM no paDiyAyae sa bhikkhU / / 1 / / niHkramya-pravrajya / AjJayA-sadgurUpadezena / buddhavacane-sarvajJapravacane / nityaM cittasamAhitaH-cittenAtiprasanno bhavet / cittasamAdhAne ca strIvazasya vAntamApibatazca na syAt-atastAnniSedhayati, strINAM ca vazaM na gacchet, tadAyatto na bhavet, tadvazo hi vAntaM viSayarasaM pratyApibati, taM ca yo na pratyApibati sa bhikSuH / tasmAd bhikSuNA triyo dUratastyAjyA : / / tathA- .. puDhaviM na khaNe na khaNAvae, sIodagaM na pive na pivAvae / agaNisatthaM jahA sunisiyaM, taM na jale na jalAvae sa bhikkhU // 2 // pUrvArdhaM spaSTam / uttarArdhasyArthaH / agniH-SaTjIvanikAyaghAtakaH / yathA shstrm| sunizitam-sutIkSNaM, khaDgAdi / taM na svayaM jvalayati / na paraiH jvaalyti| nAnyaM jvAlayantamanujAnAti sa bhikSuH / / ' Aha paraH-SaDjIvanikAyikAdiSu bahuSvadhyayaneSvayamartho'bhihitaH kiM punarukta:? ityucyate-taduktArthAnuSThAnapara eva bhikSuritijJApanArthamiti na doSaH / / tathAanileNa na vie na viyAvae, hariyANi na chiMde na chiMdAvae / bIyANi sayA vivajayaMto, sacittaM nAhArae sa bhikkhU / / 3 / / anilena hetunA-anilanimittaM, tAlavRntAdi / svayaM na vIjayati / na paraiH vIjayati / nAnyaM vIjayantamanujAnAti / na haritAni chinatti svayam / na paraiH chedyti| nApyanyaM chindAnamanujAnAti / bIjAni sadA vivrjyet-sngghttttnaadikriyyaa| For Personal & Private Use Only Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam saJcittaM nAhArayati yaH kadApyapuSTAlambanaH sa bhikSuH / / auddezikAdiparihAreNa trasasthAvaraparihAramAhavahaNaM tasathAvarANa hoi, puDhavidagakaTThanisiyANaM / tamhA uddesiyaM na bhuMje, no vi pae na payAvae sa bhikkhU / / 4 / / vadhanam-hananam / trasasthAvarANAm-dvIndriyAdipRthvyAdInAM bhavati / tathA pRthivIdakakASThanisRtAnAm-AzritAnAm / dvAdazavidhaudezikArambhe sati tasmAdaudezikaM na bhuGkte / tathA na pacati / na pAcayati / pacantamapi nAnyamanujAnAti / anena na hanti, na ghAtayati, nAnyaM nantamanujAnAti / na krINAti, na krApayati, na krINantamanujAnAti / etA navakoTyaH / etadvizuddhaM piNDAdi gRhNAti yaH sa bhikSuH / / kiM caroiya nAyaputtavayaNe appasame manija chappi kAe / paMca ya phAse mahavvayAiM, paMcAsavasaMvarae ya je sa bhikkhU / / 5 / / rocayitvA-ruciM nItvA / jJAtaputravacanam-zrImahAvIravacaH / aatmsmaan| SaDapi kAyAn-jIvanikAyAn, pRthivyAdIn / manyate / paMca ca spRzati mahAvratAni / paMcAzravasaMvRtazca-kRtapaJcendriyasaMvaraNaH, yaH, sa bhikSuH / / .. kiM cacattAri vame sayA kasAe, dhuvajogI ya havija buddhavayaNe / ahaNe nijAyarUyarayae, gihijogaM parivajae sa bhikkhU / / 6 / / caturaH kaSAyAn vamati sadA / dhruvayogI-satatAbhyAsI bhavati / buddhavacane-jinamate / adhanaH-catuHpadAdirahitaH / nirjAtarUparajata:-nirgatasuvarNaraupyaH / gRhiyogam-gRhasthasamparkam / pariH-sarvathA varjayati yaH sa bhikSuH / / tathAsammaviTThI sayA amUDhe, asthi, hu nANe tave ya saMyame ya / tavasA dhuNai purANapAvagaM, maNavayakAyasu saMvuDe ya je sa bhikkhU / / 7 // samyagdRSTiH sadA / amUDhaH-avyAmohavAn, nAstikAdibhiravipratAritaH / asti jJAnam-atIndriyaviSayamapi / asti tapaH-sabAhyAbhyantaram / asti saMyama:- . For Personal & Private Use Only Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 461 zrIdazavaikAlikasUtram navakarmAnupAdAnarUpaH / itthaM dRDhabhAvaH tapasA dhunAti purANapApakam / manovAkkAyasaMvRtaH-saMvRtA manovAkkAyavRttiH, yaH sa bhikSuH / / kiM cataheva asaNaM pANagaM vA, vivihaM khAimasAimaM labhittA / hohI aDhe sue pare ca, taM nihe na nihavae sa bhikkhU / / 8 / / tathaiva-pUrvamunivat / azanaM pAnakaM vA vividhaM khAdyaM svAdyaM vA labdhvA / bhaviSyati / artha:-prayojanam / svaH parasvo vA / tad-azanAdi / na nidhatte / na nidhApayati / na nidadhAnamapyanyamanujAnAti / evaM sannidhityAgavAn, yaH sa bhikSuH / / taheva asaNaM pANagaM vA, vivihaM khAimasAimaM labhittA / chaMdiya sAhammiyAiM bhuMje, bhuyA sajjhAyarae ya je sa bhikkhU / / 9 / / tathaiva pUrvArdhaM prAgvat / chandayitvA-nimantrya / sAdharmikAn-sAdhUn bhute / bhuktvA svAdhyAyaratazca yaH sa bhikSuH / / bhikSulakSaNAdhikAre evamAha.. na ya vuggahiyaM kahaM kahijjA, na ya kuppe nihuiMdie pasaMte / saMjamadhuvajogajutte, uvasaMte avihe?e ya je sa bhikkhU / / 10 / / na ca vaigrahikIm-kalahapratibaddhAm / kathAM kathayati / na ca kupyati prsmai| asti tu nivRttendriyaH-anuddhatendriyaH / prazAnta:-rAgAdirahita evAste / saMyame ghuvayogA ye pratilekhanapramArjanAdayaH taiH yuktaH / upazAntaH-anAkula: / aviheDakaH .. -heTTahoTTaanAdare, na viheDakaH, nAnAdaravAn sAdhvAcAre iti gamyam / sa bhikSuH / / kiM ca___ jo sahai hu gAmakaMTae, akkosapahAratajaNAo ya / bhayabheravasadasappahAse, samasuhadukkhasahe ya je sa bhikkhU / / 11 / / yaH khalu sahate / grAmA:-indriyANi, teSAM duHkhahetavaH kaNTakAH, tAn / AkrozAn, prahArAn, tarjanAzca pradezinyAH paribhramaNam / bhairavabhayA:-atyantaraudrAH, zabdAH saprahAsAzca yasmin, tatra bhayabhairavazabdasaprahAse sthaane-vetaalaadikRtaartnaadaatttthaase| 1. tarjanyAH / For Personal & Private Use Only Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462. zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam eSUpasargeSu satsvapi samasukhaduHkhaH sahazca yaH - acalitasAmayikabhAvaH / sa bhikSuH / / etadeva spaSTayati paDimaM paDivajjiyA masANe, no bhIyae bhayabheravAI dissa / vivihaguNatavorae niyaM, na sarIracAbhikaMkhaI sa bhikkhU / / 12 / / 1 pratimAm-kAyotsargAbhigraharUpAm / pratipadya / smazAne na bibheti bhairavabhayAni-raudrAtaGkakArINi / vetAlAdirUpazabdAdIni dRSTvA / vividhaguNataporatazca nityamguNAH-mUlottararUpAH, tapaH-anazanAdi, tatra rataH / na zarIramabhikAGkSati-upasargAdiSu satsvapi na zarIramapekSate yaH, sa bhikSuH / / ki ca asaI vosaTTacattadehe, akuTThe va hae va lUsie vA / puDhavisame muNI havijjA, aniyANe akouhalle je sa bhikkhU ||13|| - asakRt-sarvadA / vyutsRSTatyaktadehaH - vyutsRSTaH- pratibandhAbhAvena, tyaktaH dvibhUSAdyakaraNena deho yena sa tathA / AkruSTo vA durvacanaiH / hato vA yaSTyAdinA / luSito vA- taskarAdyairupadhyapaharaNena zvazRgAlavyAghraiH zarIrApahAreNa / pRthvIsamaH sarvasaho munirbhavati / anidAnaH-bhAviphalAzaMsArahitaH / akutUhala:-naTAdyAlokanAdiSu / yaH sa bhikSuH / / tathA abhibhUya kaNa parIsahAI, samuddhare jAipahAu appayaM / viittu jAImaraNaM mahAbhayaM tave rae sAmaNie je sa bhikkhU / / 14 / / abhibhUya - parAjitya adhisahya / parISahAn kSudhAdIn / kAyena na manovAgbhyAmeva / samuddharati-uttArayati / AtmAnam / jAtipathAt-saMsAramArgAt / viditvA / jAtimaraNaM mahAbhayam / tapasi rataH / zrAmaNye - zramaNasambandhini / yaH sa bhikSuH / / I tathA hatthasaMjae pAyasaMjae, vAyasaMjae saMjaiMdie / ajjhapparae susamAhiyappA, suttatthaM ca viyANaI je sa bhikkhU / / 15 / / hastasaMyataH, pAdasaMyataH, vAksaMyataH - kAraNaM vinA kUrmavallInaH / saMyatendriyaH For Personal & Private Use Only Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 463 nirviSakRtendriyavyApAraH / adhyAtmarataH-prazastadhyAnasaktaH / susamAhitAtmA / sUtrArthaM ca vijAnAti yaH sa bhikSuH / / tathAuvahimi amucchie agiddhe, anAyauMchaM pulanippulA ya / kayavikkayasaMnihio virae, savvasaMgAvagae ya je sa bhikkhU / / 16 / / upadhau-vastrAdirUpe / amUrchitaH-tatra mohatyAgena / agRddhaH-anAkAGkSI / ajJAtoJchaM carati, ajJAtoJchamiva ajJAtoJcham-yathA ajJAtoJcham alpaM bhavati tathA upadhimapyagRddhaH, stokaM stokaM, bhAvazuddha dharmArthitayA dattaM gRhNAti yaH so'jJAtoJchacArI / tathA pula-samucchraye, pulatIti pulaH, agRddhatvAccAritre samucchritaH, prAkRtatvAdvibhaktilopaH / niHpulAka:-saMyamAsAratApAdakadoSarahitaH / krayavikrayasanidhibhyo virataH / sarvasaGgApagatazca yaH / sa bhikSuH / / kiM caalolabhikkhU na rasesu giddhe, uMchaMcare jIviya nAvakaMkhe / iDDiM ca sakkAraNapUyaNaM ca, care ThiyappA aNihe sa bhikkhU / / 17 / / alola:-nAprAptaprArthakaH, bhikSuH-sAdhuH, alolazcAsau bhikSuzca alolabhikSuH / na raseSu / gRddhaH-AsaktaH / uJchaM carati / Aha-prAgapyetaduktam ? -satyam / prAgupadhimadhikRtyoktam / iha tvAhAramiti na paunaruktavyam / ... jIvitam-asaMyamajIvitam / nAvakAGkSati / RddhiM ca-AmoSadhyAdikAm / satkAraNaM ca-vastrAdibhiH / pUjanaM ca-stavanAdinA / tyajati-na tadarthameva yatate / sthitAtmA-jJAnAdiSu / anIho yaH sa bhikSuH / / tathAna paraM vaijAsi ayaM kusIle, jeNaM na kuppija na taM vaijjA / jANiya patteya punapAvaM, attANaM na samukkase je sa bhikkhU / / 18 / / na / param-svaziSyAdanyam / vadatyayaM kuzIla iti-tadaprItisambhavAt, svaziSyaM tu zikSAbuddhayA vadatyapi / yena na anyaH kupyati / tam-santamapi taddoSam / na vadati For Personal & Private Use Only Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam / kimityata Aha / jJAtvA pratyekaM puNyapApam-na hyanyasambandhyanyasya lagati / satsvapi ca guNeSu nAtmAnaM samutkarSati-na svaguNairgarvamudvahati / yaH sa bhikSuH / / madapratiSedhamAhana jAimatte na rUvamatte, na lAbhamatte na sueNa matte / mayANi savvANi vivajayaMto, dhammajjhANarae ya je sa bhikkhU / / 19 / / spaSTam / paveyae ajavayaM mahAmuNI, dhamme Thio ThAvaI paraM pi / nikkhamma vajija kusIlaliMga, na yAvi hAsakuhae ya je sa bhikkhU / / 20 / / pravedayati-kathayati / Aryapadam-zuddhadharmapadam / mahAmuniH dharme sthitaH / sthApayati / paramapi-zrotAram / niHkramya varjayati / kuzIlaliGgam-kuzIlaceSTitam, ArambhAdi / na cApi hAsyakuhakaH-hAsyakArI, kuhakam-indrajAlaM yasya sa, tathA evaMvidho na, yaH sa bhikSuH / / bhikSubhAvaphalamAhataM dehavAsaM asuiM asAsayaM, sayA cae nizcahiyaTThiyappA / . chiMdittu jAImaraNassa baMdhaNaM, uvei bhikkhU apuNAgamaM gaI gaya tti bemi / / 21 / / . taM dehavAsam / azucim-zukrazoNitodbhavatvAt / azAzvatam-pratikSaNaM navanavaparyAyasambhavAt / sadA tyajati-mamatvatyAgena / nityahite-mokSasAdhane / samyagdarzanAdau sthitAtmAsu sthitaH / cchitvA jAtimaraNabandhanam-karmajAlam / upaiti bhikSuH / apunarAgamAm-janmAdirahitAm / gatim-siddhigatim / gata iti bravImIti pUrvavat / / // sabhizvadhyayanaTIkA samAptA / / // tatsamAptau samAptA zrIzrItilakAcAryaviracitA dazavaikAlika zrutaskandhaTIkA // For Personal & Private Use Only Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ zrIdazavakAlikasUtram 465 adhunA niyuktikAraH zrImAn bhadrabAhusvAmI dazavaikAlikazrutaskandhamahAzAstrakAriNaH caturdazapUrvadhAriNaH zrIzayyambhavasUreH gunnsNstvmevmaavirbhaavyaamaas| sijaMbhavaM gaNaharaM, jiNapaDimAdasaNeNa paDibuddhaM / maNagapiyaraM dazagAliyassa nijUhagaM vaMde / / 1 / / zayyambhavam-zayyambhavAbhidhAnaM yugapradhAnam / gaNadharam-anuttarajJAnadarzanAdiguNagaNaM dhArayatIti gaNadharastam / jinapratimAdarzanena pratibuddham-tatra rAgadveSakaSAyendriyaparISahopasargAdijetRtvAt jinaH, tasya pratimA-sadbhAvasthApanArUpA, tasyA darzanaM, tena-hetubhUtena, pratibuddhaH-mithyAtvAjJAnanidrApagamena, samyaktvavikAsa prAptam / manakapitaram-manakAkhyApatyajanakam / dazakAlikamahAzrutaskandhasya nirvRhkm-puurvgtoddhRtaarthvircnaakrtaarm| vande-staumi / iti gAthArthaH / / bhAvArthaH punaH kathAnakAdavaseyastaJcedam ||shyymbhvsuurikthaa / / zrImAnabhUmahAvIra-zcaturviMzo jinezvaraH / jitvA bAhyAntarArIn ya-trilokyAH zirasi sthitaH / / 1 / / zrIsudharmA sudharmAbhUt, tadIyo gaNanAyakaH / vipakSakSepadakSo'pi, citraM pratibhayAnvitaH / / 2 / / jambUH kambUjjvalaguNa-stasya ziSyo'bhavannavaH / tAM kAJcanazriyaM bibhrat, sakalatro'pi kevalI / / 3 / / tadAsanamalacakre, tadanu prabhavaH prabhuH / AdyazcaturdazapUrvI, yaH zrutaH zrutakevalI / / 4 / / zrutopayogamanyedhu-bhagavAn sa pradattavAn / jinapravacanAdhAraH, ko bhAvI madanantaram ? / / 5 / / svagacche nekSitaH ko'pi, kalpavRkSaH kalAviva / paragacche'pi nAdarzi, ko'pi padmamivAmbare / / 6 / / zrutajJAnamathAsaGgha-pAthodhiravagAhitaH / kizcit tatrApi na prApi, prajJApAtraM suratnavat / / 7 / / athAryadezamadhyasthAn, vizvagrAmapurAdikAn / tAdRk pAtropalambhAya, prekSamANo niraikSata / / 8 / / For Personal & Private Use Only Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam 1 puraM rAjagRhaM roja-pratimaM kAmyamaNDalam / sadAnabhogaM sadvRttaM, zuddhavarNaM sphuranmRgam / / 9 / / pure tatra niraikSiSTa, bhaTTa zayyambhavAbhidham / vikasatkAntikallolaM, mANikyamiva rohaNe || 10 || sAdhuvRndAvRtastatra, tadAgAt prabhavaprabhuH / ArAmaM maNDayAmAsa, kalpadruriva puSpitaH / / 11 / / zayyambhavastadAnIM ca, melitAnekayAjJikaH / yajJamajJakRtotsAhaM, yajJavATe'sti kArayan / / 12 / / sAdhusaGgATakaM tatrA - nuziSya preSayat prabhuH / zayyambhavaM bhavAmbhodhe-ruddhartuM karuNAparaH / / 13 / / athollasadvandanamAlikAGka-dvAraM samuttambhitaketudaNDam / cakhAlabaddhacchagalaM ca vedi-madhyeddhadhUmadhvajadhUmamAlam / / 14 / / upajAtiH yajJAGgavastvarpaNadhAvamAna-solluNThabhUyiSThavaTuM samantAt samucchaladvaidikamantravarNo-dAttasvanAnanditayAjyavargam / / 15 / / upajAtiH 1 466 dRSTvA tau zramaNau yajJa-pATaM pATavazAlinau / bhikSArthamiva gatvAnta-rdharmalAbhamavocatAm / / 16 / / . yAjJikA baTukAnUcuH, zudrau kathamiha / yAtudhAnA ivaitau yad - yajJavidhvaMsakAriNI / / 17 / / nissArayata tanmakSu, maiSAM spRSTirbhavatviha / niHkAsitau tatastau tai rbaTubhiryajJavATataH / / 18 / / zayyambhavaM zrAvayituM, tau niryAntAvathocatuH / aho ! kaSTamaho ! kaSTaM, tattvaM vijJAyate na hi / / 19 / / zayyambhavo'pi tadvAcaM, sudhArasasahodarAm / dvAradezasthitaH zrutvA, zuddhAtmA dadhyivAnadaH / / 20 / / zAntA dAntA mahAtmAnaH, zuddhacittAstapasvinaH / ete vadanti nAsatyaM, sarvasattvahitaiSiNaH / / 21 / / 1. candravimAnam 10 Ti0 / / 10 Ti0 / / 4. dIptAgnidhUmamAlam 10 Ti0 / / 5. rAkSasAH 10 Ti0 gRhaMkila suma0 2.6 10 / / 2. pazum 10 Ti0 3. yajJIyapazubandhanakASTham For Personal & Private Use Only Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 467 zrIdazavakAlikasUtram gatvopAdhyAyapArzve'tha, kiM tattvamiti pRSTavAn / sa uvAca vinA vedAM-stattvamanyadito'pi kim ? / / 22 / / zayyambhavo'vadanmaivaM, bAlavan mAM pratAraya / tattvaM samyag mamAkhyAhi, mAbhUvizvastavaJcakaH / / 23 / / tasmiMstathApyanUcAne-'nUcAne khaDgamAkRSat / tattvaM kathayasIdAnI, na cecchetsye zirastava / / 24 / / athAvAdIdupAdhyAyaH, pUrNo me samayo'dhunA / kathyaM tattvaM zirazchede, vedeSvapyuktamastyadaH / / 25 / / zRNu tattvamaho vatsa !, bhavAmbhodhestarInibham / tattvaM dharmo'rhatAmeva, sarvApyAjIvikAparA / / 26 / / adhastAdasya yUpasya, pratimAsti maNImayI / ArhatI pUjyate sAtra, tato nirvighnateha bhoH / / 27 / / tato yUpamupAdhyAya-stamutpATya tathAsthitAm / tAmarhatpratimAM rAtnI, darzayAmAsa tatpuraH / / 28 / / pratimAdarzanAdeva, saprabuddho vyacintayat / nUnaM devo'yameveti, guravaste ca sAdhavaH / / 29 / / zayyambhavastatastuSTa-stattvaratnanivedanAt / upAdhyAyasya natvAdAt, taM yajJopaskaraM tadA / / 30 / / zayyambhavo'tha nirgatya, tyaktvA viSamivAkhilam / zodhaM zodhaM susAdhU tA-vAgAdAcAryasannidhau / / 31 / / tatrAcAryaM namaskRtya, kRtyavedItyabhASata / dharmatattvaM mamAkhyAta, bhavAkUpArapAradam / / 32 / / athopayujya vijJAyA-cAryAH zayyambhavaM puraH / sAdhudharmaM samAcakhyu-zcakSustattvavilokane / / 33 / / devAdhidevaH zrIvIta-rAga eva hi devatA / yo guNaikamayaM svAmI, doSairvRSAdivojjhitaH / / 34 / / / / 1. upAdhyAye 10 Ti / / * 0va 6-10 / / . guNaikamaya iva yo 2.6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam rAgadveSAdidoSairyo, dUSitAbhyantaraH punaH / sthAnAbhAvAdiva tyakto, guNaiH sa tu na devatA / / 35 / / dRDhabrahmavratAdhArAH, sAdhavaH prAsukAzinaH / akiJcanA nirArambhA, nirdambhA guravo'grimAH / / 36 / / abrahmacAriNaH sarva-bhujaH sadravyasaJcayAH / sAvadyArambhasaMrambhAH, sadambhA guravo na tu / / 37 / / navatattvAtmako dharmaH, karmanirmanthakarmaTha: / pUrvAparAvirodhI ca, sarvavediniveditaH / / 38 / / jIvAjIvau puNyapApe, AzravaH saMvarastathA / bandho vinirjarA mokSo, navatattvIyamarhatAm / / 39 / / zuddhapadAbhidheyatvA-jjIvAH santyeva nizcitam / sAdharmya stambharambhAdA-vanyadvandhyAsutAdike / / 40 / / , . te ca jIvA dvidhA proktAH, sthUlasUkSmavibhedataH / sUkSmA ekendriyA jJeyA-sthUlAstu dvIndriyAdayaH / / 41 / / ityevaM sarvajIvAdi-tattvAnyAkhyAtavAn prabhuH / zayyambhavastadAkarNya, vacaH karNasudhopamam / / 42 / / pratibuddhaH pravavrAja, vavrAja gurubhiH saha / . triguptaH paJcasamita-zciradIkSitasAdhuvat / / 43 / / grahaNAsevanAzikSe, zikSate sma sapadyapi / avizrAmamadhIyaMzca, sa caturdazapUrvyabhUt / / 44 / / yadA saMyamasAmrAjyaM, sa mokSArthI prapannavAn / antavatnI tadA patnI, saJjAtA tasya cAbhavat / / 45 / / tatastannijako loko-'nuzocati sma tAM yathA / aputrAyAstaruNyAzca, yatpativratamAdade / / 46 / / pRcchati sma tatastAM ca, kiJcit tvadudare'sti kim ? / sApyabhASata jAne'haM, manAgastIti kiJcana / / 47 / / For Personal & Private Use Only Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 469 zrIdazavaikAlikasUtram tatazca samaye prApte, varSA iva ghanAghanam / tanayaM janayAmAsa, sA svacittAbjabhAskaram / / 48 / / athoce svajanairasyA, AzAtantusuto'bhavat / dvAdaze'hni tatastasya, sutasyotsavapUrvakam / / 49 / / kathitaM pRSTayA mAtrA, manAgastIti yatpurA / tato manaka ityasyA-bhidhAnaM dadati sma te / / 50 / / mAturmanorathaiH sArdhaM, vardhamAnaH sa dArakaH / jAto'STavArSiko'prAkSIn, mAtaraM kutra me pitA ? / / 51 / / sAvadad vatsa te vaptA, jagrAha vratamArhatam / tato naMSTvA pratasthe sa, gantuM svapiturantike / / 52 / / itazca gurubhirjJAtvA, sarvasUriguNAnvitaH / sthApitaH svapade zayya-mbhavo bhavabhayApahRt / / 53 / / svayaM devAn gurUn natvA, smRtvA paJcanamaskRtim / kSamayitvA jagajjantUn, guravatridivaM yayuH / / 54 / / atha zayyambhavaH sUriH, sahasrAMzurivoditaH / jagAma viharaMzcampAM, bhavyAbjAni vikAzayan / / 5 / / dArakaH so'pi campAyAM, gatapuNyairiveritaH / AcAryairapi saMjJAbhU-gataidRSTastadaiva saH / / 56 / / AcAryA vanditAstena, pazyantaste'pi taM sutam / pUritAH snehapUreNa, caDhUMSi jJAnavanti yat / / 57 / / netrANyetAni janmAnya-dapi loke smaranti hi / vikasanti priye dRSTe, mukulantyapriye punaH / / 58 / / pazyato dArakasyApi, sneho'bhUt tAn gurUn prati / evamanyonyasambandhaH, snehenAveditastayoH / / 59 / / pRSTo'tha gurubhirbhostva-mAgato'si kutaH sutaH ? / soce rAjagRhAdAgA-mAcAryaH punarocyata / / 60 / / 1. zizuH 10. Ti0 For Personal & Private Use Only Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam kasya putro'si putra ! tvaM ?, zrIrAjagRhapattane / so'vak tatra dvijaH zayya-mbhavo'bhUt tatsuto'smyaham / / 61 / / sa ca pravrajitaH sUri-rUce tvaM kimihAgamaH / so'vadat pravrajiSyAmi, tatpArzve'hamapi prabho ! / / 62 / / tatkiM jAnItha taM yUya-mUcuste vidma eva tam / sa me mitraM so'hameva, na zarIrAt pRthak sa me / / 63 / / tattvaM pravraja matpArzve, so'bhyadhAdevamastviti / Alocayanti saccitta-lAbhaM te'thAzrayAgatAH / / 64 / / 470 tataH pravrAjya taM pazcA-dupAyujyanta sUrayaH / kiyajjIvatyayaM bAlo, yAvan mAsA bhavanti SaT / / 65 / / athaivaM dadhyurAcAryAH, SaDbhirmAsaiH zrutaM kiyat / paThiSyati kSullako'yaM, syAt, tatkAsyeha nirjarA / / 66 / / kArye niryUhayatyeva, syAccaturdazapUrvyapi / niryUhayatyavazyaM ca, dazapUrvI tvapazcimaH / / 67 / / mamApi kAryamutpannaM, tadasyArthe zrutodadhiH / kiJcinniryUhayiSyAmi, sAramuddhRtya samprati / / 68 / / niryUhayitumArebhe tato dinamukhAdapi / dazaniryUhayAmAsa, vikAle'dhyanAni saH / / 69 / / dazavaikAlikaM tena, taddazAdhyayanIyaM / pAThArthaM manakasyAbhUt, siddhAntArAdhanA kRtA / / 70 / / amumevArthamAha niryuktikAraH maNagaM paDu siddhaM bhaveNa nijjUhiyA dazajjhayaNA / veAliyAi ThaviyaM, tamhA dazakAliyaM nAma / / W manakaM pratItya-manakAkhyamapatyamAzritya / zayyambhavena AcAryeNa / niryUhitAnipUrvagatAt zrutAduddhRtya viracitAni / dazAdhyayanAni - drumapuSpikAdIni / veyAliyAi Thaviyanti-vigataH kAlo-vikAlaH, vikAlanaM vA vikAlaH-pAzcAtyadinaghaTikAdvayarUpaH, / / pautro vA tvaM rAja0 2.6- 10 / / 1. viracanam 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 471 tasmin vikAle, sthApitAni-nyastAni / yataH tasmAddazavaikAlikaM nAma-vyutpattiH, vikAle nirvRttaM vaikAlikaM tena nivRtta itIkaN / vRddhau vaikAlikam, dazAdhyayananirmANaM ca tad vaikAlikaM ca dazavaikAlikam / AtmapravAdapUrvAd dharmaprajJaptiH ssddjiivnikaayikaa| karmapravAdapUrvAt piNDeSaNAdhyayanam / satyapravAdapUrvAd vAkyazuddhayadhyayanam / prathamadvitIyAdIni navamasya pratyAkhyAnapUrvasya tRtIyavastuta uddhRtya nihitAni / / chahiM mAsehiM ahIyaM, ajjhayaNamiNaM tu ajamaNageNa / chammAsApariyAo, aha kAlagao samAhIe / / 1 / / SaDbhirmAsairadhItam adhyayanamidam-dazavaikAlikAkhyam / AryamaNakena-ArAd yataH sarvaheyadharmebhya ityAryaH, AryazcAsau maNakazceti samAsaH / SaNmAsaparyAya:-SaNmAsA evAsya pravrajyAkAlaH / atha kAlagataH samAdhinA / / ANaMdaaMsupAyaM, kAhI sijaMbhavA tahiM therA / / jasabhahassa ya pucchA, kahaNA ya viyAraNA saMghe // 1 // AnandAzrupAtam-aho ! ArAdhitamaneneti harSAzrumokSaNam / akArSuH / zayyambhavAH / sthavirA:-zrutaparyAyavRddhAH, pravacanaguravaH, pUjyArthaM bahuvacanam / yazobhadrasya ca-zayyambhavapradhAnaziSyasya / gurvazrupAtadarzanena kimetadAzcaryamiti vismitasya pRcchAbhagavan ! kimetadakRtapUrvamityevambhUtA / kathanA ca-bhagavataH saMsArasneha IdRzaH, suto mamAyamityevaMrUpA, cazabdAdanutApazca, yazobhadrAdInAmaho ! gurAviva guruputre vartitavyamiti na tat kRtamasmAbhirityevambhUtaH / gururAha pratibandhaparihArArthaM na mayA kathitaM, nAtra bhavatAM doSaH / punaH saGgha pratyAha-alpAyuSaM manakakSullakamavetya mayedaM zAstraM niyUhitampUrvebhyaH samuddhRtam / tadidAnI gopyatAmavasthApyatAM veti saGghaH kathayatu / tato vicAraNA saGgha-vicAraNApUrvaM saGghaghaH kathayati sma kAlahrAsadoSAt prabhUtasattvAnAmidamevopakArakamatastiSThatvetat / tataH sUrayaH zrutopayogena jJAtvA smAhuH / aGgopAGgAdIni zrutAni duHSamAnubhAvAt kramazaH kramazastuTiSyanti / idameva dazavaikAlikaM jItakalpazca duHprasabhAcAryaM yAvad yAsyataH / etAvataiva zrutena sa yugapradhAnaH, zrutadharo bhaviSyati / tato'smAdeva kAraNAt / yuSmadvacanAJca ziSyapraziSyau ptthymaanmidmstviti| * sarvebhyaH 2, 6-10 / / / svalpapratibhAdo0 2.6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / For Personal & Private Use Only Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam ||cuulikaapraaptikthaa / / idAnI dazavaikAlikazrutaskandhasya paryante paThyamAnaM cUlikAdvayaM vyAkhyAsyate taJca kena vinirmitaM ? kathamatra paThyate ? iti svarUpanirUpaNArthaM tadIyaH kathAprabandho'bhidhIyate / tathA hi nagaraM pATaliputra-masti pATalipuSpavat / / suvarNADhyaM supatraM ca, citraM na jaDavAsanam / / 1 / / vitIrNajagadAnando, nando'bhUt tatra bhUpatiH / brahmANDaM yadyazombhodhi-madhye pAtAlakumbhati / / 2 / / cakAse tatkRpANAntaH, puSkalApuSkarAvaliH / prazastiriva vinyastA, prAjitAnAM mahIbhRtAm / / 3 / / saGkaTorastaTo dhIbhiH, zakaTAlo'sya dhIsakhaH / acakracalano rAjya-lakSmIkrIDAratho'bhavat / / 4 / / akRtvA kaTakArambhaM, buddhIrapi niyojya yaH / , sArvabhaumaM vibhuM cakre, grAhayitvAkhilAM bhuvam / / 5 / / kAntA lakSmIvatI tasya, dharmakAryeSu yojanAt / manye gatiM prApayituM, paJcI paJcamIva dhIH / / 6 / / sutastayorabhUjjyeSThaH, zreSThaH zreSThanareSu yaH / sthUlabhadraH sthUlabhadro, bhadrakaraNadarzanaH / / 7 / / . sa~vRttaH kraumudaM tanvan, kalAvAn zrIyako'nujaH / yo nandaM nandayAmAsa, samudramiva candramAH / / 8 / / bhAgyasaubhAgyakozAbhUt, kozA tatra paNAGganA / yasyAH sarUpA, rUpeNa, na kAcit trijagatyapi / / 9 / / sthUlabhadrastadAvAse, dvAdazAbdAni tasthivAn / gaGgayevo''rSabhirvarSa-sahasraM bhogatatparaH / / 10 / / cakre kSmAcakrazakrazca, zrIyakaM svAGgarakSakam / vizvasto manyamAnastaM, mUrtyantaramivAtmanaH / / 11 / / * citraM suvarNADhyamapi sarvadAjaDa0 2.6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 1. ceSTAM karoti 10 Ti0 / / 2. sarvasyA bhUmerIzvaraH 10 Ti0 / / * kaniSTho'pyakaniSTho'bhUd, guNADhyaiH zrIyakaH sutaH 2.6-10 ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 3. bharatacakrI 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 473 zrIdazavaikAlikasUtram AsId vararucistatra, vidvAn dvijamatallikA / kuzalaH sarvavidyAsu, puMrUpeva sarasvatI / / 12 / / svopajJAnAM navyabhavya--kAvyAnAM sa mahIpatim / aSTottarazatenA'staud, vanAyan pratyahaM sudhIH / / 13 / / samyaktvaM mAticArInme, zaMsan mantrI na taM tataH / raJjito'pi nRpaH kAvya-rna datte'mAtyamIkSate / / 14 / / adAnakAraNaM jJAtvA, dakSo vidvAnapIGgitAn / AvarjayitumArebhe, mantripatnI navaiH stavaiH / / 15 / / tayoparuddhayAnyedyuH, pRSTaH kAryamado'vadat / agre nRpaM zlAghatAM me, kAvyebhyastava vallabhaH / / 16 / / athaikAnte tayA mantrI, vijJaptastatprazastaye / niratIcArasamyaktvo, mantryavocata he priye ! / / 17 / / zlAghA mithyAdRzo'lpApi, samyaktvasyAticArakRt / alaM kSIravinAzAya, na sauvIracchaTApi kim ? // 18 // tayAthAtyAgraheNokto, dhIsakhaH svIcakAra tat / kiM na kuryAt ? kiM na dadyAt ?, strIbhirabhyarthito naraH / / 19 / / __ athAparedhustatkAvya-zrutau rAjAvalokitaH / svAmin ! subhASitamiti, mantrI giramudAharat / / 20 / / dInArASTazataM tasmai, rAjAdAnmantrigIHzruteH / mahAmantrI yato rAjJA-malohamayamaGkuzam / / 21 // pratyahaM dIyamAne ca, dInArASTazate nRpam / mantrI vijJapayAmAsa, ko'yaM kozakSayo vRthA / / 22 / / .. rAjJoce tvagirA kurmaH, kUrmavat tvaM yato'si naH / sarvasyA api kAzyapyA, AdhAro'mAtyanizcalaH / / 23 / / mantryUce'sau paroktAni, kAvyAnyagre'paThat prabhoH / suktAnIti mayA tAni, varNyante sma jagatpateH / / 24 / / For Personal & Private Use Only Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam navyaiH kAvyairahaM bhavyaiH, stavImIti mamAgrataH / kimasatyaM vadatyeSa, rAjA mantriNamUcivAn / / 25 / / mantryUce deva ! vaH prAta-ranena paThitAnyaham / pAThayiSyAmi putryaH svA-stadaivAnyat kimucyate ? / / 26 / / saptA''san mantriNaH putryaH, ekadvitryAdisaMstavAH / / yathAjyeSThaM mahAprAjJAH, pIyUSamadhurasvarAH / / 27 / / yakSAdyA yakSadattAnyA, bhUtAtha bhUtadattikA / eNA veNA ca reNeti, saptarUpeva bhAratI / / 28 / / . uparAjaM dvitIye'hni, nItvA mantrivareNa tAH / brAhmayAdyA mAtara iva, sthApyante sma paTAntare / / 29 / / papAThASTottarazataM, zlokAn vararucirnavAn / yathAjyeSThaM paThanti sma, putryastAstadanantaram / / 30 / / . athArucirvararucau, dAnarodhaM vyadhAnnRpaH / mantriNo hi viSANyAro-payantyuttArayanti ca / / 31 / / tato vararucirgaGgA-jale yantramamaNDayat / dInArASTazataM tatra, puSpapUjAdivanyadhAt / / 3 / / gaGgAdevIM prage stutvA, yantre tenAMhicAlite / nirmAlyamiva dInArAH, patatyutpatya tatkare / / 33 / / cakre caivaM sadA dambhaM, lokastenaiSa vismitaH / taJcAkarNya janAd rAjA, mantriNastadacIkathat / / 34 / / mantryUce satyametaJjed, rakSyate svaH svayaM tataH / rAjApyamasta tasyoktaM, yuktaM ko vA na manyate ? / / 35 / / anuziSya caraM preSIt, pradoSe tatra mantrirAT / carastaTavane gatvA, kUrmavanizcalasthitaH / / 36 / / gatvA sudhIstadAcchanna-mAropya svadhunIjale / dInAragranthimutkhAta-zAlivad gatavAn gRhe / / 37 / / 1. pratiropita0 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 475 zrIdazavaikAlikasUtram dInAragranthimAdAya, tasya brahmasvavaJcaraH / pracchannamArpayad gatvA, nyAsavat sacivAya saH / / 38 / / prAtarAdAya dInAra-granthiM yAti sma mantrirAT / rAjJA saha kariskandhA-dhirUDhaH svadhunItaTe / / 39 / / gaGgAM vararucerdAnaM, dadAnAM draSTumutsukaH / kautukAt pauraloko'pi, tadAnImamilad bahuH / / 40 / / rAjAdikAn vararuciH, dRSTvA draSTumupAgatAn / tuSTAva spaSTayA vAcA, prauDhamAnI vimUDhadhIH / / 41 / / stutiM kutvAMhiNA yantre, cAlite'pi na tatkare / dInAragranthirArohad, granthistu hRdaye'caTat / / 42 / / athAkula: pANimathA, jalaM tatra vyAloDayat / na dravyanavanItaM tat, prApi kintu vilakSatA / / 43 / / athoce mantrirAT vidvan !, datte gaGgA na te'dya kim ? / dAnamastu bhavanyasta-mapi svamanayA hRtam / / 44 / / yacchAmyahaM gRhANeda-mupalakSaya tannavA / mantrItyuktvA vararuce-rdInAragranthimArpayat / / 45 / / dInAragranthinA tena, dambhagranthirjane'khile / prAdurbhUtastataH so'bhUt, tirobhUtaH svakarmaNA / / 46 / / Akhyat tatkSmApatermantrI, deva ! vaJcayituM janam / nyasyatyatra raha: sAyaM, dravyaM gRhNAtyasau prage / / 47 / / suprayukto'pi dambho'yaM, yattvayAjJAyi dhIsakhaH / tattvamevAsi dhImAni-tyAlapan dhAmnyagAnRpaH / / 48 / / vairAyamANo'mAtyenA-rucirvararucistataH / adhItazAkinImantra-vanmantricchalamIkSate / / 49 / / ekadA mantriNazceTI, dRSTA gRhavinirgatA / athopacarya kiJcit tAM, pRSTavAn katyanandanaH / / 50 / / 1. dUre'stu 10 Ti0 / / * kSamApa0 6-10 / / . 0kA0 6-10 / / 2. vararuciH 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam vartate mantrigehe kiM ?, sAcIkathad yathAtatham / bhokSyate bhUpatirnandaH, zrIyakasya karagrahe / / 5 / / tatastatprAbhRtakRte, sajyate hetisaMhatiH / ghaTyante svarNakAraizca, divyAnyAbharaNAni ca / / 52 / / tadeva cchalamAsAdya, sadyo vararucistataH / datvA sukhAdikAM mArge, bAlakAnityapAThayat / / 53 / / tanna jAnAti loko yat, zakaTAla: kariSyati / nandaM vyApAdya tadrAjye, zrIyakaM sthApayiSyati / / 54 / / DimbhAH sarvatra khelantaH paThanti pathi pathya'taH / rAjapATIgato rAjA-zrauSIt tAn pAThato'rbhakAn / / 5 / / bAlakA yaJca jalpanti, yaJca jalpanti yoSitaH / autpAtikI ca yA bhASA, sA bhavatyanyathA na hi / / 56 / / tadjJAtuM mantrigehe'tha, preSayat puruSaM nRpaH / yathekSitaM kSitipateH, sa vijJAya vyajijJapat / / 57 / / athAmAtyasya sevArtha-meyuSo namataH sataH / ' kruddhaM daivamiva krodhAd, rAjAjani parAGmukhaH / / 58 / / mantrI matvA nRpaM kruddhaM, vezmaitya zrIyakaM jagau / vairIva vairiNe vAhaM, rAjJo'jJApya'Gga ! kenacit / / 59 / / akAle'pi hi kAlo na, kulasyAyamupAgamat / madIyAdezamantreNa, kularakSAmaho ! kuru / / 60 / / adyasvIno'sti me mRtyu-rjarAjarjaratAjuSaH / karavAlena me mauliM, cchindyAstannamato nRpam / / 1 / / zrIyako'tha rudanUce, ruddhakaNThaH sagadgadaH / caNDAlo'pi karotyevaM, tAta ! kiM tAtaghAtanam ? / / 62 / / mukhe viSaM tAlapuTaM, nyasya nasyAmyahaM nRpam / mRtasya mAraNe na syAt, pitRhatyApi putra ! te / / 63 / / For Personal & Private Use Only Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 477 zrIdazavaikAlikasUtram taM tathA piturAdezaM, svIcakAra cakAra ca / AH ! kimetat tvayA cakre, kSamAzakraH smAha sambhramAt / / 64 / / zrIyako'pyAha nAyuktaM, svAmyabhaktasya ghAtanam ? / devasevAkRtAM kRtyaM, nAnyat svAmyanuvartanAt / / 65 / / athaurdhvadehike vaptaH, kRte zokApanodake / uvAca zrIyakaM rAjA, pituH padamalaGkuru / / 6 / / zrIyakaH praNipatyAtha, pRthvInAthaM vyajijJapat / devA'sti sthUlabhadro. me, jiSNurviSNorivAgrajaH / / 67 / / kozAgAre kAmakozA-gAre tAta ! prasAdataH / bhuJjAnasya pairAn bhogAn, dvAdazAbdI prabho'bhavat / / 68 / / rAjJAhUtaH sthUlabhadro, rAjAsthAnamupAgataH / nanAma bhUtaM so'pyUce, piturmudrAmurIkuru / / 69 / / sthUlabhadro'badat mudrA, devAlocya grahISyate / AlocayAzokavanI, gatvA tamudhunaiva bhoH ! / / 7 / / gatvA tatra mahAsattvo lagnazcintayituM hRdi / eSa nandanRpAdezaH, zUnyaM caitat tathAsanam / / 71 / / pituH svargatimAkhyAti, dhig me viSayamUDhatAm / nAjJAsiSaM piturmRtyu-mapi kAmavazaMvadaH / / 72 / / tathAihalokasukhA bhogAH, paralokasukhaM tapaH / ubhayabhraMzakRnmudrA, kAryaM kimanayA tataH / / 73 / / tathA mudreyaM khalu pAravazyajananI, saukhyacchide dehinAM, nityaM karkazakarmabandhanakarI, dharmAntarAyAvahA / rAjArthaMkaparaiva samprati punaH, svArthaprajArthApahat, tad brUmaH kimataH paraM matimatAM, lokadvayApAyakRt / / 74 / / zArdUlavikrIDitam For Personal & Private Use Only Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam ityevaM vihitAlocaH, kRtalocazca mUrdhani / kRtvA rajohRtiM ratna-kambalasya dazAGkaraiH / / 75 / / atha gatvA sa AsthAna-miti rAjAnamUcivAn / manasA locitamidaM, dharmalAbho'stu te'dhunA / / 76 / / rAjoce sthUlabhadrAya, mahAn bhAro'styUrIkRtaH / sugRhItamamuM kuryAH, satyasandhA hi sAdhavaH / / 77 / / / rAjJetyuktastadAsthAnAt, siMhavad girikandarAt / . niragAd bhavamAtaGga-nirmanthanamanorathaH / / 78 / / kimeSa veSamAdAya, zAvyAt kozAgRhaM gamI / iti jJAtumabhiprAyaM, prAsAdAt prekSate nRpaH / / 79 / / Akrozena na dUyate na ca caTu-proktyA sa mA nandyate, durgandhena na bAdhyate na ca sadA, modena samprIyate / strIrUpeNa na rajyate na ca mRta-zvAnena vidveSyate, ' mAdhyasthyena virAjito vijayate, kopyeSa yogIzvaraH / / 8 / / zArdUlavikrIDitam vairaGgikamanovRtti-tviA taM ceSTayA nRpaH / . dadhyau janmAntaramiva, prApto'yamiti manyate / / 81 / / zrIsambhUtaguroH pArzve, gatvA ziSyo'tha so'bhavat / adyApi smaraNaM yasya, smaropasmAravAraNam / / 82 / / nando'tha zrIyakaM bAhau, dhRtvA mantripade nyadhAt / putra eva bhaved yasmAt, pitRbhAradhurandharaH / / 83 / / kurvan vicArya vyApArAn, zrIyakaH zakaTAlavat / rAjyaprAsAdabhArassa, bhArapaTTa ivAbhavat / / 84 / / prAyeNa zrIyakaH kozA-gehe gacchati nityazaH / manvAno bhrAtRvad bhrAtR-snehAd bhrAtRpriyAmapi / / 85 / / amAtyasya vipannasya, gate kAle kiyatyapi / tato vararucirapi, sameti nRpaparSadi / / 86 / / * uttaGgabha0 2.6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / sAdhyAt 6-10 / / 1. prAtikUlena 10 Ti0 / / ti06-10 / / 2. rogabhedaH 10 Ti0 / / bAhU 6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / For Personal & Private Use Only Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavakAlikasUtram 479 jJAtaM kuto'pi tAtaghnaM, dRSTvA taM chadminaM puraH / zrIyakasya krodhavahniH, kSiptAhutirivAjvalat / / 87 / / athAnyadA gRhe gatvA, kozAyAH zrIyako'bravIt / bhrAtRvad bhrAtRjAyeti, taduHkhaM te nivedyate / / 88 / / tava bharturmama pitu-rdhAtuzca virahapradaH / jIvatyadyApi pApo'ya-mArye'nAryo dvijAdhamaH / / 89 / / tadyAvadupakozAyA-mAsakto'styeSa pAtakI / tAvat tAM brUhi pAyyo'sau, madyaM vararucistvayA / / 10 / / kozA svIkRtya tadvAca-mupakozAM tadabravIt / sApi madhUmapIpyat taM, strIvazaH kurute na kim ? / / 91 / / prAtaH sAjJApayat kozAM, kozApi zrIyakaM tataH / divyAnyAnAyayat padmA-nyasau padmadAdiva / / 12 / / rAjJo Dhaukyanta sarvANi, puMsA zrIyakamantriNaH / rAjaikamAdade'nyAni, tamUce'rpaya parSadaH / / 13 / / so'pyekaikaM sadasyAnAM, pratyekAM tadathArpayat / bhAvitaM madanaphala-rasairvararucestvadAt / / 94 / / padmAnyajighran sarve'pi, dhUnayantaH zirodharAm / kSaran maidajalonmattaH, kumbhI kumbhasthalImiva / / 95 / / aghrAd vararuciH padma, sadyastadgandhabAdhayA / candrakAntAM nizApItAM, surAM tatraiva cAvamat / / 16 / / dhig dhigetaM brahmabandhu, sIdhupAnaparAyaNam / ityevaM nindyamAno'gAd, vaman pariSado bahiH / / 97 / / prAyazcittaM dvijairdattaM, surApANAghahat papau / taptaM vapuH tataH prANai-muktastApabhiyeva saH / / 98 / / munIndraH sthUlabhadro'pi, sambhUtagurusannidhau / sudhAmiva zrutarasaM, piban vratamapAlayat / / 19 / / *taM ca prapaJcakartAraM vilokya pitRvairiNam 2.6-10 / / . 0GgIkR0 2.6-10 / / 1. grIvAm 10 Ti0 / / muktadvijairdattaM 6-10 / / 2. vipraM viprakriyArahitaM vA 10 Ti0 / / * ti0 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam dezanAdhvaninA garjan, varSan zrutasudhArasam / vapuHkAntyA prasarpantyA, prasphurantyeva vidyutA / / 100 / / mohAdityAtapaM lumpan, harSayan bhavyakekinaH / zvetAmbaraiH parivRtto, balAkApaTalairiva / / 101 / / sadAsArapracAreNa, bhRzamutkarSayan kSamAm / mithyAdRSTiyazohaMsAn, sarvato'pi pravAsayan / / 102 / . saMvegarasapUreNa, pUrayan saGghamAnasam / kIrtikallolinIvAhaM, vAhayan svaguNAmbubhiH / / 103 / / caeNnAgamopalambhena, prINitAkhilaviSTapaH / anekadhAnyasambhUti-nidAnAdbhutadarzanaH / / 104 / / sambhUtavijayasvAmI, pATalIputrapattanam / utkaNThitAnAM lokAnAM, varSAkAla ivAgamat / / 105 / / SaDbhiH kulakam / athASADhIcaturmAsyAM, jagRhurgurupArzvata: / . zastrANIvAntarArAtIn, nigrahItumabhigrahAn / / 106 / / ekaH siMhaguhAdvAre, caturmAsImupoSitaH / kAyotsargasthitaH sthAsyA-mItyabhigrahamagrahIt / / 107 / / caturmAsI dRgviSAhe-biladvAre dvitIyakaH / kAyotsargeNopavAsaiH, sthAsyAmIti prapannavAn / / 108 / / tRtIyaH svIcakAreti, sthAsyAmyahamupoSitaH / utsargI kUpamaNDUkA-sane mAsacatuSTayam / / 109 / / yogyAstatra susAdhUMstAn gururmatvA tvamanyata / svaM svaM sthAnaM yayuste'tha, zAntaH siMhastathorugaH / / 110 / / sthUlabhadro'pi tatprekSA-pekSayA'bhigrahodyataH / samIhA kasya vA na syAt ?, satkarmaNi nirIkSite / / 111 / / namaskRtya gurUn bhaktyA, sa saMvigno'bhyadhAdidam / zakyate karibhiH sArdhaM, vidhAtuM nekSubhakSaNam / / 12 / / * saMvarasya 6-10 / / - atrAntarairvAribhirbhUbhiM, tyAjitaiH zyAmalAnanaiH / bhItyeva gaganArUDharghanairivopalakSitaH 2.6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / ti06-10 / / For Personal & Private Use Only Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 481 paraM bAlakavad yAce, pUjyapAdAH sukhAdikAm / bhavatAmantike kiJcit, alpamAtramabhigraham / / 113 / / gururUce mahAsattva, sattvavAnasi cetasi / sukumAramazaktaM tu, vapuste'bhigrahagrahe / / 114 / / svAminnAtmAnumAnena, mArgayiSyAmyabhigraham / sa evotpAdyate bhAro, nirvoDhuM zakyate hi yaH / / 115 / / svAminnatraiva kozAyA, vilAsinyA nivezane / makaradhvajarAjasya, vilAsAnamivaukasi / / 116 / / citrazAlAgRhe tatra, svarvimAnApamAnini / vAtsyAyanoktaizcitraizca, zAntasvAntApahAriNi / / 117 / / nityaM vikRtibhiH SaDbhi-rapyahaM kRtabhojanaH / gRhNan sarvarasAhAra-mapi zayyAtarIgRhe / / 118 / / aSTamyAdiSvapi tapo-'kurvan parvatithiSvapi / sthAsyAmi caturo mAsA-nityayaM me'stvabhigrahaH / / 119 / / AkarNya gururutkarNa-stAM tadvAcaM vyacintayat / IdRgvidho'pi kimayaM, cAritrAd vighaTiSyate ? / / 120 / / raverapi tamastomaH, santApaH, zItagorapi / karpUrAdapi durgandho, jalAdapi pradIpanam / / 121 / / puSkarAvartakAdabdAt, kiM syAdaGgAravarSaNam ? / pIyUSAdapi mRtyuH kiM ?, vrataluptirito'pi hi / / 122 / / . pituH kule gurukule, sudhAkarakarojvale / pradAsyati zrutajJo'pi, maSIkUrcakameSa kim ? / / 123 / / zrutajJAnenopayogaM, datvA vijJAtavAn guruH / tadabhigrahanirvAhaM, zikhAsahitamadbhutam / / 124 / / tato vIravratenAsya, paraM vismayamAgataH / babhUvotpulakavapu-ghArAhatakadambavat / / 125 / / * bAlo'pi vaH pUjyAH, pArzvayoce sukhAdikAm / tato'bhigrahamAtrasya, dAne me'pi prasIdata / 2.6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / For Personal & Private Use Only Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam vijJAyAsya balIyastva-mavAGmanasagocaram / tatra gantuM sthUlabhadra-manvajJAsIdatho guruH / / 126 / / bhUrbhuvaHsvastrayIvIro, vairI nastatra tiSThati / . ArdrakarSirmahAn vIro, nandiSeNo mahAbhaTaH / / 127 / / ASADhabhUti]nAtha, pAtitAH samare trayaH / cirAyU~DhavraNAste'tha, kaSTenottasthire punaH / / 128 / / tadgaccha vatsa ! tatra tvaM, nirAzaGkaH sasauSThavaH / jeSyate lIlayaivAzu, sattvayA vijayI bhava / / 129 / / uvAca sthUlabhadro'pi, gurumAnandanirbharaH / mamApi nizcayo'trArthe, jajJe vo'nujJayA prabho ! / / 130 / / atha tatra caturmAsI, kartuM sa gurupArzvataH / . prasasarpa sphuraddarpa-kandarpabhaTakuTTanaH / / 131 / / IryAsamityA samitaH, pathi gacchannadhomukhaH / pazyanniva padAMstasya, sa kva yAtA'dhunA'dhamaH ? / / 132 / / ahaM yena purA jitvA, dvAdazAbdI viDambitaH / . taM ced drakSyAmi rakSAmi, tasya nAmApi bhUtale / / 133 / / draSTvAyAntaM sthUlabhadraM, ceTI kozAgRhAntike / kozAM vardhApayAmAsa, devyeti tava vallabhaH / / 134 / / tadAnImeva sA hRSyan, mayUrIva ghanAgame / rateriva sakhI kozA, sammukhI smupaagmt||135 / / karasampuTamAyojya, tamUce snehanirbharA / cirAdapi smRtA nAtha !, dhanyAhaM kAryamAdiza / / 136 / / sthUlabhadro'vadad bhadre !, nirAbAdhaM nirAkulam / sthAnaM kiJciJcaturmAsI, sthAtuM me'sti gRhe tava / / 137 / / sahAsaM sAvadannAtha !, gehaM dehaM ca tAvakam / saiva vazcitrazAlAstu, zAleva smarahastinaH / / 138 / / * aho asya 6-10 / / 1. kAmaH 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 483 zrIdazavaikAlikasUtram tapasvinAM tvAdRzAnA-midameva tapovanam / zrAvikAmadvidhaiveti, yuktAsau vedhasaH kRtiH / / 139 / / pAdo'vadhAryatAM tatre-tyukte'nujJApya tAM muniH / sambhAvayan ripuM tatra, kRtazAsraparizramaH / / 140 / / citrazAlAGkaphalake, taM vijetumamarSaNaH / dhyAnAsiM niHpratIkAraM, sphArayan sphuritAdharaH / / 141 / / pUrvajAnAM ca tadvairaM, gurubhiH kathitaM smaran / praviveza dRDhAvezaH, kAmaM kAmabhaTaM prati / / 142 / / kozA praSTuM muniM ceTI, preSayad bhojanakSaNe / saJcAryatAM rasavatI, vihariSyatha vA prabho ! / / 143 / / so'vadad vihariSyAmi, tarhi pAdo'vadhAryatAm / vihartuM munirAyAsIt, pazyan padAt padasthitim / / 144 / / sasambhramaM svayaM kozA, yathA pUrvamabhojayat / tathA sarvarasAhArAn, saprema pratyalAbhayat / / 145 / / kSINasya svasahAyasya, tadvakSasi manobhuvaH / rasAyanaM kiledRkSA-hAradAnacchalAd dadau / / 146 / / bhastrikAvastravat sarpa-bilavad vraNapiNDavat / avidat svAdamAhAraM, sAraM SaDbhI rasairapi / / 147 / / agRdhruH sarvamAdAya, bhukto'sau vidhipUrvakam / bhuktottaravidhiM kRtvA, svAdhyAyadhyAnavAnabhUt / / 148 / / 'Uce kozA sakhImevaM, sukumAraH priyo mama / sukhI sadA vratArhAstu, karkazA eva dehinaH / / 149 / / yataH komalaM kadalIpatraM, karapatraM saheta kim ? / bAlaM mRNAlaM kiM saudha-stambhasaMrambhamudhet ? / / 150 / / kiM dIpe'JjanapAtAya, vizadakumudaM bhavet ? / yuktA muktAkaNAH strINAM, kiM syuH khaNDanapeSaNe ? / / 151 / / For Personal & Private Use Only Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam api caivaMvidhAhAra-bhojinaH kva vrataM bhavet ? / subhASitamidaM kiM na, tvayAzrUyata ? he sakhi ! / / 152 / / vizvAmitraparAsaraprabhRtayo, ye cAmbupatrAzinaste'pi strImukhapaGkajaM sulalitaM, dRSTvApi mohaM gatAH / AhAraM saghRtaM payo-dadhiyutaM, ye bhuJjate mAnavAsteSAmindriyanigrahaH kathamaho !, dambhaikarUpaM jagat / / 153 / / zArdUlavikrIDitam syAJced vratacikIreSa, tadudyAnAdike vaset / asahiSNurviyogaM me, nUnamatrAgamat priyaH / / 154 / / sakhyapi svAminImUce, devi ! dRSTiramuSya sA / yayA cAritramAtmIya-maskhalan pAlayiSyati / / 155 / / svaparIkSitumatrAgA-niSkavaniHkaSopale / durbhidAM dhyAnavajrAGgI, cAGgIkRtya sthito'styasau / / 156 / / gRhNannamUnapyAhArAn, kAmenaiSa na bAdhyate / mahAyogI sa eveha, viSaM yo'tti ca jIvati / / 157 / / . kozA'vag mama saubhAgyaM, snehaM cAsya punarmayi / kiM tvaM na vetsi naivAsthAn-mAM vinA kSaNamapyasau / / 158 / / AsIdevaM puretyUce, sApi kiM tvadhunA sakhi ! / parivarto'sya saJjajJe, kAMsyapAtravadApaNe / / 159 / / evaM tayorvadantyostu, pradoSaH samajAyata / kRtvAtha sphArazRGgAraM, kozAcAlInmuniM prati / / 160 / / sakhyaH pracalitAM kozA-mUcuH svAmini ! mAgamaH / vicArya kAryakArI hi, prApnoti na parAbhavam / / 161 / / na meSayoSayA cAlpa-zcAmIkaramahIdharaH / makSikApAdaghAtena, trailokyaM naiva kampate / / 162 / / *zoce 6-10 tAsAMvadantInAM 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 485 dIpikAmAtrazikhivAn, kathyate nAmbhasAM nidhiH / na ca vyajanavAtena, pAtyo brahmANDamaNDapaH / / 163 / / badhyate devi ! pakSIndro, norNanAbhasya lIlayA / sthUlabhadraH kathamapi, na dhyAnAJcAlyate tvayA / / 164 / / kiM casahAmunAnyA''nItAsti, divyA vratakriyA priyA / puNyaprAgalbhyalabhyAsau, devAnAmapi durlabhA / / 165 / / . kozA provAca he sakhyo !, mAhAtmyaM vittha kiM na me ? / Azveva mayi dRSTAyA-maniSTA sA bhaviSyati / / 166 / / dIpikAyAH prabhA tAvad, yAvanna syAt prabhA raveH / tAvanmaNI mahArghAnyA, yAvaJcintAmaNirna hi / / 167 / / athocire punaH sakhyo !, devyadya jJAsyatetarAm / saubhAgyasya tvadIyasya, vairAgyasya munestathA / / 168 / / sakhIravagaNayyAgA-datha kozAbhimAninI / manaHzayaM bodhayantI, kilabhUSaNAravaiH / / 169 / / bhUSAratnaughakAntyA ca, harantI sarvatastamaH / citrazAlAgRhadvAraM, prAptApazyat svavallabham / / 170 / / AlalApa priyAlApaiH, premasarvasvagarbhitaiH / pUrayantI karNahRdau, pravAhairAmRtairiva / / 171 / / smArayantyanubhUtAni, raha:prAkrIDitAniva / Uce mAM vidhurAM nAtha !, nirvApaya dRzApi hi / / 172 / / na tadvAgbhallibhistAbhi-stIkSNAbhirapyabhedi saH / saMsArAsAratAdhyAna-vajrapaJjaramadhyagaH / / 173 / / sakhyaH punastadAhustA-metat te phalguvalgitam / zaile pariNamantI syAd, vRthA karighaTA na kim ? / / 174 / / 1.dIpakapramANazikhayA samudro na bhaNyate kathaM (yataH) joyaNasahassasolasasalilasihaseharo vi jalarAsI [ ] ityuktattvAt 9 Ti0 / / * 0khinA 5, 0khayA 2.6-10 / / 2. UrNanAbhatantunA 9 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam atha kozA sakhIrUce, bibheti mama vallabhaH / dRSTau dRSTiM na badhnAti, dhyAnabhaGgabhayAdiva / / 175 / / vIramAnI sthUlabhadro, bhIru ! tAM sahate na hi / adhArayad dRzaM tasyAH, sammukhIM subhaTImiva / / 176 / / nihanti sma kaTAkSaistaM, mukhyaiH smarazarairiva / tathA cakre'GgahArAdIn, tatkAloddIpitasmarAn / / 177 / / . hAvabhAvavilAsAdIn, savikArAnadarzayat / kuzIlava ivAnekA, bhUmikA nATakAntare / / 178 / / lIlAyitamidaM sarvaM, tasyA muniramanyata / mahAbhUtagrahAveza-vazyAyA iva valgitam / / 179 / / mahendrajAlikasyaiva, vizvaM caitadvijRmbhitam / tANDavaM kASThaputryA vA, tantusaJcArasambhavam / / 180 / / . vratAgrahagrahonmuktyai, prANezaikAgrayA dRzA / , vinyastAkSamahAmantraM, madvapuryantramIkSyatAm / / 181 / / tadidaM kozayA proktaM, zrutvA mantrisuto muniH / babandha siddhisambandha-hetorthyAnaM tadaGgake / / 182 / / kezapAzacchalAt pApa-mudbhUyeva pravAhayuk / trailokyopaplave hetuH, ketuH sImantadambhataH / / 183 / / lalATapaTTaH kaSTAya, yUnAmaSTamacandravat / Ardravopamau karNI, nAzA zleSmapraNAlikA / / 184 / / dhruvau saMsArakAntAre, vyAdhasyeva manobhuvaH / yuvaiNacaraNAdhAte, lohyau kartarike iva / / 185 / / kaTAkSavikaTAhInAM, karaNDasadRzau dRzau / navyA jinakhaNDAbhau, lulallAlau radacchadau / / 186 / / mukhAntarnihitA dantAH, dhAtrAsthanAmiva kIlakAH / etau kumbhakapAlAbhau, kapolau ca vilomako / / 187 / / / * 0taM cAnyadapi 6-10 / / " premapreta0 6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / - lohastAkartike 2.610, ayaM mUlapATha: 10 TippaNyAmapi / / For Personal & Private Use Only Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 487 kumbhakalpottamAGgasyA-dhAravat kaNThakandalaH / vaTapAdapavad bAhU, pANI cairaNDapatravat / / 188 / / doSANAM hRdayAvAse, saGkaTatvAd vinirmitau / vakSojau vedhasA vastuM, mAlApavarakAviva / / 189 / / zarIrasadanazroto-rUparomAvaleH puraH / kazmalodakabhRtkUpa-sanAbhirnAbhirapyasau / / 190 / / strINAM vapUMSi cetAMsi, vacAMsyapi mahAtmanaH / trINyapyetAni nindyAni, trivalI kathayatyadaH / / 191 / / madhyadezo'pi tuccho'yaM, strINAM vadati tucchatAm / jaghanaM ramaNaM cApi, zakRnmUtrApavitrite / / 192 / / asyAzcaraNajaGghoru-yugalIyutamaulikA / utphaNAhidvayIveyaM, grasituM yuvamAnasam / / 193 / / dhyAnasetumimaM baddhvA, tasyAM lAvaNyavArighau / sAdhurvivekavairAgya-pramukhairvAnarairvRtaH / / 194 / / dazAvasthA dazagrIvaM, trilokItalakaNTakam / kUTatrikUTazailAgra-cittalaGkApurIM gatam / / 195 / / cintA draSTuM vAJchA, dIrdhaM niHzvasanakaM jvaro dAhaH / bhaktArocanamUrchA-nmattatvA~jJAnamaraNAni daza kAmAvasthAH / / 196 / / AryA . .hatvA zrIkAmarAjezaM, sItAmiva jayazriyam / rAmavajjagRhe sAdhu, durgrahaM kiM mahIyasAm ? / / 197 / / hate kAmagrahe'muSyA, mantriputreNa sAdhunA / praNAmavyAjataH kozA, pAtraM dhAtryAM papAta tat / / 198 / / nirdoSA sollasattoSA, sAdhuvRttacamatkRtA / romAJcitavapuH stotu-mArebhe rabhasAditi / / 199 / / sampratyatra tvamevAsi, nAparo munikesarI / yenaiva lIlayA vyAlaH, kAmakumbhI nizumbhitaH / / 200 / / 1. viSTA 10 Ti0 / / * 0pu0 1-4, 040 5 / / 2. rAmapakSe iva 10 Ti0 / / . 0tA0 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam dUre turaGgamAtaGgA, damyante harayo'pi hi / nAtha ! tvayaiva dAntAni, durdamAnIndriyANi tu / / 201 / / na vajramapi yeSAM syAd, bhedakRt tridivaukasAm / bhidyante te'pi kAntAnAM, kaTAkSaistatkSaNAdapi / / 202 / / kAntAnAM snehalAlApA, mantrajApA iva kSaNAt / vazayantyAzu cetAMsi, cirasaMyaminAmapi / / 203 / / . zacIpatirapi prekSyA-halyAM yattApasImapi / akAmayata tatko'nyaH, striyaM dRSTvA na muhyati ? / / 204 / / nAtha ! tvameva mAmevaM, na tRNAyApyamanyathA / rambhAto'pyadhikaM dRSTA, yuvabhiH sambhramAdaham / / 205 / / tvayaiva viSayAH svasmAt, svAminirviSayAH kRtAH / nAtha ! kSamasva me prAjyA, upasargA mayA kRtAH / / 206 / / prabho ! mamaiva bodhAya, kRpayA tvamihAgataH / no ced vezyAgRhaM kutra ?, tvAdRzAH kva ca sAdhavaH ? / / 207 / / sadyaH prasadya tanme tvaM, nirmalaM dharmamAdiza / . dustarApArasaMsAra-pArAvArasya pAradam / / 208 / / pArayitvA tato dhyAnaM, munirnizyapi tatpuraH / dambholidurbhidasvAntaH, sArvajJaM dharmamAdizat / / 209 / / duruttare'tra saMsAre, kAntAre kalpavRkSavat / durlabhaM mAnuSaM janma, bhadre ! labdhaM tvayA param / / 210 / / vezyAtvarakSasAkrAntaM, jAtaM bibhItakadruvat / vivekinAmanAkramyA, chAyA'pyasti tatastava / / 211 / / dRgviSevoragI vezyA, nirIkSyArthekSitairapi / bAhyaprANAnivArthAnyA-gRhNIte mUrchitAnarAn / / 212 / / tadbhadre ! yujyate naitad, vezyAtvaM karmabandhakRt / sadyo yataH patatyAtmA, bhavAvarte duruttare / / 213 / / * hamAgamaH 1-4, vhAgamaH 5 / / For Personal & Private Use Only Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 489 zrIdazavaikAlikasUtram prabuddhAthAha sA svAmin !, ciraM tvaM me'bhavaH patiH / pativAMnusaraNaM, nArINAM nAtha ! yujyate / / 214 / / brahmacaryaM tvayopAttaM, mamA'pyastu tadeva tat / paraM rAjavazAhaM tat, tanniyuktaM naraM vinA / / 215 / / nityaM vyAkhyAzruteH sAtha, martyajanmataroH phalam / samyaktvayuktaM niHzeSa-mArhataM dharmamAdade / / 216 / / bodharatnaikakozAtha, kozA sA zrAvikottamA / vezyApi zuddhalezyAbhUt, kulena vimalena kim ? / / 217 / / varSAtyaye trayaste'tha, sAdhavaH pAvakA iva / nirvAhyAbhigrahAnugrAn, gurUpAntamupAyayuH / / 218 / / AgacchatAM gurusteSAM, kiJcidutthAya pRSTavAn / svAgataM bhavatAmAsI-daho ! duSkarakArakAH / / 219 / / sthUlabhadramathAyAntaM, prekSyotthAya sasambhramaH / padAni katicid datvA-bhimukhAni guruH svayam / / 220 / / Uce sudhAmucA vAcA, siJcanniva munervapuH / duHkaraduSkarakAra !, svAgataM svAgataM tava / / 221 / / . pratipattiM gurordRSTvA, sthUlabhadramuniM prati / pUrvAgatAste munayaH, sAbhyasUyAstadAbhavan / / 222 / / . mantrisUnuriti cchandA-nuvarttitvaM guroridam / no cet kaSTakriyAsmAkaM, vaNikputrAH paraM vayam / / 223 / / IdRkkriyo'pyasAvUce, kRtaduSkaraduSkaraH / eSyadvarSe bhaviSyAmo, vayaM tItyabhigrahAH / / 224 / / evaM cetasi sAmarSA, gamayantyaSTamAsikIm / antarvvalantaste sarve, kArISa iva pAvakaH / / 225 / / harSAd varSAgame'vAdId, guruM sihaguhAmuniH / kozaukasi caturmAsI, kariSye sthUlabhadravat / / 226 / / For Personal & Private Use Only Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 - zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam spardhayA sthUlabhadrasya, gRhNAtyevamabhigraham / gurustamupayujyAha, vatsa ! maivamabhigrahI / / 227 / / syAd bhUbhAradhurINazced, bhUnAgaH zeSanAgavat / . nAvA ced vAlukAmayyA, tIryatApAravAridhiH / / 228 / / sthAlyA madanamA ca, bhaved rasavatI yadi / grISme graMkSaNagehe syAt, tApanirvApaNaM yadi / / 229 // . tato bhavAnapi bhave-dityabhigrahasAdhakaH / na sAmAnyo'bhigraho'ya-matiduSkaraduSkaraH / / 230 / / na hi me duSkaro'pyeSa, kathaM duSkaraduSkaraH / tato'vazyaM kariSye'ha-mityUce sa punargurum / / 231 / / bhAvI te prAktapo bhraMza-statragasyetyavag guruH / . jigISurnUtanaM dyUtI, purANamapi hArayet / / 232 / / kiJca zrIsthUlabhadreNa, sArddha spardhAstu kAtra ca ? / ' ekaika eva yuSmAbhiH, pAlito yadabhigrahaH / / 233 / / paJceSuH paJcavaktraH strI-kaTAkSo dRgviSoragaH / . citraukaH kUpamaNDUkA-sanaM triSvapyasau sthitaH / / 234 / / avamatya gurorvAca-mahaMyuH sa tapodhanaH / uddAmasthAmakAmaukaH, kozAdhAma jagAma saH / / 235 / / dadhyau kozA sthUlabhadra-sparddhayA'sAvihAgamat / ajAnAna ivAtmAnaM, kva kastUrI ? kva kardamaH ? // 236 / / tathApi taM sA prANaMsId, vasatyaitena yAcitA / tAM citrazAlikAM tasyA-rpayat tatra viveza saH / / 237 / / adRSTapUrvI tAdRkSaM, citraM pazyannitastataH / babhrAma sarvatastatra, grAmyavannagaraM gataH / / 238 / / taM bhuktaSaDrasAhAraM, yayau kozA parIkSitum / mRgAkSIM vIkSya tAdRkSAM, tAM muniH kSubhitaH kSaNAt / / 239 / / * 0yayA 2 / / - prakSaNa0 4.5, marSaNa 06-9 / / 1. saghana0 10 Ti0 / / 2. siMhaH 10 Ti0 / / 0 0kSa 1.3.10 / / For Personal & Private Use Only Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 491 AhAraistAdRzaistaistai-stAdRzyApi ca vezyayA / sthUlabhadraM vinA ko'nyaH, kSobhaM yAti na mAnavaH ? / / 240 / / bhogArthI prArthanAM kurvan, kozayaivamabhASyata / vayaM vezyAstaporAze !, na vazyAH syurdhanaM vinA / / 241 / / munirapyavadan mugdhe !, kuto darzaninAM dhanam / kiM pASANe bhaved valka: ?, kiM syAd viyati karSaNam ? / / 242 / / nepAlanRpatirlakSa-mUlyakaM ratnakambalam / apUrvamunaye datte, sAvadat tadupAnaya / / 243 / / antaHsmare bahirvArA-dhAre varSati sarvataH / zalyamAnaH zarAsAraiH, pAtotpAtIva durdaraH / / 244 / / vratahaMsavinirmukta-mAnasaH sa muniryayau / jinAjJAvannadIrulla-cayan nepAlamaNDalam / / 245 / / tatra nepAlabhUpAlA-labdhvAsau ratnakambalam / nikSipya vaMzadaNDAnta-vegena vavale tataH / / 246 / / antarAle cauracaraH, kIraH zailAgrapaJjare / Uce bhillAnaho ! lakSaM, yAti dhAvata dhAvata / / 247 / / eyubhillAstamAlokyA-kiJcana te'mucaMstataH / punarUce zuko bhillAn, lakSaM gacchati gacchati / / 248 / / bhUyo'pi taiH sa dhRtvoce, tava pArzve'sti kiJcana / satyeyaM zukagIti, jJAtuM tvaM pRcchyase vadaH / / 249 / / abhayaM te na te lakSa-mapyAdAsyAmahe vayam / so'thAbhyadhAt purasteSAM, yathAvRttAM nijAM kathAm / / 250 / / muktastaiH kRpayA so'tha, kSemeNA'gAnijaM puram / kozAyA Arpayad ratna-kambalaM svabhrazambalam / / 251 / / kozA candanikApaGke, kSiprameva tamakSipat / zemuSyA pAriNAmakyA, pratibodhayituM munim / / 252 / / *0zi0 1.3.4 / / * dRSadi 6-10 / / - subha0 6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / - pratibodhayituM sAdhuM, pAriNAmikadhIvarA (riva.5) 2.5-10, ayaM mUlapATha: 10 TippaNyAmapi / / For Personal & Private Use Only Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 - zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam / munirUce mahAmUlyaH, kSiptaH kathamasAviha ? / rakSatA jIvitamiva, mayA nIto'tra kaSTataH / / 253 / / kozAvak kambale paGka-kSipte kiM mUDha ! dUyase ? / dUyase kiM na cAritraM ?, kSepsyan viSayakardame / / 254 / / kambalasyAsya vidadhe, mUlyaM lakSaM parIkSakaiH / cAritrasya tu no mUlyaM, hanta ! cintAmaNeriva / / 255 / / . . strINAM candanikAprAya-kAyAnAM saGgamena kim / pavitraM mUrkha ! cAritraM, malinIkuruSe katham ? / / 256 / / kozAyA dezanAmenI, nizamya pratibuddhavAn / muniH kozAmuvAcaivaM, gurustvamasi me'dhunA / / 257 / / narake nipatantaM mAM, tvamAdyoddhRtavatyasi / . bhrazyanmavrataharmyasyA-vaSTambhastambhikA'bhavaH / / 258 / / yadvArAjJAmapyAtape cchAyA, zrIkarI yadvA zrIkarI na kim ? / teSAmeva na kiM dhvAnte, dIpikA mArgadIpikA ? / / 259 / / evaM mamApi yoSApi, jAtA tvamupakAriNI / bhavatApasya vicchedAt, sanmArge nyasanAdapi / / 260 / / jAne zrIsthUlabhadrasya, bodhadIpo'sti te hRdi / tadvAgrasAcca kalyANAH, saptApi tava dhAtavaH / / 261 / / avabudhya prabuddhantaM, kozA sAdhumavocata / brahmavratasthayApyeva-miyantaM samayaM mayA / / / 262 / / etAvAn vihitaH khedaH, pratibodhakRte tava / kSiptaM syandanikAyAM syAn-malinaM vasanaM zuci / / 263 / / pUrvaM truTitakarNasya, kRte zastreNa tatkSaNe / kuNDalAdhArakRt pazcAt, sandhibandho vidhIyate / / 264 / / mithyA duHkRtametarhi, kSamethAstvaM mamAdhunA / yannAdrakSaM cittadugdhaM, viSayautorito mune ! / / 265 / / * rakSitvA 6-10 / / OM nAmAkarNya 3-5 / / 0 karI syAt 6-10 / / 1. 0biDAlAt / / For Personal & Private Use Only Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 493 nibiDadhyAnanIDasthaM, cetazcaTakabAlakam / . dhAryaM no ced grasiSyante, viSayA vAyasA iva / / 266 / / mune ! gaccha gurUpAnte, sthAnasyaitasya samprati / Alocayasva niHzeSaM, tathA nindaya garhaya / / 267 / / prAyazcittaM prapadyasva, vizuddhaM vratamAcara / munirapyUcivAn bhadre !, mithyA duHkRtamastu te / / 268 / / bhavatyA vacanAlApaM, gurvAdezamivAkhilam / kariSyAmItyuditvAgAt, sambhUtagurusannidhau / / 269 / / kSamayitvA gurUn sarvaM, sthUlabhadramuniM tathA / AlocanAM gRhItvAtha, kurute duSkaraM tapaH / / 270 / / zrIsambhUtaguroH pAdA-stamaHprazamahetavaH / sUryapAdA iva kSoNI-manyedyu_mapAvayan / / 271 / / anyadA rathine tuSTaH, kozAmurvIpatirdadau / mano vinApi taM sApi, rAjAyatteti zizriye / / 272 / / sthUlabhadraguNAneva, rathino'gre zazaMsa sA / pIyUSaM yena pItaM syAt, tasya kiM svadate'param ? / / 273 / / rathI raJjayatuM kozA-mUce pazya kalAM mama / ' gavAkSastho gRhodyAne, mAkandadrumalumbikAm / / 274 / / vidhyati smeSuNA tasya, puDamadhyena tasya tat / punaranyena jAtaivaM, karagrAhyA zarAvaliH / / 275 / / chittvA kSurapravANena, vRntaM tasyAH zarAvalim / AkRSya jagRhe lumbI, tatrastha eva pANinA / / 276 / / kozApyuvAca pazyedaM, vijJAnaM tvaM mamApi hi / vidhAya sarSapaM rAzi, sazikhaM tatpurastadA / / 277 / / zUcI nyasyAtha tasyAgre, tadagre'pi nanarta ca / na tatra zUcyA viddhA sA-'calanaiko'pi sarSapaH / / 278 / / . * ti0 6-10 / / OM ti0 6-10 / / 0 lAsyaM tasyoparibhyadhAt 2. 6-10, ayaM mUlapATha: 10 TippaNyAmapi / For Personal & Private Use Only Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam rathyUce tava vijJAnaM, madvijJAnAdhikaM priye ! / duSkaraNAmunA tuSTaH, sarvasvaM gRhyatAM mama / / 279 / / sAvadat kimidaM hanta !, duSkaraM yena raJjitaH / kurute kauzalaM yasmA-dabhyAsaH sarvakarmasu / / 280 / / na duSkaraM yaddalitAmralumbI, na duSkaraM zikSitanartanaM ca / tadduSkaraM yaJca mahAnubhAvo, muniH sa gehopavane vasan me / / 281 / / upajAtiH yatra bhogAn mayA sArdU, dvAdazAbdAni bhuktavAn / tatraiva citrazAlAyAM, sa tasthAvakSatavrataH / / 282 / / . vAluMkIphalagandhena, stImitA zamitA yathA / vinaikaM sthUlabhadrarSi-manyeSAM dUSyate manaH / / 283 / / na srINAmantike sthAtuM. kSaNamAtramapi kSamaH / ' akhaNDitavratastasthau, caturmAsImasau yathA / / 284 / / SaDvikRtyazanaM vAsa-zcitragehe'ntike'GganA / apyekaikaM vrataM hanti, sarvAnyetAni kiM puna: ? / / 285 / / manye'haM sthUlabhadro'yaM, niSpanno naiSa dhAtubhiH / calanti dhAtavo yenA-calavannizcalaH svayam / / 286 / / guNAH zrIsthUlabhadrasyA-prameyA vArdhibinduvat / kojihvo'pi hi stotA, paraM pAraM na gacchati / / 287 / / rathikaH pRcchati smAtha, sthUlabhadraH sakaH priye ! / naivottarati yo jAtu, hAravat kaNThatastava / / 288 / / uvAca kozA kuzalaH, kalAsu sakalAsvapi / bhadraGkaraH sthUlabhadraH, saudhavaMzAgramauktikam / / 289 / / nandanaH zakaTAlasya, nandabhUpAlamantriNaH / yastyaktvA mAM ca mudrAM ca, parivrajyAmupAdade / / 290 / / * taM 6-10 / / . dhruvA ca 2. 6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / 0 luGkI0 620 / / 1. ArdrAH 10 Ti0 / / * 0rSi 1-5 / / / rUpariddhi hi sauvAsya nayasyAzcAlanA bhavet 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 495 zrIdazavaikAlikasUtram rathikaH smAha sambhrAntaH, kRtakRtyaH kRtI ca saH / sAdhitobhayalokasya, tasyAhamasmi kiGkaraH / / 291 / / saMvijJaM sAtha taM jJAtvA, vidadhe dharmadezanAm / kalahaMsIva sA tasya, raMramIti sma mAnase / / 292 / / sarasyabdAmbupUrNA syAd, yathA sarvopakAriNI / bodhayitrI tathA tvaM me, tadvodhenAsi rathyavak / / 293 / / sA prabuddhAya tasmai svaM, nyavedayadabhigraham / so'pyUce dharmazIle ! tvaM, pAlayeH svamabhigraham / / 294 / / tvayA zrIsthUlabhadrasya, kIrtanenAsmi bodhitaH / tatastasyaiva panthAna-manuyAsyAmyahaM zubhe ! / / 295 / / ityuktvA sadguroH pArzve, gatvA sa vratamagrahIt / cakre zrIsthUlabhadro'pi, saMyamaM vigatopamam / / 296 / / athAnyadAbhavat tatra, duHkAlaH kAlasodaraH / lokAnAM jIvitaharaH, prANavRtterabhAvataH / / 297 / / sukAlarasitAn kAMzci-llaghvAhArAn karotyasau / kAMzcillaGghayate lokAn, duHkAlo vaidyarAjavat / / 298 / / raGkarAjAjJAyA yasmin, bhikSAkA bhoktRvezmasu / kaNabhaktAni yAcante, bhaTTaputrA iva sthitAH / / 299 / / duHkAlena hate rAjJi, sukAle'bhUdarAjakam / mAtsyo nyAyastata: pRthvyA-mapyabhUdvAridhAviva / / 300 / / abalA bAlakAdibhyo-'balAdAcchidya gRhyate / raGkA api nirAzaGkA, dhAnyasnehaphalAdikam / / 301 / / visaMsthulo'bhavad gaccha-stadAnImavanItale / dinAnyagamayat sAdhuH, ko'pi kvApi kathaJcana / / 302 / / tadA ca guNanAbhAvAt, kSutparISahabAdhayA / sadRkpAThatayA vApi, sAdhUnAM vismRtaM zrutam / / 303 / / / kRpaNA 10 Ti0 / / For Personal & Private Use Only Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 - zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam . durbhikSe kSapite tasmin, pATalIputrapattane / sAdhusaGgho'milat sarvo, yadyasyAyAti tattataH / / 304 / / aGgamadhyayanaM vApi, uddezazcUlikApi ca / ekAdazAGgI saGghana, sarvamAdAya melitA / / 305 / / dRSTivAdasya cintAyAM, bhadrabAhuguruH smRtaH / yugapradhAnabhUto'sti, sa caturdazapUrvabhRt / / 306 / / nepAladezamArgasthaM, saGgho'tha nizamayya tam / sAdhusaGghATakaM preSIt, tadAnayanahetave / / 307 / / soce dhyAnaM mahAprANaM, mayArabdhaM samasti yat / dvAdazAbdhA ca tat sAdhyaM, tadasiddhau ca naiSyate / / 308 / / kArye kvApi mahAprANe, siddhe'smin sUtrato'rthataH / caturdazApi pUrvANi, guNyante'ntarmuhUrtataH / / 309 / / taduktaM smAha saGghasya, tadAgatya munidvayam / serghyaH saGgho'pyathAhUyA-nyau munI punarAdizat / / 310 / / gatvAsau gaNabhRdvAcyaH, saGghAjJAM yo vilaGghate / . prAyazcittaM bhavet tasya, kimityetanivedya tam / / 311 / / / kAryaH saGghana bAhyo'sA-viti ced vakti sa svayam / tadyUyamapi taddaNDa-yogyAstarhi bhaviSyatha / / 312 / / tAbhyAM gatvA tathaivokte, guravo'pyevamUcire / maivaM kArSIt tatra bhavAn, saGghaH kintu karotvidam / / 313 / / kRtvA prasAdaM me zrImAn, saGghaH preSayatAdiha / ziSyAn sapratibhAstebhyo, dAsye'haM saptavAcanAH / / 314 / / tatraikAM vAcanAM dAsye, bhikSAcaryAta AgataH / kAlavelAtraye nityaM, vAcanAtritayaM punaH / / 315 / / tisrazca vAcanAH sAndhyapratikrAnteranantaram / evaM saGghasya kAryaM syAn-matkAryasyApi na kSatiH / / 316 / / * eyuSAm 3-5 / / For Personal & Private Use Only Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram tadukte kathite tAbhyA-metya saGghaH prasattimAn / sthUlabhadrAdisAdhUnAM preSIt paJcazatIM tataH / / 217 / / gatAste prANaman sUrIn, sUrayo'pi mudaM dadhuH / Ucuzceti prasAdo'yaM, mahAn saGkhena naH kRtaH / / 318 / / atha tebhyo gururnityaM, yathoktA vAcanAM dadau / aunodaryaM paraM teSAM, tAvatA naiva nirvRtiH / / 319 / / tatazcAlocya sarve'pi, sthUlabhadramuniM vinA / sthitvAlaM vAcanAtyalpe-tyudbhajyAguryathAgatam / / 320 / / zrIsthUlabhadra evAsthA-danirvinno mahAmanAH / anirvedaH zriyo mUla- - miti nidhyAya cetasi / / 321 / / aSTabhirvatsarairaSTa-pUrvImadhyaiSTa tatra saH / tvamapyasi kimudbhagna, ityukte guruNA'vadat / / 322 / / prabho'hamasmi nodbhagnaH, kintvadhItaM mayA kiyat ? / Ucuste bindumadhyaithAH, samudrastvavaziSyate / / 323 / / pUrNaprAyamidaM me'sti, dhyAnaM tanmA sma khidyathAH / yathecchamatha te dAsye, vAcanA yAcanAdhikAH / / 324 / / pUrNe dhyAne mahAprANe - 'dhIyan svairaM gurostataH / sthUlabhadro dvivastUna dazapUrvI tadAbhavat / / 325 / / . vihArakramayogena zrIbhadrabAhusUrayaH / Agatya pATalIputra - mudyAne samavAsarat / / 326 / / jJAtvAyAtAn gurUn yakSA-dayaH sAdhvyo'tha vanditum / AyayuH sthUlabhadrasya, svasAraH sAracetasaH / / 327 / / gurUn natvAbhyadhuH kvAste, sthUlabhadramahARSiH ? / ladhudevakule'stIha, gurustAsAmacIkathat / / 328 / / taM nantumatha celustA, prekSyAyAntIrmuniH sa tu / siMharUpaM vikRtyAste, labdhiM darzayituM nijAm / / 329 / / 0kR0 6-10, ayaMpAThaH 10 TippaNyAmapi / / For Personal & Private Use Only 497 Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam vIkSya siMhaM bhayobhrAtAH, gurumAhuH prabho ! prabho ! / hA hA hatAH smo daivena, AryasthAne'sti kesarI / / 330 / / upayujya gururjJAtvA, cacakSe yAta samprati / jyeSThAryastatra vaH so'sti, vandadhvaM nAsti kesarI / / 331 / / punastatraiva jagmustAH, svarUpasthaM nirUpya tam / vavandire sthUlabhadraM, vismayasmeramAnasAH / / 332 / / siMharUpamidaM pUjyAH !, yuSmAbhiH kRtamIdRzam / Uce'sau labdhayaH santya-nekAH pUrvagatazrute / / 333 / / militasya cirAd bhrAtu-ryakSA cakhyau nijAM kathAm / zrIyakena samaM sarvA, vayamAdiSmahi vratam / / 334 / / kSudhAvAn zrIyako nAlaM, kartumekAsanAdyapi / kAritaH pauruSImeSa, mayA paryuSaNAdine / / 335 / / . pUrNe'vadhau tu pUrvArdha-pratyAkhyAM magirAkarot / paripATyai ca caityAnA-miyAn kAla: sukhaM gamI / / 336 / / punaruktastathaivAsA-vapArdhamapi tasthivAn / . astvetadapi parda, varSAnte punareSyati / / 337 / / AsannaivAdhunA rAtriH, sukhaM suptasya yAsyati / kurUpavAsaM tat sAdho !, siddhisaudhopavAsadam / / 338 / / madhyarAtre tataH prApte, vihitArAdhanAvidhiH / kSudhAyA bAdhayA sAdhu-vipadya divamIyivAn / / 339 / / prAtaH kRteSu kRtyeSu, tasyAhaM saGghamabhyadhAm / RSighAto mayAkArI-tyadya me'nazanaM tataH / / 340 / / saGgho'bhyadhAd vyadhAyIdaM, tvayA taddhitakAmyayA / tatte kimapi kartavyaM, prAyazcittaM na vidyate / / 341 / / tato'hamiti vacmi sma, naivaM mama vinizcayaH / zuddhaM manyA tadAhaM syAM, sAkSAdAkhyati cejinaH / / 342 / / kAyotsargeNa saGghanA-kRSTA zAsanadevyatha / etya baddhAJjaliH proce, brUta kArya kAromi yat / / 343 / / saGgho'vAdIdimAmAryAM, yakSAM naya jinAntike / kAyotsargeNa nirvighna-gatyai yUyaM stha sAvadat / / 344 / / For Personal & Private Use Only Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 499 zrIdazavaikAlikasUtram saGghasthitastathA sAtha, ninye mAM zrIjinAntike / dRSTa: sImandharasvAmI, harSotkarSAdavandiSi / / 345 / / pRcchAmi smAtmazuddhayarthaM, zuddheti prabhurAdizat / naitat tavAbhavat pApaM, kintu saGghApamAnanAt / / 346 / / tatprAyazcittamAdeyaM, tatrAcAryamukhAt tvayA / datte'smAbhistu tatratya-nRNAM syAt zuddhisaMzayaH / / 347 / / na hi tvamiva sarvo'pi, loko'trAgantumIzvaraH / astvevaM kintvihAyAtAM, tatra jJAsyanti mAM kathAm ? / / 348 / / tato bhAratasaGghArthaM, zrImAn sImandharaH prabhuH / Arpayat prAbhRtamiva, catvAryadhyayanAni me / / 349 / / bhAvanA ca vimuktizca, rativAkyamathAparam / tathA vicitracaryaM ca, caturNAmabhidhA imA / / 350 / / sakRduktAnyapi mayA, tAnyAttAni dhRtAni ca / samarpya saGghAya tathyA, tatrAbhUd yanyavedi tat / / 351 / / AcArAGgasya cUlAtve, Adyamadhyayanadvayam / dazavaikAlikasyAnte, nyastaM saGghana cAparam / / 352 / / ityAkhyAya sthUlabhadraM, natvAgustAH svamAzrayam / vAcanArthaM sthUlabhadro-'pyagamad gurusannidhau / / 353 / / arhasi tvaM zrutaM netaH, kozaM lubdhaH pumAniva / vAcanAM tanna dAsyAmi, tubhyamityavadad guruH / / 354 / / AvratagrahaNAd dadhyau, na svamantuM viveda saH / Uce gurUn svAparAdhaM, smarAmi na kamapyaham / / 355 / / guruH smAha mRSA vakSi, kRtvApyAgo na manyase / atha smRtvAparAdhaM svaM, gurUtratvedamUcivAn / / 356 / / naivaM bhUyaH kariSyAmi, prasIdata mamaikadA / svAminaH sevakasyaika-maparAdhaM sahanti yat / / 357 / / .. Uce guru: kariSyanti, tvamivAnye'pi vikriyAH / ito'Ggino mandasattvA-stanna dAsyAmi vAcanAm / / 358 / / * 00 6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / For Personal & Private Use Only Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 . zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam sa saGgha melayitvAtha, kAryAdau svajanAniva / uvAca vAcanAM dAtuM, prasAdayata me gurUn / / 359 / / mahadbhireva mahatAM, yataH kopo'panIyate / / tApaH sAnumatAM dhArA-dharaireva nivartyate / / 360 / / sthUlabhadrasya dAkSiNyAt, guruM saGgho'vadat prabho / dIyatAM vAcanAmuSmai, manturnaH kSamyatAmayam / / 361 / / guravo'duH zrutaM yadva-stacchiSye kvApi ropyatAm / sthUlabhadre'pare vApi, nAnRNyaM vo'nyathA guroH / / 362 / / " saGghanetyatinirbandhA-dukto'jJAsId guruH zrutAn / bhAvI mattazcatuHpUrvyA, vicchedo'syA nai kintvataH / / 363 / / itastvayA catuHpUrvI, deyA neyaM ca kasyacit / anuziSyeti datte sma, sthUlabhadrAya vAcanAm / / 364 / / sthUlabhadro babhUvAtha, sacaturdazapUrvabhRt / athAcAryapade nyastaH, zrIbhadrabAhusUribhiH / / 365 / / ' saptatyagre gate varSa-zate zrIvIranirvRteH / bhadraGkaro bhadrabAhu-rbabhUva tridivazriyaH / / 366 / / athAcAryaH sthUlabhadraH, zrAvastyAM viharannagAt / munirAjaiH parivRtaH, zakraH sAmAnikairiva / / 367 / / ArAme samavAsArSI-lokastatrAkhilaH kSaNAt / . vandituM gurumAyAsI-nandituM mokSasadmani / / 368 / / prabhuH zrIsthUlabhadro'pi, vidadhe dharmadezanAm / bhavyAnAM bhAvanAbhAjAM, dattasiddhipravezanAm / / 369 / / svAmI jJAtvA dhanadevaM, priyamitramanAgatam / dadhyau glAnaH proSito vA. snehalo'pyAgamana yata / / 370 / / tad gacchAmi gRhe tasya, so'nugrAhyo vizeSataH / svAmyatho moharAjena, kRtAhvAna ivAcalat / / 371 / / vandArUNAM sammukhAnAM, maulibhirlolakuntalau / kadambairiva bhRGgAnAM, cumbyamAnapadAmbujaH / / 372 / / 1. parvatAnAm 10 Ti0 / / * ttu 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 501 zrIdazavaikAlikasUtram jegIyamAnakandarpa-vijayaH suragAyanaiH / zrImatAM zrIkarIbhizca, khecarArAmavAniva / / 373 / / agresaraiH zrAddhajanai-rmuhurvalitakandharaiH / nipIyamAnalAvaNyaH, satRSNairiva dRkpuTaiH / / 374 / / paurazrIkaNThamuktAsrak, sodarAM caityapaGktikAm / praNaman pUrvasuhRdo, dhanadevasya dhAmnyagAt / / 375 / / caturbhiH kalApakam tatrAvizat tatra bhavAn, prakAza iva sevadhiH / dRSTo dRSTyA dhanezvaryA, cakoryeva sudhAkaraH / / 376 / / sasaMbhramaM samutthAya, bhaktyA viracitAJjaliH / ilAtalamilanmauliH, sthUlabhadramavadata / / 377 / / tataH sA sthUlabhadrAya, bhadrAsanamamaNDayat / tasminnAste sma bhagavAn, pUrvAdrAviva bhAnumAn / / 378 / / dharmakSaNavidhiprazne, nAbhinanditavAnatha / papraccha praNayI kiM te, dhanadevo na dRzyate ? / / 379 / / dhanezvaryapyado'vAdIt, gRhNadbhivratamArhatam / / bhavadbhirbhUtiratyAji, bhUtyAtyAji ca vaH suhRd / / 380 / / arthahIno ladhuH so'bhUt, prAptalaghimasiddhivat / arthA eva gurutvAya, naiva jJAtiH kulaM kalAH / / 381 / / pUrvajAnAmapi nidhIn, nApadanveSayannapi / purasthamapi nirbhAgyo, maNimazmavadIkSate / / 382 / / arthArthI vaH suhRd viSvaga, bambhramIti dizodizam / nApnotyanAdhikaM sa prAga, hRtadevAdivittavat / / 383 / / jJAtvA jJAnena tadgehe, nidhiM karuNayA prabhuH / darzayanniva hastena, tasyAH sthAnaM nidherjagau / / 384 / / etacchedRk tacca tAdRg, jAtaM prekSasva kIdRzam / aho ! karmagatirnRNAM, samastApyasamaJjasA / / 385 / / ityuditvotthitaH sthAnaM, daNDenAhatya tat tadA / ApRcchya mitrabhAryAM tAM, yayau svAmI svamAzrayam / / 386 / / bhavyAnAM sumanobhAvaM, vasanta iva bhUruhAm / dadAno dezato dezaM, vijahAra mahItale / / 387 / / For Personal & Private Use Only Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam / bhrAmaM bhrAmaM kuto'pyAgAd, dhanadevo nije gRhe / priyAM papraccha te sArAM, kartuM ko'pyAgato na vA ? / / 388 / / sAvadat tvadRte saGgaM, dAridryeNa karoti kaH ? / AyAtaH sthUlabhadrastu, bhavadvArtA sa pRSTavAn / / 389 / / sa Uce sthUlabhadrazce-dAgamiSyad gRhe mama / palAyiSyata dAridryaM, dUrAd dUreNa cauravat / / 390 / / sAbhyadhAdAgato'vazya-miti cAkhyAtavAn prabhuH / so'tha prabhudito'vAdId, bhagavAn satyamAgataH / / 391 / / cakhAna sthAnakaM tat sa, kuzImAdAya tatkSaNAt / / nidhiH prAdurabhUd bhUyAn, zreyaHkanda ivolvaNaH / / 392 / / tenAsau dhanadaMmanyo, dhanadevo'bhavat tataH / sthUlabhadraprasAdo'sye-tyabhUt khyAtiriyaM jane / / 393 / / sthUlabhadro janazrutyA, zrutvA tad dadhyivAnidam / jajJe'dhikaraNaM mohAt, karmabandhAya matkRtam / / 394 / / ' tatastatrAgamad bhUyaH, sthUlabhadramahARSiH / Ayato'bhimukhastasya, dhanadevaH sanAgaraH / / 395 / / acIkarat pravezaM ca, tatrAtyutsavapUrvakam / Uce ca tvatprasAdo'yaM, prabho ! bhUtiriyaM mama / / 396 / / atha prabodhya taM dharmA-khyAnena sakuTumbakam / . saptakSetryAM niyojya svaM, parivrajyAmajigrahat / / 397 / / munizcakre'dhikaraNaM, nyavartayata ca kSaNAt / bhavanti hi mahIyAMso-'nugrahe nigrahe kSamAH / / 398 / / svAminA sthUlabhadreNa, ziSyau dvAvatha dIkSitau / mahAgiriH suhastI ce-tyAryopapadanAmako / / 399 / / pAThito guruNA prAjJau, saJjAtau dazapUrviNau / kRtau dvAvapyathAcAryo, candrArkAviva tejasA / / 400 / / dharmAkhyAna-martyalokaM prabodhya, prAptaH svargaM, sthUlabhadro munIndraH / devA devya-stasya sarve'pi tasmin, harSotkarSAt, kurvate paryupAstim / / 401 / / zAlinI For Personal & Private Use Only Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram / / atha dvitIyA rativAkyA cUlikA / / itthamamunA prabandhena eSA cUlikotpattiH / etAsAM ca catasRNAM cUlikAnAM zrIsImandharasvAminA zrImukhena yakSiNyA AryikAyAH svayamupadiSTAnAM madhyAd ye dve cUlike zrIsaGghana dazavaikAlikasyAnte yojite / adyApi tatparyante tathaiva paThayete / tayorAdyA rativAkyAbhidhA cUlikA / tasyA idamAdisUtram I iha khalu bho ! pavvaieNaM uppanna dukkheNaM saMjame araisamAvannacitteNaM ohANuppehiNA aNohAieNaM ceva hayarassigayaMkusapoyapaDAgArabhUyAI imAI aTThArasa ThANAI sammaM supaDilehiyavvANi bhavaMti / taM jahA- haMho (1) dussamAe duppajIvI / (2) lahusagA ittariyA gihINaM kAmabhogA / (3) bhujjo ya sAyabahulA maNussA / (4) ime ya me dukkhe na cirakAlovaTThAi bhavissai / (5) omajaNapurakkAre / (6) vaMtassa paDiyAiyaNaM / (7) aharagaivAsovasaMpayA / (8) dullabhe ya khalu bho gihINaM dhamme gihavAsamajjhe vasaMtANaM / (9) AyaMke se vahAya hoi / (10) saMkappe se vahAya hoi / (11) sovakkese gihivAse nirakkese pariyAe / (12) baMdhe gihivAse mukkhe pariyAe / (13) sAvajje gihivAse nirava pariyAe / (14) bahusAhAraNA gihINaM kAmabhogA / (15) patteyaM punnapAvaM / (16) aNi khalu bho maNuyANa jIvie, kusaggajalabiMducaMcale / (17) bahuM ca khalu bhopAvaM kammaM payaDaM / (18) pAvANaM ca khalu bho ! kaDANaM kammANaM puvviM ducitrANaM duppaDikaMtANaM veyaittA mukkho, natthi aveittA, tavasA vA jhosaittA / aTThArasamaM payaM bhavai / bhavai ya ittha silogo / / iha-pravacane / khaluzabdaH-evArthe, sa cAgre samyakzabdAd yojyaH / bho-ityAmantraNe / pravrajitena - sAdhunA / utpannaduHkhena - snyjaatshiitaadishaariirkaambhogaadynaaptiruupmaansduHkhen| saMyame-varNitasvarUpe / aratisamApannacittena- udvignamanasA saMyamanirvinnabhAvenetyarthaH / avadhAvanotprekSiNA- avadhAvanaM saMyamAdapasaraNaM, tadutprekSituM zIlamasya sa tathA tena, utpravrajitukAmena / anavadhAvitenaiva anutpravrajitenaiva / amUni vakSyamANAni / 503 For Personal & Private Use Only Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 - zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam / aSTAdazasthAnAni / samyag-atraiva zabdayogaH, samyageva sampratyupekSitavyAni / suSThu draSTavyAni bhavanti / kiM viziSTAni ? hayarazmigajAGkuzapotapaTAkArANi-azvakhalinagajAGkuza-vohitthasitapaTatulyAni, yathA hayAdInAmunmArgapravRttikAmAnaM razmyAdayo nirvRttihetavaH, tathaivaitAnyapi, saMyamAdunmArgapravRttikAmAnAM bhavyasattvAnAM kAni tAni ? tadyathA-haMho duHSamAyAM duHprajIvinaH-haMho iti ziSyAmantraNaM, duHSamAyAM kAladoSAdeva duHkhena, kaSTena, prakarSaNa, udArabhogAkAGkSayA jIvituM zIlAH duHprajIvinaH, prANinaH iti gamyate / rAjAdInAmapyudArabhogAptau vipakSAtaGkAdInyanekAnyantarAyANi dRzyante / tataH kimudArabhogarahitena viDambanAprAyeNa kugatihetunA gRhAzrameNeti sampratyutprekSitavyaM, iti prathamaM sthAnam / / 1 / / tathA lAghava itvarA gRhiNAM kAmabhogA:-duHSamAyAmiti sarvatrAnuvartate, santo'pi laghavaH-tucchAH prakRtyaiva tuSamuSTivadasArAH / alpakAlA:-duSamAyAmAyuSo'lpatvAt / gRhasthAnAM kAmabhogA:-zabdAdayo viSayAH vipAkakaTavaH prabhUtAntarAyAzca / tataH kiM gRhAzrameNeti dvitIyam / / 2 / / tathA bhUyazca punaH svAtibahulA manuSyAH-sukhenAtyate-saMsArAdhvani gamyate'nayeti / uNAditvAd 'iNa' pratyaye / svAtirmAyAkrodhAdibhyo'pyasAvadhikA yayA / upArjitatIrthakRtkarmApi mallijIvaH strItvaM prAtitaH / tatazca svAtibahulA-mAyApracurA, manuSyAH / na kadAcit parasparaM vizvAsahetavaH, tadrahitAnAM ca kIdRzaM sukhaM, bhogArthaM mithazcATuvacanaizca dAruNataro mAyAbandhaH / tattiM gRhAzrameNeti tRtIyam / / 3 / / / tathA idaM ca me duHkhaM-zArIraM mAnasaM ca na cirakAlopasthAyi bhaviSyati / AyuSo'lpatvAt / idaM ca soDhaM saMyamAnaticaraNena karmanirjarayA svargApavargAya / asoDhaM vAnantaduHkhAya narakAya / ataH kiM gRhAzrameNeti caturtham / / 4 / / ___tathA avamajanapuraskAraH-utpravrajitena hi avamajanasyApi abhyutthAnAdikaH puraskAraH kartavyaH / adhArmikarAjarAjye tu zeSajanavat so'pi veSTiM kAryate / kharakarmasvapi niyojyate / iti prathamamevAdharmaphalam / pravrajyAM ca pAlayan rAjAmAtyAdibhiH pUjyate / ataH kiM gRhAzrameNeti paJcamam / / 5 / / tathA vAntasya pratyApAnam-bhuktojjhitaparibhoga ityarthaH / vAntAzca bhogAH pravrajyAGgIkaraNena / teSAM punarAdAnaM vAntAhArabhojanakalpam, adhamajanasyApi nindanIyaM, For Personal & Private Use Only Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram durgativyAdhijanakaM ca / tataH kimeteneti SaSTham / / 6 / / adharagativAsopasampat-adharagatirnarakagatistiryaggatizca / tatra vAsAya upasampataGgIkaraNam / tadetadutpravrajanaM tadadhogatigatau satyaGkArakalpam / tataH kimeteneti saptamam / / 7 / / durlabhaH khalu gRhiNAM dharmaH gRhapAzamadhye vasatAm gRhe pAzakalpA:-kalatraputrAdayaH, tanmadhye vasatAm, anAdibhavAbhyAsAdadavarakaM bandhanam / uktaM ca ahaha ! gRhI kimu kuzalI, vadhvA saMsArasAgare kSiptaH / yadi bata labhate potaM, tenApi nimajyate sutarAm / / 1 / / ityaSTamam / / 8 / / AtaGkastasya vadhAya bhavati - AtaGkaH sadyo ghAtI visUcikAdirogaH / tasyagRhiNo dharmabandhurahitasya durgatirUpAya vinAzAya bhavati / sa ca durgatirUpo vinAzaH / utpravrajitasyAnekeSu bhaveSu bhAvIti navamam / / 9 / / saGkalpastasya vadhAya bhavati - iSTAniSTaviyogasaMyogajo mAnaso vikalpaH / tasyotpravrajitasya sAdhorvikalIbhUtasya cittavaikalpApatteH bhUtAdigrahagrahaNe vA durgatau pAtaH syAt iti dazamam / / 10 / / tathA sopaklezo gRhivAsaH- upaklezAH - kRSi - pAzupAlya - vANijyAdikriyAnugatApaNDitajanagarhitAH zItoSNazramAdayaH / ghRtalavaNatailataNDulacintAdayazca / nirUpaklezaH paryAyaH-pravrajyArUpaH / anArambhI cintAparivarjitaH zlAghyo viduSAmityevaM cintanIyamityekAdazam / / 11 / / 505 tathA, bandho gRhavAsaH sadA bandhahetvanuSThAnAdUrNanAbhakITavat / mokSaH paryAyaH -pravrajyArUpaH / anavarataM karmanigaDavigamAt muktavadityevaM cintanIyaM dvAdazam / / 12 / / tathA, sAvadyo gRhavAsa:- sapApaH prANAtipAtamRSAvAdAdipravRtteH / niravadyaH gRhavAsaH-sapApaH paryAyaH-apApaH-ahiMsAdipAlanAtmakatvAt / iti trayodazam / / 13 / / tathA, bahusAdhAraNA gRhiNAM kAmabhogAH - caurarAjakulAdisAmAnyAH / ko'rthastairapyapahAryAH / iti caturdazam / / 14 / / pratyekaM puNyapApam-mAtApitRkalatraputrAdinimittamapyanuSThitaM puNyapApaM pratyekaM pRthak pRthag yadyenAnuSThitaM, tattasya kartureva bhavatIti paJcadazam / / 15 / / For Personal & Private Use Only Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam anityaM khalu - anityameva / manuSyANAM jIvitam / kuzAgrabinducaJcalam - sopadravatvAdanekopadravaviSayatvAt / atyantAsAram / tadalaM gRhAzrameNeti SoDazam / / 16 / / tathA, bahuM ca khalu-bahveva / bhoH pApam - kliSTam / karma - cAritramohanIyAdi / prakRtam-nirvartitaM mayA / na hi prabhUtakliSTakarmarahitAnAm evaM caaritrtyaagbuddhirbhvti||17|| 506 tathA pApAnAM ca, cakArAt puNyarUpANAM ca / khalu bhoH kRtAnAM ca manovAkkAyayogairoghato nirvarttitAnAm / khaluzabdAt kAritAnAmanumatAnAM ca / karmaNAmjJAnAvaraNIyAdInAm / pUrvam-anyajanmani / duzcaritAnAm - midhyAtvAviratikaSAyayogairAcIrNAnAM paratIrthAdyArAdhanamadyapAnadauH zIlyAnRtalakSaNAnAM teSAmeva duHpratikrAntAnAmdurAlocitAnAm, anAlocitAnAM vA / bhAvato'dattamithyAduH kRtAnAM vedayitvAnubhUya phalamiti zeSaH / mokSo bhavati / nAstyavedayitvA - anena sakarmaNAM mokSavyavacchedamAha / tapasA vAtyugreNa kSapayitvA / atastapa eva zreyo, yataH sarvakarmakSapaNena mokSAvAptiH / tatkiM durgatidAyinA gRhAzrameNeti pratyupekSaNIyam / aSTAdazaM padaM bhavati / bhavati cAtra zlokaH - iha jAtyA ekavacanaM, tatazcoktAnuktArthasaGgrahaparA zlokajAtiriti / tatrAdyazloka: T jayA cayai dhammaM, aNajjo bhogakAraNA / se tattha mucchie bAle, AyaI nAvabujjhai / / 1 / / yadA - aSTAdazasu vyAvartanakAraNeSu satsvapi tyajati / dharmam cAritralakSaNam / anArya iva, anAryaH-mlecchaceSTitaH / bhogakAraNAt bhoganimittam / sa dharmatyAgI / tra - bhogeSu / mUrcchitaH - gRddhaH / bAlaH - ajJaH / Ayatim - AgAmikAlam / nAvabudhyate / / etadeva darzayati tatra-1 jayA ohAio hoi, iMdo vA paDio chamaM / savvadhammaparibbhaTTho, sa pacchA paritappar3a / / 2 / / yadA avadhAvito bhavati-saMyamasukhavibhUteH utpravrajita ityarthaH / indra iva patitaH kSamAm / sarvadharmebhyaH - pUrvAsevitebhyaH, laukikebhyo gauravAdibhyaH paribhraSTaH / sa pazcAd-ISanmohApagame / paritapyate AH kimidamakAryaM mayAnuSThitamityanutApaM karoti / / For Personal & Private Use Only Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram 507 jayA ya vaMdimo hoi, pacchA hoi avaMdimo / devayA va cuyA ThANA, sa pacchA paritappaI // 3 // yadA pravrajitaH san vandyo bhavati / pazcAd-utpravrajitaH avandyaH / zeSaM spaSTam / / jayA ya pUimo hoi, pacchA hoi apUimo / rAyA va rajapabbhaTTho, sa pacchA paritappaI // 4 // prAgvat / / jayA ya mANimo hoi, pacchA hoi amANimo / siTThIva kabbaDe chUDho, sa pacchA paritappaI / / 5 / / mANima:-mAnyaH / karbaTe-kSudrasanniveze / / jayA ya therao hoi, samaikvaMtajuvvaNo / macchu bva galaM galittA, sa pacchA paritappaI // 6 // yadA ca saMyamaM tyaktvA bhuktabhogaH samatikrAntayauvanaH sthaviro bhavati / tadA vayaHpariNAme vipAkakaTavo bhogAH, iti cintayan matsya iva / galam-baDizam / gilitvA karmohakaNTakaviddhaH / sa pazcAt paritapyate / / jayA ya kukuDuMbassa, kutattIhiM vihammaI / hatthI va baMdhaNe baddho, sa pacchA paritappaI / / 7 / / yadA ca utpravrajitasya jAtakukuTumbasya sambandhinIbhiH kutaptibhiHAtmaparasantApakAriNIbhiH / vihanyate-viSayabhogAn prati vighAtaM nIyate / kuTumbabandhanena baddhaH / uttarArddhaM spaSTam / / puttadArapariktrio, mohasaMtANasaMtao / paMkosanno jahA nAgo, sa pacchA paritappaI / / 8 / / utpravrajito viSayAsaktaH kalatraputrAdibhiH, pari-samantAt, kIrNo-vikSiptaH / mohasantAnasantataH-darzanamohanIyakarmapravAheNa vyAptaH / paGkAvasanno yathA nAga: kardamAvamagno vanagaja iva / sa pazcAt paritapyate / hA hA kiM mayedamasamaJjasaM ceSTitamiti / / For Personal & Private Use Only Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam kazcana sacetanataraH paramevaM paritapyate ityAhaajaM yAhaM gaNI hu~to, bhAviyappA bahusuo / jaihaM ramaMto pariyAe, sAmaNNe jiNadesie // 9 // adyayAvad / ahaM gaNI-AcAryaH / abhaviSyam bhAvitAtmA-saMvegaraGgaraGgitAtmaka: / bahuzrutaH-sampUrNAgamaH / yadyaham / aramiSye / paryAye zrAmaNye-zramaNasambandhini / jinadezite / / avadhAnotprekSiNaH sthirIkaraNArthamAhadevaloyasamANo ya, pariyAo mahesiNaM / rayANamarayANaM tu, mahAnarayasAliso / / 10 / / spaSTaH / navaram / aratAnAm-viSayAbhilASiNAm / punarmahAnarakasadRza:mAnasadu:khAtirekAt / etadupasaMhAreNaiva nigamayannAhaamarovamaM jANiya sukkhamuttamaM, rayANaM pariyAi tahArayANaM / naraovamaM jANiya dukkhamuttamaM, tamhA ramijA pariyAi paMDie / / 11 / / amaropamaM jJAtvA saukhyamuttamaM ratAnAM paryAye-pravrajyArUpe / tathA aratAnAM vrataparyAye narakopamaM jJAtvA duHkhamuttamam / tasmAt paNDitaH-sukhaduHkhajJaH / pravrajyAparyAye rameta / yena divyasukhabhAgI bhavati / / paryAyacyutasyaihikadoSamAhadhammAu bhalu sirio aveyaM, janaggivijjhAyamivappateyaM / hIlaMti NaM duvihiyaM kusIlaM, dADhuddhiyaM ghoravisaM va nAgaM / / 12 / / dharmAd bhraSTam-utpravrajitam / zriyo'petam-apagatazrIkam / yajJAgnimiva yajJAvasAnavidhyAtam / alpatejasaM, alpazabdo'bhAvavacanaH, nistejasaM bhasmaprAyamityarthaH / uddhRtadADhaM ghoraviSaM nAgamiva / evaM durvihitam-duSTAnuSThAnam / kuzIlaM hIlayantiavajJayA pariharanti / / idAnImutpravrajitasya aihikAmuSmikApAyamAha For Personal & Private Use Only Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 509 zrIdazavaikAlikasUtram iheva dhammo ayaso akittI, dunnAmadheyaM ca pihujaNaMmi / cuyassa dhammAu ahammaseviNo, saMbhinnavittassa ya hiTThao gaI // 13 // ihaiva-ihaloke eva / adharmo'yaM-pApAtmA / ayazaH-asAdhuvAdaH / akIrtiHnindanIyatA / durnAmadheyaM ca-agrAhyanAmatA pRthagjane-sAmAnyaloke'pi, AstAM viziSTaloke / cyutasya dharmAt-utpravrajitasya / adharmasevina:-kalatrAdinimittaM SaTkAyopamardakAriNaH / sambhinnavRttasya-khaNDitacAritrasya / adhastAd gati:-narakeSUpapAdaH / / asyaiva vizeSApAyamAhabhuMjittu bhogAiM pasajjha ceyasA, tahAvihaM kaTTa asaMjamaM bahuM / gaI ca gacche aNabhijjhiyaM duhaM, bohI ya se no sulahA puNo punno||14|| sa-utpravrajitaH / bhuktvA bhogAn-zabdAdIn / prasahya-balAt / cetasAupalakSaNatvAt vAcA kAyena ca / tathAvidhaM asaMyamam-kRSyAdyArambham asaMtoSAd bahuM kRtvA gatiM ca gacchati / anabhidhyAtAm-aniSTAm / duHkhAm-duHkhajananIm / bodhizcajinadharmAvAptiH / tasya-niHkrAntasya / na punaH sulabhA prabhUteSvapi janmasu durlabhaiva, pravacanavirAdhakatvAt / / kazcidutpannaduHkho'pyetadanucintya notpravrajedityAhaimassa tA neraiyassa jaMtuNo, duhovaNIyassa kilesavattiNo / paliovamaM jhijjhai sAgarovamaM, kimaMga ! puNa majjha imaM maNoduhaM / / 15 / / ... asya tAvanmamaiva jantoH nairayikasya duHkhopanItasya-duHkhahetubhiH karmabhirupanItasya nairayikatvaM prApitasya klezavartananarakasthasyaiva palyopamaM kSIyate / sAgaropamaM ca krmaanumaanen| kimaGga ! punarmamedam-saMyamAratiniHpannam / manoduHkham-alpakAlikatvAt / kSipraM kSeSyatIti matvA notpravrajati / vizeSeNaitadevAhana me ciraM dukkhamiNaM, bhavissai, asAsayA bhogapivAsa jaMtuNo / na ce sarIreNa imeNavesaI, avissaI jIviyapajaveNa me / / 16 / / na mama ciram-prabhRtakAlam / duHkhamidam-saMyamAratilakSaNaM bhaviSyati / For Personal & Private Use Only Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam azAzvatA-prAyo yauvanakAlabhAvinI / bhogapipAsA jantorbhogatRSNAyA / azAzvatattve kAraNAntaramapyetat / na cet zarIreNAnena - vRddhenApi satA / apaiSyati / yadi na yAsyati tathApi he jIva ! kimAkulastvam / apaiSyati jIvitaparyAyeNa mamajIvanavyApagamena nizcitaM yAsyatyeva notpravrajati / / 510 asyaiva phalamAha jasseva appA o havijja nicchio, caijja dehaM na hu dhammasAsaNaM / taM tArisaM no payalaMti iMdiyA, uppAyavAyA va sudaMsaNaM giriM / / 17 / / yasya-sAdhoH / evam-uktaprakAreNa / AtmA turevArthe, Atmaiva / nizcitaH - dRDhaH, kvacid vighne parakRte indriyakRte vA upasthite / tyajed dehaM na tu dharmazAsanam - dharmAjJAm / taM tAdRzam-nizcitam / na pracalayanti / saMyamAd indriyANi / utpAtavAtA iva sudarzanaM girim - meruparvataM sthAnAt / / upasaMharannAha iva saMpassiya buddhimaM naro, AyaM uvAyaM vivihaM viyANiyA / kAraNa vAyA aTu mANaseNaM, tiguttigutto jiNavayaNamahidvijjAsi tti bemi / / 18 / / ityevam-adhyayanoktaM duHprajIvitvAdi samyag dRSTvA buddhimAnnaraH / AyamutpravrajananiSedhalAbham / asyaiva upAyam - kAraNabhUtaM zrIsthUlabhadrAdicaritacintanaM zrutAbhyAsAdikaM vividhaM vijJAya / kAyena vAcA atha mAnasena / anena trayeNa triguptigupto jinavacanamadhitiSThet / iti bravImi itipUrvavat / / / / rativAkyAkhyaprathamacUlikATIkAsamAptA / / For Personal & Private Use Only Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___511 zrIdazavaikAlikasUtram // atha dvitIyA viviktacaryA cUlikA / / adhunA dvitIyA vyAkhyAyate / idamAdisUtraM, tasyAH / cUliyaM tu pavakkhAmi, suyaM kevalibhAsiyaM / jaM suNittu saputrANaM, dhamme uppajaI maI / / 1 / / cUlikAM tu pravakSyAmi / zrutaM kevalibhASitam-kevalinA zrIsImandharasvAminA zrImukhena bhASitam / yat zrutvA sapuNyAnAm-prANinAm / dharme utpadyate matiH / iyaM gAthA anyakartRkIva lakSyate / / iha caryAguNA vAcyAH / tatpravRttau mUlasUtramidamAhaaNusoyapaTThiebahujaNaMmi, paDisoyaladdhalakkheNa / paDisoyameva appA, dAyavyo houkAmeNaM / / 2 / / anuzrotaHprasthite-nadIpUrapravAhapatitakASThavat / viSayarasapravAhavAhite bahau jane tathA prasthAnena bhavodadhiAmini viSayaviraktirUpaH pratizroto labdhasaMyamalakSeNa / pratizrota eva-viSayAdyapAkRtya saMyamalakSyAbhimukha eva / AtmA dAtavyaH-pravartitavyo bhavodadhiparityAgAt / muktatayA bhavitukAmena-sAdhunA na kSudracaritAnyudAharaNIkRtyAsanmArgapravaNaM cetaH kAryam / uktaM ca nimittamAsAdya, yadeva kiJcana, svadharmamArga, visRjanti bAlizAH / tapa:zrutajJAnadhanAH hi sAdhavo, na yAnti kRcchre, parame'pi vikriyAm / / 1 / / vaMzasthavilam tathA kapAlamAdAya, vipannavAsasA, varaM dviSadvezmasamRddhirIkSitA / vihAya lajjAM na tu dharmavaizase, surendratArthe'pi samAhitaM manaH / / 2 / / vaMzasthavilam samAdhAnaM prApitaM cetaH / / pApaM samAcarati vItaghRNo jaghanyaH, prApyApadaM saghRNa eva vimadhyabuddhiH / prANAtyaye'pi na tu sAdhujanasvavRttaM,velAM samudra iva lavayituM samarthaH / / 3 / / vasantatilakA adhikRtameva samarthayannAha For Personal & Private Use Only Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam aNusoyasuho loo, paDisoo Asavo suvihiyANaM / / aNusoo saMsAro, paDisoo tassa uttAro / / 3 / / nimnAbhisarpaNavad viSayeSu pravartanam anuzrotaH / tatsukho lokaH / prtishrotH| tadviparItaH, AzravaH-prANAtipAtaviratyAdipratijJArUpaH / suvihitAnAm-sAdhUnAm / ihAzravazabdena pratijJAbhidhIyate / tathA cAbhidhAnacintAmaNiH saMvit sandhA''sthA'bhyupAyaH, saMpratyAGbhyaH para zravaH / aGgIkAro'bhyupagamaH, pratijJA''gUzca saGgaraH / / 278 / / anuzrota:-zabdAdiviSayAnukUlyaM, saMsArakAraNatvAt saMsAraH / yathA-viSaM mRtyuH, dadhi-trapuSI pratyakSo jvaraH / pratizrotaH uktarUpaH / tasmAt saMsArAduttArahetutvAd uttAraH / yathA-tandulAn varSati parjanya iti / / tamhA AyAraparakkameNaM, saMvarasamAhibahuleNaM / cariyA guNA ya niyamA, havaMti sAhUNa daTTabvA / / 4 / / tasmAdAcAraparAkrameNa-AcAre jJAnAcArAdau, parAkramaH pravRttiryasya sa tathA tena / saMvare-Azravanirodhe / samAdhiH-ekAgratA, anAkulatvaM vA / bahulam-pracura yasya sa tathA tena / caryA-aniyatavAsAdikA / guNA:-mUlaguNottaraguNAH / niyamAHpiNDazuddhayAdInAM svakulAsevananiyogAH / bhavanti / sAhUNa-tti tRtIyArthe SaSThI, sAdhunA draSTavyAH / ko'rthaH caryAdayaH ? samyagAsevyAH prarUpaNIyAMzca / / caryAmAhaanieyavAso samuyANa cariyA, annAyauMchaM payarikrayA ya / appovahI kalahavivajaNA ya, vihAracariyA isiNaM pasatthA / / 5 / / aniyatavAsaH-mAsakalpAdinA / samudAnacaryA-anekatra yAcitabhikSAcaraNam / ajJAtoJcham-prAgvad, vizuddhopakaraNaviSayam / praviriktatA-vijanaikAntasevitA / alpopadhitvam-anulbaNastokopadhisevitvam / kalahavivarjanA ca / vihAracaryAviharaNasthitiH, viharaNamaryAdA / RSINAM prazastA-vyAkSepAbhAvAt / / / caryAvizeSopadezamAha For Personal & Private Use Only Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 513 zrIdazavakAlikasUtram AinomANavivajaNA ya, osannadiTThAhaDabhattapANe / / saMsaTThakappeNa carija bhikkhU, tajAyasaMsaTTha jaI jaIttA / / 6 / / AkIrNAvamAnavarjanA ca-AkIrNam-rAjakulasaMkhaDyAdi, avamAnam-durbhikSAdi, AkIrNe hastapAdAdilUSaNadoSAt, avamAne alAbhAdhAkarmAdidoSAt / utsanaM zabdaH prAyo'rthe, prAyo dRSTaM san AhRtaM dRSTAhRtaM ca tat bhaktapAnam, idaM sAdhUnAM prazastam, atra prathamArthe saptamI / saMsRSTakalpena-hastamAtrakAdisaMsRSTavidhinA cared bhikSuH / anyathA puraHkarmAdidoSAt / tajAtasaMsRSTe-AmagorasamadhumrakSaNAdisaMsRSTe hastamAtrakAdau / yatiryatetayatnaM kuryAd, na gRhNIyAdityarthaH / saMsarjanAdidoSaprasaGgAt / / upadezAdhikAra evedamAhaamajamaMsAsi amaccharIyA, abhikkhaNaM nivigayaM gayAya / abhikkhaNaM kAusaggakArI, sajjhAyajoge payao havijA / / 7 / / amadyapo, amaaNsaashii| atrAha para:- AranAlAriSThAni, sandhAnAni, odanAdyapi prANyaGgatvAnmAMsamiti tyAjyam / ___tadasat / amISAM madyamAMsatvAyogAt / lokazAstrayoraprasiddhatvAt sandhAnaprANyaGgatulyatA ca neha sAdhvI / atiprasaGgadoSAt gosambhavatvAd dugdhavad gomUtrapAnaM, strItvatulyatayA kalatravat mAtRgamanaM prasakSyati / tata ityalaM prasaMgenAkSaragamanikAmAtraprakramAt / tathA ca / amaccharI ca-na parasampadveSI ca syAt / abhIkSNam-punaH punaHnirvikRtikAGgatA paribhogocitA api SaDvikRtayaH puSTakAraNAbhAva vinaantrbhoktvyaaH| bahirapi abhyaGgo na kArya: / abhIkSNaM kAyotsargakArI-dharmadhyAnArtham / svAdhyAyepaJcaprakAre vAcanAdau, yoge-AcAmlAdau / prayato bhavet-prayatnaM kuryAt / anythonmaadprsnggaat|| kiM ca na paDinavijA sayaNAsaNAiM, sijaM nisijaM taha bhattapANaM / gAme kule vA nagare va dese, mamattabhAvaM na kahiMpi kujA / / 8 / / * sparapradveSI 2.6-10, ayaM mUlapAThaH 10 TippaNyAmapi / / For Personal & Private Use Only Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam na pratijJApayet-mAsakalpasamAptau gacchan bhUyo'bhyAgatasya mamaivaitAni dAtavyAni, nAnyasya iti pratijJAM gRhasthaM na kArayet / kimAzrityAha / zayanAsane, zayyAm, vasati-niSadyAm - svAdhyAyabhUmim / tathA bhaktapAnam- khaNDakhAdyadrAkSyApAnAdi / evaM kRte mamatvadoSAt / sarvatraiva mamatvapratiSedhamAha / gAme kule ityAdi spaSTam / / upadezAdhikAra evAha A gihiNo veyAvaDiyaM na kujjA, abhivAyaNavaMdaNapUyaNaM vA / asaMkiliTThehiM samaM vasijjA, muNI carittassa jao na hANI / / 9 / / gRhiNo vaiyAvRtyam-zayanAsanArpaNagRharakSaNakalpasthakakhelanAdikaM na kuryAt / gRhiNastasya ca doSaprasaGgAt / abhivAdanam vAgnamaskArakriyA / vandanam- guNastutiH / pUjanam-vastrAdibhiH / asaMkliSTe:-gRhivaiyAvRtyakaraNAdisaMklezarahitaiH / sAdhubhiH samaM vaset muniH / cAritrasya yato na hAniH / vizeSeNAha - nayA labhijjA niuNaM sahAyaM, guNAhiyaM vA guNao samaM vA / ikko vi pAvAiM vivajjayaMto, viharijja kAmesu asajjamANo / / 10 / / na yadi labheta / nipuNaM sahAyaM guNAdhikaM vA guNaiH samaM vA / eko'pi pApAni vivarjayan vihareta kAmeSu asajjamAnaH- saGgamagacchan, na tu pApamitreSu pArzvasthAdiSu saGgaM kuryAt / anyairapyuktam varaM vihartuM saha pannagairbhave-cchThAtmabhirvA ripubhiH sahoSitam / adharmayuktaizcapalairapaNDitaiH, na pApamitraiH saha varttituM kSamam / / 1 / / vaMzasthavilam ihaiva hanyurbhujagA hi roSitAH, dhRtAsayazchidramavekSya cArayaH / asatpravRttena janena saGgataH, paratra caiveha ca hanyate janaH / / 2 / / vaMzasthavilam tathA paralokaviruddhAni, kurvANaM dUratastyajet / AtmAnaM yo'bhisandhatte, so'nyasmai syAt kathaM hitaH ? / / 3 / / tathA brahmahatyA surApAnaM, steyaM gurvaGganAgamaH / mahAnti pAtakAnyAhu-rebhizca saha saGgatam / / 4 / / For Personal & Private Use Only Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram ___515 ityalaM prasaGgena / / vihArakAlamAnamAhasaMvaccharaM vA vi paraM pamANaM, bIyaM ca vAsaM na tahiM vasijjA / suttassa maggeNa carija bhikkhU, suttassa attho jaha ANavei / / 11 / / saMvatsarazabdena varSAsu cAturmAsiko jyeSThAvagraha ucyate / apizabdAd RtubaddhakAle mAsakalpaH, ekatrokRSTaM nivAsakAlamAnametat / dvitIyaM ca varSa varSaNaM varSAkAlaM na tatra vaset / yatraiko varSAkAla: kRtaH, tatra dvitIyatRtIyau parihatya caturthaH kalpate / cakArAdyatraiko mAsakalpaH kRtaH, varSAM vinA tatra mAsadvayaM vimucyAnyaH punaH kalpate / tathA sUtrasya mArgeNa-AgamAdezena / cared bhikSuH / tathApi naughataH zrutagrAhI syAt / api tu sUtrasyArthaH-pUrvAparaviruddhaH pAramArthikotsargApavAdagarbhaH / yathA AjJApayatiniyuGkte tathA varteta / apavAdapade ca vRddhasya glAnasya vA nityavAso'pi tridhAkRte kSetre vasati-hiMDi-sthaNDilAni mAsadvayadvayaM parihRtya krameNa parizIlayato na doSaH / abhAve tveSAM nirmAyasya, nirmamasya, azaktasya, ekatra sthitasyApi na doSaH / / : evaM viviktacaryAvataH sundaraguNopAyamAha jo puvvarattAvararattakAle, saMvikkhaI appagamappageNaM / kiM me kaDaM kiJcamakiJcasesaM, kiM sakkaNijjaM na samAyarAmi ? / / 12 / / ya:- sAdhuH / pUrvarAtrApararAtrakAle-rAtrau prathamacaramapraharayoH / samprekSate / AtmAnamAtmanA / kathamityAha-kiM mayA kRtam-zaktyanurUpaM tapazcaraNAdi / kiM ca me kRtyazeSam uddhRttam / kiM zakanIyam-vayo'vasthAnurUpaM, vaiyAvRtyAdi / na samAcarAmi / / tathAkiM me paro pAsai kiMca appA, kiM vAhaM khaliyaM na vivajayAmi / iveva sammaM aNupAsamANo, aNAgayaM no paDibaMdha kujA / / 13 / / - kiM mama skhalitaM paraH svapakSaparapakSalakSaNaH pazyati / kiM vA AtmA kvacitmanAk saMvegApannaH / kiM vAham oghata eva skhalitaM na vivarjayAmi / ityevaM samyaganupazyan / anAgatam-AgAmikAle / yaH pratibandhaM saMyamaviSayaM na kroti|| * uddhR0 6-10 / / For Personal & Private Use Only Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 - zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam kathamityAhajattheva pAse kai duppauttaM, kAyeNa vAyA adu mANaseNaM / tattheva dhIro paDisAharijA, Ainno khippamiva khalINaM // 14 // yatraiva pazyet kvacit-saMyamasthAne dharmopadhiprekSaNAdau / duHprayuktamdurvyavasthitamAtmAnam / kena ? kAyena, vAcA atha mAnasena / tatraiva-saMyamasthAnam / dhIraH pratisaMharet-samyagvidhinA pratipadyeta / yathA jAtyAdibhirAkIrNaH-jAtyo'zvaH / kSiprameva khalInam-kavikaM pratipadyate / evaM sAdhuduHprayuktatvatyAgena khalinakalpaM samyagvidhiM pratipadyate / / yaH pUrvarAtrApararAtretyadhikAropasaMhArArthamAhajasserisA joga jiiMdiyassa, dhiImao sappurisassa nijhaM / tamAhu loe paDibuddhajIvI, so jIvai saMjamajIvieNaM / / 15 / / yasyedRzAH-svahitAlocanapravRttirUpAH / yogA:-manovAkkAyavyApArAH / jitendriyasya dhRtimataH satpuruSasya / nityaM tmaahuloke vidvAMsaH pratibuddhajIvitampramAdanidrArahitajIvitam / saH-evaM guNayuktaH san sAdhuH, jIvati saMyamajIvitena / / . zAstrArthamupasaMharanupadezasarvasvamAhaappA khalu sayayaM rakkhiyabbo, savviMdiehiM susamAhiehiM / arakkhio jAipahaM uvei, surakkhio savvaduhANa mui tti bemi // 16 // AtmA khalu satataM rakSitavyaH / sarvendriyaiH-sparzanAdibhiH / susamAhitaiHnivRttasvaviSayavyApAraiH / arakSito jAtipatham-saMsAramArgam upaiti / surakSitaH sarvaduHkhebhyo vimucyate-mokSaM mahAnandapadaM samAsAdayati / iti-samAptau / bravImIti pUrvavat / / iti zrItilakAcAryaviracitAyAM dazavaikAlika TIkAyAmuttaracUlikayoH TIkA samAptA / / 1. azvamukhastham 10 Ti0 / / * jIvitaM 1.3-6 / / For Personal & Private Use Only Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram / / prazastiH / / tIrthe vIraprabhoH sudharmagaNabhRt, santAnalabdhonnatiH, cAritrojvalacandragacchajaladhi - prollAsazItadyutiH / sAhityAgamatarkalakSaNamahA-vidyApagAsAgaraH, zrIcaMdraprabhasUriradbhutamati-rvAdIbhasiMho'bhavat / / 1 / / zArdUlavikrIDitam tatpaTTalakSmIzravaNAvataMsAH, zrIdharmaghoSaprabhavo babhUvuH / yatpAdapadme kalahaMsalIlAM, dadhau nRpaH zrIjayasiMhadevaH / / 2 / / upajAtiH tatpaTTodayazailazRGgamabhajat, tejasvicUDAmaNiH zrIcakrezvarasUrirityabhidhayA, ko'pyatra bhAnurnavaH / samprAptAbhyudayaH sadaiva tamasA, no jAtu vicchAyito, naivoccaNDaruciH kadAcidapi na, prAptAparAgastataH / / 3 / / zArdUlavikrIDitam vilalasa svairaM, tatpaTTaprAsAdacandrazAlAyAM / zrImAn zivaprabhuguruH, saMyamakamalAkRtA zaktiH / / 4 / / AryA zrIzivaprabhasUriNAM, teSAM ziSyo'smi mandadhIH / nAmnA zrItilakAcArya:, zrutArAdhanagRddhibhAk / / 5 / / AryA etAM so'haM viSamadazavai - kAlikagranthaTIkAM, tatpAdAbja-smaraNamahasA, mUDhadhIrapyakArSam / tadyatkiJcid-rabhasavazato, dRbdhamasyAmazuddham, tatsaMzodhyaM, mayi kRtakRpaiH, sUribhiH sattvavidbhiH / / 6 / / mandAkrAntA TIkAM racayatA caitAM, yanmayA sukRtaM kRtam / bhave bhave'haM tena syAM zrutArAdhanatatparaH / / 7 / / , vikramanRpAt trayodaza zatamitasaMvatsareSu / yAteSu TIkA vinirmame'sau, gacchati caturuttare varSe ||8|| AryA ziSyA naH zasyacAritrAH, sarvazAstrAbdhipAragAH / asyAM sahAyakaM cakruH, zrIpadmaprabhasUrayaH / / 9 / / ziSyo'smAkamimAM TIkAM, yazastilakapaNDitaH / alikhat prathamAdarze, zodhayitvArthatattvavit / / 10 / / 517 For Personal & Private Use Only Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam dazakAlikaTIkAsau, sakalApyAmUlacUlamekAgraiH / zrIpAlacandrasUribhi-rasmacchiSyairazodhayat / / 11 / / AryA iha zlokasahasrANAM, saptakaM sarvasaGkhyayA / / pratyakSareNa saGkhyAya, nizcikAya kaviH svayam / / 12 / / yAvad vijayate tIrthaM, zrImadvIrajinezituH / tAvadeSA marAlIva, khelatAt kRtimAnase / / 13 / / / khambhAtatADapatrIyapratalekhanaprazastiH / / 7000 granthAgraM saptasahasrANi sakalamapi sampUrNAni / zubhamastu sarvajagataH, parahiniratA bhavantu bhUtagaNA / doSAH prayAntu nAzaM, sarvatra sukhIbhavatu lokaH |ch|| yAdRzaM pustake dRSTaM, tAdRzaM likhitaM mayA / yadi zuddhamazuddhaM vA, mama doSo na dIyate / / 1 / / agnau rakSejjale rakSed rakSet zithilabaMdhanam / kaSTena likhyate zAstraM, putravat pratipAlayet / / 2 / / zrIprajJAtilakasUrINAM dazavaikAlikapustakamidaM / paM. mANikyatilakena shodhitN| maMgalaM mahAzrIH / . sukhamanupamaM sa zrInemistanoti tanUmatAM, dizi dizi gatA yasya sphArAH shriirmriicyH| bhuvanamahite rAjImatyA vivAhamahotsave madanajayinaH saMrAjante zarA iva tejitAH / / 1 / / hariNI atucchagAmbhIryanivAsabhUmirnadInabhAvaprathitaH pRthivyAm / / UkezavaMzo'sti payodhikalpazcitraM tu jAgarti jino yadantaH / / 2 / / upajAtiH tasminnAdimapuruSAvubhAvabhUtAM nitAntakAntaguNau / prathamo dAhaDanAmA varaNiganAmA dvitIyazca / / 3 / / AryA tatrAbhUd bhUtahitA vAlhevirvaraNigasya sadgRhiNI / AnakhazikhAgramagryaiH, paripUrNA vimalaguNAnivahaiH / / 4 / / tasyAmabhUd varaNigasya sutaH sutIrtha-vittavyayArjitayazAH kila devacaMdraH / ekaM babhUva khalu devasiriH kalatraM, tasya prazasyAmaparaM nanu demateti / / 5 / / vasanta0 For Personal & Private Use Only Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdazavaikAlikasUtram devacandrasya devazrI-kukSijastanujo'jani / thiracandraH kalAsAndraH sutA nAyakanAmikA / / 6 / / tasyaiva dematakalatrasamudbhavo'bhUt, prajJAcaNaH salakhaNaH prathamastanUjaH / AcAracAruraparo dhanadevanAmA, gAmbhIryadhairyazamamukhyaguNAvubhau ca / / 7 / / vasanta0 thiradevirabhUd bhAryA, thiracaMdrasyAtivizrutaudAryA / asapatnaguNaM patnIyugalaM jajJe salakhaNasya / / 8 / / AryA AdyA sUhavadeviH, sahadevizcAparA parArthaparA / dhanadevasya ca samajani, sadharmiNI dhAhiNiIrA / / 9 / / AryA thiradevIdayitAyAM, thiracandrasyAbhavannathAMgaruhAH / airAvatadaMtA iva catvAro nirmalAtmAnaH / / 10 / / AdyasteSu samastazastaguNavarga: pAsaNAgaH sudhIdharmoddhArakRdAmaNAga iti vikhyAto dvitIyastathA / zAntaH zAntikumAra ityadhigato buddhyA tRtIyaH punasturyaH saMyamadhuryadhIrmahaNasiMhaH siMhazUro'styaho ! / / 11 / / zArdUlavikrIDitam rAjImatIti teSAM, bhaginI bhagnAtimAtramohabalA / yanmAnase marAlIlIlAyitamAtanoti kRpA / / 12 / / AryA pAhiNiH pAsaNAgasya, gehinI guNamandiram / / - AmazrIrAmaNAgasya, dArAzcAcArapAragAH / / 13 / / zAntA zAntikumArasya pAlhuketi sadharmiNI / kalAkalApasampannA mUrtizcAndramasI yathA / / 14 / / sutavatI duhitAdvayamAdimA, salakhaNasya ca sUhavagehinI / abhidhayA prathamA'jani chAhiNI:, zamaparA tvaparA nanu rUpiNiH / / 15 / / drutavilambitam dvitIyA preyasI tasya, sahadevirajIjanat / voDhAraM lalitAdevyAH, pAsavIraM tanUdbhavam / / 16 / / dhanadevasya ca dayitA, dhAhiNinAmnI sutatrayamasUta / dharmArthakAmanAmnaH puruSArthAMstrIn kriyA yadvat / / 17 / / AryA nemAkaH prathamasteSu, prathamo dharmakarmaNi / / / dvitIyo'pyadvitIyo'sti, kSamI lakSmIdharAbhidhaH / / 18 / / For Personal & Private Use Only Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrItilakAcAryaviracitaTIkAyutam tArtIyIkaH sukRtadrumAlavAlaH punaH sahajapAlaH / eSAM dharmaikarasA svasA'tha mAlhe'bhidhAnA'sti / / 19 / / AryA nAgamati kalatraM nemAkasyAsti nirmalacaritram / lakSmIdharasya dayitA lakSmazrIH sakalajantuhitA / / 20 / / AryA sIteva vimalazIlA, sItAdevIti sahajapAlasya / vinayAlaGkRtahRdayA, dayAvilAsAnvitA dayitA / / 21 / / AryA aGgajAH pAsaNAgasya, paropakaraNolbaNAH / sambhavo dhanasiMhazcAsapAlazceti santyamI / / 22 / / lAhiNi- pAtasaMjJaM jinacaraNArAdhane sadAbhijJam / bhaginIyugalaM jajJe vijJamamISAM matiprAjJam / / 23 / / AryA aGgabhUrAMmaNAgasya, kelisiMhaH kalAgRham tasyAsti zIlasampannA, kamalazrIH sadharmiNI / / 24 / / phUdI samasti kila zAMtikumAraputrI, nemAsutA matimatI nanu ratnadeviH / lakSmIdharasya dayitA khalu nAyaketi, baddhAdarA sukRtakarmaNi parvaNI / / 25 / / vasantatilakA itazca-- saddharmakarmasu rataH sahRdAmaNAgaH, pAdAmbujaM nijagurorupasevamAnaH zuzrAva bhAvaparicumbitacittavRttirjJAnAnubhAvamiti buddhidhanaH kadApi / / 26 / / vasantatilakA tadyathA-- mohAndhakAraharaNaikadivAkarasya saMsAravArinidhidurddharavaDavAgneH / cAritrarAjasacivasya zivasya bandho-rjJAnasya kaH kila guNaughavadAvadaH syAt ? / / 27 / / vasantatilakA duSSamAdoSatazcaitat, pustakAdhInatAM gatam / tallekhanamataH puNyadrumadohadasodaram / / 28 / / athA''maNAgo nijavallabhAyAH, AmazriyaH zreyasapuNyahetoH / vyalekhayat zrIdazakAlikasya, vRttiM samagrazrutasArarUpAm / / 29 / / upajAtiH bhuvanAnaleMdu 1314 saMkhye vikramasaMvatsare pravRtte ca / saGghasamakSamidAnIM, tadvyAkhyAM kArayAmAsa / / 30 / / yugmam / / ryA rAjahaMsAvimau yAvat krIDataH puSkarAntare / 520 vAcyamAnaM budhaistAvadidaM nandatu pustakam / / 31 / / maGgalaM mahAzrIH ||ch|| zubhaM bhavatu / / prazastiH samAptA ||ch|| For Personal & Private Use Only Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19000 OOO00 000000 dooo design & printed by NEHAD ENTERPRISE ph.: 8736745/8736535 For Personal & Private Use Only