Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Virmatibai Mahasati, Artibai Mahasati, Subodhikabai Mahasati
Publisher: Guru Pran Prakashan Mumbai
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008755/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vItarAgAya namaH upanA vagovaNI Eva |ii vaNI karI - guraprANa Agama batrIsI AzIrvAda dAtA tapasvI garadeva pUjya zrI ratilAlajI mahArAja sAheba pradhAna saMpAdikA : apUrva zrata ArAdhaka pU. zrI lIlamabAI mahAsatIjI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rI hotNa- 5wLA re ? hainiddhanarAma / / Eas A1 nI mana " - ke tela , mAAivatra vezvarR-bhAve 3 cAvaDe akha ane vArUi- vatrima+ mAni kakSAmAMTikitsAmAyikanaA mata rUrijha. be ya che nakalamaya zakAya-vijayavAsanA me-te 13ddhinI dva#in . jamSTi dekhAya che kakhakhA taicAritryachene, eka-apa che , Non tenA ja daks +- pANI pIvaNanimijAI" samavidhA savakiparanA amalana ni & 31289 mAmAnA vanAM jajIsa nA (2==Ate Ama na 'nidaivAya.-) =vize A IinamaNAM ja -La rilItA) nA mA hALo che InAmae in n 'jika mauora samaNAM vAsaNo (pa-aiAsamA" hisakhAoe 'tAryakta mANe khakha52 saMkhaw up 16New minaLa te pam+1 1 2 69511 kharaphesana 4 - 7- 8- 3 mA kamAvakAranA-AMNe che. ne tamakdhAmanane 65owjanA , nibaMbanA sakhana- abhAva 1 nI tapAta kizanA saMmata QlA bApAnAma ? vasamAnajauM 3 Yam naoNre kArena ena 3 iMdha zih 1 * sApha na pa+ Y. 4 sa inizitAbda* dora . kaMI yamanabaMdhanArezmaya - pra1423jamAnamA1/4 vALa la ii 18 vANija(pada hila para &Ama che jenA like che patharo ne TuMbai rAtanA 20 RSlA mAM zIkho 0 kiDanA mAravAnA sthAnanA hi 2)nAlArA da (sI ke, mArI che jene gaLAne kR i nA hA) sAmAgiyA vinA ra&jA nA pijhalan ( phira vALA hanA seksa kila SNA za7 MPytm jekalAkhano ja mArI che. jaLa rinamAM ja raja rA jIvI ne trAsane te ? che. bila phIla nA ba ( nA lai le che ! at a che. A rAzinA vi 1 kitA keLA bajAra Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KIT2 101spe elena K22 elena K2T2 elena Kana Telena K22 elena 22 l&line The are were gta aena kate ene on the a neete pa kee KUP2 101s 162172 PECINE KX12 Tele 112 22 lec112 ta kele ala estlar kop desti ega 271 lec1112 2112 TERCIR X22 Pelcz 2712 12S ete kup ete ala. Vsete a eeme otg kele ata este Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vItarAgAya namaH goMDala gaccha jayavaMta ho pU. zrI DuMgara - deva - jaya - mANeka - prANa - rati gurubhyo namaH zrI guru prANa Agama batrIo yajI ma. sA. nA cAra smRti tathA sarI gurudeva pU. zrI prANalAlajI zrI ratilAlajI ma. sA. mahAprayANa ga dazAbdI varSa upalakSa saurASTra kesarI gara tapasamrAMTa gurudeva pU. zrI , gaNaghara zazita trIjuM aMga ( sthAnaH 1 thI 4) (mULapATha, bhAvArtha, vivecana, pariziSTa) : pAvana nizrA : goMDala gaccha ziromaNI paramadArzanika pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. saMpreraka vANIbhUSaNa pU. zrI girIzamuni ma. sA. ane Agama divAkara pU. janakamuni ma. sA. : prakAzana preraka dhyAnasAdhaka pU. zrI hasamukhamuni ma. sA. ane zAsanaaruNodaya pU. zrI namramuni ma.sA. H zubhAziSaH * pradhAna saMpAdikA H maMgalamUrti pUjyavarA apUrva zrata ArAdhaka pU. zrI mukatAbAI ma. : anuvAdikA : pU. zrI vIramatIbAI ma. pU. zrI lIlamabAI ma. : parAmarza prayojikA : - saha saMpAdikA : utsAhadharA DaoN. sAdhvI zrI AratIbAI ma. pU. zrI uSAbAI ma. : prakAzaka: tathA sAdhvI zrI subodhikAbAI ma. zrI guru prANa prakAzana PARASDHAM pArasadhAma, vallabhabAga lena, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : Agama prakAzana prAraMbha : I. sa. 1997 - 1998 pU. zrI prANaguru janmazatAbdI varSa guruprANa phAunDezana, rAjakoTa. punaH prakAzana - I. sa. 2009 prakAzaka : zrI guru prANa prakAzana, pArasadhAma, ghATakopara prathama AvRtti prata : 1050 * dvitIya AvRtti prataH 1008 prakAzana tArIkha : Asovada amAsa - vIra nirvANa kalyANaka tathA tapasamrATa gurudeva pUjya zrI ratilAlajI ma. sA. janmadina guru prANa prakAzana zrI parAgabhAI zAha * zrI zaileSabhAI desAI * zrI barjIzabhAI desAI zrI sumatibhAI zAha * zrI girIzabhAI zAha * zrI jitenabhAI zAha prApti sthAna ? www.parasdham.org * www.jainaagam.org 1. muMbaI - pArasadhAma vallabhabAga lena, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077 phona - 3204 3232. 2. U. S. A. - Girish P. Shah 4048, Twyla Lane, Campbell CA - 95008-3721. U.S.A. Ph. : (India) 09867054439 (U.S.A) 001- 408-373-3564 (4. vaDodarA - zrI harezabhAI lAThIyA gautama, 12, paMkaja sosAITI, narmadA gesTa hAusanI sAme, IlorA pArka, vaDodarA - 380023 phona - 9824058489 3. rAjakoTa - zeTha upAzraya prasaMga hola pAchaLa, 150 phuTa rIMga roDa, kAlAvaDa roDa, rAjakoTa - 360005 phona - 9824043769 mudraka : zivakRpA oNphaseTa prinTarsa, amadAvAda - phona : 079-25623828 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa a m za Q saurASTra kesarI bA. bra. pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma. sA. ne ananya zraddhAbhAve.. samarpaNa samabhAvanuM prerakabaLa pUranAra Apa hatA samatApuMja.. saMvegabhAvatuM siMzana karanAra Apa tA kalyANapuMja.. nirvedabhAvanuM nAnatva samajAvanAra Apa hatA pravacanapuMja.. anukaMpAnuM anudAna ApanAra Apa hatA vAtsalyapuMja.. AsthAnA prANane jagADanAra Apa hatA prANapuMja.. bahumukhI pratibhA saMpanna o! prakAzapuMja.. ApazrInA pavitra pAdapo anaMtazaH vaMdanAvalI saha ApanA karakamaLamAM samarpaNa.. - pU. mukata - lIlama guNInA suziSyA sAdhvI vIramatI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garadeva pU. ratilAla vAlajI ma. sA. nA tapa samrATa tapasvI. A guru mahArAjanI janma zatAbdI nimitte AgamonuM prakAzana thaI rahyuM che, teno mane AnaMda che, tame sahu sAdhvIchaMda Agamano abhyAsa karI, tenAM mULabhUta tattvone samajo, jIvanane paMcAcAramaya banAvo, samAjamAM jaina dharmano pracAra karo. guru mahArAjanA nAmane amara banAvo ane saMyamI jIvanane saphaLa banAvo. e ja mArA aMtaranA AzIrvAda che. mArI sAthe cAturmAsa arthe royala pArka saMghamAM birAjamAna sAthvIvRMda bhagavAna mahAvIranI vANIne samagra vizvamAM gUMjatI kare tevA zubhAziSa. - muni zatilAla tA. 14/9/97 royala pArka upAzraya, rAjakoTa. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. zrI jayaMtamuni ma.. zaromaNi pU. zrI. nA svahastAkSare che . goMDala gaccha ji. bano gA| 24atra anuja (40 4 4 ba6 "AnakAe bharI 20 Dana S nAnI na paAN htpa) 4 ve navA kAryuM prakhya - namaNi na 515740sOn mama 56 ta- 30vo na mAtra traNa tala - 'pazvata na , bya3 % 3La vi. nI A % na kheMn - 7- -- 20 0 ka kSaya 1 (pa! to LLLL huM AzA ApuM chuM tathA A kAryane svIkRti ApuM chuM ke guruprANa Agama batrIsInuM punaH prakAzana avazya karavuM joIe. A mahAkArya pUjya goMDala garacha kIrtidhara arUNodaya zrI namramuni prAraMbha kare, A mArA bhAva che. A kAryanI anumodanA karuM chuM. AnaMda maMgalama. zubha thAo... suMdara thAo... A AzIrvacana arpita karuM chuM. tA. 27-04-2009 akSayatRtIyA - somavAra. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guruprANa Agama batrIsI che (c) anuvAdiDAM @ A mahAsatIjIo sAMnidhya pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. pU. zrI girIzacandrajI ma. sA. jJAnadAnanA saMpUrNa sahayogI pU. zrI trilokamuni ma. sA. pradhAna saMpAdikA bhAvayoginI. bA. bra. pU. zrI lIlamabAI ma. sahasaMpAdikA. DaoN. sAdhvI zrI AratIbAI ma. tathA sAdhvI zrI subodhikAbAI ma. sUtranuM nAma anuvAdikA zrI AcArAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI sUyagaDAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI ThANAMga sUtra(bhAga 1-2). zrI samavAyAMga sUtra zrI bhagavatI sUtra(1 thI 5 bhAga) zrI jJAtA sUtra zrI upAsakadazAMga sUtra zrI aMtagaDadazAMga sUtra zrI anuttarovavAI sUtra zrI praznavyAkaraNa sUtra zrI vipAka sUtra zrI uvavAI sUtra zrI rAjaprazrIya sUtra zrI jIvAbhigama sUtra zrI prajJApanA sUtra(bhAga-1 thI 3) zrI jebUdIpaprajJapti sUtra zrI jyotiSagaNarAja prajJapti sUtra (caMdraprajJapti, sUryaprajJapti) zrI upAMgasUtra(zrI nirayAvalikAdi) zrI uttarAdhyayana sUtra(bhAga-1, 2) zrI dazavaikAlika sUtra zrI naMdI sUtra zrI anuyogadvAra sUtra zrI nizItha sUtra zrI traNa cheda sUtra zrI Avazyaka sUtra pU. hasumatIbAI ma., pU. puSpAbAI ma. pU. urmIlAbAI ma. pU. vIramatIbAI ma. pU. vanItAbAI ma. pU. DaoN. AratIbAI ma. pU. sumanabAI ma. 5. urvazIbAI ma. pU. bhAratIbAI ma. pU. sanmatibAI ma. pU. sunitAbAI ma. pU. uSAbAI ma. pU. kalpanAbAI ma. pU. biMdu-rUpala ya ma. pU. punitAbAI ma. pU. sudhAbAI ma. pU. muktAbAI ma. pU. rAjematIbAI ma. pU. kiraNabAI ma. pU. DaoN. amitAbAI ma. 5. sumatibAI ma. pU. gulAbabAI ma. pU. prANakuMvarabAI ma. pU. subodhikAbAI ma. pU. lIlamabAI ma. pU. DaoN. DolarabAI ma. pU. rUpAbAI ma. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 'sisamAMparAthI usasamAja valaNazomUrti,saurASTra kesarI) gurudevazrI prANalAlajI ma.sA.nIthI caraNomAM zataguNa praNAmAMjali jAgRtatA ArjavatA sahiSNutA ladhutA sajanatA sitA bhavyatA, tajajJo mArdavatA apramato dAMto Gutheile pratirUpatA utsAhitA namatI vibhutA kRta64tI prabhutA prauDhatA karuNatA krAMtikAra katA sevAzIlatA saumyatA AtmaramaNatA samanvayatA jJAnotsukatA ojasvitA girAgratvatA AtmaraNatA. akutUhalatI nayukatatI sAmyatA tallInatA lokapriyatA AstikyatA tejasvitA vyavahAra kuzaLatA | dharmakalAdharatA ekAMtapriyatA zUravIratA rajJAnavRddhatA vasvitA indriya damanatA satyavaktatvatA sAnadAtA - saMgaThanakArakatA anekAMtadarzitA dhIratA kSamAzIlatA pracavena paTutA pathapradarzitatA vicakSaNatA sthiratA gariSThatA pratibhAsaMpannatA vAlA zikSAdAtA vairAgyavArdhakya guNagrAhakato pavitratA vizALatA dayALutA sabhyaparAkramatA ArAdha katA katArthatA udAsInato jJAnaprasArakatA dAkSiNyatI premALatA sauSThavatA lAvaNyatA samayasatI pAmatA tattvalokatA naitikatA zraddhALatA. pramodatA nirbhayatA | paramArthatA svaramAdhurya ahaMtA , vinItatA , udAratA gaMbhIratA karmaniSThatA vAtsalyatA nivedatA praviNatA paripakvatA amIratA nirlepatA | samatA upazAMtatA zratasaMpannatA zreSThatA cAritra parAyaNatA vIratA khamIratA variSThatA divyatA rocakatA upazamatA zatAdi salluNAlaMkRta tava vapuH bhUcA bhavAlaMbanam Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa ( udI darI anna vathaasuthaishwassuu thaikabAlakathAkathaiuthayaahalaka ra ) kIri0i.00 0.00 0 jI hari dara C kahI data - pU. zrI haMma2-deva-jo-mANeka-prANa-ti-jaal-OArutaco 61013 che. hITa-vela- mAta-deva-ujaal-ula motI-zaan ajd- aNIjyotaat: goMDala saMpradAya-guruprANarati pUravAra F: O) maMgala manISI munivaro zAstra zusRSikA zramaNIvRMda 01. pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. 06. pU. zrI manaharamuni ma. sA. 02, pU. zrI girIzacaMdrajI ma.sA. 07. pU. zrI gajendramani ma. sA. o3, pU. zrI janakamuni ma.sA. 08. pU. zrI suzAMtamuni ma. sA. 04, pU. zrI jagadIzamuni ma.sA. 09, pU. zrI namramuni ma. sA.. o5. pU. zrI hasamukhamuni ma.sA. 10. pU. zrI pIyuSamuni ma. sA. jadina 0-00 000000ra3 0 9 * = 0 f 0 9 90 9 $ $ 0 $ 6 che. - VVVV = riddhi0i 0 9000ra9 20 dilii 2: 01, pU. gulAbabAI ma. 37. pU. prItisudhAbAI ma. 73. pU. nalinIbAI ma. 2, pU. prANakuMvarabAI ma. 38. pU. mInaLabAI ma. pU. rakSitAbAI ma. pU. lalitAbAI ma. 39. pU. manISAbAI ma. pU. rozanIbAI ma. 04. pU. lIlamabAI ma. 40. pU. kiraNabAI ma. pU. aMjItAbAI ma. pU. vimaLAbAI ma. 41. pU. hasmitAbAI ma. pU. saMjItAbAI ma. 06. pU. haMsAbAI ma. 42. pU. zailAbAI ma. pU. saMghamitrAbAI ma. pU. puSpAbAI ma. 43. pU. urmibAI ma. pU. AratIbAI ma. 08. pU. vijayAbAI ma. 44. pU. sudhAbAI ma. pU. rUpAbAI ma. pU. tarUlatAbAI ma. 45, , urvazIbAIma. pU. mitalabAI ma. 0. pU. jasavaMtIbAI ma. 46. pU. smitAbAI ma. pU. zreyAbAI ma. pU. vasubAI ma. 47. pU. urmilAbAI ma. 83. pU. zrI dattAbAI ma. 12. pU. prabhAbAI ma. 48. pU. DolarabAI ma. pU. zrutibAI ma. pU. latAbAI ma. 49. pU. kalpanAbAI ma. pU. bhAvanAbAI ma. pU. bhadrAbAI ma. 50. pU. saMgItAbAI ma. pU. bhavitAbAI ma. pU. sumitrAbAI ma. 51. pU. naMdAbAI ma. pU. zeSAbAI ma. pU. sAdhanAbAI ma. para. pU. sunaMdAbAI ma. pU. zreyAMzIbAI ma. pU. aruNAbAI ma. 53. pU. jayezAbAI ma. pU. parijJAbAI ma. pU. saralAbAI ma. pa4. pU. arcitAbAI ma. pU. zvetAMsIbAI ma. pU. vanitAbAI ma. papa. pU. ajitAbAI ma. pU. subodhikAbAI ma. 20. pU. dIkSitAbAI ma. pa. pU. amitAbAI ma. pU. zIlAbAI ma. 21, pU. dhIramatIbAI ma. 57. pU. punitAbAI ma. pU. hemAMzIbAI ma. 22. pU. rAjematIbAI ma. 58. pU. sunitAbAI ma. 23. pU. hasumatIbAI ma. pU. namratAbAI ma. pa. pU. gItAbAI ma. 24. pU. sumatibAI ma. pU. pannAbAI ma. 60. pU. vidubAI ma. 25. pU. anumatibAI ma. 61. pU. tarubAI ma. pU. pUrvIbAI ma. 26. pU. vIramatIbAI ma. 62. pU. mInAbAI ma. pU. jAgRtibAI ma. 27. pU. yazomatIbAI ma. 63. pU. pUrNAbAI ma. pU. prabodhikAbAI ma. 28. pU. jJAnazIlAbAI ma. 64. pU. razmitAbAI ma. pU. priyalabAI ma. 29. pU. darzanazIlAbAI ma. pa. pU. biMdubAI ma. pU. svarUpAbAI ma. 30, pR. vinodInIbAIma. 66. pU. viralabAIma.. 101, pU. suhAnIbAI ma. 31. pU. prajJAbAI ma. 67. pU. rUpalabAI ma. pU. hRdayAbAI ma. pU. priyadarzanAbAI ma. 68. pU. tejalabAI ma. pU. vaidehIbAI ma. 33. pU. kRpAbAI ma. 69. pU. sujItAbAI ma. 104, pU. bhavyAMzIbAI ma. 34, pU. mIrAbAI ma. 70. pU. svAtibAI ma. 105. pU. jayaNAbAI ma. 35. pU. kuMdanabAI ma. 71. pU. zvetAbAI ma. 106. pU. saMbohIbAI ma. 36. pU. jyotibAI ma. 72. pU. reNukAbAI ma. 107. pU. bhavyAnIbAI ma. andissioneinninositorioussainbowlanessoiniraniankaassistandeshGheironmangoossssssssssssssssscasinoncession 1000 ja ni jayadi laIne 9000 2000 %D0BDfication visit 09090 IT $ VVVVUUUUUUU $ $ $ # # $ UU $ $ $ to ja Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bruta sevAno satkAra zrutAdhAra (mukhyadAtA) mAtuzrI vijayAbena mANekacaMda zeTha mAtuzrI vijyAbena dAdA DuMgarasiMhajI parivAranA tapasvI pU. zrI jaza-jaya-mANeka-uttamaprANa-ratigurudevanA evaM satIvRMdanA saMskArathI siMcita thayelA eka Adarza sannArI hatA. ucca prakAranA gRhasthAzramI banIne, zrAvaka dharmanuM pAlana karatAM cha panotA kuladIpaka ane eka kuladIpikAnA mAtA banavAnuM saubhAgya temane prApta thayuM hatuM. 40 varSa pANIno tyAga tathA roja pAMca dravyanuM sevana jevA aneka vrata aMgIkAra karyA hatA. dAdA tribhovanajI mahArAja sAhebanA dhArmika tathA AdhyAtmika vArasAne sAcavavAmAM a. sau. jayazrIbena Ara. dozI, dilasukhabhAI, vinodabhAI, caMdrakAMtabhAI, narenabhAI, mukezabhAI, dilipabhAI vagere kuTuMbIjano khubaja prayatnazIla che. jIvadayA premI dilAvaradilA zrIyuta zrI dilasukhabhAI zeTha tathA daDha manobaLI, utsAhI kAryakara zrI candrakAntabhAI zeThe sAmAjika kSetre anokhI pragati hAMsala karI che. sevAkIya kSetre agragaNya sthAna dharAvatuM zrI mahAvIra sevA TrasTa ane te TrasTa dvArA thatI anekavidha pravRttio ja zeTha parivAranuM pratIka che. sevAkIya kSetranI be Dajhana saMsthAo sAthe ghaniSTha rIte saMkaLAyelA hovA uparAMta zrI caMdrakAntabhAI zeTha 'guruprANa Agama batrIsI' nA prakAzanamAM pAyAnA paththara samA che. teoe Agama prakAzanamAM adbhuta yogadAna ApI, teo apUrva zAsanasevA karI rahyA che. Agama punaH prakAzanamAM zrutAdhAra banIne teo pU. guruprANa tathA tapasvI gurudeva pratyenI atUTa zraddhA ane bhaktine pragaTa karI che. zrI royala pArka sthA. jaina moTA saMghane bhAratanA nakazAmAM prathama haroLamAM mUkavAmAM temano pramukha phALo che. 73 saMta-satIonA abhUtapUrva cAturmAsano alabhya lAbha laIne tathA dIkSAonA lAbha laIne saMghane sAcA arthamAM moTo banAvyo che. rAjakoTamAM ArAdhanAbhavana tathA zeTha upAzrayanuM nirmANa karIne saMta satIjIonI sevA karI gurubhakti pradarzita karI che te mATe Apane abhinaMdana saha dhanyavAda. zeTha parivAranI goMDala saMpradAya pratyenI uccabhAvanAnI tathA zAsana pratye sevAnA abhigamanI amo anumodanA karIe chIe. Apano paramArtha bhAva pratidina pragatizIla bane, zAsanane Apano adhikatama lAbha maLato rahe, ApanI zrutabhakti Apane bhagavAna banAve e ja zubhakAmanA. garaprANa prakAzana PARASDHAM Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstra svAdhyAya saviveka tIrthaMkara prabhunA pavitra upadezarUpa AgamagraMtho dareka dharmaniSTha svAdhyAyapremI zramaNopAsake potAnA gharamAM vasAvavA joIe. tIrthakaronI anupasthitimAM tIrthakaronA upadezarUpa graMtho sAkSAt tIrthakara tulya mAnIne AgamagraMthone gharamAM kabATa ke zokezamAM suvyavasthita rUpe rAkhavA. pratidina tIrthakarone smRtipaTa para lAvI ahobhAvapUrvaka traNa bhAvavaMdana karavA. gharanA sadasyoe sAthe maLI zradhdhApUrvaka AgamavAMcana karavuM. vinaya dharmanuM mULa che tethI zAstra svAdhyAya mATe gurunI AjJA levI. 32 AgamagraMthomAMthI kAlika sUtranA mULapAThano svAdhyAya divasanA prathama ane cothA praharamAM ane utkAlika sUtranA mULapAThano svAdhyAya asvAdhyAya kAlane choDIne eTale ke be saMdhyA ane be madhyAhana kAlIna 48 miniTane choDIne game tyAre karI zakAya che. prAtaH uSAkAla, saMdhyAkAla, madhyAhna ane ardharAtrie be - be ghaDI zAstrano mULapATha vAMcavo nahIM. 32 asvAdhyAyamAM zAstra svAdhyAya thAya nahIM. gharamAM saMDAsa - bAtharUma hoya, strIone mAsikadharma hoya, vagere kAraNothI gharamAM Agama rAkhavAthI azAtanA thAya, tevI mAnyatA yogya nathI kAraNake sAdhvIjI potAnI pAse Agama graMtho rAkhe che. mAsika dharmavALA bahenoe zAstranA mULapAThano svAdhyAya karavo nahIM. te vyaktinI sAme paNa svAdhyAya karavo nahIM. tenAthI dUra alaga sthAnamAM besIne svAdhyAya karI zakAya che. gujarAtI anuvAda, bhAvArtha, vivecana, mAsika dharmamAM paNa baheno vAMcI zake che. temAM koI jAtanI azAtanA nathI. A samasta niyamo mULapATha vAMcavA ke svAdhyAya karavA mATenA che. kevaLa zAstronA gujarAtI bhAvArtha vAMcavA hoya, to uparokta niyamo lAgu paDatA nathI. AgamagraMthonA AdhAre ja bhUtakALamAM anaMta jIvoe AtmakalyANa karyuM che. AgamagraMthonA AdhAre ja pAMcamA ArAnA aMta sudhI jinazAsana jayavaMtuM raheze. tethI AgamagraMthonuM saMpUrNataH bahumAna jALavavuM. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA pRSTa o - viSaya pU.zrI DuMgarasiMhajI ma.sA.nuM jIvanadarzana pU. zrI prANalAlajI ma.sA.nuM jIvana darzana pU.zrI ratilAlajI ma.sA.nuM jIvana darzana pUrva prakAzananA be bola punaH prakAzananA be bola abhigama saMpAdakIya saMpAdana anubhavo anuvAdikAnI kalame 3ra asvAdhyAya zAtra prAraMbha sthAna - 1 paricaya adhyayana prAraMbha AtmAnuM ekatva daMDanuM ekatva kriyAnuM ekatva loka aloka vagerenuM ekatva baMdha mokSa vagerenuM ekatva pratyeka zarIrI jIvonuM ekatva vidurvaNA(vikriyA)nuM ekatva pratyeka yoganuM ekatva utpA ane vyayanuM ekatva vibhUSAnuM ekatva gati, cyavana vagerenuM ekatva matijJAnanA paryAyarUpa tarka vagerenuM ekatva vedanAnuM ekatva carama zarIrInA maraNanuM ekatva sthitighAta ane rasaghAtanuM ekatva duHkhanuM ekatva pRSTa ' viSaya dharma-adharma pratijJAnA phaLanuM ekatva | eka samayamAM eka-eka yoganuM astitva jJAnAdinuM ekatva traNa carama sUkSmonuM ekatva siddhi vagerenuM ekatva pudgala paryAyarUpa zabdAdinuM ekatva pratyeka pApasthAnonuM ekatva pratyeka pApa viratinuM ekatva | avasarpiNI Adi kAlavibhAgonuM ekatva pratyeka daMDakanA jIvonI vargaNAnuM ekatva bhavyAdinI apekSAe vargaNAnuM ekatva daMDakomAM daSTinI apekSAe vargaNAnuM ekatva kRSNazuklapAkSikanI vargaNA ane ekatva lezyAnI apekSAe vargaNAnuM ekatva siddhonI vividha vargaNA ane ekatva pudgala dravyanI vividha vargaNA ane ekatva jaMbudvIpanuM saMsthAna ane parimANa mahAvIra svAmI ekAkI nirvANa anuttara vimAnavAsI devonI UMcAI eka tArAvALA nakSatra pratyeka pudgala vargaNAmAM anaMta pudgalo sthAna - ra/1 paricaya padArthonI dvividhatA | be-be prakAre covIsa kriyA gaha ane pratyAkhyAna jJAna kriyAthI saMsAra pAragAmI AraMbha ane parigrahathI dharmanI durlabhatA | AraMbha ane parigrahatyAgathI dharmanI sulabhatA zravaNa ane avadhAraNathI thatI upalabdhi o ja da da 1 je che te ke che he Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya samA(kALa)nA be prakAra unmAdanA be prakAra daMDanA be prakAra darzananA be prakAra jJAnanA bheda-prabheda zruta-cAritrarUpa dvividha dharma saMyamanA be-be bheda pAMca sthAvaranA sUkSma Adi be--be bheda pariNata-apariSThata vya gati-agati samApannaka sthAvara jIva gati--agati samApannaka dravya anaMtara paraMpara avagADha sthAvara jIvo anaMtara paraMpara avagADha dravya kALanA be bheda AkAzanA be bheda ApyaMtara bAhya vagere zarIranuM nirUpaNa kAyAnA bheda-prabheda pUrva uttara dizAnuM mahattva sthAna ra/ra bhava bhavAMtaramAM karmavedana daMDakaMgata jIvonI gati--AciMta deDakAna jIvonA be be prakAra samavahata asamavahata AtmAno avadhi viSaya deza ane sarvathI gAdi viSaya grahaNa deza ane sarvathI avabhAsAdi kriyAo carama--acarama zarIrI deva sthAna ra/3 zabdanA bheda-prabheda sva-para nimittaka pugalonuM parivartana pudgalanA be-be bheda zabdadinI vividhatA AcAranA be--be bheda paDimAonA be be prakAra pRSTa 47 48 49 49 50 54 54 58 59 SO FO kai che ? - 4 4 * * " * 9 77 x O xxx 87 viSaya sAmAyikanA be prakAra janma mRtyunA paryAyavAcI nAmo manuSya tiryaMcanI garbhastha avasthAo kAsthiti-masthiti 10 adghAyu--mavAyu karmono pradezodaya, vipAkodaya jaMbudrIpanA kSetronI samAnatA jaMbUdIpanA parvatonI samAnatA bharata--airavatamAM guphAonI samAnatA jaMbUdIpanA phUTInI samAnatA jaMdIpanA mahAsaMhonI samAnatA jaMbudrIpanI mahAnadIonI samAnatA jaMbuDhIpanA prapAtahInI samAnatA bharata airavatanI mahAnadIonI samAnatA suSama-upama ArAnuM kAlamAna be--be saMkhyAmAM aritAdinI utpatti hIpanA kSetromAM kALAnubhAva jaMbUtIpamAM be-be caMdra sUrya aThayAvIsa nakSatra ane tenA svAmI deva jaMbUtIpamAM 88 aha jaMbudrIpa vaidika lavaNa samudra dhAtakIkhaMDa dIpa mAvi sezanI vijaya ane rAjadhAnIo dhAtakIkhaMDanA meruparvata, vana, vaidikAdi kAlodadhi samudranI vedikA puSkarAtuM hIpanA kSetra, parvata vagere cosaTha jo vimAna varNa praveyaka devonI UMcAI sthAna- 2/4 jIva ane ajIvarUpa kALa jIva ane ajIvarUpa grAmAdi pRSTa 4 6 6 4 4 4 4 4 4 4 99 100 101 103 103 104 105 106 | 107 108 109 | 109 110 113 114 115 115 117 120 120 122 124 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 159 127 | 159 128 161 1dara 164 166 131 14 167 169 136 171 172 173 174 viSaya jIva ane ajIvarUpa chAyAdi rAzinA be prakAra karmabaMdha ane udIraNA AdinA be-be bheda AtmAnuM paraloka gamana kSaya-upazamathI jJAnAdinI prApti palyopama sAgaropamakAlanuM pramANa sva-para pratiSThita pApasthAna sarvajIvonA be be prakAra aprazasta-prazasta maraNa jIvAjIvarUpa anaMta zAzvataloka bodhi, buddha, moha, mUDhanA bebe bheda ATha karmonA bebe prakAra rAga dveSa janita mUccha ArAdhanAnA be-be prakAra tIrthakaranA varNa pUrvamAM vastu vibhAga be tArAvALA nakSatra manuSya kSetramAM be samudra narakagAmI be cakravartI devonI sthiti, paricAraNAdi trasa-sthAvara rUpe pApakarma upArjanA anaMta pudgala sthAna 3/1 paricaya IndranA traNa traNa prakAra vikriyA(zarIranI vibhUSA)nA traNa traNa prakAra katisaMcita Adi jIvotpattinI saMkhyA devonI traNa prakAranI paricAraNA maithuna viSayaka traNa-traNa prakAra yoga, prayoga, karaNanA traNa-traNa bheda dIrdhAyu, alpAyu baMdhanA kAraNo gupti ane aguptinA traNa-traNa prakAra daMDanA traNa prakAra pRSTa viSaya 126 | atIta gaha, anAgata pratyAkhyAna puruSane traNa prakAranA vRkSanI upamA 127 puruSanA traNa-traNa prakAra 128 pazu-pakSIonA traNa traNa prakAra strI, puruSa, naMpusakanA traNa traNa prakAra 13) daMDakomAM traNa-traNa vezyA 130 | tArA kharavAnA traNa kAraNa devo dvArA gAjavIja karavAnA traNa-traNa kAraNa 133 ] lokamAM aMdhakAra udyota thavAnA kAraNo 135 | mAtA pitA vagerenA RNathI muktinA upAya saMsArane pAra pAmavAnA upAya 136 ] avasarpiNI, utsarpiNInA traNa-traNa prakAra 138 acchinna pudgala calita thavAnA kAraNo 139 covIsa daMDakamAM upadhi ane parigraha 140 | praNidhAnanA bheda-prabheda yoninA traNa-traNa prakAra 140 | tRNa vanaspatimAM jIvasaMkhyA 141 aDhIdvIpamAM 510 tIrtha 141 jaMbUdvIpa vageremAM ArAonuM kAlamAna Adi 141 uttama puruSonA vaMza ane Ayu agni ane vAyunA jIvonuM AyuSya 143 dhAnyonI yoninuM kAlamAna nArakonI sthiti,vedanA Adi 145 lokanI samapramANavALI vastuo 147 svAbhAvika jaLa ane jaLacarothI vyApta samudra 148 | suzIla ane nizIla rAjAonI gati 149 | traNa varNanA deva vimAna 150 traNa hAthanI avagAhanAvALA devo 15ra traNa prajJapti zAstranuM adhyayana upara | sthAna - 3/ra 154 lokanA traNa traNa prakAra 156 IndrAdinI pariSada 157| dharma prAptino kALa 175 176 178 179 . che te 142 che je je 185 185 zuM che 189 189 192 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya pRSTa viSaya puSTa 229 je je je je 198 je je je 202 je je je je je ja e ja dharma prAptinI vaya buddha-mUDha vyakti pravrajyAnA vividha prakAra saMjJAvAna asaMjJAvAna nigraMtha zaikSanI traNa prakAranI kAlamaryAdA traNa prakAranA sthavira sumana-durmanAdi puruSa eprazasta-prazasta sthAnanI prApti sarva jIvonA traNa traNa prakAra loka sthiti traNa dizAomAM jIvanI gati Adi trasa ane sthAvara jIvonA traNa-traNa prakAra samaya, pradeza ane paramANunA viziSTa guNa duHkhotpAdaka pramAda akRta kriyAnA siddhAMtanuM nivAraNa sthAna - 3/3 AlocanA Adi karavA, na karavAnA kAraNo zratadhAraka puruSa zramaNanA kalpanIya vastrapAtra traNa AtmarakSaka glAna mATe viziSTa auSadha parimANa saMbaMdha viccheda karavAnA kAraNo traNa padavIdharonI anujJAdi vacana-avacananA traNa-traNa prakAra mana-amananA traNa-traNa prakAra alpavRSTi-mahAvRSTinA kAraNo deva AvavA na, AvavAnA kAraNo devone manuSya bhavanI jhaMkhanA ane pastAvo devonuM cyavana ane udvegabhAva devavimAnanA AkAra, prakAra ane AdhAra diMDakomAM traNa daSTi durgati-sugatinA traNa-traNa prakAra tapasyAmAM kalpanIya pANI 193 | | bhikSA yogya AhAranA traNa-traNa prakAra 193 | uNodarI tapanA bheda-prabheda 194 | zramaNa mATe hitakara, ahitakara sthAna 196 | zalyanA traNa prakAra 197 tejalabdhinI prAptinA traNa upAya trIjI ane bAramI bhikSu pratimA 198 aDhIdvIpamAM paMdara karmabhUmio 202 darzana, ruci ane prayoganA traNa traNa bheda vyavasAya(vyavahAra)nuM vividha rIte vargIkaraNa 203 prayojana siddhinA traNa upAya 204] | traNa prakAre pugala pariNamana 205 naya draSTie narakanI pratiSThitatA 205 | mithyAkriyAnA bheda-prabheda 206 dharmanA traNa prakAra 207 upakramanA traNa-traNa bheda vaiyAvacca AdinA traNa-traNa bheda 210 | kathA ane vinizcayanA traNa-traNa prakAra | zramaNanI paryApAsanAnuM phaLa 212 sthAna - 3/4 213 pratimAdhArInA upAzraya ane saMstAraka kAlanA ghaTakonI trividhatA 215 vacananA traNa-traNa prakAra jJAnAdinI sabhyatA ane prajJApanIyatA virAdhanA ane vizodhinA traNa-traNa prakAra ArAdhanAnA traNa prakAra 218 jJAnAdinI malinatA ane pavitratA 220 atikrama AdinA traNa-traNa prakAra 223 aticAra saMbaMdhI prAyazcittanA traNa prakAra 224 jaMbudvIpanA vibhAjita kSetro jaMbUdvIpanA varSadhara parvato jaMbUdvIpanA mahAdraho jaMbudvIpanI traNa traNa nadIo | dhAtakIkhaMDa ane puSkaravara dvIpa ja 212 44 214 re re ja 216 ? 217 : ja che ja i je che. ja 251 225 226 upara 253 253 ra54 227. 227 12 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya viSaya 285 287 289 282 S 9 299 300 301 30ra 303 306 bhUkaMpanA traNa-traNa kAraNo kilpiSI devonI sthiti Adi pariSadanA deva-devIonI sthiti traNa traNa prakAranA prAyazcitta napuMsakane dIkSAno niSedha zAstra vAcanAne yogya, ayogya zramaNa durbodhya ane subodhya vyakti lokamAM traNa valayAkAra parvata potapotAnI koTimAM sauthI moTA parvatAdi zramaNonI cha prakAranI kalpasthiti daMDakavartI jIvonA traNa zarIra pratikULa vyavahAra karanAranA traNa-traNa bheda mAtA-pitAnA traNa-traNa aMga sAdhu ane zrAvakanA traNa-traNa manoratha traNa prakAranA pudgala pratighAta eka, be ane traNa cakSuvAna avadhijJAnano viSayadarzana krama deva, rAjA ane gaNinI ddhi garvanA traNa prakAra traNa prakAranA karaNa dharmopadezanA traNa guNo pApanI nivRtti ane pravRtti zAstra rahasyano nirNaya jina, kevaLI ane arvatanA traNa-traNa prakAra lezyAonA lakSaNa ane gati bAlamaraNa vagere saMbaMdhI lezyA asthirAtmA ane sthirAtmAnAM pariNAma naraka pRthvIonA traNa valaya vigrahagatino utkRSTa samaya traNa ghAti karmono kSaya traNa tArAvALA nakSatra tIrthakara saMbaMdhI traNa saMkhyaka viSayo | nava raiveyaka vimAnonAM nAma ra55| pApakarma saMcaya AdinI traNa avasthAo 257 | tripradezI vagere pudgalonI anaMtatA 258 sthAna - 4/1 259 paricaya ra6o | | alpa mahAkarma yukta zramaNanI aMtakriyA 261 unnata-praNata vRkSa tathA manuSyanI caubhaMgIo radara Rju-vakra vRkSa tathA manuSyanI caubhaMgIo | bhASAnA cAra-cAra prakAra 22 zuddhAzuddha vastra tathA manuSyanI caubhaMgIo radara cAra prakAranA putra 264 | satya-asatya puruSanI caubhaMgI 264 zuci azuci vastra tathA puruSanI caubhaMgIo 267 manuSyane kalikA(kaLI)nI upamA 267 | bhikSu ane tenA tapane kASThakITanI upamA 269 | vanaspatinA agrabIja Adi cAra prakAra 29. | nArakInA manuSya lokamAM na AvavAnA kAraNo 270 sAdhvI mATe pacheDInuM pramANa ane saMkhyA 270 dhyAnanA cAra prakAra 27ra ArtadhyAnanA cAra prakAra ane lakSaNa 273 | raudradhyAnanA cAra prakAra ane lakSaNa 273 dharmadhyAnanA cAra prakAra ane lakSaNAdi 274 zukaladhyAnanA cAra prakAra ane lakSaNAdi 275 | pada AzrI devanA cAra prakAra 275 | cAra prakAre deva, manuSya, tiryaMcano saMvAsa | vividha apekSAe kaSAyanA cAra-cAra bheda | karmaprakRtinA caya, upacaya Adi 278 | cAra-cAra paDimAo ajIva astikAya ane arUpI astikAya 281 | phaLasvAda ane puruSanI caubhaMgI satya ane mRSAbhASAnA cAra-cAra prakAra | praNidhAnanA cAra-cAra prakAra 282 meLApa-sahavAsa dvArA puruSanI caubhaMgI 284 | | varya(pApa) saMbaMdhI caubhaMgIo 306 307 307 300 310 276] 277. 320 3ra1 282 321 282 | Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya 327 329 330 33ra, 377 334 335 336 378 abhyatthAna, vaMdana AdinI caubhaMgIo sUtra ane arthadhAraka puruSanI caubhaMgI eka so vIsa lokapAlonA nAma pAtALakaLazonA svAmI vAyukumAradeva cAra jAtinA devo dravyAdi cAra pramANa rucakaddIpanI cAra-cAra dizAkumArIo madhyama pariSadanA deva-devInI sthiti dravyAdi cAra prakAranA saMsAra daSTivAdanA cAra vibhAga cAra-cAra prakAranA prAyazcitta pramANa, maraNa vagere kAlanA cAra prakAra cAra prakAranA pugala pariNAma cAturyAma dharma cAra prakAranI durgati-sugati kevaLI tathA siddhanA karmakSaya cAra prakAre hAsyotpatti strI puruSane kASThAdinA taphAvatanI upamA bhUtaka(nokara)nA cAra prakAra Indra, lokapAla AdinI agramahiSIo vigaya-mahAvigayanA cAra cAra prakAra kUTAgArazALA ane puruSanI caubhaMgI avagAhanAnA dravyAdi cAra prakAra aMga bAhya cAra prajJapti sUtro sthAna- 4/ra pratisalIna-apratisalInanA cAra cAra prakAra dIna-adIna puruSanI caubhaMgIo | Arya-anArya puruSanI caubhaMgIo baLada ane puruSanI caubhaMgIo hAthI ane puruSanI caubhaMgIo cAra vikathAonA soLa bheda cAra dharmakathAo ane tenA cAra-cAra bheda kRza ane daDha puruSanI caubhaMgIo pRSTa vaSaya 3ra6 | atizaya jJAnadarzananI utpatti anutpatti 364 3ra7. svAdhyAyano kALa-akALa 3ss | cAra prakAranI loka saMsthiti svAmI sevakarUpa cAra prakAranA puruSa 330 sva-para karmono aMtakaranAranI caubhaMgI 330 | sva-para khinnatA damanatAnI caubhaMgI | cAra prakAranI gaha 331 sva-para nigrahanA sAmarthyanI caubhaMgI (331 Rju ane vakra mArga tathA puruSanI caubhaMgI 33ra | kSema akSema mArga tathA puruSanI caubhaMgI 372 | zaMkha, dhUmazikhA Adi tathA strIpuruSanI caubhaMgI 374 334 | nigraMtha-nigraMthInA vArtAlApanA kAraNo tamaskAyanA nAmo | ayogya sAdhakonI cAra avasthAo | senA ane puruSanI caubhaMgIo 337 krodhAdinI upamA ane tenuM phaLa 338 saMsAra, Ayu ane bhavanA cAra-cAra prakAra 338 | cAra prakArano AhAra | karmabaMdha ane upakramanA bheda-prabheda | eka tathA anekanA cAra-cAra prakAra u44 'sarvanA nAmAdi cAra prakAra 344 | mAnuSottara parvatanA cAra phUTa | jabUdvIpanA cAra saMkhyaka viSayo 347 | meruparvatanA vana, abhiSeka zilA ane cUlikA 396 dhAtakIkhaMDa-puSkaravaradvIpa saMbaMdhI viSaya | jaMbUdvIpanA cAra dvAra 349 | chappana aMtaradvIpanA nAmo 351 | mahApAtALa kaLaza ane AvAsa parvata upara lavaNa samudranA jyotiSI devo 354 lavaNa samudranA cAra dvArA 357| dhAtakIkhaMDa ane puSkaravara dvIpanuM varNana 359] naMdIzvara dvIpamAM aMjanaka parvata | naMdA puSkaraNI, dadhimukha parvata ane ratikara parvata 339 u40 396 396 397 36ra 14 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya pRSTha viSaya pRSTa 4pa0 45ra 412 455 456 457 417 420 426 satyanA nAma, sthApanA Adi cAra prakAra 412 saMyamanA duHkhabhUta thavAnA cAra kAraNa AjIvikA mata mAnya tapanA cAra prakAra saMyamanA sukhabhUta thavAnA cAra kAraNa saMyama, tyAga, akiMcanatAnA cAra-cAra prakAra 413 | sUtravAcanAne yogya, ayogya vyakti sthAna - 4/3 svArthI-paramArthI puruSanI caubhaMgI cAra prakAranA bhAvone pANInI upamA 415 | daridra-samRddha vyaktionI caubhaMgIo svara, rUpa saMpanna pakSI tathA puruSanI caubhaMgI | 416 jJAnI-ajJAnI vyaktionI caubhaMgIo prItikara ane aprItikara puruSanI caubhaMgIo | pApakAryonA tyAgI-atyAgInI avasthAo upakArI vRkSa ane puruSanI caubhaMgI 419 | Ihaloka paralokanA lakSyavALAnI caubhaMgI bhAravAhaka ane zramaNopAsakanA cAra vizrAma | guNonI hAni vRddhinI caubhaMgI udita-astamita sAdhanAnI caubhaMgI 4rara | vinitAdi azva tathA puruSanI caubhaMgIo | covIsa daMDakamAM cAra yugma rAzi 423 siMha-ziyALavRttithI saMyamapAlana digaMta sahita zUravIratAnA cAra prakAra 424] lokanA eka samAna sthAno ucca ane nimna puruSanI caubhaMgI 425 | dvizarIrI-ekAvatArI jIvo cAra vezyAnA daMDako 425 parISahAdi samaye sAdhakanuM satva yukta--ayukta yAna tathA puruSanI caubhaMgI zayyA, vastra, pAtra AdinI paDimAo yukta-ayukta pAlakhI tathA puruSanI caubhaMgI 428 jIva spaSTa ane kArmaNayukta cAra-cAra zarIra sArathI tathA puruSanI caubhaMgI 429 loka sparzita astikAya ane sthAvarajIva yukta-ayukta azvAdi tathA puruSanI caubhaMgI 429 cAra samAna pradezI dravya mArga-unmArgagAmI pAlakhI-puruSanI caubhaMgInuM 430 cakSu agrAhya ekendriya zarIra rUpaguNAdi saMpanna puSpa tathA puruSanI caubhaMgI 431 spaSTa-viSaya grAhaka(prApyakArI) Indriyo | jAti saMpanna vagere puruSanI caubhaMgIo 43ra | lokanI bahAra jIva pudgalanI agatinA kAraNo AcAryone madhura phaLonI upamA 433 anumAnanA aMgabhUta draSTAMtanA bheda prabheda vaiyAvRtyanI apekSAe puruSanI caubhaMgIo 434 | anumAnanA aMgabhUta hetunA cAra-cAra prakAra kArya ane mAna karavA, na karavAnI caubhaMgI 435 gaNitanA cAra-cAra prakAra dharma, veza Adi tyAga, atyAganI caubhaMgI 436 aMdhakAra udyota kAraka padArtho daDhadharmI priyadharmInI caubhaMgI 437 sthAna - 4/4 AcArya ane ziSyanI caubhaMgIo 438 | bhoga sukha mATe bhaTakatA prANIo ArAdhaka ane anArAdhaka zramaNa 440| cAra gatinA jIvonA AhAra kartavya pAlananI apekSAe zrAvakanA cAra prakAra | 442 | jAti AzIviSanuM viSayakSetra svabhAvanI apekSAe zrAvakanA cAra prakAra 443 vyAdhi, cikitsA ane cikitsakanA prakAra AnaMdAdi zrAvakonI devalokamAM sthiti 444 | traNa cikitsAnI caubhaMgIo devonA AvavA na, AvavAnA kAraNo | traNa tathA puruSanI caubhaMgIo lokamAM aMdhakAra udyota vagere 447| prazaMsanIya, aprazaMsanIya puruSanI caubhaMgIo - P P 0 ja 489 491 492 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 541 545 511 549 viSaya vaktAnI caubhaMgIo vRkSanI vizeSatAo cAragatimAM vAdI samavasaraNa megha tathA puruSanI caubhaMgIo karaMDiyAnI upamAthI AcAryanA cAra prakAra vRkSa ane AcAryanI caubhaMgIo matsyanI upamAthI bhikSunA cAra prakAra | mINa AdinA goLA ane puruSonA prakAra dhAradAra patranI upamAe puruSanA cAra prakAra caTAInI upamAe puruSanA cAra prakAra | cAra-cAra prakAranA tiryaMca jIvo pakSInI upamAe bhikSanI caubhaMgI kRza-akRza zarIra ane AtmAnI caubhaMgI budha-abudhanI caubhaMgI sva-para anukaMpakanI caubhaMgI saMvAsanA cAra prakAra ane cha caubhaMgIo cAra prakAre cAritra phaLano vinAza pravrajyAnA cAra-cAra prakAro cAra saMjJA ane tenA cAra-cAra kAraNo cAra gatinI apekSAe cAra prakAranA 'kAma' pANInI upamAe puruSanI caubhaMgIo taravaiyAnA cAra prakAra pUrNa-tuccha kuMbha ane puruSanI caubhaMgIo madhu-viSa yukta kuMbha ane puruSanI caubhaMgI upasargonA cAra prakAra tathA cAra-cAra kAraNo zubhAzubhakarma vipAkanI caubhaMgIo karmabaMdhanA cAra prakAra caturvidha saMgha mati-buddhinA cAra-cAra prakAra pRSTa viSaya puSTa 493] vividha apekSAe jIvanA cAra-cAra bheda 538 494|mitra amitranI be caubhaMgI 539 495| parigrahamukta--amukta puruSanI be caubhaMgI 540 496T tiryaMca paMcendriya jIvonI gati-Agati 501] AraMbha anAraMbhajanita asaMyama saMyama 542 502| samyagdaSTi jIvone AraMbhikI Adi cAra kriyA 542 504| guNonA vikAsa ane vinAzanAM kAraNo 543 505| covIsa daMDakamAM zarIranI utpattinA kAraNo 544 508| dharmanA cAra dvAra 509| cAra gatinA AyuSyabaMdhanA kAraNo 545 509| vAdya, nRtya, gIta AdinA cAra-cAra prakAra 546 pa10 cAra varNanA deva vimAna 548 cAra hAthanI deva avagAhanA 512 | vAdaLAnA cAra-cAra prakAra 549 | manuSya garbhanA cAra prakAra ane tenA kAraNo 550 514] pUrva sUtranI cUlikAvastu 551 516 cAra prakAranA kAvyo papa1 pa18 | nArakI ane vAyujIvomAM cAra-cAra samughAta papa1 ariSTaneminA caturdazapUrvIonI saMkhyA papara para3 mahAvIra svAmInA vAdIonI saMkhyA papara para4] devalokanA saMsthAna papa3 pa27 samudragata pANIno svAda 553 pa28 | Avarta tathA tatsama kaSAyanuM phaLa papa4 | cAra tArAvALA nakSatra papapa pa33 | pApa karmano caya-upacaya papapa | mugala skaMdha anaMta 556 pa36] pariziSTa-1 pa36] vivecita viSayonI akArAdi anukramaNikA 537 531 | 534 16 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ goMDala gacchAdhipati, ekAvatArI AcArya pravara pU. gurudeva zrI DuMgarasiMhajI ma.sA. - jIvana darzana nAma : : zrI DuMgarasiMhabhAi. " janma : vi. saM. 1792. janmabhUmi : mAMgaroLa. pitAzrI : dharmaniSTha zrI kamaLasiMhabhAi badANI. mAtuzrI ? saMskAra saMpannA zrImatI hIrabAi. janmasaMketa : mAtAe svapnamAM lIlochama parvata ane kesarI siMhane potAnI samIpe Avato joyo. bhAtR bhaginI : cAra bena - be bhAi. vairAgyanimitta : pU. zrI ratnacaMdrajI ma.sA.no upadeza. saMcamasvIkAra : vi. saM.1815 kArataka vada - 10 divabaMdara. sadgaradeva : pU. zrI ratnacaMdrajI ma.sA. sahadIkSita parivAra : svayaM, mAtuzrI hIrabAi, bahena velabAi, bhANejI - mAnakuMvarabena ane bhANeja - hIrAcaMdabhAi. saMyama sAdhanA : apramattadazAnI prApti mATe sADA pAMca varSa nidrAtyAga, jJAnArAdhanA, dharmazAstro, darzanazAstro ane tattvajJAnano abhyAsa. tapa ArAdhanA rasendriya vijayanA vividha prayogo, mitAhAra. svAdhyAya, sADApAMca varasa nidrAtyAga, dhyAnarUpa AtyaMtara tapa. goMDala gacchasthApanA : vi. saM. 1845 mahAsuda -5 goMDala. tathA AcAryapada pradAna javalaMta guNo ': vinaya, viveka, vicakSaNatA, virakti, karUNA, samayasUcakatA vagere.. na | 17 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramukhaziSya : AcArya 5. zrI bhImajI svAmI. pramukhaziSyA : pU. zrI hIrabAI ma., pU. zrI velabAi ma., pU. zrI mAnakuMvarabAi ma. 6 sAdhu saMmelana ? vi. saM. 1861mAM AjJAnuvartI 45 jeTalA sAdhu sAdhvIjIonuM saMmelana karI saMtonI AcAra vizuddhi che mATe 13 niyamo banAvyAM. vidArakSetra : kAThiyAvADa, jhAlAvADa, kaccha, mAMgaroLa, verAvaLa, porabaMdara, dIvabaMdara Adi kaMThALa pradezamAM grAmAnugrAma. pratibodhita zrAvakavarca * zrI zobhecaMdrakarasanajI zAha - verAvaLa. sthiravAsa ? vi. saM. 1871 caitra suda - 15 thI goMDalamAM. anazana ArAdhanA : vi. saM. 1877 phAgaNa suda - 13 thI anazana prAraMbha, vaizAkha suda - 15 samAdhimaraNa. AyuSya : 84 varSa, saMyama paryAya - 62 varSa, AcArya pada - 32 varSa. uttarAdhikArI : AcArya pU. zrI bhImajI svAmI. upanAma : gacchAdhipati, nidrAvijetA, yugapradhAna, ekAvatArI. pATa paraMparA : goMDala gacchAdhipati AcAryapravara gurudeva pU. zrI DuMgarasiMhajI ma.sA. dvitIya paTTadhara - AcArya pU. zrI bhImajI svAmI. tRtIya paTTadhara - AcArya pU. zrI neNasI svAmI. caturtha paTTadhara - AcArya pU. zrI jesaMgajI svAmI. paMcama paTTadhara - AcArya pU. zrI devajI svAmI. mahAtapasvI pU. zrI jayacaMdrajI svAmI yugadaSTA tapasvI pU. zrI mANekacaMdrajI ma.sA. saurASTra kesarI gurudeva pU. zrI prANalAlajI ma.sA. tapasamrATa gurudeva pU. zrI ratilAlajI ma.sA. vidyamAna vicarato parivAra : 11 saMto, 300 jeTalA satijIo. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saurASTra kesarI, munipuMgavA pU. garadeva zrI prANalAlajI ma.sA. jIvana darzana zubha nAma che " prANalAlabhAI. janmabhUmi verAvaLa. pitA zrImAna zrI kezavajIbhAI mIThAzA. mAtA saMskAra saMpannA kuMvarabAI. jJAti visA osavALa. janmadina vi. saM. 1954, zrAvaNa vada pAMcama, somavAra bhAtR-bhaginI cAra bhAI, traNa baheno. vairAgya bIjAropaNa be varSanI bAlyavaye. vairAgya bhAva-pragaTIkaraNa 13 varSanI kumAra avasthAmAM. saMyama svIkAra 21 mAM varSe vi. saM. 1976 phAgaNa vada chaThTha, gusvAra. tA. 13-3-1920 dIkSA bhUmi bagasarA-darabAra vAjasuravALAnA udyAnamAM vaTavRkSa nIce. gaccha paraMparA goMDala gaccha. saMyamadAtA mahAtapasvI pU. jayacaMdrajI ma.sA. zikSA dAtA parama zraddheya tapasvI mANekacaMdrajI ma. sA. dhArmika abhyAsa AgamajJAna, tattvajJAna, kathA sAhitya, rAsa sAhitya, vyAkaraNa, mahAkAvyo, karmasAhitya, jainetara graMthonuM vizALa avalokana, darzana zAstranA tajajJa. saMgha netRtva traNa varSanI dIkSA paryAye tapasvI pU. mANekacaMdrajI ma. sA. nA saMthArAnA samayathI. sevA zuzruSA vaDIla sAta gurubhrAtA ane aneka saMtonI sevA karI. 1 19 | Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAjotkarSa jJAna prasAra deha vaibhava AvyaMtara vaibhava vihAra kSetra goMDala gaccha saMmelana upanAma caturvidha saMgha samAdhi mATe tAravelA traNa siddhAMta (1) lokonA paropakAra mATe dAnadharmanI pradhAnatA (2) A khaMDana vAda (3)nIti ane prAmANikatAnuM AMdolana, jaina-jainetaro (kAThI, darabAra, Ahira)ne sapta vyasanathI mukti, aneka sthAne sAdharmika rAhata yojanA. . rAjakoTa, goMDala, jetapura, dhorAjI, vaDiyA, verAvaLa, porabaMdara, mAMgaroLa, jAmanagara, bhAvanagara vagere aneka sthAne jJAna bhaMDAra, vidyAlayanI sthApanA ane jIrNodhdhAra. lAvaNyamayI mudrA, sUrya sama tejasvI mukha, caMdrasamI zAMta AbhA,vizALa bhAla, nUrabharyA nayano, ghUgharALA keza, vINA jevo sumadhura kaMTha ane siMha jevI garjanA. vinaya saMpannatA, viveka, sAdAI, prema, vairAgya, sevA, pravacana-paTutA, guccaraNa sevA, dIrgha dRSTi, tyAgamastI. saurASTra, gujarAta. vi. saM. 2007mAM gaccha aikyatA mATe mahattvanuM yogadAna. paMjAba kesarI kAzIrAmajI ma. sA. dvArA pradatta "saurASTra kesarI' cAra saMta- tapodhanI pU. ratilAlajI ma. sA., anazana ArAdhaka tapasvI pU. jagajIvanajI ma. sA., pU. nAnA ratilAlajI ma. sA., parama dArzanika pU. jayaMtamunijI ma. sA., pU. moTA prabhAbAI ma. Adi 15 satIjI. bagasarA. vi. saM. 2013mAgasara vada terasa, zanivAra prAtaH 7-30 kalAke I. sa. 29-12-1956. sAtalaDI nadInA kinAre (bagasarA) vartamAne 118 saMta-satijIo 'prANa parivAra' nA nAme samagra bhAratamAM prasiddha che. svahaste dIkSita parivAra aMtima cAturmAsa, deha vilaya aMtima vidhi ziSya parivAra - 200, Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapasamrATa pU. gurudeva zrI ratilAlajI ma.sA. nuM jIvana darzana zubha nAma janmasthAna janmadina pitA mAtA vairAgya bhAva dIkSA gurudeva gaccha paraMparA abhyAsa yoga sAdhanA yoga sevAyoga tapayoga * (c)20 ratilAlabhAI parabavAvaDI (saurASTra) Asovada amAsa vi. saM. 1969 zrImAna mAdhavajIbhAI raiyANI sadAcAra saMpannA jamakubAI 17 mA varSe phAgaNa vada pAMcama, guruvAra vi. saM. 1989-jUnAgaDha saurASTra kesarI pU. prANalAlajI ma.sA. goMDala gaccha. vyAvahArika- pAMca dhoraNa, dhArmika- 19 Agama kaMThastha, zvetAmbara-digaMbara sAhitya, kArmagraMthika sAhitya, dArzanika sAhitya, vyAkaraNa sAhitya rAtri-divasa niraMtara jAgRtadazAe AtmasAdhanA alpanidrA. vaDIla vRdgha 9 saMtonI sevA karI. 19 varSa ekAMtara upavAsa, 999 AyaMbila tapa(sAgAra), 19 varSa pANIno tyAga, 9 varSa makAI sivAya zeSa anAja tyAga. 21 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maunayoga dIkSA pachI 9 varSa ekAMta mauna sAdhanA. I. sa. 1992 navembarathI AjIvana mauna ArAdhanA. puNya prabhAva gurudevanA puNya prabhAve aneka AtmAoe mAsakhamaNa Adi nAnI moTI tapazcaryAo tathA hajAronI saMkhyAmAM varSItapanI ArAdhanA karI che. temaja dAna, zIla ane che bhAvanI vRddhi thaI che. . vihAra kSetra gujarAta, mahArASTra, madhyapradeza, orissA, bihAra, baMgALa jJAna anumodana zramaNI vidyApIThanA preraka banI 30 ziSyAo ane 30 vairAgI bahenone abhyAsArthe rahevAnI AjJA ApI. traNa sAmUhika cAturmAsa karAvI zAstravAcanA karAvI. dIkSA pradAnasaMkhyA 145 mumukSuone aNagAra banAvyA. Acarita sUtro jatuM karavuM, gama khAvo, vAda-vivAda ke dalIla na karavA, je thAya te sArA mATe, koI paNa jIvanI TIkA keniMdA na karavI. jIvaMta guNo vizALatA, udAratA, mAdhyasthatA, sahiSNutA, bhadrikatA, samAdhAna vRtti, jJAnaca. anazana pratyAkhyAna I. sa. 1992 rAjakoTamAM pU. bhAgyavaMtAbAI ma. ne 59 divasanI anazana ArAdhanA karAvI. aMtima cAturmAsa rAjakoTa, zrI royalapArka sthAnakavAsI jaina moTA saMgha saMcAlita omAnavALA upAzraya.(1997) mahAprayANa rAjakoTa, tA. 8-2-1998 mahA suda 11 ravivAra madhyAhna kALe 1.35 kalAke. aMtima darzana tathA pAlakhI zrI royala pArka sthAnakavAsI jaina moTA saMgha, rAjakoTa. aMtimakriyA sthAna 'tapasamrATa tIrthadhAma', rAjakoTa-amadAvAda hAI-ve, sAta hanumAna sAme, rAjakoTa. A 22 1 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eleg purva prakAzananA be bIjI (bIjI AvRtti) tIrthakara bhagavAnanA amRtasamA vacanone "Agama' rUpe gaNadhara bhagavaMtoe jhIlIne ziSya paraMparAne arpaNa karyAane ApaNane amRta vacano prApta thayA. tIrthakara bhagavAne anaMtajJAnane zrImukhethI pragaTa karI mahA upakAra karyo... gaNadhara bhagavaMtoe AgamajJAnane hRdayastha karI mahA upakAra karyo... ziSya paraMparAe AgamajJAnane kaMThastha karI mahA upakAra karyo... devardhvigaNi kSamAzramaNe AgamajJAnane graMthastha karI mahA upakAra karyo... graMthastha Agamone aneka AcAryoe samayAnusAra lokabhogya bhASAzailImAM anuvAda karIne sarvajana sahaja banAvyA. A ja paraMparAmAM saurASTrakesarI pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma. sA. nI janmazatAbdI avasare temanA ja parivAranA mahAsatIjIoe gujarAtImAM anuvAda karIne jaina samAjanI jJAna sAdhanAne Agamika banAvavAmAM bahumUlo phALo Apyo che. A mahA kAryamAM apUrva zrata ArAdhikA pradhAna saMpAdikA bhAvayoginI zrI lIlamabAIma. ane saha saMpAdikA zrI AratIbAIma., zrI subodhikAbAI ma.nA sahayoga maLyo che. A Agama batrIsInI prathama AvRttine gujarAtanA dareka saMpradAyanA sAdhusAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono bahoLo pratisAda maLatA TUMka samayamAM 1000 Agama graMtho anupalabdha thaI gayA ane punaH prakAzananI AvazyakatA ubhI thaI. ahIM eka khAsa ullekha karavAno ke jyAre prathamavAra Agama prakAzananI taiyArI cAlatI hatI tyAre ja tapasamrATa pU. gurudeva zrI ratilAlajI ma. sA. e zAsana prabhAvaka pU. zrI namramuni ma. sA. para kRpAdRSTi varasAvI. temaNe pATImAM lakhI ApyuM ke namramuni Agama prakAzananuM kArya saMbhALaze. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU.gurudevanI dIrghadraSTi ane kRpAdRSTine anubhavatA pU.gurudeva zrI namramuni ma. sA. e amone AjJA ApI ke ApaNe Agama graMtho prakAzananI bIjI AvRti pArasadhAma' nA upakrame pragaTa karavI che. - pU. gurudeva zrI namramuni ma. sA. nI AjJAne zirodhArya karIne pArasadhAma - ghATakoparanA upakrame guruprANa Agama batrIsIne punaH pragaTa karatA AnaMda anubhavIe chIe. amArA A aNamola kAryamAM amane zrI girIzabhAI zAha (hemANI)-U.S.A. tathA zrI jitenabhAI zAha (kalakattA) no ananya sahakAra maLyo, jenA kAraNe amAruM kArya saraLa banyuM che. amArA A komapyuTara kAryamAM zrI amInabhAI AjhAda tathA snehA amIta dajIno paNa sahakAra prApta thayo che. tevI ja rIte udAradilA dAtAzrIo e paNa amane sahyoga ApIne amAruM kAryavegavAna banAvela che. ame te sarvanA AbhArI chIe. aMtamAM Agama prakAzana ApaNA sahunA AtmAne anaMtajJAna prAgaTyamAM sahyogI bane e ja bhAvanA. zrI guruprANa prakAzana PARASDHAM vallabhabAga lena, tilaka roDa, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077 phona - 3204 3232. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrva prakAzakanA be bolA (pahelI AvRtti) anaMta tIrthakara saha prabhu mahAvIranA anaMta jJAnanI amUlya nidhi che ApaNA AgamagraMtho. jenA mAdhyamathI ja jinazAsana jayavaMtuM rahyuM che, rahe che ane raheze. tene jIvaMta rAkhavA ane jana jananAM mana sudhI pahoMcADavA te pratyeka jaina nAma dharAvatI vyaktinI pavitra pharaja che. A pavitra pharajane ja dharma samajIne je tenuM AcaraNa kare che ane potAnAM tana-mana ane dhanane te kAryamAM samarpita kare che, tenuM manuSya jIvana saphaLa thAya che. eTaluM ja nahIM paraMtu te sAdhaka jinazAsananI prabhAvanAno amUlya lAbha prApta kare che. Avo ja apUrva lAbha prApta karavA ApaNA gujarAtI samAjane mATe AgamonA mULa pATha tathA saraLa gujarAtI anuvAdavivecana sahita prakAzana karavA mATe pU. mukta lIlama parivArane ekaciMtanadhArA jUnAgaDhanI puNyabhUmi para sparzI ane jene rAjANA nagarI rAjakoTamAM royalapArka upAzrayamAM sAkAra svarUpa maLyuM. ApaNA saunA parama upakArI goMDala gacchAdhipati, nidrA vijetA, ekAvatArI, yugapuruSa pU. zrI DuMgarasiMhajI ma. sA.nI pATa paraMparAe pU. zrI jaya-mANekanA lADIlA ziSyaratna saurASTra kesarI pU. zrI prANalAlajI ma. sA.nI janma zatAbdI nimitte A virATa Ayojana karyuM. pU. mahAsatIjIoe potAnI ciMtanadhArAne pUjya guruvaryonI samakSa pragaTa karI. sahunA harSollAsa ane AzIrvAda sAthe svIkRtinA samAcAra prApta thayA. royalapArka sthA. jaina moTA saMghanI nizrAmAM ame turaMta samiti racavAnI jAherAta karI. rAjakoTa prANa parivAranA sAmUhika cAturmAsa daramyAna janma zatAbdI varSa nimitte vi. saM. 2053 san 1997 mAM "pU. prANaguru zatAbdI prakAzana samiti rAjakoTa"nI sthApanA thaI. tyAra pachI tapasamrATa zrI ratilAlajI ma. sA., gujarAta kesarI pU. zrI girIzacaMdrajI ma. sA. ThA. pAMca tathA prANa parivAranA 73 sAdhvIjIonA pAvana sAMnidhyamAM janma zatAbdInA prathama caraNanI tapa-japa, sAdhanA sAthe bhavya rIte ujavaNI karavAmAM AvI. zrI guru prANa phAunDezana TrasTa dvArA 3ra Agamo ane prANaguru smRti graMthanuM prakAzana karavAnuM nizcita thayuM. AgamonuM lekhana kArya prANa parivAranA satIvRMde saharSa svIkArI lIdhuM. A rIte sarva samavAyano suyoga thatAM kAryano prAraMbha vegavaMta thayo ane batrIsa Agamo kramazaH gujarAtI bhASAmAM anuvAdita thayA. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 A prakAzananA aNamola avasare AzIrvAda varasAvI saharSa svIkRti ApanAra tapa samrATa gurudeva pU. zrI ratilAlajI ma. sA. tathA dareka AgamanA rahasyone pragaTa karato, tattvonuM vAstavika darzana karAvato, AzISa varasAvato amArA utsAhane vadhArato abhigama preSita karanArA goMDala gacchanA saMta ziromaNi parama dArzanika pU. zrI jayaMtIlAlajI ma. sA., ama mArgadarzaka gujarAta kesarI pU. zrI girIzacaMdrajI ma. sA., tathA Agama divAkara pU. zrI janaka munijI ma. sA. nIDara vaktA pU. zrI jagadIzamunijI ma. sA. Adi muni bhagavaMto tathA Agamane suvyavasthita svarUpa ApanAra, athAga parizrama sahita niHsvArtha bhAve saMpUrNa sahayoga ApanAra Agama manISI pU. zrI trilokamunijI ma. sA. nA paNa amo RNI chIe. vAtsalya variSThA pUjayavarA pU. mukatAbAI ma., pradhAna saMpAdikA apUrvazruta ArAdhaka pU. lIlamabAI ma., ama prakAzana kAryanA udbhAvikA, utsAhadharA pU. uSAbAI ma., saha saMpadikA Do. pU. zrI AratIbAI ma. tathA pU. subodhikAbAI ma. ane prANa parivAranA anuvAdikA sarva mahAsatIjIonA ame RNI chIe. zrutAdhAra sahayogIo, ama Agama prakAzanamAM niSThAthI sevA ApanAra zrI mukuMdabhAI pArekha, zrI maNibhAI zAha, zrI navanItabhAI - tarUbena, kumArI bhAnubena, zrI jayavaMtabhAI zAha tathA Agamane kompyuTarAIjhaD karI mudraNa karI ApanAra bhAI zrI nehala hasamukhabhAI mahetAnA amo AbhArI chIe. Agama prakAzana kAryamAM zuddhikaraNanuM khUba ja dhyAna rAkhavAmAM AvyuM che. chatAM kyAM ya azuddhi rahI gaI hoya to zuddha vAMcI te tarapha amAruM dhyAna doravA namra vinaMtI che. aMtamAM saunA sahiyArA puruSArtha badala zrI guruprANa phAunDezana sadAne mATe saunA kRtajJa banI raheze. jaya jinendra zrI guruprANa phAunDezana - TrasTI maMDaLa zrI caMdrakAMta mANekacaMda zeTha (pramukha) zrI azvinabhAI kuMbhANI (Trejharara) zrI ke. pI. zAha (TrasTI) 26 zrI ramaNIkalAla nAgaradAsa zAha (ceramena) zrI TI. Ara. dozI (upapramukha) zrI kIrITabhAI zAha (TrasTI) Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhigama goMDala gaccha ziromaNI parama dArzanika pU. zrI jayaMtamuni ma.sA. sthAnAMgasUtranA kendrabiMduo - ThANAMga sUtramAM "ThANAMga" zabda ghaNo ja bhAvavAhI che. "ThANAM' mAM "sthAna' zabda phakta sthAnavAcI nathI paraMtu vizvacakranA tamAma kriyA kalApo, cAhe jaDanA ho ke cetananA ho, kSaNika ho ke lAMbI - TUMkI sthitinA ho ke zAzvata bhAvonA ho, e badhA kriyA kalAponA je kAMi kendrabiMdu che te kendrabiMdune A zAstramAM "sthAna" zabdathI saMbodhita karela che. A badhAM kendrabiMduo guNAtmaka paNa che ane bhAvAtmaka paNa che ane e ja rIte kriyAtmaka paNa che. eka kendrabiMdumAMthI pragaTa thatAM ghaNA bhAvonuM pradarzana A zAstramAM karyuM che. A zAstramAM jyAM eka kendrabiMduthI ekAtmabhAvanuM darzana karAvyuM che tyAM saMgaThita kendrabiMduothI saMgaThita bhAvonuM darzana jovA maLe che. A badhAM bhAvonI vyAkhyAmAM vizeSatA e che ke teone saMkhyAtmaka banAvI kramabaddha pradarzita karyA che. kyAreka kyAreka dazanI saMkhyAvALA kendrabiMduomAM pharIthI pAMcanI saMkhyAvALA kendrabiMduono ullekha karI daza kendrabiMdunI gaNatarI svayaM zAstrakAre karI che. ThANAMga sUtranI racanA karatAM, racanAkAre icchita saMkhyAmAM je je kendrabiMduo jovA maLyA te samagra biMduone temaNe ekathI dasa sudhInI saMkhyAmAM AvarI lIdhA che. phalataH samraga zAstra vaividhyathI bhareluM che. game tyAre game te bhAvone gaNatarImAM mUkI kSaNe kSaNe kharuM pUcho to pade pade viSayAtaMra karavAmAM AvyuM che. sahajabhAve viSaya sAme AvI gayuM hoya to zAstrakArane te sAmyabhAva pradarzita karavAmAM jarA paNa saMkoca nathI. te ja rIte asAmyabhAvone athavA viSayAtarane sparza karavAmAM paNa zAstrakAre jarAya saMkoca anubhavyo nathI. kAraNa ke eka viSaya upara zAstrakAre saLaMga nibaMdhanI prarUpaNA A zAstramAM karI nathI paraMtu duSTAne, adhyatAne, vizvavyApI kendrabiMduonuM nirdezana thAya e ja zAstrakArano abhidheya che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharuM pUcho to A eka viziSTa zailI gaNAya. jaina Agama racanAnI aneka vidhio che. jainadarzana ke jaina Agama potAnI rIte prarUpaNAno viziSTa mArga apanAve che. bhagavatI AdikeTalAMka zAstro praznottara rUpe che. keTalAMka zAstro upadezAtmaka che, keTalAMka vidhi niSedhAtmaka che, keTalAMka kathA - ghaTanA rUpe saMgrahita che, to sthAnAMga, samavAyAMga saMkhyAnI goThavaNI kare che. ghaNA zAstra gadyamaya che, to cAra pAMca zAstra padyanI pramukhatAe che. A ja kAraNe prastuta zAstramAM lakSita viSayanuM kendrabiMdunuM ekathI dasa saMkhyAmAM krama baddha vibhAjana karI, badhAM biMduone svataMtra rIte varNavyA che. A biMduo (viSaya) mAM dravyane sparzatAM, kSetrane sparzatA e ja rIte kALa athavA samayane lakSI tene sparzatA biMduo prarUpita karyA che. jyAre bhAva biMduonuM badhAM biduomAM ghaNuM prAdhAnya che. jaina darzana samraga rIte dravya, kSetra, kALa ane bhAva sAthe jakaDAyeluM che ane vizvacakranA kAraNarUpa ke kAryarUpa badhAM biMduo paNa dravya, kSetra, kALa, bhAvanA bhASaka che. A badhAM biMduomAM padArthano svabhAva, rUpa, raMga, paramANunI saMkhyA, piMDIbhUta paramANunuM kArya, jIva ajIvanuM saMyukta kArya, padArthanI parivartanazIlatA, dravya, guNa paryAyane lagatA badhAM kendrabiMduo sahaja rIte graMthita karelA che. A graMthanamAM koipaNa prakAranA kramanuM ke AgaLa pAchaLanAM saMbaMdhanuM avalaMbana levAmAM AvyuM nathI. jyAre ApaNe "ThANAMga sUtra"nuM adhyayana karIe, tyAre eka pachI eka ThANAo AkAzamAM uDatAM bhinna - bhinna prakAranAM pakSInI jema ApaNane dRSTi gocara thatAM jAya che ane eka vizeSa prakAranuM kSeya saMbaMdhI kutUhala utpanna thatuM jAya che, jemake navame TANe Anava vastunuM prarUpaNa thayuM to have bIjI zuM vastu Avaze? ApaNuM mana jANe jijJAsAvaza praphullita thai jAya che. anumAna ema thAya che ke prabhu vItarAganI vANIne ghaNAM AcAryoe, upAdhyAyoe sAMbhaLI hoya ane te jJAna, paraMparAmAM ghaNA AcAryo ane saMtonA samUhamAM UtarI AvyuM hoya. A badhuM jJAna ekatrita karavA mATe te AcArya bhagavaMtonI khAsa svAdhyAya sabhA bharAi hoya, goThavAi hoya ane temAM je je saMto ane AcAryone je je saMkhyAmAM bhinna bhinna viSayane lagatAM ThANAo arthAt kendrabiMduo manamAM upasthita hoya pachI te badhAM jJAna prakArone jema jema AcArya bhagavaMto bolatA gayA tema tema te sthAno saMkalita karI G 28 ) Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ levAmAM AvyA ane A mahAna zAstra vItarAgavANInI jhalaka jevuMThANAMga sUtrarUpe prasiddhamAM, AvyuM hoya; A amArI kalpanA eka rUpakanI draSTie che. kharekhara to paraMparAmAM je aMgasUtro AdikALathI cAlyA Ave che temAM 'TANAMga sUtra" nI racanAmAM A ja paddhati apanAvavAmAM AvI hoya. aitihAsika draSTie jotAM mULa zAstronA nAma yathAvata cAlyA AvatAM hoya ane temAM dravya, kSetra, kALa, bhAvanA bhAvone saMkalita - saMpAdita karI levAtAM hoya, kAraNa ke A sUtranA badhAM ThANAomAM judA judA dezakALanI paristhitinuM ane ghaTanAonuM spaSTa pratibiMba joi zakAya che, jema ke - bhagavAna mahAvIranA nava gaNonuM navame ThANe varNana che. jyAre sanAtana zAstramAM AvuM saMbhavita nathI. astu. ahIM eTaluM ja kahevAnuM che ke ThANAMgasUtranI eka rasamaya lakSaNa padhdhati che. have ApaNe keTalAMka ThANAonuM e rIte udAharaNa mUkIzuM ke jemAM phakta tarkanI vizeSatA na hoya paraMtu vyavahArika ddaSTine apanAvI sAmAnya nItigata upadeza apAyo hoya ane je aniSTa tattva che tenA kendrabiMduo para prakAza pADayo hoya. dA.ta. navame TANe roga utpattinAM nava kAraNo pradarzita karyA che ane kharekhara A kAraNo samAjazAstronuM nirdezana karatuM bahu ja jarUrI abhidheya che. kramazaH nava kAraNo A pramANe che. navaraMDArdi puSpatti siyA, taMdA, ATaluM kahIne (1) atibhojana (2) ahitakArI bhojana (3) atinidrA (4) atijAgaraNa (5) mahAzaMkAno nirodha (6) laghuzaMkAno nirodha (7) viSama mArgamAM javuM (8) bhojananI pratikULatA (9) padArthanA guNadharma badalAi gayA hoya athavA prakupita thayA hoya, ati prasaraNa pAmelA hoya tevA padArthono upayoga karavo. A nave kAraNe samajavA jarUrI che ane AcaraNamAM lAvavA paNa jarUrI che. zarIranA rogo jIvananA ane samAjanA moTA duzmano che. ahIM A nava ThANAthI athavA tenA bodhathI izAro maLe che ke game tevA azubha karmo hoya chatAM paNa jIve sAco puruSArtha choDavAno nathI. jo roganuM mukhya kAraNa azubha karma che. to pachI A nava sUcanAonI zI jarUra che ?hA, jaina zAstra azubhakarmo sAme jhajhUmavAnA mArganuM paNa prarUpaNa kare che ane sAdhanA kSetramAM paNa sAmAnya nIti niyamonA pAlananI jarUra che. jo nIti niyamane choDI upara lakhyA tevA kendrabiMduonuM (rogotpattinA sthAnonuM) anusaraNa kare to azubha karmonI udIraNA thAya . NC 29 ON :-- Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. eTale A zAstramAM rogotpattinA, jIvanane lagatA sAmAnya kendrabiMduono ullekha karI, manuSya manane jAgRta karavAmAM AvyuM che. 'ThANAMga sUtra'mAM A rItanI nItigata anekAneka sUcanAo che. jenuM vidvAna mahAsatIjIoe A zAstramAM vivecana ApI, zAstranuM hRdaya udghATita karyuM che. jethI ahIM eka ja udAharaNa mUkayuM che. ThANAMgazAstra kevaLa nItigata siddhAMtonI ja vyAkhyA karatuM hoya tema nathI paraMtu temAM aitihAsikabhAvo, bhaugolika paristhiti, rAjanaitika khaTapaTa, kalAzAstra zilpazAstra, sAhityika bhAvo, jyotiSanA pazno, grahagaNita, nakSatronA prabhAva, Ama juo to sekaDo sUtronuM vivecana karyA vinA, biMduo tarIke lapeTI levAmAM AvyA che ane gatimAna vizvacakrane samajavA mATenA mArgo khullA karyA che. vividha viSayothI bharapUra AkhuM zAstra aMte to dhArmika ane AdhyAtmika zAstra che. jethI ThekaThekANe "ThANAomAM viSaya kaSAyanA vicchedanI vAto karI, saMyama niyamanI sthApanA karI, tapazcaryAnI prabhutAne pragaTa karI che. jaina siddhAMtanuM je lakSya mokSa che te mokSa rUpI mahAsamudra ghaNI badhI nadIonA jaLa vahetAM hoya tevuM kANAMga sUtramAM joi zakAya che. saMsAra citranuM prAgaTya karI, gAMThe gAMTha kholI nAkhavAmAM AvI che ane jarApaNa utAvaLa karyA vinA ghaNA ja janmAMtaromAM paNa sAdhanA siddha thAya ane chevaTe jIva mokSagAmI bane te abhidheya ThANAMga sUtramAM parokSa rIte joi zakAya che. hAla vartamAnamAM goMDala saMpradAyanA, prANaparivAranA prabuddha mahAsatIjIoe Agama prakAzanano bhagiratha girivahanano bhAra upADyo che te UMDI dAda mAMgI le che. eTaluM ja nahIM paraMtu A viSamakALamAM sAdhvIjIo AgamanA talasparza bhAvone pragaTa karavA mATe ekatra thai, jJAna yajJano AraMbha karaze, te vAta kalpanAmAM paNa na hatI. chatAM kalpanAthI paNa adhika suMdara vAstavika vRkSa kUlya, phaLyuM che, te ati harSano viSaya che. bIjA koi to potAnI sthiti jANatA haze paraMtu ame amArI sthiti kahIe chIe ke udbhUta thayelo A harSa pravAha amArA hRdayamAM samAya tema nathI, kAraNa ke mULamAM ame AgamapremI chIe ane amArA Agama premane anurUpa A Agama prakAzananuM bhagIratha kArya ahobhAva pragaTa kare che ane lAkha lAkha abhinaMdananA pAtra banavA mATe ApanI yogyatAne pradarzita kare che. AryAvaMda ! AjanA Adhunika yugamAM jyAM sAdhu sAdhvIo sAdhAraNa sAhityano 30 ) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sparza kare che ane zrotAonA manoraMjana upara dhyAna Ape che tyAM tame guNavaMtA, AgamaniSThAvAna, sAdhvIjIoe atigaMbhIra, vItarAga vacanothI bharapUra Agama sAhityano sparza karI; prAcIna kALanI sAdhanAo, vyavahArika jIvana ane dharma - adhUmanA praphuTita thayelA pravAhono jemAM samAveza karavAmAM Avyo che, tevA prAcIna Agama sAhityano sparza karI, saraLa gujarAtI bhASAtaMra karI, jaina jagatane, khAsa karIne gujarAtI prajAne, ciMtana karavA mATe navo ja vaLAMka Apyo che. tamArA jevA vicakSaNa sAdhvIjIo ane Agama zAstranuM naitRtva karanArA trilokamuni jevA jJAna gaMbhIra Agamaratna muni tathA goMDala saMpradAyanA preraNA stotra zrI girIzacaMdrajI muninI AgavI daSTinuM A pariNAma sakala sAhityane prakAzita karavA mATe zrI guruprANa phAunDezana TrasTanA saMcAlanakartA zAsanapremI TrasTIo ane pramukha sabhya zrIyuta bhAmAzA ramaNIkabhAI zAha tathA daDha saMkalpI zrI caMdrakAMtabhAi zeTha ke jeone dhanarAzine kharca karavAnI sAcI dizAnuM jJAna che, mATe teo sau paNa zreyanA bhAgIdAra che. AgamaratnonI prakAzita thatI zreNInA eka eka puSpanna kramazaH samaya para amArA hAthamAM Ave che, ne te joine chAtI gaja gaja phUle tevuM che. eka sarakhA, sAmya AkRttivALA graMthonI zreNi goMDala gacchanI kIrtinI maNImALA hoya ema zobhI rahyA che. Apa saue amArA jevA dUra beThelA, ekAMtavihArI ciMtaka sAdhune saceSTa karI A Agama prakAzamAM "Amukha' rUpe vivarNanAtya lekho maMgAvI, prakAzita karI amane je taka ApI che ane Agama prakAzananA aNamola sAhityamAM amArA bhAvono umero karI, je sthAna ApyuM che te kharekhara Apa saunI guNaSTinuM amRtaphaLa amane maLyuM che. A ja rIte AgamazreNInuM prakAzana vistAra pAmatuM rahe ane saunA uttama kSayopazamanuM pratibiMba Agama sarovaramAM jhalakatuM rahe tathA A prakAzana saMpUrNa vizva vyApI banI rahe tevI aMtaranI Urmi sAthe AnaMda maMgalama... - jayaMta mani peTarabAra. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya apUrva mRtaArAdhaka bhAvayoginI bo. bra. pU. lIlamabAI ma. sa. priya Atman ! anAdikALathI vizvamAM vikhyAta, vAsanAthI vAsita jIvAtmA, ajIvanI duniyAmAM cAre kora svAbhAvika paramANuothI goThavAyelA je je sthAno che, te te sthAnamAM paulika prapaMcanI pagathAra para, pudgalamAMthI sukha meLavavA mATe sthAne sthAne ThANA nAMkhI, jyAM tyAM bhaTakAi, paTakAi, pachaDATa pAmIne paNa paristhitinuM nimitta pAmI, TharI ThAma thavAnI hAma sevato, doDadhAma karI rahyo che. jagatavAsI koipaNa jIva A doDadhAmamAMthI bAkAta rahI javA pAmyo nathI. dareka nAno moTo jIva eka ja icchA kare che ke jo gharanuM ghara maLI jAya to haMmezanuM sukha thaI jAya, A rIte AkhA lokamAM te khUNe - khAMcare zodhI vaLyo, bhamI vaLyo, tabU tANayA, DerA nAMkhyA, karIne ThAma thavAnA manoratha karatA jIvarAma parAyA sthAnane potAnuM mAnI rahevAmAM sthira thayA ke na thayA tyAM moharAjanI phojanA AyuSyakumAre AvIne, taMbUne upaDAvyA, sthAnamAMthI tiraskAra maLyo, jAkAro maLyo, karmanA bistarA poTalAM laine, jIvarAma bharyuM bhAdaryuM, vasAveluM sthAna choDI, rotA kakaLatAM ravAnA thayA. koi sthAna evuM siva, mayatna na maLyuM ke je bhAIne AvakAre. cAre bAju bhaTakatAM kyAreka to 48 miniTamAM pAMsaTha hajAra pAMcaso chatrIsa ghara badalyA. zuM kare bicArA AtmarAja? parAyA sthAnamAM jaie to tevuM ja thAya ne ! mATe A jIva kayAreka tetrIsa sAgara sudhI duHkhI avasthAmAM goMdhAI rahyo, to kyAreka 33 sAgaropamanI sukhI avasthAmAM rahyo ane mAnI Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lIdhu ke have koi ravAnagI karaze nahIM paraMtu AyuSyakumAra hAjara thAya, potAnuM ghara mAnI beThelAone kahe ke bhADUtI jagA khAlI karo. koI evuM sthAna prApta na thayuM ke celenja ApI svIkAra kare, dareka jagyAe nAsIpAsa thaIne Thokaro khAto, melo ghelo, lagharavaghara, gobara, gaMdhAro, cakoruM hAthamAM jhAlIne, sukhanI bhIkha mAMgato, bhikhArI banI, sthAne sthAne bhAi bicAro bhaTakI rahyo che. AvA bhikhArIne koI jagyA saMgharavA taiyAra nathI, sau koI kADhI mUke che. A che durdazA anAdikALanI A jIvanI. anaMta sukhano sAgara cetanAmAM laherAto hovA chatAM potAnI tarapha najara jatI nathI. pote ja sukhanuM dhAma che, tevuM bhAna thatuM nathI. AvA AtmAne jAgRta karavAM, tenuM bhAna karAvavA arihaMta paramAtmA, karuNAnidhAna, svapara prakAzaka ane darzaka prabhue anaMta jJAnadarzanarUpa darpaNamAM ApaNI durdazA joi, ApaNA upara upakAra karyo; tIrthaMkara nAmakarmano kSaya karavA, prabaLa puNyanA puje dezanA dIdhI, vANInI varSA karI, tene gaNadhara AcArya bhagavaMtoe jhIlI, temAMthI paraMparAe jharaNuM pravAhita thatuM - thatuM jinavANI rUpI gaMgAnuM pANI pAmara evA ApaNA prAMgaNamAM AvI pahoMcyuM. ApaNI sudhI pahoMcADanAra paMca parameSThI paramAtmAnA parama prasAde, guruvaryo ane guruNI devonA kRpAbaLe, sAdhakavRMdanA sahayoganA sAmarthya baLe, kevaLI prarUpita gharmanA dharma baLe ane aneka anumodaka AtmAonA anugrahe, AtmaSTA vItarAga vANInuM, gaNadhara bhagavaMto dvArA grathita thayeluM, dvAdazAMgI gaNipiTaka paikI trIju aMga dANAMga sUtranuM zAyanaborDa samuM, Thokaro khAtA jIvone ThekANe lAvanAruM, ThANA uThANA saMkAmiyA karanAra AtmA mATe vAstavika sthAnamAM laI janAruM, svarUpamAM sthita karAvanAruM, aneka saMketo karI sAcuM sthAna darzAvatuM, gujarAtI anuvAda karI upayogI thAya tevA nirmaLa hetuthI, Aje varSollAsa 33. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvaka, sADA traNa karoDa romarAya sahita pulakita haiye, jinavANInuM anamoluM aMgasUtra, guruprANa Agama batrIsInuM teramuM Agama ratna zrI ThANAMgasUtra prathama bhAga rUpe amo samagra janatA sAme samarpita karI rahyA chIe, zAsanane caraNe dharI rahyA chIe. ThANAMga sUtrarUpa Agama AbhUSaNanuM A najarANuM lo (lyo) svIkAro ! priya pAThakagaNa ! A ApaNI aNamola mUDI che, nayananuM nUra che. A Agama AbhUSaNa jene dhAraNa karatAM AvaDI gayuM, tenI rItanI kaLa je jANI gayA, teo A Agama AbhUSaNa paherIne (dhAraNa karIne) pAmI gayA; arhat banI gayA. koi nirlepI banI gayA ane udAsIna banI, bodhibIja pAmI, ekAvatArI banI gayA. jeTalAM jIvo A jagatamAMthI nIkaLI gayA te badhAM ja mahApuruSo, muni puMgavo A ja AgamathI tarI gayA che, tarI rahyA che ane tarI jaze. AtmAnA pradhAna jJAna guNa rUpI netra kholanAra A Agama ja che. jenA netro khulyA, teo kyAreya bhUlA na paDe. teo rasto joine cAle. pudgala paramANuono sahAro le tene teo ''potAnA che'' tema to na ja mAne paraMtu temane mitravat mAne. puNyanA puMjanA thoka Ave ane uccakakSAnuM sthAna maLe to paNa e potAnuM na mAne, kAraNa ke temanA jJAna netra khulI gayA che. zrI ThANAMga sUtranA AbhUSaNano artha che mastakathI laine paga sudhInA dareka avayavone bhUSita kare, zrRMgArita kare sauMdaryamAM vRddhi karAve. ApaNe saue mAtra deha para ghaNA AbhUSaNo dhAraNa karyA che paraMtu dehane dhAraNa karanAra dehI para kyAreya najara nAMkhI nathI. te dehIne AbhUSaNathI kema vibhUSita karAya tenI kaLA zIkhaDAvanAra che A ThANAMga sUtra. AcArAMga sUtre dehane dehInuM bhAna karAvavA, AcaraNa zIkhaDAvyuM. sUtrakRtAga sUtre te baMnene judA karI sva ane paranuM darzana karAvyuM. have A trIjuM aMga AtmakAyanA zrRMgAra sajAvavA, tenI rIte darzAvavA 34 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI pahoMcyuM che. A sUtra ekathI laine dasa sthAna sudhInI vAto darzAvaze. jemAM keTalIka vAto jIvo mATe kSaNabhaMgura haze. bAkI to duniyAmAM jeTalAM sthAno che te badhAM svAbhAvika ane vAstavika che. tene potAnA mAnI levAnA je bhAvo karavAmAM Ave che te kSaNabhaMgura hovAthI sthAyI banatA nathI. kayuM sthAnaka sthAyI banI zake tenI jANa, parijJAna karAvavA mATe A sUtranuM nAma che sthAnAMga. te sthAnAMga evuM nAma ja aMgulI nirdeza karIne kahe che - UbhA raho, sthira thAo, sAMbhaLo mArI vAta, tame jene zaNagAro cho te pArakI duniyAno mAla lAvI, pArakI duniyAmAM ja sthApita karo cho. sthApita karanAra tame koNa cho, tene to oLakho. tenuM sthAna alaukika che. tyAMnA mArga bahu amUlya, UMcA ne mahAna che; sIdhAne suMdara che; punarAgamana na thAya tevA che. te sthAnamAM lai javA mATe ja mAruM upasthita thavApaNuM thayuM che. huM chuM arihaMta paramAtmAno saMdezavAhaka. ThANAMga sUtra mAruM nAma, pravacana Agama puruSa tarIke prakhyAti pAmela chuM. paheluM aMga mAruM AcaraNanuM hatuM, bIjuM aMga sva - parane prakAzita karanAra sUtrakRtAMga rUpa hatuM. have sva sthAna kyAM che ane para sthAna kyAM che ? tevuM trIjA aMganuM svarUpa prakAzita karavA huM AvI pahoMcyo chuM. zrI ThANAMga sUtranA rUpamAM mane kholo, nihALo. ekIkaraNanA bhAva laIne Avyo chuM. vadhAvazo to sukhI thazo; are ! parama sukhI thazo. prathama sthAna mumulusajajana ! | vinayapUrvaka yatnAthI kholo mArA dvArane, temAM pravacanathI pravAhita thayeluM prakRSTa pado gAyA najara samakSa cakSugocara thaze; teno artha che - AtmA eka che. adbhuta vAta ApaNane jANavA maLe che. AtmA zabda sat dhAtuthI banyo che. GS 35 4 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matati - satata nAnAti rUti sAtamI, A vyutpatti anusAra je niraMtara jANato ja rahe che tenuM nAma AtmA che. jIvanI evI eka kSaNa pasAra thatI nathI ke jyAre AtmA jANavArUpa upayoga kriyAthI rahita raheto hoya. jo ke gat dhAtuno artha satata gamana karavuM paNa thAya che, paraMtu ahIM te jANavAnA arthamAM vaparAyo che. upayoga ja jIvanuM lakSaNa che. A lakSaNa siddha ane saMsArI baMne prakAranA jIvomAM mojUda hoya che, tethI AtmAmAM sarvakAlika bodhanA sadbhAvanuM pratipAdana thaI jAya che. A prathama padamAM AtmAnuM svarUpa pragaTa karyu che. - AtmA eka che, A pada ajAyabI bhareluM che; saMpUrNa lokanuM jJAna A pada dvArA karAvyuM che. A padathI caraNa staMbhI jAya, vANI virAma pAmI jAya, mana zAMta ane sthira thai jAya ne jIva dhyAnamAM tallIna banI jAya tyAre te vikalponI duniyAmAMthI nIkaLI potAno vicAra karato thaI jAya che. jene sAhityamAM artha porasI kahe che, tevA zabdo ane arthanA ciMtanamAM AtmA UMDo UtarI jAya che, tyAre potAmAM DUbakI mAre ne jue ne vicAra kare che ke mArI samAna aneka AtmA najare paDe che. ame to judA judA chIe chatAM eka kevI rIte hoI zake ? tevA paznanA javAba potAmAMthI ja maLe che ke hA bhAI ! tuM eka che; svataMtra che; tArI samAna badhAM che kharA paNa tuM svataMtra che; mATe tuM bIjAmAM paDanahIM; te tArA nathI. tuM tArI rIte eka ja cho ane ekatva ja tAruM sthAna che. sthAnathI bahAra gayo mATe anekane tuM tArI samAna na jANato, tArAmaya jANavA lAgI gayo ane herAna - parezAna thaI gayo. te sArI rIte eka ane ekatvamAM ja che chatAM tuM tene anekarUpe joI jANI rahyo cho. jonAra tuM eka cho, jANanAro eka, anubhava karanAro eka, sukhI tuM eka, svataMtra kharekhara tuM eka cho. bhAI! tAruM AMgaNuM tapAsa, tuM eka cho, dravyanI jAtathI tuM eka cho, guNathI guNI rUpe tuM eka cho. paryAyanI avasthA tArAmAM thatI hovAthI paNa tuM eka cho. kevuM 36 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ majAnuM tAruM svarUpa eka che! koIno kyAreya temAM hastakSepa thaI zakato nathI, thaze nahIM, thai rahyo paNa nathI, tethI tAruM bIjuM nAma che jIvAstikAyadravya. drave tenuM nAma dravya. dravyanA AdhAre (sthAnamAM asaMkhyAta pradeza che. te asaMkhyAta pradezane dhAraNa karanAro asaMkhyAta pradezI AtmA jIva dravyanA rUpe eka che. chatAM paNa asaMkhyAta pradeza che. tenA tenA eka eka pradeze anaMta guNono vAsa che. dareke dareka guNa svataMtra eka che. te guNone dhAraNa karanAra guNI AtmA guNarUpe anaMtaguNovALo hovA chatAM badhAMya guNo tenAmAM samAI jAya che mATe paNa te eka che. evI rIte guNomAMthI eka eka paryAya pragaTa thAya che, te paNa eka - eka guNanI anaMtaparyAya (avasthA) hovA chatAM te saghaLI paryAya eka - eka che. te gaNatarImAM anaMtI thAya che. chatAM badhI jevadravya ane guNamAM samAya che, tethI paryAyIrUpe tuM eka cho. AtmAnA svabhAvathI AuTa thaine, anAdikALathI saMsArI banI, zarIranA dravyaprANa lokamAMthI udhAra laIne pula paramANuMnA piMDa banAvI, saMsArInA nAmathI oLakhAi rahyo che. te badhAM jIvone jIva, prANI, sattva, bhUtanA nAmathI vibhAjana karI oLakhAya che. A rIte AtmA eka che. te AtmAe karma bAMdhyA tethI daMDa bhogavavA paDe che. te paNa daMDa nAmathI eka che. daMDa bhogavanAra kriyA kare che. te karma bAMdhavAnI kriyA eka che. ema 57 (sattAvana) mArmika vAto sUtrakAre ThANAMga sUtranA pahelAM sthAnamAM bhUmikA rUpe karI che ane kahI che. lokamAM badhI sAmagrI ajIvanA rUpamAM che. temAM ya rUpI pulAstikAyanI vibhAva bhAvarUpe paramANu paramANu saMyoga saMbaMdhe goThavAi, skaMdharUpe banI, sthAne sthAne saMsArI jIvane karmanA baMdhana karAve tevI kArmaNavargaNA yogya sAmragI paDI che ane AtmA potAno svabhAva choDIne te sAmagrIne nimaMtraNa Ape che tyAre te sanmAnapUrvaka AvI, anaMta sukhanA bhaMDAra evA 37 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnA pradezamAM sthAna jamAvI de che. te sthAna pula paramANuthI racAyelA karmanuM che paraMtu jIva tene potAnuM sthAna mAne che. sthAna bIjuM joke te sAmragI jema che tema rahe ane jIvarAma jo temAM lepAya nahIM to bicArA ajIva pudgala kaMi ja karI zakatAM nathI. A to parane potAnuM mAnI, cetananA AMgaNAmAM jyAre sthAna ApyuM tyAre be paguM prApta thayuM ne huM ane tuM banI jAya che. tethI bIjA sthAnamAM ekamAM chupAyelA be - be yugalanuM jANapaNuM karAvyuM che. temAM paNa sIdho saMparka, jIvano saMbaMdha virodhI ajIva sAthe darzAvyo che. jIva hovA chatAM ajIvano aMcaLo oDhe che. eTale jIva saMtAya gayo ane ajIva drazyamAna thayo. ajIvanA AdhAre jIva oLakhavA lAgyo. mATe nIvAveva nIvAva thI laIne be paNuM tenuM cAluM thai gayuM tethI te sthAvara - traNa tarIke oLakhAto oLakhAto aLakhAmaNo banI, rAgadveSanA baMdhanathI baMdhAi, sthAna bhaSTa banI, asthAne bhaTakato thai gayo. cAra uddezakomAM khUba vistAra pUrvaka be paNAnuM varNana karavAmAM AvyuM che, tenuM tame ja avagAhana karazo. sthAna trIjuM trIjA sthAne jIva traNa yoganA tarajUmA UbhA karI trAjavAmAM toLAvA lAgyo. huM, tuM ane te; AvA traNa sthAna UbhA karyA. nAma indra, sthApanA indra ane dravyendra, karmanA udaye indra banyo. AtmA kAyama rahyo chatAM indriya dhAraNa karI, ajIvanA ravADe caDhI indrarUpe thayo. tenuM varNana traNa - traNa bolamAM anupama chaTAthI bhagavAne darzAvyuM che. jIvanuM bahulapaNuM vadhatuM cAlyuM. sthAna cothuMH cothA sthAnamAM te eka AtmA ja cAranA rUpamAM pragaTa thato dekhAvA lAgyo. T 38 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenI aneka caubhaMgI AtmAnA adhyavasAya pramANe goThavAi gai. jeTalA pramANamAM kaSAyano rasa hoya teTalAM pramANavALI jIvonI prakRti baMdhAi jAya che. te prakRttinA udaya pramANe jIva sukhI duHkhI thAya che ane vyakti nArakIthI mAMDI anuttara vimAna sudhI je jenA sthAne che tyAM ajIvanA saMparke jIva paribhramaNa kare che. AvA dareka kSaNabhaMgura sthAnane potAnA mAnI jIva asthAne sthAna goThavato phare che. te vAto viveka pUrvaka cothA sthAnanI vAMcIne vAgoLazo. sArAMzaH AvI vAto ekathI laine dasa sthAna sudhI karavAmAM AvI che, paraMtu A prastuta sUtra bhAga - 1 cAra sthAnanAM anuvAda rUpe pragaTa thatAM mArI vAta ahIM ja thaMbhAvuM chuM. A ThANAMga sUtrano marma eja che ke he jIvarAja ! tame asthAnethI sthAnamAM padhAro, mahelamAM padhAro mahArAjA ! tamAruM sthAna siddhAlaya che, te aMgulInirdeza kare che ke tame eka cho ne eka ja raho. bIjuM sthAna kahe che - rAgadveSanA baMdhana choDI tame vItarAga bano. trIjuM sthAna kahe che - samyag jJAna, darzana, cAritryanuM ekIkaraNa karI, mokSa mArgamAM sthita thAo. - cothuM sthAna e ja batAve che ke tamArA caitanya rUpa anaMta jJAnaprANa, anaMta darzanaprANa, anaMta sukhaprANa, anaMta zaktiprANanA tame dhyAtA cho, vidhAtA cho, temAM sthita thai jAo. A rIte cAre sthAnane darzAvatuM ThANAMga sUtra jANe ke cothI samiti rajU kare che. je vastu jyAMthI lIdhI che te vastu tyAM ja mUkI do. AdAna = levuM, bhaMDa ane upakaraNa. tame AdAna grahaNa karyA che tene choDI do, choDavAmAM paheluM meLaveluM zarIra 39 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpI bhaMDa (bhAMDa ) ane tenA kAraNe meLavelA zarIranI rakSArthe upakaraNa mAtra, te badhAM jagatanA che. tene tenA sthAnamAM rAkhI, have tame siddhAlayamAM birAjita thAo. jagatanI vastu jagatane soMpI anaMta siddha paramAtmA siddhAlayamAM sthita thayA che, te sthAnamAM lAvavAno saMketa A sUtra kare che. tenA bhAvo vAMcI haiyAmAM soMsaravA UtarI jAya to beDo pAra thai jAya che. A AgamanA anuvAdikA che zramaNI vidyApIThanA hoMziyAra vidyArthinI, amArA aMtevAsI, vaiyAvacca raktA, bhaktisabhara bhAvathI bharelA, suvinita, viduSI suziSyA vIramatIbAI ma.sa.jemaNe zrI saMdhamAM cArtumAsa dIpAvatAM, sva - paranuM kalyANa karatAM puruSArtha sahita prastuta sUtra anuvAdita karyu che. te sUtranA anuvAdanuM avagAhana karatAM huM AnaMda anubhavuM chuM ane A AryAjIne anekaza dhanyavAda ApuM chuM. temaja zubhecchA pAThavuM chuM ke tamo AtmAnA ajara - amara, fsava, mAtra, maya sthAnane prApta karo, svamAM sthita bano. vIra mArganA sAcA upAsikA banI tamAruM nAma sArthaka karo tevI maMgala kAmanA karuM chuM. A Agamane suzobhita banAvanAra, suMdara hAInA bhAvabharI alaMkRta karanAra AgamamanISI pU. trilokamunivaryane mArI natamastake zatakoTi vaMdanA tathA saha saMpAdikA parama puruSArthI DaoN. sAdhvI AratIjI evaM sAdhvI subodhikAjIne anekazaH sAdhuvAda. zramaNopAsaka mukuMdabhAi, dhIrUbhAI vagerene dhanyavAda. paramAgama pratye avihaDa bhaktibhAvathI bharelAM prakAzana samitinA mAnada sabhyazrI bhAmAzA zrIyuta ramaNika bhAi ane Agama prakAzana karavAnA aDaga bhekhadhArI, draDha saMkalpI tapasvinI vijyAbenanA tathA bhaktisabhara zrI mANekacaMda bhAi zeThanA suputra narabaMkA royalapArka sthA. jaina moTA saMdhanA pramukha zrI caMdrakAMtabhAi tathA kAryAnvita sarva sabhyagaNo, kAryakartAo, mudraNa karanAra nehalabhAI temanA - 40 , Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitAzrI hasamukhabhAi tathA temanA sahayogI rAmAnujabhAi, jItubhAI, jIjJezabhAi, nItAbena ane zAbIrabhAi; AgamanA dAtA mahAnubhAvo vagerene abhinaMdana sAthe anekazaH dhanyavAda. A AgamanA anuvAda, saMzodhana, saMpAdanamAM upayogI thayelAM, pUrva prakAzita AgamonA prakAzako, saMpAdakone AbhAra sahaaneka sAdhuvAda. Agama avagAhana karavAmAM upayogI zUnyatAnA yoge truTI rahI javA pAmI hoya, temaja vItarAga vacana viruddha lakhAyuM ke chapAyuM hoya to trividha micchAmi dukkaDam..... bodhi bIja dIkSA - zikSA dore bAMdhI, "mukta lIlama" taNA tAraka thayA, evA guNI "ujama - kula- aMbAmAta"ne vaMdana karuM chuM bhAva bharyA. vItarAga vacana viruddha lakhAyuM hoya to mAMgu puna : puna : kSamApanA. maMgala maitrI pramoda bhAvamAM vaho sahu, evI karuM chuM vijJApanA. pa.pU. saumyamUrti zrI aMbAbAi ma. sa.nA suziSyA - AryA lIlama. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdana anubhava Do. sAdhvI AratI tathA sAdhvI subodhikA jainadarzananA pratyeka siddhAMto anekAMtavAdane AdhArita che. ThANAMgasUtramAM anekAneka kathano sApekSa che. paraspara virodha pratIta thatAM sApekSa kathanono je samanvaya karI zake che, te ja vyakti vikalponI jALathI mukta banI samabhAvane pAmI zake che. sthavira, gItArtha mumio ja zrI ThANAMga sUtranA atyaMta saMkSipta sUtrone samajAvIne tenA rahasyone pragaTa karI zake che. tethI ja ThANAMgasUtra ane samavAyAMgasUtranA jJAtA munine sathivira kahe che. ThANAMgasUtranuM prathama sUtra mAyA | AtmA eka che. A sUtra pramANe jainadarzana advaitavAdI che. bIjA sthAnamAM Atano - be tattvano svIkAra karyo che. baMne kathana paraspara virodhi pratIta chAya che paraMtu nayavAdazI vicAraNA karatA jaNAya che ke A jagatanA anaMtAnaMta jIvo caitanyalakSaNanI apekSAe eka samAna hovAthI eka ja che tema ja jaDa ane cetanA baMne dravyo paNa sat - astitvanI apekSAe samAna hovAthI advaitavAda paNa satya che ane jaDa ane cetanadravya svarUpathI bhinna hovAthI baMne judA che, tethI dvaita paNa satya che. A prakAre samanvaya karavo, te sApekSavAdanI dena che. ThANAMgasUtranA sUtro saMkSipta che paraMtu tenA bhAvo gahana che. tenA saMpAdana samaye sUtranA bhAvone spaSTa karavAno yathAzakaya prayatna karyo che. sthAna - 4mAM cAra prakAranA dhyAna ane tenA bheda - prabhedanuM kathana che. dhyAnanA bheda prabhedanA kathana mAtrathI pAThakone dhyAnanuM svarUpa spaSTa thatuM nathI. A prakAranA dareka viSayone vavecanamAM TIkAgraMthonA AdhAre samajAvyA che. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SC sthAna -3mAM traNa traNa prakAre jIvanA utpattisthAnarUpa yoninuM nirUpaNa che. tenuM spaSTIkaraNa prajJApanA sUtranA AdhAre karyuM che. ema zradhdhAsiMdhu pU. tapasvI gurudevanI asIma kRpAe, Agama manISI pU. zrI trilokamuni ma. sA. nA sathavAre, pU.guruNIdevAnA pavitra sAMnidhye zAstrasaMpAdananA pAvana kAryamAM ame sakhaLatA pAmI rahyA chIe. saMpAdanakAryamAM svAdhyAyanI tallInatAnI anubhUti thatAM, temAM ja sUtronA rahasyone samajatAM anero AnaMda Ave che ane tyAre aMtaramana svIkAra kare che ke kharekhara ! gurubhagavaMtoe ApaNane A zrutasevAnA anupama kAryamAM jADIne, ApaNI suSupta zaktine jAgRta karI che. eTaluM ja nahIM paNa guru bhagavaMto svayaM ApaNA mAdhyamathI A saMpAdana karAvI rahyA che, tethI zAstranA prakAzita bhAvo guru bhagavaMtonA che ane temAM je kAMI kSati rahI gaI hoya te amArI alpajJatA che. aMte tIrthaMkara paramAtmA ane upakArI bhagavaMto prati kRtajJatAnA bhAva sAthe ahobhAvapUrvaka vaMdana karI virAma pAmIe chIe. zAstrasaMpAdanamAM chadmasthatAne vaza thaIne sarvajJanA bhAvothI viparIta prarUpaNA hoya to paMca parameSThI bhagavaMtonI sAkSIe trividha trividha micchAmi dukkaDama. sadA RNI mAta-tAta caMpAbena-zAmaLajIbhAI!sadA RNI mAta-tAta lalitAbena-popaTabhAi! karyuM tame saMskAronuM siMcana, karyuM tame saMskAronuM siMcana, anaMta upakArI o tapasamrATa gurudevazrI! anaMta upakArI otapasamrATa gurudevazrI ! ApyuM aNamoluM saMyama jIvana ApyuM aNamoluM saMyama jIvana zaraNu rahyuM pU.mukata - lIlama guNIzrI! zaraNu grahyuM pU. mukata -lIlama- vIra guNIzrI ! kholyA Ape divya jJAnarUpanayana kholyA Ape divya jJAnarUpanayana devaguru-dharmanI maLe evI kRpA devaguru-dharmanI maLe evI kRpA zrata AratIe pAmuM Atmadarzana. zruta subodhe karuM kaSAyonuM zamana. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAdikAnI kalame - - parama viduSI sAdhvI zrI vIramatIbAI ma. 1 jaina Agamo cAra vibhAgamAM vibhakta che - aMga, upAMga, mULa ane cheda. A vargIkaraNano ullekha vi. saM. 13-14 mI zatAbdI arthAt vIra nirvANanI vIsamI zatAbdInA sAhityamAM jovA maLe che. naMdIsUtramAM AgamanA be prakAre vargIkaraNa che. prathama vargIkaraNamAM be bheda che - (1) gamikazruta-daSTivAda (2) agamikazruta-kAlikazruta AcArAMgAdi. bIjA vargIkaraNamAM paNa be bheda che - (1) aMgapraviSTa (2) aMgabAhya. aMgapraviSTamAM bAra aMgano samAveza thAya che. tene dvAdazAMgI kahevAya che. aMgabAhyamAM gaNadhara sivAyanA pUrvadhArI zramaNo dvArA racita upAMga, mUla, cheda vagere zAstrono samAveza thAya che. A sthAnAMga (ThANAMga) sUtra dvAdazAMgInuM trIjuM aMga zAstra che. dvAdazAMgInI racanA gaNadhara kare che. bIjA zabdomAM ema kahI zakAya ke gaNadhara dvArA je zAstronI racanA karavAmAM Ave te 'aMga' saMjJAthI oLakhAya che. vartamAnamAM upalabdha 'aMga' sudharmAsvAmInI vAcanAnA kahevAya che. sudharmAsvAmI bhagavAna mahAvIranA ziSya, pAMcamA gaNadhara hatA. teo bhagavAnanA samakAlIna hatA, tethI A Agamano racanAkALa vi. saM. pUrvenI chaThThI zatAbdI che ane lekhana, saMkalananI dRSTie teno samaya vi.saM. cothI zatAbdI kahevAya. Agama saMkalana - lekhana : vi. saM. pUrvenI chaThThI zatAbdImAM aMgasUtronI racanAthI laI vi.saM. nI cothI zatAbdI sudhInA 1000 varSanA samaya daramyAna Agama lakhavAnI paraMparA na hatI. te samaye Agamone smRtinA AdhAre, guru paraMparAthI surakSita rAkhavAmAM AvatA hatA. prAcIna bhAratamAM lakhavAnI paraMparA AdikALathI hatI, tevA ullekho prApta 44 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che. lipinuM jJAna bhagavAna RSabhadevathI cAlu hatuM. prajJApanA sUtramAM pustaka lekhanane Aryazilpa kahyuM che. ardhamAgadhI ane brAhmI lipino prayoga karanAra lekhakane bhASArya kahyA che. ThANAMga sUtramAM gaMDI, kacchavI, muSTi, saMpuTa phalaka, supATikA, A pAMca prakAranA pustakono ullekha che. bauddha sAhityamAM paNa lekhanakaLAnuM vivaraNa che. vaidika sAhityamAM lekhanakaLA saMbaMdhI aneka sUcana che. A rIte atItakALathI ja bhAratamAM lakhavAnI paraMparA dareka kSetramAM ane dareka yugamAM hatI paraMtu jainAgamone ke anya dharmagraMthone lakhavAnI paraMparA na hatI. kAraNa ke dharmagraMtho - zAstrone kaMThastha karavA, karAvavAnI yojanAbaddha suvyavasthA cAlatI hatI. kAlAMtare smRtinI alpatA ane vismRtinA prasaMgo upasthita thatAM vIranirvANa dasamI zatAbdInA aMte prakhyAta jainAcArya zrI devardhvigaNinA netRtvamAM sarva saMghe maLIne AgamanuM vyavasthita saMkalana, saMpAdana ane lipikaraNa karyuM. te saMkalana, saMpAdana ane lipikaraNamAM (1) bhagavAna mahAvIra pachInI 1000 varSanI ghaTita thayelI keTalIka ghaTanAono samAveza AgamamAM karI levAmAM Avyo. (2) AgamomAM jyAM jyAM samAna AlApakonuM vAraMvAra punarAvartana hatuM, te AlApakone saMkSipta karI, eka bIjAnI pUrti mATenA saMketa ekabIjA AgamomAM karavAmAM AvyA. (3) AvazyakatA anusAra keTalAka Agamo pUrvajJAnanA AdhAre saMkalita karI, racanA karavAmAM AvyA. jema ke naMdIsUtra, upAMga sUtro vagere. vartamAnamAM je AgamonI racanAkALano koI ullekha maLato nathI. te AgamonI racanA devardhvigaNinA te Agama lekhananA samaye hovAnI adhika saMbhAvanA che. A rIte vartamAna upalabdha Agama devardhvigaNinI vAcanA, saMkalanA ke racanA kahevAya che. tyAra pachI te prakAranI sAmUhika adhikArapUrNa vAcanA ke saMkalana thayA nathI, lekhana paraMparA, nakala (copy) paraMparA cAlatI rahI. sthAnAMga sUtraH sthAna zabdanI vyAkhyAoH sthAnAMga zabda 'sthAna ane aMga' A be zabdanA meLathI banyo che. AcAryoe tenI 45 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpadarzaka vyAkhyAo karI che. (1) ThANeNaM egAiyAe eguttariyAe vuDDie dasaTThANavivaDhiyANaM bhAvANaM parUvaNA Aghavijjai = ThANAMga sUtramAM eka sthAnathI eka eka vRddhi karatAM dasa sthAna paryaMtanA bhAvonI prarUpaNA karavAmAM AvI che - naMdIsUtra. (2) TAii UTIR nIvapusnArI viguttaramena kALa vakhamri . jIva, pudgala vagerenuM eka eka sthAnanI vRddhinAkramathI jemAM tattvavarNana karavAmAM Ave tenuM nAma sthAna che - kaSAyapAhuDa. (3) vinaMti tti svarupata: sthApyate prajJANaMte cartha ! jenuM svarUpa sthApita karAya athavA jJApita karAya te sthAna - naMdIcUrNi. (4) tiSThantyasmin pratipAdyatayA jIvAdaya iti sthAnam / sthAnena sthAne vA jIvAH sthApyante vyavasthita svarupa pratipAdriti hRtyam jIvAdinuM jemAM vyavasthita rUpathI pratipAdana karavAmAM Ave te sthAna - naMdIvRtti. (5) sthAnano artha che upayukta. A AgamamAM upayukta (ucita) tattvono nizcaya che, kathana che, mATe tene sthAna kahe che. (6) sthAnano artha che vizrAMti sthaLa, sthApanA. A sUtramAM saMkhyAkramathI jIva, pudgala vagerenI sthApanA che. A kAraNe prastuta sUtranuM nAma "sthAna che ane te aMgasUtra hovAthI tenuM pUrNanAma sthAnAMga kahevAmAM Ave che. sthAnAMgazailI - sthAnAMga ane samavAyAMga A be AgamamomAM viSayane pradhAnatA na ApatA saMkhyAne pradhAnatA ApavAmAM AvI che arthAt A sUtramAM saMkhyAnA AdhAre viSayanuM saMkalana karavAmAM AvyuM che. prathama sthAnamAM eka eka saMkhyaka viSayonuM, bIjA sthAnamAM be be saMkhyaka viSayonuM ane trIjA sthAnamAM traNa traNa saMkhyaka viSayonuM saMkalana che. A rIte uttarottara saMkhyAkramathI dasamA sthAnamAM dasadasa saMkhyaka viSayonuM pratipAdana che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastuta sUtramAM saMkhyAnA AdhAre viSayanuM saMkalana hovAthI kramika ane akramika aneka viSayo dRSTigocara thAya che. te dareka viSayano bIjA viSaya sAthe saMbaMdha hoya te jarUrI nathI. chatAM paNa vyAkhyAkAra zrI abhayadevasUrIjIe prAyaH pUrvasUtrano tenA pachInA sUtra sAthe saMbaMdha samajAvavAno prayatna karyo che. vAstavamAM A sUtramAM jIva, pudgala, ItihAsa, gaNita, bhUgoLa, khagoLa, darzana, AcAra, manovijJAna vagere zatAdhika viSayo para vistRta ciMtana na karatAM, mAtra saMkhyAnI dRSTie ja Akalana - saMkalana karavAmAM AvyuM che. ekathI zaru karIne dasa sudhImAM vargIkRta karelA vividha viSayone yAda rAkhavAnuM saheluM bane che. jema ke eka - eka viSaya vastuo kaI - kaI ane keTalI che, te eka sthAnane yAda karatAM yAda AvI jAya. te ja pramANe be -be thI dasa parvatanI viSaya vastuo kaI-kaI ane keTalI che te je te saMkhyA yAda karatAM yAda AvI jAya. Ama A smRti sahAyaka saMkalana che. vartamAna kelakyuleTara ane komyuTaramAM paNa A zailI khUba upayogI thAya evI saMbhAvanA che. kaMThastha rAkhavAnI daSTie zAstranI A paddhati khUba ja upayogI che. vaidika ane bauddha paraMparAmAM paNa A prakAranI zailI daSTigocara thAya che. sthAnAMganuM mahattvaH Agama graMthomAM sthAnAMga mahattvapUrNa sthAna dharAve che. aneka gAmomAM traNa prakAranA sthavira batAvyA che. temAM zrutasthavira mATe vApI -samavAyare vizeSaNa che. teno artha e che ke dANAMga sUtra ane samavAyAMga sUtrane sUtrArtharUpe kaMThastha dhAraNa karanAra zramaNa zrutasthavira kahevAya che. vyavahAra sUtramAM sthAnAMga sUtra ane, samavAyAMga sUtranA jJAtAne AcArya, upAdhyAya, gaNAvacchedaka vagere pado ApavAnuM vidhAna che. A prakAranA vidhAna sthAnAMga sUtranA mahattvapUrNa sthAnane sUcita kare che. sthAnAMgaparicayaH samavAyAMga sUtra ane naMdIsUtramAM sthAnAMga sUtrano paricaya ApavAmAM Avyo che. naMdIsUtramAM sthAnAMga sUtranI viSayasUci saMkSipta che, jyAre samavAyAMga sUtramAM vistRta che. samavAyAMga sUtramAM sthAnAM sUtrano paricaya karAvatAM kahyuM che ke - (1) sthAnAMga Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtramAM svasiddhAMta, parasiddhAMta ane sva-para siddhAMtanuM varNana che. (2) jIva, ajIva ane jIvAjIvanuM varNana che. (3) loka, aloka ane lokAlokanuM kathana che. (4) dravyanA guNa ane vibhinna kSetrakALavartI paryAyo para ciMtana che. (5) parvata, pANI, samudra, deva, devonA prakAra, puruSonA prakAra, svarUpa, gotra, nadIo, nidhio ane jyotiSa devonI vividha gationuM varNana che. (6) eka prakAra, be prakAra yAvadasa prakAre jIva ane pudgalonuM nirUpaNa che. saMkhyAnA anupAtathI eka dravyanA aneka vikalpa karavA, te A AgamanI khAsa vizeSatA che. jema ke prathama sthAnamAM kahyuM che ke pratyeka zarIranI daSTie jIva eka che paraMtu bIjA, trIjA, cothA sthAnamAM jIvanA be, traNa, cAra vagere bheda paNa kahyA che. prastuta sUtramAM anya Agamakathita viSayo saMkSepamAM kahyA che, jema ke uttarAdhyayana sUtramAM kezI gautamanA saMvAdamAM cAturyAma - paMcayAma dharmanA praznanI pRSTha bhUmimAM je tathya che, tenuM sUcana ane spaSTIkaraNa saMkSepamAM A sUtranA caturtha sthAnamAM jovA maLe che, yathA-bharataairAvata kSetramAM prathama ane aMtima tIrthakarane choDI, zeSa 22 tIrthakaro cAturyAma dharmano upadeza Ape che, jemake - sarva prANAtipAta viramaNa, sarva mRSAvAda viramaNa, sarva adattAdAna viramaNa, sarva bAhya AdAna viramaNa. A AgamamAM vastra dhAraNa karavAnA traNa prayojana batAvyA che ane vastranuM vidhAna hovA chatAM pAMcamAM sthAnamAM pAMca kAraNe nirvastra thavuM, tene prazasta kahyuM che. bhagavAna mahAvIranA samayamAM aneka saMgha vidyamAna hatA. temAM AjIvika saMgha zaktizALI hato. Aje to tenI paraMparA ane sAhitya lupta thaI gayA che. mAtra jaina sAhityamAM te paraMparAnI jANakArI maLe che. prastuta AgamamAM teonI tapasyA viSayaka ullekha AcArya guNadhare sthAnAMga sUtrano paricaya ApatA "kaSAyapAhuDa'mAM lakhyuM che ke sthAnAMga sUtramAM saMgrahAyanI dRSTie jIvanI ekatAnuM nirUpaNa che, to vyavahAranayanI dRSTie bhinnatAnuM paNa pratipAdana che. saMkhyA daSTie jIva, ajIva vagere dravyonI sthApanA karavAmAM AvI che. payArya dRSTie tyAM eka tattva anaMtabhAgomAM vibhakta che ane dravya dRSTithI te anaMta 48 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga paNa eka tattvamAM pariNata thaI jAya che. A rIte bheda ane abheda daSTie sthAnAMgamAM padArthonuM nirUpaNa che. samavAyAMga sUtra temaja naMdIsUtrAnusAra aMgasAhityamAM sthAnAMga sUtranuM trIjuM sthAna che. temAM eka zrutaskaMdha, dasa adhyayana, 21 uddezaka, 72000 pada, saMkhyAta akSara, saMkhyAta zloka, saMkhyAta saMgrahaNIo ane tenI saMkhyAta vAcanA che. bIjA, trIjA, cothA adhyayananA (sthAnanA) cAra-cAra uddezaka che, pAMcamAM adhyayananA traNa uddezaka che ane zeSa cha adhyayananA (prathama adhyayana tathA pAMcamA adhyayanathI dasamA adhyayana sudhI) uddezaka nathI. A rIte adhyayana ane uddezaka maLIne kula 21 thAya che. sthAnAMga sUtramAM adhyayana mATe 'sthAna' zabdano prayoga thayo che. A varNanamAM 72000 pada saMkhyAnuM kathana che paraMtu vartamAnamAM A sUtra 3770 zloka parimANa kahevAya che, pada saMkhyA rUpe tenI kathana paraMparA nathI arthAt padanI gaNatarI karavAmAM AvatI nathI. vyAkaraNa dRSTie zabdane ja pada kahe che. sthAnAMga sUtra eka evuM viziSTa Agama che ke temAM cAre cAra anuyogano samAveza thAya che. munizrI kahaiyAlAlajI mahArAja sAhebe lakhyuM che ke sthAnAMga sUtramAM dravyAnuyogane lagatAM 426 sUtra, caraNAnuyogane lagatAM 214 sUtra, gaNitAnuyogane lagatAM 109 sUtra, dharmakathAnuyogane lagatAM 51 sUtra che. A sUtra saMkhyA 800 thAya che. Agamodaya samiti dvArA prakAzita sthAnAMga sUtramAM sUtra saMkhyA783che. sthAnAMgamAM uttarakAlIna tathyo - kSamAzramaNa devardhvigaNinA samaye thayelA saMkalana, saMpAdana ane lekhana prasaMge A AgamamAM bhagavAna mahAvIranA samakAlIna ane uttarakAlIna baMne prakAranA prasaMgo ane tathyo saMkalita thayA che. jema ke jamAlI vagere sAta nihnavonuM varNana A sUtranA sAtamA sthAnamAM che. nihvavano artha che - tIrthaMkara prabhuthI paNa vaicArika bhinnatA dharAvanAra ane te rIte ja prarUpaNA karanAra vyakti. bhagavAna mahAvIrane kevaLajJAna thayA pachI 14 mA varSe jamAlI prathama nihnava thayA.bIjA nihnava paNa prabhunI hAjarImAM thayA. zeSa pAMca nihnava prabhunA 49 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirvANa pachI thayA. A rIte bhagavAna mahAvIra pachInA kALavartI keTalAka tathyo daSTigocara thAya che. sthAnAMga sUtramAM darzanazAstraH A AgamamAM pramANa, naya, nikSepa vagere darzanazAstranA mahattvanA ghaTako bIja rUpe samAviSTa che. mAnava potAnA vicAronI abhivyakti zabda dvArA kare che. vaktA dvArA prayukta zabdanA niyata arthane samajavo te nikSepa. zabdano arthamAM ne arthano zabdamAM Aropa karavAne nikSepa kahe che. vaktAnA vivakSita arthane na samajavAthI kyAreka anartha thaI jAya, A anarthanA nivAraNa mATe nikSepavidyAno prayoga thAya che. nikSepa eTale nirUpaNa paddhati. te vAstavika artha samajavAmAM parama upayogI hoya che. prastuta AgamamAM 'sarva' zabda para nikSepa ghaTita karyA che. cothA sthAnamAM nAmasarva, sthApanAsarva, Adezasarva ane niravazeSasarva, evA sarvanA cAra nikSepa kahyA che. pramANa para paNa nikSepa ghaTAvatA cAra prakAranA pramANa kahyA che. dravyapramANa, kSetrapramANa, kALapramANa ane bhAvapramANa. A sUtramAM jJAnanAM pAMca bheda pratipAdita che. tene ja pratyakSa ane parokSa A be vibhAgamAM paNa vibhakta karyA che. IndriyanI sahAyatA vinA, AtmAthI thanArA avidhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAnane pratyakSa kahe che. IndriyonI sahAyathI thanArA matijJAna, zrutajJAnane parokSa kahe che. A pratyakSa ane parokSa baMne prakAranA jJAnane bheda prabheda sahita bIjA sthAnamAM samajAvyA che. A sUtramAM pramANa zabdanA sthAne 'hetu' zabdano prayoga jovA maLe che. zaminA sAdhanabhUta hovAthI pratyakSAdine 'hetu' che te paNa yuktisaMgata che. sva-para vyavasAyIjJAnaM pramALuM = svaparanuM nizcayAtmaka jJAna pramANa che. = darzanazAstramAM 'vyavasAya' zabda mahattvapUrNa sthAna dharAve che. vyavasAya zabdano artha che - nirNaya athavA nizcaya. prastuta AgamamAM tivide vavasAh pAte, taM naTTA-pavuM, paccaie, ANumAmie = pratyakSa, prAtyayika (Agama) ane anumAna. A sUtra dvArA tattva 50 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirNaya mATe traNa pramANanuM kathana che. vAda saMbaMdhI ullekho paNa A AgamanA bhinna bhinna sthAnamAM jovA maLe che. cothA sthAnamAM bhagavAna mahAvIranA vAdavidyAmAM nipuNa 400 sAdhuno ullekha che. navamAM sthAnamAM nava viziSTa vyaktimAM 'vAdavizArada' nI gaNanA paNa che. chaThThA sthAnamAM cha prakAranA vAdano nirdeza che. ahIM vAda zabdathI vAdI-prativAdI dvArA vijaya meLavavA je prayuktiono prayoga thAya te nirdiSTa che. dasamA sthAnamAM vAdanA 10 doSa batAvyA che. sAtamA sthAnamAM nayavAda, sAta naya ane nihnavavAdanuM varNana che. sthAnAMgasUtramAM AcAradarzana - AcArasaMhitAnA badhA ja mULatattvonuM nirUpaNa prastuta AgamamAM che. bIjA sthAnamAM AgAradharma - gRhasthadharma ane aNagAradharma-sAdhudharmanuM nirUpaNa che. trIjA sthAnamAM samyagdarzana, samayajJAna ane samyakyAritrarUpa mokSamArganuM kathana che. cothA sthAnamAM zrAvakanI zraddhA ane vRttinA AdhAre tenA cAra prakAra darzAvyA che - je zrAvako zramaNa prati zraddhA ane vAtsalya dharAvatA hoya tene mAtA-pitA tulya kahyA che. je zrAvako zramaNonA jIvana nirvAha pratye vAtsalyatA vahAve ane tattvacarcA samaye niSphara hoya tene bhAI tulya kahyA che. je zrAvako sApekSa vRttivALA hoya, pratikULatAmAM upekSA kare ane anukULatAmAM vAtsalya varasAve tene mitratulya kahyA che. je zrAvako IrSAvaza zramaNonA doSa ja jue, upakAra na kare, tene zoka tulya kahyA che. pAMcamA sthAnamAM zrAvakanA pAMca aNuvratano ullekha che. pAMca mahAvrata, pravacanamAtA, brahmacarya, guti, parISaha vijaya, pratyAkhyAna, bAhya-AtyaMkara tapa, prAyazcita, AlocanA, pratikramaNa, vinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya, dhyAna, paMDitamaraNa, AcAra, saMyama, gocarI, pratibhA, pratilekhanA, AcArya ane upAdhyAyanA atizayo, gaNa choDavAnA kAraNa, kalpa, saMbhoga-visaMbhoga vagere sAdhu jIvanane sparzatA anya AgamomAM vistArathI varNita viSayonuM ahIM saMkSipta varNana che. jethI zramaNo tene smaraNamAM saMgrahIne, ucita prakAre pAlana karI zake. (O \ 51 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA sAhitya - sthAnAMga satramAM viSayanI vividhatA hovA chatAM ciMtananI jaTilatA nathI ke jene udghATita karavA vyAkhyA sAhityanA nirmANanI AvazyakatA rahe tethI ja prastuta Agama para niryukti, bhASya ke cUrNi lakhavAmAM AvI nathI. sarva prathama navAMgI TIkAkAra abhayadevasUrie vi.saM. 1120 mAM sthAnAMga sUtra para vRtti lakhI che. A vRtti mULasUtra para che. temAM mAtra zabdArtha ja nathI paraMtu sUtra saMbaMdhita viSayo para UMDANapUrvakanI vicAraNA che. vRttimAM aneka sthAne dArzanika carcA, nikSepa paddhatino upayoga karavAmAM Avyo che, je niryukti ane bhASyanuM smaraNa karAve che. vRttimAM viSayane spaSTa karavA vividha daSTAMto paNa ApyA che. vRttinuM graMthamAna 14250 zloka pramANa kahevAya che. vRttikAra abhayadeve potAno paricaya ApatAM jaNAvyuM che ke yazodevagaNinI sahAyatAthI vRtti saMpanna karI che tathA droNAcArye AvRttine Adya vAMcI saMzodhana karyuM che. sthAnAMgasUtranA pUrva prakAzano:(1) I. sa. 1880mAM rAyadhanapatasiMha dvArA kalakattAthI prakAzita abhayadevasUrI kRta TIkA. (2) I. sa. 1920mAM Agamodaya samiti dvArA muMbaIthI prakAzita abhayadevasUrI kRta TIkA. (3) I. sa. 1920mAM pU. amolaRSijI ma. sA. dvArA saMpAdita haidrAbAdathI prakAzita hindI anuvAda. (4)I.sa. 1931 mAM jIvarAjabhAI ghelAbhAI dozI dvArA amadAvAdathI prakAzita gujarAtImAM. (5) I. sa. 1937mAM mANekalAla cunIlAla dvArA amadAvAdathI prakAzita gujarAtImAM. (6) I. sa. 1955 mAM dalasukhabhAI mAlavaNiyA, gujarAta vidyApITha dvArA amadAvAdathI prakAzita sthAnAMga-samavAyAMga sUtra tulanAtmaka TippaNa sAthe. (7) I. sa. 1964 mAM pU. ghAsIlAlajI ma.sA. "kamala' dvArA saMpAdita, Agama anuyoga Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzana, sAMDerAvathI prakAzita mULa, anuvAda ane pariziSTa sahita. (9) I. sa. 1972 mAM pU. AtmArAmajI ma.sA. dvArA saMpAdita, AtmArAma prakAzana samiti dvArA ludhiyANAthI prakAzita hindI vivecana sahita. (10) I. sa. 1977 mAM AcArya tulasI dvArA saMpAdita, vizvabhAratI lADagUMthI prakAzita hindI anuvAda, TippaNa sahita. (11) I. sa. 1982 mAM sAdhvI rAjula dvArA anuvAdita, zramaNI vidyApITha ghATakoparathI prakAzita zrI sthAnAMga sUtramULapATha ane bhAvArtha sahita. (12) I. sa. 1990mAM Agama manISI pU. trilokamuni dvArA saMpAdita, Agama navanIta prakAzana samiti, sirohIthI prakAzita saMkSipta sArAMza. A sivAya aneka saMskaraNo mULa ke artha rUpe prakAzita thayA che. sthAnakavAsI dharmasiMha munie 18mI sadImAM sthAnAMga sUtrano Tabbo lakhyo che, je aprakAzita che. saMvata 1657 mAM nagarSigaNI tathA pArthacaMdragaNI ane saMvata 1705 mAM harSanaMdana gaNIe saMskRtamAM vRtti lakhI. A ja kaDImAM guruprANa phAunDezana, rAjakoTa dvArA mULa, bhAvArtha, vivecana sahita prastuta sthAnAMga sUtrane prakizata karatAM amo dhanyatA anubhavIe chIe. prastuta saMskaraNa AbhAra darzana - tIrthaMkara paramAtmAe svAnubhUti mATe AgamonuM anokhuM tattva prarUpyuM. jene ApaNe Agama" "zAstra' ke 'siddhAMta' zabdathI oLakhIe chIe. temAM bharelA rahasyone pAmavAmAM ApaNI zakti, buddhi ghaNI TUMkI paDe. chatAM ya kaMIka pAmavuM to che ja. akSaradehe aMkita AgamonA bhAvo samajAvavA bolacAlanI bhASA vadhu priya, saraLa ane anukULa rahe che. te mATe koI nimittanI AvazyakatA hoya che. amArA A prakAzanamAM te prabaLa, pAvana nimitta banyuM zraddhAmUrti gurudeva pUjya prANaguru janma zatAbdI varSa. A zatAbdI varSanI smRtimAM prakAzita thatI Agama batrIsInA anuvAda kAryamAM Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArI varaNI trIjA aMga "zrImad ThANAMgasUtra' mATe thaI. mArA manane ati AnaMda anubhavAyo. je zAstramAM ekathI dasa bolonuM vistRta varNana che, dravyAnuyoganI sAthe anekavidha aNaukelyA rahasyo bharyA che, jenuM naya, nikSepathI ciMtana, manana karavAmAM Ave to zrutajJAnano anero lAbha maLe, tevA Agamana "zrI ThANAMga sUtra' te nAma ja AtmAne AtmAmAM sthita kare che. - guruvaryo pAsethI prApta jJAna, "pAtharDaborDa" temaja zramaNI vidyApIThamAM karelo abhyAsa mane upayogI thaze tevA bhAva sAthe meM dhanyatA anubhavI ane ATaluM vizALa tathA vizadakArya aneka upakArIonA kRpA prasAde ane sahyoga baLe svIkArI lIdhuM. mama parama uddhAraka, parama zraddheya, tapasamrATa gurudeva zrI ratilAlajI ma. sA. nI asIma kRpAe A kArya karavAnI mane zakti maLI ane anuvAda kArya zarU thayuM. gaccha zirAmaNI pU. jayaMtamuni ma. sA. tathA gujarAta kesarI pU. girIzamuni ma. sA. nA aSize kAryane vega maLyo. mama jIvana naiyAnA sukAnI maMgalamUrti pUjyavaro pU. muktAbAI ma. tathA saMyama saMskAradAtrI guruNI maiyA, A guru prANa Agama batrIsInA mukhya saMpAdikA, bhAvayoginI pU. lIlamabAIma. e mArA lekhanakAryanuM sarvarIte avagAhana karI, kSatio nivArI, anokho nikhAra Apyo che. AgamamanISI pU. trilokamuni ma. sAhebe to udAramanA banI, potAne prachanna rAkhI, anyanA vyaktitvane upasAvavA aneruM yogadAna ApyuM che. AgamajJAna labdha, ama guru baMdhu, zAsana prabhAvaka pU. zrI namramuni ma. sA. e zrI ThANAMgasUtranuM avalokana karI, pramArjana karyuM che. vaDIla gurubhaginI pU. uSAbAI ma. to A anuvAda kAryanA udbhavasthAne ja che. sahavartinI tathA saha saMpAdikA sAdhvI Do. AratIbAIe ane sAdhvIzrI subodhikAbAIe anuvAdanI maulikatA jaLavAI rahe, te rIte saMpAdana kArya dvArA svazaktino sadupayoga karyo che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahavartinI sAdhvI biMdubAI tathA sAdhvI prabodhikAbAIno temaja gurukulavAsIono zubhabhAva sAthe rahyo che. nAmI anAmI sahuno sahakAra sAthe che. guruprANa phAunDezananA TrasTI bhAmAzA zrI ramaNIkabhAI zAha, zrI caMdrakAMtabhAI zeTha tathA phAunDezananA sabhyoe paNa utsAhathI A kArya AgaLa vadhAryuM che. zrI mukuMdabhAI, zrI dhIrubhAIe pUrNatayA sahakAra Apyo che. bhAIzrI nehalabhAIe prinTiMga kArya karyuM che. te badala sahuno A samaye AbhAra vyakta karuM chuM. A anuvAda kAryamAM abhayadevasUrI racita ThANAMgavRtti, vyAvarathI prakAzita dANAMgasUtra, pU. AtmArAmajI ma. sA. anuvAdita ThANAMgasUtra, lADanUthI prakAzita 'ka'no AdhAra levAmAM Avyo che. A sarva AgamonI svAdhyAya karavAmAM meM ghaNI ghaNI dhanyatA anubhavI che. A Agamaratnane zAsanapremIo samakSa rajU karatAM anero AnaMda anubhavuM chuM. temAM je je truTIo rahI gaI hoya to te mArI che, zeSa sarva mArA upakArIonuM che. jinAjJA viruddha lakhAyuM hoya to micchAmi dukkaDam... pU. mukatalIlama saziSyA - sAdhvI vIramatI. 55 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama 1 2 3 4 5 7 8 2 10 11 12-13 x 2 0 15 16 17 18 21-28 29-32 32 asvAdhyAya zAstranA mULapATha saMbaMdhI viSaya AkAzasaMbaMdhI dasa asvAdhyAya AkAzamAMthI moTo tAro kharato dekhAya digdAha-koI dizAmAM Aga jevuM dekhAya akAlamAM meghagarjanA thAya [varSARtu sivAya] akAlamAM vIjaLI camake [varSARtu sivAya] AkAzamAM ghoragarjanA ane kaDAkA thAya zuklapakSanI 1, 2, 3nI rAtri AkAzamAM vIjaLI vagerethI yakSanuM cihna dekhAya karA paDe dhummasa AkAza dhULa-rajathI AcchAdita thAya audArika zarIra saMbaMdhI dasa asvAdhyAya tiryaMca, manuSyanA hADakAM baLyA, dhovAyA vinA hoya, tiryaMcanA lohI, mAMsa 60 hAtha, manuSyanA 100 hAtha [phUTelA IMDA hoya to traNa prahara] maLa-mUtranI durgaMdha Ave athavA dekhAya smazAna bhUmi [100 hAthanI najIka hoya] caMdragrahaNa--khaMDa/pUrNa sUryagrahaNa-khaMDa/pUrNa rAjAnuM avasAna thAya te nagarImAM yuddhasthAnanI nikaTa upAzrayamAM paMcendriyanuM kalevara cAra mahotsava-cAra pratipadA aSADha, Aso, kArataka ane caitranI pUrNimA ane tyAra pachInI ekama savAra, sAMja, madhyAhna ane ardharAtri. asvAdhyAya kAla 56 eka prahara jyAM sudhI rahe tyAM sudhI be prahara eka prahara ATha prahara eka prahara jyAM sudhI dekhAya tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI 12 varSa dekhAya tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI 8/12 prahara 12/16 prahara navA rAjA thAya tyAM sudhI yuddha cAle tyAM sudhI jyAM sudhI hoya tyAM sudhI saMpUrNa divasa-rAtri eka muhUrta [noMdha :- paraMparA anusAra bhAdaravA suda pUnama ane vada ekamanA divase paNa asvAdhyAya manAya che. tenI gaNanA karatAM 34 asvAdhyAya thAya che.] Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI lAbhAMga sUtrAMga sUtra zrI gAyAMga zrI sUtra zrI mAyAMga sUtra | zrI vANI sutra zrI ThAratAMga sUtra zrI prANIlA lAla sUtra - zrI.. sii . - zrI ja ga sutra zrI ThAzAMga sutra zrI nAzAMga sUtra zrI gAyAMga sUtra gi sUtra zramAyAMga sala sUtra zrI mAzAMga sUtra shrii| dANA zrI rAMga sUtra zrI kANAM 'mArI &nNAmAM sa 1 cIja che zrI ThAzAMga sutra zrI ThAzAMga bhara ITI sUtra gaNadara ravi zrI rANAga sUtra zrI thANAga satra zrI zA bhAga - 1 sthAna : 1 thI 4 BE. mULapATha, bhAvArtha, vivecana, pariziSTa anuvAdika che // varasanI A kAlikasutra che. tenA mULapAThano svAdhyAya divasa ane rAtrinA pahelA tathA cothA praharamAM thaI zake che. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-1 prathama sthAnA paricaya tIrthaMkara paramAtmA praNIta dvAdazAMgInA trIjA aMga svarUpa A ThANAMgasUtra saMkhyA saMbaddha Agama che. prastuta AgamamAM vastu tattvanuM nirUpaNa ekathI dasa saMkhyAnA AdhAre karavAmAM AvyuM che. tenA samagra pratipAdha viSayano samAveza ekathI dasa sudhInI saMkhyAmAM thayo che ane tethI ja tenA dasa sthAna-adhyayana che. sthAna :- sthAnAMga sutranA vibhAga 'sthAna' nAmathI prasiddha che. vRttikAre tene adhyayana paNa kahyA che. pratyeka vibhAgamAM eka ja saMkhyAne sthAna che. jema ke prathama vibhAgamAM ekatvadarzaka viSayo che, to bIjA vibhAgamAM be-be bhedavALI vastuonuM nirUpaNa che. A rIte dasa vibhAga sudhI dareka vibhAgamAM eka-eka saMkhyAdarzaka viSayanuM varNana che, te pratyeka vibhAgane 'sthAna' kahevAmAM Ave che. prastuta vibhAgane prathama sthAna' kahevAmAM Ave che. vanaviSaya :- prastuta sthAnano mukhya viSaya dravyAnuyoga, tattvavAda che. pAvAya veraHche... jevA keTalAka sUtro caraNakaraNAnuyoga, AcAra saMbaMdhita paNa che. jo tamane bhAva mahAvare..sabsaklu NahIne bhagavAna mahAvIra ekalA ja nirvANane prApta thayA. AvA sUtra dvArA aitihAsika satyanI sUcanA paNa A sthAnamAM jovA maLe che. kALacakra, jyotiSacakra saMbaMdhI sUtro paNa A sthAnamAM upalabdha che. A rIte prastuta sthAnamAM aneka viSayo saMgRhIta che. A vastu viSayano dravya, kSetra, kALa, bhAva A cAra daSTie vicAra karavAmAM Avyo che. to mAyA-AtmA eka che. A kathana dravya daSTie karyuM che. jo ne jaMbUdvIpa nAmano dvIpa eka che. A kathana kSetradaSTie karyuM che. matasi taMli masi- te te samayamAM(eka samayamAM)mana eka hoya che. A kathana kALadaSTie che. pa sa zabda eka che. A kathana bhAva daSTie paryAya-avasthAnI apekSAe che. A rIte A sthAnamAM dravyAdi cAre daSTi dvArA pratipAdha viSayonI vicAraNA karI che. bhASAzailI - prastuta sthAnanA sUtro prAyaH vizeSaNa ane varNana rahita che. paraMtu jaMbUdvIpanuM sUtra vistRta che. tenI racanA zailI anya sUtro karatAM bhinna jaNAya che. tenuM kAraNa e che ke sUtravarNita goLa AkAravALo jaMbUdvIpa eka che. paraMtu te sivAya bhinna AkAravALA(valayAkAra)jaMbUdvIpa ghaNA che, tenuM nirAkaraNa karatuM sUtragata vistRta varNana Avazyaka che. nayadaSTiH- A sutramAM eka ane aneka saMkhyaka kathana sApekSa che, tenI vicAraNA sAmAnya ane vizeSanI Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAga sutra-1 apekSAe karavAmAM Ave che. jema ke- A prathama sthAnamAM sAmAnya apekSAe daMDa eka kahyo che ane trIjA sthAnamAM vizeSa apekSAe daMDa traNa kahyA che. prathama sthAnamAM AtmAne eka kahyo che. te saMgrahAyanI sAmAnya daSTie che paraMtu vizeSa dRSTie jagatamAM anaMta jIvanI apekSAe AtmA anaMta che. te sarvane bIjA, trIjA Adi sthAnamAM jIvanA be bheda, traNa bheda, cAra bheda Adi rUpe kahyA che. A rIte prastuta zAstranA daze sthAnonA sUtro sApekSa daSTie pratipAdita che. eka-aneka, nitya-anitya, dhruva-adhruva, asti-nAsti jevA paraspara virodhI jaNAtA dharmo eka dravyamAM hoya che paNa apekSAbhede temAM virodha thato nathI. jema pitA-putra, kAkA-bhatrIjo te paraspara virodhI saMbaMdho eka vyaktimAM vyakti bhede rahI zake che. eka vyakti putranI apekSAe pitA che ane te ja vyakti pitAnI apekSAe putra che. tema dravya apekSAe vastu nitya che, dhruva che, to paryAyadaSTie anitya, adhruva che. sAmAnya daSTie eka che to vizeSa daSTie aneka che. saMgrahanaya abheda daSTa che. temAM vastutatvano vicAra saMgrahanayathI karavAmAM Ave tyAre vastugata bheda AvRta thaI jAya che(DhaMkAI jAya che). vyavahAranaya bhedadaSTA che. temAM vastu tattvano vicAra vyavahAranayathI karavAmAM Ave tyAre abheda bhedathI AvRta thaI jAya che. prastuta prathama sthAnanA pratyeka sUtranuM saMkalana saMgrahanaya daSTie karavAmAM AvyuM che. tethI A sthAnanA sarva sUtrone sAmAnyaprANI saMgrahAyathI avalokavA Avazyaka che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-1 sthAna-1 adhyayana prAraMbha :| 1 suyaM me AusaM ! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM / bhAvArtha :- he AyuSyamAnu! sAMbhaLyuM che- te bhagavAne A pramANe kahyuM che. vivecana : bhagavAna mahAvIranA pAMcamA gaNadhara zrI sudharmA svAmI potAnA jaMbU nAmanA aMtevAsI ziSyane saMbodhita karatA kahe che ke- he AyuSyamAn! meM sAMbhaLyuM che ke bhagavAna mahAvIre trIjA ThANAMga sUtranA arthanuM A(vaphTamANa) pramANe pratipAdana karyuM che. AtmAnuM ekatva :| 2 | ege AyA / bhAvArtha :- AtmA eka che. vivecana : jainadarzanamAM Agama sutranuM pratipAdana ane tenI vyAkhyA nayadaSTinA AdhAre karavAmAM Ave che. prastuta sUtra saMgrahAyanI daSTithI pratipAdita thayuM che. jaina tattvonusAra AtmAo anaMta che. chatAM A sUtramAM 'AtmA eka che' tema kahyuM che, te saMgrahAyanI apekSAe samajavuM paraMtu AtmA eka ja che tevuM ekAtte na samajavuM. saMgrahanaya anaMtano ekamAM samAhAra kare che. tethI anaMta AtmAnuM eka rUpe pratipAdana karyuM che. sarva AtmAmAM Atmatattva(jIva7) samAna che tethI AtmA eka che. samasta AtmAonuM svarUpa eka ja che. yathA-3payoga nakSo nIvaH = jIvanuM lakSaNa eka mAtra upayoga che. A apekSAe paNa sarva AtmAomAM upayogarUpa-caitanyarUpa eka lakSaNa hovAthI AtmA eka che. janma maraNa, sukha duHkha Adi vedanamAM jIva asahAya che, te ekalo ja bhogave che. te apekSAe Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 4 | zrI ThANAga sutra-1 paNa tene eka kahevAmAM Ave che. pratyeka AtmA dravyArthika nayanI apekSAe eka akhaMDa dravyarUpa che tethI te eka che. prathama sthAnamAM dravyArthane pradhAna banAvI AtmAne eka kahyo che athavA AtmAo anaMta hovA chatAM caitanyanI samAnatAnA kAraNe tene eka kahyo che. daMDanuM ekatva : rU ne vaMde ! bhAvArtha :- daMDa eka che. vivecana : prastuta sUtramAM saMgrahanayanI daSTie daMDanuM nirUpaNa karyuM che. daMDaH- je pariNati karmabaMdhanA kAraNabhUta bane te pariNatine daMDa kahe che. jenA dvArA AtmA daMDAya te daMDa kahevAya che. te daMDanA be prakAra che- dravya daMDa ane bhAva daMDa. lAkaDI, soTI vagere dravya daMDa che ane duSyavRtti yukta mana, vacana, kAyA bhAva daMDa kahevAya che. A bhAva daMDanA pAMca prakAra che. (1) arthadaMDa (2) anartha daMDa (3) hiMsA daMDa (4) akasmAt daMDa (5) daSTi viparyAsa daMDa. A sUtramAM bhAva daMDa apekSita che. A pratyeka bhAva daMDa AtmAne karmathI Avarita kare che. te sarva daMDamAM AtmAne karmAvarita karavAnI zakti samAna hovAthI, daMDane eka kahyo che. kriyAnuM ekatva : 4 egA kiriyA / bhAvArtha :- kriyA eka che. vivecana : prastuta sUtramAM saMgrahanayanI daSTie kriyAnuM ekatva darzAvyuM che. kiyA - kriyAno sAmAnya artha che pravRtti. Agama sAhityamAM kriyA zabdano prayoga aneka arthomAM jovA maLe che. vastunI svAbhAvika kriyA-arthakriyA paNa kriyA kahevAya che. ahIM vizeSa pravRtti' arthamAM kriyA zabdano prayoga thayo che. je karavAmAM Ave te kriyA. mana, vacana, kAyA dvArA je karAya te kriyA kahevAya AgamamAM kAyikI Adi kriyAnI apekSAe aneka prakAre kriyAnuM vargIkaraNa che. te A sUtranA bIjA ane pAMcamA sthAnamAM che paNa tenuM vizleSaNa tyAM karyuM che. zrI sUyagaDAMga sUtramAM tera kriyA sthAnanuM Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-1 5 varNana che. jemAM pUrvokta daMDasUtra ane A kriyAsUtra baMneno samAveza thAya che. daMDasUtramAM arthadaMDa Adi pAMca kriyAnuM kathana che. zeSa ATha kriyAnuM kathana A sUtra dvArA thAya che te ATha kriyA A pramANe che- (1) mRSApratyayA (2) adattAdAna pratyayA (3) adhyAtma pratyayA (4) mAna pratyayA (5) mitradveSa pratyayA (6) mAyApratyayA (7) lobhapratyayA (8) airyApathikI kriyA. uparokta sarva kriyAmAM karaNa(karavA)rUpa vyApAra samAna hovAthI apekSAe kriyAne eka kahI che. loka aloka vagerenuM ekatva : huM ne tau / ne aloy / ne tharmo / ne adharmo / bhAvArtha :- loka eka che. aloka eka che. dharmAstikAya eka che. adharmAstikAya eka che. vivecana : prastuta sUtramAM saMgrahanayanA AdhAre loka vagere dravyanuM ekatva pragaTa karyuM che. loka--aloka zabdathI ahIM AkAzadravyanuM grahaNa thAya che. jyAM dharmAstikAyAdi cha dravya hoya te loka ane jyAM dharmAstikAyAdi pAMca dravya na hoya mAtra AkAza dravya hoya te aloka kahevAya che. jIva pudgalanI gatimAM sahAyaka dravya dharmAstikAya ane sthitimAM sahAyaka dravya adharmAstikAya kahevAya che. A loka, aloka, dharmAstikAya, adharmAstikAya Adi eka- akhaMDa dravyarUpa che. tethI tene eka kahyA che. baMdha, mokSa vagerenuM ekatva : 6 o vadhe / zne monte / zne puNe / ne pAve / ne mAlave / ne saMvA leyA / / biSnA | bhAvArtha :- baMdha eka che. mokSa eka che. puNya eka che. pApa eka che. Azrava eka che. saMvara eka che. vedanA eka che. nirjarA eka che. vivecana : prastuta sUtramAM karmanI baMdhathI mokSa sudhInI avasthAonuM tathA nava tattvamAMthI sAta tattvonuM pratipAdana che. baMdha :- kaSAya ane yogathI karma pudgalonuM Atma pradeza sAthe baMdhAvuM te baMdha kahevAya che. tenA be prakAra che- (1) sAMkaLa Adi dvArA je baMdha thAya te dravyabaMdha (2) rAga-dveSathI je baMdha thAya te bhAvabaMdha. karmabaMdhanA Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ s ] zrI ThANAga sUtra-1 prakRti, sthiti, anubhAga ane pradezabaMdha tema cAra prakAra paNa che. A sarvabhedo baMdha sAmAnyanI apekSAe eka che. A kAraNe sUtramAM baMdhane eka kahyo che. mokSa - samasta karmonA nAzane mokSa kahe che. AThe karmonA kSayanI apekSAe mokSa ATha prakArano che. te sarvamAM mocana-chUTavArUpa kriyA samAna che, te apekSAe mokSa eka che. jeo ekavAra mukta thaI gayA, teone bIjIvAra mukta thavuM paDatuM nathI tethI paNa mokSa eka kahevAya che. mukta jIvo lokAgre je kSetramAM sthita che, tenA AdhArabhUta kSetrane ja upacArathI mokSa kahevAmAM Ave che. A mokSa kSetra eka che, te apekSAe paNa mokSane eka kahyo che. baMdha ane mokSa paraspara pratipakSarUpa che. baMdha dvArA AtmAnA caitanyAdi guNa baddha thAya che. jyAre A caitanyAdi guNo mukta thaI jAya tene mokSa kahe che. puNyaH - zubha bhAvathI je karma baMdhAya te puNya athavA zubha karma te puNya. zAtAvedanIya vagere 42 prakAre puNya bhogavAya che. te 4ra bheda uparAMta tenA anya paNa aneka prakAra che. te sarvamAM zubhatva samAna che mATe puNya eka che. pApa:- AtmAne je malina kare te pApa kahevAya che. azubha bhAvathI je karma baMdha thAya te paNa pApakarma kahevAya che. pApanA aDhAra prakAra zAstramAM kahyA che. te dareka pApathI jIva bhAre thAya che. A kAraNe pApane eka kahyuM che. jJAnAvaraNIya vagere 8ra prakAre pApa bhogavAya che. tenA aneka bhedomAM azubhapaNuM samAna che tethI te eka che. puNya ane pApa baMne tattva paraspara pratipakSarUpa che. puNya dvArA jIvane zAtA-anukULatAnI anubhUti thAya che ane pApa dvArA jIvane duHkhanI-pratikULatAnI anubhUti thAya che. Azrava - jenA dvArA AtmAmAM ATha prakAranA karmo praveze che, karma baMdhanA je aneka kAraNo che, te Azrava kahevAya che. A AzravomAM pravAharUpe karma AvavAnI samAnatA hovAthI te eka che. saMvara :- AvatAM karmone rokavA, AzravadvAnone baMdha karavA te saMvara kahevAya che. pa7 prakAranA saMvaramAM saMvarapaNuM samAnarUpe che, tethI te eka che. Azrava ane saMvara A baMne tattva paraspara pratipakSa bhAvarUpa che. Azrava karma pudgalone AkarSe che. saMvara AkarSita thatAM karmayugalone roke che. vedanA - karmaphaLanA vedanane vedanA kahe che. svabhAvathI athavA udIraNA dvArA udayamAM AvelA karmono anubhava te vedanA kahevAya che. ATha prakAranA karmonA phaLa anubhavavAnI apekSAe vedanA ATha prakAranI che. A sarva vedanAmAM vedavApaNuM samAna che mATe vedanA eka che. nirjarA - nirjarA eTale karmonuM jIva pradezathI aMzataH ke sarvataH dUra thavuM. phaLano anubhava karAvI karma Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-1 pudgalo Atmapradeza parathI kharI jAya te nirjarA kahevAya che. ATha prakAranA karmo AtmA parathI dUra thAya che. te dRSTie nirjarA ATha prakAranI che paraMtu te sarvamAM dUra thavA rUpa kriyA samAna che, mATe nirjarA eka che. vedanA te nirjarAnuM pUrvarUpa che. kAraNa ke pahelAM karma pudagalonuM vedana thAya ane pachI ja te karmonI nirjarA thAya che. pratyeka zarIrI jIvonuM ekatva :| 7 ege jIve pADikkaeNaM sarIraeNaM / bhAvArtha :- pratyeka zarIramAM jIva eka che. vivecana : prastuta sUtramAM zarIranA AdhAre jIvanuM ekatva darzAvyuM che. A sthAnanA prathama sUtramAM AtmAnuM ekatva darzAvyuM che. AtmA ane jIva baMne zabda paryAyavAcI che. jIvane zarIranAma karmanA udayathI zarIranI prApti thAya che. zarIranA AdhAre saMsArI jIvanA be prakAra che- (1) pratyeka zarIrI (2) sAdhAraNa zarIrI. eka zarIrano svAmI eka ja jIva hoya to te pratyeka zarIrI jIva kahevAya che. jema ke deva, nArakI vagere ane eka zarIranA svAmI aneka jIva hoya to te sAdhAraNa zarIrI jIva kahevAya che. jema ke kaMdamULa, baTeTA, DuMgaLI vagere. prastuta sUtramAM pratyeka zarIrI jIva vivakSita che. pratyeka zarIrI jIvonA eka-eka zarIramAM eka-eka AtmA ja rahe che. ahIM vizeSa jJAtavya e che ke " gAthA"A sutramAM zarIramukta AtmA vivakSita che ane prastuta sutramAM karmabaddha ane zarIradhAraka saMsArI jIva vivakSita che. temAM paNa pratyekazarIrI jIva vivakSita che, sAdhAraNa zarIrI anaMtajIvonI ahIM vivakSA nathI. vidurvaNA(vikriyA)nuM ekatva : 8 egA jIvANaM apariyAittA viguvvaNA / bhAvArtha :- jIvonI bahAranA pudgala grahaNa karyA vinAnI vidurvaNA(vizeSa kriyA) eka che. vivecana : prastuta sUtramAM vikarvaNAno artha che vizeSatA karavI, zarIrane vibhUSita karavuM. zarIramAM je kAMIpaNa vizeSatA karavAmAM Ave tene ahIM vipharvaNA kahI che. aparivAra - aparyAdAya vikarvaNA. aparyAdAya eTale bAhya pudgalone grahaNa karyA vinA, vidurvaNA Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 8] zrI ThANAMga sUtra-1 eTale zarIramAM je vibhUSA, vizeSatA karavAmAM Ave che. jema ke koI vALane oLI, vividha gUMthaNI dvArA vibhUSita kare; sarpa phaNA dhAraNa kare, mayUra pAMkhone chatrAkAra kare, te sarva aparyAdAya vikarvaNA che. aneka jIvo aneka prakAre aparyAdAya vikuvarNAo kare che. temAM bahAranA muddagalanI agrahaNatA samAna rUpe rahelI hovAthI tene eka kahevAmAM AvI che. ahIM jema eka prakAranI aparyAdAya vidurvaNAnuM sUtra che tema paryAdAya vikarvaNAnuM sUtra paNa hovuM joIe paraMtu koIpaNa kAraNe te sutra upalabdha nathI. trIjA sthAnamAM traNa prakAranI vipharvaNAmAM teno samAveza thaI jAya che. pratyeka yogonuM ekatva : 3 ne maLe I JIT vaI ne vAya-vAyAne ! bhAvArtha :- mana eka che. vacana eka che. kAya vyAyAma(kAyAnI pravRtti-kAyayoga) eka che. vivecana : prastuta sUtramAM jIvanI pravRttinA AdhArabhUta evA mana, vacana, kAyAnA ekatvanuM nirUpaNa che. Agama sAhityamAM A traNeyane yoga kahyA che. AgAmomAM kAyayoga zabdano prayoga vizeSa jovA maLe che paNa kAya vyAyAmano prayoga ahIM tathA A sthAnanA 19mA sutramAM ja jovA maLe che. kAyAnI pravRtti ja kAya vyAyAma kahevAya che. manoyoga :- manana karavuM te mana. manoyogya pudgalone grahaNa karI ciMtana-manana vicAraNA karavA rUpa jIvanA vyApArane manoyoga kahevAmAM Ave che. satya, asatya, mizra ane vyavahAra manoyoga, tevA tenA cAra prakAra che. manoyogavALA jIvo asaMkhyAta che tethI manoyoga paNa asaMkhyAta che. te sarva manoyogamAM manana karavArUpa vyApAra samAna che tethI mananarUpa sAmAnyanI apekSAe manane eka kahyuM che. vacanayoga :- bolavAmAM Ave te vacana. bhASA vargaNAne grahaNa karI, bhASArUpe pariNAvI, bhASArUpa pudagalone bahAra mUkavArUpa jIvanA vyApArane vacanayoga kahevAmAM Ave che. tenA satya vacanayoga vagere cAra prakAra che tathA vacanayukta jIvonI apekSAe vacanayoganA asaMkhyAta prakAra che. te sarvamAM vacana vyApAra samAna che mATe vacanane eka kahyuM che. kAyavyAyAma :- kAya eTale zarIra. zarIranI pravRtti-vyApArane kAya vyAyAma kahe che. tenA audArika, audArika mizra vagere sAta prakAra che tathA kAya vyApAra yukta anaMta jIvonI apekSAe te anaMta che paraMtu te sarvamAM kAya vyAyAmatva samAna che. A kAya vyApAranI samAnatAnI apekSAe kAya vyAyAmane eka kahyo che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-1 utpAda ane vyayanuM ekatva :|10 egA uppA / egA vigaI / bhAvArtha :- utpAda--utpatti eka che. vigati-vinAza eka che. vivecana : prastuta sUtramAM tripadInA be aMgeno nirdeza che. jainatattvavAda anusAra pratyeka dravya utpAda, vyaya ane dhruva avasthAthI yukta hoya che. temAM utpAda ane vyaya te be vastunI avasthAnA parivartanane sUcave che ane dhrauvya vastunA sthAyitvane sUcave che. 3M eTale utpatti ane vi6 eTale vinAza. pratyekadravyamAM samaye-samaye paryAyanI utpatti ane vinAza thayA kare che. eka samayamAM eka ja paryAyanI ekarUpe utpatti thAya che, be rUpe thatI nathI. tethI utpatti eka che. aneka dravyonI paryAyanI utpattionI apekSAe aneka utpattiomAM utpAdu dharma samAna hovAthI utpatti eka kahI che. utpattinI jema eka samayamAM eka paryAyano ja nAza thAya che tethI eka vinAza kahyo che athavA aneka dravyonA vinAzanI apekSAe vinAza aneka prakAranA hovA chatAM vinAzavarUpa sAmAnyanI apekSAe vinAza eka kahyo che. vibhUSAnuM ekatva :11 egA viyaccA / bhAvArtha :- vivarcA-vibhUSA eka che. vivecana :vivA :- A zabdanA be prakAre artha thAya che. (1) vAtAva = mRta zarIra, (2) viva bhinna bhinna vibhUSAomAM vibhUSita thavApaNuM samAna che te apekSAe tene eka kahI che. gati, cyavana vagerenuM ekatva :|12 egA gaI / egA AgaI / ege cayaNe / ege uvavAe / vibhUSA, bhAvArtha :- gati eka che. Agati eka che. cyavana eka che. upapAta eka che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 10 ] zrI ThANAga sUtra-1 vivecana : prastuta sUtramAM jainadarzana mAnya gati Adi cAra pAribhASika zabdonuM kathana che. (1) gatijIvanuM vartamAna bhavane choDIne AgAmI bhavamAM javuM te gati. (2) Agati- pUrvabhavane choDIne vartamAna bhavamAM AvavuM te Agati. (3) cyavana- vaimAnika, jyotiSka devanA maraNane 'cyavana' kahe che. (4) upapAta- deva tathA nArakIonA janmane upapAta janma kahe che. gati-Agati, cyavana-upapAta vageremAM eka jIvanI apekSAe eka kALamAM narakagati vagere eka ja hoya che. tethI tene eka kahI che athavA aneka jIvonI gati-Agati vageremAM gatitva vagere samAna che, tethI gatitva vagere sAmAnyanI apekSAe gatyAdine eka kahyA che. matijJAnanA paryAyarUpa tarka vagerenuM ekatva :23 paI tA pa la aa pa ma Na I thA vidhU I bhAvArtha :- tarka eka che. saMjJA eka che. mati eka che. vijJAtA eka che. vivecana : prastuta sUtramAM matijJAnanA cAra bhedonuM nirUpaNa che. dArzanika daSTie sAMvyAvahArika pratyakSarUpa matijJAnanA ane Agamika dRSTie parokSajJAnarUpa matijJAnanA avagraha, IhA, avAya ane dhAraNA A cAra bheda karyA che. sAmAnya svarUpane grahaNa karavuM te avagraha. avagrahathI gRhIta vastunA vizeSa dharmone jANavAnI IcchA te IhA'. Ihita vastunA nirNayane avAya' kahevAya che ane kAlAMtaramAM tene na bhUlavuM te dhAraNA' che. tarka - IhAnA uttaravartI ane avAyanA pUrvavartI uhApoha athavA vicAra-vimarzane tarka kahe che. nyAyazAstramAM vyApti eTale avinAbhAva saMbaMdhanA jJAnane tarka kahevAmAM Ave che. saMjJA - saMjJA zabdanA aneka artho che, yathA- mati, arthAvagraha, anubhUti, pratyabhijJAna. naMdIsUtramAM matijJAnanuM eka nAma saMjJA ApavAmAM AvyuM che. umAsvAtie mati, smRti, saMjJA, ciMtA, Abhinibodha, A badhAne paryAyavAcI-ekArthaka kahI saMjJAno artha mati karyo che. malayagiri tathA abhayadevasUrie vyaMjanAvagraha pachI uttarakAlamAM thanArI mati vizeSane arthAtu arthAvagrahane saMjJA kahI che. abhayadevasUrie saMjJAno bIjo artha anubhUti karyo che. smRti pachI 'A te ja che' evuM je jJAna thAya che te pratyabhijJAna che ane te ja mati che athavA AhAra, bhaya vagere dasa prakAranI saMjJA batAvI che. devadatta vagere vizeSa nAmane paNa saMjJA kahevAmAM Ave che. mati :- arthano nirNaya thaI gayA pachI tenA sUkSma dharmonA paryAlocana rUpa je buddhi che tene mati kahe che. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-1 [ 11 ] vijJAna - viziSTa jJAna. dhAraNAnA tIvratara jJAnane vijJAna kahe che. sUtragata viSNunuM saMskRta rUpAMtara vijJAtA thAya che. satrokta tarka vagere aneka hoya che topaNa jANavAnI apekSAe ke tarkatva vagere sAmAnyanI apekSAe te eka-eka che. vedanAnuM ekatva :14 egA veyaNA / bhAvArtha :- vedanA eka che. vivecana : pIDArUpa pariNatine vedanA kahe che. A sthAnanA chaThThA sUtramAM vedanAno artha karmaphaLano anubhava karavo, tevo karyo che. ahIM vedanAno artha pIDA vizeSa ke duHkhano anubhava vizeSa che. te vedanAo aneka hoya che chatAM duHkhavedana sAmAnyanI apekSAe tene eka kahI che sthitighAta ane rasaghAtanuM ekatva :| 15 ege cheyaNe / ege bheyaNe / bhAvArtha :- chedana eka che. bhedana eka che. vivecana : prastuta sUtramAM karmonA chedana-bhedana saMbaMdhI varNana che. chedana-bhedana - sAmAnyataH chedana eTale talavArAdithI chedavuM, TukaDA karavA ane bhedana eTale bhAlAdithI bhedavuM, viMdhavuM, vidAraNa karavuM. karmazAstra anusAra chedana eTale karmonI sthitino ghAta karavo arthAtu udIraNA karaNa dvArA karmonI dIrgha sthitine hasva karavI. bhedana eTale karmonA rasano ghAta karavo arthAt udIraNAkaraNa dvArA tIvra anubhAgane-phaLa devAnI zaktine maMda karavI. te chedana-bhedananA aneka prakAra hovA chatAM te sarvamAM chedanatva, bhedanatva samAna che, tethI tathA sarva jIvonI karmonI sthiti ane anubhAga ochA karavA rUpa kriyAnI samAnatAthI chedana, bhedana eka-eka che. caramazarIrInA maraNanuM ekatva :16 ege maraNe aMtimasArIriyANaM / ege saMsuddhe ahAbhUe patte / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 12 ] zrI ThANAMga sUtra-1 bhAvArtha :- aMtima zarIrI jIvonuM maraNa eka che. yathAbhUta-yathArtha saMzuddha(svarUpa) eka che vivecana : prastuta sUtramAM carama zarIrInA maraNa ane tenAthI pragaTa thatAM AtmAnA zuddha svarUpamAM ekatva pragaTa karyuM che. pratyeka prANIne be prakAranA zarIra hoya che. skUla ane sUkSma. mRtyu samaye skUla zarIra chUTI jAya che paNa sUkSma zarIra chUTatuM nathI. te sUkSma zarIra ja punaH sthUla zarIra prAptinuM nimitta bane che. sUkSma zarIra hoya tyAM sudhI janma-maraNanuM cakra cAlu rahe che. te vilIna thaI jAya pachI zarIra prApta thatuM nathI. je zarIra dvArA janma-maraNanA cakrano aMta Ave tene aMtima zarIra-carama zarIra kahevAya che. tevA carama zarIrIne eka ja maraNa hoya che. siddha thayA pachI tenuM maraNa nathI mATe carama zarIrInuM maraNa eka kahyuM che. athavA taddabhava mokSagAmI aneka jIvonA aMtima zarIrapaNAnI samAnatAthI te eka che. A carama zarIrathI mukta thayA pachI AtmAnuM yathArtha siddha svarUpa-zuddha svarUpe pragaTa thAya che. A zuddha svarUpa sarva muktAtmAonuM samAna hovAthI tene zuddha AhAbhUpatta zabda dvArA eka kahyuM che. duHkhanuM ekatva :17 ege dukkhe jIvANaM egabhUe / bhAvArtha - jIvonuM duHkha eka ane ekabhUta che. vivecana : A sUtramAM du:khane ekabhUta kahyuM che. ekabhUtanA traNa rIte artha thAya che. (1) ekabhUta eTale te duHkharUpa phaLa denAruM pApakarma Atmapradeza sAthe lokhaMDanA goLAmAM praviSTa agninI jema ekarUpa thaI baMdhAyuM che. tethI duHkha eka che. (2) jevuM duHkha mAre che tevuM duHkha anyane che, AvI ekatAnI pratIti karAvatuM duHkha ekabhUta kahevAya che. (3) eka ke aneka jIvanA duHkha alaga alaga hovA chatAM pApakarmanA phaLano anubhava sarva jIvane eka rUpe ja karavo paDe che. A rIte vedana sAmAnyanI apekSAe duHkha eka che. dharma-adharmanI pratijJAnA phaLanuM ekatva :18 egA ahammapaDimA, jaM se AyA parikilesai / egA dhammapaDimA, jaM se AyA pajjavajAe / bhAvArtha :- adharma pratimA eka che, jenAthI AtmA pariklezane pAme che. dharmapratimA eka che, jenAthI AtmA paryavajAta-puSTa thAya che. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-1 [ 17 ] vivecana :ahamahimA :- adharma pratimA. adharmanA prAdhAnya yukta pravRtti, adharma pravRtti ke adharmamaya saMkalpa sAthenI pravRtti adharma pratijJA kahevAya che. tenAthI AtmA parikveza pAme che. dhammapadanI - dharmapratimA dharma pravRtti. dharmamaya saMkalpa sAthenI pravRtti dharmapratijJA kahevAya che. te pravRttithI AtmA jJAnAdi paryAyane pAme che arthAt AtmAnA nijaguNa paripuSTa thAya che. zruta ane cAritra dharma kahevAya che. tenAthI viparIta adharma che. pratimA zabdanA aneka artha che, yathA- tapa vizeSa, sAdhanA vizeSa, kAyotsarga, mUrti, mana para paDato prabhAva, pravRtti Adi. adharma pravRttithI ke adharmamaya zarIra vyApArathI AtmA janma, jarA, maraNAdi duHkha-kleza pAme che. kleza ApavArUpa lakSaNa adharmayukta pravRttimAM samAnarUpe raheluM che, tethI adharma pratimAne eka kahI che athavA sarva jIvo para adharmano klezarUpa prabhAva samAnarUpe paDe che mATe adharma pratimA eka che. paryavajAta eTale paryAya athavA AtmAnI yathArtha zuddha paryAya. dharma dvArA jIva zuddha paryAyane prApta thaI vizuddha svarUpa prApta kare che. dharmamAM AtmAnuM vizuddha svarUpe pragaTa karavA rUpa lakSaNa samAna che, tethI dharma pratimAne eka kahI che athavA sarva jIvo para dharmano vizuddha karavA rUpa prabhAva eka sarakho paDe che mATe dharma pratimA eka che. eka samayamAM eka-eka yoganuM astitva :19 ege maNe devAsuramaNuyANaM taMsi taMsi samayasi / egA vaI devAsuramaNuyANaM tasi taMsi samayasi / ege kAya-vAyAme devAsuramaNuyANaM taMsi taMsi samayasi / ege uTThANa-kamma-bala-vIriya-purisakAra-parakkame devAsuramaNuyANaM taMsi taMsi samayaMsi / bhAvArtha :- deva, asura ane manuSyanuM te te samaye (ciMtanakAlamAM) mana eka hoya che. deva, asura ane manuSyanuM te te samaye(vacana bolavAnA samaye)vacana eka hoya che. deva, asura ane manuSyano te te samaye (kAyavyApAranA samaye)kAya-vyAyAma eka hoya che. deva, asura ane manuSyanA puruSArthanA samaye utthAna- karma, bala, vIrya, puruSAkAra parAkrama eka hoya che. vivecana : samanaska jIvomAM nAraka, tiryaca, manuSya ane deva A cAreyano samAveza thAya che. ahIM viziSTatara Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 14 | zrI ThANAga sutra-1 yogonI upalabdhinI apekSAe deva ane manuSyane grahaNa karyA che. teone traNe yoga viziSTa viziSTatama hoya che. tiryaMca nArakIne deva manuSyanI apekSAe yogono uccatama vikAsa hoto nathI. deva' padathI vaimAnika ane jyotiSka deva tathA 'asura' padathI bhavanapati ane vyaMtaronuM grahaNa thAya che. taMsi taMsi samarthasi - jIvone eka samaye eka ja manoyoga, eka ja vacanayoga ane eka ja kAyayoga hoya che. zAstramAM manoyoganA cAra bheda kahyA che- (1) satyamanoyoga (2) mRSAmanoyoga (3) satyamRSAmanoyoga (4) asatyAmRSAmanoyoga.vyavahAra-manoyoga) eka jIvane eka samaye eka ja manoyoga saMbhavI zake che, zeSa traNa nahIM. vacanayoganA cAra bheda- (1) satyavacanayoga (2) asatyavacanayoga (3) satyamRSAvacanayoga (4) asatyAmRSA-vyavahAravacanayoga. A cAra vacanayogamAMthI eka samaye eka jIvane eka ja vacanayoganI saMbhavI zake che, zeSa traNa nahIM. kAyayoganA sAta bheda che- (1) audArika kAyayoga (2) audArika mizrakAyayoga (3) vaikriya kAyayoga (4) vaikriya mizrakAyayoga (5) AhAraka kAyayoga (6) AhAraka mizrakAyayoga (7) kArpaNa kAyayoga. A sAta yogamAMthI eka samaye eka ja kAyayoga hoI zake, zeSa cha hotA nathI. asaMkhyAta deva manuSyanI apekSAe asaMkhyAta mana, vacana ane kAyayoga hoya che paraMtu temAM manayogatva Adi sAmAnyanI apekSAe te eka-eka che. utthAna, karma, bala Adi zabdo sthaladaSTie paryAyavAcI jevA jaNAya che tathApi sukSma daSTie tenA artha A pramANe che (1) utthAna :- udghabhavana-UbhA thavuM vagere kriyA utthAna che. (2) karma :- jIvanI ceSTAvizeSa karma che. (3) bala:- zArIrika samAA bala che. (4) vIrya - jIvano utsAha, Atmabala te vIrya che. (5) puruSAkAra parAkrama :- mardAnagI bharela parAkrama, bahAdurI, pauruSa yukta parAkrama te puruSAkAra parAkrama kahevAya che. AtmavIrya ane zarIrabaLanuM kriyAvita thavuM puruSAkAra parAkrama che. bIjI rIte - utthAnakarma = zArIrika pravRtti, ceSTA, halanacalana kSamatA. balavIrya = zArIrika Atmika sAmarthya, pravRtti mATe utsAha, hiMmata. puruSAkAra parAkrama = sAmarthya anusAra pravRtti, puruSArtha, parAkrama. utthAnAdi zabdono prayoga sutromAM be prakAre jovA maLe che- (1) karmabaMdha vagere kriyAo jIva svayaM potAnA utthAna AdithI kare che athavA jIvamAM utthAnAdi che mATe te ejanAdi kriyAo kare che. (2) Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-1 zramaNa tathA zramaNopAsakanA varNanamAM jyAre teo sAdhanA jIvananA aMte saMlekhanA karavAno saMkalpa kare tyAre evuM ciMtana kare ke-- jyAM sudhI mArAmAM utthAnAdi che arthAt huM hAlatI, cAlatI, bolatI avasthAmAM chuM; potAnI kriyAo svayaM karI zakuM chuM; mArAmAM kaMIka hiMmata, utsAha avazeSa che tyAM sudhI mATe saMlekhanA- saMthAro svIkAra karI levo joIe. A rIte bhinna bhinna prasaMgonA kAraNe A zabdonA artha bhinna bhinna thAya che. jJAnAdinuM ekatva : 20 me khALe / ne vaMsage / ne caritte / bhAvArtha:- jJAna eka che. darzana eka che. cAritra eka che. 15 vivecana : prastuta sUtramAM mokSasAdhaka ratnatrayanuM ekatva darzAvyuM che. vastu svarUpane jANavuM te jJAna, zraddhA te darzana ane yathArtha AcaraNa te cAritra kahevAya che. matijJAna Adi jJAnanA aneka prakAra che. upazama, sAyika vagere samyagdarzananA aneka prakAra che. sAmAyika vagere cAritranA aneka prakAra che. labdhinI apekSAe eka jIvamAM eka sAthe be, traNa, cAra jJAna saMbhavita che paraMtu upayoganI apekSAe koIpaNa ekano ja upayoga saMbhave che. tethI tene eka--eka kahyA che athavA jJAnatva, darzanatva, cAritratva sAmAnyanI apekSAe tene eka kahyA che, tema samajavuM. traNa carama sUkSmonuM ekatva : 21 ege samae / ege paese ege paramANU / / | bhAvArtha :- samaya eka che. pradeza eka che. paramANu eka che. vivecana : prastuta sUtramAM dravyanA sUkSma aMzanuM nirUpaNa che. vizvamAM be prakAranA padArtha hoya che. . sUkSma ane sthUla. sUkSma ane sthUla sApekSa che paraMtu carama(aMtima)sUkSma ane carama-sthUla te banne nirapekSa hoya che. ahIM carama-sUkSmanuM nirUpaNa che. - samaya :- kALano carama, sUkSma bhAga, aMza, aMtima khaMDa samaya kahevAya che. samaya vartamAna eka samaya rUpa ja che. tethI tene eka ko che. pradeza H- dravyanA nirvibhAga aMza je samudAya sAthe joDAyelA che tene pradeza kahe che. dharma, adharma ane eka jIvanA asaMkhyAta pradeza che. pudgalanA anaMta pradeza che. te sarvamAM pradezapaNAnI samAnatA hovAthI tene Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 17 ] zrI ThANAMga satra-1 eka kahyA che. paramANu - pudgala dravyano nirvibhAga aMza jyAre samudAyathI alaga paDI jAya tyAre te paramANu kahevAya che. paramANu anaMta che. te sarvamAM paramANupaNuM samAna che. paramANutva sAmAnyanI apekSAe te eka che. siddhi vagerenuM ekatva :22 egA siddhI / ege siddhe / ege pariNivvANe / ege pariNivvue / bhAvArtha - siddhi eka che. siddha eka che. parinirvANa eka che. parinivRtta eka che. vivecana : siddhi:- prastuta sutramAM siddhi zabda dvArA ISa~AgabhArA pRthvI-siddhazilAne grahaNa karavAmAM Ave che, te eka che. bIjI apekSAe kRtakRtyatAne, lokAgre rahelA sthAnane ane aNimA vagere aSTa siddhione siddhi kahe che. sAmAnyanI apekSAe temAM ekatva samajavuM. siddha:- jeo aSTakarmathI mukta thaI jAya te siddha kahevAya che. siddha jIvo anaMta che, temAM siddhatva samAna che. siddhatva sAmAnyanI apekSAe tene eka kahyA che. pratyeka siddha dravyApekSAe eka-eka ja che. tethI tene dravyArthatAnI apekSAe paNa eka kahyA che. paribaLA, :- karma janita saMtApanA abhAvane athavA vikAranA abhAvane parinirvANa kahe che ane zArIrika, mAnasika duHkhothI mukta jIvane parinivRtta kahe che. siddha jIvo ja parinirvANane prApta ane parinivRtta hoya che. rUpa, zabda Adi pudgala paryAyanuM ekatva :23 ege sadde / ege rUve / ege gaMdhe / ege rase / ege phAse / ege subbhisdde| ege dubbhisadde / ege surUve / ege durUve / ege dIhe / ege hasse / ege vaTTe / ege taMse / ege cauraMse / ege pihule / ege parimaMDale / ege kinnhe| ege nniile| ege lohie / ege hAlidde / ege sukkile / ege subbhigaMdhe / ege dubbhigaMdhe / ege titte / ege kaDue / ege kasAe / ege abile / ege mahure / ege kakkha dde| ege maue / ege garue / ege lahue / ege sIe / ege usiNe / ege Niddhe / ege lukkhe / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-1 [ 17 ] bhAvArtha :- zabda eka che. rUpa eka che. gaMdha eka che. rasa eka che. sparza eka che. zubha zabda eka che. azubha zabda eka che. surUpa eka che. kurUpa eka che. dIrgha saMsthAna eka che. hRsva saMsthAna eka che. vRta (gola) saMsthAna eka che. trikoNa saMsthAna eka che. catuSkoNa saMsthAna eka che. vistIrNa saMsthAna eka che. parimaMDala saMsthAna eka che. kRSNavarNa eka che. nIlavarNa eka che. lohita(2kta)vaNe eka che. hAridravaNe eka che. zuklavarNa eka che. surabhigaMdha eka che. durabhigaMdha eka che.tiktarasa eka che. karka rasa eka che. kaSAyarasa eka che. khATo rasa eka che. madhura rasa eka che. karkaza sparza eka che. mRdu sparza eka che. gurusparza eka che. laghusparza eka che. zItasparza eka che. uSNasparza eka che. snigdhasparza eka che. rUkSasparza eka che. vivecana : prastuta sUtramAM zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparza ane saMsthAnonI ekarUpatAnuM nirUpaNa karyuM che. varNAdinA bhedomAM varNatva, gaMdhatva vagere samAnarUpe hovAthI te eka che. pratyeka pApasthAnonuM ekatva :24 ege pANAivAe / ege musAvAe / ege adiNNAdANe / ege mehuNe / ege pariggahe / ege kohe / ege mANe / egA mAyA / ege lobhe / ege pejje / ege dose / ege kalahe / ege abbhakkhANe / ege pesuNNe / ege paraparivAe / egA araIraI / ege mAyAmose / ege micchAdasaNasalle / bhAvArtha - prANAtipAta eka che. mRSAvAda eka che. adattAdAna eka che. maithuna eka che. parigraha eka che. krodhakaSAya eka che. mAnakaSAya eka che. mAyAkaSAya eka che. lobhakaSAya eka che. preyasu(rAga)eka che. dveSa eka che. kalaha eka che. abhyAkhyAna eka che. paizunya eka che. paraMparivAda eka che. rati-arati eka che. mAyA-mRSA eka che. mithyAdarzana zalya eka che. vivecana : prastuta sUtramAM aDhAre pApasthAnamAM ekatva darzAvyuM che. aDhAra pA5sthAnaka :- (1) prANAtipAta- prANono atipAta karavo, AtmAthI dravya-prANone judA karavA arthAtu hiMsA karavI. (2) mRSAvAda- asatya bolavuM. (3) adattAdAna- aNa dIdhelI vastu levI; corI karavI. (4) maithuna- abrahmacarya, strI Adino saMga. (5) parigraha- nava prakAranAM bAhya ane cauda prakAranA AtyaMtara parigrahanI IcchA. (6) krodha- krodha, gusso (7) mAna-mAna, ahaMkAra. (8) mAyAkapaTa. (9) lobha- asaMtoSa, jarUra karatAM vadhu padArthonI adhika IcchA. (10) rAga-priya vastu vagere upara Asakti rAkhavI. (11) dveSa apriya vastu vagere upara durbhAva rAkhavo. (12) kalaha- kajiyo, Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] zrI ThANAMga sUtra-1 laDAI-jhagaDo. (13) abhyAkhyAna-khoTuM ALa caDAvavuM. (14) paizunya - cADI, cugalI, nAradavRtti. (15) paraparivAda- bIjAnI niMdA karavI, vAMku bolavuM. (16) raI araI- pApanA kAryamAM khuza thavuM ane dharmanA kAmamAM nAkhuza thavuM. (17) mAyA moso- kapaTa sahita jUThuM bolavuM. (18) micchA daMsaNa sai- kudeva, kuguru ane kudharmanI zraddhA karavI, nava tattvanI viparIta samajaNa ane zraddhA karavI. aDhAra pApasthAnamAM mRSA ane mAyAnI pRthaka pRthaka pAparUpe gaNanA karIne, sattaramA pApamAM mAyA-muSAne sAthe kahyA che ane teno artha che mAyA yukta asatya bolavuM. vRttikAre veza badalI lokone ThagavA tevo artha karyo che. udvegarUpa manovikArane arati ane AnaMdarUpa cittavRttine rati kahe che. jyAre koI vastumAM rati hoya che tyAre anya vastumAM arati avazyabhAvI hoya. prANAtipAtathI mithyAdarzana zalya sudhInA aDhAre pAponA aneka bhedo hoya che. te sarvamAM pApatva sAmAnyanI apekSAe ekatA darzAvI che. pratyeka pApa-viratinuM ekatva :| 25 ege pANAivAya veramaNe / ege musAvAya veramaNe / ege adiNNAdANa vermnne| ege mehuNa veramaNe / ege pariggaha veramaNe / ege koha vivege / ege mANa vivege ege mAyA vivege / ege lobha vivege / ege pejja vivege / ege dosa vivege / ege kalaha vivege / ege abbhakkhANa vivege / ege pesuNNa vivege / ege paraparivAya vivege / ege arairai vivege / ege mAyAmosa vivege / ege micchAdasaNasalla vivege / bhAvArtha - prANAtipAta viramaNa eka che. mRSAvAda viramaNa eka che. adattAdAna viramaNa eka che. maithuna viramaNa eka che. parigraha viramaNa eka che. krodha viveka eka che. mAnaviveka eka che. mAyA viveka eka che.lobhaviveka eka che. preyasu(rAga)viveka eka che. dveSaviveka eka che. kalahaviveka eka che. abhyAkhyAnaviveka eka che. painyaviveka eka che. paraMparivAdaviveka eka che. aratirativiveka eka che. mAyA-mRSAviveka eka che. mithyAdarzanazalyaviveka eka che. vivecana : jevI rIte prANAtipAta Adi 18 pApasthAnonA maMda-tIvra pariNAmonA kAraNe aneka bheda thAya che paraMtu pAparUpa kAryanI samAnatAe te badhAne eka-eka kahyA che. tevI rIte te pAponA tyAgarUpa virati pariNAma paNa taratama bhAvanI apekSAe aneka hoya che. chatAM paNa tyAganI samAnatAthI te sarvane eka-eka kahyA che. avasarpiNI Adi pratyeka kAla vibhAgonuM ekatva :26 egA osappiNI / egA susama susamA / egA susamA / egA susama Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-1 [ 18 ] dusmaa| egA dusama susamA / egA dusamA / egA dusama dusamA / egA ussappiNI / egA dusama dusamA / egA dusamA / egA dusama susamA / egA susama-dusamA / egA susamA / egA susama-susamA / bhAvArtha :- avasarpiNI kAla eka che. suSama suSamA kAla eka che. suSamA kAla eka che. suSama duSamA kAla eka che. duSama-suSamA kAla eka che. duSamA kAla eka che. duSama duSamA kAla eka che. utsarpiNI kAla eka che. duSama duSamA kAla eka che. duSamA kAla eka che. duSama suSamA kAla eka che. suSama duSamA kAla eka che. suSamA kAla eka che. suSama suSamA kAla eka che. vivecana : prastuta sUtramAM avasarpiNI utsarpiNI kALa tathA tenA cha-cha ArAonuM ekatva pradarzita karyuM che. okhI 3khat:- kAlacakra anAdi anaMta che. tenA utaratA-caDatA bhAvanI apekSAe mukhya be bheda karyA che. avasarpiNIkALa ane utsarpiNIkALa. avasarpiNI kALamAM manuSyonA bala, buddhi, dehamAna, AyuSya temaja pulonA varNa, gaMdha Adi kramazaH kSINa thatA jAya che. utsarpiNI kALamAM kramazaH temAM vRddhi thatI jAya che. te pratyekanA sukha duHkhanI alpatA, bahulatAnA AdhAre cha cha bheda che. je cha ArAnA nAmathI prasiddha che. sUtramAM tenA nAmollekha karyA che. te nAmothI tenuM svarUpa spaSTa thaI jAya che. avasarpiNI kALanA cha ArA - avasarpiNI kALano prathama Aro 'suSamasuSamA ati sukhamaya che. bIjo Aro 'suSamA sukhamaya che. trIjo Aro 'suSamaduSamA' sukhaduHkhamaya che. cotho Aro duSamasuSamA' duHkhasukhamaya che. pAMcamo Aro 'duSamA' duHkhamaya che ane chaThTho Aro 'duSamaduSamA' ati duHkhamaya hoya che. utsarpiNI kALanA cha ArA - utsarpiNIno prathama Aro ati duHkhamaya, bIjo duHkhamaya, trIjo duHkhasukhamaya, cotho sukhaduHkhamaya, pAMcamo sukhamaya ane chaThTho atisukhamaya hoya che. ahIM vizeSa jJAtavya e che ke A kAlacakranA ArAonuM parivartana karmabhUminA pAMca bharata ane pAMca airAvata kSetramAM ja thAya che, anyatra koIpaNa kSetramAM thatuM nathI. pratyeka daMDakanA jIvonI vargaNAnuM ekatva :|27 egA NeraiyANaM vaggaNA / egA asurakumArANaM vaggaNA / egA NAgakumArANaM vaggaNA / egA suvaNNakumArANaM vaggaNA / egA vijjukumArANa vaggaNA / egA aggikumArANaM vaggaNA / egA dIvakumArANaM vaggaNA / egA udahikumArANaM vggnnaa| egA disAkumArANaM vaggaNA / egA Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 20] zrI ThANAga sUtra-1 vAyukumArANaM vaggaNA / egA thaNiyakumArANaM vaggaNA / egA puDhavikAiyANaM vaggaNA / egA AukAiyANaM vaggaNA / egA teukAiyANaM vaggaNA / egA vAukAiyANaM vaggaNA / egA vaNassaikAiyANaM vggnnaa| egA beiMdiyANaM vaggaNA / egA teiMdiyANaM vaggaNA / egA cauriMdiyANaM vggnnaa| egA paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM vaggaNA / egA maNussANaM vaggaNA / egA vANamaMtarANaM vaggaNA / egA joisiyANaM vaggaNA / egA vemANiyANaM vaggaNA / bhAvArtha :- (1) nArakI jIvonI eka vargaNA. (2) asurakumAronI eka vargaNA. (3) nAgakumAronI eka vargaNA. (4) suvarNakumAronI eka vargaNA. (5) vidhutkAronI eka vargaNA. (6) agnikumAronI eka vargaNA. (7) dvIpakumAronI eka vargaNA. (8) udadhikumAronI eka vargaNA. (9) dizAkumAronI eka vargaNA. (10) vAyukumAronI eka vargaNA. (11) svanita (megha)kumAronI eka vargaNA. (12) pRthvIkAyika jIvonI eka vargaNA. (13) aSkAyika jIvonI eka vargaNA. (14) tejaskAyika jIvonI eka vaNA. (15) vAyukAyika jIvonI eka vargaNA. (16) vanaspatikAyika jIvonI eka vargaNA. (17) beIndriya jIvonI eka vargaNA. (18) teIndriya jIvonI eka vargaNA. (19) caurendriya jIvonI eka vargaNA. (20) paMcendriya tiryaMca jIvonI eka vargaNA. (21) manuSyonI eka vargaNA. (22) vANavyaMtara devonI eka vargaNA. (23) jyotiSI devonI eka vargaNA. (24) vaimAnika devonI eka vargaNA che. vivecana : prastuta sUtromAM 24 daMDakanA jIvonI vargaNA rUpe tenI aikyatAnuM kathana karyuM che. daMDaka - jIve bAMdhelA karmonA daMDa-phaLa bhogavavAnA sthAnane daMDaka kahe che. te daMDaka covIsa che. vargaNA - eka samAna pugala samUha ke jIva samudAyane vargaNA kahe che. ahIM samAna karmonA samAna daMDa bhogavatA jIvonA samudAyane covIsa daMDakanA kramathI covIsa vargaNA kahI che. nArakatva, asurakumAratva vagere sAmAnyanI apekSAe pratyeka daMDakanI eka-eka vargaNA saMgrahanayathI kahI che. AgamamAM saMsArI jIvonuM varNana 24 daMDakanA AdhAre karavAmAM Ave che. covIsa daMDaka - nArakIno eka daMDaka, bhavanapati devonA 10 daMDaka, vyaMtara devano 1 daMDaka, jyotiSka devano 1 daMDaka, vaimAnika devano 1 daMDaka, pAMca sthAvaranA 5 daMDaka, traNa vikasendriyanA 3 daMDaka, tiryaMca paMcendriyano 1 daMDaka ane manuSyono 1 daMDaka. A rIte 24 daMDaka che. bhavyAdinI apekSAe vargaNAnuM ekatva :28 egA bhavasiddhiyANaM vaggaNA / egA abhavasiddhiyANaM vaggaNA / egA bhavasiddhiyANaM raiyANaM vaggaNA / egA abhavasiddhiyANaM NeraiyANaM Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-1 21 ] vaggaNA / evaM jAva egA bhavasiddhiyANaM vemANiyANaM vaggaNA, egA abhavasiddhiyANaM vemANiyANaM vaggaNA / bhAvArtha :- bhavyasiddhika jIvonI eka vargaNA. abhavyasiddhika jIvonI eka vargaNA. bhavyasiddhika nArakI jIvonI eka vargaNA. abhavyasiddhika nArakI jIvonI eka vargaNA. A rIte bhavyasiddhika ane abhavyasiddhika asurakumArathI vaimAnika sudhInA daMDakonI eka-eka vargaNA che. vivecana : saMsArI jIvanA be prakAra che. bhavyasiddhika(bhavasiddhika) ane abhivyasiddhika(abhaya siddhika). je jIvomAM siddhapada prApta karavAnI yogyatA hoya te bhavyasiddhika ane je jIvomAM siddhapada prApta karavAnI yogyatA nathI te abhavyasiddhika kahevAya che. bhavyapaNu ane abhavyapaNu koI karmanA nimittathI nahIM paraMtu svabhAvathIja hoya che. te svabhAvane jIvano pAriNAmika bhAva kahe che. bhavya jIva kyAre ya abhavya thatA nathI ane abhivya jIva kyAre ya bhavya thatA nathI. te jIvone bhavI ane abhavI paNa kahe che. sAmAnya rIte bhavya siddhika jIvonA samudAyanI eka ane abhivyasiddhika jIvonA samudAyanI eka vargaNA batAvI che, temaja 24 daMDakamAM bhavyasiddhika ane abhavyasiddhikanI eka-eka vargaNA kahI che. nArakI vageremAM bhavya siddhikapaNuM samAna hovAthI tenI eka vargaNA kahI che. daSTinI apekSAe vargaNAnuM ekatva - 29 egA sammadiTThiyANaM vaggaNA / egA micchadiTThiyANaM vaggaNA / egA sammA- micchaddiTThiyANaM vaggaNA / egA sammaddiTThiyANaM NeraiyANaM vaggaNA / egA miccha diTThiyANaM NeraiyANaM vaggaNA / egA sammAmicchaddiTThiyANaM NeraiyANaM vaggaNA / evaM jAva thaNiyakumArANaM vaggaNA / egA micchaddiTThiyANaM puDhavikkAiyANaM vggnnaa| evaM jAva vaNassaikAiyANaM vaggaNA / egA sammaddiTThiyANaM beiMdiyANaM vaggaNA / egA micchaddiTThiyANaM beiMdiyANaM vaggaNA / egA sammaddiTThiyANaM teiMdiyANaM vaggaNA / egA micchaddiTThiyANaM teiMdiyANaM vaggaNA / egA sammaddiTThiyANaM cauridiyANaM vaggaNA / egA micchaddiTThiyANaM cau-riMdiyANaM vaggaNA / sesA jahA raiyA Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] zrI ThANAMga satra-1 jAva egA sammAmicchaddiTThiyANaM vemANiyANaM vaggaNA / bhAvArtha :- samyam daSTi jIvonI eka vargaNA. mithyAdaSTi jIvonI eka vargaNA. samyamithyAdaSTi jIvonI eka vargaNA. samagu daSTi nArakI jIvonI eka vargaNA. mithyAdaSTi nArakI jIvonI eka vargaNA. samyagumithyAdaSTi nArakI jIvonI eka vargaNA. A rIte asurakumArathI laIne svanitakumAra sudhInA samyagudaSTi, mithyAdaSTi ane samyagu mithyAdaSTi devonI eka eka vargaNA che. mithyAdaSTi pRthvIkAyika jIvonI eka vargaNA. A rIte aplAyikathI vanaspatikAyika jIvonI eka eka vargaNA che. samyagudaSTi beIndriya jIvonI eka vargaNA. mithyAdaSTi beIndriya jIvonI eka vargaNA. samyagudaSTi teIndriya jIvonI eka vargaNA. mithyAdaSTi teIndriya jIvonI eka vargaNA. samyagudaSTi caurindriya jIvonI eka vargaNA. mithyAdaSTi caurindriya jIvonI eka vargaNA. samyagudaSTi,mithyAdaSTi ane samyagumithyAdaSTivALA zeSa daMDako(paMcendriya tiryaca, manuSya, vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika)nI eka-eka vargaNA che. vivecana : prastuta sUtramAM 24 daMDakanA jIvomAM traNa daSTinI apekSAe vargaNAonA ekatvanuM kathana che. samyagadaSTi - mithyAtva mohanIya karmanA kSaya, upazama ke kSayopazamathI jIvane tattva zraddhA pragaTa thAya, te jIva samyagdaSTi kahevAya. mithyAdaSTi - mithyAtva mohanIyanA udaye jIvane deva, guru, dharma tathA nava tattvathI viparIta zraddhA hoya, to te mithyASTi kahevAya. mizradaSTiH- mizra mohanIya karmanA udaye jinokta tattva pratye pUrNa zraddhA paNa na hoya ane azraddhA paNa na hoya, tevA jIva samyagu mithyAdaSTi(mizra daSTi) kahevAya che. nArakI, deva, manuSya ane tiryaMca paMcendriyamAM traNe daSTi che. ekendriyamAM eka mithyAdaSTi che. viklendriyamAM samyagdaSTi, mithyA daSTi be daSTi hoya che. nAraka vageremAM te te daSTivALA aneka jIvo hoya che paraMtu zraddhALuNa, azraddhALuNa vagerenI samAnatAnA kAraNe te jIvomAM traNe daSTinI eka-eka vargaNA kahI che. sarva daMDakomAM traNe daSTinA jIvomAM bhAvanI taratamatAthI aneka bheda hoya che topaNa ahIM abheda sAmAnyanI apekSAthI teonI eka-eka vargaNA kahI che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna--1 ra3 kRSNa-zuklapAkSikanI vargaNA ane ekatva : 30 egA kaNhapakkhiyANaM vaggaNA / egA sukkapakkhiyANaM vaggaNA / egA kaNhapakkhiyANaM NeraiyANaM vaggaNA / egA sukkapakkhiyANaM NeraiyANaM vaggaNA / evaM caDavIsadaMDao bhANiyavvo / bhAvArtha :- kRSNapAkSika jIvonI eka vargaNA. zuklapAkSika jIvonI eka vargaNA. kRSNapAkSika nArakI jIvonI eka vargaNA. zuklapAkSika nArakI jIvonI eka vargaNA. A rIte 24 daMDakamAM kRSNapAkSika ane zukla pAkSika jIvonI eka eka vargaNA che. vivecana : zuklapAkSika :- je jIvano dezona ardhapudgala parAvartana saMsAra paribhramaNa kALa zeSa rahyo hoya, te jIvo zuklapAkSika kahevAya che. kRSNapAkSika H-- je jIvano saMsAra paribhramaNakALa ardhapudgala parAvartanathI vadhAre hoya tene kRSNapAkSika kahevAya che. joke ardha pudgala parAvartanakALamAM anaMta utsarpiNI ane anaMta avasarpiNI kAla vyatIta thAya che topaNa mukti prApta karavAnI kAlamaryAdA nizcita thaI javAthI te jIvo zuklapAkSika kahevAya che. 24 daMDakamAM A baMne prakAranA jIvo hoya che. te te vargaNAmAM jIvonI saMsAramAM rahevAnI kALamaryAdA samAna hovAthI tene eka-eka vargaNA rUpe batAvyA che. lezyAnI apekSAe vargaNAnuM ekatva : |31 egA kaNhalesANaM vaggaNA / egA NIlalesANaM vaggaNA / egA kAulesANaM vaggaNA / egA teulesANaM vaggaNA / egA pamhalesANaM vaggaNA / egA sukkalesANaM vaggaNA / egA kaNhalesANaM NeraiyANaM vaggaNA / egA NIlalesANaM NeraiyANaM vggnnaa| egA kAulesANaM NeraiyANaM vaggaNA / evaM jassa jai lesAo / bhavaNavaivANamaMtara puDhavi-Au-vaNassaikAiyANaM ca cattAri lesAo, teu vAu beiMdiya teiMdiya cauriMdiyANaM tiNNi lesAo, paMciMdiyatirikkha joNiyANaM maNussANaM challesAo, joisiyANaM egA teulesA, vemANiyANaM tiNNi uvarima lesAo / bhAvArtha :- kRSNalezI jIvonIeka vargaNA. nIlalezI jIvonI eka vargaNA. kApotalezI jIvonI eka vargaNA. tejolezI jIvonI eka vargaNA. padmalezI jIvonI eka vargaNA. zuklalezI jIvonI eka vargaNA. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 24 ] zrI ThANAga sUtra-1 kRSNalezI nArakI jIvonI eka vargaNA. nIlalezI nArakI jIvonI eka vargaNA. kApotalezI nArakI jIvonI eka vargaNA. A rIte je daMDakomAM jeTalI lezyAo hoya, tadanusAra tenI eka eka vargaNA che. bhavanapati, vANavyaMtara, pRthvI, pANI, vanaspatinA jIvone prathamanI cAra lezyA hoya che. agni, vAyu, beIndriya, teIndriya, caurindriya jIvomAM prathamanI traNa vezyA hoya che. tiryaMca paMcendriya ane manuSyamAM cha vezyAo hoya che. jyotiSI devomAM tejovezyA ane vaimAnika devomAM uparanI traNa lezyA hoya che. 32 egA kaNhalesANaM bhavasiddhiyANaM vaggaNA / egA kaNhalesANaM abhavasiddhiyANaM vaggaNA / evaM chasuvi lesAsu do do payANi bhANiyavvANi / egA kaNhalesANaM bhavasiddhiyANaM NeraiyANaM vaggaNA / egA kaNhalesANaM abhavasiddhiyANaM NeraiyANaM vaggaNA / evaM jassa jai lesAo tassa taiyAo bhANiyavvAo jAva vemaanniyaannN| bhAvArtha :- kuNalezI bhavasiddhika jIvonI eka vargaNA. kuSNalezI abhavasiddhika jIvonIeka vargaNA. A rIte cha vezyAvALAmAM bhavasiddhika, abhavasiddhika jIvonI vargaNA kahevI. kRSNalezI bhavasiddhika nAraka jIvonI eka vargaNA. kRSNalezI abhavasiddhika nAraka jIvonI eka vargaNA. A rIte jene jeTalI vezyA hoya tadanusAra bhavasiddhika, abhavasiddhika vaimAnika sudhInA sarva daMDakonI lezyApekSAe eka eka vargaNA kahevI. 33 egA kaNhalesANaM sammaddiTThiyANaM vaggaNA / egA kaNhalesANaM micchaddiTThiyANaM vaggaNA / egA kaNhalesANaM sammAmicchaddiTThiyANaM vaggaNA / evaM chasuvi lesAsu jAva vemANiyANaM, jesiM jai diTThIo / bhAvArtha - kRSNalezI samyadRSTi jIvonI eka vargaNA che. kRSNalezI mithyAdaSTi jIvonI eka vargaNA che. kRSNalezI samyugmithyAdaSTivALA jIvonI eka vargaNA che. A rIte kRSNa Adi chalezyAomAM vaimAnika devo sudhInA daMDakomAM jene jeTalI daSTi hoya, tadanusAra tenI eka-eka vargaNA kahevI. 34 egA kaNhalesANaM kaNhapakkhiyANaM vaggaNA / egA kaNhalesANaM sukkapakkhiyANaM vaggaNA / evaM jAva vemANiyANaM, jassa jai lesaao| ee aTTha cauvIsa daMDayA / bhAvArtha :- kRSNalezI kRSNapAkSika jIvonI eka vargaNA. kuSNalezI zulapAkSika jIvonI eka vargaNA. A rIte jene jeTalI vezyAo hoya tasAra kRSNapAkSika ane zuklapAkSika jIvonI vaimAnika paryata Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-1 _ | 25 | eka eka vargaNA che. upara batAvyA pramANe vezyAne AdhAre 24 daMDakanI vargaNAnA ATha prakaraNa che. vivecana : prastuta sutromAM vezyA saMbaMdhI vargaNAonuM aneka apekSAe varNana che. lezyA - tnine prajA yaya nezya = jenA dvArA jIva karmathI lepAya te Atma pariNAma lezyA kahevAya che. kaSAya ane yogathI nirmita thatA Atma pariNAma lezyA kahevAya che. tenA cha prakAra che, yathAkRSNa, nIla, kapota, tejo, padha ane zukla. kRSNalezyA - pAMca AzravonuM niraMtara sevana karanAra. mana, vacana, kAyAno asaMyamI, cha kAyano hiMsaka, AraMbhamAM Asakta, pApakAryomAM sAhasika, zuddha, krUra, ajitendriya, sarvanuM ahita karavAnI kuTila bhAvanApariNAmavALo jIva kRSNalezI hoya che. nIlalezyA - IrSyALu, kadAgrahI, tapa nahIM karanAra, ajJAnI, mAyAvI, nirlaja, laMpaTa, dveSI, rasalolupI, zaTha, pramAdI, svArthI vagere pariNAmavALo jIva nIlalezI hoya che. kApotalezyA :- vakra pariNAmI, mAyAvI, abhimAnI, potAnA doSane chupAvanAra, parigrahI, cora, mithyAdaSTi, kaThorabhASI vagere pariNAmavALo jIva kApotalezI hoya che. tejolezyA :- namra, acapaLa, saraLa, akutuhalI, vinIta, jitendriya, tapasvI, deDhadharmI, pApabhIru, kalyANakAmI vagere pariNAmavALo jIva tejolezI hoya che. pAlezyA - alpakaSAyI, zAMtacitta, jitendriya, alpabhASI, pravRttiomAM vivekI, upazamabhAva yukta jIva pAlezI hoya che. zuklalezyA - Arta-raudradhyAnano tyAgI, dharma-zukla dhyAnano ArAdhaka, pAMca samiti, traNa guptino pAlaka, alparAgI athavA vItarAgI, upazAMta, jitendriya vagere pariNAmavALo jIva zuklalazI hoya che. pratyeka vezyAnA jaghanya aMzathI utkRSTa aMza sudhI asaMkhyAta bheda hoya che chatAM ahIM lakSaNanI samAnatA hovAthI pratyeka vezyAnI eka vargaNA kahI che. akSayavasa :-ahIM cAra sUtromAM vezyAvargaNAnA AdhAre ATha vAra covIsa daMDakonI vargaNA kahI che. tethI ahIM lezyA ane daMDakone AzrayI ATha vargaNA prakaraNa darzAvyA che, te A pramANe che(1) prathama sUtramAM samuccaya rIte lezyA ane daMDakonI vargaNA kahI che. tenuM eka prakaraNa thAya. (2,3) bIjA satramAM bhavI ane abhavInI apekSAe lezyA ane daMDakonI vargaNA kahI che tenA be prakaraNa thAya che. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [26] zrI ThANAga sutra-1 (4,5,6) trIjA sUtramAM traNa daSTinI apekSAe lezyA ane daMDakonI vargaNA kahI che. tenA traNa prakaraNa thAya che. (7,8) cothA sUtramAM kRSNapakSI, zuklapakSInI apekSAe lezyA ane daMDakonI vargaNA kahI che. tenA be prakaraNa thAya che. A rIte cAra sUtromAM kramazaH eka, be, traNa ane be, ema ATha prakaraNa thAya che. prastuta sUtromAM je jIvonI je je vezyA samAna hoya che te te jIvonI samAnatAnI daSTie eka eka vargaNA kahI che. siddhonI vividha vargaNA ane ekatva :|35 egA titthasiddhANaM vaggaNA / egA atitthasiddhANaM vaggaNA / egA titthayarasiddhANaM vaggaNA / egA atitthayarasiddhANaM vaggaNA / egA sayaMbuddhasiddhANa vggnnaa| egA patteyabuddhasiddhANaM vaggaNA / egA buddhabohiyasiddhANaM vaggaNA / egA itthIliMgasiddhANaM vaggaNA / egA purisaliMgasiddhANaM vaggaNA / egA NapuMsakaliMga siddhANaM vaggaNA / egA saliMgasiddhANaM vaggaNA / egA aNNaliMgasiddhANa vggnnaa| egA gihiliMga siddhANa vaggaNA / egA eka siddhANaM vaggaNA / egA aNikkasiddhANaM vaggaNA / egA apaDhamasamayasiddhANaM vaggaNA, evaM jAva aNaMtasamaya siddhANaM vggnnaa| bhAvArtha :- tIrtha siddhonI eka vargaNA. atIrtha siddhonI eka vargaNA. tIrthakara siddhonI eka vargaNA. atIrthakara siddhonI eka vargaNA. svayaMbuddha siddhonI eka vargaNA. pratyeka buddha siddhonI eka vargaNA. buddhabodhita siddhonI eka vargaNA. strIliMga siddhonI eka vargaNA. puruSaliMga siddhonI eka vargaNA. napusakaliMga siddhonI eka vargaNA. svaliMga siddhonI eka vargaNA. anyaliMga siddhonI eka vargaNA. gRhasthaliMga siddhonI eka vargaNA. eka siddhonI eka vargaNA. aneka siddhonI eka vargaNA. aprathama samayanA siddhonI eka vargaNA. A rIte kramathI anaMta samayanA siddho sudhInI eka-eka vargaNA che. vivecana : prathama sthAnanA 18mAM sUtramAM siddha eka che; tema kahyuM che. te kathana saMgrahanayanI daSTie kathana che. A sUtramAM tIrtha siddha vargaNA vagere siddhanA 15 prakAra batAvyA che. te bheda prabhedanI daSTie kathana che. ahIM paMdara prakAre siddha pUrvAvasthAnI daSTie kahyA che. jema ke siddha thatAM pUrve je aMtima manuSya bhava hato temAM koI tIrtha sthApanA thayA pachI siddha thayA hoya to koI tIrthanI sthApanA thayA pahelAM siddha thayA hoya te bhUtakALanI paryAyane lakSyamAM rAkhI paMdara vargaNA batAvI che, tenuM svarUpa A pramANe che(1) tIrthasiddha je tIrthanI sthApanA thayA pachI tIrthamAM dIkSA laI siddha thAya che. jema ke RSabhadevanA Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-1 [ 27 ] gaNadhara RSabhasena Adi. (2) atIrthasiddha- tIrthanI sthApanA thayA pahelA je siddha thAya che. jema ke marudevA mAtA. (3) tIrthakara siddha- tIrthaMkara paNe siddha thAya che. jema ke RSabhadeva. (4) atIrthakara siddha- sAmAnya kevaLI paNe siddha thAya che. jema ke gautama svAmI. (5) svayaMbaddha siddha- svayaM bodha prApta karI siddha thAya che. jema ke mahAvIra svAmI. (6) pratyekabaddha siddha- bAhya nimittathI prabuddha thaI siddha thAya che. jema ke namirAja Adi. (7) buddhabodhita siddha- AcArya Adi dvArA bodha pAmI siddha thAya che. jema ke jaMbUsvAmI. (8) strIliMga siddha- strIliMge siddha thAya che. jema ke sAdhvI caMdanA. (9) puruSaliMga siddha- puruSaliMge siddha thAya che. jema ke bharata cakravartI. (10) napuMsakaliMga siddha- kRtrima napuMsakaliMge siddha thAya che. jema ke gAMgeya. (11) svaliMga siddha- nigraMtha veSathI siddha thAya che. jema ke sudharmA svAmI. (12) aliMga siddha- nigraMtha veSa sivAya anya veSe siddha thAya che. jema ke valkalacIrI. (13) gRhasthaliMga siddha- je gRhasthanA veSe siddha thAya che. jema ke marudevI mAtA. (14) ekasiddha- eka samayamAM eka ja siddha thAya che. jema ke gajasukumAla. (15) aneka siddha- eka samayamAM be thI laIne utkRSTa 108 sudhI eka sAthe siddha thAya che. jema ke ajitanAtha vagere. A 15 dvArathI manuSya paryAyanI apekSAe siddhanI vibhinna vargaNAonuM varNana karyuM che. paramArtha daSTithI to siddhalokamAM birAjamAna sarva siddha samAnarUpe anaMtaguNonA dhAraka che. anaMta tIrthakaro anaMta atIrthakaro siddha thayA che. A paMdara bhede anaMtajIvo siddha thayA che. teomAM tIrthakaratva vagere bhAvonI samAnatA che mATe teonI eka-eka vargaNA kahI che. sutramAM bhUtapUrva avasthAnI apekSAe 15 vargaNA batAvyA pachI aprathama samayavartI siddhonI vargaNA kahI che. temAM bIjA samaya, trIjA samaya, cothA, pAMcamA, chaThThA, sAtamA, AThama, navamAM, dasamA samayavartI siddhonI tathA saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta samayavartI siddhonI eka-eka vargaNA jANavI. prathama samayavartI siddhonA zAstramAM paMdara bheda karavAmAM Ave che ane aprathama samayavartI siddhonA be samayathI daza samaya sudhI nava ane saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMtanA traNa ema bAra bola thAya che. tene sutramAM 'jAva' zabdathI saMkSipta karela che. prathama samaya, dvitIya samaya vageremAM siddhatva sAmAnyanI apekSAe teonI eka-eka vargaNA kahI che. pudgala dravyanI vividha vargaNA ane ekatva :|36 egA paramANupoggalANaM vaggaNA, evaM jAva egA aNaMtapaesiyANaM khaMdhANaM Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 zrI ThAzAMga sUtra -1 vggnnaa| egA egapaesogADhANaM poggalANaM vaggaNA jAva egA asaMkhejjapae sogADhANaM poggalANaM vaggaNA / egA egasamayaThiiyANaM poggalANaM vaggaNA jAva egA asaMkhejjasamayaThiiyANaM poggalANaM vaggaNA / egA egaguNakAlagANaM poggalANaM vaggaNA jAva egA asaMkhejja - guNakAlagANaM poggalANaM vaggaNA, egA aNaMtaguNakAla gANaM poggalANaM vaggaNA / evaM vaNNA gaMdhA rasA phAsA bhANiyavvA jAva egA anaMtaguNalukkhANaM poggalANaM vaggaNA / bhAvArtha :- paramANu pudgalonI eka vargaNA che. A rIte dvipradezI, tripradezIthI anaMtapradezI kaMdhonI eka eka vargaNA che. eka pradezAvagADha pudgalonI eka vargaNA. be, traNathI asaMkhya pradezAvagADha pudgalonI eka eka vargaNA che. eka samayanI sthitivALA pudgalonI eka vargaNA. te ja rIte be, traNathI asaMkhya samaya sudhInI sthitivALA pudgalonI eka eka vargaNA che. eka guNa kALA pudgalonI eka vargaNA. tevI ja rIte be, traNathI asaMkhyaguNa kALA pudgalonI eka-eka vargaNA che. anaMtaguNa kALA pudgalonI eka vargaNA che. A rIte varNa, gaMdha, rasa, sparzanA eka guNavALAthI anaMtaguNa rUkSa sparza paryaMtanA pudgalonI eka-eka vargaNA che. | 37 egA jahaNNapaesiyANaM khaMdhANaM vaggaNA / egA ukkossapaesiyANaM khaMdhANaM vaggaNA / egA ajahaNNukkossa paesiyANaM khaMdhANaM vaggaNA / egA jahaNNogAhaNagANaM khaMdhANaM vaggaNA / egA ukkosogAhaNagANaM khaMdhANaM vaggaNA / egA ajahaNNukko- sogAhaNagANaM khaMdhANaM vaggaNA / jahaNNaThiiyANaM khaMdhANaM vaggaNA / egA ukkossaThiiyANaM khaMdhANaM vaggaNA / egA ajahaNNukkosaThiiyANaM khaMdhANaM vaggaNA / egA jahaNNaguNakAlagANaM khaMdhANaM vaggaNA / egA ukkossa guNakAlagANaM khaMdhANaM vaggaNA / egA ajahaNNukkossaguNakAlagANaM khaMdhANaM vaggaNA / evaM vaNNa gaMdha rasa phAsANaM vaggaNA bhANiyavvA jAva egA ajahaNNukkossa guNalukkhANaM poggalANaM (khaMdhANaM) vaggaNA / bhAvArtha :- jaghanya pradezo skaMdhonI eka vargaNA. utkRSTa pradezI kaMdhonI eka vargaNA. ajaghanyotkRSTa madhyama pradezavALA skaMdhonI eka vargaNA. jaghanya avagAhanAvALA skaMdhonI eka vargaNA. utkRSTa avagAhanAvALA skaMdhonI eka vargaNA. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-1 [ 29 ] ajaghanyotkRSTa avagAhanAvALA skaMdhonI eka vargaNA. jaghanyasthitivALA skaMdhonI ekavargaNA. utkRSTasthitivALA skaMdhonI eka vargaNA. ajaghanyotkRSTa sthitivALA skaMdhonI eka vargaNA. jaghanya guNa kALA skaMdhonI eka vargaNA. utkRSTa guNa kALA skaMdhonI eka vargaNA. ajaghanyotkRSTa guNa kALA skaMdhonI eka vargaNA. A rIte zeSa sarva varNa, gaMdha, rasa ane sparzanA jaghanyaguNa, utkRSTaguNa ane ajaghanyotkRSTa guNavALA skaMdhonI vargaNA eka-eka che. vivecana : A sUtramAM pudgala dravyanI vividha vargaNAonuM kathana dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI apekSAe karyuM che. yathA(1) dravyathI- paramANuthI anaMtapradezI skaMdha sudhInI anaMta vargaNA che. (2) kSetrathI- eka pradezAvagADhathI asaMkhya pradezAvagADha pudgala dravyonI asaMkhya vargaNA che. (3) kALathI- eka samayathI asaMkhya samayanI sthitivALA pudgala dravyonI asaMkhya vargaNA che. (4) bhAvathI- eka guNa kRSNavarNathI anaMtaguNa kRSNa, te rIte gaMdha, rasa, sparzanA, vIsa bola yukta pudgala dravyanI anaMta vargaNA che. te uparAMta jaghanya, madhyama, utkRSTa pradezI DhaMdha, jaghanya, madhyama, utkRSTa avagAhanA, sthiti ane varNAdinI vargaNAo che. A rIte pudgala dravyanI anaMtAnaMta vargaNAo che. paramANutva, kripradezatva vagere sAmAnyanI apekSAe te sarvanI eka-eka vargaNA kahI che. jaMbUDhIpanuM saMsthAna ane parimANa :38 ege jaMbuddIve dIve savvadIvasamudANaM savvabbhaMtarAe savvakhuDDAe, vaTTe tellApUyasaMThANasaMThie, vaTTe rahacakkavAlasaMThANasaThie, vaTTe pukkharakaNNiyA saMThANa- saMThie, vaTTe paDipuNNacaMdasaMThANasaMThie, ega joyaNasayasahassaM AyAma vikkhaMbheNaM, tiNNi joyaNasayasahassAI solasa sahassAI doNNi ya sattAvIse joyaNasae tiNNi ya kose aTThAvIsaM ca dhaNusayaM terasaaMgulAI addhaMgulagaM ca kiMcivisesAhie parikkheveNaM / / bhAvArtha :- sarva dvIpa ane samudronI sarvathA madhyamAM jaMbudvIpa nAmano eka dvIpa che. je sarvathI nAno che. telamAM taLelA puDalAnA saMsthAnathI saMsthitavRta (goLAkAra) che. rathanA cakranA saMsthAnathI saMsthitavRta Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 che. kamala karNikAnA saMsthAnathI saMsthita vRta che tathA paripUrNa caMdranA saMsthAnathI saMsthita vRta che. eka lAkha yojana AyAma(laMbAI) ane vikhaMbha(pahoLAI)vALo che. tenI paridhi(gherAvo) traNa lAkha, soLahajAra, basso satyAvIsa yojana, traNa gAu, aThayAvIsa dhanuSya, sADAtera aMgulathI kaMIka adhika che. vivecana : 30 tirachA lokamAM jaMbudrIpa nAmanA asaMkhya dvIpa che paraMtu eka lAkha yojananI laMbAI pahoLAI vALo paripUrNa caMdrAkAra saMsthAnavALo jaMbudrIpa eka ja che. tethI ahIM prathama sthAnanA eka saMkhyAvALA bolomAM tenuM kathana karyuM che. bIjA sarva jaMbudrIpa valayAkAra cUDInA AkAre goLa che. temaja tenuM pramANa paNa adhika che. mahAvIra svAmI ekAkI nirvANa : 39 ege samaNe bhagavaM mahAvIre imIse osappiNIe cauvvIsAe titthayarANaM caramatitthayare siddhe buddhe mutte aMtagaDe pariNivuDe savvadukkhappahINe / bhAvArtha:- A avasarpiNI kALanA covIsa tIrthaMkaromAM chellA(carama) tIrthaMkara zramaNa bhagavAna mahAvIra ekalA ja sidgha, buddha, mukta, aMtakRta-saMsArano aMta karavAvALA, parinivRtta-karmakRta vikArothI rahita evaM sarva duHkhothI rahita thayA. vivecana : prastuta sUtramAM mahAvIra svAmInuM ekAkI mokSagamanarUpa aitihAsika satya rajU karavAmAM AvyuM che. RSabhadevathI pArzvanAtha paryaMtanA 23 tIrthaMkaro je samaye mokSa padhAryA te samaye temanI sAthe mokSe janAra bIjA sAdhuo hatA. mahAvIra svAmIe dIkSA paNa ekAkIpaNe lIdhI ane ekAkIpaNe ja mukta thayA. anuttara vimAnavAsI devonI UMcAI : 40 aNuttarovavAiyA NaM devA egaM rayaNiM uDDuM uccatteNaM paNNattA / bhAvArtha :- anuttaropapAtika devonI UMcAI eka hAthanI kahI che. : vivecana : vaimAnika devonI utkRSTa avagAhanA vividha prakAranI che. temAM pahelA, bIjA devalokamAM sAta hAthanI avagAhanA hoya che. te pachI uparanA devalokanA devonI avagAhanA kramazaH ghaTatI jAya che. jema Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-1 | 31 | ke trIjA-cothA devalokamAM cha hAthanI, pAMcamA chaThThA devalokamAM pAMca hAthanI, sAtamA-AThamA devalokamAM cAra hAthanI, navamAthI bAramA devalokamAM traNa hAthanI, nava raiveyakamAM be hAthanI avagAhanA hoya che. pAMca anuttara vimAnanA devonI avagAhanA eka hAthanI hoya che. avagAhanA saMbaMdhI vistRta varNana jIvAbhigama sUtra, prajJApanA sUtra ane anuyogadvAra sUtra vagere aneka sUtromAM che. eka tArAvALA nakSatra :41 adANakkhatte egatAre paNNatte / cittANakkhatte egatAre paNNatte / sAtiNakkhatte egatAre paNNatte / bhAvArtha :- ArkA nakSatra eka tArAvALuM che. citrA nakSatra eka tArAvALuM che. svAti nakSatra eka tArAvALuM che. vivecana : prastuta sUtramAM eka tArA hoya tevA traNa nakSatronuM kathana che. tAre :- tArA zabda dvArA ahIM nakSatronA vimAna sUcita che. nakSatro 28 che. temAMthI keTalAka nakSatra traNa, cAra, pAMca vagere tArAvALA hoya che. teno artha e che ke te nakSatrane teTalA vimAna hoya che. jema ke zatabhiSA nakSatrane 100 tArA che. A vidhAnano artha e che ke zatabhiSA nakSatra 100 vimAnavALuM kahevAya. aThyAvIsa nakSatramAMthI AdrA, citrA ane svAti A traNa nakSatra eka eka vimAnavALA che. tethI ja teno ullekha prastuta sthAnamAM che. nakSatronuM vistRta varNana jaMbUdvIpa prajJapti sUtra ane sUryaprajJapti sUtramAM che. pratyeka pudgala vargaNAmAM anaMta pudgalo :42 egapaesogADhA poggalA aNaMtA paNNattA / egasamayaThiiyA poggalA aNatA paNNattA / egaguNakAlagA poggalA aNatA paNNattA jAva egaguNalukkhA poggalA aNaMtA paNNattA / bhAvArtha :- eka pradezAvagADha pugala anaMta che. eka samayanI sthitivALA pudgala anaMta che. eka guNa kALAvarNavALA pudgala anaMta che. A rIte zeSa sarva varNa, gaMdha, rasa ane sparzanA eka-eka guNavALA pudgala anaMta anaMta kahyA che. vivecana : sUtra 36-37mAM pulonI vividha vargaNAo kahI che. A sUtramAM te eka eka vargaNAmAM Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 anaMta anaMta pudgala hoya che, te spaSTa karyuM che. prastuta sUtra ati saMkSipta che. vistAranI apekSAe temAM sarva avagAhanA ane sarva sthitionuM kathana samajI levuM joIe. kALo varNa vagere vIsa guNono pATha paNa ati saMkSipta che. tyAM kALA varNamAM eka guNa kALAMzathI anaMtaguNa kALAMza hoya che tema samajI levuM. kALA varNanI jema pratyeka varNa gaMdha, rasa, sparzamAM paNa eka aMzathI anaMta aMza(guNa) sudhInA varNAdi che tema samajavuM joIe. A rIte A sUtramAM kSetra, kAla ane bhAvanI apekSAe sarva prakAranA pudgala dravyonI anaMtatA darzAvI che. hara || sthAna-1 saMpUrNa 5 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2 bIjuM sthAna << paricaya je je prastuta sthAnamAM be saMkhyAthI saMbaddha viSaya varNita che. prastuta sthAnagata natni mAM to te saLaM kupoSAraM | A prathama sUtranA AdhAre zAstrakAre spaSTa karyuM che ke A jagatamAM je kAMI astitva dharAvatA tattvo che te sapratipakSa ja hoya che. caitanya zabda sArthaka che. acetanya(jaDa)zabda teno sapratipakSa ja che. jainadarzanamAM vaita :- jainatantrAnusAra cetana-acetana A be mULa tattva che. zeSa tenA avAjora prakAro che. jainadarzana dvaita (be)ne svIkAre che, tema advaita(eka)ne paNa svIkAre che. pratyeka jIva caitanya yukta hoya che. caitanya lakSaNa sarva jIvamAM samAna che mATe caitanyanI daSTie jIva eka che. astitvanI daSTie paNa eka che. caitanyajaDa baMne samAna rUpe astitva dharAve che. saMgrahanayanI apekSAe advaita satya che. caitanyamAM acaitanyano ane acaitanyamAM caitanyano sarvathA abhAva che. atyaMta abhAva che, te daSTie dvita satya che. prathama sthAnamAM advaita ane A bIjA sthAnamAM dratanuM pratipAdana che. te ja syAdvAdanI mahattA che. ekAttavAdanI jhalaka - lokamAM mokSa mArgaviSayaka aneka mAnyatAo pracalita che. koI jJAnane mokSamArga kahe che to koI kriyAne mokSa mArga kahe che. jainadarzana jJAna ane kriyAnA samanvita rUpane mokSa mArga kahe che. rohiM hArdi saMpavche are..vijJAveva varakha reva | ekAMta jJAna ke ekAMta kriyA mokSamArga banI na zake. paraMtu jJAnasahitanI kriyA ja mokSamArga banI zake che. anekAMtavAda vividha vicAradhArAono samanvaya karI zake che. anekAntavAda e jainadharmano maulika daSTikoNa che. samasyAnuM mULa - bhagavAna mahAvIra svAmInI daSTie sarva samasyAnuM mULa hiMsA ane parigraha che. hiMsaka ane parigrahI vyakti na dharma zravaNa karI zake, na bodhine prApta karI zake ke na kaivalyane prApta karI zake. AraMbha-hiMsA ane parigrahano tyAga kare te ja vyakti dharmazravaNathI kaivalya prApti sudhI vikAsa sAdhI zake che. sUtrakAre to kALADuM mAravALA AyA ane DhaLAruM parivAra AyA.. A sUtro dvArA hiMsA ane parigrahanA tyAganI rajUAta karI che. pramANa vargIkaraNa :- Agama sAhityamAM pramANanuM vargIkaraNa ThANAMga ane naMdIsUtra A be AgamamAM che. prastuta sthAnagata vargIkaraNamAM jJAna-pramANanA pratyakSa ane parokSa be bheda karyA che. pratyakSanA kevaLajJAna pratyakSa ane nokevaLajJAna pratyakSa tathA nokevaLajJAna pratyakSanA avadhi ane mana:paryava evA Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 zrI ThANAMga sUtra-1 be bheda karyA che. naMdIsUtra pramANe pratyakSa jJAnanA indriya pratyakSa ane noindriya pratyakSa ema be bheda che. nondriya pratyakSanA avadhi, manaHparyava ane kevaLajJAna rUpa traNa bheda che. A baMne sUtrokta vargIkaraNa bhinna bhinna apekSAe thayA che. A Agama saMkhyA pradhAna hovAthI saMkalanAtmaka che. temAM tattva, AcAra, kSetra, kALa vagere aneka viSaya nirUpita che. koI viSayanA be prakAra na hoya topaNa tene bIjA sthAnamAM samAviSTa karavA be prakAramAM rUpAMtarita karyuM che. jema ke AcAranA pAMca prakAra che- jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra. prastuta sthAnamAM be bheda rUpe tenuM nirUpaNa A rIte karyuM che- (1) AcAranA be bheda-jJAnAcAra, nojJAnAcAra,(2) nojJAnAcAranA be bheda-darzanAcAra, nodarzanAcAra. (3) nodarzanAcAranA be bheda cAritrAcAra, nocAritrAcAra. (4) nocAritrAcAranA be bheda-tapAcAra, vIryAcAra. A sthAnanA cAra uddezaka che. jemAM vividha viSayo che, te akramika che. vividha viSayonA adhyayananI daSTie A sthAna khUba mahattva dharAve che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna--2 H uddezaka-1 sthAna ra uddezaka-1 35 2ho padArthonI dvividhatA : 1 jadatthi NaM loge taM savvaM dupaDoyAraM, taM jahA- jIvacceva ajIvacceva / tasacceva thAvaracceva / sajoNiyacceva, ajoNiyacceva / sAuyacceva aNAuyacceva saiMdiyacceva aNidiyacceva / saveyagA ceva aveyagA ceva / sarUvI ceva arUvI ceva / sapoggalA ceva apoggalA ceva / saMsArasamAvaNNagA ceva asaMsArasamAvaNNagA ceva / sAsayA ceva asAsayA ceva / AgA ceva NoAgAse ceva / dhamme ceva adhamme ceva / baMdhe ceva mokkhe ceva / puNe ceva pAve ceva / Asave ceva saMvare ceva / I I veyaNA ceva NijjarA ceva / bhAvArtha :- A lokamAM je kaMI tattvo che te be vibhAgamAM vibhakta thAya che. jema ke jIva ajIva, trasa sthAvara, sayonika ayonika, saAyu anAyu, saIndriya anindriya, savedaka avedaka, rUpI arUpI, sapudgala apudgala, saMsArasamApannaka asaMsArasamApannaka, zAzvata(nitya) azAzvata (anitya), AkAza, no- AkAza, dharma adharma, baMdha mokSa, puNya pApa, Azrava saMvara, vedanA nirjarA. vivecana : A bIjA sthAnamAM vizeSa dharmanI apekSAe padArthonI dvividhatAnuM varNana karavAmAM AvyuM che. navasthi H- A zabdanA be prakAre artha thAya che- (1)A lokamAM jIvAdi je vastu astitva dharAve che tenI pratipakSI anya vastu paNa avazya hoya che. (2) 'asti' zabdathI sUcaka pratyeka vastu dvipratyAvatAra-be prakAravALI hoya che. prastuta sUtramAM tenA jIva-ajIva, trasa-sthAvara vagere aneka udAharaNo che. jIva ajIva :- cetana dravya jIva ane acetana dravya ajIva kahevAya che. cha dravyamAMthI pAMca dravya ajIva che ane eka jIva dravya jIvarUpa che trasa sthAvara :- trasanAmakarmanA udaye je jIva potAnA sukha duHkhanA kAraNe gamanAgamana karI zake te beIndriyathI paMcadriya sudhInA jIva trasa kahevAya che. sthAvaranAmakarmanA udaye je jIvo svecchAthI gamanAgamana Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 ] zrI ThANAga sUtra-1 karI zakatA nathI tevA ekendriya jIvo sthAvara kahevAya che. samasta saMsArI jIvo A be bhedamAM samAviSTa thaI jAya che. sayonika ayonika - yoni eTale utpattisthAna. sarva saMsArI jIvo yonisthAnamAM utpanna thAya che, janma dhAraNa kare che mATe samasta saMsArI jIva sonika kahevAya che. yoni rahita evA siddha jIva ayonika kahevAya che. sayonika ayonika A bhedamAM jagatanA sarva jIvono samAveza thaI jAya che. ajIva dravya pugala vagere paNa ayonika che. Ayusahita Ayurahita - AyuSya karmayukta saMsArIjIva ane AyuSyakarma rahita siddha jIva che. saIdriya aniyi:- Indriya sahitanA jIvo saIndriya kahevAya che. Indriya rahita jIvone anindriya kahevAya che. 13-14 guNasthAnakavALA jIvone Indriyajanya jJAna nathI ke Indriyano prayoga nathI. IndriyajJAna kSAyopathamika che. 13-14 guNasthAne kSAyopathamika bhAva nathI tethI kevaLI bhagavAna aniSkriya che ane siddhane zarIra ane Indriyo ja na hovAthI te paNa aniSkriya kahevAya che. zeSa sarva jIvo saIndriya che. savedI avedI -'veda' zabdano artha che anubhUti. prastuta sUtramAM vedano artha che kAmavAsanAnI anubhUti. veda mohanIyakarmanA udaye jIvane strI, puruSa ke baMne prati bhoga bhAva jAge che, tethI vedamohanIya karmanA udayavALA jIvo savedI kahevAya che. vedamohanIya karmano udaya na hoya tevA 9 thI14 guNasthAnakavALA jIvo tathA mukta jIvo avedI kahevAya che. rUpI arUpI - varNa, gaMdha, rasa, sparza yukta dravya rUpI kahevAya che ane varNAdi na hoya te dravya arUpI kahevAya che. cha dravyamAM eka pudgaladravya rUpI che ane zeSa pAMca dravya arUpI che. sapugala apudgala - karmayukta sarva saMsArI jIvo pudgalasahita che. siddha jIvo pudgala(karma) rahita che. saMsAra samApannaka asaMsAra samApaka :- saMsAra-bhavane prApta saMsArI jIvo saMsAra samApannaka kahevAya che ane bhavabhramaNathI rahita jIvo asaMsAra samApannaka kahevAya che. zAzvata azAzvataH-janma maraNa vagere avasthAthI rahita evA siddha jIvo zAzvata che ane janma maraNanA cakramAM parivartita thatAM saMsArI jIvo azAzvata kahevAya che. cha dravyo zAzvata che ane tenI paryAyo (avasthAo) azAzvata che. AkAza noAkAza - sarva dravyane sthAna-avagAhanA Ape te AkAzadravya che. 'no' zabdanA be artha che- (1) sarvathA niSedha (2) bhinnArtha. ahIM 'no' zabda bhinnArthamAM prayukta che. AkAzathI bhinna pAMca dravya noAkAza kahevAya che. dharma adharma - jIva ane pudgalanI gatinuM udAsIna paNa anivArya mAdhyama dharma-dharmAstikAya kahevAya Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna -2 : (ddeza5-1 39 che. jIva ane pudgalanI sthitinuM udAsIna paNa anivArya mAdhyama adharma--adharmAstikAya kahevAya che. baMdha mokSa, puNya pApa, Azrava saMvara, vedanA nirjarA, A sarvanA artha prathama sthAnavat jANavA. be be prakAre covIsa kriyAo : 2 do kiriyAo paNNattAo, taM jahA- jIvakiriyA ceva, ajIvakiriyA ceva / jIvakiriyA duvihA paNNattA, taM jahA - sammattakiriyA ceva, micchattakiriyA ceva / ajIvakiriyA duvihA paNNattA, taM 'jahA - iriyAvahiyA ceva, saMparAiyA ceva / bhAvArtha :- DiyAnA me prahAra che, te khA prabhAze che - (1) lavar3iyA (2) anuvaDiyA va DiyAnA me prahAra che, te yA pramAro che - (1) samyaGgiyA (2) mithyADiyA ava DiyAnA meM prajhara che, te khA pramANe che - (1) bhairyApathiDI DiyA (2) sAMparAyiDI DiyA. 3 do kiriyAo paNNattAo, taM jahA- kAiyA ceva, AhigaraNiyA ceva / kAiyA kiriyA duvihA paNNattA, taM jahA- aNuvarayakAyakiriyA ceva, duppauttakAya kiriyA ceva / ahigaraNiyA kiriyA duvihA paNNattA, taM jahA- saMjoyaNAhigaraNiyA ceva, NivvattaNAhigaraNiyA ceva / bhAvArtha :- DiyAnA meM prakAra che, te khA prabhAeo che - ( 1 ) ayiDIDiyA (2) adhiGaraziDI DiyA. ayiDI DiyAnA je prakAra che, te khA pramANe che - (1) anuparatAyiDI DiyA (2) huSprayukta ayaDIDiyA. adhikuraziDI DiyAnA me prahAra che, te khA prabhAeMge che - ( 1 ) saMyo4nAdhiDara ziDI DiyA (2) nivrtnaadhikaraNikI kriyA. 4 do kiriyAo paNNattAo taM jahA- pAosiyA ceva, pariyAvaNiyA ceva / pAosiyA kiriyA duvihA paNNattA, taM jahA- jIva pAosiyA ceva, ajIvapAosiyA ceva / pAriyAvaNiyA kiriyA duvihA paNNattA, taM jahAsahatthapariyAvaNiyA ceva, parahatthapariyAvaNiyA ceva / bhAvArtha :- DiyAnA je prakAra che, te khA pramANe che - ( 1 ) prAdveSiDI DiyA (2) paritApaniDIDiyA. prAdveSiDI DiyAnA meM prakAra che, te khA pramANe che - (1) va prAdveSiDI (2) va prAdveSiDIDiyA. paritApanikI kriyAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) svahasta paritApanikI kriyA (2) parahasta paritApanikI kriyA. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 38 zrI ThANAMga sUtra-1 | 5 | do kiriyAo paNNattAo, taM jahA- pANAivAyakiriyA ceva, apaccakkhANa kiriyA ceva / pANAivAyakiriyA duvihA paNNattA,taM jahA- sahatthapANAivAya kiriyA ceva, parahatthapANAivAyakiriyA ceva / apaccakkhANakiriyA duvihA paNNattA, taM jahA- jIvaapaccakkhANakiriyA ceva, ajIvaapaccakkhANakiriyA ceva / bhAvArtha :-miyAnADArachatesApramAcha- (1) prAtipAtaDiyA (2) apratyAbhyAna liyA. prAtipAta jiyAna prArache, te // prabhArI cha- (1) svasta prAtipAta yA (2) 524sta prANAtipAta kriyA. apratyAkhyAna kriyAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) jIva apratyAkhyAna kriyA (2) ava apratyAbhyAna yA. | 6 do kiriyAo paNNattAo, taM jahA- AraMbhiyA ceva pariggahiyA ceva / AraMbhiyA kiriyA duvihA paNNattA, taM jahA- jIva AraMbhiyA ceva ajIvaAraMbhiyA ceva / pariggahiyAkiriyA duvihA paNNattA, taM jahAjIvapariggahiyA ceva ajIva- pariggahiyA ceva / bhAvArtha :-yAnA prArache, te sA prabhArI cha- (1) mAmihI ThiyA (2) pAriDiyA . AramiyAnA meM prArache, te // prabhAcha- (1) va mAmiDI jiyA (2) mAmiDI kiyA. pAriDiyAnA prakAra chatesA prabhAcha- (1) 04 pAriyaDiyA (2) ma pArigrahika kriyA. 7 do kiriyAo paNNattAo, taM jahA- mAyAvattiyA ceva micchAdasaNavattiyA ceva / mAyAvattiyAkiriyA duvihA paNNattA,taM jahA- AyabhAvavaMkaNatA ceva para- bhAva vaMkaNatA ceva / micchAdasaNavattiyAkiriyA duvihA paNNattA, taM jahA- UNAi- riyamicchAdasaNavattiyA ceva, tavvairittamicchAdasaNavattiyA ceva / bhAvArtha :-DiyAnAkara che, te // prabhAecha- (1) mAyAvattiyAThiyA (2) mithyAzanapattiyA jiyA. mAyAvattiyAmiyAnA 2che,temApramAcha- (1) mAtbhamAyanADiyA (2) 52(bhAvayana kriyA. mithyAdarzanavattiyA kriyAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) unAtirikta mithyAdarzanavariyA liyA (2) tavyatirita mithyAzanapattiyA yA. | 8 do kiriyAo paNNattAo, taM jahA- diTThiyA ceva, puTThiyA ceva / diTThiyA kiriyA duvihA paNNattA, taM jahA- jIvadiTThiyA ceva, ajIvadiTThiyA ceva / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna -2 : (ddeza5-1 38 puTTiyA kiriyA duvihA paNNattA, taM jahA - jIvapuTThiyA ceva, ajIvapuTThiyA ceva / bhAvArtha :- DiyAnA je prakAra che, te yA pramANe che - (1) dRSTibha DiyA (2) spRSTibha (sparza) DiyA. daSTijAkriyAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) jIvadaSTijA kriyA (2) ajIvadaSTijA kriyA. sRSTijA kriyAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) jIvasRSTijA kriyA ajIvasRSTijA kriyA. 9 do kiriyAo paNNattAo, taM jahA - pADucciyA ceva sAmaMtovaNivAiyA ceva / pADucciyA kiriyA duvihA paNNattA, taM jahA- jIvapADucciyA ceva, ajIva pADucciyA ceva / sAmaMtovaNivAiyA kiriyA duvihA paNNattA, taM jahA- jIvasAmaMto- vaNivAiyA ceva, ajIvasAmaMtovaNivAiyA ceva / bhAvArtha :- DiyAnA se prahAra che, te khA prabhAo che - (1) prAtItyiDI (2) sAmaMtopanipAtiDI. prAtItyikI kriyAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) jIva prAtItyikI (2) ajIva prAtItyikI kriyA. sAmaMtopatipAtikI kriyAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) jIva sAmaMtopanipAtikI (2) ajIva sAmaMtopanipAtikI kriyA. 10 do kiriyAo paNNattAo, taM jahA- sAhatthiyA ceva, NesatthiyA ceva / sAhatthiyA kiriyA duvihA paNNattA, taM jahA- jIva sAhatthiyA ceva, ajIva sAhatthiyA ceva / NesatthiyA kiriyA duvihA paNNattA, taM jahA- jIva NesatthiyA ceva, ajIva NesatthiyA ceva / bhAvArtha :- DiyAnA me prajhara che, te khA pramANe che - (1) svahastiDI DiyA (2) naisRSTiDI DiyA. svahastikI kriyAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) jIva svahastikI kriyA (2) ajIva svahastikI DiyA. naisRSTiDI DiyAnA je prahAra che, te yA pramANe che - (1) va naisRSTiDI (2) alava naisRSTi DI. 11 do kiriyAo paNNattAo, taM jahA- ANavaNiyA ceva, veyAraNiyA ceva / ANavaNiyA kiriyA duvihA paNNattA, taM jahA- jIvaANavaNiyA ceva, ajIva ANavaNiyA ceva / veyAraNiyA kiriyA duvihA paNNattA, taM jahA- jIva veyAraNiyA ceva, ajIva veyAraNiyA ceva / bhAvArtha :- DiyAnA je prahAra che, te yA pramANe che - (1) AjJApanI DiyA (2) vaihArAzI DiyA. AjJApanI DiyAnA je prahAra che, te khA pramANe che - (1) va AjJApanI DiyA (2) ava AjJApanI DiyA. vaidhAraNI DiyAnA me prahAra che, te khA pramANe che - ( 1 ) va vai dhArI DiyA (2) lava vaidhArazI DiyA. 12 do kiriyAo paNNattAo, taM jahA - aNAbhogavattiyA ceva, Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ] zrI ThANAga sUtra-1 aNavakaMkhavattiyA ceva / aNAbhogavattiyA kiriyA duvihA paNNattA, taM jahA- aNAuttaAyANayA ceva, aNAuttapamajjaNayA ceva / aNavakaMkhavattiyA kiriyA duvihA paNNattA, taM jahA- AyasarIraaNavakakhavattiyA ceva, parasarIraaNavakakhavattiyA ceva / bhAvArtha :- kriyAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) anAbhoga pratyayA kriyA (2) anavakAMkSA pratyayA kriyA. anAbhoga pratyayA kriyAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) anAyukta AdAnatA kriyA (2) anAyukta pramArjanatA kriyA. anavakAMkSA pratyayA kriyAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) AtmazarIra anavakAMkSA pratyayA kriyA (2) parazarIra anavakAMkSA pratyayA kriyA. 13 do kiriyAo paNNattAo, taM jahA- pejjavattiyA ceva, dosavattiyA ceva / pejjavattiyA kiriyA duvihA paNNattA, taM jahA- mAyAvattiyA ceva, lobhavattiyA ceva / dosavattiyA kiriyA duvihA paNNattA, taM jahA- kohe ceva, mANe ceva / bhAvArtha :- kriyAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) preya(rAga) pratyayA kriyA (ra) dveSa pratyayA kriyA. preya pratyayA kriyAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) mAyA pratyayA kriyA (2) lobha pratyayA kriyA. dveSa pratyayA kriyAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) krodha pratyayA kriyA (2) mAna pratyayA kriyA. vivecana : prastuta sUtromAM prANIonI mukhya ane vividha pravRttionuM kriyArUpe saMkalana karavAmAM AvyuM che. prANIonI mukhya traNa pravRtti hoya che; kAyika, vAcika ane mAnasika. prayojanavaza tenA aneka rUpa bane che. prANIo AjIvikA mATe AraMbha ane parigrahanI pravRtti kare ane surakSA mATe te zastra nirmANa kare che. A rIte tenI vidha-vidha pravRttio thayA ja kare che. temAM keTalIka pravRttio te jJAnadazAmAM kare che to keTalIka pravRttio ajJAnatAthI kare che. prastuta sUtromAM preraNArUpa, pariNAmarUpa ane prakArarUpa pravRtti daSTigocara thAya che. apratyAkhyAna, preyasa, AkAMkSA vagere preraNArUpa pravRtti che. IryApathika ane sAMparAyikakriyA karmabaMdharUpa pravRttinA pariNAma che, zeSa tenA prakAra che. A rIte pravRttionuM saMkalana karI sUtrakAre vaiyaktika ane sAmAjika jIvananI avasthAonuM suMdara citra rajU karyuM che. kiyA - prANIonI pravRttio 'kriyA' kahevAya che; je karavAmAM Ave ke je karAya te kriyA ane jenAthI karma Ave te kriyA. bIjuM sthAna hovAthI ahIM be-be kriyAnA 12 joDakA dvArA 24 kriyAonuM varNana che. te 24 kriyAnA punaH be-be bheda karatAM kula 48 kriyAnuM nirUpaNa che. (1) jIva kriyA:- jIvonI pravRtti, jIvono vyApAra te jIva kriyA. saMsArI jIvamAM kriyA hoya che, siddha Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna--2 : uddezaka 1 jIvamAM kriyA nathI. kriyA yogajanya che. siddhanA jIva ayogI che, tethI temane kriyA nathI. jIvakriyAnA be bheda che- (1) samyagdarzana kriyA-samyaktva kriyA. tenA be artha che- samyaktvanA sadbhAvamAM je kriyA thAya te ane Agamota tattvomAM zraddhA rAkhavI te. (2) mithyAdarzana kriyA- tenA be artha che- mithyAtvanA sadbhAvamAM je kriyA thAya te ane Agamokta tattvomAM zraddhA nahIM rAkhavI te. 41 (2) ajIva kriyA :- ajIvanA nimitte je kriyA thAya te ajIva kriyA. pAMca ajIva dravyamAMthI eka pudgala dravyamAM ja gamanAdi kriyA che. zeSa cAra dravyamAM kriyA nathI. pudgala dravyanI gamanAdi kriyApaNA ahIM vivakSita nathI. ajIva kriyAnA be bheda che- (1) airyApathika kriyA- kaSAya rahita jIvanI kriyA. 11, 12, 13mA gujasthAnavI AtmAonI gamanAdi kriyA. (2) sAMparAyika kriyA- sAMparAya eTale kapAya. kAya yukta jIvonI kriyA. (3) kAyikI kriyA :- kAyA--zarIra dvArA karavAmAM AvatI kriyA. tenA be bheda che- (1) anuparata kAyikI kriyA- samasta jIvone zarIranA sadbhAve lAgatI kriyA. (ra) duSprayukta kAyikI kriyA- Indriya ane mananA viSayomAM AsaktithI pravRtta jIvone lAgatI kriyA. (4) AdhikaraNikI kriyA :- adhikaraNa = zastra. zastra prayoga rUpa kriyA. (1) saMyojanAdhikaraNikI kriyA- pUrva nirmita bhAgone joDIne zastra banAvavA. jema ke talavAra ane tenI mUThanuM saMyojana karI khaDga taiyAra karavAmAM Ave te. (2) nivRtanAdhikaraNikI kriyA- navA zastra banAvavA rUpa kriyA. jema ke bhAlA vagere banAvavA. (5) prAdezikI kriyA :- dveSayukta bhAvathI thatI kriyA. tenA be bheda che- (1) jIva prAdaizvikI kriyA- jIva upara dveSa karavo te. (2) ajIva prAkreSikI kriyA- ajIva upara dveSa karavo te. jema ke Thesa lAgatA paththarAdi para dveSa karavo. (6) pAritApanikI kriyA :- bIjAne saMtApa devArUpa kriyA. tenA be bheda che- (1) svahasta pAritApanikI -ArtadhyAnane vaza thaI potAnA hAthe potAnA zarIra para mAra mAravo. (2) parahasta pAritApanikI paranA hAthe potAne tathA parane paritApa ApavA rUpa kriyA. (7) prANAtipAtikI kriyA :- jIvonA prANa naSTa karavA rUpa kriyA, prANAtipAtanA hetupUrvakanI tADanAdi kriyA. tenA be bheda che- (1) svahaste prANAtipAtikI potAnA hAthe potAnA ke paranA prANano ghAta karavo te. (2) parahasta prANAtipAtikI- paranA hAthe potAnA ke paranA prANano ghAta karavo. H- (8) apratyAkhyAna kriyA :- aviratinA kAraNe thatI kriyA. vastuono tyAga nathI karyo tyAM sudhI lAgatI kriyA. jeoe manuSyabhavamAM vrata pratyAkhyAna dvArA Azravano nirodha karyo nathI teone saMsAramAM jeTalA AraMbhanA kAryo thaI rahyA che te badhAnI niraMtara avratanI kriyA AvyA kare che. tenA be bheda che- (1) jIva apratyAkhyAna kriyA- jIvasaMbaMdhI apratyAkhyAnathI lAgatI kriyA. (2) ajIva apratyAkhyAna kriyA- ajIva (nirjIva) khAdya akhAdha padArtha saMbaMdhI apratyAkhyAnathI lAgatI kriyA. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 42 ] zrI ThANAga sutra-1 (9) AraMbhikI kiyA - hiMsA saMbaMdhI je kriyA thAya che. tenA be bheda che- (1) jIva AraMbhikI kriyAjIvanuM upamardana, vadha thAya tevI kriyA. (2) ajIva AraMbhikI kriyA- tenA traNa artha che- 1. mRta zarIrane bALavA vagere kriyA dvArA thAya che. 2. jIvAkAra vastrAdinuM upamardana karatAM thAya che. 3. ajIvanA mAdhyamathI anya jIvonuM upamardana thAya jIvano vadha thAya tevI kriyA. (10) pArigrahitI kriyA - sAmagrI ekatra karavA rUpa kriyA athavA parigrahanI surakSA mATe thatI pravRti. tenA be bheda che- (1) jIvapArigrahika kriyA- dAsa, dAsI, pazu vageranA saMgraha karavA rUpa pravRttithI lAgatI kriyA. (2) ajIva pArigrAhakI kriyA- vastra, pAtra, dhana vagerenA saMgraha karavA rUpa pravRttithI lAgatI kriyA. (11) mAyApratyayA kiyA - mAyAnA kAraNe je kriyA thAya che. tenA be bheda che- (1) AtmabhAvavaMcanA kriyA pote potAne dharmAtmA kahevaDAve paraMtu adharmanI pravRtti kare tethI lAgatI kriyA. (2) parabhAvavaMcanA kriyA- khoTA dastAveja dvArA anyane chetaravAthI lAgatI kriyA. (12) mithyAdarzana pratyayAkiyA - mithyAtvanA kAraNe thatI kriyA. tenA be bheda che- (1) unAtirikta mithyAdarzana pratyayA kriyA- vastunuM je svarUpa hoya tethI ochuM, adhika kahevuM. jema ke AtmAne aMgUThA jevaDo athavA lokavyApI kahevo. (2) tavyatirikta mithyAdarzana pratyayA kriyA- sabhUta vastunA astitvano svIkAra na karavo. jema ke AtmAne na mAnavo. (13) daSTikA kiyA - vastunA darzananA nimitte je kriyA thAya che. rAgane vazIbhUta pramAdI vyaktinI ramaNIya rUpo jovAnA abhiprAyathI thatI pravRtti. tenA be bheda che- (1) jIvadaSTikA kriyA- vRkSa, vanAdi sajIvanA darzana mATe thatI pravRtti. (2) ajIvaSTikA kriyA- citrAdi ajIvanA darzana mATe thatI pravRtti. puSTikA kiyA - tenA traNa prakAre artha thAya che- 1. vastunA sparzanA nimitte thatI kriyA. 2. pramAdavaza vastune sparzavArUpa kriyA. 3. sAvadha prazna pUchavAthI lAgatI kriyA. smRSTikA kriyAnA be prakAra che- (1) jIvasmRSTikA kriyA- azva, hAthI vagere jIvane sparza karavA rUpa kriyA. (2) ajIvasmRSTikA kriyA- sophA, gAlIcA vagere ajIvane sparzavArUpa kriyA. (15) prAtItyika kriyA :- bahAranI vastunA rAga-dveSanA kAraNe thatI kriyA. tenA be bheda che- (1) jIva prAtIyikI kriyA- jIvane nimita banAvI rAgadveSa karatAM je kriyA thAya che. (2)ajIva prAtIyikI kriyA- ajIvane nimitta banAvIne rAgadveSa karatAM je kriyA thAya te. (1) sAmatopanipAtikI kiyA - potAnI saMgrahita vastuo mATe lokonI prazaMsArUpa abhiprAya sAMbhaLI khuza thavAthI je kriyA thAya che tathA tenA vepArathI lAgatI kriyA. tenA be prakAra che- (1) jIva sAmaMtopanipAtikI kriyA potAnA hAthI, ghoDA vagere sajIva vastunI prazaMsA sAMbhaLI je kriyA thAya te. (2) ajIva sAmaMtopanipAtikI kriyA- potAnA ratha, pAlakhI vagere ajIva vastunI prazaMsA sAMbhaLI je kriyA thAya te. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: uddezaka-1 [ 43 ] (17) svastikI kriyA:- potAnA hAthe thanArI kriyA. tenA be bheda che- (1) jIvasvastika kriyApotAnA hAthe koI jIvane pakaDI, bIjA jIvane mAravArUpa kriyA. jema koI vyaktinA mAthAne pakaDI bIjA jIvanA mAthA sAthe aphaLAvavuM. (2) ajIva svastikI kriyA- potAnA hAthe talavAra vagere(ajIva) zastra pakaDI anya jIvane mAravArUpa kriyA. (18) naisRSTikI kriyA - koI vastunA nikSepaNa-pheMkavAthI thatI kriyA. tenA be bheda che- (1) jIva naisRSTikI kriyA- jIvane pheMkavAthI thatI kriyA. (2) ajIva naisRSTikI kriyA- ajIvane pheMkavAthI thatI kriyA. (19) AzApanI kiyA - AjJA ApavAthI je kriyA thAya che. tenA be prakAra che- (1) jIva AjJApanI kriyA- jIvanA viSayamAM AjJA devAthI thatI kriyA. (2) ajIva AjJApanI kriyA- ajIvanA viSayamAM AjJA devAthI thatI kriyA. (20) vaidAraNI kriyA - koI vastunuM vidAraNa arthAt tenA chedana-bhedana karavAthI lAgatI kriyA. tenA be bheda che- (1) jIva vaidAraNI kriyA- jIvanA vidAraNarUpa kriyA. jemake zAkabhAjI sudhAravAthI lAgatI kriyA. (ra) ajIva vaidAraNI kriyA- ajIvanA vidAraNarUpa kriyA. jema ke vastra, dhAtu, makAna, lAkaDA, patthara vagere toDavAthI lAgatI kriyA. (21) anAbhoga pratyayA kiyA - ajJAna athavA asAvadhAnIthI thatI kriyA. tenA be bheda che- (1) anAyukta AdAnatA kriyA- asAvadhAnI, upayoga vinA vastrAdine grahaNa karavAthI thatI kriyA (2) anAyukta pramArjanatA kriyA- asAvadhAnIthI pAtrAdinuM pramArjana karavAthI thatI kriyA. (rara) anavakAMkSA pratyayA kiyA :- zarIrAdinI apekSA vinA thatI kriyA. tenA be bheda che- (1) Atma zarIra anavakAMkSA- potAnA zarIranI darakAra rAkhyA vinA aMgAdi chedavArUpa pravRttithI lAgatI kriyA. jema ke svayaM naMpusaka banavAnI pravRtti. (2) para zarIra anavakAMkSA- bIjAnA zarIranI darakAra karyA vinA baLada vagerene DAma devA, khasI karavA, nAthavArUpa pravRttithI lAgatI kriyA. (23) preya-prema pratyayAkiyA - rAganA nimitte thanArI kriyA. tenA be bheda che- (1) mAyA pratyayAmAyAnA nimitte thatI kriyA. (2) lobha pratyayA- lobhanA nimitte thatI kriyA. (24) pheSa pratyayAkiyA - DhaSane kAraNe thatI kriyA. tenA be prakAra che- (1) krodha pratyayA kriyA-krodhane kAraNe je kriyA thAya che. (2) mAna pratyayA kriyA- abhimAnanA kAraNe je kriyA thAya te. A rIte ahIM bAra sUtromAM dvividhatAnA AdhAre agiyAra joDakAthI rara sAMparAyika kriyAnuM varNana che. prathama satramAM jIvakriyAnA be bheda samyagudarzana-mithyAdarzana kriyA meLavatAM 24 kriyA sAMparAyika kriyA kahevAya che. ajIvakriyAgata IryApathikI kriyAne gaNanAmAM letAM 25 kriyA thAya che. pAMcamA sthAnamAM paccIsa kriyAonuM varNana che. tyAM be kriyA vizeSa che. (1) prayoga kriyA ane Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 44] zrI ThANAga sutra-1 (2) sAmudAnikI kriyA. te kriyAonA be bheda na thAya tethI A bIjA sthAnamAM tenuM kathana nathI arthAt prasiddha paccIsa kriyAonuM varNana pAMcamA sthAnamAM che. prastutamAM temAMthI trevIsa kriyAnuM varNana che. prastuta sutrokta jIva ajIva ane sAMparAyika kriyAmAM aneka kriyAono samAveza thAya che. tethI te sAmAnya kriyA che, aneka kriyAonI samUharUpa kriyA che mATe pAMcamA sthAnamAM kahelI paccIsa kriyAmAM tenI gaNatarI nathI. tatvArtha sUtra vageremAM paNa ra5 kriyA batAvI che. te pAMcamA sthAna anusAra che. gaha ane pratyAkhyAna :14 duvihA garahA paNNattA, taM jahA- maNasA vege garahai, vayasA vege garahai / ahavA-garahA duvihA paNNattA, taM jahA- dIhaM vege addhaM garahai, rahassaM vege addha garahai / bhAvArtha :- gaha be prakAre kahI che, yathA- (1) keTalAka loko manathI gartA(potAnA pAponI niMdA) kare che. (2) keTalAka vacanathI gaha kare che. gaha be prakAranI che, yathA- (1) keTalAka loko dIrghakALa sudhI gaha kare che (2) keTalAka loko alpakALa sudhI gaha kare che. 15 duvihe paccakkhANe paNNatte, taM jahA- maNasA vege paccakkhAi, vayasA vege paccakkhAi / ahavA paccakkhANe duvihe paNNatte, taM jahA- dIhaM vege addhaM paccakkhAi, rahassaM vege addhaM paccakkhAi / bhAvArtha :- pratyAkhyAnanA be prakAra che, yathA- (1) keTalAka loko manathI pratyAkhyAna(azubha kAryono tyAga) kare che. (2) keTalAka loko vacanathI pratyAkhyAna kare che athavA pratyAkhyAnanA be prakAra che, yathA(1) keTalAka loko lAMbA kALanA pratyAkhyAna kare che. (2) keTalAka alpakALanA pratyAkhyAna kare che. vivecana : prastuta sUtromAM atIta AtmadoSonI gartA-niMdA(pazcAttApa)nuM ane bhaviSya mATe pApanuM ke pramAdanuM pratyAkhyAna karavA saMbaMdhI nirUpaNa che. gartA prAyazcittanA eka prakAra rUpa che ane pratyAkhyAna saMvaranA zreSTha sAdhanarUpa che. gaha :- potAnI bhUla ke pApano svIkAra karavo, pApanuM prakAzana karavuM, tene gartA kahe che. gaha eTale jugupsA. jugupsanIya pApanI jugupsA te gaha. upayoga zunya gaha kare to te dravya gaha kahevAya che. jyAre samyagdaSTi jIva upayogapUrvaka gaha kare to te bhAvagaha kahevAya che. A sUtramAM bhAvagahanI vAta che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: uddezaka-1 || 45] sAdhana apekSAe gahanA prakAra - mana, vacana te gahanA sAdhana che. tethI tenA be prakAra chemAnasika gaha ane vAcika gaha. keTalAka sAdhaka manathI gaha kare che. keTalAka sAdhaka vacanathI gaha kare che. manathI gaha karanAra muni kaivalya prApti paryata pahoMcI zake che. yathA- prasannacaMdra rAjarSi. vacanathI gaha karanAra sAdhaka prAyaH manathI gaha karatA ja hoya ane te gaha ja kAryakArI banI zake. je mAtra vacanathI gaha kare paraMtu manathI na kare to tenI te gaha dravya gaha ja kahevAya. yathA- aMgAramardana AcArya. kALanI apekSAe gahanA be prakAra :- (1) dIrghakAlIna gaha (2) alpakAlIna gaha. keTalAka sAdhaka dIrghakALa sudhI ke jIvanaparyata amuka pApanI gaha kare che. keTalAka sAdhaka koI doSanI alpakALa sudhI gaha kare che. dIrghatA-alpatA sApekSa che. eka mAsanI apekSAe be mAsa dIrgha ane be mAsanI apekSAe eka mAsa alpa kahevAya. pratyAkhyAna - gurunI sAkSI pUrvaka pApa pravRttinI nivRttino saMkalpa karavo athavA pramAdano tyAga karI, svecchAthI pApakArI pravRttino tyAga guru samakSa jAhera karavo, tene pratyAkhyAna kahe che. gaha karyA pachI sAdhaka te pApa pravRttino tyAga kare che, pratyAkhyAna kare che. tenA sUtrokta prakAre be bheda gahanI samAna jANavo. trIjA sthAnamAM traNa prakAranI gaha ane traNa prakAranA pratyAkhyAna kahyA che. jJAna-kriyAthI saMsAra pAragAmI :16 dohiM ThANehiM saMpaNNe aNagAre aNAdIyaM aNavadaggaM dIhamaddhaM cAurataM saMsAra katAraM vIIvaejjA, taM jahA- vijjAe ceva caraNeNa ceva / / bhAvArtha :- A be sthAnathI saMpanna aNagAra anAdi anaMta dIrgha mArgavALA evaM caturgatirUpa vibhAgavALA saMsArarUpI gahana vanane pAra kare che arthAtu mukta thAya che, te A pramANe che- (1) vidyA(jJAna) (2) caraNa(cAritra) vivecana : jJAna kriyALAM mokSada = jJAna ane kriyAthI mokSa prApta thAya che. A kathananI siddhi prastuta sUtra dvArA thAya che. ekAMta jJAna ke ekAMta kriyApAlana mokSamArga banI zakatA nathI. jJAna ane kriyAno suyogya samanvaya hoya arthAt jJAnapUrvakanI kriyA-cAritrAcAra, te ja mokSamArga che. AraMbha ane parigrahathI dharmanI durlabhatA :17 do ThANAI apariyANettA AyA No kevalipaNNattaM dhamma labhejja Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 zrI ThANAMga sUtra-1 savaLayApa, teM bahA- AraMbhe seva, sjide ceva / do ThANAI apariyANettA AyA No kevalaM bohiM bujjhejjA, taM jahAAraMbhe ceva, pariggahe ceva / do ThANAiM apariyANettA AyA No kevalaM muMDe bhavittA agArAo aLayi padmabbA, teM nahA- AraMbhe seva, zire ceva / evaM No kevalaM baMbhaceravAsamAvasejjA / jo kevaleNaM saMjameNaM saMjajjA | No kevaleNaM saMvareNaM saMvarejjA / jo kevalamAbhiNibohiyaNANaM uppADejjA / No kevalaM suyaNANaM uppADejjA / No kevalaM ohiNANaM uppADejjA / No kevalaM maNa pajjavaNANaM uppADejjA / jo kevalaM kevalaNANaM uppADejjA / bhAvArtha :- (1) AraMbha ane parigraha, A be sthAnano tyAga karyA vinA AtmA kevalI-prajJapta dharmane sAMbhaLI zakato nathI. (2) AraMbha ane parigraha A be sthAnano tyAga karyA vinA AtmA vizuddha bodhine prApta karI zakato nathI. (3) AraMbha ane parigraha A be sthAnano tyAga karyA vinA AtmA muMDita thaI gRhastha avasthA choDI,vizuddha aNagArapaNuM pAmI zakato nathI. (4) te ja rIte AraMbha ane parigraha A be sthAnano tyAga karyA vinA AtmA brahmacaryavAsane prApta karI zakato nathI. (5) saMpUrNa saMyamathI AtmAne saMyamita karI zakato nathI. (6) saMpUrNa saMvarathI saMvRta thaI zakato nathI. (7) vizuddha (saMpUrNa) Abhinibodhika jJAna. (8) vizuddha zrutajJAna. (9) vizuddha avadhijJAna. (10) vizuddha mana:paryavajJAna. (11) vizuddha kevaLajJAnane prApta karI zakato nathI. vivecana : prastuta sUtramAM sUtrakAre AraMbha ane parigrahanA sevananuM phaLa nidarzita karyuM che. chakAya jIvanI hiMsA thAya tevI pravRtti AraMbha kahevAya che. dhana-dhAnyAdi vastuono saMgraha ane saMgraha karavAnI vRtti tathA mUrchAbhAva parigraha kahevAya che. ariyAkhettA :- aparijJAna eTale jJa parijJAthI AraMbha-parigrahane jANe nahIM ane pratyAkhyAna parijJAthI teno tyAga na kare, te jIva dharmazravaNa, samyagdarzana, aNagAratva, brahmacaryavAsa, saMyamatva, saMvaratva, matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, manaHparyavajJAna ane kevaLajJAna prApta karI zakato nathI. AraMbha ane parigrahanA bhAvo bahirmukhI pravRtti che ane dharmazravaNa, samyagdarzananI prApti vage2e aMtarmukhI pravRtti che. te baMneno sadbhAva eka sAthe saMbhavita nathI. tethI ja prastuta sUtramAM kahyuM che ke AraMbhaparigrahanA svarUpane jANI, teno tyAga na kare te vyakti dharma zravaNathI kaivalya paryaMtanA bhAvone prApta karI zakatA nathI. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2 H uddezaka-1 AraMbha ane parigraha tyAgathI dharma sulabhatA : 18 do ThANAI pariyANettA AyA kevalipaNNattaM dhammaM labhejja savaNayAe, taM jahA- AraMbhe ceva, pariggahe ceva / evaM jAva kevalaNANamuppADejjA / bhAvArtha :- AraMbha ane parigraha, A be sthAnano parijJAta(jANIne tyAganAra) AtmA kevalIprajJapta dharmanuM zravaNa kare che. te ja rIte vizuddha bodhi prApta karavAthI kevaLajJAna paryaMtanA sarva sthAnone prApta kare che. vivecana : prastuta sUtromAM AraMbha-parigrahanA tyAganI mahattAnuM nirUpaNa che. AraMbha ane parigrahanA tyAgathI vyakti aMtarmukhI banI jAya che. tyAra pachI teno kramika guNa vikAsa thAya che. te dharmazravaNa, bodhinI prApti, aNagAratva, brahmacaryavAsa, saMyama, saMvara, matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane aMte kevaLajJAna prApta kare che. 47 zravaNa ane avadhAraNathI thatI upalabdhi : 19 dohiM ThANehiM AyA kevalipaNNattaM dhammaM labhejja savaNayAe, taM gahAsoccaa ceva, abhisameccA ceva / evaM jAva kevalaNANamuppADejjA / bhAvArtha :- be sthAnathI AtmA kevaLI prajJapta dharmazravaNane prApta kare che, te A pramANe che- (1) sAMbhaLavAthI (2) avadhAraNa karavAthI. te ja pramANe vizuddha bodhithI laI kevaLajJAna sudhInA sarva sthAnone prApta kare che. vivecana : prastuta sUtramAM dharmazravaNanA aciMtya mAhatmyane pragaTa karyuM che. kevaLI prarUpita dharma upAdeya che. A vAkyanA zravaNa mAtrathI jIva dharmane grahaNa karI zakato nathI. te zravaNa karela vAkyane avadhAraNa kare, AtmasAt kare to ja aNagAratva vagere prApta thAya che. tethI ja sUtrakAre zravaNa ane avadhAraNathI yukta thavArUpa be sthAna dvArA bodhi vagere kaivalya sudhInI prApti batAvI che. A rIte 'dharmazravaNa siddhi prApta karAve che.' te uktinI sUtrakAre puSTi karI che. samA(kALa)nA be prakAra : 20 do samAo paNNattAo, taM jahA - osappiNI samA ceva, ussappiNI samA ceva / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 48] zrI ThANAMga sUtra-1 bhAvArtha :- be samA kahI che, te A pramANe che- (1) avasarpiNIsamA (2) utsarpiNI samA. vivecana : prastuta sUtramAM be prakAranA kALanuM kathana che. samA:- ahIM 'samA' zabda kAlavAcaka(samaya arthamAM prayukta) che. kAlanA be prakAra che- (1) avasarpiNI samA- avasarpiNI kAla. A kAlamAM vastuonA rUpa, rasa, gaMdha Adi tathA jIvonA Ayu, avagAhanA (UMcAI), bala, buddhi, sukha Adino kramathI hAsa thAya che. (2) utsarpiNI samA- utsarpiNI kAla. A kAlamAM vastuonA rUpa, rasa, gaMdha Adi tathA jIvonA Ayu, avagAhanA, bala, buddhi, sukha Adino kramathI vikAsa thAya che. unmAdanA be prakAra : 21 duvihe ummAe paNNatte, taM jahA- jakkhAese ceva, mohaNijjassa ceva kammassa udaeNaM / tattha NaM je se jakkhAese- se NaM suhaveyatarAe ceva, suhavimoyatarAe cev| tattha NaM je se mohaNijjassa kammassa udaeNaM- se NaM duhaveyatarAe ceva, duhavimoyatarAe ceva / bhAvArtha :- unmAda arthAt buddhinI viparItatA be prakAre kahI che, yathA- (1) yakSAvezajanya- zarIramAM yakSa praveze tajanya unmAda (2) mohanIya karmanA udayajanya unmAda, temAM je yakSAveza janita unmAda che, te sukha bhogavAya ane sukhe dUra thAya tevo che ane mohanIya karmajanita unmAda che, te duHkhe bhogavAya ane duHkhe chUTe che. vivecana : prastuta sUtramAM sUtrakAre citta vikSiptatAnA kAraNanuM kathana karyuM che. citta vikSepane unmAda kahevAmAM Ave che. cittanI vikSiptatA-buddhino bhrama be kAraNe thAya che- (1) yakSa vagere deva zarIramAM praveze (2) mohanIya karmanA udayathI. A baMne prakAranA unmAdamAMthI yakSajanya unmAda Ihabhavika hoya tethI tenI pIDA paNa Ihabhavika hoya che. mohanIya karmanA udayajanyavikSiptatA vadhu kaSTadAyaka che. mohanIya karmanA udaye AtmAmAM viparIta pariNatio utpanna thAya che. tethI je padArtha potAnA nathI tene jIva potAnA mAne che. A unmAdavALo jIva samyagdarzana prApta karI zakato nathI. A unmAda bhavo bhava sAthe rahe che. te anaMta saMsAra paribhramaNa Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: 6deza-1 rAve che. tethI tene vadhu pahAyI rahyo che. SnA meM prakAra :22 do daMDA paNNattA, taM jahA- aTThAdaMDe ceva, aNaTThAdaMDe ceva / NeraiyANaM do daMDA paNNattA, taM jahA- aTThAdaMDe ya, aNaTThAdaMDe ya / evaM cauvIsaM daMDao jAva vemANiyANa / bhAvArtha:-hunAle 12 che, te mApramANe cha- (1) artha- prayo4naza prAtipAta vagere 43 te. (2) anarthaha-niSprayo4na prAtipAtAta. nA2hImoma prAranA 5 hyA cha. (1) arthadaMDa (2) anarthadaMDa. e ja rIte vaimAnika sudhInA 24 daMDakomAM be-be daMDa jANavA. viveyana : prathama sthAnamAM saMgrahAyanI apekSAe daMDane eka kahyo che. ahIM dvitIya sthAnamAM jIvanI vRtti ane pravRttinA AdhAre daMDanA be prakAra kahyA che. pratyeka daMDakanA jIvo kyAreka prayojana pUrvaka ane kyAreka prayojana vinA ja daMDanuM AcaraNa kare che. te apekSAe daMDanA be bheda kahyA che. zananA ne prakAra :23 duvihe daMsaNe paNNatte, taM jahA- sammaIsaNe ceva micchAdasaNe ceva / sammaiMsaNe duvihe paNNatte, taM jahA-NisaggasammaiMsaNe ceva abhigamasammaiMsaNe ceva / Nisagga- sammaiMsaNe duvihe paNNatte, taM jahA- paDivAi ceva apaDivAi ceva / abhigama- sammaiMsaNe duvihe paNNatte, taM jahA- paDivAi ceva apaDivAi ceva / micchAdasaNe duvihe paNNatte, taM jahA- abhiggahiyamicchAdasaNe ceva aNabhigga- hiyamicchAdasaNe ceva / abhiggahiyamicchAdasaNe duvihe paNNatte, taM jahA- sapajjava-sie ceva, apajjavasiai ceva / aNabhiggahiyamicchAdasaNe duvihe paNNatte, taM jahA- sapajjavasie ceva, apajjavasie ceva / bhAvArtha :- zana(zraddhA)nAle pra2 4aa cha, yathA- (1) sabhyarzana (2) mithyAzana. sbhyshnn| prA2 4hyA cha, yathA- (1) nisarga sabhyarzana (2) adhirAma sabhyarzana. nisargasabhyarzananANeprA24hyAcha,tesApramAcha- (1) pratipAti-naSTa thanAra (2) apratipAtinaSTa na thanA. adhigama sabhyarzanAle 2 hyA cha- (1) pratipAti (2) apratipAti. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 | zrI ThANAga sutra-1 mithyAdarzananA be prakAra kahyA che, yathA- (1) abhigrahika (2) anAbhigrahika, abhigrahika mithyAdarzananA be prakAra kahyA che- (1) saparyavasita (2) aparyavasita. anAbhigrahika mithyAdarzananA be prakAra kahyA che- (1) saparyavasita (2) aparyavasita. vivecana : prastuta sutramAM darzana saMbaMdhI varNana che. darzana eTale daSTi athavA jovuM. tenA pAribhASika be artha thAya che- sAmAnyagrAhI bodha ane tatvaci. prastuta sUtramAM darzana zabda tattvaruci-zraddhA arthamAM prayukta che. A darzana be prakAranuM hoya che(1) samyagdarzana- nava tattvanuM yathArtha zraddhAna te samyagdarzana. vastu tattvano yathArthabodha te samyagdarzana. vastu tattva jema che tema, tenI zraddhA karavI te samyagadarzana. (2) mithyAdarzana- tattvo prati ayathArtha zraddhA te mithyAdarzana. samyagdarzana - samyagdarzananI utpattinA AdhAre tenA be prakAra darzAvyA che- (1) nisarga samyagdarzanaAtmAnI sahaja nirmaLatAthI utpanna thatuM samyagdarzana. (2) adhigamasamyagdarzana- zAstra adhyayana, guru upadezAdithI utpanna thatuM samyagdarzana. A baMne prakAranA samyagdarzana jo aupazamika ke kSAyopathamika hoya to te pratipAti-naSTa thavAnA svabhAvavALA hoya che. jo te kSAyika hoya to te apratipAti hoya che. mithyAdarzana - mithyAdarzananA be prakAra che- (1) abhigrahika Agrahayukta. A mithyAdarzanamAM ayathArtha prati Agraha utpanna thaI jAya che ane satyazodhaka daSTi naSTa thaI jAya che. abhigrahikamithyAdarzana upadeza ane adhyayanathI ke ciMtanathI prApta thAya che. te eka bhava pUratuM ja rahe che, parabhavamAM sAthe jatuM nathI. (2) anAbhigrahika- sahaja. A mithyAdarzanamAM Agraha hoto nathI paraMtu ajJAnanA kAraNe ayathArtha para zraddhA hoya che. Agraha na hovAthI tenI satyazodhaka daSTi vikasita thaI zake che. A mithyAdarzana sahaja hoya che. A mithyAtva bhava paraMparAnI sAthe Ave che. A baMne mithyAdarzana kAlaparipAka ane yogya nimita maLe to dUra thaI zake che. nimittAdi na maLe to dUra thatAM nathI. tethI te saparyavasita-aMtavALA, aparyavasita-anaMta, baMne prakAre saMbhave che. bhavya jIvonuM baMne prakAranuM mithyAdarzana zAMta = aMta sahita hoya che. kAraNa ke samyakatvanI prApti thatAM te chUTI jAya che ane abhivyanuM mithyAdarzana anaMta hoya che. kAraNa ke teone samyagdarzana prApta thatuM nathI. jJAnanA bheda-prabheda :24 duvihe NANe paNNatte,taM jahA- paccakkhe ceva, parokkhe ceva / paccakkhe Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: deza-1 NANe duvihe paNNatte, taM jahA- kevalaNANe ceva, NokevalaNANe ceva / kevalaNANe duvihe paNNatte, taM jahA- bhavatthakevalaNANe ceva, siddhakevalaNANe ceva / bhavattha kevalaNANe duvihe paNNatte, taM jahAsajogibhavatthakevalaNANe ceva, ajogibhavattha kevalaNANe ceva / ___ sajogibhavatthakevalaNANe duvihe paNNatte, taM jahA-paDhamasamayasajogibhavattha kevalaNANe ceva, apaDhamasamayasajogibhavatthakevalaNANe ceva / ahavAcarimasamayasajogibhavatthakevalaNANe ceva, acarimasamayasajogibhavatthakevalaNANe ceva / ajogibhavatthakevalaNANe duvihe paNNatte,taM jahA- paDhamasamayaajogibhavattha kevalaNANe ceva, apaDhamasamayaajogibhavatthakevalaNANe ceva / ahavA carimasamaya ajogibhavatthakevalaNANe ceva, acarimasamayaajogibhavatthakevalaNANe ceva / lAvArtha :- nana prA2 hyA cha, yathA- (1) pratyakSa zAna-indriyonI sahAyatA vinA yarthAne jANanAruM jJAna (2) parokSa jJAna-IndriyonI sahAyatAthI padArthone jANanAruM jJAna. pratyakSAnanA prA2 cha, yathA- (1) vana (2) novana(3AInathI bhinna zAna) kevaLajJAnanA be prakAra che, yathA- (1) bhavasthakevaLajJAna- manuSyabhavamAM sthita arihaMtonuM jJAna (2) siddha vazAna- bhutAtmAonazAna. bhavastha kevaLajJAna be prakAra che, yathA- (1) sayogi bhavastha kevaLajJAna- teramA guNasthAnavartI arihaMtonuM jJAna. (2) ayogi bhavastha kevaLajJAna- caudamAM guNasthAnavartI arihaMtonuM jJAna. sayogi bhavastha kevaLajJAnanA be prakAra che, yathA- (1) prathama samaya sayogi bhavastha kevaLajJAna (2) aprathama samaya sayogi bhavastha kevaLajJAna athavA (1) caramasamaya sayogibhavastha kevaLajJAna (2) acaramasamaya sayogi bhavastha kevaLajJAna. ayogi bhavastha kevaLajJAnanA be prakAra che, yathA- (1) prathama samaya ayogibhavastha kevaLajJAna (2) aprathamasamaya ayogi bhavastha kevaLajJAna athavA (1) caramasamaya ayogi bhavastha kevaLajJAna (2) acaramasamaya ayogi bhavastha kevaLajJAna. |25 siddhakevalaNANe duvihe paNNatte, taM jahA- aNaMtarasiddhakevalaNANe ceva paraMpara-siddhakevalaNANe ceva / aNaMtarasiddhakevalaNANe duvihe paNNatte, taM jahAekkA- NaMtarasiddhakevalaNANe ceva aNekkANaMtarasiddhakevalaNANe ceva / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAga sUtra-1 paraMparasiddhakevala- NANe duvihe paNNatte taM jahA- ekkaparaMparasiddhakevalaNANe ceva, aNekkaparaMpara- siddhakevalaNANe ceva / / bhAvArtha :- siddha vazAnanA prA2 cha, yathA- (1) anaMtarasiddha vAna (2) 5252siddha vAna. anaMtarasiddha vazAnanA2 cha, yathA- (1) anaMta siddha vazAna (2) ane anaMtara siddhonuM kevaLajJAna. paraMparasiddha kevaLajJAna be prakAre kahyuM che, yathA- (1) eka paraMparasiddhanuM kevaLa zAna (2) ane 5252siddhonu vAna. 26 NokevalaNANe duvihe paNNatte, taM jahA- ohiNANe ceva, maNapajjavaNANe ceva / ohiNANe duvihe paNNatte, taM jahA- bhavapaccaie ceva, khaovasamie ceva / doNhaM bhavapaccaie paNNatte, taM jahA- devANaM ceva, NeraiyANaM ceva / doNhaM khaova- samie paNNatte, taM jahA- maNussANaM ceva, paMciMdiyatirikkha joNiyANaM ceva / maNapajjavaNANe duvihe paNNatte, taM jahA- ujjumaI ceva, viulamaI ceva / bhAvArtha :- novananA prA2 cha, yathA- (1) adhizAna (2) mana:paryazAna. avdhishaann| prAracha, yathA- (1) bhavapratyaya: (2) kSAyopazabhi. tinA vona (bhavapratyAya avadhizAna hoya che, yathA- deva ane nArakIne.be gatinA jIvone kSAyopathamika avadhijJAna hoya che, yathA- manuSya ane paMthendriya tirthayane. mana:paryavazAnanA 52 cha, yathA- (1) Thumati mana:paryavazAna. (2) vipulamati mana:paryavajJAna. 27 parokkhe NANe duvihe paNNatte, taM jahA- AbhiNibohiyaNANe ceva suyaNANe ceva / AbhiNibohiyaNANe duvihe paNNatte, taM jahA- suyaNissie ceva asuya-Nissie ceva / suyaNissie duvihe paNNatte, taM jahA- atthoggahe ceva vaMjaNoggahe ceva / asuyaNissie duvihe paNNatte, taM jahA- atthoggahe ceva vaMjaNoggahe ceva / suyaNANe duvihe paNNatte, taM jahA- aMgapaviDhe ceva aMgabAhire ceva / aMga- bAhire duvihe paNNatte, taM jahA- Avassae ceva Avassayavairitte ceva / Avassaya- vairitte duvihe paNNatte, taM jahA- kAlie ceva ukkAlie ceva / bhAvArtha:-parokSazAnanAprakAracha, yathA-(1)mAminimodhizAna (2) zrutazAna. sAminiyodhita zAnanADAra cha, yathA- (1) zrutanizrita (2) azratanizrita. zrutanizritanA prArache, yathA- (1) arthAvagraha (2) vyaM4nAvagraha. azrutanizritanA prAracha, yathA- (1) arthAvagraha (2) vyaM4nAvagraha. zrutazAnanA prAracha, yathA- (1) aMgapraviSTa (2) aMgaNAva. aMgamAhya zrutazAnanA prAra Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna--2 : uddezaka 1 che, yathA- (1) Avazyaka (ra) Avazyaka vyatirikta, Avazyaka vyatirikta be prakAranA che, yathA- (1) kAlikazruta (2) utkAlikazruta. vivecana : 53 prastuta sUtramAM sva-para jJAyaka prakAzaka AtmAnA jJAnaguNanuM vizada varNana che. jJAnanA pAMca bheda che- matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna, matijJAna H- Indriya ane mananI sahAyatAthI thatAM jJAnane Abhinibodhika athavA matijJAna kahe che. matijJAnanA bheda :- zruta nizcita- zruta eTale zAstra athavA sAMbhaLela, joyela, anubhavela. tAtparya e che ke zAstrathI ke IndriyathI jANela jJAnanA AdhAre vastunuM jJAna thAya te zruta nizrita matijJAna kahevAya che. te vyaMjanAvagraha, arthAvagrahanA bhedathI be prakAranuM kahyuM che. vyaMjanAvagraha- Indriya ane padArthanA saMyogathI atyaMta avyakta (sAmAnya) jJAna thAya te. arthAvagraha- padArthanA astitva mAtranuM jJAna thAya te. adbhuta nizrita- zAstra vagerenA AdhAra vinA vilakSaNa buddhithI vastunuM jJAna thAya te. autpAtikA Adi cAra buddhithI utpanna jJAna azcatanizcita matijJAna kahevAya che. zrutajJAna - zruta eTale sAMbhaLavuM. koIpaNa zabdanuM zravaNa karavAthI vAcya-vAcakanA saMbaMdhanA AdhAre arthanI je upalabdhi thAya, tene zrutajJAna kahe che. adhyayana, zravaNa, vAMcana, ciMtana vagerethI je akSaramaya jJAna thAya ane IMgita AkAra saMketa vagerethI je anubhava, abhyAsamaya jJAna thAya te paNa zrutajJAna kahevAya che. A jJAnamAM sarva Indriya, mana ane buddhino upayoga thAya che. matijJAna dvArA jANela viSayamAM vizeSa vicAraNA karavI, te paNa zrutajJAna che. : zrutajJAnanA bheda - aMgapraviSTa- tIrthaMkaronA upadezanA AdhAre gaNadharo racita AgamAM. aMgabANa-- aMga AgamonA AdhAre sthavira AcAryo dvArA racita Agamo. kAlika zruta-- divasa ane rAtrinA prathama tathA tema praharamAM ja jenI svAghyAya karI zakAya te AgamAM. utkAlika zruta- akAla sivAyanA sarva kALamAM, sarva praharamAM jenI svAghyAya karI zakAya te Agamo. avadhijJAna :- Indriya ane mananI sahAyatA vinA avadhi jJAnAvaraNa karmanA yopazama vizeSathI utpanna thatuM ane dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI maryAdApUrvakanuM bhUta, bhaviSya ane vartamAna kAlavartI rUpI padArthone jANanAruM jJAna ne avadhijJAna. mana:paryavajJAna :- IndriyAdinI sahAyatA vinA mana:paryavajJAnAvaraNa karmanA kSopazama vizeSathI utpanna thatuM ane bIjAnA mana saMbaMdhI paryAyone pratyakSa jANanAruM jJAna te manaHparyAya athavA manaHparyava jJAna kahevAya che. jumati mana:paryava jJAna :- mAnasika ciMtananA pudgalone sAmAnya rUpe jANe te. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [54] zrI ThANAga sUtra-1 | vipulamati mana:paryavazAnaH-mAnasika ciMtananA pugalone, vividha paryAyone vizeSa rUpathI jANe te. kevaLajJAna - jJAnAvaraNa karmano sarvathA kSaya thavAthI triloka ane trikAlavartI samasta dravyo ane tenA samasta guNaparyAyone eka sAthe jANanAruM jJAna te kevaLajJAna. A sUtramAM dvitIya sthAnanA kAraNe pAMca jJAnanA uttarottara be-be bhedonuM nirUpaNa che. te be bhedonuM svarUpa prAyaH bhAvArthathI spaSTa che. padama apahama samaya:- sayogI, ayogI, kevaLajJAnamAM prathama samayanA jJAnane prathama samaya kevaLa jJAna ane prathama samayane choDI zeSa samayanA jJAnane aprathamasamaya kevaLajJAna kahe che. virama Avahma samaya:- sayogI, ayogI kevaLajJAnamAM aMtima samayanA jJAnane carama samaya kevaLa jJAna ane aMtimathI pUrvanA sarva samayanA jJAnane acarama samaya kevaLajJAna kahe che. zruta-cAritrarUpa dvividha dharma :28 duvihe dhamme paNNatte taM jahA- suyadhamme ceva, carittadhamme ceva / suyadhamme duvihe paNNatte, taM jahA- suttasuyadhamme ceva, atthasuyadhamme ceva / carittadhamme duvihe paNNatte, taM jahA- agAracarittadhamme ceva, aNagAracarittadhamme ceva / bhAvArtha :- dharmanA be prakAra che, yathA- (1) zratadharma = dvAdazAMga zrutano abhyAsa, svAdhyAya karavo, (2) cAritradharma = samyakarUpe vrata, samiti AdinuM AcaraNa karavuM. zratadharmanA be prakAra che, yathA- (1) sUtra zrutadharma = mULa sUtronuM adhyayana karavuM.(2) artha zratadharma = sUtronA arthanuM adhyayana karavuM. cAritradharmanA be prakAra che, yathA-(1) agAra cAritradharma-zrAvakonA aNuvrata Adi. (2) aNagAra cAritradharma-sAdhuonA mahAvrata Adi. vivecana : dharma - Atma vikAzano je mArga, prarvatana te dharma. prastuta sUtramAM dharmanA be prakAra kahyA che- kRtadharma ane cAritradharma. zrata eTale jJAna ane cAritra eTale AcaraNa. tenA bheda-prabheda sutrapAThathI spaSTa che. saMyamanA be be bheda :29 duvihe saMjame paNNatte, taM jahA- sarAgasaMjame ceva, vIyarAgasaMjame ceva / sarAgasaMjame duvihe paNNatte, taM jahA- suhumasaMparAya sarAgasaMjame ceva, Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: 6deza-1 | 55 / bAdarasaMparAya sarAgasaMjame ceva / suhamasaMparAyasarAgasaMjame duvihe paNNatte, taM jahA- paDhamasamaya suhamasaMparAya sarAgasaMjame ceva, apaDhamasamaya suhumasaMparAya sarAgasaMjame ceva / ahavA carimasamaya suhumasaMparAya sarAgasaMjame ceva, acarimasamaya suhumasaMparAya sarAgasaMjame ceva / ahavA-suhumasaMparAya sarAgasaMjame duvihe paNNatte, taM jahA- saMkilesamANae ceva, visujjhamANae ceva / / ___bAdarasaMparAya sarAgasaMjame duvihe paNNatte, taM jahA- paDhamasamaya bAdarasaMparAya sarAgasaMjame ceva, apaDhamasamaya bAdarasaMparAya sarAgasaMjame ceva / ahavA carimasamaya bAdarasaMparAya sarAgasaMjame ceva, acarimasamaya bAdarasaMparAya sarAgasaMjame ceva / ahavA bAdarasaMparAya sarAgasaMjame duvihe paNNatte, taM jahA- paDivAie ceva, apaDivAie ceva / bhAvArtha :- saMyamanA be prakAra che, yathA- sarAga saMyama ane vItarAga saMyama. sarAga saMyama be prA2nA cha- (1) sUkSma saMparAya sarAga saMyama (2) pA62 saMparAya sarAga saMyama. sUkSma saMparAya sarAga saMyamanA be prakAra che, yathA- (1) prathama samaya sUkSma saMparAya sarAga saMyama (2) aprathama samaya sUkSma saMparAya sarAga saMyama athavA (1) carama samaya sUkSma saMparAya rAga saMyama (2) acarama samaya sUkSma saMparAya sarAgasaMyama. athavA (1) saMkilazyamAna sUkSma saMparAya sarAga saMyama (2) vizuddhayamAna sUkSma saMparAya sarAga saMyama. bAdara saMparAya sarAgasaMyamanA be prakAra che, yathA- (1) prathama samaya bAdara saMparAya rAga saMyama (2) aprathama samaya bAdara saMparAya sarAga saMyama athavA (1) carama samaya bAdara saMparAya rAga saMyama (2) acarama samaya bAdara saMparAya sarAga saMyama. athavA bAdara saMparAya sarAgasaMyamanA be prakAra cha- (1) pratipAti mAha2 saMparAya sarAga saMyama (2) apratipAti bAha2 saMparAya sarAga saMyama. 30 vIyarAgasaMjame duvihe paNNatte, taM jahA- uvasaMtakasAyavIyarAgasaMjame ceva, khINakasAyavIyarAgasaMjame ceva / uvasaMtakasAyavIyarAgasaMjame duvihe paNNatte, taM jahA- paDha masamayauvasaMtakasAya- vIyarAgasaMjame ceva, apaDhamasamaya uvasaMtakasAyavIyarAgasaMjame ceva / ahavA carima samaya uvasaMtakasAyavIyarAgasaMjame ceva, acarimasamaya uvasaMtakasAyavIyarAgasaMjame ceva / khINakasAya vIyarAgasaMjame duvihe paNNatte, taM jahA- chaumattha Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 57 zrI ThANAga sUtra-1 khINakasAya vIyarAgasaMjame ceva, kevali khINakasAya vIyarAgasaMjame ceva / chaumatthakhINakasAya vIyarAgasaMjame duvihe paNNatte, taM jahA- sayaMbuddha chaumattha khINakasAya vIyarAgasaMjame ceva, buddhabohiya chaumatthakhINakasAya vIyarAgasaMjame cev| sayaMbuddha chaumatthakhINakasAyavIyarAgasaMjame duvihe paNNatte, taM jahApaDhama samaya sayaMbuddhachaumattha khINakasAya vIyarAgasaMjame ceva, apaDhamasamaya sayaMbuddha- chaumattha khINakasAya vIyarAgasaMjame ceva / ahavA carimasamaya sayaMbuddhachaumattha-khINa- kasAya vIyarAgasaMjame ceva, acarimasamaya sayaMbuddhachaumatthakhINakasAya vIyarAga saMjame ceva / buddhabohiyachaumatthakhINakasAyavIyarAgasaMjame duvihe paNNatte, taM jahApaDhama samaya buddhabohiyachaumatthakhINakasAya vIyarAgasaMjame ceva, apaDhamasamaya buddhabohiya chaumatthakhINakasAya vIyarAgasaMjame ceva / ahavAcarimasamaya buddhabohiya chaumattha- khINakasAya vIyarAgasaMjame ceva, acarimasamaya buddhabohiyachaumatthakhINakasAya vIya- rAgasaMjame ceva / bhAvArtha :- vaat| saMyamana se prA2 4hyA cha, yathA- (1) 75zAMtaSAya viitraa|| saMyama (2) kSINakaSAya vItarAga saMyama. 64zAMta SAya vItarAgasaMyamanApraaracha, yathA- (1) prathama samaya 64zAMtAya vItarAga saMyama (2) aprathama samaya upazAMta kaSAya vItarAga saMyama. athavA (1) carama samaya upazAMtakaSAya vItarAga saMyama (2) acarama samaya upazAMta kaSAya vItarAga saMyama. kSI pAya vItarAga saMyamanAra cha, yathA- (1) bhastha kSISAya vItarAga saMyama (2) kevalI kSINakaSAya vItarAga saMyama. ' chadmasthakSINakaSAya vItarAga saMyamanA be prakAra che, yathA- (1) svayaMbuddha chadmastha kSINakaSAya vItarAga saMyama (2) buddhabodhita chadmastha kSINakaSAya vItarAga saMyama. svayaMbuddha chadmastha kSINakaSAya vItarAga saMyamanA be prakAra che, yathA- (1) prathama samaya svayaMbuddha chadmastha kSINa kaSAya vItarAga saMyama (2) aprathama samaya svayaMbuddha chadmastha kSINakaSAya vItarAga saMyama. athavA (1) carama samaya svayaMbuddha chamastha kSINakaSAya vItarAga saMyama (2) acarama samaya svayaMbuddha chadmastha kSINakaSAya vItarAga saMyama. buddha bodhita chadma kSINakaSAya vItarAga saMyamanA be prakAra che, yathA- (1) prathama samaya buddhabodhita chadmastha kSINakaSAya vItarAga saMyama (2) aprathama samaya buddhabodhita chadmastha kSINakaSAya Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-2: deza-1 / 57 vItarAga saMyama athavA (1) carama samaya buddha bodhita chadmastha kSINa kaSAya vItarAga saMyama (2) acarama samaya buddha bodhita chadmastha kSINakaSAya vItarAga saMyama. |31 kevalikhINakasAyavIyarAgasaMjame duvihe paNNatte, taM jahA- sajogi kevali- khINakasAyavIyarAgasaMjame ceva, ajogi kevalikhINakasAyavIyarAga saMjame ceva / sajogikevalikhINakasAyavIyarAgasaMjame duvihe, paNNatte, taM jahApaDhamasamaya-sajogike valikhINa kasAyavIyarAgasaMjame ceva, apaDhama- samayasajogikevalikhINa- kasAyavIyarAgasaMjame ceva / ahavAcarimasamayasa- jogikevali khINakasAyavIyarAga- saMjame ceva, acarimasamayasa- jogikevalikhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva / ajogikevalikhINakasAya- vIyarAgasaMjame duvihe paNNatte, taM jahA- paDhamasamayaajogikevalikhINakasAya-vIyarAgasaMjame ceva, apaDhamasamayaajogikevalikhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva / ahavA carimasamayaajogikevalikhINakasAyavIyarAga saMjame ceva, acarimasamayaajogikevalikhINakasAyavIyarAgasaMjame ceva / bhAvArtha :- valI kSISAya vItarAga saMyamanAle 12 cha, yathA- (1) sayogI lI thISAya vItarAga saMyama (2) ayogI kevalI kSINakaSAya vItarAga saMyama sayogI kevalI kSINakaSAya vItarAga saMyamanA be prakAra che, yathA- (1) prathama samaya sayogI kevalI kSINakaSAya vItarAga saMyama (2) aprathama samaya sayogI kevalI kSINakaSAya vItarAga saMyama. athavA (1) carama samaya sayogI kevalI kSINakaSAya vItarAga saMyama (2) acarama samaya sayogI kevaLI kSINakaSAya vItarAga saMyama ayogI kevaLI kSINakaSAya vItarAga saMyamanA be prakAra che, yathA- (1) prathama samaya ayogI kevaLI kSINa kaSAya vItarAga saMyama (2) aprathama samaya ayogI kevaLI kSINakaSAya vItarAga saMyama. athavA (1) carama samaya ayogI kevaLI kSINakaSAya vItarAga saMyama (2) acarama samaya ayogI kevaLI kSINakaSAya vItarAga saMyama. viveyana : prastuta sUtramAM bheda-prabheda sahita saMyamanuM vizada varNana che. saMyama:- Indriya ane manane samyaka prakAre niyamanamAM rAkhavA tene saMyama kahe che. saMyamanA 17 prakAra Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] zrI ThANAga sutra-1 che. ahiMsAdi paMcamahAvrata, IryAsamiti Adi pAMca samiti, traNa gupti, kaSAyono nigraha, A sarva pravRttine saMyama kahevAya che. AgamamAM anyatra saMyamanA sAmAyika, chedopasthApanIya Adi pAMca bheda kahyAM che. paraMtu ahIM be sthAnanuM varNana che tethI tenA mULa be bheda kahyA che sarAga saMyama ane vItarAga saMyama. tenA uttarabhedomAM paNa be--be bheda karIne varNana karyuM che. bAdara saMparAya sarAga saMyama- 6 thI 9 guNasthAnavartI jIvono saMyama. sUkama saM5rAya sarAga saMyama-10mAM guNasthAnavartI jIvono saMyama. vizabhamAna saMyama = upazama ke kSapaka zreNI para caDhatAM jIvono saMyama. saMkSizyamAna saMyama = upazama zreNIthI paDatAM jIvono saMyama. ' upazAMta kaSAya chaghastha vItarAga saMyama-11mAM guNasthAnavartI jIvono saMyama.kSINakaSAya chavAstha vItarAga saMyama-12mAM guNasthAnava jIvono saMyama. sayogI kevaLI kSINakaSAya vItarAga saMyama-13mAM guNasthAnavartI jIvono saMyama. ayogI kevaLI kSINakaSAya vItarAga saMyama-14mA guNasthAnavartI jIvono saMyama. svayabaddha saMyama = svayaM bodha pAmIne saMyama svIkAra karanArano saMyama. badrabodhita saMyama = anyanA nimitte bodha pAmIne saMyama svIkAranArano saMyama. koIpaNa saMyamanA prathama samayane prathama samaya saMyama ane prathama samayane choDIne zeSa samayanA saMyamane aprathama samaya saMyama kahe che. koIpaNa saMyamanA aMtima samayane carama samaya saMyama ane carama samayane choDIne zeSa samayanA saMyamane acarama samaya saMyama kahe che. prathama, aprathama, carama, acarama, A cAre bhedanA artha sarvatra A ja pramANe jANavA. pAMca sthAvaranA sUkSma Adi be be bheda :32 duvihA puDhavikAiyA paNNattA, taM jahA- suhumA ceva, bAyarA ceva / eva jAva vaNassaikAiyA / duvihA puDhavikAiyA paNNattA, taM jahA- pajjattagA ceva, apajjattagA ceva / evaM jAva vaNassakAiyA / / duvihA puDhavikAiyA paNNattA, taM jahA- pariNayA ceva, apariNayA ceva / evaM jAva vaNassakAiyA / bhAvArtha :-pRthvIkAyika jIvonA be prakAra che, yathA- (1) sUkSma (2) bAdara. te ja pramANe vanaspatikAya paryata sarva ekendriyanA be be prakAra che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: uddezaka-1 [59] pRthvIkAyika jIvonA be prakAra che, yathA- (1) paryApta (2) aparyApta. te ja pramANe vanaspatikAya paryata sarva ekendriyanA be be prakAra che. pRthvIkAyika jIvonA be prakAra che, yathA- (1) pariNata(acitta) (2) apariNata(sacitta). te ja pramANe vanaspatikAya paryata sarva ekendriyanA be be prakAra che. vivecana : prastuta sUtramAM pRthyAdi sthAvaro mATe sUkSma, bAdara, paryApta, aparyApta ane acitta, sacitta; A cha bhedonuM nirUpaNa che. sUkSma :- sUma nAma karmanA udayathI je jIvonuM zarIra atyaMta sUkSma che, je daSTigocara thatA nathI, zastrathI vyAghAta pAmatAM nathI, aMtarmuhUrtanuM AyuSya pUrNa karIne svayaM mRtyu pAme che. te AkhA lokamAM bharelA che tene sUkSma jIva kahe che. bAdara - bAdara nAma karmanA udayathI je jIvonuM zarIra kaMIka skUla che, je daSTigocara thAya athavA na thAya. zastrathI vyAghAta pAme, je lokanA dezabhAgamAM ja hoya tene bAdara jIva kahe che. paryApta:- paryApta nAma karmanA udayathI je svayogya paryAptine pUrNa kare tene paryApta kahe che. aparyApta - aparyAptA nAma karmanA udayathI jeNe svayogya paryAptine pUrNa karI nathI tene aparyApta kahe che. paryApti -janmanA prAraMbhamAM prApta thatI paulika zaktine paryApti kahe che athavA AhArAdi pugalone grahaNa karavAnI ane tene zarIrAdi rUpe pariNAvavAnI zaktine paryApti kahe che. pariNata :- svakAya, parakAya athavA ubhayakAya zastrathI je pRthvI, pANI vagerenA jIvo paryAyAntarane prApta kare arthAt acitta thaI jAya, tene pariNata kahe che. apariNata - koI paNa zastrathI je jIvo paryAyAntarane prApta na thayA hoya tene apariNata kahe che. te jIvasahita-sacitta hoya che. pariNata-apariNata dravya :|33 duvihA davvA paNNattA, taM jahA- pariNayA ceva, apariNayA ceva / bhAvArtha :- dravyanA be prakAra che, yathA- (1) pariNata (2) apariNata. vivecana : prastuta sUtramAM cha dravyanI pariNatatA darzAvI che. vartamAna pariNati(paryAya)thI bhinna pariNatine Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 60 ] zrI ThANAga sutra-1 prApta thAya tene pariNata kahe che. vartamAna paryAyamAM ja rahe tene apariNata kahe che. cha dravyamAMthI vyavahAranayanI apekSAe jIva ane pudagala be dravya pariNata-bAhya kAraNothI rUpAMtaraNa pAmI zake che. te tenI vaibhAvika paryAya kahevAya che. nizcayanayathI sarva dravya apariNata ja che. gati-agati samApanaka sthAvara jIva :34 duvihA puDhavikAiyA paNNattA, taM jahA- gatisamAvaNNagA ceva, agatisamA- vaNNagA ceva jAva duvihA vaNassaikAiyA paNNattA, taM jahAgatisamAvaNNagA ceva, agatisamAvaNgA ceva / bhAvArtha :- puthvIkAyika jIvonA be prakAra che, yathA- (1) gati samApannaka- eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jatAM samaye aMtarAlagatimAM vartatA jIvo. (2) agati samApannaka- vartamAna bhavamAM avasthita jIvo. te ja pramANe vanaspatikAya parvatanA sarvanA be be prakAra che, yathA- (1) gati samApatraka (2) agatisamApatraka. vivecana :gatisamApanaka - jIva eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM utpatti sthAna sudhI pahoMce tenA eka, be ke traNa samaya daramyAna jIva je gati kare te gati samApannaka kahevAya che. agatisamApanaka - vigrahagati dvArA je jIve utpattisthAnane prApta karI lIdhuM hoya, te te bhavamAM je sthita thaI gayA hoya tene agatisamApannaka kahe che. prastutamAM pAMca sthAvara jIvonA be be prakAra darzAvyA che. temaja anya trasa jIvo paNa be be prakAranA saMbhavita che. tene ahIM upalakSaNathI samajI levA joIe. gati-agati samApanaka dravya :|35 duvihA davvA paNNattA, taM jahA- gatisamAvaNNagA ceva, agatisamAvaNNagA ceva / bhAvArtha :- dravyanA be prakAra che, yathA- (1) gati samApannaka(gamanamAM pravRtta) (2) agatisamApannaka (avasthita). vivecana : cha dravyamAMthI jIva ane pugala e be dravya gati kare che. jIvamAM paNa siddha jIva, siddha kSetramAM pahoMcI gayA pachI gati karatAM nathI. A be dravyamAM gatisamApannaka ane agatisamApatraka bane avasthA hoya che. jyAre zeSa cAra dravya avasthita ja che tethI temAM agatisamApannaka eka ja avasthA hoya che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-2: uddezaka-1 [ 1 ] anaMtara paraMpara avagADha sthAvara jIvo :|36 duvihA puDhavikAiyA paNNattA, taM jahA- aNaMtarogADhA ceva, paraMparogADhA ceva jAva duvihA vaNassaikAiyA paNNattA, taM jahA- aNaMtarogADhA ceva, paraMparogADhA ceva / bhAvArtha :- pRthvIkAyika jIvonA be prakAra che, yathA- (1) anaMtarAvagADha (2) paramparAvagADha. te ja pramANe vanaspatikAya paryatanA sarvanA be be prakAra che, yathA- (1) anaMtarAvagADha (2) paramparAvagADha. vivecana : AkAza dravya sarva dravyane avagAhanA-sthAna Ape che. AkAzapradeza upara sthAna pAmela dravya avagADha kahevAya che. anaMtara paraMparAvagADha - anantara-aMtara vinA, samayanA vyavadhAna vinA vartamAna samayamAM jIva je sthAnapara (je AkAzapradeza para) avagADha thayA hoya te anaMtarAvagADha kahevAya che. jene koI sthAnapara avagADha thayAne be, traNa Adi samaya vyatIta thaI gayA hoya tene paraMparAvagADha kahe che. anaMta paraMpara avagADha dravya :37 duvihA davvA paNNattA, taM jahA- aNaMtarogADhA ceva, paraMparogADhA ceva / bhAvArtha :- dravyanA be prakAra che, yathA- (1) anaMtarAvagADha (2) paramparAvagADha. vivecana : prastuta sUtramAM dravyanI avagADhatAnA AdhAre tenA be bhedanuM kathana che. cha dravyamAMthI jIva ane pudgala dravyamAM ja anaMtarAvagADha ane paraMparAvagADha bheda ghaTI zake che. dharmAstikAya Adi dravya eka, aMkhaDa, nitya dravya che ane gati Adi kriyAthI rahita che. tethI temAM uparokta bheda saMbhavita nathI. anaMtaraparaMpara avagADhano artha pUrva sUtra pramANe jANavo. kALanA be bheda :| 38 duvihe kAle paNNatte, taM jahA- osappiNIkAle ceva, ussappiNIkAle veva I bhAvArtha :- kALanA be prakAra che, yathA- (1) avasarpiNI kALa (2) utsarpiNI kALa. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra zrI ThANAMga sUtra-1 vivecana : pUrva sUtra naM. 20mAM 'samA' zabdathI je be bheda kahyA che te ja be bheda ahIM 'kAla' zabdathI kahyA che. sUtrokta avasarpiNI-utsarpiNI rUpa be prakAranA kALa bharata, airavata kSetranI apekSAe che. mahAvideha kSetramAM ke akarmabhUminA koI paNa kSetramAM tathAprakAranuM kAla parivartana thatuM nathI. tethI tyAM eka ja avasthita kALa hoya che. AkAzanA be bheda : | 39 duvihe AgAse paNNatte, taM jahA- logAgAse ceva, alogAgAse ceva bhAvArtha :- AkAzanA be prakAra che, yathA- (1) lokAkAza (2) alokAkAza. vivecana : AkAza dravyanA jeTalA bhAgamAM dharma, adharma, jIva, pudgala Adi dravyo sthita che, jeTaluM AkAza A pAMce dravyanA AzrayarUpa che, tene lokAkAza kahe che ane te lokanI bahAranA AkAza dravyane alokAkAza kahe che. AtyaMtara-bAhya vagere zarIranuM nirUpaNa : 40 kheraDyALa to sarIranA paLattA, taM nahIM- anvaMtaraNa deva, bAhiraN veva / abbhaMtarae kammae, bAhirae veDavvie / devANaM vi evaM ceva bhANiyavvaM / puDhavikAiyANaM do sarIragA paNNattA, taM jahA- abbhaMtarae ceva, bAhirae ceva / abbhaMtarage kammae, bAhirae orAlie evaM jAva vaNassaikAiyANaM / beiMdiyANaM do sarIrA paNNattA, taM jahA- abbhaMtarae ceva, bAhirae ceva / abbhaMtarae kammae, aTThimaMsasoNiyabaddhe bAhirae orAlie / evaM jAva cauriMdiyANaM / paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM do sarIragA paNNattA, taM jahA- abbhaMtarae ceva bAhirae ceva / abbhaMtarae kammae, aTThimaMsasoNiyaNhArudhirAbaddhe bAhirae orAlie / maNussANa vi evaM ceva / bhAvArtha :- nArakIne be zarIra hoya che, yathA- AjyaMtara ane bAhya. (1) ApyaMtara- kArmaNazarIra (2) bAhya--vaikriya zarIra. te ja rIte devone paNa A be zarIra hoya che. pRthvIkAyika jIvone be zarIra hoya che, yathA- (1) ApyaMtara-kArmaNazarIra (2) bAhya-AdArika Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: uddezaka-1 zarIra. te ja rIte apakAyika, tejaskAyika, vAyukAyika ane vanaspatikAyika jIvone be-be zarIra hoya che. beIdriya jIvone be zarIra hoya che. yathA- (1) AtyaMtara kAmaNa zarIra (ra) bAhA asthi mAMsa, rudhira yukta dArika zarIra. te ja rIte teIndriya, caurindriya jIvone paNa be be zarIra hoya che. paMcendriya tiryaca jIvone be zarIra hoya che, yathA- (1) AtyaMtara- kAzmaNa zarIra (2) bAhyaasthi, mAMsa, rudhira, snAyu ane zirAyukta audArika zarIra. te ja pramANe manuSyone paNa be zarIra hoya 41 viggahagaisamAvaNNagANaM NeraiyANaM do sarIragA paNNattA, taM jahAteyae ceva, kammae ceva / NiraMtaraM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha :- vigrahagati-samApannaka nArakI jIvone be zarIra hoya che, yathA- (1) taijasa zarIra (2) kArpaNa zarIra. A rIte vigrahagati samApannaka vaimAnika devo sudhInA sarva daMDakomAM be-be zarIra jANavA. 42 raiyANaM dohiM ThANehiM sarIruppattI siyA, taM jahA- rAgeNa ceva, doseNa ceva jAva vemANiyANaM / __NeraiyANaM duTThANaNivvattie sarIrage paNNatte, taM jahA- rAgaNivvattie ceva, dosaNivvattie ceva jAva vemANiyANaM / bhAvArtha :- nArakI jIvonA zarIranI utpattino prAraMbha be prakAre thAya che, yathA- (1) rAgathI (2) dveSathI. te ja rIte vaimAnika devo sudhInA sarva daMDakomAM jANavuM. nArakInA zarIranI niSpatti(pUrNatA) be sthAnathI thAya che, yathA- (1) rAgathI (2) dveSathI. te ja rIte vaimAnika devo sudhInA sarva daMDakomAM jANavuM. vivecana :zarIra - zakti pratikSaNaM zarIra- pratikSaNa jeno kSaya-vinAza thAya te zarIra kahevAya che. A sUtramAM zarIranA AtyaMtara ane bAhya, ema be--be bheda batAvyA che. ahIM kAzmaNa zarIrane AtyaMtara zarIra rUpe ane audArika-vaikriyane bAhya zarIra rUpe grahaNa karela che. AtyaMtara zarIraH- jIva eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jAya tyAre attarAla gatimAM sAthe rahetuM hovAthI, sarva Atmapradeza sAthe otaprota hovAthI, chadmastha jIvo tene joI zakatA na hovAthI, kArmaNa zarIrane AtyaMtara zarIra kahe che. kArpaNa zarIranI jema taijasa zarIra paNa AtyaMtara zarIra rUpa ja che paNa teno ullekha A sutramAM nathI. A baMne zarIra sahacArI che paraMtu apAMtarAla gatimAM te sAdhakatama hovAthI Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 sUtrakAre eka kArpaNa zarIrano ja AtyaMtara zarIra rUpe ullekha karyo che athavA taijasa zarIrane gauNa karI kAryaNa zarIranI pramukhatA svIkArI che. kAyayoganA sAta bhedamAM paNa taijasa yoga nathI. tyAM paNa pramukhatAe kArpaNa kAyayoganuM ja kathana che. 4 bAhya zarIra H- te sAkAra che ane rUpI che. jIva pradezonI sAthe keTalAka udaranA polANa jevA avayavomAM vyApta thaIne rahetuM nathI, temaja chadmastha jIvo tene joI zake che mATe audArika ane vaikriya zarIrane bAhya zarIra kahe che. deva-nArakIne vaikriya zarIra bAhya zarIra rUpe che. manuSya, tiryaMcone audArika zarI2 bAhya zarIra rUpe che. tiryaMca paMcendriya ane manuSyanuM audArika zarIra, asthi, mAMsa, lohI, snAyu ane zirAthI yukta hoya che. pAMca sthAvaranuM audArika zarIra asthi, mAMsAdithI rahita che. traNa viklendriyanuM audArika zarIra asthi, mAMsa ane rudhirathI yukta che. vigraha gati :- vigraha eTale zarIra. navIna sthUla zarIra dhAraNa karavA mATe jIva eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM gati karIne jAya, tyAranI aMtarAla gatine vigraha gati kahe che. covIse daMDakanA jIvone vigrahagatimAM taijasa ane kAryaNa A be AtyaMtara-sUkSma zarIra hoya che utpatti-niSpatti :- sarva saMsArI jIvonA zarIranI utpatti ane niSpattinuM kAraNa rAga ane dveSa ja che. rAgadveSanA kAraNe karmabaMdha che ane te karma udaye jIva janma-maraNane prApta thAya che. janma maraNa thatAM tenA zarIranI utpatti ane vinAzanI paraMparA cAle che. A rIte jIvanI bhava paraMparAmAM zarIranI utpatti ane niSpatti maulikarUpe rAga ane dveSarUpa be sthAnathI ja thAya che. kAyAnA bheda-prabheda : 43 do kAyA paNNattA, taM jahA- tasakAe ceva, thAvarakAe ceva / tasakAe duvihe paNNatte, taM jahA - bhavasiddhie ceva, abhavasiddhie ceva / thAvarakAe tuviSe paLatte, te nahA- mavasiddhip ceva, amavasiddhip veva / bhAvArtha :- kAyanA be prakAra che, yathA- trasakAya ane sthAvarakAya. trasakAyanA be prakAra che, yathA- bhavyasiddhika ane abhavyasiddhika. sthAvarakAyanA be prakAra che, yathA- bhavyasiddhika ane abhavyasiddhika, vivecana : kAya :- kAya eTale samUha. trasa jIvonA samUhane trasakAya ane sthAvara jIvonA samUhane sthAvarakAya kahevAmAM Ave che. A baMne prakAranA jIvomAM bhavI ane abhavI baMne hoya che. pUrva-uttara dizAnuM mahattva : 44 do disAo abhigijjha kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA pavvAvittae Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-2: uddezaka-1 | 5 | - pAINaM ceva, udINaM ceva / evaM muMDAvittae, sikkhAvittae, uvaTThAvittae, saMbhujittae saMvAsittae, sajjhAyamuddisittae, sajjhAyaM samuddisittae, sajjhAyamaNujANittae, Aloittae, paDikkamittae, Nidittae, garahittae, viuTTittae, visohittae, akaraNayAe abbhuTTittae ahArihaM pAyacchittaM tavokamma paDivajjittae / do disAo abhigijjha kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa apacchimamAraNatiya saMlehaNAjhUsaNA jhUsiyANaM bhattapANapaDiyAikkhiyANaM pAovagayANaM kAlaM aNavakaMkha- mANANaM viharittae, taM jahA- pAINaM ceva, udINaM ceva / bhAvArtha :- (1) nigraMtha ane nigraMthIone pUrva tathA uttara dizAno svIkAra karIne arthAtu te dizAmAM mukharakhAvIne ziSyane dIkSita karavA kahyuM che. (2) te ja rIte pUrva tathA uttaradizA sanmukha muMDita karavA.(3) zikSita karavA. (4) mahAvratonuM AropaNa karavuM. (5) AhAranA mAMDalAmAM sammilita karavA. (6) saMstAraka mAMDalAmAM saMvAsa karavo. (7) svAdhyAyano uddeza karavo. (8) svAdhyAyano samuddeza karavo. (9) svAdhyAyanI anujJA devI. (10) AlocanA karavI. (11) pratikramaNa karavuM. (12) aticAronI niMdA karavI. (13) guru sanmukha aticAronI gaha karavI. (14) lAgelA doSothI nivRtta thavuM. (15) doSonI zuddhi karavI. (16) pharI doSa na karavA udyata thavuM. (17) doSanA yathAyogya prAyazcitta rUpa tapazcaryAno svIkAra karavo kalpa che. nigraMtha ane nigraMthIone be dizAo sanmukha mAraNAMtikI saMlekhanAnI ArAdhanA pUrvaka, bhaktapAnanA pratyAkhyAna karI pAdapopagamana saMthAro karI, mRtyunI AkAMkSA nahIM karatAM, rahevuM kalpa che. yathA- pUrva ane uttara dizA. vivecana : prastuta sUtramAM pUrva tathA uttara dizAnA mahattvane pragaTa karyuM che. prAcInakALathI ja zubhakArya pUrva tathA uttara dizA tarapha mukha rAkhI karavAnI paraMparA che. pUrva dizAthI udita thato sUrya jagatane prakAzita kare che. tema dIkSA Adi sarva kAryo 'mane uttarottara prakAza ApatA rahe tevA bhAva sAthe pUrva dizAmAM mukha rAkhavAnuM vidhAna che. bharatakSetrathI uttara dizAmAM videhakSetra che. A vidahakSetramAM sImaMdharasvAmI Adi tIrthakaro vicarI rahyA che. teonuM smaraNa mane patha pradarzaka bane tevA bhAva sAthe uttaradizA tarapha mukha rAkhavAnuM vidhAna che. jyotirvid lokonuM kahevuM che ke pUrva tathA uttara dizA sanmukha zubhakArya karavAthI zarIra ane mana upara graha, nakSatra AdinI anukULa asara paDe che ane dakSiNa yA pazcima dizAmAM mukha rAkhIne kArya karavAthI pratikULa prabhAva paDe che. A rIte aneka daSTikoNathI pUrva tathA uttara dizAnuM mahattva che. tethI Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ s ] zrI ThANAga sUtra-1 sAdhake potAnA sAdhanA kAlanI sUtrokta viziSTa kriyAo pUrva tathA uttara dizA sanmukha ja karavI joIe. dIkSA dIdhAM pachI ane upasthApanA karyA pahelAM ziSyanuM muMDana lonca karavAmAM Ave che, tene be prakAranI zikSA ApavAmAM Ave che- (1) grahaNa zikSA-sutra ane artha grahaNa karavAnI zikSA (2) Asevana zikSA-pratilekhana Adi sAdhvAcAranI zikSA. navadIkSita sAdhune vaDI dIkSA ApatAM mahAvratonuM AropaNa karAya che. vaDIdIkSA ApyA pachI AhAranA mAMDalAmAM saMmilita karavAmAM Ave che. te AhArAdi kArya pUrva ke uttara dizA tarapha mukha rAkhI karavA joIe. prathama sammilita AhAranI apekSAe A vidhAna samajavuM joIe. te pachI AhAra karavAmAM dizAno Agraha Avazyaka nathI. uddeza vagere zabdonuM vizleSaNa anya sUtrathI jANavuM. salebanA:- kaSAyo kUza karavAnI sAthe kAyAne kUza karavI te saMlekhanA kahevAya che. mAnasika nirmalatA mATe kaSAyone kUza karavA ane zArIrika vAta-pittAdi janita vikAronI zuddhi mATe bhaktapAnano tyAga karI kAyAne kRza karavI te saMlekhanA kahevAya. te saMlekhanA jaghanya cha mAsa utkRSTa bAra varSanI hoya che. pAdapopagamana anazanano svIkAra pUrva athavA uttara dizAbhimukha rahIne karavo joIe. A rIte prastuta sUtramAM sAdhaka jIvananA prAraMbhathI jIvananA aMta sudhInI viziSTa sAdhanAo pUrva tathA uttara dizAbhimukha karavI tevuM sUcana che, je te dizAnA mahattvane pragaTa kare che. 8aa sthAna-ra uddezaka-1 saMpUrNa Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: udezaka-2 _. [ 67 ] 67 sthAna-ra uddezaka-ra 2 2 bhava-bhavAMtaramAM karma vedanA :| 1 je devA uDDovavaNNagA kappovavaNNagA vimANovavaNNagA cArovavaNNagA cAraTThiiyA gairaiyA gaisamAvaNNagA, tesi NaM devANaM sayA samiyaM je pAve kamme kajjai, tatthagayAvi egaiyA veyaNaM vedeti, aNNatthagayAvi egaiyA veyaNaM vedeti / __NeraiyANaM sayA samiyaM je pAve kamme kajjai, tatthagayAvi egaiyA veyaNaM vedeti, aNNatthagayAvi egaiyA vedaNaM vedeti jAvapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM / maNussANaM sayA samiyaM je pAve kamme kajjai, ihagayAvi egaiyA veyaNaM vedeti, aNNatthagayAvi egaiyA veyaNaM vedeti / maNussavajjA sesA ekkagamA / bhAvArtha :- udgalokamAM kalpotpannaka deva, vimAnotpannaka, cArotpannaka devanA bheda rUpa cAra sthitika deva, gatiratika deva ane gatisamApannaka deva che. te devo utpanna thaI niraMtara pApakarmano baMdha kare che. te pApakarmonA phaLanuM vedana (1) keTalAka devo te ja bhavamAM kare che, (2) keTalAka devo te karmonuM vedanA anya bhavamAM kare che. nArakI jIvo je pApakarmano baMdha sadA-sarvadA kare che, temAMthI (1) keTalAka nArakI jIvo te ja bhavamAM pApakarmonA phaLanuM vedana kare che, (2) keTalAka nArakI jIvo anyagatimAM jaIne tenuM vedana kare che. manuSya niraMtara je pApakarmano baMdha kare che, temAMthI (1) keTalAka manuSya A ja bhavamAM tenA phaLanuM vedana kare che. (2) keTalAka bhavAntaramAM tenuM vedana kare che. manuSyane choDIne zeSa daMDakonuM kathana samAna che arthAtu saMcita karmanA phaLanuM vadana te bhavamAM athavA bhavAntaramAM kare che. vivecana : prastuta sUtramAM jIva karmano baMdha kyAM kare che ane bAMdhelA karmone kyAM bhogave che te viSayane spaSTa karyo che. urdhvalokamAM utpanna devo be prakAranA che- kalpotpannaka ane vimAnotpannaka. kalpotpannaka- jyAM Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 68] zrI ThANAga sutra-1 Indra, sAmAnika deva Adi svAmI tathA sevakanA bheda hoya, tevA bAra devalokanA devo kalpotpannaka kahevAya che. vimAnotpannaka- jyAM svAmI tathA sevakanA bheda nathI paraMtu badhA ja devo ahamendra hoya tevA raiveyakavAsI ane anuttaravimAnavAsI devo kalpAtIta (vimAnotpannaka) kahevAya che. cArotpanaka- cArotpannaka deva eTale jayotiSka devo. tenA be bheda che. cArasthitika ane gatiratika. cArasthitika- samayakSetra-aDhI dvIpanI bahAra sthita-sthira evA jyotiSkadevo cArasthitika kahevAya che. gatiratika- samaya kSetramAM rahela jyotiSka devo meru parvatanI niraMtara pradakSiNA karavA rUpa gati-kriyAmAM pravRta rahe che. te gatiratika kahevAya che. sAmavi - 'gatisamApannaka' pada dvArA bhavanapati ane vANavyaMtara devonuM grahaNa karyuM che. 24 daMDakanA jIvo niraMtara karmabaMdha kare ja che paraMtu baMdhAyelA karmo potAno abAdhAkAla pUrNa thayA pachI potAnuM phaLa Ape che. tethI keTalAka jIvo te ja bhavamAM ane keTalAka jIvo anya bhavamAM karmaphaLane bhogavAya che. alpa sthitivALA karmonuM phaLa te ja bhavamAM bhogavAya che ane dIrgha sthitivALA karmonuM phaLa anyabhavamAM bhogavAya che. dayA tatthA :- sUtrakAra, vAcaka ane pAThaka A traNe ya manuSyagativALA hoya che, tethI manuSya mATe dAva vi = A bhavamAM rahetAM, zabdano prayoga sUtrakAre karyo che, anya daMDaka mATe tatthA vi = te bhavamAM rahetAM, tevo zabda prayoga karyo che. daMDakagata jIvonI gati-Agati : | 2 NeraiyA dugaiyA duAgaiyA paNNattA, taM jahA- raie Neraiesu uvavajjamANe maNussehiMto vA paMciMdiyatirikkhajoNiehiMto vA uvavajjejjA / se ceva NaM se Ne raie Ne raiyattaM vippajahamANe maNussattAe vA paMciMdiyatirikkhajoNiyattAe vA gacchejjA / evaM asurakumArA vi, NavaraM se ceva NaM se asurakumAre asurakumArattaM vippa- jahamANe maNussattAe vA tirikkhajoNiyattAe, vA gacchejjA / evaM savvadevA / puDhavikAiyA dugaiyA duAgaiyA paNNattA taM jahA- puDhavikAie puDhavikAie su uvavajjamANe puDhavikAiehiMto vA No puDhavikAiehiMto vA uvavajjejjA / se ceva NaM se puDhavikAie puDhavikAiyattaM vippajjahamANe puDhavikAiyattAe vA No puDhavikAiyattAe vA gacchejjA / evaM jAva maNussA / bhAvArtha :- nArakI jIva be gati ane be AgativALA kahyA che, te A pramANe che- narakamAM utpanna thatAM Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: uddezaka-2 [ 69 ] nArakI (1) manuSya athavA (2) paMcendriya tiryaMca yonimAMthI AvI utpanna thAya che. te ja rIte te nArakI narakAvasthA choDI (1) manuSya athavA (2) tiryaMca paMcendriya yonimAM utpanna thAya che. A rIte asurakumAra--bhavanapatideva paNa be gati ane be AgativALA che. vizeSatA e ke asurakumArapaNAne choDIne te (1) manuSya paryAyamAM athavA (2) tiryaMcayonimAM jAya che. A ja rIte sarva devonI gati-Agati viSe jANavuM. puthvIkAyika jIvo be gati ane be AgativALA che, te A pramANe che- pRthvIkAyikapaNe utpanna thatAM pRthvIkAyika jIvo (1) pRthvIkAyika ane (2) nopRthvIkAyikamAMthI AvIne utpanna thAya che. te ja rIte pRthvIkAyika jIvo pRthvIkAyikapaNAne choDI (1) pRthvIkAyika ane (2) nopRthvIkAyikomAM jAya che. A rIte manuSya sudhInA sarva daMDakamAM jANavuM. vivecana : prastuta sUtramAM 24 daMDakanA jIvonI be prakAranI gati ane be prakAranI Agati kahI che. narakAdi jIvo AyuSya pUrNa karI je-je gatimAM jAya che te 'gati' kahevAya che ane narakAdi gatimAM jIva je-je gatimAMthI AvI utpanna thAya che te 'Agati' kahevAya che. nArakI marIne manuSya ane tiryaMca paMcendriya be gatimAM jAya che ane te ja be gatimAMthI Ave che. sAmAnya rUpe devo, manuSya ane tiryaMca A be gatimAM jAya che ane te be gatimAMthI Ave che. bhavanapati, vyaMtara, jyotiSka ane ATha devaloka sudhInA devo manuSya ane tiryaMca paMcendriyamAMthI AvIne utpanna thAya che ane be gatimAM jAya che. temAM bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane be devaloka sudhInA devo pRthvI, pANI, vanaspati, tiryaMca paMcendriya ane manuSyamAM jAya che. paraMtu gatinI apekSAe tiryaMca ane manuSyanI be gati thAya che. navamA devalokathI sarvArthasiddha vimAna paryaMtanA devo eka manuSya gatimAMthI ja Ave che ane te devo eka manuSya gatimAM ja jAya che paraMtu ahIM sUtramAM vaimAnika jAtinA devonuM sAmAnya kathana che, tethI be gatimAM jAya che tema kahyuM che. pRthvIthI laI manuSya sudhInA audArikanA daza daMDakomAM be, traNa ane cAra gati tathA Agati hoya che. jema ke pRthvIkAyanA jIvonI Agati traNa prakAranI che. manuSya, tiryaca, deva. paraMtu sUtrakAre dvitIya sthAna hovAthI pRthvIkAyika ane nopRthvIkAyika rUpe be prakAranI Agati kahI che. nopRthvIkAyikamAM pRthvIkAyika sivAyanA sarva jIvono samAveza thAya che. A rIte audArikanA daze daMDakamAM gati ane AgatinI dvividhatA samajavI joIe. daMDakagata jIvonA be-be prakAra :| 3 duvihA NeraiyA paNNattA, taM jahA- bhavasiddhiyA ceva, abhavasiddhiyA Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 70 zrI ThANAMga sUtra-1 ceva / evaM jAva vemANiyA / / duvihA raiyA paNNattA, taM jahA- aNaMtarovavaNNagA ceva, paraMparovavaNNagA ceva / evaM jAva vemANiyA / duvihA raiyA paNNattA, taM jahA- gaisamAvaNNagA ceva, agaisamAvaNNagA ceva / evaM jAva vemANiyA / duvihA raiyA paNNattA, taM jahA- paDhamasamayovavaNNagA ceva, apaDhamasamayo-vavaNNagA ceva / evaM jAva vemANiyA / bhAvArtha :- nA24I pr2|| cha, te mA pramANo cha- (1) bhavyasiddhi (2) mabhavyasiddhi. mA zata vaimAnika sudhInA sarva daMDakomAM be-be bheda jANavA. ___ // 28 5 / 2 // cha, te // pramANe cha- (1) anaMttarotpanna (2) paraMparotpanna. ||sht vaimAnika sudhInA sarva daMDakomAM be-be bheda jANavA. nAhIyeprAranAche,tesA prabhArIcha- (1) gati samApana (2) agati samApannAzate vaimAnika sudhInA sarva daMDakomAM be-be bheda jANavA. nAhIjepraDAranA cha,tesA prabhAgecha- (1) prathama samayotpanna (2) aprathama samayotpanna A rIte vaimAnika sudhInA sarva daMDakomAM be-be bheda jANavA. | 4 duvihA NeraiyA paNNattA, taM jahA- AhAragA ceva, aNAhAragA ceva / evaM jAva vemANiyA / duvihA NeraiyA paNNattA, taM jahA- ussAsagA ceva, NoussAsagA ceva / evaM jAva vemANiyA / duvihA NeraiyA paNNattA, taM jahA- saiMdiyA ceva, aNiMdiyA ceva / evaM jAva vemANiyA / duvihA NeraiyA paNNattA, taM jahA- pajjattagA ceva, apajjattagA ceva / evaM jAva vemANiyA / bhAvArtha :- // 2 me 2cha, te // prabhAo cha- (1) bhADA2 (2) anADA24. // zata vaimAnika sudhInA sarva daMDakomAM be-be bheda jANavA. nArasI prAranA cha,temApramAcha- (1) 62vAsa (2)no 27vAsamArIta vaimAnika Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: uddezaka-2 | 71 sudhInA sarva daMDakomAM be-be bheda jANavA. nAhIye DAranA cha,tesA prabhAcha- (1) sandriya (2) anindriya. Azata vaimAnika sudhInA sarva daMDakomAM be-be bheda jANavA. nAhI prAranA cha,tesA prabhAgacha- (1) pryaapt| (2) aparyAptA. mArIta vaimAni sudhInA sarva daMDakomAM be-be bheda jANavA. 5 duvihANeraiyA paNNattA,taM jahA-saNNI ceva, asaNNI ceva / evaM egidiyavigaliMdiyavajjA jAva vANamaMtarA / __duvihA NeraiyA paNNattA, taM jahA- bhAsagA ceva, abhAsagA ceva / evaM egidiyavajjA savve / duvihA NeraiyA paNNattA, taM jahA- sammaddiTThiyA ceva, micchaddiTThiyA ceva / evaM egidiyavajjA savve / / duvihA NeraiyA paNNattA, taM jahA- parittasaMsAriyA ceva, aNaMtasaMsAriyA ceva / evaM jAva vemANiyA / bhAvArtha :- nAhI voDAranA cha,tAprabhArIcha- (1) saMzI (2) asaMzI. visandriyane choDIne vANavyaMtara sudhInA paMcendriya daMDakamAM A rIte be bheda jANavA. nA28 (r)vo 12||che, te AprabhA cha- (1) bhASa (2) samASa4. andriyane choDIne zeSa sarva daMDakamAM A pramANe be bheda jANavA. nArI ko prA2nA cha, te sA prabhArI cha- (1) sabhyaSTi (2) mithyASTi. mendriya choDIne zeSa sarva daMDakamAM A pramANe be bheda jANavA. n|24ii vo prA2nA cha, te mA prabhA cha- (1) parita saMsArI (2) anaMta saMsArI. vaimAnika sudhInA sarva daMDakamAM A pramANe be bheda jANavA. |6 duvihA NeraiyA paNNattA, taM jahA- saMkhejjakAlasamayaTThiiyA ceva, asaMkhejja- kAlasamayaTThiiyA ceva / evaM egidiyavigaliMdiyavajjA jAva vANamaMtarA / ___ duvihA NeraiyA paNNattA, taM jahA- sulabhabohiyA ceva, dulabhabohiyA ceva evaM jAva vemANiyA / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 duvihA NeraiyA paNNattA, taM jahA- kaNhapakkhiyA ceva, sukkapakkhiyA ceva evaM jAva vemANiyA / duvihA raiyA paNNattA, taM jahA- carimA ceva, acarimA ceva evaM jAva vemANiyA / hara bhAvArtha :- nArakI jIvo be prakAranA che, te A pramANe che- (1) saMkhyAta kALanI sthitivALA (2) asaMkhyAta kALanI sthitivALA. ekendriya, vikalendriyane choDIne vANavyaMtara sudhInA paMcendriya jIvomAM A pramANe be bheda jANavA. nArakI jIvo be prakAranA che, te A pramANe che- (1) sulabhabodhi (2) durlabhabodhi. A rIte vaimAnikaparyaMta be bheda jANavA. nArakI jIvo be prakAranA che, te A pramANe che- (1) kRSNapAkSika (2) zuklapAkSika. A rIte vaimAnikaparyaMta be bheda jANavA. nArakI jIvo be prakAranA che, te A pramANe che- (1) carama (2) acarama. vaimAnika paryaMta A pramANe be bheda jANavA. vivecana : prastuta sUtramAM bhavya Adi 16 dvArothI narakAdi daMDakomAM be--be bhedano vicAra karavAmAM Avyo che. nArakI jIvo para A dvArone ghaTAvI sUtrakAre anyadaMDakomAM te ja pramANe jANavAno atideza karyo che. te be-be bhedonuM tAtparya A pramANe che-- AhAraka-anAhAraka :- AhAra paryAptithI yukta nArakI AhAraka ane AhAra paryAptithI yukta na hoya tevA vakragati-vigrahagativALA nArakI anAhAraka kahevAya che. ucchvAsaka-noucchvAsaka :- zvAsozvAsa paryAptithI paryApta hoya te ucchvAsaka ane zvAsozvAsa paryApti pUrNa na thaI hoya te noucchvAsaka kahevAya che. saIndriya--anindriya H- Indriya paryAptithI paryAptA jIva saIndriya ane Indriya paryAptathI aparyAptA anindriya kahevAya. 13mA-14mA guNasthAnavALA jIva ane sidgha anindriya kahevAya che. paraMtu ahIM nArakI AdimAM Indriya AdhArita be bheda karavAmAM AvyA che tethI tenuM ahIM grahaNa nathI. paryAptaka--aparyAptaka :- svayogya paryApti pUrNa thaI gaI hoya te paryAptaka ane svayogya paryApti pUrNa na thAya tyAM sudhI te aparyAptaka kahevAya che. carama--acarama :- jeono narakAdi bhava aMtima hoya, je jIva have pachI narakamAM kayAre ya utpanna thavAnA ja na hoya eTale keTalAka bhava karI mokSe javAnA hoya te carama nAraka kahevAya ane je nArakIone Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna--2 H uddezaka-2 haju narakanA bhavo karavAnA hoya te acarama nAraka kahevAya che. soLa dvAramAMthI bAra hAranA baMne bhedavALA jIvo narakathI vaimAnika paryaMtanA 24 daMDakamAM hoya che. cAra kAranA baMne bhedavALA jIvo sarve daMDakamAM hotA nathI. 93 (1) saMzI--asaMzI :- manavALA jIvo saMjJI ane mana rahita jIvo asaMjJI kahevAya che. sarva vikalendriyanA daMDaka choDIne nArakIthI vANavyaMtara sudhInA daMDakamAM saMzI--asaMzI evA be--be bheda che. ahIM maLye viniviya zabda dvArA ekendriya ane vikalendriya baMnenuM grahaNa karyuM che. pAMca indriya pUrNa na hoya te viklandriya kahevAya. beIndriya--teIndriya ane caturindriya jIvo mATe vikalendriya zabda rUDha che. tethI ahIM sUtramAM sabde zabda prayogathI ekendriya ane vikalendriya sarva jIvone asaMjJImAM grahaNa karyA che. vAlavyaMtara paryaMtanA daMDaka levAthI jyotiSI ane vaimAnikano niSedha thaI jAya che. kAraNa ke te javo saMkSI ja che ane saMzI jIvo ja tyAM utpanna thAya che. nArakI, bhavanapati, vyaMtara devo paNa saMjJI ja che paraMtu temAM che asaMjJI tiryaMca paMcendriya jIvo AvIne utpanna thAya che ane te thoDIvAra asaMjJI rahe che, tethI temAM asaMjJInuM kathana karyuM che. (2) bhASaka-abhASakaH-bhASA paryAptithI paryAptA bhASaka ane bhASA paryAptithI rahita jIvo abhASaka kahevAya che. ekendriya jIvo abhASaka ja che. zeSa nArAdi daMDakanA jIvo aparyAptAvasthAmAM abhASaka ane paryAptAvasthAmAM bhASaka kahevAya che. (3) samyak-mithyA dRSTi - samyaktvathI yukta jIva samyagdaSTi ane samyaktvathI rahita jIvo mithyAdaSTi kahevAya che. ekendriya mithyAtvI ja che tethI tene choDIne roSa sarva jIvomAM baMne prakAra hoya che. vikalendriyamAM sAsvAdana samyaktva hovAthI temAM baMne dRSTinI gaNanA karAya che. (4) saMkhyAta--asaMkhyAta sthiti :- kroDa pUrva varSa sudhInA AyuSyavALA jIvo saMkhyAtakALa sthitika ane kroDapUrvathI adhika AyuSyavALA jIvo asaMkhyAtakALa sthitika kahevAya che. ekendriya, vikalendriya jIvo saMkhyAtakALa sthitika che. jyotiSTha ane vaimAnika devo asaMkhyAtakALa sthitika che. zeSa sarva daMDakamAM baMne prakAranI sthitivALA jIvo hoya che. tenuM ja ahIM bIjA sthAnanA be bolamAM grahaNa karyuM che. samavahata asamavahata AtmAno avadhi viSaya : 7 dohiM ThANehiM AyA ahelogaM jANai pAsa, taM jahA samohaeNaM ceva - appANeNaM AyA ahelogaM jANai pAsai, asamoharaNaM ceva appANeNaM AyA aheloga jANai pAsai / Ahohi samohayAsamohaeNaM ceva appANeNaM AyA ahelogaM jANai pAsai / bhAvArtha :- be prakAre AtmA adholokane jANe ane jue che, te A pramANe che- (1) samahavata Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThAzAMga sUtra - 1 avasthAmAM paNa AtmA adholokane jANe ane jue che. (2) asamahavata avasthAmAM paNa AtmA adholokane jANe ane jue che. 74 samavahata ane asamavahata adhovadhijJAnI AtmA paNa adholokane jANe ane jue che. 8 dohiM ThANehiM AyA tiriyalogaM jANai pAsai, taM jahA- samohaeNaM ceva appANeNaM AyA tiriyalogaM jANai pAsai, asamohaeNaM ceva appANeNaM AyA tiriyalogaM jANai pAsai / Ahohi samohayAsamohaeNaM ceva appANeNaM AyA tiriyalogaM jANai pAsai / bhAvArtha :- be prakAre AtmA tiryaklokane jANe ane jue che, te A pramANe che- (1) samavahata avasthAmAM (2) asamavahata avasthAmAM AtmA tiryakalokane jANe ane jue che. samavahata ane asamavahata adhovadhijJAnI AtmA paNa tiryazlokane jANe ane jue che. 9 dohiM ThANehiM AyA uDDhalogaM jANai pAsai, taM jahA - samohaeNaM ceva appANeNaM AyA uDDalogaM jANai pAsai, asamohaeNaM ceva appANeNaM AyA uDDalogaM jANai pAsai / Ahohi samohayAsamoharaNaM ceva appANeNaM AyA uDDalogaM jANai pAsai / bhAvArtha :- be prakAre AtmA urdhvalokane jANe che ane jue che, te A pramANe che- (1) samavahata avasthAmAM (2) asamavahata avasthAmAM AtmA urdhvalokane jANe ane jue che. samavahata ane asamavahata adhovadhijJAnI AtmA paNa urdhvalokane jANe ane jue che. 10 dohiM ThANehiM AyA kevalakappaM logaM jANai pAsai, taM jahA - samohae NaM ceva appANeNaM AyA kevalakappaM logaM jANai pAsai, asamohaeNaM ceva appANeNaM AyA kevalakappaM logaM jANai pAsai / Ahohi samohayAsamoharaNaM ceva appANeNaM AyA kevalakappaM logaM jANai pAsai / bhAvArtha :- be prakAre AtmA saMpUrNa lokane jANe che ane jue che, te A pramANe che- (1) samavahata avasthAmAM (2) asamavahata avasthAmAM AtmA saMpUrNa lokane jANe che ane jue che. samavahata ane asamavahata adhovadhijJAnI AtmA paNa saMpUrNa lokane jANe ane jue che. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: uddezaka-2 | 75 / 11 dohiM ThANehiM AyA ahelogaM jANai pAsai, taM jahA- viuvvieNaM ceva appANeNaM AyA ahelogaM jANai pAsai aviuvvieNaM ceva appANeNaM AyA ahelogaM jANai pAsai / Ahohi viuvviyAviuvvieNaM ceva appANeNaM AyA ahelogaMjANai paasi| bhAvArtha :- are AtmA adholoDane cha bhane mecha, te yA pramANo cha- (1) vidurvita avasthAmAM (2) avikarvita avasthAmAM AtmA adholokane jANe ane jue che. vikarvita ane avikarvita avasthAmAM adhovadhijJAnI AtmA adholokane jANe ane jue che. 12 dohiM ThANehiM AyA tiriyalogaM jANai pAsai, taM jahA- viuvvieNaM ceva appANeNaM AyA tiriyalogaM jANai pAsai, aviuvvieNaM ceva appANeNaM AyA tiriyalogaM jANai pAsai / Ahohi viuvviyAviuvvieNaM ceva appANeNaM AyA tiriyalogaM jANai pAsai / bhAvArtha :- prare AtmA tinko ne 20o cha bhane tujhe cha, te // pramo cha- (1) vihurvita avasthAmAM (2) avikarvita avasthAmAM AtmA tiryalokane jANe ane jue che. vikarvita ane avikurvita avasthAmAM adhovadhijJAnI AtmA tiryalokane jANe ane jue che. 13 dohiM ThANehiM AyA uDDalogaM jANai pAsai, taM jahA- viuvvieNaM ceva appANeNaM AyA uDDalogaM jANai pAsai, aviuvvieNaM ceva appANeNaM AyA uDDaloga jANai pAsai / Ahohi viuvviyAviuvvieNaM ceva appANeNaM AyA uDDalogaM jANai paasi| bhAvArtha :- are mAtmA vasone cha bhane hunecha, te sA prabhAo cha- (1) vidurvita avasthAmAM (2) avikarvita avasthAmAM AtmA udgalokane jANe ane jue che. vikarvita ane avikarvita avasthAmAM adhovadhijJAnI AtmA udgalokane jANe ane jue che. 14 dohiM ThANehiM AyA kevalakappaM logaM jANai pAsai, taM jahA- viuvvie NaM ceva appANeNaM AyA kevalakappaM loga jANai pAsai, aviuvvieNa ceva appANeNaM AyA kevalakappaM logaM jANai pAsai / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 74 ] zrI ThANAga sutra-1 Ahohi viuvviyAviuvvieNaM ceva appANeNaM AyA kevalakappaM logaM jANai pAsai / bhAvArtha :- be prakAre AtmA saMpUrNa lokane jANe che ane jue che, te A pramANe che- (1) vikarvita avasthAmAM (2) avikarvita avasthAmAM AtmA saMpUrNa lokane jANe ane jue che. vikurvita ane avikarvita avasthAmAM adhovadhijJAnI AtmA saMpUrNa lokane jANe ane jue che. vivecana : prastuta sUtromAM mAraNAMtika ane vaikriya samughAtathI samavahata ane asamavahata AtmA dvArA traNe lokane jANavA ane jovAnuM nirUpaNa che. pratyeka sUtranA be vibhAga che temAM prathama vibhAgamAM sAmAnya kathana che. bIjA vibhAgamAM deza avadhijJAnInI apekSAe kathana che. dohi :- adhovadhi, nyuna avadhi, deza avadhi. prajJApanA sutramAM avadhijJAnanA dezAvadhi ane sarvAvadhi, tevA be prakAra darzAvyA che. rAjaprazrIya sUtramAM kezIzramaNa mATe adhovadhi zabdano prayoga thayo che. sAra e che ke ahIM dezAvadhi rUpa adhovadhinuM kathana che. prastuta sUtramAM mAyA mahetoyaM nAga pAsa6 pATha che. A pAThamAM avadhijJAna ke sarvAvadhino ullekha nathI paraMtu sutranA bIjA vibhAgamAM AvatAM rodi = adhovadhi sUtra pAThanA AdhAre pUrva pAThamAM sarvAvadhinuM grahaNa karavAmAM Ave che. adhovadhi avadhijJAnano eka prakAra che. tethI te prayoga dvArA avadhijJAnanuM paNa grahaNa thaI jAya che. A rIte sarvAvadhi ane adhovadhi avadhijJAnI, adho, urdhva, tiryaguloka tathA saMpUrNa lokane jANI tathA joI zake che, tema artha samajavAmAM Ave che. deva tathA nArakIne avadhijJAna bhavanA nimittathI hoya che tema vaikriya zarIra paNa bhavanA nimittathI hoya che. manuSya, tiryaMcane avadhijJAna ane vaikriyazarIra labdhijanya hoya che. avadhijJAna hoya tene vaikriya zarIra hoya ja ane vaikriya labdhi hoya tene avadhijJAna hoya ja evo niyama nathI. avadhijJAnI deva tathA nArakIne vaikriya zarIra niyamAM hovAthI vaikriya zarIrI udhvadi lokane avadhijJAnathI jANI zake che tevo bhrama utpanna na thAya te hetuthI A sUtrokta varNana che ke vaikriya samughAtathI samavahata hoya athavA na hoya, vaikriya zarIra banAvyuM hoya ke na banAvyuM hoya, avadhijJAnI potAnA avadhijJAna dvArA udhvadi lokane jANe ane jue che. sano - prastuta ATha sUtromAMthI pUrvanA cAra sUtromAM samavahata asamavahatanuM kathana che ane pachInA cAra sUtromAM vikarvita avikarvitanuM kathana che. samavahatanAM ane vikarvitanAM sUtro alaga alaga ApyA che tethI samavahata sUtrothI vaikriya sivAyanI mAraNAMtika Adi samudyAtanuM grahaNa thAya che. tAtparya e che ke koIpaNa samuddaghAtathI samavahata ke asamavahata avadhijJAnI AtmA loka Adine jANe-jue che. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-2: uddezaka-2 [ 77 ] jevaM :- kevakalpa eTale paripUrNa-saMpUrNa. vRttikAre traNa rIte te artha samajAvyA che. (1) potAnuM kArya karavAnA sAmarthyathI paripUrNa. (2) kevaLajJAnanI jema paripUrNa. (3) Agamika saMketa pramANe kevaLa- kalpano artha paripUrNa che. adhoavadhivALA paNa saMpUrNa lokane jANI-joI zake che. te prastuta sUtrathI sUtrakAre spaSTa karyuM che. paramAvadhi ke sarvAvadhivALA avadhijJAnI alokane paNa jANavAnuM sAmarthya dharAve che. (jo tyAM rUpI padArtha hoya to). deza ane sarvathI zakadAdi viSaya grahaNa :15 dohiM ThANehiM AyA saddAiM suNei, taM jahA- deseNa vi AyA saddAI suNei, savveNa vi AyA saddAI suNei / dohiM ThANehiM AyA rUvAI pAsai, taM jahA- deseNa vi AyA rUvAI pAsai, savveNa vi AyA rUvAi pAsai / dohiM ThANehiM AyA gaMdhAI agghAi, taM jahA- deseNa vi AyA gaMdhAI agghAi, savveNa vi AyA gaMghAI agghAi / dohi ThANehiM AyA rasAiM AsAdei, taM jahA- deseNa vi AyA rasAI AsAdei, savveNa vi AyA rasAI AsAdei / / dohiM ThANehiM AyA phAsAiM paDisaMvedei, taM jahA- deseNa vi AyA phAsAiM paDisaMvedei, savveNa vi AyA phAsAiM paDisaMvedei / bhAvArtha :- be prakAre AtmA zabdane sAMbhaLe che, te A pramANe che- eka dezathI paNa AtmA zabdone sAMbhaLe che ane sarvathI paNa AtmA zabdone sAMbhaLe che. be prakAre AtmA rUpane jue che. te A pramANe che- eka dezathI paNa AtmA rUpane jue che ane sarvathI paNa AtmA rUpane jue che. be prakAre AtmA gaMdhane suMghe che. te A pramANe che- eka dezathI paNa AtmA gaMdhane suMghe che ane sarvathI paNa AtmA gaMdhane suMghe che. be prakAre AtmA rasano AsvAda le che. te A pramANe che- eka dezathI paNa AtmA rasano AsvAda le che ane sarvathI paNa AtmA rasano AsvAda le che. be prakAre AtmA sparzanuM pratisaMvedana kare che. te A pramANe che-eka dezathI paNa AtmA sparzanuM pratisaMvedana kare che ane sarvathI paNa AtmA sparzanuM pratisaMvedana kare che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 ] zrI ThANAMga sUtra-1 vivecana : prastuta sUtramAM chadmastha jIvonI IndriyanA viSaya grahaNanI be rIta pradarzita karI che. matizrutajJAnadhArI AtmA zrotendriya vagere pAMca IndriyanA mAdhyamathI viSayane grahaNa kare che, viSayane jANe che; arthAt tathA prakAranA jJAnAvaraNIyAdi karmano kSapopazama thAya tyAre jIva kAnanA mAdhyamathI zabda sAMbhaLI zake che. te ja rIte rU5, gaMdha, svAda ane sparzane te-te Indriya dvArA jANI zake che. te pAMce ya IndriyathI grahaNa thatA viSaya eka deza ane sarvadeza tema be prakAre grahaNa thAya che arthAta viSayanI apekSAe jIva aneka zabdomAMthI keTalAka zabdone sAMbhaLe to te eka deza zravaNa kahevAya ane samasta zabdone sAMbhaLe to sarvathI zravaNa kahevAya che. TIkAkAre deza ane sarvanA be rIte artha karyA che. (1) dezarUpa-aMzarUpa sthAna-eka kAnathI zabdane grahaNa kare to eka deza grahaNa kahevAya ane baMne kAnathI zabdane grahaNa kare to sarvathI grahaNa kahevAya athavA (2) mAtra zrotendriya dvArA ja zabdAdi grahaNa thAya to te AtmAnA ekadezathI grahaNa kahevAya ane saMbhinnazroto labdhivALA sarva Indriya ke zarIra dvArA zabdanuM grahaNa kare to te sarvathI arthAt sarvAtmanA zabda grahaNa kahevAya. saMbhinnazroto labdhivAna AtmA AMkhathI, kAnathI, jIbhathI ane tvacAthI paNa sAMbhaLI zake che. zrotendriyanI jema cakSuIndriya, ghrANendriyamAM paNa ekadeza ane sarva ema be prakAre viSaya grahaNa thAya che, jIhA IndriyamAM tathA sparzendriyamAM pakSaghAta vagere roganA kAraNe jIbha ane tvacAno amuka bhAga viSayane grahaNa karI zakato nathI. rogarahita jIbha vagerenA eka bhAgathI rasAsvAda levAya to te eka deza grahaNa kahevAya ane saMpUrNa jIbhathI grahaNa kare to te sarvathI grahaNa kahevAya. anya rIte joIe to jIbhathI svAda le to ekadeza ane zeSa sarva IndriyathI svAda jANe to te sarvathI rasAsvAda kahevAya che. viSaya | Indriya sarva sparza sparzendriyathI eka bhAgathI sparza karavo. | saMpUrNa zarIrathI sparza karavo. rasa rasanendriyathI jIbhanA eka bhAgathI svAda levo. AkhI jIbhathI svAda levo. gaMdha dhrANendriyathI eka nasakorAthI gaMdha levI. baMne nasakorAthI gaMdha levI. cakSurindriyathI | eka AMkhathI jovuM baMne AMkhathI jovuM. zabda zrotendriyathI | eka kAnathI sAMbhaLavuM baMne kAnathI sAMbhaLavuM. - je che x rUpa 4 athavA viSaya | dezathI | sarvathI sparza | sparzendriyathI | saMbhinnazroto labdhi dvArA sarva IndriyothI sAMbhaLavuM. 2. | rasa | rasanendriyathI | saMbhinnazroto labdhi dvArA sarva IndriyothI AsvAda levo. ] 1. | Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: uddezaka-2 [ 79 ] zabda nAsikAthI saMbhinnazroto labdhi dvArA sarva IndriyothI gaMdha levI. cakSuthI saMbhinnazroto labdhi dvArA sarva IndriyothI rUpa jovuM. kAnathI saMbhinnazroto labdhi dvArA sarva IndriyothI zabdane grahaNa karavuM. deza ane sarvathI avabhAsAdi kriyAo :16 dohi ThANehiM AyA obhAsai, taM jahA- deseNa vi AyA obhAsai, savveNa vi AyA obhAsai / evaM pabhAsai, vikuvvai, pariyArei, bhAsaM bhAsai, AhArei, pariNAmei, ve, nijhara I bhAvArtha :- be prakAre AtmA prakAzita thAya che, te A pramANe che- (1) dezathI paNa AtmA prakAzita thAya che (2) sarvathI paNa AtmA prakAzita thAya che. A rIte be sthAnathI AtmA prabhAsa(vizeSa prakAza) kare che. temaja vikriyA, paricAra, bhASA bolavI, AhAra, pariNamana, vedanA ane nirjarA kare che. |17 dohiM ThANehiM deve saddAi suNei, taM jahA- deseNa vi deve saddAiM suNei, savveNa vi deve saddAiM suNei jAva Nijjarei / bhAvArtha :- be sthAnathI deva zabda sAMbhaLe che. zarIranA eka dezathI paNa deva zabda sAMbhaLe che ane saMpUrNa zarIrathI paNa deva zabda sAMbhaLe che, tyAMthI laI nirjarA kare che sudhI kathana karavuM. vivecana : ahIM prathama sUtramAM jIvanA avabhAsAdi nirjarAparvatanA nava pariNAmanuM varNana che ane bIjA sUtramAM deva saMbaMdhI pAMca Indriya viSaya grahaNa tathA avabhAsAdi nava pariNAmanuM saMkSipta kathana che. jema zravaNa vagere jIvanA pariNAma che tema avabhAsa vagere paNa jIvanA pariNAma che. deza ane sarva tema be-be prakAre jIva avabhAsita thAya che. 1. avabhAsa- prakAzavuM. jIva AgiyAnI jema aMzataH ane dIpakanI jema sarvataH prakAze che athavA avabhAsa = jANavuM. jIva avadhijJAna dvArA dezataH ane kevaLajJAna dvArA sarvataH saMpUrNatayA jANe che. 2. prabhAsa- vizeSa prakAzavuM. avabhAsanI jema ja jIva dezataH ane sarvataH prakAze che. 3.viDiyA- vikarvaNA karavI. hAtha vagerenI vikriyA kare to dezataH vikriyA ane AkhA zarIranI vikarvaNA Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 80 ] zrI ThANAMga sUtra-1 kare to sarvataH vikriyA kahevAya. 4. paricAra- ahIM mULapAThamAM parivAreDu zabda che teno artha ardhamAgadhI kozamAM saMcAra karavo tema karyo che. zarIranA eka dezano ane sarvano saMcAra thAya te AtmAno eka deza paricAra ane sarva paricAra kahevAya. TIkAkAre paricAra zabdane 'paricAraNA' rUpe grahaNa karI teno maithuna sevana artha karyo che- traNa yogamAMthI koI eka yoga dvArA maithuna sevana kare to dezataH ane traNe yogo dvArA maithuna sevana kare to sarvataH kahevAya. kozamAM parivAhno saMcAra karavo artha karyA pachI paricAraNA zabdano maithunasevana karavAno artha judo karyo che. A rIte parivAre zabda ane parivAramAM zabdanA judA-judA artha paNa thAya che. 5. bhASA bolavI- jIbha, tAla vagere eka sthAnathI bhASA bolavI dezataH ane jIbha, tAla, hoTha vagere sarva sthAnathI bole to sarvataH kahevAya. da. AhAra- mukha dvArA AhAra grahaNa kare te dezataH ane sarvAgathI grahaNa kare to sarvataH kahevAya. 7. pariNamana- guhIta AhArane khala, rasa, lohI vagere rUpe pariNAvavuM. jaThara, AMtaraDA vagere pAcanakriyAnA aMgomAM roga thAya ane koI aMga kAma na kare to ekadezathI gRhIta AhAra rasAdi rUpe pariName, rogAdi na hoya to sarvathI pariName. 8. vedanA(anubhavana)- anubhava karavo. pariNamita AhAra pudgalone hAtha vagere avayava vizeSa dvArA anubhave to dezataH ane sarva avayava dvArA anubhave to sarvataH anubhavana kahevAya che. 9. nirjarA(utsarga)- tyAga karavo, choDavuM. AhArita, pariNamita, vedita AhAra pudgalone apAna Adi mArgathI choDe to dezataH ane parasevAdi rUpe sarva zarIrathI choDe to sarvataH kahevAya che. pUrva sUtramAM pAMca IndriyanA viSaya grahaNanA pAMca ane prastuta sUtramAM kathita avabhAsathI nirjarA sudhInA nava maLIne cauda bola samuccayajIva saMbaMdhI kahyA che ane tyArapachInA sUtramAM zabdathI laI nirjarA sudhI cauda bola devatA saMbaMdhI kahyA che. A sUtromAM mAsaDu Adi sarva zabdo svataMtra che. temAM chaThTho ane sAtamo bola AhAra ane pariNamanano che, AThamo ane navamo bola vedanA ane nirjarAno che. teno artha svataMtra vedanA ane nirjarA rUpa che. chatAM TIkAkAre baMne zabdone AhAra sAthe saMbaMdhita karIne upara pramANe anubhavana ane utsarga zabdo dvArA artha karyA che. carama-acarama zarIrI deva :|18 maruyA devA duvihA paNNattA, taM jahA- egasarIrI ceva dusarIrI ceva / evaM kiNNarA kiMpurisA gaMdhavvA NAgakumArA suvaNNakumArA aggikumArA vAyukumArA devA duvihA paNNattA, taM jahA- egasarIrI ceva, dusarIrI ceva / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: uddezaka-2 81 | bhAvArtha :- marutadeva be prakAranA che, te A pramANe che- eka zarIravALA ane be zarIravALA. A rIte kinnara, kipuruSa, gaMdharva, nAgakumAra, suvarNakumAra, agnikumAra, vAyukumAra, A badhA deva be--be prakAranA che- eka zarIravALA ane be zarIravALA. vivecana : marutadeva te eka prakAranA lokAntika deva che ke je tIrthakarone dIkSA grahaNa karIne, tIrtha pravartAvavAno saMketa kare che. maruta vaimAnika deva che, tenA dvArA sarva vaimAnika devonuM; kinnara, kiMpuruSa, gAMdharva vagere dvArA sarva vyaMtara devonuM; nAgakumAra, suvarNakumAra, agnikumAra, vAyukumAra vagere dvArA sarva bhavanapati devonuM ane upalakSaNathI jyotiSka devonuM grahaNa karyuM che. A samasta devo eka zarIrI ane be zarIrI che arthAt bhavadhAraNIya zarIranI apekSAe eka zarIrI ane uttara vaikriyanI apekSAe be zarIrI kahyA che. rIte vivakSA karatA TIkAkAra jaNAve che ke aMtarAla gatimAM taijasa ane kArpaNa be zarIra hoya che te sadeva sAthe ja rahe che. mATe vizeSa apekSAthI taijasa zarIrane gauNa karIne taijasa ane kArpaNanI apekSAe eka zarIrI tathA janma pachI vaikriya tathA kArmaNa zarIranI apekSAe be zarIrI samajavA. trIjI apekSAe A devomAM keTalAka eka zarIrI = carama zarIrI che ane keTalAka dvizarIrI = acarama zarIrI che arthAtu aneka bhava karanAra che. ka sthAna-2 : uddezaka-ra saMpUrNa Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 82 zrI ThANAMga satra-1 sthAna-2 deza5- 3 2 AGEHI ME-prabheTa :| 1 duvihe sadde paNNatte, taM jahA- bhAsAsadde ceva, NobhAsAsadde ceva / bhAsAsadde duvihe paNNatte, taM jahA- akkharasaMbaddha ceva, NoakkharasaMbaddha ceva / NobhAsAsadde duvihe paNNatte, taM jahA- Aujjasadde ceva NoAujjasadde cev| Aujjasadde duvihe paNNatte, taM jahA- tate ceva, vitate ceva / tate duvihe paNNatte, taM jahA- ghaNe ceva susire ceva / vitate duvihe paNNatte, taM jahA- ghaNe ceva susire ceva / NoAujjasadde duvihe paNNatte, taM jahA- bhUsaNasadde ceva, NobhUsaNasadde cev| NobhUsaNasadde duvihe paNNatte, taM jahA- tAlasadde ceva, lattiyAsadde ceva / dohi ThANehi saduppAe siyA, taM jahA- sAhaNNatANaM ceva poggalANaM sahuppAe siyA, bhijjatANaM ceva poggalANaM sahuppAe siyA / bhAvArtha :- zabda be prakAranA kahyA che, te A pramANe che- bhASA zabda ane nobhASA zabda. bhASA zabda be prakAranA kahyA che, te A pramANe che- akSarasaMbaddha(varNAtmaka) ane noakSarasaMbaddha. nobhASA zabda be prakAre kahyA che, te A pramANe che- Atodya(vAjiMtra)zabda ane noAto zabda. Ato zabda be prakAranA kahyA che, te A pramANe che- tata ane vitata. tata zabda be prakAranA kahyA che, te A pramANe che- ghana ane zuSira. vitata zabda be prakAranA kahyA che, te A pramANe che- ghana ane zuSi2. noAtodha zabda be prakAranA kahyA che, te A pramANe che- bhUSaNazabda ane nobhUSaNazabda. nobhUSaNazabda be prakAranA che, te A pramANe che- tAla zabda ane lattikA zabda. be sthAnathI zabdanI utpatti thAya che, yathA- (1) pugalonA saMghAtathI zabdanI utpatti thAya che (2) pugatAnA methI zanI utpatti thAya che. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-2: uddezaka-3 . [ 83] vivecana : prastuta sUtramAM zabdanA be be bhedathI vividha prakAra darzAvela che. zabdanA be bheda- bhASA zabda- jIva bhASA yogya pudgalone grahaNa karI bhASArUpe pariNAvI, vacanayogathI je zabda pragaTa kare te bhASAtmaka zabda che. nobhASA zabda- vacanayoganA vyApAra vinA pragaTa thanArA zabda. akSara saba8 zabda- akSara-kakAra Adi varNo dvArA pragaTa thatAM zabda. noakSara saMbaddha zabda- beIndriya vagere jIvonA dhvanirUpa, cokkasa varNa vinAnA anakSarAtmaka zabda. Ato zabda- nagArA Adi vAjiMtronA zabda. noAtodha zabda- vAMsa AdinA phATavAthI ke athaDAvAthI utpanna thatA zabda. tat zabda- tAravALA vAjiMtro, vINA sAraMgI AdithI utpanna thatA zabda. vitat zabda- tAra rahita Dhola vagere vAjiMtronA zabda. tataghana zabda-maMjIrA jevA vAdyonA zabda. tata suSira - vINA, sAraMgI vagere polANayukta vAjiMtranA zabda. vitataghana zabda- bhANaka, vAjA vagerenA zabda. vitata suSira zabda-nagArA Dhola AdinA zabda. bhUSaNa zabda- nUpura Adi AbhUSaNonA zabda. nobhUSaNa zabda- vastraAdinA jhApaTavAthI utpanna thatA zabda. tAla zabda- tALI pADavAthI utpanna thatA zabda. lattikA zabda- paganA prahArathI utpanna thatA zabda. sahivitALa - be padArthonA athaDAvavAthI zabda utpanna thAya che. jema ke meghagarjanA vagere. fmannatA :- padArthanA phATavAthI, TukaDA thavAthI zabda utpanna thAya che. yathA- vAMsa phATavAthI, vastra phADavAthI, pudgala skaMdhomAM bheda paDavAthI. sva-para nimittaka pudgalonuM parivartana :| 2 dohiM ThANehiM poggalA sAhaNaMti, taM jahA- sayaM(saI) vA poggalA sAhaNNaMti, pareNa vA poggalA sAhaNNaMti / / dohiM ThANehiM poggalA bhijjaMti, taM jahA- sayaM vA poggalA bhijjati, pareNa vA poggalA bhijjati / dohiM ThANehiM paripaDaMti, taM jahA- sayaM vA poggalA paripaDaMti, pareNa vA poggalA paripaDaMti / dohi ThANehiM poggalA parisaDaMti, taM jahA- sayaM vA poggalA parisaDaMti, pareNa vA poggalA parisaDaMti / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 dohiM ThANehiM poggalA viddhaMsaMti, taM jahA- sayaM vA poggalA viddhaMsaMti, pareNa vA poggalA viddhaMsaMti / 84 bhAvArtha :- be kAraNe pudgala saMhata thAya che, yathA- svayaM potAnA svabhAvathI pudgala saMhata-bhegA thAya ane / puruSanA prayatna Adi bIjA nimittothI paNa pudgala bhegA thAya che. be kAraNe pudgalono bheda thAya che, yathA- svayaM potAnA svabhAvathI pudgalono bheda thAya, vikherAya ane bIjAnA nimittathI paNa pudgalano bheda thAya che. be kAraNe pudgala nIce paDe che, yathA- svayaM potAnA svabhAvathI pudgala nIce paDe ane bIjAnA nimittathI paNa pudgala nIce paDe che. be kAraNe pudgala pirATita thAya che, yathA- svayaM potAnA svabhAvathI pudgala saDe ane anya upAya dvArA pudgalo saDe che. be kAraNe pudgalano vidhvaMsa thAya che, yathA--svayaM potAnA svabhAvathI pudgalano vidhvaMsa thAya che ane bIjA nimittothI paNa pudgalano vidhvaMsa thAya che. vivecana : prastuta sUtramAM pudgala dravyanI saMghAta Adi paryAya parivartananA be be kAraNonuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. bhegA maLavuM, chUTA paDavuM, nIce paDavuM, saDI javuM, nAza thavo vagere pAMca paryAyanuM varNana che. A pAMce paryAya be rIte parivartana pAme che. megha vageremAM pudgalo svayaM bhegA maLe ane vikherAya te sva svabhAvathI parivartana kahevAya che. vyaktinA prayatnathI bhegA thAya, vikherAya te anya nimittaka kahevAya che. A rIte pudgala paryAyo . palaTAya temAM potAno svabhAva ane anya nimitta, A be kAraNa jANavA. pudgalanA be-be bheda : 3 duvihA poggalA paNNattA, teM bahA- miLA ceva, abhiLA ceva / duvihA poggalA paNNattA, taM jahA- bheuradhammA ceva, NobheuradhammA ceva / duvihA poggalA paNNattA, taM jahA - paramANupoggalA ceva, NoparamANupoggalA ceva / duvihA poggalA paNNattA, taM jahA - suhumA ceva, bAyarA ceva / duvihA poggalA paNNattA, taM jahA- baddhapAsapuTThA ceva, NobaddhapAsapuTThA ceva / duvihA poggalA paNNattA, taM jahA - pariyAdiyacceva, apariyAdiyacceva / duva Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: uddezaka-3 [ 85 ] poggalA paNNattA, taM jahA- attA ceva, aNattA ceva / duvihA poggalA paNNattA, taM jahA- iTThA ceva, aNiTThA ceva / evaM kaMtA ceva, akaMtA ceva / piyA ceva, apiyA ceva / maNuNNA ceva, amaNuNNA ceva / maNAmA ceva, amaNAmA ceva / bhAvArtha :- pudgala be prakAranA che, te A pramANe che- (1) bhinna (2) abhinna. pudgala be prakAranA che, te A pramANe che- (1) bhidudharmA (2) abhidudharmA. pudgala be prakAranA che, te A pramANe che- (1) paramANu pudgala (2) no paramANu pudgala. pula be prakAranA che, te A pramANe che- (1) sUkSma (2) bAdara. pudgala be prakAranA che, te A pramANe che- (1) baddhapArzva pRSTa (2) nobaddhapArzva pRSTa. pudgala be prakAranA che, te A pramANe che- (1) pariyAdita (2) apariyAdita. pudgala be prakAranA che, te A pramANe che- (1) Atta (2) anAtta. pudgala be prakAranA che, te A pramANe che- (1) ISTa (2) aniSTa. A ja rIte kAMta-akAMta, priya-apriya, manojJa-amanojJa, manAma-amanAma ema pudgala dravya be--be prakAranA jANavA. vivecana : prastuta sUtromAM aneka prakAre pugalanI dvividhatAnuM nirUpaNa karyuM che. pudgala dravyanI vividha paryAya darzAvatA sUtragata zabdonA artha A pramANe che- bhinna = vighaTita, judA paDatA pudgalo, abhinna = saMghAta-saMyogita pudgalo. bhiduradhama = pratikSaNa svabhAvathI ja naSTa thanAra pudgalo. no bhiduradharmA = svabhAvathI naSTa na thanAra pudgalo. paramANu yugala = skaMdhathI chUTo paDelo pugaladravyano nirvibhAga aMza. no paramANu yugala = bhegA maLela paramANuono samudAya. sUkSma pugala = sUkSma pariNAmathI pariNata. cAra sparzavALA pudgalo. bAdara pudgala = bAdara pariNAmathI pariNata ATha sparzI pudgalo. baddha pArtha spaSTa = pArtha spaSTa eTale zarIra sAthe spaSTa ane zarIra sAthe gADha saMbaMdha dharAve che te baddha kahevAya che. Idriya sAthe viSaya pahelAM sparzane pAme ane pachI baddha thAya, gADha rUpe zliSTa thAya, coMTI jAya che. dhrANendriya, rasendriya ane sparzendriya baddha spaSTa pugalone grahaNa kare che. nobaddha pArthaspaSTa = je pudgalo baddha thatA nathI, mAtra spaSTa thAya che athavA je na baddha hoya na spaSTa hoya tevA pudgala. zrotendriya pRSTa pudgalane grahaNa kare che ane cakSurindriya askRSTa pugalane grahaNa kare che. paryAdita ane aparyAdita - jIvo dvArA gRhIta pudgala ane aMgRhIta pugala. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 87 ] zrI ThANAMga sUtra-1 A pudgala = AtmIyakRta- jIva dvArA pariNata pudgalo. anArapugalo = jIva dvArA apariNata pudgalo. ISTa pudgalo = prayojana athavA manorathane pUrNa karI zake tevA abhilaSita pudgalo. aniSTa pugalo = koI paNa kArya mATe ISTa na hoya tevA pudgalo. kAMta yugalo = viziSTa varNAdi yukta kamanIya pudgalo. akAMta pudgalo = akamanIya, asuMdara pugalo. priya pugalo = prItikara, Idriyone AdyAdita karanAra pudgalo. apriya pugalo = aprItikara, Idriyane AnaMda na ApI zake tevA pulo. manoza pudgalo = manane hitakArI lAge, jenuM nAma paNa manane manohara lAge, tevA pudgalo. amanoza pudgalo = manane na game, jenuM nAma paNa na game tevA pudgalo. manAma pudgalo = mana vallabha, je pugalone vAraMvAra yAda karavA game tevA pudgalo. amanAma pudgalo = je pudgalone yAda karavA paNa na game, jenuM ciMtana paNa priya na hoya, tevA pudgalo. zabdAdinI vividhatA : 4 duvihA saddA paNNattA, taM jahA- attA ceva aNattA ceva / evaM iTThA jAva maNAmA / duvihA rUvA paNNattA, taM jahA- attA ceva, aNattA ceva / evaM iTThA jAvamaNAmA / evaM gaMdhA, rasA, phAsA, ikkekke cha cha alAvagA bhANiyavvA / bhAvArtha :- zabdanA be prakAra che, yathA- Atta ane anAtta, A ja rIte ISTathI manAma sudhInA bheda kahevA. rUpanA be prakAra che, yathA- Atta ane anAtta. A ja rIte ISTathI manAma sudhInA bheda kahevA. te ja pramANe gaMdha, rasa, sparzamAM, eka ekanA Atta, ISTa vagere cha-cha AlApaka kahevA. vivecana : prastuta sUtromAM Indriya viSayabhUta pudgala dravyanA guNonuM nirUpaNa che. IdriyonA viSayabhUta zabdAdi rUpe pariNata pudgalonA sparza paryata pAMca prakAra che. te pratyekanA Atta-anAtta vagere be-be karIne bAra-bAra bheda thAya che, Atta vagerenA artha pUrva sUtra pramANe jANavA. AcAranA be-be bheda : 5 duvihe AyAre paNNatte, taM jahA- NANAyAre ceva, NoNANAyAreceva / NoNANAyAre duvihe paNNatte, taM jahA- daMsaNAyAre ceva, NodasaNAyAre ceva / NodasaNAyAre duvihe paNNatte, taM jahA- carittAyAre ceva, NocarittAyAre ceva / NocarittAyAre duvihe paNNatte, taM jahA- tavAyAre ceva, vIriyAyAre ceva / bhAvArtha :- AcAranA be prakAra che, yathA- jJAnAcAra ane nojJAnAcAra. nojJAnAcAranA be prakAra che, yathA- darzanAcAra ane nodarzanAcAra. nodanAcAranA be prakAra che, yathA- cAritrAcAra ane nIcAritrA Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: uddezaka-3 [ 87] cAra. nocAritrAcAranA be prakAra che, yathA- tapAcAra ane vIryAcAra. vivecana : prastuta sUtramAM be be bheda dvArA sAdhakanA jJAnAdi pAMca AcAranuM varNana che. AcAra - guNonI vRddhi mATe je AcaraNa karavAmAM Ave te AcAra; zAstravihita je vyavahAra te AcAra kahevAya che. A zAstra pAMcamA sthAnamAM jJAnAcAra vagere pAMca prakAranA AcAra kahyA che. prastuta sUtramAM dristhAnaka paddhatithI tenuM kathana karyuM che. jJAnAcAra :- zrutajJAna viSayaka ATha prakAranA AcArane jJAnAcAra kahe che. jJAnAcArathI bhinna AcArane nojJAnAcAra kahe che. darzanAcAra:- darzana eTale samyakatva; taddaviSayaka ATha prakArano je AcAra, te darzanAcAra. darzanAcArathI bhinna AcAra te nodarzanAcAra. cAritrAcAra - pAMca samiti, traNa gupti yukta saMyama jIvananuM AcaraNa te cAritrAcAra che. prazasta mana, vacana, kAyAthI saMpanna rahevuM te cAritra ane tanurUpa AcaraNa te cAritrAcAra che. cAritrAcArathI bhinna AcaraNa te nocAritrAcAra che. tapAcAra :- bAra prakAranA tapanuM AcaraNa te tapAcAra. viryAcAra - jJAna, darzana, cAritra vagerenuM zakti pramANe AcaraNa karavuM te vIryAcAra che. paDimAonA be-be prakAra :| 6 do paDimAo paNNattAo, taM jahA- samAhipaDimA ceva, uvahANapaDimA ceva / do paDimAo paNNattAo, taM jahA- vivegapaDimA ceva, viusaggapaDimA ceva / do paDimAo paNNattAo, taM jahA- bhaddA ceva, subhaddA ceva / do paDimAo paNNattAo,taM jahA- mahAbhaddA ceva, savvattobhaddA ceva / do paDimAo paNNattAo, taM jahA- khuDDiyA ceva moyapaDimA, mahalliyA ceva moyapaDimA / do paDimAo paNNattAo, taM jahA- javamajjhA ceva caMdapaDimA, vairamajjhA ceva caMdapaDimA / bhAvArtha - paDimAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) samAdhipaDimA (ra) upadhAnapaDimA. paDimAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) viveka paDimA (2) vyutsarga paDimA. paDimAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) bhadrA (2) subhadrA. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 88 ] zrI ThANAMga sUtra-1 paDimAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) mahAbhadrA (2) sarvatobhadrA. paDimAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) nAnI moka paDimA (2) mahatI moka paDimA. paDimAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) yavamadhyacaMdra paDimA (2) vajamadhyacaMdra paDimA. vivecana : prastuta sUtromAM be-benA joDake vividha paDimAonuM varNana che. cothA tathA pAMcamA sthAnamAM paNa paDimAo nirdiSTa che. samavAyAMga sUtramAM bhikSanI bAra ane zrAvakonI agiyAra paDimAno ullekha che. Atmazuddhi mATe je viziSTa sAdhanA, viziSTa prakArano abhigraha-tapa dhAraNa karavAmAM Ave tene 'paDimA' kahe che. himA :- ardhamAgadhI bhASAmAM prayukta patinA zabdanuM saMskRta rU5 'paDimA' bane che. teno artha pratijJA vizeSa ke abhigraha vizeSa thAya che arthAt pratijJA zabda mATe zAstramAM hima zabdaprayoga che. kSetrIya varNanonA zAstrapAThamAM pakina zabda mUrti arthamAM paNa prayukta thAya che. prastutamAM AcAra saMbaMdhI prakaraNamAM pahimA zabda vizeSa pratijJA arthamAM prayukta che. (1) samAdhi paDimA:- aprazasta bhAvone dUra karI zrutAbhyAsa ane sadAcaraNathI prazasta bhAvonI vRddhi karavI. (2) upadhAna paDimA:- upadhAnano artha che tapasyA. potAnA bala-vIrya anusAra zrAvakonI agiyAra ane sAdhuonI bAra paDimAonI sAdhanAne upadhAna paDiyA kahe che. (3) viveka paDimA - AtmA ane anAtmA banne bhinna che, tevuM ciMtana karavuM. sva-paranuM bhedajJAna karavuM. jema ke "mAro AtmA jJAna-darzana svarUpa che ane krodhAdi kaSAyo tathA zarIrAdi mArAthI sarvathA judA che." A rIte ciMtana karavAthI padArtho prati udAsInatA, Atma svarUpamAM saMlInatA tathA heyopAdeyano viveka pragaTe che. A prakAranI viveka yukta je paDimA te viveka paDimA kahevAya che. (4) vyutsarga paDiyA - heya(choDavAyogya)no tyAga karavo athavA kAryotsarga karavo te vyutsarga paDiyA kahevAya che. (5) bhadrA paDimA:- be upavAsa sahita pUrvAdi cAre dizAomAM kramazaH cAra-cAra prahara kAyotsarga karavo te bhadrA paDimA che. () subhadrA paDiyA - A paDimAnI sAdhanA bhadrA paDimA karatA paNa vadhAre UMcI haze. paraMtu tenI vidhinuM varNana prApta nathI. (7) mahAbhadrA paDiyA - upavAsa sahita cAre dizAmAM kramazaH eka eka ahorAtra sudhI kAryotsarga Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-2: uddezaka-3 [ 89 ] karavAmAM Ave, te mahAbhadrA paDimA che. (8) sarvatobhadrA patimA :- cAra dizA, cAra vidizA, UrdhvadizA ane adhodizA A daze dizAone anulakSI eka eka ahorAtrino kAryotsarga karavo. A paDimA daza divasanA upavAse pUrNa thAya che. (9) nAnI moka paDimA - moka eTale prasavaNa. A paDimAne zIta athavA uSNa RtunA prAraMbhamAM svIkAra karavAnuM vidhAna che. A paDimAno ArAdhaka prAraMbhamAM gAmanI bahAra ekAnta sthAne jaI paDimA dhAraNa kare che. divasamAM game tyAre prasavaNa thAya, tenuM pAna kare. A paDimAno prAraMbha, jo bhojana karIne kare to cha divasanA upavAsathI pUrNa thAya ane jo bhojana karyA vinA kare to sAta divasanA upavAsathI pUrNa thAya che. vyAkhyAmAM A paDimAnI sAdhanAnA traNa lAbha batAvyA che- (1) saMsArathI mukti (2) mahaddhika devapaNAnI prApti (3) zArIrika rogathI mukti. (10) moTI moka paDimA - A paDimAnI vidhi nAnI moka paDimA jevI che. temAM vizeSatA e che ke te paDimA bhojana karIne svIkArAya to sAta divasanA upavAsathI pUrNa thAya che ane bhojana karyA vinA svIkAravAmAM Ave to 8 divasanA upavAsathI pUrNa thAya che. (11) yavamadhya caMdra paDimAH- jevI rIte javano madhyabhAga skUla ane banne bAjuno bhAga kRza hoya che. tevI rIte A sAdhanAmAM madhyabhAgamAM AhAranI dattI vadhu ane Adi-aMtamAM ochI dattI grahaNa karAya che. tenI vidhi :- A paDimAno sAdhaka zukalapakSanI pratipadAe eka dattI AhAra kare che. tyAra pachI dararoja vidhi anusAra eka eka dattI AhAra vadhAratAM zukalapakSanI pUrNimAe 15 dattI AhAra laIne kramathI eka eka dattI AhAra ghaTADatA amAvasyAe upavAsa kare che. zukalapakSamAM caMdramAnI eka-eka kalA vadhe che ane kRSNapakSamAM eka-eka ghaTe che. tema A paDikAmAM dattanI vRddhi ane hAni thavAthI tene yava madhya(yavAkAra) caMdra paDiyA kahe che. A paDimA eka mAsamAM pUrNa thAya che. (12) vaja madhya caMdra paDiyA - jevI rIte vajano madhyabhAga kRza ane Adi aMta bhAga sthUla hoya che tevI rIte A sAdhanAnI Adi ane aMtamAM dattI vadhu ane madhyamAM eka paNa na hoya, tene vajamadhya caMdra paDimA kahe che. A paDimAno sAdhaka kRSNapakSanI pratipadAe 14 dattI AhAra laI kramathI caMdrakalAnI samAna eka eka dattI ghaTADato amAvasyAe upavAsa kare che. punaH zukalapakSanI pratipadAe eka dattI grahaNa karI eka eka dattanI vRddhi karatAM pUrNimAnA divase 15 dattI AhAra grahaNa kare che. A paDimAno samaya paNa eka mAsano ja che. dattIno artha che- dAtA dvArA ekavAramAM ke eka dhAramAM devAto AhAra. sAmAyikanA be prakAra : 7 duvihe sAmAie paNNatte, taMjahA- agArasAmAie ceva, aNagArasAmAie ceva / bhAvArtha :- sAmAyika be prakAranI kahI che, yathA- (1) agAra-zrAvakanI sAmAyika arthAt dezavirati Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 90 ] zrI ThANAMga satra-1 (2) aNagAra-sAdhunI sAmAyika arthAt sarvavirati. janma-mRtyunA paryAyavAcI nAmo :| 8 | doNhaM uvavAe paNNatte, taM jahA- devANaM ceva, NeraiyANaM ceva / doNhaM uvvaTTaNA paNNattA, taM jahA- NeraiyANaM ceva, bhavaNavAsINaM ceva / doNhaM cayaNe paNNatte, taM jahA- joisiyANaM ceva, vemANiyANaM ceva / doNhaM gabbhavakkaMtI paNNattA,taM jahA- maNussANaM ceva, paMcediyatirikkhajoNiyANaM ceva / bhAvArtha :- be prakAranA jIvano upapAta janma thAya che, yathA- devono ane nArakIno. be prakAranA jIvanuM udvartana thAya che, yathA- nArakInuM ane bhavanapati devonuM. be prakAranA jIvanuM cyavana thAya che, yathA- jyotiSka devonuM ane vaimAnika devonuM. be prakAranA jIvanI garbhavyutkrAMti kahI che, yathA- manuSyonI ane paMcendriya tiryaMconI. vivecana : janma ane mRtyu mATe paristhiti anusAra bhinna bhinna zabdaprayoga karavAmAM Ave che te A sUtrothI spaSTa thAya che. upapAta:- zayyA ane bhIrUpa utpatti sthAnamAM aMtarmuhUrtamAM pUrNa zarIranuM nirmANa thaI jAya tevA janmane upapAta janma kahe che. deva ane nArakIno janma upapAta janma kahevAya che. udvartana :- nIcethI upara AvavuM. nArakI ane bhavanavAsI deva adhosthAnamAM rahe che, teo maraNa pAmI nIcethI-adholokathI upara madhyalokamAM janma dhAraNa kare che. ataH teonA maraNane udvartana kahe che. cyavana :- uparathI nIce AvavuM. jyotiSka ane vimAnavAsI devo urdhvasthAnamAM rahe che, teo mRtyu pAmI madhyalokamAM janma dhAraNa kare tyAre uparathI nIce Ave che, tethI tenA maraNane cyavana kahe che. garbhavyutkrAMti - manuSya ane paMcendriya tiryaMcono janma mAtAnA garbhathI thAya che, tethI tene garbhavyutkrAMti kahe che. manuSya, tiryaMcanI garbhastha avasthAo :| 9 doNhaM gabbhatthANaM AhAre paNNatte, taM jahA- maNussANaM ceva, Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna--2 H uddezaka-3 paMceMdiyatirikkha- joNiyANaM ceva / doNhaM gabbhatthANaM vuDDI paNNattA, paMceMdiyatirikkha- joNiyANaM ceva / 91 taM jahA- maNussANaM ceva, dohaM gabbhatthANaM NivuDDI viguvvaNA gatipariyAe samugdhAe kAlasaMjoge AyAI maraNe paNNatte, taM jahA- maNussANaM ceva, paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM ceva / doNhaM chavipavvA paNNattA, taM jahA- maNussANaM ceva, pNceNdiytivinoLi- yALa ceva / do sukkasoNiyasaMbhavA paNNattA, taM jahA- maNussA ceva, paMceMdiyatirikkha- joNiyA ceva / bhAvArtha :- be prakAranA jIvo garbhAvasthAmAM AhAra kare che, te A pramANe che- manuSya ane paMcendriya tiryaMca yonika. be prakAranA jIvonI garbhamAM vRddhi thAya che, yathA- manuSya ane tiryaMca paMcendriya. be prakAranA jIvonI garbhamAM hAni, vikriyA, gatiparyAya, samuddAta, kAlasaMyoga, garbhathI nirgamana ane garbhamAM maraNa thAya che, yathA- manuSya ane tiryaMca paMcendriya. be prakAranA jIvone carma yukta saMdhi--baMdhanavALA zarIra hoya che, yathA- manuSya, tiryaMca paMcendriya. be prakAranA jIvonI zukra ane zoNitathI utpatti kahI che, yathA- manuSya ane tiryaMca paMcendriyanI. vivecana : prastuta sUtramAM manuSya ane tiryaMca paMcendriya jIvonI garbha avasthA, garbhastha jIvanI gatividhi, garbhamAMthI niSkramaNa, mRtyu vagere avasthAonuM varNana che. vRddhi : cAre gatinA jIvomAMthI manuSya ane tiryaMca paMcendriya jIvano ja garbhaja janma thAya che, te jIvono garbhamAM vikAsa thaI jAya che. tethI garbhastha jIva sUtrokta kriyAo karI zake che. :- AhAra dvArA garbhastha jIvonA zarIranI vRddhi thAya che. nivRddhi(hAni) : / :- garbhastha jIvanA zarIranI vAta, pitta vagere roganA kAraNe hAni thAya che. 'ni' upasarga niSedha sUcaka che tethI vRddhino abhAva arthAt hAni artha thAya che. vikriyA H- vaikriya labdhi prApta garbhastha jIva bhinna-bhinna zarIronI racanA karI zake che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 92 | zrI ThANAga sutra-1 gatiparyAya - garbhastha jIva sAmAnya rIte bahAra jatAM nathI paraMtu garbhanI aMdara ja jIva halana-calana kare te garbhastha jIvanI gati paryAya che. ahIM samudyAta ane vikriyA pada judA che mATe garbhamAM halanacalana rUpa eka artha samajavo. vRttikAre gati paryAyanA traNa artha darzAvyA che. (1) javuM-gati karavI (2) vartamAna bhava pUrNa karI anya bhavamAM javuM (3) garbhastha jIvanuM vaikriya zarIra dvArA yuddhAdi kArya mATe javuM. samughAta - vedanA AdinA kAraNe garbhasthajIva Atmapradezone zarIrathI bahAra phelAvI samudyAta karI zake che. kALasaMyoga:- garbhastha jIva kALakrama anusAra potAnA aMgono vikAsa kare che. kALAnusAra vibhinna avasthAmAMthI pasAra thAya to tene kALasaMyoga kahe che. chavipabbA - chavi = tvacA, cAmaDI. parva = saMdhi, baMdhana. tvacA ane saMdhiono sadbhAvavALuM zarIra zakazoNita saMbhava :- garbhastha jIvanI utpatti pitAnA zukra ane mAtAnA zoNitanA mAdhyamathI thAya che. tethI te zukrazoNita saMbhava jIva kahevAya che. kAyasthiti-bhavasthiti :10 duvihA ThiI paNNattA, taM jahA- kAyaTThiI ceva, bhavadviI ceva / doNhaM kAyaTThiI paNNattA, taM jahA- maNussANaM ceva, paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM ceva / doNhaM bhavaTThiI paNNattA, taM jahA- devANaM ceva, NeraiyANaM ceva / bhAvArtha :- be prakAranI sthiti kahI che, yathA- kAyasthiti (eka ja kAyamAM niraMtara janma levAnI sthiti) ane bhavasthiti (eka ja bhavanI kAla maryAdA). be prakAranA jIvonI kAyasthiti kahI che, yathAmanuSya ane tiryaMca paMcendriyanI. be prakAranA jIvonI bhavasthiti kahI che, yathA- deva ane nArakInI. vivecana : prastuta sUtromAM jIvonI sthitinuM be prakAre kathana che. sthiti eTale avasthAna. koIpaNa avasthAmAM jIva jeTalo samaya rahe, te kAlamaryAdA sthiti kahevAya che. kAyasthiti :- koI jIva eka ne eka kAryamAM janma maraNa karatAM ekathI vadhAre bhavamAM jeTalA kALa sudhI rahI zake te kAlamaryAdA kAyasthiti kahevAya che arthAt manuSyAdi bhavamAM mRtyu pAmI jeTalA kALa sudhI punaH punaH manuSyabhava prApta kare te samaya maryAdAne ahIM kAyasthiti kahI che. te sivAya saMyamaparyAya, kaSAya, vezyA, jJAna vagere bhAvonI je sthiti hoya tene paNa kAyasthiti kahevAya paraMtu te ahIM vivakSita nathI. bhavasthiti :- eka bhavamAM jeTaluM AyuSya hoya, te tenI bhavasthiti kahevAya che. tiryacomAM ekendriyAdi Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-2: uddezaka-3 [ 8 ] jIvone paNa kAyasthiti hoya che paraMtu ahIM be sthAnanI vivakSA hovAthI manuSya ane tiryaMca paMcendriya te baMnenuM ja kathana karyuM che. manuSya ane tiryaMca paMcendriya lagAtAra 7-8 bhava manuSya ane tiryaMca rUpe karI zake che. tethI temAM kAyasthiti hoya che. deva ane nArakI marIne deva-nArakI rUpe utpanna thatA nathI. tethI teone kAyasthiti nathI, bhavasthiti ja che, bhavasthiti to sarva saMsArI jIvone hoya che. addhAyu-bhavAyu :|11 duvihe Aue paNNatte, taM jahA- addhAue ceva, bhavAue ceva / doNhaM addhAue paNNatte, taM jahA- maNussANaM ceva, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM ceva / doNhaM bhavAue paNNatte, taM jahA- devANaM ceva, NeraiyANaM ceva / bhAvArtha :- be prakAranA AyuSya che, yathA- addhAyuSya ane bhavAyuSya. be prakAranA jIvone addhAyuSya che- manuSya ane paMcendriya tiryaMcone. be prakAranA jIvone bhavAyuSya che- deva ane nArakone. vivecana : pUrva sUtramAM sthiti saMbaMdhI prarUpaNa che. temAM jIva ane ajIva baMne tattvono samAveza thAya che. prastuta sUtramAM AyuSya karma saMbaMdhI vidhAna che. AyumAM mAtra jIvono ja samAveza thAya che. manuSyAdibhavomAM rokI rAkhanAra karma te AyuSya kahevAya che. aMA :- addhA eTale kALa. kALa pradhAna AyuSya karmane ja ahIM addhAyu kahyuM che. manuSya marIne manuSyamAM ja utpanna thAya to, eka bhavanuM manuSyAya pUrNa thatAM anya bhavanA manuSyAyuno ja udaya thAya che. jyAM sudhI niraMtara manuSyAyuno udaya rahe tyAM sudhInI kAlamaryAdA addhAyu che. A rIte temAM kAlapradhAna hovAthI tene addhAyu kahyuM che. manuSya ane tiryaMca paMcendriya A be gatinA jIvone addhAyu hoya che. A addhAyu kAyasthitinuM ja rUpAMtara che. tiryaMca gatimAM pRthvI, pANI, agni ane vAyu utkRSTa asaMkhyAta kALa sudhI pota-potAnI yonimAM rahI zake che; vanaspati anaMtakALa ane vizlendriya saMkhyAta varSo sudhI potAnI kAyamAM rahe che. tethI te teno addhAyukALa kahevAya. paraMtu sUtramAM mAtra tiryaMca paMcendriyanuM kathana che. te pUrva sUtravat sApekSa che, ekAMtika nathI. ahIM sutramAM iirava/ u cApa eTalo ja pATha hoya to te paNa saMgata che. navamA sutramAM garbhastha jIvono viSaya che. tyAM to paMcendriya' zabda jarUrI che paraMtu te pachInA sUtra naM. 10 ane 11mA Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 sUtramAM 'paMcendriya' zabda joDAI gayo hoya tevI paNa zakyatA che. tAtparya e che ke adghAyu tiryaMcamAM ekendriyathI paMcendriya sudhI sarva jIvomAM hoya che ane kAyasthiti paNa te sarvamAM hoya che. tethI ukta baMne sUtramAM sivilanoLiyALa pATha hovo upayukta che. 94 mavAyu :- bhava pradhAna AyuSya bhavAyu kahevAya che. bhavano nAza thatA, bhavAyu pUrNa thaI jAya che. deva ane nArakI mRtyu ! pAmI deva ke nArakI rUpe utpanna thatA nathI, tethI teone bhavAyu ja hoya che, adghAyu hotuM nathI. bhavAyu cAre gatinA jIvone hoya che paraMtu ahIM be sthAnanI apekSAe mAtra bhavAyuvALA devanArakInuM kathana che. karmono pradezodaya-vipAkodaya 12 duvi kamme paNNatte, taM jahA - paesakamme ceva, aNubhAvakamme ceva / do ahAuyaM pAleMti, taM jahA- devacceva, Neraiyacceva / doNhaM Auya- saMvaTTae paNNatte, taM jahA- maNussANaM ceva, paMcidiyatirikkhajoNiyANaM ceva / : bhAvArtha :- karma be prakAranA che, yathA- pradezakarma ane anubhAgakarma. be prakAranA jIvo pUrNAyunuM pAlana kare che, yathA- deva ane nArakI. be prakAranA jIvonuM AyuSya saMvartaka(saMkSipta--apUrNa )hoya che, yathA- manuSya ane paMcendriya tiryaMcanuM. vivecana : prastuta sUtramAM prakRtibaMdha, sthitibaMdha, anubhAgabaMdha, pradezabaMdha, karmabaMdhanI A cAra avasthAmAMthI be avasthAnuM pratipAdana karyuM che. pradezakarmano artha che- karma paramANunuM saMkhyAparimANa. anubhAgakarmano artha che--- karmanI phaLa ApavAnI zakti. karma be rIte anubhavAya che. karmano udaya be rIte thAya che. pradezodaya ane vipAkodaya. pradezakarma :- je karmo mAtra pradezathI vedAya, phaLanuM vedana na thAya arthAt vipAkodaya na thAya te karma pradeza karma kahevAya che. anubhAgakarma :- je karmono avazya vipAkodaya thAya, je karma potAnA phaLano anubhava karAve, te vipAkodayI karmane anubhAga karma kahe che. yathAyu H-- jeTalA kALanuM AyuSya bAMdhyu hoya teTalA kALanuM AyuSya bhogavavuM. vacce AyuSyanuM na tUTavuM te yathAyu pAlana kahevAya. deva ane narakanA jIvo jeTaluM AyuSya bAMdhIne AvyA hoya teTaluM avazya bhogave che. AyuSya tUTI zake tevA nimitto maLavA chatAM teonuM AyuSya tUTatuM nathI. mATe sarva deva nArakI pUrNAyu bhogave che. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-2: uddezaka-3 95 saMvartaka AyuSya - saMvartita thanAra, saMkSipta thanAra ke tUTI zake tevA AyuSyane saMvartaka AyuSya kahe che. sopakramI AyuSyane paNa saMvartaka AyuSya kahI zakAya. manuSya ane tiryaMca sopakramI AyuSyavALA hoya che. viSa, akasmAta, roga vagere sAta kAraNothI lAMbA kALa sudhI bhogavavA yogya AyuSya alpa samayamAM pradezodayathI bhogavAya jAya che, tUTI jAya che tethI te baMnene saMvartaka AyuSyavALA kahyA che. ahIM vizeSatAe che ke manuSya, tiryaMcamAM je saMvartaka AyuSya kahyuM che te ekAMte na samajavuM arthAt teo saMvartaka AyuSya(sopakarmI AyuSya)vALA hovA chatAM nirupakramI AyuSyavALA paNa hoya che. nirupakramI AyuSyavALA pUrNAyu bhogave che ane sopakramI AyavALAne saMvartaka AyuSya hoya che. kAraNa ke manuSyamAM uttama puruSo, carama zarIrI, akarmabhUminA manuSyo vagerene nirupakramI AyuSya hoya che, te pUrNAyu bhogave che. teone saMvartaka AyuSya hotuM nathI. jaMbUDhIpanA kSetronI samAnatA :|13 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do vAsA paNNattAbahu samatullA avise samaNANattA aNNamaNNaM NAivaTTati AyAmavikkhaMbha-saMThANapariNAheNaM, taM jahA- bharahe ceva eravae ceva / evaM eeNaM abhilAveNa hemavae ceva, heraNNavae ceva / harivAse ceva, rammayavAse ceva / bhAvArtha :- jaMbUDhIpa nAmanA dvIpanA maMdara(sumeru) parvatanI uttara ane dakSiNamAM be kSetra kahyA che, yathA- bharata ane airavata. A banne kSetra-pramANanI daSTie sarvathA sadeza che, nagara-nadI Adi daSTie temAM koI vizeSatA nathI, kAlacakranA parivartananI daSTie temAM koI vibhinnatA nathI. laMbAI, pahoLAI, AkAra ane paridhinI apekSAe ekabIjAnuM atikramaNa karatA nathI. laMbAI Adi daSTie A baMne kSetra samAna che. A rIte A ja abhilApa(kathana)thI haimavaya ane hairaNyavaya, harivarSa tathA ramyakavarSane paNa paraspara sarvathA samAna kahyA che. 14 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa puratthima-paccatthimeNaM do khettA paNNattA- bahusamatullA avisesamaNANattA aNNamaNNaM NAivaTTati AyAmavikkhaMbha-saMThANa- pariNAheNaM, taM jahA- puvvavidehe ceva, avaravidehe ceva / bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA maMdaraparvatanI pUrva ane pazcima dizAmAM be kSetra kahyA che. pUrva videha ane apara videha. A banne kSetra pramANanI daSTie sarvathA sadaza che, nagara-nadI AdinI daSTie temAM koI bhinnatA nathI, kAlacakranA parivartananI daSTie paNa temAM koI vibhinnatA nathI. A banne kSetranA AyAma, vikhaMbha ane paridhi paNa eka bIjAnI samAna che. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | & zrI 89 sUtra-1 | |15 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttara-dAhiNeNaM do kurAo paNNattAobahusamatullAo jAva pariNAheNaM taM jahA- devakurA ceva, uttarakurA ceva / tattha NaM do mahatimahAlayA mahAdumA paNNattA- bahusamatullA jAva pariNAheNaM, taM jahA- kUDasAmalI ceva, jaMbU ceva sudNsnnaa| __tattha NaM do devA mahiDDiyA mahajjuiyA mahANubhAgA mahAyasA mahAbalA mahA- sokkhA paliovamaTTiIyA parivasaMti, taM jahA- garule ceva veNudeve aNADhie ceva jaMbuddIvAhivaI / bhAvArtha :- jaMbUDhIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI uttara ane dakSiNa dizAmAM paridhi parvatanA varNanamAM sarvathA sadaza evA be kuru kahyA che, yathA- uttaramAM uttarakuru ane dakSiNamAM devakuru. devakurumAM kUTa zAlmalI ane uttara kurumAM sudarzana jaMbU nAmanA be ativizAla mahAvRkSa che. te banne pramANanI daSTie paridhi paryata sarvathA saMdeza che. tenI upara mahAna RddhivAna, mahAtivAna, mahAzaktivAna, mahAyazavAna, mahAbaLavAna, mahAsaukhyavAna ane eka palyopamanI sthitivALA be deva rahe che. kUTa zAlmalI vRkSa upara suvarNakumAra jAtinA garuDa-veNudeva ane sudarzana jebU vRkSa upara jaMbudvIpanA adhipati anAdata nAmanA deva rahe che. jaMbUdvIpanA parvatonI samAnatA :16 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do vAsaharapavvayA paNNattA- bahusamatullA jAva pariNAheNaM, taMjahA- cullahimavaMte ceva, siharicceva / evaM mahAhimavaMte ceva, rUppicceva / evaM NisaDhe ceva, NIlavaMte ceva / bhAvArtha :- jaMbUdvIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI uttara ane dakSiNa dizAmAM be varSadhara parvata kahyA che. dakSiNamAM culla himavAna ane uttaramAM zikharI. A banne parvata kSetra pramANanI daSTie kSetraphaLa paryata sarvathA samAna che. A rIte mahAhimavAna ane rukSmI, niSadha ane nIlavaMta parvata paNa paraspara kSetra pramANanI daSTie kSetraphaLa paryata sarvathA sadaza che. (mahA himavAna ane niSadha parvata maMdara parvatanI dakSiNamAM che ane nIlavaMta tathA rumI parvata maMdara parvatanI uttaramAM che.) |17 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM hemavaya-heraNNavaesu vAsesu do vaTTaveyaDDhapavvayA paNNattA bahusamatullA jAva pariNAheNaM, taM jahA Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-2: deza -3 | 87 saddAvAI ceva, viyaDAvAI ceva / tattha NaM do devA mahiDDiyA jAva paliovamaTTiIyA parivasaMti, taM jahAsAI ceva, pabhAse ceva / bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI dakSiNamAM hemavata ane uttaramAM hairaNyavata kSetramAM be vata vaitADhaya parvata kahyA che. je paraspara kSetra-pramANanI daSTie paridhi paryata sarvathA saMdeza che. tenI upara mahAddhivAna temaja eka palyopamanI sthitivALA be deva rahe che. dakSiNa dizAmAM sthita zabdApAtI vRtta vaitADhaya upara svAtideva ane uttara dizAmAM sthita vikaTApAtI vRtta vaitADhaya upara prabhAsa deva rahe che. |18 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM harivAsa-rammaesu vAsesu do vaTTaveyaDDhapavvayA paNNattA- bahusamatullA jAva pariNAheNaM, taM jahA- gaMdhAvAI ceva, mAlavaMtapariyAe ceva / tattha NaM do devA mahiDDiyA jAva paliovamaTThiIyA parivasaMti, taM jahAaruNe ceva, paume ceva / bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI dakSiNamAM harikSetramAM gaMdhApAtI ane uttaramAM ramyakavAsa kSetramAM mAlyavaMta paryAya parvata nAmanA be vRttavaitADhaya parvata che. banne kSetrapramANanI dRSTie paridhi paryata sarvathA sadaza che. tenI upara mahARddhivAna, eka palyopamanI sthitivALA be deva rahe che. gaMdhApAtI upara aruNadeva ane mAlyavaMtaparvata para padhadeva rahe che. | 19 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM devakurAe kurAe puvvAvare pAse, ettha NaM AsakkhadhagasarisA addhacaMdasaMThANasaThiyA do vakkhArapavvayA paNNattA bahusamatullA jAva pariNAheNa, ta jahA- somaNase ceva, vijjuppabhe ceva / bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI dakSiNamAM devamurunI pUrva pArzvamAM somanasa ane pazcima pArzvamAM vidhutaprabha nAmanA be vakSaskAra parvata che. te azvaskaMdhanI samAna AdimAM nIcA ane aMtamAM UMcA tathA ardhacaMdranA AkAre avasthita che. te banne kSetrapramANanI daSTie paridhi paryata sarvathA sahaza che. 20 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttareNaM uttarakurAe kurAe puvvAvare Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 pAse, ettha NaM AsakkhaMdhasarisA addhacaMda-saMThANa - saMThiyA do vakkhArapavvayA paNNattA - bahusamatullA jAva pariNAheNaM, taM jahA- gaMdhamAyaNe ceva, mAlavaMte ceva / 98 bhAvArtha :- jaMbudrIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI uttaramAM uttarakurunA pUrvapArzvamAM gaMdhamAdana ane pazcima pArzvamAM mAlyavaMta nAmanA be vakSaskAra parvata kahyA che. te azvaskaMdhanI samAna tathA ardhacaMdranA AkAre avasthita che. te banne kSetrapramANanI daSTie paridhi paryaMta sarvathA sadaza che. 21 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do dIhaveyaDDapavvayA paNNattA- bahusamatullA jAva pariNAheNaM, taM jahA- bhArahe ceva dIhaveyaDDe, eravae ceva dIhaveyaDDe | bhAvArtha : - jaMbudrIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI uttara ane dakSiNamAM be dIrgha vaitADhaya parvata kahyA che. te kSetrapramANanI daSTie paridhi paryaMta sarvathA sadaza che. eka dIrgha vaitADhya bharatakSetramAM ane eka dIrgha vaitADhya airavata kSetramAM che. bharata airavatamAM guphAonI samAnatA : 22 bhArahaeNaM dIhaveyaDDe do guhAo paNNattAo bahusamatullAo jAva pariNAheNaM, taM jahA- timisaguhA ceva, khaMDagappavAyaguhA ceva / tattha NaM do devA mahiDDiyA jAva paliovamaTThiIyA parivasaMti, taM jahA- kayamAlae ceva, NaTTamAlae ceva / evaM eravaeNaM dIhaveyaDDe taM ceva bhANiyavvaM jAva NaTTamAlae ceva / bhAvArtha :- bharata kSetranA dIrgha vaitADhaya parvatamAM be guphA kahI che, yathA- misrA ane khaMDaprapAta. te banne kSetrapramANanI daSTie sarvathA samAna che. temAM paridhi-kSetraphaLa paryaMtanA varNanamAM paraspara koI vizeSatA nathI. te guphAomAM mahAna RddhivALA, eka palyopamanI sthitivALA be deva rahe che. misA guphAmAM kRtamAlakadeva ane khaMDaprapAta guphAmAM nRtamAlaka deva rahe che. te ja rIte airavatakSetranA dIrgha vetADhaya parvatamAM tamisrA ane khaMDaprapAta nAmanI be guphAonuM ane tyAM kramazaH kRtamAlaka ane nRtamAlaka devanuM kathana karavuM. jaMbUdvIpanA phUTonI samAnatA : |23 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNe NaM cullahimavaMte vAsaharapavvae do kUDA paNNattA bahusamatullA jAva pariNAheNaM, taM jahA - cullahimavaMtakUDe seva, vezamaLavUDe ceva / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: uddezaka-3 [ 99] jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNe NaM mahAhimavaMte vAsaharapavvae do kUDA paNNattA- bahusamatullA jAva pariNAheNaM, taM jahA- mahAhimavaMtakUDe ceva, veruliyakUDe ceva / evaM NisaDhe vAsaharapavvae do kUDA paNNattA bahusamatullA jAva pariNAheNaM, taM jahA- NisaDhakUDe ceva, ruyagappabhakUDe ceva / jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttare NaM NIlavaMte vAsaharapavvae do kUDA paNNattA bahusamatullA jAva pariNAheNaM, taM jahA- NIlavaMtakUDe ceva, uvadasaNakUDe ceva / evaM ruppimmi vAsaharapavvae do kUDA paNNattA- bahusamatullA jAva pariNAheNaM, taM jahA- ruppikUDe ceva / maNikaMcaNakUDe ceva / evaM siharimmi vAsaharapavvae do kUDA paNNattA- bahusamatullA jAva pariNAheNaM, taM jahA- siharikUDe ceva, tigiMchakUDe ceva / bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI dakSiNamAM calahimAvAna varSadhara parvata upara cula himavaMta kUTa ane vaizramaNa kUTa nAmanA be kUTa(zikhara) kahyA che, te baMnne kSetrapramANanI daSTie paridhi paryata sarvathA sadeza che. jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI dakSiNamAM mahAhimavAna varSadhara parvatanI upara mahAhimavaMta ane vaiDUrya nAmanA be Ta kahyA che. te kSetrapramANanI dRSTie paridhi paryata sarvathA samAna che. jaMbUDhIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI dakSiNamAM niSadha varSadhara parvata upara niSadhaTa ane cakaprabhakUTa nAmanA be kUTa kahyA che. te baMne kSetra pramANanI daSTie paridhi paryata sarvathA samAna che. jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI uttaramAM nIlavaMta varSadhara parvata upara nIlavaMta ane upadarzana nAmanA be kuTa kahyA che. te banne kSetrapramANanI daSTie paridhi paryata sarvathA saMdeza che. jaMbUDhIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI uttaramAM rumI varSadhara parvata upara rumi ane maNikAMcana nAmanA be kUTa kahyA che. te banne kSetra pramANanI dRSTie paridhi paryata sarvathA samAna che. jaMbUdvIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI uttaramAM zikharI varSadhara parvata upara zikharI ane tigiccha nAmanA be kUTa kahyA che. te banne kSetra pramANanI daSTie paridhi paryata sarvathA samAna che. jaMbUdvIpanA mahAdrahonI samAnatA :24 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM cullahimavaMta-siharIsu Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 vAsaharapavvaesu do mahaddahA paNNattA bahusamatullA jAva pariNAheNaM, taM jahApaumaddahe ceva, poMDarIyaddahe ceva / 100 tattha NaM do devayAo mahiDDiyAo jAva paliovamaTThiIyAo parivasaMti teM nahIM- sirI seva, lI jeva / bhAvArtha :- jaMbudrIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI dakSiNamAM cullahimavaMta varSadhara parvata upara padma draha ane uttaramAM zikharI varSadhara parvata upara pauMDarIka draha kahyA che. te banne draha kSetrapramANanI daSTie paridhi--kSetraphaLa paryaMta sarvathA samAna che. te drahamAM mahAna RddhivALI eka palyopamanI sthitivALI be devI rahe che- padmadrahamAM 'zrI' devI ane pauMDarika drahamAM 'lakSmI' nAmanI devI rahe che. 25 evaM mahAhimavaMta - ruppIsu vAsaharapavvasu do mahaddahA paNNattAbahusamatullA jAva pariNAheNaM, taM jahA- mahApaumaddahe ceva, mahApoMDarIyaddahe ceva / tattha NaM do devayAo hiricceva, buddhicceva / bhAvArtha :- A ja rIte mahAhimavAna ane rukima varSadhara parvata upara be mahAdraha kahyA che, te A pramANe che- mahApadmadraha ane mahApauMDarikadraha. je kSetrapramANanI daSTie paridhi-kSetraphaLa paryaMta sarvathA sadaza che. te drahamAM be devIo rahe che, yathA- mahApadmadrahamAM 'hI' devI ane mahApauMDarIka drahamAM 'buddhi' nAmanI devI rahe che. | 26 evaM NisaDha NIlavaMtesu tigiMchaddahe ceva, kesariddahe ceva / tattha NaM do devayAo dhiI ceva, kittI ceva / bhAvArtha :- A ja rIte niSadha ane nIlavaMta varSadhara parvata upara be mahAdraha kahyA che, te A pramANe che-- tigicchadraha ane kesarIdraha. je kSetrapramANanI daSTie paridhi-kSetraphaLa paryaMta sarvathA sadaza che, yathA-- tigicchadrahamAM 'dhRti' devI ane kesarIdrahamAM 'kIrti' nAmanI devI rahe che. jaMbUddhIpanI mahAnadIonI samAnatA : 27 jaMbudvIve dIve maMdarassa pavvayassadAhiNeNaM mahAhimavaMtAo vAsaharapavvayAo mahApaumaddahAo dahAo do mahANaIo pavahaMti, taM jahArohiyacceva, harikaMtAcceva / bhAvArtha :- jaMbudrIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI dakSiNamAM mahAhimavAna varSadhara parvatanA mahA- padmadraha nAmanA drahamAMthI rohitA ane harikAMtA nAmanI be mahAnadIo pravAhita thAya che. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna- 2 : (ddeza5-3 28 evaM NisaDhAo vAsaharapavvayAo tigiMchaddahAo dahAo do mahANaIo pavahaMti, taM jahA- haricceva, sItodacceva / 101 bhAvArtha :- A rIte niSadha varSadhara parvatanA tigicchadraha nAmanA mahAdrahamAMthI harita ane sItodA nAmanI be mahAnadIo pravAhita thAya che. 29 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttare NaM NIlavaMtAo vAsaharapavvayAo kesariddahAo dahAo do mahANaIo pavahaMti, taM jahA- sItA ceva, NArikatA ceva / bhAvArtha :jaMbudrIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI uttaramAM nIlavAna varSadhara parvatanA kesarIdraha nAmanA mahAdrahamAMthI sItA ane nArIkAMtA nAmanI be nadIo pravAhita thAya che. 30 evaM rUppIo vAsaharapavvayAo mahApoMDarIyaddahAo dahAo do mahANaIo pavahaMti, taM jahA - NarakaMtA ceva, rUppakUlA 'ceva / bhAvArtha :- A rIte rukima varSadhara parvatanA mahApauMDarIkadraha nAmanA mahAdrahamAMthI narakAntA ane rUpyakalA nAmanI be mahAnadIo pravAhita thAya che. jaMbudvIpanA prapAtadrahonI samAnatA : 31 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM bharahe vAse do pavAyaddA paNNattA- bahusamatullA jAva pariNAheNaM, taM jahA- gaMgappavAyaddahe ceva, siMdhuppavAyaddahe ceva / bhAvArtha :- jaMbudrIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI dakSiNamAM bharatakSetramAM be prapAta draha kahyA che, yathA- gaMgAprapAta draha ane siMdhu prapAta draha. banne kSetra pramANanI daSTie kSetraphaLa paryaMta sarvathA samAna che. |32| jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM hemavae vAse do pavAyaddA paNNattA bahusamatullA jAva pariNAheNaM, taM jahA- rohiyappavAya dahe ceva, rohiyaMsa- ppavAyaddahe ceva / bhAvArtha :- jaMbudrIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI dakSiNamAM hemavaMta kSetramAM be prapAta draha kahyA che, yathA- rohita prapAta draha ane rohitAMza prapAta draha. te banne kSetra pramANanI daSTie kSetraphaLa paryaMta sarvathA sadRza che. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 102 zrI ThANAMga sUtra-1 33 jaMbudvIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM harivAse vAse do pavAyaddahA paNNattA bahusamatullA jAva pariNAheNaM, taM jahA- harippavAya(he ceva, harikaMtappavAya dahe ceva / bhAvArtha :- jaMbudvIpanAmanA dvIpanA maMdara parvatanI dakSiNamAM harivarSa kSetramAM be prapAtadraha kahyA che, yathA- hariprapAtadraha ane harikAMta prapAta draha. te baMne kSetrapramANanI daSTie kSetraphaLa paryata sarvathA sahazacha. 34 jaMbuddIva dIve maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM mahAvidehe vAse do pavAyadahA paNNattA bahusamatullA jAva pariNAheNaM, taM jahA- sItappavAyaddahe ceva, sItodappavAya dahe ceva / bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI uttara- dakSiNamAM mahAvideha kSetramAM be mahA prapAtadraha kahyA che, yathA- sItA prapAtadraha ane sItodA prapAtadrahate banne kSetrapramANanI daSTie kSetraphaLa paryata sarvathA samAna che. 35 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttareNaM rammaevAse do pavAyaddahA paNNattA- bahusamatullA jAva pariNAheNaM, taM jahA- NarakatappavAyaddahe ceva, NArikaMtappavAyadahe ceva / bhAvArtha :- jaMbUDhIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI uttara dizAmAM ramyaka varSavAsa kSetramAM be prapAtadraha kahyA che, te A pramANe che- narakAMta prapAtadraha ane nArIkAMta prapAtadraha. te banne kSetrapramANanI daSTie kSetraphaLa paryata sarvathA samAna che. 36 evaM heraNNavae vAse do pavAyadahA paNNattA bahusamatullA jAva pariNAheNaM, taM jahA- suvaNNakUlappavAyadahe ceva, ruppakUlappavAyadahe ceva / bhAvArtha :- A rIte hairaNyavata kSetramAM be prapAtadraha kahyA che, yathA- suvarNakUlaprapAta draha ane rUpyakUla prapAtadraha. te banne kSetrapramANanI dRSTie kSetraphaLa paryata sarvathA sadaza che. 37 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttareNaM eravae vAse do pavAyadahA paNNattA bahusamatullA jAva pariNAheNaM,taM jahA- rattappavAyadahe ceva, rattAvaIpavAyahahe ceva / bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM maMdara parvatanI uttaramAM airAvata kSetramAM be prapAtadraha kahyA che, yathA- raktAprapAta ane raktavatI prapAtadrahate banne kSetra pramANanI daSTie kSetraphaLa paryata sarvathA samAna che. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-2: deza -3 103 bharata-airAvatanI mahAnadIonI samAnatA :38 jaMbudvIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM bharahe vAse do mahANaIo paNNattAo bahusamatullAo jAva pariNAheNaM, taM jahA- gaMgA ceva, siMdhU ceva / evaM jahA pavAyadahA tahA NaIo bhANiyavvAo jAva eravae vAse do mahANaIo paNNattAo bahusamatullAo jAva pariNAheNaM, taM jahA- rattA ceva, rattavatI ceva / bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI dakSiNamAM bharatakSetramAM be mahAnadIo kahI che, yathA- gaMgA ane siMdhu. te banne kSetrapramANanI daSTie kSetraphaLa paryata sarvathA sadaza che. A rIte jema prapAtadraha kahyA che, tema nadIo kahevI joIe yAvatu airAvatakSetramAM be mahAnadIo kahI che, yathA- raktA ane raktavatI. te banne kSetrapramANanI daSTie kSetraphaLa paryata sarvathA saduza che. suSama-dRSabha ArAnuM jAlamAna :39 jaMbuddIve dIve bharaheravaesu vAsesu tIyAe ussappiNIe susamadUsamAe samAe do sAgarovama-koDAkoDIo kAle hotthA / / jaMbuddIve dIve bharaheravaesu vAsesu imIse osappiNIe susamadUsamAe samAe do sAgarovamakoDAkoDIo kAle paNNatte / jaMbUddIve dIve bharaheravaesu vAsesu AgamissAe ussappiNIe susamadUsamAe samAe do sAgarovamakoDAkoDIo kAle bhavissai / bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA bharata ane airAvata kSetramAM atIta utsarpiNInA suSama-duSama ArAnuM kAlamAna be kroDAkoDI sAgaropama hatuM. jaMbUdvIpa nAmanA dvIpanA bharata ane airAvata kSetramAM vartamAna avasarpiNInA suSama-duSama ArAnuM kALamAna be kroDAkoDI sAgaropamanuM hoya che. jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA bharata ane airavatakSetramAM AgAmI utsarpiNInA suSama-duSama ArAnuM kALamAna be kroDAkoDI sAgaropama haze. |40 jaMbuddIve dIve bharaheravaesu vAsesu tIyAe ussappiNIe susamAe samAe maNuyA do gAuyAI uDDe uccatteNaM hotthA, doNNi ya paliovamAI paramAuM pAlaitthA / evaM imIse osappiNIe jAva pAlaitthA / evaM AgamessAe Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zrI ThANAMga sUtra-1 ussappiNIe jAva pAlayissaMti / bhAvArtha :- jaMbudrIpa nAmanA dvIpanA bharata ane airavata kSetramAM atIta utsarpiNInA suSamA nAmanA ArAnA manuSyonI UMcAI--avagAhanA be gAunI hatI ane tenuM utkRSTa AyuSya be palyopamanuM hatuM. be jaMbudrIpa nAmanA dvIpanA bharata ane airavatakSetramAM vartamAna avasarpiNInA suSamA nAmanA ArAmAM manuSyonI UMcAI be gAunI hoya che ane teonuM utkRSTa AyuSya be palyopamanuM hoya che. A rIte AgAmI utsarpiNInA suSamA nAmanA ArAnA manuSyonI UMcAI be gAunI ane utkRSTa AyuSya be palyopamanuM thaze. vivecana : prastuta sUtramAM ArAnA kALamAna AdinuM varNana che. A bIjuM sthAna hovAthI mAtra be kroDAkroDI sAgaropamanI sthitivALA utsarpiNI, avasarpiNInA 'suSama-duSama' nAmanA eka ja ArAnuM trikALa saMbaMdhI kathana che, temaja be gAunI UMcAIvALA tathA be palyopamanI sthitivALA 'suSama' nAmanA ArA (vibhAga)nA manuSyonuM kathana che. zeSa ArAnuM varNana jIvAbhigama sUtra ane jaMbudrIpa prajJapti sUtrathI jANavuM. be-be saMkhyAmAM arihaMtAdinI utpatti : 41 jaMbuddIve dIve bharaheravaesu vAsesu egasamaye egajuge do arahaMtavaMsA uppajjisu vA uppajjaMti vA uppajjissaMti vA / jaMbuddIve dIve bharaheravaesu vAsesu egasamaye egajuge do cakkavaTTivaMsA uppajjisu vA uppajjaMti vA uppajjissaMti vA / jaMbuddIve dIve bharaheravaesu vAsesu egasamaye egajuge do dasAravaMsA uppajjisu vA uppajjaMti vA uppajjissaMti vA / bhAvArtha :- jaMbudrIpa nAmanA dvIpanA bharata ane airavata kSetramAM eka samayamAM, eka yugamAM arihaMtonA be vaMza utpanna thayA hatA, utpanna thAya che ane utpanna thaze. jaMbudrIpa nAmanA dvIpanA bharatakSetra ane airavatakSetramAM eka samayamAM eka yugamAM cakravartIonA be vaMza utpanna thayA hatA, utpanna thAya che ane thaze. jaMbudrIpa nAmanA dvIpanA bharata kSetramAM ane airavatakSetramAM eka samayamAM eka yugamAM be dazAra (baladeva-vAsudeva) vaMza utpanna thayA hatA, thAya che ane thaze. 42 jaMbuddIve dIve bharaheravaesu vAsesu egasamaye egajuge do arahaMtA Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2 H uddezaka-3 uppajjisu vA uppajjaMti vA uppajjissaMti vA / jaMbuddIve dIve bharaheravaesu vAsesu egasamaye egajuge do cakkavaTTI uppajjisu vA uppajjaMti vA uppajjissaMti vA / 105 jaMbuddIve dIve bharaheravaesu vAsesu egasamaye egajuge do baladevA uppajjisu vA uppajjaMti vA upajjissaMti vA / jaMbuddIve dIve bharaheravaesu vAsesu egasamaye egajuge do vAsudevA uppajjisu vA uppajjaMti vA ujjajjissaMti vA / bhAvArtha:- jaMbudrIpa nAmanA dvIpanA bharata ane airavata kSetramAM eka samayamAM eka yugamAM be arihaMta utpanna thayA hatA, utpanna thAya che ane utpanna thaze. jaMbudrIpa nAmanA dvIpanA bharata ane airavata kSetramAM eka samayamAM eka yugamAM be cakravartI utpanna thayA hatA, utpanna thAya che ane utpanna thaze. jaMbudrIpa nAmanA dvIpanA bharata ane airavatakSetramAM eka yugamAM be baladeva utpanna thayA hatA, utpanna thAya che ane utpanna thaze. jaMbudrIpa nAmanA dvIpanA bharata ane airavata kSetramAM eka samayamAM eka yugamAM be vAsudeva utpanna thayA hatA, utpanna thAya che ane utpanna thaze. vivecana : prastuta sUtramAM bharata ane airavata be kSetromAM, be tIrthaMkaro vagerenI utpatti saMbaMdhI vidhAna che. bharata, airavata pratyeka kSetramAM utsarpiNI ane avasarpiNI rUpa pratyeka kALamAM 24 tIrthaMkara, 12 cakravartI, 9 baLadeva, 9 vAsudeva, 9 prativAsudeva thAya che. ahIM bIjA sthAnanA kAraNe bharatakSetramAM eka ane airavata kSetramAM eka, ema be tIrthaMkaranI utpatti darzAvI che. 'arihaMta vaMza' zabda dvArA arihaMta vagerenuM astitva sUcita karyuM che. bharata, airavata A baMne kSetramAM arihaMtAdi eka samayamAM eka sAthe utpanna thAya che ane eka samayamAM astitva dharAve che. eka kSetramAM eka samaye eka tIrthaMkara ane eka cakravartI hoya. cakravartI na hoya tyAre baladeva-vAsudeva hoya che. jaMbUdvIpanA kSetromAM kAlAnubhAva : 43 jaMbuddIve dIve dosu kurAsu maNuyA sayA susamasusamamuttamaM iDDi pattA paccaNu bhavamANA viharaMti, taM jahA- devakurAe ceva, uttarakurAe ceva / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 ] zrI ThANAga sUtra-1 jaMbuddIve dIve dosu vAsesu maNuyA sayA susamamuttamaM iDDi pattA paccaNubhavamANA viharati, taM jahA- harivAse ceva, rammagavAse ceva / jaMbuddIve dIve dosu vAsesu maNuyA sayA susamadUsamamuttamaM iDi pattA paccaNu- bhavamANA viharati, taM jahA- hemavae ceva, heraNNavae ceva / jaMbuddIve dIve dosu khettesu maNuyA sayA dUsamasusamamuttamaM iDDi pattA paccaNu- bhavamANA viharati, taM jahA- puvvavidehe ceva, avaravidehe ceva / __ jaMbuddIve dIve dosu vAsesu maNuyA chavvihaMpi kAlaM paccaNubhavamANA viharaMti, taM jahA- bharahe ceva, eravae ceva / bhAvArtha - jaMbUDhIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI dakSiNamAM devakuphTa ane uttaramAM uttarakurukSetramAM rahenArA manuSyo suSama-suSama nAmanA pahelA ArAnI uttama Rddhino sadA anubhava kare che. jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI dakSiNamAM harikSetra ane uttaramAM ramyakakSetramAM rahenArA manuSyo suSama nAmanA bIjA ArAnI uttama Rddhino sadA anubhava kare che. jaMbadvIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI dakSiNamAM hemavaya kSetramAM ane uttaramAM heraNyavaya kSetramAM rahenArA manuSya sadA suSama-duSama nAmanA trIjA ArAnI uttama Rddhino anubhava kare che. jaMbUDhIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI pUrvamAM pUrva videha ane pazcimamAM apara(pazcima) videha kSetramAM rahenArA manuSyo sadA duSama-suSama nAmanA cothA ArAnI uttama Rddhino anubhava kare che. jaMbudvIpa nAmanA dIpanA maMdara parvatanI dakSiNamAM bharatakSetra ane uttaramAM airAvatakSetramAM rahenArA manuSya chae ArAnA bhAvone anubhave che. vivecana : prastuta sUtramAM be be kSetromAM kAlanI sthitino nirdeza che. jaMbUdvIpamAM bharata, airavata, pUrva-pazcima mahAvidehakSetra te traNa karmabhUminA kSetra ane hemavaya, hairaNyavaya, harivarSa, ramyaphavarSa, devakuru, uttarakuru te cha akarmabhUminA kSetro che. temAM karmabhUminA be kSetra bhArata ane airavatamAM ja kAlaparivartana thAya che. tyAMnA manuSyo chae ArAnA bhAvone anubhave che. zeSa kSetromAM eka niyatakAla hoya che. je kAla hoya te kSetranA manuSya te bhAvone anubhave che, te sUtrabhAvArthathI spaSTa che. jaMbUDhIpamAM be-be caMdra sUrya :44 jaMbuddIve dIve do caMdA pabhAsiMsu vA pabhAseMti vA pabhAsissaMti vA do Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna--2 H uddezaka-3 sUriA viMsu vA tarveti vA tavissaMti vA / bhAvArtha :- jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM be caMdra prakAzatA hatA, prakAze che ane prakAzaze. jaMbUdrIpa nAmanA dvIpamAM be sUrya tapatA hatA, tape che ane tapaze. vivecana : 107 jaMbudrIpamAM be caMdra ane be sUrya trikAla zAzvata che. caMdrano prakAza zItala hovAthI tenI sAthe prabhAsana kriyApadano prayoga che ane sUryano prakAza tIkSNa ane tejasvI hovAthI tenI sAthe tapana kriyApadano prayoga thayo che. aThyAvIsa nakSatra ane tenA svAmI deva : 45 jaMbuddIve dIve do kittiyAo, do rohiNIo, do maggasirAo, do addAo, to puLavyakrU, te pUrA, to allatelAo, ro mahAo, te puggA zuLIo, te kattarALuLIyo, te hatyA, te pittAo, to sArUM, jo visAhAo, te anuAhAo, jo nekAo, te mUlA, te puvvAsAjAo, je uttarAsADhAo, vo abhio, jo savaLA, ,to dhagikAo, to samisayA, to puggAmayAo, do uttarAbhaddavayAo, do revaIo, do assiNIo, do bharaNIo joyaM joeMsu vA joeMti vA joissaMti vA / bhAvArtha :- jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM (1) be kRtikA, (2) be rohiNI, (3) be mRgazirSa, (4) be ArdrA, (5) be punarvasu, (6) be puSya, (7) be AzleSA,(7) be maghA, (9) be pUrvAphAlgunI, (10) be uttarA- phAlgunI, (11) be hasta, (12) be citrA, (13) be svAti, (14) be vizAkhA, (15) be anurAdhA, (16) be jayeSThA, (17) be mUla, (18) be pUrvASADhA, (19) be uttarASADhA, (20)be abhijita, (21) be zravaNa, (22) be dhaniSThA, (23) be zatabhiSaka, (24) be pUrvAbhAdrapada, (25) be uttarAbhAdrapada, (26) be revatI, (27) be azvinI, (28) be bharaNI; A nakSatroe caMdra sAthe yoga karyo hato, yoga kare che ane yoga karaze. 46 te aLI, jo payAvatI, te somA, to raddA, o avitI, te vaharpha, te sappA, to pitI, jo mA, vo annamA, vo savitA, vo taddA, to vAjha, vo pheMkI, te mittA, to vA, jokhitI, jo A, te vissA, to bamhA, levindU, te valU, to vaLA, vo ayA, te viviThThI, to pullA, jo allA, vo yamA / bhAvArtha:- nakSatranA be--be svAmI deva che, tenA nAma A pramANe che- (1) be agni, (2) be Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThAzAMga sUtra - 1 prabhapati, (3) je sobha, (4) je rudra, (4) je ahiti, (5) je bRhaspati, (7) je sarpa, (8) je pitRhevatA, (8) je bhaga, (10) je AryabhA, (11) je savitA, (12) je tvaSTA, (13) je vAyu, (14) je indrAgni, (15) je mitra, (1) je chendra, (17) je niRti, (18) je apa, (18) je vizvA, (20) je brahmA, (21) je viSNu, (22) je vasu, (23) je varuNa, (24) je a4, (25) je vivRddhi, (25) je puSan, (27) je azva, (28) je yama. vivezana : jaMbudrIpamAM be caMdra ane be sUrya hovAthI teno parivAra paNa bamaNo hoya che. tethI kRtikAthI bharaNI paryaMtanA 28 nakSatra paNa be--be kahyA che. 28 nakSatranA dvitvanI jema tenA mAlika devatA paNa be--be hoya che. 108 jaMbudvIpamAM graha : 47 jaMbuddIve dIve do iMgAlagA, do viyAlagA, do lohitakkhA, do saNiccarA, do AhuNiyA, do pAhuNiyA, do kaNA, do kaNagA, do kaNakaNagA, do kaNagavitANagA, do kaNagasaMtANagA, do somA, do sahiyA, do AsAsaNA, do kajjovagA, do kabbaDagA, do ayakaragA, do duMdubhagA, do saMkhA, do saMkhavaNNA, do saMkhavaNNAbhA, do kaMsA, do kaMsavaNNA, do kaMsavaNNAbhA, do ruppI, do ruppAbhAsA, do NIlA, do NIlobhAsA, do bhAsA, do bhAsarAsI, do tilA, do tilapupphavaNNA, do dagA, do dagapaMcavaNNA, do kAkA, do kakkaMdhA, do iMdaggI, do dhUmakeU, do harI, do piMgalA, do buddhA, do sukkA, do bahassaI, do rAhU, do agatthI, do mANavagA, do kAsA, do phAsA, do dhurA, do pamuhA, do vigaDA, do visaMdhI, do NiyallA, do paillA, do jaDiyAilagA, do aruNA, do aggillA, do kAlA, do mahAkAlagA, do sotthiyA, do sovatthiyA, do vaddhamANagA, do palaMbA, do NiccAlogA, do NiccujjoyA, do sayaMpabhA, do obhAsA, do seyaMkarA, do khemaMkarA, do AbhaMkarA, do pabhaMkarA, do aparAjiyA, do arayA, do asogA, do vigayasogA, do vimalA, do vitatA, do vitatthA, do visAlA, do sAlA, do suvvayA, do aNiyaTTI, do ega- jaDI, jo dujaDI, do karakarigA, do rAyaggalA, do pupphaketU, do bhAvakeU cAraM cariMsu vA caraMti vA carissaMti vA / bhAvArtha :- 88 grahonA nAma- aMjUdvIpa nAmanA dvIpamAM (1) je aMgAra, (2) je viDAlaDa, (3) je Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: uddezaka-3 | 109 | lohitAkSa, (4) be zanizvara, (5) be Adhunika, (6) be prAhuta, (7) be kaNA, (8) be kanaka, (9) be kanakanaka, (10) be kanaka vinAnaka, (11) be kanaka saMtAnaka, (12) be soma, (13) be sahita, (14) be AzvAsana, (15) be kAryopaga, (16) be karbaTa, (17) be ajaraka, (18) be dundubhaka, (19) be zaMkha, (20) be zakhavarNa, (21) be zakhavaSNubha, (22) be kaMsa, (23) be kaMsavarNA, (24) be kaMsavarNAbha, (25) be rukmI, (26) be rukyAbhAsa, (27) be nIla, (28) be nIlAbhAsa, (29) be bhasma, (30) be bhasmarAzi, (31) be tila, (32) be tilapuSpavarNa, (33) be daka, (34) be dakapaMcavarNa, (35) be kAka, (36) be karkanda, (37) be IndrAgni, (38) be dhUmaketu, (39) be harI, (40) be piMgala, (41) be buddha, (42) be zukra, (43) be bRhaspati, (44) be rAhu, (45) be agasti, (46) be mANavaka, (47) be kAza, (48) be sparza, (49) be dhura, (50) be pramukha, (51) be vikaTa, (para) be visandhi, (53) be niyalla, (54) be paIlla, (55) be jaDiyAIlaga, (56) be aruNa, (57) be agni, (58) be kAla, (59) be mahAkAlaka, (0) be svastika, (61) be sauvastika, (2) be vardhamAnaka, (3) be pralamba, (64) be nityAloka, (5) be nityodyota, (6) be svaya...bha, (7) be avabhAsa (68) be zreyaskara, (9) be kSemakara, (70) be AzaMkara, (71) be prazaMkara, (72) be aparAjita, (73) be ajarasa, (74) be azoka, (75) be vigatazoka, (76) be vimala, (77) be vivata, (78) be vitrasta, (79) be vizAla, (80) be zAla, (81) be suvrata, (82) be anivRtti, (83) be ekajaTina, (84) be duTina, (85) be karakarika, (86) be rAjarnala (87) be puSpaketu (88) be bhAvaketu. A 88 mahAgrahoe cAra(saMcaraNa) karyuM hatuM, kare che ane karaze. jaMbUDhIpa-vedikA :48 jaMbuddIvassa NaM dIvassa veiyA do gAuyAI uThaM uccatteNaM paNNattA / bhAvArtha :- jaMbUDhIpa nAmanA dvIpanI vedikA(pAvara vedikA)be gAu UMcI che. vivecana : jaMbudvIpane pharatI cAre taraphanI jagatI ATha yojana UMcI che. te jagatInA zikharataLanI vacce padmavara vedikA che. te be gAu UMcI che. tenuM vistRta varNana jaMbudvIpa prajJapti sUtramAM che. te padmavara vedikAne ja A sUtramAM "vedikA" zabdathI sUcita karI che. lavaNasamudra : 49 lavaNe NaM samudde do joyaNasayasahassAI cakkavAlavikkhaMbheNaM paNNatte / lavaNassa NaM samuddassa veiyA do gAuyAI u8 uccatteNaM paNNattA / / bhAvArtha - lavaNa samudrano cakravAlavikhaMbha(valayAkAra vistAra) be lAkha yojanano che. lavaNa samudranI Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 ] zrI ThANAMga satra-1 vedikA be gAu UMcI che. vivecana : ekalAkha yojana vistAravALA jaMbUDhIpane pharato lavaNa samudra che. teno vistAra A sUtramAM be lAkha yojana kahyo che. lavaNa samudrano AkAra cUDI jevo che. jema cUDImAM pahoLAI (vistAra) ane gherAvo (paridhi) hoya che tema lavaNa samudranI paNa pahoLAI ane paridhi hoya che. prastuta sUtramAM tenI pahoLAI (vistAra)mATe cakravAla vikhaMbha zabdano prayoga che. teno artha e thAya che ke lavaNa samudranA pANIno vistAra be lAkha yojana che ane teno gherAvo sAdhika paMdaralAkha yojana thAya che. vecI :- badhA dvIpa samudrone pharatI pALI (vedikA) hoya, te koTa samAna hoya che, tene jagatI paNa kahe che. A sutramAM tene mATe ve - vedikA zabdano prayoga che. vedikAno artha paNa pALI ja thAya che. lavaNa samudrane bahAranI tarapha be gAunI UMcI pALI che. dhAtakIkhaMDa dvIpa : 50 dhAyaisaMDe dIve purathimINaM maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do vAsA paNNattA bahusamatullA jAva pariNAheNaM taM jahA- bharahe ceva, eravae ceva / evaM jahA jaMbuddIve tahA etthavi bhANiyavvaM jAva dosu vAsesu maNuyA chavvihaMpi kAlaM paccaNubhavamANA viharaMti, taM jahA- bharahe ceva, eravae ceva, NavaraM kUDasAmalI ceva, dhAyairukkhe ceva / devA garule ceva veNudeve, sudaMsaNe ceva / bhAvArtha :- dhAtakIkhaMDa dvIpanA pUrvArdhamAM maMdara parvatanI uttara-dakSiNamAM be kSetra kahyA che. dakSiNamAM bharata ane uttaramAM airavata. te banne kSetrapramANanI daSTie kSetraphaLa paryata sarvathA samAna che. bharata ane airAvata A banne kSetromAM manuSyo chae ArAnA bhAvone anubhave che, tyAM sudhInuM samasta varNana jaMbudvIpanA varNana pramANe jANavuM. vizeSatA e che ke ahIM be vRkSanA nAma kUTazAlmalI ane dhAtakI vRkSa che kUTazAlmalI vRkSa upara garuDakumAra jAtinA veNudeva ane dhAtakI vRkSa upara sudarzana deva rahe che.[ A pUrvArdhanuM varNana che.] 51 dhAyaisaMDe dIve paccatthimaddhe NaM maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do vAsA paNNattA bahusamatullA jAva pariNAheNaM taM jahA- bharahe ceva, eravae ceva / evaM jahA jaMbuddIve tahA etthavi bhANiyavvaM jAva chavvihaMpi kAlaM paccubhavamANA viharaMti, taM jahA- bharahe ceva, eravae ceva, NavaraM kUDasAmalI Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: uddezaka-3 [ 111] ceva, mahAdhAyaIrukkhe ceva / devA garule ceva veNudeve, piyadasaNe ceva / bhAvArtha :- dhAtakIkhaMDa dIpanA pazcimArdhanA maMdara parvatanI uttara-dakSiNamAM be kSetra kahyA che. dakSiNamAM bhArata ane uttaramAM airavata. te banne kSetra pramANanI daSTie kSetraphaLa paryata sarvathA sadaza che. A rIte bharata ane airAvata kSetranA manuSyo chae ArAnA bhAvono anubhava kare che tyAM sudhInuM saMpUrNa varNana pUrve jaMbUdvIpanA prakaraNamAM karyuM che temaja ahIM paNa kahevuM. vizeSatA e che ke be vRkSanA nAma kUTa zAlmalI ane mahAdhAtakI vRkSa che. kUTa zAlmalI upara garuDakumAra jAtinA veNudeva ane mahAdhAtakI vRkSa upara priyadarzana deva rahe che. [A pazcimAddhanuM varNana che.] 52 dhAyaisaMDe NaM dIve do bharahAI, do eravayAI, do hemavayAI, do heraNNavayAI, do harivAsAiM, do rammagavAsAI, do puvvavidehAI, do avaravidehAI, do devakurAo, do devakurumahadumA, do devakurumahaddumavAsI devA, do uttarakurAo, do uttarakurumahaddumA, do uttarakurumahaddumavAsI devA / / __ do cullahimavaMtA, do mahAhimavaMtA, do NisaDhA, do NIlavaMtA, do Mii, vo sidI ! do saddAvAI, do saddAvAIvAsI sAI devA, do viyaDAvAI, do viyaDAvAIvAsI pabhAsA devA, do gaMdhAvAI, do gaMdhAvAIvAsI aruNA devA, do mAlavaMtapariyAgA, do mAlavaMtapariyAgavAsI paumA devA / bhAvArtha :- dhAtakIkhaMDa dvIpamAM (1) be bharata (2) be airAvata (3) be haimavaya (4) be hairaNyavaya (5) be harivarSa (6) be ramyaphavarSa (7) be pUrvavideha (8) be apara videha (9) be devakuru, be devakuru mahAtRma, be devakuru mahAvramavAsI deva tathA (10) be uttarakuru, be uttarakuru mahAdyuma, be uttarakuru mahAdramavAsI deva kahyA che. tyAM (1) be culla himavAna (2) be mahAhimavAna (3) be niSadha (4) be nIlavAna (5) be rukima ane (6) be zikharI varSadhara parvata kahyA che. tyAM (1) be zabdApAtI (vRta vaitADhaya) parvata ane be zabdApAti vAsI svAti deva (2) be vikaTApAtI(vRta vaitADhaya) parvata ane be vikaTApAtivAsI prabhAsadeva (3) be gaMdhApAtI (vRta vaitADhaya) parvata ane be gaMdhApAtivAsI aruNadeva, (4) be mAlyavaMta(vRta vaitADhaya) parvata ane be mAlyavaMta parvatavAsI padmadeva. (meru parvatanA uttara dakSiNavartI kSetrAdinuM varNana che.) 53 do mAlavaMtA, do cittakUDA, do pamhakUDA, do NaliNakUDA, do egaselA, Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 o tipUDA, jo vesamaLapUDA, jo gaMgA, o mAtaMgaLA, jo somasaLA, ro viSNumA, te aMjAvatI, to panhAvatI, te AlIviyA, te muddAvA, do caMdravaLayA, jo survavlayA, to bApavyayA, to devapaLayA, vo dhamAyagA, to usuyArapavvayA, do cullahimavaMtakUDA, do vesamaNakUDA, do mahAhimavaMtakUDA, do veruliyakUDA, do NisaDhakUDA, do ruyagakUDA do NIlavaMtakUDA, do uvdNsnngUDA, jo bihUDA, jo maLi vaLapUDA, jo sirijhUDA, votiNichapUDA / 112 bhAvArtha :- dhAtakIkhaMDa dvIpamAM (1) be mAlyavAna (2) be citrakUTa (3) be padmakUTa (4) be linakUTa (5) be ekazaila (6) be trikUTa (7) be vaizramaNakUTa (8) be aMjana (9) be mAtaMjana (10) be somanasa (11) be vidyutprabha (12) be aMkAvatI (13) be padmAvatI (14) be AzIviSa (15) be sukhAvaha (16) be caMdraparvata (17) be sUrya parvata (18) be nAgaparvata (19) be devaparvata (20) be gaMdhamAdana parvata (21) be IyukAra parvata (22) be cullahimavaMta phUTa (23) be vaizramaNa phUTa (24) be mahAhimavaMta phUTa (25) be vaiDUrya phUTa (26) be niSadha phUTa (27) be rucaka phUTa (28) be nIlavaMta phUTa (29) be upadarzana phUTa (30) be rukmi phUTa (31) be maNikaMcana phUTa (32) be zikharI phUTa (33) be tigiccha phUTa kahyA che. [A mahAvideha kSetravartI vakSaskAra parvata vagerenuM varNana che.] 54 do paumaddahA, do paumaddahavAsiNIo sirIo devIo, do mahApaumaddahA, do mahApaumaddahavAsiNIo hirIo jAva do puMDarIyaddahA, do poMDarIyaddahavAsiNIo lacchIo devIo / bhAvArtha :- dhAtakIkhaMDa dvIpamAM (1) be padmadraha, be padmadrahavAsinI zrI devI, (2) be mahApadmadraha, be mahApadmadrahavAsinI hI devI, yAvat [(3) betigiMchadraha, be ticiMchadrahavAsinI kRtidevI (4) be kezarIdraha be kezarIdrahavAsinI kIrtidevI (5) be mahApauMDarIka draha, be mahApauMDarIka drahavAsinI buddhidevI] (6) be pauMDarIdraha, be pauMDarIka drahavAsinI lakSmIdevI che. (cha varSadhara parvata uparanA A cha mahAdraha che.) 55 do gaMgappavAyaddahA jAva do rattavatIppavAyaddahA / bhAvArtha :- ghAtakIkhaMDa dvIpamAM | be gaMgAprapAtadraha yAvat [(2)be siMdhu prapAtadraha (3) be rohitA prapAtadraha (4) be rohitAzA prapAtadraha (5) be haritaprapAtadraha (6) be harikAntAprapAtadraha (7) be sItAprapAtadraha (8) be sItodA-prapAtadraha (9) be narakAntA prapAtadraha (10) be nArIkAntA prapAtadraha (11) be suvarNakUlAprapAtadraha (12) be ruppakUlAprapAtadraha (13) be raktAprapAta draha] (14) be be raktavatIprapAtaHha kahyA che.(cauda mahAnadIonA A prapAtadraha che, te samabhUmi para che. tene jaMbUTTIpa prajJaptisUtramAM prapAtakuMDanA nAmathI kahyA che.) Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-2: uddezaka-3 [ 113 | 56 do rohiyAo jAvado ruppakUlAo, do gAhavaIo, do dahavaIo, do, paMkavaIo, do tattajalAo, do mattajalAo, do ummattajalAo, do khIroyAo, do sIhasoyAo, do aMtovAhiNIo, do ummimAliNIo, do pheNamAliNIo, do gNbhiirmaalinniio| bhAvArtha :- dhAtakIkhaMDa dvIpamAM (1) be rohitA yAvata [(2) be harikAntA (3) be harita (4) be sItodA (5) be sItA (6) be nArIkAMtA (7) be narakAMtA] (8) be rupyakulA (9) be grAhavatI (10) be kahavatI (11) be pakavatI (12) be takhujalA (13) be mattalA (14) be unmattajalA (15) be kSIrodA (16) be siMhasrotA (17) be aMtavAhinI (18) be urmimAlinI (19) be phenamAlinI (20) be gazmIramAlinI nadIo kahI che. (A ATha mahA nadIonuM ane bAra mahAvideha kSetravartI AMtara nadIonuM kathana che.) vivecana : prastuta sUtromAM dhAtakIkhaMDa dIpanA kSetravibhAga, parvata, nadI, draha, kUTa AdinuM varNana che. A dvIpa cAra lAkha yojana vistAravALo valayAkAra che. temAM uttara tathA dakSiNa be IkSakAraparvata che. te A dvIpanA be vibhAga pADe che tethI pUrva dhAtakI khaMDa ane pazcimI dhAtakIkhaMDa be bhAga che. baMne vibhAgamAM jaMbUdvIpa samAna bharata airAvata Adi kSetra ane parvata vagere che, tethI te sarva be--be che. je sarva varNana sUtrathI spaSTa che. aMtima sUtromAM draha ane nadIonuM varNana che temAM gaMgA, siMdhu, raktA, raktavatI nadIono ullekha nathI tenuM kAraNa che ke bIjA sthAnane anulakSIne A varNana che ane te nadIo dhAtakIkhaMDamAM mahAvidehanI apekSAe be thI adhika hoya che. mahAvidehamAM te cAre nadIo soLa soLa hoya che. paMcAvanamA sutramAM rohitA vagere vIsa nadIonuM varNana che. temAM mahAhimavaMta, niSadha, nIla, rukmI, A cAra parvatamAMthI nIkaLatI be-be nadIo che ane bAra mahAvideha kSetranI AMtara nadIo che. sarva maLI vIsa che. tenuM spaSTIkaraNa A ja adhyayana(sthAna)mAM jaMbUdvIpa saMbaMdhI sUtra naM.27 thI30 sudhI che. trepanamAM sUtramAM mAlyavaMta gajadaMtAkAra vakSaskArathI zarU karIne gaMdhamAdana gajadaMtAkAra vakSaskAra paryata vIsa vakSaskAra parvatonuM kathana che. ekavIsamo IkSakAra parvata che. tyAra pachI bAra phUTa cha varSadhara parvatonA nAma che. ema kula maLI 20+1+1 = 33 parvata ane kUTa A sUtramAM varNita che. mahAvideha kSetranI vijaya ane rAjadhAnIo :17 ho cho, to lucchA, to mahAcchA, to chAvatI, to AvI, do maMgalAvattA, do pukkhalA, do pukkhalAvaI, do vacchA, do suvacchA, do mahAvacchA, do vacchagAvatI, do rammA, do rammagA, do ramaNijjA, do Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114] zrI ThANAga sUtra-1 maMgalAvatI, do pamhA, do supamhA, do mahApamhA, do pamhagAvatI, do saMkhA, do NaliNA do kumuyA, do salilAvatI, do vappA, do suvappA, do mahAvappA, do vappagAvatI, do vagU , do suvaggU , do gaMdhilA, do gaMdhilAvatI / / bhAvArtha :- dhAtakIkhaMDa dvIpanA pUrvArdha ane pazcimArdha saMbaMdhI videhamAM (1) be kaccha (2) be sukaccha (3) be mahAkaccha (4) be kacchAvatI (5) be AvartA (6) be maMgalAvarta (7) be puSkalA (8) be puSkalAvatI (9) be vatsA (10) be suvatsA (11) be mahAvatsA (12) be vatsakAvatI (13) be ramyA (14) be ramyatA (15) be ramaNIyA (16) be maMgalAvatI (17) be padA (18) be supadA (19) be mahApaDmA (20) be palmakAvatI (21) be zaMkhA (rara) be nalinA (23) be kumudA (24) be salilAvatI (25) be vakhA (26) be suvaprA (27) be mahAvaprA (28) be vaprakAvatI (29) be varlsa (30) be suvalsa (31) be gandhilA (32) be gandhilAvatI, ema batrIsa vijaya kSetra che. 58 do khemAo, do khemapurIo, do riTThAo, do riTThapurIo, do khaggIo, do maMjusAo, do osadhIo, do poMDarigiNIo, do susImAo, do kuMDalAo, do aparAjiyAo, do pabhaMkarAo, do aMkAvaIo, do pamhAvaIo, do subhAo, do rayaNasaMcayAo, do AsapurAo, do sIhapurAo, do mahApurAo, do vijayapurAo, do avarAjiyAo, do avarAo, do asoyAo, do vigayasogAo do vijayAo do vejayaMtIo, do jayaMtIo, do aparAjiyAo, do cakkapurAo, do khaggapurAo, do avajjhAo, do aujjhaao| bhAvArtha - uparyukta batrIsa vijayakSetranI- (1) be kSemA (2) be kSemapurI (3) be rijhA (4) be riSTapurI (5) be khagI (6) be maMjUSA (7) be auSadhI (8) be pauDarIkiNI (9) be susImAM (10) be kaMDalA (11) be aparAjitA (12) be prabhaMkarA (13) be aMkAvatI (14) be padmAvatI (15) be zubhA (16) be ratnasaMcayA (17) be azvapurI (18) be siMhapurI (19) be mahApurI (20) be vijayapurI (21) be aparAjItA (22) be aparA (23) be azokA (24) be vigatazokA (25) be vijayA (ra6) be vejayantI (27) be jayaMti (28) be aparAjitA (29) be cakrapurI (30) be khagapurI (31) be avadhyA (32) be ayodhyA, ema batrIsa mukhya nagarIo-cakravartInI rAjadhAnIo che. dhAtakIkhaMDanA meruparvata, vana, vedikAdi :59 do bhaddasAlavaNA, do NaMdaNavaNA, do somaNasavaNA, do paMDagavaNAI / Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: uddezaka-3 | 115 | do paMDukaMbalasilAo, do atipaMDukaMbalasilAo, do rattakaMbalasilAo, do airatta- kaMbalasilAo / do maMdarA, do mNdrcuuliaao| bhAvArtha :- dhAtakIkhaMDa dIpamAM (meruparvata para)be bhadrazAlavana, be naMdanavana, be somanasavana ane be paMDakavana che. ukta banne paMDakavanamAM be pAMDakaMbala zilA, be ati pAMDukaMbala zilA, be raktakaMbala zilA, be atirakta kaMbala zilA kramathI cAre dizAmAM avasthita che. dhAtakI khaMDa dvIpamAM be maMdaragiri parvata che ane tenI be maMdaracUlikA che. 60 dhAyaisaMDassa NaM dIvassa veiyA do gAuyAI uDDamuccatteNaM paNNattA / bhAvArtha :- dhAtakI khaMDa dvIpanI vedikAnI UMcAI be gAunI che. vivecana : prastuta sUtromAM meruparvatanA cAra vana ane paMDagavanamAM AvelI cAra zilAnuM nirUpaNa che. paMDagavanamAM cAre dizAmAM kramazaH cAra zilA che. tyAM tIrthakarono janmAbhiSeka ujavAya che. pratyeka tIrthakarano janmAbhiSeka potAnI dizAnI zilA upara ja thAya che. jema ke dakSiNa dizAmAM AvelI zilA para bharatakSetranA tIrthakarano ja janmAbhiSeka ujavAya che. A rIte dareka zilAmAM samajavuM joIe. kAlodadhi samudranI vedikA :61 kAlodassa NaM samuddassa veiyA do gAuyAI uDDhe uccatteNaM paNNattA / bhAvArtha :- kAloda samudranI vedikAnI UMcAI be gAunI che. vivecana : dhAtakIkhaMDa dvIpane pharato kAlodadhi samudra che. jeno cakravAla vikhaMbha ATha lAkha yojana che. tenI vedikA be gAunI che. samudramAM kSetra, parvata vagere hotA nathI. puSkarAddha dvIpanA kSetra, parvata vagere - 62 pukkharavaradIvaDDapurathimaddhe NaM maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do vAsA paNNattA bahusamatullA jAva pariNAheNaM, taM jahA- bharahe ceva, eravae ceva / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 ] zrI ThANAga sUtra-1 taheva jahA jaMbuddIve jAva do kurAo paNNattAo, taM jahA- devakurA ceva uttarakurA ceva / tattha NaM mahaimahAlayA mahahumA paNNattA, taM jahAkUDasAmalI ceva, paumarukkhe ceva / devA- garule ceva veNudeve, paume ceva / sesaM taM ceva jAva chavvihapi kAlaM paccaNubhavamANA viharati / bhAvArtha :- ardha puSkaravara dvIpanA pUrvArdhanA maMdara parvatanI uttara-dakSiNamAM be kSetra kahyA che, yathAdakSiNamAM bharata ane uttaramAM airavata. te banne kSetra pramANanI daSTithI kSetraphaLa paryata sarvathA samAna che. - zeSa varNana pUrva sUtrokta jaMbUdvIpanA varNana anusAra jANavuM yAvatuM tyAM be kurukSetra kahyA che, yathA- devakuru ane uttarakuru. tyAM be mahAna-vizALa vRkSa kahyA che, yathA- kUTazAlmalI ane padmavRkSa. temAM kUTazAlmalI vRkSa para garuDajAtinA veNudeva ane padmavRkSa para padhadeva rahe che. tyAra pachI bhArata ane airAvata A banne kSetronA manuSyo chae ArAnA bhAvono anubhava karatAM vicare che, tyAM sudhInuM varNana pUrvokta jebUdvIpanA varNana samAna jANavuM. 63 pukkharavaradIvaDDapaccatthimaddhe NaM maMdarassa pavvayassa uttaradAhiNeNaM do vAsA paNNattA / taheva NANattaM- kUDasAmalI ceva, mahApaumarukkhe ceva / devAgarule ceva veNudeve, puMDarIe ceva / bhAvArtha :- ardha puSkaravara dvIpanA pazcimArthanA maMdara parvatanI uttara-dakSiNamAM be kSetra kahyA che. dakSiNamAM bhArata ane uttaramAM airAvata vagere sarva varNana jaMbudvIpa pramANe jANavuM. vizeSatA eTalI che ke tyAM be vRkSanA nAma kUTazAlmalI ane mahApadma che. temAM garuDa-veNudeva ane puMDarIka deva rahe che. 64 pukkharavaradIvaDDe NaM dIve do bharahAI, do eravayAiM jAva do maMdarA, do maMdara cuuliyaao| bhAvArtha- ardha puSkaradvIpamAM be bharata, be airavatathI laIne be maMdara, be maMdaracUlikA sudhI sarva sthAna be-be che. 65 pukkharavarassa NaM dIvassa veiyA do gAuyAI uDDamuccatteNaM paNNattA / bhAvArtha :- puSkaravara dvIpanI vedikA be gAu UMcI kahI che. 66 savvesi piNaM dIvasamudANaM veiyAo do gAuyAI uDDamuccatteNaM pnnnnttaao| bhAvArtha :- sarva dvIpa ane samudronI vedikAo be gAu UMcI hoya che. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2 H uddezaka 3 vivecana : prastuta sUtromAM puSkarAdgha dvIpanA kSetra, parvatAdinuM kathana che. kAlodadhi samudrane pharato 16 lAkha yojanano valayAkAra vistAravALo puSkara dvIpa che. tenI madhyamAM mAnuSottara parvata cUDI AkAre che. je puSkaradvIpanA be vibhAga kare che. temAM mAnuSottara parvata paryaMta ardhapuSkara dvIpa ATha lAkha yojana che. temAM dhAtakIkhaMDa dvIpanI jema be IkSukAra parvata che. tethI tenA pUrvArdha ane pazcimArdha be vibhAga che. 117 pUrvArdha ane pazcimArdha be vibhAga hovAnA kAraNe dhAtakIkhaMDa dvIpanI samAna puSkarAdgha dvIpamAM paNa pratyeka kSetra, parvatAdi jaMbudrIpathI bamaNA che. sarvadvIpa samudronI vedikA bahAranI tarapha hoya che. te be gAunI UMcI hoya che. eka mAtra jaMbUDhIpanI jagatI ATha yojananI UMcI che. vadhAre UMcI hovAthI tene vedikA na kahetAM jagatI kahI che. vyavahAramAM paNa alpa UMcAIvALI bAunDrIne pALI kahe che ane vadhAre U~cIne divAla ke gaDha kahe che. cosaTha IndronA nAma : 67 do asurakumAriMdA paNNattA, teM nahIM- amo seva, vatI seva / jo NAgakumAriMdA paNNattA, teM nahA- dhane seva, mUyALake ceva / te suvaNNakumAriMdA paNNattA, taM jahA- veNudeve ceva, veNudAlI ceva / do vijjukumAriMdA paNNattA, taM jahA- haricceva, harissahe ceva / do aggikumAriMdA paNNattA, taM jahA- aggisihe ceva, aggimANave ceva / do dIvakumAriMdA paNNattA, taM jahA - puNNe ceva, visiTTe ceva / do udahikumAriMdA paLattA, taM nahIM- nAte ceva, nalakhame seva / vijJAmArivA paLattA, teM nahIM- amiyati seva, amitavAhane ceva / to vAyu- mAri paLattA, taM jahA- velaMbe ceva, pabhaMjaNe ceva / do thaNiyakumAriMdA paNNattA, taM gAghose ceva, mahAghose ceva / bhAvArtha :- (1-2) asura kumAranA be Indra che, yathA- camara ane balI.(3-4) nAgakumAranA be Indra che, yathA-- dharaNa ane bhUtAnanda. (5-6) suvarNa kumAranA be Indra che, yathA- veNudeva ane veNudAlI. (7-8) vidyuta kumAranA be Indra che, yathA- hari ane harissaha. (9-10) agnikumAranA be Indra che, yathA- agnizikha ane agnimAnava. (11-12) dvIpa kumAranA be Indra che, yathA- pUrNa ane viziSTa. (13-14) udadhikumAranA be Indra che, yathA- jalakAnta ane jalaprabha. (15-16) dizAkumAranA be Indra che, yathA- amitagati ane amitavAhana. (17-18) vAyukumAranA be Indra che, yathA- velamba ane prabhaMjana. (19-20) stanita kumAranA be Indra che, yathA- ghoSa ane mahAghoSa. 68 do pisAiMdA paNNattA, taM jahA- kAle ceva, mahAkAle ceva / do bhUiMdA I Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 zrI ThAzAMga sUtra -1 paNNattA taM jahA - surUve ceva, paDirUve ceva / do jakkhidA paNNattA, I taM jahApuNNabhadde ceva, mANibhadde ceva / do rakkhasiMdA paNNattA, taM jahA- bhIme ceva, mahAbhIme ceva / do kiNNariMdA paNNattA, taM jahA- kiNNare ceva, kiMpurise ceva / do kiMpurisiMdA paNNattA taM jahA- sappurise ceva, mahApurise ceva / do mahoragiMdA paNNattA, taM jahA - aikAe ceva, mahAkAe ceva / do gaMdhavvidA paNNattA, taM jahA- gIyaratI ceva, gIyajase ceva / bhAvArtha :- * (21-22) pizAyanA me indrache, yathA- DAsa khane mahAasa. (23-24) bhUtanA jendri be che, yathA- su3pa khane prati35 (25-26) yakSanA je indra che, yathA- pUrNabhadra ane bhazibhadra (27-28 ) rAkSasonA je Indra che, yathA- bhIbha ane mahAlIbha. (28-30) dvinnaronA je Indra che, yathA- Dinnara ane DipuruSa. (31-32) DimpuruSanA je ndra che, yathA- satpuruSa khane mahApuruSa. ( 33-34) mahoraganA jendra che, yathA- khatiya ane mahADAya. ( 34-35) gaMdharvanA je ndra che, yathA- gIta rati khane gIta yaza. | 69 do aNapaNNidA paNNattA, taM jahA- saNNihie ceva, sAmaNNe ceva / do paNapaNNidA paNNattA, taM jahA - dhAe ceva, vihAe ceva / do isivAiMdA paNNattA, taM jahA- isicceva isivAlae ceva / do bhUtavAiMdA paNNattA, taM jahA- issare ceva, mahissare ceva / do kaMdiMdA paNNattA, taM jahA- suvacche ceva, visAle ceva / do mahAkaMdiMdA paNNattA, taM jahA- hasse ceva hassaraI ceva / dokubhaMDiMdA paNNattA, taM jahA- see ceva, mahAsee ceva / do payaMgiMdA paNNattA, taM jahA- pattae ceva, patayavaI ceva / bhAvArtha :- (37-38) aeApazanA me ndra che, yathA- sannihita ane sAmAnya. ( u8-40) paeApazanA je Indra che, yathA- dhAtA ane vidhAtA (41-42) RSivAhinA je ndra che, yathA- RSi ne RSipAsa. (43-44) bhUtavAhinA me ndra che, yathA- Izvara ne mahezvara (45-45) saMghaTanA je ndra che, yathAsuvatsa ne vizAla. (47-48) mahAsaMghanA je indra che, yathA- hAsya bhane hAsyarati. (49-50) DuSmAM''nA je Indra che, yathA- zveta ane mahAzveta. (51-52) pataMgonA je Indra - pataMga khane pataMgagati. 70 joisiyANaM devANaM do iMdA paNNattA, taM jahA - caMde ceva, sUre ceva / bhAvArtha :- (53-54) bhyotiSInA me Indra che, yathA- caMdra ane sUrya. 71 sohammIsANesu NaM kappesu do iMdA paNNattA, taM jahA- sakke ceva, IsANe ceva / saNakumAra mAhiMdesu kappesu do iMdA paNNattA, taM jahA Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna--2 H uddezaka-3 saNakumAre ceva, mAhiMde ceva / baMbhaloga laMtaesu NaM kappesu do iMdA paNNattA, taM jahA- baMbhe ceva, laMtae ceva / mahAsukka sahassAresu NaM kappesu do iMdA , teM nA- mahAmudde ceva, sahassAre ceva / ALaya-pALaya-Arabaaccuesu NaM kappesu do iMdA paNNattA, taM jahA- pANae ceva accue ceva / paNNattA, bhAvArtha -- (55-56) saudharma ane IzAna kalpanA be Indra che, yathA! zakra ane IzAna. (57-58) sanatkumAra ane mAhendra kalpanA be Indra che, yathA- sanatkumAra ane mAhendra. (59-60) brahmaloka ane lAntaka kalpanA be Indra che, yathA- brahma ane lAntaka. (61-62) mahAzukra ane sahasrAra kalpanA be Indra che, yathA- mahAzukra ane sahasrAra. (63-64) Anata ane prANata tathA AraNa ane acyuta kalpanA be Indra che, yathA- prANata ane acyuta. vivecana : prastuta sUtromAM bhavanapatinA 20, vyaMtaranA 32, jyotiSInA 2 ane vaimAnikanA 10 Indra, kula 64 Indra kahyA che. tenA nAma sUtra pAThathI spaSTa che. temAM vizeSatA e che ke 64 IndromAM jyotiSInA be IndranI ja gaNanA karavAmAM Ave che, te jAtimAtranI apekSAe che. madhyalokamAM asaMkhya sUrya ane caMdra che te pratyeka sva kSetravartI jyotiSI devonA IndrarUpa che. jaMbudvIpanA jyotiSInA paNa be sUrya Indra ane be caMdra Indra che. krama | bhavanapati (1) | asurakumAra (2) | nAgakumAra (3) | suvarNakumAra (4) vidyutakumAra (5) agnikumAra krama (1) (2) vyaMtaro pizAca bhUta 64 IndronA nAma deza bhavanapatinA 20 Indro Indra krama (dakSiNa ane uttara dizAnA) camarendra--balIndra (6) dharaNendra-bhUtAnaMda (7) veNudeva-veNudAlI (e) harikata-harissaha (9) (10) vyaMtaronA 32 Indra krama vyaMtaro (3) yakSa (4) rAkSasa agnisiMha-agnimANava bhavanapati Indra kAla-mahAkAla surUpa-pratirUpa 119 dvIpakumAra udadhikumAra dizAkumAra | amitagati--amitavAhana vAyukumAra stanitakumAra Indra (dakSiNa ane uttara dizAnA) pUrNa--viziSTa jalakAMta-jalaprabha velaMba-prabhaMjana ghoSa-mahAghoSa Indra pUrNabhadra-mANibhadra bhIma-mahAbhIma Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 krama TCTTEL vyaMtaro kinnara kiMpuruSa mahoraga gaMdharva ANapakSa pANapatra devaloka saudharma IzAna Indra vyaMtaro (11) RSivAdi kinnara-kiMpuruSa satpuruSa-mahApuruSa (12) bhUtavAdi atikAya-mahAkAya (13) skaMdaka gItarita--gItayaza sannihita-sAmAnya dhAtA-vidhAtA krama sanatkumAra mAhendra brahmaloka (14) mahAsyaMda (15) kuSmAMDa (16) pataMga jyotiSIonA be Indra- (1) caMdra (2) sUrya vaimAnika devonA daza Indra Indra krama zakrendra (6) IzAnendra sanatkumArendra mAhendra (9,10) brahmalokendra (11,12) zrI ThANAMga sUtra-1 Indra RSi-RSipAlaka Izvara-mahIzvara suvatsa--vizAla hAsya-hAsyarati zveta-mahAzveta pataMga-pataMgati devaloka lAMtaka mahAzukra sahasrAra Anata-prANata AraNa--acyuta krama (1) (3) (5) vimAna varNa : 72 mahAsukkasahassAresu NaM kappesu vimANA duvaNNA paNNattA, hAliddA ceva, sukkillA ceva / Indra lAMtakendra mahAzukrendra sahasrArendra prANatendra acyutendra traiveyakadevonI UMcAI : 73 gevijjagA NaM devA do rayaNIo uDDamuccatteNaM paNNattA / taM jahA bhAvArtha :- mahAzukra ane sahasrAra kalpamAM vimAnanA be varNa kahyA che. hAridra(pILo) varNa ane zukla varNa. vivecana : A sUtramAM be saMkhyAnI apekSAe mAtra be devalokanA vimAnanA varNa kahyA che. bAra devalokanA vimAnonA varNa A pramANe che- pahelA bIjA devalokamAM- pAMca varNa. trIjA cothA devalokamAM- cAra varNa. pAMcamA chaThThA devalokamAM- traNa varNa. prastuta sUtrokta sAtamA AThamA devalokamAM be varNa, navamA Adi zeSa sarva devalokamAM ekavarNanA vimAna hoya che. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2 H uddezaka-3 121 bhAvArtha :- traiveyaka vimAnanA devonI UMcAI be hAthanI kahI che. vivecana : prastuta sUtramAM bIjA sthAnanA kAraNe vaimAnika devomAM mAtra traiveyaka devonI avagAhanA be hAthanI darzAvI che. zeSa vaimAnika devonI avagAhanA eka hAthathI sAta hAtha sudhInI judI judI hoya che, te jIvAbhigama sUtra pramANe jANavI. // sthAna-ra : uddezaka-3 saMpUrNa | Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 122 / zrI ThANAMga satra-1 sthAna-ra deza-4 jIva ane ajIvarUpa kALa :| 1 | samayAi vA AvaliyAi vA jIvAi yA ajIvAi yA pavuccai / ANApANUi vA thovei vA jIvAi yA ajIvAi yA pavuccai / khaNAi vA lavAi vA jIvAi yA ajIvAi yA pavuccai / evaM muhuttAi vA ahorattAi vA pakkhAi vA mAsAi vA uui vA ayaNAi vA saMvaccharAi vA jugAi vA vAsasayAi vA vAsasahassAi vA vAsasayasahassAi vA vAsakoDIi vA / puvvaMgAi vA puvvAi vA tuDiyaMgAi vA tuDiyAi vA aDaDaMgAi vA aDaDAi vA avavaMgAi vA avavAi vA hUhUaMgAi vA hUhUyAi vA uppalaMgAi vA uppalAi vA paumaMgAi vA paumAi vA NaliNaMgAi vA NaliNAi vA atthaNiuraMgAi vA atthaNiurAi vA ayutaMgAi vA ayutAi vA NautaMgAi vA NautAi vA pautaMgAi vA pautAi vA cUliyaMgAi vA cUliyAi vA sIsapaheliyaMgAi vA sIsapaheliyAi vA paliovamAi vA sAgarovamAi vA osappiNIi vA ussappiNIi vA-jIvAi yA ajIvAi yA pavuccai / bhAvArtha :- samaya athavA AvalikA jIva ane ajIva rUpa che. ANa-prANa athavA sToka paNa jIva ane ajIva rUpa che. kSaNa athavA lava jIva ane ajIva rUpa che. A ja rIte muhUrta, ahorAtra, pakSa, mAsa, *tu, ayana, saMvatsara, yuga, varSazata, varSa sana, varSazata sasa, varSa-DoTI, (1) pUrvAga, pUrva (2) truTita, truTita (3) 2455121, 2455 (4) aqin, a11 (5) DUDUga, DUDU (G) Grain, Gu58 (7) bhAMga, 55 (8) nalinAMga, nasina (C) manipusaMga, anipura (10) ayutAMga, ayuta (11) nayutAna, nayuta (2) prayutAMga, prayuta (17) yUkhiin, yUliDA (14) zIrSaprahelikAMga, zIrSaprahelikA. palyopama, sAgaropama, utsarpiNI ane avasarpiNI, A sarva jIva ane ajIva rUpa che. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-2: uddezaka-4. [ 123 ] vivecana : prastuta sUtramAM samaya, AvalikA vagere kALa dravyanA ekamone jIva-ajIva rUpa darzAvela che. kALa eka dravya che. 'vartanA' tenuM lakSaNa che, te dravyonI paryAyonA parivartanamAM nimitta bane che. jIvanI paryAya-avasthAonA parivartanamAM sahakArI nimita hovAthI samayAdi kALa jIva rUpa che ane dharmAstikAya vagere ajIva dravyanI paryAyonA parivartanamAM nimitta banavAnA kAraNe kALa ajIvarUpa che. kALa gaNanAnI apekSAe tenA be bheda che- gaNanAkAla ane upamAkAla. gaNanAkAlaH- je kAlanuM mApa saMkhyAthI gaNanA karIne batAvI zakAya, tene gaNanA kAla kahe che. zIrSaprahelikA paryatano kAla gaNanAkAla che. upamAkAlaH- je kAlanuM mApa gaNanAthI thaI zakatuM nathI. jene upamAnA mAdhyamathI samajAvI zakAya tene upamAkAla kahe che. palyopama ane sAgaropama upamAkAla che. samaya :- kAlanA sUkSma, abhedya ane niravayava aMzane samaya kahe che. te gaNanAkAlanuM A ekama che. AvalikA:- asaMkhyAta samayanA samudAyane AvalikA kahe che. ANaprANaH - saMkhyAta AvalikA pramANa kAlane ANa-prANa kahe che. tenuM bIju nAma ucchavAsa-niHzvAsa che. hRSTa-puSTa, nIrogI, svastha vyaktine eka vAra zvAsa levA ane mUkavAmAM jeTalo samaya lAge te ANa-prANa kahevAya che. asaMkhyAta samaya = 1 AvalikA 3 Rtu = 1 ayana saMkhyAta AvalikA = 1 ANaprANa 2 ayana = 1 saMvatsara 7 ANaprANa = 1 sToka 5 saMvatsara = 1 yuga 7 stoka = 1 lava 20 yuga = 1 zata varSa 77 lava athavA 3773 ANaprANa = 1 muhUrta 10 zata varSa = 1 sahasa varSa 30 muhUrta = 1 ahorAtra 100 sahasavarSa = 1lAkha varSa 15 ahorAtra = 1 pakSa 84 lAkha varSa = 1 pUrvAga 2 pakSa = 1 mAsa 84 lAkha pUrvAga = 1 pUrva 2 mAsa = 1 Rtu 84 lAkha pUrva = 1 truTitAMga pUrva saMkhyAone 84-84 lAkhathI guNatAM tyAra pachInI saMkhyA prApta thAya che. A rItanI gaNanA zIrSaprahelikAparyata thAya che. zIrSa prahelikAmAM 54 AMkaDA ane 140 zUnya hoya che. te gaNanAkAlanuM aMtima ekama che. joke zIrSaprahelikAthI AgaLa paNa saMkhyAta kAla che. te kALanI gaNanA upamA dvArA Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124] zrI ThANAga sUtra-1 karAya che. dasa koTA koTI palyopama = 1 sAgaropama, 10 koTI koTI sAgaropama = 1 utsarpiNI kALa. A rIte 10 koTAkoTI sAgaropama = eka avasarpiNIkALa ema 20 koTAkoTI sAgaropama = 1 kAlacakra. saMkhyAtavarSanA AyuSyavALA prathama narakanA nAraka, bhavanapati ane vyaMtara devo tathA bharata ane airAvata kSetramAM suSama duSama ArAnA aMtima bhAgamAM thanArA manuSya ane tiryaMconA AyuSyanuM pramANa batAvavA zIrSa prahelikA sudhInA kAla vyavahArano upayoga karAya che ane asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA deva, nAraka ane manuSya temaja tiryaMconuM AyuSya palyopama ane sAgaropamathI mapAya che. jIva ane ajIvarUpa grAmAdi :| 2 gAmAi vA NagarAi vA NigamAi vA rAyahANIi vA kheDAi vA kabbaDAi vA maMDabAi vA doNamuhAi vA paTTaNAi vA AgarAi vA AsamAi vA saMbAhAi vA saNNivesAi vA ghosAi vA ArAmAi vA ujjANAi vA vaNAi vA vaNasaMDAi vA vAvIi vA pukkharaNIi vA sarAi vA sarapatIi vA agaDAi vA talAgAi vA dahAi vA NadIi vA puDhavIi vA udahIi vA vAtakhaMdhAi vA uvAsaMtarAi vA valayAi vA viggahAi vA dIvAi vA samuddAi vA velAi vA veiyAi vA dArAi vA toraNAi vA raiyAi vA raiyAvAsAi vA jAva vemANiyAi vA vemANiyAvAsAi vA kappAi vA kappavimANAvAsAi vA vAsAi vA vAsadharapavvayAi vA kUDAi vA kUDAgArAi vA vijayAi vA rAyahANIi vA; jIvAi yA ajIvAi yA pavuccai / / bhAvArtha :- gAma, nagara, nigama, rAjadhAnI, kheTa, karbaTa, maDaMba, droNamukha, patana, Akara, Azrama, saMbAha, saMnniveza, ghoSa, ArAma, udyAna, vana, vanakhaMDa, vApI, puSkaraNI, sara, sarapaMkti, kUpa, taLAva, draha, nadI, pRthvI, udadhi, vAtaskaMdha, avakAzAntara, valaya, vigraha, dvIpa, samudra, velA, vedikA, dvAra, toraNa, naraka, narakAvAsa tathA vimAna, vimAnAvAsa, kalpa, kalpavimAnAvAsa, varSa, varSadhara parvata, kUTa, kUTAgAra, vijaya, rAjadhAnI, A sarva jIva ane ajIva rUpa che. vivecana : prastuta sUtramAM jIva-ajIvathI vyApta gAma vagere sthAnone jIva-ajIvarUpa kahyA che. grAma, nagarAdimAM rahenArA jIvonI apekSAe te jIva rUpa che ane te IrTa, cUnA, paththarAdithI banelA hovAthI ajIva che. grAma-je gAmamAM praveza karavAno kara lAge. nagara-jyAM kara lAgatA nathI, tevA lokonA rahevAnA sthAna. rAjadhAnI- jyAM rAjA rahetA hoya te nagarane rAjadhAnI kahevAya. nigama- jyAM vyApArIonI Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2 H uddezaka-4 15 saMkhyA vadhu hoya te. kheTa-- je vasatinI cotarapha ghULa(mATI)thI banelo prAkAra hoya. karbaTa-- jyAM vastuono kraya-vikraya thato na hoya, anaitika vyavasAya thato hoya tevA kunagara. maDaMba- je vasatinI cAre bAju aDadhA yojanathI eka yojana sudhI koI gAma na hoya. drauNamukha- jyAM gamanAgamana jala ane sthala banne mArga hoya. pattana pattana be prakAranA che. jalapattana ane sthalapattana. jalapattana- jalanA madhyavartI dvIpane athavA jyAM jaLamArge ja javAnuM hoya te jalapattana ane sthalapattana- jamInamArge jaI zakAya tevA gAmane sthalapatana kahe che. Akara- jyAM sonu, loDhuM AdinI khANa hoya te. Azrama- tApasonA nivAsasthAna athavA tIrthasthAnane Azrama kahe che. sabAha- khetI karIne dhAnyanI rakSA mATe je samatala- bhUmimAM anAja lAvavAmAM Ave te. saMnniveza-- jyAM dUra-sudUranA dezomAM vyApAra arthe janArA sArthavAho vase che te athavA jyAM senA Adi rahe che te sthAna(chAvaNI). ghoSa- jayAM dUdha-ghI vecanArA bharavADo vagere vase te. ArAma- jyAM aneka prakAranA vRkSo ane velaDIo hoya, keLa vagerethI DhAMkelA ghara hoya, nagaranivAsI loko AvIne manoraMjana karatA hoya; tevA nagaranA samIpavartI bagIcAne ArAma kahe che. udhAna- patra, puSpa, phala, chAyAdivALA vRkSothI suzobhita sthAnamAM vizeSa avasare jaI bhojana samAraMbha Adi Ayojano karAya te. vana, vanakhaMDa- jyAM eka jAtinA vRkSa hoya te vana ane aneka jAtinA vRkSa hoya te vanakhaMDa. vApI- cAra khUNAvALA jaLAzayane vApI kahe che. puSkariNI- goLAkAra nirmita jaLAzaya athavA jemAM kamaLa khIle te. sara athavA sarovara- UMcANanA vistAramAM svataH baneluM jaLAzaya. sara-paMkti- paMktibaddha sarovaro sarapakti kahevAya che. agaDa- kUvo. taLAva- manuSyo dvArA bhUmi khodIne banAvela jalAzaya. hu- himavAna Adi parvato upara svAbhAvika banela sarovara athavA nadIonA nIcenA bhAgamAM jyAM UMDANavALA bhAgamAM pANI bhareluM hoya. (jene dhuno kahevAya) te draha. vAtaskaMdha- ghanavAta, tanavAta Adi vAyunA samUhane vAtaskaMdha kahe che. avakAzAntara- ghanavAtAdi vAyuskaMdhonI nIce rahela AkAzane avakAzAntara kahe che. vAta valaya- lokane pharatA vIMTaLAyela vAyunA valaya. vigraha- lokanA vaLAMkavALA bhAgane vigraha kahe che. velA- samudranA jalanI vRddhine velA kahevAya. dvAra- dIpa, samudra ane nagarAdimAM praveza karavAno mArga, toraNa- dvAranI uparano kalAtmaka ardhacaMdrAkAra vibhAga. narakAvAsa- nArakone rahevAnA nivAsa sthAna. vaimAnikAvAsa-vaimAnika devonA nivAsasthAna. varSa bharatAdi kSetrone varSa kahevAya. varSadhara- himavAna Adi parvatone varSadhara kahe che. phUTAkAra- phUTanA AkAre nirmita (goLa guMbajanA AkAravALA)bhavanone kUTAkAra kahe che. vijaya--mahAvidehanA kSetrakhaMDone vijaya kahe che. rAjadhAnI- vijayonI mukhyanagarI. prastuta sUtramAM rAjadhAnI zabda be vAra che. prathama rAjadhAnI zabdathI sAmAnya rAjAonI rAjadhAnInuM kathana che. bIjIvAranA zabdaprayoga dvArA mahAvideha kSetranI vijayonI rAjadhAnInuM kathana che. A sarva sthAno jIva-ajIvathI saMyukta hovAthI tene jIva-ajIva rUpa kahyA che. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 ] zrI ThANAMga satra-1 jIva ane ajIvarUpa chAyAdi :| 3 chAyAi vA AyavAi vA dosiNAi vA aMdhakArAi vA omANAi vA ummANAi vA aiyANagihAi vA ujjANagihAi vA avaliMbAi vA saNippavAtAi vA jIvAi vA ajIvAi vA pavuccai / bhAvArtha :- chAyA, Atapa, jyotsanA, aMdhakAra, avamAna, unmAna, atiyAnagRha, udyAnagRha avalimba, sanipravAta, A sarva jIva, ajIva rUpa che. vivecana : prastuta sUtramAM chAyA vagere pudgaladravyanI paryAyamAM jIva-ajIvarUpatAnuM darzana karAvyuM che. chAyA- vRkSAdinI chAyA ke paDachAyo, pratibiMba. vRkSa vagerenI chAyAmAM vRkSa sajIva che ane chAyA pudgala dravyanI paryAya hovAthI ajIva che. AtApa- sUryanA uSNa prakAza-taDakAne AtApa kahe che. sUrya vimAna, pRthvIkAyanA jIva rUpa che ane prakAza pudgala dravyanI paryAya che. jyotsanA- caMdranI zItala cAMdanI te jyotsanA. caMdra vimAna, pRthvIkAyanA jIva rUpa che. tat saMbaMdhita zItala prakAza te pudgala dravyanI paryAya che mATe te ajIva che. aMdhakAra- aMdhakAra pudgala dravyanI paryAya che. te ajIva che ane jIvanA AzrayabhUta hovAthI jIvarUpa che. avamAna- hAtha, mITara AdinA mApane avamAna kahe che. bhUmi AdinA mApa mATe avamAna zabdano prayoga karAya che. mapAtI vastu ane mApanAra vyaktinI apekSAe te jIva rUpa che ane mApavAnuM sAdhana ajIva hovAthI te ajIva rUpa che. unmAna- toLavAnA rUpamAM jeno prayoga thAya che jema ke ratI, mAsA, tolA, chaTAMka, zera, maNa, grAma, kilo, Tana Adi vajananA mApa che. jokhAtI vastu ane jokhanAranI apekSAe te jIva rUpa che ane jokhavAnA sAdhananI apekSAe ajIva rUpa che. atiyAna gRha-nagarAdinA pravezadvAra pAse je dharmazALA, hAthIkhAnA, basa sTenDa vagere vizAla vAhanone UbhA rAkhavAnA sthAna hoya te. udyAnagRha- udyAna AdimAM banAvelA suMdara gRha. avaliMba- A zabdanA be artha che- (1) deza vizeSa (2) bahAranA daravAjAno prakoSTha. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: uddezaka-4 . | 127 | saLikhavAya - tenA be saMskRta rUpa che-1.zainaHprapAta = jharaNA, 2. sanidhdhapAta = prakoSTha-apavaraka. sUtrokta chAyA, Atapa Adi jIvothI vyApta hoya athavA jIvonA Azraya sthAnarUpa hoya che. tethI te jIva rUpa che ane svayaM pudgala rUpa hovAthI athavA ajIvanA AdhArabhUta hovAthI te ajIva rUpa paNa che. rAzinA be prakAra :| 4 do rAsI paNNattA, taM jahA- jIvarAsI ceva, ajIvarAsI ceva / bhAvArtha :- rAzi be prakAranI kahI che, te A pramANe che- jIvarAzi ane ajIvarAzi. vivecana : prastuta sUtramAM be rAzinuM kathana che. vizvanA sarva dravya jIva-ajIvamAM vibhakta che. rAzino artha che samudAya. jIvasamudAya te jIvarAzi kahevAya ane te sivAyanA dharma, adharma, pudgala vagere dravya ajIva rAzimAM samAviSTa thaI jAya che. karmabaMdha ane udIraNA AdinA be-be bheda :| 5 duvihe baMdhe paNNatte, taM jahA- pejjabaMdhe ceva, dosabaMdhe ceva / jIvA NaM dohi ThANehiM pAvaM kammaM baMdhaMti, taM jahA- rAgeNa ceva, doseNa ceva / / jIvA NaM dohiM ThANehiM pAvaM kammaM udIreMti, taM jahA- abbhovagamiyAe ceva veyaNAe, uvakkamiyAe ceva veyaNAe / evaM vedeti Nijjareti / / bhAvArtha :- baMdha be prakAranA kahyA che, yathA- rAga baMdha ane dveSa baMdha. jIva be prakAre karma bAMdhe che, yathA- rAgathI ane dveSathI. jIva be prakAre pApa karmanI udIraNA kare che, yathA- AbhyapagamikI vedanAthI ane aupakramikI vedanAthI. te ja pramANe AbhyapagamikI ane aupakramikI vedanA dvArA jIva karmonuM vedanA ane nirjarA kare che. vivecana : prastuta sUtramAM rAga ane dveSane karmabaMdhanA be mULa kAraNa rUpe darzAvyA che tathA udIraNA ane nirjarAnA be nimitta kAraNa batAvyA che. AvyagamikI vedanA- abhyapagama = svIkAra. svecchAthI svIkRta kezaluMcana, tapazcaryA AdithI thanArI Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 ] zrI ThANAga sUtra-1 vedanA. aupakramikI vedanA- karmodayathI thatI vedanA. zarIramAM rogAdinA kAraNe je vedanA thAya te aupakramikI vedanA kahevAya che. A baMne prakAranI vedanAthI karmanI udIraNA thAya che, karmanuM vedanA thAya che ane nirjarA thAya che. AtmAnuM paraloka gamana : 6 dohiM ThANehiM AyA sarIraM phusittANaM NijjAi, taM jahA- deseNavi AyA sarIraM phusittA NaM NijjAi, savveNavi AyA sarIragaM phusittA NaM NijjAi / evaM phurittANaM, phuDittANaM, savaTTaittANaM NivvaTTaittANaM / bhAvArtha :- be prakAre zarIrano sparza karI AtmA bahAra nIkaLe che, te A pramANe che- eka dezathI AtmA zarIrano sparza karIne bahAra nIkaLe che ane sarva pradezothI zarIrano sparza karI bahAra nIkaLe che. te ja pramANe AtmA zarIrane spharita(spaMdita) karI, sphaTita karI, saMvartita(saMkocita) karI, nivRtta jIva-pradezothI alaga) karI bahAra nIkaLe che. vivecana : prastuta sUtromAM AtmAnI zarIramAMthI bahAra nIkaLavAnI be rIte pradarzita karI che- dezataH ane sarvataH. saMsArI jIvonA Atma-pradezo zarIranA koI eka bhAgathI bahAra nIkaLe che. jyAre jIva siddha thAya che tyAre te siddha jIvonA Atmapradezo sarvAgathI (saMpUrNa zarIramAMthI) bahAra nIkaLe che. Atmapradezo jyAre zarIramAMthI bahAra nIkaLe che tyAre AtmapradezamAM kaMpana, pharaNa, saMkocana, nivRtti thAya che. te pratyeka kriyA be prakAre thAya che. lekha - eka dezanA be artha karavAmAM Ave che. pahelAM thoDA Atmapradezo zarIramAMthI bahAra kADhI pachI sarva Atma pradezo sAthe nIkaLI jAya athavA zarIranA eka dezarUpa caraNAdikono sparza karI, anya avayavo dvArA pradezono saMkoca karI zarIramAMthI bahAra nIkaLI jAya. saLekha :- daDAnI jema Atma pradezo eka sAthe bahAra nIkaLI jAya athavA samasta aMgone sparza karI jIva bahAra nIkaLI jAya che. jIva eka dezathI ke sarvathI sparza karI bahAra nIkaLe tyAre Atmapradezo zarIrathI alaga thAya che. kSaya, upazamathI jJAnAdinI prApti :7 dohiM ThANehiM AyA kevalipaNNattaM dhammaM labhejjA savaNayAe, taM jahA Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: uddezaka-4. [ 129 ] khaeNa ceva uvasameNa ceva / dohiM ThANehiM AyA kevalaM bohiM bujjhejjA, kevalaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaejjA, kevalaM baMbhaceravAsamAvasejjA, kevaleNaM saMjameNaM saMjamejjA, kevaleNaM saMvareNaM saMvarejjA, kevalamAbhiNibohiyaNANaM uppADejjA, kevala suyaNANaM uppADejjA, kevala ohiNANa uppADejjA, kevalaM maNapajjavaNANaM uppADejjA, taM jahA- khaeNa ceva, uvasameNa ceva / bhAvArtha - be prakAre AtmA kevaLI prarUpita dharmane sAMbhaLI zake che, te A pramANe che- karmonA kSayathI ane upazamathI. kSaya ane upazama A be prakAre AtmA vizuddha(parama)bodhine prApta kare che, muMDita thaI ghara choDI saMpUrNa aNagArapaNAne pAme che, saMpUrNa brahmacaryavAsane prApta kare che, saMpUrNa saMyamathI saMyata thAya che, saMpUrNa saMvara dvArA saMvRtta thAya che, vizuddha Abhinibodhika jJAnane prApta kare che, vizuddha zrutajJAnane prApta kare che, vizuddha avadhijJAnane prApta kare che, vizuddha mana:paryava jJAnane prApta kare che. vivecana : prastuta sUtramAM AtmazuddhinA be upAya pradarzita karyA che. kSaya ane upazama. 3vasamena :- kSaya-karmano nAza. upazama-karmonA udayane DhAMkI devo. A baMne avasthAmAM karmanuM vadana thatuM nathI. ahIM bIjuM sthAna hovAthI be padanuM grahaNa karyuM che paraMtu upazama ane kSayanA grahaNathI te baMnethI mizrita kSayopazamanuM grahaNa thaI jAya che. upazama mAtra mohanIya karmano ja thAya che. kSaya AThe karmano thAya che ane kSayopazama cAra ghAtI karmono thAya che. tethI samakita ane cAritra saMbaMdhita sUtrokta sarva avasthAo upazama, kSaya ane kSayopazamathI pragaTa thAya che. jJAna saMbaMdhita avasthAo kSayopazamathI prApta thAya che. matijJAna vagere cAra jJAna te-te jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI thAya che. kevalajJAna mAtra kevalajJAnAvaraNIyanA kSayathI thAya che mATe tenuM grahaNa ahIM karyuM nathI. hevana vohaM :- kevala zabdanA ahIM be artha che- (1) saMpUrNa bodhi (2) kevalajJAnI sarvajJa prabhunA dharmamAM bodhi. vahiM :- bodhi zabdano artha che- dharmanuM prApta thavuM, dharmanI samajaNa thavI, Atma jAgRti thavI, dharma pAmavo, hadayamAM dharma UtarI javo. bodhi prApta thavAthI ane samajaNa hRdayamAM UtaravAthI jIvane (1) samakitanI prApti thAya che. (2) vratano bodha thavAthI te vratadhArI bane che (3) saMyamano bodha thavAthI Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 zrI ThANAMga sUtra-1 AtmA aNagAra dharma dhAraNa kare che. A rIte bodha traNa prakArano thAya che. palyopama sAgaropama kAlanuM pramANa : 8 duvihe addhovamie paNNatte taM jahA- paliovame ceva, sAgarovame seva / te ji te pattiovame ? tiovame jaM joyaNavicchiNNaM, pallaM egAhiyapparUDhANaM / hojja NiraMtaraNiciyaM, bhariyaM vAlaggakoDINaM // 1 // vAsasae vAsasae, ekkekke avahaDaMmmi jo kAlo / so kAlo boddhavvo, uvamA egassa pallassa // 2 // siM pallANaM, koDAkoDI havejja dasa guNiyA / teM sAgarovamalsa 3, rAssa mane rimALa|| rU // bhAvArtha :- aupamika adghAkAla be prakAre kahyo che. palyopama ane sAgaropama. palyopama kone kahe che ? tenuM svarUpa A pramANe che-- gAthArtha :- eka yojana vistRta (lAMbo-pahoLo ane UMDo) khADAne mAthAnuM muMDana karAvyA pachI eka divasathI laI sAta divasamAM ugelA vALanA TukaDAthI ThAMsI ThAMsIne bharavAmAM Ave, tyAra pachI so so varSe te vAlAgna khaMDane kADhavAmAM Ave ane khADo khAlI thatA jeTalo samaya thAya teTalA kALane palyopama kahe che. daza kroDA kroDI palyopamano eka sAgaropama kahevAya che. vivecana : prastuta sUtramAM aupamika kALanuM varNana che. je kALa upamA dvArA jANI zakAya tene aupamika kALa kahe che. palyopama- jene palya-khADo athavA dhAnya mApavAnI pavAlInI upamAthI upamita karavAmAM Ave te palyopama. sAgaropama- jene sAgaranI upamAthI upamita karavAmAM Ave te. te baMnenuM pramANa sUtrathI spaSTa che. sva-para pratiSThita pApasthAna : 6. tuviSe johe paLatte, te nahA- AyapaTTiy ceva, parapadgid seva / vaM jAva micchAdaMsaNasalle / evaM NeraiyANaM jAva vemANiyANaM / Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: uddezaka-4 131 bhAvArtha :- krodhanA be prakAra kahyA che, yathA- AtmapratiSThita ane para pratiSThita. te ja pramANe mAnathI mithyAdarzana zalya paryata sarva pApanA be--be prakAra che. te ja rIte nArakIthI vaimAnika sudhI sarva daMDakomAM jIvonA krodhAdinA AtmapratiSThita ane para pratiSThita be--be prakAra kahyA che. vivecana : prastuta sUtramAM sva-paranimittaka kaSAya AdinuM nirUpaNa che. anyanA nimitta vinA svayaM potAnI aMdara pragaTa thatA krodhAdi pApo AtmapratiSThita kahevAya che. anyanA nimittathI utpanna thatA krodhAdi pApo parapratiSThita kahevAya che. pRthvIkAyAdi tathA asaMjJI paMcendriya vagere daMDakomAM AtmapratiSThita krodhAdi pUrvabhavanA saMskArathI thAya che. sarva jIvonA be-be prakAra :10 duvihA saMsArasamAvaNNagA jIvA paNNattA, taM jahA- tasA ceva, thAvarA cev| duvihA savvajIvA paNNattA, taM jahA- siddhA ceva, asiddhA ceva / duvihA savvajIvA paNNattA, taM jahA- saiMdiyA ceva aNiMdiyA ceva / evaM sakAyacceva akAyacceva / sajogI ceva ajogI ceva / saveyA ceva aveyA cev| sakasAyA ceva akasAyA ceva / salesA ceva alesA ceva / NANI ceva aNANI ceva / sAgArovauttA ceva aNAgArovauttA ceva / AhAragA ceva aNAhAragA cev| bhAsagA ceva abhAsagA ceva / carimA ceva acarimA ceva / sasarIrI ceva asarIrI ceva / siddha saiMdiyakAe, joge vee lesA ya / NANuvaogAhAre, bhAsaga carime ya sasarIrI / bhAvArtha :- saMsAra-samApannaka jIva be prakAre kahyA che, yathA-trasa ane sthAvara. | sarva jIva be prakAre kahyA che, yathA- siddha ane asiddha. sarva jIva be prakAranA kahyA che, yathAsaIndriya ane anidriya temaja sakAya ane akAya, sayogI ane ayogI, savedI ane avedI, sakaSAyI ane akaSAyI, salezI ane alezI, jJAnI ane ajJAnI, sAkAropayogI ane anAkAropayogI AhAraka ane anAhAraka, bhASaka ane abhASaka, sazarIrI ane azarIrI. A rIte be-be prakAra jANavA. gAthArtha- siddha, saIndriya, kAya, yoga, veda, kaSAya, vezyA, jJAna, upayoga, AhAraka, bhAsaka, carama, sazarIra. pratipakSa sahita A bola dvArA jIvanA bebe bhedanuM kathana karavuM. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 zrI ThANAMga satrana vivecana : cAre gatimAM paribhramaNa karavuM, tenuM nAma che saMsAra. A saMsArane ekIbhAvathI prApta jIvo saMsAra samApana kahevAya che. te saMsArI jIvanA trasa ane sthAvara tevA be bheda karyo che. te pachI siddho sahita sarva jIvono samAveza kare tevA be be prakAra prastuta sUtramAM batAvyA che. sUtrokta te padonI vyAkhyA A pramANe che. siddha ane asiddha - karma rahita jIvo siddha ane karmayukta asiddha kahevAya che. saMsAra samApannaka jIva asiddha che. saIndriya ane anindriya H- Idriya sahita jIvo saIndriya ane Idriyarahita jIvo anindriya kahevAya che. aparyAptA, kevaLI ane siddha jIvo anindriya che, zeSa saMsArI jIvo saIndriya che. sakAya ane akAya - kAya-zarIra yukta saMsArI jIvo sakAya ane zarIra rahita siddha jIvo akAya kahevAya che. sayogI ane ayogI :- kAyAdiyoga yukta jIvo sayogI ane kAyAdiyoga rahita jIvo ayogI kahevAya che. 14mAM guNasthAnavartI jIvo ane siddha ayogI che, zeSa sayogI che. savedI ane avedI :- traNe veda sahita te savedI ane veda rahita jIvo avedI kahevAya che. 9 thI 14 guNasthAnavI jIvo tathA siddha avedI che, zeSa jIvo savedI che. sakaSAyI ane akaSAyIH- 10mA guNasthAna sudhInA jIvo kaSAya yukta che mATe te sakaSAyI ane 11 thI 14 guNasthAna vartI jIvo tathA siddha kaSAyarahita che mATe akaSAyI kahevAya che. salezI ane alezI :- kRSNAdi lezyAyukta 13 guNasthAna sudhInA saMsArIjIva salezI ane 14mA guNasthAnavI jIvo tathA siddha, zaiyA rahita hovAthI alezI che. jJAnI ane ajJAnI H- samyakdaSTi jIvo jJAnI ane mithyAdaSTi jIvo ajJAnI kahevAya che. sAkAra upayoga ane anAkAra upayoga H- vizeSa odha te sAkAra upayoga ane sAmAnya bodha te anAkAra upayoga che. AhAraka ane anAhAraka :- oja, roma ke kavala AhAra karanAra AhAraka ane te AhArathI rahita anAhAraka kahevAya che. vigrahagativALA, kevaLI samuddAtayukta, ayogI ane siddha jIvo anAhAraka che, koSa jIvo AhAraka che. bhASaka ane abhASaka :- bhASA paryAptithI paryAptA jIva bhASaka, bhASA paryAptithI rahita jIvo abhASaka kahevAya che. ekendriyanA paryAptA ane aparyAptA, beIndriya vagerenA aparyAptA, 14mA Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2: deza-4 | 133 guNasthAnavartI jIvo tathA siddha abhASaka che. zeSa jIvo bhASaka che. carama ane acarama :- jene aMtimabhava hoya che te carama ane ekathI vadhu bhava saMsAramAM zeSa hoya te acarama kahevAya che. sazarIrI ane azarIrI:- zarIrayukta, saMsArI jIva sazarIrI ane zarIra rahita siddha jIva azarIrI uvAya che. talanA :- sthAna-2, uddezaka-2, sUtra 6 mAM paNa A saIndriya aniSkriya Adi aneka pado che. tyAM pratyeka daMDakamAM be--be bheda karyA che ane prastuta sUtramAM saMsArIjIva(samuccaya jIvo)nA be--be bheda kahyAM che. maprazasta-prazasta bharA :|11 do maraNAI samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM samaNANaM NiggaMthANaM No NiccaM vaNNiyAI, No NiccaM kittiyAI, No NiccaM buiyAI, No NiccaM pasatthAI, No NiccaM abbhaNuNNAyAiM bhavaMti, taM jahA- valayamaraNe ceva, vasaTTamaraNe ceva / evaM NiyANamaraNe ceva tabbhavamaraNe ceva, giripaDaNe ceva tarupaDaNe ceva, jalapavese ceva jalaNapavese ceva, visabhakkhaNe ceva satthovADaNe ceva / do maraNAI samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAvaNo NiccaM abbhaNuNNAyAI bhavaMti / kAraNe puNa appaDikuTThAI, taM jahA- vehANase ceva giddhapuDhe ceva / do maraNAI samaNeNa bhagavayA mahAvIreNaM samaNANaM NiggaMthANaM NiccaM vaNiyAiM jAva NiccaM abbhaNuNNAyAI, bhavaMti, taM jahA- pAovagamaNe ceva, bhattapaccakkhANe ceva / pAovagamaNe duvihe paNNatte taM jahA- NIhArime ceva, aNIhArime ceva / NiyamaM apaDikamme / bhattapaccakkhANe duvihe paNNatte, taM jahA- NIhArime ceva, aNIhArime cev| NiyamaM sapaDikamme / bhAvArtha :- zramaNa bhagavAna mahAvIre valammaraNa ane vazArtamaraNa, A be prakAranA maraNa zramaNa nigraMtha mATe upAdeya rUpe varNita karyA nathI, kIrtita karyA nathI, vyakta rUpe prarUpita karyA nathI, tenI prazaMsA karI nathI, abhyanujJAta-anumodanA karI nathI athavA AjJA ApI nathI. A rIte nidAna maraNa ane tadbhavamaraNa, giripatana maraNa ane tarupatana maraNa, jala praveza Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 134 ] zrI ThANAga sutra-1 maraNa ane agni praveza maraNa, viSa bhakSaNa maraNa ane zastrAvapATana maraNa; A be--be prakAranA maraNa samajavA. zramaNa bhagavAna mahAvIre zramaNa nigraMtho mATe be prakAranA maraNa varNita, kIrtita, prarUpita, prazasita ane abhyanujJAta karyA nathI, chatAM koI vizeSa kAraNa upasthita thAya tyAre vehAyasa ane vRddha pRSTa, A be maraNane abhyanujJAta kahyA che. zramaNa bhagavAna mahAvIre zramaNa nigraMtho mATe pAdapopagamana maraNa ane bhakta pratyAkhyAna maraNa; A be prakAranA maraNa haMmezAM varNita, kIrtita, prarUpita, prazasita ane abhyanujJAta kahyA che. pAdapopagamana maraNanA be prakAra che, te A pramANe che- nIhArima ane anIhArima. pAdapopagamana maraNa niyamathI apratikarma hoya che. bhakta pratyAkhyAna maraNanA be prakAra che, te A pramANe che- nIhArima ane anIhArima. bhaktapratyAkhyAna maraNa niyamathI sapratikarma hoya che. vivecana : prastuta sUtromAM (1) be--be bolanA AzrayathI daza prakAranA aprazasta ane anupAdeya maraNanuM (2) be prakAranA aprazasta chatAM prasaMgopAta upAdeya maraNanuM (3) be prakAranA prazasta maraNanuM varNana che. A rIte kula cauda prakAranA maraNanuM varNana che. chatAM temAM anya paNa aneka bheda samAviSTa che. maraNa be prakAranA che, te aprazasta maraNa ane prazasta maraNa. je maraNa kaSAyavaza thAya che te aprazasta maraNa che ane je maraNa samabhAvapUrvaka, zarIra tyAga rUpa che te prazasta maraNa kahevAya che. aprazasta maraNanA valammaraNa Adi aneka prakAra kahyA che, tenu spaSTIkaraNa A pramANe che. (1) vala"raNa- gaLuM maraDIne maravuM. (2) vazArtamaraNa taraphaDatA taraphaDatA maravuM. IndriyonA viSayone vazIbhUta thaI, ribAIne maravuM. (3) nidAna maraNa- Rddhi, bhogAdinI IcchAthI maravuM. (4) tabhava maraNa- punaH manuSyabhava prApta karavA mATe maravuM, kAzI karavata levI. (5) giripatana maraNa- parvata uparathI paDIne maravuM. (6) tarupatana maraNa- vRkSa uparathI paDIne maravuM.(7) jala praveza maraNadariyA, nadI vagarenA agAdha pANImAM paDIne maravuM. (8) agni praveza maraNa- baLatI agnimAM praveza karIne maravuM, agni dvArA baLI maravuM. (9) viSa bhakSaNa maraNa-viSa khAIne maravuM. (10) zastrAvapATana maraNa- talavArAdi zastra dvArA maravuM. (11) vaihAyasa maraNa- gaLAphAMso khAIne maravuM. (12) vRddha spaSTa maraNa- mRtaka zarIranA bhakSaNa mATe gIgha, samaDI vagere jIvo bhegA thaIne, te zarIranuM bhakSaNa karI jAya tevuM gRddha pRSTa maraNa kahevAya athavA vizALakAya hAthI AdinA mRta zarIramAM praveza karIne maravuM. A prakAre maravAthI gIdha Adi pakSI hAthInA zabanI sAthe te maranAranA zarIrane paNa cAMca mArI-mArIne khAI jAya che. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-2: uddezaka-4. 135 sUtragata varNita' Adi padono artha A pramANe che. (1) varNita :- upAdeyarUpathI sAmAnya varNana karela. (2) kIrtita - upAdeya buddhithI vizeSa kathana karela. (3) ukta :- vyakta ane spaSTa vacanothI prarUpela. (4) prazasita :- zlAghA athavA prazaMsA karela. (5) abhyanujJAta :- kArya karavAnI anujJA pradatta karavI, anumati devI. bhagavAna mahAvIre zramaNone koI paNa aprazasta maraNanI AjJA ApI nathI. apavAdamArge saMyama athavA zIlanI rakSA mATe vaihAyasa maraNa ane vRddhapRSTa maraNanI AjJA A sUtrathI spaSTa che. prazasta maraNa be prakAranA che. bhakta pratyAkhyAna ane pAdapopagamana. bhakta pratyAkhyAna - bhojana-pAnano AjIvana tyAga karI samAdhipUrvaka prANa tyAga karavA te bhakta pratyAkhyAna. A maraNanI sAdhanAmAM sAdhaka pote potAnI ane bIjAnI vaiyAvaccano svIkAra karI zake che. pAdapopagamana :- potAnuM sAmarthya joI sAdhue je saMstAraka upara saMthAro karavAnI IcchA hoya tyAM uThavuM-besavuM ane paDakhA pheravavA Adi zArIrika kriyAothI rahita banI, kApelI jhADanI DALInI jema sastAraka upara nizreSTa rahevuM te pAdapopagamana saMthAro kahevAya. A avasthAmAM AhAra-pANIno tyAga to hoya ja che. temaja te sAdhaka koI sAthe bolatA nathI ane zarIranA koI paNa aMgathI koI paNa prakArano saMketa ke koI prakAranI kriyA paNa karatA nathI. te ja avasthAmAM prANa tyAga kare, te pAdapopagamana maraNa kahevAya che. A maraNathI maranAra bIjAnI vaiyAvaccano svIkAra karatA nathI temaja pote potAnI sevA paNa karatA nathI. nIhArima-anIhArima - jyAre vasati (upAzrayAdi)mAM saMthAro karI, mRtyu thayuM hoya to mRtadehane bahAra kADhI dAha Adi aMtima kriyA karavAmAM Ave che tene nIhArima kahevAya. jo girikaMdarAmAM saMthAro karI mRtyu thayuM hoya to tenA mRtadehano tyAM ja tyAga karAya che, te anIhArima kahevAya che. zrI AcArAMga sUtramAM traNa prakAranA maraNane paMDita maraNa athavA prazasta maraNa kahyA che. bhaktapratyAkhyAna,igitamaraNa ane pAdapopagamana. ahIM be sthAnano vicAra hovAthI IgitamaraNanuM grahaNa karyuM nathI. temAM anya dvArA sevA levAmAM AvatI nathI paraMtu Igita-nizcitabhUmimAM svayaM haravuM-pharavuM vagere kriyA karI zake che, teno samAveza ahIM bhakta pratyAkhyAnamAM karavAmAM Ave che. jIvAjIvarUpa anaMta zAzvata loka :|12 ke ayaM loge? jIvacceva, ajIvacceva / ke aNaMtA loge? jIvacceva ajIvacceva / ke sAsayA loge ? jIvacceva ajIvacceva / Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 134 ] zrI ThANAga sutra-1 bhAvArtha :- A loka zuM che? jIva ane ajIva te loka che. lokamAM anaMta zuM che? jIva ane ajIva anaMta che. lokamAM zAzvata zuM che? jIva ane ajIva ja zAzvata che. vivecana : loka, jIva ane ajIva svarUpa che. kevaLajJAna rUpa Aloka(prakAza) dvArA je dekhAya te loka. temAM jIva ane ajIva bane anaMta che ane zAzvata che. bodhi, buddha, moha, mUDhanA be-be bheda :13 duvihA bohI paNNattA, taM jahA- NANabohI ceva, dasaNabohI ceva / duvihA buddhA paNNattA, taM jahA- NANabuddhA ceva, saNabuddhA ceva / bhAvArtha :- bodhi be prakAranI che, yathA- (1) jJAnabodhi (2) darzanabodhi. buddha be prakAranA kahyA che, yathA- (1) jJAna buddha ane (2) darzana buddha. 14 duvihe mohe paNNatte, taM jahA- NANamohe ceva, saNamohe ceva / duvihA mUDhA paNNattA, taM jahA- NANamUDhA ceva, dasaNamUDhA ceva / bhAvArtha - moha be prakAranA che, yathA- (1) jJAna moha (2) darzana moha. mUDha be prakAranA che, yathA(1) jJAna mUDha (2) darzanamUDha. vivecana :gohA :- upadeza ke adhyayana vagerethI je AtmajAgRti ane dharmaruci thAya te 'bodhi' kahevAya che. jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI je jJAnanI prApti thAya te jJAnabodhi ane darzana mohanIya karmanA kSayopazamathI zraddhAnI prApti thAya te darzanabodhi kahevAya che. bodhi prApta jIvane buddha kahe che. tenA jJAna buddha ane darzana buddha, A be prakAra guNanI apekSAe karyA che. guNI to eka ja che. node - moha bodhino pratipakSI che. ahIM moha mUDhatAnA arthamAM che. ayathArtha jJAna te jJAnamUDhatA che. ayathArtha zraddhA te darzana mUDhatA che. jema bodhithI yukta jIva buddha kahevAya tema mUDhatAthI yukta jIva mUDha kahevAya che. jJAnanI jAgRtithI bodhi hoya che ane ajJAnanI AvRttithI mUDhatA hoya che. ATha karmonA be be prakAra :15 NANAvaraNijje kamme duvihe paNNatte, taM jahA- desaNANAvaraNijje ceva savvaNANAvaraNijje ceva / darisaNAvaraNijje kamme duvihe paNNatte, taM Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-2: uddezaka-4 137 | jahA- desadarisaNAvaraNijje ceva, savvadarisaNAvaraNijje ceva / veyaNijje kamme duvihe paNNatte, taM jahA- sAyAveyaNijje ceva, asAyAveyaNijje ceva / mohaNijje kamme duvihe paNNatte, taM jahA- daMsaNamohaNijje ceva, carittamohaNijje ceva / Aue kamme duvihe paNNatte, taM jahA- addhAue ceva, bhavAue ceva / NAme kamme duvihe paNNatte taM jahA- subhaNAme ceva, asubhaNAme ceva / gotte kamme duvihe paNNatte, taM jahA- uccAgoe ceva, NIyAgoe ceva / aMtarAie kamme duvihe paNNatte taM jahA- paDuppaNNaviNAsie ceva, pihitaAgAmipahaM ceva / bhAvArtha :- (1) jJAnAvaraNIya karmanA be prakAra che, yathA- dezajJAnAvaraNIya ane sarva jJAnAvaraNIya. (2) darzanAvaraNIyakarmanA be prakAra che, yathA- deza darzanAvaNaraNIya ane sarva darzanAvaraNIya. (3) vedanIyakarmanA be prakAra che, yathA- zAtA vedanIya ane azAtA vedanIya. (4) mohanIya karmanA be prakAra che, yathA- darzana mohanIya ane cAritra mohanIya. (5AyuSya karmanA be prakAra che, yathA- addhAyuSya(kAyasthitinuM AyuSya) ane bhavAyuSya (te ja bhavanuM Ayu.) (6) nAma karmanA be prakAra che, yathA- zubhanAma ane azubhanAma. (7) gotra karmanA be prakAra che, yathA- uccagotra ane nIcagotra. (8) aMtarAya karmanA be prakAra che, yathA- pratyutpanna vinAzI (vartamAnamAM je maLyuM che teno vinAza karanAruM kama) ane pihita-AgAmIpatha (bhaviSyanA lAbhane rokanAruM karma.) vivecana : prastuta sutromAM apekSAthI pratyeka karmanA be--be bheda karyA che. jJAnAvaraNIya - AtmAnA jJAnaguNane AcchAdita karanAruM, Avarita karanAruM jJAnAvaraNIya karma che. jJAnanA ekadezarUpa matijJAna, zrutajJAna vagere cAra jJAna je karma dvArA Avarita thAya te dezajJAnAvaraNIya kahevAya che athavA jJAnAvaraNIyakarmanI dezaghAti prakRti dezajJAnAvaraNIya che. je karma dvArA kevaLajJAnasaMpUrNajJAna Avarita thAya te sarva jJAnAvaraNIya kahevAya che athavA jJAnAvaraNIyanI sarvaghAti prakRti sarvajJAnAvaraNIya kahevAya che. darzanAvaraNIya H- AtmAnA darzanaguNasAmAnya bodhane AvaraNa kare te darzanAvaraNIya karma kahevAya che. temaja je karma cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzanane Avarita kare te deza darzanAvaraNIya kahevAya che athavA darzanAvaraNIya karmanI dezaghAti prakRti deza darzanAvaraNIya kahevAya che.. kevaladarzanane Avarita kare te sarva darzanAvaraNIya kahevAya che athavA nidrA, nidrA-nidrA, pracalA, pracalA-pracalA, cAnaSkrinidrA ane kevaladarzanAvaraNIya te sarvaghAti prakRtine sarvadarzanAvaraNIya kahe che. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 138 | zrI ThANAga sUtra-1 vedanIya-jIvane sukha-duHkhanuMvedana karAve te vedanIya karma che. je karmasukharUpe vedita thAya te zAtAvedanIya ane duHkharUpe vedita thAya te azAtAvedanIya kahevAya che. mohanIya :- AtmAne sAcA-khoTAno viveka thavA na de te mohanIya karma che. sAcI zraddhA thavA na de te darzana mohanIya ane sAmAyikAdi cAritra prApta thavA na de te cAritra mohanIya karma kahevAya che. AyuSya - pratisamaye je vyatIta thAya te AyuSya karma che. te jIvane prApta dehamAM rokI rAkhe che. manuSya ane tiryaMca jeTalA samaya sudhI te ja bhavane prApta kare, lagAtAra jeTalA bhava te ja bhavanA kare te addhAyuSya kahevAya che. vartamAna bhavanuM AyuSya te bhavAyuSya kahevAya che. nAma :- gati-jAti zarIrAdi vividha rUpo prApta karAve te nAma karma. devagati, tIrthakara nAmakarma vagere zubhanAma che ane narakagati vagere azubhanAma che. gotra :- ucca-nIca kuLanI prAptimAM kAraNabhUta karma te gotra karma che. lokamAnya kuLamAM janma thavo te uccagotra ane lokaninditakuLamAM janma thavo te nIcagotra kahevAya che. aMtarAyaH- dAna, lAbha vageremAM vidga-bAdhA kare te aMtarAyakarma kahevAya che. vartamAnamAM prApta thatA dravyane naSTa karI nAkhe te pratyupanna vinAzI aMtarAya karma che ane bhaviSyamAM prApta thanAra artha-dravyAdi lAbhane aTakAve te pihitAgAmI patha aMtarAya karma che. rAga-dveSajanita mUccha :16 duvihA mucchA paNNattA, taM jahA- pejjavattiyA ceva, dosavattiyA ceva / pejjavattiyA mucchA duvihA paNNattA, taM jahA- mAyA ceva, lobhe ceva / dosavattiyA mucchA duvihA paNNattA, taM jahA- kohe ceva, mANe ceva / bhAvArtha :- mUrchA be prakAranI kahI che, te A pramANe che- preyasa pratyayA-rAgane kAraNe thatI mUccha ane Sa pratyayA- dveSane kAraNe thatI mUccha. rAgapratyayAmUrchA be prakAranI che, yathA- mAyA rUpa ane lobharUpa. dveSa pratyayA mUccha be prakAranI che, yathA- krodharUpa ane mAnarUpa. vivecana : prastuta sUtramAM rAga-dveSa janita mUcchanuM varNana che. mUccha - kartavyA kartavyanA vivekano nAza kare te mUccha. moha ja mUrchArUpa che. A mUccha rAganA kAraNe udbhave to te rAgapratyayA kahevAya. te mAyA ane lobharUpa che. dveSanA kAraNe mUccha uddabhave to te dveSa pratyayA kahevAya che. te krodha ane mAna rUpa che. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2 H uddezaka-4 ArAdhanA : 17 duvihA ArAhaNA paNNattA, taM jahA - dhammiyArAhaNA ceva, kevali ArAhaNA ceva / 139 dhammiyArAhaNA duvihA paNNattA, taM jahA suyadhammArAhaNA ceva, carittadhammA- rAhaNA ceva / - kevali ArAhaNA duvihA paNNattA, taM jahA aMtakiriyA ceva, kappavimANo vavattiyA ceva / ArAdhanA. bhAvArtha :- ArAdhanA be prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) dhArmika ArAdhanA- sAdhu ane zrAvaka dharmanA AcaraNa rUpa ArAdhanA (2) kevalI ArAdhanA- saMpUrNa ArAdhanA arthAt mRtyu samaye thanArI ArAdhanA. dhArmika ArAdhanA be prakAranI kahI che, te A pramANe che- zruta dharmanI ArAdhanA ane cAritradharmanI kevalI(saMpUrNa) ArAdhanA be prakAranI che, te A pramANe che- aMtakriyArUpa ane kalpa--vimAno-- tpattikA. vivecana : ArAhaLA :- prastuta sUtramAM be prakAranI ArAdhanAnuM nirUpaNa che. (1) pravRtti-AcaraNa rUpa ArAdhanA (2) pariNAma (rijhalTa)rUpa ArAdhanA arthAt zAstrokta rIte jinAjJAnuM pAlana karavuM ane aMte ArAdhaka thavuM te ArAdhanA kahevAya che. dhArmika ArAdhanA :- zrata ane cAritrarUpa be prakAranA dharmanI pAlanA karavI te dhArmika ArAdhanA che. sAdhu dharma tathA zrAvakadharmanuM AcaraNa te cAritra ArAdhanA che. zruta adhyayana, adhyApananI pravRtti te zrutadharma ArAdhanA che. kevaLI ArAdhanA :- saMpUrNa ArAdhanA. sAdhu dharma ane zrAvaka dharmanA AcaraNanA aMtima samaye thatI ArAdhanA saMpUrNa ArAdhanA ke kevaLI ArAdhanA kahevAya che. jema vidyArthInI saMpUrNa saphaLatA parIkSA samaye thAya tema dharmAcaraNanI saMpUrNa(sarva-kevaLI) ArAdhanA mRtyu samaye thAya che. aMtakriyA kevaLI ArAdhanA :- saMpUrNa karmano kSaya karI bhavano aMta karAvanAra ArAdhanA aMtakriyA ArAdhanA kahevAya che. aMtakriyAne kevaLI ArAdhanA paNa kahe che. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 ] zrI kANAMga sUtra-1 kaha5vimAnotpattikA kevaLI ArAdhanA :- sAdhu athavA zrAvakanI mRtyu samaye thatI je ArAdhanA vimAnika devagatimAM janma apAve te kalpavimAnotpattikA ArAdhanA kahe che. tIrthakaranA varNa :|18 do titthayarA NIluppalasamA vaNNeNaM paNNattA, taM jahA- muNisuvvae ceva, ariTThaNemI ceva / do titthayarA piyaMgusamA vaNNeNaM paNNattA, taM jahAmallI ceva, pAse ceva / do titthayarA paumagorA vaNNeNaM paNNattA, taM jahA- paumappahe ceva, vAsupujje ceva / do titthayarA caMdagorA vaNNeNaM paNNattA, taM jahA- caMdappabhe ceva, pupphadaMte ceva / bhAvArtha :- be tIrthakara nIlakamalanI samAna nIlavarNanA hatA, yathA- munisuvrata ane ariSTanemi. be tIrthakara priyaMgu vRkSa jevA varNanA hatA, yathA- mallinAtha ane pArzvanAtha. be tIrthakara padmakamala jevA gauravarNanA hatA, yathA- padmaprabha ane vAsupUjya. be tIrthakara caMdra jevA zveta-gauravarNanA hatA, yathA- caMdraprabha ane puSpadaMta. vivecana : prastuta sutramAM A covIsInA keTalAka tIrthakaronA zarIra varNanuM nirUpaNa che. A dvitIya sthAnanA prasaMge sUtramAM samAna varNavALA be-be tIrthakaronA varNanuM kathana che. temAM kula ATha tIrthakaronuM varNana che. zeSa 16 tIrthakaro kaMcana-suvarNa sama varNavALA hatA. pUrvamAM vastu vibhAga - 19 saccappavAyapuvvassa NaM duve vatthU paNNattA / bhAvArtha :- satyapravAdapUrvanI be vastu(moTA adhikAra) che. be tArAvALA nakSatra :20 puvvAbhaddavayA Nakkhatte dutAre paNNatte / uttarAbhaddavayA Nakkhatte dutAre pnnnntte| puvvaphagguNI Nakkhatte dutAre paNNatte / uttarAphagguNI Nakkhatte dutAre paNNatte / bhAvArtha :- pUrvAbhAdrapada nakSatranA be tArA kahyA che. uttarAbhAdrapada nakSatranA be tArA kahyA che. pUrvA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-2 H uddezaka-4 phAlgunI nakSatranA be tArA kahyA che. uttarA phAlgunI nakSatranA be tArA kahyA che. manuSya kSetramAM be samudra : 21 aMto NaM maNussakhettassa do samuddA paNNattA, teM bahA- lavane seva, kAlode ceva / bhAvArtha :- manuSyakSetramAM be samudra kahyA che- lavaNa samudra ane kAlodadhi samudra. vivecana : 141 jaMbudrIpane pharato be lAkha yojanano lavaNa samudra che. tene pharato cAra lAkha yojanano dhAtakIkhaMDa dvIpa ane tene pharato ATha lAkha yojanano kAlodadhi samudra che, A rIte aDhI dvIpamAM be samudra valayAkAre che. narakagAmI be cakravartI : 22 do cakkavaTTI aparicattakAmabhogA kAlamAse kAlaM kiccA ahesattamAe puDhavIe apaiTThANe Narae NeraiyattAe uvavaNNA, teM naphA* subhUme ceva, baMbhadatte sevA bhAvArtha :- (1) subhUma ane (2) brahmadatta nAmanA be cakravartI kAma-bhogano tyAga na karavAnA kAraNe nIce sAtamI narakanA apratiSThAna narakAvAsamAM nArakIpaNe utpanna thayA. vivecana : prastuta sUtramAM cakravartInA naraka gamananuM kAraNa rajU karyuM che. cakravartI mRtyuparyaMta kAmabhogamAM rakta ja rahe, to te kAmabhogAsakti tene narakagati apAve che. kAma zabdathI zabda ane rUpa temaja bhoga zabdathI gaMdhAdi zeSa traNa viSayanuM grahaNa thAya che. bAra cakravartImAMthI be cakravartI pAMce IndriyonA viSayone AdhIna banI cakravartI paNe ja mRtyu pAmyA che. te baMne sAtamI narakamAM utpanna thayA che. zeSa dasa cakravartI dIkSA dhAraNa karI mokSa pAmyA che. cakravartI jo dIkSA le to mokSamAM jAya athavA devaloka pAme. devonI sthiti-paricAraNAdi : 23 asuriMdavajjiyANaM bhavaNavAsINaM devANaM ukkoseNaM desUNAI do paliovamAiM ThiI paNNattA / sohamme kappe devANaM ukkoseNaM do sAgarovamAiM ThiI paNNattA / IsANe kappe devANaM ukkoseNaM sAiregAiM do sAgarovamAiM Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 ] zrI kANAga sUtra-1 ThiI paNNattA / saNaMkumAre kappe devANaM jahaNNeNaM do sAgarovamAI ThiI paNNattA / mAhiMde kappe devANaM jahaNNeNaM sAiregAiM do sAgarovamAI ThiI paNNattA / dosu kappesu kappitthiyAo paNNattAo, taM jahA- sohamme ceva, IsANe ceva / dosu kappesu devA teulessA paNNattA, taM jahA- sohamme ceva, IsANe cev| dosu kappesu devA kAyapariyAragA paNNattA, taM jahA- sohamme ceva, IsANe ceva / dosu kappesu devA phAsapariyAragA paNNattA, taM jahA- saNaMkumAre ceva, mAhide ceva / dosu kappesu devA rUvapariyAragA paNNattA, taM jahAbaMbhaloge ceva, laMtage ceva / dosu kappesu devA saddapariyAragA paNNattA, taM jahA- mahAsukke ceva, sahassAre ceva / do iMdA maNapariyAragA paNNattA, taM jahA- pANae ceva, accue ceva / bhAvArtha - asurendrane choDIne zeSa bhavanavAsI devonI utkRSTa sthiti kaMIka nyUna be palyopamanI kahI che. saudharma kalpanA devonI utkRSTa sthiti be sAgaropamanI che. IzAna kalpanA devonI utkRSTa sthiti sAdhika be sAgaropamanI che. sanaskumAra kalpanA devonI jaghanya sthiti be sAgaropamanI che. mAhendrakalpanA devonI jaghanya sthiti sAdhika be sAgaropamanI che. be kalpamAM kalpastrIo-devIo che- saudharma ane IzAna kalpamAM. be kalpanA devo tejovezyA vALA hoya che- saudharma ane IzAnakalpa. saudharma ane IzAna, A be kalpanA devo kAyaparicAraka hoya che. kAyAthI maithuna sevana kare che. sanakumAra ane mahendra, A be kalpanA devo sparza paricAraka hoya che. sparzathI maithuna sevana kare che. AliMgana mAtrathI kAmecchA zAMta kare che. brahmaloka ane lAntaka A be kalpanA devo rUpa paricAraka hoya che. teo rUpa joI kAmecchA zAMta kare che. mahAzukra ane sahasAra A be kalpanA devo zabda paricAraka hoya che. teo zabda sAMbhaLI kAmecchA zAMta kare che. prANatendra ane acyatendra A be Indro manaparicAraka hoya che. teone manathI strInuM smaraNa karavA mAtrathI tenI kAmecchA zAMta thaI jAya che. basa-sthAvara rUpe pApakarma upArjanA : 24 jIvANaM duTThANaNivvattie poggale pAvakammattAe ciNiMsu vA ciNaMti vA ciNissati vA, ta jahA- tasakAyaNivvattie ceva, thAvarakAyaNivvattie ceva / bhAvArtha :- jIvoe be sthAnathI upArjita pudgalono pApakarma rUpe caya karyo che, kare che ane karaze, te A pramANe che- trasakAya ane sthAvarakAya. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-2: uddezaka-4. 149 |25 jIvA NaM duTThANaNivvattie poggale pAvakammattAe uvaciNiMsu vA uvaciNaMti vA, uvaciNissaMti vA, baMdhisu vA baMdheti vA baMdhissaMti vA, udIriMsu vA udIreMti vA udIrissaMti vA, verdesu vA vedeti vA vedissaMti vA, NijjariMsu vA NijjareMti vA NijjarissaMti vA, taM jahAtasakAyaNivvattie ceva, thAvarakAyaNivvattie ceva / bhAvArtha :- jIvoe be sthAnathI upArjita pagalono upacaya karyo che, kare che ane karaze; baMdha karyo che, kare che ane karaze; udIraNA karI che, kare che ane karaze; vedana karyuM che, kare che ane karaze; nirjarA karI che, kare che ane karaze, te A pramANe che- trasakAya ane sthAvarakAya. vivecana : prastuta sutromAM pApakarmanA baMdhaka jIvonuM kathana che. trasa ane sthAvara jIvo mithyAtvAdi rU5 kAraNothI karmayugalone grahaNa kare che. karmayugalone grahaNa karavAnI cha avasthAonuM ahIM varNana che, tenuM svarUpa A pramANe che caya :- kaSAya pariNata jIva je karma dalikone grahaNa karavAnI kriyA kare, karmapudgalone grahaNa karavA te. upacaya :- caya thayelA karmomAM vAraMvAra vRddhi karavI te uparAya che. arthAt abAdhAkAla pachInI je karmonI niSeka racanA hoya tene vAraMvAra puSTa karavI, upacita karavI te upacaya kahevAya. baMdha :- caya upacayathI AtmAmAM saMgrahita karmavargaNAnA pagalo prakRti baMdha Adi cAra ane jJAnAvaraNIya Adi ATha vibhAgomAM vibhakta thaI AtmA sAthe kSIranIranI jema saMbaMdhita thaI jAya, ekameka thaI jAya tene baMdha kahe che. udIraNA - jyAre karma svataH paripAkane prApta thAya ane tenA phaLano anubhava karAve te udaya kahevAya ane sAdhanA vizeSathI karmane udayamAM lAvavA te udIraNA. vedanaH- karmanA udayane ahIM vedana kahyuM che. udaya athavA udIraNA dvArA karmaphalanI sArI-narasI anubhUti karavI arthAtu karmaphala bhogavavA te paNa vedana kahevAya che. nirjarA - AtmapradezothI karmanuM aMzataH chUTavuM te nirjarA. udIraNA ane vedanA pachI karmonI nirjarA thAya che. anaMta pugala :| 26 dupaesiyA khaMdhA aNaMtA paNNattA / dupaesogADhA poggalA aNaMtA Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 zrI ThANAMga sUtra-1 paNNattA / evaM jAva duguNalukkhA poggalA aNaMtA paNNatA / bhAvArtha :- dvipradezI pudgala skaMdha anaMta che. dvipradezAvagADha pudgala anaMta che. te ja rIte be samayanI sthitivALA ane be guNavALA pudgala anaMta che. zeSa sarva varNa, gaMdha, rasa ane sparzanA be--be guNavALA rUkSa, pudgala paryaMta anaMta anaMta kahyA che. vivecana : prastuta sUtramAM dvipradezI, dvipradezAvagADha, dvisamaya sthitika ane dviguNa kALAthI dviguNa rUkSa pudgala paryaMtanuM varNana che. arthAt dravya, kSetra, kAla ane bhAvathI dvitvasUcita pudgalonuM varNana che. dravyathI- be paramANu ! bhegA maLI dvipradezI skaMdha bane che. te anaMta che. kSetrathI-- be AkAzapradezane avagAhIne sthita pudgala skaMdha dvipradezAvagADha skaMdha kahevAya che. te anaMta che. kALathI- be samayanI sthitivALA skandho anaMta che. bhAvathI- varNa--gaMdha-rasa--sparza pudgala dravyanA guNa che. pAMcavarNa, begaMdha, pAMcarasa ane ATha sparza che. te pratyeka varNAdimAM eka aMzathI laI anaMta aMza sudhInI anaMta paryAyo hoya che. jema ke eka guNa kALo, dviguNa kALo, saMkhyAtaguNa kALo. asaMkhyAtaguNa kALo, anaMtaguNa kALo, A kALA varNanI anaMta paryAya che. temAMthI be guNa kALA, be guNa nIlA varNavALA pudgalo anaMta che. A rIte varNa, gaMdha, rasa, sparzanA pratyeka guNamAM dviguNatvadhArI pudgalo anaMta che. dvitIya sthAnanA kAraNe prastuta sUtramAM badhA be guNavALA viSayonuM nirUpaNa che. // cotho uddezaka saMpUrNa // // bIjuM sthAna saMpUrNa // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3. 145 trIjuM sthAnA << paricaya je je prastuta sthAnamAM traNa saMkhyAthI saMbaddha viSaya saMkalita che. A sthAna cAra uddezakomAM vibhakta che. temAM tAttvika viSayo sAthe sAhityika ane manovaijJAnika viSayonI aneka tribhaMgIo che. temAM manuSyanI zAzvata manobhUmikAo ane vAstavikatAo tathA satyatAnuM mArmika rIte udghATana thayuM che. jema ke to puruSajAyA paNNattA, taM jahA- bUittA NAmege sumaNe bhavai, bUittA NAmege dummaNe pava, vrattA gAme nosumane no kumbha mavA manuSya traNa prakAranA che. sumana, durmana ane taTastha. pratyeka manuSya bole che paraMtu bolyA pachInI pratikriyA samAna hotI nathI. keTalAka manuSya bolyA pachI manamAM sukhano anubhava kare che, keTalAka duHkhano anubhava kare che to keTalAka A baMne prakAranA anubhavathI mukta rahe che arthAt taTastha rahe che. javuM, AvavuM, ApavuM, levuM vagere pratyeka pravRtti pachI koI vyaktinuM mana sukha anubhave to koI vyaktinuM mana duHkha anubhave ane koI vyakti taTastha rahe che. jema ke kaMjUsa vyaktine lAje, zarama, parANe koI vastu ApavI paDe to te ApIne duHkha anubhave che. udAra dilavALI vyakti potAnI vastu anyane ApIne sukhano anubhava kare che. madhyastha vyakti koIne vastu ApIne taTastha ja rahe che. je loko sAtvika, hita, mita bhojana kare che te bhojana pachI sukha anubhave che. je ahitakArI ane pramANathI vadhu khAI le che te duHkha anubhave che. sAdhaka jIva bhojana pachI taTastha rahe che. jenA aMtaramAM karuNA na hoya tevI vyaktio yuddha pachI sukhano anubhava kare che. AvI manovRttivALA senApati, rAjA vagerenA aneka udAharaNo ItihAsamAM jovA maLe che. jenA manamAM karuNAno srota pravAhita hoya te yuddha pachI duHkha anubhave che. kaliMgadezanA vijaya pachI samrATa azokanuM karuNA dila yuddha mATe kyAre ya taiyAra na thayuM. mAtra AjIvikA mATe je sainika yuddha karatA hoya te yuddha pachI sukha ke duHkha kAMI anubhavatA nathI. A rIte vibhinna manovRttionuM vizleSaNa A sthAnamAM jovA maLe che. prastuta sthAnamAM kyAMka saMvAda saMkalita che to keTalAka sUtra AcAra viSayaka che. jema ke pya fothApa vA thii vA to pathAruM dhArita vA paritti vA = muni traNa prakAranA pAtra rAkhI zake che. temaja muni traNa kAraNe vastra dhAraNa kare che- (1) lajjAnivAraNa (2) jugupsAnivAraNa (3) parISahanivAraNa. temAM lajjA svayaMnI anubhUti che, jugupsA lokAnubhUti che, parISaha svayaMnI kSamatAne AdhArita anubhUti che. prastuta sthAnamAM prAkRtika viSayonuM saMkalana paNa jovA maLe che. tethI te samayanI dhAraNAo paNa Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 ] zrI kANAMga sUtra-1 sUcita thAya che. jema ke alpavRSTi ane mahAvRSTinA traNa-traNa kAraNo darzAvyA che. vyavasAyanA sUtromAM dhArmika, adhArmika, dhArmikAdhArmika vyavasAya ane laukika, vaidayika, sAmayika vyavasAya nirUpita che. laukikamAM dharma, artha, kAma; arthamAM sAma, daMDa, bhedanIti; vaidikamAM sarveda, yajurveda, sAmavedano ullekha che. A rIte aneka mahattvapUrNa sUcano prastuta sthAnamAM jovA maLe che. viSayonI vividhatAnA kAraNe A sthAnanA vAMcanamAM ruci ane jJAnanI puSTi bane thAya che. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-1 147 sthAna-3 uddezaka-1 he IndranA traNa traNa prakAra :| 1 tao iMdA paNNattA, taM jahA- NArmide, ThavaNiMde, davvide / tao iMdA paNNattA, taM jahA- NANiMde, daMsaNiMde, carittide / tao iMdA paNNattA, taM naha- vive, ariMve, magurU I bhAvArtha :- Indra traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) nAma Indra (2) sthApanA Indra (3) dravya Indra. (bIjI daSTie) Indra traNa prakAranA che, te A pramANe che-(1) jJAna Indra (2) darzana Indra (3) cAritra Indra. (anya daSTie) Indra traNa prakAranA che, te A pramANe che-(1) devendra (2) asurendra (3) manuSyadra-cakravartI Adi. vivecana : prastuta sUtramAM traNa-traNa prakAre IndranuM kathana che. jemAM nAma, sthApanA, dravya ane bhAva A cAra nikSepathI IndranuM svarUpa spaSTa karyuM che. prathama traNa bheda dvArA traNa nikSepanuM kathana che ane pachInA cha bhedo dvArA bhAva nikSepanuM kathana che. nAmaIndra- koI bALaka athavA koI makAna vagere aceta vastunuM 'Indra' evuM nAma rAkhavAmAM Ave che. sthApanA Indra- koI vastumAM A Indra che, tevuM AropaNa karavuM te. dravya Indra- je bhUtakALamAM Indra hatA athavA je bhaviSyamAM Indra thavAnA che paNa vartamAnamAM Indra paryAyayukta nathI te. bhAva Indra- jJAna, darzana, cAritramAM je zreSTha- zreSThatama hoya te jJAnendra, darzanendra ane cAritredra kahevAya che, te bhAva Indra che. bIjI rIte je lokamAM Indra rUpe, svAmI ke adhipati rUpe sAkSAt saMpUrNa aizvarya saMpanna hoya te devendra, asurendra ane manuSyandra paNa bhAva Indra che. A rIte prastutamAM bhAva IndranA daSTAMta rUpe IndronuM kathana che. ahIM nikSepanI daSTie IndranA cAra prakAra kahI zakAya che ane bhAva IndramAM vyaMtarendra jyotirmendra Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 148] zrI ThANAga sutra-1 athavA to 4 Indra paNa kahI zakAya che paraMtu trIjA sthAnamAM traNa saMkhyA saMbaddha viSayanuM nirUpaNa karavAnuM hovAthI, prathama AlApakamAM nAmAdi traNa nikSepathI Indrano ullekha karI, bIjA ane trIjA AlApakamAM bhAva IndranA ullekha vinA ja bhAva IndranA traNa-traNa prakAra darzAvyA che. bIjA AlApakamAM jJAnAdi AtyaMtara aizvaryanI daSTie bhAva IndranA traNa prakAra kahyA che ane trIjA AlApakamAM bAhya aizvaryanI daSTie bhAva IndranA traNa prakAra batAvyA che. A sutramAM devendra zabdathI jyotirmendra ane vaimAnikendrane samajavA tathA asurendra zabdathI bhavanapati ane vyaMtaranA Indrane samajavA joIe athavA asurendrathI bhavanapatinA Indrane samajavA ane devendra zabdathI zeSa traNe jAtinA devonA Indrane samajavA joIe. vikriyA(zarIranI vibhUSA)nA traNa traNa prakAra :| 2 tivihA vikuvvaNA paNNattA, taM jahA- bAhirae poggalae pariyAittA egA vikuvvaNA, bAhirae poggale apariyAittA egA vikuvvaNA, bAhirae poggale pariyAittA vi apariyAittA vi egA vikuvvaNA / tivihA vikuvvaNA, paNNattA, taM jahA- abbhaMtarae poggale pariyAittA egA vikuvvaNA, abbhaMtarae poggale apariyAittA egA vikuvvaNA, abbhaMtarae poggale pariyAittA vi apariyAittA vi egA vikuvvaNA / tivihA vikuvvaNA paNNattA,taM jahA- bAhirabbhaMtarae poggale pariyAittAegA vikuvvaNA, bAhirabbhaMtarae poggale apariyAittA egA vikuvvaNA, bAhirabbhaMtarae poggale pariyAittA vi apariyAittA vi egA vikuvvaNA / bhAvArtha :- vikriyA traNa prakAranI kahI che, te A pramANe che - (1) bAhya pudgalo grahaNa karIne vikriyA karavI (2) bAhya pudgalo grahaNa karyA vinA vikriyA karavI (3) bAhya pudgalonA grahaNa-agrahaNa, banne dvArA vikriyA karavI. vikriyA traNa prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) AtyaMtara-potAnA zarIranA pudgalo dvArA ja vikriyA karavI (2) potAnA zarIranA pulo vinA vikriyA karavI (3) potAnA zarIranA pudgalo dvArA ane te pugalo vinA vikriyA karavI. vikriyA traNa prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) bAhya ane AtyaMtara pudgalone grahaNa karIne vikriyA karavI (2) bAhya ane AtyaMtara pugalo grahaNa karyA vinA vikriyA karavI (3) bAhya ane AtyaMtara pudgala grahaNa karIne athavA grahaNa karyA vinA vikriyA karavI. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-3: uddezaka-1, 149 vivecana : viSya :- vikarvaNA. eka zabda aneka arthamAM prayukta hoya che. vidurvaNA zabda vaikriya zarIra banAvavAnA arthamAM prasidhdha che. teno sIdho ane saraLa artha vividha rUpo banAvavA tevo thAya che. tema chatAM prastuta sUtramAM jIva dvArA karAtI vizeSa kriyA athavA zarIrane vibhUSita karavAnI kriyA rUpa artha apekSita che paraMtu vaikriya labdhi dvArA je vidurvaNA karavAmAM Ave te ahIM apekSita nathI, te prastuta sUtromAM karelA nava bhedathI spaSTa thAya che. kAraNa ke vaikriya labdhi dvArA thatI vidurvaNA to bAhya pudgala grahaNa karIne ja thAya che, tevo bhagavatI sUtramAM kathita siddhAMta che. prastuta sUtramAM pudgalonA bAhya, AtyaMtara ane grahaNa, agrahaNanA AdhAre nava prakAranI vidurvaNA = vizeSa kriyA darzAvI che. (1) bAhya pudgalanA grahaNathI thatI vidurvaNA- vastrAbhUSaNa paheravA. (2) bAhya pudgalanA grahaNa vinA thatI vidurvaNA- mastakanA vALane hAthathI saMvAravA. (3) bAhya pulanA grahaNa-agrahaNathI thatI vipharvaNA- vastrAbhUSaNa paheravA ane mastakanA vALane hAthathI saMvAravA. (4) AtyaMtara pudgalanA grahaNathI thatI vipharvaNA- ghUMkathI AMkho sApha karavI ke svamUtrathI aMgopAMga zuddha karavA. (5) AtyaMtara pugalanA grahaNa vinA thatI vidurvaNA- hAthothI Amarjita pramArjita karI Asana vagere karI zarIramAM tAjagI lAvavI. (6) AtyaMtara pulanA grahaNa-agrahaNathI thatI vidurvaNA- ghUMka ke svamUtrathI ane hAthanA gharSaNathI, tema baMne prakAranA prayogathI zarIrane svastha rAkhavuM. (7) bAhya, AtyaMtara pugalanA grahaNathI thatI vimurvaNA- vastrAbhUSaNa paheravA ane mukhane svamUtrathI sApha karavuM. (8) bAhya, AtyaMtara pugalanA grahaNa vinA thatI vimurvaNA- saMpUrNa zarIra para hAthathI Amarjana pramArjana karI hAthathI vALa saMvAravA. (9) bAhya-AtyaMtara yugalanA grahaNa, agrahaNathI thatI vidurvaNA- vastrAbhUSaNa paheravA, svamUtrathI mukhanuM prakSAlana karavuM, saMpUrNa zarIranuM Amarjana-pramArjana karavuM ane hAthathI vALa paNa saMvAravA. katisaMcitAdi jIvotpattinI saMkhyA :| 3 tivihA NeraiyA paNNattA, taM jahA- katisaMciyA, akatisaMciyA, Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150] zrI ThANAga sUtra-1 avattavvaga- saMciyA / evamegiMdiyavajjA jAva vemANiyA / bhAvArtha :- nArakI traNa prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) kati saMcita- saMkhyAta jIvonI utpattivALA (2) akati saMcita- asaMkhyAta jIvonI utpattivALA (3) avaktavya saMcita- eka jIvanI utpattivALA. te ja rIte ekendriyane choDIne vaimAnika devo sudhInA sarva daMDako traNa traNa prakAranA jANavA. vivecana : prastuta sUtramAM nArakI vagere jIvo eka sAthe, eka samayamAM keTalA utpanna thAya tenI rajUAta karI che. kati-akati :- kati eTale keTalA. paraMtu prastutamAM 'kati' zabda saMkhyA vAcaka che arthAtu be thI laIne saMkhyAta sudhInI saMkhyAne kati kahe che. asaMkhyAta, anaMtane 'akati' kahe che ane ekane avaktavya kahe che. koI paNa saMkhyA sAthe ekano guNAkAra ke bhAgAkAra karavAmAM Ave to temAM koI pheraphAra thato nathI. ataH 'eka' saMkhyA nathI paraMtu saMkhyAnuM mULa che. tethI tene 'avaktavya' kahe che. narakagatimAM nArakI kyAreka eka sAthe saMkhyAta utpanna thAya te apekSAe nArakIne 'katisaMcita', kahyA che, kyAreka eka sAthe asaMkhyAta paNa utpanna thAya te apekSAe 'akatisaMcita' kahyA che ane kyAreka jaghanya eka nArakI utpanna thAya te apekSAe avaktavyasaMcita kahyA che. ekendriya jIvamAM sAdhAraNa vanaspatimAM pratisamaya anaMtA ane zeSa ekendriyamAM prati samaya asaMkhyAta jIva utpanna thAya che. tethI teo mAtra 'akati saMcita' ja che. tethI sutramAM tene bAda karI zeSa sarva daMDakamAM traNa prakAranuM kathana karyuM che. devonI traNa prakAranI paricAraNA :| 4 tivihA pariyAraNA paNNattA, taM jahA- ege deve(aNNe deve)aNNesiM devANaM devIo abhijuMjiya abhimuMjiya pariyArei, appANameva appaNA viuvviya viuvviya pariyArei / appaNijjiAo devIo abhimuMjiya abhijujiya pariyArei / / ege deve, No aNNesiM devANaM devIo abhimuMjiya abhimuMjiya pariyArei, appANameva appaNA viuvviya viuvviya pariyArei appaNijjiAo devIo abhijujiya abhijujiya pariyArei / ege deve, No aNNesiM devANaM devIo abhijujiya abhimuMjiya pariyArei, No appANameva appANaM viuvviya viuvviya pariyArei appaNijjiAo devIo abhimuMjiya abhimuMjiya pariyArei / Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3H uddezaka-1 bhAvArtha :- paricAraNA traNa prakAranI kahI che. te A pramANe che (1) koI eka deva, anya devonI devIone grahaNa karI paricAraNA kare che, potAnA ja vaikriyakRta rUpo sAthe paricAraNA kare che ane potAnI devIone grahaNa karI paricAraNA kare che. 151 (2) koI deva, anya devonI devIone grahaNa karI paricAraNA karatA nathI paraMtu potAnA ja vaikriyakRta rUpo sAthe paricAraNA kare che tathA potAnI devIone grahaNa karI paricAraNA kare che. (3) koI deva, anya devonI devIone grahaNa karI paricAraNA karatA nathI ane potAnA ja vaikriyakRta rUpo sAthe paricAraNA karatA nathI. mAtra potAnI devIone grahaNa karI paricAraNA kare che. vivecana : prastuta sUtramAM devonI traNa prakAranI paricAraNAnuM varNana karatAM devonI vividha manodazAnuM citraNa doryuM che. parivAraLA :- devonA maithuna sevanane paricAraNA kahe che. paricAraNA mATe tattvArtha sUtramAM pravIcAra zabdano prayoga karyo che. prajJApanA sUtrapada 34mAM paricAraNA pAMca prakAranI kahI che- (1) kAya paricAraNA--kAyika maithuna (2) sparze paricAraNA--sparza mAtrathI thatI bhaugatRpti (3) rUpa paricAraNArUpa jovA mAtrathI thatI bhogatRpti (4) zabda paricAraNA--zabda sAMbhaLavAthI thatI bhogatRpti (5) mana paricAraNA- saMkalpa vicAramAtrathI thatI bhaugatRpti. tattvArtha sUtra adhyayana 4, sUtra 8, 9, 10mAM paricAraNA saMbaMdhI varNana A pramANe che.kaayprviicaaraa A aizAnAt / zeSAH sparza rUpa zabda manaH pravIcArA dvayordvayoH / pravIvArA: || artha- IzAna devaloka sudhInA devo kAya pravIcArI che. trIjA, cothA devalokanA devo sparzathI, pAMcamA, chaThThA devalokanA devI rUpathI, sAtamA AThamA devalokanA devo zabdathI, navamAthI bAramA devalokanA devo manathI maithunecchAnI tRpti kare che. tyAra pachInA devo apravIcArI che arthAt teone mainecchA hotI nathI. paricAraNA saMbaMdhI vistRta varNana prajJApanA sUtranA 34mA padamAM che. prastuta sUtramAM mAtra kAyika paricAraNAnA traNa vikalpa darzAvyA che. je sUtrArthathI spaSTa che. anyAnya pratomAM mULapAThanA vAkyomAM kamabheda jovA maLe che. jethI sUtrane samajavAmAM saMdehotpatti thAya che. prastuta saMskaraNamAM dazAzruta skaMdha sUtranA AdhAre sUtrapATha grahaNa karela che. te sUtramAM devonI paricAraNA saMbaMdhI traNa nidAna(niyANA)nuM varNana che. tyAM pATha zuddha ane tarka saMgata che. pariyA jJa :- A zabdanA bhinna bhinna prayoga ane artha thAya che- (1) prastuta sUtramAM maithuna sevana mATe patiyAreka zabda prayoga thayo che. (ra) trIjA sthAnanA prathama uddezakamAM tArA kharavAnA traNa kAraNomAM pariyAnemAne kriyApadano prayoga devonA saMcAra karavAnA arthamAM che. (3) cothA sthAnanA cothA uddezakamAM Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra zrI ThANAga sutra-1 rogInI cikitsA-zukrUSAnA cAra prakAramAM parivAra zabdaprayoga, paricaryA-sevA zuzruSA karanAranA arthamAM che. (4) ardhamAgadhI kozamAM parivAra paricArakano artha strIlaMpaTa paNa karyo che. maithuna viSayaka traNa-traNa prakAra :| 5 tivihe mehuNe paNNatte, taM jahA- divve, mANussae, tirikkhajoNie / tao mehuNaM gacchati, taM jahA- devA, maNussA, tirikkhajoNiyA / tao mehuNaM sevaMti, taM jahA- itthI, purisA, nnpuNsgaa| bhAvArtha :- maithuna traNa prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) deva saMbaMdhI (2) manuSya saMbaMdhI (3) tiryaMca-pazu saMbaMdhI. traNa prakAranA jIva maithunane prApta thAya che, te A pramANe che- (1) deva (2) manuSya (3) tiryaca. traNa prakAranA jIva maithuna sevana kare che, te A pramANe che- (1) strI (2) puruSa (3) napuMsaka. vivecana : prastuta sUtramAM traNa gatimAM maithuna sevana hovAthI maithunanA traNa prakAra kahyA che. naraka sivAyanI traNa gatimAM strIvedI ane puruSavedI baMne prakAranA jIvo hovAthI maithuna sevana saMbhave che. devonA maithunane divya, manuSyanA maithunane mAnuSI ane tiryaMconA maithunane tiryam yonika maithuna kahe che. strI, puruSa ane napuMsaka A traNe prakAranA jIva maithuna sevana kare che. yoga prayoga, karaNanA traNa-traNa bheda :|6 tivihe joge paNNatte, taM jahA- maNajoge, vaijoge, kAyajoge / evaM vigaliMdiyavajjANaM NeraiyANaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha :- yoga traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) manoyoga (2) vacanayoga (3) kAyayoga. e ja rIte vikasendriyane choDIne nArakIthI vaimAnika paryata sarva daMDakamAM traNa traNa yoga hoya che. 7 tivihe paoge paNNatte, taM jahA- maNapaoge, vaipaoge, kAyapaoge / evaM jahA jogo vigaliMdiyavajjANaM tahA paogo vi jAva vemANiyANaM / bhAvArtha - prayoga traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) mana prayoga (2) vacana prayoga (3) kAya prayoga. yoganI jema vikasendriyane choDIne vaimAnika parvatanA zeSa sarva daMDakomAM traNa traNa prayoga hoya che. 8 tivihe karaNe paNNatte,taM jahA- maNakaraNe, vaikaraNe, kAyakaraNe / evaM Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-1 [ 153] vigaliMdiyavajjaM jAva vemANiyANaM / tivihe karaNe paNNatte, taM jahA- saMraMbhakaraNe, samAraMbhakaraNe, AraMbhakaraNe / NiraMtaraM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha :- karaNa traNa prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) mana karaNa (2) vacana karaNa (3) kAya karaNa. vikalendriyane choDIne vaimAnika paryaMtanA zeSa sarva daMDakomAM traNa karaNa hoya che. karaNa traNa prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) saMraMbha karaNa (2) samAraMbha karaNa (3) AraMbha karaNa. A traNe karaNa vaimAnika sudhInA sarva daMDakomAM hoya che. vivecana : prastuta sutramAM yoga, prayoga ane karaNanA mAdhyamathI jIvanI vividha prakAranI pravRttiono ullekha che. yoga:- A zabdanA be artha che- (1) saMbaMdhArthaka 'yuja' dhAtuthI niSpanna yogano artha che 'pravRtti.' (2) samAdhyarthaka 'yuja' dhAtuthI niSpanna 'yoga'no artha che samAdhi. karmazAstrIya paribhASAnusAra vIryAntarAya karmanA kSaya tathA kSayopazamathI pragaTa thatI jIvanI zakti athavA vIryane yoga kahe che. anya apekSAe (1) jIva ane zarIranA sAhacaryathI utpanna thatI zakti yoga kahevAya che. (2) AtmapradezanA parispaMdanane paNa yoga kahe che. A parispaMdana mana, vacana ane kAyAnA nimitte thAya che. prastuta sUtramAM pravRtti arthamAM yoga zabda prayukta che. jIvanI mukhya traNa pravRtti hoya che- kAyika pravRtti, vAcika pravRtti ane mAnasika pravRtti. prayoga :- A zabdanA be prakAre artha thAya che- (1) prayojana vizeSathI mana, vacana, kAyAno vizeSa vyApAra. (2) je yoganI pramukhatAe AtmAno upayoga hoya te prayoga kahevAya. karaNa - mana, vacana, kAyAnI pravRttine yoga kahe che. te yoganA punaH traNa prakAra che tene karaNa kahe che arthAtu te yoga pravRtti traNa prakAre thAya che- (1) svayaM kAyAthI karavI (2) bIjA dvArA vacanathI karAvavI (3) svataH karanAranI manathI anumodanA karavI, tene karaNa kahe che. vRttikAre yoga, prayoga, karaNane ekArthaka kahyA che tema chatAM zabdabhedathI kaMIka arthabheda thAya te svAbhAvika che. ahIM te traNenA traNa sutra judA judA kahyA che. tethI paNa kaMIka bhinnatA svIkAravI yogya che. vizeSatA e che ke bhagavatI sUtramAM yoganA 15 bheda kahyA che. te ja 15 bheda prajJApanAmAM prayoganA nAmathI kahyA che ane te ja Avazyaka sUtramAM karaNanA nAmathI nirdiSTa che. A rIte stra pramANathI A traNeya zabdonI anekArthatA tathA ekArthatA baMne siddha thAya che. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 | zrI ThANAga sUtra-1 bIjI rIte traNa karaNa - (1) saraMbha- pRthvIkAya vagerenI ghAtano saMkalpa karavo, jIvanA viSayamAM manane kaluSita karavuM. (2) samAraMbha- pRthvIkAyAdi jIvone saMtApavA. (3) AraMbha- jIvonI ghAta karavI. - AThamA sUtramAM karaNanA traNa bhedamAM saraMbha, samAraMbha ane AraMbha evA kramathI pATha grahaNa karyo che. anya pratomAM te pATha AraMbha, saMraMbha, samAraMbha A kramathI maLe che. tenuM kAraNa lipi pramAda vagere hoya zake che. TIkAkAre tenI carcA karI nathI paraMtu teoe tyAM eka gAthA uddhata karI che, temAM A traNe zabdono yathArtha kramathI artha karyo che, yathA saMkappo saMraMbho, paritAvakaro bhave samAraMbho / AraMbho uddavao, suddha NayANaM tu savvesi // A gAthAthI saMraMbha, samAraMbha, AraMbha e ja krama spaSTa thAya che tathA anya zAstromAM paNa A traNe zabdo A kramamAM ja jovA maLe che. tethI prastutamAM A krama svIkAryo che. niliviM :- ekendriyamAM eka kAyayoga, beIndriya, teIndriya, caturindriyamAM kAyayoga ane vacanayoga, A be yoga hoya che. tethI ahIM traNa sUtromAM ekendriya ane vikalendriyane vane, zeSa sarva daMDakamAM traNa-traNa yoga kahyA che. saMraMbhAdi traNa bhedamAM saMraMbha paNa saMkalparUpa che. topaNa sUtramAM tene 24 daMDakamAM hovAnuM kahyuM che. tethI ahIM saMkalpane manoyoga rUpa na samajatAM Atma pariNAma rUpe samajavo joIe. Atma pariNAma sarva daMDakamAM hoya che. TIkAkAre ahIM A rIte spaSTatA karI che ke ekendriya vageremAM 'saMraMbha' pUrvanA saMskAranI apekSAe hoya che. samAraMbha ane AraMbha to 24 daMDakamAM thAya te niHsaMdeha che. dIrdhAyu alpAyu baMdhanAM kAraNo - | 9 tihiM ThANehiM jIvA appAuyattAe kamma pagareMti, taM jahA- pANe aivAittA bhavai, musaM vaittA bhavai, tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhettA bhavai; icceehiM tihiM ThANehiM jIvA appAuyattAe kammaM pagareti / bhAvArtha :- traNa prakAre jIva alpa AyuSyakarma bAMdhe che, te A pramANe che- (1) hiMsA kare (2) jUThuM bole (3) tathArUpanA zramaNa--mAhaNane(pUrNa ahiMsaka zramaNane)aprAsuka, aneSaNIya azana, pAna, khAdima, svAdima rUpa AhAranuM dAna Ape. A traNa sthAnonA doSonuM sevana karanAra jIva alpa AyuSya karma bAMdhe che. 10 tihiM ThANehiM jIvA dIhAuyattAe kammaM pagareMti, taM jahA- No pANe Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-3: deza-1 155 aivAittA bhavai, No musaM vaittA bhavai, tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA phAsue NaM esaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhettA bhavai; icceehiM tihiM ThANehiM jIvA dIhAuyattAe kamma pagareti / bhAvArtha :- 3 prare (r)IrghAyu zubha mAghe cha, te // prabhAo cha- (1) siAno tyA 42 (2 asatyano tyAga kare (3) tathArUpanA zramaNa-mAhaNane(pUrNa ahiMsaka zramaNane)prAsuka, eSaNIya azana, pAna, khAdima, svAdima rUpa AhAra dvArA pratilAbhita kare. A traNa sthAnonuM(guNonuM)sevana karanAra jIva dIrdhAyuSya bAMdhe che. 11 tihiM ThANehiM jIvA asubhadIhAuyattAe kammaM pagareMti, taM jahA- pANe aivAittA bhavai, musaM vaittA bhavai, tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA hIlittA priMdittA khisittA garahittA avamANittA aNNayareNaM amaNuNNeNaM apIikArae NaM asaNapANa khAimasAimeNaM paDilAbhettA bhava icceehiM tihiM ThANehiM jIvA asubhadIhAuyattAe kammaM pgreNti| bhAvArtha :- tra prakAre azumahAyuSyabhamAMdhecha,te mA prabhArI cha- (1) hiMsA 42 (2) asatya bola (3) tathA35nA zramA-bhAnI (pU maDiMsa zrabhAnI)apaDekhanA, niMha, avajJA, gaha ane apamAna karI amanojJa tathA aprItikara azana, pAna, khAdima, svAdima rUpa AhAra dvArA pratilAbhita kare. A traNa doSonA sevanathI jIva azubha dIrdhAyu bAMdhe che. 12 tihiM ThANehiM jIvA subhadIhAuyattAe kammaM pagareMti, taM jahA- No pANe ai- vAittA bhavai, No musaM vaittA bhavai, tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA vaMdittA NamaMsittA sakkAritA sammANittA kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsettA maNuNNeNaM pIikAraeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhettA bhavai; icceehiM tihiM ThANehiM jIvA suhadIhAuyattAe kammaM pagareti / bhAvArtha :- 3 2 1 zubha dIrghAyuSya mAMche, te // pramo cha- (1) 94 DiMsA na 43 (2) sRhuM na pora (3) tathA35nA zrama-bhADAne, vana, nabha742 4rI, saDAra 4rI, sanmAna rI, kalyANakArI, maMgalarUpa, devarUpa ane jJAnavaMta mAnI, tenI paryApAsanA karI, teone manojJa, prItikara, azana, pAna, khAdima, svAdima rUpa AhAra dvArA pratilAbhita kare. A traNa guNonA sevanathI jIva zubha dIrdhAyuSya karma bAMdhe che. viveyana : prastuta cAra sUtromAM dIrgha ane alpa AyuSya tathA zubha-azubha dIrdhAyuSya baMdhanA kAraNo darzAvyA Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 156 ] zrI ThANAMga satra-1 che. prANAtipAta, mRSAvAda Adi kAraNe alpAyuSyano baMdha thAya che. tAraMvaM samaM vA :- tathA5 = saMyama sAdhanAne anurUpa veSanA dhAraka, mAMdapa = pUrNa ahiMsaka zramaNane athavA ahiMsAnA upadezaka zramaNane. 'mA' zabda ahIM zramaNanA paryAya arthamAM ke vizeSaNa rUpamAM prayukta che. tevA zramaNone aprAsuka = sajIva, aneSaNIya = agrAhya khAdyapadArtha, peyapadArtha vagere Ape to alpAyuSya baMdhAya. tethI viparIta prAsuka = acitta ane eSaNIya = grAhya AhArAdi ApavAthI dIrdhAyuSya baMdhAya che. prANAtipAtAdinA sevanathI tathA zramaNanI avahelanA, niMdA, avajJA tiraskAra, apamAna karI, durbhAvanAthI koI amanoza, virasa AhAra Ape to tene azubha dIrdhAyuSyano baMdha thAya che ane koI vyakti hiMsA, jUThano tyAga karI, zramaNone vaMdana, namaskAra, sanmAnAdi pUrvaka manojJa AhAra Ape to tene zubha dIrdhAyuSyano baMdha thAya che. sAra - A cAra sUtromAM jaina zramaNone AhAra dAna ApatA dAtAnA AyuSya baMdhane anulakSIne be prakAre pratiphaLa darzAvyA che- (1) sAmAnya rIte prathamasUtramAM sadoSa AhAra dAnanuM pratiphaLa alpAyu kahyuM che ane bIjA sUtramAM nirdoSa AhAra dAnanuM pratiphaLa dIrdhAyu kahyuM che (2) vizeSa apekSAe trIjA sUtramAM azubha pariNAmothI narasI vastunA dAnanuM pratiphaLa azubha dIrdhAyu kahyuM che ane cothA sUtramAM zubha pariNAmathI sArI vastunA dAnanuM pratiphaLa zubha dIrdhAyu kahyuM che. A rIte prathamanA be sUtromAM vastunI sadoSatA nirdoSatA lakSita che. jyAre pachInA be sUtromAM vastu ane vicAronI tathA vyavahAranI suMdaratA asuMdaratA lakSita che. A sUtronA AdhAre ja "sAdhu munirAjone sadoSa AhAra paherAvanAra vyakti garbhamAM kaTakA kaTakA thaIne mare che" vagere prarUpaNA karavAmAM Ave che. paraMtu sUtramAM A prakAranA zabdono prayoga jaNAto nathI tema spaSTa dekhAya che. mATe zabdono prayoga vivekathI karavo ucita gaNAya. gupti ane aguptinA traNa-traNa prakAra :13 tao guttIo paNNattAo, taM jahA- maNaguttI, vaiguttI, kAyaguttI / saMjayamaNussANaM tao guttIo paNNattAo, taM jahA- maNaguttI, vaiguttI, kAyaguttI / tao aguttIo paNNattAo, taM jahA- maNaaguttI, vaiaguttI, kAyaaguttI / evaM NeraiyANaM jAva thaNiyakumArANaM paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM asaMjayamaNussANaM vANamaMtarANaM joisiyANaM vemANiyANaM / bhAvArtha - gupti traNa prakAranI che, te A pramANe che- (1) managupti (2) vacanagupti (3) kAyagupti. saMyata manuSyane traNa gupti hoya che, te A pramANe che- (1) manogupti (2) vacanagupti (3) kAyagupti. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-1 agupti traNa prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) manaagupti (2) vacanaagupti (3) kAyaagupti. nArakIthI stanitakumAra sudhI, tiryaMca paMcendriya, asaMyata manuSya, vANavyaMtara, jyotiSI, vaimAnika, A sarvamAM traNe agupti hoya che. vivecana : 157 prastuta sUtramAM guptivAna ane aguptivAna jIvonuM spaSTIkaraNa karyuM che. gupti :- guptino artha che rakSA. mana, vacana, kAyAnI akuzala pravRttiothI AtmAnI rakSA ane temanuM kuzala pravRttiomAM niyojana te gupti. azubha, akuzala mana, vacana kAyAnuM niyaMtraNa karI tene zubhamAM pravRtta karavAne gupti kahe che. A traNa prakAranI gupti saMyamI, viratiyukta manuSyamAM ja saMbhave che. anya koI daMDakamAM saMbhava nathI. mATe sUtramAM daMDakonuM kathana na karatAM mAtra saMyata manuSyanuM kathana karyuM che. agupti -- nArakI, deva, tiryaMca paMcendriya ane asaMyamI manuSyamAM traNa agupti che. ekendriya, viklendriyane traNe yoga nathI, tethI traNa aguptinA kathanamAM sUtrakAre teno ullekha karyo nathI. manuSyamAM asaMyamIno ullekha karyo che. tethI saMyamI manuSyamAM aguptino niSedha karyo che. daMDanA traNa prakAra : 64 to ThaMDA paLattA, taM nahIM- maLavaDe, vavuM, jAyavuDe / gherayALa teo TUMkA paLattA, taM nahA- maLavaDe, vavaDe, jAyavaMde / vigaliMdiyavajjaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha :- daMDa traNa prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) manadaMDa (2) vacanadaMDa (3) kAyadaMDa. nArakImAM traNa daMDa kahyA che, te A pramANe che- (1) manadaMDa (2) vacanadaMDa (3) kAyadaMDa. vikalendriya jIvone choDIne vaimAnika sudhInA zeSa sarva daMDakomAM traNa daMDa che. atIta garbhA, anAgata pratyAkhyAna : 15 tivihA garahA paNNattA, taM jahA- maNasA vege garahai, vayasA vege garahai, kAyasA vege garahai pAvANaM kammANaM akaraNayAe / ahavA garahA tivihA paNNattA, taM jahA- dIhaMpege addhaM garahai, rahassaMpege addhaM garahai, kAyaMpege paDisAharai pAvANaM kammANaM akaraNayAe / bhAvArtha :- garhA traNa prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) keTalAka manathI garhA kare che (2) Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 ] zrI ThANAga sUtra-1 keTalAka vacanathI gartA kare che (3) keTalAka kAyAthI gartA kare che. athavA (1) keTalAka lAMbAkALa sudhI gaha kare che (2) keTalAka alpakALa sudhI gaha kare che (3) keTalAka pApakarmathI potAnI jAtane ja dUra rAkhe che. arthAt pApakarma karatA ja nathI. |16 tivihe paccakkhANe paNNatte, taM jahA- maNasA vege paccakkhAi, vayasA vege paccakkhAi, kAyasA vege paccakkhAi pAvANaM kammANaM akaraNayAe / ahavA paccakkhANe tivihe paNNatte,taM jahA-dIhaMpege addha paccakkhAi, rahassaMpege addhaM paccakkhAi, kAyaMpege paDisAharai pAvANaM kammANaM akaraNayAe / bhAvArtha :- pratyAkhyAnanA traNa prakAra kahyA che, te A pramANe che- (1) keTalAka manathI pratyAkhyAna kare che (2) keTalAka vacanathI pratyAkhyAna kare che (3) keTalAka kAyAthI pratyAkhyAna kare che. athavA (1) keTalAka dIrghakALa sudhI pApakarmanA pratyAkhyAna kare che. (2) keTalAka alpakALa sudhI pApakarmanA pratyAkhyAna kare che. (3) keTalAka loko kAyanirodha karI pApakarmanA pratyAkhyAna kare che arthAt pApakarma karatA ja nathI. vivecana : prastuta sUtramAM bhUtakALamAM thayela pAponA svIkAra rU5 gaha ane tene na karavAnA nizcaya sAthe karavAmAM AvatA pratyAkhyAnanuM nirUpaNa che. bIjA sthAnamAM be prakAranI gaha ane be prakAranA pratyAkhyAna kahyA che. ahIM traNa prakAranI gartA ane traNa prakAranA pratyAkhyAna kahyA che. temAM prathamanA be prakAra bIjA sthAna pramANe ja che. sUtrakAre ahIM gahano eka mahattvapUrNa trIjo prakAra nidarzita karyo che, te che kAyAnuM prati saharaNa.' teno artha che akaraNIya kAryamAM pharI pravRtta na thavuM. A trIjo bheda gahanA prANa svarUpa che. tenAthI gahanuM mahattva bahu vadhI jAya che. A sUtranuM tAtparya e che ke gaha traNe prakAre thAya che, chatAM temAM mAtra manamAM ja gaha karI le tenuM mahattva alpa che. vacanathI bhAvone pragaTa karavA rUpa vacana gahanuM mahattva kaMIka aMze vadhI jAya che. gartAmUlaka te dUSita AcaraNano sadA mATe tyAga karavo te ati mahattvazIla che. jo A traNeyano sumeLa thaI jAya to sAdhakano AtmA atyaMta ujjavaLa thaI jAya che. gaha karyA pachI sAdhaka te pApakarma na karavA rUpa pratyAkhyAna kare che. tethI ahIM gahanI jema tenA paNa traNa prakAra kahyA che. A rIte gaha dvArA atItakAlIna pApono pazcAttApa ane pratyAkhyAna dvArA anAgata pApono saMvara thAya che. tethI te baMne sAdhanAnA mahattvazIla aMga che. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-1 puruSane traNa prakAranA vRkSanI upamA : 27 to vanavA paLattA, taM nahA- pattovane, puovane, tovane / evAmeva tao purisajAyA paNNattA, taM jahA- pattovArukkhasamANe, pupphovA- rukkhasamANe, phalovArukkhasamANe / bhAvArtha :- traNa prakAranA vRkSa ane tenI samAna traNa prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- pAna vRkSa (1) pAnavALA vRkSa. (2) puSpavALA vRkSa. (1) pAnavALA vRkSa sama puruSa. (2) puSpavALA vRkSa sama puruSa. (3) phaLavALA vRkSa sama puruSa. (3) phaLavALA vRkSa. 159 vivecana : prastuta sUtramAM puruSanI sarakhAmaNI vRkSa sAthe karI che. lokamAM pAnavALA vRkSathI phUlavALA vRkSa viziSTa kahevAya che ane phaLavALA vRkSa viziSTatara kahevAya che. je puruSa duHkhI puruSane AzvAsana Ape te patrayukta vRkSa samAna alpa upakArI che. je AzvAsana sAthe Azraya paNa Ape te puSpayukta vRkSa samAna viziSTa upakArI che ane AzvAsana, Azraya sAthe bharaNa poSaNa paNa kare te puruSa phaLavALA vRkSa samAna viziSTatara upakArI che. upakAra sivAya anya aneka dRSTikoNathI paNa A tulanA thaI zake che. patra zobhAnuM, puSpa sugaMdhanuM ane phaLa sarasatAnuM pratIka che. zobhAsaMpanna puruSa karatAM guNasaMpanna puruSa zreSTha che ane jenA jIvanamAM guNono rasa pravAhita hoya, anyane te guNothI sabhara banAvatA hoya, te zreSThatama che. puruSanA traNa-traNa prakAra : 28 to sikhkhAyA paLattA, taM nahIM- gAmaIe, vaLavuNe, dhvallei / to risannAyA paLattA, tuM bahA- bALapuNe, laLavurise, carittapuraze| to bhinnAyA paLattA, taM nahA- vepuNei, viSapuNe, abhilAva puse / tivihA puriyA paLattA, teM bahA- kattamapuriyA, mAimapurikSA, naphaLapuriyA / kattamapuriyA tivihA paLattA, taM nahA- dharisA, bhoLapuriyA, kamma- purisA / dhammapurisA arahaMtA, bhogapurisA cakkavaTTI, kammapurisA Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 10 | zrI ThANAMga sUtra-1 vAsudevA / majjhimapurisA tivihA paNNattA, taM jahA- uggA, bhogA, rAiNNA / jahaNNapurisA tivihA paNNattA, taM jahA- dAsA, bhayagA, bhAillagA / bhAvArtha :- puruSa traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) nAmapuruSa (2) sthApanA puruSa (3) dravya puruSa. puruSa traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) jJAnapuruSa (2) darzanapuruSa (3) cAritrapuruSa. puruSa traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) vedapuruSa (2) cihnapuruSa (3) abhilASya puruSa. puruSa traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) uttamapuruSa (2) madhyamapuruSa (3) jaghanya puruSa. uttama puruSa traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) dharmapuruSa (2) bhogapuruSa (3) karmapuruSa. arihaMta dharmapuruSa, cakravartI bhogapuruSa ane vAsudeva karmapuruSa che. madhyama puruSa traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) ugra (2) bhoga (3) rAjanya. jaghanya puruSa traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) dAsa (2) mRtaka (3) bhAgika. vivecana : prastuta sUtramAM bhinna-bhinna dRSTikoNathI puruSanuM nirUpaNa karyuM che. nAmapuruSa- sajIvanirjIva vastunuM puruSa evuM nAma rAkhavuM. sthApanA puruSa- sAkAra kenirAkAra padArthamAM 'A puruSa che' tevI sthApanA karavI. dravya puruSa- bhaviSyamAM puruSa paryAyane prApta karavAnA hoya, bhUtakALamAM puruSa paryAya prApta karI hoya te athavA puruSa saMbaMdhI jJAnathI saMpanna paNa anupayukta vyakti . jJAnAdi puruSa- jJAna darzana cAritranI pradhAnatAvALA athavA viziSTa jJAnAdi yukta puruSa jJAnapuruSa vagere kahevAya che. vedapuruSa- puruSaveda mohanIya karmanA udayathI puruSa saMbaMdhI manovikArano anubhava karanAra. cila puruSa- dADhI-mUcha vagere puruSa citathI yukta athavA cihna eTale veSa, puruSa veSadhArI strI vagere. abhilAkha puruSa- ghaDo, AtmA vagere puliMgavAcI zabdo. ugra puruSa prajAnuM rakSaNa karanAra athavA ugravaMzIya puruSa. bhogapuruSa- kulaguru, purohita athavA bhogavaMzI puruSa temaja madhyama varganA vyApArI Adi puruSo. rAjanya puruSa- rAjAnA mitra sthAnIya puruSo. dAsa- mUlya ApI kharIdelA sevako. bhUtaka- pagAra laI kAma karanArA. bhAgika- khetI, vADI vagere kAryanA pagAranI jagyAe eka be pratizata bhAga laI kAma karanArA. vyApAramAM samAna adhikAra dharAvanArA ane samAna bhAga lenArA bhAgIdAra kahevAya che. tene ahIM bhAgika zabdathI jaghanya puruSa na samajavA. teono samAveza madhyama puruSomAM thAya che. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-3: uddezaka-1 [ 161 ] pazu-pakSIonA traNa traNa prakAra :| 19 tivihA macchA paNNattA, taM jahA- aMDayA, poyayA, saMmucchimA / aDayA macchA tivihA paNNattA, taM jahA- itthI, purisA, NapuMsagA / poyayA macchA tivihA paNNattA, taM jahA- itthI, purisA, NapuMsagA / bhAvArtha :- matsya traNa prakAranA che, yathA- (1) aMDaja (2) potaja (3) saMmUrchAima. aMDaja matsya traNa prakAranA che, yathA- (1) strI (2) puruSa (3) napuMsaka. potaja matsya traNa prakAra che, yathA- (1) strI (2) puruSa (3) napuMsaka. 20 tivihA pakkhI paNNattA, taM jahA- aMDayA, poyayA, saMmucchimA / aMDayA pakkhI tivihA paNNattA, taM jahA- itthI, purisA, NapuMsagA / poyayA pakkhI tivihA paNNattA, taM jahA- itthI purisA, NapuMsagA / ___ evaM eeNaM abhilAveNaM uraparisappA vi bhANiyavvA / bhujaparisappA vi evaM ceva / bhAvArtha :- pakSI traNa prakAranA che, yathA- (1) aMDaja (2) potaja (3) saMmUrchAima. aMDaja pakSI traNa prakAranA che, yathA- (1) strI (2) puruSa (3) napuMsaka. potaja pakSI traNa prakAranA che, yathA- (1) strI (2) puruSa (3) napuMsaka. te ja rIte uraparisarpa ane bhujaparisarpanuM kathana karavuM. vivecana : prastuta sutromAM pAMca prakAranA tiryaMca paMcendriyamAMthI cAra prakAranA tiryaMca paMcendriya jIvonI vividha apekSAe traNa traNa bhede vicAraNA karavAmAM AvI che. tiryaMca paMcendriyanA pAMca prakAra :- jalacara jaLamAM cAle te matsya, magara vagere. sthalacara bhUmi para cAle te gAya, bheMsa Adi. uraparisarpa- chAtI athavA peTathI sarakIne cAle te sarpa, ajagara vagere. bhajaparisarpa- bhajAnA baLathI cAle te UMdara, noLiyo Adi. khecara- AkAzamAM uDe te kabUtara vagere pakSI. A pAMca bhedomAMthI cAra bhedomAM aMDaja, potaja ane saMmUrchAima rUpe traNa bheda thAya che. sthalacara catuSpadamAM aMDaja hotA nathI. tethI prastuta sUtromAM sthalacara catuSpadanA bheda prabheda kahyA nathI. prastuta sUtromAM masyathI jalacara ane pakSIthI khecarane kahyA che. tiryaMca paMcendriyamAM garbhaja Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 zrI ThANAMga sUtra-1 ane saMmUrcchima ema be prakAranA janma hoya che. samucchimA(samUrNima) H- agarbhaja janma. garbhadhAraNa vidhithI jeno vikAsa na thAya paNa alpa samayamAM jenA zarIrano vikAsa thaI jAya, tevA paMcendriya jaLacara, pazu--pakSI Adi 'saMmUrcchima' kahevAya che. te lokanA je sthaLamAM utpanna thAya tyAM pudgala samUhane AkRSTa karI potAnA dehanI, mUrcchanA- zArIrika avayavonI racanA karI le che. te sthaLa sacitta acitta ane mizra traNe prakAranA hoya che ane tethI ja saMmUrcchima jIvo acitta kalevaramAM, sacitta zarIramAM ke jalIya, sthalIya mizra sthAnamAM utpanna thaI zake che. temaja garbhaja manuSya ane tiryaMcanA peTamAM paNa tathA prakAranA pudgala saMyoge utpanna thaI zake che. A rIte saMmUrchima jIvomAM utpattinI atyadhika vividhatA jovA maLe che. A saMmUrcchima jIvo asaMzI che ane teone mana hotuM nathI. aMDaja- IMDAmAM paripakva thaI yathA samaye jeno janma thAya te mora, kabUtara vagere aMDaja kahevAya che. potaja-pota arthAt carmarUpa thelI. potathI utpanna thanArA potaja kahevAya che, jema ke hAthI, cAmAcIDiyA vagere. (An animal which is born covered up by skin. e.g. an elephant etc.) aMDaja, potaja bhedavALA jIva garbhaja kahevAya che, te mAtApitAnA saMyogathI utpanna thAya ane teono vikAsa garbhAdhAna vidhithI kramika thAya che. prastuta sthAnamAM traNa saMkhyAno saMgraha hovAthI jarAyuja janmane potaja janmamAM samAviSTa karI aMDaja, potaja ane saMmUrcchima traNa bheda kahyA che. jarAyuja- garbhane jara vIMTaLAyela hoya che. je janma samaye bALakane DhAMkI rAkhe che, te jarAyu(ora)nI sAthe je utpanna thAya tene jarAyuja kahevAya che, jema ke gAya, bheMsa Adi. (Born from the womb; viviparous. e.g. cow etc.) saMmUrchima janmavALAne napuMsakaveda ja hoya che tethI tenA traNa bheda karyA nathI. aMDaja, potaja be bhedanA ja traNa-traNa prabheda karyA che. uttarAdhyayana sUtramAM tiryaMca paMcendriyanA pAMca bhedono krama A pramANe che- (1) jalacara (2) catuSpada (3) bhujaparisarpa (4) uraparisarpa (5) khecara. prastuta sUtramAM traNa bhedonA kathananI mukhyatAe akramika varNana che, yathA- jalacara (2) khecara (3) uraparisarpa (4) bhujaparisarpa sthalacara tiryaMca paMcendriya. strI, puruSa, napuMsakanA traNa-traNa prakAra : 21 tivihAo itthIo paNNattAo, taM jahA - tirikkhajoNitthIo, maNussitthIo devitthao | Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna- 3 : uddeza5-1 163 tirikkhajoNIo itthIo tivihAo paNNattAo, taM jahA- jalayarIo thalayarIo, khahayarIo / maNussitthIo tivihAo paNNattAo, taM jahA- kammabhUmiyAo, akamma- bhUmiyAo aMtaradIvigAo / bhAvArtha :- strIkhonA tra prahAra che, yathA - ( 1 ) tiryayAzI (2) manuSyAzI (3) devAMganA (devI). tiryayAzInA trA (meha, yathA - ( 1 ) 4sayarI (2) thasayarI (3) pheyarI. manuSyAzInA trA (meha che, yathA - (1) durmabhUmibha (2) armabhUmi (3) saMtadvayabha. 22 tivihA purisA paNNattA, taM jahA - tirikkhajoNiyapurisA, maNussapurisA, devapurisA / tirikkhajoNiyapurisA tivihA paNNattA, taM jahA- jalayarA, thalayarA, khahayarA / maNussapurisA tivihA paNNattA, taM jahA- kammabhUmiyA, akammabhUmiyA, aMtaradIvagA / puruSa bhae prahAranA che, yathA- ( 1 ) tiryayayoniGa puruSa (2) manuSya puruSa (3) bhAvArtha :devapuruSa. tiryagyoniGa puruSa tra prahAranA che, yathA- (1) 4sayara (2) sthasayara (3) pheyara. manuSya puruSa tre| prAranA che, yathA - (1) armabhUmi (2) armabhUmi ( 3 ) aMtarvI48. 23 tivihA NapuMsagA paNNattA, taM jahA- raiya NapuMsagA, tirikkhajoNiya NapuMsagA, maNussa NapuMsagA / tirikkhajoNiya NapuMsagA tivihA paNNattA, taM jahA- jalayarA, thalayarA, khahayarA / maNussa NapuMsagA tivihA paNNattA, taM jahA- kammabhUmiyA, akammabhUmiyA, aMtaradIvagA / bhAvArtha :- napuMsatra prAranA che, yathA- (1) nAra napuMsaGa (2) tiryayayoni napuMsa5 (3) Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 ] zrI ThANAga sUtra-1 manuSya napuMsaka. tiryaglonika napuMsaka traNa prakAranA che, yathA- (1) jalacara (2) sthalacara (3) khecara. manuSyanapuMsaka traNa prakAranA che, yathA- (1) karmabhUmija (2) akarmabhUmi (3) aMtarlIpaja. 24 tivihA tirikkhajoNiyA paNNattA, taM jahA- itthI, purisA, nnpuNsgaa| bhAvArtha - tiryaMcayonika traNa prakAranA che, yathA- (1) strI (2) puruSa (3) napuMsaka. vivecana : prastuta sUtromAM strI, puruSa ane napuMsakanA traNa traNa prakAranuM kathana che. devagatimAM strIveda ane puruSaveda be veda che, napuMsaka veda nathI ane narakagatimAM eka napuMsaka veda ja hoya che. tethI strI, puruSa ane napuMsaka vedanA gatinI apekSAe traNa traNa prakAra thAya che. tiryaMcamAM strI, puruSa ane napuMsakanA traNa prakAra che, temAM uraparisarpa ane bhujaparisarpano samAveza sthalacaramAM karyo che. manuSyamAM kSetranI apekSAe strI Adi traNa prakAra kahyA che. temAM akarmabhUmi ane aMtaradvIpa kSetramAM napuMsakanuM kathana saMmUrchAima manuSyonI apekSAe samajavuM joIe. sUtra 24mAM sAmAnya rIte tiryaMca mAtranA traNa bheda kahyA che. temAM ekendriyathI paMcendriya sudhI sarva tiryaMcono samAveza che. karmabhUmija- jyAM asi, masi ane kRSi traNa prakAranA vyApArathI jIvana vyavahAra cAle te karmabhUmi ane te kSetramAM janmela puruSane karmabhUmija puruSa, strIne karmabhUmijA strI ane napuMsakane karmabhUmija napuMsaka kahe che. akarmabhUmija- jyAM uparokta traNa prakAranA vyApAra vinA prAkRtika padArthothI ane kalpavRkSothI jIvana vyavahAra cAle tene akarmabhUmi kSetra kahe che. te kSetramAM janmelA puruSa Adine akarmabhUmi kahe che. aMtarlIpaja- lavaNa samudramAM yugalika manuSyanA je dvIpa che tene aMtarlIpa kahe che, temAM janmela puruSa Adine aMtarlIpaja kahe che. daMDakomAM traNa-traNa vezyA :25 NeraiyANaM tao lesAo paNNattAo, taM jahA- kaNhalesA, NIlalesA, kaaulesaa| asurakumArANaM tao lesAo saMkiliTThAo paNNattAo, taM jahA Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-1 [ 15 | kaNhalesA, NIlalesA, kAulesA / evaM jAva thaNiyakumArANaM / evaM puDhavikAiyANaM Au- vaNassaikAiyANavi / teukAiyANaM vAukAiyANaM beiMdiyANaM teiMdiyANaM cauridiyANa vitao lessA, jahA raiyANaM / / ___paMcidiyatirikkhajoNiyANaM tao lesAo saMkiliTThAo paNNattAo, taM jahA- kaNhalesA, NIlalesA, kAulesA / paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM tao lesAo asaMkiliTThAo paNNattAo, taM jahA- teulesA, pamhalesA, sukkalesA / evaM maNussANa vi / vANamaMtarANaM jahA asurakumArANaM / vemANiyANaM tao lessAo paNNattAo, taM jahAteulesA, pamhalesA sukkalesA / bhAvArtha :- nArakImAM traNa lezyA che, yathA- (1) kRSNa (2) nIla (3) kApota. asurakumAramAM azubha traNa lezyA che, yathA- (1) kRSNa (2) nIla (3) kApota. te ja rIte svanita kumAra sudhInA bhavanapati devonuM kathana jANavuM. pRthvI, pANI, vanaspatimAM traNa azubha lezyA che, yathA- kRSNa, nIla ane kApota. agni, vAyu ane traNa vikasendriyamAM nArakInI jema traNa lezyA che. paMcendriya tiryaglonika jIvomAM traNa azubhalezyA che, yathA- (1) kRSNa (2) nIla (3) kApota. paMcendriya tiryaglonika jIvomAM traNa zubha lezyA che, yathA- (1) tejo (2) padma (3) zukala. te ja rIte manuSyamAM traNa azubha lezyA ane traNa zubha lezyA che. vANavyaMtaromAM asurakumAranI jema traNa azubha lezyA che. vaimAnika devomAM traNa zubha lezyA che, yathA- (1) tejo (2) padma (3) zukala. vivecana : prastuta sUtramAM covIsa daMDakamAM traNa-traNa vezyAnuM nirUpaNa karyuM che. bhavanapati, vANavyaMtaramAM cAra vezyA hoya che, paraMtu A trIjuM sthAna hovAthI saMkilaSTa' vizeSaNa ApI traNa azubha lecchA darzAvI che. pRthvI, pANI, vanaspatinA aparyAptAmAM tejo vezyA saMbhave che paNa saMkliSTa vizeSaNa ApI temAM paNa traNa azubha lezyAnuM kathana karyuM che. tiryaMca paMcendriya ane manuSyamAM cha lezyA hoya che paraMtu traNa zubha-traNa azubha, ema kathana karyuM che. A rIte trIjA sthAnamAM traNanuM kathana karavA sUtrakAre A paddhati apanAvI che. jyotiSIomAM eka tejovezyA ja hovAthI sUtrakAre tenuM kathana karyuM nathI. nArakI, teu-vAyu ane vikasendriyomAM traNa lezyA ja hoya che tethI tenuM zubha azubha vagere vizeSaNa vinA sAmAnya rIte ja kathana che. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 1s | zrI ThANAMga satra-1 tArA kharavAnA traNa kAraNa :26 tihiM ThANehiM tArArUve calejjA,taM jahA- vikuvvamANe vA, pariyAremANe vA, ThANAo vA ThANaM saMkamamANe tArArUve calejjA / bhAvArtha :- traNa kAraNothI tArA calita thAya che arthAt tArA cAlatA dekhAya che, yathA- (1) AkAzamAM UMce devo vaikriya rU5 kare tyAre (2) devo paricAra-saMcaraNa kare tyAre (3) tArAnA vimAna eka sthAnathI bIjA sthAne saMkramaNa kare tyAre. vivecana : manuSya lokamAM jema AtazabAjImAM vividha prakAre tArA camakatA, kharatA hoya tevo AbhAsa thAya che tema devonI AkAzamAM thatI vividha prakriyAothI ApaNane tArA kharatA, cAlatA dekhAya che. sUtramAM tenA traNa prakAra darzAvyA che. anya prakArono paNa temAM samAveza thaI jAya che. parivAramALe - paricAra = 'pari' upasarga yukta 'cara' dhAtunA vividha artha thAya che, yathA- saMcaraNa karavuM, paricaryA-sevAsuzruSA karavI vagere. devonI maithuna sevananI kriyA mATe paNa AgamamAM parivAraH zabdano prayoga thAya che. prastuta sutramAM ardhamAgadhI kozanA AdhAre parivAranA no saMcaraNa karavAno artha svIkAra karyo che. devo dvArA gAjavIja karavAnA traNa-traNa kAraNa :27 tihiM ThANehiM deve vijjuyAraM karejjA, taM jahA- vikuvvamANe vA, pariyAremANe vA, tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA iDDiM juiM jasaM balaM vIriyaM purisa- kkAraparakkama uvadaMsemANe deve vijjuyAraM karejjA / tihiM ThANehiM deve thaNiyasadaM karejjA, taM jahA- vikuvvamANe vA, evaM jahA vijjuyAre taheva thaNiyasaI pi / bhAvArtha :- traNa kAraNothI deva vidhu-kAza kare che, yathA- (1) vaikriyarUpa kare tyAre (2) paricArasaMcaraNa kare tyAre (3) tathArUpanA zramaNa mAhaNane potAnI Rddhi, dhuti, yaza, baLa, vIrya, puruSakAra parAkrama batAvavA hoya tyAre. traNa kAraNe deva svanita zabdo-megha jevI garjanA kare che, yathA- (1) vaikriya zarIra kare tyAre ItyAdi kAraNo vidhutrakAza mATe kahyAM te pramANe svanita zabdo-meghagarjanA mATe paNa samajavA. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-1 vivecana : prastuta sUtramAM devanI viziSTa zakti prayoganA traNa nimittanuM kathana karyuM che. te prasaMgothI teo gAjavIja kare che. 167 RRdvi-vimAna ane parivAra Adino vaibhava. dhRti- zarIra ane AbhUSaNAdinI kAnti, yaza- prakhyAti athavA prasiddhi, vIrya-Atmika zakti, bala-zArIrika zakti, puruSAkAra parAkrama- puruSArtha. lokamAM aMdhakAra udhota thavAnA kAraNo H 28 tahiM ThANehiM logaMdhayAre siyA, taM jahA- arahaMtehiM vocchijjamANehiM, arahaMtapaNNatte dhamme vocchijjamANe, puvvagae vocchijjamANe / tihiM ThANehiM logujjoe siyA, taM jahA - arahaMtehiM jAyamANehiM, arahaMtehiM pavvayamANehiM, arahaMtANaM NANuppAyamahimAsu / bhAvArtha :traNa kAraNe lokamAM aMdhakAra phelAya che, te A pramANe che- (1) arihaMta bhagavAnanA nirvANa samaye, (2) arihaMta prajJapta dharmanA viccheda samaye (3) caudapUrvagata zrutanA viccheda samaye. traNa kAraNe lokamAM udyota(prakAza) thAya che, te A pramANe che- (1) arihaMta(tIrthaMkara)nA janma samaye, (2) tIrthaMkaronI dIkSA samaye, (3) tIrthaMkaronA kevaLajJAna prAptinA mahimA samaye. 29 tihiM ThANehiM devaMdhayAre siyA, taM jahA - arahaMtehiM vocchijjamANehiM, arahaMta - paNNatte dhamme vocchijjamANe, puvvagae vocchijjamANe / tihiM ThANehiM devujjoe siyA, taM jahA arahaMtehiM jAyamANehiM, arahaMtehiM pavvayamANehiM, arahaMtANaM NANuppAyamahimAsu / bhAvArtha :- traNa kAraNe devalokamAM aMdhakAra phelAya che, te A pramANe che- (1) arihaMta bhagavAnanA nirvANa samaye (2) arihaMta prajJaptadharmanA viccheda samaye (3) caudapUrvagata zrutanA viccheda samaye. traNa kAraNe devalokamAM prakAza thAya che, te A pramANe che- (1) arihaMtonA janma samaye (2) arihaMtonI dIkSA samaye (3) arihaMtonA kevaLajJAna prAptinA mahimA samaye. 30 tihiM ThANehiM devasaNNivAe siyA, taM jahA - arahaMtehiM jAyamANehiM, arahaMtehiM pavvayamANehiM, arahaMtANaM NANuppAyamahimAsu / evaM devukkaliyA, devakahakahae / bhAvArtha :traNa kAraNe devasannipAta(devonuM pRthvI para samUha rUpe UtaravuM)thAya che, te A pramANe Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 che- (1) arihaMtonA janma samaye (2) arihaMtonI pravrajyA samaye (3) arihaMtonA kevaLajJAna mahimA samaye. te ja rIte devotkalikA-pRthvIpara (devonA jhuMDa ekatrita thavA)ane devakolAhala viSayamAM paNa A traNa kAraNa jANavA. 168 31 tihiM ThANehiM deviMdA mANusaM logaM havvamAgacchaMti, taM jahA- arahaMtehiM jAyamANehiM, arahaMtehi pavvayamANehiM, arahaMtANaM NANuppAyamahimAsu / evaM sAmALiyA, tAyattIsA, hoLapAtA levA, anvamahilIo devIo, siovavnnnngaa devA, aNiyAhivaI devA, AyarakkhA devA mANusaM logaM havvamAgacchati / bhAvArtha :- traNa kAraNe devendra manuSyalokamAM Ave che, te A pramANe che- (1) arihaMtonA janma samaye (2) arihaMtonI dIkSA samaye (3) arihaMtonA kevaLajJAna prAptinA mahimA samaye. te ja rIte sAmAnika, trAyatriMzaka, lokapAla deva, agramahiSI devIo, traNa prakAranI pariSadanA devo, senAnA adhipati devo tathA AtmarakSaka deva, A sarve traNa kAraNe manuSya lokamAM Ave che. | 32 tihiM ThANehiM devA abbhuTThijjA, taM jahA- arahaMtehiM jAyamANehiM jAva tuM jeva / vuM AsagArUM pateA, sIhaLAyuM rebjhA, setutveva renjhA, ceiyarukkhA calejjA / bhAvArtha :- traNa kAraNe deva potAnA siMhAsana uparathI tatkAla UbhA thaI jAya che. arihaMtonA janma samaye vagere pUrvavat jANavuM. A ja rIte devonA AsanonuM calAyamAna thavuM(aMga sphuraNa thavuM), siMhanAda karavo, dhajA pharakAvavI, caityavRkSanuM calita thavuM vagere arihaMtanA janmAdi traNa kAraNe thAya che. 33 tihiM ThANehiM logaMtiyA devA mANusaM logaM havvamAgacchejjA, taM jahAarahaMtehiM jAyamANehiM, arahaMtehiM pavvayamANehiM, arahaMtANaM NANuppAyamahimAsu / bhAvArtha :- traNa kAraNe lokAMtikadeva tatkAla manuSyalokamAM Ave che, yathA- (1) arihaMtonA janma samaye (2) arihaMtonI dIkSA samaye (3) arihaMtonA kevaLajJAna prAptinA mahimA samaye. vivecana : prastuta sUtromAM dharmanAyaka tIrthaMkaro--arihaMtonA prakRSTa puNyane pradarzita karela che ane devonI devAdhideva pratyenI bhakti pradarzita karI che. tIrthaMkaronA janma, dIkSA ane kevaLajJAna, A traNa samaye devo manuSyalokamAM mahimA ujavavA Ave che. te samaye devomAM kolAhala vagere bhinna bhinna kriyAo thAya che tenuM Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: 6deza-1 | 17e | varNana prastuta sUtromAM che. celukkhevaM :- 40-4tAsamonuM 327, supAtra hanana samaye paMtha hivyvRssttin| 46mAM 55 // za6 Avecha-celukkheve kae / adhayAre :-tIrthadharanA nisamaye, marihaMta pra3pita dhanA vizche samaye ane pUrvagata jAnanA viccheda samaye lokamAM(manuSyomAM) ane devomAM bhAva aMdhakAra phelAya che. prastuta sUtramAM jJAnanA abhAvane athavA cittanI vyagratAne bhAva aMdhakAra kahe che. temaja devonA cittanI prasannatA devadyota kahevAya che. mULa pAThamAM devuno zabda che. teno ja paraMparAmAM devaloka artha karavAmAM Ave che. mAtA pitA vagerenA traNathI muktinA upAya :34 tihaMduppaDiyAraMsamaNAuso !taMjahA- ammApiuNo, bhaTTissa, dhammAyariyassa / saMpAo vi ya NaM kei purise ammApiyara sayapAgasahassapAgehiM tellehiM abbhaMgettA, surabhiNA gaMdhaTTaeNaM uvvaTTittA, tihiM udagehi majjAvettA, savvAlaMkAra vibhUsiyaM karettA, maNuNNaM thAlIpAgasuddhaM aTThArasavaMjaNAulaM bhoyaNaM bhoyAvettA jAva- jjIvaM piTThivaDeMsiyAe parivahejjA, teNAvi tassa ammApiussa duppaDiyAraM bhvi| ahe NaM se taM ammApiyaraM kevalipaNNatte dhamme AghavaittA paNNavaittA parUvaittA ThAvaittA bhavai, teNAmeva tassa ammApiussa suppaDiyAra bhavai samaNAuso // 1 // kei mahacce daridaM samukkasejjA / tae NaM se daridde samukkiTThe samANe pacchA puraM ca NaM viulabhogasamitisamaNNAgate yAvi viharejjA / tae NaM se mahacce aNNayA kayAi dariddIbhUe samANe tassa daridassa aMtie havvamAgacchejjA / tae NaM se daridde tassa bhaTTissa savvassamavi dalayamANe teNAvi tassa duppaDiyAraM bhavai / ahe NaM se taM bhaTTi kevalipaNNatte dhamme AghavaittA paNNavaittA parUvaittA ThAvaittA bhavai, teNAmeva tassa bhaTTissa suppaDiyAra bhavai samaNAuso // 2 // kei tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA aMtie egamavi AriyaM dhammiyaM suvayaNaM soccA Nisamma kAlamAse kAlaM kiccA aNNayaresu devaloesu devattAe uvavaNNe / tae NaM se deve taM dhammAyariyaM dubbhikkhAo vA desAo subhikkhaM desaM sAharejjA, kaMtArAo vA NikkaMtAraM karejjA, dIhakAlieNaM vA rogAtaMkeNaM vA Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 ] zrI ThANAga sUtra-1 abhibhUyaM samANaM vimoejjA, teNAvi tassa dhammAyariyassa duppaDiyAraM bhavai / ahe NaM se taM dhammAyariyaM kevalipaNNattAo dhammAo bhaTuM samANaM bhujjovi kevalipaNNatte dhamme AghavaittA paNNavaittA parUvaittA ThAvaittA bhavai, teNAmeva tassa dhammAyariyassa suppaDiyAraM bhavai samaNAuso // 3 // bhAvArtha :- he AyuSyamAn zramaNa ! traNanA RNathI mukta thavuM duzakya che, te A pramANe che- (1) mAtA-pitA (2) upakArI svAmI (3) dharmAcArya. koI puruSa(putra) potAnA mAtA-pitAne prAtaHkAle zatapAka ane sahasaMpAka telathI mAliza kare, sugaMdhita cUrNathI ubaTana kare, sugaMdhita, zItala ane uSNa jalathI snAna karAve, sarva alaMkArothI vibhUSita kare, sthAlIpAka(tapelImAM pakAvela manojJa)zuddha 18 prakAranA vyaMjanathI yukta bhojana karAve, jIvana paryata pITha para besADI(kAvaDamAM besADI), teonuM vahana kare to paNa te(putra) mAtA-pitAnA RNathI mukta thaI zakatA nathI. he AyuSyamAn zramaNa ! mAtApitAne kevaLI prajJapta dharma kahe, pratipAdana kare ke prarUpaNA kare, dharmamAM sthApita kare to ja te RNathI mukta thaI zake. ll1/l koI dhanavAna, koI draridra puruSane dhanAdinI madada karI, teno samutkarSa kare ane tyAra pachI te daridra vipula bhogasAmagrIthI saMpanna thaI jAya che ane te upakAraka dhanADhaya vyakti daridra banI, sahAyanI IcchAthI tenI pAse Ave tyAre te bhUtapUrva daridra potAnA svAmIne badhu ja ApI de to paNa te upakArathI RNa mukta thaI zakato nathI. he AyuSyamAn zramaNo ! tene kevaLI prajJaptadharma kahe, pratipAdana kare, prarUpaNA kare ane dharmamAM sthApita kare to te poSakanA upakArano badalo vALI zake che. rA. koI vyakti tathArUpanA zramaNa mAhaNa pAsethI eka paNa Arya dhArmika suvacana sAMbhaLI, hRdayamAM dhAraNa karI, maraNa-samaye mRtyu pAmI, koI devalokamAM devarUpe utpanna thAya. koI samaye te deva potAnA dharmAcAryane durbhikSavALA dezamAMthI subhikSavALA dezamAM laI jAya, jaMgalamAMthI sArI vastImAM laI jAya athavA dIrghakAlIna rogAtaMkathI pIDitane rogamukta kare; topaNa te dharmAcAryanA RNamAMthI mukta thaI zakato nathI. he AyuSyamAnuM zramaNo! te dharmAcAryanA RNamAMthI mukta tyAre ja thaI zake ke jo kadAca te dhamAcArya kevalI prajJapta dharmathI bhraSTa thaI gayA hoya to tene kevaLI prarUpita dharma kahe, pratipAdana kare, dharma prarUpaNA kare, tene saMbodhita karI dharmanuM svarUpa samajAvI kevalI prajJapta dharmamAM sthira kare to te dharmAcAryanA upakArano badalo vALI zake che. all vivecana : prastuta sUtramAM (1) mAtA-pitA, (2) bhartA- upakArI svAmI, poSaka (3) dharmAcArya; A traNenA upakAranuM mahattva darzAvatAM te darekanA upakAranA RNathI mukta thavAno upAya batAvyo che. prastuta sutranuM tAtparya e che ke traNeyanI sevAbhakti, Adara-sammAna vagere upakAranA RNane cukavavAnA mArga che, chatAM tethI vyakti AMzikaRNathI mukta thAya che. sarvathA RNathI mukti to teone Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-3: uddezaka-1 [ 171 ] dharma mArge vALavAthI ja thAya che arthAtu teonA upakArano saMpUrNataH badalo eka ja prakAre vALI zakAya che, je kevaLI bhASita dharma pamADavAthI ja thAya che. uparokta traNe vyaktimAMthI mAtApitA ane zeThano upakAra eka bhava pUrato sImita hoya che jyAre dharmAcAryano upakAra bhavobhava sudhIno hoya che. arthAt teonI preraNAthI thayelI dharma sAdhanAnuM pariNAma aneka bhava paryata rahe che. mApavA - sAmAnya rUpe dharmanuM kathana karI, pUugvaphA- udAharaNa sahita bodha ApI, paravattA- bheda-prabheda sahita nirUpaNa karI, kAvA - dharmamAM sthApita karI maTTisa - bhartA, svAmI, jarUra samaye AjIvikAmAM madada karanAra, AdhAra ApanAra upakArI, UMce lAvanAra. saTI :- zatapAka tela. A zabdanA cAra artha thAya che- (1) so auSadhionA kvAthathI pakAvela. (2) so auSadhione eka sAthe pakAvela, (3) so vAra pakAvavAmAM Avela, (4) so rUpiyAnI kiMmatathI pakAvela. prathama artha vizeSa pracalita che. sadAktattvahiM - zatapAkanI jema sahasapAka telanA cAra artha samajavA. thApAsudde - sthAlI eTale hAMDI, kuMDI, kaDAI ke tapelI. temAM pakAvavAmAM Avela bhojana. saMsArane pAra pAmavAnA upAya :|35 tihiM ThANehiM saMpaNNe aNagAre aNAdIyaM aNavadaggaMdIhamaddhaM cAuraMta saMsArakatAraM vIIvaejjA, taM jahA- aNidANayAe, diTThisaMpaNNayAe, jogavAhiyAe / bhAvArtha :- traNa guNone dhAraNa karanAra aNagAra A anAdi-anaMta, dIrghakAlIna evA cAturgatika saMsAra aTavIne pAra pAme che, te A pramANe che- (1) anidAnatA- bhAogaprApti mATenA nidAna rahita (2) daSTi saMpannatA- samyagdarzana saMpanna (3) yogavAhitA- svIkArela cAritra, tapanuM sArI rIte pAlana karanAra. vivecana : prastuta sUtramAM mukti prAptimAM sahAyaka traNa guNonuM nirUpaNa che. gaLiyANayA:- tapa-saMyamanA phaLa rUpe svargAdi bhogonI kAmanA nidAna kahevAya che. evA nidAna na karavA te anidAnatA che. nidAnathI cAritra mohanIyano baMdha thAya che ane saMsAra vRddhi pAme che. nidAna na karavAthI vyakti saMsArano pAra pAme che. gatha :- daSTi eTale samyagdarzana. je vyakti samyagdarzanathI saMpanna hoya te daSTisaMpanna kahevAya. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 ] zrI ThANAga sutra-1 govAdiyA :- ahIM yogano artha che- muninI caryA, saMyamAcAra. tenuM samyak prakAre pAlana te yogavahana kahevAya che. te yogane vahana karanAranI vRttine yogavAhitA kahe che. citta samAdhinI viziSTa sAdhanA paNa yogavahana kahevAya che. tenuM tAtparya e che ke traNa yogamAM mana pradhAna che. tene samyapha vahana karavuM. mana rUpa duSTa ghoDAne samyaka prakAre jJAnarUpI lagAmathI kAbUmAM rAkhI tenA upara savAra thaIne rahevuM ane gauNa rUpe vacana ane kAyArUpa yogane paNa samyaka pravartAvavAne samyaka yogavahana kahe che. A rIte traNe yogane samyaka prakAre vahana karavAthI uttama citta samAdhinuM sarjana thAya. vyavahArathI samyaka cAritrAcAranuM ArAdhana ane nizcayathI cittasamAdhi, Atma samAdhinI sAdhanAmAM rahevuM te yogavahana kahevAya ane sAdhakanI yogavahana rU5 AcAraniSThatA, cAritraniSThatA rUpa manovRttine yogavAhitA kahe che. evI yogavAhitA guNathI saMpanna AtmA anAdi anaMta apAra samudrane pAra karI jAya che. vyAkhyA graMthomAM batAvyuM che ke zrutajJAnanA adhyayana pUrve adhyetAnI yogyatA tathA cittanI ekAgratAnA abhyAsa mATe ane apramatta pravRttizIlatAnA abhyAsa mATe eka viziSTa prakAranI vidhipravRttinuM AcaraNa rAtri pratikramaNa pachI prathama prahara sudhI karavAmAM Ave che, tene yoga vahana kahe che. pracalanamAM tene ja yogohana kahe che. te yogohananI divasa saMkhyA pratyeka AgamazAstronA upadhAna rUpa AyaMbila tapanI saMkhyA anusAra hoya che. yogohananI te vidhimAM divase tapasyA, dhyAna, mauna ane abhigrahanI pramukhatAe samyaka saMyama ArAdhanA karavAmAM Ave ane rAtrimAM be traNa kalAka sudhI vaMdanA kAyotsarga, stuti, dhyAna vagere kriyAo karavAmAM Ave che. prastuta prakaraNamAM yoga vahananuM tAtparya che- saMyamAcAranuM yathArtharUpe pAlana. tethI jIva anAdi saMsArane pAra kare che. TIkAkAra zrI abhayadevasUrIe anya rIte yogavAhitA be prakAranI kahI che- (1) zratopadhAna kAritA- AgamanuM adhyayana karanAra muni mATe vizeSa prakAranI caryA nirdiSTa che. jema ke alpanidrA, pahelA be praharamAM zruta ane arthano vAraMvAra abhyAsa karavo, abhyAsa karAtA graMthane choDI anya graMtha te samaye na vAMcavA, pahelA abhyAsa karyo hoya tene na bhUlavuM. hAsya, vikathA, kalaha na karavA, zabda jorathI na bolatA dhIme dhIme bolavA; kAma, krodhAdino nigraha karavo. pratyeka Agama mATe nizcita tapasyAvidhinuM pAlana karavuM vagere. (2) samAdhisthApitA- kAma krodhAdine tyAgI, cittane zAMti, samAdhimAM sthApavuM. avasarpiNI-utsarpiNInA traNa-traNa prakAra :36 tivihA osappiNI paNNattA, taM jahA- ukkosA, majjhimA, jahaNNA / evaM chappi samAo bhANiyavvAo jAva dUsamadUsamA / tivihA ussappiNI paNNattA, taM jahA- ukkosA, majjhimA, jahaNNA / Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-3: uddezaka-1 [ 173] evaM chappi samAo bhANiyavvAo jAva susamasusamA / bhAvArtha :- avasarpiNI traNa prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) utkRSTa (2) madhyama (3) jaghanya. te ja rIte duSama duSama sudhI cha ArAnA traNa-traNa prakAra kahevA joIe. utsarpiNI traNa prakAre kahI che, te A pramANe che- (1) utkRSTa (2) madhyama (3) jaghanya. te ja rIte suSama suSama sudhInA cha ArAnA traNa traNa prakAra jANavA. vivecana : prastuta sUtramAM avasarpiNI, utsarpiNI kALanA pratyeka ArA(vibhAga)nA traNa traNa prakAra darzAvyA che. utkRSTa kAla :- avasarpiNI kALano prAraMbha kAla athavA te ArAono prAraMbhakAla. madhyama kAlaH- traNa prakAre artha thAya che-(1) avasarpiNIno madhyakAla trIjA ArAnA aMtane samajavo (2) ArAono madhyakAla te ArAno ardho bhAga vyatIta thayA pachIno kAla (3) jaghanya utkRSTa sivAyano sarvakAla madhyamakAla kahevAya che. jaghanya kAla - avasarpiNIno aMtima kAla ke te te ArAonA aMtima kAla. acchinna pudgala calita thavAnAM kAraNo - |37 tihiM ThANehiM acchiNNe poggale calejjA, taM jahA- AhArijjamANe vA poggale calejjA, vikuvvamANe vA poggale calejjA, ThANAo vA ThANa saMkAmijja- mANe poggale calejjA / bhAvArtha :- acchinna pudgala traNa kAraNathI calita thAya che, te A pramANe che- (1) jIva dvArA AkRSTa thAya tyAre (2) vikriyamANa hoya tyAre (3) eka sthAnathI bIjA sthAne saMkramita thAya tyAre calita thAya che. vivecana : prastuta sUtramAM skaMdharUpa pugalonA calita thavAnA kAraNo pragaTa karyA che. achinna padagala - skaMdha sAthe saMlagna pugala paramANuo achinna pudgala kahevAya che temaja talavAra vagere koIpaNa sAdhana dvArA nahIM chedAyela pudgalane achinna kahe che. (1) tevA pudgalane jIva AhArAdi rUpe grahaNa kare tyAre te jIva dvArA AkarSita thAya ane Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 174 ] zrI ThANAMga sUtra-1 potAnA sthAnethI calita thAya che. (2) vikriyA karavA rU5 kriyA dvArA, vikriyAne AdhIna thaI te pudgala potAnA sthAnethI calita thAya che. (3) eka sthAnethI bIjA sthAne laI javAmAM Ave athavA jAya tyAre te calita thAya che. trIjA sthAnanI apekSAe A traNa prakAra kahyA che. temAM anya prakArono paNa samAveza thaI jAya che. covIsa daMDakamAM upadhi ane parigraha : 38 tivihe uvahI paNNatte, taM jahA- kammovahI, sarIrovahI, baahirbhNddmttovhii| evaM asurakumArANaM bhANiyavvaM / evaM egiMdiyaNeraiyavajja jAva vemaanniyaannN| __ ahavA tivihe uvahI paNNatte, taM jahA- sacitte, acitte, mIsae / evaM NeraiyANaM NiraMtaraM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha :- upadhinA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) karmaupadhi (2) zarIraupadhi (3) vastrapAtra Adi bAhA upadhi. ekendriya ane nArakIne choDIne asurakumArathI vaimAnika sudhInA sarva daMDakomAM A traNe prakAranI upadhi hoya che. athavA nArakIthI vaimAnika sudhInA sarva daMDakamAM upadhinA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) sacitta (2) acitta (3) mizra. A traNa prakAranI upadhi hoya che. 39 tivihe pariggahe paNNatte,taM jahA- kammapariggahe, sarIrapariggahe, bAhirabhaMDamatta pariggahe / evaM asurakumArANaM / evaM egidiyaNeraivajja jAva vemANiyANaM / ___ ahavA tivihe pariggahe paNNatte, taM jahA- sacitte, acitte, mIsae / evaM NeraiyANaM NiraMtaraM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha :- parigraha traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) karmaparigraha (2) zarIra parigraha (3) vastra-pAtra Adi bAhya parigraha, ekendriya ane nArakIne choDIne sarva daMDakomAM traNe parigraha hoya che athavA traNa prakAranA parigraha che- sacitta, acitta ane mizra. nArakIthI vaimAnika sudhInA sarva daMDakomAM ukta traNe prakAranA parigraha hoya che. vivecana : prastuta sUtramAM upadhi, parigrahanA prakAra darzAvI, 24 daMDakamAM keTalI upadhi ane parigraha hoya che te darzAvyuM che. upahi - je sAdhano dvArA jIva saMsAramAM rahe che te upadhi kahevAya ane jIvana nirvAhanA upayogI Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-1 [ 175 ] sAdhanone paNa upadhi kahevAmAM Ave che. parigraha :- padagalamaya padArthonA grahaNadhAraNane parigraha kahe che ane tenA paranA mamatvane bhAva parigraha kahevAmAM Ave che. karma ane zarIra dvArA jIva saMsAramAM rahe che mATe te upadhirUpa che. vastra, pAtrAdi jIvana nirvAhanA sAdhanarUpa che mATe tene upadhi kahe che. jIvane te traNe upara mamatvabhAva rahe to te parigraharUpa bane che. karma ane zarIra AtmA sAthe saMlagna hoya che tethI te AtyaMtara upadhirUpa che ane bhaMDopakaraNa zarIranI jema AtmA sAthe saMlagna nathI, tethI bAhya upadhi kahevAya che. bhaMDa-pAtrAdine 'bAhira' bAhya evuM vizeSaNa ApyuM che. zarIra ane karmane AtyaMtara vizeSaNa ApyuM nathI paNa arthApatithI te siddha thaI jAya che. nArakI ane ekendriyane karma ane zarIra rU5 upadhi che, bAhya upadhi ane parigraha nathI. zeSa sarvane traNa prakAranI upadhi hoya che. vizlendriyane zarIrathI bhinna tenA rakSaNa mATenA kocalA vagere bAhya upadhirUpa kahevAya che. sacitta, acitta ane mizra ema anya rIte paNa upadhi ane parigrahanA traNa prakAra thAya che. nArakIthI vaimAnika sudhInA pratyeka daMDakanA jIvane A traNa prakAranI upadhi ane traNa prakArano parigraha hoya che. praNidhAnanA bheda prabheda : 40 tivihe paNihANe paNNatte, taM jahA- maNapaNihANe, vayapaNihANe, kAyapaNihANe evaM paMciMdiyANaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha :- praNidhAnanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) manapraNidhAna (2) vacanapraNidhAna (3) kAyapraNidhAna. uparokta traNe praNidhAna vaimAnika devo sudhInA sarva daMDakomAM paMcendriya jIvone hoya 41 tivihe suppaNihANe paNNatte, taM jahA- maNasuppaNihANe, vayasuppaNihANe kAyasuppaNihANe / saMjayamaNussANaM tivihe suppaNihANe paNNatte, taM jahA- maNasuppaNihANe, vayasuppaNihANe, kAyasuppaNihANe / bhAvArtha :- supraNidhAnanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) manasupraNidhAna (2) vacana supraNidhAna (3) kAyasupraNidhAna. saMyata manuSyone traNa supraNidhAna che, te A pramANe che- (1) manasupraNidhAna (2) vacanasupraNidhAna Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 ] zrI ThANAga sUtra-1 (3) kAyasupraNidhAna. 42 tivihe duppaNihANe paNNatte, taM jahA- maNaduppaNihANe, vayaduppaNihANe, kAyapuppaNihANe / evaM paMciMdiyANaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha:- duSpaNidhAnanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) manaduSpaNidhAna (2) vacanaduSmaNidhAna (3) kAya duppaNidhAna. te paNa vaimAnika sudhInA sarva daMDakamAM paMcendriya jIvone hoya che. vivecana : prastuta sUtramAM supraNidhAna-duSmaNidhAnanuM vidhAna che. praNidhAna :- upayoganI ekAgratAne praNidhAna kahe che. ekAgratAno upayoga satu-asat , samyakuasamyaka baMne rIte thaI zake che. jIvanA saMrakSaNa Adi zubha vyApAra rUpa ekAgratAne supraNighAna kahe che. hiMsA Adi azubha vyApArarUpa ekAgratAne duppaNidhAna kahe che. ekAgratA mAnasika, vAcika ane kAyika hovAthI tenA traNa bheda kahyA che. ekendriya, vikasendriyane traNa praNidhAnano sabhAva nathI kAraNa ke tene traNa yoga nathI. tethI tene varjIne zeSa paMcendriya jIvonuM ja kathana sUtramAM karyuM che. yoninA traNa-traNa prakAra :|43 tivihA joNI paNNattA, taM jahA- sIyA, usiNA, sIosiNA / evaM egidiyANaM vigaliMdiyANaM teukAiyavajjANaM saMmucchimapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM saMmucchimamaNussANa ya / bhAvArtha :- yoni traNa prakAranI che, te A pramANe che- (1) zItayoni (2) uSNayoni (3) zItoSNa yoni. tejasukAyika jIvone choDIne ekendriya, vikasendriya, saMmUrchAima tiryaMca paMcendriya ane saMmUrchAima manuSyane traNa prakAranI yoni hoya che. |44 tivihA joNI paNNattA, taM jahA- sacittA, acittA, mIsiyA / evaM e gidiyANa vigaliMdiyANaM samucchima paciMdiya tirikkha joNiyANaM samucchima maNussANa ya / bhAvArtha :- yoni traNa prakAranI che, te A pramANe che- (1) sacitta (2) acitta (3) mizra. ekendriya, vikasendriya, saMmUrchAima tiryaMca paMcendriya ane saMmUrchAima manuSyane traNa prakAranI yoni hoya che. 45 tivihA joNI paNNattA, taM jahA-saMvuDA, viyaDA, saMvuDaviyaDA / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-1 177 bhAvArtha :- yoni traNa prakAranI che, te A pramANe che- (1) saMvRtta (2) vivRtta (3) saMvRtta-vivRtta. 46 tivihA joNI paNNattA, taM jahA- kummuNNayA, saMkhAvattA, vaMsIpattiyA / kummuNNayA NaM joNI uttamapurisamAUNaM / kummuNNayAe NaM joNie tivihA uttamapurisA gabbhaM vakkamaMti, taM jahA- arahaMtA, cakkavaTTI, bldevvaasudevaa| saMkhAvattA NaM joNI itthIrayaNassa / saMkhAvattAe NaM joNIe bahave jIvA ya poggalA vakkamati, viukkamati, cayati, uvavajjati No ceva NaM Nipphajati / vaMsIpattiyA NaM joNI pihujjaNassa / vaMsIpattiyAe NaM joNie bahave pihujjaNA gabhaMvakkamaMti / / bhAvArtha :- yoni traNa prakAranI che, te A pramANe che- (1) kUrmonnatA(kAcabA jevI utta) yoni (2) zaMkhAvartA- zaMkhanI jema AvartavALI yoni (3) vaMzI patrikA(vaMzIpatrA)- vAMsanA pAna jevA AkAravALI yoni. (1) kurmonnatA yoni- uttama puruSonI mAtAonI hoya che. kurmonnatA yonimAM traNa prakAranA uttama puruSo garbhamAM Ave che, yathA- (1) arihaMta (2) cakravartI (3) baladeva, vAsudeva. (2) zaMkhAvartA yoni- cakravartInA strIratnane hoya che. zaMkhAvartA yonimAM ghaNA jIva ane pudgala utpanna thAya che ane vinaSTa thAya che, saMgrahita thAya che, jIva utpanna thAya che paraMtu niSpanna thatAM nathI. (3) vaMzI patrikAyoni- sAmAnya janonI mAtAne hoya che. A yonimAM aneka sAmAnya jana garbhamAM Ave che. vivecana : prastuta sUtromAM bAra prakAranI yoninuM varNana che. jIvonuM utpattisthAna-yoninuM varNana tenA prakAranI apekSAe karyuM che. yoni - jIvonA utpatti sthAnane yoni kahe che. ahIM pahelAM be sUtromAM yoninA cha bhedamAM utpatti sthAna ane AhAra pudgalanI apekSAe kathana che- sacittAdi traNa tathA zIta Adi traNa. pachInA be sUtromAM yoninA cha bheda yoni sthAnanI avasthA, yogyatAnI apekSAe kahyA che. covIsa daMDakamAMthI jyAM traNa yoni che tenuM ja varNana A sutromAM che. avazeSa daMDakomAM A yonionuM spaSTIkaraNa prajJApanA sUtranA navamA yonipadamAM che. (1) zIta, uSNAdi traNe yoni teukAya ane nArakI, devatA, saMjJI tiryaMca tathA saMjJI manuSyamAM Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 hotI nathI. temAM eka eka yoni hoya che. (2) sacittAdi traNe yoni nArakI devatA, manuSya tiryaMcomAM hotI nathI temAM eka eka yoni hoya che. (3) saMvRtta vivRtta Adi traNeya yoni eka paNa daMDakamAM nathI. pratyeka daMDakamAM A traNa yonimAMthI koI eka ja hoya che. (4) kUrmonnatA Adi traNa yoninuM varNana sUtra bhAvArthamAM spaSTa che. 178 zaMkhAvartA yoni H- strIratnanI A yonimAM jIva AvIne utpanna thAya che paraMtu vikAsa pAmatA nathI arthAt garbhamAM ja marI jAya che. zItayoni- je utpattisthAna zIta-ThaMDA sparzavALuM hoya te. uSNayoni- je utpatti sthAna uSNa sparzavALuM hoya te. zItoSNayoni- je utpatti sthAna zItoSNa sparzavALuM hoya te. sacittayoni-- je utpatti sthAna jIvayukta hoya te. acittayoni- je utpatti sthAna jIvarahita hoya te. mizrayoni-- je utpatti sthAna jIva ajIvathI mizra hoya te. A traNeyano bIjI rIte paNa artha thAya che ke utpanna thatA jIva jyAM prAraMbhamAM acitta pudgalono AhAra kare to te acitta yoni kahevAya che. jyAM sacitta ane mizra pudgalono AhAra kare te kramazaH sacitta ane mizrayoni kahevAya che. saMvRtayoni- je utpatti sthAna DhAMkeluM hoya te. vivRta yoni- je utpatti sthAna khulluM hoya te. saMvRtta vivRttayoni- je utpattisthAna kaMIka DhAMkelu ane kaMIka khullu hoya te. tRNa vanaspatimAM jIva saMkhyA : 47 tivihA taNavaNassaikAiyA paNNattA, teM bahA- hennanIviyA, akSalekha- nAviyA, anaMtanIviyA | bhAvArtha :- tRNa vanaspatikAyanA traNa prakAra che- (1) saMkhyAta jIvavALA (2) asaMkhyAta jIvavALA (3) anaMta jIvavALA. vivecana : prastuta sUtramAM tRNamAM jIvasaMkhyAnuM nidarzana karyuM che. vanaspatikAyanA vRkSAdi bAra prakAramAM tRNa e chaThTho prakAra che. dhro, dAbha vagere aneka prakAranA ghAsane tRNa kahevAya che. jIva saMkhyAnI apekSAe ahIM tRNanA traNa prakAra kahyA che. teno be prakAre artha thAya che- (1) tRNa vanaspatikAyanI traNa avasthAo che- prathama(prAraMbhika)avasthAmAM temAM anaMtajIva hoya che. bIjI madhyama(lIlI)avasthAmAM asaMkhya jIva hoya che ane trIjI avasthAmAM saMkhyAta jIva hoya che. (2) bIjI rIte- vividha prakAranA tRNomAMthI keTalAka tRNa paripUrNa avasthAmAM anaMtajIvI hoya che, keTalAka asaMkhyAta jIvI ane keTalAka saMkhyAta jIvI hoya che. tRNa vanaspatino vizAla artha :- vyAkhyAmAM spaSTa karyuM che ke tRNa-vanaspati zabda ahIM saMpUrNa bAdara Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-3: uddezaka-1 | 179 | vanaspati jAtino sUcaka che. tethI ahIM saMpUrNa bAdara vanaspatinI apekSAe traNa bheda samajavA. aDhIdvIpamAM pa10 tIrtha :48 jaMbuddIve dIve bhArahe vAse tao titthA paNNattA, taM jahA- mAgahe, varadAme, pabhAse / evaM eravae vi / / jaMbuddIve dIve mahAvidehe vAse egamege cakkavaTTivijaye tao titthA paNNattA, taM jahA- mAgahe, varadAme, pabhAse / evaM dhAyaisaMDe dIve puratthimaddhe vi paccatthimaddhe vi / pukkharavaradIvaddha purathimaddhe vi, paccatthimaddhe vi / bhAvArtha :- jebUdvIpa nAmanA dvIpanA bharatakSetramAM traNa tIrtha che, te A pramANe che-(1) mAgadha (2) varadAma (3) prabhAsa. te ja rIte airAvata kSetramAM traNa tIrtha che. jaMbUdvIpa nAmanA dvIpanA mahAvideha kSetramAM eka-eka cakravartInA vijayakhaMDamAM traNa-traNa tIrtha che, te A pramANe che- (1) mAgadha (2) varadAma (3) prabhAsa. A ja rIte dhAtakIkhaMDa ane puSkarArdhadvIpanA pUrvArdha ane pazcimArdhamAM paNa traNa traNa tIrtha jANavA. vivecana : prastuta sUtromAM manuSya kSetranA saMpUrNa tIrthonuM kathana che. ahIM kula 510 tIrthakSetra darzAvyA che. 510 tIrtha - pAMca bharata ane pAMca airAvata kSetra che te pratyekamAM traNa traNa tIrtha che tethI pa+543 = 30 tIrtha. mahAvideha kSetra pAMca che. te pratyekamAM 3ra vijaya che. pratyeka vijayamAM traNa traNa tIrtha che. tethI pa4323 = 480 tIrtha. A rIte bharata airAvatanA 30 tIrtha ane mahAvidehanA 480 tIrtha maLI kula 510 tIrtha manuSya kSetramAM(aDhIdvIpamAM) che. jabUdvIpa vageremAM ArAonuM kAlamAna Adi :49 jaMbuddIve dIve bharaheravaesu vAsesu tItAe ussappiNIe susamAe samAe tiNNi sAgarovamakoDAkoDIo kAle hotthA / evaM imIse osappiNIe jAva kAle paNNatte / evaM AgamissAe ussappiNIejAva kAle bhavissai / Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 ] zrI ThANAga sUtra-1 evaM dhAyaisaMDe puratthimaddhe paccatthimaddhe vi / evaM pukkharavaradIvaddha purathimaddhe paccatthimaddhe vi kAlo bhANiyavvo / bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA bharata ane airAvata kSetramAM atIta utsarpiNIno suSamAM nAmano Aro traNa kroDAkoDI sAgaropamano hato. te ja rIte vartamAna avasarpiNIno suSamA nAmano Aro ane bhaviSyanI utsarpiNInA suSamA ArA vize kathana karavuM arthAtu te Aro traNa kroDAkroDI sAgaropama pramANa jANavo. te ja rIte dhAtakI khaMDanA pUrvArdha, pazcimArdha ane ardha puSkara dvIpanA pUrvArdha, pazcimAIviSe kathana karavuM. 50 jaMbuddIve dIve bharaheravaesu vAsesu tIyAe ussappiNIe susamasusamAe samAe maNuyA tiNNi gAuyAI uDTuM uccatteNaM hotthA / tiNNi paliovamAI paramAuM pAlaitthA / evaM imIse osappiNIe, AgamissAe ussappiNIe / jaMbuddIve dIve devakuruuttarakurAsu maNuyA tiNNi gAuyAI uDTuM uccatteNaM paNNattA / tiNNi paliovamAi paramAu pAlayati / evaM jaavpukkhrvrdiivddhpcctthimddhe| bhAvArtha :- jaMbUdvIpa nAmanA dvIpanA bharata ane airAvatakSetramAM atIta utsarpiNInA suSamasuSamA nAmanA ArAmAM manuSyanI UMcAI traNa gAunI hatI ane utkRSTa AyuSya traNa palyopamanuM hatuM. te ja rIte A vartamAna avasarpiNI ane AgAmI utsarpiNImAM jANavuM. jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA devakaru ane uttarakunA manuSyonI UMcAI traNa gAunI ane utkRSTa AyuSya traNa palyanuM hoya che. te ja rIte dhAtakIkhaMDa tathA puSkarArdhadvIpanA pUrvArdha ane pazcimArdhamAM paNa bharata, airAvata tathA devaku uttarakurunA manuSyo saMbaMdhI UMcAI ane sthitinuM varNana jANavuM. vivecana : (1) aDhIdvIpanA pAMca bharata pAMca airAvata kSetranA utsarpiNI avasarpiNI kALano 'suSama' nAmano Aro traNa kroDAkoDI sAgaropamano hoya che. (2) te dazeya kSetranA suSama suSamA nAmanA ArAnA manuSyonuM tathA devaku-uttarakurunA manuSyonuM AyuSya 3 palyopamanuM ane teonI UMcAI traNa gAunI hoya che. trIjuM sthAna hovAthI mAtra traNa saMkhyA sUcaka sthiti-avagAhanAo darzAvI che. A sUtramAM ArAnA nAmathI ja varNana karyuM che paraMtu ArAnA kramAMkanuM kathana nathI. tenA kramAMka A rIte samajavA- utsarpiNIkAlamAM suSama nAmano pAMcamo Aro ane suSama suSamA nAmano chaThTho Aro hoya che. jyAre avasarpiNIkAlamAM suSamA nAmano bIjo Aro ane suSama suSamA nAmano pahelo Aro Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-1 [ 181] hoya che. uttama puruSonA vaMza ane Ayu :51 jaMbuddIve dIve bharaheravaesu vAsesu egamegAe osappiNi ussappiNIe tao vaMsAo uppajisu vA uppajjati vA uppajjissaMti vA, taM jahA- arahatavase, cakkavaTTivase, dasAravase / evaM jAva pukkharavaradIvaddhapaccatthimaddhe / bhAvArtha - jaMbUDhIpa nAmanA dvIpanA bharata ane airavata kSetramAM pratyeka avasarpiNI ane utsarpiNI kALamAM traNa vaMza utpanna thayA hatA, utpanna thAya che ane utpanna thaze, yathA- (1) arihaMtavaMza (2) cakravartIvaMza (3) dazAravaMza (vAsudeva). te ja rIte dhAtakIkhaMDa tathA puSkarArdhadvIpanA pUrvArdha ane pazcimArdhamAM traNa vaMza utpanna thayA che, utpanna thAya che tathA utpanna thaze. 52 jaMbuddIve dIve bharaheravaesu vAsesu egamegAe osappiNI ussappiNIe tao uttama purisA uppagjisu vA uppajjati vA uppajjissaMti vA, taM jahA- arahaMtA, cakkavaTTI, baladevavAsudevA / evaM jAva pukkharavaradIvaddhapaccatthimaddhe / bhAvArtha - jaMbUdvIpa nAmanA dvIpanA bharata ane airavatamAM pratyeka avasarpiNI tathA utpasarpiNImAM traNa prakAranA uttama puruSa utpanna thayA hatA, thAya che ane thaze, yathA- (1) arihaMta (2) cakravartI (3) baLadeva vAsudeva. teja rIte dhAtakIkhaMDa tathA puSkararAdhanA pUrvArdha ane pazcimArdhamAM paNa traNa prakAranA uttama puruSanI utpatti jANavI. 53 tao ahAuyaM pAlayaMti, taM jahA- arahaMtA, cakkavaTTI, baladevavAsudevA / tao majjhimamAuyaM pAlayati, taM jahA- arahatA, cakkavaTTI, baladevavAsudevA / bhAvArtha :- traNa(uttama)puruSa potAnuM saMpUrNa AyuSya bhogave che, yathA- (1) arihaMta (2) cakravartI (3) baLadeva vAsudeva. traNa uttama puruSa pota-potAnA kALanuM madhyama AyuSya bhogave che, yathA- (1) arihaMta (2) cakravartI (3) baladeva vAsudeva. vivecana :zalAkA puruSa - zalAkA eTale prazaMnIya, uttama puruSa. arihaMta (tIrthakara),cakravartI ane baLadeva Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 182 ] zrI ThANAga sUtra-1 vAsudevane zalAkA puruSa kahevAya che. TRvaze :- vaMzanA AlApakamAM dazAra zabdathI baLadeva vAsudeva baMnenuM grahaNa karavuM. baLadeva vAsudeva baMne bhAIo ja hoya che, tethI A trIjA sthAnamAM baMnene sAthe grahaNa karI 1. arihaMta, 2. cakravartI ane 3. baLadeva vAsudeva, ema traNa prakAranA uttama puruSonA vaMza-kuLanuM kathana che. aha3yaM :- copana mahApuruSo nirupakrama AyuSyavALA hoya che, akALe mRtyu pAmatA nathI. teo jeTaluM AyuSya bAMdhIne AvyA hoya teTaluM AyuSya avazya bhogave ja che. te sUcavavA sUtramAM potAnuM saMpUrNa AyuSya bhogave che" tema kahyuM che. malphiAmIDarSa :- tIrthakara vagere copana mahApuruSo madhyama AyuSyavALA hoya che arthAt te kAlanuM utkRSTa AyuSya te jIvonuM hotuM nathI. te mahApuruSo kyAre ya vRddhAvasthA prApta karatA nathI. agni ane vAyunA jIvonuM AyuSya :|54 bAyarateukAiyANaM ukkoseNaM tiNNi rAiMdiyAI ThiI paNNattA / bAyaravAu- kAiyANaM ukkoseNaM tiNNi vAsasahassAI ThiI paNNattA / bhAvArtha :- bAdara tejasukAyika jIvonI utkRSTa sthiti traNa divasa-rAtanI che. bAdara vAyukAyika jIvonI utkRSTa sthiti traNa hajAra varSanI che. dhAnyonI yoninuM kAlamAna :55 aha bhaMte ! sAlINaM vIhINaM godhUmANaM javANaM javajavANaM, eesi NaM dhaNNANaM koTThAuttANaM pallAuttANaM maMcAuttANaM mAlAuttANaM olittANaM littANaM laMchiyANaM muddiyANaM pihiyANaM kevaiyaM kAlaM joNI saMciTThai ? jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM tiNNi saMvaccharAI / teNa paraM joNI pamilAyai / teNa paraM joNI paviddhaMsai / teNa paraM joNI viddhaMsai / teNa paraM bIe abIe bhavai, teNa paraM joNIvocchee paNNatte / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zAli, vrIhi, ghaUM, java, juvAra Adi dhAnyane koThI, palya(dhAnya bharavAnA pAtra-vizeSa), maMca, meDA vageremAM bharI dhAnya surakSita rAkhavA mATe tenA mukha-dvAra upara DhAMkaNuM DhAMkI, tene lIMpIne, cAre tarapha lIMpIne, rekhAdithI cihnita karI, mudrA-mhora lagAvI, sArI rIte baMdha karI dIdhuM hoya, to tenI yoni(sacitta) keTalA kAla sudhI rahe che? uttara- jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa traNa varSa sudhI tenI yoni(pUrNa svastha) rahe che. tatpazcAt Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3H uddezaka-1 jIvonI sthiti pUrNa thaI javAthI kramazaH te yoni myAna thAya, tyAra pachI kramazaH visAbhimukha thAya (kSINa thAya), tyAra pachI vizeSa kSINa thAya, tyAra pachI kramazaH bIja abIja thaI jAya che(UgavAnI zakti maMda, maMdatama thAya che)ane tyAra pachI kramazaH yoniviccheda-pUrNataH UgavAnI zakti samApta thaI jAya che. vivecana : prastuta sUtramAM dhAnyanI yoninuM kALamAna darzAvyuM che. ahIM dhAnyanI yoni jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa traNa varSa paryaMtanI kahI che. te dhAnyanA jIvonA AyuSyanI apekSAe kahI che. jema manuSyanA ke yugalika manuSyanA zarIrathI jIva nIkaLI jAya pachI te dehanA pudgala myAna thAya, kSINa thavAno prAraMbha cAya, kramazaH kSINa, vizeSa kSINa thatAM aMte teno saMpUrNa viccheda thaI jAya, aMzamAtra hADakAM zeSa rahe tema prastuta sUtrokata surakSita dhAnya utkRSTa traNa varSa sudhI sajIva rahe che. te yoni sacitta yoni kahevAya che. zekhapara :- A sUtramAM traNa varSanI sthiti kahyA pachI pAMcavAra oLapaduM zabdano prayoga sUtrakAre karyo che. tenI pAchaLanuM vizeSa tAtparya e che ke sAmAnya artha mATe to ekavAra teLapara zabda paryApta hoya che. 4bha teNaparaM joNI pamilAyai, paviddhaMsaha, bIe abIe bhavai joNI vocchee bhavai / A prakAranA prayogano sIdho saraLa artha thaI jAya ke traNa varSa pachI te dhAnya acitta thaI jAya ane tenI yoni paNa mlAna thaI vinAza pAmI bIja abIjatAne prApta thaI sarvathA yoniviccheda thaI jAya paraMtu sUtrapAThamAM pamihAyajJa Adi pAMce kriyApado sAthe teLapara zabdanuM punaH punaH uccAraNa thayuM che. tethI e spaSTa thAya che ke traNa varSa pUrA thatAM yoni acitta thaI jAya che arthAt te acitta yoni banI jAya che. te acitta yonimAM paNa jIva vinAnA pudgala kSINa thatA jAya che temAM kramathI (1) mlAnatA (2) pachI kSINatA (3) pachI vizeSa kSINatA thAya che.(ahIM sudhI UgavAnI zakti rahe che.) (4) pachI te bIja abIjatvane prApta thAya(bahulatAe) (5) pachI sarvathA yoni viccheda thAya che arthAt te pachI te yoni paNa rahetI nathI. A rIte surakSita dhAnya traNa varSe acitta thayA pachI tenI yonino vinAza ke sarvathA viccheda kramika thAya che. temAM paNa keTalAka varSa pUrNa thaI jAya che. arthAta traNa varSanI sthitie acitta thayelA dhAnya 5-7 varasa sudhI paNa aMkurita thAya che. prajJApanA sUtramAM vanaspatinI acitta yoni paNa kahI ja che te kAraNe ukta tAtparya sAthe koIpaNa virodha thato nathI ane temAM pratyakSathI paNa virodha thato nathI. 183 ahIM AyuSyanI apekSAe traNa varSa utkRSTa samajavA paraMtu UgavAnI zaktino vinAza te pachI mika samajavo. visare vizvabhara :- A be zabdo mATe pratomAM bhinnatA jovA maLe che. keTalIka pratomAM vizvastara che to keTalIka pratomAM vikalapha che. jyAre keTalIka pratomAM baMneno svIkAra che ane baMneno svIkAra karatAM zabdono vyutkrama thayo che arthAt viddhasak pahelAM ane pazcAta vihaMsapha pATha jovA maLe che. paraMtu pahelAM vihaMsak pada ane pachI viAMsarUpada hovuM joIe Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 184 zrI ThANAga sutra-1 A sUtra akSarazaH bhagavatI sUtra zataka-6, uddezaka-7 tathA sthAnAMga sUtra sthAna 3, 5 ane 7 ema aneka jagyA che. te sarva sthale A zabdo mATe bhinnatAnuM kAraNa e che ke A pATha bheda TIkAkAranI pUrve ja rahyo che. to paNa yuvAcArya munizrI nathamala saMpAdita ane vizvabhAratI lADanuM prakAzita sthAnAMga ane bhagavatI sUtramAM eka paviddha padane ja rAkhavAno nirNaya karyo che. nArakonI sthiti, vedanA Adi :|56 doccAe NaM sakkarappabhAe puDhavIe raiyANaM ukkoseNaM tiNNi sAgarovamAI ThiI paNNattA / taccAe NaM vAluyappabhAe puDhavIe NeraiyANaM jahaNNeNaM tiNNi sAgarovamAiM ThiI paNNattA / paMcamAe NaM dhUmappabhAe puDhavIe tiNNi NirayAvAsasayasahassA paNNattA / tisu NaM puDhavIsu NeraiyANaM usiNaveyaNA paNNattA, ta jahA- paDhamAe, doccAe taccAe / tisu NaM puDhavIsu NeraiyA usiNaveyaNaM paccaNubhavamANA viharaMti, taMjahA- paDhamAe, doccAe, taccAe / bhAvArtha :- bIjI zarkarA prabhA pathvImAM nArakonI utkRSTa sthiti traNa sAgaropamanI che. trIjI vAlukAprabhA pRthvInA nArakonI jaghanya sthiti traNa sAgaropamanI che. pAMcamI dhUmaprabhA pRthvImAM traNa lAkha narakAvAsa che. pahelI, bIjI ane trIjI A traNa naraka pRthvInA nArakIne uSNa vedanA che. pahelI, bIjI ane trIjI A traNa naraka pRthvInA nArakI uSNa vedanA vede che. lokanI samapramANavALI vastuo - 57 tao loge samA sapakkhi sapaDidisiM paNNattA, taM jahA- appaiTThANe Narae, jaMbuddIve dIve, savvaTThasiddhe vimANe / bhAvArtha :- lokamAM traNa sthAna samAna che, sIdhAImAM che ane sarva dizAomAM barobara sIdhAImAM che, te A pramANe che- (1) sAtamI pRthvI(naraka)no apratiSThAna nAmano narakAvAsa (2) jaMbudvIpa nAmano dIpa (3) sarvArthasiddha nAmanuM anuttara vimAna. 58 tao loge samA sapakkhi sapaDidisiM paNNattA, taM jahA- sImaMtae NaM Narae, samayakkhette, IsIpabbhArA puDhavI / Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-1 [ 185] bhAvArtha :- lokamAM traNa sthAna samAna, sapakSa, sapratideza kahyA che, te A pramANe che- (1) sImaMtaka narakAvAsa (2) samayakSetra (3) ISa~AbhArA pRthvI. vivecana : prastuta sUtramAM lokagata samAna vistAravALI traNa-traNa vastunuM jJAna karAvyuM che. sana - samAna. pramANanI daSTie eka lAkha yojana pramANa ke pIstAlIsa lAkha yojana pramANa. sapagi :- sapakSa. upara nIcenI apekSAe sIdhAImAM hoya tene sapakSa kahe che. piihiM - sapratidiza. sarva dizAomAM vidizAomAM paNa ekadama sIdhAImAM hoya tene sapratidiza kahe che. lokamAM eka-eka lAkha yojanavALI ane pistAlIsa lAkha yojanavALI vastuo cAra-cAra che chatAM trIjA sthAnanA kAraNe ahIM traNa-traNa vastuo kahI che. A ja zAstranA cothA sthAnamAM te cAracAra padArthanuM kathana che. vizeSa vivaraNa mATe juo sthAna 4 uddezaka 3 sUtra 81-82. svAbhAvika jaLa ane jaLacarothI vyApta samudra :59 tao samuddA pagaIe udagarasA paNNattA, taM jahA- kAlode, pukkharode, sayaMbhu- ramaNe / tao samuddA bahumacchakacchabhAiNNA paNNattA, taM jahA- lavaNe, kAlode, sayaMbhuramaNe / bhAvArtha :- traNa samudra svAbhAvika pANInA svAdavALA kahyA che, yathA- (1) kAloda (2) puSkaroda (3) svayaMbhUramaNa samudra. traNa samudra ghaNA matsya ane kAcabA Adi jalacara jIvothI vyApta che, yathA- (1) lavaNoda samudra (2) kAloda samudra (3) svayaMbhUramaNa samudra.(anya samudromAM jalacara jIva alpa pramANamAM che). vivecana : tirachA lokamAM asaMkhya samudra che, te samudronA pANIno svAda bhinna bhinna che. temAMthI eka samudranA pANIno svAda dUdha jevo, ekano ghI jevo, ekano dArU jevo ane ekano mIThA jevo che. sUtrokta traNa samudronA pANIno svAda svAbhAvika pANI jevo che ane zeSa asaMkhya samudronA pANIno svAda Izurasa jevo che. suzIla ane niHzIla rAjAonI gati :60 tao loge NissIlA NivvayA NigguNA NimmerA NippaccAkkhANaposaho Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] zrI ThANAMga sUtra-1 vavAsA kAla mAse kAlaM kiccA ahesattamAe puDhavIe appaiTThANe Narae NeraiyattAe uvavajjati, taM jahA- rAyANo, maMDalIyA, je ya mahAraMbhA koDaMbI / bhAvArtha :- lokamAM traNa puruSa zIla rahita, vrata rahita, nirguNI, maryAdAhIna, pratyAkhyAna ane pauSadhopavAsathI rahita hoya ane kAlanA samaye kAla kare to sAtamI pRthvImAM apratiSThAna narakAvAsamAM nArakIrUpe utpanna thAya che, yathA- (1) rAjA(cakravartI ane vAsudeva) (2) mAMDalika rAjA (3) mahAraMbhI gRhastha. 61 tao loe susIlA suvvayA sagguNA samerA sapaccakkhANa posahovavAsA kAlamAse kAlaM kiccA savvaTThasiddhe vimANe devattAe uvavattAro bhavaMti, taM jahA- rAyANo paricattakAmabhogA, seNAvaI, pasatthAro / / bhAvArtha :- lokamAM traNa puruSa suzIla, suvatI, sadgaNI, maryAdAyukta, pratyAkhyAna ane pauSadha upavAsathI yukta hoya tathA teo kAma-bhogano parityAga karI sarvavirata banyA hoya ane kAlanA samaye kALa kare to sarvArthasiddha nAmanA anuttaravimAnamAM devarUpe utpanna thAya che, yathA- (1) rAjA (ra) senApati (3) prazAstA. vivecana : prastuta sUtramAM prApta thayelA bhogonI Asakta vRttithI karelA bhogavaTAnA nikRSTa sthAna rUpa sAtamI narakamAM ane puNya vRttithI anAsakta bhAve karelA bhogavaTAnA zreSTha sthAnarUpa sarvArthasiddha mahAvimAnamAM utpanna thatA jIvonuM kathana che. sAMIThamAM sUtramAM lakho ane maMDalIyA be zabdaprayoga che. temAM rANo-rAjA zabdathI cakravartI ane vAsudevane tathA manIyA-mAMDalIka zabdathI mAMDalIka rAjAone grahaNa karyA che. A rIte cakravartI, vAsudeva, mAMDalIka rAjA, mahAraMbhI gRhastha; A puruSo jo jIvahiMsAdi AzravomAM Asakta banI rahe ane dezavirata, sarvavirata na bane, tretAdi grahaNa na kare to AyuSya pUrNa karI sAtamI narakamAM utpanna thAya che. ahIM sAtamI nArakanuM kathana utkRSTanI apekSAe samajavuM joIe. AsaktinI tIvratA maMdatA tathA AyubaMdha samayanA pariNAmonI tIvratA maMdatAnA kAraNe sUtrokta puruSo prajJApanA sUtra anusAra game te narakamAM jAya che. poradAvavA :- sarvArtha siddha vimAnamAM zramaNanI ja gati che. zramaNopAsakanI gati 12 devaloka sudhI ja che. tethI ahIM poSadhopavAsanuM kathana zramaNopAsaka mATe nathI paraMtu zramaNonI upavAsa Adi tapasyA mATe che. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-1 [ 187] ekasaThamA sUtramAM rAkho zabdathI cakravartI ane mAMDalIka rAjAne grahaNa karavA. vAsudeva niyANakaDA hoya che. teo vratAdi grahaNa karI zakatA nathI ane teo mATe narakagati nizcitta ja hoya che. cakravartI, mAMDalIka rAjA, senApati, prazAstA-maMtrI, dharmapAThaka vagere kAmabhogono tyAga karI sAdhuvrata aMgIkAra kare to AyuSya pUrNa karI sarvArthasiddha vimAnamAM ane zrAvakavrata dhAraNa kare to upalakSaNathI vaimAnika devamAM bAra devaloka sudhI utpanna thAya che tema samajavuM. zrAvaka vratadhArI dezaviratanI gata bAra devalokanI che, sarvavirata sAdhunI gata sarvArthasiddha vimAna sadhI che. parityakta kAmabhoga' no artha sarvavirati hoya che paraMtu jo maMtrI, senApati vagere zramaNopAsaka bane to sAtamI narakamAM na jAya, tene mATe upalakSaNathI zrAvaka vaimAnikamAM jAya tema ahIM spaSTa karyuM che. asaramANa:- 'adhaH saptama'mAM adhaH vizeSaNa vinA saptama zabdathI ratnaprabhA pRthvInuM kathana karI zakAya. kAraNa ke nIcethI gaNanA karatAM ratnaprabhA pRthvIne sAtamI pRthvI kahI zakAya. tenA nivAraNa mATe de vizeSaNa ApyuM che. traNa varNanA deva vimAna : 62 baMbhaloga-laMtaesu NaM kappesu vimANA tivaNNA paNNattA, taM jhaazikhA, gItA, toha I bhAvArtha :- brahmaloka ane lAMtaka devalokanA vimAna traNa varNavALA che, yathA- (1) kRSNa (2) nIla (3) lAla. traNa hAthanI avagAhanAvALA devo :63 ANayapANayAraNaccuesu NaM kappesu devANaM bhavadhAraNijjasarIragA ukkoseNa tiNNi rayaNIo uDDe uccatteNa paNNattA / bhAvArtha :- Anata, prANata, AraNa ane azruta kalpamAM devonA bhavadhAraNIya zarIra utkRSTa traNa ra--i-traNa hAtha pramANa UMcA hoya che. traNa prAtizAstranuM adhyayana :64 tao paNNattIo kAleNaM ahijjati, taM jahA- caMdapaNNattI, sUrapaNNattI, diivsaagrpnnnnttii| bhAvArtha :- traNa prajJaptionuM yathAkAla(prathama ane aMtima porasImAM) adhyayana karavAmAM Ave che, Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 ] zrI ThANAga sUtra-1 te A pramANe che- (1) caMdra prajJapti (2) sUrya prajJapti (3) dvIpasAgara prajJapti. vivecana : prastuta sUtramAM traNa prajJaptionA svAdhyAyakALano ullekha che. sAmAnya rIte sarva Agama zAstronuM adhyayana svAdhyAyanA kALe ja karavAmAM Ave che, akALamAM koIpaNa Agama zAstronuM adhyayana thatuM nathI. tema chatAM traNa zAstra mATe ahIM je 'kAla' zabdano prayoga karyo che te vizeSa sUcana mATe ja karyo che. A traNa sUtra gaNitapradhAna viSayavALA che. A traNe sUtromAM AcAra, upadeza ke dharmakathAnuM varNana nathI. dareka zramaNa tenA adhyayanane yogya hotA nathI. viziSTa yogyatAvALA zramaNone tapazcaryA sAthe A sUtranuM adhyayana karAvavAmAM Ave che. A rIte sUtragata 'kAla' zabda traNa vizeSa artha dharAve che. (1) ziSyano yogya adhyayanakALa (2) kSayopazamanI vizeSatA (3) viziSTa tapa sAthe. sUtrokta traNa zAstromAMthI dvIpasAgara prajJapti sUtranI batrIsa sUtromAM gaNanA karavAmAM AvatI nathI ane caMdra-sUrya prajJapti be sUtra, eka sUtra rUpe ja upalabdha che. prajJapti zabdanI samAnatAvALA zAstramAM jaMbudvIpa prajJapti ane vyAkhyA prajJapti sutra paNa che paraMtu temAM varNita viSaya ane sUtrazailI ukta traNa sUtrothI bhinna che ane prAyaH sahaja gamya che. 8aa sthAna-3 : uddezaka-1 saMpUrNa che Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-ra | | 189 sthAna-3 uddezaka-ra uddezaka-ra 2 2 lokanA traNa-traNa prakAra :| 1 |tivihe loe paNNatte, taM jahA- NAmaloe, ThavaNaloe, davvaloe / tivihe loe paNNatte, taM jahA- NANaloe, dasaNaloe, carittaloe / tivihe loe paNNatte, taM jahA- uDDaloe, aholoe, tiriyaloe / bhAvArtha :- lokanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) nAmaloka (2) sthApanAloka(3) dravyaloka. lokanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) jJAnaloka (2) darzanaloka (3) cAritraloka(A bhAva loka che) lokanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) urdhvaloka (2) adholoka (3) tiryaloka.(A kSetra loka che) vivecana : prastuta sUtramAM nikSepanI apekSAe lokanuM varNana karavAmAM AvyuM che. trIjuM sthAna hovAthI prathama nAmaloka, sthApanAloka, dravyaloka e traNa nikSepanuM kathana karI,pazcAtuM jJAnaloka, darzanaloka ane cAritra loka dvArA bhAvalokanuM varNana che. te pachI urdhvaloka vagerenA kathanathI kSetralokanuM kathana che. koI vyakti ke vastunuM nAma 'loka' rAkhavAmAM Ave, to te 'nAmaloka" kahevAya che. koI padArthamAM 'A loka che' tevI sthApanA athavA lokanuM citra vagere sthApanA loka che. dharmAstikAya vagere dravyo, dravyaloka che ane dravyanA AdhArabhUta kSetrane kSetraloka kahe che. tenA traNa prakAra che- urdhva, adho ane tiryagulAka. jIvanA svabhAvarUpa jJAna, darzana temaja AtmasvarUpamAM ramaNatArUpa cAritrane ahIM bhAvaloka rUpe svIkAryA che. IndrAdinI pariSada :| 2 camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraraNNo tao parisAo paNNattAo, taM jahA- samiyA, caMDA, jAyA / abhitariyA samiyA, majjhimiyA caMDA, bAhiriyA jAyA / Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 ] zrI ThANAga sUtra-1 | camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraraNNo sAmANiyANaM devANaMtao parisAo paNNattAo, taM jahA- samiyA, caMDA, jAyA jaheva camarassa / evaM tAyattIsagANa vi / logapAlANaM- tuMbA, tuDiyA, pavvA / evaM aggamahisINa vi / balissa vi evaM ceva jAva aggamahisINaM / dharaNassa ya sAmANiya tAyattIsagANaMca-samiyA, caMDA, jAyA / logapAlANaM aggamahisINaM-IsA, tuDiyA, daDharahA / jahA dharaNassa tahA sesANaM bhvnnvaasiinnN| bhAvArtha :- asurakumAronA rAjA asurendra 'camara'nI traNa prakAranI pariSada che, yathA- samitA (2) caMDA (3) jAtA. AtyaMtara pariSadanuM nAma 'samitA', madhyama pariSadanuM nAma 'caMDA' ane bAhya pariSadanuM nAma jAtA' che. asurakumAranA rAjA asurendra camaranA sAmAnika devonI traNa prakAranI pariSada amarendranI samAna che, yathA- samitA, caMDA ane jAtA. tenA trAyasviMzaka devonI te ja nAmanI traNa pariSada che. tenA lokapAlanI tumbA, truTitA ane parvA nAmanI traNa pariSada che. A rIte lokapAlanI jema agramahiSIonI paNa traNa pariSada che. balIndrathI tenI agramahiSI sudhI sarvanI pariSadanuM varNana amarendra ane tenA parivAranI pariSadanI jema che. dharaNaMdra tathA tenA sAmAnika deva ane trAyasviMzaka devanI- samitA, caMDA, jAtA e nAmanI traNa-traNa pariSada che. tenA lokapAla ane agramahiSIonI- IzA, truTitA ane daDharathA e nAmanI traNa-traNa pariSada che. dharaNendranA samasta varNananI jema zeSa ATha bhavanapati Indra, sAmAnika AdinuM varNana che. | 3 kAlassa NaM pisAiMdassa pisAyaraNNo tao parisAo paNNattAo, taM jahA- IsA tuDiyA daDharahA / evaM sAmANiya aggamahisINaM / evaM jAva gIyarai gIya- jasANaM / bhAvArtha - pizAconA rAjA pizAcendra kAlanI traNa pariSada che, yathA- (1) IzA (2) truTitA (3) daDharathA. temaja tenA sAmAnika deva ane agramahiSIonI paNa traNa-traNa pariSada che. te ja rIte gandharva jAtinA Indra gItarati ane gItayaza sudhI sarva vANavyaMtara devendronI traNa-traNa pariSada che. | 4 caMdassa NaM joisiMdassa joisaraNNo tao parisAo paNNattAo, taM jahAtuMbA tuDiyA pavvA / evaM sAmANiya aggamahisINaM / evaM sUrassa vi / bhAvArtha :- jyotiSka devonA rAjA jyotirmendra caMdranI traNa pariSada che, yathA- (1) tumbA (2) Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna--3 : uddezaka-2 191 truTitA (3) paryA. te rIte tenA sAmAnika devo ane agramahiSIonI traNa traNa pariSada che. te rIte sUryendranI ane tenA sAmAnika devo tathA agramahiSIonI paNa traNa traNa pariSada che. 5 sakkassa NaM deviMdassa devaraNNo tao parisAo paNNattAo, taM jahAsamiyA, caMDA jAyA / evaM jahA camarassa jAva aggamahisINaM / evaM jAva accuyassa logapAlANaM / bhAvArtha :- devonA rAjA devendra zakranI traNa pariSada che, yathA- (1) samitA (2) caMDA (3) jAtA. temaja zakeMdranI agramahiSI sudhInA sarvanI traNa-traNa pariSada camarendranI jema che. e ja rIte IzAnendrathI laine acyutendra sudhInA sarva IndronI ane tenA lokapAla sudhInA sarvanI traNa-traNa pariSada che. vivecana : parikSA H- pariSada eTale parivAra. devonA rAjA Indra, tenI samAna RddhivALA sAmAnika devo, purohita tulya devo trAyatriMzaka, rakSaka devo lokapAla ane IndranI mukhyadevIo agramahiSI kahevAya che. teono traNa-traNa prakArano parivAra traNa pariSada rUpe oLakhAya che. 1. ApyaMtara pariSada :- prayojanavaza atigaurava pUrvaka bolAvavAmAM Ave tyAre ja je deva-devI Ave te ApyaMtara pariSada kahevAya che. te pariSada sAthe prayojanano vicAra karavAmAM Ave che tethI paNa te AtyaMtara pariSada kahevAya che. 2. madhyama pariSada :- prayojanavaza bolAvavAmAM Ave tyAre athavA bolAvyA vinA paNa je deva-devI Ave te madhyama pariSada kahevAya che. vicArelA kArya para A sabhAmAM vistRta vicAraNA thAya che. 3. bAhya pariSada :- bolAvyA vinA je deva-devIo thayA samaye sabhAmAM Ave te bANa pariSada kahevAya che. vicAravAmAM Avela kAryanuM vivaraNa teo samakSa karavAmAM Ave che ane tene kArya karavAno Adeza ApavAmAM Ave che. Indra, sAmAnika deva vagerenI pariSadanA nAma judAjudA che, te A pramANe che- te devanAma pariSada nAma bhavanapatinA sarva Indra vaimAnikanA sarva I teonA sAmAnikadeva teonA trAyasviMzaka devanI. (1) mitA (2) caMDA (3) jAtA. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192] zrI ThANAga sUtra-1 asurakumAra ane vaimAnikanA lokapAla devo, | teonI agramahiSIo, jyotiSkanA Indra, tenA sAmAnika deva, agramahiSIonI. (1) tuMbA (2) truTitA (3)paryA. vANavyaMtaranA Indra, tenA sAmAnika deva, agramahiSI, (1) IzA (2) truTitA (3) daDharathA dharaNendra AdinAlokapAladeva ane agramahiSIonI. dharmaprAptino kALa :|6 tao jAmA paNNattA, taM jahA- paDhame jAme, majjhime jAme, pacchime jAme / tihiM jAmehiM AyA kevalipaNNattaM dhammaM labhejja savaNayAe, taM jahApaDhame jAme, majjhime jAme, pacchime jAme / evaM tihiM jAmehiM AyA kevalaM bohiM bujjhajjA, kevalaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaejjA, kevalaM baMbhaceravAsamAvasejjA, kevaleNaM saMjameNaM saMjamejjA, kevaleNaM saMvareNaM saMvarejjA, kevalamAbhiNibohiyaNANaM uppADejjA, kevalaM suyaNANaM uppADejjA, kevalaM ohiNANaM uppADejjA, kevalaM maNapajjavaNANaM uppADejjA, kevalaM kevalaNANaM uppADejjA,taM jahApaDhame jAme, majjhime jAme, pacchime jAme / bhAvArtha :- yAma traNa che, yathA- (1) prathama yAma (2) madhyama yAma (3) pazcima yAma. traNe yAmomAM AtmA kevalI prajJakha dharma zravaNa karI zake che- prathama yAmamAM, madhyama kAmamAM ane pazcimayAmamAM. A rIte traNe yAmomAM AtmA muMDita thaI gRhasthathI aNagAra thAya che, vizuddha brahmacaryavAsamAM nivAsa kare che, vizuddha saMyamathI saMyata thAya che, vizuddha saMvarathI saMvatta thAya che, vizuddha Abhinibodhika jJAnane prApta kare che, vizuddha zrutajJAnane prApta kare che, vizuddha avadhijJAnane prApta kare che, vizuddha manaH-paryavajJAnane prApta kare che ane vizuddha kevaLajJAna prApta kare che- prathama yAma, madhyama kAma ane pazcimayAmamAM. vivecana : prastuta sutramAM yAma zabdathI divasa ane rAtrino trIjo vibhAga vivakSita che. divasa-rAtrinA Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-2 193] traNa vibhAga karI, prathama vibhAgane prathamayAma, bIjA vibhAgane madhyamayAma ane trIjA vibhAgane pazcimayAma kahe che. joke 'yAma' zabdathI rAtri divasano cotho bhAga prasiddha che paraMtu sUtramAM 'yAma' zabdathI trIjo vibhAga sucita che. yAmo ratrarjinazu 2 varthamAno yadyapi prasiddha tathA zAha trimA : izva vivazataH | - sthAnAMgavRtti. divasa-rAtrinA traNe yAma arthAt divasa-rAtrinA koIpaNa samaye jIva dharmazravaNathI kevaLajJAna parvatanI pratyeka avasthA prApta karI zake che. A kathananuM tAtparya e che ke dharmane kALanuM koI baMdhana nathI. divasa-rAtrinA koIpaNa samaye dharma zravaNathI kevaLajJAna paryaMtanI upalabdhi saMbhavita che. jema koIpaNa samayamAM jIva dharma zravaNAdi karI zake tema jIvananI koIpaNa vayamAM dharma zravaNAdi karI zake che te sUcavavA have pachInA sUtramAM traNa vaya dvArA A kathana karyuM che. dharmaprAptinI vaya :| 7 tao vayA paNNattA, taM jahA- paDhame vae, majjhime vae, pacchime vae / tihiM vaehiM AyA kevalipaNNattaM dhamma labhejja savaNayAe, taM jahApaDhame vae, majjhime vae, pacchime vae / eso ceva gamo Neyavvo jAva kevalaNANati / bhAvArtha :- vaya(kAlakRta avasthA) traNa prakAranI che, yathA- (1) prathama vaya (2) madhyamavaya (3) pazcimavaya. prathamavaya, madhyama vaya ane pazcimavaya A traNe vayamAM AtmA kevaLI prajJapta dharma zravaNa karI zake che. te ja rIte AtmA traNe vayamAM vizaddha bodhithI vizuddha kevaLajJAna parvatanI avasthAo prApta karI zake che. vivecana : prastuta sUtramAM dharmane uMmaranuM baMdhana nathI, te sUcavyuM che. jIvananA traNa vibhAgamAMthI prathama vibhAgane prathama vaya, bIjA vibhAgane madhyamavaya ane aMtima vibhAgane pazcimavaya kahevAmAM Ave che. TIkAkAre 8 thI 30 varSane prathama vaya, 30 varSathI 60 varSa sudhI madhyamavaya ane tyAra pachInI vayane pazcima vaya kahI che. vastutaH vayanuM vibhAjana AyuSyanI apekSAe thAya che ane AyuSya kAla sApekSa che. tethI sarvadA eka prakAre vibhAjana thaI zakatuM nathI. buddha-mUDha vyakti :| 8 tivihA bohI paNNattA, taM jahA- NANabohI, saNabohI, carittabohI / tivihA buddhA paNNattA, taM jahA- NANabuddhA, dasaNabuddhA, carittabuddhA / / bhAvArtha :- bodhi traNa prakAranI che, te A pramANe che- (1) jJAnabodhi (2) darzanabodhi (3) Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194] zrI ThANAMga sUtra-1 cAritrabodhi. buddha traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) jJAnabuddha (2) darzanabuddha (3) cAritrabuddha. | 9 tivihe mohe paNNatte, taM jahA- NANamohe, daMsaNamohe, carittamohe / tivihA mUDhA paNNattA, taM jahA-NANamUDhA, daMsaNamUDhA carittamUDhA / bhAvArtha :- moha traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) jJAnamoha (2) darzanamoha (3) cAritramoha. mUDha traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) jJAnamUDha (2) darzanamUDha (3) cAritramUDha. vivecana : prastuta sUtramAM buddha ane mUDha vyaktinuM nirUpaNa karyuM che. vivihA rohI:-budha dhAtuthI bodhi zabda niSpanna thayo che. teno artha che jJAna, viveka, ruci, Atmabodha athavA mokSamArganA bodhane bodhi kahe che. AtmAne jANavo te samyakajJAna, AtmAne jovo te samyakdarzana ane AtmAmAM ramaNatA te samyakucAritra che. ahIM Atmabodha arthamAM ja bodhi zabdano prayoga che. jJAna viSayaka samyaka bodhane jJAnabodhi, darzana viSayaka samyaka bodhane darzanabodhi, cAritra viSayaka samyapha bodhane cAritrabodhi kahe che. bodhinuM phaLa cAritra che. tethI kAraNanA abhedopacArathI cAritrane bodhi kahe che. A bodhithI yukta jIva buddha kahevAya che. bodhi traNa prakAranI hovAthI buddha paNa traNa prakAranA batAvyA che. vivide mode:- (1) jJAnane je mohita kare tenuM jJAna viSayaka ayathArthatA, viparItatA te jJAnamoha kahevAya. (2) vastu je svarUpe hoya te rUpe zraddhA karavA rUpa darzanane je mohita kare te; arthAt darzananI viparItatA ayathArthatA te darzanamoha kahevAya. (3) cAritrane je malina kare, mohita kare arthAt cAritranI ayathArthatA ke viparItatA te cAritramoha kahevAya che. jJAnamoha jJAnAvaraNIyanA udaya rUpa che, darzanamoha darzana mohanIyanA udayarUpa ane cAritra moha cAritra mohanIyanA udaya rU5 che tema vRttimAM kahyuM che. bIjA sthAnamAM jJAnabodhi, darzanabodhinuM kathana karI be prakAranA mohanuM kathana karyuM che. te ja rIte ahIM paNa traNa prakAranI bodhinuM kathana karI turata ja traNa prakAranA moha(mUDhatA)nuM kathana karyuM che. tenAthI pratIta thAya che ke moha bodhino pratipakSa che. tethI ahIM mohano artha doSa thAya che. jJAnamoha thavAthI jJAna ayathArtha banI jAya che. daSTi mohathI darzanabhrAMta banI jAya, cAritramohathI AcAramAM mUDhatA utpanna thAya che. moha-mUDhatA utpanna karavAnuM kArya mohanIyakarma kare che. mATe jJAnamohamAM jJAnAvaraNanI sAthe paNa mithyAtva mohanIyakarmano prabhAva to hoya ja che. A traNe prakAranA mohathI yukta jIva mUDha kahevAya che. moha traNa prakAranA che mATe mUDha vyaktinA paNa traNa prakAra che. pravajyAnA vividha prakAra :10 tivihA pavvajjA paNNattA,taM jahA- ihalogapaDibaddhA, paralogapaDibaddhA, Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-2 195 duhao loga paDibaddhA / bhAvArtha :- pravrajyA traNa prakAranI che, te A pramANe che- (1) Ihaloka pratibaddhA pravrajyA (2) paraloka pratibaddhA pravrayA (3) ubhayaloka pratibaddhA pravrayA. 11 tivihA pavvajjA paNNattA,taM jahA- purao paDibaddhA, maggao paDibaddhA, duhao paDibaddhA / bhAvArtha :- pravrajyA traNa prakAranI che, te A pramANe che- (1) purataH pratibaddhA pravrajyA (2) mArgataH pratibaddhA pravrajyA (3) ubhayataH pratibaddhA pravrajyA. |12 tivihA pavvajjA paNNattA, taM jahA- tuyAvaittA, puyAvaittA, buAvaittA / bhAvArtha :- traNa prakAranI pravrajyA che, te A pramANe che- (1) todayitvA pravrajyA (2) plAyitvA pravrajyA (3) vAcayitvA pravrajyA. 13 tivihA pavvajjA paNNattA, taM jahA- ovAyapavvajjA, akkhAyapavvajjA, sgaarpvvjjaa| bhAvArtha :- pravrajyA traNa prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) avapAta pravrajyA (2) AkhyAta pravrajyA (3) saMgAra pravrajyA. vivecana : prastuta sUtromAM saMyama svIkAranA traNa-traNa kAraNo rajU karyA che. pravrajyA - prakRSTapaNe saMsArano tathA sAMsArika bhAvono tyAga karavo tene pravrajyA kahe che. Ihaloka pratibaddhA pravajyA- bhojanAdi A loka saMbaMdhI sukha prAptinI IcchAthI levAtI dIkSA. paraloka pratibaddhA pravrajyA - devalokanA sukha-RddhinI IcchAthI levAtI dIkSA. ubhaya pratibaddhA pravrajyA - Aloka paraloka baMne sukhanI IcchAthI levAtI dIkSA. purataH pratibaddhA pravrajyA - 'bhaviSyamAM mane ghaNA ziSyo maLaze ane huM guru banIza, tevI bhaviSyanI IcchAthI levAtI dIkSA. mArgata pratibadhA pravayA?-'mArA svajanonuM poSaNa karIza, tevA svajanonA snehane kAraNe bhaviSyanI IcchAthI levAtI dIkSA. ubhayataH pratibaddha pravajyA- uparokta baMne prakAranI IcchAthI levAtI dIkSA. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 ] zrI ThANAMga satra-1 todayitvA:- devamAyAthI zarIramAM vyathA utpanna karI apAtI dIkSA. plAyitvA:- dIkSArthIne bIjA sthAne laI jaI apAtI dIkSA. vAcayitvA:-dIkSA lenAra sAthe vAtacIta karI apAtI dIkSA. jema ke hAlika kheDUta. bhagavAna mahAvIranA kahevAthI gautamasvAmI hAlika-kheDUtane pratibodhavA gayA. kheDUta sAthe vAtacIta karatAM tene dIkSAnA bhAva thayA ane tyAM ja gautama svAmIe kheDUtane dIkSA ApI. apAta - gurusevA mATe levAtI dIkSA. AkhyAta - dharma upadeza ApI apAtI dIkSA athavA gurunA kahevAthI levAtI dIkSA. saMgAra - saMgAra eTale saMketa. pUrva pratijJAthI levAtI dIkSA. A rIte vividha prayojanathI levAtI ke apAtI dIkSAne ahIM te te nAmathI batAvavAmAM AvI che. saMjJAvAna-asaMjJAvAna nigraMtha :14 tao NiyaMThA NosaNNovauttA paNNattA, taM jahA- pulAe, NiyaMThe, siNAe / tao NiyaMThA saNNovauttA ya NosaNNovauttA ya paNNattA, taM jahAbause, paDisevaNAkusIle, kasAyakusIle / bhAvArtha :- traNa prakAranA nigraMtha nosaMjJopayukta che, te A pramANe che- (1) pulAka (2) nigraMtha (3) snAtaka. traNa prakAranA nigraMtha saMzopayukta ane nosaMzopayukta hoya che, te A pramANe che- (1) bakuza (2) pratisevanA (3) kaSAya kuzIla. vivecana : prastuta sUtramAM AhArAdi saMzopayukta ane nosaMzopayukta nigraMthanuM kathana che. ahIM graMthano artha parigraha che. je bAhya ane AtyaMtara parigrahathI rahita hoya te nigraMtha kahevAya che. AhArAdinI abhilASAne saMjJA kahe che. je A saMjJAthI upayukta hoya arthAt je pUrvopabhukta AhArAdinA vicArathI athavA bhaviSyanA AhArAdinI ciMtAthI upayukta hoya tene saMjJopayukta kahe che ane te saMjJAthI je upayukta nathI tene nosaMjJopayukta kahe che. A rIte prastuta sUtromAM kula cha nigraMthonuM varNana che. (1) palAka :- tapasyA vizeSathI prApta pulAka labdhino upayoga karIne potAnA saMyamane je asAra banAve te sAdhune pulAka nigraMtha kahevAya che. labdhi prayogamAM teo uttaraguNa ke mULaguNane dUSita kare che chatAM te chaThThA guNasthAnamAM rahe che kAraNa ke teono hetu pavitra hoya che. (2) nigraMtha :- jenuM mohanIyakarma upazAMta thayuM che, tevA 11mA guNasthAnavartI ane jenuM mohanIyakarma Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-3: uddezaka-2 | 197] kSaya thayuM che, tevA 12mA guNasthAnavartI sAdhu-sAdhvIone nigraMtha kahe che. (3) snAtaka - ghanaghAtI cAra karmono kSaya karanArA teramA ane caudamA guNasthAnavartI arihaMtone snAtaka kahe che. A traNe nigraMtho nosaMjJopayukta hoya che. temAM nigraMtha ane snAtaka to vItarAga hovAthI tene AhArAdinI saMjJAno avakAza raheto ja nathI. pulAka paNa potAnI labdhi prayoganA samaye temAM ja tallIna hovAthI AhArAdinI saMjJAthI rahita hoya che. A rIte te traNe nigraMtha nosaMjJopayukta hoya che. (1) bakuza :- zarIra ane upakaraNane saMskArita kare, Rddhi ane yazanI abhilASA rAkhe, temaja mohajanyadoSathI yukta hoya te bakuza kahevAya che. A bakuza nigraMtho mULavratonuM pAlana kare che paNa uttara guNone dUSita kare che. temanuM cAritra aticArarUpa doSothI yukta hoya che. tethI tene bakuza kahe che. (2) pratisevanA kuzIla - jJAna, darzana, cAritra Adi kAraNothI mULaguNa ke uttara guNamAM je doSasevana kare, te sAdhune pratisevanA kuzIla nigraMtha kahe che. (3) kaSAya kazIla :- saMjvalana kaSAyanA pragaTa ke apragaTa udayanA kAraNe jenuM cAritra kaMIka aMze malina bane che, tene kaSAya kuzIla nigraMtha kahe che. teo mULaguNa ke uttara guNamAM doSa sevana karatA nathI. A traNe nigraMthone tathAprakAranA saMyamasthAna hovAthI te saMjJopayukta ane nosaMjJopayukta tema baMne prakAre hoya che. zaikSanI traNa prakAranI kALamaryAdA :|15 tao sehabhUmIo paNNattAo, taM jahA- ukkosA, majjhimA, jahaNNA / ukkosA chammAsA, majjhimA caumAsA, jahaNNA sattarAidiyA / bhAvArtha :- zaikSa bhUmi traNa prakAranI che, te A pramANe che- (1) utkRSTa (2) madhyama (3) jaghanya. utkRSTa cha mahinA, madhyama cAra mahinA ane jaghanya sAta divasa-rAtrinI(ahorAtrinI)hoya che. vivecana : prastuta sUtramAM navadIkSita-zaikSasAdhunI zaikSatAnI kALamaryAdA darzAvI che. sedabhUmI - vAvajIvana sAmAyika cAritra aMgIkAra karanAra navadIkSita sAdhune zekSa kahevAya che. zaikSano artha che zikSA prApta karanAra. tenA grahaNa zikSA ane Asevana zikSAnA abhyAsakALane zaikSabhUmi kahe che. mAvajIvananuM sAmAyika cAritra aMgIkAra karyA pachI chedopasthApanIya cAritramAM pAMca mahAvrata ane chaThTha rAtribhojana viramaNa vrata dhAraNa karAvavAmAM Ave che. jene sAmAnya bhASAmAM vaDIdIkSA kahe che Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 198] zrI ThANAga sUtra-1 ane Agama bhASAmAM tene upasthApanA ke mahAvratAropaNa kahe che. utkRSTa cha mahinAthI zaikSane vaDI dIkSA ApavAmAM Ave che. pAMca cAritramAM tene chedopasthApanIya cAritra kahe che. chammAtA :- cha mAsamAM jene mahAvrata Aropita karavAmAM Ave tenI "chamAsika' utkRSTa zaikSabhUmi che. vaDamAsa - je zaikSa ukta kartavyone cAra mahinAmAM zIkhI le ane cAra mAsamAM jene mahAvrata Aropita karavAmAM Ave tenI cAturmAsika madhyama zaikSabhUmi che. je zaikSa sAta divasamAM ja sAdhakanA ukta kartavya zIkhI le che ane te pachI AThamA divase chedopasthAnIya cAritra svIkAre che to tenI sAta rAtri-divasIya jaghanya zaikSa bhUmi che. traNa prakAranA sthavira :16 tao thera bhUmIo paNNattAo, taM jahA- jAithere, suyathere, pariyAyathere / saTThivAsajAe samaNe NiggaMthe jAithere, ThANasamavAyadhare NaM samaNe NiggaMthe suyathere, vIsavAsapariyAe NaM samaNe NiggaMthe pariyAyathere / bhAvArtha :- traNa sthavirabhUmio kahI che, te A pramANe che- (1) jAtisthavira (2) zrutasthavira (3) paryAyasthavira. 60 varSanI uMmaranA zramaNa jAtisthavira' che. sthAnAMga ane samavAyAMganA jJAtA zramaNa "zruta sthavira' che ane vIsa varSanI dIkSA paryAyavALA zramaNa nigraMtha 'paryAya sthavira' che. vivecana : sthavira - je dIrgha dIkSAparyAyavALA hoya te sthavira kahevAya. temaja je saMyamamAM sthira hoya ane bIjA zramaNone saMyamamAM sthira kare te sthavira kahevAya. janma, zruta, adhikAra, guNa vagere aneka apekSAe sthavira thaI zake che. sutramAM uMmara, dIkSA paryAya ane jJAnanI apekSAe traNa prakAranA sthavira kahyA che je sUtranA bhAvArthathI spaSTa che. sumana-durmanAdi puruSa :|17 tao purisajAyA paNNattA, taM jahA- sumaNe, dummaNe, NosumaNe NodummaNe / bhAvArtha :- puruSa traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) sumanaska(mAnasika harSavALA) (2) durmanaska(mAnasika viSAdavALA)(3) nosumanaska nodumanaska(naharSavALA kenaviSAdavALA paraMtu madhyastha). |18 tao purisajAyA paNNattA, taM jahA- gaMtA NAmege sumaNe bhavai, gaMtA NAmege dummaNe bhavai, gatA NAmege NosumaNe NodummaNe bhavai / Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: deza-2 | 189 tao purisajAyA paNNattA, taM jahA- jAmItege sumaNe bhavai, jAmItege dummaNe bhavai, jAmItege NosumaNe NodummaNe bhavai / evaM tao purisajAyA paNNattA, taM jahA- jAissAmItege sumaNe bhavai, jAissAmItege dummaNe bhavai, jAissAmItege josumaNe NodummaNe bhavai / bhAvArtha :- puruSa tra-tra prA2nA cha, te // prabhAo cha- (1) 46na (bhUtamai) 05 puruSa sumana thAya cha (2) oI puruSa huna thAya cha (3) oI puruSa na sumana nahuna27 (madhyastha) 24 cha. ____ 16 chu ta viyArathI (1) o puruSa(vartamAnamA) sumana thAya cha (2) o6 puruSa huna26 thAya cha (3) oI puruSa madhyastha 27 che. 4za' (bhaviSyamAM) te viyArathI (1) 05 puruSa sumana24 thAya che (2) o' puruSa huna24 thAya cha (3) 05 puruSa madhyastha 24 7. 19 tao purisajAyA paNNattA, taM jahA- agaMtA NAmege sumaNe bhavai, agaMtA NAmege dummaNe bhavai, agaMtA NAmege josumaNe NodummaNe bhavai / tao purisajAyA paNNattA, taM jahA- Na jAmi ege sumaNe bhavai, Na jAmi ege dummaNe bhavai, Na jAmi ege josumaNe NodummaNe bhavai / tao purisajAyA paNNattA, taM jahA- Na jAissAmi ege sumaNe bhavai Na jAissAmi ege dummaNe bhavai, Na jAissAmi ege josumaNe NodummaNe bhavai / evaM eeNaM abhilAveNaM gaMtA ya agaMtA ya, AgaMtA khalu tahA aNAgaMtA / ciTThittamaciTThittA, NisiittA ceva No ceva // 1 // haMtA ya ahaMtA ya, chidittA khalu tahA achidittA / bUittA abUittA, bhAsittA ceva No ceva // 2 // daccA ya adaccA ya, bhuMjittA khalu tahA abhuMjittA / laMbhittA alaMbhittA, pibaittA ceva No ceva // 3 // suittA asuittA, bujjhittA khalu tahA abujjhittA / jaittA ajaittA, parAjiNittA ceva No ceva // 4 // Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zrI ThANAga sutra-1 saddA rUvA gaMdhA, rasA ya phAsA taheva ThANA ya / NissIlassa garahiyA, pasatthA puNa sIlavaMtassa // 5 // evamikkekke tiNNi u tiNNi u AlAvagA bhANiyavvA / bhAvArtha :- puruSa traNa-traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa na javAthI sumanaska, thAya che (2) koI puruSa durmanaska thAya che (3) koI puruSa madhyastha thAya che. jato nathI, te vicAre (1) koI puruSa sumanaska thAya che (2) koI puruSa durmanaska thAya che (3) koI puruSa madhyastha thAya che. jaIza nahIM', te vicAre (1) koI puruSa sumanaska thAya che (2) koI puruSa durmanaska thAya che (3) koI puruSa madhyastha thAya che. gAthArtha- A abhizApathI (bhUtakALa, vartamAna kALa ane bhaviSyakALanI sumana, durmana, nosumanaduzmana thavA saMbaMdhI kathana vidhithI 44 bolanuM kathana karavuM. (1) jaIne (2) na jaIne (3) AvIne (4) na AvIne (5) UbhA rahIne (6) na UbhA rahIne (7) besIne (8) na besIne (9) haNIne (10) na haNIne (11) chedIne (12) na chedIne (13) bolIne (14) na bolIne (15) anya sAthe vAtacIta karIne (16) vAtacIta na karIne (17) ApIne (18) na ApIne (19) khAIne (20) na khAIne (21) prApta karIne (22) prApta na karIne (23) pI laIne (24) na pI laIne (25) sUIne (26) na sUIne (27) yuddha karIne (28) yuddha na karIne (29) jItIne (30) na jItIne (31) hArIne (32) na hArIne (33) zabda sAMbhaLIne (34) zabda na sAMbhaLIne (35) rUpa joIne (36) rUpa na joIne (37) (baMdha) sUdhIne (38) na sUMghIne (39) rasa cAkhIne (40) rasa na cAkhIne (41) sparzIne (42) na sparzIne (43) kuzIlanI gaha karIne (44) zIlavAnanI prazaMsA karIne. te pratyekanA traNa-traNa AlApaka kahevA. vivecana : prastuta sUtromAM vyaktinI vibhinna mAnasika dazAnuM citraNa che. ahIM mananI traNa avasthAo pratipAdita che- sumana, durmana ane nosumana noduzmana. prAyaH vyakti mAtra javuM ke na javuM, AvavuM ke na AvavuM, besavuM ke na besavuM vagere kriyAomAM lAbhanuM kAraNa hoya to harSita thAya che. te kriyA hAnirUpanukazAna rUpa hoya to viSAdagrasta bane che. te kriyA lAbha-hAnirUpa na hoya to taTastha rahe athavA AdhyAtmika sAdhaka AvI kriyAomAM madhyastha, samabhAvathI taTastha rahe che. A sutrothI phalita thAya che ke eka kriyA, eka paristhitino prabhAva dareka manuSya para eka sarakho hoto nathI. eka ja paristhiti mAnasika stara para bhinna bhinna pratikriyA utpanna kare che. jema ke javAnI kriyAthI koIne harSa utpanna thAya, koIne viSAda utpanna thAya ane te ja kriyAthI koIne na harSa thAya, na Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-3: uddezaka-2 201] viSAda thAya. harSa thAya te rAgapradhAna bhAva che. viSAda, duHkha anubhave te dveSa pradhAna bhAva che. na rAga thAya, na dveSa thAya to te madhyastha pariNAma che. saMsArI jIvonI pariNati prAyaH rAgamUlaka athavA breSamUlaka hoya che. dharmavAnanI pariNati vItarAgatA taraphanI hoya che. A rIte IndriyonA viSayo bhogavatAM ane vividha kriyA karatAM te vyaktinuM mana kevuM bane che, te A sUtromAM darzAvyuM che. bIjA sUtramAM gAthA dvArA, gaMtA, agatA; AgaMtA, anAgatA; haMtA, na hatA vagere 44 kriyA batAvI che. A 44 kriyAmAM jIva, sumana, durmana, nosumana nodurmana rahe che, tethI 4443 = 13ra ane bhUtakALa, vartamAna, bhaviSya kALamAM A kriyA thAya che, tethI 13ra43 = 396 ane prathama AlApakamAM sumana, durmana, no sumana no duzmana ema traNa prakAra batAvyA che, te umeratA kula 399 prakAranA puruSa A sUtramAM batAvyA che. prathama AlApakamAM javA rUpa kriyAnA bhUta, vartamAna bhaviSya saMbaMdhI traNa peTA AlApaka kahyA che te A pramANe che- (1) bhUtakALamAM magadhAdi kSetramAM javAnA kAraNe koI vyakti, sumana, koI durmana ane koI madhyastha rahe che. (2) vartamAnamAM magadhAdi kSetramAM javAthI koI sumana, koI durmana, koI madhyastha rahe che. (3) bhaviSyamAM magadhAdi kSetramAM jaIza, te vicAre koI sumana, koI durmana, koI madhyastha rahe che. jema vyaktinI magadha vagere kSetramAM javA rUpa kriyAthI bhUta, bhaviSya, vartamAna saMbaMdhI traNa-traNa prakAranI mAnasika sthiti hoya, tema na javA saMbaMdhI, AvavA saMbaMdhI ane na AvavA saMbaMdhI nava-nava prakAranI vyakti samajavI. ahIM sutramAM pAMca gAthA ApI che. temAMthI cAra gAthAmAM vidheyAtmaka ane niSedhAtmaka bola ApyA che. pAMcamI saMgraha gAthAmAM zabda, rUpa, gaMdha, rasa ane sparza, A pAMca bola vidheyAtmaka ja ApyA che tenA paNa niSedhAtmaka bola pUrvanI cAra gAthAgata bolanI jema levAnA che, tethI zabdAdi dasa bola thAya che. tenA AlApaka A pramANe che- (bhUtakALamAM)zabda sAMbhaLIne (1) koI sumana (2) koI durmana (3) koI madhyastha rahe che. vartamAne zabda sAMbhaLatAM (4) koI sumana (5) koI durmana (6) koI madhyastha rahe che. zabda sAMbhaLIza te vicAre (7) koI sumana (8) koI durmana (9) koI madhyastha rahe che. te ja rIte zabda na sAMbhaLavAnA traNa AlApaka thAya che- zabda na sAMbhaLIne (1) koI sumana (2) koI durmana (3) koI madhyastha rahe che. zabda na sAMbhaLatA (4) koI sumana (5) koI durmana (6) koI madhyastha rahe che. zabda sAMbhaLIza nahIM te vicAre (7) koI sumana (8) koI durmana (9) koI madhyastha rahe che. zabdanI jema rUpa jovA, gaMdha suMghavA, rasa cAkhavA ane sparza karavA saMbaMdhI ane na karavA saMbaMdhI AlApako jANavA. A rIte pAMcamI gAthAnA pUrvArdha sudhImAM 42 kriyA batAvI che. pAMcamI gAthAnA uttarArdhamAM kuzIlatAnI gaha ane suzIlatAnI prazaMsArUpa be kriyA batAvI che. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 ] zrI ThANAMga satra-1 aprazasta-prazasta sthAna prApti :|20 tao ThANA NissIlassa Nivvayassa NigguNassa Nimme rassa NippaccakkhANa- posahovavAsassa garahiyA bhavaMti, taM jahA- assi loge garahie bhavai, uvavAe garahie bhavai, AjAI garahiyA bhavai / / bhAvArtha :- zIla rahita, vrata rahita, nirguNa-uttaraguNa rahita, maryAdA rahita ane pratyAkhyAna, pauSadhopavAsa rahita puruSanA traNa sthAna gahita hoya che, te A pramANe che- (1) vartamAna bhava gahiMta thAya che (2) paraloka gahita thAya che (3) janmajanmAMtara(bhavobhava)paNa gahita thAya che. tyAM paNa tene adhodazA prApta thAya che. |21 tao ThANA susIlassa suvvayassa saguNassa same rassa sapaccakkhANaposehova- vAsassa pasatthA bhavati, taM jahA-assi loe pasatthe bhavai, uvavAe pasatthe bhavai, AjAI pasatthA bhavai / bhAvArtha :- suzIla, suvratI, saguNI, maryAdA yukta ane pratyAkhyAna pauSadhopavAsathI yukta puruSanA traNa sthAna prazasta hoya che, te A pramANe che- (1) teno Ihaloka prazasta thAya che (2) parabhava prazasta thAya che (3) janma janmAMtara paNa prazasta thAya che. vivecana : prastuta sUtromAM pUrva sUtranA aMtima padamAM nidarzita, kuzIlanI gaha ane suzIlanI prazaMsAnuM vivaraNa che. prazasta ane aprazasta bhAvanI paraMparA eka ja bhava pUratI sImita nathI paraMtu bhava-bhavAMtara paryata te paraMparA sAthe rahe che. zIlAdinuM pAlana na karanAra vyakti A bhavamAM niMdApAtra bane che. kuzIlatAnA pariNAme te adhogatimAM janma dhAraNa kare che. temaja kusaMskAranI paraMparA tenI sAthe ja rahevAthI tyAra pachInA bhavomAM paNa te nimnadazAne prApta kare che. zIlAdinuM pAlana karanAra vyakti A bhava, parabhava ane bhavAMtaramAM ucca dazAne prApta kare che. sarva jIvonA traNa-traNa prakAra :22 tivihA saMsAramAvaNNagA jIvA paNNattA,taM jahA- itthI, purisA nnpuNsgaa| tivihA savvajIvA paNNattA, taM jahA- sammaddiTThI, micchAddiTThI, sammAmicchA-ddiTThI / ahavA tivihA savvajIvA paNNattA, ta jahA- pajjattagA, Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-3: uddezaka-2 | 203 | apajjattagA, NopajjattagA NoapajjattagA / evaM parittA-aparittA, NoparittA-NoaparittA / suhumA- bAyarA, NosuhumA-NobAyarA / snnnniikasAI, gosALI-bogasa 1 mavI- khamavI, bomavI-gojhamavI | bhAvArtha :- saMsArI jIva traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) strI (2) puruSa (3) napuMsaka. sarva jIva traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) samyagdaSTi (2) mithyAdaSTi (3) samyam mithyAdaSTi. athavA sarva jIva traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) paryApta (2) aparyApta (3) no paryAptanoaparyApta. e ja rIte paritta aparitta, noparitta noaparitta; sUkSma bAdara, nosUkSma no bAdara; saMjJI asaMjJI, nosaMjJI noasaMjJI; bhavya abhavya, nobhavya noabhavya. vivecana : prastuta sUtramAM sarva prathama saMsArI jIvanA traNa bheda kahIne pachI sarva jIvanA traNa traNa bheda kahyA che. strI, puruSa, napuMsakamAM saMsArI sarva jIva samAviSTa thaI jAya che. bhinnabhinna daSTie sarva jIvonA traNa-traNa prakAra darzAvyA che. zeSa samyagdaSTi vagere bolomAM saMsArI ane siddha jIvo samAviSTa che. temAM siddha jIvono samAveza samyagdaSTi, no paryApta noaparyApta, nosUkSma no bAdara, nobhavya noabhavyamAM thAya che. zeSa be be bheda saMsArI jIvonA che. A sUtramAM parittathI pratyeka zarIrI, aparittathI sAdhAraNa zarIrI ane noparitta noaparittathI siddha jIva grahaNa karela che. loka sthiti :23 tivihA logaThiI paNNattA, taM jahA- AgAsapaiTThie vAe, vAyapaiTThie udahI, udahIpaiTThiyA puDhavI / bhAvArtha :- loka sthiti traNa prakAranI che, te A pramANe che- (1) AkAza pratiSThita vAyu (2) vAyupratiSThita udadhi(pANI) (3) udadhi pratiSThita pRthvI. vivecana : prastuta sUtramAM lokasaMsthitinuM varNana che. AkAza dravya sarva dravyane sthAna Ape che. te sarva dravyanA AdhArarUpa che. te svayaM vizALa che tethI teno koI AdhAra nathI. te svapratiSThita che. A AkAzanA AdhAre Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 204] zrI ThANAMga sUtra-1 vAyu rahe che. vAyunA be prakAra che. tanavAta eTale pAtaLovAyu ane ghanavAsa-ghanarUpa piMDIbhUta vAyu. AkAzanA AdhAre tanavAta, tanavAtanA AdhAre ghanavAta che. ghanavAta AdhArita ghanodadhi-himazIlAnI jema ghanIbhUta pANI che ane tenA AdhAre pRthvI(pRthvIo) che. dizAmAM jIvanI gati Adi :24 tao disAo paNNattAo, taM jahA- uDDA, ahA, tiriyA / tihiM disAhiM jIvANaM gaI pavattai- uDDAe, ahAe, tiriyAe / tihiM disAhiM jIvANaM Agai, vakkaMtI, AhAre, vuDDI, NivuDDI, gaipariyAesamugghAe, kAlasaMjoge, saNAbhigame, NANAbhigame, jIvAbhigame paNNatte, taM jahA- uDDhAe, ahAe, tiriyAe / tihiM disAhi jIvANaM ajIvAbhigame paNNatte, taM jahA- uDDhAe, ahAe, tiriyAe / evaM paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM / evaM maNussANa vi / bhAvArtha :- dizA traNa prakAranI kahI che, yathA- (1) urdhvadizA (2) adhodizA (3) tiryadizA. traNa dizAmAM jIvonI gati thAya che, yathA- (1) urdhvadizA (2) adhodizA (3) tiryadizA. traNa dizAomAM jIvonI Agati, utpatti, AhAra, vRddhi, hAni, gatiparyAya, samughAta, kAlasaMyoga, darzanAbhigama, jJAnAbhigama ane jIvAbhigama thAya che, yathA- (1) urdhvadizA (2) adhodizA (3) tiryadizA. traNa dizAomAM jIvono ajIvAbhigama-dharma, adharmAdi ajIva dravyono bodha thAya che, yathA(1) urdhvadizA (2) adhodizA (3) tiryadizA. jIvanA uparokta AlApakanI jema tiryaMca paMcendriya jIvonI gati ane manuSyonI paNa traNe ya dizAomAM gati, Agati Adi thAya che. vivecana : prastuta sUtramAM traNa dizAomAM jIvanI gati vagere kriyAnuM kathana che. trIjuM sthAna hovAthI traNa dizAnuM kathana che paraMtu tirya dizAthI pUrvAdi cAra dizAnuM grahaNa thAya che. A rIte chae dizAmAM gati vagere 13 bola ghaTita thAya che. gati = javuM, Agati = AvavuM, vyutkrAMti = utpatti, janma, AhAra = zarIra yogya pudgalonuM grahaNa. vRddhi = zarIranuM vadhavuM; nivRddhi = vAta, pitta Adi dvArA zarIranuM kSINa thavuM; gatiparyAya = labdhijanya zarIranI gati; samadughAta = Atmapradezone zarIrathI bahAra phelAvI Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-3: uddezaka-2 205 karmono ghAta karavo; kALasaMyoga = vividha avasthAo thavI, paryAyanuM palaTAvuM; darzanAbhigama = pratyakSa darzanathI thato bodha; jJAnAbhigama = jJAnathI thato bodha; jIvAbhigama = jIva bodha; achavAbhigama = ajIvano bodha vagere pratyeka kriyA chae dizAmAM thAya che. trasa ane sthAvara jIvonA traNa-traNa prakAra :25 tivihA tasA paNNattA, taM jahA- teukAiyA, vAukAiyA, urAlA tasA pANA / tivihA thAvarA paNNattA, taM jahA- puDhavikAiyA, AukAiyA, vasa- piDyA bhAvArtha :- trasajIva traNa prakAranA che, yathA- (1) tejaskAyika (2) vAyukAyika (3) udAra(sthUla) trasaprANI. sthAvara jIva traNa prakAranA che, yathA- (1) pRthvIkAyika (2) aSkAyika (3) vanaspatikAyika. vivecana : prastuta sUtramAM saMsArI jIvonuM trasa ane sthAvara rUpe vibhAjana karyuM che. sthAvara nAmakarmanA udaye je jIvo ISTa prApti ane aniSTa nivAraNa mATe IcchApUrvaka gati karI na zake tene sthAvara kahe che. pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati. A pAMca sthAvara che. trasa nAmakarmanA udaye je jIvo ISTaprApti ane aniSTa nivAraNa mATe IcchApUrvaka gati kare tene trasa kahe che. viklendriya ane tiryacapaMcendriya trasa che. A sUtramAM traNa prakAranA trasamAM agni ane vAyune paNa grahaNa karyA che. te gati trasanI apekSAe che. vAstavamAM te sthAvara ja che paraMtu te baMnemAM cAlavAnI kriyA dekhAtI hovAthI tene gatitrasa kahe che. gatine lakSyamAM rAkhI trasa kahyA che. trIjA sthAnamAM teonuM kathana karavA sUtrakAre A paddhati apanAvI che. sutragata 'udAra' zabdano artha che pradhAna. pradhAna rUpe trasa, trasanAma karmavALA beIndriyAdi jIvo ja trasa kahevAya che. te labdhi trasanA kathana mATe udAra' vizeSaNa ApyuM che. samaya, pradeza ane paramANunA viziSTa guNa :| 26 tao acchejjA paNNattA,taM jahA- samae, paese, paramANU / evamabhejjA, aDaTTA, gA , aNI, amA, apAlA, vimAma vi bhAvArtha :- traNa achedya che, yathA- (1) samaya (2) pradeza (3) paramANu. e ja rIte (1) samaya (2) pradeza (3) paramANu e traNe, abhedya, adAhya, agrAhya, anao, amadhya, apradezI ane avibhAjya che. vivecana : prastuta sutramAM samaya, pradeza, paramANanI achedyatA vagere darzAvI che. achedya = chedI na zakAya. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 206 zrI ThANAga sUtra-1 abhedya = bhedI na zakAya, adAhya = bALI na zakAya, agrAhya = grahaNa na karI zakAya, anaA = be bhAga thaI na zake te, amadhya = jene madhyabhAga nathI, avibhAjya = jenA(aneka) vibhAga thaI na zake che. samaya, pradeza, paramANunI vyAkhyA pUrva sthAna 1 sUtra 21mAM karI che. duHkhotpAdaka pramAda :27 ajjotti ! samaNe bhagavaM mahAvIre goyamAI samaNe NiggaMthe AmaMtettA evaM vayAsI- kiMbhayA pANA samaNAuso ? goyamAI samaNA NiggaMthA samaNaM bhagavaM mahAvIraM uvasaMkamaMti, uvasaMkamittA vaMdaMti NamaMsaMti, vaMdittA NamaMsittA evaM vayAsI- No khalu vayaM devANuppiyA ! eyamaDhe jANAmo vA pAsAmo vA / taM jai NaM devANuppiyA ! eyamaTuM No gilAyaMti parikahittae, tamicchAmo NaM devANuppiyANaM aMtie eyamaTuM jANittae / ____ ajjo ! tti samaNe bhagavaM mahAvIre goyamAI samaNe NiggaMthe AmaMtettA evaM vayAsI- dukkhabhayA pANA samaNAuso ! se NaM bhaMte ! dukkhe keNa kaDe ? jIveNaM kaDe pamAeNaM / se NaM bhaMte ! dukkhe kahaM veijjai ? appamAeNaM / / bhAvArtha :- he Aryo ! A rIte gautama Adi zramaNa nigraMthone AmaMtrita karI zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM, he AyuSyamAnuM zramaNo ! jIva konAthI bhaya pAme che? gautamAdi zramaNa nigraMtho bhagavAna mahAvIra pAse AvyA; samIpe AvIne, vaMdana namaskAra karyA. vaMdana namaskAra karI, A pramANe kahyuM he devAnupriya ! ame A arthane jANatA nathI, jotA nathI. jo Apa devAnupriyane A arthanuM parikathana karavAmAM kaSTa na hoya to Apa devAnupriya pAse teno artha jANavAnI amArI IcchA che. he Aryo' ! A pramANe zramaNa bhagavAna mahAvIre gautama Adi zramaNa nigraMthone saMbodhana karI kahyuM- he AyuSmAn zramaNo ! jIva duHkhathI bhaya pAme che. prazna- he bhagavan! duHkha konAthI utpanna thAya che? uttara- jIvo pote potAnA pramAdathI duHkha utpanna kare che. prazna- he bhagavan! duHkhonuM vedana(kSaya) kevI rIte karAya che? uttara- jIva potAnA apramAdathI duHkha vede che(kSaya kare che). Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3H uddezaka 2 vivecana : prastuta sUtramAM jIva mAtrane mATe mahattvanA traNa prazna ane tenA traNa uttara che. te sUtra pAThathI spaSTa che. 207 pramAda :- AtmabhAvanuM vismaraNa te pramAda che. te aneka rIte pragaTa thAya che. tenA ATha bheda che- ajJAna, saMzaya, mithyA jJAna, rAga, dveSa, matibhraMza, dharmAnAdara, yogadupraNidhAna. mithyAtva vagere pAMce karmabaMdhanA kAraNo paNa pramAda kahevAya che. pramAda karmabaMdhanuM, karmabaMdha duHkhanuM ane duHkha bhayanuM kAraNa che. A rIte du:khotpAdaka pramAda, bhayanuM kAraNa che ane apramAda, bhayamuktinuM sAdhana che. akRtakriyAnA siddhAMtanuM nivAraNa : 28 utthiyANaM bhaMte ! evaM AikkhaMti, evaM bhAsaMti, evaM paNNaveMti, evaM parUveMti - kahaNNaM samaNANaM NiggaMthANaM kiriyA kajjai ? tattha jA sA kaDA kajjai, jo taM pucchaMti / tattha jA sA kaDA No kajjai taM pucchaMti / tattha jA sA akaDA No kajjai, No taM pucchaMti / tattha jA sA akaDA kajjai, taM pucchaMti / se evaM vattavvaM siyA- akiccaM dukkhaM, aphusaM dukkhaM, akajjamANakaDaM dukkhaM, akaTTu akaTTu pANA bhUyA jIvA sattA veyaNaM vedeMtIti vattavvaM / je te evamAhaMsu micchA te evamAhaMsu / ahaM puNa evamAikkhAmi evaM bhAsAmi evaM paNNavemi evaM parUvemi- kiccaM dukkhaM, phusaM dukkhaM, kajjamANakaDaM dukkhaM / kaTTu kaTTu pANA bhUyA jIvA sattA veyaNaM veyaMtIti vattavvayaM siyA / bhAvArtha :- prazna- bhadanta ! keTalAka anyatIrthika A pramANe kahe che, A pramANe bhASaNa kare che, A pramANe prajJApana kare che, A pramANe prarUpaNA kare che ke je kriyAnA viSayamAM zramaNa nigraMthono zuM abhiprAya che? temAM je kRta kriyA karAya che teo tene pUchatA nathI. temAM je kRta kriyA karAtI nathI teo tene pUchatA nathI. teo dvArA je akRta kriyA karAtI nathI teo tene paNa pUchatA nathI. paraMtu je akRta kriyA karAya che teo tene pUche che. teonuM vakatavya A pramANe che- (1) duHkharUpa karma(kriyA) amRta che. (AtmA dvArA karAtA nathI). (2) duHkha aspRzya che (AtmAthI teno sparza thato nathI).(3) duHkha akriyAmANa kRta che. (AtmA dvArA Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 zrI ThANAMga satrana na karavAthI thAya che.) karyA vinA ja prANa, bhUta, jIva, satva te vedanAnuM vedana kare che. . uttara- he AyuSyamAn zramaNo ! je anyatIrthika A pramANe kahe che, te mithyA kahe che. huM A pramANe kahuM chuM, bhASaNa karuM chuM, prajJApana karuM chuM ane prarUpaNA karuM chuM ke- (1) duHkhakRta che(AtmA dvArA upArjita karAya che). (2) duHkha spRzya che(AtmAthI teno sparza thAya che). (3) duHkha kriyAmANa kRta che. (AtmA dvArA karavAmAM Ave tyAre thAya che.) te karIne ja prANa, bhUta, jIva satva te vedanAnuM vedana kare che ema samajavuM joIe. vivecana : prastuta sUtramAM anyatIthiMka dvArA svIkRta 'akRtakriyA'nA siddhAMtanuM nirasana karyuM che. anyatIrthiko kriyA saMbaMdhI traNa vikalpono niSedha kare che te kAraNe temAM tristhAnakatA saMbhave che. tethI tRtIya sthAnanA A sUtramAM teno samAveza karyo che. : aLasthiyA H- AgamamAM anya dArzaniko ane mata-matAntaronA mATe A zabdano ullekha che. tenA be rUpa thAya che-- anyayUthika ane anyatIrthika. 'yUthika' zabdano artha 'samudAyavALA' ane 'tIrthika' zabdano artha paNa saMpradAyavALA che. prastuta sUtramAM koI vyakti ke saMpradAyanA nAmollekha vinA ja temAM 'amRtavAda' athavA 'ahetuvAda'nuM kathana che. teonuM mAnavuM che ke "prANI je sukha-duHkha athavA aduHkha--asukhano anubhava kare che, tenuM koI kAraNa nathI. manuSya je jIvahiMsA, mithyA bhASaNa, paradhanaharaNa, paradAra sevana Adi anaitika kArya kare che, te vinA kAraNe kare che arthAt teno koI hetu nathI". sUtramAM anyatirthIko dvArA kathita kriyA saMbaMdhI cAra bhaMga che. temAM traNa bhaMgano niSedha che ane cothA akRta karmano svIkAra karatAM tatsaMbaMdhI prazna che. 1. DA. pha :- kRtakriyA (karma) teone mAnya nathI. kRta eTale bhUtakALamAM kareluM karma, bhUtakALa naSTa che tethI teo kRtakarmane svIkAratA nathI. 2. vaDA no va[pha :- 'kRtaakriyA' paNa teone svIkRta nathI. karela kArya na kareluM kema thAya ? te baMne paraspara virodhI che. 3. aDA kho nakhvak :- 'akRta akriyA' je kRta nathI, te asat che, mATe te teone svIkRta nathI. 4. mahAraSnA :- akRta kriyA (karma). karma jIva dvArA akRta che. karma jIva dvArA karAyela nathI. jIva duHkhAdi bhogave che te niSkAraNa che. A bhaMga teone svIkAra che. anyatIrthikonI A mAnyatA lakSamAM laI koI ziSye bhagavAna mahAvIrane pUchyuM- he bhagavan ! Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3H uddezaka 2 du:kha rUpa kriyA athavA karma zuM ahetuka athavA akAraNa hoya che ? tenA uttaramAM bhagavAna mahAvIre kahyuM- sukha duHkha rUpa koI paNa kArya ahetuka athavA akAraNa thatuM nathI. je akAraNa mAne che te mithyAdaSTi che. teonuM kathana mithyA che. AtmA svayaM kRta athavA upArjita ane kriyamANa karmono kartA che ane tenA sukha-duHkharUpa phaLano bhoktA che. sarva prANI, bhUta, jIva, satva potAnA karelA karmonA phaLa bhogave che. A rIte A sUtramAM kAtyAyananA matanuM khaMDana ane svamatanI sthApanA karI che. 209 // sthAna-3 : uddezaka-ra saMpUrNa 5 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 zrI ThANAMga satra-1 sthAna-3 uddezaka-3 & uddezaka-3 AlocanA Adi karavA na karavAnA kAraNo :| 1 tihiM ThANehiM mAyI mAyaM kaTu No AloejjA, No paDikkamejjA, No NiMdejjA, No garihejjA, No viuddejjA, No visohejjA, No akaraNayAe abbhuTejjA, No ahArihaM pAyacchittaM tavokamma paDivajjejjA, taM jahAakariMsu vAhaM, karemi vAha, karissAmi vAhaM / bhAvArtha :- traNa kAraNothI mAyI(doSa sevana karanAra) doSa sevana karIne tenI AlocanA karatA nathI, pratikramaNa karatA nathI, AtmasAkSIe niMdA karatA nathI, guru sAkSIe gaha karatA nathI, te kArya saMbaMdhI adhyavasAya choDatA nathI, tenI zuddhi karatA nathI. tene punaH na karavA mATe udyamavaMta thatA nathI ane yathAyogya prAyazcita rUpa tapa karma aMgIkAra karatA nathI, te traNa kAraNo A pramANe che- (1) bhUtakALamAM meM doSa sevana karyuM che (2) vartamAnamAM huM doSa sevana karI rahyo chuM (3) bhaviSyamAM huM doSa sevana karIza, to tenI AlocanA zA mATe karuM? | 2 tihiM ThANehiM mAyI mAyaM kaTu No AloejjA, No paDikkamejjA jAva No paDivajjejjA, taM jahA- akittI vA me siyA, avaNNe vA me siyA, aviNae vA me siyA / bhAvArtha :- traNa kAraNothI doSa sevana karanAra puruSa te doSanI AlocanA, pratikramaNa, niMdA, gaha karatA nathI, tenAthI nivRtta thatA nathI tathA tenI zuddhi karatA nathI, tene punaH na karavA mATe udyamavaMta thatA nathI ane yathAyogya prAyazcitarUpa tapano svIkAra karatA nathI. te traNa kAraNo A pramANe che- (1) AlocanAdi karavAthI mArI apakIrti thaze. (2) mAro avarNavAda thaze. (3) anya vyakti mAro avinaya karaze. | 3 tihiM ThANehiM mAyI mAyaM kaTu No AloejjA jAva paDivajjejjA, taM jahA- kittI vA me parihAissai, jase vA me parihAissai pUyAsakkAre vA me parihAissai / Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-3 [ 211] bhAvArtha :- traNa kAraNothI doSa sevana karanAra te doSanI AlocanA vagere karatA nathI ane yathAyogya prAyazcita rUpa tapano svIkAra karatA nathI, te traNa kAraNa A pramANe che- (1) mArI kIrti ochI thaze. (2) mAro yaza ocho thaze. (3) mArA pUjA-satkAra ochA thaze. | 4 tihiM ThANehiM mAyI mAyaM kaTu AloejjA, paDikkamejjA jAva paDi- vajjejjA, taM jahA- mAissa NaM assi loe garahie bhavai, uvavAe garahie bhavai, AjAI garahiyA bhavai / bhAvArtha :- traNa kAraNothI doSa sevana karanAra te doSanI AlocanA, pratikramaNa, niMdA, gaha, nivRtti tathA zuddhi kare che. tene punaH na karavA mATe udyamavaMta thAya che ane yathAyogya prAyazcitta rUpa tapa aMgIkAra kare che, te kAraNa A pramANe che- (1) doSa sevana karanArano A loka[vartamAna bhavagahita thAya che. (2) doSa sevana karanArano AgAmI bhava gahita thAya che. (3) doSa sevana karanAranA bhavobhava gahita thAya che. | 5 tihiM ThANehiM mAyI mAyaM kaTu AloejjA jAva paDivajjejjA, taM jahA- amAissa NaM assi loe pasatthe bhavai, uvavAe pasatthe bhavai, AjAI pasatthA bhavai / bhAvArtha :- traNa kAraNothI doSa sevana karanAra te doSanI AlocanA, pratikramaNa, niMdA, gaha, nivRtti tathA zuddhi kare che. tene punaH na karavA mATe udyamavaMta rahe che ane yathAyogya prAyazcitta rUpa tapa aMgIkAra kare che, te kAraNa A pramANe che- (1) AlocanA karanArano A loka prazasta thAya che. (2)AlocanA karanArano paraloka prazasta thAya che. (3) AlocanA karanAranA bhavobhava prazasta thAya che. |6 tihiM ThANehiM mAyI mAyaM kaTu AloejjA jAva paDivajjejjA, taM jahA- NANaTThayAe, dasaNaTThayAe, carittaTThayAe / bhAvArtha :- traNa kAraNothI doSa sevana karanAra te doSanI AlocanA, pratikramaNa, niMdA, gaha, nivRtti tathA tenI zuddhi kare che, tene punaH na karavA mATe udyamavaMta thAya che ane yathAyogya prAyazcitta rUpa tapa aMgIkAra kare che, te kAraNa A pramANe che- (1) jJAnanI prApti mATe (2) darzananI prApti mATe (3) cAritranI prApti mATe. vivecana : prastuta sutromAM AlocanA karanAra ane na karanAranI mAnasika vRttinuM nidarzana che. pApakarmanA AcaraNa pachI tenI AlocanAdi karIne vizuddha thavuM te sAdhaka jIvananuM atyAvazyaka kartavya che. tema chatAM keTalAka sAdhaka AlocanAdi kare che ane keTalAka tenI mahattA samajyA vinA, viparIta vicAradhArAthI Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 212 | zrI ThANAMga sUtra-1 AlocanAdi karI zakatA nathI. prastuta sUtromAM AlocanA karavA ane na karavA viSayaka nava-nava kAraNo darzAvyA che. tenuM tAtparya e che ke (1) bhArekarmI jIvane potAnuM kRtya pAparUpa na lAge tyAM sudhI tene AlocanAdi karavAnI IcchA ja thatI nathI. (2) kadAca potAnuM kRtya pAparUpa lAge paNa AloconAdi karIza to apakIrti-apayaza phelAze, mAro satkArAdi nahIM thAya tevA manaHkalpita bhayathI AlocanA karatA nathI. paraMtu koI haLukarmI, pApabhIru jIva doSanA kaTakaLane jANI, tenI AlocanAdi karIne potAno A bhava, parabhava ane bhavaparaMparAnI zuddhi kare che. temaja jJAna, darzana, cAritranI prApti mATe ane ArAdhanA mATe paNa sAdhaka AlocanAdi karI vizuddha bane che. zrutadhAraka puruSa : 7 tao purisajAyA paNNattA, taM jahA- suyadhare, atthadhare, tadubhayadhare / bhAvArtha :- traNa prakAranA puruSa che, yathA- (1) sUtradhara (2) arthadhara (3) tadubhayadhara. vivecana : prastuta sUtramAM zrutajJAnanA dhAraka vyaktinuM kathana che. (1) mULapATha rUpa sUtra-Agamane jANanAra (2) tenA arthane jANanAra (3) sUtra tathA artha baMnene jANanAra. A traNa prakAranA zrutajJAnane dhAraNa karanAra vyaktimAMthI sUtradhara karatAM arthadhara ane tenA karatAM ubhayadharane pradhAna jANavA. zramaNanA kalpanIya vastra pAtra :| 8 kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA tao vatthAI dhArittae vA pariharittae vA, naha- nazipa, mApa, vomira ! bhAvArtha :- nigraMtha sAdhuone ane nircathI sAdhvIone traNa prakAranA vastra rAkhavA ane paheravA kalpa che, yathA- (1) jAMgika-UnanA vastra (2) bhAMgika-zaNanA vastra (3) kSaumika-rUnA vastra. 9 kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA tao pAyAI dhArittae vA pariharittae vA, taM jahA- lAuyapAe vA, dArupAe vA, maTTiyApAe vA / bhAvArtha :- nigraMtha ane nigraMthIone traNa prakAranA pAtra dhAraNa karavA ane upayoga karavA kahyuM che, yathA- (1) tuMbAnuM pAtra (2) kASTa pAtra (3) mATInuM pAtra. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-3: uddezaka-3 [ 213] 10 tihiM ThANehiM vatthaM dharejjA, taM jahA-hirivattiyaM, duguMchAvattiyaM parIsahavattiyaM / bhAvArtha :- nigraMtha ane nigraMthIo traNa kAraNe vastra dhAraNa kare che, te A pramANe che- (1) lajjA nivAraNa mATe. (2) dhRNA nivAraNa mATe. (3) zItAdi parISahanA nivAraNa mATe. vivecana : prastuta sUtramAM sAdhu-sAdhvInA jIvana mATe upayogI upakaraNonuM kathana che. trIjA sthAnanA kAraNe ahIM traNa prakAranA vastra kahyA che. anya zAstramAM pAMca ke cha prakAranA vastra dhAraNa karavAno ullekha che. traNa prakAranA kalpanIya vastra :- (1) jAMgika- gheTA vagere jaMgama jIvonA vALamAMthI banatA Una vagerenA vastra. (2) bhagika- aLasI vagerene kUTIne tenA zaNamAMthI banAvAtA vastra. (3) kSaumikakapAsa-rU mAMthI banatA sutarAu vastra. traNa prakAranA kalpanIya pAtra:- pAtra mATe zAstromAM sarvatra traNa prakArano ja ullekha che. anya matanA zramaNo mATe paNa sUtrokta traNa prakAranA pAtrano ja ullekha che- kASTanA, tuMbAnA ane mATInA. A prakAranA pAtra saMbaMdhI vidhAnamAM sAdhunI sAdagI, parigrahanI maryAdA, viveka ane apramAda jaLavAI rahe tevA bhAvonI pramukhatA rahelI che. vastra dhAraNa karavAnA traNa kAraNa:-(1) svayaMnI lajjA nivAraNa mATe. (2) nagna zarIrane joI koIne ghaNA janme te nivAravA mATe. (3) ThaMDI vagerethI zarIranuM rakSaNa karavA mATe sAdhu vastra dhAraNa kare che. traNa AtmarakSaka : |11 tao AyarakkhA paNNattA, taM jahA- dhammiyAe paDicoyaNAe paDicoe ttA bhavai, tusiNIe vA siyA, uTThittA vA AyAe egaMtamaMtamavakkamejjA / bhAvArtha :- traNa prakAranA AtmarakSaka kahyA che, yathA- (1) dhArmika preraNAthI prerita karanAra (2) preraNA ApavAnI sthiti na hoya to mauna dhAraNa karanAra (3) mauna ane upekSA karavAnI sthiti na hoya to tyAMthI UThIne ekAMtamAM janAra. vivecana : prastuta sUtramAM AtmarakSakanA traNa AcAranuM svarUpa darzAvyuM che- (1) saMgha samUhamAM rahenAra zramaNa, sahacArI-sAdharmI zramaNone potAnI zakti sAmarthya anusAra AcAra vicAramAM preraNA-sAraNA, vAraNA kare. kAraNa ke sahacArI zramaNonI saMyama surakSAmAM potAnA saMyamanI surakSA rahelI che. (2) jo Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 preraNA karavAnI kSamatA na hoya athavA preraNA karavAthI anya sAdhakane asamAdhi utpanna thatI hoya to maunapUrvaka upekSA karI, potAnA saMyamamAM sAvadhAna rahe. tema karavAthI navo karmabaMdha na thAya ane AtmAnI surakSA thAya. (3) mauna ke upekSAnI kSamatA na hoya ane tyAM vAraMvAra karmabaMdha tathA asamAdhi utpanna thatI hoya to tyAMthI ekAMtamAM cAlyo jAya, jethI AtmA karmabaMdhathI surakSita thaI jAya. A traNe Atma surakSAnA sthAna prasaMgAnusAra svIkAranAra vivekI zramaNa AtmarakSaka kahevAya che. 14 upasarganI apekSAe A sUtrano artha A pramANe che- (1) AtmarakSaka sAdhaka upasarga ApanAra prati pratikULa AcaraNa na kare paraMtu tene dharmopadeza ApI upasarga ApatA roke. tenA prati kSamA rAkhI, tenuM ahita na thAya tema ciMtavI AtmAnI rakSA kare che. (2) AtmarakSaka je sAdhaka upadeza ApavA samartha na hoya, to mauna rahI bhASA samitinuM pAlana karI AtmarakSA kare. (3) je sAdhaka mauna rahevA ke upadeza ApavA samartha na hoya, to te sthAnathI sthAnAMtara karI, anyatra cAlyA jaI, azubha saMkalpa- vikalpathI AtmarakSA kare che arthAt saMkalpa vikalpa na kare. trIjI rIte A sUtrano artha ema paNa thAya che ke koI zramaNo paraspara vivAda ke kleza karatA hoya to teone (1) dhArmika zikSAothI zikSita kare (2) teone zikSA ApI zake tema na hoya to mauna rAkhe (3) maunabhAva rAkhavA chatAM saMkalpa vikalpa thatAM hoya, karmabaMdha thato hoya to tyAMthI UThI bIjA sthaLe cAlyA jAya. glAna mATe viziSTa auSadha parimANa : 12 NiggaMthassa NaM gilAyamANassa kappaMti tao viyaDadattIo paDiggAhittae, teM nahIM- tosA, mAimA, nahA | bhAvArtha :- rogathI glAna[rugNa]sAdhune viziSTa prakAranI auSadhanI traNa prakAranI dattio (auSadhanI mAtrA)levI kalpe che, yathA- (1) utkRSTa datta (2) madhyama datti (3) jaghanya datta. vivecana : prastuta sUtramAM rogathI gherAyela zramaNa mATe viziSTa auSadha grahaNa karavAnuM pramANa mAtrAnuM sUcana che. viyaDa pattIo : A sUtrano nizItha sUtranA ogaNIsamAM uddezakanA prAraMbhanA sUtro sAthe saMbaMdha che. tyAM glAna mATe traNa viyaDa dattinuM ullaMghana karavAnuM prAyazcitta kahyuM che. ahIM te ja traNa viyaDa datti grahaNa karavAnuM vidhAna che. bImArInA prasaMge viyaDatti'no artha 'auSadhi' karavo, te ja prAsalaiMgika che. 'viyaDa' ane 'datti' zabdanA bahu pracalita arthanA kAraNe vyAkhyAkAroe acitta pANI saMbaMdhI artha karyo che, te A pramANe che- vikaTa = acitta pANI ane datti = dhArA tUTayA vinA arthAt eka dhAramAM Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-3: uddezaka-3 [ 215 ] jeTaluM jala prApta thAya tene eka vikaTa datti kahe che. 3mola, maphina, nadaUM :- jaghanya, madhyama ane utkRSTa dattinA be--be prakAre artha thAya che- (1) utkRSTa datti-1. paryApta jala. 2. kalamI cokhAnI kAMjI, drAkSa, khajUra vagerenA pINA. (2) madhyama datti- 1. anekavAra pI zakAya teTaluM aparyApta jala. 2. sAThI cokhAnI kAMjI. (3) jaghanya datti- 1. eka vAra pI zakAya teTaluM jala. 2. tRNa, dhAnyanI kAMjI athavA uSNa jala. A rIte TIkAkAra zrI abhayadevasUrie utkRSTa, madhyama, jaghanya viyatta no artha pramANa ane dravyanI apekSAe karyo che. vizeSa mATe juo -nizItha sUtra adhyayana-19, saMbaMdha viccheda karavAnA kAraNo - |13 tihiM ThANehiM samaNe NiggaMthe sAhammiyaM saMbhogiyaM visaMbhogiyaM karemANe NAikkamai, taM jahA- sayaM vA daTuM, saDDiyassa vA Nisamma, taccaM mosaM AuTTai, cautthaM No AuTTai / bhAvArtha :- traNa kAraNothI zramaNa nigraMtha potAnA sAdharmika, sAMbhogika sAdhune visAMbhogika karatAM AjJAnuM atikramaNa karatA nathI, yathA- (1) samAcArIthI pratikULa AcaraNa karatA joIne,(2) zrAddhavizvAsapAtra sAdhu pAsethI sAMbhaLIne (3) traNavAra mRSA-anAcAranuM prAyazcitta ApyA pachI cothIvAra prAyazcitta apAtuM na hovAthI arthAt cothI vAra te ja aparAdha kare tyAre. vivecana : prastuta sUtramAM sAMbhogika sAdhune visAMbhogika banAvavAnA kAraNo darzAvyA che. sAMbhogika - je sAdhuomAM paraspara AhArAdinA AdAna-pradAnano vyavahAra hoya, teo sAMbhogika kahevAya che. saMghanA nAyaka athavA AcArya koI sAMbhogika sAdhune jo samAcArIthI viruddha AcaraNa karatA svayaM jue athavA koI vizvAsapAtra sAdhu pAsethI sAMbhaLe athavA te aparAdhanI zuddhine mATe traNavAra prAyazcitta ApyA pachI cothIvAra te ja aparAdha kare, to saMghanA nAyaka-AcArya Adi potAnI sAMbhogika sAdhu maMDaLIthI tene prathaku karI zake che. tema karatA te bhagavad AjJAnuM ullaMghana karatA nathI paraMtu AjJAnuM pAlana kare che. pRthak karelA te sAdhune visAMbhogika kahe che. - AcAryanI A prakAranI kAryavAhI doSita sAdhune mATe daMDarUpa che, temaja tenA doSasevanane vAraMvAra joIne anya sAdhu te prakAranI pravRttimAM joDAI na jAya tenA mATenI sAvadhAnI rU5 che. tavaM mo - A zabdanA be prakAre artha thAya che- (1) koIpaNa doSa sevananuM prAyazcitta karI punaH te Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 21da | zrI ThANAga sUtra-1 doSanuM sevana karavuM te eka prakAre asatya AcaraNa che. A rIte traNavAra doSa sevana karI traNavAra prAyazcitta grahaNa kare te traNavAra asatya sevana karyuM kahevAya. sUtramAM traNavAranA asatya AcaraNanuM prAyazcitta vidhAna che ane tyArapachI cothIvAra te ja doSa sevana karanAra sAdhune visAMbhogika-saMbaMdha viccheda karavAnuM vidhAna che. (2) potAnA doSasevanano asvIkAra karatA te zramaNa traNavAra asatya bhASaNa kare to tenuM prAyazcitta apAya. tyArapachI cothIvAra asatya bhASaNa karavA para tenI sAthe saMbaMdha viccheda thAya che. traNa padavIdharonI anujJAdi :14 tivihA aNuNNA paNNattA,taM jahA- AyariyattAe, uvajjhAyattAe, gnnittaae| tivihA samaNuNNA paNNattA, ta jahA-AyariyattAe, uvajjhAyattAe, gaNittAeevaM uvasaMpayA evaM vijahaNA / bhAvArtha :- anujJA traNa prakAranI che, te A pramANe che- (1) AcAryatvanI (2) upAdhyAyatvanI (3) gaNitvanI. samanujJA traNa prakAranI che, te A pramANe che- (1) AcAryatvanI (2) upAdhyAyatvanI (3) gaNitvanI. te ja rIte upasaMpadA ane parityAganA traNa-traNa prakAra che. vivecana : prastuta sUtramAM AcArya Adine potAnA AcAryAdi rUpe svIkAra karavA ane tyAga karavA saMbaMdhI varNana che. trIjA sthAnanA kAraNe ahIM traNa padavInuM kathana che. vyavahAra sUtramAM sAdhu mATe be vyaktinuM netRtva ane sAdhvI mATe traNanuM netRtva kahyuM che- (1) AcArya (2) upAdhyAya (3) pravartinI. AcArya -je jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra; A pAMca prakAranA AcAranuM svayaM AcaraNa kare tathA potAnA adhInastha sAdhuo pAse tenuM AcaraNa karAve, je Agama sUtrArthanA jJAtA ane gacchanA meDhIbhUta hoya, dIkSA ane zikSA ApavAno jeno adhikAra hoya tathA ziSyone zAstronA artha paramArthanI vAcanA Ape te saMghanA nAyaka zramaNa AcArya kahevAya che. upAdhyAya - AcAryanI samAna guNonA dhAraka, ziSyone Agama-sUtranI vAcanA Ape, tenA artha zIkhave, tevA vidyAguru sAdhune upAdhyAya kahe che. A baMne pada pratiSThita karavAthI prApta thAya che. gaNi - gaNanA-samAna samAcArIvALA sAdhu samUhanA nAyakane gaNi kahe che arthAt AcArya, upAdhyAyanA abhAvamAM je gaNanA nAyaka hoya, te gaNi kahevAya che. AcArya upAdhyAyanA mukhya ane Avazyaka guNonuM tathA dIkSAparyAyanuM varNana vyavahAra sUtra uddezaka-3mAM che. AcAryanI ATha saMpadA vagerenuM varNana dazAzrutaskaMdha sUtramAM che. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-3: uddezaka-3 217 anugA :- anujJA. bahu guNonA dhArakane AcAryAdi rUpe svIkAravAnI zAstrokta AjJAne anujJA kahevAya che. samavpuNaT:- samanujJA.Agamokta sarvaguNa saMpannane AcAryAdi rUpe svIkAravAnI zAstrokta AjJAne samanujJA kahevAya che. 3varapavA :- upasaMpadA. jJAna, darzana, cAritranI vizeSa prApti mATe anya gaNanA AcArya, upAdhyAya athavA gaNi pAse jaI tenuM alpakAlIna sAMnidhya svIkAravAne "upasaMpadA" kahe che. vigaM :- alpakAlIna svIkArelI upasaMpadAnuM prayojana pUrNa thatAM te AcArya Adino parityAga karavo, tyAMthI nivRtta thaI svagacchamAM javuM, te vigada kahevAya che athavA saMyamane anurUpa AcaraNa na hoya tevA AcArya Adino tyAga karavAmAM Ave tene vinA kahe che. prastuta sUtranuM tAtparya e che ke (1) zAstrokta bahuguNa saMpanna AcAryAdine jIvanabhara mATe potAnA AcAryAdi rUpe svIkAravAnI AjJA 'anujJA sUtra'thI che (2)zAstrokta sarvaguNa saMpanna ne potAnA AcAryAdi rUpe svIkAravAnI AjJA 'samanujJA sUtra'thI che (3) eka AcAryanI nizrA svIkAryA pachI paNa vizeSa adhyayana vagere mATe anya AcAryAdinuM sAMnidhya svIkAra karAya te upasaMpadA kahevAya che (4) adhyayana vagerenuM prayojana pUrNa thatAM te upasaMpadAno punaH parityAga karAya che. te 'viraha' kahevAya. A anujJA Adi cAreyanA traNa padavIdharanI apekSAe traNa traNa prakAra sUtramAM kahyA che. vacana-avacananA traNa-traNa prakAra :|15 tivihe vayaNe paNNatte, taM jahA- tavvayaNe, tadaNNavayaNe, NoavayaNe / tivihe avayaNe paNNatte, taM jahA- NotavvayaNe, NotadaNNavayaNe, avayaNe / bhAvArtha :- vacana traNa prakAranA kahyA che, yathA- (1) tadvacana (2) tadanyavacana (3) no avacana. avacana traNa prakAranA kahyA che, yathA- (1) no tatkacana (2) no tadanyavacana (3) avacana. vivecana : prastuta sUtramAM vacana ane avacananuM aMtara pragaTa karyuM che. jIvAdi padArtha sUcaka zabdonuM uccAraNa vacana kahevAya che. jIvAdi padArtha mATe tasUcaka zabda sivAyanA anya zabdanuM uccAraNa 'avacana' kahevAya che. vacana-avacananA traNa-traNa prakAra che. tavacana- vivakSita vastunuM kathana yathArtha paNe thAya. jema ke ghaTa mATe 'ghaTa' zabdano prayoga. athavA vastunuM yathArtha nAma. jema bALavA rUpa dharmanA kAraNe 'agni' nAma yathArtha nAma che. A rIte ghaTa, agni zabda tadvacana che. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 | zrI ThANAga sUtra-1 notavacana- vikSita vastunuM kathana yathArthapaNe na thAya te. jema ke ghaTamAM paTanuM kathana. tadanyavacana vivakSita vastumAM te vastuthI bhinna vastunuM kathana. jema ke ghaDAnI apekSAe vastra anya vastu kahevAya. tethI ghaTa mATe vastra evo zabda prayoga karAya to te tadanyavacana che athavA vyutpatti sUcaka zabdanA badale anya zabdathI kathana karavuM. jema ke Aga mATe zIta zabdano prayoga karavo. notadanyavacana- vivakSita vastu mATe anya vastunuM kathana na karavuM. jema ke ghaTa mATe paTanuM kathana na karavuM. (ghaTamAM ghaTanuM kathana karavuM.). novicana- nirarthaka vacana. jema ke koI artha na hoya tevA DilvAdi zabdonA prayoga. avacana- vacana nivRtti. vacanano niSedha avacana kahevAya che. uparokta vyAkhyAo parathI jaNAya che ke taddhacana ane notadanyavacana ekarUpa banI jAya che. temAM eka vidheyAtmaka che ane eka niSedhAtmaka che. te ja rIte notadvacana ane tadanyavacana ekarUpa bane che. mana-amananA traNa-traNa prakAra :|16 tivihe maNe paNNatte, taM jahA- tammaNe, tadaNNamaNe, NoamaNe / tivihe amaNe paNNatte, taM jahA- NotammaNe, NotadaNNamaNe, amaNe / bhAvArtha - mananA traNa prakAra che, yathA- (1) tanmana (ra) tadacamana (3) noamana. amananA traNa prakAra che, yathA- (1) notanmana (2) notadanyamana (3) amana. vivecana : prastuta sUtramAM mana-amananuM svarUpa tathA aMtara spaSTa thAya che. manoyogya pugalane grahaNa karI, koIpaNa padArtha viSayaka vicAraNA, manana ke ciMtana karavAne 'mana' kahe che. te mane koI paNa viSayamAM lIna bane che te viSayanA AdhAre tenA traNa prakAra che temaja amananA paNa traNa prakAra che. tanmana = lakSyamAM lIna mana. nota"na = lakSyamAM alIna mana. tadanyamana = alakSyamAM lIna mana. notadanyamana = alakSyamAM alIna(lakSyamAM lIna mana). nomina = manano lakSyahIna vyApAra. amana = mananI apravRtti. amananA traNa prakAramAMthI trIjA prakAramAM manano sarvathA niSedha che. prathamanA be prakAramAM mananI pravRttino abhAva nathI. te viparIta pravRtti rUpa che. alpavRSTi-mahAvRSTinA kAraNo - 17 tihiM ThANehiM appavuTThIkAe siyA, taM jahA- tassi ca NaM desaMsi vA Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: 6deza-3 | 218 / paesaMsi vA No bahave udagajoNiyA jIvA ya poggalA ya udagattAe vakkamaMti viukkamati cayaMti uvavajjaMti / devA NAgA jakkhA bhUyA No sammamArAhiyA bhavaMti, tattha samuTThiyaM udagapoggalaM pariNayaM vAsiukAmaM aNNaM desaM sAharati / __ abbhavaddalagaM ca NaM samuTThiyaM pariNayaM vAsiukAmaM vAukAe vidhuNai / icceehiM tihiM ThANehiM appavuTThikAe siyA / bhAvArtha :- 29) salyavRSTi thAya cha, te 20 pramo cha- (1) o deza pradezamA kSetra svabhAvathI]paryApta mAtrAmAM udakayonika jIvo ane pudgalonI udakarUpe utpatti, saMcaya vagere na thAya to. (2) deva, nAga, yakSa ke bhUta vagere samyaka prakAre ArAdhita na hoya to teo te dezamAM samucaiita, varSAmAM pariNata tathA varasanArA udaka pagalo'vAdaLo]nuM anya dezamAM saMharaNa kare to. (3) samucaiita, varSomAM pariNata tathA varasanArA vAdaLone pracaMDa vAyu vikherI nAkhe to. A traNa kAraNe alpavRSTi thAya che. |18 tihiM ThANehiM mahAvuTThIkAe siyA, taM jahA- tassi ca NaM desasi vA pae saMsi vA bahave udagajoNiyA jIvA ya poggalA ya udagattAe vakkamaMti viukkamati cayaMti uvavati / devA NAgA jakkhA bhUyA sammamArAhiyA bhavaMti, aNNattha samuTThiyaM udagapoggalaM pariNayaM vAsiukAmaM taM desaM sAharati / abbhavaddalagaM ca NaM samuTThiyaM pariNayaM vAsiukAmaM No vAukAe vidhuNai / icceehiM tihiM ThANehiM mahAvuTThikAe siyA / bhAvArtha :- 1 124mahAvRSTi thAya che, te mA prabhA cha- (1) o deza pradezamA kSetra svabhAvathI paryApta mAtrAmAM udAyonika jIvo ane pugalonI udakarUpe utpatti, saMcaya vagere thAya to. (2) deva, nAga, yakSa ke bhUta vagerenI samyaka prakAre ArAdhanA karavAthI te deva anyatra samusthita, varSomAM pariNata tathA varasanArA udaka pudgalonuM te dezamAM saMharaNa karIne laI Ave to. (3) samusthita, varSAmAM pariNata tathA varasanArA vAdaLone vAyu na vikhere to. A traNa kAraNe mahAvRSTi thAya che. viveyana : prastuta sUtromAM alpavRSTi ane mahAvRSTinA traNa-traNa kAraNa nirdiSTa che. (1) kSetra svabhAva :- svabhAvathI ja je kSetramAM udakayonika jIvonI utpatti vadhu pramANamAM thAya to te Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 220 / zrI ThANAga sutra-1 kSetramAM mahAvRSTi thAya ane udAyonika jIvonI utpatti alpa mAtrAmAM thAya to alpavRSTi thAya. (2) deva saMharaNa :- megha adhiSThAyaka devanI ArAdhanAthI prasanna thayelA deva, vRSTi kare tevA meghanuM saMharaNa karI lAve to te kSetramAM mahAvRSTi thAya ane aprasannadeva meghanuM saMharaNa karI anyatra laI jAya to te kSetramAM alpavRSTi thAya. (3) vAyu:- vAyu dvArA bhedha, vAha nAza na pAme to mahAvRSTi mane nAza pAme to salyavRSTi thAya. deva AvavA na AvavAnA kAraNo - 19 tihiM ThANehiM ahuNovavaNNe deve devaloesu icchejja mANusaM logaM havvamA- gacchittae No ceva NaM saMcAei havvamAgacchittae, taM jahA __ ahuNovavaNNe deve devaloesu divvesu kAmabhogesu mucchie giddhe gaDhie ajjhovavaNNe, se NaM mANussae kAmabhoge No ADhAi, No pariyANAi, No aTuM baMdhai, No NiyANaM pagarei, No ThiipakappaM pagarei / ahuNovavaNNe deve devaloesu divvesu kAmabhogesu mucchie giddhe gaDhie ajjhovavaNNe, tassa NaM mANussae pemme vocchiNNe divve saMkaMte bhavai / ___ ahuNovavaNNe deve devaloesu divvesu kAmabhogesu mucchie giddhe gaDhie ajjhovavaNNe, tassa NaM evaM bhavai-imhi gacchaM, muhuttaM gacchaM, teNaM kAleNamappAuyA mANussA kAladhammuNA saMjuttA bhavaMti / icceehiM tihiM ThANehiM ahuNovavaNNe deve devaloesu icchejja mANusaM logaM havvamAgacchittae No ceva NaM saMcAei havvamAgacchittae / bhAvArtha-traNa kAraNe devalokamAM tatkAla utpanna thayelA deva zIdhra manuSyalokamAM AvavA Icche to paNa AvI zakatA nathI. (1) devalokamAM tatkAla utpanna deva divya kAmabhogomAM mUcchita, vRddha, baddha ane Asakta thaIne mAnaSika kAmabhogono Adara karatA nathI, tene sArA jANatA nathI, tenuM prayojana rAkhatA nathI, nidAna tine prApta karavAno saMkalpa] karatA nathI ane sthiti prakalpa-AvavAno daDha nirNaya karatA nathI arthAtu vacanabaddha thatA nathI. (2) devalokamAM tatkAla utpanna, divya kAmabhogomAM mUcchita, vRddha, baddha ane Asakta devano mAnuSika prema vyacchinna(naSTa)thaI jAya che ane temAM divya prema saMkrAMta thaI jAya che. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna- 3 : uddeza5-3 221 (3) devalokamAM tatkAla utpanna, divya kAmabhogomAM mUrchita, vRddha, badgha tathA Asakta deva vicAre che- huM manuSyalokamAM hamaNAM jAu chuM, eka muhUrtamAM jAuM chuM. A rIte teo vicAraNAmAM hoya tyAM ja alpa AyuSyanA dhAraka manuSya, jenA mATe te javAnI IcchA karatA hatA, teo kAladharmane prApta thaI jAya che. A traNe kAraNe devalokamAM tatkAla utpanna thayelA deva zIghra manuSyalokamAM AvavAnI IcchA kare paraMtu AvI zakatA nathI. 20 tihiM ThANehiM ahuNovavaNNe deve devaloesu icchejja mANusaM logaM havva- mAgacchittae, saMcAei havvamAgacchittae / ahuNovavaNNe deve devaloesu divvesu kAmabhogesu amucchie agiddhe agaDhi e ajjhovavaNe, tassa NaM evaM bhavai- atthi NaM mama mANussae bhave Ayarie i vA uvajjhAei vA pavattaei vA therei vA gaNIi vA gaNadharei vA gaNAvacchedei vA, jesiM pabhAveNaM mae imA eyArUvA divvA deviDDI, divvA devajuI, divve devANubhAve laddhe patte abhisamaNNAgae, taM gacchAmi NaM te bhagavaMte vaMdAmi NamaMsAmi sakkAremi sammANemi kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM pajjuvAsAmi / ahuNovavaNNe deve devaloesu divvesu kAmabhogesu amucchie jAva aNajjho- vavaNNe, tassa NaM evaM bhavai esa NaM mANussae bhave NANIi vA tavassIi vA ai- dukkara dukkarakArae, taM gacchAmi NaM te bhagavaMte vaMdAmi NamaMsAmi jAva pajjuvAsAmi / aNuNovavaNNe deve devaloesu jAva aNajjhovavaNNe tassa NaM evaM bhavaiatthi NaM mama mANussae bhave mAyAi vA piyAi vA bhAyAi vA bhagiNIi vA bhajjAi vA puttAi vA dhUyAi vA suNhAi vA taM gacchAmi NaM tesimaMtiyaM pAubbhavAmi, pAsaMtu tA me imaM eyArUvaM divvaM deviDDi devajuiM divvaM devANubhAvaM laddhaM pattaM abhisamaNNAgayaM / icceehiM tihiM ThANehiM ahuNovavaNNe deve devaloesu icchejja mANusaM logaM havvamAgacchittae, saMcAei havvamAgacchittae / bhAvArtha :traNa kAraNe devalokamAM tatkAla utpanna deva manuSyalokamAM AvavAnI IcchA kare che ane zIghratAthI AvI paNa zake che. (1) devalokamAM tatkAla utpanna, divya kAmabhogomAM amUrchita, amRddha,abadgha ane anAsakta devane ema thAya ke manuSya bhavanA mArA AcArya, upAdhyAya, pravartaka, sthavira, gaNi, gaNadhara ane gaNAvacchedaka che, jenA prabhAve ja mane A prakAranI divya devaRddhi, divya devavruti ane divya devAnubhAva maLyA che, Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rarara | zrI kANAMga sUtra-1 prApta thayA che, abhisamanvAgata-sanmukha thayA che. tethI huM jAuM ane te bhagavaMtone vaMdana karuM, namaskAra karuM, satkAra karuM, sanmAna karuM, kalyANasvarUpa, maMgalasvarUpa, dharma deva svarUpa ane jJAna svarUpa evA teonI paryApAsanA karuM. (2) devalokamAM tatkAla utpanna, divya kAma bhogomAM amUcchita, amRddha, abaddha ane anAsakta deva vicAre che ke manuSyabhavamAM aneka jJAnI, tapasvI, atiduSkara tapasvI che, tethI huM jAuM ane te bhagavaMtone vaMdana, namaskAra karuM kAvat paryApAsanA karuM. (3) devalokamAM tatkAla utpanna, divya kAmabhogomAM amUcchita, amRddha, abaddha ane anAsakta deva vicAre che ke mArA manuSya bhavanA mAtA, pitA, bhAI, bena, strI, putra, putrI ane putravadhu che, tenI pAse jAuM ane tenI samakSa pragaTa thAuM, jethI te mane upalabdha, prApta ane svAdhIna thayelI mArI A prakAranI divya deva Rddhi, divya deva dhuti ane divya devAnubhAvane jue. A traNa kAraNe devalokamAM tatkAla utpanna deva manuSyalokamAM AvavAnI IcchA kare che ane Ave paNa che. vivecana : manuSya bhavamAM dharma ArAdhanA karI athavA puNya saMgraha karI deva thanAra keTalAka AtmAo manuSyalokamAM AvavAnI IcchA kare ane keTalAka mAnava paNa te devonA AgamananI IcchA kare paNa prAyaH te devo AvI zakatA nathI. koIka deva Ave to tenA traNa-traNa kAraNo trIjA sthAnanI apekSAe prastuta sUtromAM kahyA che ane cothA sthAnamAM cAra cAra kAraNa kahyA che. nahIM AvavAnA kAraNa:- (1) AvavAno daDha saMkalpa na kare to (2) devalokanA sukhomAM tallIna thaI jAya to (3) hamaNA jAuM, hamaNA jAuM tema vicAraNA karatAM karatAM ja rahI jAya. AvavAnA kAraNa - 1) guru bhagavaMto pratye kRtajJatA pragaTa karavA (2) mahAjJAnI, mahAtapasvI zramaNonA darzana, vaMdana karavA (3) potAnA svajanone potAnI Rddhi batAvavA. sUtramAM AcArya Adi sAta padavIdharono ullekha che. jemAM AcArya upAdhyAya gaNInuM svarUpa pUrve sUtra caudamAM darzAvyuM che. zeSa cAra padavIdharonuM svarUpa A pramANe che- pravartaka - vaiyAvacca, tapasyA AdimAM sAdhuonI niyukti karanAra. vizAla gacchamAM pravartaka, AcAryanI nizrAmAM hoya che ane alpasaMkhyaka gacchamAM AcAryanA sthAne pravartaka te gacchanA adhikArI hoya che. sthavira :- vizALa saMghamAM AcArya jevI yogyatA dharAvatA bahuzruta ane dIrghadIkSAparyAvavALA zramaNa sthavira kahevAya che. aneka paristhitiomAM AcArya paNa tenI sAthe vicAraNA karIne nirNaya kare che. koI kAraNe AcAryane pada mukta karavAno ke prAyazcitta devAno adhikAra paNa sthavirone hoya che. sthavira zabda vizALa arthano bodhaka che. tIrthakaronA pramukha ziSya gaNadharo mATe paNa zAstromAM there zabdano prayoga che. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka 3 yathA- annathere muhamma. gacchanA sAdhuone saMyamamAM sthira karanAra zramaNa paNa sthavira kahevAya che. gaNadhara H-- traNa artha che- (1) tIrthaMkaranA pramukha ziSya (2) sAdhvIonA vihAra AdinI vyavasthA karanAra (3) saMghADAnA pramukha thaI vicaranAra zramaNa. prathama artha prasiddha che. bIjo artha bhASya niyukti vyAkhyAomAM che, trIjo artha vyavahAra sUtramAMthI spaSTa thAya che. 223 gaNAvacchedaka - AcAryanI anujJA laI gaNanA upakAra mATe vastra, pAtrAdinA nimitte keTalAka sAdhuone sAthe laIne vihAra karanAra; sevA, prAyazcitta Adi vyavasthA saMbaMdhI ghaNA kAryo ane dekharekha karanAra zramaNa. devone manuSyabhavanI jhaMkhanA ane pastAvo : 21 tao ThANAiM deve pIhejjA, taM jahA- mANussagaM bhavaM, Arie khette namna, sujhalapannAyArUM | bhAvArtha :- deva traNa sthAnanI IcchA kare che- (1) manuSya bhava (2) AryakSetramAM janma (3) zreSTha kuLanI prApti. |22 tihiM ThANehiM deve paritappejjA, taM jahA - aho ! NaM mae saMte bale, saMte vIrie, saMte purisakkAraparakkame khemaMsi subhikkhaMsi AyariyauvajjhAehiM vijja- mANehiM kallasarIreNaM No bahue sue ahIe / aho ! NaM mae ihalogapaDibaddheNaM paralogaparaMmuheNaM visayatisieNaM No dIhe sAmaNNapariyAe aNupAlie / aho ! NaM mae iDDi-rasa- sAyagarueNaM bhogAsaMsagiddheNaM No visuddhe caritte phAsie / icceehiM tihiM ThANehiM deve paritappejjA / bhAvArtha :- traNa kAraNe deva paritapta thAya che, te A pramANe che- (1) aho ! meM bala, vIrya, puruSAkAra parAkrama, kSema, subhikSa, AcArya ane upAdhyAyanI upasthiti tathA nirogI zarIra hovA chatAM paNa zrutanuM adhika adhyayana karyuM nahIM. (2) aho ! meM A loka saMbaMdhI viSayomAM pratibaddha thaIne tathA paralokathI parAphLamukha thaIne, dIrghakAla paryaMta zrAmaNya paryAyanuM pAlana karyuM nahIM. (3) aho ! meM Rddhi, rasa ane zAtA gauravathI yukta thaI, aprApta bhogonI AkAMkSA karIne ane bhogomAM vRddha thaIne vizuddha [niraticAra-utkRSTa]cAritranuM pAlana karyuM nahIM. A traNa prakAranI vicAraNAthI deva paritapta thAya che. vivecana : prastuta sUtramAM traNa jJAnanA dhAraka devanA dharmabhAvonuM darzana karAvyuM che. devo vrata-pratyAkhyAna, Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224] zrI kANAMga sUtra-1 sAdhuparyAya prApta karI zakAya tevA manuSya janma, AryakSetra, uccakuLane jhaMkhe che. zruta-cAritradharmanuM pUrve yathArtha vizuddha pAlana na karavAthI kheda pAme che. te bhAvo sUtrArthathI spaSTa che. devonuM cyavana ane udvegabhAva : 23 tihiM ThANehiM deve caissAmitti jANai, taM jahA- vimANAbharaNAI NippabhAI pAsittA, kapparukkhagaM milAyamANaM pAsittA, appaNo teyalessaM parihAyamANiM jANittA; icceehiM tihiM ThANehiM deve caissAmitti jANai / bhAvArtha :- traNa kAraNe deva jANe che ke mAruM cyavana-maraNa thaze, te A pramANe che- (1) vimAna ane AbhUSaNone niprabha joIne (2) kalpavRkSane murajhAyelA joIne (3) potAnI tejovezyA-zarIranI kAttine kSINa thatI joIne. A traNa kAraNe deva jANe che ke have mAruM cyavana thaze. 24 tihiM ThANehiM deve uvvegamAgacchejjA, taM jahA aho ! NaM mae imAo eyArUvAo divvAo deviDDIo divvAo devajuIo divvAo devANubhAvAo laddhAo pattAo abhisamaNNAgayAo caiyavvaM bhvissi| aho ! NaM mae mAuoyaM piusukkaM taM tadubhayasaMsaTuM tappaDhamayAe AhAro AhAreyavvo bhavissai / aho ! mae kalamala-jaMbAlAe asuIe uvveyaNiyAe bhImAe gabbhavasahIe vasiyavvaM bhavissai / / icceehiM tihiM ThANehiM deve uvvegamAgacchejjA / bhAvArtha :- traNa kAraNe deva udvegane prApta kare che arthAtu devane udvega thAya che, te A pramANe che(1) aho ! mAre A prakAranI upArjita, prApta ane abhisamanvAgata-sanmukha AvelI divya devaRddhi, divya devaghuti ane divya devAnubhAvane choDavA paDaze. (2) aho! mAre sarva prathama mAtAnA orija]ane pitAnA zukra-vIryanA sammizraNa rUpa AhAra grahaNa karavo paDaze. (3) aho ! mAre malina lohImAMsanA kIcaDavALA, azucimaya, udvega utpanna karanAra ane bhayAnaka garbhAzayamAM rahevuM paDaze. A traNa kAraNe deva udvegane prApta kare che. vivecana : prastuta sUtromAM deva dvArA potAnA maraNa samayane jANavAnA saMketo darzAvyA che ane te saMketo dvArA Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3H uddezaka 3 potAnuM mRtyu nikaTa jANIne, temaja avadhijJAna dvArA potAnI bhAvI garbhagata azucimaya avasthAone jANIne, utpanna thatI teonI mAnasika pIDAne spaSTa karI che. 225 vimALAmaraLArUM --ruvADuM:-devalokanAvimAna ane AbharaNa-AbhUSaNa ane pRthvIkAyanA kalpavRkSo zAzvata hoya che. alpAyu avazeSa rahetAM devonI daSTi jhAMkhI thaI jAya che. tethI teone vimAna, AbhUSaNa, kalpavRkSanI prabhA athavA kAMti kSINa thayelI dekhAya che. teyalessaM :- devonA zarIranI kAMti-prabhAvane ahIM lezyA kahI che. te paNa mRtyu samayamAM jhAMkhI paDI jAya che. kanvenaM :- mRtyu samaya najIka jANI ane garbhavAsanI bhISaNatAno mana dvArA anubhava karI, devane glAni utpanna thAya che ane tenA kAraNe alpa samaya mATe AhAra paNa choDI de che. A rIte koI paNa gatimAM rahelA saMsArI jIvo karmAdhIna thaI sukha duHkha pAmatAM harSa zoka kare che. deva vimAnanA AkAra, prakAra ane AdhAra : 25 tisaniyA vimALA paLattA, taM gahA- vaTTA, haMsA, vaDarA / tattha NaM je te vaTTA vimANA, te NaM pukkharakaNNiyAsaMThANasaMThiyA savvao samaMtA pAgAraparikkhittA egaduvArA paNNattA / tattha NaM je te taMsA vimANA, te NaM siMghADagasaMThANasaMThiyA duhaopAgAraparikkhittA egao veiyAparikkhittA tiduvArA paNNattA / tattha NaM je te cauraMsA vimANA, te NaM akkhADagasaMThANasaMThiyA savvao samaMtA veiyAparikkhittA cauduvArA paNNattA / bhAvArtha :- devavimAna traNa saMsthAna--AkAravALA che, yathA- (1) vRtta (ra) trikoNa (3) catuSkoNa. je vimAna vRtta(goLAkAra) hoya che te kamalanI karNikAnA AkAre hoya che. sarva dizAo ane vidizAomAM prAkArathI gherAyelA hoya che. tene eka dvAra hoya che. je vimAna trikoNa che te siMghoDAnA AkAre hoya che. be tarapha prAkArathI ane eka tarapha vedikAthI gherAyelA hoya che. tene traNa dvAra hoya che. je vimAna catuSkoNa che te akhADAnA AkAre hoya che. sarva dizAo ane vidizAomAM vedikAthI gherAyelA hoya che. tene cAra dvAra hoya che. 26 tipaiTThiyA vimANA paNNattA, taM jahA- ghaNodadhipaiTThiyA, Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 226 ] zrI ThANAMga satra-1 ghaNavAyapaiTThiyA, ovAsaMtarapaiTThiyA / bhAvArtha - vimAna tripratiSThita[traNa AdhArathI avasthita]hoya che, yathA- (1) ghanodadhi pratiSThita (2) ghanavAta pratiSThita (3) AkAza pratiSThita. 27 tivihA vimANA paNNattA, taM jahA- avaTThiyA, veuvviyA, pArijANiyA / bhAvArtha :- vimAna traNa prakAranA che, yathA- (1) avasthita-sthAyI nivAsa mATenA vimAna (2) vikriya-bhogavilAsa Adi mATe vaikriya labdhithI banAvelA vimAna (3) pAriyAnika-madhyalokamAM AvavA mATenA yAna vimAna. vivecana : prastuta sUtramAM deva vimAnonA vividha AkAra, prakAra vagere batAvI tenA traNa AdhAra batAvyA che. tivayA :- pelA, bIjA devalokanA vimAno eTale devaloka ghanodadhi pratiSThita che. trIjA, cothA, pAMcamA devaloka ghanavAta AdhArita che. chaThThA, sAtamA, AThamA devaloka ghanodadhi-ghanavAta ubhaya pratiSThita che. paraMtu tristhAnano adhikAra hovAthI sUtramAM teno svataMtra ullekha karyo nathI. AThamAthI uparanA devaloka AkAza pratiSThita che. rilAyA :-pariyAnika. pAlaka, puSpaka vagere manuSyalokamAM AvavA mATenA yAna-vimAna pratyeka Indrane hoya che. tene pariyAnika vimAna kahe che. A vimAno carmaratna samAna saMkoca vistAranA svabhAvavALA hoya che ane zAzvata hoya che. daMDakomAM traNa daSTi :28 tivihA NeraiyA paNNattA, taM jahA- sammAdiTThI, micchAdiTThI sammAmicchA- diTThI / evaM vigaliMdiyavajja jAva vemANiyANaM / bhAvArtha :- nArako traNa prakAranA che, yathA- (1) samyagudaSTi (2) mithyAdaSTi (3) mizra daSTi. A rIte vikasendriyone choDIne sarva daMDakomAM traNa daSTivALA jIva jANavA. vivecana : prastuta sUtramAM 24 daMDakanA jIvomAM mithyAdaSTi vagere traNa daSTinuM pratipAdana che. vikalendriyane varjIne nArakI Adi sarva daMDakamAM traNa daSTi kahI che. ahIM vikasendriya zabdathI pUrvavat ekendriyathI caurendriya sudhInA jIvone grahaNa karyA che. temAM ekendriyane eka mithyAdaSTi che ane beIndriya, teIndriya Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3H uddezaka 3 tathA caturindriya jIvone samyagdaSTi ane mithyAdaSTi be daSTi hoya che. te sivAya zeSa sarva daMDakamAM traNa traNa daSTi hoya che. 227 durgati sugatinA traNa-traNa prakAra : 21 teo junao paLattAo, teM nA- kheraDjhanuna, tivivanoLiyadurra, manuyaDuna / bhAvArtha :- traNa durgatio che, te A pramANe che- (1) naraka durgati (2) tiryagyonika durgati (3) manuSya durgati [dInahIna ane duHkhI manuSyonI apekSAe] 30 to mu Ao paLattAo, teM bahA- siddhapuA, vevasurpha, manullapunarUM / bhAvArtha :- traNa sugatio che, te A pramANe che- (1) siddhasugati (2) devasugati (3) manuSya sugati. 22 to kuLayA paLattA, taM nahIM- kheDya kuLayA, tivihagoLiya kuLayA, maNussa duggayA / bhAvArtha :- traNa prakAranA durgata--durgatine prApta jIva che, te A pramANe che- (1) nAraka durgata (2) tiryaMcyonika durgata (3) manuSya durgata. 22 to sunayA paLattA, taM nahA- siddhapuAyA, devapuAyA, manullapunayA | bhAvArtha :- traNa prakAranA sugata-sugatine prApta jIva kahyA che, te A pramANe che- (1) siddha sugata (2) deva sugata (3) manuSya sugata. vivecana : prastuta sUtramAM sugati-durgatinuM varNana che. sukhamaya gatine sugati, du:khamaya gatine durgati kahe che. naraka ane tiryaMcagati durgati che. devagati ane siddha gati sugati ja che. ahIM tRtIya sthAnamAM apekSAbhedathI manuSyagatinuM sugati ane durgati baMnemAM grahaNa karI traNa sugati ane traNa durgatinuM kathana karyuM che. manuSyagati nAma e puNya prakRti che paraMtu saMmUrchima manuSya ane dIna, hIna, duHkhI manuSyonI apekSAe tene durgati kahI che. tapasyAmAM kalpanIya pANI : 33 cautthabhattiyassa NaM bhikkhussa kappaMti tao pANagAI paDigAhittae, Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 zrI ThANAMga sUtra-1 tuM bahA- isteme, seme, vADAthovane 1 bhAvArtha :- caturtha bhakta- eka upavAsa karanAra bhikSune traNa prakAranA pANI grahaNa karavA kalpe che, te A pramANe che- (1) utsvadima- loTanuM dhovaNa. loTa bAMdhyo hoya te pAtra dhoyeluM pANI (2) saMsekima = - bAphelA kera, methI--dANA, patra-bhAjI vagerene ukALyA pachI dhoyeluM pANI (3) taMdula dhovaNa = cokhAnuM dhovaNa. | 34 chaTThabhattiyassa NaM bhikkhussa kappaMti tao pANagAI paDigAhittae, tuM bahA- tilovar, tukSovar, navolT / bhAvArtha :- chaTha bhakta- be upavAsa karanAra bhikSune traNa prakAranA pANI grahaNa karavA kalpe che, te A pramANe che- (1) tilodaka--talanuM dhovaNa (2) tuSodaka-tuSa(bhUsA)nuM dhovaNa (3) yavodaka-javanuM dhovaNa. | 35 aTThamabhattiyassa NaM bhikkhussa kappaMti tao pANagAI paDigAhittae, teM nahA- mAyAma, sovIrapa, suviyaDe / bhAvArtha :- aSTama bhakta- traNa upavAsa karanAra bhikSune traNa prakAranA pANI grahaNa karavA kalpe che, te A pramANe che- (1) ukALelA cokhA, maga vagerenuM osAmaNa (2) sauvIraka-kAMjI, chAsanI parAza (3) zuddha vikaTa-koIpaNa padArthane dhoyA vagara rAkha, triphalA AdithI acitta thayela pANI. vivecana : prastuta sUtramAM sAdhune upavAsamAM kalpanIya pANInuM vidhAna che. ahIM pALa zabda dhovaNa pANI tathA garamapANInA arthamAM prayukta che. eka upavAsane 'caturthabhakta' kahe che. temAM pUrvanA divasanA eka TaMkanA bhojanano, upavAsanA divasanA be TaMkanA bhojanano ane pAraNAnA divasanA eka TaMkanA bhojanano tyAga thato hovAthI 'cautthabhakta' saMjJA prApta thaI che. te ja rIte be upavAsane chaTha(cha) bhakta, traNa upavAsane aSTabhakta kahe che. koI khAdya padArtha dhoyA hoya te pANI dhovaNa pANI kahevAya che ane te acitta hoya che. traNa upavAsa sudhI dhovaNa pANI pIvuM kalpe che. sUtramAM eka, be, traNa upavAsamAM kayuM dhovaNa pANI pIvuM kalpe te spaSTa karyuM che. vizeSa vicAraNA mATe juo - nizItha sUtra, uddezaka-17. = trIjA sthAnanA kAraNe traNa sUtromAM traNa-traNa prakAranA pANI kahyA che. vicAra karatAM te dareka dhovaNa pANI bhikSune traNa upavAsa sudhI kalpanIya hoya che. suviyarDa :- zAstramAM A zabda zuddha acitta pANI mATe prayukta thAya che ane garama pANI mATe 3siLovAM zabdano prayoga thAya che. paraMparAmAM yuddha viyaka no paNa artha garamapANI karavAmAM Ave Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-3 [ 229 ] che. paraMtu AcArAMga sUtranI TIkAmAM zIlAMkAcAryae teno artha garama pANI na karatAM prAsumula e pramANe karyo che. vizeSa vicAraNA mATe juo - nizItha sUtra, uddezaka-17. bhikSAyogya AhAranA traNa-traNa prakAra :|36 tivihe uvahaDe paNNatte, taM jahA- phaliovahaDe suddhovahaDe saMsaTThovahaDe / bhAvArtha :- upahata- bhikSune apAtA khAdya padArthanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) phalitopahata-aneka prakAre saMskArita bhojana, miSTAna, zAka, pharasANa vagere. (2) zuddhopahata- mamarA, dALIyA vagere lepa rahita sUkuM bhojana (3) saMsRSTopahata-asaMskArita bhAta, khIcaDI, roTalI vagere salepya padArtha. 37 tivihe oggahite paNNatte, taM jahA- jaM ca ogiNhai, jaM ca sAharai, jaM ca AsagaMsi(thAsagaMsi) pakkhivai / bhAvArtha :- avagRhIta bhojananA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) pIrasavA mATe grahaNa karAtuM bhojana (2) pIrasavA mATe laI javAtuM bhojana (3) thALI vageremAM pIrasAtuM bhojana, pIraseluM bhojana. vivecana : prastuta sUtramAM traNa-traNa prakAranA upahata ane avagRhIta bhojananuM varNana che. upahata bhojana - bhojana sthAnamAMthI bhikSA mATe bahAra lAvelA AhArane upahata bhojana kahe che. avagRhIta bhojana - dAtA dvArA grahaNa karAyela bhojanane avagRhIta bhojana kahe che. abhigrahadhArI sAdhu pIrasavA mATe upADela, pIrasAtuM, pIraseluM, saMskArita, asaMskArita, rUkSa AhAragrahaNa karavAnA aneka rIte abhigraha dhAraNa karI bhojana grahaNa kare che. prathama sUtramAM, bhikSAmAM grahaNa karAtAM padArthanA guNadharmanI apekSAe kathana che ane bIjA sUtramAM deya padArthamAM dAtA dvArA karAtI prakriyAnI apekSAe kathana che. A baMne sUtro vyavahAra sUtranA navamA uddezakamAM che. vizeSa vivaraNa mATe tyAM juo. UNodarI tapanA bheda-prabheda :38 tivihA omoyariyA paNNattA, taM jahA- uvagaraNomoyariyA bhattapANomoyariyA, bhAvomoyariyA / Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 230 | zrI ThANAMga sUtra-1 bhAvArtha :- avamodarikA-UNodarI traNa prakAranI che, te A pramANe che- (1) upakaraNa UNodarIupakaraNone ghaTADavA. (2) bhaktapAna UNodarI-khAnapAnanI vastuone ghaTADavI. (3) bhAva UNodarIrAga dveSAdi durbhAvone ghaTADavA. 39 uvagaraNomoyariyA tivihA paNNattA, taM jahA- ege vatthe, ege pAe, ciyattovahi sAijjaNayA / bhAvArtha :- upakaraNa UNodarI traNa prakAranI che, te A pramANe che- (1) eka vastra rAkhavuM (2) eka pAtra rAkhavuM (3) anya muni dvArA upayogamAM laIne choDelA vastra, pAtrano upayoga karavo. vivecana : prastuta sUtramAM UNodarI nAmanA bAhyutapanA svarUpanuM varNana che. jhavamori :- avamu-UNa, udarikA-udara, peTane UNuM rAkhavuM arthAt sudhA karatAM ochuM jamavuM. UNodarIno A vyutpatti artha che. UNodarI zabda rasendriyanA viSayane sUcave che. upalakSaNathI pAMce IndriyanA viSaya, kaSAya vagerenuM grahaNa thAya che. tethI ja sUtrakAre dravya UNodarI ane bhAva UNodarInuM kathana karyuM che. bhogopabhoganA koI paNa sAdhanonA AvazyakatAthI alpa upayogane dravya UNodarI kahe che. ahIM upakaraNa UNodarI ane bhaktapAna UNodarI dravya UNodarI che. rAga dveSAdi vaibhAvika bhAvone ghaTADavA te bhAva UNodarI che. trIjA sthAnanA kAraNe upakaraNa UNodarInA traNa prakAra batAvyA che je sUtrapAThathI ja spaSTa che. zramaNa mATe hitakara ahitakara sthAna :40 tao ThANA NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA ahiyAe asubhAe akhamAe aNissesAe aNANugAmiyattAe bhavaMti, taM jahA- kUaNayA, kakkaraNayA, avajjhANayA / bhAvArtha :- traNa sthAna nigraMtha ane nigraMthIone mATe ahitakara, azubha, akSama[ayukta| aniHzreyasa- akalyANakara, anAnugAmika-azubhAnubaMdhI hoya che, te A pramANe che- (1) kUjanatAArtasvaramAM karuNa kaMdana karavuM (2) karkaraNatA-zapyA upadhi AdinA doSa pragaTa karavA mATe pralApa karavo (3) apadhyAnatA-Arta ane raudradhyAna karavuM. 41 tao ThANA NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA hiyAe suhAe khamAe NissesAe ANugAmiattAe bhavati, taM jahA- akUaNayA, akakkaraNayA, aNavajjhANayA / Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-3: uddezaka-3 [ 231 ] bhAvArtha :- traNa sthAna nigraMtha, nigraMthIo mATe hitakara, zubha, kSama(ucita), niHzreyasa(kalyANakara), AnugAmika hoya che, te A pramANe che- (1) kaMdana na karavuM (2) pralApa na karavo (3) azubha dhyAna na karavuM. vivecana : prastuta sUtramAM sAdhu mATe hitakara-ahitakara sthAnanI vivecanA che. jiMdana karavuM, anyanA doSa jovA, batAvavA tathA ArtadhyAna, raudradhyAnamaya pravRttithI azAtA vedanIya karmano baMdha thAya che. tethI sUtramAM tene ahitakara, azubha Adi kahyA che. ArtadhyAna, raudradhyAna baMne azubha dhyAna che, durgatinA kAraNa che; tethI uparokta traNe sthAnathI dUra rahevuM sAdhaka mATe kalyANakAraka che. sUtrokta daMdana Adi traNe sthAna jIvamAtra mATe ahitakArI ja che. tema chatAM sUtrakAre nigraMtha ane nigraMthIo mATe ahitakara che tema kahyuM che. kAraNa ke te traNe sthAna kramazaH tenI sAdhutAne kSINa karI nAkhe, tenA saMyama paryAyo ghaTatA jAya che. tethI sAdhakone mATe teno tyAga anivArya che arthAt sAdhu-sAdhvIne te traNe sthAna(pravRtti)akalpanIya che. ay Imniya - anugAmIno artha che sAthe janAra. upakArI rUpe je kAlAntare sAthe jAya te ahIM anugAmI kahyA che. bhAnubaMdha rUpe karma sAthe jAya che. mATe ahIM a[zabdano artha zubhAnubaMdha ane bApu lifmaye no artha azubhAnubaMdha karyo che. zalyanA traNa prakAra :42 tao sallA paNNattA,taM jahA- mAyAsalle, NiyANasalle, micchaadsnnslle| bhAvArtha :- zalya traNa che, te A pramANe che- (1) mAyA zalya-kapaTAcaraNa (ra) nidAna zalya (3) mithyAdarzana zalya. vivecana :zalya - jenA dvArA jIvane hAni-takalIpha thAya, sAdhanA mArgamAM sAdhakane je zalya(kaMTaka) samAna kheMce, te zalya kahevAya che. kAMTo, bANa vagere dravya zalya che. sUtra kathita mAyA, nidAna, mithyAdarzana bhAva zalya che. mAyA eTale kapaTa.nidAna eTale Acarita saMyamatapanA phaLarUpe devaddhi vagerenI kAmanA karavI. mithyAdarzana- deva, guru, dharmanI zraddhA na hovI te. A traNe bhAvo bANanA agrabhAganI jema AtmAne pIDAkAraka hovAthI ane Atma sAdhanAmAM bAdhaka hovAthI zalya kahevAya che. tejalabdhi prAptinA traNa upAya :43 tihiM ThANehiM samaNe NiggaMthe saMkhittaviulateulesse bhavai, taM jahA Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra zrI ThANAMga sUtra-1 AyAvaNayAe khaMtikkhamAe, apANaeNaM tavokammeNaM / bhAvArtha :- traNa sthAnathI zramaNa nigraMtha saMkSipta karelI vipula tejolezyA prApta kare che, te A pramANe che- (1) zIta ke uSNa AtApanA levAthI (2) kSamA rAkhavAthI (3) nirjala cauvihAra tapasyA karavAthI. vivecana : tejolabdhi H - 'tejolezyA' te eka prakAranI labdhi-zakti che. tenI prAptinA upAyo A sUtramAM darzAvyA che. AyAvaLayAC :- (1) AtApanA levAthI. grISmaRRtumAM sUrya sAme mukha rAkhI, uSNa AtApanA levAthI ane hemaMtaRtumAM khullA sthAnamAM rahI, ThaMDIne sahana karavA rUpa zIta AtApanA levAthI. khaMtikkhamAe : -- (2) kSamA dhAraNa karavAthI, krodhAdino nigraha karavAthI. pati = vacana ane kAyAthI zAMti rAkhavI, krodha pragaTa na karavo. humAy = manathI paNa krodha na karavo, kSamA dhAraNa karavI. A rIte pati--mAN zabdathI mana, vacana, kAyAthI kSamA dhAraNa karavI tevuM spaSTa thAya che. apALAM tavojameLa :- (3) cauvihAra tyAgapUrvakanI tapasyA karavAthI. chaThanA pAraNe chaTha ane te upavAsamAM pANIno paNa tyAga karavAthI. jene tejolezyAnI prApti thAya teno prabhAva sUryanI jema durdarzanIya ane saMtApakAraka hoya che. paNa zramaNa nigraMtha munimAM tevuM banatuM nathI. teo kSamAnA dhAraka hovAthI tejolezyAno prayoga prAyaH karatA nathI. tenI tejolezyA zarIramAM lIna bane che athavA hRsvatA pAme che. tethI sUtramAM 'saMkSipta karelI tejolezyA' tevA vizeSaNa yukta kathana che arthAt aprayogAvasthAnI tejolezyA saMkSipta vipula tejolezyA kahevAya che. A labdhi, labdhi prAptinA saMkalpa sahita vidhipUrvaka sUtrokta sAdhanA karavAthI prApta thAya che jema ke- gauzAlaka. temaja ekAMta karmanirjarA mATe, labdhi prApta karavAnA saMkalpa vinA paNa mokSahetuka saMyamatapanI ArAdhanA karavAthI svataH prApta thAya che. jema ke- prabhu mahAvIra. A labdhivAna puruSa jo te labdhino prayoga kare to aneka yojanamAM rahelA sajIva nirjIva padArthone bALIne bhasmIbhUta karI zake che. trIjI ane bAramI bhikSu pratimA : 44timAsiyaM NaM bhikkhupaDimaM paDivaNNassa aNagArassa kappaMti tao dattIo bhoyaNassa paDigAhettae, tao pANagassa / bhAvArtha :- traimAsika bhikSu-pratimAne svIkAra karanAra aNagArane mATe traNa dattI bhojananI ane Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-3 233 traNa dattI pANInI grahaNa karavI kahyuM che. |45 egarAiyaM bhikkhupaDimaM samma aNaNupAlemANassa aNagArassa ime tao ThANA ahiyAe asubhAe akhamAe aNisseyasAe aNANugAmiyattAe bhavaMti, taM jahA- ummAyaM vA labhijjA, dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM pAuNejjA, kevalIpaNNattAo vA dhammAo bhaMsejjA / / bhAvArtha :- eka rAtrinI bhikSu pratimAnuM samyaka prakAre anupAlana nahIM karanAra aNagArane mATe traNa sthAna ahitakara, azubha, akSama, akalyANakara ane anAnugAmitAnA kAraNa bane che, te A pramANe che- (1) te aNagAra unmAdane prApta thAya (2) dIrghakAlika rogAtaMkathI grasita thAya (3) kevaLI prarUpita dharmathI bhraSTa thAya. |46 egarAiyaM bhikkhupaDimaM samma aNupAlemANassa aNagArassa tao ThANA hiyAe subhAe khamAe NissesAe ANugAmiyatAe bhavati, taM jahA ohiNANe vA se samappajjejjA, maNapajjavaNANe vA se samuppajjejjA, kevalaNANe vA se smuppjjejjaa| bhAvArtha :- eka rAtrikI bhikSu pratimAnuM samyaka prakAre pAlana karanAra aNagArane traNa sthAna hitakara zubha, kSama, kalyANakara ane anugAmitAnA kAraNa bane che, te A pramANe che- (1) ukta aNagArane avadhijJAna utpanna thAya (2) manaH paryavajJAna utpanna thAya (3) kevaLajJAna prApta thAya. vivecana : prastuta sUtromAM bhikSunI trIjI pratimAnI datti, saMkhyA ane bAramI pratimAnA sabhya-asamyaka pAlanathI prApta thatAM suphaLa ane duSphaLanuM nidarzana che. sAdhunA vizeSa prakAranA abhigrahane pratimA-pratijJA kahevAmAM Ave che. bhikSanI bAra pratimA che. temAM trIjI pratimA traNa mAsanI ane traNa dattivALI che. trIjuM sthAna hovAthI tenuM varNana A sthAnamAM che. bAramI pratimA eka rAtrinI che. tenI samyapha ArAdhanA ane samyaka anArAdhanAnA traNa prakAranA phaLa sutramAM darzAvyA che. te sutrArthathI spaSTa che. pratimA svIkAra karanAra jo avadhijJAnI ke mana:paryavajJAnI hoya to tenuM te jJAna vizuddha, vizuddhatama thAya che tema samajavuM. kevaLajJAnI pratimA dhAraNa karatA nathI. aDhIdvIpamAM paMdara karmabhUmio : 47 jaMbuddIve dIve tao kammabhUmIo paNNattAo, taM jahA- bharahe, eravae, mahAvidehe / evaM dhAyaisaMDe dIve puritthimaddhe jAva pukkharavaradIvaDDapaccatthimaddhe / Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 ] zrI ThANAga sUtra-1 bhAvArtha :- jaMbUdvIpa nAmaka dvIpamAM traNa karmabhUmio che, te A pramANe che- (1) bharata (2) airAvata (3) mahAvideha. te ja rIte dhAtakIkhaMDanA pUrvArdhva ane pazcimAddhamAM tathA ardhapuSkara dvIpanA pUrvAddha ane pazcimArdhamAM traNa-traNa karmabhUmio che. vivecana : jaMbUdvIpamAM manuSyane rahevAnA nava kSetro che, temAM traNa karmabhUminA ane cha akarmabhUminA kSetro che. tRtIya sthAna hovAthI traNa karmabhUminA kSetranuM kathana che. te ja rIte dhAtakIkhaMDa ane puSkarArdha dvIpanA pUrvArdha ane pazcimArdhamAM paNa samajavuM. jyAM asi, maNi, kRSi, kaLAthI jIvana vyavahAra cAlato hoya te karmabhUmi kSetra che. darzana ruci ane prayoganA traNa-traNa bheda :48 tivihe daMsaNe paNNatte taM jahA- sammaiMsaNe, micchaiMsaNe, smmaamicchddsnne| tivihA ruI paNNattA, taM jahA- sammaruI, miccharUI sammAmiccharuI / tivihe paoge paNNatte, taM jahA- sammapaoge, micchapaoge, smmaamicchpoge| bhAvArtha :- darzana traNa prakAranA che, yathA- (1) samyagudarzana (2) mithyAdarzana (3) mizradarzana. ruci traNa prakAranI che, yathA- (1) samyaguruci (2) mithyAruci (3) mizraruci. prayoga traNa prakAranA che, yathA- (1) samyaprayoga (2) mithyA prayoga (3) mizraprayoga(pravRtti). vivecana : prastuta sUtromAM jIvonA vyavahAranI kramika bhUmikAono nirdeza che. darzana eTale daSTikoNa. saMjJI jIvamAM sarva prathama daSTikoNanuM nirmANa thAya che. tatpazcAtu temAM ruci ke zraddhA utpanna thAya che ane tadanusAra te kArya kare che. A kathanano abhiprAya e che ke jIvano daSTikoNa samyapha hoya to tenI ruci samyaka thAya ane tadanusAra tenI mana, vacana ane kAyAnI pravRtti paNa samyaka bane. te ja rIte darzana mithyA ke mizra hoya to tenI ruci ane pravRtti paNa kramazaH mithyA ane mizrita thAya che. darzanAnusArI zraddhA ane zraddhAnusArI prayoga hoya che. darzana = samaja. ruci = zraddhA. prayoga = pravRtti. vyavasAya(vyavahAra)nuM vividha rIte vargIkaraNa :|49 tivihe vavasAe paNNatte, taM jahA- dhammie vavasAe, adhammie vavasAe, dhammiyAdhammie vavasAe / ahavA tivihe vavasAe paNNatte, ta jahA- paccakkhe, Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna--3: uddezaka 3 panna, AnumANik / ahavA tiviSe vavalAr paLatte, te bahA- phahato, paraloie, ihaloiyaparaloie / 235 bhAvArtha :- vyavasAya traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) dhArmika vyavasAya (2) adhArmika vyavasAya (3) dhArmikAdhArmika vyavasAya. bIjI rIte paNa vyavasAya traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) pratyakSa vyavasAya(pratyakSa pramANa) (2) prAtyayika vyavasAya(Indriya ane Agama nimitta pramANa) (3) AnumAnika vyavasAya. trIjI rIte paNa vyavasAya traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) Ihalaukika (2) pAralaukika (3) Ihalaukika-pAralaukika, 10 rahalor vavasAt tiviSe paLatta, teM nahA- tor, vepa, sAmaphar / to vavasAp tiviSe paLatte, teM bahA- atye, dharmo, game / vera navasAr tivihe paNNatte, taM jahA riuvvee, jauvvee, saamvee| sAmaie vavasAe tiviSe paLatte teM naphA- khALe, sane, ttei / bhAvArtha :- Ihalaukika vyavasAyanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) laukika (2) vaidika (3) sAmayika zramaNono vyavasAya), laukika vyavasAyanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) arthavyavasAya (2) dharmavyavasAya (3) kAmavyavasAya. vaidika vyavasAyanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) Rgveda (2) yajurveda (3) sAmavedavyavasAya. sAmayika vyavasAyanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) jJAna (2) darzana (3) cAritravyavasAya. vivecana : prastuta sUtramAM vibhinna daSTikoNothI vyavasAyanuM vargIkaraNa karyuM che. vyavasAya eTale vyavahAra. te A prakAre che- (1) dharma AdhArita vargIkaraNa :- (1) dhArmika vyavasAya- saMyamarUpa vyavasAya-anuSThAna. (2) adhArmika vyavasAya-asaMyamarUpa anuSThAna. (3) dhArmikAdhArmika vyavasAya- dezasaMyamarUpa anuSThAna. (2) jJAna ane pramANa AdhArita vargIkaraNa :- (1) pratyakSa vyavasAya- avadhijJAna, manaH paryavajJAna ane kevaLajJAna dvArA nizcaya, pramANita thAya te pratyakSa pramANa. svAnubhava dvArA je nizcaya thAya te svasaMvedana pratyakSa pramANa(vyavahAra che. (2) prAtyayika vyavasAya- Indriya ane mananA nimatte thatA jJAna (matijJAna ane zrutajJAna)dvArA je nizcaya thAya, pramANita thAya te athavA Apta puruSanA vacanathI je nizcaya thAya, pramANita thAya te prAtyayika (vyavahAra)pramANa che. (3) AnumAnika vyavasAya- anumAna dvArA je nizcaya Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 236 ] zrI ThANAga sUtra-1 thAya, pramANita thAya che. jema ke dhUmADAne joI agnino nizcaya thAya te. (3) vartamAna ane bhAvI jIvana AdhArita vargIkaraNa -manuSyanA keTalAka nirNaya vartamAna jIvananI daSTie hoya, to keTalAka bhAvI jIvananI dRSTie ane keTalAka nirNaya baMne dRSTie hoya che. (4) vicAradhArA ane zAstra AdhArita vargIkaraNaH- (1) laukika vyavasAya- dharmazAstra, arthazAstra ane kAmazAstranA AdhAre dharma, artha ane kAma saMbaMdhI ucitatA-anucitatAno nizcaya. A vicAradhArAne darzanazAstra sAthe koI saMbaMdha hoto nathI paraMtu teno saMbaMdha lokamata sAthe hoya che. (2) vaidika vyavasAya- sveda, yajurveda ane sAmaveda Azrita vyavahAra(anuSThAna). ahIM vyavasAyanA nimitta bhUta graMthone ja vyavasAya-pramANabhUta kahyA che. (3) sAmayika vyavasAya- sAMkhya athavA jainazramaNa paraMparAnA jJAna, darzana, cAritra saMbaMdhita anuSThAna. te traNenA punaH traNa-traNa bheda che. te laukika vyavasAyAdinI vyAkhyAthI spaSTa thaI jAya che. prayojana siddhinA traNa upAya :51 tivihA atthajoNI paNNattA, taM jahA- sAme, daMDe, bhede / bhAvArtha :- prayojana siddhi traNa prakAre thAya che, te A pramANe che- (1) sAma (2) daMDa (3) bheda. vivecana : prastuta sUtramAM sAma, daMDa, bheda A traNa prakAranI nIti(AcaraNa) dvArA prayojana siddhi (dhArelA kAryanI siddhi) nirdiSTa che. atthagoLa :- arthayoni. artha = prayojana ane yoni = utpatti, siddhi. rAjyalakSmI AdinI prApti athavA dhArelA kAryanI siddhi mATenA upAyabhUta kAraNone arthayoni kahe che. rAjanIti pramANe tenA cAra prakAra che- sAma, dAma, daMDa ane bheda. A sUtramAM trIjA sthAnane kAraNe dAmane choDI zeSa traNa upAyanuM pratipAdana che. dAmano samAveza daMDamAM thaI jAya che. (1) sAma:- priyavacana dvArA sAmenI vyaktine anukULa banAvI kArya siddha karavuM. tenA pAMca prakAra cheparasparanA upakAranuM darzana, guNakIrtana, saMbaMdhanuM kathana, bhaviSyanA svapnanuM pradarzana ane arpaNatA pradarzita karavI. (2) daMDa - vadha, kaleza ane baLajabarI; A traNa prakAre potAnuM prayojana siddha karavuM. (3) bheda -mANasomAM ke rAjya vageremAM bheda pADI potAnuM dhAreluM kArya pUrNa karavuM. tenA traNa prakAra che Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-3 237 sneha rAgane dUra karavo, spardhA utpanna karavI, tarjanA karavI. ' 'artha' zabdano sAmAnya artha dhana, lakSmI thAya che. tenI upalabdhinA paNa pUrvokta traNa prakAra che tema samajI zakAya che. traNa prakAre pudgala pariNamana :52 tivihA poggalA paNNattA,taM jahA- paogapariNayA, mIsA pariNayA, vIsasA prinnyaa| bhAvArtha :- pugala traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) prayoga pariNata (2) mizra pariNata (3) visasA pariNata. vivecana : prastuta sUtramAM pudgala dravyanA pariNamananuM arthAt avasthAonA parivartananuM varNana che. (1) prayoga pariNata- jIvanA prayatnathI pudgalomAM je pariNamana thAya te prayoga pariNata pudgala kahevAya che. jema ke ghaTa, paTa vagere jIvanA vyApArathI bane, tethI te prayoga pariNata che. jIvonA zarIra paNa prayoga pariNata kahevAya che. (2) mizrapariNata- je pugalo jIva vyApAra ane svabhAva baMne prakAre parivartana pAme che. jema vastranA pudgalo prayogathI vastrarUpe pariName che ane te vastra na vaparAvA chatAM svabhAvathI jUnuM thAya te mizrapariNata kahevAya. jIvanA choDelA zarIra-muktazarIra mizrapariNata kahevAya. (3) visasA pariNata- jIvanA prayoga vinA svAbhAvika rIte pudgalomAM je pariNamana thAya che te visasA pariNata pudgala kahevAya che. jema ke ddhipradezathI anaMta pradezI sudhInA skaMdho, vAdaLA, IndradhanuSa vagere. naya daSTie narakanI pratiSThitatA :|53 tipaiTThiyA NaragA paNNattA, taM jahA- puDhavipaiTThiyA, AgAsapaiTThiyA AyapaiTThiyA Negama-saMgaha-vavahArANaM puDhavipaiTThiyA, ujjusuyassa AgAsapaiTThiyA, tiNhaM saddaNayANaM AyapaiTThiyA / bhAvArtha :- narakasthAna(narakAvAsa) tripratiSThita arthAtu traNane AdhArita che, te A pramANe che(1) pRthvI pratiSThita-pRthvI upara rahelA che. (2) AkAza pratiSThita-AkAzanA AdhAre rahelA che. (3) Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 238 | zrI ThANAga sUtra-1 Atma pratiSThita-svasvarUpamAM rahelA che. naigama, saMgraha, vyavahAra nayanI apekSAe narakAvAsa pRthvI pratiSThita che. RjusUtra nayanI apekSAe narakAvAsa AkAza pratiSThita che. traNa zabda naya(zabda, samabhirUDha, evaMbhUta)nI apekSAe naraka AtmapratiSThita che. vivecana : nArakIonA rahevAnA sthAna nArakAvAsa kahevAya che. te narakAvAsonA AdhAra viSayaka varNana prastuta sUtramAM sAtanayanI apekSAe che. nayo judA-judA daSTikoNathI padArthano nirNaya kare che. sAte naya uttarottara sUkSmadaSTie vicAre che. sthUla daSTikoNa svIkAranAra naigamanaya, saMgrahanaya ane vyavahAra nayanA mate narakAvAsa, ratnaprabhA vagere pRthvInA AdhAre sthita che. pUrvanA traNe naya karatAM sUkSmatAthI vicAra karanAra RjusUtranayanA mate sarva dravyane AkAza ja AdhAra Ape che. ratnaprabhAdi pRthvI paNa AkAzanA AdhAre che ane narakAvAsa paNa AkAzane AdhAre ja che. sUkSmatama daSTi dharAvanAra aMtima traNe nayanA mate AdhAra ApavAmAM AkAza nimitta che. sarva dravya potapotAnA svarUpamAM ja sthita hoya che mATe narakAvAsa svapratiSThita che. sUkSmatAtvika daSTie sarva vastu AtmapratiSThita hoya che. zuddha, sthala daSTie sarva vastu potAnA avagAhita AkAza pradeza pratiSThita hoya che. vyavahArathI sarva vastu pRthvI Adi pratiSThita hoya che. mithyAkriyAnA bheda prabheda - 54 tivihe micchatte paNNatte, taM jahA- akiriyA, aviNae, aNNANe / bhAvArtha - mithyAtva traNa prakAranA che, yathA- (1) akriyA mithyAtva (2) avinaya mithyAtva (3) ajJAna mithyAtva. |55 akiriyA tivihA paNNattA, taM jahA- paogakiriyA, samudANakiriyA, aNNANa kiriyA / bhAvArtha :- akriyA(mithyAtva)nA traNa prakAra che, yathA- (1) prayogakriyA saMbaMdhI (2) samudAna kriyA saMbaMdhI (3) ajJAnakriyA saMbaMdhI. 56 paogakiriyA tivihA, paNNattA, taM jahA- maNapaogakiriyA, vaipaoga-kiriyA, kAyapaogakiriyA / bhAvArtha :- prayoga kriyAnA traNa prakAra che, yathA- (1) manaprayoga kriyA (2) vacanaprayoga kriyA (3) Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-3 [ 239 | kAyaprayoga kriyA. 57 samudANakiriyA tivihA paNNattA, taM jahA- aNaMtarasamudANa-kiriyA, paraMparasamu- dANakiriyA, tadubhayasamudANakiriyA / bhAvArtha :- samudAna kriyAnA traNa prakAra che, yathA- (1) anaMtara samudAna kriyA (2) paraMpara samudAna kriyA (3) tadubhaya samudAna kriyA. 58 aNNANakiriyA tivihA paNNattA, taM jahA- matiaNNANakiriyA, suyaaNNANa kiriyA, vibhaMgaaNNANakiriyA / bhAvArtha :- ajJAna kriyAnA traNa prakAra che, yathA- (1) mati ajJAnakriyA (2) zruta ajJAnakriyA (3) vibhaMga ajJAna kriyA. 59 aviNae tivihe paNNatte, taM jahA- desaccAI, NirAlaMbaNayA, nnaannaapejjdose| bhAvArtha :- avinayanA traNa prakAra che, yathA- (1) dezano tyAga karanAra (2) nirAlaMbana- kuTuMbano tyAga karanAra (3) nAnAprayodveSI- vividha prakAre rAgadveSa karanAra. |60 aNNANe tivihe paNNatte, taM jahA- desaNNANe, savvaNNANe, bhAvaNNANe / bhAvArtha :- ajJAnanA traNa prakAra che, yathA- (1) deza ajJAna (2) sarva ajJAna (3) bhAva ajJAna. vivecana : prastuta sUtromAM traNa prakAranA mithyAtvanuM nidarzana karI akriyA mithyAtvamAM asamyaka kriyAonuM vizleSaNa karyuM che. bichaR :- A zabdanA be prakAre artha thAya che- (1) mithyA samajaNa (2) mithyA pravRtti. jinezvaranA vacanathI viparIta samajaNa te mithyAsamaja che. je kriyA mokSa sAdhaka na hoya te mithyA pravRtti che. paccIsa prakAranA mithyAtvanA nAmomAM avinaya, ajJAna ane akriyA nAmanA traNa mithyAtva che. te traNeno ahIM nirdeza che. (1) aliyA- mokSasAdhaka na hoya tevA saMsAra vardhaka anuSThAna ane AcaraNane akriyA kahe che. A bhedamAM mokSa ahetuka kriyAono saMgraha che. ahIM rullita jJAne ajJAna athavA rullita kriyA diyA evA arthamAM 'a' no prayoga samajavo. bIjI apekSAe kriyA, vinaya ane jJAnano asvIkAra karavo, te paNa akriyA Adi kahevAya. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240] zrI ThANAga sutra-1 (ra) avinayaDhiyA- jJAna, darzana, cAritranA dhArakano vinaya na karavo ane avinaya karavo. (3) ajJAnakiyA- samasta laukika jJAna ke kutsita jJAna. akiyAnA traNa prakAra :- 1. prayogakriyA- karmabaMdha kAraka mana, vacana, kAyAno vyApAra. A vyApAra mokSane yogya na hovAthI akriyA rUpa che. te prayoga kriyAnA mana prayoga, vacana prayoga ane kAya prayoga(vyApAra) tevA traNa bheda che. 2. samudAnakriyA- yoganI pravRtti dvArA sAmAnya rUpe grahaNa karAyelI kArmaNa vargaNAnuM prakRti, sthiti, sarvaghAtI, dezaghAtI Adi rUpe je AdAna = pariNamana thAya tene samudAna kahe che. tenA traNa bheda sUtramAM kahyA che- (1) anaMtara samudAnakriyAnuM prathama samayavartI samudAna kriyAne anaMtara samudAna kriyA kahe che. (2) parampara samudAnakriyA-dvitIyAdi samayavartI samudAnakriyA. (3) tadubhaya samudAnakriyAprathama-aprathama samayavartI samudAnakriyA. 3. ajJAnakriyA- matiajJAna, zrutaajJAna ane virbhAgajJAna(avadhi ajJAna)dvArA thatI kriyA. tenA matiajJAna Adi traNa prakAra che. avinayasiyAnA traNa prakAra :- 1. dezayAgI- svAmInuM apamAna karI, deza choDI cAlyA javuM. 2. nirAlaMbana- gaccha ke kuTuMbathI alaga thaI javuM. 3. nAnAprayodveSI- loko pratye vividha prakAre rAga-dveSa karavA. ajJAnanA traNa prakAra - 1. deza ajJAna- jJAtavya jANavA yogya vastunA koI eka aMzane na jANavo. 2. sarva ajJAna- jJAtavya vastune ja na jANavI. 3. bhAva ajJAna- vastunI vivakSita paryAyanuM jJAna na hovuM. dharmanA traNa prakAra :|61 tivihe dhamme paNNatte, taM jahA- suyadhamme, carittadhamme, atthikAyadhamme / bhAvArtha :- dharmanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) zrata dharma-dvAdazAMga zrutano abhyAsa karavo, zAstrono svAdhyAya karavo (2) cAritra dharma-munidharma ane zrAvaka dharmanuM paripAlana karavuM (3) astikAya dharma-pradezanA samUharUpa dravyone astikAya kahe che ane tenA svabhAvane astikAya dharma kahe che. upakramanA traNa-traNa bheda :62 tivihe uvakkame paNNatte, taM jahA- dhammie uvakkame, adhammie uvakamme, dhammiyAdhammie uvakkame / Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna--3 : uddezaka 3 ahavA tivihe uvakkame paNNatte, taM jahA- Aovakkame, parovakkame, tadubhayovakkame / 241 bhAvArtha : - upakrama traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) dhArmika upakrama (2) adhArmika upakrama (3) dhArmikAdhArmika upakrama. athavA upakramanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) Atmopakrama (2) paropakrama (3) tadubhayopakrama. vivecana : prastuta sUtramAM upakramanA bhedonuM nirUpaNa che. upakrama :- upAyapUrvaka kAryanA prAraMbhane, kAryanA prayatna ane prayAsane upakrama kahe che. dhArmika upakrama -- * zruta ane cAritrarUpa dharmanI prApti mATe prayAsa karavo. adhArmika upakrama :- asaMyama rUpa kArya mATe prayAsa karavo. dhArmikAdhArmika upakrama :- saMyama--asaMyama rUpa, dezavirati rUpa prayatna. Atmopakrama :- potA mATe kAryavizeSano prAraMbha ane puruSArtha karavo te. paropakrama / :- bIjA mATe kAryavizeSano prAraMbha ane puruSArtha karavo te. tadubhayopakrama :- sva--para baMne mATe kArya vizeSano prAraMbha ane puruSArtha karavo te. vaiyAvacca AdinA traNa-traNa bheda : | 63 tivihe veyAvacce paNNatte, taM jahA- AyaveyAvacce, paraveyAvacce, taDumaya- veyAvandre bhAvArtha :- vaiyAvaccanA traNa prakAra che, yathA- (1) AtmavaiyAvacca (2) paravaiyAvacca (3) tadubhaya vaiyAvacca. 64 tivihe aNuggahe paNNatte, taM jahA- AyaaNuAhe, paraanu Ahe, ta'mayaannu / bhAvArtha :- anugraha-upakAranA traNa prakAra che, yathA- (1) AtmAnugraha (2) parAnugraha(3) tadu bhayAnlRgraha. | 65 tivihA aNusaTThI paNNattA, taM jahA- AyaaNusaTThI, paraaNusaTThI, taDumaya- anusakI / Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 242 | zrI ThANAMga sUtra-1 bhAvArtha - anuzAsananA traNa prakAra che, yathA- (1) AtmAnuzAsana (2) parAnuzAsana (3) du-bhayAnuzAsana. 66 tivihe uvAlaMbhe paNNatte, taM jahA- AovAlaMbhe, parovAlaMbhe, tadupayovA- tame ! bhAvArtha :- upAlaMbhanA traNa prakAra che, yathA- (1) AtmopAlaMbha (2) paropAlaMbha (3) talmayo- pAlaMbha. vivecana : prastuta sUtromAM vaiyAvacca Adi cAra viSayonuM nirUpaNa che. vaiyAvacca :- gurujanonI ke nAnA moTA zramaNonI athavA svapara koInI sevA karavI, jJAna, darzana, cAritra ane zarIra saMbaMdhI koI paNa kArya karavuM te vaiyAvacca kahevAya che. (1) AtmavaiyAvacca- jinakalpI sAdhu pote potAnI vaiyAvacca kare che te athavA gocarI vagere potAnuM kArya karavuM. (2) paravaiyAvacca vikalpI sAdhu bImAra asaktaguru vagerenI zuzruSA kare che. (3) tadurbhayavaiyAvacca- gacchagata sAdhu potAnI ane paranI sevA kare te. anugraha:- anugraha eTale upakAra, jJAnAdinA upArjana dvArA upakAra karavo (1) svayaM adhyayana karIne potAnA para upakAra karavo. (2) anyane sUtrArtha adhyayana karAvIne anyano upakAra karavo. (3) svayaM adhyatana karavuM ane anyane paNa karAvavuM. anuzAsana - anuzAsana eTale AjJAmAM rahevuM AjJAno svIkAra karavo te. AtmA para niyaMtraNa karavuM te. upAlaMbha - anucita kArya mATe apAto Thapako. kathA ane vinizcayanA traNa-traNa prakAra :67 tivihA kahA paNNattA, taM jahA- atthakahA, dhammakahA, kAmakahA / bhAvArtha :- kathA traNa prakAranI che, yathA- (1) artha kathA (2) dharma kathA (3) kAma kathA. 68 tivihe viNicchae paNNatte, taM jahA- atthaviNicchae, dhammaviNicchae, kAmaviNicchae / bhAvArtha - vinizcaya traNa prakArano che, yathA- (1) artha vinizcaya (2) dharmavinizcaya (3) kAma vinizcaya. vivecana : prastuta sUtramAM kathA ane tenA svarUpanuM varNana che. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-3 | 243 ] kathAH- koIpaNa vastunA svarUpane darzAvatI vAtane kathA kahe che. (1) arthakathA- dhana upArjana saMbaMdhI kathA. (ra) dharmakathA-dharmanA svarUpane darzAvatI kathA. (3) kAmakathA- kAmane vadhAranArI, uttejita karanArI kathA. vinizcayaH- koIpaNa vastunA svarUpanuM parijJAna te vinizcaya kahevAya che. te paNa artha, dharma ane kAmanA svarUpanA parijJAna rUpe traNa prakArano che. zramaNanI pathupAsanAnuM phaLa :69 tahArUvaMNaM bhaMte ! samaNaM vA mAhaNaM vA pajjuvAsamANassa kiMphalA pajjavAsaNayA ? savaNaphalA jAva siddhigai gamaNa pajjavasANaphale samaNAuso / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! tathArUpanA zramaNa mAhaNanI paryApAsanA(sevA-suzruSA) karavAnuM zuM phaLa che? uttara- AyuSyamAnuM ! zramaNa-nigraMthonI paryupAsanAnuM anaMtara phaLa dharma zravaNa che yAvatuM paryupAsanAnuM aMtima phaLa siddhigatine prApta karavI, te che. vivecana : prastuta sUtramAM nAnapada dvArA pAThane saMkSipta karavAmAM Avyo che. bhagavatIsUtra zataka-2, uddezaka5 mAM A saMpUrNa sUtra artha vivecana sAthe che. zAstrokta AcAranuM pAlana karanAra, sAvadha vyApArathI nivRtta evA zramaNanI sevA-suzruSAnuM AdhaphaLa dharmazravaNa che ane dharmazravaNathI jJAna prApta thAya che. te pachI uttarottara viziSTa jJAna, pratyAkhyAna, saMyama, anAzrava, tapa, karma nirjarA, yogano nirodha, akriyAvasthA prApta karI jIva siddha banI jAya che. A rIte zramaNonI sevA-suzruSA paraMparAe mokSanuM kAraNa bane che. traNanI saMkhyAnA AdhAre viSayane samAviSTa karanAra trIjA sthAnamAM A sUtrano samAveza koIpaNa apekSAe thAya tema nathI. TIkAkAre paNa tristhAna anavatAriNapaA zabdathI potAnA bhAva rajU kayo che. tema chatAM teoe A sUtranI TUMkamAM vyAkhyA paNa karI che. A kAraNe A sUtra prastuta sthAnamAM avicchinna paraMparAthI upalabdha che. te anveSaka vidvAno mATe ciMtanIya viSaya che. A sUtrano vistRta pATha ane tenA zabdArtha vivecana mATe juo- bhagavatI sUtra prathama bhAga za.ra, u.5, pRSTa 311. [guruprANa phAunDezana dvArA prakAzita) sthAna3 : uddezaka-3 saMpUrNa che Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 244] zrI ThANAMga satra-1 sthAna-3 uddezaka-4 pratimAdhArInA upAzraya ane saMskAraka :| 1 paDimApaDivaNNassa NaM aNagArassa kappaMti tao uvassayA paDilehittae, taM jahA- ahe AgamaNagihaMsi vA, ahe viyaDagihasi vA, ahe rukkhamUlagihasi vA / evaM aNuNNavittae, uvAiNittae / bhAvArtha :- paDimAdhArI zramaNane traNa prakAranA upAzrayonuM pratilekhanakaravuM (nivAsa mATe jovuM) kahyuM che, te A pramANe che-(1) Agamana gRha- yAtrikone rahevAnuM sthAna (2) vivRta gRha- uparathI AcchAdita ane cAre taraphathI khulluM, mALarahita sthAna (3) vRkSamULa gRha- vRkSanI nIceno bhAga. te ja rIte traNa sthAnanA mAlikanI AjJA levI ane te traNa sthAnamAM rahevuM kahyuM che. 2 paDimApaDivaNNassa NaM aNagArassa kappati tao saMthAragA paDilehittae, taM jahA- puDhavIsilA, kaTThasilA, ahAsaMthaDameva / evaM aNuNNavittae, uvaainnitte| bhAvArtha :- pratimA pratipanna aNagArane traNa prakAranA saMskAronuM pratilekhana karavuM kahyuM che, te A pramANe che- (1) pRthvI zilA-samatala bhUmi athavA pASANa zilA. (2) kASTha zilA-kASThano samatala bhAga. (3) yathA saMsata-upayogane yogya ghAsa, parAla Adi je pAtharelAM hoya che. te ja rIte traNa saMstArakanI AjJA levI ane teno upayoga karavo kahyuM che. vivecana : prastuta sUtramAM pratimAdhArI sAdhunA rahevAnA sthAna ane sUvA besavAnA sAdhana-saMstArakanuM nirUpaNa che. (1) yAtrikonuM rahevAnuM sthAna-dharmazALA, (2) coro-upara chata vALA ane cArebAjuthI khullA evA mALarahita sthAna,eka--be taraphathI khulluM sthAna, ghara, vADo Adi. (3) vRkSanI nIce khullA sthAnamAM ke tyAM banelA gRhamAM, A traNa prakAranA sthAnamAM abhigrahadhArI, pratimA saMpanna sAdhune pratilekhana karI, svAmInI AjJA meLavI rahevuM kahyuM che. A traNa prakAramAMthI koIpaNa sthAnamAM nivAsa karyA pachI (1) pRthvIzilA (2) lAkaDAnA pATIyA ke (3) ghAsAdi saMstAraka joI, AjJA laI upayoga karavo, tenA para sUvuM sAdhu mATe kalpanIya che. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-3: uddezaka-4 245 kAlanA ghaTakonI trividhatA :| 3 tivihe kAle paNNatte, taM jahA- tIe, paDuppaNNe, aNAgae / tivihe samae paNNatte, taM jahA- tIe, paDuppaNNe, aNAgae / evaM AvaliyA ANApANU thove lave muhutte ahoratte jAva vAsasayasahasse puvvaMge puvve jAva osappiNI / tivihe poggalapariyaTTe paNNatte, taM jahA- tIe, paDuppaNNe, aNAgae / bhAvArtha :- kAlanA traNa prakAra che, yathA- (1) bhUtakALa (2) vartamAnakALa (3) bhaviSyakALa. samaya traNa prakArano hoya che, yathA- (1) bhUtakALano (2) vartamAnakALano (3) bhaviSyakALano. te ja rIte AvalikA, Ana-prANa [zvAsocchavAsa], stoka, lava, muhUrta, ahorAtrathI lAkha varSa, pUrvAga; pUrvathI avasarpiNI kAla parvatanA pratyeka kAla ghaTakanA traNa-traNa prakAra che. pudgala parAvartana traNa prakAranA che, yathA- (1) atIta pudgala parAvatana (2) vartamAna pudgala parAvatana (3) anAgata pugala parAvatana. vivecana : prastuta sUtramAM samayathI pudgala parAvartana parvatanA sarvakAla ghaTakonI bhUta, bhAvI, vartamAna AzrI triprakAratA pradarzita karI che. je kALa vyatIta thaI gayo che te atIta, je kALa vartI rahyo che te pratyupanna(vartamAna) ane je kALa Avaze, vartaze te bhaviSyakALa kahevAya che. te kALanuM nAnAmAM nAnuM ekama samaya che. asaMkhyAta samayanI AvalikA che. AnapAna, stoka vagere kALanA mApa che. te sarvanA traNa-traNa bheda thAya che. te sUtrArthathI spaSTa che. kALa bhedonuM svarUpa nirUpaNa bIjA sthAnanA cothA uddezaka pramANe jANavuM. vacananA traNa-traNa prakAra :| 4 tivihe vayaNe paNNatte, taM jahA- egavayaNe, duvayaNe, bahuvayaNe / ahavA tivihe vayaNe paNNatte, taM jahA- itthivayaNe, puMvayaNe, NapuMsagavayaNe / ahavA tivihe vayaNe paNNatte, taM jahA- tIyavayaNe, paDuppaNNavayaNe, aNAgayavayaNe / bhAvArtha :- vacana traNa prakAranA che, yathA- (1) ekavacana (2) dvivacana (3) bahuvacana. athavA vacana traNa prakAranA che, yathA- (1) strIvacana (2) puruSavacana (3) napuMsakavacana. athavA vacana traNa prakAranA che, yathA- (1) atItavacana (2) vartamAna vacana (3) anAgatavacana. vivecana : prastuta sUtramAM vacananA bhinna bhinna rIte prakAra darzAvyA che. zabdonA uccAraNane vacana kahevAmAM Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 246 ] zrI ThANAga sUtra-1 Ave che. te vacana eka vastunuM kathana kare to ekavacana, be vastunuM sUcana kare to dvivacana ane aneka vastunuM sUcana kare to bahuvacana kahevAya. te ja rIte strIliMgavALA zabda strIvacana, puliMgavALA puruSavacanAdi kahevAya che. bhUtakALa sUcaka vacana atItavacanAdi kahevAya che. jJAnAdinI samyakatA ane prajJApanIyatA : 5 tivihA paNNavaNA paNNattA, taM jahA- NANapaNNavaNA, dasaNapaNNavaNA, caritta- paNNavaNA / bhAvArtha :- prajJApanA traNa prakAranI che, yathA- (1) jJAna prajJApanA (2) darzana prajJApanA (3) cAritra prajJApanA. 6 tivihe samme paNNatte, taM jahA- NANasamme, saNasamme, carittasamme / bhAvArtha :- samyaka[mokSa prAptine anukULa] traNa prakAranA che, yathA- (1) jJAna samyaka (2) darzana samyaka (3) cAritra samyaka. vivecana : prastuta sUtramAM ratnatrayanI prajJApanAnuM tathA samyak hovAnuM kathana che. paULavaLA:- prajJApanA eTale pratipAdana. jJAnaprajJApanA-mati Adi pAMca jJAnanuM pratipAdana. darzanaprajJApanA-cakSudarzanAdi cAra darzananuM pratipAdana. cAritraprajJApanA- sAmAyikAdi pAMca cAritranuM pratipAdana. sane - mokSa prAptimAM je anukULa hoya te samyaka kahevAya che. jJAna, darzana, cAritra dvArA mokSa prApta thAya che mATe te traNe samyaka kahevAya che. virAdhanA ane vizodhinA traNa-traNa prakAra :| 7 tivihe uvaghAe paNNatte, taM jahA- uggamovaghAe, uppAyaNovaghAe, esaNo- vaghAe / tivihA visohI paNNattA, taM jahA- uggamavisohI, uppAyaNavisohI, esnnaavisohii| bhAvArtha :- upaghAtanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) udagama doSathI saMyamanI virAdhanA (2) Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-3: uddezaka-4 . 247 utpAdana doSathI saMyama virAdhanA (3) eSaNA doSathI saMyamanI virAdhanA. vizodhi traNa prakAranI che, te A pramANe che- (1) udgamavizodhi-udgama saMbaMdhI bhikSA doSonI zaddhi. (2) utpAdana vizodhi--utpAdana saMbaMdhI bhikSA doSonI zuddhi. (3) eSaNA vizodhi- grahaNUSaNA saMbaMdhI doSonI zuddhi. vivecana : prastuta sUtramAM AhAra saMbaMdhI doSo ane tenI vizodhinuM nirUpaNa che. AhAra saMbaMdhI doSo dvArA cAritranI virAdhanA thAya che. cAritranI virAdhanAne upaghAta kahe che. dUSita AhAra grahaNa na karatAM doSarahita AhAra grahaNa karavo te vizodhi kahevAya che. upaghAta :- ahIM AhAra saMbaMdhI traNa prakAranA doSa darzAvyA che- (1) ugama upaghAta-AhAra banAvavA saMbaMdhI doSo. te doSa gRhastha AdhArita che. (2) utpAdana upaghAta-AhAra prApta karavA saMbaMdhI doSo. te doSa svayaM sAdhune AdhArita che.(3) eSaNA upaghAta- AhAra grahaNa karatA samayanA doSa. te doSa sAdhu ane gRhastha baMne AdhArita che. vizodhi - A traNe doSanI vizuddhi sAthe AhAranI gaveSaNA karavI, te traNa prakAranI vizodhi che. ArAdhanAnA traNa prakAra :8 tivihA ArAhaNA paNNattA, taM jahA- NANArAhaNA, dasaNArAhaNA, varitA- rANA | ___NANArAhaNA tivihA paNNattA, taM jahA- ukkosA, majjhimA, jahaNNA / evaM dasaNArAhaNA vi, carittArAhaNA vi / bhAvArtha :- ArAdhanA traNa prakAranI che, yathA- (1) jJAna ArAdhanA (2) darzana ArAdhanA (3) cAritra ArAdhanA. jJAna ArAdhanA traNa prakAranI che, yathA- (1) utkRSTa (2) madhyama (3) jaghanya. te ja rIte darzana ArAdhanA ane cAritra ArAdhanAnA traNa traNa prakAra jANavA. vivecana : prastuta sUtramAM ArAdhanAnA prakAra pradarzita karyA che. ArAdhanA:- jJAnAdinI niraticAra rUpe anupAlanA karavI, tene ArAdhanA kahe che. tenA traNa prakAra che. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 jJAnArAdhanA, darzanArAdhanA ane cAritrArAdhanA. te pratyekanA utkRSTa, madhyama ane jaghanya tema traNa-traNa bheda che. 48 jJAnArAdhanA :- * zrutajJAnano kSamatAnusAra abhyAsa karavo te jJAnArAdhanA che. jJAnI ane jJAnanA AdhArabhUta zAstrAdinI kAla, vinaya, bahumAna Adi ATha jJAnAcAra sahita nirdoSa rIte ArAdhanA karavI te paNa jJAnArAdhanA che. tenA traNa bheda che-(1) utkRSTa jJAnArAdhanA- jJAnakRtyo ane jJAna-- anuSThAnomAM utkRSTa prayatna karavo te. 14 pUrvenuM jJAna utkRSTa jJAnArAdhanA kahevAya che. (2) madhyama jJAnArAdhanA- jJAna anuSThAnamAM madhyama prayatna karavo te. 11 aMganuM jJAna te madhyama jJAnArAdhanA kahevAya che. (3) jaghanya jJAnArAdhanA- jJAna anuSThAnamAM alpatama prayatna karavo te. aSTa pravacana mAtA(pAMca samiti, traNa gupti)nuM jJAna jaghanya jJAnArAdhanA kahevAya che. darzanArAdhanA - zaMkA, kAMNA Adi aticAra rahita ATha darzanAcAranuM pAlana karatAM samyaktvanI ArAdhanA karavI te darzanArAdhanA che. tenA traNa bheda che- (1) utkRSTa darzanArAdhanA- utkRSTa pariNAme jinezvara mArganI zraddhA karavI te utkRSTa darzana ArAdhanA. zAyika samakitanI upalabdhi utkRSTa ArAdhanA kahevAya che. (2) madhyama darzanArAdhanA- madhyama pariNAme jinezvara mArganI zraddhA karavI te madhyama ArAdhanA. sAyopazamika samakitanI upalabdhi madhyama ArAdhanA kahevAya che. (3) jaghanya darzanArAdhanA- jaghanya pariNAme jinezvara mArganI zraddhA karavI te jaghanya ArAdhanA.aupamika samakitanI upalabdhi jaghanya ArAdhanA kahevAya che. cAritrArAdhanA :- sAmAyikAdi cAritro athavA samiti, gupti, aNuvrata, mahAvratAdinuM vizuddha rUpe pAlana karavuM te cAritrArAdhanA che. tenA traNa bheda che- (1) utkRSTa cAritrArAdhanA- utkRSTa pariNAme saMyamanI ArAdhanA karavI. yacAkhyAta cAritra utkRSTa ArAdhanA kahevAya che. (ra) madhyama cAritrArAdhanA- madhyama pariNAme saMyamanI ArAdhanA karavI. sUkSma saMparAya ane parihAra vizuddha cAritra madhyama ArAdhanA kahevAya che. (3) jaghanya cAritrArAdhanA- jaghanya pariNAme saMyamanI ArAdhanA karavI. sAmAyika ane chaMdopasthAnIya cAritra jaghanya ArAdhanA kahevAya che. jJAnAdinI malinatA ane pavitratA : 9 tivihe saMkilese paNNatte, taM jahA NANasaMkilese, daMsaNasaMkilese, tti- savitene / tivihe asaM kile se paNNatte, taM jahA NANa asaM kile se, daMsaNa asaMkilese, carittaasaMkilese / bhAvArtha :- saMkleza(malinatA)nA traNa prakAra kahyA che, yathA- (1) jJAna saMkaleza (2) darzana saMkaleza (3) cAritra saMkaleza. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-4 249 traNa prakAranI pavitratA kahI che, yathA- (1) jJAnanI pavitratA (2) darzananI pavitratA (3) cAritranI pavitratA. vivecana : prastuta sUtramAM kaSAyathI ratnatrayamAM AvatI malinatAnuM ane kaSAya tyAgathI thatI pavitratAnuM darzana karAvyuM che. saMkleza :- kaSAyonI tIvratAthI utpanna thatI mananI malinatA ke cittanI asamAdhine saMkleza kahe che. te jJAnAdinI avizuddhirUpa ane rAga-dveSanI tIvra pariNati rUpa hoya che. asaMkleza :- kaSAyonI maMdatAthI utpanna thatI mananI vizuddhi-pavitratAne asaMkleza kahe che ane te jJAnAdinI vizuddhirUpa hoya che. atikrama AdinA traNa-traNa prakAra :|10 tivihe aikkame paNNatte, taM jahA- NANaaikkame, saNaaikkame, carittaaikkame / tivihe vaikkame paNNatte, taM jahA- NANavaikkame, daMsaNavaikkame, carittavaikkame / tivihe aiyAre paNNatte, taM jahANANaaiyAre, dasaNaaiyAre, caritta aiyAre / tivihe aNAyAre paNNatte taM jahA- NANaaNAyAre, dasaNaaNAyAre, carittaaNAyAre / bhAvArtha :- atikrama traNa prakAranA che, yathA- (1) jJAna atikrama (2) darzana atikrama (3) cAritra atikrama. vyatikrama traNa prakAranA che, yathA- (1) jJAna vyatikrama (2) darzana vyatikrama (3) cAritra vyatikrama.aticAra traNa prakAranA che, yathA- (1) jJAna aticAra (2) darzana aticAra (3)cAritra aticAra. anAcAra traNa prakAranA che, yathA- (1) jJAna anAcAra (2) darzana anAcAra (3) cAritra anAcAra. 11 tihamaikkamANaM AloejjA, paDikkamejjA, ziMdejjA, garahejjA, viuddejjA, visohejjA, akaraNayAe, abbhuTejjA, ahArihaM pAyacchittaM tavokamma paDivajjejjA,taM jahA- NANAikkamassa, daMsaNAikkamassa, carittAikkamassa / evaM tiNhaM vaikkamANaM, tiNhaM aiyArANaM, tiNhaM aNAyArANaM AlAvago mAyiLyo ! bhAvArtha :- (1) jJAnAtikrama (2) darzanAtikrama (3) cAritrAtikrama, A traNa prakAranA atikramonI Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 AlocanA, pratikramaNa, niMdA, gAM, doSathI nivRtti ane vizodhi karavI joIe, punaH te na karavAno saMkalpa karavo joIe tathA sevana karelA atikrama doSonI nivRtti mATe yocita prAyazcitta rUpa tapano svIkAra karavo joIe. 250 te ja rIte traNa-traNa prakAranA vyatikrama, aticAra tathA anAcAranuM AlocanAdi saMbaMdhI kathana karavuM joIe. vivecana : prastuta sUtramAM doSanI kramika avasthA ane tenI AlocanAdinI AvazyakatA pradarzita karI che. jJAna, darzana ane cAritranA ATha-ATha AcAra che. temAM lAgatA doSanA cAra stara che. (1) atikrama :- vrata niyamathI pratikULa AcaraNa karavAno manamAM saMkalpa karavo te atikrama che. vyatikrama :- pratikULa AcaraNa karavAno prayAsa karavo te vyatikrama che. = aticAra :- pratikULa AcaraNa karavAnI(doSa sevananI) pUrNa taiyArI te aticAra che. vratane dUSita karavuM hai deza bhaMga karavo te paNa aticAra che, jema ke zrAvakanA bAra vratanA aticAra. anAcAra H- pratikULa AcaraNa(doSa sevana) karavuM te anAcAra che. yathA- AdhAkarmI AhAra mATe AmaMtraNa svIkAre to atikrama, te levA mATe gamana karavuM te vyatikrama, grahaNa karavAmAM aticAra ane tene vAparavAmAM anAcAra doSa lAge che. bhUlathI ke anAyAsa je doSa thAya teno samAveza paNa aticAramAM thAya che. jJAna, darzana, cAritra, A traNenA atikrama, vyatikrama, aticAra ane anAcAra rUpa cAra stara samajavA. A dareka staranA doSonI AlocanA pratikramaNa Adi kare to ja sAdhaka ArAdhaka thAya che. aticAra saMbaMdhI prAyazcittanA traNa prakAra : 12 tivihe pAyacchitte paNNatte, taM jahA - AloyaNArihe, paDikkamaNArihe, tadubhayArihe / bhAvArtha :- prAyazcitta traNa prakAranA che, yathA- (1) AlocanAne yogya (2) pratikramaNane yogya (3) tadubhayane[AlocanA ane pratikramaNa] yogya. vivecana : prAyazcitta :- prAyaH = pApa, vitta = zodhana karavuM. jenA dvArA pApanuM zodhana thAya te prAyazcitta. jenAthI Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-4 upArjita pApanuM chedana thAya tene prAyazcitta kahe che. AgamamAM tenA daza bhedonuM vidhAna che paraMtu ahIM trIjuM sthAna hovAthI traNa prakAranA prAyazcitano nirdeza karyo che. te traNe prAyazcitta aticAra doSathI saMbaMdhita che. 251 AlocanA H- zAstranI viziSTa AjJAnuM apavAdika paristhitimAM yathArtha rIte pAlana na thAya to tenI guru samakSa AlocanA thAya che. jema ke koI gocarInI AjJA laIne jAya pachI tyAM malamUtranI bAdhA thatAM tene paraThavAnI pravRtti karI hoya to tenI AlocanA karavI. A pravRtti kevaLa AlocanAne yogya che. pratikramaNa :- 'meM je doSa karyA che te mithyA thAo" A rIte svayaM 'micchAmi dukkaDam' karavAne pratikramaNa kahe che. je duSkRtya sahasA, ajANatA thaI jAya tenI zuddhi pratikramaNathI thAya che. jema ke potAnuM samajIne gRhasthanuM vastra upADI le to micchAmi dukkaDaM kahevuM joIe. A doSa kevaLa pratikramaNane yogya che. tema bIjI paNa pravRtti samajI levI joIe. tadubhaya :- AlocanA ane pratikramaNa A baMne kriyAne tadubhaya kahe che. doSanI guru samakSa AlocanA sahita micchAmi dukkaDaM karavAne tadubhaya prAyazcitta kahe che. jema ke koInI sAthe sAmAnya rIte bhASAno aviveka ke avinaya thayo hoya to tadubhaya prAyazcitta thAya che. gautama svAmI ane AnaMda zrAvaka sAthe thayelI avadhijJAna saMbaMdhI carcA tadubhaya prAyazcitta yogya samajavI. jaMbudvIpanA vibhAjita kSetro = 13 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM tao akammabhUmIo paLattAo, teM nahIM- hemava, haravAse, devarA / bhAvArtha :- jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM meru parvatanA dakSiNa bhAgamAM traNa akarma bhUmio che, yathA- (1) hemavaya (2) hiravAsa (3) devakuru. 14 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttareNaM tao akammabhUmIo paNNattAo, tuM bahA- uttarA, rammAvAle, heraLavaN | bhAvArtha :- jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM meruparvatathI uttara bhAgamAM traNa akarmabhUmio che, yathA-- (1) uttarakuru (2) ramyakavAsa (3) hairaNyavaya. 15 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM tao vAsA paNNattA, teM bahA- marahe, hemavara, haravAle / bhAvArtha:- jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM meru parvatanA dakSiNabhAgamAM traNa vAsa = kSetra che, yathA- (1) bharata (2) hemavaya (3) harivAsa. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 252 ] zrI ThANAMga sUtra-1 16 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttareNaM tao vAsA paNNattA, taM jahA- rammagavAse heraNNavae, eravae / bhAvArtha :- jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamAM meru parvatanA uttarabhAgamAM traNa vAsa-kSetra che, yathA- (1) ramyakavAsa (2) hairaNyavaya (3) airavata. vivecana : jaMbUdvIpamAM traNa karmabhUmi ane cha akarmabhUmi ema nava kSetra che. temAMthI mahAvideha kSetrane choDI zeSa ATha kSetranuM A sutromAM meruparvatathI uttara dakSiNa dizAnI apekSAe varNana che. mahAvideha kSetranA pUrva ane pazcima be vibhAga hovAthI A sUtromAM tenuM kathana nathI. vANI :- vAsa, kSetra. cha varSadhara parvato dvArA vibhAjita jaMbudvIpanA sAta kSetrone vAsA kahe che. temAMthI mahAvidehane choDI cha kSetronuM kathana be sUtromAM che. jaMbUDhIpanA varSadhara parvata :| 17 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM tao vAsaharapavvayA paNNattA, taM jahA- cullahimavaMte, mahAhimavaMte, NisaDhe / bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM meru parvatanA dakSiNa bhAgamAM traNa varSadhara parvata che, yathA- (1) culla himavAna (2) mahAhimavAna (3) niSadha parvata. 18 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttareNaM tao vAsaharapavvayA paNNattA, taM - jItavaMte, heppI, sidI ! bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM meru parvatanA uttara bhAgamAM traNa varSadhara parvata che, yathA- (1) nIlavAna (2) rukamI (3) zikharI parvata. vivecana : prastuta sUtramAM jebUdvIpanA sAta moTA kSetronI sImA karanAra ke vibhAjana karanAra cha varSadhara parvatonuM A be sUtromAM traNa-traNanI saMkhyAmAM kathana che. vAsaMda25mbayA :- vAsa = varSa eTale kSetra, hara(dhara) eTale dhAraNa karanAra arthAtu kSetranI sImAne dhAraNa karanAra athavA kSetranI sImA karanAra parvatane varSadhara parvata kahe che. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-3: deza-4 | 253 | jaMbUdvIpanA mahAdraha :19 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM tao mahAdahA paNNattA, taM jahA- paumadahe, mahApaumadahe, tigiMchadahe / tattha NaM tao devayAo mahiDDiyAo jAva paliovamaTThiIyAo parivasati, taM jahA- sirI, hirI, dhiI / evaM uttareNa vi, NavaraM- kesaridahe, mahApoMDarIyadahe, poMDarIyadahe / devayAo- kittI, buddhI, lacchI / bhAvArtha :- padvIpa nAmanAdvIpamA bheru parvatamA kSiA mAgamAtra mahAdraha cha, yathA- (1) padmadraha (2) mahApadmadraha (3) tigicchadraha. A draho para eka palyopamanI sthitivALI traNa devIo nivAsa 42 cha, yathA- (1) zrI hevI (2) DrI hevI (3) ti hevI. 4 zata bheru prvtn| uttara bhAgamAtra mahADa cha, yathA- (1) zarIDa (2) mahApuMDarI dra (3) puMDarIdraha. sAdaDI 52 me pasyopamanI sthitivANItra hevIo nivAsa 73 cha, yathA(1) tivI (2) buddhivI (3) lakSmIhavI. jaMbUDhIpanI traNa traNa nadIo :20 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM cullahimavaMtAo vAsaharapavvayAo paumadahAo mahAdahAo tao mahANaIo pavahaMti, taM jahAgaMgA, siMdhU, rohiyNsaa| bhAvArtha :- jaMbUDhIpa nAmanA dvIpamAM meru parvatanA dakSiNa bhAgamAM culla himavAna varSadhara parvatanA pabhadra nAmanA maDAmAthI traemahAnahImo pravADita thAya cha, yathA- (1) ofu (2) siMdhu (3) roDitaiu. 21 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttareNaM siharIo vAsaharapavvayAo poMDarIya-dahAo mahAdahAo tao mahANaIo pavahati, taM jahA- suvaNNakUlA, rattA, rttvii| bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM meru parvatanA uttarabhAgamAM zikharI parvatanA puMDarIka mahAdrahamAMthI tra bhaDAnahImo pravAhita thAya cha, yathA- (1) suvAsA (2) 27 (3) 27tavatI. 22 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa puratthimeNaM sIyAe mahANaIe uttareNaM tao aMtaraNaIo paNNattAo, taM jahA- gAhAvaI, dahavaI, paMkavaI / bhAvArtha :-jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM meruparvatanA pUrvabhAgamAM sItA mahAnadInA uttara bhAgamAM traNa Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 254 | zrI ThANAga sUtra-1 Antara nadIo che, yathA- (1) grAhavatI (2) drahavatI (3) pakavatI. 23 jaMbuddIve dIve maMdarassa, pavvayassa purathimeNaM sIyAe mahANaIe dAhiNeNaM tao aMtaraNaIo paNNattAo, taM jahA- tattajalA, mattajalA, ummattajalA / bhAvArtha :- jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamAM meru parvatanA pUrvabhAgamAM sItA mahAnadInA dakSiNa bhAgamAM traNa Attara nadIo che, yathA- (1) taptakalA (2) mattalA (3) unmattalA. 24 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa paccatthimeNaM sIodAe mahANaIe dAhiNeNaM tao aMtaraNaIo paNNattAo, taM jahA- khIrodA, sIhasoyA, aMtovAhiNI / bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM meru parvatanI pazcimamAM sItAdA mahAnadInA uttara bhAgamAM traNa AMtara nadIo che, yathA- (1) kSIrodA (2) siMhasrotA (3) antarvAhinI. |25 jaMbuddIve deve maMdarassa pavvayassa paccatthimeNaM sIyodAe mahANaIe uttareNaM tao aMtaraNaIo paNNattAo, taMjahA- ummimAliNI, pheNamAliNI, gNbhiirmaalinnii| bhAvArtha :- jaMbUdvIpa nAmanA dvIpamAM meru parvatanI pazcimamAM sItodA mahAnadInA dakSiNa bhAgamAM traNa AMtara nadIo che, yathA- (1) UrmimAlinI (2) phena mAlinI (3) gaMbhIra mAlinI. vivecana : prastuta cha sUtromAMthI prathama sUtramAM bharatakSetranI sImA karanAra cula himavaMta parvata paranA padmadrahathI nIkaLatI traNa nadIonuM varNana che temaja bIjA sUtramAM airAvata kSetranI sImA karanAra zikharI parvata paranA puMDarIka drahamAMthI nIkaLatI traNa nadIonuM varNana che. mahAvideha kSetranI batrIsa vijayo ATha-AThanA vibhAgathI cAra vibhAgamAM vibhAjita thAya che. te ATha-ATha vibhAganI vacce cAra parvata ane traNa nadI che. te cAra vibhAganI traNa-traNa AMtara nadIonuM arthAt bAra nadIonuM cAra sUtromAM varNana che. A rIte kula maLIne 6+12 = 18 nadIo A sUtromAM darzAvI che. dhAtakIkhaMDa-puSkaravara dvIpa :26 evaM dhAyaisaMDe dIve purathimaddhe vi akammabhUmIo ADhavettA jAva aMtara- NaIotti NiravasesaM bhANiyavvaM jAva pukkharavaradIvaDDapaccatthimaddhe taheva NiravasesaM bhANiyavvaM / Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: 6deza-4 255 bhAvArtha :- dhAtakIkhaMDa dvIpa tathA ardha puSkaravara dvIpanA pUrvArdha ane pazcimArdhamAM jaMbUdvIpanI samAna traNa-traNa akarmabhUmiothI AntaranadIo sudhInuM samasta kathana karavuM. viveyana : pUrva sUtromAM je je varNana jaMbudvIpanI apekSAe che te sarva varNana A sUtramAM nava zabda dvArA saMkSipta karyuM che. temAM akarmabhUmi kSetra, varSa-kSetra, varSadhara parvata, draha, drahanI devIo ane nadIonuM varNana samAviSTa che. te sarva vivaraNa pUrva sUtromAM spaSTa che. vizeSatA e che ke tyAM jaMbUdvIpanI apekSAe che ane prastuta sutromAM dhAtakIkhaMDa dvIpa ane puSkarArdha dvIpanI apekSAe kathana che. bhUkaMpanA traNa-traNa kAraNo :27 tihiM ThANehiM dese puDhavI calejjA, taM jahA- ahe NaM imIse rayaNappabhAe puDhavIe urAlA poggalA NivaejjA / tae NaM urAlA poggalA NivayamANA desaM, puDhavI calejjA // 1 // mahorae vA mahiDDIe jAva mahAsokkhe imIse rayaNappabhAe puDhavIe ahe ummajjaNimajjiyaM karemANe desaM puDhavI calejjA // 2 // NAgasuvaNNANa vA saMgAmaMsi vaTTamANaMsi desaM puDhavI calejjA // 3 // icceehiM tihiM ThANehiM dese puDhavI calejjA / bhAvArtha :- 15 ||29pRthviino meM desh-bhaa|| yasita[pita]thAya cha, te // prabhAe cha- (1) ratnaprabhA nAmanI pRthvInA adhobhAgamAM svabhAvathI pariNata udAra-sthUla pudgala kSINa thAya che tethI pRthvIno eka deza calita thAya che. (2) mahaddhika yAvatuM mahAsukhI 'mahoraga' ratnaprabhA pRthvImAM arthAt ApaNI A bhUminI aMdara umajjana-nimajjana kare to pRthvIno eka deza calAyamAna thAya che. (3) nAgakumAra ane suvarNakumAra bhavanavAsI devo vacce saMgrAma thavAthI pRthvIno eka deza calAyamAna thAya che. 28 tihiM ThANehiM kevalakappA puDhavI calejjA, taM jahA- ahe NaM imIse rayaNappabhAe puDhavIe ghaNavAe guppejjA, tae NaM se ghaNavAe guppie samANe ghaNodahimeejjA, tae NaM se ghaNodahI eie samANe kevalakappaM puDhaviM caalejjaa||1|| deve vA mahiDDie jAva mahAsokkhe tahArUvassa samaNassa mAhaNassa vA i4i juiM jasaM balaM vIriyaM purisakkAra-parakkama uvadaMsemANe kevalakappaM puDhaviM caalejjaa||2|| devAsurasaMgAmaMsi vA vaTTamANaMsi kevalakappA puDhavI clejjaa||3|| icceehiM tihiM ThANehiM kevalakappA puDhavI calejjA / Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 25da | zrI ThANAMga sUtra-1 bhAvArtha :-traNa kAraNe kevakalpA-saMpUrNa pRthvI calita thAya che, te A pramANe che- (1) A ratnaprabhA pRthvInA adhobhAgamAM ghanavAta kSabhita thAya. ghanavAta kSabhita thavAthI ghanodadhi kuMbhita thAya ane kSabhita thayelo te ghanodadhi saMpUrNa pRthvIne calAyamAna kare che. (2) koI mahaddhika yAvat mahAsukhI deva tathArUpanA zramaNa-mAhaNane potAnI Rddhi, dhuti, yaza, baLa, vIrya, puruSAkAra parAkrama batAvatAM saMpUrNa pRthvIne calAyamAna kare che. (3) devo tathA asurono paraspara saMgrAma thavAthI saMpUrNa pRthvI calita thAya che. A traNa kAraNe saMpUrNa pRthvI calita thAya che. vivecana : prastuta sUtromAM bhUkaMpa saMbaMdhI varNana che. temAM AMzika bhUkaMpa ane sarvavyApI bhUkaMpa ema be vibhAga pADIne traNa-traNa kAraNa darzAvyA che. dezakapanA traNa kAraNa :- (1) 32AtA punA zivALA = pRthvInI aMdara jyAre vizrasA pariNata bAdara pudgalo fpavAnA = khare eTale vinaSTa thAya; Thosa pRthvImAM rahelA pudgalo vinAzane pAmatAM pRthvImAM cala vicalatA thAya, tethI te kSetravartI ekadezIya bhUmimAM kaMpana thAya tyAre pRthvI para rahenAra lokone bhUkaMpano AbhAsa thAya. A rIte prathama prakAre purata nipata = bAdara pudgalo vinaSTa thatAM deza bhUmikaMpa thAya che. (2) mahoraga nAmano vyaMtaradeva jyAre ratnaprabhA pRthvInA adhobhAgamAM nIcethI upara ane uparathI nIce kUdAkUda macAve tyAre pRthvIno eka deza kaMpAyamAna thAya che. ahIM vyaMtaradevonI ATha jAtimAMthI eka jAtinA devano nAma nirdeza che tethI sarva jAtinA vyaMtara deva samajI levA. (3) trIjA kAraNamAM nAgakumAra ane suvarNakumAra A be bhavanapatidevonA nAmano nirdezache tethI bhavanapati jAtinA navanikAya devone samajI levA joIe. te devo parigraha saMjJA Adi koIpaNa kAraNe parasparamAM saMgrAma kare tyAre te devonA bhUmi para prahAra thatAM bhUmino eka deza kaMpAyamAna thAya che. te devonuM rahevAnuM sthAna ane saMgrAmanuM sthAna A ratnaprabhA pRthvI ja che. tethI te devonA nimitte A pRthvImAM deza bhUkaMpa thAya che. sarvakaMpanA traNa kAraNa - saMpUrNa pRthvImAM jyAre cala vicalatA thAya, sarva kSetravyApI bhUkaMpa thAya arthAt AkhA vizvamAM ekI sAthe bhUkaMpa thAya, tene sarvakaMpa kahe che. tenA traNa kAraNo bhAvArthathI spaSTa che. mahoraNa:- pAThamAM A pada sAthe 'deva' pada joDAyela nathI te kAraNe A zabdanA traNa artha thAya che- (1) mahoraga jAtino vyaMtara deva (2) asAliyAnI jema bhUminI aMdara thanAra vizALakAya uraparisarpa (3) aDhIdvIpanI bahAra thanAra 'mahoraga' nAmano uraparisarpa. navAMgI TIkAkAra zrI abhayadevasUrijIe mahoro vyatara vizeSa A prakAre ekaja artha karyo che temaja te pachInA dareka vyAkhyAkAroe tenuM ja anusaraNa karIne artha karyo che. 3mUja Liye :- umajjana nimajjana kriyA jo pANImAM hoya to DUbakI lagAvavAno artha thAya, pRthvImAM hoya to zarIrane pheravavAno artha thAya ane AkAzamAM hoya to kUdavAno-uchaLavAno artha thAya che. paMDitaratna zatAvadhAnI zrI ratanacaMdajI ma.sA. dvArA saMpAdita ardhamAgadhI kozamAM 3Hzva Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna- 3 : uddeza-4 257 NimajjiyaM zabno khA prabhAo artha yo che pAezIbhAMthI upara khAvavuM jane nIye 4dhuM te; DUjaDI jAvI te jala meM DubakI mAranA / Alternately to emerage out of water and submerge under it. ahe ummajjaNimajjiyaM karemANe desa puDhavI calejjA / khArIte tra bhASAbhAM sUtra nirdeza pUrva ummajjaNimajjiyaM zabdano eka prakArano ja artha karyo che. vicAraNA - A sUtramAM mahoraga saMbaMdhI bhUkaMpanA kAraNamAM mahiThThi nAva mahAsovacchevizeSaNathI vyaMtara devanA arthanI puSTI thAya che paraMtu aherayaNappabhAe puDhavIe bhane ummajjaNimajjiyaM paho 'vyaMtaradeva' arthamAM bAdhaka bane che ane asAliyAnI jema bhUmimAM utpanna thanAra u2parisarpa tiryaMca arthanI puSTI re che. tattvaM kevalIgamyaM / kikvizI devonI sthiti Adi : |29 tivihA devakivvisiyA paNNattA, taM jahA - tipaliovamaTThiyA tisAgarovama- TThiIyA terasasAgarovamaTThiIyA | kahiM NaM bhaMte ! tipaliovamaTThiIyA devakivvisiyA parivasaMti ? uppi joisiyANaM, heTThi sohammIsANesu kappesu, ettha NaM tipaliovamaTThiyA devakivvi- siyA parivasaMti / kahi NaM bhaMte ! tisAgarovamaTThiIyA deva kivvisiyA parivasaMti ? uppi sohammIsANANaM kappANaM, heTThi saNakumAramAhiMdesu kappesu, ettha NaM tisAgarovamaTTiIyA devakivvisiyA parivasaMti / kahi NaM bhaMte ! terasasAgarovamaTThiIyA devakivvisiyA parivasaMti ? uppi baMbhalogassa kappassa, heTThi laMtage kappe, ettha NaM terasasAgarovamaTThiIyA devakivvisiyA parivasaMti / bhAvArtha :- kiviSika deva traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) traNa palyopamanI sthitivALA (2) e| sAgaropamanI sthitivANA (3) tera sAgaropamanI sthitivANA. prazna- he bhagavan ! traNa palyopamanI sthitivALA kiviSika deva kyAM nivAsa kare che ? uttara- AyuSyamAn ! jyotiSka devonI upara tathA saudharma, IzAna devalokanI nIce(nIcenA prataromAM) traNa palyopamanI sthitivALA kikviSika deva nivAsa kare che. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 zrI ThANAga sUtra-1 prazna- he bhagavan! traNa sAgaropamanI sthitivALA kilviSika deva kyAM nivAsa kare che? uttara- AyuSmAnuM! saudharma ane IzAna devalokanI upara tathA sanakumAra ane mahendra devalokanI nIce(nIcenA prataromAM) traNa sAgaropamanI sthitivALA kilviSika deva nivAsa kare che. prazna- he bhagavan! tera sAgaropamanI sthitivALA kilviSika deva kyAM nivAsa kare che? uttara- AyuSyamAnuM ! brahmaloka nAmanA pAMcamA devalokanI upara ane lAMtaka devalokanI nIce tera sAgaropamanI sthitivALA kilviSika deva nivAsa kare che. vivecana : prastuta sUtramAM traNa prakAranA kilpiSI devonA nAma tathA sthAnano ullekha che. 6i sohabbIsIsu khe! - ahIM mULapAThamAM noliyA ba = jyotiSI devonA vimAnothI upara ane sohanIsAsu khesu = saudharma IzAna devalokamAM(ahIM varukhemAM saptamI vibhakti che.) k = nIcenA bhAgamAM; A rIte artha karavo joIe. tAtparya e che ke pahelA, bIjA devalokamAM nIcenA prataramAM jyAM devonAM traNa palyopamanA sthiti sthAna hoya tyAM traNa palyopamanI sthitivALA kilviSI devo nivAsa kare che. trIjA cothA devalokamAM ane chaThThA devalokamAM paNa nIcenA pratiromAM jyAM kramazaH traNa ane tera sAgaropamanAM sthiti sthAna Ave tyAM traNa ane tera sAgaropamanI sthitivALA kalpiSI devo nivAsa kare che. vakhe :- prastuta sUtramAM devaloko mATe 'kalpa' zabdano prayoga karyo che. je devalokomAM daza prakAranA kalpa eTale devomAM nAnA moTAno vyavahAra hoya che. te devaloka 'kalpa' kahevAya che ane tyAM utpanna thanAra devo kalpopanna deva kahevAya che. iibrasiyA:- ThANAMga sUtranA prAyaH sarva saMskaraNonA A sUtramAMjiblisiyA pATha jovA maLe che. bhagavatI sUtra zataka-9, uddezaka-33 jamAlI prakaraNamAM vidhvatiya pATha prAyaH sarva saMskaraNomAM maLe che. tethI prastutamAM bhagavatI sUtranA AdhAre vivUisiyA pAThane zuddha samajatAM teno svIkAra karyo che. pariSadanA deva devIonI sthiti :30 sakkassa NaM deviMdassa devaraNNo bAhiraparisAe devANaM tiNNi paliovamAI ThiI paNNattA / sakkassa NaM deviMdassa devaraNNo abhitaraparisAe devINaM tiNNi paliovamAI ThiI paNNattA / IsANassa NaM deviMdassa devaraNNo bAhiraparisAe devINaM tiNNi paliovamAiM ThiI paNNattA / Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-4 259 bhAvArtha :- devendra, devarAja zakranI bAhya pariSadanA devonI sthiti traNa palpopamanI che. devendra devarAja zakranI AtyaMtara pariSadanI devIonI sthiti traNa palyopamanI che. devendra devarAja IzAnanI bAhya pariSadanI devIonI sthiti traNa palyopamanI che. vivecana : IndranI pariSadamAM devo karatAM devIonI sthiti alpa hoya che. te ja pramANe AtyaMtara pariSada karatAM bAhya pariSadanI sthiti alpa hoya che. prastutamAM trIjA sthAnanA kAraNe traNa-traNa palyopamanI sthitivALAono saMgraha che. pariSadanuM vistRta varNana ThANAMga sUtra sthAna 3, uddezaka 2 mAM che. traNa traNa prakAranA prAyazcitta : | 31 tivihe pAyacchitte paNNatte, taM jahA- NANapAyacchitte, daMsaNapAyacchitte, carittapAyacchitte / bhAvArtha :- traNa prakAranA prAyazcitta che, yathA- (1) jJAnasaMbaMdhI prAyazcitta (2) darzanasaMbaMdhI prAyazcitta (3) cAritra saMbaMdhI prAyazcitta. 32 tao aNugghAimA paNNattA, taM jahA - hatthakammaM karemANe, mehuNaM sevemANe, rAIbhoyaNaM bhuMjamANe / bhAvArtha :- traNa guru prAyazcittane yogya che, yathA- (1) hastakarma karanArA (2) maithuna sevana karanArA (3) rAtribhojana karanArA. 33 tao pAraMciyA paNNattA, teM nahIM- duTTe pAraMcie, patte pAraMcie, aNNamaNNaM karemANe pAraMcie / bhAvArtha :traNa pArAMcita(dasamA) prAyazcittane yogya che, yathA- (1) duSTapariNAmI-pArAMcita (tIvratama kaSAyadoSathI dUSita) (2) pramatta pArAMcita(styAnaainidrAvALA)(3) anyonya(svaliMgI sAthe) maithuna sevana karanArA. | 34 tao aNavaTThappA paNNattA, taM jahA- sAhammiyANaM teNiyaM karemANe aNNa- dhammiyANaM teNiyaM karemANe, hatthAtAlaM dalayamANe / bhAvArtha:- traNa anavasthApya prAyazcittane yogya che, yathA- (1) sAdharmikonI corI karanArA (2) anya dhArmikonI corI karanArA (3) hastatAla mAraka prahAra karanArA. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 260 ] zrI ThANAMga satra-1 vivecana : prastuta sUtromAM prAyazcitta saMbaMdhI vividha vidhAna che. paNa pachitta :- prathama sUtramAM doSa sevananA viSayanuM kathana che arthAt doSa sevana jJAna viSayaka hoya, darzana viSayaka hoya ane cAritra viSayaka hoya to te saMbaMdhI prAyazcittane jJAna prAyazcitta, darzana prAyazcitta ane cAritra prAyazcitta kahe che. aNuyAnA - nizItha sUtra anusAra prAyazcittanA mukhya be vibhAjana che- guru ane laghu. punaH tenA be vibhAjana che- mAsika ane caumAsika. je doSa mULaguNanI pramukhatAe hoya teno samAveza guru prAyazcittamAM thAya che. Agama bhASAmAM tene anughAtima prAyazcitta kahe che. pAviyA - prAyazcittanA dasa prakAra che. temAM aMtima prAyazcittanuM nAma pArAMcita prAyazcitta che. Apava4khA :- prAyazcittanA dasa prakAramAMthI anavasthApya nAmanuM navamuM prAyazcitta che. A baMne prAyazcitta vartamAnamAM niSiddha che. A prAyazcitta saMbaMdhI vizada vivecana bRhatkalpa Adi chedasUtromAM jovuM. ahIM trIjA sthAnanI apekSAe A viSayanuM saMkalana che. napuMsakane dIkSAno niSedha :35 tao No kappaMti pavvAvetae, taM jahA- paMDae, vAie, kIve / evaM tao No kappaMti muMDAvittae, sikkhAvittae, uvaTThAvettae, saMbhujittae, saMvAsitta, taM nahIM- paMpa, vA5, jIve ! bhAvArtha :- traNa vyaktine pravrajita karavA kalpatA nathI, te A pramANe che- (1) liMga napuMsaka (2) vAtika napuMsaka (3) kalaba napuMsaka. te ja rIte te traNane muMDita karavA, zikSita karavA, mahAvratomAM Aropita karavA, tenI sAthe AhAra Adino saMbaMdha rAkhavo ane sAthe rahevuM kalpatuM nathI, te A pramANe che- (1) napuMsaka (2) vAtika (3) kalIba. vivecana : prastuta sUtramAM napuMsakone dIkSA mATe ayogya darzAvyA che. teo utkRSTa vedodayavALA ane atyaMta nirbaLa manovRttivALA hovAthI vrata pAlana karavAmAM samartha hotA nathI. samartha vyakti ja saMyama pAlana karI Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-3: uddezaka-4 . 21] zake che. prastuta sUtra bRhatkalpa sUtranA cothA uddezakamAM zabdazaH che. ahIM tristhAnanuM prakaraNa hovAthI tenuM saMkalana karyuM che. bRhatkalpa sUtramAM A sUtranI vyAkhyAmAM dIkSAnI yogyatA-ayogyatA mATe 20 bolanuM vivecana karyuM che. paMDA = liMga napuMsaka ke janma napuMsakane paMDaka kahe che. je strI, puruSa baMne sAthe viSaya sevananI tIvra IcchAvALA hoya che. vAgha = jene vAyunA vikArathI utpanna thayelI viSayecchA, viSaya sevana sivAya anya rIte zAMta na thAya te puruSa vAtika napuMsaka kahevAya che. varAve = strIdarzana vagere nimittathI vikArabhAva utpanna thatAM vIrya alita thaI jAya te puruSa kalaba napuMsaka kahevAya che. zAstra vAcanAne yogya ayogya zramaNa :36 tao avAyaNijjA paNNattA,taM jahA- aviNIe, vigaIpaDibaddha, avimoviyapaduDe ! bhAvArtha :- traNa vyakti vAcanAne ayogya che, te A pramANe che- (1) avinIta-vinaya rahita (2) vigaya pratibaddha-dUdha, ghI Adi rasonA sevanamAM Asakta (3) avyapazamita prAbhRta-kalahane zAMta nahIM karanAra arthAt atyaMta krodhI. 37 tao kappaMti vAittae, taMjahA- viNIe, avigaIpaDibaddhe, viosviypaahudde| bhAvArtha :- traNa vyakti vAcanAne yogya che, te A pramANe che- (1) vinIta (2) vigayomAM apratibaddha (3) upazAMta kalahavALA. vivecana : prastuta sUtramAM vAcanAne yogya-ayogya vyaktinuM nirUpaNa che. yogya vyaktine ja vAcanA ApI zakAya che. yogyatA vinA te jJAnanuM pariNamana thatuM nathI. Ukhara bhUmimAM vAvelA bIjanI jema te niSphaLa jAya che. avinIta, rAsalolupI ane kleza kaMkAsI vyakti vAcanA mATe ayogya che. A traNa durguNa sva-parane nukazAnakAraka che. tethI traNa durguNa rahita vyakti ja vAcanAne yogya che. vizeSa vivecana mATe juo- bRhakalpasUtra uddezaka-4. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ rara | zrI ThANAMga satra-1 durbodhya-subodhya vyakti :38 tao dusaNNappA paNNattA, taM jahA- duDhe, mUDhe, vuggAhie / bhAvArtha :- traNa prakAranI vyakti muzkelIthI bodha prApta kare che, yathA- (1) duSTa prakRtivALA ke dveSI vyakti (2) mUDha(viveka zUnya)(3) kadAgrahI(khoTI pakkaDa rAkhanAra) 39 tao susaNNappA paNNattA, taM jahA- aduDhe, amUDhe avuggAhie / bhAvArtha :- traNa prakAranI vyakti saraLatAthI bodha prApta kare che, yathA- (1) aduSTa (2) amUDha (3) akadAgrahI. vivecana : dharmabodha ke tattva bodha prApta karavA mATe vyaktinI prakRtinI apekSAe yogyatA ayogyatAnuM sUcana A sUtromAM che. viSayanI spaSTatA bhAvArthathI thaI jAya che. vizeSa vivaraNa mATe juo-bahatkalpa sUtra-uddezaka 4. lokamAM traNa valayAkAra parvata :40 tao maMDaliyA pavvayA paNNattA,taM jahA- mANusuttare, kuMDalavare, ruyagavare / bhAvArtha :- traNa parvata mAMDalika[valayAkAra] che, yathA- (1) mAnuSottara parvata (2) kuMDalavara parvata (3) rucakavara parvata. potapotAnI koTimAM sauthI moTA parvatAdi :41 tao mahaimahAlayA paNNattA, taM jahA- jaMbuddIvae maMdare maMdaresu, sayaMbhUramaNe samudde samuddesu, baMbhaloe kappe kappesu / bhAvArtha :- traNa pota-potAnI koTimAM sauthI moTA che, yathA- (1) meru parvatomAM jaMbUDhIpano sumeru parvata (2) samudromAM svayaMbhUramaNa samudra (3) devalokamAM brahmaloka nAmano pAMcamo devaloka che. zramaNonI cha prakAranI kalpasthiti :42 tivihA kappaThiI paNNattA, taM jahA- sAmAiyakappaThiI, chedovaTThAvaNiyakappaThiI, NivvisamANakappaThiI / Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-4 [ 23] ahavA tivihA kappaThiI paNNattA, taM jahA- NivviTThakappaTTiI, jiNakappaTTiI, therakappaTThiI / bhAvArtha :- kalpasthiti-sAdhvAcAra samAcArI traNa prakAranI che, yathA- sAmAyika kalpasthiti (2) chedoSasthAnIya kalpasthiti (3) nirvizamAna(parihAra vizuddha) kalpasthiti. athavA kalpasthiti traNa prakAranI che, yathA- (1) nirviSTa(parihAra vizuddha)kalpa sthiti (2) jinakalpa sthiti (3) sthavirakalpa sthiti. vivecana : prastuta sUtramAM sAdhunI kalpa maryAdAnuM vivaraNa che. ka5sthiti:- sAdhuonI AcAra-maryAdA, sAdhu samAcArI ane viziSTa sAdhanA samAcArIne kalpasthiti kahe che. A sUtramAM traNa traNa karIne cha prakAranI kalpasthiti kahI che. tAtparya e che ke A chae prakAranA zramaNonI AcAra maryAdA-samAcArIomAM niyama, upaniyamomAM kaMIka vizeSatA-taphAvata hoya che. maulika niyamarUpa mahAvrata, samiti, gupti ane aDhAra pAponA saMpUrNataH tyAgamAM pUrNa rIte samAnatA hoya che. (1) sAmAyika kalpasthiti :- A kalpasthiti prathama ane aMtima tIrthakaronA samayamAM alpakALanI hoya che, kAraNa ke sAmAyika pachI chedopasthApanIya cAritra grahaNa karAya che. rara tIrthakaronA samayamAM tathA mahAvideha kSetramAM sAmAyika kalpa sthiti jIvanaparyatanI hoya che. temAM mahAvratanI saMkhyA cAra hoya che. vastra Adi upadhinI maryAdA saMbaMdhI koI dhruva niyama hoto nathI. sAdhvAcAranA daza vizeSa kalpomAMthI mAtra cAra kalpa temAM Avazyaka hoya che. cha kalpanuM pAlana aicchika hoya che. 2) chedoSasthApanIya-kalpasthiti:- prathama ane aMtima tIrthakaranA samayamAM ja hoya che. A kalpamAM mahAvratonuM AropaNa karavAmAM Ave che. A kalpamAM vastrAdi upakaraNonI maryAdA kAyama hoya che mahAvratanI saMkhyA pAMca hoya che. sAdhvAcAranA daza daza vizeSa kalpanuM pAlana Avazyaka hoya che. (3-4) nirvizamAna-nirviSTa kalpa sthitiH- A be kalpa parihAra vizuddha cAritra-viziSTa prakAranI tapa sAdhanA karanAranA che. temAM tapasyA karanAranA niyama-kalpa vizeSa hoya che ane sevA karanAranI samAcArI bhinna hoya che. tapa karanAranI sAmAcArIne nirvizamAna kalpa kahe che ane sevA karanAranI samAcArIne nirviSTa kalpa kahe che. te baMnenI kalpasthiti cha-cha mahine badalAya che. te baMnenI sAmAcArInI bhinnatA tapa, dhyAna ane kAryotsarga saMbaMdhI hoya che. (5) jina kalpa sthiti :- vizeSatara saMyama sAdhanAnI IcchAthI sAdhaka gaccha mukta thaI AgamAnusAra ke guru AjJAnusAra A kalpa dhAraNa kare che. A kalpa maryAdAmAM paristhitivaza paNa chUTachATanuM sevana thatuM Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 zrI ThANAga sUtra-1 nathI temaja kAyaklezanA vizeSa niyama, abhigraha dhAraNa karavAnA hoya che. teone vihAra ane kAyika pravRttio temAM atyalpa hoya che. () sthavirakalpa sthiti :- je sAdhu AcAryAdi yukta gacchamAM-saMghamAM rahI saMyama sAdhanA kare teonI AcAra-maryAdAne sthavira kalpasthiti kahe che. sthavirakalpI sAdhu paThana-pAThana, zikSA, dIkSA, vratagrahaNa Adi kAryomAM saMlagna rahe che tathA sAdhu samAcArInuM samyaka prakAre paripAlana kare che. viziSTa abhigraha, tyAga, niyama, tapa vagere A kalpamAM aicchika hoya che. vizeSa paristhitimAM koIpaNa mulaguNa ke uttaraguNanA doSa sevana kare to tenI zuddhi mATe prAyazcitta vyavasthA A kalpamAM hoya che. ahIM vizeSa jANavAnuM ke prathama dIkSita zramaNa sau prathama sthavira kalpI kahevAya che. te sthavira kalpInI cAra avasthA che- (1) temAM sarvaprathama sAmAyika cAritra svIkAra kare che (2) tyArapachI chedopasthApanIya cAritra aMgIkAra karI tenuM pAlana kare che (3) pachI parihAra vizuddha cAritranA bhedarUpa nirvizamAna ane pachI nirviSTakAyika saMyamanI sAdhanA karAya che. (4) chelle jinakalpa sthitinI yogyatA hoya to te jinakalpa svIkAre che. A rIte kramika sAdhanA thAya che ane kyAreka guru AjJAthI akramika sAdhanA paNa thaI zake che. A cha prakAranI kalpasthitinuM varNana bRhatkalpa sUtranA chaThThA uddezakamAM che. vizeSa vivaraNa mATe tyAM juo. daMDakavartI jIvonA traNa zarIra :|43 NeraiyANaM tao sarIragA paNNattA, taM jahA- veuvvie, teyae, kammae / asura kumArANaM tao sarIragA paNNattA, taM jahA- veuvvie, teyae, kammae / evaM savvesiM devANaM / puDhavikAiyANaM tao sarIragA paNNattA, taM jahAorAlie, teyae, kammae / evaM vAukAiyavajjANaM jAva cauridiyANaM / bhAvArtha :- nArakIne traNa zarIra che, yathA- (1) vaikriya zarIra (2) taijasa zarIra (3) kArmaNa zarIra. asurakumArone traNa zarIra che, yathA- (1) vaikriya zarIra (2) taijasa zarIra (3) kArmaNa zarIra. te ja rIte sarva devone traNa zarIra hoya che. pRthvIkAyika jIvone traNa zarIra che, yathA- (1) audArika (2) taijasa (3) kArmaNa. te ja rIte vAyukAyika jIvone choDIne, caturindriya sudhInA sarva jIvone traNa zarIra jANavA. (vAyukAyane 4 zarIra che.) pratikULa vyavahAra karanAranA traNa-traNa bheda :44 guruM paDucca tao paDiNIyA paNNattA, taM jahA- AyariyapaDiNIe, Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-3: deza-4 | 265 uvajjhAya paDiNIe, therapaDiNIe / bhAvArtha :- gurunI apekSA pratyanI e cha, yathA- (1) mAyArtha pratyanI (2) upAdhyAya pratyanI (3) sthavira pratyanI. 45 gaI paDucca tao paDiNIyA paNNattA, taM jahA- ihalogapaDiNIe, paraloga- paDiNIe, duhaologapaDiNIe / bhAvArtha :- gatinI apekSA pratyanI cha, yathA- (1) yasa pratyanI -chndriyn| viSayone tyAgI paMcAgni vagere bAlatapa karanArA. (2) paraloka pratyenIka- Indriya viSayomAM tallIna rahenArA (3) ubhayaloka pratyenIka- corI Adi karIne IndriyonA viSayomAM tallIna rahenArA. 46 samUhaM paDucca tao paDiNIyA paNNattA, taM jahA- kulapaDiNIe, gaNapaDi- pIe, saMghapaDiNIe / bhAvArtha :- sabhaDanI apekSA pratyanItraecha, yathA- (1)sanA pratyanI (2)gen| prtynii| (3) saMghanA pratyanI. |47 aNukaMpaM paDucca tao paDiNIyA paNNattA, taM jahA- tavassipaDiNIe, gilANapaDiNIe, sehapaDiNIe / bhAvArtha :- anupAnI apekSA pratyanI trae cha, yathA- (1) tapasvI pratyanI (2) dAna pratyanI (3) zaikSa pratyanI. |48 bhAvaM paDucca tao paDiNIyA paNNattA,taM jahA- NANapaDiNIe, saNapaDiNIe, carittapaDiNIe / bhAvArtha :- mAvanI apekSA pratyanItraecha, yathA- (1) zAna pratyanI (2)zana pratyanI (3) cAritra pratyanI. 49 suyaM paDucca tao paDiNIyA paNNattA, taM jahA- suyapaDiNIe, atthapaDiNIe tadubhayapaDiNIe / bhAvArtha :- zrutanI apekSA pratyanI // , yathA- (1) sUtra pratyanI (2) artha pratyanI (3) tadubhaya pratyanIka. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ s ] zrI ThANAMga satra-1 vivecana : prastuta sUtromAM pratyanIka-pratikULa AcaraNa karanAra vyaktionuM pAMca vargIkaraNamAM kathana che. (1) garupratyenIka :- prathama vargIkaraNa tattva upadeNa athavA jyeSThanI apekSAe guru pratyenIkanuM che.AcArya, upAdhyAya tatva upadeSTA hoya che. dIkSA ane zikSA denArA hovAthI guru che. sthavira tattva upadeSTA paNa hoya zake athavA uMmara, jJAna vagerethI moTA paNa hoya zake. vayovRddha, tapovRddha, jJAnagarimAnI apekSAe gurutulya che. je vyakti teono yathocita vinaya na kare, avarNavAda bole, chidrAnveSaNa rUpe pratikULa vyavahAra kare, te gurupratyenIka che. gati pratyenIka - bIjuM vargIkaraNa jIvanaparyAyanI apekSAe gati pratyenIka'nuM che. Ihaloka-paralokanA be artha thAya che- (1) Ihaloka eTale vartamAna jIvana (2) A manuSya jIvana. paraloka eTale (1) AgAmI jIvana (2) tiryaMcAdi jIvana. (1) rUdanona Li:- je manuSya vartamAna jIvanathI pratikULa vyavahAra kare, ajJAnapUrNa tapathI zarIrane pIDita kare, manuSyajAti prati nirdaya vyavahAra kare te Ihaloka pratyenIka che. (2) parano parigha :- je manuSya IndriyanA viSayomAM Asakta hoya, jJAna vagere lokottara guNo prati upadravapUrNa vyavahAra kare, pazupakSI prati nirdaya vyavahAra kare te paraloka pratyenIka che. (2) samayano paDirs :- je manuSya corI Adi duSkRtyo dvArA baMne lokane bagADe, manuSya ane tiryaMca baMne jAti prati nirdaya vyavahAra kare te Ubhayaloka pratyenIka che. samUha pratyenIka :- trIjuM vargIkaraNa samUha apekSAe che. kuLa, gaNa, saMgha, aneka vyaktionA samUha rUpa che. kuLathI gaNa ane gaNathI saMgha moTo che. eka gurunI ziSya paraMparAne kuLa kahe che. paraspara sApekSa kuLanA samudAyane gaNa kahe che. saMyamanI sAdhanA karanAra sarva sAdhu samudAyane saMgha kahe che. kula, gaNa athavA saMghanA avarNavAda bole ane tene vighaTita karavAno prayatna kare, te kuLAdino pratyenIka kahevAya che. ana pApatyanIka - cothuM vargIkaraNa anukaMpanIya vyaktinI apekSAe che. mA khamaNa Adi prakhara tapasyA karanAra tapasvI, glAna-rogAdithI pIDita sAdhu, zaikSa-navadIkSita sAdhu; A traNe anukampAne pAtra che. teo upara je anukampA na kare, teonI sevA-suzruSA na kare, teo sAthe pratikUla AcaraNa kare, te teono pratyenIka kahevAya che. bhAva pratyenIka - pAMcamuM vargIkaraNa karmakSaya janita paryAyanI apekSAe che. je vyakti jJAnane samasyAnuM mULa ane ajJAnane sukhazAMtinuM kAraNa mAne che, te jJAna pratyenIka che. te ja rIte darzana, cAritrane vyartha kahe, tenI viparIta prarUpaNA kare, te bhAvapratyenIka che. zrata pratyenIka - chaThuM vargIkaraNa zAstronI apekSAe che. mULapATha, artha ane ubhayanuM yathArtha uccAraNa Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-4. [ 247] na karanAra ane tenI viparIta vyAkhyA karanAra zruta pratyenIka che. mAtA-pitAnA traNa-traNa aMga : 50 tao piiyaMgA paNNattA, taM jahA- aTThI, aTThimijA, kesamaMsuromaNahe / tao mAuyaMgA paNNattA, taM jahA- maMse, soNie, matthuliMge / bhAvArtha :- traNa pitRaMga che, yathA- (1) asthi (2) majjA (3) keza ,dADhI, mUcha, roma. mAtAnA traNa aMga che, yathA- (1) mAMsa (2) zoNita (3) mastiSka. vivecana : manuSyane mAtA ane pitA taraphathI traNa-traNa aMga prApta thAya che. te mAtRaMga ane pitRaMga kahevAya che. je strArthathI spaSTa che. sAdhu ane zrAvakanA traNa-traNa manoratha :51 tihiM ThANehiM samaNe NiggaMthe mahANijjare mahApajjavasANe bhavai, taM jahA-kayA NaM ahaM appaM vA bahuyaM suyaM ahijjissAmi ! // 1 // kayA NaM ahaM ekalla-vihArapaDima uvasaMpajjittA NaM viharissAmi ! // 2 // kayA NaM ahaM apacchima- mAraNatiyasalehaNA-jhUsaNA-jhUsie bhattapANapaDiyAikkhie pAovagae kAlaM aNava- kaMkhamANe viharissAmi ! // 3 // evaM samaNasA savayasA sakAyasA pAgaDemANe samaNe NiggaMthe mahANijjare mahApajjavasANe bhavai / bhAvArtha :- traNa kAraNothI zramaNa-nigraMtha mahAnirjarA ane mahAparyavasAnavALA thAya che jyAre alpa athavA adhika upalabdha zrutajJAnano abhyAsa karIza // 1 | kyAre huM ekala vihAra pratijJAne svIkArI vicarIza || 2 || kyAre huM apazcima mAraNAttika-jIvananA aMte, mRtyu samaye AhAra ane kaSAyanA tyAga rUpa saMkhanAnI ArAdhanA karI, pAdapopagamana saMthAro karI, mRtyunI IcchA karyA vinA vicarIza // 3 /. A rIte uttama mana, vacana, kAyAthI bhAvanA bhAvatA zramaNa nigraMtha, mahA nirjarA tathA mahAparyavasAvALA-mukti prApta karanArA thAya che. |52 tihiM ThANehiM samaNovAsae mahANijjare mahApajjavasANe bhavai, taM jahA Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 28 ] zrI ThANAga sUtra-1 kayA NaM ahaM appaM vA bahuyaM vA pariggahaM paricaissAmi ! // 1 // kayA NaM ahaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaissAmi ! // 2 // kayA NaM ahaM apacchima-mAraNaMtiya saMlehaNA-jhUsaNA-jhUsie bhattapANapaDiyAikkhie pAovagae kAlaM aNavakakhamANe viharissAmi ! // 3 // evaM samaNasA savayasA sakAyasA pAgaDemANe samaNovAsae mahANijjare mahA- pajjavasANe bhavai / bhAvArtha :- traNa kAraNothI zramaNopAsaka(gRhastha zrAvaka) mahAnirjarA tathA mahAparyavasAnavALA thAya che- kyAre huM thoDo athavA ghaNo parigraha choDIza. ll1ll kyAre huM muMDita thaI ghara choDI aNagAra banIza. /rA kyAre huM jIvananA aMte AhArapANI ane kaSAyanA parityAga rUpa saMlekhanA karI, pAdapopagamana saMthAro svIkArI, mRtyunI IcchA karyA vinA vicArIza. rUA. A rIte uttama bhAvanA bhAvatA zramaNopAsaka karmonI mahAnirjarA karanAra thAya che ane mahAna saMsArano aMta karI, mukti prApta karanAra thAya che. vivecana : prastuta sUtramAM mahAnirjarAnA kAraNabhUta sAdhu ane zrAvakanA traNa-traNa manorathanuM digdarzana che. pratidina manorathanuM ciMtana sAdhakane lakSya prati jAgRta rAkhe che, tathA prakAranI bhAvanAthI AtmAne bhAvita kare che ane te prakAre bhAvita thayeluM citta te dizAmAM puruSArthazIla bane che. A rIte zramaNa ane zramaNopAsakanA traNa traNa manorathanI mahattA che. tethI ja sUtranA aMtima vAkyamAM kahyuM che ke uttama bhAvanAthI sAdhaka karmonI mahAnirjarA kare che ane mahAna saMsArane pAra karI mukti prApta kare che. mahAjhire - bAMdhelA karma kSaya pAme, AtmAthI chUTA paDI jAya tene nirjarA kahe che. karmo vipula mAtrAmAM kSaya pAme tene mahAnirjarA kahe che. mahApaHvavAne :-mahAparyavasAnanA be artha thAya che. samAdhimaraNa ane apanarmaraNa. je vyaktinI mahAnirjarA che tenuM samAdhimaraNa thAya che ane uttama devalokamAM utpanna thAya che. jo saMpUrNa karmanI nirjarA thaI jAya to tenuM apunarmaraNa thAya che arthAt te janma, maraNanA cakramAMthI mukta thaI jAya che. - ukta sUtramAM prathama sUtra zramaNanI apekSAe ane pachInuM sUtra zramaNopAsakanI apekSAe che. bannemAM trIjo manoratha samAna che. patta vihAra patimA :- zramaNanA manorathamAM bIjo manoratha ekala vihAra pratijJAno che. je Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-4 ekAkI vicaraNa karI Atma sAdhanA kare tene mATe sUtramAM ekala vihAra pratimA kahela che. traNa prakAranA sAdhaka ekalA vicare- (1) ekAkI vihAra pratijJA svIkAra karI hoya to (2) jina kalpa svIkAra karyo hoya to (3) mAsikI Adi bAra paDimA svIkArI hoya to. 29 ATha guNa :- ThANAMga sUtranA AThamA sthAnanA AdhAre ekAkI vihAra pratijJA dhArakanA ATha guNa batAvyA che. te ATha guNa A pramANe che- 1, zraddhAvAna 2, satyavAdI 3, medhAvI 4, bahuzruta 5, zaktimAna 6, alpAdhikaraNa 7, dhRtimAna 8, vIrya saMpanna. ThANAMga sUtranA chaThThA sthAnanA varNana anusAra A ATha guNamAMthI prAraMbhanA cha guNa saMghADA pramukha thaI vicaraNa karanArA dareka sAdhu-sAdhvImAM hovA jarUrI che. ahIM ekalavihAra karanAramAM zeSa be guNa vizeSa kahyA che. traNa prakAranA pudgala pratighAta : |53 tivihe poggalapaDighAe paNNatte, taM jahA- paramANupoggale paramANupoggalaM pappa paDihaNNijjA, lukkhattAe vA paDihaNNijjA, logaMte vA paDihaNNijjA / bhAvArtha :- traNa kAraNe pudgalono pratighAta thAya che, te A pramANe che- (1) eka paramANu pudgala bIjA paramANu pudgala sAthe athaDAya tyAre pratighAta pAme che. (2) rUkSarUpe pariNata thaI pratighAta pAme che athavA rUkSatAnA kAraNe pudgala pratighAta pAme che. (3) lokAnte pratighAta pAme che kAraNa ke AgaLa gati sahAyaka dharmAstikAyano abhAva che. [''pratighAta" eTale pudgalonI gatino avarodha athavA pudgalonuM skhalana.] eka, be, traNa cakSuvAna : 14 tiviSe navU paLatte, teM nahIM- vavavuM, vizvavandU, tivavadhU chamatthe NaM maNusse egacakkhU, deve bicakkhU, tahArUve samaNe vA mAhaNe vA uppaNaNANadaMsaNadhare ticakkhutti vattavvaM siyA / bhAvArtha :- cakSuSmAn(AMkhavALA) traNa prakAranA te A pramANe che- (1) eka cakSu (2) dvicakSu (3) tricakSu. chadmastha manuSyane ekacakSu hoya che, devane be cakSu hoya che. tapa, saMyama ane ahiMsAnuM yathArtha pAlana karanAra zramaNa mAhana, utpanna jJAnadarzana dhAraka munine traNa cakSu hoya che. vivecana : prastuta sUtramAM apekSA vizeSathI eka, be ane traNa cakSunuM nirUpaNa che. cakSu be prakAranA che-(1) dravyacakSu-AMkha rUpa (2) bhAvacakSu-jJAnarUpa che. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 ] zrI ThANAga sUtra-1 | vahU:- sAmAnya rIte jene AMkha hoya te eka cakSu kahevAya. teo mAtra carmacakSuthI ja jotA hoya che. vivaghU - devane dravya AMkha ane avadhijJAnarUpI bIjI AMkha hovAthI te dvicakSu kahevAya che. tivaH - uccakoTInA sAdhu-saMtone tricakSu che. teone dravya AMkha sAthe avadhijJAna athavA manaHparyavajJAnarUpa cakSu ane zrutajJAnarUpI AgamacakSu hovAthI te tricakSu che. kevaLajJAnIne kevaLajJAna, kevaLa darzana ane dravya cakSu ema tricakSu hoya che. avadhijJAnano viSayadarzana krama :|55 tivihe abhisamAgame paNNatte, taM jahA- uDDe, ahaM, tiriyaM / jayA NaM tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA aisese NANadaMsaNe samuppajjai, se NaM tappaDhamayAe uDDamabhisamei, tao tiriyaM, tao pacchA ahe / ahologe NaM durabhigame paNNatte samaNAuso ! bhAvArtha :- avadhijJAna dvArA upalabdha yathArthajJAna traNa prakAranuM che, yathA- (1) UMcI dizAmAM jJAna (2) nIcI dizAmAM jJAna (3) tirachI dizAmAM jJAna. jyAre tapa, saMyama, ahiMsAnA yathArtha pAlaka zramaNane atizaya yukta jJAnadarzana(avadhijJAna darzana) utpanna thAya che tyAre te sarva prathama UMcI dizAmAM(udgalokane)jANe, tatpazcAt tirachI dizAmAM tiryalokane ane te pachI nIcI dizAmAM adholokane jANe che. A rIte he AyuSyamAnu zramaNa ! adholokanuM jJAna sahuthI vadhAre muzkela che. vivecana : prastuta sUtramAM avadhijJAnIne je kramathI lokanuM jJAna thAya che, tenuM nirUpaNa che. maphate baLavaMsane - atizaya-viziSTa jJAnadarzana. ahIM avadhijJAna, avadhidarzanane atizaya jJAnadarzana kahyAM che. 3rRmane -je koIne paNa avadhijJAna thAya che te potAnI kSetra sImAmAM sarva prathama UMcI dizAmAM ke urdhva lokane jJAnathI jANe ane jue che. te pachI kramathI tirachI ane nIcI dizAmAM jANe, jue che. kevalajJAna paNa atizaya jJAna che paraMtu tenuM ahIM kathana nathI. kAraNa ke kevaLajJAnIne to eka sAthe sarvadravya, sarva paryAyanuM jJAna thAya che. teonA jJAnamAM pUrva pazcAt krama na hoya. deva, rAjA ane gaNinI addhi :56 tivihA iDDI paNNattA, taM jahA- deviDDI, rAiDDI, gaNiDDI / Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-3: uddezaka-4 [ 271 | bhAvArtha :- Rddhi traNa prakAranI che, yathA- (1) devaRddhi (2) rAjyaRddhi (3) gaNi(AcArya)Rddhi. 57 deviDDI tivihA paNNattA,taM jahA- vimANiDDI, viguvvaNiDDI, priyaarnniddddii| ahavA deviDDI tivihA paNNattA, taM jahA- sacittA, acittA, mIsiyA / bhAvArtha :- devaRddhi traNa prakAranI che, yathA- (1) vimAna Rddhi (2) vaikriya Rddhi (3) paricAraNA Rddhi. athavA devaRddhi traNa prakAranI che, yathA- (1) sacitta (2) acitta (3) mizraRddhi. 58 rAiDDI tivihA paNNattA, taM jahA- raNNo aijjANiDDI (atiyANiDDI), raNNo NijjANiDDI, raNNo bala-vAhaNa-kosa-koTThAgAriDDI / ahavA rAiDDI tivihA paNNattA, taM jahA- sacittA, acittA, mIsiyA / bhAvArtha :- rAjya Rddhi traNa prakAranI che- (1) rAjAnI nagarAgamana Rddhi (2) rAjAnI bahirgamana Rddhi (3) rAjAnA senA, vAhana, koSa, koThAra vagerenI Rddhi. athavA rAjyaRddhi traNa prakAranI kahI che(1) sacitta(2) acitta (3) mizra. 59 gaNiDDI tivihA paNNattA, taM jahA- NANiDDI, daMsaNiDDI, carittiDDI / ahavA gaNiDDI tivihA paNNattA, taM jahA- sacittA, acittA, mIsiyA / bhAvArtha :- AcAryanI Rddhi traNa prakAranI che, yathA- (1) jJAnaRddhi (2) darzanaRddhi (3) cAritraRddhi, athavA AcAryanI Rddhi traNa prakAranI che, yathA- (1) sacitta (2) acitta (3) mizra. vivecana : prastuta sUtramAM deva, rAjA ane AcAryanI RddhinuM kathana che. Rddhi eTale aizvarya, vaibhava, zobhA. vevi :- devaRddhi. (1) devanA utpanna thavAnA ke mAlikInA vimAna (2) vaikriya zarIra banAvavAnI zakti (3) paricAraNA- devIo sAthe pAMce ya IndriyonAM sukha bhogavavAnI vizeSa paddhati. te deva ke IndranI Rddhi kahevAya che. rAThThI :- rAjyAddhi. (1) vaibhavapUrvaka nagarapraveza (2) caturaMgI senA sahita nagaramAMthI nIkaLavuM (3) koSa-khajAno, mahela, senA vagere rAjAnI Rddhi che. ajJALiphI - atiyAnaRddhi. atiyAnano artha che nagarapraveza. rAjA ke rAjAnA atithivizeSa nagaramAM Ave tyAre dvAra, toraNa, kamAna, pradarzana, aSTamaMgala vagere dvArA nagarane zaNagAravAmAM Ave, jalapAna, alpAhAra vagere Ayojana karavAmAM Ave, rAjamArga para hajAro vyakti bhegI thAya che; te Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 ] zrI ThANAMga satra-1 atiyAnaRddhi. LinArI :- nirmANaRddhi. nirmANano artha che nagaramAMthI bahAra nIkaLavuM. caturaMgI senA, sAmatta, parivAra vagerenI sAthe rAjA nagaranI bahAra nIkaLe te nirmANaRddhi. jAphI - AcAryanI Rddhi. viziSTa zrutajJAna, zaMkA rahita prabhAvaka pravacana, niraticArapaNe saMyamanuM pAlana; te gaNi-AcAryano vaibhava che. sattA virA masiyA - sUtramAM devAdinI bIjA prakAranI Rddhi sacitta, acitta ane mizranI apekSAe kahI che. jema ke devone- (1) devIo, pariSada vagere sacitta (2) vaikriya kRta padArtho, AbhUSaNa vagere acitta (3) vaikriya padArtho sahita deva-devIo mizra Rddhi che. rAjAne- (1) rANIo, pariSada, prajA vagere sacitta (2) bhavana, koThAra, bhaMDAra, yAna-vimAna acitta (3) vastrAbhUSaNa susajjita rANIo, prajA, ratha, sazastra senA vagere mizra Rddhi che. AcAryane- (1) gacchAdhipatine ziSya, ziSyA ke caturvidha saMgha sacitta Rddhi che. (2) dhArmika upakaraNa acitta Rddhi che. joke zramaNano AcAra che ke te zobhA mATe koI upakaraNa rAkhatA nathI, chatAM paNa sUtramAM AcAryanA atizaya varNanamAM upakaraNano atizaya kahyo che. tethI teone zobhAyukta upakaraNa-vastrAdi rAkhavA, te Agamasammata che. (3) dhArmika upakaraNa yukta sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAo sahita dharmasabhA vagere mizraRddhi che. garvanA traNa prakAra :60 tao gAravA paNNattA, taM jahA- iDDIgArave, rasagArave, sAyAgArave / bhAvArtha :- gaurava traNa prakAranA che, yathA- (1) Rddhigaurava (2) rasagIrava (3) zAtAgaurava. vivecana : prastuta sUtramAM gaurava eTale prApta puNyasAmagrInA abhimAna(garva-ghamaMDa)nI prarUpaNA che. abhimAna thavAnA traNa nimitta kAraNo kahyA che. (1) girave - puNya prabhAve prApta dhanasaMpati, pada, pratiSThA, vaibhavAdinA kAraNe ahaMkAra utpanna thAya te Rddhi garva kahevAya. (2) IIRveda-puNya prabhAve prApta ghI, dUdha, rasAdiyukta bhojana sAmagrIno ane upalakSaNathI pAMce ya IndriyanA viSayonI upalabdhinA kAraNe ahaMbhAva Ave te rasa garva kahevAya. (3) sIyArave - puNya prabhAve prApta zArIrika svAthya, zAtA, sukhazIlatA, sukumAratA aMge vyaktine abhimAna thAya te zAtA garva kahevAya. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-4 273 vyakti RddhigarvathI lokeSaNAvALo, rasa garvathI niraNakaMpI ane zAtAgarvathI sAdhanA hIna banI jAya che mATe karmabaMdhathI bacavA mATe traNe ya garvano tyAga karavo Avazyaka che. traNa prakAranA karaNa :61 tivihe karaNe paNNatte, taM jahA- dhammie karaNe, adhammie karaNe, dhammiyAdhammie karaNe / bhAvArtha :- karaNa traNa prakAranA che, yathA- (1) dhArmika karaNa (2) adhArmika karaNa (3) dhArmika adhArmika karaNa. vivecana :va2Na - mahAvratAdi rUpa AcaraNanI jenA dvArA puSTi thAya tevA anuSThAna karaNa kahevAya che. tAtparya e che ke (1) saMyamanA anuSThAna dhArmika karaNa che (2) asaMyamInA anuSThAna adhArmika karaNa che (3) zrAvakanA keTalAka anuSThAna dhArmika-adhArmika karaNa kahevAya che, yathA- dAna, puNya vagere kArya. zrAvakanA sAmAyika, pauSadha vagere anuSThAno dhArmika anuSThAna che, tene mizra anuSThAna na samajavA. dharmopadezanA traNa guNo - 62 tivihe bhagavayA dhamme paNNatte, taM jahA- suahijjhie, sujjhAie, sutavassie / jayA suahijjhiyaM bhavai tayA sujjhAiyaM bhavai, jayA sujjhAiyaM bhavai tayA sutavassiya bhavai, se suahijjhie sujjhAie sutavassie suyakkhAe Na bhagavayA dhamme paNNatte / bhAvArtha :- bhagavAne traNa prakAre dharma kahyo che, yathA- (1) suadhIta (2) sudhyAta (3) sutapasvita. jyAre dharma suadhIta thAya tyAre te sudhyAta thAya ane jyAre te sudhyAta thAya tyAre te sutapasvita thAya che. A prakAranA suadhIta, sudhyAta ane sutapasvita evA suAkhyAta dharmane bhagavAne kahyo che. vivecana : prastuta sUtramAM suAkhyAta, sukathita dharmanuM pratipAdana che. (1) suadhIta-samIcIna rUpe adhyayana karIne samajelo viSaya suadhIta kahevAya che. (2) sudhyAta-samIcIna rUpe tenuM ciMtana karIne samajelo viSaya sudhyAta kahevAya che. (3) sutapasvita-jIvanamAM Acarita, anubhavita viSaya sutapasvita kahevAya che. tIrthakara prabhu evA traNa guNa yukta dharmanuM nirUpaNa kare che. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 upadezita dharmanA A traNe guNo paraspara saMkaLAyelA che arthAt suadhyayana vinA sudhyAna na hoya ane sudhyAna vinA sutapa na hoya. A padomAM je 'su' joDAyela che te samyakdo paryAyavAcI che. samyajJAna, samyak dhyAna ane samyaktapa, A traNenuM samanvayAtmaka rUpa ja AtmAne paramAtmA banAve che. A ja tattvane bIjA zabdomAM kahyuM che ke- 274 NANaM payAsayaM, sohao tavo, saMjamo ya guttikaro / tihaMpi samAoge, mokkho jiNasAsaNe bhaNio // artha- jJAna prakAzaka che, tapa zodhaka che ane saMyama rakSaka che. A traNeno samanvaya thAya tyAre AtmAno mokSa thAya, tema jina zAsanamAM kahyuM che. A zlokamAM jJAna, tapa ane saMyama traNanA saMyoge mokSaprAptinuM nirUpaNa che. A rIte spaSTa thAya che ke sUtrokta traNa guNothI saMyukta dharma suAkhyAta kahevAmAM Ave che. temaja zlokagata traNa guNono saMyoga mokSadAyaka thAya che. pApanI nivRtti ane pravRtti | 63 tivihA vAvattI paNNattA, taM jahA- jANU ajANU vitigicchaa| evaM ajjhova - vajjaNA pariyAvajjaNA / : bhAvArtha :- pApathI nivRtti traNa prakAranI che, yathA- (1) jJAnapUrvakanI (2) ajJAnadazAnI (3) phaLa prati saMdehayukta. te ja pramANe pApamAM Asakti ane pApamAM pravRttinA paNa traNa-traNa prakAra che. vivecana : prastuta sUtramAM pApanI nivRtti, Asakti ane pravRtti pratyenI vyaktinI aMtaHsthitinuM citraNa che. vAvatti :- (vyAvRtti) pApakarmathI nivRtti. (1) je sAdhaka pApakarmanuM pariNAma A bhava ane parabhavamAM aniSTa rUpa che ema jANI, tenAthI nivRtta thAya te jJAnavyAvRtti kahevAya che. (2) je vyakti kAryanA pariNAmanI jANakArI pUrvaka nahIM paraMtu dekhAdekhIthI pApa pravRttino tyAga kare che te ajJAna vyAvRtti kahevAya che. (3) A pApano tyAga ucita che ke anucita teno nirNaya karyA vinA athavA te tyAga phaLadAyI thaze ke nahi tevI zaMkAspada avasthAmAM je tethI nivRtta thAya to te tenI saMzayapUrvakanI vyAvRtti che. aovavapnaLA :- (aghyapapAdanA) pApakarmo prati temaja Indriya viSaya ane Indriya poSaka padArtha prati Asakti ane mamatvabhAva hoya tene adhyapapAdana kahe che. riyAva[LA :- pApakAryono svIkAra, pApakAryonuM AcaraNa, Indriya viSayonuM sevana, Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-4 [ 275 | bhogapabhoganA padArthonuM grahaNa ane sevana ItyAdi pravRtti paryApAranA kahevAya che. pApanI nivRttinI jema pApanI Asakti ane pravRttinA traNa-traNa bhedonuM svarUpa che, yathA- (1) jANavA chatAM paNa udayanI prabalatA vaza Asakti ane paristhitivaza pravRtti karavI. (2-3) ajJAnadazAthI ane phaLa prati saMdeha zIlatA pUrvaka Asakti ane pravRtti karavI. zAstra rahasyano nirNaya :64 tivihe aMte paNNatte, taM jahA- logaMte, veyaMte, samayaMte / bhAvArtha :- aMta(rahasya)traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) laukika zAstronA rahasyano nirNaya. (2) vaidika zAstranA rahasyano nirNaya. (3) svasamaya-jaina siddhAMtonA rahasyano nirNaya. vivecana : prastuta sUtramAM aMta' zabda sAra, niSkarSa, nirNaya, rahasya vagere arthamAM prayukta che. to te - loka zabdathI ahIM cauda rAjalokanuM grahaNa karyuM nathI paraMtu loka mAnya arthazAstra vagerenuM grahaNa karyuM che. tenA AdhAre je nirNaya thAya che ane tenAthI artha niSpAdana(dhanopArjana)nA viSayane jANavo te 'lokAnta' kahevAya che. ve te - Rgvada Adi cAre vedonA rahasyane jANavA tene vedAnta kahe che, vedonA AdhAre je nirNaya karavAmAM Ave te paNa vedAnta kahevAya che ane vedanA aMtima adhyAyamAM vedanA niSkarSa(rahasya-sAra) rU5 vedAntano ullekha maLato hovAthI tene paNa vedAnta kahevAya che. samayate - samaya zabdathI ahIM svasiddhAMta eTale jaina siddhAMta grahaNa karyA che. te siddhAMtonA tattvane jANavA rahasyone samajavA te samayAnta kahevAya che. siddhAMtanA Adeza-upadezane hRdayaMgama karI karmamalathI vimukta thaIne nirvANanI prApti te ja kharekhara vAstavamAM samayAnta kahevAya che. jina, kevaLI ane arvatanA traNa-traNa prakAra :65 tao jiNA paNNattA, taM jahA- ohiNANajiNe, maNapajjavaNANajiNe, kevala- NANajiNe / tao kevalI paNNattA, taM jahA- ohiNANakavalI, maNapajjavaNANa- kevalI. kevalaNANakevalI / tao arahA paNNattA. taM jahA- ohiNANaarahA, maNapajjavaNANaarahA, kevalaNANaarahA / bhAvArtha - jina traNa prakAranA che, yathA- (1) avadhijJAnI jina (2) mana:paryavajJAnI jina (3) Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 276 | zrI ThANAga sutra-1 kevaLajJAnI jina. kevaLI traNa prakAranA che, yathA- (1) avadhijJAnI kevaLI (2) mana:paryavajJAnI kevaLI (3) kevaLajJAnI kevaLI. ahata traNa prakAranA che, yathA- (1) avadhijJAnI ahaMta (2) mana:paryavajJAnI ahaMta (3) kevaLajJAnI ata. vivecana : A sUtramAM rAga-dveSane jItanAra jina, paripUrNa jJAnavAna kevaLI ane jenA mATe koI rahasya chUpuM nathI te ahaMtu, A traNenA traNa-traNa prakAra batAvyA che. kevaLa jJAnI jina, keLavajJAnI kevaLI ane kevaLajJAnI ahata yathArtha rUpe jina, kevaLI ane arvata che. zeSa avadhijJAnI ane manaH paryavajJAnIne aupacArika rUpe jinAdi kahyA che. kevaLa jJAnanI jema A baMne jJAna sAkSAt AtmAthI thAya che ane pratyakSa jJAna che tethI tene upacArathI jina kevaLI ane ahaMta kahyA che. lezyAonA lakSaNa ane gati : 66 tao lesAo dubbhigaMdhAo paNNattAo, taM jahA- kaNhalesA, NIlalesA, kAulesA / tao lesAo subbhigaMdhAo paNNattAo, taM jahA- teulesA, pamhalesA, sukkalesA / bhAvArtha :- traNa lezyAdurabhigaMdhavALI che, yathA- (1) kRSNa lezyA (2) nIlalezyA (3) kApotalezyA. traNa lezyA surabhigaMdhavALI che, yathA- (1) tejolezyA (2) pAlezyA (3) zukalalezyA. 67 tao lesAo doggaigAmiNIo, saMkiliTThAo, amaNuNNAo, avisuddhAo, appasatthAo, sIyalukkhAo paNNattAo, taM jahA- kaNhalesA, NIlalesA, kAulesA / tao lesAo sogaigAmiNIo, asaMkiliTThAo maNuNNAo, visuddhAo, pasatthAo, Ni NhAo paNNattAo, taM jahA- teulesA, pamhalesA, sukkalesA / bhAvArtha - traNa lezyA durgatigAminI, saMkliSTa(azubha, klezayukta), amanojJa, avizuddha, aprazasta ane zIta-rUkSa pula pariNAmI che, yathA- (1) kRSNa lezyA (2) nIla glezyA (3) kApota lezyA. traNa lezyA sugatigAminI, asaMkliSTa, manojJa, prazasta ane snigdha-uSNa pudgala pariNAmI kahI che, yathA- (1) tejo vezyA (2) padma lezyA (3) zukala lezyA. vivecana : prastuta sUtromAM traNa-traNanA be vibhAga pADI te chae vezyAnI zubhAzubhatA ane tenA pariNAmanuM Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna3: uddezaka-4 _ [ 277 ] nirUpaNa karyuM che. lezyA svarUpa :- lezyA be prakAranI hoya che- dravya ane bhAva. (1) kaSAya anuraMjita ane jJAna samusthita AtmAnA je zubhAzubha pariNAma te bhAvalezyA che ane te bhAvalezyAthI AtmAmAM AkarSita thatAM vezyA vargaNAnA pudgala, te dravyalezyA che. dravyalezyA pudgalAtmaka che ane bhAvalezyA AtmAnA pariNAma svarUpa che. himaidhAo :- A padanuM tAtparya be prakAre samajI zakAya che- (1) prastuta sUtramAM zubha azubha gaMdhanuM kathana hovA chatAM upalakSaNathI zubhAzubha varNa, gaMdha, rasa ane sparzanuM paNa kathana samajI levuM joIe. (2) varNa ane rasa pAMca-pAMca che tathA sparza ATha che temAM cha vezyAnA traNa-traNanuM vibhAjana thaI zake nahIM mATe ahIM mAtra gaMdhanuM kathana karyuM che. sALatAo :- zIta-uSNa ane rUkSa-snigdha, A cAra sparzanI apekSAe cha lezyAonAM be vibhAjana thAya che tethI bIjA sUtramAM traNa azubha lezyA zIta, rUkSa sparzavALI ane traNa zubha lezyA uSNa, snigdha sparzavALI darzAvI che. tophAnIo :- traNa azubha lezyAomAM AyuSyabaMdha ke maraNa thAya to jIva durgatigAmI bane che ane traNa zubha legyAmAM AyubaMdha ke maraNa thAya to jIva sadgatimAM jAya che. A kathana vizeSa apekSAe che kAraNa ke traNa azubhalezyAmAM AyuSya baMdha ke mRtyu thavA chatAM jIva bhavanapati ane vyaMtaradeva thAya che. zubhAzubha cha e vezyAmAM mRtyu thAya to jIva manuSya ke tiryaMca paMcendriya thaI zake che. vizeSa apekSAmAM dravya ane bhAvalezyA kAraNa bane che. deva tathA narakamAM dravyalezyA jIvana paryata ekeka ja rahe che ane bhAvalezyA teonI parivartita thatI rahe che. manuSya ane tiryaMca paMcendriyamAM chae dravya tathA bhAvalezyA aMtarmuhUrtamAM badalAtI rahe che. bAlamaraNa vagere saMbaMdhI lezyA :68 tivihe maraNe paNNatte, taM jahA- bAlamaraNe, paMDiyamaraNe, bAlapaMDiyamaraNe / bAlamaraNe tivihe paNNatte, taM jahA- Thiyalesse, sakiliTThalesse, pajjavajAyalesse / paMDiyamaraNe tivihe paNNatte, taM jahA- Thiyalesse, asaMkiliTThalesse, pajjava- jAyalesse / bAlapaMDiyamaraNe tivihe paNNatte, taM jahA- Thiyalesse, asaMkiliTThalesse, apajjavajAyalesse / bhAvArtha :- maraNa traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) bAla maraNa (asaMyamInuM maraNa), (2) paMDita maraNa (saMyamInuM maraNa) (3) bAlapaMDita maraNa (saMyamasaMyamInuM maraNa). bAla maraNa traNa prakAranA che arthAt bAla maraNamAM lazyAnI traNa avasthAo che, te A pramANe Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 ] zrI ThANAga sUtra-1 che- (1) sthita lezyA hoya (2) azubha lezyA hoya (3) te eka lazyAnIaneka paryAyo hoya. paMDita maraNa traNa prakAranA che arthAt paMDita maraNamAM lezyAnI traNa avasthAo hoya che(1) sthita (eka) lezyA hoya (2) azubha lezyA hoya (3) te eka vezyAnI aneka paryAyo hoya. bAlapaMDita maraNa traNa prakAranA che arthAtu bAlapaMDita maraNamAM lezyAnI traNa avasthAo hoya che- (1) sthita (eka) vezyA hoya (2) azubha-asaMkliSTa vezyA hoya (3) aparyavajAta lezyA- te eka vezyAnI aneka paryAyo hotI nathI. vivecana : prastuta sUtramAM traNa prakAranA maraNanI sAthe lezyAnI avasthAonuM ciMtana prastuta karyuM che. te avasthAo traNa joDakothI cha prakAranI che- (1) sthita-asthita (2) saMkliSTa-asaMkliSTa (3) paryavajAta-aparyavajAta. sthita-asthitarUpa pahelA joDakAmAMthI traNe maraNamAM eka sthita lezyA hoya che kAraNa ke maraNa samaye je kuSNa Adi koI eka vezyA hoya che te ja mRtyuthI janma paryata sthira rahe che. parivartita thatI nathI. saMkliSTa-asaMmpiSTarUpa bIjA joDakAmAMthI bAlamaraNamAM sakliSTa azubha lezyAo hoya che ane zeSa be maraNamAM asaMkliSTa zubha lezyAo hoya che. paryavajAta-aparyavajAtarUpa trIjA joDakAnuM tAtparya e che ke te eka lazyAnI vividha paryAyo hoya to tene paryavajAta (paryAyavAna) kahe che ane te vezyA vividha paryAyo rahita hoya tene aparyavajAta kahe che. traNa maraNamAMthI bAla ane paMDita maraNamAM je eka lezyA hoya tenI vividha paryAyo hoya che tathA bAlapaMDita maraNamAM je vezyA hoya temAM paryAyo alpa ke sImita hoya athavA to paryAyo hotI nathI. ahIM aparyavajAta zabdamAM 'a' niSedhArthaka hoya to paryAyo hotI nathI ane 'a' alpArthaka hoya to paryAyo sImita hoya che tevo artha samajavo. kAraNa ke bAlamaraNavALA cAreya gatimAM jAya che, temAM cAra guNasthAna hoya che; paMDitamaraNavALAmAM navaguNasthAna hoya che, te bAra devaloka, navagreveyaka, anuttara vimAna ane mokSa gatimAM jAya che. jyAre bAlapaMDita maraNavALAmAM eka pAMcamuM guNasthAna hoya che ane te mAtra bAra devalokamAM ja jAya che. ItyAdi kAraNe bAlapaMDitamAM aparyavajAta lezyA kahI che tathA zeSa baMne maraNamAM paryavajAta lezyA kahI che. asthirAtmA ane sthirAtmAnAM pariNAma : 69 tao ThANA avavasiyassa ahiyAe asuhAe akhamAe aNissesAe aNANu- gAmiyattAe bhavaMti, taM jahA Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: 6deza-4 | 278 | se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie NiggaMthe pAvayaNe saMkie kaMkhie vitigicchie bhedasamAvaNNe kalusasamAvaNNe NiggaMthaM pAvayaNaM No saddahai No pattiyai, No roei, taM parIsahA abhijuMjiya abhimuMjiya abhibhavaMti, No se parIsahe abhimuMjiya-abhimuMjiya abhibhavai / / se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie paMcahiM mahavvaehiM saMkie jAva kalusasamAvaNNe paMca mahavvayAI No saddahai jAva No se parIsahe abhijujiya abhijujiya abhibhavai / / se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie chahiM jIvaNikAehiM saMkie jAva kalusasamAvaNNe cha jIvaNikAe No saddahai jAva No se parIsahe abhijujiya-abhijujiya abhibhavai / bhAvArtha :- avyavasita(asthira citta) nigraMthanA traNa sthAna ahita, azubha, akSama, aniHzreyasa ane anAnugAmitAnA kAraNa che arthAt asthirAtmA nigraMthanuM traNa prakAre ahita thAya, azubha thAya, te saMyama pAlanamAM asamartha thAya, tenuM akalyANa thAya ane teno parabhava bagaDe che, te A pramANe che (1) te muMDita thaI, gRhastha jIvanano tyAga karI, aNagAra dharmamAM pravrajita thaI, nigraMtha pravacanamAM zakita, kAMkSita, vicikitsita, bheda samApanna ane kaluSa samApanna thaI nigraMtha pravacana upara zraddhA kare nahIM, pratIti kare nahIM, ruci kare nahIM, parISaho tene parAjita kare che ane te parISahone jItI zake nahIM. (2) te muMDita thaI, gRhastha jIvanano tyAga karI, aNagAra dharmamAM pravrajita thaI, paMca mahAvratomAM zaMkita temaja kaluSa samApanna thaI, pAMca mahAvrata upara zraddhA Adi kare nahIM, te parISahone parAjita karI zake nahI. (3) te muMDita thaI, gRhastha jIvanano tyAga karI, aNagAra dharmamAM pravrajita thaI, cha jIvanikAyomAM zaMkita temaja kalaSa samApanna thaI, cha jIvanikAya upara zraddhA Adi kare nahIM, te parISahone parAjita karI za: nahIM. 70 tao ThANA vavasiyassa hiyAe suhAe khamAe NissesAe ANugAmiyattAe bhavati, ta jahA- / se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie NiggaMthe pAvayaNe NissaMkie NikkaMkhie Nivvitigicchie No bhedasamAvaNNe No kalusasamAvaNNe NiggaMthaM pAvayaNaM saddahai, pattiyai, roei, se parIsahe abhimuMjiya-abhimuMjiya Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 | zrI ThANAga sUtra-1 abhibhavai, No taM parIsahA abhimuMjiya abhimuMjiya abhibhavaMti / se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie samANe paMcahiM mahavvae hiM NissaMkie jAva No kalusasamAvaNNe, paMca mahavvayAI saddahai jAva No taM parIsahA abhijujiya abhijujiya abhibhavati / se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie chahiM jIvaNikAehiM NissaMkie jAva No kalusasamAvaNNe, cha jIvaNikAe saddahai jAva No taM parIsahA abhimuMjiya abhijujiya abhibhavati / bhAvArtha :- sthira citta nigraMthanuM traNa prakAre hita thAya, zubha thAya, te saMyamapAlanamAM samartha thAya, tenuM A jIvana kalyANamaya thAya ane parabhava sukhakArI thAya, te traNa sthAna A pramANe che(1) te muMDita thaI, gRhastha jIvanano tyAga karI, aNagAra dharmamAM pravrajita thaI, nigraMtha pravacanamAM niHzaMkita, niHkAMkSita, nivicikitsita, abheda samApanna ane akaluSasamApanna thaIne nigraMtha pravacanamAM zraddhA kare, pratIti kare, ruci kare ane te parISahone jIte che paraMtu parISaho tene parAjita karI zakatA nathI. (2) te muMDita thaI, gRhastha jIvanano tyAga karI, aNagAra dharmamAM pravrajita thaI, paMcamahAvratomAMniHzaMkita rahe che temaja akaluSasamApanna thaIne paMcamahAvratomAM zraddhA Adi kare che, tene parISaho parAbhUta karI zakatA nathI. (3) te muMDita thaI, gRhastha jIvanano tyAga karI, aNagAra dharmamAM pravrajita thaI, cha javanikAyamAM niHzaMkita rahe che temaja akaluSasamApanna thaIne jIvanikAyamAM zraddhA Adi kare che, tene parISaho abhibhUta karI zakatA nathI. vivecana : prastuta sUtromAM sthiracitta ane asthiracitta sAdhakonI saMyama sAdhanAmAM saphaLatA ane asaphaLatA pradarzita karI che. valiyamsa - zraddhAmAM ane saMyamamAM sAvadhAna rahenAra sAdhaka eTale sthira citta sAdhaka. avavasiyasa :- zraddhA ane saMyamamAM asAvadhAnI rAkhanAra sAdhaka eTale asthira citta sAdhaka. sthira citta sAdhakane sUtra varNita traNa prakAre saphaLatAnI upalabdhi thAya che ane asthira citta sAdhakane sUtra varNita traNa prakAre asaphaLatAnI sthiti maLe che. ahita = apathyakara, azubha = pAparUpa, akSama = asamarthatA, anAnugAmika = azubhAnubaMdha, Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-4 201 azubhanI zrRMkhalA, zaMkita = dhyeya ke kartavya prati zaMkAzIla, kAMkSita = dhyeya ke kartavyathI pratikULa siddhAMtanI AkAMkSA rAkhanArA, vicikitsA = dhyeya ke kartavyathI prApta thanAra phaLa prati saMdeha rAkhanArA, bheda samApanna - saMdehanA kAraNe dhyeya pratyenI niSThA jenI khaMDita thaI jAya te, kaluSasamApanna = kaluSita manavALA, = saMdehanA kAraNe dhyeyano je asvIkAra kare te. naraka pRthvIonA traNa valaya : 71 egamegA NaM puDhavI tihiM valaehiM savvao samaMtA saMparikkhittA, taM jahA- ghaNodadhivalaeNaM, ghaNavAyavalaeNaM, taNuvAyavalaeNaM / bhAvArtha :- ratnaprabhAdi pratyeka pRthvI cAre dizAomAM traNa-traNa valayothI gherAyelI che, yathA- (1) ghanodhi valayathI (2) ghanavAta valayathI (3) tanuvAta valayathI. vivecana : ratnaprabhA vagere sAta naraka pRthvI che te darekanI nIce ghanodadhi vagere(pratara rUpe)che, upara AkAza che ane cautarapha ghanodadhi, ghanavAta ane tanuvAtanA valaya che arthAt valayAkAre, parimaMDalAkAre, cUDInA AkAre ghanodhi vagere te naraka pRthvIone gherAyelA che. tenuM vizeSa vivaraNa jIvAbhigama sUtramAM che. vigrahagatino utkRSTa samaya : 72 NeraiyA NaM ukkoseNaM tisamaieNaM viggaheNaM uvavajjaMti / evaM egiMdiyavajjaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha :- nArakI jIva utkRSTa traNa samayanI vigraha gatie utpanna thAya che arthAt parabhavamAM jatAM teone vadhumAM vadhu traNa samaya thAya che. te ja rIte ekendriyane choDIne vaimAnika devo sudhInA sarva jIvo utkRSTa traNa samayanI vigrahagatie utpanna thAya che. vivecana : prastuta sUtramAM vigrahagati-vATe vahetAnI kALamaryAdAnuM nirUpaNa che. vigrahagati :- vigraha eTale mRtyu sthAnathI janmasthAna vaccenuM kSetra ane gati eTale gamana. jIva eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jAya tyAre mRtyu ane utpatti vaccenI jIvanI je gati te vigrahagati kahevAya che. utpattisthAna jo vidizAmAM hoya, viSama zreNI para hoya to jIvane vaLAMka levo paDe kAraNa ke sthUla zarIrarahita jIvanI gati AkAzazreNI anusAra thAya che. je jIva eka vaLAMka le, te be samaye pahoMce Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 282 | zrI ThANAMga satra-1 arthAta tenI be samayavALI vigrahagati kahevAya ane be vaLAMka levA paDe to traNa samayavALI vigrahagati kahevAya. prastuta sUtramAM A traNa samayavALI vigrahagatinuM nirUpaNa che. trasa jIvo trasanADImAM ja hoya che. tyAMthI mRtyu pAmI trasanADI ke sthAvara nADImAM utpanna thAya che tethI te vadhumAM vadhu be vaLAMka ane traNa samayamAM utpatti sthAnamAM pahoMcI zake che. sthAvara jIvo AkhA lokamAM vyApta che. trasanADInI bahAra pUrvavibhAgamAM rahela sthAvara jIvane trasanADInI bahAra pazcima vibhAgamAM utpanna thavAnuM hoya tyAre tene traNa vaLAMka levA paDe che ane temAM cAra samaya lAge che. trIjA sthAnanA kAraNe prastuta sUtramAM ekendriyane choDIne zeSa jIvonI traNa samayanI vigrahagati kahI che. traNa ghAtI karmono kSaya :|73 khINamohassa NaM arahao tao kammaMsA jugavaM khijjati, taM jahANANA varaNijjaM, saNAvaraNijja, aMtarAiyaM / bhAvArtha :- kSINamohavALA antinA traNa karmAza(avazeSa karma dalika) eka sAthe naSTa thAya che, yathA- (1) jJAnAvaraNIya (2) darzanAvaraNIya (3) aMtarAya karma. vivecana : bAramAM guNasthAnavartI jIvanuM mohanIya karma kSaya pAmI gayuM hovAthI "kSINa moha' kahevAya che. tevA jIvane 12mA guNasthAnakanA aMtima samayamAM zeSa rahelA traNe ghAtI karmo eka sAthe nAza pAme che. traNa tArAvALA nakSatra :74 abhiINakkhatte titAre paNNatte / evaM savaNe, assiNI, bharaNI, magasire, pUNe, nephA ! bhAvArtha :- abhijita nakSatranA traNa tArA kahyA che. te ja rIte zravaNa, azvinI, bharaNI, mRgazira, puSya ane jayeSThA nakSatranA paNa traNa-traNa tArA hoya che arthAtu A sAta nakSatranA traNa-traNa vimAna che. tIrthakara saMbaMdhI traNa saMkhyaka viSayo :|75 dhammAo NaM arahAo saMtI arahA tihiM sAgarovamehiM ticaubbhAgapali ovamaUNaehiM vIIkkatehiM samuppaNNe / bhAvArtha :- dharmanAtha tIrthakara pachI zAMtinAtha tIrthakara tri caturbhAza (3/4, poNA)palyopama nyUna Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-3: uddezaka-4 [ 283 ] traNa sAgaropama vyatIta thayA pachI utpanna thayA. 76 samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa jAva taccAo purisajugAo jugtkrbhuumii| bhAvArtha :- zramaNa bhagavAna mahAvIranA zAsanamAM trIjA yugapuruSa jebUsvAmI sudhI yugAntakara bhUmi rahI arthAt nirvANa-gamanano krama cAlato rahyo. 77 mallI NaM arahA tihiM purisasaehiM saddhiM muMDe bhavittA agArAo aNagAriya pavvaie / pAse NaM arahA tihiM purisasaehiM saddhiM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM palvarUpa | bhAvArtha :- mallInAtha tIrthakara traNaso puruSo sAthe muMDita thaI, gRhatyAga karI, aNagAra dharmamAM pravrajita thayA. pArzvanAtha tIrthakara traNaso puruSo sAthe muMDita thaI, gRhatyAga karI aNagAra dharmamAM pravrajita thayA. 78 samaNassa NaM bhagavato mahAvIrassa tiNNisayA cauddasapuvvINaM ajiNANaM jiNasaMkAsANaM savvakkharasaNNivAINaM jiNA iva avitahaM vAgaramANANaM ukkosiyA cauddasapuvvisaMpayA hotthA / bhAvArtha :- zramaNa bhagavAna mahAvIranA traNaso ziSya cauda pUrvadhara, jina nahIM paNa jina samAna, sarvAkSara-sannipAtI tathA jina bhagavAnanI samAna avitatha vyAkhyAna ApanAra hatA. bhagavAna mahAvIranA caturdazapUrvI ziSyonI A utkRSTa saMpadA hatI. 79 tao titthayarA cakkavaTTI hotthA, taM jahA-saMtI kuMthU aro| bhAvArtha :- traNa tIrthakaro te bhavamAM cakravartI paNa hatA, yathA- (1) zAnti (2) kuMthu (3) aranAtha. vivecana : prastuta sUtromAM tIrthakaronI traNa saMkhyA saMbaMdhita vizeSatAo pragaTa karI che. yugAMtakara bhUmi - tIrthakaranA nirvANa pachI jeTalI pATa sudhI jIvo mokSagati prApta kare, te yugAMtakara bhUmi kahevAya che. mahAvIra svAmInA nirvANa (1) gautama svAmI bAra varSa kevaLajJAnI rahI mokSa pAmyA, A prathama yugAMtakara bhUmi che. (2) pachI sudharmA svAmI ATha varSa kevaLajJAnI rahI mokSa pAmyA, A bIjI Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 | zrI ThANAga sUtra-1 | yugAMtakara bhUmi che. (3) te pachI jaMbUsvAmI cummALIsa varSa kevaLajJAnI rahI mokSa pAmyA, A trIjI yugAMtakara bhUmi che. A rIte bhagavAna mahAvIra svAmInA nirvANa pachI traNa kevaLI pATa paraMparA cAlI, tethI teonI traNa yugAMtakara bhUmi kahI che. savAra sannipAta :- akSaronA sannipAta-saMyoga anaMta che. prakRSTa zrutajJAnI te sarva sannipAtone jANe che. saMpUrNa vAtmayanA jJAtA athavA saMpUrNa pratipAdya viSayanA parijJAtA sarvAkSara sannipAti kahevAya nava jhaveyaka vimAnonA nAma :80 tao gevijjavimANa patthaDA paNNattA, taM jahA- heTThima-gevijjavimANapatthaDe, majjhima-gevijjavimANapatthaDe, uvarima-gevijjavimANapatthaDe / hiTimage vijjavimANapatthaDe tivihe paNNatte, taM jahAheTThimaheTThimagevijja- vimANepatthaDe, heTThimamajjhimagevijjavimANapatthaDe, heTThimauvarimagevijjavimANa- patthaDe / majjhima gevijja vimANa patthaDe tivihe paNNatte taM jahA- majjhimaheTThimagevijja, vimANapatthaDe, majjhimamajjhimage vijjavimANapatthaDe, majjhimauvarimagevijjha vimANapatthaDe / uvarimagevijjavimANapatthaDe tivihe paNNatte, taM jahA- uvarimaheTThimagevijja vimANapatthaDe, uvarimamajjhimagevijavimANapatthaDe uvarima uvarima gevijjavimANa patthaDe / bhAvArtha :- greveyaka vimAnanA traNa prastaTa che, yathA- (1) adhatana (nIcenA)raiveyaka vimAna prastaTa (2) madhyama greveyaka vimAnaprastaTa (3) uparima (uparanA)raiveyaka vimAnaprastaTa. adhatana raiveyaka vimAna prataTa traNa prakAranA kahyA che, yathA- (1) adhastanaadhastana raiveyaka vimAna prastaTa (2) adhistanamadhyama greveyaka vimAnaprastaTa (3) adhatanauparima raiveyaka vimAna praTa. madhyama greveyaka vimAna prastaTa traNa prakAranA che, yathA- (1) madhyamaadhastana veyaka vimAna prastaTa (2) madhyama-madhyama greveyaka vimAnaprastaTa (3) madhyamauparima raiveyaka vimAna prastaTa. uparima raiveyaka vimAnanA prastaTa traNa prakAranA che, yathA- (1) uparima-adhatana raiveyaka Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-3: uddezaka-4 . [ 285 | vimAna prataTa (2) uparima-madhyama greveyaka vimAnaprastaTa (3) uparima-uparima greveyaka vimAna prastaTa. vivecana : puruSAkAra lokamAM grIvAnA bhAge je vimAna che te raiveyaka kahevAya che. te vimAnomAM traNa traNa vimAnanI eka trika, evI traNa trika uparAupara rahelI che. traNe maLIne kula nava raiveyaka vimAna thAya che. prastuta sUtromAM traNa trikanA kramazaH nAma pradarzita karyA che. patthaDe:- prastaTa. ahIM dareka raiveyakanA nAma sAthe prastaTa zabda joDelo che. tenuM tAtparya e che ke te dareka vimAnanA prastaTa-pratara judA judA che. tethI nava raiveyakanA nava pratara che. temAM paNa traNa-traNa pratara najIka che. tethI traNa trika kahevAya che. nave pratara ane traNe trikamAM vimAna saMkhyA judI judI che. zAstramAM pratyeka trikanI vimAna saMkhyA batAvI che, te kramazaH 111, 107, 100 che. te sarva maLI 318 vimAna che. pApakarma saMcaya AdinI traNa avasthAo :81 jIvANaM tiTThANaNivvattie poggale pAvakammattAe ciNiMsu vA ciNaMti vA ciNissaMti vA, taM jahA- itthiNivvattie, purisaNivvattie, NapuMsagaNivvattie / evaM uvaciNa-baMdha udIra-veda taha NijjarA ceva / bhAvArtha :- jIve traNa sthAna nivartita (upArjita)mugalono karmarUpe saMcaya karyo che, kare che ane saMcaya karaze, te A pramANe che- (1) strI nivartita (strI veda paNe upArjita)mugalono karma rUpe saMcaya (2) puruSanivartita(puruSa veda paNe upArjita)mugalono karma rUpe saMcaya (3) napuMsaka nivartita(napuMsakavedapaNe upArjita)mugalono karma rUpe saMcaya. A rIte jIve tristhAna nivartita pudgalono karma rUpe upacaya, baMdha, udIraNA, vedana tathA nirjarA karI che, kare che ane karaze. vivecana : prastuta sUtramAM pApakarma rUpe upArjita karmanA saMcayAdinuM vivaraNa che. trIjA sthAnanA kAraNe saMsAranA samasta jIvonA ahIM traNa prakAra grahaNa karyA che. saMsArI jIve strIveda, puruSaveda, napuMsakavedamAM rahI pApakarmono saMcayAdi karyo hato, kare che ane karaze. tripradezI vagere pudgalonI anaMtatA - 82 tipaesiyA khaMdhA aNaMtA paNNattA / evaM jAva tiguNalukkhA poggalA Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 286 ] zrI ThANAMga satra-1 aNaMtA paNNattA / bhAvArtha :- tripradezI (traNa pradezavALA)pudgalaskaMdha anaMta che. A rIte traNa pradezAvagADha, traNa samayanI sthitivALA ane traNa guNavALA rUkSa pugala skaMdha paryata sarva pudgala skaMdho anaMta che arthAt zeSa sarva varNa, gaMdha, rasa ane sparzanA traNa traNa guNavALA pudgala skaMdha anaMta anaMta che. ne che sthAna-3 : uddezaka-4 saMpUrNa che te sthAna-3 saMpUrNa Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4 _ | 287] cothuM sthAna | << paricaya je prastuta sthAnamAM cAra saMkhyAthI saMbaddha viSaya saMkalita che. A sthAnamAM cAra uddezaka che. A vargIkaraNamAM tAttvika, bhaugolika, manovaijJAnika, prAkRtika vagere viSayonI aneka caturbhagIo jovA maLe che. temAM vRkSa, phaLa, vastra vagere vyAvahArika vastuonA mAdhyamathI manuSyanI manodazAnuM vizleSaNa karavAmAM AvyuM che. jema ke keTalAka vRkSa mULa pAse sIdhA hoya paNa uparanA bhAgamAM vakra hoya che, to keTalAka vRkSa nIce mULa pAsethI upara sudhI sIdhA ja hoya, keTalAka vRkSa mULathI upara sudhI vakra ja hoya, to keTalAka mULa pAse vAMkA hoya paNa upara sIdhA hoya che. vyaktiono svabhAva paNa tevo ja hoya che. keTalIka vyakti manathI saraLa hoya che ane vyavahArathI paNa saraLa hoya che. keTalIka vyakti saraLahRdaya hovA chatAM vyavahAra kaTila hoya che. keTalIka vyakti manathI saraLa na hoya paNa saraLa hovAno dekhAva rAkhe, to keTalIka vyakti aMtarathI kuTila hoya che ane vyavahAra paNa kuTila ja hoya. | vicAronI taratamatA ane pArasparika vyavahAranA kAraNe badhAnI manaHsthiti pratyeka samaye samAna hotI nathI. prathama paricaya samaye sarasa lAgatI vyakti paricaya vadhatA nIrasa dekhAya che. keTalAka manuSya prathama paricaya samaye sarasa na lAgatA hoya paraMtu sahavAsa vadhatA te sarasa lAge. keTalAka manuSya paricayanA prAraMbhathI aMta sudhI sarasa ja hoya to keTalAka manuSya paricayanA prAraMbhathI aMta sudhI nIrasa rahe, sarasa thAya ja nahIM. manuSyanI vaya sAthe yogyatA ke svabhAvane saMbaMdha nathI. te nirUpaNa A sthAnamAM che. keTalAka alpavaya hovA chatAM zAMta hoya che to keTalAka vayaska hovA chatAM zAMta na hoya, to keTalAka avasthAnA paripAkathI zAMta thaI jAya che. A sthAnamAM sutrakAre prasaMgavaza keTalIka kathAono nirdeza karyo che. aMtakriyAnA sutramAM bharata cakravartI, gajasukumAra, sanakumAra cakravartI, marudevA; A cAra kathAno nirdeza che. vRttikAre aneka sthaLe kathAonI yojanA karI che. sUtramAM cAra prakAranA putra batAvyA che- (1) pitAthI adhika (2) pitAnI samAna (3) pitAthI hIna (4) kuLa mATe aMgAra sama. tenA daSTAMta A pramANe ApyA che- (1) RSabhadeva jevA putra pitRdatta saMpattine vadhAre che. (2) mahAyaza jevA putra pitRdatta saMpattine yathAvat rAkhe che. (3) Adityayaza jevA putra pitAthI hIna saMpativALA che. (4) Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 288 | zrI ThANAga sUtra-1 kaMDarIka jevA putra kuLasaMpadAne naSTa kare che. bhagavAna mahAvIra svAmI satya sAdhaka hatA. teoe lokone satya sAdhanA ApI paraMtu bAhya upakaraNono mithyA Agraha Apyo nathI. sacela-acela, upakaraNa sahita upakaraNa rahita baMne prakAranI sAdhanAne mokSadAyaka kahI che. sAdhAraNa rUpe satyano saMbaMdha vANI sAthe hoya che, tema mAnavAmAM Ave che paraMtu prastuta sthAnamAM satyanuM vyApaka svarUpa pradarzita karyuM che. satyano saMbaMdha mana, vANI, kAyA traNe sAthe che. te satyane kAyAnI RjutA, bhASAnI RjutA ane bhAvanI RjutA, A traNenI avisaMvAditA dvArA pragaTa karyA che. prastuta sthAnamAM vyavahArika viSayonuM paNa yathArtha nirUpaNa che. vibhinna manovRttivALI vyaktio pratyeka yugamAM hoya che. amuka manovRttivALA amuka yugavizeSamAM ja hoya tevuM nathI. eka caubhaMgImAM sUtrakAre darzAvyuM che ke keTalAka puruSa Amrapralambakoraka jevA che. te sevA karanArano ucitta samaye ucita upakAra kare che. keTalAka puruSa tAlapralambakoraka jevA hoya che, te dIrghakALathI sevA karanArano ucita upakAra kare che paNa ghaNI muzkelIthI. keTalAka puruSa vallIpralambakoraka jevA hoya che, te sevA karanArano saraLatAthI, zIdhra upakAra kare che. keTalAka puruSa meSaviSANakAraka jevA che. te sevA karanArane madhura vacano dvArA ja prasanna rAkhavA Icche paNa teno upakAra karatA nathI. A rIte vividha viSayothI paripUrNa A sthAna jJAnasaMpadAno akSayakoza che. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: deza-1 289 sthAna-4 deza-1 alpakarma mahAkarma yukta zramaNanI aMtakriyA :| 1 cattAri aMtakiriyAo paNNattAo, taM jahA- tattha khalu imA paDhamA aMtakiriyA appakammapaccAyAe yAvi bhavai / se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie saMjamabahule saMvarabahule samAhibahule lUhe tIraTThI uvahANavaM dukkhakkhave tvssii| tassa NaM No tahappagAre tave bhavai, No tahappagArA veyaNA bhavai / tahappagAre purisajjAe dIheNaM pariyAeNaM sijjhai bujjhai muccai pariNivvAi savvadukkhANamaMtaM karei, jahA se bharahe rAyA cAuratacakkavaTTI / paDhamA aMtakiriyA / ahArA doccA aMtakiriyA mahAkammapaccAyAe yAvi bhavai / se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie saMjamabahule jAva dukkhakkhave tavassI / tassa NaM tahappagAre tave bhavai, tahappagArA veyaNA bhavai / tahappagAre purisajAe NiruddhaNaM pariyAraNaM sijjhai bujjhai jAvasavvadukkhANa maMtaM karei, jahA se gayasUmAle aNagAre / doccA aMtakiriyA / ahAvarA taccA aMtakiriyA- mahAkammapaccAyAe yAvi bhavaDa / seNaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriya pavvaie / saMjamabahule jAva tavassI / tassa NaM tahappagAre tave bhavai, tahappagArA veyaNA bhavai / tahappagAre purisajAe dIheNaM pariyANaM sijjhai jAva savvadukkhANamaMtaM karei, jahA se saNaMkumAre rAyA cAuraMtacakkavaTTI / taccA aMtakiriyA / ahAvarA cautthA aMtakiriyA- appakammapaccAyAe yAvi bhavai / se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie saMjamabahule jAva tavassI / tassa NaM No tahappagAre tave bhavai, No tahappagArA veyaNA bhavai / tahappagAre purisajAe NiruddhaNaM pariyAeNaM sijjhai jAva savvadukkhANamaMtaM karei, jahA Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 ] zrI ThANAMga satra-1 sA marudevA bhagavaI / cautthA aMtakiriyA / bhAvArtha :- aMtakriyA cAra prakAranI kahI che, te A pramANe che- te cAra aMtakriyAmAMthI prathama aMtakriyAmAM alpakarmI koI jIva manuSyabhava pAmI, muMDita thaI, gRhastha jIvanano tyAga karI, aNagAra dharmamAM pravrajita thaI, saMyama bahula, saMvara bahula ane samAdhi bahula thaI, sneha(rAgabhAva) rahita thaI, saMsAra samudrane taravAnI IcchAvALA, upadhAna (zrutajJAnapUrvaka) tapa karanArA, duHkharUpa karmono kSaya karanArA tapasvI hoya che. tene tathAprakAranuM ghora tapa ane tathAprakAranI tIvra vedanA hotI nathI. AvA laghukarmI puruSa dIrghakAlika sAdhuparyAyathI siddha thAya che, buddha thAya che, mukta thAya che, parinirvANane prApta thAya che ane sarva duHkhono aMta kare che. jema ke cAre dizAonA aMta sudhI bharatakSetrano digvijaya karanAra cakravartI bharata rAjA. A prathama(eka prakAranI) aMtakriyA che. /1ll te pachI bIjI aMtakriyAmAM koI bhArekarmI jIva manuSyabhava pAmI, muMDita thaI, gRhastha jIvanano tyAga karI, aNagAra dharmamAM pravrajita thaI, saMyama bahula Adi pUrvokta guNasaMpanna banIne, duHkharUpakarmono kSaya karanArA tapasvI hoya che. tene vizeSa prakAranuM ghora tapa ane tathA prakAranI ghora vedanA hoya che. AvA puruSa alpakAlika sAdhu paryAya dvArA siddha thAya che temaja sarva duHkhono aMta kare che. jema ke gajasukumAramuni. A bIjA prakAranI aMtakriyA che. rA. te pachI trIjI aMtakriyAmAM koI bhAre karmI jIva manuSya janma pAmI, muMDita thaI, gRhastha jIvanano tyAga karI, aNagAra dharmamAM pravrajita thaI, saMyama bahula Adi pUrvokta guNa saMpanna banIne duHkha rUpa karmono kSaya karanArA tapasvI hoya che. tene vizeSa prakAranuM ghoratapa ane te ja pramANenI ghora vedanA hoya che. A prakAranA puruSadIrghakAlika sAdhuparyAya pALIne siddha thAya che temaja sarva duHkhono aMta kare che. jema ke sanaskumAra cakravartI rAjA. A trIjI aMtakriyA che. IIll. te pachI cothI aMtakriyAmAM alpakarmI jIva manuSya janma pAmI, muMDita thaI, gRhastha jIvanano tyAga karI, aNagAra dharmamAM pravrajita thaI, saMyama-bahula, saMvara-bahula Adi pUrvokta guNasaMpanna thaIne, duHkha rUpa karmono kSaya karanArA tapasvI hoya che. tene te prakAranuM ghora tapa ke ghora vedanA hotI nathI. A prakAranA puruSa alpakAlika sAdhuparyAya pALI siddha thAya che temaja sarva duHkhono aMta kare che. jema ke bhagavatI marudevA. A cothI aMtakriyA che. jo vivecana : aMtakiyA - sarva karmono sarvathA aMta karanArI kriyAne aMtakriyA kahe che. mRtyu samaye manuSyanuM sthala Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-1 [ 291 ] zarIra chUTI jAya che paraMtu sUkSmazarIra(taijasa ane kArmaNazarIra) sAthe ja rahe che. navA janmamAM A sUkSma zarIra dvArA skUla zarIra niSpanna thAya che. pUla zarIra chUTavA chatAM sUkSma zarIranA astitvanA kAraNe janma, maraNanI paraMparAno aMta Avato nathI. sUkSma zarIra visarjita thAya tyAre ja janma, maraNanI paraMparAno aMta Ave. je sAdhaka karmabaMdhano sarvathA kSaya kare tenA sUkSma zarIrano aMta thAya. A sUkSma zarIranuM chUTI javuM te ja aMtakriyA che arthAtu te ja janma, maraNanI paraMparAno aMta che. A avasthAmAM AtmA zarIra Adi dvArA utpanna kriyAono aMta karI akriya thaI jAya che, mukta thaI jAya che. alpakarma ane dIrgha zramaNa paryAya : bharata cakravartI :- ghaNA alpakarmI, haLukarmI jIva vedanA, ugratapazcaryA vinA lAMbA samaya sudhI zramaNaparyAyamAM rahI nirvANane prApta thAya che. te mATe sUtramAM bharata cakravartInuM nAma daSTAMta rUpe nirdiSTa che. RSabhadevanA putra bharata cakravartI apUrva anAsakta bhAve rAjyapAlana karatA hatA. pUrva bhavanA puNya prabhAve atyaMta haLukarmI hatA. cakravartIpaNAmAM rAjya pAlana karatA cha lAkha pUrva varSo vyatIta thayA tyAre teo zarIra ane pudgalanI asAratAnA ciMtane caDI gayA. zubha adhyavasAye kevaLajJAna prApta thayuM, vastrAbhUSaNo utAryA ane muniveSa dhAraNa karI, rAjabhavanano tyAga karI kevaLIparyAyamAM vicaraNa karavA lAgyA. teo dIrghakAla(eka lAkha pUrva varSo sudhI saMyama paryAyanuM sukhe sukhe pAlana karI, kaThora tapazcaryA vinA nirvANane prApta thayA. mahAkarma ane alpa zramaNa paryAyaH gajasukumAra:- ghaNA mahAkarmI, bhArekarmI jIva alpa samayamAM ugra tapazcaryA, tIvra vedanAne vedI nirvANane prApta thAya che. jema ke vasudeva ane devakInA putra tathA zrIkRSNanA nAnAbhAI, devalokamAMthI AyuSya pUrNa karI, gajasukumArapaNe utpanna thayA hatA. temaNe yuvAvasthAne prApta thatAM ja bhagavAna ariSTanemi pAse dIkSA lIdhI. te ja rAtre smazAnabhUmimAM eka rAtrinI bAramI bhikSu pratimA svIkArI kAyotsargarUpa mahAtapa zarU karyuM ane tenA zvasura somile mAthA para saLagatA aMgArA mUkyA, tenA kAraNe ghora vedanA thaI tene samabhAvathI sahI nirvANa pAmyA. A rIte teoe alpa samayanI zrAmaNya paryAyanuM pAlana karI mahAvedanAmAM mahAkarmano kSaya karI, nirvANane prApta thayA. mahAkarma ane dIrgha zramaNa paryAyaH sanaskumAra cakravartI :- ghaNA mahAkarmI, bhArekarmI jIva dIrghakALa sudhI ugra tapazcaryA karI, tIvra vedanA bhogavI nirvANane prApta thAya che. jema ke sanaskumAra cakravartIe zarIramAM soLa mahAroga utpanna thavAthI, zarIranI azuci bhAvanAthI bhAvita banI, dIkSA grahaNa karI, 700 varSa sudhI mahAtapanuM AcaraNa karyuM, dIrghakALa paryata soLa mahAroganI vedanA bhogavI, sarva karmano kSaya karyo. A rIte teNe dIrgha zramaNa paryAyanuM pAlana karI mahAvedanA bhogavatAM mahAkarmano kSaya karI aMtakriyA karI, nivaNane prApta thayA. alpakarma ane alpa zramaNa paryAya : marudevA :- ghaNA alpakarmI, haLukarmI jIva ugra tapazcaryA ke tIvra vedanA vinA alpa kALamAM ja nirvANane prApta thAya che. jema ke- prathama tIrthakara RSabhadevanA mAtA haLukarmI hatA. temaNe RSabhadeva svAmInA prathama samavasaraNane jotAM ja kevaLajJAna prApta karyuM ane tyAre ja AyuSya pUrNa thatAM siddha thayA. A rIte teoe alpa samayanI mAtra bhAva zramaNaparyAya ane alpa Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 | zrI ThANAMga sUtra-1 vedanAe aMtakriyA karI. marudevA mAtA gRhasthaliMge siddha thayA che mATe muMDita vagere sUtrokta vizeSaNa tenAmAM ghaTita thatAM nathI. tethI A daSTAMta ekadezIya samajavuM. sanakumAra cakravartI mATe A sUtramAM sarva karma kSaya karI mukta thayAnuM spaSTa varNana che, chatAM keTalAka vyAkhyA graMthomAM tenA mATe devalokamAM gayAno ullekha maLe che, te sUtra pramANathI yogya nathI. saMgama = pRthvIkAya Adi chakAyanI rakSA karavA rUpa sattara prakAranA saMyamathI saMpanna. saMvaravahune = mithyAtva Adi sarva prakAranA AzravathI nivRta thavA rUpa saMvaranI pracuratAvALA. samAdiLadu = mana, vacana, kAyAthI AtmalakSya yukta ane rAga-dveSa AdinA prasaMgamAM samabhAva rAkhavA rUpa samAdhinI pracuratAvALA. tUTe = kAma Adi vikArothI rahita, saMyamavAna. tIraddI = bhava sAgara taravAno artha hoya te, mokSArthI. 3vahANavuM = AyaMbila Adi tapapUrvaka AgamonuM adhyayana karanAra. ve duHkha-duHkhanuM mULa kAraNa karma che. karma hoya to ja duHkha bhogavavuM paDe. karmone vilaya karavo te duHkha kSaya. tadupare tave = tathA prakAranuM tapa. bAhya Avyetara ati ghora tapa. tahappaIIRA veyA = tathA prakAranI vedanA. ghora upasarga janya vedanA. unnata-praNata vRkSa tathA manuSyanI caubhaMgIo :| 2 cattAri rukkhA paNNattA, taM jahA- uNNae NAmamege uNNae, uNNae NAmege paNae, paNae NAmamege uNNae, paNae NAmamege paNae / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- uNNae NAmege uNNae jAva paNae NAmamege paNae / bhAvArtha :- cAra prakAranA vRkSa ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che. te A pramANe che ku puruSa (1) unnata-unnata vRkSa.(zarIra ane guNathI) (2) unnata- praNata vRkSa. (3) praNata-unnata vRkSa. (4) praNata-praNata vRkSa. (1) unnata-unnata puruSa.(zarIra-guNathI) (2) unnata-praNata puruSa. (3) praNata- unnata puruSa. (4) praNata-praNata puruSa. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-1 297 | 3 cattAri rukkhA paNNattA, taM jahA- uNNae NAmamege uNNayapariNae, uNNae NAmamege paNayapariNae, paNae NAmamege uNNayapariNae, paNae NAmamege paNayapariNae / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA taM jahA- uNNae NAmamege uNNayapariNae evaM caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranA vRkSa ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- puruSa 1. unnata-unnata pariNata. 1. unnata-unnata pariNata. (zarIrathI unnata, zubhasAdithI pariNata). (zarIrathI unnata,uttama guNathI pariNata) jema ke zAlavRkSa, caMdananuM vRkSa. 2. unnata-praNata pariNata. jema ke lIMbaDo. 2. unnata- praNata pariNata. 3. praNata- unnata pariNata. jema ke azokavRkSa. 3. praNata- unnata pariNata. 4. praNata-praNata pariNata. jema ke kheranuM vRkSa, 4. praNata- praNata pariNata. bAvaLanuM vRkSa. 4 cattAri rukkhA paNNattA,taM jahA- uNNae NAmamege uNNayarUve, taheva caubhaMgo evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- uNNae NAmamege uNNayarUve, taheva caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranA vRkSa ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che vRkSa 1. zarIrathI unnata rUpathI unnata. 1. zarIrathI unnata-rUpathI unnata. 2. zarIrathI unnata-rUpathI praNata. 2. zarIrathI unnata- rUpathI praNata. 3. zarIrathI praNata-rUpathI unnata. 3. zarIrathI praNata-rUpathI unnata. 4. zarIrathI praNata-rUpathI praNata. 4. zarIrathI praNata-rUpathI praNata. | 5 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- uNNae NAmamege uNNayamaNe uNNae NAmamege paNayamaNe, paNae NAmamege uNNayamaNe, paNae NAmamege paNayamaNe / iva saMkhe, 50, viThThI, sattAvAre, vavahAre, pa2vane ni vAmajo bhAvArtha :- cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- 1. aizvaryathI unnata, manathI unnata puruSa puruSa Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 294 | zrI ThANAMga sUtra-1 2. aizvaryathI unnata, manathI praNata puruSa 3. aizvaryathI praNata, manathI unnata puruSa 4. aizvaryathI praNata, manathI praNata puruSa. A ja rIte saMkalpa, prajJA, daSTi, zIlAcAra, vyavahAra ane parAkrama AzrI cAra-cAra prakAranA puruSa che, tema jANavu ahIM saMkalpa vagere dvArA cAra-cAra bhaMga puruSanI apekSAe ja kahyA che paraMtu vRkSanI apekSAe kahyA nathI.] vivecana : prastuta sUtromAM vRkSanA udAharaNa dvArA manuSyanI uccatA-nImnatA, pariNati, rUpa vagarenuM nirUpaNa che. unnatano artha che ucca-UMcAIne prApta, zreSTha. praNatano artha che, nimnatAne prApta, hIna. A uccatA ane nimnatA mApavAnA aneka mApadaMDa thai zake che. jAti, kuLa, rUpa, baLa, aizvarya, UMcAI, guNa, jJAna vagere mApadaMDothI vyaktinI zreSThatA, nimnatA mApI zakAya che. vRttikAre A sUtrano anuvAda karatAM udAharaNa rUpe zarIra ane guNanA AdhAre unnatatA ane praNatatA pragaTa karI che. saMbhavita badhA ja mApadaMDathI prastuta sUtranI vyAkhyA karI zakAya. jema ke aizvaryathI unnata jJAnathI unnata, aizvaryathI unnata jJAnathI praNata, aizvaryathI praNata jJAnathI unnata, aizvaryathI praNata jJAnathI praNata. A bhava-parabhavanI apekSAe paNa unnata-praNatanA cAra bhaMga kahI zakAya. jema ke brahmadatta cakravartI, cakravartInI samRddhi bhogavI tIvra dveSa, kaSAyanA kAraNe sAtamI narakamAM gayA. A bhavamAM aizvaryathI unnata paNa pachI guNathI praNata banI narakane pAmyA. harikeza muni janme cAMDALakuLamAM utpanna thayA. virUpa, kurUpanA kAraNe pahelAM praNata hatA, chatAM paNa muni samAgama dharma pAmI, saMyama ane tapanA kAraNe vizvavaMdya banyA. A rIte pAchaLathI unnatatAne pAmyA. kAlasaurika kasAI roja pAMcaso pADAno vadha karato hato. janmathI, kAryathI A bhavamAM praNata hato ane marIne sAtamI narakamAM gayo tyAM paNa praNata thayo. mahAzataka zrAvakanI patnI revatI dhanADhaya, aizvarya saMpanna, kuLasaMpanna. tethI pahelA unnata hatI. chatAM paNa pachI bAra zokya prati dveSa thatAM teone viSathI mArI nAMkhI, mAMsa, madIrAmAM matta banI, pahelI narakamAM gaI. tyAM te praNata thaI. A sUtromAM (1) unnata-praNata (2) unnata-unnata pariNata (3) unnata-unnata rUpanI traNa caubhaMgImAM vRkSanA udAharaNathI manuSyanuM kathana che. te pachI vRkSanA udAharaNa vinA puruSanI sAta caubhaMgIo che. temAM mana, saMkalpa, prajJA, daSTi A cAramAM bodhAtmaka daSTikoNathI tathA zIla, vyavahAra, parAkrama A traNamAM kriyAtmaka dRSTikoNathI puruSanI vividha avasthAonuM pratipAdana che. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-1 295 pariNata - pariNamavuM. vRkSa pakSamAM-zubha rasAdi azubha rasAdi rUpe pariName te praNata kahevAya ane azubha rasa zubha rasarUpe pariName te unnata kahevAya. manuSya pakSamAM-zubhabhAva azubhabhAva rUpe ane azubhabhAva zubharUpe pariName te rIte samajavuM. rU5 - AkAra, saMsthAna, zobhA yukta, surUpa hoya te unnata rUpa kahevAya ane kurUpa hoya te praNata rUpa kahevAya. (1) vRkSapakSamAM keTalAka vRkSa zarIrathI unnata ane rUpathI unnata suMdara AkAravALA hoya. (2) manuSyapakSamAM keTalAka manuSya zarIrathI unnata (UMcA) hoya ane rUpathI unnata(sauMdaryavAna) hoya athavA keTalAka manuSya jAtithI unnata(zreSTha jAtivALA) hoya ane rUpathI paNa unnata(sauMdaryavAna) hoya. mana - audArya-udAratA vagere guNayukta hoya te unnatamane kahevAya ane kRpaNatA-kaMjusa vagere avaguNa yukta hoya te praNatamane kahevAya che. saMkalpa - saMkalpa eTale mAnasika vicAranI daDhatA. daDha manavALA manuSya saMkalpathI unnata ane asthira manavALA manuSya saMkalpathI praNata kahevAya che. prajJA :- prakRSTa jJAnavAna. buddhimAna hoya te prajJAthI unnata ane alpa jJAnavALA mUrkha, prajJAthI praNata kahevAya che. daSTi - daSTi eTale darzana. vividha daSTikoNathI vastune jonAra unnatadaSTi ane ekAMta daSTikoNathI jonAra praNatadaSTi kahevAya. zIlAcAraH- zIla eTale savRti, samAdhi-cittanI svasthatA, zIla, samAdhi yukta AcAra te zIlAcAra. zIlavAna manuSya zIlAcArathI unnata ane zIlavAna na hoya te zIlAcArathI praNata kahevAya che. vyavahAra :- vartamAna AcaraNa te vyavahAra. jeno vyavahAra ujaLo hoya, sAro hoya te unnata vyavahAra vALA ane jeno vyavahAra kharAba hoya te praNata vyavahAravALA kahevAya che. parAkrama :- parAkrama eTale utsAha, utsAhI vyakti unnata parAkramI ane nirutsAhI vyakti praNata parAkramI kahevAya che. keTalAka manuSya jAtithI unnata ane pariNati, rUpAdithI paNa unnata hoya, keTalAka manuSya jAtithI unnata hoya paNa pariNati, rUpAdithI praNata hoya vagere caubhaMgIo saraLatAthI samajI zakAya tevI che. tera caubhaMgInuM spaSTIkaraNa :- (1-2) unnata-praNata vRkSa ane manuSyanI be (3-4) pariNata vizeSaNa sAthe vRkSa ane manuSyanI be (pa-6) rUpa vizeSaNa sAthe vRkSa ane manuSyanI che. te pachI (7) mana vizeSaNayukta (8) saMkalpa vizeSaNayukta (9) prajJA vizeSaNayukta (10) daSTi vizeSaNa yukta (11) zIlAcAra vizeSaNa yukta (12) vyavahAra vizeSaNa yukta (13) parAkrama vizeSaNa yukta unnata-praNata dvArA mAtra manuSyanI eka-eka maLIne sAta, A rIte A sUtromAM tera caubhaMgInuM kathana che. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 RRju-vakra vRkSa tathA manuSyanI caubhaMgIo : 6 cattAri rukkhA paNNattA, taM jahA - ujjU NAmamege ujjU, ujjU NAmamege vaMke, vaMke NAmamege ujjU, vaMke NAmamege vaMke evAmeva cattAri purisa jAyA paNNattA, taM jahA- ujjU NAmamege ujjU caubhaMgo / evaM jahA uNNayapaNaehi gotahA ujjU kehi vi bhANiyavvo jAva parakkame / bhAvArtha :- cAra prakAranA vRkSa ane te ja pramANe cAra prakAra puruSa kahyA che, te A pramANe che- puruSa (1)zarIrathI Rju-prakRtithI ju. (2) ju--vakra. (3) vakra-ju. (4) vakra--vakra. vRkSa (1) zarIrathI RRju-kAryathI Rju. zrI ThANAMga sUtra-1 (2) ju-- vakra. (3) vakra--Rju. (4) vakra--vakra. unnata-praNatamAM pariNatathI parAkrama sudhI sUtrArtha kahyA che, tema ahIM Rju--vakramAM paNa pariNatathI parAkrama sudhI sarva kathana kahevuM. vivecana : prastuta sUtramAM vRkSanA daSTAMtathI manuSyanI RjutA ane vakratA darzAvI che. Rju = saraLa, sIdhA. jenA vANI, vicAra, vartana eka hoya te Rju puruSa kahevAya. vakra = vAMkA. vicAra, vANI, vartana jenA judA hoya te vakra puruSa kahevAya. vRkSa saraLa-sIdhuM hoya, aviparIta svabhAva hoya to Rju kahevAya ane viparIta svabhAva hoya to vakra kahevAya. jema ke kaDavI tuMbaDI, kaDavA turIyA. dUdhI, turIyAno svabhAva kaDavo nathI paNa keTalAka vRkSa viparIta svabhAvavALA hoya te kAraNe tenA phaLa kaDavA hoya to te vRkSa vakra kahevAya. je vRkSa yathA samaye phaLa ApatuM hoya te saraLa kahevAya ane yathA samaye phaLa na Ape te vakra kahevAya. keTalAka vRkSa pahelA Rju hoya ane pachI paNa Rju rahe. A rIte paNa caubhaMgI ghaTita thAya. manuSyamAM- zarIra, bhASA, ceSTA saraLa hoya to te Rju kahevAya ane kuTila, mAyAvI hoya to te vakra kahevAya che. keTalAka manuSya bahArathI- zarIra, ceSTA, bhASAdinI apekSAe paNa Rju hoya ane aMtarathI paNa Rju hoya che. tera caubhaMgIonuM spaSTIkaraNa :- (1-2) RRju-RRju vRkSa tathA puruSanI be (3-4) ju--Rju pariNatanI vRkSa tathA puruSanI be (pa-6) Rju--Rju rUpa vRkSa ane puruSanI be. (7) ju-jumana (8) RRju--Rju saMkalpa (9) RRju Rju prajJA (10) Rju Rju daSTi Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-1 [ 297 | (11) Rju hRju zIlAcAra (12) Rju Rju vyavahAra (13) Rju Rju parAkrama. ema 13 caubhaMgI pUrva sUtra pramANe samajavI. bhASAnA cAra cAra prakAra :|7 paDimApaDivaNNassa NaM aNagArassa kappaMti cattAri bhAsAo bhAsittae, taM jahA- jAyaNI, pucchaNI, aNuNNavaNI, puTThassa vAgaraNI / bhAvArtha :- pratimAdhArI aNagArane cAra prakAranI bhASA bolavI kahyuM che, te A pramANe che- (1) AhArAdinI yAcanA mATe (2) mArga Adi pUchavA mATe (3) makAna AdinI AjJA levA mATe (4) praznanA uttara devA mATe. 8 cattAri bhAsAjAyA paNNattA, taM jahA- saccamegaM bhAsajjAyaM, bIyaM mosaM, taiyaM saccamosaM cautthaM asaccamosaM / bhAvArtha :- bhASA cAra prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) satya bhASA (2) asatya bhASA (3) mizra bhASA (4) vyavahAra bhASA. vivecana : prastuta sUtramAM pratimAdhArI aNagAranI bhASA ane bhASAnA cAra prakAra darzAvyA che. bhikSanIbAra pratimA che. te pratimAdhArI sAdhaka prAyaH maunapUrvaka vicaraNa kare che chatAM te cAra prakAre bhASAno prayoga karI zake che. (1) gAyaLa(yAcanI bhASA) :- AhArAdinI yAcanA mATe bolavuM. (2) puSkaLa (pRcchanIbhASA) - sUtra ane artha pUchavA athavA mArga vagere pUchavA bolavuM. (3) gayvaLa(anujJApanI bhASA) - sthAna vagerenI AjJA levA bolavuM. (4) pusa vALaf(praznavyAkaraNI bhASA) - pUchAyelA praznanA uttara ApavA bolavuM mAla :- je bolAya te bhASA kahevAya che. te bhASA cAra prakAranI che. (1) savane mAsaMAyaM(satya bhASA) - saMtajano, sajjano dvArA prayukta bhASA, sa-vidyamAna vastunuM pratipAdana karanArI bhASA ane yathArtha bhASA te satyabhASA kahevAya che. (2) vIryanosaM(mRSA bhASA) - vidyamAna vastuono niSedha karatI bhASA mRSAbhASA kahevAya che, jema Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 ] zrI ThANAMga satra-1 ke, 'AtmA nathI' tema koI kahe to te bhASA mRSAbhASA che. (ca camRSA-mizrabhASA) :- je bhASAmAM satyanA paNa aMza hoya ane mRSAnA paNa aMza hoya tevI mizraNavALI bhASA satyapRSA bhASA kahevAya che. AtmA che ane akartA che' tema koI kahe to temAM 'AtmA che, teTalo aMza satya che ane AtmA akartA che te aMza asatya che mATe te bhASA mizra che. (4) asavamo(asatyAmRSA-vyavahArabhASA) - je bhASAne satya ke mRSA kahI na zakAya, je bhASA satya ane mRSA baMne svabhAvathI rahita hoya te, vyavahAra rUpe bolAtI bhASA ane AjJA ApavA rUpe bolAtI bhASA vyavahAra bhASA kahevAya che. jema ke, 'tame tyAM jAo, svAdhyAya karo. te sivAya asaMjJI jIvonI bhASA paNa vyavahAra bhASA kahevAya che. zuddhAzuddha vastra tathA manuSyanI caubhaMgIo :| 9 cattAri vatthA paNNattA, taM jahA- suddhe NAmaM ege suddhe, suddhe NAmaM ege asuddhe, asuddhe NAmaM ege suddhe, asuddhe NAmaM ege asuddhe / __evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- suddhe NAmaM ege suddha, suddhe NAma ege asuddhe, asuddhe NAmaM ege suddhe, asuddhe NAmaM ege asuddhe / evaM pariNaya, rUve vatthA sapaDivakkhA / evaM saMkappe jAva parakkame apaDivA | bhAvArtha :- cAra prakAranA vastra ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che vastra (1) koI prakRtithI zuddha hoya ane sthitithI paNa zuddha hoya. (2) koI prakRtithI zuddha hoya paNa sthatithI azuddha hoya. (3) koI prakRtithI azuddha hoya paNa sthitithI zuddha hoya. (4) koI prakRtithI azuddha hoya ane sthitithI paNa azuddha hoya. puruSa (1) koI jAtithI zuddha hoya ane guNathI paNa zuddha hoya. (2) koI jAtithI zuddha hoya paNa guNathI azuddha hoya (3) koI jAtithI azuddha hoya paNa guNathI zuddha hoya (2) koI jAtithI azuddha hoya ane guNathI paNa azuddha hoya A ja pramANe pariNata ane rUpa saMyukta zuddha-azuddha vastra ane puruSanI pratipakSa yukta arthAt be-be caubhaMgI kahevI. A ja pramANe mana, saMkalpathI laI parAkrama paryata puruSanI pratipakSarahita eka-eka Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4 : uddezaka-1 299 caubhaMgI kahevI. vivecana : prastuta sUtramAM vastra ane manuSyanI zuddhatA--azuddhatAno nirdeza che. zuddhatA, azuddhatAnI vyAkhyA aneka dRSTikoNathI karI zakAya che. vRttikAre prakRti ane sthitinI dRSTie zuddhatAnuM pratipAdana udAharaNa rUpe karyuM che. suddhe khAmene yuddhe :- je vastra nirmaLa-zuddha taMtuothI nirmita hoya te prakRtithI zuddha kahevAya che. je vastra vartamAnamAM meluM na hoya, vartamAnamAM jenI sthiti svaccha hoya, te vastra sthitithI zuddha kahevAya che. sUtrokta caubhaMgInuM spaSTIkaraNa :- (1) keTalAka vastra vaNATathI zuddha hoya ane vartamAna bAhya sthitithI eTale dekhAvamAM paNa zuddha hoya che. (2) keTalAka vastra vaNATathI zuddha hoya paNa dekhAvathI azuddha hoya che. (3) keTalAka vastra vaNATathI azuddha hoya paNa dekhAvathI zuddha hoya che. (4) keTalAka vastra vaNATathI azuddha ane dekhAvathI paNa azuddha hoya che. manuSya pakSamAM jAti, kuLa, Adi nirmaLa hoya, dUSaNa rahita hoya te jAtizuddha kahevAya ane nirmaLa jJAnAdi guNo prApta karyA hoya to te puruSa guNazuddha kahevAya che. jAti, kuLa, Adi nirmaLa na hoya te tathA je khoTI Adato, durgaNothI gherAyela hoya te azuddha kahevAya che. te caubhaMgI A pramANe che- (1) keTalAka manuSya jAti kuLa AdithI zuddha hoya ane guNathI paNa zuddha hoya. (2) keTalAka manuSya jAti kuLa AdithI zuddha hoya paNa guNathI azuddha hoya. (3) keTalAka manuSya jAti kuLa AdithI azuddha hoya paNa guNathI zuddha hoya. (4) keTalAka manuSya jAti kuLa AdithI paNa azuddha hoya ane guNathI paNa azuddha hoya che. kALanI apekSAe te ja caubhaMgI :- (1) keTalAka manuSya pahelAM jJAnAdi guNathI zuddha hoya ane pachI paNa guNathI zuddha rahe. (2) keTalAka manuSya pahelAM guNathI zuddha hoya ane pAchaLathI kharAba AdatonA kAraNe guNathI azuddha banI jAya. (3) keTalAka manuSya pahelAM guNathI azuddha hoya ane pachI guNothI zuddha banI jAya. (4) keTalAka manuSya pahelAM guNathI azuddha hoya ane pachI paNa kharAba Adato na choDavAnA kAraNe guNathI azuddha ja rahe che. tera caubhaMgInuM vivaraNa H- * (1-2) zuddha-azuddha vastra ane puruSanI be (3-4) zuddha-zuddha pariNata vastra ane puruSanI be (5-6) zuddha--azuddha rUpa vastranI ane puruSanI be (7) zuddha--azuddha mananI manuSyanI eka (8) zuddha-azuddha saMkalpa (9) zuddha-azuddha prajJA (10) zuddha-azuddha dRSTi (11) zuddhaazuddha zIlAcAra (12) zuddha-azuddha vyavahAra (13) zuddha--azuddha parAkramanI eka-eka caubhaMgI, ema kula 13 caubhaMgI jANavI. cAra prakAranA putra H 20 vattAri suyA paLattA, taM nahA- adbANa, anugA, avajJA, tiAne / Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 bhAvArtha :- putra cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che-(1) atijAta (ra) anujAta (3) apajAta (4) kulAMgAra. vivecana : 300 prastuta sUtramAM putranI vibhinna yogyatAone cAra prakAre darzAvI che. TIkAkAre atijAta Adi cAre zabdono artha putra ane ziSya baMne apekSAe karyo che. (1) anA(atijAta) :- je putra pitA karatAM guNamAM, yazamAM caDiyAto hoya te atijAta putra kahevAya che. je ziSya guru karatAM vadhu prabhAvazALI hoya te 'atijAta' ziSya kahevAya che. (ra) anunA(anujAta) je putra pitAnI samAna samRddhivAna, guNavAna hoya te putra anujAta kahevAya che. gurunI samAna prabhAvazALI ziSya 'anujAta' kahevAya che. : (3) avanA(apajAta) :- je putra pitA karatAM nyUna saMpattivAna ane guNamAM nyUna hoya te putra apajAta kahevAya che. guru karatAM hIna prabhAvazALI ziSya apajAta kahevAya che. (4) ruptinAi(kulAMgAra) :- potAnA anAcArathI kuLane kalaMka lagADe te putra kulAMgAra kahevAya che. gurunA nAmane dUSita karanAra ziSya kulAMgAra kahevAya che. satya-asatya puruSanI caubhaMgI : 11 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA - sacce NAmaM ege sacce, sacce NAmaM ege asacce, asacce NAmaM ege sacce, asacce NAmaM ege asacce / evaM pariNae jAva parakkame / bhAvArtha : - puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) satya-satya (2) satya--asatya (3) asatya--satya (4) asatya-asatya. te ja rIte satya pariNatathI satya parAkrama sudhInI puruSanI caubhaMgIo samajavI. vivecana : prastuta sUtramAM satya-asatyanA AdhAre cAra prakAranA manuSyanuM kathana che. je manuSya vastu svarUpa jevuM hoya tevuM ane ghaTanA jevI hoya te rIte ja kathana kare to te satyapuruSa kahevAya ane jo te vastunuM ayathArtha kathana kare to asatya puruSa ke asatyavAdI kahevAya che. sUtrokta caubhaMgI :- (1) je puruSa pahelAM satya ArAdhaka hoya ane pAchaLathI paNa satya ArAdhaka rahe to te satya-satya kahevAya. (ra) je puruSa pahelAM satya pAlaka hoya ane pAchaLathI vastunA ayathArtha Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-1 301 parikathana dvArA asatyavAdI banI jAya to te satya asatya kahevAya. (3) pahelAM je asatyavAdI hoya ane pachI satyavAdI banI jAya to asatya-satya kahevAya. (4) pahelAM asatyavAdI hoya ane pachI paNa asatyavAdI rahe to te asatya-asatya kahevAya. dasa caubhaMgInuM vivaraNa :- (1) satya asatyanI eka (2) satya-satya pariNata (3) rU5 (4) mana (5) saMkalpa (6) prajJA (7) daSTi (8) zIlAcAra (9) vyavahAra (10) satya asatya parAkramanI manuSya saMbaMdhI eka-eka caubhaMgI, ema kula maLI dasa caubhaMgI thAya che. zuci-azuci vastra tathA puruSanI caubhaMgIo :12 cattAri vatthA paNNattA, taM jahA- suI NAmaM ege suI, caubhaMgo / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- suI NAmaM ege suI, cubhNgo| evaM jaheva suddhaNaM vattheNaM bhaNiyaM taheva suINA vi jAva parakkame / bhAvArtha :- vastra cAra prakAranA hoya che, te A pramANe che- koI eka vastra mULathI pavitra(svaccha)hoya ane bAhya saMyoga saMskArathI paNa pavitra(svaccha)hoya che. A rIte vastranA cAra bhaMga samajavA. tevI ja rIte puruSa paNa cAra prakAranA hoya che, te A pramANe che- koI eka puruSa zarIrathI pavitra hoya ane svabhAvathI paNa pavitra hoya che. A rIte puruSanA cAra bhaMga samajavA. jema -azuddha vastramAM 13 caubhaMgI kahI che, te ja pramANe ci-azucimAM paNa parAkrama paryatanI 13 caubhaMgI kahevI. vivecana : prastuta sUtramAM zuci saMbaMdhI tera caubhaMgI saMkSepamAM kahI che. sUI aNuuM - zuci eTale svaccha, pavitra, sadAcaraNanA AcaraNathI pavitra hoya te. azuci eTale asvaccha, apavitra, durAcaraNanA AcaraNathI apavitra. zuci-azucinI vyAkhyA paNa aneka dRSTikoNathI karI zakAya. vRttikAre prakRti ane saMskAra apekSAe zuci-azucinA daSTAMta ApyA che. vAri valyA :- (1) je vastra svabhAvathI pahelAM svaccha hoya ane pachI paNa saMskArathI svaccha rahe to te zuci-zuci kahevAya. (2) keTalAka vastra svabhAvathI zuci hoya paNa sApha na thavAthI azucimaya banI jAya. (3) svabhAvathI azuci paNa saMskArathI sApha karavAnI kriyAthI zuci. (4) svabhAvathI paNa azuci ane saMskArathI paNa azuci. vAra purisagAthA :- (1) keTalAka manuSya zarIrathI svaccha ane aMtaraMgathI paNa svaccha pavitra Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ en 302 ] zrI kANAMga sUtra-1 hoya athavA keTalAka manuSya svabhAvathI pavitra hoya ane sadAcaraNanA pAlanathI paNa pavitra hoya. (2) keTalAka manuSya zarIrathI svaccha ane aMtaraMgathI malina hoya athavA svabhAvathI pavitra paNa durAcaraNathI malina hoya che. (3) keTalAka manuSya zarIrathI malina hoya ane aMtaraMgathI pavitra hoya che athavA svabhAvathI apavitra hoya paNa sadAcaraNathI pavitra hoya che. (4) keTalAka manuSya zarIra ane aMtaraMga baMnethI apavitra hoya athavA svabhAvathI apavitra hoya ane durAcaraNathI paNa apavitra hoya che. - zeSa pariNata, rUpa, mana, saMkalpa, prajJA, daSTi, zIlAcAra, vyavahAra ane parAkrama AzrI tera caubhaMgI pUrvavatu(zuddhanI jema)samajavI. manuSyane kalikA(kaLI)nI upamA :|13 cattAri koravA paNNattA, taM jahA- aMbapalabakorave, tAlapalabakorave, valli- palaMbakorave, meMDhavisANakorave / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- aMbapalabakoravasamANe, tAla- palaMbakoravasamANe, vallipalabakoravasamANe, meMDhavisANakoravasamANe / bhAvArtha :- cAra prakAre phaLanI kalikA(phUla)ane tenI samAna cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che kalikA (1) AmraphaLanI. (2) tADaphaLanI. (3) vallI-latA phaLanI. (4) meMDha viSANa vanaspatinI. puruSa (1) AmraphaLa kalikA jevA. (2) tADaphaLanI kalikA jevA. (3) vallI-latA phaLanI kalikA jevA. (4) meMDha viSANa vanaspatinI kalikA jevA. vivecana : prastuta sUtramAM kalikAnA daSTAMte mAnava svabhAvanuM nirUpaNa karyuM che. patta vora (pralaMba koraka) - pra eTale prakRSTa-vizeSarUpe DIMTIyA para, laMba eTale avalaMbita hoya, laTakatA hoya te. vRkSamAM laTakatI vastune pralaMba kahe che. pralaMba eTale phaLa. koraka eTale kalikA arthAt phaLa pUrvenI phUla avasthA. AmraphaLanI kalikA maMjarInA nAme prasiddha che. lIMboLInI kalikA kolanA nAme prasiddha che. tAtparya e che ke phaLanI kaLI-kalikA ke puSpAvasthAne koIka kahevAmAM Ave che. sUtramAM tene pralaMbakoraka kahela che. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-1 [ 303 | ahIM AMbAnA phaLa kerI, tADavRkSanA phaLa tADagolA, latAnA phaLa tarabUca vagere tathA meMDha viSANa nAmanI vanaspati vizeSanA phaLanI kalikAnuM kathana che. maMda vizALa :- gheTAnA ziMgaDAMnA AkAra jevA phaLavALI vanaspati vizeSane meMDha viSANa kahe chemeSa - samAnatA vanaspatinAtika, AiivazeSa phatyartha, - sthAnAMga vRti. sUtrokta cAra upamAnuM tAtparya A pramANe che- (1) AmraphaLanI kalikAnuM jo rakSaNa karavAmAM Ave to ucita samaye(kerIrU5)svAdiSTa phaLa Ape che. keTalAka puruSo AmraphaLa kalikA jevA hoya che. temanI sevA karavAmAM AvI hoya to ucita samaye upakArarUpa phaLa pradAna kare che. dIrghakAle paNa suMdara madhura phaLa ApanAra vyaktinI A upamA che. (2) tADaphaLanI kalikAnI dIrghakALa paryata rakSA karavAmAM Ave pachI muzkelIthI phaLa prApta thAya che. keTalAka manuSyonI dIrghakALa sevA pachI upakAra rU5 phaLa Ape che. A dIrghakAle sAmAnya phaLa ApanAranI upamA che. (3) latA phaLanI kalikAnI rakSA karavAmAM Ave to te zIghra phaLa Ape che. keTalAka manuSyo sevA karanArane zIghra ane saraLatAthI upakArarUpa phaLa Ape che. A alpa samayamAM manojJa phaLa ApanAranI upamA che. (4) meMDha viSANa phaLanI kalikAnI rakSA karavA chatAM rakSakane hitakArI phaLa prApta thatAM nathI. tenA phaLa svAda rahita akhAdha hoya che. keTalAka manuSyo sevA karanArane mIThAM vacana saMbhaLAvyA kare che paNa upakArarUpa phaLa ApatA nathI. A alpa samayamAM amanojJa sAmAnya phaLa ApanAranI upamA che. bhikSu ane tenA tapane kASThakITanI upamA :|14 cattAri ghuNA paNNattA, taM jahA- tayakkhAe, challikkhAe, kaTThakkhAe, sArakkhAe / evAmeva cattAri bhikkhAgA paNNattA,taM jahA- tayakkhAyasamANe, challikkhAyasamANe, kaTThakkhAyasamANe, sArakkhAyasamANe / tayakkhAyasamANassa NaM bhikkhAgassa sArakkhAyasamANe tave paNNatte / sArakkhAyasamANassa NaM bhikkhAgassa tayakkhAyasamANe tave paNNatte / challikkhAya samANassa NaM bhikkhAgassa kaTThakkhAyasamANe tave paNNatte / kaTThakkhAya samANassa NaM bhikkhAgassa challikkhAyasamANe tave paNNate / bhAvArtha - cAra prakAranA ghuNa ane tenI samAna cAra prakAranA bhikSu tathA teonA tapa kahyA che, te A pramANe che Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sor puNa (1) chAla khAnAra. (2) aMtarachAla khAnAra. (3) kASTha khAnAra. (4) sAra khAnAra. zrI ThANAMga sUtra-1 bhikSu (1) chAla khAnAra ghaNa jevA. (2) aMtarachAla khAnAra ghuSNa jevA. (3) kASTha khAnAra ghuNa jevA. (4) sAra khAnAra ghaNa jevA. (1) chAla khAnAra ghaNa jevA bhikSunuM tapa,sAra khAnAra ghaNa jevuM ugra hoya che. (2) sAra khAnAra ghaNa jevA bhikSunuM tapa, chAla khAnAra ghaNa jevuM maMda hoya che. (3) aMtara chAla khAnAra ghuLa jevA bhikSunuM tapa, kASTha khAnAra ghuNa jevuM kaMIka viziSTa hoya che. (4) kASTha khAnAra ghuNa jevA bhikSunuM tapa, aMtarachAla khAnAra ghaNa jevuM sAmAnya hoya che. vivecana : prastuta sUtramAM sUtrakAre ghuNane upamAna rUpamAM rAkhI tenI AhAra rucinI vividhatAnA AdhAre sAdhunA AhAra saMbaMdhI cAritratapanuM vizleSaNa karyuM che. ghuNanA mukhanI bhedanazita alpa ke vadhu hoya tadanusAra te tvacA, chAla, kASTha ke sArane kotarI khAya zake che. chAlane bhedavAmAM asamartha kIDA bAya chAlane khAya che vRkSanI bAhya chAlane bhedavAmAM samartha paNa aMtarachAlane bhedavAmAM asamartha kIDA aMtarachAla khAya che. aMtarachAlane bhedavAmAM samartha paNa kASThane bhedavAmAM asamartha kIDA kAmAgane khAya che ane keTalAka chAla, aMtarachAla, kASThane chedavAmAM samartha kIDA vRkSanA sAra bhAgane khAya che. pattAnta pukhta :- kASThakITaka, lAkaDAne kotarI khAnAra kIDAne ghuNa kahe che. te cAra prakAranA hoya che. keTalAka ghuNA vRkSanI chAlane, keTalAka vRkSanI aMtarachAlane, keTalAka kASThane ane keTalAka ghuNA sArane khAnArA hoya che. kASThanA madhyabhAgane sAra kahe che. sAra khAnAra ghaNa vajrajamukhI hoya che. vRkSanI chAlamAM snigdhatA sAra tattva hotuM nathI. aMtara chAlamAM snigdhatA vadhu hoya che. kASThamAM tethI vadhu snigdhatA hoya che ane garbhamAM tethI vadhu snigdhatA hoya che. pattAnA vivasvAna :- A caubhaMgImAM bhillunA AhArane kASTha kITakanA AhAranI upamA ApI che. tenuM tAtparya A pramANe che- (1) Ayubala Adi tapa karanAra, snigdhatA na hoya tevA AMta-prAMta, lUkhA-sUkA, tuccha AhAra karanAra bhikSu chAla khAda pula tulya che. (2) pAtramAM AhAragata dravyanI snigdhatAno lepa na lAge tevA alepa AhArI bhikSu tathA ghI, dUdhAdi vigayano aMza paNa na hoya tevA dravyanA AhArI bhikSu 'aMtarachAla khAda puSNa' tulya che. (3) sAmAnya rUpe vigaya rahita arthAt ghI-dUdhAdino jemAM aMza hoya paraMtu uparathI vigaya grahaNa na kare Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-1 [ 305 ] te bhikSu kASThabAda ghuNa' tulya che. (4) sarvakAmaguNa saMpanna, balavardhaka sArayukta dravyano AhAra karanAra bhikSu 'sArabAda ghuNa' tulya che. ghuNa ane bhikSanA tapanI tulanA :- A sUtranA uttara vibhAganI caubhaMgImAM AhAranA AdhAre tapanI uccatA nyUnatA darzAvI che. AhAra nyUna hoya to tapa ucca hoya ane AhAra ucca hoya to tapa nimna hoya che. (2) tatha#@AyalanALaksa - chAla bhojI ghuNa tulya AMta-prAMta, snigdhatA rahita AhAra karanAra bhikSanuM tapa tIvra hoya che ane te tapa sArabhojI ghuNanI jema tIvra rUpe karmone bheTe che. sArabhojI ghuNa chAla, aMtara chAla ane kASThane bhedavAmAM samartha hoya che tema. (2) sarajAthimANasa :- sArabhojI ghuNa tulya balavardhaka, ati snigdha bhojI bhikSunuM tapa atimaMda hoya che ane te tapa chAlabhojI ghuNanI jema karmanuM bhedana karavAmAM samartha nathI. chAlabhojI ghuNa bAhya chAlane khAya che paNa chAlanuM bhedana karI zakto nathI tema. (3) chattisamassa :- AMtarachAla bhojI ghuNa tulya vigaya rahita AhAra karanAra bhikSanuM tapa kaMIka viziSTa che. te kASThabhojI ghuNanI jema karmonuM kaMIka vizeSa rUpe bhedana kare che. kAraNa ke kASThabhojI ghuNa bAhya ane AMtara baMne chAlanuM bhedana karavA samartha che, tema AMtarachAla tulya vigaya rahita bhojana karanAra bhikSu paNa sAmAnya ane kaMIka vizeSarUpe karmonuM bhedana karI zake che. (4) kriyAmAkSa - kASThabhojI ghuNa tulya ghI-dUdhAdi vigayanA aMzo hoya tevA AhAra karanAra bhikSunuM tapa sAdhAraNa tapa che. te AMtara chAlabhojI ghuNanI jema karmonuM sAdhAraNa rUpe bhedana kare che. AMtara chAlabhojI ghuNa mAtra bAhyuchAlanuM bhedana karI zake che, aMtara chAla ke kASThanuM bhedana karI zakatA nathI. tAtparya e che ke- (1) je bhikSu prAMta AhAra kare, tenI karmabhedana zakti, sAra khAnAra guNanA mukha samAna ekadama vadhu hoya che. (2) je bhikSu vigayothI paripUrNa AhAra kare, tenI karmabhedana zakti, tvacAne khAnAra ghuNanA mukha samAna atyalpa hoya che. (3) je bhikSu rUkSa-sukho AhAra kare, tenI karmabhedana zakti kASTha khAnAra ghuNanA mukhanI samAna vadhu hoya che. (4) je bhikSu sAmAnya vigaya sahitano AhAra kare tenI karmabhedana zakti chAla khAnAra ghuNanA mukha samAna alpa hoya che. (1) prathama prakAranA sAdhunuM tapa atitIvra che. (AyaMbila samAna) (2) bIjA prakAranA sAdhunuM tapa jaghanya che. (tapa rahita sAmAnya AhAra samAna) (3) trIjA prakAranA sAdhunuM tapa sAdhAraNa che. (nivI AyaMbila samAna) (4) cothA prakAranA sAdhunuM tapa apradhAna che. (dhAra vigaya tyAga samAna) sahuthI nyUna tapa bIjA bhaMgavALAnuM, tethI cothAbhaMgavALAnuM tapa vizeSa che, tethI trIjA bhaMgavALAnuM tapa vizeSa che ane prathama bhaMgavALAnuM tapa sahuthI vizeSa che. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 ] zrI ThANAMga satra-1 vanaspatinA agabIja Adi cAra prakAra :| 15 cauvvihA taNavaNassaikAiyA paNNattA, taM jahA-aggabIyA, mUlabIyA, porabIyA, khaMdhabIyA / bhAvArtha :- tRNa vanaspatikAyanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) ajhabIjavALI, (2) mUlabIjavALI (3) parvabIjavALI, (4) skandha bIjavALI tRNa vanaspatikAya. vivecana : prastuta sUtramAM tRNa vanaspatinA cAra prakAra tenA bIjanA AdhAre darzAvyA che. vanaspatinA dasa prakAra che. temAM tRNa sivAyanA anya bhedamAM A cAre bheda hotA nathI, mAtra tRNa jAtinI vanaspatimAM sUtrokta cAra prakAranA bIja rahe che. koI taNanA agrabhAgamAM, koInA mULamAM, koInA parvamAM ane koI tRNanA skaMdhamAM bIjanuM astitva hoya che. vanaspatinA traNa sivAyanA bhedomAM koI eka bhAgamAM bIja thaI zake che. tenA kAraNe (1) je vanaspatinA agrabhAgamAM bIja hoya te ajhabIjavALI vanaspati kahevAya che, jema ke DAMgara vagere. (2) je vanaspatinA mULamAM bIja hoya te mULabIjavALI vanaspati kahevAya che, jema ke magaphaLI. (3) je vanaspatinA parva-kAtarImAM bIja hoya te parvabIjavALI vanaspati kahevAya che, jema ke zeraDI. (4) je vanaspatinA skandha-thaDa para bIja hoya te skandhabIjavALI vanaspati kahevAya che, jema ke salakI, vaDa, pIpaLo vagere. nArakInA manuSya lokamAM na AvavAnA kAraNo - 16 cauhi ThANehiM ahuNovavaNNe Neraie NirayaloyaMsi icchejjA mANusaM logaM havvamAgacchittae, No ceva NaM saMcAei havvamAgacchittae - ahuNovavaNNe Neraie NirayaloyaMsi samubbhUyaM veyaNaM veyamANe icchejjA mANusaM logaM havvamAgacchittae, No ceva NaM saMcAei havvamAgacchittae / ahuNovavaNNe Neraie NirayaloyaMsi NirayapAlehiM bhujjo bhujjo ahiTThijjamANe icchejjA / mANusaM logaM havvamAgacchittae, No ceva NaM saMcAei havvamAgacchittae / ahuNovavaNNe Neraie NirayaveyaNijjasi kammaMsi akkhINasi aveiyaMsi aNijjiNNaMsi icchejjA / mANusaM logaM havvamAgacchittae No ceva NaM saMcAe Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-1 [ 307 | i havvamAgacchittae / ahuNovavaNNe Neraie NirayAuyaMsi kammaMsi akkhINasi aveiyaMsi aNijji- NNaMsi icchejjA mANusaM loga havvamAgacchittae No ceva NaM saMcAei hvvmaagcchitte| icceehiM cauhi ThANehiM ahuNovavaNNe Neraie NirayalogaMsi icchejjA mANusaM logaM havvamAgacchittae No ceva NaM saMcAei havvamAgacchittae / bhAvArtha :- narakalokamAM tAtkAla utpanna thayelA nArakI cAra kAraNe zIdhra manuSyalokamAM AvavA Icche che paraMtu AvI zaktA nathI. (1) naraka lokamAM utpanna thatAM ja nairayika atitIvra vedanA sahana na thavAthI zIghra manuSyalokamAM AvavA Icche che paraMtu AvI zakatA nathI. (2) narakalokamAM utpanna thatAM ja nairayika narakapAlo dvArA pIDita thaI manuSya lokamAM AvavA Icche che paraMtu AvI zakatA nathI. (3) naraka lokamAM utpanna nairayikanA narakamAM bhogavavA yogya karma haju kSINa thayA nathI, bhogavAyA nathI, nirjIrNa thayA nathI. tethI te zIdhra manuSyalokamAM AvavA Icche che paraMtu AvI zaktA nathI. (4) naraka lokamAM utpanna nairayikanuM narakAyukarma kSINa thayuM nathI, bhogavAyuM nathI, nirjIrNa thayuM nathI, tethI te zIdhra manuSya lokamAM AvavA Icche che paraMtu AvI zakatA nathI. sAdhvI mATe pacheDInuM pramANa ane saMkhyA :17 kappaMti NiggaMthINaM cattAri saMghADIo dhArittae vA pariharittae vA, taM jahA- egaM duhatthavitthAraM, do tihatthavitthAraM, egaM cauhatthavitthAraM / bhAvArtha :- nigraMthI(sAdhvI)ne cAra saMghATikA(pacheDI) rAkhavI ane paheravI kalpe che, te A pramANe che- (1) be hAtha vistAravALI eka pacheDI upAzrayamAM paheravA mATe. (2) traNa hAthanA vistAravALI be pacheDI temAM eka bhikSA levA jAya te samaye paheravA mATe. (3) ane bIjI zauca mATe jAya te samaye oDhavA mATe. (4) cAra hAtha vistAravALI eka pacheDI vyAkhyAna, pariSadamAM jAya te samaye paheravA mATe. dhyAnanA cAra prakAra :|18 cattAri jhANA paNNattA, taM jahA- aTTe jhANe, rodde jhANe, dhamme jhANe, suje phAve ! bhAvArtha :- dhyAnanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) ArtadhyAna (2) raudradhyAna (3) dharmadhyAna (4) zukladhyAna. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 ] zrI ThANAMga satra-1 vivecana :phaT :- dhyAna. dhyeya padArthanA viSayamAM atUTa telanI dhArA jevI cittavRttinA pravAhane dhyAna kahe che. dhyAyate vastu ane dhyAnama- jenA dvArA vastunuM ciMtana karAya te dhyAna. cetanAnA be prakAra che- cala ane sthira. cala cetanAne citta ane sthira cetanAne dhyAna kahe che. (1) gadde phALa(Arta dhyAna) :- A = duHkha. koI paNa prakAranA duHkha nimittaka zoka tathA ciMtAmAM ekAgratA thavI te ArtadhyAna kahevAya che. (2) rodde kSA(rodra dhyAna):- raudra = krUra. hiMsAdi pApamayI krUra mAnasika pariNatimAM ekAgratA thavI te raudradhyAna kahevAya che. (3) tharne phALe (dharma dhyAna) - kRtadharma ane cAritradharmanA ciMtanamAM ekAgratA thavI te dharmadhyAna kahevAya che. (4) su jJAne (zukla dhyAna) - karmakSayanA kAraNabhUta zuddha upayogamAM lIna rahevuM te zukladhyAna kahevAya che. A cAra dhyAnamAM ArtadhyAna ane raudradhyAna upAdeya nathI.dharmadhyAna ane zukladhyAna upAdeya che. ArtadhyAnanA cAra prakAra ane lakSaNa :| 19 aTTajhANe cauvvihe paNNatte, taM jahA- amaNuNNa saMpaoga saMpautte, tassa vippaoga sai-samaNNAgae yAvi bhavai / maNuNNa saMpaoga saMpautte, tassa avippaoga sai-samaNNAgae yAvi bhavai / Ayaka saMpaoga saMpautte, tassa vippaoga sai- samaNNAgae yAvi bhavai / parijusiya-kAmabhoga-saMpaoga-saMpautte, tassa avippaoga saisamaNNAgae yAvi bhavai / bhAvArtha :- ArtadhyAnanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) amanojJa(apriya)vastuno saMyoga thayA pachI tene dUra karavA vAraMvAra ciMtana karavuM. (2) manojJa(priya) vastuno saMyoga thayA pachI teno viyoga na thAya tevuM vAraMvAra ciMtana karavuM. (3) AMtaka(roga) thAya to tene dUra karavA vAraMvAra ciMtana karavuM.(4) Icchita kAmabhogano saMyoga thAya to teno viyoga na thAya evuM vAraMvAra ciMtana karavuM. 20 aTTassa NaM jhANassa cattAri lakkhaNA paNNattA, taM jahA- kaMdaNayA, soyaNayA, tippaNayA paDidevaNayA / Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-1 309 bhAvArtha :- ArtadhyAnanA cAra lakSaNa che, te A pramANe che- (1) krandanatA- ucca svare bolatAM bolatAM raDavuM. (2) zocanatA- dInatA pragaTa karIne zoka karavo. (3) tipanatA- AMsu vahAvavA. (4) paridevanatA- karuNAjanaka vilApa karavo. vivecana : prastuta sUtramAM ArtadhyAnanuM svarUpa ane tenA lakSaNa darzAvyA che ArtadhyAnamAM sukhAkAMkSA ane kAmAzaMsA hoya che. teno mukhya AdhAra pIDA che ane te pIDA aniSTa saMyoga vagere paNa koI kAraNathI ke nimittathI utpanna thAya che. nimittabhedathI ArtadhyAnanA cAra prakAra che. (1) ISTa viyoga (2) aniSTa saMyoga (3) rogAdino saMyoga; A traNe nimittanI prAptimAM te paristhitine dUra karavA satata ciMtavanA karavI ane (4) Icchita kAmabhoganI prApti pachI te kyAre ya dUra na thAya tenA mATe satata vicAraNA karavI te ArtadhyAna che. ArtadhyAnanuM pragaTIkaraNa tenA cAra lakSaNa dvArA thAya che. pIDAmAM gherAyelI vyakti potAnA manobhAva (1) raDIne (2) zoka karIne (3) AMsu vahAvIne (4) vilApa karIne kare che. tethI krandanatA Adi cAra tenA lakSaNa che. raudradhyAnanA cAra prakAra ane lakSaNa :21 rodde jhANe cauvvihe paNNatte, taM jahA- hiMsANubaMdhi, mosANubaMdhi, teNANubaMdhi, sArakkhaNANubadhi / bhAvArtha :- raudra dhyAnanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) hiMsAnubaMdhI-hiMsaka ciMtana (2) mRSAnubaMdhI-asatya bhASaNa ciMtana (3) snenAnubaMdhI-cauryakarma ciMtana (4) saMrakSaNAnubaMdhI-svasaMrakSaNa hetu kaluSita ane paropaghAtakArI ciMtana. 22 ruddassa NaM jhANassa cattAri lakkhaNA paNNattA, taM jahA- osaNNadose, bahudose, aNNANadose, AmaraNaMtadose / / bhAvArtha - raudradhyAnanA cAra lakSaNa che, te A pramANe che- (1) utsanna doSa-eka pApamAM saMlagna rahevuM. (2) bahudoSa-aneka pApomAM saMlagna rahevuM. (3) ajJAna doSa-pApane dharma mAnavo ane tevA prakAranI prarUpaNA karavI. (4) AmaraNAnta doSa- pApano kyAre ya pazcAttApa na hovo. vivecana : prastuta sUtramAM raudradhyAnanuM svarUpe pragaTa karyu che. raudra dhyAnano mukhya AdhAra krUratA che. raudradhyAnamAM Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 ] zrI ThANAga sutra-1 dUra bhAvanI pradhAnatA che. tenI utpattimAM hiMsA, mRSA, corI, viSaya saMrakSaNa rUpa cAra nimitta pradhAna che. te nimitta bhedanI apekSAe raudra dhyAnanA cAra prakAra che. (1) hiMsAnubaMdhI :- jIvone pIDA pahoMcADavAno vicAra jemAM niraMtara cAle, jemAM hiMsAno anubaMdha satata cAlu rahe te. (2) mRSAnubaMdhI - jemAM koI para khoTA ALa caDAvavA viSayaka, cADI cugalI viSayaka, jUTha ke mAyA mRSAvAda viSayaka, asabhUta padArtha viSayaka ciMtana cAle ane te dvArA asatya saMbaMdhI anubaMdha cAlu rahe (3) snenAnubaMdhI - stana = cora. coranuM kArya-corI, te teya kahevAya che. jemAM corInA anubaMdhavALuM ciMtana rahe te tenAnubaMdhI kahevAya che. (4) saMrakSaNAnubaMdhI :- saMpAvai. paritrAne savvAdisaMkha parovAya nusa3i vittA viSayanA sAdhanonA saMrakSaNano anubaMdha jemAM rahe che. potAnI surakSAmAM zaMkA thatAM anyanA upaghAta rUpa kaluSatAthI vyApta citta arthAt yena kena prakAre potAnuM tathA potAnA bhoga, upabhoga yogya padArthonA saMrakSaNa saMbaMdhI ciMtana, te saMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAna kahevAya che. raudra dhyAnanA cAra lakSaNa :- (1) utsanna doSa- hiMsA, asatya vagere pApomAMthI koI eka pApamAM pravRtti karavI. (2) bahudoSa- hiMsAdi sarva pApomAM pravRtti karavI. (3) ajJAna doSa-kuzAstranA saMskArathI hiMsAdi adhArmika kAryane dharmarUpa mAnavA. (4) AmaraNAMta doSa- maraNakALa paryata hiMsAdi kAryono pazcAttApa na karavo, prAyazcitta na levuM - ekathI pAMca guNasthAne A dhyAna hoya che. zAstromAM tene naraka gatinuM kAraNa kahyuM che. Arta ane raudra A banne dhyAna azubha che, tyAjya che. dharmadhyAnanA cAra prakAra ane lakSaNAdi :23 dhamme jhANe cauvihe cauppaDoyAre paNNatte, taM jahA- ANAvijae, avAyavijaevivAgavijae, saThANavijae / bhAvArtha :- dharmadhyAnanA cAra cAra bheTavALA cAra prakAra che. temAM sarva prathama tenA cAra prakAra kahyA che, te A pramANe che- (1) AjJAvicaya- jinAjJAonuM ciMtana karavuM. samajavAno prayatna karavo. (2) apAya vicaya- cAre gatinA duHkhonuM ciMtana karavuM. (3) vipAka vicaya-karma ane tenA pariNAma-phaLano UMDo vicAra karavo. (4) saMsthAnavicaya- lokanA saMsthAna-svarUpanuM ciMtana karavuM. 24 dhammassa NaM jhANassa cattAri lakkhaNA paNNattA, taM jahA- ANAruI, NisaggaruI, suttaruI, ogADharuI / Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-1 | 311 ] bhAvArtha :- dharmadhyAnanA cAra lakSaNa kahyA che, te A pramANe che- (1) AjJAruci- jinAjJAnA ciMtana-mananamAM ruci, zraddhA, bhakti thavI. (2) nisargaruci- dharma kAryo karavAmAM svAbhAvika ruci thavI. (3) sUtraruci- Agama-zAstronA paThana-pAThanamAM ruci thavI. (4) avagADha ruci- dvAdazAMgI vANImAM avagAhana karavAnI pragADha rUci thavI. |25 dhammassa NaM jhANassa cattAri AlaMbaNA paNNattA, taM jahA- vAyaNA, paDipucchaNA pariyaTTaNA, dhammakahA / bhAvArtha :- dharmadhyAnanA cAra AlaMbana kahyA che, te A pramANe che- (1) vAcanA- Agama-sUtra AdinuM paThana karavuM. (2) pratipRcchanA-zaMkA-nivAraNArthe gurujanone pUchavuM. (3) parivartanA- zIkhelA sUtronuM punarAvartana karavuM. (4) dharmakathA- dharma tattvonuM vyAkhyAna karavuM, dharmopadeza devo. 26 dhammassa NaM jhANassa cattAri aNuppehAo paNNattAo, taM jahAegANuppehA, aNiccANuppehA, asaraNANuppehA, saMsArANuppehA / bhAvArtha :- dharma-dhyAnananI cAra anuprekSA kahI che, te A pramANe che- (1) ekatAnuprekSA- jIva ekalo paribhramaNa kare che ane sukha-duHkha ekalo ja bhogave che, te prakAre ciMtana karavuM. (2) anityAnuprekSA- vastuonI anityatAnuM ciMtana karavuM. (3) azaraNAnuprekSA- saMsAramAM koI koIne zaraNabhUta nathI, te prakArano vicAra karavo. (4) saMsArAnuprekSA- caturgatirUpa saMsArano vicAra karavo. vivecana : prastuta sUtromAM dharmadhyAnanA prakAra, lakSaNa, AlaMbana ane anuprekSAnA mAdhyamathI dharmadhyAnanuM vistRta vivecana karyuM che. dharma dhyAna - dharmadhyAnano artha che tattvano sAkSAtkAra. AtmatattvanA sAkSAtkAra mATe thatI pravRttine ane temAM thatI cittavRttinI ekAgratAne dharmadhyAna kahe che. cAra bheda - AjJAvicaya Adi cAra bhedonA mAdhyame sAdhaka jinAjJAnI temaja karmaphaLa AdinI satata vicAraNA karatAM rAga-dveSanA pariNAmane maMda banAvI, dharmadhyAnamAM praviSTa thAya che. (1) AviSaya:- jinAjJAnI vicAraNA. AgamamAM nirUpita tattvonI temaja karmabaMdhanathI muktinI ane jinezvaranI AjJAnI vicAraNA karavI te. (2) avAya vinaya - duHkhanI vicAraNA. cAre gatinA duHkho ane duHkhanAM kAraNo tathA tenAthI dUra rahevAnA upAyonI vicAraNA karavI te. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 312 ] zrI kANAMga sUtra-1 (3) vivA, vinaya:- karmaphaLanI vicAraNA. karmonA svarUpa ane tenA pariNAmanI vicAraNA karavI arthAt jIvanamAM anubhavAtI anukULa ke pratikULa pratyeka paristhiti potAnA ja karmanuM pariNAma che ane vartamAne thatAM karmabaMdhanuM phaLa paNa te ja pramANe jIvane bhogavavuM paDaze. A rIte karmaphaLanA siddhAMtanI vicAraNA karavI te. (4) saMtAna vinaya - lokasaMsthAnanI vicAraNA. lokanA AkAra-svarUpane samajavuM. zAstranA AdhAre cauda rAjapramANa loka tathA aloka, naraka, svarga ane mRtyulokanI saMpUrNa racanAne samajI tenA svarUpanI vicAraNA karavI, lokamAM rahelA jIva pudgala AdinA svarUpanI vicAraNA karavI te sarva saMsthAna vicaya kahevAya che. A cAra prakAranA dharmadhyAna dvArA sAdhaka parokSa tattvone UMDANathI samajatAM pratyakSanI bhUmikAmAM pahoMcI, nirmaLatAthI parokSabhUta viSayano pratyakSa anubhava kare che. cAra lakSaNa :- dharmadhyAna te Atma pariNAma rUpa che. tema chatAM tenA lakSaNathI tene jANI zakAya che. AjJAruci Adi cAra ruci tenA lakSaNabhUta che. tethI dhyAna ane dhyAtA baMneno paricaya thAya che. (1) A -- jinAjJA prati zraddhA, bhakti ane tenA pAlananI ruci (2) fNasA | dharmakAryomAM svAbhAvika ruci (3) sutta- jinakathita AgamanA adhyayana-adhyApanamAM ruci (4) II8 - jinakathita tattvomAM avagAhana karavAnI pragADha ruci. cAra AlaMbana :- vAcanA, pratipucchanA vagere cAre ya svAdhyAyanA bhedone ja sUtramAM dharmadhyAnanA AlaMbana kahyA che. svAdhyAyanA AlaMbanathI ja dharmadhyAnamAM pravezI zakAya che. vyavahAramAM 'jJAnadhyAna' zabda pracalita che ane te sUcave che ke dhyAna jJAnapUrvaka ja hoya che. vAcanA Adi svAdhyAyarUpa jJAnanA sAdhanomAM tallIna sAdhaka dharmadhyAnamAM pravezI jAya che. A rIte jJAna e dhyAnanuM mAdhyama hovAthI svAdhyAyanA bhedane ja dharmadhyAnanA cAra AlaMbana kahyA che. svAdhyAyanA pAMcamA bheda anuprekSAnuM dharmadhyAnanI cAra prakAranI anuprekSA rUpe svataMtra kathana karyuM che. cAra anuprekSAH- dhyAnanI sthiratA prApta karavA mATe cittanI nirmaLatA Avazyaka che temaja ahaMkAra ane mamakAranuM visarjana paNa Avazyaka che. anuprekSA tathA prakAranI sthiratAnuM sarjana kare che. mATe sUtramAM dharmadhyAnanI anuprekSA kahI che. ekatva anuprekSA ahaMkArano nAza kare, anitya anuprekSA mamakArano vilaya kare, azaraNa anuprekSA ane saMsAra anuprekSA jIvane saMsAranA sarva saMbaMdhonuM bhAna karAvI svAvalaMbI banAve ane AtmabhAvamAM sthira kare che. A rIte dharmadhyAnanA AlaMbana ane anuprekSAthI dharmadhyAna paripuSTa bane che. cothA guNasthAnathI sAtamAM guNasthAna sudhInA jIvo dharmadhyAnanA adhikArI kahyA che. sarva prathama dharmadhyAnanA prakArothI tenA dhyeyanuM jJAna Avazyaka che. pachI te jJAnanI prakriyAmAM cAra lakSaNo ane cAra AlaMbanone samajavA jarUrI che. tyAra pachI te sAdhaka ekatva Adi cAra bhAvanA Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4 : uddezaka-1 313 dvArA dharmadhyAnamAM sthira thAya che. sAdhaka Arta ane raudra A banne durdhyAnathI uparata thaI, kaSAyonI maMdatA dvArA zubha adhyavasAya sAthe puNyanA kAryo kare, karAve ane anumode, zAstronuM paThana-pAThana kare, vrata, zIla ane saMyamanuM pAlana kare tathA tenA mATe ciMtana kare ItyAdi vividha anuSThAna, pravRttinI apekSAe dharmadhyAna kahevAya che. A badhA dhArmika anuSThAno karatAM jeTalo samaya citta ekAgra rahe teTalo samaya dhyAna rUpa hoya che ane zeSa samaya dharmadhyAnanI sAdhanArUpa kriyA hoya che. sthAnAMga sUtranI samasta pratomAM dharmadhyAnanA cAra AlaMbanamAM cothuM AlaMbana anuprekSA che. paraMtu bhagavatI sUtra zataka-25, uddezaka-7 ane aupapAtika sUtranI samasta pratomAM cothuM AlaMbana 'dharmakathA' che, mATe prastuta saMskaraNanA A sUtramAM 'dharmakathA' zabdano svIkAra karyo che. zukaladhyAnanA cAra prakAra ane lakSaNAdi : 27 sukke jhANe cauvvihe cauppaDoyAre paNNatte, taM jahA - puhuttaviyakke saviyArI, egattaviyakke aviyArI, suhumakirie aNiyaTTI, samucchiNNakirie appaDivAI / bhAvArtha :- zukladhyAnanA cAra-cAra bhedavALA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) pRthakatvavitarka savicArI (2) ekatvavitarka avicArI (3) sUkSma kriyA anivRtti (4) samucchinna kriyA apratipAti. 28 sukkassa NaM jhANassa cattAri lakkhaNA paNNattA, teM nahA- ahe, asammohe, vivene, vizvane / bhAvArtha :- zukaladhyAnanA cAra lakSaNa che, te A pramANe che- (1) parISaha upasargathI vyathita na thavuM (2) devakRta mAyAthI mohita na thavuM (3) zarIra ane AtmAne bhinna anubhavavA (4) zarIra ane upadhithI niHsaMga thayuM. 29 sukkassa NaM jhANassa cattAri AlaMbaNA paNNattA, taM jahA - khaMtI, muttI, aAve, mave / bhAvArtha :- zukala dhyAnanA cAra Alambana che, te A pramANe che- (1) kSamA (2) nirlobhatA (3) saralatA (4) mRdutA. 30 sukkassa NaM jhANassa cattAri aNuppehAo paNNattAo, taM jahA- anaMtavattiyANuppehA, vippariNAmANuppehA, asubhANuppehA, avAyANuppehA / Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 bhAvArtha :- zukala dhyAnanI cAra anuprekSA che, te A pramANe che- (1) saMsAra paribhramaNanI anaMtatAno vicAra karavo. (2) vastunA vividha pariNamanano ane palaTAtI avasthAono vicAra karavo. (3) saMsAra, deha ane bhogonI azubhatAno vicAra karavo. (4) rAgadveSathI thatAM doSono vicAra karavo. vivecana : 314 prastuta sUtromAM vividha prakAre soLa bola dvArA zukladhyAnanuM svarUpa spaSTa karavAmAM AvyuM che. jyAre koI uttama saMhanananA dhAraka, saptama guNasthAnavartI, apramata saMyata, mohanIya karmanuM upazamana athavA kSapaNa karavA udyata thAya che ane pratisamaya anaMtaguNI vizuddhithI pravardhamAna pariNAmavALA thAya tyAre te apUrvakaraNa nAmanA AThamA guNasthAnamAM praveza kare che. tyAM prathama zukladhyAnano prAraMbha thAya che. (1) pRthaktva vitarka savicAra zukladhyAna H- vitarka = bhAvazrutanA AdhAre dravya, guNa ane paryAyanuM ciMtana karavuM. vicAra = artha, vyaMjana ane yoganuM parivartana. = dhyAnastha sAdhu koI eka dravyanuM ciMtana karatAM karatAM koI eka guNanuM ciMtana kare ane te ciMtana karatAM karatAM ja tenI koI eka paryAyanuM ciMtana karavA lAge; A rIte tenA pRthak pRthak ciMtanane 'pRthavitarka' kahe che. te saMyati sAdhaka jyAre zabdathI arthamAM ane arthathI zabdanA ciMtanamAM saMkramaNa kare ane manoyogathI vacanayoganuM, vacanayogathI kAyayoganuM AlaMbana le che tyAre te dhyAna 'savicAra' kahevAya che. A rIte vitarka ane vicAranA parivartana ane saMkramaNanI vibhinnatAnA kAraNe A dhyAnane pRtha vitarka savicAra kahe che. tenA svAmI AThamA guNasthAnathI bAramA guNasthAnavartI saMyata che. A dhyAna dvArA upazama zreNI upara ArUDha saMyata dazamA guNasthAne jaI mohanIya karmanA zeSa rahelA sUkSma lobhanuM upazamana kare che ane agiyAramA upazAMta moha guNasthAne jAya che; kSapaka zreNI upara ArUDha saMyata dazamA guNasthAne avaziSTa sUkSmalobhano kSaya karI bAramA guNasthAne jAya che. (2) ekatva vitarka avicAra zukladhyAnaH- bAramA guNasthAnavartI kSINamoha kSapaka-sAdhakanI manovRtti eTalI sthira thaI jAya che ke dravya, guNa paryAyanA ciMtanamAM parivartana thatuM nathI ke artha, vyaMjana ane yogonuM saMkramaNa paNa thatuM nathI. paraMtu te dravya guNa ane paryAyamAMthI koI paNa ekanA gaMbhIra ane sUkSma ciMtanamAM saMlagna rahe che. tenuM ciMtana koI eka artha, zabda athavA eka yoganA AlaMbane thatuM hoya che tyAre te ekAgratAnI carama sImAe pahoMcI jAya che ane zukladhyAnanA bIjA pAyAnI prajvalita agnimAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya karmanI sarva prakRtione bhasma karI anaMta jJAna, darzananA dhAraka sayogI jina banI teramA guNasthAnamAM praveza kare che. (3) sUkSmakriyA anivRtti zukladhyAna H- teramA guNasthAnavartI sayogI jinanuM AyuSya jyAre aMtarmuhUrta zeSa rahe tyAre te sayogI jina bAdara tathA sUkSma sarva manoyoga ane vacanayogano nirodha karI, sUkSmakAya yoganuM AlaMbana laI, sUkSmakriyA anivRtti dhyAna dhare che. A samaye zvAsocchvAsa jevI sUkSma kriyA zeSa rahe che ane sAdhaka A avasthAthI pAchA pharatA nathI tethI tene sUkSmakriyA anivRtti kahevAya che. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-1 315 te zukladhyAnano trIjo pAyo che. (4) samacchinna kiyA apratipAti :- teramA guNasthAnavartI sayogI kevaLI sUkSma kAyayogano nirodha thavAthI caudamA guNasthAnane prApta kare che. tyAM yogonI pravRttino sarvathA abhAva hovAthI ayogI evo AtmA akriya ane apratipAtI thaI jAya che. te avasthAmAM sAdhaka A zukladhyAnano cotho pAyo dhyAtA ayogI jina aghAti karmonI zeSa rahelI 85 prakRtionI pratisamaya asaMkhyAta guNitakramathI nirjarA karatAM aMtima samaye karmalepathI sarvathA vimukta thaI siddha paramAtmA banI siddhAlayamAM birAje che. ataH A zukladhyAnathI yogakriyA samucchinna = sarvathA vinaSTa thaI jAya che ane tyAMthI patana thatuM nathI. tethI tenuM nAma 'samucchinnakriyA apratipAti' sArthaka che. vyAkhyAkAranuM evuM maMtavya che ke zukladhyAnanA prAraMbhanA be bhedanA adhikArI caudapUrvI zrutakevaLI hoya che. sAmAnya jJAnI AtmAomAM te hotA nathI. teone dharmadhyAna ja hoya che ane te dharmadhyAnathI ja kevalajJAna prApta kare che. A apekSAe dareka AtmAne mokSa prAptimAM zukladhyAnanA cAre bheda hovA jarUrI nathI. vyAkhyAkAranA A maMtavya pratye AgamanuM koI sAdhaka ke bAdhaka pramANa nathI tema chatAM paraMparA e che ke AThamA guNasthAnathI zukladhyAnano prAraMbha thAya che. dharmadhyAna sAtamA guNasthAna sudhI ja hoya che. zukladhyAnanA cAra lakSaNa che- (1) avyatha- parISaha ke upasargathI pIDita-vyathita thavA chatAM paNa vicalita na thavuM. (2) asammoha-devakRta mAyAthI mohita na thavuM, sUkSmapadArtha viSayaka mUDhatAno abhAva. (3) viveka- sarva saMyogothI AtmAne bhinna mAnavo, zarIra ane AtmAnI bhinnatAnuM jJAna. (4) vyutsarga- zarIra ane upadhithI mamatvano tyAga karI pUrNa niHsaMga thavuM. zukladhyAnanA cAra AlaMbana sUtrArthathI spaSTa che. cAra anuprekSA che- (1) anaMtavRttitAnuprekSAsaMsAra paribhramaNanI anaMtatAno vicAra karavo. (2) vipariNAmAnuprekSA- vastunA vividha pariNamanano, palaTAtI avasthAono vicAra karavo. (3) azubhAnuprekSA- saMsAra, deha ane bhogonI azubhatAno vicAra karavo. (4) apAyAnuprekSA- rAgadveSathI thatAM doSono vicAra karavo. pada Azrita devanA cAra prakAra :31 cauvvihA devANa ThiI paNNattA, taM jahA- deve NAmamege, devasiNAe NAmamege, devapurohie NAmamege, devapajjalaNe NAmamege / bhAvArtha :- devonI sthiti(pada-maryAdA)cAra prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) deva (2) devasnAtaka (3) devapurohita (4) deva prajvalana. vivecana : prastuta sUtramAM pada maryAdAnA AdhAre devanA prakAra darzAvyA che. ahIM sthiti' zabda Ayu maryAdA Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 ] zrI ThANAga sUtra-1 arthamAM nathI. paraMtu pada maryAdA arthamAM che. deva = sAmAnya deva. devasnAtaka = pradhAna deva, mukhyadeva arthAt Indra, devapurohita = trAyasviMzaka, deva prajvalana = sevaka deva. sutra pAThamAM 'khAma' zabda vAkyAlaMkAramAM cAra prakAre deva, manuSya, tiryaMcano saMvAsa - 32 cauvvihe saMvAse paNNatte, taM jahA- deve NAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchejjA, deve NAmamege chavIe saddhi saMvAsaM gacchejjA, chavI NAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchejjA, chavI NAmamege chavIe saddhiM saMvAsa gacchejjA / bhAvArtha :- saMvAsa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koIdeva devI sAthe saMvAsa(saMbhoga)kare che. (2) koI deva audArika zarIrI manuSyANI athavA tiryaMcANI sAthe saMvAsa kare che. (3) koI manuSya athavA tiryaMca devI sAthe saMvAsa kare che. (4) koI manuSya ke tiryaca, manuSyANI ke tiryaMcANI sAthe saMvAsa kare che. vivecana : prastuta sUtramAM deva, manuSyAdi saMbaMdhita kuzIla sevananuM varNana che. chavIra - ahIM 'chavi' zabdathI manuSya-manuSyANI, tiryaca-tiryaMcANInuM grahaNa karyuM che. 'chavi'no artha che tvacA, cAmaDI. tvacAnA yogathI ahIM audArika zarIra ane te zarIradhArI manuSya, tiryaMcanuM grahaNa karyu che. vividha apekSAe kaSAyanA cAra-cAra bheda : 33 cattAri kasAyA paNNattA, taM jahA- kohakasAe, mANakasAe, mAyAkasAe, lobhakasAe / evaM raiyANaM jAva vemANiyANa / bhAvArtha :- kaSAyanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) krodha kaSAya (2) mAna kaSAya (3) mAyA kaSAya (4) lobha kaSAya. A rIte nArakIthI vaimAnika sudhInA sarva daMDakomAM cAre kaSAya che. 34 caupaiTThie kohe paNNae, taM jahA- Aya paiTThie, parapaiTThie, tadubhaya paiTThieapaiTThie / evaM raiyANaM jAva vemANiyANaM / evaM jAva lohe jAva vemaanniyaannN| bhAvArtha :- krodha kaSAya catupratiSThita eTale cArane AdhAre hoya che, te A pramANe che- (1) Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-1 317 AtmapratiSThita (2) parapratiSThita (3) tadubhaya pratiSThita (4) apratiSThita. nArakIthI vaimAnika paryaMtanA sarva daMDakamAM A pramANe ja jANavuM. temaja mAna, mAyA ane lobha kaSAyamAM tathA vaimAnika paryatanA sarva daMDakamAM AtmapratiSThita vagere cAra cAra bhedo jANavA. 35 cauhi ThANehiM kohuppattI siyA, taM jahA- khettaM paDucca, vatthu paDucca, sarIraM paDucca, uvahiM paDucca / evaM raiyANaM jAva vemANiyANaM / evaM jAva lohuppattI jAva vemANiyANaM / bhAvArtha :- cAra kAraNe krodhanI utpatti thAya che, te A pramANe che- (1) khetara- khullI jamInanA kAraNe (2) makAna AdinA kAraNe (3) zarIranA kAraNe (4) upakaraNa- sAmagrInA kAraNe. nArakIthI vaimAnika paryata sarva daMDakamAM A pramANe ja jANavuM. temaja mAna, mAyA, lobha kaSAyamAM tathA vaimAnika paryatanA sarva daMDakamAM kSetra Adi nimitte kaSAya utpattinA cAra cAra kAraNo jANavA. 36 cauvvihe kohe paNNatte, taM jahA- aNaMtANubaMdhI kohe, apaccakkhANa kohe, paccakkhANAvaraNe kohe, saMjalaNe kohe / evaM raiyANa jAva vemANiyANaM / evaM jAva lohe jAva vemANiyANaM / / bhAvArtha - krodhanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) anaMtAnubaMdhI krodha (2) apratyAkhyAna krodha (3) pratyAkhyAnAvaraNa krodha (4) saMjvalana krodha. A cAre prakAranA krodha narakathI laI vaimAnika sudhInA sarva daMDakomAM jANavA. temaja mAna, mAyA ane lobha kaSAyamAM ane vaimAnika paryatanA sarva daMDakamAM krodhanI jema ja cAra-cAra prakAra jANavA. |37 cauvvihe kohe paNNatte, taM jahA- AbhogaNivvattie, aNAbhogaNivvattie, uvasaMte, aNuvasaMte / evaM raiyANaM jAva vemANiyANaM / evaM jAva lohe jAva vemANiyANaM / bhAvArtha :- krodhanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) jANI vicArIne thato krodha (2) vicAryA vinA thato krodha (3) upazAMta krodha, apragaTa krodha (4) anupazAMta krodha. A cAre prakArano krodha nArakIthI vaimAnika sudhI sarva daMDakomAM hoya che. temaja mAna, mAyA ane lobha kaSAyamAM tathA vaimAnika paryatanA sarva daMDakamAM krodhanI jema ja cAra-cAra prakAra jANavA. vivecana : prastuta sUtromAM cAra kaSAyanA prakAra tathA tenA utpattinA kAraNono bhinna bhinna daSTikoNathI Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 318 | zrI ThANAMga sUtra-1 nirdeza che. vAva :- jenA dvArA saMsAranI prApti thAya te kaSAya. kaSAyanI paribhASA vividha rIte thAya che, yathA(1) zuSati vihiti varmakSetre suha6kahapa patayaM kurvati ti vaNAya: I je karma rUpI kSetrane kheDe ane sukhaduHkha rU5 phaLane yogya banAve te kaSAya. (2) navaM juSatAni thAyaH || jIvana kaluSita kare te kaSAya. (3) varuSati niti dina rUti thAya: I dehadhArI prANIone je haNe te kaSAya. (4) mo vA, tathA Atho sAmaH vaSaya: IkaSa eTale karma ke bhava, teno Aya eTale lAbha arthAt jenA dvArA karmono tathA bhavano lAbha thAya te kaSAya. pAkA :- pratiSThita, AdhArita, nimitta. kaSAyanA cAra AdhAra che, cAra sthAna para kaSAya pratiSThita hoya che. jema ke- 1. Atma pratiSThita kaSAyaH- (1) potAnI bhUla ke pramAdanA kAraNe pote potAne dhikkAre, potA upara ja gusso kare. (2) potAnA zArIrika, AdhyAtmika vaibhava, labdhi AdinuM abhimAna kare. (3) pote ja potAnA manane bahAnA ApI chetare, kapaTa kaLA zIkhavAmAM mana lagAve. (4) tapojanya, maMtrajanya labdhi, aNimAdi siddhinI IcchA kare te AtmapratiSThita krodhAdi che. 2. para pratiSThita kaSAya :- (1) anya jaDa-cetananA AdhAre krodhano AvirbhAva thAya, anya vyakti ke vastu para krodha utAre. (2) anya padArtha mATe abhimAna kare. (3) bIjAne ThagavA mATe kapaTapUrNa vyavahAra kare. (4) jaDa-cetana rUpa parigraha rAkhavAnI lAlasA jAge te parapratiSThita krodhAdi che. 3. ubhaya pratiSThita kaSAya :- je krodhAdi kaSAyanA nimitta sva-para baMne hoya te. 4. apratiSThita kaSAya :- koIpaNa kAraNa vinA, AzrayavinA, sUkSma rIte krodhAdi kaSAya thAya te apratiSThita kaSAya kahevAya che. kaSAya utpattinA kAraNo :- kSetra eTale khetara vagere khullI jamIna ane vAstu eTale ghara vagere baMdha jamIna; kurUpa-surUpa zarIra ane upakaraNo-jIvanopayogI sAdhanonI prApti, saMrakSaNAdi nimitte krodhAdi utpanna thAya che. kaSAyanA prakAra :- (1) anaMtAnubaMdhI- saMsAranI anaMta paraMparAno anubaMdha karAvanAra, samakitanA avarodhaka kaSAyo (2) apratyAkhyAnI- deza viratipaNAnA avarodhaka kaSAyo (3) pratyAkhyAnAvaraNasarva viratipaNAnA avarodhaka kaSAyo (4) saMjvalana- yathAkhyAta cAritranA avarodhaka kaSAyo. AbhoganivartitaH- (1) krodhAdi kaSAyanA vipAkane, phaLane jANIne krodha kare te. (2) eka vyakti bIjI vyaktinA aparAdhane barAbara jANIne, te vyakti sIdhI rIte mAne tema na hoya to, roSayukta mudrA karI krodha kare che athavA je krodha buddhipUrvaka karavAmAM Ave che. anAbhoga nivartita :- (1) je manuSya krodhAdi kaSAyanA vipAkane jANyA vinA krodha kare te. (2) je vyakti koI prayojana vinA, guNadoSanA vicArathI zunyapaNe, prakRtinI paravazatAthI krodha kare te. upazAMta kola :- manamAM krodha kare, krodha Ave tene pragaTa na kare ane krodha utpanna thatAM tene jJAnathI Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-1 319 upazAMta karI de te upazAMta krodha che. anupazAMta krodha - kAyAthI ke vacanathI pragaTa thatAM krodhane anupazAMta krodha samajavo. A rIte mAna, mAyA ane lobhanuM svarUpa samajavuM. karmaprakRtinA caya-upacaya Adi :38 jIvA NaM cauhiM ThANehiM aTThakammapagaDIo ciNiMsu, taM jahA- koheNaM, mANeNaM, mAyAe, lobheNaM / evaM jAva vemANiyANaM / ___ evaM ciNaMti esa daMDao, evaM ciNissaMti esa daMDao, evameeNaM tiNNi daMDagA / evaM uvaciNiMsu uvaciNaMti uvaciNissaMti, baMdhisu baMdhaMti baMdhissaMti, udIriMsu udIraMti udIrissaMti, vedeMsu vedeti vedissaMti, NijjareMsu, NijjareMti Nijjarissati jAva vemANiyANaM / bhAvArtha :- jIve cAra kAraNothI ATha karmaprakRtiono bhUtakALamAM saMcaya karyo hato, te A pramANe che- (1) krodhathI (2) mAnathI (3) mAyAthI (4) lobhathI. A rIte vaimAnika sudhInA sarva daMDakonA jIvoe bhUtakALamAM karma saMcaya karyo che. te ja rIte sarva daMDakavartI jIvo cAra kAraNe karma saMcaya kare che ane karaze. A rIte saMcayanA traNa AlApaka thayA. te ja rIte vaimAnika sudhInA sarva daMDakavALA jIvoe ATha karma prakRtiono upacaya karyo hato, kare che ane karaze; baMdha karyo hato, kare che ane karaze; udIraNA karI hatI, kare che ane karaze; vedana karyuM hatuM, kare che ane karaze; nirjarA karI hatI, kare che ane karaze. vivecana : prastuta sUtromAM karmanI cayAdi avasthAonuM traNakALa AzrI nirUpaNa che. jIva AThe karmano baMdha koI paNa kaSAyathI kare che. jIve kaSAyanA kAraNe ja karma baMdha karyo hato, kare che ane karaze. mithyAtva, avrata, pramAda, kaSAya ane yoga A pAMce karmabaMdhanA kAraNa che. ahIM zAstrakAre kaSAyanI pradhAnatAthI kathana karyuM che. cAra-cAra paDimAo :|39 cattAri paDimAo paNNattAo,taM jahA- samAhipaDimA, uvahANapaDimA, vivegapaDimA, viussaggapaDimA / bhAvArtha :- pratimA cAra prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) samAdhi pratimA (2) upadhAna Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 ] zrI ThANAMga sUtra-1 pratimA (3) viveka pratimA (4) vyutsarga pratimA. 40 cattAri paDimAo paNNattAo, taMjahA- bhaddA, subhaddA, mahAbhaddA, svvobhddaa| bhAvArtha - pratimA cAra prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) bhadrA (2) subhadrA (3) mahAbhadrA (4) sarvatobhadrA. 41 cattAri paDimAo paNNattAo, taM jahA- khuDDiyA moyapaDimA, mahalliyA moyapakimI, navA , varamA | bhAvArtha :- pratimA cAra prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) nAnI moka pratimA (2) moTI moka pratimA (3) yavamadhyA (4) vajamadhyA. [A sarva pratimAonuM varNana bIjA sthAnanA trIjA uddezakamAM karavAmAM AvyuM che.] ajIva astikAya ane arUpI astikAya :42 cattAri asthikAyA ajIvakAyA paNNattA, taM jahA- dhammatthikAe, adhamma- tthikAe, AgAsatthikAe, poggalatthikAe / bhAvArtha :- cAra astikAya dravyane ajIvakAya kahyA che, te A pramANe che- (1) dharmAstikAya (2) adharmAstikAya (3) AkAzAstikAya (4) pudgalAstikAya. 43 cattAri asthikAyA arUvikAyA paNNattA, taM jahA- dhammatthikAe, adhammatthi- kAe, AgAsatthikAe, jIvatthikAe / bhAvArtha :- cAra astikAya dravyane arUpIkAya kahyA che, te A pramANe che- (1) dharmAstikAya (2) adharmAstikAya (3) AkAzAstikAya (4) jIvAstikAya. vivecana : prastuta sUtromAM pAMca astikAya dravyamAMthI cAra ajIva ane cAra arUpI dravyonuM nirUpaNa che. sthichAya:- asti eTale vidhamAna, traNe kALamAM hovApaNuM. badhA ja dravya atirUpa che paraMtu kAya rUpa pAMca ja dravya che. pradezonA samUhane kAya kahe che. kALadravyane varjIne zeSa pAMca dravya astikAya rUpa che. te pAMcamAMthI eka jIvAstikAya sajIva che, zeSa cAra ajIva che. te pAMcamAMthI eka pulAstikAya dravya rUpI che, zeSa cAra dravya arUpI che. varNa, gaMdha, rasa, sparza jemAM hoya te rUpI ane varNAdi jemAM na hoya te arUpI kahevAya che. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-1 321 phaLasvAda ane puruSanI caubhaMgI :44 cattAri phalA paNNattA, taM jahA- Ame NAmamege Amamahure, Ame NAmamege pakkamahure, pakke NAmamege Amamahure, pakke NAmamege pakkamahure / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- Ame NAmamege AmamahuraphalasamANe, Ame NAmamege pakkamahuraphalasamANe, pakke NAmamege AmamahuraphalasamANe, pakke NAmamege pakkamahuraphalasamANe / bhAvArtha :- cAra prakAranA phaLa ane tenI samAna cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che (1) apakva(kAcuM)-apakva madhura. (2) apakva-pakva madhura. (3) pakvapArka) apakva madhura. (4) pakva-pakva madhura. vivecana : puruSa (1) apakva-apakvamadhura phaLa tulya. (2) apakva-pakva madhura phaLa tulya. (3) pakva-apakva madhura phaLa tulya. (4) pakva-pakva madhura phaLa tulya. prastuta sutramAM phaLa ane puruSanI samAnatA darzAvatI caubhaMgI kahI che. sUtragata 'Ama' zabdathI kAcuM phaLa ane padma zabdathI pAkuM phaLa' tevo artha grahaNa karavAmAM Ave che. phaLa caubhaMgI:- (1) keTalAka phaLa kAcAM hoya ane kAcAMphaLanI jema saheja madhura hoya, (2) keTalAka phaLa kAcAM hovA chatAM pAkA phaLanI jema ati madhura hoya, (3) keTalAka phaLa pAkAM hovA chatAM kAcA phaLanI jema saheja madhura hoya, (4) keTalAka phaLa pAkA hoya ane pAkA phaLanI jema ati madhura hoya. paruSa caubhaMgI :- A sutramAM uMmarathI ane jJAnathI paripakvatA ane aparipakavatA dvArA puruSanI caubhaMgI kahevAmAM AvI che- (1) keTalAka puruSa Ayu ane jJAnathI aparipakva hoya ane upazamAdi guNa paNa alpa hoya, to te prathama phaLa tulya che. (2) keTalAka AyuSya ane jJAnathI aparipakva hoya paraMtu upazamAdi guNa vikasita hoya, to te bIjA phaLa tulya che. (3) keTalAka puruSa vayathI vRddha, jJAnathI vRddha hoya paraMtu upazamAdi guNa alpa hoya, to te trIjA phaLa tulya che. (4) keTalAka puruSa vaya ane jJAnathI paNa paripakva hoya ane upazamAdi guNathI paNa vibhUSita hoya, to te cothA phaLa tulya che. satya ane mRSAbhASAnA cAra-cAra prakAra :45 cauvvihe sacce paNNatte, taM jahA- kAujjuyayA, bhAsujjuyayA, Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3rara ] zrI ThANAga sUtra-1 bhAvujjuyayA, avisaMvAyaNAjoge / cauvvihe mose paNNatte, taM jahA- kAyaaNujjuyayA, bhAsaaNujjuyayA, bhAvaaNujjuyayA, visaMvAyaNAjoge / bhAvArtha :- satyanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) kAyAnI saraLatA rUpa satya (2) bhASAnI saraLatA rUpa satya (3) bhAvanI saraLatA rUpa satya (4) vivAda rahita pravRtti rUpa satya. mRSA(asatya)nA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) kAyAnI vakratA rUpa asatya (2) bhASAnI vakratA rUpa asatya (3) bhAvanI vakratA rUpa asatya (4) vivAdayukta pravRtti rUpa asatya. vivecana : prastuta sUtromAM kAyAdinI saraLatA, RjutAne satya rUpe ane vakratAne asatya rUpe pratipAdita karyA che. satyamAM sIdhApaNuM che, saraLatA che. asatyamAM vAMkApaNuM che, vakratA che. satya vastuno kAyAthI saMketa karavo te kAyaRjutA che, satyane chupAvavA kAyAnI je pravRtti thAya te kAya aRjutA(vakratA) che. yathArtha vastunuM pratipAdana karavuM te bhASAnI RjutA ane ayathArthanuM pratipAdana karavuM te bhASAnI aRjutA(vakratA) che. manamAM satyanuM ciMtana karavuM, te bhAvanI RjutA ane manamAM kapaTa rAkhI satya batAvavAno bhAva te bhAvanI aRjutA(vakratA) che. mana, vacana, kAyAthI koIne na chetaravA te avisaMvAda yoga ane anyane dago Ape tevI mana, vacana, kAyAnI pravRtti te visaMvAda yoga che. praNidhAnanA cAra-cAra prakAra :46 cauvvihe paNihANe paNNatte, taM jahA- maNapaNihANe, vaipaNihANe, kAyapaNihANe, uvagaraNapaNihANe / evaM NeraiyANaM paMciMdiyANaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha - praNidhAna(mana Adino prayoga)nA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) mana praNidhAna (2) vacanapraNidhAna (3) kAyapraNidhAna (4) upakaraNa praNidhAna. nArakIthI vaimAnika sudhInA paMcendriyanA daMDakomAM A cAre praNidhAna hoya che. 47 cauvvihe suppaNihANe paNNatte, taM jahA- maNasuppaNihANe, vaisuppaNihANe Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4 : uddeza-1 hara3 kAyasuppaNihANe, uvagaraNasuppaNihANe evaM saMjaya maNussANavi / bhAvArtha :- supraNidhAna(mana AdinuM zubha pravartana)cAra prakAranA che, te A pramANe che- (1) mana supraNidhAna (2) vacanasupraNidhAna (3) kAyasupraNidhAna (4) upakaraNa supraNidhAna. saMyamI manuSyone A cAre prakAranA supraNidhAna hoya che. 48 cauvvihe duppaNihANe paNNatte, taM jahA- maNaduppaNihANe, vaiduppaNihANe, kAyaduppaNihANe, uvagaraNaduppaNihANe / evaM paMcidiyANaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha :- dupraNidhAna(mana AdinuM azubha, asaMyamamAM pravartana)cAra prakAranuM kahyuM che, te A pramANe che- (1) manadupraNidhAna (2) vacanadupraNidhAna (3) kAyadupraNidhAna (4) upakaraNa dupraNidhAna. narakathI vaimAnika sudhInA sarva paMcendriya daMDakomAM A cAre duSpraNidhAna hoya che. vivecana : prastuta sUtromAM mana, vacana, kAyAnA praNidhAnanuM kathana che. pabihAne H- praNidhAna eTale cittane parovavuM, viSayamAM manane joDavuM, lIna banAvavuM. zubha viSayamAM mana ekAgra kare to te "supraNidhAna" kahevAya ane azubha viSayamAM mana ekAgra kare to "dupraNidhAna" kahevAya. Artta, raudra, dharma, zukla dhyAnamAM mana ekAgra karavuM te "manapraNidhAna" che. dattacitta thaI Artta Adi vacana bolavA te ''vacanapraNidhAna" che. zarIrane Arta-raudrarUpa kAryamAM pravRtta karavuM te "kAyapraNidhAna" che. vastra, pAtra vagere upakaraNomAM manane lIna karavuM te "upakaraNa praNidhAna" che. ekendriya, vikalendriya, asaMjJI paMcendriyane mAtra kAyapraNidhAna hoya che. vikalendriyane vacanayoga che paNa praNidhAna karI zake tevo vacana yoga nathI. paMcendriya jIvone cAre praNidhAna hoya che. supraNidhAna saMyata manuSyane ja hoya, kAraNa ke te cAritra pariNati rUpa che. dupraNidhAna samasta saMsArI jIvone hoI zake che paraMtu mana ane vacana duSpraNidhAna asaMjJI jIvone hotA nathI. kAya dupraNidhAna sarva saMsArI jIvomAM hoI zake che. meLApa-sahavAsa dvArA puruSanI caubhaMgI : 49 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- AvAyabhaddae NAmamege No saMvAsabhaddae saMvAsabhaddae NAmamege No AvAyabhaddae, ege AvAyabhaddae vi saMvAsabhaddae vi, ege No AvAyabhaddae No saMvAsabhaddae / bhAvArtha :- cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSanI mulAkAta kalyANakara hoya paraMtu sAthe rahevuM kalyANakara hotuM nathI (2) koI puruSanI mulAkAta kalyANakara nathI hotI paraMtu Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324] zrI ThANAga sUtra-1 sAthe rahevuM kalyANakara hoya che (3) koI puruSanI mulAkAta ane sAthe rahevuM bane kalyANakara hoya che (4) koI puruSanI mulAkAta ane sAthe rahevuM baMne akalyANakara hoya che vivecana : prastuta sUtramAM vyaktinI vRttinA AdhAre tenI sAthenuM milana ane sahavAsa sukhadAyaka ke duHkhadAyaka bane che, tenuM nirUpaNa che. vyaktionA svabhAva judA judA hoya che, tethI teonA vyavahAramAM aMtara hoya che. kyAreka vadhu sAthe rahevAthI snehabhAva ocho thaI jAya ane kyAreka vadhu sAthe rahevAthI snehabaMdha vadhAre thaI jAya. vyaktinA svabhAva ane karma saMyoge bhinna bhinna paristhitio thAya che. caubhaMgIno bhAva sUtranA bhAvArthathI spaSTa che. bApA = Akasmika maLavuM, prasaMgopAta mulAkAta thavI, saMvAsa = sAthe vAsa karavo, rahevuM. mad = kalyANakara. varya(pApa)saMbaMdhI caubhaMgIo :50 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- appaNo NAmamege vajjaM pAsai No parassa, parassa NAmamege vajja pAsai No appaNo, ege appaNo vi vajja pAsai parassavi, ege No appaNo vajjaM pAsai No parassa / bhAvArtha :- cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa potAnA pApa-doSa jue, bIjAnA nahIM. (2) koI puruSa bIjAnA pApa-doSa jue, potAnA nahIM. (3) koI puruSa potAnA pApa-doSa paNa jue ane bIjAnA paNa. (4) koI puruSa ne potAnA pApa-doSa jue ane na bIjAnA jue. 51 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- appaNo NAmamege vajjaM udIrei No parassa, parassa NAmamege vajja udIrei No appaNo, ege appaNo vi vajja udIrei parassa vi, ege No appaNo vajja udIrei No parassa / bhAvArtha :- cAra prakAranA puruSa che, te A pramANe che- (1) koI puruSa potAnA pApa-doSanI udIraNA kare, bIjAnA pApanI nahIM. (2) koI puruSa bIjAnA pApa-doSanI udIraNA kare, potAnA pApanI nahIM. (3) koI puruSa potAnA pApa-doSanI paNa udIraNA kare ane bIjAnA pApanI paNa kare. (4) koI puruSa potAnA pApa-doSanI paNa udIraNA karatA nathI ane bIjAnA pApanI paNa udIraNA karatA nathI. 52 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- appaNo NAmamege vajjaM uvasAmei No parassa, parassa NAmamege vajja uvasAmei No appaNo, ege appaNovi Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-1 [ 325 ] vajjaM uvasAmei parassavi, ege No appaNo vajjaM uvasAmei No parassa / bhAvArtha :- (kaSAya upazamanI daSTie)cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa potAnA pApa-doSane upazAMta kare, bIjAnA pApa-doSane nahIM. (2) koI puruSa bIjAnA pApa-doSane upazAMta kare, potAnA pApa-doSane nahIM. (3) koI puruSa potAnA pApa-doSane paNa upazAMta kare ane bIjAnA pApa-doSane paNa upazAMta kare. (4) koI puruSa ne potAnA pApa-doSane upazAMta kare, na bIjAnA pApa-doSane upazAMta kare. vivecana : prastuta sUtromAM sva-paranA pApa-doSa ke apakRtya prati lakSya ApanAra ane lakSya na ApanAra vyaktinuM traNa caubhaMgImAM nirUpaNa che. varSA :- A padanI traNa saMskRta chAyA thAya che- avadya, vanyuM ane varjha. (1) saMskRta pada avadya-mAMthI 4 no lopa thaI javAthI vaM pada rahe che. pApakarmane avadha kahe che. (2) varca- je choDavA yogya te varyu kahevAya che. hiMsA-asatya vagere durAcaraNa, doSo, pApakarma choDavA yogya che. (3) 1- AtmAne bhAre karanArA hovAthI hiMsAdi pApone vaja kahe che. tethI vakta no artha pApakArI kArya, thAya che. prastutamAM svaparanA doSone (duSkRtyone) jovA na jovA, uttejita (vRddhi) karavA na karavA, maMda karavA na karavA saMbaMdhI artha saMgata thAya che. keTalAka haLukarmI manuSya potAnA pApa-doSane jue che paNa bIjA pratye udAsIna rahI tenA pApone jotA nathI. keTalAka ahaMkArI manuSya bIjAnA pApone jue paNa potAnA pApone jotA nathI. te caubhaMgI sUtrathI spaSTa che. pApane jovAnI jema pAponI udIraNA ane upazAMta karavA saMbaMdhI caubhaMgI paNa sUtrArthathI spaSTa che. 3thI 3vasApha - udIraNA zabdano artha, udayamAM nahIM AvelA karmone udayAvalikAmAM praviSTa karAvI, udayamAM lAvI svayaM bhogavI levA te pramANe thAya paraMtu prastutamAM doSone, pApakAryone, kaSAyone, duSkRtyone uttejita karavA, vadhAravA, vRddhi pamADavAnA arthamAM 3rakriyAno prayoga che. temaja upazAMta zabdano artha karmone upazamAvavA, udayamAM na AvI zake tevA banAvavA tema thAya che. paraMtu prastutamAM pApa upazamAvavA, katyone, doSone ke kaSAyone maMda karavA, alpa karavAnA arthamAM 3vasAme kriyAno prayoga samajavo. prastuta traNa caubhaMgImAMthI prathama caubhaMgImAM pahelo bhaMga zreSTha che. kAraNa ke svadoSa daSTA puruSa uttama sAdhaka hoya che. bIjI caubhaMgImAM pApa-doSonI udIraNA eTale uttejanA che. mATe temAM cotho bhaMga zreSTha che te sva-para koInA doSone uttejita karatA nathI. trIjI caubhaMgImAM trIjo bhaMga zreSTha che. te sva-para baMnenA pApa-doSone ghaTADe che, maMda kare che. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 326 | zrI ThANAga sutra-1 karmonI udIraNA ane upazamananA arthanI apekSAe vyakti tapazcaryA Adi dvArA potAnA pApakarmonI udIraNA kare ane tene upazamAve, temaja upadezAdi dvArA anyanA pApakarmonI udIraNA karAve tathA upazama kare tema artha thAya che. abhyatthAna, vaMdana AdinI caubhaMgIo :|53 cattAri purisajAyA paNNattA,taM jahA- abbhuDhei NAmamege No abbhuTThAvei, abbhuTThAvei NAmamege No abbhuDhei, ege abbhuDhei vi abbhuTThAvei vi, ege No abbhuDhei No abbhuTThAvei / evaM vaMdai, sakkArei, sammANei, pUei, vAei, paDacha, pucha, vAre mALiyaLyo ! bhAvArtha :- cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa(gurujanAdine joIne) abhyatthAna kare che paraMtu bIjA pAse abhyatthAna karAvatA nathI. (2) koI puruSa bIjA pAse amyutthAna karAve che paraMtu svayaM abhyatthAna karatA nathI. (3) koI puruSa svayaM abhyatthAna kare che ane bIjA pAse abhyatthAna karAve che. (4) koI puruSa na svayaM abhyatthAna kare, na anya pAse abhyatthAna karAve. jema abhyatthAnanI caubhaMgI kahI temaja vaMdana, satkAra, sanmAna karavA, vastrAdi devA, vAcanA devI, vAcanA levI, prazna pUchavA ane vyAkhyAna karavA saMbaMdhI caubhaMgIo kahevI joIe. vivecana : prastuta sUtramAM guru AdinA vinaya ane zAstra vAcanAdi saMbaMdhita caubhaMgIo darzAvI che. temAM guru samIpe Ave tyAre UbhA thavA saMbaMdhI eka caubhaMgI spaSTa rIte kahI che. vaMdana, sanmAna vagerenI anya ATha caubhaMgI te pramANe kahevAnuM sUcana karyuM che. A rIte kula nava caubhaMgI prastuta sUtramAM kahI che. abhyasthAnAdi padanA artha:(1) bhude - adbhutthAna, UbhA thavuM. guru ke vaDIla zramaNa potAnA samIpe Ave ke pAsethI pasAra thAya tyAre UbhA thavuM. (2) vaMdu zAstra vidhi pramANe bAra Avarta pUrvaka vaMdanA karavI athavA (tigtto)traNa Avartana pUrvaka vaMdanA karavI. (3) savAre-vacanathI Adara devo te satkAra kahevAya. (4) sammAne - bahumAna jALavavA guNastuti karavI te sanmAna kahevAya. (5) pU - AhAra, pANI, vastrAdi pradAna karavA te pUjA kahevAya. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-1 327] (6) vA :- sUtrArthanI vAcanA devI. vAyaver - bIjAne vAcanA devAno avasara Ape ane govA - bIjAne vAcanA devAno avasara na Ape. tenI caubhaMgI ane dAMta TIkAmAM A pramANe che- (1) vAcanA Ape che paNa letA nathI-upAdhyAya (2) vAcanA devAno avasara Ape arthAt anya pAsethI vAcanA le paNa pote vAcanA detA nathI-navadIkSita (3) svayaM vAcanA Ape ane bIjAne paNa vAcanA devAno avasara Ape arthAtu anya pAsethI vAcanA le-dIrgha paryAyavALA zramaNa. (4) svayaM vAcanA Ape nahI ane bIjAne paNa vAcanA devAno avasara detA nathI arthAtu bIjA pAsethI vAcanA le nahIM -jinakalpI Adi. (7) Dicha(pratiSThati) - vAcanA levI, sUtrArtha grahaNa karavA. (8) puccha - prazna pUchavA athavA ajJAta ane zaMkita tattva mATe prazna pUchI tene samajavuM, artha paramArthano nirNaya karavo. (9) vApare - sUtrAdinuM vyAkhyAna karavuM, kathana karavuM. vaMdanAthI vAgaraNa sudhInI caubhaMgIo abhyatthAna pramANe jANavI. jema ke koI svayaM vaMdana kare che paNa anyane vaMdana karAvatA nathI, temaja koI svayaM satkAra kare paNa anyane satkAra karAvatA nathI vagere. sUtra ane arthadhAraka puruSanI caubhagI :|54 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- suttadhare NAmamege No atthadhare, atthadhare NAmamege No suttadhare, ege suttadhare vi atthadhare vi, ege No suttadhare No atthadhare / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa sUtradhara hoya, arthadhara na hoya (2) koI puruSa sUtradhara na hoya paraMtu arthaghara hoya (3) koI puruSa sUtradhara paNa hoya ane arthadhara paNa hoya (4) koI puruSa sUtradhara na hoya ane arthadhara paNa na hoya. vivecana : prastuta sUtramAM sUtra ane arthanI apekSAe sAdhakanuM vargIkaraNa karyuM che. jene mULapATha kaMThastha hoya te sUtradhara kahevAya ane jene arthanuM smaraNa hoya te arthadhara kahevAya. te caubhaMgI bhAvArthathI spaSTa che. ekaso vIsa lokapAlonA nAma :|55 camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraraNNo cattAri logapAlA paNNattA, taM nahIM- sone, mane, varu, velamache ! patra vastivi-saune, bane, tamane, vrunne| dharaNassa-kAlapAle, kolapAle, selapAle, saMkhapAle / Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 328 zrI ThANAga sUtra-1 bhUyANaMdassa- kAlapAle, kolapAle, saMkhapAle, selapAle / veNudevassacitte, vicitte, cittapakkhe, vicitapakkhe / veNudAlissa- citte, vicitte, vicittapakkhe, cittapakkhe / harikaMtassa- pabhe, suppabhe, pabhakaMte, suppabhakaMte / harissahassa- pabhe, suppabhe, suppabhakate, pabhakaMte / aggisihassa- teU, teusihe, teukaMte, teuppabhe / aggimANavassa- teU, teusihe, teuppabhe, teukaMte / puNNassa- rUve, rUvaMse, rUvakate, rUvappabhe / visiTThassa- rUve, rUvaMse, rUvappabhe, ruuvkte| jalakaMtassa- jale, jalarae, jalakaMte, jalappabhe / jalappahassa- jale, jalarae, jalappahe, jlkNte| amiyagaissa- turiyagaI, khippagaI, sIhagaI, siihvikkmgii| amiyavAhaNassa- turiyagaI, khippagaI, sIhavikkamagaI, sIhagaI / velaMbassa- kAle, mahAkAle, aMjaNe, ritu / pabhaMjaNassa- kAle, mahAkAle, riTe, aMjaNe / ghosassa- Avatte, viyAvatte, NaMdiyAvatte, mahANaMdiyAvatte / mahAghosassa- Avatte, viyAvatte, mahANaMdiyA vatte, NadiyAvatte / sakkassa- some, jame, varuNe, vesamaNe / IsANassa- some, jame, vesamaNe, varuNe / evaM egaMtariyA jAva accuyassa / bhAvArtha :- asurakumAranA rAjA asurendra camaranA cAra lokapAla kahyA che, te ja rIte bali vagere IndronA cAra-cAra lokapAla kahyA che, te A pramANe che(1) yamaranA- (1) soma, (2) yama, (3) 135 // (4) vaizrama.. (2) pasinA- (1) soma (2) yama (3) vaishrm| (4) 5345. (3) 52AnA- (1) ana (2) aurayA (3) sekhapAla (4) zaMpAya. (4) bhUtAnahanA- (1) AsapAsa (2) osapAsa (3) zaMbhapAsa (4) sekhapAla (5) veDevanA- (1) citra (2) vicitra (3) citra 51 (4) viyitra 53. (7) vAsinA- (1) yitra (2) viyitra (3) viyitra 53 (4) yitra pakSa. (7) AntanA- (1) prama (2) suprama (3) pramAnta (4) supramAnta. (8) REAnA- (1) prama (2) suprama (3) suprabhAta (4) pramasid. (C) bhagnizipanA- (1) te4 (2) te4zipa (3) te4Anta (4) te4prama. (10) bhanibhAnA - (1) 4 (2) tezima (3) te4prama (4) te4Anta. (11) pUnA- (1) 35 (2) 35iza (3) 354Anta (4) 35prama. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-1 329 (12) viziSTanA- (1) rUpa (2) rUpAMza (3) rUpaprabha (4) rUpakAtta. (13) jalakAntanA- (1) jala (2) jalarata (3) jalakAtta (4) jalaprabha. (14) jalaprabhanA- (1) jala (2) jalarata (3) jalaprabha (4) jalakAnta. (15) amitagatinA- (1) tvaritagati (2) kSipragati (3) siMhagati (4) siMhavikramagati. (1) amitavAhananA- (1) tvaritagati (2) kSipragati (3) siMhavikramagati (4) siMhagati. (17) velambanA- (1) kAla (2) mahAkAla (3) aMjana (4) riSTa. (18) prabhaMjananA- (1) kAla (2) mahAkAla (3) riSTa (4) aMjana. (19) ghoSanA- (1) Avarta () vyAvarta (3) naMdikAvarta (4) mahAnaMdikAvarta. (20) mahAghoSanA- (1) Avarta (2) vyAvarta (3) mahAnaMdikAvarta (4) naMdikAvarta. zakendranA- (1) soma (2) yama (3) varuNa (4) vaizravaNa. IzAnendranA- (1) soma (2) yama (3) vaizramaNa (4) varuNa. A rIte acyatendra paryata ekAMtarika IndranA lokapAlonA nAma jANavA. vivecana : prastuta sUtramAM 10 bhavanapatinA 20 Indra che. eka eka IndranA cAra-cAra lokapAlane gaNatAM 2044 = 80 lokapAla devo bhavanapatinA che. vANavyaMtara ane jyotiSIdevomAM lokapAla nathI. vaimAnikomAM zakrendra, sanaskumArendra,brahmalokendra, mahAzukrendra ane prANatendra pratyekanA cAra-cAra lokapAla hoya che- soma, yama, varuNa ane vaizramaNa. IzAnendra, mAhendra, lAntakendra sahasArendra ane ayyatendra pratyekanA cAra-cAra lokapAla hoya che- soma, yama, vaizramaNa ane varuNa. A rIte daza IndranA cAra cAra lokapAlane gaNatAM 10*4= 40 lokapAla devo vaimAnikanA che. tethI sarva maLI devonA kula 120 lokapAla devo thAya che. A lokapAlanuM jJAna tathA tenI kAryavAhI zuM hoya tenuM varNana bhagavatI sUtra zataka-3, uddezaka-7mAM che. pAtAla kaLazonA svAmI vAyukumAradeva : 56 cauvvihA vAukumArA paNNattA, taM jahA- kAle, mahAkAle, velaMbe, pano bhAvArtha :- vAyumAra jAtinA cAra deva che, te A pramANe che- (1) kAla (2) mahAkAla (3) velamba (4) prabhaMjana(pAtAlakaLazonA svAmI). vivecana : lavaNa samudramAM cAre dizAmAM cAra mahA pAtALakaLaza che. sUtramAM tenA svAmI devonA nAma sUcita karyA che. te deva vAyukumAra jAtinA bhavanapati deva che. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 330] zrI ThANAMga satra-1 cAra jAtinA devo :|57 cauvvihA devA paNNattA, taM jahA- bhavaNavAsI, vANamaMtarA, joisiyA, vimaannvaasii| bhAvArtha :- deva cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) bhavanavAsI (2) vANavyaMtara (3) jyotiSka (4) vimAnavAsI-vaimAnika. dravyAdi cAra pramANa :58 cauvvihe pamANe paNNatte, taM jahA- davvappamANe, khettappamANe, kAlappamANe, bhAvappamANe / bhAvArtha :- pramANanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) dravya pramANa (2) kSetra pramANa (3) kALa pramANa (4) bhAvapramANa. vivecana : paLa :- vastunA sarva aMzone grahaNa karanAruM jJAna te pramANa. amIyate chinnati pramANam | jenA dvArA padArthono nizcaya karAya te pramANa. pramANa dvArA dravya, kSetra, kALa ane bhAvanuM jJAna thAya che. mATe pramANa cAra prakAranA che. pramANanuM vizada varNana anuyogadvAra sUtramAM che. cakadvIpanI cAra-cAra dizAkumArIo :59 cattAri disAkumArimahattariyAo paNNattAo, taM jahA- rUyA, rUyaMsA, suvA, cAvaDuM ! bhAvArtha - cAra dizAkumArI mahattarikAo kahI che, te A pramANe che- (1) rUpA (2) rUpAMzA (3) surUpA (4) rUpavatI. 60 cattAri vijjukumArimahattariyAo paNNattAo, taM jahA- cittA, cittakaNagA, saterA, soyAmaNI / bhAvArtha :- cAra vidhutakumArI mahattarikA kahI che- (1) citrA (2) citrakanakA (3) saterA (4) saudAminI. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4 : uddezaka-1 vivecana : dizAkumArikAo tIrthaMkarono janmotsava ujave che. dizAkumArIkAo chappana che. temAMthI ATha AThanA thokamAM aDatAlIsa devIo che ane cAra cAranA thokamAM ATha devIo che. cothA sthAnane anulakSIne ahIM cAra cAranA joDake ATha devIonA nAma kahyA che. 331 rUpA vagere cAra rucakadvIpanI madhyamAM rahe che ane te devIo navajAta tIrthaMkara prabhunI nAlanuM chedana kare che. citrA vagere cAra vidyutkrumArikAo rucakadvIpanI cAra vidizAmAM rahe che. te devIo prabhunA janmotsava samaye hAthamAM dIpaka laI gIta gAtI UbhI rahe che. rUpA vagere cAra devIonA nAma jaMbudrIpa prajJaptithI kaMIka bhinna che, yathA- rUpA, rUpAMsikA, surUpA ane rUpakAvatI. citrA vagere cArane jaMbudrIpa prajJaptimAM dizAkumArI kahI che ane ahIM sthAnAMgamAM vidyutakumArI kahI che. TIkAkAre tenuM koIpaNa kAraNa spaSTa karyuM nathI. madhyama pariSadanA deva-devInI sthiti : 61 sakkassa NaM deviMdassa devaraNNo majjhimaparisAe devANaM cattAri paliovamAiM Thii paNNattA / bhAvArtha -- devendra devarAja zakrendranI madhyama pariSadanA devonI sthiti cAra palpopamanI kahI che. 62 IsANassa NaM deviMdassa devaraNNo majjhimaparisAe devINaM cattAri paliovamAiM Thii paNNattA / bhAvArtha :- devendra devarAja IzAnendranI madhyama pariSadanI devIonI sthiti cAra palyopamanI kahI che. vivecana : A cothuM sthAna che. AmAM cAra saMkhyA parimANavALI vastuo ke tattvonuM kathana che. tethI cAra palyopamanI sthitivALA zakrendranI madhyama pariSadanA deva ane IzAnendranI madhyama pariSadanI devIonI sthiti ahIM batAvI che. dravyAdi cAra prakAranA saMsAra H 62 paDaviSe saMsAre pabbatta, teM nahIM- vyasatAre, hettasaMsAre, jAlasaMsAre, bhAvasaMsAre / Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 ] zrI ThANAMga sUtra-1 bhAvArtha :- saMsAranA cAra prakAranA che, te A pramANe che- (1) dravya saMsAra (2) kSetra saMsAra (3) kALa saMsAra (4) bhAva saMsAra. vivecana : saMsaratIti saMsAra, jyAM jIva eka gatimAMthI bIjI gatimAM, eka kSetramAMthI bIjA kSetramAM paribhramaNa kare che tene saMsAra kahe che. jIva ane pudgalano je saMbaMdha che, tene paNa saMsAra kahe che. dravya saMsAra - jIvanuM cAra gatimAM paribhramaNa thAya, tene dravyasaMsAra kahe che. kSetra saMsAra:- cauda rAjupramANa lAMbA A lokamAM jIva-pugalanuM paribhramaNa thAya che. kSetra AdhAra che, paribhramaNazIla jIva Adheya che. AdhAramAM Adheyano upacAra karI lokane kSetra saMsAra kahe che. kALa saMsAra :- samaya, AvalikA, pUrva, palyopama, sAgaropama Adi kALasthiti anusAra narakAdi gatiomAM jIvonuM utsarpiNI-avasarpiNI ke pugalaparAvartanarUpa je paribhramaNa thAya che, tene kALa saMsAra kahe che. pratyeka gatimAM samaya maryAdA anusAra sthiti pUrNa karato jIva anaMtakAla paribhramaNa kare che. tethI kALane upacArathI saMsAra kahe che. bhAva saMsAra :- audayika Adi bhAvo tathA varNAdi paryAyonAM pariNamanane bhAva saMsAra kahe che. daSTivAdanA cAra vibhAga :64 cauvihe diTThivAe paNNatte, taM jahA- parikamma, suttAI, puvvagae, annujoge| bhAvArtha -daSTivAdanA cAra vibhAga kahyA che, te A pramANe che- (1) parikarma (2) sUtra (3) pUrvagata (4) anuyoga. vivecana : prastuta sUtramAM daSTivAda sUtranA vibhAgonuM bheda rUpe nirUpaNa karyuM che. daSTivAda nAmanA bAramA aMganA pAMca vibhAga A pramANe che- (1) parikarma (2) sUtra (3) pUrvagata (4) anuyoga (5) cUlikA. ahIM cothuM sthAna hovAthI prathamanA cAra bheda grahaNa karyA che. daSTivAda sUtra vicchinna thaI gayuM che. te saMbaMdhI paricayAtmaka varNana naMdI sUtramAM che. cAra-cAra prakAranA prAyazcitta :65 cauvvihe pAyacchitte, paNNatte,taM jahA- NANapAyacchitte, daMsaNapAyacchitte, Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4 : uddezaka-1 carittapAyacchitte, viyattakiccapAyacchitte / bhAvArtha :- prAyazcittanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) jJAna prAyazcitta (2) darzana prAyazcitta (3) cAritra prAyazcitta (4) vyaktakRtya prAyazcitta. 34 66 cauvvihe pAyacchitte paNNatte, taM jahA- paDisevaNApAyacchitte, saMjoyaNApAyacchitte, ArovaNApAyacchitte, paliuMcaNApAyacchitte / bhAvArtha :- prAyazcitanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) pratisevanA prAyazcitta (2) saMyojanA prAyazcitta (3) AropaNA prAyazcitta (4) parikuMcanA(mAyAkRta)prAyazcitta. vivecana : be sUtra dvArA sUtrakAre prAyazcittanA ATha prakAra darzAvyA che. jJAna, darzana ane cAritra rUpa prAyazcittanA traNa prakAra trIjA sthAnamAM kahyA che, temAM eka vRddhi karI ahIM cAra kahyA che. viyattattvi(vyaktakRtya) = (1) vyakta = gItArtha sAdhu dvArA apAyela prAyazcitta. (2) jJAnAdinA aticAranI vizuddhi mATe AlocanAdi vizeSa rUpa je prAyazcitta apAya te. (3) koI aparAdhanuM prAyazcitta vidhAna prAyazcitta graMthomAM na hoya tyAre gItArtha sAdhu je prAyazcita Ape te vidatta kahevAya. vidatta = vizeSarUpathI, avasthA vizeSathI apAyeluM prAyazcitta. (4) prAyazcitta dAtAne sevA dvArA prIti upajAvyA pachI grahaNa karAtuM prAyazcitta. na paDisevaNApAyacchitte - pratisevanA = akRtyanuM sevana; mULaguNa, uttara guNanI virAdhanA; vratomAM lAgatA aticAra. A pratisevanAnI zuddhi mATe je prAyazcitta ApavAmAM Ave tene pratisevanA prAyazcitta kahe che. == saMjoyaNApAyacchitte H- eka jAtanA aneka aticAra lAgyA hoya, te aneka aticArone bhegA karavA te saMyojanA kahevAya. jema ke zayyAtarane gherathI bhikSA grahaNa kare to te eka doSa, dAtAnA bhInA hAthe lIdhuM hoya to te bIjo doSa, te AhAra AdhAkarmI hoya to trIjo doSa. A rIte aneka doSo saMyukta hoya ane te mATe prAyazcitta ApavAmAM Ave tene saMyojanA prAyazcitta kahe che. aneka prakAranA doSonI eka sAthe AlocanA karI prAyazcitta grahaNa karavAmAM Ave tene paNa saMyojanA prAyazcitta kahe che. ArovaLApAoitte H- koI aparAdhanuM prAyazcitta tapa cAlI rahyuM hoya, te samayamAM punaH koI doSa lagADe tyAre tapa prAyazcittano samaya vadhAravAmAM Ave tene AropaNA prAyazcitta kahe che. paliuMcaNApAyacchitte -- * parikuMcana = mAyA, pravaMcanA, aparAdhane chupAvavA, aparAdhane anyarUpe pragaTa karavA, tenuM nAma pravaMcanA, mAyA che. mAyA yukta AlocanAnuM je atirikta prAyazcitta ApavAmAM Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 ] zrI ThANAMga satra-1 Ave tene parikaMcanA prAyazcitta kahevAya che. pramANa, maraNa vagere kALanA cAra prakAra :67 cauvvihe kAle paNNatte, taM jahA- pamANakAle, ahAuyaNivvattikAle, maraNa- old, aThThAvAne | bhAvArtha :- kALanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) pramANamALa (2) yathAyunivRttikALa (3) maraNakALa (4) addhAkALa. vivecana : prastuta sUtramAM sUtrakAre cAra prakAranA kALanI parigaNanA karI che. pramANakALa - pramIyate chidyate vena varSa tapovanajIka tatvanI taveva vAd pramANAta: | sthAnAMgavRtti. jenA dvArA varSa palyopama vagereno nizcaya karAya te kALa pramANa kahevAya che. divasa rAtri dvArA varSa vagereno nizcaya karAya che mATe tene pramANakALa kahe che. divasa rAtri rUpa pramANakALa manuSyakSetramAM ja hoya che. samaya, AvalikA, ANa-prANa vagere kALane jANavAnA ekamo che, te paNa pramANa kALa' kahevAya che. yathA AyuSya nivRttikALa - AyuSya karmanI sthiti anusAra jIva narakAdi gatimAM avasthAna kare te. maraNakALa - mRtyu samaya te maraNakALa. ahAkALa :- vartanAdi lakSaNavALo kALa te addhAkALa kahevAya. kALa pratyeka dravyanI paryAya-avasthAnA parivartanamAM nimittabhUta bane che, tene vartanA kahe che. vartanA lakSaNarUpa A addhAkALa sarva dravyo para ane sarva lokamAM varte che. bALaka, yuvA, vRddha vagere jIvaparyAya ane navA, junA ane jIrNa vastra vagere ajIvaparyAya parivartanamAM addhAkALa nimitta bane che. cAra prakAranA pudgala pariNAma :68 cauvvihe poggalapariNAme paNNatte,taM jahA- vaNNapariNAme, gaMdhapariNAme, rasapariNAme, phAsapariNAme / bhAvArtha :- pudgala pariNAmanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) varNa pariNAma (2) gaMdha pariNAma (3) rasa pariNAma (4) sparza pariNAma. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-1 335 vivecana : prastuta sUtramAM pugala dravyanA varNAdi guNanI paryAya-avasthAnA parivartananuM kathana che. dravyanI paryAya palaTAya tene pariNAma kahevAmAM Ave che, yathA-pariNAno hAthattara manana | varNa, gaMdha, rasa ane sparza, A cAra guNanA kAraNe pudgala dravya rUpI kahevAya che. eka varNa anya varNa rUpe, eka gaMdha anya gaMdha rUpe parimita thAya che. A rIte vaNAdi cAranA pariNamananA AdhAre sUtramAM cAra prakAranA pariNAma kahyA che. cAturyAma dharma :|69 bharaheravaesu NaM vAsesu purima pacchima vajjA majjhimagA bAvIsaM arahaMtA bhagavaMto cAujjAmaM dhammaM paNNaveti, taM jahA- savvAo pANAivAyAo veramaNaM, savvAo musAvAyAo veramaNaM, savvAo adiNNAdANAo veramaNaM, savvAo bahiddhA- dANAo veramaNaM / / bhAvArtha :- bharata ane airAvata kSetramAM prathama ane aMtima tIrthakarane choDIne madhyavartI bAvIsa tIrthakara cAturyAma dharmano upadeza Ape che, te A pramANe che- (1) sarva prANAtipAtathI viramaNa (2) sarva mRSAvAdathI viramaNa. (3) sarva adattAdAnathI viramaNa. (4) sarva bAhya(vastuothI)AdAnathI viramaNa. 70 savvesu NaM mahAvidehesu arahaMtA bhagavaMto cAujjAmaM dhammaM paNNaveti, taM jahA-savvAo pANAivAyAo veramaNa jAva savvAo bahiddhAdANAo veramaNaM / bhAvArtha :- sarva mahAvideha kSetramAM ahaMta bhagavatta cAturyAma dharmano upadeza Ape che, te A pramANe che- sarva prANAtipAtathI viramaNa yAvatu sarva bAhya AdAnathI viramaNa. vivecana : prastuta sUtramAM bharata-airAvata kSetranA madhyanA bAvIsa tIrthakara ane mahAvideha kSetranA tIrthakaro dvArA pratipAdita dharmano nirdeza che. sUtragata 'purima' zabdathI Adi tIrthakara ane 'chama zabdathI aMtima tIrthakarane grahaNa karavAnA che. sAvadha kAryathI virata thavAne yAma kahe che. cAra mahAvrata rUpa kAma ja cAtaryAma kahevAya che. vahiptAvALAo - bAhya AdAnathI virati. dhArmika upakaraNa sivAyanA sarva padArtho bAhya kahevAya che. tenA grahaNane bahidvAdAna' kahe che. ahIM strIne parigraharUpa gaNI maithuna veramaNano samAveza parigraha veramaNa vrata rUpa bahidvAdAna ceramaNamAM karyo che. tethI cAturyAma dharma thAya che. maithuna ane parigrahane Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 336 ] zrI ThANAga sUtra-1 alaga karavAmAM Ave to te paMca mahAvrata thAya che. tIrthakara Rju-prAjJa sAdhu mATe cAturyAma dharmanuM ane Rja-jaDa ke vakra-jaDa mATe paMcamahAvrata dharmanuM kathana kare che. cAturyAma ane paMcamahAvratamAM tAtvika taphAvata nathI. cAra-cAra prakAranI durgati-sugati :71 cattAri duggaIo paNNattAo, taM jahA- Ne raiyaduggaI, tirikkhajoNiyaduggaI, maNussaduggaI, devduggii| bhAvArtha - cAra prakAranI durgati karI che, te A pramANe che- (1) nairayika durgati (2) tiryaMca yonika durgati (3) manuSya durgati (4) deva durgati. 72 cattAri soggaIo paNNattAo, taM jahA- siddhasoggaI, devasoggaI, maNuyasoggaI, sukulapaccAyAI / bhAvArtha :- cAra prakAranI sugati kahI che, te A pramANe che- (1) siddha sugati (2) deva sugati (3) manuSya sugati (4) sukula utpatti. 73 cattAri duggayA paNNattA, taM jahA- NeraiyaduggayA, tirikkhijoNiyaduggayA, maNuyaduggayA, devaduggayA / bhAvArtha - durgata (durgatimAM utpanna thavAvALA jIvocAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) nirayika durgata (2) tiryaMcayonika durgata (3) manuSya durgata (4) deva durgata. 74 cattAri suggayA paNNattA, taM jahA- siddhasuggayA, devasuggayA, maNuyasuggayA, sukulapaccAyAyA / bhAvArtha :- sugata(sugatimAM utpanna thanArA jIva)cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) siddha sugata (2) deva sugata (3) manuSya sugata (4) sukulamAM utpanna jIva. vivecana :vAri gADuM - sAmAnya rUpe naraka ane tiryaMca gatine durgati kahevAya ane manuSya, devagatine sugati kahevAya che paraMtu ahIM hInAcAra ane hIna vicAravALA tathA duSTa prakRtivALA manuSya ane devanI gatine paNa durgatimAM samAviSTa karI, cothA sthAnanA kAraNe cAra durgatika kahyA che. vAri supa - cAra gatimAM sugati to be ja che, manuSya ane deva. paraMtu cothA sthAnanA kAraNe Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-1, ahIM sugati cAra kahI che. jemAM eka siddha gatine grahaNa karavAthI traNa thAya che ane cotho bola manuSyanI vizeSatAvALo che. tenA be artha thAya che- (1) hInakuLa ane yugalika sivAya sukuLamAM janma dhAraNa karanAra manuSya. (2) manuSya sugati rU5 bIjA bolamAM sAmAnya manuSyanuM kathana che jyAre sukula pratyAyAti rUpa cothA bolamAM tIrthakara vagere viziSTa manuSyanuM kathana che. A cAre ya sugatine prApta jIva surata kahevAya che. tethI sugata paNa cAra prakAranA kahyA che. kevaLI tathA siddhanA karmakSaya :75 paDhamasamayajiNassa NaM cattAri kammaMsA khINA bhavaMti, taM jahANANavaraNijjaM, saNAvaraNijjaM, mohaNijja, aMtarAiyaM / bhAvArtha - prathama samayavartI kevalI jinanA cAra karmAza kSINa thayA hoya che, te A pramANe che- (1) jJAnAvaraNIya (2) darzanAvaraNIya (3) mohanIya (4) attarAya. 76 uppaNNANadasaNadhare NaM arahA jiNe kevalI cattAri kammaMse vedei, taM naha- venni , nAka, gAma, govaM ! bhAvArtha :- utpanna kevalajJAna-darzananA dhAraka kevalI jina ahata cAra karmonuM vedana kare che, te A pramANe che- (1) vedanIya (2) AyuSya (3) nAma (4) gotra. 77 paDhamasamayasiddhassa NaM cattAri kammaMsA jugavaM khiNNaMti, taM jhaavekhinna, ADayaM, nAma, ! bhAvArtha :- prathama samayavartI siddhanA cAra karmAzo eka sAthe kSINa thAya che, te A pramANe che- (1) vedanIya (2) AyuSya (3) nAma (4) gotra. vivecana : prastuta sUtromAM kevaLI bhagavAna tathA siddha bhagavAnanA karmakSaya saMbaMdhI varNana che. sAmAnya rIte karmane, sattAgata karmane ja karmAza kahevAmAM Ave che. kevaLI bhagavAna, teramA guNasthAnanA prathama samaye, prathama samaya kevaLI jina kahevAya che. te samayamAM cAra ghAtI karmano kSaya thAya che ane te ja samaye kevaLa jJAna-kevaLa darzana utpanna thAya che. te kevaLI bhagavAna teramA caudamA guNasthAne cAra aghAtI karmonuM vedana kare che. caudamAM guNasthAnanA aMte ane siddha avasthAnA prathama samaye te cAra aghAtI karmono paNa kSaya kare che. caudamA guNasthAnanA aMtima samaya sudhI cAra aghAtI karmonuM vadana hoya che. kArya samaya ane phaLa samaya eka hovAnI apekSAe ahIM 'siddha prathama samayamAM cAra karma kSINa kare' tema kahyuM che. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 338 ] zrI ThANAMga satra-1 cAra prakAre hAsyotpatti :78 cauhi ThANehiM hAsuppattI siyA, taM jahA- pAsettA, bhAsettA, suNettA, saMmattA .. bhAvArtha :- cAra prakAre hAsyanI utpatti thAya che, te A pramANe che- (1) joIne (2) bolIne (3) sAMbhaLIne (4) saMbhArIne. vivecana : prastuta sUtramAM hAsyamohanIyanA udayanA cAra nimittanuM darzana karAvyuM che. pArA- naTa, viduSaka Adi kutUhalakArI dazyo jovAthI, mAre- anya koI bolyA hoya tenuM anukaraNa karI cALA pADavAthI,hAsyotpAdaka vacana bolavAthI, juo - hAsyotpAdaka vacana sAMbhaLavAthI, saMmattA- hAsyajanaka sAMbhaLelI ke joyelI vAtonuM smaraNa karavAthI hAsyamohanIyano udaya thAya che. strI-puruSane kASThAdinA taphAvatanI upamA :79 cauvvihe aMtare paNNatte, taM jahA- kaTuMtare, pamhaMtare, lohatare, pattharaMtare / evAmeva itthIe vA purisassa vA cauvvihe aMtare paNNatte, taM jahAkaTuMtarasamANe, pamhaMtarasamANe, lohatarasamANe pattharaMtarasamANe / bhAvArtha :- aMtara cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) kASThakA vacce aMtara hoya che temaja (2) rezA(sUtaranA tAMtaNA)rezA vacce aMtara (3) lokhaMDa-lokhaMDa vacce aMtara (4) paththara-paththara vacce aMtara hoya che. te ja rIte strI-strI vacce ane puruSa-puruSa vacce paNa cAra prakAranA aMtara kahyA che, te A pramANe che- (1) kASThAntara samAna guNanI apekSAe aMtara. (2) pakSmAntara samAna komalatAnI apekSAe aMtara. (3) lohAntara samAna upayoga ane camakanI apekSAe aMtara. (4) paththarAMtara samAna camaka ane kiMmatanI apekSAe aMtara. vivecana : prastuta sUtramAM puruSa-puruSa vaccenuM aMtara, kASTha, lokhaMDa vagerenA aMtara dvArA spaSTa karavAmAM AvyuM che. phatara :- bAvaLa vRkSanA lAkaDA, sAganA lAkaDA, sIsamanA lAkaDA ane caMdana vRkSanA lAkaDA vagere Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-1 339 lAkaDAomAM ghaNo ghaNo taphAvata hoya che, te kASThAMtara kahevAya. patara:- pakSma zabdathI rezA, rUvAMTI, kapAsa, rU, sutaranA dorA ane upalakSaNathI ahIM vastranuM paNa grahaNa thAya che. temAM sUtara, Una, rezama vagere vividha prakAranA rezA ane kApaDa hoya che. sutarAu-sutarAu kApaDamAM ane Una-UnanA kApaDamAM ghaNuM ja aMtara hoya che. mulAyama evA AkolIyAnA rUnA rezA ane barachaTa evI UMTa vagerenI rUvAMTI vacce je taphAvata che, te paNa padmAntara kahevAya. A badhA rezA ane kApaDanI mulAyamatAmAM rahelA aMtaranuM smaraNa karAvI zAstrakAre manuSyonI vividhatA samajAvI che. nohatara - kaTAyela lokhaMDa, sAmAnya lokhaMDa, talavAranuM lokhaMDa ane sUkSma saMzodhita tAranuM lokhaMDa vagere lokhaMDa vacce je taphAvata che te lohAjara kahevAya che. pattharAMta2 - sAmAnya paththara, cIkaNA paththara, khanija dhAtunA paththara ane ratnanA paththara vacce je aMtara che te paththarAMtara kahevAya. A kASThAdi cAranI samAna puruSa-puruSa vacce athavA strI-strI vacce taphAvata hoya che. daMtarasamIpe - audAryAdi guNothI yukta viziSTa padavIyukta sanduruSa caMdana sama che ane parapIDanAdi durguNa yukta kAyara puruSo bAvaLa sama che. panTaMtaro :- karuNa hRdayavALA, komaLatA yukta vacanavALA puruSa AkolIyAnA rU sama che. kaThora puruSo UMTanA palma-rUvAMTI sama che. mane - parISaha-upasargane sahana karavAmAM samartha puruSa khagAdi loha tulya che. parISahAdine sahana karavAmAM asamartha puruSa kaTAyelA-khavAyelA lokhaMDa samAna che. pattharaMtaramANe :- labdhi saMpana puruSa pArasamaNI tulya che. dIna, daridratA yukta puruSa sAmAnya paththara samAna che. S puruSa-puruSanA aMtaranI jema strI strI vacce paNa A cAra prakAranA aMtara(taphAvata)hoya che. bhUtaka(nokara)nA cAra prakAra :80 cattAri bhayagA paNNattA, taM jahA- divasabhayae, jattAbhayae, uccattabhayae, kbbaalbhye| bhAvArtha :- bhUtaka(nokara) cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) divasa mRtaka (2) yAtrAbhUtaka (3) uccatA mRtaka (4) kabbADa bhUtaka. vivecana : prastuta sUtramAM mRtakanA vividha prakAra darzAvyA che. bhUtakano artha che-nokara. vetana, samaya, sthAna Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 ] zrI ThANAMga satra-1 AdhArita tenA cAra prakAra kahyA che. (1) divasa bhUtaka- pratidivasanuM niyata vetana laI kAma karanAra dADIyA vagere. (2) yAtrAbhatakayAtrA(dezAntaragamana) kALanA sevaka- sahAyaka. yAtrAbhUtaka sAthe yAtrAmAM sAthe javAnuM ane kArya karavAnuM A baMne vAta nizcitta karavAmAM Ave che. (3) uccatA bhUtaka- niyata samayano pagAra nakkI karI, kArya karanAra. (4) kabbADa bhUtaka- udhaDu kAma karanAra nokara, jema ke A khetara kheDI ApIza to amuka rakama ApIza. kALa maryAdA ane kArya maryAdA baMne nakkI karI kAma karanAra. vyAkhyAmAM kambAino artha 'oDa' karyo che. vartamAnamAM oDa jAtinA loko jamIna khodavAnuM kAma kare che. gupta ane pragaTa doSa sevInI caubhaMgI : 81 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- saMpAgaDapaDisevI NAmege No pacchaNNa- paDisevI, pacchaNNapaDisevI NAmege No saMpAgaDapaDisevI, ege saMpAgaDapaDisevI vi pacchaNNapaDisevI vi, ege No saMpAgaDapaDisevI No pcchnnnnpddisevii| bhAvArtha :- doSa pratisevI paruSa cAra prakAranA kahyA che. te A pramANe che- (1) keTalAka manaSya pragaTa rUpe doSa seve paNa gupta rIte nahIM (2) keTalAka gupta rIte doSa seve paNa pragaTa rUpe nahIM (3) keTalAka pragaTa ane gupta baMne rIte doSa seve (4) keTalAka baMne rIte doSa na seve. Indra, lokapAla AdinI agamahiSIo - 82 camarassa NaM asuriMdassa asurakumAraraNNo somassa mahAraNNo cattAri agga- mahisIo paNNattAo, taM jahA- kaNagA, kaNagalatA, cittaguttA, vasuMdharA / evaM jamassa, varuNassa, vesamaNassa / bhAvArtha :- asurakumArarAja asurendra camaranA lokapAla soma mahArAjanI ane te ja rIte yama, varuNa ane vaizramaNa lokapAlonI paNa cAra-cAra agramahiSIo kahI che, te A pramANe che- (1) kanakA (2) kanakalatA (3) citraguptA (4) vasuMdharA. 83 balissa NaM vairoyaNiMdassa vairoyaNaraNNo somassa mahAraNNo cattAri aggamahisIo paNNattAo, taM jahA- miyagA, subhaddA, vijjuyA, asaNI / Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4 : uddezaka-1 va namalsa, vesamalsa, varuLasse / bhAvArtha :- vairocanarAja vairocanendra balinA lokapAla soma mahArAjanI ane te ja rIte yama, vaizramaNa ane varuNa lokapAlonI cAra-cAra agramahiSIo kahI che, te A pramANe che- (1) mitrakA (2) subhadrA (3) vidyuta (4) azanI. 341 84 dharaNassa NaM NAgakumAriMdassa NAgakumAraraNNo kAlavAlassa mahAraNNo pattA azamahilIo paLattAo, teM nahA- asonA, vimatA, sukhamA, sudaMsaNA / evaM jAva saMkhavAlassa / bhAvArtha :- nAgakumArarAja nAgakumArendra dharaNanA lokapAla mahArAja kAlapAlanI ane te ja rIte zaMkhapAla sudhInA zeSa lokapAlonI cAra-cAra agramahiSIo kahI che, te A pramANe che- (1) azokA (2) vimalA (3) suprabhA (4) sudarzanA. 85 bhUtANaMdassa NaM NAgakumAriMdassa NAgakumAraraNNo kAlavAlassa mahAraNNo cattAri gAmahitIo paLattAo, teM nahA- muLavA, subhaddA, sunAtA, sumaLA ! evaM jAva selavAlassa / jahA dharaNassa evaM savvesiM dAhiNiMdalogapAlANaM jAva ghosassa / jahA bhUtANaMdassa evaM jAva mahAghosassa logapAlANaM / bhAvArtha :- nAgakumA2rAja nAgakumArendra bhUtAnaMdanA lokapAla mahArAja kAlapAlanI ane te ja rIte selapAla sudhInA zeSa lokapAlonI cAra-cAra agramahiSIo kahI che, te A pramANe che- (1) sunaMdA (2) subhadrA (3) sujAtA (4) sumanA. jema dharaNendranA lokapAlanI cAra-cAra agramahiSio kahI che. tevI ja rIte sarva dakSiNendra--(1) veNudeva, (2) harikAnta, (3) agnizikha, (4) parNa, (5) jalakAnta, (6) amitagati, (7) velamba (8) ghoSanA lokapAlonI cAra-cAra agramahiSIo che. (1) azokA (2) vimalA (3) suprabhA (4) sudarzanA. jema bhUtAnaMdanA lokapAlonI cAra-cAra agramahiSio kahI che. tevI rIte zeSa sarva uttara dizAnA Indra (1) veNudAli, (2) harissaha (3) agnimANava, (4) viziSTa, (5) jalaprabha, (6) amita- vAhana, (7) pratyaMjana (8) mahAghoSanA lokapAlanI cAra cAra agramahiSIo che, (1) sunaMdA (2) subhadrA (3) sujAtA (4) sumanA. 86 kAlassa NaM pisAiMdassa pisAyaraNNo cattAri aggamahisIo paNNattAo, te bahA- mattA, malappA, kappalA, suvaMsaLA | vaM mahAjAtassa vi| bhAvArtha :- pizAcarAjapizAcendra kAlanI ane te ja rIte mahAkAlanI paNa cAra-cAra agramahiSIo Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 342 zrI ThANAMga sUtra-1 46. cha. te // pramANa cha- (1) 46 // (2) makhamamA (3) 6.56 (4) sudarzana.. | 87 surUvassa NaM bhUtiMdassa bhUtaraNNo cattAri aggamahisIo paNNattAo, taM jahA- rUvavaI, bahurUvA surUvA, subhagA / evaM paDirUvassa vi / bhAvArtha - bhUtarAja bhUtendra surUpanI ane te ja rIte pratirUpanI paNa cAra-cAra agramahiSIo 44ii cha, te 2 // prabhAo cha- (1) 35vatI (2) 1935 // (3) su35| (4) sum||. 88 puNNabhaddassa NaM jakkhidassa jakkharaNNo cattAri aggamahisIo paNNattAo, taM jahA- puNNA, bahupuNNiyA, uttamA, tAragA / evaM mANibhaddassa vi / bhAvArtha - yakSarAja yakSendra pUrNabhadranI ane te ja rIte mANibhadranI cAra-cAra agramahiSIo kahI cha, te // prabhAo - (1) 3 (2) mahupU1i (3) uttamA (4) // 261. 89 bhImassa NaM rakkhasiMdassa rakkhasaraNNo cattAri aggamahisIo paNNattAo, taM jahA- paumA, vasumatI, kaNagA, rayaNappabhA / evaM mahAbhImasassa vi / bhAvArtha :- rAkSasarAja rAkSasendra bhImanI te ja rIte mahAbhImanI paNa cAra-cAra agramahiSIo 580 cha, te // prabhArI cha- (1) 5 // (2) vasumatI (3) in| (4) 2tnapramA. 90 kiNNarassa NaM kiNNariMdassa kiNNararaNNo cattAri aggamahisIo paNNattAo, taM jahA- vaDeMsA, keumaI, raIseNA, raIppabhA / evaM kiMpurisassa vi / bhAvArtha - kinnararAja kinnarendra kinnaranI ane te ja rIte kiMpuruSanI paNa cAra-cAra agramahiSIo 74ii , te 2 // prabhAeo cha- (1) avataMsA (2) tumatI (3) tisenA (4) 2tipramA. 91 sappurisassa NaM kiMpurisiMdassa kiMpurisaraNNo cattAri aggamahisIo paNNattAo, taM jahA- rohiNI, NavamitA, hirI, pupphavaI / evaM mahApurisassa vi| bhAvArtha :- kiMpuruSarAja kiMpuruSendra sapuruSanI ane te ja rIte mahApuruSanI paNa cAra-cAra amaDipIsIDI cha, te mA prabhArI cha- (1) rolie| (2) navamitA (3) DrI (4) puSpavatI. 92 aikAyassa NaM mahoragiMdassa mahoragaraNNo cattAri aggamahisIo paNNattAo, taM jahA- bhuyagA, bhUyagavaI, mahAkacchA, phuDA / evaM mahAkAyassa vi / bhAvArtha :- mahoragarAja mahoragendra atikAyanI ane te ja rIte mahAkAyanI paNa cAra-cAra agrabhddipiimoddiiche,te // prabhAcha- (1) 44 // (2) bhugavatI (3) mhaa| (4) TA. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-1 [ 343 | 93 gIyaraissa NaM gaMdhavvidassa gaMdhavvaraNNo cattAri aggamahisIo paNNattAo, taM jahA- sughosA, vimalA, sussarA, sarassaI / evaM gIyajasassa vi / bhAvArtha - gandharvarAja gandharved gItaratinI ane te ja rIte gItayazanI cAra-cAra agramahiSIo kahI che, te A pramANe che- (1) sughoSA (2) vimalA (3) susvarA (4) sarasvatI. 94 caMdassa NaM joisiMdassa joisaraNNo cattAri aggamahisIo paNNattAo, taM jahA- caMdappabhA, dosiNAbhA, accimAlI, pabhaMkarA / evaM sUrassa vi, NavaraM sUramA, ligAma, vimAnI, mA ! bhAvArtha :- jyotiSTharAja jyotirmendra candranI cAra-cAra agramahiSIo kahI che, te A pramANe che- (1) caMdraprabhA (2) jyotsanAbhA (3) arcimAlinI (4) prabhaMkarA. te ja rIte jyotiSTharAja jyotirmendra sUryanI paNa cAra-cAra agramahiSIo kahI che, te A pramANe che- (1) sUryaprabhA (2) jyotsanAbhA (3) arcimAlinI (4) prabhaMkarA. |95 iMgAlassa NaM mahAgahassa cattAri aggamahisIo paNNattAo, taM jahAvijayA, vejayaMtI, jayaMtI, aparAjiyA / evaM savvesi mahaggahANaM jAvabhAvakeussa / bhAvArtha :- mahAgraha aMgAranI ane te ja rIte bhAvaketu sudhInA ayAsI mahAgrahonI cAra cAra agramahiSIo kahI che, te A pramANe che- (1) vijayA (2) vaijayaMtI (3) jayantI (4) aparAjitA. 96 sakkassa NaM deviMdassa devaraNNo somassa mahAraNNo cattAri aggamahisIo pALavAno, tana- rohiNI, mayaNA, vistA, somA / patra nAva vesalamaNasA bhAvArtha :- devarAja devendra zukranA lokapAla soma ane te ja rIte vaizramaNa sudhInA sarva lokapAlanI cAra-cAra agramahiSIo kahI che. te A pramANe che- (1) rohiNI (2) madanA (3) citrA (4) somA. 97 IsANassa NaM deviMdassa devaraNNo somassa mahAraNNo cattAri aggamahisIo paNarAyo, te garA- DhavI, rA, vaLI, vinT parva nAva varaNalsa ! bhAvArtha :- devarAja devendra IzAnanA lokapAla mahArAja somanI ane te ja rIte varuNa sudhInA lokapAlonI cAra-cAra agramahiSIo kahI che, te A pramANe che- (1) pRthvI (2) rAtri (3) rajanI (4) vidhuta. vivecana : A prastuta 19 sUtromAM 776 agramahiSIono nAmollekha che. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 zrI ThANAga sutra-1 agramahiSIno artha che mukhya devI.18IndronI, 88 mahAgrahonI ane 88 lokapAlonI cAra-cAra agramahiSIonuM kathana che. 18 Indra = vyaMtaranA soLa ane jyotiSInA be Indra. 88 lokapAla = daza bhavanapatinA vIsa IndronA 80 ane be vaimAnikeMdronA 8 ema kula 80+8 = 88 lokapAla ane 88 mahAgraha ema kula agramahiSI 18+88+88 = 194 44 = 776. cothuM sthAna hovAthI devomAM jeonI cAra-cAra agramahiSIo che, temano nAmollekha A sUtromAM che. vigaya mahAvigayanA cAra cAra prakAra :|98 cattAri gorasavigaIo paNNattAo, taM jahA-khIraM, dahi, sappi, NavaNIyaM / bhAvArtha :- gorasa saMbaMdhI cAra vigaya kahyA che, te A pramANe che- (1) dUdha (2) dahIM (3) ghI (4) mAkhaNa. |99 cattAri siNehavigaIo paNNattAo, taM jahA- tellaM, ghayaM, vasA, nnvnniiy| bhAvArtha :- snigdha-cikAzavALA cAra vigaya kahyA che, te A pramANe che- (1) tela (2) ghI (3) vasA (caba) (4) navanIta. 100 cattAri mahAvigaIo, taM jahA- mahuM, maMsaM, majjaM, NavaNIyaM / bhAvArtha - cAra mahAvigaya kahyA che, te A pramANe che- (1) madha (2) mAMsa (3) dArU (4) mAkhaNa. vivecana : prastuta sUtramAM vigaya ane mahAvigaya saMbaMdhI varNana che. vinA - vikRta = vikRti, vigaya. tenA be artha che- (1) zarIrane vizeSa rUpe puSTa kare che. (2) je zarIra ane manamAM vikAra utpanna kare te vigaya kahevAya che. madAvAo :- mahAvigaya. tenA paNa be artha che. (1) je zarIrane atyadhika puSTa kare che. (2) je zarIra ane manamAM mahAvikAra utpanna kare te mahAvigaya che. borasa viDyo - navAM raso jorasada = gAyano rasa, dUdha te gorasa. A tenI vyutpatti che. upalakSaNathI bheMsa vagerenuM dUdha paNa vigayarUpa ja che. sUtramAM dUdha sivAya dUdhanA pariNAmAMtarathI thatA dahIM, mAkhaNa, ghIne paNa gorasa kahyA che. gupta-aguma phUTAkAra ane puruSanI caubhaMgIo :101 cattAri kUDAgArA paNNattA, taM jahA- gutte NAmaM ege gutte, gutte NAma Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-1 [ 345 ] ege agutte, agutte NAmaM ege gutte, agutte NAmaM ege agutte / ___ evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- gutte NAmaM ege gutte, gutte NAmaM ege agutte, agutte NAmaM ege gutte, agutte NAmaM ege agutte / bhAvArtha :- cAra prakAranA kuTa samAna gRha ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che kuTAkAra gRha puruSa (1) gukha-gupta. (1) gupta-gupta. (2) gukha-agupta. (2) gupta-agupta. (3) agupta-gupta. (3) agupta-gupta. (4) agupta-agupta. (4) agupta-agupta. 102 cattAri kUDAgArasAlAo paNNattAo, taM jahA- guttA NAmamegA guttaduvArA, guttA NAmamegA aguttaduvArA, aguttA NAmamegA guttaduvArA, aguttA NAmamegA aguttaduvArA / evAmeva cattAri itthIo paNNattAo, taM jahA- guttA NAmamegA gutiMdiyA, guttA NAmamegA agutiMdiyA, aguttA NAmamegA gutiMdiyA, aguttA NAmamegA aguttidiyaa| bhAvArtha :- cAra prakAranI kUTAkAra zALA ane te ja pramANe cAra prakAranI strIo kahI che, te A pramANe chekuTAkAra zALA strI (1) gupta-gupta dvArA (1) gupta-guptendriya. (2) gupta-aguptadvAra (2) gupta-aguptendriya. (3) agupta-guptadvAra. (3) agupta-guptendriya. (4) agupta--aguptadvAra. (4) agupta-aguptendriya. vivecana : prastuta sUtromAM gupta-agupta kUTAkAra gRha ane puruSa tathA kUTAkAra zALA ane strInuM kathana karyuM che. kuTAkAra:- zikhara AkAravALA gRha athavA zikhara yukta gRhane kUTAkAra kahe che ane je zALAno AkAra Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ANAMga satrana zikhara jevo hoya, zikhara yukta zALA vizeSane phUTAkAra zALA kahe che. je phUTAkAra koTa-killAthI pariveSTita hoya ane tenA dvAra baMdha hoya to te 'gupta--gupta' kahevAya. killAthI veSTita hoya paNa dvAra baMdha na hoya to 'gupta-agupta' kahevAya. te ja pramANe puruSa vastrathI AcchAdita hoya ane jitendriya hoya to gupta-gupta kahevAya. 349 kALanI apekSAe pahelA paNa guptendriya hoya ane vartamAnamAM paNa guptendriya hoya to 'gupta-gupta' kahevAya. strInI apekSAe te gharanI aMdara ja rahetI hoya, vastrAdithI AcchAditahoya, gUDha svabhAva vALI hoya te strI gupta kahevAya ane guptendriya hoya to 'gupta--guptendriya kahevAya. A arthamAM caubhaMgInA koSa bhaMga samajavA. avagAhanAnA dravya Adi cAra prakAra : 103 cauvvihA ogAhaNA paNNattA, taM jahA davvogAhaNA, khettogAhaNA, hettonAhaLA, kAlo- gAhaNA bhAvogAhaNA / bhAvArtha :-avagAhanA cAra prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) dravyAvagAhanA (2) kSetrAvagAhanA (3) kAlAvagAhanA (4) bhAvAvagAhanA. vivecana : goLAhaLA :- avagAhanA eTale dravyanuM AdhArabhUta AkAza kSetra. avagAhanA eTale zarIra parimANa, zarIra-avasthAna, avasthiti. jemAM jIva avasthAna kare athavA jIva jeno Azraya le, tene avagAhanA kahe che. avagAhanAno artha zarIra paNa thAya che. saMsArI jIva koI paNa zarIramAM avazya nivAsa kare che. tethI avagAhanAnA cAra prakAra thAya che. (1) dravya avagAhanA :- dravyanuM potAnA svarUpamAM avasthita rahevuM, jIvonuM pudgalamaya dravya zarIramAM rahevuM athavA siddha bhagavaMtonuM siddhatvarUpe avasthita rahevuM. je dravyono je AkAra ke zarIra hoya tene dravyAvagAhanA kahe che. te dravyAvagAhanA anaMta dravya rUpa che. (2) kSetra avagAhanA :- AkAza sarva dravyono AdhAra che. tethI AkAzane kSetra kahyuM che. te potAnA svarUpamAM avasthita hoya che. zarIra dravya AkAzanA asaMkhyAta pradezonuM avagAhana kare che. koIpaNa dravya AkAzanA jeTalA pradezane avagAhe tene kSetrAvagAhanA kahe che. te kSetrAvagAhanA asaMkhyAta pradezAvagADha ya che. (3) kAla avagAhanA :- kAla potAnA svarUpamAM pahelAM hato, atyAre che ane bhaviSyamAM raheze tathA Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-1, 347 jIva ane dravyanI koI paNa paryAyanI sthiti vadhumAM vadhu asaMkhyAta samaya sudhInI hoya che ane zuddhAtmAnuM avasthAna sAdi-anaMta che. A avasthitine kAla-avagAhanA kahe che. te kAlAvagAhanA saMsArI jIvonI asaMkhyAta samayanI sthiti rUpa che. (4) bhAva avagAhanA:- zarIramAM varNa, gaMdha, rasa ane sparzanuM hovuM ane AtmAmAM prazasta-aprazasta bhAvonuM hovuM te bhAva avagAhanA. te bhAvAvagAhanA anaMta guNarUpa che. aMgabAhya cAra prajJasi sUtro :104 cattAri paNNattIo aMgabAhiriyAo paNNattAo, taM jahA- caMdapaNNattI, sUrapaNNattI, jaMbuddIvapaNNattI, dIvasAgarapaNNattI / bhAvArtha :-cAra aMgabAhya-prajJaptio kahI che, te A pramANe che- (1) caMdra prajJapti (2) sUryaprajJapti (3) jaMbUdvIpa prajJapti (4) dvIpasAgara prajJapti. vivecana : jenA dvArA artha-padArthano bodha, vizeSa prakAre thAya tene prajJapti kahe che. bAra aMga, aMgapraviSTa kahevAya che. te sivAyanA upAMgAdi aMga bAhya kahevAya che. prastuta sUtramAM aMga bAhyarUpe rahelI cAra prajJaptino nAmollekha che. vyAkhyA prajJapti (bhagavatI sUtra) 'aMga praviSTa' che tethI teno sUtrakAre ahIM ullekha karyo nathI. pUrve trIjA sthAnamAM judI apekSAe traNa prajJaptio kahI che. tyAM jaMbudvIpa prajJaptino ullekha nathI. A che sthAna-4 : uddezaka-1 saMpUrNa ja Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 zrI ThANAMga satra-1 thALI-2 uddezaka-ra pratisalIna-apratisalIna cAra-cAra prakAra :| 1 cattAri paDisaMlINA paNNattA, taM jahA- kohapaDisaMlINe, mANapaDisaMlINe, mAyApaDisalINe, lobhapaDisalINe / cattAri apaDisaMlINA paNNattA, taM jahA- kohaapaDisaMlINe mANaapaDi- saMlINe, mAyAapaDisalINe, lobhaapaDisalINe / bhAvArtha :- pratisaMlIna cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) krodha pratisaMlIna (2) mAna pratisalIna (3) mAyA pratisalIna (4) lobha pratisalIna. apratisalIna cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) krodha apratisalIna (2) mAna apratisalIna (3) mAyA apratisaMlIna (4) lobha apratisaMlIna. 2 cattAri paDisalINA paNNattA, taM jahA- maNapaDisalINe, vaipaDisalINe, kAyapaDisaMlINe, iMdiyapaDisaMlINe / cattAri apaDisaMlINA paNNattA, taM jahA- maNaapaDisaMlINe, vaiapaDisaMlINe, kAyaapaDisaMlaNe, iMdiyaapaDisalINe / bhAvArtha :- pratisalIna cAra prakAranA che, te A pramANe che- (1) mana pratisalIna, (2) vacana pratisalIna (3) kAya pratisalIna (4) Indriya pratisaMlIna. apratisalIna cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) mana apratisalIna (2) vacana apratisalIna (3) kAya apratisalIna (4) Indriya apratisaMlIna. vivecana : prastuta sUtramAM pratisalIna-apratisalInanuM vivaraNa che. bAra prakAranA tapamAM pratisalInatA nAmanuM eka tapa che. aupapAtika sUtramAM tenA cAra prakAra kahyA che. 1. indriya pratisalInatA 2. kaSAyaprati Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4 : uddezaka ra saMlInatA 3. yogapratisaMlInatA 4. viviktazayanAsana pratisaMlInatA. temAMthI ahIM sUtra 1-2mAM kaSAya pratisaMlInatAno ane 3-4 sUtramAM yogapratisaMlInatA ane IMdriya pratisaMlInatAno nirdeza che. pratisaMlIna :- pratyeka para padArthathI AtmAne vALI potAnAmAM lIna thavuM te pratisaMlInatA che. je sAdhaka udayamAM Avela krodhane niSphaLa kare, udayano nirodha kare tene krodha pratisaMlIna kahe che. te ja pramANe mAna, mAyA, lobha pratisaMlIna samajavA. udayamAM Avela krodhAdi kaSAyano je nirodha na kare to te krodhAdi kaSAya apratisaMlIna kahevAya che. 349 akuzala manano nigraha kare tene mana pratisaMlIna kahe che, te ja rIte akuzala vacana ane kAyAnA nirodha karanArane vacana, kAya pratisaMlIna kahe che. zabdAdi viSayamAM je rAga-dveSa na kare te Idriya pratisaMlIna che. je mana vagereno nirodha na kare ane Indriya viSayomAM rAga-dveSa kare te mana vagerenA apratisaMlIna kahevAya che. dIna-adIna puruSanI caubhaMgIo 3 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- dINe NAmamege dINe, dINe NAmamege adINe, adINe NAmamege dINe, adINe NAmamege adIne // 1 // bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) dIna dIna puruSa koI puruSa bahArathI dIna(daridra) ane aMdarathI paNa dIna-dayanIya manovRttivALA hoya che. (ra) dIna adIna puruSa = koI puruSa bahArathI dIna, aMdarathI adIna hoya che. (3) adIna dIna puruSa = koI puruSa bahArathI adIna, aMdarathI dIna hoya che. (4) adIna adIna puruSa- koI puruSa bahArathI adIna, aMdarathI paNa adIna hoya che. 4 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- dINe NAmamege dINapariNae, dI NAmamege adINapariNae, adINe NAmamege dINapariNae, adINe NAmamege alIbarakhArA = : bhAvArtha :-puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) dInadIna pariNata, (2) dIna- adIna pariNata, (3) adIna-dIna pariNata, (4) adIna-adIna pariNata. 5 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- dINe NAmamege dINarUve, dINe NAmamege adINarUve, adINe NAmamege dINarUve, adINe NAmamege adINarUve // 3 // vaM rInamaLe, pILasaMkhe, lILapaLe, DIviThThI, pILasItAyAre, vIkhavavahAre, TvIna pAme, DIvittI, lIbagADuM, lIgamAsI, pILomAlI, Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 350 | zrI ThANAga sUtra-1 dINasevI, dINapariyAedINapariyAle, evaM savvesiM caubhaMgI bhANiyavyo / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) dIna-dInarUpa (2) dIna-adInarUpa (3) adIna- dInarUpa (4) adIna-adInarUpa. A rIte dInarUpanI jema ja (1) dInamana (2) dInasaMkalpa (3) dInaprajJa (4) dInadaSTi (5) dInazIlAcAra (6) dInavyavahAra (7) dIna parAkrama (8) dInavRtti (9) dInajAti (10) dInabhASI (11) dInaavabhASI (12) dInasevI (13) dInaparyAya(avasthAvAna) (14) dInaparivAra; e sarvanI caubhaMgI kahevI. vivecana : prastuta sUtramAM dIna-adIna manuSya saMbaMdhI 17 caubhaMgI darzAvI che. dhananI apekSAe dIna adInanI caubhaMgI- dhana saMpanna vyakti adIna ane dhana rahita vyakti dIna kahevAya che. dhananI draSTie jyAre artha karavAmAM Ave tyAre kALa apekSAe caubhaMgI ghaTita thAya che. (1) dIna dIna = janmathI draridra hovAthI dIna ane pachI paNa dhana upArjana na karavAthI dIna. (2) dIna adIna = janmathI dIna paNa puruSArtha dvArA dhanika banavAthI adIna. (3) adIna dIna = janmathI adIna paNa pachI avaLo puruSArtha karavAthI dIna. (4) adIna-adIna = janmathI dhana saMpanna ane pachI paNa dhana saMpanna. guNa apekSAe dIna-adInanI caubhaMgI :- plAna mukhavALI ke nisteja zarIravALI vyakti dIna ane pratibhAsaMpana vyakti adIna kahevAya che. kaluSita cittavALI vyakti AtyaMtara daSTithI dIna ane audAryAdi guNayukta vyakti AtyaMtara daSTithI adIna kahevAya che. te draSTie caubhaMgI A pramANe ghaTita thAya che. (1) dIna dIna = bAhya dekhAvathI dIna ane audAryAdi guNa rahita hovAthI paNa dIna. (2) dIna adIna = bAhya rIte dIna paNa audAryAdi guNa yukta hovAthI adIna. (3) adIna dIna = bAhya dekhAva saMpanna vyakti adIna hoya paNa guNathI dIna hoya. (4) adIna adIna = bAhya dekhAva saMpanna adIna hoya ane guNa yukta hovAthI adIna hoya. dIna-dIna pariNata - keTalIka vyakti jAti AdinI apekSAe dIna hoya ane pachI hiMsaka Adi pravRttithI dIna pariNata thaI jAya che. 17 caubhaMgIonA 17 padonI vyAkhyA :- (1) dIna- dhanarahita, bAhya dekhAva rahita ke guNarahita vyakti dIna kahevAya. (2) dIna pariNata- adIna hovA chatAM hiMsAdi kAryathI dInarUpe pariNata thaI jAya Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4 : uddezaka ra te. (3) dInarUpa- malIna, jIrNa vastra vagere apekSAe dInarUpa. (4) dInamana- svabhAvathI umadA cittavALA na hoya. (5) dIna saMkalpa- daDha nirNaya zaktivALA na hoya. (6) dInaprajJa- sUkSma arthane jANI na zake. (7) dIna daSTi-dIrghadRSTi na hoya, cakSunI maMdatA hoya. (8) dIna zIlAcAra (sadAcAra)- hINa dharmAnuSThAnavALA. (9) dIna vyavahAra- parasparano Apa-le rUpa vyavahAra hINa hoya te. (10) dIna parAkrama- puruSArthanI hINatA. (11) dIna vRtti- vRtti AjIvikA hINa-maMda hoya te. (12) dInajAti- hINa-nIca jAtivALA. (13) dInabhASI- dInatA bharyA vacana bole athavA dIna jevI bhASA bole te. (14) dIna avabhAsI- dIna na hoya paNa dIna jevo AbhAsa thAya, dIna samAna jaNAya te. (15) dIna sevI- dIna nAyakanI sevA karanAra. (16) dIna paryAya- dIna avasthAmAM rahenAra. (17) dIna parivAra- jeno parivAra dIna che te. 351 Arya-anArya puruSanI caubhaMgIo : 6 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- ajje NAmamege ajje, ajje NAmamege aNajje, aNajje NAmamege ajje, aNajje NAmamege aNajje / vaM annaraLa, angave, albamane, annasaMve, annavaLe, annaviThThI, annalIlAyAre, annavavahAre, annaparvame, avittI, annanAd, anna- mAlI, annovamAsI, angalevI, ajJariyA, ajJariyAte 6 vaM sattarassa AlAvagA jahA dINeNaM bhaNiyA tahA ajjeNa vi bhANiyavvA / bhAvArtha :-puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) keTalAka puruSa jAtithI Arya ane guNathI paNa Arya hoya che. (2) keTalAka puruSa jAtithI Arya paraMtu guNathI anArya hoya che. (3) keTalAka puruSa jAtithI anArya paNa guNathI Arya hoya che. (4) keTalAka puruSa jAtithI anArya ane guNathI paNa anArya hoya che. te ja pramANe (2) AryapariNata (3) AryarUpa (4) Aryamana (5) Arya saMkalpa (6) AryaprajJA (7) Arya dRSTi (8) Arya zIlAcAra (9) Arya vyavahAra (10) Arya parAkrama (11) AryajAti (12) AryavRti (13) AryabhASI (14) AryAvabhASI (15) AryasevI (16) AryaparyAya (17) Arya parivAra. A sattara AlApaka dInanI jema ahIM AryanI sAthe kahevA. 7 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- ajje NAmamege ajjabhAve, ajje NAmamege aNajjabhAve, aNajje NAmamege ajjabhAve, aNajje NAmamege aNajjabhAve / bhAvArtha - puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) jAtithI Arya ane bhAvathI paNa Arya. (2) jAtithI Arya paNa bhAvathI anArya. (3) jAtithI anArya paNa bhAvathI Arya. (4) jAtithI Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 35ra ] zrI ThANAMga satra-1 paNa anArya ane bhAvathI paNa anArya. vivecana : prastuta sUtromAM Arya-anArya saMbaMdhita 17+1 bhAvaAryanI = 18 cIbhaMgI darzAvI che. Arya :- je manuSyomAM dharma-karmanI uttama pravRtti hoya, heya-upAdeyano viveka hoya tene Arya kahe che ane je manuSyomAM dharma-karmanI koI pravRtti ke heya-upAdeyano viveka na hoya tene anArya kahe che. prajJApanA sutranA prathama padamAM Arya-anAryanA bheda prabheda dvArA viSada varNana che. prastuta chaThThA sutromAM Arya, Arya pariNata, Arya rU5 vagere AlApako dvArA 17 caubhaMgIo kahI che. sAtamA sUtramAM aDhAramI caubhaMgI bhAva Arya-anAryanI che. pAparahita, jJAnAdi guNothI yukta vizaddha vyaktine bhAva Arya kahe che ane je krodhAdi kaSAyathI kaluSita hoya tene bhAva anArya kahe che. tenI caubhaMgI sUtrArthathI spaSTa che. baLada ane puruSanI caubhaMgIo :| 8 cattAri usabhA paNNattA, taM jahA- jAisaMpaNNe, kulasaMpaNNe, balasaMpaNNe, valapau ! __evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- jAisaMpaNNe, kulasaMpaNNe, balasaMpaNNe rUvasaMpaNNe / bhAvArtha :- vRSabha cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) jAti saMpanna (2) kula saMpanna (3) bala saMpanna (4) rUpa saMpanna. te ja pramANe puruSa paNa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) jAti saMpanna (2) kula saMpanna (3) bala saMpanna (4) rUpa saMpanna. 9 cattAri usabhA paNNattA, taM jahA- jAisaMpaNNe NAma ege No kulasaMpaNNe, kulasaMpaNNe NAmaM ege No jAisaMpaNNe, ege jAisaMpaNNe vi kulasaMpaNNe vi, ege No jAisaMpaNNe No kulasaMpaNNe / / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- jAisaMpaNNe NAmamege No kulasaMpaNNe, kulasaMpaNNe NAmamege No jAisaMpaNNe, ege jAisaMpaNNe vi kulasaMpaNNe vi, ege No jAisaMpaNNe No kulasaMpaNNe / bhAvArtha :- cAra prakAranA baLada ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che(1) koI jAtithI saMpanna hoya paraMtu kuLathI asaMpanna hoya, (2) koI jAtithI asaMpanna hoya paraMtu Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-2 353 dugathI saMpanna Doya, (3) is tithI saMpanna hoya bhane dugathI 55 saMpanna Doya, (4) 05 tithI asaMpanna hoya ane kuLathI paNa asaMpanna hoya. 10 cattAri usabhA paNNattA, taM jahA- jAisaMpaNNe NAmaM ege No balasaMpaNNe, caubhaMgo / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- jAisaMpaNNe NAma ege No balasaMpaNNe, caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranA baLada ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe chekoI jAtithI saMpanna hoya paNa baLathI asaMpanna hoya vagere cAra-cAra bhaMga baLada ane puruSanA samajavA. 11 cattAri usabhA paNNattA, taM jahA- jAisaMpaNNe NAma ege No rUvasaMpaNNe, caubhaMgo / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- jAisaMpaNNe NAma ege No rUvasaMpaNNe, caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranA baLada ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe chekoI jAtithI saMpanna hoya paNa rUpathI asaMpanna hoya vagere cAra-cAra bhaMga baLada ane puruSanA samajavA. 12 cattAri usabhA paNNattA, taM jahA- kulasaMpaNNe NAma ege No balasaMpaNNe, caubhaMgo / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- kulasaMpaNNe NAma ege No balasaMpaNNe, caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranA baLada ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe chekoI kuLathI saMpanna hoya paNa baLathI asaMpanna hoya vagere cAra-cAra bhaMga baLada ane puruSanA samajavA. |13 cattAri usabhA paNNattA, taM jahA- kulasaMpaNNe NAmaM ege No rUvasaMpaNNe, caubhaMgo / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- kulasaMpaNNe NAma ege No rUvasaMpaNNe, caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranA baLada ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe chekoI kuLathI saMpanna hoya paNa rUpathI asaMpanna hoya vagere cAra-cAra bhaMga baLada ane puruSanA samajavA. 14 cattAri usabhA paNNattA, taM jahA- balasaMpaNNe NAmaM ege No rUvasaMpaNNe, caubhaMgo / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- balasaMpaNNe NAma ege No rUvasaMpaNNe, caubhaMgo / Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 bhAvArtha :- cAra prakAranA baLada ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che-- koI baLathI saMpanna hoya paNa rUpathI asaMpanna hoya vagere cAra-cAra bhaMga baLada ane puruSanA samajavA. vivecana : prastuta sAta sUtromAM vRSabha-baLadanI jAti, kuLanA daSTAMte manuSyanI jAti vagerenuM kathana che. jAti H-- je vyakti vizuddha mAtRvaMzanI hoya arthAt mAtRpakSa tathA mAtA guNasaMpanna hoya te vyakti jAti saMpanna kahevAya. 354 kuLa :- je vyakti vizuddha pitRvaMzanI hoya arthAt pitRpakSa tathA pitA guNasaMpanna hoya te vyakti kuLa saMpanna kahevAya. baLa :- zArIrika zakti, khaDatala zarIravALI vyakti baLasaMpanna kahevAya. rUpa :- sauMdaryavAna, zobhAyukta zarIravALA rUpasaMpanna kahevAya. saMyogI caubhaMgIo ! :- jAti, kuLa, baLa, rUpa A cAra padanI dvikasaMyogI cha caubhaMgI thAya che. (1) jAti--kuLa (2) jAti--baLa (3) jAti-rUpa (4) kuLa-baLa (pa) kuLa-rUpa (6) baLa-rUpa. A sUtromAM cha baLadanI ane cha puruSanI kula bAra caubhaMgInuM kathana che. hAthI ane puruSanI caubhaMgIo : 26 cattAra hathI paLattA, taM nahA- madde, maLe, mi, jinge / UAmeva pattAnta purisanAyA paLattA, teM nahIM- madde, maLe, mi, saMntei / bhAvArtha :- cAra prakAranA hAthI kahyA che, te A pramANe che- (1) bhadra (2) maMda (3) mRga (4) saMkIrNa. te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) bhadra (2) maMda (3) mRga (4) saMkIrNa. 16 cattAri hatthI paNNattA, taM jahA- bhadde NAmamege bhaddamaNe, bhadde NAmamege maMdamaNe, bhadde NAmamege miyamaNe, bhadde NAmamege saMkiNNamaNe / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA - bhadde NAmamege bhaddamaNe, bhadde NAmamege maMdamaNe bhadde NAmamege miyamaNe, bhadde NAmamege saMkiNNamaNe / bhAvArtha :- cAra prakAranA hAthI ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che-- (1) koI bhadra hoya ane bhadra manavALA hoya, (2) koI bhadra hoya paraMtu maMda manavALA hoya, (3) koI bhadra Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4 : deza-2 | u55 hoya paraMtu mRga manavALA hoya, (4) koI bhadra hoya paraMtu saMkIrNa manavALA hoya. 17 cattAri hatthI paNNattA, taM jahA- maMde NAmamege bhaddamaNe, maMde NAmamege maMdamaNe, maMde NAmamege miyamaNe, maMde NAmamege saMkiNNamaNe / ___ evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- maMde NAmamege bhaddamaNe, cubhNgo| bhAvArtha :- cAra prakAranA hAthI ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che(1) obhaMha Doya paraMtu bhadra bhanavApADoya, (2) obhaMDAyasane bhaMha bhanavApADoya, (3) obhaMha hoya ane mRga manavALA hoya, (4) koI maMda hoya paraMtu saMkIrNa manavALA hoya. 18 cattAri hatthI paNNattA, taM jahA- mie NAmamege bhaddamaNe, mie NAmamege maMdamaNe, mie NAmamege miyamaNe, mie NAmamege saMkiNNamaNe / ___ evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- mie NAmamege bhaddamaNe, cubhNgo| bhAvArtha :- cAra prakAranA hAthI ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che(1) koI maga sama hoya paraMtu bhadra manavALA hoya (2) koI mRga sama hoya paraMtu maMda manavALA hoya (3) koI mRga sama hoya ane mRga manavALA hoya (4) koI mRga sama hoya paraMtu saMkIrNa manavALA hoya. 19 cattAri hatthI paNNattA, taM jahA- saMkiNNe NAmamege bhaddamaNe, saMkiNNe NAmamege maMdamaNe, saMkiNNe NAmamege miyamaNe, saMkiNNe NAmamege saMkiNNamaNe / ___ evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- saMkiNNe NAmamege bhaddamaNe, cubhNgo| bhAvArtha :- cAra prakAranA hAthI ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che(1) koI dhairyathI saMkIrNa hoya ane bhadra manavALA hoya (2) koI dhairyathI saMkIrNa hoya ane maMda manavALA hoya (3) koI dharyathI saMkIrNa hoya ane mRga manavALA hoya (4) koI dhairyathI saMkIrNa hoya ane saMkIrNa manavALA hoya. |20 madhuguliya-piMgalakkho, aNupuvva-sujAya-dIhaNaMgUlo / purao udaggadhIro, savvagasamAhio bhaddo // 1 // cala bahala visama cammo, thUlasiro thUlaeNa peeNa / thUlaNaha daMtavAlo, haripiMgala loyaNo maMdo // 2 // Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 356 ] zrI ThANAga sutra-1 taNuo taNuyaggIvo, taNuyatao taNuyadaMtaNahavAlo / bhIru tatthuvvigo, tAsI ya bhave mie NAmaM // 3 // eesiM hatthINaM thovaM thovaM, tu jo aNuharati hatthI / rUveNa va sIleNa va, so saMkiNNoti NAyavvo // 4 // bhaddo majjai sarae, maMdo uNa majjae vasaMtaMmi / mio majjai hemaMte, saMkiNNo savvakAlaMmi // 5 // bhAvArtha :- jenA netra madhanI goLI jevA rakta-piMgala varNanA hoya, je svajAtanI kAla maryAdAnusAra baLAdithI saMpanna thaI utpanna thayA hoya, jenI pUMchaDI lAMbI hoya, jeno agrabhAga unnata hoya, je dhIra hoya, jenA sarvAga sapramANa ane suvyavasthita hoya, te bhadra jAtinA hAthI kahevAya che. //// jenI cAmaDI zithila, skUla ane viSama rekhA yukta hoya, jenuM mastaka ane pecaka = pUMchaDI mUlabhAgamAM bhUla hoya, jenA nakha, dAMta ane vALa sthUla hoya, jenA netra siMha jevA pIta-piMgala varNanA hoya, te hAthI maMda jAtinA kahevAya che. //rA jenuM zarIra, grIvA, carma, nakha, dAMta ane vALa pAtaLA hoya, je bhIru, trasta ane udvigna svabhAvavALA hoya tathA je bIjAne trAsa ApatA hoya, te hAthI mRga jAtinA kahevAya che. llll. - uparokta bhadra, maMda, mRga A traNe guNane je hAthIe thoDA-thoDA pramANamAM dhAraNa karyA hoya, je zarIrAkRti ane zIla svabhAvanI apekSAe saMkIrNa hoya, te hAthI saMkIrNa jAtinA kahevAya che. Il4l. bhadra hAthI zarada RtumAM madayukta hoya, maMdahAthI vasanta RtumAM mada yukta hoya, mRga hAthI hemaMta RtumAM mada yukta hoya ane saMkIrNa hAthI sarva RtumAM madayukta hoya che. paNa vivecana : prastuta cha sUtromAM ATha caubhaMgIo dvArA hAthInA dAMtathI puruSanuM varNana che. jemAM bhadra, maMda, mRga ane saMkIrNa, A pratyeka padanA AdhAre eka-eka caubhaMgI, A rIte kula cAra caubhaMgI che. te caubhaMgInuM tAtparya A pramANe che- (1) koI hAthI ke puruSa AkRtithI bhadra (prazasta)hoya ane bhadra manavALA (dhIratva vagere guNa yukta) hoya. (2) koI AkRtithI bhadra ane maMda manavALA hoya. (3) koI AkRtithI bhadra hoya ane mRganI jema bhIru hoya. (4) koI jAti-AkRtithI bhadra hoya ane zIlAdithI saMkIrNa manavALA hoya. A ja pramANe jAtithI maMda ane bhadra manavALA vagere zeSa caubhaMgI samajavI. gAthAomAM bhadra, maMda vagere hAthInA lakSaNa zarIranI pramukhatAe darzAvyA che. te sUtrathI spaSTa che. guNanI apekSAe vyAkhyAkAre bhadra vagerenA lakSaNa A pramANe kahyA che- Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4 : uddezaka ra bhadra H maMdaH - je dhairya, zaurya, vIryAdi guNathI yukta hoya, je Apatti-vipattikALe dhairya rAkhI zake te. dhairya, zaurya, vIryAdi maMda hoya, alpa hoya te. je ApattikALe dhairyAdi jALavI na zake te. mRga :- mRga jevI kRzatA-bhIrutA hoya te. mRganI jema durbaLa kAyA ane Darapoka hoya te mRga sama kahevAya. te saMkIrNa :- dhairya vagere guNa thoDA--thoDA hoya ane zIla-svabhAva saMkIrNa-vicitra hoya te. cAra vikathAonA soLa bheda : 57 26 cattArivihAo paLattAo, taM nahIM- kRtyihA, mattajhA, vesA, rAyakahA / bhAvArtha :- vikathA cAra prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) strI kathA (2) bhakta kathA (3) deza kathA (4) rAja kathA. | 22 itthikahA cauvvihA paNNattA, taM jahA- itthINaM jAikahA, itthINaM kulakahA, itthINaM rUvakahA, itthINaM Nevattha kahA / bhAvArtha :- strI kathA cAra prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) strIonI jAtinI kathA (2) strIonA kuLanI kathA (3) strIonA rUpanI kathA (4) strIonI nepathya kathA-vezabhUSAnI kathA. 23 bhattakahA cauvvihA paNNattA, taM jahA - bhattassa AvAvakahA, bhattassa khiAva- hA, mattalsa AraMbhahA, mattassa bikALahA / bhAvArtha :- bhaktakathA cAra prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) ghI, tela, goLa, khAMDa, ghauM, cokhA, AdinI carcA. (ra) zAka, roTalI, miSTAna, pharasANa vagerenI carcA. (3) bhojana saMbaMdhI pANI, agni, mIThuM, vanaspati vagerenA AraMbhanI carcA. (4) khAdya sAmagrI taiyAra karavAnI rIta saMbaMdhI carcA. | 24 desakahA cauvvihA paNNattA, taM jahA- desavihikahA, desavikappakahA, desacchaMdakahA, desaNevatthakahA / bhAvArtha :- dezakathA cAra prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) vibhinna dezonA vidhi vidhAna, rIta rivAjanI carcA. (2) dezonA nagara, makAna, vyApAra AdinI vividhatAnI carcA. (3) dezonI vicAraNAo, siddhAMto, dharma AdinI carcA. (4) dezonI vezabhUSAnI carcA. 25 rAyakahA cauvvihA paNNattA, taM jahA - raNNo aijANakahA, raNo Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 358 ] zrI ThANAMga sUtra-1 NijjANa- kahA, raNNo balavAhaNakahA, raNNo kosakoTThAgArakahA / bhAvArtha :- rAjakathA cAra prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) rAjAnA nagara praveza saMbaMdhI Rddhi vagerenI carcA (2) nagarathI nirgamana saMbaMdhI carcA (3) sainyazakti Adi saMbaMdhI carcA (4) dhana, saMpatti vaibhava saMbaMdhI carcA. vivecana : prastuta sUtromAM cAra vikathAo ane te pratyekanA cAra-cAra bhedonuM nirUpaNa che. vivAhA - viruddha saMyamanAthavena thA-vavana paddhatirvithA -sthAnAMgavRtti. kathAno artha che kahevuM vArtAlApa karavo, vacana paddhati. paraMtu je kathAthI saMyamamAM bAdhA utpanna thAya, brahmacarya khaMDita thAya, rasa lolupatA vadhe, hiMsAne protsAhana maLe ane azubha karmabaMdha thAya tevI kathAne vikathA kahe che. tnI :- saMyama nirapekSa strI saMbaMdhI samasta carcAono samAveza strI kathAmAM thAya che. A sUtramAM tenA aneka prakAronuM cAra bheda dvArA kathana karyuM che- (1) strI jAtikathA- brAhmaNa, kSatriya vagere jAtinI strIonI niMdA, prazaMsAtmaka vAto. (2) strI kuLakathA- uttama ke nIca kuLanI strIonI niMdA athavA prazaMsAtmaka vAto. (3) strI rUpakathA- strIonA rU5, sauMdarya, aMgopAMganI niMdA, prazaMsAtmaka vAto. (4) strI nepathyakathA strIonI veSabhUSAnI niMdA, prazaMsAtmaka vAto. strIkathAnA doSoH- nizItha bhASyamAM strIkathAnA aneka doSo darzAvyA che. (1) potAnA mohanI udIraNA (2) anyanA mohanI udIraNA (3) lokaniMdA 4) adhyayana-svAdhyAyamAM pramAda (5) brahmacaryanI agupti (6) strIsaMganI saMbhAvanA. matta :- saMyama nirapekSa khAdyasAmagrI saMbaMdhI samasta carcAo 'bhaktakathA' kahevAya che. zAstrakAre teno samAveza A cAra bhedomAM karyo che. (1) bhakta AvA pakathA- rasoInI sAmagrI-ghI, tela, zAka vagerene AvApa kahe che, tenI carcA-vArtA. (2) bhakta nirvApanI kathA-pakva-apakva AhArane nirvApa kahe che, tatsaMbaMdhI carcA-vArtA. (3) bhakta AraMbha kathA- bhojanaviSayaka agni-pANI AdinA AraMbhanI vAto. jema ke amuka vastuo ATalA tApathI sArI bane, amuka rasoImAM ATaluM pANI joIe vagere carcA-vArtA. (4) bhakta niSThAnanI kathA- so, hajAra vagere saMkhyaka dhanane niSThAna kahe che. amuka vyaktie bhojanamAM ATaluM dravya vAparyuM, amuka bhojanamAM ATaluM dravya kharce, amuka dravyono upayoga kare to ja te vastu sArI thAya vagere bhojana saMbaMdhI carcA-vArtA. bhaktakathAnA doSo:- nizItha bhASyamAM bhakta kathAnA doSo darzAvyA che. (1) AhAra saMbaMdhI Asakti vadhe, (2) jitendriya na banI zake (3) lokaniMdA thAya (4) jinAjJAnI avajJA thAya che. te T :- saMyama nirapekSa deza videza saMbaMdhI carcAo dezakathA kahevAya che. te sarva carcAonuM sUtramAM Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-2 359 cAra bhedo dvArA kathana karyuM che. (1) deza vidhikathA- vividha dezomAM pracalita bhojana, bhojana banAvavAnI vidhi ke kAnUna vagerenI carcA karavI. (2) deza vikalpakathA- vividha dezonI upaja, kuLa, vAva vagerenA nirmANanI kathA tathA vividha dezonA gaDha, prAkArAdinI carcA karavI. (3) dezaUdakathA- vibhinna dezonA lagna saMbaMdhita rIta-rivAjonI tathA te dezonI vicAraNAonI carcA karavI.(4) deza nepathyakathA- bhinna bhinna dezanA paheraveza, veSabhUSAnI carcA karavI. dezakathAnA doSo :- (1) rAga-dveSanI utpatti thavI (2) svapakSa-parapakSa saMbaMdhI kleza thavo (3) dezanI prazaMsAthI AkRSTa thaI anyanuM te dezamAM AvavuM. rAhI :- saMyama nirapekSa rAjA ane tenA rAjya saMbaMdhI vibhinna carcAone rAjathA kahevAya che. A sUtramAM cAra bhedothI tenuM svarUpa pragaTa karyuM che. (1) ajJAna - rAjAnA nagara pravezAdinI kathA. (2) fiAkha vada- rAjAnA nagara niSkramaNa arthAt vijaya vagere mATe rAjA nagaramAMthI prayANa kare, tatsaMbaMdhI kathA. (3) vanavaNa vada- rAjAnA sainya ane hAthI vagere vAhananI kathA. (4) vosavoTTAra vahA- rAjAnA koza-khajAnA ane dhAnyanA koSThAgAra-bhaMDAra saMbaMdhI kathA. rAjakathAnA doSo :- (1) jAsUsa-cora hovAnI zaMkA thAya, (2) mAraka athavA hiMsaka hovAnI zaMkA thAya, (3) rahasya bhedI hovAnI zaMkA thAya che. cAra dharmakathAo ane tenA cAra-cAra bheda :|26 cauvvihA kahA paNNattA,taM jahA- akkhevaNI, vikkhevaNI, saMveyaNI, NivveyaNI / bhAvArtha :- dharmakathA cAra prakAranI che, te A pramANe che- (1) AkSepaNI kathA- svamatamAM AkarSita karatI kathA (2) vikSepaNI kathA- paramatathI calita karanArI kathA (3) saMvedanI kathA-vairAgya utpanna kare ane mokSanI abhilASA utpanna karanArI kathA (4) nirvedanI kathA- saMsArathI ane viSayabhogothI udAsInatA utpanna karanArI kathA. 27 akkhevaNI kahA cauvvihA paNNattA, taM jahA- AyAraakkhevaNI, vavahAra akkhevaNI, paNNattiakkhevaNI, diTThivAyaakkhevaNI / bhAvArtha :- AkSepaNI kathA cAra prakAranI che, te A pramANe che- (1) AcArAkSepaNI kathAAcAranI carcA karI zrotAne AkarSita karavA. (2) vyavahArakSepaNI kathA- vyavahAra zuddhi athavA prAyazcittanI carcA karI zrotAne AkarSita karavA. (3) prajJapti AkSepaNI kathA- saMzayagrasta zrotAnA saMzayane dUra karI tene AkarSita karavA. (4) daSTivAda AkSepaNI kathA- vibhinna nayothI zrotAnI yogyatAnusAra tattvonuM nirUpaNa karI tene AkarSita karavA. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 30 zrI 89 sUtra-1 | 28 vikkhevaNI kahA cauvvihA paNNattA, taM jahA- sasamayaM kahei, sasamayaM kahittA parasamayaM kahei, parasamayaM kahettA sasamayaM ThAvaittA bhavai, sammAvAyaM kahei, sammAvAyaM kahettA micchAvAyaM kahei, micchAvAyaM kahettA sammAvAyaM ThAvaittA bhavai / bhAvArtha :- vikSepI thA yAra DA2nI che, te // pramAcha- (1) paDelA svasabhayane, svsamayane kahI, para samayane kahe (2) pahelA parasamayane kahe, para samayane kahI, svasamayanI sthApanA kare (3) sabhyavAhane, sabhyavAha DIne, mithyAvAnuM spssttii29|| 42 (4) mithyAvA DIne, pachI samyavAdanI sthApanA kare. 29 saMveyaNI kahA cauvvihA paNNattA, taM jahA- ihalogasaMveyaNI, paralogasaMveyaNI, AyasarIrasaMveyaNI, parasarIrasaMveyaNI / bhAvArtha :- saMvehanI athavA saMveganI thA yAra prA2nI cha, te mA prabhAo cha- (1) Uses saMveganI kathA- A loka saMbaMdhI asAratAnuM nirUpaNa karavuM (2) paraloka saMveganI kathA- paraloka saMbaMdhI asAratAnuM nirUpaNa karavuM (3) AtmazarIra saMveganI kathA- potAnA zarIranI azucitAnuM nirUpaNa karavuM (4) para zarIra saMveganI kathA- bIjAnA zarIranI azucitAnuM varNana karavuM. |30 NivveyaNI kahA cauvvihA paNNattA, taM jahA- ihaloge ducciNNA kammA ihaloge duhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti / ihaloge ducciNNA kammA paraloge duhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti / paraloge ducciNNA kammA ihaloge duhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti / paraloge ducciNNA kammA paraloge duhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti / ihaloge suciNNA kammA ihaloge suhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti / ihaloge suciNNA kammA paraloge suhaphalavivAgasaMjuttA bhavati / paraloge suciNNA kammA ihaloge suhaphalavivAgasaMjuttA bhavaMti / paraloge suciNNA kammA paraloge suhaphala- vivAgasaMjuttA bhavaMti / bhAvArtha :- nirvahanI thA yAra prahAranI cha,tesA prabhArI cha- (1) AyojanA huzcIbha Alobhasamaya 31 Ape cha. (2) mA sonA huzcI 52somA hu5bhaya 31 Acha. (3) paralokanA duzmarNa karma AlokamAM duHkhamaya phaLa Ape che. (4) paralokanA duzrIrNa karma paralokamAM duHkhamaya phaLa Ape che. (1) sonA suthii| bhAsomA suSamaya 31 Apacha. (2) mA yojanA suthIbha 52khobhA sumabhaya3Na Apecha. (3) 52khojanA suthIbhamAsomA suSamaya Apecha. (4) Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-2 361 | paralokanA sucIrNa karma paralokamAM sukhamaya phaLa Ape che. vivecana : dI :- pUrva sUtromAM vikathAonuM varNana che ane prastuta sUtromAM 'kathA' zabdathI dharmakathAnuM, upadezanA vividha viSayonuM ke vividha paddhationuM nirUpaNa che. dharma saMbaMdhita vArtAlApa, carcA-vicAraNA ke kathanane dharmakathA kahe che. akkhevaNI :- AkSipyate = mohAt tattvaM pratyAkRSyate zrotA anayA iti / - sthAnAMgavRtti. je kathA zrotAne mohathI dUra karI, tattva pratye AkRSTa kare arthAt jJAna, darzana, cAritra prati AkarSita kare te AkSepaNI kathA kahevAya che. ApaNI kathAnA cAra prakAra:- (1) AcAra AkSepaNI- jemAM loca, asnAnAdi AcAranuM ane zrAvakanA AcAranuM pratipAdana hoya te. (2) vyavahAra AkSepaNI- jemAM vyavahAra-prAyazcittanuM nirUpaNa hoya che. temaja svamatanI vyavahAra zuddhi-bhAvazuddhinI carcA karI, zrotAne AkarSita karatI kathA. (3) prajJapti AkSepaNI jemAM saMzaya yukta zrotAne samajAvavA madhura vacano dvArA nirUpaNa hoya te. (4) daSTivAda AkSepaNI- jemAM zrotAnI daSTi-apekSAne samajI, naya daSTithI sUkSma tattvanuM nirUpaNa hoya che. temaja daSTivAda paryaMtanA AcArAMga vagere zAstronA varNana dvArA zrotAne AkarSita karatI kathA daSTivAda AkSepaNI kathA kahevAya che. vivevaLat :- aneka prakAranI ekAMta daSTio ane parasamayanA nirAkaraNapUrvaka cha dravya, nava tattvanuM nirUpaNa karatI kathA. je kathA samyagvAdanA prakarSathI zrotAnA mithyAvAdane dUra kare, zrotAne kumArgathI dUra karI, sanmArgamAM sthApe, te vikSepaNI kathA kahevAya che. vikSepaNI kathAnA prakAra :- (1) samyak daSTi vyakti sva siddhAMtanuM pratipAdana karI, pazcAtu para siddhAMtanuM varNana kare che. (2) para siddhAMtanuM varNana karI, pachI svasiddhAMtanuM pratipAdana kare te. (3) samyavAdanuM pratipAdana karI pachI mithyAvAdanuM spaSTIkaraNa kare te. (4) mithyAvAdanuM varNana karI, pachI samyavAdanuM pratipAdana kare; nAstikavAdanuM khaMDana karI, AstikavAdanuM pratipAdana kare che. samaya- svadarzana (jaina darzana)nA siddhAMta. parasamaya- anya darzanonA siddhAMta. saMcaLa - je kathA zrotAne saMsAranI asAratA batAvI vairAgyavAna ane mokSAbhilASI banAve te saMveganI-saMvedanI kathA kahevAya che. saveganI kathAnA prakAra :- (1) Ihaloka saMveganI- A manuSya jIvananI asAratA darzAvatI kathA. (2) paraloka saMveganI- devagatinI mohamayatA, tiryaMcagatinI duHkhamayatA darzAvatI kathA. (3) Atma zarIra saMveganI- potAnA zarIranI azuci-malInatA darzAvatI kathA. (4) parazarIra saMveganI- anyanA zarIranI azuci darzAvatI kathA. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 pindreyaLI :- je kathA jIvananI nazvaratA, duHkha AdinuM varNana karI, zarIranI azuci batAvI, saMsAra ane zarIra pratye udAsIna banAve te nirvedanI kathA kahevAya che. 3ra nirvedanI kathAnA prakAra :- nirvedanI kathAnA ATha prakAra be caubhaMgI dvArA samajAvyA che. te be caubhaMgI dRSTAMtapUrvaka A rIte samajAvavAmAM Ave che- prathama caubhaMgI :- (1) cora vagere A janmamAM corI vagere karIne A janmamAM ja jela vagerenI sajA bhogave che. (2) keTalAka zikArI vagere A janmamAM pApa bAMdhIne paralokamAM narakAdinA duHkha bhogave che. (3) keTalAka prANI pUrvabhavamAM bAMdhelA pApakarmanA mAThA phaLa A bhavamAM garbhakALathI maraNa sudhI daridratA, vyAdhi Adi rUpe bhogave che. (4) pUrvabhavamAM upArjana karelA azubha karmonA udaye kAgaDA, gidhaDA Adi jIvo mAMsabhakSaNAdi karIne pApa karmono baMdha kare che ane narakAdimAM duHkha bhogave che. bIjI caubhaMgI :- (1) tIrthaMkarone dAna ApanAra dAtA A bhavamAM sAtizaya puNya bAMdhI suvarNavRSTi Adi pAMca divya prApta karI, puNyaphaLa bhogave che. (2) sAdhu A lokamAM saMyamanI sAdhanAnI sAthe puNyakarmano baMdha karI, parabhavamAM svargAdi sukha bhogave che. (3) pUrvabhavamAM bAMdhelA puNyanA phaLane tIrthaMkarAdi A bhavamAM bhogave che. (4) pUrvabhavamAM bAMdhelA puNya karmanA phaLanA pariNAme devabhAvamAM sthita tIrthaMkarAdino AtmA pachInA bhavamAM tIrthaMkarAdi rUpe janmI, puNya phaLa bhogave che. prathama caubhaMgImAM pApakarmanA phaLa bhogavavAnA cAra prakAra batAvyA che ane bIjI caubhaMgImAM puNyakarma bhogavavAnA cAra prakAra batAvyA che. ahIM nirvedanI kathAnA ATha vikalpa karyA che. tenAthI phalita thAya che ke puNya ane pApa baMnenA phaLa batAvIne zrotAnI saMyama, vrata pratyAkhyAna vagere anuSThAna pratye rucinI vRddhi karAvavI joIe. kRza ane dRDha puruSanI caubhaMgIo : 31 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA - kise NAmamege kise, kise NAmamege daDhe, daDhe NAmamege kise, daDhe NAmamege daDhe / bhAvArtha :- cAra prakAranA puruSa che, te A pramANe che- (1)koI puruSa zarIra ane mana bannethI kRza hoya che athavA pahelA paNa kRza ane pachI paNa kRza hoya che. (2) koI puruSa zarIrathI kRza paNa manobaLathI dRDha hoya che. (3) koI puruSa zarIrathI daDha paNa manobaLathI kRza hoya che. (4) koI puruSa zarIrathI dRDha ane manobaLathI paNa daDha hoya che. 32 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA - kise NAmamege kisasarIre, kise NAmamege daDhasarIre, daDhe NAmamege kisasarIre, daDhe NAmamege daDhasarIre / Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-2 bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA che, te A pramANe che-(1) koI puruSa bhAvathI ane zarIra bannethI kRza hoya che. (2) koI puruSa bhAvathI kRza paraMtu zarIrathI daDha hoya che. (3) koI puruSa bhAvathI daDha paraMtu zarIrathI kRza hoya che. (4) koI puruSa bhAvathI daDha ane zarIrathI daDha hoya che. 33 cattAri purisajAyA paNNattA,taM jahA- kisasarIrassa NAmamegassa NANadasaNe samuppajjai No daDhasarIrassa / daDhasarIrassa NAmamegassa NANadasaNe samuppajjai No kisasarIssa / egassa kisasarIrassavi NANadasaNe samuppajjai daDhasarIrassavi / egassa No kisasarIrassa NANadasaNe samuppajjai No daDhasarIrarassa / / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI kRza zarIravALA puruSane viziSTa jJAna-darzana utpanna thAya che paraMtu deDha zarIravALAne utpanna thatAM nathI. (2) koI daDha zarIravALA puruSane viziSTa jJAna-darzana utpanna thAya che, paraMtu kuza zarIravALAne utpanna thatAM nathI. (3) koI kRza zarIravALA puruSane paNa viziSTa jJAna-darzana utpanna thAya che ane daDha zarIravALAne paNa utpanna thAya che. (4) koI kRza zarIravALA puruSane paNa viziSTa jJAna-darzana utpanna thatA nathI ane daDha zarIravALAne paNa utpanna thatAM nathI. vivecana : prastuta sUtromAM kRzatA ane daDhatAnA AdhAre puruSanI traNa caubhaMgI darzAvI che. prathama caubhaMgI kaza ane daDha AdhArita, bIjI caubhaMgI kuza zarIra ane daDha zarIra AdhArita ane trIjI caubhaMgI kuza-daDha zarIravAna, kevaLajJAna-kevaLadarzananI utpatti AdhArita che. rise, ra8 :- durbaLa zarIra kuza kahevAya che. majabUta zarIravALA, vajaRSabhanArAca vagere uttama saMhananavALA daDha kahevAya che. bhAvanI apekSAe tuccha prakRtivALA, asthira cittavALA, krodhAdi kaSAyane vazavartI jIva kuza kahevAya che. atuccha ke umadA prakRtivALA, sthira citta ane sthira pariNAmavALA, kSamAdi guNa yukta vyakti deDha kahevAya che. keTalIka vyakti zarIrathI kUza hoya ane bhAvathI kRza hoya. keTalIka vyakti zarIrathI kRza ane bhAvathI daDha hoya. anya bhaMga paNa A rIte samajI levA. prathama caubhaMgI kALanI apekSAe samajavI. yathA- keTalAka manuSya janmathI kRza zarIravALA hoya paraMtu pachI puSTa zarIravALA thaI jAya. A rIte anya bhaMga samajavA. bIjI caubhaMgI vicAra ane zarIranI apekSAe samajavI. yathA- keTalAka vicArathI kRzanabaLA hoya paraMtu zarIrathI daDha hoya, keTalAka vicArothI daDhatAvALA hoya paraMtu zarIrathI kuza hoya vagere bhaMga samajavA. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 ] zrI ThANAga sutra-1 trIjI caubhaMgI jJAna-darzananI utpattinI apekSAe che. temAM atizaya jJAna-darzananI prAptinuM nirUpaNa che. sAmAnyatayA daDha zarIravALAne (vajaRSabhanArAca saMhananavALAne)ane AsaktithI mukta vyaktine ja kevaLajJAna-kevaLadarzana prApta thAya che paraMtu sAmagrInA bhedathI temAM parivartana thAya che. (1) keTalIka vyakti asvastha hovAthI athavA tapazcaryAdinA kAraNe kRza thaI gaI hoya paraMtu dehAsaktinA abhAvamAM viziSTa jJAna-darzanane prApta kare che. (2) keTalIka vyakti svastha hovAthI zarIrathI kuza na hoya, daDha hoya paNa dehAsaktinA kAraNe kevaLa jJAna-kevaLa darzanane prApta karatI nathI. (3) keTalIka vyakti svastha hovAthI daDha zarIrI hoya ane dehAsakti na hovAthI kevaLajJAna-darzanane prApta kare che. (4) keTalIka vyakti svastha na hovAthI kRza zarIrI hoya ane dehAsakti hovAthI kevaLajJAna-darzanane prApta karatI nathI. tAtparya e che ke kevaLajJAna-kevaLa darzananI utpattimAM zarIranI kRzatA ke zarIranI daDhatA kAraNa bhUta nathI. kevaLajJAnanI utpattimAM dehAsaktino abhAva ane cAritra, tapanI utkRSTa ArAdhanA ja kAraNabhUta che. atizaya jJAnadarzananI utpatti anutpatti :34 cauhi ThANehiM NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA assi samayaMsi aisese NANadasaNe samuppajjiukAmeviNa samuppajjejjA,taM jahA- abhikkhaNaM-abhikkhaNaM itthikaha bhattakaha desakahaM kahettA bhavai / vivegeNa viussaggeNaM No sammamappANaM bhAvittA bhavai / puvvarattAvararattakAlasamayasi No dhammajAgariyaM jAgaraittA bhavai / phAsuyassa esaNijjassa uMchassa sAmudANiyassa No sammaM gavesittA bhavai / icceehiM cauhi ThANehiM NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA assi samayasi aisese NANadasaNe samuppajjiukAmevi, No samuppajjejjA / bhAvArtha :- nigraMtha ane nigraMthIone vartamAna samayamAM atizaya jJAna-darzana utpanna thavA yogya hovA chatAM paNa utpanna thatuM nathI. tenA cAra kAraNo che, te A pramANe che- (1) je vAraMvAra strIkathA, bhaktakathA, dezakathA ane rAjakathA kare che. (2) je viveka ane vyutsarga dvArA AtmAne samyaka prakAre bhAvita karatAM nathI. (3) je pUrvarAtri(sUvAnA samaye)ane apararAtrinA samaye (UThavAnA samaye)dharma Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-2 365 | jAgaraNa karIne AtmAne jAgRta karatA nathI. (4) je prAsuka, eSaNIya, thoDI thoDI ane sAmudAnika bhikSAnI samyaka prakAre gaveSaNA karatA nathI. A cAra kAraNe nigraMtha, nigraMthIone vartamAna samaye utpanna thavA yogya atizaya jJAna, darzana utpanna thatuM nathI. |35 cauhi ThANehiM NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA assi samayaMsi aisese NANadaMsaNe samuppajjiukAme samuppajjejjA, taM jahA- itthikahaM bhattakaha desakahaM rAyakahaM No kahettA bhavai / vivegeNa viussaggeNaM sammamappANaM bhAvettA bhavai / puvvarattAvararatta- kAlasamayasi dhammajAgariyaM jAgaraittA bhavai / phAsuyassa esaNijjassa uchassa sAmudANiyassa samma gavesittA bhavai / __ecceehiM cauhiM ThANehiM NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA assi samayasi aisese NANadasaNe samuppajjiukAme samuppajjejjA / bhAvArtha :- nigraMtha ane nigraMthIone cAra kAraNe vartamAna samaye, utpanna thavA yogya, atizaya jJAna-darzana utpanna thAya che, te A pramANe che- (1) je strIkathA, bhakta kathA, deza kathA ane rAja-kathA karatA nathI. (2) je viveka ane vyutsarga dvArA AtmAnI samyagU bhAvanA kare che. (3) je pUrvarAtri ane aparAtrie dharma dhyAna karatAM jAgRta rahe che. (4) je prAsuka eSaNIya, alpa mAtrAmAM ane sAmudAnika bhikSAnI samyaka prakAre gaveSaNA kare che. A cAra kAraNe nigraMtha ane nigraMthIne vartamAna samaye, utpanna thavA yogya atizaya jJAna-darzana utpanna thAya che. vivecana : prastuta sUtramAM kevaLajJAna-darzana utpanna thavAnA ane na thavAnA cAra kAraNo darzAvyA che. sa le - atizaya jJAna. tenA be artha che- (1) kevaLajJAna ane kevaLadarzana (2) avadhijJAna, mana:paryava- jJAna ane viziSTa zrutajJAna. tti samayeli - vartamAna samaye. tenA be artha che- (1) kevaLajJAna darzananI apekSAe bUsvAmI sudhInA cothA-pAMcamA ArAno kALa (2) zrata vagere viziSTa jJAnanI apekSAe pAMcamA ArAno kALa athavA sUtravAMcanakartAno pratyeka kALa. samukhassel :- A zabdano artha 'utpanna thavAnI IcchAvALo' thAya che paraMtu jJAnAdikamAM abhilASAno abhAva hoya che. tethI 'kutvAkuvAmano artha 'utpattine yogya hovA chatAM,' tevo artha karavo Avazyaka che. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 vivega viussaga :- viveka = azuddhabhAvone choDI, zarIra ane AtmAnI bhinnatA svIkAravI. zuddhAzuddha AhAramAMthI azuddha AhAranA tyAga karavArUpa viveka karavo. vyutsarga = IMdriyone saMyamita karavI, kAyAnA mamatvane choDI kAyotsarga karavo. A viveka ane vyatsarga jJAnotpattimAM sahAyaka thAya che. puvvarattAvararattakAla :- pUrvarAtri ane apararAtrinA samaye. rAtrinA prathama praharane pUrva rAtri ane cothA praharane apararAtri kahe che. te baMne kAla dharmajAgaraNa mATenA che. 36 pAsu(prAsuka) :- acitta AhAra, saLiA- acitta AhAramAM paNa grahaNa karavA yogya, utpAdana vagere doSathI rahita, 3- aneka gharomAMthI thoDo-thoDo levAmAM Avato AhAra. sAmuvALiya- ucca nimnanA bheda rAkhyA vinA gocarI yogya gharomAM gocarIthI prApta AhAra. svAdhyAyano kALa-akALa : 36 kappaNiggaMthANa vA NiggaMthINa vA cauhiM mahApADivaehiM sajjhAyaM rettam, teM nahIM- AAsADhapADiva, vama pADiva, RttiyapADiva, suziSThana pADiva / bhAvArtha :- nigraMtha ane nigraMthIoe cAra mahApratipadAonA divase svAdhyAya karavo kalpanIya nathI, te A pramANe che- (1) aSADhI pUnama pachI AvatI zrAvaNI ekama. (2) Aso mahinAnI pUnama pachI AvatI kArtikI ekama. (3) kArtikI pUrNimA pachI AvatI mAgasara mahinAnI ekama. (4) caitrI pUrNimA pachI AvatI vaizAkhI ekama. (gujarAtInI apekSAe aSADhavada ekama, Asovada ekama, kAratakavada ekama, caitravada ekama) 37 No kappai NiggaMthANa vA NiggaMthINa vA cauhiM saMjhAhi sajjhAyaM karettae, teM nahA- padamA, paimApa, maLye, annutte / bhAvArtha :- nigraMtha ane nigraMthIo mATe cAra saMdhyAkALe svAdhyAya karavo kalpanIya nathI, te A pramANe che- (1) prathama saMdhyA- sUryodayathI pahelAno samaya. (2) pazcima saMdhyA- sUryAsta pachIno samaya. (3) madhyAhna saMdhyA- divasano madhya samaya. (4) ardharAtra saMdhyA--madhya rAtrino samaya. 38 kappaNiggaMthANa vA NiggaMthINa vA caukkAlaM sajjhAyaM karettae, teM nahIM- pukhte, avarahe, pole, pannUle / bhAvArtha :- nigraMtha ane nigraMthIone cAra kALe svAdhyAya karavI kalpe che, te A pramANe che- (1) pUrvAtamAM-- divasanA prathama praharamAM. (2) aparAhnamAM- divasanA aMtima praharamAM. (3) pradoSamAM- rAtrinA prathama praharamAM. (4) pratyUSamAM- rAtanA aMtima praharamAM. Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-2 367 ] vivecana : prastuta sUtromAM svAdhyAya kALanuM tathA svAdhyAya niSedhakALanuM varNana che. AcArAMgasUtra AdinA mULapAThanA paThana, pAThana ane paryaTanane svAdhyAya kahevAmAM Ave che. cAra mahApratipadAnA divase temaja cAra saMdhyAkALamAM svAdhyAyano niSedha che ane cAra pUrvAhnAdi kALamAM svAdhyAya karavAnuM vidhAna che. mahApADivA :- aSADhI pUrNimA, Aso pUrNimA, kArtikI pUrNimA ane caitrI pUrNimA, A cAra mahA mahotsavanA divaso che. te mahotsava ujavAyA pachI AvatI pratipadAne(ekama)mahApratipadA kahevAya che. jana sAdhAraNamAM A cAra mahotsava koIne koI prakAre pracalita hoya che. paraMtu koI samaye tenuM mahattva vadhAre hoya to koI samaye ochuM thaI jAya che. (1) Indra mahotsava Aso pUrNimAnA divase hoya che. (2) skaMdha mahotsava kArtika pUrNimAnA divase hoya che. (3) yakSa mahotsava caitrI pUrNimAnA divase hoya che. (4) bhUta mahotsava aSADhI pUrNimAnA divase hoya che. A mahotsava bIjA divasa sudhI paNa cAle che. devI devonuM AvAgamana thatuM rahe che. mATe A be divasa asvAdhyAyanA kahyA che. A utsavomAM bhegA thayelA loko madirApAna karI, pota-potAnI paraMparA anusAra IndrAdinI pUjA kare che. utsavanA bIjA divase potAnA mitrAdikone bolAvI madirA-pAna pUrvaka bhojana kare ane karAve che. te madirAthI unmatta loko sAdhune svAdhyAya karatA joI ke sAMbhaLI, upadrava kare tevI saMbhAvanAnA kAraNe AvA utsavanA divase svAdhyAya na karavo. pradoSakALa = rAtrino prathama prahara. pratyuSakALa = rAtrino aMtima prahara. saMdhyAkAla choDI bAkInA samayamAM svAdhyAya karavAnI A sUtramAM AjJA che. sUtrokta cAre prahara svAdhyAya mATe uttama kAla che. cAra prakAranI loka saMsthiti :39 cauvvihA logaTTiI paNNattA taM jahA- AgAsapaiTThie vAe, vAyapaiTThie udadhI, udadhipaiTThiyA puDhavI, puDhavipaiTThiyA tasA thAvarA pANA / bhAvArtha :- lokasthiti cAra prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) vAyu(tanuvAta-ghanavAta) AkAza upara pratiSThita che. (2) ghanodadhi vAyu para pratiSThita che. (3) pRthvI ghanodadhi para pratiSThita che. (4) trasa ane sthAvara jIva pRthvI para pratiSThita che. vivecana : prastuta sUtramAM lokasthitinuM varNana che. kSetrarUpa lokanI vyavasthAne loka sthiti kahe che. bhagavatI Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 368 | zrI kANAga sUtra-1 sutra zataka 1 uddezaka 6mAM paNa loka saMsthiti ATha prakAranI kahI che. ahIM cothA sthAnanA kAraNe cAra prakAranI lokasthitinuM kathana che. AkAza, vAyu, pANI, pRthvI ane carAcara prANIne anulakSIne AdhAra AdheyanuM kathana che. lokamAM carAcara prANI pRthvInA AdhAre rahe che. A dazyamAna pRthvI ghanodadhi (saghanajala)nA AdhAre sthita che. te ghanodadhi kramazaH ghanavAna ane tanuvAta rUpa vAyunA AdhAre che ane te vAyu AkAzanA AdhAre che. te AkAza svapratiSThita che. tene anya koI AdhAranI jarUra nathI. carAcara prANI pRthvInA AdhAre rahe che. A kathana skUla ane mukhya daSTie che. sUkSma jIvo saMpUrNa lokamAM che tene pRthvInA AdhAranI AvazyakatA hotI nathI. vAyunA jIvone paNa pRthvInA AdhAranI AvazyakatA nathI. (1) lokamAM ghanavAyu ane tanavAyu AkAza pratiSThita che arthAt AkAzanA AdhAre sthita che. (2) ghanodadhi (ghanarUpa pANI) vAyunA AdhAre sthita che. (3) pRthvIo ghanodadhinA AdhAre sthita che. (4) traNa-sthAvara jIvo pRthvI pratiSThita che. svAmI-sevakarUpa cAra prakAranA puruSa :40 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- tahe NAmamege, Notahe NAmamege, sovatthI NAmamege, pahANe NAmamege / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) tathApuruSa (2) notathApuruSa (3) sauvastikapuruSa (4) pradhAnapuruSa. vivecana : prastuta sUtramAM svAmI, sevaka AdhArita puruSanA cAra prakAra kahyA che. (1) tathApuruSa- tathA eTale AjJAno svIkAra. je sevako svAmInA Adezane 'tahatti' vacana bolI svIkAre che ane tadanurUpa kArya kare che te. (2) atathApuruSa- je sevako atathA = atathA che arthAt AjJAno svIkAra karatA nathI te. (3) sauvastika puruSa- je sevaka svAmInI mAtra stuti kare, palavAcaka zabdanuM uccAraNa kare te. (4) pradhAnapuruSa- je svAmI ke rAjA hoya te. rava-para karmano aMta karanAranI caubhaMgI :41 cattAri purisajAyA paNNattA taM jahA- AyaMtakare NAmamege No paraMtakare, paraMtakare NAmamege No AyaMtakare, ege AyaMtakarevi paraMtakarevi, ege No AyaMtakare No paraMtakare / bhAvArtha - puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa svakarmano aMta kare che Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-2 [ 369 ] paraMtu bIjAnA karmano aMta karatA nathI. (2) koI puruSa bIjAnA karmano aMta kare che paraMtu potAnA karmano aMta karatA nathI. (3) koI puruSa potAnA karmano paNa aMta kare che ane bIjAnA karmano paNa aMta kare che. (4) koI puruSa ne potAnA karmano aMta kare ke na bIjAnA karmano aMta kare che. vivecana :aMtare :- aMta zabdanA cAra artha che. (1) svaparanA saMsArano aMta karanAra (2) svaparanI ghAta karanAra (3) svAdhIna parAdhInapaNe kArya karanAra (4) dhanasaMpattine svAdhIna parAdhIna rAkhanAra. te cAra caubhaMgI A pramANe cheprathama caubhagI - (1) koI puruSa potAnA saMsArano aMta kare che arthAt karma-mukta thaI mokSa prApta kare che paraMtu bIjAne upadezAdi na ApavAthI bIjAnA saMsArano aMta karatA nathI. jema ke pratyeka buddha kevalI Adi, (2) AcArya vagere ke jeo acaramazarIrI hovAthI potAnA saMsArano aMta karatA nathI paraMtu upadezAdi dvArA bIjAnA saMsArano aMta kare che. (3) tIrthakara tathA sAmAnya kevaLI je potAnA saMsArano aMta kare che ane upadezAdi dvArA bIjAnA saMsArano paNa aMta kare che. (4) duSamakALanA AcArya vagere ke jeo potAnA saMsArano aMta karatA nathI ane bIjAnA saMsArano paNa aMta karatA nathI. bIjI caubhaMgI:- (1) je AtmaghAtaka hoya paraMtu bIjAnI ghAta na kare. (2) para ghAtaka hoya paraMtu Atma ghAtaka na hoya. (3) AtmaghAtaka ane paraghAtaka baMne hoya te. (4) na AtmaghAtaka hoya ane na paraghAtaka hoya. trIjI caubhaMgIH - (1) Atmatatrakara-svAdhInapaNe kArya kare paraMtu parataMtra banI kArya kare nahIM. jema ke tIrthakara. (2) parataMtrakara hoya paraMtu Atmatatrakara na hoya. jema ke zaikSa sAdhu. (3) Atmatatrakara paNa hoya ane parataMtrakara paNa hoya, jema ke- AcArya, sthavira Adi. (4) na AtmataMtrakara hoya ane na parataMtrakara hoya. jema ke- zaTha puruSa. cothI caubhaMgI:- (1) AtmAyattakara dhanAdine potAne AdhIna rAkhanAra paraMtu bIjAne AdhIna nahIM karanArA puruSa. (2) potAnA dhanAdine potAnA AdhIna na rAkhe paraMtu bIjAne AdhIna karanArA puruSa.(3) dhanAdine svapara bannene AdhIna rAkhanAra puruSa. (4) dhanAdine na potAne AdhIna rAkhe ke na parane AdhIna kare tevA puruSa. sva-para khinnatA-damanatAnI caubhaMgI :42 cattAri purisajAyA paNNattA,taM jahA- AyaMtame NAmamege No paraMtame, paraMtame NAmamege No AyaMtame, ege AyaMtame vi paraMtame vi ege No AyaMtame No paraMtame / bhAvArtha :- cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa Atmatama(AtmAne Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 zrI kANAga sUtra-1 krodhita banAvanAra)hoya paraMtu paratama na hoya. (2) koI puruSa paratama hoya paraMtu Atmatama na hoya. (3) koI puruSa Atmatama paNa hoya ane parata paNa hoya. (4) koI puruSa Atmatama paNa na hoya ane paratama paNa na hoya. |43 cattAri purisajAyA paNNattA,taM jahA- AyaMdame NAmamege No paraMdame, paraMdame NAmamege No AyaMdame, ege AyaMdame vi, paraMdame vi, ege No AyaMdame No paraMdame / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa Atmadama hoya paraMtu paradama na hoya. (2) koI puruSa paradama hoya paraMtu Atmadama na hoya. (3) koI puruSa Atmadama paNa hoya ane paradama paNa hoya. (4) koI puruSa Atmadama paNa na hoya ane paradama paNa na hoya. vivecana : prastuta sUtramAM sUtrakAre sva-paranI krodhadazA ane damanadazA para prakAza pADyo che. vatane :- tama zabdanA traNa artha thAya che (1) AtmAne krodhita karavo (2) AtmAne ajJAna aMdhakAramAM nAMkhavo (3) AtmAne khedakhinna karavo arthAt je potAnA AtmAne khinna kare, svayaM khedane prApta thAya, svayaM krodha kare, ajJAnavaza nija svarUpane viparItarUpe svIkAre tene Atmatama kahe che. paraMtaH - je bIjAne khinna kare, kheda pamADe te athavA anyane krodhita kare, jinamatathI viparIta prarUpaNA karI, bIjAmAM ajJAna utpanna kare tene parata kahe che. Atmatama, paratama, ubhayatama, nobhiyatama. A rIte tenA cAra prakAra thAya che. damana apekSAe paNa cAra prakAranI vyakti saMbhave che. potAne dame arthAtu potAnI jAtane vazamAM rAkhe te Atmadama ane anyane vazamAM rAkhe te paradama kahevAya che. A rIte pratyeka bhaMga samajavA. cAra prakAranI gaha :44 cauvvihA garahA paNNattA,taM jahA- uvasaMpajjAmittegA garahA, vitigicchAmittegA garahA, jaMkiMcimicchAmittegA garahA, evaMpi paNNattA egA garahA / bhAvArtha -goMcAra prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) upasaMpadArUpa gaha (2) vicikitsArUpa gaha (3) micchAmirUpa gaha (4) evamapi prajJaptirUpa gaha. vivecana :ha -guruAi Abhano niMA aef, guru sAkSIe potAnA doSonI niMdA karavI, tene gaha Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-2 371 kahe che. durAcaraNa pratyenA kutsita bhAvane gartA kahe che. gartA prAyazcittano eka prakAra che. prastuta sUtramAM aneka prakAranI mAnasika gartA darzAvI che. (1) 35%Amitte rada :- doSonA nivedana mATe, gurunI pAse jAuM tevo vicAra paNa eka prakAranI gaha che ane huM aticArone choDuM' AvI doSanI svIkRti, anubhUti paNa eka prakAranI gartA che. (2) viratinicchAnitti rada - zaMkA na karavA yogya evA jina bhASita tattvo pratye ke guru pratye meM zaMkA karI, A prakAranI svIkRti paNa eka prakAranI gaha che. (3) gaM vivi micchAmitteT RT -doSanuM sevana karyuM che te mithyA thAo, A rIte pratikramaNa karavuM paNa eka gartA che. paUTI IRhA :- potAnA doSa DhAMkavA 'A rIte paNa zAstramAM kahyuM che athavA mane gurudeve A rIte samajAvyuM che' A pramANe huM usUtra prarUpaka chuM, A prakAranI Atma svIkRti paNa eka gartA che. A rIte prastuta sUtramAM sarvatra AtmadoSa svIkRti rUpa gahanuM svarUpa spaSTa karyuM che. sva-para nigrahanA sAccaryanI caubhaMgI :45 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- appaNo NAmamege alamaMthU bhavai No parassa, parassa NAmamege alamaMthU bhavai No appaNo, ege appaNo vi alama) bhavai parassa vi, ege No appaNo alamathU bhavai No parassa / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI AtmanigrahamAM samartha hoya paNa paranigrahamAM asamartha hoya. (2) koI paranigrahamAM samartha hoya paNa AtmanigrahamAM asamartha hoya. (3) koI AtmanigrahamAM samartha hoya ane paranigrahamAM paNa samartha hoya. (4) koI AtmanigrahamAM asamartha hoya ane paranigrahamAM paNa asamartha hoya. vivecana : prastuta sUtramAM sva-paranigrahanuM sAmarthya darzana che. anamatu = samartha hoya che. tenA be prakAra che- (1) Atma damana karavAmAM samartha (2) potAnA dareka kArya karavAmAM samartha. bhAvArthamAM prathama arthanI apekSAe caubhaMgI kahI che. bIjI caubhagI - (1) koI puruSa potAnA dareka kArya karavA samartha hoya paraMtu bIjAnA kAryamAM nahIM. (2) koI bIjAnA kAryo karavA samartha hoya che paraMtu potAnA kAryo karI zakato nathI. (3) koI sva-para baMnenA kAryo karavA samartha hoya che. (4) koI sva-para baMnenA kAryo karavA asamartha hoya che. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 ] zrI ThANAga sUtra-1 Atmanigrahano artha che- potAnA AtmAne, viSayamAM jatI Idriyone ane durnayAmAM pravRtta potAnI jAtane rokavI. keTalAka manuSyo svano nigraha kare, keTalAka parano nigraha kare ane keTalAka sva-parano nigraha karavAmAM samartha hoya che. keTalAka sva-para baMnenA nigrahamAM asamartha hoya che. svano nigraha karanAra 'Atma alamastu' ane anyano nigraha kare te para alamastu' kahevAya che. bAju-vaka mArga tathA puruSanI caubhaMgI : 46 cattAri maggA paNNattA, taM jahA- ujjU NAmamege ujjU, ujjU NAmamege vaMke, vaMke NAmamege ujjU, vaMke NAmamege vaMke / / ___ evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- ujjU NAmamege ujjU, ujjU NAmamege vaMke, vaMke NAmamege ujjU, vaMke NAmamege vaMke / bhAvArtha :- cAra prakAranA mArga ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe chemArga puruSa (1) Rju-Rju (1) Rju-Rju (2) Rju-vakra (2) Rjuvaka (3) vakra-Rju (3) vakra-Rju (4) vakra-vakra (4) vakra-vakra vivecana : prastuta sUtramAM mArga ane puruSanI RjutA ane vakratA darzAvI che. Rjuno artha saraLa, sIdho ane vakrano artha kuTila, vAMkocUko che. mArga pakSamAM - keTalAka mArga prAraMbhamAM saraLa-sIdhA hoya ane pachI aMta sudhI paNa sIdhA hoya tene ju-Rju kahevAya athavA je mArga uparathI dekhAvamAM saraLa lAgatA hoya ane tenA upara cAlatA, paricayamAM paNa saraLa hoya te Rju-Rju mArga kahevAya. te ja pramANe keTalAka puruSa pahelA saraLa hoya ane pachI paNa saraLa rahe athavA uparathI saraLa dekhAtA puruSa aMdarathI paNa saraLa hoya to te Rju-2ju kahevAya. A ja rIte zeSa bhaMga jANavA. kSema-akSema mArga tathA puruSanI caubhaMgIo :47 cattAri maggA paNNattA, taM jahA- kheme NAmamege kheme, kheme NAmamege akheme, akheme NAmamege kheme, akheme NAmamege akheme / Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-2 374 evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- kheme NAmamege kheme, kheme NAmamege akheme, akheme NAmamege kheme, akheme NAmamege akhe / bhAvArtha :- cAra prakAranA mArga kahyA che, te A pramANe che- (1) koI mArga prAraMbhamAM kSema (upadrava rahita) hoya ane pachI paNa kSema rahe. (2) koI mArga prAraMbhamAM kSema hoya ane pachI akSema hoya. (3) koI mArga prAraMbhamAM akSema hoya ane pachI kSema hoya. (4) koI mArga prAraMbhamAM akSema hoya ane pachI paNa akSema rahe. teja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa pahelAM kSema (kaSAya rahita) hoya ane pachI paNa kSema rahe. (2) koI puruSa pahelAM kSema (kaSAya rahita) hoya ane pachI akSema thaI jAya. (3) koI puruSa pahelAM akSema (kaSAya sahita) hoya ane pachI kSema thaI jAya. (4) koI pahelAM akSema (kaSAya sahita) hoya ane pachI paNa akSema rahe. puruSa 48 cattAri maggA paNNattA, taM jahA- kheme NAmamege khemarUve, kheme NAmamege akhemarUve, akheme NAmamege khemarUve, akheme NAmamege akhemaruve / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA taM jahA - kheme NAmamege khemarUve, kheme NAmamege akhemarUve, akheme NAmamege khemarUve, akheme NAmamege akhemarUve / bhAvArtha :- cAra prakAranA mArga e te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che--- puruSa mArga (1) kSema--kSemarUpa. (1) kSema--kSemarUpa puruSa. (2) kSema-akSemarUpa puruSa. (2) kSema-akSemarUpa. (3) akSema--kSemarUpa. (3) akSema-kSemarUpa puruSa. (4) akSema-akSemarUpa puruSa. (4) akSema-akSemarUpa. vivecana : prastuta sUtramAM kSema, akSema, kSemarUpa, akSemarUpa mArga ane puruSanI cAra caubhaMgInuM kathana che. kSemano artha che kalyANakArI, nirupadravI athavA kSamAdi guNane kSema kahe che. krodhAdi kaSAya, mithyAtva vagere aprazasta, akalyANakAraka che, saMsAra bhramaNa vadhAranAra che tethI tene akSema kahe che. mArga pakSamAM H-- je mArga prAraMbhamAM upadrava rahita hoya ane pachI paNa aMta sudhI upadrava rahita ja hoya to te 'kSema--kSema' mArga kahevAya che. athavA je mArganI upadrava rahita rUpe prasiddha hoya ane vAstavamAM paNa te upadrava rahita ja hoya to te 'kSema kSema' kahevAya. je mArga prAraMbhamAM nirupadrava hoya paNa pachI Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 ] zrI ThANAga sutra-1 upadrava yukta hoya to te mArga kSema-akSema mArga kahevAya. te ja rIte zeSabhaMga samajavA. temane :- kSema35. koI mArganirupadrava hovAthI bhAvanI apekSAe kSema hoya ane AkRti-svarUpanI apekSAe kSemarUpa hoya to koI mArga nirupadrava hovAthI kSema hoya paNa akSema AkAravALo hovAthI akSemarUpa hoya. anyabhaMga paNa A pramANe samajavA. puruSapakSamAM - keTalAka puruSa krodhAdi upadravathI rahita hovAthI kSema hoya ane pachI paNa kSema ja rahe to keTalAka puruSa pahelA kSema hoya pachI krodhAdinA kAraNe akSama banI jAya vagere. bIjI caubhaMgImAM rUpa eTale AkAra. sAdhuno dravyaveSa kSemarUpa che ane bhAva sAdhupaNu paNa kSemarUpa che. draSTAMta sahita caubhaMgI :- (1) keTalAka dravyaliMgathI kSema hoya ane krodhAdi kaSAyanA abhAvamAM kSemarUpa rahe che. jema ke susAdhu. (2) keTalAka bhAvathI kSema hoya paNa mithyAtvI rAjAnA nimitte veSa choDavo paDe to akSemarUpa banI jAya. (3) keTalAka bhAvathI akSama hoya paNa dravyaliMga apekSAe kSemarUpa hoya. jema ke- nitava. (4) keTalAka bhAvathI akSama hoya ane dravyathI akSama rUpa hoya. gRhastha, anya tIrthikavatuM. zaMkha dhUmAdi tathA puruSa-strInI caubhaMgI : 49 cattAri saMbukkA paNNattA,taM jahA- vAme NAmamege vAmAvatte, vAme NAmamege dAhiNAvatte, dAhiNe NAmamege vAmAvatte, dAhiNe NAmamege dAhiNAvatte / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA,taM jahA- vAme NAmamege vAmAvatte, vAme NAmamege dAhiNAvatte, dAhiNe NAmamege vAmAvatte, dAhiNe NAmamege daahinnaavtte| bhAvArtha :- cAra prakAranA zaMkha ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe chezaMkha puruSa (1) vAma-vAmAvarta (1) vAma-vAmAvarta (2) vAma-dakSiNAvarta (2) vAma-dakSiNAvarta (3) dakSiNa-vAmAvarta (3) dakSiNa-vAmAvarta | (4) dakSiNa-dakSiNAvarta (4) dakSiNa-dakSiNAvarta 50 cattAri dhUmasihAo paNNattAo,taMjahA- vAmA NAmamegA vAmAvattA, cubhNgo| evAmeva cattAri itthIo paNNattAo, taMjahA- vAmA NAmamegA vAmAvattA, cubhNgo| bhAvArtha :- cAra prakAranI dhUmazikhA ane te ja pramANe cAra prakAranI strIo kahI che, te A pramANe che- vAmA-vAmAvartA dhUmazikhA tathA strInA cAra-cAra bhaMga kahevA. Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-2 375 ] |51 cattAri aggisihAo paNNattAo, taM jahA- vAmA NAmamegA vAmAvattA, caubhaMgo / evAmeva cattAri itthIo paNNattAo, taM jahA- vAmA NAmamegA vAmAvattA, caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranI agnizikhA ane te ja pramANe cAra prakAranI strI kahI che, te A pramANe che- vAmA-vAmAvartA agnizikhA tathA strInA cAra-cAra bhaMga kahevA. 52 cattAri vAyamaMDaliyA paNNattA,taMjahA-vAmA NAmamegA vAmAvattA, cubhNgo| evAmeva cattAri itthIo paNNattAo, taMjahA- vAmA NAmamegA vAmAvattA, cubhNgo| bhAvArtha :- cAra prakAranI vAta mAMDalikA ane te ja pramANe cAra prakAranI strI kahI che, te A pramANe che- vAmAM-vAmAvartA vAta mAMDalikA tathA strInA cAra-cAra bhaMga kahevA. 53 cattAri vaNasaMDA paNNattA, taM jahA- vAme NAmamege vAmAvatte, caubhaMgo / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- vAme NAmamege vAmAvatte, caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranA vanakhaMDa ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe chevAma-vAmAvarta vanakhaMDa tathA puruSanA cAra-cAra bhaMga kahevA. vivecana : prastuta sUtromAM zaMkha ane vanakhaMDonI jema cAra-cAra prakAranA puruSa kahyA che ane dhUmazikhA, agni zikhA tathA vaMToLiyAnI jema cAra-cAra prakAranI strInuM kathana che. saMg :- zaMbUkano artha che zaMkha. zaMkhanA aneka prakAramAM mukhya be prakAra che- DAbo ane jamaNo. anukULa svabhAvavALo zaMkha dakSiNa zaMkha-jamaNo zaMkha kahevAya che. pratikULa svabhAvavALo zaMkha vAma zaMkha DAbo zaMkha kahevAya che. maMgalakAryamAM dakSiNa (jamaNo) zaMkha vagADavo zreSTha manAya che. amaMgalakAryamAM DAbo zaMkha vagADAya che. vAmazaMkha be prakAranA che, vAmAvarta ane dakSiNAvarta. te ja rIte dakSiNazaMkha paNa be prakAranA che- dakSiNAvarta ane vAmAvarta. je zaMkhano DAbI tarapha vaLAMka hoya, AvartanI zarUAta DAbI taraphathI thatI hoya te vAmAvarta kahevAya che. je Avartano vaLAMka jamaNI bAju hoya ane AvartanI zarUAta jamaNI taraphathI thatI hoya te dakSiNAvarta kahevAya che. temAM vAma ane vAmAvarta e nikRSTa gaNAya che. dakSiNa ane dakSiNAvarta, te zreSTha gaNAya che. zeSa zaMkha madhyama zreNImAM gaNAya che. risanAyA :- puruSa viSe vAma eTale prakRtithI vakra, mithyAdRSTi, nAstika, pratikULa guNavAna, Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 ] zrI ThANAMga sUtra-1 svArthI. vAmAvarta eTale viparIta AcaraNa karanAra. dakSiNa eTale samakitI, Astika, parArthI, anukULa guNavAna ane dakSiNAvarta eTale zubha AcaraNa karanAra. keTalAka puruSa vAma eTale prakRtithI vakra hoya ane vAmAvarta eTale pravRttithI paNa vakra hoya che vagere bhaMga samajavA. vanasaMDA - vanakhaMDa eTale udyAna. vanakhaMDanA mukhya be prakAra che. (1) je vanamAM hiMsaka jaMtuo ane cora-DAkuo rahetAM hoya, kAMTA hoya, phaLaphUla na hoya, ujjaDa hoya te vAma vana-khaMDa kahevAya. (2) je AkarSaka, manamohaka hoya, tapasvI ane yogIjanonuM tapovana hoya te vanakhaMDa dakSiNa kahevAya. te pratyeka vanakhaMDa be prakAranA che. vAmAvarta ane dakSiNAvarta. puruSanI tulanA vanakhaMDa sAthe karavAmAM AvI che. nAstikane vAma ane Astikane dakSiNa kahe che. azubhamAM pravRttane vAmAvarta ane zubhamAM pravRttane dakSiNAvarta kahe che. dhUmasada - dhUmazikhA = dhUmrazreNI, dhUmADAnI zera. ahIM je dhUmADo pratikULa hoya tene vAma ane DAbI bAja vaLAMka leto hoya tene vAmAvartA kahe che. strIpakSamAM vAmA = pratikULa svabhAvavALI strI ane vAmAvartA = viparIta AcaraNavALI strI. zaMkha zabda puliMga che tethI sUtramAM tenI sAthe cAra prakAranA puruSanuM kathana karyuM che ane dhUmazikhA strIliMga vAcI zabda che tethI tenI sAthe cAra prakAranI strInuM kathana karyu che. malina svabhAvanI samAnatAnA AdhAre strI mATe dhUmazikhAnuM daSTAMta ApyuM che. jAtie - Upara UThatI agninI javALAone agnizikhA kahe che. agnizikhA mUlataH be prakAranI che. (1) cittAmAMthI nIkaLatI apavitra agnine vAmA ane (2) havanakuMDamAMthI nIkaLatI pavitra agni- zikhAne dakSiNA kahe che. jenI zikhA DAbI bAju vaLAMka le te vAmAvarta ane jamaNI bAju vaLAMka le te dakSiNAvarta kahevAya che. agni prakAza paNa Ape che ane tApa paNa Ape che. jyoti prakAza Ape ane jvALA bALe che. te rIte je strI sva-parane, pitRkuLa tathA zvasurakuLane prakAzita kare che, te jyoti samAna che ane je bALe, saMtApa Ape, bIjAnA vikArone uttejita kare, zAMta manane krodhita kare, te jvALA samAna che ane kaniSTha che. agnizikhAnI jema tApa yukta hovAthI strI mATe agnizikhAnuM daSTAMta yojyuM che. vAyamaMDAyA - vAtamaMDalikA arthAt vaMToLa. te jyAre nukazAna kare tyAre vAmAM ane manamohaka ane sukhada hoya tyAre dakSiNA kahevAya. zukananI daSTie vAmAvarta vAtamaMDalikA azubha ane dakSiNAvarta vAtamaMDalikA zubhasUcaka che. te svabhAve capaLa hoya che. vAta maMDalikA samAna cAra prakAranI strIo che- je strI kuTila hoya te vAmA ane svairavihArI hoya te vAmAvarta kahevAya. je strI duSTa svabhAvavALI hoya te vAmA paraMtu pativratA hoya te dakSiNAvartA che. je strI kalAcAturyathI saMpanna hoya te dakSiNA paraMtu svairavihArI hoya te vAmAvarta che. je strI cAturya Adi Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-2 377 guNothI yukta hoya te dakSiNA hoya ane pativratA vagere guNavALI hoya te dakSiNAvarta che. nigraMtha-nigraMthInA vArtAlApanA kAraNo :54 cauhiM ThANehiM NiggaMthe NiggaMthiM AlavamANe vA saMlavamANe vA NAikkamai, taM jahA- patha pucchamANe vA, patha desamANe vA, asaNaM vA pANaM vA khAima vA sAimaM vA dalemANe vA, asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dalAvemANe vA / bhAvArtha :- nigraMtha cAra kAraNe nircathI sAthe AlApa-saMlApa karavA chatAM nigraMthAcAranuM ullaMghana karatA nathI, te A pramANe che- (1) mArga pUchatAM (2) mArga batAvatAM (3) azana, pAna, khAdha ane svAdya detAM (4) guhasthonA gharethI azana, pAna, khAdha ane svAdya apAvatAM vArtAlApa karI zake che. vivecana : prastuta sUtramAM sAdhu-sAdhvI vaccenA vArtAlApanA kAraNa rajU karyA che. je strArthathI spaSTa che. kAraNa vinA sAdhu sAdhvI parasparanA ati saMparkathI dUra rahevA mATe vArtAlApa karatA nathI. ahIM cothA sthAnanA kAraNe cAra kAraNanuM kathana karyuM che. svAdhyAya, AlocanA Adi mATe paNa sAdhu-sAdhvI paraspara vArtAlApa karI zake che. vihAramAM kyAreka baMne sAmasAme maLI jAya ane mArga pUchavAno athavA roga Adi kAraNe AhArAdinA AdAna pradAnano prasaMge upasthita thAya tyAre paraspara vAtacIta thAya che. vagara kAraNe teo AhArAdinuM AdAna-pradAna karatA nathI. tamaskAyanAM nAmo : 55 tamukkAyassa NaM cattAri NAmadhejjA paNNattA, taM jahA- tamei vA, tamukkAe-ivA, aMdhakArei vA, mahaMdhakArei vA / bhAvArtha - tamaskAyanA cAra nAma kahyA che, te A pramANe che- (1) tama (2) tamaskAya (3) aMdhakAra (4) mahAndhakAra. 56 tamukkAyassa NaM cattAri NAmadhejjA paNNattA, taM jahA- loyaMdhagArei vA, logatamasei vA, devaMdhagArei vA devatamasei vA / bhAvArtha :- tamaskAyanA cAra nAma kahyA che, te A pramANe che- (1) lokAndhakAra (2) lokatama (3) devAndhakAra (4) devatama. Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 378 ] zrI ThANAMga sUtra-1) 57 tamukkAyassa NaM cattAri NAmadhejjA paNNattA, taM jahA- vAtaphalihei vA, vAtaphalihakhobhei vA, devaraNNei vA, devavUhei vA / bhAvArtha :- tamaskAyanA cAra nAma kahyA che, te A pramANe che- (1) vAtaparigha (2) vAtaparighakSobha (3) devAraNya (4) devabhUha. 58 tamukkAe NaM cattAri kappe AvarittA ciTThai, taM jahA- sohammIsANaM saNakumAra mAhiMdaM / bhAvArtha :- tamaskAya cAra kalpone gherAIne sthita che, te A pramANe che- (1) saudharma kalpa (2) IzAna kalpa (3) sanaskumAra kalpa (4) mahendra kalpa. vivecana : prastuta sUtromAM tamaskAyanuM nirUpaNa che. apakAyanA pariNamana rU5 aMdhakArane tamaskAya kahe che. jaMbUdvIpathI asaMkhyAtamAM arUNodaya samudramAM 42 hajAra yojana aMdara gayA pachI tyAMthI eka sarakhI vistRta goLAkAra aMdhakAranI eka zreNI upara UThe che. je 1721 yojana UMce jaIne, tirachAbhAgamAM vistRta thAya che ane saudharmAdi cAre devalokane gherIne, pAMcamAM devalokanA riSTa nAmanA vimAna sudhI jAya che. te pANImaya padArtha che, tenA pugala aMdhakAramaya che, tethI tene tamaskAya kahe che. zrI bhagavatI sUtramAM tamaskAyanA 13 nAmanuM kathana che. ahIM cothA sthAnamAM traNa sUtromAM sUtrakAre cAra-cAra nAmanuM kathana karIne kula 12 nAma kahyA che. tenuM teramuM nAma aruNodaka samudra che. cAra nAma sAmAnya aMdhakAranA ane bIjA cAra nAma mahAndhakAranA vAcaka che. lokamAM tenI samAna atyaMta kALo bIjo padArtha nathI tethI tene lokattama ane lokAlpakAra kahe che. balavAna devothI bhayabhIta banI, bIjA deva temAM chupAI jAya che, tethI lokArdhakAra nAma sArthaka che. devo tathA temanA vastra ane AbhUSaNonI divya prabhA paNa te tamaskAyamAM naSTa thaI jAya che, tethI devatama ane devAndhakAra nAma sArthaka che. te tamaskAyamAM vAyu paNa praveza karI zakto nathI, tethI tene vAtaparigha ane vAtaparigha kSobha kahe che. zrI bhagavatI sUtramAM vAtaparigha ane vAtaparigha kSobhanA sthAne devaparigha ane devaparighakSobha nAma che. devo mATe paNa te durgama che. tethI tene devAraNya ane devabhUha kahe che. ayogya sAdhakonI cAra avasthAo :59 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- saMpAgaDapaDisevI NAmamege, Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna- 4 : uddeza5-2 378 pacchaNNa paDisevI NAmamege, paDuppaNNaNaMdI NAmamege NissaraNaNaMdI NAmamege / bhAvArtha :- yAra prahAranA puruSa hyA che, te yA pramANe che - ( 1 ) saMpraDa pratisevI - koI pragaTa 3ye ghoSanuM sevana 12. (2) pracchanna pratisevI - ardha gupta3ye ghoSanuM sevana 12. (3) pratyutpanna prtinnhiikoI vartamAnamAM sukha, sanmAna, pratiSThA, lAbha vagere ISTa vastunI prAptimAM AnaMdAnubhava kare. (4) niHsaraNa nanhI- koI bIjAnA cAlyA javAthI AnaMda mAne. jema koI ziSya gaccha bahAra nIkaLI javAthI gaNavAsI ziSyo AnaMda mAne athavA svayaM gaNathI ke guruAjJAthI gacchathI chUTA paDI AnaMda bhAne. senA ane puruSanI caubhaMgIo : 60 cattAri seNAo paNNattAo, taM jahA- jaittA NAmamegA No parAjiNittA, parAjiNittA NAmamegA No jaittA, egA jaittA vi parAjiNittA vi, egA jo jaittA No parAjiNittA / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- jaittA NAmamege No parAjiNittA, parAjiNittA NAmamege No jaittA, ege jaittA vi parAjiNittA vi, ege jo jaittA No parAjiNittA / bhAvArtha : - cAra prakAranI senA ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- senA puruSa (1) o senA chate che pe| parAvita thatI nathI. vijaya prApta ane aparAjita (2) parAjita ane avijayI (2) koI senA parAjita thAya paNa jItatI nathI. (3) koI senA kyAreka jIte ane kyAreka parAjita paNa thAya che.(3) vijaya prApta ane parAjita (4) koI senA vijita ke parAjita kaMIpaNa thatI nathI. (4) vijaya parAjayathI rahita 61 cattAri seNAo paNNattAo, taM jahA- jaittA NAmamegA jayai, jaittA NAmamegA parAjiNai, parAjiNittA NAmamegA jayai, parAjiNittA NAmamegA parAjiNai / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA - jaittA NAmamege jayai, jaittA NAmamege parAjiNati, parAjiNittA NAmamege jayai, parAjiNittA NAmamege parAjiNai / Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 bhAvArtha:- cAra prakAranI senA ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che-- senA (1) koI senA pahelAM jItI hoya ane pachI. 380 (2) koI pahelAM jItIne pachI hArI jAya. (3) koI pahelAM hArIne pachI jItI jAya. (4) koI pahelAM hArIne pachI paNa hArI jAya. puruSa (1) pahelAM jItIne pachI paNa jItanArA paNa jItI jAya. (2) pahelAM jItIne pachI parAjita thanArA (3) pahelAM parAjita thaIne pachI jItanArA (4) pahelAM parAjita thaIne pachI paNa pArjita thanArA vivecana : prastuta sUtromAM yuddhamAM vijaya-parAjaya prApta karatA sainyanA dRSTAMte puruSanuM kathana karyu che. te kathana be prakAre che. (1) svabhAva ke yogyatAnI apekSAe (2) kAlanI apekSAe, svabhAva yogyatA Azrita cAra prakAra :- (1) vijaya meLavanAra(senA, puruSa) (ra) hAranAra (3) kyAreka hAranAra, kyAreka jItanAra (4) na hAranAra ane na jItanAra arthAt yuddhamAM na janAra. niSkarSa - prathama vikalpavALA sabaLa che, bIjA vikalpavALA nirbaLa che, trIjA vikalpavALA madhyama che ane cothA vikalpavALA yuddhane ayogya che. kAlane Azrita cAra prakAra H- vyaktinuM sAmarthya ane saMyogo eka samAna rahetA nathI. hInAdhika sAmarthya ane saMyogonA kAraNe pahelAM vijaya pAmanArA pAchaLathI parAjita paNa thaI zake che. tethI cAre bhaMga ghaTita thAya che. sAdhakonI caubhaMgI - TIkAkAre A caubhaMgIne saMyamI sAdhakonI apekSAe ghaTita karI che. kAraNa ke te paNa karma sAthe saMgrAma kare che. (1) keTalAka vIra sAdhaka parISaha, upasarga ane kaSTanA samaye saMyama niyamamAM draDha rahe, te karma saMgrAmamAM vijaya pAme che. (2) keTalAka sAdhaka kaSTanA samaye dhairya choDI saMyamamAM zithila thaI jAya ke saMyamane choDI de to te karmasaMgrAmamAM parAjita thAya che. (3) keTalAka sAdhakanA saMyama jIvanamAM kyAreka utAra ane kyAreka caDhAva AvatA rahe che. (4) keTalAka saMyama grahaNa karatA ja nathI te karma sAthe saMgrAmano prAraMbha ja karatAM nathI, gRhastha zrAvakanI apekSAe A cotho bhaMga thAya che. kAlanI apekSAe sAdhakanI caubhaMgI- (1) keTalAka sAdhaka prAraMbhathI aMta sudhI saMyamamAM AvatA parISaho--upasargone jIte che. (2) keTalAka sAdhaka pahelAM daDhatA rAkhe paNa pachI parISahomAM dhairya rAkhI zakatA nathI (3) keTalAka sAdhaka pahelAM parISahothI gabharAya jAya paraMtu pachI saMskAra ane abhyAsathI parISaho para vijaya meLave che. (4) keTalAka sAdhaka prAraMbhathI aMta sudhI parISahomAM-kaSTomAM gabharAtA rahe che. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna- 4 : uddeza5-2 krodhAdinI upamA ane tenuM phaLa : 62 cattAri rAIo paNNattAo, taM jahA - pavvayarAI, puDhavirAI, vAluyarAI, udagarAI / evAmeva cauvvihe kohe paNNatte, taM jahA- pavvayarAIsamANe, puDhavi rAIsamANe, vAluyarAI samANe, udagarAI samANe / I 381 pavvayarAI samANaM kohamaNupaviTTe jIve kAlaM karei, Neraiesu uvavajjai / puDhavIrAI samANaM kohamaNupaviTTe jIve kAlaM karei, tirikkhajoNiesu uvavajjai / vAluyarAI samANaM kohamaNupaviTThe jIve kAlaM karei, maNussesu uvavajjai / udagarAI samANaM kohamaNupaviTTe jIve kAlaM karei, devesu uvavajjai / bhAvArtha :- yAra prahAranI rAS4i - reSA ( tarA) khane te tenI samAna yAra prahAranA ogha uhyA che, te A prabhAo che zani (tirADa) (1) parvatanI (2) pRthvInI (3) vAluanI (4) unI krodha ( 1 ) parvatarASTri samAna [anaMtAnubaMdhI ] (2) pRthvIrANi samAna [ apratyANyAnI] (3) vAsuArAThi samAna [pratyAcyAnAvara ] (4) udakarAji samAna [saMjavalana] (1) parvatarAji samAna krodhamAM vartato jIva kALa kare to narakagatimAM utpanna thAya che. (2) pRthvIrAji samAna apratyAkhyAnI krodhamAM vartato jIva kALa kare to tiryaMcagatimAM utpanna thAya che. (3) vAlukArAji samAna pratyAkhyAnI krodhamAM vartato jIva kALa kare to manuSyagatimAM utpanna thAya che. (4) udakarAji samAna saMjvalana krodhamAM vartato jIva kALa kare to devagatimAM utpanna thAya che. | 63 cattAri thaMbhA paNNattA, taM jahA - selathaMbhe, advithaMbhe, dAruthaMbhe, tiNisalayAthaMbhe / evAmeva cauvvihe mANe paNNatte, taM jahA- selathaMbhasamANe, aTThithaMbhasamANe, dAruthaMbhasamANe tiNisalayAthaMbhasamANe / selathaMbhasamANaM mANaM aNupaviTThe jIve kAlaM karei, Neraiesu uvavajjai / advithaMbhasamANaM mANaM aNupaviTThe kAlaM karei, tirikkhajoNiesu uvavajjai / dAruthaMbhasamANaM mANaM aNupaviTTe jIve kAlaM karei, maNussesu uvavajjai / tiNisalayAthaMbhasamANaM mANaM aNupaviTThe jIve kAlaM karei, devesu uvavajjai / Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 382 | zrI ThANAMga sUtra-1 bhAvArtha :- cAra prakAranA staMbha ane tenI samAna cAra prakAranA mAna kahyA che, te A pramANe che staMbha mAna (1) paththarano (1) paththaranA staMbha samAna [anaMtAnubaMdhI] (2) hADakAno (2) hADakAnA staMbha samAna apratyAkhyAnI] (3) lAkaDAno (3) lAkaDAnA staMbha samAna prityAkhyAnAvaraNa] (4) netarano (4) netaranA staMbha samAna saMjvalana]. (1) zailastambha(paththara staMbha)samAna mAnamAM pravartamAna jIva kALa kare to narakamAM utpanna thAya che. (2) asthistambha(hADakAMnA staMbha)samAna mAnamAM pravartamAna jIva kALa kare to tiryaMcamAM utpanna thAya che. (3) dArustambha(lAkaDAnA staMbha) samAna mAnamAM pravartamAna jIva kALa kare to manuSyamAM utpanna thAya che. (4) netaranA stanma samAna mAnamAM pravartamAna jIva kALa kare to devamAM utpanna thAya che. 64 cattAri keyaNA paNNattA, taM jahA- vasImUlakeyaNae, meMDhavisANakeyaNae, gomuttikeyaNae, avalehaNiyakeyaNae / evAmeva cauvvihA mAyA paNNattA, taM jahA- vaMsImUlakeyaNasamANA, meMDhavisANakeyaNasamANA, gomuttikeyaNasamANA avalehaNiya- keynnsmaannaa| vasImUlakeyaNa samANaM mAyamaNupaviDhe jIve kAlaM karei, Neraiesu uvavajjai, meMDhavisANakeyaNasamANaM mAyamaNupaviDhe jIve kAlaM karei, tirikkhajoNiesu uva- vajjai / gomutti keyaNasamANaM mAyamaNupaviDhe jIve kAlaM karei, maNussesu uvvjji| avalehaNiya keyaNasamANaM mAyamaNupaviDhe jIve kAlaM karei, devesu uvavajjai / bhAvArtha :- cAra prakAranI vakratA ane tenI samAna cAra prakAranI mAyA kahI che, te A pramANe chevakatA mAyA (1) vAMsanuM mULanI. (1) vAMsanA mULa samAna anaMtAnubaMdhI]. (2) gheTAnA ziMgaDAnI. (2) gheTAnA ziMgaDA samAna [apratyAkhyAnI]. (3) gomUtrikAnI. (3) gomUtrikA samAna [pratyAkhyAnAvaraNa]. (4) choI(chola)nI. (4) choI(chola) samAna [saMjavalana]. (1) vAMsanA mULanI samAna anaMtAnubaMdhI mAyAmAM pravartamAna jIva kALa kare to narakagatimAM utpanna thAya. Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-2 [ 383 ] (ra) meSa viSANa samAna apratyAkhyAnI mAyAmAM pravartamAna jIva kALa kare to tiryaMcagatimAM utpanna thAya. (3) gomUtrikA samAna pratyAkhyAnAvaraNa mAyAmAM pravartamAna jIva kALa kare to manuSyagatimAM utpanna thAya. (4) avalehanikA-choI(chola) samAna saMjavalana mAyAmAM pravartamAna jIva kALa kare to devagatimAM utpanna thAya. 65 cattAri vatthA paNNattA,taM jahA-kimirAgaratte, kaddamarAgaratte, khaMjaNarAgaratte, haliddarAgaratte / evAmeva cauvvihe lobhe paNNatte, taM jahA-kimirAgarattavatthasamANe, kaddamarAgaratta vatthasamANe, khaMjaNarAgarattavatthasamANe, haliddarAgarattavatthasamANe / kimirAgarattavatthasamANaM lobhamaNupaviDhe jIve kAlaM karei, Neraiesu uvvjji| kaddamarAgarattavatthasamANaM lobhamaNupaviDhe jIve kAlaM karei, tirikkhijoNiesu uvavajjai / khaMjaNa rAgarattavatthasamANaM lobhamaNupaviDhe jIve kAlaM karei, maNussesu uvavajjai / halidda rAgarattavatthasamANaM lobhamaNupaviDhe jIve kAlaM karei, devesu uvavajjai / bhAvArtha :- cAra prakAranA vastra ane tenI samAna cAra prakAranA lobha kahyA che, te A pramANe che- lobha (1) kiramajI raMgathI raMgAyeluM (1) kiramajI raMgI vastra samAna [anaMtAnubaMdhI] (2) kardamathI raMgAyeluM (2) kardamaraMgIrakta vastra samAna aipratyAkhyAnI] (3) khaMjanathI raMgAyeluM (3) khaMjavaraMgI vastra samAna pratyAkhyAnAvaraNa] (4) haLadarathI raMgAyeluM (4) haLadararaMgI vastra samAna saMjavalana (1) kiramajIraMgI vastra samAna anaMtAnubaMdhI lobhamAM vartato jIva mRtyu pAme to narakamAM utpanna thAya. (2) kardamaraMgI vastra samAna apratyAkhyAnI lobhamAM vartato jIva mRtyu pAme to tiryaMcamAM utpanna thAya. | (3) khaMjaraMgI vastra samAna pratyAkhyAnAvaraNa lobhamAM vartato jIva mRtyu pAme to manuSyamAM utpanna vasa thAya. (4) haLadararaMgI vastra samAna saMjavalana lobhamAM vartato jIva mRtyu pAme to devalokamAM utpanna thAya. vivecana : prastuta sUtromAM krodha, mAna, mAyA, lobha, A cAra kaSAyanA svarUpa ane tenA phaLanuM vizada varNana che. kaSAya AtmavikAsano ghAta kare che. taratamatAnI apekSAe tenA cAra-cAra prakAra nizcita karavAmAM AvyA che. samakitanA ghAtaka kaSAyane anaMtAnubaMdhI, dezaviratinA ghAtaka kaSAyane apratyAkhyAnI, sarva Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 zrI ThANAga sUtra-1 viratinA ghAtaka kaSAyane pratyAkhyAnAvaraNa ane vItarAgatAnA ghAtaka kaSAyane saMjvalana kahe che. cAra kaSAyanA cAra-cAra prakAra che. A soLa prakAranA kaSAyane soLa daSTAMta dvArA samajAvavAmAM AvyA che. 1. krodhaH- krodhane rAji = rekhA, lIMTI, tirADa, cIro, phATanA daSTAMte samajAvyo che. (1) parvatamAM thayelA tirADa kyAre ya naSTa thatI nathI, tema anaMtAnubaMdhI krodha zAMta thato nathI. tenI sthiti mAvajIvananI che. (2) pANI sukAtAM jamInamAM paDelI tirADa bIje varSe varasAda Ave tyAre naSTa thaI jAya, tema apratyAkhyAnI krodha eka varSe zAMta thAya che. (3) retI para dorelI rekhA vAyuno jhapATo Ave ke loko cAle tyAre naSTa thaI jAya, tema pratyAkhyAnAvaraNa krodha kaMIka samaya vyatIta thatAM zAMta thAya che. (4) pANImAM lIMTI dorI hoya to vinA prayatna naSTa thaI jAya, tema saMjvalana krodha tarata ja zAMta thaI jAya che. 2. mAna :- mAnane staMbhanA daSTAMte samajAvyo che. (1) pattharano staMbha- thAMbhalo vaLe nahIM tema anaMtAnubaMdhI mAna koIpaNa paristhitimAM name nahIM. (2) asthitaMbha-hADakAnA staMbhane ghaNA prayatna pachI vALI zakAya che, tema apratyAkhyAnI mAna ghaNA prayatna vinamra bane che. (3) lAkaDAnA staMbhane alpa prayAse vALI zakAya, tema pratyAkhyAnAvaraNa mAnane alpa prayAse vinamra banAvI zakAya.(4) tinizilatA = netara, netaranI soTI(khaMbha)ne saheje vALI zakAya, tema saMjvalana mAna saheje dUra thaI jAya che. 3. mAyA:- mAyAne ketana = vakra vastunA daSTAMte samajAvavAmAM AvI che. (1) vAMsanA mULa ativakra hoya che. temAM saraLatA hotI nathI, tema anaMtAnubaMdhI mAyA ati kUDa-kapaTa yukta hoya che.(2) gheMTAnA ziMgaDA vakra hoya che. ghaNA prayatna te vakratA tyAge, tema apratyAkhyAnI mAyA potAnI vakratA ghaNA prayatna choDe che. (3) gokutrikA-gAyanuM mUtra vaLAMkavALuM hoya che. te alpa prayatna vakratA tyAge che, tema pratyAkhyAnAvaraNa mAyA alpa prayAse dUra thaI jAya che. (4) choI(chola)-kASTha vagere cholavAthI je chola nIkaLe te vakratAvALA hoya che. te tarata ja sIdhA thaI jAya che temaja saMjvalana mAyA saheje dUra thaI jAya che. lobha :- lobhane raMgAyelA vastranA daSTAMte samajAvavAmAM Avyo che. (1) kiramajI-majIThiyA raMgathI raMgeluM vastra phATe paNa raMga na choDe, tema anaMtAnubaMdhI lobha mRtyu paryata anubaMdha choDato nathI. (2) kardama = kAdava. teno je rasa te kardamarAga kahevAya. vastra para kAdava lAgyo hoya to ghaNA prayatna te sApha thAya, tema apratyAkhyAnI lobha ghaNA samaye dUra thAya. (3) khaMjana = kAjaLa. kAjaLathI raMgAyela vastra alpa prayAse svaccha thAya, tema pratyAkhyAnAvaraNa lobha zIgha dUra thAya che. (4) haLadaranA raMgathI raMgAyela vastra tApa lAgatAM ja svaccha thaI jAya, tema saMjvalana lobha alpatama prayAse dUra thAya. anaMtAnubaMdhI cAre kaSAyanI sthiti mAvajIvananI che ane tenuM phaLa narakagati che. apratyAkhyAnI kaSAyanI sthiti eka varasanI che ane tenuM phaLa tiryaMcagati che. pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyanI sthiti paMdara divasanI che ane tenuM phaLa manuSyagati che. saMjvalana kaSAyanI sthiti aMtarmuhUrtanI che ane tenuM phaLa devagati che. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4 : uddezaka-2 noMdha - pratomAM A cAra sUtromAMthI krodha viSayaka sUtra prastuta sthAnanA trIjA uddezakamAM prathama sUtra rUpe upalabdha che. traNa kaSAyanuM varNana ahIM che. vAcanAMtaramAM cAre kaSAya kramathI che. tethI krodha, mAna, mAyA ane lobha te kramathI ahIM sUtro grahaNa karyAM che. yathA- vAvanAntare tu pUrva odhamAna sUtrANi tato mAyA toma sUtrALi- vAcanAntaramAM pahelA krodha-mAnanA sUtra che ane pachI mAyA--lobhanA sUtra che. -sthAnAgavRti. 385 saMsAra, Ayu ane bhavanA cAra-cAra prakAra : 66 caDavvihe saMsAre paNNatte, taM jahA- NeraiyasaMsAre, tirikkhajoNiyasaMsAre, maNussasaMsAre, devasaMsAre / bhAvArtha :- saMsAra cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) nairayika saMsAra (2) tiryaMcayonika saMsAra (3) manuSya saMsAra ane (4) deva saMsAra. 67 cauvvihe Aue paNNatte, taM jahA- NeraiyaAue, tirikkhajoNiyaAue manusmAta, revADaC | bhAvArtha :- AyuSya cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) nairayika AyuSya (2) tiryaMcayonika AyuSya (3) manuSya AyuSya (4) deva AyuSya. 68 casahei mane paLatte, tuM bahA- kheDvamave, tivihagoLiyamave, manulsamave, devamave / bhAvArtha :- bhava cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) nairayikabhava (2) tiryaMcayonika bhava (3) manuSya bhava ane (4) devabhava. vivecana : caviSe saMsAre:- jIva jemAM paribhramaNa kare te saMsAra. jIva narakAdi cAra gatimAM paribhramaNa kare che mATe prastuta sUtramAM nairayika vagere cAra prakAranA saMsAra kahyA che. ADam :- jIvane koIpaNa gatimAM maryAdita kALa sudhI rokI rAkhe tene AyuSya kahe che. te AyuSyakarmanA udaye jIva te te gatimAM utpanna thAya che ane niyatakAla sudhInuM AyuSya bhogave che. bhava :- AyuSya pramANe jeTalo kAla jIva eka gatimAM rahe, te rahevAnA samayane eka bhava kahe che. A rIte jIva caturgati rUpa saMsAra cakramAM potAnA AyuSya karma pramANe bhava karyA kare che. Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 A saMsArano mUlAdhAra moha che. mohanuM sahacArI AyuSya che. AyuSya vinA janma nahIM, janma vagara zarIra nahIM, zarIra vinA kriyA nahIM, kriyA vinA karma nahIM ane karma vinA duHkha nahIM. tethI du:khanuM moha . jAya, to ja duHkha jAya. mULa cAra prakArano AhAra : 66 pabanne AhAre paLatte, taM nahIM- asaLe, pALe, vADma, sAme / bhAvArtha :- cAra prakAranA AhAra kahyA che, te A pramANe che- (1) azana (2) pAna (3) khAdima (4) svAdima. 38 70 caDavvihe AhAre paNNatte, taM jahA- uvakkharasaMpaNNe, uvakkhaDasaMpaNe, sabhAvasaMpaNNe, parijusiyasaMpaNe / bhAvArtha :- AhAra cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) saMskAra karelo AhAra (2) rAMdhelo AhAra (3) svAbhAvika pAkelA phaLa vagere (4) keTaloka samaya rAkhIne taiyAra karelo AhAra-athANA, murabbA vagere. vivecana : AhAra - mAnAiyate tyAhAra:, jIva dvArA Ahata thAya, grahaNa karAya te AhAra. (1) anAja vagerene azana (2) pIvA yogya peya padArthane pAna (3) mevA-mIThAIne khAdima (4) mukhavAsane svAdima kahe che. bhojya padArthane taiyAra karavAnI rItanI apekSAe AhAranA punaH cAra prakAra batAvyA che- (1) vavavar- upaskAra sampanna- ghI, tela AdithI vaghArela ane masAledAra AhAra. (2) vava96upaskRta sampanna- rAMdhelA bhAta Adi jemAM mIThuM na nAMkhyuM hoya tevo AhAra. (3) samAva- svabhAva saMpanna-svabhAvathI pAkelA phaLAdi. (4) parivruttiya- paryuSita saMpanna, Atho vagere rAtavAsI rAkhI taiyAra karelo AhAra. kAMjIrasamAM rAkhelA AmraphaLa, athANuM, dahIM vagere. karmabaMdha ane upakramanA bheda-prabheda : 72 pablihe vaSe paLatte, tuM bahA- pAvaSe, viSe, anumAvavaSe, pakSa- vaSe | bhAvArtha :- baMdha cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) prakRtibaMdha (2) sthitibaMdha (3) anubhAvabaMdha (4) pradeza baMdha. Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna- 4 : uddeza5-2 387 72 caDavvihe uvakkame paNNatte, taM jahA- baMdhaNovakkame, udIraNovakkame, uvasAmaNovakkame, vippariNAmaNovakkame / bhAvArtha :- upabha yAra prahAranA hyA che, te khA pramANe che - ( 1 ) aMdhana upar3ama (2) uhii2e|| upadruma (3) upazAmana upadruma ( 4 ) viparizAmana upabha 73 baMdhaNovakkame cauvvihe paNNatte, taM jahA - pagaibaMdhaNovakkame, ThiibaMdhaNo- vakkame, aNubhAvabaMdhaNovakkame, paesabaMdhaNovakkame / bhAvArtha :- paMdhanopabha yAra prahAranA hyA che, te khA prabhAze che - (1) praddhRtijandhanopabha (2) sthiti bandhanopakrama(3) anubhAva bandhanopakrama (4) pradeza bandhanopakrama. 74 udIraNovakkame caDavvihe paNNatte, taM jahA- pagaiudIraNovakkame, ThiiudIraNo- vakkame, aNubhAvaudIraNovakkame, paesaudIraNovakkame / bhAvArtha :- ahIrazopabha yAra prahAranA udyA che, te yA pramANe che - (1) prati uhIrazopama (2) sthiti udIraNopakrama (3) anubhAva udIraNopakrama (4) pradeza udIraNopakrama. 75 uvasAmaNovakkame caDavvihe paNNatte, taM jahA - pagaiuvasAmaNovakkame, Thii- uvasAmaNovakkame, aNubhAvauvasAmaNovakkame, paesauvasAmaNovakkame / bhAvArtha : - upazAmanopakrama cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) prakRti upazAmanopakrama (2) sthiti upazAmanopabha (3) anubhAva upazAmanopabha (4) pradeza upazAmanopabha. 76 vippariNAmaNovakkame cauvvihe paNNatte, taM jahA - pagaivippariNAma - Novakkame, ThiivippariNAmaNovakkame aNubhAvavippariNAmaNovakkame paesavippariNAmaNovakkame / , bhAvArtha :- viparizAmana upadruma yAra prahAranA DA che, te yA pramANe che - (1) praddhRti viparikSAmanopama (2) sthiti vipariNAmanopama ( 3 ) anubhAva vipariNAmanopabha (4) pradeza viprikssaamanopakrama. 77 cauvvihe appAbahue paNNatte, taM jahA- pagaiappAbahue, ThiiappAbahue, aNubhAva appAbahue, paesaappAbahue / bhAvArtha :- asmatvanA yAra prahAra che, te yA pramANe che - (1) praddhRti aspaSaDutva (2) sthiti Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 388 ] zrI ThANAMga satra-1 alpabadutva (3) anubhAva alpabadutva (4) pradeza alpabadutva. 78 cauvvihe saMkame paNNatte, taM jahA- pagaisakame, Thiisakame, aNubhAvasaMkame, paesasaMkame / bhAvArtha - saMkrama cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) prakRti saMkrama (2) sthiti saMkrama (3) anubhAva saMkrama (4) pradeza saMkrama. 79 cauThivahe Nidhatte paNNatte, taM jahA- pagaiNidhatte ThiiNidhatte aNubhAvaNidhatte, paesaNidhatte / bhAvArtha :- nidhatta cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) prakRti nidhatta (2) sthiti nidhatta (3) anubhAva nidhatta (4) pradeza nidhatta. 80 cauvvihe NikAyie paNNatte, taM jahA- pagaiNikAyie, ThiiNikAyie, aNu- bhAvaNikAyie, paesaNikAyie / bhAvArtha - nikAcita cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) prakRti nikAcita (2) sthiti nikAcita (3) anubhAva nikAcita (4) pradeza nikAcita. vivecana : prastuta dasa sUtromAM karmanI aneka avasthAonuM nirUpaNa che. vaMche raLi :- je samaye jIva karma pudagalone grahaNa karIne, potAnI sAthe ekameka kare. te ja samaye temAM cAra aMza nirmita thAya che. tethI karmabaMdhanA cAra prakAra kahyA che. prakRti, sthiti, anubhAga ane pradezabaMdha. TIkAkAre karmabaMdhanI prakriyAne modakanA daSTAMtathI samajAvI che. paDavaMche - prakatibaMdha. karmano svabhAva nizcitta thavo te. jema modakamAM mizrita thatAM bhinna bhinna dravyonA AdhAre teno svabhAva bhinna bhinna hoya che. yathA- koI modaka vAtahara hoya, koI pittahara ke kaphahara hoya vagere. te rIte koI karma jJAnane AvRtta kare, koI darzanane AvRtta kare vagere. A rIte karmamAM jJAna, darzana Adine AvRtta karavAno bhinna bhinna svabhAva utpanna thAya tene prakRtibaMdha kahe che. viMdhe :- sthitibaMdha. karmanI kAlamaryAdA. jema modakanI 10-15 divasanI sthiti hoya che. tyAra pachI te vikata thaI jAya che. te rIte karmanI AtmA sAthe rahevAnI cokkasa kALamaryAdA hoya che. tyAra pachI Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-2 [ 389 | te karma AtmAthI chUTuM paDI jAya che. A kALamaryAdAne sthitibaMdha kahe che. anubhava vaMtha :- anubhAga baMdha eTale karmanI tIvra, maMda phaLa ApavAnI zakti. jema modakamAM madhuratA vagere guNomAM tIvratA, maMdatA Adi taratamatA hoya che tema koI karma potAnA phaLano anubhava tIvrapaNe karAve, koI maMda rUpe karAve. A tenI tIvra-maMda phaLapradAnanI zaktine anubhAga ke anubhAva athavA rasabaMdha kahe che.. paNa vadhe - pradezabaMdha. karmapudgalono jaththo. jema modakamAM nAnA, moTApaNuM hoya, koI modaka 50 grAmano, koI 100 grAmano hoya, te rIte koI karma alpa karmapudgalavALuM, koI karma adhika karmapudgalavALuM hoya. A rIte karmapudgalanA pradezonA niyata parimANane pradezabaMdha kahe che. uparokta cAre baMdhamAM prakRti ane pradezabaMdha yoganA AdhAre temaja sthiti ane anubhAga baMdha kaSAyanA AdhAre thAya che. 3varama - upakrama. teno artha be prakAre thAya che- (1) upakrama = hetu, jIvanI je vIrya-zaktithI karmaaMdha vividha rUpe pariNata thAya tene upakrama kahe che (2) upakrama = prAraMbha. karmaskaMdhanI vividha pariNationA prAraMbhane paNa upakrama kahe che. (1) baMdhana upakrama:- karmabaMdhanI kriyAmAM jIvanI je zakti kAraNabhUta bane tene baMdhana upakrama kahe che. baMdhanI jema tenA paNa cAra prakAra che. prakRtibaMdhamAM kAraNabhUta zakti vizeSane prakRtibaMdha upakrama kahe che. te rIte sthiti, anubhAga ane pradezabaMdha upakrama samajI levAM. (2) udIraNA upakrama :- apavartanAkaraNa dvArA nizcitta samaya pahelAM karmone udayamAM lAvavA tene udIraNA kahe che. jIvanI je zakti dvArA udIraNA thAya tene udIraNA upakrama kahe che. tenA paNa pUrvavat cAra bheda che. mULa prakRti ke uttara prakRtinI udIraNA karavI te prakRti udIraNA che. je karmanI sthiti udayamAM che tenI sAthe anudita sthitine udIraNA karIne bhogavI levI te sthiti udIraNA. te rIte udita anubhAga sAthe anudita anubhAgane, udita pradezo sAthe anudita pradezone bhogavI levA, tene kramazaH anubhAga ane pradeza udIraNA kahe che. jIvanI je zakti dvArA A cAre udIraNA thAya che, tene kramazaH te te udIraNA upakrama kahe che. (3) upazAmana upakrama - karmone udaya ke udIraNAne ayogya banAvavA tene upazama kahe che. jIvanA je vIryathI karmano upazama thAya tene upazama upakrama kahe che. tenA paNa prakRti, sthiti Adi pUrvavat cAra bheda che. mohanIya karmano ja upazama thAya che. (4) vipariNAma upakrama - vipariNamana. karmanI kSaya, kSayopazama, upazama, uddhavartana, apavartana Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 Adi vividha avasthAMtaranI prApti thavI tene vipariNamana kahe che. prastuta prasaMgamAM sUtrakAre upazama, udIraNA, saMkramaNa Adi viSayaka pRthak, pRthak sUtronI racanA karI che. tethI ahIM vipariNamanamAM uddavartana ane apavartananuM grahaNa sahaja siddha thAya che. 390 jIvanA je vIryathI karmamAM vipariNamana thAya ane karmonI prakRti, sthiti Adi avasthAonA parivartanamAM je vIrya pravRtta thAya tene vipariNAma upakrama kahe che. (5) alpa bahutva :- alpa ane bahunA bhAvane alpabahutva kahe che. (1) prakRtibaMdha alpabahutvasarvathI alpakarma prakRtibaMdha 11, 12 ane 13 guNasthAne thAya, te jIva eka zAtAvedanIya karma ja bAMdhe che. tethI dazamA guNasthAne adhika prakRtino baMdha thAya. A rIte guNasthAnanI apekSAe prakRtibaMdhanuM alpabahutva samajI levuM joIe. (2) sthitibaMdha alpabahutva- sarvathI alpa sthitibaMdha saMyata jIvono thAya. tethI bAdara ekendriyano sthitibaMdha asaMkhyAtaguNa adhika thAya. A rIte kramazaH saMjJI paMcendriya paryaMta adhikAdhika sthitibaMdha samajavo. (3) anubhAgabaMdha alpabahutva- sarvathI alpa rasabaMdhanI anaMtaguNa vRddhinA sthAna. tethI asaMkhyAta guNa vRddhinA sthAna asaMkhyAta guNa adhika, tethI saMkhyAta guNavRddhinA sthAna asaMkhyAta guNa adhika che. (4) pradezabaMdha alpabahutva- karmabaMdha samaye ATha karma prakRtionu vibhAjana thAya. temAM sarvathI alpa pradeza AyuSyakarmane prApta thAya che. tethI nAma, gotrane vizeSAdhika ane paraspara tulya, tethI jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAyakarmane vizeSAdhika ane paraspara tulya, tethI mohanIya karmane vizeSAdhika ane tethI vedanIya karmane vizeSAdhika karmadaliko prApta thAya che. (6) saMkramaNa :- sajAtIya uttara prakRtinuM paraspara pariNamana thavuM tene saMkramaNa kahe che. (1) prakRti saMkramaNa- mULa prakRtiomAM saMkramaNa thatuM nathI. sajAtIya uttara prakRtiomAM ja saMkramaNa thAya che. temAM AyuSyakarmanI uttara prakRtiomAM saMkramaNa thatuM nathI. zAtAvedanIyanuM azAtAvedanIya rUpe, zubhanAmanuM azubhanAma rUpe, azubha nAmanuM zubhanAma rUpe; A rIte prakRtiomAM saMkramaNa thAya che. (2) sthiti saMkramaNa-- dIrghakAlIna karma sthitinuM alpakAlIna ane alpakAlIna karmasthitinuM dIrghakAla rUpe parivartana thavuM, tene sthiti saMkramaNa kahe che. (3) anubhAva saMkramaNa- tIvra rasanuM maMda rasa rUpe ane maMda rasanuM tIvra rasa rUpe parivartana thavuM, tene anubhAva saMkramaNa kahe che. (4) pradeza saMkramaNa- bahupradezanuM alpapradeza rUpe ane alpapradezanuM bahupradeza rUpe parivartana thavuM, tene pradeza saMkramaNa kahe che. (7) pitti :- karmone apavartanA ane urtanA sivAyanA anya karaNane ayogya banAvavA tene nidhatti kahe che. jIvanA je vIryathI karma nidhatta thAya tene nidhattikaraNa kahe che. tenA paNa prakRti, sthiti Adi cAra bheda pUrvavat jANavA. (8)khivAC :- karmone udavartanA, apavartanA, udIraNA, saMkramaNa Adi sarva karaNane ayogya banAvavA tene nikAcanA kahe che. jIvanA je vIryathI karma nikAcita thAya tene nikAcanAkaraNa kahe che. tenA paNa prakRti, sthiti Adi cAra bheda pUrvavat jANavA. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-2 391 | karmazAstramAM karmanI daza avasthAo darzAvI che. baMdha, udaya, udIraNA, sattA, udvartana, apavartana, saMkramaNa, upazama, nidhatti ane nikAcanA. A daza avasthAomAMthI udaya ane sattAne choDIne zeSa ATha avasthAone 'karaNa-upakrama' saMjJA prApta thAya che. karmanA udaya ane sattAmAM jIvanuM vIrya hetubhUta nathI. tethI tene karaNa-upakrama saMjJA prApta thatI nathI. prastuta sUtromAM baMdha, udIraNA, upazama, vipariNamana, saMkramaNa, nidhatta ane nikAcita. te sAtanuM kathana karyuM che ane vipariNamanamAM udvartanakarmonI sthiti ane anubhAgane vadhAravA ane apavartana karmonI sthiti ane anubhAgane ghaTADavA]baMneno samAveza thaI jAya che. A rIte A sUtromAM AThe karaNanuM kathana thaI jAya che. eka anekanA cAra-cAra prakAra :81 cattAri ekkA paNNattA, taM jahA- daviekkae, mAuekkae, pajjavekkae, saMgahekkae / bhAvArtha :- 'eka cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) dravyaeka (2) mAtRkA eka (3) paryAya eka (4) saMgraha eka. 82 cattAri katI paNNattA, taM jahA- daviyakatI, mAuyakatI, pajjavakatI, sahitI ! bhAvArtha :- "katI' (aneka) cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) dravyaaneka(2) mAtRkAaneka (3) paryAyaaneka (4) saMgrahaaneka. vivecana : prastuta sUtramAM saMgrahanayanI daSTie ekatA ane vyavahAranayanI bheda daSTie anekatAnuM kathana che. padArthagata sAmAnya guNanI apekSAe ekatva ane vizeSa guNanI apekSAe anetvanuM pratipAdana karyuM che. vata :- 'kati' zabdanA be artha che- (1) keTalA (2) aneka. ahIM be sUtramAMthI pahelA sUtramAM ekanuM kathana hovAthI bIjA sUtramAM 'kati' zabdano 'aneka artha karavo upayukta che. prastuta sUtramAM katinA cAra prakAra kahyA che, tethI paNa kati zabda praznArthamAM nathI paraMtu anekArthamAM che te spaSTa che. dhvajanI :- dravyatva sAmAnyanI apekSAe dravya eka che. vizeSanI apekSAe dravya aneka che arthAtu Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Re zrI ThANAMga sUtra-1 dravya che che. mAuyakatI - samavAyAMga sUtramAM daSTivAdanA 46 mAtRkApada kahyA che, te saMpUrNa zrutanA mUlAkSara che. sAmAnyanI apekSAe te eka che ane vividhatAnI apekSAe aneka che. pabnavavastI :- paryAya. paryAyatva sAmAnyanI apekSAe paryAya eka che. vibhinna paryAyonI apekSAe paryAya aneka(anaMta) che. sAhatI :- saMgraha = padArthono samUha, samudAya. te sAmAnya apekSAe eka che. avAntara jAtionI apekSAe aneka che. jema manuSyatva sAmAnyanI apekSAe badhA manuSya eka che paraMtu gujarAtI, paMjAbI, mahArASTrIyana vagere prAMtIya manuSyanI apekSAe mAnava samudAya aneka che. vAstavamAM vibhinna padArthonI apekSAe vA ane tI baMnenA ghaNA prakAra thaI zake che paraMtu cothA sthAnanA kAraNe ahIM cAra-cAra bheda kahyA che. "sarva'nA nAmAdi cAra prakAra : 83 cattAri savvA paNNattA, taM jahA- NAmasavvae, ThavaNasavvae, Aesasavvara, Niravasesasavvae / bhAvArtha:- sarva cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) nAma sarva (2) sthApanA sarva (3) Adeza sarva (4) niravazeSa sarva, vivecana : sarva eTale saMpUrNa, samasta. nAma sarva :- loka vyavahAra mATe koI vastunuM nAma 'sarva' rAkhavAmAM Ave te nAma sarva. sthApanA sarva :- padArthamAM 'A sarva che' tevI sthApanA ke AropaNA karavAmAM Ave te sthApanA sarva kahevAya che. Adeza sarva :- Adeza :- Adeza - apekSA. apekSAe sarva mAnI levAmAM Ave te Adeza sarva, temAM pradhAna, mukhya, pracuratAnI apekSAe 'sarva'no prayoga thAya che. jema koI bhojana samAraMbhamAM ghaNA mANasoe jamI lIdhuM hoya, thoDA bAkI hoya, to paNa sarvae jamI lIdhuM te prakAranuM kathana thAya che. niravazeSa sarva :- koI zeSa na rahe, samastano samAveza thato hoya tene niravazeSa sarva kahe che. jemake sarva deva vaikriya zarIrI hoya che. sarva nArakI azubhalezI hoya che. Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-2 [ 393 | mAnuSottara parvatanA cAra phUTa :84 mANusuttarassa NaM pavvayassa caudisiM cattAri kUDA paNNattA, taM jahArayaNe, rayaNuccae, savvarayaNe, rayaNasaMcae / bhAvArtha :- mAnuSottara parvatanI cAra dizAomAM cAra kUTa kahyA che, te A pramANe che- (1) ratnakUTa (2) ratnoccayakUTa (3) sarva ratnakUTa (4) ratnasaMcayakUTa. vivecana : sUtrokta cAre kUTa valayAkAra mAnuSottara parvata para vidizAomAM che. prastuta vidizAone skUla daSTie dizA kahevAmAM Avela che. A cAre kUTo para cAra IndronA nivAsa che. be Indra suvarNakumAra jAtinA ane be vAyukumAra jAtinA(bhavanapatinA) che. (1) ratnakUTa dakSiNapUrva-Agneya dizAmAM (2) ratvoccayakUTa dakSiNapazcima-naiRtya dizAmAM (3) sarvaratnakUTa pUrvauttara-IzAnadizAmAM (4) ratnasaMcayakUTa pazcimauttara-vAyavya dizAmAM avasthita jaMbUdvIpanA cAranI saMkhyAvALA viSayo :|85 jaMbuddIve dIve bharaheravaesu vAsesu tIyAe ussappiNIe susamasusamAe samAe cattAri sAgarovamakoDAkoDIo kAlo hotthA / bhAvArtha :- jebUdvIpa nAmanA dvIpanA bharata ane airAvata kSetramAM atIta utsarpiNIno 'suSama-suSama' nAmano Aro cAra kroDAkoDI sAgaropamano hato. 86 jaMbuddIve dIve bharaheravaesu vAsesu imIse osappiNIe susamasusamAe samAe cattAri sAgarovamakoDAkoDIo kAlo paNNatto / bhAvArtha - jaMbUDhIpa nAmanA dvIpanA bharata ane airavata kSetramAM A avasarpiNIno suSama-suSama nAmano Aro cAra kroDA kroDI sAgaropamano kahyo che. 87 jaMbuddIve dIve bharaheravaesu vAsesu AgamessAe ussappiNIe susamasusamAe samAe cattAri sAgarovamakoDAkoDIo kAlo bhavissai / bhAvArtha :- jaMbUDhIpa nAmanA dvIpanA bharata ane airAvata kSetramAM AgAmI utsarpiNIno 'suSama Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | u84 | zrI ThANAga sUtra-1 suSama' Aro cAra kroDAkroDI sAgaropamano haze. 88 jaMbuddIve dIve devakuruuttarakuruvajjAo cattAri akammabhUmIo paNNattAo, taM jahA- hemavae, heraNNavae, harivarise, rammagavarise / tattha NaM cattAri vaTTaveyaDDhapavvayA paNNattA,taM jahA- saddAvAI, viyaDAvAI, gaMdhAvAI, mAlavaMtapariyAe / tattha NaM catAri devA mahiDDiyA jAva paliovamaTThiiyA parivasaMti, taM jahA- sAI, pabhAse, aruNe, paume / bhAvArtha :- jaMbUDhIpa nAmanA dvIpamAM devaku ane uttarakuru sivAyanI cAra akarmabhUmio kahI che, te ||prbhaa cha- (1) chaibhavaya (2) 25yavaya (3) DarivarSa (4) 2bhyavarSa. tamA yAra vRtta vaitADhaya parvata hyA cha, te // prabhA cha- (1) zApAtI (2) vipAtI (3) gandhApAtI (4) bhAtyAtaparyAya. tenI upara palyopamanI sthitivALA cAra mahaddhika devo rahe che, te A pramANe che- (1) svAti (2) pratmAsa (3) mru| (4) 5. 89 jaMbuddIve dIve mahAvidehe vAse cauvvihe paNNatte, taM jahA- puvvavidehe, avaravidehe, devakurA, uttarakurA / bhAvArtha :- mUvI5 namana dvIpana mahAvidve'kSetramA yA2 vimAcha, te // pramANa cha- (1) pUrva viTeDa (2) pazcimavidhi (3) vi92 (4) utta212. 90 savve vi NaM NisaDhaNIlavaMtavAsaharapavvayA cattAri joyaNasayAI uDDe uccatteNaM, cattAri gAusayAiM uvveheNaM paNNattA / bhAvArtha :- sarva niSadha ane nIlavaMta varSadhara parvatanI UMcAI cAra so yojana ane teno bhUminI 2no vistAra yAraso 26 (A) cha. 91 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa puratthime NaM sItAe mahANaIe uttarakUle cattAri vakkhArapavvayA paNNattA, taM jahA- cittakUDe, pamhakUDe, NaliNakUDe, ega- sele / bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanA pUrva bhAgamAM sItA mahAnadInA uttara kinAre cAra Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: deza-2 395 vakSa2 parvata hyA cha, te // pramo cha- (1) citrakUTa (2) 5bhakUTa (3) nalinakUTa (4) meM zailaTa. 92 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa puratthime NaM sItAe mahANaIe dAhiNakUle cattAri vakkhArapavvayA paNNattA,taM jahA-tikUDe, vesamaNakUDe, aMjaNe, maatNjnne| bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanA pUrvabhAgamAM sItA mahAnadInA dakSiNa kinAre yA2 13272 parvata yA cha, te // pramANa cha-(1) trikUTa (2) vaizramAkUTa (3) #4naTa (4) mAta4na2. 93 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa paccatthime NaM sItodAe mahANaIe dAhiNakUle cattAri vakkhArapavvayA paNNattA, taM jahA- aMkAvatI, pamhAvatI, AsIvise, suhaavhe| bhAvArtha :- jaMbUdvIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanA pazcima bhAgamAM sItodA mahAnadInA dakSiNa nAre yA2 vakSA2 parvata yA cha, te mApramANe cha- (1) istvatI (2) pAvatI (3) AzIviSa (4) supAvara. 94 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa paccatthime NaM sItodAe mahANaIe uttarakUle cattAri vakkhArapavvayA paNNattA, taM jahA- caMdapavvae, sUrapavvae, devapavvae, NAga- pavvae / bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA mandaraparvatanA pazcima bhAgamAM sItodA mahAnadInA uttara kinAre yA2 11272 parvata cha, te 2 // pramo cha- (1) yaMdra parvata (2) sUrya parvata (3) deva parvata (4) parvata. 95 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa causu vidisAsu cattAri vakkhArapavvayA paNNattA, taM jahA- somaNase, vijjuppabhe, gaMdhamAyaNe, mAlavaMte / bhAvArtha - jaMbUDhIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanI cAre vidizAomAM cAra vakSaskAra parvata kahyA che. te yA pramANe - (1) somanasa (2) vidyutprama (3) gaMdhamAdana (4) mAlyavaMta. 96 jaMbuddIve dIve mahAvidehe vAse jahaNNapae cattAri arahaMtA, cattAri cakkavaTTI, cattAri baladevA, cattAri vAsudevA uppajjisu vA uppajjati vA uppajjissati vaa| bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA mahAvidehakSetramAM ochAmAM ochA cAra arihaMta, cAra cakravartI, cAra baladeva ane cAra vAsudeva utpanna thayA hatA, thAya che ane thaze arthAt astitvanI apekSAe arihaMtAdi A sarva cAra cAra to hoya ja che. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 396] zrI ThANAMga satra-1 meruparvatanA vana, abhiSeka zilA ane cUlikA :97 jaMbuddIve dIve maMdare pavvae cattAri vaNA paNNattA,taM jahA- bhaddasAlavaNe, NaMdaNavaNe, somaNasavaNe, paMDagavaNe / bhAvArtha :- jaMbUDhIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvata upara cAra vana kahyA che, te A pramANe che- (1) bhadrazAlavana (2) naMdanavana (3) somanasa vana (4) paMDakavana. 98 jaMbuddIve dIve maMdare pavvae paMDagavaNe cattAri abhisegasilAo paNNattAo, taM jahA-paMDukaMbalasilA, aipaMDukaMbalasilA, rattakaMbalasilA, airttkNblsilaa| bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvata upara paMDaka vanamAM cAra abhiSeka zilAo kahI che. te A pramANe- (1) pAMDukaMbala zilA (2) atipAMDukaMbalazilA (3) rakta kaMbala zilA (4) atirakta kaMbala zilA. |99 maMdaracUliyA NaM uvariM cattAri joyaNAI vikkhaMbheNaM paNNattA / bhAvArtha - maMdara parvatanI cUlikAnI uparano viSkasma(vistAra) cAra yojanano kahyo che. dhAtakI khaMDa ane puSkaravara dvIpa saMbaMdhI viSaya :100 dhAyaisaMDadIvapuratthimaddhevi kAlaM Adi karettA jAva maMdaracUliyatti / evaM jAva pukkharavaradIvapaccatthimaddhe jAva maMdaracUliyatti / jaMbuddIve AvAsagaM tu, kAlAo cUliyA jAva / dhAyaisaMDe pukkharavare ya, puvvAvare pAse // 1 // bhAvArtha :- ja rIte dhAtakIkhaMDa dvIpanA pUrvArdhamAM suSama suSama kAlathI prAraMbha karIne aMdara merunI cUlikA sudhInuM varNana jebUdvIpa pramANe jANavuM. te ja rIte ardha puSkaravara dvIpanA pazcimArdha sudhInuM varNana maMdaracUlikA paryata jaMbUDhIpa pramANe jANavuM. gAthArtha- kAlapadanA varNanathI laIne maMdara cUlikA sudhInuM jaMbUDhIpa mATe je sthAnonuM varNana karyuM che, te sarva varNana dhAtakIkhaMDa dvIpa ane ardha puSkara dvIpanA pUrva ane apara(pazcima) bhAgamAM paNa kahevuM. jaMbUdvIpanA cAra dvAra :101 jaMbuddIvassa NaM dIvassa cattAri dArA paNNattA, taM jahA- vijaye, vejayaMte, Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4 : deza-2 | 387 jayaMte, aparAjiye / teNaM dArA cattAri joyaNAI vikkhaMbheNaM, tAvaiyaM ceva paveseNa paNNattA / tattha NaM cattAri devA mahiDDiyA jAva paliovamaTTiIyA parivasaMti, taM jahA- vijaye, vejayaMte, jayaMte, aparAjie / bhAvArtha :- padvIpa nAmanAvApanA yAra yAradvArache,temA prabhAcha- (1) viyadvAra (2) vijayaMtadvAra (3) jayaMtadvAra (4) aparAjitadvAra. te dvAra vistAranI apekSAe cAra yojanAnA ane pravezanI apekSAe paNa cAra yojananA kahyA che. te dvAra upara eka palyopamanI sthitivALA temaja mahartika vagere vizeSaNa yukta cAra devo rahe che, tenA nAmamA prabhAcha- (1) vizya heva (2) vaizyaMta heva (3) 4yaMta heva (4) aparAtideva. chappana aMtaradvIpanAM nAmo :102 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM cullahimavaMtassa vAsaharapavvayassa causu vidisAsu lavaNasamudaM tiNNi, tiNNi joyaNasayAI ogAhittA, ettha NaM cattAri aMtaradIvA paNNattA, taM jahA- egoruyadIve, AbhAsiyadIve, vesANiyadIve NaMgoliyadIve / tesu NaM dIvesu cauvvihA maNussA parivasaMti, taM jahA- eguruyA, AbhAsiyA, vesANiyA, gaMgoliyA / bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpanA maMdaraparvatanI dakSiNa dizAmAM culla himavAna varSadhara parvatanI cAre vidizAomAM lavaNa samudramAM traNaso traNaso yojana jaIe tyAre cAra aMtaradvIpa Ave che. yathA(1) aura vI5 (2) sAmASi4 (3) vaiSAvi4 (4) nAMgolidIpa.tevI4652 yAra 52nA manuSyo 23 cha, te yApramANe cha- (1) meru (2) sAmASi: (3) vaiSAnis (4) nAgAsis. 103 tesiNaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamudaM cattAri cattAri joyaNasayAI ogahettA, ettha NaM cattAri aMtaradIvA paNNattA, taM jahA- hayakaNNadIve, gayakaNNadIve, gokaNNadIve, sakkulikaNNadIve / tesu NaM dIvesu cauvvihA maNussA parivasaMti, taM jahA- hayakaNNA gayakaNNA, gokaNNA, sakkulikaNNA / bhAvArtha :- dvIponI cAre vidizAomAM lavaNa samadramAM cAraso cAraso yojana jaIe tyAre cAra Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | u88 zrI kANAMga sUtra-1 aMtaravI5 Ave cha, te // prabhAo - (1) ya 5 (2) 44i a4 (3) if u (4) zaSphalIkarNa dvIpa. te aMtaravI5 652 yA2 prA2nA manuSyo 27 cha, te mA prabhAo cha- (1) yA (2) 44 (3) of (4) zI. 104 tesi NaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamudde paMca-paMca joyaNasayAI ogAhittA, ettha NaM cattAri aMtaradIvA paNNattA, taM jahA- AyaMsamuhadIve, meMDhamuha dIve, aomuhadIve, gomuhadIve / tesu NaM dIvesu cauvvihA maNussA parivasaMti, taM jahA- AyasamuhA, meMDhamuhA, aomuhA, gomuhA / bhAvArtha :- dvIpanI cAre vidizAomAM lavaNa samudramAM pAMcaso-pAMcaso yojana jaIe tyAre yA2 aMtaravA5 Ave che, te AmAcha- (1) AzaMbhumahI5 (2) meMbhumahI5 (3) bhuvIya (4) gobhuvIya. te dvIpamA yAra pr||2|| manuSyo 27 cha, te // pramANa cha- (1) mArzabhuSI (2) meMDhabhumI (3) 4bhumI (4) gobhumI. 105 tesi NaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamudaM cha-cha joyaNasayAI ogAhittA, ettha NaM cattAri aMtaradIvA paNNattA, taM jahA- AsamuhadIve, hatthimuhadIve sIhamuha- dIve, vagghamuhadIve / tesu NaM dIvesu cauvvihA maNussA parivati, taM jahA- AsamuhA, hatthimuhA, sIhamuhA, vagghamuhA / bhAvArtha :- dvIponI cAre vidizAomAM lavaNa samudramAM chaso-chaso yojana jaIe tyAre cAra aMtaravI5 Avecha, te // prabhAecha- (1) azvabhumI5 (2) stimupadvIpa (3) siMDabhupI5 (4) vyAdhramukha dvIpa. tApamA(ta 4 nAmavA )yA2 12n| manuSyo 29 cha, te mA pramANa cha- (1) azvabhuma (2) stibhu5 (3) siMDabhu5 (4) vyAprabhupa. 106 tesi NaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamudaM satta-satta joyaNasayAI ogAhittA, ettha NaM cattAri aMtaradIvA paNNattA, taM jahA- AsakaNNadIve, Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4 : deza-2 | uce | hatthi- kaNNadIve, akaNNadIve, kaNNapAuraNadIve / tesu NaM dIvesu cauvvihA maNussA parivasaMti taM jahA- AsakaNNA, hatthi- kaNNA, akaNNA, kaNNapAuraNA / bhAvArtha :- dvIponI cAre vidizAomAM lavaNa samudramAM sAtaso-sAtaso yojana jaIe tyAre yAra aMtaradvIpa AvachatesApramAcha- (1) azvadIpa (2) stidvIpa (3) adviIpa (4) karNaprAvaraNa dvIpa. ____ 5mAM yA2 pr52n| manuSya 27 cha, te yA pramANe cha- (1) azva (2) stie (3) sa(4) 75 prAva29. 107 tesi NaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamudaM aTuTTha joyaNasayAI ogAhittA, ettha NaM cattAri aMtaradIvA paNNattA, taM jahA- ukkAmuhadIve, mehamuhadIve, vijju- muhadIve, vijjudaMtadIve / tesu NaM dIvesu cauvvihA maNussA parivasaMti, taM jahA- ukkAmuhA, mehamuhA, vijjumuhA, vijjudatA / bhAvArtha :- dvIponI cAre vidizAomAM lavaNa samudramAM AThaso-AThaso yojana jaIe tyAre yAra maMtaravI5 Ave cha, te mA pramANo cha- (1) AbhuSadvIpa (2) bheSabhupI5 (3) vidyunmupadvIpa (4) vidhuta dvIpa. te 5 752 // 2 pr||2naa manuSyo 24 cha, te mA pramANe cha- (1) mu5 (2) medhabhuma (3) vidyunmusa (4) vidyuta. 108 tesi NaM dIvANaM causu vidisAsu lavaNasamudaM Nava Nava joyaNasayAI ogAhittA, ettha NaM cattAri aMtaradIvA paNNattA, taM jahA- ghaNadaMtadIve, laTThadaMtadIve, gUDhadaMta dIve, suddhadatadIve / tesu NaM dIvesu cauvvihA maNussA parivasaMti, taM jahA- ghaNadaMtA, laTThadaMtA, gUDhadaMtA, suddhadaMtA / bhAvArtha :- dvIponI cAre vidizAomAM lavaNa samudramAM navaso navaso yojana jaIe tyAre cAra aMtaravI5 AvachatesAprabhAcha- (1) dhanata dvIpa (2)saSTatadIpa (3) gUDhatI5 (4) shuddhdaMta dvIpa. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 ] zrI ThANAMga sUtra-1 te dvIpa upara cAra prakAranA manuSyo rahe che, te A pramANe che- (1) ghanadaMta (2) laSTadaMta (3) gUDhadaMta (4) zuddhadaMta. 109 jaMbuddIve dIve maMdarassa pavvayassa uttare NaM siharissa vAsaharapavvayassa causu vidisAsu lavaNasamudaM tiNNi-tiNNi joyaNasayAI ogAhittA, ettha NaM cattAri aMtaradIvA paNNattA, taM jahA- egoruyadIve, sesaM taheva NiravasesaM bhANiyavvaM jAva suddhadaMtA / bhAvArtha :- jaMbUdvIpa nAmanA dvIpanA maMdara parvatanA uttaramAM zikharI varSadhara parvatanI cAre vidizAomAM lavaNa samudramAM traNaso-traNaso yojana jaIe tyAre ekoka vagere cAra aMtaradvIpa Ave che, tyAMthI zuddhadaMta manuSya paryatanuM sarva varNana pUrvavatu jANavuM arthAtu cula himavAna varSadhara parvatanI cAre vidizAomAM lavaNa-samudramAM jeTalA aMtarlIpa ane manuSyo kahyA che, tenuM je varNana che, tevuM ja varNana uttara dizAmAM zikharI parvatane Azrita vidizAomAM 28 aMtaradvIpa saMbaMdhI samajavuM. vivecana : A sUtromAM pa6 aMtaradvIponuM varNana che. jaMbudvIpamAM meruthI dakSiNamAM culahimavaMta nAmano parvata che, te pUrva-pazcima lAMbo ane uttara dakSiNa pahoLo che. pUrva-pazcima lavaNa samudrane sparza kare che temaja jebUdvIpamAM meruthI uttaramAM zikharI parvata che. te paNa pUrva-pazcimamAM lavaNa samudrane sparze che. cullahimAvAna ane zikharI parvatathI cAre vidizAomAM pUrva lavaNa samudramAM ane pazcima lavaNa samudramAM sAta-sAta aMtarlIpa che. te parvatanA cheDAthI ke jagatIthI lavaNa samudramAM traNaso yojana jaIe tyAM traNaso yojanAno lAMbo pahoLo prathama dvIpa Ave che. tyAMthI cAraso yojana jaIe tyAM cAraso yojana lAMbo-pahoLo bIjo dvIpa Ave, tyAMthI pAMcaso yojana jaIe tyAre pAMcaso yojanAno lAMbo pahoLo trIjo dviIpa Ave, tyAMthI chaso yojana jaIe tyAre chaso yojanAno lAMbo pahoLo cotho dvIpa Ave, temaja sAtaso yojana jaIe tyAre sAtaso yojanAno lAMbo pahoLo pAMcamo dvIpa Ave, AThaso yojana jaIe tyAre AThaso yojana lAMbo pahoLo chaThTho dvIpa Ave, navaso yojana jaIe tyAre navaso yojana lAMbo pahoLo sAtamo dvIpa Ave che. A rIte eka eka dizAmAM sAta sAta dvIpa che. te rIte cAre dizAnA 28 dvIpa thAya. 28 dvIpa dakSiNamAM ane 28 dvIpa uttaramAM kula maLI 56 aMtardhvapa che. ahIM rahenArA manuSyonA nAma paNa te te dvIpanA nAma anusAra ja hoya che. jema ke- bhAratanA manuSya bhAratIya, nepALanA nepALI vagere. te manuSyo yugalika che. yugalika pramANe teonuM jIvana jANavuM. sUtramAM aMtarlIpanA manuSyonA je je nAmanuM kathana che te nAma eka saMjJA ja che, zabdAnusAra tenA koI artha ghaTita thatA nathI. koI paNa padArtha ke vyaktinA nAma sArthaka-arthavALA paNa hoya ane artha Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-2 | 401 | ghaTita na thAya tevA paNa hoya che. vartamAnamAM paNa manuSyonA nAmano artha prAya: ghaTita thato nathI. jema keprakAzacaMdra. te nAmavALo puruSa koIpaNa sthAne prakAza karato nathI. te ja rIte aMtaradvIpanA yugalika manuSyonA nAma mATe paNa samajavuM. dA.ta. akarNadvIpamAM akarNa nAmanA manuSyane kAna hoya ja che, gomukha yugalika gAya jevA moDhAvALA hotA nathI arthAt te yugalikonI AkRti pazu jevI hoya, tema na samajavuM. mahApAtAla kaLaza ane AvAsa parvata :110 jaMbuddIvassa NaM dIvassa bAhirillAo veiyaMtAo caudisiM lavaNasamudaM paMcANauI paMcANauI joyaNasahassAI ogAhittA, ettha NaM mahaimahAlayA mahAlaMjara- saMThANasaMThiyA cattAri mahApAyAlA paNNattA, taM jahA- valayAmuhe, voDA, kUvA, re ! tattha NaM cattAri devA mahiDDiyA jAva paliovamaTThiIyA parivasaMti, taM nahIM- , mahIne, vanave, maMgaLa .. bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpanI bahAranI vedikAnA aMtima bhAgathI cAre dizAomAM lavaNa samudramAM paMcANu paMcANa hajAra yojana jaIe tyAre ghaNA vizALa ane ghaDAnA AkAra jevA AkAravALA cAra mahApAtAla kaLaza Ave che, te A pramANe che- (1) vaDavAmukha(pUrvamAM) (2) ketuka(dakSiNamAM) (3) yUpaka(pazcimamAM) (4) Izvara(uttaramAM). tyAM palyopamanI sthitivALA, maharphika cAra deva rahe che, te A pramANe che- (1) kAla (2) mahAkAla (3) velamba (4) prabhaMjana. 111 jaMbuddIvassa NaM dIvassa bAhirillAo veiyaMtAo cauddisiM lavaNasamudaM bAyAlIsaM bAyAlIsaM joyaNasahassAiM ogAhittA, ettha NaM cauNhaM velaMdharaNAgarAINaM cattAri AvAsapavvayA paNNattA, taM jahA- gothUbhe, 36mANe, saMve, vAlIne ! tattha NaM cattAri devA mahiDDiyA jAva paliovamaTTiIyA parivasaMti, taMga-pUNe, sivaNa, saMve, maLasitA bhAvArtha :- jaMbadrIpa nAmanA dvIpanI bahAranI vedikAnA aMtima bhAgathI cAre dizAomAM lavaNa samudramAM beMtAlIza beMtAlIza hajAra yojana jaIe tyAre velaMdhara nAgarAjanA cAra AvAsa parvata Ave che, te A pramANe che- (1) gosUpa (2) udakabhAsa (3) zaMkha (4) udakasIma. tyAM palyopamanI sthitivALA mahaddhika cAra devo rahe che, te A pramANe che- (1) gosUpa (2) zivaka (3) zaMkha (4) manaHzilAka. Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 402 | zrI ThANAMga sUtra-1 112 jaMbuddIvassa NaM dIvassa bAhirillAo veiyaMtAo causu vidisAsu lavaNasamudaM bAyAlIsaM bAyAlIsaM joyaNasahassAI ogAhittA, ettha NaM cauNhaM aNuvelaMdhara NAgarAINaM cattAri AvAsapavvayA paNNattA, taM jahA- kakkoDae, vijjuppabhe, kelAse, aruNappabhe / tattha NaM cattAri devA mahiDDiyA jAva paliovamaTTiIyA parivasaMti, taM jahA- kakkoDae, kaddamae, kelAse, aruNappabhe / bhAvArtha :- jaMbudvIpa nAmanA dvIpanI bahAra vedikAnA aMtima bhAgathI cAre dizAmAM lavaNa samudranI aMdara betAlIza betAlIza yojana jaIe tyAre anuvelandhara nAmanA nAgarAjAnA cAra AvAsa parvato Ave che, te A pramANe che- (1) karkoTaka (2) vidhutrabha (3) kailAza (4) aruNaprabha. tyAre palyopamanI sthitivALA mahartika cAra devo rahe che, te A pramANe che- (1) karkoTaka (2) kardamaka (3) kailAza (4) aruNaprabha. vivecana : jaMbUdvIpanI bAAvedikAthI lavaNa samudramAM 95-95 hajAra yojana aMdara cAre dizAmAM cAra mahApAtALa kaLaza che. te eka lAkha yojana UMDA che. mukha ane mULabhAgamAM 10,000(dasa hajAra) yojana pahoLA che ane madhyamAM 1 lAkha yojana pahoLA che. cAra mahApAtALa kaLaza uparAMta lavaNa samudramAM 7884 nAnA kaLaza che. te eka hajAra yojana UMDA che. A sarva pAtALa kaLazomAM nIcenA bhAgamAM vAyu, madhyabhAgamAM vAyu-pANI ane uparanA bhAgamAM pANI hoya che. nIce ane madhya bhAgano vAyu zubhita thavAthI pANI uchaLe che. lavaNa samudranI vacce 16,000(soLa hajAra) yojana UMcI lavaNazikhA che arthAt 16,000 (soLa hajAra)yojana UMce pANI che. te pANIne 40,000(cAlIsa hajAra) nAgakumAra devo aMdaramAM, 72,000(botera hajAra) devo bahAramAM ane 42,000(betAlIsa hajAra) devo uparamAM, kula 1 lAkha 74 hajAra nAgakumAra deva dhAraNa kare che arthAt cAthI te pANIne dabAvIne rokI rAkhe che. pANInI velAne dhAraNa karavAthI te devo velaMdhara ane aNavelaMdhara kahevAya che. velAnA te pANIne te devo pAchuM na vALe to jaMbUdvIpa upara pANI pharI vaLe paraMtu sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA rUpa caturvidha saMghanA tapa, japa, anuSThAnanA pratApe devo tathAprakAranI sevA kare che.teonA mukhya adhipati deva cAra cAra che. A sUtramAM teonA AvAsa parvatanuM varNana che. lavaNa samudranA jyotiSI devo :113 lavaNe NaM samudde cattAri caMdA pabhAsiMsu vA pabhAsaMti vA pabhAsissaMti Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-2 403 vA / cattAri sUriyA taviMsu vA tavaMti vA tavissaMti vA / cattAri kittiyAo jAva cattAri bharaNIo jogaM joiMsu vA joiMti vA joissaMti vA / tesiM NaM devA- catAri aggI jAva cattAri jamA / cattAri aMgArA jAva cattAri bhAvakeU cAraM cariMsu vA caraMti vA carissaMti vA / bhAvArtha :- lavaNa samudramAM cAra caMdra prakAza karatA hatA, prakAza kare che ane prakAza karaze; cAra sUrya tapatA hatA, tape che ane tapatA raheze; kRtikAthI bharaNI sudhInA sarva cAra-cAra nakSatroe caMdra sAthe yoga karyo hato, kare che ane karaze. nakSatronA agnithI laIne yama sudhInA cAra cAra svAmI deva kahyA che. cAra aMgAraka yAvatu cAra bhAvaketu sudhInA (88) grahoe cAra(bhramaNa) karyuM hatuM, kare che ane karaze. vivecana : prastuta sUtramAM cothA sthAnane anulakSIne lavaNa samudranA jyotiSI devonuM kathana che. jebUdvIpamAM be sUrya ane be caMdra che. lavaNa samudramAM te sarva cAra cAra che. prastutamAM caMdra, sUrya, nakSatra, tenA svAmI deva ane grahanuM nirUpaNa che. te anusAra cAra caMdra, cAra sUrya ane nakSatra vimAna 28 4 4 = 11ra che ane grahavimAna 88 x 4 = 35ra(traNaso bAvana) che. prastuta sUtromAM nakSatronA nAmano krama kRtikAthI prAraMbha thAya che. jyAre sUryaprajJapti sUtramAM A kramane matAMtaramAM batAvyo che. tyAM svamatano krama abhijita nakSatrathI darzAvyo che. ThANAMga sUtramAM keTalAka sUtra lekhanakALanA saMkalana hovAthI koIpaNa kAraNe A krama prastuta sUtromAM upalabdha thAya che. chatAM svamatano nakSatra krama abhijita nakSatrathI che temAM saMdehane sthAna nathI. lavaNa samudranA cAra dvAra :114 lavaNassa NaM samuddassa cattAri dArA paNNattA, taM jahA- vijae, vejayaMte, jayaMte, aparAjie / te NaM dArA cattAri joyaNAI vikkhaMbheNaM tAvaiyaM paveseNaM pnnnnttaa| tattha NaM cattAri devA mahiDDiyA jAva paliovamaTTiIyA parivasaMti, taM jahA- vijae, vejayaMte, jayaMte, aparAjie / bhAvArtha :- lavaNa samudranA cAra dvAra kahyA che, te A pramANe che- (1) vijaya (2) vaijayaMta (3) jayaMta (4) aparAjita. te dvAra cAra yojana vistAravALA ane cAra yojana praveza(mukha)vALA che. tyAM eka palyopamanI Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404] zrI ThANAga sUtra-1 sthitivALA cAra mahaddhika devo vAsa kare che. tenA nAma A pramANe che- (1) vijayadeva (2) vaijayaMta deva (3) jayaMtadeva (4) aparAjita deva. dhAtakIkhaMDa ane puSkaravara dvIpanuM varNana :115 dhAyaisaMDe NaM dIve cattAri joyaNasayasahassAI cakkavAlavikkhaMbheNaM pnnnntte| bhAvArtha :- dhAtakIkhaMDa dvIpano cakravAla vistAra(vikhaMbha) cAra lAkha yojana kahyo che. 116 jaMbuddIvassa NaM dIvassa bahiyA cattAri bharahAI, cattAri eravayAiM / evaM jahA sahuddesae taheva NiravasesaM bhANiyavvaM jAva cattAri maMdarA cattAri maMdaracUliyAo / bhAvArtha :- jaMbUDhIpa nAmanA dvIpanI bahAra (dhAtakIkhaMDa ane puSkaravaradvIpamAM) cAra bharata ane cAra airAvata kSetra che. A rIte jema zabda uddezaka(bIjA sthAnanA trIjA uddezA)mAM je kahyuM che, tema ahIM paNa jANavuM. ahIM be saMkhyAne sthAne cAra cAra saMkhyA jANavI. A rIte jaMbUdvIpanI bahAra cAra meru parvata ane tenI cAra cUlikA che, tyAM sudhI saMpUrNa kathana karavuM. vivecana : aDhIdvIpamAM pAMca bharatakSetra, pAMca airAvata kSetra ane pAMca mahAvidehakSetra che. temAM eka-eka bharata, airAvata ane mahAvideha kSetra jaMbudvIpamAM che, be--be bharatAdi kSetra dhAtakIkhaMDamAM ane be--be kSetra puSkarAddha dvIpamAM che. tethI jaMbUdvIpanI bahAranA kSetramAM cAra-cAra bharatAdi kSetro che. te ja rIte parvata, kSetra, nadI, draha ane meru vagere jaMbUdvIpanI bahAra be dhAtakIkhaMDamAM ane be puSkarAddha dvIpamAM che. A rIte parvatAdi cAra-cAra che. te parvata, kSetra vagerenA nAma bIjA sthAnanA trIjA uddezaka pramANe jANavA. naMdIzvaradvIpamAM aMjanaka parvata :117 NaMdIsaravarassa NaM dIvassa cakkavAla-vikkhaMbhassa bahumajjhadesabhAge cauddisiM cattAri aMjaNagapavvayA paNNattA, taM jahA- purathimille aMjaNagapavvae, dAhiNille aMjaNagapavvae, paccatthimille aMjaNagapavvae, uttarille aNjnngpvve| te aMjaNagapavvayA caurAsiiM joyaNasahassAI uDDe uccatteNaM, egaM joyaNasahassaM uvveheNaM, mUle dasajoyaNasahassAI vikkhaMbheNaM, tadaNaMtaraM ca NaM Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-2 | 405 | mAyAe mAyAe parihAyamANA parihAyamANA uvarimegaM joyaNasahassaM vikkhaMbheNaM paU T T. mUle ikkatIsaM joyaNasahassAiM chacca tevIse joyaNasae parikkheveNaM, uvariM tiNNi-tiNNi joyaNasahassAI egaM ca bAvaTuM joyaNasayaM parikkheveNaM / mUle vicchiNNA majjhe saMkhittA uppi taNuyA gopucchasaMThANasaMThiyA / savvaaMjaNamayA acchA saNhA laNhA ghaTThA maTThA NIrayA NimmalA NippaMkA NikkaMkaDacchAyA sappabhA sassirIyA saujjoyA pAsAIyA darisaNIyA abhirUvA paDirUvA / bhAvArtha :- naMdIzvaravara dvIpanA cakravAla-viSkalpanA bahu madhya bhAgamAM cAra aMjanaka parvata cAre dizAmAM kahyA che, te A pramANe che- (1) pUrvI aMjanaka parvata (2) dakSiNI aMjanaka parvata (3) pazcimI aMjanaka parvata (4) uttarI aMjanaka parvata. tenI UMcAI corAzI hajAra yojana ane bhUmimAM tenuM UMDANa eka hajAra yojana che. mULamAM teno vistAra daza hajAra yojana che. tyAra pachI kramazaH ghaTatA-ghaTatA uparanA bhAgamAM teno vistAra eka hajAra yojana rahe che. te aMjanaka parvatonI paridhi mULamAM ekatrIsa hajAra chaso trevIsa (31623) yojananI ane uparanA bhAgamAM traNa hajAra ekaso bAsaTha (312) yojananI che. te mULamAM vistRta, madhya bhAgamAM saMkSipta ane aMtamAM pAtaLA che. te gopucchanA AkAravALA che. te parvato uparathI nIce sudhI aMjana ratnamaya che. te parvata suMdaratAnI apekSAe A 16 vizeSaNothI yukta che- (1) sphaTika samAna svaccha ane pAradarzI (2) mRdu (3) camakadAra (4) ekadama ghaselA hoya tevA (5) pramArjanIthI jANe sApha karela hoya tevA (6) rajarahita (7) nirmala (8) niSpaka (9) niSphaTaka chAyAvALA (10) prabhAyukta (11) zobhAyukta (12) udyota sahita (13) manane prasanna karanArA (14) darzanIya (15) suMdara ane ramaNIya (16) vAraMvAra jovA lAyaka che. vivecana : prastuta sUtramAM aMjanaka parvatanuM vistRta varNana che. je sUtrathI spaSTa che. savya saMgamathA - saMpUrNa parvata aMjana nAmanA ratnamaya che. tethI aMjanaka parvata kahevAya che. chA paDavA - A soLa vizeSaNo parvatanI suMdaratA sUcaka che. tenA artha, bhAvArthamAM kramAMka sahita spaSTa karela che. kSiNIyA :- A zabdanA pAThAMtara rUpe sImarIyA zabda maLe che. tenA artha che-rami yukta, kiraNo Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 40 zrI 81 sUtra-1 yuta, thAya che. vizeSa anya bhAgamamA 59 // // sthaNe Ave che. tyAM sassirIyA za06 maNe cha. tethI ahIM mULapAThamAM te zabda svIkAryo che. [118 tesi NaM aMjaNagapavvayANaM uvariM bahusamaramaNijjA bhUmibhAgA paNNattA / tesi Na bahusamaramaNijjANa bhUmibhAgANa bahumajjhadesabhAge cattAri siddhAyayaNA paNNattA / te NaM siddhAyayaNA ega joyaNasaya AyAmeNaM, paNNAsaM joyaNAI vikkhabheNaM, bAvattariM joyaNAI uDDha uccatteNa / tesiM NaM siddhAyataNANaM caudisiM cattAri dArA paNNattA, taM jahA-devadAre, asuradAre, NAgadAre suvaNNadAre / tesu NaM dAresu cauvvihA devA parivasati, taM jahA-devA, asurA, NAgA, suvaNNA / / __ tesi NaM dArANaM purao cattAri muhamaMDavA paNNattA / tesi NaM muhamaMDavANaM purao cattAri pecchAgharamaMDavA paNNattA / tesi NaM pecchAgharamaMDavANaM bahumajjhadesabhAge cattAri vairAmayA akkhADagA paNNattA / tesi NaM vairAmayANaM akkhADagANaM bahumajjhadesabhAge cattAri maNipeDhiyAo pnnnnttaao| tAsi NaM maNipeDhiyANaM uvariM cattAri sIhAsaNA paNNattA / tesi Na sihAsaNANa uvariM cattAri vijayadasA paNNattA / tesi NaM vijayadUsagANaM bahumajjhadesabhAge cattAri vairAmayA aMkusA pnnnnttaa| tesu NaM vairAmaesu aMkusesu cattAri kuMbhikA muttAdAmA paNNattA / te NaM kuMbhikA muttAdAmA patteyaM patteyaM aNNehiM tadaddhauccattapamANamittehiM cauhiM addhakuMbhikkehiM muttAdAmehiM savvao samatA sNprikkhittaa|| tesi NaM pecchAgharamaMDavANaM purao cattAri maNipeDhiyAo pnnnnttaao| tAsi NaM maNipeDhiyANaM uvariM cattAri-cattAri ceiyathUbhA paNNattA / tesi NaM ceiyathUbhANaM patteyaM-patteyaM cauddisiM cattAri maNipeDhiyAo paNNattAo / tAsi NaM maNipeDhiyANaM uvariM cattAri jiNapaDimAo savvarayaNAmaIo saMpaliyaMkaNisaNNAo thUbhAbhimuhAo ciTThati, taM jahA- risabhA, vaddhamANA, caMdANaNA, vAriseNA / tesi NaM ceiyathUbhANaM purao cattAri maNipeDhiyAo paNNattAo / tAsi NaM maNipeDhiyANaM uvariM cattAri ceiyarukkhA paNNattAo / tesi NaM ceiyarukkhANaM purao cattAri maNipeDhiyAo paNNattAo / tAsi Na maNipeDhiyANa uvari cattAri mahiMdajjhayA pnnnnttaa| tesiNaM mahiMdajjhayANa parao cattAri NaMdAo pakkhariNIo paNNattAo / tAsi Na pukkhariNINa patteya-patteya caudisiM cattAri vaNasaMDA paNNattAo, taM jahA- puratthimeNaM, dAhiNeNaM, paccatthimeNaM, uttareNaM / Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4 : deza-2 407 puvveNaM asogavaNaM, dAhiNao hoi sattavaNNavaNaM / avareNaM caMpagavaNaM, cUyavaNaM uttare pAse // 1 // ] noMdhaH- ahIM je pATha kausamAM Apyo che te pATha kyAreka A sutramAM AvI gayo hoya tema saMbhava che. tevo ja pATha rAjaprazrIya sUtra ane jIvAbhigama sUtramAM paNa che. traNe ya sthaLe A pAThamAM bharata-airAvata kSetranA vartamAna covIsInA prathama ane aMtima tIrthakaronA nAmanI pratimAno ullekha che. kALacakranA parivartanamAM badalAtA nAmavALI tIrthakaronI pratimAno ullekha ahIM naMdIzvara dvIpa jevA zAzvata sthAnamAM saMdehasthAna rUpa che mATe A pATha kauMsamAM rAkhyo che. naMdA puSkariNI dadhimukha parvata ane ratikara parvata :119 tattha NaM je se purathimille aMjaNagapavvae, tassa NaM cauddisiM cattAri NadAo pukkhariNIo paNNattAo, taM jahA- NaMduttarA, NaMdA, ANaMdA, nnNdivddhnnaa| tAo NaM NaMdAo pukkhariNIo egaM joyaNasayasahassaM AyAmeNaM, paNNAsaM joyaNa- sahassAI vikkhaMbheNaM, dasajoyaNasayAiM uvveheNaM / tAsi NaM pukkhariNINaM patteyaM-patteyaM cauddisiM cattAri tisovANapaDirUvagA paNNattA / tesi NaM tisovANapaDirUvagANaM purao cattAri toraNA paNNattA, taM jahA- puratthimeNaM dAhiNeNaM, paccatthimeNaM, uttareNaM / tAsi NaM pukkhariNINaM patteyaM-patteyaM cauddisiM cattAri vaNasaMDA paNNattA, taM jahA- purao(puratthimeNaM), dAhiNeNaM, paccatthimeNaM uttareNaM / puvve NaM asogavaNaM, dAhiNao hoi sattavaNNavaNaM / avare NaM caMpagavaNaM cUyavaNaM uttare pAse // 1 // bhAvArtha :- pUrvokta cAra aMjanaka parvatomAMthI pUrva dizAmAM je aMjanaka parvata che, tenI cAre dizAomAM yAra nN| puSpariNAmo cha, yathA- (1) nnhott| (2) naMhA (3) maanh| (4) nahivardhana. te naMdA puSkariNI eka lAkha yojana lAMbI, pacAsa hajAra yojana pahoLI ane eka hajAra yojanA UMDI che. te puSkariNInI cAre dizAmAM traNa-traNa pagathiyAvALI sIDhI che, kula maLI cAra sIDhIo che. te traNa-traNa pagathiyAvALI sIDhInI AgaLa pUrvamAM, dakSiNamAM, pazcimamAM ane uttaramAM cAra toraNa che. te pratyeka puSkariNInI cAre dizAomAM cAra vanakhaMDa che. gAthArtha- (1) pUrvamA azovana (2) kSiAmA saptavana (3) pazcimamAM yaM vana (4) uttaramAM Amravana che. 120 tAsi NaM pukkhariNINaM bahumajjhadesabhAge cattAri dadhimuhagapavvayA paNNattA / S . Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 408 zrI ThANAMga sUtra-1 te NaM dadhimuhagapavvayA causa ijoyaNasahassAI uDDe uccatteNaM, egaM joyaNasahassaM uvveheNaM, savvattha samA pallagasaMThANasaMThiyA, dasa joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM, ekkatIsaM joyaNasahassAI chacca tevIse joyaNasae parikkheveNa; savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA / tesi NaM dadhimuhagapavvayANaM uvariM bahusamaramaNijjA bhUmibhAgA paNNattA / sesaM jaheva aMjaNagapavvayANaM taheva NiravasesaM bhANiyavvaM jAva cUyavaNaM uttare pAse / bhAvArtha :- puSkariNIonA madhya bhAgamAM cAra dadhimukha parvata che. te dadhimukha parvato 64 hajAra yojana UMcA che. eka hajAra yojananA UMDA che. A cAre parvata nIcethI upara sudhI pahoLAInI apekSAe eka sarakhA che. teno AkAra anAja bharavAnI koThI samAna goLa che. te daza hajAra yojana vistAravALA che. tenI paridhi ekatrIsa hajAra chaso trevIsa (31623) yojana che. te sarva ratnamaya thAvata ramaNIya che. te dadhimukha parvato upara bahusama ramaNIya bhUmibhAga che. zeSa Amravana sudhInuM saMpUrNa varNana ajaMnaka parvata jevuM jANavuM joIe. 121 tattha NaM je se dAhiNille aMjaNagapavvae, tassa NaM caudisiM cattAri NaMdAo pukkhariNIo paNNattAo, taM jahA- bhaddA, visAlA, kumudA, poMDarIgiNI / tAo NaM NaMdAo pukkhariNIo egaM joyaNasayasahassaM sesaM taM ceva jAva dadhimuhaga- pavvayA jAva vaNasaMDA / bhAvArtha :- cAra aMjanaka parvatomAM je dakSiNa dizAno aMjanaka parvata che, tenI cAre dizAomAM yAra nh| puSpariNAmo cha, yathA- (1) bhadrA (2) vikSa (3) muhA (4) 5iseii . te naMdA puSkariNIo eka lAkha yojana vistRta che. dadhimukha parvata ane vanakhaMDa sudhInuM zeSa sarva varNana aMjanaka parvata samAna jANavuM. 122 tattha NaM je se paccatthimille aMjaNagapavvae, tassa NaM cauddisiM cattAri NaMdAo pukkhariNIo paNNattAo, taM jahA- NadiseNA, amohA, gothUbhA, sudNsnnaa| sesaM taM ceva, taheva dadhimuhaga pavvayA jAva vaNasaMDA / bhAvArtha :- cAra aMjanaka parvatomAM je pazcima dizAno aMjanaka parvata che. tenI cAre dizAomAM yAra nNh| puSpariNAmo cha, te mApramANe cha- (1) nahiSau (2) amoghA (3) gostuup| (4) sudarzana. teno vistAra Adi sarva varNana pUrva dizAnA aMjanaka parvata samAna che. tevI ja rIte dadhImukha Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: deza-2 408 parvatanuM vanakhaMDa sudhInuM varNana jANavuM. 123 tattha NaM je se uttarille aMjaNagapavvae, tassa NaM cauddisiM cattAri NaMdAo pukkhariNIo paNNattAo, taM jahA- vijayA, vejayaMtI, jayaMtI, aparAjitA / tAo NaM NaMdAo pukkhariNIo egaMjoyaNasayasahassaM AyAmeNaM sesaM taM ceva pamANaM, taheva dadhimuhagapavvayA jAva vaNasaMDA / bhAvArtha :- te cAra aMjanaka parvatomAM je uttara dizAno aMjanaka parvata che, tenI cAre dizAomAM cAra naMhA puSpariNAmo cha, te mA prabhAo cha- (1) vi4yA (2) vaizyantI (3) 4yantI (4) a524tA. te naMdA puSkariNI eka lAkha yojana vistAravALI che. dadhimukha parvatanuM vanakhaMDa paryatanuM zeSa varNana pUrvanI samAna che. 124 NaMdIsaravarassa NaM dIvassa cakkavAla-vikkhaMbhassa bahumajjhadesabhAge causu vidisAsu cattAri ratikaragapavvayA paNNattA, taM jahA- uttarapurathimille ratikaraga- pavvae, dAhiNapurathimille ratikaragapavvae, dAhiNa paccatthimille ratikaragapavvae uttarapaccatthimille rtikrgpvve| __ te NaM ratikaragapavvayA dasa joyaNasayAI uThaM uccatteNaM, dasa gAuyasayAI uvveheNaM, savvatthasamA jhallarisaMThANasaMThiyA; dasa joyaNasahassAI vikkhaMbheNaM ekkatIsaM joyaNasahassAiM chacca tevIse joyaNasae parikkheveNaM; savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA / bhAvArtha :- naMdIzvara dvIpanA cakravAla vikhaMbhanA valayAkAra vistAranI barAbara madhya bhAgamAM cAre vihizobhA yAra ti:2 parvata cha,te // prabhAcha- (1) uttara-pUrva hizAno(zAna oenI) 2ti:2 parvata (2) dakSiNa-pUrvahizAno(mAneya oeno) 2ti42 parvata (3) kSiNa-pazcima hizAno(natya oeno) 2ti42 parvata (4) uttara-pazcima dizAno(vAyavyAno) 2ti:2 parvata. te ratikara parvato ekahajAra yojana UMcA, eka hajAra gAu UMDA che. upara, madhya ane adhobhAgamAM sarvatra samAna vistAravALA che. te parvatonuM saMsthAna jhAlaranA AkAre che arthAt goLAkAra che. teno vistAra daza hajAra yojana ane paridhi 31 23(ekatrIsa hajAra chaso trevIza) yojananI che. te sarva ratnamaya, svaccha bhAvat ramaNIya che. 125 tattha NaM je se uttarapurathimille ratikaragapavvae, tassa NaM cauddisiM IsANassa deviMdassa devaraNNo cauNmaggamahisINaM jaMbuddIvapamANAo cattAri Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 410 / zrI ThANAMga sUtra-1 rAyahANIo paNNa- ttAo, taM jahA- NaMduttarA, NaMdA, uttarakurA, devakurA / kaNhAe, kaNharAIe, rAmAe, rAmarakkhiyAe / bhAvArtha :- cAra ratikara parvatomAM je uttara-pUrva dizAno ratikara parvata che, tenI cAre dizAmAM devarAja IzAna devendranI cAra agramahiSIonI jaMbudvIpa pramANavALI, eka lAkha yojana vistAravALI cAra rAjadhAnIo che, te A pramANe che- (1) kRSNA agramahiSInI rAjadhAnI nandottarA (2) kRSNarAjikA agramahiSInI rAjadhAnI niMdA (3) rAmA agramahiSInI rAjadhAnI uttarakurA (4) rAmarakSitA agramahiSInI rAjadhAnI devamurA. 126 tattha NaM je se dAhiNapurathimille ratikaragapavvae, tassa NaM cauddisiM sakkassa deviMdassa devaraNNo cauNhamaggamahisINaM jaMbuddIvapamANAo cattAri rAyahA- pIo paNNattAo, taM jahA- samaNA, somaNasA, accimAlI, mnnormaa| paumAe, sivAe, satIe, aMjUe / bhAvArtha :- te cAra ratikara parvatomAMthI je dakSiNa-pUrva dizAmAM ratikara parvata che, tenI cAre dizAmAM devarAja zakra devendranI cAra agramahiSIonI, jaMbudvIpa pramANavALI cAra rAjadhAnIo kahI che, te A pramANe che- (1) padmA agramahiSInI rAjadhAnI samanA (2) zivA agramahiSInI rAjadhAnI saumanasA (3) zayI amaDiSInI 204dhAnI marthibhAsinI (4) aMDU mAmAlInI 204pAnI manoramA. 127 tattha NaM je se dAhiNapaccatthimille ratikaragapavvae, tassa NaM cauddisiM sakkassa deviMdassa devaraNNo cauNhamaggamahisINaM jaMbuddIva pamANamettAo cattAri rAyahANIo paNNattAo, taM jahA- bhUtA, bhUtavaDeMsA, gothUbhA, suMdasaNA / amalAe accharAe, NavamiyAe, rohiNIe / bhAvArtha :- cAre ratikara parvatomAMthI je dakSiNa-pazcimano ratikara parvata che, tenI cAre dizAomAM devarAja zakra devendranI cAra agramahiSIonI jaMbudvIpa pramANavALI cAra rAjadhAnIo che, te A pramANe cha- (1) amalA amaDiSInI 24dhAnI bhuut| (2) aps| amaDiSInI 204dhAnI bhUtAvataMsA (3) navami mamaDiSInI 204dhAnI gostUpA (4) roDie ayamaliSInI 204dhAnI surzana. 128 tattha NaM je se uttarapaccathimille ratikaragapavvae, tassa NaM cauddisiM IsANassa deviMdassa devaraNNo cauNhamaggamahisINaM jaMbuddIvappamANamettAo cattAri rAyahANIo paNNattAo, taM jahA- rayaNA, rayaNuccayA, savvarayaNA, rayaNasaMcayA / vasUe, vasuguttAe vasumittAe, vasuMdharAe / Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-2 411 bhAvArtha :- cAra ratikara parvatomAMthI uttara-pazcima dizAno ratikara parvata che, tenI cAre dizAomAM devarAja IzAna devendranI cAra agramahiSIonI, bUDhIpa pramANavALI cAra rAjadhAnIo che, te A pramANe che- (1) vasu agramahiSInI rAjadhAnI ratnA (2) vasuguptA agramahiSInI rAjadhAnI roccayA. (3) vasumitrA agramahiSInI rAjadhAnI sarva ratnA (4) vasundharA agramahiSInI rAjadhAnI ratnasaMcayA. vivecana : prastuta sUtromAM cAra cAranI saMkhyAnA AdhAre naMdIzvaradvIpanuM tAdeza varNana dRSTigocara thAya che. MlIvara lAve :- jaMbudvIpathI dvIpasamudronI saMkhyA gaNatAM naMdIzvaradvIpa paMdaramo dvIpa che. jaMbudvIpa eka lAkha yojana vistAravALo che jyAre naMdIzvaradvIpa 1784 lAkha yojanAnA vistAravALo valayAkAra dvIpa che. maMgaLa-paLa0 :- (aMjanagiri) valayAkAra naMdIzvara dvIpanA 1384 eka abaja, tesaTha karoDa, corAsI lAkha arthAtu yojanAnA vistAranI vacce cAre dizAomAM cAra aMjanagiri parvata che. te gopuccha saMsthAne saMsthita che. 84000 yojana UMcA che ane 1000 yojana bhUmimAM che. te parvatano vistAra 10000 yojana ane zikhara upara 1000 yojanano che. MlA puti :- aMjanagiri parvatanI cAre dizAomAM cAra puSkariNI che. naMdA te AnaMdakArI che tethI sutramAM tene naMdA puSkariNI kahI che. te eka lAkha yojana lAMbI ane pacAsa hajAra yojana pahoLI tathA eka hajAra yojana UMDI che. temAM cAre bAju pagathiyA che. pagathiyAonI upara toraNa che. vArtA - puSkariNInI cAre dizAomAM cAra vanakhaMDa-udyAna che. cAre puSkariNInA maLIne soLa vanakhaMDa che. temAM eka jAtinA vRkSo che. te sUtramAM(gAthA)spaSTa che. fdhamuda paLa -dadhimukha parvata. cAra puSkariNIomAM cAra dadhimukhaparvata che. te pANImAM rahelA che. eka lAkha yojana lAMbI puSkariNInA vacce 10,000(dasa hajAra) yojanavistAravALA ane 64,000 (cosaTha hajAra) yojana UMcAIvALA che. nIcethI upara sudhI teno vistAra eka sarakho che. tethI te palyaka = koThInA AkAravALA che. rati ba yA :- ratikara parvata. naMdIzvara dvIpamAM cAre dizAomAM aMjanaka parvata che ane ratikara parvata cAre vidizAomAM che. te 10,000(dasa hajAra) yojana vistAravALA ane 1,000(eka hajAra) yojananI UMcAIvALA che. UMcAI ochI ane pahoLAI vadhu hovAthI te jhAlara saMsthAne saMsthita che. tenI UMcAIthI pahoLAI dasa guNI che. aMjanagirinI jema ratikara parvata paNa naMdIzvara dvIpanI pahoLAInI vacce rahelA che. RvALI:-cAra ratikara parvatonI cAre bAju soLa rAjadhAnIo che ane te pratyeka rAjadhAnI jaMbudvIpa Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 | zrI ThANAga sUtra-1 | pramANa che. zakka ane IzAnendranI ATha ATha agramahiSIonI eka eka rAjadhAnI che te sUtrapAThathI spaSTa che. svAmI devaH- goLAkAra parvatonA svAmI devanA bhavana parvatanA zikhara para hoya che. paraMtu tenuM varNana ahIM upalabdha nathI. te uparAMta aneka sthaLe siddhAyatanano pATha che. te vicAraNIya ane anveSaNIya che. satyanA nAma, sthApanA Adi cAra prakAra :129 cauvvihe sacce paNNatte, taM jahA- NAmasacce, ThavaNasacce, davvasacce, bhAva- sarve ! bhAvArtha :- satya cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) nAma satya (2) sthApanA satya (3) dravya satya (4) bhAva satya. vivecana : prastuta sUtramAM satyanA cAra prakAra kahyA che tenA be prakAre artha thAya che- (1) nikSepanI apekSAe (2) satyanI apekSAe. (1) nikSepanI apekSAe- (1) nAma satya- koI vyaktinuM 'satya' evuM nAma rAkhavuM te. (2) sthApanA satya- koI vastu AdimAM 'A satya che' tevuM AropaNa karavuM athavA 'A satya che' tevo saMkalpa karavo te. (3) dravya satya- satya padane jANanAra paraMtu temAM upayoga na hoya tevA anupayukta puruSa. (4) bhAva satya- upayukta-upayogavAna satyanA jJAtA puruSa. (2) satyanI apekSAe- (1) koInuM nAma RSabha ke mahAvIra hoya tene te nAmathI saMbodhita karavA te nAma 'satya' che. (2) koI AkRtimAM RSabha ke mahAvIra sthApanA karIne te AkRtine RSabha, mahAvIra kahevuM te sthApanA satya che. tIrthakara nAma karmano udara na hoya te pahelAM garbhamAM pUrvabhavamAM athavA kevalajJAna thayA pahelAM teone tIrthakara kahevA te dravya satya che. teramA caudamA muLa sthAne jyAre tIrthakara nAmakarmano udaya hoya tyAre teone tIrthakara kahevA te bhAva satya che. AjIvikamata mAnya tapanA cAra prakAra :130 AjIviyANaM cauvvihe tave paNNatte, taM jahA- uggatave, ghoratave, rasaNijjUhaNayA, jibhidiyapaDisalINayA / / bhAvArtha :- AjIvikA matamAM tapanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) ugratapa (2) ghora tapa (3) rasaniyUhaNa(rasa tyAga)tapa (4) jihendriya pratisalInatA(jIbhane vaza karavI). vivecana : bhagavAna mahAvIranA samaye AjIvikA matano prarUpaka gozAlaka maMkhaliputra hato. AjIvaka Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-2 [ 413 | bhikSuo aneka prakAranA kaThora tapa karatAM. teone mAnya cAra prakAranA tapa ahIM darzAvyA che. 34tave - ugratapa. be traNa, vagere upavAsa karavA. vorata:- ghorata5. sUrya AtApanA sAthe upavAsa karavA. raLiqpAyA :- rasaniyUhaNa. ghI Adi rasono tyAga karavo. kiMjala saMkha - jihendriya pratisalInatA. jIbhane vaza karavI. manojJa amanojJa bhojana- pANIno rAga-dveSa rahita AhAra karavo. sUtragata ugratapa, ghoratA zabda AjIvikanA tapane sUcita kare che, to rasaniyUhaNa ane jilaeNndriya pratisalInatA AjIvikA matavALAnA svAdayane sUcita kare che. saMyama, tyAga, akiMcanatAnA cAra prakAra :131 cauvvihe saMjame paNNatte, taM jahA- maNasaMjame, vaisaMjame, kAyasaMjame, uvagaraNasaMjame / bhAvArtha :- saMyama cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) mana saMyama (2) vacana saMyama (3) kAya saMyama (4) upakaraNa saMyama. 132 cauvvihe ciyAe paNNatte, taM jahA- maNaciyAe, vaiciyAe, kAyaciyAe, uvagaraNaciyAe / bhAvArtha :- tyAga cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che-(1) mana tyAga (2) vacana tyAga (3) kAya tyAga (4) upakaraNa tyAga. 133 cauvvihA akiMcaNayA paNNattA, taM jahA- maNaakiMcaNayA, vaiakiMcaNayA, kAyaakiMcaNayA, uvagaraNaakiMcaNayA / bhAvArtha :- akiMcanatA cAra prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) mana akiMcanatA (2) vacana akiMcanatA (3) kAya akiMcanatA (4) upakaraNa akiMcanatA. vivecana : prastuta sUtromAM mahAvratadhArI sAdhakanA saMyama, tyAga ane akiMcanatAnuM digdarzana che. saMyama :- samyaka prakAre niyaMtraNa, mana, vacana, kAyAne Idriya viSayomAM na javA devA ane upakaraNa Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 414] zrI ThANAga sUtra-1 maryAdita rAkhavA te saMyama. sAdhaka avasthAmAM Avazyaka vastra, pAtra vagere rAkhavAmAM Ave tene upakaraNa vijApa- tyAga. mana, vacana ane kAyAnA aprazasta vyApArane choDI devA te. bIjo artha che- traNe yogathI munione AhArAdi pradAna karavA. arkiMcanatA :- gRddhi-Asaktino tyAga. mana, vacana ane kAyAnI samyaka pravRtti prati paNa parigrahI na banavuM, lobha ke rAga na rAkhavo te. A rIte saMyamanuM pAlana karatA mahAvratI sAdhaka asamyaka pravRttine tyAgI, samyak pravRttimAM Asakta banyA vinA, Atmastha banI vicare. che te sthAna-4 : uddezaka-ra saMpUrNa Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-3 _. [ 415 ] sthAna-4 uddezaka-3 cAra prakAranA bhAvone pANInI upamA :| 1 cattAri udagA paNNattA, taM jahA- kaddamodae, khaMjaNodae, vAluodae, teno 5 I evAmeva cauvvihe bhAve paNNatte, taM jahA- kaddamodagasamANe, khaMjaNodagasamANe, vAluodagasamANe, selodagasamANe / kaddamodagasamANaM bhAvamaNupaviDhe jIve kAlaM karei, Neraiesu uvavajjai / khaMjaNodagasamANaM bhAvamaNupaviDhe jIve kAlaM karei, tirikkhajoNiesu uvvjji| vAluodagasamANaM bhAvamaNupaviDhe jIve kAlaM karei, maNussesu uvavajjai / selodagasamANaM bhAvamaNupaviDhe jIve kAlaM karei, devesu uvavajjai / bhAvArtha :- cAra prakAranA pANI kahyA che, te A pramANe che- (1) kardamodaka-kIcaDavALuM pANI (2) khaMjanodaka-khaMjanavALuM pANI (3) vAlukodaka-retIvALuM pANI (4) zalodaka-kAMkarAvALuM pANI. tenI samAna cAra prakAranA bhAva kahyA che te A pramANe che- (1) kardamodaka samAna ati malinabhAva (2) khaMjanodaka samAna malinabhAva (3) vAlukodaka samAna alpa malinabhAva (4) zalodaka samAna nirmaLa bhAva. (1) kardamodaka samAna malina bhAvamAM pravartamAna jIva kAladharma pAme to narakomAM utpanna thAya che. (2) khaMjanodaka samAna alpamalina bhAvamAM pravartamAna jIva kAladharma pAme to tiryaMca yonimAM utpanna thAya che. (3) vAlukodaka samAna nirmala bhAvamAM pravartamAna jIva kAladharma pAme to manuSyomAM utpanna thAya che. (4) zailodaka samAna pUrva pavitra bhAvamAM pravartamAna jIva kAladharmane pAme to devalokamAM utpanna thAya vivecana : prastuta sutramAM bhAvonI liptatA-aliptatA, malinatA-nirmaLatA, pANInA daSTAMta dvArA Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 416] zrI ThANAga sutra-1 samajAvI che. sUtrokta cAra prakAranA pANImAM kramazaH malinatA ane teno lepa alpa-alpa hoya che te ja rIte bhAvonI malinatA paNa alpa-alpa hoya to karmono lepa paNa ocho ocho thAya che. kardama jaLa atimalina hoya che tenI apekSAe khaMjana jaLa alpamalina hoya che. khaMjana jaLanI apekSAe vAlukA jaLanirmaLa ane vAlukA jaLathI zailajaLa vadhu nirmaLa hoya che. te ja pramANe manuSyonA bhAva paNa malinatara, malina, nirmaLa, nirmaLatara hoya che. bhAvonI A taratamatA anukrame nAraka, tiryaMca, manuSya ane deva gatinA kAraNa bane che. svara, rUpa saMpanna pakSI tathA puruSanI caubhaMgI :| 2 cattAri pakkhI paNNattA, taM jahA-rutasaMpaNNe NAmamege No rUvasaMpaNNe, rUvasaMpaNNe NAmamege No rutasaMpaNNe, ege rutasaMpaNNe vi rUvasaMpaNNe vi, ege No rutasaMpaNNe No rUvasaMpaNNe / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- rutasaMpaNNe NAmamege No rUvasaMpaNNe, rUvasaMpaNNe NAmamege No rutasaMpaNNe, ege rutasaMpaNNe vi rUvasaMpaNNe vi, ege No rutasaMpaNNe No rUvasaMpaNNe / bhAvArtha :- cAra prakAranA pakSI ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe chepakSI puruSa 1. svara saMpanna-rUpa asaMpanna 1. svara saMpanna-rUpa asaMpanna 2. rUpa saMpanna-svara asaMpanna 2. rUpa saMpanna-svara asaMpanna 3. svara saMpanna-rUpa saMpanna 3. svara saMpanna-rUpa saMpanna 4. rUpa asaMpanna-svara asaMpanna 4. rUpa asaMpanna-svara asaMpanna vivecana : prastuta sUtramAM manuSyane prApta thayela svara tathA rUpane, pakSInA daSTAMtathI samajAvyA che. sAmAnya rIte pakSIomAM svara(avAja) ane rUpa baMneno sadbhAva hoya che paraMtu ahIM viziSTa svarAdi grahaNa karyA che. rUpapadathI manuSyane game tevuM manojJa rUpa ane zabda padathI manuSyanI karmendriyane manojJa lAge tevA madhura svaranuM grahaNa karavAmAM AvyuM che. pakSInuM daSNata :- (1) keTalAka pakSIno svara karNa priya hoya paNa rUpa suMdara na hoya, jema ke koyala, (2) keTalAka pakSI rUpa saMpanna hoya paNa svara mITho na hoya, jema ke popaTa (3) keTalAka pakSIno dekhAva suMdara hoya ane avAja paNa karNapriya hoya, jema ke mora (4) keTalAka pakSIno svara paNa madhura na hoya ane rUpa Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3 [ 417 ] paNa manohara na hoya, jema ke kAgaDo. te ja rIte puruSo cAra prakAranA che. koIno dekhAva suMdara paNa vANImAM mIThAza na hoya vagere caubhaMgI samajavI. rUpa ane sauMdarya e pUrva janmanA puNyanuM phaLa che. susvaratAnI prApti paNa pUrva puNyAdhIna che paraMtu madhuratA, vANInI mIThAza te manuSya mATe prayatna sAdhya guNa che. lokottara puruSa para ghaTita caubhaMgI - vRttikAre lokottarika evA sAdhunI apekSAe A caubhaMgI ghaTita karatAM, rutano(svarano) artha jina praNIta dharma dezanA karyo che ane rUpa zabdathI kezaloca, tapathI kuza zarIra, alpa upakaraNa vagere sAdhvocita rUpanuM grahaNa karyuM che. prItikara-aprItikara puruSanI caubhaMgIo :| 3 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- pattiyaM karemItege pattiyaM karei, pattiyaM karemItege apattiyaM karei, apattiyaM karemItege pattiyaM karei, apattiya karemItege apattiyaM karei / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa "huM amuka vyakti sAthe prIta karuM" evuM vicArI prIti (priyavyavahAra) kare. (2) koI puruSa huM amuka vyakti sAthe prIti karuM' evuM vicArI aprIti(apriya vyavahAra) kare. (3) koI puruSa huM amuka vyakti sAthe aprIti karuM' evuM vicArI prIti kare. (4) koI puruSa 'huM amuka vyakti sAthe aprIti karuM' ema vicArI aprIti kare. 4 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- appaNo NAmamege pattiyaM karei No parassa, parassa NAmamege pattiyaM karei No appaNo, ege appaNo vi pattiyaM karei parassa vi, ege No appaNo pattiyaM karei No parassa / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) Atma prItikara, na para prItikarakoI puruSa stra pratye prIti (priya vyavahAra)rAkhe paraMtu para pratye prIti (priya vyavahAra) na rAkhe. (2) para prItikara, na Atma prItikara- koI puruSa para pratye prIti rAkhe paraMtu sva pratye prIti na rAkhe. (3) Atma prItikara ane para prItikara- koI puruSa sva pratye prIti rAkhe ane para pratye paNa prIti rAkhe. (4) na Atma prItikara na para prItikara- koI puruSa na sva pratye prIti rAkhe ane na para pratye prIti rAkhe. | 5 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- pattiyaM pavesAmItege pattiyaM pavesei, pattiyaM pavesAmItege apattiyaM pavesei, apattiyaM pavesAmItege pattiyaM pavesei, apattiyaM pavesAmItege apattiyaM pavesei / Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 418 ] zrI ThANAMga sUtra-1 bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa bIjAnA manamAM prIti utpanna karuM, tema vicArI prIti utpanna kare. (2) koI puruSa bIjAnA manamAM prIti utpanna karuM, tema vicArI aprIti utpanna kare. (3) koI puruSa bIjAnA manamAM aprIti utpanna karuM, tema vicArI prIti utpanna kare. (4) koI puruSa bIjAnA manamAM aprIti utpanna karuM, tema vicAra karI aprIti utpanna kare che. |6 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- appaNo NAmamege pattiyaM pavesei No parassa, parassa NAmamege pattiyaM pavesei No appaNo, ege appaNo vi pattiyaM pavesei parassa vi, ege No appaNo pattiyaM pavesei No parassa / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa svacittamAM prIti sthApita kare paNa paracittamAM prIti sthApita na kare (2) koI puruSa paracittamAM prIti sthApita kare paNa svacittamAM prIti sthApita na kare. (3) koI puruSa svacittamAM prIti sthApita kare ane paracittamAM paNa prIti sthApita kare. (4) koI puruSa svacittamAM prIti sthApita na kare ane paracittamAM paNa prIti sthApita na kare. vivecana : prastuta sUtromAM prIti-aprIti AdhArita cAra caubhaMgI che. ttivuM :- A zabdanA be prakAre artha thAya che- (1) prati- prema, sneha, prasannatA, AnaMdAdi (2) pratIti- vizvAsa, savyavahAra, priyavyavahAra. prathama caubhaMgI :- (1) keTalIka vyakti pUrva zatru sAthe prema saMbaMdha sthApita karavAnuM vicArIne, prema vyavahAra sthApe che. (2) keTalIka vyakti pUrvazatru sAthe prema saMbaMdha sthApita karavAnuM vicArIne paNa dveSa vadhArI de che. (3) keTalIka vyakti dveSa-veranA kAraNe anya vyakti sAthe prema saMbaMdha toDavAnuM vicAre, paNa sAmenI vyaktinA snehabharyA vartAvathI ke anya koInI samajAvaTa athavA sadupadezathI prema saMbaMdha jALavI rAkhe. (4) keTalIka bhAre karmI vyakti anya sAthe prema saMbaMdha rAkhavo nathI tema vicArI, te pramANe prema saMbaMdha na rAkhe. A prathama caubhaMgI samajavI. bIjI caubhaMgI- sAmAnyatayA pratyeka prANI potAnI jAta pratye prema-prIti dharAvatA ja hoya che paraMtu krodhAdi tathA niSedhAtmaka valaNathI vyakti pota-potAnI jAtane dhikkAravA lAge che. tene ahIM sva pratye aprIti kahI che. svArthanI bahulatA ane prakRtinI saMkIrNatAnA kAraNe keTalAka puruSa anya pratye prema na rAkhe paraMtu puNyazAlI uttama puruSa uttama prakRti ane sadbhAvanAthI anya pratye premabhAva rAkhI zake che. trIjI caubhAgI :- A caubhaMgImAM anya vyaktimAM prIti aprIti utpanna karavA na karavA saMbaMdhI nirUpaNa che. bIjAnA manamAM prIti utpanna karavAnA traNa kAraNa vRttikAre darzAvyA che (1) je vyaktinA pariNAma Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3 . | 419 ] sthira hoya (2) je vyakti ucita pratipati-vinayavyavahAra karavAmAM nipuNa hoya (3) saubhAgyazALI hoya te bIjAnA manamAM prema utpanna karI zake che. bIjAnA manamAM aprIti utpanna na karI zakavAnA be kAraNa vRttikAre darzAvyA che. (1) aprIti utpanna karavAnA pUrvavartI bhAvonuM parivartana thaI jAya (2) sAmenI vyaktimAM aprItijanaka hetu pratye prema rAkhavAno svabhAva hoya athavA sAmenI vyakti sAdhaka hoya ke mUrkha hoya to aprIti utpanna na thAya kAraNa ke sAdhakane to mAna-apamAna sarva samAna hoya che, tethI aprItijanaka hetu aprIti utpanna karI na zake. mUrkhane mAna, apamAna sparzatA nathI, tethI aprItijanaka hetu aprIti utpanna karI na zake. cothI caubhaMgI- vyakti pota potAnI prakRti anusAra svamAM, paramAM ke ubhayamAM prIti utpanna kare che. koI sAmAnya mAnava sva-para koImAM paNa prIti utpanna karavA prayatna karatA nathI. sAra:- prathama caubhaMgImAM anya sAthe aprIti rAkhavAnI vAta che. bIjI caubhaMgImAM sva-para sAthe mAtra prIti rAkhavA na rAkhavA saMbaMdhI prarUpaNA che trIjI caubhaMgImAM anyamAM prIti, aprIti utpanna karavAnI vicAraNA che ane cauthI caubhaMgImAM sva-paramAM prIti utpanna karavA na karavA saMbaMdhI kathana che. A caubhaMgIone adhyAtma daSTie paNa ghaTAvI zakAya che. jemAM dharma prati prIti karavA na karavA, utpanna karavA na karavA saMbaMdhI kathana karavuM joIe. upakArI vRkSa ane puruSanI caubhaMgI :|7 cattAri rukkhA paNNattA,taM jahA- pattovae, puSphovae, phalovae, chaayove| evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- pattovArukkhasamANe, puppho- vArukkhasamANe, phalovArukkhasamANe, chAyovArukkhasamANe / bhAvArtha :- cAra prakAranA vRkSa ane tenI samAna cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che 1. pAnavALA. 2. phUlavALA. 3. phaLavALA. 4. chAyAvALA. puruSa 1. pAnavALA vRkSa samAna. 2. phUlovALA vRkSa samAna. 3. phaLovALA vRkSa samAna. 4. chAyAvALA vRkSa samAna. vivecana : prastuta sUtramAM upakAranI taratamatAnA(hInAdhikatAnA) kAraNe manuSyanuM vibhAgIkaraNa vRkSanA Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 ] zrI ThANAga sUtra-1 daSTAMte karyuM che ane vRkSonA pAna,puSpa, phaLa ane chAyAnA AdhAre cAra vibhAga pADyA che. vAri hara :- (1) prAyaH pratyeka vRkSa pAnavALA hoya che paraMtu keTalAka vRkSanA pAna vadhu upayogI hoya che, jema ke khAkharAnA pAna. (2) keTalAka vRkSanA phUla upayogI hoya, che jema ke gulAba. (3) keTalAka vRkSanA phaLa upayogI hoya che, jema ke AMbo. (4) keTalAka vRkSanI chAyA upayogI hoya che, jema ke vaDa, pIpaLo. rAri purasagAthA:- (1) jeo svayaM saMpanna hoya paNa bIjAne khAsa kAMI na Ape paraMtu pIDita anya vyaktine mAtra vacanathI sAMtvanA Ape te patrayukta vRkSa jevA che (2) phUla potAnI sugaMdha bIjAne Ape, tema keTalIka vyakti kaSTa nivAraNanA upAya mAtra batAve te phUlayukta vRkSa jevA che (3) jeo jarUrIyAta vALI vyaktine dhana-dhAnyAdi ApI upakAra kare, te phaLavALA vRkSa jevA che (4) anyane Azraya ApI, sarva rIte rakSaNa kare te chAyAdAra vRkSa jevA che. lokottara puruSonI apekSAe A caubhaMgIno artha:(1) koI zramaNa(guru)pAnavALA vRkSa samAna che, te potAnI zruta-saMpadA potA sudhI ja sImita rAkhe anyane kevaLa potAnA dharma, svabhAva ane dharmavyavahAra jeTalo sImita lAbha Ape, anya koI upakAra kare nahIM (2) koI guru phUlavALA vRkSa samAna che, te ziSyone sUtra pAThanI vAcanA Ape che (3) koI guru phaLavALA vRkSa samAna che, te ziSyone sUtra ane arthanI vAcanA Ape che (4) koI guru chAyAvALA vRkSa samAna che, te ziSyone sutrArthanuM parAvartana ane apAya saMrakSaNa Adi dvArA niraMtara Azraya Ape che, duHkhothI bacAve che, samyaka sAdhanAmAM agrasara kare che. potAnI maryAdAmAM rahIne bIjAnuM kalyANa karavuM te ja vAstavamAM kalyANa ke paropakAra kahevAya. sarva prakAranA upakArano samAveza dAna ane sevAmAM thaI jAya che. niHsvArtha ane zubha uddezyathI zikSA devI, upadeza Apavo, vidhA ApavI, sadvicAra ApavA, samaya Apavo, auSadha, vastra, anna Adi ApavA, te dAna che. tana, mana, dhanathI koIne zAtA ane zAMti upajAvavI te sevA che. paropakAra karavAthI sukha, kIrti, baLa, Arogya, aizvarya, vijaya Adi ISTa phaLanI prApti thAya che ane Akhare paramapadanI prApti thAya che. bhAravAhaka ane zramaNopAsakanA cAra vizrAma :| 8 bhAraNNaM vahamANassa cattAri AsAsA paNNattA, taM jahA- jattha NaM aMsAo aMsaM sAharai, tatthavi ya se ege AsAse paNNatte // 1 // jatthavi ya NaM uccAraM vA pAsavaNaM vA pariTThavei, tatthavi ya se ege AsAse paNNatte // 2 // jatthavi ya NaM NAgakumArAvAsasi vA suvaNNakumArAvAsasi vA vAsaM uvei, tatthavi ya se ege AsAse paNNatte // 3 // jatthavi ya NaM AvakahAe ciTThai, tatthavi ya se ege AsAse paNNatte // 4 // Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-3 421 evAmeva samaNovAsagassa cattAri AsAsA paNNattA, taM jahA- jatthavi 5 5 sIlaya-muLaya-vemAM-panvavALa-poshovvaasaaiN paDivajjai, tatthavi ya se ege AsAse paNNatte // 1 // jatthavi ya NaM sAmAiyaM desAvagAsiyaM sammamaNupAlei, tatthavi ya se ege AsAse paNNatte // 2 // jatthavi ya NaM cAuddasaTThamuddiTThapuNNamAsiNIsu paDipuNNaM posahaM sammaM aNupAlei, tatthavi ya se ege AsAse paNNatte // 3 // jatthavi ya NaM apacchima - mAraNaMtiya saMlehaNA jhUsaNA jhUsie bhattapANa paDiyAikkhie pAovagae kAlamaNavakaMkhamANe viharai, tattha vi ya se ege AlAle paLatte // 4 // bhAvArtha :- bhAra vahana karanArA puruSa mATe cAra visAmA kahyA che, te A pramANe che- (1) jyAM potAnA bhArane eka khaMbhAthI bIjA khaMbhA upara rAkhe, te pahelo visAmo. (2) jyAM potAno bhAra bhUmi upara mUkI mala-mUtra visarjana karavA jAya, te bIjo visAmo. (3) jyAM te nAgakumAra ke suvarNa kumAranA AvAsa rUpa devasthAnamAM rAtrivAsa kare, te trIjo visAmo. (4) jyAM te bhArathI mukta thaI sadAne mATe nivAsa kare, te cotho visAmo. te ja rIte zramaNopAsakanA cAra visAmA kahyA che, te A pramANe che- (1) jyAre te zIlavrata, guNavrata, pApaviramaNa, pratyAkhyAna ane pauSadhopavAsa rUpa koIpaNa vrata niyama grahaNa kare te pahelo visAmo. (2) jyAre te sAmAyika ane dezAvagAsika vrata, cauda niyama dhAraNanuM samyak prakAre paripAlana kare, te bIjo visAmo. (3) jyAre te AThama, caudaza, amAsa, pUnama Adi parvatithie pratipUrNa pauSadhanuM samyak prakAre paripAlana kare, te trIjo visAmo. (4) jyAre te jIvananA aMte, maraNakALe saMlekhanA tapanI ArAdhanA karI, bhakta pAnano parityAga karI, pAdopagamana saMthAro kare, mRtyunI IcchA vinA vicare, te cotho visAmo che. vivecana : prastuta sUtramAM zrAvakanA vizrAMti sthAnane bhAravAhakanA daSTAMte rajU karyA che. zramaNonI upAsanA- zuzrUSA karanAra zrAvaka zramaNopAsaka kahevAya che. bhAravahana karanAra vyakti bhArathI, vajana upADavAthI zramita thAya che. nizcita sthAne pahoMce te pahelAM vacce-vacce te visAmA le che. zramaNopAsaka paNa sAvadha-pApakArI pravRttiothI AkrAMta hoya che. A pApakArI vyApArano parityAga te ja tenA vizrAma sthAna tulya che. jemAM (1) vrata niyama (2) sAmAyika, cauda niyama (3) Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4rara | zrI ThANAga sUtra-1 pauSadha (4) AjIvana anazana rUpa cAra prakAranA vizrAma sthAna che, te sUtrArthathI spaSTa che. udita-astamita sAdhanAnI caubhaMgI :| 9 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- udiyodie NAmamege, udiyatthamie NAmamege, atthamiyodie NAmamege, atthamiyatthamie NAmamege / bharahe rAyA cAuraMtacakkavaTTI NaM udiyodie, baMbhadatte NaM rAyA cAuraMtacakkavaTTI udiyatthamie, hariesabale NaM aNagAre atthamiyodie, kAle NaM soyariye atthamiyattha- mie / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa prAraMbhamAM udita(unnata) hoya che ane aMta sudhI unnata rahe che. jema ke cAturanta cakravartI bharata rAjA. (2) koI puruSa prAraMbhamAM unnata hoya paraMtu aMtamAM astamita thAya che. jema ke brahmadatta cakravartI. (3) koI puruSa prAraMbhamAM unnata na hoya paraMtu pachI unnata thaI jAya. jema ke harikezabala aNagAra. (4) koI puruSa prAraMbhamAM paNa unnata na hoya ane pachI paNa unnata na thAya. jema ke kAla saukarika kasAI. vivecana : prastuta sUtramAM caubhaMgI dvArA pUrvabhavanA puNya-pApathI prApta ane vartamAnanA puruSArthathI thatAM unnata avanata jIvananuM Abehuba citra aMkita karyuM che. prANIne janma-janmAMtarathI saMcita puNya ane dharma sAdhanAnA baLe, uttamakuLamAM janma, janmathI ja aizvarya, yaza, baLa Adi abhyadaya prApta thAya ane pApakarmanA udaye prANI dIna hIna kuLamAM uttama sAmagrIthI rahitapaNe janma dhAraNa kare che. baMne prakAranA prANI potAnA puruSArthathI vartamAna bhavane unnata ke avanata banAvI zake che. manuSyabhava pUrNa karI je mokSane prApta kare, tene udita avasthA kahe che. jiyonA:- bharata cakravartIno uttamakuLamAM janma, cha khaMDanuM aizvarya vagere puNya prabhAve prApta thayA tethI udita hatA ane mokSa prAptinA kAraNe aMtamAM paNa udita ja rahyA. 3riyasthati:- brahmadatta cakravartI pUrvapuNya saMcayathI cakravartI pada, cha khaMDanuM aizvarya pAmyA, 64,000 rANIonA svAmI thayA. cakravartIno AhAra sAmAnya manuSya pacAvI na zake. eka brAhmaNe pUrva upakAranA badalAmAM cakravartInA bhojananI mAMgaNI karI. IcchA na hovA chatAM vacana baddha brahmadatte potAno AhAra brAhmaNane Apyo. brAhmaNa kuTuMbe te AhAra karyo ane kuTuMbanA sarva sabhyo kAmonmatta banI, viveka cUkI paraspara kAmabhogamAM rata banyA. AhAranI asara osarI, vAstavikatAnuM bhAna thayuM tyAre brahmadatta para krodhita thayA ane taka maLatAM govALa kizora pAse gauphaNathI patthara pheMkAvI, brahmadattanI AMkha phoDI naMkhAvI. brahmadatta krodhane AdhIna banI gayA. teNe brAhmaNonI AMkho kaDhAvI potAnI pAse hAjara karavAno hukama Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3 423 karyo paraMtu vivekI pradhAne anucaro pAse guMdAnA ThaLIyA kaDhAvI, thALa bharI hAjara karAvyo. aMdha brahmadatta cakravartIe brAhmaNonI AMkho mAnI tenI AMkhone masaLavA lAgyA. tIvra pApano anubaMdha karI sAtamI narake gayA. prathamAvasthAmAM teno abhyadaya ane pazcAt avasthAmAM tenuM patana hovAthI sUtramAM uditaamita rUpe tenuM kathana che. asthatiyo :- pUrva saMcita pApanA udaye hInakuLamAM janma paNa sAdhanA dvArA sugati pAme to te 'astamita-udita' kahevAya. harikezabala cAMDAlakuLamAM janmyA, azubhakarmonA udaye beDoLa, kadarUpuM zarIra hatuM paraMtu saMta samAgama pravrajyA grahaNa karI, mokSagatine pAmyA. saMyama tapanI utkRSTa ArAdhanAthI utthAna tarapha prayANa thayuM. tethI teonuM jIvana astamita-uditanA dRSTAMta rUpa che. alpeniyasthati :- pUrva saMcita pApanA udaye abhyadaya vihIna, hInakuLAdi pAme ane adhArmika, adharmAnurAgI, adharma AcaraNathI pApamAM ja racyA-pacyA rahI, narakAdi durgatine pAme, te astamitaasamita kahevAya. kAlasaurika kasAI hInakuLamAM janmyo. te dayAhIna, niHzIla, sUvaranA zikArano zokhIna, pratidina 500 pADAno vadha karanAra te pahelAM paNa astamita hato ane pachI paNa astamita rahyo. kasAIno bhava pUrNa karI, sAtamI narakamAM utpanna thayo. covIsa daMDakamAM cAra yugma rAzi :10 cattAri jummA paNNattA, taM jahA- kaDajumme, teoge, dAvarajumme, klioe| bhAvArtha :- yugma (rAzi-vizeSa) cAra prakAranA che, te A pramANe che- (1) kRtayugma rAzi(4, 8 Adi). (2) stroja rAzi(7, 11 Adi). (3) dvApara yugma rAzi(610 Adi). (4) kalyoja rAzi(5, 9 Adi). 11 NeraiyANaM cattAri jummA paNNattA, taM jahA- kaDajumme, teoge, dAvarajumme, kalioe / evaM asurakumArANaM jAva vemANiyANa savvesiM jahA NeraiyANaM / bhAvArtha :- nArakajIva cAra prakAranA yugmavALA(rAzivALA)kahyA che, te A pramANe che- 1) kRtayugma (2) vyoja (3) dvAparayugma (4) kalyoja. te ja rIte asurakumArathI vaimAnika paryata sarvamAM nArInI jema cAra yugma che. vivecana : sAmAnyatayA rAzinA be bheda che- (1) yugmarAzi (2) oja rAzi. yathA-pitaparibhASA samarazikmamukhya viSamatu roga prati - sthAnAMgavRtti. gaNitanI paribhASAmAM samarAzine (2-4-6 Adine)yugma rAzi kahe che ane viSamarAzine (1-3-5 Adine)ojarAzi kahe che. prastuta Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 424] zrI ThANAMga satra-1 sUtramAM anya apekSAe yugmarAzinA cAra prakAra kahyA che. (1) vaDanune - kRta yugma. je rAzimAMthI 4-4 ghaTADatA aMte zeSa na rahe te rAzi. jema ke- 4, 8, 12. (2) teo -coja.je rAzimAMthI 4-4 ghaTADatAM aMte 3 saMkhyA zeSa rahe tevI rAzi.jemake - 7, 11, 15, 19. (3) pAvaralumna - dvApara yugma. je rAzimAMthI 4-4 ghaTADatA aMte be saMkhyA zeSa rahe tevI rAzi. jema ke- 6, 10, 14, 18. (4) timo:- kalyo. je rAzimAMthI 4-4 ghaTADatAM aMte eka saMkhyA zeSa rahe tevI rAzi.jema ke- 5, 9, 13, 17. narakAdi sarva daMDakamAM cAre rAzi saMbhavita che. janma-maraNanI saMkhyAnI apekSAe nArakI vagere jIvomAM cUnAdhikatA saMbhave che. tethI koI samaye yugma rAzi hoya, to koI samaye dvApara, koI samaye coja, to koI samaye kalyoja rAzi hoya. daSTAMta sahita zUravIratAnA cAra prakAra :12 cattAri sUrA paNNattA, taM jahA- khaMtisUre, tavasUre, dANasUre, juddhasUre / khaMtisUrA arahaMtA, tavasUrA aNagArA, dANasUre vesamaNe, juddhasUre vAsudeve / bhAvArtha :- zUra cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) kSamAzUra (2) tapazUra (3) dAnazUra (4) yuddhazUra. kSamAzUra arihaMta che, bhagavaMta, tapazUra aNagAro che, dAnazUra vaizramaNa-kubera che ane yuddhazUra vAsudeva che. vivecana : tisUrI rihatA - maraNAMta upasarga ApanAra pratye paNa kSamA rAkhI zake, vivazatAvaza nahIM paNa pratikAra karavAmAM samartha hovA chatAM je vyakti kSamA, zAMti rAkhe, te krodha nirapekSa kSamAvAna kSamAmAM zUra kahevAya che. arihaMta paramAtmA kSamAzura hoya che. tevasUrI apaIIST :- krodha rahita, Atma saMyama pUrvaka, jJAna ane samaja pUrvaka tapa karanAra tapazUra kahevAya che. dhannA jevA aNagAro tapazUrA hoya che. rAkhajUre vasamo - vaizramaNa-kubera tIrthaMkara paramAtmAnA janma samaye ane dIkSA samaye tenA bhaMDAra bhare tathA pAraNAdi samaye ratnonI vRSTi kare che. tethI teone dAnamAM zUra kahyA che. Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3 425 guThThasUre vAsudeve :- yuddhamAM je anyanI sahAyanI apekSA na rAkhe, kyAre ya koIpaNa yuddhamAM hAre nahIM te yuddhazUra kahevAya che. kRSNavAsudeva vagere sarva vAsudeva yuddhazUra che. uparokta daSTAMto apekSA vizeSathI ApyA che. tethI eka viSayamAM zUra hoya te anya viSayamAM zUra na paNa hoya ane eka viSayamAM anya vyakti paNa zUra hoya zake che. jema ke tIrthakara kSamAzUra che tema tapazUra paNa hoya che. gajasukumAra ane arjunamALI jevA aNagAro paNa kSamAzUra thaI zake che. ucca ane nimna puruSanI caubhaMgI :13 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- ucce NAmamege uccacchaMde, ucce NAmamege NIyacchaMde, NIe NAmamege uccacchaMde, NIe NAmamege NIyacchaMde / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) keTalIka vyakti kuLa, vaibhavathI ucca hoya ane vicAra, guNathI paNa ucca hoya. (2) keTalIka vyakti kuLAdithI ucca hoya paNa vicAra-guNathI nIca hoya. (3) keTalIka vyakti kuLAdithI hIna hoya paNa vicAra-guNathI ucca hoya. (4) keTalIka vyakti phaLAdithI paNa nimna hoya ane vicAra-guNathI paNa nimna hoya che. vivecana : prastuta sUtramAM uccatA-nimnatAnA AdhAre cAra prakAranA puruSa kahyA che. kuLa, vaibhava, guNa vagere ucca-ninanA aneka mApadaMDa hoya che. 3Sya :- svAbhAvika rIte je mAnava ucca avasthAmAM hoya te ucca puruSa kahevAya che. jema ke rAjA, mahArAjA, zeTha, senApati, adhikArI, padavIdhara, RddhisaMpanna, rUpasaMpanna, aizvaryasaMpanna Adi. fe:- nokara, dAsa, dAsI, sAmAnya jana, alpaRddhivALA, rUhIna, zarIrathI kurUpa, beDoLa, alpa puNyavALA, jAti, gotrahIna vagere nimna puruSa kahevAya che. 3jacha? khIcachake :- chaMda eTale vicAra, abhiprAya, bhAva,guNa vagere. ucca ane nimna baMne prakAranA vyakti guNathI, vicArathI ucca paNa thaI zake ane nimna paNa thaI zake che. ucca ane nimna avasthA puNya pApanA udaye thAya che paraMtu ucca ane nimna vicAra vyaktinA jJAna, viveka, abhyAsa, satsaMga ane kusaMga AdhArita che. mATe ucca nimna puruSanA cAra vikalpa caubhaMgImAM kahyA che. cAra vezyAnA daMDaka :|14 asurakumArANaM cattAri lesAo paNNattAo, taM jahA- kaNhalesA, NIlalesA, kAulesA, teulesA / Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 evaM jAva thaNiyakumArANaM / evaM puDhavi - Au-vaNassaikAiyANaM, vANamaMtarANaM savvesiM jahA asurakumArANaM / 426 bhAvArtha :- asurakumAromAM cAra lezyA kahI che, te A pramANe che- (1) kRSNa lezyA (2) nIla lezyA (3) kApota lezyA (4) tejo lezyA. te ja rIte stanita kumAra sudhI dase bhavanapati, pRthvikAyika, apakAyika, vanaspatikAyika jIva ane vyaMtara deva, A sarvane asurakumAronI samAna cAra cAra lezyA hoya che. vivecana : sAmAnyarUpe lezyA cha che paraMtu daMDaka AzrI judI-judI lezyA hoya che. prastuta sUtramAM cothA sthAnanA kAraNe cAra lezyA hoya tevA jIvonuM kathana che. lezyA :- jenA dvArA karma AtmA sAthe saMzliSTa thAya tene lezyA kahe che. je Atma pariNAma karma baMdhamAM kAraNabhUta bane che te Atma pariNAmane bhAva lezyA kahe che ane te bhAva--pariNAma anusAra je pudgalo grahaNa thAya te dravya lezyA che. bhavanapati-vANavyaMtaramAM avasthita dravya lezyA cAra che. bhAvalezyA to teomAM cha e cha saMbhave che. pRthvI, pANI vanaspatimAM koI tejolezyAvALA deva AyuSyapUrNa karI utpanna thAya to aparyApta avasthAmAM tejolezyA saMbhave che, tethI pRthvI AdimAM cAra lezyA kahI che. A rIte cauda daMDakamAM cAra lezyAo che- kRSNa, nIla, kApota ane tejo. zeSa dasa daMDakamAM traNa ke cha lezyA hoya che. yukta-ayukta yAna tathA puruSanI caubhaMgI : 15 cattAri jANA paNNattA, taM jahA- jutte NAmamege jutte, jutte NAmamege ajutte, ajutte NAmamege jutte, ajutte NAmamege ajutte / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- jutte NAmamege jutte, jutte NAmamege ajutte, ajutte NAmamege jutte, ajutte NAmamege ajutte / bhAvArtha :- cAra prakAranA yAna kahyA che, te A pramANe che- (1) koI yAna baLada yukta hoya ane sAmagrIthI paNa yukta hoya (2) koI yAna baLada yukta hoya ane sAmagrIthI ayukta hoya (3) koI yAna baLada ayukta hoya ane sAmagrIthI yukta hoya (4) koI yAna baLada ayukta hoya ane sAmagrIthI paNa ayukta hoya. te ja rIte puruSa paNa cAra prakAranA che, te A pramANe che-(1) koI puruSa samRddhithI yukta hoya Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3 427 ane AcAra, vezabhUSAthI paNa yukta hoya (2) koI puruSa samRddhithI yukta hoya ane AcAra, vezabhUSAthI yukta na hoya (3) koI puruSa samRddhithI yukta na hoya ane AcAra, vezabhUSAthI yukta hoya (4) koI puruSa samRddhithI paNa yukta na hoya ane AcAra, vezabhUSAthI paNa yukta na hoya. |16 cattAri jANA paNNattA, taM jahA- jutte NAmamege juttapariNae, caubhaMgo / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA,taM jahA- jutte NAmamege juttapariNae, cubhNgo| bhAvArtha - cAra prakAranA yAna ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che. yukta yukta pariNata yAna ane yukta yukta pariNata puruSa vagerenA cAra-cAra bhaMga jANavA. |17 cattAri jANA paNNattA,taM jahA- jutte NAmamege juttarUve, caubhaMgo / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- jutte NAmamege juttarUve, caubhago / bhAvArtha :- cAra prakAranA yAna ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che. yuktayuktarUpayAna, yuktayuktarUpa puruSa vagere cAra bhaMga pUrvavat jANavA. |18 cattAri jANA paNNattA, taM jahA- jutte NAmamege juttasobhe, caubhaMgo / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- jutte NAmamege juttasobhe, cubhNgo| bhAvArtha - cAra prakAranA yAna ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che. yukta-yukta zobhita yAna, yukta-yukta zobhita puruSa vagere cAra-cAra bhaMga pUrvavat jANavA. vivecana : prastuta sUtromAM yAnanA daSTAMte manuSyanI bhinna-bhinna avasthAonuM nirUpaNa karyuM che. yAna = vAhana, yAtAyAtanA sAdhana gADu, ratha vagerene yAna kahe che. nutte gAmane (yukta-yukta) - baLada joDAyela hoya te yAnane yukta' kahevAya ane baLada tathA sAmagrIthI yukta hoya te yAna yukta-yukta' kahevAya ane baLadathI yukta tathA sAmagrIthI rahita yAnane 'yukta--ayukta' kahe che. samRddhithI saMpanna manuSya yukta kahevAya che ane te manuSya sadAcAra, ucita veSabhUSAthI yukta hoya to te yuktayukta puruSa kahevAya che. A rIte cAre bhaMga samajI levA joIe. sAdhunI apekSAe A caubhaMgIno artha :- sAdhuveSathI yukta hoya ane sAdhupaNAthI paNa yukta hoya to yukta-yukta kahevAya. koIne sAdhuveza hoya paNa sAdhupaNu na hoya to te 'yukta--ayukta' kahevAya, jema ke- jamAlI vagere nitava. dravyaliMga na hoya ane bhAvaliMga hoya to 'ayukta-yukta' kahevAya. jema ke Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 ] zrI ThANAga sUtra-1 mArudevI mAtA. dravyaliMga, bhAvaliMga baMnethI rahita evA gRhastha 'ayukta ayukta' kahevAya che. nutte gAmane gupta raNa(yukta-yukta pariNata) -baLada AdithI yukta yAna pachI prazasta sAmagrInA kAraNe yukta rUpe ja pariName te 'yukta-yukta pariNata' kahevAya. baLada AdithI yuktayAna aprazasta sAmagrInA kAraNe aprazastarUpe pariName to 'yukta--ayukta pariNata' kahevAya. koI sAdhu dravyaliMgI paNa hoya ane bhAvaliMgarUpe pariNAma pAme to yuktayukta pariNata' kahevAya. dravyaliMgI hoya ane bhAvaliMga rahita bane to yukta--ayukta pariNata kahevAya. A rIte cAre ya bhaMga samajavA. nutte gAmane gurave(yukta-yuktarUpa) - koI yAna baLada vagerethI yukta hoya ane rucikara rUpa- AkAra, vastrAbharaNathI yukta hoya to 'yuktayuktarUpa' kahevAya. baLada vagerethI yukta hoya paNa jo te yAna suMdara AkAravALuM na hoya to 'yukta-ayuktarUpavALuM kahevAya. koI puruSa dhanAdi ane jJAnAdi guNa yukta hovAnI sAthe ucita veSabhUSAvALo vastrAbharaNathI suzobhita rUpavALo hoya to yuktayuktarUpa' kahevAya. gure nAmane kuttoe(yuktayukta zobhA) - koI yAna baLadathI yukta hoya ane dekhAvamAM suMdara zobhAvALuM hoya to yukta-yukta zobhAvALuM kahevAya. koI puruSa dhanAdithI saMpanna hoya ane zobhA saMpanna paNa hoya to 'yukta-yukta zobhAvALA' kahevAya che. zeSa bhaMga A pramANe ja jANavA. yukta-ayukta pAlakhI tathA puruSanI caubhaMgI :19 cattAri juggA paNNattA, taM jahA- jutte NAmamege jutte, caubhaMgo / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- jutte NAmamege jutte, caubhaMgo / evaM jahA jANeNa cattAri AlAvagA tahA juggeNavi, paDipakkho taheva purisajAtA jAva sobhetti / bhAvArtha :- cAra prakAranA yugya(DolI-pAlakhI)ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che. 'yukta-yukta', 'yukta-yukta pariNata' 'yukta-yuktarUpa' 'yukta-yukta zobhA' sudhInA yugya ane puruSa saMbaMdhI cAra-cAra AlApaka 'yAna'nA AlApakanI jema kahevA. vivecana : prastuta sUtramAM pUrvasUtranA 'yAna'nI jema yugyanuM kathana karavAnuM sUcana karyuM che. ratha vagere yAna kahevAya che. pAlakhI, DolI vagere yugya kahevAya che ane hAthI ghoDA Adi vAhana kahevAya che. Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-3 429 pAlakhI, vAhana vagere besavA yogya sAmagrI sahita hoya to yukta kahevAya ane gati-vega AdithI yukta hoya to yukta yukta kahevAya che. sArathI tathA puruSanI caubhaMgI : 20 cattAri sArahI paNNattA, taM jahA- joyAvaittA NAmamege No vijoyAvaittA, vijoyAvaittA NAmamege No joyAvaittA, ege joyAvaittA vi vijoyAvaittA vi, ege No joyAvaittA No vijoyAvaittA / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- joyAvaittA NAmamege No vijoyAvaittA, vijoyAvaittA NAmaM ege No joyAvaittA, ege joyAvaittA vi vijoyAvaittA vi, ege No joyAvaittA No vijoyAvaittA / bhAvArtha :- cAra prakAranA sArathi ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che--(1) keTalAka sArathi rathamAM azvAdikane joDe paNa chUTA karatA nathI (2) keTalAka sArathI azvAdine rathamAMthI chUTA kare paNa joDatA nathI (3) keTalAka sArathi azvAdine joDe ane chUTA paNa kare che (4) mAtra ratha calAvavAnuM kArya karanAra sArathi azvAdine joDatA paNa nathI ane chUTA paNa karatAM nathI. (1) keTalAka manuSya anyane uttama kAryamAM pravRtta kare paNa anucita kAryathI nivRtta karatA nathI (2) keTalAka manuSya anyane anucita kAryathI nivRtta kare paNa uttama kAryamAM pravRtta karatA nathI (3) keTalAka manuSya anyane uttama kAryamAM pravRtta kare che ane anucita kAryathI nivRtta paNa kare che (4) keTalAka manuSya / anyane uttama kAryamAM pravRtta karatA nathI ane anucita kAryathI nivRtta paNa karatA nathI. vivecana : prastuta sUtramAM sArathinA daSTAMtathI puruSanI vividhatA darzAvI che. baMne caubhaMgI sUtra bhAvArthamAM spaSTa che. vyAkhyAkAre A caubhaMgIne sAdhu puruSa para Tita karI che. zramaNanI apekSAe caubhaMgI :- (1) keTalAka sAdhu anya sAdhuone saMyama yogamAM pravRtta kare paNa anucitta kAryamAM pravRtta sAdhune nivRtta karatA nathI (2) keTalAka sAdhu anucitta kAryamAM pravRtta anya sAdhune nivRtta kare che paNa teone saMyama yogamAM pravRtta karatAM nathI (3) keTalAka sAdhu anya sAdhune saMyama yogamAM pravRtta paNa kare ane anucitta kAryathI nivRtta paNa kare che (4) sAdhAraNa zaktivALA keTalAka sAdhu anya sAdhune saMyama yogamAM pravRtta karatA nathI ane anucitta kAryathI nivRtta paNa karatA nathI. : yukta-ayukta anvAdi tathA puruSanI caubhaMgI 21 cattAri hayA paNNattA, taM jahA- jutte NAmamege jutte, caubhaMgo / Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 zrI ThANAga sUtra-1 evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- jutte NAmamege jutte, cubhNgo| evaM juttapariNae, juttarUve, juttasobhe; savvesiM caubhaMgo / paDivakkho purisajAyA caubhaMgo / evaM jahA hayANaM tahA gayANaM vi bhANiyavvaM, paDivakkho taheva purisjaayaa| bhAvArtha :- 'yukta-yukta' vagere cAra prakAranA azva ane cAra prakAranA puruSa kahyA che. te ja pramANe yukta pariNata, yuktarUpa, yukta zobhAvAna azva ane puruSanI caubhaMgI 'yAna' pramANe jANavI. jevuM azvanuM kathana karyuM, te ja pramANe hAthInuM paNa kathana karavuM arthAt yukta, yukta pariNata, yuktarUpa ane yukta zobhAnI cAra caubhaMgI kahevI. te ja rIte puruSa pakSamAM cAra caubhaMgI kahevI. vivecana : prastuta sUtromAM yAna sAthe saMyukta-asaMyukta azva ane hAthInA daSTAMte puruSanuM kathana karyuM che. azva upara jIna ane hAthI upara aMbADI hoya to te yukta ane ghoDA vegavAna hoya tathA hAthI zUravIra, svAbhimAnI hoya to te yuktayukta kahevAya che. puruSanI caubhaMgImAM teo vastrAbharaNa athavA dhana yukta hoya to yukta kahevAya ane utsAhAdi guNa tathA dhArmikatA Adi guNa paNa hoya to te yukta-yukta kahevAya. sarva bhaMga tathA caubhaMgI yAnanA (16 thI 19 sudhInA)sUtronI jema jANavI. mArga-unmArgagAmI pAlakhI-puruSanI caubhaMgI :|22 cattAri juggAritA paNNattA, taM jahA- paMthajAI NAmamege No uppahajAI, uppahajAI NAmamege No paMthajAI, ege paMthajAI vi uppahajAI vi, ege No paMthajAI No uppahajAI / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- paMthajAI NAmamege No uppahajAI, cubhNgo| bhAvArtha :- cAra prakAranA yugyavAhaka ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI pAlakhIvAhaka mArgagAmI hoya paraMtu unmArgagAmI na hoya (2) koI unmArgagAmI hoya paraMtu mArgagAmI na hoya. (3) koI mArgagAmI hoya ane unmArgagAmI paNa hoya (4) koI mArgagAmI paNa na hoya ane unmArgIgAmI paNa na hoya. Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-3 A ja rIte koI puruSa mArgagAmI hoya paraMtu unmArgagAmI na hoya vagere cAra bhaMga kahevA. vivecana : 431 prastuta sUtramAM pAlakhIvAhaka ane puruSanI mArga unmArgagAmitAnI caubhaMgI darzAvI che. je sUtra bhAvArthathI spaSTa che. sAdhu puruSanI apekSAe caubhaMgInA arthamAM vItarAga mArga anusAra, AcaraNa karanArane mArga- gAmI ane jinAjJAthI viparIta AcaraNa karanArane unmArgagAmI kahevAya che. saMyamInI apekSAe caubhaMgInuM artha ghaTana :- keTalAka sAdhu mArga gAmI, sadanuSThAna karanAra apramatta saMyata hoya, keTalAka asadanuSThAna karanAra hoya, keTalAka sa --asa baMne prakAranA anuSThAnathI rahita hoya. jema ke siddha bhagavAna. paMthanArUM :- mArgagAmI = zAstrajJAna saMpanna, gurunA upadezAnusAra, ArAdhanA mArge gamana karanAra. uppahajAI H- unmArgagAmI = kuzAstrajJAna ane phugurunA upadezane anusaranAra, kudevArAdhanA mArge cAlanAra athavA mArga eTale sva siddhAMta ane unmArga eTale para siddhAMta. A arthane anulakSIne paNa caubhaMgI kahI zakAya. rUpa guNAdi saMpanna puSpa tathA puruSanI caubhaMgI : 23 cattAri pupphA paNNattA, taM jahA- rUvasaMpaNNe NAmamege No gaMdhasaMpaNe, gaMdhasaMpaNNe NAmamege No rUvasaMpaNNe, ege rUvasaMpaNNe vi gaMdhasaMpaNNe vi, ege No rUvasaMpaNe No gaMdhasaMpaNNe / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- rUvasaMpaNNe NAmamege No sIlasaMpaNe, sIlasaMpaNNe NAmamege No rUvasaMpaNNe, ege rUvasaMpaNe vi sIlasaMpaNe vi, ege jo rUvasaMpaNNe No sIlasaMpaNNe / bhAvArtha :- cAra prakAranA puSpa tathA te ja prakAre cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- puSpa puruSa 1. koI rUpa saMpanna hoya paNa gaMdhathI asaMpanna hoya. 2. koI gaMdha saMpanna hoya paNa rUpathI asaMpanna hoya. 3. koI rUpa saMpanna hoya ane gaMdhathI paNa saMpanna hoya. 1. koI rUpa saMpanna hoya paNa zIlathI asaMpanna hoya. 2. koI zIla saMpanna hoya paNa rUpathI asaMpanna hoya. 3. koI rUpa ane zIla baMnethI saMpanna hoya. Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 432 | zrI ThANAga sutra-1 4. koI rUpathI asaMpanna hoya, gaMdhathI paNa asaMpanna hoya. 4.koI rUpathI asaMpanna, zIlathI paNa asaMpanna hoya. vivecana : prastuta sUtramAM puSpanA daSTAMte puruSanA guNone pragaTa karyA che. AkaDAnuM puSpa rUpasaMpana- suMdara hoya che paNa gaMdha vihIna hoya, bakulanuM puSpa sugaMdhayukta hoya paNa rUpavihIna hoya, juInuM puSpa suMdara paNa hoya ane sugaMdhI paNa hoya che. boranuM puSpa rUpavihIna, gaMdha vihIna hoya che. puSpanI jema keTalAka puruSo rUpasaMpana hoya paNa zIla asaMpanna hoya che. A caubhaMgI sUtrathI spaSTa che. jAti saMpanna vagere puruSanI caubhaMgIo :24 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- jAisaMpaNNe NAmamege No 3nasaMpavu', 23mano III bhAvArtha :- cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- koI puruSa jAtisaMpanna hoya paNa kaLathI asaMpanna hoya vagere caubhaMgI kahevI. 25 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- jAtisaMpaNNe NAmamege No balasaMpaNNe, caubhaMgo // 2 // evaM jAie rUveNa, jAie sueNa, jAie sIleNa, jAie caritteNa; cattAri aalaavgaa-6|| evaM kuleNa baleNa, kuleNa rUveNa, kuleNa sueNa, kuleNa sIleNa, kuleNa crittenn-5|| evaM baleNa rUveNa jAva baleNa crittenn4|| evaM rUveNa sueNa jAva rUveNa caritteNa- 3 // evaM sueNa sIleNa, sueNa caritteNa- 2 // evaM sIleNa caritteNa- 1 // cattAri AlAvagA / eteyA ekkavIsaM bhaMgIo bhaanniyvvaa| bhAvArtha - cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- koI puruSa jAtisaMpanna hoya paNa baLathI asaMpanna hoya vagere caubhaMgI kahevI. te ja rIte jAti-rUpanI, jAti-zrutanI, jAti-zIlanI, jAti-cAritranI cha caubhaMgI kahevI. te ja rIte kuLa-baLa, kuLa-rUpa, kuLa-zruta, kuLa-zIla, kuLa cAritranI pAMca caubhaMgI kahevI. te ja rIte baLa-rUpa, baLa-zruta, baLa-zIla, baLa-cAritranI cAra caubhaMgI kahevI. te ja rIte rUpa-kRta, rUpa-zIla ane rUpa-cAritranI traNa caubhaMgI kahevI. Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3 433. te ja rIte zrata-zIla ane zruta-cAritranI be caubhaMgI kahevI. te ja rIte zIla-cAritra sAthenI eka caubhaMgI kahevI. A rIte ekavIsa caubhaMgIo kahevI. vivecana : prastuta sUtromAM (1) jAti (2) kuLa (3) baLa (4) rUpa (5) zruta (6) zIla (7) cAritra A sAta padono dvika saMyoga karI, 21 caubhaMgI darzAvI che. ekavIsa caubhaMgIona vivaraNa:- jAti sAthe cha dvika saMyoga- (1) jAti-kuLa (2) jAti-baLa (3) jAti-rUpa (4) jAti-zruta (5) jAti-zIla (6) jAti-cAritra. kuLa sAthe pAMca ddhika saMyoga- (7) kuLa -baLa (8) kuLa-rUpa (9) kuLa-zruta (10) kuLa-zIla, (11) kuLa-cAritra. baLa sAthe cAra ddhika saMyoga(12) baLa-rUpa (13) baLa-zruta (14) baLa-zIla (15) baLacAritra. rUpa sAthe traNa dvika saMyoga(16) rUpa-zruta (17) rUpa-zIla (18) rUpa-cAritra. zruta sAthe be dvika saMyoga- (19) zruta-zIla (20) zruta-cAritra. zIla sAthe eka dvika saMyoga- (21) zIla cAritra. jAti vagere padonA artha :- jAti = mAtR pakSa. kuLa = pitR pakSa. baLa = zArIrika sAmarthya. rUpa = zArIrika sauMdarya. zrata = jJAna. zIla = svabhAva. cAritra = sadAcaraNa. AcAryane madhura phaLonI upamA : 26 cattAri phalA paNNattA, taM jahA- Amalagamahure, muddiyAmahure, khIramahure, rAMDamadure ! ___ evAmeva cattAri AyariyA paNNattA, taM jahA- AmalagamahuraphalasamANe, muddiyA- mahuraphalasamANe, khIramahuraphalasamANe khaMDamahuraphalasamANe / bhAvArtha :- cAra prakAranA phaLa ane te ja pramANe cAra prakAranA AcArya kahyA che, te A pramANe che AcArya 1. Amalaka jevA madhura. 1. Amalaka jevA madhura phaLa samAna. 2. drAkSa jevAmadhura. 2. drAkSa jevA madhura phaLa samAna. 3. kSIra jevA madhura. 3. kSIra jevA madhura phaLa samAna. 4. khAMDa jevA madhura. 4. khAMDa jevA madhura phaLa samAna. vivecana : prastuta sUtramAM madhura phaLa sAthe AcAryanI tulanA karI che. sUtragata daSTAMtomAM madhuratAnI taratamatA Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 434] zrI ThANAga sUtra-1 darzAvI che. AmaLA ISat madhura, drAkSabahumadhura, dUdhabahutara madhura, khAMDa bahuttama madhura hoya che. AcAryanA upazamAdi, prazAMta guNonI phaLanA mAdhurya sAthe tulanA karI che. madhuratAnI jema upazamAdi guNomAM taratamatA hoya che. keTalAka AcAryamAM kaSAyonI upazAMtatA ISatu-alpa hoya to keTalAkamAM adhika hoya che. vaicAvRtyanI apekSAe puruSanI caubhaMgIo :|27 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- AyaveyAvaccakare NAmamege No paraveyAvaccakare, paraveyAvaccakare NAmamege No AyaveyAvaccakare, ege AyaveyAvaccakare vi paraveyAvaccakare vi, ege No AyaveyAvaccakare No paraveyAvaccakare / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa svayaMnI vaiyAvacca kare che paraMtu paranI vaiyAvaccano svIkAra karatA nathI (2) koI puruSa paranI vaiyAvacca kare che paNa svayaMnI vaiyAvacca karatA nathI (3) koI puruSa svayaM ane paranI baMnenI vaiyAvacca kare che (4) koI puruSa svayaMnI ane paranI koInI paNa vaiyAvacca karatA nathI. 28 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- karei NAmamege veyAvaccaM No paDicchai, paDicchai NAmamege veyAvaccaM No karei, ege karei vi veyAvaccaM paDicchai vi, ege No karei veyAvaccaM No paDicchai / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa vaiyAvacca(sevA) kare paNa anyanI vaiyAvaccano svIkAra karatA nathI. (2) koI puruSa vaiyAvacca kare nahIM paNa anyanI vaiyAvaccano svIkAra kare che. (3) koI puruSa anyanI vaiyAvacca kare ane anyanI vaiyAvaccano svIkAra paNa kare che. (4) koI puruSa vaiyAvacca kare paNa nahIM ane anyanI vaiyAvaccano svIkAra paNa karatA nathI. vivecana : viyAvacca karavI, na karavI te mAnavInI svArthI-nisvArthI vRtti para nirbhara che. te uparAMta sAdhanAnI uccatama kakSAe paNa sAdhaka vaiyAvacca levA ke karavAnA viSayamAM vividha abhigraha dhAraNa kare che. svArtha niHsvArthanI apekSAe caubhaMgI :- (1) svArthI ane ALasu vyakti potAnI sevA kare che, anyanI nahIM. (ra) niHsvArthI vyakti bIjAnI sevA kare che. potAnI nahIM. (3) saMtulita manovRttivALA, sthavira kalpI sAdhu, zrAvaka vagere potAnI ane anyanI baMnenI sevA kare che. (4) ALasu, udAsIna, nirAzAvAdI athavA avadhUta manovRttivALA, jina kalpI sAdhu, anazanadhArI puruSa manuSya potAnI ke anyanI sevA karatA nathI. Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3, 435 abhigrahanI apekSAe caubhaMgI - (1) nispRha manuSya anyanI sevA kare paNa anyanI sevAno svIkAra karatA nathI. (2) rogI, vRddha, azakta, viziSTa sAdhanAmAM pravRtta sAdhu, AcArya, saMzodhanamAM pravRtta vyakti anyanI sevAno svIkAra kare che. paNa anyanI sevAno svIkAra kare che paNa anyanI sevA karatA nathI. (3) saMtulita vRttivALA, samatAdhArI sthavira kalpI sAdhu anyanI sevA paNa kare ane anyanI sevAno svIkAra paNa kare che. (4) jina kalpI, nirapekSa vyakti anyanI sevA karatA nathI ane anyanI sevAno svIkAra paNa karatA nathI. kArya ane mAna karavA na karavAnI caubhaMgI :| 29 cattAri purisajAyA paNNattA,taM jahA- aTThakare NAmamege No mANakare, mANakare NAmamege No aTThakare, ege aTThakarevi mANakarevi, ege No aTThakare No mANakare / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI kArya kare paNa mAna karatA nathI (2) koI mAna kare paNa kArya karatA nathI. (3) koI kArya kare ane mAna paNa kare che (4) koI kArya paNa karatA nathI ane mAna paNa karatA nathI. 30 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- gaNaTThakare NAmamege No mANakare, 13mo bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI gaNanuM kArya kare paNa mAna na kare vagere caubhaMgI kahevI. 31 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- gaNasaMgahakare NAmamege No mANakare, cubhNgo| bhAvArtha -puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI gaNanI vRddhi kare paNa mAna na kare vagere caubhaMgI kahevI. 32 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- gaNasobhakare NAmamege No mANakare, 3mo ! bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI gaNanI zobhA vadhAre paNa mAna kare nahIM vagere cIbhaMgI kahevI. 33 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- gaNasohikare NAmamege No mANakare, cubhNgo| Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 436 ] zrI ThANAga sutra-1 bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che-(1) koI gaNamAM vadhatA dUSaNonI zuddhi kare paNa mAna kare nahIM vagere caubhaMgI kahevI. vivecana : prastuta sUtromAM arthakara, gaNArthakara, gaNa saMgrahakara, gaNazobhAkara ane gaNazuddhikara A pAMca pado sAthe 'mAnakara' pada joDI pAMca caubhaMgI kahI che. A pAMce caubhaMgI vyavahAra sUtramAM paNa kahI che. saphare - arthakara. artha eTale ISTa, prayojanabhUta kArya karavuM, kuTuMba vagerenA bharaNa-poSaNa mATe dhana kamAvuM. keTalAka manuSya ISTa kArya kare paNa abhimAna na kare. maMtrI, purohita vagere rAjAnuM kArya kare paNa abhimAna karatAM nathI. TNakura:- gaNArthakara. sAdhu samudAyane gaNa kahe che. je gaNa mATe AhAra-pANI lAvavA vagere kArya kare te gaNArthakara kahevAya che. TNasa hajare - gaNasaMgrahakara. dravya apekSAe gaNa mATe saMyamopayogI vastra, pAtra vagere dravyo ane bhAvanI apekSAe jJAnAdino tathA jJAna, darzanAdinA sAdhanono saMgraha kare. ziSya samudAyanI je vRddhi kare te paNa gaNasaMgrahakara kahevAya. TUsoma:-gaNazobhAkara.gaNanI zobhA vadhAranAra, je sAdhu samAcArInI pravartanA dvArA, vakrutvazakti dvArA, dharmopadeza dvArA, vidyA siddhi Adi dvArA gaNanI zobhA vadhAre, zAsana prabhAvanA kare te gaNazobhAkara kahevAya. TbohavAre - gaNazuddhikara. samucitta prAyazcitta dvArA gaNanI zuddhi kare, gaNamAM vadhatA rivAjo, kuprathA, vikRti, ADaMbara vagere doSita pravRttine dUra kare te gaNazuddhikara kahevAya. dharma, veza Adi tyAga-atyAganI caubhaMgI :34 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- rUvaM NAmamege jahai No dhamma, dhamma NAmamege jahai No rUvaM, ege rUvaM pi jahai dhammaM pi, ege No rUvaM jahai No dhmm| bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI rUpa(veSa)ne choDe paNa dharmane na choDe (2) koI dharmane choDe paNa rUpane-veSane na choDe (3) koI rUpa-veSa ane dharma baMnene choDI de (4) koI rUpa-veSa ane dharma baMnene choDatA nathI. 35 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- dhammaM NAmamege jahai No gaNasaMThiI, vAmano | Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4 : uddezaka-3 bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI dharmane choDI de paNa gaNamaryAdA na choDe vagere cAra bhaMga kahevA. vivecana : prastuta sUtramAM dharma sAthe rUpa ane dharma sAthe gaNa sthiti, tema be caubhaMgI pragaTa karI che. ahIM 'rUpa' zabdathI sAdhu vezanuM kathana karyuM che ane dharma zabdathI saMyamadharma athavA zrAvakadharma ke jinAjJAnA pAlana rUpa dharmanuM grahaNa karyuM 437 cAritra mohakarmanA udaye temaja anya nimittonA saMyoge jIvanI vibhinna sthitio thAya che. temAM sAdhakanI kSamatA ane bhAvanI taratamatAnA AdhAre thatA cAra bhaMga ahIM batAvyA che. keTalAka sAdhako bhAvomAM maMdatA AvavA chatAM sAdhuveSa choDatA nathI paNa sAdhvAcArano bhaMga kare che. keTalAka sAdhu veSa choDIne paNa dharmabhAvone jALavI rAkhe che. A rIte cAra bhaMga samajI levA joIe. gaNasaMTThi - gaNasaMsthiti, gaNanI maryAdA, AcArasaMhitA. dharma ane gaNasthitinI caubhaMgImAM dharma eTale prabhuAjJA ke saMyamadharma ane gaNa saMsthiti eTale guruAjJA ke saMpradAyanI viziSTa maryAdA. kSetrakALane Azrita gaccha ke saMpradAyanA je vizeSa niyama hoya te gacchanI samAcArI, gaNasaMsthiti kahevAya. sAdhakonI bhinnabhinna manodazAnA kAraNe sUtrokta dharma ane gaNa saMsthitinI caubhaMgI Tita thAya che. (1) keTalAka sAdhu prasaMgAnusAra saMyama maryAdAne choDI de paNa gaccha samAcArInuM daDhatA sAthe pAlana kare che. (2) keTalAka sAdhu paristhiti AvatAM gaccha samAcArIne choDavAnuM svIkAra kare paNa saMyama maryAdAnuM ullaMghana karatA nathI. (3) keTalAka sAdhu baMne prakAranI maryAdAone sAcavIne vyavahAra kare che. (4) keTalAka sAdhu paristhiti AvatAM baMne maryAdAone choDI de che. DhadharmI priyadharmInI caubhaMgI : 36 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- piyadhamme NAmamege No daDhadhamme, daDhadhamme NAmamege jo piyadhamme, ege piyadhamme vi daDhadhamme vi, ege jo piyadhamme No daDhadhamme / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che-(1) koI puruSa priyadharmI hoya paNa daDha dharmI hotA nathI. (2) koI puruSa daDhadharmI hoya paNa tene dharma pratye hArdika prIti hotI nathI. (3) koI priyadharmI, daDhadharmI baMne hoya che. (4) koI priyadharmI ane daDhadharmI baMne hotA nathI. vivecana : prastuta sUtramAM dharmI jIvanI priyatA ane daDhatA darzAvI che. priyatA ane daDhatA, te kramika vikAsanI Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 ] zrI kANAMga sUtra-1 bhUmikA che. vyaktimAM prAyaH pahelA priyatA utpanna thAya che ane pachI daDhatA Ave che. priyatne - dharma priyatA. prItibhAvathI, AnaMda pUrvaka dharmane svIkAravo. vadhakhe -dharmamAM daDhatA. dhRti, sahana zakti, kSamatAnA kAraNe vipattimAM paNa dharmathI vicalita na thAya te. viparIta saMjogomAM paNa dharmAcaraNamAM daDha rahe vadhumna khAne je jiyathane - mAnava mananI vividha prakAranI vRtti hovAnA kAraNe tenI pravRttimAM vividhatA daSTigocara thAya che. keTalAka jIvonA vicAronI daDhatAnA kAraNe svIkRta niyamonuM daDha tApUrvaka pAlana kare che paraMtu tene samajaNapUrvaka dharmamAM prIti-anurAga ke utsAha hoto nathI. jema ke keTalIka vyaktio madhamAMsa, kaMdamULa tyAga Adi niyamonuM daDhatApUrvaka pAlana kare che paraMtu tene saMtadarzana, jinavANI zravaNa, sAmAyikAdi vividha dhArmika anuSThAnomAM prIti hotI nathI. te daDhadharmI che paNa priyadharmI nathI. A rIte cAre bhaMga samajavA. AcArya ane ziSyanI caubhaMgIo :|37 cattAri AyariyA paNNattA, taM jahA- pavvAvaNAyarie NAmamege No uvaTThAvaNA- yarie, uvaTThAvaNAyarie NAmamege No pavvAvaNAyarie, ege pavvAvaNAyarievi uvaTThA- vaNAyarie vi, ege No pavvAvaNAyarie No uvaTThAvaNAyarie dhammAyarie / bhAvArtha :- AcArya cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI AcArya dIkSA dAtA hoya paraMtu vaDI dIkSAdAtA na hoya (2) koI vaDadIkSA dAtA hoya paraMtu dIkSAdAtA na hoya (3) koI baMne dIkSA dAtA hoya (4) koI baMne dIkSAdAtA na hoya, kevaLa dharmopadeSTA, dharmAcArya mAtra hoya. |38 cattAri AyariyA paNNatA, taM jahA- uddesaNAyarie NAmamege No vAyaNAyarie vAyaNAyarie NAmamege No uddesaNAyarie, ege uddesaNAyarie vi vAyaNAyarie vi, ege No uddesaNAyarie No vAyaNAyarie, dhammAyarie / bhAvArtha :- AcArya cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) [koI sAdhunI apekSAe koI AcArya sUtravAcanAdAtA hoya paraMtu arthavAcanAdAtA na hoya (2) koI arthavAcanAdAtA hoya paraMtu sUtravAcanAdAtA na hoya (3) koI ubhaya vAcanAdAtA hoya (4) koI kevaLa dharmAcArya hoya vAcanAdAtA na hoya. |39 cattAri aMtevAsI paNNattA, taM jahA- pavvAvaNaMtevAsI NAmamege No uvaTThAvaNa aMtevAsI, uvaTThAvaNa aMtevAsI NAmamege No pavvAvaNaMtevAsI, Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3 439 ] ege pavvAvaNa aMtevAsI vi uvaTThAvaNa aMtevAsI vi, ege No pavvAvaNaMtevAsI No uvaTThAvaNa aMtevAsI, dhammaMtevAsI / bhAvArtha :- aMtevAsI ziSya cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI sAdhu AcAryanA dIkSita aMtevAsI ziSya hoya che paraMtu upasthApita (vaDI dIkSAnA)aMtevAsI ziSya na hoya (2) koI upasthApita ziSya hoya paNa pravrajita ziSya na hoya (3) koI ubhaya prakAranA aMtevAsI ziSya hoya (4) koI baMne prakAranA aMtevAsI na hoya paNa dharma pamADela, saMskArita karela aMtevAsI hoya. 40 cattAri aMtevAsI paNNattA, taM jahA- uddesaNaMtevAsI NAmamege No vAyaNaMtevAsI, vAyaNaMtevAsI NAmamege No uddesaNaMtevAsI, ege uddesaNaMtevAsI vi vAyaNaMtevAsI vi, ege No uddesaNaMtevAsI No vAyaNaMtevAsI, dhammaMtevAsI / bhAvArtha :- aMtevAsI ziSya cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI sAdhu sUtra bhaNAvelA ziSya che paNa artha bhaNAvelA ziSya nathI (2) koI artha bhaNAvelA ziSya che paNa sUtra bhaNAvelA nathI (3) koI AcArya dvArA sUtra, artha ubhaya bhaNAvelA ziSya che. (4) koI mAtra dharmAntavAsI che arthAt sUtrArtha-vAcanataMtevAsI nathI. vivecana : prastuta sutramAM dIkSA ane vAcanAnI apekSAe AcArya tathA ziSyanI caubhaMgIo darzAvI che. paSyavaLapi - je ziSyane je AcArya ke vaDIla nava dIkSA Ape che te tenA pravrAjanAcArya kahevAya ane te ziSya teno pravrAjanA aMtevAsI kahevAya. paLAya = navI dIkSA. 3vaphAvaLAri:- je AcArya jenA vaDI dIkSAnA dAtA che te tenA upasthApanAcArya kahevAya ane te ziSya teno upasthApanA aMtevAsI ziSya kahevAya. 3vakuvaUT = vaDI dIkSA. janma ri:- je AcArya ke sAdhuno dIkSA saMbaMdha nathI paNa dharmapreraNA, saMskAra, sahavAsano saMbaMdha che te paraspara dharmAcArya ane dharmAntavAsI kahevAya. sa ri5:- je ziSyane je AcArya, upAdhyAya ke vaDIla sutrapATha bhaNAve, te tenA uddezanAcArya kahevAya ane te ziSya teno uddezanAntavAsI kahevAya. vANiH - je ziSyane je AcArya, upAdhyAya ke vaDIla sutrArtha paramArtha bhaNAve, te tenA vAcanAcArya kahevAya ane te ziSya teno vAcanataMtevAsI kahevAya. tharmogi :- je AcArya-ziSyano paraspara sutra-artha vAcanA saMbaMdha nathI paNa anuzAsana, Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 ] zrI ThANAMga satra-1 preraNA, sahavAsa, saMskAra upakAra saMbaMdha che, te paraspara dharmAcArya dharmAntavAsI kahevAya. anya apekSAe dharmAcArya :- je dharmano upadeza Ape. prathamavAra dharmamAM prerita kare che. A apekSAe gRhastha paNa dharmAcArya hoI zake ane koI zramaNa paNa dharmAcArya hoI zake. dharmAcArya, pravrAjanAcArya ane upasthApanAcArya A traNe alaga-alaga vyakti paNa hoI zake ane eka ja vyakti dharmAcArya, pravrAjanAcArya ane upasthApanAcArya hoI zake. temaja uddezanAcArya, vAcanAcArya ane dharmAcArya paNa eka vyakti hoya zake ane bhinna-bhinna vyakti paNa hoI zake. aMtevAsIpaNAmAM paNa eka vyakti dharmAntavAsI, pravrAjanAttevAsI ane upasthApanAntavAsI vagere saMbhavI zake dharmAcArya ane dharma aMtevAsI sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA koIpaNa hoI zake che. jenA dvArA vyakti prathama bodha pAme te dharmaguru ane jene pahelI vAra dharma maLe te teno dharma aMtevAsI kahevAya che. A rIte ahIM dIkSAguru, vidyAguru ane dharmagurunuM tathA dIkSA ziSya, vidyA ziSya ane dharma ziSyanuM kathana che. ArAdhaka ane anArAdhaka zramaNa :41 cattAri NiggaMthA paNNattA, taM jahA- rAiNie samaNe NiggaMthe mahAkamme mahAkirie aNAtAvI asamie dhammassa aNArAhae bhavai / rAiNie samaNe NiggaMthe appakamme appakirie AtAvI samie dhammassa ArAhae bhavai / omarAiNie samaNe NiggaMthe mahAkamme mahAkirie aNAtAvI asamie dhammassa aNArAhae bhvi| omarAiNie samaNe NiggaMthe appakamme appakirie AtAvI samie dhammassa ArAhae bhavai / bhAvArtha :- cAra prakAranA nigraMtha kahyA che, te A pramANe che- (1) koI dIrgha dIkSAparyAyavALA zramaNa nigraMtha mahAkarma, mahAkriyA, anAtApI (atapasvI athavA apazcAttApI)ane samiti rahita hovAthI dharmanA anArAdhaka hoya che. (2) koI dIrgha dIkSAparyAyavALA zramaNa nigraMtha alpakarmA, alpakriya, AtApI ane samitivaMta hovAthI dharmArAdhaka hoya che. (3) koI alpa dIkSAparyAyavALA zramaNa nigraMtha mahAkarmA, mahAkriyA, anAtApI ane asamita(samiti rahita) hovAthI dharmanA anArAdhaka hoya che. (4) koI alpa dIkSAparyAyavALA zramaNa nigraMtha alpakarmI, alpakriya, AtApI(tapasvI)ane samitivaMta hovAthI dharmanA ArAdhaka hoya che. 42 cattAri NiggaMthIo paNNattAo, taM jahA- rAiNiyA samaNI NiggaMthI Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3 441 | mahI- mmA, parva veva vava . bhAvArtha - cAra prakAranI nigraMthIo kahI che, te A pramANe che- rAtvika zramaNI nigraMthIo mahAkarmA hoya vagere caubhaMgI kahevI. |43 cattAri samaNovAsagA paNNattA, taM jahA- rAiNie samaNovAsae mahAkamme, taheva cubhNgo| bhAvArtha :- cAra prakAranA zramaNopAsaka kahyA che, te A pramANe che- ratnAdhika zramaNopAsaka mahAkarmA hoya vagere caubhaMgI kahevI. 44 cattAri samaNovAsiyAo paNNattAo, taM jahA- rAiNiyA samaNovAsiyA mahAkammA, taheva cattAri gamA / bhAvArtha :- cAra prakAranI zramaNopAsikA kahI che, te A pramANe che- ratnAdhikA(zramaNopAsikA) mahAkarmA hoya vagere caubhaMgI kahevI. vivecana : prastuta sutromAM dIrgha ane alpa dIkSAparyAyavALA sAdhu-sAdhvI tathA zrAvaka-zrAvikAnI dharma ArAdhakatA ane anArAdhakatAnA kAraNo darzAvyA che. fothe - nigraMtha. bAhya, AtyaMtara parigrahathI rahita sAdhu. frothI nigraMthI, sAdhvI. samavasa:-zramaNopAsaka. zramaNanI upAsanA karanAra zrAvaka, samovaliyA = zramaNopAsikA, zrAvikA. 2gfNa = rANipa :- ratnAdhika, rAtvika. jJAnAdi ratna saMpanna, dIkSA paryAyamAM jyeSTha. avamarAtvika, dIkSAparyAyamAM laghu. AtAvI :- AtApI. tapasvI, zIta, uSNAdi pariSahone sahana karavA rUpa AtApanA karanAra, pApano pazcAttApa karanAra. abatAvI = anAtApI. atapasvI, zItAdi parISahane sahana nahIM karanAra, ni:- samitaIryAdi samitinuM pAlana karanAra. mami = asamita. samitinA pAlana rahita. mahine-mahAkarmA. jeone jJAnAvaraNIyAdi karmonI dIrghasthiti hoya te, akhaMkhe = alpakarmA. jeonI jJAnAvaraNIyAdi karmonI sthiti alpa hoya te, alpa karmasaMgraha karanAra, Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 ] zrI ThANAga sutra-1 mahAvira:- mahAkriyA. jene karmabaMdhanA kAraNabhUta kAyikI Adi kriyA adhika hoya te mahAzravI. aMvira:- alpakriyA. jene kAyikI vagere kriyA alpa hoya te alpAzravI. sutrokta caubhaMgIo eka sarakhI che, te saMkSepamAM A rIte che- (1) dIrgha paryAyavAna anArAdhaka (2) dIrgha paryAyavAna ArAdhaka (3) laghu paryAyavAna anArAdhaka (4) laghu paryAyavAna ArAdhaka. nigraMtha-nigraMthInI dIkSA paryAya ane zrAvaka-zrAvikAnI zramaNopAsakaparyAya alpa hoya ke dIrgha hoya paNa tenI tapasaMyama sAdhanA samyaka hoya to te ArAdhaka thAya ane tenI sAdhanA asamyaka hoya to te anArAdhaka thAya che. tAtparya e che ke ArAdhaka thavAmAM dIrgha ke alpa paryAyanuM mahattva nathI paraMtu tapa saMyamanI samyapha ArAdhanAnuM mahattva che. kartavya pAlananI apekSAe zrAvakanA cAra prakAra : 45 cattAri samaNovAsagA paNNattA, taM jahA- ammApiusamANe, bhAIsamANe, mittasamANe, savattisamANe / bhAvArtha :- zramaNopAsaka cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) mAtA-pitA samAna (2) bhAI samAna (3) mitra samAna (4) sapatnI samAna. vivecana : prastuta sutramAM zramaNo pratye zrAvakanA vyavahAra ane kartavya pAlananI apekSAe upamA sAthe zrAvakanA cAra prakAra darzAvyA che. amepiDAtA :- zramaNa-nigraMtha sAdhuonI upAsanA-ArAdhanA karanArA guhastha zrAvakone zramaNopAsaka kahe che. teo bhedabhAva rahita, vinayapUrvaka, sneha vAtsalya ane zraddhA sAthe nigraMthonI sevA-bhakti kare che; saMyama-mArgamAM AgaLa vadhAravA mATe sahAyatA kare che. tAtvika vicAradhArA ane jIvana nirvAha baMnne prasaMge vAtsalyapUrNa vyavahAra kare te zrAvako mAtA-pitA tulya che. zramaNo prati pragADha vatsalatA hoya tevA zramaNopAsakone mAtA-pitA tulya kahyA che. bhAIlamAne -je zrAvakomAM zramaNo prati vatsalatA ane ugratA baMne hoya tenI tulanA bhAI sAthe karI che. je zrAvaka tattva vicAra-carcAmAM kadAca kaThora vacana ke ugratA lAve paraMtu jIvana nirvAhanA prasaMge teonuM hRdaya vAtsalyapUrNa hoya, te zramaNopAsaka bhAI samAna che. nittaramANe - je zramaNopAsakamAM sApekSaprIti hoya che. je zramaNopAsaka kaSTa samaye saMto prati sahAnubhUti pragaTa kare teone mitra samAna kahyA che. Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3 443 varitamAne :- je zramaNopAsakane je zramaNo prati vAtsalya ke prema na hoya, bhaktibhAva na hoya, paraMtu je teonA doSo pragaTa karanArA hoya, chidragaveSI hoya, jema-tema bolanArA hoya, niMdA ke vikathA karanAra hoya; AvA zramaNopAsakone sapatnI(zaukya) jevA kahyA che. prastuta sUtromAM zramaNopAsakonI cAre upamAmAM ane samAje ItyAdi pAThamAM samAne = samAna zabdathI spaSTa thAya che ke zramaNa ane zramaNopAsakono saMbaMdha guru-ziSyano ja che tema chatAM zrAvakonI bhakti bhAvanI hInAdhikatAnA AdhAre tene cAra upamAthI upamita karyA che. yathA- je zrAvako je zramaNo pratye putravat snehabhAva, vAtsalyatA, AtmIyatA ke hitadaSTi rAkhe, zramaNonI sevA-suzruSA, surakSA Adi kartavyonuM pAlana kare. A rIte mAtA pitAnuM kartavya bajAvanAra zrAvako mAtA pitA nahIM paraMtu mAtA pitA samAna che. temaja cAre upamAo yogya rIte samajavI joIe. tAtparya e che ke dareka zrAvaka pota potAnA vyavahAra viveka anusAra te te zramaNo mATe mAtApitA sama hoya che ane bhAI ke mitra sama paNa hoya che ane koI zrAvaka koI zramaNa prati zaukya sama paNa hoya svabhAvanI apekSAe zrAvakanA cAra prakAra :46 cattAri samaNovAsagA paNNattA, taM jahA- addAgasamANe, paDAgasamANe, khANu- samANe, kharakaTayasamANe / bhAvArtha :- zramaNopAsakanA cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) darpaNa samAna (2) patAkA samAna (3) staMbha samAna (4) kharakaMTaka samAna. vivecana : prastuta sUtramAM AMtarika yogyatA ayogyatAnA AdhAre zramaNopAsakanA cAra varga karyA che. a samAne - darpaNa sama. sAdhu dvArA prarUpita utsarga apavAdamaya AcArane, Agama prarUpita tattvone, pravacananA bhAvone yathArthapaNe samaje ane yathArtha rUpe pragaTa kare tevA samyaka pariNAmI zrAvaka darpaNa samAna kahevAya che. paDA samAne - patAkAsama. je dizAmAM vAyu vAto hoya te dizAmAM patAkA-dhajA laherAtI hoya tema asthira cittavALA zrAvako jevI dezanA (upadeza) sAMbhaLe te tarapha teonI cittavRtti cAle paraMtu teo tattva upara sthira bhAva na rAkhI zake, game tyAM jhUkI jAya, tene patAkA jevA zrAvako kahyA che. hApusamAne - koI paNa prakAranA kadAgrahamAM phasAI gayelA zrAvaka gItArtha, bahuzruta, jJAnI dvArA Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 zrI ThANAga sutra-1 samajAvavA chatAM paNa bodha pAmatA nathI. tevA namratA rahita svabhAvavALA zrAvaka sthANu samA(khetaramAM pAka kApyA pachI zeSa rahelA hUMThA samA)zrAvaka kahevAya che. kharakaTayasamANe :- zahIche,modhApanArane 516vayana3pI 25thI vadhavAno prayatna 43 che. te zrAvaka kharakaMTaka samAna kahevAya che. khara = kaThora, aNIdAra kaMTaka-zULa. boraDI ke bAvaLanA kaThora ke aNIdAra zULa jema khUMcI jAya che ane kADhanArane paNa te vIMdhI nAkhe che tema kharakaMTaka jevA zrAvaka potAnI duSTatAnA kAraNe potAnA hitaciMtakone paNa khoTA AkSepothI badanAma kare che. AnaMdAdi zrAvakonI devalokamAM sthiti :|47 samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa samaNovAsagANaM sohamme kappe aruNAbhe vimANe cattAri paliovamAi ThiI paNNattA / bhAvArtha :- saudharma kalpamAM aruNAbha vimAnamAM utpanna thayelA zramaNa bhagavAna mahAvIranA AnaMda vagere zramaNopAsakonI sthiti cAra palyopamanI kahI che. devonA AvavA na AvavAnA kAraNo : 48 cauhiM ThANehiM ahuNovavaNNe deve devalogesu icchejja mANusaM logaM havvaM Agacchittae, No ceva NaM saMcAei havvamAgacchittae, taM jahA __ ahuNovavaNNe deve devalogesu divvesu kAmabhogesu mucchie, giddhe, gaDhie ajjhovavaNNe, se NaM mANussae kAmabhoge No ADhAi, No pariyANAi, No aTuM baMdhai, No NiyANaM pagarei, No ThiIpagappaM pagarei // 1 // ahuNovavaNNe deve devalogesu divvesu kAmabhogesu mucchie, giddhe, gaDhie ajjhovavaNNe tassa NaM mANussae peme vocchiNNe divve saMkaMte bhavai // 2 // ahuNovavaNNe deve devalogesu divvesu kAmabhogesu mucchie, giddhe, gaDhie, ajjhovavaNNe, tassa NaM evaM bhavai- iNhi gacchaM, muhutteNaM gacchaM teNaM kAleNaM appAuyA maNussA kAladhammuNA saMjuttA bhavaMti // 3 // ahuNovavaNNe deve devalogesu divvesu kAmabhogesu mucchie, giddhe, gaDhie, ajjhovavaNNe, tassa NaM mANussae gaMdhe paDikUle yAvi bhavai, uDDe pi ya NaM mANussae gaMdhe jAva cattAri paMca joyaNasayAi havvamAgacchai // 4 // icceehiM cauhiM ThANehiM ahuNovavaNNe deve devaloesu icchejja mANusaM Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4 : deza -3 | 445 logaM havvamAgacchittae, No ceva NaM saMcAei havvamAgacchittae / bhAvArtha :- devalokamAM tatkAla utpanna thayelA deva zIdhra manuSyalokamAM AvavAne Icche che paNa cAra kAraNe AvI zakatA nathI, te A pramANe che(1) devalokamAM tatkAla utpanna thayelA deva divya kAma-bhogamAM mUcchita, vRddha, baddha, Asakta banI jAya che. tethI te mAnavIya kAmabhogano Adara karatA nathI, sArA mAnatA nathI, prayojana rAkhatA nathI, tenuM nidAna-nirNaya karatA nathI ane te mATe sthiti prakalpa(daDha saMkalpa) karatA nathI. (2) devalokamAM tatkAla utpanna thayelA deva divya kAma bhogomAM mUcchita, vRddha, baddha, ane Asakta banI jAya che, teno manuSya saMbaMdhI prema naSTa thaI jAya che. te prema divya sukhamAM parivartita thaI jAya che. (3) devalokamAM tatkAla utpanna thayelA deva divya kAma bhogamAM mUcchita, vRddha, grathita ane Asakta banI jAya che. te deva "huM hamaNAM jAuM, thoDIvAramAM jAuM," tema vicAre teTalA samayamAM to alpa AyuvALA manuSya mRtyu pAmI jAya che. (4) devalokamAM tatkAla utpanna thayelA deva divya kAma bhogamAM mUcchita, vRddha, baddha, ane Asakta banI jAya che, tene manuSyalokanI durgadha pratikULa hoya che. kAraNa ke manuSyalokanI durgadha cAraso-pAMcaso yojananI UMcAI sudhI phelAyelI rahe che. devalokamAM tatkAla utpanna thayelA deva A cAra kAraNathI manuSya lokamAM AvavA Icche to paNa AvI zakatA nathI. 49 cauhi ThANehiM ahuNovavaNNe deve devaloesu icchejja mANusaM logaM havvamA- gacchittae, saMcAei havvamAgacchittae, taM jahA ahuNovavaNNe deve devaloesu divvesu kAmabhogesu amucchie agiddhe agaDhie aNajjhovavaNNe, tassa NaM evaM bhavai- atthi khalu mama mANussae bhave Ayarie i vA uvajjhAe i vA pavattI i vA there i vA gaNI i vA gaNadhare i vA gaNAvacchede i vA, jesiM pabhAveNaM mae imA eyArUvA divvA deviDDI divvA devajui divve devANubhAve laddhe patte abhisamaNNAgae, taM gacchAmi NaM te bhagavate vadAmi jAva pajjuvAsAmi / ___ ahuNovavaNNe deve devaloesu jAva tassa NaM evaM bhavai- esa NaM mANussae bhave NANI i vA tavassI i vA aidukkara-dukkara kArage, taM gacchAmi NaM te bhagavate vadAmi jAva pajjuvAsAmi / Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 446 ] zrI ThANAga sUtra-1 ahuNovavaNNe deve devaloesu jAva tassa NaM evaM bhavai- asthi NaM mama mANussae bhave mAyAi vA piyAi vA bhAyai vA bhagiNIi vA bhajjAi vA puttAi vA dhUyAi vA suNhAi vA, taM gacchAmi NaM tesimatiyaM pAubbhavAmi, pAsaMtu tA me imaM eyArUvaM divva deviDDei, divvaM devajuI, divvaM devANubhAvaM laddhaM pattaM abhismnnnnaagy| ahuNovavaNNe deve devalogesu jAva tassaNamevaM bhavai- atthi NaM mama mANussae bhave mittei vA sahAi vA suhIi vA sahAei vA saMgaiei vA, tesiM ca NaM amhe aNNamaNNassa saMgAre paDisue bhavai- jo me puvvi cayai se saMboheyavve / icceehiM cauhiM ThANehiM ahuNovavaNNe deve devaloesu icchejja mANusaM loga havvamAgacchittae, saMcAei havvamAgacchittae / bhAvArtha :- cAra kAraNe devalokamAM tatkAla utpanna thayelA deva manuSyalokamAM AvavAnI IcchA kare che ane AvavA samartha paNa hoya che, te A pramANe che(1) devalokamAM tatkAla utpanna thayelA, divya kAma-bhogamAM amUcchita, amRddha, agrathita ane anAsakta devane evo vicAra Ave ke manuSyalokamAM mArA manuSyabhavanA AcArya, upAdhyAya, pravartaka, sthavira, gaNI, gaNadhara athavA gaNAvacchedaka che. jenA prabhAve mane A divya devaRddhi, divya devadyuti ane divya devAnubhAva labdha, prApta ane abhisamanvAgata thayA che. tethI huM jAuM ane te bhagavaMtone vaMdanAdi karuM, paryApAsanA karuM. (2) devalokamAM tatkAla utpanna thayelA, divya kAma-bhogomAM amUcchita, amRddha, agrathita ane anAsakta deva, evuM vicAre che ke A manuSya bhavamAM je jJAnI, tapasvI, atiduSkara ghora tapasyA karanArA che, tyAM huM jAuM ane te bhagavaMtone vaMdanA namaskAra karuM, temanI paryApAsanA karuM. (3) devalokamAM tatkAla utpanna thayelA, divya kAma-bhogomAM amUcchita, amRddha, agrathita ane anAsakta deva, evuM vicAre che ke mArA manuSyabhavanA A mAtA che, pitA che, bhAI che, bena che, strI che, putra che, putrI che, putravadhu che. tethI huM jAuM, temanI sAme prakaTa thAuM, teo mArI divya devaRddhi, divya devadyuti ane divya deva-prabhAva ke je mane maLyA che. prApta thayA che abhisamanvAgata thayA che, tene jue. (4) devalokamAM tatkAla utpanna thayelA, divya kAma-bhogamAM amUcchita, amRddha, agrathita ane anAsakta deva, evuM vicAre che ke manuSyalokamAM mArA manuSyabhavanA mitra, sakhA, suhRda, sahAyaka athavA saMgatika che, teoe amArI sAthe paraspara saMketarUpa pratijJA karela che ke je pahelAM mRtyu pAme te bIjAne pratibodhavA Ave. A cAra kAraNe deva, manuSya lokamAM AvavA samartha hoya che. Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3 vivecana : prastuta sUtramAM devanA manuSya lokamAM AvavA-AvavAnA kAraNo para prakAza pADyo che. uparokta sUtranA keTalAka vizeSa pado mananIya che. Tcchag fke pi movavaU :-mUcchita = A sukhathI adhika sukha bIje kayAMya nathI, tema mAnI temAM Asakta bane. vRddha = je te sukhamAM ja tRpti anubhave ane temAM ja jenI atyaMta tIvra AkAMkSA hoya. grathita = divya kAmabhoganA snehanI dorIthI baMdhAya javuM. adhyapapanna = temAM ekameka thaI jAya. mitte, sa, sudhI, sahI sApha - mitra = je pAchaLathI snehI bane che. sakhA = je bAlyakALa thI sAthe hoya te. suha6 = sajjana puruSa, hitaiSI. sahAyaka = saMkaTa samaye sahAyatA kare tevI niHsvArtha vyakti. saMgatika = jenI sAthe besavA uThavAno saMbaMdha hoya. take patte basamaUMIL :- labdha = mArI sAme upalabdha thaI che. prApta = vastunI mane prApti thaI che. abhisamanvAgata = prApta vastu upabhogamAM AvI rahI che. jema koI makAna kharIdavA mATe suthI ApI nakkI karI levuM te labdha, teno kabbo maLavo te prApta ane temAM rahevA javuM te abhisamanvAgata kahevAya. A rIte A ekArthaka zabda hovA chatAM vyutpattinI apekSAe te zabdo bhinna bhinna arthavALA che. devonA manuSyalokamAM na AvI zakavAnA cAra kAraNo saMkSepamAM A pramANe che. (1) mAnavIya kAmabhoga pratye aruci (ra) manuSya premano nAza (3) 'hamaNAM jAuM' tevuM vicAre tyAM to ahIMnA manuSyonA AyuSyanuM pUrNa thaI javuM (4) manuSya lokanI durgadha asahya lAgavI. devonA manuSyalokamAM AvavAnA cAra kAraNo saMkSepamAM A pramANe che. (1) manuSya lokanA AcAryAdi upakArIne vaMdanAdi karavA (2) jJAnI, dhyAnI ane tapasvI munine vaMdanAdi karavA. (3) mAtApitAdine divyaRddhi batAvavA. (4) pratijJA baddha mitra, sakhA vagerene pratibodhavA. te pratijJAbaddhatA devabhavanI hoya ke manuSyabhavanI hoya tenuM spaSTIkaraNa sUtramAM nathI mATe je rIte sUtrAzaya ghaTI zake tema samajavuM. lokamAM aMdhakAra udhota vagere :50 cauhiM ThANehiM logaMdhagAre siyA,taM jahA- arahaMtehiM vocchijjamANehiM, arahaMtapaNNatte dhamme vocchijjamANe, puvvagae vocchijjamANe, jAyatee vocchijjmaanne| bhAvArtha :- lokamAM cAra kAraNe aMdhakAra thAya che, te A pramANe che- (1) arihaMta tIrthakarono viraha thAya tyAre (2) arihaMta bhASita dharmano viccheda thAya tyAre. (3) pUrvagata zrutano viccheda thAya tyAre (4) bAdara agnino viccheda thAya tyAre. Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 ] zrI ThANAga sUtra-1 51 cauhiM ThANehiM loujjoe siyA, taM jahA- arahaMtehiM jAyamANehiM, arahaMtehiM pavvayamANe hiM, arahatANaM NANuppAyamahimAsu, arahaMtANaM parinivvANamahimAsu / evaM devaMdhayAre, devujjoe, devasaNNivAe, devukkaliyAe, devakahakahae / bhAvArtha :- manuSya lokamAM cAra kAraNe udyota thAya che, te A pramANe che- (1) tIrthakarono janma thAya tyAre (2) tIrthakaro dIkSA grahaNa kare tyAre (3) tIrthakaronA kevaLajJAna utpattinA mahotsava samaye (4) tIrthakara nirvANa padhAre tyAre. te ja rIte devAMdhakAra, devodyota, devasannipAta(nIce AvavuM), devotkalikA(ekaThA thavuM) ane devono kalakala dhvani(kolAhala) cAra-cAra kAraNe thAya che. 52 cauhi ThANehiM deviMdA mANusaM logaM havvamAgacchaMti, evaM jahA tiThANe jAva cauhi ThANehiM logaMtiyA devA mANussaM logaM havvamAgacchejjA / taM jahA- arahaMtehiM jAyamANehiM, arahaMtehiM pavvayamANehiM, arahaMtANaM NANuppAyamahimAsu, arahatANaM pariNivvANamahimAsu / bhAvArtha :- cAra kAraNe devendra manuSyalokamAM Ave che vagere tRtIya sthAnamAM jema kahyuM che, tema ahIM paNa lokAMtika devo sudhInuM kathana karavuM ke cAra kAraNe lokAMtika devo manuSya lokamAM Ave che, te cAra kAraNa A pramANe che- (1) tIrthakaronA janma samaye (2) dIkSA samaye (3) kevaLajJAna utpatti samaye (4) nirvANa samaye. vivecana : prastuta sUtromAM loka ane devalokamAM aMdhakAra ane prakAza thavAnA kAraNo rajU karyA che. toSavAre - tIrthakaro nirvANa pAme, arihaMta bhASitadharma nAza pAme, 14 pUrvarUpa zruta viccheda thAya ane bAdara agni viccheda pAme, A cAra kAraNe loka ane devalokamAM aMdhakAra vyApe che. aMdhakAra be prakAranA hoya che- dravya aMdhakAra ane bhAva aMdhakAra. prakAzano abhAva te dravya aMdhakAra ane jJAnAdino abhAva te bhAva aMdhakAra kahevAya che. arihaMta vagere prathama traNano viccheda thAya tyAre bhAva aMdhakAra ane bAdara agnino viccheda thAya tyAre dravya aMdhakAra thAya che. prastuta sUtramAM nodhavAre ane revaMdhAre mAM loka zabdathI saMpUrNaloka ane deva zabdathI devalokanuM grahaNa thatuM nathI. arihaMta, kevaLI prarUpita dharma ane pUrvajJAnano viccheda thAya tyAre saMpUrNa lokamAM bhAva aMdhakAra vyApta thaI zake nahIM. mahAvideha kSetra ane devalokamAM pUrvajJAna sadA vidhamAna hoya che tethI tyAM cAra kAraNe aMdhakAra vyApI jato nathI. bAdara agni mAtra aDhIdvIpamAM ja che. temAM bhArata Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-3 449. erAvata kSetramAM ja teno viccheda thAya che; mahAvideha kSetramAM viccheda thato nathI. tethI bAdara agninA viccheda prasaMge paNa saMpUrNa loka ke devalokamAM dravyAMdhakAra thAya tema ghaTita thatuM nathI. tethI loka zabdathI saMpUrNaloka artha na karatAM lokanA dezabhAga arthAt te te kSetramAM bhAva aMdhakAra ke dravya aMdhakAra vyApI jAya che tema artha karavo ucitta che. bharata airAvata kSetramAM ja bAdara agnino viccheda thAya che; mahAvideha kSetramAM viccheda thato nathI. tegI bAdara agninA viccheda prasaMge paNa saMpUrNa loka ke devalokamAM dravyAMdhakAra thAya te ghaTita thatuM nathI. tAtparya e che ke je kSetramAM tIrthakarAdino viccheda vagere cAra prasaMga hoya teja kSetramAM aMdhakAra vyApta thAya che. nokho :- arihaMtano janma, arihaMtanI dIkSA, arihaMtane kevaLajJAnanI prApti ane arihaMtanuM parinirvANa, A cAra kAraNathI lokamAM udyotAdi thAya che. arihaMta prabhunA janmAdi prasaMge devalokamAMthI devonuM Agamana thAya che. temanI devatinA kAraNe lokamAM prakAza phelAya che. A ja kAraNathI devasannipAta vagere thAya che, te A pramANe chedeva sannipAta - devonuM ekatrita thaI manuSya lokamAM AvavuM. devolikA:- utkalikA = taraMga, pANImAM eka pachI eka taraMga utpanna thAya tema sUtrokta cAra samaye devonI paMktio eka pachI eka manuSya lokamAM Ave che. manuSya lokamAM AvelA paMktibaddha devonA te samUha-jhUMDone devotkalikA kahe che. deva kalakala dhvaniH- arihaMtonA janmAdi samaye ghaNA devo bhegA maLe che ane harSa-pramodajanya avAja utpanna thAya che te. kalakala eTale eka prakArano kolAhala. vahaM haM - cAra kAraNe cosaTha IndronuM manuSya lokamAM Agamana thAya che. trIjA sthAnamAM arihaMtonA janma vagere traNa kAraNathI devonuM manuSya lokamAM Agamana darzAvyuM che. temAM arihaMtonA nirvANa prasaMga umerI cAra kAraNa darzAvyA che. parva gada tine nAva notiyA devA:- Indra pachInA sAmAnika devo vagerenuM kathana trIjA sthAnanI jema ja che. te sUtrapAThane ahIM saMkSipta karavAmAM Avyo che. 'jAna' dvArA kathita viSaya:- sAmAnika, trAyazciMzaka, lokapAla, agramahiSIo, pAriSadhadeva, senApati, AtmarakSaka devo cAra kAraNathI manuSyalokamAM Ave che. te ja cAra kAraNothI devo siMhAsana uparathI UbhA thAya che, devonA Asana calita thAya che, devo siMhanAda kare che, devonA vastra pharaphare che, caityavRkSa calita thAya che ane lokAMtika Adi devo manuSya lokamAM Ave che. A sarva bolomAM cothA sthAnanA kAraNe parinirvANa' umerI cAra kAraNa kahyA che. ahIM lokamAM aMdhakAra phelAvAnA cAra kAraNomAM saraholDiM vacchinnamafuM kahyuM che, tyAM Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 zrI ThANAga sUtra-1 ( bhA23sAyace, tema sama4vumane do dyota sAvAnA yA2 ||25||maaN arahatANaM pariNivvANa mahimAsu bhe'thana cha, temA meM dezIya ghaTanA sthita kSetramA dravya pra thAya cha tema sama4. sA sUtronA bhUNAmAM logaMdhayAre, loujjoe, devaMdhayAre devujjoe za06prayoga cha. ahIM loka zabdano artha eTalo ja hovo joIe ke sUtrokta dravyAMdhakAra ke bhAvAMdhakArano saMbaMdha kSetrathI je che te kSetramAM ja dravya aMdhakAra ke bhAva aMdhakAra thAya. temaja udyotano saMbaMdha paNa je kSetrathI che te kSetramAM ja devonA AvAgamana AdinA kAraNe prakAza thAya che. devaMdhayAre bhane devujjoe zathI 59 (4 samajods 3 te te 2i ||25||thii je devo saMbaMdhita che te devone bhAvAMdhakAra thAya che ane te te udyotanAM kAraNomAM deva nimittaka udyota thAya che ane te te saMbaMdhita devone bhAvodyota thAya che. A rIte samajavAthI sUtrokta prasaMgomAM na to sarvalokamAM udyota aMdhakAra thAya ane na devalokamAM aMdhakAra udyota thAya. aMdhakAra udyota to te kAraNathI saMbaMdhita kSetra ke vyakti(deva)nI apekSAe thAya che. saMyamanA duHkhabhUta thavAnA cAra kAraNa :53 cattAri duhasejjAo paNNattAo, taM jahA tattha khalu imA paDhamA duhasejjA- se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie NiggaMthe pAvayaNe saMkie kaMkhie vitigicchie bheyasamAvaNNe kalusasamAvaNNe NiggaMthaM pAvayaNaM No saddahai No pattiyai No roei, NiggaMthaM pAvayaNaM asaddahamANe apattiyamANe aroemANe maNaM uccAvayaM Niyacchai, viNighAyamAvajjai / paDhamA duhasejjA / ahAvarA doccA duhasejjA- se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie saeNaM lAbheNaM No tussai, parassa lAbhamAsAei pIhei patthei abhilasai, parassa lAbhaM AsAemANe pihemANe patthemANe abhilasamANe maNaM uccAvayaM Niyacchai, viNighAtamAvajjai / doccA duhasejjA / / ahAvarA taccA duhasejjA-se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie divve mANussae kAmabhoge AsAei pihei patthei abhilasai, divve mANussae kAmabhoge AsAemANe pIhemANe patthemANe abhilasamANe maNaM uccAvayaM Niyacchai, vinnighaaymaavjji-| taccA duhasejjA / / ahAvarA cautthA duhasejjA-se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie tassa NaM evaM bhavai- jayA NaM ahamagAravAsamAvasAmi tadA NamahaM Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3 | 451 | saMvAhaNa- parimaddaNa-gAyabbhaMga-gAyuccholaNAI labhAmi, jappabhiiM ca NaM ahaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie tappabhiI ca NaM ahaM saMvAhaNa parimaddaNa gAyabbhaMga gAyuccholaNAI No labhAmi / se NaM saMvAhaNa parimaddaNa gAyabbhaMga gAyuccholaNAI AsAei pIhei patthei abhilasai, se NaM saMvAhaNa parimaddaNa gAyabbhaMga gAyuccholaNAI AsAemANe pIhemANe patthemANe abhilasamANe maNaM uccAvayaM Niyacchai, viNighAya- mAvajjai / cautthA duhasejjA / bhAvArtha :- cAra prakAranI duHkha zayyA kahI che, te A pramANe che (1) pahelI duHkha zayyA - koI puruSa muMDita thaI, agAradharmamAMthI aNagAradharmamAM pravrajita thaI, nigraMtha pravacanamAM zaMkita, kAMkSita, vicikisita, bhedasamApanna ane kaluSa samApanna thaI, nigraMtha pravacanamAM zraddhA karato nathI, pratIti karato nathI, ruci karato nathI, te nigraMtha pravacana upara azraddhA karatA, apratIti karatA, aruci karatA mananI DAmADoLa paristhiti UbhI kare che ane vinighAta(nAza)ne prApta thAya che. A prathama duHkhazayyA che. (2) bIjI duHkha zayyA :- koI puruSa muMDita thaI, gRhastha jIvanano tyAga karI, aNagArapaNAmAM pravrajita thaI, potAnA lAbhathI(bhikSAmAM maLelA AhAra-pANIthI) saMtuSTa thatA nathI paraMtu bIjAne maLelA lAbhano AsvAda kare che, IcchA kare che, prArthanA kare che ane abhilASA kare che. te bIjAnA lAbhanuM AsvAdana karatA, IcchA karatA, prArthanA karatA ane abhilASA karatA, mananI DAmADoLa paristhiti UbhI kare che ane nAzane prApta thAya che. A bIjI duHkhazayyA che. (3) trIjI duHkha zayyA:- koI puruSa muMDita thaI, gRhastha jIvanathI aNagArapaNAmAM dIkSita thaI, daivI ane mAnavIya kAma bhogonuM AsvAdana kare che, IcchA kare che, prArthanA kare che ane abhilASA kare che. te devI ane mAnavIya kAma bhogonuM AsvAdana karatAM, IcchA karatAM, prArthanA karatAM ane abhilASA karatAM manane DAmADoLa kare che ane nAzane prApta thAya che. A trIjI duHkhazayyA che. (4) cothI duHkha zayyA :- koI puruSa muMDita thaI, gRhastha jIvanathI aNagAradharmamAM pravrajita thaI, evo vicAra kare ke huM gRhavAsamAM hato tyAre huM saMbodhana, parimardana, gAtrAmpaMgana ane gAtra prakSAlana karato hato paraMtu jyArathI huM muMDita thaI agArathI aNagAra banyo, dIkSita thayo tyArathI huM saMbodhana, parimardana, gAtrAvyaMgana ane gAtra prakSAlananuM AsvAdana karI zakato nathI.' evuM vicArI te saMbodhana, parimardana, gAtrAvyaMgana ane gAtraprakSAlanano AsvAda kare che, IcchA kare che, prArthanA kare che ane abhilASA kare che. saMbodhana, parimardana, gAtrAvyaMgana ane gAtra prakSAlanano AsvAda karatAM, IcchA karatAM, prArthanA karatAM ane abhilASA karatAM te potAnA mananI sthiti DAmADoLa kare che ane nAzane prApta thAya che. A Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 4para | zrI ThANAMga satra-1 cothI duHkhazayyA che. vivecana : prastuta sUtramAM avyAbAdha sukhane prApta karAvanAra evA saMyamI jIvanamAM paNa keTalAka sAdhaka duHkhI, mahAduHkhI thaI jAya che. teonI cAra avasthAo tarapha zAstrakAre saMketa karyo che. prathama avasthAmAM zraddhA vicalita thAya che. bIjI avasthAmAM svAvalaMbanano abhAva thAya che tethI asaMtoSa janme che ane trIjI avasthAmAM choDelA kAmabhogone pharI prApta karavAnI IcchA jAgRta thAya che. cothI avasthAmAM sukhazIla jIvananI abhilASA utpanna thAya che. A dareka avasthAe pahoMcatA sAdhu saMyama jIvanathI bhraSTa thAya che, sAdhakatA khoI bese che. zavyA:- sthAna. saMyama sthAna ekAMte sukha ApanAra-sukhanA sthAnabhUta che paraMtu mana vicalita bane, zaMkAdi praveze to te ja saMyama duHkhanA sthAnabhUta banI jAya che. cAre prakAranI duHkhazayyA sAdhakane sAdhutAthI bhraSTa kare che. duHkhazayA - dravya ane bhAvanA bhedathI duHkhazapyA be prakAranI che. bhAMgela-tUTela palaMga vagere dravya duHkhazayyA che ane mananA duSpariNAma asAdhutAnA bhAvo te bhAva duHkhazayyA che. te bhAvarUpa duHkhazayyA cAra prakAranI che. (1) pravacana prati azraddhA (2) paralAbhanI spRhA (3) kAmabhoganI AzaMsA, Asakti (4) mAlIza-snAnAdirUpa zarIra zuzraSAnI IcchA. (1) vAhaNa- zarIrano duHkhAvo dUra karI sukha Ape tevuM mardana karavuM tene saMbodhana kahe che. (2) parima- vizeSa rIte zarIranuM mardana ane vAraMvAra mardana karavuM tene parimardana kahe che. (3) mana- tela AdithI zarIranuM mAliza karavuM tene gAtrAbhaMgana kahe che. (4) yuchonA - gAtra eTale zarIra. tenuM prakSAlana karavuM vagere gAtrotsAlana kahevAya che arthAt pANIthI deza snAna ke sarva snAna karavuM. saMyamanA sukhabhUta thavAnA cAra kAraNa :54 cattAri suhasejjAo paNNattAo, taM jahA tattha khalu imA paDhamA suhasejjA- se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie NiggaMthe pAvayaNe NissaMkie NikkaMkhie Nivvitigicchie No bhedasamAvaNNe No kalusa samAvaNNe NiggaMNaM pAvayaNaM saddahai pattiyai roe i, NiggaMthaM pAvayaNaM saddahamANe pattiyamANe roemANe No maNaM uccAvaya Niyacchai, No viNighAyamAvajjai / paDhamA suhasejjA / Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: deza -3 453 ahAvarA doccA suhasejjA- se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie saeNaM lAbheNaM tussai parassa lAbhaM No AsAei No pIhei No patthei No abhilasai, parassa lAbhamaNAsAemANe apIhemANe apatthemANe aNabhilasamANe No maNaM uccAvayaM Niyacchai, No viNighAyamAvajjai / doccA suhasejjA / ahAvarA taccA suhasejjA- se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie divvamANussae kAmabhoge No AsAei No pIhei No patthei No abhilasai, divvamANussae kAmabhoge aNAsAemANe apIhemANe apatthemANe aNabhilasamANe No maNaM uccAvayaM Niyacchai, No viNighAyamAvajjai / taccA suhasejjA / ahAvarA cautthA suhasejjA- se NaM muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaie tassa NaM evaM bhavai- jai tAva arahatA bhagavaMto haTThA arogA baliyA kallasarIrA aNNayarAI orAlAI kallANAI viulAI payayAI paggahiyAI mahANu- bhAgAi kammakkhayakaraNAi tavokammAI paDivajjati, kimaMga puNa ahaM abbhova- gamiovakkamiyaM veyaNaM No sammaM sahAmi khamAmi titikkhemi ahiyAsemi? mamaM ca NaM abbhovagamiovakkamiyaM veyaNaM sammamasahamANassa akhamamANassa atitikkhemANassa aNahiyAsemANassa kiM maNNe kajjai ? egaMtaso me pAve kamme kajjai / mamaM ca NaM abbhovagamiovakkamiyaM veyaNaM sammaM sahamANassa khamamANassa titikkhemANassa ahiyAsemANassa kiM maNNe kajjai ? egaMtaso me NijjarA kjji| cautthA suhasejjA / bhAvArtha :- sukhazayyA cAra prakAre kahI che, te A pramANe che(1) pahelI sukhazayyA :- koI puruSa muMDita thaI, gRhastha jIvanano tyAga karI, aNagArapaNAmAM dIkSita thaI, nigraMtha pravacanamAM niHzaMkita, niSkAMkSita, nivicikitsita, abheda-samApanna ane akaluSa samApanna thaI, nigraMtha pravacanamAM zraddhA kare che, pratIti kare che, ruci kare che. te nigraMtha pravacanamAM zraddhA karato, pratIti karato, manamAM sthiratA lAve che(samatA dhAraNa kare che.) tenuM saMyama jIvana nAza pAmatuM nathI. A prathama sukha zayyA che. (2) bIjI sukhazayyA - koI puruSa muMDita thaI, gRhastha jIvanano tyAga karI, aNagArapaNAmAM dIkSita Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 zrI ThANAga sUtra-1 thaI, potAnA lAbhathI saMtuSTa thAya che, bIjAnA lAbhano AsvAda karatA nathI, IcchA karatA nathI, prArthanA karatA nathI, abhilASA karatA nathI. te bIjAnA lAbhano AsvAda na karatA, IcchA na karatA, prArthanA na karatA, abhilASA na karatA, mananI sthitine sthira rAkhe che. tenuM saMyama jIvana nAza pAmatuM nathI. A bIjI sukha zayyA che. (3) trIjI sukhazadhyAH - koI puruSa muMDita thaI, gRhastha jIvanano tyAga karI, aNagArapaNAmAM dIkSita thaI, daivI ke mAnavIya kAmabhogono AsvAda karatA nathI, IcchA karatA nathI, prArthanA karatA nathI ane abhilASA karatA nathI. te AsvAda na karatA, IcchA na karatA, prArthanA na karatA ane abhilASA na karatA manane DAmADoLa karatA nathI. tenuM saMyama jIvana nAza pAmatuM nathI. A trIjI sukha zayyA che. (4) cothI sukhazayA - koI puruSa muMDita thaI, gRhastha jIvanano tyAga karI, aNagArapaNAmAM dIkSita thaI, evo vicAra kare ke arihaMta bhagavaMta hRSTa-puSTa, nIroga, baLavAna ane TUrtivAna zarIravALA hovA chatAM karmono kSaya karavA udAra, kalyANa, vipula, prayata-utkRSTa saMyama sahita, AdarapUrvaka, acinya zakti sahita, karma kSayanA kAraNabhUta evA aneka prakAranA tapa svIkAre che. to huM AbhyapagamikI ane aupakramikI vedanAne samyaka prakAre zA mATe sahana na karuM? zA mATe kSamA dhAraNa na karuM? ane zA mATe dInatA rahita ane vIratApUrvaka vedanA na sahuM? jo huM AbhyapagamikI ane aupakramikI vedanAne samyaka prakAre sahana nahIM karuM, kSamA dhAraNa nahIM karuM, vedanAmAM dInatA rahita thaI, vIratApUrvaka sthira nahIM rahuM to mAruM zuM thaze ? mane ekAnta rUpe pApano baMdha thaze. jo huM AbhyapagamikI ane aupakramikI vedanAne samyaka prakAre sahana karIza, kSamA dhAraNa karIza ane vedanAmAM dInatA rahita ane vIratApUrvaka sthira rahIza to mAruM zuM thaze ? ekAnta rUpe mArA karmonI nirjarA thaze. A cothI sukha zayyA che. vivecana : prastuta sUtramAM zraddhA sAthe ane samyak vicAraNA sAthe saMyamanI ArAdhanA karanAra sAdhaka AtmasukharUpa zayyAmAM kaI rIte AnaMdAnubhUti kare che, te darzAvyuM che. sukha zayyA - dravya, bhAvanA bhedathI sukha zayyAnA be bheda che. sukhadAyI palaMga vagere dravya sukha zayyA che ane suzramaNatAnA bhAvo bhAva sukhazayyA che. bhAva sukha zayyAnA cAra prakAra che. (1) pravacana para zraddhA (2) paralAbhanI anicchA (3) kAmabhoga pratye anAsakti (4) samatApUrvaka vedanA sahana karavI. LisaMviNa - nigraMtha pravacanamAM zaMkAzIla rahevuM, zaMkA karavI te samyaka darzanano prathama doSa che ane rahevuM te prathama guNa che. Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3 455 zivavira :- nigraMtha pravacana svIkAryA pachI koI paNa anya matanI AkAMkSA rAkhavI, te samyagdarzanano bIjo doSa che ane niHkAMkSita rahevuM bIjo guNa che. iibliisthiu - nigraMtha pravacanane svIkArI temAM glAnI karavI, te vicikitsA samyakatvano trIjo doSa che ane nirvicikitsA bhAva trIjo guNa che. no eka samAvaUM :- bheda samApanna. asthiratA samyakatvano cotho doSa che ane bheda samApanna na hovuM, te tenI sthiratA nAmano cotho guNa che. no vastulasamAvaja - kaluSa samApannatA. viparIta dhAraNA te samyatvano pAMcamo doSa che ane akaluSa samApanna rahevuM zraddhAmAM kaluSatA na AvavA devI te pAMcamo guNa che. 32/nA - AzaMsA prazaMsA AdinI apekSA vinA, nidAna rahita tapa. vANA - AtmAne pApathI mukta banAve tevI AtmakalyANakArI tapasyA. ziva sukhajanaka tapasyA. viDanA - niraMtara lAMbA samaya sudhI tapasyA karavI, vacce vyavadhAna na hoya tevI tapazcaryA. thatA - utkRSTa saMyama pUrvaka, pramAda rahita utkRSTa tapasyA. pAhiyAruM - AdarapUrvaka, rucipUrvaka svIkArelI tapasyA. mahApumA II - aciMtya zakti yukta, Rddhio prApta karAve tevuM tapa. bhomiya:- kezaluMcana, abhigraha, tapa vagere dvArA svecchAe svIkArelI vedanA AbhupagamikI vedanA kahevAya. vaniya :- rogAdi nimittathI ane karmodaye prApta vedanA aupakramikI vedanA kahevAya. duHkha zayyAmAM rahelo sAdhaka vartamAnamAM duHkha pAme che ane bhaviSyamAM paNa duHkhI thAya che. sukha zayAmAM sthita sAdhaka pratikSaNa karmonI nirjarA kare che ane aMte mokSa gatine pAmI anaMta sukhane prApta kare che. sUtra vAcanAne yogya ayogya vyakti :55 cattAri avAyaNijjA paNNattA, taM jahA- aviNIe, vigaipaDibaddhe, visa- viyapaduDe, mA ! bhAvArtha :- cAra avAcanIya(vAcanAne ayogya) kahyA che, te A pramANe che- (1) avinIta (2) vigaya pratibaddha (3) azAMta klezI (4) mAyAvI. 56 cattAri vAyaNijjA paNNattA, taM jahA- viNIe, avigaIpaDibaddhe, viosa Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 zrI ThANAMga sUtra-1 viyA uDe, amArUM | bhAvArtha :- cAra vAcanIya(vAcanA devA yogya)che, te A pramANe che- (1) vinIta (2) vigaya apratibaddha (3) kaSAya, kleza rahita, zAMta (4) amAyAvI. vivecana : kAcA ghaDAmAM pANI nAMkhatA ghaDo ane pANI baMneno vinAza thAya che paraMtu paripakva ghaDAmAM pANI bharatAM te pANI surakSita rahe che. te ja rIte zAstrajJAna dhAraNa karavA mATe ziSyanI paripakvatAyogyatA Avazyaka hoya che. te jaNAvavA zAstrakAre prastuta sUtromAM vAcanA lenAra ziSyAdinI pAtratA, apAtratAnA cAra cAra lakSaNo darzAvyA che. (1) vinIta :- sAdhako mATe ati Avazyaka ane anivArya guNa che vinaya. vinaya guNasaMpanna vyaktine ja zAstra prati ane zAstrajJAna dAtA guru prati zraddhA--bhaktino bhAva thAya ane te ja namratApUrvaka vAcanA laI zake che. tethI te vAcanAne yogya che. avinIta vyaktimAM evA zraddhA--bhakti ke namratAnA bhAva na hovAthI te vAcanAne ayogya rahe che. = (2) vigaya apratibaddha :-vi+ta vizeSaM vizeSaM karoti zarIra puSTi sA vikRti = zarIrane vizeSa rUpathI puSTa kare tevA ghI, tela, goLa, sAkAra, dahIM, dUdhane vigaya kahe che. vigayayukta AhAranA ati sevanathI pramAda vadhe che, vAsanAo uttejita bane che ane te kAraNe sAdhaka svAdhyAyamAM ekAgracitta banI zakatA nathI. tethI vigaya pratibaddha vyakti vAcanAne ayogya bane che ane Avazyaka, maryAdita ane anAsakta bhAve AhAra karanAra evA vigaya apratibaddha vyakti ja vAcanAne yogya bane che. (3) vyavazamita prAbhUta H- jenA krodhAdi kaSAya zAMta hoya, je kalahabhAvane zAMta rAkhe, te vAcanAne yogya che. krodhI vyakti 'gurukRpA' meLavI zakatI nathI. kaSAya yukta vyaktinI cittavRtti vyagra rahe che. vyagra cittavRtti buddhino nAza kare che. tethI krodhI, kalahI, kaSAyI vyakti vAcanAne ayogya kahevAya. (4) amAyAvI :- kapaTa rahita vyakti vAcanAne yogya che. kapaTI vyaktinuM mana sadA bhayabhIta ane asthira rahe che. sthira cittavALA ja prApta sUtrArthane dhAraNa karI zake. tethI mAyAvI vyakti vAcanAne ayogya kahevAya che. A cAre ya ayogya vyaktine ApelI vAcanA niSphaLa jAya che ane duSpariNAmanuM kAraNa bane che. svArthI-paramArthI puruSanI caubhaMgI : 57 cattAri purisajAyA paNNattA, , taM jahA - AyaMbhare NAmamege No paraMbhare, paraMbhare NAmamege No AyaMbhare, ege AyaMbhare vi paraMbhare vi, ege No AyaMbhare No paraMbhare / Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-3 457 bhAvArtha :- cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa potAnuM bharaNapoSaNa karanAra hoya paNa anyanuM nahIM (2) koI anyanuM bharaNapoSaNa kare paNa potAnuM nahIM (3) koI ubhayanuM bharaNapoSaNa kare (4) koI sva-para baMnenuM bharaNapoSaNa karatA nathI. vivecana : vyaktimAM svArtha-parArthanI je mAtrA hoya te pramANe te kArya kare che, te AdhAre sUtramAM cAra bhaMga kahyA che. te caubhaMgI sUtrArthanI spaSTa che. Atmabhara- svArtha sAdhaka vyakti, potAnuM ja bharaNapoSaNa karanAra. paraMbhara- parArtha sAdhaka, anyanuM bharaNapoSaNa karanAra. daridra-samRddha vyaktionI caubhaMgIo : 58 cattAri purisajAyA paNNattA, , taM jahA- duggae NAmamege duggae, duggae NAmamege suggae, suggae NAmamege duggae, suggae NAmamege suggae / bhAvArtha :- cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa dravyathI durgata(nirdhana) ane bhAvathI paNa durgata hoya (2) koI dravyathI durgata ane bhAvathI sugata hoya (3) koI dravyathI sugata ane bhAvathI durgata hoya (4) koI ubhayathI sugata hoya. 59 cattAri purisajAyA paNNattA taM jahA- duggae NAmamege duvvae, duggae NAmamege suvvae, suggae NAmamege duvvae, suggae NAmamege suvvae / bhAvArtha :- cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa durgata che ane durgata paNa che. (2) koI durgata che paNa suvrata che. (3) koI sugata che paNa duvrata che. (4) koI sugata che ane suvrata paNa che. | 60 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- duggae NAmamege duppaDiyANaMde, duggae NAmamege suppaDiyANaMde, caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa durgata hoya ane duHsAdhya hoya (2) koI puruSa durgata hoya paNa susAdhya hoya. A rIte cAra bhaMga kahevA. | 61 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- duggae NAmamege duggaigAmI, duggae NAmamege suggaigAmI, caubhaMgo / Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 458] zrI ThANAga sUtra-1 bhAvArtha :- cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSadurgata hoya ane durgatigAmI hoya (2) koI puruSa durgata hoya paNa sugatigAmI hoya. A rIte cAra bhaMga kahevA. 62 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- duggae NAmamege duggai gae, duggae NAmamege suggai gae, caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa durgata hoya ane durgatine prApta hoya (2) koI puruSa durgata hoya paNa sadgatine prApta hoya vagere cAra bhaMga kahevA. vivecana : prastuta sUtromAM puruSonA karmodayathI prApta vividha dazAonI prarUpaNA che. kuINa - daridrI, dhanahIna vyakti dravya durgata che jyAre jJAnAdithI hIna vyakti bhAvadurgata che. suITE:- samRddha. dhanavAna vyakti dravya saMgata che jyAre jJAnAdithI yukta vyakti bhAvasaMgata che. kuvvara :- A zabdanA be prakAre artha thAya che- (1) samyaka vratothI rahita (2) dhanano durvyaya karanAra, Avakano vicAra karyA vinA kharca karanAra. suvara :- sabhyaz rIte vratonuM pAlana karanAra athavA Avaka pramANe dhana vyaya karanAra, kuDiyALakeH- duSpatyAnaMda. muzkelIthI AnaMdita thAya te, upakArInA upakArane na svIkAranAra, kRtaghna vyakti. kuWITH :- narakAdi durgatimAM javAnA AcAravALI vyakti. suWI IInI :- devAdi sugatimAM javAnA AcAravALI vyakti. kuphA :- durgati prApta. narakAdi durgatine prApta karanAra. surapANa :sugati prApta. devAdi sugatine prApta karanAra. - A caubhaMgIonA bhaMgomAM (1) bhUta-bhaviSya apekSAe (2) dravya-bhAva apekSAe bhaMgone samajavA. jema ke durgata-durgata A prathama bhaMgamAM (1) koI vyakti pahelAM daridrI hoya ane bhaviSyamAM paNa daridrI rahe to te durgata-durgata kahevAya (2) koI vyakti dravyathI durgata-dhanahIna hoya ane bhAvathI paNa durgata jJAnahIna hoya te durga-durgata kahevAya che. A rIte zeSa sarva bhaMga ane caubhaMgIo samajI levI. jJAnI-ajJAnI vyaktionI caubhaMgIo :|63 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- tame NAmamege tame, tame NAmamege joI, joI NAmamege tame, joI NAmamege joI / Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-3 459. bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa pahelAM paNa ajJAnI hoya ane pachI paNa ajJAnI hoya. (2) koI puruSa pahelAM ajJAnI hoya paraMtu pachI jJAnI thAya. (3) koI puruSa pahelAM jJAnI hoya paraMtu pAchaLathI ajJAnI thaI jAya. (4) koI puruSa pahelAM paNa jJAnI hoya ane pachI paNa jJAnI rahe. |64 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- tame NAmamege tamabale, caubhaMgo / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa ajJAnI (asadAcArI) che ane tenI pAse ajJAnIjanonuM baLa che. (2) koI puruSa svayaM ajJAnI-asadAcArI che paNa tenI pAse jJAnIjanonuM ke dAnanuM baLa che. A rIte cAra bhaMga kahevA. |65 cattAri purisajAyA paNNattA,taMjahA-tame NAmamegetamabalapajjalaNe, cubhNgo| bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa ajJAnI che ane ajJAna baLamAM lIna rahe che athavA te baLano darpa rAkhe che. (2) koI puruSa ajJAnI che ane dAnAdibaLano darpa rAkhe che vagere cAra bhaMga kahevA. vivecana : prastuta sUtromAM tama ane jyotinI jJAna-ajJAnanI mukhyatAe traNa caubhaMgI kahI che. prathama caubhaMgImAM tama ane jyoti A be pado sAthe cAra bhaMga kahyA che. bIjI caubhaMgImAM tama ane jyoti tathA tamabaLa ane jyotibaLa A cAra pado dvArA cAra bhaMga kahyA che. trIjI caubhaMgImAM tama ane jyoti tathA tamabaLa prajvalana ane jyotibaLa prakvalana A cAra pado dvArA cAra bhaMga kahyA che. tama - tamaH = aMdhakAra, ajJAna, ajJAnI, jJAna rahita, rAtri, aprasiddha, asadAcArI. no - jyoti = prakAza, divasa, jJAnaprakAza, jJAnI, prasiddhi prApta, sadAcArI. tanata - aMdhakArabaLa, ajJAnabaLa, ajJAnInuM baLa, corInuM baLa, rAtribaLa, asadAcaraNa baLa. govana - prakAzabaLa, jJAnabaLa, jJAnIbaLa, divasabaLa, sadAcArabaLa, dAna AdinuM baLa. tamavanavajhanane - ajJAna baLamAM prajvalana. ajJAnabaLamAM lIna-anurakta, ajJAnabaLano darpa, asadAcaraNano darpa, ajJAnI, cora, zaitAna AdinA baLano darpa, dussAhasa. norphavatapannanaLa - jJAna baLamAM prajvalana. jJAnabaLamAM lIna, sadAcaraNanA baLamAM nirbhaya, prakAzabaLano utsAha, jJAnI, sadAcArInA baLanuM sAhasa, prasiddhabaLanI mastI. (1) tame nAmane tame, 23mo - tama-jyoti be padanI caubhaMgImAM (1) pahelAM-pachInI apekSA Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 (2) dravyabhAva aMdhakAranI apekSAe (3) jJAna AcAranI apekSAe ema traNa rIte artha ghaTita thAya che. prathama apekSAe cIbhaMgI :- (1) koI pahelAM ajJAnI ane pachI paNa ajJAnI rahe, te tamatama (2) koI pahelAM ajJAnI ane pachI jJAnI (3) koI pahelAM jJAnI ane pachI ajJAnI (4) koI pahelAM jJAnI pachI paNa jJAnI rahe. ro bIjI apekSAe caubhaMgI :- (1) koI dravyathI aMdhakAramAM, bhAvathI paNa aMdhakAramAM rahe. (2) koI dravyathI aMdhakAramAM, bhAvathI jJAnaprakAzamAM rahe. (3) koI dravyathI prakAzamAM, bhAvathI ajJAnAMdhakAramAM rahe. (4) koI dravyathI prakAzamAM ane bhAvathI paNa jJAnaprakAzamAM rahe. trIjI apekSAe caubhaMgI :- (1) koI ajJAnI ane asadAcArI (2) koI ajJAnI ane sadAcArI (3) koI jJAnI ane asadAcArI (4) koI jJAnI ane sadAcArI. A traNa rIte tama ane jayoti be padanI caubhaMgIo samajavI tema vyAkhyAkAre spaSTatA karI che. temaja jJAnI ajJAnI ane prasiddha aprasiddha sAthe paNa caubhaMgI thAya che. (2) tame gAmamene tamavate, paDamaMgo :- tama, jyoti, tamabaLa, jyotibaLa A cAra pado dvArA thatI A caubhaMgImAM (1) dravya--mAva (2) jJAna AcAra ema be apekSAe bhaMga ghaTita thAya che. prathama apekSAe caubhaMgI :- (1) koI dravyAMdhakAramAM che ane tene ajJAnanuM baLa che (2) koI dravya aMdhakAramAM che paNa tene jJAnanuM baLa che (3) koI dravya prakAzamAM che ane tene ajJAnanuM baLa che (4) koI dravya prakAzamAM che ane tene jJAnanuM ja baLa che. bIjI apekSAe caubhaMgI :- (1) keTalAka puruSa ajJAnI hoya ane teone asadAcAranuM sAmarthya hoya. jema ke cora. (2) keTalAka puruSa ajJAnI hoya paNa teone sadAcAranuM baLa hoya. jema ke dAnI. (3) koI puruSa / jJAnI ke divasacArI (prakAzacArI)hoya paNa te cora hoya ke teone asadAcAranuM baLa hoya. (4) koI puruSa jJAnI hoya ane teone sadAcAranuM baLa hoya. ( 3 ) tame NAmamege tamabala pajjalaNe, caubhaMgo 9 :- tama, jyoti, tamabaLa darpa, jyotibaLa darpa A cAra pado dvArA thatI caubhaMgI A pramANe che- (1) keTalIka vyakti ajJAnI hoya ane te asadAcAra--corI AdimAM rakta hoya ke teno darSa kare athavA teone te corI AdinA baLano darpa-ghamaMDa hoya. (ra) keTalIka vyakti ajJAnI hoya paNa sadAcAra, dAnAdimAM lIna hoya athavA teone dAnAdinA baLano darpa(ghamaMDa) hoya. (3) keTalIka vyakti jJAnI athavA divasacArI hoya paraMtu asadAcAramAM lIna hoya athavA teone durAcAranA baLano mada hoya. (4) keTalIka vyakti jJAnI ane sadAcAramAM lIna hoya athavA teone sadAcAranA baLano darpa-sAhasa hoya. pApakAryonA tyAgI atyAgInI avasthAo : 66 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- pariNNAyakamme NAmamege No pariNNAya Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3 461 'nA. saNNe, pariNNAyasaNNe NAmamege No pariNNAyakamme, ege pariNNAyakamme vi pariNNAya saNNe vi, ege No pariNNAyakamme No pariNNAyasaNNe / bhAvArtha :-puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa pApakAryone choDe paNa tenI manovRtti chUTe nahIM. (2) koI puruSa pApakAryonI manovRtti choDI de paNa saMyogavaza pApakArya chUTatA nathI. (3) koI puruSane pApakArya ane tenI manovRtti baMne chUTI jAya. (4) koI puruSathI pApakAryo paNa chUTatA nathI ane tenI manovRtti paNa chUTatI nathI. 67 cattAri purisajAyA paNNattA,taMjahA- pariNNAyakamme NAmamegeNo pariNNAyagihAvAse, pariNNAyagihAvAse NAmamege No pariNNAyakamme, ege pariNNAyakamme vi pariNNAyagihAvAse vi, ege No pariNNAyakamme No pariNNAya gihAvAse / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa pApakAryono tyAga kare paNa gRhavAsa choDI, dIkSA letA nathI (2) koI puruSa gRhavAsano tyAga kare, dIkSA le paraMtu pApakAryamAM pravRtta rahe che (3) koI puruSa gRhavAsano tyAga karI, dIkSA le ane pApakAryathI pUrNa nivRtta rahe che (4) koI puruSa pApakAryo paNa choDatA nathI ane gRhavAsano tyAga paNa karatA nathI 68 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- pariNNAyasaNNe NAmamege No pariNNAya- gihAvAse pariNNAyagihAvAse NAmamege No pariNNAya saNNe / ege pariNNAyasaNNe vi pariNNAya gihAvAse vi, ege No pariNNAya saNNe No pariNNAya gihAvAse / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa pApakAryonI manovRtti choDI de che paraMtu karmasaMyogavazAt gRhavAsano tyAga karI, dIkSA letA nathI (2) koI gRhavAsano tyAga karI, dIkSA le paraMtu pApakAryonI manovRtti choDatA nathI (3) koI puruSa pApakAryonI manovRtti paNa choDI de che ane gRhavAsano tyAga karIne, dIkSA paNa le che (4) koI puruSa pApakAryonI manovRtti paNa choDatA nathI ane gRhavAsano tyAga karIne, dIkSA paNa letA nathI. vivecana : prastuta sutromAM pApa tyAga ane atyAganI vividhatA darzAvI che. pariNA ne - parijJAtamAM jJAna ane tyAga baMne samAviSTa thAya che. jJaparijJAthI jANe ane pratyAkhyAna parijJAthI tyAge. karma eTale pApakAryo, sAvadhayoga. parijJAtakarmA eTale pApakAryanA tyAgI. rikhava jihAvA :- parijJAta gRhavAsa, gRhavAsanA tyAgI. Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dara | zrI ThANAga sutra-1 riyasa :- parijJAta saMjJa. pApakAryonI saMjJA-manovRttine tyAganAra. saUM :- saMjJa zabdathI AhArAdi cAra saMjJAno tyAga vagere artha karavAmAM Ave che paraMtu ahIM pApakarmanA ane gRhavAsanA tyAganA prasaMge pApakarmanI saMjJA-manovRttinA tyAgano artha vizeSa prasaMgocita che. A traNa caubhaMgIomAM traNa mukhya vAta che- (1) pApano tyAga (2) pApanI manovRttino tyAga (3) gRhavAsano tyAga. traNa caubhaMgInA bAra bhaMgamAM keTalAka bhaMga pravrajita mATe, keTalAka bhaMga apravrajita mATe ane keTalAka duSpavrajita mATe che, vyAkhyAmAM te nimna prakAre sUcita che (1) pApatyAgI paNa pApamanovRtti atyAgI = duSpavrajita. (2) pApa atyAgI paNa pApamanovRtti tyAgI = Adarza zramaNopAsaka. (3) ubhaya tyAgI = Adarza zramaNa. (4) ubhaya atyAgI = sAmAnya gRhastha. (1) pApatyAgI paNa grahavAsa atyAgI = sAmAyika pauSadhayukta zramaNopAsaka. (2) pApa atyAgI paNa dIkSita = duSpavrajita. (3) ubhayatyAgI = zramaNa (4) ubhaya atyAgI = sAmAnya gRhastha. (1) pApa manovRtti tyAgI, gRhavAsa atyAgI = Adarza zramaNopAsaka. (2) pApamanovRtti atyAgI, gRhavAsa tyAgI, = duSpavrajita. (3) ubhayatyAgI = suzramaNa. (4) ubhaya atyAgI = gRhastha. A rIte A caubhaMgIomAM vibhinna avasthAomAM rahelA sAdhu, zrAvaka ane sAmAnya gRhasthano. samAveza karyo che. Ihaloka paralokanA lakSyavALAnI caubhaMgI :69 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- ihatthe NAmamege No paratthe, paratthe NAmamege No ihatthe, ege ihatthe vi paratthe vi, ege No ihatthe No paratthe / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa vartamAna bhavalakSI hoya paNa paralokalakSI na hoya (2) koI paralokalakSI hoya paNa vartamAna bhavalakSI na hoya (3) koI ubhayalakSI hoya (4) koI puruSa ajJAna, avivekanA kAraNe ubhaya alakSI hoya. vivecana : prastuta sUtramAM Ihalaukika ane paralaukika zraddhA ane ruci rAkhanAra puruSanI caubhaMgI kahI che. daltha = manuSyaloka saMbaMdhI prayojana, ruci, zraddhAno bhAva rAkhanAra; mAtra vartamAnanuM ja lakSa rAkhanAra; A lokanI AsthA rAkhanAra; paralokano vicAra na karanAra; ajJAnI bhogapuruSa. paratva = devAdi anyaloka, paralokano vicAra karanAra; pAralaukika zraddhA, ruci, AsthA rAkhanAra; utkaTa tapasvI, Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3 | 463 | A bhavanA sukhanI apekSA na rAkhanAra jinakalpI, paDimAdhArI Adi athavA bAla tapasvI. rUdatyeparatve = ubhayalakSI, sthavirakalpI saMyama sAdhaka athavA zrAvaka. 3mAM ana = ajJAnI, mUDhajana. keTalAka manuSya A manuSyabhava saMbaMdhita prayojanavALA hoya athavA tene A lokamAM ja AsthA hoya paraMtu paraloka-anya devAdi bhavanuM prayojana ke AsthA rAkhatA nathI. tAtparya e che ke Ihatye ane paratve zabdathI kramazaH ajJAnI jIvonI ane jJAnI jIvonI athavA vivekI-avivekI puruSonI caubhaMgI kahI che. guNonI hAni-vRddhinI caubhaMgI : 70 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- egeNaM NAmamege vaDDai egeNaM hAyai, egeNaM NAmamege vaDDai dohiM hAyai, dohiM NAmamege vaDDai egeNa hAyai, dohiM NAmamege vaDDai dohiM hAyai / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa eka guNanI vRddhi kare ane eka guNanI hAni kare (2) koI puruSa eka guNanI vRddhi kare, be guNanI hAni kare (3) koI puruSa be guNanI vRddhi kare, eka guNanI hAni kare (4) koI puruSa be guNanI vRddhi kare ane be guNanI hAni kare. vivecana : prastuta sUtramAM sUtrakAre koI paNa vizeSaNa vinA eka ane be zabda prayoga sAthe hAni-vRddhi kahI che. tethI aneka guNo, aneka ghaTakonA AdhAre A caubhaMgI ghaTAvI zakAya. zAstrAbhyAsa, samyagudarzana, vinaya, jJAna, saMyama, rAga, krodha, mAna vagere guNa, avaguNanI hAni-vRddhi sUcavatI caubhaMgIo bane che. vyAkhyAmAM A caubhaMgInA traNa prakAre artha ghaTita karyA che- (1) zruta, anuSThAna ane pratipakSamAM samyagadarzana, vinaya, A cAra bolonI caubhaMgI. (2) jJAna, saMyama ane pratipakSamAM rAgadveSa, A cAra bolonI caubhaMgI. (3) krodhamAna ane pratipakSamAM mAyA lobha, A cAra bolonI caubhaMgI. prathama caubhaMgI:- (1) jJAna vadhe, samyagdarzana ghaTe (2) jJAna vadhe, darzana ane vinaya ghaTe (3) jJAna ane anuSThAna vadhe, darzana ghaTe (4) jJAna ane anuSThAna vadhe, darzana ane vinaya ghaTe. bIjI caubhaMgIH - (1) eka jJAnathI vadhe che ane eka rAgathI ghaTe.(2)eka jJAnathI vadhe che ane rAgadveSa, A bethI ghaTe (3) jJAna ane saMyama A be thI vadhe ane eka rAga thI ghaTe (4) jJAna ane saMyama A be thI vadhe ane rAga-dveSa, A be thI ghaTe. trIjI caubhaMgIH - (1) eka krodhathI vadhe ane eka mAyAthI ghaTe. (2) eka krodhathI vadhe ane mAyA ane lobha, A bethI ghaTe (3) krodha ane mAna be thI vadhe tathA mAyAthI ghaTe (4) krodha ane mAna bethI vadhe che Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 zrI ThANAMga sUtra-1 tathA mAyA ane lobhathI ghaTe. vinItAdi azrva tathA puruSanI caubhaMgIo : 71 cattAri kaMthagA paNNattA, taM jahA- AiNNe NAmamege AiNNe, AiNNe, NAmamege khaluMke, khaluMke NAmamege AiNNe, khaluMke NAmamege khaluMke / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- AiNNe NAmamege AiNNe, caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranA ghoDA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI pahelAM guNavAna, vinIta hoya pachI paNa vinIta rahe (2) koI pahelAM vinIta hoya pachI avinIta thaI jAya (3) koI pahelAM avinIta hoya pachI vinIta thaI jAya (4) koI pahelAM avinIta hoya ane pachI paNa avinIta rahe. te ja rIte cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI pahelAM vinIta ane pachI paNa vinIta vagere cAra bhaMga kahevA. 72 cattAri kaMthagA paNNattA, taM jahA- AiNNe NAmamege AiNNayAe vahai, AiNNe NAmamege khaluMkattAe vahai, khaluMke NAmamege AiNNattAe vahai, khaluMke NAmamege khaluMkattAe vahai / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA - AiNNe NAmamege AiNNayAe vahai, cabhaMgo | bhAvArtha :- cAra prakAranA ghoDA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI azva vinIta hoya ane vinIta bhAvathI cAle (2) koI vinIta che paNa savAranA kAraNe avinayathI cAle (3) koI avinIta hoya paNa savAranA kAraNe vinayathI cAle (4) koI avinIta hoya ane avinayathI ja cAle. te ja rIte cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa vinIta hoya ane vinayabhAvathI pravRtti kare vagere cAra bhaMga kahevA. savAranI jagyAe anuzAsaka, anuzAstAne kAraNabhUta samajavA. |73 cattAri kaMthagA paNNattA, taM jahA- jAisaMpaNe NAmamege No kulasaMpaNNe, caubhaMgo / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- jAisaMpaNNe NAmamege No kulasaMpaNNe, caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranA ghoDA ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che-- (1) koI jAti saMpanna hoya paNa kuLa saMpanna na hoya, vagere cAra cAra bhaMga azva ane puruSanA kahevA. 74 cattAri kaMthagA paNNattA, taM jahA- jAisaMpaNNe NAmamege No balasaMpaNNe, Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4 : deza -3 | 415 caubhaMgo / evAmeva cattAri purisajAyA, paNNattA, taM jahA- jAisaMpaNNe NAmamege No balasaMpaNNe, caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranA ghoDA ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che(1) koI jAti saMpanna hoya paNa baLasaMpanna na hoya vagere cAra cAra baMga azvanA ane puruSanA kahevA. 75 cattAri kaMthagA paNNattA, taM jahA- jAisaMpaNNe NAmamege No rUvasaMpaNNe, caubhago / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- jAisaMpaNNe NAmamege No rUvasaMpaNNe, caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranA ghoDA ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che(1) koI jAti saMpanna hoya paNa rUpasaMpanna na hoya vagere cAra cAra baMga azvanA ane puruSanA kahevA. |76 cattAri kaMthagA paNNattA, taM jahA- jAisaMpaNNe NAmamege No jayasaMpaNNe, caubhaMgo / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- jAisaMpaNNe NAmamege No jayasaMpaNNe, caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranA ghoDA ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che(1) koI jAti saMpanna hoya paNa jayasaMpanna na hoya vagere cAra cAra baMga azva ane puruSanA kahevA. |77 evaM kulasaMpaNNeNa ya balasaMpaNNeNa ya caubhaMgo / kulasaMpaNNeNa ya rUvasaMpaNNeNa ya caubhaMgo / kulasaMpaNNeNa ya jayasaMpaNNeNa ya caubhaMgo / __evaM balasaMpaNNeNa ya rUvasaMpaNNeNa ya caubhaMgo / balasaMpaNNeNa jayasaMpaNNeNa caubhaMgo / evaM rUvasaMpaNNeNa ya jayasaMpaNNeNa ya caubhaMgo / savvattha purisajAyA paDivakkho / bhAvArtha :- pUrvotarI duNasaMpanna-agasaMpanna, dugasaMpanna-35saMpanna, dugasaMpanna-4yasaMpanna, baLasaMpanna-rUpasaMpanna, baLasaMpanna-jayasaMpana azvanI caubhaMgI kahevI. tevI ja rIte rUpasaMpanna ane jayasaMpannanI caubhaMgI kahevI. pratipakSamAM te ja pramANe puruSanI sarva caubhaMgIo kahevI. viveyana : prastuta sUtramAM azvanA mAdhyamathI mAnavIya guNonuM vizleSaNa che. kaMthagA:-vizeSAtinA ghoDAne cha.ghoDA svabhAva sa21, tIvra gativAna, zahAra, buddhimattA Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4s ] zrI ThANAga sUtra-1 Adi guNathI yukta hoya che. azvanA A guNa sAthe tulanA karIne manuSyamAM rahelA te guNone prakaTa karyA che. Ag :- AkIrNa - vegavaMta, zikSita, vinaya yukta azva 'AkIrNa' kahevAya. temaja buddhimAna, vinayAdi guNa yukta manuSya AkarNa kahevAya. hatuM = maMdagati, azikSita, avinIta-aDiyala azva khaluMka kahevAya. temaja maMdabuddhi, vinayAdi guNa rahita manuSya 'khaluMka' kahevAya. bAphay MImane hatuMvattA vada - A bhaMganuM tAtparya e che ke vinIta azva paNa savAranI ayogyatAnA kAraNe cAlavAmAM avinIta thaI jAya che. temaja ayogya ke alpa puNyavALA anuzAstAnA kAraNe vinaya saMpanna ziSya paNa avinayano vyavahAra kare che. parasparanA saMyoge vyaktinI pravRttimAM kaMIka parivartana zakya che. prastuta sUtromAM azvanI kula 12 caubhaMgIo kahI che. (1) pahelAM ane pachI vinIta avinItanI caubhaMgI (ra) vinIta avinItanI cAla saMbaMdhI caubhaMgI. tyArapachI jAti, kuLa, baLa, rUpa, jaya A pAMca bolanA drikasaMyogathI 10 caubhaMgI kahI che. jema ke jAti-kuLa, jAti-baLa, jAti-rUpa, jAti-jaya, kuLa-baLa, kuLa-rUpa kuLa-jaya, baLa-rUpa, baLa-jaya, rUpa-jaya. A 12 caubhaMgI azva pakSamAM ane 12 caubhaMgI puruSa pakSamAM kula 24 caubhaMgI sUtrArthathI spaSTa che. siMha-ziyALa vRttithI saMyama pAlana :|78 cattAri purisajAyA paNNattA,taM jahA-sIhattAe NAmamege NikkhaMte sIhattAe viharai, sIhattAe NAmamege Nikkhate sIyAlattAe viharai, sIyAlattAe NAmamege Nikkhate sIhattAe viharai, sIyAlattAe NAmamege Nikkhate sIyAlattAe viharai / bhAvArtha :- cAra prakAranA pravrajyA pAlaka puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa siMha vRttithI vairAgya vIratA sAthe (siMhanI jema) dIkSA le ane siMha vRttithI pALe. (2) koI puruSa siMha vRttithI dIkSA le paraMtu ziyALa vRttithI (kAyaratAthI) pALe. (3) koI puruSa ziyALa vRttithI dIkSA le paraMtu siMha vRttithI pALe. (4) koI puruSa ziyALa vRttithI dIkSA le ane ziyALa vRttithI ja pALe. vivecana : prastuta sUtramAM dIkSita sAdhakanI manodazA darzAvI che. caubhaMgInuM tAtparya :- (1) keTalAka sAdhaka parAkrama, sAhasa pUrvaka saMyamanuM yathArtha pAlana karIza tevI Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-3 siMhavRttithI dIkSA aMgIkAra karI, parISaha-upasargo Ave tyAre calAyamAna na thatAM siMhavRttithI ja hiMmatapUrvaka sahana kare che. (2) keTalAka sAdhaka dIkSA samaye adamya utsAha, sAhasa dharAvatA hoya paNa parISaha-upasarga sahana karavAmAM zithila banI jAya, te ziyALanI jema saMyama nibhAve che. (3) keTalAka sAdhaka dIkSA grahaNa samaye zithila hoya paNa saMyama svIkAryA pachI siMhanI jema zUravIratAthI pAlana kare. (4) keTalAka sAdhaka ziyALanI jema zithila bhAve saMyama svIkAre ane zithila bhAvathI saMyama jIvana vyatIta kare. lokanA samAna sthAno H 79 cattAri loge samA paNNattA, taM jahA- apaiTThANe Narae, jaMbuddIve dIve, pAlae jANavimANe, savvaTThasiddhe mahAvimANe / 467 bhAvArtha :- lokamAM cAra sthAna samAna kahyA che, te A pramANe che- (1) apratiSThAna naraka (2) jaMbudrIpa nAmano dvIpa (3) pAlaka yAnavimAna (4) sarvArthasiddha mahAvimAna. 80 cattAri loge samA sapakkhi sapaDidisiM paNNattA, taM jahA - sImaMtae gara, samayattvette, DuvimALe, sIpamArA pujavI / bhAvArtha :- lokamAMcAra sthAna sama-samAna vistAravALA, sapakSa-samAna pArzvavALA ane sapratidizasamAna dizA ane vidizAvALA kahyA che, te A pramANe che- (1) sImaMtaka naraka (2) samayakSetra (3) uDu vimAna (4) ISat prAbhArA pRthvI. vivecana : prastuta sUtramAM lokagata samAna vistAravALI cAra-cAra vastunuM nirUpaNa che. (1) apratiSThAna narakAvAsa :- sAtamI narakamAM pAMca narakAvAsa che. raudra, mahA raudra, raurava, mahAraurava ane apratiSThAna. apratiSThAna narakAvAsa madhyamAM che ane te eka lAkha yojanano che. (2) jaMbUtIpa :- te apratiSThAna narakAvAsathI, sAta rAju upara jaMbudrIpa nAmano dvIpa che. te laMbAI- pahoLAImAM eka lAkha yojanano che. (3) pAlaka yAnavimAna :- saudharma devalokanA adhipati zakrendra tIrthaMkaronA janma mahotsava vagere prasaMge jyAre madhyalokamAM Ave che tyAre te pAlaka vimAnamAM besIne Ave che. tethI tene yAnavimAna kahyuM che. (4) sarvArthasiddha vimAna - jaMbudrIpathI kaMIka nyUna sAtarAju pramANa upara jaIe, tyAre sarvArthasiddha : Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 | zrI ThANAga sutra-1 mahAvimAna Ave che. pAMca anuttara vimAnamAM A vimAna sarva zreSTha che. A vimAnanI laMbAI- pahoLAI eka lAkha yojana pramANa che. tenI cAre dizAmAM vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita nAmanA cAra vimAna. (1) sImantaka narakAvAsaH- te pahelI narakanA prathama prastaTamAM che. te 45 lAkha yojanano che. (2) samayakSetra - jeTalA kSetramAM vyavahArakALa pravarte che te kSetra samayakSetra kahevAya che. aDhI dvIpamAM ja vyavahArakALa che ane manuSyo paNa aDhI dvIpa kSetramAM che. samaya kSetra(manuSyakSetra ke aDhIdvIpa) 45 lAkha yojana pramANa che. (3) ISa~AgabhArA - urdhvalokamAM AvelI, siddha kSetranI samIpavartI pRthvI ISatrAgabhArA' pRthvI kahevAya che. ratnaprabhA vagere pRthvInI apekSAe UMcAI AdimAM alpa hovAthI tene ISa~AgabhArA' kahe che. te 45 lAkha yojananI che. (4) uDu vimAna :- prathama devalokanA pahelA prastaTamAM uDu vimAna che. te 45 lAkha yojana pramANa che. A cAre sthAnanA cAre dizArUpa pakSa samAna che. tethI tene sapakSa ane samAna dizA yukta hovAthI sapratidika kahyA che. tenuM tAtparya e che ke te cAre ya samAna che tathA lokamAM eka samAna sIdhAImAM upara nIce rahelA che. eka lAkha ane 45 lAkhanI A cAra vastuomAMthI traNa-traNa vastu trIjA sthAnamAM kahI che. temAM eka-eka vRddhi karIne ahIM cothA sthAnamAM tevI cAra-cAra vastuo kahI che. eka lAkhamAM cothI vastu pAlaka yAnavimAna che. ane 45 lAkhamAM cothI vastu uDu vimAna che. saMkhyAmUlaka A zAstramAM aneka viSaya evA che ke jeno A rIte be vAra ke aneka vAra ullekha thayo che. dvizarIrI-ekAvatArI jIvo - 81 uDDaloe NaM cattAri bisarIrA paNNattA taM jahA- puDhavikAiyA, AukAiyA, vaNassaikAiyA, urAlA tasA pANA / evaM aholoe vi cattAri bisarIrA pnnnnttaa| evaM tiriyaloe vi / bhAvArtha :- udgalokamAM cAra jIvo be zarIrI kahyA che, te A pramANe che- (1) pRthvIkAyika (2) akhAyika (3) vanaspatikAyika (4) udAra trasa prANI. teja rIte adholokamAM paNa pRthyAdi cAra prakAranA jIvone dvizarIrI kahyA che. temaja tirachAlokamAM paNa jANavA. vivecana : prastuta sUtramAM ekAvatArI arthAt be zarIrI jIvonuM digdarzana karAvyuM che. Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3 469 dvizarIrIH- je jIvone have pachI eka ja zarIra dhAraNa karavAnuM che. atyAre je gatimAM hoya te eka zarIra ane tyArapachInA manuSyabhavanuM eka zarIra; A rIte be zarIra prApta karI, je jIva mokSe jAya, tene be zarIrI kahyA che. A sutromAM cha kAyika jIvomAMthI agnikAyika ane vAyukAyika jIvone grahaNa karyA nathI. kAraNa ke te jIvo marIne, manuSyamAM utpanna thatA nathI, mokSe jatA nathI tethI te dvizarIrI nathI. sUtramAM trasa jIvo sAthe 'udAra' vizeSaNa che. tethI temAM mAtra saMjJI paMcendriya jIvone ja grahaNa karyA che kAraNa ke vikasendriya trasaprANI manuSyabhava to prApta karI zake che paNa teo tyAM siddha thatAM nathI. tethI dvizarIrImAM teno samAveza thato nathI. parISahAdi samaye sAdhakanuM sattva :82 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- hirisatte, hirimaNasatte, calasatte, thirasatte / bhAvArtha :- cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) hIsattva (2) manasattva (3) calasattva (4) sthirasanva. vivecana : prastuta sUtramAM mAnavIya sattvanI taratamatA nirdiSTa che. hI sattva - hI = lajjA, sattva = sAmarthya, zakti, mAnasika vairya, manobaLa. lajjAthI utpanna thatAM sAmarthyane hI sattva kahe che. jema koI yoddho yuddha medAnamAMthI pAcho pharIza to loko hAMsI karaze, A prakAranI lajjAnA kAraNe tenAmAM sattva-baLa utpanna thAya che. loka lAjanA kAraNe te mAnasika vairyathI saMpanna thAya che. te potAnA zarIra ane manamAM bhayanA lakSaNa pragaTa thavA detA nathI. tema sAdhaka paNa parISaha- upasargAdi Ave tyAre loka lAjathI te sahana karI le, lajjAthI manane daDha banAve te hIsattva kahevAya. hI mana satva- lhI mana sattvavAna vyakti lajjAthI sattva, baLa utpanno kare paraMtu tenA zarIramAM bhayanA lakSaNa pragaTa thaI jAya che. zatrune joI vihvaLa banI jAya, zarIra kAMpavA lAge vagere bhayajanaka lakSaNa pragaTa thAya che. hI satva ane hI mana satva, A baMne sattvano AdhAra lokalAja ja che. keTalAka loko AMtarika sattvathI vicalita thavA chatAM lajjAvaza sattva TakAvI rAkhe che. bhayane pradarzita karatA nathI. hRI sarva vALA zarIra ane mana, A baMnemAM bhayanA lakSaNa pragaTa thavA detA nathI. Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 ] zrI ThANAga sUtra-1 je hI mana sattva hoya che te manamAM sattva jALavI rAkhe che paraMtu tenA zarIramAM romAMca, kaMpana vagere lakSaNo pragaTa thaI jAya che. A rIte bannemAM bhinnatA che. cala satva :- je vyakti zaktizALI hoya paraMtu zakti pradarzananA prasaMge zithila banI jAya, dhairyathI vicalita thaI jAya, asthira banI jAya; te cala sattvavALA kahevAya che. sthira sattva :- jenI zaktio pAchaLa utsAhano mahAsAgara laherAto hoya. parISaha-upasargonI sAme te aDaga UbhA rahe. potAnuM pauruSa batAve, kyAre ya gabharAya nahIM, te sthira sarva kahevAya che. zayyA, vastra, pAtra AdinI paDimAo :83 cattAri sejjapaDimAo paNNattAo / cattAri vatthapaDimAo pnnnnttaao| cattAri pAyapaDimAo paNNattAo / cattAri ThANapaDimAo paNNattAo / bhAvArtha :-cAra ApyA paDimA-pratijJA kahI che. cAra vastra pratijJA kahI che. cAra pAtra pratijJA kahI che. cAra sthAna pratijJA kahI che. vivecana : prastuta sUtramAM sAdhakanA vividha abhigrahonuM sUcana che. kinAro (ttinA) - pratijJA, saMkalpa, nizcaya, abhigraha, vizeSa niyama vagere arthamAM ahIM himA zabdano prayoga che. sAdhanAne parAkASTAe laI javA sAdhakanA vividha prakAranA saMkalpa athavA nizcayane pratimA-pratijJA kahe che. prastuta sUtramAM zayyA, vastra, pAtra ane sthAnanI cAra-cAra pratijJAono nirdeza che. tenuM vistRta varNana AcArAMga sUtra zrutaskaMdha-2 mAM che. jIva spaSTa ane kAzmaNayukta cAra-cAra zarIra :84 cattAri sarIragA jIvaphuDA paNNattA, taM jahA- veuvvie, AhArae, teyae, kammae / bhAvArtha :- cAra zarIra jIva-spaSTa kahyA che, te A pramANe che- (1) vaikriya zarIra (2) AhAraka zarIra (3) taijasa zarIra (4) kArmaNa zarIra. 85 cattAri sarIragA kammummIsagA paNNattA, taM jahA- orAlie, veuvvie, AhArae, teyae / Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-3 | 471 | dArika zarIra bhAvArtha :- cAra zarIra kArpaNa zarIrathI mizrita hoya che, te A pramANe che- (1) (2) vaikriya zarIra (3) AhAraka zarIra (4) taijasa zarIra. vivecana : prastuta sUtramAM jIvanI zarIra sAthe sparzanA ane kAzmaNa zarIranI anya zarIra sAthenI mizritatAno ullekha che. jIva spaSTa zarIra - vaikriya Adi cAre zarIrane jIva spaSTa kahyA che. A cAre zarIramAM jIva haMmezAM hoya che. jIva rahita vaikriya Adi zarIranI sattAno saMbhava nathI. jyAre AyuSya pUrNa thAya ane zarIramAMthI jIva nIkaLI jAya, jIva anya gatimAM jAya tyAre te te choDelA vaikriya Adi zarIra turaMta ja vikherAya jAya che. audArika zarIranI sthiti judI che. nirjIva audArika zarIra amuka samaya paDayuM rahe che. tatkAla tenuM vighaTana(nAza) thatuM nathI. audArika zarIra prayatna vizeSathI lAMbA kALa sudhI jIva vinA paNa TakI zake che. tethI ja ahIM te sivAya zeSa cAra zarIrane jIvasRSTa kahyA che. kArpaNa saMyukta zarIra :- cAre zarIrane kAzmaNa zarIrathI saMyukta kahyA che. kAraNa ke ekaluM kArpaNa zarIra kyAre ya hotuM nathI. koI paNa gatimAM kArpaNa zarIra, audArika Adi cAre zarIramAMthI koI paNa eka--be athavA traNa sAthe samizra, saMyukta ja hoya che. A kAraNe cAra zarIrone kArpaNa zarIra saMyukta kahyA che. loka sparzita astikAya ane sthAvara jIva :86 cauhiM atthikAehiM loge phuDe paNNatte, taM jahA- dhammatthikAeNaM, adhammatthi kAeNaM, jIvatthikAeNa, puggalatthikAeNaM / bhAvArtha :- cAra astikAyathI sarva loka pRSTa(vyApta) che, te A pramANe che- (1) dharmAstikAya (2) adharmAstikAya (3) jIvAstikAya (4) pudgalAstikAya. 87 cauhiM bAdarakAehiM uvavajjamANehiM loge phuDe paNNatte, taM jahApuDhavi kAiehiM, AukAiehiM, vAukAiehiM, vaNassaikAiehiM / bhAvArtha :- niraMtara utpanna thanArA cAra aparyApta bAdarakAyika jIvothI loka spaSTa che, te A pramANe che- (1) bAdara pRthvIkAyika jIvo (2) bAdara aplAyika jIvo (3) bAdara vAyukAyika jIvo (4) bAdara vanaspatikAyika jIvo. vivecana : prastuta sUtramAM loka vyApta dravyonuM kathana che. dharmAstikAya, adharmAstikAya AkhA lokamAM vyApta Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 ] zrI ThANAga sutra-1 akhaMDa dravya che. tethI te loka spaSTa che. jIva ane pudgala dravya aneka dravya che. tema chatAM AkhA lokamAM vyApta che. sUkSma jIvo AkhA lokamAM vyApta che ane pudgaladravya paNa saMpUrNa lokAkAzamAM bhareluM che. bAdara jIvo lokanA dezabhAgamAM ja che paraMtu bAdara pRthvI, pANI, vAyu ane vanaspatinA jIvo samasta lokamAMthI udvartana karIne, pRthvI Adi potapotAnA utpatti sthAnamAM utpanna thAya che. pratyeka sthAnamAM samaye samaye asaMkhyAta jIvo janma-maraNa karI rahyA che. te sarva vATe vahetA aparyAptA jIvonI apekSAe te cAre prakAranA pRthvI Adi jIvothI samagra loka spaSTa che, te pramANe kathana karyuM che. zrI prajJApanA sUtranA bIjA sthAnapadamAM upapAtanI apekSAe bAdara pRthvI AdinA aparyAptA jIvonuM sthAna samasta lokamAM kahyuM che. bAdara taijasakAya aparyAptA jIvonA utpattisthAna urdhvakapATastha tiryagalokamAM ja che. tethI prastuta sUtramAM tenuM kathana karyuM nathI. samAnapadezI dravyo :88 cattAri paesaggeNaM tullA paNNattA, taM jahA- dhammatthikAe, adhammatthikAe logAgAse, egajIve / bhAvArtha-cAra dravya pradeza parimANanI apekSAe tulya che, te A pramANe che- (1) dharmAstikAya (2) adharmAstikAya (3) lokAkAza (4) ekajIva. vivecana : prastuta sUtramAM tulyapradezI cAra dravyanuM kathana che. dharmAstikAyAdi cAre dravyanA asaMkhyAta pradeza che ane te paraspara tulya pradezavALA che. dravyanA nirvibhAga aMzane pradeza kahe che. AkAza dravyanA anaMta pradeza che. lokamAM jeTaluM AkAza vyApta che, te lokAkAza kahevAya che. lokAkAzamAM asaMkhyAta pradeza che. lokAkAza tulya asaMkhyAta pradeza eka-eka jIvanA che. anaMta jIvonA pradeza to anaMta thAya. tethI sUtramAM jIva pradeza na kahetAM eka jIvanuM kathana che. cakSu agrAhya ekendriya zarIra :89 cauNhamegaM sarIraM No supassaM bhavai, taM jahA- puDhavikAiyANaM, AukAiyANaM, teukAiyANaM, vaNassaikAiyANaM / bhAvArtha - cAra sthAvara kAyanA eka-eka jIvonuM eka zarIra supazya(sahaja drazya)hotuM nathI, te A pramANe che- (1) pRthvIkAyika jIvonuM (2) aSkAyika jIvonuM (3) taikAyika jIvonuM (4) sAdhAraNa vanaspatikAyika jIvonuM. Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3 [ 473] vivecana : prastuta sUtramAM bAdara jIvonA skUla zarIranuM paNa cakSu agrAhyatva darzAvyuM che. bAdara pRthvI, pANI vagerenuM eka zarIra cakSuthI dekhAtuM nathI. tenuM kAraNa e che ke A cAre kAyamAM eka-eka jIvonA zarIranI avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI che. te jIvonI avagAhanA atyaMta alpa hovAthI eka jIvanuM zarIra carmacakSuthI grAhya banatuM nathI paraMtu jyAre asaMkhyAta jIvonA zarIra samudAya rUpe bhegA thAya tyAre ja te cakSugrAhya bane che. golupasaMda-carmacakSuthI na dekhAvuM arthAt sAmAnya rIte jIva tene joI zakatA nathI paraMtu avadhijJAnI, kevaLa jJAnI vagere viziSTa jJAnI dvArA ja te joI zakAya che. mATe te eka jIvanA zarIra supazya nathI paraMtu duH5zya che. pRSTa viSaya grAhaka (prApyakArI) cAra Idriyo :90 cattAri iMdiyatthA puTThA vedeti, taM jahA- soiMdiyatthe, ghANidiyatthe, jibhidi- yatthe, phAsiMdiyatthe / bhAvArtha :- cAra Indriyo spaSTa viSayane grahaNa kare che, te A pramANe che- (1) zrotendriyano viSaya (2) dhrANendriyano viSaya (3) rasanendriyano viSaya (4) sparzendriyano viSaya. vivecana : prastuta sutramAM IdriyanI viSaya grahaNa karavAnI taratamatAno ullekha che. spaSTa viSaya :- padArtha ane Idriyano saMyoga thAya tene spaSTa-praviSTa viSaya kahe che. zrotendriya, dhrANendriya, rasendriya, sparzendriya, A cAra Idriya pRSTa viSayane grahaNa kare che. cakSurindriya askRSTa (apraviSTa) viSayane grahaNa kare che. lokanI bahAra jIva-pudgalanI agatinA kAraNo nirodha :|91 cauhiM ThANehiM jIvA ya poggalA ya No saMcAeMti bahiyA logaMtA gamaNayAetaM jahA- gaiabhAveNaM, NiruvaggahayAe, lukkhattAe, logANubhAveNaM / bhAvArtha :- cAra kAraNe jIva ane pudgala lokAttanI bahAra javA samartha nathI, te A pramANe che- (1) gatinA abhAve (2) nirupagrahatAthI-sahAyakanA abhAve (3) rukSatAnA kAraNe (4) lokasvabhAvathI. vivecana : prastuta sUtramAM lokanI bahAra jIva ane pudgalanI gati nirodhanA kAraNo darzAvyA che. Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 474 ] zrI ThANAga sutra-1 gati abhAva - jIva-pulanI gati svabhAva ja evo che ke te alokamAM gati karavA samartha nathI. nirupagrahatA :- upagraha = avalaMbana. gatimAM dharmAstikAya upagraha rU5 sahAyaka che. tenA nimitte ja gati thaI zake che. alokamAM dharmAstikAya-gati sahAyaka tattvano abhAva che. tethI gati thatI nathI. rUkSatA - lokAtte snigdha pudgala paNa rUkSa rUpe pariNata thaI jAya che. karma pudgala paNa rUkSa banI jAya che. tethI jIva-pugala alokamAM gamana karI zakatA nathI. lokAnubhAva:- loka maryAdAnA kAraNe paNa alokamAM jIva-pulanI gati saMbhavita nathI. anumAnanA aMgabhUta dAMtanA bheda-prabheda :92 cauvvihe NAe paNNatte, taM jahA- AharaNe, AharaNataddese, AharaNataddose, uvaNNAsovaNae / bhAvArtha :- daSTAMta cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) AharaNa (2) AharaNataddeza (3) AharaNa taddoSa (4) upanyAsopanaya. |93 AharaNe cauvvihe paNNatte, taM jahA- avAe, uvAe, ThavaNAkamme, paDuppaNNa- viNAsI / bhAvArtha :- AharaNa rUpa dAMta cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) apAya (2) upAya (3) sthApanAkarma (4) pratyutpanna vinAzI. 94 AharaNataddese cauvvihe paNNatte, taM jahA- aNusiTThI, uvAlaMbhe, pucchA, NissAvayaNe / bhAvArtha :- AharaNa taddeza daSTAMta cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) anuziSTa (2) upAlaMbha (3) pRcchA (4) nizrAvacana. 95 AharaNataddose cauvvihe paNNatte, taM jahA- adhammajutte, paDilome, attovnniieduruvnniie| bhAvArtha :- AharaNa taddoSa daSTAMta cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) adharma yukta (2) pratiloma (3) AtmAnIta (4) durupanIta. 96 uvaNNAsovaNae cauvvihe paNNatte, taM jahA- tavvatthue, tayaNNavatthue, Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3 _ [ 475 ] paDaze, herA bhAvArtha :- upanyAsopanaya daSTAMta cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) tavastuka (2) tada vastuka (3) pratinibha (4) hetu. vivecana : prastuta sUtromAM anumAnanA aMgabhUta daSTAMtanA bheda prabhedo sUcita karyA che. TE:-jJAta eTale daSTAMta. 'jJAta' nA cAra prakAra che- (1) daSTAMta (2) AkhyAnaka (3) upamAna mAtra (4) upapatti mAtra. daSTAMta :- bhAvAtmaka viSayanA varNana samaye sAmAnyajanane te viSaya samajAvavA, buddhigamya karAvavA, ISTa arthano bodha karAvavA, tatsadaza anya vastunuM kathana karavAmAM Ave tene daSTAMta kahe che. A daSTAMta, AkhyAnaka vagere lokomAM jJAta, prasiddha hoya che, loko jANatA hoya che, te dvArA ajJAta viSayanuM jJAna karAvAya che, tethI dRSTAMta vagerene jJAta kahe che. nyAyazAstra anusAra sAdhana hovA para sAdhyano sadbhAva ane sAdhyanA abhAvamAM sAdhanano abhAva jyAM batAvAya tene daSTAMta kahe che. jyAM jyAM dhumADo hoya tyAM agni hoya, jema ke rasoDuM. jyAM jyAM agni na hoya tyAM dhumADo na hoya, jema ke taLAva. ahIM rasoDuM ane taLAva baMne daSTAMta che. agni sAdhya ane dhumADo sAdhana, te baMne rasoDAmAM sAthe jovAthI agniane dhumADAno sAhacarya saMbaMdha samajI zakAya che. tethI 'rasoDuM' te sAdharma daSTAMta che. taLAvamAM agni ane dhUmADo baMneno abhAva joI sAdhyanA abhAvamAM sAdhanano abhAva samajAya jAya che mATe taLAva te vaidharma daSTAMta che. AkhyAnaka:- AkhyAnaka eTale kathAnaka. tenA be prakAra che- carita ane kalpita. koI vyaktivizeSanA jIvana prasaMga, jIvana vRttAMta udAharaNarUpe ApavAmAM Ave te caritra AkhyAnaka che. jema ke nidAnanuM duSkaLa batAvavA brahmadattanuM daSTAMta ApavuM. kalpanA dvArA koI tathyane pragaTa karavuM tene kalpita AkhyAnaka kahe che. jema ke pIpaLAnA pAkA pAnane kharatAM joI, kuMpaLIo hase che, tyAre kaMpanIone hasatAM joI, pAna kahe che-"maja vItI tuja vItaze, dhIrI bApuDIA." A daSTAMta kalpita chatAM zarIra AdinI anityatAnuM bodhaka che. tethI te kalpita AkhyAnaka kahevAya che. upamAna - upamAna mAtrane jJAta kahe che. jema ke tenA hAtha kamaLa jevA komaLa che. koI ati dubaLo chokaro hoya, tene joIne kahevuM ke 'A to soTI jevo che.' ahIM kamaLa ane soTI upamAna che. te baMne upamAna jJAta che. tenA dvArA upameyanuM jJAna thAya che. utpatti - jJAtanA hetu rUpa je hoya te. jema ke koI cokhA kharIdanArane pUche dhAnya zA mATe kharIdo cho?' te uttara Ape kharIdyA vinA na maLe mATe' athavA koI pUche ke dharma zA mATe? uttara maLe dharma vinA Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 476 | zrI ThANAga sutra-1 kalyANa na thAya mATe. ahIM cokhAnI prApti ane dharma karavArUpa bane jJAtinA kalyANa ane kharIdI e baMne kAraNa(hetu) che. tethI te baMne daSTAMta utpatti jJAta kahevAya che. cAra bhedono A vistAra vyAkhyAmAM batAvyo che. prastutasUtramAM jJAtinA cAra bheda kahyA che, tenuM vivaraNa A pramANe che(1) AharaNa jJAta- je apratIta arthane pratIta karAve, jenA dvArA ajJAta evA sAdhyanI pratIti thAya. je daSTAMta dvArA saMpUrNatayA dAntikanuM kathana karAya. te daSTAMtane AharaNajJAta kahe che. jema ke pApa duHkha ApanAra che, brahmadatta cakrInI samAna. (2) AharaNa tadeza zAta-daSTAntanA eka dezathI dANAttika artha kahevo. jema 'AnuM mukha caMdra jevuM che.' ahIM caMdranI kAMti ane saumyatAnI ja vivakSA che paNa tenA kalaMkanI nahIM. A ekadezIya daSTAMta samajavuM. (3) AharaNa tadoSajJAta- daSTAMta sAdhyavikala Adi doSothI yukta hoya to te daSTAMtane AharaNatadoSa jJAta kahevAya che. jema ke zabda nitya che, amUrta hovAthI. jema ke- ghaTa. ahIM 'ghaTa' te daSTAMta che ane te dAMta sAdhya sAdhana vikalatA doSa yukta che, ghaTa manuSya banAve che tethI te nitya nathI ane rUpa vagerethI yukta che ataH amUrta paNa nathI. (4) upanyAsopanaya jJAta- vAdI potAnA abhiSTa arthane siddha karavA daSTAMta Ape te daSTAMta anya doSomAM paNa sAdhyane siddha karI nAkhe to te upanyAsopanaya kahevAya. AtmA akartA che kAraNa ke amUrta che, jema ke AkAza. prativAdI tenuM khaMDana karavA A daSTAMta dvArA 'AkAza'no Azraya laI kahI zakAze ke AtmA AkAzanI samAna akartA che to AkAzanI samAna abhoktA paNa hovo joIe. (1) AharaNanA cAra bhedonuM spaSTIkaraNa :(1) apAya AharaNa- heya dharmanuM jJAna karAvanAruM daSTAMta apAya AharaNa kahevAya che. TIkAkAre dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI apekSAe tenA cAra bheda karIne kathAnako dvArA tenuM vistRta varNana karyuM che. dravya apAya- koI dravyathI anartha thAya, aniSTanI prApti thAya to te dravyaapAya kahevAya che. be vaNika bhAIo paradeza jaI dhana upArjana karI, pAchA AvatA hatA. te dhana para kabajo meLavavA baMnenA mana malIna thayA. dhanano kharAba prabhAva jANI, jaLAzayamAM dhana pheMkI dIdhuM. matsya te dhana gaLI gayuM. mAchImAre matsyane pakaDI, vecyuM. ghera AvelA matsyane bahene cIrya, temAMthI dhana maLatA tenI mati pharI gaI ane mAtAne mArI nAMkhI. A vAta jyAre baMne vaNika bhAIoe sAMbhaLI tyAre saMsArathI virakta banyA. A dravya apAyanuM daSTAMta che. kSetra apAya- sarpavALA, zatruvALA sthAnamAM rahevuM te kSetra apAya che. prativAsudeva jarAsaMdha dvArA apAya-anarthanI saMbhAvanAthI dazAhae zauryapura choDI dIdhuM hatuM. A kSetra apAyanuM dAMta che. kALa apAya- 12 varSa pachI dvaipAyanaRSi dvArA dvArakA nAza pAmaze. tevI bhaviSyavANI sAMbhaLI, kAla apAyanA tyAga mATe dvaipAyanaRSi dvArakA choDI uttara pathamAM cAlyA gayA hatA. bhAva apAya- caMDa kauzikanI jema krodha bhAvano tyAga karavo te bhAva apAya che. Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3 (2) upAya AharaNa:- ISTa vastunI prApti mATe upAya batAvanAruMdata. tenA paNa dravya, kSetra, kALa bhAvanAnA bheda jANavA. dravya upAya- koI upAya vizeSathI suvarNAdi dhAtu prApta karI zakAya che. tevI vidhi batAvanAra dhAtuvAda vagere. te dravyaupAya kahevAya. kSetra upAya- kSetra parikarmanA upAya. haLa vagere sAdhana khetara taiyAra karavAnA upAya che. naukA samudrane pAra karavAno upAya che. te kSetra upAya kahevAya. kALa upAyakALanuM jJAna karavAnA upAya. ghaDI, chAyA vagere dvArA kALanuM jJAna thAya che. te kALa upAya kahevAya. bhAva upAya mAnasika bhAvone jANavAno upAya. zArIrika ceSTAo, vacana pravRti vagerethI bhAvonuM jJAna thAya te bhAvaupAya kahevAya. (3) sthApanA karma AharaNa:- je daSTAMtathI paramatanuM khaMDana karI svamatanI sthApanA karAya che. prativAdI dvArA prastuta doSonuM nirAkaraNa karI, svamatanI sthApanA karavI te. zAstrArtha karavA samaye sahasA paramatanA hetune vyabhicArI hetu kahI, tenA samarthanamAM je daSTAMta apAya te sthApanA karma AharaNa jJAta kahevAya che. (4) pratyutpavinAzI AharaNa :- tatkAla utpanna koI doSanuM nirAkaraNa karavA pratyutpanna buddhithI upasthita karAtuM daSTAMta. (ra) AharaNa tadezanA cAra bhedanuM spaSTIkaraNa :(1) anuziSTa AharaNa taddeza- saguNonA kathanathI koI vastune puSTa karavI te anuziSTa kahevAya che. jema subhadrAe potAnA zIla paranA Aropane dUra karavA, cALaNIthI pANI sIMcI caMpA, nagarInA dvAra kholI, potAnA zIlanuM mahattva batAvyuM. devoe prazaMsA karI. anyane zIla pALavAnI preraNA karI. A diSTAMta anuziSTa AharaNa taddeza jJAta che. (2) upAlakSma AharaNa tadeza- aparAdhIne mIThA vacanothI upAlaMbha Apavo te AharaNa taddeza jJAta che. A rIte kahevAthI koI kumArgathI sanmArge AvI jAya che. jema ke caMdanabAlAe mRgAvatI sAdhvIne upAlaMbha Apyo. rAjematIe rathanemine upAlaMbha ApI saMyamamAM sthira karyA. te upAlaMbha AharaNa tadeza jJAta che. (3) pRcchA AharaNa taddeza-je daSTAMtamAM 'A koNe karyu? zA mATe karyuM vagere praznono samAveza thAya che. koI ajANyA viSayane samajAvavA mATe, potAnI zaMkAo dUra karavA athavA janatAne samajAvavA potAnA viSayamAM athavA bIjAnA viSayamAM jJAnI bhagavaMtone pUchavuM. jema ke zaMkha zrAvake pUchyuM- bhagavan! kaSAyanuM zuM phaLa che?uttara sAMbhaLIne puSkalI Adi zrAvakoe kaSAyano tyAga karyo. (4) nizrAvacana AharaNa tadeza- koI suyogya vyaktinA daSTAMtanA mAdhyame bIjAne bodha Apavo. jema ke bhagavAne drumapatra nAmanA adhyayanamAM zrI gautama svAmIne saMbodhIne daSTAMto dvArA anya ziSyone apramattatAno upadeza Apyo. Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 ] zrI ThANAMga satra-1 (3)AharaNa taddoSanA cAra prakAranuM spaSTIkaraNa :(1) adharma yukta AharaNa tadoSa- je daSTAMta sAMbhaLavAthI zrotAnA manamAM adharmabuddhi utpanna thAya. jema ke koI kathAkAre kathAmAM kahyuM ke kAMsAnA vAsaNamAM sAta divasa rAtri ghI rAkhavAmAM Ave to te viSa banI jAya che. A kathA sAMbhaLI koI mANasane adharma buddhi utpanna thaI, teNe sAta divasa rAtri kAMsAnA pAtramAM ghI rAkhI, potAnA vairI bhAIne khavaDAvyuM ane te bhAI mRtyu pAmyo. udAharaNamAM adharma yuktatA hovAthI ane zrotAmAM adharma jJAna utpanna karatuM hovAthI te daSTAMta adharmayukta AharaNa taddoSa jJAta kahevAya che. (2) pratiloma AharaNa tadoSa- pratikULatAno bodha ApatA daSTAMta. je daSTAMta sAMbhaLavAthI pratikULa AcaraNa karavAnA bhAva jAge che. A daSTAMtamAM doSa e che ke te zrotAmAM apakAra karavAnI buddhi utpanna kare che. jIva ane ajIva A be rAzi che. A pramANe kathana karAya tyAre tenA pratipakSamAM koI kahe che ke nojIvarAzi te trIjI rAzi paNa che. yathA- gRhakokilAnI kapAyelI pUMchaDI. A daSTAMta sAMbhaLIne zrotAne viparIta buddhi utpanna thAya che. te usUtra prarUpaNArUpa hovAthI tene paNa pratiloma AharaNa taddoSa kahevAya che. (3) AtmopanIta AharaNa tadoSa- je daSTAMta paramatane dUSita karavA mATe ApavAmAM Ave paraMtu te potAnA ISTa matane dUSita kare. jema ke sabhAmAM koI kahe ke ahIM badhA ja mUrkha ekatrita thayA che. ema kahevAthI potAno paNa temAM samAveza thaI jAya che. pote paNa mUrkha che, tevuM siddha thaI jAya che. ahIM svavacana doSanA kAraNe ja temAM AtmAnItatA che. (4) durupanIta AharaNa tadoSa- je daSTAMtamAM nigamana athavA upasaMhAra doSita hoya. je daSTAMta sAdhyane siddha karavA anupayogI hoya ane potAnA ja matane doSita karanAra hoya che. jema ke koI pUche ke A kaMthAmAM ghaNA kANA che to kahe are Ato kaMthA nathI mAchalA pakaDavAnI jALa che. to zuM mAchalA khAva cho? hA. madha sevana karuM tyAre ema eka pachI eka potAnA ja doSa khullA thatAM jAya te durupanItanuM daSTAMta che. (4) upanyAsopanayanA cAra bhedanuM spaSTIkaraNa : (1) tavastaka upanyAsopanaya- vAdIe ApelA daSTAMtane pakaDI tenuM vighaTana karavuM. jema ke koI kahe taLAvane kinAre vRkSa che. tenA pAna jo jalamAM paDe to te pAna jalacara jIva thaI jAya ane sthaLamAM paDe to sthalacara jIva thaI jAya. tyAre anya sAMbhaLanAra tenuM vighaTana karatAM kahe ke je pAna jalamAM ke sthaLamAM na paDe paraMtu baMnenI vacce paDe, te pAnarUpe ja rahe che. te jalacara-sthalacaranA mizrita rUpe thatA nathI. tethI nakkI thAya che ke jala ke sthaLamAM paDelA pAna pAna rUpe ja rahe che. mATe tamArI vAta mithyA che. (2) tadanyavattaka upanyAsopanaya- vAdI dvArA kahelA daSTAMtanuM parivartana karI vAdInA matanuM khaMDana karavuM. jema ke vRkSanA pAna jalamAM paDe to jalacara jIva thAya ane sthalamAM paDe to sthalacara jIva thAya. Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3. 479. vAdInA A kathananuM parivartana karI prativAdI kahe ke pAna khAI jAya to tenuM zuM bane? athavA bIje sthaLe laI jAya to te zuM bane? tethI ukta kathanamAM kArya-kAraNano yathocitta saMbaMdha nathI. kArya-kAraNamAM yuktiyukta saMbaMdha hovo joIe. (3) pratinibha upanyAsopanaya- vAdIe Apela hetu jevA bIjA hetuno prayoga karI, te hetune asiddha karavo. vAdIne niruttara banAvI devA. jema ke- eka rAjAe ghoSaNA karI ke je navuM gadya-padya mane saMbhaLAvaze tene eka lAkha rUpiyA ApavAmAM Avaze. aneka loko e navA navA zloka saMbhALAvyA. rAjAnI dhAraNA zakti tIvra hatI. sAMbhaLatA yAda rahI jAya tethI kahe ke A to meM sAMbhaLeluM che. mane yAda che. tyAM eka siddha putra AvyA ane eka zloka saMbhaLAvyo tujjha piyA majjha piuNo, dhArei aNUNayaM sayasahassaM / jai suya puvvaM dijjau, aha na suyaM khorayaM dehi // artha- mArA pitAne tamArA pitAe ekalAkha rUpiyA ApavAnA che. jo A vAta sAMbhaLelI hoya to Apo lAkha rUpiyA ane jo navI vAta hoya to A lAkha rUpiyAno kaToro ApI do. A pramANenI uttara vidhinuM nAma pratinibha-pratiSNulAtmaka AharaNa che. (4) hetu upanyAsopanaya- sAdhyane siddha kare te sAdhana. sAdhana ja hetu kahevAya che. vAdIe ApelA hetu jevo ja bIjo hetu sAme Apavo ane tenA hetune asiddha karavo. jema ke koIe pUchayuM- tame java zA mATe kharIdo cho? kharIdayA vinA maLatA nathI mATe. paheluM jJAta sAdharmerUpa che, bIjuM jJAta deza sAdharme che, trIjuM jJAta sadoSa ane cothuM jJAta prativAdInA uttararUpa che. A rIte jJAtanA ghaNA bheda che. paraMtu ahIM 16 bheda batAvyA che. aneka bheda temAM samAya jAya che. zAta daSNatanA bheda-prabhedano cArTa - jJAta AharaNa AharaNa taddeza AharaNa taddoza upanyAsopanaya apAya upAya sthApanA karma pratyutpanna T T 1. vinAzI adharmayukta pratiloma AtmAnIta durupanIta T T TT dravya kSetra kAla bhAva anuziSTa upAlaMbha pRcchA nizrAvacana tadavastu, tadanya vastuka pratinibha na antare sulten han parlare del tsusega hetu 2 3 4 R 4 thApaka sthApaka yaMsaka lUSaka pratyakSa anumAna upamAna Agama vidhi vidhi niSedha niSedha upalabdhi anupalabdhi upalabdhi anupalabdhi Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 ] zrI ThANAMga satra-1 anumAnanA aMgabhUta hetunA cAra-cAra prakAra :|97 heU cauvvihe paNNatte, taM jahA- jAvae, thAvae, vaMsae, lUsae / ahavA heU cauvvihe paNNatte, taM jahA- paccakkhe, aNumANe, ovamme, Agame / ahavA-heU cauvvihe paNNatte, taM jahA- atthi ttaM atthi so heU, atthittaM Natthi so heU, NatthittaM atthi so heU, NatthittaM Natthi so heU / bhAvArtha - hetu cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) yApaka hetu (2) sthApaka hetu (3) vyasaka hetu (4) lUSaka hetu. athavA hetunA cAra prakAra kahyA che, te A pramANe che- (1) pratyakSa (2) anumAna (3) aupamya (4) Agama. athavA hetanA cAra prakAra kahyA che, te A pramANe che- (1) 'astitva che A prakAre vidhi sAdhaka vidhi-heta. (2) 'astitva nathI.' A prakAre vidhi sAdhaka niSedha hatuM. (3) 'nAstitva che.' A prakAre niSedha sAdhaka vidhi hetu. (4) 'nAstitva nathI. A prakAre niSedha sAdhaka niSedha hetu. vivecana : prastuta sUtramAM anumAnanA aMgabhUta hetunA traNa prakAre cAra cAra bhedonuM kathana che. hetu - jenA dvArA sAdhya siddha karavAmAM Ave, sAdhya sAthe je avinAbhAva saMbaMdha dharAvatuM hoya tene hetu. kahe che. hetu IndriyathI pratyakSa hoya che. sAdhya - hetu dvArA je siddha karavAmAM Ave tene sAdhya kahe che. sAdhya parokSa hoya che. prathama prakAre hetunA cAra bheda - (1) yApaka - je hetu vAdIno ghaNo samaya le, je hetu vizeSaNonI vipulatAvALo hoya ane jenA uccAraNamAM ghaNo samaya vyatIta thAya. jemake vAyu sacitta che, bIjAnI preraNA vinA tiryaka ane aniyata gamana karato hovAthI. gamana karato hovAthI' te hetunA bIjAnI preraNA vinA, tiryaka, aniyata vagere vizeSaNa che. vizeSaNonI vipulatAnA kAraNe hetu samajavAmAM muzkela banI jAya che. AvA hetu kAlayApaka hoya che. sAdhyanI siddhimAM vadhu samaya vyatIta karanAra hetu 'yApaka' kahevAya che. (2) sthApaka - sAdhyane zIdhra sthApita karanAra hatu. je vyApti lokamAM prasiddha hoya. jema ke jyAM jyAM dhumADo hoya tyAM-tyAM agni hoya. A vyApti prasiddha che. tethI "A parvatamAM agni che. dhumADo hovAthI." ahIM dhumADo hetu. agni-sAdhyane zIdhra siddha kare che. Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3 481 (3) baMsaka-je hetu parane vyAmohita-vyAmUDha banAve che. jema ke koI kahe- pti nIvaH pti paTaH jIva paNa che ane ghaTa paNa che. ahIM astipaNu-hovApaNuM jIva ane ghaTa baMnemAM samAna che. AvA hetuthI koIne vyAmoha thAya ke jema ghaTa ane ghaTanuM svarUpa eka zabdathI vAcya bane che ane te be mAM abheda che. tema eka 'astitva' zabda jIva ane ghaTanA astitvano vAcya bane che mATe jIva ane ghaTa baMnene eka mAnavAno prasaMga Avaze. te baMnene eka mAnavA rUpa Apattine dUra karavA astitvano niSedha karavAmAM Ave to te padArthono abhAva svIkAravo paDe. A rIte AvA bevaDA hetu, mUDhatA utpanna kare che tethI te baMsaka hetu kahevAya. (4) lUSaka hetu -baMsaka hetu dvArA je dUSaNa Ave tene je hetuthI dUra karavAmAM Ave te lUSaka hetu kahevAya che. jema ke- pUrvokta 'vyasaMka' hetu dvArA jIva ane ghaTamAM ekatva sthApita karavAmAM AvyuM hatuM, tene dUra karavA kahe ke jo 'astitva'nI samAnatAnA AdhAre ghaTa ane jIvamAM ekatva sthApita karatA ho to sarva padArthamAM ekatva mAnavAno prasaMga Avaze. kAraNa ke sarva padArtho astitva dharAve che, paNa tevuM jovAmAM AvatuM nathI. A rIte je hetu pUrvokta hetuthI prApta dUSaNane dUra kare te lUSaka hetu che. bIjA prakAre hetunA cAra bhedaH- (1) pratyakSa :- IdriyanI sahAyatA vinA, AtmAthI je jJAna utpanna thAya te pratyakSajJAna. temAM avadhijJAna ane manaH paryava jJAna te vikala pAramArthika pratyakSa ane keLavajJAna sakala pAramArthika pratyakSa kahevAya che. Idriya ane mananI sahAyatAthI je jJAna thAya te parokSajJAna kahevAya che. matijJAna, zrutajJAna parokSajJAna che. lokamAM Indriyajanya jJAnane pratyakSa kahe che, te vyavahAranI apekSAe parokSajJAnane sAMvyavahArika pratyakSa kahyuM che. (2) anumAna - liMga-hetunA pratyakSa ane vyAptinA smaraNathI sAdhyanuM je jJAna thAya tene anumAna kahe che. (3) upamAnaH- jenA dvArA sAdagdha pratipatti (samAnatAnuM jJAna)thAya te pramANane upamAna pramANa kahe che. jema ke 'A gAya rojha jevI che.' (4) Agama :- Akha puruSonA vacano dvArA je jJAna thAya te Agama. upalakSaNathI, kAraNamAM kAryano upacAra karI Apta vacanone paNa Agama kahevAmAM Ave che. trIjA prakAre hetunA cAra bheda - (1) vidhi sAdhaka upalabdhi hetu - sAdhananA sadbhAvamAM agnirUpa sAdhyavALo hetu. A parvatamAM agni che. dhUma hovAthI. ahIM dhumADA rUpa hetumAM agnirUpa sAdhyano sadbhAva hoya che. 2) niSedha sAdhaka upalabdhi heta - agnirUpa sAdhyanA bhAvamAM agni viruddha zItAdi sparzavALo hetu hoto nathI. ahIM agni nathI, dhUma na hovAthI. A dhumADArUpa hetumAM agni viruddha zItaLatA Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 ] zrI ThANAga sUtra-1 hotI nathI. (3) vidhi sAdhaka anupalabdhi hetu - ahIM agni nathI. zIta sparza hovAthI ahIM zIta sparza rUpa hetumAM agnino sadbhAva nathI. (4) niSedha sAdhaka anupalabdhi hetu - ahIM sIsama nathI. vRkSano abhAva hovAthI. ahIM vRkSanA abhAva rUpa hetumAM sIsamano sadbhAva nathI. - A cAra prakAranA hetu kevaLa kathananuM vaividhya pragaTa kare che. avinAbhAvI sAdhana vaDe ja sAdhyanuM jJAna thaI jAya che. hetunA je traNa prakAre vargIkaraNa darzAvyA che. temAM prathama vargIkaraNamAM vAdakALamAM prayukta hetunuM kathana che, bIjA vargIkaraNamAM pramANanuM nirUpaNa che ane trIjA vargIkaraNamAM anumAnanA aMgabhUta hetunuM kathana che. gaNitanA cAra prakAra :98 cauvvihe saMkhANe paNNatte, taM jahA- parikammaM, vavahAre, rajjU, rAsI / bhAvArtha :- gaNitanA cAra prakAra kahyA che, te A pramANe che- (1) parikarma gaNita(2) vyavahAra gaNita (3) rajU gaNita (4) rAzi gaNita. vivecana :saMhA - jemAM saMkhyAno prayoga thAya, gaNatarI karavAmAM Ave tene gaNita' kahe che. (1) parikarma :- guNAkAra, bAdabAkI, saravALo ane bhAgAkAra rU5 gaNita. (2) vyavahAra:- mizra vagere aneka prakAranuM gaNita che. (3) rajU:- doraDI, phUTapaTTI, gaja vagerethI mApavA rUpa gaNita te rajU gaNita che. (4) rAzi - vairAzika, paMcarAzika vagere rUpa je gaNita te rAzi gaNita che. aMdhakAra udhota kAraka padArtho :99 aholoe NaM cattAri aMdhayAraM kareMti, taM jahA- NaragA, NeraiyA, pAvAI kammAiM, asubhA poggalA / bhAvArtha :- cAra padArtha adho lokamAM aMdhakAra kare che, te A pramANe che- (1) naraka (2) nairayika (3) Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-3. [ 483 | pApakarma (4) azubha pudgala. 200 tiriyo M vAra 3moya ti ta nahIM- va, sUra, maLI, norDa | bhAvArtha :- cAra padArtha tirachA lokamAM udyota kare che, te A pramANe che- (1) caMdra (2) sUrya (3) maNi (4) jyoti(agni). 101 uDDaloe NaM cattAri ujjoyaM kareMti taM jahA- devA, devIo, vimANA, AbharaNA / bhAvArtha :- cAra padArtha urdhvalokamAM udyota kare che, te A pramANe che- (1) deva (2) devIo (3) vimAna (4) deva-devIonA AbharaNa. vivecana : prastuta sUtromAM dravyAMdhakAranI pramukhatAe kathana che. zubha pugalo prakAza kare che ane azubha pudgalo aMdhakAra phelAve che. traNalokamAM prakAza ane aMdhakAra thAya che. nArakI jIvonAM zarIra ane narakAvAsa ati kALA varNanA hovAnA kAraNe aMdhakAra prasArita kare che. deva devInA zarIra ati zubhavarNA hovAthI prakAza prasArita kare che. devonA vimAna ane AbhUSaNo ratnonA hoya tethI prakAza karanArA hoya te spaSTa che. rAtrimAM azubha pudgala pariNata thAya che tethI aMdhakAra thAya che. sUryanA AgamanathI te azubha pudagala saMyogavazAtu zubhamAM pariNata thaI prakAza kare che. rAtrimAM paNa vIjaLIno prakAza thAya to aMdhakAranA azubha pudgala takSaNa zubhamAM pariNata thaI jAya che ane svIca opha karatAM te ja zubha pudgala azubhamAM pariNata thaI jAya che. A rIte azubha pugala aMdhakAra ane zubha pudgala prakAza kare che. ko sthAna-4 : udezaka-3 saMpUrNa che Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 zrI ThANAMga satra-1 sthAna-4 uddezaka-4 uddezaka-4 2 2 bhogasukha mATe bhaTakatA prANIo :| 1 cattAri pasappagA paNNattA, taM jahA- aNuppaNNANaM bhogANaM uppAettA ege pasappae, puvvuppaNNANaM bhogANaM avippaogeNaM ege pasappae, aNuppaNNANaM sokkhANaM uppAittA ege pasappae, puvvuppaNNANaM sokkhANaM avippaogeNaM ege pasappae / bhAvArtha :- cAra prakAranA prasarpaka kahyA che, te A pramANe che- (1) anutpanna athavA aprApta bhogone prApta karavA prayatnazIla prANI (2) utpanna athavA prApta bhogonA saMrakSaNa mATe prayatnazIla prANI (3) aprApta sukhone prApta karavA mATe prayatnazIla prANI (4) prApta sukhone saMrakSaNa mATe prayatnazIla prANI. vivecana : prastuta sUtramAM saMsAranA prANIonI cAra prakAranI manodazAnuM darzana karAvyuM che. pasaMIT(prasarpa) - jha = praRrSekha santi nacchanti mortha, zAnuddeza saMvanti | bhogAdi mATe je deza-videzamAM saMcaraNa kare che, bhaTake che tene ahIM prasarpaka kahyA che. bIjI rIte je AraMbha-parigrahamAM vistArane prApta thAya, temAM phelAI jAya, phasAI jAya te prasarpaka kahevAya. Idriya dvArA jenuM sevana thAya te zabdAdi viSayone bhoga kahe che. bhogo mATe ke bhogonA rakSaNa mATe jIvo na karavAnA kAma karI pApa karmono saMcaya kare che. karmasaMcaya karI jIvo saMsAramAM saMcaraNa kare che. tethI ahIM prANIone paNa prasarpaka kahyA che. cAra gatinA jIvono AhAra :| 2 raiyANaM cauvvihe AhAre paNNatte, taM jahA- iMgAlovame, mummurovame, sIyale, himasIyale / bhAvArtha :- nArakIno AhAra cAra prakArano kahyo che, te A pramANe che- (1) aMgAra sama uSNa (2) Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-4. [ 485 ] murkhara sama uSNa (3) zItala (4) himazItala. | 3 tirikkhajoNiyANaM cauvvihe AhAre paNNatte, taM jahA- kaMkovame, bilovame, pANamaMsovame, puttamaMsovame / / bhAvArtha :- tiryaMca yoninA jIvono AhAra cAra prakArano kahyo che, te A pramANe che- (1) kaMkopama (2) bilopama (3) pANa(caMDAlomAsopama (4) putramAMtopama. | 4 maNussANaM cauvvihe AhAre paNNatte, taM jahA-asaNe, pANe, khAime, saaime| bhAvArtha - manuSyono AhAra cAra prakArano kahyo che, te A pramANe che-(1) azana (2) pAna (3) khAdima (4) svAdima. | 5 devANaM cauvvihe AhAre paNNatte, taM jahA-vaNNamaMte, gaMdhamaMte, rasamaMte, phAsamate / bhAvArtha :- devono AhAra cAra prakArano kahyo che, te A pramANe che- (1) varNavAna (2) gaMdhavAna (3) rasavAna (4) sparzavAna. vivecana : prastuta sUtramAM cAre gatinA jIvonA AhAranuM vaividhya darzAvyuM che. teono AhAra gatyAnusAra zubha-azubha rUpe hoya che. nArakIno AhAra:- nArakIono AhAra teonI vedanAnI vRddhi kare tevo hoya che. (1) aMgAropama = aMgAra jevo alpa- kAlIna dAhavALo AhAra. (2) mukropama = murkhara agni jevA dIrghakAlIna dAhavALo AhAra. (3) zItala = zIta vedanA utpanna kare tevo AhAra. (4) himazItala = atyaMta zIta vedanA utpanna kare tevo AhAra. je narakomAM uSNavedanA hoya tyAMnA nArakIono aMgAropama ane yuropama pudgalono AhAra hoya che. je narakomAM zIta vedanA hoya tyAMnA nArakIone zItala ane himazItala pudgalono AhAra hoya che. pahelI narakathI pAMcamI narakanA 1/3 bhAga sudhI uSNavedanA ane pAMcamI narakanA 2/3 bhAgathI 7mI naraka sudhI zIta vedanA hoya che. tiryaMcono AhAra - tiryaMcono AhAra alpa sukha ane bahu duHkhakara hoya che. (1) kaMkopama = pacavAmAM muzkela paNa khAvAmAM sukhotpAda, sukhapariNAmavALo AhAra. A AhAra kaMka pakSInA AhAra jevo hovAthI tene kaMkopama kahe che. (2) bilopama = je AhAra gaLI javAmAM Ave, zIghratAthI gaLAmAM Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 zrI ThANAga sutra-1 utarI javAnA kAraNe je AhAra rasAsvAdano anubhava na karAve te. bilamAM--daramAM praveza karatAM dravya jevo hovAthI te AhArane bilopama kahevAya che. (3) pANamAM sopama = pANa eTale caMDAla. caMDAlanA mAMsanI jema tiryacano AhAra dhRNita hovAthI te pANamAM sopama kahevAya che. (4) putramAM sopama = duHkhe khAI zakAya tevo dukhAdya AhAra. putranA mAMsa sAthe sarakhAvavAnA kAraNe te putramAMsopama kahevAya che. tiryaMcano A cAra prakArano AhAra kramathI zubha, sama, azubha, azubhatara hoya che. A cAra prakAramAM tiryaMcanA samasta prakAranA AhArano samAveza thAya che. manuSyono AhAra :- manuSyano AhAra sukhakara hovAnI sAthe kaMIka duHkhakara paNa nIvaDe che. (1) azana = anAja dhAnyAdi tathA samasta bhojana sAmagrI 'azana' kahevAya che. (2) pAna = zabdArthanI apekSAe dareka prakAranA pINA, pravAhI padArtha paNa kahevAya paraMtu saiddhAMtika paribhASAnusAra kevaLa pANIne paNa kahevAya che. (3) khAdima = zabdArthanI apekSAe mIThAI, miSTa bhojana vagerene khAdima kahe che paraMtu siddhAMtanI apekSAe phaLa, mevA vagere khAdima kahevAya che ane mIThAI vagere azanamAM samAviSTa thAya che. (4) svAdima = elacI, taja, laviMga vagere mukhavAsa svAdima kahevAya. A cAre AhAra prazasta-aprazasta baMne prakAranA vaividhyathI pUrNa hoya che. devono AhAra - devano AhAra tenA zarIramAM sukharUpa pariName che. teo prazasta varNa, prazasta gaMdha, prazasta rasa ane prazasta sparzavALA manobhogya pudgalone AhAra rUpe grahaNa kare che. jAti AzIviSanuM viSacakSetra : 6 cattAri jAiAsIvisA paNNattA, taM jahA- vicchuyajAiAsIvise, maMDukka- jAiAsIvise, uragajAiAsIvise, maNussajAiAsIvise / vicchuyajAiAsIvisassa NaM bhaMte ! kevaie visae paNNatte ? pabhU NaM vicchuyajAiAsIvise addhabharahappamANamettaM boMdi viseNaM visapariNaya visaTTamANiM karittae / visae se visaTThatAe, No ceva NaM saMpaIe kareMsu vA karei vA karissaMti vA / maMDukkajAiAsIvisassa pucchA ? pabhU NaM maMDukkajAiAsIvise bharahappamANa mettaM bodi viseNaM visapariNayaM visaTTamANiM karittae / sesaM taM ceva jAva krissNti| uragajAi pucchA ? pabhU NaM uragajAiAsIvise jaMbuddIvapamANamettaM baudi / sesaM taM ceva jAva karissaMti ceva / maNussajAi pucchA ? pabhU NaM maNussajAiAsIvise samayakhettapamANamettaM Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4 || 487 ] bodi sesaM taM ceva jAva karissaMti / bhAvArtha :- jAti (janma)thI AzIviSa jIva cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) vRzcika jAti AzIviSa (2) deDakA jAti AzIviSa (3) sarpa jAti AzIviSa (4) manuSya jAti AzIviSa. prazna- he bhagavan! vRzcika jAtinuM AzIviSa sAmarthya keTaluM hoya che? uttara- jAti AzIviSa vIMchI potAnA viSa prabhAvathI ardhabharatakSetra jevaDA zarIrane viSa pariNata ane vidalita (nAza) karavA samartha che. A tenuM sAmarthya mAtra che. A sAmarthyano prayoga kadI karyo nathI, karatA nathI ane karaze paNa nahIM. prazna - deDakA jAtinA AzIviSanuM sAmarthya keTaluM che? uttara- jAti AzIviSa deDakA potAnA viSanA prabhAve bharatakSetra pramANa zarIrane viSa pariNata ane nAza karavA samartha che. A sAmarthyano prayoga kadI karyo nathI, karatA nathI ane karaze paNa nahIM. prazna - he bhagavan! sarpa jAtinA AzIviSanuM sAmarthya keTaluM che? uttara- jAti AzIviSa sarpa potAnA viSanA prabhAve jaMbUdvIpa jevaDA (eka lAkha yojanavALA) zarIrane viSa pariNata ane nAza karavA samartha che. A sAmarthyano upayoga kadI karyo nathI, karatA nathI ane karaze paNa nahIM. prazna -he bhagavan! manuSya jAtinA AzIviSanuM sAmarthya keTaluM che? uttara- jAti AzIviSa manuSya potAnA viSanA prabhAve aDhI dvIpa kSetra pramANa (45 lAkha yojana vistAravALA) zarIrane viSa pariNata ane nAza karavA samartha che. A sAmarthyano prayoga kadI karyo nathI, karatA nathI ane karaze paNa nahIM. vivecana : prastuta sUtramAM viSa yukta jIvonI viSa prabhAva zaktine kSetra parimANathI darzAvI che. AzIviSa:- AzI = dADha. jenI dADhamAM viSa hoya te AzIviSa kahevAya che. tenA be prakAra che- karmathI AzIviSa ane jAtithI AzIviSa. karma-AzIviSa manuSya ane paMcendriya tiryaMca jIvomAM hoya che. koI jIva vizeSa tapasyA Adi kare. tenA prabhAve AzIviSa labdhi utpanna thAya che. te karma-AzIviSa kahevAya che. prastuta sUtramAM jAti AzIviSanuM kathana che. ahIM cAra prakAranA jAti AzIviSanuM sAmarthya batAvyuM che, te utkRSTatAnI apekSAe samajavuM, madhyama ke jaghanya apekSAe te viSa hInAdhika aneka prakAranuM hoya zake che. Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. zrI ThANAMga sUtra-1 vyAdhi, cikitsA ane cikitsakanA prakAra : 7 rabiSe vAhI paLatte, teM nahIM- vAha, pitti, siMmit, sakhkhivAr / bhAvArtha :- cAra prakAranI vyAdhi che, te A pramANe che- (1) vAtajanya (2) pitajanya (3) kaphajanya (4) sannipAtajanya. 8 cauvvihA tigicchA paNNattA, taM jahA - vijjo osahAI Aure pariyArae / bhAvArtha :- cikitsAnA cAra aMga che, te A pramANe che- (1) vaidha (2) auSadha (3) Atura(rogI) (4) paricAraka(paricaryA karanArA.) 9 cattAri tigicchagA paNNattA, taM jahA - Ayatigicchae NAmamege No para tigicchae, paratigicchae NAmamege No Ayatigicchae, ege Ayatigicchae vi paratigicchae vi, ege No Ayatigicchae No paratigicchae / bhAvArtha :- cikitsaka(vaidya) cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI sva cikitsaka hoya, para cikitsaka na hoya. (2) koI para cikitsaka hoya, sva cikitsaka na hoya. (3) koI sva cikitsaka ane para cikitsaka baMne hoya. (4) koI na sva cikitsaka hoya, na para cikitsaka hoya. vivecana : vAhI :- azAtA vedanIya karmanA udayathI vAta, pitta, kaphamAM viSamatA janme tyAre temAMthI roganI utpatti thAya, tene vyAdhi(roga)kahe che. roganA cAra aMga kahyA che--- (1) vAyunA vikArathI je roga utpanna thAya tene vAtajanya, (2) pittanA vikArathI je roga thAya te pittajanya, (3) kaphanA vikArathI je roga thAya te kaphajanya vyAdhi kahevAya, (4) vAta, pitta, kaphanA mizravikArathI je roga thAya te sannipAtta janya roga kahevAya che. ttinicchA :- rogane dUra karavA athavA teno upazama karavA je upacAra karAya che tene cikitsA kahe che. vijjo :- vaidha. je roganA kAraNo ane tenA upacArone jANe che, tene vaidya kahe che, tenA cAra lakSaNa che-- (1) dakSa- koI paNa kAryane sugamatApUrvaka, zIghra ane caturAIthI kare te. (2) vijJAta zAstrArtha- Ayurveda saMbaMdhI zAstronA pAragAmI hoya. (3) dRSTikarmA-upacAra kriyAmAM teno anubhava hoya, roganA lakSaNo parathI tenuM nidAna karI zakatA hoya. (4) zuci- aMdara bahAra dareka rIte svaccha hoya. rogI prati hita ane maMgala bhAvanA hoya ane svArthAdha na hoya tevA vaidya mAnasika rIte zuci kahevAya che. premathI rogInA samAcAra pUche, prItithI tene tapAse, AzvAsana Ape vagere guNo svabhAvataH hovA vaidha mATe Avazyaka che. Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4 489 osahADuM - cikitsAnuM bIjuM aMga che auSadha. te paNa cAra guNavALuM hovuM joIe. jema ke- (1) bahukalpa- koI auSadhi aneka auSadhionA saMmizraNavALI hoya athavA tenA judA judA kalpa(korsa)hoya che. (2) bahuguNa- koI auSadha aneka guNothI yukta hoya arthAt eka ja auSadha aneka rogone zAMta karatI hoya che. (3) saMpanna- keTalIka davA navI hoya, keTalIka jUnI, keTalIka davA turaMta asara kare to keTalIka davA vilaMbathI, keTalIka davA mUlyavAna hoya to keTalIka alpamUlyavALI hoya, keTalIka sulabha to keTalIka durlabha hoya che. (4) yogya- je davA jene yogya hoya, jenI jeTalI mAtrA jarUrI hoya teTalI ja apAya che, tethI ochI ke vadhu devAthI phAyado thato nathI. Ayare - rogI. cikitsAnuM trIjuM aMga che Atura. udvigna, becena, vyAkula, duHkhI, rogI vyakti Atura kahevAya che. upacAra karAvanAra rogImAM cAra guNa hovA jarUrI che- (1) ADhaya- dhanavAna hoya te ja pUrI davA karI zake. (2) bhiSazvazya- te koI DaoNkaTara, hakIma, vaidyane vazIbhUta hovo joIe. davA kare tenI upara pUro vizvAsa hovo joIe. (3) jJApaka- roga kema thayo? te viSayane spaSTa batAvI zake te jJApaka kahevAya. (4) sattvavAna- rogI vairya ane utsAhavAna hovo joIe. parivAra :- pAricAraka. rogInI sevA kare che. tenA cAra guNo che. (1) anurakta- rogIno hitaiSI hoya. (2) ci- rogIno hitaciMtaka ane maMgala kAmanA karanAra hoya. rogI ane tenA pathArI Adine, tenA sthAnane svaccha rAkhanArA hoya. (3) dakSa- rogInI sevA karavAmAM catura hoya. (4) buddhimAnuM- davA kayA samaye, keTalI ane kevI rIte ApavI, keTalA mAtrAmAM ApavI? te bAbatono jANakAra hoya temaja rogIne prasanna rAkhe, rogIno abhiprAya jANe. tevA prakAranI yogyatA hoya. zarIramAM roga utpanna thAya te dravyaroga kahevAya ane ahIM dravya roganI cikitsAnuM varNana karyuM che. A dravyaroga audArika zarIramAM thAya che. vaikriya ane AhAraka zarIramAM dravyaroga hotA nathI. dravyaroganA kAraNe bhAva roga vadhavA lAge che. mithyAtva, avirati, kaSAya ane pramAda A bhAva roga che. tenAthI karma vyAdhi utpanna thAya che. uparokta bhAvaroga dUra karavA tapasyA karavI, rasavihIna AyaMbilanuM tapa karavuM, UNodarI karavI, kAyotsarga karavo, nirdoSa AhAranI gaveSaNA karavI, nava kalpI vihAra karavo, zAstronI svAdhyAya, paThana-pAThana Adi karavA. tema karavAthI mohanIya karma upazAMta thAya che. tiSThiVI :- dravya roga ane vikAra vagere bhAva roganI cikitsA karanAra cikitsaka kahevAya che. sUtramAM tenI caubhaMgI kahI che- je potAnA dravya-bhAva roganI cikitsA kare te Atma cikitsaka ane anya vyaktinA dravya-bhAva roganI cikitsA kare te para-cikitsaka kahevAya che. te ja rIte avazeSa bhaMga samajavA. vraNa cikitsakanI caubhaMgIo :10 cattAri purisajAyA paNNattA,taM jahA- vaNakare NAmamege No vaNaparimAsI, Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 ] zrI ThANAga sUtra-1 vaNaparimAsI NAmamege No vaNakare, ege vaNakare vi vaNaparimAsI vi, ege No vaNakare No vaNaparimAsI / bhAvArtha :- puruSa(traNa cikitsaka) cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI ghA karI cikitsA kare paNa pUrva ghAnI zuddhi na kare. (2) koI pUrva ghAnI zuddhi kare paNa navA ghA karI cikitsA na kare. (3) koI ubhaya prakAre cikitsA kare. (4) koI ubhaya prakAre ghaNacikitsA na kare, anya prakAre cikitsA kare. 11 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- vaNakare NAmamege No vaNasArakkhI, 3mo bhAvArtha :- puruSa(vraNa cikitsaka)cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1)koI ghA karI cikitsA kare paraMtu pUrva ghA para pATo bAMdhavo vagere saMrakSaNa na kare. A rIte cAre bhaMga kahevA. |12 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- vaNakare NAmamege No vaNasarohI, cubhgo| bhAvArtha :- puruSa(vraNa cikitsaka)cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI ghA karI cikitsA kare paNa pUrva ghAne rUjhAvavAnI cikitsA na kare vagere cAra bhaMga kahevA. vivecana : prastuta sUtromAM traNa cikitsA aMge prakAza pADyo che. vaUR:- vaNakara. vraNa-ghA karI cikitsA karanAra. cikitsakanA vividha rU5 darzAvyA che.te dravyabhAva baMne apekSAe ghaTita thAya che. paru, lohI vagerene kADhavA ghA kare te dravya vaNakara ane aticAra rUpI vraNa karanAra bhAva vaNakara kahevAya che. vaparimANI - vraNaparAmarzI. vraNa-ghAne, sparza eTale sApha kare. te dravyavaNa parAmarzI kahevAya ane aticAra doSonA smaraNa vaDe sparza-zuddhi kare te bhAvavraNa parAmarzI kahevAya che. vaNasAlI - vraNa saMrakSaka. traNa- ghA para pATo Adi bAMdhI tenI rakSA karanAra dravya traNa saMrakSaka che ane aticAra rUpa vraNanA kAraNone dUra kare te bhAvavraNa saMrakSaka che. vAtaro:- auSadhi dvArA traNa rahita karanAra. ghA rUjhavanAra dravyavraNa saMrohI che ane prAyazcitta dvArA aticAronI zuddhi karanAra bhAvavraNa saMrohI kahevAya che. traNe caubhaMgI sUtrArthathI spaSTa che. Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4. 491 traNa caubhaMgIonuM tAtparya - A traNa caubhaMgInA bAra bhaMga cikitsakanA ja che. (1) temAM koI paru, lohI vagere kADhavA ghA karI cikitsA karanAra hoya che. (2) koI ghA vALA dardInI cikitsA karanAra hoya che arthAt janmInA janmane zuddha kare, pATo bAMdhe ke ghAne rUjhavavAnI cikitsA kare. (3) koI ubhaya rIte cikitsA kare arthAt navo ghA karI cikitsA kare tathA pUrva ghA vALA dardInI cikitsA paNa kare. (4) koI baMne prakAranI ghA saMbaMdhI cikitsA na kare. anya rIte eTale goLI vagere davAthI ghAne rUjhave. rogIne ghA para lagADavA malama vagere Ape. vraNa tathA puruSanI caubhaMgIo :13 cattAri vaNA paNNattA, taM jahA- aMtosalle NAmamege No bAhiMsalle, bAhiMsalle NAmamege jo aMtosalle, ege aMtosalle vi bAhiMsalle vi, ege No aMtosalle No bAhiMsalle / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- aMtosalle NAmamege No bAhiMsalle, caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranA vraNa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI vraNa aMdaranI pIDAvALA hoya paNa bahAranI pIDAvALA na hoya (2) koI vraNa bahAranI pIDAvALA hoya paNa aMdaranI pIDAvALA na hoya (3) koI aMdara bahAra baMne prakAranI pIDAvALA hoya (4) koI baMne prakAranI pIDAvALA na hoya mAtra traNa ja hoya. te ja rIte puruSa paNa cAra prakAranA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa AMtarika pIDA Ape, bAhya pIDA na Ape (2) koI puruSa bAhya pIDA Ape paNa AMtarika pIDA na Ape (3) koI puruSa ubhaya pIDA Ape (4) koI puruSa ekeya pIDA na Ape, taTastha hoya. 14 cattAri vaNA paNNattA, taM jahA- aMtoduDhe NAmamege No bAhiMduDhe, cubhNgo| evameva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- aMtoduDhe NAmamege No bAhiMduDhe, cubhNgo| bhAvArtha :- vraNa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI aMdaramAM vikRta hoya, bahAra nahIM (2) koI bahAra vikRta hoya, aMdaramAM nahIM (3) koI aMdara ane bahAra baMne vikRtivALA hoya (4) koI aMdara ane bahAra vikRti vinAnA hoya arthAt sudhArAnI sthitimAM hoya. te ja rIte puruSa paNa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa aMdaramAM vikRtidveSathI bharelA hoya paraMtu bAhya vyavahAramAM tevA na hoya (2) koI bahAra vikRta ane dveSapUrNa vyavahAra Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 492 | zrI ThANAga sutra-1 vALA hoya paraMtu tenA aMdaramAM kaMI ja na hoya (3) koI puruSa aMdara paNa vikRti-SathI pUrNa hoya ane teno vyavahAra paNa 'Sa pUrNa hoya (4) koI puruSa aMdara bahAra vikRti-SathI rahita taTastha vyakti hoya. vivecana : prastuta sUtramAM traNanI aMdara-bahAranI pIDAnI tathA vikRtinI upamAthI puruSanA cAra bhaMga kahyA che. ghA vividha prakAranA hoya che. koImAM aMdara kharAbI ke pIDA hoya, to koImAM bahAra mAtra kharAbI ke pIDA hoya che. koI baMne prakAranI kharAbIvALA to koImAM ghAnI zarUAta ke aMtanI AvasthA hovAthI aMdara ke bahAra kharAbI ke pIDA na hoya. traNa = ghA, zalya = pIDA, duSTa = kharAbI. puruSa paNa vividha ane vicitra svabhAvavALA hoya che. koInuM mana ke hRdaya kharAba hoya ane koIno vyavahAra kharAba hoya vagere sarva bhaMga samajavA. prazaMsanIya-aprazaMsanIya puruSanI caubhaMgIo - 15 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- seyaMse NAmamege seyaMse, seyaMse NAmamege pAvaMse, pAvaMse NAmamege seyaMse, pAvaMse NAmamege pAvaMse / bhAvArtha - cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa pahelAM suMdara(prazaMsanIya) hoya pachI paNa prazaMsanIya rahe (2) koI puruSa pahelAM suMdara hoya pachI asuMdaraniMdApAtra thaI jAya (3) koI puruSa pahelAM asuMdaraniMdApAtra hoya ane pachI prazaMsanIya thaI jAya. (4) koI pahelAM ane pachI sadA niMdanIya rahe. 16 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- seyaMse NAmamege seyaMsetti sAlisae, seyaMse NAmamege pAvaMsettisAlisae / pAvaMse NAmamege seyaMsetti sAlisae, pAvaMse NAmamege seyaMsetti sAlisae / bhAvArtha :- cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa bhAvathI zreSTha hoya ane dravyathI tathA vyavahArathI anyane zreSTha jevA lAge (2) koI puruSa bhAvathI zreSTha hoya paNa dravyathI (vyavahArathI) anyane nikRSTa puruSa jevA lAge (3) koI puruSa bhAvathI nikRSTa hoya paraMtu vyavahArathI anyane zreSTha puruSa jevA lAge (4) koI puruSa bhAvathI paNa nikRSTa hoya ane vyavahArathI paNa nikRSTa puruSa jevA ja lAge. |17 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- seyaMse NAmamege seyaMsei maNNai, Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4 493. seyaMse NAmamege pAvaMsei maNNai, caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa zreSTha hoya che ane pote potAne ke anya tene zreSTha mAne che. (2) koI puruSa zreSTha hoya paraMtu pote potAne ke anya tene nikRSTa mAne che. (3) koI puruSa nikRSTa hoya che paraMtu pote potAne ke anya tene zreSTha mAne che. (4) koI puruSa nikRSTa hoya ane pote potAne ke anya tene nikRSTa mAne che. 18 cattAri purisajAyA paNNatA, taM jahA- seyaMse NAmamege seyaMsettisAlisae maNNai, seyaMse NAmamege pAvaMsettisAlisae maNNai / bhAvArtha :- cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa bhAvathI zreSTha hoya ane vyavahArathI anya tene zreSTha puruSa jevA mAne. (2) koI puruSa bhAvathI zreSTha hoya ane vyavahArathI anya tene nikaSTa puruSa jevA mAne. (3) koI puruSa bhAvathI nikRSTa hoya ane vyavahArathI anya tene zreSTha puruSa jevA mAne. (4) koI puruSa bhAvathI nikRSTa hoya ane vyavahArathI anya tene nikRSTa puruSa samAna mAne. vivecana : prastuta sUtramAM zreSTha ane nikRSTa bhAvonI apekSAe vyaktinA vyaktittvanuM varNana che. teya(zreyAna) - samyakatva, jJAna, sambodha, sadAcaraNa sajJAnanA kAraNe je prazaMsya hoya, zreSTha hoya, suMdara hoya te. pAva(pApIyAna) - mithyAtva, ajJAna durAcaraNanA kAraNe je aprazaMsya-nIMdanIya hoya, nikRSTa, asuMdara hoya te. maU6:- svayaM potAne mAne ke anya tene mAne, A rIte maUA zabdathI baMne artha thAya che. kAraNa ke HUM zabdanA anyate athavA mane gata be rUpa thAya che. Ryatti saritA - vyavahArathI (dravyathI) anyane zreSTha puruSanI sadeza jANavA. seyara sarisA maUNa - svayaM potAne athavA anya tene zreSTha puruSanI jema mAne. cAre caubhaMgIo bhAvArthathI spaSTa thaI jAya che. vaktAnI caubhaMgIo - |19 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- AghavaittA NAmamege No pavibhAvaittA, pavibhAvaittA NAmamege No AghavaittA, ege AghavaittA vi Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 494 ] zrI ThANAMga satra-1 pavibhAvaittA vi, ege No AghavaittA No pavibhAvaittA / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa(zramaNa)pravacana karanAra vaktA hoya paraMtu zAsana prabhAvanA karanAra na hoya (2) koI prabhAvanA kare paNa vyAkhyAtA na hoya (3) koI vyAkhyAtA ane prabhAvaka baMne hoya (4) koI baMne na hoya, sAmAnya puruSa hoya. | 20 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- AghavaittA NAmamege No uMchajIvisaMpaNNe, uMchajIvisaMpaNNe NAmamege No AghavaittA, ege AghavaittA vi uMchajIvisaMpaNNe vi, ege No AghavaittA No uMchajIvisaMpaNNe / bhAvArtha -puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) AkhyApakana uMchajIvikA sampanna-koI puruSa(zramaNa)vaktA hoya paNa eSaNAdi samitithI saMpanna na hoya (2) koI zramaNa eSaNA samiti saMpanna hoya paNa vaktA na hoya (3) koI vaktA paNa hoya ane eSaNA samiti saMpanna paNa hoya (4) koI zramaNa vaktA paNa na hoya ane eSaNA samiti saMpanna paNa na hoya. vivecana : prastuta sUtromAM prabhAvakatA ane eSaNA samitinA mAdhyame vaktAnA vyaktitvanuM citra aMkita karyuM che. AvaphA(AkhyApaka) - pravacana upadeSTA, siddhAMtanuM vyAkhyAna karanAra, pravacana prajJApaka, vaktA. vibhAvatA(pravibhAvaka) :- TIkAkAre tenA be saMskRta rUpa batAvyA che. tenA be artha che- 1. udAra kriyAdithI ke buddhimattAthI zAsananI prabhAvanA karanAra. (2) vivecaka-pravacananA artha paramArthanuM vivecana karanAra. tAtparya e che ke vaktA- AcAravAna, zAsana prabhAvaka ane vivecaka hovA joIe. 3chanavI :- aneka gherathI thoDI-thoDI bhikSA levAne uchajIvikA kahe che. gaucarI-mAdhukarI vRttithI bhikSA meLavavAne uchajIvikA kahe che.A caubhaMgInuM tAtparya e che ke zramaNa koI vaktA hoya ane koIna paNa hoya. koI zuddha gaveSaka hoya ane na paNa hoya. vividha ruci ane karmodaya tathA karmakSayopazamanA kAraNe sAdhakomAM A prakAranI vividhatA hoya che. vRkSanI vizeSatAo : 21 cauvvihA rukkhaviguvvaNA paNNattA, taM jahA- pavAlattAe, pattattAe, pupphattAe, phlttaae| bhAvArtha :- vRkSanI vikrvaNA (vikriyA) cAra prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) pravAla(kUpa) Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4 : uddezaka-4 rUpe (2) patra rUpe (3) puSpa rUpe (4) phaLa rUpe. vivecana : 495 vRkSamAM pravAla, patra, puSpa, phaLanI je utpatti thAya che arthAt pravAla, patra vagere navA navA rUpo sarjAya che, tene prastuta sUtramAM vRkSanI vikuvarNA kahI che. A viSuvarNA audArika zarIranI ja che, vaikriya zarIranI apekSAe nathI. vRkSamAM cAra prakAre vizeSatA sarjAya che. pravAla--kUMpaLa phUTe, temAMthI patra nipaje, puSpa khIle ane phaLa bese. tenAthI vRkSa vibhUSita bane che, zobhI uThe che. cAragatimAM vAdI samavasaraNa : 22 cattAri vAdisamosaraNA paNNattA, taM jahA - kiriyAvAdI, akiriyAvAdI, aNNANiyAvAdI veNaiyAvAdI / NeraiyANaM cattAri vAdisamosaraNA paNNattA, taM jahA- kiriyAvAdI jAva veNaiyAvAdI / evaM asurakumArANaM vi jAva thaNiyakumArANaM / evaM vigaliMdiyavajjaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha :- vAdIonA cAra samavasaraNa(samudAya) kahyA che, te A pramANe che- (1) kriyAvAdI (2) akriyAvAdI (3) ajJAnavAdI (4) vinayavAdI. nArakInA cAra samavasaraNa kahyA che, te A pramANe che- (1) kriyAvAdI (2) akriyAvAdI (3) ajJAnavAdI (4) vinayavAdI. te ja rIte asurakumA2thI stanitakumAra sudhI cAra-cAra vAdI samavasaraNa che. te ja rIte viklendriyone(ekendriyathI caurendriya sudhI)choDIne vaimAnika sudhInA sarva daMDakonA cAra-cAra samavasaraNa jANavA. vivecana : vApI :- sAmAnyarUpe darzana zAstramAM sabhAmAM vAda karanArane vAdI kahe che paraMtu ahIM vAdano artha che kathana, mata, siddhAMta vagere ane vAdIno artha che te mata, siddhAMta vagerene svIkAranAra. biriyAvADI :- jIva, ajIva Adi tattvane ane puNya, pApa, baMdha Adi kriyAonA siddhAMtane, astitvane svIkAranAra kriyAvAdI kahevAya che. tenA samudAyane kriyAvAdI samavasaraNa kahe che. ajiriyAvADI :- jIvAdi tattvono ane tenI kriyAono asvIkAra karanArane akriyAvAdI, Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496] zrI ThANAMga satra-1 nAstikavAdI kahe che. tenA samudAyane akriyAvAdI samavasaraNa kahe che. mALiyA -ajJAna ja zreSTha che, sukha-zAMtinuM kAraNa che; tevA siddhAMtane, vAdane mAnanArA ajJAnavAdI kahevAya che. vepaDyA - vinaya e ja mokSa prAptinuM kAraNa che, tevA siddhAMtane, vAdane mAnanArA vinayavAdI kahevAya che. 24 daMDakamAMthI, pAMca ekendriya ane traNa viklendriyanA 8daMDaka varjIne zeSa saMjJI paMcendriyanA 16 daMDakamAM A cAre prakAranA samavasaraNa hoya che. vikalendriya zabda dvArA vikla IdriyavAna ekendriya tathA beIdriyAdinuM varjana karyu che. saMjJInA A 16daMDakamAM je asaMjJI jIvo hoya che temAM paNa A cAra samavasaraNa hotA nathI. cAre gatinA A 16 daMDakamAM mithyASTinI apekSAe traNa samavasaraNa ane samyagudaSTinI apekSAe eka kriyAvAdI samavasaraNanuM astitva kahyuM che. megha tathA puruSanI caubhaMgIo :23 cattAri mehA paNNattA, taM jahA- gajjittA NAmamege No vAsittA, vAsittA NAmamege No gajjittA, ege gajjittAvi vAsittAvi, ege No gajjittA No vAsittA / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- gajjittA NAmamege No vAsittA, caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranA megha ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che megha 1. koI gAje paNa varase nahIM. 2. koI varase paNa gAje nahIM. 3. koI gAje ane varase. 4. koI gAje paNa nahIM ane varase paNa nahIM. puruSa 1. koI udghoSaNA kare paNa kArya na kare. 2. koI kArya kare paNa ghoSaNA na kare. 3. koI ghoSaNA kare ane kArya paNa kare. 4. koI ghoSaNA kare nahIM ane kArya paNa kare nahIM. 24 cattAri mehA paNNattA, taM jahA- gajjittA NAmamege No vijjuyAittA, cubhNgo| evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- gajjittA NAmamege No vijjuyAittA, caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranA megha ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4 . megha puruSa 1. koI gAje paNa camake nahIM.(vIjaLI na thAya). 1. koI udyoSaNA kare paNa ADaMbara na kare. 2. koI camake paNa gAje nahIM. 2. koI ADaMbara kare paNa ghoSaNA na kare. 3. koI gAje ane camake. 3. koI ghoSaNA ane ADaMbara baMne kare. 4. koI gAje paNa nahIM camake paNa nahIM. 4. koI ghoSaNA ane ADaMbara baMne kare nahIM. 25 cattAri mehA paNNattA, taM jahA- vAsittA NAmamege No vijjuyAittA, caubhaMgo / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- vAsittA NAmamege No vijjuyAittA, caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranA megha ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che megha puruSa 1. koI varase paNa camake nahIM. 1. koI dAnAdi Ape paNa dekhAva na kare. 2. koI camake paNa varase nahIM 2. koI dekhAva kare paNa dAnAdi Ape nahIM. 3. koI varase ane camake. 3. koI dAnAdi kare ane dekhAva paNa kare. 4. koI varase paNa nahIM ane camake paNa nahIM 4. koI na dAnAdi kare na dekhAva kare. |26 cattAri mehA paNNattA, taM jahA- kAlavAsI NAmamege No akAlavAsI, caubhaMgo / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- kAlavAsI NAmamege No akAlavAsI, caubhaMgo / bhAvArtha - cAra prakAranA megha ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe chemegha puruSa 1. koI samaye varase, asamayamAM na varase. 1. koI samaye dAna Ape, asamaye na Ape. 2. koI asamayamAM varase, samaye na varase. 2. koI asamaye dAna Ape, samaye na Ape. 3. koI samaya, asamaya baMnemAM varase. 3. koI samaya, asamaya baMnemAM dAna Ape. 4. koI samaya ke asamayamAM varase ja nahIM. 4. koI samaye asamaye kyAre ya dAna na Ape. |27 cattAri mehA paNNattA, taM jahA- khettavAsI NAmamege No akhettavAsI, caubhaMgo / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- khettavAsI NAmamege Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 ] zrI ThANAMga satra-1 No akhettavAsI, cubhNgo| bhAvArtha :- cAra prakAranA megha ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- megha puruSa 1. koI yogyakSetramAM varase, ayogyamAM na varase. 1. koI yogyane dAna Ape,ayogyane na Ape. 2. koI ayogyakSetramAM varase, yogyamAM na varase. 2. koI ayogyane dAna Ape, yogyane na Ape. 3. koI yogya-ayogya baMne kSetramAM varase. 3. koI yogya-ayogya banene dAna Ape. 4. koI yogya ke ayogya kyAMya na varase. 4. koI yogya ke ayogya koIne paNa dAna na Ape. | 28 cattAri mehA paNNattA, taM jahA- jaNaittA NAmamege No NimmavaittA, NimmavaittA NAmamege No jaNaittA, ege jaNaittA vi NimmavaittA vi, ege No jaNaittA No NimmavaittA / evAmeva cattAri ammApiyaro paNNattA, taM jahA- jaNaittA NAmamege No fmma- vaphattA, 23mano ! bhAvArtha :- cAra prakAranA megha ane te ja pramANe cAra prakAranA mAtApitA kahyA che, te A pramANe megha mAtA-pitA 1. koI bIjane aMkurita kare paNa dhAnya niSpanna na kare. 1. koI saMtAnane janma Ape paNa bharaNapoSaNa na kare 2. koI dhAnyane niSpanna kare paNa bIjane aMkurita na kare. 2. koI saMtAnanuM bharaNapoSaNa kare paNa janma na Ape. 3. koI bIjane paNa aMkurita kare ane dhAnyane paNa 3. koI saMtAnane janma paNa Ape ane bharaNapoSaNa niSpanna kare. paNa kare. 4. koI bIjane aMkurita paNa na kare ane dhAnyane 4. koI saMtAnane janma paNa na Ape ane bharaNapoSaNa niSpanna paNa na kare. paNa na kare. 29 cattAri mehA paNNattA, taM jahA- desavAsI NAmamege No savvavAsI, cubhNgo| evAmeva cattAri rAyANo paNNattA, taM jahA- desAhivai NAmamege No savvAhivai, caubhago / bhAvArtha :- cAra prakAranA megha ane te ja pramANe cAra prakAranA rAjA kahyA che, te A pramANe che Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4 : uddezaka-4 megha 1. koI deza kSetravarSI hoya, sarva kSetravarSI nahIM. 2. koI sarvavarSI hoya, dezavarSI na hoya. 3. koI dezavarSI, sarvavarSI baMne hoya. 4. koI na dezavarSI hoya, na sarvavarSI hoya. 499 rAjA 1. koI dezAdhipati hoya, sarvAdhipati nahIM. 2. koI sarvAdhipati hoya, dezAdhipati na hoya. 3. koI dezAdhipati ane sarvAdhipati baMne hoya. 4. koI na dezAdhipati hoya, na sarvAdhipati hoya. 20 vattAI mehA paLattA, taM bahA- punavalasaMvarRpa, pakhtuLe, gaumU, nimme 1 pukkhalasaMvaTTae NaM mahAmehe egeNaM vAseNaM dasavAsasahassAiM bhAvei / pajjuNNe NaM mahAmehe egeNaM vAseNaM dasavAsasayAiM bhAvei / jImUe NaM mahAmehe egeNaM vAseNaM dasavAsAiM bhAvei / jimme NaM mahAmehe bahUhiM vAsehiM egaM vAsaM bhAvei vA Na vA bhAvei / bhAvArtha : - megha cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) puSkarAvartta megha (2) padyumna megha (3) jImUta megha (4) jimDa megha. (1) puSkarAvarta megha ekavAra varase to bhUmi daza hajAra varSa sudhI snigdha, upajAu rahe. (2) padyumna mahAmegha ekavAra varase to bhUmi eka hajAra varSa sudhI snigdha, upajAu rahe. (3) jImUta mahAmegha ekavAra varase to bhUmi dasa varSa sudhI snigdha rahe. (4) jimpa mahAmegha ghaNI vAra varase tyAre bhUmi eka varSa sudhI snigdha rahe athavA na paNa rahe. vivecana : prastuta sUtromAM megha svabhAvanI vibhinnatA dvArA manuSya svabhAvanI vibhinnatAo ane vizeSatAo ATha caubhaMgIo dvArA varNavI che. 1. megha garjanA, varSA :- keTalAka megha garje paNa varase nahIM. keTalAka megha varase paNa garje nahIM.tema keTalAka manuSyo dAna, jJAna, anuSThAnonI vAto kare, ghoSaNA kare paNa dAnAdi ApI varase nahIM. 2. megha garjanA, camakAro :- keTalAka megha garje paNa temAM vIjaLInA camakArA na hoya, keTalAka megha camakArA kare paNa garje nahIM. tema keTalAka manuSya dAnAdinI ghoSaNA kare ane ApavAno dekhAva- ADaMbara kare paNa Ape nahIM. 3. megha camakArA, varSA :- keTalAka megha varase paNa camakArA na kare, keTalAka megha camake paNa varase nahIM. tema keTalAka manuSyo dAnAdi Ape paNa ADaMbarana kare. keTalAka ApavAno ADaMbara kare paNa Ape nahIM. Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500] zrI ThANAga sutra-1 4. megha kALa-akALa varSA - keTalAka megha varSA RtumAM-kALamAM varase, akALamAM na varase tema keTalAka puruSa paryAdinA samaye dAnAdi Ape paNa aparyAdinA samaye dAnAdi na Ape. 5. megha kSetra-akSetra vaSa :- keTalAka megha phaLadrupa jamIna para varase, ukhara jamIna para na varase tema keTalAka dAna, jJAna vagere pAtrane Ape, apAtrane na Ape. 6. megha dhAnya janaka-nirmApaka - keTalAka megha anAja utpanna kare paNa pAka na Ape. keTalAka pAka Ape paNa anAja utpanna na kare. tema keTalAka mAtA pitA saMtAnane janma Ape paNa tenuM bharaNa-poSaNa na kare. keTalAka mAtA pitA saMtAnanuM bharaNa-poSaNa kare paNa tenA janaka na hoya arthAtu anyanA bALakane goda laI bharaNapoSaNa kare che. 7. megha dezavarSI sarvavarSI :- keTalAka megha ekAda dezamAM varase. sarvadezamAM na varase. keTalAka megha sarva dezamAM varase, ekAda dezamAM na varase. keTalAka rAjA ekAda dezanA adhipati hoya, sarva dezanA adhipati na hoya. keTalAka rAjA sarva dezanA adhipati hoya, to keTalAka rAjA eka deza ke sarva dezanA adhipati hotA nathI, kevaLa nAma mAtranA rAjA hoya che arthAt rAjya bhraSTa ke bhUtapUrva rAjA hoya che. 8. puSkarAvartAdi megha - sUtramAM puSkarAvarta Adi meghonI samAna cAra prakAranA puruSano koI ullekha nathI tathApi TIkAkAre cAra prakAranA megha samAna cAra prakAranA puruSa kahyA che. yathA (1) koI dAtA ke upadeSTA puruSa puSparAvarta megha samAna ati dIrghakAla paryata yAcaka ke jijJAsune tRpta kare che. (2) koI dAtA ke upadeSTA puruSa padyumna megha samAna dIrghakAla paryata yAcaka ke jijJAsune tRpta kare che. (3) koI dAtA ke upadeSTA puruSa jImUta megha samAna keTalAka varSo sudhI yAcaka ke jijJAsune tRpta koI dAtA ke upadeSTA puruSa jilDa megha samAna yAcaka ke jijJAsune tRpta kare athavA na paNa kare. cAre prakAranA meghano prabhAva uttarottara alpa thato jAya che, tema dAtA ane upadeSTAnA dAna ane upadezano prabhAva ocho thato jAya che. meghanI ATha caubhaMgIonuM tAtparya - prathama traNa caubhaMgIomAM samajAvyuM che ke vAdaLAonA paraspara TakarAvAthI gAja, vIja ane vRSTi thAya che paraMtu temAM koI ekAMta niyama nathI ke garjanA thAya to ja vIjaLI thAya ane vIjaLI thAya to ja vRSTi thAya. garjanA ke vIjaLI na hoya topaNa vRSTi thaI zake che. A rIte prastuta sutrone jotAM megha garjanA, vijaLI, varSA thavA na thavA saMbaMdhI sarva vikalpo thAya che. cothI caubhaMgImAM samayasara varasanAra vAdaLA ane pAMcamI caubhaMgImAM yogya upajAu kSetramAM varasavAnuM kathana che. chaThThI caubhaMgImAM darzAvyuM che ke koI vAdaLAo evI rIte ke evA samaye varase ke te bIjane aMkurita karI zake. koI vAdaLA evI rIte varase ke te bIjane aMkurita na karI zake temaja koI vAdaLA dhAnya niSpanna kare, koI na kare. Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-4 . | 501 | sAtamI caubhaMgI dvArA samajAvyuM che ke koI vAdaLA ochA hovAthI te alpaSetramAM varase che ane koI vistRta kSetramAM varase, sarvatra varase. AThamI caubhaMgImAM cAra prakAranA meghanA nAma batAvyA che ane te meghanA varasavAthI bhUmi keTalA kALa sudhI upajAu banI rahe te tenuM kathana karyu che. - A AThamAMthI cha caubhaMgIomAM puruSanI tulanA karI, tenI yogyatA ane svabhAvane vistArathI pragaTa karyA che. sAtamI caubhaMgImAM mAtApitA saMbaMdhI bhAvo rajU karyA che ane AThamI caubhaMgImAM rAjAnA alpaSetra ane vistatakSetra,eka kSetra ane sarva kSetra, eka deza ane sarva deza, eka vibhAga ane sarva vibhAganI apekSAe AdhipatyanuM kathana karyuM che. karaMDIyAnI upamAthI AcAryanA cAra prakAra :31 cattAri karaMDagA paNNattA,taM jahA-sovAgakaraMDae, vesiyAkaraMDae, gAhAvaikaraMDae, rAyakaraMDae / evAmeva cattAri AyariyA paNNattA, taM jahA- sovAgakaraMDagasamANe, vesiyA- karaMDagasamANe, gAhAvaikaraMDagasamANe, rAyakaraMDagasamANe / bhAvArtha :- cAra prakAranA karaMDIyA ane te samAna cAra prakAranA AcArya kahyA che, te A pramANe chekaraMDIyo AcArya 1. cAMDAlano. 1. cAMDAlanA karaMDaka sama. 2. vezyAno. 2. vezyAnA karaMDaka sama. 3. gRhapati(zreSThI)no. 3. zreSThInA karaMDaka sama. 4. rAjAno. 4. rAjAnA karaMDaka sama. vivecana : prastuta sUtramAM karaMDIyAnI upamA dvArA AcAryanI vibhinna koTionuM pratipAdana karyuM che. karaMDaka :- vastra, AbharaNa tathA jIvana upayogI vastu rAkhavAnuM eka prakAranuM pAtra. te vAMsa, netara AdithI gUMthIne banAvAya che. jenI UMcAI karatAM pahoLAI vadhu hoya che, tene karaMDIyo kahe che. jovA 0265 - zvapAka = cAMDAla, camAra, camAranA karaMDIyAmAM cAmaDAnA TukaDA tathA cAmaDA kApavAnA upakaraNo vagere rahe, tethI te karaMDIyo sAra rahita hoya che. zvapAka karaMDaka jevA AcArya zruta vikala ane AcAra vikala hoya che. tethI teo sAra rahita hoya che. vesiva :-vezyAno karaMDIyo lAkha yukta sonAnA AbharaNathI bharelo hoya che. prathama karaMDIyAnI Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 502] zrI ThANAga sutra-1 tulanAe te kAMIka sAra yukta kahevAya. vezyAnA karaMDaka jevA AcArya alpazruta hovA chatAM vacana cAturyathI mugdha janone prabhAvita kare che. THhavaphA - gAthApati, gRhapati, gRhastha, zeThano karaMDIyo, viziSTa prakAranA maNi, motI, suvarNAbharaNothI bharelo hoya che. gRhapatino suvarNa karaMDaka sAratara hoya che. gRhapati karaMDaka jevA AcArya sva-para siddhAMtanA jJAtA ane cAritra saMpanna hoya che. rajaraMku :- amulya ratnonA kAraNe rAjAno karaMDIyo sAratama hoya che. rAja karaMDaka jevA AcArya sarvaguNa saMpanna hoya che. vRkSa ane AcAryanI caubhaMgIo - |32 cattAri rukkhA paNNattA, taM jahA- sAle NAmamege sAlapariyAe, sAle NAmamege eraMDa pariyAe, eraMDe NAmamege sAlapariyAe, eraMDe NAmamege eraMDapariyAe / evAmeva cattAri AyariyA paNNattA, taMjahA-sAle NAmamege sAlapariyAe, cubhNgo| bhAvArtha :- cAra prakAranA vRkSa ane te ja pramANe cAra prakAranA AcArya kahyA che, te A pramANe che AcArya 1. koI jAtivAna hoya ane vizALa chAyA 1. koI prasiddha, vikhyAta gacchavALA hoya ane jJAna vALA hoya. tathA AcArathI prabhAvazALI hoya. 2. koI jAtivAna hoya paNa chAyAdi na hoya. 2. koI vikhyAta gacchavAna hoya paNa tenA AcArano prabhAva na hoya. 3. koI jAtivAna na hoya paNa vizALa chAyAdi- 3. koI aprasiddha gacchavAna hoya paNa AcArAdithI vALA hoya. prabhAvazALI hoya. 4. koI jAtivAna paNa na hoya ane chAyAdi 4. koI aprasiddha gacchavAna hoya ane AcArAdithI paNa na hoya. paNa prabhAvahIna hoya. |33 cattAri rukkhA paNNattA, taM jahA- sAle NAmamege sAlaparivAre, cubhNgo| evAmeva cattAri AyariyA paNNattA,taM jahA-sAle NAmamege sAlaparivAre cubhNgo| sAladuma majjhayAre, jaha sAle NAma hoi dumarAyA / iya suMdara Ayarie, suMdara sIse muNeyavve // 1 // eraMDa majjhayAre, jaha sAle NAma hoi dumarAyA / iya suMdara Ayarie, maMgula sIse muNeyavve // 2 // vRkSa Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-4 503. sAladuma majjhayAre, eraMDe NAma hoi dumarAyA / iya maMgula Ayarie, suMdara sIse muNeyavve // 3 // eraMDa majjhayAre, eraMDe NAma hoi dumarAyA / iya maMgula Ayarie, maMgula sIse muNeyavve // 4 // bhAvArtha :- cAra prakAranA vRkSa ane te ja pramANe cAra prakAranA AcArya kahyA che, te A pramANe che. vRkSa AcArya 1. koI jAtivAna hoya ane jAtivAna 1. koI prasiddha gacchavAna hoya ane yogya vRkSothI gherAyelA hoya. ziSyonA parivAravALA hoya. 2. koI jAtivAna hoya paNa nimnajAtinA 2. koI prasiddha gacchavAna hoya paNa ayogya ziSya vRkSothI gherAyelA hoya. parivAravALA hoya. 3. koI nimnajAtinA hoya ane jAtivAna 3. koI aprasiddha gacchavAna hoya paNa ziSya vRkSothI gherAyelA hoya. parivAra suyogya hoya. 4. koI nimnajAtinA hoya ane nimna 4. koI aprasiddha gacchavAna hoya ane ziSya jAtinA vRkSothI gherAyelA hoya. parivAra paNa yogya na hoya. gAthArtha - (1) zAla(uttamajAtinA)vRkSonI vacce zAla vRkSarAjanI jema suMdara-uttama ziSyo vacce suMdara AcArya jANavA. (2) eraMDa(nimnajAtinA)vRkSo vacce zAlavRkSarAjanI jema asuMdara ziSyo vacce suMdara AcArya jANavA.(3) zAla vRkSonI vacce eraMDa vRkSa rAjanI jema suMdara ziSyo vacce asuMdara AcArya jANavA. (4) eraMDa vRkSonI vacce eraMDa vRkSarAjanI jema asuMdara ziSyo vacce asuMdara AcArya jANavA. vivecana : prastuta sUtramAM vRkSanA dRSTAMte AcAryanI bhinna-bhinna avasthAo darzAvI che. zAla - vRkSomAM zAla vRkSa uttama jAtinuM gaNAya che. zAla vRkSa jevA uttama koTinA vRkSo zAla' tarIke athavA 'zAlajAti' rUpe oLakhAya che. zAla paryAya - ghaNA pAnathI suzobhita zAlavRkSamAM gADha, vizALa chAyAdi guNa hoya che. zAlavRkSanI jema, anya vRkSanA chAyAdi guNo, zAla paryAya kahevAya che. eraMDaH- eraMDavRkSa nAnuM, nimna jAtinuM gaNAya che. eraMDa vRkSa jevA nimna koTinA vRkSo 'eraMDa' athavA 'eraMDajAti' rUpe oLakhAya che. Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 zrI kANAMga sUtra-1 eraMDa paryAya - eraMDa vRkSa alpa pAnanA kAraNe, alpa chAyAnA kAraNe mAnavI dvArA asevya hoya che. eraMDavRkSanI jema asevya, chAyAdi guNa rahita hoya tevA vRkSo 'eraMDa paryAya' kahevAya che. zAla parivAra - je vRkSanI AsapAsa anya uttama vRkSo hoya te zAla parivAra kahevAya che. eraMDa parivAra - je vRkSanI AsapAsa nimna jAtinA vRkSo hoya te eraMDa parivAra kahevAya che. AcArya saMbaMdhI caubhaMgI :- AcArya pakSamAM uttamakuLamAM utpanna athavA saMgurukuLavALA(gacchavALA)AcArya duHkhathI tapta bhavyajanone jJAnAmRtanA siMcana dvArA zAnti Ape, jJAna, kriyAnA pAlanarUpa guNa saMpanna AcArya zAla-zAla paryAya kahevAya. satkala-sadgurukuLavALA hovA chatAM je AcArya alpa jIvone jJAnAdi rUpa chAyAno lAbha Ape te AcArya sAla-eraMDa paryAya kahevAya che. A pramANe zeSa bhaMga jANavA. prabhAvazALI, uttama, jJAnakriyA saMpanna ziSya samudAyavALA AcArya zAla parivAravALA kahevAya che. tenI caubhaMgI sUtrArthathI spaSTa che. sUtramAM 'maMgula' zabda Apyo che. te ardhamAgadhI bhASAno vizeSa zabda che ane ardhamAgadhI koSamAM teno artha 'asuMdara' darzAvela che ane tyAM 'asamaMjasa artha paNa karyo che. ahIM asuMdara artha prasaMgAnukUla che. matsyanI upamAthI bhikSunA cAra prakAra : 34 cattAri macchA paNNattA, taM jahA- aNusoyacArI paDisoyacArI aMtacArI majjhacArI / evAmeva cattAri bhikkhAgA paNNattA, taM jahA- aNusoyacArI, paDi- soyacArI, aMtacArI, majjhacArI / bhAvArtha :- cAra prakAranA matsya ane te ja pramANe cAra prakAranA bhikSuka kahyA che, te A pramANe chemalya bhikSa 1. pravAhamAM cAlanAra. 1. galInA prAraMbhanA gharathI gocarI karanArA. 2. sAme pravAhe cAlanAra. 2. galInA chellA gharathI gocarI karanAra. 3. kAMThe cAlanArA. 3. galInA aMta bhAganA gharonI gocarI karanArA. 4. koI vacce cAlanArA. 4. galInA madhya gharomAM gocarI karanArA. vivecana : prastuta sUtramAM abhigrahadhArI muninA bhikSA grahaNa saMbaMdhI abhigrahonuM prarUpaNa che. matsyagatinA Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4 [ 505 ] daSTAMte sUtrakAre sAdhunI svAvalaMbitA, daDhatA, saMtoSa, pUrNatA, tapomayatAno pAvana saMdeza Apyo che. pANImAM matsyanI cAra prakAre gati hoya che, tema abhigrahadhArI bhikSu bhikSArthe cAra prakAre gamana kare che. (1) anuzrotacArI- jala pravAhane anukULa cAlanArA matsyanI jema upAzrayanI pAsenA gharathI ke galInA prAraMbhanA gharathI gocarIno prAraMbha karanArA bhikSu anuzrotacArI kahevAya che. (2) pratizrotacArI- pANInA pravAhathI pratikULa cAlanArA malyanI jema galInA chellA gharathI gocarIno prAraMbha karanArA bhikSu pratizrotacArI kahevAya che. (3) aMtacArI- pANInA pravAhanA kinAre-kinAre cAlanArA matsyanI jema nagara-grAmAdi ke galInA aMta bhAgamAM rahelA gharothI bhikSA lenArA bhikSu aMtacArI kahevAya che. (4) madhyacArI- pANInA pravAhanI vacce cAlanArA matsyanI jema nagara, prAmAdi ke galInA madhyamAM sthita gharothI gocarI karanArA bhikSu madhyacArI kahevAya che. mINAdinA goLA ane puruSonA prakAra :35 cattAri golA paNNattA, taM jahA- mahusitthagole, jaugole, dArugole, maTTiyAgone ! evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- mahusitthagolasamANe, jaugolasamANe, dArugolasamANe, maTTiyAgolasamANe / bhAvArtha :- cAra prakAranA goLA ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che goLA (1) mINanA. (1) mINanA goLA samAna. (2) lAkhanA. | (2) lAkhanA goLA samAna. (3) lAkaDAnA. (3) lAkaDAnA goLA samAna. (4) mATInA. (4) mATInA goLA samAna. |36 cattAri golA paNNattA, taM jahA- ayagole, taugole, taMbagole, siisgole| evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- ayagolasamANe taugolasamANe taMbagolasamANe sIsagolasamANe / - puruSa bhAvArtha :- cAra prakAranA goLA ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 zrI ThANAMga satra-1 goLA puruSa (1) loDhAnA. (1) loDhAnA goLA samAna. (2) jasatanA. (2) jasatanA goLA samAna. (3) trAMbAnA. (3) trAMbAnA goLA samAna. (4) sIsAnA. (4) sIsAnA goLA samAna. |37 cattAri golA paNNattA, taM jahA- hiraNNagole, suvaNNagole, rayaNagole, vayaragole / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA-hiraNNagolasamANe, suvaNNagolasamANe, rayaNagolasamANe, vayaragolasamANe / bhAvArtha - cAra prakAranA goLA ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe chegoLA puruSa (1) cAMdInA. (1) cAMdInA goLA samAna. (2) suvarNanA. (2) suvarNanA goLA samAna. (3) ratnanA. (3) ratnanA goLA samAna. (4) vajanA. (4) vajanA goLA samAna. vivecana : prastuta sUtromAM bAra prakAranA goLAnAdaBte manuSyonA bhAvonuM nirUpaNa che ane te bAra prakAranA goLAne traNa vibhAgamAM vibhakta karI, viSayane spaSTa karyA che. prathama vibhAganA cAra goLA ane puruSa - mINano goLo mRdu hoya che, agni samIpe jaldI ogaLI jAya che. lAkhano goLo kaThaNa hoya ane te vadhu garamImAM ogaLe che. lAkaDAno goLo kaThaNatara hoya ane te agnimAM baLIne bhasma thaI jAya che. mATIno goLo kaThaNatama hoya ane te agnimAM vadhu majabUta bane che. tApa samAna parISaha ane kaSTane sahana karanAra sAdhako cAra prakAranA hoya che. 1) mahilvottaranA - madhusitha eTale mINa. tenA goLA jevA komaLa hRdayavALA puruSa. mINanA goLAne agnino jarAmAtra sparza thatAM ogaLI jAya, tema guruno upadeza sAMbhaLatAM ja je komaLa banI jAya te puruSa. (2) naDosama - jatu eTale lAkha. tenA goLA jevA thoDA kaThora hRdayavALA puruSa. jema agni Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4 507 samIpe lAkhano goLo thoDIvAramAM ogaLI jAya, tema guru AdinA upadezathI je komaLa thaI jAya te puruSa. (3) goso :- dAru eTale lAkaDA. tenA goLA jevA vadhAre kaThora hRdayavALA. jema lAkaDAno goLo agnimAM baLIne rAkha thAya tyAre ja komaLa bane, tema gurunA ghaNA upadeza pachI komaLa bananAra puruSa. (4) maphayAnonasamAne - jema mATInA goLA agnimAM pAkI jAya pachI lAkaDAthI paNa vadhu majabUta- kaThora thaI jAya che tema ati kaThora hRdayavALA. jene gurunA upadezanI asara na thAya paraMtu vadhAre kaThorahRdayI bane te puruSa. bIjA vibhAganA goLA ane puruSa - loDhA vagerenA goLA jevA cAra prakAranA puruSanI vyAkhyA maMda, tIvra, tIvratara ane tIvratama kaSAyothI upArjita karmabhAranI apekSAe che. TIkAkAre pitA, mAtA, putra ane strI saMbadhI snehabhAranI apekSAe paNa caubhaMgI karavAnuM kahyuM che. pitA vagerenA parivAra prati rAganI maMdatA-tIvratAnI apekSAe kathana jANavuM. | (1) ayojanAne- loDhAnA goLA jevA guru(bhAre) karmavALA puruSa. (2) tasotasanAjasatanA goLA jevA gurutara karmavALA puruSa. (3) taMbonasamA- tAMbAnA goLA jevA gurutama karmavALA puruSa. (4) sIsotasamAge- sIsAnA goLA jevA atyadhika guru karmavALA puruSa. trIjA vibhAganA goLA ane puruSa :- cAMdI vagerenA goLA uttarottara vadhu mUlyavAna ane vadhu vajanadAra hoya che. tenI samAna puruSa cAra prakAranA kahyA che. teo uttarottara vadhu guNavAna hoya, samRddhi, pUjyatA ane sanmAnanI daSTie paNa uttarottara zreSTha hoya che. (1) diUUUottamA :- cAMdInA goLA jevA puruSa ujjavala cAritravAna hoya. cAMdInuM pAtra dhovAthI sApha thaI jAya, tema sAdhaka paNa sAmAnya dhArmika vAtAvaraNathI zuddha thaI jAya che. cAMdI upara khATA-mIThA padArthono prabhAva ocho paDe tevI rIte cAMdInA goLA jevA sAdhaka paNa kusaMgatinA prabhAvathI prabhAvita na thAya. (2) suvainonasanane - sonAnA goLA agnimAM tapAvavAthI zuddha thAya che. tenA para khATA-mIThA padArthono prabhAva atyalpa hoya. tevI rIte sonAnA goLA jevA sAdhaka upara paNa duSpavRttionI asara ochI thAya che. (3) bonasamA :- ratnanA goLA upara mAThI asara na thAya ane te kiMmatI hoya che, tevI ja rIte jJAna, darzana, cAritranA upAsaka ratnanA goLA jevA sAdhaka upara kusaMgatinI asara na thAya. te nirlepa jIvana vyatIta kare che. (4) vapharotasane :- vraja eTale hIrA. tenI daDhatA ati hovAthI tenA upara ghaNanA ghA paDe to Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 zrI ThANAga sutra-1 paNa tUTe nahIM, loDhAnI eraNa besI jAya paNa te tUTe nahIM. tevI rIte hIrAnA goLA jevA sAdhaka game tevI paristhiti Ave to paNa vicalita na thAya. aNIdAra patranI upamAe puruSanA cAra prakAra :|38 cattAri pattA paNNattA,taM jahA- asipatte, karapatte, khurapatte, kalaMbacIriyA patte / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- asipattasamANe jAva kalaMbacIriyApattasamANe / bhAvArtha :- cAra prakAranA dhAravALA patra kahyA che, te A pramANe che- (1) asipatra(talavArano pAtaLo bhAga) (2) karapatra(lAkaDA kApavAnI karavatano dAMtAvALo bhAga.) (3) bhurapatra(nAvInA astrAno pAtaLo bhAga) (4) kadambacIrikA patra-sAdhAraNa zastra athavA ghAsanI aNI. te ja rIte puruSa paNa cAra prakAranA hoya che, te A pramANe che- (1) talavAra samAna yAvat sAmAnya zastra samAna. vivecana : prastuta sUtramAM zastranI dhAranA daSTAMte vairAgyanI tIvratA maMdatAno bodha karAvyo che. (1) pittasamAne - asipatra eTale talavAra. te eka ja vakhatamAM chedyane chedI nAMkhe che. tema koI puruSa eka ja vakhata dharmopadeza sAMbhaLIne sadA mATe snehapAza kApI nAMkhe te asipatra jevA jANavA. jema ke jaMbUsvAmIe eka ja vakhata dharmopadeza sAMbhaLyo ane tallaNa mohapAzane kApI nAMkhyo. (2) 25tta samAne -je vyakti vAraMvAra dharmopadeza sAMbhaLIne, dhIre--dhIre sneha-pAzanuM chedana kare te karavata jevA. 3) samA :- jema surapatra-astrAthI mAthAnA vALa kApavAmAM Ave, te vALa thoDA divasamAM vadhI javAthI punaH astrAthI kApavA paDe, tema koI vyakti dharmopadeza sAMbhaLIne, virakta thAya paNa thoDA divasamAM te upadezanI asara osarI jatAM sneha vadhavA lAge. punaH dharmopadeza sAMbhaLI virakta bane tene zurapatra sama jANavA. (4) vavariyAttimAne - je vyakti mohapAzanuM chedana vicAra mAtrathI kare, kAryathI nahI; IcchA hovA chatAM sneha choDI na zake athavA alpa mAtrAmAM kaTumba sneha choDI zake; tene kadaMbacarikApatra jevA jANavA. vanavavariyApara nA be artha che- (1) je zastra pAna jevA pAtaLA hoya tene kadaMbacarikA Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4. 509 patra kahe che. kadamba carikA eka prakAranuM zastra che. tenI aNIno bhAga atyaMta tIkSNa hoya. te aMdara kheMcI zake paraMtu koIne kApI na zake. (2) kadambacIrikA patrano bIjo artha sUMThIdhAravALuM zastra paNa thAya che, je koIne kApI na zake. caTAInI upamAe puruSanA cAra prakAra :|39 cattAri kaDA paNNattA, taM jahA- suMbakaDe, vidalakaDe, cammakaDe, kNblkdde| evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- suMbakaDasamANe jAva kNblkddsmaanne| bhAvArtha :- cAra prakAranI kaTa(caTAI) ane tenA samAna cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe chekaTa puruSa 1. zumbakaTa. 1. zumbakaTa samAna. 2. vidalakaTa. 2. vidalakaTa samAna. 3. carmakaTa. 3. carmakaTa samAna. 4. kambalakaTa. 4. kambalakaTa samAna. vivecana : prastuta sUtramAM kaTanA daSTAMte vyaktinI rAgadazAnuM varNana che. (1) suvaDAsamAne - khajUranA pAnamAMthI banAvelI caTAI athavA ghAsanI caTAInA baMdhana sahelAIthI chUTI jAya, tenI paTTIo, saLIo sahelAIthI chUTI paDI jAya che, tema jenA snehapAsa sahelAIthI chUTI jAya che te puruSa. (2) vilaDImA - vAMsanI saLInI caTAInA baMdhana ghAsanI caTAIthI kaMIka daDha hoya che. tene chUTA pADavAmAM vadhAre prayatna karavo paDe che. tema jenA saMsArI rAgabaMdhana vadhAre prayatnathI chUTe che te puruSa. (3) varmAne - joDelA cAmaDA ke sIvelA cAmaDAnA baMdhana vAMsanI caTAInA baMdhana karatAM vadhAre daDhattama hoya che. tema jenA saMsArI rAgabaMdhana atyaMta prayatnathI chUTe te puruSa. (4) qnavaDa maLe - kaMbalanA taMtuone chUTA karavAmAM bahu prayatna karavo paDe, te kArya kaSTa sAdhya hoya che. tema jenA saMsAranA rAgabaMdhana chUTavA atyaMta muzkela hoya te puruSa. cAra-cAra prakAranA tiryaMca jIvo :|40 cauvvihA cauppayA paNNattA,taM jahA- egakhurA, dukhurA,gaMDIpayA, snnpphyaa| Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 ] zrI ThANAga sUtra-1 bhAvArtha - catuSpada(cAra pagavALA) tiryaMca jIva cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) eka khuravALA (2) be khuravALA (3) gaMDIpagA (4) sanakha pagA. |41 cauvvihA pakkhI paNNattA, taM jahA- cammapakkhI, lomapakkhI, samuggapakkhI, vitatapakkhI / bhAvArtha :- pakSI cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) carmapakSI (2) roma pakSI (3) samudga pakSI (4) vitata pakSI. 42 cauvvihA khuDDapANA paNNattA, taM jahA- beiMdiyA, teiMdiyA, cauridiyA, saMmucchima- paMciMdiyatirikkhajoNiyA / bhAvArtha :- kSudra prANI cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) beindriya jIva (2) tendriya jIva (3) caurindriya jIva (4) saMmUrchAima paMcendriya tiryaMca yonika jIva. vivecana : prastuta sUtramAM tiryaMca gati nAma karmanA udayavALA tiryaMconI vaktavyatA che. catuSpada = cAra pagavALA jAnavara. sthalacara = pRthvI para cAlatA, khecara = AkAzamAM UDanArA, kSudra prANI = trasa hovA chatAM nAnA ane abola prANI. prastuta sUtromAM te pratyekanA cAra cAra prakAra kahyA che. Ig :- eka kharIvALA ghoDA-gadheDA vagere 6 - be kharIvALA gAya, bheMsa vagere. hIpa-goLapagavALA hAthI, geMDA vagere. sapraya = tIkSNa nahoravALA siMha, kUtarA vagere. jeno have pachInA bhavamAM mokSa nathI, haju dIrgha saMsAra paribhramaNa zeSa che, te kSudra prANI kahevAya che. yathA- beIdriya vagere. khecara tiryaMca paMcendriyanA cAra prakAra :- (1) carmapakSI- cAmaDAnI pAMkhavALA pakSI jema ke cAmAciDiyA vagere (2) romapakSI- ruvAMTI, pIMchAnI pAMkhavALA pakSI, kabUtara vagere. (3) samupakSIjenI pAMkha haMmezAM biDAyelI rahe che. (4) vitata pakSI- jenI pAMkha haMmezAM khullI rahe che. samudga ane vitata A be pakSI aDhI dvIpanI bahAra hoya che. pakSInI upamAe bhikSunI caubhaMgI :43 cattAri pakkhI paNNattA, taM jahA- NivaittA NAmamege No parivaittA, parivaittA NAmamege No NivaittA, ege NivaittA vi parivaittA vi, ege No NivaittA No parivaittA / Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-4 . [ 511] evAmeva cattAri bhikkhAgA paNNattA, taM jahA-NivaittA NAmamege No parivaittA, caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranA pakSI ane te ja A pramANe cAra prakAranA bhikSu kahyA che, te A pramANe chepakSI bhikSu 1. koI nIce utarI zake paNa uDI na zake. 1. koI gocarIe jAya paNa paribhramaNa na kare. 2. koI UDI zake paNa nIce na Ave. 2. koI paribhramaNa kare paNa gocarIe na jAya. 3. koI nIce utare ane paribhramaNa paNa kare. 3. koI gocarIe jAya ane bhramaNa paNa kare. 4. koI nIce paNa na utare ane uDe paNa nahIM. 4. koI gocarI ke paribhramaNa baMne na kare. vivecana : prastuta sutramAM pakSInA daSTAMta dvArA sAdhunA bhikSATana, vihAra Adi kAryo pradarzita karyA che. fNavattA = nIce AvavuM, nIce utaravuM. parivaphA = paribhramaNa karavuM. (1) pakSInI caubhaMgI - aparipakva avasthAvALA pakSInA baccA athavA kUkaDA vagere bhUmi para rahe che, utare che, cAle che paraMtu AkAzamAM vadhAre paribhramaNa karI zakatA nathI. kabUtara vagere samartha pakSI bhUmi upara alpa rahe che, UMce sthaLe ane AkAzamAM bhramaNa vadhAre kare che. bhUmi para cAlavAnI apekSAe fNavattA zabda che. bhramaNazIlatA ane AkAzamAM gamananI apekSAe parivattA zabda che. bhikSanI caubhaMgI - gocarI-bhikSArtha javAnI apekSAe jIvatA zabdaprayoga che ane anya bhramaNa, vihAra Adi mATe parivattA zabdaprayoga che. koI sAdhu vRddha, bImAra ke vaDIla hoya, navadIkSita ke gocarIne ayogya hoya, tevA sAdhunI yogyatA-ayogyatAnI apekSAe A caubhaMgI thAya che. koI najIkamAM bhikSArtha jAya paNa vihAra na kare, koI vihAra kare paNa caDha-utara na karI zakavAthI gocarI na jAya, koI gocarI ane vihAra baMne kare ane koI bImAra ke vRddha hovAthI gocarI ke vihAra kAMI na kare. A rIte gocarI ane bhramaNa-vihAranI apekSAe bhikSu mATe caubhaMgI samajavI. A rIte A caturbhagIthI bhikSanA ALasa, tapa, vaiyAvacca ane abodhadazAno tathA abhigraha vizeSano nirdeza maLe che. temaja upadeza, vihAra Adi kriyAonuM lakSya paNa spaSTa thAya che. ALasa ane pramAda Adi kAraNe bhikSArtha na javuM te aprazasta che temaja niprayojana bhramaNa paNa aprazasta che paraMtu sAmarthya anusAra bhikSA mATe javuM ane Avazyaka bhramaNa karavuM te prazasta thAya che. kRza-akRza zarIra ane AtmAnI caubhaMgI :44 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- NikkaTThe NAmamege NikkaDe, Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa12 ] zrI ThANAMga sUtra-1 NikkaTThe NAmamege aNikkaDe, aNikkaTThe NAmamege NikkaDe, aNikkaTThe NAmamege annikktttth| bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa zarIrathI kRza hoya ane kaSAyathI paNa kuza hoya (2) koI zarIrathI kRza hoya paNa kaSAyathI kRza na hoya (3) koI zarIrathI puSTa hoya paNa kaSAyathI kRza hoya (4) koInuM zarIra paNa puSTa hoya ane kaSAya paNa tIvra hoya. 45 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA-NikkaTe NAmamege NikkaTThappA, NikkaTThe NAmamege aNikkaTThappA, aNikkaTThe NAmamege NikkaTThappA, aNikkaDe NAmamege aNikkaTThappA / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1)koI puruSa kuza hoya ane (Atma baLathI)paNa kaza hoya. (2) koI zarIrathI kaza hoya paNa AtmAthI akuza hoya. (3) koI zarIrathI sthUla hoya paNa AtmAthI kRza hoya. (4) koI zarIrathI sthUla hoya ane AtmabaLathI paNa puSTa hoya. vivecana : prastuta sUtramAM zarIra, kaSAya ane AtmAnI kRzatA akRzatA darzAvI che. baMne caubhaMgI sUtra bhAvArthathI spaSTa che. (1) zarIranI kRzatA svAbhAvika ane tapasyAthI ema baMne prakAre thAya che. (2) kaSAyanI kRzatA paNa svAbhAvika ane abhyAsa-prayatnathI ema baMne prakAre thAya che. (3) AtmAnI kRzatA akRzatA jJAna, vairAgya ane saMskAranA mAdhyame hInAdhika hoya che. prathama caubhaMgI zarIra ane kaSAyanI apekSAe che ane bIjI caubhaMgI zarIra ane AtmabaLa (sAmarthya)nI apekSAe che. mokSa sAdhanAmAM kaSAyanI kRzatA ane Atma sAmarthyanI akRzatA mukhya bane che. zarIranI kRzatA, akRzatA gauNa che. baMne prakAranA zarIravALA mukta thAya che paraMtu kaSAyanI akRzatA ane AtmabaLanI kRzatA mokSa sAdhanAmAM bAdhaka che. budha-abudhanI caubhaMgI :46 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- buhe NAmamege buhe, buhe NAmamege abuhe, abuhe NAmamege buhe, abuhe NAmamege abuhe / Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4 [ pa13] bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa jJAnathI budha(vivekI) hoya ane AcaraNathI paNa budha (vivekI)hoya. (2) koI jJAnathI budha paraMtu AcaraNathI abudha hoya. (3) koI jJAnathI abudha hoya paNa AcaraNathI budha hoya. (4) koI jJAna ane AcaraNa baMnethI abudha hoya. 47 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- buhe NAmamege buhahiyae, buhe NAmamege abuhahiyae, abuhe NAmamege buhahiyae, abuhe NAmamege abuhahiyae / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa jJAnathI budha-vidvAna hoya ane hadayathI(aMtarathI) paNa budha hoya. (2)koI jJAnathI budha hoya ane aMtarathI abudha hoya. (3) koI jJAnathI vidvAna na hoya paNa hRdayathI budha hoya. (4) koI jJAnathI paNa abudha hoya ane hRdayathI paNa abudha hoya. vivecana : prastuta sUtramAM pAMDitya ane AcaraNanI tathA pAMDitya ane budha hRdayanI apekSAe sAdhakonuM vargIkaraNa karavAmAM AvyuM che. ahIM jJAna sAthe vivekanI pramukhatA che. dharmazAstra, darzanazAstra AdinA niraMtara abhyAsathI jenuM pAMDitya paripUrNa thayuM hoya, te budha eTale vidvAna, jJAnI kahevAya ane Agama jJAna pramANe AcaraNa hoya to te budha budha kahevAya che. jenA hRdaya maMdiramAM samyajJAnano prakAza phelAyo che te budhahRdaya che. vivekazIlatA ja jJAna samyaka thAya che. tethI zAstrakAre bauddhika pAMDitya sAthe cAritra ane hArdika vivekanI daSTie be caturbhagI kahI che. sva-para anukaMpakanI caubhaMgI :48 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- AyANukaMpae NAmamege No parANukaMpae parANukaMpae NAmamege No AyANukaMpae, ege AyANukaMpae vi parANukaMpae vi, ege No AyANukaMpae No parANukaMpae / bhAvArtha - puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa svanI anukaMpAvALA hoya anyanA anukaMpaka na hoya (2) koI anyanA anukaMpaka hoya, svanA nahIM (3) koI sva-para baMnenA anukaMpaka hoya (4) koI sva-para koInA anukaMpaka na hoya. vivecana : prastuta sUtramAM anukaMpAne AzrayI puruSa mAnasanuM vargIkaraNa karavAmAM AvyuM che. anupA - anukaMpA = dayA, karuNA. sva-paranA duHkha dUra karavA prayatna zIla, sva-paranI dekharekha paricaryA. Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 AvALu MpaN :- ahIM AtmA = svanA be artha thAya che. svazarIranA anukaMpaka ane sva AtmAnA anukaMpaka. zarIranI apekSAe koIpaNa puruSa svazarIra athavA para zarIranA anukaMpaka sevA karanAra hoya zake che. AtmAnI daSTie anukaMpaka A pramANe che- (1) jinakalpI muni AtmAnukaMpI hoya che. teo potAnI Atma sAdhanAmAM ja rata rahe che, bIjAnA hitanI ciMtA karatA nathI. (2) tIrthaMkara parAnukaMpI hoya che. teo kRtakRtya hovAthI parahitamAM ja rata rahe che. (3) sthavira kalpI munio ubhayAnukaMpI hoya che. teo sva-para baMnenA AtmahitanI ciMtA kare che. (4) kAlazaurika jevI atikrUra pariNAmI vyakti potAnA ke paranA koInA hitanI ciMtA karatA nathI. 514 svArthI, paramArthInI apekSAe paNa A caubhaMgI Tita thAya che. jema ke- (1) svArtha sAdhaka vyakti (2) paramArtha mATe samarpita vyakti (3) svArtha-parArthathI saMtulita vyakti (4) ALasu, akarmaNya vyakti; te kramazaH cAre bhaMganA udAharaNa che. saMvAsanA cAra prakAra ane cha caubhaMgIo : 49 cauvvihe saMvAse paNNatte, taM jahA- vi, Asure, vavale, mAbule / bhAvArtha :- cAra prakAranA saMvAsa(maithuna) kahyA che, te A pramANe che- (1) divya saMvAsa (2) Asura saMvAsa (3) rAkSasa saMvAsa (4) mAnuSa saMvAsa. 50 cauvvihe saMvAse paNNatte, taM jahA- deve NAmamege devIe saddhi saMvAsaM gacchai, deve NAmamege asurIe saddhiM saMvAsaM gacchai, asure NAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchai, asure NAmamege asurIe saddhiM saMvAsaM gacchai / bhAvArtha :- cAra prakAranA saMvAsa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI deva(jyotiSI, vaimAnika deva) devIo sAthe saMvAsa kare che (2) koI deva asurakumAranI devIo sAthe saMvAsa kare che (3) koI asurakumAra deva devIo sAthe saMvAsa kare che (4) koI asurakumAra deva, asurakumAranI devIo sAthe saMvAsa kare che. 51 caDavvihe saMvAse paNNatte, taM jahA- deve NAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchai, deve NAmamege rakkhasIe saddhiM saMvAsaM gacchai, rakkhase NAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchai, rakkhase NAmamege rakkhasIe saddhiM saMvAsaM gacchai / bhAvArtha :- cAra prakAranA saMvAsa kahyA che, te A pramANe che- (1) koI deva devIo sAthe saMvAsa kare che (2) koI deva rAkSasIo(vyaMtaradevIo) sAthe saMvAsa kare che (3) koI rAkSasa(vyaMtara deva) devIo sAthe saMvAsa kare che (4) koI rAkSasa rAkSasIo sAthe saMvAsa kare che. 52 cauvvihe saMvAse paNNatte, taM jahA- deve NAmamege devIe saddhiM saMvAsaM Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: deza-4 | 515 gacchai, deve NAmamege maNussIe saddhiM saMvAsaM gacchai, maNusse NAmamege devIe saddhiM saMvAsaM gacchai, maNusse NAmamege maNussIe saddhiM saMvAsaM gacchai / bhAvArtha :- yAra prahAranA saMvAsa hA cha, te // prabhA cha- (1) aheva hevI sAthe saMvAsa cha (2) oIvi manuSyA sAthe saMpAsa 42 cha (3) oI manuSya hevI sAthe saMpAsa 42 cha (4) oI manuSya manuSyANI sAthe saMvAsa kare che. 53 cauvvihe saMvAse paNNatte, taM jahA- asure NAmamege asurIe saddhiM saMvAsaM gacchai, asure NAmamege rakkhasIe saddhiM saMvAsaM gacchai, rakkhase NAmamege asurIe saddhiM saMvAsaM gacchai, rakkhase NAmamege rakkhasIe saddhiM saMvAsaM gacchai / bhAvArtha :- yAra prA2nA saMpAsa hyA cha, te // prabhA cha- (1) 05 asu2 asurImo sAthe saMvAsa 42 cha (2) 05 asura rAkSasImo sAthe saMvAsa 42 cha (3) rAkSasa asurImo sAthe saMpAsa 42 cha (4) koI rAkSasa, rAkSasIo sAthe saMvAsa kare che. 54 cauvvihe saMvAse paNNatte, taM jahA- asure NAmamege asurIe saddhiM saMvAsaM gacchai, asure NAmamege maNussIe saddhiM saMvAsaM gacchai, maNusse NAmamege asurIe saddhiM saMvAsaM gacchai, maNusse NAmamege maNussIe saddhiM saMvAsaM gacchai / bhAvArtha :- yAra prA2nA saMpAsa hyA cha, te // prabhA cha- (1) 05 asu2 asurImo sAthe saMvAsa kare che (2) koI asura manuSyANI sAthe saMvAsa kare che (3) koI manuSya asurIo sAthe saMvAsa kare che (4) oI manuSya manuSyA sAthe saMpAsa 42 7. 55 cauvvihe saMvAse paNNatte, taM jahA- rakkhase NAmamege rakkhasIe saddhiM saMvAsaM gacchai, rakkhase NAmamege maNussIe saddhiM saMvAsaM gacchai, maNusse NAmamege rakkhasIe saddhiM saMvAsaM gacchai, maNusse NAmamege maNussIe saddhiM saMvAsa gacchai / bhAvArtha :- yAra praa2n| saMvAsa hyA cha, te // prabhAcha- (1) 15 rAkSasa rAkSasImo sAthe saMvAsa 13cha (2) ozakSasa manuSyAe sAthe saMvAsa cha (3) omanuSya rAkSasImo sAthe saMvAsa cha (4) omanuSya manuSyAzI sAthe saMvAsa che. viveyana : prastuta sUtramAM deva ane manuSyanA saMvAsanuM kathana che. saMvAsa :- strI-puruSanA maithuna sevanane saMvAsa kahe che. veda mohanIya karmanA udayathI strI puruSane Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 516] zrI ThANAga sutra-1 viSaya sevanano saMkalpa thAya che. sAmAnya vedodayathI svajAti ane svamaryAdAthI saMvAsa saMkalpa thAya che paraMtu jyAre vedamohanIya karmano prabaLa udaya thAya che tyAre parajAtIya saMvAsanA saMkalpa paNa thAya che. karmonI vicitratAthI deva, manuSya koInI paNa AvI sthiti thaI zake che. A sUtromAM deva-devI pada dvArA jyotiSI ane vaimAnika devone grahaNa karyA che. asura padathI asurakumAra vagere bhavanapatidevone ane rAkSasa padathI vyaMtara devone grahaNa karyA che. catuHsthAnanuM varNana hovAthI tiryaMcane grahaNa karyA nathI paraMtu upalakSaNathI teomAM paNa sUtrokta sarvavikalpo thAya che. deva, asura, rAkSasa, manuSya, devI, asurakumArIo, rAkSasI ane manuSyANI vedamohanA udaye ke tIvra udaye paraspara ekabIjA sAthe saMvAsa karI zake che, te A sUtro dvArA ullekhita che. saMsArI prANImAM guNonI vRddhi thatAM brahmabhAvanA jAgRta thAya ane vItarAga dazA pragaTe tyAre saMvAsanI IcchAno nAza thaI jAya che. cAra prakAre cAritra phaLano vinAza :56 cauvvihe avaddhaMse paNNatte, taM jahA- Asure, Abhioge, saMmohe, devkivvise| bhAvArtha :- cAra prakAre cAritrano apardhvasa(vinAza) kahyo che, te A pramANe che- (1) AsurI pravRttiothI (2) Abhiyogika pravRttiothI (3) sammohika pravRttiothI (4) kilviSika deva thavA yogya kilpiSaka pravRttiothI cAritrano vinAza thAya che. 57 cauhi ThANehiM jIvA AsurattAe kammaM pagareti, taM jahA- kovasIlayAe, pAhuDasIlayAe, saMsattatavokammeNaM, nnimittaajiivyaae|| bhAvArtha :- cAra prakArathI jIva asuratva karma(asuramAM janma levA yogya karma)nuM upArjana kare che, te A pramANe che- (1) kopazIlatA (2) kalahazIlatA (3) saMsakta-laukika AzaMsAyukta tapasyA, (4) nimitta dvArA AjIvikA calAvavI. 58 cauhi ThANehiM jIvA AbhiogattAe kammaM pagareti, taM jahA- attukkoseNaM, paraparivAeNaM, bhUikammeNaM, kouyakaraNeNaM / bhAvArtha - cAra prakAre jIva Abhiyogatva karma upArjana kare che, te A pramANe che- (1) AtmotkarSasvaprazaMsA (2) para parivAda-paraniMdA (3) bhUtikarma (4) kautuka pravRtti. 59 cauhi ThANehiM jIvA sammohattAe kamma pagareti, taM jahA- ummaggadesaNAe, maggaMtarAeNaM, kAmAsaMsappaogeNaM, bhijjANiyANakaraNeNaM / Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4 : uddezaka-4 bhAvArtha :- cAra prakAre jIva sammohatva karma upArjana kare che, te A pramANe che- (1) unmArga dezanA (2) sanmArga mArgAntarAya (3) kAmAsaMsA prayoga (4) bhidhyA nidAnakaraNa = lobhavaza ke Asakti vaza nidAna karavuM. 517 60 cauhi~ ThANehiM jIvA devakivvisiyattAe kammaM pagarreti, taM jahAarahaMtANaM avaNNaM vadamANe, arahaMtapaNNattassa dhammassa avaNNaM vadamANe, AyariyauvajjhA- yANamavaNNaM vadamANe, cAuvaNNassa saMghassa avaNNaM vadamANe / bhAvArtha :- cAra prakAre jIva deva kikviSikatva karma upArjana kare che, te A pramANe che- (1) arhantonA avarNavAda bolavAthI (2) arhatprajJapta dharmanA avarNavAda karavAthI (3) AcArya ane upAdhyAya (guru-- upakArI)nA avarNavAda karavAthI (4) caturvidha saMghanA avarNavAda karavAthI. vivecana : prastuta sUtramAM saMyama ane tapanA avamUlyananA kAraNo darzAvyA che. apadhvaMsa :- cAritra ane tenA phaLanA vinAzane apaUsa kahe che. zuddha saMyama ane tapazcaryAnuM phaLa nirvANa che athavA ucca kakSAnA devalokanI prApti che paraMtu saMyama, tapazcaryA sAthe koI paNa prakAranI dUSita vRttio joDAI jAya to te saMyama ane tapa sAdhanA dUSita thAya che. tenA phaLa svarUpe nimna kakSAnA devomAM utpatti thAya che. te cAritra phaLano vinAza--apadhvaMsa kahevAya che. te apadhvaMsa asura vagere cAra prakArano che. te cAra prakAranA vinAzanuM svarUpa darzAvatA punaH tenA cAra-cAra prakAra sUtramAM darzAvyA che. tethI saMyama, tapano vinAza ane tenA kAraNo vistArathI spaSTa thaI jAya che. asura apadhvaMsanA kAraNo :- (1) kopazIlatA- cAritranA pAlana sAthe vAraMvAra krodhayukta pravRtti kare. (2) prAbhUta zIlatA- cAritranA pAlana sAthe vAraMvAra kalaha kare. (3) saMsakta tapakarma- AhAra, pAtrAdinI prApti mATe ane laukika AzaMsAothI tapasyA kare. (4) nimittajIvitA- hAni, lAbha Adinimitta batAvI AhArAdi prApta kare. A cAra AsurI pravRttithI nAza thatAM saMyamane asura apadhvaMsa kahe che. Abhiyoga apadhvaMsanA kAraNo H- (1) AtmotkarSa- potAnA guNonuM abhimAna tathA AtmaprazaMsA kare. (2) para parivAda- anyanA doSa pragaTa karI tenI niMdA kare. (3) bhUti karma- jvara, bhUtAveza Adi dUra karavA bhasma, rakSA poTalI vagere Ape. (4) kautuka pravRtti- saubhAgyavRddhi Adi mATe mandrita jalAdi chAMTe. A cAra Abhiyogika pravRttithI nAza thatAM saMyamane Abhiyoga apadhvaMsa kahe che. saMmoha apadhvaMsanA kAraNo :- (1) unmArga dezanA- jinavANIthI viruddha mithyA mArgano upadeza Ape. (2) mArgAntarAya- mukti mArge cAlatI vyaktine aMtarAya kare. (3) kAmAsaMsAprayoga-tapasyA Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 518 | zrI ThANAga sutra-1 karI kAmabhoganI abhilASA rAkhe. (4) bhidhyA nidAna-tIvra lAlasAvaza bhogonuM nidAna kare. lAlasA ke lobha vinA prArthanA karavI te nidAna nathI. A cAra saMmohI pravRttithI nAza thatAM saMyamane saMmoha apadhvaMsa kahe che. kilpiSa apardhvasanA kAraNoH- (1) ahaMnta (2) ahaMnta prarUpita dharma (3) AcAryAdi (4) saMghanA avarNavAda bole, doSa na hovA chatAM doSAropaNa kare athavA apakIrti phelAve tene avarNavAda kahe che. A cAra kilpiSaka pravRttithI nAza thatAM saMyamane kilvISa apadhvaMsa kahe che. A rIte prastuta sUtro dvArA soLa prakAranI cAritra vidhvaMsaka pravRttiono ullekha thayo che. A pravRttiothI saMyama, tapanI utkRSTa sAdhanA ane tenuM phaLa malina ke dUSita thaI jAya che. tethI devadurgatinI prApti thAya che. jo A pravRttio sAthe saMyamanI Avazyaka vidhio ane tapanI bhAvanAo paNa gauNa thaI jAya to te sAdhaka devagatithI paNa vaMcita thaI Arti, raudra dhyAnane AdhIna thaI, taprAyogya anya gatione paNa prApta kare che. pravajyAnA cAra-cAra prakAro :61 cauThivahA pavvajjA paNNattA, taM jahA- ihalogapaDibaddhA, paralogapaDibaddhA, duhaologapaDibaddhA, appaDibaddhA / bhAvArtha :- cAra prakAranI pravajyA(nigraMtha dIkSA) kahI che, te A pramANe che- (1) Ihaloka pratibaddhAIhalaukika bhAvanAmUlaka dIkSA (2) paraloka pratibaddhA-paralaukika bhAvanAmUlaka dIkSA (3) lokadraya pratibaddhA-ubhayalaukika bhAvanAmUlaka dIkSA (4) apratibaddhA-mAtra Atma kalyANa hetuka dIkSA. |62 cauvvihA pavvajjA paNNattA, taM jahA- puraopaDibaddhA, maggaopaDibaddhA, duhaopaDibaddhA, appaDibaddhA / bhAvArtha :- cAra prakAranI pravajyA kahI che, te A pramANe che- (1) purataH(agrataH) pratibaddhAziSya, pada, jJAna vagere saMyama jIvana saMbaMdhI saMkalpita dIkSA arthAtu zramaNo sAthe vacanabaddha thaIne levAtI dIkSA. (2) mArcataH(prata:)pratibaddhA-ziSyatva, sevAbhakti vagere gRhastha saMbaMdhI saMkalpita dIkSA. (3) ubhaya pratibaddhA-zramaNa ane gRhastha ubhaya saMkalpita, vacana pratibaddha dIkSA (4) apratibaddhA- zramaNa athavA gRhastha koInI sAthe koIpaNa saMkalpa-vacanabaddhatA vinA Atma kalyANanA saMkalpathI levAtI dIkSA. 63 cauThivahA pavvajjA paNNattA, taM jahA- ovAyapavvajjA, akkhAyapavvajjA, saMgArapavvajjA, vihagagaipavvajjA / Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4 [ pa19 ] bhAvArtha - cAra prakAranI pravrajyA kahI che, te A pramANe che- (1) avatApa pravrajyA- guru vagerenI sevAnA kAraNe levAtI dIkSA (2) AkhyAta pravrajyA- guru AdinA AdezathI levAtI dIkSA, (3) saMgAra pravajyA- pUrvabaddha vacanathI levAtI dIkSA (4) vihagagati pravajyA- asahAya ekAkI thaI javAthI levAtI dIkSA. 64 cauvvihA pavvajjA paNNattA, taM jahA- tuyAvaittA, puyAvaittA, buAvaittA, paripuyAvaittA / bhAvArtha :- cAra prakAranI pravajyA kahI che, te A pramANe che- (1) todayitvA pravajyA- bhaya, kaSTa ke camatkAranA mAdhyame ati preraNAthI devAtI dIkSA (2) plAvayitvA pravrajyA- anyatra laI jaIne devAtI dIkSA (3) vAdayitvA pravrajyA- koIne vAtomAM laI, vacanabaddha karI, devAtI dIkSA (4) pariDutayitvA pravrajyA-pralobhana batAvI ke phosalAvIne devAtI dIkSA. 65 cauvvihA pavvajjA paNNattA, ta jahA- NaDakhaiyA, bhaDakhaiyA, sIhakhaiyA, siyAlakhaiyA / bhAvArtha :- cAra prakAranI pravrajyA kahI che, te A pramANe che- (1) naTakhAditA- naTavRttithI(vyAkhyAna vagere pravRttithI prasanna karI bhikSA prApta karanAranI pravrajyA, (2) bhaTakhAditA- bhaTravRttithI (bala sAmarthya pratiSThA dekhADI) bhikSA prApta karanAranI pravrajyA, (3) siMhakhAditA-siMha vRttithI (potAnA zauryAtirekathI anyanI avajJA karI)bhikSA prApta karanAranI pravrajyA, (4) zRMgAlakhAdita- mRgAla vRttithI (aneka vyakti pAse dInatA karI) bhikSA prApta karanAranI pravrajyA. |66 cauvvihA kisI paNNattA, taM jahA- vAviyA, parivAviyA, priMdiyA, pariNidiyA / evAmeva cauvvihA pavvajjA paNNattA, taM jahA- vAviyA, parivAviyA, NidiyA, pariNiMdiyA / bhAvArtha - cAra prakAranI khetI karI che, te A pramANe che- (1) vApitA- eka vakhata vAvelA ghauM AdinI khetI (2) parivApitA- eka vakhata vAvIne pharI tyAMthI kADhI, bIje vAvavA rUpa cokhA vagerenI khetI (3) niditA- vAvelA dhAnyanI sAthe ugelA vijAtIya ghAsane niMdI(kADhI), taiyAra thatI khetI (4) pariniMditA- vAvelA dhAnyanI sAthe ugelA ghAsAdine vAraMvAra kADhe tevI khetI. te ja rIte pravrajyA cAra prakAranI kahI che, te A pramANe che-(1) vApitA pravrajyA- eka vakhata apAtI sAmAyika cAritra rUpa dIkSA. (2) parivApitA pravrajyA pUrve Apela sAmAyika cAritrano cheda karI, punaH mahAvratAropaNa karavA rUpa dIkSA. (3) niMditA pravrajyA- doSonI AlocanAthI ekavAra cheda(prAyazcitta)prApta karanAranI dIkSA. (4) pariniMditA pravrajyA- vAraMvAra cheda(prAyazcitta)prApta Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para0 ] zrI ThANAga sUtra-1 karanAranI dIkSA. 67 cauvvihA pavvajjA paNNattA,taM jahA- dhaNNapuMjiyasamANA dhaNNaviralliya samANA, dhaNNavikkhiyasamANA, dhaNNasaMkaTTiyasamANA / bhAvArtha - cAra prakAranI pravrajyA kahI che, te A pramANe che- (1) puMjita dhAnyasama pravrayA pUrNa rIte sApha karI, rAkhelA DhagalA samAna (2) vikharelA dhAnyasama pravrajyA-upaNAvIne sApha karI, vikharAyelA dhAnya sama (3) vikSipta dhAnyasama pravrajyA- baLado dvArA kacarAyelA upappA vinAnA dhAnya sama (4) saMkarSita dhAnyasama pravrajyA-baLadothI vagara kacarAyela, mAtra kApIne rAkhelA dhAnyanA pULA sama. vivecana : prastuta sUtromAM vividha dRSTikoNathI pravrajyAnA prakAra pradarzita karyA che. jemAM dIkSA levAnA bAra nimitta kAraNa, dIkSA devAnA cAra prakAra, bhikSA levAnI rItanI apekSAe dIkSitanA cAra prakAra, kRSinI upamAe pravrajyAnA cAra prakAra ane zuddha, azuddha dhAcakaNa ane tenA pujanI upamAe cAra prakAranI pravrajyA. A rIte dIkSA ane dIkSitanA kula aThyAvIsa prakAra darzAvyA che. pravajyA - pAMca mahAvratane dhAraNa karavA, dIkSA aMgIkAra karavI, tene pravrayA kahe che. (1) Ihaloka pratibaddhA - A loka saMbaMdhI jIvana nirvAhanA hetuthI je dIkSA levAya te. (2) paraloka pratibaddhA - paraloka saMbaMdhI kAmabhoga mATe je dIkSA levAya te. (3) lokadraya pratibaddhA ukta banne lokanA prayojanathI je dIkSA levAya te. (5) purata:pratibaddhA - pUrvadIkSita zramaNo sAthe AhAra, vastra, pAtra, pada ane ziSyAdi banAvavA saMbaMdhI vacanabaddha karIne levAtI dIkSA. (6) mArcata (pRSThataH) pratibaddhAH- pAchaLa rahelA pArivArikajano sAthe ke anya gRhastho sAthe ziSya thavA, bhikSA, sevA, upAsanA vagere saMbaMdhI vacanabaddha karIne levAtI dIkSA. (7) dvaya pratibaddhA - zramaNa ane gRhastha baMne sAthe zarata bAMdhI levAtI dIkSA. (48) apratibaddhA - IcchAothI rahita, mAtra Atma kalyANanA hetuthI vairAgya sAthe levAtI dIkSA. (9) apAta pravajyA - prasaMgopAta jarUra UbhI thatAM sadguruonI sevA mATe dIkSA levI. bIjAne zAtA ane zAMti upajAvavAnA bhAvathI dIkSA grahaNa kare che. (10) AkhyAta prajyA :- mahApuruSonA kahevAthI, zAstra zravaNathI ke koInI preraNAthI dIkSA le te. Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4. 521 jema AryarakSitanAbhAI phalyurakSitanI dIkSA. (11) saMgAra pravrajyA - 'tame dIkSA lezo to huM dIkSA laIza, A rIte pratijJAbaddha ke saMketapUrvaka dIkSA le che. jema ke metArya muninI saMketa dIkSA. (12) vihagagati pravajyA - jema pakSI AkAzamAM ekaluM uDe che, tevI rIte parivArAdinA viyogathI ke videza cAlyA javAthI parivAra rahita asahAya, ekalo thavAthI dIkSA le te. (1) todayitvA pravrajyA -duHkha, vyathA, kaSTa ApIne, zArIrika baLa athavA vidyAbaLathI camatkArAdi batAvI, vivazatalAcAra) karI dIkSA Ape che. ll13ll. (2) plAvayitvA pravrajyA :- anya sthAne laI jaIne, pArivArikajanonI AjJA lIdhA vinA dIkSA Ape che. ll14o. (3) vAcayitvA:- vAtacIta karI, koI rIte tene vacanabaddha karI dIkSA Ape te athavA gulAmI, dAsatvamAMthI choDAvI, upakRta karI, apAtI pravrajyA. //15 (4) pariplatayitvA pravajyA- snigdha, miSTa bhojana karAvIne, miSTa AhAranuM pralobhana ke anya suvidhA, padavI vagerenuM pralobhana ApI athavA koInI niMdA, stuti karI; phosalAvIne dIkSA Ape che. l/1al. (1) naTakhAditA :- je zramaNa naTanI jema saMvega-vairAgya rahita, dharmakathA kahI ane miSTravyavahAra karI, bhojanAdi prApta kare tenI dIkSA naTakhAditA kahevAya. ll17thI (2) bhaTa khAditA :- je sAdhu subhaTa samAna baLa batAvI bhojana prApta kare tenI dIkSA bhaTakhAditA kahevAya. ll18 (3) siMha khAditA:- je sAdhu siMhanI jema potAnA zauryathI svataH bhojana prApta kare, adIna vRttithI AhAra grahaNa kare, tenI dIkSA siMhakhAditA kahevAya. ll19aaaa (4) mRgAlakhAditA - je sAdhu ziyALanI jema dIna vRttithI bhojanAdi grahaNa kare tenI dIkSA, zRMgAlakhAditA kahevAya. ll2ll (1) vApitA(uptA)pravajyA- jema kheDUta ghauM AdinuM vAvetara karI, tenI khetI kare che, tema je pravrajyAmAM sAmAyika cAritrano svIkAra karavAmAM Ave che. ra1ll (2) parivApitA pravrajyA - DAMgaranA choDa vagerene ukheDI, pharI ropavAmAM Ave ane dhAnyanA ropAne be-traNavAra ukheDI, bIjI jagyAe ropavAmAM Ave tema je pravrajyAmAM mahAvratonuM AropaNa karavAmAM Ave, vaDI dIkSA ApavAmAM Ave che. raro Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parara | zrI ThANAga sutra-1 (3) nijitA pravajyA:- vijAtIya choDa, ghAsa vagerenuM niMdAmaNa karI, khetI karavAmAM Ave; tema ja dIkSAmAM AlocanAthI zuddhi karavAmAM Ave, cheda prAyazcitta ApavAmAM Ave che. riyall (4) paraniditA pravajyA- jema ghAsa vagerenuM be-traNavAra niMdAmaNa karI, khetI karavAmAM Ave tema je pravrajyAmAM vAraMvAra aticAronI AlocanAthI temaja cheda prAyazcittathI zuddhi karAya che. ra4ll (1) paMjita dhAnya samAna :- sApha karIne khaLAmAM rAkhelA dhAnyanA DhagalA jevI nirdoSa pravrajyA. aticAra rUpI kacarAnI zuddhi thavAthI bilakula zuddha pravrajyA. ripI. (2) visarita dhAnya samAna - pavanathI upaNIne sApha karelA paraMtu khaLAmAM vikharAyelA dhAnya alpa tuNavALA hoya tema alpa-aticAravALI dIkSA. rA. (3) vikSipta dhAnya samAna :- khaLAmAM baLadoe kacarelA ane vagara upaselA dhAnyamAM kacaro vadhAre hoya tema je pravrajyA mULaguNa ane uttaraguNanA aticArathI yukta hoya te pravrajyA. ra7I (4) saMkarSita dhAnya samAna - khaLAmAM mAtra kApIne rAkhelA, vagara kacarAyelA dhAnyanA DhagalAmAM taNakhalA, DuMDA, dhuLa vagere vadhAre hoya tenI apekSAe dhAnya alpa hoya, tema je pravrajyA ghaNA aticAranA kAraNe doSabahula hoya, saMyamasAra alpa hoya tevI pravrajyA. ra8. cAra saMjJA ane tenA cAra-cAra kAraNo - |68 cattAri saNNAo paNNattAo, taM jahA- AhArasaNNA, bhayasaNNA, mehuNasaNNA, pariggahasaNNA / bhAvArtha :- cAra prakAranI saMjJA kahI che, te A pramANe che- (1) AhAra saMjJA (2) bhayasaMjJA (3) maithuna saMjJA (4) parigraha saMjJA. 69 cauhi ThANehiM AhArasaNNA samuppajjai, taM jahA- omakoTThayAe, chuhAveyaNijjassa kammassa udaeNaM, maIe, tadaTThovaogeNaM / bhAvArtha :- cAra kAraNe AhArasaMjJA utpanna thAya che, te A pramANe che- (1) peTa khAlI hovAthI (2) kSudhA vedanIya karmanA udayathI (3) AhAra saMbaMdhI vAto sAMbhaLavAthI (4) AhAra saMbaMdhI vicAra-ciMtana karavAthI AhAranI abhilASA utpanna thAya. 70 cauhiM ThANehiM bhayasaNNA samuppajjai, taM jahA- hINasattatAe, bhayaveyaNijjassa kammassa udaeNaM, maIe, tadaTThovaogeNaM / bhAvArtha :- cAra kAraNe bhaya saMjJA utpanna thAya che, te A pramANe che- (1) sattva(zakti)nI Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4. | pa23 | hInatAthI (2) bhaya vedanIya karmanA udayathI (3) bhayajanaka vAta sAMbhaLavAthI, bhayaMkara padArtha jovAthI. (4) bhayanuM ciMtana-vicAra karavAthI. |71 cauhi ThANehiM mehuNasaNNA samuppajjai, taM jahA- ciyamaMsasoNiyattAe, mohaNijjassa kammassa udaeNaM, maIe, tadaTThovaogeNaM / bhAvArtha - maithuna saMjJA cAra prakAre utpanna thAya che, te A pramANe che- (1) zarIramAM mAMsa, rakta, vIryanI vRddhi thavAthI (2) veda mohanIya karmanA udayathI (3) maithuna viSayaka vAta sAMbhaLavAthI (4) maithunamAM upayoga joDavAthI, tenuM ciMtana karavAthI. 72 cauhi ThANehiM pariggahasaNNA samuppajjai, taM jahA- avimuttayAe, lobha- veyaNijjassa kammassa udaeNaM, maie, tadaTThovaogeNaM / bhAvArtha :- cAra kAraNe parigraha saMjJA utpanna thAya che, te A pramANe che- (1) padArthano saMcaya karavAthI, parigrahano tyAga na karavAthI (2) lobha mohanIya karmanA udayathI (3) parigrahane joI, taviSayaka buddhi utpanna thavAthI (4) parigraha saMbaMdhI vicAra-ciMtana karavAthI. vivecana : prastuta sUtramAM saMjJA ane tenA kAraNonuM vizada varNana che. saMjJA = abhilASA, IcchA, ceSTA. saMjJA eTale jIvanA Avega, jIvanI prAthamika vRttio. - ukta cAre sUtromAM cAre saMjJAnI utpattinA cAra-cAra kAraNa batAvyA che. temAM kSudhA athavA azAtA vedanIya karmano udaya AhAra saMjJAnuM, bhaya mohanIya karmano udaya bhayasaMjJAnuM, vedamohanIyano udaya maithuna saMjJAnuM ane lobha mohanIyano udaya parigraha saMjJAnuM aMtaraMga kAraNa che. zeSa traNa traNa kAraNo te saMjJAnA bahiraMga kAraNa che. te sUtrArthathI spaSTa che. cAra gatinI apekSAe cAra prakAranA 'kAma' :73 cauvvihA kAmA paNNattA, taM jahA- siMgArA, kaluNA, bIbhacchA, roddA / siMgArA kAmA devANaM, kaluNA kAmA maNuyANaM, bIbhacchA kAmA tirikkhajoNiyANaM, roddA kAmA NeraiyANaM / bhAvArtha :- cAra prakAranA kAma kahyA che, te A pramANe che- (1) zRMgArakAma (2) karuNakAma (3) bIbhatsakAma (4) raudrakAma. zRMgArakAma devomAM, karuNakAma manuSyamAM, bIbhatsakAma tiryaMcayonikamAM, raudrakAma nArakImAM hoya che. Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ para4 ] zrI ThANAga sUtra-1 vivecana : kAma eTale abhilASA. zabda, rUpamAM AsaktinA kAraNe je sukha anubhavAya, tene kAma kahe che. tenA cAra prakAra che. zRMgArakAma- Adi, madhya ke aMtamAM sukhadAyaka, manojJa ane prakRSTa ratinA utpAdaka hoya tene zRMgArakAma kahe che. devonA kAma zRMgAra pradhAna hoya che. karuNakAma:- karuNakAma zoka svabhAvavALA hoya che. te viSayasukha devasamAna abhISTa na hovAthI tuccha ane kSaNabharamAM naSTa thatAM hovAthI zocanarUpa hoya che. manuSyanA kAma karuNA pradhAna hoya che. bIbhatsakAma :- je kAmanI pratyeka avasthAmAM jugupsA hoya che, te jugupsanIyakAma bIbhatsakAma kahevAya che. tiryaMconA kAmabhoga bIbhatsarasathI paripUrNa hoya che.. rauddhakAma - je kAma atyaMta dAruNa, duHkhadAyI ane atyaMta aniSTa hoya tene raudrakAma kahe che. sutramAM nArakonA kAmane raudrakAma kahyA che. te uparAMta manuSyomAM paNa je krUratApUrvaka baLAtkAra thAya che tene paNa raudrakAma kahI zakAya che. pANInI upamAe puruSanI caubhaMgIo :74 cattAri udagA paNNattA, taM jahA- uttANe NAmamege uttANodae, uttANe NAmamege gaMbhIrodae, gaMbhIre NAmamege uttANodae, gaMbhIre NAmamege gaMbhIrodae / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- uttANe NAmamege uttANahiyae, cubhNgo| bhAvArtha :- cAra prakAranA pANI kahyA che, te A pramANe che- (1) koI pANI alpa che ane svaccha hovAthI tenuM taLIyuM dekhAya che (2) koI pANI alpa che paNa te malina hovAthI tenuM taLIyuM dekhAtuM nathI (3) koI pANI pracura che paNa svaccha hovAthI tenuM taLIyuM dekhAya che (4) koI pANI pracura che ane te malina hovAthI tenuM taLIyuM dekhAtuM nathI. A rIte puruSa paNa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) uttAna ane uttAna hRdayakoI puruSa bAhya ceSTAthI paNa agaMbhIra hoya che ane hadayathI paNa agaMbhIra--tuccha prakRtivALA hoya che. (2) uttAna ane gaMbhIra hRdaya- koI puruSa bAhya ceSTAthI agaMbhIra hoya che paNa hRdayathI gaMbhIra hoya che. (3) gaMbhIra ane uttAnahRdaya- koI puruSa bAhyaceSTAthI gaMbhIra hoya paNa hRdayathI agaMbhIra-tuccha prakRtivALA hoya che. (4) koI puruSa bAhya ceSTA ane hRdaya-aMtaraMga svabhAva baMnethI gaMbhIra hoya che. | 75 cattAri udagA paNNattA, taM jahA- uttANe NAmamege uttANobhAsI, uttANe Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4 | pa25] NAmamege gaMbhIrobhAsI, gaMbhIre NAmamege uttANobhAsI, gaMbhIre NAmamege gNbhiirobhaasii| evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA,taM jahA- uttANe NAmamege uttaannomAsI, ra3mo ! bhAvArtha :- cAra prakAranA udaka kahyA che, te A pramANe che- (1) koI pANI alpa che ane alpa dekhAya che (2) koI pANI alpa hoya ane sthaLa vizeSanA kAraNe agAdha dekhAya (3) koI pANI agAdha hoya paNa sthaLavizeSanA kAraNe alpa dekhAya (4) koI pANI agAdha hoya ane agAdha dekhAya. te ja rIte puruSa paNa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa tuccha svabhAvanA hoya ane vyavahArathI paNa tuccha dekhAya (2) koI puruSa tuccha svabhAvanA hovA chatAM vyavahArathI gaMbhIra dekhAya (3) koI puruSa gaMbhIra hoya paraMtu vyavahArathI ke pravRttithI tuccha dekhAya (4) koI puruSa gaMbhIra hoya ane vyavahAra pravRttithI paNa gaMbhIra dekhAya. |76 cattAri udahI paNNattA, taM jahA- uttANe NAmamege uttANodahI uttANe NAmege gaMbhIrodahI, gaMbhIre NAmamege utANodahI, gaMbhIre NAmamege gaMbhIrodahI / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- uttANe NAmamege uttANahiyae uttANe NAmamege gaMbhIrahiyae, gaMbhIre NAmamege uttANahiyae, gaMbhIre NAmamege gaMbhIra hiyae / bhAvArtha :- cAra prakAranA samudra kahyA che, te A pramANe che- (1) koI samudrasthaLa pahelAM alpa pANIvALuM hoya ane pachI paNa alpa pANIvALuM rahe (2) koI samudrasthaLa pahelAM alpa pANIvALuM hoya ane pachI bharatI AvavAthI gaMbhIra(vizeSa) pANIvALuM thaI jAya (3) koI samudrasthaLa pahelAM gaMbhIra (vizeSa) pANIvALuM hoya ane pachI oTa AvavAthI alpa pANIvALuM thaI jAya (4) koI samudrasthaLa pahelAM ane pachI gaMbhIra(vizeSa) pANIvALuM rahe. te ja rIte puruSa paNa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa pravRttithI tuccha hoya ane tenuM hRdaya paNa tuccha hoya (2) koI puruSano vyavahAra koI kAraNathI tuccha hoya paNa hRdaya gaMbhIra hoya (3) koI puruSa vyavahAra kuzaLa hovAthI gaMbhIra hoya paNa hRdayathI tuccha hoya (4) koI puruSa pravRttithI ane hRdayathI baMne rIte gaMbhIra hoya. |77 cattAri udahI paNNattA, taM jahA- uttANe NAmamege uttANobhAsI, caubhaMgo / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- uttANe NAmamege uttANobhAsI, caubhaMgo / Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga satra-1 bhAvArtha :- samudranA cAra prakAra kahyA che, te A pramANe che- (1) koI sthaLe alpa pANIvALo hoya ane alpa pANIvALo ja dekhAya (2) koI sthaLe alpa pANIvALo hoya paNa prAkRtika kAraNe gaMbhIra (vizeSa) pANIvALo dekhAya (3) koI sthaLe agAdha(vizeSa) pANIvALo hoya paNa koI kAraNe alpa pANIvALo dekhAya. (4) koI sthaLe agAdha(vizeSa) pANIvALo hoya ane tevo ja dekhAya. para te ja rIte puruSa paNa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa tuccha puruSa tuccha svabhAvano hoya ane hRdayathI paNa tuccha hoya (2) koI puruSa tuccha svabhAvano hoya paNa hRdaya vizALa hoya (3) koI puruSa svabhAvathI gaMbhIra hoya paNa hRdayathI tuccha hoya (4) koI puruSa svabhAvathI ane hRdayathI baMne prakAre gaMbhIra hoya. vivecana : prastuta sUtramAM pANI ane samudranA daSTAMte manuSyanA tuccha--anuccha vagere guNa prarUpyA che. uttAna H- pratanuM, alpa, chIcharuM, tuccha, gaMbhIra :- agAdha, UMDu, anuccha, uttAna uttAnodaka :- koI jala chIcharuM, thoDuM ane svaccha hoya ane teno aMdarano bhAga dekhAto hoya, tema koI puruSa bahArathI chIcharA ane hRdayathI paNa chIcharA hoya. uttAna gaMbhIrodaka :- koI jala alpa paraMtu gaMbhIra hoya che. malina hovAthI aMdarano bhAga dekhAto na hoya. tema koI puruSa bahArathI chIcharA paraMtu gaMbhIra hRdayavALA hoya. gaMbhIra ane uttAnodaka :- koI jala gambhIra(UMDuM) paraMtu svaccha hoya che. tema koI puruSa bahArathI gaMbhIra ane aMdarathI(hRdayathI) chIcharA hoya. gaMbhIra ane gaMbhIroThaka - koI jala gaMbhIra ane malina hoya che. tema koI puruSa bahArathI gaMbhIra ane aMdarathI paNa gaMbhIra hoya. avabhAsa - dekhAvuM. tuccha hoya ke na hoya paNa tuccha jevA dekhAvuM, tema gaMbhIra hoya ke gaMbhIra na hoya :gaMbhIra jevA dekhAvuM. uttAna ane uttAnAvabhAsI :- jema pANI chIcharuM hoya ane chIcharuM hoya tevuM jaNAya che, tema koI * puruSa tuccha hoya ane tuccha kArya karavAthI chIcharA jaNAya che. uttAna ane gaMbhIrAvabhAsI - koI jala chIcharuM hoya paraMtu sthAnanI vizeSatAthI UMDuM jaNAya, tema koI puruSa tuccha hoya paraMtu gaMbhIra dekhAya tevA kArya kare tethI gaMbhIra dekhAya. Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4 [ pa27] gaMbhIra uttAnAvabhAsI - koI ja UMDu hoya paraMtu sthAnanI vizeSatAthI chIcharuM dekhAya, tema koI puruSa gaMbhIra hoya paraMtu tuccha kArya karavAthI tuccha jevA jaNAya che. gaMbhIra ane gaMbhIrAbhAsI :- koI jala UMDu hoya ane UMDu jaNAya, tema koI puruSa gaMbhIra hoya ane tucchatA dekhADatA na hovAthI gaMbhIra ja jaNAya che. uttAna ane uttAnodadhiH- koI samudra pahelA uttAna ane pachI paNa uttAna hoya che. kAMThAnA jaLanI apekSAe jyAM kyAre ya bharatI AvatI na hoya, tema koI puruSa anudAra ke tuccha hoya che ane tenuM hRdaya paNa anudAra athavA tuccha hoya. uttAna gaMbhIrodadhiH- koI samudra pahelA chIcharo hoya ne pachI bharatI AvavAthI UMDo thaI jAya che tema koI puruSano vyavahAra anudAra ke tuccha hoya paraMtu tenuM hRdaya gaMbhIra athavA udAra hoya. gaMbhIra ane uttAnodadhiH- koI samudra pahelA UMDo hoya paraMtu temAM bharatI na AvavAthI chIcharo thaI jAya che. tema koI puruSano vyavahAra gaMbhIra paraMtu anudAra athavA tuccha hRdayavALA hoya che. gaMbhIra ane gaMbhIrodadhiH- koI samudra pahelA gaMbhIra ane pachI paNa gaMbhIra hoya, tema koI puruSano vyavahAra gaMbhIra ane gaMbhIra hRdayavALo hoya che. uttAna ane uttAnAvabhAsI - koI samudra chIcharo hoya ane chIcharA jevo dekhAto hoya, tema koI puruSano svabhAva chIcharo hoya ane chIcharA jevo dekhAto hoya. uttAna ane gaMbhIrAvabhAsI - koI samudra chIcharo hoya ane gaMbhIra dekhAto hoya, tema koI puruSano svabhAva chIcharo hoya paraMtu gaMbhIra dekhAto hoya. gaMbhIra ane uttAnAvabhAsI - koI samudra gaMbhIra hoya paraMtu chIcharo dekhAya che, tema koI puruSano svabhAva gaMbhIra hoya paraMtu chIcharo dekhAto hoya. gaMbhIra ane gaMbhIrAvabhAsI - koI samudra gaMbhIra hoya ane gaMbhIra jaNAto hoya, tema koI puruSano svabhAva gaMbhIra hoya ane gaMbhIra dekhAto hoya. taravaiyAnA cAra prakAra : 78 cattAri taragA paNNattA, taM jahA- samudaM tarAmItege samudaM tarai, samudaM tarAmItege goppayaM tarai, goppayaM tarAmItege samudaM tarai, goppayaM tarAmItege goppayaM tarai / bhAvArtha :- taravaiyA(taranArA puruSa) cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI taravaiyo Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 samudra taravAno saMkalpa kare ane samudra tarI paNa jAya. (2) koI taravaiyo samudra taravAno saMkalpa kare paraMtu goSpada--thoDA jaLavAvuM sthAna tarI jAya. (3) koI taravaiyo goSpada taravAno saMkalpa kare ane samudrane tarI jAya. (4) koI taravaiyo goSpada taravAno saMkalpa kare ane goSpada tarI jAya. 528 79 cattAri taragA paNNattA, , taM jahA - samuddaM tarettA NAmamege samudde visIyai, samuddaM tarettA NAmamege goppae visIyai, goppayaM tarettA NAmamege samudde visIyai, gopyaM tarettA NAmamege goppae visIyai / bhAvArtha :- taravaiyA cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che--(1) koI taravaiyo pahelAM samudra pAra kare paraMtu pachI kyAreka samudrane taravAmAM viSAdane prApta thAya che. (2) koI taravaiyo pahelAM samudra pAra kare pachI kyAreka goSpada pAra karavAmAM viSAdane prApta thAya che. (3) koI taravaiyo pahelAM goSpada pAra kare pachI kyAreka samudra pAra karavAmAM viSAda prApta kare che. (4) koI taravaiyo pahelAM goSpada pAra kare pachI kyAreka goSpada pAra karavAmAM paNa viSAda prApta kare che. vivecana : prastuta sUtromAM samudra taranAra ane viSAda pAmanAra taravaiyAnuM be caubhaMgIdvArA nirUpaNa karyuM che. taravaiyA be prakAranA hoya che- (1) dravya (2) bhAva. sAdhAraNa jalAzaya ane samudrane taranArA dravya taravaiyA kahevAya che ane saMsArane pAra karanArA bhAva taravaiyA kahevAya che. sUtramAM dravya taravaiyAnuM varNana che. taravAnI zakti badhAmAM samAna hotI nathI. taravAnI taratamatAnA kAraNe tenI caubhaMgIo bane che. vyAkhyAkAre bhAva taravaiyAnI caubhaMgI kahI che, jemAM samudra tulya sarvaviratipaNuM ane goSpada tulya zrAvakapaNuM kahyuM che. bhAva taravaiyAnI prathama caubhaMgI :- (1) eka vyakti munidIkSA levAno saMkalpa kare che ane dIkSA laIne barAbara pALe che (2) eka vyakti muni dIkSA levAno saMkalpa kare che, paraMtu grahaNa karI zakatA nathI ane zrAvakapaNuM barAbara pALe che (3) eka vyakti munidIkSA levAno saMkalpa karato nathI paraMtu kyAreka munidIkSA grahaNa karI tenuM pAlana kare che (4) eka vyakti zrAvakapaNuM pALavAnuM vicAre che ane zrAvakapaNuM ja pALe che. = bIjI caubhaMgI :- (1) koI vyakti pahelAM saMyamamAM saphaLa thAya paNa pachI saMyama pALavAmAM khedita thAya che. (2) koI vyakti pahelAM saMyamamAM saphaLa thAya pachI zrAvaka vratapAlanamAM paNa kheda pAme che. (3) koI vyakti pahelAM zrAvaka jIvanamAM saphaLa thAya pachI saMyama jIvananI himmata kare paNa temAM kheda pAme che. (4) koI vyakti pahelAM zrAvaka jIvanamAM saphaLa thAya pachI temAM paNa kheda pAme che. pUrNa-tuccha kuMbha ane puruSanI caubhaMgIo : 80 cattAri kuMbhA paNNattA, taM jahA- puNNe NAmamege puNNe, puNNe NAmamege Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4. [ pa29 ] kuMbha pArajU tucche, tucche NAmamege puNNe, tucche NAmamege tucche / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- puNNe NAmamege puNNe, caubhaMgo / bhAvArtha - cAra prakAranA kuMbha ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che puruSa 1. koI AkArathI pUrNa hoya ane jaLathI paNa pUrNa hoya. 1. koI jAtikuLathI pUrNa hoya ane jJAnAdi guNathI paNa paripUrNa hoya. 2. koI AkArathI pUrNa hoya paNa jaLathI apUrNa hoya. 2. koI jAti AdithI paNa pUrNa hoya paNa guNothI apUrNa hoya. 3. koI AkArathI pUrNa na hoya paNa jaLathI pUrNa hoya. 3. koI jAti AdithI pUrNa na hoya paNa guNothI pUrNa hoya. 4. koI AkAra ane jaLa baMne apekSAthI apUrNa hoya. 4. koI jAti ane guNa baMne apekSAthI apUrNa hoya. 81 cattAri kuMbhA paNNattA, taM jahA- puNNe NAmamege puNNobhAsI, caubhaMgo / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taMjahA- puNNe NAmamege puNNobhAsI, cubhNgo| bhAvArtha :- cAra prakAranA kuMbha ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- puruSa 1. koI AkRti ane jaLathI pUrNa hoya ane pUrNa dekhAya. 1. koI saMpatti-zrutathI pUrNa hoya ane teno sadupayoga karato hovAthI pUrNa dekhAya. 2. koI pUrNa hoya ane apUrNa jevo dekhAya. 2. koI saMpatti-zrutathI pUrNa hoya paNa sadupayoga na karatA hovAthI apUrNa dekhAya. 3. koI apUrNa hoya paNa dekhAvamAM pUrNa dekhAya. 3. koI saMpatti-zratathI apUrNa hoya paNa vyavahArakuzaLatAthI pUrNa dekhAya. 4. koI apUrNa hoya ane apUrNa dekhAya. 4. koI saMpatti-zrutathI apUrNa hoya ane apUrNa dekhAya. 82 cattAri kuMbhA paNNattA, taM jahA- puNNe NAmamege puNNarUve, caubhaMgo / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA,taM jahA- puNNe NAmamege puNNarUve, cubhNgo| bhAvArtha - cAra prakAranA kuMbha ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che puruSa 1. koI jaLathI pUrNa ane dekhAvamAM suMdara hoya. 1. koI guNothI pUrNa ane rUpa-vezabhUSAthI suMdara hoya. 2. koI pUrNa hoya paNa dekhAvamAM asuMdara hoya. 2. koI guNothI pUrNa paNa rUpathI asuMdara hoya. Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | pa30] zrI ThANAga sUtra-1 3. koI apUrNa hoya paNa dekhAvamAM suMdara hoya. 3. koI guNothI apUrNa hoya paNa rUpathI suMdara hoya. 4. koI apUrNa hoya ane dekhAvamAM paNa 4. koI guNothI apUrNa ane rUpathI paNa asuMdara hoya. asuMdara hoya. 83 cattAri kuMbhA paNNattA, taM jahA- puNNevi ege piyaDhe, puNNevi ege avadale, tucchevi ege piyaTTe, tucchevi ege avadale / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA,taM jahA-puNNevi ege piyaTTe, cubhNgo| bhAvArtha :- cAra prakAranA kuMbha ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che puruSa 1. koI jaLa vagerethI pUrNa hoya ane 1. koI saMpatti, zrutathI pUrNa hoya ane mUlyavAna hovAthI prItijanaka hoya. paropakArI hovAthI prItijanaka hoya. 2. koI pUrNa hoya paNa prItijanaka na hoya. 2. koI saMpatti, zrutathI pUrNa hoya paNa upakArI na hovAthI prItijanaka na hoya. 3. koI apUrNa hoya paNa prItijanaka hoya. 3. koI saMpatti, RtathI apUrNa hoya paNa upakArI hovAthI prItijanaka hoya. 4. koI apUrNa hoya ane prItijanaka paNa na hoya. 1. koI saMpatti, zrutathI apUrNa hoya ane upakArIvRtti na hovAthI prItijanaka paNa na hoya. 84 cattAri kuMbhA paNNattA, taM jahA- puNNevi ege vissaMdai, puNNevi ege No vissaMdai, tucchevi ege vissaMdai, tucchevi ege No vissaMdai / evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- puNNevi ege vissaMdai, caubhaMgo / bhAvArtha :- cAra prakAranA kuMbha ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che puruSa 1. koI jaLathI pUrNa hoya ane javato(jharato)hoya. 1. koI zruta saMpattithI pUrNa hoya ane dAna, jJAna ApanAra hoya. 2. koI pUrNa hoya paNa jharato(dravato)na hoya. 2. koI zruta saMpattithI pUrNa hoya paNa dAna, jJAna, ApanAra na hoya. 3. koI jaLathI apUrNa hoya paNa jharato hoya. 3. koI zruta saMpattithI apUrNa hoya paNa yathAzakti dAna, jJAna, ApanAra hoya. 4. koIjaLathI apUrNoya ane jharato paNa nahoya. 4. koI zrata saMpattithI apUrNoya ane ApanAra paNa na hoya. Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4 531 85 cattAri kuMbhA paNNattA, taM jahA- bhiNNe, jajjarie, parissAI, aparissAI / evAmeva cauvvihe carite paNNatte, taM jahA- bhiNNe, jajjarie, parissAI, aprissaaii| bhAvArtha :- cAra prakAranA kuMbha ane te ja pramANe cAra prakAranA cAritra kahyA che, te A pramANe chekuMbha cAritra 1. bhinna-phUTelo kuMbha. 1. bhinna-mULa prAyazcittane yogya cAritra. 2. jarjarita-jUno kuMbha. 2. jarjarita-cheda prAyazcittane yogya cAritra. 3. parisAvi-jharato kuMbha. 3. parisAvi-sUkSma aticArathI dUSita cAritra. 4. aparisAvi-pANI jhare nahIM tevo kuMbha. 4. aparisAvi-niraticAra, nirdoSa cAritra. vivecana : prastuta sUtromAM kuMbhanI anekavidha vividhatAnA AdhAre manuSyanuM vaividhya pradarzita karyu che. pune maU - pUrNa zabdanA avayava, jAti, kuLa, aizvarya, guNa, dharma vagere artha thAya ane tuccha zabdanA svalpa, khAlI, ochuM vagere artha thAya. pUrNAvabhAsI - saMpatti, zrutanA sadupayoganA kAraNe pUrNa dekhAtA puruSane pUrNAvabhAsI kahe che. priyArtha:- suvarNa nirmita hovAthI kuMbhane prItijanaka kahyA che tathA paropakArI hovAthI puruSane priyArthaprItijanaka kahyA che. viSyandakaH-pANIthI pUrNa ane javato kuMbhaviSyadaka kahevAya temaja saMpatti, mRtathI pUrNa ane paropakArI puruSa viSyadaka kahevAya che. avadala - pANI rahita kuMbha avadala kahevAya tathA asAra, mUlyahIna, anupayogI, AkarSaNa rahita, aparopakArI puruSa athavA kuMbha avadala kahevAya che. madhu-viSa yukta kuMbha ane puruSanI caubhaMgI :|86 cattAri kuMbhA paNNattA, taM jahA- mahukuMbhe NAmamege mahupihANe, mahukuMbhe NAmamege visapihANe, visakuMbhe NAmamege mahupihANe, visakuMbhe NAmamege vispihaanne| ___evAmeva cattAri purisajAyA paNNattA, taMjahA- mahukuMbhe NAmamege mahupihANe, vamaLo ! hiyayamapAvamakalusaM, jIhAvi ya mahurabhAsiNI NiccaM / Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 jammi purisammi vijjai, se mahukuMbhe madhupihANe // 1 // hiyayamapAvamakalusaM, jIhAvi ya kaDuyabhAsiNI NiccaM / jammi purisammi vijjai, se mahukuMbhe visapihANe // 2 // jaM hiyayaM kalusamayaM, jIhAvi ya mahurabhAsiNI NiccaM / jammi purisammi vijjai, se visakuMbhe mahupihANe // 3 // jaM hiyayaM kalusamayaM, jIhAvi ya kaDuyabhAsiNI NiccaM / jammi purisammi vijjai, se visakuMbhe visapihANe // 4 // bhAvArtha :- cAra prakAranA kuMbha ane te ja pramANe cAra prakAranA puruSa kahyA che, te A pramANe che- kuMbha 1. koI madhano kuMbha ane madhanuM DhAMkaNuM hoya. 2. koI madhano kuMbha ane viSanuM DhAMkaNuM hoya. 3. koI viSano kuMbha ane madhanuM DhAMkaNuM hoya. 4. koI viSano kuMbha ane viSanuM DhAMkaNuM hoya. para puruSa 1. koInuM hRdaya madha jevuM ane jIbha paNa mIThI hoya. 2. koInuM hRdaya madha jevuM paNa jIbha kaDavI hoya. 3. koInuM hRdaya viSa jevuM paNa jIbha mIThI hoya. 4. koInuM hRdaya viSa jevuM ane jIbha paNa kaDavI hoya. = gAthArtha - (1) je puruSanuM hRdaya niSpApa hoya, akaluSita hoya ane jIbha mIThAzavALI hoya te madhanA ghaDAne madhanA DhAMkaNA jevA che. (2) je puruSanuM hRdaya niSpApa ane akaluSita hoya paraMtu jenI jIbha sadA kaDavAzavALI hoya te madhanA ghaDA ane viSanA DhAMkaNA jevA che. (3) je puruSanuM hRdaya kaluSita hoya paraMtu jIbha mIThI hoya, te viSano ghaDo ane madhanA DhAMkaNA jevA che. (4) je puruSanuM hRdaya kaluSita hoya ane jIbha paNa kaTubhASI hoya, te viSano ghaDo ane viSanA DhAMkaNA jevA che. vivecana : prastuta sUtramAM kuMbhanA dRSTAMte manuSyagata AMtara-bAhya vRttinI taratamatAnuM darzana karAvyuM che. jenuM hRdaya pApa rahita, akaluSita hoya ane bhASAmAM mIThAza hoya te uttama che. viSatulya hRdayavALA kaniSTha che. A sUtra nAnuM paNa mahAartha saMpanna ane gAMbhIryathI saMyukta che. mahu - prastuta sUtramAM viSanA pratipakSamAM mahu zabdano prayoga che. tethI teno artha madhura ke amRta karI zakAya che. sAmAnya rIte madha artha thAya che. Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-4 pa33 ] upasargonA cAra prakAra tathA cAra-cAra kAraNo - | 87 cauvvihA uvasaggA paNNattA, taM jahA- divvA, mANusA, tirikkhajoNiyA, AyasaMceyaNijjA / bhAvArtha :- upasarga cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) deva dvArA apAtA upasarga (2) manuSyo dvArA apAtA upasarga (3)pazu pakSIo dvArA apAtA upasarga (4) svayaM dvArA utpanna upasarga. |88 divvA uvasaggA cauvvihA paNNattA, taM jahA- hAsA, pAosA, vImaMsA, puDhovemAyA / bhAvArtha :- divya upasarga cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) hAsya janita-kutUhalatApUrvaka hAMsIthI apAtA upasarga (2) pradveSa janita- pUrva bhavanA verane kAraNe apAtA upasarga (3) vimarza janita- parIkSA levA karAtA upasarga (4) pRthagU vimAtra- hAsya, aSAdi mizrita kAraNothI apAtA upasarga. 89 mANusA uvasaggA cauvvihA paNNattA, taM jahA- hAsA, pAosA, vImaMsA, kusIla paDisevaNayA / bhAvArtha :- mAnuSa upasarga cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) hAsya janita upasarga (2) pradveSa janita upasarga (3) vimarza janita upasarga (4) kuzIla sevana mATe apAtA upasarga. |90 tirikkhajoNiyA uvasaggA cauvvihA paNNattA,taM jahA- bhayA, pAosA, AhAraheuyA, avaccaleNasArakkhaNayA / bhAvArtha :- tiryaMca upasarga cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) bhaya janita upasarga (2) pradaiSa janita upasarga (3) AhAra mATe apAtA upasarga (4) potAnA baccA ane AvAsanA saMrakSaNa mATe apAtA upasarga. 91 AyasaMceyaNijjA uvasaggA cauvvihA paNNattA, taM jahA- ghaTTaNayA, pavaDaNayA, thaMbhaNayA, lesaNayA / bhAvArtha :- AtmA dvArA svataH utpanna upasarga cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) ghaTTanatA janita- gharSaNathI utpanna duHkha. AMkhamAM kaNuM paDe ane tene masaLavAthI je kaSTa thAya te (2) prapatana janita- mArgamAM cAlatA paDI jAya ane je kaSTa thAya te (3) staMbhana janita- lohI, snAyunIgati aTakI javAthI; hAtha, paga akaDAI javAthI ane pakSaghAta thatAM aMga khoTA paDI javAthI je duHkha thAya te. Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 zrI ThANAga sutra-1 A upasarga AvavAthI mANasa halana-calana karI zakato nathI. (4) zleSaNatA janita- sandhisthaLa joDAI javAthI ane sAMdhAnA duHkhAvA vagerethI je kaSTa thAya che. A upasargamAM eka aMga bIjA aMga sAthe joDAI gayuM hoya tema lAge che. vivecana : prastuta sUtramAM upasarga catuSTayanuM pratipAdana che. 3vasaTI :- saMyamathI nIce pADe, bAdhA, kaSTa utpanna kare tene upasarga kahe che. upasarga karanAranA bheda prabhedathI tenA 444 = 16 prakAra kahyA che. je strArthathI spaSTa che. AvaLijJA :- manuSya, tiryaMca ke deva vagere koInA nimitta vinA svataH karmodayathI ane asAva- dhAnIthI ke svayaMnA zarIrathI utpanna thatAM kaSTane ahIM Atma utpAdita upasarga kahyA che. cAra bhedo dvArA sUtrakAre tenuM svarUpa spaSTa karyuM che. anya sUtromAM Atma saMcetanIya upasarganA sthAne Akasmika' athavA 'acetana kata upasarga'no ullekha che. vIjaLI paDe, ulkApAta thAya, bhUkaMpa thAya, bhIMtAdi paDI jAya ane tethI je kaSTa thAya te Akasmika ke acetanakRta upasarga kahevAya. A cAre upasargone be vibhAgamAM vibhakta karI zakAya, yathA- (1) anukUla (2) pratikUla. deha, Indriya ane manane anukULa hoya te anukULa upasarga. deha, Indriya ane manane pratikULa hoya te pratikULa upasarga. banne prakAranA upasarga AtmAne dharma mArgathI vicalita karavA upasthita thAya che. zubhAzubha karma vipAkanI caubhaMgIo :92 cauvvihe kamme paNNatte, taM jahA- subhe NAmamege subhe, subhe NAmamege asubhe asubhe NAmamege subhe, asubhe NAmamege asubhe / bhAvArtha :- cAra prakAranA karma kahyA che, te A pramANe che- (1) koI karma udayamAM zubha prakRtivALA hoya ane tenA udaye zubhano baMdha thAya (2) koI karma udayamAM zubha prakRtivALA hoya paraMtu tenA udaye azubhano baMdha thAya (3) koI karma udayamAM azubha prakRtivALA hoya paraMtu tenA udaye zubhano baMdha thAya (4) koI karma udayamAM azubha prakRtivALA hoya ane tenA udaye azubhano baMdha thAya. 93 cauvvihe kamme paNNatte, taM jahA- subhe NAmamege subhavivAge, subhe NAmamege asubhavivAge, asubhe NAmamege subhavivAge, asubhe NAmamege asubhvivaage| bhAvArtha :- cAra prakAranA karma kahyA che, te A pramANe che- (1) koI karma zubha hoya ane teno vipAka Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4 pa35 ] paNa zubha hoya (2) koI karma zubha hoya paNa teno vipAka azubha hoya (3) koI karma azubha hoya paNa teno vipAka zubha hoya (4) koI karma azubha hoya ane teno vipAka paNa azubha hoya. vivecana : prastuta sUtramAM karma saMbaMdhI pratipAdana che. ahIM zubha eTale puNya ane azubha eTale pApa, tema artha samajavo. karmonA mULa ATha bheda che. temAM cAra ghAtakarma to pAparUpa ja che. zeSa cAra adhAtikarmonA be vibhAga che. temAM zAtAvedanIya, zubha Ayu, uccagotra ane paMcendriya jAti, uttama saMsthAna, sthira, subhaga, yazakIrti Adi nAmakarmanI 8 prakRtio puNyarUpa che ane zeSa prakRtio pAparUpa che. (1) sure nAmane sume - koI puNyakarma vartamAnamAM uttama phaLa Ape che ane zubhano baMdha thato hovAthI bhaviSyamAM paNa sukha ApanAra hoya che. tene puNyAnubaMdhI puNya kahe che. puNyano udaya che ane puNyano baMdha karAve che. jema ke- bharata cakravartInuM puNya. (2) tu mane aNume - koI puNyakarma vartamAnamAM uttama phaLa Ape che paraMtu pApAnubaMdhI hovAthI bhaviSyamAM duHkha ApanAruM thAya. puSyano udaya pApano baMdha karAve che tene pApAnubaMdhI puNya kahe che. jema ke brahmadatta cakravartInuM puNya. (3) masube nAmane sukhe - koI pApakarma vartamAnamAM duHkha Ape che paraMtu te samaye zubhano baMdha thato hovAthI bhaviSyamAM sukha ApanAra thAya. je pApano udaya puNyano baMdha karAve tene puNyAnubaMdhI pApa kahe che. jema ke sanaskumAra cakravartInA soLa roga. (4) asure nAmane aNume :- koI pApakarma vartamAnamAM paNa duHkha Ape che ane pApAnubaMdhI hovAthI bhaviSyamAM paNa duHkha Ape tene pApAnubaMdhI pApa kahe che. pApano udaya che ane pApano baMdha karAve che. jema mAchImAra AdinuM pApakarma. ame nAma sumavivAre :- A caubhaMgIno be prakAre artha ghaTita thAya che- (1) koI zubha karmanA udaye zubhavipAka thAya. yathA- zAtAvedanIya. (2) koI zubha karmanA udaye azubha vipAka thAya. yathA- dhrANendriyano kSayopazama tIvra hoya to durgadha AvatAM duHkha thAya athavA atibhoga sAmagrI ke khAdya sAmagrI zubha karmanA udaye maLe teno ati upayoga karatAM roga thAya. (3) azubha karmanA udaye zubha vipAka thAya. yathA- nidrA darzanAvaraNIya azubha karma che tenA udaye sukha thAya. (4) azubha karmanA udaye azubha vipAka thAya. yathA- azAtAvedanIya. bIjA prakAre- (1) koI karma zubha hoya ane teno vipAka paNa zubha hoya, yathA-koI jIve zAtAvedanIya Adi puNyakarma bAMdhyuM ane tenA vipAka rUpe sukha bhogave che. (2) koI karma zubha hoya paNa teno vipAka azubha hoya, yathA- jIve pahelAM zAtA vedanIya Adi zubha karma bAMdhyuM ane pachI tIvra kaSAyathI azAtA vedanIya Adi azubha karmano tIvra baMdha kare tyAre pUrve bAMdhelA Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 536] zrI ThANAga sutra-1 zAtAvedanIyAdi zubhakarma paNa azAtAvedanIyAdi pApa karmamAM saMkrAnta thaI jAya che. tethI te azubha vipAka Ape che. te zubha karmano azubhavipAka kahevAya. (3) koI karma azubha hoya paNa teno vipAka zubha hoya, yathA- koI jIve pahelAM azAtAvedanIya Adi azubhakarma bAMdhyuM pachI zubha pariNAmonI prabaLatAthI zAtAvedanIya Adi uttama anubhAgavALA karma bAMdhe tyAre pahelAM bAMdhelA azubhakarma paNa zubha karma rUpe saMkrAnta thaI jAya che. tethI te zubha vipAka Ape che. te azubhakarmano zubhavipAka kahevAya. (4) koI karma azubha hoya ane teno vipAka paNa azubha hoya, yathA- koI jIve pahelA pApa karma bAMdhyuM ane tenA vipAka rUpe duHkha bhogave. te azubhakarmano azubhavipAka kahevAya. ukta cAre prakAramAM pahelAM ane cothA prakAramAM to baMdha anusAra vipAka che. bIjA ane trIjA prakAramAM saMkramaNa janita pariNAma che. zAtAvedanIya azAtAvedanIya rUpe pariNamana pAme temaja eka karma bIjA karmarUpe pariName tene saMkramaNa kahe che. keTalAMka puNya-pAparUpa karmonuM potAnI uttara prakRtinI aMtargata parasparamAM parivartana rUpa saMkramaNa thAya che. cAre AyuSya karmamAM tathA darzana moha, cAritra mohamAM mULakarma eka hovA chatAM paNa saMkramaNa thatuM nathI. karmabaMdhanA cAra prakAra :|94 cauvvihe kamme paNNatte, taM jahA- pagaDIkamme, Thiikamme aNubhAvakamme, paesakamme / bhAvArtha :- karma cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) prakRti karma- jJAna-darzana cAritra Adi guNone rokavAno svabhAva (2) sthiti karma bAMdhelA karmonI kAla maryAdA (3) anubhAva karmabAMdhelA karmonI phaLapradAna zakti (4) pradeza karma- karma paramANuno saMcaya. vivecana : karma baMdhanA AdhAre pratibaMdha Adi cAra prakAra sutramAM batAvyA che. tenuM vivecana cothA sthAnanA bIjA uddezakanA 'baMdha' sUtramAM karyuM che. caturvidha saMgha :|95 cauvvihe saMghe paNNatte, taM jahA- samaNA, samaNIo, sAvagA, saaviyaao| bhAvArtha :- saMghanA cAra prakAra kahyA che, te A pramANe che- (1) zramaNa (ra) zramaNI (3) zrAvaka (4) zrAvikA. Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4 . 537 vivecana : tIrthakara bhagavaMtone kevaLajJAna prApta thAya pachI teo prathama samavasaraNamAM sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA A cAra tIrthanI sthApanA kare che. te caturvidha saMgha tarIke oLakhAya che. te cAre maLIne saMgha kahevAya che athavA te pratyekane pRthaka pRthaka rIte paNa saMgha rUpe kahI zakAya che. mati-buddhinA cAra-cAra prakAra :96 cauvvihA buddhI paNNattA,taMjahA- uppaiyA, veNaiyA, kammiyA, paarinnaamiyaa| bhAvArtha :- mati cAra prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) autpAtikA, (2) vainAyikA, (3) kArmikA, (4) pAriNAmikA. 97 cauvvihA maI paNNattA, taM jahA- uggahamaI, IhAmaI, avAyamaI, dhaarnnaamii| __ ahavA cauvvihA maI paNNattA, taM jahA- araMjarodagasamANA, viyarodagasamANA, sarodagasamANA, sAgarodagasamANA / bhAvArtha -mati cAra prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) avagraha mati (2) IhAmati (3) avAya mati (4) dhAraNA mati. athavA cAra prakAranI mati kahI che, te A pramANe che- (1) ghaDAnA pANI sama, (2) khADAnA pANI sama, (3) sarovaranA pANI sama, (4) samudranA pANI sama. vivecana : prastuta sUtramAM matijJAnanA mRtanizruta ane atanizrita A be bhedonuM tenA cAra-cAra bheda sAthe svarUpa darzAvyuM che. pAMca Idriya ane manathI zrutanA AdhAre je jJAna thAya te zrutanizrita matijJAna kahevAya che ane zrutanA AdhAra vinA ja cAra prakAranI buddhithI je jJAna thAya tene azrutanizrita matijJAna kahe che. azruta nizrita- pahelAM sAMbhaLyuM ke joyuM na hoya temAM buddhi utpanna thAya te azrutanizrita kahevAya che. prastuta sUtramAM tenA cAra prakAra kahyA che. (1) 3ppA :-autpattikI buddhi. pUrva adaSTa, azruta ane ajJAta tattvane tatkAla jANanArI, pratyupanna athavA atizAyinI pratibhA saMpanna buddhi. (2) veLA - vainAyikI buddhi. gurujanono vinaya athavA sevA, suzruSA karavAthI je buddhi utpanna thAya che. Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 (3) miyA :- kArmikA buddhi. kArya karatAM karatAM vyaktine je kuzaLatA ke anubhavabuddhi utpanna thAya te karmajA--kArmikA buddhi kahevAya che. 538 (4) parigAmiyA :- pariNAmikI buddhi. jema jema uMmara vadhe tema tema je buddhi pariName te. zruta nizrita--zruta eTale sAMbhaLavuM. upalakSaNathI jovuM, sUMghavuM vagere. A rIte pAMca Indriya ane mananA AdhAre je jJAna thAya te zrutanizrita matijJAna che. tenA cAra bheda kahyA che. 3IhamaduM :- 'A kAMIka che' tevA prakAre nAma, jAtinI kalpanA rahita, sAmAnya mAtra viSayanuM grahaNa thavuM. te avagraha matirUpa zrutanizrita matijJAna che. / :- 'A zuM haze ?' tevI jijJAsA pachI 'A amuka hovuM joIe' tevI nizcaya tarapha DhaLatI mati. IhAmati rUpa zrutanizrita matijJAna che. jema ke- A ThUMThuM hovuM joIe. avAya :- nizcayAtmaka, nirNayAtmaka mati. jema ke- A hUM ja che. dhAraNA :- te nizcayane dhArI rAkhavo kAlAntaramAM paNa tenuM vismaraNa na thavuM te dhAraNA mati zrutanizrita matijJAna che. ahIM trIjA sUtramAM pANInA bhAjana--sthaLanA Azraye matinI alpatA, bahulatA darzAvI che. araMjarodaga = areMjara udaka samAna- araMjara eTale ghaDo. temAM rahela pANI jevI ati alpa buddhi. viyarodaga H- viyarodaka samAna- vidara eTale khADAnA pANI jevI alpa buddhi. N H- sara udaka samAna- sarovaranA pANI jevI adhika buddhi. sarodaga sALaroga :- sAgarodaka samAna- samudranA pANI jevI aparimita buddhi. vividha apekSAe jIvanA cAra-cAra bheda : 98 cauvvihA saMsArasamAvaNNagA jIvA paNNattA, taM jahA - NeraiyA, tiriktva- noLiyA, majussA, tevA bhAvArtha :- saMsAra samApannaka jIva cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) nAraka (2) tiryaMca manuSya (4) deva. 99 cauvvihA savvajIvA paNNattA, taM jahA- maNajogI, vaijogI, jAyanonI, anonI Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4: uddezaka-4 539. ahavA cauvvihA savvajIvA paNNattA, taM jahA- itthiveyagA, purisaveyagA, NapuMsakaveyagA, aveyagA / ahavA cauvvihA savvajIvA paNNattA, taM jahA- cakkhudaMsaNI, acakkhudasaNI, ohidasaNI, kevaladasaNI / ahavA cauvvihA savvajIvA paNNattA, taM jahA- saMjayA, asaMjayA, saMjayA- saMjayA, NosaMjayA NoasaMjayA / bhAvArtha- sarva jIva cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) manayogI (2) vacanayogI (3) kAyayogI (4) ayogI. | sarva jIva cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) strIvedI (2) puruSa vedI (3) napuMsaka vedI (4) avedI. athavA sarva jIva cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) cakSudarzanI (2) acakSudarzanI (3) avadhidarzanI (4) kevaladarzanI. athavA sarva jIva cAra prakAranA kahyA che te A pramANe- (1) saMyata (2) asaMyata (3) saMyatA saMyata (4) no saMyata no asayata. vivecana : prastuta sUtramAM bhinna-bhinna apekSAe jIvanA bheda batAvyA che. saMsAra samApanaka - cAra gationA bhramaNane saMsAra kahe che. je jIvoe A saMsAra rUpa sthAna prApta karyuM che, te saMsAra samApannaka kahevAya che. gati apekSAe tenA narakagati Adi cAra bheda che. yoga apekSAe, veda apekSAe, darzana apekSAe ane saMyama apekSAe sarva jIva cAra-cAra vibhAgamAM vibhakta thAya che. te sUtrArthathI spaSTa che. caudamA guNasthAnavartI jIva ane siddha jIva ayogI che. navamAM guNasthAnanA aveda bhAgathI uparanA sarva guNasthAnavALA jIva ane siddha jIvaavedI che. siddha bhagavAna nosaMyata noasaMyata che. mitra-amitranI be caubhaMgI :100 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- mitte NAmamege mitte, mitte Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 zrI ThANAMga sUtra-1 NAmamege amitte, amitte NAmamege mitte, amitte NAmamege amitte / bhAvArtha : - puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa pahelAM mitra che ane pachI paNa mitra rahe che (2) koI puruSa pahelAM mitra hoya paNa pachI amitra thaI jAya (3) koI puruSa pahelAM mitra na hoya paNa pachI mitra thaI jAya. (4) koI puruSa pahelAM ane pachI mitra ja na hoya. 101 cattAri purisajAyA paNNattA, , teM bahA- mitte gAmanene mittarUve, SaDamano bhAvArtha :puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa saMparka meLApanI apekSAe mitra che ane kartavyapAlana ane vyavahAranI apekSAe paNa mitrarUpa che. (2) koI nAmanA mitra che, kartavyapAlana rUpe amitra che. (3) koI mitra nathI paNa kartavya pAlana samaye mitratA rAkhe che. (4) koI amitra che ane amitra rUpe ja rahe che. vivecana : prastuta sUtramAM mitratA--amitratA saMbaMdhI be caubhaMgI kahI che. temAM pahelI caubhaMgInA vividha prakAre artha thAya che. Aloka ane paraloka sAdhanAmAM upakArI hoya te mitra che. je vyavahAramAM pratikULa AcaraNa kare, sAdhanAmAM aMtarAya kare te amitra kahevAya che. vyavahAra dRSTie caubhaMgI :- (1) koI vyakti bAhya vyavahArathI mitratA rAkhe ane hRdayathI paNa mitratA rAkhe (2) koI hRdayathI mitra hoya ane vyavahArathI amitra hoya (3) koI vyavahArathI mitra ane hRdayathI amitra hoya (4) koI vyavahArathI ane hRdayathI baMne prakAre mitratA na rAkhe. upakAra daSTie caubhaMgI :- (1) A lokanA upakArI ane paralokanA paNa upakArI hovAthI mitra che. jema ke sadguru (2) A lokanA upakArI hoya paraMtu paraloka sAdhaka saMyamAdimAM aMtarAya Ubho kare. jema ke patni Adi (3) saMsAramAM pratikUla vyavahAra kare paraMtu vairAgya-utpanna karavAmAM nimitta rUpa hoya. jema ke kalaha karanArI strI Adi (4) pratikUla vyavahAra kare ane saMkaleza utpanna karI, durgatinuM kAraNa bane te. jema ke zatru. kALa dRSTie caubhaMgI :- A caubhaMgI sUtrArthamAM spaSTa kahI che. mittarUve H- je mitra rUpe rahe, jeno vyavahAra mitratAne anurUpa hoya te mitrarUpa kahevAya. caubhaMgI sUtrArthamAM spaSTa che. parigraha mukta-amukta puruSanI be caubhaMgI : 102 cattAri purisajAyA paNNattA, , taM jahA- mutte NAmamege mutte, mutte NAmamege Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4 : uddezaka-4 amutte, amutte NAmamege mutte, amutte NAmamege amutte / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa bAhya parigrahathI mukta hoya ane AsaktirUpa ApyaMtara parigrahathI paNa mukta hoya. (2) koI puruSa bAhya parigrahathI mukta hoya paraMtu parigrahamAMthI haju Asakti chUTI na hoya arthAt ApyaMtara parigrahathI mukta na hoya. (3) koI puruSa(zrAvaka) bAhya parigrahanA tyAgI na hoya topaNa te AsaktirUpa parigrahathI mukta / hoya. (4) koI puruSa bAhya ane AtyaMtara baMne prakAranA parigrahathI yukta hoya. 541 103 cattAri purisajAyA paNNattA, taM jahA- mutte NAmamege muttarUve, caubhaMgo / bhAvArtha :- puruSa cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) koI puruSa sarva parigraha mukta hoya ane tevA ja dekhAya (2) koI puruSa parigraha mukta hoya paNa koI pravRttinA kAraNe amukta jevA lAge (3) koI puruSa parigraha amukta hoya paNa parigraha mukta jevA lAge (4) koI parigrahathI amukta hoya ane tevA ja dekhAya. vivecana : prastuta sUtramAM parigraha tyAgI ane parigraha grasta jIvonuM kathana che. mutte :- mukta. dravyathI bAhya parigrahanA tyAgI ane bhAvathI krodhAdi ApyaMtara parigraha ke bhAva parigraha tyAgI evA anAsakta puruSane mukta kahyA che. amutte :- amukta. bAhya AtyaMtara, dravya--bhAva parigrahadhArI tathA Asakta jIva amukta kahevAya che. caubhaMgIo sUtrArthathI spaSTa che. tiryaMca paMcendriya jIvonI gati-Agati : 104 paMciMdiyatirikkhajoNiyA caugaiyA cauAgaiyA paNNattA, taM jahA - paMciMdiya tirikkhajoNie paMciMdiyatirikkhajoNiesu uvavajjamANe NeraiehiMto vA, tirikkhajoNiehiMto vA, maNussehiMto vA, devehiMto vA uvavajjejjA / se ceva NaM se paMciMdiyatirikkhajoNie paMciMdiyatirikkhajoNiyattaM vippajahamANe NeraiyattAe vA, tirikkhajoNiyattAe vA, maNussattAe vA, devattAe vA gacchejjA / evaM ceva maNussAvi caugaiyA cauAgaiyA / bhAvArtha :- paMcendriya tiryaMca yoninA jIva marIne cAre gatimAM jAya ane cAre gatimAMthI Ave che, te A pramANe che- (1) paMcendriya tiryaMcayoninA jIva nArakImAMthI, tiryaMcamAMthI, manuSyamAMthI athavA Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 zrI ThANAga sutra-1 devomAMthI nIkaLIne tiryaMca paMcendriyamAM utpanna thAya che. (2) tiryaMca paMcendriya jIva, tiryaMca paMcendriyamAMthI nIkaLIne nArakImAM, tiryaMcamAM, manuSyamAM athavA devamAM utpanna thAya che. te ja pramANe (tiryaMca paMcendriyanI jema) manuSya paNa cAre gatimAMthI Ave ane cAre gatimAM jAya che. AraMbha-anAraMbha janita asaMyama, saMyama :105 beiMdiyA NaM jIvA asamAraMbhamANassa cauvvihe saMjame kajjai, taM jahAjibbhAmayAo sokkhAo avavarovittA bhavai, jibbhAmaeNaM dukkheNaM asaMjogettA bhavai, phAsamayAo sokkhAo avavarovettA bhavai, phAsamaeNaM dukkheNa asajogittA bhavai / bhAvArtha :- beIndriya jIvano AraMbha na karanAra puruSane cAra prakArano saMyama thAya che, te A pramANe che- (1) (beIndriya jIvone)rasamaya sukhano viyoga karato nathI (2) (te jIvone)rasamaya duHkhano saMyoga karato nathI (3) (te jIvone) sparzamaya sukhano viyoga karato nathI (4) (te jIvone)sparzamaya duHkhano saMyoga karato nathI. 106 beiMdiyA NaM jIvA samArabhamANassa cauvvihe asaMjame kajjai, taM jahAjibbhAmayAo sokkhAo vavarovittA bhavai, jibbhAmaeNaM dukkheNaM saMjogittA bhavai, phAsamayAo sokkhAo vavarovettA bhavai, phAsamaeNaM dukkheNa saMjogittA bhavai / bhAvArtha :- beIndriya jIvano AraMbha karanArA puruSane cAra prakArano asaMyama thAya che, te A pramANe che- (1) (te jIvone)rasamaya sukhano viyoga kare che (2) (te jIvone)rasamaya duHkhano saMyoga kare che (3) (te jIvone sparzamaya sukhano viyoga kare che (4) (te jIvone)sparzamaya duHkhano saMyoga kare che. vivecana : prastuta sUtromAM AraMbhathI asaMyama ane anAraMbhathI saMyama che, te vAta pragaTa karI che. AraMbha eTale hiMsA, virAdhanA. anAraMbha eTale jIvonI ghAta-hiMsA na karavI. beIdriya jIvone sparzendriya ane rasendriya A be IndriyanA be prANa che. tenA A prANonI ghAta thAya to tene duHkha thAya che, kaSTa pahoMce che. tethI te asaMyama kahevAya ane je tenA prANone kaSTa na Ape te saMyama kahevAya che. tenA AdhAre cAra prakAranA saMyama ane cAra prakAranA asaMyama kahyA che je strArthathI spaSTa che. samyagdaSTi jIvone AraMbhikI Adi cAra kriyA :107 sammadiTThiyANaM NeraiyANaM cattAri kiriyAo paNNattAo, taM jahA Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4 549 AraMbhiyA, pariggahiyA, mAyAvattiyA, apaccakkhANakiriyA / evaM vigaliMdiyavajja jAva vemANiyANaM cattAri kiriyAo pnnnnttaao| bhAvArtha :- samyagdaSTi nArakIone cAra kriyA hoya che, te A pramANe che- (1) AraMbhikI kriyA (2) pArigrahika kriyA (3) mAyA pratyayikI kriyA (4) apratyAkhyAna kriyA. tevI ja rIte vikasendriyone choDIne vaimAnika paryatanA sarva samyagdaSTi daMDakomAM cAra-cAra kriyAo jANavI. vivecana : prastuta sUtramAM cAra kriyA yukta nArakI vagere daMDakonuM kathana che. samyagdaSTi nArakI vagere jIvone pAMca kriyAmAMthI mithyAdarzana kriyA hotI nathI. tethI zeSa cAra kriyA hoya che. vizlendriya zabdathI ekendriya beIdriya, teIdriya, caturindriyanuM grahaNa karyuM che. teo mithyA daSTi che, tethI tyAM pAMce kriyA hoya che. zeSa saMjJI paMcendriyanA 16 daMDakamAM samyagdaSTine cAra kriyA hoya che. guNonA vikAsa ane vinAzanAM kAraNo - 108 cauhiM ThANehiMdha saMte guNe NAsejjA, taM jahA- koheNaM, paDiNiveseNaM, akayaNNuyAe, micchattAbhiNiveseNaM / bhAvArtha :- cAra kAraNe puruSa vidyamAna guNono vinAza kare che, te A pramANe che- (1) krodha karavAthI (2) ISyabhAvamAM lIna thavAthI ke badalAnI bhAvanAmAM tallIna thavAthI (3) upakArI pratye apakAra karavAthI, akRtajJatAno bhAva rAkhavAthI (4) mithyAbhinivezathI- khoTA AgrahathI. 109 cauhiM ThANehiM asaMte guNe dIvejjA,taM jahA- abbhAsavattiyaM, paracchaMdANuvattiyaM, kajjeheGa, kayapaDikaiyei vA / bhAvArtha :- cAra kAraNe puruSa avidyamAna guNonI utpatti ane vRddhi kare che, te A pramANe che- (1) koIpaNa pravRtti-kAryano abhyAsa thavAthI te saMbaMdhI guNonI vRddhi thAya che (2) guru, vaDIla vagerenI manobhAvanAnusAra namratApUrvaka vartana karavAthI guNonI vRddhi thAya che (3) prayojanathI ja koIpaNa pravRtti karavAthI athavA paropakAra vRttithI guNonI vRddhi thAya che (4) upakArIno pratyupakAra karavAthI, upakArInA upakArane yAda rAkhI, teno pratyupakAra karavAthI guNonI utpatti ane vRddhi thAya che. vivecana : vyaktinA jIvanamAM guNonA vikAsa ane vinAzanA manovaijJAnika kAraNonuM vizleSaNa prastuta be sUtromAM karyuM che. koI vyakti prathama sUtrokta cAra avaguNonuM sevana kare to te vyaktimAM rahelA anya guNonI hAni thAya che ane je vyakti ahIM bIjA sUtramAM darzAvela cAra guNone dhAraNa kare to tenA aneka Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 zrI ThANAMga sUtra-1 guNo puSTa thAya che, vRddhi pAme che tathA guNo utpanna thAya che. vyAkhyAmAM A sUtrono artha- bIjI vyaktinA guNono nAza kare ane bIjI vyaktinA guNone prakAzita kare, te rIte karyo che. TIkArtha :- A sUtromAM guNAnurAgI daSTi ane aguNAnurAgI daSTinA kAraNonuM vizleSaNa che. cAra kAraNe vyakti anyanA guNone joI zakato nathI, yathA- (1) krodha- krodhita vyakti anyanA guNa joI zakatI nathI. (2) pratiniveza- ahaMkAra, IrSAnA kAraNe bIjAnI pUjA, pratiSThA sahana na thAya. ahaMkArAdinA kAraNe vyakti anyanA guNa joI zakatI nathI. (3) akRtajJatA- anyanA upakArane bhUlI jAya te guNa joI zakatI nathI. (4) mithyAbhiniveza- mithyAtvanA udaye dUrAgrahI, khoTI pakaDa rAkhanAra vyakti anyanA guNa joI zakatI nathI. cAra kAraNathI jIva guNanurAgI bane che, yathA- (1) abhyAsavRtti- guNa ja jovAno svabhAva hoya te. Avo guNagrAhI svabhAva abhyAsathI prApta thAya che. vAraMvAra guNa jovAno abhyAsa karavAthI te svabhAvarUpa banI jAya che. (2) parachandAnuvRtti- anyanA svabhAvane anusaravuM. bIjA loko koInA guNanI prazaMsA karatAM hoya to te sAMbhaLI, mAre paNa tema karavuM joIe; tevA abhiprAyathI guNa prazaMsA kare. (3) kAryahetu- potAnuM kArya karAvavA sAmenI vyaktinA guNa pragaTa kare. (4) kRtajJatA- upakArInA upakArane yAda karI, guNAnuvAda kare. covIsa daMDakamAM zarIranI utpattinA kAraNo : 110 NeraiyANaM cauhiM ThANehiM sarIruppattI siyA, taM jahA- koheNaM, mANeNaM, mAyA, tomeLa / E nAva vemAkhiyALa | bhAvArtha :- cAra kAraNe nArakInA zarIranI utpatti thAya che, te A pramANe che- (1) krodhathI (2) mAnathI (3) mAyAthI (4) lobhathI. te ja rIte vaimAnika sudhInA sarva daMDakonA jIvonA zarIranI utpatti cAra-cAra kAraNe thAya che. 111 NeraiyANaM cauTThANaNivvattie sarIre paNNatte, taM jahA- kohaNivvattie jAva lobhaNivvattie / evaM jAva vemANiyANaM / bhAvArtha : - nAraka jIvonuM zarIra cAra kAraNe nivartita(niSpAdita) thAya che, te A pramANe che- (1) krodha nivartita (2) mAna nivartita (3) mAyA nivartita (4) lobha nivartita. te ja rIte vaimAnika sudhInA sarva daMDakonA zarIranI niSpatti cAra kAraNe thAya che. Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4 : uddezaka-4 vivecana : krodhAdi kaSAya karma baMdhanA kAraNa che ane karma zarIranI uttpattinuM kAraNa che. A rIte kAraNanA kAraNamAM kAraNano upacAra karI krodhAdine zarIranI uttpattinuM kAraNa kahyuM che. pUrvanA be sUtromAM uttpattino artha zarIrano prAraMbha karavo che ane nivartita padano artha zarIranI niSpatti arthAt pUrNatA che. A rIte baMne zabda bhinna bhinna artha dharAve che. 545 dharmanA cAra dvAra : 2 pattAntara dhammArA, paLattA, te nA- dhaMtI, muttI, aAve, mave / bhAvArtha :- dharmanA cAra dvAra kahyA che, te A pramANe che- (1) kSamAbhAva (2) nirlobhatA (3) saralatA (4) mRdutA. vivecana : prastuta sUtra dharmakSetramAM praveza karavAnA cAra dvAra kahyA che. ahIM dvArano artha che--dharmano prAraMbha. vyavahAra daSTithI jIvane dharmano prAraMbha gurudarzana, prabhusmaraNa, prabhuvANImAM AsthA, sAmAnya tattvajJAna ane tenI zraddhAthI thAya che. cAra gatinA AyuSya bAMdhavAnA kAraNo H | 113 cauhi~ ThANehiM jIvA NeraiyAuyattAe kammaM pakareMti, taM jahAmahAraMbhayAe, mahApariggahayAe, paMcidiyavaheNaM, kuNimAhAreNaM / bhAvArtha :- cAra kAraNe jIva narakAyu bAMdhe che, te A pramANe che- (1) mahA AraMbhathI--amaryAdita hiMsAthI (2) mahAparigrahathI--amaryAdita saMgrahathI (3) paMcendriya jIvono vadha karavAthI (4) kuNima AhAra-mAMsa bhakSaNa karavAthI. 114 cauhi~ ThANehiM jIvA tirikkhajoNiyAuyattAe kammaM pakareMti, taM jahAmAillayAe, NiyaDillayAe, aliyavayaNeNaM, kUDatulakUDamANeNaM / bhAvArtha :- cAra kAraNe jIva tiryaMcAyu bAMdhe che, te A pramANe che- (1) mAyAcArathI, mAnasika kuTilatA, kapaTathI (2) atimAyA dvArA bIjAne ThagavAthI (3) alIka vacana-asatya vacanathI (4) phUTatulA phUTamAnathI(ochu--vadhu toLavAthI, mApavAthI). 115 cauhi~ ThANehiM jIvA maNussAuyattAe kammaM pakareMti, taM jahA Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 546 | zrI ThANAga sUtra-1 pagaibhaddayAepagaiviNIyayAe, sANukkosayAe, amacchariyAe / bhAvArtha :- cAra kAraNe jIva manuSyAyuM bAMdhe che, te A pramANe che- (1) prakRtinI bhadratAthI (2) prakRtinI vinItatAthI (3) dayALu hRdayathI (4) amatsaratAthI-ISyarahitatAthI, bIjAnA guNo prati anurAgathI. 116 cauhi ThANehiM jIvA devAuyattAe kammaM pagareMti, taM jahAsarAgasajameNa, saMjamAsajameNa, bAlatavokammeNa, akAmaNijjarAe / bhAvArtha :- cAra kAraNe jIva deva AyuSya-karma bAMdhe che, te A pramANe che- (1) sarAgasaMyamasarAga avasthAnA saMyamathI (2) saMyamasaMyama- zrAvakavratanuM pAlana karavAthI (3) bAla tapa- ajJAna bhAve tapasyA karavAthI (4) akAma nirjarA- anicchAe bhUkha, tarasa vagere kaSTa sahana karavAthI, anicchAe brahmacaryanA pAlanathI, tapasyA Adi karavAthI akAma nirjarA thAya che. samyagdarzananA abhAve thatA sarva kriyAkalApa akAma nirjarA kahevAya che ane te devagatinuM kAraNa bane che. vivecana : prastuta sUtromAM cAre gatinA AyuSya baMdhanA cAra-cAra kAraNonA mAdhyame jIvonA vividha AcaraNono nirdeza karyo che. te AcaraNonA samaye jo jIvane parabhavanA AyuSyano baMdha paDe, to sUtrokta gatinA AyuSyano baMdha thAya. te cAre-cAra kAraNonuM tAtparya bhAvArthathI spaSTa che. bikinjana :- nikRtimattA. anyane ThagavA mATe zarIranI vikRta ceSTA karavAmAM Ave tene nivRti kahe che. nivRti jemAM hoya te nikRtimAna ane teno je bhAva te nitimattA kahevAya che. tAtparya e che ke mAyA, prapaMca, vizvAsaghAta, ThagAI vagerethI tiryaMca(pazu)yonino AyuSyabaMdha thAya che. sirIsiMgane" - hiMsAdi pAMce pApono sarvathA tyAga karavo te saMyama kahevAya che. tenA be bhedasarAga saMyama ane vItarAga saMyama. jyAM sudhI sUkSma rAga hoya tyAM sudhI vItarAgatA pragaTa thatI nathI. 6 thI 10 guNasthAna sudhI sarAga saMyama kahevAya che ane tenAthI uparanA guNasthAnono saMyama te vItarAga saMyama kahevAya che. vItarAga saMyamamAM AyuSyano baMdha thato ja nathI. tethI ahIM sarAga saMyamano ullekha che. chaThThA ane sAtamA guNasthAnavALA sarAga saMyamI devAyuno baMdha kare che. ahIM vizeSa e jANavuM joIe ke jIva parabhavanA AyuSyano baMdha A bhavanA AyuSyanA trIjA bhAge kare che. te samaye je AcaraNa ke sAdhanAnI ke tathA prakAranA bhAvonI mukhyatA hoya, te anusAra koI eka AyuSyano baMdha thAya. eka bhavamAM AyuSyano baMdha eka ja vAra thAya che. vAdha, nRtya, gIta AdinA cAra-cAra prakAra :117 cauvvihe vajje paNNatte, taM jahA- tate, vitate, ghaNe, jhusire / Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4 [ 547 ] bhAvArtha :- vAdya cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) tata- tAra yukta, AMgaLIothI vagADAya te vINA Adi vAdha (2) vitata- cAmaDAthI maDhela, hAthAdinI thapATa mArIne vagADAya te Dhola Adi (3) ghana- kAMsAnI dhAtuthI nirmita jhAlara, ghaMTa, vagere vAdha (4) zuSira-vAyu ane AMgaLIthI vagADAya te vAMsaLI, hAramoniyama vagere vAdha. 118 cauvvihe NaTTe paNNatte, taM jahA- aMcie, ribhie, ArabhaDe bhasole / bhAvArtha :- nRtya cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) aMcita nATaya-rokAI rokAIne maMda maMda nAcavuM (2) ribhita nATaya- saMgIta sAthe nRtya karavuM (3) ArabhaTa nATaya- gAtAM gAtAM nRtya karavuM (4) bhaSola nATya- vividha ceSTA ane bhAvabhaMgimAo pradarzita karatAM nRtya karavuM. 119 cauvvihe gee paNNatte, taM jahA- ukkhittae, pattae, maMdae, roviMdae / bhAvArtha :- gIta (geya) cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) unsiptaka geya-nRtya karatAM gAvuM athavA AraMbhamAM madhura gAvuM. (2) patraka geya- padya chaMdone gAvA, uttama svarathI gAvuM, gItanA madhyamAM UMco svara laIne gAvuM. (3) maMda geya- maMda maMda svarathI gAvuM, gItano svara nIco laIne gAvuM. (4) rovindaka geya- dhImA svarane teja karIne gAvuM athavA dhIme dhIme gAtA gIta pUrNa karavuM. 120 cauvvihe abhiNae paNNatte, taM jahA- dilRtie, pADisue, sAmaNNaoviNivAiyaM, logamajjhAvasie / bhAvArtha :- abhinaya nATaka cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) drASTAntika- koI ghaTanA vizeSano abhinaya karavo. bAhya zarIranI ceSTAothI abhinaya karavo (2) prAtizruta- rAmAyaNa, mahAbhAratAdino abhinaya karavo, tene tathA vANInA abhinayane prAtizrata kahe che (3) sAmAnyato vinipAtika-rAjA maMtrI Adino abhinaya karavo, te sAmAnyato vinipAtika athavA sAmantopanipAtika kahevAya che (4) loka madhyAvasita- mAnava jIvananI vibhinna avasthAono abhinaya karavo. dezakAlane anurUpa vezabhUSAno abhinaya karavo. 121 cauvvihe malle paNNatte, taM jahA- gaMthime, veDhime, purime, saMghAime / bhAvArtha :- mAlA-puSpanI racanA cAra prakAranI kahI che, te A pramANe che- (1) granthima- saNa, darbha ke sutaranA tAramAM phUlone parovI, gUMthIne mALA vagere je banAvAya te graMthima kahevAya. (2) veSTimacAre bAju phUla vIMTIne mukuTa vagere je banAvAya te veSTima kahevAya. (3) pUrima- pUrima eTale pUravuM-bharavuM. mATInA vAsaNa ke vAMsanI TopalI vageremAM aneka chidro hoya te chidrone phUlathI bharI devAmAM AvyA hoya, tene pUrima kahevAya che. (4) saMghAtima- aneka puSpanA samUhathI banelA puSponA upakaraNone athavA phulonI kAMDI(nAla)thI bIjI nAla sAthe gUMthIne puSpanA gucchA vagere banAvAya te saMghatima kahevAya. Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 ] zrI ThANAMga sUtra-1) 122 cauvvihe alaMkAre paNNatte, taM jahA-kesAlaMkAre, vatthAlaMkAre, mallAlaMkAre, AbharaNAlaMkAre / bhAvArtha :- alaMkAra cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe- (1) kezAlaMkAra- mAthAnA vALane sajAvavA (2) vastrAlaMkAra- suMdara vastrothI zarIra sajAvavuM (3) mAlyAlaMkAra- vividha mALAothI zarIra sajAvavuM (4) AbharaNAlaMkAra- suvarNa, ratnAdinA AbhUSaNo dhAraNa karavA. alaMkArano artha che zarIrane vibhUSita karavuM. vivecana : prastuta sUtromAM gIta, vAdhAdi saMbaMdhI varNana che. je vagADAya te vA. gIta ane vAdhanA tAla sAthe nRtya karavAmAM Ave che. nRtya dvArA bhAvonI abhivyakti thAya che. je gavAya te gIta, nRtya karanAra vyakti mALA tathA alaMkArathI zarIrane vibhUSita kare che. te mALA ane alaMkAra cAra prakAranA che. ahIM mAlA zabdathI phUlamALA sivAya phUlo dvArA nirmita vividha kRtiono saMgraha che ane alaMkAra zabdathI ahIM sonA, cAMdInA AbhUSaNa sivAya samasta vibhUSA pravRttino samAveza karyo che. nRtyAdimAM manogata bhAvone vyakta karavA, hastAdinI je ceSTA karavAmAM Ave tene abhinaya kahe che. bharatAdi nATaya zAstramAM tenuM vizada varNana che. cAra varNanA deva vimAna :123 saNaMkumAra mAhiMdesu NaM kappesu vimANA cauvaNNA paNNattA, taM jhaanItA, tohiyA, hAMti, suviI I bhAvArtha :- sanakumAra ane mAhendra kalpamAM vimAna cAra varNanA hoya che, te A pramANe che- (1) nIla varNanA (2) lAla varNanA (3) pILA varNanA (4) sapheda varNanA. vivecana : dareka devalokanA vimAnonA raMga judA judA hoya che. koI devalokamAM pAMca, koImAM cAra, koImAM traNa, koImAM be ane koI devalokamAM eka raMganA vimAna hoya che. ahIM cothA sthAnanA kAraNe sanaskumAra, mAhendra devalokanA cAra varNayukta vimAnanuM ja kathana karyuM che. sarva devalokanA vimAnono varNa A pramANe che- (1) pahelA bIjA devalokamAM pAMca varNanA vimAna che. (2) trIjA cothA devalokamAM kALo choDIne zeSa cAra varNanA vimAna che. (3) pAMcamA chaThThA devalokamAM kALo ane nIlo choDIne zeSa traNa varNanA vimAna che. (4) sAtamA AThamA devalokamAM kALo, nIlo ane lAla choDIne zeSa be varSanA vimAna che. (5) navamA devalokathI anuttara vimAna sudhInA vimAna mAtra Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4 : uddezaka-4 sapheda varNanA vimAna che. cAra hAthanI deva avagAhanA : 124 mahAsukka - sahassAresu NaM kappesu devANaM bhavadhAraNijjA sarIragA ukkoseNaM cattAri rayaNIo uDDuM uccatteNaM paNNattA / 549 bhAvArtha :- mahAzukra ane sahasrAra devalokanA devonI utkRSTa avagAhanA cAra hAtha pramANa che. vivecana : prastuta sUtramAM cAra hAthanI avagAhanAvALA devonuM kathana mAtra che. bhavadhAraNIya eTale janmathI mRtyu sudhI je zarIra rahe te. dareka devonI UMcAI judI judI hoya che paraMtu A cothuM sthAna hovAthI deva- lokamAM cAra hAthanI avagAhanA sAtamA, AThamA devalokamAM hovAthI, teno ja A sUtramAM ullekha che. vAdaLAnA cAra cAra prakAra : 25 pattAra vanamA paLattA, taM nahIM- 3ssA, mahiyA, sIyA, zikhA / bhAvArtha :- udaka garbhanA jala varSAnA cAra kAraNa kahyA che, te A pramANe che- (1) osa (2) kUMvara (3) atizItalatA (4) atiuSNatA. 126 cattAri dagagabbhA paNNattA, ,teM nahIM- phremanA, amalathaDA, sIyosiLA, paMcarUviya / mAhe umagA gabbhA, phagguNe abbhasaMthaDA / sIyosinA 3 vitte, vasAde paMcaviyA || || bhAvArtha :- udakagarbhanA cAra prakAra kahyA che, te A pramANe che- (1) haimaka (2) abhrasaMskRta (3) zItoSNa (4) paMcarUpikA. gAthArtha--haimaka udakagarbha mahA mAsamAM, abhrasaMskRta udakagarbha phAgaNa mAsamAM, zItoSNa udakagarbha caitra mAsamAM ane paMca rUpikA udakagarbha vaizAkhamAM hoya che. vivecana : prastuta sUtramAM megha viSayaka varNana che. Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 ] zrI ThANAga sutra-1 udakagarbhaH- jema garbha prANInI utpattinuM kAraNa che, tema kAlAntare je jaLavarSAnuM nimitta bane tene udaka garbha kahe che. te aneka rUpe pragaTa thAya che. prastuta be sUtromAM tenA pragaTa thatAM ATha rUpa batAvyA che. jhAkaLa dhUmasa, osa vagerenuM paDavuM, vAtAvaraNa ati ThaMDu thaI javuM athavA vAtAvaraNa atyaMta uSNa thavuM, te ja tenI udaka garbhatA che. 3ssA :- rAtre paDelAM jalakaNa rUpa hoya te osa kahevAya. mahiyA - dhummasarUpa je jaLakaNo hoya te mahikA kahevAya. rIyA - zIta jala rU5, zIta jalakaNone zItaladagagarbha kahevAya. siM - uSNa jaLarUpa jaLakaNone uSNadagagarbha kahevAya. IT :- jhAkaLa rUpa paDe te hemaka udakagarbha kahevAya. mAMthala - AkAza vAdaLothI chavAyela rahe te adbhasaMskRta udaka garbha kahevAya. sasi - je jaLagarbha zIta ane uSNa mizrarUpa hoya te zItoSNa kahevAya. paMcaviya:- garjanA, vidhuta, jaLa, vAyu ane megha A pAMca rUpavALI vRSTi paMcarUpika kahevAya. kyo udaka garbha kyA mahinAmAM hoya te strArthathI spaSTa che. manuSya garbhanA cAra prakAra ane tenA kAraNa :127 cattAri maNussIgabbhA paNNattA, taM jahA- itthittAe, purisattAe, nnpuNsgttaaebiNbttaae| appaM sukkaM bahuM oyaM, itthI tattha pajAyai / appaM oyaM bahu sukkaM, puriso tattha jAyai // 1 // doNhapi rattasukkANaM, tullabhAve NapuMsao / itthI oya-samAyoge, biMbaM tattha pajAyai // 2 // bhAvArtha - manuSyANInA garbha cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che-(1) strI rUpa (2) puruSa rUpa (3) napuMsaka rUpa (4) bimba rUpa. gAthArtha-(1) garbha kALamAM zukra(vIrya) alpa ane oja (raja)vadhAre hoya tyAre te garbhathI strI utpanna thAya che. (2) rakta(raja) alpa ane zukra vadhAre hoya tyAre te garbhathI puruSa utpanna thAya che. (3) jyAre zukra ane zoNita banne barAbara hoya to napuMsaka utpanna thAya che. (4) jyAre strInA be ojano samAyoga thAya tyAre biMba utpanna thAya che. teno saMtAna rUpe vikAsa na thAya arthAt prasUti samaye mAMsapiMDa rUpe utpanna thAya che. Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4. 551 vivecana : A sUtramAM garbhamAM strI, puruSa, napuMsaka kayA kAraNe thAya te viSayane spaSTa karyo che. viMvattApa - vyAkhyAkAranA maMtavya anusAra te vAstavamAM garbha ja nathI vAyu vikAranA kAraNe strInuM potAnuM rUdhira ja piMDa rUpe bheguM thaI sthira thaI jAya che. A prakriyA garbhAzayamAM thavAthI ane prasUti tarIke bahAra AvavAthI, tene lokavyavahArathI sUtramAM garbha rUpe kahela che. lyo sAtho :- A zabdono sIdho artha e thAya che ke strIojathI strIono saMyoga thAya arthAtu veda mohanIyakarmanI vicitratAe strIno strI sAthe svajAti saMbhoga-saMvAsa thAya ane te mizraNamAM koI jIva utpanna thAya to te traNe liMgathI bhinna mAtra piMDa rUpe janme che. te jIva AyuSya pramANe piMDa rUpe jIvita rahe che. pUrva sUtranI cUlikA vastu :128 uppAyapuvvassa NaM cattAri cUlavatthU paNNattA / bhAvArtha :- cauda pUrvagata zrutanA prathama bheda utpAda pUrvanI cAra cUlikA kahI che. cAra prakAranA kAvya :226 varabrahe pALajo, taM nahIM- ane, pUje, vaLe, nepA bhAvArtha :- kAvya cAra prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) gadya kAvya (2) padya kAvya (3) kathya kAvya (4) geya kAvya. vivecana : 1) chaMda rahitanI racanA vizeSane gadya kAvya kahe che. (2) chaMdavALI racanAne padya kAvya kahevAya che. (3) kathArUpe kahevAya tevI racanAne kathya kAvya ane (4) gAvA yogya racanAne geya kAvya kahe che. kathya ane geya A baMne svataMtra prakAra nathI. kathyano ane geyano samAveza padyamAM thAya che. te gadya-padyanA avAjora prakAra ja kahevAya. chatAM svarUpanI viziSTatAnA kAraNe tene svataMtra prakAra rUpe kahyA che. kathya kAvya kathAtmaka ane geya kAvya saMgItAtmaka hoya che. nArakI ane vAyu jIvomAM cAra samudyAta :130 NeraiyANaM cattAri samugghAyA paNNattA, taM jahA- veyaNAsamugghAe, kasAya Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ pa pa ] zrI ThANAMga sUtra-1 samugghAe, mAraNaMtiyasamugghAe, veuvviyasamugghAe / evaM vAukkAiyANa vi / bhAvArtha :- nAraka jIvone cAra samudyAta hoya che, te A pramANe che- (1) vedanA samudyAta (2) kaSAya samughAta (3) mAraNAntika samughAta (4) vaikriya samudyAta. te rIte vAyukAyika jIvomAM paNa cAra samudyAta hoya che. vivecana : prastuta sUtramAM samudyAtanuM kathana che. samudyAta sAta che paraMtu ahIM cothA sthAnanA kAraNe mAtra cAra samudyAtavALA nArakI ane vAyukAyanuM kathana che. samughAta -ekI sAthe karmonI ghAta karavA, Atmapradezo zarIrathI ke avagADha kSetrathI bahAra nIkaLe te samuddAta kahevAya. vedanAnI tIvratAthI je samudyAta thAya te vedanA samughAta, kaSAyanI tIvratAthI je samudyAta thAya te kaSAya samughAta, maraNanA aMta samaye je samudyAta thAya te mAraNAntika ane vaikriyarUpa banAvavA je samughAta karAya te vaikriya samuddAta kahevAya che. ariSTaneminA caturdazapUrvIonI saMkhyA :131 arahao NaM ariTuNemissa cattAri sayA coddasapuvvINaM ajiNANaM jiNa saMkAsANaM savvakkharasaNNivAINaM jiNo iva avitahaM vAgaramANANaM ukkosiyA cauddasapuvvisaMpayA hotthA / bhAvArtha :- arihaMta ariSTaneminA cauda pUrvI muninI saMkhyA cAraso hatI. teo jina na hovA chatAM jina jevA, sarvAkSara sannipAtI arthAt sarva akSaronA saMyogathI banelA saMyukta padonA ane tenAthI banelA bIjA akSaronA jJAtA hatA. jinanI samAna teo avitatha (yathArtha) bhASI hatA. ariSTanemi bhagavAnanI cauda pUrvIonI A utkRSTa saMpadA hatI. mahAvIra svAmInA vAdIonI saMkhyA :132 samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa cattAri sayA vAdINaM sadevamaNuyAsurAe parisAe aparAjiyANaM ukkosiyA vAdisaMpayA hutthA / bhAvArtha :- zramaNa bhagavAna mahAvIranA vAdI munionI saMkhyA cAraso hatI. te deva pariSada, manuSya pariSada ane asura pariSadamAM aparAjita hatA arthAta teone koI paNa deva, manuSya ke asura jItI Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sthAna-4: uddezaka-4. 553 zakatA nahIM. A teonI vAdI ziSyonI utkRSTa saMpadA hatI. devalokonA saMsthAna :133 heThillA cattAri kappA addhacaMdasaMThANasaMThiyA paNNattA,taM jahA- sohamme, IsANe, saNaMkumAre, mAhiMde / bhAvArtha :- adhaHstana nIcenA cAra kalpa ardha caMdra AkAre sthita che, te A pramANe che- (1) saudharma kalpa (2) IzAna kalpa (3) sanaskumAra kalpa (4) mAhendra kalpa. 134 majjhillA cattAri kappA paDipuNNacaMdasaMThANasaMThiyA paNNattA, taM jahAbaMbhaloge, laMtae, mahAsukke, sahassAre / bhAvArtha :- madhyavartI cAra kalpa paripUrNa caMdranA AkAre sthita che, te A pramANe che- (1) brahmaloka kalpa (2) lAMtaka kalpa (3) mahAzukra kalpa (4) sahasAra kalpa. 135 uvarillA cattAri kappA addhacaMdasaMThANasaMThiyA paNNattA, taM jahAANae pANae, AraNe, accue / bhAvArtha :- uparima cAra kalpa ardha caMdranA AkAre sthita che, te A pramANe che- (1) Anata kalpa (2) prANata kalpa (3) AraNa kalpa (4) azruta kalpa. samudragata pANIno svAda - 136 cattAri samuddA patteyarasA paNNattA,taM jahA- lavaNode, varuNode, khIrode, vayove bhAvArtha :- cAra samudra pratyeka rasa(bhinna bhinna rasa)vALA kahyA che, te A pramANe che- (1) lavaNodakalavaNa rasa samAna khArA pANIvALA. (2) varuNodaka- madirA rasa jevA pANIvALA. (3) kSIrodaka- dugdha rasa samAna pANIvALA. (4) vRtodaka- dhRta rasa jevA pANIvALA. vivecana : madhyalokamAM asaMkhyAta samudra che paraMtu rasanI daSTie tene cAra bhAgamAM vibhakta karyA che. lavaNa samudranuM pANI khAruM che. varuNodaka samudranuM pANI madirA jevuM che. kSIrodaka samudranuM pANI dUdha jevuM zveta ane mIThuM che. dhRtodaka samudranuM pANI ghI jevuM snigdha che. Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ThANAMga sUtra-1 kAloda samudra, puSkaroda samudra ane svayaMbhUramaNoda samudranuM pANI svAbhAvika pANI jevuM che ane zeSa samudranuM pANI IkSurasa jevuM madhura ane pathya kahyuM che. Avarta tathA tatsama kaSAyanuM phaLa : 27 cattAra AvattA paLattA, taM nahA- vAvatte, kaLayAvatte, gUDhAvatte, Amisaavtte / evAmeva cattAri kasAyA paNNattA, taM jahA- kharAvattasamANe kohe, uNNayA- vattasamANe mANe, gUDhAvattasamANA mAyA, AmisAvattasamANe lobhe / 554 kharAvattasamANaM kohaM aNupaviTTe jIve kAlaM karei, Neraiesu uvavajjai / uNNayAvattasamANaM mANaM aNupaviTTe jIve kAlaM karei, Neraiesu uvavajjai / gUDhAvattasamANaM mAyaM aNupaviTTe jIve kAlaM karei, Neraiesu uvavajjai / AmisA - vattasamANaM lobhaM aNupaviTTe jIve kAlaM karei, Neraiesu uvavajjai / bhAvArtha :- cAra prakAranA Avarta ane te ja pramANe cAra prakAranA kaSAya kahyA che, te A pramANe che- Avarta 1. kharAvarta. 2. unnatAvarta. 3. gUDhAvarta. 4. AmiSAvarta. kaSAya 1. kharAvarta sama krodha. 2. unnatAvarta sama mAna. 3. gUDhAvarta sama mAyA. 4. AmiSAvarta sama lobha. (1) kharAvarta--samAna krodhamAM vartato jIva, kAla kare to narakamAM utpanna thAya che. (2) unnatAvarta samAna mAnamAM vartato jIva, kAla kare to narakamAM utpanna thAya che. (3) gUDhAvarta samAna mAyAmAM vartato jIva, kAla kare to narakamAM utpanna thAya che. (4) AmiSAvarta samAna lobhamAM vartato jIva, kAla kare to narakamAM utpanna thAya che. vivecana : prastuta sUtramAM kaSAyane AvartanI upamA ApI te kaSAyamAM kALa karanAranI durgati darzAvI che. Avartano artha che goLAkAra pharavuM. (1) kharAvarta :- pANInI vacce ati vegathI pANI goLAkAra pharatuM hoya tevI vamaLa, bhamarIne kharAvarta kahe che. Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAna-4 : uddezaka-4 (2) unnatAvarta :- vaMToLamAM pAMdaDA, tRNa vagere goLa-goLa ghUmatA UMce caDe che te. mAna kaSAya unnata sthAne hovAthI unnatAvarta tulya kahyo che. 555 (3) gUDhAvarta :- goLAkArano cheDo pArakhavo muzkela che, tema mAyAvInA manobhAva pArakhavA duSkara che. (4) AmiSAvarta :- mAMsa para samaDI ghumarAyA kare, tema lobhane anartha rUpa jANavA chatAM jIva pharI pharI lobha kaSAyamAM phasAyA ja kare che. A cAre kaSAya tIvra hovAthI temAM pravartamAna jIvanI narakamAM utpatti thAya che. cAra tArAvALA nakSatra : 138 aNurAhA Nakkhatte cauttAre paNNatte / puvvAsADhA evaM ceva / uttarAsATha evaM ceva / bhAvArtha :- anurAdhA nakSatranA cAra tArA kahyA che. te ja rIte pUrvASADhA nakSatranA cAra tArA kahyA che. te ja rIte utarASADhA nakSatranA cAra tArA kahyA che. pApakarmano caya upacaya : 139 jIvA NaM cauTThANaNivvattie poggale pAvakammayAe ciNisu vA ciNaMti vA ciNissaMti vA taM jahA - NeraiyaNivvattie, tirikkhajo - LiyapivRtti, manussa- pitti, devaLittir / evaM uvaciNiMsu vA uvaciNaMti vA uvaciNissaMti vA / evaM vi-viLa- vaSa-DavI-treya taha khinnA ceva / bhAvArtha :- cAra prakAre upArjita karma pudgalone jIve pApakarma rUpe bhUtakALamAM saMcita karyA che, vartamAnamAM saMcita kare che ane bhaviSyamAM saMcita karaze. te A pramANe che- (1) nArakI rUpe jIvoe bhegA karelA karma pudgala (2) tiryaMca rUpe jIve bhegA karelA karma pudgala (3) manuSya rUpe jIve bhegA karelA karma pudgala (4)deva rUpe bhegA karelA karma pudgala. te ja rIte jIvoe catuHsthAna nivartita karma pudgalono upacaya, baMdha, udIraNA, vedana ane nirjarA bhUtakALamAM karI che, vartamAnamAM kare che ane bhaviSyamAM karaze. vivecana : prastuta sUtramAM cAre gatinA jIvo pApakarmano caya, upacaya, baMdha, udIraNA, vedana, nirjarA kare che, Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | papada | zrI ThANAMga satra-1 tenuM kathana che. caya-upacayAdino artha pUrvavata jANavo. pugala skaMdha anaMta :140 caupaesiyA khaMdhA aNaMtA paNNattA / caupaesogADhA poggalA aNaMtA pnnnnttaa| causamayaTThiIyA poggalA aNaMtA paNNattA / cauguNakAlagA poggalA aNatA paNNattA jAva cauguNalukkhA poggalA aNatA paNNattA / bhAvArtha - cAra pradezavALA pudgalaskaMdha anaMta che. AkAzanA cAra pradezonI avagAhanA karanArA pugala skaMdho anaMta che. cAra samayanI sthitivALA pudgala skaMdha anaMta che. cAra guNa kALA pudgala skaMdha anaMta che. te ja rIte sarva varNa, gaMdha, rasa, sparzanA cAra-cAra guNavALA pudgala anaMta che. vivecana : lokamAM sarva prakAranA pudgalo anaMta anaMta hoya che. paramANuthI anaMtapradezI skaMdha sudhI; eka samayanI sthitithI asaMkhya samayanI sthitivALA; eka AkAza pradeza avagAhanAthI asaMkhya AkAzapradeza avagADha pudgala ane eka guNa kALAthI anaMtaguNa kALA sudhInA sarva pugalo anaMta anaMta hoya che paraMtu ahIM cothA sthAnane anulakSIne mAtra cAra pradezI pudgala, cAra AkAzapradeza avagADha yugala ane cAra samayanI sthitivALA pudgala vagerene anaMta anaMta kahyA che. A sUtramAM pudgala skaMdhanA dravya, kSetra, kAla, bhAvane AzrayI anaMtAtmakatA darzAvI che. jemAM dravyathI skaMdha, kSetrathI avagAhana, kAlathI sthiti ane bhAvathI varNAdinI apekSAe kathana che. 3 te sthAna-4 uddezaka-4 saMpUrNa che. sthAnAMga sUtra bhAga-1 saMpUrNa che Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 557 pariziSTa-1 'vivecita viSayonI akArAdi anukramaNikA viSaya sthAna uddezaka pRSTa viSaya sthAna| zika 3 | 4 ja 271 0 0 35 0 0 70 0 0 0 14 0 0 0 413 0 0 239 0 - - 0 ja 0 405 0 0 = 173 0 74 ja 0 0 a agApiTTI mahese (atizaya jJAna) aisese NANadaMsaNe akarmabhUmi akiriyAvAdI akiMcanatA akriyA agati samApannaka ajhabIja Adi cAranuM svarUpa acchA vagere vizeSaNa achinna pudgala ajjhovavajjaNA are (arthakara) aNavaThappA aNiyANayA aNugAmiyaM aNANugAmiyaM aNugghAimA aNuNA samaNNuNA aNNautthiyA aNNANiyAvAdI atikrama vyatikramAdi atiyAna gRha atthajoNI atthikAe addhAyu. adharma pratijJA adhigama samyagdarzana anAbhigrahika mithyAdarzana anukaMpA anugraha anubhAga karma anuzAsana anaMtarAvagADha apardhvasa apariNata apariyANettA aparyApta apratiSThAna narakAvAsa amuke Adi abbhovagamiya abhavyasiddhika abhigrahika mithyAdarzana abhilApya puruSa arthadaMDa anarthadaMDa (bhAvArthamAM) arthAvagraha aloka avagAhanA avagRhIta bhojana = i 436 0 0 ja 259 0 0 11 - 0 0 che 0 0 ja 0 0 0 0 ha 208 0 - ja 495 0 0 25) 0 0 ja 126 = 0 i 236 ja ja - 320 ( Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 zrI ThANAMga sUtra viSaya sthAna uddezaka| pRSTha sthAna uddezaka| pRSTha avagraha 0 4 | 4 | papa3 avadhijJAna 0 0 4pa7 avabhAsa 0 0 510 0 0 0 0 0 - ja 0 37) viSaya Atma utpAdita upasarga Atmabhara Abhiyoga apadhvasa AtyaMtara pariSada AtyaMtara zarIra AbhupagamikI vedanA AyuSya AyaMtama ArAhaNA ArAdhanAnA navabheda AropaNA prAyazcitta AraMbha AraMbha anAraMbha(beIndriya) ArtadhyAna ane tenA bheda Arya anArya AlocanA Avarta cAra sama kaSAya cAra 0 ja avamAna avaliMba avavasiyassa avasarpiNI utsarpiNI avAya avinaya kriyA asura apavvasa astikAya dharma (bhAvArthamAM) assiM samayaMsi maha3yaM pUrNAyu(devanArakInuM)| 2 | ahI 3yaM pUrNAyu(uttama puruSonuM)3 ahesattamA ajJAna kriyA A mArUkhe 0 0 ja 0 0 542 0 0 0 351 = AkSepaNI kathA = Azrava 0 0 AkhyApaka AhAra cAre gatino AhAra cAra prakAre Agati 0 u AhAra anAhAraka 0 AgamanagRha (bhAvArtha) AghavaittA paNNavaittA bhAu 0 AcAra 0 AcArya AcAryanA vividha prakAra AhAraka anAhAraka mahoda (adhovadhi) cha ithioya samAyoga itthIkahA ihagayA vi ISatnAbhArA pRthvI Ata 0 AtApI aNAtApI ja Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 [559] 559 viSaya sthAna uddezaka pRSTha 216 IhA o u ucchavAsaka nocchavAsaka o 257 ucha o 344 161 455 0 0 uchajIvika uDu vimAna utkAlika utthAna, karma Adi utsarpiNI kAla udaka garbha udIraNA udIraNA upakrama udIrei udyAnagRha udyAnAdi udvartana unmAda unmAna 0 510 sthAna uddezaka pRSTha viSaya 4 | 4 | pa38 upAdhyAya 7ra umajjiya NimajjiyaM uraparisarpa urAlAI uvasAmei uvasaMpayA 14 uvahANavaM UNodarI A Rjumati mana:paryavajJAna Rddhi dhRti yaza 389 e ekalavihAra pratimA ega khurA 126 ega cakkhU 125 ega tAre ega zarIrI esaNijja | o ovaramiya | au autpAtikI Adi cAra buddhi ane cAra upamA aupakramikI vedanA aM aMga praviSTa aMga bAhya aMDaja aMtakriyA aMtakriyA keivaLI ArAdhanA] 389 aMtaradvIpaja 229 aMdhakAra 0 0 0 0 0 upakrama 0 upakrama(cha prakAra) upaghAta 247 0 128 upacaya 43] pa3 upadhi 174 0 53 upapAta cha 12 upamA kAla ja 290 129 o 139 upazama upazamApakrama upahata bhojana o 14 Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 05h | ke lelite Us . sthAna uddezaka| pRSTha sthAna uddezaka| pRSTha 4 | 1 305 viSaya kilveiSa apardhvasa kIve ja ja 0 339 . x ja 0 424 = viSaya kaTThakkhAya samANassa kaTuMtara samANe kaDajumme kati ane tenA cAra prakAra katisaMcita akatisaMcita kathA kappesu 0 0 0 0 0 x 0 0 243 0 0 0 258 0 0 karaNa 0 153 0 x 0 0 273 0 x 0 0 - x 0 0 424 0 karaNa karmabhUmi kalioe kalpasthiti kalpasthitinA prakAra kalpopapatraka kallANAI 0 263 . 0 w 0 0 0 kUdAkAra kuza-daDha kRSNa pAkSika kevalakappaM kevaLa jJAna kevaLI ArAdhanA chevatta vordi (bodhi) kriyA kriyA (24 kriyA) krodhanI upamA ane phaLa 5 khaluMke khecara khaMtikkhamAe ga phikSamAvANaII (deva vizeSaNa) kuzare (gaNArthakara) gaNadhara gaNanAkAla mANodare (gaNazobhAkara)| TLasahire (gaNa zuddhikara) 4 jaLasaMzAhare (gaNa saMgrahakara, 4 gaNa saMsthiti gaNAvacchedaka gaNi gaNiDDI gaNita ane tenA prakAra 0 w kaSAya 0 - 0 0 = w kaMthagA kAma cAra prakAre 0 = w kAya 0 - * kAya vyAyAma 0 x = w 0 0 - - w 0 0 w 0 - ja w kAya sthiti kArpaNa saMyukta zarIra kAlanA cAra prakAra kAla saMyoga kAlika kASTa zilA kiriyAvAdI 0 o w o w ja o a ja ja ja w Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 viSaya gati gati abhAva gata paryApa saMta nika gati samApannaka(vATe vahetA) garbha vyutkrAMti garva (traNa paribhASA) garha garha cAra gAyabbhaMgaNa gAyuccholaNAI gupti-agupti gorasa vigaya gaMDIpayA grAma nagara Adi ghu ghuNanA cAra prakAra ca catuSpada thaya carama acarama samaya carama acarama daMDaka 2020 carama acarama(sarva jIva) cAturyAma dharma cAra sthitika cAritra dharma (bhAvArthamAM cAritra dharma (bhAvArthamAM) cAropapannaka viyAr (tyAga) sthAna uddezaka pRSTa 1 10 4 3 2 ra 2 3 ra 4 4 4 3 4 4 2 4 4 2 2 3 0 0 X 2 4 3 2 ra 1 SO 90 272 44 370 3 452 3 452 157 344 4 510 4 124 1 305 4 510 4 143 1 54 72 3 4 1 2 1 1 2 2 ra 4 133 4 1 335 8 54 474 204 8 2 1 3 240 2 18 2 414| viSaya Ren you celukvaM coka Indra tAlikA cyavana ja jarAyuja jalacara jAti ANIvidha jina, kevaLI, arhata cha challikkhAya samANassa chavipabvA chavIe 4 chAyA 2 chedana bhedana (sthiti, saMghAta) 1 3 NikkaMkhie pijjANir3I NiyaDillavAe NivitigicchAe khivutti (nivRddhi) NissaMkie jIva sRSTa zarIra 4 noLavadiyA (yogavAhitA) 3 jyotsanA ra Na bALa pAyaghdhitta Adi 3 No kalusa samAvaNe No bheda samAvaNNe sthAna uddezaka pRSTa 3 1 160 3 1 19 3 119 ra 2 4 2 susaM taccaM mosaM 3 4 3 4 3 4 4 3 4 4 4 4 3 51 3 1 3 1 * X 1 1 4 4 3 1 4 4 3 4 4 90 3 ra 3 305 92 316 126 11 162 12 487 275 471 172 260 455 272 54 455 204 454 3 455 3 455 3 473 3 215 126 Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 | zrI ThANAga sUtra sthAna uddezaka pRSTha viSaya sthAna uddezaka| pRSTha 4pa1 0 8 = viSaya tatthagayA vi tamaskAya svarUpa tayakkhAya samANassa 2 | 2 | 8 | 2 = 0 = 336 e = 2 = 405 w = x = w 449 2 duHkha zavyA durgati-durgata daSTAMta svarUpa deva kalakaladhvani deva sannipAta deviDDI devotkalikA desakahA rekha (paralokagamana) = w 448 = = U 271 cha = w = ja = . 0 ja * x 0 o = x 2 = . x = x * = w 49 tahappagAre tave tahappagAre veyaNA tahAruvaM samaNaM vA mAhaNaM vA ripiccha (cikitsA) ticakkhU tipaiTThiyA tIraTThI tIrtha siddha Adi 15 prakAra tRNa vanaspatikAya teoge tejolabdhi teyalessaM trasa sthAvara 5 thAlIpAgasuddhaM da darzanAbhigama vagere darzana-ruci-prayoga dasAra vaMze dAvara jumme daMDaka dvi zarIrI (acarama deva) dvi zarIrI (ekAvatArI) dha dharma kathA dhama paDima (dharma pratijJA) dharmadhyAna ane tenA bheda ja = . 361 o = x o = - 8 o 0 dhAraNA = x o 0 * x o 0 = u 0 * w 0 = 388 ja 0 390 dhArmika ArAdhanA dhyAna na narakanI pratiSThatatA nikAcita nidhatta nirupagrahatA nigraMtha nigraMtha (chanuM svarUpa) nirjarA nirjarA cha = dAsa = w 474 cha = w 441 diTTi saMpaNNayA dizAkumArI vidhutakumArI dukkhakkhave ja = u . ja = 2 x x ja = dukhurA 0 43 Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 53 viSaya sthAna uddezaka pRSTha sthAna udezaka| pRSTha 36O 0 | PS ja 0 0 0 | pa0 0 0 0 135 0 4 0 0 0 0 0 0 . pariSada paraMtame paraMparAvagADha paraMbhara paryavajAta aparyavajAta lezyA paryApta paryAptaka aparyAptaka paryApti taraMvanA prAyazcita palyopama pAdapopagamana 0 viSaya nirvedanI kathA nisarga samyagudarzana nIhArima anIhArima 5 paggahiyAI paDimA bAranuM svarUpa parimANo paribhASA hinA zabdano prayoga paDhama apaDhama samaya paNNavaNA pattiyaM patthaDe [prasta] patthaMtara samANe padmavara vedikA pamhaMtara samANe payattAI 0 0 = 0 che 246 0 ja 418 0 6 285 0 = - 339 pApa = * 0 109 pApasthAna = = - 339 = = 6 455 U - x = paramANu parigraha parigraha 0 = = 0 0 = paricAra 0 0 pariNAmikAbuddhi pAraMciyA pAlaka vimAna puNya puNyAnubaMdhI pApAnubaMdhI karma putranA cAra prakAra pudgala pariNamana puruSAkAra parAkrama puvvarattAvarattakAla pRthvIzilA potaja pauSadhopavAsa (zramaNono) 0 0 0 0 0 0 2 2 x paricAraNA parijANiyA pariNata pariNivvANe, pariNivvue parimahaNa pariyArae pariyAd nA bhinna bhinna artha pariyAremANe ja 6 0 ja - 0 o 151 paMDae - 0 Co - praNidhAna traNa Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564 zrI ThANAga sUtra viSaya sthAna uddezaka pRSTha viSaya 0 | R sthAna uddezaka| pRSTha pa9 0 % 191 praNidhAna cAra pratikramaNa pratimAo bAra pratisevanA prAyazcitta pratyenIka 0 bAdara bAhya pariSada bAhya zarIra bicakkhU biMbattAe 0 0 0 0 0 pratyAkhyAna 0 buddha 0 4 0 - 0 136 pracUSakALa pratyeka zarIrI jIva pradeza pradezakarma pradoSakALa - 0 , 0 ja 0 prabhAsa che bodhi (vaktavArdi) bodhi (puva) vohI (vi) baMdha (karmano) baMdha (sAmAnya) baMdhanopakrama baMdha prakAra [prakRtyAdi] baMdhe cauvvihe bha bhakta pratyAkhyAna bhaTTissa bhattakahA 0 pramANa ja 0 388 pramAda i 0 38 0 . 0 che 0 ja bhava 0 che 0 ja prayoga prayogakriyA prayoga pariNata pralaMbakoraka pravartaka pravibhAvaka pravrajyA/pravrajitanA 28 prakAra pravrajyA bAra prakAra (svarU5) prasarpaka prAyazcitta pha phelikopahaMta (bhAvArtha) phAsuya bahiddhANAo bhavasthiti bhavAyu bhavyasiddhika 0 ja 0 bhAgika 0 1eo ja 0 73 i 13ra che bhASaka abhASaka bhASaka abhASaka bhASA yAcanI Adi bhASAnA satyAdi cAra prakAra bhujaparisarpa ja 297 ja 297 ja 161 Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 565 che - - viSaya sthAna udezaka pRSTha mizra pariNata mizradaSTi muchag, giddha, gaDhA vagere 4 mUccha o - - 4 0 = o - = o 0 = mRSA cAra meghanA prakAra o 0 = = mokSa x = jha 0 ( ja 0 0 cha 0 0 ja no (kuvo) moTuM (tivi) ya yathAsaMskRta yAma yugAMtara bhUmi yogodvahana kriyA ja 0 che 0 ja 0 viSaya sthAna uddezaka pRSTha mRtaka mRtaka cAra 4 | 1 | 339 bha majjhimAuyaM mati matijJAna madhyama pariSada mana amana manoyoga manoratha manaH paryavajJAna maraNa bAra mahAkarmA alpakarmA mahAkriyA alpakriyA mahANijjare mahANubhAgAI mahApajjavasANe mahApaDivA [mahApratipadA mahApAtALa kaLaza svarUpa mahA mahotsava mahAvinaya mahorae mAnanI upamA ane phaLa mAyAnI upamA ane phaLa mAyAmoso micchatte 4 mitte, saha, sudhI, sahANa, saMgAra 4 | 447 mithyAdaSTi ja 0 0 2 ja 0 yugma rAzi 0 0 0 2 0 ja 0 0 x ja 0 0 = na 0 0 0 ja 0 0 che yoni bAra prakAra 2 rati-arati rAiDDI rAga (rAtmika) rAyakahA rAzi-be rUpI-arUpI rUkSatA raudradhyAna ane tenA bheda laddhe patte abhisamaNNAgae lavaNa zikhA 0 0 K ja 0 0 2 ja 0 = 0 e x = - o ba ja ja 0 ja - Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5s zrI ThANAga sUtra sthAna uddezaka| pRSTha sthAna uddezaka pRSTha 0 149 viSaya lezyA(dravya-bhAva) lezyA paribhASA [cha lezyA] lezyA svarUpa 2 x = | 344 0 Sy x loka = x 0 = 0 = 0 w = 0 w 0 = w 0 389 0 54 = = w w 0 9 = u 244 0 214 viSaya vidurvaNA vibhUSA] vinaya vigrahagati vigrahagati vijahaNA viMo vaidha vinaya vAdI vinizcaya vipariNAma upakrama vipulamati mana:paryavajJAna vimAnotpannaka viyadi (bhAvArthamAM) viyaDa dattIo vivega viussagga vizodhi visAmA visasApariNata vikSepaNI kathA vijJAna vIrya-bala vRkSamUla vai -vedikA vedanA [udaya]. vedanA(anubhUti) vedana veda puruSa vedAMta 0 w ja lokapAlanA nAma loka saMsthiti lokAnubhAva lokAMta logujjoe logaMdhayAre lobhanI upamA ane phaLa lohAMtara samANe vati-vyutkrAMti vacana avacana vacana yoga vajja vargaNA vavasiyassa vAie vAei vAyAvei vAdI vAsahara pavvayA vAsA vAdI vyAdhi viulAI 344 - X = ja = X ja 8 - o ja o i 110 o 2 ja - ja vikathA ja www o vikriyA do Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 567 viSaya sthAna udezaka| pRSTa 2 | 4 | 125 4 | 4 | pa37 sthAna uddezaka pRSTa 4 | 3 | 48 0| 0 samayakSetra samayAdinI tAlikA samayAMta 0 >> 0 0 >> viSaya velA, dvArAdi vaiyikI buddhi vaiyAvacca vyaktakRtya prAyazcita vyavasAyanA prakAra vyAvRtti za zatapAka tela 0 0 ja 0 0 na 0 samavahata samAhibahule samie asamie samudAna kriyA samudyAta samughAta 0 zalya traNa 0 0 ja zAzvata azAzvata 0 0 5 2 0 5 zuklapAkSika zukla dhyAna ane tenA bheda zuddhopahata (bhAvArtha) = 0 x 0 0 zaikSa 0 0 x 0 0 - = 4 0 0 0 0 zaikSabhUmi zramaNopAsaka zratadharma (bhAvArtha) zratanizcita zrutajJAna sa saIndriya anindriya saIndriya anindriya saIndriya anindriya sakaSAyI-akaSAyI 0 0 0 samyagRSTi samyagdaSTi mithyAdaSTi(daMDakamAM) sayogI ayogI sonika-ayonika sarAgasaMjameNa sarvanA cAra prakAra sarvArthasiddha vimAna sarvAkSara sannipAti savedI avedI savedI avedI sarveda [paraloka gamana sazarIrI azarIrI sahasapAka tela sAkAropayoga anAkAropayoga 2 sAgaropamAM sAdhAraNa zarIra sAma, daMDa, bheda 0 0 0 0 0 = 0 0 = sakAya-akAya 0 0 = = saNapphayA satya cAra = 0 = sapakSa pratidiza a - x samaya - (0 9. Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568 zrI ThANAga sUtra viSaya sthAna udeza | pRSTha = 0 ja 515 361 = - = 0 = x = 0 x = 0 x saMvAsa saMveganI kathA saMsAra(cAra) saMsAra saMsAra samApatraka saMsRSTApahata (bhAvArtha) saMjJA saMjJA ane tenA kAraNo saMjJI asaMjJI sAMbhogika visaMbhogika c 0 0 x 0 x 0 0 0 = 0 0 0 0 0 0 0 215 0 0 0 - 161 0 0 sthalacara sthavira sthavira 0 0 198 0 0 0 0 222 0 0 viSaya sthAna uddezaka pRSTha sAmudANiyaM sArakkhAya samANassa | 4 | 1 siddha siddha asiddha siddhanA paMdara prakAra vivaraNa siddhi sImaMtaka narakAvAsa sukha zavyA sugati sugata suddhaviyarDa sUkSma saMkramaNa cAra prakAre saMkliSTa-asaMkliSTa vezyA saMkleza asaMkleza saMkhyAta asaMkhyAta samayanI sthiti saMjama bahule saMbAhaNa saMbhinna zrotolabdhi saMmUrchAima saMmoha apardhvasa saMyama saMyama saMyojanA prAyazcitta saMkhanA saMvara saMvara bahule saMvartaka AyuSya 0 - 0 0 0 ja 0 0 o 0 0 o 0 0 o 48) 0 0 0 o 49 0 sthAvarakAya sthita asthita vezyA skRSTa viSaya svAmI sevaka cAra ha hetu ane tenA prakAra TrI satyAdI kSa kSaya kSayopazama kSudraprANI jJAnAvaraNIyAdi ATha karma jJAnAcAra Adi jJAnI ajJAnI 0 ja 129 = 0 0 ja 129 * 0 0 510 0 0 ja 137 = 0 0 che * - 0 ja = = - * Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e 3 ne e gara prANa Agama batrIsInA ta sahadhyogI dAtAo : prathama Agama vimocaka: mAtuzrI caMpAbena zAMtIlAla paraSottamadAsa saMghavI tathA mAtuzrI mRdulAbena navanItarAya zAMtIlAla saMghavI nA smaraNa sAthe sau. kuMdanabena jayaMtIlAla zAMtIlAla saMghavI zrI navanItarAya zAMtIlAla saMghavI zrI rAjIva jayaMtIlAla, zrI zaileza navanItarAya, zrI hirena navanItarAya saMghavI sutAdhAra muMbaI U.S.A. AkolA U.S.A. muMbaI * mAtuzrI kusumabena zAMtilAla zAha haste - suputra zrI INita - Do. nItA zAha, zrI bhASita - darzitA zAha mAtuzrI savitAbena Do. nAnAlAla zAha (hemANI) suputra zrI satISa - razmi zAha, suputrI zrImatI Do. bhAratI -Do. razmikAMta zAha sAdhvI subodhikA (bhadrA) jaina TrasTa, mAtuzrI lalitAbena popaTalAla zAha (hemANI) bahena-zrImatI latA zarada zAha, zrImatI harSA bhUpendra modI zrImatI dattA girIza zAha (pU. subodhikAbAI ma. nA bhAI-bhAbhI) suputra zrI muMjAla - vijyA, zrI bhAvina - tejala, suputrI nivizA manISa mahetA * pU. AratIbAI ma. nA baheno - zrImatI sarojabena jazavaMtarAya domaDiyA zrImatI harSAbena vasaMtarAya lAThIyA haste- zrI alakeza, zrI priyeza, zrI hemala mAtuzrI jayAbena zAMtIlAla kAmadAra, mAtuzrI ramAbena choTAlAla daphatarI haste zrImatI premilAbena kirITabhAI daphatarI Do. bharatabhAI cImanalAla mahetA suputra-cI. malaya, suputrI zrImatI virala AziSa mahetA mAtuzrI vijyAlakSmIbahena mANekacaMda zeTha suputra zrI dilasukhabhAI zeTha, zrI caMdrakAMtabhAI zeTha (zeTha bilDarsa) zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI * zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI * mAtuzrI hIrAgaurI harilAla dozI, zrImatI pUrNimAbena narendradozI haste-narendra-mInAdozI, ku. meghanA, ku. dezanA U.S.A. rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjakoTa muMbaI muMbaI * muMbaI rAjakoTa muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI cembara mAtuzrI kAzmIrAbena kAMtibhAI zeTha haste - zrImatI hetala saMjaya zeTha, ku. upAsanA, ku. kIMjala * mAtuzrI jazavaMtIbena zAMtIlAla turakhIyA, zrImatI bhAvanA dilIpa turakhIyA haste - dilIpa esa. turakhIyA, suputra- zrI pArasa - riddhi turakhIyA * mAtuzrI kiraNabena pravINacaMdradozI haste suputra zrI nIrava - tejala dozI, ku. priyAMzI, ku. jhIla mAtuzrI maMjulAbena chabIladAsa cUDagara haste - suputra zrI ketana - AratI cUDagara, ku. dhruvI zrI lakSmIcaMdabhAI jasANI parivAra zrI praviNabhAI gaMbhIradAsa pArekha ku. vidhi girIza jozI, kumAra kuzAna girIza jozI haste - zrImatI nIlAbena girIzabhAI jozI zrI parezabhAI sumatIbhAI zAha * zrI kizorabhAI zAha * zrI ramezabhAI gaTulAla kAmadAra mAtuzrI lIlAvatIbena nImacaMda nathubhAI dozI, sva. kizorakumAra nImacaMda dozI, sva. mRdulA kuMdanakumAra mahetA. haste - harSada ane kumakuma dozI mAtuzrI tArAbena modI mAtuzrI madhukAMtAbena naMdalAla bhImANI haste- zrI rAjezabhAI bhImANI * mAtuzrI kIkIbena desAI, haste - zrI zailezabhAI mInAbena desAI zrI aMjalabhAI DhAMkI gurubhakta zrI hemendrabhAI pUMjANI * mAtuzrI caMpakabena zazIkAMtabhAI mahetA, haste - suputrI zrI kirITa-arUNA, zrI ajaya-nItA, zrI kamaleza - divyA, suputrI - nirUpamA - niraMjana dozI mAtuzrI narmadAbena rUganAtha dozI, haste - zrI kAMtIbhAI rUganAtha dozI * zrI hemalatAbena naTavaralAla maNIyAra mAtuzrI amRtabena bhagavAnajI avalANI parivAra haste - zrI ramaNIkabhAI bhagavAnajI avalANI * zrI kezavajIbhAI zAha parivAra kalakattA kalakattA kalakattA muMbaI muMbaI rAjakoTa muMbaI kalakattA vaDodarA kalakattA kalakattA Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ U.S.A. U.S.A. AkolA AkolA kolhApura muMbaI muMbaI kalakattA kuta anumodaka zrImatI Do. bhAratIbena - Do. razmikAMta kAMtIlAla zAha zrImatI latAbena - zrI zaradabhAI kAMtIlAla zAha zrImatI harSA bhUpendra modI, zrImatI jImitA hirena modI, zrImatI Do. zruti maheza varmA, zrImatI bhavitA jayaMta IMgaLe zrI saurASTra dazAzrImALI prANa mahilA maMDaLa, haste - adhyakSA sau. harSAbena modI mAtuzrI nirmaLAbena lAlacaMda bharavADA * zrI parezabhAI ramezacaMdra sutarIyA * mAtuzrI suzIlAbena kAMtIlAla paMcamIyA * zrI mInAbena harIzabhAI desAI yuta sadasya zrI pAritoSa Ara. zAha * zrImatI rAjula rajanIkAMta zAha * jaina jAgRti senTara * zrI mukunda Ara. zeTha * zrI ketanabhAI zAha zrImatI guNavaMtIbena praphullacaMdradomaDIyA zrI sudhIrabhAI pI. zAha zrI rAjeza kalyANabhAIgAlA zrImatI mRdulAbena navanItarAya saMghavI haste - sau. hInA zaileza saMghavI, sau. sonala hirena saMghavI muMbaI muMbaI vAzI (muMbaI) muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI kalakattA Page #636 -------------------------------------------------------------------------- Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ //////elc7/ 22/Lele ki/ kala/ mATe madaAYANa pAra HThe sa ha7 para pah! rANamANa a l mI rahI aude che //TaHelp/es/eD//toTa//es/e/za/eleke Balle/c/PR 222e/re. WWW / SLR marI 12 TH # mArI paNR dhAma dvArA dA/Na /// maNiThe FIR !! B/P A.'' Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a bit a bit tan mAM zA | Kalme by he is mAno Ayo ja na thAya A zo. Aga zAstra Agama za 2 Pat 212AL sa sa khUba za da ya ka aa nAma yAM. sago ja sAmA ja gAma che ane zA Aga zA mA zAstra AgA zAstra A Agama / Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PARASDHAM Vallabh Baug Lane, Tilak Road, Ghatkopar (E), Mumbai - 400 077. Tel: 32043232 www.parasdham.org www.jainaagam.org