Book Title: Vyakhyan Sahitya Sangraha Part 02
Author(s): Vinayvijay
Publisher: Devji Damji Sheth
Catalog link: https://jainqq.org/explore/006062/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 vyA -- bhAga 2 je. - hama (deva, gurU ane dharmanA svarUpane samajAvI AtmasattA darzAvanAra graMtha) saMzodhaka ane vivecaka, muni mahArAja zrIvinayavijyajI. prakAzaka, sAhityaprakAzaka maMDaLa, jAmanagara. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 prathamavRtti. prata 1000 zrI vidyAsAgara urdU sAhityaprakAzaka" prinTiMga presamAM menejara . cakubhAI ladhubhAIe chA -jAmanagara. - saMrva haka kartA tathA prakAzakane svAdhIna che. vIra saM. 24ra | kiMmata-rU. 2-8-0 0 0 0 0 0 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAsa upadeza. A vyAkhyAna sAhityasaMgraha graMtha jaina tathA jainetara prajAmAM ke mAnanIya vada na paDe che temanI pUrNa samajutI mATe A graMthanA pU4 529 thI 197 sudhI ra9 pRSThanA abhiprAyo vAMcavAthI Apa sAhityavinoda purUSone tarataja uttama prakAranI khAtrI thaze. vA te te vAMcavA amArAtaraphathI khAsa karavAmAM A prakAzaka. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIman maheApAdhyAyajI gurUmahArAja, zrIvIravijaya mahArAjajInI pavitra sevAmAM, vibhA ! 66 Apeja mane sanmArgatam do che, ApanI kRpAthIja " vyAkhyAna sAhityasaMgrahanA be bhAga ,, tathA jaina graMthagAiDa " chapAI mahAra paDela che temaja " sAhitya prakAzaka maMDaLa ane sAhitya prakAzaka pustakAlaya " Adi saMsthAe janma pAmI che. ApanI sAthenA dareka sthaLeAnA vihAra tathA cAturmAsamAM Ape amUlya bedha ApI temaja tyArabAdanA vihAramAM paNa patrAdithI gurUpaNAnI tathA ApazrInI amUlya padavInI je pharaja bajAvI che. te kadI paNa bhUlAya tevI nathI. eTaluMja nahi paNa Atmadharma prati je kAMi mArI AkAMkSA vatuche tenA kAraNabhUta Apaja che. kRpALu ! janmanA mherA tathA muMgAne paNa ApanI sevAthI te dveSA naSTa thayA che, tApachI mArA jevA marda buddhivALAne paNa ceAgya phaLa maLe temAM navAI nathI. dd AvA ApazrInA aneka guNAthI AkarSAI A graMtha ApazrIne samarpaNa karUMchuM te svIkAravA kRpA karazeAjI. lI. ApanA caraNakamale pAsaka, ziSya vinayavijayanI Ic 1008 vAra vaDhanA. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMtharUpI gaMgAnadInA rUpane prakaTakattA AtmArAmajI mahArAjane vaMdanA. zArdUlavikrIDita . yasyAsyAdvacanormiraGgalalitA sannirgatA zAntidA / syAdvAdA malatIratattva viTapimollAsasandAyinI / bhavyAtmAnaghapAnthatarpaNakarI granthAvalI jAnhavI | nityaM bhAratamA punAti vijayAnandAya tasmai namaH // kasyApi. jemanA mukhamAMthI pragaTa thayelI graMthazreNirUpa ga`gA ke je vacanarUpI taraMgAnA raMgathI sudara che, je syAdvAdarUpI nirmAMLa tIra upara rahelA tattvarUpI vRkSeAne ullAsa ApanArI che ane bhavI AtmarUpI nirdoSa musAphAne tRpti tathA zAMti ApanArI che, te graMthazreNirUpa gaMgA adyApi A bhArata varSane pavitra kare che. te zrI vijayAnaMdasUrine ame namIe chIe. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -9 kSamAyAcanA. - manuSya. kSantavyo mandabuddhInAmaparAdho manISiNA / nahi sarvatra pANDityaM, sulabhaM puruSe kacit // subhASitaratnabhANDAgAra. buddhizALI manuSya maMdabuddhivALAone aparAdha mApha karavuM joIe. kAraNake sarva ThekANe vidvatA hoi zakatI nathI, paraMtu kyAreka keI (vIralA) purUSamAM sulabha rIte vidvattA jovAmAM Ave che. vyAkhyAna sAhityasaMgrahane pahele bhAga bahAra paDatAM je je pUjya mahAtmAo, rAjezrIvarga, jenetara paMDite, jAhera saMsthAo ane saMgrahasthAe A graMtha bAbatamAM haMsanI mAphaka sAra grahaNa karI potAnA abhiprAcevaDe mane A graMthamAM AgaLa vadhavA preraNuM karI che eTaluM ja nahi paNa navIna jIvana apI AbhArI banAvyuM che te te mahAzaye huM RNI chuM, teomAM paNa svargastha zrImad vijayAnaMdasUri (AtmArAmajI) mahArAjanA praziSya prasiddhavaktA zrImAna zrIvallabhavijayajI mahArAje te prathamathI ja A graMthanuM meTara sudhAravuM, zedhakhoLamAM aneka salAha ApavA vigere kAryomAM pitAno amUlya vakhata rokI je je madada karI che te te madada kadI paNa bhUlAya tema nathI. huM pahelA bhAgamAM paNa lakhI gayo chuM, lakhuM chuM ane lakhIza ke jenamata syAdvAda hovAne lIdhe dareka matavALA paNa keI apekSAe jenaja che. kAraNake dareka matamAM jainenA sAta nayamone kaI paNa naya to hoya ja che, bhUla mAtra eTalI ja che ke jyAre jainadarzana apekSA grahaNa kare che tyAre bIjAo apekSA grahaNa na karI ekAMtane ja mAnI le che, mATe je nayane laI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teo ekAMta varNana kare che tene jene potAnI zuddha daSTie pitAnI sAthe apekSA laI meLavavA cAhe te meLavI zake che ane tene laIne tene jaina kahIe te khoTuM nathI. mATeja jenanI puSTine khAtara A graMthamAM jenetara graM. thanAM lakhANane paNa avakAza Apela che te saMbaMdhI zrInaMdisUtramAM pharamAna che ke "samadiThiparigahi yANimicchAstANi samasUtANi" eTale ke samyaphadaSTie grahaNa karela mithyAsUtra samyaka sUtra kahevAya che. A paNa eka apekSA ja kahevAya. zrIharibhadrasUri mahArAjanuM vacana che ke "bAyatti paramayA eTale ke parasamaye jayavaMta che A paNa apekSA ja kahevAya. zrIharibhadrasUri mahArAjanA cagadaSTi samuccaya Adi keTalAka graMpa jene. taranA graMthothI bharapUra vAsita jovAmAM Ave che paNa te jakanI balihArI judA ja prakAranI che, te te varNanane jenadaSTie sArthaka karI batAvela che. tene vIja rIte haMsacaMcU samadaSTi purUSa guNa grahaNa karaze to tene jarA paNa bhinnatA ke viparItatA bhAsavA saMbhava nathI. paNa kANI hAthaNanI mAphaka ekaja tarapha daSTi rAkhaze tene viparIta ke anucita bhAse temAM jakano ke bIjA koIne doSa na gaNAya e sue pate vicArI levAnuM che, tema chatAM alpajJa chaghasthatAne laI anucita ke sUtravirUddhAcaraNa thayuM hoya tene mATe kharA aMtaHkaraNathI micchAmi dukkaDa dauchuM ane je kaMI upakArI te bhUlane mArI jANamAM lAvaze te huM temane meTe upakRta thaiza temaja dvitIyAvRttimAM te bhUlane sudhAre karatI vakhate te upakArInuM nAma paNa sAthe yAdImAM lAvIza. vinayavijya. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA AzA ST upaghAta. Bphahahaha zrI vyAkhyAna sAhityasaMgrahano A dvitIya vibhAga sahadaya sajInenI samakSamAM nivedana karatAM ane saMtoSa thAya che ke A pustakanA prathama vibhAgane teonA taraphathI je Adara maLela che te karatAM paNa teoe A vakhate vizeSa Adara Apela che. * uttama koTinA siddhAMtagraMtha samajavAnA adhikArI banI zakAya tevI yegyatA meLavavA mATe tathA aMtaHkaraNane ucca mAnavaguNethI susaMskRta karI jIvitane saphaLa karavAmATe manuSya halakAM sAhityanA pAzathI dUra rahI uttama prakAranuM sAhitya vAMcavAnI abhirUci rAkhavI joIe. anyane upadeza ApI sanmAge caDAvanAra ane calAvanAra manuSya cAhe te tyAgI hoya ke cAhe te gharasaMsArI hoya athavA pitAnI A jIvikAmATe game te dhaMdho karato hoya te paNa teNe zreSTha sAhityanA saMgrahane saMpAdana karavo joie. jeone upadeza ApavAnI jarUra hoya che teo upadezanAM TuMkAM vAye je mAtra chevaTanA siddhAMtasarakhAM ja hoya che tenAthI jhaTa laIne samajI jatAM nathI. teone te e nAnAsarakhA siddhAMtavAkyanI aMdarathI nikaLatA bahoLA arthanAM nAhAnAM nAhAnAM aMge tathA upAMge spaSTa rIte samajAvI tathA tene aMge lAbha-hAni je kAMI hoya te teonI daSTi. para mUkI jyAre khUba vistArathI kahevAmAM Ave che tyAre ja te asarakAraka thAya che. janasamAjanI sAme eka yaMgya siddhAMta, pachI te dharmasaMbaMdhI heya, vyavahAra saMbaMdhI hoya ke dezakALane anusaratA game te viSayasaMbaMdhI hoya te jAhera kare te siddhAMta amalamAM mUkAya evI IcchA rAkhavI ane e icchAne saphaLa karavAmATe dAkhalAdalIlathI te bIjAone gaLe utarAva athavA teo kabula kare-hA bhaNe evI rIte tene samajAvavuM e zuM Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahelI vAta che jeonI pAse sAhityabhALa pUratuM na hoya teo nAthI zuM te banI zake tema che? eka upagI bAbata sAhityasaMpatti vagarano eka mANasa lekane kaheze tenA upara kaI thAna paNa nahi Ape agara sAdhAraNa dhadhAna ApI tene jatI karaze, jyAre teja bAbatane sAhityasaMpatti dharAvanAre keI bIjo mANasa lokonI samakSamAM evI rIte mUkaze ke jethI loko temAM tallIna thaze, te bAbatane sarvathI pahelAM grAhya gaNaze, tenA para teone pUrNa Asakti thaze, tenA saMpAdanane mATe teo pUrNa zrama uThAvaze. A saghaLuM zAne lIdhe? kevaLa sAhityanA prabhAvane lIdhe. jyAre A pramANe che tyAre pachI mAnavajIvanane saphaLa karavAmATe dharma jevI grAhya vastunI upayogitA ApaNuM aMtaHkaraNamAM majabUta rIte samajAya ane mana jevI asthira cIjanI sAthe te sthira rIte cATI rahe tema thavAne mATe temAM sAhityane sAdhana tarIke upayogamAM levuM e zuM jarA paNa ochuM Avazyaka che? jUdA judA prakAranA adhikArIone samajAvI sAre raste caDAvavA temAM sAhityanI ja jarUra che. kAraNake sAhitya e aneka bhinna bhinna viSacenuM eka vizrAMti sthAna che. eka suMdara myujhiyamamAM tame praveza karaze ane pachI temAM aneka prakAranI cIje tamArI najare paDaze, emAMnI saghaLI nahi te kaI paNa cIja tamArA aMtaHkaraNane potAnI tarapha kheMcaze ane tamane khuza karaze. eTaluM ja nahi paNa tamArA susta aMtaHkaraNane utsAhita banAvaze agara uMghatA aMtaHkaraNane jAgRta karaze ane tenI aMdara kaMI kaMI. vicArone saMcAra karaze tathA tene pariNAme tene kaMI nirNaya karavAnI ke nizcaya bAMdhavAnI TevavALuM banAvaze. eka uttama prakAranuM sAhityanuM pustaka paNa tenA vAMcanArane evA ja prakArane lAbha ApanAruM che. tethI ApaNuM jenasamAjamAM dharmaniSThA jAgRta rahevA, siddhAMta graMthe samajavAnI cegyatA prApta thavA, saMzaya jevAM sthAnamAM paNa nirNaya karI zakAya tevuM sAmarthya buddhine maLavA ane sAmAnya yuktiprayuktivALA mANaso ADuMavaLuM samajAvI potAnI tarapha kheMcI jAya evI nabaLI hAlatanA manane daDhatA maLavA AvAM pustakanI khAsa jarUra che. ApaNAmAM saMskRta bhASAnI aMdara tathA mAgadhI bhASAnI aMdara AvI jAtanAM pustake puSkaLa maLI Avaze paraMtu te bhASAne nahi jANanArA ane mAtra gujarAtI bhASA samajanArA lAkhe bhAIone upayogamAM Ave evAM sAhityapustakanI gujarAtI bhASAmAM khoTa hatI te pUrI pADavA mATe A pravRtti karavAnI khAsa jarUra paDI che. prathama vibhAganA cha paricacheda karavAmAM AvyA che ane te dareka paricichedane ekabIjA sAthe saMgati tathA sAmAnya AvazyakatA e saghaLuM tyAM ja Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ batAvavAmAM AvyuM che. A dvitIya vibhAgamAM sAtama, AThama tathA navamA ema traNa paricachedano samAveza karela che. jemAM sAritra vigerenA saM rakSaNane mATe lAgatA vaLagatA nAhAnA moTA saMkhyAbaMdha adhikAre. levAmAM AvyA che. jemAMnA keTalAeka dharmanuM svarUpa samajavAmAM vizeSa uparogI ane keTalAeka vyavahAra vigerenuM svarUpa jANavAmAM vizeSa upayogI che. jo ke dharma ane vyavahArane paraspara gADha saMbaMdha hovAthI saghaLA adhikAre sAkSAtasaMbaMdhathI ke paraMparAsaMbaMdhathI bannene upayogI che paNa sthala daSTie te bheda zarUvAtamAM jovAmAM Ave che. bAkI te dharmanA saMbaMdhavagarane vyavahAra adhama sthitine prApta thAya che ane nirmaLa vyavahAravagaranuM kevaLa dharmAcaraNa kharuM dharmAcaraNa nahi paNa eka jAtanuM phArasaja gaNAya che. mATe nizcayathI samajI rAkhavuM joIe ke nirmaLa vyavahAra ane dharmAcaraNa e ane eka bIjAnI sAthe gADha saMbaMdhathI joDAyela che. jeo dharmasthAnamAM jaI sauthI AgaLa paDatA thai dharmakriyA kare che teja tyAMthI chUTI vyavahAramAM paDI aneka kALAM gheLAM karavA pravRtta thAya to teonI dharmakiyA hastisnAnanI peThe nakAmIja thaI paDe che. hAthI keI nirmaLa sarovaramAM jaI sArI rIte nAhI pAche jyAre bahAra nikaLe tyAre kinArA para AvatAM ja pitAnI upara dhULa chAMTavA lAge eTale tenuM nahAvuM nakAmuM thAya tevI ja rIte AvA dharmadaMbhIone mATe samajavuM. tema vyavahAra egya rIte calAvatA chatAM jeo dhamane jANavAne kaze prayAsa karatA nathI, teo telInA belanI peThe mekSa nahi pAmatAM janmamaraNanA pherA pharyAja kare che. mATeja e bannenI susthiti sAdhavAne A saghaLA adhikAre upayogI che. A pustaka jenazAsananuM pratipAdaka chatAM tenA prathama vibhAgamAM ane tevIja rIte A bIjA vibhAgamAM ghaNuM pramANe tathA ghaNuM daSTAMta anya darzananAM pustakamAMthI lIdhelAM jovAmAM Avaze. ApAtadaSTithI jonArA tathA upara uparathI vicAra karanArAM mANasane temAM kAMI navAIjevuM agara kaMI virUddhatAjevuM ke kaMI aNagamAjevuM kadAca jaNAya, paraMtu jeo sUmanajarathI joI zake che, jeo pUrNa vicAra karI zake che teone temAM kaMI paNa navAIjevuM jaNAze nahi, kaMI paNa virUddhatA jevuM teone dekhAze nahi tathA kaMI paNa aNagamA jevuM paNa teone lAgaze nahi. sarvamAnya jinazAsanane anusaratAM pustakomAMnA dAkhalA dalIle te tenI puSTi karanArAM hoya temAM kaMi paNa navAI jevuM nathI paraMtu anya zAsanane anusaranArAM pustakomAMnA dAkhalA dalIla paNa tenA niyamene Teko Ape, tenAM siddhAMtane anusare ane anukULatAthI tenuM uddabelana kare e jainazAsananI mahattA, satyatA ane sarvamAnyatAne vadhAre siddha kare che. jenazAsananA upAsakone vadhAre saMteSa ane vadhAre AnaMda Ape che. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A sAhityasa huM vAMcanAza jo uMDA utarI vicAra karaze. tA tene jaNAyA vagara nahi rahe ke apratihuta prakAzamaya jainazAsana duniyAnA amuka vamAM savAze paLAya che ane je peAtAne anyazAsananA anuyAyIe samajeche teomAM paNa dareke dareka varganI aMdara yA, tapa, dAna, zraddhA, bhakti vigere amuka amuka aMzeAthI pALavAmAM Ave che. je vicAre ane je AcArA kalyANakAraka ane mekSadAyaka che te saghaLA jainazAsananAMja prakAzamAna kiraNe rUpa che. A khAmatamAM ApaNA paramapUjya prAtaHsmaraNIya marahuma jainAcAya zrImadvijayAnaMdasUri urphe AtmArAmajI mahArAja potAnI prasAdIrUpa tattvaniyaprAsAda graMthanA (524) mA pRSThamAM khulAsA karatAM kaheche ke-- " jo jo vedoMmeM nivRttimArgakA kathana hai so sarva jainamatavAloMko sammata hai. kyoMki jo jo yukti pramANase siddha saMsArase nivRttijanaka aura vairAgya utpAda rAjya kSetra-niSad-brAhmaLa gAya-vRtirALAAimeM haiM te sarvajJa maLavAje vacana haiM." ityAdi. AvA vicAra tathA AcArane svarUpanI bhinnatA nahi chatAM nAmamAtranI bhinnatAthI peAtAne bhinna zAsanamAM khapAvatA leAkeAthI pALyAvagara rahevAtuM nathI. satya bhinna bhinna hatAM nathI ane jee satyane kaMi paNa aMze anusaravAnA yatna kareche tene jainazAsananA satya siddhAMtane jANatAM ke ajANatAM anusaravAvagara chUTakA thatA nathI ema A pustakamAMnA bhinna bhinna AgamAnA dAkhalAdalIle vAMcavAthI sAkhIta thayeluM jovAmAM Avaze ane eja jainazAsananA upAsAne atIva satASaprada che ke jyAre bIjA paraMparAsa madhathI jainazAsanane anusare che, tyAre teo te sAkSAt saMbadhathIja jainazAsanane anusareche. anyadarzIneAmAM paNa peAtAnA siddhAMtanAM anivAya kirA prakAze e jainazAsanane mAhATAmAM meheATA vijaya che, e jainazAsananA sanAtanapaNAnI majabUta sAkhItI che ane eja jainazAsananA satyasvarUpanuM kadI paNa kapAvI na zakAya evuM susthira pramANa che. dIdazI jainabhAIe pUjya munimahArAjanA AvA prayAsane vadhAre AvakAradAyaka mAneche ane emanA prayata sthAnApanna che ema vakhANeche. dhanI satyamaryAdAne saMkucita karavI ane khIjAnA hAthamAM raheluM seA TacanuM sAnuM hoya tene dveSabuddhithI sAnuM nahi kahetAM pItaLa kahevuM ke te peAtAnA gharamAM hoya tyAre tene kiMmatI gaNavuM ane khIjAnI dukAnamAM dekhI tenI kiMmata kAMi nathI ema kahevuM e khilakula DahApaNa nathI. uttama prakAranAM kiMmatI ratnA game te jagAe prakAzamAM ke aMdhArAmAM paDelAM hAya tApaNu kiMmatI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raAAja che. tevI rIte jaitazAsananA satya siddhAMto game tyAM hAya tApaNu te jainazAsananA satya siddhAMteja che. tene anya zAsanane sasaga thaye mATe te jainazAsananA satya siddhAMteA nathI ema kahI zakAze nahi ane tethI A sagrahanI aMdara ApaNA zAsanane anusaranArA dAkhalADhalIle game te varganA AgamamAMthI levAmAM jarA paNa saMkoca rAkhavAmAM Avye nathI ane ema karyu che. eja vAjabI che evI rIte niSpakSapAta aMtaHkaraNamAM sahRdaya guNIjane barAbara samajeche. upara jaNAvelAM kAraNeAthI tathA dhama paranI uMcA prakAranI zraddhAthI A pustakane ahAra pADavAmAM dharmapremI jainabhAietaraphathI bahu sArI madada maLI che. junAgaDha sTeTamAM eka sAro adhikAra bhogavatA zrIyuta sukhalAla kevaLadAsa vahIvaTadAra sAheba ke jee amadAvAdanA vatanI che ane dhArmika-paropakArI kAryomAM saMgIna madada ane te kaI paNa jAtane! dekhAva karyA vagaraja eTale gudAnanI rIte karanArA che temaNe A pustakanA ane bhAgamAM pUratI madada ApI che tathA khIjAe pAse apAvI che ane evI rIte peAtAnuM sahityapremIpaNuM dekhADI ApyuM che. jAmanagaranA rahIza zeThe lAlajIbhAi rAmajIbhAIe paNa A pustakanI pa1 nakala kharIdI temAMthI mAtra daza nakala pote rAkhI AkInI 41 nakalA sAhityaprakAzaka maDaLane aNu karI che ke je maMDaLatarathI A pustakane lagatI saghaLI vyavasthA thAya che tathA eka pustakAlaya paNa kheAlavAmAM AvyuM che e maDaLamAM teo lAIph membara thayA che tathA pustakAlayanI sagavaDa khAtara potAnA kamajAnuM makAna kaMI bhADA vagaraja vAparavA Apela che ane pustakA rAkhavAmATe eka kamATa paNa maDaLane aNu karela che. A pustakanA prathama vibhAga cagya madada karI chapAvI ApanAra mAMgareLanA zeTha makanajI kAnajIbhAie A vibhAganI paNa 25 nakalA kharIdIne temAMthI 20 pustaka maMDaLane pAchAM aNu karyA che. eTaluMja nahi paNa teoe A maMDaLanA phUlapramANe pahelA bhAga bahAra pADavAmAM madada karela che, tethI teo sAhebane paNu maMDaLanA peTna meMmara gaNavAmAM Aveche. cuDA rANapuravALA zeTha ujamazI purUSAttamabhAIe maMDaLane rUA. 50 paccAsa ApyA che, tethI temane lAik mekharamAM gaNyA che. kAra'jAvALA zeTha meAtIcaMda zAmajIe grADukA karI devAmAM zrama lIdhe che ane dheArAjI, dheALa tathA latIpuranA saMghe A pustaka bahAra pADavAmAM utsAhapUrvaka madada karI che ane preAlanA saMghe maMDaLanI madadamATe rUA. 25 paccIza tathA dheArAjInA saMghe rU. 35 apaNu ryA che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A sarvane temaja anya madada karanAra gRhasthane A sAhityaprakAzaka maMDaLa pUrNa upakAra mAne che ane teonI ucca manovRttine abhinaMdana Ape che. | munimahArAja zrIvinayavijayajI te A pustakanA kartA tathA temanA upadezathIja A sAhityaprakAzaka maMDaLanI utpatti thayelI hovAthI teo A maMDaLanA kAryane pitAthI banI zakatI madada Ape che tathA apAveja che. teone paNa vakhate vakhata salAhakAraka zrImAna zrIvallabha vijayajI mahArAja che tathA pUjya muni zubhavijayajInA ziSya kanakavijayajIe paNa pitAne nAthI banatI dareka madada karI che. A maMDaLadvArA saMghanuM kAMI paNa zreya thaze to te pratApa ane prabhAva zrImuni mahArAja che ema kharA aMtaHkaraNathI A maMDaLa mAne che. A pustakamAM, hastaSathI, yAte chapAmaNIthI, kAMI paNa skUlanA thaI hAya, agara te buddhinA doSane lIdhe jena zAstrathI kAMI paNa virUddha lakhANuM hoya to te bAbata sarva sajajana pAse kSamA mAgavAmAM Ave che ane teoe A maMDaLane bhUla jaNAvavA kRpA karavI ke jethI bIjI AvRttimAM te bhUla sudhArI zakAya. A graMthamAM kayA kayA graMthamAMthI ake lIdhA che tenI sarala samajaNamATe kalekenI nIce graMthAnAM nAme TAMkyAM che eTale eka graMthanuM nAma AvI gayuM tyAra pachI je graMthanuM nAma Ave te graMthanA teTalA ke che ema jANavuM. jemake patra 132 mAM 9 thI 15 sudhI zleka sAta sUktimuktAvalInA samajavA; ema sarva ThekANe vicAravuM. A graMthanI pahelA bhAganI bALabodha TAipamAM bIjI AvRtti chapAvavAne A maMDaLe je vicAra bahAra batALe hato te vicAra acAnaka laDAI phATI nIkaLavAthI kAgaLanI meMghavArI thavAne lIdhe baMdha rAkhe che ane A bIjo bhAga paNa kAgaLanI meMghavArIne lIdhe paDatI kiMmate vecavA jevuM karyuM che. ahIM jAmanagaramAM je sAhityaprakAzaka maMDaLanI sthApanA karavAmAM AvI che te jema potAnA sAhitya Adi graMthe chapAvaze tema kaI munimahArAje athavA kaI zrAvakavarganI IcchAnusAra cogya vyavasthA karI teozrInAM paNa muMbaImAM nirNayasAgaranI hariphAimAM utare tevAM pustaka chapAvI ApavA khaMta batAve che. kAraNake A maMDaLane aMge saMskRta bhASAnAM pustakanA saMzodhanane sArU khAsa eka vidvAna paMDitane mATe kharce rokyA che ane vizeSa kAryakrama vadhavAnI AzAthI bIjA vidvAna paMDitane salAha levA ejela che. temaja AvA kAryamAM kAyama lahIAnI jarUra hovAthI tenI paNa goThavaNa karI che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A maMDaLane ane khAsa eka sAhityaprakAzaka prinTiMga presa khe che ke je pustaka chapAvavAM hoya te vagara vilaMbe TAImasara chApI Ape che. bIjA zaheranA presa karatAM A presa uttama prakAranuM kAma karI batAve che chatAM tenuM kharca tenA pramANamAM tathA bIjA presonA pramANamAM ochuM che, te saMbaMdhI eka vakhata kAma karAvavAthI pUrNa khAtrI thaze. A maMDaLa jema pUjya munirAja vinayavijayajI mahArAjajInA upadezathI temanAM pustakonuM pustakAlaya sthApI te pustakAlayane sArvajanika upayogamAM le che tema tevA bIjA munimahArAje tevI jAtane je upadeza karaze te temanAM pustakonI paNa tevI goThavaNa karI ApavAmAM Avaze ane te jyAM jeTalAM pustako magAvaze tyAM teTalAM pustaka je teozrI posTa ke relve cArjane baMdobasta karI Apaze te melavAmAM Avaze ane pAchAM mokalI Apaze tyAre rItasara cAlatA krama pramANe sArvajanika upayoganI sAthe tenuM rakSaNa karavAmAM Avaze. A pustakAlayamAM hAla lagabhaga 1100 pustaka che. . garIba zrAvaka tathA zrAvikAone dharmavRddhimATe tattvajJAnadIpikA tathA sAmAyikasUtra evAM be jAtanAM pustako phakta piSTa kharcane cArja 0-2-6 mokalyathI mekalavAmAM Avaze. pustake khalAsa thaye mokalavAmAM Avaze nahi. chevaTa zrIniMdra bhagavAnanI pAse A maMDaLa emaja mAge che ke prabhAvazALI munimahArAjenA AvA prakAranA suprayatno samagra saMghane sukhakArI nivaDatA raho ane dharmanI akhaMDa jAgRti raho. tathAstu. jamanaga2. 1-7-1916. varSAraMbha. zrI sAhityaprakAzaka maMDaLa. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ENGAGEMENJARBETEN kaMThamAM dhAraNa karavA yogya amUlya rata. manuSya. dAnaM vittAdRtaM vAcaH, kIrtidharmoM tthaayussH| paropakaraNaM kAyAdasArAtsAramAharet // subhASitaratnabhANDAgAra. sAravinAnA dravyamAMthI dAna ApI dravyano sadupayoga kare, sArarahita belavAnI bhASAmAMthI satya balavAnI Teva pADI vANIno sadupaega karI le, nAzavaMta AyuSamAMthI kIrti tathA dharma sAdhI. AyunnI sArthaktA karavI ane asAra zarIravaDe popakAra karI zarIrane sadupayega kara arthAt A sarva asAramAMthI sAra grahaNa karo (e kAyara purUSanuM kAma nahi paNa vibudha parAkramInuM che). AYAASTAAVAVETRATAAVA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % Bol ' che I che ! huM , Ovak, * *jo, chuM huM che muni mahArAja zrI vinayavijayajI mahArAja, ( vyAkhyAne sAhityasaMgraha tathA jaina che. graMthagAIDanA kartA. ) A 9686 che 6 G & ot ; vidyAsAgara presa--jAmanaga2. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjya munizrI - vinayavijayajInuM janmacaritra. 4 A graMthanA lekhaka sAhityapremI munizrI vinayavijyajI mahArAjajInA prathama bhAgamAM chapAyelA janmacaritramAM vadhAro. AvA munizrInuM anukaraNa karavAnI jarUra manuSyapU. kSamAtulyaM tapo nAsti, na santoSAtparaM mukham / na ca tRSNAparo vyAdhirvinayAno paro muniH // kSamAtulya tapa nathI, saMteSavinA umaduM sukha nathI, tRSNa sivAya anya vyAdhi nathI; te pramANe vinayavijayajI jevA (sAhityapremI tathA prabhupadagAmI) bhavyajI thoDA jovAmAM Ave che. - ukta munizrIe jAmanagaramAM 1972 nI sAlanA cAturmAsamAM dara ravivAre jena tathA jainetara prajA vargamAM aneka bhinna bhinna ane upagI viSayaupara jAhera vyAkhyAna ApI prajAvane dharmasaMbaMdhI uMDI ane sacoTa lAgaNI utpanna karI che. vyAkhyAna sAhityasaMgrahane bhAga pahele chapAI bahAra paDavAthI bIje bhAga chapAvavAnI aneka sthAnakethI saTIMphIkeTa sAthe vinatipUrvaka vAraMvAra mAgaNI AvavAthI vyAkhyAna sAhityasaMgrahano bIjo bhAga ukta munizrInA upadezathI chapAvavA saMbaMdhI goThavaNa karavAmAM AvI A prasaMge sAhityaprakAzaka maMDaLa, "sAhityaprakAzaka prinTiMga presanI sthApanA ane saMskRta pustakasaMzodhana mATe khAsa paMDita tathA madadagAra lIAnI nimaracuka karavAmAM AvI che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityane AgaLa vadhAravA tathA jainadharmanAM tara samajavA eka ukta munizrInA graMthanuM pustakAlaya sthApavAmAM AvyuM che. A prasaMge jAmanagaranA taLapatanA rahIza zrIyuta zA. kasturacaMda kazaLacaMde pUrNa sahAya ApI temaja zeTha lAlajI rAmajIe lAIbrerImATe tathA maMDaLanI ophIsa sArU pitAnA kabajAnuM makAna phra ApyuM che ane haju madada Ape che. temaja mAMgaroLanAM zeTha makanajI kAnajIbhAI ukta munizrIne vaMdanA karavA AvyA te prasaMge 25 pustakanA grAhaka thai 20 graMtha maMDaLane arpaNa karela che. AvA pavitra mahAtmAnI ahIMnA zrIsaMghe je kadara karI che tethI saMghanA agresane aMtaHkaraNapUrvaka dhanyavAda ApavAmAM ame cUkatA nathI ane prasaMgopAtta sUcanA karavAmAM Ave che ke AvA mahAtmAonI dareka vakhate zrIsaMghe bhakti karavI joIe. pUjya munizrIne chULathI dIkSA mahotsava nimite AmaMtraNa thayuM hatuM ane tethI teozrIe te pachI tyAM padhArI be mumakSa strIone dIkSA ApIne sarva ThekANe upadeza ApavAnA hetuthI eka sthAne nahIM rahetAM vihAra cAlu karyo. alIAbADAnA saMghane upadeza ApI, dharma keLavaNI saMbaMdhI khaMtanI jAgRti karI che. dhamane bahoLo vistAra thAya tevA hetuthI munizrInA upadezathI alIAbADAmAM sAhityaprakAzaka pAThazALA sthapAyela che ane te pAThazALAmAM dhArmika jJAna ApavAmAM Ave che. vihAramAM revatAcaLanI yAtrA karI junAgaDhamAM pUjya munizrIe pitAnA sarva prakAre hitecchu vallabhavijayajI mahArAjajInI sAthe zAstrArthapUrvaka vighAvineda karI keTalAka divaso sAthe nivAsa karI porabaMdaratarapha vihAranI zarUAta karI. vihAraprasaMge rastAmAM dhorAjI vihAra thatAM ukta munizrInI pavitra tratA tathA sArvajanika dharmopadezanI zailI asAdhAraNa joI tyAMnA saMghanA agresaroe cAturmAsa nivAsa karavA aMtaHkaraNapUrvaka vAraMvAra vinati karI paraMtu teja prasaMge kaDeraNuM (jAma) nA saMghanI paNa hadauparAMta vinati thavAthI jAmakaraNa padhArI tyAM paNa teozrIe alIAbADAnI mAphaka eka sAhitya pAThazALA sthApavAne upadeza Ape ke jethI tyAMnA saMghanA khaMtIlA agresarae e vacanane vadhAvI laI pAThazALA sthApI. tyArabAda sadarahu pAvaka munizrI dhorAjInA bhavya jIvonuM aMta:karaNa nahi dubhAvavAnA kAraNathI ane dharmamAM prItivALA saMghane AgaLa vadhavA sArU hAla tyAM dhorAjImAM cAtumasa nimitta birAje che. 7 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrI pUjya tapasvIjI amRtavijayajI mahArAjanuM TuMka sArarUpa janma caritra. naravaM durlabhaM loke, vidyA tatra sudurlabhA / kavitvaM durlabhaM tatra, tapastatra sudurlabham // mAra. jagamAM manuSyajanma meLave e durlabha che, manuSyajanmamAM sadvighAnI prApti durlabha che. vidyA meLavyA pachI kavitvazakti meLavavI e paNa kaThina che ane kadAca e traNenI prApti thaI te paNa tapazcaryA karavI e kaThinamAM kaThina kAma che. - jyAre ApaNe uttama prakAranA manuSyanA guNAnuvAdathI AnaMda meLavI AgaLa vadhIe chIe, tyAre saMsArano tyAga karanAra uttama prakAranA keI kaMcana kAminInA tyAgI tapasvInA yazagAnanuM zravaNa karI ati saMtoSa meLavIe e atizayekti nathI. tethI kaSAyamukta ane bhAvabhayathI dUra rahenAra evA pUjya mahAtmA tapasvIjI amRtavijayajI mahArAja ke je pUrvAzramaviSe kAThIAvADamAM bagasarAnA rahIza premacaMdabhAInA ciraMjIvI amRtalAlatarIke prasiddha hatA, teo dazAzrImALI vANIA hatA ane dezI kaTuMbamAM temanI suprasiddha gaNanA hatI.. A kuTuMbamAM svadharmaniSTha mahAsuzIla pavitra bena jhavera bena ke je emanAM mAtAtarIke suprasiddha che, temaNe potAnI kukSimAMthI amRtalAla (eTale kevaLa amRta) ne utpanna karI A bhUmi upara Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kharakhara upakAra karela che ke jenA upadeza tathA tapazcaryAthI zrAvaka tathA zrAvi. kAone ucca sthAnamAM javAne madada maLI che. saMvata 1957nI sAlamAM kamalege pitAne svargamAM nivAsa thaye te joI potAnA manamAM uddabharyuM ke aho! A vakhata dareka jIvane AvavAne che te AvA dukhamaya saMsAramAM mAre zAvAste phetaryA khAMDavAM? ke jenuM phaLa kaMIja nahi. evA umadA vicArane AdhIna thaI phakta bAra varasanI ummaramAM pate vairAgyabhAva pAmI sthAnakavAsImAM gaMDalanA saMghADAmAM devacaMdajI svAmI pAse dIkSA lIdhI ane pitAnuM nAma amRtalAlasvAmI rAkhyuM hatuM. emaNe ATha varSa sudhI abhyAsanI sAthe zAstrAMkana karavA mAMDayuM. dazavaikAlikasUtra vAMcavAno prasaMga utpanna thayA ane te sUtranA AThamA adhyAyanI eka gAthAmAM pratimAmaMDananI sAbItI bhAsavA lAgI te uparathI gurUjI mahArAjazrI devacaMdajI svAmIne pRchA karatAM temaNe nakAramAM javAba ApyA ane kIdhuM ke tArI zaMkA nimULa che paNa temanA aMtaHkaraNamAM te uparathI zaMkAe vadhAre majabUta sthAna karyuM. tapasvIjI mANekacaMda svAmIne samAgama thatAM sadarahu prazna temane paNa pUche, temaNe paNa mananA samAdhAnapUrvaka javAba nahi ApatAM samajaNamAM khAmI batAvI. keTalIka mudata vItyA pachI tapAgacchanA sAdhu mahArAjajI buddhisAgarano samAgama thatAM temaNe yuktiprayukitathI zAMtipUrvaka zAstranA abhiprAya sAthe temanA mananuM samAdhAna karatAM jaNAvyuM ke bhagavatIjI, rAyapraNa, vAbhigama vigere zAstramAM mUrtimaMDananAM aneka pramANe che. tethI sadarahu svAmI amRtalAlanuM mana nirNayaupara AvI gayuM. zeDa vakhata javA daI sadarahu svAmI amRtalAla, panyAsajIzrI caturavijaya mahArAjazrInA ziSya khemavijayajI mahArAja pAse sthAnakavAsImAMthI chuTA paDI jenazvetAMbaramAM pATaNa zaheramAM ghaNI dhAmadhUmathI dIkSA laI amRtavijayajI tarIke prasiddha thayA ane vaDI dIkSAne paNa prasaMga teja zaheramAM thayA hatA. sadarahu mahArAjajIe prathama cAturmAsamAM khaMtapUrvaka pAMca pratikamaNa, sAdhu AvazyakanI kriyA tathA bIjI sarva kriyA karI ane aThThAI mahatsava karyo. bIjuM comAsuM dhrAMgadhrAmAM thayuM. tyAM phAgaNa mAsamAM daza upavAsa karyA hatA tathA eka mAsakhamaNuM karyuM hatuM. cAturmAsa pUrNa thayA bAda vihAra karI amadAvAdanA saMghanA agresare zeThIAnA AgrahathI saMghamAM sAthe rahI pAlItANunI yAtrA karI ane phAgaNa mAsamAM 11 upavAsa karI azubha karmane Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSaya karyo. tyAMthI vihAra karI verAvaLa padhAryA ane tyAMnA saMghanA AgrahathI trIjI comAsuM paNa tyAM verAvaLaja thayuM. tyAM 35 upavAsa karI A janmanuM sAphalya karyuM ane tapasvIomAM agrapada bhogavavA lAgyA. verAvaLathI vihAra karI bhANavaDamAM saMghanA AgrahuthI thoDA divasa rahyA ane te gAmamAM tapasvIjIe 17 upavAsa karI janasamUhaupara dharmasaMbaMdhI : sArI chApa besArI. - jAmanagaranI yAtrA karI merakhI thaI vaDhavANathI vihAra karIne 1971 nI sAlanA cAturmAsa rANapura (cuDA-rANapura) mAM kyAM ane te cAturmAsamAM gurUjInI dekharekha heThaLa 51 upavAsa karyo ke je ekAvana upavAsanI vArtA sAMbhaLanAra dareka manuSyo temanI tapazcaryAnA pratApathI Azcarya pAmavA lAgyAM. manuSyae tapazcaryA kema karavI e krama sadarahu munizrIe potAnA dAkhalAthI spaSTa batAvI Ape che, temane pagale cAlavA khAsa bhalAmaNa karavAmAM Ave che. vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga bIjAmAM tapasvI amRtavijayajIe je madada karI che te khAte A maMLaDa temanA upakAramAM DUkhyuM che. durlabhaM saMskRtaM vAkyaM, durlabhaH kSemakRt mutH| durlabhA sadRzI bhAyo, tapasvI durlabho jnH|| subhASitaratnabhANDAgAra. zuddha saMskAravALI athavA premALavANu sAMbhaLavI durlabha che, zubha kArya karanAre putra meLava durlabha che, potAnA guNasadaza strI meLavavI durlabha che ane (amRtavijaya jevA ucca koTinA) tapasvI jana maLavA mahA durlabha che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _ @ @ eka jarUranI bhalAmaNa zArdUlavikrIDita. bhogAstuNataraGgabhaGgacapalAH prANAH kSaNadhvaMsina stokAnyeva dinAni yauvanamukhaM sphUrtiH kriyAkhasthirA / tatsaMsAramasArameva nikhilaM buddhvA budhA bodhakA, lokAnugrahapezalena manasA yanaH samAdhIyatAm // he vidvAna upadezako! sukhabhego ucethI vIkhAI paDatAM mojAonI peThe capaLa che, prANe kSaNamAtramAM nAza pAmanArAM che, yuvAvasthAnuM sukha gheDAja divase mATe che ane kArya karavAnI smRti asthira che, mATe samagra saMsArane asAraja jANuM mAtra lene anugraha karavAmAM komaLa banelA manavaDe yata karavA lAgo athata lekone anugraha karavAne yata kare. is, Page #23 -------------------------------------------------------------------------- Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zA, kasturacada kazaLacade, sAhitya prakAzaka maMDaLanA peTranTa jamanagara. vidyAsAgara presa-jAmanagara. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Dii N.* | mAya namaH | jAmanagaranivAsI zA. kasturacaMda kazaLacaMdabhAInuM janmacatri. guNa tathA dharmayukta jIMdagI saphaLa che. anuSya. sa jIvati guNA yasya, dharmo yasya ca jIvati / guNadharmavihIno yo, niSphalaM tasya jIvitam // kumANita tamAra. je guNa che te jIve che, je dharmaniSTha che te jIve che; paraMtu guNa ane dharmarahita je purUSa che tenuM jIvatara te kevaLa niSphaLa che. zrItIrthakaranA guNAnuvAda tathA satparUSanA samAgamanuM varNana jema niSphaLa nathI eTale avazya ApaNane temAMthI apUrva lAbha maLe che te ja pramANe ucca kakSAne bhegavatA saMsArI paNa sAdhuvartanavALA bhavyajIvanuM je guNAnuvAda karyo hoya te pUrvavat apUrva lAbha meLavI zakAya che. e siddhAMtane anusarI khuzabedAra kasturInI sugaMdha bhavyajIne arpaNa karavA tathA bhavyajI thavA kasturI mRganI mAphaka dharmarUpI kasturIne svanivAsamAM tathA anya sthAne phelAvatA zA. kasturacaMda kazaLacaMdanI jIMdagIne bedhadAyaka caritrarUpI pradIpaprakAzanuM varNana karavAmAM Ave che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiti tathA kuTuMbavarNana. zA. kasturacaMdanA pUjya pitA kazaLacaMda meNazI garIba sthitinA ane ucca vicAratA hatA. temanI dharmapalI pAMca bena ke je saraLa svabhAvanAM tathA ahaMbhagavAnanAM pUrNa bhakta che. te uttama putrarUpI ratanI utpattinuM sthAna gaNAyuM. kAraNake - - dahe. jananI jaNa te bhakta jana, kAM dAtA kAM zara; nahitara raheje vAMjhaNI, nahi gumAvIza nUra. A padyane zA. kasturacaMde sArI rIte mAnathI vadhAvI pitAnA hadayamAM bhUSaNarUpe zobhAvela che. ukta zeThanA pitA bhAI kazaLacaMda zAha jAmanagaramAM hIrA muLajInI dukAnamAM vArSika rU. 75) thI potAnA kuTuMbanuM piSaNa karatA paNa te samayamAM hAlanI mAphaka meMghAvArI nahi hovAthI kuTuMba poSaNanI muzkelI naDatI nahi, - zA. kazaLacaMdanA vaDIla baMdhu muLajIe zA. kazaLacaMdane eka to pitAnI sArI sthiti tathA ati gADha bhAsnehane lIdhe gya prasaMge vAraMvAra madada karelI che. zA. kazaLacaMdane ghera saMvata 109 nI sAlamAM jeTha sudi 2 ne budhavArane roja putrarata prApta thayuM ke jemanuM nAma tiSazAstrane AdhAre kasturacaMda pADavAmAM AvyuM. jema pUrva dizAmAM sUrya udaya thaI aMdhakArano nAza karI prakAza kare che tema A putra pitAnA kuTuMbamAM svajanmathI prakAza pragaTa karI kuTuMbanI daridratArUpI aMdhakArane nAza karyo. - zA. kasturacaMda nizALamAM kAma calAu abhyAsa karI nAnI ummaramAM pitAnuM cAnsa khIlavavA mATe kAkAnA putra bhAI kezavajI muLajInI sAthe 1922 - mAM muMbaI gayA ane tyAM prAgajI muLacaMdanI dukAnamAM cha mAsa sudhI umedavArI karI. tyArabAda pitAnI uttama prakAranI cAlAkIne lIdhe te zeTha teja dukAnamAM vArSika rU. 100) thI vizvAsu kAmamAM joDAyA. bIjA varSamAM paNa Aja dukAnamAM vArSika rU. 150) maLavA lAgyA. sadvartananI sAthe vyavahArika kuzaLatAnuM phaLa. zA. kasturacada uparanI dukAnamAMthI mukta thaI eka jUdI dukAnamAM je. DAyA ke jemAM potAne vArSika pagAra rU. 200) thI jAya ane te dukAnamAM ATha varSa pite kAma karyuM ke jene aMge dara varSe pagAra vadhatA vadhate vArSika rU. 500) ne thaye. AvI potAnI caDhatI sthitimAM 1925 nI sA lamAM suzIla bena premanuM lagna ghaNI dhAmadhUmathI karyA. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvata 1930 mAM dhroLanA rahIza zA. pAnAcaMda makanajInI putrI saddaguNasaMpanna bena lAbunI sAthe pitAnuM lagna thayuM, te dharmapatInA umadA svabhAvathI tathA temanI dharmalAgaNIthI pite zAMtinI sAthe dharmadhyAnamAM A gaLa vadhavA lAgyA. lagna thayA bAda trIje varSe eTale 1933 nI sAlamAM sahakuTuMba pote muMbaI rahevA lAgyA. pitAne vepArI lAInanI sArI samajaNa paDavAthI zA. vADIlAla sAkaLacaMdanI kaMpanImAM 1930 thI 1934 sudhI teonA AgrahathI piote joDAyA ane tethI dara varSe potAne rUpIA 600 maLavA lAgyA. tyArabAda pitAnI kAryadakSatAne lIdhe eka mIlanA dukAnadAra kAzIdAsa lIlAdharanI kaMpanImAM vArSika rUpI 900 thI selamenatarIke ThavAyA. sadaraha zeThajI pitAnA pUrvajanmanA baLathI buddhimAM AgaLaja vadhavA lAgyA ke je baLane lIdhe 1938 mAM zeTha Da hyAbhAI vADIlAla sAkaLacaMdanI kaMpanImAM potAnA cAra AnAne bhAga thaye ane 1940 mAM tene hisAba karatAM traNa varSamAM pitAne bhAge rUA. (11000) agIAra hajAra AvyA e dharmanuM pariNAma hoya ema pote nirahaMkAre mAnavA lAgyA. kAraNake keI ucca sthiti dharmavinA maLavI durlabha che. saMvata 1937 mAM bena nAthI benanAM tathA 1939 mAM bena saMtokanAM zubha lagna karI potAnI cagya pharaja bajAvI hatI, paNa prArabdhanI gahana gatine lIdhe bena nAthI bena 1938 mAM vidhavA thavAthI pitAnuM mana glAnimAM paDI gayuM. sadarahu bena nAthIe ghaNI tapazcaryA karyA bAda chevaTe pitAnuM bhaviSya sudhAravA jAmanagaramAM 1952 mAM dIkSA lai pitAne janma saphaLa karI kuTuMbane saMtoSa Ape. zeThajInI pUrNa vepArI lAInanI kuzaLatAne lIdhe cunIlAla sAkaLacaMde 1941 nI sAlamAM cAlatI kaMpanImAMthI chUTA pADI potAnI kaMpanImAM agatyanA kAmamAM temane nimi dIdhA ane kaMpanImAM traNa varSa kAma karathI pitAne rU. (6000) cha hajAra maLyA. 1942 mAM zeThajIe bhAI ghelAnAM tathA 1947 mAM bhAI jeThAlAlanAM zubha lagna ghaNA mahesavathI karI kuTuMbane sArI rIte saMtoSa pamADa. bhAI jeThAlAlanAM lagna karyA pahelAM 1942 nI sAlamAM rUA. 1000 nAM ghara vecAthI lIdhAM. sadarahu kasturabhAI cunIlAla sAkaLacaMdanI kaMpanImAMthI chUTI paDI pAlaNapuranA dIvAna maMgaLajI mahetA taraphathI vADIlAla hAthI Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAInI kapaDanI dukAnamAM jaITa thayA ane 19para nI sAlamAM eTale sAta varSane hisAba karatAM potAne bhAge rUpIA 10000 daza hajAra AvyA. pitAne kaMI saMtAna nahi thavAthI 1945 mAM zA. pAnAcaMda jensInI putrI suzIla bena raLIyAtanI sAthe temaNe lagna karyA. 151 mAM te dharmapatIne sImaMta AvavAthI jJAtine ghaTato sAre kharca karyo paNa prasUti samaye temanAM dharmapatI gujarI gayAM ke jene aAsa AkhA kuTuMbamAM chavAI rahyA 1949 mAM pitAnA baMdhuvane dhaMdhe lagADavAsArU ghelAbhAI enDa jhave. racaMda kaMpanI kADhI ne temAM sArI dekharekha rahe tevA hetuthI pitAne khAnagI bhAga rAkhe ke jenI Avaka vArSika rUpIA 1000 pitAne thavA lAgI. 1952 mAM kaMpanIne bhAgIdAra gujarI jatAM sadarahu bhAgIdArane bhAga baMdha thaye. 153 mAM jeThAlAla kazaLacaMdanA nAmanI kapaDanI dukAna karI, temAM vArSika rUpIA 2000 maLavA lAgyA ne temAM 1965 sudhI potAne bhAga cAlu rAkhe. 153 nI sAlamAM sadarahu zeThe dhI lADa remIlanI dukAnamAM vArSika rUpIA 1500 thI selamena tarIke traNa varSa sudhI kAma karyuM. 1956 nI sAlamAM 3000 rUpIA khacI te zeThe navAM ghara banAvyAM. 157 nI sAlamAM zeThe Thakara jUThA kAnajInI kaMpanImAM 159 sudhI traNa varSa rahI rUpIA 5000 meLavyA. 1966 thI jeThAlAlabhAInI dukAnamAM je potAno bhAga hatA te bhAIne sAre lAbha maLe te mATe pitAne bhAga baMdha karyo ane tenI lagAma bhAI jeThAlAla ane potAnA bhANeja vallabhadAsa nathane soMpI te uparathI jeThAlAlabhAIe sadarahu zeThajI kasturabhAIne vArSika rUpIA 1200 bArase ApavA kabulAta ApI che. 1960 pachI zeThajI kasturabhAI prabhubhajana karavA ane zAMti levA jAmanagaramAM rahevA lAgyA che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 * dharmazraddhA. huM muktipurImAM javA mATe dharmarUpI pagathIAnI 2884 rUpIA khacIne bAMdhela nIsaraNI." 1919mAM jAmanagaravALA jhaverI vIracaMda khImajI potAnA (zA. kasturacaMda bhAinA) nikaTanA saMbaMdhI hatA ne temaNe jAmanagarathI siddhakSetra tathA gIranAranI yAtrAmATe saMgha kADhaye temAM potAnA pitAne yAtrAmATe nimaMtraNa thatAM pote tathA bhAI karazana beu jaNe potAnA pitA sAthe binakhace be mAsasudhI yAtrA karI. 1944 mAM potAnI sthiti ghaNI prazaMsanIya hevAthI sahakuTuMba muMbaIthI nIkaLI bhoyaNI tathA pAlItANAnI yAtrA karI rU. 200) kharcA. 1946 mAM muMbaImAM pUjya munizrI mehanalAlajIne samAgama thatAM temanI zubha preraNAthI dharmakAryomAM AgaLa vadhavA lAgyA ane keTalIka khAsa bAdhA lIdhI. 1947 mAM. pitAnA tIrthasvarUpa mAtApitA potAnA vatanamAMthI nIkaLI muMbaI AvyAM, tethI pite ghaNu harSita thaI mAtApitAnI zravaNanI mAphaka sevA karavA lAgyA ane jyAre mAtApitAe cothuM vrata AcaryuM tyAre pite te prasaMge prabhAvanAnI sAthe bhAyakhALAne derAsara pUjA bhaNAvI ane tyAMnI dharmazALAmAM aDadIA lADunuM svAmIvAtsalya karyuM, rU. 400 kharcA. 1952 mAM kArtika mAsamAM kasturabhAIe evuM paccakhANa lIdhuM ke jIdagIparyaMta siddhagIri javuM, ghara tathA ghareNu temaja rokaDa maLI (20000) vIza hajAra rUpIAthI vadhAre rakama nahi rAkhavAne parigraha karyo. temaja bAra vata paNa skUlathI lIdhAM hatAM. A sAlanA citra mAsamAM aneka guNasaMpanna suzIla pUjya mAtuzrI pAMcI bena pAlItANe navANuM yAtrA karatAM hatAM, te daramyAna sadarahu zeTha pAlItANe jaI pUjA bhaNAvI tathA svAmIvAtsalya karyuM. rU. 300 kharcA. siddhagIrimAM haju paNa yAtrA prasaMge jatAM te prasaMge pAta svAmI vatsala karI che. tyArathI AraMbhIne dara varSe zubha khAtAmAM rU. 500 vAparyA kare che. * zA. kasturacaMdabhAIe 28846 thI uparAMta rUpIA zubha mArge kharcA che, Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1953 mAM eka ratanazI manajI sAthe sahakaba gIranAra, bhathaNa, tA. gAja, Abu vigerenI yAtrA karI be mAsanA divasane sadupayoga karI rU. 500 kharcA. 1954 mAM siddhapura-pATaNamAM paMnyAsajI mahanavijayajIe jyAre nidhAna zrIne (ke je potAnA sagAM bena thAya che ane jenuM nAma saMsArapakSamAM nAthIbena tarIke prasiddha hatuM tene) vaDI dIkSA ApI tyAre zeThajI sahakuTuMba tyAM padhArI zrIphalanI prabhAvanA karI ane cethA vratanI TebInAM manuSya 250 nuM svAmIvatsala karI rU. 400 kharcI. A prasaMge sadarahu zeThajIe munizrI mehanalAlajI pAsethI bhAva AlavaNu laI potAnA janmanuM sArthaka karavA lAgyA. 1956 mAM potAnA mAtA ke jemanuM nAma pAMcI bena che temaNe vizasthA naka vigere vrata karyA che ane vaSItapa karela temAM pItaLanI kuMDI tathA sAkaranuM lANuM karyuM, temaja jAmanagaranI AsapAsanA gAmaDAonA ezavALAne paNa te lANuM ApavAmAM AvyuM hatuM. temAM rU. 500 kharcA. - bhAvanagaravALA zeTha becaradAsa bhagavAnadAsa ke je ghaNuM pramANika tathA dharmaniSTha hatA temanI sAthe sahakuTuMba sametazikharanI yAtrA karavA gayA temAM nIce mujaba vacce AvatI yAtrA karavA lAgyA jemake aMtarika pArzvanAtha, kAzI, azcA, hastinApura, rAjagarinagarI, kalakattA, mukSudAbAda, bheyaNa tathA pAlItANAnI yAtrA karI ke jemAM lagabhaga cAra mAsa thayA ane temAM rU. 500 kharcA. 1948 thI 158 sudhI aSTamIne tapa karyo ane tenuM udyApana dAdAvADImAM muni suvratanA derAsara pAse cekamAM maMDapa repIne karyuM. te prasaMge mAtApitA tathA patInA taraphathI akeka cheDa melyA hatA ane svAmI vatsala karyuM temaja traNa gaccha karyA te saMbaMdhI rU 4000 kharcA. 1959 mAM harajIvana mulajI vigerenI sAthe sahakuTuMba ratalAma thaI kezarI AjanI yAtrA karI. vaLatI vakhate ajamera, ujeNa, makSIjI, AbujI, mAravADamAM paMcatIthI tathA rANakapurajI vigerenI deDha mAsa sudhI yAtrA karI rU. 500 pAMcasenuM kharca karI muMbaImAM gayA ane 1940 thI 1959 sudhI muMbaimAM nagarIAnA nAmathI prasiddha evA zrInemInAthanA derAsaranI dekharekha tathA dharmAdAnA kharaDAmAM bahu sArI madada karatA. che. A sAlamAM jyAre siddhakSetramAM yAtrA nimitte gayA tyAre DuMgaraupara vAghaNapoLamAM kumArapALa rAjAnA derAsaranI jeDamAM jAmanagaravALA zeTha rAyasIzAha kRta zAMtinAtha mahArAjanuM derAsara rU. 2300 thI samarAvAmAM ArasapahANu DhaLAvyA tathA citrakAma karAyuM ne te derAsaramAM zilAlekha nAkhavAmAM AvyuM che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1300 kasturacaMda kazaLacaMda. 1000 svargastha ghelAbhAI kazaLacaMda hA. tenA vidhavA bena jhaDAva, 1961 mAM jAmanagarathI giranArajI tathA siddhakSetranI yAtrA mATe saMgha kADhavAthI sadarahu zeThajI tathA galAlacaMda khImajI eka mitrae cAra cAra hajAra rUpIA zeTha premacaMda kezavajIne udhaDa ApyA ane A saMghamAM kula mANase 1500 thayAM hutAM temAM sadarahu zeThajInAM sagAMvahAlAMnuM kharca zeThajI upara hatuM eTale temAM be hajAra rUpIA kharcA temaja galAlacaMda khImajIbhAIe potAnA sagAMnuM kharca pitAupara rAkhyuM hatuM. A saMghamAM munizrI kezaravijayajI tathA metIvijyajI tathA jAmanagaravALA munizrI vinayavijayajI vigere temaja sAdhavIe maLI 30 ThANa saMghamAM zelArUpe hatAM. AvA pUjanIya munizrIonA pratApathI vIpuranA rAjA tathA geMDalanA rAjA sAheba pANI sAthe darzanano lAbha levA padhAryA hatA. temaja A saMgha eTale badhe pUjanIya thaI paDaye ke junAgaDha sTeTanA navAba sAhebataraphathI paNa saMghane jamADavAmAM AvyuM hatuM. A saMghanimite kula kharca (20000) vIza hajAra rUpIAthI vadhAre thaye hato. AvA zubha prasaMge paMnyAsajI kezaravijayajInA upadezathI sadarahu zeTha kasturabhAIe vaDALanA upAzrayamATe rUA. 200 base ApI potAnI dharmakAryanI pharaja adA karI. 1962 mAM zeThajI bhAvanagaranI jainadharmaprasArakasabhAnA lAIpha meMbara rUA. 51 ApIne thayA. 1964 mAM zA. kasturabhAInAM mAtuzrIe zrIsiddhagirimAM comAsuM raMbhA benanI sAthe karyuM ane te prasaMge zeThajI pAlItANe gayA tyAM munizrI haMsavijayajInA ziSya paMnyAsajI saMpatavijayajI tathA muni mehana lAlajInA ziSya harakha muni paMnyAsajI pAse je zrAvaka tathA zrAvikAno varga upadhAna karatA hatA te vargane munizrInA upadezathI zeThajIe svAmIvAtsala karyuM. temAM rUA. 700 kharyA ane vAgaDamAM ciMtAmaNi pArzvanAthanA jIrNoddhAranI madadamAM rUA. 100 ApyA ane siddhagirimAM dAdAne kula tathA pasaMbaMdhI rUA. 125 AkhyA, Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aja sAlamAM munizrI mANekavijayajInA upadezathI zeThajIe zrAvaNa mAsamAM cethA vratanuM paccakhANa patrIsahita karyuM te prasaMge strI tathA purUSe kula maLI 20 jaNAeAe cethA vratanuM paccakhANa lIdhuM, temAM purUSone bInakhApanA baTavA ane strIone bInakhApanI kathabIo ApI hatI. temaja te vakhate zeThajIe vizasthAnakanuM tapa paNa karyuM hatuM temAM strI tathA purUSo maLI kula 50 mANasonI saMkhyA hatI. te tapa prasaMge zeThajIe cAra vakhata svAmIvatsala karyuM hatuM. A utsava ni. mitta jenazALAthI dAdAvADImAM jatAM beMDavAjA vigere sAthe hatAM ne e zubha darzananI khAtara saMghanA mANaso Azare 1200 hatAM te savene sadarahu zeThajIe zrIphaLanI prabhAvanA karI rUA. 400 kharcA. 165 mAM jAmanagaramAM kharatara gacchanA upAzrayamAM jJAnazALA baMdhAvavAmAM rUA. (5000) pAMca hajAranI madada ApI ane temAM saddagRhasthAe zeTha chanA kuTuMba vigerenA nAmane zilAlekha nAkhe. 1966 mAM chela gAmamAM upAzrayanI ghaNuM muzkelI hevAthI zeThajIe tyAMnA saMghane rUA. 2700 ApI upAzraya baMdhAvI potAnA dhanane sadupayoga karyo ane tyAM preLana saMghe te zeThajI tathA zeThajInA kuTuMbane zilAlekha joDe che tathA jAmanagaramAM jJAnazALAmAM kRpAcaMdrajI 11 thANAnI sAthe birAjatA hatA temanA cAturmAsa pUrNa thayA pachI mArga zIrSa mAsamAM upadhAna karI rU. pa00 vAparyA. 161 thI 1966 eTale varasa pAMcasudhI zeThajIe dara varSe rU. 60 lekhe rU. 300 siddhakSetranA bAlAzramamAM zubha mAge vAparyA. 1967 nA aSADha mAsamAM zeThajIe siddhagirimAM jaI cemAsuM karyuM tyAM prabhAvanA, svAmIvAtsala tathA jinabhakti vigere karI rUpIA 1000 zubha mAge kharcA. 168mAM zeThajIe vidhividhAnanI rIte navANuM yAtrA tathA ekAsanAnuM tapa karI prabhAvanA ane svAmIvatsala temaja jinabhakti vigere karI. munizrI kapUravijayajInA upadezathI navANuM yAtrAnAM pustaka 2500 tathA zrAvaka kalpatarUnAM pustake 500 chapAvyAM ane te pustaka siddhagirimAM tathA jAmanagara vigeremAM zrAvaka tathA zrAvikAone bheTatarIke mokalI ApyAM tathA te sivAya tyAM pAlItANAmAM sAdhu tathA sAdhvIene bIjA joItAM pustake bahAra gAmathI magAvI vaherAvyAM ane temAM rUpIA 1000 kharcA, Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanagaramAM AtmAnaMdasabhAmAMthI nIkaLatA AtmAnaprakAza mAsikanA meMbara paNa thayA che. jAmanagaramAM A sAlathI saMghanA agresaree dharmanAthanA derAsaranA vahIvaTanuM kAmakAja A zeThajIne soMpyuM che. 199 mAM munizrI kRpAcaMdajInA upadezathI zeThajIe pAlItANAmAM pAMtrIsuM karyuM ane te nimitte rUA. 100 vAparyA. 1970 mAM zeThajIe nava pada oLInA tapanuM ughApana karyuM te nimitte prabhAvanA, svAmIvatsala, tenI sAthe pAMcamanA tapane eka choDa tathA mAna ekAdazInA tapano eka cheDa tathA vizasthAnakanA tapanA be choDa temaja svapalItaraphathI vizasthAnakane eka cheDa melavAmAM AvyuM hatuM tathA aThThAI mahotsava karI temaja traNa ga7 karI rUpIA (3000) traNa - hajArane sanmArge vyaya karyo. 1971 mAM cAturmAsamAM pUjya upAdhyAya vIravijayajI mahArAjajInA ziSya sAhityapremI vinayavijayajI mahArAjajInA saheja upadezathI zeThajIe vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga bIje chapAvavA mATe rUA. 400 nI madada ApI, te uparathI graMtha chapAvavAnuM kAma zarU thaI gayuM. sadarahu zeThajI kasturabhAIe jAmanagaramAM sAhityaprakAzaka maMDaLanI sthApanA karI ane AmaMDaLanuM kArya saMtoSa kAraka rIte cAle teTalA kAraNathI saddagRhasthAnA AgrahathI A maMDaLanA pramukha tathA rejhara banI ukta pUjya munizrI vinayavijayajInAM pustakanI jAmanagaramAM maMDaLanI sAthe pustakAlayanI goThavaNa karI ane potAnI jIMdagIne senerI rekhAthI AMkIne bhaviSya janmanI saphaLatA mATe potAnI pUjya mAtAnI sevAno lAbha letA sahakuTuMba vartamAnakALamAM jAmanagaranA alaMkArarUpe jAmanagaramAM dharmadhayAnamAM AgaLa vadhavA temaja kuTuMba tathA paricayavALA mANasane ane mitra maMDaLane sAre dhArmika dAkhalo besAravA pote birAje che. 1972 mAM sahakuTuMba yaNa, pATaNa, rAMdhanapura, zaMkhezvara), pAnasara, amadAvAda tathA phAgaNa mAsamAM pAlItANunI yAtrA karI rUA. 500 zubha mAge vAparI adyApi sAdhu tathA sAdhvIone yathAzakti joItI vastue vaherAvI temanI sevAno sAre lAbha le che. 1950 nI sAlathI AraMbhIne haju paNa dareka cAdaza tathA parvaNinA paSA karyA kare che. temaja prAtaHkALamAM vyAkhyAnamAM jAya che tathA eka vakhata parikamaNuM kare che ane temAMthI bacatA vakhatamAM dharmazAstra vAMce che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyanA ghA bhAga 'tAma nahi hAthAthI kharoSa thI kare che paNa A zeThajIe te prabhubhajanamAM snAna karavAthI zItala aMtaHjIraNavALA thai parIpakAra tathA dharmaja sAdhavA e mukhya nizAna rAkhyuM che ke jethI temanA zuddha aMtaHkaraNamAM kyAre paNa saMsArI putranI asatya vAsanA uThatIja nathI. e uparathI siddha thAya che ke AvuM nirmaLa aMtaHkaraNa sacchAstranuM zravaNa ke sAdhunA samAgamavinA rahI zake nahi. jagamAM traNa vastu bIjAnI madadavanA potAnI meLe sarvavyApaka thAyache. vasantatilakA. vArtA ca kautukakarI vimalA ca vidyA, lokottaraH parimala kuraGganAbhau / tailasya vinduriva vAriNi durnivArametattrayaM prasarati svayameva bhUmau // subhASitaratnabhANDAgAra. Azcaya utpanna karanArI vArtA, zuddhamAM zuddha vidyA, kasturInI alaiAkika sugaMdha (zA. kasturacaMdane kasturInI sugadhatulya yaza) A traNa vastu pANImAM paDela telanA miMdunI mAphka pRthvIupara vagara aTakAve peAtAnI meLeja prasare che. A AAkathI siddha thAya che ke A lekha atizayAktivALA ke asthAne gaNAze nahi ema A lekhaka maMDaLanuM mAnavuM che. prakAzaka || zrInIrAya cItarAya namaH || Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 upAghAtanI pUravaNI. jAmanagaranivAsI mAnavatA zeTha sAhebajI kacarA muLajIbhAInA suzIla vidhavA dha`patnI ane dharmazraddhALu ena caMcaLa ene A graMthanI 25 pratanAM grAhaka thai phkta ekaja prata peAtApAse rAkhI bAkInA 24 pratie A maMDaLane arpaNa karI zeThajInI gerahAjarI dharmaniSTha ena caMcaLe jaNAvA dIdhI nathI, tethI A maDaLanA dhArAdheAraNa pramANe sadarahu mAnavatA zeThajIne upakAranI sAthe lAipha mekhara gaNela che. A benanI udAratAne lIdhe temane vAravAra dhanyavAda ApavAmAM Aveche . eTaluMja nahi paNa svastha kacarAbhAinA ucca AtmA svamAM vizeSa zAMti legave ema aMtaHkaraNapUrvaka AzIrvAda Apeche. prakAzaka * upAddhAtanA 9 mA pAnAmAM pAMcamA pArimAz pachI lakhavAnI khAkhata dRSTidoSathI rahI javAne lIdhe ahIM umerela che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama vibhAga karatAM A vibhAgamAM AvelA vizeSa vRttanAM lakSaNenI anukramaNikA* saMbaMdhI 402 vRtta. patra. patija * * mAtrAI ... 387 rAtrinA .. vizeSa sUcana-pRSTha 17 upara pRthvIvRtta Avela che tenuM lakSaNa te sthaLe ApavuM rahI javAthI ahIM lakhavAmAM Ave che ke jagaNa, sagaNa, jagaNa, sagaNa, yagaNu ane eka laghu akSara tathA chevaTa eka gurU ema 17 : akSara AvavAthI pRthvI chaMdanuM eka caraNa pUrNa thAya che. ' - -- * A traNa vRtta sivAya bIjA vRtto jovAnI jarUra paDe te pahelA bhAganA adhikAra saMbaMdhI sAMkaLIAnI pahelAM pahelAM patra 36 mAM juo. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanA paricchedanA adhikAra (viSaya)nI anukramaNikA. pRSTha. 167 223 naMbara adhikAra pRSTha | naMbara. adhikAra. saptama pariccheda. | 28 subhASita prazaMsA ... 155 1 zrImaMgala ... 29 samayaja5na 158 * 2 devastuti ... 30 vANI . ****** 161 31 sabhyagIta .. 3 samyakatva 4 samyavasavarUpa 32 adatatyAga guNa .. 67 belaAzraya 33 mokSa sukha ... 1. 172 5 cAritravarNana - aSTama pariccheda.. 6 cAritra sukha... . 4 mithyAtva * 178 7 cAritraduHkha... 35 kuzAstra 187 8 pramAdatyAga ... 36 kutA 189 9 divrata 37 gyAyogyatA 217 10 viSNumAMsAzana dUSaNabhAva- 38 kuzrAvaka 219 khaMDana 39 jagatakartA ... 11 bhegepabhegavrata 40 hiMsAdeASa .. 225 12 anarthadaMDa vrata 41 hiMsA (mRgayA) 227 13 sAmAyika vrata 42 hiMsAkuLa . 230 14 dezAvakAzikatrata 43 abhakSyadeSa * 233 15 pASadhavata ... 44 rAtribhejana ... ... 236 16 atithisaMvibhAga 45 rAvyajanakuLa ... 239 17 saMyama 46 mAMsaniSedha .. 18 niyamaphaLa ****** 47 devAgrakRtahiMsAdeSa 251 19 parvANi kartavyAkartavya... 48 hiMsAbhAmidoSanirUpaNa 254 20 dayA... 49 mAMsAnnatulyamaMtRkhaMDana 255 21 yajJanuM satya svarUpa ... 128 50 mAMsavajitattamatA .. 260 22 jalagAlana 137 51 maghaniSedha .. ... 262 23 ucchiSTa jalapAna niSedha 39 para madhuniSedha .. 270 24 satya vrata . 142 | pa3 kaMdamULa niSedha 273 25 zubhAzubha vacana .147] 54 mRSAvAkya ... 26 pramANikatA ... * 148 | pa5 asabhyagIta ... 290 27 miSTa bhASaNa , 151 ( 56 strIprapaMca ,, , 240 : : : : : : 276 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha17 320 430 440 pa7 strIupadeza ... - ra7! 87 maranAranI pAchaLa rUdana , 382 58 sAsuvahune jhaghaDe .. 301 88 dhanaprazaMsA ... - 38 59 kaTuvacana ... 303 - navama pariccheda. 60 aragrahaNadeSa ... 207 89 dhanadeSa ... - 3H3 61 dhatadASa . 90 daridratA ... 399 62 tamAkhuvarNana ... ... 91 dhanamada .. ... 63 aphINa (kephasaMbaMdhI) ... 90 dhanamadatyAga... 413 64 haThavAda 93 dhanahara zaTha (dIvALI) 415 65 gatAnu gatika (gADarIo 94 parigrahatyAga guNa - 422 pravAha) * * 5 parigrahagrahaNadoSa - 425 66 hema ... .. 330. 96 dhanamamatvamecana 67 pAkhaMDajALa ... ... 335 97 lakSmI svabhAva 68 kadaryaprati dhRtta saphaLatA 337 98 lakSmIvAsa .. 446 69 zrAddha ... ... 338 | 99 lakSamIpuNyAdhInatA ... 450 70 pitRkRpapatana (bApanA 100 lamI avAsa 45ra kuvAmAM bUDI maravuM) ... 339 [ 101 svArtha ... * 454 71 grahaNa .... 341 | | 102 svArtha tyAga .. - 467 72 bhUtapretAdi ... 34ra | 103 svArtha tyAga ... 417 73 kAmaNuM humaNu.... 344] 104 nirUpayegAnAdara 470 74 dhUNavAnuM dhatIMga 345 105 svakArya sAdhana 471 75 bALalagna | 106 duHkhe niSiddhAcaraNa ... 473 76 kanyAvikraya | 107 saMpadvipasaMbaMdha .. 474 77 varakanyAnA mAtApitAne 108 vipadathI prakAzita sana 47 zikSA (zikhAmaNa ) | 109 caDhatI paDatI ... 482 78 aMdhaparaMparA ... 110 jJAna ... ... 486 79 avasAnakALa... ... 111 jJAnadAna ... 502 80 ma nsukha dayA ... 370 112 jJAnattajana .. 506 81 zabavahana ... .. 372 | 113 jJAnamAM aMtarAya 510 82 zabavAhaka ... . 373 114 pustakasaMrakSaNa ... 511 83 asatya rUdana... ... 3ja | 115 ajJAna : 516 84 avasAnecita baeNya ... 376 | 116 upasaMhAra ... para 85 avasAne citadhairyatyAga 378 | 117 AzIrvAda ... ... 57 86 mRtabhejana ... ... 380 / 118 graMthanI vAnakI . para8 che. ja cha cha Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35339 vyAkhyAna sAhityasaMgraha. 39322993BEEEEEEEEEEE ca bhAga 2 jo. - saptama vhela - A pustakanA prathama bhAgamAM Avasyaka adhikArAvALA cha paricchedyAnA samAveza karavAmAM AnyA che. e paricchedyAnA pUrvApara samaya paNa te te sthaLe dekhADavAmAM Avye che tApaNu A dvitIyavibhAgane hAthamAM letI vakhate prathamavibhAganuM, anusa dhAna rahevAne mATe siMhAvalekananI rIte ApaNe saMkSepamAM yAda karI jaizuM ke koi paNa prakAranI kAryasiddhine mATe--kalyANane mATe devastuti karavI e paheluM pagathIyu che. gurU kalyANakAraka upadeza Apeche paNa gurUnI pAse javAnuM sUjeja nahi teA pachI gurU upadeza kyAMthI Ape? devastuti karavAthI buddhi nirmaLa thAyache ane tene piraNAme sadgurUnuM zaraNa levAnuM sUjeche. tethI prathamavibhAgamAM prathama paricchedya devastutirUpa maMgalAcaraNane levAmAM Avye che. devakRpAthI gurUzaraNurUpa mArga levAne taiyAra thanAramATe sArA gurU kAne samajavA ? potAnA AcaraNathI tathA upadezathI taravAnuM sAma kAnAmAM che e jANuvAnI jarUra hAvAthI dvitIya paricchedramAM tesakhazrI varcuna karIne tatIya Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgrahuM-bhAga 2 jo. sama paricchedramAM eka ceAgya manuSya gaNAvAne mATe kevA kevA guNNAnI jarUra che te jaNAvavAmAM AvyuM che. evA guNavAna manuSyeAja gusevAmAM, satsaMgamAM ane dharmAcaraNamAM peAtAnI manevRttine sthira rAkhI zakeche. kharAba guNA ane kharAba guNAvALAM manuSyone paricaya eenA pAzamAM sapaDAi janAra manuSya peAtAnI ceAgya sthitimAMthI gabaDI paDI pAyamAla thAyache tethI temAMthI acavAne mATe cetatA rahevuM joie ethI catu ricchedamAM jeenAthI cetIne cAlavAnI jarUra che teenuM varNana ApavAmAM AvyuM che. paMcama paricchedamAM paNa eja va na na che. kraka mAtra eTaleAja che ke tAraka zaktivALA chatAM dugu NAmAM taNAi mArakezaktivALA thaI paDatA gurUnAmadhArIone mATe caturthAM paricchedamAM vivecana karyuM che, ane pacama paricchedamAM viSanI peThe svAbhAvika mAraka zaktivALAja dunAne mATe vivecana karyuM che. A bannethI khacanArAe karjanya kama karI AtmakalyANanA lAbha lai zakeche tethI SaSTha paricchedamAM kanya dharmAMsaMbaMdhI vicAra ApI prathama bhAganI samApti karavAmAM AvI che. manuSye dharmAjJAna meLavyA pachI paNa A prapaMcajALane svabhAva sAvavAne ane manane svabhAva jyAM tyAM sAI javAne hAvAthI kAMI paNa pramAda thatAM manuSya kalyANI bhraSTa thAyache.. eTalAmATe samyak cAritra vigerene saMbhALI rAkhavAnI ghaNI jarUra hovAthI dvitIyavibhAganA A pahelA paraMtu cAlu saMkhyAne hisAbe sAtamA paricchedamAM tenuM vivecana karI pAchaLanA paricchedamAM paNa tenAM sahAyaka aMgeA vigerenuM vivecana ApavAmAM Avyu che. 7227 *> zrImaMgAvivAra. A pariccheH A dvitIyabhAganA Ardi paricchedarUpa hovAthI tenA Ara. harabhamAM maMgalAdhikAra heAvAnI AvazyaktA che. kAraNake AdimAM, madhyamAM ane aMtamAM paNa maMgalayukta graMtha vizeSe karIne leAkakalyANanA sAdhaka thAyache. maMgaLamAM OMkArane praNAma kareche. anuSTup (-2). okAraM bindu saMyuktaM, nityaM dhyAyanti yoginaH / . kAmadaM mokSadaM caiva, OMkArAya namo namaH // 1 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcima cheda. zrIma'galAdhikAra manavAMchita ApanArA, mekSa ApanArA ane jenI upara ardha caMdrAkAra biMdu che evA je OMkAranuM yAgileAkeA dhyAna kareche. te Arane namaskAra he. 1. gurUne praNAma kareche, ajJAnatimirAndhAnAM, jJAnAJjanazalAkayA / cakSurunmIlitaM yena tasmai zrIguruve namaH // 2 // ajJAnarUpI aMdhakArathI adha thayelA lokonA netrane jJAnarUpa ajananI zalAkAthI jemaNe ughADela che, evA zrIgurUne namaskAra heA. 2. zrI mahAvIra svAmInI vANIsudhAnA vijayanI bhAvanA kareche. 3panAti. zrIvarddhamAnasya jinezvarasya, jayantu sadvAkyasudhApravAhAH / yeSAM zrutisparzanajaprasatterbhavyA bhaveyurvimalAtmabhAsaH // 3 // jemanA zravaNe driyanI sAthe sparzI thavAne prasaMga AvatAMja eTale jemane upadeza sAMbhaLavAmAM AvatAMja bhavya jIveAnA AtmAne prakAza nila thAyache. tevA zrI vamAna-mahAvIra prabhunA sAmyarUpa amRtanA pravAhA jayavatA vattA. 3. gAtamagaNadhara sAthe graMthakattAnI prIti. vasantatilakA. zrI gauttama gaNadharaH prakaTaprabhAvaH, saMlabdhisiddhinidhirazcitavAkmabandhaH / vinAndhakAraharaNe taraNiprakAzaH, sahAyyakRdbhavatu me jinavIraziSyaH // 4 // jemane prabhAva pragaTa che, je uttama prakAranI labdhirUpa siddhionA bhaDArarUpa che, jemanI vANIneA pramadha sudara che ane jee vidharUpa aMdhakArane nAza karavAmAM sUryanA prakAzarUpa che, evA zrI vIrabhagavaMtanA ziSya zrI gautamagaNudhara mane sahAya karanArA thAo. 4. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAne sAhityasaMgraha--bhAga 2 jo. paMca parameSTi bhagavantA pAse maMgaLanI prArthanA karI maMgaLAcaraNa pUrNa kareche. zArdUlavikrIDita . arhanto bhagavanta indramahitAH siddhAzca siddhisthitA, AcAryA jinazAsanonnatikarAH pUjyA upAdhyAyakAH / zrI siddhAntasupAThakA munivarA ratnatrayArAdhakAH, paJcaite parameSThinaH pratidinaM kurvantu vo maGgalam // 5 // ete kasyApi . sema IMdrAe pUjelA zrI arihaMta bhagavaMtA, siddhimekSapadamAM rahelA siddheA ; zrI jinazAsananI unnati karanArA AcArya, zrI siddhAMta (sUtra) nA pAThaka evA pUjya upAdhyAya, tathA jJAna, darzana ane cArjiMtrarUpa traNa ratAnA ArAdhaka evA munivare e pAMca parameSThi pratiddina tamArUM kalyANu karI. 5. te kAi kA` manuSye devanI sahAya meLaLavyA vinA karavuM nahIM kAraNake kAma sAMgopAMga pUrNa thAya nahIM eTaluMja nahIM paNa ApaNI temanA tarapha bhakti nathI e siddha thAyache, mATe ApaNe te kRpALu devataram sAre bhAva batAvavA ne te devanI chAyAmAM rahI ApaNe zubha kArya sAdhavAnA AraMbha karavA ke jethI vaktA zreAtAnuM kalyANa thAyache ema matAvI A maMgalAcaraNu adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. bhakti devastutyadhikAra. sarva manuSyAe AtmakalyANamATe daivI sa MpattivALA thavuM joie ane hamezAM hu tevA rahevuM joie. eka vakhata saMpatti maLI ane pAchI tarata nAza pAmI jAya te te vizeSa duHkhanuM kAraNa thAyache mATe vyavahAra mAmAM ane paramA mA mAM ceAnyatA saMpAdana karavI ane te ceSyatAne TakAvI rAkhavI emAMja kharU sukha che ane emAMja kharUM kalyANu che. Ama karavAmATe akhUTa AtmakhaLa heAvAnI jarUra che ane tenI prAptimATe deva ane gurUnI kRpASTinI jarUra che. devanI ke gurUnI kRpAdRSTi tAja thAyache ke jo temanI pAse niSkapaTa Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. devastutyadhikAra. bhAvathI potAnI kharI sthiti jAhera karavAmAM Ave ane dInabhAvathI gya mAgaNI karavAmAM Ave. eTale bhaktane kharA bhAvaja potAne vAMchita phaLa Ape che mATe AtmakalyANanI IcchA karanAre tema tene lagate dareka prakArano yata karanAre kharA bhAvathI eTale niSkapaTa bhAvathI ane dInapaNathI tenI stuti karavI Avazyaka hovAthI devastutine adhikAra cAlu karavAmAM Ave che. deva jaya pAme upanAti (2 thI ). " zreyaH zriyAM maGgalakelisadma, narendradevendranatAMghripadma / - sarvajJasarvAtizayamadhAna, ciraM jaya jJAnakalAnidhAna // 1 // sarva prakAranA kalyANa karanArI evI jJAnAdi anaMta guNa lahamIrUpa. sarva prakAranA mAMgalikane krIDA karavAnA maMdirarUpa, cakavaryAdi manuSyanA mahArAjAe tathA denA je IMdra temaNe jemanAM caraNa kamala pratye mahA bhaktipUrvaka namaskAra karyA che evA, jagatutrayanA sarva bhAvane eka samayamAM samakALe jANanAra hevAthI sarvajJa evA, vaLI aSTa mahAprAti hAya tathA cetrIza atizaya yukta sarvottama mahimAvaMta evA, ane sarva prakAranI kalAone jItanArI evI kevaLa jJAnarUpI sarvotkRSTa kaLAnA nidhAna evA he vitarAga jinezvara, prabhu, he paramAtmA Apa sadA utkRSTapaNe jayavaMtA vata. 1 vItarAgamati dInavANuM. jagatrayAdhAra kRpAvatAra, durvArasaMsAravikAravaidya / zrIvItarAga tvayi mugdhabhAvAdvijJaprabho vijJapayAmi kiJcit // 2 // traNa bhuvananA eka parama AdhArabhUta, evA he nAtha, sarva jagata jIva upara samAna dRSTie ekAMta dayAnAja avatArarUpa, evA, vaLI A bhayaMkara caturgati bhramaNarUpa, viSaya kaSAyanA mULarUpa, atyaMta kaSTa karIne nirvANa thaI zake e A mahA saMsArarUpI je dIgha roga, tenA ati prabala rAga, dveSa, ajJAna meha, mithyAtvAdi dArUNa vikArone paramazAMta dezanAmRtarUpI zamatAmaya zItala auSadhepacAra karIne maTADavAmAM, he sarvotkRSTa dhavaMtari vaidya! gayA che rAga ane dveSAdi sarva de te jemanA, evA he vItarAga paramAtmA, he catura ziromaNi, tamArI AgaLa huM a5 mativaMta, vikala jJAnavALo hovAthI bheLe bhAve lezamAtra vinati karUM chuM. 2. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAne sAhityasa grabhAga 2 pUjya mAtApitA sanmukha bALakanA be khela. kimbAlalIlAkalito na bAlaH, pitroH puro jalpati nirvikalpaH / tathA yathArtha kathayAmi nAtha, nijAzayaM sAnuzayastavAgre // 3 // sama he svAmina! malaceSTAe yukta eve mugdha khAlaka, sarva prakAranA vikalparahita heAvAthI, nirdoSapaNe, saralatAthI peAtAnA, mAtApitA AgaLa niDarapaNuM, nikhAlasa dIlathI zuM nathI khelatA? arthAt, beleche tema huM paNa mArA pApanA pazcAttApapUrvaka mArA abhiprAyane ApanI pAse yathA kahI batAvuMchu. 3. janmanI niSphaLatA--vyartha bhramaNa. dattaM na dAnaM parizIlitaM ca na zAlizIlaM na tapobhitaptam / zubho na bhAvo'pyabhavad bhave'smin vibho mayA bhrAMtamaho mudhaiva // 4 // he svAmina, me mUDhe satpAtrane viSe dAna paNuM na dIdhuM, vaLI abrahmanA tyAgarUpa ane rUDA AcAranA sevanarUpa pavitra zILa dhane paNa na pALye, vaLI paramAtmAe kahela khAhya ane AbhyaMtara khAra prakAraneA icchAnidhapa tapa paNa samatA bhAve na karyA tema cittanA ni`la pariNAmarUpa bhale bhAva paNa na bhALye arthAt bhakti, vairAgya, ane jJAnanI kAi paNa rUDI bhAvanAnuM ciMtavana karyuM nahi; mATe huM praNA, maite A saMsArane viSe ja janmamaraNurUpa bhramaNa karyuM. 4. prabhutarapha prema na thavAnuM kAraNa, indravajrA. raiser krodhamayena daSTo, duSTena lobhAkhyamahorageNa / grasto'bhimAnAjagareNa mAyAjAlena baddho'smi kathaM bhaje tvAM // 5 // he prabhu, krodharUpI agninA sadA dhagadhagatA tApe tapta thayeleA, ane lAbharUpI mahA bhayaMkara sa`` DaselA, tathA ahukArarUpI ajagare gaLelA; ane mAyA eTale chala, kapaTa, prapaMcarUpI jALanA baMdhanamA khaMdhAyelA evA huM pAmara prANI chuM; tethI he prabhu, hu Apane kevI rIte bhajI? he nAtha, A anAdi anata kALanA keDe lAgelA krodha, mAna, mAyA, ane lebharUpI bhayaMkara zatruethI huM chUTuM; evI mahArA upara ApanI kRpA thaye ApanuM samyak prakAre sevana karavAnA mArA hetu kyAre pAra paDe? pa. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devastutyAM dhakAra, pazcAttApa 35JAti (6 thI 20), kRtaM mayAmutra hitaM na ceha, loke'pi lokeza sukhaM na me'bhUt / asmAdRzAM kevalameva janma, jineza jajJe bhavapUraNAya / / 6 / / pariccheda. chakkAya thavAnA pratipALaka, he jagannAtha, me nizce parabhavane viSe kAi paNa prakAranuM hita eTale leAkakalyANa, ke AtmakalyANu, ke paropakArAdi kAMi paNa sukRta na karyuM, tethIja A bhavamAM paNu mane yathArtha sukha prApta na thayuM; he jinanAtha, amArA jevAne janma te kevaLa avatAra pUrNa karavArUpa thayA, arthAt jema pUve ghaNA bhava vya karyA tema A paNa eka vadhAre, gaNavAmATe thaye . . 6. tathA-- manye mano yanna manojJavRttatvadA svapIyUSamayUkhalAbhAt / drutaM mahAnandarasaM kaThoramasmAdRzAM deva tadazmato'pi // 7 // he svAmina ApanuM ati suMdara, zAMta pavitra, zILavaMta mahAmaneAhura sudhArasamaya sukharUpI caMdra kiraNanA apUrva darzananA lAbha thayA chatAM tathA temAMthI nikaLatA parama amRta saddasa dezanArUpI mahA AnaMdadAyaka rasanuM pAna thayA chatAM paNa mahArUM mana temAM lezamAtra bhInuM thayuM nahi, pigaLyuM nahi, tethI huM ema mAnudhyuM ke te mAhArUM mana pASANu thakI paNa atyaMta kaThAra hovuM joIe. 7. vaLI tvattaH suduSprApamidammayAsaM, ratnatrayammUribhavabhrameNa / pramAdanidrAvazato gatantat kasyAgrato nAyaka pUtkaromi // 8 // , he nAtha, seMkaDo bhava bhamatAM mahA kabje prApta thAya evuM ati dula bha samyak jJAna, darzana, cAritrarUpa ratna trayanuM zuddha sevana Apa pAsethI mane maLyA chatAM meM tene viSaya kaSAyAdi pramAda tathA nidrAne vaza paDI, tathA vyatha vikathAo, parinaMdA tathA kuthalI karavAmAM gumAvyuM; mATe have huM raka pAmara bhikhArI konI AgaLa pAkAra karUM? mAre te eka ApanAja AdhAra che te have ApanI kRpA thAya tAja mArUM kAMi zreya thAya tema che. 8. temaja-- vairAgyaraGgaH paravaJcanAya, dharmopadezo janaraJjanAya / vAdAya vidyAdhyanaJca me'bhUt, kriSad hune hA svakaraM svamIza / / 9 / / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa'graha-bhAga 2 jo. sama he bhagavana, me bahArathI vairAgyane raMga eTale DALa dekhADI leALA leAkAne chetaryAM, vaLI leAkAne rijhavavAmATe, tathA leAkeAmAM bhalA gaNAvAmATe meM bahArathI dharmanA upadeza karyA ; vaLI mArA sarva vidyAbhyAsane upayoga meM vAdavivAdamAM tathA takarAro karI jaya parAjaya karavAmAM karyAM; mATe he iza, AvuM mArUM hAsyakAraka caritra te huM Apane keTaluM kahuM? 9. zarIranI bhraSTatAthI adheAgatinI prApti. parApavAdena mukhaM sadoSa, netramparastrIjanavIkSaNena / cetaH parApAyavicintanena kRtambhaviSyAmi kathaM vibho'ham / / 10 / / he nAtha, pArakAnA (chatA achatA) dASA eTalI me' mArA mukhane dUSita karyuM, tathA parastrIne vikAra daSTie joi joi mArAM netrane apavitra karyA; vaLI parajIvAne ana tathA pIDA utpanna karavAnA vicAra karIne mArA manane me mahA malina karyuM ; have huM svAmina, AvAM pApAcaraNAe pharI mAhArI AgaLa zI gati thaze? 10. kAmavAsanAthI thatI hAti. viDambitaM yatsmaraghasmarArttidazAvazAtsvaM viSayAndhalena / prakAzitantadbhavato hiyaiva, sarvajJa sarva svayameva vetsi // 11 // he prabhu, kAmadevarUpI rAkSasanI mahAviTa anArUpa pIDAne pAmele viSayoMdhapaNe eTale vivekarUpI cakSu viMcAyelI che jenI, evA je hu, te Apane A mArI lajjAyukta vRttija prakAzI rahI che, ane Apa te aMtarajAmI sarvajJa che, sa` jagat jIvanA bhAvane jJAne karI jANI rahyA che, tethI mukhe karIne zuM kahuM? 11. matibhrama. dhvasto'nyamantraiH parameSThimantraH, kuzAkhavAkyairnihatAgamoktiH / kathA karma kudevasaGgAdavAJchi hA nAtha matibhramo me // 12 // he nAtha ! anya devI devalAnAM malina kutrA zIkhI zIkhIne Apane paca parameSTi maMgaLarUpa nava padyAtmaka zrI navakAra mahA maMtrane meM nirAdara kAM; vaLI he bhagavAna, kuzAstranA zravaNavarDa ApanA mahA pavitra jinAgamanA vacaneAne vRthA asatya mAnyAM, vaLI kudevAnI kusa'gativALI sevAe karI meM mArAM pApakarmAnA nAza karavAne cAhyuM, hAhA iti khede, he paramezvara, A mane kevA matinA bhrama, arthAt buddhinA viSayAsa thayA ? 12. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. devastutyadhikAra. mAha vimucya dRglakSyagatambhavantaM, dhyAtA mayA mUDhadhiyA hRdantaH / kaTAkSavakSojagabhIranAbhIkaTItaTIyAH sudRzAM vilAsAH // 13 // he jagadIza, sAkSAt mArI STie gAcara evA pratyakSa tamene mUkIne, arthAt ApanA mahA pavitra mukhardanane tyAga karIne meM mUDha capaLa netravALI, suMdara svarUpavALI, kAminInA hAvabhAva, kaTAkSa, stana pradeza, gaMbhIra nAbhI, pAtaLI keDa ityAdika manejJa avayaveAnA vikramayukta vilAsAnuM mArA hRdayane viSe kAmAMdhapaNe ciMtavana karyuM, he nAtha anupama ciMtAmaNi ratathI paNa adhika evA ApanAM darzana tathA dhyAnanA tyAga karIne huM mahA mUDha jaDa prANI AvA TuSita, malina, pApI, viSaya vikArAmAM Asakta thayA, mATe mane dhikkAra hA. 13. viSayavAsanAnuM viSama pariNAma. lolekSaNAvaRnirIkSaNena, yo mAnase rAgalavo vilagnaH / na zuddha siddhAntapayodhimadhye, dhoto'pyagAttAraka kAraNaGkim // 14 // he trikALavedi nAtha, meM caMcaLa netrAvAlI ramaNIonA mukhAne vikAra daSTie nirakhI nirakhIne mahArA manane viSe viSayAbhilASane je cIkaNA lAlAzanA azavALA DAgha lAgyuM che, te huM saMsAratAraka vize, meM ApanA zuddha siddhAMta samudranA madhya bhAgane viSe dhAye, tApaNa te rAganA lava eTale viSaya cIkAzane DAgha nIkaLye nahIM, tenuM zuM kAraNa haze? sArAMza-ApanAM zAstravacanene ati vistArapaNe abhyAsapUrvaka jANyA chatAM tenA gUDha mane anubhavatAM chatAM, A rAganI cIkaNutA TaLI nahi, tenuM zuM kAraNa ? he prabhu, mane to tenuM kAraNa mArI atyaMta khUrI daDha viSayAsakta chuddhija jaNAyache. 14. ahaMkAranI pramaLatA. aGganna caGganna gaNo guNAnAM, na nirmalaH kopi kalAvilAsaH / sphuratprabhA na prabhutA ca kApi, tathApyahaGkArakadarthito'ham // 15 // huM jinezvara, mArUM zarIra paNa kAMi suMdara nathI, tema mArAmAM kAI paN prakAranA uttama vinaya, gAMbhIya, dhaiya, zamatA, satyatA, kSamA, dAryAdi satyavata guNAnA samUha paNa nathI, tema kei paNa prakAranA pavitra uttama kaLA vilAsa paNa nathI. vaLI dedIpyamAna kAMtiyukta rAjA pradhAnAdinI nekarI ke sAhekhI paNa nathI, chatAM mahA ahuMkAre monmatta thaine huM vicitra nAne pAmuMchuM. 15. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. sakSama mehane lIdhe hAni. AyugalatyAzu na pApabuddhirgataM vayo no vissyaabhilaassH| yanazca bhaiSajyavidhI na dharma, svAmin mahAmohaviDambanA me // 16 // he svAmina! mAruM AyuSa sarva nAza pAmavA AvyuM, te paNa mArI pApa pariNAmanI buddhi gaI nahi, mArI tarUNa avasthA pUrI thaI, te paNa mArI viSayavAMchA te hajI adhurIja jaNAya che, he prabhu, meM mArA zarIranA jatana karavAmAM ghaNe zrama lIdhe, paNa zarIranI aMdara rahele je AtmA tenI zuddhine athe te kaI paNa prakArano vicAra ja na kIdhe, arthAta, koI paNa sukRta na karyuM, evI mArI mahA mehaviTaMbanA te juo? 16, nAstikanuM AcaraNa. nAtmA na puNyanna bhavo na pApaM, mayA viTAnAGkaTugIrapIyam / adhAri karNe tvayi kevalArke, parisphuTesatyapi deva ghimAm // 17 // he prabhu, Apa kevaLa jJAnarUpI sUrya, sAkSAta, ati pragaTa chatAM meM jIva eTale AtmA nathI, puNya nathI. pApa nathI, punarbhava nathI, svaga nathI, naraka nathI, mokSa nathI, kAMI nathI, ItyAdika adhama nAstika, durjananI vANI meM kAne dhAraNa karI, mATe guNa avaguNanA viveke karIne rahita, evA muja mUDha avivekane dhikkAra che. 17. mananuM gabharAvuM. vapUnA pagapUnA, ra zrAddhadharmaza na sAdhudharmA labdhvApi mAnuSyamidaM samastaM, kRtaM mayAraNyavilApatulyam // 18 // he bhagavana, mane daza daSTAte dohile e sarva uttama dharmanI sAmagrIyukta uttama kulavAna manuSyabhava maLe chatAM, meM devAdhidevanI sAce dile pUjA na karI, satpAtrane viSe bhaktibhAve dAna na dIdhuM, bAra vatarU5 zrAvakone dhama rUDI rIte na pALe, tema paMca mahuM vratarUpa zuddha ratnatraya ArAdhanarUpa sAdhudharmanuM yathArtha pAlana na karyuM; evI rIte sarvasva anukUla manyA chatAM te gumAvyuM, ane bAkI je karyuM te save raNavagaDAmAM rUdana karavA sarakhuM-vyartha karyuM. 18. chIpamAM rUpAnI ane pIttaLamAM senAnI bhrAMti. cakre mayA'satsvapikAmadhenukalpadrucintAmaNiSu spRhArtiH / na jainadharma sphuTanarmade'pi, jineza me pazya vimUDhabhAvaM // 19 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 pariccheda. devastutyadhikAra. he jinapati, meM avidyamAna, agocara, adaSTa evA manavAMchita pUranArA kAmadhenu, kalpavRkSa, tathA ciMtAmaNi, rana citrAvelI pArasamaNi, rasakapikA ityAdi padArthonI prAptimATe vyartha pIDAkAraka ciMtA karI, paNa he nAtha, pratyakSa, zIdhra sukhane ApanAre Apane bhAkhele satya jainadharma karavAnI leza paNa kALajI na karI, mArI mUDhatA te juo? 19. dekhAvamAM amRta pariNAmamAM jhera. sadbhogalIlA na ca rogakIlA, dhanAgamo no nidhanAgamazca / dArA na kArA narakasya citte, vyacinti nityammayakAdhamena // 20 // he nAtha, meM adhame niraMtara khAnapAnAdi uttama viSayonuM ciMtavana karyuM, paraMtu tenI AsaktithI baMdhAtA mahA cIkaNuM karmo ane tethI utpanna thatA lehanA khIlA bheMkAyA samAna ati dArUNa garUpI vipAkane te vicAraja na kaye, vaLI meM dhananI AvakamATe bahu taraphaDIyA mAryA, paNa mAthe kALa tAkI rahela che, tene paNa bhaya na ANya, vaLI suMdara ramaNIonA ramaNa vilAsanuM ciMtavana karyuM, paNa tenA dArUNa vipAkarUpa narakAdika duHkhanI prAptino khyAlaja na karyo. 20. * pharajathI dUra thavAne lIdhe pazcAttApa upendravajrA. sthitana sApadaMki sApurAtva, pArAgna coDatajhA kRtanna tIrthoddharaNAdikRtyaM, mayA mudhA hAritameva janma // 21 // he nAtha, sadAcaraNe karIne meM sAdhu purUSa eTale uttama vatanavALA saMta, sajana purUSanA hRdayane viSe vAsa na karyo, arthAta, teone priya na thaye; vaLI he svAmI, meM bhalAI, papakAra, parajIvanuM bhaluM karavuM, terUpa kArya karIne yaza saMpAdana na karyo, tema he prabhu, jIrNoddhAra, tIrthoddhAra, sidAtA dhamakSetrane uddhAra ityAdi rUDAM dharmakAryo paNa na karyo. he bhagavaMta, huM te mAre bhava vyartha ja hArI gaye. 21. saMsAramAMthI mukta na thavAnuM kAraNa, upanAti (22 thI ra4). vairAgyaraGgo na gurUditeSu, na durjanAnAM vacaneSu zAntiH / nAdhyAtmalezo mamako'pi deva, tAryaH kathaGkAramayaM bhavAbdhiH // 22 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 . vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama he jineza, saddagurU mahArAjane bhale hitopadeza sAMbhaLIne mane kAMI paNa vairAgya vAsanA na AvI, apitu, bhavathakI virakta buddhine lava paNa na thaye; vaLI he nAtha, durjana prANIonA apriya, kaTuka vacane sAMbhaLIne manamAM upamana eTale samatAbhAva na rAkhe; vaLI he deva, meM paramArtha buddhie eTale kevaLa AtmAnI nirmaLatAne artheja jJAnAbhyAsa, kriyAga, dhyAna, tapa vigere na kaya; keI paNa prakAranI AdhyAtmika dazA eTale zuddhAtmasvarUpa ciMtavana mane AvyuM nahi, te have he nAtha, A adhama durAcArI je huM tene A gahana saMsArasamudra taravAnI cagyatA kyAMthI ja hoya? 22. traNa janmanuM jJAna. pUrva bhave'kAri mayA na puNyamAgAmijanmanyapi no kariSye / yadIdRzo'hammama tena naSTA, bhUtodbhavadbhAvibhavatrayIza // 23 // he kevaLI te, meM pUrvabhavane viSe koI paNa puNya karyuM nahi, kemake je karyuM hota te A bhavamAM sukha maLyuM hatuM, paNa te te nathI; vaLI Avate bhave paNa huM kAMI paNa sukRta karanAra nathI, kemake A bhavamAM koI paNa jAtanI bhalI dharmavAsanA daDha karatuM nathI, te AgaLa te kayAMthI thaze? kemake jevI mati tevI gati thAya che, A rIte he bhagavana, mArA te vartamAna, bhUta, ane bhaviSya, traNe bhave naSTa thayA. 23. Apa sarvajJa hevAthI mArI prArthanA jANe che. kiM vA mudhAhambahudhA sudhAbhukpUjyatvadane caritaM svakIyam / jalpAmi yasmAt trijagatsvarUpanirUpakastvayidetadatra // 24 // asaMkhya dee pUjita evA he jagatyate! huM mAruM caritra te ApanI pAse zuM kahuM kemake Apa te traNa bhuvananA sarva bhAvone eka samayamAM jANIne nirUpaNa karanArA che; te he aMtarajAmI Apane A mAruM caritra jANavuM te zA hisAbamAM che? 24. alpa yAcanA. zArdUlavikrIDita. dInoddhAradhurandharastvadaparo nAste madanyaH kRpA pAtramAtra jane jinezvara tathApyetAM na yAce zriyam // . Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariracheda. devastutyadhikAra. kinvarhanidameva kevalamaho sadbodhiranaM zivam, zrIratnAkaramagAlaikanilayazreyaskarampArthaye // 25 // ravAkara paJcaviMzatikA. he jinezvara bhagavaMta, A jagatane viSe dIna, anAtha janene uddhAra karavAmAM sadA tatpara, e paramapakArI svAmI Apa vinA mane bIje kaI nathI, ane Apane kRpA karavAne atyaMta egya evuM mArA sivAya bIjuM kaI pAtra nathI; evuM chatAM paNa he nAtha, huM A saMsArasaMbaMdhI vaibhavAdi-kaI paNa prakAranI pulika saMpattinI prArthanA karatA nathI; paraMtu zrI jinezvara bhagavaMta praNata, tatva zraddhAnArUpa, zuddha samyatvarUpa badhirata, je sarva kalyANane kasnAruM, samasta mAMgalikanuM nidhAna, ane samagra rAnI khANarUpa che tenI ja yAcanA karUM chuM; tathAstu. kiM bahunA 25. saMjIvanI vivA. mithyAtvaviSapramuptAH, sacetanA jina na bhavanti kiM jiivaaH| karNayoH kAmati yadi, kiyadapi tvadvacanamantrasya // 26 // dhanapAla paJcAzikA. jemanA karNamAM ApanA vacanarUpa maMtranuM eka paNa pada paDayuM che, te jIve mithyAtvarUpI viSayathI mUchita chatAM paNa (cilAtiputra-tathA rehiNIyA ceranI peThe) zuM sacetana thatA nathI? arthAt thAya che. 26. | sarvottama upAya. gatuTum (ra7 thI 24). khakRtaM duSkRtaM gaIn , sukRtaM cAnumodayan / nAtha tvacaraNau yAmi, zaraNaM zaraNojjhitaH // 27 // he prabhu pitAnAM karelAM pApanI gaha (niMdA) karate ane sukRtanI anumedanA karate huM anya zaraNurahita ApanA caraNanuM zaraNa grahuM chuM? 27. Avazyaka yAcanA. manovAkAyaje pApe, kRtAnumatikAritaH / mithyA me duSkRtaM bhUyAdapunaH kriyayAnvitam // 28 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama - kRta kArita ane anumadita evuM mana vacana ane kAyAthI thayeluM mAruM pApa apunarbhave (pharI tevA pApa pravRtti na thAya tevA lakSasahita) mithyA thAo, huM aMtaHkaraNathI, karelAM pApanI mAphI mAguM chuM 28. vRttinI sumArgagAmitA. yatkRtaM sukRtaM kizcidranatritayagocaram / tatsarvamanumanye'haM, mArgamAtrAnusAryapi // 29 // | he prabhu! ApanA pavitra mArgane anusare rAtrInA ArAdhanasaMbaMdhI je kaMi sukRta kIdhuM te badhuM huM anuduM chuM. 29. : " tathA- sarveSAmaIdAdInAM, yo yohattvAdiko guNaH / anumodayAmi taM taM, sarva teSAM mahAtmanAm // 30 // sava arihaMtAdikanA je je ahevAdika guNa che te te sarva guNa mahAnubhAva saMbaMdhI huM anuchuM. 30. thogya AcaraNa tvAM tvatphalabhUtAn siddhAMstvacchAsanaratAnmunIn / svacchAsanaM ca zaraNaM, pratipanno'smi bhAvataH // 31 // - he vItarAga! meM ApanuM, ApanA upadiSTa anuSThAnanA phaLarUpa siddhonuM, ApanA zAsananA rasika munijanAnuM ane ApanA pravacananuM hRdaya zuddhithI zaraNa AdareluM che. 31. | sarva maitrI. kSamayAmi sarvAnsattvAnsarve kSAmyantu te mayi / maitryastu teSu sarveSu, tvadekazaraNasya me // 32 / / sarva jI ne huM namAvuM chuM ane te sarva jI mArI upara kSamA kare? ApanuM ananya zaraNa grahaNa karelA mujane te sarva jIve upara (sadAya) hita buddhi che? 32. svarUpabhAvanA. paDyuM jAti cija vArama vAjitA tvadanizaraNasthasya, mama dainyaM na kiJcana // 33 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devastuti, samyakavaadhikAra 15 ekalA chuM, mArUM kAi nathI ane huM. kAinA nathI. huM prabhu ! ApanA caraNuAraNamAM rahelA mujane lagAre hInatA nathI pariccheda. upasaMhAra chevaTanI mAgaNI, yAvamA momi padavIM, parAM svadanubhAvajAm / tAvamavi rAkhyatve, nA mukhya rAotrine 5 rU4 || vItarAgastotra. he prabhu! ApanA pasAyathI muktirUpI parama padavI jyAMsudhI huM na pAmu, tyAMsuzrI zaraNAgata evA muja pratye Apa zaraNAgata vatsalatA tajaze nahi-upekSA karaze nahi, 34. manahara. uttama AcAra suvicAra cArU vyavahAra, dAr` ' abhigama sAra parivAra saMpadA pAie anUpa rUpa bhUpamAna dAra dhUpa, rahita samAja sukha sAja vittu ApannA; dhruva nava pada pama pramita dhana, dhana dhana jaga kare sujasa mahA sadA; tUDhA jinarAja prabhu gharIme nivAja kare, haMsarAja Apase nivAri kamA phaMdA. 3.5 haMsarAja. devanI stuti, pUjA, bhakti, smaraNu tathA temanuM prasaMge prasaMge dhyAna e hRdayane mela kADhIne zuddha kareche mATe tenI AvazyaktA mAnIne devastuti karIne hRdayane zuddha karavAmAM Aveche. mATe have te aMtaHkaraNamAM melane jamAva na thAya e dhyAnamAM rAkhavA sUcanA ApI A vaMstuti adhikAranI samApti karavAmAM Aveche. 34;& mukhyatve adhivatra. - de vastuti e samyakatva (zuddha zraddhA) vinA bhAvavALI hoi zake nahIM mATe tenI apekSA mAnI ahIM tenuM varNana karavAmAM AvyuM che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa grahuM-bhAga 2 jo. saptama deva, dharma ane gurUtattvanI yathA zuddhi prApta thavI, e dravya samyakatva kahevAya che tathA je AtmasvarUpamAM ramaNa te bhAva samyakatva kahevAyache ane edhikhIja paNa teja kahevAyache. e samyakatva prApta thavAthIja manuSya Ata dhamane adhikArI thaI zakeche. zrAvakatva athavA jainatva prApta karavAmAM samyakatvaguNunI pUN apekSA rahelI che. jenA trividhayAga upara samyakatvanI zuddha chApa paDI hoya teja manuSya kharUM bhavyatva meLavIne huM taSa nA upAsaka thaI ane caturvidha purUSA sAdhI muktivadhUnA premane pAtra khaneche. evA Arhuta dharmanA mUlasthAnarUpa samyakatva guNanuM mahAtmya rzAvavAne A adhikArane AraMbha karavAmAM Aveche. ra sarve dhamAnI aMdara samyakatvanI pradhAnatA. upajAti. sureSu zakro manujeSu cakrI, nageSu merurdyutibhRtsu sUraH / tArAsu candro bhujageSu zeSaH, payonidhiH sarvajalAzayeSu // 1 // indravajrA. raneSu vRkSeSu gavAM gaNeSu, cintAmaNiH kalpatarurbudhenuH / ete yathA mukhyapadaM bhajanti, dharmeSu samyaktvamidaM tathaiva // 2 // yugmam. jema devatAomAM iMdra, manuSyamAM cakravatI, patAmAM merU, tejasvIomAM sUrya, tArAomAM caMdra, sarvAMmAM zeSanAga, sarvAM jalAzayAmAM samudra, ratttAmAM cintAmaNi, vRkSAmAM kalpavRkSa, gAyAmAM kAmadhenu, mukhyapadane pAmeche, tema sa dharmamAM samyakatva mukhyapadane pAmeche. 1-2. dhArmika kriyA samyakattva sevananI sAtheja kalyANakArI thAyache. upajAti. vratAni dAnAni jinArcanAni, zAstrANi tIrthAni guNArjanAni / kriyAjapadhyAnatapAMsi sarve, samyaktyasevAsahitaM zivAya // 3 // tratA, dAnA, jinapUjA, zAstrA, tIkSNa, guNAnuM upArjana, kriyA, japa, dhyAna, ane tapa-e sarva samyakatvanI sevAsahita hAya tAja kalyANane mATe thAyache. 3. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 paricheda. samyakatva-adhikArI samyakatvane prabhAva. vajhA (4-5). . zrIAdinAthapramukhA jinendrAH, zrIpuNDarIkamamuskhA munIndrAH / saumaGgaleyapramukhA narendrA, muktiGgatA bodhibhavaprabhAvAt // 4 // - zrI AdinAtha pramukha jinadro, zrI puMDarIka gaNadhara pramukha munivare ane sumaMgalAnA putra bharata pramukha rAjAo, samyakatvanA prabhAvathI mokSane pAmyA che. 4. bhaviSyamAM paNa samyakatvane prabhAva. nArAyaNazreNikamukhyabhUpAH, shriijaindhrmpthitsvruupaaH| tIrthakaratvaM pratipAlya muktiM, yAsyanti samyaktvaguNena samyak // 5 // zrI jainadharmamAM jemanuM svarUpa (vRttAMta) prasiddha che, evA kRSNAvAsudeva ane zreNika vagere rAjAe samyakatvanA guNathI tIrthakarapaNAne prApta karI mekSe jaze. 5. ' svarga ane mekSanuM sAdhana samyakatva pAlana ja che. uniti (6-7). ... AdAya samyaktvamidaM gurUNAM, pArvai janA ye pratipAlayanti / te svargamokSAzrayiNo bhavanti, yathA purA zrInaravarmabhUpaH // 6 // . jeo gurUnI pAse e samyakatvane grahaNa karI yathArtha rIte pALe che, teo pUrve thayelA naravarma rAjAnI peThe svarga tathA mekSanA Azrita bane che. 6. manoratha pUrNa karavAmAM samyakatvanuM sAmarthya. asminhRdantaH sphurati trilokyAM, tannAsti yanodayameti saukhyam / asyaiva samyaktvaguNasya yogAjanAH zivasyAzrayiNo bhavanti // 7 // e samyakatva hadayamAM kurAyamAna thatAM A traNe lekamAM evuM kaMI paNa sukha nathI ke je prApta na thaI zake? eTaluM ja nahi paNa e samyakatva guNanA gathI loko mokSanA AzrayI bane che. 7. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama nirmaLa bodhibIjanAM uttama phaLe. vajhI. Aropya yo nirmalabodhibIjaM, hatkSetrabhUmyAM suvivektoyaiH| vRddhiM nayet mAjyaramAvilAsasaubhAgyanairogyaphalaM sa bhuinkte // 8 // je manuSya potAnA hadayarUpI kSetramAM bedhibIjane vAvI tene vivekarUpI jaLavaDe uchere che, te ghaNI lakamInA vilAsa, saubhAgya ane ArogyanAM kula bhegave che. 8, sabhyatva prAptinuM mULa ane phaLa. upanAti (1 thI 2). badAyuSaH syuH kugatau na pUrva, tadAsya labdhyA kugati prayAnti / cintAmaNau cumbati pANipIThaM, kiM kApi dAridyadazA sameti // 9 // pUrve durgatinuM AyuSya je na bAMdhyuM hoya te e samyakatvanI prAptithI dugatimAM jatA nathI. jenA hAthamAM ciMtAmaNirata hoya che, te purUSane zuM daridratAnI dazA rahe che? 9. dharmanA poSaNamAM bedhibIja (samyatva) nuM hetutva. vAtairyathA tRpyati nAgavargaH, payobharairjIvati jIvalokaH / sudhAmarairhaSyati devaloko, dharma tathA puSyati bodhivIjam // 10 // jema nAgavaga vAyuthI tRpta thAya che, jema jIvaleka pANIthI jIve che ane jema devaleka amRtathI harSa pAme che, tema samyakatva dhamanuM piSaNa kare che. 10. ekSaparvatanI prApti paNa samyakatvathI ja thAya che. nAdo vinA jJAnamupaiti kevalaM, nAkevalI syAdalamasya varNane / gAranI garimArivaM caTAra re vidhivata che ! naravarmacaritra. e samyakatvavinA kevalajJAna utpanna thatuM nathI ane kevaLI paNa tenuM varNana karavAne samartha thatA nathI. je samyakatvane vidhithI sevavAmAM Ave te te Iddhatva, cakravattitva ane mokSasudhInAM phaLa Ape che. 11. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. samyava-adhikAra. traNa tanI mAgaNuM. deveSu devo'stu niraJjano me, guru ruSvastu zamI damI me / dharmeSu dharmo'stu dayAparo me, trINyeva tattvAni bhave bhave me // 12 // vApi. devAmAM je niraMjana deva hoya, te deva, gurUomAM je zamadhamavALA gurU hoya te ane dharmomAM je dayAdhama hoya te-e traNe to mane pratyeka bhave prApta thAo. 12. khare dhanavAna keNa che? dhanena hIno'pi dhanI manuSyo, yasyAsti samyaktadhanaM pradhAnam / dhanI bhavedekabhave mukhAya, bhave bhave'nantasukhI sudRssttiH|| 13 // jenI pAse pradhAna evuM samyakatvarUpI dhana che, te purUSa nidhana chatAM dhanavAna che. je dhanavAna hoya che, te eka bhave sukhI thAya che ane samyagRSTi purUSa te bhabhava anaMta sukhavALo thAya che. 13. samyakatvanuM anupamapaNuM. vega. samyakkharatnAnna paraM hi ratraM, samyaktamitrAnna paraM hi mitram / samyaktvabandhorna paro hi bandhuH, samyakkhalAbhAnna paro hi lAbhaH // 14 // bhUmuivI. samyakatvanA jevuM bIjuM kaI rana nathI. samyakatvanA je bIje kaMI mitra nathI, samyakatvanA je bIje kaI baMdhu nathI ane samyakatvanA jevo bIje kaI lAbha nathI. 14. samyagdarzananI durlabhatA. vaMzastha (upa thI ra0). surendranAgendranarendrasampadaH, sukhena sarvA labhate bhramanbhave / azeSaduHkhakSayakAraNaM paraM, na darzanaM pAvanamaznute janaH // 15 // A saMsAramAM bhamate e prANI IMdra, nAgaeNdra, ane nareMdranI sarva saMpattie sukhe meLavI zake che paraMtu sarva duHkhonA kSayanuM kAraNarUpa evuM pavitra samyagdarzana sahelAIthI meLavI zakato nathI. 15. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvvvvvvvvv***** vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama sabhyatva pradhAna jainamatane prabhAva. vidhAya yo jainamatasya rocanaM, muhUrtamapyekamatho vimuJcati / anantakAlaM bhavaduHkhasaGgati, na so'pi jIvo labhate kathazcana // 16 // je jIva samyakatva pradhAna jainamatane eka muhUrta (be ghaDI)-vAra AcarI pachI tene choDI de che, te jIva paNa anaMtakALa A saMsAranA duHkhane kadI paNa prApta thatuM nathI. 16. Atmahita karavAmAM Udyata thayelA manuSyanuM AcaraNa. laMganti doSAH kathitAH kathaJcana, prataptalohe patitaM yathA pyH| / na yeSu teSAM vatinAM svadUSaNaM, nivedayatyAtmAhatodyato janaH // 17 // - tapelA leDhA upara paDelA jelanI mAphaka jemane zAstrokta doSa lAgatA nathI, tevA vratadhArI purUSanI AgaLa je pitAnA doSa jaNAve che, te manuSya Atmahita karavAmAM ughamavALe che. 17. sabhyatva dhAraNanA phaLanI apratimatA. damo dayA dhyAnamahiMsanaM tapo, jitendriyavaM vinayo nayastathA / dadAti naitatphalamaGgadhAriNAM, yadatra samyaktvamaninditaM dhRtam // 18 // jene dhAraNa kareluM aniMdita samyakatva je phaLa Ape che. te phaLa dama, dayA, dhAna, ahiMsA, tapa, jiteMdriyapaNe, vinaya ane naya paNa ApatA nathI. 18. samyavadhArI purUSa ApAtaramaNIya sukhanI darakAra karatA nathI. varaM nivAso narake'pi dehinAM, vizuddhasamyakvavibhUSitAtmanAm / durantamithyAkhaviSopabhoginAM, na devaloke vasativirAjate // 19 // . jemane AtmA vizuddha samyakatvathI vibhUSita che, evA prANIone kadI narakamAM vasavuM paDe te paNa te sAruM che ane naThArA pariNAmavALA mithyAtvarUpI viSane upabhega karanArA prANIo kadI devakamAM vase paNa sAruM nathI. 19 dhAraNa kareluM zuddha samyatva mANasane zA zA lAbha kare che. tanoti dharma vidhunoti pAtakaM, dadAti saukhyaM vidhunoti bAdhakam / cinoti muktiM vinihanti saMsRti, janasya samyaksamaninditaM dhRtam // 20 // subhASitaratnasandoha. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. samyakatva-adhikAra. 21 dhAraNa kareluM anirdita-zuddha samyakatva mANusanA dharmane vistAreche, pApane dUra kareche, tathA tene sukha Apeche, temaja khAdhA karanArane dhrujAveche, mukti meLavI Apeche. ane saMsArane nAza kareche. 20. samyagdarzanarUpa amRta jaLa kevuM che? mAhinI. atulamukhanidhAnaM sarvakalyANavIjaM jananajaladhipotaM bhavya satkhaikacihnam / duritatarukuThAraH puNyatIrthaM pradhAnaM, pibata jitavipakSaM darzanAkhyaM sudhAmbu // 21 // samyagdarzana nAme amRtajaLa ke je anupama sukhanuM nidhAnarUpa che. sa kalyANanuM khIja che, saMsArasAgara taravAnuM vahANa che, bhavya satvanuM cinha che, pAparUpI vRkSeAne kApavAne kuhADA che, zatruepara vijaya meLavI ApanArUM che, ane pradhAna puNya tIrtharUpa che, tenuM pAna karo. 21. samyakatva meLavIne zrAvaka kevI sthitimAM Aveche? zArdUlavikrIDita. yaddevairapi durlabhaM ca ghaTate yenoccayaH zreyasAM, yanmUlaM jinazAsane sukRtinAM yajjIvitaM zAzvatam / tatsamyaktvamavApya pUrvapuruSazrIkAmadevAdiva dIrghAyuH suramAnanIyamahimA zrAddho maharddhirbhavet // 22 // sUktimuktAvalI. - je devatAone paNa durlabha che, jenAthI kalyANanA rAzi prApta thAyache, je jinazAsananuM mULa che, ane je puNyavAna manujyenuM zAzvata jIvanarUpa che, tevA samyakatvane prApta karIne zrAvaka pUrvanA kAmadevAdi zrAvakAnI peThe dIrgha AyuSyavALA devatAoe mAnavAyeAgya mahimAvALA ane mahAna RddhivALA thAyache. 23. samyakatvadhArI prANI kevA ane che? te viSe bhASA kAvya, manahara, eka i Adi jatu paMca iMdvipara jaMtu, sarve ekarUpa jJAna cetanAM ke dhArI huM, darbhakI dRSTi deta kama malasUM aceta, zuddha avirUddha avicala avikArI hai, Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 vyAkhyAna sAhityasa'graha--bhAga 2 jo. nirAkAra nirAdhAra nirAhAra niradhAra, pAraMgata mAnI ahIMrUpa vadhArI hai, cAhI bhAMti saradhAna bhAna amalAna jAke, husarAja seiprAnI samakti dhArI hai, haMsarAja. samyaktva dharmanA raMga kevA lAgeche? jenAM mULa jamInamAM UMDA nahi evA cheDa, upADIne bIje rAtAM sukhe zapAya che, ati mULa uMDAM ghAlI meTuM vadhyuM evuM vRkSa, ukhaDe na ukhADe teA tyAMja te sukAya che, tema jene dharmataNI upalI asara hAya, tene bIjo samajAve tema `samajAyache, paNa jene rage rage vyApI rahyA dhama raMga, ukhaDe na ukhaDe tA nAstika te thAyache. lapata.. sama 23 24 samakitanA prabhAvaviSe praznAttara. *prazna-~~he mahArAja! jenAthI jIvanAM sava duHkha nAza pAme evA zuddha dharmane Apa prakAzita karI, ke jethI e duSTa mithyAtva dUra jAya. uttara--he bhadra! e kahevAne avasara huve che. kAraNake samakita pAmyA zivAya zuddha dhanI prApti thatI nathI. tethI jIva samakita kema pAmeche? te prathama kahu chuM-mArgAnusArI jIvanI bhavyatA pAkIne prADha zaktivALI thAyache ane tethI tene apUva karaNanA pariNAmanI dhArA jAgRta thAyache. eTale te mithyAtvanA mahA sahAyaka, anaMta janmanI racanAne racavAvALA anatAnubaMdhI krodha mAna mAyA lAbhanA udayathI upajatI ati sakliSTa rAga dveSarUpa graMthine chedeche. anaMtAnu* aMdhInI cAkaDInA udbhayane adharUpa pApakanA vinAza thavAthI mithyAtvane uDDaya madya rasavALA zAi jAyache, tethI tene zuddha dharmanI prApti nikaTa Aveche, e avasare te mArgAnusArI AtmA anatAnukha dhI kaSAyanA gharanA rAgadveSanA udayane vinAzavAthI " anivRtti karaNa" nAmanA pariNAmavizeSane pAmeche. teNe karIne te AtmA mithyAtva mAhanIya kanA jeTalA daLIyA peAtAnI sthiti pAkavAthI udayabhAvane pAmyA hAyache teneA, ane jeTalA aMtarmuhUtamAM udaya pAmavAne ceAgya daLIyA sattAmAM hoyache tene upara kahelA pariNAma vizeSavaDe AkaSIne udayAva * tattvavArtA. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari . samyakatva-adhikAra. LIkAmAM dAkhala karI tene, eka aMtarmuharta sudhI samaye samaye vipAka udaye bhogavIne kSaya kare tethI e zivAyanI zeSa dIrdhakALasudhI udayapaNe vartavA gya mithyAtva mehanIya kamanI moTI sattA je jIvane che tene udaya, pariNAma vizeSanA jorathI sarvathA rUMdhAI javAthI aMtamuhUrta sudhI mithyAtvano sarvathA anudaya thAya. te avasare tene zuddha dharmamULa "epathamika" samyakatva prApta thAya. tenuM nAma prathama zuddha dharmanI prApti jANavI. e Apazamika samyagdarzana te mithyAtvamehanIyane upazama jANa, eTale tenA udayane nAza ane anudaya re, tethI utpanna thayela AtmAdika sarva tattanI yathArtha paNe cAddavAda maryAdAe pratIti-svarUpa zraddhArUcine janaka AtmabhAva jANa. tethI ene jIvAdi tAnA svarUpanuM zravaNa karavAthI AtmAdika padArthonA svarUpanI jhaLaka bhAsamAna thAya che. eTale tene kai upadezaka purUSa athavA dharmazAstra ke je, jIva padArthane arihaMtee upadezelA AgamanI rIte kathaMcita nitya, kathaMcita anitya, karthaciMta zubhAzubhane katta, tene bhoktA, anAdi utpAda vyaya dhruvatAyukta, svabhAva siddha IcAdika rIte kahe te saMbhavita hovAthI rUce; ane koI upadezaka athavA zAstra jIvane sarvathA anutpanna avicala, sadA sthira eka svabhAve nitya athavA sarvathA kSaNa sAthe anitya, sarvathA nAsti, sarvathA sAmAnya, sarvathA vizeSa, sarvavyApi eka athavA dehAdika zubhAzubhane akartA, prakRti kRtane bhegI, zarI2nA eka dezamAM rahelo ityAdi rUpe kahe te asaMbhavita hovAthI svabhAveja na rU. tathA mArgAnusArIpaNumAM devagurU pUjAdi tahetu anuSThAna hatA te amRtAnuSThAna thaI jAya, ane lokadaSTie karAtA yamaniyamAdika svarUpa zuddha anuSThAna te ene paramArtha vRttio karAtA anubaMdha zuddha anuSThAna thAya. * pachI upazama samakitarUpa guNathI moTI sthitivALI mithyAtva mehanIyanI prakRti je sattAmAM rahelI che. je udaya udIraNumAM AvI nathI, jenA sarva daLIyA duSTa rasathI bharelA che. tene udayamAM AvyA agAuja pariNAma vizeSanA prabhAvathI zeDhI kADhe. eTale tenI traNa prakAranI rAzI kare. te A rIte-jeTalA daLIyAmAMthI liSTa rasane utpAdaka duSTa rasa sarvathA naSTa thaI jAya tene pahele rAzi te "samyakatvapuMja" athavA zuddhapuMja, udayamAM Ave te te jIvanA samyakatva guNane ghAta karatuM nathI, zuddha zraddhA banI rahe che. tenuM nAma samakitamehanIya paNa kahevAya che. je daLiyAone duSTa rasa adha naSTa theye ne ardha rahyo hoya tene rAzi te "mizrapuMja" mizramehanIya athavA addhazuddhapuMja, e puMja udayamAM Ave te aMtarmahata sudhI jIva mizradaSTivALo rahe. evA mitradRSTivALA jIvane jinadharma upara prema paNa na hoya ne TheSa paNa na hoya. jema dahIM ne geLa bhegAM karela hoya te tene rasa khATe nahi ne mIThe paNa nahi; anerA rasapaNeja pariName tema A mizradaSTivALo jIva samakitI nahi ane mithyAtvI paNa nahi, e samaja; ane je daLiyAomAMthI duSTa rasa Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 jo. sAma naHja thayA na hoya, jevA ne teve kAyama rahyA hoya tene rAzi te 'mithya!puMja " azuddhapuja athavA mithyAtva mahunIya, enA uyathI jIva sAdi sAMta mithyA dRSTi thAya. kemake te samatithI pADI daine mithyAtva pamAD. paNa te anAddei mithyAdaSTithI kAMika ujavaLa pariNAmI hoya, ene anAdinI nija svabhAvabhUta krama khaMdhanI cAmyatA adhazaktimAM anaMtaguNI hINI thAya, tethI grathilenanI vakhate jeTalI sthitivALA kama te mAMdhatA hatA te karatAM adhika sthitivALAM karma te have mekSa javA paryaMta khAMdhe nahi ane adhapu'LaparAvatananI aM dara avazya mAkSe jAya. Ama thavAthI jyAre samitathI pace ne mithyAtve AvyA tyAre tenI sAi " thai ane phrIne tene ata karI avazya samakita pAmavAnA che tethI tenuM zAMtapaNuM thayu. tethI upara kahevAmAM AvyuM che ke azuddhapujanA udayathI jIva sAdi zAMta mithyAtvI hAya. " 66 ,, pazcamika samyakatvanI sthiti aMtarmuhUrtInIja hAyache. tethI te sthiti pUrNa thatAM je zuddhapujanA udaya thAya te jIva ' kSayApazamika " samyagdaSTa thAya, te sthitimAM je utkRSTapaNe rahetA asaMkhyAtA kALasudhI rahe ane kSayapazama sabhyatvamAM vatAM kAika jIva dezaviratine pAme, kAika sa` viratine pAme, koika jIva e traNe pujonA kSaya karI zuddha avaiddagaLika " kSAyika " samakita pAmI, kSapakazreNIe ArAhI, sakaLa mehunIya, aMtarAya, jJAnAvaraNIya, danAvaraNIya e cAra kaneA kSaya karI, vItarAga sarvajJa thAya, ane pachI ga nirodha karI samagra ka rahita thai teja bhave mAkSe jAya. e traNe prakAranA sabhyaSTi jIvA vItarAga sajJa arihaMta devivanA anerA rAgI dveSI chadmasthAne deva karIne mAnya kare nahIM, zuddha jinAgamanA upadezaka paMca mahAvratadhArI nirArabhI muni vinA anerA gRhastha pArzva sthAdikAne gurUbhAve mAnya kare nahi, ane yAvizALa, SaTkAyajIvonI hiMsAnA niSedhaka, syAdavAdapaNe sa vastune jJApaka ane vItarAga sarvajJe upadezela--evA dharma vinA-- Agamokta dharma vinA anya yajJa yAjana, nadI sareAvara samudrAdikamAM snAna ane kanyAgAbhUmidAnAdikane puNya hetupaNe upadezaka, mithyAdaSTi chadmasthapraNIta, ekAMta nitya ke ekAMta anitya vastunA jJApaka, evA zAsrAkta dharmane dhama bhAve mAnya kare nahi. arihaM tArdikathI anya devazurU dharmane devapaNe, gurUpaNe ke dhama paNe sa havAthI ayathArtha zraddhAna thAya, ane azuddAne zuddha mAnavAthI viparyAsa doSanI prApti thAya. eTale pAte zuddha na thAya, ane azuddhane mekSa prApta thAya nahi. tethI samikatI jIvA temane mAnya kare nahi temaja temanApara dveSa paNa kare nahiM prazna--hai mahArAja! tene evI samaja zAthI prApta thAya? uttara--he bhavya ! tene mithyAtvanA udaya nathI tethI zuddha gurU sanmukha sAMbhaLelA sadupadeza upara tene rUci jAge, tenAthI tene evI samajaNa prApta thAya. pachI jo viziSTa buddhi prApta thai hAya te gurUmukhe sAMbhaLelA devagurU dharmAMnA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. samyakatva-adhikAra, 25 svarUpane avalaMbIne pite baMdha mokSane avirodhIpaNe potAnA hRdayamAM ciMtave ane dayAdi tane anumAna jJAnathI nizcita niradhAra kare te buddhizALI hevAthI keka darzanI AtmAdika vastune sarvathA nitya ne apariNAmI mAne che temanA siddhAMta pramANe baMdha mekSaja ghaTI zake nahi ema svayaM samajI zake. kemake je sarvathA nitya hoya te kaI paNa anya svabhAve upaje viNase nahi eTale je baMdha svabhAve upaje viNase nahi te mokSa svabhAve paNa upaje viNase nahi eTale baMdha makSa baMnene abhAva thAya. vaLI apariNAmI e jIva jo baMdhapaNe pariName nahi te mekSapaNe paNa pariName nahi eTale baMdhanuM zubhAzubha phaLa ane mekSanuM paramAnaMda phaLa tene prApta thaI zake nahi. je dubuddhibhAvathI viNase te subuddhi bhAve upaje, tema je baMdha svabhAvathI athavA saMsArasvabhAvathI viNase te mekSasvabhAve upaje paNa sarvathA nityane te te ghaTe nahi. vaLI je pariNAmI hoya teja sarvathA viNasyA vinA ne sarvathA upajyA vinA jema dUdha dadhipaNe pariName che tema mULa vastuja uttarottara anyarUpe pariName. eTale saMsArI azuddha jIvaja zuddha svarUpa brahmapaNe pariName, paNa je apariNAmI hoya te tema daTe nahi. A pramANe te samajI zake ane tethI ekAMta nitya ne apariNAmI jIvAdikane mAnanArAM darzane baMdhakSanAM virodhI che ema jANe. te sAthe evA virodhI azuddha tattvane kahenArAnA devagurU paNa azuddhaja hoya ema samajI zake te ja rIte prakRtineja baMdhamokSa mAnavAvALA eTale savathA anitya mAnavAvALAne paNa baMdhamAkSane virodha Ave che ema te samajI zake ane syAdvAdarUpe vastu kahenAra darzanane ja zuddha mAnI tene svIkAra kare. graMthibheda. AtmA atyaMta-sahaja- svasthatA pAme eja sarva jJAnane sAra zrI savare kahyo che. anAdikALathI jIve asvasthatA niraMtara ArAdhI che; jethI svasthatA pratye AvavuM tene durgama paDe che. zrI jine ema kahyuM che, ke yathA pravRttikaraNasudhI jIva anaMtIvAra AvyuM che, paNa je samaye graMthibheda thavA sudhI AvavAnuM thAya tyAre #bha pAmI pAche saMsArapariNAmI thayA karyo che. graMthibheda thavAmAM je vIryagati joIe te thavAne artheja jIve nitya pratye satsamAgama, saddavicAra ane sagraMthane paricaya niraMtarapaNe karo zreyabhUta che. *samyagdarzananuM Adhunika bhASAzailIe sarala darzana. A saMsAramAM sarva prakAranAM duHkhanA bIjabhUta mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritra che, ane samyagdarzana, samyagrajJAna ane sammacAritra sarva * sana sanmitra. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. sakSama prakAranA duHkhanAM bIjane bALI nAkhI sukhane ucatama pagathIe sthApanAra che. darzananuM mithyApaNuM TaLI jatAM ane zaniH jJAna ane cAritranuM mithyApaNuM vilaya thaI javuM ja joIe, e niyama che, teTalAmATe mokSamArganA pravartaka purUSa vayAe mArgAtrayanA vidhAnamAM samyagdarzanane prathama sthAna ApI, jJAna ane cAritra karatAM tene vizeSa mahattva ApyuM che; kaI bhAgyavAnane darzananuM samyakatva prApta thatAM, tenuM jJAna ane cAritra, yadyapi game teTalA nyUna aMzamAM hoya, tepaNa te jJAna ane cAritra samyaka gaNavA yogya che; ane darzananA (samyakatva) vinA jJAnAvaraNIya kamane game teTale pazama ane cAritrane bhAra gardabhanI pITha uparanA caMdanavajananI mAphaka atyaMta nyUna phaLane utpanna karanAra thAya che. samyagdarzanarahita jJAna ane cAritra amAsanI rAtrimAM uDatA khatanI mAphaka bhale prakAzavALuM jaNAya, ajJAnInI dRSTie te bhale sUryanA jevuM prabhAvazALI gaNAya, tathApi zAsUdaSTie te prakAza kiMmata vinAne che. samyagdarzana e mekSarUpI phaLane utpanna karanAra vRkSanuM bIja che ane te bIjane repyA sivAya jJAna ane cAritrarUpI game teTaluM jaLa siMcana karavAmAM Ave te paNa tyAM vRkSanA ArahaNanI AzA vyartha che, ane teTalA bhAre prayatanA pariNAme mAtra vagaDAu velAo ane ghAsaja ugI nIkaLatuM jovAmAM Avaze. jJAnAvaraNIya karmanA kSapazamanI athavA te cAritrathI utpanna thatA kaSTanI pAchaLa samyakatva anusaravA baMdhAyeluM nathI, kiMtu samyakatvanI pAchaLa pUrvokta ubhaya vastuo kheMcAI ghasaDAtI Ave che ane eka samaya mAtrane samyagdarzanane sparza ApaNI IcchA hoya ke anicchA hoya te paNa vadhAremAM vadhAre adhapugala parAvartana kAlamAM mekSamAM laI jAya che, TUMkAmAM samyagdarzananAM je yazagAna zAstramAM karyA che tevAM bhAgye ja bIjI kaI vastunAM karelAM joI zakAze. tenI prAptine mekSamArganA kamamAM bIja nikSeparUpe gaNI tenuM atyaMta mahattva ane gaurava pade pade darzAvyuM che; samyagdarzanane pratipakSI zabda mithyAdarzana che, A jIvane anAdikALathI je karmasaMbaMdha che, te karmapakInA darzana mehanAmanA karmanA udayathI je atattva zraddhAna thAya che, tene mithyAdarzana kahevAmAM Ave che; padArtha jevA rUpe avasthita che tevA rUpe tene nizcaya thave te samyagdarzana che, ane jevA rUpe padArtha avasthita nathI tevA rUpe tenuM darzana thavuM tene mithyAdarzana athavA atattvazraddhAna kahevAmAM Ave che. je ke darzana zabdano artha sAmAnya rIte avelekana e thAya che, paraMtu A sthaLe prakaraName tene atha zraddhAna e thaI zake, kAraNake sAmAnya avalekanarUpa kriyA keI saMsAranA mekSa jevA mahatvanA viSayamAM kAraNarUpa hovI ghaTatI nathI, zraddhAna eja saMsAranA mokSanuM kAraNa hovAthI A sthaLe darzanane atha zraddhAnarUpe jANavuM jarUra che, ane je rUpe vastu svarUpa nathI teve rUpe te vastunuM zraddhAna athavA viparIta abhiniveza te mithyAdarzana che, ta. svAsthabhigama graMthanA bIjA sUtramAM bhagavAna sUtrakAre samyagdarzananI vyAkhyA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. samyakatva-adhikAra. " savArthazraddhAnuM samparzana" e pramANe ApI che, eTale ke tattvArthanuM zraddhAna eja samyagdarzana che, padmA je avasthAe avasthita che, tenA tevApaNAne jaNAvavAne tattva kahevAmAM Aveche, ane tene je nizcaya karavAmAM Ave tene atha kahevAmAM Aveche, e ubhayanA samuccaya svarUpane tatvArtha sattAthI eLakhavAmAM Aveche, tAtparya e che ke je padArtha je rUpe avasthita che, tene tevA prakAre grahaNa karavAmAM athavA nizcaya karavAmAM tattvAsanA saphaLa thAyache, ane viparIta a grahaNamAM aMtattvArtha saphaLa thAyache. A prakAre samyagdarzananA sarva AdhAra tattvA zraddhAna upara sUtrakAra rAkheche, ane prAyaH jagat uparanA sarva pracalita dharmomAM zraddhAna upara atyaMta bhAra mUkIne pade pade prakArAMtara keravAmAM AvyuM che, jema jainadarzanamAM zraddhAnane AkhA darzananA adhikaraNarUpe mukavAmAM AvyuM che, tema krAisTe (Isukhriste) paNa darzAvelA mAmAnI imAratamAM zraddhAnane prathama sthAna ApyuM che, ( pheiT) zraddhAnane sarvoparI pada ApI temaNe paNa jainadarzananI sAthe eka vAkyatA siddha karI ApI che, ane anya sarva zAstrae prakArAMtare tevuM mahattva darzAvyuM che, paraMtu A kahevAtA sudhArAnA kALamAM jema aneka rahasyavALA zabdone age rahelA atha lupta thai gayA che, tema zraddhAna zabdone age raheluM atyaMta gUDha ane mahAna rahasya paNa lupta thai gayuM lAgeche. saMgIta jevI uttama vidyA jema vezyAnA hAthamAM jatAM, prema vyabhicArInA hAthamAM jatAM ane bhakti bhramita cittavALAnA hAthamAM jatAM, jema potAnA svarUpamAM rahelA rahasyana gumAvI beseche, tema zraddhAna paNa avivekInA hAthamAM jatAM temAM rahelA uttama anI atyaMta adhama prakAre kSati thayelI jovAmAM Aveche. sAmAnya prakAre zraddhAna je arthamAM jainIye samajeche te artha zAstrakArane saMmata hoya evA saMbhava nathI, je zraddhAnanuM phaLa mekSapada jevuM sarvottama phaLa hoya tenA artha janasamAja je prakAre te samajecha te prakAre hovA sabhavatA nathI ; A kALe ghaNe bhAge zraddhAnaneA artha mAnyatA (khIlIpha) evA thatA jovAmAM Aveche, huM amuka mAnuMchuM amuka vAtamATe kabula che. " " mane phalANI vastumAM zraddhA che, amuka graMthamAM kahelI vAta mAre mAnya che," ane te sivAya aneka prasaMge ApaNe je arthamAM mAnyatA samajIe chIe; tevA prakAramAM zAstrakAranA zraddhAnanA artha paNa samajIe chIe, ane jevI rIte vahevAranI amuka hakIkatA ApaNune mAnya che, ane tene sAcI mAnIe chIe tema zAstrakAre kahelI vastusthiti paNa mAnya heAvAmAM ane tema huze ema svIkAravAmAM ApaNe zraddhAnamAM rahelA rahasyanI pari samApti samajIe chIe; temaja teTalA svIkAranI sAthe ApaNe zraddhAnamAM rahelA rahasyanI prApti kalpI lei meAkSanI rAha joI beThA chIe, paraMtu teTalA svIkAramAM zAstrakAro catu guNusthAnakanuM je gArava darzAvyuM che. tene samAveza thAyache ke kema arthAt te svIkAra zAstradRSTie sammata che ke kema ? tene te pAchuM vaLIne vicAra karatA nathI, 66 27 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama zraddhA ane mAnyatA e che ke eka ja vastunI kaLAe che, tathApi prathama utkRSTa ane bIjI nikRSTa paMktinI che, zraddhAna e mAnyatA paripAka che, te manuSyamAMthI devatva ane devatvamAMthI Izvaratva pragaTa karI zake che, jyAre mAnyatA phakta manuSyanA manane amuka prakArane bhAvaja sUcave che ane kaI paNa prakAranA spaSTa phaLane pragaTa karI zakatI nathI. zraddhAnanuM rUpAMtara tene anurUpa kAya vaheluM thAya ja che, paNa mAnyatA prAyaH sarva kALa ekasarakhI ja rahe che. vastu svarUpa je prakAre zAstrakAre kahyuM che, tene te prakAre zraddhavAmAM ane mAnavAmAM vizALa aMtara che, zraddhAna thatAMnI sAthe ja paryAyajJapti vilaya thaI svarUpajJaptimAM sthiti thAya che, arthAt "huM zarIra nahi paNa AtmA chuM," evuM aMtaranA bhAgamAM manAya che, jevI aDaga zraddhAthI "mAruM nAma amuka che" "huM amukano putra ." "huM amuka gAmane rahIza chuM," ema manAya che, tevI ja aDaga zraddhAthI huM A tmA chuM, mAruM svarUpa pudgalasamUhathI atyata bhinna che, ema mAnavuM joIe. mana, buddhi, indriya, vageremAMthI mamatvabuddhine vilaya zraddhAna udayana sAthe theja joie ane tema na thAya te caturtha guNasthAnakamAM lAvI repanAra zAstrakAranI prazaMsAne viSaya te zraddhAna nathI paraMtu ApaNA manamAM kapAyeluM mAtra mAnyatAnuM nikRSTa paMktinuM svarUpa che, ema samajavuM joIe, sarvajJa prabhue je svarUpa darzAveluM che te teja prakAre acaLa zraddhAthI grahaNa karavuM tenuM nAma zraddhAna che, "huM AtmA chuM, jaDathI asaMga chuM. mAruM ane pulanuM svarUpa ekabIjAthI atyaMta bhinna che," ema zAstrakAra ApaNane zraddhAna karAve che, e vAkyanuM je ApaNane zraddhAna thAya to ApaNA jIvanane kama A kSaNathI ja taddana pharI jaI navajIvanamAM praveza tha joIe. je mamatva buddhi zarIra, mana, buddhi, ane indriyAdikamAM hatI; te temAMthI uThI jaI potAnA svarUpamAM laI pAme, arthAt huM AtmA chuM ema zraddhAna thatAMnI kSaNathI ja manAya che, paraMtu uparokta vAtanI je mAnyatAja baMdhAya, te tethI ApaNuM jIvanamAM kaze mahattvano pheraphAra thato nathI. jIva ane pula bhinna hoya to havethI huM tema mAnIza. jema jagata uparanI aneka vastuo amuka avasthAe avasthita che, ema mAnavAmAM mane lezamAtra hAni lAbha nathI, tema jIva ane jaDa jUdA hoya te paNa mane tema mAnavAmAM kazeja lAbha ke hAni nathI, ahIMthI maMgaLa graha pAMcaso keza dUra Aje manAte hoya ane kAle kaMI vijJAnazAstrI pAMca lAkha keza dUra hovAnuM sAbIta kare, te jema te graha pAMcase athavA pAMca lAkha kesa dUra hovAnuM mAnavAmAM mane lAbha ke hAni nathI tema jaDa ane jIva jUdA hoya tema mAnavAmAM paNa mune nukazAna nathI. AvA prakAranI nijIva ane pAkela menyatAne zAstrakAre karelA zraddhAna sAthe kazo saMbaMdha nathI, ane tema chatAM Aje janasamAjanI dRSTie zraddhAnanuM svarUpa upara jaNAvI gayA tevI mAnyatAvALuM thaI paDayuM che, manuSyano meTe bhAgavatuM svarUpane pitAnI buddhinAM dhoraNa upara Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. samyava-adhikAra. 29 kalpI tene te prakAre nizcaya kare che, paraMtu saMsAramokSa jevA agatyanA viSayamAM AvI bhramaNAthI jema bane tema turata mukta thavuM e dareka jenane Avazyaka che - A zaMkA:-A sthaLe evI zaMkA AvavI saMbhavita che ke vastu svarUpane saMpUrNa nizcaya to kevaLa jJAnavinA thaI zake tema te nathI, te pachI mithyAdarzanano tyAga, ane vastusvarUpane saddanizcaya kema thaI zake ? enuM samAdhAna A pramANe che -padArthanuM jJAna ajJAna athavA viparIta jJAna te jJAnAvaraNIyanA kSayapazama upara AdhAra rAkhe che, paraMtu samyagdarzanano AdhAra te zAstrakAre darzana mehanIya kamanA kSapazama kSAyaka tathA upazama upara rAkhela che. mokSamArgamAM prajanabhUta padArthonuM yathArtha athavA ayathArtha jJAna jJAnAvaraNIya karmanA kSapazamane, avalaMbI raheluM che; jJAnAvaraNIya karmanA kSapazamathI pragaTa thayeluM jJAna samyadRSTinA abhidhAnane prApta karAvI zakatuM nathI. mAtra prajanabhUta padArthonuM jJAna samyagdaSTinA abhidhAnane prApta karI zake che; alabata, samyakatva prAptimATe jJAnAvaraNIyanA pazamanI apekSA che, paraMtu teTale teTale pazama te sarva paMceMdriya jIne heyaja che; darzanameha vyatIta thavAmATe jJAnAvaraNIya kamane kSaye pazama samyakatva prApti mATe zAkSAt hetubhUta thatuM nathI; dravyaliMgI muni agiyAra aMgaparyata bhaNe tepaNa te jJAna prayajanabhUta padArthonA zraddhAnarahita hoya te mithyAja che; ane saMkSitiryaMcAdikanA jJAnAvaraNIya pazama nyana hoya te paNa prajanabhUta padArthonA zraddhAnasahita hovAnA hetuthI te samyagdarzananA hetubhUta ja che. A upara jJAnI mahArAja kahe che ke samakti viNa nava pUravI, ajJAnI kahevAya; samakti viNa saMsAramAM, arahe paraho athaDAya. samakita aDapavayaNa ghaNuM, paNa jJAnI kahevAya; addha pudagala parAvatamAM, sakala karama kSaya jAya. jJAnAvaraNIya karmanA kSapazamane anusarIne zraddhAnanI prApti nathI; darzana mehanA udayathIja mithyAdarzana, ane tenA vilayathI prajanabhUta padArthonuM zraddhAna athavA samyakatva prApta thAya che; A jagatamAM prajanabhUta padArtha mAtra ekaja ane te eja ke sukhano vega ane duHkhanI AtyaMtika nivRtti; te sivAya sarva kaI padArtha aprajanabhUta ane niSphaLa che; te prajanabhUta vastunI siddhi mATe jIvaajIva AdinA satya zraddhAnanI jarUra che, kemake jyAM sudhI pote koNa che, ane para koNa che, e jaNAyuM nathI, tyAMsudhI sukhane upAya kone vAste zedhAya? mithyAtvanA ge AtmA ane karmane saMga te baMdha, ane baMdhanuM kAraNa Azrava, ne Azravano abhAva te saMvara, ane kathaMcit kamane abhAva te nijajara, ane sarvathA, karmane abhAva te mokSa, ema paraMpara avalaMbanabUta uttarottara, Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama tanuM jJAna eja prajanabhUta ane tenuM satya zraddhAna te samyakatva che, sarva duHkhanI nivRttine eka ja upAya che ane te upara jaNAvyA te prajanabhUta tanuM satya zraddhAna che, te vinAnuM sarva prakAranuM jJAnAvaraNIya kamInA kSayopazama janya jJAna, ane nAnA vidha duSkara cAritra aMkarahita zanya jevA niSphaLa che, puNya pApAdika u kta sAta tavanA bheda vizeSa che, ane tenuM jJAna paNa paraMparAe prajanabhUta gaNI zakAya, kemake sAmAnya karatAM vizeSa adhika baLavAna temaja satvara kuLane utpanna karanAra hoya, e niyama che, uparokta prajanabhUta jJAnanI prApti mATe sarva saMgni paMceMdriya che ane tirthane heya che, te karatAM vizeSa jJAnAvaraNIya karmanA kSapazamanI kazI agatya nathI ; prajanabhUta jJAnanI prApti mATe mAtra amuka prakAranI bhrAMtine nivAravA sivAya anya kazuM ja karavAnuM nathI ; "huM keNa chuM?" "mAruM svarUpa zuM che?" huM jenA viSe mArApaNAno dAvo rAkhuM chuM, te vastutaH mAruM che ke kema?" vaNAkanA saMbaMdhe che? te rAkhavA gya che ke pariharavA gya che? ityAdi vastu vicArane zAstrIya daSTie vicAra karatAM prajanabhUta jJAna uparanA AvaraNayarUpa brAMtine turata vilaya thaI jAya che, ane te bhrAMtirahita svarUpadazAja zAsadRSTie samyakatva che; vicAradaSTi khulatAM samyakatvanI prApti sAva sahelI ane te paNa prakArane AyAsa vinA siddha karI zakAya tevI bAbata che, chatAM manuSyoe Aje tene atyaMta duSkara ane aprApyavat karI mUkI che; kharuM kahIye te zAstrakAre mokSanA umedavAre mATe sarakArI sivilasavisa jevI bhAre parIkSAo athavA seTIo mUkIja nathI, koI paNa prayatna jevuM te mAgamAM kazuM ja nathIja. je kAMI tevuM bhAsatuM hoya to te brAMtine laIne bhAse che; zAstrakArano mAga kAMI paNa karavAnI dizA bhaNI doravA karatAM na karavAnI dizAbhaNuM deravAne adhika che; je kAMI karUM tvopadeza ApaNuM dRSTie bhAse che te ApaNI daSTideSane laIne ja che; atyaMta zAMti, akattatva, acaLatA, svarUpavilaya, ane tevAja niSkayatva bhAvane sUcavanArA vidvAnonuM mokSakamamAM Adi sthAna che; TUMkamAM kahIye te, prajanabhUta padArthonuM jJAna ja paraMparAe sarvajJatvane ApanAruM ane sarva prakAranI uccatama siddhipadamAM sthApanAra thAya che : pazana -je samyaktva ratane zAstramAM sthaLe sthaLe mahA dulabha ane ati amUlya kahAM che tene tame mAtra, mithyA bhrAMti TaLavAthI ati sugama ane sAva saheluM ane sastuM batAve che te kema? vaLI kahyuM che ke - dravyaliMga anatAM dharyA, kriyA karI phaLa navI laddha; - zuddha kriyA te saMpa je, pudagala A vartana addha. Ama kahyuM che tenuM kema? uttara -samyakatvanI prAptimAM kharekharUM jarUranuM sapta tattvanuM yathArtha jJAna che; zA badhapUrvaka zraddhAnayukta jinAjJAnusAra gurUgamya zuddha kSayopazamajJAnaja Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che, samyakatva-adhikAra. khAsa prajanabhUta che; brAMti eja mithyAtva, ane vastune yathArtha che te samyakatva che; kemake A jagatamAM brAMtithI ja eka vastumAM anyatvane Apa thAya che, AtmAmAM anAtmane ane anAtmAmAM AtmAne Arepa, temaja te ApanAM aneka prakAranAM svarUpe mAtra bhrAMtine laIne ja prakaTe che. AmA uparathI bhrAMtinuM AvaraNa nyUna aMzamAM khazI javuM teja samyakatva che; ane abhrAMti thayela nyUna aMza, sarvaza ne brAMtirahita pade arthAta kevalya kaTimAM lAvI mUke che; vastrane ekaja tAMtaNe saLagAvatAM jema dhIme dhIme AkhuM vastra bhasmIbhUta thAya che, tema AtmabrAMtinuM AvaraNa eka aMzamAM khasI jatAM sarva AvaraNa vilaya thaI javA egya che; bIjane caMdra jema kame kame pUrNimAnA caMdramAmAM rUpAMtara pAme che tema brAMtinA vilaya thakI bIjajJAna keme kame kevalyane prApta thavA gya che, ane eTalAja mATe samyakatvane zAstrakAroe tene bIja jJAnanA nAmathI eTale AvI rIte parama rahasyamaya saMketa mArmika rIte spaSTa karyo che; have pUrvokta brAMti je anAdikALathI jIvane pulika padArthane viSe Arepita sukhanA bhramarUpa, mAyArUpa, mehavikaLatArUpa, vati rahI che, ane jene ge A jIva janmamaraNarUpa anaMta vyAdhine je anAdinI bhUlane lIdhe bhegavI rahyA che, tenuM kAMika svarUpa vicArIe -mithyAtva zraddhAnathI, nityavastune anitya, ane anityavastune nitya mAne che, pitAthI bhinna che tene abhinna mAne che, dukhanA kAraNane sukhanuM kAraNa ane sukhanA hetune duHkhane hetu mAne che, AvA ayathArtha zraddhAjanya mahadayathI upajatA kaSAyabhAvane pitAne svabhAva mAne che, kaSAyabhAva pitAnA jJAnadazane pagathI bhinna bhAsatuM nathI; tenuM kAraNa e che ke midhyAtvanA Azraya, (cAritra) jJAna, ane darzana, e traNene AdhArabhUta ekaja AtmA che, ane e traNanuM pAreNa mana ekaja samaye thatuM hovAthI tenuM bhi paNuM tene jaNAtuM nathI ; mithyAdarzananuM baLa jyAM sudhI pravartatuM hoya tyAM sudhI kriyA ane jJAna darzane praveganuM hovuM saMbhavatuM nathI, ane mithyAtvajanita kapAyabhAvanI AkuLatAne lIdhe A jIvane vartamAna samaye nimittabhUta padArthomAM sukhaduHkhadAyakapaNAnuM bhAna thayA kare che, pitAnA mithyAtva kaSAyabhAvathI utpanna thayelAM dukhane Apa potAnI icchAnusAra padArthamAM kare che; duHkha te kharI rIte kAlathI pedA thAya che; paraMtu pitAnA krodhathI utpanna thayelA duHkhane hetu, je krodha che tene badale krodhanA nimitta kAraNane duHkhadAtA mAne che, te ja pramANe lebha, mAna, mAyA, viSaya, kadAgraha, IrSA, matsarAdi deja pitAne duHkhanA kharA kAraNe che, tene na dekhatAM mithyAtvanA jore eTale anAdi kALanI paravastune parapulika dehAdibhAvane viSe, mArApaNanI buddhine vege, nimittane duHkhanA hetu mAne che, mUrkha manuSya, pitAnA upara lAkaDAne prahAra karanArane nahi karaDatAM jenAthI prahAra thaye che, tevI nimitabhUta lAkaDIne karaDavA doDanAra, dhAnana jevI ceSTA darzAve che, AvI bhramita dazAne tyAga karIne samyagadaSTi mahA Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 jo. sama bhAe siMhanI daSTie nimittane te nimittarUpa samajIne potAnA duHkhane mULattAM tathA dAtA teA poteja che, ema sabhyajJAnanA cage spaSTa dekheche, tethI temane mithyAtvathI thatA aneka lezeAthI mukti maLavAsAthe pU`kRta samasta azubha karmonA vilaya thaI krame krame zuddha paramAtmasvarUpa pratye te mahAtmAenI zuddha samyaktvaguNunI vyaktirUpa pramaLa samyakdaSTija prApta karAveche, AvA samyakavaratanA prabhAva che, te eka apekSAe jotAM, eTale vivekadRSTie nIrakhatAM A kALamAM paNa atyaMta durlabha evuM je samyakatva te sAva sulabha che, mATe AtmAthI sadgurUnA samAgamamAM uttama prANIoe prathama Avazyaka, vi vekajJAna, karavA cegya che, ane te vivekajJAna teja samyakatva che, ane samyakatva teja munibhAva che, ane munibhAva teja samyakatva che; mATe detu, geDuM, dhanAdi paravastune viSe sukhanI bhrAMtine tyAga karAvanAra A mahAna amUlya ratna, dhanA mULa pAye, sarva guNAne ziradAra, guNamAkSaLanA khIjabhUta je A samyakatva che, tenI prAptine arthe prathama prayAsa karaveA ghaTeche; sakala duHkharahita thavAmATe AtmA athI samyakdaSTi mahAtmAone udyama thaI rahyA che, ane temanA upadeza pazu sakala duHkha nAzakArI, nirvANurUpa AtmazAnti pAmavAneAja hAyache; have te zAMti pAmavAnuM parama sAdhana AtmAbhimukha aMtardaSTi, ane mAhyapravRttimAM "teja aMtardaSTipUrvaka jinAjJAnusAra jyaNA che. A aMtardaSTi ane jyA e beu, samyaktvadhArI AtmajJAnIomAM pradhAnapaNe hAyache; sAdhake, dareka kriyA karatAM, jyaNA rAkhavI joie, eTale aMtamu kha upayega bhUlavA nahi joie, je aMtarmukha upayAgarUpa jyaNA leche. te pApa bAMdheche; AtmA sanmukha upacega rAkhyA vinA eTale svapara bhedajJAnanI dRSTi vinA cAlavuM, khelavuM, khAvuM, pIvuM, suvuM, sAraNAvAraNAdika sarva kriyAmAM pApa mAMdheche, jenAM phaLa kaDavAM che, dareka kriyAmAM AtmAbhimukha vRtti rAkhavI joie, mahidRSTithI kriyA karanAra mahirAtmAone zAstramAM agharUpa eTale pApAtmAe kahyA che, kemake teone ekAMta parapudgalika bhAvAnI meAhita daSTine lIdhe peAtAnAja aMdha paDayA kareche, nira'tara viSayakaSAyavAsita mana, vacana, kAyAnA ceAga rahevAthI pariNAma paNa prAceNu malinaja raheche ane tethI te malina vAsanA dRDha thavAthI aMtakALe paNa teja niSThura mehajanita pramaLa bhava vAsanAnA ya thAyache, je, te prANIne adhAtimAM kheMcI jAyache; ane AvIja rIte A saMsArI jIva, samyag jJAnapUrvaka zuddha kSayApAmAnusAra samyagadaSTi tathA samyagajjaNAnI pravRtti vinA anaMtA anatakALa vyartha bhramaNA karI rahyA che, bAhyadaSTi jIva chakAyanI rakSA paNa karI zakatA nathI, je peAtAnIja rakSA karatA nathI te chakAyanI rakSA zIrIte karI zake ? ane sakala kriyAmAM vicaratAM chatAM aMtara upayoga bhUlatA nathI te pAparUpa nUtana racatA ke khAMdhatA nathI, jyAM hriSTi che, tyAMja kalpanA ke pApa aMdha che, ane jyAM aMtardaSTi che tyAM saMkalpa vikalpe)nI jALa nahi Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. samyakala-adhikAra. 33 hAvAthI tAnita pApa tA hoyaja kyAMthI ? bhagavAna sUtrakAra paNa samaSTi jIveAmATe kamAveche ke, bahirdaSTine tyAga karI samasta jagatathI udAsIna bhAve vartI sarva prANImAtrane AtmavatA lekhavatAM thakAM nija svarUpamAM sAmagra rahevuM; AthI samajAyuM haze ke prathama AtmA anAtmAnuM jJAna thAya pachIja SaT jIva nikAyane viSe yA thAya, AtmajJAnasahita yA pALavAthI te sAdhaka athavA sAdhu sarva prakAre sayata thAyache; mATe AtmajJAnaneja sarvathI prathama pada ApavuM ghaTeche, te mATe samasta upAya prayuMjavA ghaTeche, ane je kAie yukti, anubhava, zAsrazravaNu ke abhyAsa, e traNa athavA te traNamAMthI game te ekadvArA paNa jJAna meLavyuM haze te te teTale darajaje satyAsatya samajIne satya vastunuMja grahaNa karaze; mATe AtmAthI bhavyaprANIee yathArtha jJAnapUrvaka jyaNAnusAra zrIjinezvara bhagavaMtanI AjJA samyak prakAre pALavAmATe temanuM bhAkheluM atyata amUlya aidhirana je samyakatva, tenI prApti saddagurUgamya karavAnA niraMtara udyama rAkhavA. tathAstu. kiM bahunA. * saMsAramAM AtmArthI sabhyaSTi jIvana vyavahAra. dRSTAMta--eka sumaticaMdna karIne vijayapura nagaramAM dhanADhaya vyApArI pAtAnI eka suzIla patnI tathA eka khALaka putrasAthe sukhe rahetA hatA; zeTha paiseTake sukhI, nItivAna, paropakArI ane nyAyI hAvAthI zaheramAM tenI meTI AbarU hatI, tathA rAjyamAM paNa tenuM ghaNuM sArUM mAna hatuM; ekadA daivayeAge azubha karmAMnA udaye zeThe eka mehunita bhUla karI te e ke, zaheramAM maLevanA maheATA meLA vakhate, peAtAnA pAMca-sAta varasanI ummaranA bALakane AThathI daza hajAranA dAgInA-jhaverAta paherAvIne, zeThajI eka neAkarasAthe meLAmAM pIsahita pharavA nIkaLyA, tyAM kAika sthaLe koi gamata, ramatamAM, ke suMdara dekhAva joine bALaka tyAM ubhA rahyA, je vakhate tenAM mAkhApa thoDe AgaLa nikaLI gayAM hatAM, ane nAkaranI najara paNa meLAmAM AsapAsa taTvIna hAvAthI bALaka upara koinuM paNa dhyAna kharAkhara rahyuM nahi. teja arasAmAM kei eka uThAvagIra zeherI badamAsa, je, te mALakanI pUThene pUTheja lAgI rahyA hatA, tene A taka maLatAM khALakane upADIne ekadama bhIDamAMthI bahuAra lai jaine mukha khAvIne ekAMta fAi dhAra jagyAmAM jai tenuM sarvasva amUlya jhaverAta vigere utArI laine tene eka kUvAmAM pheMkI dIdhA; A vakhate rAtanA ATha vAgyAnA sumAra hatA; pAMceka miniTa nahIM thai hoya tevAmAM 4patI tathA nAkara bALakane jovA lAgyA, paNa tene kyAMya na dIThA, 5 * sajjana sanmitra. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je saptama maTI bumAbuma thaI; zodhAzodha thaI; polIsane jANa karavAmAM AvI; bIjI savAre bALakanuM zaba kUvAmAMthI polIsane hAtha AvyuM; ane pilIse te bALakanA pitA zeTha sumaticaMdrane batAvatAM teNe potAnA bALakanuM zaba oLakhyuM, paNa te uparano amUlya poSAka, dAgInA, jhaverAta vigere gUma thayeluM dIThuM; te jhaverAtanuM varNana polIsane barAbara ApavAmAM AvatAM polIse te uparathI te uThAvagIra badamAsa khUnIne pakaDI lAvI, zeThanI sAthe zaheranA rAjA pAse kacerImAM khaDe karyo ane kahyuM ke "khudAviMda nAmadAra mahArAjAdhirAja! A zeThanA bALakanuM, dAgInAmATe khUna karanAra, A khUnIne A muddAmAlasahita ame ApanI pAse raju karIe chIe, have je hukama hoya te pharamAvo;" rAjA adala nyAyI, ane dIrdhadaSTie pUrvApara barAbara vicAra karanAra hovAthI hukama karyo ke, "A bALakanuM khUna enA pitAeja karAvela che, ane teNe mehavaza thaI gaphalatamAM paDIne A khUnIne te bALakanuM khUna karavAnI taka ApI che, mATe te khUnInI sAthe te bALakanA pitAne paNa ekaja beDImAM bannenA ekeka paga sAthe rAkhIne janmaparyata kedakhAnAmAM rAkhe, ke jethI karI evA khUna karanAra, tathA karAvanAra, ajJAnI mUkha, mUDha prANIone sakhata dAkhale maLe." A cukAdA pramANe zeTha pitAnA bALakanA khUna karanAranI ja sAthe ati pazcAttApUrvaka udAsInapaNe lAcArIe kALa kADhavA lAgyA. upanaya-A upalA daSTAMtauparathI vivekI vicakSaNa jene turata samajI zakyA haze, ke anaMtA guNothI bharapUra AtmArUpI bALakane, azuddha upayogavaMta prANa pitAe, ajJAna, meha ane mithyAtvarUpa anAdikALanA caugatibhramaNarUpa ramata, gamata ane bALakaDArUpa baLevanA meLAmAM AtmAne bebhAnapaNe ekale arakSaka mUkyo; jene pariNAme duSTa mehanA duSTa sAmaMta mahA lebhe te bALakane aMta ANya; mATe ja karmapariNAma rAjAe te pitAne tenI bhUla mATe tenA khUnI labha eTale parapulika mamatA, tRSNanI sAthe ekaja zarIrarUpa eDImAM ekatrapaNe sAthe rahevA ane sAthe sukhaduHkha bhegavavA hukama pharamA; have jema te bALakanA pitAne potAnA bALakanA khana karanAra pitAnA mahA aparAdhI pakkA zatru khUnI badamAsanI sAthe jevA manathI rahevuM paDe che tathA te badamAsanI marajIne AdhIna thaIne AhAra, pANI, pesAba vigere karI zake che, paNa manamAM A ballAmAMthI kyAre TuM, ane A badamAsanuM mukha mAre kadI paNa jevuM na paDe, ema jema te zeTha beDImAM paDaye zake, potAnI bhUlane niMdate thaka, kharA chuTakArAnA sukhane Icche che, tevI ja rIte A saMsArika khAna, pAna, vyApArAdi pApajanita AraMbha parigrahavaMta gRhapAzarUpa beDImAM meharUpa khUnI-badamAsa sAthe rahyA chatAM paNa, tene aM. tarathI atyaMta tiraskAra karatAM thakAM samyagraSTi jIne paNa mehane AdhIna kadAca mana vinA pitAnA dharmasAdhananI matalaba sAdhavA mATe vartavuM paDe che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. samyakavasvarUpa 67 Ala-Azraya-adhikAra. pa samyaktvasaMbaMdhI ceSya vivecana karI, tenI prApti manuSyae avazya karavI joie ema vAraMvAra samajAvI A samyakatva adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. NAR samyaktvasvarUpa 67 bola - Azraya-adhikAra. 1999926EGE yathA A tatva saMpAdana karavAne mATe samyakatvanI mukhya AvazyakatA ha che, te samyakatva meLavavAne mATe kevA adhikArI joIe? ane tenAmAM samyakatvanAM lakSaNA kevI rIte prakAzita thaI zake ? samyakatvanA svarUpanI yathArthatA kyAre kahevAyache ? ane tenA ucca lakSaNA zAM che? ityAdi pratipAdana karavAne mATe A sasaTha melane AzrIne judo adhikAra darzAvavAmAM Aveche. sukRtanI garjanA kevI DhAya ? 35ti (-2). anyatra deve vigatasvarUpA, zrIvItarAge kRtatattvarUpA / vinizcitA yad hRdi devabuddhiryA jAyate sA sukRtasya garjA // 1 // khIjA devamAM jenuM svarUpa na hoya ane zrIvItarAga bhagavAnamAMja je tattvarUpe rahelI hoya evI dRDha nizcayavALI devatattvanI je buddhi hRdayamAM utpanna thAya eTale je buddhi zrIvItarAga prabhurUpI zuddha devatattvane mAnanArI thAya, teja sukRta-puNyanI gaInA kahevAyache. 1. kevA purUSa samyaktva guNa meLavI zakeche ? anAdisaMsArapayodhimadhye, potAyamAneSu munIzvareSu | uktasvarUpeSu gurutvabuddhiryasyAsti samyaktvaguNo'pi tasya // 2 // A anAdi saMsArarUpa samudramAM vartuNu samAna ane jemanuM svarUpa AgaLa kahevAmAM AvyuM che evA munIzvarAne viSe jene gurUpaNAnI buddhi hAyache, tevA purUSamAMja samyaktva guNa rahelA hAyache. 2. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama samyakatvamAM caturvidha zraddhAnuM pratipAlana karavuM joIe. "phandravajJI. jIvAditattveSu susaMstavo yaH, sevA sudRSTinatinAM na saGgaH / kAgamAnAM nAnAM, zraddhA vadhu pratipAnI || 3 | 1 jIva-ajIva vagere nava tane paricaya, 2 samyagadaSTi purUSanI sevA, athavA paMca mahAvratadhArIonI zuzraSA, ane 3 utsutra prarUpaNa karanArA nihAvAdine tyAga, 4 kudarzanIone asaMga e cAra prakAranI zraddhA pAlana karavI joIe. ke. samyakatvanAM traNa liMga. vasantatima (4-5). arhatpraNItakRtibhaGganayAnuyogazuzrUSaNA pratidinaM jinadharmarAgaH / zrImanjineSu jinadharmarateSu vaiyAkRtyaM vidheti munayaH pravadanti liGgam // 4 // 1 zrI vItarAga prabhue prarUpela Agama, saptabhaMgI, naya ane cAra prakAranA anugane sAMbhaLavAnI abhilASA. 2 prati divasa jinadhama upara rAga. 3 jinadharmamAM tatpara evA deva, gurU pramukha uttama purUSenI vaiyAvacca karavI e traNa liMga samyakatvanAM kahevAya che. 4. samyatvanI traNa zuddhi ane pAMca dUSaNa. devo jino jinamataM jinamArgarakSA, ___ saMsArasAramiti zuddhiriha vidheyam / zaGkAdidoSanivaho nanu paJcabhedaH, samyaktvadUSaNakaraH parito'pi heyaH // 5 // zrI jinabhagavAna deva, jinabhagavAne prarUpele dharma ane jinamArganuM rakSaNa-eja A saMsAramAM sAra che, ema mana, vacana ane kAyAnI zuddhithI mAnavuM, e samyakatvanI traNa prakAranI zuddhi che, ane zaMkA, kAMkSA, vici Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. samyaktvasvarUpa 67 ela-Azraya-adhikAra. 37 kitsA, prazaMsA ane saMstava-e pAMca prakAranAM dUSaNa samyaktvane doSita karanArAM che, tethI tene sarvathA tyAga karavA. pa. samyaktvamAM daza prakAranA vinaya. indravajrA. paJcaprakAre parameSThivarge, dharme zrutau zAsanacaityayozca / saddarzane yo vinayaH sa vijJervijJeya itthaM dazadhApi samyak || 6 || 1 arihaMta deva, 2 siddha bhagavAn, 3 AcArya bhagavAna, 4 upAdhyAya ane 5 saM sAdhu e pAMca parameSThI, 6 cAritradharma', cha zrutasiddhAMta, 8 catuviSasaMgha, 9 caitya (arihantanI mUtti) ane 10 samyagdarzana-- eTalAne vinaya karavA e daza prakArane vinaya sujJa purUSoe samyakatvane viSe jANavA joIe. 6. samyaktvanA prabhAvane vadhAranArA ArDa prabhAvI. 35nAti (7 thI 22). vAdI kavirdharmakathastapasvI, naimittikaH prAvacanI susiddhaH / vidyAdharo'STau pratibhAprabhAvAtmabhAvakAH zrIjinazAsane syuH / / 7 / / 1 nyAyathI vAda karanAra, 2 kavi, 3 dharmanI kathA kahenAra, (dhame pade zaka), 4 tapasvI, 5 naimittika (bhaviSyavettA), 6 jinamata tathA paramatane jJAtA, 7 AkAzagAminI vidyA vagere siddhivALA, ane 8 maMtravidyA jANunAra--e ATha pratibhAnA prabhAvathI zrI jinazAsananA prabhAvaka kahevAyache. chuM, samyakatvanAM pAMca bhUSA. kauzalyamucairjinazAsane'smin prabhAvanA tIrthaniSevanAni / , bhaktiH sthiratvaM suguNAzca paJca, samyaktvamete pravibhUSayanti // 8 // " zakA--vItarAganA vacanamAM saMzaya karavA kAMkSA--jinamata sivAya anyamatanI vAMchA karavI, vicikitsA-- dharmanA viSe sadeha rAkhavA. prazaMsA--kuliMgI nihnavAdi pAkhaMDI leAkeAnI prazaMsA karavI, sa...stava--mithyAtvI lakAnA paricaya rAkhavA. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sI. vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 na. saptama 1 jinamatane viSe kuzaLatA, 2 zrI jinazAsananI prabhAvanA, 3 gItArtha muni tathA tIrthanI sevA, 4 deva, gurU tathA siddhAMta upara bhakti ane 5 jainadharmane viSe daDhatAe pAMca guNe samyakatvane vibhUSita kare che, tethI te pAMca samyakatvanAM bhUSaNa kahevAya che. 8. samyakatvanAM pAMca lakSaNe. syuH paJca rAjaniha lakSaNAni, nirantarAyopazamaH samantAt / / saMvegaraGgaH karuNAbhiSaGgo, nirveda AstikyamatistathA yA // 9 // 1 sarva prakAre aMtarAyarahita upazama rAkhave, 2 saMvega (vairAgya)ne raMga dhAraNa kare, 3 sarva jIvaupara (dravya tathA bhAva) dayA rAkhavI, 4 nirvedasaMsAratarapha udAsI bhAve rahevuM ane 5 daDha AstA-he rAjA, e pAMca samyavanAM lakSaNe che. 9. sabhyavanI cha yatanAo. kutIthikAnAM ca kudevatAnAM, kutIrthikairAzritajainamUrteH / sambhASaNAhArasugandhidAnastutipraNAmAlapanaM na kAryam // 10 // 1 kutIrthika-anyatIthIo, temanA de tathA anyatIthIoe grahaNa karelI jena pratimAne vaMdana kahetAM hAtha joDavA nahIM 2 ane namana eTale mastaka namADavuM nahIM 3 temane gurvAdibuddhiye AhArapANI Ape nahIM 4 temane devAdi buddhiye puSpAdi caDAvavAM nahIM 5 ane temanI stuti ke temanI sAthe prathama belivuM nahIM 6 temanI sAthe vAraMvAra bhASaNa karavuM nahi. e samyakatvanI cha yatanA kahevAya che. 10. samyakatvane cha-AgAra. rAjAbhiyogo'tha gaNAbhiyogo, balAbhiyogazca suraabhiyogH| kAntAravRttigurunigraho vA, AkAraSaTkaM jinazAsane'daH // 11 // 1 rAjAbhiga-rAjAnA kahevAthI karavuM paDe te, 2 gaNubhiga-ghaNAM leonA kahevAthI karavuM paDe te, 3 balAbhiga-balavAna corAdikanA kahevAthI karavuM paDe te, 4 surAbhiga-devatAdikanA haThathI karavuM paDe te, 5 kAMtAravRttiAjIvikA mATe karavuM paDe che ane 6 gurUnigraha-mAtApitA, vagere vaDilenA kahevAthI karavuM paDe te e samyakatvanA cha AgAra kahevAya che. eTale potAnI marajI na chatAM lAcArIthI temanA kahevAthI karavAmAM Ave tenA e che AgAra che. 11. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. samyakatvasvarUpa 67 ela-Azraya-adhikAra. samyakatvanAM cha sthAna. indravajrA. astIti nityaH kurute kRtAni bhuGkte'sti nirvANamathAsti #mokSam / sthAnAni samyaktvavatAmani, zraddhAnagamyAni bhavanti SoDhA // 12 // " 39 1 jIva che, 2 te jIva nitya che, 3 te jIva karmAMneA kartA che, 4 te jIva kameniA leAktA che, 5 te jIvane meAkSa che ane 6 tene mAkSanA upAya che-- A che samyakatvavALA purUSAe mAnavA cegya sthAna che. te zraddhAthI prApta thai zakeche. 12. samyaktvanI cha bhAvanA anuSTup . mUlaM dvAraM pratiSThAnamAdhAro bhAjanaM nidhiH / samyaktve sarvadharmasya, SoDhA tadbhAvanA bhavet // 13 // 1 samyaktva, cAritra dharUpI vRkSanuM mULa che, 2 samyaktva, cAritra dharmarUpI nagaramAM pezavAnuM dvAra che, 3 samyakatva, cAritra dharUpI mehelanA mULa pAye che, 4 samyakatva cAritra dharUpI vitane AdhAra che, 5 samyakatva cAritra dha rUpI rasanuM pAtra che ane 6 samyaktva jJAna, darzana, cAritrAdi guNAnA bhaMDAra che evI rIte samyaktvane viSe cha prakAranI bhAvanA thAyache. 13. rAjAprati upadeza. upajAti. samyaktvamitthaM nRpa saptaSaSTibhedairvizuddhaM pratipAlanIyam / sthAnAni mithyAtvamayAni yAni, bhavanti bhUyaH pravadAmi tAni // 14 // naravarmacaritra. he rAjA, A pramANe saNasaTha bheda (ela) vaDe zuddha evuM samyakatva pALavuM temAM je mithyAtvamaya sthAneA che, tene huM pharIvAra kahuMchuM.+ 14. * mathAstupAyaH / kRtyavi pAH / + mithyAtva sthAneA mithyAtva adhikAramAM jue. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 jo. sragdharA. Here areTakaM navapadasahitaM jIvaSaT kAyalezyAH, paJcAnye vAstikAyA vratasamitigatijJAnacAritrabhedAH / ityetanmokSamUlaM tribhuvanamahitaiH proktamahaddhirIzaiH, pratyeti zradadhAti spRzati ca matimAn yaH sa vai zuddhabuddhiH || 15 | sUktimuktAvalI. sama trikAla, chaM dravya, nava pada, SaTjavanikAya, cha lezyA, pAMca astikAya, paMca mahAvrata, pAMca samiti, cAra gati, pAMca jJAna ane cAritranA bhedya--e sa meAkSanuM mULa che, ema traNa bhuvanee pUjelA evA zrI arihaMta bhagavAnAe hela che, te upara je buddhimAna manuSya pratIti rAkhe, zraddhA kare, ane tene Acare, te manuSya zuddha buddhivALA gaNAyache. 15. zuddha zraddhAnuM bhAna thavAmATe sUcanA ApI A samyaktvasvarUpa 67 elaAzraya adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. ->. cAritravargana dhiAra.ka 366666 pratrajyAne prApta thayela muni ke je khIjAone samyakatvanA Apa karasnAra che tenuM zuM kartavya che? A khAkhata jANavAnI sAdhune ghaNIja agatya che. kAraNake cAritrahIna evA yatinuM jIvana prAya che te eTale sudhI ke satzAstronuM darzIna ane tenu yathArtha jJAna sAdhue prApta karela hAya paraMtu jo te sAdhumAM uttama cAritra na hoya te zAstrAnuM dana jJAna vigere badhu meAkSamATe niSphaLaja che. jethI sacAritranA pAlananI yatine ghaNIja jarUra che. te sat cAritrAnuM digdarzana karAvavA sArU A adhikAranA Arabha karavAmAM Aveche. te A adhikAranuM yathA parizIlana karI muniyoM A vyAkhyAnakAranA prayatane saphaLa karaze. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. cAritravaNana-adhikAra. sacatranA sattara bheda. bAnA (2 thI 8). . pazcAtravArtAmAM, vacendriyaniprA pAyalaya | daNDaviratizceti saMyamaH saptadazabhedaH // 1 // ...41 pAMca prakAranA Azrava (1 prANAtipAta, 2 mRSAvAda, 3 adattAdAna, 4 maithuna ane 5 parigraha) kamAthI virAma eTale nivRtti. pAMca indriyA (1 cakSu, 2 zretra, 3 tvacA, 4 nAsikA ane 5 rasanA) nA nigraha eTale tenA viSayAmAMthI nivRtti. cAra prakAranA kaSAyA ( 1 krAdha, 2 mAna, 3 mAyA ane 4 lAla ) nA vijaya karavA te arthAt te kaSAyane AdhIna na thavuM te ane traNa (1 mana, 2 vacana, 3 kAyA ) nA daDAnI nivRtti karavI. AvI rIte sattara bhedavALA sayama che. 1. yalAyeM dharma. tathA-- jayaNA ya dhammajaNaNI, jayaNAdhammaraNapAlaNI hoi / taaaDhIkarI jayaNA egaMtasuhAvahA jayaNA // 2 // yajJA, dharmanI utpatti karanAra mAtA che, yajJA, dhamanI pratipAlanA karanAra che, yajJA, tapazcaryAnI vRddhi karanAra che. kharekhara yatA, mahAdevI che, ke je te ekAMta-advitIya-sukhasamudAyane apanArI che. ra. jayaNA vaTTamANo jIvo sammattaNANacaraNANaM / sadvAbohaNasevaNa bhAveNA rAhao hoi // 3 // yannAye vanArA jIva, samyakatvamAM zraddhA karavAthI, jJAnanA jANapaNAthI tathA cAritrane sevavAthI; ArAdhaka thAyache. 3. asayati, palle mahai mahalle kuMbhaM pavivai sohae nAli / assaMjae avire bahu bandhai nijjarai thovaM // 4 // jema maheATA pAlA (eka jAtanA mApa) mAM eka ghaDo bharIne photarAM nAkhavAmAM Ave ane eka pavAluM bharIne kADhavAmAM Ave tema avirati asati ghaNAM karma AMdhe ane thoDAM nir 4. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 mAkhyAna Adina4 mata-bhAga 2jo vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. akha saptama wwwwwwww * palle mahai mahale kuMbhe soi parikave nAli / jesaMjae pamate bahu hijAra saMghadayovaM // 5 // jema eka moTA pAlAmAM eka pavAluM bharIne phitarAM nAkhe ane eka ghaDa bharIne sApha-ke tema pramAdI saMyati ghaNAM karmo nircare ane ceDAM karmo bAMdhe. 5 . . saMyati muni. palle mahai mahalle kuMbha sAhei parikave nakiMci / jesaMjae pamatte bahu nijjarai bandhai nakiMci // 6 // dUSuivichI. jema eka moTA pAyAmAM kaMI paNa phetarAM nAMkhavAmAM Ave nahi ane ghaDe bharI bharIne te zedhavAmAM Ave tema apramAdI saMyati ghaNAM kame nijhare ane kaMI paNa bAMdhe nahi. 6. cAritranI uttamatA. upanAti (7 thI 5). sadarzanazAnavalena bhUtA, pApakriyAyA viravinidhAyAH / jinezvaraiH sadgaditaM caritraM, samastakarmakSayahetubhUtam // 7 // uttama zAstronA jJAnanA baLathI thayelI evI traNa prakAranI (kartA, kArayitA ane anumayitArUpe mana-vacana ne kAyAye karIne thatI pApa kriyAnI je) virati eTale nivRtti, te samagra karmonA nAzanA kAraNarUpa che ema uttama caritra, zrIjinezvara bhagavAne kaheluM che. 7. tenI siddhi. zaN saghaM mizraputiyAM, ziva mata vidhAtA dvidhA sarAgevarabhedataca, prajAyate sAdhanasAdhyarUpam // 8 // paccIsa prakAranI prakRti, zama, kSaya athavA bannene (zama-kSayana) je mizrabhAva Ama traNe prakArane pAmatAM AthI tene nAza karanAruM je karma te rAga, dveSa ema be prakAranA bhedathI (kSaye pazamathI) sAdhana ane sAdhyarUpa thAya che. 8, Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAritravaNa na--adhikAra pAMca Azrava karmonA virAmapUrvaka hiMsAdi pApakarmathI nivRtti te uttama vratA che. pariccheda. hiMsAnRtaste yajanAtisaGganivRttirUpaM vratamaGgabhAjAm / paJcamakAraM zubhasUtihetu jinezvarairjJAtasamastatastvaiH // 9 // 43 hiMsA, asatya bhASaNa, cArI ane manuSyane atisaMga (maithuna ane parigraha) A kAryAnI nivRttirUpa pAMca AzravAnA virAmarUpe pAMca prakAranuM vrata dehadhArI purUSonuM puNyAtpAdananA kAraNarUpa che ema samagratattvane jANunAra evA zrIjinezvara bhagavAne kahyuM che. 9. munienuM paheluM ahiMsAvrata, jIvAstrasasthAvarabhedabhinnAstrasAzcaturdhAtra bhaveyuranye / paJcamakAraM trividhena teSAM rakSA hyahiMsAvratamasti pUtam // 10 // " trasakAya ( jaMgama prANIe) ane vRkSAdi sthAvara prANIe ema bennuthI jIveA e prakAranA che, temAM trasakAya jIvA ( nArakI, tiryaMc, manuSya ane deva) ema cAra prakAranA che ane sthAvara prANIo (pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati) ema pAMca prakAranA che, te prANIonI mana vacana-kAyAye karIne kartA, kArayitA ane anumaiyitA Ama traNa traNa prakAre rakSA karavI. A pavitra evuM ahiMsAvrata che. 10. temaja sAdhue pANI kevuM pIvuM ? sparzena varNena rasena gandhAdyadanyathA vAri gatasvabhAvam ! tatmAzukaM sAdhujanasya yogyaM, pAtuM munIndrA nigadanti jainAH // 11 // spathI, raMgathI, rasathI ane gaMdhathI je pANI khIjI rItanA svabhAvane pAmyuM che arthAt uSNAdi thavAthI jeNe pAtAnu svarUpa pheravI nAkhyuM che evuM pavitra (doSarahita). jaLa sAdhujanane pIvA cAgya che, ema zrIjinedharA kaheche. 11 munienuM satya bhASaNarUpI bIjuM vrata, yathArthavAkyaM rahitaM kaSAyairapIDanaM prANigaNasya pUtam / gRhasthabhASAvikalaM yathArtha, satyatrataM syAdvadatAM munInAm // 12 // Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khyAna sAhityasaMgraha - bhAga 2 jo. krodha, mAna, mAyA ane lebha Ama cAra prakAranA prANI mAtrane pIDA na karanAra, gRhastha manuSyeAnI bhASAthI (satya) evuM je bhASaNa tene karatA ( uccaratA) evA evuM satyavrata kaheluM che. 12. 44 sama kaSAyeAthI rahita, judI rItanu yathArtha munievuM te zuddha * ,, munionuM " agravargana " nAmanuM trIjuM vrata. grAmAdi naSTAdi dhanaM pareSAmagRhNato'lpAdi mune stridhApi / bhavatyadattagrahavarjanAkhyaM vrataM munInAM gaditaM hi loke // 13 // bIjAonuM gAma vigere tathA rastAmAM paDI gayeluM dhana vigere svapa padArthane paNa traNa ( mana, vacana, kAyA ane karjA kArayitA, anumayitA,) traNa rIte grahaNa na karanAra munionu " attavanana " nAmanuM arthAt na ApeluM jemAM grahaNa karAtuM nathI evuM nakkI lekamAM kahela trIjuM vrata kahevAyache arthAt yatioe tRNanI zalAkA jeTalI vastu paNa adatta (.tenA dhaNIe na ApelI) grahaNa na karavI. 13. yatinu cAyuM. "maithunataMtrata." vilokya mAtRsvasRdehajAvat strINAM trikaM rAgavazena yAsAm / vilokana sparzanasaGkathAbhyo, nivRttiruktaM tadamaithunakham // 14 // d jagamAM tamAma strIonu darzana mAtA, aena, putrI Ama traNarUpe karIne rAgane vaza rAkhI teenI sAmuM jovuM, sparza karavA, vArtAlApa karavA A kAryAmAMthI nivRtti rAkhavI te muninu amaithunatvam arthAt amaithunata kaheluM che eTale sa strIomAM mAtA, mhena tathA putrIvat bhAva rAkhave ane teonI sAthe rAgathI (sAMsArika snehuthI) bhASaNAdi na karavuM evA atha che. 14. muninuM pAMcamuM " naiHsaMkhya " ( aparigraha ) vrata. "" sacetanAcetanabhedatotthAH parigrahAH santi vicitrarUpAH / " tebhyo nivRttistrividhena yatra, naiHsaGgyamuktaM tadapAstasaGgaiH // 15 // jaDacetananA bhedapaNAthI utpanna thayelA parigrahA vicitrarUpavALA che. te parigraheAmAMthI traNa prakAre (mana, vacana, kAyAye tathA kartA kAriyatA ane anumeyitArUpe) ema trividhe-trividha nivRtti prApta karavI tene niHsaMga muniee "na:saMkhya " (parigraha viramaNa ) nAmanu vrata kaheluM che. 15. ,, Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. cAritravaNana-adhikAra. have pAMca prakAranI samiti kahevAya che temAM prathama kRti. upendravaBI. yugAntaraprekSaNataH svakAryAda, divA yathA jantuvivarjitena / yato munerjIvavirAdhahAnyA, gativareryAsamitiH samuktA // 16 // prathama te koI paNa sthAnamAM javuM hoya te pitAnA kAryane mATeja javuM, temAM paNa mArgamAM yuga (baLadanA kAMdhaupara rahetI dhuMsarI) nA pramANa jeTalI bhUminuM nirIkSaNa karI, teupara paga mUke ane te paNa divaseja gati karI zakAya ane kadAca rAtrie mAtrAdi kAraNe javAnuM thAya te divase je jagyAne jatu varjita joyela che, te pradezamAMja jaI zakAya. muninI A pramANe vattana karavAthI jAnI pIDA mAM thatI nathI evI gatirUpa uttama evI samiti kahelI che. 16. bIja mAvANati. upanAti (17 thI rara). AtmaprazaMsAparadoSahAsapaizunyakArkazyaviruddhavAkyam / vivartya bhASAM vadatAM munInAM, vadanti bhASAsamiti jinendrAH // 17 // pitAnI prazaMsA, bIjAnA doSanI hAMsI. cADIApaNuM, kaTherapaNuM ane virUddha vAkya AvI rItanI bhASAne tyAga karIne uparyukata doSathI rahita evI pavitra bhASAne bolanAra evA munionuM te mAvANamiti nAmanuM vrata thAya che. ema jinendra bhagavoe kahyuM che. 17. . trIjI jaLAbhiti. ' gagunivamA, manovAviyuddhA . svakAraNA yA munipasya bhuktistAmeSaNAkhyAM samiti vadanti // 18 // udrama. utpAdana vigere bhejananA dothI je rahita che, ane je mana, vacana ane kAyAnA vika9pothI zuddha che ane je bhejana munie gocarI karI pitAne mATeja ANeluM che tevA AhAranuM je bhakSaNa karavuM tene munIndro tIrthakare pA nAmanI samiti kahe che. 18. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --- -- -- -- -- - - - -- -- -- - vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama cothI gAnisevaLanAmanI zakti. bhAdAnanikSepavidhervidhAne, dravyasya yogyasya muneH sa yatnaH / AdAnanikSepaNanAmadheyAM, vadanti santaH samiti pavitrAm // 19 // pitAne (munine) egya evA padArthanuM grahaNa karavuM tathA te te sthAnamAM pAchuM mUkavuM AvA kAryanA vidhAnamAM munino je patra che. tene "gAnA nakSepaLa" nAmanI pavitra "sAmati" sahurUSa kahe che, arthAt jatuone nAza na thAya tevI rIte padArthanuM grahaNa nikSepanuM kArya karavuM. 19 ' pAMcamI "pariNAgana" nAmanI samiti. - dUre vizAle janajantumukte, gUDhe'viruddhe tyajato malAni / pUtAM pratiSThApananAmadheyAM, vadanti sAdhoH samiti jinendrAH // 20 // je muni gAmathI dUra, vizAla, manuSya tathA jaMtuothI rahita, ekAnta, virodhahIna evA sthaLamAM maLane tyAga kare che tene jinendra bhagavate sAdhunI tidAna nAmanI pavitra samiti kahe che arthAt sAdhue upayukta sthaLamAM matsargAdi karavuM. 20 pAMca rine prabodha koNa kahe che? samastajantumatipAlanArthAH, krmaashrvdvaarnirodhdkssaaH| imA munInAM nigadanti paJca, paJcavamuktAH samitIrjinendrAH // 21 // samagra prANI mAtranuM pAlana karavuM eja jene eka artha che ane jeo prANAtipAtAdi pAMca prakAranA Azrava kamenAM dvArene babdha rAkhavAmAM samartha che ane jeo paMcatva (maraNadharma) thI mukta thaI gayA che evA jinendra bhagavo nizcaya karIne munionI A pAMca patie kahe che. 21. traNa prakAranI guptio. . pravRttayaH svAntavacastannA, sUtrAnusAreNa nivRttayo vA / / yAstA jinezAH kathayanti tisro, guptiirvidhuutaakhilkrmbndhaaH||22|| munie pitAnI mana, vacana ane kAyAnI je je pravRttio karavI athavA te te karmomAMthI nivRttio karavI te sUtrane anusAreja karavI AvI rItanI Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. cAritravaNa na-adhikAra. 47 je kriyAo tene jineza bhagavantA traNa prakAranI guptie kaheche ke . jemAM badhAM karmanAM baMdhananA nAza thai jAyache, rara, 1 lI anasupti. virAindra (23 thI 21). manaHkarI viSayavanAni lAbuko, niyamya yaiH zamayama zRMkhalairdRDham / vazIkRto mananazitAGkuzaiH sadA, tapodhanA mama guravo bhavantu te // 23 // zabdAdi pAMca viSayarUpI vaneAnI icchA karanAra evA manarUpI hAthIne, zama, yama (indriyanigraha) rUpI sAMkaLAthI majabUta khAMdhIne manana karavArUpI tIkSNa aMkuzAthI vaza karanArA ane tapI jene dhana che evA te mahAtmAe mhArA gurU (upadeza karanAra) thAe, arthAt zurU AvA lakSaNavALA joIe. 23. 2 7 vacanagupti. na niSThuraM kaTukamavadyavardhanaM, vadanti ye bacanamanarthamapriyam / samudyatA jinavacaneSu maunino, guNairgurUnpraNamata tAngurU sadA || 14 || kaThAra, kaDavuM, amaMgala (pApa) ne vadhAranArUM, arthahIna, ane apriya evA vacanane je mahAtmAe khelatA nathI ane je jinendra bhagavAnanA vacananeAmAM prItivALA che ane mAnI eTale kAya pUratuMja khelanArA che, sadguNA (caritrA ) thI mhATA evA te gurUne tamA sadA praNAma karo. arthAt AvA gurUAja vandanAne pAtra che. 24. 3 jI kAyagupti. na kurvate kalilavavardhaka kriyAH, sadodyatAH zamayamasaMyamAdiSu / ratA na ye nikhilajanakriyAvidhau, bhavantu te mama hRdaye kRtAspadAH ||25|| je sadgurUe theDA paNu kalezane vadhAranAra evI kriyAo karatA nathI, ane sadA zama, yama, sayama vigere kAryAmAM je udyamavALA che vaLI je samagra saMsArI jIvAne karavAnI kriyAvidhimAM prItivALA nathI, evA mahAmA mArA hRdayamAM nivAsa karavAvALA thAo arthAt hRdaya evA gurUneja gurUtarIke mAnavAvALuM thAe, 25. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvvvvv 48 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama upara kahela trayodazavidhacAritranA sAmAyikAdi pAMca bheda kahe che. uparAti. evaM caritrasya caritrayuktaikhayodazAGgasya niveditasya / pratAdibhedena bhavanti bhedAH, sAmAyikAdyAH punareva pazca // 26 // AvI rIte caritrayukta munIMdra purUe nivedana karela tera aMgavALA eTale pUrvokta pAMcadrate, pAMcasamitio ane traNaguprie e pramANe tera aMgavALA caritranA vratAdinA bhedathI punaH (pharIne) sAmAyikAdi (1 sAmAyikacAritra, 2 chedepasthApanIyacAritra, 3 parihAravizuddhacAritra, 4 sUmasaM5rAyacAritra, ane 5 yathAkhyAtacAritra, ema) pAMca bheda thAya che. 26. ravijhA (ra7-28). zApatidatta pAyA sayata rAmadA teSAM yathAkhyAtacaritramuktaM, tanmizratAyAmitaraM catuSkam // 27 // niSa mahAtmAoe je cAritra mehanInI je prakRtinA pacIza kaSAye kahyA che, te kaSAnA kSayathI athavA upazamathI yathArthata nAmanuM caritra prApta thayuM kahevAya che, ane te kSaya tathA upazamanI mizratAmAM bIjA cAra (sAmAyika, chedepasthApanIya, parihAravizuddha ane sumasaM5rAya) caritra kahevAya che. 27. sadarzana tathA jJAnanA phaLarUpa caritra che. sadarzanajJAnaphalaM caritraM, te tena hIne bhavato tyaiva / mUryAdisaGgena diveva netre, naitatphalaM ye na vadanti santaH // 28 // zuddha samyakatva ane sadajJAna te bannenA phaLarUpa cAritra kahyuM che, eTale sadarzana tathA jJAna hoya paNa te sucAritrathI rahita hoya te mokSaprApti thaI zakatI nathI vAste te nakAmAM che, eTale cAritrane utpanna na karanAra evAM te bane niSphaLa che, tyAM dRSTAMta Ape che ke-jema divase sUryAdi prakAzavinA (guphA vigeremAM) be ne vyartha che arthAt ne che chatAM prakAzanA abhAvamAM kAMI kAma karI zaktA nathI tevI rIte A samyakatvadarzana tathA jJAna teja phaLa nathI tema saMta mahAtmAo paNa je ene phaLa kahetA nathI. jethI cAri. traja phaLarUpe che. mATeja munioe cAritranuM yathArtha rIte sevana karavuM. 28. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. thAritrava na-adhikAra, kruSAyA cAritranA dhAtaka che. upendravajjA. 49 kaSAyamuktaM kathitaM caritraM, kaSAyavRddhAvapaghAtameti / yadA kaSAyaH zamameti puMsastadA caritraM punareti pUtam / / 29 / / kaSAyA ( krodha, mAna, mAyA, lAla) thI mukta evuM je caritra te kaSAye vadhatAM nAza pAmeche ane jyAre purUSanA kaSAyASa zAntine pAmeche, tyAre pAchuM te zuddha cAritra prApta thAyache. ra9 kaSAya tathA cAritryane paraspara zatrutA. 35nati (30-3). kaSAyasaGgaH sahate na vRttaM samArdracakSurna dinaM na reNum / kASAyasaGgaM vidhunanti tena, cAritravanto munayaH sadApi // 30 // jema hamezAM bhInI rahetI AMkha sUrya ke rajane sahana karI zakatI nathI tema kAyane saMga cAritryane sahana karI zakatA nathI tethI zuddha cAritravALA munie niraMtara kaSAyeAnA saraMganA nAza karI nAMkheche. arthAt Ate temAMthI saddA mukta raheche. 30.. cAritrathI prApta thatI nirbhayatA. niHzeSa kalyANavidhau samartha, yasyAsti vRttaM zazikAntikAntam / martyasya tasya dvitaye'pi loke, na vidyate kAcana jAtu bhItiH // 31 // subhASitaratnasandoha. samagra kalyANAnI vidhimAM samatha evuM ane pUrNa candranI kAnti jevuM ujjvaLa je muni purUSanuM zuddha cAritra che, tene lIdhe mahAtmAne A leAkamAM tathA paralAkamAM paNa koi divasa kei jAtanI khIka rahetI nathI. arthAt jo Anandamaya evA mokSasukhanI abhilASA hAya ! zuddha cAritranuM yathA A adhikAramAM kahyA mujama pAlana karavuM. 31. zuddha cAritra pALavAnA sAdhanarUpa kAi paNa prakAranI dIkSAnI jarUra. dasa vihApavajjA pattA taMjahA 1 chaMdA 2 rosA 3 parijanA, 4 suviNA 5 paDisuyA ceva Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 **** vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 jo. 6 sAraNitA 7 rogiNitA 8 anATitA 9 devasupanattA 10 vachANu baMdhitA // 32 // saptama gAjasUtra. dIkSA daza prakAranI kahelI che te A pramANe!--1 potAnI icchAthI, 2 krodhathI, 3 kuTuMbanI preraNAthI, 4 svaprathI, 5 upadeza sAMbhaLavAthI, 6 upadeza yAda AvavAthI, 7 rogathI, 8 anAdarathI, 9 devatAnA pratiaiAdhathI tathA 10 satAnanA vAtsalyathI dIkSA levAmAM Aveche. 32. A pramANe varNana karI A adhikAranI samApti karavAmAM Aveche. -> rAtrinuva-dhivA. cAritra kevuM hoya te khatAvI temAMthI ( cAritryamAMthI ) utpanna thatuM OM sukha darzAvavA prayatna zarU thAyache. manuSya sucAritrAnuM sevana karavAnI ghaNI jarUra che, temanA sevanathI asAdhya vastu sAdhI zakAyache. satyAsatyane vicAra karIne grAhya ane tyAjyane Adha thAyache. vyavahAradazAmAM ceAgya vana calAvI pariNAme uttama dAye pahoMcI zakAyache, cAritrayukta manuSya kevA sukhI ane ni:spRha hoyache te paNa temanA sahevAsa sivAya jANI zakAtuM nathI, mATe saMsAramAM sukhI dazAmAM jIvana gALI meAkSapadArUDha thavAnI icchAvALAne te avazya sevya che jemanuM vRttAMta AgaLa darzAvavAmAM AvyuM che ke je vAMcavA-vicAravAthI temanuM vaNu veluM uttama tattva samajAze . ema vicArI A cAritrasukha adhikArane AraMbha karavAmAM Aveche. cAritranI mahattA. anuSTup (o thI 8). taccAritraM na kiM seve, yatsevAvazagaH pumAn / hInavaMzo'pi saMsevyaH surAsuranarottamaiH // 1 // te cAritra (sasAramAM vartavAnI zubha rIti) ne huM kema na sevuM? ke jenI sevAne vaza (AdhIna) rahenArA purUSa hIna vaMzanA hAya tApaNu deva, asura ane uttama purUSAe sevavA yeAgya thAyache. 1. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. tathA cAritramukha-adhikAra. akulInaH kulInaH syAtsadAcAradhurandharaH / vidvaipakSo've, Dveno pratanimeSTaH // 2 // sadAcAra pALavAmAM parAyaNa ( sadAcaraNI ) purUSa, akulIna (hInajAtinA ) hAya tApaNa kulavAna gaNAyache ( thAyache). jema eka pakSamAM (khAjumAM) apavitra-malayukta hAvA chatAM paNa darpaNa (ArIsA) AcAramAM (cAritramAM) zuddha dekhAyache temaja kuLa nIca hovA chatAM paNa sadAMcArathI purUSa nirmaLa gaNAyache. 2. vanI apavitraH pavitraH syAdAso vizvezatAM bhajet / mUrkho labheta jJAnAni, maJjudIkSAprasAdataH // 3 // sundara dIkSAnA prasAdathI apavitra pavitra thAyache, sevaka sarvAdhikAritvane pAmeche, bhUkha jJAna meLaveche; te je adhikArI hAya temane mATe te kahe. vuMja zuM? 3. cAritra sevanArane kAMi paNa alabhya rahetuM nathI. dIkSolbaNaguNagrAmakriyAlInasya dehinaH / jAyante trijagatsampadabdhayaH sarvalabdhayaH // 4 // 1 wwwn dIkSArUpa nirmALa (lagna) guNagaNAnI kriyAmAM Asakta (dIkSAnA uttama guNagrAhI purUSane leAkyamAMnI samagrasa pattie maLeche ke je maLyA pachI kAi paNa labdhi khAkI rahetI nathI. 4. cAritrathI alabhya lAbha. datte mahattvamRdhyAdi, janasya nanu jIvataH / mahAnandrapaduM nisyaM, tte dIkSA patra 2 II , // dIkSA ( manuSyane) jIvatA hoya tyAMsudhI aneka prakAranI samRddhi Apeche ane paraleAkamAM nitya ( nAzivanAnuM) mahA Anayukta sthAna Apeche. pa tathA karmAhikIlanImantraH, saMvegara sakUpikA / ', nirvANa bhUbhRdA sthAnI, tapasyA pAramezvarI / / 6 / / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama je paramezvarasaMbaMdhI dIkSA grahaNa karavI te karmarUpI sapane bAMdhavAne maMtra che, saMvegarUpI rasanI kUpikA che, mekSarUpI rAjAne rahevAnuM sthAnaka che. sArAMza-dIkSAnuM pUNuM pAlana karavAthI karma nAza pAme che, savega vRddhi pAme che ane mokSanI prApti thAya che 6. vaLI- jinA, varSAvartAi i. . sadguNaM vizadaM dIkSAdhvajaM dhanyo'dhiropayet // 7 // dharmarUpI sutAre banAvela manuSya deharUpI mahela upara zuddha ane sArA guNavALI dIkSArUpI dhvajA keI bhAgyazALI purUSaja pharakAve che. sArAMza-manuSyajanma meLavI zuddha cAritra pALavuM. kAraNake pazupakSInI nimAM AvAM cAritrane abhAva che. 7. dukha e sukha che. tadduHkhamapi no dukhaM, nirvAho yatra sundrH| bandhaH zasyaH sumanasAM, nRpAmarazirasthitau // 8 // sUrimuvarI. je dIkSAmAM nirdoSa nirvAha che, tyAM duHkha paNa duHkharUpe nathI; kAraNake deva ke rAjAnA mastakaupara puSpanuM hArarUpe je baMdhAIne rahevuM, te stuti karavArUpa che eTale sukhaprada che paNa duHkharUpa nathI. sArAMza-cAritra pALavAmAM je du:kha dekhAya che te mAtra ajJAnathI ja bhAse che. kAraNake kharuM sukha je mekSa te temAMthI (cAritryamAMthI) ja udbhave che. 8. sarvakaratAM saMyamI (cAritrasevI) sukhI che. upanAti (1 thI 2). na cakranAthasya na nAkirAjo, na bhogabhUpasya na nAgarAjaH / AtmasthitaM zAzvatamastadoSa, yatsaMyatasyAsti sukhaM vivAgham / / 9 / / Amasthita (avarNanIya), sadAne mATe rahenAruM (nAzarahita), nirdoSa, bAdharahita je sukha, saMyamI (tapasvI) ne che te cakravattI rAjAne, Indrane, samagra bheganA adhipatine ke nAgarAjane paNa nathI. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. vaLI-- cAritrasukha-adhikAra. 13 nivRttalokavyavahAravRttiH, santoSavAnastasamastadoSaH / yatsaukhyamAproti gatAntarAyaM, kiM tasyalezo'pi sarAgacittaH // 10 // leAkanA vyavahAranI vRttithI nivRtti pAmelA, satASI, sakaladoSathI nimukta, je saMyamI (tapasvI) vijJarahita sukha meLaveche tene lezamAtra paNa zuM rAgavRttivALA pamAyache? 10. je rAgI che, te du:khI che. sasaMzayaM nazvaramantaduHkhaM, sarAgacittasya janasya saukhyam / tadanyathA rAgavivarjitasya, teneha santo na bhajanti rAgam // 11 // saMzayavALu, vinAzI, pariNAme (anta) duHkha ApanArUM je sukha sarAga manavALAne ( viSayAbhilASIne) che tethI jUduMja nirAgIone che. mATeja sarjanA rAgane (viSayane) sevatA nathI. 11. zuddha cAritravALA sarvaguNasaMpanna gaNAya. vinirmalaM pArvaNacandrakAntaM yasyAsti cAritramasau guNajJaH / mAnI kulIno jagato'bhigamyaH, kRtArthajanmA mahanIyabuddhiH // 12 // subhASitaratnasandoha. jemanuM cAritra (vattana) pUrNimAnA candranA samAna kAntivALu pavitra che, te manuSyane gurU, mAnI, kulavAn, jagatne anusaravA yAgya, sArthaka janmavALA ane buddhizALI gaNavA. 12. cAritranI zreSThatA. temaja. na ca rAjabhayaM na ca caurabhayaM, iha lokasukhaM paralokahitam / varakIrtikaraM naradevanataM, zramaNalamidaM ramaNIyataram // 13 // sUktimuktAvalI. A saMyamIpaNuM sarvottama che. kAraNake zramaNane ( sayaMmI purUSane ) rAjAnA ke cAphnA bhaya rahetA nathI, vaLI te A lAkamAM sukharUpa, paraleAkamAM hitarUpa, Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa4 vyAkhyAna sAhityasarbhagraha-bhAga 2 je. sakSama uttama kItti karanAruM ane rAjAone namavA gya che eTaluM ja nahi paNa sarvanAM mana harIne mokSasukhasudhI pitAnI ramaNIyatA batAve che. 13. tapanuM phaLa keIthI jANI zakAtuM nathI. riLiI (24 thI 6). yadetatsvacchandaM viharaNamakArpaNyamazanaM, sahAyyaH saMvAsaH zrutamupazamaikavataphalam / mano mandaspandambahirapi cirAyAtivimRzana jAne kasyeyampariNatirudArasya tapasaH // 14 // AtmAnuzAsana. je A icchAnusAra vihAra, dInatAvinA bhejana, uttama purUSonI sAthe sahavAsa, upazamarUpa mukhyatrata jenA phaLarUpa che evuM zAstrazravaNuM, nizcalamana, bahAra paNa nizcalatA, lAMbA samaya sudhI paNa vicAratAM huM nathI jANatA ke A kayA udAratanuM pariNAma che? A samagra lakSaNe kAMI cAturIthI tema abhUtapathI prApta thatAM nathI. 14 cakravartI rAjAnA jevo megIne rAjamahela, mahI ramyA zayyA vipulamupadhAnaM bhujalatA, vitAnaM cAkAzaM vyajanamanukUlo'yamanilaH / sphuradIpazcandro virativanitAsaGgamuditaH, sukhaM zAntaH zete muniratanubhUtirnRpa iva // 15 // matRpirAyarAta. pRthvIrUpI suMdara zayana, velA jevA hAtha eja meTuM ozikuM, AkAza e ja caMdanI, anukULa (pitAne joIe te vakhate pharakato) pavana eja vyajana-paMkha, caMdra eja caLakate dIva, virati (vairAgya) rUpI strInA saMgathI harSavALe muni, puSkaLa samRddhivALA rAjAnI mAphaka zAMta thaI sukhe suve che. 15. yogInuM grahakuTuMba. pitA yogAbhyAso viSayaviratiH sA ca jananI, viA lautikanI maganI I Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 parikeda. cAritrasukha-adhikAra. priyA kSAntiH putro vinaya upakAraH priyasahada, sahAya vairANaM prArA thI sa yuvI | 2 | jUttivamurArI. gAbhyAsa je yogIne pitA che, viSayamAMthI nivRtti mAtA che, viveka (zarIramAM) suMdaratA che, nitya niricchA bahena che, kSAnti priyA che, vinaya putra che, upakAra priya mitra che, vairAgya sAhAyaka che ane satveSa ghara che, te gIja sukhI che. 16. sarva devakaratAM vItarAgI sukhI. zArdUlavikrIDita (17 thI 21). tamo nAgapaterbhujaGgavanitAbhogopacAraiH parai stanno zrIsavilAsasaGgamazataiH sArairmurAreH kila / tanno vajradharasya devavanitAkrIDArasainirbharairyatsaukhyaM bata vItakAmamanasAM tattvArthato yoginAm // 17 // kAvyamAlAgucchaka saptama. . tattvathI (yathArtha rIte) je sukha (Ananda) tRSNArahita manavALA gIene che te sarvotkRSTa nAgakanyAnA bhegepacArathI nAgarAjane paNa nathI, zreSTha lakSamIjInA vilAsayukta aneka vakhata saMgothI viSNune paNa nathI ane atizaya devAMganAonA kIDA vaDe Indrane paNa nathI. 17. dIkSA sarvasukhakArI che. vizvAnandakarI bhavAmbudhitarI sarvApadAM kartarI, mokSAdhvaikavilaGghanAya vimalA vidyA parA khecarI / dRSTayA bhAvitakalmaSApanayane baddhA pratijJA dRDhA, ramyAhaccaritA tanotu bhavinAM dIkSA manovAJchitam // 18 // thAya. vizvane Ananda ApanArI, saMsArasAgaramAMthI tAranArI, samagra Apattine kApanArI, mekSamAgane laMghavA (mokSane pAmavA sarvottama nirmaLa becarI vidyArUpa, dRSTithI karelAM pApane nAza karavAmAM daDha bAMdhelI pratijJArUpa Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama ane ramaNIya evI zrIahaMnabhagavAne AcarelI dIkSA saMsArIonA manevAMchitane vistAre (Icchitane pUrNa kare). 18, munine musApharInAM sAdhane, zAnaM yatra puraHsaraM sahacarI lajjA tapaH sambalaM, . cAritraM zivikA nivezanabhuvaH svargA guNA rakSakAH / panthAzca praguNaH zamAmbubahula chAyA dayA bhAvanAyAnaM tanmunimApayedabhimataM sthAnaM vinA viplavaiH // 19 // AtmAnuzAsana. jemAM jJAna agA (mAga dekhADanAre-bhemI) che, lajajA sahacarI che, parUpa bhAtuM che, cAritrarUpI pAlakhI che, sva nivasati che, guNe rakSaka che. zamarUpa jaLathI bharele sIdhe sarala mArga che, dayArUpI chAyA che, evuM bhAvanArUpI yAna (vAhana) munine prayAsavinA Ieele sthAne pahoMcADe che. arthAt I sthaLe prayANa karavA vakhate sAdhananI jarUra paDe che tema A sthaLe paNa kahele sthAne darzAvelAM sAdhanothI pahoMcAya che. 19, rAjA karatAM yogInI adhikatA. vi AnA maghupatitapura jJAminA mobhatA, khyAtastra vibhavairyazAMsi kavayo dikSu pratanvanti nH| itthaM mAnadhanAtidUramubhayorapyAvayorantaraM, yavasmAsu parAGmukhosi vayamapyekAntato nispRhAH // 20 // bhartRharivairAgyazataka. tuM jema rAjA che tema ame paNa gurUnI sevA karIne prApta karelI buddhinA abhimAnathI unnata chIe; tuM jema vibhathI prakhyAta che tema kavio (daze) dizAmAM amArA paNa yazane vistAre che; te he mAnarUpa dhanavALA! ApaNuM bannemAM A ghaNeja aMtara (taphAvata) che je te amArAtarapha bedarakAra rahe che to ame te atyaMta niHspRha chIe. sArA-tuM kevaLa tArA dezane ja rAjA che, amAruM te sarvatra svAdhInatva che, tAre vibhava mApI zakAya te che, amAre vibhava daza dizAomAM prasarelo che. mATe ja ApaNAmAM ghaNeja aMtara che, ane ame te mULathI ja niHspRha chIe jethI te parAmukha rahe te paNa amAruM parAsukha thAvApaNuM nathI, arthAta amene niHspRhapaNathI tArI darakAra nathI. 20. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57. parije. cAritravarNana-adhikAra vegI kuTuMbI chatAM nirbhaya. dhairya yasya pitA kSamA ca jananI zAntizviraM gahinI, satyaM sUnurayaM dayA ca bhaginI bhrAtA mnHsNymH| zayyA bhUmitalaM dizo'pi vasamaM jJAnAmRtaM bhojnmete paca jino va sa the yoninA 22 kumApitaramALA. dhIraja jemane pitA che, kSamA mAtA che, zAnita ghaNu samaya sudhI nI cI che, satya putra che, dayA bahena che, manane niyama bhAI che, pRthvItala zamyA che, dizAo vastra che, jJAnAmRta jemane bhejana che. he mitra! ATalAM jemanAM kuTumbIo che te bhegIne konAthI bhaya rahe che? (keIthI paNa nahi). 21. nispRha mahAtmAnI rAjApati ukti. mAsinI. vayamiha parituSTA valkalaiskhaM ca lakSmyA, . sama iha paritoSo nirvizeSo vishessH| sa tu bhavati daridro yasya tRSNA vizAlA, manasi ca parituSTe korthavAnko daridraH // 22 // matkRthirAta. he rAjana! ame valathI (vRkSanI chAlathI) saMteSa pAmIe chIe, tame lakSmIthI (samRddhithI) saMteSa pAme che, A pramANe vicAra karatAM mAre ane tamAre saMteSa samAna che paNa kharuM jotAM mArAmAM ane tamArAmAM kaMI phera nathI tema nathI (ghaNeja taphAvata che ). jene puSkaLa tRNuM hoya che te daridra thAya che, paNa jyAre mane saMtoSa pAme che tyAre daridra e kaNa ane arthavAna paNa koNa? sArAMza--ame kaSAya vastrathI ane tame kazeya (rezamI) vastrathI saMtoSa pAme che, te pachI daridra koNa? saMtoSa meLavyuM eTale rAjA ane daridra beu sarakhA che; rAjA samRddhithI saMtuSTa rahe che, tema garIba pitAnA (prArabdhAnusAra) je maLe tethI saMtuSTa rahe, te pachI bemAM phera che? kaMIja nahIM. (paraMtu he rAjana tuM asalI hovAthI duHkhI che). 22. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 vyAkhyAna sAhityasaMgraha- bhAga 2 je. saptama tharA (34). arthAnAmIziSe khaM vayamapi ca girAmIzmahe yAvadathai, .. zUrastvaM vAdidarpajvarazamanavidhAvakSayaM pATavaM naH / sevante khAM dhanAdhyA matimalahatathe mAmapi zrotukAmA, mayyapyAsthA na te cettvayi mama nitarAmeva rAjananAsthA // 23 // bhartuharivairAgarAti. he nRpa! tame jema dravyanA adhipati che tema ame paNa jarUra jeTalI (arthavALI) vANunA adhipati (puSkaLa zAstravettA) chIe, tame jema laDavaiyA che, tema vAdaka (vAda karanArA) nA abhimAnarUpI varane teDavAmAM amArI puSkaLa caturAI (laDAInI kavAyata) che, jema dhanADhaya purU tamane seve che tema aMtaHkaraNanI zuddhine mATe zrotAo ane seve che, (amo tamArAthI uMcI samRddhivALA chIe) chatAM amArA upara tamane je AsthA (mAnadRSTi) na hoya te tamArA upara ane AsthA cheja nahi. 23. zramaNatvavinA anya vastu dukhaprada che. no duHkarmaprayAso na kuyuvatisutasvAmidurvAkyaduHkhaM, rAjAdau na praNAmo'zanavasanadhanasthAnacintA na caiva / jnyaanaaptilokpuujaa prazamasukharatiH pretya mokSAyavAptiH, .. zrAmaNye'mI guNAH syustadiha sumatayastatra yatnaM kurudhvam // 24 // sUktimuktAvalI. he uttama buddhizALIo! zramaNatvamAM dukhaprada kamene prayAsa nathI, kharAba strI, putra, svAmInA durvAkyanuM duHkha nathI, rAjAdine namavAnuM nathI, bhajana, vastra, dravya, sthAna AdinI cintA paNa nathI, jJAnanI prApti, lekamAM pUjA, zamanAM sukhamAM prIti, ane mRtyubAda mekSAdinI prApti thAya che. A badhA guNe zramaNatvamAM che mATe temAM prayAsa kare. 24. kevAM sAdhanothI sukha utpanna thAya te batAvI A cAritrasukha adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. cAritraduHkha-adhikAra. -* cAritraduHkha - adhikAra. cAritravrutta adhistara. eg= 59 dareka kAryamAM pravRtta thatAM pahelAM te kAya karavAmAM ane chevaTasudhI 50% tene nibhAvavAmAM kayA kayA prakAranAM saMkaTa prApta thAyache? te jANuvAnI prathama jarUra che. jyAre jaganAM kAryamAM paNa Ama nirIkSaNa karavuM paDeche tyAre me kSeApayeAgI cAritra je sarva zAstronA mULarUpa che tenA AraMbhamAM tathA tene cAvajavitasudhI nibhAvavAnA kAryamAM tenAM sukha jANavAnI sAthe temAM kaI kaI jAtanAM duH khA (vighna) prApta thAyache te caritrAnurAgI sAdhu Ae prathama pade jANavAnI ghaNIja jarUra che. kAraNake eka janasaMgha eka raste javAnA hoya te paNa te rastAsaMbaMdhI aDacaNeAne prathama samajI pachI te mArga cAleche eTale amuka hade gAma Aveche, amuka hade nirjaLa pradeza Aveche, amuka hadamAM cAranA bhaya raheche vigere, tema cAritramArga dvArA muktipurImAM javA icchatA yativaryAMe te mAganAM vighnA jANuvAM joie. jenuM digdarzana karAvavA A adhikArane AraMbha karavAmAM Aveche. eTale sAvaceta rahI te duHkhAthI khacI muktipurImAM nirvijJa rIte sAdhue jai zake AvA ddeza che. ahiMsAvratanI duSkaratA. anuSTupa (2 thI 22). samayA savvabhUesu sattumittesu vA jage / pANAyavAyaviraI jAvajjIvAe dukkaraM // 1 // jagamAM saghaLA zatrue ane mitrAupara samatA rAkhavI ane koi paNa jaMtunI hiMsA karavI nahiM. jIvitaparyaMta prANAtipAtaviramaNavrata pALavuM e kharekhara mahA kaThina kAma che. 1. * uttarAdhyayana sUtranA 19 mA adhyayanamAM jyAre mRgAputra cAritra grahaNu karavAnI AnA leche tyAre tenAM mAtApitA te putrane cAritra pALavAnI duSkaratA sUcaveche. gAthA 1 thI 19. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya grahuM ---bhaMga 2 ne satyavrata. niccaMkAlappamatteNaM musAvAya vivajjaNam / bhAsiya hiyaM saccaM niccA utega dukkaraM // 2 // yAvajravita apramatta rahI sAvadhAnapaNe jUhuM bhASaNa bilakula na khelavuM. hamezAM upayegapUrvaka hitakArI satya vacanaja khelavuM. eTale mRSAvAdaviramaNavrata pALavuM, mahA kaThina kAma che. 2. cArIne tyAga. dantasohaNamAissa adattassa vivajjaNaM / aNavajjesa Nijjassa giNhaNA avi dukkaraM // 3 // daMtazeAdhanamATe tRNu mAtra paNa dIdhAvinA gratuNu na karavuM. nirdoSa ane eSaNika anna jaLa levuM te atyaMta kaThina kAma che.. brahmacaryavrata sAma viraI anaMbhacerassa kAmabhogarasannuNA / ugaMmatrayaM vambhaM dhArayantraM sudukkaraM || 4 || kAmabhoganA mIDA svADhane jANunA manuSyee viSayaparityAga karavA te atyata kani che. kaThinamAM kaThina praznapatrata pAlana karavuM te mar3A muzkela che. 4. parigrahatyAgavrata. arraajy pariggahavivajjaNA / savvAbhaparivAo nimmamataM sudukkaraM // 5 // dhana, dhAnya, dAsadAsInA samUha ityAddhi tamAma parigrahumAtrane tyAga karavA ane AraMbha tajI deze. mamatrarahita nirdethabhAve vicaravuM te atyaMta Tina kAma che. 5. rAtribhAjanatyAgavratanI duSkaratA, devi AhAre rAibhoyaNavajjaNA / sanihI saMcao ceva bajjeyanvo suduSaraM / / 6 / / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. cAritraduHkha-adhikAra. 1 azana ( roTalA-roTalI vagere) pAna (pANI ke cA vigere) khAdima (sakeA ke lIle| mevA vigere) svAdima (pAna sApArI vigere) padArthA rAtrimAM khAvA nahi eTaluja nahi paNa rAtrimAM (pANI sivAya kazu rAkhavuM nahi. te pramANe AvatA divasane sArU kai padArthane saMgrahuM karavA nahi mATe caritra pALavuM te kaThina che. 6. akosA durakasejA ya taNakAsA jalametra ya // 7 // bhUkha, tRSA, TADha, uSNutA, DAMsa, maccha2 Adi kSudra jaMtunI pIDA; kaThora vacana ane cAra prakAranI duHkha zayyA (ThANAMgajInAM ceAthA ThANAmAM kaDI che) tRNAdi kaThaNu sparza, zarIrane mela, paraseve, malina kapaDAM vagere duHkha sahuna karavuM ghaNuM kaThina kAma che. 7. tathAM - parISaheAnI duSkaratA. chuhA tahAya sIunhaM daMsa masagatreyaNA / -- tAlaNA tajjaNA caiva vahabandhaparIsahA / dukkhaM bhirakvAyariyA jAyaNA ya alAbhayA // 8 // kAinI avaLI samajItIthI sAdhuupara mAra paDave, tiraskAra thAya, vadha thAya, dhana Adi parISA sahana karavA tathA bhikSA mAgI nirvAhu calAvavA, leAkalajajAmATe vastrAdikanI yAcanA karavI ane yAcanA bhaMga thavAthI duHkha utpanna thAya e sahana karavu, te du:khanI parAkASThA che. 8. vaLI-- kAyA jA imA vittI kesaloo ya dAruNo / dukkhaM bambhavvayaM ghoraM dhAreu ya mahappaNo // 9 // ( 1 ) potavRtti eTale kamutara jema peAtAnA peTamAM joie teTaleAja khArAka leche paNa te saMgraha karatuM nathI tema sAdhupuNye anna vigerene saMgraDu karavA nahi tathA (2) kezane lAva karavA ane (3) mana, vANI tathA zarIrathI temaja karavuM, karAvavuM ke anumedavuM e cha sAdhanathI macI zuddha brahmacarya vrata pALavuM e (katavRtti, kezaleca, brahmacayavrata pALavuM) ghaNuMja azakya kAma che. 9. mAtA-pitAne putraprati upadeza, suhoo tumaM puttA sukumAlo sumajjio / ma DusI babhU tumaM putA sAmaNNamaNupA liyA / / 10 // ca Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama e vhAlA putra! tuM atyaMta sukhI jIva cho, parama sukumAra ane atyaMta ArAmavALo amIra che, tethI ja e pyArA ! tuM cAritra pALavAmAM barAbara zaktivALo banI zakIza nahi. 10. cAritra guNane tela asahya che. jAvajIvamavissAmo guNANaM tu mhmbhro| guru u lohamAro vva jo puttA hoi duvvaho // 11 // jaMdagIparyata cAritrane beje uThAvo, e mastakaupara atyaMta vajanadAra loDhAnA bhAra kharekhara kaThina che. 11. saMjamanI prApti duSkara che. AgAse gaMgaso u vva paDisoo vva duttro| .. bAhAhi sAgaro ceva tariyavvo guNodahI // 12 // parvatamAMthI paDatI evI gaMgA tenA pravAhamAM sAme pUre taravuM, athavA be hAthavaDe mahAsAgara tarI ja jema muzkela che; tema guNasamudrarUpa saMjamane taravuM bahu kaThina che. 12. cAritra nibhAvavAmAM muzkelo. vAluAkalo ceva nirassAe u saMjame / asidhArAgamaNaM ceva dukkaraM caritraM tavo // 13 // jema retInA kavala nIrasa ane lukhA hoya che tema prathama te sAdhupaNuM nIrasa che temAM paNa je tapazcaryA karavI che te te kharekhara khadhArAupara cAlavAjevuM mahA kaThina che. 13. tathA ahI vegaMtadiThIe caritte putta dukkare / javA lohamayA ceva cAveyacA mudukkaraM // 14 // jema sarSa bArIka najarathI cAlavAnI jagyAmAM eka dhyAna rAkhI cAle che tema te vhAlA beTA! tAre paNa cAlavAnI jarUra che. e mINanA dAMtathI loDhAnA java cAvyA arebara che eTale saMjama (saMyama) pALa mahA kaThina che. 14, Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. thI-- cAritraduHkha-adhikAra, jahA aggisihA dittA pAuM hoi sudukaraM / taha dukkaraM kare je tAruNe samaNattaNaM // 15 // jema punaH punA atyaMta pralita thayelI agnizikhAne pIvI kahena che; tema yuvAvasthAmAM sAdhupaNuM dhAraNa karavuM mahA duSkara che. 15, temaja jahA dukkhaM bhare je hoi vAyarasa kotthalo / tahA dukkhaM kare je kIveNaM sAmaNattaNaM // 16 // 63 jema kapaDAnAM keAthaLAmAM havA bharI rAkhavI azakya che; tema kAyara purUSoe cAritra ArAdhavuM azakya che. 16. tathA-- jahA tulAe toleDaM dukkaro maMdaro girI / tahA niyanissaMkaM dukaraM samaNattaNaM // 17 // jema tAlavAnAM trAjavAmAM merU parvatane jokhIne vajananuM mApa kADhI zakavu te kaThaNu che; tema cokkasa ane cAkhI rIte daza prakAre sAdhupaNuM pALavuM te ghaNuMja kaThaNa che. 17. vaLI-- jahA bhuyAhiM tariDaM dukkaraM rayaNAyaro | tahA aNuvasanteNaM dukkaraM damasAyaro / / 18 / / jema bhuMjAvaDe agAdha samudra tarI, pAra utaravuM duSkara che; tema anupazAMta che viSaya-kaSAya jenA evA jIvAne kSamAsAgara-sayama cAritravratasAgara taravA kaThina che. 18. bhAga bhAmavyA pachI sAdhu thavAnA upadeza bhuMja mANussara bhoge paMcalakakhaNae tumaM / bhuktabhogI tao jAyA pacchA dhammaM carissasi // 19 // uttarAdhyayanasUtra - adhyayana 19 muM. e pyArA putra! zabda, rUpa, rasa, gadha, sparza, e pAMca prakAranA manuSyasa'badhI uttama bhAga tuM bhogavI le ane A vhAlA beTA! tuM bhuktabhAgI thayA pachIja vRddha avasthAmAM sukhe cAritradhama aMgIkAra karaje, 19. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja wwwwwwwwwwww vvvvvvvvvvvjawwww vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama mahAdika je cAritranAM mahA dukhe che tene choDI devAM. triI mohamarohaH prasarabhivAryaH, sa krodhayodho hRdaye na dhAryaH / mAno na mAnyo madalobhamAyA, duHzIlajAyA iva yatra heyAH // 20 // jemAM meha (mehanI kama)ne praha (aMkura) te jyAM utpanna thAya ke tenuM nivAraNa karI devuM ane krodharUpI dhAne hRdayamAM dhAraNa na kare. mAna (abhimAna) ne mAna na ApavuM, tathA mada (ve), lebha ane mAyAne duSTa svabhAvavALI strIonI mAphaka tyAga karI de, arthAta meha, krodha, mAna, mada, lebha ane mAyA A badhAM cAritrane duHkharUpa che tethI tejI devAM joIe. 20. sAMsArika mamatAtmaka viSaye paNa cAritrane duHkharUpa che. upajAti. parIpahA yatra sadaiva sahyA, na cittavRttiviSayeSu yojyA / AjanmacaryA bahudhA tapasyA, na kApi kAryo mamatA vapasyA // 21 // jemAM hamezAM parISaha je bAvIza prakAranA che tene sahana karavAja ane ci. ttanI vRtti viSamAM na joDavI. janmathI maraNuparyata ghaNA prakAranI tapasyA karavI ane kaI paNa divasa mamatAnuM kSetra na vAvavuM arthAt sAMsArika mamatAtmaka viSayemAM Asakta na thavuM ane Akhe janma tapasyAmAM gALa. 21. hAsya vigere cha prakAranA ke cAritranA dukharUpa che. duHpAlazIlaM paripAlanIyaM, vairAgyaratnaM hRdi lAlanIyam / bhUmyeva sarvA sahatA vidheyA, hAsyAdiSaTkopacitiH praheyA // 22 // je zuddha cAritra duHkhathI pAlana karI zakAya tevuM che, te cAritranuM yathArtha rIte paripAlana karavuM. bIjA sAMsArika hIrAmetInA dAgInArUpI rannene vicAra * jAti-kuLa-baLa-rU5-tapa-lAbha-sUtra ane moTAI e ATha prakArane mada eTale garva. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. * cAritrasukha-adhikAra.. cheDI vairAgyarUpI rananuM hRdayamAM pAlana karavuM. pRthvInI mAphaka sarva prakAranI sahanatA rAkhavI ane hAsya, sukhamAM rati, duHkhamAM arati, bhaya, zeka ane durgAchA Ama cha prakAranA kaSAyanA samUhane tyAga kare. arthAt cAritramAM hAsyAdika de che tene tajI saccAritranuM pAlana karavuM kaThina che. 22. grAhya vastu, upanAti (rarU-24). mahAvratAmaya'nagAtibhAro, vizrAmavarja zirasaiva dhaaryH| bhikSAzanaM bhUzayanaM navInadhyAnAnusandhAnamaho sadaiva // 23 // pAMca mahAvratarUpI kalpavRkSono ati bhAra vizrAma lIdhA sivAya pitAnA mastakaupaja dhAraNa kare. bhikSAnuM bhajana jamavuM, pRthvIupara zayana karavuM ane AnandapUrvaka sadA ISTadevanA dhyAnanuM navIna navIna rIte anusaMdhAna karavuM. 23. pravrajyA levAne taiyAra thayelA sukumAra aMgavALA pitAnA be putrane tenAM mAtApitA kahe che ke cAritranA pAlanamAM ghaNAM dukhe che. ityevamAdimacuraprakArAzcAritrarAmAramaNIyahArAH / / zirISapuSpAdhikasaukumAryavadbhyAM bhavadbhyAM tu kathaM prapAlyAH // 24 // naravarmaratra. 'he putra! ema upara kahyA pramANe jenA ghaNA prakAre che evA cAritrarUpI sundara strIonA sundara hAranuM zirISa nAmanA pukaratAM adhika sukumAratA (kemalapaNu) vALA tame banne jaNAe kema pAlana karI zakaze? arthAta tame banne jaNa sukamala che tethI A mahA kaThina vrata kema pAlana karI zakaze? 24. cAritra pALavuM e kAyara purUSanuM kAma nathI paNa zasvIrakuMja kAma che. kAraNa ke cAritramAM aneka duHkhe utpanna thAya che kharAM paNa mokSarUpI maNi pAse te zaMkhalAM samAna che ema batAvatAM A cAritradu:kha adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakSama WEF:* vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAgaraje, - pramAditya-dhAra. Ex * * 62.4v=v vvvvvvvvvvvvv cAritrapAlana mahA kaThina che. te pramAdI manuSyathI thaI zatuM nathI. mATe Socha7 pramAdane sarvathA tyAga kare jaIe. vicAra karavuM joIe kepramAdI manuSyanuM sAdhAraNa lokika kArya paNa siddha thaI zakatuM nathI tyAre paralesaMbaMdhI mAkSasAdhaka karmamAM je pramAda rAkhe te mekSAdi kayAMthI prApta thaI zake? eTale pramAdI manuSyanAM aihika pAralekika banne kAryo vinAza pAme che, mATe sarva rIte pramAdane tyAga kare. nItimAM paNa kahyuM che ke - gAyiM ri manuSkALa, zArIro mariy: >> arthAt pramAda (Alasya) te manuSyanA zarIramAM rahela mahAna zatru che, eTale anya zatru te bahAra rahI herAna kare che, paraMtu A zatru te pitAnA zarIramAM rahI nAza kare che. te te pramAdathI tathA mokSAdi sAdhananA je vidvarUpa ATha prakAranA made, pAMca IndriyenA trevIza viSaye, cAra kaSAya, nindA, cAra vikathAe jene zAstrakAroe pramAdarUpa kahyA che temAMthI paNa jIva pote bacI mekSasukha meLavI zake te viSaya samajAvavA mATe A adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che. pramAdasamAna jagatmAM kaI aniSTaka nathI. manuSyan (ra thI 3). pramAdaH paramadveSI, pramAdaH paramaM viSam / pramAdo muktipurdasyuH, pramAdo nrkaalyH||1|| pramAda (gAphalatA) e parama duzmana che, pramAda heTuM jhera che, pramAda muktirUpI purIne cerarUpa che. arthAta muktirUpI purImAM jatA yatinA saMyamAdi brAtA vigerene pramAdarUpI zatru harI jAya che. jethI muktipurImAM pahoMcI zakAtuM nathI ane pramAda narakanuM ghara che, eTale muktipurImAM janArane narakAlayamAM mekalanAra pramAda che. 10 mahAsarSakaratAM paNa pramAda vizeSa dukhaprada che. pramAdasya mahAhezva, dRzyate mahadantaram / AdhAdbhave bhave mRtyuH, parasmAjjAyate na vA // 2 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. pramAdatyAga-adhikAra. 67 pramAda ane mahAna sarpanuM mhATu antara dekhAyache. eTale pramAthI janme. janme mRtyu. jIvane prApta thAyache eTale pramAdIne janmamaraNa TaLatuM nathI ane sarpathI maraNa thAyache athavA maMtrAdi upacAra maLe te vakhate manuSya jIvI paNa jAyache. arthAt pramAda erI nAgakaratAM paNa vadhAre duHkhaprada che. 2. pramAdI yatinI pratrajyA niSphaLa che. ' kaSAyA yasya nocchinnA, yasya nAtmavazaM manaH / indriyANi na guptAni matrajyA tasya niSphalA // 3 // krodha, mAna, mAyA ane lebha Ama cAra prakAranA kaSAye je muninA ucchinna thayA nathI arthAt nAza pAmyA nathI tema jene peAtAnuM mana AskrIna nathI ane jeNe indriyAne niyamamAM rAkhI nathI te sAdhunI pratrajyA niSphaLa jANavI. 3. pAMca prakAranA pramAda, bA. maddavisasAyA niddAvigahAyapaMcamIbhaNIyA / e e paMcapramAyA jIvaM pADanti saMsAre // 4 // ATha prakAranA mada, pAMca iMdriyAnA trevIza viSaya, cAra kaSAya, niMdA, cAra vikathA ( srIkathA, bhattakathA, dezakathA, rAjyakathA) e pAMca pramA jIvane sa'sAramAM nAkheche. 4. sarva du:khAnuM kAraNu mamAda che. sragdharA. yatsampattyA na yuktA jagati tanubhRto yacca nApadvimuktA, yannAdhivyAdhihInAH sakalaguNagaNAlaGkRtAGgAzca yanno / yanna svarga labhante nikhilamukhakhArna mokSasaukhyaM ca yano, duSTaH kalyANamAlAdalanapaTurayaM tatra hetuH pramAdaH // 5 // sUktimuktAvalI. jagamAM je manuSya nirmAMna che ane duHkhAthI mukta thatAM nathI ane je mAdhi (manapIDhA ) vyAdhi (dehapIDA) thI mukta thatAM nathI, tema samagra Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama guNagaNethI suzobhita aMgavALA je thatA nathI, samagra suonI khANarUpa evA svargane pAmI zaktA nathI, tema je (sarva prakAranAM sukhanA mugaTarUpa) mekSasukhane paNa pAmI zakatA nathI te samagra vipattionuM kAraNa A duSTa pramA daja che ke je puNyakarmonI paMktionA nAzamAM pravINa che, mATe pramAdane sarvathA tyAga kara. 5. pramAdane julama. "e vAMsalaDI, veraNa thaI lAgI tuM trajanI nArane "--e rAga. * e ALasaDI, zA mATe tuM baMdhIvAna banAve ? zida vaNavAM ke, kAma cukAvI tuM nukasAna karAve?--Teka udyama karatAM kei aTakAve, te te para dAjha dile Ave; paNa tujapara te baLa nava phAve- e ALasaDI. 6 te kara jene kabaje kIdhA, jANe baMdhanathI bAMdhI lIdhA; teNe tarata udyoga tajI dIdhA- e ALasaDITa 7 tuja vaza na zake Thaga eka bharI, jANe heya caraNamAM heDa dharI; tuM jerAvara julamI ja kharI- e ALasaDI. 8 tuM vAMcatAM vArI rAkhe, jANe te pATA bAMdhyA AMkhe; te pustaka tarata tajI nAkhe-- e ALasaDI. 9 nathI ratI tuM bhaNatara bhaNavA nathI detI guNa prabhunA gaNavA; nathI detI lAbha ati laNavA- e ALasaDI. 10 nathI detI jara ke jaze raLavA nathI detI mitrone maLavA; nathI detI zikhAmaNa sAMbhaLavA- e ALasaDI 11 tuM daridratA denArI che, kAyAne avaguNakArI che, tuM nikSe bahuja naThArI che- e ALasaDI. 12 ane dilamAM bahu tujathI DarIe, tane svane paNa nahi saMgharIe, duzamana gaNI dUra sadA karIe- e ALasaDI. 13 manaheracha anaqyAlaMkAra, ALasathI abhimAna eTaluM te uttama che, abhimAnI che te mAna tAkavAne Teka che; labhI paNa ALasudhI lAyaka lekhAya leza, lAlacathI lai bese udyama aneka che, Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. digdata--adhikAra. kAthI jana kaThaNa kathanathI kuMcAla DhAMke, vadhAre nahi tApaNa * eTalA viveka che ; ALasane phrenA jevI kahu dalapata kahe, ALasa samAna bhuMDI ALasaja eka che ; dalapatarAma. 69 14 pramAthI iSTa sthAne paheAMcI zakAtuM nathI mATe tene avasya tyAga karavA joie ema vAraMvAra khatAvI A pramADyAga adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. -trita badhiAra. 3 004 ma pramAdratyAgI--dha dRDha zrAvakoe niyamapuraHsara amuka hudasudhIja daza 9 dizAomAM gamana Agamana karavuM temAM lakSya kheMcavAsArU adhikAra. Ara bhAyache. paldes zrAvakAnuM chaThThu viviratitrata kaheche, upajAti. vidikSu dikSurdhvamadho garyat, sImApramANaM kriyate vidhijJaiH / lolAmbudheH setusamaM viziSTaM, SaSThaM bhavedigvira tivrataM tat // 1 // naravarmacaritra. izAna vigere vidizA, pUrvAdi dizAe, nIce ane upara gatinuM (javAnuM) je sImAnuM pramANu vidhijJa mahAtmAoe kaheluM che, arthAt zrAvaka gRhasthe eTalA sthaLamAMja javuM, AAvavuM, karavuM. te pramANe je zrAvaka gRhastha varte che te capala samudranA kAMThA samAna uttama eTale ke samudra ghaNA capala che, paraMtu je kAMDAupara gati karatA nathI tenA sarakhuM zrAvakanu chaThTha viyiti nAmanuM vrata che. 1. saMsAramAMthI tRSNAhita kema thavuM tene mATe A eka leAkamAM maryAdA khatAvI A digdata adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa'graha--bhAga 2 jo. - vitRSNamAMsAzanadUSaNAbhAvakhaMDana - adhikAra 70 sama manakalpita yuktithI mAMsanuM bhakSaNa karavuM nahi. indravajrA. sRddhi vinA bhakSayato na doSo, mAMsaM narasyAnnavadastadoSam | evaM vacaH kecidudAharanti, yuktyA viruddhaM tadapIha loke // 1 // Dong 7 tu SNArahita thavAmATe digdatanA adhikAramAM pravAsanI paNa heda rAkhavI tApachI anya sAMsArika vyavahuArAmAM maryAdA jALavavAnuM enI meLeja samajAyache, Ama chatAM bhAjanAdi vyavahAramAM maryAdA mUkanArAone jovAthI temanAtarapha kadAca keAinI vRtti asthira thai avaLA valaNavALI ane te tethI patita thavAyache ema dekhADavAne te bheAjanAdi vyavahAramAM maryAdA mUkanArAonI aceApyatA khullI karavA tathA keTalAka dAMbhika masANI yatimaLye ema kaheche ke ame tRSNArahita chIe jethI amAre mAMsabhakSaNathI kAMi pratyavAya (pApa) nuM kAraNu nathI tevA vAmamAgIene samajAvavA khAtara A adhikAra AraMbha che--eTale A adhikAranuM nAma viztuLamAM tArAbaLAmAvaravRMdana ApavAmAM AvyuM che tene artha tRSNArahita purUSo mAMsanuM bhakSaNa kareche temAM doSa lA gatA nathI A khAmatanuM khaMDana che. tRSNAvinA mAMsanuM bhakSaNa karanAra purUSane pApa lAgatuM nathI kAraNake te mAMsa annanI mAphka doSarahita che, ema keTalAka purUSo A leAkamAM je vacana uccAreche te vAkya paNa yuktithI virUddha che arthAt manuSyabuddhine aMdha besatuM nathI. 1. mAMsaupara abhirUci hAya tAja mAMsabhakSaNa thAyache. 35nAti. AhAravarge sulabhe vicitre, vimuktapApe bhuvi vidyamAne / ', prArambhaduHkhaM vividhaM prapoSya, cedasti gRddhirna kimatsi mAMsam || 2 || subhASitaratnasandoha Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A , pariphA. bhogapabhoga-adhikAra 71 pUrva padyamAM vATIne evo mata che ke kAmanArahita bhakSaNa karatuM mAMsa, anna barAbara che te bAbatanuM khaMDana karatAM kavi jaNAve che ke je tAre taSNA na hoya te pRthvImAM judA judA prakArane pAparahita AhAravaga (annAdi padArtha) sulabha rIte maLI zake che chatAM vividha prakAranA AraMbhanA duHkhane piSIne tuM mAMsa zAmATe khAya che. ame tRNAthI mAMsa bhakSaNa karatA nathI, jethI nirdoSa chIe, te kevaLa teonuM dhUrtApaNuMja che; kAraNake te loko je pazuonI hiMsA karI je saMpAdana kare che, te zuM mAMsa nathI? eTale zuM anna thaI gayuM che? arthAta ke te mAMsaja che. mATe mAMsAhAra karanArA dAMbhikone daMbha A uparathI prasiddha thAya che; kAraNake gRddhi (IcchA) vinA pazuhiMsA thatI ja nathI. 2. ema siddha karI A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. AvI ja rIte anya vyavahAramAM paNa maryAdA mUkAya temAM doSa rahela che. 3. muM: menejameLavrata-adhikAra. | - che jemAM mAMsaniya che tema vyAvahArika vastumAM paNa maryAdAnI apekSA che che sAMsArika pratyeka viSayamAM amuka hada sudhI ja AgaLa vadhavA jevuM che. je viSane bhega svataMtra rUcine anusarIne thAya te kAMI temAM AgaLa vadhavAnI hadaja rahe nahi ane tene kadI paNa cheDo Ave nahi tema temAM dharma-adharmanuM bhAna paNa rahe nahi, mATe dharmazAstropara zraddhA rAkhI temAM kahelI maryAdAnuM ullaMghana karavuM nahi. e bahu jarUranuM che. janasamUhane bhega (bhejanAdi je eka vakhataja upayogamAM Ave che te) ane upabhega (strI, vastra, zayyAdi je aneka vakhata gavAya che te) ane dehAdinA nirvAha athe teno upayoga paNa kare paDe che, paraMtu temAM (grahaNa karavAmAM) paNa Arya mahAtmAo jene vihita kahI gayA che, tene grahaNa karavuM ane jene niSedha karI gayA che, te vastuo grahaNa na karavI, te bAbatanuM digdarzana karAvavA sArU A adhikAranI zarUAta karavAmAM Ave che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa jItubhAga 2 jo, sama zrAvakAe padAthAnA bhAgeApabhAga amuka pramANamAMja levA. upajAti. kurvanti saMkhyAM bhavina bhogopabhogayoryatra vicitrarUpAm / tatsaptamaM pApanivRttihetu bhogopabhogavatamAhurAryAH // 1 // jemAM uttama zrAvakA bhAga tathA upabhAganI bhinnabhinna rUpavALI saMkhyA kareche eTale " amuka padAthaeNdhvaja upayegamAM levAM te ATalI sa`khyAsudhI vigere" pApAnI nivRtti (nivAraNa ) nA kAraNarUpa te sAtamuM zrAvakAnuM lAge 5bhAga nAmanuM vrata Aya muniee kahyuM che, 1, bhAga tathA upabhoganuM spaSTIkaraNa. havA (1-4). pAnAnapuSpAdikamekavAraM yadabhujyate prANibhireSa bhogaH / strIvakhAdiranekazo yat, sambhujyate taddhanupabhogayogaH // 2 // dUdha vigerenuM pIvuM, anna ane puSpa vigere je manuSyathI eka vAra bhAgavAyache, te bhAga kahevAyache ane strI, vajrA, khATalA vagere je aneka vAra lAgavAyache tethI te upaleAga kahevAya. ra, 3 jemAM aneka jantuonA nAza thAyache evA bhAganA padArthano tyAga karavAnI bhalAmaNa. ', asmin vrate yadvahupApamUlaM mUlaM phalaM kandanizAzanAtham / tadarzanIyaM viratipannaiH, zrIdharmapIyUSarase rasajJaiH // 3 // zrAvakAnA A bhAgAbhAga nAmanA sAtamA vratamAM je mULa, phaLa, kandanuM lakSaNu tathA rAtribheAjana vigere je bahu pApanA mULarUpa che, arthAt jenA grahaNamAM aneka jantuone nAza thAyache te vastu, vairAgyane prApta thayela ane zrIjainadharmarUpI amRtanA rasanA tattvane jANanArA evA purUSAe vajI devI. 3. mahA pApavALuM aMgArakarma (bhaThThI) vigere choDavAnI bhalAmaNa. 35nAti. aGgArakarmAdikamugrapApasampAdakaM paJcadazaprakAram* | pacaNDa duHkhamadamaGgabhAjAM tyAjyaM mahArambhakaraM kukarma // 4 // naravarmacaritra. * 1 iMgAlama--luhAra, kuMbhAra vigere bhaThThInuM kAma, '' Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. ana dhrusvrata-adhikAra, ugra pApAne sapAdana karanAra, dehadhArI jIvAne pracaMDa du:kha ApanAra, pandara prakAranuM mahArabha karanArUM aMgAraka vigere je kukarma, tenA dha zrAvakoe tyAga karavA. arthAt jemAM bhaThThI vigere sadA rahevAthI aneka jantu nAza pAmeche evuM sukhaDiyA, rasAyA vigerenuM ka` na karavuM. 4. kevA prakArane vepAra na karavA joie e paNa A uparathI TukamAM darzAvI A bhAge pAgavrata adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. B *-* anarthataMtrata-triAra. sa sArIe bhAga ke upabhoga bhogavavA kharA paNa temAM keine duHkha thAya tevuM kAMI kAma, tevA kAMi vepAra ane tevA kAMi paNa vicAra na karavA, tevAM ananAM sAdhane rAkhavAM nahi ane te kAine pUrAM paNu pADavAM nahi ane TUMkAmAM jemAM phAgaDha prANIonI hiMsA thAyache te kAmAMthI nivRtta thayuM, te mAkhata jaNAvavA A adhikArano AraMbha karavAmAM Aveche. 10 03 2 vana3 zakaTaka -vana kapAvavuM vigere. --gADI, gADAM banAvI vecavAM te. 4 bhATaka--gADI, gADAM vigere bhADe devAM te. 5 Tikaka--khANa ( pRthvI) vigere khAdAvavAnA vepAra 6 datavANijya--hAthIdAMta, kastUrI vigerenA vepAra. 7 lakhavANiya--la --lAkha, gaLI vigerenA vepAra. 8 rasavANiya--madya, madha vigerene vepAra. 9 viSavANijya--sAmala vigere jherane vepAra. 10 phezavANiya--pazunA vALanA vepAra. 11 caMpilanaka---dhANI vigere yaMtrane vepAra 12 nilla chaNaka--prANInAM aMgachedana jemake geAdhalA karavA vigerenA vepAra. 13 vAgga dAvaNyA--agni saLagAvI dAha melave. 14 jalazASaka -- taLAva, nadI vigere zASaNa karAvavAnA vepAra. 15 manuSNeA tathA hiMsaka pazune vikruya--strIe tathA kutarA vigerene vepAra. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 jo, cha vastu levI devI nahi. anuSTup . na grAhyANi na deyAni SaD vastUni ca paNDitaiH / agnirmadhu viSaM zastraM, madyaM mAMsaM tathaiva ca // 1 // sama purALa. agni, madha, jhera, hathiyAra, dArU ane mAMsa A cha vastu vidrAna purUSAe peAte kAinI pAsethI grahaNa karavI nahi ane koi manuSyane ApavI paNa nahi. (kAraNake temAMthI hi'sA utpanna thAyache. ) 1. dayALu aneka pApathI aTakeche. upajAti. anarthadaNDAdviratiM bhajantastyajantyapadhyAnamihArttaraudram / pApopadezaM bahuhiMsradAnaM nityaM pramAdAcaraNaM prabuddhAH // 2 // naravarmacaritra. nirarthaka daMDathI ( khIjAne vRthA pIDavAthI) jeo nivRtta thayA che eTale dUra rahyA che evA vidvAn purUSo A leAkamAM AtaMrIdra nAmanA krutsita dhyAnane ane bahu hiMsAyukta dAnanA tathA pApanA upadezane tema pramAdayukta evA AcaraNanA haMmezAM tyAga kareche. ra. hAya lAMbA ne jIbha TUMkI tenu kAraNa matAveche. "eka kavie kahyuM che ke, izvare (kudarate) ApaNane hAtha e ApyA ane te paNa ahu lAMbA banAvyA, paga e ApyA ne te paNa ghaNA meTA anAvyA, kAna e ApyA, AMkhA be ApI, nasakarAM e ApyAM ane jIbha ekaja ne te paNa TukI kema manAvI? A bahu gaMbhIra ane rahasyane prazna che. mANasanAM kAmeAuparathI tenI icchAnuM anumAna thAyache. X x X X lAbha meLavavAmATe mANasa sahelAithI game tyAM jai zake temATe tene moTA ne majabUta paga ApavAmAM AvyA che. mANasa peAtAnI icchA " svargavimAna. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAAAAAAAAAAAAA pariracheda. sAmAyikavrata-adhikAra. 75 mujabanI bhalI cIje meLavI zake ane te bIjAone ApI zake, mATe tene addabhuta zaktivALA lAMbA hAtha ApavAmAM AvyA che ane mANasa be vakhata sAMbhaLIne, be vakhata najare joIne, eka vakhata bole te mATe tene be kAna, be AMkha ane eka jIbha ApavAmAM AvI che; paNa ApaNe ethI ulaTIja rIte varatIe chIe. pUruM sAMbhaLyA vinA ane pUruM jeyAvinA abhiprAya ApIe chIe. paNa e kevuM khoTuM che? ethI vinA kAraNe ApaNe keTalA badhA pApamAM paDIe chIe? (kudarate) bahu vicArIne ja ApaNuM jIbha TUMkI banAvelI che ane tene tevIja rAkhavAmAM phAyado che, tene lAMbI vadhAravAmAM phAyade nathI, ema samajIne ja asalanA RSi munivrata letA hatA ne te sArUja purANamAM (jAnA graMthomAM) munivratanuM bahu mAhAmya kaheluM che. ApaNAmAM paNa kahevata che ke, "na belyAmAM nava guNa" je ke ApaNane bebhAvinA cAle tema nathI, topaNa jIbhane kAbumAM rAkhavAthI jIbhathI thatAM pApothI bacAya che, mATe bhAIo! jIbha TUMkI ane hAtha lAMbA rAkhe, eTale ke bakabakAre na kare. jarUra jeTaluM bele-pALI zake teTaluM bela-khAtrI karIne bele ane hAtha lAMbA rAkhe eTale ke paramArtha karo. * eja ApaNI pharaja che. AvI rIte pApamAMthI nivRtta thavA tathA pApanA preraka paNuM na thavAne isAre karI A anarthadaMDavata adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. -7, sAmAcivavrata-adhikAra. - ke anarthamAMthI bacavA mATe sAmAyikanI jarUra che tethI sAmAyika eTale Mche. samatA arthAt zrAvakoe sarva indriyonA viSayathI dUra rahI je be ghaDI mAtra potAnA ISTadeva bhagavAnanuM dhyAna karAya che. athavA svAdhyAyAdi karAya che te sAmAyikavratanuM digdarzana atra TuMkamAM karAvavAmAM AvyuM che. kAraNake pApathI nivRtta thavAne temaja pApathI dUra rahevAnuM ane pApanA koI paNa rIte preraka paNa na banavA mATe te bahu Avazyaka che tethI tene zrAvake pitAnA lakSamAM laI te ghatamAM tatpara rahe, jene mATe A adhikArano AraMbha karavAmAM Ave che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 saptama www vyAkhyAna sAhityasaMgraha - bhAga 2 je. sAmAyikathI thatA phAyadA lA (thI 3). - samAiyaM kuNaMto samabhAvaM sAvaoghaDI adugam / .. Ausuresuvandhai itiamittAhaM paliAim // 1 // sAmAyika karatI vakhate be ghaDI sudhI samabhAvamAM rahevAthI devatAone AyuSya bAMdhe tene nIcalA lekamAM gaNAvyA pramANe papama kahe che. 1. vANavaI koDIo lakkAguNasAThi sahassapaNavIsaM / navasayapaNavIsAye satihAaDabhAgapaliarasa // 2 // bANa karoDa, ogaNasATha lAkha, pacIza hajAra, navasaeNpacIza papama: tathA te upara eka palyopamanA ATha bhAga karIe tenA traNa bhAgaupara eTaluM AyuSya devatAnuM bAMdhe che. 2. sattahatari sAtasayA satahatarisahasa lkkoddiio| sagavIsaM koDIsayA navabhAgA sattapaliassa // 3 // sUktimuktAvalI. eka karoDa satAvIza lAkha satera hajAra sAtase ne zItara papama tathA eka pApamanA nava bhAgamAMthI sAta bhAga jeTaluM (devatAonuM) AyuSya bAMdhe che. 3 navamuM sAmAyika vrata. upanAti (4-5). sAvayakarmamatipedhanena, manoharadhyAnavidhAnazIlaiH / antamahata paripAlyate yat , sAmAyikAkhyaM navamaM vrataM tat // 4 // pApa karmone aTakAvIne mane hara idevanA dhyAnamAM kAryazIla (ta-52) evA zrAvakee be ghaDI mAtra antAkaraNanuM je paripAlana karAya che. arthAt manane nirodha karAya che te navamuM sAmAyika nAmanuM vrata che. 4, Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. dezAvakAzikavrata-adhikAra. samatAvratanA prabhAva, dhvAntaM dinezo'rigaNaM jigISuryatiH pramAdaM kunayaM vivekI / hanti kSaNenaiva tathA kukarmajAlaM karAlaM samatA hinasti // 5 // naravarmacaritra. te sUca' andhakAranA vIrapurUSa zatrunA samUhane!, yativayaM pramAdane, vivekI purUSa avinayane, kSaNamAtra kALathI jema nAza kareche, tema antaHkaraNa (mana) nI samatA ( samAyikata ) bhayaMkara evAM kukarmAMnA samUhane nAza kareche. 5. A pramANe samatA batAvI sAmAyikatrata adhikAra pUNuM karavAmAM cAveche. -* dezAvakA zikavata - adhikAra. sA mAyika zuddha thayA vinA dezAvakAzikatrata TakI zakatuM nathI tethI dezAvakAzika nAmanu zrAvakAnuM A dazamuM vrata che. temAM nirataranI vyAvahArika kriyAomAM AchuM AchuM sat zrAvakoe karatA rahevuM tevA A vratane uddeza che--kAraNake lAbha--mehune palle paDI dezabhramaNamAM jema jema mANasa AgaLa vadheche tema tema AzA ane asateSane lIdhe temAM vadhAre vadhAre phasAtA jAyache mATe e jALamAMthI chUTavAne ane saMteSathI peAtAnA karttavyamAM parAyaNa rahevAne A vrata jarUranu che. zraddhALu zrAvakAnu nitya niyamita thatuM dazamuM dezAvakAzika nAmanu vrata, 35nAti. yaditaM tad gamanapramANaM, saGkSipyate pratyahameva dhanyaiH / tAni yadvA sakalAni dezAvakAzakAkhyaM dazamaM vrataM tat // 1 // naravarmacaritra. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 je. saptama AgaLa je gatinA pramANarUpa diggata kahevAmAM AvyuM che, temAMthI dhanyavAdane egya evA je zrAvake e hamezAM ochuM chuMja karAya che athavA bIjAM je samagravate temAM paNa tema kamanI nyUnatA karAya che. te A dazamuM "dezAvakAzika" nAmanuM zrAvakanuM vrata che. jemAM reja coda niyame paNa dhAre che te anya sthaLathI samajavuM. 1. dezAvakAzikavratanuM svarUpa samajAvI A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che tenI AvazyaktA tathA tenuM phaLa te spaSTa ja che. 99999 -: vaizavati-SiAra. - Gjapa zuM zAvakAza vratamAM pAsa thayA vinA paiSadhavratamAM dAkhala thavuM kaThina heDakI paDe che tethI agiyAramuM piSadhavata jenuM bIjuM nAma paDyuM che. je mAvana cAra praharanuM vrata che ane jene lIdhe zarIranI tathA mananI ceSTAenuM nivedana thAya che, tenuM digdarzana A adhikAramAM karAvavAmAM Ave che. zrAvakenuM agiyAramuM piSadha nAmanuM vrata. upanAti (2). tapazcaturthAdi vidhAya dhanyaMmanyA narAH parvasu yaccatuSu / vyApArabhAraM sakalaM sapApaM, zarIrasatkAramapi tyajantaH // 1 // brahmatrataM tIvrataraM dadhAnAH, pramAdahAnena yateH smaanaaH| gRhNanti yatpauSadhamekacittA, ekAdazaM tadvatamAmananti // 2 // - naravarmavaritra. cAra pAMmAM eTale eka mAsanA be aSTamI, be cAdaza, caturtha Adi eTale caturthabhakta (upavAsa) tapane karIne potAne dhanya mAnatA evA bAvake pApayukta evA samagra vyApAranA bhArane ane pitAnA zarIranA (lejanAdithI) satkArane paNa tyAga karavAvALA ane atyanta tIvra evA bramacayagatane dhAraNa karavAvALA tathA pramAdanA tyAgathI yatinA samAna eka Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * paricacheda atithisaMvibhAga-adhikAra.. cittavALA zrAvake je vratanuM grahaNa kare che tene agiyAramuM piSaya nAmanuM bata kahevAmAM Ave che. 1, 2. A pramANe svarUpa ane phaLa kahI A piSadha adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. atithivimAna-gaNivAra. -- piSa karyA pachI atithine satkAra kare e khAsa bhalAmaNa che tethI che. zraddhALu zrAvakee pitAnA bhejanAdinI taiyArI vastuomAMthI atithisatkAra karavA ja joIe, temAM uttama pAtrAdinI prApti thavI te je ke azakyaprAya che, te paNa te viSaya upara sat zrAvakenuM lakSa kheMcavA sArU A adhikAra lakhAya che. atithisaMvibhAga" nAmanuM bAramuM vrata. - vapajJAti (1 thI 3). yadbhuktapAnAsanavastrapAtrabhaiSajyazayyAvasAtipadAnam / mudAtithibhyo'tithisaMvibhAgaM, pAhuva'taM dvAdazametadAH // 1 // je bhejana (annAdi), pAna (dUdha vigere), Asana, vA, pAtra, eSadhe, zayyA, sthAna vigere padArthanuM dAna, AnaMdathI atithi evA sAdhue tathA sAdhvIone mATe ApavuM. A zrAvakonuM "atithisaMvibhAga" nAmanuM bAramuM vrata Arya mahAtmAoe kahyuM che. 1. satpAtra atithinuM svarUpa kahe che. zatrau ca mitre ca samasvabhAvaM, nAdirabazyasAdhakaM yat / . tadatra pAtraM pravadanti vijJAstasmai padattaM zivadharmadAyi // 2 // ... je zatrumAM tathA mitramAM samAna svabhAvavALe sAdhu hoya ane je jJAna vagere traNa rane siddha karanAra hoya, tevA sat sAdhune vidvAna purUSa A Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. lekamAM satpAtra kahe che ane je tevA atithine mATe ahi ApavAmAM A vyuM hoya te te Aleka, paraloka bajemAM kalyANarUpa thAya che. 2. satpAtra, uttamadAtA ane zubha vastunuM dAna A traNa te vastuo ekatra thavI durlabha che. pAtraM pradAtA zubhavastulAbho, bhavetriveNyA zubhasaGgamastat / zrIcandanAzrIdhanasArthavAhazrIzAlibhadropamayeSTasiddhiH // 3 // navamevaritra. sapAtra (atithi), uttama prakArane zraddhALu dAtA ane zubha vastunuM dAna te A traNa-triveNane zubha saMgama thAya te zrIcandanAbAI (caMdanabAlA), zrIdhanasAthavADa ane zrIzAlibhadra zeThanI mAphaka ISTa kAryanI siddhi thaI jAya che. te te AkhyAyikAo paraMparAthI jANuM levI. potAnI keTalIka egya vastuonuM pAtrane dAna ApavAthI uttama ISTa lAbha meLavI zakAya che e batAvI A atithisaMvibhAga adhikAra pUrNa karaviAmAM Ave che. - saMyama-lidAra. - 63. huM atithine saMkhyA vinA saMyama TakI zakatA nathI tethI saMyama ke jenA 6,83 17 bheda cAritravarNananA adhikAramAM kahevAmAM AvyA che te saMyamane bhinna bhinna dharmanAM pustakomAM aneka rIte varNave che te bAbata upara sujJa janasamAjanuM citta kheMcavA A adhikAra zarU karAya che. saMyamanA bhinna bhinna prakAre. upanuSyag (2 thI 1). ahiMsA satyamasteyaM, brahmacarya susaMyamaH / madyamAMsamadhutyAgo, rAtribhojanavarjanam // 1 // * mATe A adhikAranA ke purANAdikathIja levAmAM Avela che jethI teo paNa saMyama kene kahe che te dhyAnamAM Ave. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. " saMyama-adhikAra. . 81 kei prANunI hiMsA na karavI, satya bhASaNa karavuM, corI na karavI, brahAcaryanuM pAlana karavuM, indriyene niyamamAM rAkhavI, madirA, mAMsa ane madhane tyAga kare tathA rAtrivakhate bhajana na karavuM. 1, saMyamavRkSanAM ATha puSe kaheche. ahiMsA prathamaM puSpaM, pusspmindriynigrhH| sapUtayA gs, kSamA pa virendra | 2 | dhyAnaM puSpaM tapaH puSpaM, jJAnaM puSpaM tu saptamam / satyamevASTamaM puSpaM, tena tuSyanti devatAH // 3 // te sthApi. ahiMsA prathama puSpa che, Indriyone nigraha e bIjuM puSpa che, sarva bhUtaprANIupara dayA rAkhavI e trIjuM puSpa che, kSamA rAkhavI te zuM puSpa che, ISTadevanuM dhyAna e pAMcamuM puSpa che, tapa e chaThuM puSpa che, jJAna sAtamuM puSpa che ane satya e AThamuM puSpa che. te puSpasamUhanA apaNathI devatAo prasanna thAya che. 2, 3. - daza prakAranA yame. - AnRzaMsyaM kSamA satyamahiMsA dama Arjavam / prItiH prasAdo mAdhurya, mArdavaM ca yamA daza // 4 // niyapaNuM na rAkhavuM, kSamA rAkhavI, satya bhASaNa karavuM, kaI paNa prANInI hiMsA na karavI, indriyane niyamamAM rAkhavI, saralatA rAkhavI, iSTadevaupara prema rAkhave, mana prasanna rAkhavuM, madhuratA ane mRdupaNuM (mAnarahitapaNuM) Ama daza prakAranA yama che. 4. mekSanA cAra pratihAra. mokSadvArapratIhArAzcatvAraH parikIrtitAH / zamo vivekaH santoSazcaturthaH sAdhusaGgamaH // 5 // mokSanA daravAjAnA cAra pratIhAre kahelA che te kayA? zama (manonigraha), viveka, saMtoSa ane sAdhupurane samAgama, eTale A cAra daravAne mokSadvAne khelI Ape che. 5. 11 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaya vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saMyamanI daDhatA karavA sArU saMsAranuM mithyAtva, alIka eva tvadbhAvo, madbhAvo'lIka eSa dh| mULA , 2 ma yathA 6. eka gurU pitAnA ziSyane uddezIne kahe che ke, tAre bhAva ( rahevApaNuM) asatya che. tema mAro bhAva (rahevApaNuM) paNa asatya che. tyAM ziSya prazna kare che ke A mATe tamAre bhAva pratyakSa anubhavAya che chatAM asatya kema? tenA javAbamAM gurU jaNAve che ke huM, tuM, tAruM, mAruM vagere saMsAra anubhavAya che te paNa te mithyA che. tyAM daSTAnta Ape che ke-jema svamAmAM pitAnuM mastaka chedAI jAya che ane maraNa thayuM ema svamAnA daSTAthI anubhavAya che chatAM khoTuM che ema atra samajI levuM. 6. karmathI baMdhana na thavuM joIe ane jJAnathI | mukti thavI joIe. tatkarma yanna bandhAya, sA vidyA yA vimuktaye / AyAsAyAparaM karma, vidyAnyA zilpanaipuNam // 7 // je kama jIvanuM banzana nathI karatuM te karma ane je mokSamATe che che arthAta mekSasukhane Ape che te vidyA (jJAna). AthI bIjuM je karma te kevala parizramamATe che ane mokSaprada vighAthI bIjI je vidyA (jJAna) te kaDIyA vagerenA kAryanA nipuNapaNu jevuM che arthAta pariNAme naSTa sthitivALuM hevAthI niSphaLa che 7. matAMtarathI yamanI vyAkhyA. ahiMsA satyamasteyaM, brahmacaryaparigrahaH / iSTAniSTaparA cintA, yama eva prkiirtitH||8|| prANI mAtranI hiMsA na karavI, satya bhASaNa karavuM, cerI na karavI, - brahmacaryanuM grahaNa karavuM, ISTa (IccheluM), aniSTa ( na vuM) sukhaduHkha tethI bhinna prakAranuM cintana karavuM arthAta sAMsArika sukhaduHkhamAM Asakta na thavuM, tene yama kahela che. 8. tapanuM svarUpa. ahiMsA satyavacanamAnRzaMsyaM damo ghRnnaa| etattapo vidurSIrA, na zarIrasya zoSaNam // 9 // rAparapaddhati, Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. niyamaphata-adhikAra prANI mAtranI hiMsA na karavI, saMya vacana belavuM, kUrapaNuM na rAkhavuM, Indriyone niyamamAM rAkhavI ane sarvaupara dayA rAkhavI. A kAryane dhIre purUSa tapa kahe che (jANe che). paraMtu kevaLa zarIranA zeSaNane tapa kahetA nathI. 9 , karma, vidyA, yama vigere samajAvI A saMyama adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Gwaran ng e niyama-vi. muMdara saMyamamAM niyamanI apekSA hovAthI "niyamaphalAdhikAramAM" niyamanuM cheaNe svarUpa tathA tenuM phaLa tathA temAM zrI mahAvIrasvAmInuM mahAbhigraha nAmanuM mahA kaThina vrata jaNAvavAmAM AvyuM che, te sAdhuone akSarazaH mananIya che. sAta prakArane niyama. * manuTum (1-2). svAdhyAyazaucasantoSA, devatArAdhanaM tpH| vairAgyaM ca janAsaGgo, niyamo'pyeSa ucyate // 1 // zAGgadharapaddhati. abhyAsa karavA gya zAstrano abhyAsa, zoca (pavitratA), saMtoSa, devatAonuM ArAdhana, tapa, vairAgya ane manuSyane saMga na rAkhave te, A niyama kahevAya che. 1. svalpa niyamathI mahAt lAbha. stoko'pi niyamo yena, pAlitaH puNyakAziNA / ihaiva prApyate tena, phalaM zrIvaGkacUlavat // 2 // puNyakarmanI IcchAvALA je purUSe thaDe paNa niyama pALyo hoya tene AlekamAM ja prAyaH zrIvaMkacUlanI mAphaka phaLanI prApti thAya che. vaMkacUlanI kathA anya pustakathI jANI levI. 2. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 vyAkhyAna sAhityasa gra u--bhAga 2 jo. saMpUrNa niyama pAlana karanArane uttama phaLa, AyA (3 thI 6). ' ye pAlayanti niyamAn paripUrNAn rUpasenanRpatiriva / te sukhalakSmIbhAjaH pade pade syurjanazlAghyAH || 3 || rUpa se caritra. je zrAvakA pasena nAmanA rAjAnI mAphka paripUrNa evA niyamAnu pAlana kareche te leAke sukha tathA lakSmI (dhana) ne bhegavavAvALA tathA manukhyAmAM prazaMsAne pAtra pagale pagale thAyache. rUpasena rAjAnI vArtA para parAthI jANI levI. 3. gaDasahiya paccakakhANanuM niyama, je nimapattA, gaMTha badhaMti gaMThi sahiaMmi / saggApavaggasurakaM, tehiM nibaddhaM sAMThimi // 4 // je prANI hamezAM sAvadhAna thaIne gaDhasiMha paccakhANa karI gAMTha khAMdheche te prANI devalAka tathA mAkSanAM sukhane pAtAnA kapaDAnA cheDAnI gAMThamAM madheche. 4. tathA bhaNiUNa namukAraM, niccaM vimharaNavajjiA dhannA | pAraMti gaMThisahiaM, gaMTiM saha kammagaMThIhiM // 5 // sama hamezAM kadI paNa bhUlyAvinA je pavitra purUSo navakAra mahAmaMtra bhaNIne gaDha i paccakhANune pALeche te vAstavikarIte teja gAMThasahita petAnAM kameInI gAMThAne pAra kareche. arthAt te jIva kama graMthine bhedI pelI pAra paheAMceche. 5. vaLI maMsAsI majjarao, ikeNa caiva gaMThisahieNaM / sotaMtataMtuvAbo, musAduvAbo muronAbo | 6 || sUktimuktAvalI, Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. niyamala-adhikAra. 85 mAMsa khAnAra, dArU pInAra, paNa ekaja gaDhasaddhi paccakhANu karavAthI bhalA evA je taMtuvAya (kapaDAM vaNanAra ) te jazakIti meLavI ane devatAne bhava pAmyA. 6. zrImahAvIrasvAmI bhagavAnanuM " mahAbhiyahu" nAmanuM vrata. zArdavinati (7 thI 20). pRthvInAthasutA bhujiSyacaritA jaJjIritA muNDitA, kSutkSAmA rudatI vidhAya padayorantargatAM dehalIm | kulmASAnmaharadvayavyapagame me sUrpakoNa sthitAn, dadyAtpAraNakaM tadA bhagavataH so'yaM mahAbhigrahaH // 7 // eka zrIcandvanamAlA karIne rAjAnI putrI hatI, te rAjAnu rAjya duzma nee lai tene mArI nAkhyuM, te vakhate tenI A candanamAlA nAmanI putrI ekalI bhAgI chUTI tene eka vANIAe Azraya Apyo, tene tyAM rahevA lAgI. tevAmAM eka divasa te vANIe kAma prasaMge peAtAne gAmathI khIje gAma gaye. pachavADethI vANIAnI duHzIlA zrIe A rAjakanyAne dAsInu kArya sAMpyuM eTalethI satASa na mAnI, tenA pagamAM beDI nAkhI tathA tenuM mAthuM muMDI nAkhyuM. Ama karavAnuM kAraNa e hatuM ke eka divasa te karInA mAthAnA vALa heThA paDatA hovAthI tenA dhaNIe hAthamAM laI te ThekarInA mAthAupara samA karIne bAMdhyA. AthI te vANIAnI strIe joyuM tethI teNInA manamAM zakA thai ke rakhene A vANIe mane kADhI mUkI A chokarIne paraNe ! tethI A ThekarIne duHkha ApavAne vakhata zeAdhatI hatI. tyAM A vakhata upara kahyA mujaba te vANIAnI gerahAjarImAM AvI gayA tyAre te candanamAlAne eka aMdhArI koTaDImAM pUrI mUkI ane Ama traNa divase nirAhAramAM cAlyA gayA tyAre te candvanamAlA bhUkhathI dubaLI thai. tyAM trIje divase paragAmathI te vANIe ALye, teNe A chokarIne aMdhArI koTaDImAMthI bahAra kADhI ane tenA hAthamAM khAvAmATe aDadanA akulA eka supaDAnA khUNAmAM nAkhI ApyA ane chekarIne DelImAM ubhuM rahevAnuM kahI te kheDI tADAvavA sArU luvArane khelAvavA gayA. daramyAna te karI DelInA ummarane e pagavacce rAkhI ubhI ubhI vicAra karavA lAgI ke Aja apAra thai gayA che. Ave vakhate jo keAI mahAtmA vItarAga atithi prApta thAya teA A supaDAnA khUNAmAM rahela aDadanA khakulA tene Apu. teTalAmAM tyAM mahAvIrasvAmI padhAryA tene joi A cherI makulAnI bhikSA teone ApavA lAgI. paraMtu Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e vyAkhyAna sAhityasaMgraha--bhAga 2 . sasama tyAM bhagavAnane vicAra thaye ke mane bhikSA ApavAnAM abhigrahamAM eka dananI khAmI che tethI bhikSA lIdhA sivAya cAlI nIkaLyA, tyAre te dekarI rUdana karavA lAgI ke hA mane dhikkAra che! ke AvA atithi mArA hAthanI bhikSA lIdhA sivAya cAlyA jAyache, te zrIbhagavAnanA jovAmAM AvyuM tethI pAchA pharI tenI bhikSAne svIkAra karyAM. te vakhate tenI eDIye jAjara rUpe zAsana deve karI vigere poMcadivya prakTa thayAM. te kanyAe pAraNAmATe Apela akulAne svIkAra karI tenuM bhAjana karI cha mAsasudhI mUjatA AhAra na malavAthI je vrata cAlu hatuM te pUrNa karyuM. te A zrIbhagavAne "mahubhigrahu " nAmanA vratanA cega jANavA. zlokanA zabdArtha. sajAnI putrI dAsInA kAryane karavAvALI, e pagamAM beDIvALI, mastakamAM jenuM muMDana thayuM che evI, bhUkhathI durbaLa thayelI ane e pagavacce uMbara rAkhIne ubhelI, ane hAthamAM pAtra rAkhI temAM rahela aDadanA madhulAvALI, rUdana karatI apArane vakhate supaDAnA khUNAmAM rahela te aDadanA bakulArUpI pAraNuM Ape te A zrImahAvIrasvAmI bhagavAnuM mahAbhigrahu nAmanuM mahA kaThina vrata che. 7. pratikramaNaniyamapAlananuM phaLa. sAvayaM dalayatyalaM prathayate samyaktvazuddhiM parAM caitra maskaroti kuyazazchidraM pidhatte kSaNAt / saddhyAnaM dhinute nikRntati tataM tRSNAlatAmaNDapaM vazyaM siddhisukhaM karoti bhavinAmAvazyakaM nirmitam // 8 // sUktimuktAvalI. jo sa'sArI manuSyae A Avazyaka (pratikramaNanA niyamA) nuM paripAlana jarUra karyuM hAya teA te jIvAnA pUrNa rIte pApakane daLI nAkheche, samyaktva darzananI uttama zuddhine prakaTa kareche, nIca gAtra nAmanA kA nAza kareche, kSaNamAtramAM kukIrttinA chidrane adha karI Apeche ane sundara ISTadevanA dhyAnane siddha karI Apeche, vistAra pAmelA tRSNArUpI latAnA maMDapane kApI nAMkheche ane siddhio tathA sukhane AdhIna karI Apeche, arthAt uparyukta tamAma mULA niyamenA pAlanamAM samAyelAM che evA bhAva che. 8, Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ww w w vvvvvvvvvvvvv paricache. niyamaphala-adhikAra 87. nAnA niyamathI paNa kaI vakhate mahAnuM phaLa prApta thAya che, TAlyA vIkSya tato'ni sadgurumukhAdetagRhItaM vrata, . varSa dine narasa rava pravajyAM vaga ghara | * dravyaM tatra hi nirgataM yadi vaNikadRSTvaityavagdUrata-.. stvaM mA yAhi avehi me'pi sakalaM lAkhAlaye tadgataH // 9 // dRSTAntazataka ratnakoSa-bhAga paJcama... eka nagaramAM gurU AvyA tyAre ghaNuM lokee paccakhANa (niyama) lIdhAM temAM eka vANIe e niyama lIdhe, ke huM A gAmanA rahevAsI kuMbhAranA mAthAnI TAla (mAthAuparane DAgha) joI bhejana karIza, pachI te nitya kuMbhAranI TAla joI bhejana kare, ema karatAM eka divasa kuMbhAra mATI levA sArU dhULanI khANe gaye hate. pAchaLa vANIo kuMbhArane ghera AvyuM, tene gherathI samAcAra maLyA ke kuMbhAra dhULanI khANe gaye che te vAre vANuo paNa tyAM khANe gayA. te samaye tyAM kuMbhAra mATI khodatAM dhanane carU maLe. e avasare vANIe paNa kuMbhAranI TAla dIThI tyAre vANuo kahevA lAgyuM ke "dIThI re dIThI" ema belate pAchA vaLyuM. te sAMbhaLI kuMbhAre joyuM, ke A dravyanI vAta vANue jANuM. tethI kuMbhAra ubhe thaIne vANuone sAda karavA lAgyuM ke nahi jA, re nahi jA, ema kahetA vANuMAnI keDe doDaye ane kahevA lAgyuM ke ardha nANuM mAruM ne ardha nANuM tArUM. e vAta jANe vANuo pAcho vaLI ardha nANuM laI ghera AvyuM. 9. mATe kaI paNa niyama le te lAbhakAraka che kahyuM che, ke - . yo'pi so'pi dhruvaM grAhyo, niyamaH puNyakAkSiNA / svalpopyanarUpalAbhAya, yathA khalvATapazyakaH // 1 // eTale puNyanI AkAMkSAvALA manuSya kaMI paNa niyama grahaNa kare. kAraNake svalpa niyama lIdhe hoya te paNa TAlIyA kuMbhArane jevAne niyama lenAra vANuonI mAphaka te niyama lenArane kadI mehaTe lAbha maLe che tathA krodhaH syAdyadi saptapRSThakapadaM deyaM gRhItaM vrataM, ___ gehe bhUridinAtsamAgatavaraH zayyAM svaputrastriyau / - suptau vIkSya vadhAya pRSThacalitaH putrastadA bodhito, mAta iphi voDara nita ne busA mAnomavana bI Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w 88. vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama vacUle gurU pAsethI evuM vrata lIdhuM ke jyAre kenI upara krodha upaje, tyAre cha-sAta pagalAM pAchAM bharIne pachI sAmA mANasane prahAra kare. e niyama laIne 5deza gaye. pachI ghaNe divase ghera AvyuM te vakhata pitAnI strI ane putra e beu eka ropyAmAM sutAM hatAM tene joI krodha caDaye, tyAre kharuM kADhIne mAravA cAlyuM. teTalAmAM paccakhANa lIdheluM sAMbharI AvyuM. pachI tarata ja sAta pagalAM pAcho vaLe ke chokare mA mA ema kahete jAgye ane kahevA lAgyuM, ke he mAtAjI! mane A purUSa mAravA Ave che, te sAMbhaLI vaMkacUlane kedha upazAMta thaI gayuM ane kahevA lAgyuM, ke are meM strIputrane mAryA hatA te keTaluM pApa lAgata? ane pazcAttApa kare paData, paraMtu meM lIdhela niyama ADe AvyuM ane koIne ghAta paNa thayo nahi. A uparathI ema samajavAnuM ke dareke svalpa paNa niyama grahaNa kara. 10. yena yazcApi hi stokaH kAlasya niyamaH kRtaH / tasyApi niSphalo na syAt saptapRSThakacoravat // 1 // nAnAmAM nAnuM ne sahelAmAM saheluM kAMI paNa paccakhANa (niyama) je levAmAM AvyuM hoya te amUlya lAbhadAyI che ema darzAvI A niyamaphaLa adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. e pUrvanirjanyarjiA -. :-- ni yamane pALavAmAM parvanI jarUra hovAthI dareka dharmazAstromAM je je nDa parvanA divaso kahela che, temAM puNyadAna vagerenuM vidhAna jaNAvyuM Sii che, temAM vaLI catumasa (masA)mAM ATha mAsa karatAM vizeSa kaosI dharmapAlana karavAnuM brAhmaNadharma tathA jainadharmanA pustakamAM jaNAvyuM che. kAraNake caturmAsamAM sUryanAM kiraNe pRthvIupara spaSTa na paDI zakavAthI aneka regene tathA te regene utpanna karanAra jatuone uddabhava thAya che. te te rogothI bacavA khAtara ane pariNAme mokSa sukha prApta karavA Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. paNikatta vyAkatta nya--adhikAra Ta sArU pakAmAM sujJa purUSe kharAkhara niyamanuM pAlana karavuM joie. ityAdi mAmata jaNAvavAsArU A adhikArane AraMbha karavAmAM Aveche. sasArI kAmamAM niSedhavALA divasa. anuSTup (2 thI 3). kuhu pUrNendu saMkrAnticaturdazyaSTamISu ca / naravANDAla yoniH syAttailakhIsnAna sevanAt // 1 // amAvAsyA, pUrNimA, saMkrAnti,cAdaza ane AThama Adi parvamAM je manuSya taila, zrI ane snAna ( tela cALIne nhAvA) nuM sevana kare te te manuSya ( punarjanma ) mAM cAMDALanI yunimAM janma lenArA thAyache. (ema purANAmAM kahela che ). 1. te pramANe anya zAstranA Azaya, caturdazyAntathASTamyAmpaJcadazyAntathaiva ca / tejA tathA mona, potiya vivaJayet // 2 // purALa. mAsanI e cAdaza, tema e AThama ane pUnema, amAvAsyA ema cha divasomAM (dharmayukta) purUSe talAbhyaMga (tela cALIne nhAvuM te) nA ane srInI sAthenA viSayabhoganA tyAga karavA. 2. aSTamI, caturdazI tathA paMcamInA prabhAva kaheche. aSTamI cASTakarmAntA, siddhilAbhA caturdazI / paJcamI kevalajJAnaM, tasmAtritayamAcaret // 3 // aSTamI (AThama) te ATha prakAranAM (jJAnAvaraNI, dazanAvaraNI, vedanIya, mahunIya, AyuSya, nAma, geAtra ane antarAya) kanA nAza karavAvALI che ane caudaza siddhinA lAbhane ApavAvALI che ane pacamI kevaLa jJAnane utpanna kareche, tethI A traNa tithionuM (ta) AcaraNu karavuM. 3. 12 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 vyAkhyAna sAhityasaMgraha--bhAga 2 jo. pAMca patithi. AyA (4 thI 6). 1; *A paMcamI ahami, egAdasi caudisi paNa tihiu / eAu suatihIu, goamagaNahAriNA bhaNiA // 4 // sUktimuktAvalI. gAtama gaNadhara dvitIyA, paMcamI, aSTamI, ekAdazI, caturdazI e pAMca tithine patithi kaheche, mATe temAM zubha kAryoM karavAM ane saMsArI kAmanA tyAga karavA. 4. dharma sthApanArane dhanyavAda. so jayau jeNa vihiA, saMvacchara cAumAsia supavvA / dhiyANa jAya, jassapahAo dhammama // 5 // upadezasiddhAntaratnamAlA. saMvatsarI, cAturmAsika, tathA paryuSaNupamAM dharmakriyA karavI ; kAraNake te divase pApI manuSya paNa sarvanI sAthe devadana tathA dharmakriyA kareche tethI te paNa zuddha thAyache. pa. parve tithionA upayoga, + bIA duvihe dhamme, paJcami nANe a aThThamI kamme / gArasi agANaM, caudasI caudapuvvINaM // 6 // sama sUktimuktAvalI. be prakAranA dharmamAM dvitIyA, jJAnamAM paMcamI, kama'mAM aSTamI, agIAra aMgamAM ekAdazI, cAda pUrvAMmAM caturdazI ema e pAMca patithine upayoga karavAmAM Aveche. 6. gAryo. dvitIyA pazcamI aSTamI, hajArII vatuteNI padma tiSayaH / etAH zrutatithayaH, gautamagaNadhareNa bhaNitAH // + dvitIyA dviviSe dharma, vadyamI jJAne va aSTamI meLi / ekAdazI aGgAnAM caturdazI caturdazapUrvANAm // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricoda. paNikartavyAkartavya-adhikAra cAturmAsanAM AbhUSaNe. indravajrA. sAmAyikAvazyakapauSadhAni, devArcanasnAnavilepanAni / brahmakriyAdAnatapomukhAni, bhavyAzcaturmAsikamaNDanAni // 7 // ___ cAturmAsika vyAkhyAna. bhavya 53So ! sAmAyi4, mAvazya me pratibhA, pASI, hevbhagavAnanuM acana (pUjana) teone karAvAtuM snAna tathA candanane Alepa (lagAvavuM), brahmacaryanuM pAlana, dAna ApavuM ane tapa karavuM jemAM mukhya che evAM A caturmAsa (comAsArUpI parva) nA alaMkAre (ghareNAM) che. 7. pIne zebhAvanArAM sAdhane. vasantatilakA. devArcanAdividhinA guruvandanena, samyaktapobhirasamaiH samayAmRtena / AlocanAprabhRtibhizca zubhakriyAbhiH, saMvatsaraprabhRti parva kRtArthayanti // 8 // devabhagavAnanuM pUjana vigere vidhithI, gurUdevanI vandanAthI, sarva kAryathI caDhIyAtAM evAM uttama tapathI, samayAnusAra kathA (vakhANa) rUpI amRtanA sevanathI, elacanA tathA vicAra vigere kAryothI ane zubha kriyAothI, uttama leka saMvatsarI vigere pavane kRtakRtya (saphaLa) kare che. 8. parvamAM uttama zrAvakonuM kartavya jaNAve che. zArdUlavikrIDitaM (9-10). vyAkhyAnazravaNaM jinAlayagatinityaM gurorvandanaM, pratyAkhyAnavidhAnamAgamagirAM citte ciraM sthApanam / kalpAkarNanamAtmazaktitapasA saMvatsarArAdhanaM, . zrAddhaiH zlAdhyatapodhanAditi phalaM labhyaM caturmAsikam // 9 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama - hamezAM vyAkhyAnanuM zravaNa, zrIjinezvarabhagavAnanA maMdiramAM javuM, gurUdevanuM vandana, paccakakhANa vidhipUrvaka karavuM, satazAstranI vANIne cittamAM sthirarIte sthApana karavI, kapatranuM zravaNa, potAnI zakti pramANe tapathI saMvatsara parvanI ArAdhanA karavI, ema zraddhALu zrAvakoe uttama tArUpI dhana vigerethI phaLa cAturmAsika pavaeNmAM avazya meLavavuM. 9. pAlana zevya evA uttama padArtho jaNAve che. mantrANAM parameSThimantramahimA tIrtheSu zatruJjayo, dAne prANidayA guNeSu vinayo brahma vrateSu vratam / santoSo niyame tapassu ca samastattveSu saddarzanaM, sarvajJoditasarvaparvasu paraM syAdvArSikaM parva ca // 10 // , bhUmuiwAvI. maMtramAM parameSTi bhagavAnanA maMtra (navakAramaMtra) ne mahimA he che ane temAM zatruMjaya (zrIzetruje) parvata uttama che, dAnamAM prANuMupara dayA rAkhavI zreSTha che, guNemAM namratA uttama che, temAM brahmacaryavrata zreSTha che, niyamamAM saMteSa zreSTha che, temAM Indriyene niyamamAM rAkhavI te uttama che, tattvajJAnamAM sadarzana (samyakatva) sarvottama che ane tamAma pamAM sarvajJa evA zrIjinezvarabhagavAne kahela evuM vArSika (sAMvatsarI) parva zreSTha che. 10. parva divasomAM jeone tyAga kare joie tathA jemAM tatpara thavuM joie te TUMkAmAM samajAvI adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. morrow >> tathA-dhivAra. - vi parvamAM zraddhA, dayA vinA rahI zakatI nathI tethI "dayA" A zabdanuM ' yathArtha svarUpa samajavAnI prANImAtranI pharaja che ane temAM paNa jenadharma te dayA (jIvadayA) A zabdaupara vadhAre pitAne AdhAra rAkhI, cAlI rahyA che. te dayA zabdanA upara vivecana karatAM mahAbhAratAdi brAhmaNadharmanAM pustake upara najara karatAM temAMthI paNa A bAbatane poSaNa karanArAM aneka pramANe maLI zake che temAMthI thoDAM atra paNa ApavAmAM Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. dayA-adhikAra avyAM che te kharekhara dhyAnamAM rAkhavA gya che. eTale A adhikAramAM dayAsaMbaMdhI vivecana karavA yathAzakti-banatuM prayatna karavAmAM AvyuM che te sana-guNagrAhI che pitAnA lakSya bindumAM leze eTaluM nivedana karI te adhikArane AraMbha karavAmAM Ave che. kharIrIte dekhate koNa? manuzq (2 thI 22). mAtRvatparadAreSu, paradravyeSu loSThavat / AtmavatsarvabhUteSu, yaH pazyati sa pazyati // 1 // anyanI strIomAM mAtAnI mA, bIjAnA dhanamAM TekAnI mAphaka, sarva bhUtaprANImAtramAM potAnA AtmAnI mAphaka je purUSa juve che teja satya daSTA che arthAtu netravALe che ane AmAM bIjI rIte najara karanAra alpaja che. 1. ahiMsA (bhUtakANuupara dayA) te samagradharmanuM mULa che. ahiMsA sarvajIveSu, tattvajJaiH paribhASitam / idaM hi mUlaM dharmasya, zeSastasyaiva vistrH||2|| sarva bhUtaprANImAtramAM koInI paNa hiMsA na karavI." Aja sava dharmanuM mULa tatvajJa purUSae kaheluM che. bAkInAM puNyakarmo to teneja (ahiMsArUpI dharmavRkSane) vistAra che. 2. jIvadayA pALavAmAM purUSe pitAnA prANanuMja duSTAnta levuM. yathA mama miyAH prANAstathAnyasyApi dehinaH / jJAti mahA na jarnanyA, ghora pALavo rU . purUSe potAnA manamAM vicAra kara joIe ke-jema mane mArA prANa hAlAM che, tema anya prANIne paNa pitAnAM prANa priya hoya che. ema mAnIne sujJa purUSoe ghera e prANImAtrane vadha na kare. A bhAva che. 3. mRtyu e trAsadAyaka mahA bhaya che. udyataM zastramAlokya, viSAdaM yanti vihvalAH / jIvA kampanti santrastA, nAsti mRtyusamaM bhayam // 4 // Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha- bhAga 2 je. saptama ugAmelA hathiyArane joIne atyanta trAsane pAmelA cha khedane pAme che ane kaMpavA mAMDe che. kAraNake jagatamAM maraNasamAna bIjI kaI bIka nathI. 4. kaI prakArathI prANane pIDA na karavI. kaNTakenApi viddhasya, mahatI vedanA bhavet / / cakrakuntAsiyaSTayAthaiauryamANasya kiM punaH // 5 // eka prANI kAMTethI mAtra vIMdhANe hoya tyAM tene mahA pIDA thAya che. tyAre cakra, bhAluM, taravAra, lAkaDI vigere hathiyArothI maraNazaraNa karAtA pranI vedanAnI te zuM vAta kahevI? 5. prANIne sarva samRddhikaratAM jIvatara vahAluM che. dIyeta mAryamANasya, koTirjIvitameva ca / ghanazo paricaya, navo vIvitumati / 6 .. eka manuSyane vadha karatAM tene kaI ema kahe ke--"tane kroDa mAre ApuM ke jIvatara ApuM?" A vAkya sAMbhaLI te jIva kahe herene tajI, jIvavAne icche che. da. viSTAnA madhyamAM rahela kIDAnuM jIvana tathA maraNa : itulya priyApriya che. amedhyamadhye kITasya, surendrasya surAlaye / samAnA jIvitAkAsA, tulyaM mRtyubhayaM dvayoH // 7 // viSTanA madhyamAM rahelA kIDAnI ane svargamAM rahelA indranI jIvavA saMbandhI icchA samAna hoya che, tema te bannene maraNanuM bhaya paNa tulya hoya che. 7. jaina dharma te jIvadayAnA uttama siddhAntanA zikharaupara che ema sarva dharmanuyAyIo ekamate svIkAre che paNa brAhmaNadharmanAM pustakemAM "jIvadayA manuSya pALe te mATe khuda viSNu bhagavAne keTaluMka kahyuM che ke jale viSNuH sthale viSNurviSNuH prvtmstke| jvAlAmAlAkule viSNuH, sarva viSNumayaM jagat // 8 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. dayA--adhikAra. yo mAM sarvagataM jJAtvA na ca hiMsetkadAcana / tasyAhaM na praNazyAmi, sa ca me na praNazyati // 9 // pANImAM viSNu (bhagavAna) che, sthaLamAM viSNu che, patAnA mastakaupara viSNu che, agninI javALAethI AkuLa evA pradezamAM viSNu che ane AkhuM jagat viSNumaya che. ema sarva sthAneAmAM rahelA mane jANIne je purUSa kAi paNa divasa koi paNa prANInI hiMsA karatA nathI, te jIva pAsethI huM khasatA nathI ane te mArA pAsethI khasatA nathI, arthAt te jIva mane atyanta priya thAyache. ema viSNu kaheche. 8, 9. ekane joi bIjItarapha peAtAnI hAMsI virodhAbhAsa ala'kArathI jaNAveche. pa samastAvayavAn dRSTvA, narAn prANivadhozratAn / pagubhyacchinnahastebhyaH, kuSThibhyazca hasAmyaham // 10 // jene hastacaraNu vigere samagra aMgo AbAda che chatAM prANIonA vadhamAM taiyAra thai rahyA che. AvA manuSyAne joine mane laMgaDA, kapAI gayela hAthavALA tathA kADhanA rogavALA manuSyaupara hAMsI utpanna thAyache. arthAt A laMgaDA vigere manuSyae pUrvajanmamAM hiMsA karela che tenuM phaLarUpa A aMgabhaMgAdi cinhA thayAM che. tema hiMsaka manuSyane khIjA janmamAM tevAM phaLa maLaze. 10. yudhiSThiraprati eka yAgInA upadeza, kapilAnAM sahasrANi, yo dvijebhyaH prayacchati / ekasya jIvitaM dadyAnna ca tulyaM yudhiSThira // 11 // rAjA dharma ! je manuSya brAhmaNeAne mATe hajAro kapilA gAyanu dAna Apeche ane, eka purUSa eka jIvane jIvitadAna Apeche (khacAveche) te bannene sarakhuM phaLa nathI arthAt jIvitadAna ApavAvALAne ghaNuM phaLa maLeche. 11. dAna vigere puNyakamA jIvayAnA soLamA bhAgane paNa cAgya nathI. dattamiSTaM tapastasaM, tIrthasevA tathA zrutam / sarve'pyabhayadAnasya, kalAM nAInti SoDazIm // 12 // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. saptama dAna ApyAM hoya, devatAonuM pUjana karyuM hoya, tapa karyuM hoya, tInI sevA karI hoya, tema zAne abhyAsa karyo hoya e badhAM puNyakame paNa jInane abhayadAna (jIvadayA) nA seLamA bhAgane paNa gya nathI arthAt jIvAbhayadAna sarvathI mahesuM dAna che. 12. ju, mAMkaDa vigere kSudra jatuone paNa na mAravA. yUkAmatkuNadaMzAdIn , ye jantUMstudatastanum / / satataM parirakSanti, te narAH svargagAminaH // 13 // ju, mAMkaDa, deza vigere je prANIo zarIrane pIDA ApI rahyAM che tenI paNa je leke sadA rakSA kare che te purUSe maraNane svargalekane prApta thAya che. 13. dayAhInanuM sarva prakAranuM dAna vyartha che. saptadvIpaM saranaM ca, dadyAnmeruM ca kAMcanam / yasya jIvadayA nAsti, sarvametanirarthakam // 14 // je purUSa ratna sahita sAta dvIpanuM tathA suvaNagiri evA merU parvatanuM dAna Ape paNa je te purUSane dayA na hoya te A sarva niSphaLa samajavuM. 14. dayAhIna manuSyane punarjanmamAM maLatuM te pApanuM phaLa. svalpAyurvikalo rogI, vicakSurbadhiraH khalaH / vAmanaH pAmanaH SaNDo, jAyate sa bhave bhave // 15 // je manuSyamAM jIvadayA nathI te bhabhava svalpa AyuSavALa, khaMDita - aMgavALe, rogI, aMdha, bahere, mUrkha, vAmana (TuMkA aMgavALa), khasanA regavALe, napuMsaka vagere thayA kare che. 15. pitAne thatI pIDAthI anyanI pIDA jANuM levI. yAdRzI vedanA tIvrA, svazarIre yudhiSThira / tAdRzI sarvabhUtAnAmAtmanaH sukhamicchatAm // 16 // mahAbhAratamAM eka muni, rAjA dharmane kahe che ke he rAjA yudhiSThira! manuSyane pitAnA zarIramAM jevI tIvra pIDA thAya che tevI ja pIDA pitAnA sukhane IcchatAM evAM sarva bhUtaprANImAtrane thAya che. 16. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAA paricacheda, dayA-adhikArI . "hiMsA dharmanuM sarvoparipaNuM darzAve che. ahiMsA paramo dharmastathA'hiMsA paraM tapaH / ahiMsA paramaM jJAnamahiMsA paramaM padam // 17 // mahAbhArata-viSNupurANa-mArkaNDeyapurANa. ahiMsA teja paramadharma che, tema ahiMsA uttama tapa che, ahiMsA zreSTha jJAna che ane ahiMsA eja suMdara mokSapada che. 17. jIvadayA e eka jAtanI nadI che ane anya dharmo te tenA kAMThA uparanAM tRNa che. - kRpAnImAhitI, sarve paNagbArA tasyAM zoSamupetAyAM, kiyanandanti te punaH // 18 // jIvadayArUpI nadInA mahAtIramAM bIjA sarva dharUpI tRNunA aMkure rUDha thayA che. tethI je te dayArUpI nadI sukAI jaze te te tRNasamAna dharme kayAMsudhI navapallava raheze? arthAt tenI pachavADe tarataja sukAI jaze. 18. nirdaya hadayamAM dharma rahetuM nathI. dayAdayitayA zUnye, manovAsagRhe nRNAm / dAnAdidUtAhUto'pi, dharmo'yaM nAvatiSThate // 19 // mUrNimuvI. dayArUpI pitAnI hAlI strIthI zUnya evA manuSyanA manarUpI nivAsagRhamAM dAna vigere dUta belAvI lAve te paNa A dharma tyAM rahI zakate. nathI eTale dayA te dharmanI dayitA strI che. (mATe dayArahita dharma niSphaLa che). 19 haraNane pikAra. mA. nijjharaNanIrapANaM, araNataNabhakaNaM ca vaNavAso / amhANa niravavAhANa, jIvIaM rakkharakkhapaho // 20 // kalpasubodhikA. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama zrIneminAthabhagavAnane haraNee vinati karI che ke--he prabho! parvatenA jharaNAnAM ame pANI pIe chIe ane araNyanAM tRNa vigerenuM bhakSaNa karIe chIe ane sadAkALa vanavAsa bhegavIe chIe, tevA ame niraparA dhInuM rakSaNa kare, rakSaNa kara. 20. jevuM karavuM tevuM bhegavavuM. na hanti yo'nyAnsa parai na hanyate, dunoti nAnyAn sa parairna dUyate / / ataH svatantraM sukhabhAvamicchatA, vAryA hiMsA manasA dhImA | 22 . je prANI bIjAone haNatuM nathI te bIjAothI haNAtuM nathI. je manuSya bIjA prANIne pIDate nathI te bIjAthI pIDAte nathI mATe svataMtra sukhabhAvane IcchatA buddhimAna manuSya manathI paNa koI prANInI hiMsA na karavI. 21. tathA - 3panAti (22-23). sarvANi bhUtAni sukhe ratAni, - sarvANi duHkhasya samudvijanti / .. tasmAtsukhArthI sukhameva datte, sukhapadAtA labhate sukhAni // 22 // jagatanA samagra jIve sukhamAM prItivALA che ane duHkhanA kAraNathI badhA ugane prApta thAya che. tethI sukhano athI hoya te purUSa bIjAne sukha Ape che ane tethI sukhanuM dAna karanAra te puNyazALI jIva sukho meLave che. rara. dayA sarva vratane rAjA che. sthUleSu jIveSu vinAzabhAvaH, saGkalpamukhyastrividho'pi heyaH / saMsAranistArakaravarUpo, vrateSu bhUpopama eSa dharmaH // 23 // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. dayA-adhikAra. 99 sthUla manuSyAdi prANIomAM sakalpa jemAM mukhya che evA traNa prakAranA eTale mana, vacana, kAyAthI karavuM, karAvavuM, anumeAdana karavuM, trividha vinAza bhAva tene paNa tyAga karavA. saMsAranA nistara karanAra A dharma sa tAmAM rAjAtulya che, arthAt jIvane muktidAna Apeche. 23. jIvahiMsAnAM ( pApanAM ) pariNAmA, vA. dAridryadaurbhAgyakuNitvakuSThipaGgutkhatiryaGnarakAdibhedaiH / duHkhAnyanekAni bhavanti hiMsAsambhUtapApapracayena puMsAm // 24 // daridratA, durbhAgyapaNuM, huMThApaNuM, kaDhIApaNuM, pAMgaLApaNu, payAni ane narakAdinA bhedothI aneka prakAranAM duHkhA jIvahiMsAthI utpanna thayela pApanA samUhathI manuSyane prApta thAyache. 24 jIvadayA rAkhavAthI kAnu' zreya thayuM? 35nAti. pArApate megharatho narezI, dayAparaH kIrttimavApa vizve | krameNa tIrthaGkarazAntinAthabhAvena bhUkhA prayayau zubhaM saH // 25 // naravarmacaritra. pUrvajanmamAM pArevAnI jIvayAmAM tatpara evA megharatha nAmanA rAjA hatA te yAmAM tatpara thaIne jagatmAM kIrttine prApta thayA tema kramethI tIrthaMkara evA zrIzAntinAthabhagavAnanA svarUpe karIne kalyANane prApta thaye, arthAt tIrthakara pada bhogavI mekSe gayA. 25. hisA e meheATAmAM mAheATA julama che, vaMzamya. rasAtalaM yAtu yadatra pauruSaM, kunItireSA zaraNo hyadoSavAn / vihanyate yaddhalinApi durbalo, hA hA mahAkaSTamarAjakaM jagat // 26 // sUktimuktAvalI. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ > vyAkhyAna sAhityasaMgraha--bhAga 2 jo. saptama A leAkamAM je kAi purUSamAM purUSatva hoya to te rasAtalane prApta thAo. kAraNake A ceAkhI anIti che ke--duLa anAtha nirdoSa eve A prANionA samUha baLavAna evA pApI janasamAjathI haNAyache, hA huA mahA kaSTa che! kharekhara jagat rAjAvagaranuM che, nahitara A julamaupara dhyAna kema na apAya? 26. 100 dayAthI thatA lAbha. zAdraruvitrIDita (27-28). krIDAbhUH sukRtasya duHkRtarajaH saMhAravA tyA bhavodanvanaurvyasanAnimeghapaTalI saGketadUtI zriyAm / niHzreNistridivaukasaH priyasakhI mukteH kugatyargalA, satveSu kriyatAM kRpaiva bhavatu klezairazeSaiH paraiH // / 27 // he bhavyaprANIo ! jIvaneviSe yA karo, eTale peAtAnA dehane kaSTa ApIne paNa jIvadayA pALA. kAraNake te yA sukRtanuM krIDAnuM sthAnaka che, pAparUpI dhULane uDAvI devAmAM vAyunA viTAlIyA samAna che (arthAt kamarajane uDADavAmAM jIvaDhayA viTAlIyA jevI che), "pApane dhULanI upamA ApavAnuM kAraNa e che ke pApaja kamalanuM kAraNa che." vaLI kyA sa'sArarUpa samudrane taravAmAM nAvarUpa che, duHkharUpI agnine zAMta karavAmAM meghanI ghaTAtulya che, saMpattine saMketa sthAnamAM pahoMcADanArI dUtI che, svaMga mAM javAmATe nisaraNIrUpa che, muktirUpa strInI vahAlI sakhI che, durgatinA dvArane ADI devAnI bhegalasamAna che, ema jANI jIvAne viSe krayA karavI eja uttama che. 27, ahiMsAthI lAbha. AyudIrghataraM vapurvarataraM gotraM garIyastaraM, vittaM bhUritaraM balaM bahutaraM svAmitvamuccaistaram | ArogyaM vigatAntaraM trijagataH zlAdhyatvamalpetaraM, saMsArAmbunidhiM karoti mrutaraM cetaH kRpAdrantaram // 28 // sindUraprakara. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. dayA--adhikAra. 101 manuSyanuM kRpAvALuM citta AyuSyanI abhivRddhi kareche, zarIranI zAbhAmAM vadhArA kareche, nAma ane kuLane gariSTha ( ujavaLa ) kareche, dhananI vRddhi kareche, maLamAM vadhAro kareche, prabhutvamAM (hAddAnI) vRddhi kareche, ArAgyane vinnarahita manAveche, traNa jagatmAM prazaMsA utpanna kareche ane saMsArasamudrane sukhe tarI zakAya evA kareche, (arthAt je purUSanuM citta hiMsAthI rahita che te purUSane sarva padArtha prApta thAyache). 28, pazu paMkhIupara kyA kare. rAga--marazIyAM. hAya! hAyare mAre pazune hatyArA, mAMsa mATe le prANa enA pyArAre hAya! hAyare mAre pazune hatyArA--akava pazu rAjA prajAnA khajAnA, AlamanA e Akhe majAnA phaLa dahIM dUdha ghInAM de dAtAre. pApI phaLadrupa pazuone kApe, pazu vinA pIDAya deza pApe; dakSa vRkSa rAkhIne phaLa mApe bhramar mAlatI makaraMda cUse, puSpa pIDe na paDa nija tAje; pazu pALI sujANa dehu pAmere. duniyAMnI DhAlata gAya mAtA, enA putrA kharA annadAtA; karI khetI Ape sukha zAtAre. kare khAtara kheDa jaLa jhIlI, kaNa kADhe kahyusalAM pIlI; bhare kAThIe bhAra vahI lIlIre evA jaga pratipAlaka dhArI, enI janmaTThAtA gAya gArI; ene mUke kasAya na kArIre. pazu mAtra takSNa bhUkha sahetA, sAtvika malAithI detA; TADha veThIne Tru Una gheTAMre ene mAre tA mAthuM dhare che, hAtha jhAle na Dare che; hAya ! nAMkhI nizAse jhure chere. bhAjIpAlA te annakoNA, dahIM dUdha malAi thI mAnA sAdA svaccha khArAka majAnAr hAya0 29 29 ,, ,, ,, 32 ,, 33 30 31 39 333 3 34 35 ,, OM w` Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama wwwwww ww v vvvvvvvvvvvvvvv 102 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. emAM piSaNa satva che sArUM, mAMsa durgadhamaya che naThAruM; rega raktapittAdi karanArUM re. tadurastInAM tattva mAse, nathI DokaTara kahe che ullAse; anna kherAka kudaratI bhAsere. baLe muDaduM Ave baMdha jevI, mAMsa bhujatAM badabo tevI; ekAve khAdhuM dhAna evare. jAya saMDAsamAM mAMsAhArI, badabAthI kare che ekArI; nAka ADuM dhare vastra bhArIre. maLamUtra viSTA dharanArUM, guradAmAM thaIne vahenAruM ; evuM mAMsa bhakhe na naThAruM anna phaLa mevAne mIThAi, maLe mAMsathI saMghAM bhAi; svaccha svAdiSTa ne sugaMdhAire. gIdha zvAna vAyasane mAre, malina mAMsane durgadhI cAre nathI AhAra mANasane e sAre. vivekI vIra pazu pALe, taLa mAMsa bhakhe bhAjIpAle; neka Teke sAkaLacaMda cAlere. sAkaLacaMda. sAkhI. mAre divALI thaI Aja jinamukha jovAne-e rAga. maLe adhure nyAya manuSyane, pazune nahi talabhAra; eja anIti Aja kAlamAM, va aparaMpAra. hiMsA nahi karIe. kapha tRNa khAI jIvana karanArI, muMgI jAta marAyare; - je jIve te upayogI che, chatAM maLe anyAya hiMsA navi karIe 47 ujamazI, Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thA-adhikAra. krayAprati sarvenuM valaNa. anAdikALathI A sRSTimAM prANImAtra navA navA janmAte vratuNu karIne janma, jarA, maraNAdika asahya duHkhathI pIDita thayA kareche. jo tenuM mULa kAraNu tapAsIe tA kamathI atirikta kAi bIjo padAtha kAraNurUpa nathI, eTalAmATe tamAma darzIna (zAstra) kArAe te karmAneA nAza karavAmATe zAstrAdvArA jeTalA upAyA darzAvyA che, teTalA upAyepaikI sAmAnya dharmarUpa ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, niHspRhatva, paropakAra, dAnazALA, kanyAzALA, pazuzALA, vidhavAzrama, anAthazramAdri tamAma danavALAone samata che. paraMtu vizeSa dha rUpa sAna sadhyAdi kAryoMmAM judA judA mata pravarte che. eTalAmATeja A sthaLe vizeSa dharmonI carcAne avakAza ApyAvinA mAtra sAmAnya dharmanA sabaMdhamAMja vivecana karavAne lekhakane uddeza che ane teomAM paNa tamAma danavALAne atyaMta priya yAdevInuMja potAnI buddhianusAra varNana karavAnI icchA che tene AkSepa-vikSepavinA pUrNa karavAne mATe lekhakanI pravRtti che. dayAnuM svarUpa leAkavyavahAradvArA, anubhavadvArA ane zAstradvArA lakhavAmAM Avaze. temAM prathama leAkavyavahArathI jo vicAra karavAmAM . Ave te evuM jaNAyache ke jagatnA sarva prANIonAM ataHkaraNamAM dayAne avazya saMcAra che. dRSTAMta tarIke mArgamAM cAlatA kAi duLa jIvaupara keAI khaLavAn jIva duHkha devA prayAsa kare te anya mANasa khaLavAnathI duLane acAvavAmATe jarUra prayatna karaze jevI rIte kAi cAra rastAmAM luMTaphATa karatA hAya ane darekane kanaDatA hoya te tene kAlAhula sAMbhaLatAM turataja loko ekaThA thaine cArane pakaDavAne kAzISa jarUra karaze. evIja rIte kAi sUkSma jIvane sthULa jIva mAratA DAya te tene cheADAvavAne leAkA jarUra pravRtti karaze. arthAt nAnA pakSIne meTu pakSI, meATA pakSIne bAja, khAjane khIlADI, khIlADIne kUtarA, kUtarAne zikArI mANasA mAratA hoya te tene cheDAvavA mANase jarUra prayatna karaze. eja hetuthI kRSNajInA ( jene hiMdu leAka bhagavAna mAneche) paNa kapaTane vakhate anyAya joine ekavAra tenAM paNa kRtyonI leAkeA niMdA karavA tatpara thayA hatA, arthAt bhAratayuddhanA samayamAM cakravyUha (caDhAvA ) nI vacamAM je abhimanyuthI kRSNe kapaTa karyuM hatuM te sAMbhaLI Aje paNa bhakta mANase tenI niMdA karavA taiyAra thAyache. ethI evuM siddha thAyache ke leAkeAnA manamAM svAbhAvika rIteja yAe nivAsa karela che, paraMtu khedyanI vAta e che ke, jihvA iMdriyanI lAlasAthI pharI pharIne paNa akRtya kareche arthAt mAMsAhAramAM Asakta banI jaine dharmAvinAnA thai jAyache. eja * jainadharma prakAza pustaka 29-aMka 5 me, pariccheda. 103 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 vyAkhyAna sAhityasa'graha-bhAga 2 jo. sama hetuthI varAhapurANumAM varAhajIe vasuMdharAthI peAtAnA maMtrIza aparAdhIomAMthI mAMsAhArIne aDhAramA aparAdhI kahelA che. tyAM e prakaraNamAM ema kahyuM che ke je mAMsAhAra karIne mArI pUjA kareche te mAro ame aparAdhI che jema ke " 'yastu matsyAni mAMsAni bhakSayitvA prapadyate / aSTAdazAparAdhaM ca kalpayAmi vasundhare ? " kalakattA girIza vidyArata presamAM chApela patra pa08-a, 117-zloka 21. ', " surAM pItvA tu yo martyaH, kadAcidupasarpati / aparAdha vatutirAM, yAmi vamukhyare ' zloka 27. kAi mAMsAhArI je e pramANe kaheche ke mAMsa khAvAthI zarIramAM khaLa vadheche ane zaratA Aveche e tenI bhUla che. kemake jo mAMsAhAra ka ravAthI kadI khaLa vadhatuM hoya teA hAthIthI siMhu ghaNuM khaLavAna thAya; paNu je kejo hAthI vahana kareche te sihu kyAreya paNa vahana karI zakatA nathI athavA koi e pramANe kahe ke hAthIkaratAM siMhu jo baLavAna na hoya te hAthIne kevI rIte mArI nAkhe? enA uttara e che ke hAthI lAhArI hAvAthI zAMta prakRtinuM jAnavara che ane sahu mAMsAhArI hAvAthI krUra svabhAvanuM jAnavara che. tethI karIne hAthIne te dabAvI deche. bIjI rIte zuDhavaDe kadI hAthI sihune pakaDI le te tenI rageraganA cUrecUrA karI zakeche. ethI ema spaSTa thAyache ke mAMsAhArathI krUratA vadheche e vAta dareke kabula karavI paDaze ane krUratA kAI puNya kAryane peAtAnI sanmukha rahevA detI nathI ane e paNa tamAmAkA saralatAthI samajI zakeche ke mAMsAhArI leAka potAnA gharamAM kakAsane vakhate sahujamAM mArAmArI kareche, zAMti nathI pakaDI zakatA, te zuM nirdayatAnuM pariNAma nathI? ethI karIne mAMsAhAranuMja phLa spaSTa nirdayapaNuM jaNAi Aveche. have rahI zakatA--e paNa mAMsane guNu nathI, paNa purUSaneAja svAbhAvika dharma che. kemake napuMsaka mANasane zakti vadhAravAvALA hajAro padA khavarAvavAmAM Ave tepaNa te raNasaMgrAmavakhate palAyana karI jaze. emAM pratyakSa dAkhalA e che ke keTalAka dezanA leAkeA ghaNuM karIne mAMsAhArI hAvA chatAM paNa evA te kAyara hoyache ke cAra-cha mANasA khaLavAna hoya te tenAthI mAMsAhArI paccAsa mANasA palAyana thai jAya. paraMtu te maLavAna bicArA peAtAnuM gujarAna mAtra sAthavAbhara rahIne calAveche. gurU goviMdasiMhanA ziSya zIkha leAkeA, je ke killAnI tteha karavAmAM zreSTha nabare gaNavAmAM Aveche, te paNa ghaNuM karIne lAhArI jovAmAM Aveche, Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. dayAadhikAra, 105 enuM kAraNa e che ke jevI laDAI sthira manathI phalAhArI loko lache, tevI mAMsAhArI leAka kyAre paNa laDI zakatA nathI. khIjuM e paNu kAraNa che ke mAMsAhArIne ghaNI garamI lAgeche ane zvAsa paNa vadhAre levAyache. paraMtu phalAhArIne tevI garamI paNa lAgatI nathI, tema zvAsa paNa vadhAre levAtA nathI, vAMcake ! ApanA sAMbhaLavAmAM mAnyuM huMze ke jyAre rUziyA ane jApAnanI laDAI thaI hatI tyAre ghaNuM karIne kAcA mAMsaneja khAnArA ne moTA kadavALA bhayaMkara rUziyanAnA paNu, mitAhArI ane vicArazIla jApAnI vI e parAjaya karIne saMsAramAM kevI camatkArI jayapatAkA krUkAvI hatI ? kadI mAMsAhArathI thatA vadhatI hAya te rUziyAnI senAmAM mANase ghaNAe hatAM, eTaluMja niha paraMtu mAMsAhAra karavAmAM paNa kaMi ochA nahotA, chatAM paNa te leAkAnI hAra kema thaI ? ethI khullIrIte nizcita thai zakeche ke hAra tha vAnuM mULa kAraNu asthira manaja che. A uparathI mAMsAhAra karanArA hiMdue Aya gaNavA cegya jaNAtA nathI, kAraNake A zabdavaDe te leAkeAja vyavahAra karavAne ceAgya che ke jenA aMtaHkaraNamAM dayAbhAva, premabhAva vigere dhama dekhAtA hoya, paraMtu mAMsAhArInA hRdayamAM dayAbhAva heAtA nathI, tema premabhAva paNa hAtA nathI. eka mAMsAhArI (jeNe dayAne upadeza sAMbhaLI mAMsAhAranA tyAga karyA hatA te) mane maLyA hatA. te jyAre peAtAnA hAlahavAla kahevA lAgyA tyAre tenI AMkhamAMthI azrupAMta thavA lAgyA. azrupAta thavAnuM kAraNa jyAre me tene pUchyuM tyAre te kahevA lAgyA ke, mArA jevA nirdaya kaThAra hRdayavALA A 6niyAmAM ghaNA thADA huze, kemake keTalAeka divasa pahelAM meM eka suMdara makarAne pALyA hatA, te putrathI paNa vadhAre prema mArItarapha khatAvatA hatA ane huM paNa tenI sAthe dANA prema patAvatA hatA, ethI karIne te cAro paNa mArA hAthathI dIdhA vinA khAtA naheAtA. huM jyAre kyAMka bahAra cAlyA jatA hatA ane pAchA AvatAM khecAra kalAkanA vilaMba thatA hatA te te rastAtaram joi joIne e... e karyA karatA hatA, eja khakarAne meM mArA hAthathI mAMsane mATe mArI nAkhyuM ane te mAMsa mAre tyAM AvelA parANAosAthe me paNu khAdhuM. jo te akarAnI maratA vakhatanI hAlata huM ApanI sAme kahuM te mane Apa pUrepUrI caMDALaja kahezeA. are! jyAre jyAre e akarA mane sAMbharI Ave che tyAre tyAre mArUM kALAM phATI jAyache. eTalAmATe huM nizcaya ane majabUtIthI kahuMchuM ke je mAMsAhAra kareche, te dareka karatAM mahAn pApI che. kANuke khIjA badhAM akAryAM karatAM jIvahiMsA e ghaNuMja mATu akAya che. *jo kAi ema * jainadharma prakAzaka-pustaka 29 muM-6 za 14 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. sakSama kahe ke ame jIva mAratA nathI ane amAremATe hiMsA paNa thatI nathI te e pramANe kahevuM te paNa phekaTa che. kAraNake jo koI mAMsa khAnAra na hoya te kasAI leke bakarA vigerene vadha zAmATe kare? e kAraNathI ja dharmazA mAM paNa eka jIvanI pachavADe ATha mANasane pApanA bhAgIdAra gaNavAmAM AvelA che. jemake anumantA vizAsitA, nihantA krayavikrayI / / saMskartA copahartA ca, khAdakazceti ghAtakAH // artha-mAravAmAM salAhakAra, zastravaDe marelA jInA avayavane alaga. pADanAra, mAranAra, paisA ApI lenAra tathA vecanAra, samAranAra, pakAvanAra, temaja khAnAra--e badhA ghAtakIja kahevAya che. A sthaLe keTalAeka mAMsAhArI leke e prazna kare che ke je ema che te phalAhArI paNa ghAtakI ja kahI zakAya, kemake zAstrakAroe vanaspati vigeremAM paNa jIva mAnela che, chatAM phalAhArI ane dhamadha mANase mAtra mAMsAhArI uparaja zAmATe AkSepa kare che? ene uttara e che ke sarva jIva potapotAnA puNyAnusAra jema jema ucca ucca padavIne prApta karatA jAya che, tema tema tene vadhAre puNyavAna gaNavAmAM Ave che. e kAraNathI ja ekedriya, beIdriya, teIdriya cauriMdriya ane paMcadriya evA sRSTimAM rahelA sarva jIvonA mULa pAMca bheda mAnavAmAM AvelA che. emAM ekeMdriya jIvakaratAM beIdriya jIva vadhAre puNyavAna hoya che, temaja beidriyathI teIdriya, teIdriyathI cauriMdriya ane cauriMdriyathI paMcaMdriya evI rIte sarvotkRSTa jIva paMcaMdriyane gaNavAmAM AvelA che. paMceMdriyamAM paNa ochAvattA pramANanA puNyavALA ja hoya che, arthAta tiryaMca paMceMdriya (bakarA-gAya-bheMsa vagere) mAM hAthI vadhAre puNyavALe che, temaja manuSya vargamAM rAjA, maMDalAdhIza, cakravartI ane yegI vadhAre puNyazALI hevAne lIdhe teone mAravAne zAstramAM sakhta manAI karavAmAM Avela che. kAraNake yuddha karatAM kadAca rAjA pakaDAI jAya te paNa tene mAravAmAM nathI AvatA. ethI evuM sAbIta thAya che ke, ekeMdriyakaratAM beIdriyane mAravAmAM adhika pApa che, beIdriyakaratAM teidriyane mAravAmAM adhika pApa che, ema vadhAre vadhAre puNyazALIne mAravAmAM vadhAre vadhAre pApa thAya che. jethI karIne jyAMsudhI ekeMdriya jIvavaDe nirvAha thaI zake tyAM sudhI paceMdriya jIvane mAre e taddana agya ja che. je ke ekedriyane mAre te paNa pApa thavAnuM ja kAraNa che; paraMtu khorAkImATe keI bIjo upAya na hovAthI (aNachuTake) te kArya lAcArIthI karavuM paDe che, ethI karIne ja keTalAeka bhavyajIva AvA pApanA bhayathI dhanadhAnya, rAjapATa vigereno tyAga karI sAdhu thaI jAya che ane (yAjajIva) jIve tyAM sudhI pANa, agni, vanaspati vigerene Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari cheda. cA-bhadhikAra. aDakatA paNa nathI ane bhikSAmAtrathI peAtAnuM udarapASaNa karI leche. manuSya paNa lAcArIthI ekedriyane nAza kareche ane te pApane parihAra karavAmATe sAmunirAjonI sevA, dAna, dharma, Avazyaka kriyA vigere jIvatAMsudhI karyAM kareche. bhikSAmAtrathI calAvanAra sAdhuone AraMbhanA doSa lagAra paNa lAgatA nathI. kAraNake gRhastha mANasA je peAtAne mATe rAMdheche, temAMthI e lAkA jarUra hoya teTaluMja tathA doSa vinAnuM mAtra grahaNa kareche. e hetuthI gRhasthane evI paNa khabara paDavA detA nathI ke Aja mAre tyAM sAdhu-mahArAja bhikSA levA AvanAra che. ajANatAMja bhAjana vakhate gRhasthanA gharatarapha jaine samayAnusAra je maLe te AhAra grahaNa karI leche. jethI karIne kAi paNa doSa pahelAM athavA pachavADe lAgavAnA saMbhava nathI. juo, chidrayAnA svAdamAM lAlacu uttama jJAtiee potAnI kheATI kIrttine mATe kevA anatha phelAvI dvIdhA ? vicAra karavA jevI vAta che ke hiMsA vigerethI jo dhama thatA hAya te adhama kevI rIte thaze ? kAraNake mAMsAhAra karanArAonuM mana ghaNuM karIne kRSita ane milanaja hAyache. koi paNa tiryaMca jIvane dekhatAM tene eve khyAla ubhA thAyache ke, A jIva kevA suMdara che? AnuM mAMsa kevuM svAdiSTa tathA puSTi karanArUM haze? tathA AnA zarIramAMthI keTaluM mAMsa nIkaLaze ? eTalAmATeja mAMsAhArIone vanamAM haraNu vigere jAnavarAne jotAMveta tene pakaDI pADavAnI marajI thai jAyache athavA taLAva ke nadIne kAMThe mAlAMone jotAMve'ta mAravAnI icchA utpanna thai jAyache. evI rIte AThe paheAra~~~ fh@ hiMsaka jIva dra pariNAmavALA rahyA kareche. jevIrIte vAgha, siMhaiM, khilADI vigere hiMsaka jIvAne khAvAmATe koi jIva na maLe tepaNa mAThAM ke baMdhana karavAthI narakAdi gati maLeche. tevIja rIte mAMsAhArI jIveAnI paNa dazA jANavI. aphsosa ! mAMsAhArI jIva suMdara pakSIone nAza karIne jaMgalene khAlI karI nAkheche ane suMdara bagIcAmAM peAtAnA kuTuMbanI sAthe Anadyukta manathI beThelAM pakSIone duka vigerevaDe mArIne nIce pRthvIpara pADI che. kharUM kahevA dyA tA te vakhataneA kamakamATabharyAM dekhAva dayALu purUSAthI te dekhI paNa zakAya nahi. paraMtu mAMsAhArI to tene joine ghaNI prasannatAthI mAranArane uttejana Apeche ke vAha ! zAkhAza ! ekaja goLIe kevuM nizAna tAyuM ? A sthaLe eka e paNa vicAravA ceogya vAta che ke, eka pakSIne mAranAra ekaja jIvane hiMsaka nathI; paraMtu aneka jIvonA hiMsaka che. kemake je pakSIne maraNu pamADayuM hoya te kadI jo strIjAti hoya ane tenAM nAnAM nAnAM baccAM hoya te mAtA marI javAthI te jIvI zakatAM nathI. vaLI te badhAnA marI javAthI mAranArane bhayaMkara pApanA baMdha thAya che. eTalAmATe te kama baMdhananuM atyaMta hRDha kAraNa hAvAthI pahelethIja buddhimAna purUSoe vicAravuM joie. jema kIDIenAM daranI pAse lAke tenA khAvAmATe sAkara ane Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama leTa nAMkhe che tethI vadhAre kIDIe tyAM Ave che ane e upAya patrotpattine mAne che. kAraNake bicArA bheLA leke dharmatattvanA ajANa ane karmaprakRtine vizvAsa nahi dharAvanAra hovAthI teo lAbhAlAbhane vicAra nahi karIne keTalAka dezomAM evI kriyA karanArA jovAmAM Ave che. paraMtu A sthaLe vizeSa vicAra karavAno avasara che ke leTa ane sAkara nAMkhavAthI kIDIo ghaNI ekaThI thAya che. paraMtu keI bIje jIva te leTa tathA sAkara khAI jAya che te tenI sAthe ghaNI kIDIono saMhAra thaI jAya che. ghaNe ThekANe jovAmAM paNa AvyuM che ke te jIva leTa cATI jaIne ghaNuM kIDIone saMhAra karI nAMkhe che. A eka vAta thaI. bIjI vAta e che ke kIDI saMmurNima jIva hovAthI mAtApitAnA saMga vinA utpanna thAya che, te leTa ane sAkaranA maLavAthI havAne saMga thatAM navI kIDIe pArAvAra utpanna thAya che ane tenI hiMsA thAya che. AthI spaSTa thAya che ke keTalAeka dharmanAM kAryo karavA jatAM ulaTe adharma thaI javA saMbhava rahe che. aSTAdazapurANeSu, vyAsasya vacanadvayam / paropakAraH puNyAya, pApAya parapIDanam / / aMka -pRSTha 216. sakala darzanakAe hiMsAnI adharmamAM gaNatrI karela che ane sarvathI zreSTha dayAdhamane ja mAnya che. emAM keI Astikane vivAda nathI. te paNa dareka dharmavALAone A sthaLe zAstrIya pramANa devAthI vadhAre daDhatA thaze. eTalAmATe hiMdumAtrane mAnanIya manusmRti tathA mahAbhArata ane kuma vagere purANenI sAkSI ApavAmAM Ave che. emAM pahelAM manusmRtine jue. yo'hiMsakAni bhUtAni, hinastyAtmasukhecchayA / sajIva~zca mRtazcaiva, na kvacit sukhamedhate // A nirNayasAgaramAM chapAyelI manusmRti-a. 5-ka 4pa-pRSTha 187. temaja- tho vanavAna, kALanAM vikrIti ! sa sarvasya hitaprepsuH, sukhamatyantamaznute // " ca hiMsAnane artha_niraparAdhI jIvone je pitAnA sukhanI icchAthI mAre che, te te kSe paNa marI gayA tuja che. kAraNake tene kyAM paNa sukha maLatuM nathI.. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. dayAadhikAra. 109 - - -- # u v w che vaMdhana ne artha-prANIone vadha-baMdhana vigere kaleze pamADavAne je nathI Icchate te tamAmane zubhecchaka atyaMta sukharUpa svarga athavA mekSane meLave che. bIjuM paNa juo - yat dazAti vat kuta, charti pawAti yatra nA tadavApnotyayanena, yo hinasti na kiMcana // " tAtparya-je purUSa DAMsa, macchara, vigere nAnA athavA moTA ne marate nathI te dhArelI vastu meLavavA bhAgyazALI nivaDe che ane je karavA irache che te karI zake che athavA jyAM purUSArtha dhyAna vigeremAM lakSya bAMdhe te prayAsavagaraja (a5 prayAse) siddha karI zake che. arthAta ahiMsA karanAra pratApI purUSa manamAM je vicAre te turataja pAmI zake che. bIjuM e paNa lakhyuM che ke - navA prANanAM hiMsA, mAMsamukti vin ! na ca prANivadhaH svaryastasmAn mAMsaM vivarjayet // . bhAvArtha-prANIonI hiMsA karyA vagara mAMsa kyAre paNa utpanna thaI zakatuM nathI ane prANIono vadha svarganuM sukha detA nathI. eTalAmATe mAMsane sarva prakAre tyAga kara ucita che. bIjuM paNa ema kahyuM che ke samutpattiM ca mAMsasya, vadhabandhau ca dehinAm / prasamIkSya nivarteta, sarvamAMsasya bhakSaNAt // tAtparya-masanI utpatti ane prANIonI hiMsA, temaja baMdhanane jeIne sarva prakAranA mAMsabhakSaNathI manuSyae dUra rahevuM joIe. vivecana-pUrvokta manusmRtinA pAMcamA adhyAyanA 44 thI 49 sudhInA kalekenuM rahasya jANanAra kadApi mAMsabhakSaNa nahi karaze. kemake sIdhe mAga cheDIne ADA mArge cAlavAnuM keIne paNa mana thaze nahi. 49 mA zlekamAM tamAma prakAranA mAMsabhakSaNathI nivRtta thavAnuM manujIe pharamAvyuM che. ethI vidhipUrvaka mAMsa khAvAthI deSa nahi mAnanArAone pakSa sarvathA nirbalaja thaI gaye. kemake devatAonI mAMsAhAra karavAnI prakRti ja hatI nathI. kadAca so maNa mAMsa devatAonI sAme rAkhavAmAM Ave te paNa eka navaTAMka paNa ochuM nahiM thAya athavA daza bakarAone devatAnA maMdiramAM rAtrie rAkhIne comera e maMdiranuM rakSaNa karavAmAM Ave ane prabhAte e maMdira khulluM karavAmAM Ave te daza bakarAomAMthI eka paNa e che thaze nahi. ethI ema sAbIta thAya che ke mAMsamAtranA lelI leke bicArA bheLA le Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ {{ vyAkhyAna sAhityasa'bahu bhAga 2 e. kane bharamAvIne khAlI khIjAnA prANAnA nAza karAveche. peAtAnI jIbhanI kSa Nika tRptine mATe bicArA anAtha jIvAnAM jIvanAne naSTa karAveche. keTalAeka bhakta lAkA devInI sAme mAnatA kareche ke--'huM mAtAjI! mAro putra jo amuka rogathI bacaze te huM Apane eka bakarA caDhAvIza" kadAca kanA ge bALakane AyuSyanA baLathI ArAma thAya tA mAnatA karanAra leAkeA ema samajeche ke mAtAjIe kRpA karIne mArA putrane jIvitadAna dIdhuM. tyAre khuzI thaine niraparAdhI bakarAne gAjatAM vAjatAM AbhUSaNAdika paherAvI mAtAjInI pAse lai jAyache ane tyAM tene navarAvIne temaja phula caDAvIne tathA svaga prApta karAvanAra mAne tene mAratI vakhate brAhmaNA pAse bhaNAvIne bakarAnA prANa nirdaya rIte alaga karAveche. A sthaLe eka kavinuM vAkaya yAda Aveche ke-- "mAtA pAse eTA mAMge, kara akarekA sATA; ApanA pUta khilAvaNu cAhe, pUta dukA kATA, hai| divAnI duniyA ? '' sasama jIe-bIjAnA putrAne mArIne potAnA putranI zAMti cAhanArI dunIA che. A sthaLe dhyAna devuM ceAgya che ke pahelAM mAnatArUpa kalpanAja khATI che. kadAca mAnatAthI devI AyuSyane vadhArI de, ema hAta te duniyAmAM koi marataja nahi, je leke mAnatA mAneche, teone kadAca sAganapUrvaka pUchavAmAM Ave te te paNa avazya ema kabula karaze ke tamAma mAnatA amArI saphaLa thatI nathI. keTalIka vAra teA hajAro mAnatA karatAM chatAM e putra vagere maraNaneja prApta thAyache. ethI mAnatA ane rIte pheTa che. kemake regInuM Acukhya hoya te te kyAre paNa maranAra nathI. tyAre pachI temAM mAnatAnuM kazuM prayajana nathI ane kadAca AyuSya na heAya teA khacanAra nathI tepaNu mAnatA niSphaLa che. bIjuM paNa vicAro ke kadAca akarAnI lAlacathI daivI tamArA rAgonA nAza karaze teA te tamArI neAkara TharI. rUzavat-lAMca lenArI thai. kemake jenAthI mAla maLe tenuM teA bhaluM kare ane jenA taraphathI na maLe tenuM bhaluM na kare. lAMca khAnArAonI duniyAmAM kevI mAna-maryAdA hAyache tenA vAMcaY=A svayaM khyAla karaze. mahAzaya ! mAtA zabdanA artha pahelAM vicAra ke je pAlaNu-pASaNa sarva prakAre kare teja mAtA kahevAyache, tyAre jenI pAse bakarAnuM balidAna karavAmAM Ave te jagadakhAnA nAmathI jagatmAM kema prasiddha thaI zake? kemake je samasta jIvAnI mAtA che teja jagadaMbA kahI zakAyache. teA samasta jIveAnI aMdara bakarAM vagere paNa ( jene maLI devAmAM Aveche te ) AvyAM, tenI paNa mAtA tA TharIne ? have vicAra karo ke eka putrane khAine mAtA bIjAne bacAve ? zuM evuM kyAree thai zakeche? kemake mAtAne tamAma putra sarakhAja Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che, kathA-adhikAra hAlA hoya che. ajJAnI leke svArthI thaine mAtAnI IcchAthI virUddha A caraNa karIne jIvahiMsAne mATe sAhasa kare che. e kAraNathIja A jamAnAmAM marakI, kelerA vigere mahA kanTene leke bhegave che. kemake mAtA hAthamAM lAkaDI laIne mAratI nathI, mAtra parIkSapaNe manuSyane anItine kaMDa de che. meM pate joyuM che ke viMdhyAcaLamAM devInuM maMdira che. tyAM hajAre saMskRtanA paMDite vizeSe karIne navarAtrimAM bheLA thAya che ane prabhAtathI mAMDIne sAyaMkALasudhI te saghaLA lAke saptazatI ( durgApATha)ne pATha kare che. jemAM durgAnI bhaktinI prazaMsA ja che. paraMtu tyAM anAtha nirnAtha ane sAthI garIba bakarAM ane pADAnuM balidAna je devAmAM Ave che te joine tenA bhaktanA manamAM paNa eka vAra zaMkA thAya che ke AvI hiMsA karIne pUjA karavI kyAMthI cAlI AvatI haze? mAtA paNa pitAnA putrane mAravAthI nArAja thaIne tyAMja kelerA vigere rUpe upadrava kare che. tyAre brAhmaNa vigere bhAge che ane keTalAeka loka bakaranA mArga tarapha janArA thAya che. A vAta ghaNuM vAra lekemAM pratyakSa jovAmAM Ave che ane svayaM anubhavavAmAM paNa Ave che. te paNa pakaDelA gadheDAMnA pUchaDAMne cheDatAja nathI. mAtAnI bhakti bakarAM mAravAthI ja thatI nathI. potapotAnAM matamAM mAnelI kALI, mahAkALI, gArI, gAMdhArI, aMbA, durgA vigerenI sevA uttamottama padArtho caDAvIne karavI joIe. dalAeka leke durgApAThanI sAkSI ApIne pazupUjAne mATe Agraha kare che. teoe samajavuM joIe ke, "pazupucvaizca dhU " e je pATha che emAM vicAra kare che puSpane jema sAbIta (bhAMgyADyA sivAya) caDAvavAmAM Ave che ema pazune paNa caDAvI devuM joIe, athata caDAvatI vakhate evI prArthanA karavI joIe ke, he jagadaMbe ApanA darzanathI ame jema nirbhaya ane AnaMdathI rahIe chIe temaja tamArA darzanathI pavitra thayela bakare paNa jagamAM nirbhaya thaIne harephare arthAta ke mAMsAhArInI charI tenA gaLApara na phare. e saMkalpa karIne bakarAne choDe joIe. jethI karIne puNya thAya ane mAtA paNa prasanna thAya. vaLI jagadaMbAne sAcA artha paNa kahevAya. anyathA jagadaMbAnuM nAma, rahetAM rahetAM jagadubhakSiNI thaI jaze. mahAnubhAva! manujIe 48 ane 9 mAM zlekamAM prANIonI hiMsAthI svargane niSedha spaSTa batAvI Ape che. kadAca te blekane kalpita mAnaze te mAMsAhArathI svarga thAya che. ene kalpita kAM na mAna? kyAre banne kalpita nathI te bane oka baLavAna che ane baLavAthI dubaLa bAdhita thAya che. juo eja adhyAyanA pa3-54-55 kalekamAM- " varSe varSe'zvamedhena, yo yajeta zataM samAH / mAMsAni ca na khAyedyastayoH puNyaphalaM samam " // 53 // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama bhAvA-varSe varSe, eka purUSa azvamedha kare ane se varSa sudhI yajJa kare ane eka purUSa bilakula mAMsa khAya ja nahi te e bannenuM phaLa sara "kUkAranaivaikuMvAnA ja nanaiH | na tasphalamavApnoti, yanmAMsaparivartanAt " // 14 // arthAta-pavitra phaLa, mULa vigere tathA nIvArAdinuM bhajana karavAthI paNa je phaLa maLatuM nathI te mAtra mAMsAhAranAja tyAgathI phaLa maLe che. "mAMsa bhakSayitA'mutra, yasya mAMsamihAdamyahaM / / itanmaya mAMtara, pravatti maNiba: * |11 che. arthAta-jenuM mAMsa huM ahiM khAuchuM, te janmAMtaramAM paNa avazya mane khAzeja. e "mAM" zabdane artha vidvAnoe karela che. pitAnA prANa bacAvyA pachI pArakAne bacAvavAne pyAra.. eka samaya bAdazAha pitAnA AnaMdabhuvanamAM birAjamAna thayA hatA te vakhate birabala pAseja beThela hate. zAha ane birabala vacce keTalIka rAjyaraMganI ADIavaLI vArtAo thayA pachI pUchayuM ke "birabala mANasane sarvathI vadhAre vhAlI kaI vastu che?" birabale kahyuM ke "nekanAmadAra! huM te ema mAnuM chuM ke A duniyAmAM sarvathI vadhAre vhAlI vastu pitAnI jAna (prANa) che, ethI adhika vhAlI ke anya vastu nathI. cAhe te amIra, phakIra, duHkhI sukhI manuSya haze kiMvA jAnavara haze tepaNa pitAnA prANane bacAvavAmAM vadhAre khaMta dharAvaze; paNa prANanI darakAra na rAkhatAM paise-ke sagAMsaMbaMdhI bacAvavA kadI paNa dhyAna Apaze nahi. ethI khAtrI thAya che ke sarvathI prANu vadhAre vahAlo che. A pramANe vArtAlApa thaI rahyo che teTalAmAM zAhanI, eka strI potAnA bALakane ramADatI yArasAthe cuMbana letI hatI, teupara najara paDI eTale zAhane mATe AnaMda upajyA ane birabala pratye jaNAvyuM ke "mane te ema jaNAya che ke sarva vastu karatAM bALaka vadhAre vhAluM lAge che?" te sAMbhaLI birabale araja karI ke "sarakAra ApanuM kahevuM kharuM che, paraMtu jyAre pitAnA prANaupara mahA Akta AvI paDe che te vakhate dhana, delata, putra, strI, parivAra ane vhAlAM-saMbaMdhI vigere eka paNa vahAlAM nathI, mAtra potAne jIva kema bace? teja yuktimAM guMthAvuM # bIrabala bAdazAha. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. yA adhikAra 116 66 priya thai paDeche. " zAhe kahyuM ke " zrIzkala ! tame kaho te kharUM haze; paraM tu anubhavavagara tenI manamAM asara thatI nathI; mATe pratyakSa pramANathI siddha thayeluM jovAne Atura chuM. " te sAMbhaLI, khIrakhale kahyuM ke "nAmadAra ceDA divasamAM ene pratyakSa dAkhaleA Apane batAvIza." e pramANe anevacce vAttA~ thayA pachI keTalAka divasA gayA pachI sIpAine hukama karI eka e mAsanA maccAsahita vAMdarIne pakaDI bagIcAnI aMdara rakhAvI. taddana'tara eka vIza hAthane uMDA khADA kheAdI taiyAra karI rAkhyuM. khAdya khAdazAha pAse jaI vinavyuM ke * garImaparavara ! sathI prANa vaDAlA ke bALaka vahAluM che tenI Apane khAtrI karI ApavAneA Aje samaya che; mATe Apa agIcAnI aMdara padhAro." AdazAha Anayukta thai mIrakhalasAthe cAlye. bagIcAmAM paheAMcyA pachI sIpAine sata mujaba sAna khatAvI samajAye ke teNe accAMsahita vAnarIne khADAnI aMdara nAkhI. uparathI pANInA pravAha dhodhabaMdha calAvye; jyAre khADAmAM pANI bharAvA lAgyu ke vAMdarI peAtAnA accAne chAtIsarakhu vaLagADI pAtAnA bacAva khALavA lAgI. te joi khIramale zAhune kahyuM ke nAmadAra! have majAtu jovAnI che" jota jotAmAM thoDI vAre pANI khADAmAM vadhavA lAgyuM. tethI vAnarI cAretaraph bahuja ThekaDA mArI bacAvamATe taraDIyAM mAryA paNa kazA dahADA vaLye nahi. vAnarInA peTasudhI pANI AvyuM ke maccAne khabhAupara rAkhI rakSaNa karavA lAgI. jema jema pANI upara caDhatuM gayuM tema tema mAthAupara baccAne caDhAvI khacavA upAya zodhyA. te joi zAhe kahyuM ke "kema khIramala ! prANu vahAlA ke khaccAM vahAlAM? jue khIcArI vAnarI baccAne jIva macAvavA keTalA prayatna kareche? " khIramale kahyuM ke huM nekanAmadAra! jarA thoDI vAra joyA karo, hamaNAMja tene dAkhalA jaNAi Avaze." have vAnarIne gaLAsudhI pANI AvI pahoMcyuM ke pachI teNIe accAne macAvavAnI AzA phokaTa che ema lAgavAthI tathA huM paNa tene khacAva karavAmAM nAka jIva khAi besIza ema vicArI chevaTe nirUpAya thaI bicArIe baccAne pagataLe ghAlI teupara pAte ubhI rahI. peAtAnA prANa khacAvavA vaLakhAM mAravA lAgI. te joI khIramale pANIne pravAha aMdha kerAjye ane tene bahAra kaDhAvI lIdhI. pachI zAhune vinavyuM ke "kema ziratAja! atyArasudhI A vAnarIne kharco kevuM pyArUM hatuM; paraMtu jyAre potAnA jIva javAnA vakhata najIka dekhAya tyAre baccAne jIvADavAnI AzA cheADI I potAnA prANa bacAvavA upAya AdaryAM. evIja rIte manuSyane peAtAnAM mALakA vhAlAM che paNa jIvaupara jokhama AvI paDavAthI ghara, khAra, karAM, strI, dhana, dolata ke mAmApa vigere kAi kAinuM nathI. peAtAnA prANa agADI badhAMe kazI vizAdamAM nathI. mATeja sa vastukaratAM jIva vadhAre vhAlA che." A pra tyakSa pramANu joI bAdazAhe baDI tAjImI pAmyA ane khIramalanI akkala 15 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 vyAkhyAna sAhityasa grahuM-bhAga 2 jo. saptama mATe tArIph karavA lAgyA. tethI sarvane pAtAnA jIva vahAlA hovAthI kAi jIvane pajavavA nahi, jIvadayAthI amUlya lAbha. *A bharatakSetramAM gajapuranagare sunaH eve nAme' kulaputra raheche. tyAM dharmavaMta prANI jinadAsanI sAthe tene mahA prIti che. ekadA te banne mitra vanamAM gayA. tyAM surAcAya samAna dharmAMcAya ne dekhI namaskAra karyAM. teNe 4yAmala dhanA upadeza dIdheA, te upadeza sAMbhaLI gurUne kahyuM ke huM mAMsabhakSaNunuM paccakhkhANa te karUM paNa mArAthI mAre kulAcAra kema mUkAze ? gurUe kahyuM ke dharmAcAra kharo samajavA. dharmanI veLAe kai Alakhana na karavuM. te sAMbhaLI sunaMde tarata jIvadhyAvrata AdaryuM. mAMsabhakSaNane niyama lIdhe. sa jIva peAtAnA AtmAsarakhA jANIne sukhe vrata pALeche. ema karatAM ghaNA kALa thayA. ekadA duSkALa paDayA, sarvatra dhAnya mAMghuM thayuM. te avasare sunaMdanI srI kahevA lAgI ke he svAmI! svakuTuba pALavAmATe mAchalAM pakaDI lai Ave. tene suna re kahyuM ke he bhUMDI! mArI AgaLa evI vAtaja karavI . nahi. game tevuM kaSTa prApta thaze, tepaNa huM hiMsA AdarIza nahi. tenI strIe kahyuM ke tuM mahA niya che. kuTuMbane kaSTa karavAthI leAkamAM apayaza thaze, ema kahI tenA sALA baLAtkArathI tene mAchalAM pakaDavAmATe lai gaye, tyAM jALa nAkhI temAM mAchalAM AvyAM, paNa vrata sAcavavAmATe te pAchAM pANImAM nAkhI dIdhAM. ghare khAlI hAthe AnyA. vaLI khIje divase strInI preraNAthI gaye, te divase pazu temaja mAchalAM melI ghera Avye. trIje divase strInI preraNAthI gaye paNa tyAM mAchalAM pakaDatAM mAchalAMnI pAMkha bhAMgI, tethI trAsa pAmyA. pachI sagAMne kahI anazana karI maraNa pAmI rAjagRhI nagarImAM narava rAjA rAjya kareche, tyAM maNIyAra nAme zeThanI suyazA nAme bhAryA tenI kUkhe AvI sunaMdane jIva putrapaNe utpanna thayA. tenuM dAmannaka evuM nAma pADayuM, te ATha vanA thayA, tyAre zeThane ghera mahAmArInA upadrava thayA, tethI gharanA mANasa sava maraNa pAmyAM. AyuSyane ceAge eka dAmajJaka jIvatA rahyA. rAjAe tene ghera cAkI rAkhI, dAmannaka kSudhAtura thaI ghera ghera bhIkha mAgavA lAgyA. ekadA sAgarAta nAme vyavahArIyAne tyAM bhIkha mAgavAmATe ALye, evAmAM te vyavahArIyAne ghera sAdhu vaheAravA AvyA, temAM eka vaDerAye sAmudrika lakSaNa joine kahyuM ke A bhIkhArI A zeThanA gharane mAlIka thaze. evI rItanI vANI sAgarazeThe bhIMtane aMtare sAMbhaLI duHkhAkAMta thaine vicAryuM je zuM mArA gharane e dhaNI thaze? te have huM keAIka upAya karIne ene mArI nakhAvuM. * sindra prakaranI TIkA. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. dayA--adhikAra. 115 eTale mArI lakSmI mArA putrapAtrAdika bhogave. ema vicArI kAika cAMDAlane ghaNuM dravya ApavuM kabula karIne kahyuM ke dAmajJakane mArI nAkhaje. te cAMDAla paNa medakanI lAlaca dekhADI ThaMgIne dAmajJakane mAhera jaMgalamAM laI gayA, paNa tyAM te mugdhamAlane dekhIne caMDAla manamAM citavavA lAgyuM ke are! A mALake kevA zeThanA aparAdha karyA che ke jethakI zeThe mane Ane mAravAnA Adeza dIdhA athavA mArA jevA bIje mahApApI paNu kANu haze je dravyanI lAlace AvA baccAne mAravAnI kabulAta Ape. te have e kAma karavuM mAre yukta nathI. eve nizcaya karI bALakane kahyuM ke huM mUrkha'! tuM ahIMthI nAzI jA. jo ahIM rahIza tA-tune sAgarapeta mArI nAkhaze? evA bhaya dekhADayA, tethI dAmannaka nAzI gaye, kemake saMsAramAM jIvitavya sane vadhela che. // yata: || maLasamaM nasthimaya, vaiddisamo mo nasthi / paMthasamA natthi jarA, khuhA samA veyaNA natthi // 1 // caDAle dAmannakanI AMgaLI kApI nIzAnI lai zeThane ApI dIdhI. dAmajJaka paNa lAhIe jatI AMgaLI lai tyAMthI nAThA, te sAgarapetanA gAkuLamAMhe gayA. kayeAge tyAM nadagokuLapati aputrI hatA, teNe tene peAtAne ghera putra karI rAkhyA. dAmajJaka anukrame cAvanAvasthA pAmyA, zUravIra thayA. ekadA prastAva te sAgarazreSThI svagAkuLamAMhe ALye, tyAM dAmannakane dIThI, nadagAkulIAne pUchyuM ke e kANu che? te jeTaluM vRttAMta dAmannakanuM jANatA hatA teTaluM teNe sarva kahyuM; te sAMbhaLI zeDa vicAravA lAgyA ke rakhene sAdhuvacana anyathA na thAya! ema ciMtavI jevA AvyA tevAja pAchA gherabhaNI javA lAgyuM, te vAre nada khelyA ke tame zIvrapaNe kema jA ? zeThe kahyuM ghare kAma che, naMdagAvAlIAe kahyuM ke mArA putrane ghera mekale, te tamArUM kA karI Avaze, te sAMbhaLI zeThe kAgaLa lakhI ApyA ne kahyuM ke e kAgaLa mArA putrane Apaje. dAmajJaka paNa kAgaLa lai cAlyA. vATe AvatAM thAkI gayA, te vAre gAma najIka kAmadevanA deherAmAM jai te. evAmAM teja zeThanI viSA eve nAme putrI che, te paNa tyAMja kAmadevanI pUjA karavA AvI che. teNe dAmajJaka tale| dIThA ane tenA aMgarakhAnI kase kAgaLa AMdhele dIThA, te laine vAMcavA mAMDaye. temAM svastizrI gokulAt samudra dattayogya sAnaMda likhyate. e dAmajJakane apIta pANIe zIghra viSa dejo emAM kAMI vimAsaNa karazeA nahi. evA kAgaLa vAMcI kanyAe vicAryuM je mArA pitA kAgaLa lakhatAM nizce eka kAnA cUkI gayA che, kemake viSA mArUM nAma che te sthAnake viSa dejo, evuM bhUlathI lakhAI gayuM che, pachI AM Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 vyAkhyAna sAhityasa graha--bhAga 2 jo. saMma khanuM kAjala kADhI saLIe karI kAne dRSTa viSane sthAnake viSA karI pAchA kAgaLa tenI kasamAM bAMdhIne kanyA peAtAne ghare AvI. pAchaLathI dAmannaka paNa jAgyA, te cAlatA cAlatA anukrame zeThane ghare AvyA, putrane kAgaLa dIdhA, teNe kAgaLa vAMcI tatkALa mahAtsavapUrvaka potAnI bahena viSA tene paraNAvI dIdhI. keTaleka divase sAgaradatta paNa gokuLathI ghera ANye. vAta sAMbhaLI manamAM viSAda upaye ane citavavA lAgyA je meM zuM vicAryuM ane ahrIM zuM nIpajyuM ! // yataH || annaM ciMtijjhAi annaM hui, anna viDhavaI annaM khAi / UcAlu te thira thayA, thiravAso te jAi // 1 // tathApi hajI kAMi upAya te karUM ke jema e vipatti pAme. ema ciMtavI zeTha vaLI cAMDAlane ghera gayA ane kahyuM ke are pApI cAMDAla! Ate te zuM karyuM? je te dAmannakane jIvato mUmyA ? paNu adyApi jo ATaluM kAma kare teA jeTaluM dravya tuM mAga teTaluM huM ApuM. te vAre cAMDAla khelyA ke he svAmI! tame dekhADA, tene huNuM. tamArI icchA saphaLa karUM ? zeThe saMketa kIdhA ke sadhyAnI veLAe huM jaine mAtAne dehera mekaluM, tene huNuje. ema kahI ghera AvI' zeTha kahevA lAgyA ke are mUrkha ! hajIsudhI tame mAtAnI pUjA nathI kIdhI ? kAma teA pUjAthI sarADe caDe. te sAMbhaLI puSpAdikathI chAkha bharI mAtA pUjavAmATe saMdhyA samaye jamAine mokalyA. tene mAge jAtAM rastAmAM sALe maLyA, teNe potAnA banevIne tyAMja ubho rAkhyo ane pote mAtA pUjavA tenI pAsethI chApa laine gayA. te jeTale deherAmAMhe praveza kareche teTaleja gile tene khage karI mArI nAkhyA, te vakhate maheATo kolAhala thaye. leke ALakhyA je A zeThanA putra che. te vAta zaThe sAMbhaLI. zeThane hRdayaphATa duHkha thayuM. tethI maraNa pAmyA. pachI rAjAnA AdezathI mannaka gharanA dhaNI thayA. puNyAnusAre lakSmIvAna thayA. sAte kSetre dhana vAvaravA lAgyo ane trivasAdhana karatA sukhamAM raheche. ekadA kAi eka bhATe AvIne dAmannaka AgaLa gAthA kahI te A pramANe : tarasa na havaI dukkhaM kayAvi jassatthi nimmalaM puNNaM / aLavaE tatraM, muMnarU maLo gaLo neLa / ? | kRti || e gAthA sAMbhaLI dAmannake te bhATane traNa lakSya dravya ApyuM, te dekhI lokAne mahArA dveSa upajaye. tyAre rAjAe teDI pUchyuM ke eTaluM mATu' dAna Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 pariekeda. dayA-adhikAra. te kema dIdhuM? te vAre rAjA AgaLa sarva pitAnI vAtanI utpatti kahI. te sAMbhaLI rAjAe dAmannakane nagarazeTha karyo. anukrame dAmannaka dayAdhama ArAdhI devaleke gaye, mATe he bhavyajI! tame dAmannakanI peThe dayAdAna ghe. jethI sukhazreya pAme. jIvadayA vinA bIjA zubha kAryanI niSphaLatA. eka vakhata eka phakIra bAdazAhanI hajura AvI kahevA lAgyuM ke kaI manuSya sadA sahanazIlatA rAkhe, athavA puSkaLa dAna ke inAma Ape athavA sahastra vAra sijadA ke namAja paDhe, paNa je te kaI jIvane pajave ke haNe te tenuM kareluM sarva zubha kArya nAza pAme che, eTaluM ja nahi paNa sAheba tenA para nAkhuzIthI jue che. A hakIktauparathI bAdazAhe musalamAna tathA hiMduone ekasarakhI rIte nyAya ApavA rAjamahela pAse eka thAMbhale repAvI tyAM me ghaMTa - baMdhAvyuM. eTale jene phariyAda karavI hoya te A thAMbhalAe laTakAvelA ghaMTane avAja kare, tethI e avAjathI zAhanA jANavAmAM Ave ke koI phariyAdI Avela che. Ama karavAnuM kAraNa e hatuM ke keI bicAre bInavasiladAra garIba nAhaka ke anyAyathI amaladAranA trAsathI pIDAte heya te te khuda zAhanA kAne pitAnA dukhanI phariyAda pahoMcADe temATe A adala ghaMTa bAMdhe hatuM. tyAM gAya araja karavAnA kAraNane lIdhe pitAnuM zarIra te sthaMbhanI sAthe ghasavA lAgI jethI sthaMbha hulya ane ghaMTa vAgye eTale zAhe jAyuM ke, keI phariyAdI dAda meLavavA Avyo che, ema jANI bIrabalane kahyuM ke ghaMTa bajAvanAra phariyAdIne upara belA. A pramANe zAhane hukama sAMbhaLI bIrabale uThI jharUkhAthI nIce joyuM te keI phariyAdI naheAte paNa gAyamAtA ubhelI hatI, tethI bIrabale zAhane vinavyuM ke hajura! kaI phariyAdI nathI, paNa havAnA jorathI ghaMTane avAja thayA che. ATaluM bIrabala belI rahyo eTalAmAM pharI bIje avAja thaye, tethI zAhe bIrabalane hukama karyo ke-ghaMTa keNu bajAve che? pharI bIrabale jaI joyuM te gAya thAMbhalAnI sAthe pitAnuM zarIra ghasatI hatI tethI zAhane kahyuM ke, garIba parivara! phariyAdI kaI manuSya nathI, ATale zabda belavA jatAM pharI jorathI trIje avAja thaye tyAre zAhe manamAM vicAryuM ke "Aja divasa sudhI kaI vakhata havAthI ghaMTa vAgye jANe ke je nathI; chatAM bIrabala kahe che ke, pavananA jorathI ghaMTa vAge che, e kevaLa asaMbhavita che; kemake kaI phariyAdI te haze paNa zA kAraNamATe tenI dAda mAre kAne na pahoMcADavA A pramANe bIrabala * bIrabala bAdazAhamAMthI sAra, Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 vyAkhyAna sAhityasa`graha --bhAga 2 jo. sama prayatna karatA haze? huM dhArUMchuM ke, vakhate kai khIramalane satAvelA riyAdI AnyA haze. jethI khIramala peAtAne zatru samajIne mane Ama samajAveche; paraMtu tesaMbadhI pachIthI bIrabalane pUchavuM yogya che, Ama vicAra kareche eTalAmAM te phrI cAthIvAra ghaMTa vAgye tethI jarA Apa kaTAkSa karI kahyuM ke tame barAbara dhyAna ApI jotA nathI, paNa A ghaDI ghaDI kANu ghaTa vagADeche, te jANavA mAguM chuM; kemake manuSyanA vagADayA vagara pavanathI kAi vakhata hAleja nahi ; kadAca hAlatA hoya to, agADI koi vakhate paNa kema hAlyA nathI ? mATe kharAkhara tapAsa karI kaheA ke kANu phariyAdI che? jyAre phrI zAhanA hukamathI jharokhAmAM jai nigAhu karI te teja gAya ghaTanA pAse ubhI hatI tethI khIrakhale vicAryu ke--hAlamAM gAyAnA vadha thAyache, mATe te gAyamAtAnA vadha thatA aTakAvavA A vakhate ThIka prasaMga maLyA che, jethI yukti laDAvI hiMduonAM ataHkaraNa dubhAtAM ane pavitra pUjya gAmAtAnuM asahya sakeMTa baMdha pADuM. A pramANe vicAra karI zAhune kahyuM ke ghaTa vagADanAra phariyAdaNu eka mAtA tenA upara ghaNAja julama gujA~ che, jethI AMkhamAMthI AMsu vahevarAvatI Apa hannura AvI che mATe jo hukama hoya tA nIce jai tenI phariyAdanA sAra samajI AvuM. zAhe kahyuM ke tame nIce jai te mAtAne upara lai AvA, huM jAteja tenI yAda sAMbhaLavA cAhuMchuM ke tenA upara zuM jhulama gujaye che. khIrakhala khelyuM ke AlamapanAhu! Apa A jharokhAthI nekanajarathI e mAtAne joi lyA kemake te peAtAnI vRddhAvasthAnA sakhakhathI upara AvI zake tema nathI, zAhu melyA khera jo te huMyAM na AvI zake te huM tene jhokhAmAMthIja joi laiza ane tame nIce jai tene vRttAMta pUrepUrI rIte jANI Ave. pachI zAhe vicAryuM ke khImala prathama tA keTalA vakhatasudhI ghaMTa vAgavAnuM kAraNuja matAvatA na hatA, jyAre jarA huM gusse thayA tyAre khatAvyuM ke eka mAtA phariyAda kareche, jethI kAMIka A vAtamAM vakhate bheda hAya evI zakA raheche mATe khIrabalanA jANavAmAM na Ave tema arekhAmAMthI khIrabala nIce jaI zuM kareche te jANavuM joie. ema vicArI guptarIte aAkhAmAM jaI zAhu jovA lAgyA tA eka gAya arAkhA sAmuM moDhuM karI AMsu vahevarAvatI joI rahI hatI ane tenA zarIraupara kAie mAra mAryAM hatA tevAM nIzAne paNa jaNAyAM. A pramANe gAyamAtAnI hAlata joi zAha peAtAnA manasAthe kahevA lAgyA ke ahA! zuM khudAnI kudarata che ke eka jAnavarane paNa ATalI badhI samajazakti ApI che ke jyAMsudhI meM enA taraph joyuM nahAtuM tyAMsudhI ghaTa hulAvatI hatI paNa jyAre meM AvI tapAsa karyAM tyAre sAmuM joi AMsu pADeche. vAha ! khudAnI kudarata khudAja jANeche. paraMtu have joie ke khIrakhala enI pAse jai zuM kareche? ema vicArI zAhu gupta rIte citra Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shoan - - - pariccheda, dayA-adhikAra. 119 jIve che ke bIbala gAyanI pAse jaI gAyanA mukha pAse pitAnuM heThuM zakhI jema kAMI vAta sAMbhaLatA hoya tema ubhe ane gAya svAbhAvikapaNe pitAnuM mukha halAvatI hatI tethI jaNAtuM hatuM ke kAMI saMbhaLAve che ema ubhI rahelI che. pharI bIrabale pitAne kAna gAyanA mukha AgaLa rAkhI pite mAthuM halAvyA karatA jANe hA hA karatA hatA, te pachI bIrabala pharI gAyanA kAna pAse mukha rAkhI jANe kAnamAM vAta kahI hoya te bhAva batAvI zAhanI pAse gaye eTale zAhu ajANya thaI pUchavA lAgyuM ke bIrabala mAtAjIe zuM kahyuM? bIrabala bolyA ke jahAMpanAha! mAtAjI. ema kahe che ke - "Apane dvAre AvI chuM mATe insApha ApavuM joIe. ame garIba pazu chIe tenI araja sAMbhaLavI egya che, vaLI meM sAMbhaLyuM che ke, Apa sarvanI phariyAda sAMbhaLe che. jethI mane nyAya maLave joIe ke, amane hiMduonA rAjyamAM koI mAratuM nahotuM ane mAtA samAna pUjya gaNutA - hatA, jo ke pahelAM yavana loke paNa mAratA nahotA; paNa hiMdustAnamAM AvyA pachI zA kAraNathI khIjavAI mAravA lAgyA che e samajAtuM nathI. atyArasudhI ame yavananuM kazuM bagADayuM nathI chatAM e zA mATe amAre vadha kare che e jANavAnuM che. ame vanamAM pharI ghAsa carI potAnuM peTa bharIe chIe. vaLI ame tenI pAse khAvAnuM mAgatAM nathI ane mAtAnI samAna ghera beThe mIThuM dUdha pAIe chIe, jethI zuM nekIne badale garadana kApavI eja gya che? vinA gunha marIe chIe; chatAM kaI paNa amane asahya duHkhathI choDAvatuM nathI, tema nyAya paNa I karatuM nathI tyAre amAre zuM karavuM? mAtra je amArI vhAre caDhanAra joIe te eka tame zAha che mATe dAda sAMbhaLI rakSaNa karo. A pramANe gAmAtAnI phariyAda che, have jema jahAMpanAhanI marajI hoya tema karavA sarakAra dhaNI che. AvA prakAranuM bIrabalanuM belavuM sAMbhaLI zAha ghaNeja khuzI thaye ane hukama karyo ke hAla to gomAtAne ApaNI zALAmAM mekale ane kacerInA samaye kacerImAM lAvI tenA duHkhanivAraNa mATe yegya racanA karIzuM. tyAra pachI bIrabale te gAyane zALAmAM sIpAIsAthe melAvI dIdhI ane jyAre kacerI bharAI tyAre punaHge mAtAne tyAM magAvI ubhI rakhAvI, te joI zAha be ke A gAye kAna ubhA karIne zAmATe joDyA che. te gAyanA bArIAratarIke bIrabale khulAse karyo ke jema saMta ke sadA jagane jIvenuM kalyANa kare che tema gAI mAtA paNa hiMdu, musalamAna, Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 wwwjAjarU * jApa www . 1 * * * * ka* * * * * *, , , vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 je, sakSama pArasI kasAI game te che paraMtu zatru kiMvA mitrane samAna rIte mIThuM dUdha, dahIM, ghI, mAkhaNa ane chAza vigere uttama padArtho ApI amUlya che vanA AdhArabhUta bane che. vaLI tenAM saMtAne-aLada khetInA kAmamAM pUrNa madada ApI anAja phaLaphulane utpanna kare che, gADIgADAne bhAra sahana karI vikaTa paMthane kApI pitAne bAMdhanI dhAraNuM pAra pADe che ane AkhI jIMdagIparyanta sevA bajAve che; eTaluM ja nahi paNa muvA pachI pitAnA cAmaDAparyantathI tamAmanA paganuM rakSaNa karI amUlya sevA bajAve che; chatAM tevI hitakArI gemAtAnI kurabAnI karavAmAM Ave che. e kharekhara mahA zekajanaka prakAra che. je e gAyane vadha the baMdha thAya te hiMdamAM hiMdu-musalamAne vacce je vakhatevakhata takarAra ane ghera yuddha thAya che te thatAM baMdha paDe ane hiMdumusalamAne vacce atyaMta pyAra vadhe emAM jarA paNa zaka nathI. A pramANe hAthane badale kAna joDIne Apane araja nivedana kare che. * AvI matalabane maLatI puSTi tyAM beThelA paMDita jagannAtha, dIvAna TeDaramala, abulaphajala vigere nava ratnoe ApavAthI zAhe govadha rAjyamAM baMdha karAvyuM, jethI hiMdu tathA musalame vacce ekasaMpa vadhavA lAgI tathA khetIvADInuM baLada sAdhana hovAthI baLadanuM paNa rakSaNa thavAthI uttama prakAranAM phaLaphula pRthvI ApavA lAgI ane govadha aTakavAthI rAjyanI sthiratAne pAye sAre nakhAye ane DhaMDhero pITAvI jAhera karyuM ke AjathI je kaI gAya ke baLadane vadha karaze tenA hAtha ane madada karanAranI AMgaLIo kapAvI nAkhavAmAM Avaze. uparanI matalaba jyAre dezamAM bahAra paDI tyAre akabarazAha hiMduene vadhAre priya thaI paDe. * prayatanI vikaTatAthI hArI jatA hRdayane dhairya tathA zArya ApavuM, e vagere kArya zrIsaddagurUnuM che. eja emanI kRpA che ane ApelA upadezAna sAruM vartana karavuM, e kArya ziSyanuM che. tethI citizaktinA sarva prANIupara prema karavAnA dharmane prayatapUrvaka hRdayamAM seve. duSTa upara paNa aprIti na kare, sarvamAM sarvAtmabhAva kare. citizakitaupara tamAre atyaMta prema, citizaktiupara tamArI ananya bhakti tyAreja yathArtha gaNAya che ke jyAre tame jyAM jyAM citizaktinI sattA che, tyAM tyAM apUrva prema darzAve che. bIjA prANIonA hRdayamAM rahelI citizaktinI avagaNanA karI tame temane dveSa kare che, temanA upara kedha kare che, temanuM akalyANa icche che ane kare che, te tamAre citizakitaupara prema thayeja nathI. tamArAmAM bhakti prakaTI nathI. * adhyAtma balapoSaka graMthamALA prathama akSa Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parivache. - dayA-adhikAra. 12. tame citizaktine oLakhatA ja nathI. citizaktine jevA tame priya che, tevuM AkhuM jagatuturachamAM tuccha kITathI te brahmaparyatanA sarva-priya che ane tethI jema citizakti keInuM paNa ahita IcchatI nathI tathA karatI nathI, tema tame paNa jyAre keInuM paNa ahita IcchatA nathI tathA karatA nathI, tyAre ja tame citizaktimaya thavAne, citizaktinuM sarva sAmarthya tamArAmAM anubhavavAne ezya thAo che. citizakti je niyame varte che, te niyamane anukULa varyA vinA, citizaktinuM sAmarthya je sarvajJatva tathA sarvazaktimatva, te tamArAmAM prakaTavAnAM nathI. nadIne prabaLa pravAha je dizAmAM vaheto hoya te dizAmAM nAkAne hAMkanArane ja nadInA pravAhanuM baLa sahAdhya kare che; tethI virUddha dizAmAM hAMkanArane te prabaLa pravAha pratikSaNe aDacaNa kare che, teja pramANe citizaktine premane pravAha je dizAmAM vahe che, te dizAmAM potAnA premanA pravAhane vahevaDAvanAra manuSyane ja citizaktinuM agAdha sAmarthya pratikSaNe sAhAsya kare che. tethI virUddha vartanArane te sarvadA aDacaNaja kare che. AthI karIne pratyeka prANInuM kharA aMtaHkaraNathI niraMtara hita IcchavuM tathA yathAzakti karavuM, eja citizaktinI yathArtha bhaktine sUcavanAra cihna che. apakAra karanAra prati paNa jeo parama prema darzAvatA nathI, paraMtu tenuM ahita karavA tatpara thAya che, teo citizaktinA alokika sAmarthyane kadI paNa prApta karatA nathI ane je lokika sAmarthya temane prApta hoya che te paNa teo kame kame khue che. kaI paNa ApaNuM ahita kare, keI ApaNuprati zaThatA vApare te tenuM ApaNe ahita na karavuM? rAdaMprati rAThya e vacanAnusAra tenA prati zaThatA na vAparavI? kaI dhola mArI jAya, ke tamAco mArI jAya, ke A paNuprati prapaMca racI jAya, A saghaLuM zuM sahana karavuM? AvA zaThe prati, AvA dueprati zuM prema karavA ? temane zuM zikSA na karavI? uttaramAM spaSTapaNe kahevAnuM ke zaThanA prati zaThatA nahija karavI; duSTanA prati duSTatA nahija yojavI; ahita karanAranuM ahita karavA nahija pravRtta thavuM. citizaktine vizuddha prema duTo tathA zeThe sarvane prati udArapaNe ja. tame uttama prakAranA adhyAtma baLanI icchAvALA sAdhaka che, citizaktimaya - vAnI abhilASAvALA che, to te duTeprati paNa prema jatAM jarA paNa saMkecAo nahi, paNa ethI vyavahAramAM hAni thaze, duSTa ApaNuupara phAvI jaI ApaNuM mAthAne bALa paNa rahevA nahi de tenuM kema?" A zaMkA je tamane uThatI hoya te jaNAvavAnuM ke tame citizaktinA sAmarthyane jANatA nathI. citizakitanAM lakSaNone hRdayamAM prakaTAvanArane vyavahAra kaI paNa kALe bagaDa nathI, bagaDato nathI ane bagaDavAno saMbhava nathI. jema udheI ane zine khAI javA samartha nathI, tema citizaktinAM svarUpa lakSaNene hRdayamAM 16 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rara vyAkhyAna sAhityasa grahuM-bhAga 2 jo, sAma prakaTAvanAra vyavahArane hAni karavA tribhuvanamAM i samatha nathI. A vizuddha premane sevanAra purUSane tribhuvana adhIna che, teA eka kSudravyavahAra sukhaupara tenuM svAmitva hAya emAM teA kahevuMja zuM hatuM? AvA vizuddha premavALA purUSanA saMmukha thatA duSTAnI duSTatA ane zAnuM zAkya tatkALa chUTI jAyache. siMha tathA vyAghrAdi hi'sra pazue paNa mahA purUSAnA nivAsa pradezamAM peAtAnA hisra svabhAva parityajeche, e tame zravaNa nathI karyuM ? ahiMsA sevanAraprati arthAt mana, vANI tathA kAyAthI bhUtamAtranuM hita icchanAraprati ane kASThanu paNa ahita na sAdhanAraprati bhUtamAtranI vabuddhi chUTI jAyache. e zuM cegazAstra DiDima vagADIne nathI kahetuM ? teA pachI AvI mithyA zakA zAmATe kareche? zaznanI prati zatA vAparavAthI tamArA vyavahAra sudhareche tathA tenuM rakSaNa thAyache, ema jo tame mAnatA hai| tA te tamArUM mAnavuM ajJAnamUlaka che. vyavahArasukha ke paramArtha sukha--game te prakAranu sukha-- citizaktimAMthIja prakaTeche. tethI karIne citizaktinA niyamane anukULa vanAra sadA sukhaneja anubhaveche, emAM leza paNa saMzaya nathI. vyavahAramAM jenA tenA dhappA khAvA, kIDAnI peThe jenA tenA pagataLe vagara belTe chUMdAvuM, evA A uparathI bhAva grahaNa karavAnA nathI. tame zuddha citizakti che, utkRSTathI paNa utkRSTa che; tamane chUMdAvAnuM ke dhapA khAvAnuM kAi kahetuM nathI. mAMkaDa karaDe te tene pathArImAMthI pakaDIne pheMkI na devAnuM ke macchara karaDe te tene karaDavA devAnuM AmAM kahyuM nathI. je kahyuM che te eja ke mAMkaDa karaDe teA tenA upara krAya karI ghaNA jema tene bheyasAthe ghasI nAkheche ke gyAsaleTamAM nAMkhI mArI nAkheche athavA macchara karaDe te tene TapalI mArI jema dhaNA tenA jIvanane laya kareche, tevI krodhavRtti koi tamArUM game teTaluM ahita kare tepaNa na karo. tamArUM svarakSaNa uttama prakAre karo, paraMtu tema karatAM anyanA upara dveSa karI tene hAni karavA prayatna na karo. zatruprati paNa premaneAja pravAhu calAve, tenuM zubha icche ane tenuM kalyANu karavuM tamArA svAdhInamAM hoya te jema durAcArI kuputranuM paNa mAtA premathI hita kareche ane tenA sa` doSa visarI jAyache, tema vizuddha premathI duSTonuM paNa hita icche tathA karo. upalI bhalAmaNathI siddha thAyache ke kAi manuSyane pIDavuM nahi e vAta tA eka bAjuupara rahI paNa kai pazune paNa pIDavuM nahi. kAraNake ghaNAM manuSyanuM nirvAnuM sAdhana pazunA dUdha-dahIMmAM che pUrvanA mahiSaoe ema nakkI jANela hAvuM joie ke khetIvADInI ane dezanI temaja zarIrasa*pattinI AkhAdInuM kAraNa gAya che. leAke gAyanuM * jaina patra pustaka 12 mu--aMka 8 mA, Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda dayA-adhikAra. 123, saMrakSaNa karatAM zIkhe tene mATe gAyanuM mAhAsya aneka rIte varNavI eTalI badhI parAkASThAe pahoMcADI dIdhuM ke tenA rakSaNamAM dharma ane vinAzamAM pApa sudaDhapaNe manAI gayuM tyAre bIjItaraphathI dhamaSa yavane vigeremAM utpanna thayo jethI teo AyenI lAgaNI kema dukhAya tene mATe nirarthaka-bIna jarUrIAta chatAM gAyane vadha karavA lAgyA. sUvara kSatrIone vedhya svIkArAye. kAraNake khetIvADIne nukazAnakartA sUvara ane mRga hovAthI teono zikAra e rajapUte dharma manAya. bakarAMo ane gheTAonI kudaratI utpatti vizeSa hovAthI temaja bakarI kiMcita upayogI samajANuM. bakarAMe kAMI paNa upayeganAM na hovAthI nirUpayegI manANuM jethI yajJAdimAM tene hemavAM e kartavya manANuM. ApaNe joIzuM to samajAze ke je jAtanI vizeSa utpatti hoya che te jAta hiMdu-musalamAna darekane bhakSya sarva sAdhAraNa manAya che, tevI sthiti bakarAMo, kukaDAo, mAchalAMo vigerene mATe levAmAM Ave che. A badhA vidhi pratiSedhanA niyame judA judA dharmavALAo taraphathI dharmaadharmanA nAme svIkAravAmAM AvyA che tenA badalAmAM je tevAM jAnavarathI aihika phAyadA-geraphAyadA mAtra samajAvavAmAM AvyA heta te teja vAta sarva mAnya thaI paData. kalaha ane virodhanA pratyAghAta je thayA hoya te te ekabIjAnA dharmaSane laIne thayelA che. eTale ke potAnA hitatarapha paNa tyAM keTalAekanI daSTi kheMcANa nathI. dAkhalAtarIke khetIvADInI AbAdI upara dezanI AbAdIne AdhAra che ane dezanI AbAdIthI rAjA tathA prajAnI A bAdIne AdhAra che. hiMdu ane musalamAna banne ema te svIkAratA ho vAja joie ke gAyathI utpanna thayelA vAchaDAthIja khetInI AbAdI che emAM be mata keInA paNa naja hoI zake chatAM ekabIjAthI viredhI vartana dekhAya che te mAtra dharmanA nAmathI ja che. Aja rIte je thIyarI tapAsIe te uDe hetu temAM paNa teja mAluma paDe che. paNa ekabIjAnA dhamanI lAgaNI dukhAvavI, eke jene pratiSedha karyo, bIjAe te svIkAryo eja dhamIpaNuM che. evA ajJAne ghaNA aNasamaju va mAM uMDI jaDa ghAlI dIdhI che. dAkhalA tarIke hiMdu ane ismAlI dhamavALAnA ghaNuM niyame joizuM te ekabIjAthI virodhI ja mAlUma paDaze. hiMdudharmamAM paNa tevI ja mUrkhAI kavacit kavacit jovAmAM Ave che. jenee jyAre kaMdamULabhakSaNa ane rAtribhejanane tyAga svIkAryo, tyAre bIjA dharmabaMdhuoe khAsa upavAsamAM kaMdamULaja phalAhAratarIke svIkAryA. rAtribhejanamATe paNa khAsa rAtre ja jamavAne niyama rAkhyuM. jemAMnA ghaNuM vAra te vAtane niMgha mAne che chatAM potAnI rUDhI mUkI zakatA nathI ane jeo keTalAeka rAtribhejananA ane kaMdamULabhakSaNanA tyAgI nIkaLe che, teonI teja dharmavALA mazkarI kare che. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 w ww -- vyAkhyAna sAhityasaMgraha - bhAga 2 e. saptame A mUrkhAI nahi te bIjuM zuM? devI paMthIoe jIvahiMsA devIne nimitte karavAmAM pApa mAnyuM nathI, teo mAMsabhakSaNa kare che, madirApAna kare che chatAM pitAne dhamI kahevarAve che. keTalAeka bhUdeve vijayAdazamIne divase ajJAnI rAjAotaraphathI pADA mAravAmAM Ave che tyAre te maranAra pADAnI te vakhate pUjA karAve che ane je taravAra pADAnI garadanaupara pharavAnI hoya che te taravAranI pUjA paNa brAhmaNoja karAve che. duniyAmAM hiMsAne moTAmAM meTe phelA je karyo hoya te brAhmaNothI ja thayele che ema kahevAmAM kAMI paNa AMcake khAvA jevuM nathI. yajJanA nAme, devIpUjananA nAme ane evA bIjA keTalAka dharmanA bahAnA heThaLa jIvane haNavAnI kaLa kalpita vArtAothI bharelAM purANe racavAmAM AvyAM ane tenuM zravaNa bhaktanI AgaLa bhUdeve ja karAvavA lAgyA. bAhyakriyA zArIrAdikanI game teTalI zuddha dayAmaya hoya paNa pariNAmanI vizuddhine abhAva hoya te te hiMsA vinAne kahI zakAya nahi. mAnasika vRttiupara hiMsA-ahiMsAne AdhAra laTakI rahe che, te jeo hAlamAM "ahiMsA parame dharmaH" nA pokAra karanArAo ane tadanukULa bIjA ne bacAvatAM tana, mana ane dhanane eka dezIya upaga karanArA hoya che, teo bIjI rIte keTalI meTI bhUla kare che ane pote hiMsAnA bhAgI bane che, te , tevA prakAranA jJAnanI gerahAjarIne laIne samajI zakatA nathI. pratyakSa ghaNuM vakhate ApaNe joIe chIe te tevA jIvadayApratipALa bhASA asatya chele che, vizvAsaghAta kare che ane prapaMca, chaLa, kapaTane te potAnI kuzaLatA mAne che, vepAramAM aneka rIte dekhItA sAhukAre banI paradhana haraNa kare che. potAnA phAyadAmAM bIjAne game teTalI nukazAnIne bhoga ApavA temAM teo niHzaMka niDarapaNe varte che. A zuM kahevAya? bIjA sAmAnya jIvene bacAvI manuSya jAta pratye teo kevA nirdaya bane che e A uparanA lakhANathI samajI zakAze. to evA ahiMsA parama dharma: e zabdanI vyAkhyAne lAyaka bilakula gaNI zakAya nahi. manuSyadayAnA saMbaMdhamAM bahu maMdatA rahe che ane koIpaNa tetarapha lakSa kheMcAtuM hoya te te vivekapUrvaka te nahija gaNI zakAya. eka duHkhI mANasane daza rUpIA ApI daIe tenA karatAM te pote daza rUpIA kamAI zake te banAvIe to vadhAre uttama gaNAya. dAnazALAo, chAtrazALAo ane pANInAM parabanI jeTalI jarUra che tenA karatAM sahasAgaNI udyogazALA, hunnarazALA ane vijJAnazALAonI jarUra che. pAzcAtya dezanA leke manuSyadayAne vadhAre mAna Ape che ema ApaNe prazaMsIe chIe, paNa tenA karatAM bhAratavarSanA manuSyonA prAcIna rItarIvAje vadhAre uttama che ema mAnyA vinA nahi cAle. kemake manuSyaprema, kuTuMbaprema, jJAtiprema ane vAtsalya Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. kyA--adhikAra. 15 AryAvartInA manuSyane vArasAmAM maLela che te karatAM viparIta pAzcAtya dezIAnI sthiti che ane tene laineja ghaNA nirAdhAra duHkhI manuSye te dezamAM dekhAyache jene laine manuSyane sukhI karavA temanuM valaNa ane tevI sasthAe tyAM vadhAre najare paDeche. have yAnA prakAra samajIe. eka duHkhI mANasane AjIvikAne raste caDhAvIe e zuM yA nathI ? mAMdA mANasane mATe Arogyabhavane khAMdhavAmAM Ave e zuM yA nathI ? dusanamAM sapaDAtA manuSyAne sudhAravA ane teone sAre raste lagADavA e zuM dayA nathI ? eka mANasanI kei jAtanI bhUla thai hAya tA je kAraNathI bhUla thaI heAya te kAraNa sudhArI ApI tene bhUla vinAnA banAvIe e zuM dayA nathI ? eka mANasa khIjA mANasasAthe vera khAMdhIne beTho hAya teenuM samAdhAna karI ApI mitrA manAvIe e zuM yA nathI ? duniyAmAM nirdekAnI bIkathI jeo lajjAne vaza thai peAtAnA prANane akALa tyAga kareche tevI nidAthI rahita thavuM e zuM yA nathI? kharI rIte jo dayA manuSyamAM uddabhavI hAya ane dayAnuM svarUpa samajAvyuM hoya teA duniyAmAM thatA phleza, kaMkAsa, kusaMpa, khuna, laDAio ane bIjA evAM duSkRtyA hayAtI dharAveja nahi ; mATe ahiMsA parama dhaH e sarvAMttama sUtranuM rahasya samajAyuMja nathI tene laine ApaNe jagamAM avyavasthA joie chIe. ahiMsAne parama dharmAMnuM eTale sarvotkRSTa dhamanuM je khIrtta ApavAmAM AvyuM che te sahetu, sat ane te paNa pUrNa sat che ema darekane svIkAravuM paDaze. kemake vicAratAM samajAyache ke bIjA judA judA dharmamAM dhamanAM je je anuSThAna atAvavAmAM AvyAM che te dareka ahiMsA dharmane prApta karavAne mATe ane prApta thayelane surakSitapaNe rAkhavAne mATeja kartavyarUpe pharamAvavAmAM Avela che. enA ApaNe keTalAeka samAnya dAkhalAo laie. jemake dAna ApavuM e dharma samAnya che ane te dAnazabda dayAnuMja pratipAdana kareche. paropakAra karavA e kAryAM paNa dhyAneja puSTi Apeche. satya khelavuM,cArI na karavI, brahmacarya, parigrahauparathI mamatva athavA lAluptatA tyAgavI e dareka vrata-niyamA yAnaja khAtara nirmAyelA che, ahiMsA parame dhaH e vAkyane vadhAre ucca phATIe atha karIe te ema paNa thai za keche ke parama dharma eTale ( utkRSTamAM utkRSTa dharmAM) Atmadharmane prApta karavA hAya tA te ahiMsAthIja thAyache. atyArasudhImA ApaNe pahiMsAnA tyAganuMja samarthana kareluM che. jo ke avAMtare pahiMsAnA tyAgamAM svadayA upara uparathI AvI jAyache paNa vadhAre spaSTIkaraNa karavAmATe lakhavuM paDeche ke AtmayA eTale ke AtmAnI ahiMsAna meLavavI eja utkRSTa dharma che. jyAMsudhI jIvane janmavuM maravuM rahela che tyAMsudhI jIvanI dareka gatimAM maraNAMte hiMsA thAyache, te jIve evA zuddha svarUpamAM upasthita thavuM joie ke kema athavA Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. saptama te saMskAra na ja lAgI zake. saMsAramAM paribhramaNa je karmaupAdhithI jIvanuM thAya che te karmabaMdhathI jIvane tadana dUra rAkhave e sva ahiMsA che ane tethIja prAMte ajarAmarapadane mokSapada jyAM maravuM nathI ane jyAM jarA nathI, janma nathI evuM akSaya sukha te AtmA meLave te ahiMsAthI parama dharma eTale mokSadharma athavA te kaivalya jJAnapUrvaka zuddha Atmadharma prApta kare te parama dharma kahevAya ane te dharma svapara hiMsAnA tyAgathI ja meLavI zakAya che. ' ahIM svahiMsA tyAga e dravyahiMsA-bAhyahiMsA na samajavI paNa bhAvahiMsA je krodha, mAna, mAyA, lAbha, rAga, dveSa e aMtaraMga riputhI AtmAmAM malinatAnuM thayuM te svahiMsA che ane tevI hiMsA pUrvokta Saddhipune tyAga karavAthIja dUra thAya che ane te dUra thayethI anukrame AtmasvarUpa prApta thAya che ane tethIja ahiMsA paramo dharma e vAkyanI sarvotkRSTa sArthakatA upasthita thAya che. te tevI ahiMsAthI Atmadharma prApta thAo ane evA kartavya parAyaNa ApaNe banIe. e A lekhane uddeza che. amerikAne yunAITeDa sTeTanA presIDenTa abrAhama liMkana pitAnI ephisamAM jatAM rastAmAM eka Dukkara kAdavamAM kheMcI gayela ne nIkaLI zake nahi tene jaI tenI pAse jaI pitAnAM gArAvALAM lugaDAM thAya tenI darakAra nahi karatAM Dukkarane bacAvyuM. ephIsanA mANaso gArAvALAM lugaDAMnuM kAraNa jANu stuti karavA lAgyAM ke Apa dayALu che, tenA javAbamAM kIdhuM ke vyartha stuti karaze nahi. te DukkaranA duHkhathI mArA hRdaya para duHkhanI asara thaI ane te dUra karavAne mATe meM te Dukkarane bahAra kADhayuM. je A pramANe anArya chatAM prANIupara dayA batAve che te Arya prajAe Atmahita sAdhavAmATe dayAsaMbaMdhI khAsa dhyAna rAkhavAnuM che. vaLI te pramANe mananI lAgaNamAM apavitra vicAre jyAre lAvavA nahi. kAraNake tethI duHkhane anubhava kare paDe che. mananI zubhAzubha lAgaNInuM phaLa. ekavAra eka rAjA mRgayA ramavA gaye ane eka siMhanI pAchaLa paDavAthI tenAM mANasothI jUde paDI gaye. sUryanA sakhata taDakAthI te tRSAtura thaye. te araNyamAM eka nhAne sarakho bagIco tene jaNA ane temAM te peThe. rAjA zikArI SiAkamAM hovAthI ane bagIcAnA mALIe rAjAne pahelAM * svAmI rAmatIrtha-bhAga pahele. * svAmI rAmatIrtha-bhAga bIje, Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. thA--adhikAra. 127 kadI joye na heAvAthI te rAjAne oLakhI zamyA nahi. mane tasa lAgI che, kaMika pIvAnuM Apa ema zajAe tene kahyuM. mALI ekadama bagIcAmAM gayA ane eka dADama laI tenA dANA nIcAvI rasanuM eka pavAluM bharI rAjApAse lai Avye. rAjA te tarata pI gayA paraMtu tenI tarasa maTI hui tethI teNe pelA mALIne bIjo thADA rasa lAvavA kahyuM. mALI te levA phrIthI mAgamAM gayA. rAjA vicAra karavA lAgyA ke A mAganI jamIna atya'ta rasALa jaNAyache. eka ghaDImAM khyAle bharIne A mALI dADamaneA rasa lai AnyA. A bAganA mAlekanI tapAsa karI tenA uparanA kara khUkha vadhAravA joie." AtapelA mALIne ahuja vAra lAgI kalAka thaye tApaNu te rasa laIne Avye nahi, tyAre rAjAne ciMtA thaI ke prathama meM pIvAnuM mAgyuM tyAre eka kSaNamAM te khyAle bharI rasa lAgye ane atyAre lagabhaga kalAka thavA AvyA chatAM tenAM pyAlAmAM rasaja kema ekaThA thatA nathI ? eka kalAke mALI pyAleA lAgye paraMtu te adhUro hatA. pahelI vakhata tata bharAye ane A vakhate AkhA klAka temAM gALye tepaNa adhUrA rahyA enuM kAraNa zuM ?" ema pUchatAM vRddha ane jJAnI mALIe javAkha ApyA ke " prathama jyAre huM Apane mATe rasa kahADavA gaye tyAre rAjAnI buddhi sArI hatI paraMtu khIjI vakhata huM gayA tyAre rAjAne kRpALu ane prajAvatsala svabhAva badalAI jai tenI buddhi pharI gaI hovI joie. te kAraNathI pRthvI rasa cArI gai ane tethI pyAlA bharAyeAja nahui. mArAM rasathI bharelAM dADama ekAeka nirasa thai gayAM enuM kAraNa mane khIjAM kaIMja sUjhatuM nathI." rAjAe pAtAnAM manamAM vicAra karyAM ke mALInuM kahevuM akSare akSara satya che. bAgamAM pesatI vakhate tyAnAM leAkeA garIma che ane temane madada karavAnI jarUra che evA yA ane premanA vicArI rAjAnA manamAM hatA; paraMtu jyAre te mALIe eka kSaNavAramAM pyAlA bharIne rasa kahADI Apya tyAre tenuM mana badalAyuM ane buddhi paNa karI gai. rAjAnuM vizvasAthenuM ekaya tUTatAMja agIcAnAM dADamapara tenI asara thai. rAjAtaraphathI prematattvanA bhaMga thatAMja dADamanAM vRkSAe peAtAne rasa zeoSI lIdhe. A kathA kharI hoya ke khATI tenI sAthe ApaNe kAMI kAma nathI, paraMtu eTaluM nivivAda che ke jyAMsudhI kudaratanI sAthe tamArI pUrNa ekavAkyatA che, jyAMsudhI vizvasAthe tamArUM aikya che, jyAMsudhI tame potAnuM darekasAthe ane sarva sAthe abhinnatva mAneche tyAMsudhI sarva upAdhi, paristhiti ane vAyu paNa tamane anukULaja thaze ane je kSaNe tame saMbaMdha tADaze teja kSaNe sa tamArI virUddha thaze ane teja kSaNe sarva jagat tamArApara zastra ugAmaze. premanuM A divya tatva pUrNa samajo ane te pramANe Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 128 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. sakSama AcaraNa kare. prema e utkarSanI jIvanakalA che. te hoya te ja dayAdharma jALavI zakAya che. A pramANe dayAdharma je mahAgahana che, jenuM smaraNa hamezAM tAjAMja rAkhavuM joIe, jene tyAga karavAthI manuSyatva kalaMkita thaI paDe che ane jene lIdhe mokSapada prApta thAya che tenuM Avazyaka varNana ApI A dayA adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. eka yajJanuM satyasvarUpa-dhira. | - ha mANamAtratarapha dayAnI lAgaNI rAkhavI ane tene duHkha na devuM e hA dharmanuM ane manuSyatvanuM mukhya lakSya che. pramAdathI athavA mihajI cA zAstrothI te lakSya cukI jaIne tenAthI ulaTI rIte hiMsA kIkata vALA kamane kartavya samajanArAone kharI vAta samajAvavI e A adhikAranI matalaba che. jemAM prANuonI hiMsA thAya evAM karmane yajJa kahI temAM pravRtti karavA mATe ghaNA lalacAya che. kAraNake tenAM phaLarUpa svargAdika sukhe kahevAmAM Ave che. tethI svargAdika sukhanA sAdhanarUpa yajJanuM kharuM svarUpa zuM che te samajAvavAnI jarUra che. dareka dharmamAM ucca kakSAnA vicAre tenA saMbaMdhamAM nIce ApelA varNanane anusaratAja che. uttama yajJa karanAra keNa che? manuSya(3 thI 4). yaH karma hutavAn dIpte, brahmAgnau dhyAnadhyAyayA / sA nizcitena yogena, niyAgapatipattimAn // 1 // zabdArtha-tIvra brAgnine viSe dhyAnarUpI dhyAyAe karIne kamane homa jeNe karyo che, te nizcita ge karIne niyAgane viSe geravavAna che. 1. , vivecanazcAyA eTale yajJanI agnimAM samidhane prakSepa karavAnuM sAdhana, upakaraNa dhyAnarUpI sAdhanathI, jAjavalyamAna brahmAgni-nirvikAra caitanyasvarUpI Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. yajJanuM satyasvarUpa-adhikAra. 129 agni-ne viSe ATha prakAranA karmane jeNe homa karyo che, dharmadhyAnAdi pariNamayukta, zuddha AcAra pravRttirUpa brahmane viSe sthita thaIne karmasamahene jeNe kSaya karyo che; evA muni suvicArarUpa mahAmaMtre karIne yukta che ane niyAga eTale atizaye karIne paramezvaranI pUjAmAM gauravavAna che. 1, jJAnayajJamAM Asakti rAkhavAnI bhalAmaNa pApadhvaMsini niSkAme, jJAnayajJe rato bhava / sAva vAjiM , mUti/niyAvi 2 | zabdArtha-pApane nAza karanAra ane abhilASArahita evA jJAnamaya yajJane viSe prItivALA thAo. vibhUtimAM abhilASAe karIne malina evA sAvadha yae karIne zuM lAbha? vivecana-azubha karmane je nAza kare che ane nikhila abhilASa jemAMthI cAlyA gayA che, evA svapara svarUpa avabhAsI ane vizuddhakArI bedharUpI yajJamAM prItivALA thAo. bhUti eTale sukhasaMpatti, tenI abhilASAe karIne malina ane pazuvAdi pApamaya agrikTamAdithI karyuM kArya siddha thAya che? arthAt kaMI siddha thatuM nathI. 2. hiMsAyukta yajJa e baMdhanarUpa che. volAjanAthA, rmacari binA brahmayajJa itIcchantaH, zyenayAgaM tyajanti krim // 3 // zabdArtha keI kahe che ke vekta hovAthI karmayajJa paNa manazuddhie kurIne brahAyajJa che, evI IcchAvALA yogIe cenayAgane zAmATe taje che? vivecana-pUrvokta pazuvAdi kriyArUpa yajJa che ke hiMsAmeya che temanuM te karavAnuM vedazAstramAM kahyuM che, tethI vedamAM je kahyuM che te karavAmAM Sa nathI tethI manazuddhinA hetue karIne-karmayajJathI cittanI vimalatA thAya che evA hetue karIne pUrvokta yajJa jJAnamaya thAya che, evuM icchavAvALA karmayajJanI abhilASAvALA yegIo cenayAgane kema tyAga kare che? vedamAM kahyuM che ke phanAginana nanta' mATe enayAmAM paNa vedokta che tethI manazuddhi karaze mATe tene tyAga kema kare che? tethI sarva prakAranA hiMsaka ya cukae tajavA cagya che. 3. 17 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 vyAkhyAna sAhityasa graha-bhAga 2 jo. gRhastha ane yogImATe ucita yajJa, brahmayajJaH paraM karma, gRhasthasyAdhikAriNaH / pUjAdi vItarAgasya, jJAnameva tu yoginaH // 4 // sama zabdA --vItarAganI pUjAdirUpa gRhastha adhikArInuM utkRSTakam brahmayajJarUpa che ane cegIone jJAna eja ucitakamAM che. vivecana--hamezAM kuTuMbapAlanAdie karIne gRhArabhamAM pravartana karanAra nyAyapAtta dravyAdipaNAe karIne kayajJa vidhine viSe caigya, evAnI sAvadha pravRtti che, tethI vItarAga eTale sakalakanA javAthI je nirajana che evA paramezvaranI jaLa, caMdana, puSpa, dhUpa, dIpa, alaMkAree karIne pUjA karavI, jinabiMkhathI pratiSThA karavI, munine dAna ApavuM vigere taddarUpa utkRSTaka-pUrvokta pUjArUpa kayajJa-pUrvokta jJAna yajJanA hetu che, mATe jJAnayajJa che, ema jANavuM. sarva AraMbharahita munine te stuti, stAtrAdie karIne jJAnayajJaja ucita che. 4. adhikArane anusarIne vartavAnI bhalAmaNa. bhinnoddezena vihitaM karma karmakSayAkSamam / 9 klRptibhinnAdhikAraM ca putreSyAdivadiSyatAm // 5 // zabdA--bhinna uddezathI karelI kriyA ka kSaya karavAne azakta che. racanAe karIne jene adhikAra bhinna che te paNa putreyAdivat anatha kArI che ema samajavuM. * vivecana--AtmAnI meAkSaprApti sivAya anya uddezathI kareluM pRjAdikama ane bhAgaprApti AdirUpa pravRttinA prayajane kareluM karma jJAnAvaraNAdi kliSTakama nA vinAza karavAne samartha nathI, racanAe karIne cogyatA jyAM bhinna che te paNa putreyAdivat anatha kArI che. jemake gRhasthane ucitakama sAdhu kare tA te sAdhune anatha kArI che. putrane mATe yajJa karavA te putreSTi kahevAyache ke-- " jIddInA pazcavarSIya putreSTi prathama zvet / " tenI jema A paNa anatha kArI che ema samajavuM. bhAvA' evA che ke, jamadagnie reNukAnI prAthanAthI putreSTie karIne vipraputratva ane kSatriyaputratva nimitte vipracarU ane kSatriyacarU sAdhyA. lAbhane vaza thaI reNukAe kSatriya Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. yajJanuM satyasvarUpa-adhikAra. 131 carUnuM bhakSaNa karyuM ane vicarU kRtavayanI patnIne Ape. yegyatA bheda thavAthI mahA anartha thaye. te ja pramANe gRhastha cagya srAnapUjAdi karanAra tyAgI ane tyAgI gya bhikSA dezanAdi karanAra gRhastha anadhikArI hevAthI, anartha prApta kare che. pa. bahApaNukamanI vyAkhyA brahmArpaNamapi brahmayajJAntarbhAvasAdhanam / traNa varSa purAM, tame dute da . zabdArtha-brahmArpaNa paNa brahmayajJanA aMtarbhAvanuM sAdhana che, ema mAne te svakRta ahaMkArane hema karyo te brahmAgnine viSe kamane hama yukta che. vivecana--"huM je kAMI karUMchuM te kAMI mArUM nathI, sarva brahmArpaNa che." AvI buddhine jJAnayajJanA aMtabhavanuM kAraNa je mAne te svakRtapaNAnA A meM karyuM" evA-ahaMkArane hema karyo te brahAgnine viSe jJAnAvaraNadi kamane hema kara yukta che. pote je kAMI kare te sarvanuM brahmane arpaNa kare ane tethI karIne svatva ahaMkArane hAma kare eTale jJAnAvaraNAdi kamane brahmAgnine viSe hama kare te yukta che. 6. brahmaNyarpitasarvakho, brahmadRg brahmasAdhanaH / brahmaNA juhyadabrahma, brahmaNi brahmaguptimAn // 7 // . brahmAdhyayananiSThAvAn , parabrahmasamAhitaH / brAhmaNo lipyate nAdhairniyAgapratipattimAn // 8 // jJAnasAra. zabdArtha-brahmane viSe jeNe sarvasva arpaNa karyuM che, jenI brahmadaSTi che, brahma jenuM sAdhana che, brahma karIne abrahmane jeNe homa karyo che, je brAcayane viSe nava prakAranA zIlanuM rakSaNa karanAra che, je brahmAdhyayananI niSThAvALA che, parabrahmane viSe samAhita che, evA niyAga pratipattivALA brahmavedI pApie karIne levAtA nathI. vivecana-nirvikAra caitanya svabhAvane viSe sarva AtmabhAva jeNe karyo che. brahma eTale zrutajJAnarUpa jenuM netra che, brahma eTale zuddha svabhAvamaya mekSa teja jenuM niSpAdana che, zuddha tape karIne madanavikArane jeNe homa karyo che ane brahmacaryane viSe nava prakAranA zIlanuM je rakSaNa kare che ane vaLI brahma eTale sAdhune zuddha AcAra tenuM pratipAdana karanAra AcArAMganA nava a Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 vyAkhyAna sAhityasaMgrahu-bhAga 2 jo. sama dhyeyane temAM kahelA AcAranI pUrNatA jene che ane parabrahma eTale paripUrNa zuddha svarUpane viSe ekatvabhAva jeNe prApta karyA che evA ane paramezvarapUjAne viSe kattavyatAnAnavALA brahmaveDhI pApakamAMe karIne lepAtA nathI. 7, 8. kevA yajJa karavA joie. karmANi samidhaH krodhAdayastu pazavo matAH / satyaM yUpaH paramANarakSaNaM dakSiNA punaH // 9 // brahmayajJanI aMdara kame simapa che, krAhiMdu kaSAye pazuosamAna che, satya yajJanA staMbhasamAna che ane anya prANIonAM prANanI rakSA karavI te dakSiNAtulya che. 9. indriyANi pazUn kRtvA, vedIM kRtvA tapomayIm / ahiMsAmAhutiM kRtvA, AtmayajJaM yajAmyaham // 10 // kriyAne pazue karIne, tapasyArUpa veDhI banAvIne ane temAM ahisArUpa Ahuti ApIne huM AtmayajJa karUMchuM. 10. pazuethI yajJa karavAnuM pariNAma. aMdhe tamasi majjAmaH, pazubhirye yajAmahe / hiMsAnAma bhaveddharmo na bhUto na bhaviSyati // 11 // ame je pazuothI yajJa karIe chIe, te ame ajJAnarUpa aMdhakAramAM DUbIe chIe. hiMsA e zuM dha gaNAya? tevA dhama bhUtakALamAM thayA nathI tema bhaviSyakALamAM thaze paNa nahi arthAt te hiMsAdhama Adhunika adharma ja che. 11. hiMsAthI svarga kema maLI zake? grUpaM kRtvA pazuMnhatvA, kRtvA rudhirakardamam / cadeva Amyate sthaLe, naje jena gamyuMte // 22 II yajJastabha karIne, pazuone huMNIne ane rUdhiranA kAdava karIne je svarge javAtuM hoya te pachI narake kANu jaze ? 12. sanAtana yajJa. satyaM yUpaM tapo hyagniH prANAH samidhayo matAH / ahiMsAmAhutiM dadyAdeSa yajJaH sanAtanaH // 13 // Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 paricacheda. yajJanuM satyasvarUpa-adhikAra jemAM satyarUpI yajJastaMbha che, tArUpI agni che, prANarUpI samidhu che ane ahiMsArUpI Ahuti apAya che, te sanAtana yajJa che. 13. kevA agnihotranI jarUra che? tapomo jIvakuNDasthe, damamArutaMdIpite / asatkarmasamitkSepairagnihotraM kurUttama // 14 // he uttama purUSa! jIvarUpI kuMDamAM taparUpI agnine dama-Idriya damanarUpa pavanavaDe prajavalita karI temAM naThArA karmarUpI samidhu (kA4) nAMkhI agnihemakarma eTale karmone tapathI bhasma karI zuddha thA. 14. yajJapazunI eka vyAjabI dalIla. zArdUlavikrIDita. nAhaM svargaphalopabhogataSito nAbhyarthitasvaM mayA, santuSTastRNabhakSaNena satataM sAdho na yuktaM tava / svarga yAnti yadA khayA vinihatA yajJe dhruvaM pANino, yajJaM kiM na karoSi mAtRpitRbhiH putraistathA bAndhavaiH // 15 // sUrimuvarjI. yajJamAM hemavAne taiyAra karelo pazu yajamAnane kahe che ke, he yajJa kara nAra sAdhupurUSa! huM svarganA phaLane upabhega karavAnI tRSNAvALo nathI. tema meM tene mATe tArI pArthanA paNa karI nathI. huM to ghAsabhakSaNa karI sadA satiSa pAmI rahuM chuM, tethI mAre hema kara, e tane ghaTita nathI. te yajJamAM haNelAM prANuo je nakkI svarge jatAM hoya to tArAM mAtApitA, putra ane bAMdhano hema karI yajJa kema karatA nathI? 14. garIba mATe sAdhana te yajJa. A vAta lakSamAM rAkhavI joIe ke havana karavA ane lekene jamADavA e banne bAbatenI havAmAM je rasAyanika kriyA thAya che te sarakhIja che. tyAre kRtrima agninA mukhamAM amUlya ghIne apavyaya karavAne badale bhUkhe maratAM " svAmI rAmatIrtha-bhAga bIje. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. saptama paraMtu nArAyaNasvarUpa lAkho garIba lekanAM asthi tathA mAMsa bhakSa karI jatA jaTharAgninA mukhamAM sUkA roTalAnA sAta divasanA vAsI TukaDA zAmATe nAMkhatA nathI? AvA havananI Aje hiMdustAnane vadhAre AvazyakatA che. vaLI hujAre mANasane eka divasamAM jamADyAM temAM zuM dahADo vaLe? AvA vivekarahita pApakArathI mAtra saMbhAvita bhikhArIonI saMkhyA vadhe che. hiMdustAnamAM A sarva dainya ane dAridra zAthI vadhyAM che? deza, kALa ane satpAtrane vicAra na karIne ApelA dAnathI. paMcamahAbhUtane devatA kalpIne temanI sAthe mAtra eka prakAranI dukAnadArIne ja vyavahAra rAkhavAmAM AvyuM hatuM ema kahevAmAM kAMI harakata nathI. A vyApAramAM kAMI Adhunika mAravADIpaNuM dAkhala thayuM nahotuM paraMtu temAM leNadeNa ane arasaparasanA kAyadAnI vaNigavRtti te avazya hatI ja. A sa ya mAtra "jo para avalaMbI rahyA hatA. je varasAda jeItA hoya te A yajJa kare; je prajotpattinI IcchA hoya te pele yajJa kare; je vijayanI lAlasA hoya te amuka yajJa kare, je dravyanI AvazyakatA hoya te keI itara yajJa kare ityAdi. A pramANe A save ya mANasanI pitAnA kAmanApara avalaMbI rahelA hovAthI teo prathama pharajIAta nahotA, paNa ecchika hatA; paraMtu dhIme dhIme te ziSTAcAra ane rIvAjatarIke rUpAMtara pAmyA ane Akhare manuSya pote ja potAnI jAta para lAdelA nityakarmatarIke tene upADavA lAgyA. AgaLa "rAma" jaNAve che ke smRti (kAyadA), rUDhi, AcAra, vidhi, saMskAra-karmakAMDa-badalAtAM gayAM che eTaluM ja nahi paNa ekaja dezanA judA judA bhAgamAM te bhinna bhinna che. keI paNa samAjanI jIvita dazAne AdhAra te samAjanA calitapaNuM, vRddhi ane ucita pheraphAra karavA para rahele che "parivartana (pheraphAra) kare, nahi te mare." e sRSTine ugra maMtra che. ATalAmATe ApaNe ApaNuM karmakAMDa badalI paristhitine anukuLa karavAM joIe--ApaNI AvazyaktAe vedakAlIna RSionI AvazyaktAthI bhinna che, je "" nA upara sarva karmakAMDa avalaMbI rahyA hatA te "je." (kAmanA) have badalAI gayA che. je tamAre hera joIe te iMdradevane balidAna Ape, je tamAre saMtati joIe te prajApatine saMtuSTa kare, ityAdi prazna Aje ApaNI samakSa nathI. AjanA karmakAMDa nIce pramANe parivartana pAmelA svarUpamAM hovA joIe. divase divase vadhatA jatA ane sudharatA udyoga dhaMdhAnA A jamAnAmAM je tamAre jIvatA rahevuM hoya ane rASTrIya kSayathI dhIme dhIme kSINa thaIne maravuM na hoya te vidyutarUpI mAtaridhAne Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parivache. yajJanuM satyasvarUpa-adhikAra. 135 kabaje kare, bASpa (varALa) rUpI varUNane tAbe kare ane kRSizArUpI kuberanI sAthe maitrI bAMdhe, tamane A jJAna ApanAre zi95 athavA zAharU gurU A nUtana devanI sAthe tamAre paricaya karAvanAra purahita che. rAma"nI upara pAkhaMDI bhASA vAparavAno Aropa mUkavAno prayatna karaze nahi. A lekamAM sarve vastu rUpAMtara pAme che. ApaNA dezanuM svarUpa prAyaH sarvathA badalAI gayuM che. sarakAra badalAI gaI, bhASA badalAI gaI. lokonA varNa badalAI gayA, tyAre vaidikakALanA deve hajI zAmATe pAraNAmAM hIMcakA khAdhA kare che? jema jema varSa vadhatAM jAya che tema teo pAraNAmAMthI utarIne ApaNI sAthe chuTathI ramatA kema nathI? temaja manuSyanI sAthe oLakhANa kema vadhAratA nathI? have mAre yajJanI agni saLagAvavAnI jarUra na hovAthI luhAranI bhaThThImAMnI agni mAre manathI teTalI ja pavitra che. priya baMdhu! kheDUtanA khaTArAne ine ratha banAvI devAmAM mAtra "rAma"nI dRSTinI ja jarUra che. A IzvarIdRSTi prApta karavAmAMja yajJanuM kharuM rahasya samAI jAya che. balidAna ApavuM eTale e nizcaya kara ke keinI daSTine kSebha thAya evI kharAba vartaNuka kadI paNa calAvavI nahi tathA ApaNA tarapha daSTipAta karanAra saghaLA lene prema, smita ane subhASitaneja anubhava karAve. sarva netramAM Izvarane je enuM nAmaja "AdityanuM balidAna" che. . . . . idrane balidAna ApavuM eTale dezanA sarve hAthanA hitane mATe zrama kara. egya khorAka egya prakAre ApavAmAM AvatAM te sarve jaNane piSaNa Ape che. hAthanA snAyuone tene rAka-zrama ane vyAyAma-ApavAmAM AvatAM te te haSTapuSTa thAya che. A pramANe IMdrane bali ApavAne artha e thAya che ke rojagAranI zodhamAM pharatA lAkha raMka hAthane dhaMdhojagAra zodhI Ape. iMdrane egya bali ApavAmAM Avaze te dezamAM samRddhi avazya vadhazeja. sarve hAthane rojagAra maLaze eTale dAridra kyAM rahenAra che? IgloDamAM khetI bilakula karavAmAM AvatI nathI. ema kahIe to paNa cAle, te chatAM paNa te deza samRddha che enuM kAraNa zuM? kAraNa e che ke tyAM hasta devatA IMdrane ajIrNa thAya tyAMsudhI kaLA-kauzalya tathA udyogadhaMdhAne kherAka ApavAmAM Ave che. sarvenuM hita sAdhavA mATe sarve hAthee sAthe maLI kAma karavuM e iMdrane mATe karele yajJa che. vizvahita sAdhavA mATe save mastake sAthe maLI kAma karavuM e bRhaspatine yajJa che. sanA hitamATe sarve aMtaHkarazenI ekatA thavI e hRdayadevatA caMdrane yajJa che. A ja pramANe itara devatAonA saMbaMdhamAM samajavuM. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 je. saptama saMkSiptamAM devatAyane artha e che ke ApaNe hAtha sarve hAthesamasta dezane arpaNa karavo, ApaNuM mana sarva manane arpaNa karavuM ane ApaNuM hita dezanA hitane arpaNa karavuM. bIjA zabdamAM bolIe te tamati (te tuM che) e maMtrane vyavahAramAM ANu eja khare yajJa che. aphasa! jyAM mAtra sIkkA (chA5) nuM ja astitva hoya che, atakaraNane bilakula bhAva athavA nizcaya hete nathI tyAM AvA DhaMgamAMthI zuM phaLanI AzA rAkhI zakAya? ane jyAM kaI paNa bhAvanA kiMvA kalpanAne saMparkasuddhAM heta nathI, mAtra bAhya arthazUnya vidhi kiMvA cihene be jaja A5Napara lAdavAmAM AvatuM hoya tyAM gataprANa (prANavagaranuM) thayeluM zarIraja mAtra zeSa rahe che. AvA zabdane tatkALa dahana daI de. tenI suzruSA karyA karaze nahi. have e kArya bhayaMkara ane vighAtaka nivaDaze. have te sajIva heya tevAM cinha kiMvA vidhione svIkAra kare. keTalAka loko evA che ke teo prAcInagata vibhavanuM satata smaraNa karI besI rahevuM ene mUrtimaMta svadezAbhimAna samaje che! A lekene navIna paristhitimAM pitAnA jUnA gharane beje potAnI pITha para laIne pharanArI gokaLagAyanI ja upamA ApavI joIe athavA A lekene jUnI ane nirUpayegI. thaI gayelI khAtAvahInA pathAnAM pAnAM uthalAvatA besI rahenArA dIvALIA peDhIdAraja kahevA joIe. have vicAra karavAmAM vakhata gumAvaze nahi. hiMda deza eka vAra mahAna gaNAI gayA che. sarvane ekatra karo. tamAruM baLa amaryAda che. kharI lAgaNI utpanna karo eTale hiMdustAna punaH ma. hAna thaze. yajJathI duHkhanivRtti thAya che" e sutra prAcInakALamAM jeTaluM satya hatuM teTaluM Aje paNa satya che; paraMtu niraparAdhI pazuonuM balidAna ApavAthI nahi, paNa prema devInI AgaLa pakSAbhimAna, jAtiabhimAna, matsara, ISya vigerene bhega ApavAthI ja A bhUmimAM svarga AvI raheze. A pramANe satya vAta samajAvIne A adhikAranI samApti karavAmAM Aveche. 7 jAu Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. 137 jalagAlana-adhikAra. nAna-vanAra che - huM ya svarUpamAM joDAvA mATe zuddha vastune upayoga kare joIe temAM Soche. pANInI mukhya agatya hovAthI te. adhikAra levAmAM AvyuM che tethI hoTA jIvanI rakSA karavAnI sAthe ati samajInI hiMsAnA hetu bhUta paNa ApaNe na thavuM te mATe pANIne gALIne ja upayoga karave. A bAbata brAhmaNadharma tathA jainadharma Ama banne dharmanA pustakamAMthI nIkaLI Ave che. tethI pANI gALyA sivAya tenuM pAna karanAra manuSyane pApanI prApti thAya che ItyAdi bAbata samajAvavA sArU A adhikArane AraMbha karavAmAM Ave che. vasathI gALIne pANI pIvuM. anuSTra (phathI che. dRSTipUtaM nyasetpAdaM, vastrapUtaM pibejjalam / satyapUtAM vadevAcaM, manaHpUtaM samAcaret // 1 // zrImadbhAgavate. najarathI pavitra karIne paga mUke eTale jantu vigerenuM nirIkSaNa karI je sthAnamAM jaMtuo na hoya tevI jamInamAM paga mUkI cAlavuM ane vastrathI gALI pANI pIvuM ne satyathI pavitra evuM vAkya balavuM. temaja manathI pavitra evA sadAcAranuM AcaraNa karavuM. 10 macchImArakaratAM paNa vadhAre pApI. samvatsareNa yatpApaM, kurute mtsybndhkH| para tarApori, kapUtanasTAra | 2 . je pApa macchImAra eka varSamAM kare che te pApane apavitra jaLanuM grahaNa karanAra purUSa eka divasamAM prApta kare che. 2. kevuM pANI gaLIne paNa zuddha karI zakAtuM nathI? kusumbhakuGkumIbhAvanicitaM prkssyjntubhiH| sudRSTe pi vaskheNa, zakyaM zodhayituM jalam // 3 // mahAbhArata. 18 . Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa'braha-bhAga 2 je. sakSama je pANI kuMbhAnADA (nADAchaDI) tathA kuMkumanI mAphaka lAlabhAvane prApta he che athavA DeluM che ane sakSama jatuothI vyApta che te pANI suMdara najaravALA purUSavaDe uttama gara@AthI paNa zodhI (gALI) zuddha karI zakatuM nathI. 3, jaLane gALI zuddha karI grahaNa karanAranuM mAhAtma yaH kuryAtsarvakarmANi, vasapUtena vAriNA / sa muniH sa mahAsAdhuH, sa yogI sa mahAvratI // 4 // je manuSya vastrathI (gALI) pavitra karelA pANIthI sarva karmo kare che te muni, te mahAsAdhu, te gI ane te mahAvrata karanAra (kahevAya che). 4. vastuzuddhinA judA judA prakAra jalaM gaLanavoNa, vivekena gunnvjH| sAnena ho, navA satyena muni . vAvaDe gALavAthI pANI pavitra thAya che, vivekathI guNane samUha zuddha thAya che, uttama dAnathI gRhasthAzrama pavitra thAya che ane satyathI vacana zuddha thAya che. 5. pavitra jaLanI zreSThatA. jalena vastrapUtena, yaH snApayati mAdhavam / sarvapApavinirmukto, viSNunA saha modate // 6 // nAradIyapurANa pUrvabhAga prathamapAda. vathI pavitra evA pANIthI je manuSya zrI mAdhavabhagavAnane AnA karAve che te manuSya sarva pApathI mukta thayele zrIviSNubhagavAna sAthe (vaikuM. ThamAM) Anandane prApta thAya che. 6. pANI kevA vAthI gALavuM. paTtriMzadagulaM balaM, caturviMzativistRtam / tavaM dviguNIkRtya, toyaM tena ca gAlayet // 7 // Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. ucchiSTa jalapAnaniSedha-adhikAra. 139 chatroza AgaLa lAMbuM ne covIza AgaLanA vistAravALuM je vara che tene bevaDuM karIne tenAthI pANI gALavuM. 7. gaLaNamAM rahelA jatuone mUkavAno nirNaya. tatra sthAne sthitAJjIvAnsthApayejjalamadhyataH / nIvaNajahetu, tyAM gujarAta che 8 | | ma. te gaLaNAmAM rahelA jIne pANInA madhyamAM rAkhavA. kAraNuMke A jIvanA rakSaNanuM kAraNa che ema zrImanurAjAe kahyuM che. 8. pANImAM jatuo dekhAtA na hoya chatAM zAvAte gALavuM? kALAti. sUkSmANi jantUni jalAzrayANi, jalasya varNAkRtisaMsthitAni / tasmAjjalaM jIvadayAnimittaM, nirgranthazUrAH parivarjayanti // 9 // manuti. pANInA samAna raMga tathA AkArane prApta thayelAM sakSama jaMtuo pANIne Azraya karI rahyAM che tethI dayA niAmatta nigraMtha (jeenI hRdayanI ajJAnarUpI gAMTha chUTI gaI che) evA zara purUSo (mahAmunie) saceta pANIne tyAga kare che. 9. jenetara zAstramAM paNa jaLazuddhinuM varNana che e batAvI A jalagAlana adhikAra pUrNa karavAmAM AvI che. uSTi nabAnavidhi-vira. -- jema jaLa gALyA sivAya pIvuM tema ucchiSTa jaLa pIvuM e paNa hAniche kAraka hovAthI tenI cetavaNarUpe A adhikAra levAmAM Ave che. *unnatinAM pratibaMdhaka kAraNomAM sarvathI prathama kAraNa, eka manuSya pIdheluM pANI bIjA manuSya pIvuM e che. eka pAtrathI je pANI pIdhuM tenA * bhArA, - Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa graha-bhAga 2 oN. sama teja pAtrathI bIjAe, trIjAe, cAthAe ema paraparAthI ghaNA manuSya pItA jovAmAM Aveche, uparathI jotAM AmAM kAMi doSa jevuM jaNAze nahi, paNa tenA kAraNeAnI tapAsa karatAM AvI rIte pANI pIvuM te ajI. pANI pIvA kharAkhara che. ekanuM vadheluM anna ApaNe khAtA nathI, te pANI paNa je pAtrathI pIdhuM hoya te pAtra sApha karyA sivAya pIvuM e aThThuM thAyache. e pavitratAne jANanAra manuSyathI saheja samajAya tema che. dhArmika dRSTithI e vAta bAjue mUkIe tApaNu ArogyanI dRSTithI vicAra karatAM . ekanuM mAM durgaMdha mAratuM hoya athavA khIje kaMI cepI roga thayele hAya te tenA cepane lIdhe khIjA pInArane paNa nukasAna thAya e svAbhAvika che. jevI rIte kapaDAMne parasevAthI asara thAyache, tevIja rIte pAtrane paNa mAMmAMthI nIkaLatA zvAsanI gaMdhane lIdhe tenA saskAza paDeche, te bIjAnAmAM Aveche. dhAro ke kai mANasa vyasanI che, te dArUnuM sevana kareche, tenA pIdhelA pAtrathI khIje mANasa pIze te tenA vAsa AvyA sivAya raheze nahi arthAt sUkSma dRSTithI vicAra karIzuM teA AvI rIte pANI vigere pIvAthI ekanA doSa bIjAnAmAM Aveche, athavA tene je rAga thayA hoya tene cepa tenA zarIramAM te dvArA dAkhala thAyache. vaiSNavasaMpradAyamAM ghaNuM ThekANe pANI uMcethI pIeche, arthAt pIvAnuM pAtra meDhe aDakADatA nathI. A atizaya zuddhinI vAta che, te anavI kaThaNa paDe paNa dareka pAtapAtAnAja pAtrathI pANI pIe e vAta anavI asaMbhavita che ema nathI. nyAtamAM athavA khIje ThekANe jamavA jAyache, tyAM jaLapAtra lei javAyache, tethI paNu banatAMsudhI ekabIjAnA pAtrathI pANI na pIvAnuM banI zakeche, paNa A khAkhatane moTo doSa jyAM ghaNI maMDaLI ekatra thai hoyache, tyAM eka mANusa pANI pInAra hoyache tyAre ekaja pAtrathI ghaNA mANaso pANI pIe che. te kAine tenI lezamAtra zaMkA sarakhI paNa thatI nathI. jyAre kolerA ke evA cepI rAga thAyache, tyAre manuSya svaccha pANInI, tenA pAtranI ane bIjAnuM pIdheluM pANI nahi pIvAnI evI ghaNI saMbhALa rAkheche. zuM AvI saMbhALa jyAre Ave roga phATI nIkaLe tyAreja rAkhavAnI che ke mezanA mATe rAkhavAnI che? mArA eka vidvAnamitra hameza peAtAnA nAkara pAsethI pANI maMgAvI pItA hatA. pANI je pAtramAM rahetuM hatuM te sArUM thAyache ke kema tathA te pANI gALavAmAM Aveche ke kema tenI te bhAgyeja darakAra rAkhatA ane temanA becAra mitrA Ave te paNa eja pAtrathI pANI pItA hatA. eka vakhata kAlerA jorathI zarU thayA tyAre Sita pANI pIvAthI kAlerA thAyache, evI vArtA chApAdvArA jAhera thai tenuM vAtAvaraNa thavA mAMDayuM eTale svaccha pANI pIvAnI kALajI thai. jo ke gALyA vagaranuM tathA vAsI pANI jemAM jaMtuo paDeche, tevuM dUSita pANI pIvAthI roga thAyache ema sarva jANeche, 140 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. ucchiSTa jalapAnaniSedha-adhikAra. 141 paNa kANu jANe hAlanI sudharelI paddhatine e svabhAva che ke jyAMsudhI kAryanuM darzana pratyakSa thAya nahi, tyAMsudhI tenA kAraNanA zeAdhanI darakAra karavI nahi, te pramANe kolerAnA cAlatA sapATAthI mananI gabharAmaNa vadhI ke tenI sAthe pANI gALeluM che ke, tenuM rAkhavAnuM pAtra sApha karyuM che ke evI tapAsa thavA mAMDI. AvI. kALajI Arogyaarthe paNa haMmeza rAkhavI Avazyaka che, chatAM ApaNI bedarakArIthI tenuM pariNAma kAika vakhata bhayakara Aveche. ghaNAe kaheche ke pANI gALIne na pIdhuM tethI zuM? ekanuM pIdheluM pANI khIjAe pIdhuM tethI zuM? vigere utAvaLanA prazna kareche paNa jarAka uMDA utarIne te jo vicAra kare ke gALeluM pANI na pIvAthI keTalAkane gaDha, gumaDa ne vALA vigere thAyache, te tame jANeAche? ekanuM pIdheluM pANI khIjAe pIvAthI kAlerAjevA cepI rAgA thAyache te tame jANA ? AvI rIte uMDA utarI vicAra karavAthI evA prazna pUchanArane paNa tatkALa samAdhAna thai zake tema che, paNa uMDA utarI sArAsArane vicAra karavAnI kAne jarUra che? muddAnI AjakAla eja vAta che ke, zarIranuM, AkharUnuM, sAMsa adhInuM ane dezanuM game te thAo paNa ApaNe teA kaladAranuM bhajana karIe chIe. kevI viparIta sthiti ApaNI thaI gaI che? ane AvI sthiti ApaNI unnatine karanArI che ke adhogatine? te vAtane bahu sUkSma rIte zAMtithI vicAra karavAnI jarUra che. pIdheluM pANI pIvAnA sabaMdhamAM bIjI vAta e jovAmAM Aveche ke keTaleka ThekANe pANIArAupara mATalI mUkelI hoyache ane tenA upara TImanuM pyAlu khAtuM raMga caDhAvelu hAyache, ke je uTakavAnI paNa mahenata paDe nahi, tevuM goThavelu hAyache. jene pANI pIvuM heAya te e pyAlAne mATalImAM eLe ne tyAMja ubhA ubhA pIe. vaLI te pItAM pItAM pANI nIce mATalImAM paDe te paNa ciMtA nahi. ema divasamAM jeTalA manuSyA Ave te pANI pIe. jANe kUtarAnI cATaja joi lye. cATamAM khAvAnuM ane pANI paDela hoyache, te je kUtarUM Ave te pIe tevI sthiti che, chatAM tene vicAra sarakhA karavAmAM Avata nathI ke AvI rIte pANI pIvAthI ApaNane lAbha che ke hAni. vaLI lagna ane maraNanA prasaMgamAM pANInI kAThIo tathA pavAlAM bharavAmAM Aveche temAMthI tA jene joie te pANI le. A bhraSTatAnI kaMi huda che? nAtanA zubhecchake! zuM AvI khAmatane dokhasta na kare? jamavAmAM aneka svAdiSTa leAjana DAya, paNa pANInA AvA gaMdavADa hoya te keTalA anane kareche te vAta paNa sunA janAe vicAravA jevI che. ekadare AreAgyane icchanAra matsyeke A pANI pIvAnI khAkhatamAM paNa khaDu vivekathI vata'nAnI ja Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa graha 142 sama che ane teuparanA vivecanathI sujJa vAMcAnA lakSamAM AvyA sivAya rahyuM nahi, hAya. roga tathA bhraSTatAne maTADavAne upara pramANe varNana karI AucchiSTa jApAnaniSedha adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. SAAS - matyavrata vigara. * zuddha anna-jaLanA upayoga karyA vinA satyavrata pALavuM kaThina che. kAraNake jevA AhAra tevA ADakAra eTale elacI khAvAmAM AvI hoya tA tevA eDakAra Aveche ane DuMgaLI khAdhI hoya kalakatA tevA ADakAra Aveche tethI pavitra anna-jaLa vAparavAnI Teva paDayA pachIja satyavrata pALavAnI utkaMThA vadheche mATe "satya" e dharmanuM uttama kendrasthAna che. satyahIna purUSanAM ahika tathA pAralAmika e banne kAryo vinAzane pAmeche. tethI satya e sarva dharmAnuyAyI purUSane samAM sarakhA manAtA uttama Azraya che. ityAdi satyasamaMdhI khAkhata jaNAvavAsArU A adhikArane AraMbha karavAmAM Aveche. Yang --bhAga 2 jo. hajAra azvamedha yajJAkaratAM satya vadhAre uttama che, anuSTup (2-2). azvamedhasahasraM ca, satyaM ca tulanAdhRtam / aneyasa lAddhi, satyameva vivata // ? // purALa. * satyaja vadhI jAyache, 1. kAMTAnA eka pallAmAM eka hujAra azvamedha yajJAnuM phaLa mUkyuM hoya ane bIjA pallAmAM satya mUkI tALavAmAM Ave tA hAra azvamedhakaratAM Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. satyavrata-adhikAra. 143 jo ke anApRSTha eTale na pUcheluM na kahevuM joie paraMtu nIce dIvela prasagAmAM satya hoya te jarUra kaheva dharmadhvaMse kriyAlope, svasidvAntArthaviplave / apRSTenApi zaktena, vaktavyaM taniSedhakam // 2 // sUktimuktAvalI. dharmanA nAza thatA hAya, nityanaimittikAdi kriyAne lepa thatA hoya ane svadharmAMnA siddhAntanA ane nAza thate heAya AvA kAcemAM krAI kAMi na pUche tema chatAM pAte zakta hoya te te badhAM mukAyAnA niSeSa karanArUM vAkya khelavuM. ra. satyathI iSTanI prApti ane aniSTanA nAza thAyache. upajAti. pUjAyazaH zrImukhasaGgatAni, puNyapratiSThAvibhrutAhitAni / bhavanti satyena tathAmiyAntA, ripUragavyAghrajalAnalAH syuH // 3 // jagamAM satkAra, kItti, zrIbhagavAnanA sukharUpa evA mahAtmAone saMga, pavitra dharmAMnI sthiratA, mahettA ane kalyANu A samagra phaLe satyathI thAyache tema zatru, sarpa, vAgha, pANI, agni Adi apriya karanArA bhUtA nAza pAmeche arthAt satyavAdI purUSane kAMi parAbhava karI zakatA nathI. 3. rAjAprati upadeza, indravajrA. gobhUmikanyAparakUTasAkSyanyAsApahArapramukhAni rAjan / sthUlAnyalIkAni kathaGghanApi, dveSeNa rAgeNa vadena vidvAn // 4 // naravarmacaritra. he rAjana ! gAya, bhUmi tathA kanyAnI khamatamAM asatya vacana thavuM nahi tema sAkSI tathA thApaNa vigere khAkhatamAM pazu jUThuM khelavuM nahi tema khIje kAI sthaLe vidvAna manuSye kyAre paNa mAhathI ke dveSathI nyU huM elavuM nahi. 4. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. sasasa satya vayanAnu . . upajAti. kurvanti devA api pakSapAtaM, narezvarAH zAsanamudvahanti / zAntA bhavanti jvalanAdayo yat, tatsatyavAcAM phalemAmananti // 5 // sUktimuktAvalI. je satyavAdI purUSonI devatAo paNa pakSapAta kare che, rAjAo AjJA uThAve che ane agni jevA ugrapadArtho zAnta thaI jAya che te satya vacananuM phaLa { cha. 5. tathA zArdUlavikrIDita (6-7). vizvAsAyatanaM vipattidalanaM devaiH kRtArAdhanam , mukteH pathyadanaM jalAmizamanaM vyAghroragastambamam / zreyaHsaMvananaM samRddhijananaM saujanyasaMjIvanam, . kIrteH kelivanaM prabhAvabhavanaM satyaM vacaH pAvanam // 6 // ( vyA! hitA, priya the satya vayana moTA. 25) satya vacana vizvAsanuM sthAnaka che, duHkhanuM nAzaka che, devalekethI levAyela che, muktinuM bhAtuM che, jaLa tathA agnine zamana karanAruM che, vyAdhra tathA sapanuM staMbhana karanAruM che, mokSane vaza karanAruM che, saMpadane ApanAruM che, sujanatAne utpanna karanAruM che, yazane ramavAnuM ArAmavana che, mahimAnuM ghararUpa che ane (sahA) pavitra 42nAI cha. 1. 1jItasyAmirjalamarNavaH sthalamarirmitraM surAH kiGkarAH, kAntAraM nagaraM giri[hamahirmAlyaM mRgArimaMgaH / pAtAlaM bilamakhamutpaladalaM vyAlaH zRgAlo viSam, pIyUSaM viSamaM samaM ca vacanaM satyAzcitaM vakti yH||7|| sindUraprakara. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. satyavrata-adhikAra. 145 je manuSya satyamaya vacana beleche, te manuSyane agni satyanA prabhAnathI jaLa thAyache, samudra pRthvI aneche, zatru mitra thAyache, devA nAkara maneche, jaMgala nagara thAyache, parvata ghara aneche, sapa` puSpanI mALA thAyache, siMhuM haraNa aneche, pAtALa khADA thAyache, zasra kamaLajevuM kAmaLa maneche, duSTa hAthI ziyALa thAyache, mahA maLaphUTa jhera amRta ane ane saMkaTavALu sthAna saMpamaya thAyache, ( arthAt A saM satya khAlavAnA guNA che, mATe sAcuMja khelavuM). 7. satyavinA vANI zAbhatI nathI. zArdUlavikrIDita . *kAyA haMsa vinA nadI jala vinA dAtA vinA yAcakA, bhrAtA sneha vinA kulaM suta vinA dhenuzca dugdhaM vinA / dAnaM pAtra vinA nizA zazi vinA puNyaM vinA mAnavA, ete sarva na zobhate iha tathA vANI ca satyaM vinA // 8 // kasyApi . 19 jIva vinAnuM zarIra, pANI vinA nadI, dAtA vinAnA bhikSukA, sneharahita bhAi, putrahIna kuMTuba, dudhahIna gAya, satpAtra vagaranuM dAna, cadra vinAnI rAtri, puNya vinAnA manuSyA; A badhAM jema zAlatAM nathI tema ahIM vANI te satyavinA zaiAlatI nathI. 6. dareka vastumAMthI sAra zeAdhavAnI rIta, manahara. jaise husa nIrA tajata hai asAra jANI, sAra jANI khIrA nirALA karI pIjIe ; jaise dhi mathata hI kADhI leta dyuta ghRta, Ara rahI vahI sama chAcha chAMDI TvIjIe; jaise madhu makSikA suvAsa bhramara leta, tese hI vicAra karI bhinna bhinna kIjIe; * * A zloka gujarAtI bhASAthI mizrita che. 2 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 vyAkhyAna sAhityasa graha-bhAga 2 jo. suMdara skruta tAreM vacana aneka bhAMtI, vacanama vacana viveka karI lIjIe; suMdaravibhAsa. dAhA. jUThI vAte jo kadI, mUThI maLe anAja ; chI emAM Agya tA, rUThI urphe rAja. iMdravijaya. satya adhAM sukhanu zubha sAdhana, satyavinA kahevAya kudhAro ; satya kI pata kahe, dhiradhArapaNa vyavahAranuM dhAra; satya gayA pachI sRSTi viSe, ati saMkaTanA nahi apa udhArA; saca samasta sudhAraNa mULa, asatyathI asta samasta sudhAro, dalapata. garamI. are ArazI me tane oLakhIre, tuM teA zubha guNava'tI gaNAya; satyavAdI tuM sAcI ArazIre--Teka0 95 59 sama 3199 10 tArA AgaLa AvI je ubhuM rahere, jevuM hoya tevuM jaNAya. satya0 12 tutA guDhDhASa hoya te khADatIre, jevI sAce sAcI kahe vAta. bhale hAya te pAtAnu ke pAraku re, tAre paDe nahi pakSapAta. hAya rAMka ke rAjA bhale rahyAre, keAinI zaramAvI na zaramAya. zrIpha khAtAM tuM bIhe hire, lAMca ApavAthI na lalacAya. 11 13 14 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. zubhAzubha vacana-adhikAra. 147 rAga dveSa tuM leza nathI rAkhatIre, mATe rAkhe hRda keNa reSa. satya, tuM te nakaTAne nakaTuM kahera, jANe te paNa potAne deSa. A puTha pAchaLa tuM baDabaDatI nathI, sAcesAcuM kahe mukhemukha. , tAruM dila svaccha dekhatAM dekhAya che, tethI dilamAM na dhare ke du:kha. tArI AgaLa AvIne je ubhuM raheze, sAcuM teja tuM kahenAra. nathI bIjA viSe tuM kaMi belatIre, e niyama dharyo teM niradhAra. tArI satyatAne se cahAya che, hase hose jhAle tane hAtha. nAnA meTA ane rAya raMkane re, saine game che tAre sAtha. tArA satya upara kepa je kare, tene leAka kare dhikkAra che tene meTe mUrakha gaNe mAnavIre, pakSa tAre tANe naranA. jI 19 dalapata. satyavinA aneka rIte hAni che, ema batAvI A satyavrata adhikAranI samApti karI che. * gumAzuma vacana-vivAra. -- ke manuSya jema satyapAlanarUpa vrata na cUkavuM joIe tema teNe zubha vaca jhe nanuM paNa pAlana karavuM joIe. kAraNake azubha vacanathI sAmA mANasanuM dila dukhAya che. e samajavA mATe A zubhAzubha vacana adhikAra ahiM dAkhala karavAmAM Ave che. manahara. vacanateM gurU ziSya bApa pUta pyAre hei, vacanateM bahu vidhi heta utapAta hai vacanoM nArI arU purUSa sanehI heta, vacanate dAu Apa ApameM rIsAta hai, vacanate sarva Ai rAjA ke hajura hei, vacanateM cAkara huM choDI ke calAta hai , Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 vyAkhyAnasAhityasaMgraha bhAga 2 jo. suMdara suyana sunata ati sukha hai, kucana sunatahI prIti ghaTI jAta hai. yunate yAga kare vacanate yajJa kare, vanyUnata tapa karI haku hatu hai; vacanate dhana karata hai aneka vidhi, vacanata tyAga karI vacana rahatu hai; vacanate urajerU su vacanate bhAtI bhAMtI saTa dha Avazyaka che. vacanahute, sahatu huM vanate jIva bhayA vacanate ziva heAI, suMdara vana bheda sidhAMta kaMtu haiM. eka pracana sunata ati sukha hei, phulase uttara huM adhika mana bhAvane ; enI vayana tA si mAtA vAta, zravanake sunata lagata alakhAvane ; ekanI ke vacana kaTu hUI viSapa, karata sama chaMda duHkha upajAvane ; suMdara kahata ghaTa uttama madhyama ar ghaTame vacana bheda, adhama suhAvane sama suMdaradAsa. A pramANe TUMkAmAM zubhAzubha vacanane prabhAva dekhADI A zubhAzubha vacana adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. - mAnitA virAra. 1 Ro temaja vyavahAranA mukhyamAM mukhya AdhAra zubha vacanathI zAlita pramANikapaNAupara che tethI pramANikatA adhikAra lakhavA e Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANikatA-adhikAra. upadezakAe avazya sudharavuM. "manuSya mAtre pAte kevA thavuM che tene vicAra karavA joie. bIjAone zIkhAmaNa detAM pahelAM peAtAnAmAM te guNu che ke kema ? tetarapha lakSa ApavuM joie. peAtAnA taraph alakSa ApI khIjAone lAMbI lAMbI zIkhAmaNA denArA A jagamAM ghaNA mANasA dRSTie Aveche. khIjAonA doSA kADhanArA ema samajeche ke ApaNe te doSamukta chIe ane A pramANe peAtAnA taraph lakSa na ApavAthI peAtAnAmAM bharAi gayelA durrA divase divase vRddhiMgata thatA jAyache ane bIjAone zIkhAmaNa ApavA jatAM tenAmAMja te doSo vidyamAna hAvAthI khIjAe tenI zIkhAmaNuupara lakSa ApatA nathI. pariccheda. 97 tamAre jevA thavuM hoya tevA thavAne mATe tevA prakAranuM eka citra manamAM racI, pachI te citrane anukULa thavAne mATe tenA guNNAne peAtAnAmAM dhAraNa karavA. jevA thavuM heAya tevA thavAne mATe je eka lakSyasthAna pAte kahyuM hAya te lakSyasthAnanuM bhAna humezAM kAyama rAkhavuM ane tenuM kadApi vismaraNa karavuM nahi ane pete A lakSyasthAnarUpa jyAMsudhI na thAya tyAMsudhI te lakSyasthAnarUpa thavAne mATe tenA guNulakSaNA peAtAnAmAM Ave tene mATe haMmezAM prayatna karavA: jemake ApaNe ApaNA gAmathI bIje gAma javuM hoyache tyAre gharamAMthI nIkaLatAM pahelAM te gAmanuM citra prathama ApaNA lakSamAM Aveche ane tyAM javAne mATe te raste thaine te gAma paheAMcI zakAya te rastAnuM citra paNa ApaNA lakSamAM lAvavuM paDeche ane A pramANe ApaNe kalpelA citrarUpa gAmamAM pahoMcavAne mATe je raste thaine jai zakAya tema hoya te rasteja prayANa karIe chIe ane jyAMsudhI te gAma na pahAMcIe tyAMsudhI te gAmanuM lakSyabiMdu ApaNe bhUlatA nathI ane te AvatAsudhI agADI ane agADI rastA kApyA karIe chIe ane jyAre te gAma pahoMcIe chIe tyAreja ApaNe ApaNA manamAMthI rastAnuM ane gAmanuM kalpeluM citra bhUlI jaie chIe tevIja rIte ApaNe jevA thavuM hAya tevA ApaNe jyAMsudhI na thaie tyAMsudhI tevA thavAne mATe ApaNe je prayatnarUpI rastAne kApavA joie te prayatnane khaMta rAkhI karyA karavA ane dhArelA citra pramANe ApaNe thaIe tyAMsudhI te prayatnane aTakAvavA nahi ane ApaNe jevA thavA icchA rAkhI hoya tevA thavuM. manamAM dhAryuM ke huM lANA jevA thatrA icchuMchuM ane evuM icchIneja besI rahevAthI dhArelA citra pramANe thavAne mATe tevA thatAM sudhI prayatanI jarUra che ane te prayatna je mANasa dhArelA citra pramANe pete * bhAgyAya--aMka 11 mA-va paheluM. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 vyAkhyAna sAhityasaMgraha--bhAga 2 jo. sama thAya tyAMsudhI kare te mANasa avazya kalpelA citra pramANe peAtAne karI zakeche. A pramANe prayatna karatAM vacce jhaDa, jhAMkharAM ke kAMTArUpI durgu ke bIjA ADe AvanArA DhASAthI na kaMTALatAM tenA upara vijaya meLavI temanAthI dUra rahI saMbhALathI prayatna karavA bIjAnA doSa kADhanArAoe khIjAnA doSa kADhatAM pahelAM peAtAnAmAM te doSa che ke kema tene prathama vicAra karavA ane jo te doSa peAtAnAmAM hAya te tenuM prathamathI nikaMdana karI pachI bIjAne zIkhAmaNa ApavI. ghaNuM karIne bIjAne zIkhAmaNa ApanArAmAMnA ghaNAmAM AvA durguNA hAyache ke te pote ema samajeche ke poteja sava guNAlaMkRta che, poteja sa` doSathI mukta che ane tevuM mAnIneja potAnA vicArathIja virUddha vartana karanAranA doSo kADheche ane tene zIkhAmaNu devA macI paDeche. ghaNA rUJarUmAM zIkhAmaNa Apeche tyAre keTalAka parAkSapaNe khIjAnA dvArA zIkhAmaNa Apeche ane temane eka jAtane AvA svabhAvaja paDI gayA hoyache ke jene ane tene zIkhAmaNuja devI. A pramANe zIkhAmaNa denArAmAMnA ghaNA khIjAne sudhAravAne mATe zIkhAmaNu deche. evuM samajIne zIkhAmaNu detA nathI paNa pate tenA karatAM kAMika vadhAre jANeche, tenA karatAM pote DAhyA ane vidvAna che tevuM te bIjA mANasa mAne, bIjAnA karatAM peAtAne zreSTha ane meTro mAne, ATalA puratA te bIjAne zIkhAmaNa ApavA prayatna karyA kareche. paNa A bhAva tenI zIkhAmaNa sAMbhaLanArA mANasA samajI jAyache te vakhate tenu vajana rahetuM nathI ane Akhare te halakA paDI jAyache ane tenI zIkhAmaNAupara kAI lakSa ApatuM nathI. mATe dareka mANase pote khIjAne zIkhAmaNa detA pahelAM je khAkhatanI khIjAne zIkhAmaNa ApavA beseche tevA koi doSa ke durraNa petAnAmAM che ke kema tene teNe te prathama vicAra karavA joie ane jo kadApi potAnAmAM tevA DhoSa ke durguNa hAya tA tenA tyAga karyA pachIja bIjAne zIkhAmaNa devI ke je sAMbhaLI sAMbhaLanAra mANasa tenAmAM te doSa na hovAne lIdhe tenI zIkhAmaNaupara vajana rAkhI kAMika grahaNa kare. vANIthI zIkhAmaNa devAthI khIjAnA manaupara je asara karI zakAyache tenA karatAM vanathI zIkhAmaNa devAthI khIjAnA manamAM sajjaDa asara karI zakAyache. mATe bIjAne zIkhAmaNu devAnI jene Teva paDI hAyache teNe prathama potAnA vartanathIja khIjAne zIkha maNu devAnA prayatna karavA ke jethI tenA vatananu' ghaNA mANase grahaNa karI zakaze. bIjAne sudhAravA IcchanAre prathama peAteja sudharavuM ke tenAM sudharelA vartananuM ghaNA mANasA anukaraNa karI zakaze. peAtAnAmAM doSa hAvA chatAM bIjAne te doSathI sudhAravA prayata karavA e mithyA hAsyAspada che. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. miSTabhASaNa-adhikAra. 151 khIjAne sudhAravA icchanArAe prathama poteja sudharavuM te khIjAe sudharI zakaze. mATe prathama pAte jevA thavA icchatA hAya tevA thavuM ane te pachIja bIjAne sudhAravA prayatna karavA. peAte sudharavAthI peAtAne ane bIjAne annene phAyado thAyache mATe prathama pete sudharavAne mATe prayatna karavA. peAtAne jevA thavA icchA heAya tevA jyAMsudhI na thavAya tyAMsudhI tevA thavAne mATe nizadina prayatna karavA ane dhArelI sthiti prApta thAya tyAreja te prayajJathI viramavuM. Ama karavAthI pachI bIjAne sudhAravAmATe vANIthI zIkhAmaNu devAnI jarUra raheze nahi paNa pete sudharyAM pachI peAtAnA vanathIja khIjAe anukaraNa karI ane ApeApa sudharI zakze. mATe dareka manuSye khIjAne zIkhAmaNu devAnA prayatna vANIthI na karatAM vanathI karavA ane prathama pete jAte sudharavuM eja khIjAne sudharavAnA savettama mAga che ke jene pramANikapaNuM kahevAmAM Aveche. A pramANe pramANikapaNAsaMbadhe TUMkamAM jarUra jeTaluM lakhI A adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. R -: miSTamAna-adhiAra. ~~ &&&& pramANiktAthI yukta miSTabhASaNa ( madhuravANI ) e sujananuM sa 9 jagatnA manane haraNa karanAra vazIkaraNa sAdhana che. madhuravANIthI zatru paNa zAnta thai jAyache, tema tethI kAine duHkha thatuM nathI jethI dharmanA mukhya siddhAMta kAine duHkha na upajAvavuM e paNa jaLavAyache. tethI A adhikAra Avazyaka che. mIThAM vacanathI sarva prANIe prasanna thAyache. anuSTup ( thI 4). priyavAkyapradAnena, sarve tuSyanti jantavaH / tasmAttaphera vartAvyuM, vacane hrA rikatA // ? // rUpa se nacaritra. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama mIThAM vAkyanA dAnathI eTale priya vAkya kahevAthI sarva jI prasanna , thAya che. tethI teja vAkyane uccAra kara. vacanamAM zI daridratA che eTale temAM zuM dhanavyaya thAya che? 1. miSTavAdIupara sarasvatInI kRpA lalitaM satyasaMyuktaM, suvyaktaM satataM mitam / ' ye vadanti sadA teSAM, svayaM siddhaiva bhAratI // 2 // kAvyamAM sakSama guche. je purUSe suMdara satyayukta suprasiddha hamezAM niyamavALuM vacana bele che teone hamezAM sarasvatI svayaM siddhaja rahe che. 2. subhajana ane suvacananI zleSa alaMkArathI prazaMsA kare che. hitaM mitaM miyaM snigdhaM, miSTaM pariNatipriyam / bhojanaM vacanaM cApi, bhuktamuktaM prazasyate // 3 // phAyadAkAraka, mApasara, priya, sukamaLa, mIThuM, pariNAmamAM hitarUpa evuM bhejana tathA vacana jeoe jameluM che ane beleluM che arthAta bhejana jameluM che ane vacana boleluM che temAM te banne prazaMsAne pAtra thAya che. 3. . 'miyavAdI purUSane kaNa zatru che? ko'tibhAraH samarthAnAM, kiM dUraM vyavasAyinAm / ko videzaH savidhAnAM, ko'priyaH priyavAdinAm // 4 // sUktimuttAvI. samartha mAnavane ye atibhAra che? udyamIne zuM dUra che? vidvAnone ye videza che? ane priyavAdI purUSane keNa zatru che? kaI nathI. 4. madhura vANIthIja zAMti thAya che. sA. na tathA zazI na salilaM, na candanaM nApi zItalacchAyA / sAhAiti manuSya, ratha di madhurANa vALA 5 rUpasenacaritra. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. miSTrabhASaNa-adhikAra 153 - ' jevI rIte madhura akSaravALI vANu manuSyane khuza kare che tevI rIte pUrNa caMdra, ThaMDuM pANI, caMdana ane zItala chAyA Anada utpanna karI zaktI nathI. pa paraguNaprazaMsA upajAti. yathA taveSTA svaguNaprazaMsA, tathA pareSAmiti matsarojjhI / teSAmimAM santanu yallabhethAstAM neSTadAnAddhi vineSTalAbhaH // 6 // adhyAtmakalpadruma. jevI rIte tane tArA pitAnA guNenI prazaMsA vahAlI che tevI ja rIte bIjAone paNa potAnA guNanI prazaMsA vahAlI hoya che; tethI matsara tajI daIne teonA guNanI prazaMsA sArI rIte karavA mAMDe jethI tene paNa te maLe (eTale tArA guNanI paNa prazaMsA thAya) kAraNake vahAlI vastu ApyAvagara vahAlI vastu maLatI nathI. - bhAvArtha--ApaNAmAM kAvyacAturya, prAmANika vyavahAra, tapa, dAna, upadeza devAnI addabhuta zakti ke e kaI paNa sadguNa ke sadvartana hoya tenI ApaNA snehI, sagAM ke anya koI prazaMsA kare, te sAMbhaLI ApaNane AnaMda thAya ke turata mada caDhe che, keTalIkavAra A banAva ADakatarI rIte bane chemAyAthI dekhAva karavAnI TevathI A jIva te vakhate bele che ke emAM kAMI nahi, ene mArI pharaja hatI vigere, paNa emAM ghaNI vakhata mAyA hoya che. bIjA mANaso guNastuti kare e sAMbhaLavAnI IcchA thAya, pitAnuM vartana bIjAne jaNAvavAnI IcchA thAya ane bIjA tenAM vakhANa kare te sAMbhaLI AnaMda thAya tyAM guNaprAptine cheDe Ave che. jene guNaupara guNakhAtaraja prema hoya che te, leko zuM bele che, zuM dhAre che enI darakAraja karatA nathI-ene vicAra paNa karatA nathI. eja niyama pramANe jyAre pitAnA deSa sAMbhaLIne kheda thAya che tyAre pachI doSa dUra karavAnI vicAraNA ke kartAvyanuM bhAna rahetuM nathI. ene bIjA mANo zuM kahe che tetarapha dhyAna rahe che, tethI khela bagaDe che ane tene lIdhe de jAmI jAya che, deSapara sIla thAya che ane ene deSa choDavA e pitAnI priya vastu choDavA jevuM thaI paDe che athavA ghaNIvAra doSane deSatarIke oLakhI zakAteja nathI ane deSa chUpAvavAno prayatna thAya che; kAraNake amuka vicAra, uccAra ke AcAratarapha enuM dhyAna rahetuM nathI, paNa leke tene mATe zuM dhA 20. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama re che, beleche tetarapha dhyAna rahe che. lekenuM dhAravuM barAbara na hoya te A jIva chetarAya che. kemAM AMtara hetunA vicAra karI mata bAMdhanArA alpa hovAthI dhAraNAmAM bhUla karanArA vizeSa hoya che ane tethI leka prazasA ke janarUci para AdhAra rAkhanArA bahudhA chetarAya che. 6. manahara vANI durlabha . grA. stuvanti gurvImabhidheyasampadaM, vizuddhimukterapare vipshcitH| iti sthitAyAM pratipUrupaM rucau, sudurlabhAH sarvamanoramA giraH // 7 // keTalAka vidvAna purUSe vANInI geravavALI artha saMpatti (atha racanA) ne vakhANe che ane keTalAka zabdazuddhine vakhANe che, AvI rIte dareka puruSamAM bhinna bhinna rUci che. tethI sarva prakAre manane harSa upajAvanArI je vANI, te bahu muzkela che. sAraza-uMDA athavALI jhAjhamaka ke alaMkAravALI vANIkaratAM, nI. timaya manahara (manane ati ramaNIya) vANI jagatamAM maLavI atizaya durlabha che. 7. madhura vANI eja khare zaNagAra che. zArdUlavikrIDita. kiM hAraiH kimu kaGkaNaiH kimasamaiH karNAvataMsairalaM, keyUrairmaNikuNDalairalamalaM sADambarairambaraiH / puMsAmekamakhaNDitaM punaridaM manyAmahe maNDanaM, yaniSpIDitapArvaNAmRtakarasyandopamAH sUkayaH // 8 // ___ subhASitaratnabhANDAgAra. hAre, kaMkaNe, kAnanAM asAdhAraNa AbhUSaNe, bAjubaMdha, maNimaya kuMDaLa ane bhabhakAdAra vastrothI purUSanI zabhA gaNAtI nathI; paNa nIcevela pUrNacaMdranA amRtamaya jharAjevuM subhASita (madhuravANI) che teja purUSanuM akhaMDita bhUSaNa che ema ame mAnIe chIe. 8. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. subhASitaprazaMsA-adhikAra 155 indravijaya. kAma zuNI aradhe ne jaI, kAzada tuya kare kadI kUdI, zIta vRSA na vicAra kare, ne vicAra kare rajanI vadi sUdI; lADu jalebI jamADI juo, achate pIrase kadaLI phaLa chuMdI, kaDa kare dalapata kahe paNa, jIbha mIThAzanI vAta ja judI. dalapata. madhura vANIthI keyala ke mayUra pyArA lAge che, putra ke putrI athavA patIupara sneha vadhe che, zatru ke rAjA, mAtA ke pitA athavA gurU vaza thAya che, e sarva pratApa madhuravANI che ema samajAvI A miSTabhASaNa adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - kumASitaprazaMsA-smRdhikAra. - je anya vyavahAranA upadeza karatAM duniyAne dhamane upadeza karavAnI che. pahelI jarUra che. kAraNake dharmane anusAre manuSyane vyavahAra sarala ane tene pitAne temaja AkhI duniyAne sukhadAyaka thAya che. tethI dhamane upadeza kara e mahaTAmAM moTuM puNyanuM kAma che. dharmane upadeza karavAmAM temaja anya vyavahArane yogya upadeza karavAmAM jenI pAse subhASita saMpatti hoya te bIjAone dhArelI asara karI zake che mATe subhASita e saiAne mATe jarUranuM che ane temAM paNa dhamano upadeza karanAra mATe te vadhAre jarUranuM che. 'miSTatAnI sAthe "subhASita" e zikSaNanuM pariNAma che. eTale suzikSita thayela manuSya tenA svAdanA rahasyane jANI zake che. anyane tenuM bhAna thavuM azakya che. ityAdi bAbatanuM digdarzana karAvavA sArU A adhikArano AraMbha karavAmAM Ave che. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa'grahu -bhAga 2 jo. sabhAmAM subhASita ratnanI jarUra. anuSTup (o thI 6). subhASitamayairdravyaiH, saMgrahaM na karoti yaH / so'pi prastAvayajJeSu, kAM pradAsyati dakSiNAm // 1 // zArGgadharapaddhati. je purUSa subhASitarUpI dhanAne saMgraha karatA nathI te purUSa prastAva yajJA (vidvAneAnI sabhA) mAM zuM dakSiNA ApI zakaze ? 1. subhASitahIna naranuM jIvanakaratAM maraNa uttama che. naiva bhAgyaM vinA vidyA, vinA vidyAM na bhASitam / subhASitavihInasya, jIvitAnmaraNaM varam // 2 // 156 saddabhAgyavinA vidyA prApta thatI nathI ane vidyAvinA subhASitanI prApti thatI nathI ane subhASitathI hIna purUSanuM jIvanakaratAM maraNu uttama che. 2. mADhAmAM rahela je jIbha tene jIbha kahevI ke mAMsanA kakaDA kahevA ? sAma mAMsakhaNDaM na sA jihvA, yA na vetti subhASitam / nUnaM kAkabhayAdeSA, dantAntarvinivezitA // 3 // je jIbha subhASitathI vita che te jIbha nathI, paraMtu mAMsanA eka kaTakA che. tyAre tyAM zakA thAyache ke tevA mAMsanA apavitra kaTakAne mukharUpI uttama sthAnamAM zAvAste rAkhavAmAM AvyA haze ? jayAkhamAM jaNAveche ke nakkI kAgaDAnI bIkathI dAMtAnA madhyamAM te rAkhavAmAM AvI che. eTale mahAra hota te kAgaDA khAi jAta evI saMbhAvanA che. 3. subhASita kharU` ratna che. pRthivyAM trINi ratnAni, jalamannaM subhASitam / mUDhe; pAvALavajepu, nasaMjJA nizitA / / 4 / / pANI, anna ane sArUM bhASaNa pRthvImAM A traNaja satya ratnA che; paraMtu mUDha leAkAe pASANunA kaTakAmAM ( bhUlathI) ratna evuM nAma dharAveluM che, 4. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pirithi che. subhASitaprazaMsA-adhikAra. 1pa7 subhASitanI uttama rasamAM gaNanA. dharmo yazo nayo dAkSyaM, manohAri subhASitam / ityAdiguNaratnAnAM, saMgrahI nAvasIdati // 5 // sUktimuktAvalI. dhama, kIrtAi, nyAya, caturatA ane suMdara bhASita ItyAdi guNarUpa 2nene saMgraha karanAra manuSya dukhane pAmate nathI. 5. subhASita rasa AgaLa bIjA rase tuccha che. kAkSA RAnamuvI nAtA, sarjara jAtAM jatA A subhASitarasasyAgre, sudhA bhItA divaM gatA // 6 // subhASitaratnabhANDAgAra. subhASitarUpI rasanI AgaLa drAkSA karamAyela meDhAvALI thaI gaI ane sAkara paththara (kaThorapaNunA) svarUpane pAmI ane amRta bhaya pAmIne svagamAM palAyana karI gayuM. 6. subhASitahIna purUSanI paMDitamAM sabhAmAM sthiti. rathoddhatA. yasya vaRkuhare subhASitaM, nAsti nApyavasare majalpati / AgataH sadasi dhImatAmasau, lekhyanirmita ivAvabhAsate // 7 // bhUmuiwAvI. je purUSanA mukhamuharamAM subhASita nathI, te purUSa samaya AvatAM kAMI belI zakatuM nathI ane vidvAnonI sabhAmAM vakhate e mUkha purUSa Avyo heya te citramAM lakhelI purUSanI chabI (pheTA) mAphaka bhAsamAna thAya che eTale mAtra dekhAya che eTaluM ja che. 7. subhASita e sarvottama kaLA che. ekApi kalA sukalA, vacanakalA kiM kalAbhiraparAbhiH / varamekA kAmagavI, jaradvInAM na lakSamapi // 8 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama vAka cAturI te ekaja suMdara kaLA che, bIjI kaLAethI zuM? kAraNake jevI rIte kAmadughA gAya zreSTha che, tenI AgaLa vRddha gAyonuM lAkha jeTaluM TeLuM paNa nirarthaka che. 8. - asarakAraka vANavinA ke manuSya vaza ke prasanna thatuM nathI mATe subhASitanI bahu jarUra che ema batAvI A subhASita adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - samayagatyana-vivAra. - # subhASita chatAM paNa samayanI yegyatA vagaranuM belavuM hoya te te bIjAche che ene kaMTALA bhareluM thaI paDe che mATe "samayaja5na" TANuM joI balavuM te jANavAnI ghaNI jarUra che. duniyAmAM keTalAka evA manuSya hoya che ke samayane jANatA nathI teone parizrama thatAM chatAM paNa kaze lAbha thatuM nathI ityAdi jaNAvavA A adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che. avasaravinA belanuM nirarthaka che. anuSTrapa (2-2). kalAkalApasampannA, jalpanti samaye param / ghanAgamaviparyAse, kekAyante na kekinaH // 1 // kaLAnA samUhathI saMpanna (kalAjJa) purUSe kevaLa samaya AvatAMja bole che. kAraNake varSARtu gayA bAda mayUre tIvradhvani karatA nathI. 1. bhASAthI parIkSA. tulyavarNacchadaiH kRSNakokilaiH kila saGgataH / kena sajJAyate kAkA, khayaM na yadi bhASate // 2 // sUktimuktAvalI. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che, ucchiSTa jalapAnaniSedha-adhikAra. 159 samAna che raMga pIchAM jenA evA zyAma kekilAonI sAthe maLI gayele kAgaDe je te pite na le to kenAthI jANI zakAya che? (arthAta bhASA bolavAnI DhabauparathI kAgaDe varatAI jAya che). 2. eka ghaNuM mUkhevALa samAjamAM eka paMDita purUSa gaye; paraMtu te tyAM muge besI rahyA eTale eka sujJa purUSane vicAra thaye ke A janasamAja mUrNaprAya che; paraMtu AmAM vidvAnanI parIkSA karI zake tevA sujJa purUSe paNa che, te je A vidvAna kAMI belyA sivAya atrethI cAlyA jaze te te paNa bhUkhamAM gaNAI jaze. tema jANI tene uddezIne-kekilatarapha anyakti karI vidvAnane samajAvavA kokilamati anyakti. . rere kokila mA kuru maunaM, kazcidudazcaya paJcamarAgam / no cettvAmiha ko jAnIte, kAkakadambakapihite cUte // 3 // pramANasahasrI. re re keli ! tuM mAnavratane dhAraNa karamAM keIka prakAranA paMcama rAgane AlApa kara. nahitara kAgaDAnA samUhathI DhaMkAyelA A AMbAnA vRkSamAM tene koNa oLakhI zakaze? 3. 6 pavicha chaMda soLa mAtrAne che ne te upajAtinI mAphaka mAtrAma, vi , vAnavara, triA, 3patriA ema pAMca chaMdane bane che temAM prathama caraNa mAtrAmanuM athavA triAnuM goThavavuM ne dvitIya caraNa vizvanuM trIjuM caraNa vAravAsanuM ne zuM caraNa vizvonuM AvavuM joIe. uparanA pAMca chadamAM dareka caraNanI soLa soLa mAtrA hoya che paNa mAtrAma, mAM navamI mAtrA laghune aMtyanI dIrgha hovI joIe. vomAM cAra mAtrA pachI gaNa athavA na gaNu ane laghu Ave ne trA hovI ja joIe. vAnavANivAmAM ATha mAtrA pachI na gaNu ane aMte dIrgha mAtrA AvavI jeie athavA ATha mAtrA pachI na gaNu laghu ane aMte dIrgha mAtrA lAvavI. vitrAmAM pAMcamI, AThamI ne navamI mAtrA hasva hevI joIe. rUpavitrAmAM ATha mAtrA pachI ma gaNu Ave ne aMte dIrdha mAtrA lAvavI, Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 vyAkhyAna sAhityasa'graha - avasara jANI khelelI azubha vANI paNa maMgaLa Apeche. nIti. avasarapaThitA vANI, guNagaNarahitApi zobhate puMsAm / ath prayANasamaye, gardabhazabdo'pi maGgalaM tanute // 4 // jyApi. -bhAga 2 jo. sama paNa avasara jANIne khelelI manuSyanI vANI guNagaNAthI rahita hoya te te zAleche. kAraNake prayANa vakhate vAmabhAgatarapha thayela gardabha ne zabda paNa maMgalakAraka che. 4. ( gadheDA ) sukhakara khelavAnI jarUra. manahara elIe te| tama janma khelavIkI zuddhi hoya, na teA sukha mAna karI cupa heAi rahIye ; jorIye tA tama jammu joravA * jAnI pare, tu chaMda artha anuSa jAme lahIe ; gAe tA tama janma gAyaveA kaMTha hAi, zravanake sunatahI mana jAya gahiye ; turka bhaMga chaMda bhaMga atha mIle na kahyu, suMdara kahata esI mAnI nahi kahIye; prathama hIye vicAr DhImasA na dIje DAra, tAhI te sucana saMbhArI karI khelIye ; jAne kahuM heta heta bhAva tesI kahI ta, kahIe sutama janma manamAMhI tAliye ; samahIka lAge du:kha u nahi pAve sukha, elI ke vRthAhI tAte' chAtI nahi chelIe; sudara samaja karI kahIe sarasavAta, tamahI tA vAna kapATa gahI khelIe. suMdaradAsa. A pramANe samaya joIne bolavAnI jarUra TUMkAmAM jaNAvI A adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. vANI--adhikAra. >meM vALI badhiAra. --~ > zubhAzubha vacana, miSTa bhASaNu, subhASita, samayapana e badhA sAmAnya rIte vANIne lagatA viSayAnuM varNana karIne te pachI tIrthakarA jevAonI asAdhAraNa vANI jenApara leAkakalyANanA mAhATI AdhAra che tenA saMbaMdhamAM yathAvakAza kAMI kahevuM joie. je vANI AleAka tathA paraleAkamAM yaza, kItti ane icchita vastu Apeche te vinA khIjI mithyA vANI athavA kAka vANI kahevAya ke jethI kAMi paNa pratyeAjana na sare. mATe mahAtmAe tathA Adi purUSAtIrthaMkarAe anubhavI lAkahitArthe siddhAntarUpe pragaTa karelI vANI ke je vANInA prasAdathI ( yuktiprayuktivALA dRSTAntathI) aneka kAryA sadhAyache te AgaLa prastAvarUpe darzAvavAmATe A adhikAranA Arabha karavAmAM Aveche. tripadInA prasAdathI je siddhAnta prathama thayA che te atAveche. indravajrA. 161 tIrthaGkarebhyo gatarAgamohadveSodayebhyaH sadayAzayebhyaH / ekAntanityopakRtau sthitebhyo, yo jAta Adau tripadIprasAdAt // 1 // rAga, mAhu, dveSAddinA uddayathI rahita, sadaya hRdayavALA, sadaiva upakAra karavAmAM sthitivALA tIrthaMkara pAsethI maLelI utpAda, vyaya ane dhruvarUpa tripadInA prasAdathI je siddhAMta prathama thayele che. 1. tathA-- upendravA. gaNandharairlabdhidharaiH sudhIraiH, saMsUtrito yaH suvicitrasUtraH / anekadhArthamacayena pUrNo, muktAkaraNDazriyamAtatAna // 2 // sudhIra gaNadharo ane labdhidharAe satrita, aneka prakAre anicaya ( samudAya ) thI pUrNa, suMdara vicitra sUtravALA je siddhAMte mAtInA karaDIyAnI zAbhAnA vistAra phelAvye che, jema meAtInA karaDIyeA khulatAM zuddha zubhra 21 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. saptama kAnita prasare tema A siddhAMtanAM darzanathI samagra arthasamUhe vikasita thAya che. 2. je A siddhAMta jANe te dhanya A upajJAti (rU-4). dRSTAntayuktisthitihetuyukta, Adhantamadhye vyabhicAramuktaH / anekadhA nUtanayaH prapazcAcArI vicArIkRtavizvavizvaH // 3 // siddhAnta eSa kSitikarmajAlo, vasatyavazyaM hRdyaantraale| yasya prasannIkRtamAnasasya, sa eva dhanyaH sukRtI kRtI ca // 4 // dRSTAnta, yukti, sthiti ane hetuthI yukta, AdimAM madhyamAM ane aMtamAM nirdoSa aneka rIte nyAyavALe, niSmapaMca sakalavizvane vicAravaMta. je prasannAtmAnA hRdayanI aMdara A (karmasamUhanAzaka) siMddhAne vAsa kare che tene dhanya, sukRtI ane kRtArtha samaja. 3, 4, siddhAnta jJAnavagara koI paNa vastu jANI zakAtI nathI. upendravajrA. adevadevau kuguruM guruM vA, kudharmadharmAvahitaM hitaM vA / guNAguNau vA bahupApapuNye, na vetti jantuH samayena hInaH // 5 // siddhAntarahita manuSya, adeva athavA devane, kugurU ane saddagurUne, dharma tathA adharmane, hita-ahitane, guNa-nirguNane, bahupApa athavA puNyane jANatA nathI. pa. te siddhAnta lekane bahu rIte upakArI che. upavAti (7). ratnapradIpaH zivamArgagANAM, divAkarAbho bhavikAmbujAnAm / sudhopamAno vibudhavajAnA, poto bhavAbdhau patatAM janAnAm // 6 // zivamArgamAM (mokSamArgamAM) janArAone ratanA dIvArUpa, bhavya prANIrUpa kamalane khIlavanAra sUryasamAna, jJAnInA athavA denA samudAyane amRtarUpa ane saMsAra sAgaramAM paDatAM manuSyane tAravAmAM vahANarUpa che. 6. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. vANI-adhikAra te siddhAMtamAM kharI zraddhA kone thAya? jinapraNIte zubhadharmamArge, vizvatrayIvyApipadArthasArthe / jIvAditakhe ca tathetibuddhiH, saJjAyate bhavyajanasya bhAgyAt // 7 // naravarmacaritra. traNe lekamAM vyApta padArthanA sAthe (samUha) vALA zrIjinezvara praNata zubha dharma mArgamAM ane jIva Adi tattvamAM bhavya prANune bhAgya egathI yathArtha (satya) buddhi thAya che. 7. jinavacanathI rahita manuSya aMdhatulya che. zivariLI. na devaM nAdevaM na zubhagurumevaM na kuguru, na dharma nAdharma na guNapariNadaM na viguNam / na kRtyaM nAkatyaM na hitamahitaM nApi nipuNaM, vilokante lokA jinavacanacakSurvirahitAH // 8 // siMdUrabA. - jinavacanarUpI cakSu (netra) thI rahita manuSya (jinavacanaupara zraddhA nahi rAkhanAra purUSa) rAgAdi jItanArA sudevane ke strI-zastra vigerene dhAraNa karanAra kudevane joI zakatA nathI, zuddha mArgadarzaka sugurU ke paMcAcArathI rahita athavA utsutradarzaka kugurUne jotA nathI, dharma zuM che? ke adharma zuM che? te beune taphAvata jANatA nathI, guNethI paripUrNa guNavaMtane ke guNathI rahita nirguNane joI zakatA nathI, karavA gya evuM je kRtya ke nahi karavA yogya akRtya tene jANatA nathI, temaja sukhakAraka hita ke duHkhakAraka ahitane barAbara jANuM zaktA nathI (arthAt jinavacananA zravaNanI zraddhAvinA zubhAzubhanA taphAvatane manuSya jANI zakatA nathI). 8. miSTa vANI eja amUlya AbhUSaNa che. zArvavidita (1 thI 2). keyUrA na vibhUSayanti puruSaM hArA na candrojvalA, na snAnaM na vilepanaM na kusumaM nAlaGkRtA muurdhjaaH| ... Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. sakSama vANyekA samalaGkaroti puruSaM yA saMskRtA dhAryate, kSIyante khalu bhUSaNAni satataM vAgbhUpaNaM bhUSaNam // 9 // bhartRharivairAgyazataka. bAjubaMdha manuSyane zaNagAratA nathI. caMdra jevA prakAzita hAre zobhA ApatA nathI, snAna bhAvatuM nathI, (kevaDA vigerenuM) attara zobhA ApatuM nathI. puSpanI mALA zaNagAratI nathI, kulela telathI zobhita vALa zobhA ApatA nathI, paraMtu phakta saMskAra pAmelI (zuddha) vANIja purUSane zobhA Ape che. (ghareNAMrUpe zobhe che; kAraNake bIjAM amUlya ghareNuM kALe karIne ghasAI jAya che paNa madhuravANIrUpI je dhareNuM che te ja akSaya ghareNuM che. 9 jinavANI sevyAthI thatA lAbha. dharma jAgarayatyayaM vighaTayatyutthApayatyutpathaM, bhitte matsaramucchinatti kunayaM manAti mithyAmatim / vairAgyaM vitanoti puSyati kRpAM muSNAti tRSNAM ca ynainaM matagati pathati sthApatyavIte chatI | 20 | - sindUraprakara. - paMDita je jina pravacanane pUje che, vistAre che, dhyAna dhare che ane tene abhyAsa kare che te jina pravacana dharmane prakAze che, pApane dUra kare che, anAcArane uccheda kare che, matsara (guNi purUSamAM dveSabhAva) ne naSTa kare che, anyAyane chede che, kapaTamaya buddhine dUra kare che, virAgyane vistAre che, dayAnuM piSaNa kare che, lebhane dUra khasaDe che. (arthAt jeNe jinamata sevye teNe upara darzAvelI sarva vastu karI lIdhI ema mAnavuM. tethI jinapraNIta siddhAMtanuM sevana karavuM.) 10. siddhAMtazravaNanuM phaLa. aMha saMhatibhUdhare kulizati krodhAnale nIrati, ___ sphujannAghatamobhare mihirati zreyodrume meghati / mAghanmohasamudrazoSaNavidhau kumbhodbhavatyanvahaM, samyagdharmavicArasAravacanasvAkarNanandehinAm // 11 // samyadharmanA vicAranA sArabhUta vacananuM sArI rIte kareluM zravaNa manuSyanA pApanA paMjarUpI parvatane vajArUpa thAya che, kedharUpa agnine jalarUpa Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. thANI--adhikAra. 165 thAyache, cAtarapha prasarela pAparUpa andhakAranA samUhune rUpa thAyache, kalyAchurUpa vRkSAne meghanA samAna aneche, nirantara uchaLatA zASavAmAM agastya munisadaza thAyache mAhurUpI samudrane 11. jinavANI sukhanu sAdhana che. naureSA bhavavAridhau zivapuramAsAdaniHzreNikA, mArgaH svargapurasya durgatipuradvArapravezArgalA / karmagranthiziloccayasya dalane dambholidhAropamA, kalyANaikaniketananigaditA vANI jinAnAmiyam // 12 // etau kasyApi . tIrthaMkarAnI A vANI saMsArasamudra taravAmAM vahANarUpa, zivapura ( meAkSanagara) nA mahelanI nizaraNIrUpa, svarganagaranA mApa, durgatipuranA dvAranA pravezane bhegaLarUpa, kama granthinA patAne nAza karavAmAM indranA vajanI dhArajevI ane kalyANunA ekasthAnarUpa kahelI che. 12. manuSyadehanI niSphaLatA. zArdUlavikrIDita. mAnuSyaM viphalaM badanti hRdayaM vyartha vRthA zrotayo - rnirmANaM guNadoSabhedakalanAM teSAmasambhAvinIm / durvAraM narakAndhakUpapatanaM mukti budhA durlabhAM, sArvajJaH samayo dayArasamayo yeSAM na karNAtithiH // 13 // sindUraprakara. he bhavya prANio ! zrIvItarAgadeve praNIta yArasathI bharapUra Agama je purUSonA kAnadvArA saMbhaLAyela nathI te purUSAnAM janma, citta, zretra ( kAna ) nI utpatti, guNa tathA doSa jANavAnI kaLA e sarvAM niSphaLa jANavAM ? (eTaluMja nahi paNa ) teonuM narakarUpI aMdhakUvAmAM paDavuM aTakatuM nathI tathA teone mukti paNa du`bha che. 13. vANInA prabhAva. manahera. vANI vinA koi vyavahAra siddha thAya nahi, vANI vinA aMtaranA bhAvapara pANI che ; Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. sakSama 15 vANI vinA vAta ke vinoda na karAya kaze, vANuM vinA zarIranI zobhA dhULadhANI che; vANa vinA nAma ThAma Aja badhAM kyAMthI hoya, vANI vaza heya tene kare kamANI che; kezava kahone vANI vinA kema cAle bhAI, vATe ghATe vAha vAha vANu ubharANuM che. - kezava, *vANIye vepAra thAya vANIye ugAra thAya, rAja kArabhAra sAra vANIye pramANaye; vANIyeja jJAnane vijJAna anumAna thAya, je vinA yathArtha jagadIza nahi jANIye; vANIye na hota te na hota mANasAI mUla, e thakI adhika kahe khUba zuM vakhANaye; kahe dalapatarAma je kahuM hareka kAma, vizvamAM vizeSa te vikhyAta karyuM vANIe; bele eka bola tenA telathI tapAsIe te. varatI zakAya tenI vAta nIta vANIe; kevI cAla ke mAla ke tene badhe tAla, pUchayA pAkhI paNa paripUraNa pramANIe; lakaDanA lADu taNu nAmathI tamAma guNa, dAkhe dalapata Apa aMtaramAM ANIe: paMDayANInuM pUruM kuLa pUchayA pAkhI prIchI le, dIkarAnuM nAma jyAre dAudIo jANue dalapata. vANInI prabaLa zakti. + bhayaMkara zabdane dhvani kaNe AvatAM manuSya, zAthI thatharI jAya che? zabdamAM evuM zuM rahyuM hoya che ke manuSya bhayathI kare che? karUNAjanaka zabdane dhvani kaNe paDatAM manuSyanAM netramAMthI zAthI azru khare che? azra AvavA jevI skUla kriyA zabdathI prakaTelI zuM tame nathI anubhavI? cAkuthI zeraDI kApatAM ghaNuM vakhata je kacaDakuM avAja thAya che tethI ghaNuM nabaLA * A kavitA vANI tathA vANIAupara dviarthe yojelI che. + adhyAtma baLapaSaka graMthamALA-prathama akSa, Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariyo. sabhyagIta-adhikAra. 167 mananAM manuSyane kaMpArI AvI temanAM rUvAM ubhAM thai gayelAM tame nathI joyAM? madhyAhe kAgaDAne ke pelAne karkaza avAja sAMbhaLI ghaNA mANasene trAsa thati zuM tame nathI anubhavyo? ghuDa ke cabInA zabdathI puSkaLa manuSyanA hRdayamAM vyathA thayelI tame nathI anubhavI madhya rAtrie kUta ne raDavAne svara sAMbhaLavAthI ghaNAM regI manuSyone bhAre asukha thayeluM tame nathI sAMbhaLyuM ? raNavAghanA svaranA zravaNathI rAme rame Aveza prakaTavAnAM udAharaNa tame nathI joyAM? madhura kamaLa svarayukta gAnanA zravaNathI zravaNa karanArane atyaMta zAMtinuM bhAna thatuM tathA ghaNAne nidrA AvI jatI tamArA jANavAmAM nathI AvI? ane AvA AvA asaMkhya daSTAMte vyavahAramAM nitya tamArA anubhavamAM AvatAM chatAM, zabdoccAranI AvI pUla asare sarvatra prakaTa hovA chatAM, tamane zaMkA thAya che ke maMtranA japathI skUla kuLa zIrIte prakaTavuM saMbhave? zabda sarvadA AMdolanane prakaTAve che ane A delane sarvatra kAryane sAdhanArAM hoya che. A himAlaya parvata je atyaMta sthala jaNAte padArtha paNa AMdolanane ja pariNAma che. himAlayamAM je AMdalane pravarte che, tethI baLavAna vegavALAM delane temAM pravartAvatAM eka kSaNamAM te pravAhI padArtha thaI javA saMbhava che ane AlAMTika mahAsAgara je pravAhI padArthonAM AMdalenamAM uSNatAnA Adezane pravartatAM Akhe mahAsAgara varALarUpe thaI javA saMbhava che, arthAta AMdolanonuM sarvatra sAmrAjaya che. zabdanAM AMdalane A vizvamAM sarvatra vijayI che ane tethI karIne zabdanI kevI pejanAthI kevA prakAranuM AMdolana prakaTe che, e jJAna je tatvavita purUSone hoya che teo zabdanI te prakAranI cejanA karI, sAmAnya jIvenI kapanAmAM paNa na Ave, evAM mahadda AzcaryakAraka kAryo A vizvamAM sAdhI zake che. ( A pramANe kalyANa-akalyANa vigerene sArI-mAThI vANIuparaja AdhAra hovAthI tenA saMbaMdhamAM Avazyaka varNana karI A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. sekrejha99899999 - sabhyata-dhikAra. |- huM ghaNI strIo dharmakarmo karavAmAM pravRttivALI jovAmAM Ave che paNa che. jyAre te pravRttimAMthI chUTI sAMsArika kRtyamAM paDe che tyAre pitAnI uttamatA bhUlI jaI halakI vAte ane halakAM gIta gAvAnI pravRtti karatI Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama jevAmAM Ave che. te bahu khedakAraka che. kAraNake ethI dharmanA ucca saMskAra jovAI jAya che. eTalA mATe tevI strIo asabhya gIta ane asabhya vAtaci. tethI dUra rahe te mATe A sabhyagIta adhikAra levAmAM AvyuM che, sArAMgIta kevAM hevAM joie? tene namune Aja benI Aja meM jJAnAdika netaryA, jJAnAdika che sama devAne yoga, mAre AtamarAyane mAMDave; Aja benI Aja meM mahela suSya muktitaNe, cAda pagathIyAM tene che niradhAra. mahAre Aja benI Aja meM vairAgya caMdaNuM cekamAM, hAjara rAkhyA vinaya ane viveka mahAre. Aja benI Aja meM sarala laghu nirabhatA; evI sakhIye teDAvI cha ceka mahAre.. Aja benI Aja meM, dvAdaza vRtamaya detharAM; jamavA mUkyAM zamatA bharI bharI thALa. mahAre, Aja benI Aja tIhAM cAritra bhUpati Avaze; jamaze jamaze senAsahita te thALa, Aja benI Aja meM kIni kaMkaNu kAMThalI; maryAdAmaya paherI mehanamALa. mahAre Aja benI Aja meM caturAI citahara cIne; buddhi baLanAM bAMdhyA bAjubaMdha. mahAre. Aja benI Aja meM saMpanI uMcI sAMkaLI ; auna vratane pace muktAhAra Aja benI Aja meM sadAcaraNane corase; oDhI lIdhe aMgapare niradhAra, mahAre Aja benI Aja meM yegAcAra ekadANIyuM; pe AjIva java mAdaLIyAM sAra. mahAre Aja benI Aja e dhana dhana satI saMsAramAM; ujama jaza ghaTa uttama tattva vicAra mahAre ujamazI. mahAre. mahAre Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. adattayAgaguNa-adhikAra. nahAvAM gIta nahi gAvAnI bhalAmaNa. ', mArUM sAnAnuM che enDru re, chelachakhIlA che.gALA "--e rAga. gIta nArAM nava gAIe ; 99 jenI aMdara atha naThArA, suNI suNIne satya vicAra, jemAM nahi nItinA svAdure, khAIe te tA mavAdare, zida sukha dukhavIe ThAluMre, viparIta matine te vahAluMre, evAM zIkhave gIta sutAnere, dhika! tevAM mAtapitAnere, sArA jana teA zaramAyare, e tA suNatAM uThI jAyare, e te mAtA pitAnA vAMkare, e te jANA ADA AMkare, jo sAnuM sArUM dhArAre, nava rAkheA cAla naThArAre, jemAM hAyazviranuM nAmare, paNa anIti ThAmeA DAmare, 99 "" Ren Shi ,, ,, d. ,, "" d, .. ,, ,, "" dalapata. sArAM gIta gAvAne namunA matAvI, naThArAM gIta na gAvAM tenI bhalAmaNu karI A sabhyagIta adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. 888&;& - bannatyAna3LaSivagara. 3 - 169 khIjuM vrata pUrNa thatAM trIjuM vrata anuttatyAgaguNunuM vivaraNa karavAnI jarUra che. kAraNake manuSya cagya vANIvALA chatAM tenA AcaraNamAM aceAgyapaNuM hAya te tenI vANInI ceAgyatA mAtra phArasajevIja gaNAyache. mATe AcaraNanI cagyatA ati Avazyaka che. dhArI, vyabhicAra vagere durAcaraNA manuSyajIvanane halakAmAM halakI sthitipara lAvI mUkeche ane durgatinAM dvArAne khullAM karI Apeche. tethI tevA durAcArothI dUraja rahevuM joie eTaluMja nahi rara Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w 170 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. sakSama paNa jenA upara pitAnuM svAmitva nathI tenA upara pitAnI kharAba nikAne vazya thaI pitAnuM svAmitva sthApavAno vicAra kare e paNa mahA pApa che. bIjAonuM dhana vigere tene chetarIne athavA baLAtkArathI levuM e moTAmAM mehaTe adharma che ane tenAthI dUra rahevuM e dhamane khare mArga che ane tethI je vastumAM anyanuM svAmitva che tevI vastu-dravya na levAmAM kevA kevA phAyadA (yaza, kIrtAi, guNa, AnaMda) che te batAvavAmATe A adhikArano AraMbha karavAmAM AvyuM che. padravyane tyAga karavAthI thatA phAyadA. manuSkA. yadA sarvamparadravyambahirvA yadi vA gRhe| . adattaM naiva gRhNAti, brahma sampadyate tadA // 1 // jyAre saghaLuM parAyuM dhana bahAra hoya athavA gharamAM hoya te AMkhyA sivAya ja nahi tyAre te manuSya brahmane prApta thAya che. arthAta bahAra paDeluM hoya ke gharamAM hoya te paNa potAnI meLe levuM agya che. 1. vaLI- upanAti (2 thI 4). pIDA na duHkhaM na parApavAdo, na cApakIrttirna daridratA ca / naivAvahelA na kalaGkapaGko, bhavennarasya tyajato'nyavastu // 2 // bIjAnI vastune tyAga karanAra purUSane pIDA, duHkha, parApavAda, apakIrtAi, daridratA, tiraskAra ane kalaMkane lepa AvatuM nathI. 2. tathA- vizuddhisiddhisthirabuddhilakSmyaH, kIrtiryutiH pronntishrmsnggH| varmApavargAdisukhAni puMsAM, bhavantyadattasya parAGmukhAnAm // 3 // adattayAgI purUSane vizuddhi, siddhi buddhinI sthiratA, lakSmI, kIri, kAnti, unnati kalyANakAraka padArthone samAgama ane svagamekSAdi sukhe thAya che (pitAnI meLe prApta thAya che). 3. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 pari che. adattAtyAgaguNa-adhikAra. padravyanuM spaSTIkaraNa tathA te na levAnI bhalAmaNa na vismRtaM no patitaM na naSTaM, na sthApitaM na sthitamAhRtaM na / lokotthanindAnRpadaNDayogyaM, vrate tRtIye'nyadhanaM na leyam // 4 // tRtIyavratamAM (adattayAgamAM) keInuM bhUlAI gayeluM, paDI gayeluM, khovAI gayeluM, mUkeluM, raheluM, laI lIdheluM athavA keInA nAmathI gaNuyeluM je levAthI lekamAM nindA thAya ane rAjAnA gunhegAra thavAya tevuM bIjAnuM dravya levuM nahi. 4. adattAdAnatyAgavrata. mAjIinI. samabhilaSati siddhistaM vRNIte samRddhi stamabhisarati kArttirmucyate taM bhvaartiH| spRhayati sugatistaM nekSate durgatistaM, pariharati vipattaM yo na gRhNAtyadattam // 5 // je purUSa bIjAnI koI paNa vastu tenA dIdhA sivAya letuM nathI, te purUSane mukti Icache che, cakitvAdisaMpa vare che, kArtAi tenI pAchaLa deDeche saMsAranI pIDA tene tyAga kare che, devagati tene irache che, narakagati tene taje che ane vipatti tene tyAga kare che. pa. tathA ziraLI. adattaM nAdatte kRtasukRtakAmaH kimapi yaH, zubhazreNistasminvasati kalahaMsIva kamale / vipattasmAddaraM vrajati rajanIvAmbaramaNe vinItaM vidyeva tridivazivalakSmIjati tam // 6 // karelAM puNene nAza na thAya evI abhilASAvALo je purUSa koInI paNa kAMI vastu tenI paravAnagI vinA leto nathI, tene lIdhe jema kamalane viSe Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 vyAkhyAna sAhityasaMgraha --bhAga 2 jo. sama rAjahuMsI vaseche tema te purUSane viSe kalyANunI paMkti raheche, sUryAMthI jema rAtri dUra jAyache tema A manuSyathI vipad dUra khaseche ane jema vidyA vinayI purUSane vache tema sva tathA meAkSanI lakSmI tene vareche (arthAt te svaga tathA meAkSanAM sukhane anubhava kareche). 6. kAMi paNa pArakI cIja na levI tethI thatA phAyadA khatAvI A adattatyAgaguNa-adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. -> mokSapula gaSivagara. - * * mAkSasamAna eka paNa sukha nathI, bIjA sukhe temanI AgaLa alpamAtra temaja nAzavaMta che temaja te sukhe bhAgavatAM. aMtaHkaraNanI zAnti paNa thatI nathI. koi eka manuSya daridra hAya te puNyanA prabhAvathI gRhastha ane temAM khAnapAnAdi vaibhavAnAM sArAM sukhA maLe pachI temane kAi paNa adhikAranI apekSA thAya, te paNu puNyanAM prabhAvathI maLe pachI rAjyAdinI icchA thAyache, tethI paNa sateSa na manAtAM devaleAkanA bhAgAnI icchA thAyache, temanI paNa prApti thAya te svargAdhipatya (IMdrapada) nI vAMchA thAyache te paNa maLe. chatAM AvA adhikArI jIvane tyAMthI paNa patanabhaya raheche. uparyukta dareka sthAne bhayavALAM, nAzavaMta, tRSNAvaka ane mAhu upajAvanArAM che paNa je niya, AsaktivagaranuM, sadaiva sukharUpa, patanabhayarahita te te kevaLa mAkSasukha che mATe temAM yatna karavA teja kRtAtA che. mATe mekSanA adhikArI thavAne joitAM sAdhanAnuM varNana karI A meAkSasukha-adhikArane AraMbha karavAmAM Aveche ke je mAkSasukha dharmapAlananuM uMcAmAM uMcu ane chevaTanu avinAzI mULa gaNAyache, Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. mokSasukha-adhikAra 173 patanarahita sthAna karyuM? te jenazAmAM aneka prakAre kahela che teja pramANe purANAdi dharmazAstramAM paNa kahela che te darzAvAya che tathA mekSanuM svarUpa kevuM hoya che te batAvavAmAM Ave che. manuSyapu (1 thI 5). gatvA gatvA nivartante, candrasUryAdayo grahAH / adyApi na nivartante, dvaadshaakssrcintkaaH||1|| candra, sUryAdi graho jaI jaIne paNa nivRtta thAya che (pAchA Ave che paNa te sthaLane pahoMcatA nathI.) paNa je dvAdazAkSaranuM cintana karanArAo gayA che te hajI sudhI paNa pAchA pharyA nathI. 1. tathA- yaJca stimitagambhIraM, na tejo na tamisrakam / anAkhyamanabhivyaktaM, tadrUpaM pAramAtmikam // 2 // je nizcala, gaMbhIra, teja nahi ke aMdhAruM nahi, nAmadathI rahita, aphuTa (yathArtha rIte joI jANI na zakAya tevuM) svarUpa te ja paramAtmasvarUpa (mokSa) che. 2.. vaLI- nendriyANi na vA rUpaM, na mnHpriklpnaa| yatsarvaM na ca yatsave, tadrUpaM pAramAtmikam // 3 // je idriya, rUpa ane mananI kalpanAthI vyatirikta che (bahAra che), cetanyasattAdhIza je sarvarUpa che, sarva tanmaya levAthI je sarva nathI (kevaLa ekaja che) te pAramAtmika (mokSa) svarUpa che. 3. temaja- paramANorapi paraM, tadaNIyo hynniiysH| zuddhaM sUkSma paraM zAntaM, tadAkAzodarAdapi // 4 // je paramANuthI paNa para (nhAnuM), nehAnAmAM hAnuM, zuddha sakSama ane AkAzadarathI (meghathI) paNa parama gaMbhIra che. 4. * teja nahi tevo purANone mata che, Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 wwwwwwwwwwwwww vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. saptama te pramANe etadrahasyaM paramametacca paramaM padam / eSA gativiraktAnAmeSo'sau paramaH zivaH // 5 // Aja satkRSTa jANavAyogya vastu, Aja sarvottama pada (sthAna), virakta purUnI Aja gati ane uttamamAM uttama mokSamArga paNa A che pa. pArvatImati zaMkarane upadeza. vaMzaya. ye tatra lInAH parame pade zike, muktiM gatA devi ta eva nApare / zaktipaNAze pralaye mahatyaho, teSAM kadAcitpatanaM na vidyate // 6 // he devI! je purUSe paramapadarUpa te mokSamArgamAM lIna thayA che teja mukti pAmyA che, bIjA nahi. ahe! mAyAnA kAryarUpa A jagatane nAza thatAM eTale mahA pralayane aMte paNa teone patana (paDavApaNuM) rahetuM nathI, mATe jJAnI purUe anyAsaktio choDI mekSamArgamAM joDAvuM. jethI punaH punaH jananamaraNa rahe nahi. 6. upara jaNAveluM mekSasukha chavane kema prApta thAya? ema eka zraddhALu zretAne prazna udavatAM te pUche che. prazana-he mahArAja! samadaSTithI vicAratAM ApanA kahyA mujaba AtmA anAdi che ema satya bhAse che, te anAdi AtmA janma jarA maraNAdi apAra duHkha pAmyo che temAM paNa zaMkA rahetI nathI, kemake kALa paNa anAdi che te have kRpA karIne kahe ke te AtmA duHkhane pAra (mokSasukha) kema karIne pAme? tene mATe arihetAe zuM upAya kahyuM che? | uttara-he bhavya! AvI buddhi, yegya jIvoneja pragaTe che tethI tame cece che ema khAtrI thAya che tethI kahevAmAM Ave che ke-je jIva zuddha dharma pAme te tenA sarva duHkhane aMta thAya ema jinezvaree kahyuM che. mATe tame zuddha dharma prApta kare che jethI tamArA sarva duHkhane aMta thAya eTale mekSasukhanI prApti thAya. - jenAthI sarva dukhanI nivRtti che, e je mekSa, tenI zreSThatA batAvI A kSasukha adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. * tatva vArtA, Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAkSasukha-adhikAra. graMtha saMhitA. nIti. vinayavijayamuninAyaM, vividhArthaH saptamaH paricchedaH / saGgrathitaH sugamArtha, vyAkhyAtRRNAM sadA bhUyAt // vinacajiya munie A ( vyAkhyAna sAhityasaMgraha nA graMthanA vividha viSayevALA sAtamA pariccheda vyAkhyAna karanArAo AtAe ) nI sugatAmATe saMzcita karyAM che te sadA vyAkhyAna karanAra jyA sAdhvIo (ane zretAvaga ) nA Ana Mdane mATe thAo. prAra C saptamapariccheda paripUrNa. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Beeeeeeeeee Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / baMdama ois sAtamA paricchedanI aMdara je je adhikArA levAmAM AvyA che teomAM prathama samyakatva adhikArane sthAna ApIne te pachI bIjA adhikArone sthAna ApavAmAM AvyuM che. kAi paNa graMthru racavAnA ane te dvArA upadeza ApavAnA mukhyatve traNa hetue hAyache. eka te adhama maLe caDI gayelAM manuSyane te mArgathI pAchAM vALI levAM, bIjo hetu e che ke nirUUmI ane nirUtsAhu banI esI rahelAM manuSyane cha-kalyANanA mArga taraph AgaLa vadhAravA ane trIjo hetu e che ke kalyANanA mArgamAM AgaLa vadhelAM manuSye kaipaNa kAraNathI buddhinI vikaLatAmAM sAi te mArgamAthI pAchAM vaLI akalyANunA adhrama mA` tarapha gati kare nahi. kharI rIte jotAM A traNe hetue paraspara evA saMbaddha che ke teenI saMkhyA traNanI gaNavAne badale te ekaja hetu che ema paNa kahI zakAya ane tene evuM nAma ApI zakAya ke manuSyane kalyANanA mArga upara sthApavAM. A hetunI sthitine mATe sava` zAstrakAro ane sa upadezakanI pravRtti hAvI joie, e pramANe samyakatvanI siddhimATe sIdhI rIte tenA taraph ca karAvanArA bhinna bhinna adhikAro laI e paricchedmanI samApti karavAmAM AvI che. emAMnA mukhya viSayarUpa samyakatvanI siddhi thAya te devaTa mekSasukhanI prApti thAyache ema patAvavA chevaTa meAkSasukha adhikAra levAmAM ANye. paraMtu saMsAramAM meAkSasukhanI ADe AvaraNeA eTalAM badhAM che ke meAkSasukhane adhikArI thavA lAgelA purUSa paNa jo mithyAtvavaza thAya te tyAMthI gakhaDI paDI vaLI cArAMzInA pherAmAM paDeche eTalAmATe evA adhikArIe ane evA adhikArI thavAmATe anya sarva manuSyae paNa kyAM kyAM sAvaceta rahevA jevuM che tathA kevI rIte pote AgaLa vadhavAmAM azakta na ane te mATe saMbhALa rAkhavAnI che. kai khAkhate dhakkA mArI saMsArasamudramAM DUbAvanArI che ane kaI kaI mAmate tArI lenArI-bacAvI lenArI che. e saghaLuM dhyAnamAM rAkhavAsArU A aSTama paricchedghamAM jUdA jUThThA adhikAro levAmAM AvyA che. 23 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. mAma zAM mithyAtri-vihAra. -- "miyA mithyA (asatya) - (pA) athatu je vastu jevA N999 rUpamAM hoya tene te rUpe nahi kahetAM bIjI rIte kalpavI te mithyAtva kahevAya. A mithyAtva zabda atra laikika satyatAvirUddha (asatya) bhASaNanA kAryamAM joDAyela nathI paraMtu tattva (AtmajJAna) saMbaMdhInA virUddha jJAnanI bAbatanA viSayamAM joDAyela che, eTale tatva saMbadhe keTalAka vAdIe vyAkhyAna karI rahyA che te bAbatamAM zrIjinezvara bhagavAne abhigrahika, anabhigrahika, abhinivezita anAgika vimahatA, ekAta, vinIta, saMzaya, pratIpatA, Agraha, nisarga vigerenuM pheTanuM karIne je jJAna darzAvyuM che te ja satya che ane anyamAM uparanA dene Apa jaNAvyuM che. A bAbata samajaNamAM AvavI ghaNuM kaThina che. te paNa A viSaya atyaMta upayogI hovAne lIdhe yathAmati atra tenuM digdarzana karAvyuM che, tene sujJamahAzaye pitAnA daSTipathamAM laI A parizramane kRtArtha karaze; kAraNake mekSasukhanA mArgamAM moTAmAM moTI aDacaNa karanAra acaLa ane ajIta killA jevI bAbata e mithyAtvaja che. eTaluM darzAvI adhikAranI zarUAta karavAmAM Ave che. mithyApaNuM eja roga, jhera, zatru ane aMdhAruM che. manuSya. mithyAvaM paramo rogo, mithyAvaM paramaM viSam / . mithyAvaM paramaH zatrurmithyAvaM paramaM tamaH // 1 // muivichI. *mithyAtva mahAna rega che, mithyAtva parama jhera che, mithyAtva mATe zatru che ane mithyAtva mahesuM anyAruM che. 1. * mithyAtva eTale sudeva, sugura ane suzAstrane viSe zraddhA na karavI ane kudeva, kugurU ane kuzAstrane viSe zraddhA karavI te. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. mithyAtva adhikAra. avinAzI sukhanuM uttama sAdhana, bayA (2 thI 6) dehiM dANavehiM Na suu maraNA uruklio kovi / diDhakayajiNasammattA bahuviha ajarAmaraMpattA // 2 // 19 dareka jIvane sa` bhaya karatAM maraNu bhaya vadhAre kaThina jaNAya che, tenA nivAraNamATe kudevAnI pUjA kareche, paNa te kudavA mRtyune nAza karavAne sama nathI, mATe kUdevAnuM pUjana karavuM te niSphaLa che. tethI rAgadveSathI rahita satta arhuita deva upara zuddha zraddhA rAkhavAthI (sevA karavAthI ) mekSanI prApti thAyache. eTale tyAM jIva avinAzI sukha bhogaveche. e uparathI ema samajAyache ke jinendra bhagavAn maraNubhayanuM nivAraNa karI zake che. 2. mithyAtvanA mahimA. jaha kobisArato sijjamANo vimaNNae harasaM / taha micchasiyA gaya pi Na muNNanti dhammatihiM // 3 // jema kAi vezyAsakta purUSa tIvrarAganA udayathI peAtAnA dhanane chetarIne kAi vezyA laI jAyache teA paNa AnaMda mAneche tema jIva mithyA veSadhArIevaDe chetarAvAthI peAtAnA dharmarUpI dhanane nAza thAyache te jANatA nathI. 3. dharmanI kharI oLakhANu, loyapavAhe sakulakammaMmi jo dU mUDha dhammutti / tAmicchAvidhammo dhakAi ahammaparivADI // 4 // he mUDha! jo lAkanI cAlatI rUDhi pramANe athavA kuLanI paraMparA pramANe dhama gaNAtA hoya te mleccha kuLamAM hiMsA thAyache te hiMsA o dharma tarIke svIkAravAmAM Ave teA pachI adhama kAne kahevA? mATe AvA kAranelIdhe leAkaDhithI ke kuLa paraMparAthI dhama mAnavA nahi paNa zuddha dharma tA jinabhagavAne kahela hAya teja gaNAya che. kadAca peAtAnA kuLamAM satyasvarUpa jainadharma pALavAmAM AvatA hoya ane te kuLanI paraMparAne lIdhe te jainadharmonuM sevana karavAmAM Ave te te vizeSa phaLadAtA nathI, mATe jinAgamane anusarI parIkSApUrvaka nirNaya karI jainadhama dhAraNa karavA joie, 4, Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 vyAkhyAna sAhityasa'grahu-bhAga 2 jo. aSTama gurUpaNAnA AdhAra vazapara parApara nahi, paNa yAgyatAupara che. loyammi rAyaNIINAyaNa kulakammammi kayaAvi / kiM puNati lopahuNo jiNaMdadhammAhigArammi || 5 || jagamAM cAlatA niyama evA che ke TAi uttama kuLane purUSa cArI ke anyAya kare te rAjA tene sArA mANasa (AbarUdAra ) jANIne kAMi aparAdhathI mukta karatA nathI paNa kAyadAne anusarI tene zikSA kareche. tyAre tameA vicAra karo ke alokika jinadharmanA nyAya kuLane anusarIne kevI rIte hAya? jo koI pUjya AcAryanA kuLamAM ziSya thai pApa kare te te pApIja che chatAM tene gurUtarIke mAna ApavuM e mithyAtvanA prabhAva che. pa pote DUbatA bIjAne kevI rIte tAre ? jiNavayaNaviyatuNavijIvANaM jaMNa hoibhavaviraI / tAkahaaviyattRNaM vimicchantapANayAsammi || 6 || upadezasiddhAntaratnamAlA. kelAka ajJAnI jIve saMsAramAMthI chUTavAmATe svArthI kurUne seveche tene kahevuM paDeche ke vItarAgabhAvane poSaka jinavacana (jainazAstra ) nuM jJAna meLavyA chatAM karmodayanA vazathI saMsAramAMthI chUTavAmATe vairAgya utpanna thatA nathI, teA pachI rAgadveSa mithyAtvAdikane puSTa karanAra parigrahadhArI zurnI sevAthI vairAgya kevI rIte utpanna thAya ? arthAt vairAgya utpanna nahi thAya. mATe evA svAthI kugurUne dUrathIja tyAga karaveA. 6 mithyAtvathI satyatatvanuM jJAna thatuM nathI. vaizamya (7 thI 3). durantamithyAtvatamodivAkarA vilokitA zepapadArthavistarAH / uzanti mithyAtvatamo jinezvarA yathArthatattvApratipattilakSaNam // 7 // du:khe karI jene! anta che evA mithyApaNArUpI andhakArano nAza karavAmAM samAna ane jeNe samagra padArthAMnA vistAranuM nirIkSaNa kareluM che. evA zrIjinezvara bhagavattA mithyAtvarUpI andhakArane sahya tattvanI aprA sirUpa lakSaNavALA eTale jenAthI yathA tattvanuM jJAna na thAya evA lakSa vALe kaheche, cha. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. mithyAtva-adhikAra. 181 mithyAtvanA bheda kahe che. vimuuddhtaikaantviniitsNshyprtiiptaagraahnisrgbhedtH| jinaizca mithyAtmanekadhoditaM, bhavArNavabhrAntikaraM zarIriNAm // 8 // vimUDhatA, ekAMta, vinIta, saMzaya, pratIpatA (viparItatA), Agraha, ane nisagane bhedathI zrIjinezvara bhagavoe mithyAtvanuM aneka rIte pratipAdana karyuM che ke je mithyAtva manuSyane saMsArarUpa sAgaramAM bhramaNa karAvavAvALuM che. 8. vimUDhatA mithyAtvanuM svarUpa. parigraheNApi yutAstapasvino, vadhe'pi dharma bahudhA zarIriNAm / anekadoSAmapi devatAM janasvimohamithyAkhavazena bhASate // 9 // samakita mehanI, mithyAtva mohanI ane mizra mehanI e traNa mohanInA vazathI mANasa parigraha karIne cukta evAne paNa tapasvI ema kahe che, ghaNA prakAre prANIonA vadhane viSe paNa dharma kahe che ane aneka deSavALAne paNa deva kahe che. arthAt kugurU, kudharma ane kudevane paNa sugurU, sudhama ane sudevatarIke mAne che. e vimUDhatA mithyAtva samajavuM. 9. ekAMta nAmanA mithyAtvavALAne mativiparyAsa dekhADe che. vibodhanityatvamukhikhakartRtAvimuktitaddhetukRtajJatAdayaH / na sarvathA jIvaguNA bhavantyamI, bhavanti caikAntadRzeti budhyate // 10 // jJAna, nityapaNuM, sukhIpaNuM, kartApaNuM, mokSa, tenuM kAraNa ane kRtajJapaNuM, eTale karelA kAryanuM jANavApaNuM, A vigere jIvanA guNo sarvathA nathI chatAM te jIvanA guNo che, ema ekAMtamithyAtva daSTine lIdhe samajAya che. 10. vinIta nAmanA mithyAtvamAM parAyaNa evA manuSyanI asthiratA. na dhUyamAno bhajati dhvajaH sthiti, yathAnilairdevakulopari sthitaH / samastadharmAniladhUtacetano, vinItamithyAtvaparastathA naraH // 11 // devanA maMdira upara rahela e davaja (dhajA) jema pavanathI halAvyo chate sthira rahI zakatuM nathI tema jaganA tamAma dharmothI jenI buddhi calAyamAna thaI che e vinIta mithyAtvamAM tatpara purUSa zuddha jainadharmamAM sthira rahI zakatA nathI. arthAt jagamAM keTalAka manuSya A dharmamAMthI Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 vyAkhyAna sAhityasaMgraha--bhAga 2 jo. aSTama AmAM ne AmAMthI temAM Ama cAvavanasudhI bhramaNa kAryamAM tatpara raheche. teonA jJAnanI sthitine "vinItamithyAtva" evuM nAma ApavAmAM AvyuM che. 11. saMzaya nAmanA mithyAtvavALAnI sthiti. samastatattvAni na santi santi vA virAgasarvajJaniveditAni vai / vinizvayaH karmavazena sarvayA, janasya saMzItirucerna jAyate // 12 // saMzayanI rUcivALA mANasane kanA vazathI vItarAga sarvajJa bhagavAne kahelAM sarve tattva che ke nahi ? eTale satya che ke nahi ? tene nizcaya kAI paNa prakAre thatA nathI. AvA manuSyane saMzaya nAmanuM mithyAtva hoyache. 12. pratIpa nAmanA mithyAtvanuM varNana. ', payo yutaM zarkarayA kaTUyate, yathaiva pittajvarabhAvite jane / tathaiva tavaM viparItamaGginaH, matIpamidhyAkhadRzo vibhAsate // 13 // kAi manuSyane pittajavara Avye hoya tene zAkathI yukta evuM dudha ke jaLa jema kaDavuM lAgeche tema pratIpa nAmanA mithyAdaSTivALA manuSyane viparIta ( satyathI judA prakAranuM) tattva bhAse che eTale tattvane viSe viparIta buddhi thAyache. 13. Agraha nAmanA mithyAtvanu" svarUpa, mapUritazcalavairyathAzanaM, na maNDaladharmakRtaH samicchati / kuhetudRSTAntavacaH prapUrito, jinendratatvaM vitathaM prapadyate // 14 // jema carmanA TukaDAthI pUrNa thayele camArane kUtarA khIjA bhAjananI icchA karatA nathI tema kutsita hetu ane dRSTAntavALAM vacanAthI bharele manuSya jinendra bhagavAnanA tattvane khATuM mAne che, eTale tene Adara karatA nathI. 14. nisarga mithyAtvanuM svarUpa, yathAndhakArAndhapaTAto jano, vicitracitraM na vilokituM kSamaH / yathoktatakhaM jinanAthabhASitaM, nisargamithyAtvatiraskRtastathA / / 15 / / jema dhakAramAM adhapaTa ( AMdhaLA paDheDA ) thI vIMTAyelA manuSya vicatra prakAranA citrane jovAne samartha thaI zakatA nathI, tema nisaga (svA Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che.. mithyAtma-avikAra. zAvika) mithyAtrathI tiraskAra kAyelA (eTale jenI STi-vicArazakti mATe svabhAvathIja mithyAtva ubhuM che evA) purUSa zrIjinanAtha bhagavAne kahelA satyatattvane joI zakatA nathI. 15. 193 mithyAtvanuM spaSTIkaraNa. dayAdamadhyAnatapotratAdayo, guNAH samastA na bhavanti sarvathA / durantamithyAtvarajohatAtmano, rajoyutAlAnugataM yathA payaH // 16 // jema raja (kaTutAdi) thI yukta evI tuMbaDImAM raheluM pANI miSTa thatuM nathI tema duranta (jenA duHkhethI anta AvI zake) evA mithyAtvarUpI rajathI jene AtmA haNAyelA che evA manuSyane dayA, dama, (indriyanigrahuM) dhyAna, tapa, vrata vigere samagraguNA guNarUpe thatA nathI. 16. syAdvAdane viparIta jJAnavALA samajI zakatA nathI, avaiti tattvaM sadasattvalakSaNaM, vinA vizeSaM viparItalocanaH / yadRcchayA matavadastacetano, jano jinAnAM vacanAtparAGmukhaH // 17 // jinabhagavAnanAM vacanathI visukha, matta manuSyanI mAphka jenI buddhi nAza pAmI che evA mithyAdaSTivALA manuSya syAdvAdanA lakSaNavALA tattvane yadacchAe ( peAtAnI icchA pramANe) vizeSa rahita mAneche. eTale ke jinAgamane anya AgamAnI jema sAmAnyaja mAne che. 17. mithyAtva darzananuM phaLa. trilokakAlatrayasambhavAsukhaM, suduHsahaM yatrividhaM vilokyate / carAcarANAM bhavagartavartinAM tadatra mithyAlavazena jAyate // 18 // traNa leka (svaga, mRtyu, pAtAla, ) ane traNa kALa ( bhUta, bhaviSya, vartamAna ) mAM utpanna thayeluM duHsahu evuM je mana, vacana ane kAyAsabaMdhI traNa prakAranuM duHkha saMsArarUpI khADamAM vata MtA cara acara prANIone thatuM dekhAyache, te duHkha ahiM mithyAtva (ajJAna) nA vazathIja utpanna thAyache arthAt te sa jAtanA dukhAnuM mULa mithyAtraja che. 18, mithyAtvayukta jIvita uttama nathI, varaM viSaM bhuktamasukSayakSamaM varaM vanaM zvApadananiSevitam / varaM kRtaM vahnizikhA pravezanaM, narasya mithyAtvayutaM na jIvitam // 19 // Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa'braha--bhAga 2 jo. ma prANeAnA nAza karavAmAM samartha evA jheranuM. bhakSaNa karavuM sArUM. siMhArdi hi'saka prANIo jemAM vidyamAna che. evuM vana sevavuM. (eTale evA vanamAM jaine rahevuM) te paNa sArUM. agninI javALAomAM praveza karavA te paNa sArUM. para'tu mithyAtvathI yukta evuM manuSyanuM jIvatara sArUM nahi. 19. 184 si'hAdi prANIkaratAM paNa mithyAtvarUpI zatrune vadhAre krUra jANavA. karoti doSaM na tamatra kaiMsarI, na dandazUko na karI na bhUmipaH / atIva ruSTo na ca zatruruddha to yamugramithyAtvaripuH zarIriNAm ||20|| ugra evA mithyAtvarUpI zatru manuSyenA je doSane ( saMkaTane) utpanna kareche te doSa (duHkha ) ne siMha, jherI sarpa, mattahustI, atyaMta kopAyamAna thayelA rAjA, tathA uddhRta evA zatru paNa karI zakatA nathI. sArAMza--siMhArdika te ekaja bhavanuM duHkha ApI zakeche, paraMtu mithyAtva te anaMtabhavanuM duHkha Apeche, eTale ke anaMtabhavamAM jaMtune bhramaNa karAvanAra mithyAtvaja che, 20. mithyAtvayukta purUSa zuddha cAritra pALe tepaNa te sasAramAMthI mukta thatA nathI. dadhAtu dharma dazadhA tu pAvanaM, karotu bhikSArAnamastadUSaNam 1. tanotu yogaM dhRtacittavistaraM, tathApi mithyAtvayuto na mucyate // 21 // mithyAtvathI yukta evA manuSya daza prakAre ( eTale je kSamA vigere daza prakAraneA zramaNa dharma che te pramANe) pavitra dharmanuM pAlana kare. dUSaNarahita eTale betAlIza prakAranAM doSarahita bhikSA mAgI leAjana kare tathA cittanA vistArane rUMdhanArA evA yogane dhAraNa kare teApaNu te manuSya saMsArathI mukta thatA nathI. 21. mithyAtvavALAnI sarva kriyA niSphaLa, dadAtu dAnaM bahudhA caturvidhaM karotu pUjAmatibhaktito'rhatAm / dadhAtu zIlaM tanutAmabhojanaM, tathApi mithyAtvavazo na sidhyati ||22|| mahu prakAre cAra prakAranuM dAna ( abhayadAna, jJAnadAna, annadAna, auSadhadAna) kare ane ati bhaktithI arhat bhagavAnanI pUjA kare, suMdara zILane dhAraNa kare ane upavAsa vigere tapasyA kare, teApaNu mithyAtvathI yukta evA manuSya siddha thai zakatA nathI. 22. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari mithyAtma-adhikAra, mithyAtvIne mAkSasukhanA bhAga prApta thatA nathI. abaitu zAstrANi naro vizeSataH, karotu citrANi tapAMsi bhAvataH / atattvasaMsaktamanAstathApi no, vimuktisaukhyaM gatabAdhama / / 23 / / tattvamAM (yathArtha jJAnamAM) jenuM mana Asakta nathI evA manuSya zAAnuM jJAna meLave ane vizeSe karIne vicitra prakAranAM tA bhAvathI kare, tepaNa te pIDArahita mAkSanA sukhane lAgavI zakatA nathI. 23. mithyAsRSTi jIvane upadeza ApIe tApaNa te jinazAsanane aMgIkAra karatA nathI. 185 vicitravarNAzcitacitramuttamaM yathA gatAkSo na jano vilokate / pradarzyamAnaM na tathA prapadyate, kudRSTijIvo jinanAthazAsanam // 24 // AMdhaLA manuSya jema vicitra varNo (gA) thI zAbhAyamAna evA uttama citrane joI zakatA nathI tema kudRSTivALA jIva tattvane atAvavAmAM Ave te paNa zrIjinanAtha bhagavAnanA zAsanane pAmI zakatA nathI (joI zakatA nathI). 24. abhavyamANI mithyAtvane cheDI zakatAja nathI. abhavyajIvo vacanaM paThannapi, jinasya midhyAtvaviSaM na muJcati / yathA viSaM raudraviSo'pi pannagaH, sazarkaraM cArupayaH pivannapi // 25 // jema bhayaMkara jheravALA sarpa sAkaravALu dUdha pItA hAya tApaNu jhera tajatA nathI tema abhavya evA jIva jinezvara bhagavAnanA vacana (zAstra) ne bhaNatA hoya tApaNu mithyAtvarUpI jhera choDatA nathI. sArAMza--abhavya prANImAM mithyAtva anAdi anaMta bhAge raheluM hAyache tethI te (abhavya prANI) zAstra bhaNe tepaNa tenuM mithyAtva jatuM nathI. 25. kutattvane kANu rasAyana (sumadhura ) mAneche ? alabdhadugdhAdiraso rasAvahaM, tadudbhavo nambara kRmiryathA / adRSTajainendravacorasAyanastathA kutattvaM manute rasAyanam // 26 // jene dUdha vagere rasAnI prApti thayelI nathI evA kaTu paDhAmAMja utpanna thayela jIvaDA jema lIMmaDAnA rasane rasAvahu (atyanta madhura) mAne 24 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186. vyAkhyAna sAhityasaMgraha--bhAga 2 je. aSTama che, tema jene zrIniMdra bhagavAnanA vacanarUpI rasAyananuM darzana thayela nathI te manuSya kutattvane rasAyana mAne che-arthAt ati miSTa mAne che. 26. mithyAtvarUpI jhera manuSyane zuM karatuM nathI? dadAti duHkhaM bahudhAtiduHsahaM, tanoti pApopacayonmukhaM matam / / yathArthabuddhiM vidhunoti pAvanI, karoti mithyAkhaviSaM na kiM nRNAm // 27 // atidusaha evA dukhanuM bahu prakAre dAna kare che ane pApanA upacaya (vRddhi) mAM unmukha thayelA matane vistAre che tathA pavitra evI satya buddhine nAza karI nAkhe che. ema mithyAtvarUpI jhera manuSyone zuM karatuM nathI? arthAta saMpUrNa rIte amaMgalane uddhava kare che. 27. bhavya loko zuM kare che? anekadheti praguNena cetasA, vivicya mithyAkhamalaM sadUSaNam / vijaya nainendramAM yuvAva, mAnti maLyA mAravamIvaH 28 ___ subhASitaratnasandoha. A pramANe atyaMta dUSaNavALA mithyAtvane sarala (madhyastha) cittavaDe aneka prakAre vivecana karIne saMsAranA janmamaraNAdika duHkhathI bhaya pAmelA bhavyajIve te mithyAtvane tyAga karIne sukhane vahana karanArA (ApanArA) / jiteMdranA matane ja bhaje che. 28. prabhunA dhAmamAM jatI vakhate aTakAvanArA majabUta killAo. zaithilyamAtsaryakadAgrahakrudho'nutApadaMbhAvidhigauravANi ca / pramAdamAnau kuguruH kusaGgatiH, zlAghArthitA vA sukRte malA ime // 29 // adhyAtmarakma. sukRtyamAM ATalA padArtho melarUpa che-zithilatA, matsara, kadAgraha, krodha, anutApa, daMbha, vidhihInatA, gaiArava, pramAda, mAna, kugurU, kusaMga ane AtmaprazaMsAzravaNanI IcchA; A sarva puNyamAM melarUpa che. nIce spaSTa karelA padArtho puNyakAMcananI para mela jevA che, e zuddha jaLane oLI nAkhanArA che, caMdramAM kalaMka jevA che, mATe temane oLakhI kADhavA. e AkhuM lIsTa nathI. paNa AgevAna DALanArA emAM AvI jAya che, dhamakRtya-Avazyaka kiyA caityavaMdanAdimAM maMdapaNuM te zaithilya. paranA guNene sahana na karavA, te tarapha IrSyA karavI e mAtsaryA. pitAthI Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. kuzAstra-adhikAra. 187 thayelAM apakRtyane paNa vyAjakhI TharAvavuM ane tevA abhiprAya athavA takarArane jANI joine majabUtIthI vaLagI rahevuM e kadAya. gusse thavuM e krodha. phAIne dAnamAna ApyA pachI athavA TIpa bharAvyA pachI athavA tA kAi paNa dharmIkA karyA pachI te kArcIne bhUlarUpa samajavAM te anutApa. mAyAkapaTa eTale vacana ane vanamAM bhinnabhAva. zAstramAM khatAvelI maryAdA puraHsara vanane badale tethI ulaTuM karavuM e vidhihInatA. meM A mATu kAma karyuM tethI huM mATA evI vicAraNA te gaiArava. mAna. prasAda. samakita ane vratAdihita dharmAcAya nAmadhArI te kugurU, halakA mANusasAthe sAkhata karavI e kusaMgati ane khIjA mANasA peAtAnI prazaMsA kare e sAMbhaLavAnI icchA e zlAghAtiA. A sarva vastuo sukRtyamAM maLarUpa che, `sa'sAramAM rakhaDAvanArI che je ke A lIsTa pUrNa nathI tApaNu temAM agatyanI khAkhata badhI AvI jAyache. 29. mithyAtvathI thatI hAninuM varNana karI te hAnithI dUra rahevAmATe jinazAsanane parAyaNa thavAnuM ane rahevAnuM sUcavI A mithyAtva adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. - zAsra-gadhiAra, * mithyAtvanA udaya hoya tyAre kuzAdimAM pravRtti thAyache eTale te amRta sadRza suzAstrane cheDIne kuzAstrane svIkAreche. jagamAM jema suzA che tema kuzAstra paNa che tethI suzAsrA karatAM kuzAstramAM kai jAtane taphAvata che te jANavAnI apekSA raheche ane te mAbata jANavAmAM Ave tAja te kuzAstramAMthI leA aTake A bAkhata jaNAvavA sArUM A adhikArane Arabha che. kurazAstratarapha dhikkAra. anuSTup (2 thI 4). varamekAkSaraM grAhyaM, sarvasattvAnukampakam / na vAvovana vAva, jIzAnuM vRttavitam // z|| AcAropadeza. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 vyAkhyAna sAhityakSa braha-bhAga 2che. A sarva bhUtaprANaupara jemAM dayA batAvavAmAM Avela che evuM eka akSaranuM zAstra heya tene grahaNa karavuM, paraMtu Indriyone poSaNa (hRSTapuSTa) karanAra dhUrta (dhUtArA) lokoe cala pAparUpa evuM kuzAstra grahaNa karavuM nahi. 1. kuSTa zAstra jheranI garaja sAre che. kSaNaM karNAmRtaM sUte, kAryazUnyaM satAmapi / kuzAkhaM tanute pazcAdavidyAgarAvikriyAM // 2 // jJAnAva. kuzAstra kSaNamAtramAM te sata purUSanA paNa kAnane amRtatulya lAge tevA zubha kAryanAzaka vacanane janma Ape che eTale purUSane paNa meha pedA karanAra vacana kADhe che ane (pariNAme) pachI ajJAnarUpI jheranI vikriyA (vikAra)ne vistAre che eTale vikAra pAmeluM jhera jema manuSyanA zarIramaMdirane dhvaMsa karI nAkhe che tema kuzAstra paNa manuSyanA Atmasukhane nAza karI jIvane narakamAM nAkhe che. 2. je sArUM te mArUM. parIkSA sarvazAstreSu, vidhAtavyA vicakSaNaiH / na kuzAkhapraNItaM hi, kartavyaM viSabhakSaNam // 3 // vidvAna purUe sarva zAstromAM parIkSA karavI (ane parIkSA karIne) kharekhara kutsita zAstramAM kahela jheranA bhakSaNatulya (pApa) karma na karavuM. 3. je hitakara vacana teja zAstra, na navyaM pustakaM zreSThaM, na caitallokaraJjakam / na tasya jalpato lokaH, pramANIkriyate vacaH // 4 // bhUmuiwAvI. kuzAstranuM pustaka navIna hoya te paNa te zreSTha nathI tema e sajanane raMjana karI zakatuM nathI. kAraNake (tevA kuzAstramAMthI) jalpanA karatA (baDabaDatA) te pAkhaMDI purUSanuM vacana lekethI pramANa karAtuM nathI eTale janasamAja paNa tevA kuzAstravAdI purUSanA pustakane apramANu mAne che . kazAstra-kharAba upadezathI manuSya maryAdA cheDI nIti viruddha kArya kare che tene lIdhe rAjAnI zikSA bhegavavI paDe che. kadAca cAlAkIthI temAMthI bacI Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... AIMANAPAAAAA AAALAAAAAAAA AA nindandanese han katA-adhikAra jAya te paralokamAM ke AlekamAM kudarata tene avazya zikSA kare che mATe bALaka avasthAthI bALakane evAM duSTa zAthI avazya hitecchuoe dUra rAkhavAM ke jethI bALakane ke ApaNane mAThAM pariNAma Ave nahi. ema saMkSipta rIte bodha ApI A kuzAstra adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. 7 zrotA-vivAra. - 9999 ke zAstrane sAMbhaLavAmAM Asakta hoya te paNa kutAja kahevAya. duSTaja janene samajAvavAmATe satparUSe ghaNI mahenata kare che paNa teo te "navanejA pANuM caDe paNa paththara na bhaje kera" e kahevata mAphaka tathA hastisrAnanI jema tevAne tevA rahe che, ulaTA bedha vAnA anartha karIne tene pitAnA svacchandAcAramAM pramANabhUta banAve che. jJAnIo jemanA guNAnuvAda gAtA heya tenAM chidrAnveSaNamAM mUkhAo tatpara rahe che. dareka jagee eTale saMbhAmAM, kAryataMtramAM, kathA-vArtAmAM, pahele mera cAlIne tyAM thatI vAtamAM vacce ghamasANa macAvIne ragaDI nAkhe che. besavAmAM paNa pahele naMbara le che paNa je kAMi devAlevAnI ke dharmadhyAnanI vAta Ave ke tata palAyana karI jAya che teone samajAvavA joIe tevI yukti prayuktithI moTA bhAI banAvIne prayatna karavAmAM Ave paNa kAgaDe te kadI haMsa thAya? nahi. mATe teone mATe jeTale ama le te vyartha che jenAM vizeSa rIte ghaNAM udAharaNa che je paikInAM keTalAMka ahiM paNa aneka rIte nIcenA adhikAramAM batAvavAmAM Ave che. bahuraMgI kutA. gAya (2 thI 3). vajramivAghamanAH, parikathane cAlanIva yo riktaH / kaluSayati yathA mahiSaH, pUnakavadoSamAdase // 1 // - tAniyA, Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa'graha-bhAga 2 jo. ama kuAAtA vajAnA jevA abhedya (kaThAra) anta:karaNavALA, zravaNu karavAmAM cAraNInA jevA khAlI, pADAnI mAphka sa vastune DALanAra ane sugharInA mALAnI peThe doSane svIkAranAra che. 190 sArAMza--jenuM antaHkaraNa suzAstra ane satpurUSAnA vAyethI paNa kAmala na thAya, pote vArtAo ghaNI kare paNa peAtAmAM te mAMhenuM vana kazuMe na hAya, keAinI vAteAmAM ADA bolIne tene DakhANI nAkhe eTale tenuM tAtpa jANe nahi athavA bIjAone paNa jANavA dIe nahi ane kevaLa sugharInA mALAnI peThe doSoneja grahaNa kare. paNa temAM guNa zuM che tetara lakSa paNa Ape nahi. 1. zravaNamAM zAkhAna ane devAmAM dAMDa AkhyAyikAnurAgI, vrajati sadA puNyapustakaM zrotum / daSTa iva kRSNasarvaiH, palAyate dAnadharmebhyaH // 2 // subhASitaratnabhANDAgAra. haMmezAM AkhyAyikA ( puNya kathA ) sAMbhaLavAnA zokhIna manIne zAstranuM zravaNu karavA jAya paNa .jyAM dAna dharma vagere karavAnuM Ave tenAthI kALA nAgathI jANe kema DazAyeA hAya nahi tema palAyana karI jAyache. arthAt zravaNa karavA tA ghaNI khuzIthI jhaTa doDe paNu je dAna dharma karavAne samaya Ave teA `ekadama jANe kema sarpa karaDI jAtA hoya ne bhAge tema nAzI jAyache. 2. brahmAjI paNa hAyA. ajJaH sukhamArAdhyaH, sukhataramArAdhyate vizeSajJaH / jJAnavadurvidagdhaM, brahmA'pi taM naranna raJjayati || 3 | bhartRharinItizataka. je kevaLa mukha hAya (kAMi na samajatA hoya) te sukhethI samajAvI zakAya ane vidvAna teA vinA mahenate samajAvI zakAya. paNa je jJAnanA lava * sudharI nAmanuM pakSI thAyache, te mALeA bahu cAturIthI banAveche tenAthI gAmaDAvageremAM lAkA ghI vagere gALeche eTale zuddha padAtha temAMthI nIkaLI jAya ane doSayukta kaDA pakaDI rAkhe che temaja kumaiAtA paNa medhane paDatA mUkI doSaneja grahaNa kareche, Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda kunAjuSiA. . (chAMTA) thI dAjhela (ardhadagdha) thaye hoya te purUSane te brahmA paNa khuzI karI zake (manAvI zake nahi. 3 . che mUrkha ziromaNi pUrNa taTAke dRSitassadaiva, me'pi gehe kSudhitassa mUDhaH / kalpadrume satyapi hA daridro, guhiyoge'pi hi yaH pramAdI // 4 // adhyAmavarNana. gurumahArAja vigerenI barAbara jogavAI chatAM paNa prANI pramAra kare te taLAva pANIthI bhareluM che chatAM paNa tarasyA che, (dhAnyathI ) ghara - bharapUra che chatAM paNa te mUkha te bhUkhe che ane potAnI pAse te paNa te te daridraja che. ke asAdhAraNa kheda! bhAvArtha-spaSTa che. gurU mahArAjanI jogavAi thAya ane tenAthI tathA dharma oLakhAya tyArapachI te traNe mahAna tatvane lAbha levA cUkavuM nahi. zuddha deva, sugurU ane tene batAvela zuddha dharma enA upara jarA paNa zaMkAvagaranI taraNatAraNutarIke zuddha zraddhA thAya tyAreja A jIvane ekaDe noMdhAya che. zraddhAvagara jeTalI kriyA ke tapa japa dhyAnAdi karavAmAM Ave tenAM mIMDAM mUkAya che. mIMDAM paNa kiMmatI che paNa tenI AgaLa ekaDe hoya te lAkhapara caDeluM eka mIMDuM nava lAkha vadhAre che paNa save mIMDAM ekaDAvagara nakAmAM che. ekaDe paNa mIMDAM karavAnA abhyAsa pachI ja AvaDe che. A vAta abhyAsa zarU karanArAe bhUlI javAnI nathI. atra kahevAno hetu e ja che ke gurUmahArAja vigere egya sAmagrI prApta thayA chatAM paNa je A jIva zuddha vartana karato nathI ane ALasamAM rahe che, te pachI tenA je nibhagI kaI samaja nahi. je joIe te prApta karyA chatAM paNa tene lAbha na levAmAM Ave to bahu khoTuM kahevAya. A kamAM kartavyasaMbaMdhI bahu upayogI upadeza Ape che. khAsa vicAravA egya vAta e ja che ke A suMdara manuSyabhava, AryakSetra, rAjyanI anukULatA, sAdhuone bhega, zarIranI anukULatA ane bIjI # je kevaLa mUkha nathI tema jJAnI paNa nathI tene samajAvavAmAM joIe teTalI mahenata levAya paNa te vyartha jAya che. je ahaMmanya-huMja DAhyo chuM tema samajanArane koNa * majAvI zake arthAt je ardhadagdha che te mANasa keIthI paNa samajAvI zakAtuM nathI, Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MUW vyAkhyAna sAhityasaha-bhAga 2 na. eka makAnI sAmagrIone sadabhAva A jInene prApta thayela che, chatAM paNa A pramANamAM vakhata kADhI nAMkhaze tepachI ena Ara AvavAnuM nathI. anatabhava karyA pachI paNa AvI anukULatA prApta thavI dubha che, muzkela che, azakya jevI che. graMthakartA kahe che ke taLAve jaIne tarapha AvavA jevuM A thAya che ane te hadIta yathAsthita vastasvarUpa batAve che. AvA prasaMgone te e sArI rIte lAbha levuM joIe ke pachI A bhavanA pherA ane pArakI nokarI athavA AdhAbhAva niraMtarane mATe maTI jAya. 4 kuzotAnA saMbaMdhamAM daSTAMta. upendravajrA. guNI dANe veti na veti nirguNo, valI balaM veti na vetti nilaH / piko vasantasva guNaM na vAyasaH, karI ca siMhasya balaM na mUSakaH // 5 // kumApitarApASA. / guNI manuSya bIjAnA guNane jANe che, guNahIna manuSya jANatA nathI. baLavAna anyanA baLane jANe che, nirbaLa manuSya jANatA nathI; keyala vasaMtatratunA guNane samaje che paNa kAgaDe samajAtuM nathI, te pramANe kesarInuM parAkrama hAthI jANe che paNa uMdara jANatA nathI. A uparathI siddha thAya che ke kutA suzAsanA mAhAbhyane jANI zakatA nathI. 5. zAsazravaNanI AvazyakatA upasiAti. yasyAgamAmbhodarasaina dhautaH, pramAdapaGkaH sa kayaM zivecchuH / rasAyanairyasya gadAH kSatA no, sudurlabhaM jIvitamasya nUnam // 6 // adhyAtmakalpadruma. je prANane pramAdarUpa kAdava siddhAMtarUpa varasAdanA jaLa pravAhathI paNa vAte nathI te kevI rIte mumukSu (mekSa meLavavAnI IcchAvALe) hoI zake? kharekhara, rasAyaNathI paNa je kaI prANanA vyAdhio nAza pAme nahi te pachI tenuM jIvana rahevAnuM ja nahi ema jANavuM | bhAvArthajyAre zArA pravaNathI paNa pramAdane nAza thAya nahi tyAre pachI A jIvane anaMtakALa paryata saMsAramAM paribhramaNa karavAnuM ja che, ema sa Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MAAAMAAAAAAAAAAAAAAAAMMWMA paridha. kalA-adhikAra. 192 majavuM. pramAda ATha prakAranA che. 1 saMzaya, ra viparyaya (ulaTe bedha), che rAga, 4 Sa, 5 matibhraMza, 6 manavacana kAyAnA genuM dupraNidhAna, 7 dharmapara anAdara, 8 ajJAna athavA pAMca prakAre paNa pramAda che. magha, viSaya, kaSAya, vikathA ane nidrA. atra ATha prakAranA pramAdane tyAga samaja. zAjAbhyAsa ke zravaNa pachI te banyAja rahe te pachI thaI ja rahyuM! vaidhazAstrokta vidhipUrvaka mArelI tAmra ke pArada pramukhanA pragathI paNa jyAre vyAdhi maTe nahi tyAre te kesanI AzA choDavI. temaja saMsAraduHkharUpa vyAdhi paNa tene mATenA rasAyanarUpa zAstrathI paNa je maTe nahi te jANavuM ke tevA vyAdhivALe prANuM "du:sAdhya" ke "asAdhya"nA vargamAM che. dareka bhUlane sudhAravAnA upAya hoya che, dareka vimArgagamanane sumArge lAvavAnAM sAdhana hoya che, dareka vyAdhinAM auSadha hoya che. pramAdano pAribhASika artha na karIe te sAmAnya bhASAmAM tene Agesa-purUSArthane abhAva e artha thAya che. dareka vyakti pachI te upAdhisahita ke rahita hoya tene svakartavyathI bhraSTa karanAra A mahAdurguNa che. enI hAjarI hoya tyAre kaI paNa kArya thaI zakatuM nathI ane dareka pagale khalanA prApta thAya che. sAdhu jIvanamAM pramatta avarathA adhaHpAta karAvanArI thAya che ane sAdhyane raste vadhAre karAvavAne badale eka pagaluM pAchI haThADe che. A pramatta avasthA dUra karavA mATe zAstrAbhyAsa parama upAya che. zAstrAbhyAsathI pite kaNa che, pitAnI pharaja zI che, pitAnuM sAdhya zuM che, te sAdhya prApta karavAnA upAya zA che te jANavAnuM-samajavAnuM banI Ave che ane tene thIja pramAdane dUra karavAnI yegyatA zAstrAbhyAsIne prApta thAya che. A abhyAsa paNa mananapUrvaka ane vatanapara asara karanAre joIe. vAgaDaMbara ke capaLatA karAvanAra zAstrAbhyAsa bahu lAbhaprada nathI. kAraNake evI sthitimAM vyAdhinA auSadhatarIke temAM je guNa rahe che te nAza pAme che ane dhArela pariNAma na nIpajAvanAra auSadha nakAmuM thaI paDe che tema zAstrAbhyAsa paNa AvA saMgomAM upaga vagarane thaI paDe che. rasAyananuM uktadaSTAMta tethI barAbara thAya che. kahevAnI matalaba e che ke zAstrAbhyAsa bahu mananapUrvaka kare, te pramANe vartana karavuM ane pramAda vigere durguNo hoya tene dUra karavAnuM sAdhya lakSamAM rAkhavuM. parama sAthe te "ziva" (mokSa) che e khAsa dhyAnamAM rAkhavuM ane buddhi tathA zaktine AvirbhAva ApavAnA AvA anukULa prasaMge prApta thayA chatAM teno sadupayoga na thAya ane dareka zubha kAryamAM pramAda thayAja kare e sthiti dUra karavAnI AvazyaktA samajavI ane dUra karavA parama purUSArthI pragaTa karave.. 6 21 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ama - ----------- vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. kAgaDo te kAMi haMsa banI zake? 3pati (u-8). kAkasya gAtraM yadi kAJcanasya, mANikyaranaM yadi caJcudeze / ekaikapakSe grathitaM maNInAM, tathApi kAko na tu rAjahaMsaH // 7 // kAgaDAnuM zarIra sonAthI, cAMca mANijya ranathI ane beu pAMkhe mane NithI, maDhavAmAM Ave te paNa kAgaDA rAjahaMsa thaze nahi. eTale kAgabhAI te kAgabhAIja rahevAnA. tema durAgrahI kutA te sutA thatA nathI. 7. zAstra prasaMga mUkhane kyAMthI priya thAya? kimiSTamannaM kharasUpharANAM, kiM ranahAro mRgapakSiNAM ca / andhasya dIpo badhirasya gItaM, mUrkhasya kiM zAstrakathAmasaGgaH // 8 // kharAba vastu khAIne jIvanAra gadheDA, bhuMDa ItyAdione sAruM anna khavarAvavuM, pazupakSIone rane hAra paherAva, AMdhaLAne dIve dhare, beherAne gAyana saMbhaLAvavuM e jema niSphaLa che tema mUkhane zAstranI kathA saMbhaLAvavI e paNa niSphaLa che. sArAMza ke upara gaNAvelI bAbate tene keIne daSTa nathI. 8 1. vikAnI mahenata niSphaLa. vAtijAra thI 3). ekaH khalo'pi yadi nAma bhavetsabhAyAM, moghIkarAti viduSAM nikhilamayAsam / ekApi pUrNamudaraM madhuraiH pArAloDya racayati hanta na makSikA kim // 9 // subhASitarata mArA ra. je sabhAmAM eka paNa durjana Avyo hoya te vidvAna purUSano saghaLe zrama niSphaLa kare che tyAM daSTAMta Ape che ke suMdara madhura pada thI paripUrNa peTa bharyuM hoya paNa temAM je eka duSTa makSikA (mAkhI) peTamAM gaI hoya te ghuma raDIne zuM vamana nathI karAvatI? (arthAt karAve che). 9. anadhikArIonA madhyamAM guNInuM kathana vyartha che. re bAlakokila karIramarusthalISu, kiM durvidagdha madhuradhvanimAtanoSi / anyaH sa ko'pi sahakAratarupradezo, rAjanti yatra tava vibhramabhASitAni // 10 // rASirapaddhati. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari kutA-adhikAra 195 " kaI vidvAna pitAnuM vidvattAbhareluM bhASaNa mUnI sabhAmAM karato haze tyAre tenI kadara jANanAro koI koyalanI apektithI kahe che ke he bAlake kila (keyala)! keraDAvALA mAravADanA raNamAM garvathI madhura zabda zAmATe kare che? te AMbAnA jhADanA pradeza kaI bIje che ke je sthAnamAM tArAM chaTAdAra bhASaNe zobhe che. 10. ' arthAta je jagyAmAM kevaLa keraDA jevA kAMTAvALA kerekerA Thaga le. hoya tyAM vidvAna joIe teTale rathI sadupadeza Ape paNa tene kahyuM zravaNa kare? paNa tene rasa jANanArA AMbAnA jevA phaLa tathA chAyAvALA guNIjane bIjA ja deya che ke je zravaNesuka thaI rahyA hoya che. mATe vidvAne adhikArahIna janane upadeza ghaNI cAturIthI Ape paNa teono zrama vyartha che. mUrkhanA madhyamAM vidvAnjI kadara nathI. 'haMso na bhAti balibhojanavRndamadhye, gomAyumaNDalagato na vibhAti siMhaH / jAtyo na bhAti turagaH kharayUthamadhye, vidvAna bhAti puruSeSu nirakSareSu // 11 // kumAlita tamAchImAra. - jema kAgamaMDaLImAM haMsa, ziyALamaMDaLImAM siMha ane gardabhamaMDaLImAM uMcA prakArano gheDo zobhato nathI, tema mukha purUSomAM vidvAna zetA nathI. 11. caidA prakAranA zretAo. rAtrinI madadRgusavamAvA, mArgo parAIna tulyA , sarjikumagzuriTIimAnA- ste zrAvakA bhuvi caturdazadhA bhavanti // 12 // rAjya. mRttikA, cAraNa, pADA, haMsa, popaTa, gheDe, mIMdaDe, kAgaDe, masalAne samudAya (maccharI), jaLe, chidravALe ghaDe, pazu, sarpa ane zilAnA jevA ema A pRthvIupara caMda prakAranA zrAvaka eTale zretAo thAya che. jema mATImAM pAchuM paDe ke tuta te mRttikA kemala (narama) thaI jAya paNa cheDe vakhata vityA bAda sukAya ke tarata tevIne tevI thAya che tema upadezanI asarathI tarata narama thanArA paNa thoDA vakhatamAM pAchA hoya tevA zuSka banI janArA. cAraNa jema dhAnya bharyuM hoya tyAM sudhI bharapUra jaNAya paNa cheDe vakhate carAtAM Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 jo. ama bAkI thADA kacaro vadheleA heAya tevI jovAmAM Aveche, eTale kacarAnI grAhaka raheche tema upadezane grahaNa karI gheADAja vakhatamAM mAnasika asthiratAne lIdhe tene gumAvanArA, jema pADA pANImAM paDe teTalI ghaDI zAnti paNu mahAra nikaLe ke tevIne tevI pUrvanI dazAmAM heAyache, athavA te zAnti karanAra pANIne paNa ragadoLI mAreche tema sAMbhaLe teTalI vAra DIka dekhAya paNa peAtAnA vyavahAramAM paDayA pachI pUnA jevAja thanAra ane sAMbhaLelA zreSTha ane peAtAnI jADI buddhithI DALI nAkhanArA, haMsa jema dUdha ne pANI jAdu ka reche, tema sAcuM' na khetu pRthak karIne vakatAnA kahevAupara tAratamya rIte joie tevI zraddhA rAkhanArA, popaTanI peThe mukhathI nAmeAccAraNa kare paNa tenuM raDusya na samajanAra, gheDA jyAMsudhI petAnI mAthe svAra hoya tyAMsudhI lagAmanI svAdhInatAne anusarI cAle paNa chuTA mUkhya haiAya eTale svachanda rIte vana calAveche tema gurUnA majAmAM hoya tyAMsudhI sAMbhaLyA pramANe vanAra paNa tenAthI IMTo thatAM asalanI peThe IcchAnusAra avaLe raste caDI janArA, mIMdaDA game tevA zAntimAM beThelA heya paNa potAnA zikAra uMdara vagere maLe te vakhate ziyArImAM AvI jAyache tema upadeza sAMbhaLIne zAMta tathA ekAgratAvALA jaNAtA chatAM svAsthyavarttanane prasaMge peAtAnI cAlu Teva pramANe huziyAra thaI janArA, kAgaDo jema eka uttama padArtha khAine tarata nIca viSTA jevA padAtha upara beseche tema uMcA upadeza grahaNa karIne thoDI vAra na thAya teTalAmAM te durAcAranI vAteAmAM lubdha banI janArA, masalAMe (macchara ) jema peAtAnI tRpti na thAya chatAM paNa khIjAenA kAna AgaLa apriya zabda karI temane paNa svasthatathI besavA detAM nathI tema potAnuM hita na chatAM bIjAnA zravaNanI sArI asarane pAttAnA duSTa zabdothI trADa nArA, jema jaLAne rUdhirathI tRpti tema svAda nathI tathApi prANIone cAMTIne vya lAhI cuseche tema pate te atRpta rahenAra chatAM paNa khIjAenA vicArazane cusIne pAchA kahADI nAkhanArA, chidrayukta ghaDA hAya temAM pANI bharyuM hAya tA te amuka samayamAM TapakIne khAlI thai jAyache tema sAM bhaLelA upadezane krame krame bhUlI janArA, pazune eie teTaluM paDhAveluM hoya paNa prekaTIsa (nitya abhyAsa) na rahevAthI pAchuM bhUlI jAyache tema gurUe mahenatathI ApelA upadezane pAtAnA cAlu kusaskArIthI tarata cheDI denArA, sarpane joie teTaluM dUdha pAye tepaNa temAM tA te viSarUpeja vadheche tema sArA upadezane uMdhA arthamAM lai duniyAne hAni karanArA ane kaThaNa paththaranI zilAupara joie teTaluM pANI reDo paNa te te kaThaNane kaThaNa raheche tema duja nAne joie teTale edha karavAmAM Ave tApaNa te potAnI mULa prakRti kapi choDatA nathI. Ama cauda prakAranA zrAtA hoyache temAM huMsanI mApha vAr3A hoyache paNa ghaNA mUrkhAo te anya IMTa tenA peTAmAMja raheche. 12. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. kutrAtA-adhikAra. kuzrotA sanmukha guNInA guNanI niSphaLatA. asyAM sakhe badhiralokanivAsa bhUmau, kiM kUjitena khalu kokila komalena / ete hi daivahatakAstadabhinnavarNa, khAM kAkameva kalayanti kalAnabhijJAH // 13 // subhASitaratnabhANDAgAra. huM kokila mitra! A maherA lekIne rahevAnI bhUmimAM tArA kAmala za- . devaDe zuM phaLa ! A badhA kaLAne na samajanArA (mUrkhA)-prArabdhahIna janA, kAgaDAnA jevAja. raMgavALA tuMne kAgaDAja kaheze.. kAraNake tArA zabdone samajavAnI temAM zakti nathI. 13. jyAM ajJAnIe dheAMghATa macAvI rahyA hAya tyAM vidvAna Ale teja Azcarya. zikhariNI. 197 kacijhillInAdaH kacidatula kAkolakalahaH, kacitkaGkArAH kacidapi kapInAM kalakalaH / kacidaghoraH pherudhvanirayamaho daivaghaTanA, kathaGkAraM tAraM rasati cakitaH kokilayuvA // / 14 // zArGgadharapaddhati. kAi ThekANe jhillI ( tamarAM) nAM zabdo thai rahyA che. keAi jagyAe ghaNA kALA kAgaDAone kAlAhala macI rahyA che. kyAMka kaMka nAmanA pakSI (jemanAM pIMchA mANumAM joDavAmAM upayegI thAyache te) enI ame paDI rahI che. koi sthaLe vAnarAMone kalakalATa macI aa heAyache. kyAMka bhayaMkara ziyALanA avAja macI rahyA hoyache chatAM cakita ( bhramita ) evA yuvAna kAlizAmATe uttama svarathI Aleche? Azcarya che ke daivanI racanA vicitra che. 14, purUSa prayatna, mUrkho sivAya sarvatra saphaLa thAya. pRthvI (zyu 26). madya maNimuddharenmakaravakrAntarAt, samudramapi santaretpracaladUrmimAlAkulam | Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 . * * bhujaGgamapi kopitaM zirasi puSpavaddhArayet , na tu pratiniviSTamUrkhajanacittamArAdhayet // 15 // magaranA mukhanI DADhamAMthI baLAtkAre kheMcIne maNi kADhI zakAya, uchaLatA mejAonI mALAthI bharapura (bhubhita) samudra paNa tarAya, ke pele sarpa paNa mAthAupara pupanI mAphaka dhAraNa karI zakAya, paNa avaLI samAja vALuM mUrkha mANasanuM mana manAvI zakAtuM nathI. arthAt je mANasa upara kahelAM bIja badhAM kAryo thavAM mukela chatAM kadAca kare paNa te mUkhane samajAvI zake nahi . 15 azakya zakya thAya paNa mUrkha mUrkhAIna cheDe. labheta sikatAsu tailamapi yatnataH pIDayan , pivecca mRgatRSNikAmu salilaM pipAsAditaH / kadAcidapi paryaTazazaviSANamAsAdayet, . . na tu pratiniviSTamUrkhajanacittamArAdhayet // 16 // marjharinItirAtA. (koI manuSya) ghaNI mahenate palatAM retImAMthI tela paNa meLave ane tRSAthI pIDita prANuM jhAMjhavAnA jaLamAMthI pANI paNa pIe, kaI vakhate pharate pharate sasalA zIMgaDuM paNa prApta kare paNa ulaTuM ThaseluM (avaLI samajavALuM) mUjananuM citta prasanna karI zakAya nahi athata anya aghaTita banAve devasaMge ghaTI , zake paNa mukha kaI rIte samajAvI zakAtuM nathI. 16. jJAnapadeza tulya hovA chatAM duSTone baMdha thatA nathI. zArdaviDita (17 thI 20). khaM doSaM samavApya neSyati yathA sUryodaye kauziko, rAziGkaGkaTuko na yAti ca yathA tulye'pi pAke kRte / tadvatsarvapadArthabhAvanakaraM samprApya jainaM mataM, bodhaM pApadhiyo na yAnti kujanAstulye kathAsambhave // 17 // tavAniyatrANA. pitAnA doSane pAmIne, sUrya udaya thAya tyAre jema gheDa pakSI gati karI zakatuM nathI. pAka sarakhe karela che chatAM jema karaDu anAja kAcuM kAcuM Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. kuMtA-adhikAra. * rahe che tema sarva padArtha pratipAdaka jainamatane prApta karIne (jenIomAM nAma dharAvIne) kathA sambhava (zravaNa) samAna hovA chatAM paNa pApabuddhiyukta duSTaprANIo baMdha pAmatA nathI 17. duSTa pateja nAza pAme che tema nahi paNa sAthe rahenAra * sarvane nAza kare che. lokAnandana candanadruma sakhe nAsminvane sthIyatA, duza raidAna metana ! - te hyanyonyanigharSajAtadahanajvAlAvalIsaMkulA, na cAvAne vahiM sarva yurvana 28 || lekane AnaMda ApanArA he mitra caMdanavRkSa! A vanane viSe tAra - hevuM na joIe. kAraNake polA, kaThera, vAMsathI A AkhuM vana gherAyeluM che teonA anya anya (vAvAsa) ghasAvAthI agninI jvALAo uSpanna thaze ne teo pote agnithI baLIne pitAnA kuLane bALaze eTaluM ja nahi paraMtu AkhuM vana bALIne bhasma karaze. 18. paDelI Teva jatI nathI. kAkaH padmavane ratiM na kuruo haMso na kUpodake, mUrkhaH paNDitamaGgame na ramata dAmo na siMhAsane / kustrI sajjanasaGgame na ramata nIcaM jana sevate, yA yasya prakRtiH svabhAva nanitA kenApi na tyajyate // 19 // kAgaDo kamaLanA vanamAM prIti karatuM nathI, tema haMsa kuvAnA pANImAM, mukha paMDitenA samAgamamAM ane dAsatva karanAre siMhAsana upara prasanna thato nathI. kulaTA strI sajananA saMgamAM khuzI thatI nathI paNa nIca janane seve che. je jenA svabhAvathI utpanna thayelI prakRti che te koithI paNa cheDI zakAtI nathI. 19. mUrkhane samajAvavAmAM vyartha mahenata che. vyAlaM bAlamRNAlatantubhirasau rodhuM samujjRmbhate, bhettuM vajramaNiM zirISakusumaprAntena sannahyate / Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 je. ___ mAdhurya madhubindunA racayituM kSArAmbudherIhate, mUrkhAnyaH pratinetumicchati balAtsUktaissudhAsyandibhiH // 20 // subhASitaratnabhANDAgAra. je manuSya mUkhaene amRtane karatA hoya tevA madhura zabda vaDe vaza karavA icche che te kumaLA kamaLataMtuthI mardonmatta hAthIne bAMdhavA irache che, kumaLA zirISa pupanI korathI vajAmaNimAM chidra pADavAne utsAha dharAve che ane madhanA biMduvaDe kSAra samudrane madhura karavA Icche che. - sArAMza--upara batAvelI vastuo azakya che chatAM kaI devabaLathI sAdhya thaI zake paNa mUrkhAo sarala thAya e asaMbhavita che. 20. durAgrahIne upadezanI asara thAya nahi IMdravijaya. suMdara te paNa zA upagana, aMdhana AgaLa ArazI lAve' je gajarAja dise ati uttama, nirdhanane upayoga na Ave; markaTa kaMTha dha maNihAra, prahAra gaNI ati dUra phagAvyo; dharmakathA kahI mUrakha pAsa, badhiranI AgaLa zaMkha bajA. 21 manahara. eka bheLe bhAbhe mATe khetaramAM mALe caDhI, haraNane hAMke ane pakSIna uDADe che; jagalI janAvarane bahu bIvarAvavAne, thIra rahI pite eka thALI le bajAve che; eve same uMTa AvI khetaramAM khAvA lAge, bheLe bhAbha thALI ThekI tene bIvarAve che; tyAre be UMTa mAre mAthe te trabAbu gAje, kAle thALI che ke te lekhAmAM ke lAve che. dalapata. 22 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtA-adhikAra. (a'takALe sazu' nathI keinuM re)--e rAga. vidvAne ke mahu vaMthIre, buddhimAne patAve edha; sukhA khAtAM chatAM Teva nA TaLIre--Teka. "" kaika meNAM mAre muMjhAinere, teya TALye na vema virodha--dukhA. gahatyA kare gabharAInere, khALa raDA anI lAcAra ; thatAM khulluM phajetI thAyachere, teAya gAMje nahija gamAra. bALalagna ane bahu hAniyere, jhaTa Ave AyuSaneA aMta ; aLasAvI dhI ArAgyatAre, teya taMtI tarja nahi tata. ghara TaMTA ghaNA e kAraNere, nitya e thatuM nukasAna; toya veThe vipatti veTamiyere, nahIM mUke mithyA abhimAna, gharavakharI vecI dADA karere, pachI bhUkhe mare pastAya ; rAMDI rAMDa rUve nirAdhAra thaire, toya khaMdhI kare na kadAya. rIta AvI sa MsArI sudhAravAre, pADI pADI kAyA peAkAra ; tAya vinaMtI vallabhadAsanIre, nathI lakSe levAI lagAra. pariccheda. tathA vaLI (rAga upara mujaba ). pANI reDaye paththara nahi pIgaLere, maLyA kame kaThaNa kALamIMDha--Teka0 kaika mIThuM mIThuM khelI muA, jANe kAz kare kusa Mpa ; paNa nAvyAM kaLA manamAnatAMre, vaLI nAnye jAheramAM ja 5. gaDha dhIMgA vidyArave ve'anAre, tApa vinA tUTe na kAya ; sAma dAma bhede te bhedyAya nahia, krUDa pAkhI parAjaya thAya. jUnA sudhArA e saMpathIre, karyAM hallA karI cAheAma ; mama sthAne gALA gabaDAviyAre, ve'ma killA dhrujye jai joma. jIva ApyA jaMpalAvI jaMgamAMre, gayA soMpI ApaNane yuddha; hAra khAI paraMtu hAlamAMre, cUpa beThA vidvAna viSNudha. STi vacce calAvI caturAithIre, jANe amathA A jaMga patI jAya; kahI, vAryA, cAndrAne uchAchaLAre, paNa zAne zaThA samajAya ? ThAMTa mArI rAteA gAla rAkhavAre, pachI zeAdhyAja yukti upAya; ame sAthe rahI samajAvazuMre, dhIme dhIme sudhAro thAya," (4 26 dz "" ,, "" "" "" AAA . , pANI "" . "" .. 201 "" ,, : 23 24 5 26 27 28 29 30 31 3ra 33 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra0ra vyAkhyAna sAhityasa graha bhAga 2 ne. Aza krAMI ane kAMi. trAsathI?, paNa vinA trAse vaNasADa; vera tethI ghATu hAla hAlatuMre, aMge mADhe khame rajA. hAla phArasa ane e elanuMra, cAla evI khanI maI eka; zrama cADe sudhArA je thaze?, AvAmAMye vacana e eka ghaNI vAte yAheAma karavuM ghaTere, teja seje sudhArA thAya; vATa jotAM nIkara sa jananIre, kAma enDru ane na kadAya. * paDe jUThThAM thavuM je kAmathIre, temAM joIe haiye zUra hAma; paNa evuM nathI badhI pe'lamAMre, tAya khIe niMdAthI tamAma. hAya jene hiMmata yAheAmanIra, vaLI sAthe sa'sArI sAI ; teNe ThaMkI paDavuM ThAma ThAmathIre, vATa jIDI khAkI je joi. ghaNA sehelA sudhArA thai zakere, rAhu jovI ghaTe zuM Aja ; vaizya jAtI vallabhadAsa vInavere, hAla banatI karI te kAja, temaja garamI. nahi caDe nahi caDe nahi caDere, kadI pAvIne pAneA nahi caDe; urdunuM esaDa nahi jaDere, kadI pAvIne pAneA niha caDe--Teka. uMTa AgaLa jai thALI vagADe; jANe khIce raNakAvaDaeNre; paNa thaDake nahi eka rUMvADuM, mAthe trAMbALu gaDagaDere. pAye paDI pAghaDI utArI, rUvA bhale sukha rAMkaDaeNre. pAse jai pAkAra karA paNu, puDha pherave te tAkaDere; jIbhA joLI karI vecA sopArI, kero " evA bahu AthaDere." riddhi siddhi samRddhi ghaTIne, bhale bhAre pIDA paDere; khALa mare teA bhale mare paNa, paDe navA ghATa nahi gharere. kuDAM kalaMka nathI DaravAnA, zAstraviddhatA nahi naDere; dharma adhama vicArI jue zida ! Dare nahi pApamAM paDere sAMbhaLI kALajAM kabula kare paNa, hoThe hakAra na AvaDere; kaLajuga kAraNa gaNI kaheche, TaLe nahi lakhyuM AMkaDere ? meNAM mArA mara teya Dage nahi, joDA rUpaka mara rAgaDere; dila daIne vAta purI zuNe nahi, caDayA vaMToLIye vAvaDere. DhALA DhaLyA evA DhaLyA prathamathI, eke navuM nahi nIvaDe? ; ezI gayAM marIyAM samazerane, zatru mare nahi evagere. pANI "1 99 99 .. ,, wr ,, dd . ,, " dd . 34 ', 39 ,, .. muThThI 40 33 . ama "" 41 39 HH : 35 32 37 38 39 42 43 44 45 46 47 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricache. kutA-adhikAra.. virya vinAnA nero napuMsaka, retala dukha dekhI raDere; DAyuM mANasa ThakarAI kare che, lAyarI ThekIne laDere. enI AMkhe dekhe DIMDavANuM, karavejA kahIne vare; Ape gaDagaDiyuM gAMDA gaNIne, bahu belyAthI bagaDere. "meTuM mAthuM zuM tere lAvyo che," nAta sAme zuM caDabhaDere, vide vallabhadAsa muA manuSyane, kayAMthI zarAtana sAMpaDere. che para te pramANe- (hari bhajana vinA-e rAga.) zuM kAna nathI? kema nathI sAMbhaLatA samajI sAnamAM? kahi kahi thAkyA. te paNa jAye poka mukI jaI ranamAM--Tekao mukha zaMkha vagADa zabda thaye, bahere kahe "tAre bApa juo, hADakAM karaDIne Ama mue?" zuM kAma nathI 51 cale haThathI avaLI rahe, jANine sudharavA nA cAhe, kahe "tama baktA hama sunatA he?" sudhArAne kahe kudhAre, sAmAM bAMdhyAM che hathiAre, de paMkti bahAra taNe DAre, pite potAnuM kare bhuMDuM, bhari rAkhyuM ke taNuM kuMDuM, kaI jotuM nathI utarI uMDuM, pUchIe te saMzaya kApe nahi, prati uttara sAme Ape nahi, sAcuM khoTuM mana mApe nahi, je bele tenI samAdhAnI, paNa Ate jana UMcAM rAnI, hAthe karine veThe hAni, uhunuM osaDa kAMI nathI, joyuM meM manamAM khUba mathI, vaidenI paNuM muMjhAya mati, kahe upamAmAM kahevA kevA, uMghaNazI kuMbhakaraNa jevA, haThilAne eja paDayA hevA, jAgo jAgo jhaTapaTa jAgo, zida bhramaNathI bhaDakI bhAge, pachi te zuM luTAze nAge, nita nita bahu nANuM nAse che. dhIme dhanavAne ghase che. pariNAma jayakara bhAse che, Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 vyAkhyAna sAhityasaMgraha- bhAga 2 je. aSTama vAge che sudhArAnA DaMkA, senApati bahAdura baMkA, zANuM tuM zIda kare zaMkA, zuM kAma nathI. 61 dAma ghama ghama paDaghama vAge che, jedhA zarIra zura jAge che, bhrama senA bharUra bhAge che, "nukasAna haze ene thAze, baMdA te ghI khIcaDI khAze, paNa satyAnAza jarUra jAze, je nahi mAno mArI zikSA, te pachI levI paDaze dIkSA, nahi peTa bharI zakaze bhikSA, si saMpata seje nAza thaze, bhara jobanamAM mardo maraze. DAM varSaja have banaze, e thaI jaze tIyAM jana badhA, strI sAtanI jaze bALa jadA, viza varSanI raheze AvaradA, bhukha vaDakAM thAtAM bhayabhArI, thaze mahine mahiM mArAmArI, pachI taija gayAM vaLaze vArI, nAmarda upara nRpa julama kare, kaMkAsa kusaMpa dareka ghare, ajJAnathi AMkhe AMsu bhare, lAge kaMgALe kepha karyo? kAM durbhAgye nija divasa , nahi te A Agrahu zIda che, che bALa bhaNelI chupI senA, ghA jhaghaDe gharamAM jenAM, paNa kAna udhaDatA nathI ene, bApA huM pAya paDuM uThe, Agraha che Apa taNe jUTho, samajyA vaNa phekaTa zida rUThe, mAre na kuhADe nija pagamAM, sai pote pitAnI vagamAM, sudharI jaza lhAve lyA jagamAM, bahu zarA bAbu baMgALI, dakSiNiye paNa buddhizALI, tyAM paDe sudhArAnI tALI, sanI pAchaLa che gujarAtI, ALasu bheLI bhaDakaNa chAtI, abaLA AgaLa bahu udhamAtI, duHkha dekhI phekaTa zIda rU? kAraNa zodhI saMdeha khuo, vallabhanI vAta vicArI juo, mubedha ciMtAmaNi-- valalabhadAsa pipaTa, - - - - - - Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ # - * * * * * * * * * * * * * paricacheda. kazrotA-adhikAra | gADuM gagaDAvanAra mANabhaTTa ane bhUkha tA. sItAnuM haraNa thayuM te pAchuM mANasa thayuM ke nahi? eka gAmaDAmAM mANabhaTTa rAmakathA vAMcato hato te sAMbhaLavAne gAmanAM leke marada ane orate AvatAM hatAM. mANabhaTTa lAMbA rAgaDA tANI mANanA bhaNabhaNATa avAja vacce gAte hatA, te kaIne samajavAmAM Ave ne keInA samajavAmAM paNa na Ave. vaLI tenuM vyAkhyAne kare te mAMhe saMskRta kaThina zabdo evA vAparate jAya ke teno artha pote paNa vakhatapara bhAgye ja samajate hoya? te pachI sAMbhaLanAra garIba gAmaDIAne ze Azare rahe? eka vakhata kathAmAM sItAnuM haraNa thayuM ema vAta AvI. e sAMbhaLI sau arara karavA lAgyA. keI samaju hatA teo kahetA ke are! duSTa rAvaNe khoTuM karyuM, jagatanI mAtA je sItA tenA tarapha kudaSTi karI, enuM bhuja thaze, paNa eka kaNabI sAMbhaLIne tAjuba thaye ke, mALuM, Ate bhuMDuM thayuM, sItA mAtAne mAthe bahu duHkha paDayuM te ApaNuM zA bhAra? are ! sItAnuM haraNa thayuM te pAchuM mANasa kevAre thayuM? mALe jAnavarane avatAra bhuMDe te khare!. e rIte sItAnuM haraNa thayuM te pAchuM mANasa thayuM ke nahi e saMbaMdhI manamAM vicAra thavA mAMDayA tethI te pUchavAnI AturatA ghaNI vadhI; eTale ubhe thaI kahevA lAgyuM ke, "mahArAja! tame sItAnuM haraNa thayAnuM kahyuM te to ThIka, paNa te pAchuM mANasa thayuM ke nahi ?" AthI sAMbhaLavA bhegA thayela samajao khaDakhaDa hasI paDayA. pachIthI mANabhaTTa haraNanA ane khulAse batAvyuM tethI kaNabI samajIne besI rahyo. dANa kathA-vArtAomAM tenA kharA artha ane hetu kahenArataraphathI kahevAmAM ane samajAvavAmAM AvyAvagara leke kevA avaLA artha samaje che e A vAta batAvI Ape che. te kahenArAoe dhyAnamAM levA jevuM che. tera kAThIyAnA nAma kahe che. 1 gurU pAse jAtAM ALasa Ave te ALasa kAThIye. 2 putra kalatre vITa rahe tethI gurU pAse javAya nahi te meha kAThIye. 3 gurU kAMI khAvA Apaze nahi, je dhaMdho karazuM te khAzuM ema ciM tavI na jAya te avinaya kAThIye. 1 haraNa jAtanuM jAnavara thaI gayuM ema eka artha thAya ne bIjo artha laI javuM thAya. 2 kautukamALA. 7 zrIpAlarAsa, Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 . aSTama 4 mahaTAi manamAM rAkhe, je keNa sarvane page lAge te abhimAna kAThIye. 5 gurU AgatA svAgatA na kare, belAve nahi, dharmalAbha na Ape mATe javuM nahi te krodha kAThIye. 6 pramAdamAM bharyo rahe te pramAda kAThIye. 7 rakhe gurUpAse jatAM kAMI paisA kharacavA paDe evI kupaNutA rAkhe te kRpaNa kAThIye. 8 bhaya rAkhe te bhaya kAThIye. 9 zekane ge na jAya, te zeka kAThIye. 10 ajJAnatAne lIdhe gurUpAse na jAya te ajJAna kAThIye. 11 vikathA karavAmAM tatpara paNa gurUpAse na jAya te vikathA kAThIye. 12 gurUpAse jatAM mArgamAM ketuka jovA ubhe rahI jAya, te ketuka kAThIye. 13 viSayamAM e rahe tethI gurUpAse javAya nahi. mATe te viSaya kAkI jANave. upara pramANe tera kAThIyAnAM nAma kahyAM. AvA kAThiyAone zAstranA upadezane lAbha kyAMthI maLe? katA eTale zubha zAstra samajavAnI jene samajutI nathI athavA suzAstra ke gurUupadeza zravaNa karI temane avaLo upayoga karavAno AraMbha kare che ane zAstra tathA gurUupara aghaTita ALa caDAve che mATe tema nahi karatAM gurU tathA zAstraupara pUrNa zraddhA rAkhavI ane temanI salAha pramANe cAlI katAmAM kathela apalakSaNa tajavAM ema samajAvI sutA kevA hoya tetarapha dhyAna kheMcavA A kutA adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. -7 suzrotA-virAra. * huM ka tAnAM lakSaNanI sAmI bAjunAM uttama lakSaNavALo purUSa sutA Bjha kahevAya che. upadezanI asara tene tarata thAya che ane tethI te patAnA kalyANanA mArgane paNa tarata pakaDe che. tethI tenA saMbaMdhamAM saMkSepathI varNana karavAmAM Ave che. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parijha. - ---- - kutA-adhikAra. ' suzrotA kevA heya tenI samajutI. dohA. zIza dhuNAve camakiye, remAMcita kare deha : vikAsata vacana vadana mudA, rasa diye zrotA teya. jANuja zrotA AgaLa, vaktA kaLA pramANa; te Age ghana zuM kare, jema gaNela pASANu. zrI pAlarAsa, manahara ghana taNe ghera suNI mora bele jera karI, svAtitaNA biMdu zIpa jaDapathI jile che; prabhAkara prabhAvaDe padma prakulita thAya, caMdra caMdrikAthI khuba kumudinI khIle che; camakathI jema lehu caMcala tarata thAya, sugaMdhane sagha jema samIra hari le che: kahe dalapata tema kavitAnA zekhI jana, kavitA suNune sAra sarva samaji le che. 27, dalapata. * sArA graMthanuM zravaNa karavuM ane zravaNa karyA bAda manana karavuM paDe te bedha mujaba vartana karI batAvavuM ke jethI tenI asara kuTuMbane tathA mitramaMDaLane paNa thAya e jenuM kartavya che te sutA adhikArI kahevAya. ASASasaskikkek : bodhivAra. -- che bhavI jIva sutA hoI zake che paNa je manuSya agya che tene hijaDa ghaNA prakAre samajAvavAmAM Ave te paNa te sarala thatA nathI jema paththara pANIthI bhIMjAte nathI, lavaNa sAkara bane nahi, viSa amRta Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 vyAkhyAna sAhitya sagrahu bhAga 2 jo. ama thAya nahi, tema aAgya mANasa cegya pAtra banI zake nahi te samajAvavA A adhikAranI jarUrIAta mAnI che. ayAgya mANasane bAdha na ApavA. na anuSTupa (3 thI 6). * upadezo na dAtavyo, yAdRze tAdRze nare / carca vAnamUyeLa, mudde nivRSTIkRtam / ? // jevA tevA manuSyane bedha na karavA kAraNake vAnara nAmanA mUkha prANIne upadeza karavAthI je sugharI nAmanA pakSInuM sundara ghara nAza pAmyuM. 1. vAnaraprati sugrahI (sudharI ) nA upadeza dvau hastau dvau ca pAdau ca dRzyate puruSAkRtiH / zItena kampase mUrkha, gRhaM kiM na karoSi hi // 2 // eka divasa cAmAsAnA divasamAM sugharI peAtAnA mALAmAM beThI hatI tyAM eka vAnare TADhathI kaMpatA kaMpate te jhADanI nIce Avye tene joi sArI elI ke he mUkha vAnara! be hAtha tathA be paga tane che tema tArI purUSanA samAna AkRti (AkAra) dekhAyache, te paNa TADhathI tuM kaMpI rahyA che eTale tuM samartha che chatAM ghara zA vAste karatA nathI ? 2. sugRhImati vAnarane javAma. sUcImukhi durAcAre, raNDe paNDitavAdini / samartho gRhArambhe, samartho gRhabhaJjane // 3 // te kasyApi . he rAMDa sughari! tuM sAyanA samAna mukhavALI durAcArI ane paMDitAnuM abhimAna dharAvanArI che. (paNa have tuM tArA vacananuM phaLa cAkha) kAraNake huM ghara banAvavAne te asamartha chuM paraMtu ra bhAMgavAne samartha chuM (ema kahI te vAnara.. mUkhe mUrkhAne upadeza karanArI sugharInuM mALArUpI ghara teDI nAkhyuM ). 3. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che, kutA-adhikAra. 209 guNahInane Adara karavA chatAM paNa tenI hInatA maTatI nathI. adhaH karoSi ratnAni, manI dhArayase tRNam / doSastavaiva jaladhe, ranaM ranaM tRNaM tRNam // 4 // he samudra! tuM ratnane taLIye rAkhe che, ne tRNane tArA mastakaupara rAkhe che. e tAre ja deSa che. kAraNake tethI rananI kiMmata ghaTavAnI nathI ane tR nI kiMmata vadhavAnI nathI. eTale rasa te ralaja rahevAnuM ne tRNa te tRNaja rahevAnuM che. arthAta duSTa janane sAre adhikAra ApavAmAM AvyuM hoya te paNa te pitAnI svAbhAvika duSTatA tajato nathI, te pramANe sujanane kaDhaMgI sthitimAM rAkhyuM hoya, paNa te pitAnI svAbhAvika sujanatA tajato nathI. 4. tathA- maNilaThati pAdeSu, kAcaH zirasi dhAryate / yathaivAste tathaivAstAM, kAcaH kAco maNirmaNiH // 5 // - paganA ghareNumAM jaDela maNi rajamAM ALoTe ne mastakanA ghareNAmAM jaDela kAca puSpanA hAranI sAthe mastakaupara vihAra kare, e bhale tema rahe paNa kAca te kAca ne maNi te maNija che. 5. dhULanA saMsargathI hIro kiMmatamAM ghaTato nathI. malotsarga gajendrasya, mUrdhni kAkaH karoti cet / kulAnurUpaM tattasya, yo gajo gaja eva sH||6|| gadranA mastaka upara kAgaDe je carake te temAM kAgaDAe te pitAnA kuLane zebhe evuM karyuM (arthAta kAgaDe pitAnI halakAI batAvI.) paraMtu hAthI te hAthIja rahevAne (tenI pitAnI kAMI mahAna zakti ghaTatI nathI.) 6. pratApaja sarvatra samartha che. bandhanastho hi mAtaGgaH sahasrabharaNakSamaH / api svachandacArI zvA, khodareNApi duHkhitH||7|| hAthI kadAca saMkaLAyela hoya te paNa hajAre jenuM pAlana poSaNa karavAne zaktimAna che paNa pitAnI marajI mAphaka pharanAre kutare pitAnuM paNa peTa bharavAne zaktivALa nathI. ane te duHkhI thayA kare che. 7. 27 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. madhyama vaLI guNairgauravamAyAti, nocairAsanamAsthitaH / pAsAdazikharastho'pi, kAkaH kiM garuDAyate // 8 // guNavaDa moTApaNuM Ave che, paNa uMcA Asana para beThAthI guNaprazaMsA prApta thatI nathI. kAgaDe mahelanA zikhara para beThe hoya te paNa zuM te kAMI garUDa kahevAya? 8. svabhAvathIja nIca hoya te kyAMthI sudhare? durjanaH sujano na syAdupAyAnAM zatairapi / apAnaM mRtsahasreNa, dhautaM cAsyaM kathaM bhavet // 9 // subhASitaratnabhANDAgAra. seka upAye karavAmAM Ave te paNa kadi durjana sajjana thatuM nathI. kAraNake hajAravAra mATIthI dhue te paNa gudA, mukha thAya nahi. 9. ayogya manuSya tathA kutarAnI pUMchaDInI samAnatA. 'zA (20-22). yasya na sahajo bodhaH, purataH kiM tasya bhaassitaibhubhiH| nalikAdhRtamapi satataM, na bhavati saralaM zunaH puccham // 10 // je manuSyane saheja jJAna paNa nathI tenI AgaLa bahu bhASaNa karavAthI paNuM ? kAraNake (vAMsanI) bhUMgaLImAM hamezAM rAkhavAmAM AvyuM hoya tepaNa kutarAnuM pUchaDuM zuM sarala (pAMsaruM) thAya che ? athata kutarAnAM pUchaDAne kaI paNa vata jema vakratA choDAvI zakatA nathI tema mUkhanI AgaLa kaI sabaMdha kAma karI zakatA nathI. 10. kusthAnamAM mahA purUSone bodha paNa niSphaLa thAya che. vihitaH satAmabhUmau, mahatAmapi bhavati niSphalo yatnaH / vrajati rasAtalamambho, jaladena marusthalInihitam // 11 // sUktimuktAvalI. kusthAnamAM karAyela mahAna satpurUSanA yata paNa niSphaLa thAya che, daSTAnta e che ke, varSAde marusthalI (mAravADa) mAM nAMkheluM pANI rasAtaLa (pAtA Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paf kamalA adhikAra ho. La) mAM cAlyuM jAya che, eTale jamInamAM TakI zakatuM nathI tema mUrkhamAM karelA bedhanI sthiti jANavI. 11. tathA- rathoddhatA. bodhito'pi bahusUktivistaraiH, kiM khalo jagati sajjano bhavet / snApito'pi bahuzo nadIjalaigardabhaH kimu hayo bhevatkacit // 12 // subhASitaratnabhANDAgAra. suMdara zabdothI baMdha karela khaLa purUSa zuM sajajana thAya? (athatu nahi.) tema e banela dAkhale paNa jagatamAM nathI kAraNake gaMgA Adi ghaNu nadInA jaLathI gardabhane snAna karAve te paNa te kAMI gheDe banato nathI. 12. durjana pitAnI prakRti badalate nathI. vaMzastha. na TiTibho gacchati haMsalIlayA, na vAyasaH kUjati kokilakhanam / yavAH prakIrNA na bhavanti zAlayastayaiva nIcaH prakRti na muzcati // 13 // bhUmuiwAvI. TIMTeDe haMsanI cAla cAlI zakatuM nathI. kAgaDe keyalanA je svara belI zakti nathI, vAvelA cava (java) zALa (jemAMthI cokhA ane te dhAnya) samAna thatA nathI. tevI rIte ja nIca purUSa pitAnI prakRti (svabhAva) ne choDatuM nathI. 13 ADaMbaranI niSaphaLatA. puSpitAgrA. ibhaturagazataiH prayAntu mUDhA, dhanarahitA vibudhAH prayAntu padbhayAm / girizikharagatApi kAkapaGktiH , pulinagatairna samA hi rAjahaMsaiH // 14 // rAparapaddhati. mUDha purUSe hAthI ke ghoDA upara besIne AvajAva kare ne vidvAna purUSa dhana nahi hovAne lIdhe pALA cAle tepaNa mUkha vidvAnanI tulanAmAM Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. aSTama AvatA nathI, kAraNake girinA zikhara upara beThela kAgaDAo kAMI jaLAzayane kAMThe rahela rAjahaMsanI tulanAmAM AvatA nathI. 14. uce rahevAthI kAMi uttamatA gaNAtI nathI. vasati (phaka thI 27). nAzcaryametadadhunA hatadaivayogAduccaiH sthitiryadadhamo na mahAnubhAvaH / rathyAkalaGkazatasaGkarasaGkulo'pi, pRSThe bhavatyavakaro na punarnidhAnam // 15 // hata (duSTa) daivanA rogathI hamaNAM je adhama manuSya che te ucca sthitine bhegave che ane mahAna anubhAvavALA purUSa ucca sthitine bhegavato nathI, paNa temAM kAMI Azcarya nathI. kAraNake seMkaDo kalaMka ApanArA kacarAthI vyApta e ukaraDe paNa pRthvInI pIThapara rahe che eTale ucA rahe che, ane dhanane nidhi pRthvInI pITha para rahetuM nathI eTale ke pRthvInI aMdara-nIce rahe che. arthAt uce rahevAthI kAMI ukaraDo uttama gaNAtA nathI. 15. ADaMbarathI uccatA prApta thatI nathI. AbaddhakRtrimasaTAjaTilAMsabhittirAropito mRgapateH padavIM yadi zvA / . mattebhakumbhataTapATanalampaTa sya, nAdaM kariSyati kathaM hariNAdhipasya / / 16 // . pitAnI kAMdha upara banAvaTI kezavALInA jhuMDavALa kUtara kadAca bahaMkI gayela siMha jevA bhAse paNa madanmatta hAthInA gaMDasthaLa =DavAnA svabhAvavALo je siMha tenI gajanA kevI rIte karI zake ? 16. prArabdhanI prabaLa sattA. siMho balI giriguhAgahanapravAsI, vAsodare vasati bhUmibhRtAM biDAlaH / no pauruSaM kulamapi pracurA na vANI, daivaM balIya iti muzca sakhe vissaad||17|| kumAvatAralAmAjhIra. he mitra! baLavAna siMha vikaTagiri guphAmAM rahe ne bilADe rAjAonA mahelamAM vase, emAM purUSArtha, kuLa ke vidvattA baLavAna nathI, paNa temAM prAradhvaja baLavAna che, ema mAnI kheTha kara nahi 17. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricheda. kutA-adhikAra. dekhAvathI ke vRthA anukaraNamAtrathI guNavAmAM gaNanA thaI zakatI nathI. ririLI. ubhau zveto pakSau carati gagane'vAritagatiH, sadA mInaM bhuGkte vasati sakalaH sthANuzirasi / bake cAndraH sarvo guNasamudayaH kizcidadhikoH,. TLA sthAne mAnyA naravara na tu sthAna hatA. 28| ravirati, he uttama purUSa! (candramAMnuM eka pakSa dheluM che ane) bagalAne be pakSa (pAMkho) zveta che vaLI (candranI mAphaka) bagale vizrAma lIdhA sivAya AkAzamAM pharyA kare che. (candramAM jema mIna rAzine bhegave che tema) bagale. hamezAM mIna (mAchalA) nuM bhajana kare che, (ane candramA jema potAnI eka kaLA sahita sthANuM eTale zaMkara devanA mastaka upara bese che tema) bagalo caturAIthI sthANu eTale vRkSanA ThuMThanI upara bese che ema bagalAmAM candra saMbaMdhI tamAma guNone samudAya che. paraMtu tenA (candra) karatAM paNa kAMIka adhika guNasamudAya che. te paNa guNo sthAnamAMja mAnane pAtra thAya che paraMtu sthAnarahita guNe zobhatA nathI. 18. temaja- zArdUlavikrIDita (19 thI 21). nairmalyaM vapuSastavAsti vasatiH padmAkare jAyate, __ mandaM yAhi manoramAM vada giraM maunaM ca sampAdaya / dhanyastvaM baka rAjahaMsapadavIM prApto'si kiM tairguNai nIrakSIravibhAgakarmanipuNA zaktiH kathaM labhyate // 19 / / he bagalA! tAruM zarIra haMsanI mAphaka ta tathA svaccha che, tathA sarevarane viSe temanI mAphaka tAro vAsa che, temanI jema tuM maMda gatithI cAle che, tathA manahara vANI bole che, eTaluM ja nahi paNa haMsanI jema tuM paNa mauna dhAraNa karI zake che. te uparathI te mahAna haMsapadavI meLavI che mATe tane dhanya che, ema kahyAvinA cAlatuM nathI chatAM eTaluM te kahevuM paDaze ke Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhisiMgha, kalAne mAma e tArA sarva guNe vyartha che kAraNake pANuM ane dudha mizrita thayela hoya tene jUduM pADI nAkhavuM e svAbhAvika zakti tuM kyAMthI lAvIza? (arthAt ADaMbara tajI de). 19 vagathI jyAM tyAM ghusI jAya tethI kAMI halake manuSya uttama manuSyanI paMktimAM AvI zakato nathI. kAkA pakSabalena bhUpatigRhe grAsaM yadi prAptavAn , kiM vA tasya mahattvamasya laghutA pnycaannsyaagtaa| yenAkramya karIndragaNDayugalaM nirbhidya helAlavAllabdhvA grAsavaraM varATakadhiyA muktAgaNastyajyate // 20 // subhASitaratnabhANDAgAra. pakSa (pAMkha) nA baLathI kAgaDe rAjAnA mahelamAM kadAca bhejana meLave, tethI tenI mahattA ke siMhanI laghutA zuM thAya che! (arthAta nahi) (kAraNake yuddha tarIke nahi) paNa ramata gamatathI siMha, bahekI gayela hAthInA gaMDasthalane treDIne temAMthI nIkaLela kiMmatI metIne samUha, tene phakta eka keDInI kiMmatane che ema mAnIne tajI daI pote mAMsagrAsa meLave che, (arthAt baLavAna siMhanI tulanAmAM kAgabhAI AvI zakavAnAja nathI). 20. guNavAnuM hoya teja uttama sthAna para zobhe che. kiM kekIva zikhaNDamaNDitatanuH sArIva kiM sukharaH, kiM vA haMsa ivAnAgatiguruH kiM kIravatpAThakaH / kiM vA hanta zakuntabAlapikavatkarNAmRtasyandanaH, kAkaH kena guNena kAJcanamaye vyApAritaH paJjare // 21 // rAvarapati. kAgaDo kayA sArA guNavaDe kAMcanamaya (suvarNa) nA pAMjarAmAM rAkhele che? zuM meranI mAphaka caMdrikAvALA picchasamUhathI zebhatAM zarIravALo che? zuM menAnI mAphaka sArA svaravALo che? zuM haMsanI mAphaka suMdara evI strInI gatine gurU che? (eTale ke teNe haMsa gAminI strIone gati zIkhavI che?) zuM pipaTanI mAphaka paDhanAra che? athavA zuM ucharatA kekila pakSInI peThe karNAmRtane savanAra che? arthAt kAgaDAmAM keI guNa nathI. tethI te senAnA pAMjarAne lAyaka nathIja. 21. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - parivache, kutA-adhikAra 215 sArA guNavALAne saMga karyA chatAM nirguNa guNarahita rahe che. e vAMsalaDI, veraNa thaI lAgI tuM vrajanI nArane "rAga. e eraMDI, uttama saMge teM uttama guNa nava dharyA; rahI zelaDImAM, zelaDI zarakhA, guNa saMpAdana nava karyA-Teka. je vADImAM zelaDI vAvI, tujane paNa te sthaLa pAvI, te paNa tuM upajI kema AvI? e eraMDI. 22 tuM ucharI zelaDIne saMge, paNa raMgANuM jUde raMge, upa nahi mIThe rasa aMge; o eraMDI. 23 tame eka kuve pANI pIdhuM, benuM rakSaNa sarakhuM kIdhuM, nathI vizeSa tene kAMI dIdhuM; e eraMDa. 24 tane avalokIne Aja ghaDI. eka kahevata mAre cittacaDI, tArI jAtavinA nava bhAta paDI; o eraMDI. 25 sai jagat vade che je vANa, te jarUra meM sAcI jANuM, TharI tuM dAsI, te ThakarANI; e eraMDa, tene te tArI bahenapaNI, jUdI jUdI olAdataNI, mATe jaNAya jUdI rIta ghaNI; e eraMDI. 27 zelaDI saiphane lAge sArI, ene maLavA Iche naranArI, tenI AgaLa zI kIrti tArI; o eraMDI. 28 zelaDInAM saMtAno sArAM, lokone bahu lAge pyArAM, je kheLa dIvela dise tArAM; 'e eraMDI, thaI zelaDIne sarakhI mATI, paNa tArI meTAI te beTI, je che tujamAM kiMmata choTI; e eraMDI. 20 saje yukti tane samajAvAnI, khuba cIje Ape khAvAnI, paNa tuM tevI nathI thAvAnI; e araMDI. 31 zIkhAmaNa tujane zI daIe; jIbhe kahIne thAkI jaIe, nahi hitanI vAta dhare haiye; e eraMDa. 32 tAre zelaDI sarakhe saMga thayuM, paNa kuLane guNa tAro na gayo, tAre tene teja svabhAva rahyA; 1 e eraMDI. 33 gAI garabI eraMDI nAme, paNa artha judo che pariNAme, dIdhI zIkhAmaNa dalapatarAme; o eraMDI. 34 dalapatarAma, Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 vyAkhyAna sAhitya saMgraha bhAga 2 je Ama guNavAnuM guNavAnI sAthe ane nirguNa nirguNanI sAthe zebhe. #eka samaya bAdazAha kacerImAM birAjamAna thayA hatA te vakhate pitAne dUdhabhAI (dhAyamAtAne chekara) zAha hajura AvyuM tene zAhe premasaha pitAnA najIka besADI birabala pratye jaNAvyuM ke "A amArA dudhabhAI che ane emane eka nAnuM rAjya ApavA mATe irAde che. paraMtu te nhAnA rAjyamATe nhAnA birabalanI paNa ati AvazyakatA che tethI eka lhAne birabala pidA karI lAve." te sAMbhaLI birabale kahyuM ke je hakama nAmadAra?" bIje divase eka baLadane zaNagArI rezamI rasI gaLAmAM bAMdhI pote te baLadane derI kacerImAM AvyuM te joI bAdazAhe Azcaryayukta thaI pUchayuM ke "A zuM? ane mArA dUdhabhAI mATe nhAne birabala zodhI kahA ke nahi?" te sAMbhaLI birabala belyo ke "jI sarakAra? hAjara che, ApanA dudhabhAImATe mAre ja dUdhabhAI laIne Avyo chuM te nihALe." ema kahI baLadane dekhADe tyAre zAhe kahyuM ke "tamAre dUdhabhAI baLada zI rIte thAya?" tyAre birabale kahyuM ke "nAmadAra! A ApanA dUdhabhAI zIrIte thAya? bAdazAhe jaNAvyuM ke "emanI mAnuM chuM dUdha pIte hite tethI amArA dUdhabhAI che?" tyAre birabale harSa sAthe jaNAvyuM ke "huM paNa A baLadanI mAnuM ja dUdha pII meTe thaye chuM mATe A paNa mAre dUdhabhAI kema na kahevAya?" te gUDhArthavALe javAba sAMbhaLI bAdazAha manamAM harSayukta thaI cupa thaI rahyA. kAraNake birabale mamamAM jaNAvyuM ke meTA lekenI barebarI halakA lekethI kadI paNa karI zakAya nahi mATe ApanA vicAra ati uttama che tadapi adhikArIneja adhikAra egya che tema birabala ApanAja darabAramAM zebhe. AvI vArtAmAM chupI yukti rahelI hatI tethI zAha manamAM samajI birabalanI yukti vakhANavA lAge. jema aMdha AgaLa ArasI, samudramAM svAti nakSatravinAnI vRSTi, arayamAM rUdana, badhira AgaLa gAyana, ajIrNanA regIne subhejana, kSAra jamInamAM bIjanuM vAvetara ane jAgRta thayA pachI svama kathA niSphaLa che tema ayogya-abudhaprati sarva zrama vRthA che ema samajAvI cAgyAyegyatA adhikAratarapha dhyAna kheMcavA A ayogya adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. * bIrabala bAdazAha. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 paricacheda, gyAegyatA-adhikAra - pothAyogyatA-pira. - uo chachuM. A che ja ane je padArthamAM jevI cagyatA hoya che tevI yogyatAvALA prAche kahI NIne upayogI thAya che. jemake sAkara pite uttama gyatAvALI che paNa gadheDAne te khavarAvavAmAM Ave te tenA prANa harI le che tema siMhaNanuM dUdha siMhanA baccAMne ja pace che ane suvarNanA pAtramAM rahI zake che. paraMtu tethI bhinna evA anya trAMbA vigerenA vAsaNamAM nAkhavAmAM Ave te tene treDI nAkhe che vagere bAbatanuM digdarzana karAvavAsArU A adhikAranI zarUAta kara vAmAM Ave che. guNI asthAne zobhe nahi. anuSTup. alaGkAropyalaGkartumalaM sthAne niyojitaH / .. thi rahyA che, te na tu po ? . alaMkAra (ghareNuM) je cogya sthAnamAM paherela hoya te te manuSyane zaNagAravAne ati samartha thAya che eTale muktAphala vagerenA hAraze ane puSpanI mALAo kaMThamAM dhAraNa karI hoya te zobhA utpanna kare che paraMtu pagamAM dhAraNa karavAmAM Ave te zelI zakatI nathI eTale sthAnarahita keI uttama padArtha zobhate nathI e bhAva che. 1. enukULa padArtha maLavAthI guNInuM prakAzavuM. mAryA (2-2). cUtAGkarakavalanato, na tu kAkaH kokilaH svanati caaru|| yogyasya jAyate khalu, hetorapi netarasya gunnH||2|| AMbAnA meranA aMkuranA bhejanathI keyala sundara madhura dhvani kare che. paraMtu kAgaDe karI zakatA nathI eTale (uttama padArtha vagerenA) kAraNathI paNa cagya manuSyane nakkI guNa utpanna thAya che paraMtu ayogya manuSyane kAMI tenuM phaLa maLatuM nathI. 2. 28 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ama * nAma vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 je. ayogyanA samAgamathI kheda. yadyapi na bhavati hAniH, parakIyAM carati rAsabhe drAkSAM / asamaJjasaM ca dRSTvA, tathApi naH khidyate cetaH // 3 // sUrimuvI . gadheDe bIjA manuSyanI prAkhane carI rahyA che eTale ke (ApaNane kai jAtanI) oTa nathI paraMtu A bannene samAgama agya che eTale gadheDe nIce prANI che ane drAkSA uttama prakAranuM bhakSaNa che. ema joIne citta kheda kare che. 3. bhavyAtmA sAragrAhI che. upajJAti. mukhAyate tIrthakarasya vANI, bhavyasya jIvasya na cetarasya / mukhAyate sarvajanasya megho, yavAsakasyaiva sukhAyate na // 4 // rAthaSi. ' tIrthaMkara bhagavAnanI vANuM uttama jIvane sukharUpa thAya che ane nIca manuSyane te sukharUpa thatI nathI tyAM daSTAMnta Ape che ke-varSAda sarva janasamAjane sukharUpa thAya che paraMtu javAsA nAmanA ghAsanA choDane te sukharUpa thato nathI eTale bIjI vRkSo varSAda AvavAthI navapallava thAya che tyAre . javAse sukAI jAya che. 4. rasIle rasa jANe che. vasantatilakA. vakturvizeSamadhurairvacanamapaJcaizcittaM bhinatti rasikasya na cetarasya / pIyUSapUraracitairapi candrapAdai candrakAntamaNayaH khalu te dravanti // 5 // tti muvichI. vaktA purUSanA vizeSa madhura evAM vacananA samUhathI rasika (rasa) purUSanuM citta bhedAI jAya che eTale zravaNathI pIgaLI jAya che paraMtu mUkhanuM nahi. kAraNake amRtanA pravAhathI racAyela evA candranAM kiraNe che tenAthI je caMndrakAnta nAmanA maNio che te dravIbhUta thaI jAya che eTale pIgaLIne pANI thAya che paNa bIjA patharAmAM tenI asara thatI nathI, 5. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * ldnyh nqshh thrn `lt yn rnnml@ ydkhl mwth bh pati A jagatamAM nirdoSa tathA delavALI vastu jovAmAM Ave che mATe mane nuSya pote AgaLa vadhavA mATe pitAnA jevI nirdoSa vastu sAthe prIti bhAva rAkhave ke jethI ApaNane agya (nirguNa vastuna) ne saMga thAya nahi. e dhyAnamAM rAkhavA sUcanA karI A gyAyegyatA adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. - zrAvada-vivAra. 4 gratA ane agyatA batAvyA pachI temAMthI agyanuM vadhAre spaSTa varNana karavA mATe temanA tarapha IzAro karyo che. keI ema kaheke huM sAcuM bela nathI tema cupa rahetuM nathI te te jUThuM bole che ema siddha thAya che. te pramANe je mANasa potAnI egyatA na sAcave tathA suzrAvakanA niyama na pALe te kuzrAvaka-zrAvaka vargamAM dhUtAre che ema mAnavuM. zravaNamAM DhAMgI. mA (1 thI 4). usmRtta mAyaraMtavi Thavati appa susAvagAtammi / te sadda roraghatthavi tulaM ti sarisaM dhaNADhe hiM // 1 // je purUSa jinasatranuM ullaMghana karI pote zreSTha zrAvaka che, e je dAve kare che, te kaI kaMgALa hovA chatAM dhanavAnane ADaMbara kare tenA jeche. 1. dharmane nirNaya nahi thavAthI thatI hAni. kivi kulakammami rattA kivi rattA shuddhjinnvrmyiimm| iya atarammi picchaha mUDhA gaM yaM Na yANaMti // 2 // je manuSya potAnA kuLamAM rahelA mukhya mANasane joIne te pramANe dharmAcaraNa kare che, kadAca mukhya mANasa koI kAraNane anusarIne dharma choDI de che to te paNa svadharma tajI de che; mATe je nirNaya karyA pachI svadharma Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A vyAkhyAna sAhityasaMgraha "bAya phna Am svIkAravAmAM AvyAM hoya te te mANasa game tema thAya paNa zuddha dharma tajatAja nathI. te kAraNane lIdhe AcArya nA upadeza grahaNa karavA ne jinazAstrAnusAra deva, gurU tathA dharmane jANI lai dharmAMne dhAraNa karavA e ThIka che. ra. gharanA agresara upara dharmanA AdhAra, jogikusAmI saMto micchataroyaNaM kuNai / ' te sayalovi vaso parikhitto bhavasamuddambhi // 3 // jo gRhapati ke kuTuMbapati mithyAtva upara prIti rAkhe athavA temanI prazaMsA kare te samajavuM ke samasta kuTuMba saMsAramAM DUbyuM ; kAraNake mukhya mANasanuM jenA taraph valaNa heAya te taraph sava kuTuMba prIti rAkhatuM rahe che. mATe mithyAtvInI aMza mAtra paNa prazaMsA karavI nahi. 3. khAlI hAthe Avavu" ane khAlI hAthe javuM. kiM sovi jaNaNijAo jAo jaNaNINa kiMgao buddhiM / jaI miccharao jAo guNesu taha maccharaM bahaI // 4 // manuSya janmanuM phaLa tA e che ke jinAgamanA abhyAsa karI mithyAtvane tyAga karavA ane guNaneA aMgIkAra karavA, paNa jeNe A pramANe nathI karyuM te mANasa manuSyajanmamAM nahi janmyA barAbara che. 4. je samajaNamAM taphAvata, te mithyAtva athavA kAMkSA mADunI. micchattasevagANaM vigdhasayAIpi baMti No yAvA / vigdhalambhavi paDie didhammANa ya bhAMti // || devAdikanI sevA karavAthI hajAro viA Aveche, te khakhatamAM mukha` lekA kAMi paNa gaNanA karatA nathI, paraMtu koi dharmAtmA zuddha dharmasevana kareche ane te viSayamAM pUrva karmanA uddayathI kadAcit vinna utpanna thAya te aNasamajI kahe che ke dharmsasevAthI A viSra AvyuM e viparIta buddhi samajavI ane eja mithyAtvanuM mAhAtmya samajavuM. pa jyAM kugurUnA saMga, tyAM buddhinA bhaga is generye mAridiM jnniyjnnmohaa| sudhadhammADa ziUNA calati bahujaNapatrAho || 6 || Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 wwwwwwwwkhya kendra kubAvaka-adhikAra : A duHkhakAraka pAMcamA ArAmAM ghaNuM AcArya tathA gurU paNa guNa rahita jovAmAM Ave che ane teoe jagamAM eTalI badhI avidyA-mAyA phelAvI che ke jene lIdhe buddhizALI manuSya paNa svadharmamAMthI calAyamAna thaI jAya che te bheLA jIva gADarIyA pravAhanI peThe phasAI jAya e Azcarya jevuM jaNAtuM nathI. 6. amRtamAM jhera. ahimANavisoyasamatthaM yaM ca thubaMti devaguruNo ya / tehipi jai mANo hAhA taM puvvaducariyaM // 7 // * arihaMtAdi vItarAganI sevA, pUjA, bhakti, stuti karavAthI mAnAdika kaSAyanI maMdatA (kSINatA) thavI joIe paNa tene badale ke manuSya kaSAyane poSe che eTale huM baDe bhakta chuM tathA me jJAnI chuM, tema mAre tyAM moTuM maMdira che ema kahenAre kharekhara abhAgIo jIva che ema mAnavuM. 7. samajaNamAM phera, tene lIdhe sabhyatvanI kuprApti, sAhammiAu ahio bandhusuppAisa jANaaNurAo / tesiM Na hu sammattaM viNNeyaM samayaNIie // 8 // sAdhamI bhAIo upara jene zatrutA che ane baMdhu tathA putrAdika upara anurAga che tene siddhAMtanA nyAya pramANe samyakatva prApta thayuM nathI ema mAnavuM 8. tathA- ego suguru egovi sAvago ceiyAi vivihANi / tatya ya jaM jiNadabbaM parapparaM taM e vicaMti // 9 // 3paherAsiddhAntotrama. kaI jIva (zrAvaka) caitya (jena derAsara) mAM bheda mAnIne kahe che ke A maMdira mAruM che, ane te maMdira bIjAnuM che, AvA paraspara virodhathI pite bhakti karato nathI tathA tene jIrNoddhAra paNa karI zakatuM nathI tene mithyAtvI kahe, kAraNake (zuddha) dhamanI A rIti nathI. 9. zakyastrIrUpI zrAvaka . thA chigvedI, pAyarasTiyAna ni purA saDho savattikapo, sAhujaNaM taNasamaM gaNai // 10 // Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ve vyAkhyAna sAhAsagraha bhAga 2 e ma je (zrAvaka) stabdha thai chidra jotA rahe, bhUlacUka vAravAra gAyA kare, te zAkyastrI samAna zrAvaka jANavA. te sAdhuene tRNu tulya gaNe che. 10. caMcaLa ghvajArUpa kuzrAvakanI gaNatA. pavaNeNa paDAgA iva, bhAmijjai jo jaNeNa mUDheNa / aviNicchiya guruvaraNo, so hoi paDAiyAtullo // 11 // je pavanathI halatI dhajAnI mAphka mUDha janeAthI bharamAI jAya vacanapara apUrNa nizcayavALA hAvAthI patAkA samAna che. 11. khaTa zrAvaka. ummadeo ninhavo 'si mUDho si maMdadhammo si / iha sammapi kahataM, kharaMTae so kharaMTasamo // 12 // je gurUe sAcu kahyA chatAM paNa kaheke tame te unmAga khatAvA che, nidbhava che, mUDha che, mada dhI che e rIte gurUne kharaDe te kharaTa samAna zrAvaka jANavA. 12. tathA jaha siDhila mathuidavvaM, chuppaMtaMpi hu naraM kharaMTei | eva maNusAsapi hu, dUsanto bhannai kharaMTo // 13 // te gurUnA jema gaMduM azuci dravya chupAvanAra (azuci dravyagrAhI) mANasane kharaDe che, tema je zikSA denArane paNa kharaDe te kharaTa kahevAya. 13. mithyAtvI. nicchayao micchatI, kharaMTatulo savatitullo vi / vavahAro 3 saTTA, vayaMti nuM nirmAzAg || 14 || dharmaratnaprakaraNa - bhAga prathama. kharaTa samAna ane zAkyastrI samAna zrAvaka nizcaya thakI te mithyAtvI che, tA paNa vyavahArathI zrAvaka gaNAya che, kemake te jinamaMdira vageremAM Ave jAyache. 14. jainasiddhAMtanuM rahasya samajyA vinA zAsratam tathA dharmAMzurUAtarak enrarakArI khatAve ene kuzrAvaka jANuvA ema samajAvI dharmanuM rahasya eLakhavA jagatkA~tarapha STi biMdu pheravavA A kuzrAvakaadhikAra lai tenI samApti karavAmAM Aveche. $8952525252 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 223 panie jagakartA-adhikAra. - nAyikAra. che pAtAnA dharmanA kharA siddhAMte jeenA dhyAnamAM nathI hotA teo 7. dharma jevAM dekhAtAM mithyAmAM phasAI che tethI dharmanA kharA siddhAMta kema lakSamAM levA joIe te batAvavAno eka namUnAtarIke A adhikAra levAmAM Ave che. prazna-he mahArAja! AtmAdika padArthanA Adine atyaMta abhAva siddha hevAthI jagane sRSTivAda sarvathA TakI zaktA nathI paNa A jagat IzvarakRta che' ema duniyAmAM prasiddha che te tene sarvathA niSedha kema karI zakAya? prabhUtakALa agAu Izvare AtmAdika jagatanA padArtho racyA che, tethI koI tene Adi jANI zakatuM nathI, tene lIdhe anAdi kahevAya che. paNa Izvare je kALe jIvAdi racyA te kALanI apekSAe te te sAdi che, paNa atyaMta ane nAdi nathI--ema mAnavAmAM kAMI doSa che? uttara-he bhavya! je tamArA kahyA pramANe ati prabhUtakALa pahelAM paNa Izvare AtmAdika padArtha banAvyA hoya te tema mAnavAmAM ekSanA abhAva vinA bIjI koI harakta nathI. kemake Izvara kRtane Izvara kRta mAnavAthI to satyavAda thAya ane te satyavAda amAre ISTa che. paraMtu te jagakartA pote kayA kALe thayA? kayA kALe teNe jagat racyuM? ane te keNe jANyuM? eTalA mahAna kALanI vAta Ajaparyata zIrIte AvI? e sarvane uttara Ape. AnA javAbamAM kadI tame kaheze ke "jagannA kartA Izvara kyAre thayA? e savAla ja thaI zakyuM nathI, kAraNake, jagakartA Izvara te sadA vidyamAna che. kaI kALe te na hatA ema nathI. te he bhadra! e tamAruM kathana aghaTita gaNAze. kemake jagakartA sarvadA vidyamAna hovAthI te te atyaMta anAdi thayA ane jagat to tame sAdi kaho cho, tyAre prathama jagat vinA ekalA Izvara keTalA kALasudhI rahyA? ane je jagatuM na hatuM te te Izvara konA hatA? kemake sevaka vinA te svAmI kahevAtA nathI. vaLI te Izvara zuddha che ke azuddha? je zuddha heya te jaganI racanA karavArUpa doSajALamAM te pravarte nahi. jagat sukhaduHkhamaya hevAthI te viSama che ane viSama vastu rAgadveSa vinA kahI zakAya nahIM ne jyAM rAgadveSa hoya tyAM sarva deSa hoya, te pachI * tattvavArtA. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 vyAkhyAna sAhityasa graha -bhAga 2 jo. ama tevA jaganA racanArA Izvara zuddha kahevAya nahi. jo tene azuddha kahetA hai te te paNa ApaNA jevA kavaza karyAM. kadI tame ema kaho ke "Izvara te icchAmAtrathIja jagat raceche tethI tene kAMi lepa lAgatA nathI," paNa icchAabhilASarUpa hoyache, abhilASa te rAga che ne rAga, dveSa vinA hAya nahi, ane rAgadveSa teja AtmAnI azuddhi che ane evI azuddhivALA te Izvara kema kahevAya ? A pramANe cakra doSa AvyA karaze, tethI jagaka Izvara phAI rIte siddha thavAnA nathI. vaLI jagat racavAnAM upAdAna paNa maLI zakavAnAM nathI, ghaTanuM upAdAna mRttikA che, tenA vinA ghaTa nIpajatA nathI; tema jagannA upAdAna vinA jagat paNa nipajI zakaze nahi. e badhAM kAraNeAthI anAdi svabhAva siddha jagat mAnavuM eja nirdASavAta che. prazna--he mahArAja! Ape uparanA praznanA uttaranA prAraMbhamAM kahyuM ke jagatnA kartA Izvara mAnavAmAM meAkSanA abhAvavinA khIjI kAMi harakta nathI tA AtmAdika padArthoM IzvarakRta mAnavAthI mekSanA abhAva kevI rIte thAya ? uttara--he bhavya ! paramArthathI meAkSa te anAdi svAbhAvika sa . kALa sthAyI evA vAstavika AtmAneja hoyache. te AtmA jo Izvarane karelA hoya te te vAstavika na kahevAya, kRtrima che mATe. ane kRtrima te koi . kALe avazya nAza pAme che tema. ane jo jIva nAza pAme tepachI meAkSa kANu pAme? pAmanAraneAja abhAva thavAthI kAi nahu pAme ane tema nahi thavAthI mokSArthe karAtI tapa saMyama dAnAdi kaSTa kriyA sarva vyartha thaze. kemake varanuM mRtyu thavAthI vivAhasAmagrI niSphaLa thAyache. e rIte kRtrima AtmAne mekSanA abhAva AvI paDaze. tethI ema kahyuM che ke mekSanA abhAvanA mIjI harakata nathI. AvIja rIte potAnA dharmAMnA kharA siddhAMtA dharmanAM pustAmAMthI, sArA upadezakonI pAsethI ane gurUnI pAsethI samajavAnI pravRtti karavI joie. kAraNake dharmAMrahasya nahi samajanAra hiMsAdika doSatarapha valaNa kareche e agya che te batAvavA A jagatkartA adhikAra pachI hi sAdoSa-adhikAra taraph dhyAna kheMcavAmAM Aveche. ORrkum Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. hiMsAdiSa-adhikAra rapa If hiMsA karanAra lekene punarjanmamAM tene badale Apa paDe che. eTa hu luMja nahi paraMtu tenA karatAM paNa sahastrAvadhi vadhAre saMkaTa veThavuM paDe che manusmRtimAM "mAM" zabdano artha karatAM manu rAjA jaNAve che ke mo mane sa: te arthAta jenuM mAMsa eka jIva khAya che te jIvanuM mAMsa te jIva bIjA janmamAM khAze. Ama bIjAne ApeluM duHkha pitAne prApta thAya che ema cesa samajavuM. jeo dharmanA kharA siddhAMtane nathI samajatA teo adharmane dhamarUpa mAnavAmAM phasAya che. jemAM hiMsA deSarUpa chatAM paNuM mithyAtvIo tene vihita gaNe che tene joIne vicArahIna manuSya tenI pAchaLa dorAya che, tema na thAya te mATe A hiMsAdeSa adhikAra levAmAM Ave che. hiMsAthI aneka varSa sudhI dukha, anuSkA (1-2). yAvanti pazuromANi, pazugAtreSu bhArata / tAvadvarSasahasrANi, pacyante nArakA nraaH||1|| he rAjA dharma ! je manuSya pazuonI hiMsA kare che te pazuonA zarIramAM jeTalAM mAMca hoya teTalA hajAra varSo sudhI te purUSe narakamAM paDIne raMdhAya che. 1 hiMsaka manuSya tIrtha snAnathI paNa zuddha thAya nahi. kuryAdvarSasahasrantu, ahanyahani majjanam / sAgareNApi kRtsnena, vadhako naiva zudhyati // 2 // purANa. hiMsaka manuSya hajAra varSa sudhI samagra tIrthonA samUharUpa evA samudramAM hamezAM snAna karyA kare te paNa te zuddha nathI ja thatuM. 2. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. aSTama cakavatI rAjAo paNa hiMsAthI narake jAya che. upajAti. sambhUmabhUmIpatijAmadagnyazrIbrahmadattapramukhA nreshaaH| niviMzahiMsAvazavAsanAto, hi saptamaM te narakaM prayAtAH // 3 // naravarmacaritra. saMbhUma, jAmadaranya tathA zrI brahmadara vigere cakravatI rAjAo kharuM va. gerethI karelI hiMsAne AdhIna thayela vAsanAthI teo kharekhara ane sAtamAM narakane pAmyA che. 3. hiMsA karmamAM zreyane gaMdha paNa nathI. zArdUlavikrIDita AkAze'pi cirAya tiSThati zilA mantreNa tantreNa vA, bAhubhyAmapi tIryate jalanidhidhAH prasanno yadi / dRzyante grahayogataH surapathe prAGge'pi tArAH sphuTaM, hiMsAyAmpunarAvirasti niyataM gandho'pi na zreyasaH // 4 // vAdathamAgu che. AkAzamAM paNa lAMbA samaya sudhI maMtrathI athavA taMtrathI zilA adhara rahI zake che ane je vidhAtA prasanna hoya te be hAthathI samudra paNuM tarI zakAya che. ane te grahane ega thavAthI dhULe divase AkAzamAM khullI rIte tArAo dekhI zakAya che eTale upara mujabanAM je kAryo thaI zake tevAM nathI te paNa kALabaLe thaI zake paraMtu hiMsAmAM kalyANane gebdha paNa cekasa rIte prakaTa thatuM nathI eTale hiMsA karI zreya meLavavA IcchanAra manuSyane ulaTe narakapAta thAya che. 4. hiMsA karavAthI kAMI paNa lAbha nathI ema darzAvI A hiMsAdiSaadhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. 999 999 " Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. hiMsA (bhRgayA )-adhikAra. > hiMsA (mAyA) dhiAra. -~~ 227 mRgayA e hi'sAne peTAbhAga gaNavA jevo che tethI " mRgayA" ke jemAM pANI pavana tathA AkAzanuM sevana karI rahanArAM prANIone niraMka vadha keTalAka nirdaya purUSA karI rahyA che, te nirdoSa prANIone vadha karavAthI tenAM kuTuMbamAM temanAM mALa paccAMne keTaluM badhuM sakaTa thatuM haze? te upara jo te potAnuM lakSa kheMce te kadI paNa AvAM kukarmAnA AraMbha na kare, A khAkhata samajAvavAmATe A adhikAranI zarUAta karavAmAM Aveche. nirdoSa mRgalIAne mAranAranI niravadhi nirdayatA. anuSTup . bhItamUtIrgatatrANA, nirdoSA dehavittikAH / dantalatRNA nanti, mRgIranyeSu kA kathA // 1 // AtmAnuzAsana. bhayabhIta zarIravALI, jenuM koI rakSA karanAra paNa nathI, nirdoSa chatAM ane jenI pAse deha rUpIja dhana che tathA datamAM jeone ghAsa rahela che AvI mRgalIenI paNa pApI purUSa hiMsA kareche tyAM khIjA prANIenI zuM vAta hevI? arthAt duniyAmAM paNa dAMtamAM tRNu lai koi page paDe teA te sadoSa hAya teA paNa tene keTalAka sajjana purUSA cheADI dIeche, tyAre A mRgalIe te nirdoSa chatAM paNa dAMtamAM tRNu laI ubhI rahI che tene mAravAnuM kArya karavuM te mahA nirdaya manuSyanuMja kAma hAi zake evA bhAva che. 1. sarvathA pazuhisAnA niSedha, sapanAti (2-3). jIvAn ghnatAM yatra nabho'mbubhogAn, bhavatryArthaH samupaiti hAnim / AkheTakaM peTakamApadAGkaH, kautUhalenApi karoti dhImAn // 2 // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~~ 228. vyAkhyAna sAhityasaMgraha- bhAga 2 jo. azrama - AkAza ane jaLa vastuone ja upabhega karanArA jIvane nAza karanAra manuSyane traNa janmano (puNyathI utpanna thayele) artha nAza pAme che ema jANanAre kaye buddhimAna purUSa hezathI paNa ApadanI peTIrUpa mRgayAnuM AcaraNa kare? 2. tathA- mRgAnvarAkA~zcalato'pi tUrNa, niraagso'tyntvibhiitcittaaH| ye'znanti mAMsAni nihatya pApAH, tebhyo nikRSTA apare na santi // 3 // subhASitaratnasandoha. A kaMgAla evA mRga-pazuo eka dezathI bIjA pradezamAM tuta cAlI rahyA che eTale vakhate eka sthAnamAM rahevAthI keInA mela pANIne harakata Ave. tyAre koI ema prazna kareke kAMI teNe gunho karyo haze jethI Ama tema doDayA karatA haze ? tenA pratyuttaramAM jaNAve che ke nirAsa arthAta niraparAdhI che. tevA prANIono saMhAra karIne atyaMta bhaya rahita jeenuM citta che arthAta paralekanI yamapurI saMbaMdhI pIDAnI jeone bIka nathI evA je pApI loko teonAM mAMsa khAya che. teo karatAM dunIyAmAM bIjA ke adhama nathI, arthAta A purUSe ja adhama che 3. baccAMvALI eka dIna mRgalI pArAdhIne vinati kareche. vasantatilakA. AdAya mAMsamakhilaM stanavarjamaMgA nmAM muzca vAgurika yAmi kuru prasAdam / sIdanti zaSpakavalagrahaNAnabhijJA, manmArgavIkSaNaparAH zizavo madIyAH // 4 // parapaddhati. he vAgurika! (pArAdhI) mArA aMgamAMthI stana sivAyanA badhA mAMsane lai mane choDI de ane mArA upara kRpA kara jethI huM ahiMthI jAu. kAraNake ghAsanA koLIyAne grahaNa karavAnuM na jANanArAM mahArAM nAnAM barAe mArA mArgane jovAmAM tatpara thaIne dukhI thaI rahyAM che. arthAt Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari cheja. hiMsA (bhRgayA )-adhikAra 229 mane jIvavAnI darakAra nathI paraMtu mArAM baccAM marI jaze enI mane prIkara che. 4. nirdoSa prANIonI hatyA karanAra kayA purUSa narakanI khADamAM nahi paDe? zArdrajavIti (5 thI 7). ye nIraM nipibanti nirjharabhavaM kuJje ca ye zerate, ye cAznanti tRNAni kAnanabhuvi bhrAmyanti ye'harnizam / ye ca svairavihArasArasukhitA nirmantavo jantavo, hatvA tAnmRgayAsu kaH samabhavacchrabhreSu nAbhyAgataH // 5 // je vananAM nirdoSa prANIo patanA jharaNAmAMthI utpanna thayela jaLanuM pAna karIne raheche. je jaLa upara kAine haka nathI ane latA (veleA) nA maDapeAmAM zayana kareche ane jyAre bhUkhyAM thAya tyAre ghAsanAM taraNAM careche tema je rAtri divasa vananI bhUmimAMja bhramaNa karyA kareche. ane je prANIe potAnA vihAranA baLathI sukhipaNAne mAnavAvALAM che tevAM prANIene mRgayAmAM sahAra karI kace purUSa narakanI khADAmAM paDelA nathI ? arthAt mRgayAvihArIne narakanI prAptija thAyache. 5. mRgayA karanAra kadAca mRgayA karatAM prANIthI marAi jAya tApaNa anne lokanA sukhathI bhraSTa thAyache. vyAdho nAnyahitAya satyamasakRdvizvastajantUMstudan, na svasminnapi tuSTaye cyutazarakroDAdito'ntaM vrajan / mRtyau durgatimAptavAMzca mRgayA lokadvayAyai tato, gAGgeyena sa zantanuH kSitipatistasyA niSiddhastataH // 6 // pArAdhI potAnA hita mATeja hamezAM vizvAsu prANIone nAza karI rahyA che te kaI divasa khasI gayelA mANune lIdhe bacI gayelA Dukkara vigere prANIthI mRtyune pAme te A leAka saMbaMdhI hitathI bhraSTa thAyache eTale tenuM te mRgayA kama A leAka sabandhI paNa sukha ApI zakatuM nathI ane maraNamAM te durgatineja pAmeche, mATe mRgayA te aihika ane pAralaiAkika ema banne lekanI mAtti (khIDA) mATe che, tevuM dRSTAnta Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 aSTama ApI gAMgeye ( bhISma) te zantanu nAmanA rAjAne mRgayA kAryathI aTa kAvyA. . vyAkhyAna sAhityasa'grahu bhAga 2 jo. 2 mRgayAmAM Asakta manuSya zuM zuM nathI karatA ? pAparddhistanumadhojjhitaghRNaH putre'pi duSTAzaya caNDaH khANDavapAvakAdapi mudhA kaM kaM na hanyAjjaDaH / kiM bANena jarAsuto vanagato vivyAdha no bAndhavaM, prApoccairmunighAtapAtakabharaM kiM nAjarAjAGgajaH // 7 // ete kasyApi . dehadhArI jIvAnA vadhamAM jeNe dayAne cheDI dIdhI te mANasa putramAM paNa zuddha antaHkaraNavALA nathI. khAMDava vanane dAha karanAra agnithI paNa praca'Da (ugra) evA ja te pArAdhI niratha ka kAne kAne haNutA nathI? arthAt game tene haNI nAkhe che, tyAM dRSTAnta kahe che ke--vanamAM gayelA jarAkumAre peAtAnA khandhu zrI kRSNane zuM khANuthI nathI mAryAM ? tema muni evA zravaNunI hatyAnuM mATuM pApa zuM dazatha rAjAne nathI lAgyuM ? 7. mRgayA vihArIne puSkaLa upadeza ApI eTale hiMsA na karavI ema vAravAra samajAvI A mRgayA adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. 6. dimA--adhiAra 17 hiMsA karavAthI pApa lAgeche ane tenAthI je phaLa utpanna thAyache te A adhikAramAM matAvavA tathA " hiMsA "eTale niraparAdhi prANIone ghAta keTalAka vAmamArgI vidvAnA zAstranuM pramANa ApI kareche ane anyane te kAryamAM joDI rahyA che tene yamapurImAM keTaluM saMkaTa veThavuM paDaze ? ityAdi jaNAvavA sArU A adhikArane AraMbha karavAmAM Aveche. * jarAkumAre zrI kRSNane mRga jANIne mArela che, Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. hi sAla-adhikAra, 231 duniyAnA keTalAka pAmara manuSyA gAmamAM kAMi mahAmArI vigere zagAdi AvyuM hAya tenI zAnti sArU tathA adha par parAne anusarI devatAnA uddezathI pADA vigere mA NIonA nAza kareche tene uddezIne kaheche. anuSTup (-2). hiMsA vighnAya jAyeta, vighnazAntyai kRtA yadi / kulAcArakRtApyeSA, kRtA kulavinAzinI // 1 // jo ke ajJAnI manuSya jIvahiMsAne vighnAnI zAntisArU kareche, te pazu te hiMsA tene sarva sukhAnA vinAza mATeja thAyache ane keTalAka lAfA aMdha paraMparAne anusarI A kulAcAra che. ema jANI hiMsA kareche paraMtu te hiMsA tenA kuLanuMja nikandana kareche. 1. zAstronA aghaTita artha batAvanArane zikSA, pramANIkRtya zAstrANi, yairvadhaH kriyate'dhamaiH / sahyate paraloke taiH, zvabhre zUlAdhirohaNam // 2 // etau kasyApi . zAstronuM pramANa ApIne nIca evA je purUSAthI prANInA vadha karAya che te leAkeAthI paraleAkamAM (yamapurInA ) khADAmAM phUlaupara caDavAnuM mahA sakaTa bhAgavAya che. eTale jevI rIte prANIonI hiMsA karI che tevI rIte peAtAne te pIDA bhogavavI paDeche. 2. mAMsAhArIne paralAkamAM thatuM duHkha, rajJAti (3-4). mAMsAnyazilA vividhAni martyo, yo nirdayAtmA narakaM prayAti / nikRtya zastreNa parairnikRSTaiH, prakhAdyate mAMsamasau svakIyam // 3 // nirdaya AtmAvALA je manuSya vividha prakAranAM mAMsAnuM bhakSaNa karI narkamAM jAyache, tyAM ni ya evA yamanA dUtA zasravaDe kApIne A mAMsAhArI manuSyane tenuM peAtAnuM mAMsaja khavarAveche. 3, Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 vyAkhyAna sAhityasa graha-bhAga 2 jo. hiMsaka prANIkaratAM manuSyA vadhAre hiMsaka che. nivedya satkheSvapadoSabhAvaM, ye'znati pApAH pizitAni gRdhAH / 'taiH kArito'tIva vadhaH samastastebhyo bako nAsti vihiMsako'pi // 4 // subhASitaratnasandoha prANIenuM mAMsa khAvAmAM doSa nathI ema batAvIne gRdhra ( garajADA ) tulya je pApI leAke mAMsanuM bhakSaNa kareche. teoe atyaMta sarvarIte prANIene vadha karAvye che ane te hiMsaka purUSo karatAM magale paNa vizeSa hiMsaka nathI arthAt khagalA te ajJAnI prANI che ane A manuSya te jJAnane ADaMbara dharAve che tethI vizeSa zikSAne pAtra thAyache. 4. prANInA vadha karavA, teja adharma. mAhitI. sa kamalavanamagnervAsaraM bhAsvadastAdamRtamuragavAtsAdhuvAdaM vivAdAt / rugapagamamajIrNAjjIvitaM kAlakUTA dabhilaSati vadhAdyaH prANinAM dharmamicchet // 5 // ama je manuSya prANIonA haNavAthI dharmAMnI icchA rAkhe che, te agni pAsethI kamaLa vana ( jovAne) icche che, sUryAsta thayA pachI prabhAtanI icchA rAkhe che, sapanA mukhamAMthI amRtanI icchA rAkheche, lezamAMthI uttama jhItti meLavavAne icche che, ajINu mAMthI nIrAgatA icche che, ane kALaphUTa jheramAMthI ( peAtAnI ) jIMdagIne khacAva icche che. sArAMza--uparanA dRSTAMtathI samajAyuM haze ke azakya vastu zakya thaI zake nahi, tema prANI vadhathI dharmI hAi zake nahi. 5. tathA-- zivaLI. yadi grAvA toye tarati taraNiryadyudayati, pratIcyAM saptArcciryadi bhajati zaityaM kathamapi / Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. abhakSyadeSa-adhikAra. . 234 yadi mApIThaM syAdupari sakalasyApi jagataH, prasUte satvAnAM tadapi na vadhaH kApi mukRtam // 6 // sindUraprakara. je pANImAM patthara tare, sUrya pazcima dizAmAM udaya pAme, agni ThaMDA (barapha) thAya, bhUmaMDaLa AkhA jagatanI upara (adhara laTakatuM) rahe, te paNa prANInI hiMsA keI kALe puNyadAyaka banI zake nahi. (arthAt patthara vigere pANImAM tarI zake nahi. kadAca devabaLathI tarI zake, eTale azakya zakya thAya, paNa jIvahiMsA dharmarUpa bane nahi.) 6. - hiMsAthI manuSyane hAnija che paNa lAbha nathI temaja abhakSyabhakSaNamAM paNa deSa rahele che tetarapha A hiMsaphaLa adhikAra laIne dhyAna kheMcavAmAM AvyuM che. bhuja , samasyo-vAra. - te bhUtaLamAM je padArtho abhakSya (bhakSaNa na karavA gya) che tene su jI . purUSe tyAga karavo joIe. kAraNake te amedhya (apavitra) padAtheMnA bhakSaNathI manuSya banne lekanA sukhathI bhraSTa thAya che. eTale ahIM. paNa roga vigerethI pIDA pAme che ane maraNa pachI paNa aneka narakanI pIDAo bhegave che. mATe te saMkaTamAMthI bacavuM hoya te A adhikAramAM darzAvelAM kaMdamULa, zAka Adine tyAga karavo ItyAdi bAbata jarUra jJAtavya hovAthI A adhikArane ullekha karavAmAM Ave che. * gaLInuM vAvetara karanAra tathA mULAnuM bhakSaNa karanArane doSa. manuSTram (1 thI 5). nIlikAM vApayedhastu, mUlakambhakSayettu yaa| na tasya narakottAro, yAvadAbhUtasamplavam // 1 // 30 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 vyAkhyAna sAhityasa graha-bhAga 2 ja. ama je manuSya ( peAtAnA kSetramAM agara bIjAnA kSetramAM) gaLInuM vAvetara kare ane mULAnuM bhakSaNa kare te manuSyanA narakamAMthI udvAra jyAMsudhI A sa magra bhUta prANImAtrane pralaya thAya tyAMsudhI paNa thatA nathI. 1. kai jAtanAM zAka tathA phaLa vagerenu' bhakSaNa na karavu'? dantocchiSTaM varjanIyaM, parka bilvaphalaM tathA / dinoSitaM dadhi caiva, meghanAdasya nAlikA // 2 // invecchiSTa ( eTale pakSI vagerenI cAMca athavA dAMtathI ajITu karela) pAkeluM khIluM ane eka divasa rahI khATu thai gayeluM dahIM ane (cAmAsAmAM je pRthvImAMthI chatrIne AkAre ugI nikaLe jene keTalAka dezamAM mIMdaDInI khaLI tathA koI dezamAM kAgaDAnI chatrI kaheche te) nI TApI tathA nALa A sarva padArthone tyAga karavA. eTale khAvA nahi. 2. zrIharibhagavAna kAnAthI dUra raheche? kULa ha se tema hamA ca kaliGgazca dagdhamanaM masUrikA / udare yasya tiSThanti, tasya dUrataro hariH // 3 // yuvAna. je manuSyanA uttaramAM rIMgaNuM, kali'gaLa (taramuca), maLeluM anAja ane masUranI dALa raheche (eTale je manuSya A padArthonuM bhakSaNa kareche) tenAthI zrIharibhagavAna dUra raheche. 3. mAMsabhakSaNa samAna kAne kAne kahevAM? udumbaraM bhavenmAMsa, mAMsaM toyamavalakam / carmavAri bhavenmAMsa, mAMsaM ca nizi bhojanam // 4 // uMbarAnuM phaLa mAMsatulya che, vastrathI na gALeluM pANI mAMsasamAna che, carma (cAmaDAnI ekha vagere) nuM pANI mAMsarUpa che ane rAtrie leAjana karavuM te paNuM mAsatulya che. 4. A sivAyanA bIjA abhakSya padAthA darzAveche. rasonaM gRJjanaM caiva, palANDuH piNDamUlakam / ahvA mAre pukhta caiva, pUrNa ja vizeSataH // // tattvanirNayaprAsAda, Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dh `fyfnskhfyldflf`l`ds sydmHmdmHmd mHmd b`dd`sqdmm`mshhs`sdhskhnHts` lazuna, guMjana (dheLA gAMThAvALI eka prakAranI DuMgaLI, athavA gAjara) lAla DuMgaLI, piMDamUvaka (eka jAtanuM gAjara), mAchalAM, mAMsa, dArU ane kaMdamULa A badhAM padArtho vizeSekarIne abhakSya (bhakSaNa na karavA - cu) che. 5. mAsatulya deSavALAM bIjAM phaLa tathA zAka vasantatilakA. ajJAtakaM phalamazodhitapatrazAkaM, . pUgIphalAni sakalAni ca haTTacUrNam / mAlinyasapiraparIkSakamAnuSANAmetadbhavanti nitarAM kila maaNsdossaaH||6|| vAturmAsa cAracAra. je phaLa ajJAta (ajANya) che ane jenAM patra (pAnaDAM) zuddha karavAmAM nathI AvyAM evuM zAka, AkhAM sepArI ane bajAranA hATamAMthI ANela tamAma (haLadara leTa have ja vigere) cUrNa (bhuke) (kAraNake hATamAM barobara jatuonuM niHsAraNa karI cUrNa taiyAra karatA nathI paraMtu temAM dhaneDAM vigere jaMtuone kaccaraghANa thAya che mATe te cUrNa) ane parIkSA na karanAra manuSyanuM meluM ghI, A badhAnuM bhakSaNa karavAmAM Ave te te samagra mAMsasamAna deSa (pApa) ne hamezAM utpanna kare che. 6. 2 adhama vastunuM bhakSaNa na karavuM ema batAvI A abhakSyANa adhi. . kAra pUrNa karavAmAM Ave che. * daza prakAranI DuMgaLInA bheda gaNAvatAM-amarakeSanI TIkAmAM kahyuM che ke"shvetkndH palANDuvizeSo guJjanam"-"gandhAkRtirasaistulyo gRJjanastu palANDunA / diidhanADhAgavatravAmithatina paTTA TunA." je zveta kanda DuMgaLane hoya che te guMjana kahevAya che, eTale te gaMdha, AkAra ane rasathI DuMgaLI samAna che paraMtu tenAM pAMnAM ane nAlane agrabhAga DuMgaLIthI vilakSaNa hoya che tethI tene guMjana kahe che - Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMkhyAne jAhityasaba-jaba che. # jhonana-adhikAra. -- che che rA tri jojana paNa eka jAtanuM abhakSya che ane temATe brAhmaNadharmanA STha zAstromAM paNa eka divasamAM eka vakhata jamavAnuM kahela che. mATe temAMthI paNa siddha thAya che ke rAtridivasamAM eka vakhata bhejana karI zakAya. tethI pitAnI meLe rAtribhejanane niSedha prApta thAya che. tema A rAtribhejanamAM bIjAM paNa keTalAMka pratyakSa saMkaTa prApta thAya che ane te manuSyanA zarIrane maraNanI dizAmAM ANe che jethI paNa rAtribhojanane tyAga kara ucita che. A bAbata suspaSTa samajAvavA sArU, A adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che. sUryAsta thayA bAda jaLa ane annanuM svarUpa. - manuSkRt (1 thI 2) astaGgate divAnAthe, Apo rudhiramucyate / annaM mAMsasamammoktammArkaNDena maharSiNA // 1 // sUrya asta thayA pachI pANI rUdhiratulya ane annane mAMsasamAna mArkaDa nAmanA maharSie kahela che. 1. rAtrie anna tathA pANIne niSedha. raktIbhavanti toyAni, annAni pizitAni ca / rAtrau bhojanasaktasya, grAse tanmAMsabhakSaNam // 2 // upara mujaba mArkaMDa RSinA mata pramANe pANI rUdhira tulya thaI jAya che ane anAja mAMsasamAna thaI jAya che tethI rAtrimAM bhajana karanAra manuSyane keLIye keLIye te mAMsabhakSaNanuM pApa lAge che. 2. rAtrimAM bhojana karavAthI thatI hAni. medhAmpipIlikA hanti, yUkA kuryAjalodaram / kurute makSika kAnti, duSTharogazca solikA // 2 // Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariga che. zatribhojana--adhikA 230 rAtri leAjana karatAM je kIDI khavAI jAya teA manuSyanI buddhine nAza kareche, yukA (jI) khavAi jAya te te leAdara nAmanA rogane kare, mAMkhI khavAI jAya tA ekAve che ane karALIyA khavAI jAya tA kADha utpanna kareche. 3. vaLI kaNTako dArukhaNDaJca, vitanoti galavyathAm / vyaJjanAntarnipatitastAlu vidhyati vRzcikaH // 4 // kAMTA ke lAkaDAne kaTakA khavAI jAya te te gaLAmAM pIDA kareche ane vakhate zAka vageremAM uparathI paDI gayelA vIMchI AvI jAya tA tALavuM vIMdhI nAkhe che. 4. tathA- vilagnazca gale bAlaH, svarabhaGgAya jAyate / ityAdayo dRSTadoSAH sarveSAnnizi bhojane // 5 // '' vakhate gaLAmAM vALa ( keza) cATI jAya te te svaranA bhaMga kareche, A pramANe sa` manuSyAne rAtrieAjana karavAthI pratyakSa DhASA udbhave te mATe rAtribhojanane tyAga karavA. pa. madirA vagerenA sevanathI puNyanA kSaya thAyache: mayamAMsAzanaM rAtrau bhojanaM kandabhakSaNam / ye kurvanti vRthA teSAM, tIrthayAtrA japastapaH // 6 // je leAkA madirApAna, mAMsabhakSaNa, rAtrieAjana ane (niSiddha evA ) - donuM bhakSaNa kareche teonI tIrthayAtrA, japa tathA tapa vRthA thAyache. 6. rAtribhAjana karanAra manuSyAnA punarjanma kai cAnimAM thAyache ? ulUkakAkamArjAragRdhrazambarazUkarAH / ahivRzcikagodhAyA, jAyante nizi bhojanAt // 7 // manuSye rAtrimAM bhAjana karavAthI. punarjanmamAM chUTa, kAgaDA, mIMdaDA, garajaDuM, zAkhara, Dukkara, sapa, vIMchI ane ghevaranA avatArane gra * Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e gAkhAna bhANivaraghara mAthe 4 cAturmAsa (cAmAsA) mAM rAtribhAjanane vizeSa niSedha jaNAveche. cAturmAsye tu samprApte, rAtribhojyaM karoti yaH / tasya zuddhirna vidyeta, cAndrAyaNazatairapi // 8 // jainatantrAdarza. madha cAturmAsa (cAmAsuM) kheDA pachI je manuSya rAtri vakhate bhAjana kare che, te manuSyanI zuddhi seMkaDo cAMdrAyaNa vrata karavAthI paNa thatI nathI. 8. rAjA dharmane eka muni kaheche ke-- nodakamapi pAtavyaM, rAtrAvatra yudhiSThira / tarjAstranA vizeSaLa, dyA 6 vivelinA || o || he rAjA yudhiSThira! tapasvI purUSe vizeSe karIne rAtrimAM pANI paNa na pIvuM ane vivekI (nAnI) evA gRhastha purUSe paNa pANI na pIvuM. 9. rAtribhAjana ta karavAno yukti jaNAveche. mRte svajanamAtre'pi, sUtakaM jAyate kila / astaM gate divAnAthe, bhojanaM kriyate katham // 10 // mAtra kuTuMbamAM eka manuSyaja maraNa pAmatAM paNa nakkI taka prApta thAyache teA divasanA nAtha sUrya deva asta pAmatAM kema bhAjana karAya ? 10. rAtrimAM jI... paNa zuM zuM kartavya niSiddha che? te jaNAveche. naivAhutirna ca snAnanna zrAddhaM devatArcanam / jJAna nA vidita rAtrI, mobanantu vizeSataH // 2 // rAtri vakhate agnimAM Ahuti, srAna, pitRonuM zrAddha, ane devatAonuM pUjana na karavuM ane dAna karavAnA vikalpa che (eTale keTalAMka padArthonuM dAna apAya che ane keTalAMkanuM dAna nathI apAtuM) ane bhAjanane te vizeSe karI niSedha che (Ama purANAmAM paNa kahela che). 11. vidvAn purUSa kayA bhAjananA tyAga kareche? bAvyA. avizuddhaM hyapavitraM, pretocchiSTaM sadA ca sAvadham / viSameva vinipAtakaraM, nizi bhuktaM varjayanti budhAH // 12 // JIV. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgya jalAla-adhikAra " (jaMtu vigerathI) je azuddha che, (koI achaDuM athavA DuMgaLI vigere) je apavitra che ane je preta (marelA manuSyanI uddhakiyA) nuM achatuM che athavA je sadA amaMgaLa (pApa) karI che ane je anna jheranI mAphaka eTale jhera jema bhakSaNa karanAranA prANanuM haraNa kare che tema manuSyane narakamAM nAkhanAra che te annane tathA rAtrinA bhejanane vidvAna purUSa choDI de che. 12. rAtrie bhejana karavAthI ghaNI rIte hAni che ema darzAvI A rAtribhajana adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - tryamonana-dhira. - che 5 va adhikAramAM rAtrijanane jyAre niSedha karyo tyAre rAtrie che jana na karanArane zuM phaLa maLe che? te bAbata jANavAnI avazeSa rahe che, mATe te bAbata samajAvavA sArU A adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che. rAtribhejana na karanArane aradhI evasthAnA upavAsanuM phaLa maLe che. manuNa (2). karoti virati dhanyo, yaH sadA nizi bhojanAt / puruSasyAyuSA sodhI, syAdavasthAmupoSitaH // 1 // je manuSya sadA rAtribhojanathI virAmane pAme che eTale rAtre bhajana karatuM nathI te manuSya purUSanI AyuSathI ardha avasthAmAM upavAsaja karyA che ema jANavuM. eTale rAtri vakhate bhejana na karanArane A avasthAnA upavAsanuM phaLa maLe che e bhAva che. 1. vaLI paNa- ye rAtrau sarvadAhAraM, varjayanti sumedhsH| teSAM pakSopavAsastha, phala mAsena jAyate // 2 // purANa. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama 240 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. uttama buddhivALA je purUSa rAtri vakhate sadA AhAra (jana) ne tyAga kare che teone (rAtri vakhate bhajana na karavAthI) hameza eka eka pakSa (pakhavADIyA) nA upavAsanuM phaLa prApta thAya che. 2. . rAtrie bhejana nahi karavAthI uttama phaLa maLe che temaja mAMsabhakSaNa paNa nahi karavuM te samajutI ApI A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - maniSa-vivAra. che che have mahAna abhakSya je mAMsa tenuM varNana karatAM kahe che ke hiMsA hura vigere mahApApanuM mULa, mAMsabhakSaNa karavAnI IcchA che paraMtu e IcchAne anusaravuM e keTaluM bhayaMkara ane zAstraniSiddha che te bAbatamAM manujI pharamAve che ke - sarveSAmeva mAMsAnAM, mahAndoSastu bhakSaNe / nivartane mahatpuNyamiti prAha prajApatiH / / manusmRti ma. 1. sarva prakAranAM mAMsanuM bhakSaNa karavAmAM mAna de che ane mAMsabhakSathI nivRtta kahevAmAM moTuM puNya che, Ama prajApatinuM kahevuM che. mATe mAMsabhakSaNa sarva rIte siMgha che, temane aMge kevAM kevAM mahApApe rahelAM che, ke jethI vidhivA vedadharmazAstranAM che temane paNa lepa thAya che. navA prArthanA hiMnAM mAMwvata vis prANInI hiMsA karyA vagara mAMsa prApta thatuM ja nathI ane je grahaNa kare che te hiMsA labdha thAya che jethI upaniSadamAM mA hiMtasamUtAni keI paNa prANunI hiMsA karavI nahi ema kahyuM che ane dharmazAstramAM paNa gaThThA paramo dharma ahiMsA che te ja sarvotkRSTa dharma che ema kahyuM che te vAkyane lepa thAya che. laikika rItimAM paNa potAne AtmA sarva keIne priya hoya che te je ApaNane zarIre vyathA thAya che te kevuM duHkha thA che te A te prANathI mukta thAvuM te duHkha kevuM thatuM haze? te temane thAya che tema nathI paNa teja gati temanI (bhakSaNa karanAranI) paNa che. kAraNake mAMsa Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parica che. mAMsaniSedha adhikAra 241 zabdano artha e che ke mAM saH mane te khAze e arthane je bhAva samaje te buddhimAna kadApi te kAma naja kare, kadApi pite na khAya paNa bIjAene anumodana Apate hoya te te paNa mahApApI gaNAya che. manusmRtinA . adhyAya pAMcamAmAM kahyuM che ke - anumantA vizasitA, nihantA kryvikryii| . . saMkrartA vArtA , ravAti vAta anumaMtA-anumodana karanAra, kAtara vigere hathI AvatI pazunAM aMge kApanAra, prANane chuTAM pADanAre, vecAtuM lenAre, vecanAre, (hiMsake sAthe levaDadevaDa-vepAra karanAre), rAMdhanAre, pIrasanAre ane khAnAra A sarve ghAtaka (mAranArA) gaNAya che mATe pitAnuM hita IcchanArAoe tenAthI ghaNuMja sAvaceta rahevuM joie. na cetanArAonI zuM gati thAya che ? te A adhikAramAM darzAvAya che. mAMsAzI heya teja kIDArUpa samajo. anupa (2thI 2). zukrazoNitasambhUtaM, viSThArasavivardhitam / lohitaM styAnatAmAtaM, ko'znIyAdakRmiH palam // 1 // vIrya tathA lehInA rasathI utpanna thayeluM, vijhAnA rasathI vadheluM, AMtaraDAM tathA zirA (na) thI vIMTAyeluM (athavA trasa jIvenuM priya) lAla evuM mAMsa tene kIDA vinA keLu khAya? (arthAta mAMsabhakSI manubamAM ne kIDAmAM pharaka na jANu). 1 narakanuM bhAtuM. sadyaH sammUrchitAnantajantusantAnadUSitam / narakAdhvani pAtheyaM, ko'znIyApizitaM sudhIH // 2 // tatkAla utpanna thayelAM aneka samucchima prANanAM kuLavaDe dUSita athavA je prANInuM mRtyu thAya che temanI jAtinAM prANione-saMtAnane turata mUchanA AvavAthI temanA khedanA kAraNe bhUta ane narakanA rastAnA bhAtArUpa mAMsane buddhizALI keNu khAya? keIja nahi. (AmAM pratyakSa pramANa e che 31 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra4ra vyAkhyAna sAhityasagraha--bhAga 2 ne. ama ke kAgaDA Adi pakSInuM mRtyu thAyache tyAre temanI jAti paNa kevA zerakhakAra kareche. e zArakhakAramAM te pakSIone AchuM duHkha thatuM nathI). 2, kutarA kAne jANavA? bane niraparAdhAnAM vAyutoyatRNAzinAm / nighnanmRgANAM mAMsArthI, viziSyeta kathaM zunaH // 3 // ete kasyApi. jaMgalamAM vAyu, pANI ane ghAsa khAnArAM niparAdhI mRgalAM (haritru, sasalAM vigere pazuo) ne mAMsane mATe mAranArA zuM kutarAthI vadhe? (arthAt teja kutarA samajavA). 3. devatAone hAsyanuM kAraNa zuM? zukrazoNitasambhUtammAMsaM yaH khAdate naraH / jalena kurute zaucaM hasante tatra devatAH // 4 // je vI. ane rUdhirathI utpanna thayeluM mAMsa khAyache ane uparathI krizAnjaMgala jaIne pANIthI sAca (zuddhi) kareche te vakhate devatAe huse che (ke je peTamAM javAthI doSa nathI gaNAtA ane mahArane mATe pavitratA zAkheche). 4. A viSaya mahAbhAratAdimAM paNa ghaNA varNavela che ane temAM lakheche ke mAMsAhArI narakamAM duHkhI thAyache. yAvanti pazuromANi, pazugAtreSu bhArata / tAvadvarSasahasrANi pacyante nArakA janAH / / 5 he bhArata ! ( arjuna !) mAMsane mATe je praznae mAravAmAM AvyAM hoya te pazuonA zarIramAM jeTalAM rUvADAM hoya teTalA tujAra va panta nArakIchavA duHkhI rahe che ema zrIkRSNe arjuna prati kahyuM che. pa. mAMsAzInuM sarve vyartha che. kiJjapahomaniyamaistIrthasnAnaiva bhArata / yadi khAdati mAMsAni, sarvametanirarthakam // 6 // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 paricacheda. mAMsaniSedha-adhikAra. he arjuna ! je mAMsa khAte hoya tene japa, homa, niyama, (trata upavAsAdi) ane tIrthasnAnathI zuM phaLa che? e saghaLuM nakAmuM che. 6. tathA- jiM zirvaja, jiM zistu kanaiH yadi khAdati mAMsAni, sarvametanirarthakam // 7 // je mAMsa khAya che te cinha (sAdhu vigere thAvuM te) ane veSa (bha gavAM vastrAdi) dhAraNa karavAthI paNa zuM? mAthuM muMDAvavuM ane mUcha, DADhI vigeremAM vALa na rAkhavA muMDA (rahevuM) tethI paNa zuM? e tamAma nirarthaka che. 7. aMdhaparaMparA narakamAM nAkhe che. dIkSito brAhmaNazcaiva, yastu mAMsammabhakSayet / vyaktaM sa narake yAti, hyadharmaH paappreritH||8|| adhamarUpa (dharmathI rahita) ane pApathI prerAyele je kaI dIkSita brAhmaNa (yajJAdi kamene khare uddeza na jANatAM dIkSA laIne hiMsAtmaka kame karI) mAMsa bhakSaNa kare che te te avazya narakamAM jAya che. 8. mAM duSkarmanI vRddhi karanArUM che. hiMsApravardhakammAMsamadharmasya vivardhanam / duHkhasyotpAdakammAMsa, tasmAnmAMsaM na bhakSayet // 9 // mAMsa che te hiMsAnI vRddhi karanAruM che (tenA khAvAthI jyAre na maLe tyAre te meLavavA mATe potAthI athavA lAvanArane uttejana maLavAthI hiMsAnI vRddhi thAya che) adharmanI vizeSa (nIcasaMgati AdithI) vRddhi kare che ane duHkhanI utpatti karanAruM paNa mAMsa che mATe mAMsa khAvuM nahi. 9. * duHkhadAyaka vAsa mAMmjamAna, zo racimati udvignaM labhate bAsaM, yatra yatropajAyate // 10 // je pitAnA mAMsane bIjAnA mAMsathI vadhAravA icche te je je jagAe jAya tyAM sarvatra uddavigravAsa (bhayavALuM sthAna) pAme che (te je sthaLe jAya tyAM tene bhayaja thAya che). 10 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnamAhityasaMgraha bhAga 2 . dukuLamAM janma vagere dukhe. alpAyuSo daridrAzca, prkrmopjiivinH| duHkuleSu prajAyante, ye narA mAMsabhakSakAH // 11 // jeo mAMsabhakSaNa karanArAo che teo alpa AyuSavALA, daridra, bIjA manuSyanA AdhArathI AjIvikA calAvanArA (majurI karanArA) ane nIca kuLamAM janma lenArA thAya che. 11. madhamAMsa vagerenI nitya duSTatA. madye mAMse ca madhuni, navanIte takravarjite / utpadyanta asaGkhyAtAstavarNAstatra jantavaH // 12 // madhamAM, mAMsamAM, madhamAM ane chAsavagaranA mAkhaNamAM tevAja raMganA asaMkhya cha thAya che. 12. madhamAMsanuM ati nIcatva. ekatazcaturo vedAn, brahmacaryamathaikataH / ekataH sarvapApAni, madyamAMsantathaikataH // 13 // purA. eka trAjavAmAM cAra vedanuM puNya ane bIjA trAjavAmAM brahmacaryanuM puNya eo paraspara tulya che; te pramANe eka trAjavAmAM sarva pApa ane bIjA trAjavAmAM magha ke mAMsanuM phaLa eo paNa paraspara tulyatAvALAM che 13. mAMsa zabdane artha. mAM sa bhakSayitA'mutra, yasya mAMsamihAdamyaham / etanmAMsasya mAMsavaM, niruktaM manurabravIt // 14 // manu. jenuM mAMsa ahiM huM khAuM chuM te anya janmamAM mane khAnAra che A mAMsa zabdane khare (mAMsa paNAne) artha che ema manunuM bolavuM che, 14. mahAviSabhakSI keNa? ye bhakSayanti pizitaM, divyabhojyeSu satsvapi / mudhArasamparityajya, bhuJjante te halAhalam // 15 // jainatattvAdarza. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para che. mAMsaniSadha-adhikAra : rUpa jeo uttama khAvAnA padArtho hovA chatAM mAMsabhakSaNa kare che te amRtarasane choDIne kevaLa halAhala jhera pIe che. 15. sarvane pitAnuM mAMsa durlabha che. svamAMsaM durlabhaM loke, lakSeNApi na labhyate / alpamUlyena labhyeta, palamparazarIrajam // 16 // vAtumANikathAthAna. lekamAM pitAnuM mAMsa ghaNuM durlabha che, lAkha kharacatAM paNa maLatuM nathI ane pArakA zarIranuM mAMsa beDI kiMmate maLe che, mATe jema pitAnuM mAMsa durlabha che temaja bIjAM prANIone paNa te potAnuM ja che Ama vicArIne te choDavuM joIe. 16. mAMsaupara dayASTi kema rAkhI zakAya? mAMsaM putropamaLUlA, sarvamAMsAni varjayet / dayAdAnavizudhyarthamRSibhirvarjitampurA // 17 // mAMsane putra samAna gaNIne pahelAM rUSi munioe dayA ane dAnanI zuddhatAsArU varjita kareluM che mATe avazya mAMsane tyAga kara joIe. sArAMzahamezAM putra upara prANI mAtrane niHsIma neha hoya che tethI temanuM saMrakSaNa bahuja saMbhALathI karAya che, temaja mAMsanuM rakSaNa karavuM tethI dayAnI zuddhi ane ekane dAna apAya ane bIjAne jIva levAtuM hoya te te dAna vRthA gaNAya mATe te jIvane bacAva teja dAnanI zuddhi gaNAya. 17. DuM paNa mAMsabhakSaNa na karavuM. tilasarSapamAtrantu, yo mAMsambhakSayennaraH / sa yAti narakaM ghoraM, yAvaccandradivAkarau // 18 // je manuSya eka tila athavA sarSapa jeTaluM paNa mAMsa khAya te te tyAM sudhI sUrya ane caMdra rahe tyAM sudhI ghara narakamAM rahe che. 18. mAMsAzInuM sarva vyartha jAya che te koI rIte pavitra thatI nathI. na gaGgA na ca kedAro, na prayAgana puSkaram / na jJAnana ca homazca, na tapo na japakriyA // 19 // Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha--bhAga 2 jo. na dhyAnanaiva ca snAnanna dAnannApi satkriyA / sarve te niSphalA yAnti, yastu mAMsamprayacchati // 20 // je mAMsa Apeche tenAM gaMgAjI, kedAranAtha, prayAgarAja, puSkararAja AdimAM karelAM tIsnAnA, jJAna, hAma, tapa, japAdi kriyA, dhyAna, snAna, dAna, sat kriyAdi kameryAM je karyA hAya te samagra vyatha jAyache ane tene kAMi paNa te karyA karyAnuM phaLa maLatuM nathI teA pachI khAnArAne mATe te zuMja kahevuM ? 19-20. 246 traNa devanA nivAsanA nirNaya, asthi vasati rudra, mAMse vasati kezavaH / zukre vasati brahmA ca tasmAnmAMsanna bhakSayet // 21 // ama : purALa. hADakAMmAM rUdra vaseche, mAMsamAM kezava vaseche, vI'mAM brahmA vaseche mATe devamaya hAvAthI mAMsa na khAvuM. sArAMza--brahmA utpAdaka zakti che jethI vIMmAM temanu Adhipatya hAvuM joie viSNu te pASaka zakti che jethI prANIonuM pASaka mAMsa che, jo zarIramAM mAMsa ochuM thAya teA jIvitanI dhAstI rahe mATe temAM Adhipatya viSNunuM che ane sarvanA niyAmaka zakti te zakara che jethI zarIranuM sa rIte saMrakSaNa karanArA hADakAMnA bhAga che mATeja temAM dranuM Adhipatya ghaTe che. 21. 35nAti (22 thI 30). tanUdbhavaM mAMsamadannamedhyaM, kRmyAlayaM sAdhujanapranindyam | nistriMzacito vinikRSTagandhaM zunIvizeSaM labhate kathanna || 22 || satpurUSAe niMdavA lAyaka, kIDAnA nivAsasthAna bhUta, ayeAgya, (jovAthI paNa kheda janaka ) durgaMdhivALu, zarIrathI uddabhaveluM mAMsa khAnArA niSThura ( bhAlAMjevA ) antaHkaraNavALA zuM kUtarAnI jAti na gaNAya? gaNuAyaja. kAraNake tevuM mAMsa kutarA khAya che. AthI Ama sUcavana che ke jIvatAM prANIonuM tA nahi paNa muelAMonu paNa niSiddha che. 22. mAMsAhArIne sadguNAnI aprApti vidyAdayA saMyama satyazaucadhyAnavratajJAnadamakSamAdyAH / saMsAranistAranimittabhUtAH palAzinaH santi guNA na sabai // 23 // Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. mAMsaniSedha-adhikAra. 247 saMsAramAMthI chuTavAnA (mekSanA) kAraNabhUta vidyA, dayA, saMyama, satya, ziAca, dhyAna, vrata, jJAna, dama, kSamA Adi samagra guNe palAzIne (mAMsAthIne) hotA nathI (temAM vidyAdi guNo vAsa karatA nathI). 23, ciraayuraarogymuruupkaantipriitiprtaapniyvaaditaayaaH| guNA vininyasya satA narasya, mAMsAzinaH santi parana neme // 24 // sajajanathI nidita mAMsAzIne punarjanmamAM lAMbu AyuSa, Arogya, sArUrUpa, kAti, lokenI temanA pratye prIti, pratApa (sAmarthya) ane vANImAM madhuratA vigere guNa hotA nathI. sArAMza-teo kAMte vakhate vakhata garbhamAM AvIne paDI jAya, janme te rogI rahe, temAM paNa kANA-kubaDA-lulA DuMThA Adi vikRtivALA hoya, nisteja hoya, kenI temanI tarapha prIti na hoya ane vAkyathI paNa koNe ghaDo ne karaDakaNe tevA uddabhave. 24. dharmarUpI vRkSanuM nirmulana. dharmadrumasyAstamalasya mUlaM, nirmUlamunmUlitamaGgabhAjAm / . zivAdikalyANaphalapadasya, mAMsAzinA syAna kathaM nareNa // 25 // zuM mAMsabhakSI purUSe dehadhArIonuM kSAdi kalyANaphaLaprada zuddha dharma vRkSanuM mULa ukheDI nathI nAkhyuM? je zarIrathI dharmAcaraNa karI anukrame mokSane pahoMcAya che te raste cheDI mAMsAhAra kare tyAre tyAM pahoMcavAnI vakkI rahIja kyAM? ke je jhADanuM piSaNa karavuM joIye temane badale temanuM mULaja ukheDI nAkhyuM ke jethI pAchuM janmeja nahi. 25. mAMsabhakSaNa, jherakaratAM paNa dukhadAyaka che. varaM viSambhakSitamugradoSaM, yadekavAraM kurute'sunAzam / mAMsaM mahAduHkhamanekavAraM, dadAti jagdhaM manasApi puMsAm // 26 // ugra deSayukta jhera khAdheluM sAruM ke je eka vAra prANa nAza kare paraMtu manathI paNa khavAyeluM mAMsa athavA mAMsa khAvAne karele vicAra paNa manuSyane cirakAla paryanta mahA dukha Ape che. 26. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. Ama mAMsabhakSaNathI ja jIvahiMsA thAya che. mAMsAzanAjIvaSadhAnumodastato bhavetpApamanantamugram / tato brajedurgatimugradoSAmmakheti mAMsaM parivarjanIyam // 27 // mAMsa khAvAthI jIvanamAM anumodana (saMmati) thAya tethI sImA vagaranuM mahApApa thAya ane tenAthI te mAMsabhakSaNa karenAra manuSya ugraduga. tine pAme che. Ama vicArIne mAMsa choDavA lAyaka che. 27. . bhavAraNyamAM bhramaNa. . mAMsAzino nAsti dayA'subhAjAM, dayAM vinA nAsti janasya puNyam / puNyaM vinA yAti durantaduHkhaM, saMsArakAntAramalabhyapAram // 28 // mAMsAzIne prANIonI dayA hetI nathI, dayAvinA puNya thatuM nathI, jyAre puNya na hoya tyAre vAraMvAra atizaya dukha ApanAra ane jene cheDe nathI Avate evA saMsArarUpa ghATA jaMgalamAM te bhaTake che. (vAraMvAra dukhamaya saMsAramAM paDe che). 28tathA- pArine nAhita banavA pApaM, vAti mazigana purANa tato vadhAstisamato'yamasmAniSpApavAdI narakampayAti // 29 // mAMsabhakSIne pApa nathI AvI rIte vANIthI kahetAM paNa teonuM prabhutva (prerakapaNuM-te kAma karavAmAM temane madadagAratarIke gaNavApaNuM) Ave che tethI vadhanI sAbitI thAya, tethI pApa lAge. AthI pite bhakSaNa na karate hoya chatAM kaIne kahe ke mAMsabhakSaNamAM deSa nathI te te kahenAre narakamAM jAya che. 29 mAMsa khAnArane saMsAramaNa (janmamaraNa). aznAti yo mAMsamasau vidhatte, vadhAnumodaM trasadehabhAjAm / / gRhNAti rephAMsi tatastapasvI, tato durantambhavamati jantuH // 30 // je mANasa mAMsa khAya che, te trasajInA vadhanI anumati ApanAro thAche, tevA mANasa pAsethI tapasvIjana dUSita AhArane grahaNa kare che, tethI te jaMtu (anudana karanAra mANasa) tapasvI hoya te paNa anaMta saMsArane pAme che. 31, Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249. novom pariccheda. mAMsaniSedha-adhikAra.. cAMDAlAdithI paNa duSTa ke? dvajhA. yadraktaretomalavAryamaGga, mAMsaM tadudbhUtamaniSTagandham / yayaznutemadhyasamaM na doSa, sarhi zvacaNDAlatakA na duSTAH // 31 // . he bhAI! je manuSya lehI, vIrya ane maLamUtrathI yukta ane temAMthI ja baneluM durgadhivALuM mAMsa deSa vinA (deSa na mAnatAM) pavitra samAna mAnIne je khAya, te tene duSTa mAnave paNa kutarAM, cAMDAla nAraDAM vigerene dukha na mAnavAM. kAraNake te te bicArAM ajJAnI che. 31. saMsAranAM samagra dune bhaktA. 3pati. duHkhAni yAnyatra kuyonijAni, bhavanti sarvANi narasya tAni / .... palAzaneneti vicintya santastyajanti mAMsaM trividhena nityam // 32 // .. sumAhitaravaso . je ahiM duSTa nimAM (kugatimAM) thatAM dukhe che te tamAma mAMsabhakSaNathI manuSyane thAya che Ama vicArIne satparUSa mana, vANI ane kAyAthI ema traNe prakAre mAMsane tyAga kare che. 32. manuSyanuM bhUlabhareluM kartavya. zAstravirahita (rUra thI rU5). hilA hAramudAramauktikamayaM tairdhAryate'hirgale, tyaktvA kSIramanuSNadhAmadhavalaM mUtraM ca taiH pIyate / muktvA candanamindukundavizadaM tairbhUtirabhyaGgayate, santyajyAparabhojyamadbhutataraM yairAmiSaM bhujyate // 33 // . * ane jo mAMsAhArI duSTa na kahevAya te kutarAM, cAMDAla tathA nAraDAM vigere paNa duSTa na gaNAya, 32 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ama * * * * * * 250 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. ' jeo sundara bIjA bArAkanA padArthone cheDI mAMsa khAya che teo kiMmatI metInA hArane choDIne kaMThamAM sapane dhAraNa kare che, caMdra jevuM zveta dudha cheDIne mUtranuM pAna kare che, candramAnA jevuM zItaLa ane DelaranA puSpa jevuM sugaMdhI caMdana choDIne zakhamAM ALeTe che (tema samajavuM). 33 mAMsabhakSaNathI sarve hAni che. caitanyaM viSabhakSaNAdiva madhoH pAnAdiva prAjJatA, vidyAlasyasamAgamAdiva guNagrAmo'bhimAnAdiva / zIlaM strIjanasaMstavAdiva manaHklezAdiva dhyAnadhI* haivAritAri kumAviSTha mAM rAnI mati . rU4 / hata sthApi. jema jhera khAvAthI cetanya, madha athavA madirA pIvAthI buddhi, ALasa AvavAthI vidyA, abhimAnathI guNe, strIonA sahavAsathI athavA tenAM vakhANathI zIla ane mAnasika ciMtAthI dhyAnaniSTha buddhi nAza pAme che; tema ' mAMsa bhakSaNathI devapUjA, pavitratA Adi samagra puNya naSTa thAya che. 34. prANImAtrane pitAnA AtmAnuM priyapaNuM (prANIne AtmA ke priya che). bhUpaH pRcchati mAMsamaulyamanugAn pocuzca te'lpaM suto' nalpaM vaktyabhayo nivArayati bhostaM darzayAmi prabho / * hAlamAM pratyakSa joIe chIe ke ghaNuM eka baMdhANI leke aphINanA kasuMbA laI jhokAM khAyA kare che temaja zarAba pInArAo paNa bebhAna banI jematema bakavAda kare che, muvAlIo zarIre puSTa chatAM behAla dazAmAM mUrkhatAthI phare che, abhimAnIonA guNo paNa sAMbhaLavAmAM AvatA nathI vyabhicArIo uparakI acchI banInI mAphaka ADaMbara karI ghaNI cAturIthI vartaNuka kare che chatAM temanAM pigaLIyAM kAMI gupta rahetAM nathI ane jeo prapaMca pravAhamAM paDI aMtaHkaraNane lezamAM utAre che, tevA dhyAnIo paNa dhyAnacuta thaI gayA che tema mAMsabhakSaNa karanArAo paNa devapUjA karatA hoya ane jaLa tathA mRttikA vigerethI zarIrazuddhi karatA hoya to paNa te saghaLuM teonuM phekaTa che eTaluM ja nahi paNa tene badale teo mahApApamAM paDe che, Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paniche. vAtrakRtahiMsA-adhikAra gakhA sarvagRhe nRpAya hRdinaM tadehi nAtaM palaM, grAhyaM lAhi dhanaM natena tadito lAvArpitaM bhUpateH // 35 // jainakathA ratnakoSa-bhAga paJcama-dRSTAntazataka. zreNika rAjA pitAnA anucaravargane pUche che ke mAMsanuM mUlya zuM che? tyAre teoe kahyuM ke ghaNuM beDuM. te samaye temanA putra abhayakumAre kahyuM ke ghaNuM meMghuM che. tyAre rAjA tene nivAre che ke tema kahe mAM. tyAre teNe kahyuM ke batAvIza. kumAre sarvane ghera jaIne kahyuM ke rAjAne acAnaka maMdavADamAM khapa che mATe hadayanuM mAMsa Ape tyAre keIe paNa na ApyuM ane kahyuM ke te lAvavA dhana joIe teTaluM le. ema kahIne teoe dhana ApyuM te savane tyAMthI laine namra evA te kumAre rAjAne arpaNa karyuM arthAta prANImAtrane mAMsa AvuM priyatama che. 3pa. mAMsabhakSaNamAM zAstra, yukti ane anubhava e traNethI mahAdeSa batAvI A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - - sevAprauMdamAvo-dhAra. - jagatamAM keTalAka vAmamAgI vidvAne zA dekhADI hiMsA kare che ane che. anya pAse tevuM kRtya karAve che te eTale sudhI ke devone paNa hiMsA priya che ane mAMsAdinuM bhajana paNa deve kare che tyAM sudhI A gaLa vadhI hiMsAnuM pratipAdana kare che. paraMtu jyAre manuSya paNa mAMsane dUSita gaNI vaI Ape che tyAre "sAcuM surANa mArAthI devone AhAra che "amRtASaNa: amRta devanuM anna che ItyAdi vAkyane vicAra karyA sivAya tevuM mithyA pratipAdana kare che te lokone samajAvavA sArU A adhikArane AraMbha karavAmAM Ave che. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rapara ' vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. aSTama ekAntamAM hiMsA kArya karanArane paNa narakanI prApti thAya che tyAre devanI sAnnidhyamAM hiMsA karanAra kema narakamAM na paDe? anuSTram (1 thI 4). devAnAmagrataH kRlA, ghoraM prANivadhaM nraaH| . ye bhakSayanti mAMsaM ca, te vrajantyadhamAM gatim // 1 // je leke devatAonI AgaLa prANIo (pADA, bakarA vigere) vadha (hiMsA) karI teonA mAMsanuM bhakSaNa kare che teo adhama (nArakI) gatine prApta thAya che. 1. vRtAdi pavitra bhegane svIkAra karanAra devatAo mAMsabhakSaNa nathI ja karatA. amedhyavAdabhakSyasAnmAnuSairapi varjitam / . divyopabhogAnbhuJjanto, mAMsaM devA na bhuJjate // 2 // purANa. apavitra ane abhakSya che evA hetuthI manuSyae paNa mAMsane " tyAga karI dIdho che. tyAre devatAo te divya (amRtAdi) bhegane bhegavavAvALA che (mATe mAMsanuM bhejana kema kare ?) eTale devatAo mAMsabhakSaNa karatA nathI ema siddha thAya che. 2. ' prANIvadhathI svarga ke sukha maLatuM nathI. akRtA prANinAM hiMsAM, mAMsaM notpadyate kacit / na ca prANivadhaH svaya'stasmAnmAMsaM vivarjayet // 3 // " manu. prANIonI hiMsA karyA sivAya kaI divasa mAMsa utpanna thatuM nathI tyAM vArI zaMkA kare che ke svargAdikanI IcchA rAkhI devatAnA udezathI hiMsA karI mAMsabhakSaNa kema na karavuM? uttaramAM jaNAve che ke-prANIonA vadhathI svarganI prApti thatI nathI mATe mAMsane tyAgaja kare. 3. mAMsabhakSaNanuM pratipAdana karanAra zAstrakartao mUrkha che. mAMsalubdhairamaryAdairnAstikaiH stokadarzibhiH / kuzAstrakAraiHyAtyAd, gaditaM mAMsabhakSaNam // 4 // purANa, Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariMda, devAgratahiMsAdeSa-adhikAra. 253 mananana mAMsamAM lukhya (Asakta), dharma zAstranI maryAdAne na jANavAvALA, nAstika, TUMkI najaravALA ane teja (hiMsAne pratipAdana karanAra) kutsita zAne karavAvALA lekee mUrkhatAthI mAMsanuM bhakSaNa kaheluM che. 4. anya prANIonA mAMsane cha rIte zuddha karIne bhakSaNa karavAnuM siddha kare che teo manuSyano niSedha zAvAte karatA haze? - 3panAti (5-6). SaTkoTizuddhaM palamaznato no, doSo'sti ye naSTadhiyo vadanti / narAdimAMsaM pratiSiddhametaiH, kiM kiM na poDhAsti vizuddhiratra // 5 // "cha prakAre zuddha thayelA mAMsanuM bhakSaNa karanAra manuSyane doSa nathI ? A pramANe je naSTa buddhivALA paMDitamAnI purUSo kahI rahyA che A lake e manuSya vigerenA mAMsane niSedha zA vAste karyo che? zuM A (narAdi mAMsa) mAM che prakAre zuddhi thatI nathI? arthAta ke manuSyAdinA mAMsanuM pratipAdana karavA jAya te muzakelI paDe ane temAM potAne paNa samAveza thAya tethI AvI rIte Dhaga karI pazuhiMsAnuM pratipAdana kare che. pa. - hiMsAzAstrane racavAvALA bagalAja hovA joIe. zAstreSu yeSvavidhaH pravRtto, bakoktazAstrANi yathA na tAni / pramANamicchanti vizuddhatattvAH, saMsArakAntAravinindanIyaH // 6 // saMsArarUpI vanamAM niMdavAne gya e prANIone vadha je zAstromAM pratipAdana karela che te zAstra jema bagalAo (bagalA jevA hiMsA priya purUSa) e racela hoya tema bhAse che ane te zAstronA pramANane zuddha tattva (ahiMsA dharmane jANanArA (mahAtmAo) IcchatA nathI. 6. jema azakya zakya thAya nahi; tema mAMsabhakSaNa karanArathI dayA pALI zakAya nahi. zArdUlavikrIDita svaM jvAlAjaTile'nale sa bahule kSiptvehate zItatA mutsaGga bhujagaM nidhAya saviSaM sa mANitaM kAGkSati / Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 vyAkhyAna sAhityasaMgraha ---bhAga 2 e. kIrtti kAmyati cAkRzAM kRpaNatAmAmantrya sa trastadhIyaH kartu karuNAmabhIpsati jaDo jagdhvA palaM prANinAm // 7 // cApa. koi manuSya javALAthI jaTAvALA tathA bahu prakAzita evA agnimAM petAne ( peAtAnA deha) nAkhIne zItaLatA icche, kheALAmAM jherI sarpa rAkhI jIvavAnI icchA rAkhe, ghaNI kRpaNutA rAkhI kIrtti meLavavAnI icchA rAkhe e jema niraka che. tema paraleAkanI bIka rAkhI prANIonuM mAMsa khAi yA pALu chuM ema je icchavuM e tenA jevuM che. 7. 15 devane ADA rAkhI mAMsa bhakSaNa karavAthI paNa aneka prakAranI hAni che ema batAvI A devAmakRta hiMsAdeASa adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche ane je hiMsA karavAmAM je madada kareche te hiMsAbhAgI kahevAyache tenI apekSA hAvAthI te adhikAra huve pachI gratuNu karavAmAM Aveche. IR[ > hiMsAmAnitonipa--SiAra. Ama hiMsaka lokomAM keTalAka vaLI svayaMniSpApa che ema batAvavAsArUM ame hiMsA karatA nathI paNa bIjA pAse hiMsA karAvI mAMsane upayAga karIe chIe jethI amAne pApa nathI ema mAneche tevA pAmara prANIone samajAvavAsArUM A adhikArane A raMbha karavAmAM Aveche. hiMsAnA pAMca prakAra anuSTup (3-2), ghAtakacAnumantA ca bhakSakaH krayavikrayo / lipyante prANighAtena, paJcApyete yudhiSThira // 1 // subhASitaratnasandoha. huM rAjA yudhiSThira ! prANInI hiMsA karanAra, anumedana ApanAra, mAMsabhakSaNa karanAra, vecanAra tathA veheMcAtuM lenAra A pAMceya jaNA paNa Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parimA mAMsAtulyamakhaMDana-adhikAra.' 255 prANunI hiMsAnA pApathI joDAya che eTale ke A pAMceya manuSyane sarakhuM pApa lAge che. 1, hiMsAnA ADe prakAra. anumantA vizasitA, nihantA kryvikryii| . saraja vopAta , vivAti ghAta || 2 | mahAmAta. anumodana ApanAra, hiMsA karAvanAra, hiMsAkaranAra, te mAMsane vecanAra, vahecAtuM lenAra, rAMdhanAra, pIrasanAra ane khAnAra A badhA ghAtaka che eTale A badhAne sarakhuM pApa lAge che. 2, - hiMsAbhAgIonuM saMsAramAM sadA bhramaNa thAya che. uparAti. anAti yaH saMskurute nihanti, dadAti gRhNAtyanumanyate ca / ete SaDapyatra vinindanIyA, bhramanti saMsAravane nirantaram // 3 // subhASitaratnasandoha. je manuSya mAMsanuM bhakSaNa kare che, rAMdhe che, prANuonI hiMsA kare che, bIjAne Ape che, athavA pote grahaNa kare che ane anudAna Ape che, A chae mAnave A lekamAM paNa niMdAne pAtra thAya che ane tyArabAda anya janmamAM saMsArarUpI vanamAM (kITa pataMgAdi thaI) niraMtara bhramaNa karyA kare che. 3. hiMsakanA vibhAgo batAvI tenAthI dUra rahevA mATe samajutI ApI A hiMsAbhAgiSanirUpaNa adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. 3933:32.eezer >>[. mAMsAtutyamajhuvAna-yakAra. -- jema hiMsakane madada karavAthI hiMsAdeSa prApta thAya che tema keTalAMka mAMpitAe sAhArI manuSya annamAM tathA mAMsamAM samAna prANIonI hiMsAna jaNAve che teone paNa 'Sa prApta thAya che te batAvavA tathA teone nirUttara Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama 256 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. karavA sArU A adhikAramAM yukti prayuktithI teonA maMtavyanuM cUrNazaH khaMDanA karavAmAM Ave che. mAMsabhakSaNa karanAra manuSyakaratAM hiMsaka prANI sArI che. " manuSTa (2-2). mAMsAzane na doSo'stItyucyate yairdurAsmAbhiH / vyaadhgRdhrkvyaaghrshRgaalaastairguruukRtaaH||1|| je durAtmAe mAMsabhakSaNamAM deSa nathI ema kahe che teoe pArAdhI, dha, nAhAra, vAgha ane ziyALa jevA hiMsaka jIne pitAnA karatAM uttama paMktimAM mUkyA che arthAta manuSya uttama hovA chatAM je mAMsa bhakSaNa kare che te tevA hIna paMktinA cha karatAM paNa hIna gaNAya che. 1 mAMsa ane anna samAna nathI. yastu prANyaGgamAtrakhAtmAha masaudane sme| strIlamAtrAnmAtRpanyoH, sa kiM sAmyaM na kalpayet // 2 // hatI jasthA. je manuSya dareka vastu prANIonA aMga mAtrathI ja banI che ema darzAvI mAMsane tathA cekhA (bhAta) ne samAna kahe che te (pAmara) prANI mAtAmAM ane pitAnI strImAM samAnatAnI kalpanA kema nahi kare? arthAta te bannenI samAnatA koi paNa kALe gaNAvI zakAya tema nathI. 2. annAdinA AhAra karanArane sthAvara prANIonI hiMsAnuM pApa eka vAdI jaNAve che tenA pratye kavi potAnuM vaktavya batAve che. vapajJAti (3 thI 8). AhArabhojI kurute na modaM, naro vadhe sthAvarajaGgamAnAm / tasyApi tasmAduritAnuSaMgamityAha yastaM prativacmi kiJcit // 3 // cokhA vigere anAjane AhAra karanAra manuSya sthAvara jaMgama prAzuonA nAzamAM AnaMda mAnato nathI te paNa tene (annAhArIne) paNa Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. mAMsAnnatulyama'nukha'Dana adhikAra 250 pApanA anuSaMga ( saMkha'dha) thAyache ema je manuSya kahe che te pratye mhAre phrAMIka kahevuM che. 3. je annabhAjI, te apadeSI che. ye mAzinaH sthAvarajantughAtAnmAMsAzino ye prasajIvaghAtAt / doSastayoH syAtparamANumervoryathAntaraM buddhimateti vedyam // 4 // je manuSya annanuM bhAjana karanArA che tene sthAvara (ghaUM, khAjA, cAkhA vigerenA cheDa) rUpa jaMtuone nAza karavAthI (athavA dANA vigerUthI) doSa prApta thAyache ane mAMsanuM bhakSaNa karanArAone trasakAya (pazu vigere) prANIone nAza karavAthI doSanI prApti thAyache ema mAnIe chIe paraMtu te bannenA doSamAM paramANu ( rajakaNu ) ane merU parvata jeTaluM aMtara che ema buddhimAna purUSe jANavuM joIe. 4. tathA anAzane syAtparamANumAtraH, mazakyate zodhayituM tapobhiH / . mAMsAzane parvatarAjamAtro, no zakyate zodhayituM mahattvAt // 5 // annanA bheAjanamAM je rajakaNu mAtra doSa lAge che te tapa Adi kriyAAthI zeAdhI zakAya che eTale tapa AdinA AcaraNathI te pApamAMthI mukta thai zakAya che paraMtu mAMsabhakSaNa karavAmAM merU parvata samAna je doSa che te jIvathI zAdhI zakAya tema nathI. kAraNake doSa atIva mahAn che. eTale temAMthI mukta thai zakAtuM nathI. pa. mAMsa tathA anna samAna nathI. mAMsaM yathA dehabhRtaH zarIraM, tathAnnamapyaGgizarIratAtaH / tatastayordoSaguNau samAnAvetadvaco yuktivimuktamatra // 6 // " mAMsa jema dehadhArI prANInu zarIra che tema anna paNa aMgadhArInA zarIrapaNAthI che eTale zarIrane pASaNu kareche agara sthAvara prANIrUpe raheluM che. tethI te anna tathA mAMsanA guNadoSa samAna che" Ama tuM kahetA hatA paNa tArUM atra A vacana yuktivirUddha che. . mAMsa tathA zarIramAM bheda che. mAMsaM zarIraM bhavatIha jantorjantoH zarIraM na tu mAMsameva / yathA tamAlo niyamena vRkSo, vRkSastamAloM na tu sarvathApi // 7 // '' 33 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama 258 vyAkhyAna sAhityasaMgraha- bhAga 2 je. je mAMsa che te jaMtunuM zarIra che ema kahI zakAya. paNa je jaMtunuM zarIra che te sarva mAMsaja che ema kahI zakAze nahIM (arthAta a jaMtunuM zarIra che paNa tethI te mAMsaja che ema nathI.) te upara dRSTAMta Ape che ke-je tamAla che te avazya vRkSa kahevAya che. paraMtu je vRkSa che te sarvathA tamAlaja che ema kahI zakAze nahIM arthAt jeTalAM vRkSe che te sarve tamAla nathI paNa bIjAM nAmavALA paNa che. tema anna aMgadhArI hovA chatAM mAMsa nathIja. 7. anna tathA mAMsane taphAvata. rasotkaTatvena karoti gRddhiM, mAMsaM yathAnaM na tayAtra jAtu / jJAleti mAMsaM parivayaM sAdhurAhAramaznAti vizodhya pUtam // 8 // kumapitArato . rasanA ugrapaNAthI jema mAMsa manuSyamAM vRddhi (durvAsanA) utpanna kare tema atra anna koI divasa karatuM nathI ema jANIne mAMsane tyAga karIne sAdhu purUSa pavitra AhArane zuddha karIne jame che. 8 marahUma AtmAnaMdajI mahArAja tathA isAIne mAMsaniSedha samAgama. "jIrA (paMjAba) mAM eka IsAI maradamanI pAse AvI ekadama uddhatAIbharyA zabdathI bence ke tame ahiMsA ahiMsA pikArI mAMsa khAvAnuM nive che paNa tame pote mAMsAhArathI khAlI nathI! ATalI vAta sAMbhaLatAM ja pAse beThelA keTalAka sAdhu temaja zrAvake camakI uThayA! zrAvake leke kAMIka belavAnI taiyArI karatAja hatA ke A mahArAjajIe rekI kahyuM ke bhAI! utAvaLA na thAo. enA kahevAthI kAMI ApaNe mAMsAhArI banI gayA? e zA AzayathI kahe che te ene pUchavA de. A kAravAhI jeI IsAI ekadama patAnA manamAM zuM The paDI gaye ke AvA gaMbhIra purUSane na chAjatA uddhatAI bharyA zabdo meM kahyA te ThIka na karyuM! paNa have zuM thAya? je bhASAvarguNa nIkaLavAnI hatI te nIkaLI gaI! maradame pUchayuM-bhAI! tuM zAthI kahe che ke tame paNa mAMsAhArathI khAlI nathI. isAI-tuma dUdha pIte ho yA nahi? marahUma-pIte hai. * jaina pustaka 12 muM aMka 22 me patra 5. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che, masAjanughamAkhaDana-adhikAra IsAI-te basa dUdha, mAMsa aura khUnasehI banatA hai. jaba mAMsa khUnase banA dUdha pI liyA te bAkI kyA rahA? dUdha pInA aura mAMsa nahIM khAnA kayA yaha nyAya he? marahUma-bezaka dapakI paidAza IsI taraha hatI hai aura isaliye jenekA mAnanA hai ki vyAI huI bheMsakA paMdarA reja, gAyakA daza dina aura bhaiDa bakarI vagerakA ATha dina dudha nahIM pInA kAMki usake dudhapaNe pariNamanameM kasara hotI hai. jaba he dudhapaNe pariNamana ho gayA te be judA padArtha bana gayA. Isa liye IsameM harakta nahIM samajI jAtI. yaha kaI niyama nahIM hai ki isase je padArtha ane usake khAnevAlA mUla padAthaka bhI avazya khAve. annake khetame gaMdA padArtha paDatA hai, kamAda (kha) khaDabuje vagerakI paidAza akasara gaMdakI ke khAtarehase hotI hai to kyA anna, Ikha, khaDabUjA vageraDu khAnevAlA gaMdakI khAtA hai yaha mAnA jAyegA? gaM dIse puSTa hue sarake mAMsa khAnevAlA isAI gaMdakI khAvegA? suna bhAI! burA nahIM mAnanA taine jaisA savAla kiyA hai sAhI tuje javAba milegA. agara ApanA kahanA tuje maMjUra che te vicAra le. agara annAdi khAnevAlA IsAI gaMdakI khAtA hai yaha terA mAnanA che te bhale terA akhatIyAra hai hame bhI tu apanI akala anusAra terI marajImeM Ave vaise mAna le hamArA IsameM kaI nukasAna nahi hai. magara hama yahI mAnate hai ki annAdi gaMdakI nahIM hai gaMdakI judA padArtha hai anna judA padArtha che. IsI taraha mAMsa khUna judA padArtha hai dudha judA padArtha che. isaliye dUdha pInevAlA mAMsAhArI hai yaha kabhI siddha nahIM ho sakatA. isAI-mahArAja tumane te muje kisI cakkarameM DAla diyA isakAM javAba era kayA hai yAte mAMsa khAnevAle gaMdakI khAnevAle bane yA mAMsake cheDa deve! marahUma-(jarA ThaMDe thayelo joI) bhalA bhAI! jIsakA dUdha pInA usakA mAMsa bhI khAnA yaha terA yakIna pawA he te hama eka bAta pUchate che. baccA mAtAkA dUdha pItA he te use mAtAkA mAMsabhI tere hisAba mujaba khAnA cAhiye aura usakA khUna bhI pInA cAhiye! IsAI-are! tebA ! tebA ! mahArAja Apa sAdhu hokara kyA bAta karate he? mAtAne te bake pAlA hai usakI te jItanI bane Tahala sevA karanI cAhiye. je te apane para upakArakI karanevAlI hai. upakAra karanevAle para apakAra karanA mahA nIca kAma kahA jAtA hai. A daSTAMta uparathI spaSTa samajAya che ke mAMsa khAvuM e mahA pApa che te mAMsa vajavuM e zreyaskara hovAthI have pachI mAMsa varjitattamatA adhikAra tarapha dhyAna kheMcyuM che. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 miSTama vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. * mAMsavarjitottamatA-yikAra. - M6 mAMsa zabda eTale badhe dayAjanaka che ke zuddha brAhmaNa tathA vaizya "huM tenuM nAma sAMbhaLatAM kare che paNa adhama le ke tene chuTathI upayoga kare che. teo aMtyaja hoya te eka tarapha rahyuM paraMtu hiMdudharmanuM nAmadhArI tevAM mukRtya kare che, teoe A nIcenI bAbatamAM amAMsabhaji (mAMsa na khAnAra) ne zuM phaLa che? te lakSamAM levAnI ghaNI ja jarUra che ItyAdi hetune laI A adhikAranI zarUAta karavAmAM Ave che. ' mAMsanA tyAga mATe dharmarAjAne Apela upadeza. anuSTram (ra thI 8). prabhAsaM puSkaraM gaGgA, kurukSetraM sarasvatI / vedikA candrabhAgA ca, sindhuzcaiva mahAnadI // 1 // etaistIrthairmahApuNyaM, yatkuryAdabhiSecanam / samakSa 2 mAMca, sura yudhiri / 2 // he rAjA yudhiSThira! prabhAsakSetra, puSkarajI, gaMgAjI, kurukSetra, sarasvatIjI, vedikA, caMdrabhAgA ane mahA nadI sidhu A sthaLamAM je snAna karyuM hoya te A tIrtha vaDe mahApuNyanI prApti thAya che ema kahe che paraMtu jo mAMsabhakSaNa karyuM na hoya te te manuSyanI tulanA teonI sAthe thaI zakatI nathI. eTale ke eka manuSya upara jaNAvela tIrtho karyA hoya ane bIjA mANase mAMsanuM bhakSaNa na karyuM hoya te A bannenA puNyane tulAmAM nAkhI bhekhatAM te banne purUSonA puNayanI sarakhAmaNuM thaI zakatI nathI arthAta mAMsAhArathI hita manuSyanuM puNya vadhI jAya che e bhAva che. 1-2. tathA-- kedAre yajjalaM pIlA, puNyamarjayate nrH| - tasmAdaSTaguNaM proktaM, maghAmiSavivarjite // 3 // kedAra tIrthamAM jaLapAna karIne manuSya je puNyane meLave che tethI ATha gaNuM purUya madirA tathA mAMsane tyAga karanAra puruSamAM kahyuM che eTale te purUSane tenAM karatAM AThagaNuM puNya thAya che. 3, Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcita. vaLI-- mAMsajjitAttamatA-adhikAra. hiraNyadAnaM godAnaM, bhUmidAnaM tathaiva ca / abhakSaNaM ca mAMsasya, na ca tulyaM yudhiSThira // 4 // huM rAjA dha! suvarNanuM dAna, gAyanuM dAna, temaja pRthvInu dAna A adhuM eka tarapha ane khIjI tarapha mAMsanuM bhakSaNa na karavuM te Apanne kadI samAna thaI zakatuM nathI arthAt mAMsatyAgI manuSyanu puNya vadhI jAyache, 4. te pramANe-- 261 kapilAnAM sahasraM tu, mAse mAse gavAM dadau / abhakSaNaM ca mAMsasya, na ca tulyaM yudhiSThira // 5 // he rAjA yudhiSThira ! eka manuSye mAse mAse hajAra kapilA gAyAnu dAna ApyuM hAya ane khIjA mANase mAMsanuM bhakSaNa na karyuM hoya te te banne jaNunuM puNya samAna thatuM nathI, eTale mAMsatyAgInu puNya vadhI jAyache. pa. mAMsa tyAgIne tIrthanuM phaLa, zrUyante yAni tIrthAni triSu lokeSu bhArata / teSu prApnoti sa snAnaM, yo mAMsaM naiva bhakSayet // 6 // huM bhArata ! je manuSya mAMsanuM bhakSaNa nathIja karatA te (divase divase ) traNe leAkeAmAM je tIrthA zravaNagocara thAya che temAM snAnathI utpanna thatA phaLane meLave che. 6. mAMsa tyAgavAthI svarganI prApti. yo bhakSayitvA mAMsAni pazcAdapi nivartate / yamasvAmI hyuvAcedaM, so'pi svargatimApnuyAt / / 7 / / je manuSya ( pramAdathI) prathama mAMsAnA AhAra karIne pachI paNa nivRtta thAyache eTale mAMsabhakSaNanAM tyAga kare che te paNa svaganI gatine pAmeche A vAkya yamasvAmIe nakkI kahyuM che. 7. mAMsanA upayAga nahiM karavAmATe vasiSTha RSinA abhiprAya. yAvajjIvaM ca yo mAMsaM viSavat parivarjayet / , vasiSTho bhagavAnAha, svargalokeSu saMsthitim // 8 // purANa Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha -bhAga 2, sehae je manuSya jIvana paryaMta jheranI mAphaka mAMsane tyAga kare te manuSyanI sthiti vasiSNa bhagavAne svarga kemAM kahI che. 8. A pramANe mAMsatyAga karanAra manuSyane thatuM parama zreSTha phaLa dekhADIne A adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. -9 mani-dhAra. --- che mAMsanI piThe madha paNa abhakSya che madha-madirA-dArU-brAMDInA nA Dijha mathIja jagamAM prasiddha che. manusmRtinA 11 mA adhyAyanA 94 mA lekamAM traNa prakAranI madirA kahelI che 1 kI " geLamAMthI bane che te. 2 "paiNI " ghauM, cokhA, yava vagerenA leTamAMthI bane che ane trIjI "madavI" mahuDAmAMthI bane che te A sivAya AjakAlanA saMjegothI aneka prakAranI madirA utpanna thAya che. A sarva jAtanI madirAnuM pAna karavAnI dareka dharmanAM pustakamAM manA karavAmAM AvI che. eTale bIjI bAbatamAM bhinna bhinna dhamIonA bhinna bhinna mata hoya che paraMtu A bAbatamAM dareka dharmazAstrane ekaja nizcaya che ke madirane tyAgaja kare tema madirA pAnanuM duSTaphaLa Aja lekamAM turta ja manuSyane prApta thAya che eTaluM ja nahi paNa atra karatAM pahelekamAM (yamapurI) mAM tene mATe ghaNuM ja saMkaTa veThavAnuM che te eTale sudhI ke yamanA dUte madirAnuM pAna karanAra prANIonA mukhamAM leDhAne rasa reDe che, mATe sujJa purUSe madhane tyAgaja karavuM joIe. keIe ajJAnathI madirApAna karyuM hoya ane te pApamAMthI mukta thavA te manuSya zAstrokta prAyazcitta mAgatA hoya te nIce mujaba che. " surAM pItvA dvino mohAdagnivarNI surAM piyet , || tayA sa kAye nirdagdhe, mucyate kilbiSAsataH // manusmRti a0 11-bleka 90. eTale je brAhmaNa kSatriya ke vaizya varNanA purUSe madirAnuM pAna ajJAnathI karyuM hoya te paNa teNe (te pApamAMthI zuddha thavA sArU) teja madirAne atyaMta agnimAM lAlALa karI pAna karavuM ke jethI deha dagdha thaI jAya che tethIja zuddha thavAya athavA gomUtra, garama pANI, dudha, athavA ghI tathA chANane 2sa lAlacoLa tapAvIne tenuM pAna karavuM te deha paDI jAya tyAMsudhI. tyAre te Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. madhaniSedha-adhikAra. 263 mahizapAnanA pApamAMthI manuSya mukta thAyache arthAt miApAna karI jIvatuM rahI zakAya ne zuddha thavAya evA upAya nathI. mATe AvI bhayaMkara vedanAne ApanAra madirAnuM kAi paNa manuSya pAna na karavuM. A khAkhata samajAvavAsArU A adhikAra AraMbhAyache. madirAnI pramaLatA. anuSTup (2 thI 3). . madhe pIte kulIno'pi ceSTAM vahati ninditAm / karoti ninditaM loke, gItanRtyAdivibhramam // 1 // madirAnuM pAna karavAthI kulIna manuSya paNa niMdApAtra (ceSTA) vataNukane dhAraNa kareche ane leAkamAM nidrita evAM gIta nRtya (nAca) vigerenA vibhrama (DhAMga) kare che arthAt maDhirAthI matta thaI javAthI citta sthira nahi rahetAM kAryAkA ne vicAra na karI jIva kukarmAMmAM Asakta thAyache. 1. tA mayaM pIlA tataH kazcinmAMsaM ca spRhayennaraH / kazcidvadhaM karotyugraM duSTaM saGghAtaghAtakam // 2 // ' koi purUSa madirAnuM pAna karI mAMsane icheche ane kAi purUSa ugra tathA niMdApAtra evA AkhA samUhane nAza paNa kare che. arthAt ke mahi rAthI jIvane aneka kukama karavAnuM mana thAyache. 2. vaLI madyapAne kRte krodho, mAno lobhazca jAyate / montra masta caiva, duSTamAvaLameva ca / OM / / purALa. madirAnuM pAna karavAthI krodha, ahaMkAra, lAla, mehu (ajJAna), aneekhAi ane duSTa (khAkha) bhASaNa A samagra anathI utpanna thAyache. 3. temaja~~ daitanizvita (4 thI 26). bhavati madyavazena manobhramo bhajati karma manobhramato yataH / vrajati karmavazena ca durgAtiM tyajata madyamatastrividhena bhoH // 4 // Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. (mAna!) madirAne AdhIna thavAthI manamAM bhrama (ghelachA) thAya che ane manamAM bhrama thavAthI duSTa kamane manuSya kare che ane jethI karmAdhIna thaI durgati (naraka dukha) bhegave che mATe tame mana, vacana, kAyA tathA katA, kArayitA, anuditA, Ama traNe prakAre karI madirAne tyAga kare. 4. madirAthI thatA hAlahavAla. isati nRtyati gAyati valgati, bhramati dhAvati mUrchati zocate / patati roditi alpati gaddaM, dhamati dhAmyati madyamadAturaH // 5 // madirAnA madathI Atura (gAMDo thayele manuSya) kSaNamAM hasavA mAMDa che, kSaNamAM nAce che, kSaNamAM gAya che ane kSaNamAM bIjAne vaLage che, bhame che, deDe che, mUcha khAI jAya che, zaka kare che. jamInamAM paDI jAya che, rovA mAMDe. che, bakavA mAMDe che, gagaDha (gaLagaLe thaI) kaMThe zvAsa levA mAMDe che ane pariNAme thAkI jAya che. pa. madirAthI thatuM asahya pApa. svasasutAjananIrapi mAnavo, vrajati sevitumstmtirytH| saguNalokavininditamadyataH, kimaparaM khalu kaSTataraM tataH // 6 // guNI lekae nidelA madirApAnathI manuSya hena, dIkarI, ane mAtA tarapha paNa kudaSTi karI daDe che. kAraNake te manuSyanI buddhi madirApAnathI AthamI gaI che. te jagatamAM A kArya karatAM bIjuM kayuM vadhAre kaI che? arthAt sarva kaNanuM paryavasAna madirAmAM samAI jAya che. 6. dArUDIyA purUSanI sthiti, skhalati vakhamadhastanamIkSyate, sakalamanyatayA zlayate tnuH| skhalati pAdayugaM pathi gacchataH, kimu na madyavazAcchrayate janaH // 7 // madirAthI matta thayelA manuSyanuM nIcenuM vastra khasIne paDI jAya che, tene badhuM jagata ulaTuM dekhAvA mAMDe che, zarIra paDatuM paDatuM cAle che ane rastAmAM cAlatA dArUDIyAnA be paga These khAvA mAMDe che. ema madirAne AdhIna thaI javAthI manuSya zuM karatuM nathI ? arthAt ke dArUDIyAnI purI pAyamAlI thAya che. 7. madirAnuM . asubhRtAM vadhamAcarati kSaNAdvadati vAkyamasAthamasUnRtam / parakalanadhanAnyapi vAJchati, na kurute kimu madyamadAkulaH // 8 // Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para che. - maniSedha-adhikAra.' 225 madirAthI matta thayele manuSya kSaNamAtramAM prANIonI hiMsA karavA mAMDe che ane sahana na thaI zake tevuM asatya vAkaya bole che. tema bIjAnI jI tathA dhanane paNa Irache che. ema madirAnA madathI AkuLa thayele mAnava zuM karate nathI? 8. madirAthI adhama sthiti, vyasanameti janaiH paribhUyate, gadamupaiti na satkRtimaznute / bhajati nIcajanaM vrajati klamaM, kimiha kaSTamiyati na madhapaH // 9 // madirApAna karanAra mAnava duHkhane prApta thAya che ane manuSyothI paNa parabhava (hAra) ne pAme che. tema (aneka jAtanA) rogane prApta thAya che tathA pUrvanA puNya hoya te tene bhegavI zakatuM nathI. nIca manuSyane (mitrabhAve) bhaje che ane pariNAme (atyaMta) thAkane pAme che. (TuMkAmAM kahevAnuM ke) - diza pInAra manuSya ahIM kayA duHkhane pAmate nathI? . tathA- priyatamAmiva pazyati mAtaraM, miyatamAM jananImiva manyate / pracuramadyavimohitamAnasastadiha nAsti na yatkurute janaH // 10 // madirAthI matta thayele manuSya pitAnI janayitrI mAtAne vahAlI strInI mAphaka dekhe che ane vahAlI strIne mAtAnI mAphaka mAne che. kAraNake tenuM mana ghaNA madirAnA pAnathI mohita thaI gayuM che. mATe te manuSya je kukarma na kare tevuM ahIM eka paNa kukarma nathI arthAt te duSTa prANa tamAma kukarmo kare che. e bhAva che. 10. madirAthI vizvama. ahaha karmakarIyati bhUpati, narapatIyati karmakaraM naraH / jalanidhIyati kUpamapAnidhi, gatajalIyati madhamadAkulaH // 11 // (ahaha) kheda che ke -madirAnA madathI AkuLa thayele manuSya rAjAne kiMkaranI mAphaka jue che ane nekarane rAjAnI mAphaka dekhe che tema kUvAne samudra tulya mAne che ane samudrane pANI vagarane dhAre che. Ama madirAmattane sarva padArtha anya rIte ja bhAse che. 11. madirAmattane karakarIyAMsAthe mitratA. nipatito vadatte dharaNItalaM, vamati sarvajanena vinindyate / zvazizubhirvadane paricumbite, bata- surAsu ratasya ca mUtryate // 12 // 34 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa graha-bhAga 2 jo. ama madirAthI matta thayelA manuSya pRthvImAM paDIne tenA taLIyAsAthe vAttAM karavA mAMDeche ane kSaNamAM ekavA mAMDeche ane AvI sthitine lIdhe sa janasamAjathI nidyAyache. tema kutarAnAM khaccAM ( kurakurIyAM) e tenA mhA DhAne cATIne temAM mUtra (laghuzaMkA) kareche. Ama thavAnuM kAraNake te manuSya madirAmAM Asaktine lIdhe matta thai gayA che, eTale dehanuM bhAna nathI, jethI AvI durdazA thAyache. 12, 26 madirApAnamAM hi'sA thAyache. bhavati jantugaNo madirArase, tanutanurvividho rasakAyikaH / pibati taM madirAmadalAlasaH, zrayati duHkhamamutra tato janaH // 13 // madirAnA rasamAM sUkSma kAyAvALA vividha prakAranA rasakAyika-jaMtuAnA samUha raheche. arthAt asaMkhya samucchima jIvA temAM upajeche ne mareche. madirAnA madathI lAlasA (icchA) vALA manuSya te jaM tuonA samUhanuM pAna karI jAyache. tethI paraleAkamAM du:khanA Azraya karavA paDeche. eTale nArakI AdinI pIDA prApta thAyache. 13. madirAthI thatI hAni. vyasanameti tanoti dhanakSayaM, madamupaiti na vetti hitAhitam / kramamatItya tanoti viceSTitaM, bhajati madyavazena na kAM kriyAm // 14 // madirAthI matta thayelA manuSya (aINu vigerenA) vyasanane prApta thAyache ane tethI dhananAza kareche. mada (ga) ne pAmeche. tema hita-ahitane paNa jANatA nathI ane krama (nItinA mAga ) nuM ullaMghana karIne vilakSaNa AcaraNa kareche eTale ke-madyane AdhIna thai manuSya zuM kriyA karatA nathI ? 14. madirAnA vaLagADa. rati ruSyati tuSyati vepate, patati muhyati dIvyati khidyate / namati hanti janaM grahilo yathA, yadapi kiJcana jalpati madyataH ||15|| vaLagADathI pIDAyelAnI mAphka madhathI manuSya kharADA pADavA mAMDeche, kreAdhATvIna thai jAyache, kSaNamAM manamAM khuza thai jAyache, kaeNpavA mAMDeche, pRthvI upara paDI jAyache, mADu pAmeche, jugAra kheleche, khedAtura thai jAyache, khIjAne namavA mAMDeche ane kSaNamAtramAM manuSyane mArI nAkheche ane je kAMi (na khelavAnuM) khakhaDayA kareche eTale bebhAna sthitine bhAgaveche. 15. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. maghaniSedha-adhikAra : 267 kavi vidvAn purUSone saMbodhIne kahe che. vratatapoyamasaMyamanAzinI, nikhiladoSakarI madirAM piban / vadata dharmavacogatacetanAH, kimu paraM puruSasya viDambanam // 16 // dharmavacanamAM jeonI buddhi praviSTa thayelI che evA he (sujJa) purUSa! kaho vrata, tapa, yama, saMyama vigerene nAza karanArI ane samagra dene utpanna karanArI madirAnuM je pAna karI rahyA che, te purUSane bIjuM zuM saMtApa kare che? 16. A madirAnuM nityakarma. zrayati pApamapAkurute vRSa, tyajati sadguNamanyamupAjate / vrajati durgatimasyati sadgati, kimathavA kurute na murArataH // 17 // . . madirAmAM prItivALo purUSa pApane Azraya kare che, dharmane nAza kare che, saddaguNane tyAga kare che ane asata (duSTa) guNane meLave che. temaja durgatine pAme che ane sadgatine nAza kare che athavA surAmatta manuSya bIjuM zuM karato nathI? , 17. - madirAmaranI yamalekamAM kaDhaMgI sthiti. narakasaGgamanaM sukhanAzanaM, vrajati yaH paripIya surArasam / bata vidAyeM mukhaM paripAyate, pracuraduHkhamayo dhruvamatra saH // 18 // atra je manuSya narakane ApanAra, sukhone nAza karanAra evA dArUnA rasanuM pAna karIne paralokamAM jAya che tyAM nakkI yamanA dUte tenuM heThuM phADine ghaNuM duHkhane ApanAra leDhAne rasa temAM reDe che. hA e khedanI vArtA che. te paNa pAmara prANIo A madirAnA vyasanathI viramatA nathI. 18. madirAno tyAga karavAnuM kAraNa pibati yo madirAmatha lolupaH, zrayati durgatiduHkhamasau janaH / iti vicintya mahAmatayavidhA, pariharanti sadA madirArasam // 19 // je lupa (lukhya) manuSya madirAnuM pAna kare che, te naraka (tiyaMcAdi durgati) nA duHkhaneja Azraya kare che, ema vicAra karIne mahA (vi. zALa) buddhivALA purUSe mana, vacana, kAyA tathA kartA, kArayitA, anuditA ema traNa prakAre sadA madirAnA rasane tyAga kare che. 19 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama ------ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. madirApAna samAna jagatamAM bIjuM pApa nathI. mananadRSTicaritratapoguNaM, dahati vahirivendhanamUrjitam / . yadiha madyamapAkRtamuttamaine paramasti tato duritaM mahat // 20 // agni jema injana (kA) ne bALI nAkhe che tema madirApAna uttama evAM manana (vicArazakti), zubhadarzana, cAritra-sadAcaraNa ane tapanA guzune bALI bharama kare che. tevA hetuthI ahiM uttama leke madirAne tyAga karyo che. kAraNake te (madirApAna) karatAM heThuM pApa bIjuM nathI. 20 madirAmattamAM utpanna thatA durgaNe. tyajati zaucamiyati vininyatA, zrayati doSamapAkurute guNam / bhajati garvamapAsyati sadaguNaM, hRtamanA madirArasalajitaH // 21 // madirAnA rasathI zAstranI maryAdAnuM ullaMghana karanAra ane jenuM mana madirAthI harAI gayeluM che e manuSya zoca (pavitratA)ne tyAga kare che, niMdhapaNAne pAme che, dezane Azraya kare che, guNane tyAga kare che, garva (abhimAna) ne bhaje che ane saddaguNavALA (mitrabaMdhu) ne tyAga kare che. 21 madira e kharekhara jhera che. pracuradoSakarImiha vAruNI, pibati yaH parigRhya dhanena tAm / asuharaM viSamugramasau sphuTaM, pibati mUDhamatirjananinditam // 22 // atra mUDha buddhivALe je manuSya ghaNA doSavALI te madirAne dhana ApI kharIdIne tenuM pAna kare che, te prasiddha rIte janamAM niMdAyela ane prANane haraNa karanAra ugra (pracaMDa) viSanuM pAna kare che. 22. madirA e sarva sthAvara jaMgama jherI padArtha karatAM paNa vadhAre jherI che. tadiha dUSaNamaGgigaNasya mo, viSamaribhujago dhrnniiptiH| yadasukhaM vyasanabhramakAraNaM, vitanute madirA guNaninditA // 23 // duSTa guNothI niMdAyelI madira jevI rIte janasamUhane-dUSaNarUpa, vyasana (Asakti) tathA bhramavALuM dukha Ape che tevI rIte jhera, damana, kALe sarSa ane rAjA paNa anna ApI zakatA nathI. 23, Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maghaniSedha adhikAra. sapatI (zAkyastrI) mAM paraspara virAdha. matidhRtidyutikIrttikRpAGganAH, pariharanti ruSaiva janArcitam / ' naramavekSya surAGganayA zritaM, na hi parAM sahate vanitAGganAm / / 24 / / madirArUpI strIvaDe Azraya karAyele purUSa bhale manuSyamAM pUjAyela DAya tApaNa tenI buddhi, dhIraja, kAMti, kIrtti, ane kRpA (dayA) rUpI pAMca Io rASathIja tene tyAga kare che. kAraNake A zAkyastrIne sahana karI zakatI nathI. 24. pariccheda. madirAsatanI dazAnuM varNana. kalahamAtanute madirAvazastamiha yena nirasyati jIvitam / pAsyati saJcinute malaM, dhanamapaiti janaiH paribhUyate // 25 // 26 madirAne AdhIna thayelA manuSya ahiM (game tenI sAthe ) phleza kare che ane te klezanI pAchaLa te kAraNathIja peAtAnA jIvatarane pazu pAyamAla karI nAkhe che. piraNAme dharmAMnA tyAga kare che ane adhama ne ekaThI kare che temaja tenuM dhana nAza pAmI jAya tathA pote mANasothI parAjIvane pAmeche. arthAt madirApAna karanAranI pUrNa marAkha dazA thAyache. 25. madirA ane lokanA nAza karanArI che. svajanamanyajanIyati mUDhadhIH, parajanaM svajanIyati madyapaH / kimathavA bahunA kathitena bho, dvitayalokavinAza karI surA / / 26 / / mUDhuM buddhivALA madyapAna karanAra purUSa svajanane duzmanasamAna jANe che ane duzmanane svajanatulya mAne che athavA (he mitra!) have vadhAre kahevAthI zuM? (TukAmAM kahIe te) makriza khanne leAkane nAza karanArI che. 26. maMdirAthI kAmanI utpatti. bhavati madyavazena manobhavaH, sakaladoSakaro'tra zarIriNaH / bhajati tena vikAramanekadhA, guNayutena surA parivartyate // 27 // ahiM maDhirAne AdhIna thayela dehadhArI manuSyane samagra doSane karanAra kAmadeva utpanna thAya che ane tethI (kAmadevathI) aneka prakAre vikArI thAya che ityAdi kAraNeAne lai guNavAna purUSa mittarAnA tyAgaja kareche. 27, Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 270 vyAkhyAna sAhityasaMbraha-bhAga 2 je. aSTama upasaMhAra. pracuradoSakarI madirAmiti, dvitayajanmavibAdhavicakSaNAm / nikhilatattvavivecakamAnasAH, pariharanti sadA guNino janAH // 28 // - kumASitarata- samagra tattane vibhAga karanAra jeonuM mana che eTale jeo sArAsArane jANavAvALA che e guNavAna purUSe madirAne ghaNuM doSane karavAvALI ane bIjA janmaviSe pIDA karavAmAM catura jANIne sadAne mATe choDI de che eTale grahaNa nathI ja karatA. 28. madirA sarva sthAne pitAnuM nATaka bhajave che e sArI rIte batAvI tene avazya tyAga kare joIe e sucanA karI A maghaniSedha adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - maniSa-dhAra. - , te aDabhamAM maghaniSedhanI jarUra che tema tenA baMdhurUpa madhu (madha) phaka ne paNa dezavaTe ApavAnI khAsa jarUra che. te madha meLavatAM ke keTaluM pApa thAya che? eTale keTalAM jaMtuono nAza thAya che? che . A bAbata sarva sujJa purUSe jANe che, ke madha prApta karatAM aneka jaMtuone saMhAra thAya che. mATe dharmanA agresara purUSe madhune upagamAM lAvavAnI sakhta manA kare che ane upayoga karanArAo pApabhAgI che ema siddha kare che te bAbata samajAvavA sArU A adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che. avazya tyAga karavA jevA padArtho. anuSya, (4 thI 1). madhe mAMse madhuni ca, navanIte bahiSkRte / utpadyante vipadyante, susmA janturAzayaH // 1 // Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU pari . madhuniSadha-adhikAra 271 madirA, mAMsa, madha ane chAzathI judA paDelA mAkhaNamAM sakSama (jhINa) takarNa evA jaMtunA samUhe utpanna thAya che ane nAza pAme che, mATe te grahaNa na karavAM. 1, madhupAnI mahA hAni. saptagrAme hi yatpApamaminA bhasmasAtkRte / tatpApaM jAyate jantomadhubindUkabhakSaNAt // 2 // manuSyane-sAta gAma bALI bhasma karI nAkhavAthI je pApa lAge che. te pApa madhanA eka biMdu (TIpA) nA bhakSaNathI utpanna thAya che. mATe madhanuM bhakSaNa na karavuM. 2. madhanI utpatti. medamUtrapurISAcai rasAdhairddhitaM madhu / chabilAlAmukhasrAvairabhakSyaM brAhmaNairmadhu // 2 // * meda (mAMsa), mUtra, viSTA vigerenA rasAdi tathA ekavuM, mukhamAMthI lALa kADhavI AvA prakArathI mAkhIo vaDe madha karAya che mATe tenuM bhakSaNa brAhmaNoe naja karavuM joIe. 3. tathA- jIvANDaM madhu sambhUtaM, mlecchocchiSTaM na saMzayaH / varjanIyaM sadA vipraistyAjyaM mokSAbhikAjibhiH // 4 // - makSikArUpI jIvenAM jemAM IDAo che evuM utpanna thayeluM te madha sveccha (yavana) lekenA eThAM samAna che temAM saMzaya nathI mATe brAhmaNoe te madhabhakSaNane hamezAM tyAga kare tema mekSanI IcchAvALA bIjA manuSyae paNa tyAga kara. 4. zrAddhamAM madhane niSedha che. jo vAta madhu cAhe, moti pavitA ! sa yAti narakaM ghoraM, khAdakaissaha lmpttaiH||5|| puIM. dhamanI icchAthI moha pAmele je purUSa pitRonA zrAddhamAM madha Ape eTale brAhmaNane madhanuM bhojana karAve che, te manuSya laMpaTa evA bhejana Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama 272 vyAkhyAna sAhimaNAhu-bhAga 2 je. karanArAonI sAthe zera naramamAM paDe che. mATe zrAddhamAM paNa maya na jamA madhuhArI pApakArI. hIne jAte ja kRtA yaHkhIkaroti nistriMzaH, so'nyatyajati kiM naraH // 6 // kaMgAla evI madhanI mAMkhIonA samUhathI je madha mahA saMkaTathI ekatra karavAmAM AvyuM che; te madhane nirdaya eje purUSa svIkAra kare che eTale baLAtkArathI harI le che te purUSa bIjA kayA padArthane tyAga kare? 6. madhubhakSI sadA dukhI. pazcApyevaM mahAdoSAnyo dhatte mdhulmpttH| saMsArakUpatastasya, nottAro jAtu jAyate // 7 // je madhane thArI purUSa che te pAMca moTA pApane prApta kare che ane tene saMsArarUpI kuvAmAMthI kai divasa uddhAra thatuM nathI. 7. madhubhegI bhava rogI. saMsArabhIrubhiH sadbhirjinAjJAM paripAlitum / yAvajjIvaM parityAjyaM, sarvathA madhu mAnavaiH // 8 // saMsArathI bhayane pAmavAvALA uttama manuSyae zrIjinezvara bhagavAnanI AjJAnuM pAlana karavAsArU jIvita paryata sadA maMdhane tyAga kare. 8. madhutyAgI uttama bhegI. vijJAyeti mahAdoSa, madhuno budhsttmaaH| saMsArAsAratastrastA, vimuJcati madhu tridhA // 9 // subhASitaratnasandoha. saMsAranA asArapaNAthI trAsa pAmelA uttama vidvAne A pramANe madhanA mahA doSane jANIne (mana, vacana, kAyA tathA kanta kArayitA, anu. meditA) traNe prakAre te (madha) ne tyAga kare che. madhamAM zuM zuM hAni che te batAvI tathA tene kyAre paNa grahaNa na karavuM ema darzAvI A maniSedha adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. 1 hiMsA, mRSA, cerI, maithuna, ane parigrahagrahi A pAMca mahA deva che. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parivAra 27: kamaLanidhi adhikAra dUnidhi-vivAra. ke '' jema madha abhakSya hovAthI agrAhya che tema brAhmaNadharmanA pustakamAM 09che paNa ghaNe ThekANe kaMdamULane niSedha karela che. kahyuM che ke" lazunaM gRJjanaM caiva, palANDuH kavakAni ca / amakSyANi dvijAtInAM, bhuktvA sNskaarmati " lazuna, gRjana, DuMgaLI, lepArInI bhAjI, A padArtha brAhamaNa, kSatriya, vaizya, A traNe jAtine mATe vajita che tethI je kaI uparanI vastu ene upayoga kare te tene upanayana (jaI) ne saMskAra karI le joIe Ama pharamAna che ane zrAvakene mATe te teno vizeSa niSedha che. kAraNake vRttimAM vikRti pedA karanArA tevA padArtho vRttinI nirmaLatAne ane vRttinA saMyamane meheTI hAni kare che tethI te bAbatanuM spaSTIkaraNa karavA sArU A adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che. ' kaMdamULanA rAgInA gharanI kaDhaMgI sthiti. - manuSyapu (2 thI 20). yasmin gRhe sadA nAryA, mUlakA pacyate jnaiH| zmazAnatulyaM tadvezma, pitRbhiH parivarjitam // 1 // je gharamAM haMmezAM manuSya athavA tenI strI kaMdamULanuM zAka rAMdhe che, te ghara mazAna tulya che ane pitRo te gharano tyAga kare che. 1. kaMdamULabhakSaNa karanAranI zuddhi thatI nathI. mUlakena samaM cAnaM, yastu bhuGkte narAdhamaH / na zudvirvidyate tasya, cAndrAyaNazatairapi // 2 // naramAM adhama e je manuSya kaMdamULanI sAthe annanuM bhakSaNa kare che, tenI zuddhi seMkaDo cAMdrAyaNa vratathI paNa thatI nathI. 2. rIMgaNAnA bhejanathI thatI adhama gati. bhuktaM halAhalaM tena, kRtaM cAbhakSyapakSaNam / .. vRntAkabhakSaNe cApi, naro yAti sa. rauravam // 3 // Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra74 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 , je manuSya rIMgaNAnuM bhakSaNa karyuM che teNe halAhala jheranuM bhakSaNa karyuM che ane abhakSya padArthanuM bhakSaNa karyuM che. kAraNake rIMgaNAnA zAkanA bhakSaNathI manuSya tairava nAmanA nara8mAM jAya che. 3, kaMdamULanA bhakSaNabhakSaNanuM phaLa. varaM bhuktaM putramAMsaM, na tu mUlakamakSaNam / bhakSaNAbarakaM yAnti, varjanAtsvargamApnuyAt // 4 // putranuM mAMsa bhakSaNa karavuM sAruM paNa kaMdamULanuM bhakSaNa karavuM sAruM nathI, kAraNake kaMdamULanA bhakSaNathI manuSya narakane pAtra thAya che ane kaMdamULanA tyAgathI svargane meLave che. 4. veta tathA lAla kaMdamULane zenI upamA ApavI? raktamUlakamityAha, tulyaM gomAMsabhakSaNam / zvetaM taM viddhi kaunteya, mUlakaM madiropamam // 5 // he kuMtIputra dharma! lAla kaMdamULane romAMsanA bhakSaNatulya kahela che ane dhaLA kaMdamULane madirA (dArU) tulya kahela che mATe banne prakAranA kaMdamULane tyAga kare. 5. deva tathA pitRone kaMdamULa arpaNa karavAthI thatI hAni. pitRNAM devatAdInAM, yaH prayacchati mUlakam / sa yAti narakaM ghoraM, yAvadbhavati samplavaH // 6 // je manuSya pitR tathA deva vigerene kaMdamULa arpaNa kare che te jyAM sudhI jagatane pralaya rahe tyAM sudhI ghora narakamAM nivAsa kare che. 6. ' kaMdamULabhakSaNathI dukhaprApti nIlIkSetraM vapedyastu, mUlakaM copadazyate / na tasya narakottAro, yAvadindrAzcaturdaza // 7 // purANa. je manuSya kSetramAM nIlI (gaLI) nuM vAvetara kare ane je manuSya kaMdamULanuM bhakSaNa kare tene cada Indra (brahmAno eka divasa eka hajAra cekaDI) sudhI narakamAMthI uddhAra thatuM nathI. 7. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMdamULaniSedha adhikAra suvarNanI cArIsamAna pApa. hemasteyasamaM pApaM, pravakSyAmi nizAmaya / pUjAnAM va, IpaTavAsalAm | 8 || mahAbhArata. eka mahAtmA peAtAnA zvetA janane kaheche ke suvarNa (sAnA) nI cArIsamAna pApane kahuM chuM tene tuM sAMbhaLa. te zuM? ke kaMdamULa ane (niSiddha) phaLanuM bhakSaNa tathA kastUrI ane hIranA vastrAnA upayega; A suvaNunI cArI kharAkhara che. 8. pari che. jIvAne rahevAnuM ghara vanaspati che. zAkhAmUladale puSpe, phalakiJjalkamadhyataH / ye jIvAH santi tadvarNAstAn vyAkhyAtuM na ko'pyalam // 9 // G DALa, mULa, pAMdaDuM, puSpa, phaLa ane tenA taMtuonA madhyamAM te jyAMsudhI kAmaLa hoya tyAMsudhI tevAja vadhu (raMga) nA je jaMtuo rahe che tenuM vyAkhyAna karavAne kAi paNa manuSya saMpUrNa samartha nathI, mATe jIvadayAnI khAtara te kaniSedha karyA che. 9, ( kaThoLanI sAthe kAcA gArasAdi paNa abhakSya che. gorasaM mASamadhye tu, mudrAdiSu tathaiva ca / makSaLa tu manejUnuM, mAMtatulya yudhiSThira | z. || purAna. he rAjA yudhiSThira! aDadanA madhyamAM tathA maga vigere kaMThALamAM kAcA gArasa (dahiM, chAza vigere) nuM je bhakSaNa karavuM te nakkI mAMsatulya thAya che, mATe dvidalAnnamAM dahiM... vigerenuM bhakSaNa na karavuM. 10. jaina zAstrAmAM jema kaMdamULa tathA DhALamAM kAcA hiMnI sakhta manAI che, temaja purANAmAM paNa kaMdamULa vigere agrAhya che ema sArI rIte batAvI tathA tene upayoga nahi karavA ema samajAvI A kaMdamULaniSedha adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna mahiAsA-bhAga 2 je. eka vAya-yil. E- niSedhavALAM kaMdamULanuM bhajana karavAthI jIvaupara mAThI asara thAya che . kAraNake jIva e zuddha sphaTika maNi je che paNa te jevA saMskAramAM keLavAya tevA saMskAravALe thAya che tethI temAM sArAM lakSaNe te mahenata laI dAkhala karavAmAM Ave toja sulakSaNa banI zake che. pApa kAryonuM te zikSaNa na ApyuM hoya te paNa temAM tenI sahaja pravRtti thAya che mATe hiMsAthI laIne abhakSya vigere tamAma pApamAM hiMsA nAmanuM paheluM pApa kahyuM have bIjuM mRSAvAkya nAmanuM mahApApa batAvAya che. keTalAka leke ema mAne che ke, "jU DuM belyA vinA cAleja nahi" tethI tevuM kArya karavuM joIe. paraMtu samajavuM joIe ke vakhate ja huM belI ahiM the samaya lAbha maLe. ema dekhAze paraMtu pariNAme bhayaMkara saMkaTa bhegavavAM paDaze. A bAbata samajAvavAmATe A adhikAra lakhAya che. narakamAM javAno sarala raste. kanuDuDu (thI 7). iha sampadvinAzAya, paratra narakAya ca / / kUTasAkSyaM vadevastu, tasya pApaphalaM zRNu // 1 // sa yAti yAtanAH sarvA, yAvadindrAzcaturdaza / iha putrAzca pautrAzca, vinazyanti paratra ca // 2 // rauravaM narakaM bhuGkte, tato'nyAnapi ca kramAt / ye cAtikAmino mA, ye ca mithyApravAdinaH // 3 // teSAM mukhe jalaukAstu, pUryante pnngopmaaH| pa Na pasahaarLa, tAlArAmadhuvanam II 8 || nAradIya mahApurANa. A lekamAM asatya balavAthI ekatra karelI saMpadu pariNAme nAzane pAme che ane paralekamAM narakane mATe thAya che eTale asatyanuM phaLa jIvane Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MARAMMAMMA MAMAMAMA RA A AAAAAALAAAAA Antha ATAMARAANMAAAAA parijhala. : mRSAvALa-dhikAra ubhaya lekathI bhraSTa kare che. have je purUSa kerTamAM jUThI sAkSI pUre che tene je pApanuM phaLa maLe te tuM sAMbhaLa te jIva eTale vakhata ceda Indro rAjya bhagave che eTale cAra yuganI eka cekaDI evI ekenera cekaDIthI kAMIka vadhAre kALa sudhI eka indrarAjya bhegave, tevA coda Indra maLIne eka hajAra cekaDI jene brahmAne eka divasa kahe che tyAM sudhI narakanI tamAma yAtanA (pIDA) ene bhegave che ane pRthvI upara te purUSane vaMza hoya te te putra patre sahita vinAza pAme che ane paralekamAM zairava nAmanA narakane bhagave che ane tyAra pachI kramethI bIjA kuMbhIpAkAdi narakone bhegave che ane jagatamAM je purUSe atyaMta kAmalaMpaTa che ane jeo asatyavAdI che teonA mukhamAM jherI sasamAna evI jaLa (jeo lehInuM zeSaNa karI le che te jaLajaMtuo) pUrAya che. evI rIte sATha hajAra varSo sudhI narakanI yAtanA bhegave che tyAra pachI te pApI jIvaupara kSAra (khArA) pANIne varSAda varSAvI tenuM secana karavAmAM Ave che. AvI rIte asatyavAdIone duHkha bhogavavAM paDe che. 1-2-3-4. mRSAvAdane namana. liGginAM paramAdhAro, vezyAnAM paramo nidhiH / vaNijAM paramA nIvI, mRSAvAda namo'stu te // 5 // he mRSAvAda! (he asatya bhASaNa!) tuM DhoMgI svarUpadhArI verAgIone parama AdhAra che, vezyAone meTa khajAno che ane vyApArI lekenI heTI thApaNa che mATe tane huM namaskAra karuM chuM, arthAta mRSAvAdane ukta sthAnemAM sAre satkAra thAya che. pa. asatyavAdI mahApApI. pAradvArikacorANAmasti kaacitptikriyaa| satyavAhinaH , tijAte na vitha / 6. anyanI strIomAM Asakta (kAmI) purUSa ane cAra lokone zuddha karavA mATe keI jAtano pratikAra hoya che eTale te leke amuka jAtanAM prAyazcitta karI zuddha thaI zake che, paraMtu asatyavAdI purUSano pratikAra nathI eTale jUThAbolA lekene pAvana karavAnuM prAyazcita nathI. 6. A abhiprAya purANane che. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 vyAkhyAna sAhityasaMgraha -- bhAga 2 - ~ - 1. kRta, yatra yo mucyate prAyastatra steyaM karoti saH / kathaM na harate vAri, vArimadhyasthitA ghaTI // 7 // bhUmuirAvI. je manuSya jyAM mukAya che ghaNuM karIne te purUSa tyAMja cerI kare che. zuM pANInA madhyamAM rahelI gheDa pANInI corI karatI nathI? 7. asatyavAdI mahAduHkhI. upanAti (8-1). sauhArdavizvAsavinAzi vairasantApapApakSayadurgatInAm / sthAnaM tathA mUkajaDalanindApadaM nidAnaM vipadAmalIkam // 8 // asatya bhASaNa sneha tathA vizvAsane nAza karanAruM che, vera, saMtApa, pApa, kSaya tathA durgatinuM sthAna che. tema punarjanmamAM muMgApaNuM, jaDapaNuM ane niMdAne ApavAvALuM che ane tamAma duHkhanuM nidAna che. mATe sarjana purUSe sarvathA asatya bhASaNano tyAga kare. 8. asatya vAkyathI vasu nAmane rAjA narakamAM paDe che. aliikvaakyodbhvpaappngksmbhaarsmpuuritkaayyssttiH| adhaH papAta prathitApakIrtirvasuH kSitIzaH saha saptavaMzyaiH // 9 // - navarAtri. asatya bhASaNathI utpanna thayela pAparUpI aMka (kAdava) nA saMbhArathI jenI kAyA pUrNa thayela che ane jenI apakIrti pRthvImAM prasiddha thayela che e vasu nAmane rAjA sAta vaMzaja purUSo sAthe nIce paDe che. arthAta narakagAmI thaye che. 9. samudranuM paNa pAchuM haThavuM. vijhA. evaM karomIti kRtapatijJo, yaH svIkRtaM naiva krotysvH| . yAtyasya saMsparzajakazmalAnAM, prakSAlanAyAbdhirapIha nAlam // 10 // sUktimuktAvalI. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pati . mRSAvAkya-adhikAra 279 A pramANe huM karuM chuM (karIza) ema pratijJA karIne dharyahIna e je purUSa svIkArela kAryane karI zakatA nathI tevA purUSane aDakavAthI utpanna thayela pApanuM prakSAlana karavAne A lekamAM samudra paNa saMpUrNapaNAne pAmate nathI. arthAta braNapratijJa manuSyane aDakavAthI paNa pApa lAge che ane te pApa evaDuM mahesuM che ke tene maLa AkhA samudranA pANIthI paNa beI zakAte nathI. 10. asatyathI hAni, vaMzavRtta. NA asatyamamatyayamUlakAraNaM, kuvAsanAsA samRddhivAraNam / vipanidAnaM paravazvanorjitaM, kRtAparAdhaM kRtibhirvivarjitam // 11 // 1 jUThuM belavuM te avizvAsanuM kAraNa che, (arthAt huM belanArane kaI vizvAsa karatuM nathI,) pApabuddhinuM ghara che. lakSamIne AvatI aTakAvanAruM che, duHkhanuM kAraNa (ApanAruM) che, bIjAone chetaravAmAM baLavAna che, vaLI te (asatya vacana) pApavALuM che, tethI saMpurUSae te vacanano tyAga karyo che. 11. tathA- zikhariNI. yazo yasyAd bhasmIbhavati vanavadveriva vanaM, nidAnaM duHkhAnAM yadavaniruhANAM jalamiva / na yatra syAcchAyAtapa iva tapAsaMyamakathA, kathaJcittanmithyA vacanamabhidhatte na matimAn // 12 // sindUraprakara. buddhizALI manuSya jyAre paNa mithyA vacana belateja nathI, (kAraNake) jema dAvAnaLathI vana nAza pAme che tema jU DuM belavAthI (manuSyanI) kIrti nAza pAme che, jema vRkSanuM nidAna (Sika) jaLa che, tema duHkhanuM nidAna (ApanAruM) asatya vacana che, jema taDakAmAM chAyA nathI, tema asatya vacanamAM tapa tathA cAritranI vArtA paNa nathI. (arthAt asatya vacanane tyAgaja kara.) 12. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 vyAkhyAna sAhityama grahu bhAga 2 e. zeSanAgathI maLavAn. zArdUlavikrIDita. jikaiSa satAmubhe phaNavatAM traSTuzcatasrazca tAstAH saptaiva vibhAvasorniyamitAH SaT kArttikeyasya ca / paulastyasya dazAbhavanphaNipaterjiMhA sahasradvayaM, tathA-- jihAlakSazataikakoTiniyamo no durjanAnAM mukhe / / 13 / / subhASitaratnabhANDAgAra. satpurUSAne eka jihvA (jibha) che, thuvALA sarpane e jihvA che, brahmAjIne cAra jihvA che, agnine sAta che, kAntikasvAmIne cha ane rAvaNane daza tathA zeSanAga e hajAra, ema jiddAne niyama che paNa mithyAvAdIduSTa manuSyanA mukhamAM lAkha jIlA che ke roDa che tenA niyamaja nathI, 13. jAM lavAthI thatI hAni. dvAhA. jUThA eTalAnuM jAe, badhuM jUhamAM jAya; vichI karaDe bhAMDane, sAce jUTha manAya. je jana kadI jUThA paDe, eka vAra phA ThAma; suNatAM saMzaya upaje, tenA bela tamAma. aNubha manahara jADuM elI ane dIe satyatAnI zikhAmaNu, leAkane kaheA te upadeza kema lAgaze ; huM khele te jarUra mahApApanuMja mULa, jUThThuM khelavAthI zUla sahasadhA jAgaze; jUThThuM' eTale te gaNAya kAraTane gunhegAra, jUThThuM khelanArataNA bhArakheja bhAMgaze; kahe dalapatarAma jANavuM jarUra Ama, kAi same kAraTa sAcA javAma mAgaze. 2 20 14 15 16 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 ja 17 pari che. mRSAvAkya-adhikAra che jUThAne jarUra juo jagamAMthI ja jAya, 1 jIve te na jIbhe jene jana jANe che; huM belI jagatane samajAve jema tema, A lokamAM evuM jANe ene dina uThaye che; jUThuM belI jANe tuSTamAna karI mAna pAse, tribhuvanamAMhI kahe tene keNu guha che; jUThA bele jana cera Thera ke harAmakhera,. kahe dalapatarAma ane rAma rUTha che. daza meDhe belanAra A same apAra dIse, rAvaNanI upamA lakhI, nathI navAinI; upamA pramANe citra citravAnI cAla paNa, - bhAse deza dezamAM hameza bAIbhAInI; upamA vinA AnaMda upaje na aMtaramAM, te te che purAtananI rIta paMDitAInI; suNe rUDA rAjahaMsa dAkhe dalapatarAma, kavinI na cUka mUrkhanIja mUrakhAInI. dalapata, temaja- pada (hari bhajanavinA -e DhALa). ja huM huM, jUThuM khAvuM pIvuM jU DuM cAlavuM! avadhI avadhI! ja DuM meLavavuM jara jU huM mahAlavuM! Teka vyavahAra vizeSa bagADe che, nIti ne nyAya nasADa che, e sAra chevaTe kADhayo che- huM jU DuM19 je UDADeja asatya kahI, te te pacela gaNAya sahI, re! leza satyane aMza nahi ja huM jUThuM 20 vepAraviSaja asatya vinA, cAle nahi mUDI thAya phanA ! mATe emAM nahi enI manA!"- jUThuM jUThuM 21 juThi sAkSI pUre keraTamAM, gabharAya na sama khAtAM ghaTamAM, ulaTI vRddhi thaI khaTapaTamAM- huM huM 22 ulaTI temAM caturAI gaNe, prabhunA hUkama hameza haze, paNa pApI dhIrajathI na dhuNe- jU huM ja huM 23 subodha ciMtAmaNivallabhadAsa popaTabhAI 36 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. akrama M gapaupara gapa, dilhIne jayamalla nAmane mallu bAdazAhanA tamAma malyo sAthe kustI karI jIta meLavI ghaNe harakhAI gaye ane kahevA lAgyuM ke have ahIM te mArA jevuM kaMI jabaruM nathI. ahIM nathI to duniyAmAM paNa kyAMthI hoya! are! kenI mAe zera sUMTha khAdhI che ke mArI barAbarI karI zake? mATe have te digviya karavA cUkavuM nahi. ghaNuM rAjArajavADA che tyAM jaI kAMte laDanAra ane te nahi te savA maNa sonAnA pUtaLAnI mAgaNI karavI. laDanAra te kaI haze tyAre ApazekanI ? Ama karavAthI sonAnAM pUtaLAM maLaze mATe A kamAvAnI taka khevI nahi. vaLI duniyAmAM ApaNuM jItanA DaMkA vAge e DI magarUbInuM kAraNa nathI. AvA vicArathI paradezamAM vijaya karavA nIkaLe. meTA meTA rajavADA ane zaheramAM jayamalla pharI vaLe, tyAM kaI laDanAra maLyuM nahi; paraMtu jyAM jyAM gaye, tyAMthI vijayanI nizAnI tarIke savA maNa sonAnuM pUtaLuM lIdhuM. A pramANe cALIza pUtaLAM ekaThAM thayAM paNa ke mAthAne maLe nahi. mallane AthI ghaNaja garva upa. jyamalla pharate pharate amadAvAdanI bajAramAM AvI caDe. kamara para cAnIza pUtaLAM nAnA bAMdhIne cauTA vacce ubhA rahI kahyuM ke, mArI sAthe keI laDanAra Ape, nahi te savA maNa senAnuM pUtaLuM Ape. ghaNA leke ekaThA thayA hatA temAMthI "pArakA chokarAne jatI karavA" mazkarImAM eka jaNa belI uThaye ke-aho malla ! tamArI sAthe laDe e gAMgalI ghAMcaNane cheka taDIe amArA zaheramAM che. tene tyAM jAo te tamArI sAthe laDaze. malla to lAgale ja gAMgalI ghAMcaNane ghera gaye ane tajavIja karI te gharamAMthI kataDIAnI Arate javAba Ape ke te te ghera nathI, gAma gayA. che." male pharIne pUchayuM, "gAma ga che ane kayAre Avaze?" bAIe uttara dIdhe ke ahIMthI trIza gAuupara gAma che, tyAM amArA zeThanuM se gADAM le che, te levA Aja savAranA gayA che, te laI sAMje pAchA Avaze. pitAnI khAMdhapara kheMcI lAvavuM che, mATe ghaDIka moDuM vaheluM vakhatapara thAya te thAya, paNa Aje acuka ghera Avaze. male Azcarya pAmI savAla karyo ke khAMdhapara zI rIte lAvaze? bAIe kahyuM ke dareka gADAne UMTaDo AgaLanA gADAmAM bharAvI sauthI AgalA gADAne UMTaDo pote khAMdhapara laI kheMcaze eTale tamAma gADAM kheMcAtAM Avaze. ghAMcanAM AvAM veNa sAMbhaLI mallanA to hAMjAja gagaDI gayA. adhadhadha! se gADAM laTuM kheMcI sATha gAuna paMtha karI ghera sAMje pAchA Avaze! . * UtakamALA. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari jIta. mRSAvAkya adhikAra. 194 ghaNI ajabanI vAta che! ghAMcI jabarA dekhAyache! paNa tenI sAthe laDavuM teA kharUM. 'hiMmate maradA tA madade khudA' ene kAMi dAvapeca AvaDatA nahi haze, tethI huM tene sahejavAramAM harAvIza, paraMtu ahiM laDavuM ThIka nahi. kadAca devaicchAthI ghAMcI jIte te zaheranA leAkeA mArI phajetI jue, mATe tenI sAme javuM ane vagaDAmAM kustI karavI e uttama rastA che. kadAca ApaNe hAra pAmIe tA paramArA pAmArA gaNavAnuM ThIka paDe. Ave vicAra karI jayamala ghAMcInI sAme cAlyeA. gheDAka gAu cAlyA eTale uDatI dhULavacce gADAMenI hAranI hAra AvatI dIThI. vagara khaLade gADAM AvatAM joi, teNe jANyuM ke ghAMcaNanA che.rAja e gADAM kheMcI lAvatA huze. najIkamAM AnyA tyAM te khAtrI thai ke A mAMNasa mArIsAthe laDanArA che, tethI kAMI paNa cetavaNI ApyA sivAya jayamalle ekadama dhasAreA karI ghAMcIne bheAMyapara nAMkhyA. ghAMcI kAMi malane gAMjye jAya evA naheAtA. yuktithI malanA hAthamAMthI chaTakI sAme mUchapara tAra deteA, jAtADana karatA tathA moTA DALA ghurakAvatA, malanI sAme tiraskArathI jotA ubhA rahyA. malle eka jabarI rIDa karI ghAMcInI garadanapara thappaDa mArI, tene pADI, pete upara caDaye teveAja ghAMcI paNa peca karI taLethI upara thai gayA. A rIte bhoMyapara khanenI maradAmI kustI cAlI. paraspara laDatA jAyache ne upara taLe thatA jAyache. kAi phAine cIta karavA samartha thatA nathI. evAmAM mane pAMca gAu AgaLa nIkaLI gayA. ekatarapha gADA mAMheluM letu verAi gayeluM che ane bIjIgama malanI kamarethI chUTI gayelAM seAnanAM putaLAM paNa paDayAM che. tevAmAM jaburI nAmanI eka keLaNa chANAM vINavAmATe TopaleA lai AvI, tenI najare e khadhuM paDayuM. cAretaraph joyuM te koi mANasa dIThuM' nahi tethI jaburI hurakhAine tamAma lAhu tathA sAnuM TopalAmAM bharI TApalA peAtAnI jAte mAthApara caDAvI gAmabhaNI cAlatI thai! pele madhu ane ghAMcI chevaTa thAkI gayA. fAinI hArajIta thaI nahi eTale kAyara thai chUTA paDyA. madyanA mananuM abhimAna utarI gayuM. are! hujI huM jItI na zakuM evA jorAvara paNa paDyA che! AthI te narama gheMsa ane gava rahita thai gaye. ghAMcInA manamAM abhimAna vadhyuM. AhA! jayamala jevA digvijaya karanAra mala paNa mane jItI zakye nahi, te have mArI kharAkharI karanAra kANuja hAya ? ema mAnavA lAgyA. ane jaNu peAtAnA mAlanI tapAsa karavA AvyA te phakta khAlI gADAM joyAM. pUtaLAM ke letu mAlama paDayuM nahi, tethI tee paNa vismita thai AsapAsa jovA lAgyA, te ghaNe dUra eka bairInA mAthAupara suMDalA jovAmAM Avye temAMnAM pUtaLAMne caLakATa joI anene khAtrI thai ke e saghaLuM te khAi lai jAyache. te eTaleadhe dUra hatI ke sAda karavAthI sAMbhaLe ema nahatuM; temaja utAvaLI cAlI Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 vyAkhyAna sAhityasa bra. bhAga 2 jo. sama jatI hatI tethI thAkela pAkela mala tathA ghAMcI tene paheAMcavAne zaktivAna hatA nahi. tethI nirAza thaI gayA. ghAMcInA manamAM AvyuM ke, are! huM phakta lADhAnAM gADAM kheMcI lAvye tethI mane keTaluMka du:kha thayuM che. paNa A tA leADhA uparAMta pUtaLAMne bhAra chatAM jhaDapathI cAlI jatI jaNAyache, te e mane paNa Takkara mAre evI kharI. AvA vicArathI tenuM abhimAna utarI gayuM. jaburInA mAthAparanA agAdha bhAra tene phulanA jeTale halakA hatA. te atizaya magarUkhI sAthe laTaka maTaka karatI jAyache tevAmAM ekAeka jakhare vaTALIe caDI AvyA. tenA vamaLamAM jaburI aTavAi gai ne mAthAne TopalA AkAzamAM ghaNe uMce uDayeA. va MTALIo narama paDaye eTale Topale nIce utaravA lAgyA, te utaratAM utaratAM rAjAnI rANI khArIe jotI beDI hatI tenI AMkhamAM paDayA. rANIe te AMkha cALI dAsIne buma mArI ke mArI AMkhamAM kaNuM paDayuM tethI vedanA bahu thAyache. dAsIe tarataja lAleA nAmanA kANIe hajAma je kahyuM kADhavAmAM hAziyAra hatA tene teDAvyA. teNe AvI AMkha phADI ma najara karI teA seAnA ne lADhAnA DhagalA joyA. tethI pakkA hajAme rANI pAse mAgI lIdhuM ke mArI mahenatanA badalAmAM AMkhamAMthI je kazuM nIkaLe te mane ApavuM. rANIe AvI najIvI mAgaNI huzIne kabula rAkhI. hajAme dhIre dhIre AMkhamAMthI tamAma loDhuM, sAnuM tathA TApale bahAra kADhyAM. 100 khAMDI lenDru tathA savA maNunuM eka evAM cALIza sonAnA pUtaLAMne DhagalA joi, leAMDIonI dAnata khagaDavA lAgI. paNa rANIe vacana ApyuM hatuM, tethI tamAma humane lai javA dIdhuM. sA keAi hajAmane zAbAzI ApavA lAgyA. raMga che! jo tuM hAjara na heAta teA rANInI AMkhamAMthI A badhuM kADhata kANu ? alyA tuM ka sakhI kharo! bIjAneA bhAra nahui. AvAM vAkyathI te bahu phulAyA. adaka pAMsaLIAne abhimAna AvyuM ! kANI huMjAmanI DagaLI casakI turata te luhArane tyAM gaye ane AMkhamAMthI nIkaLelA leADhAne cIpIe karAvyo tathA sonAnAM pUtaLAM bhagAvIne ghugharI karAvI, cIpIApharatI TagAvI. A cIpIe kethaLImAM rahI zake evA nahAtA tethI te khabhApara ke hAthamAM rAkhI ghugharIone makAra karatA khajAramAM hajAmata karavA nIkaLe. te vakhata dezI paradezI leAkA jue te vismita thai hajAmane tesaMbaMdhInI vAta pUche. mULa mi ne dArU pIdhe, te misAle mULa te doDha DhALyA ne vaLI kANIA; temAM vaLI kahyuM kAyAnI vAta hAthamAM AvI tethI evA DALathI vAta kahe ke, sAM bhaLanAranA manamAM hajAmanI kharAkharI karanAra kei nathI ema ThesI jAya. A vAta jaburI phALaNunA jANavAmAM AvI eTale teNe potAnA TapalA 'TALIAmAM uDI gayeA hateA teja te jANyA. AthI tene gatra utarI Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paridha. mRSAvAkya-adhikArI gaye, je bhAra he mAthApara rAkhatI teja rANInI AMkhamAM rahe te dhanya che temane !! eka divasa vagaDAmAM rahenAro eka jaDasAje bharavADa hajAmata karAvavA zaheramAM AvyuM. tene jotAM jotAM kANuo lAla hajAma maLI AvyuM. teNe kahyuM, "alyA hajAma! mArI hajAmata karato jaIza?" lAlAe hA kahI, tethI tenI hajAmata karavA eka dukAnanA oTalA para te lAlIo beThe. hajAmata karI rahyA pachI hoMze hoMse hajAma pelA cIpIAvatI nAkamAMnA vALa levA mAMDayA. evAmAM bharavADe uMce zvAsa lIdho tethI cIpIo nAkamAM cAlyA gaye!! hajAma tAto-una thaI bharavADasAthe takarAra karavA lAgyuM ke mAro cIpIo lAva. bharavADa kahe, "meM kAMI lIdho nathI. zvAsa bhego uce caDI gaye temAM mAre vAMka zo? jyAM hoya tyAMthI zodhI le." hajAma kAchaDe vALI mAthuM bharavADanA nasakerAM AgaLa rAkhI ubhA rahyA. bharavADe zvAsa uce caDAvyuM eTale saDasaDATa nAkamAM hajAma paNa cAlyA gaye. cIpIAnI tapAsa karavA aMdara cAre tarapha pharyo paNa kAMI patto lAgyo nahi. chevaTa tenI AzA mUkI bahAra nIkaLavAne mArga zodhavA lAge che te paNa maLe nahi. nirAza thaI eka ThekANe beThe. evAmAM tene eka rabArI maLe tene pUchyuM, "bhAI mAre cIpIe kayAMe dIThe !" rabArI kahe, "tane tArA cIpIyAnI paDI che; paNa mArI navase navANuM sAMDha Aja traNa mahinA thayAM aMdara AvI che paNa jaDatI nathI mATe tenI te vAta kara!!" hajAma A sAMbhaLI herata pAmI ga. ane belyo ke bApalIA! have te cIpIyAnI mA mUI paNa je jIvatA bahAra nIkaLIe te basa che, mATe koI raste te batAva? rabArI kahe che, "nikaLavAne raste te zodhIzuM tyAre hAtha Avaze, paNa Aja traNa mahinA thayA nAkamAM rahIne zaradI thaI gaI che, mATe mArI pAse cakamaka che tene devatA pADI calama pIe." ema kahI rabArIe cakamakavatI devatA pADo ne calama bharI pIvA lAgyA. AthI bharavADanA nAkamAM saLavaLATa thaIne chIMke AvI. tenA jerathI rabArI, hajAma, cIpIo ne navaso navANuM sAMDha bahAra nIkaLI paDyAM!! hajAmane garva tadana utarI gaye. A vAta tadana azakya che tethI te gapa kahevAya che. tene hetu vAtamAM khulle che. gapa sAmuM gapa. dilhImAM rahenAra phakkaDakhAM ane raNadhIrasiMha be mitra hatA. eka samaye teo hAsyavinaMdanI vAta karatA hatA te vakhata phakkaDakhAM pitAnA dile jAna Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 . ahama dosta raNadhIrasiMhane kahevA lAgyuM ke, yAra, aba jamAnA phira gayA! kucha kehane kI bAta nahIM. hamerA bApu bAdazAhakA baDA risAladAra thA, uske tAbemeM ghoDesvAra the IskI te kucha gInatIbI nahIM hosakatI ! gheDeke vAste tabelAbI kayA baDA!! uskA eka cheDA uttara te dusarA dakhana!!! thatA raNadhIrasiMha vismita thaI gaye paNa gaLe mare tene vikhe nahi mAravAnuM uttama dhoraNa dhyAnamAM laI vicAryuM ke ene enA jevIja TADhA pahoranI topathI samajAva e vadhAre sAruM che. tethI te bolya. bhAI, e vAta bAdazAhanA vakhatanI hoya temAM navAI nahIM, mArA bApane hathiArane ghaNo zokha hato, aneka jAtanA dezI paradezI hathiAra bheLAM karI rAkhatA hatA, temAM eka bhAle evaDo maTe hatuM ke tene eka cheDe jamInapara te bIje AsamAnamAM!" kakaDakhAM--e te baDA gapa! etA baDA bhAlA rakhatethe kIdhara!! sAre dina hAthameM te nahIM rakhatethe!! rakhaneka ThikAnA batAe taba tumhArI bAta sacI, nahIM te baDA gapa. raNadhIrasiMha-(hasate hasate) tamane khabara nathI !e bhale te tamArA bApanA tabelAmAMja mUkatA hatA !!! A sAMbhaLI mibhAI ghA mAnI. cUpa thaI gayA. (have je raNadhIrasiMhane jAThe pADavA evaDo tabele nahote ema kahevA jAya te pote kahelI vAta paNa khUTI paDe.) keInI vAta cheTI hoya te tene meDheja khATI kahevAnA karatAM kahenAra mANasane rIsa caDe nahi ane potAnI vAta khoTI che ema saheja samajI jAya evI yukti A vAta batAvI Ape che. gapamAM goTALe. jarI juTha belana lebha vaza thaI Teka nahIM taja jIvatAM." :eka tapasvI darIAkinArA upara bAra varSanI avadhanI amaraphaLa meLavavA puSkaLa tapazcaryA karatuM hatuM. tene tapazcaryA karatAM karatAM sADA agyAra varasa thayAM, te vakhate dariyAkinAre vRkSamAM vasatA setAne te tapasvInuM satya je vicAryuM ke AnuM mana saMsAranA prapaMcI kAmathI kiMvA duSTa vikArothI dUSita thayuM che ke nahi? e parIkSA te karavI joIe, ema vicArI te setAne kAgaDAnuM rUpa dhAraNa karyuM je vRkSa nIce tapasvI tapazcaryA karatuM hatuM, te . bIrabala bAdazAha, Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwww paricacheda, mRSAvAya-adhikAra, 287 jhADaupara ghaNA vakhatathI huMsa ne hesinI rahetAM hatAM, te paikI haMsarAya pharavA gayela hatuM ane haMsinI tyAM beThelI hatI tenA mALAmAMja te kAgaDe jai beThe. jyAre huM ghera AvyuM ane kAgaDAne pitAnA makAnamAM beThele dIThe tethI tene pUchyuM ke tuM mArA makAnamAM kema beThe che cAlate thA ahiMyAthI." haMsanuM A pramANe belavuM sAMbhaLI kAgaDo be ke "A ghara mArUMja che." chatAM tuM mane ahIMthI kahADanAra keNa che? AvuM kAgaDAnuM bolavuM sAMbhaLI haMsane ghaNoja gusase AvyuM ane bane jaNanI vacamAM bhAre takarAra jAmI. chevaTa haMse vicAryuM ke "Akhara kAgaDAnI jAta nIca che jethI enI sAthe vizeSa belavuM e mArA bhUSaNane kalaMkita karanAruM che mATe adala InsArI dilhIpati zahenazAha akabarazAha hajuramAM jaI araja gujAruM te A nIane cagya zikSA ApI mane mArI haMsinI tathA makAna ane baccAM svAdhana karI Apaze." AvA vicArathI akabarazAhanI hajura jaI pitAnI sarva hakIkata rezana karI, tethI bAdazAha AlI jahAMe te kAgaDAne belAvI magAvavA hukama karyo. haMsa bAdazAha agADI phariyAda karavA gayA che, evuM kAgaDAnuM rUpa dhAraNa karanAra saMtAnanI samajamAM AvyuM, tyAre kAkI kAka zabda pokAravA lA , jethI jyAM tyAMthI seMkaDe kAgaDA tyAM AvI pahoMcyA ane pUchavA lAgyA ke kema zuM kAma mATe belAvavAnI jarUra paDI?" kAgaDe bele ke "bhAI ! Aje tamane ghaNA agatyanA kAma sArU belAvela che, ke A haMsinInA huM mArA upara akabarazAha agADI phariyAda karI che, tethI tyAM mane paNa teDuM thazeja mATe tame saghaLAe eTalI ja sAkSI ApavI ke, A haMsinI A kAgaDAnI vahu che ane enI sAthe jyAre te para hatA tyAre ame saghaLA jAnamAM gayA hatA, tethI kahI zakIe chIe ke, A haMsinI ane e makAna tathA baccA vigere AnAM ja che. je tame mArI A vakhate ATalI taraphadArI-pakSa karaze te, eka maDaduM batAvIza ke jethI te eka mahinA sudhI tamAre khAvAnuM cAlaze. A pramANe kAgaDAnuM belavuM sAMbhaLI sarva kAgaDAoe te maDadAMnI lAlacane lIdhe kAgaDAnA kahevA pramANe kabula karyuM. pachI pelA kAgaDArUpI setAne tapasvIne jaI kahyuM ke tame ghaNuM mudatathI tapazcaryA karyA kare che; chatAM kazI haju ISTasiddhi thaI nathI mATe je jarA mAruM kahyuM mAne te jemATe sADA agIAra varSathI mahA duHkha veThe che teja dhArelI vastu-suMdara amaraphaLa lAvyo chuM te tamane ApuM, ema kahI amaraphaLa dekhADayuM. eTale tapasvI te lAlacane vaza thaye ane kahevA lAgyuM ke, zuM kahevA mAge che? tame je kaheze te huM karavA kabula chuM A pramANe tapasvInuM belaDuM sAMbhaLI setAne vicAryuM ke "loTamAM pAchuM paDayuM, lAlacamAM lapaTAyA, aDA! yegI, yati, abadhuta, sanyAsI, udAsI ane mahAtmAo, are! iMdrAdika de paNa lebhanI jhapaTamAM lapaTAI gayA che! lebha eja pApanuM mULa che! lebha Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 ne ama eja sa. krama, dhama, ane zaramanu satyAnAza vALanAra che! leAbha eja mitratA, sagAM, mahAdara tathA putraeAtrAdimAM vizeSa kivA kApAkApI karana nAra che! lAbha eja sadguNu ane pratiSThAnI hAni karanAra che ! vizeSa zuM kahevuM, paNa lAbhamati manuSya mati ane ratine bhraSTa karanAra che. je e duSTa leAbhanA jIpATAthI khacce che teja jagatane vadanathI pUjana karavA ceAgya thAyache ane dha nyavAdane pAmeche. taddana'tara tapasvI pratye te kAgarUpa setAne hyuM ke, huM eTaluMja kahevA mAguMchuM ke, khAdazAhanI hajuramAM tamAre kahevuM ke huM sADAagIyAra varSathI je vRkSa nIce rahuMchuM te vRkSaupara kAgaDA A haMsinI sahita sadA raheche ema nira Mtara johyuM tathA makAna, khaccAM vigere enAMja che ane A ha~sa 'mArUM ghara tathA strI che' eveA dAvA dharAveche, paNa te taddana khoTA che; kemake sA DAagIyAra varasanI mudatamAM te me e huMsane te vRkSaupara AvelA kAI vakhata dIThA nathI. asa eTaluMja kahevuM.' kAgaDAnuM A pramANe belavuM sAMbhaLI tapasvIe tenA kahevA pramANeja amaraphaLanI AzAe hA pADI. keTaleka vakhate khAdazAhunA mAkalelA amaladAra AvI paheAMcyA ane dilhIpati jahAMpanAhune hukama te kAgaDAne saMbhaLAvye, jethI te kAgaDo tathA kAgaDAmaMDaLa zAhanI hunnuramAM javA ravAnA thaI TuMka mudatamAM sA dilhIpati hujura jai paheAMgyA. jyAre akakharazAhe kAgaDAne puchyuM ke 'A huMsanA gharamArane tuM ja kharAithI dhaNI thai paDayA che evI phariyAda mArA hunnura thaI viSe tArUM zuM kahevuM che? kAgaDe kahyuM ke hannura AlI AlamapanAha! huM jabarAIthI dhaNI thai paDayA nathI paNa e peAtAnI jakharAIthI mArA gharane dhaNI thaI paDavA mAgeche, jo huM vAta khATI kahetA hauM te mArI pAse AkhI nyAta sAkSIdAra che. jethI tenI gavAhI-sAkSI lai darayAkta kare, zAhe te kAgaDAenI sAkSI lIdhI te darekanu eja pramANe kahevuM thayuM ke, A husinI enI vahu che, kemake ame saghaLA enI jAnamAM gayA hatA, jethI hImmatathI kahI zakIechIe ke, e ghara kAgaDAnuM che ane huMsa jADo che. zAhe A mAnI sAMbhaLI hasane kahyuM ke AkhI nyAta enI tarapheNamAM sAkSI Apeche mATe have tArI pAse bIjo kAMi purAvA che ke nahi ? huMsa khAye ke neka nyAyI khuddA satyanA elI che! e kAgaDAe sAkSI pureche temAM navAi jevuM zuM che? kemake e prativAdInI nyAtanA che jethI enI zaramane lIdhe ke peAtAnI nyAtanI mu uMcI rahe evA jJAtiabhimAnane lIdhe enI taraphtArI kareja mATe tenA taraphtArIenI sAkSIupara nAmadArane vajana rAkhavA jevuM nathI, jo enI pAse khIjA purAvA hAya teH te pUche; zAhe kAgaDAne pharI pUchyuM ke, A sAkSIe karatAM khIjA kAi pramANika sAkSIdvAra che ? ' kAgaDe jaNAvyuM ke hAjI hujura! teja jhADanA nIce eka tapasvI sADA agIyAra varasathI tapazcaryA kareche. tena Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. mRSAvAya-adhikAra 289 belAvI mArA kahevAviSenI tapAsa kare. A pramANe kAgaDAnuM belavuM sAMbhaLI haMse paNa te tapasvI mATe ucca abhiprAya darzAvyuM ane zAhane paNa khAtrI gya sAkSI jaNAvI. kemake te tyAgI tapasvI kadI jUThuM bolanAra nathI. zAthI ke tene keInI taraphadArI mohamamatA ke moTAIlebhanI AzA nathI, jethI nirAzavaMta dharmAtmA je haze te satyarUpa kahI ja deze. ema vicArI te tapasvIne belAvI lAvavA teDavA karyo ane te teDAgara tyAM jaI tapasvIne belAvI lAvya. zAhe . tapasvIne pUchayuM ke mahAtmA ! A kAga ane haMsanA mukadamAmAM-kezamAM Apa zuM mAhetagArI dharAvo che? tathA A kacerImAM raju che te haMsinI tathA baccAM kAganAM che ke haMsanAM? tapasvI bolyA ke raiyatanA rakSaka! Apa sadA AnaMda raho! A kezamAM huM eTaluM jANuM chuM ke, A strI A kAgaDAnI che tathA te ghara, baccAM paNa kAgaDAnAMja che, kemake sADA agyAra varSathI dariyAkinAre je jhADaupara A kAga rahe che te jhADataLe huM tapa karUM chuM. tethI A kAgane ja dekhuM chuM, paNa A haMsane meM tyAM kaI vakhata joyA nathI. A pramANe tapasvInI sAkSI paDelI joI haMsa te bicAro cupa thaI gayo ane vicAravA lAgyuM ke, "are! A saMtamAM paNa kaLiyuge praveza karyo ! satyapaNe sAkSI na pUra ratAM duSTAtmA je nIca pakSI kAgaDe tathA kevaLa pArakA mAlane bacAvI pADanAra tenI taraphadArI karI! jethI pratIti thAya che ke duSTa kAgaDe ke prakAranI ane lAlaca ApI haze, tethI lAlacamAM paDI phaMdamAM phasAvAthI pitAnuM satya geDI ANe asatya mArga aMgIkAra karyo. khera mAruM bhaviSya! paNa Akhara "satyameva jayati" e vAkyane zuM jagataniyaMtA jU DuM karaze? jyAre saMgrahasthanAM vA jUThAM thaze to mArI strI, ghara ane bALabaccAM jaze te kurabAna che ema vicArI muMge moDhe ubhe thaI rahyo ane te haMsinI tathA baccAM, ghara, mAlamatA kAgaDAne seMthAM. tyAra pachI kAgaDe kacerI bahAra nIkaLe eTale bIjA sarva kAgaDAe kahyuM ke bhAI! have tuM maDaduM batAva ke, kaI jagAe che? kAgaDe be ke mUrakhAo! je maDadu hota te tamane zuM karavA batAvata? zuM mane beThe beThe mahinAsudhI khAI AnaMdamAM divasa gALatAM nahetA AvaDatA mATe cAlyA jAo sIdhe raste nahi to akabarazAhanI kacerImAM khoTI sAkSI pUranAranI zI vale thAya che te tamane khabara nahi hoya? Ate phakta tamAruM pramANikapaNuM khecarI Tha jAta kahevAya che te chetarAya che ke nahi? te jANavAja ATalI khaTapaTa calAvI che. A pramANe setAna kAgaDAnuM belavuM sAMbhaLI kAgamaMDaLa ra mApI gayuM. pachI tapasvI mahArAja paNa AvI te kAgaDAne kahevA lAgyA ke tamArI sarata pramANe kAma bajAvyuM che mATe have amaraphaLa Ape. kAganuM be ke-"mahArAja AMkhe baMdha kare ane meTuM khulluM rAkho" tapasvIe tenA kahevA pramANe karyuM eTale kAgaDe viSTA lAvI tenA meMmAM mUkI belyA che. have meTuM calA" jyAre 37. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. aSTama tapasvIe meTuM calAvavA mAMDayuM ane be ke zu zu are! A heDhAmAM nAkhyuM che?' kAgaDe che ke ene ja huM belanAra ane lAlacamAM lapeTAI satya choDanAranA moDhAmAM je mUkavuM ghaTe te ja mUkayuM che; kemake ja huM belanAra ke satya choDanAranA mukhamAM viSAja, nAkhavI egya che, lAlacamAM lapeTAI tane jarA vicAra na AvyuM ke jUThuM bolavAthI dharma, karma, tapazcaryA, vrata niyamane nAza thAya che! kayAM huM ane kyAM e haMsa; chatAM kevaLa kheTA kAmamAM beTI sAkSI ApI anAcArane puSTa karavA madada ApI, paNa pitAno dharma zuM che? tetarapha bilakula lakSa ApyuM nahi. dhikkAra che tArI tapazcaryA ane mane vRttine. huM teM tArI daDhavRttine jovA cAhuM chuM ane jA duSTAtmA tuM te ubhayabhraSTa thaye che, jethI tArA pApane pazcAttApa kara. A pramANe phiTakAranAM vacane kahI haMsane belAvI haMsinI, baccAM ane gharabAra suparata karyA tathA pote pitAnI IcchA pramANe vicAravA lAgyuM ane haMsa paNa pitAnA sthAnake gayA. mRSA vAkyathI aneka hAni utpanna thAya che ema darzAvI A mRSAvAya adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Gja - simyatadhirAra. che- huM mavacane belyAnI Teva paDyA pachI asabhya gAyana gAvAmAM purUSa hAIkanuM yA strIo acakAtAM nathI. te tema nahi thavA bhalAmaNanI sAthe asabhya gItane namune ApavAmAM Ave che. viSayasaMbaMdhI gItane pratibaMdha (je kaI aMbikAji matane ArAdhazere lela-e rAga) suNe sajajane huM zIe eka ucajre lela; levA lakSamAM vizeSa vigati karUMre lola. gAya gIta je kumArikA ne kAmanI re lola; karI jAgaraNa jAgI AkhI jAmanI lela, Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pavidhi , * asabhyagIta adhikAra AMAAANAAANAA gIta dhULa garabA ne rasika rAsaDA lela; ghaTe joDanAra zIra khUba khAsaDAMre lela. kALakera kyuM kAnuDAnA nAmathI lela; banAvI bahu bibhatsa bagADI matire lola. rAsalIlA vigere vizeSa varNavIre lela; karyA nItibhraSTa keTineka mAnavIre lela. karyo nevake nItine nAza cittathI lela; vyabhicArane vadhAryo viSaya gItathIre lela. keka kALaje kalatra karI vyAkuLIre lela : kAma jozathI banAvI te bebAkaLIre lAla. piyu premane maTADI bhaMga pADiye re lola; pativratA dharma nemane nasADIyo re lola. enuM lakSa lAgiyuM kaeyAlAlamAMre lela; game kema kaMtha phUTaDe na hAlamAMre lAla. ga gAI gAI gIta ura AmaLe re lola, ene joIe suMdaravara zAmaLe re lola. vAlajI vagADe vanaviSe vAMsaLI re lola; jAgI jhabakIne gopI sUra sAMbhaLI re lola. teja vAra sute svAmI mUkI seDamAre lela; AvI kRSNajInI pAsa pUrA koDamAMre lela. AvI chApa ApoApa chAtimAM paDe re lola; kAma tRpta kema thAya zIra rahI dhaDere lola. puSTimAgamAM bahu puSTi maLI e viSere lela. dayArAma kAvya kAma niMdha e miSere lela. jaThuM nAma eka sarvane zrIkRSNanuMre lela; samAdhAna thAya kema evA praznanuMre lela. mAta tAta bhrAta prIta rIta rAkhavIre lela; vinaya sabhyatAnI sAthe vAta bhAkhavIre lela. prANanAtha sAtha saMpi japi cAlavuMre lela; derANI jeThANI sAthamAM haLI javuMre lela. ghaTe sAsu sasarAni kara cAkarI re lola; dera jeTha veTha veThavIja AkarIre lela. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. bALa pALavAja kema prema remathIre lela : IzanI upAsanA sunIti nemathI re lola. evI rItanA gItanI khaba kheTa chere lela : pariNAma zuddha kyAMthI nIpaje pachere lola. kAmavAsanA vivekane tAbe raheze lela: garava jAya dharava thAya guNane grahe tela, paritoSa pAmI thAya zitaLa chAtaDI lela; prabhubhakti bhAva haiye haraghaDI lela. vahemane visArI hema khema aMgathIre lela : pAra utare saMsAra A umaMgathIre lela. kavi pAsa khAsa gIta e joDAvajere lela: pachI premadA ke putrine paDhAvajore lela. dedA phUTavA javAne baMdha pADajere lela: , gAtAM kAnuDAnAM gIta aTakAvajore lela. nAguM veNa vadanamAMthI vIsarAvare lela : vallabhadAsa taNI vinati vicAre lela. phaTANAne pratibaMdha. (kephI saiyara jene kaMthaDe--e rAga.) garI phaTANuM gAya che re, mare lAjI labADa : kIDA khare che kAnathI, hAMre baMdha kare bagADa. babbe kaTakA bele badhIre, bhuMDI bhADe che gALa: bUDI mare nara bAIlA, hAMre jhaTa pese patALa! "ALo gALeja kaDhAvatIre, ekabIjAnI jAya!" uThe e zira cuMdaDI! hAMre ubhAM rUvAMDA thAya! mUcha nathI paNa puMcha che, meMge pheMphe thaI jAya; jamatAM jamatAM e sAMbhaLI, hare dhikka meTuM makAya. mAtA pitA bhAI bhALatAMre, nahi lAje lagAra; Aja mAMDa mAMDa rajA maLI, hAMre haiye harSa apAra , jAti uttama che ApaNare, evuM na mUkha; mUkhe maryAdA na mUkavI, hAMre ema bhAge na bhUkha , baMdhI karI che kAramIre, keka nAte navIna; sArI zIkhAmaNa zaNatAM, hAMre kema jue jamIna ? ,, 33 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. asabhyagIta-adhikAra. nam - temaja- (raMgamAM raMgamAM raMgamAre-e rAga.) bhavAIthI bhUMDe ati, phaTANane phAga : karaDaye kALI nAga, ke zILane saMhAriye. gAya che gAya che gAya che, Aja gerI phaTANAM gAya che; vijhA vivAmAM khAya che, Aja gorI phaTANA gAya che--Teka sAmasAmAM saMbhaLAve bhajaniyAM, bhaDavA sAMbhaLavA jAya che Aja. 34 gALAgALInAM gIta gavAtAM, bhuMDI vANI vaparAya che. nAma laI laIne bahu lalakAre, ubhAM rUvAMDAM thAya che. kATe DAce bahu bele DAMDAImAM, hAMsI karI harakhAya chere. . mAtA pitA bhAi sai sAMbhaLatAM, lAja zarama mUkAya chere. kIDA khare kAnathI e rIte, cheka hadane choDAya che. jANe banamAM pIdhI madirA, cAhana bhuMDuM gaNAya chere. phaTANunI dhAmadhuma macI rahI, ghAMTA beThA ghaDakAya che. meNuM TeNanuM kAma che moTuM, lAkhane kAkhane kahevAya chere. zeTha zIkene gAMThe baMdhAve, rekaDe rekaDe nyAya che. jaMgalI jevAnAM jamatAM jamatAM, zuNa meDhAM marakAya che. strIne meDhe guNI phAga adhamanI, aMtara uzkerAya che. rAga laMkApara TIkA calAve, phATI najara pheravAya che. je hoya ene badadAnatanAM, AMkhe isArA thAya che. belI bAMDuM meLa meDhe utAre, phaTa kALajuM ketarAya che. vipra vaNIkanI rIta nathI e, keLa nALInI jaNAya che. , kapALa vaNakane nAgarI nAte, baMdhI karI saMbhaLAya chere. , 42 sudha ciMtAmaNa-vallabhadAsa piopaTabhAI. manahara. bhaTha paDaye bhava jeo bhavanamAM bhuDuM bele, bhuMDuM bolavAnI rIta bhAMDa ke bhavAInI ; dIkarI duhitA mAtA dekhatAM bake che duSTa, nahi rIta jUnI e te jANavI navAInI; Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 'aSTama vyAkhyAna sAhityasaMgrahe -bhAga 2 e. aratha vinAnI teya AnaMda pamADe evI, hahavATI tethI sArI hoya che havAinI; suNe rUDA rAjahaMsa dAkhe dalapatarAma, sArA zabda thakI zobhA sAMpaDe savAInI. 43 dalapata asabhyagItanuM varNana tathA tenAM mAThAM pariNAmane vicAra karI samajI manuSyae tene pracAra baMdha pADavAnI pravRtti karavI joIe. e darzAvI A asabhyagIta adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. rIkavaMja-vivAra. | che je Ima asabhyagIta tyAjya che tema strIonA aneka jAtanA je prapaMce che . jovAmAM Ave che te paNa tyAga karavA jevA che tethI tene lagate saheja TuMke namune A adhikAramAM kavitArUpe gaThaLe che. vyAkhyAnamAM vigharUpa strIonI rIti. (AghA Ama padhAre pUjya ama ghara haraNuM vahelA--e dezI.). AThama pAkhI paravanA divase, upAsarAmAM Ave; nArI viza pacIsa malIne vakhANa suNavA bhAve; rUDe raMga dharIne rAja suNajo vAta sayANuM-Teka pATe besI pUjA nivAre, dharmakathA upadeze; zrAvikA maLIne mahemAMhe, kathele karavA bese; eka kahe sAMbhaLa sajanI, hArI sAsu maheTI; hArA upara mana navI rAkhe, e vAte che khoTI. bIjI nArI kahe suNa bAI, muja sAsu mukha mIThI; paNa sArI vastu saMge laI, Aghe jaIne beThI. trIjI nArI turata kahe tava, muja sAsu sukulINI; hArI upara kadIya na kepa, jatana kare mana jANI. , Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ^^^^^^ ^^^ - 8 - 9 pari che. * asabhyagIta-adhikAra, zithI nArI bele bAI, muja vahuara guNavaMtI; gharanuM kAma upADI lIdhuM, mujane karI niciMtI, pAMcamI nArI prema dharIne, bele sAMbhaLa bAI; vinayavatI che hArI vahuara, rIsa nahIM tilarAI. chaThThI nArI le chAnI, muja vahuara guNa bhArI; vAta karatI kimahI na thAke, beleM paraghara bArI. sAtamI nArI kahe suNa sajanI, zI kahe muja ghara vAte hArI sAsu mArI sAthe, vahyA kare dina rAte. AThamI nArI kahe suNa bAI, muja prItama nava have; muja sAsu che ati aNakhIlI, te dekhI dukha pAve. navamI nArI bele nehe, muja suta mujane ThAre; vahuara kyAre veTha kare che, AvI tehane vAre. dazamI dayitA bele dekhI, bAI tuma balIhArI; vahuarane huM rIsa karuM te, putrathI thAuM khArI. ekAdazamI aNupare bhAkhe, muja vahuara vikarAlI, zIkha diyaMtA zuLI de che, capala mahA caMDAlI. dvAdazamI Ima bele bAlA, muja vahu ghaNI jasa vANI; saghaLI gharanI trevaLa samaje, paNa Akhe che kANuM ; eka kahe sAMbhaLare aMbA, muja pADAsaNa pApI; vinA savAratha veTha karAve, cothI vAte thApI. eka kahe bAI huM AvuM, upAzare INi veLA; bhUkhyA che bhejana mAge, TaLe che rAMdhaNa veLA. eka kahe muja vahuara bheLI, haTha ghaNI te tANe; ekalA hAthe kAmakAja karavuM, te paramezvara jANe. eka kahe suNa sajanI mahArI, duHkhanI zI kahuM vAta, sAsu zulI naNaMda haThIlI, tema dIyariye tA. eka kahe suNa hArI mAtA, meM have kema rahevAya? sAsu sasaro piyu pato, saghaLAM khAvA dhAya. eka kahe suNa sAthaNa ApaNe, ekaja lagna parazuM; hAre cheyA chAkama choLA, hAre nahi agharaNuM. eka kahe mahAre pADe Abe, eka kahe mAre pADI; baI tuM levAne Avaje, chAza karIzuM jADI, , 13 Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 je. madhyama. eka kahe ema mArI sAsu, mujane lADa laDAve; vare vAva sAro sudhare, muja viNa mULa na bhAve. >> 21 eka kahe te vahuara vArU, tujane bhale jAI; hArI vahuara mujane vigere, khaTarasa bhejana khAI. . 22 eka kahe sAMbhaLa tuM pheI, sajaDa bAInI vAtuM: mhAre laheNuM ochuM ja nathI, meM jevarAvyuM khAtuM eka kahe suNa amukI bAI agharaNIne meLe; sAta sepArI mujane nApI, meM ApItI saLe. joItI bAIe jamavA teDayAM, zIre saghaLe khuTa; sATha divasanI sukhaDI ANuM khavarAvI karI phUTa. ,, 25 eka kahe muja mAMce guTaye, pAye ekaja bhAMge; sajja karyAviNa kema suvA, aciMtye duHkha lAge. eka kahe muja aMga akaLA, ALasa adhikI Ave; mAMkaDa muA karaDe rAte, tethI uMgha ja nAve. eka kahe muja cele bhAMge, te jaI kara rUDe; eka kahe muja prItama pyAre, cupe ANya cuDe.. eka kahe mAre reMTIyaDAne, trAkalaDe traTakANe; eka kahe muja mALaja kApI, kizuM nahi kaMtANe. eka kahe upAsare AvyAM, kaho kizuM kaI Ale; be kokaDI kAMtI je bAI, gharamAM zAkaja cAle. eka kahe chevAne jaIe, je bAI tuM Ave; eka kahe muja dhAne saje te, gharadhaMdhe mana dhAve. eka kahe ke mhArI sAthaNa, je tuM muja ghara Ave; mAthuM guMthIne managamatI, karazuM vAte bhAve. eka kahe meM kulathI rAMdhI eka kahe meM cALA, eka kahe meM vAla vaghAya, te thayA chAkamachALA. eka kahe muja ghebara mIThA, eka kahe daLa khAjA; eka kahe muja lADu bhAve, sakara jalebI jAjA. eka kahe deza mAlava mITha, eka gujarAta vakhANe? eka kahe che marUdhara meMTe, soraTha sakla sujANe. eka te ApaNuM rAja vakhANe, e para rAjya eka niMda, eka kahe rAjA te tehuja, nahI karo nahI daDe. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. upadeza-adhikA. ra97 ehave eka buddhivaMtI belI, zuM bAIe tuma kahIye; kacakaca karIne kAna pheDyA, vakhANa keNI pare suNIye. , 37 dharmasthAnake A dhAI, vAto karavA mAMDe; pApapaTalAM badhe prAce, kArya dharmanAM chAMDe. ' , ehave kAla thaye ema jANI, upadeza pure kIdhe; zrAvikA sarve vAMdi gurUne, mAraga gharane lIdhe.. >> re bAIo tame aNuvidha AvI, vikathA. vAtaja vAre; mana zuddhi viNa muktipurIne, kAraja kiNa vidha sAre. vaLI kahe gurUjI zu zrAvikA, kathele kAMI na kIje; mRtavANI manazuddha suNatAM, saghaLAM kAraja sihe. narane deSa dekhADI pote, nija Atama navI vaMce; cheSa potAne dekhI dRSTa, sukRta iNipare saMce. daza dRSTAMte durlabha eve, manuSyapaNe je pAye : deva gurU dharma tatva e traNe, seve sadA sukhadAya. kathA suNIne kathA vAre, gurUvANI rasa cAkhe; paraniMdAthI durgati pAme, nija mana nirmaLa rAkhe.. trikaraNa zuddha tIrthakaranI, zuddha kathA je guNaze; mahAnaMda kahe manane raMge, te bhavasAgara taraze. saMvata aDhAra zata dazane viSe, A mAsa udAre; pAlaNapuramAM prIta kIdhe vikathAne vistAre. sajhAyamALA. strIone bhinna bhinna vicAre samajAvIne vithAmAM nahi paDavAnI bhalAmaNa karI A strI prapaMca-strIkathale eTale kuTAro adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. strIone prapaMcI adhikAra batAvI temane upadeza ApavA A adhiche. cha kAranI zarUAta karI che. * 28 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * vyAkhyAna sAhitya saMgraha- bhAga 2 je prathama strIonI hasavA jevI kaDhaMgI rItie. (Bke karodhamAMthI belIyAre bahucarI, rAma lakSamaNa vana jAya)-e rAga. prathama prabhu pAye paDIra reziye, vInatAnI kahuM vAta; * karuM kavitA kevaDIre reziye, mAMDeye ati utpAta. bhaNyA vinAnI bhAmanIre dezi, hiMduta che hAla; mAtra nArI te nAmanI dezi, pazu jevA che hAla. khAvuM pIvuMne khelavuMre dezi, pimaravuM oDhavuM aMga; jANe na bIjuM je navuMre ziye, pekhe Akhe dI palaMga. 3 ghareNuM gAMDuM game ghaNuM deziye, navAM navAM nitya naMga; gajuM jue na dhaNItaNuMre deziyA, jhaTTa macAve jaMga. 4 bheLI maLe be cAra jyAre ziye, vAta bIjI nava thAya; mahinA rahyAnI vAratA dezi, najara utAra upAya.. kAmaNa TuMmaNanI kANire dezi, vazIkaraNanI vAta; rAjavALAnI rANiyo deziye, teneya te paMcAta. kAMte pANIne zeraDere dezi, maLavAtaNuM mUkAma; jhADe javAnI jagyA jaDere deziyA, vAta karavAne kAma. kare kharekhara badaNare deziye, eka bIjAnI tyAMya; bele sAsu naNadItare ziyA, niMdA mAMhomAMha. derANuM jeThANIviSere dezi, dilamAM jhAjhuM jhera; kajiyA kare kAmane miSere dezi, bele kALekara. kahyuM mAne nahi keinuMre dezi, mUkI majadA cheka: pANuM paDe che lehInuMre deziye, teya taje nahi Teka. 10 sAsune vahunA vAlanIre ziye, vAta karI nava jAya; vANI paraspara phAlanIre dezi, gALAgALI nita gAya. gharaghAve ghoDA vaha kahIre ziye, ghATe tANIne khaba; pachI meduM vALe rahI deziyA, dekhI banuM tA. rija uThIne rIsAmaNare dezise, jAya kaMTALI kaMtha; nathI mUrkhAIviSe maNare deziye, jyAre ene che paMtha. paradhare dADI pATakere dezi, jevuM harAyuM Dhera; TApazI pUravA tATakere dezi, kALajuM keka kaThera. - 14 bALa ucheratAM na AvaDere dezi, khATuM kharUM khuba khAya; vAvaDa varanA vAvaDe zi, jugate jamavA jAya. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paripache. -- --- jAhapa-adhikAra , mAMdAM mare mara chokarAMre dezi. tenI ciMtA nahi citta; ThAMsI bhare che ejharare dezi, pachI pIDAya khacIta. dharathI bagADe bALanere dezi. meDhe caDAvI adhIka; bhuMDI kADhe bhaTa gALanere dezi, buma pADe nahi bIka. 17 re re pITa kahI dezi, pRthvI pachADe putra; ane hAni nirakhe nahire daziye, zenuM rahe gharasUtra? mituM rahe caDeluM sadAre dezi, jAke hRdayamAM reSa; khAtAM pItAM paNa ApadAre dezi seje nahi saMteSa. AMkho coLatI uThatIre dezi, dA'De. caDe ghaDI cAra; rIsa karyAthI rUThatIre dezi, avaLacaMDI avatAra khare bapore ghoratIre dezi, nathI aMtara ucATa ; beja maLI jyAM besatIre deziye, thAya ghaNe ghoMghATa. TADhuM eThuM jUThuM jamere dezika vakhata vinAnuM khAya; mAMdI paDI pIDA khamere dezi, paNa mAne na karAya. gAya TANuM laganamAMre dezi, babbe TakA gALa; lAja zarama nathI manamAMre dezi zuNe baMdhu ne bALa. joSI pAse jevarAvatI dezi, bhuvA pAse bheLavAya; zukana mUratamAM che maMtire dezi, puchIne kAma karAya. beNa nathIja badAmanI dezi, kahuM keTalo vistAra; mI abhaNa e bhAmanI deziye, mUrakhano saradAra pAme ghaNuM paritApane deziye, lAgI garadama lAya; kema game kahe Apanere dezi, AMkha ughADe dekhAya. 26 phera jamIna AtmAnare dezi, judA judAja vicAra; phekaTa phAMke taje mAnare deziyA, A nATaka nirdhAra. 27 bhAI bhaTTe bhali bhAtathI deziyA, bAIthI na zuddha belAya; pustaka purUSa race mathI dezi, eNe na patra vaMcAya; 28 bhAI bhagaLa khagoLanere dezi, jANe jagata ItihAsa; bAI jANe ghageLAnere dezi, citta culAmAM khAsa. 29 vara vAMce vAte navIre deziye, graMthe banI gulatAna; vahu kahe AMkhe zuM pheDavIre dezi! bhulyA tame te bhAna. 30 nara mAnatA mAne nahire dezi, jovarAve nahi jeSa; nAra niveda kare zahIre dezi zukanavaDe saMtoSa. 31 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 300 vyAkhyAnasAhityasaMgrahuM bhAga 2 jo. 35 36 ma' sudhAranArI anIre deziyA, dakSa maMDaLamAM jAya; mUkha' maMDaLamAM mAnanIre phreziyA, gAvA gharanAM dhALa thAya. kulaTAka thaine phare deziyA, nAya dhruve nara nitya; hRDhiAnA dhama anusarere deziyA, pelI na nAya khacIta. aMge gaDhIne gAkharIre deziyA, vastra melAM ga MdhAya : kAma kALajI vinA karIre deziye, ATha daza dADe nAya, gAThe na vAta vivekanIre deziye, deza sudhArA kAja; duniyA jUdI emanIre deziyA, ene vicitra mijAja. AvI rIte nita nAranere deziyA, niMdA enI nahi nAja ; paNa e ve'ma vikAranere deziyA, puSTi tamArI Aja. vinatAne vicAratAMre deziye, vAMka nathI navaTAMka ; tame bagADI te chatAMre deziyA, rAmA bicArI rAMka. tame bhaNI gaNI sudhareore deziyA, ene bhaNAve vaija ; aMtara viSayanA UbharAre deziyA, dhArI tevI te caija keLavatA nathI kAmanIre deziyA, rAkhI mUrakhanI rAya ; vidyA vinA strI nAmanIre deziyA, kyAMthI kuzaLa kaheA thAya. 39 gAMdhI rAkheA gharamAM sadAre deziyA, adhIkhAnAneA adha; jUThA rAkhA nita jAmatAre deziyA, ethI rAmA thai adha. jANe dAzI DharaDA karare deziyA, rUDhI pramANe rAja ; tyAre kaheA kema sudharere deziyA ? dai manamAnI meAja, jAya marI kadI jUvatIre deziyA, ene ati hui zeka; phUTI gayuM gALADhAMkaNuMre deziyA, evuM gaNeche leAka. eka pagarakhu` phATIyuMre deziyA, navuM letAM zI vAra ; evuM maraNu vahunuM thayuMre deziyA, dhika jIvatara dhikkAra vidyA bhaNAvA vA'lathIra deziyA, seje sudharaze nAra ; kuzaLa thaze mahu kAlathIra deziyA, sukhI thaze sasAra jUnA aNunA chatraDAra dezayA, ene caDe nahi era; tevI tarUNinA tAkaDAre deziyA, tene teA lIlA lhera. paruM ve'manI vAMsaLIre deziyA, ene zenI ura khIja; mAlI makavANI maLIdeziyA, jevA jahelA jogIja paNa pahelA keTalAre deziyA, nAra nirdeche nitya ; UDDa' jIve nahi. eTalAre keziye, aMte abujha khacIta, 40 aSTama 32 33 34 37 38 41 42 43 44 45 46 47 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 pariccheda. sAsuvahune jhagaDo-adhikAra ene uttara Ape ahIM dezi, vRthA vagove nAra; sudhAryAthI sudhare sahAre dezi, Apa keLavaNI sAra. 48 vallabhadAsanI vinatIre dezi, hiMdu nArI hevAna; are enA sahavAsathI dezi suvuM bhaluM zamasAna. 49 subodha ciMtAmaNi-vallabhadAsa popaTabhAi. kuTuMbane sArI sthitimAM lAvavAmATe, jJAtinI zobhA vadhAravA mATe, dezanI AbAdI karavA mATe ane mokSanagarImAM praveza thavAmATe dhamapatIne keLavavA bhalAmaNa karI A sroupadeza adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. 29EE(c). - sAsuvahuno zo-vikAra. - vIo upadeza pAmelI na hovAthI tenuM pariNAma kevuM Ave che ane dharma "huMpha je amUlya maNi teNIo gumAvI keTalI halakI paMkti para AvI jAya che te dekhADavAne A sAsuvahunA jhaghaDAnuM digdarzana karAvanAre TUMka adhikAra ahIM levAmAM AvyA che. vahu kaheche. (bhAIo jenI bhArajA bUDIre) e Dhaba. prabhujI lAguM tamAre pAya, kayAre mAre sAsu ThekANe thAya--e Teka . ghaDIe ghaDIe vATa jove, rAMDa vaDhavAne taiyAra thAya; vagara vAMke vaDhe aparAdhana, leka jevAne bhegA thAya, prabhujI ghaDI te vAre jAvA de nahi, karIne navI bese kAya; enA te dekhatAM sahIara sAthe, vAta paNa navI thAya. raseI karavA pese nahi, rAMDa khAvAne taiyAra thAya: roTale laIne bahAra dekhADe, A Tale kema khavAya. pAke te pahele khAIne, rAMDa kA batAvAne jAya; evI rIte pajave ghaNuM, A du:kha kema khamAya. mArA pIyarana hoya gavAre, te paNa tapAsavAne jAya; ke dina paheravA mAguM ghareNAM, te meMDhethI kahe nAya. mAthuM jevAne dahADI besADe, tela na levA dIe pAya; vagara tela vALa taNu, rAMDa bhAMDavAne maMDI jAya, Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityaMta zAhe vhAlo zaki. ehavI rIte pajave ghaNerI, e duHkha kema khamAya; e abhAgaNInI sAthe seMpI, mATe mara bApane mAya. prabhujI, sahune keDe suI rahevA dIe, rAta doDha pahora vaLI jAya; paherI rAta rahe pAchalI, leI daraNuM tatpara thAya. . sAsu kahe che. arajI0 (Dhaba upara pramANe). arajI suNe vrajanA rAyare, jAya have vaha te TADha thAya e Teke piyaramAM te kAma kare savA, bAkI na rAkhe tIhAya; sAsare AvIne aTake nahi, khATale ne khuNe suhAya. kaI dina kahe che mAthuM dukhe che, kaI dina peTane sAya; kaI dina kahe che pAchuM vaLe che, kaI dine tuTe pAya.. dara laIne ghaMTIe besAruM che, tyAre ghaTIe uMghI jAya; ghaNuka kutarA gharamAM bharAIne, leTa paNa cATI jAya. zIkhAmaNa diyuM tyAre cheDe vALe che, rAMDa bhAMDavAne maMDI jAya; mAthe rAMDa ne haiyA pachADe, leka jevAne bheguM thAya. ,, chokarAne paNa khoTe bhaNavene, bhaMbherI gAmanI mAya; chokaro hato mAre hIrAnA je, kAmaNa karAvyuM kAMyere. chokaro mAre hIrAnA je, Avate kahete mAya; paththaranA je dikare banAvya, mAre kALa phATI jAya re. ,, A vahu mAre kyAMthI maLI enA, bApanuM uchedIyuM thAya; e vahu mare te lAphasIne sIre, ghera ghera dIvALI thAyare. evI rIte pajave ghaNerI, e duHkha kema khamAya; kAzIrAma kahe bAlapaNAmAM, jo de rahevAnuM mana thAya. kAzIrAma behene! AvI durdazAmAMthI bacavA khAtara asabhya vAtacita ane asabhyagIte temaja kharAba saMgata ane kharAba vicAre choDIne sabhyavAtacita, sabhyagIte, sArI saMgata ane sArA vicAromAM parAyaNa rahezo teja tame dharmarUpa amUlya maNi sAcavI zakaze. ATalI zikhAmaNa ApI A sAsuvahunA jhaghaDArUpa adhikArane pUrNa karavAmAM Ave che. 74 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che 603 kaTuvacana-adhikAra vana-SiAra. anMAAAAAANAAN - - sAsuvahune jhaghaDe kahe ke bIjA jhaghaDA kahe e sarve kaDavA vacana mAMthI uddabhave che te kaTuvacana e eka mahAna zA che. - thI kApelAM tathA agnithI dagdha thayelAM vane punaH uddabhave che, paraMtu kaTuvAkyanA prahAre jene lAgyA che. te purUSanuM hRdaya punaH navapallavita thatuM nathI. ityAdi bAbate jaNAvavA mATe A adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che, durvacanenAM bhayaMkara pariNAma, manuSyag (2 thI 3). ihAmutra ca vairAya, durvAco narakAya ca / agnidagdhAH prarohanti, durvAgdagdhAH punarnahi // 1 // adhyAtmakalpadruma. duSTa vacana A loka ane paralokamAM anukrame vaira karAve che ane naraka gatine prApta karAve che. agnithI baLeluM pharIvAra uge che paNa duSTa vaca- . nathI baLelAM hoya temAM pachI pharIvAra nehAMkura phuTato nathI. . bhAvArtha A zlokamAM be vAta samajAvI che. AlokamAM ane paralakamAM durvacananuM phaLa zuM Ave che te sUcavyuM che. durvacanathI AlekamAM vaira utpanna thAya che ane paralokamAM narakagati prApta thAya che. AlekanA saMbaMdhamAM vizeSa rIte samajutI ApavA kahe che ke-dhAnya vAgyAthI uge che, paNa je te dhAnya baLI gayuM hoya te bIjatva nAza pAme che tethI te ugatuM nathI. paNa kaI kaI kaThaNa bIja banyA chatAM paNa uge che; paNa je durvacanathI baLelAM heya tenAmAM pharIne premanA aMkura ugatA ja nathI. anubhavIo jANe che ke vacana bANuM hRdayamAM zalyanI jema kAma kare che ane ekavAra lAgyAM hoya te te bhUlI zakAtAM nathI. ATalAmATe nakAmuM kaTuvacana balavAnI Teva baMdha karavI. keTalAka mANasa potAnI vidvattA batAvavA sArU akAraNe paNa aprastuta belyA kare che ane tema karIne pitAnI laghutA kare che. khAsa karIne nakAmuM belavuM nahi ane kaDavuM paNa balavuM nahi 1 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 yAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 je. dukhanuM kAraNa chabha che. gaNo vo , jane manane tathA sa bhavedyaHkhito nityamAtmano duSTaceSTitaiH // 2 // bhASaNa karavAmAM tathA bhejana karavAmAM jenI jima vaza nathI te purUSa duSTa ceSTithI jagatamAM dukhe pAme che. 2, tathA ardhAGgulaparImANajihAgrAyAsabhIravaH / sarvAgragaM parilezaM, sahante mandabuddhayaH // 3 // mAtra ardha aMgula jenuM parimANa che evA bhinA agra bhAganA parizramathI bIkaNa banelA arthAta eka e zabdaccAra karyo hoya ke jethI teone jyAM tyAM bIvuM paDe che ane tethI sarva duHkhamAM agresara evA lezane mandabuddhivALA leke sahana kare che. 3. * bhayaMkara zAsAdinI paNa niSphaLatA. sALaM. na tathA ripurna zastraM, na viSaM na hi dAruNo mahAvyAdhiH / udvejayati puruSaM, yathA hi kaTukAkSarA vANI // 4 // kivajhI. jema kaDavA akSaravALI vANI purUSane kheda utpanna kare che tema duzmana, zastra, viSa ane bhayaMkara rega paNa tene udvigna karatuM nathI. kA zuddha dharmanI samajutI. (anuN[ 5-6). satyaM brUyAtmiyaM brUyAnna brUyAtsatyamabhiyam / miyaM ca nAnRtaM brUyAdeSa dharmaH sanAtanaH // 5 // manusmRti. ' sAcuM belavuM paraMtu te priya lAge tevuM belivuM. sAcuM vAkya hoya paraMtu apriya vacana na belavuM eTale kANu purUSane kANe kahe e vacane satya Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che, kaTuvacana-adhikAra. 305 che paraMtu tene kaTu lAge che mATe A vacanane uccAra na kara. tyAre kaI prazna kare che ke priya lAge tevuM asatya vacana bolavuM? tenA pratyuttaramAM jaNAve che ke priya lAge tevuM asatya vacana paNa na belivuM eTale ke eka mUrkha mANasane kahevuM ke vAha tame ghaNu buddhizALI che, vigere na bolavuM e sanAtana dharma che. 5. " zabadarUpI bANa, hRdi viddha ivAtyartha, yayA santapyate janaH / pIDito'pi hi medhAvI, na tAM vAcamudIrayet // 6 // vaMta thInI voparI. je kaTuvAcAthI manuSya jANe hRdayamAM atyaMta viMdhANe hoya, tema saM. tApa pAme che ; tevI vANune uccAra sujJapurUSe potAnI pIDita avasthAmAM paNa na kara. 6. jheranuM pacI javuM. zArdUlavikrIDita. ulkApAtasahodaraM sahacaranaidAghajhaJjhAmaru jjhampAnAM harakaNThalAlitagaradroNIkuTumbIkRtam / jihAgre karapatramitramanizaM tatkarkazaM durvaco, yasyAste vada kadvadaH kathamaho so'pi svayaM jIvati // 7 // kAvyamAlAgucchaka-aSTama. ulkApAtanuM sahadara, uSNAtunA vaMTeLIyA pavananI jhApaTenI sAthe pharavAvALuM ane zaMkaranA kaMThamAM rahela jheranI koThInA kuTuMbarUpa kerAyaluM karavatanA mitrarUpa, kaThora evuM durvacana je manuSyanI jillAnA agrabhAgamAM hamezAM rahe che chatAM kutsita bhASaNa karanAra te purUSa jIve che! aho A mahA Azcarya che. 7. vacanathI sukhI ane dukhI thavAya che ane vacana e kharekhara purUSanI parIkSAnuM sAdhana che tethI dareka manuSyae kaTuvacanane tyAga kara ane * je koinA prANa bacatAM hoya jemake pArAdhI haraNane mAravA jAte hoya ane pUche ke tame mRgalAM dekhyAM che to dekhyAM hoya te kahevuM ke nathI dekhyAM A sanAtana dharma che. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTama 106 vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 je. sukhakara vacana bolavAnI Dhaba rAkhavI jethI manuSya pote duHkhabhAgI thAya nahi ema samajAvI A kaTuvacana adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. ujjai9999@@@ A ghArivAdhikAra | che. kaTuvacanathI paNa vizeSa paraMparivAda (bIjAnuM pachavADethI vAMka belavuM) SADI e kArya uttama manuSyanuM nathI tethI sujana purUSe te pApane mAge na javuM e viSaya samajAvavA A adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che. vazIkaraNa maMtra. manuSya. yadIcchasi vazIkartu, jagadekena karmaNA / . parApavAdasasyebhyazcarantIM gAM nivAraya // 1 // tuM eka kAryathI je AkhA jagatane vaza karavA Icchato he te bIjAnI nidArUpI dhAnyathI temAM caratI vANurUpI gAyane pAchI vALa. arthAta bIjAnuM pachavADethI vAMkuM na bela. 1. tathA zA. paraparivAdaH parSadi, na kathazcana paNDitena vaktavyaH / satyamapi tanna vAcyaM, yaduktamasukhAvahaM bhavati // 2 // sUrimuvI . paMDita purUSe sabhAmAM koInI niMdA koI paNa rIte na karavI ke I prazna kare ke satya paNa na kahevuM? tenA uttaramAM jaNAvavAnuM ke evuM satya paNa na belaDuM. 2. rUbarUmAM ke pAchaLathI keInuM vAMkuM belavuM e vagara kAraNe zatru utpanna karyAnI barAbara che ema samajutI ApI A paraMparivAda adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahatahaNadoSa-adhikAya. attapraNopa-smRdhirA. www wwww - - jema para parivAda-niMdA tyAjya che tema tenI bena cerI paNa tyAga karavA 4 cogya che. kAraNa ke te trIjuM mahApApa gaNAya che ane tenuM pariNAma Aleka tathA paralekamAM bahu kharAba jogavavuM paDe che. tethI tene tyAga karavAnI bhalAmaNa ApavA A adhikAra levAmAM Ave che. corI karyA karatAM maraNa sArUM. kanuDuDu (2-2). varaM vanhizikhA pItA, sAMsyaM cumbitaM varam / varaM hAlAhalaM lIDhaM, parasvaharaNaM na tu // 1 // parAyuM dravya haravA karatAM agnizikhA pIvI te sArI, here, (hIre athavA vachanAga) cUsa sAro ane jhera pIvuM paNa sAruM che arthAta te sarva vastuo karatAM parasva (dravya) vizeSa duHkhada che tema samajavuM. 1 coranA sAta bheda. caurazcaurAryako mantrI, bhedajJaH kANakakrayI / anavara sthAti , varasAvadhaH RtaH || 2 | sUktimuktAvalI. 1 corI karanAra, 2 coranI pUjA svIkAranAra (lAMca lenAra), 3 cerane salAha ApanAra, 4 teonA abhiprAyane jANanAra, 5 sonIne tyAM vecanAra, 6 (cAra) anna ApanAra, 7 tathA saMgharanAra, e sAta prakAre cAra manAya che. 2. janmAtaramAM corInuM parAkrama. upanAti. kauTilyakocyA paravaJcanAni, gRhNAti yo'nyasya dhanAni lolyAt / mavAntarthataMduvA vADa, loDAsaMsthApanahetunA hi rU naravarmacaritra.. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa graha-bhAga 2 jo. aSTama je mANasa kapaTa mAga thI bIjAene jemATe chetaravAmAM Aveche evAM dravye huziyArIthI laI le che te bhavAntaramAM adattagrahaNanAja hetuthI aneka prakAre paisAthI chetarAyache (daridra thAyache). 3. ceArIthI thatI hAni. 308 raLI. parajanamana:pIDAkrIDAvanaM vadhabhAvanAbhavanamavanivyApi vyApallatAghanamaNDalam / kugatigamane mArgaH svargApavargapurArgalaM, niyatamanupAdeyaM steyaM nRNAM hitakAGkSiNAm // 4 // praka nizcaya rIte (huM kahuMchuM ke) meAkSanI icchAvALA purUSoe corIne tyAga karavA. kAraNake cArI khIjA manuSyanA manane pIDavAmAM krIDA ( ramavA ) nA bagIcArUpa che, hiMsAnI bhAtranA (utpatti sthAna) nuM ghara che, pRthvImAM sava ThekANe rahela AparUpI latAne meghamaMDaLa jevuM che (arthAt jema meghathI latA vRddhi pAmeche tema cArIthI duHkha vRddhi pAmeche) narakamAM javAnA rastA che, ane devaleAka tathA mokSarUpI zaheramAM javAne mATe ADI bhAgaLarUpeche. A aAkane sArAMza e nIkaLeche ke sarva prakAranuM sukha bhogavavAmATe cArIne tyAga karavA. 4 tathA zArdUlavikrIDita. nirvarttitakIrttidharmanidhanaM sarvAgasAM sAdhanaM, pronmIladbadhabandhanaM viracitakRiSTAzayodbodhanam / daurgatyaikanibandhanaM kRtasugatyA zleSasaMrodhanaM, protsarpatmadhanaM jighRkSati na taddhImAnadattaM dhanam // 5 // sindUraprakara. je purUSa kAi paNa vastunI cArI karavAnI icchA paNa karatA nathI tene pAMDita kahevA. kAraNake cArI, prApta thayelI kItti ane dharmane nAza karanArI che, sa` pA panuM kAraNa che, lAkaDIthI mAra khAve| ke doraDAthI baMdhAyuM evA mAhAtmyane jAhera Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. ghataSa-adhikAra. 309 rIte dhAraNa karanArI che, duSTa abhiprAyane jAgRta karanArI che, daridratAne potAnI pAsethI nahi khasavA denArI che, sugati-mokSasthAnanA bheTAmAM ADI paDI rekanArI che ane (pariNAme) mRtyu utpanna karanArI che. pa. keInI vastu levAthI AlokamAM pratiSThA jAya che, kArAgRhanI zikSA - gavavI paDe che eTaluM ja nahi paNa paralekamAM duHkhI thavuM paDe che mATe cerI karavI nahi ema samajAvI ane cerInA baMdhurUpa ghatadeSa tarapha dRSTi pheravI A adattabahaNadeSa adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - sUto -dhikAra. -- sava vyasanemAM Adi kAraNarUpa ghata (jugaTuM) e zabdathI iche ke reka mANasa sujJAta hoya che eTale te zabdanA ivanimAtrathI che to tene jANI zakAya tethI te saMbaMdhe vizeSa kahevAnuM rahetuM nathI ; paraMtu cUtamAM keTalA anartho che? A bAbata jANavAnI prathama jarUra che. kAraNake tenA anarthonuM zravaNa thAya te janasamAja tenA kupariNAmane jANa aTake. prathama to ema kahevAmAM Ave ke jugAramAM sava anarthe samAyelA che te paNa te vArtA asatya nathI. kAraNake maMgalAcaraNamAM jugArI ghata kAmamAM pravRtta thaye tyAMthI jo temAM dhanAdinI prApti thAya te parastrIomAM kharacavAnuM mana thAya ane parastrIomAM Asakti thatAM potAnI vIryazakti dATI jAya tyAre madirAdinA pAnathI matta banI te kukarmamAM Asakata vadhAre raheto jAya ane dinapratidina pramehAdi regonA nivAsarUpa banI jAya ane vakhate jugAramAM dhana hArI jAya te tyAMja asatya bhASaNa, mArAmArI, bIbhatsa bhASaNa karavAno prasaMga Ave temAM vakhate bIjA baLavAna pakSanA jugArI maLe te prahAra karavAmAM bAkI rAkhe nahi ane tyAMthI kaMgAla banI cAlyA jAya pachI vicAra kare che, je kAMIka paisAnI juja rakama maLe te tene ghatamAM mUkI vadhAre dhana meLavuM, e vicAra karatAM kAMI paNa dhana na maLe te chevaTe gharamAMthI agara bIjethI corI karavAnuM mana thAya ane corInA kAryamAM vakhate pakaDAya te jela jAtrAne prasaMga paNa Ave ane pa. riNAme sarva prakAranAM duHkhothI jagamAM apakIrtAi meLavI narakamAM paDe. eTale TuMkAmAM vicAra karatAM jugAramAM asatya bhASaNa, parastrI sevA, madirApAna, cArI ityAdi samagra durlakSaNe samAyelAM che. te bAbatanuM suspaSa vivecana Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAmaDAmAkhyAmana aa ...... ... ... ... ... ... ... abaja vyAkhyAna sAhitya prabhAga 2 . A adhikAramAM karavAmAM AvyuM che tethI temAMthI nirIkSaNa karI sajajoe A parizramane saphaLa kare. mahA parAkramI pAMDava ane naLa, banne nirbaLa. upanAti. rAjyacyuti vallabhayA viyoga, dyUtAnalaH prApa gtorubhogH| .. pracaNDatAmaNDitabAhudaNDAste pANDavAH prApuraraNyavAsam // 1 // sUktimuktAvalI. jagaTAthI jenA samagra rAjopacAranA bhego nAza pAmyA che evA 'nalarAjA rAjyathI bhraSTatAne ane vahAlI strI damayaMtInA viyogane prApta thayA, arthAta pitAnuM sarvasva kheAI azvapAlanI nokarI karI peTa bharavAnI sthitine pAmyA ane pracaMDapaNathI jenA hastarUpI daMDo zebhAyamAna che evA te pAMDave vananA vAsane pAmyA (A sarva kathAo zAstromAM prasiddha che tema A bAbatanA jJAnathI keIkaja manuSya ajJAta haze, mATe A sarva ghatanI prabaLatA che tethI AvA kAryamAMthI buddhimAna manuSya aTakI javuM). 1. dukhono rAjA vRta. rathotoddhatI (2 thI 22). yAni kAnicidanarthavIcike, janmasAgarajale nimajjatAm / santi duHkhanilayAni dehinAM, tAni cAkSaramaNena nizcitam / / 2 // saMkaTorUpI jemAM lahere che evA janmasAgara (saMsAra sAgara) mAM DUbatAM manuSyane je kAMI duHkhanAM sthAne che te sarva nakkI jugaTuM ramavAthI ja manuSyane prApta thAya che. arthAta sarva duHkhanuM nidAna ghataja che. 2. sadguNasAthe dhUtanI laDAI. tAvadatra puruSA vivekinoyAnti tAvaditareSu pUjyatAm / tAvaduttamaguNA bhavanti ca, yAvadakSaramaNaM na kurvate // 3 // Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 311 pariccheda bUtadoSa-adhikAra. jyAM sudhI manuSya jugaTu ramatA nathI tyAM sudhI uttama guNavALA, vivekI tathA mAnapAtra gaNAya che. arthAt ghUta ramavAthI uparanA traNe guNe nAza pAme che. 3. jugArI mAne karyuM pApa nathI karatA? satyazaucazamazarmavarjitA, dharmakAmadhanato bhisskRtaaH| dyUtadoSamatinA vicetanAH, kaM na doSamupacinvate jnaaH||4|| satya bhASaNa, pavitratA, manonigraha ane puNya kAryothI vajita; dharma kAryanI IcchA tathA paisAthI paNa bahAra karAyelA eTale dharma tathA dhanavagaranA ane ghatarUpI daSamAM jenI buddhi Asakta che evA ane jugArI mitrathI jenI buddhi harAI gayelI che evA jugArI purUSe kayA deSane ekatra karatA nathI? eTale kyA pApane karatA nathI? athAt sarva pApone kare che. 4. jugaTuM zuM zuM kare che? satyamasyati karotyasatyatA, durgatiM nayati hanti sadgatim / dharmamatti vitanoti pAtakaM, dyUtamatra kurute'thavA na kim // 5 // jugaTuM satyane nAza kare che ane asatyapaNAne pragaTa kare che (eTale jugArI jUThAlAja hoya che.) tema jIvane durgati (naraka) mAM laI jAya che ane sadagati (mekSasukha) ne haNI nAkhe che, tema dhamane khAI jAya che (eTale dharmane nAza kare che) ane pApane vistAra kare che. athavA ghI atra zuM karatuM nathI ? arthAt sarva prakAranuM duHkha utpanna kare che. pa. dhUtathI thatI hAni. dyUtato'pi kupito vikampate, vigrahaM bhajati taM naro yataH / jAyate maraNamAraNakriyA, tena tacchubhamatirna dIvyati // 6 // jugArathI kopAyamAna thayelo manuSya kare che eTale dhrujavA mAMDe che ane te kAraNathI manuSya vigrahane bhaje che (kajIye kare che.) eTaluM ja nahi paNa chevaTe maravuM mAravuM A kriyA paNa jugArathI utpanna thAya che. te kAraNathI zubha buddhivALe manuSya ghaTakIDA karato nathI. 6. je dhUta ramanAre te narakane bolAvanAra. dyUtadevanaratasya vidyate, dehinAM na karuNA vinA tayA / pApameti paraduHkhakAraNaM, zvabhravAsamupayAti tena saH // 7 // Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 2 aSTama minnnnnnnnnnnnnnnnnnnn vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. je jugAra ramavAmAM prItivALe che tene dayA hotI nathI ane te dayAvinA anya ne dukhanA kAraNarUpa evuM pApa meLave che ane tethI te jIva narakanI khANamAM nivAsa kare che. 7. pazuyonimAM javAne sulabha raste. paizunaM kaTukamazravAsukhaM, vakti vAkyamanRtaM vininditam / vaJcanAya kitavo vicetanaH, pAzavIM tu gatimeti tena sH||8|| jugAranA kAraNathI buddhihIna e manuSya bIjAne chetaravAsArU cADI. vALuM, kaDavuM, anucita, duHkharUpa ane niMdita evA asatya vAkyane uccAra (ThagabAjI) karyA kare che ane tethI te jugArI manuSya bIjA janmamAM paNa pazunI ni meLave che. 8. niMdAmAM agresara thavA mATe pUratuM sAdhana. anyadIyamavicintya pAtakaM, nighaNo harati jIvitopamam / dravyamatra kitavo vicetanastena gacchati kadarthatAM ciram // 9 // . jugAranA kAraNathI kapaTI, buddhihIna, nirdaya e manuSya pApano vicAra na karIne bIjAnuM jIvatara jevuM priya evuM je dhana tenI atra cerI kare che ane tethI lAMbA samaya sudhI niMghapaNAne pAme che eTale jagamAM niMdAne pAtra thAya che. 9. vRtathI parastrImAM Asakti. zvabhraduHkhapaTukarmakAriNI, kAminImapi parasya duHkhadAm / dhUtadoSamalino'bhilaSyati, saMmRtAvaTati tena duHkhitaH // 10 // jugAranA deSathI malina e manuSya narakanI khANanA duHkhanuM kAya karavAmAM catura ane duHkhane ApavAvALI evI bIjAnI strIne paNa Icche che arthAt parastrImAM Asakta thAya che ane te duSkRtyathI saMsAramAM aneka ceni emAM bhramaNa karyA kare che ane duHkhI thAya che. 10. saMsAramAM janma thavAnuM kAraNa. jIvanAzanamanekadhA dadhad, granthamakSaramaNodyato naraH / svIkaroti bahuduHkhamastadhIstatpayAti bhavakAnanaM yataH // 11 // Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parime che. bhUtadeSa adhikAra. . 013 ghata ramavAnI kriyAmAM ughata (taiyAra) e purUSa aneka prakAre jIvanI jemAM hiMsA che evA graMthane dhAraNa kare che ane bahu dukhavALA tevA kAryane svIkAra kare che jethI asta buddhivALo te purUSa saMsArarUpI vanamAM gati karyA kare che, eTale janma maraNane pAmyA kare che. 11. jugaTu ramanAranI kriyAo tathA tenuM chevaTanuM nidAna sthAna. sAdhubandhupitRmAtRsajjanAnmanyate na tanute malaM kule / . dyUtaropitamanA nirastadhIH, zvabhravAsamupayAtyaso ytH||12|| jugAramAM jenuM mana rUDha thaI rahyuM che ane jenI buddhi nAza pAmI gaI che e nIca purUSa sAdhu purUSa, bAndha, pitA, mAtA tathA sarjanane mAna Apato nathI ane kuLane kalaMkita kare che ane te pApathI narakanI khANamAM nivAsa kare che. 12. chUtathI daridratA ane duSkarmanI utpatti. dyUtanAzitadhano gatAzayo, mAtRvasvamapi yo'pakarSati / ... zIlavRttikulanItidUSaNaH, kiM na karma kurute sa mAnavaH // 13 // jugArathI jenuM dhana nAza pAmyuM che arthAt pitAnA hAthathI jeNe dhanane nAza karI nAkhe che e je mUDha jugArI manuSya te pitAnI mAtAnA vastrane paNa kheMce che. pitAnuM cAritra, dhaMdhe, kuLa ane nItine dUSita karanAre te manuSya zuM karma (kukama) karatuM nathI ? arthAt sarva jAtanAM kukarmone kare che. 13. jugArI kaI vakhata potAnA zarIranA avayavane paNa dezavaTAnI zikSA kare che. ghrANakarNakarapAdakartanaM, yadvazena labhate zarIravAn / tatsamastasukhadharmanAzanaM, cUtamAzrayati kaH sacetanaH // 14 // pUrvanA puNyanA bhegane lIdhe jo ke pote sarvAgavALe che te paNa je jugArane vaza thaI nAsikA, kAna, hasta, pAda vigerenA kapAvAne pAme che. arthAt chevaTa aMgene paNa kapAve che, mATe samagra sukhe tathA dharmone nAza karanAra evA jugArane, buddhivALe manuSya Azraya kare? arthAt naja kare. 14 * DAkorajInA meLAmAM eka mANasa jugAramAM potAnuM bhUSaNAdi badhuM dhana hArI gayo ne chevaTe pitAnuM nAka kapAvavAnuM kabula karI teNe ramata karI temAM paNa hArI javAthI chevaTe nAka kapAvyuM. evI kivadaMtI che. 40 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha -bhAga 2 je. apakSa dhUtathI prApta thatI samRddhi paNa daridratAnuM ja bhULa che. dharmakAmadhanasaukhyanAzinA, vairiNAkSaramaNena dehinAm / sarvadoSanilayena sarvadA, sampadA khalu sahAdhamAhiSam // 15 // dhama saMbaMdhI icchA, dhana ane sukhane nAza karanAra tathA hamezAM sarva denuM ghara, e je jugaTArUpI duzamana tenAthI vakhate azva tathA mahiSI vigere saMpaddha maLe te paNa hAnirUpa che. arthAta keIka divasa jugArI mANasa jugaTAmAM dhanAdi padArtho jItI jAya che paraMtu pariNAme te dhana bIjA ghaNA dhanane kheMcI jugAra mAgamAMja kSaNa mAtramAM nAza pAmI jAya che eTale jugaTAnI kamANI paNa hAnirUpaja mAnavI. 15. ane kASTa tate bhaSTa. tharA dritayAtmanAdAna, yurAdikAri jIvatA tena zuddhadhiSaNA na tanvate tamatra manasApi mAnavAH // 16 // jugaTane AdhIna thavAthI jIvanA bIjA janmane paNa nAza thAya che. (arthAt jugArIne cAlate janma te naSTa che paraMtu Avate janma paNa naSTa thAya che eTale bagaDe che.) kAraNake jugArI purUSa yuddha rADa kaleza vigere kamane karI rahyA che. tethI zuddha buddhivALA manuSya ahiM manathI paNa jugaTAnuM AcaraNa karatA nathI. 16. daridratA ane dhUtane dastI. dyUtanAzitasamastabhUtiko, bambhramIti sakalAM bhuvaM nrH| jIrNavasvakRtadehasaMhatimastakAhitabharaH kSudhAturaH // 17 // jugArathI jenI samagra lakSamI (dhana) nAza pAmela che mATeja junAM vothI dehane DhAMkanAra ane mAthe bejAne uThAvanAra bhUkhe te jugArI manu AkhI pRthvImAM ahIMthI tahIM ema atyaMta bhamyA kare che. eTale jugA. rInI gati ghaNI utAvaLI hoya che kAraNake-tene kSaNamAtra ghatane vihu yugasadaza thAya che. eTale potAnA kArya para jatAM tenI gati ghaNI ja utAvaLI hoya che. 17. jugArInI pAyamAlI che. yAcate narati yAti dInatA, lajjate na kurute viDambanAm / mAri vAri vAto, chUtAnA nAma | 28 | Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pi bhUtadoSa adhikAra. 315 jugAranI sevAmAM tatpara evA adhama purUSa pAte ayAcaka vaNu hAya te paNa bhikSA mAge che, pote kulIna hoya te paNa naTanI mAphka nAcavA mAMDe che ane pote sArA. gRhasthane putra hoya te paNa kaMgAlapaNuM kareche, tema AkhavALA mANusane dIkaro hAya tA paNa zaramAtA nathI ane khIjA mANasanI pachavADe krI tenI AjIjI karyA kareche, pote uttama varNanA hAya te paNa nIca manuSyanI pAdakSAlana vigere sevA karavI hoya te temAM paNa pAchA paga bharatA nathI ane satra namyA kareche ane dAsapaNAne pAme che. AvI nIcamAM nIca sthiti jugArI manuSyanI thAyache. (A khAkhata aneka manuSyae pAtAnI najare joi haze tethI vizeSa vivecananI jarUra nathI.) 18. jIgArInI adhamAdhama gati. rudhyate'nyakitavairniSidhyate, vadhyate vacanamucyate kaTu / note'tra paribhUyate naro, hanyate ca kitavo vinindyate // 19 // jugArIne keTalAka kapaTI purUSo kyAMka rokI mUke che, kyAMka aTakAvI che ane tene vakhate tADana kareche tema kaTuvacana paNa kahe che eTaluMja nahi paraMtu jugArI evA kapaTI manuSyane leke muThInA mAra mAre che, parAbhava pamADe che ane chevaTe mArI paNa nAkhe che ane suvA pachI te jugArInI niMdA paNa thAya che. 19 jugArInA dhaMdhA, hanti tADayati bhASate vacaH, karkazaM raTati vindate vyathAm / santanoti vidadhAti rodhanaM dyUtato'tha kurute na kiM naraH // 20 // khIjAne jAnathI mArI nAkhe che, prahAra kareche, kaThAra vacanane uccAra kareche, kharADA pADeche, pAte duHkha pAmeche ane bIjAne duHkha kare che, tema bIjAne zekI mUke che, arthAt bIjo paNa jo te jugArInA saMgamAM jAya tA tene paNa kA dhaMdhethI kADhI pAtA jevA karI mUke che ema ghRtathI manuSya zuM karatA nathI? arthAt zveta sarvAnanuM kAraNa che. 20. sajjana ane dhRtanA aNumanAva. jalpitena bahudhA kimatra bho, dyUtato na paramasti duHkhadam / cetaseti paricintya sajjanAH kurvate na ratimatra sarvathA // 21 // huM mahuAzaye ! A khAkhatamAM vadhAre kahevAthI zuM? jIgaTAthI khI koI du:kha denArUM cheja nahi ema cittathI vicAra karIne sajjana purUSaSa A vratamAM kAi paNa rIte prema karatA nathI, 21. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 vyAkhyAna sAhityasaMgrahuM-bhAga 2 oN. zIlavRttaguNadharmarakSaNaM, svarmamokSasukhadAnapezalam / kurvatAkSaramaNaM na tattvataH, sevyate sakaladoSakAraNam / / 22 / / tathA-- ama subhASitaratnasandoha. svaga tathA mokSasukhanA dAna ApavAmAM catura evA zIlavRtta, (sadA caraNa) uttama guNA ane saddharmAnuM rakSaNa karatA purUSa nugaTuM sevatA nathI kAraNake vicAra karatAM jugaTuM pariNAme sarva doSAnuM kAraNuja che, tethI sajjanA dhRta karmanA tyAga kareche.) 22. NI vRtanA kamaLa zakti sAme DAhyA purUSanI karaDI najara. zArdUlavikrIDita bhasmasnAnamahAtrataM katipayazrI bhraSTasambhAvitaM, sarvAvastalAghavakalA kUTAkSazikSAtmakam | tyAMzApunaruktahAraNajagadrohaM vivAdAspadaM, dAridryasya nimantraNaM kimaparaM tilalAyitam // 23 // kAvyamAlA gucchaka aSTama. dyatane lIdhe keTalAka zrImata leA lakSmI (dhana) thI bhraSTa thai bhasmasnAnanA mahAvratane dhAraNa kareche arthAt dyUtane lIdhe nirdhana thayelA peAtAnuM mehuM jaga matAvavAmAM zaramAya che jethI zarIramAM bhasma lagAvI khAvA thai jAyache. vaLI jugAra sava' prakAranI chetarapIMDI karavAmAM hastalAghava (hAthacAlAkI ) nI kaLArUpa ane asatya pAsAnI zikSAvALA che mATeja temAM dhanAdinI AzAthI punaH upara kahela vratamAM hArI gayela evA jagatnA manuSyane keAhu karanAra che ane paraspara vivAdanuM kAraNa che temaja dAridra (kagAlapaNA ) tuM nima MtraNa dyuta vinA bIjuM zuM hAi zake? mATeja dyUtanI ramatane dhikkAra paDA. 23. jugaTAne dho pAyamAlInA che. e dhaMdhAmAM deva jevA rAjA ke meTA vyApArIe paNa pAyamAla thayA che e vAMcakavargathI ajANyuM haze nahi mATe tene agnithI khALI tenI javALA na lAge tema dUra khase. e tamene samajutI ApIne A ghRtadeASa adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. ORGA Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachiMda. tamAkuNa na-adhikAra. 4. tamAravuvana-adhi. 3- Xie jugaTuM ramanArane tamAkunuM vyasana paNa hoyache ne tamAkunuM vyasana zarI25ra mAThI asara karanAra che ane mana upara paNa dhaiya vigerenuM haraNa karI mAThI asara kareche jethI vyavahAramAM, dhaMdhAmAM ane dharmomAM aneka jAtanAM nukasAne thAyache. tethI vyasana adhikAranA peTA adhikArarUpe athavA kAi paNa prakAranA vyasanathI kevI durdazA thAyache tenuM bhAna ApavAne upalakSaNurUpe A adhikAra levAmAM Aveche. tamAkunA vyasanIne mIMdaDAnI upamA. anuSTup . dAridryazIlo'pi narastamAkhuM naiva muJcati / nivArito'pi mArjArastamAkhuM naiva muJcati // 1 // jema khIlADAne vAraMvAra hAMkI kADhayA hoya tepaNu (taM+AvuM) uMdarane cheDatA nathI; tema manuSya ghaNuMAja daradra thayA hoya paNa tamAg=tamAkune tajatA nathI. 1. tamAkunuM sarva sthAnethI pAchuM pharavuM. vasantatilakA. na svAdu naiauSadhamidaM na ca vA sugandhi, nAkSipriyaM kimapi zuSkatamAkhucUrNam / 319 kiM cAkSirogajanakaM ca tadasya bhoge bIjaM nRNAM nahi nahi vyasanaM vinAnyat // 2 // sUkelI tamAkunuM cUrNa svAdiSTa padArtha nathI, auSadha nathI, sugaMdhI nathI, AMkhane hitakara nathI, paNa ulaTuM AMkhanA regane utpanna karanArUM che, mATe AnA upayAga ( bhakSaNa ) karavAmAM manuSyane vyasana zivAya bIjuM kAMIja kAraNa nathI. 2. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 nai. brahmAnI sAme tamAkunuM yuddha bhrAtaH svaM tamAkhurgamanamiha kuto vAridheH pUrvapArAkasya tvaM daNDadhArI na hi tava viditaM zrIkalereva rAjJaH / cAturvarNya vidhAtrA vividhaviracitaM brahmaNA dharmahetorekI balAttanikhilajagati re zAsanAdAgato'smi // 3 // subhASitaratnabhANDAgAra. ama kavi tamAkune kaheche ke he bhAI! tuM kANu che? tyAre teNe kahyuM ke huM tamAku chuM. ApanuM AhIM AvavuM kyAMthI thayuM? javAkhamAM kahe che ke samudrane sAme kAMThethI. tuM konA nAkara che? javAkhamAM kahe che ke tame nathI jANutA? huM kaLI rAjAnA sevaka chuM (ne mAre ahIM AvavAnuM kAraNa eche ke) brahmAjIe dhane mATe nAnA prakAranI cAra vaNunI prajA racI che te sarvAne baLathI eka karavAne ( bhraSTa karavAne) kaLI rAjAnA hukamathI A jagatmAM Avye chuM. 3. tamAkunI dhelachAthI bakavAda. dAhA. hukakA turakA lADaDI, samake rAkhata mAna; bharI sabhAme aise DAle, jaise vrajame kAna. kei paNa kavi. 4 koI paNa jAtanA aMdhANumAM bhraSTatAthI pUrNa rIte aLaga rahI zakAtuM nathI e matalaba paNa uparanA dohAmAMthI nIkaLeche, mATe tamAkunuM vyasana karavuM nahi. jethI kanyakama mAM tatpara rahI zakAya. ema batAvI A tamAku varNana adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. - - bIna sabhyathI) Sivagara. keTalAka manuSya mAne che ke tamAku tathA apINu vigerenA kepha karavAthI zUravI ratA Aveche tema kAma karavAnI hoMza vadheche e kahevuM taddana jU che pazu ulaTu tenAthI zarIrane nukazAna pahoMce che. kepha nahi karanAra purUSAe jag Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aphINa (kebipI) zikAra. . tamAM jaya meLavyuM che. e batAvavA A adhikAranI jarUra jaNAvAthI levAmAM AvyuM che, vIrapurUSane kephanI jarUra nathI. Ivijaya. rAma calA raNa raMgaviSe khaLa rAvaNane raNamAM ramade, kaMsa teNe niravaMza karyo hari cAMcaDanI sama cANura ce ; bhArathamAM paNa pAratha bhUpa juo duryodhanane raNa re , ke rajapUta javA raNuM kAraNa kayAMI kadApi karuM chuM . kephanA avaguNaviSe. garabI. lAla pIArIne sAheba"----e Dhaba. zIkha kahuM chuM te meM sAMbhaLe, phela visAre AkhINa che lAla; - lAla kasuMbA nava lIjIe-Teka avaguNa ati sAcA aphINamAMre, ethI hoya che akkala hINa he lAla; lAla kasuMbA nava lIjIe. mATe mahela caDIne besatAre, aphINathI eja thayA hararAja he lAla; | lAla kasuMbA nava lIjIe re; je nara bhejana jamatA bhAvatAM re, raDatA dIThA ane kAja ho lAla; lAla kasuMbA nava lIjIe re. vAhana ratha ghoDAne pAlakhIre, .. cAlyA pagapALA tajI teha he lAla, - lAla kasuMbA nava lIjIe; rAtA mAtA zarIre bhAre, dIThA tenA durbaLa deha he lAla; lAla kasuMbA nava lIjIe re, Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 vyAkhyAnamAhityasaMgraha bhAga 2 je. aSTama je nara catura ziromaNi jAgatAre, nIrakhyA te nidrA le neNa he lAla; lAla kasuMbA nava lIjIe re; je nara bahu juktithI besatAre, te nara bhAkhe bhAMgyAM veNa he lAla; lAla kasuMbA nava lIjIe. jene ati saMbhaLAtI AbarUpe, " te nara lekamAM niMdAya he lAla; . lAla kasuMbA nava lIjIe re; jenuM sAcapaNuM sai mAnatAre, - te sAco thAvA sama khAya che lAla: lAla kasuMbA nava lIjIe. dalapata dareka kepha hAnikara che tethI sukhI thavAnI IcchAvALA manuSya kepha nahi kare. kAraNake tenAthI dhamanI, zarIranI, paisAnI tathA AbarUnI avazya pAyamAlI che e samajAvI tathA kephI haThIle hoya che tenuM tetarapha dhyAna kheMcI A aphINa-adhikAra pUrNa karyo che. ' lIjIe ' . vAda-dhira. . If ghaNAM manuSya potAnuM hita nahi samajatAM hovA chatAM mUrkhatAthI ' pha maDAgAMThavALI akalyANakArI adharmAcaraNa tathA dharmavirUddha maM. tane cATI beThelA hoya che ane je ke teone samajAvavA jAya che te teonI sAmA thAya che, jema jema teone vizeSa samajAvavAmAM Ave che tema tema teo potAnA rUDha maMtane vadhAre ceTatA jAya che, vikaLanI peThe vita. DAvAda kare che ane pitAne ja ke khare che ema mAne che, dAkhalAdalapara dhyAna ApatA nathI, vicAra karavA para dhyAna detA nathI ane pitAnA gaNela ukaraDAne ja pavitra maMdiratulya manAvavAnA durAgrahane cheDatA nathI. AvA manuSyane Apele upadeza kyAMthI saphaLa thAya e samajavAne A haThavAda adhikAra levAmAM AvyuM che. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariyA, hakavAda-adhikAra mithyAbhimAnI. dehA. guNavA icchA tehane, kahiye Apa vicAraH haTha pakaDe te te pachI, tajI de takarAra. haTha pakaDe je hoya zaTha, te samaje paNa tAya; heThe kadI na hA bhaNe, haiyAmAM huM hAya. mamatI jana mAne nahi, bhale karelI bhUla; haiDuM tenuM hA kahe, kare na jIbha kabUla. mUrakha jIva jatAM lagI, cheDe nahi cha che; makeDe mUke nahi, bacakuM tUTe keDa. layA garabI. (e vAMsalaDI, veraNa thaI lAgI tuM vrajanI nArane-e DhALI e mahA, haTha levAne hevA te kayama nava taLe? pIkA pAmyuM, paNa te nija svabhAva sAre nava sa -Teka te lugaDAne bacakuM lIdhuM, mUkAvA jatana jene kIdhuM; paNa te nahi te mUkI dIdhuM. e makaDA. 5 tane hAtha lagADI haze, vaLI kaThora mArIne ; te svabhAva tAre nava melyA. tane jarUra haThIle bahu jAye, pachI pAchaLa pakaDIne tA; ema aMta tarata tArA Aye. tyAM tArI keDa gaI tUTI, badhI AvaradA tArI khUTI, paNa cheka na haThIlAI chUTI. te svAratha kAMIe nava sAye, kahe svAda emAM te zo dhA? vaNa mate vyartha gace mA. jagamAM haThIlA je tuja jevA, saMkaTamAM AvI paDe evA; na taje haThIlAItaNuM hevAM. kaTi tUTe chUTe prANa bhale, samajAvya samajaNa leza na le; vaLatI nipaje evI vale. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3rara vyAkhyAne sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. Ama je thoDuM haraghaDI haTha pakaDe, tene cAbukane bahu mAra paDe; haTha na kare te keI na naDe. . haThIlAnI haThIlAI na TaLe, kadI pAMgarI vATe te na vaLe; enI uMnuM osaDa na maLe. juo mUrakha ke make, tene tANuM kheMcIne teDa, paNa mamata manane nahi che. . , 14 jenI uttama jAta jaNAya sahI, te te haThIlAI pakaDe ja nahi; halakI jAte haThIlAI rahI. A jagamAM haThIlA jana ja che, te samajaNa samajI kyAM le che; dalapata te zikhAmaNa de che. ' , dalapata, ka 16 kAgaDAne meDhe rAma heya? (raMge ramere raMge rame) e DhALa. rAmanAma rAmanAma rAmanAmare, kAgaDe na bhaNe kadI rAmanAma; hAla e kevata kharI ThAmaThAmare, kAgaDe na bhaNe kadI rAsanAma-Teka sudhAre sudhAre kahI kADhe kUTALIyAM, gaMDUnI TeLI gAmagAmare. kAga mIyAM paDayA paNa TaMgaDI UMcI, beTI baDAImAre dhAmadhAmare., 17 vinA kAraNathI tema vadhArI, kheyAM kharekhara hAmadAmare. , 18 Agese lAtane vAta pise, evA banyA bAIla tamAmare. ekalapeTAnI TUMkI najare nita, manamAM che mAtra mAmamAmare. kADhe kudhArA kahiye kadApi, khIjI Theke che vAma vAmare. prabhu nItithI bhajavA game nahi, gaye ghaTaDAmAM ghanazyAmare. khALe DUcAne dvAra ughADAM, e jUTha DALane damAmaze. dezAbhimAna karyuM dUra dilethI, karI zake zuM saMgarAmare. pitAnA pagamAM mAre kuhADI, kyAMthI maLe kahe vizrAmare? ApI zake nahi sAme uttara, taje na teya haThanI lagAmare. bele nahi paNa baLI mAre, pIDAkAraka A pariNAmare. vajahadayanA evA taMtIne cheTethI vallabhanI salAmare. sudha ciMtAmaNi-vallabhadAsa papabhAi. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. karaka huMDhavAda-adhikAra. mahAjana te| mApa che paNa mArI khIMTI nahi kare. 1kAThIAvADanA eka gAmamAM eghaDa karIne vANIe rahetA hatA. tenI sAme ekaja phaLIAmAM rAmA vANijJanuM ghara hatuM. phaLInI jamIna baMnenI khuThThI hatI. e jamInamAM imArata caNAvavAnA irAde ghaDe khIMTI mArI. AthI rAmA vANInA hukanI jamIna dakhAi, tethI teNe ekadama koTa mAM jaI rUpAnI gALInI vaDhavADa nahi karatAM agAunI kahevAtI sarasa rIta mujaba peAtAnA mahAjana AgaLa phrIAdI karavAne nizcaya karyA. jenI kasUra haze, tene mahAjana kaheze; eTale pachI darabAramAM krIAda karavAnI jarUra raheze nahi. AvA vicAra karI mahAjana pAse krIATTe gayA. mahAjane rAmAnI vAta sAMbhaLI, e takarArI jagyAe AvI tapAsa karI te mAlUma paDayuM ke eghaDa vANiAnI khIMTIthI rAmAnI jamIna khAya che, e vAta kharI che. tethI AghaDane khelAvI kahyuM, "A khIMTI geravyAjabI mArI che, mATe pheravIne (amuka jagyA khatAvIne) A ThekANe khADa." AghaDa kahe, "nA, mAbApa ema thAya nahi, meM kharAkhara jagyAe mArI hadamAM khIMTI mArI che." ' mahAjana--tArUM kRtya tadana khATu che, te kharUM thavAnuM nathI. ame te tArA sArA mATe kahIe chIe. rAme jo darakhAramAM krIAda karaze te tane DuMgaLI ne khAsaDAM, ne maLaze. khIMTI teA karaze, paNa ulaTuM tenuM kha paNa ApavuM paDaze. temaja tAre paNa khaca thaze, ne khATI thavuM paDaze, mATe khIMTI pherava. AghaDa--paNa tema me' jamIna mAvI nathI. mahAjana--tuM jANeche? " paMca kahe te paramezvara, " AmAM mAre ze svAtha che? trAhita dAve A mahAjana tAre ghera kahevA Avela che, mATe mAnavuM joIe. AghaDa--hA, hA, e badhuM huM samajuMchuM. mahAjana tA mArA murakhkhI che, paNa khIMTI vyAjamI jagyAeja che, mATe tyAM rahevI joie. mahAjana--are bhUkha`! tuM mahAjananA hukama nathI uThAvatA temAM tane nukasAna che, mahAjanavagara tArA phAyadAmATe bIjuM kANu kahevA Ave ema che ? mATe mahAjana kahe tema karavuM paDaze. cAla, uDa, khIMTI pherava. AghaDa--mahAjana te mArA maherakhAna. mAthAnA mugaTa che. are, vadhAre zuM kahyuM, "mahAjana teA mAmAya che, paNa mArI khIMTI nahi phare." 1 kAtukamALA, 2 nAkhyuM, dADha. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 22, mAma A sAMbhaLI mahAjananA mUkhIone ghaNe krodha upaje, tethI vadhAre jesathI kahyuM, are bevakUpha! basa! basa! zuM mahAjananI mazkarI kare che? hukama uThAve che ke nahi? eka te tAre pakSa geravyAjabI che ne ulaTe sAme thAya che? na mAne te tArI marajI. paNa yAda rAkha. geravyAjabI kAmanAM naThArAM phaLa naDayAvagara raheze nahi. mahAjane ATaluM ATaluM kahyuM, paNa jakkI oghaDa ekane be thaye nahi ne pitAnI khIMTI pheravI nahi. rAmAe turata egya adhikArI pAse phariyAda karI, mahAjana lekenI zAhedI ApI. temanA tathA bIjA baMne pakSanA pUrAvA ne dalIla sAMbhaLI, adhikArInI najaramAM rAmAnI pharIAda vyAjabI lAgavAthI e ghaDe mArelI khIMTI pheravavA ane rAmAne thayela tamAma kharca oghaDe ApavA hukama karyo. AvI rIte khIMTI pheravavI paDI, kharca ApavuM paDayuM ne kerTamAM jeTalI mudata takarAra cAlI teTalI mudata kAmakAja paDatuM mUkI beTI thavuM paDyuM, eTaluM ja nahi paNa vakIla vagerenuM ghaNuM kharca thavAthI oghaDa meTA nukasAnanA bejAmAM AvI paDe. e rIte "DuMgaLI ne khAsaDAM" bane maLelAM jaI Akhare ghaNuM pastAya. cAra samaju trAhita mANasa zikhAmaNa Ape te nahi mAnatAM pitAnI jakka pakaDI rAkhavA cAhe, tene A vAtamAMnA eghaDanI peThe pAchaLathI vimAsavuM paDe che. sarakAra darabAramAM phariyAda karavA jatAM rUpAnI gaLI vaDhavuM paDe che. eTale puSkaLa vasu ane vakhata beu vyartha jAya che. mATe DAhyA mANasone lAjama che, ke mAhamAMhenI takarAra athavA vadhe lavAda yA paMcathI pate tyAM sudhI patave. bhale temAM nukasAna thatuM hoya te te khamavuM. arthane anartha karanAra paTelanA putranuM dRSTAMta. peTalAdamAM haThI paTela karIne kaNabI rahetuM hatuM, te enI nAtamAM DAhyA mANasa tarIke gaNAtuM hatuM. cAra mANasamAM tene pUchayuM hatuM. haThI paTelane bhAre maMdavADa AvyuM. maraNanI taiyArImAM hatuM te vakhate tene phikara thaI ke mAre ekane eka kare mAruM nAma rAkhaze ke nahi! tethI UDe nizvAsa mUkyuM. AthI paTelanA chokarAe potAnA bApane pUchyuM, "bApA, ATale badhe nidhAsa zA kAraNe mUka paDe? tamane zI vAtanuM duHkha che? zuM kAMI kasara vadhAre jaNAya che?" bApe kahyuM, "beTA, maMdavADanI kasara heya ke na hoya, tenI huM ciMtA karato nathI. kAraNake eka vakhata maravuM to che ja. to pachI vaheluM maravuM e ketakamALA. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325 - + + + + A e ja kAma pariSada. huThavAi-apakAra. zuM?! ane mahuM maravuM te zuM! mane ciMtA mAtra eTalIja thAya che ke tuM mAruM nAma chatuM rAkhaze ema mane bharU paDato nathI, paNa ulaTuM mAruM nAma baLaze e zaka rahe che." kare--bApA, tamAruM nAma baLIza te te mane jIvate chatAM mUA jeja samaja. jarUra tamAruM nAma chatuM rAkhIza. tamArA jIvane kaI paNa rIte saMtoSathI gati pAmavA tamAre je kAMI kahevuM hoya te kahe. huM te mArA kharA dilathI pALIza. paTela-beTA! kAMI paNa Teka rAkhavI eja manuSyanuM sarvottama bhUSaNa che, Teka vinAne mANasa jIvate mUeja samaja. kahevata che "jeNe rAkhI Teka tene maLyA aneka,jha mATe beTA! je, ApaNe khetIno dhaMdhe che to je vAta karavAne dhArIe te kaye chuTake kara. adhurUM mUkavAthI pachI thatuM nathI, mATe lIdhI vAta mUkavI nahi e Teka rAkhaje. chokare bApA, tamArA kahyA mujaba Teka rAkhIza. tamArA jIvane nirAMta Ape. paTelane zAMti vaLI ne be-traNa kalAkamAM deha choDaye. paTelane chokare bApanI zIkhAmaNa amalamAM lAvavAne adhIro thaI rahyA hatA. eka vakhata mAsAmAM potAnA khetaramAM keTalAMka Thera mola carI jatAM hatAM, tene kahADI mUkavA te tenI pAchaLa pa. doDatAM deDatAM kAdavaparathI paga lapasya, tethI bhayapara paDaye. paNa jhaTa daIne pAse ubhelA gadheDAnuM pUMchaDuM pakaDI ubhA thavAne prayatna karyo. chokarAnA paDavAnA dhabakArAthI tathA taNe pUchaDuM pakaDayuM tethI gadheDAe cekIne nAsavA mAMDayuM. pele cheka pUMchaDIsAthe gasaDAtA jAya paNa pUMchaDuM cheDe nahi. gadheDAe muMjhAIne pATo mAravA mAMDI te kaI mAthAmAM te kaI chAtIpara, kaI vAMsAmAM te kaI paDakhAmAM, koI hAthamAM che ke pagamAM ema tene taDAtaDa vAgavA lAgI. zarIra athaDAI, aphaLAI cholAI gayuM ne mAthAmAMthI lehI vahevA lAgyuM. AvI duHkhI sthitimAM AvI gaye paNa bApanI AjJA pramANe lIdhI vAta mUdhI nahi, e Teka jALavI rAkhavA nizcaya karI pUchaDuM pakaDI rAkhyuM. mUke te bApanuM nAma baLAya! bhegAM thaelAM leke ghaNuMe samajAve ke "bhAI, pUchaDuM choDI de," te kahe ke mArA bApanuM nAma baLavA karatAM maravuM bahetara che!" jyAre samajAvavAthI na mAnyuM tyAre lekee baLAtkAre pUMchaDuM mUkAvI daI ghaNeja Thapake dIdhe. * khetaranuM vAvetara, Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. ema. mAbApanI AjJA mAnavI ane Teka rAkhavI e be vAta niHsaMzaya stutipAtra che, paNa vicAra kare joIe ke amuka kAmamAM Teka pakaDavI ghaTArata che ke nahi. kaI zikhAmaNanuM vacana kahe tenA zabdanA arthane ja vaLagI rahevuM e vyAjabI nathI, tene hetu tathA pariNAma tapAsa joIe. ema nahi karavAthI kevuM duHkhI thavAya che teuparanI vAta parathI jaNAya che. AvAM durAgrahI manuSyane mATe teonAM kalyANa mATe karele thana saphaLa na thAya te tethI upadeza ApanArAe vismaya pAmavuM nahi ema batAvI A haThavAda adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. : tAjumati garIbo pravAda)-vivAra. E che jemAM rIvAjone dharmanI sAthe koI paNa saMbaMdha nathI tevA rIvAjo cheDa Sjha vAnuM kahetAM te vAta gaLe utaratI nathI. kharA dharmane jevuM mAna svamamAM paNa ApavAmAM AvatuM nathI tenA karatAM paNa vizeSa mAna keTalAka nakAmA tathA niMdavA jevA rIvAjone ApavAmAM Ave che. e rIvAje mULamAM kayA kAraNathI teNe calAvyA haze, pAchaLathI temAM pheraphAra kema thayA haze? hAla kevA svarUpamAM cAle che, te ayogya che ke egya che tene kaI vicAra - karatuM nathI ane te rIvAjo dekhItA kharAba jaNAtA hoya ane koI paNa cagya hetu na hoya chatAM gADarIyA pravAhanI peThe temAM eka ekanI pAchaLa cAlyuM javAmAM Ave che te vicArazIlatA nathI ane tevA rIvA dhamanA kharA mArgamAM bAdhaka paNa thAya che ema dekhADavAne A adhikAramAM tevA kAMI namUnAo ApavAmAM Ave che. kaDhaMgA rIvAjane pratibaMdha. garabI. (e vAMsalaDI, veraNa thaI lAgI tuM vrajanI nAra)-e DhALa. e vehevAIo, rIta kaDhaMgIthI kajiyA utsAhamAM, bahu vedha paDe, vehevANe vehevANene vivAhamAMTeka gaDabaDa bahu pahele dI rAte, badhe aNasamaju udhamAte, kALInALI jevA jAte, e vehevAIe. 1 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matAnugatika-adhikAra Ave methaDa arthAaththA, te jue jIvatI jana jaththA, mAre cha harAmI jana huththA, pariccheda. che gAma gAmanI rIta jA~dI, vaLI ghararIta rAkhe kaika kudI, choDAve dhana rastA kRSI, heThala AnyA te zuM care? sukha mAgyuM Ape zuMja kare ? mIThAza rahe na paraMtu khare, sALA sALInuM jora ghaNuM, tema ahi' AchuM nahi naNudrItaNuM, bahu laTaka meLamAM bIjI gayuM, sA khAle ahu mATe DAce, ucarI beadama hRdaya rAce, mazkarI kare aLine pAMce, te vakhata teNe Aphtare, jANe rAjanI riddhi hoya ghare, AnaMda magna thaI phUli re, gAvAM melyAM maMgaLa gItA, gaI saghaLI raLiyAmaNi rItA, meNAM mAre uchaLe pItte, cAlyuM sAjana laI sAmaiyuM, ghera rAkhyuM nahi nAnuM dhairyuM, tyAM daLAya che haiye haiyuM, mATA ADaMbara karI Ave, paNa vevAi pAse cukavAve, khATe kharace mana kacavAve, cAlyA vara tAraNu chaSmavAne, ahu manuSa maLyAM jovA jAne, tyAM Avye che alavA kalavA, te khAvA tAsakamAM lagye, kAie cukathI dhAra calavyA, i nAtha jIlAmaNu sALAne, tyAM jaMgalI jevA beseche, dudhakhAMDa thALI mukha mAMDe, chevaTa jaLa bharatAM chAMDeche, mahu rIta bhuMDI takheLataNI, kaMkAsa karAve e karaNI, kadI mArAmArI thAya ghaNI, pachI cArImAM maMgaLa pherA, krUratAM TeTA brAhmaNukerA, vAre vAre mAge verA, kahI jAta jAtanuM mUkAve, jo rAMka hoya te akaLAve, paNa kAMi gArane te nAve, hejI khAkI rahyuM uttara vakhate, jANe ele eThAM caDuM takhate, paNa sa ATalAmAM na pute, 99 d. . dw ,, ,, 33 327 10 11 3 12 13 39 15 14 16 17 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 vyAkhyAna sAhimasaMgraha bhAga 2 che. Ama ene joIe veDha viTI pherave, bAI! jamAI pADanathI kara, muja bALaka hoMzI zara." bahu vasA bagADe daI thApA, devarAve vahIvaDhIne dApAM, haju bAkI cUkavavA jhAMpA, ane mUkI ALa sidhAve che, jhapethI vidAyagirI le che, pAdara brAhmaNa bahu pajave che, bahu khuza kaDhAvyA gharamAMthI, khAlI karI mUke kharacyAthI, vasavAyAM vigerene ApI, kahe kaMkune kanyA dIdhI, paNa khAvAnAthI bahu kIdhI, ati avaLI vivAhaviSe vidhi, kaI rItanI nA huM nathI kahete bahu hANa nathI je hara rahetA, paNa maryAdA mUkI che te, je cAla kAMI upayoga nathI, je kevaLa kajiyAnI kIrti, te baMdha kare maTine mamatI, kanyAvALAM ke varavALAM, che sarakhAM senAM bhopALAM, ochAM na keI nathI mukha tALAM, bahu mANasa jAne lai jAtAM, nakkI nukasAna ghaNAM thAtAM, sAmAM paNa manamAM muMjhAtAM, bahu nIti bagaDe e bahAne, vaLI kharaca vadhAre sAmAne, mamatI mUrakha te nahi mAne, beTI maTa5nuM mAna taje, bahu nAta vare mAne na maje, lhAve letAM saMtoSa saje, ene aMtaranAM anumAnI, laI anumata leje mijamAnI, karaze na nakAmI nukasAnI, khAnArA te so khAI jaze, paNa A saMbaMdha na bhaMga thaze, vicAre vAla vadhU vadhaze, maLI bahu DAhyA mANasa nekaja, sI gAmanI rIta kare ekaja, te paDe bhaDakavuM nahi ekaja, te cAla pramANe sau cAle, mara maryAdAmAM rahi mahAle, te saMpa vadhe vallabha kAle, sudha ciMtAmaNi valabhadAsa pipaTabhAi 28 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haraha MANAM pari che, gatAnagatika adhikAra. binA bicAre je kare se pIche pachitAya. - giradhara." eka vakhata moharamanA divasomAM katalanI rAtrie ailiyAnI daragAhamAM bIrabala pitAnA dIkarAne sAthe laI zAhanA pyAra mATe page lAgavA gayuM , te vakhate bIrabalanA dIkarAnA pagamAM ghaNI kiMmatI jhIka TapakIthI bharelI mojaDIo hatI te daragAhamAM jatI vakhate pagamAMthI bahAranA bhAgamAM utArI hatI. pAchA vaLatAM te mejaDImAMthI eka mejaDI hAtha lAgI paNa bIjI mejaDIne patto lAgyuM nahi. matalabamAM ghaNuja bhIDa hatI tethI eka mejaDI lei pitAnA mukAme gaye, paNa te mejaDI te mANasonI These caDavAthI cheka auliyAnI kabara najIka jaI pahoMcI. jyAre daragAha baMdha karavAno vakhata thayo tyAre paisA vigere sameTI letAM te mejaDI kedanI najare paDI ane hAtha leI jaI te, kaI divasa nahi dIThelI tevI navIna tathA kiMmatI jemAM hAjara rahelA sAe vicAryuM ke A mejaDI keI Adama jAtanI nathI, paNa nakkI lIAnI hovI ja joIe. nahi te kabara najIka kayAMthI hoya? khacIta elIone A eka jAtane prasAda che, ema dhArI lIAnA prasAdane sarve musalamAne tobA sAheba" ema belatA mAthe AMkhe aDADI gAle lagADavA lAgyA, temaja bAlabaccAne ane bIvI vigere tamAma lokone mAthe AMkhe ane gAla upara zabda belatAM aDADI aho bhAgya mAnavA lAgyA, jyAre prabhAta thayuM tyAre te mojaDI laI zAha hajura te daragAhane mujAvara gayo, ane rAtrinI hakIkata kahI tethI zAha ghaNe khuzI thaye ane pote tathA potAnAM baccAM ane hurama vigere sarva jaNe mAthe AMkhe ane gAle aDADI tabAha sAheba" ema belI khudAno AbhAra mAnya. je vakhate bIrabala kacerImAM AvyuM te vakhate zAhe lIAnA camatkArika prasAdanI vArtA kahI mejaDI batAvI, te joI bIrabala bolyA ke "are khudAviMda! e te mArA chokarAnA 5ganI mejaDI che. je Apane khAtrI na thatI hoya te enA jeDAnI bIjI mAre gherathI maMgAvI ApuM, ema kahI bIjI mojaDI maMgAvI mukAbale karyo te ekaja jAtanI ane tenA chokarAnA paganIja jaNAI tethI zAha ane saghaLe musalamAna vaga bahuja zaramiMda thaye ke "ApaNe elIAne prasAda samajI mAthe AMkhe ane gAle bIrabalanA chokarAnA paganI mojaDI aDADI e keTalI badhI aNuvicArabharI bhUla thaI che. "sabase baDI cupa!" ema kahI muMge he pitatAne kAme lAgyA, * bIrabala bAdazAha, 42 Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane 330 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. aSTama AvA ghaNA rIvAje che jemAM gADarIA pravAhanI peThe cAlyuM javAmAM Ave che paNa dareka bAbatamAM vicArathI kAma levuM joIe ema jaNAvI tathA vahema, A adhikArane madadagAra hovAthI tetarapha dhyAna kheMcI A gatAnagatika adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. -dhAra. - che niyAmAM satyane anusaravAmAM moTAmAM moTuM je kaI vizva 098 heya te te vahemaja che dharmanAM ta jANavAmAM, vyavahAranA gya mArgane grahaNa karavAmAM ane sukhI thavAnAM sAcA sAdhane meLavavAmAM tatpara thavAnI IcchA utpanna thayA chatAM paNa je manuSya vahemane AdhIna thAya te tenI te IcchA kadI paNa pAra paDatI nathI. vahema sukhathI dUra rAkhe che eTaluM ja nahi paNa duHkhamAM dhakele che. vahema lAbha maLatA aTakAve che eTaluM ja nahi paNa hAni karavAnuM kArya paNa jarUra bajAve che. mATe vahemane vaza na thavuM joIe ema samajAvavA mATe A adhikArano AraMbha karavAmAM Ave che. kheTA vahemanI samajaNa. dehe. kema vahemanI vAratA, paMDita kare pramANa; mAne mUrakha mAnavI, Ape heya ajANa. maMtra taMtra ne melaDI, te te tU tUta; vaLage pUrA vahemathI, bheLA janane bhUta. bhaDakaNa bheLA bhAIne, bhAse sAcuM bhUta; tapAsatAM te te Thare, bhUta nahi paNa tUta. bhaDakaNa gAmaDAo manahara chaMda. bhUpanA bhavanamAM sute gamAra gAmaDio, ghaDIALa zeSa suNa bhaDakIne bhAge che; Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ be. kahema-bhadhikAra: khuma suNI bahu leke kAraNa pUchyuM te kahe, che teA ghara ThIka paNa bIka bahu lAge che; nakI bhUta thAya marI jAya je navA gharamAM, A gharamAM bhAI bhAre bhUtAvaLa jAge che; rAta aradhIka jyAre jAya dalapatarAma, dhaNaNaNa dhaNaNaNu, ghaTaDI vAge che. IMdravijaya cha 4. mAraNa maMtra kheMcIta kSamA, mana meAhana matra rUDI caturAi; staMbhana matra sadA sanamAna, praka Nu matra sneha sacAI ; ema udyAgipaNuMja ucATana, vANi bhalI vaza kAraka bhAI; anna sajIvana auSadhI che, dalapatta kahe jaLamAM amRtAi; chappA. ravine zira ripu rAhu, caMdra kSaya rogI Apa, maMgaLa che aMgAra, mudha zira laka chApa; gurUe gumAvi nArI, zukra AMkhe che kAMNA, zani lule sarvadA, rAhu zira vinA gaNANA; vaLI ketune teA dhaDa nathI, ema nave dukhIyA thayA; graha naDavAthIja duHkha thAya teA, grahane graheA naDayA kiyA. manahara chaMda. sItApatie na jANyuM sItAnuM haraNa thaze, sItAe na jANyuM je sanyAsI pratikULa che; devapatie na jANyuM damayaMtI nahi pAmuM, nArade na jANyuM mehanI tA mAyAmULa che; wwwvi 4 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 vyAkhyAna sAhityasa'graha--bhAga 2 jo. gItame na jANyuM je A kUkaDAmAM kapaTa che, zukre na jANyuM je jhArImAM saMkaTa zULa che; kahe dalapatarAma Aja kaLikALa madhya, joSIe bhaviSya jANe dhAravuM te dhULa che. kAgaLIyuM cAlyuM te te bhaMgIe calAvyuM kahe, mATA e tA khATA kArabhAriyA kuddhagiyA; vAMka vinA bhagiyAne mArIne bhagADI muke pazu jevA pAte kAMtA vaDA che vi ugIyA; sahAravA zatru zatru peAtAne sajavAM paDe, zastra vinA zatru mAre, bhagiyA ke kRgiyA; sava' kArabhAra ene bhagiyAne soMpe bhAi, bhALA kArabhArIethI bhalA DAghA bhagiyA, lapata. manAM dRSTAMtA, gI. ( a`takALe sazuM nahi kAinuMre )--e DhALa. sarakAre zILI kabaje karIne, mAne aLiyA kAkAne tAya ; haze AvAM mUrakha koi mAnavIre--Teka dr anna TADhuM jame zILI sAtamere, bhale mAMdAM mare saiA kAya. huze0 9 bhaTe joDI kADhelI kANiyere, kevaLa dhRtI khAvAne kAja ; kharI tene mAnIne mUrakhIre, teoM cUlA saLagAve nAja. aMtajA`mIpaNuM nathI nAganere, jANe pAchaLa pUjAne kema? prANa karaDI hareche kekanAre, tene pAye paDe dharI prema. pANire kaMkUnA lITA karIre, nAgapAMcame pUje ghera ghera; bheALAM bhUkhe mareche bhAvathIre, ekaTANuM karI khAyache kulera. kaika rAMDe jozInI jIvatIre, manyAM enAM ghaNAM gharabAra ; tAya chatI AMkhe thaI AMdhaLAre, puche jozIne bhaviSya prakAra., ghaNA graho gaganamAM dekhiye, jaDa jAtI jamIna te hoya ; ahIM AvIne te kema pIzere? jaya zAMtI karAve teAya. ama dy 7 ,, 93 11 10 12 13 14 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda. mahe-adhikAra 333 jaDa cetanya guNa sarakhA nathI re, nathI thAtuM evuM anumAna; " toya ekAdazAdi sarAvIne, pitR mATe gha dvAjane dAna. , 15 je je vastu Ape ahiM viprane re, te te pahoMce pitRnI pAsa; kevaLa ehiMyA karavAne kAyadere, ghaDI kADhaye karavA pedAza. , 16 nathI pattA lAge jenI pahoMcano re, nathI A saMdeze eka; ja huM bhAse viveka vicAratAMre, vemi kiyA kare je hareka. , 17 karyuM hAthe che sAthe sAMpaDe, bAkI pAchaLa bane te pheka; evuM jANyA chatAM hasavA jevIre, lAkha kriyA kare che leka. , 18 A vArAnA divase AvatAMre, mUkha nhAvA navANe jAya; pAya pANI pUrvajane pIpaLere, beraDI ne bAvaLa pUjAya. , kaLazamAM nAkhI tala kAMgare, sAta sAta pherA jaLa pAya; piye ariyApariyAM pretarUpamAMre, vaNa pAye tarazAM rahI jAya! - 20 ToLe ToLAM bheLAM naranAranAne, maLe mATe keLAhaLa thAya; aDaghAye! paDaghA ! e rautere, zabda cAre dize saMbhaLAya. , 21 avagatiyAM gaNe hAthe karIre, bApadAdA pAmyA je maNuM ; preta kevI rIte pANuM piyere, kahyuM pUchyuM dhare nahi karuM , vipra bese pathArI pAtharIre, dravya dANAnuM le che dAna; bApaDAne bagADyAM brAhmaNere, peTa kAje karyuM nukasAna. agharaNImAM abaLAne pIDatAre, vema vALe rahI nahi rema; nAra bhArevagIne bharAvatAre, zubha pagalAM ANane prema. , gharUNIne ghere thaI dhIMghare, garadImAM gerI gabharAya; ozaTe ke mUchInA roganere, ghaNI veLA akasmAta thAya. , hoya uDe hArada emAM kadIre, teya tava tapAse nAja; duHkha veThe bhayaMkara bhAmanIre, mane tethI dile thaI dAja. bahu mAne mAtAnI mAnatAre, mara dhAreluM kAma na thAya; manuSa mAMdAM me marI jAya chere, teya na kare osaDanA upAya. ,, navarAtrimAM keTalAka kuDiyAre, karI gharamAM kALInuM thApana, bahAra nave divasa nava nIsarere, duHkha veThe vividha tanamana. . kara kALI caudazanA ApavAre, kare nAkaDAMne dIvaDAM niveda; bhega devA bhavAnI mAtAnere. mUkyA visArI prAcIna veda. , 29 bALa mAMduM paDe ke premadAre, thayuM mAne coghaDiyAM phera; kiMvA lAgI najara ceTa keinIre, najara bAMdhe bhitara bhAvabhera 30 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakhyAmAM sAhityasAMi bhAi e. Ama bahu vahemI vanitA vAMjhaNare, jAya jogI jatInI pAsa; mAge kAlAvAlA karI dIkarere, duSTa bhraSTa kare daI Aza. , 31 jema ghaNA ghaNA e vigerere, jethI keNa gAMDI gujarAta: vallabhadAsa vaNakanI vinatire, kadI ketA khUTe nahi vAta. , 32 subodha ciMtAmaNi-vallabhadAsa pipaTabhAI. vahema uparathI gapa. eka phaska nAmane musalamAna potAnA be cAra hiMdu dosta sAthe para gAma javA nIkaLyA. jatAM jatAM mArgamAM eka nadI AvI tyAM so visAme levAne beThA. phaskRmine kudaratI hAjata lAgavAthI thoDe dUra eka jALA AgaLa jaI beThe, tevAmAM jALAnI aMdara kaMI jarA khaDakhaDATa thaye, tethI mibhAInI chAtI ThekANe rahI nahi; uThIne doDato doDate zvAse zvAsa thate pitAnA bhAibaMdhe beThA hatA tyAM AgaLa AvIne ubhe. tene hAMphato. tathA haSakeza uDI gaelA joI pharmsa ne tenA dastadAe puchayuM, "kema dosta. ATalA badhA hAMphe che zA mATe? ane zA kAraNe ATaluM badhuM deDavuM paDayuM ?" phaska-are yAra! khudAne baDI khera gujArI, nahita mate kabake gharameM pahuMcane ke lAyaka he gaye hete ! dete evuM te zuM hatuM! te te kahe ? pharcyuma baiThA thA vAM najIka "eka jAlemeM se sApa dekhA !!! meM thA se chAtI Thakakara IhAMtaka AyA; dusarA kaI hotA te vahIja gIra paDatA!!! dasta--ahahaha!! jabarI tapa! navAinI vAta. eka jALAnI nAnI sarakhI jagyAmAM eTalA badhA? ame e vAta mAnI zaktA nathI. kAraNake e te "bAra hAthanuM cIbhaDuM ane tera hAthanuM bI, enA jevuM thayuM. kasmR- dastanI kharI vAta lAgavAthI manamAM vicAra karI)-se sApa tumake jAstI lagate hi te pacAza sATha te yaMgeja hacege, Isame kayA baDI bAta hai! doste-eTalA paNa heya nahi, mATe kharekharuM kahe. phasku-(jarA vicArIne) tebA allA! basa pacIsa te jarUra thejatha. dosto-mahebAna tame joyA hoya teTalA nakkI kahI dene? A vAta ghaNuM asaMbhavita lAge che. je kautukamALA. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAkhaMDajALa adhikAra. * 335 kawwwja vvvvvvvy pharmsa(manamAM Ate mATe guMcavADa thaye have zuM kahevuM?) pAMca sAta te bezaka honevAlA Isame kucha jUTha nahi hai. rastAhajI kharI vAta manAtI nathI, mATe sAcuM belI de. phiskR-taba ekate honAhI cAhIe! sto--eka hevo joIe ke nahi, te ame pUchatA nathI tame tamArI najara keTalA sApa dIThA hatA, te kaho? phaku-(kAyara thaIne) Akhuse te maine eka bhI nahi dekhA magara jAleme khaDakhaDa bhaDabhaDa huvA taba merekuM aMdezA lagA ke usame sApa hogA. dosta--(khaDakhaDa hasI paDIne) to mArA bhAI pahelethI ja kharekharUM kema na kahyuM? AvA hiMmatavAna che te AgaLa musApharImAM zuM dhADa mAraze ema kahI save jaNa tyAMthI uThI AgaLa cAlyA. - bIkaNuM mANase kalipata bhayathI cekIne kharI tapAsa karyA sivAya khoTI beTI vAto calAve che, teo pote evA khoTA vahemathI duHkhI thAya che eTaluM ja nahi paNa bIjAonA manamAM vahema ThasAve che. ApaNA dezamAM AvA bhoLA bhaDakaNa mANasanA dAkhalApara dAkhalA jovAmAM Ave che. mATe mANasa mAtre anumAnathI bolavAnI Teva nahi rAkhatAM kharekharI tapAsa karyA bAda sAcI vAta kahevAnI Teva rAkhavI, nahi te jAheramAM gapItarIke gaNAI vizvAsabhaMga thavAya che. zraddhA ane vahema e bemAM jamIna AsamAnane pharaka che. satya vastumAM vizvAsa e zraddhA kahevAya che ane asatya pAchaLa taNAvuM ane bhIrU banavuM e vahema che. A vahema e manuSyane tenA kartavyathI bhraSTa kare che. mATe vahemamAM paDavuM nahi ema bhalAmaNa ApavAnI sAthe vahema choDavA paNa nAstika na thavuM ema bhalAmaNa ApI tathA vahemI ane bheLAM mANaso pAkhaMDarU5 jALamAM phasAya che, tethI tenA tarapha dhyAna kheMcIne A vahema adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. muMda pAuMDanojha-dhikAra. :-- Sasaskan che je che e svAthI lakenA phaMdamAM sahelAIthI phasAI jAya che teo pitAnA Dijha99s hitanuM AcaraNa karI zakatA nathI ane pitAnA ahitane - herI le che. pAkhaMDa leke ke jeo adhamaciraNa hoya che teo pitAne dhama Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 * vyAkhyAna sAhitya saMgraha -bhAga 2 je. aSTama caraNI gaNavI levA lekene avaLe raste caDAve che ane pitAnI adhama vAsanAone saphaLa kare che. mATe manuSya potAnuM hitAhita samajatAM zikhavuM joIe ema jaNAvavAne A adhikArane ahIM sthAna ApavAmAM Ave che. garabI. (aMtakALe saguM nahi keInure)-e DhALa. zIra jaTA vadhArI jegaTAre, veza kADhI ane abadhUta; bheLAM pUje pAkhaMDine premathI-Teka sAtha rAkhe celA be cArane re, laThTha kAyA mahA majabUta. bheLAM, aMga Akhe vibhUti cALInere, tapa mAMDe e sA tema; hoya AMkha rAtI bahu rAkhathIre, karI Ave ADaMbara ema. 1 AMkha UMcI karI nIrakhe nahIM, bhUkha "calaberaMDI" e veNu; gurU beThA samAdhimAM sadAre, kahe celA bIjAne keNa. gAmavacce akheDe goThare, dUdha piye kevaLa ekavAra; vAta bhItaranI jANe rAmajI, paNa AvI name naranAra. vastra bhagavAM perI brahmacArIyere, kahe sane name nArANuM; miDuM belI mIThAI meLavere, paNa aMte nIkaLe palANa vaLI sAdhu virAgI zevaDAre, maNa ghAlI vadhAre vAta; karI de che derAne cIThThIre, vanitAmAM banI vikhyAta. piTa kAje kevaLa e veThiyAre, kema Ape nIti upadeza; vAta sAcI saMtADI rAkhatAre, bele sAne lAge che beza. tema vRddhi kare che ulaTAre, nathI pUruM pitAne jJAna; juvatImAM anIti jALa pAtharere, devA mAMDe putranuM dAna. sAthe strIne maLela sAmaTere, rahe pAse bezI dinarAta: ghelI AzA badhAnA uramAMre, gaNe paMDe prabhu sAkSAta. dravya keI Icche ke dIkare re, vaza kare kaIne kaMtha; rega kAyA viSe vaLI kenere, jaDI buSTithI ANa aMta. , eka bAvIe A gAmamAMre, karyo ghele strIono samAja; daI dIdhA dhaNane dIkarA! nAma mAtA paDayuM na IlAja! , 10 vAta ketI elIA avatAranI, evuM mAnyuM trikALI jJAna! are AvAM ajJAnI mANasere, khUTuM ketAM dhare nahi kAna ! , 11 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - pariddhi , kada prati dhUrta saphalatA-adhikAra, kare vAte paratAnI premadAre, eka bIjIne bheLave ema; "vAha! mAtA mukhe kevuM teja che. AvI maTI jaTA heya kema; , 12 thAya mATe Dhagale tyAM bheTane, navI vastu Ave che apAra; varasAthe vaDhIne lAvatIre, chAne chapana bhare bhaMDAra vRddha rAMDI rAMDe daraNuM daLIre, jaI ke patIne tyAMya; dayA Ave vicArI dInatAre, nathI thAtuM kalyANajI kAMya. ' , jara jAye jamADe brAhmaNere, vade mukhe teo vAhavAha; enuM paratAthI anna nathI khUTatuMre, gapa mAre e utsAha, , 15 jU huM kahetAM nAstika kahI niMdazere, tAya hiMmata hArI kema jAuM; vaizyajAti vallabhadAsa vinave, hete sAcA hariguNa gAuM. che 16 subodha ciMtAmaNi-vallabhadAsa popaTabhAi. pAkhaMDIone pUjavAthI puNya thatuM nathI paNa pitAne bevakuphanI paMktimAM gaNAvuM paDe che ane tenI sAthe potAnA kharA kalyANane gumAvI besavArUpa meheTI hAni paNa jogavavI paDe che ema A adhikArathI TUMkAmAM dekhADavAmAM AvyuM che ane pachI pAkhaMDI bhIA pAse phAve che te adhikAra batAvyuM che. 99299999 che. rAti pUrtatA -dhikAra dina che jema bevakapha ane bheLA mANaso svArthI evA dhUrtalekenA phaMdamAM phasI che : paDe che tema agya lebha ane agya lAlacane vaza thayelAM manu che paNa tevA dhUlekenuM khAja bane che ane khare dharma ke je A saMsAramAM teonuM parama kalyANa karanAra che tene Azraya levAthI banazIba rahe che ema samajAvavAne A adhikAra AraMbha karavAmAM Ave che. jyAM bhIA tyAM dhUtArA bhUkhe na mare. garabI. (aMtakALe saguM nahi keInura)-e DhALa keka tAbe karavAne kaMthanere, maMtra mAnI karAve pATha; lebha janamAM dhUtArA bhUkhe na marere--Teka vanitAne vizvAsa vadhAravAre, dhUpa dIpe kare ThATha mATha. lebhI. 1 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. vyAkhyAna sAhityasa'grahabhAga 2 ,, kaika ghATa ghaDAvavA zekinAre. uccarAve uMdhA anuSThAna ; sAya dvArA maMtrArthI dagA karere, kare nANuM nIti kurabAna. dravya laIne dayeche dIkarAre, bhAmavAra karAve kAka ; hAtha cAlAkIthI mana meLavIre, pachI pAchaLa mUkAve pAka. nahi lAge najaracATa keAinIre, dare matrI Ape te mATa; hAthe khAMdhe mALiyuM hemanuMre, hare UMdhI rIte UcATa. pachI phAve khAvAtAM kuMdanuMre, dhUdhakArI dhUNe dine rAta; tyAre gharanAM badhAMthI pUjAyachere, Thaga eTale vadhArI vAta. ghaNA lakSmI maLavAnI lAlacere, somavAre jame ekavAra ! vaLI rUDhI karAve rUdranIre, bhaTTa hAMDI bhare na vicAra. keka zeAdhyA kareche kImiyAre, tyAM ThaganI phAve tadakhIra; levI lakSmI haMmeza harAmanIre, kheAi ulaTI dile dilagIra. ,, sarva sRSTi niyamathI ulaTIre, pAra icchA paDe nahi eka; vAta vicArI vallabhadAsanIre, bhaNeA vidyA bhalI viveka. sumeAdha ciMtAmaNivallabhadAsa pApaTabhAi. wr 39 ama dw "" 2 3 4 7 . aceAgya leAla lAlacane cheDI cegya vidyA bhaNI tathA te vidyAne cAgya upayAga karI eTale sArAsAra vicAra karatAM zikhI peAtAnA kalyANunA mAgane grahaNa karavA ema A adhikArathI sUcavI zrAddhane lagatuM dhattIMga e paNa eka jAtanI dhRtAne madadarUpa che ane te adhikAra have pachI levA dhArI A kaya prati dhRttatA adhikAra pUrNa karyAM che. - zrAddha-adhiAra. 83 -- * hemakuzaLa raNa pAmela manuSyanA uddezathI sArAM sArAM khAnapAna khAvAM khavarAvavAM ane vyavahAramAM peAtAnI mehATAi dekhADavI, saMbaMdhIone te ahAne bheLAM karavA ane vagara dhaMdhe uttarapUrA karanArAene zrAddhanimitte uttejana ApI zrAddha nAme ALasane dhattIMgane vadhAro karavA ethI maraNa pAmela manuSyataranI sArI lAgaNI jaLavAtI nathI paNa tenA uddezathI TvIna ane anAthanAM duHkhA dUra thAya tevI pravRtti karavI tathA paramezvaranI pUjA karavI eja tenA taraphanI sArI lAgaNInuM svarUpa che ema jaNAvavAne A adhi kAranA Araba che. Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pina papatana-adhikAra zrAddhamAM aghaTita bhAjanaprati e ela. (aMtakALe sazuM nahi kAinuMre)--e DhALa. sagA bhAi sUe vIza varSanAre, tenI maN tithine dIna; dUdhapAka uDeche zrAddhamAMre--Teka sagAMsaMbaMdhilAM sAtha neAtarIre, jame jugate miSTAnna malIna. dUdha0 sneha saghaLA te divase sAMbharere, paNa khAtAM nathI dila duHkha ; paDaye dhAro tethI nathI pIDatAre, leAhI grAsa mUke je mUkha. ghaNeA samajIne dila satApaTTere, yAda Ave vA'lAnuM vAla; jhera jevuM tene miSTAnna chere, kema Ave khAvAnA khyAla, kadI jhAjhAM varSoM vItI jatAMre, vAla sAthe viyega vIsarAya ; teAya tenI maraNatithi miSere, zAne ucchava arere thAya? maNu tithie kheda maTADavAre, karA bheLA sattAne samAja; maNu bhIti saMbhArI te samere, nija muktineA zeAdhA ilAja. nathI sArUM taddana karma tyAgavuMre, tema gheluM ghaTe nahi zrAddha; upakAra zireche ApaNere, jatAM bhUlI ati aparAdha. .. "" s& 3. 2. pitRkUpapatana ( bApanA kUvAmAM bUDI makhaM) - adhikAra. .. ,, mATe saMbaMdhInI sneha sAMkaLere, maraNa tithi dine prati varSa; karo preme prabhunI prArthInAre, enA jIvaneA icche. utkara maraNu ucchava sATe huM sajjanere, kare ucchava jyAre janmadina; dUdhapAka uDADA AnadathIre, janmagAMTha gaNIne navIna. janma dADA dIse Anadanere, paNa AtA viveka virUddha ; vallabhadAsa vaNIkanI vinatire, kadI caNI thazeA nahi ddha. sukheAdha ciMtAmaNi--vallabhadAsa pApaTabhAi upara pramANe saMkSepathI samajAvI pratyeka viSayamAM kharA vicAranI ane vivekanI jarUra che AMdhaLI doDa karavA jevuM nathI. ema dekhADI A adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. " "" 3 ,, 4 5 7 . jema zrAddhanuM dhattIMga e hAsyajanaka che tema bApanA phUvAmAM mUDI maravuM e 9. paNa hAsyaprada che. jemake paraparAthI cAlatA AvelA peAtAnA yu Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasa vyAkhyAna sAhiza graha-bhAga 2 e. kho mAM doSo dekhAya tathA anya dhama kalyANakAraka che ema spaSTa samajAya tema chatAM peAtAnA kahevAtA dharmone na cheDavA ane duHkhI thayA karavuM e mUrkhAi che ema DhekhADavAmATe A adhikAra levAmAM Aveche. vahema kADhavAtarapha aNugamAM garakhI. (aMtakALe sagu nahi koinuM)--e DhALa. jANe jUThThuM' kahiye je je navuMre, nahIM jUe gaDU guNa doSa; bheLAM bhaDakI bhAge navuM bhALatAMre~Teka ,, * 1 navA dhArA nakAmA niMdatAre, hRdaya rAkhe jANyAvaNu rASa. bheLAM kRpa khArA khAdele ApanAre, tenuM pANI pIdhe pratidina; bIjo mIThA kUvA nihu khAdavAre, kAraNa karavA na cAla navIna. khAya mUA pAchaLa miSTAnnanere, mULa jotAM jaNAya jevuM jhera ; teya dADA aTakAvatAM dAjhaze, kaI vAte nathI kAMi phera. rIta royA phUTacAnI kADhavAre, kare yatna kadApi koi; tyAre laDavA uThe lai lAkaDIre, thAya sAmA vizeSa vageAi. ghaNA ghelA vicAra ghaTADavAre, bhuvA jozI jaNAvIye trU; gaNe gAMDA gappAM mArI ghaNAMre, kare niMdA paDelanI puTha. pIDa pAme vividha prakAranIre, tAya zeAdhe nA zuddha upAya ; kAi kADhe keDA eneA kIre, teAya udhe keDe jana jAya. jeje DAhyA dekhADe cAlanere, tenAM tattva tapAsIneja; sAra hetu samajI pachI khIjavuMre, dAsa vallabha vaDheche eja, sumedha ciMtAmaNi--vallabhadAsa pApaTabhAI. ,, dd ', 23 3 4 5 tAtparya e che ke jUnuM cAlatuM hoya teja kharUM ane navuM hoya tene svIkAra thAyaja nahi evuM bheALApaNuM ke jaDapaNuM na rAkhatAM je cegya hoya tene grahaNa karavuM joIe tathA ` ke caMdragrahuNanA vahema e paNa adhaparaparAnI zraddhA che ane te tyAga karavA cegya hAvAthI te adhikAra have pachI levAnI ceAgyatA mAnI A pitRSapatana-adhikAranI samApti karI che. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa00, mamamamama mane ! ka , , * 1 me - - zraNa adhikAra. - prarduLa-dhirA. - pratyeka viSayamAM uMDA utarIne vicAra kare joie, ane tenuM tattva e samajIne pachI tenA saMbaMdhamAM nizcaya kare joIe. keIe kAMI bhUta bharAvI dIdhuM tenA Avezane choDe ja nahi ane kharI vAta kabulaja na karavI evA durAgrahI thavAthI saddharmanuM sevana aTakI jAya che ane ghaNu majabUta thaI gayela vahema AvA saddharmanA sevanamAM ADe AvIne pote dharmarUpa thaI paDe che. e dekhADavA mATe dAkhalArUpe A adhikAra levAmAM Ave che. - samajaNanI khAmIne lIdhe grahaNanI mAnyatA. (e vAMsalaDI, veraNa thaI lAgI zuM vrajanI nArane)-e DhALa. e nara ghelA! gharaNa nihALI zuM karavA gabharAya che? natha nathI gaLa-rAha ravi cAMdAne aMte chAMya che- Teka e che kavi kalpita zAstrakathA, paMDitajana jANe hAla jathA, A vema vaLe te vyartha vyathA. e nara ghelA. 1 e aTakaLathI mAryuM thayuM, rUpaka daI praDha karyuM paDyuM, bhaNuM gaNIne auNi najare je tuM. A lAkaDuM je ghAlyuM khAzI, te mAne tuM jevA phezI, samajyA vaNa huM nahi saMtoSI. tuM tarka vitarka nathI karate, gADara peThe mahiM paDi bharate, huM kahuM te kAne nathI ghara. keTalAka haThIlA mata tANe, jANe paNa aMdeze ANe, maeNkavuM na game jUnuM jA. nAvA devAthI lAbha lahe, lIMpaNa gupaNu cokhAI rahe." e cAla rAkhavA evuM kahe. paNa bhUkhe maravuM UMgha tajI, zaradI hAni ke zIda hajI; je A mamatInI marajI. kadi comAse ke zIyALe, je hoya grahaNa te te kALe, bhInAza taMdurastI TALe. marajAdI ke veSNava vADe, ulaTI zaradI bahu e dADe, bahu pANI DhaLI vaNasADe. . Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha vyAkhyAna sAhibAbrahamAza 2 cAMdAne rIse rAhu grahe, e mAnI gaDu dIla dahe bheALAM bhUkhyAM AkhA dvi rahe, ghaNIvAra ghaNu rAte thAtAM, chUTayA pachI snAna karI khAtAM, nidrA paNa citamAM nathI hAtAM. mATe ghara teA che chabachabiyAM, bhInAM Azirane rAMdhaNIyAM, ethI ulaTAM nukasAna thayAM. nathI kAraNa nAvA dhAvAnuM-zaradIthI daradI thAvAnuM- khArAka tajI taka khAvAnuM, bhUtanA vaLagADa. ( rAga upara pramANe ). bheALI bhAmA ! bhaDakI zuM bhAge bhaya rAkhI bhUtane! taja DhAMga khadhA, cAla have nahi cAle tUtetanA--Teka. nathI rahetI vAsanA vAlAnI, kuMvarI ke kuvara kAlAnI, kahuM zodha karI seALeAnI. ', jo rAta vakhata bhUtane bhALe, nahi pUrNa tapAsI te kALeaMtara saMdeha nahi TALe. dr rw "" 10 11 suSedha ciMtAmaNi--vallabhadAsa pApaTabhAi. AvI rIte dharmanI jagyA dabAvIne masta thai paDelA dhaNA vahema manuSyane bhavATavImAM bhamAvyA kareche teenAthI cetI teemAM na phasAvuM eja DahApaNa che. ema samajAvI bhUtapretAdinI je mAnyatA te paNa vhema che tethI tevA hemane dUra karavA te tarapha najara kheMcI A adhikAra pUrNa karyA che. - bhUtapretA-ibadhiAra. --~ dhajhamanI jagyA dabAvI beThelA vahemAmAM bhUtapretAdikanA DarathI ghaNAM ma. nuSye potAnA Avasyaka kanyamAMthI cukI jAyache ane rAtadivasa herAna thayA kareche e peAtAnA ajJAnaneAja doSa che ema samajAvavA A adhikAra levAmAM Avye che. 12 ', 13 bhALI bhAmA0 1 2 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parivAra bhUtapretAdi anig. . . divase zika bhUta na de dekhe, zida aMdhArI rAte pe? zuM biye bApaDuM mana lekhe ! e eka jaNa AgaLa Ave, paNa be traNa nikaTa kadi nAve, AnuM kAraNa zuM samajAve? DAkaNa manasA ne bhuta zaMkA, e DAhyA jananA zikha DaMkA, bahu praviNa banI paDhine paMkA. je najara paDe te paDakAre, pAse jaI hiMmata na hAre, e mAtra bhItara bhaya bhaNukAre. bhaDakA bhALe te cheja havA, kudaratanA khele nitya navA, paNa preta nathI AvyAM ramavA. dhuNanArIne nija vema naDe, cALA karaze je citta caDe, bhALI bhramaNAmAM zIda paDe? che kajiye sAsu saMgAte, kAM kAma paDe karavuM hAthe, Thika DhaMga zikhI dhuNavA jAte. sine eziyALA karavAM che, kAM mukhathI duHkha uccaravAM che, 'kabhAMDa atI AdaravAM che, dhaNine bivarAvAnuM bahAnuM, kAM jAra karma karavA chAnuM vaMcAve che pithI pAnuM. Ave e yAra bhuve thaIne, bhuta kADhe dhUpa dhIme daIne, pachi lAge re nita chuTa laIne, ka 12 bhuta bhAge je bhAveja bhaNe, haiyAmAMthI so vema haNe, upadeza ja vallabhadAsataNe. - 13 subodha ciMtAmaNi-vallabhadAsa popaTabhAI. vahemathI phelAyelA AvA bhaya AgaLa vadhI bIjAM duHkha devAnI sAthe chevaTa maraNanuM kAraNa paNa bane che paNa tevA prasaMgamAM mana majabUta rAkhI pAke tapAsa karI manane vahema TALI nAkhavuM joIe. agAdha mahimAvALA izvara ke je sarvanuM kalyANa karanAra che tenAparaja bharose rAkha ema tAtparya che. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 vyAkhyAna sAhityasagraha-bhAga 2 jo. - kAmaNaTumaNa - adhikAra. --- khIjAone vaza karI potAne dhArelA nIca hetu pAra pADavAnI niSphaLa 932 pravRttimAM sAtAM manuScA pAtaja pApanA pAzamAM sAyache. patine vaza karavAmATe ke zAyeAne duHkhI karavAne dRSTa upAyane zeAdhanArI azuddha aMtaHkaraNanI nArIe dhUtArAonA damAM paDI peAtAnA gharamAMthI paisAne lAga Apeche ane pete anIti ane adharmanA rastAmAM AgaLa vadheche. pariNAme teja pAyamAla thAyache. mATe e mUrkhAithI dUra rahevAnuM samajAvavAne A adhikAra levAmAM Aveche. pAkhaMDIcALA. (rAma upara pramANe ). haiyAphUTI, hIMDe kAmaNudgamaNu rAja karAvatI, vaza karavA che, ADA avaLA cAleche ene patI ?--Teka. dai jaMtra maMtra ciThThI dvArA, bahu dhUte dhUtArA dhArA, mara tAvaDe lai jAtI pArA, hAthe laTakAvyuM mAdaLiyeM, te bhAgyazALi mATe maLiyuM, ahu huM jItyuM jANe haLiyuM ! phAi karI najara cATa na lAge, pitR paNa naDine kara nava mAge ! bhUtapreta bhALIne dura bhAge ! ema aghaTita khoTA kharca kare, dhaNIthI te chAnuM cerI khare, kAM jAri kare dilamAM na Dare, pAya ciThiyA pANImAM khaLI, te raDA rAkha karI kALI, thAya kleza jAya jo te bhALI, mati, sAcuM khATu' samaje na rati, duna saMge thai duSTa ghaNu gharUNI ghelI thAya ati, ama vidyA vaNu kapaTa na jANi zake, kharUM mAne khAve| jehu khake, kAMI kare tapAsa na tenDu tarka. kAMtA kArAM pAnAM lAvI, agnithI akSara upajAvI, ghelI kari mUke vaMcAvI. haiyA TIva "" .. "" "" ra 3 4 7 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --------- paricaya dhUNavAnuM dhaga-ayikAra. 345 kAM kAthaja kacaDa kacaDa cAvI, vizvAsa vadhAre bharamAvI, abaLAmAM DhoMga kare AvI. - haiyATI, 9 pakaDI na zake pAkhaMDa viSe, tethau dAsI thaI re dina nize, * * poya jeTaluM teTaluM pANI pIze, vara AkharasudhI vaza thAya nahi, vaLI cUkapaDe ghara kAmamahIM, tethI ulaTe pUje DAMga lahI. kuTuMba kahe kAmaNagArI, sAsu pajave meNAM mArI, ulaTI caDI ALa zire bhArI. kUsaMpavaDe pachI kaSTa paDe, bhuMDIne bhuDAM thaIja naDe, bakarI kaDhatAM jyama UMTe gaDe. dekhI dikarA dikarI bagaDe, phAMpha de vemataNe vagaDe, nikaLe na vema nAnAthI gaDe. aMte e juvatI zira jUtI, pastAya purI lucce dhUtI; paNa prathama mamatanI majabUtI. te IzvaranI ati aparAdhI, bhUlIne kheTa bhale khAdhI, ' . ' tanane paDaze vidhavidha vyAdhi. . che jAdu kapaTa vistAra ghaNene bhAve bhUtanibaMdha bhaNe, sRSTi nima zodhI kema haNe. , 17 zANu purUSe zikSA levI, jora julamathI tyAM na javA devI, * che vallabhanI vinati evI. subeda ciMtAmaNi-vallabhadAsa pipaTabhAI. kAmaNamaNuM karanArI strIo bIjAnuM bhUMDuM kare che tenI sAthe potAnI jI. dagI paNa bagADe che ema samajI tevI vyartha ane hAnikAraka pravRttithI pitAnAM kalyANane IcchanArI gya strIoe avazya dUra rahevuM joIe ema A adhikAranuM tAtparya che. mA dhULavAnuM vartana-dhAra. muda Hasss*** che kA maNamaNu karanArI strIo jema potAnuM jIvita bagADe che ane bI- che e jAone paNa duHkhI kare che tema dhUNavAnA DhoMga karanArI strIo paNa eja duSkRtya kare che. gharasaMsAramAM strIone daraje sauthI zreSTha che tene bhUlI Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 349 . vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. aSama jaI Ave avaLe raste utarI paDanArI nArIo gharasaMsArane dhULadhANI karI nAkhe temAM navAI zI? A bAbata samajAvavAne A adhikAra AraMbhAya che. sInA dhUNavAnA cALA (mukhe raLI raLI kamANere, mAthe melaze meTe pANe)-e DhALa. DAkalAMnI vAge DamaDama DAMDIre, bhuMDI bhAmanI dhuNavA mAMDI-Teka. dhaMdhu dhudhu dhudhu dhudhakArA karatI, bhASA bole bAMDI; jhAjhuM puche praviNapaNe je, tene nAkhe bhAMDIre. DAko 1 kharekhara baMdheja maLe te, mAra khAya vIza khAMDI; kAcApocAne gabharAve, goThaNabhara thaI gAMDIre. jebanamAM kaibhAMDa kare-jhAjhe je rAmA raDI; belAve che chela jArane, zarama badhAnI chAMDIre. bramaNAmAM bheLAne nAkhI, bhare che bhaTanI haDI; bIvarAvA bakavAda kare bahu, jANe pIdha brAMDIre. cALA karatI rena caturA, pATha karAve caMDI; dAMta sagaDa paDI jAya juktithI, vaLI thaI jAye thaMDIre. khUba kharAba banIne kuLane, mULathI nAkhe khaMDI; vazIkaraNa vigere mAnIne, vemataNI caNuM vaMDIre. bhuvA jati nita e juvatInuM, dravya jAya bahu daMDI; kapaTa kALaje rAkhI pratidina, pUje che pAkhaMDIre khAya khAsaDAM dhaDa dhaDa mUra-dhaNI dharI rAkhI muMDI; phela phitara kare paNa emAM, enI samajaNa uMDIre. chaLa bhede chakkaDa khavarAvI, chAnuM rAkhe chAMdI; vallabhadAsa vade mUrakhIre, e matalabathI mAMdIre. subedha ciMtAmaNi-vallabhadAsa pipaTabhAi. bhAvArtha e ja che ke AvI strIe potAnA manuSyajanmanI saphaLatA karavAne badale kharAba raste grahaNa karI saMsArajALamAM vadhAre vadhAre uMDI utaratI jAya che. e samajAvI dhUNavAnuM dhatIMga adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bALavANI - avikAra, e vAtrasTana-vivAra. : - huM manuSyane bALapaNamAM ucharatI avasthAe amuka varSo pachI jyAre viSchI ghAbhyAsamAM joDAvuM joIe ane je vidyAbhyAsane pariNAme uttama prakAre dharma sAthe vyavahAranuM jJAna tathA mekSanA sAdhanabhUta ujavaLa dharmajJAnanA sarakAre magajapara jAmavA jaIe tyAre te vidyAbhyAsamAM meTI khalalA nAkhanAra bALalagnane pracAra vadhI paDe che. saMsAramAM saMkaTonI je jALa patharAyelI jovAmAM Ave che ane jene durbhedya gaNavAmAM Ave che tenAM kAra mAM bALalagnane cAla e paNa AvI jAya che e samajAvavAne digdarzanarUpe A adhikAra grahaNa karavAmAM AvyuM che. dAgala ! DhIMgalA DhIMgalInA vivAha - (haribhajana vinA, dukha dariyA saMsArane pAra na Ave)-e DhALa e mAbApa! bALapaNamAM dhADa zI vevIzALanI? sarakhI vayanAM-vaLagADe paNa thAya kejeDI bALanI-Teka tamane te heye hoMza haze, paNa AkharamAM zuM enuM thaze? e saMgha kAzIe kema jaze. * e mAbApa. 1 babbe varase vezavALa kare, kAM garbhaviSe vanitAja vare! re gajaba! dilamAM kAMka Dare. pachi lADa laDAvaare cheyane, bahu vAta kare vahuvara bahAne, mAMDI vALyuM pILe pAne, A kikAnI vahu ema kahI, vikAra kare mUkhaI mahIM, pachi bagaDe teha navAI nahi. ja * >> (mUra raLI raLI kamANere, mAthe melaze meTe pANe)-e DhALa. " hajiye bALa lagananI heLIre, phaTa phaTa phaTa! nirdaya nara TeLI-Teka nAnapaNe paraNAvA karatAM, pAne vikhaDAM ghoLI; bALa bicArAM gabharUne zida mArI gebanI gaLI re. hajiye. 5 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 ' vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. aSTama brahmacarya karyuM baMdha brAhmaNe, khAya mata DALI; mUrata daI miSTAnna jame-mAMDI patarALI paheLIre. bahu moTAne nAnI kanyA, Ape citta caLI; zaktivAna thayAja vinA vaNasADe kAcI kaLIre. bALaka thAya ne ethI bahune, rahe regI nirbaLI; thAtI jAya kadamAM ThIMgaNi mukha phIkuM nahi UjaLIre. (jIvatuM zAne zocanA kare? kRSNane karavuM hoya te kare) e DhALa. deha baLa bALalaganathI baLe, charI zida mAre kumaLe gaLe--Teka. cAla calAvye cUka karI, keI ajJAnI AMdhaLe; catura purUSa paNa cete nahi-caturAnuM citaDuM caLe. charI9 bAra varasanA bApa banyA enAthI zuM UkaLe? garbha baliSTa zuM uchare evA vIrya vinAne jaLe. 10 (catura deza cAMpAnera)- e rAga. pUjuM prathama paribrahma, pUjuM prathama paribrahma, prabhu pAya paMkaje pare; A kAvya kaLA dharma, Apo kAvya kaLA dhama, deza duHkha rAvathI Dare.' parAdhIna paDayA Aja, parA banyA bIkaNane bAyalAre; jive mUA jevAja, jikare TeTe je TAIlAre. vizanarI vaLagADI, vIza bhAisAheba bhaNI rahyAre; kare lADa jyAre lADi, karepothAM thathAM bhUlI gayA. pachI AvyuM sImaMta, pachI bahu baccAM kAM thayAMre; jeno jhaTa Ave aMta, jene thayAM regI ragaTeMTiyAM re mAMDa meTAM thayAMja, mAMDaH nahIMNAM nIhALatAM; "jAya he zuM Aja? jAya hAlya cAlya kaMTALatAre. zarIra bAMdhe baMdhAya, zari. tenI pahelAM paraNAviyAre; tethI baMdha tUTI jAya, tethI pachI AvAM phaLa AviyAM re. dUdha pIvA lAyaka, dUdha hajI dAMta enA dUdhiyAre; jaNe tyAM te bALaka jo dUdha pI jAya adhUriyAre. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. bALalagna--adhikAra mALa rammatanI rIta, khALa. hAya! DhIMgalAne DhIMgalIre; vinAzakALe viparIta, vinA khanI buddhi rUDhI nIkaLIre. tana mana tuTi jAya, tana bhalI vidyA bhaNAya nere; kema kAmakAja thAya, thAya. pAI ekke kamAya nAre. are mUrkha mAta tAta, are ghaDI zAta vAta sAMbhaLere; vera vALA vikhyAta, vera. kyA janmataNNA AMmaLAre? bhUkha vinA bhAve na, bhUkha darada vinA devA nahire; vinA kAraNanuM vena, vinA. lAbha ekke na e mahIMre. rUtu prApti zIvAya, rUtu. saMga strIne karavA thakIre; jarUra narkamAM javAya, jarU. lakhyuM zAstraviSe nakIre. nAnI paraNIne teya, nAnI jana jaoNsA na jALavere hANu ethI bahu hAya, hANu. kadI strIne samuLI khuvere. beu gAla bezI jAya, beu. thAya seje kaDa bhAMgalIre; paDe vAMkA vAMkA pAya, paDe. TAMgA maraDAtAM pAMpaLIre. bhuMDuM bhuMDuM khALa lagna, bhuMDuM magna thAA zuM mAnavIre Ura mAMhI uThe agana, ura0 jagana joce zuM dAnavIre? khAna pAna taNuM tattva, khAna sattva AkhA zarIranuMre; piMDa gale aMdhAya, pIMDa joma jAme rUdhIranuMre. vIya evuM amUlya, vI prANadAtA purUSArathIre; nathI kAMi tenI tulya, nathI jive enA AdhArathIre, enuM khALI nAkhyuM mULa, enuM. khALa lagna pUrUM karyuMre; nikaMdana karIne kULa, nika. khaLavAna khIjane yure akSayAnI jevA hAla, aki. akSNi vinA thayA sahIre; dIse DAcuM rAMkATa, dise. mUkha mAkhI UDe nahire. kAluM kANuM khele khALa, kAluM. perA jANe na potaDIre; ene kAmanA che kALa, ene cuthI nAkhe kAyADIre. *TTa! phaTTa ! TTikAra, phaTTa. kahyuM mAneA na koinuMre ; dhama dhArI dhikkAra, dharmAM kare pAna khALa leAhinuMre. capa! grUpa! matimUDha, cUpa. jUThuM DApaNu na DALazere; thaye ghA sAji rA thayA. have auSadhane kheALazere. jAge! jAgore saTTa, jAgA. mArA dezI cAmaNAre ; bALa vivA' na khALa. bhuMDA hAla kare ApaNAre. 349 18 19 20 21 22 23 24 25 26 25 28 29 30 31 32 33 Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAmAM bhArata bhAga 2 ja (jagata jogamAyAe DhALa. vaDhe dADI rUve rADa pADI, ane bALa vivAre; bhaThe sAsujI tyAM trADa pADI. ) ghera nArI, jatAM nizALe, thAya dADI zarama dIla bALe, trIzavarSe AvyA vALa dheLA, bALalagnanA gebI geLA, sTa jaNavA, maMDe nAnAthI, veMta jevaDAM galuDiyAM tyAMthI, thAya bheguM bhuMDaNanuM DAra, TaLe khAvAnuM teNIvAra, eja duSTa dazAnana bhArI, vaNu vAMke viMdhyAM naranArI, bALakInA chorU baLahINa nitya mAMdAM tethI tanakSINa, putra nAne prIte paraNAve, meta vaheluM belAvI lAve, subodha ciMtAmaNi-vallabhadAsa pipaTabhAI. bALalagathI thatI hAnio dekhADI A bALalagna adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. * 41 - vanyAvi-dhAra. - che ka nyAviya paNa dareka rIte bALalagnanI mAphaka hAnikAraka che ane bALalagna cha%88 jema mahAvipattinuM vAdaLa lAvanAra che tema kanyAvika paNa kaSTakAraka ane pAparUpa che ema samajAvavA A adhikAra grahaNa karavAmAM Ave che. lAbha karatAM hAni vadhAre che. adharmopArjitaM dravyaM, dazavarSANi tiSThati / prApte caikAdaze varSe, samUlaM ca vinazyati // 1 // Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa1 ka pariccheda kathAvici-adhikAra adharmathI meLaveluM dhana ghaNAmAM ghaNuM nava varSa sudhI rahe che ane dazame varSe samuLaguM jAya che. eTale kahevata pramANe luNI ne tANI jAya che. kanyAviyathI thatI hAni. bhakSitaM cANumA yat, kanyASikrayajaM dhanam / .. sakulaM taM gRhItAraM, narake nayati dhruvam // 2 // kanyAvikayathI maLeluM dhana kiMcita mAtra 5NuM je keya bhakSaNa kare che, te svakuTumba sahita nizcaya narakeja jAya che. 2 kanyAvikrayanA cAra prakAra: kanyAbharaNaM maulyaM ca, jAmAkRtasevanaM / kanyAMpati kanyAM yacchet, caturdhA kanyAvikrayaH // 3 // - te levAM. kanyAne mATe dAgIne, paisA levA, pite paisAdAra hovAthI jamAIne sevaktarIke gaNuM gharajamAI rAkhave ane dIkarI daI dIkarI levI e cAre bAbata kanyAvikrayanA piTA bhAgamAM samajI levI. 3. kanyAviya karanAra pitAne pake. pada. (haribhajana vinA)-e DhALa. e duSTa pitA, dIkarI vecI dhana levAnuM dhyAnamAM! daI DosAne, raMDApa Ape teM kanyAdAnamAM-Teka tane rUMve rUMve kIDA paDaze, tArI chAtI para jamaDA caDaze, dhagadhagatA badhA dhAbaDaze, e duSTa pitA4 tArAM gAtra gaLata ke gaLaze, gharamAMthI khAvAnuM TaLaze, vAvelAM viSavRkSo phaLaze, kaI baDada bIjuM na maLyuM tujane, jethI gharamAM khAtara dIdha khuNe, tane sAMbhaLa duniyA AkhI duNe, tArA hAthapagaja paDayA bhAgI, jethI jhaTTa kamANI A jAgI, le pApI have mRtyu mAgI, te aMtakALane lADu lIdhe, kaLajugamAM kALo kera kIdhe, bApaDiyA! tuM na jarAya bidhe, Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSama upara vyAkhyAna sAhitya saMgraha--bhAga 2 je. je tAruM pazcAttApataNuMuradvAra ughaDaze eka kSaNuM, te pAmIza paMDe dukha ghaNuM e se lAkaDI hatha grahe, thoDuM cAle tyAM thAka lahe; jenArA trAhi trAhi! kahe, e sAthe kanyA zerI caDI, jevA maLiyAM jana teja ghaDI, tArI chAtI na phATI kema paDI, vajathI vizeSa kaThora dise, khUnI ghAtakI nirdaya atize, chAMTe na remane hRdayaviSe, A harAmI paise nahi raheze, chokarI chAjiyAM nita leze, nada jaze zApa deze, viSa pADyuM hatuM gaLathuthImAM, kema nahi marI gaI te zILImAM? paNa A saMkaTanI sImA! maLa maDa sAthe bAM, zabane saMbaMdha are sAthe, teM pApa pAka rAte rAM, e aMdha ArazI zuM karaze? e rei reI aMte maraze, kAM vAva kuvAmAM jaI paDaze, enI zAstraviSe pADI che nA, jana su sAkSI che enA, * AvuM na purAvA AdenA, Aja kAla vadhe e cAla ati, pharI gaI che mANasakerI matI, jotAM nathI nIti ke anIti, gharamAMthI TaLyuM che khAvAnuM, tyAre kATaluM kADhayuM kanyAnuM, keNa baMdha kare nahi karavAnuM? bele nahi svajana kAMI mukhe, phAve che jana caMDALa sukhe, dekhI vallabhanuM dIla dukhe, vahecAyelI kanyAne vilApa. (brahmAe bhajana karyuM bhagavAnanuMre)e rAga. gharaDe piyu paraNAvyA mujanera, meTAM verI muja mAbApaje-gha0 Teka. laIne khUba rUpiyA rekaDAre, vecI mujane paisA mATa; paisAmAM zuM pULo mUkavare ? sA sAthe vAnyo dATaje. gharaDA. 21 nija kanyAne kanyAdAnamAMre, baLabaLo raMDApa dIdhajo; maDadAM sAthe mIMDhaLa bAMdhiyere, baLatI lAmAM lAve lIdhaje , 22 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mannanna AAAAAAAAAA kanyAvikraya-adhikAra. bApe mAro bhava bALe badhere, sai zuMgAra thayA aMgAraje; navI cALImAM heLI mUkavIra, nathaDImAM lathaDI dhikkAra. e 23 raDatAM raDatAM rote rIzamAMre, pe cIrI nAkhe cIraje; gaDe nahija ghareNAM ghAlavAra, dhAruM zI rIte huM dhIraje ' ,, 24 dekhIne DAcuM sAtaNuMre, mArA tanamAM upaje trAsa; mAruM jebaniyuM mUkI rahyuM che, baLatI rahuM chuM bAremAsa. ' , ramavA jamavA jAvAnuM kayuMre, revA javAnuM rahyuM jaje; zI rIte rahevuM saMsAramAMre, e vAta paDe nahi sUjaje. , phiphaLa ghAlI rAkhe gAlamAM, jANe khADA nava vartAya; pere UMcI paeNThanI pAghaDIre, paNa bhUMDuM ulaTuM dekhAya. , ziyALAmAM sAlamapAkanerU, zakti vadhavA khAte khAya; nAkhorI phuTI lehI nIkaLere, zaktinI mukti tyAM thAya. , kAMTho zuMja caDe pAke ghare? chelAI jaI hase sA ; mANasane mana veza bhavAIre, mujane aMtara UMDe zeka. , here sAmuM harAmI mANasere, jANa nadhaNiyAtuM dhanaje. paNa huM paramezvaranA trAsathI re, nIti pALuM nita tanamanaje. , para mujane putranI lAlacera, jANe re. vaMza kadAcaje; paNa para putrIne bhava bALatAMre, zodhe sIda ke sAcajo. 31 bALa kadApi sAMpaDaze manere, te paNa tethI zuM dila duHkha jAya? jobana dA'DA jAvA dehalAre, reyAne raDuM lAgI lAvaje. , 32 maraze te mAthe muMDa thazere, nahi te jIvate rAMDI chajajo; zene pati e zenI huM priyAre, paNa huM dharma vicArI rajajo. . 33 mAtA pitA tamane dhikkAra chere, vALyAM pUrva janamanAM veraje; ADe e kema na Utare? muja jIvataramAM nAkhyuM jheraje. - 34 maMDapa De nahi saLage e same? tUTI kema paDe nahi Abha? kema rasALA gaI na rasAtaLe? sAMkhe kema prabhu sAkSAta , 35 enI AziSa daI mAbApane, mAre chevaTa maravuM chejajo; mAre te thAvAnuM thaI rahyuMre, paNa huM akSara beluM bejo. 36 gharaDo hoya navalazA nAnAjIre, vAge chappana upara bheraje; te paNa putrI nahi paraNAvazore, nahi to pastAzo bahu paro. , 37 ghaNI mUrakhiye kahe jIve ghaNuMre, gharaDA paNa te zenuM duHkhaje? duHkha are chAnuM rAkhuM badhuMre, zarame kahevAtuM nathI mUkhaje. 38 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 je. Ama wwww mahAjana che mAbApa tame kharAM, putrI gAya samAna gaNAya; vAra karIne bAMdhe baMdhane, nahi te tama zira che hatyAyaje. >> 39 amane ApI Ta svataMtratA, mahArANI zANI sarakAra je; mAbApa mAre che bALane, tenI vege karaje vAra. . 9 40 jamaNe hAtha kare gunho kadI, DAbAne zikSA nahi thAya; sAthe siMha bakarI pANI pIyere, e vakhaNAya che tuja nyAya che 41 te A thAya julama zuM AvaDe re? nAnAM bALaka nirAdhAra; mAre te nahi devAM mAravA, e che pharaja tamArI sArajo. ,, 42 karatAM dUdhapItI nija dIkarI, rajapUtene aTakAvyAjaje; dhADaja A daDe pahere tene kema kare na IlAjaje. , 43 nAnI ummaramAM nAthI diye, tyAre jANe zuM pariNAma; vallabhadAsa vaNikanI vinatire, lakhatAM lAMbuM thAya lakhANaje. ,, 44 sudha ciMtAmaNi-vallabhadAsa pipaTabhAI. kanyAvikrayane hRdayabhedaka daMpatisaMvAda, paNazA-pitAnI strIne) je tAre A divasa cepaDI vAMcavAmAM ja kADha hoya te mAre tAruM kAma nathI. kAraNake "cApaDI vAMce te vaMThI jAya" e kahevata pramANe mAre mAruM ghara gadheDe caDhAvavuM nathI ! sa majIne! kAtA-(naramAsathI) zirachatra! gRharAjya calAvavAnI atyuttama zailInuM digdarzana karAvanAra, Atmazaktine stutya ane prasaMzanIya kAmanI aMdara khIlavanAra ane chevaTe prabhustavanathI AtmAne karma rahita banAvanAra je kaI hoya te te sat purUSanI kasAela kalamathI lakhAela nItigraMthAja che. kRpaNazAle mUka have paMcAta! ane huM kahuM te sAMbhaLa. je! ApaNI mane ramAnuM vevizALa buMdIkeTAnAM rahIza che. nagInadAsa tArAcaMdasAthe karavAnuM nakkI karela bela belavAnuM zubha muhUrta AvatI kAlanA sADAATha vAge ghaNuM dhAmadhumanI sAthe pasAra karavA vicAra rAkhela che. vaLI lagna paNa cAlu mAsanI Akhara tArIkhamAM karI ApavA nirNaya karyo che kema sAruMne? * satyaprakAza bhAga 1 le. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kanyAvikraya-adhikAra. upapa kAntA-vahAlA! ApanAM mAdhuryamaya vacanAmRtanuM pAna karatAM je atyAnaMda utpanna thAya che te akathya ane avarNanIya samajaze. pati! pUrNimAnA pUrNa caMdrodayanI caLakatI kAMtine tiraskAra karanAra guNadevI maneramA ke jenI jIvanadorI A5 jenA hAthamAM soMpavA mAge che, tenI yegyatAviSe Ape paripUrNa tapAsa to karI ja haze! kapaNuzA-eka paisAnuM zAka kharIdavA jatAM sAruM ne sakhta zedhavAmATe cAre kera pharI bicArA bakAlIne tenA pamADI dauM chuM. te zuM mArI mAnapAnamAM ucharelI maneramAmATe vara zodhavAmAM bedarakAra rahe e banavA gya che? khuda lakSamIdevIeja jenuM dAsatvapaNuM svIkAryuM hoya tenI yogyatAmAM kiMcit mAtra khAmI hoya kharI?. kAtA-vAha vAha! tyAre te rUpa, guNa ane vayanI paNa samAnatAja haze! kapaNazA-tAre te badhIe paMcAta! zuM tArI mAphaka ame navarA beThA chIe ke tene javAbaja ApyA karIe! kAntA-kRpAnAtha! zAMta thAo. vahAlA zAmATe dhAgninI javALAmAM dagdha thAo che! putrInI mAtAtarIke pharaja bajAvavA mane zuM te prazna pUchavAno adhikAra nathI? kapaNuzA-are vAha vAha!!! A te DahApaNane darIe lAge che ne zuM! rUpaguNane vaLI tAre zuM karavA che. rUpALA to kuMbhAranA gharanA gadheDA paNa hoya. jo tArI dIkarI jIve tyAMsudhI khAvApIvAmAM ke 5 heravA oDhavAmAM duHkhI thAya to mane keje! kAtA-kRpAsiMdhu! rUpa, guNa ane vayanI samAnatAne lai daMpati snehanAM sAmrAjyanI sAnukULatA daSTigocara thAya che. jyAM e tripuTInI padharAmaNuM nathI tyAM glAni, udvega, bhaya, kusaMpa ane nirAzApaNuM Adi durguNe nirakhavAmAM Ave che. pati! o vhAlA pati!! strInuM kharuM jIvana, strInuM kharuM caitanya ane strIne kharekhare AMtaravilAsa e tripuTImAMja samAela che. mATe tenI khAsa agatyatA svIkArI A paNe ApaNuM kartavya bajAvavuM joIe. paraMtu ApanI mAnyatA pramANe rUpa, guNane DIvAra alaga mUkI huM jANavA IcchuM chuM ke vayanI te samAnatA che ne? kRpaNazA-ATalA badhA pothA ghethA pherave che te paNa hajI samajaNa te A vija nahi. zuM rUpa, guNa ane vayanI samAnatA jotAM lakSamIdevInI ApaNupara kRpA thAya kharI? jyAre aDhIhajAra rUpiyA jevI eka gaMjAvara rakama ApavA teNe kabulyuM tyAre te meM phakta hA pADI. tepaNa tArA kahevA pramANe varakanyAnI ummaramAM jhAjhe taphAvata nathI, Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwwwwwwww w wwwwww wwwwwwwwwwwwvu paNa vyAkhyAna sAhityasaMgraha--bhAga 2 je. eName 1ra8pa 60 (bAra paMcA ne sATha) kanyAthI varanI ummara phakta pAM cagaNuM che. kAntA-vAha vAha! zuM jamAI zodhavAmAM kuzaLatA vAparI che! zuM bAra varasanI bAlikAne guNavAna mALInA kaMThamAM na dharatAM eka bAvaLanA huMThAne arpaNa karavA jijJAsA darzAve che? caMdramaNi jevI ujavaLa kanyAdevIne vRddha jaDasArUpa jasatamAM jaDI sukhI saMsArano leza paNa lahAve na levA detAM ulaTI duHkharUpI samudramAM bicArI abela bA" LAne dhakelI pADo cho ? ane vizvAsathI jIvatA baLI maravA kanyAvikayanI citA khaDakI nirdoSa putrInuM jIvita zuM dhaLa karavA cAho che ? nirmaLa jaLanI vahetI divya saritA jevI kanyAne vecI karI tamArA peTane baLIdAna ApavA maMgaLa kanyAnI vikayanA homamAM Ahuti ApatAM jarA paNa acakAtA nathI? zuM "bIvI mIyAM je te mIyAM kamara joga" e kahevata pramANe nAnI bAra varSanI bAlikAne sATha varasanA DisA sAthe paraNAvI maDAsAthe mIDhaLa bAMdhavA jevuM nathI banatuM? ane corImAMja kanyAdAnane badale raMDApa ApavA jevuM thatuM nathI? kRpaNazA-have besa besa! vadhu gaDabaDa karI che te A soTIne svAdhIna thaIza. aDhI hajAra rUpiyA vagara mahenate ghera beThAM maLe chatAM e mUrkha keNa hoya ke te rUpiyAne tajI dIye! zuM lakSmI cAMlle karavA Ave tyAre moTuM jovA javuM? nA nA te kadI paNa banaze ja nahi. atyAre te paisA eja daDha paramezvara che. eka kavi kahe che ke - vasaMtatilakA chaMda. A sRSTi te sujana sava ne vase che; dravyArtha kAraNa badhAM dukhamAM dhase che; je hoya dravya bahu te sukha sarva pAme; tenA vinA kavi kahe dukha ThAma ThAme kharekhara pisAnI to balihArI che. je paise hoya te mA, bApa, bhAI, kuTa, kabIle, sagAM, snehI vagere mArApaNuM batAvI sevAmAM hAjara rahe che. je paise hoya te nAtajAtamAM paNa agresarapaNuM maLe che ane je paise hoya te moTI moTI pariSadamAM paNa pramukhasthAna maLe che. samajI? vaLI ApaNAmAM kahevata che ke "paiso e manuSyanuM agIAramuM prANa che" lakSmIdevInI akapAthI kevI dazA thAya che e tane khabara che? je sAMbhaLa? Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariI che. kanyAvikraya-adhikAra. ! kapa uuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuu kavita. paise bina bApa ke, puta to kapUta bhaye; paise bina mAya ke, kInake e che hai paise bina kAke ke, kanake bhatIja hai; paise bina bhAI ke, baMdhu duHkhadAI hai, paiise bina nArI keve, nakazuM kAma 5ryo; paise bina vaisura ke, kInako jamAI hai. kaheta kavi bIrabala, suna zAha e akabara; paise bina muDadekuM lakaDI na pAIe, lahamIdevInI akRpAnuM pariNAma joyuM? mATe kharekhara. deha. vitta vagara A vizvamAM, sane sahu saMsAra; dAmahIna dana sira sahe, saMkaTa TharAThAra. kAnanA-ahAhA! anItithI dravyopArjita karavAnI tIvra IcchAe kasAInA jevuM ghAtakIpaNuM gujAravuM e zuM Apa jevA jIvadayAnA himAyatIne ucita che? yAda rAkhajo ke - dehA. nANuM bina nItitaNuM, nahi ni rahenAra; mIyAMjI lAve muThIye, alA UMTa haranAra. prANeza! vaLI laphamI kedanI thaI nathI ane thavAnI paNa nathI. kAraNake lakSmI kahe meM nata navI, kenI na pUrI Aza; kitane siMhAsana cala gaye, kItane gaye nirAza. kanyAvikraya karanArane eka zAstrakAra kahe che ke - kanyAvikraya kAribhyo vyAdhA apyuttamA mtaaH| te nirdayAH paraSveva, putrAdiSu dyaapraaH|| kanyAvikraya karanAra manuSya karatAM pArAdhIo paNa uttama gaNAya che. kAraNake te bIjA prANIo mATe nirdayatA vApare che. paraMtu potAnAM saMtAnanI tene dayA Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 vyAkhyAna sAhityasa graha--bhAga 2 jo. aSTama hAyache. vaLI pArAdhI te ekadama prANa leche ane kanyAvikraya karanAra te tene rIAvI rIkhAthI mAreche. priya svAmInAtha! AvA heDaheDatA adhama rIvAjathI AjakAla saMkhyAbaMdha nirdoSa khALA vaidhavya dazAnAM dArUNa duHkhanI bhaktA aneche ane tethI yuvAvasthAnA pramaLa vegane nahi rokI zakavAthI svachaMdI ane durAcArI aneche. keTalIka te zaramane samudramAM pheMkI dai nAtajAtamAMthI pazu prITI jAyache ane keTalIka jJAtimAM rahI leAkeAnA bhayathI garbhapAta paNu kareche tathA keTalIka tA vidhavA thayA pahelAM buDhA patinA baLApAne lai khicArI kamAte mareche. A sarvanuM mukhya kAraNa ApaNe tapAsIzuM te tenA svAthI mAtrApA poteja che. AvI krUra ane rAkSasI vRttivALA manuSya prathama te atyAnaMdamAM mhAleche. parantu pAchaLathI viparIta pariNAmane lai kaheche ke bhAI zuM karIe karmAmAM hatuM tema thayuM." paraMtu evA akkalanA ethamIra khaprucakA eTaluM paNa samajatA nathI ke eka aINu tathA jherane pyAlA pIne suI jaIe yAtA jakharA pathA gaLe vaLagADI kuvAmAM bhusake mArIe te tenuM piraNAma metaja Ave. temaja khAra varSanI khALikAne sATha varSanA DAsAsAthe paraNAvI pachI sArI vATa jovI zA kAmanI ? mATe vhAlA! Apa ApanI putrIpara evuM ghAtakIpaNuM gujArazeA nahi. kasAie DhA ne kApeche e ghAtakIpaNuM kharUM. paraMtu ekavAra kApavA karatAM huMmezane mATe peAtAnI kanyAne bhaThThImAM nAkhavI e vadhAre ghAtakIpaNuM che. . kRSNazA--tyAre zuM zAstrakAroe AvI jAtanA kanyAvikraya ane vRddhavivAhanA niSedha karela che ? kAntA--jI hA. kahyuM che ke ---- jJAtibhyo draviNaM lAvA, kanyAM datvApyanicchatIm / svecchaM dhanavihArastu, Asuro dharma ucyate / / je nAtilA pAsethI IcchAnusAra dravya laI bIjAne dIkarI dye ane icchA pramANe dhana peAtAnA upayogamAM le te kanyAvikraya ane AsurI vivAhu kahevAyache. zrImanu mahArAja AvA vivAhanA niSedha karatAM kaheche ke-- " yItA A yA nyA, patnI sA na vidhIyate ** .. je paisA ApI vecAtI lIdhI che te vidhipUrvaka srI gaNAyaja nahi. khare khara priyapati! " dIkarIne gAya DhAre tyAM jAya." te pramANe maneramAne jyAM dezuM tyAM te bicArI jaze. tenuM ApaNI pAse jora nathI. paNa ApaNe vADarUpa anI velAnuM rakSaNa karavAnI badalImAM bhakSaNa karavuM e kadI paNa ceAgya gaNI zakAyaja nahi. eka. gAya kharIdatAM tenA meLAmAM keTalA dAMta che, te Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. kanyAvidAya-adhikAra. 359 jevAnI pUrNa kALajI rAkhIe chIe. paNa pitAnI lhAlI ane mAnapAnamAM ucharelI putrIne mATe vara kheLatAM eka DosAne vaherI tenA dAMta paNa jevAnI darakAra na rAkhIe e keTaluM badhuM zaramabhareluM kahevAya? janAvara ane vastuo vecavAnI pahe pitAnAM saMtAne vecavAM e kudarata zuM sahana karI zakaze? (Ama strI purUSane saMvAda cAlI rahyo che. tevAmAM motIcaMda karIne mahA janane mANasa Ave che). metIcaMda-(paDazALamAM AvIne) zeTha sAheba! e zeTha sAheba! kRpaNuzA-pitAnA nAmano sAda sAMbhaLI bArImAM juve che.) keNuM matI caMda! Ava aMdara Ava. kema atyAre? motIcaMda(aMdara jaI) zeTha sAheba! ApaNA gAmanI aMdara Aje mapha tacaMda zeThe pitAnI nava varSanI bAlikAnuM muMbaIthI varavA Avela pAMsaTha varSanA DisA sAthe vevizALa karyAnI khabara paDatAM tene mATe vicAra karavA sArU lebhIlAla zeThe mahAjana bheguM karavAno hukama karela che. mATe Apa paNa veLAsara padhAraze. (jAya che). kAntA-priya svAmInAtha! sAMbhaLyuM ke? kharekhara maphatacaMda zeThe (zaThe) pitAnI nava varSanI bALakI pAMsaTha varSanA DisAne ApI e ghaNuMja aghaTita karela che. AvA kAraNane laI mahAjana bheguM thAya che te stu tya ane prasaMzanIya gaNuM zakAya. mArI mAnyatA pramANe jarUra maktacaMda zeThane mahAjanataraphathI tiraskAra maLazeja. vahAlA! ApaNe paNa je manoramAnuM vevizALa ze. nagInadAsa tArAcaMdasAthe karIzuM te mane hAjanazrIne tiraskAra sahana kare paDaze. mATe te vicAra mAMDI vALaje. kAraNake "lAkha jAya te Ave paNa zAkha jAya te kadI paNa Ave ja nahi." kRpaNuzA-paNa mahAjananI miTIMgamAM eka lobhIlAla zeTha sivAya tenI tAkAta che ke mArI sAmuM eka zabda paNa belI zake? kAraNa ke huM ane bhIlAla zeTha ame banne ja mahAjanamAM kartAhartA chIe. bhIlAla zeTha mAre khAsa sanehI che. te tene ADuM avaLuM samajAvI daIza. paNa nagInadAsa zeTha jevuM khAja hAthamAMthI kadI paNa javA daIza nahi. (eTalAmAM muMbaIthI varavA Avela gharaDA varano eka munIma ratIlAla banIThanI pAMca pAMca rUpIAnI noTanA cAra kaTakA khIsAmAM mArI kRpaNuzA zeThanuM ghara pUchate pUchate Ave che). ratIlAla-(rajA meLavyA bAda praveza karIne) zeTha sAheba. (salAma bhare che). Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. aSTama kRpaNazA-(phesathI AkarSAI) A bhAI Ave ! Apa kyAMthI padhAre che ane ApanuM nAma ThAma zuM che? te jaNAvaze. kAraNake mArA dhAravA pramANe tame AhiMnA rahIza lAgatA nathI. ratIlAla-zeTha sAheba! huM muMbaIne rahIsa chuM, ane mAruM nAma ratIlAla che. muMbaIthI varavA Avela gharaDA varane huM munIma chuM ane temanI AjJAnusAra ApanI pAse araja karavA Avela chuM. kRpaNazA-(svagata-hamaNAMja motIcaMda kahI gaye teja gharaDA varane A munIma jaNAya che. vAha vAha khAja te barAbara hAtha AvyuM ne zuM! cAla tene paNa jhajherI pADuM. jethI pAMcaze ke hajAra rUpiAnuM Aje danIyuM saphaLa thAya.) rastIlAlabhAI! tamAre je kAMI kahevuM hoya te jaladI kahI dIye. kAraNake khAsa agatyanAM kAraNane laI mane vadhAre vakhata nathI. ratIlAla-bahu sAruM. tyAre kRpA karI sAMbhaLo ! amArA zeTha muMbaInA eka suprasiddha vyApArI che. karmasaMgane laI zeThane ATha ATha strIo hovA chatAM hajI sudhI eka paNa putraratna prApta thayuM nathI. tethI putranI AzAe kanyAnI zodha karatA karatA ame atre AvyA chIe ane atrenA rahIsa matacaMda zeThanI putrI sAthe amArA zeThanuM vevizALa karyuM. paraMtu A bAbatanI mahAjanazrIne khabara paDatAM ane tathA maphatacaMda zeThane herAna karavA mATe cagya vicAra karavA sArU atyAre ja mahAjanazrInI mITIMga bharAvAnI che. mATe zeTha sAheba! amArApara kRpA karI ane khuvAra nahi karavA amArI namra araja che. (ema kahI khIsAmAMthI be neTanA kaTakA kADhI Ape che ane zeTha muMge moDhe tene svIkAra kare che). zeTha sAheba! tastI mApha karajo. kapaNuzA-(svagata-basa ApaNuM kAma thaI gayuM. bIjA paDe khADAmAM. bi cAra paradezIne ApaNe zA mATe herAna karavo? maphatacaMda zeThanI chekarInAM karmamAM haze tema thaze. ApaNe nAhaka tenI AMkhe zAmATe thAvuM joIe!) stIlAlabhAI! tame nirbhaya thAo. tamArA kAryamAM huM vigharUpa nahi banuM e khacIta yAda rAkhaje. paNa mAruM eka kAma tamAre karavuM paDaze. ratIlAla-zeTha sAheba! sevaka hAjara che. khuzIthI pharamAve. kRpaNazA-juo amAre sarAphanI dukAna che. temaja amArA nAmanI haDIo cAra dUra dezAvaramAM cAle che. paNa muMbaI khAte amArI eka paNa AData nathI. te tamArA zeThane kahI te baMdobasta karI Apaze. (je AData bAMdhe te pAMca-sAta lAkha rUpiyAmAM navarAvI nAkhuM) Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. kanyAvikraya adhikAra 31 ratilAla--are zeTha sAhekha! ete Apa zuM melyA ! dukAna tamArIja che. ghaNI khuzIthI tamArUM te kAma huM siddha karI ApIza. (mahAjananI mITIMgamAM ghaNI vAra rAhu joyA chatAM kRpaNuzAze na AvavAthI leAbhIlAla zeTha zakAzIla banI tene ghera Aveche. tyAM kRpaNuzA zeTha ane ratIlAlanI arasaparasanI vAtacIta uparathI vizeSa zaMkAzIla anI mAraNAM pachavADe saMtAi raheche.) lye jayajIne jo A kAma siddha karI ApazeA te hajI rU. 1000) apAvIza. lAbhIlAla--( svagata ) are Ate nANAMne joga karatA jAyache ne zuM? rakhene kAMi dagA hAyanI ! cAla badhI vAta kaDhAvI lAga Ave tA mArUM kAma paNa sAdhI lauM. (ema vicAra karI AraDAmAM Aveche.) zeTha sAhema! kRSNazA--( leAbhIlAlane dekhI neTanA kaTakA ekadama khIsAmAM mUkI ratIlAlane nahi melavA isAratathI samajAveche.) ahAhA!!! padhAro lAlIlAla zeTha padhAro. Aje te khAsa Apane jAte tastI levI paDI? jarA AvatAM vAra lAgI te tene mATe mAfa karajo. lAbhIlAla--kAMI herakta nahi. kRpaNuzA zeTha! atyArasudhI Apa na padhAryAM tethI jarUra agatyanA kAraNasara rokANA hazeA. kRpazA--aAbhIlAla zeTha! A amArA amadAvAdanA ADatIA Avela che ane tene pAchuM Ajaroja karAMcInI sTImaramAM javAnuM che tethI tenI sAthe jarA nAmAnI kaDAkuTamAM hateA. lAbhIlAla--kRpaNuzA zeTha! A bhAI te muMkhaithI varavA Avela gharaDA varane munIma che. kAraNake huM tene kharAkhara eLakhuM chuM tApachI zAmATe jA Aleche? zuM banAvaTI vAta karI A leAbhIlAlane paNa chetaravA mAgAA? kaheA pAnasepArImAM keTalA rUpIA maLyA? kRSaNazA--( jarA cIDAIne) leAbhIlAla zeTha! eTalI badhI bIka na matAvavI samajyAne ( khIsAmAMthI neTA kADhI) jIe! A rahI rUpI case pAMcaseAnI e neTA dharAra lAMca lIdhI che. tamArAthI thAya te karA! kAnAM khArAM khulAM che. pAM lAbhIlAla--zeTha sAheba ! pAchaLathI pastAvuM na paDe te dhyAnamAM rAkhA tA vizeSa sArUM. kRpaNazA--(svagata ) A leAbhIlAla kajIkhAra ane luccA che tethI jarUra mArI jetI karaze mATe tene paNa pAna-sopArI apAvI tenuM mana rjana karUM jethI ciMtA jevuM kAraNa rahe nahi. (ratIlAlane eka 46 Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 khyAkhyAna sAhityasa'graha-bhAga 2 jo aSTama kAra laI jai) ratilAlabhAI! A lAbhIlAla zeThane paNa rUpIA 1000) Ape te tamArUM kAma pAra paDe tema che, nahitara mArI ne ta mArI bannenI jetI thaze. ratilAla--zeTha sAheba ! phikara nahi. ame paisAnI gaNatrI rAkhatAja nathI. phakta Apa zeThIAenI maherakhAnI hoya eTale khasa. (ema kahI khIsAmAMthI rUpIA pAMcasonI neTanA e kaTakA kADhI) hatyA ! leAbhIlAla zeTha! A rUpI pAMcaso pAMcasenI neTanA be kaTakA tamArA karAnA hAthamAM ApuMchuM. (nIcu' joi lai leche). lAbhIlAla-ratilAlabhAI! have jarA paNa Ikara rAkhazeA nahi, tamArUM kAma tehu thayuM emaja samajaze! (tevAmAM mahAjananA mANasa meAtIcaMda ekadama doDatA doDatA Aveche.) mAtIcaMda--are zeTha sAheba! have te maherakhAnI karI padhAre! kamITImAM sarva kAi ApanI rAha joI beThA che. (leAbhIlAla zetaram daSTi paDevAthI) are leAbhIlAla koThe paNa AhIM lAgeche ne zuM! leAbhIlAla--alyA metIA! bahu bakavAda karatAM zIkhyA ? khakhaDadAra havethI jo evI uddhatAi vAparI che te tArI vAta tuM jANyA! jA! jaladI jA!! ane je AvyA hoya tene kahI de ke Aje kRpaNuzA zeThane tAva AvavAthI AvI zake tema nathI ane lebhIlAla zeTha paNa tenI pAse sAravAramAM hAvAthI AvI zakaze nahi mATe AjanuM kAma baMdha rAkhavAmAM Avaze. meAtIcaMda--( svagata) karmInI jIbha ane akamInA AMTA. (jAhera rIte) zeTha sAhekha ! avinaya mATe kSamA cAhuMchuM ( jAyache ). C kRSNazA-- ? ratilAlabhAi! have atyAreja tame tathA tamArA zeTha muMbalAbhIlAla--inI sTImaramAM ravAnA thaI jAo pachI " bhUlye ghA cArAsI jojana jAya." e kahevata mujaba thaze. tamAre teviSe jarApaNa prIkara karavI nahi. ratilAla--Apa jevA zeThIAenI kRpAdRSTi che tepachI amAre zAmATe ki kara rAkhavI joIe! ThIka lyu jayajIne dra (jAyache ). lobhIlAla--kRpaNuzA zeTha! have huM paNa rajA laiza kAraNake jamavAne TAIma thai gayA che. kRSaNazA--have jarA cA pIne jajo. ( tevAmAM lAbhIlAla zene rAme karIne mAthusa tAra lanei Aveche). Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lllllllll. paricche. kanyAviya-adhikAra rAme-pRpaNuzA zeTha! e kRpaNuzA zeTha! ahIM lebhIlAla zeTha AvyA che! lobhIlAla-(rAmAne sAda sAMbhaLI) kema rAmA! rAme-A tAra AvyuM che. lebhIlAla-(tAra pheDIne vAMce che te buMdIkeTAnA ze. nagInadAsa tArAcaMda ke jene tyAM bhIlAla zeThanA 40,000) cALIza hajAra rUpIA vyAje paDelA che te gujarI gayAnA samAcAra hatA. tethI ekadama gabharo banI) are kRpaNuzA zeTha! have huM te jaIza. paNazA-paNa che zuM vAta te kare! Ama gAbharA kema banI gayA? labhIlAla-(zarIramAM dhujArI chuTI.) buM..dI....koTA...nA.zeTha .....nagIna....dAsa......tArA...caMda . gu ja rI .... gayA......tethI.....mA...........rUpIA........cALIza.......hajAra... rokAI...gayA...(cakarI AvavAthI ekadama paDI jAya che). kRpaNazA-(svagata) ahahA!!! zuM mananI manamAM rahI? rUpIA aDhI hajA rane lAbha gaye? je AvI khabara hata te be divasa pahelAMja mane noramAnAM lagna karI deta nahi! jethI rUpIA to aDhI hajAra maLata. (kA ntAne sAda karI) are kayAM gaI, sAMbhaLe che ke nahi? deDa daMDa A lobhIlAla zeThane kAMI thaI gayuM. kAntA-(kAntAnuM hRdaya A bane krara vRttivALA narAdhamenI vartaNUka joI dabdha thaI rahyuM hatuM paraMtu tevAmAM A bhIlAla zeThane karaNInAM phaLa pratyakSa maLavAthI karmanAM acaLa kAyadAnI manamAM tArIpha karatI kRpaNuzA pAse Ave che.) kema svAmInAtha! mane belAvI? kRpaNuzA-AMdhaLI che? dekhatI nathI? kAntA-prANeza! dekhuM chuM te kharI. paNa temAM mAre keI upAya nathI. kAra ke lobhIlAla zeThane karaNInAM phaLa pratyakSa maLI cUkyAM che ane tame have bAkI che." nAtha ! have te kAMI samaje to sAruM. (tevAmAM lebhIlAla zeThane amara AtmA paraloka pravAsI bane che.) ahAhA !!! Ate bhAre thaI! have zuM karIzuM? kapaNuzA-(ADuM avaLuM joI) bhIlAla zeThanA khIsAM tapAse che. te pelI be neTe uparAMta rUpIA vIsahajAranI kIMmatanA bIjA kAgaLIA (na) nIkaLe che. tethI rAjI thaI te kAgaLIAo laI le che). zuM karIzuM, zuM karIzuM, zuM kare che! le A A noTa kabATamAM mUkI de. kAtA-(anItithI meLavela ne kabATamAM nahi mUkavA AnAkAnI kare che. paraMtu pariNAme dUra patinA jora julamathI tema vartavAmATe te neTe Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 che. Ama kabATamAM mUkavA jAya che. tevAmAM paNazAnI pachavADe eka jabarajasta nAga joI) svAmInAtha, jaladI Ama AvatA raho! tamArI pachavADe nAga che. kRpaNazA-(bhayabhIta thaI) huM zuM kahe che! (ema kahI doDavA jAya che tevAmAM te nAgadeve potAnuM kArya sAdhI lIdhuM) kAntA-(svagata) kharekhara! kudarata kudarata!! tAre ghera sadA nyAya che.) basa thayuM. karaNInAM phaLa maLI cukyAM. bahAra khabara paDavAthI ADazIpADezI sagAMsaMbaMdhI vigere sau bhegAM thaI jAya che; polIsa kone khabara paDavAthI te paNa tyAM AvI pahoMce che ane chevaTa kAntAne nirdoSa TharAvI A baMnene zeThIAonAM zabane agnisaM. skAra daI sau potapotAne ghera jAya che. A daSTAMta nIti upara rahevA tathA anItithI dura khasavA dhaDe levA jevuM khAsa che. kanyA nimitte dhana kharacI vivAha kare e aghaTita che. AvA duSTa rIvAjathI ApaNI prajAmAM strIonI nyUnatA ane halakI padavI mAnavAmAM Ave che ane Ama uttarottara AryAvatta avanati thatI jAya che. ahAhA!!! bicArI kemaLa mRgalIne siMhanA meDhAmAM mUkI garIbaDI gAyane kasAInA dvAre bAMdhI, nAjukavelIne hAthInA paga taLe caMpAvI ane gulAbanAM puSpane dhagadhagatA aMgArAmAM hemI atyAnaMdamAM kAlakSepa karanAra nirdaya mAbApane kayuM vizeSaNa lagADavuM? kara hadayanAM ghAtakI mAbApe jema kasAI pitAnAM mAnI lIdhelAM gheTAM, bakarAM ityAdi pazuo para mamatA dhAraNa karI chevaTe tenI jIdagIne aMta ANe che tema jIvadayAnA himAyatI havAne peTe DALa rAkhI pitAnAM saMtAnene lAMbI AzAe ucharIne ja mArI nAkhe che. kasAIo mAravA dhArela prANIone eka paLamAM jIvanarahita kare che, tyAre kahevAtA dayALa mAbApa mAravA dhArela saMtAnane rIbAvI rIbAvI lAMbA kALe tene prANa le che. vADa jyAre velAnuM bhakSaNa kare, rAjA jyAre prajAne pIDe ane sat 5 rUSe jyAre kuDI daSTithI nihALe tyAre unnatinI AzA kyAM rAkhavI? nirmaLa jaLathI vahetI divyasaritA jevI kanyA maDadAsAthe paraNAvAya, muktAne hAra markaTanI keTe naMkhAya, pAnanAM bIDAM pADAne apAya ane ghevaranAM bhejana gadheDAne khavarAvAya tyAre have bAkI zuM rahyuM? kanyAvikrayathI thatI sAMsArika ane pAramArthika bane hAnio uparanI samajutIthI darzAvela che te para vicAra karI tenAthI dUra rahevuM eja zreyaskara che. * satyaprakAza bhAga 2 je. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachida, vareThAnA mAtApitAne zikSA adhikAra. kapa varakanyAnA mAtApitAne zikSA (zikhAmaNa)-adhikAra. manuSyanI vRttimAMthI jema jema dharmabhAvanA ane zAstropadezanA saMSESS, skAre kamatI thatA jAya che tema tema temAM vyavahAranA vikSepa vadhatA jAya che. AthI bahu halake pagathIye pahoMcatuM javAya che. dAkhalAtarIke sagapaNanA vyavahAramAM tenI kharAba sthitie pahoMcelA saMbaMdhIonA mananI sthiti prathama kevI hoya che ane pAchaLathI kevI thAya che? Ane ekane sAmAnya citAra ApavA pachI bIjA tevA ghaNuM vyavahAramAM paNa tevI nikRSTa sthiti mAluma paDaze. hm vevAIne kaTuvANurUpIbhajana. garabI. (e vAMsalaDI.) e rAga. vaDhatAM dekhI, pAse jaI pUchyuM zuM sagapaNa Apane? te kahe "vahevAIzunuM aMtaramAM pAye bahu saMtApane--Teka. AMtara vaMcAM jenI sAthe, saMbaMdha nikaTa je saMgAte, bahu doSa mUke tene mAthe, vaDhatAM dekhI 1 dIkarA dIkarI jyAM dIdhI che, bahu samIpa sagAI kIdhI che, eNe A AbarU lIdhI che, bIjA sAthe hoya saMpa ghaNo, paNa dveSa kare saMbaMdhItaNe, re! saMpa joIe jyAM bamaNuM, dazarAnI sukhaDInava dIThI, mIThAI na divALInI mIThI, ekavAra mekalItI ajiThI, heLIne hArDe A nahi, kara maMgaTheja karAvyuM nahi, umaMga eka darazAvyuM nahi, vivAhamiSe paNa kathaLI nahi, kadI hAthanI cUDI maDhAvI nahi, dIkarI aDavI aLasAvI nahi, bAI enuM ghareNuM teja banyuM, paNa lugaDAM puratAM te na maLyuM, vezavALa kayuM jANyuM na phaLyuM, bh h h m m m Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 vyAkhyAne sAhitya sagraha-bhAga 2 jo. ema arasaparasa meNAM mAre, tyAM sAta peDhInuM saMbhAre, keAi trAhita vacce paDIvAre, paDe paraNyA pachI paNa bahu vAMdhA, ALasatAM ANAMnAM kAMdhAM, nAtanA naThArA bahu khAMdhA, vaDhe teDavA ne mUkavA mATe, vaLI kAma karyAMne UcATe, hA! kleza saMpa snehaja sATe, dIkarIvALAM maratAM dIkarI, beThAMche adha saMbaMdha karI, jANe eNe mArI hAya kharI, jo bhitara bhAva joze atize, tA jhera haLAhaLa mAMhI haze, aMtara khATAM zuM sukha thaze ? rAkhavI ghaTe rItI evI, jethI aDacaNa Ave tyAM kevI ? dukha dUra kare vidyAdevI, emAM thAtAM nathI khALa sukhI, paNa ceAje nahi upAya mukhI, dekhI vallabhanuM dIla duHkhI, d. -* andhaparamparAdhiAra. lg<- dz ,, ama . 11 ', 9 10 12 13 14 sumeAdha ciMtAmaNi--vallabhadAsa pApaTabhAi. sArA sa'skArI haTI javAthI AvI halakI sthiti prApta thAyache mATe magajaupara uttama saMskArI paDe tevA vicAra ane vyavahArane sthAna ApavAnI jarUra che ema batAvI A varakanyAnA mAtApitAne zikSA ( zikhAmaNa ) e adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. 70 vara-kanyAnA mAbApane jema paraspara kleza dUra karavA upadezanI jarUra che 7 temaja pUrva kALathI cAlyA AvatA kaDhaMgA rIvAjo paNa dUra karavA bhalAmaNa karavAnI jarUra lAgeche. jemake karaja karIne athavA ghara vecIne jJAtivarA karavA, koI kaheche ke amArA dharmamAM saMskRta vyAkaraNa bhaNAya nahi, kAI kahe che ke vahu jo piyara vagerene tyAMthI kAinuM gheADIyuM athavA velaNa ke DhIMcaNIAM raMgAvIne lAve te amAne harakata karatA nathI paNa ame jo tevI vastu dharanA kharcathI raMgAvIe tA amArI kuLadevI kApeche A paNuM aMdhapara parA che. Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. a'dhapara parA-adhikAra. 36 amAne raMga pratikULa paDeche. AvI tarehanA AMdhaLe (jagalIe) khatAvelA rIvAjo baMdha karavA A adhikArane ceAjavAmAM Ave che, dekhAdekhI. ( rAga upara pramANe. ) jo bADaranI, TALI zira nIcuM karI cAlI jAyache ! eka kuve paDe, pAchaLa sava taDAtaDa bhuskA khAyache! kUve paDavAnuM kAraNa zuM ? pAchA zIrIte nIkaLazuM ? jIvazuM ke muMjhAi marazuM ? jo gADaranI0 1 kadI eka ajANapaNAthI paDayuM, ke lapazI jai kAMThethI daDayuM, hA aMdara tA paDatAMja raDayuM ! paDIne huM zIda marUM tyAre? evuM aMtara nahi vicAre, paNa etA sava paDe hAra, sanyAsI eka saritA kAMThe-kaLaze jAvAne UMcATe, nija pAtra vadhArAnuM dATe, cAMpe cAlyA tumaDIja bharI, paNa dATI kama`DaLa DhagalI karI, te joyuM keAIe pAchuM pharI, zuM karavA karI vekara DhagalI, te samajyA vinA vicAryuM vaLI, kaLaze jAtAM e kriyA bhalI, tethI DhagalI karI tene paDakhe, te cAlyA kaLaze teja take, tr svage jAtAM rahI jAuM rakhe !" saghaLAe evuM avaleAkI, DhagalI karavA mAMDI nAkhI, bahu AsapAsa pRthvI rAkI, pAche tyAM Avye sanyAsI, joi aMtaramAM thai UdAsI, re bhUkha` ghaNI DhagalI A zI!" nava jaDayuM kama`DaLa dATeluM, joI te jana karyuM tadana gheluM, AvuM ucaya: rASe chelluM, re gatAnugatiko janamAtram, pArmArthika kasyamanonAtram, mama dhUlipuMjena gataM pAtram, * "" ' .. .. d' . .. "" 4 ra 5 10 11 * are manuSya mAtra dekhAdekhI karavAvALA che. ahIM kAinuM mana pAramArthika nathI, mArUM pAtra dhULanA DhagakSAthI gayuM. ( A saMskRta zuddha nathI pazu bhAva kharA lIdhe che. ) Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 vyAkhyAna sAhityasaMgraha--bhAga 2 jo jana mUkha` pravAheja gADariyA, che dekhAdekhIne dariyA, jema uparAupara leADha rahyA, . jo putra lANe paraNAnyA, gharamAM nAnakaDI vahu lALye, evA na ApaNA dina Avye, phUleku caDAvI lhAva lIdhA, dArUmAM devatA mUkI dIdhA ! ApaNe evA bhabhakA na kIdhA ! nija nAta viSe kIdhuM lANuM, khAMte kharacIne khukha nANuM, evuM phrI phrI nAve TANuM ! pharI pe'rI paTALuM paMgatamAM, besI bahu bhamI ratha ra'gatamAM, mahAlI sAhelI sagatamAM, mana me' na lIdhe lhAvA evA, jhIlIne huTha gADara jevA, samaje nahi pedAgarU kevA, ema dADI vadhe che varA dA'DA, pachI thAya khuvAra jatAM dahADA, kAraNa vaNu khUba kharaca ADAM, jethI jAdI bahu nAta paDI, jhaTa paDe taDAM anyonya laDI, vallabhadAse A araja ghaDI, dw .. AIR .. A " " dr ama ', sumeAdha ciMtAmaNi--vallabhadAsa pApaTabhAI 12 13 14 15 16 17 19 19 jajUdA jUdA dezamAM ke jADhI jUdI jJAtimAM puSkaLa dhapara parAnA rIvAjo che jemake kanyAne khadale vara sAsare jAya, dhama gurUAne mAna ApavA strI peAtAnA cATalAnA vALa pAthare ane tenA upara dha`gurU caraNa mele, keAi dezamAM strInI kaTi pAtaLI karavI tA kAI dezamAM hAtha paga upara trAjavAM paDAvavAM, kAi dezamAM strIoe lAja na kADhavI teA koi dezamAM sAsunI paNa lAja kADhavI AvA rIvAjone jo adhaparaparAnA kaDDIe tA geravyAjakhI jevuM lAgatu nathI paraMtu A athavA A zivAya jeTalA hAnikAraka rIvAjo hoya te tAkIdathI avazya dUra phekavA joIe e samajAvI A cAlatA adhikAranI sAthe sabaMdha dharAvatA avasAnakAla adhikAra levA dhArI A a MdhaparaparA adhikArane pUrNa karyA che. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricache. - - avasAnakAla-adhikAra. avasAna-dhira. - jyAM ajJAnanuM sAmrAjya cAle che ane jyAM yogya upadezane Adara nathI SMchI maLate tyAM manane kamakamATI upajAve evA vahemanI prabaLatA keTalI vadhI paDe che tathA sAmAnya vicArazaktine paNa keTalI dara hAMkI kahADavAmAM Ave che tenuM bhAna karAvavAnuM avasAnakALa adhikAra laIne temAM kevuM ateDuM karI chevaTanA samayamAM paNa prANupara nirdayatA vaparAya che ane pitAnA tiraskArapAtra vahemene vaLagI rahevAya che te batAvIe chIe. - maraNAtura upara dayAne badale julama. (rAga upara pramANe.) e aNasamaju, ardha suAne mArI kAM pUruM kare? . jIvatA jamadUta ! chAtIpara caDI ghero zuM kaThe charo-Teka. bahu vaidya banyAM pesA DezI, AtyAM ADezI pADozI, puche se DAcuM zI zI, e aNasamaju. 1 keI nADa tapAse che jAte, keI karapaga peTa jue mAthe, aDIne TADhA baLaja hAthe, beThAM che khATalAne vIMTI, bahu vAta kare dIThI adIThI, jANe vAMce che jamanI cIThThI, TADhaka vaLI ke kaMIvAra hajI, ema anya anya kare arajI, jANe jhaTTa mare evI marajI, bahu vaDhata jIbha je heta kadI, manamAM mAnabhe mAtra madI, paNa zuM kare vAcA baMdha badhI, mULa Taka Taka mAMdAne na game, jIva bahu ghamataLa bhayamAMhi bhame, dhamaNanI peThe bahuM zvAsa dhame, zira paDayuMDheliyAmAMhi DhaLI, jana joI pAsa bahu jAya chaLI, jANe pharatI jamanI jamAta maLI, be cAra ezike caDI beThAM, vaLI be traNa pAMgatamAM peThAM, bAkInAM badhAM beThAM heThAM, AgaLathI karI mUkI taiyArI, ghata dIpa ane gaMgAvArI, lIMpI saeNya karI bhInI bhArI, Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. mama AvyuM DacakuM tyAM betraNa uThayA, pakaDyAM paga zira jemasiMha chUTayA, ene kayAMthI jJAna prabhu rUThayA? A aNasamaju. 10 pATale bezudhane besArI, huDahuDa jaLa reDI dIdhe ThArI, . ararara zuNa chUTe kaMpArI, jaI pachI jhIMka bheMyare, bahu ThaMDI gAra jevI upare, rIta hAya! jaMgalI kevuM kare! enI pAMsaLiye paDakhAM dukhaze, pIDa zaLA pavyA jevI thaze. nahi jAte hoya toya jIva jaze, tyAM eka DeDha DAhyA pAse, mokSe mokalavAnI Aze, bahu pADe barADA jama nAse! kahe rAmakRSNa, rAdhAkRSNa, kAna phADI nAkhe kahI kahI kRSNa, samajaNa nathI je pUcho prazna, ema pIDe jIva jAtAM sudhI, keDA mUke pAra paDyAja pachI, keNe kyAMthI sujhI avaLI buddhi, prabhu jANe thAya gati agati, paNa dekhyAmAM te gajaba ati, A vallabhadAsa vade vinati, subodha ciMtAmaNi-vallabhadAsa piopaTabhAI. svastha dazAmAM karelAM pApanuM phaLa kaMI avasAna kALe manuSyane AvI rIte herAna karavAthI badalI jatuM nathI. chevaTa samayamAM zAMtine badale azAMti ApavAnA hetubhUta thavuM e DahApaNa nathI. e dharmasvarUpa nathI. dharmanuM kharuM svarUpa jANavAno prayAsa karo ane egya hIlacAlathI AtmakalyANanA rastA ne hAtha kare ema samajAvIne cAlatA prakaraNane madadarUpe rahelA maraNonmukha dayA adhikArane avakAza ApavA A avasAnakALa adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. - manomudrayA-vivAra che - 88che du:khI prANapara dayA rAkhavI e manuSya mAtrane dharma che tema chatAM 28) maraNa vakhate te prANunAM saMbaMdhIeja ajJAnatAne vaza thaI tenApara nirdayatA vApare che eTale ke tene te jyAM sUtela hoya tyAMthI becAra Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maraNonmukhathA-adhikAra. 71 jaNa uThAvI aneka kriyA kare che ke jethI prANa javAnI vedanAnI sAthe vizeSa umero kare che. A agya che ema dekhADavAne A adhikArane sthAna ApavAmAM AvyuM che. manuSya palaMgaupara marI javAthI "jo zubha karma karyA haze te" narakamAM jaze nahi. (rAga upara pramANe). DAhyA dezI, mAnavI maravA dene prauDha palaMgamAM, nathI nathI nake ethI javAnuM Ava manuSyanA DhaMgamAM-Teka. jeNe nIti pALI bhagavAna bhajyA, paradhana paradArA pApa tajyAM, saMsArI sakaLa saddaguNa sajyA. DAhyA dezI. 1 prabhu prItyarthe kartavya karyuM, bahu dInaduHkha dAridra hayuM, jenuM citta nitya prabhumAMhi TharyuM. paDI bhepara pApI prANa mUke, gaMgAjaLa tala tulasIja mukhe, mara mele paNa prabhu naeNja cuke. enA duHkha daradathI hADa gaLe, te nApe bheya na kema kaLe, bhega maLyA tame saMbaMdhI maLe. kadI thAtI hoya smRti jevI gati, teya mithyA mehenata mUDhamati, thAya kAma pramANe tenI smRti, keLa khAya DuMgaLI manabhAve oDakAra elacIne nAve, tema zaThane zudha smRti na Ave. AgaLa be traNa jaNa mAtra raho, bahu gaMbhIratA dekhAva graha, dhIme dhIme prabhunuM nAma lahe. A vallabhadAtaNa vinati, nirakhe te nirmaLa thAya mati, nahi te dilamAM dilagIra ati. subedha ciMtAmaNi-vallabhadAsa popaTabhAI. prANIne maraNa vakhate vikSepa na karavo joIe paNa zAMti rahe tene mATe ApaNe banatI kALajI rAkhavI ema batAvI A maraNenukhadayA ane dhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khama -- vyAkhyAna sAhityasa'braha-bhAga 2 e. - zani -dhAra. eka ke je ajJAnabharI rUDhithI prANune maratI vakhate herAna karavAmAM Ave che Whudahu teja aNasamajathI mRtaprANInA zabane kaDhaMgI DhabathI ThekANe pADavAmAM Ave che ane ema karavuM tene jANe te koI Avazya dharmakartAvya samajavAmAM Ave che e mahaTI bhUla che te jaNAvavAne A adhikAra levAmAM Ave che. zaba laI javAnI kaDhaMgI rIta. (rAga upara pramANe). jaDasA jaDabhUta! maDadAne jakaDI bAMdhe kAM jerathI? vaLI kaDa bAMdhI, daDadaDa zuM mAMDI cAre kerathI?--Teka. nathI laDavAne dhasavuM raNamAM, nathI dhADa paDI dhenu dhaNumAM, devatA mUke dila DApaNamAM, jaDasA jaDabhUta8 1 Ta deDatAM jyAM tyAM paga gha che, melI manamAne tyama maraDe che, DhAra peThe zaba tarachoDe che, kALajI vaNa vastra upara DhAMke, pachI baMdhavaDe paDI rahe ke, beDeLa bahu phekaTa phake, zira ardha ughADuM vastra jhINuM, vaLI DagaDaga thAya dareka kSaNuM, sau jue eja apamAna ghaNuM, dhIme dhIme cAlatAM bhAra paDe, mATe deTa melI sAthe upaDe, paNa anya upAya na kAMI jaDe, kADheja keTalA vaLI vaLIye, mUkI maDaduM jhaTa jhoLI taLiye, kyAMI bhAgI paDI vaLI sAMbhaLiye, upADe karI TAMgAToLI, saTapaTamAM zaba nAkhe enI "hAkevI kuTila hiMdu TeLI, A bhuMDAmAM bhuMDuMja ati, ThAMThaDIthIja paNa adhamagati, toya nava mAne kAMI mUDhamati, ema maratAnuM apamAna kare, vA'lAM paNa vAla badhuM visare, samajI nirakhI na zake najare, nirdayatAne mUrkhAItaNA, evA aNaghaTatA cAla ghaNA, kahe vallabhadAsa kazI na maNuM! - subodha ciMtAmaNi-vallabhadAsa popaTabhAI. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para. rAkhavA ka-adhikAra ui zakhavahanamAM thatI nirdayatA tathA chekaravAdInuM digdarzana karAvI A adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. ASASASASSERR * zavavA--adhivAra je rIte zakha vahunamAM kaDhaMgI rIta akhatyAra karavAmAM AvIche teja pramANe zamanuM vahana karanArAone mATe je AkarA rIvAjo madhavAmAM AvyA che, je rIvAjone ghaNA leAkeA custa thaIne vaLagI rahyA che tenAthI ArAgyane hAni thAya che tathA evIja bIjI paNa agavaDA Aveche e dekhADavAne A adhikAra levAmAM Avye che. zakha upADatI vakhate jJAna nahi karavAthI muktipurInAM bAraNAM aMdha thatAM nathI. ( rAga upara pramANe ). ThaMDA jaLathI, zItarUtumAM kAM navarAvA kAMdhiyA ? ThAMThaDI levA, thara thara dhrUjI vastra bhinAM zarire dharyAM --Teka. emane ema rahevuM ATha ghaDI, bahu hAni thAya hAMjA gagaDI, kharUM jANe jene zIra paDI, keAI mare ziyALAnI rAte, te preta kADhavA parabhAta, nava thAya kAMdhiyA jhaTa sAthe, ThaMDA jaLathI 1 zaramAvI meAkale jana mATA, tyAre mAMDa mAMDa jAyaja cheTA, paNa khedathakI manamAM kheATA, temAM rAMkane te bahu roLa paDe, kAi nAca nahIM aDavAja maTe, sAne mana TADhanuM nAvuM naDe, re! kevI aDacaNa rIta kare, paNa mamatI mUkhana dIla Dare, mara mare tathApi te na phre, rIta nAvAnI kADhI nAkhA, ne zirapara traNa TIpAM rAkhA, kAM nAhi kArUM amara Ape, humaNAM ni`La che naranArI, tethI to rIta jokhamakArI, Arogya aMga che sukhakArI, * 3 pa 7 Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAne sAhitya saMgraha-bhAga 2 Ama nahi AbhaDacheTa gaNe emAM, pachI nAhi nAkhaje chevaTamAM, utAre jhaTa ghuMTaDe ghaTamAM, haTha karaze te hajI hAni thaze, ane jene e cAla jaze, mATe vAryA rahe saMkaTa maTaze, mara brAhmaNa se baDabaDa karatA, tenI bIka rakhe hadaye dharatA, kahe vallabha mUke kAyaratA, , 10 sudha ciMtAmaNi-vallabhadAsa pipaTabhAI. AvA vagara jarUranA rIvAjonI dekhAdekhI karavI paNa sArI nathI ema jaNAvavAnI sAthe zabavahana vakhate kAMdhiyA je khoTuM khoTuM rUve che te have pachI batAvavA A zabavAhaka adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. 75 satya ane vivAra. | - che kAraNa samajyA vagara koIpaNa kriyAmAM pravRtta thavuM e samaju manuSyanuM SSSSS kartavya nathI. AjakAla mAtra rUDha thayelA rIvAjone sAcavavA khAtara kAraNa samajyA vagara ane phaLane vicAra karyAvagara ghaNA rIvAjonAM deraDAM gaLAmAM vIMTIja rAkhAmAM AvyAM che. jemake mRtamanuSya taraphanI lAgaNIne lIdhe tenA snehasaMbaMdhIone sneha tathA saMbaMdhanA pramANamAM zeka ubharI nikaLe ane tethI te rUdana ke vilApa kare e saMbhavita che paNa tenI sAthe ghaNA loko evA hoya che ke snehanI lAgaNI nahi chatAM, aMtaHkaraNa karU chatAM kevaLa hekArA karI revAnA Dhaga mAtraja kare che ane tema karI mRtamanuSyanAM gharanAMone bhaluM manAve che athavA tema nahi te eka cAlu rIvAja pramANe pote varasyA e saMtoSa pakaDe che. AvI niSphaLa ane vicitra pravRtti anyamAM upahAsapAtra thAya che ema dekhADavAne A adhikArane sthApavAmAM Ave che mUrkhAibhareluM rovuM. (rAga upara pramANe). mAthe oDhI, poka mUkI gAMDA jevuM zuM gAMgare? AMkhe AMsu Ave nahi ne kheTAM zuM bAnAM kare?--Teka Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. asatya kana-adhikAra, - 375 koI e e e uhaha! karatA, Ave AbarU mATe raDatA, mukha gupta rAkhavA jAya gaDatA, mAthe oDhI. 1 re rahine pAse pAse, jhaTa jAya deDatA zaba vAMse, jANe bhUta vaLagyuM evuM bhAse, ema saraghasa cAlyuM jAya are, bahu madhya bajAra bakora kare, mUkhaUvaDe lAjI na mare, retAM rahi jAya jatAM jhAMpe, pachi vAta taDAkAmAM Tope, karUNAthI muja kALajuM kAMpe. senAja dekhatAM te raDavuM, tenuM nAma paDayuM che AbhaDavuM, kahe kema na lAge e kaDavuM? hata kheda dharI manamAM khIjI, yama rIta jaMgalIthI zuM? A DhaMga nahi te zuM bIjuM? thAya a@idalinI tyAM vAto, besI judA judA je nAte, ethI gaMbhira bhAva badhe jAte. zaba bALI rahyA pachi snAna karI, pAchAvaLi bhegA thAya pharI, puramAM pese kikiyArI karI. bahu thAya gAmamAM gokIre, keI kahe "hate hiMduhI bhAI rUve "gaye kyAM muja vIre?" e e mArA bApaliyAre, A kALakera thaye kyAre? thaI gaye gajaba gUjaratare !" ema bezI bAraNe TaeNga kare, "chAne chAne" ema bIjo ucare, pachI karI prakharo jAya ghare. tAlevarane tyAM nAtataNa, AbhaDavA Ave jana ghaNA, gajavI ghe gAma na rAkhI maNu. nirdhananyAM thoDA te TANe, mana tethI murakha ochuM ANe, hatuM kAma zuM nIkara meMkANe? mara rUve hoya je aMtaranAM, bahu AMsu calAvaze AMkhataNuM, paNa poka mUkyAnI kare manA. bahu hRdaya pArakAnuM na baLe, nahi aMtara lehi karI ukaLe, tene rUdananI jarUra na tehapaLe, sau sagAMsaMbaMdhI saMgAte, mukha cUpa rahI cAle sAthe, grahi bahu gaMbhira cehere jAte nathI zAstraviSe zikha evI lakhI, gayuM vema bhUta saine bharakhI, A vallabhadAsa vade vilakhI, sudha ciMtAmaNi -vallabhadAsa pipaTabhAI, che17 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akSa 376 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je, ghaNu samajI lekemAM paNa A cAla mAtra dekhAdekhIthI cAle che. te nakAme ane jarUra choDavA lAyaka che ema jaNAvI satya ke asatya rUdananI rUDhi taja avasAna samaye khAsa dhIrajanI jarUra che te upAgI hevAthI have pachI te adhikAra levA A asatyarUdana adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. >> manovita vivAra. - che. vagara jarUranI gaDabaDa ane duHkhadAyaka ceSTAothI maraNavaza thatAM manuhi999 Syane je duHkha ApavAmAM Ave che tene badale e vakhate AjubAjunAM mANasee kevI dhIrajathI kAma levuM joIe te A adhikAramAM batAvavAmAM Ave che. maraNanI aNI upara Avela rogIne nahi akaLAvatAM dhIraja dhare. (rAga upara pramANe). maravA vakhate, kAga reLa karI maratAne muMjhave; vaLI marNa pachI, zida phUTI phADI taMdurastI taje?--Teka. osaDasaDa upAya khare, jezI DezIne dUra kare, hiMmata nahi hArI dhairya dhare, 'maravA vakhate 1 ene jIva ghume bahu ghamataLamAM, navI navI pIDA dara paLapaLamAM; tyAM tame barADe bahu baLamAM, hajI zvAsa jarA tyAM strI deDI, ezarimAM jaI hiMmata cheDI, dhaDa dhaDa phUTe keze teDI, te zabda kadI marate kAne, sAMbhaLe te mana kevuM mAne? catAra na Ave muja dhyAne, Ave AMsu te kadI avaloke, te chAtI baLe tevI zake? ' te hRdaya tApane keNa reke? evI kAcI chAtInA janane, revuM na ghaTe maratAnI kane, nahite ulaTuM nukazAna bane. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avasAnAcita dhaiya adhikAra. vaLI muA pachI mUrkhAivaDe, strI pRthvIpara pachaDAi paDe, sA saMbaMdhI sAtheja raDe, pariccheda. jo pAchuM Ave kuTavAthI, tA laI patharo kUTo chAtI, paNa kadI na Ave gayeA sAthI, muA zaMka ane rAjA rANA, vaLI rUpALA kukhaDA kANA, Akhara AvyAM saiAne ANAM, e sRSTi niyama navAi nathI, kalpAMta karI zida vyamathI ? bahu nAnI gayA kAvIda kathI phUTyAthI hRdaye rAga thaze, kAM te pAchaLa khIjAM maraze, vaLI rAtAM AkhA raNa jaze, maravA vakhate cha emAM na sAra nIkaLavAnA, maratAM paNa te nathI maLavAne, A cAla mAtra cita caLavAne, prabhu* niyama virUddha tame varatA, ene piraNAma ati naratA, chevaTa zAkaja hAMsIla thatA, kSaNabha`gura che kAcI kAyA, mRtyu pAme jana je jAyA, vyAja kare taDakA chAMcA, mATe nita kaThaNa karI chAtI, dukha sahana karI thai dRDha jAti, nahi te thAze| AtamadhAtI, jo sad kameauthI sukha levuM, teA kukama`thI saMkaTa sahevuM, paNu Ate tamane zuM kahevuM? izvaranA magaLa bhAva sadA, karUNA tajI kaSTa kare na kA, sArA hetuthI saiA sukhadA, mana sAm kare zikSA karIne, jema jananI esaDa alakane jhaTa pAya parANe darada dine, ,, ahiM sukha dukha kame prerita che, lAge sukha sArUM e rIta che, paNa rUNa devA kema bhayabhIta che? dila daDha karavAja badhAM dukha che, satASa mATe sAthe sukha che, bhAjana mIThuM lAge jo bhukha che, paradezI pravAsI saiA chIe, e dina sukhamAM haMsIramI laie, paNa chevaTa satApe e, 48 * kudarata. ,, ,, dd ,, 33 d. 377 99 . 14 dr . 10 11 12 13 15 16 17 18 19 20 1 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 vyAkhyAna sAhityasa graha-bhAga 2 jo. saMsAra kasATI che *savA, jema rAkhe tema sukhe vasavA, nahi kevaLa raDavA ke hasavA, tenA niyama tuja mATe na tuTe, tema magaLa bhAva nahIM palaTe, zida kAyAne daI kaSTa kuTe? d. > dw dukha khamavAne maLavAna ane, eka divasa vijoga thaze sAnA, kahe valrabha A kreDA sukhane, sukhAdha ciMtAmaNivallabhadAsa pApaTabhAi. zaramabharelI phUTavAnI rIta. (rAga upara pramANe ), TALe maLIne, mAnaniyAe levA mAMDayAM chAjiyAM, paradezI mana, te rUpALA rAga gaganamAM gAjiyA--Treka, ama dz 22 23 maraNu sarakhA gaMbhIra prasaMgamAM meheATA hAkArAe ke vagara jarUranI utAvaLa nahi karatAM zAMtithI te prasaMge lagatuM kArya pAra pADavuM eja DahApaNa che ema jaNAvI khare vakhate dhIraja rAkhavI joie tene badale dhIrajanA tyAga kareche tevI matalakhane avasAneAcitadhaiya tyAga adhikAra dhyAnamAM levA A avasAneAcitaaiya adhikAra pUro karavAmAM Aveche. RJ 18 avasAnocitadhairyatyAga - adhikAra. --- 24 manuSyanA maraNa sarakhA gaMbhIra prasaMgamAM pote haiM rAkhavuM joie ane jee kharI rIte atizeAkAkrAMta thayAM hAya tene haiya ApavuM joie tene badale eka rIvAja tarIke strIvargamAM phUTavA-pITavAnuM-- chAyAM levAnuM kAma eTalI uMDI jaDa ghAlI beThu che ke kharAMe te kAmamAM Aveza ane utsAhathI bhAga leche, raste jatA leAkeAnuM dhyAna eka kAtuka tarIke peAtAnI tarapha khece che ane najIkanAM je mANasA zAkAkAMta hoyache teone vadhAre zAkAkAMta kareche e ayegya che ema batAvavAne A adhikArane ahIM sthAna ApavAmAM AvyuM che. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avasAna citadhaiya tyAga--adhikAra AvI eka vidhavA elAre, jhINA svarathI khelebhAre, hAya hAya! badhI khele hAre, pari che. phaLiyAmAM saM kare phudaDI, lajjA mUkIne melI huMDI, tyAM khAi pachADI eka paDI, cheDA vALIne kaDa bAMdhI, bahu phrUTe dha usa dhasa chAtI, sojI gai thai rUdhire rAtI, sAnA eka hAre hAtha paDe, pAchA addhara UMcA upaDe, vArA pharatI vacamAMja gaDe, le cAtALA bahu paDakArI, vaLi vividha vacana mukha uccArI, saghaLuM saMbhArI saMbhArI, '* eya eya khApajI eya are, tama jAtAM paDI gaI khATa are, niha lhAva lIdhA paraNI dikare, TALe maLine 1 amane A ghara khAvA dhAze, kema ekalaDAM mahi` rahevAze, hAya hAya have kemaja thAze, gyA raNavagaDe rAtI melI, du:khanA dariyAmAM huDarolI, * pAmI na bheTa levA chelrI," "C ,, jo kadI kanyAnA kALa khuTe, " hAya hAya benaDI " khelI kuTe, chAtIthI leAhInI zeDa chUTe, ema adhika vilApa kalApa kare, pachaDAya nIce uparAupare, vaLI DusakAM vacamAM i bhare, bIjiye kuTatAM rahI jAya kadI, besI jAvAnuM veNa vadI, tyAM siMga jIvatI kheAle jaladI, "" mAi nAnuM maraNa che eseAmAM. kreTA hajI nImaka che mAMmAM, ema nahi mira jaIe nAsAmAM, ema kahI kahIne bahu ghUMTAve, Akhara moTerI aTakAve, upADI AzarImAM lAve, kare mUAne maraNe mAMdyA, nIkara thai jAta kadI sAMdyA, A kevI gAMDAi jojo, joI paradezI jana cheTethI, bahu game kAnane svara jethI--- bAMdhe ulaTA khyAlaja ethI, zANA jana manamAM samajIne, jhaTa aMdha kare! rIta jaMgalIne, vallabhanI vinati vAMcIne, ,, 22 29 33 22 dr 379 "" sukhAdha ciMtAmaNi--vallabhadAsa pApaTabhAI 2 3 pa 9 10 11 12 13 14 15 16 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAmAM bhAyiAe zahaNAma zo, phaTapITa karavI e nakAmI ane ayogya che tema maranAranuM tethI kaMI hita nathI ema jaNAvI mRtabhejana karavAne Avela janasamUhane samajAvavA ane have pachI te adhikAra levA A avasAne citadhairya tyAga adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. [ Btamonana-dhavAra. muda che eka kuTuMbamAMthI jyAre manuSyanI hAni thAya che tyAre te hAninI upara che. bIjI hAni tenI pAchaLa jamaNavAramAM kharca karIne vahoravAmAM Ave che. AnaMda utsavanA prasaMgamAM jamaNavAre zobhe che paNa AvA zoka ane duHkhanA prasaMgomAM jamaNavAre karI miSTAne uDADavAM e to manuSyatvane visAre pADavA je banAva che ema jaNAvavA A adhikAra AraMbha karyo che. manamAM kaMpArI chUTe tevuM karAtuM bhajana (rAga upara pramANe). re rAjezrI! UMcuM DAcuM karI je je jana jyAM mare, ratAM jAtAM, gaLapApaDI gaTTa gaLAmAM Utare-Teka. jamI vATe jAtAM vahuvArU, kaMI vAta kare "sAMbhaLa vArU, bAI jamaNa hatuM nahi kaMI sAruM." re rAjezrI. 1 bIjie teNuM takarAra karI, tyAM pAchI te abaLA ucarI, vArU kaDhi te khUba kharAba kharI." ema nidA nArI aneka kare, zuNi manamAM baLi karanAra mare dhokhA aMtaramAM khUba dhare. eka kera kAmanI phuTe che, miSTAnna bijIgama lUTe che, kAgaDA kutarA jema khuMTe che. re kakaLa cAlI rahi eka bAju, bIjIgama pakavAnna bane tAje, dAnata dekhI dilamAM jhAjhuM. eka kera eya eya sAMbhaLiye, bIjiMgama lA lA zuNiye, kaho A gAMDAI kevI kahiye? Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahache, patajana-adhikAi. , a kaI jamatAM dekhi vicAra kare, vivAha haze evuM ucare, te te khoTa nathI khyAla khare. re rAjezrI 7 vaLI jaMgalI rIta che jamavAthI, nathI dhIraja kharekhara khamavAnI, nathI praviNa rUDhI pIrasavAnI. vAraMvAra bhANethI uThe, pirasaNiyAnI tAsaka , adhiraja manamAM miSTAnna khuTe. kadi keI uThe nahi zaramALu, te khAli paDayuM rahe patrALuM, hate beunI bhUle bhALuM. setakanuM levA citta cahe, pachi keI paDeluM pAchuM lahe, paNa ghaNuM kharuM tyAMnuM tyAM ja rahe, pachI pagathI khUba khudAya khare, vaLI bese jana uparAupare, cita sUga caDe nirakhI najare, tyAM gaMdavADane pAra nahi, bahu pANI kADhI DhoLAya kahIM, verANe bhALuM bhAta mahIM, tyAM bahu kalabala jamanAra kare, jANe rAMkATe arajI ucare, gAjI uThe AkhuM makAna khare, jANe tyAM kaLakaLatA kAga paDe, levA jhaTapaTTa laDAI laDe, dhaNInuM mAthuM te natha dhaDe, haju maravAne traNa divasa thayA, tyAM te e khaTapaTamAM paDiyA, hAya gajaba! zekanA cAla gayA, kadI harakha jamaNa UMghI jAye, vivAha agharaNI na thAye, paNa AmAM nahi cAle kAMie, mara gharamAM khAvAnA sAMsA, paNa lADu karyA joIe khAsA, ghara melI ghareNe tajI AzA, eka te ghara kerUM manuSya gayuM, vaLI e upara A bAkI rahyuM, khAtaraupara dIvela varyuM, enuM marNa atize vakhaNaNuM, kharI niSThAthI kharacyuM nANuM." paNa vade nahi ghara vecANuM, e gaye ati maraNe khATa, ema kahI kahI ukheLe ATI. guNe remathI kape rUMvATI, kadI nAnuM maraNa thatAM trAse, paNa baMdha kare nahi naramAze, cita gaThI rahyuM cira abhyAse, Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2. pIDAya na dhanavALA dhIMgA, kahetAM mAMDe devA DIMgA, e haThIlA jana tala rIMgA, re rAjezrI. 23 ethI leza lAbha nathI maratAne, nahi puNya prabhu emAM mane, dekhADa lakheluM kaye pAne, nathI zAstraviSe kaMI evuM kahyuM, A tujane kayAMthI vena thayuM, je je jAgI kyAM bhAna gayuM? sukhamAM jamaze maLI saMbaMdhI, paNa A rIti kevaLa aMdhI, varlabha vinave tamane vaMdI. 26 sudha ciMtAmaNi-vallabhadAsa pipaTabhAI. paDyA para pATu" e kahevatane sAcI pADanAra AvI agya jamaNavare baMdha ja karavI joIe ane enA jevA bIjA paNa agya cAle paNa baMdha karavA joIe ema samajAvI A adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. S23@@@ maranAranI parijha hana-vivAra - che u paranA adhikAramAM mRtabhejana saMbaMdhI agya cAle baMdha pADavAnI dara bhalAmaNa ApI che. AvI rItanA agya cAle ghaNAja che temAM che. paNa ghaNe ThekANe maranAranI pAchaLa mahinAonA mahinAo sudhI cheDo. bairAMo niyamita rIte savArasAMja bheLAM maLIne rAga tANane me vALe che. A kArya eTaluM te bhayaMkara che ke maranAranAM gharanA purUSa tathA bALake e vakhate taddana udAsa thaI jAya che tathA maranAranuM smaraNa AvavAthI teone paNa revAne ubhare AvI jAya che. pADozIo paNa prabhAtamAM e vakhate vicitra rIte zekAtura bane che. je vakhate vRtti zAMta rAkhIne IzvaradhyAna karavuM joIe tathA maranArane mATe zAMtinI prArthanA karavI joIe te vakhate strIvarga A zekAraka kelAhala macAvI mUke che e ThIka nathI ema samavavAne maraNa prasaMgamAM thatI ayogya kriyAonuM bhAna karAvavAne chevaTane adhikAra levAmAM Ave che. Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maranAranI pAchaLa kuMdana--adhikAra: satya lAgaNI vinAnA rUdana tarapha tiraskAra. ( zaga upara pramANe ). mADhuM' vALI, bhuMDA mAMvALI beThI zuM dADI? dukha dekhADe, sAMja savAre mATethI svara kADhI--Teka. pariccheda. jana maNu` pachI eka varSa sudhI, aiyara bhegI maLI rAja madhI, rAvAnI rIta vizeSa vadhI, mADhu vALI 1 sA nAra nAtanI Aveche, paDe rAine revarAveche, chevaTa cheDA cheDAveche, khIye teA khATI khATI raDe, dAjhayA vaNu zenAM AMsu paDe? zu ghara nArIne khUba naDe, enuM mAMDa mAMDa manaDuM visaryuM, tyAM vaLI AvIne yAda karyuM, ema aMga hIra humeza haryuM, maratA pAchaLa nathI maravAnuM, kalpAMta na DhADI karavAnuM, ArogyapaNuM ALasavAnuM, nita roi roine AMkha bhuve, teya maratAne najare na jue, zAmATe zAmA rAja rUve ? enAM mULa atize UMDAM che, leALAM jana bhaDakaNu bhuMDAM che, kahevuM zuM haLAhaLa kuDAM che, e vakhate dIlAse ApeA, paNa sAthe raDI kAM saMtApA? ulaTAM kAM kALajaDuM kApeA? mara zAka tame pALA tene, paNa tenI hada khAMdhA ene, upAya nathI Akhara ene, .. ,, ethI AMdhaLI ghaNI strI thai che, paDI paDIne rAge rahI gai che, tAya jaMgalI rIta hajI rahI che! ', sumeAdha ciMtAmaNi--vallabhadAsa pApaTabhAi. "" "" 39 dy "" 363 2 3 4 7 9 10 manuSye peAtAnA pratyeka vyavahAramAM cegya kAraNeA tathA ceAgya pariNAmeAnA vicAra karavA joIe. AnaMdanA ke zAkanA prasagAne evA rUpamAM lAvI mUkavA na joie ke jemAM koI paNa prakAranA cagya hetu jovAmAMja na Ave tathA jene laine peAtAnA karttavyanuM bhAna bhUlAi jAya. Ama dekhADIne A adhikAranI samApti karavAmAM Aveche. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. ama graMtha saMgrahitA. nIti. vinayavijayamuninAya, vividhArthoH hyaSTamaH paricchedaH / saGgrathitaH sugamAthe, vyAkhyAtRRNAM mude sadA bhUyAt // vinayavijaya munie A (vyAkhyAna sAhitya saMgraha nAmanA) graMthane vividha viSayavALe AThame paricacheda vyAkhyAna karanArAo (ane zrotAo) nI sugamatA mATe saMgrathita karyo che te sadA vyAkhyAna karanAra sAdhu tathA sAdhvIo (ane zretAvarga) nA AnaMdane mATe thAo. OM aSTama pariccheda paripUrNa Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - hA, pacs'.' 02, E | nava paricche. ma chama paricchedamAM mithyAtva vigere adhikArono samAveza karI ema - dekhADavAmAM AvyuM che ke manuSya ajJAnathI ane vahemathI avaLe ja raste caDI jaIne potAnA kartavyakarmathI bhraSTa thAya che eTale pachI mokSasukha levAthI enasIba rahe che, ghaNuM manuSya egya mArga tarapha daSTi karI zakanArA hoya chatAM svArthaparAyaNa pAkhaMDIo tevAM manuSyanAM mananI nabaLAIne lAbha laI teonI AMkhe pATA baMdhAvI pote khedI rAkhelI khADamAM teone utArI jAya che ane temane samajAve che ke jyAM tamane utAravAmAM AvyA che eja mokSapurImAM pesavAnuM dvAra che. mananA nabaLA ane tethI bIjAoe vadhAre haiyAphUTa banAvI dIdhelA te manuSya temAM herAna thavA chatAM ane potAnA manane saMzaya rahyA karatAM chatAM temanuM kahevuM kharuM haze ema mAnavA lAge che. kAraNake teonI AMkhepara majabUta pATAo te prathamathIja baMdhAI gayA hoya che. AvA manuSyanI AMkheparanA pATA choDAvavAne tathA ajJAna ane vahemane TALavAne e paricchedanI aMdara banate yata karavAmAM Avyo che. manuSya jyAMsudhI saMsAranuM svarUpa na samaye heya tyAMsudhI tene saMsAramAMthI chUTavAnI agatya dhyAnaupara AvatI nathI. je manuSya potAne baMdhanamAM paDele mAnate hoya teja mokSane cAhe che paNa je manuSya mehane lIdhe saMsArane baMdhanarUpa na mAnatA hoya tenA manamAM mekSanI kuraNa paNa kyAMthI thAya? ane AtmakalyANanA zedhatarapha tenI vRtti paNa kayAMthI vaLe? mATe je saMsAranuM svarUpa samajavAmAM Ave, kyA kayA viSaya para ApaNane prIti thAya che tathA yA viSaya para aprIti thAya che? vaLI te prIti tathA aprIti pariNAmaparyata Take che ke AgaLa jatAM tenAM svarUpa badalI jAya che? lIdhelA veSa ane gaLe bAMdhelA vyavahAre, AvatI ane bhegavAtI sArImAThI dazAe, bIjAonA sukhIpaNuM tathA duHkhIpaNAnA dekhAve e sainI sAthe ApaNe kevA prakArane saMbaMdha che? tathA je jevuM dekhAya che te saghaLuM tevuM che ke dekhAva bIje che ane aMdarakhAne AgaLa cAlatAM bIjuM nikaLe che? vigere bhinna bhinna viSayenA vicAranI ghaDInAM paDa jema jema ukheLavAmAM Ave Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 vyAkhyAna sAhityasa graha bhAga 2 zai. navama tema tema saMsAranuM svarUpa samajAtuM jAyache, mAhu TaLatA jAyache ane grahaNu karavA cAgya kharI dizAnuM bhAna thatuM Aveche. vAMcanAranI buddhimAM A saghaLu thavA jevuM sAmarthya Ave ema karavAneja A navama paricchedghanA prAraMbha che ane tethI A paricchedamAM ene lagatA bhinna bhinna adhikAro levAmAM Avaze. > . thanakAMtA-dhiAra. dhanaprazaMsA" adhikArane AraNa karatAM te khAkhata te adhikAranA pravezamAM vAcaka mahAzayAne sugamatA paDe tethI tenA saMbadhe e khela kahevAnI jarUra paDeche. dhana zabda jevA jaganA manuSyane priya che tevuM anya priya hoI zakatuM nathI. ghaNAe yuddhamAM peAtAnA deharUpI uttama padArthone paNa paisAmATe kapAvI nAkheche ane viNaka leAkA yUropa, AphrIkA ane chevaTa amerikAsudhI dUranA pradezAmAM peAtAnA jIvanI tathA dharmAMnI darakAra na karI gamana kareche te dhanamATeja ane duniyAnA aneka prakAranA bhAga bhagavavA jevA ke- aneka prakAranA leAjane jamavAM, nUtana natana vacce dhAraNa karavAM, nUtana bhUSaNA dhAraNa karavAM, AmAM sarva rIte dhananIja jarUra paDeche. eTale vidvAna ke mUkha, rAjA ke raka, zeTha ke nAkara je kAI manuSya hoya tene dhana priyaja hoyache. eTale mahAtmA vItarAgI purUSA sivAya bIjA kayA manuSyanI dhanaupara Asakti nathI ? arthAt sarvAMnI che. A bAbatanuM yaciddigdarzana karAvavA sArU A adhikAranA Arabha karavAmAM Aveche. dhanaja prabhu che. anuSTupu (2 thI 6). AdaraM labhate loko, na kApi dhanavarjitaH / kAntihIno yathA candro, vAsare na labhetmathAm // 1 // sindUraprakara. jema tejahIna caMdra divase prasiddhi meLavatA nathI tema dhanarahita manuSya phrAI sthAne mAna meLavI zakatA nathI, 1. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAA annmann pari . dhanaprazaMsA-adhikAra. dhanADhaya lekenI ramata. ehi gaccha patottiSTha, vada maunaM samAcara / evamAzAgrahAstaiH, krIDanti dhnino'rthibhiH||2|| Ava, bhAgI jA, paDa, ubho thA, bela, muMgo raheevI rItithI dhanADhya loke AzArUpI jhuDathI pakaDAyela arthiko (dhananI garajavALA) rUpI ramakaDAMthI ramata karI rahyA che. 2. jenI pAse nahi vasu, te pazu, yasyAstasya mitrANi, yasyAstasya baandhvaaH| gayA sapucho, cacAtha sara uieto rU . subhASitaratnabhANDAgAra. jenI pAse dhana che, tene mitra che. jenI pAse dhana che, tene baMdhuo che. jenI pAse dhana che te jagatamAM purUSa gaNAya che ane jenI pAse dhana che te paMDita kahevAya che. 3. dhanavAnane utkarSa. vidyAdRddhAstapoTaddhA, ye ca vRddhA bhushrutaaH| sarve te dhanavRddhasya, dvAri tiSThanti kiGkarAH // 4 // sUktimuktAvalI. je vidyAthI vRddha che arthAt ummara nhAnI che paNa vidyAyina vadhAre karavAthI vidyAvRddha kahevAya che temaja tapavRddha tathA jeoe jJAnasaMbaMdhI ghaNuMja zravaNa karela che evA sarva manuSya dhanavRddhi (dhanADhya) purUSanA bAraNamAM dAsarUpa thaIne ubhA rahe che. 4. dhanathI uMcatA ane nirdhanapaNAthI nIcatA, tyAM reTanI ghaDanuM dRSTAMta. vittAduttAnatAmeti, naiH svAnnIcamukho bhavet / araghaTTaghaTa ityarthe, spaSTameva nidarzanam // 5 // pArzvanAthacaritra-khaNDa saptama. manuSya pAse dhana hoya te tethI ucatAne pAme che ane nirdhana thaI jAya to nIcA mukhavALe thAya che. A arthamAM raMTanI ghaDa e spaSTa daSTAMta Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388. vyAkhyAne sAhityasabraha-bhAga 2 je. bhavama che, eTale raMTanI ghaDamAM pANI bharyuM hoya tyAre uMcuM mukha rAkhI upara Ave che ane khAlI thaI jAya tyAre nIcuM mukha rAkhI nIce utare che A spaSTa udAharaNa che. 5. nirdhananI sarva prakAre adhamatA. kiM cAnyaiH sukulAcAraissevyatAmeti puruSaH / / dhananA sthApatrImadatya jiMpunaH pa . 6. kumASitatramANaIR. dhanahIna purUSa zuM bIjA zubha kulAcArothI sevya (pUjya) paNAne pAme che? arthAta nathI pAmate. eTaluM ja nahi paraMtu pitAnI strIothI paNa tajAya che. tyAre bIjAthI tajAya temAM zuM kahevuM? arthAta nirdhanane kaI satkAra karatuM nathI. 6. dhanane guNa, yA. hetupramANayuktaM, vAkyaM na zrUyate daridrasya / apyatiparuSamasatyaM, pUjyaM vAkyaM samRddhasya / / 7 // subhASitaratnabhANDAgAra.. 'garIba mANasanuM vacana, hetu tathA pramANethI yukta hoya te paNa te kaI sAMbhaLatuM nathI ane dhanADhya purUSanuM vAkya atyaMta kaThera tathA asaya hoya te 5Na vakhaNAya che. 7. je dhanI te guNa. upanAti (8 thI 0). yasyAsti vittaM sa naraH kulInaH, sa paNDitaH sa zrutavAnguNajJaH / sa eva vaktA sa ca darzanIyaH, sarve guNAH kAJcanamAzrayante // 8 // maUranItirAta. jenI pAse dhana che te manuSya kulIna kahevAya che. jenI pAse dhana che te paMDita kahevAya che, jenI pAse dhana che te zAstrajJAtA kahevAya che. jenI pAse dhana che te guNa kahevAya che. jenI pAse dhana che, te vaktA kahevAya che. jenI pAse dhana Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * pariSada, dhanaprazikSA adhikAra 389 che te (prAtaHkALamAM) darzana karavA gya che. (mATe A uparathI e siddha thA thaI ke) sarve guNe kAMcana (dhana)ne AdhIna rahelA che. 8. tathA- yathA vihaGgAstarumAzrayanti, nadyo yathA sAgaramAzrayanti / yathA taruNyaH patimAzrayanti, sarve guNAH kAJcanamAzrayanti // 9 // jema pakSio vRkSane Azraya kare che, nadIo samudrane Azraya kare che, juvAna strIo patine Azraya kare che, tema sarve guNe kAMcana-dhanane Azraya karI rahyA che. arthAt je dhanI te guNa. 9. te pramANe vANI daridrasya zubhA hitApi, hyarthena zabdena ca sampayuktA / - na ramata viravataH samIpe, meninA iva vInA ? | subhASitaratnamANDAgAra. kalyANa karanArI, hitakAraka, artha ane zabdathI sArI rIte baMdha besatI daridranI vANuM, jema bherI-moTA DhelanA zabda AgaLa vINA (taMburA jevuM vAjiMtra) ne zabda zobhate nathI tema dhanavAnanI samIpamAM zebhatI nathI. 10, dhananI upayogitA.. vaMzaza. yubhukSitairvyAkaraNaM na bhujyate, pipAsitaiH kAvyaraso na pIyate / na chandasA kenacidudhRtaM kulaM, hiraNyamevArjaya niSphalA guNAH // 11 // mahIpAlacaritra. kRdhita manuSyathI kAMI vyAkaraNa khavAtuM nathI, tRSNAtura manuSyathI kAvyane rasa pIvAtuM nathI ane chandazAstrathI koIe pitAnA kuLano uddhAra karyo nathI. mATe he mitra! suvarNaneja ekatra kara, bAkI anya guNe niSphaLa che. 11 kSaNamAM bIje keNa banI jAya. basantatilakA.. tAnIndriyANyavikalAni manastadeva, sA buddhiramatihatA vacanaM tadeva / Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' hahaha vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. navasa arthoSmaNA virahitaH puruSaH sa eva, hyanyaH kSaNena bhavatIti vicitrametat // 12 // subhASitaratnabhANDAgAra. avikala (barAbara-pheraphAra vinA) teja Idriye, tenuM teja mana, na aTakelI buddhi paNa teja ane vacana paNa tenuM teja che paraMtu paisAnI garamIthI rahita thAya che te teja purUSa nizcaya karIne eka kSaNamAM bIjo ja banI jAya che A mahA vicitratA che. (paisAvALe hoya tyAre teja buddhi vagerethI DAhyA gaNate hoya paNa te (paisA)ne nAza thavAthI te mANasa mUrkhamAM gaNAya che teja vicitratA che ke kSaNamAM ekanA be raMga dekhAya che). 12. dhanamAM sarva guNa. zArdUvIDita (thI ). jAtiryAtu rasAtalaM guNagaNastasyApyadho majjatAM, zIlaM zailataTAtpatababhijanaH sandahyatAM vahninA / zaurye vairiNi vajramAzu nipatavartho'stu naH kevalaM, __ yenaikena vinA guNAstRNalavaprAyAH samastA ime // 13 // martuharinItirAta. jAti rasAtALamAM jAo, guNane samUha tenI nIce DUbI jAo, zILa parvata uparathI paDI jAo, zatrurUpe rahela evI zuravIratA upara iMdrinuM vajI paDe. paraMtu amane te kevaLa paise ja prApta thAo. kAraNake eka paisA vinA saghaLA guNe tRNanI saLI jevA (halakA) che. 13. dhanADhayanA avaguNe kaI gAtuM nathI. tiryakvaM bhajatu pratArayatu vA dharmakriyAkovidaM, hantu vAM jananIM pibakhapi surAM zuddhAM vadhUmujjhatu / vedAnnindatu vA hinastu janatAM kiM vAnayA cintayA, lakSmIryasya gRhe sa eva bhajati prAyo jagadvanyatAm // 14 // subhASitaratnabhANDAgAra. (AcaraNamAM) pazu-pakSI paNuM rAkhe, dharmakriyAmAM kuzaLa manuSyane chetare, pitAnI mAtAne vadha kare, maMdirA pIe, potAnI satI strIne tyAga kare, Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIe. dhanaprazaMsA-adhikAra. vede (Agama) nI niMdA kare, manuSya samUhane nAza kare te paNa jenA gharamAM lakSamI che te ghaNuM karIne jagatamAM vaMdavAyogya che, uparanAM kAryonI ciMtA. karavAnI nathI. 14, ' dhanADhacanA avaguNa guNarUpe manAya che. AlasyaM sthiratAmupaiti bhajate cApalyamuyogitA, mUkalaM mitabhASitAM vitanute mauDhyaM bhavedArjavam / pAtrApAtravicAraNAvirahitA yacchatyudArAtmatAM, mAtAzmi tava nAvarAta ropA gamI cuore . . . ALasa sthiratAmAM gaNAya che, temaja capaLatA udyogamAM, muMgApaNuM mitabhASaNamAM (DuM belavAmAM,) mUDhatA saralatAmAM ane pApI--apApIne vicAra karyA vinA je ApavuM te udAratAnA guNamAM gaNAya che, mATe he mAtA lakSmIjI! tamArI kRpAnA kAraNathI A saghaLA doSe guNarUpe dekhAya che. 15, mAnapAnamAM che rekaDA rUpIA. manahara, nANA vinA nAtajAtamAMhI nAma rahe nahi, nANu vinA bhalAM bhAgya bheMyamAM daTANAM che, nANu vinA vAha vAha AvIne kare che keNa, nANA vinA khAvA TANe khaDakhaDa bhANuM che; nANuM vinA sArA guNa saghaLA samAI jAya, nANA vinA AMkha kAna nAka badhAM kANuM che, kezava kahe che nANu vinA nara vAnara che, nANAM nahi hoya tenAM kyAMhI kayAM ThekANuM che. zAhI je kALe hoya mAkhIo mALe heya, - galephAmAM gAte heya, nItinuM te nAma che, hRdaya kaThera hAya cADIe ke cera heya, 'guNikAne gera haya, vahAle paMtha vAma che; laMpaTa labADa hoya pApane pahADa heya, jherataNuM jhADa hoya julamIne jAma che, kezava adhIra ke badhIra hoya teya paNuM, tene loka mAne jenI pAse dhana dhAma che. 17 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara wwwwww temaja tathA vyAkhyAna sAhityasa graha-bhAga 2 jo. AlavAmAM mAMgeA hAya samajamAM sAMgA hoya, gAla ke kAMgA hAya hADamAM harAma che, ati anAcArI hoya vividha vikArI hAya, jaMgalI jugArI hAya kALAM dhALAM kAma che; ALasa apAra hAya sUma saradAra hAya, vevalA vicAra hAya ThagAInuM kAma che. kezava kamADI ke anADI hoya tAya paNa, tene leAka mAne jenI pAse dhana dhAma che. kezava. zrImatAnI sabhA madhya garIma zI gaNatImAM, kAhInura pAsa kAca bApaDA zA khAkhamAM; sAgaranI AgaLa te gAgarane gaLuM kANu, talataNuM tela tuccha te kazuM tejAkhamAM ; lAkha kroDa rUpaiyAnAM je ThekANe lekhAM thAya, kADIe khicArI tyAM kaheA kyA hiMsAmamAM ; suNA rUDA rAja hu`sadAkhe dalapatarAma, cha AnAnI chIDharI te chAje kema chAmamAM. lapata. chappA. mA~ hIrA tujamAMDui, mahA rasa mIThA mevA ; hAthI, gheADA, hema, padAratha tujamAM tevA ; putra, priyA, parivAra, dekhatAM tujamAM dIThAM ; gAna tAna raMga rAga, pAnanAM* tujamAM pIThAM; tuM sihu samA saMsAramAM, bijA bicArA ekaDA ; kahuM zuM tujane dalapata kahe, are rUpaiA rIkaDA. dalapata. * pAnanA -pIvAnA. navama 18 19 20 Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda, dhanadoSa-adhikAra 33 dhana vinA jIvatara dhULadhANI tathA dhana vinA mAnapAnanI pAyamAlI manAche. sarva ThekANe prabhune badale dhana dhana javAya che te dareka manuSya vyavahAra nirvAha mATe hunnara udyoga vigere sAdhanothI avazya dhana meLavavuM joIe e batAvI dhanamAM zuM zuM de che temAMthI bacavA mATe te adhikAra levAnI agatya mAnI cAlate adhikAra-dhanaprazaMsA pUrNa karela che. - ghana-thinAra che che , vana adhikAramAM dhanaprazaMsA kahevAmAM Avela che paNa te vyavahAra 6i,95) dazAmAM mAyika jIvanabhaktAone anukaraNIya che. paraMtu satyarUSa te temAM guNenI sAthe keTalAka doSa prAyaH vizeSa hevAthI temanI apekSA rAkhatA nathI. je madAdi tyAjya padArtho che te dhananA AgamanathI prathamasthAne birAjamAna thAya che. prathama te tenA upArjanamAM keTaluMka kaSTa veThavuM paDe che. kadAca anukUla prayatnothI labdha thayuM te saMrakSaNanI mahAciMtA veThavI paDe che temanI pAchaLa aneka anarthe sevavA paDe che, temanI vRddhi mATe vyApAra dhaMdhA vigere aneka nivRttirodhaka mArgo upalabdha thAya che tenI sAthe temanA (dhanavAnanAM) chidrAnveSaNa karavAmAM nRpa, taskara, cugalIkhera, baMdhuo vigere satata prayatna kare che mATe AvAM keTalAMeka anarthanAM kAraNe dhanamAM hovAthI buddhimAna purUSane te agrAhya che jenAM keTalAeka daSTAMtarUpe A adhikAra zarU karavAmAM Ave che. kusthAna paNa sukhakara, manuSya (thI 2). arthArthI jIvaloko'yaM, zmazAnamapi sevate / janitAramapi tyaktA, nikhaM gacchati dUrataH // 1 // dhanalabhI A jIvaleka smazAnane paNa seve che ane pitAne janma ApanAra pitAne pitA je nidhana heya te tene paNa tyAga karIne dUra jAya che. 1. 50. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 je. navama dhanathI ajJAnanI prApti. lakSmIvanto na jAnanti, prAyeNa paravedanAm / zeSe dharAbharaklAnte, zete nArAyaNaH sukham // 2 // lakSmIvaMta purUSa ghaNuM karIne bIjAnI vedanA jANatA nathI. juo te kharA. nArAyaNa pRthvInA bhArathI thAkela zeSanAgaupara sukhe suve che. sArAMza -zeSanAga pRthvIne pitAnA mastakaupara rAkhe che mATe pRthvInA bhArane lIdhe te thAkelA gaNAya tema chatAM tenA upara lakSamIpati viSNu bhagavAna tenA thAkelApaNAnI darakAra karyA vinA suve che eTale lakSmImAna (dhanavAna) bIjAnuM duHkha jANatA nathI. 2. jheranI zreSThatA. varaM hAlAhalaM pItaM, sadhaH prANaharaM viSam / na draSTavyaM dhanADhyasya, bhUbhaGgakuTilaM mukham // 3 // tarata prANune nAza karanArUM haLAhaLa jhera pIvuM sAruM, paNa dhanADhaya mANasanuM bhrakuTI caDAveluM vAMkuM mukha jovuM e sAruM nahi. 3. dhanADhaya ane jvarAya (tAvavALe) beu sarakhA che. bhakte dveSo jaDe prItiH, surucimurulaGghane / mukhe kaTukatA nUnaM, dhaninAM jvariNAmiva // 4 // tAvavALA manuSya jema bhakta (anna) upara TheSa-abhAve rAkhe che, jaDa (jaLa) upara prIti rAkhe che, gurUlaMghana (ekAda be ke tethI paNa vadhAre upavAsa) karavAnI sArI rIte IcchA rAkhe che ane pitAnA mukhane viSe kAyama kaDavAzavALA hoya che tema dhanavAna manuSya paNa bhakta potAnA snehI) upara TheSa rAkhe che, jaDa (jara-paisA) upara prIti rAkhe che, gurUlaMghana (mAtA-pitA vigere vaDIlanuM apamAna) karavAmAM prIti rAkhe che ane mukhamAM kaDavAza vANIvALA hoya che. mATe dhanI ane jvarI (tApavALe) bane sarakhAja che. 4. dhanavAnuM tathA dArUDIo beu sarakhA che. AliGgitAH parairyAnti, praskhalanti same pathi / avyaktAni ca bhASante, dhanino madyapA iva // 5 // Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nymh mh y bh bynyh my ny thyh my bh pari che. dhanadoSa-adhikAra jema madirAnuM pAna karanArA manuSya bIjAothI bheTelA (dorAyelA) cAle che, sarakhI saDakavALA rastAmAM ThebAM khAtA paDe che, nahi samajAya tevAM vacane bele che; tema lakSamI (mada) vALA purUSo paNa bIjAothI bheTelA (deravAyelA) cAle che, sarakhA ( satyayukta) rastAmAM (thI) paDe che ane ghelA zabdo bole che. pa. dhananI lAlasA nahi rAkhavAnAM kAraNe. dhanaM tAvadasulabhaM, labdhaM kRcchreNa rakSyate / labdhanAzo yathA mRtyustasmAdetanna cintayet // 6 // prathama te dhana meLavavuM e kaThina kAma che ane meLavelA dhananuM rakSaNa du:khathI thAya che, ane meLavela dhana kadAca nAza pAme che te mRtyu je kheda thAya che. mATe evA dhanane vicAra paNa na kara. 6. duHkhanuM kAraNa bana. janayantyarjane duHkhaM, tApayanti vipattiSu / mohayanti ca sampattau, kathamAH sukhAvahAH // 7 // dhana upArjana karatI vakhate duHkha Ape che, vipattimAM tapAve che ane saMpattimAM meha utpanna kare che, mATe dhana sukha ApanAruM kema kahI zakAya? 7. dhanavAne sarvatra bhega. yathA hyAmiSamAkAze, pakSibhiH zvApadairbhuvi / mate inautathA sarvatra vijJAna | 8 | jema mAMsane AkAzamAM pakSIo khAya che, pRthvI upara zikArI jAnavara khAya che ane pANImAM magharamaccha vigere khAya che; tema sarva ThekANe dhanavAna manuSyanI sthiti samajavI. (arthAt dhanavAna pAsethI sarva ThekANe sau koI paisA kaDhAvavAne TAMpe che.) 8 je dhanavALe te bhayavALe. rAjataH salilAdagnezcorataH svajanAdapi / - mAnavatAM nitya, kRtyo mAmRtAvi . 1 / jema prANImAtrane mRtyuno bhaya che, tema dhanavALAone rAjAthI, pANIthI, agnithI, cArathI ane svajanathI hamezAM bhaya rahe che. 9. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha mAya . dhanalobhathI ApattinuM AvavuM. dhanAzayA khalIkAraH, kasya nAma na jAyate / dUrAdAmiSalobhena, vadhyate khecaraH khgH||10|| subhASitaratnabhANDAgAra. jema mAMsanA lebhathI AkAzagAmI pakSIne dUrathI vadhu thAya che; tema dhananI AzAthI kene sAmA mANasathI duHkha sahana karavuM paDatuM nathI? (athata zubhakamIne thatI nathI.) 10. ' ghaNe bhAge dravya dukharUpa che. arthAnAmarjane duHkhamarjitAnAM ca rakSaNe / Aye duHkhaM vyaye duHkhaM, dhigarthaM duHkhabhAjanam // 11 // - sUC/imuva. pisA meLavavAmAM duHkha, meLavelAnA rakSaNamAM duHkha, dhana AvatAM paNa duHkha ane jAtAM paNa duHkha thAya che; mATe duHkhanA pAtrarUpa paisAne dhik che (temAM ni:spRha rahevuM teja ThIka che.) 11. dhanikanAM chidrAnveSaNa sahu kare che. sAtha (2 thI ). anyAyamarthabhAjAM, pazyati bhUpo'dhvagAmitAM caurH| pizuno vyasanaprApti, dAyAdAnAM gaNaH kalaham // 12 // kAvyamAlA-gucchakaaSTama. rAjA dhanavAnanA anyAyapara najara rAkhe che, cAra tenI musApharI para TApelo hoya che, cADIyA vigere nIca leke tene duHkha prApta thAya tenI rAha jue che ane tenA bhAyAte te kalezamAM phasAya te ThIka evI daSTi rAkhe che. 12. dhanarUpI rega. badhirayati karNavivaraM, vAcaM mUkayati nayanamandhayati / vikRtayati gAtrayaSTiM, sampadrogo'yamadbhuto rAjan // 13 // he rAjana! camatkArika A saMpadda (dhana) rUpI roga kAnanAM chidrane baherAM kare che, vANIne mUMgI kare che, netrane aMdha kare che ane zarIramAM vikAra kare che. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .:vvvvvvv pari che, dhana-adhikAra. . sArAMza--je mANasane dhanaprApti thAya che te vivekane tyAga kare che. eTale keinuM sAMbhaLato nathI, tyAre pratyuttara te kyAMthIja Ape garIbanI sAmuM jete nathI, avaLA savaLuM zarIra maraDo ane abhimAnanI ceSTA karate cAle che. 13. dhanavAne niSphaLa ahaMkAra. lakSmyA paripUrNo'haM, na bhayaM me'stIti mohanidraiSA / paripUrNasyaivendorbhavati bhayaM siMhikAsUnoH // 14 // ha pUrNa lakSmIvALuM chuM, mATe mAre keIne bhaya nathI, ema je dhanavAnanI mAnyatA che te mehanidrA che. kAraNake pUrNacaMdramAne ja rAhuthI bhaya rahele che. sArAMza-jema pUrNacaMdravinA grahaNa thatuM nathI eTale pUrNimAnA sarva kaLAsaMpanna caMdrane rAhu pIDe che; tema lakSmIthI bharapUra gRhasthane ja bIjAothI bhaya rahyA kare che. 14. dhanadhane tyAga. mAtrAsamaka. varamasidhArA tarutalavAso, varamiha bhikSA varamupavAsaH / varamapi ghore narake patanaM, na ca dhanagarvitabAndhavazaraNam // 15 // taravAranI dhAra sArI, vRkSa nIce vasavuM sAruM, bhikSA mAgavI paNa sArI, upaSaNa karavuM sAruM ane bhayaMkara narakamAM paDavuM paNa sAruM, paraMtu dhanathI bahekI gayela baMdhune zaraNe (Azraya levA) javuM te sAruM nathI. 15. eka ja vastu ekane sukharUpa ane bIjAne duHkharUpa bhAse che. . A mAhinI. dhanamapi paradattaM duHkhamaucityabhAjAM, bhavati hadi tadevAnandakArItareSAm / malayajarasabindubAMdhate netramanta janayati ca sa evAlhAdamanyatra gAtre // 16 // * A chaMdanuM lakSaNa patra 159 mAM pAdAkulaka chaMdanA paTAbhAgatarIke spaSTa thaI gayuM che. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 vyAkhyAna sAhityasa grahuM-bhAga 2 jo. navama kAMcana kAminItyAgIne khIjAe ApeluM dhanapaNu duHkharUpa thAya che ane khIjAne ( mULathIja garibI bhAgavanArAe ) ne dravya hu upajAve che. jema caMdnananA rasanuM biMdu AMkhanI aMdara paDayuM hoya te duHkha kareche ane teja zarIramAM mIjI jagAmAM lAgavAthI AnaMda upajAve che. 16. lakSmInA anyAya. zArdUlavikrIDita . hanturbundhujanAndhanArthamanaghAn gantuH parastrIzataM, ranturjantuvihiMsakaH saha janaiH santuSyato vaJcanaiH / vaktastIkSNamayuktameva vacanaM pakturmitaM caudanaM, nityaM nRtyasi mandireSu kamale katyaM tavaitanmatam / / 17 / / subhASitaratnabhANDAgAra. are lakSmI! Ate tArA kevA nyAya (mata) ke jee dravyane mATe niraparAdhI aMjanane mAranArA, seMkaDo parastrIsAthe gamana karanArA ( vyabhicArIe ), jIvahiMsA karanArAonI sAthe ramanArA, chetaravAthIja satASa mAnanArA, ayeAgya, kaDavAM ane tIkhAM (leAkeAne du:khajanaka ) vacana khelanAra tathA thoDuM rAMdhanArA ( peTabharA) che temanAM gharomAM sadA tuM nRtya karI rahI che. A kyAMne mata ? AthI ATaluM ja jANavAnuM ke lakSmI anyAyI tathA pApIne tyAM vizeSataH vAsa karatI jaNAvAthI satpurUSoe temanI upekSA karelI che paNa tevA lakSmIvALAe pApAnudhi puNyane bhAgavI matta thayela ekaDA daSTAMte anaMtamaraNane prApta thAya che. AveA bhAva samajavAne che. 17. pADela IMdravAraNAnuM phaLa, jema dekhItu ramaNIya che paNa te svAdamAM kaDavuM che tema dhana dekhItu maneAhara paNa jo temAM lAlupatA rahI jAya che te meAkSagAmI rastAmAM vinna karanAra che. tethI te dRSTie e dhana doSita che mATe dhanaupara vadhAre asakti nahi rAkhavAnI bhalAmaNa karavAmAM Ave che. kadAca koine zakA udbhave ke tyAre zu didra rahevuM? nA ema kahevAnuM tAtparya nathI. joituM dravya meLavavuM pachI te dhanane sadvyaya karI peAtAnuM aMtaHkaraNa bhakitaraste vALavuM ema kahevAnA tAtpa che. daradra manuSyanI ghaNIja kaDhaMgI sthiti jovAmAM Aveche te batAvavA A adhikAra pUrNa karI tenI tarapha paNa dhyAna khecIe chIe. ** Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricacheda, daridratA adhikAra. dritA-vivAra. eka - dhana doSamAM je deze batAvyA che te grahaNa karavAthI daridratA prApta 8252593 thAya che ane daridratA samAna duHkha nathI. bIjA dukhano pratikAra hoya che paNa Ane nathI tethI tene samagra du:khanuM utpattisthAna kahevAmAM kAMIpaNa atizakti nathI. apamAna, tiraskAra, niMdA, buddhi hovA chatAM mUrkhatA e daridratAthIja sahevAM paDe che. bIjA samagra padAthenI kiMmata hoya che, kAraNake jarUra paDavAthI tathA pitAnI meLe bIjA padArtho AvatA nathI temane levA jatAM mahenata paDavAthI kiMmata gaNAya che paNa daridra manuSya jyAM jyAM pitAnI meLe jAya che. tyAM tyAM tenI koI kiMmata ja nathI. halakAmAM halakuM paNa teja manuSya che. sarvathI halakuM rU che paNa te vAyuvaza uDe che, A potAnI meLeja uDe che mATe A viSayanuM vivaraNa karatAM aMta Ave tema nathI tepaNa keTaluMka sArabhUta vAstavika daSTAMtarUpe A adhikAramAM jaNAvavAmAM AvyuM che. daridra kevI siddhine pAme che? manuSya (2 thI 8). he dAridya namastubhyaM, siddho'haM khatmasAdataH / yena pazyAmyahaM sarva, na mAM pazyati kazcana // 1 // he daridratA ! tune namaskAra che. tArI kRpAthI huM siddha thayechuM jethI huM tamAmane jouM chuM paNa mane keI jeto nathI (jema siddha siddhinA baLathI sarva jaI zake che paNa temane kaI jaI zakatuM nathI tema huM mAgavAnI IcchAthI sarvane uchuM paNa mane ApavuM paDe jethI mArA sAmuM kaI jetA nathI.) 1. daridrane kaI paNa pUjatuM nathI. varaM reNuvaraM bhasma, naSTazrIna punrnrH| muktvainaM dRzyate pUjA, kApi parvaNi pUrvayoH // 2 // naSTazrI (lahamIrahita) purUSa karatAM dhuLa ane rAkha sArAM (uttama). kAraNake keIpaNa parabamAM te dhULa ane rAkha paNa pUjAya che paNa naSTazrInI koIpaNa jagyAe pUjA thatI nathI. 2. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 vyAkhyAna sAhityasagraha bhAga 2 jo. garI mANasanuM kuTuMba sahodayavyayAH paJca, dAridryasyAnujIvinaH / RNaM daurbhAgyamAlasyaM, bubhukSApatyasantatiH // 3 // sUktimuktAvalI. dAriAnI sthitivALAne dAridmanI sAtheja pAMca vAnAM janmeche ane nAza pAme che 1 rUNa (karaja), 2 durbhAgya, 3 ALasa, 4 bhUkha ( atizaya kSudhA) ane 5 ghaNAM chekarAM (A pAMce AriAnI sAthe nitya saMbaMdhavALAM che.) 3. garIbane adhamamAM adhama gaNavAmAM Aveche. mAtaGgAdapi dAridryasambhavaM bhuvi nizcitam / mAlinyamadhikaM yena, spRzati svajano'pi na // 4 // pRthvIupara daridratAthI thayelI malinatA caMDAlanI malinatAthI paNa vizeSa jaNAya che jethI daradrane potAnA saMbaMdhI paNa aDatAM nathI. (caDALathI temanI jJAti vinA anya A lAkA dUra raheche paNa daridrane teA peAtAnA jJAtiaMdhuo temaja sagAMvahuAlAMo paNu aDakatAM nathI. ) 4. daridrane sadhaLu sarakhu hAyache. na rAtrirna dinaM noccaM, na nIcaM svo na no paraH / dvAmnitamasA tasya, sarvameva samIDtam / / 4 / / pArzvanAthacaritra - navama vaDa sakSama. daridrane divasa nathI ke rAtri nathI, koi ucca nathI tema nIca nathI, pAraku nathI ke peAtAnuM nathI. kAraNa temane ridratArUpI aMdhakArathI potAne saghaLuM sarakhuM che (arthAt daridratAne lIdhe peAtAne divase ke rAtrie, ucca ke nIca sthAnamAM svakuTuMbathI ke pArakAthI sukha maLatuM nathI athavA temane divasa ane rAtri kyAM jAya che tepaNa peAtAnA AlasyathI jANavAmAM AvatuM nathI. te udyAgane aMge kharUM jANI zakAyache. tathA ucca keNu ane nIca kANu temane khyAla AvatA nathI tema temane kAi sagAMvahAlAM na lAve tethI pArakA peAtAnAnI paNa zuM khakhara paDe? te sarvanuM kAraNa dAridrarUpI aMdhAreMja che. ) pa. lAMbu AyuSu du:khape. dharmArthakAmahInasya, parakIyAnna bhojinaH / gAyela yuniTa, TIthemAyuviDambanA || 6 || Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che, daridratA-adhikAra. 401 dharma, artha, kAmathI rahita ane parAnna bhejana karanAra daridranuM kAgaDAnI mAphaka lAMbu AyuSya nirarthaka che (duHkhamaya che. ) 6. vinA mRtyue AkRtinI vikRti. kaNThe gadgadatA svedo, mukhe vaivarNyavepathU / mriyamANasya cihnAni, yAni tAnyeva yAcataH // 7 // jeTalAM maranArane cinho thAya che teTalAMja mAganArane thAya che. jemake kaMThanuM rUMdhAvuM, parase, honA caherAnuM badalAI javuM, zarIramAM kaMpAro vigere (utpanna thAya che. mATe mRtyu karatAM yAcanA vizeSa duHkhadAyinI che. maranArane ekaja vakhate te lakSaNo dekhAya che. yAcakane te sadAya teja sthiti sahevI paDe che.), 7. yAcakanI vANIne kabutaranI vANunI upamA. lajjAvataH kulInasya, yAcituM dhnmicchtH| kaNThe pArAvatasyeva, vAkaroti gatAgatam // 8 // zaramALa ane kulIna dhana mAgavAnI IcchA kare te tenI vANu kabutaranI vANInI mAphaka kaMThamAMja Ave ane jAya che (mAgI zakate nathI.) 8. daridranI avagaNanA. mA (1-2). pakSavikalazca pakSI, zuSkazca taruH sarazca jalahInam / sarpazcoddhRtadaMSTrastulyaM loke daridrazca // 9 // subhASitaratnabhANDAgAra. pAMkha vinAnuM pakSI, sUkAyela jhADa, jaLa vinAnuM sarevara, dADha vinAne sarSa ane daridra A sarva jagatmAM sarakhAM che. 9. daridratAthI buddhinAza. vipulamaterapi buddhinazyati puruSasya vibhavahInasya / ghRtalavaNatailataNDulavavendhanacintayA satatam // 10 // sUktimuktAvalI. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSa vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 ghaNeja buddhizALI chatAM je purUSa vibhavahIna hoya te ghI, tela, mIThuM, anna, vastra, Injana vigerenI sadAkAla ciMtAthI tenI buddhi haNAI jAya che. 10. je sukhanAM sAdhane te dukhanAM hathiyAra bane che. DhinI.' vINA vaMzazcandanaM candrabhAsaH, zayyA yAnaM yauvanasthAstaruNyaH / naitadramyaM kSutpipAsArditAnAM, sarvArambhAstaNDula prasthamUlAH / / 11 / / vINa tathA suMdara vAchatra hoya, zItala caMdana, candrane prakAza suMdara hoya, zayyA hoya, vAhana hoya, navAvanA strIo hoya te paNa sudhA tRSAthI pIDitane te kaMI rucatuM nathI. e samagra samAraMbhe zera annanI pAchaLa che (je annanI ciMtA na hoya te tamAma rUcikara thAya che). 11. kAlIdAsa kavi daridratAthI ajJAta. kapAti (phara thI 4). eko hi doSo guNasanipAte, nimajjatIndoriti yo bbhaasse| .. nUnaM na dRSTaM kavinApi tena, dAridyamekaM guNakoTihAri // 12 // jhAjhA guNamAM eka doSa DubI jAya che eTale gaNatrImAM AvatuM nathI ema kavi kAlIdAsanuM kahevuM che. paNa teNe karaDe guNeno nAza karI nAkhanAruM dAridra jevuM jaNAtuM ja nathI. sArAMza-jema caMdrabiMbamAM rahelI kALAza, zItakara ane ujavaLa temanA (caMdranA) prakAzane lIdhe deSarUpe gaNAtI nathI tema eka avaguNa puSkaLa guNamAM deSarUpe na gaNAya ema kavinI mAnyatAne ahIM AkSepa karavAmAM Ave che; kAraNake daridya sarvaguNanAzaka che. 12. garIba keinA upara maherabAnI batAve ke kepa kare e sarva niSphaLa che. dhanairvimuktasya narasya loke, kiM jIvitenAdita eva tAvat / yasya pratIkAranirarthakalAtkopaprasAdA viphalIbhavanti // 13 // 1 mAttau gau cecchAlinI vedalokaiH / magaNa, tagaNa, tagaNa, be gurU akSaro maLI agIAra akSaranuM eka caraNa thAya che evAM cAra caraNa maLI rASTinI chaMda kahevAya che. cothe tathA sAtame akSare yati Ave che. 2 prastha eTale 64 tolAbhAranuM 1 mApa thAya che. Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhita adhikAza. . prathama te dhanahIna purUSane jagatamAM jIvavuM nakAmuM che. kAraNake (dhanahInatvane lIdhe sarva ThekANe) pariNAmarahita hovAthI teNe keinA upara karela kepa ke InApara karela prasAda e bane niSphaLa thAya che. 13. duHkhamaya daridratA. aho nu kaSTaM satataM pravAsastato'tikaSTaH paragehavAsaH / kaSTAdhikA nIcajanasya sevA, tato'tikaSTA dhanahInatA ca // 14 // hameza pravAsa kare duHkhakAraka che, tenA karatAM bIjAne ghera rahevuM vadhAre duHkhakAraka che, tenA karatAM nIca manuSyanI nokarI karavI adhika duHkhakAraka che, sarvanA karatAM je dhanahInatA te atizaya dukhajanaka che. 14. tathA upendravajJA (upa-26). varaM vanaM vyAghragajendrasevitaM, drumAlayaH patraphalAmbubhojanam / . tRNAni zayyA vasanaM ca valkalaM, na bandhumadhye dhanahInajIvanam // 15 // vAgha ane bahekI gayela hAthIvALuM vana sevavuM sArUM, vRkSanuM (parNakuTInuM) ghara bAMdhIne patra, phaLa ane pANInuM bhejana karavuM sArUM tathA khaDanI pathArI karavI ane vRkSanI chAla paheravI sArI paNa svakuTuMbamAM nirdhanapaNe vAsa kare e sAruM nathI. 15. - daridramAM ane tApasa-munimAM thoDo taphAvata. phalAzino mUlatRNAmbubhakSA, vivAsaso nistarazAyinazca / gRhe vimUDhA munivaccaranti, tulyaM tapaH kintu phalena hInam // 16 // phaLane AhAra karanArA, jhADanAM muLIyAM tathA ghAsa ane pANInuM bhakSaNa karanArA, varahita, bichAnA vagara bhUmi uparaja zayana karanArA daridrajane paNa mUDhatApUrvaka gharamAM tApasa munionA jevuM tapa Acare che. pharaka e che te tapa phaLathI rahita che. kAraNa ke muniye vimUThI eTale mUDhatA rahita (jJAnIo) hoya che ane te karmanA phaLazuM che te jANe che ane daridrajano vimUDhI: atyaMta mUDha ane hetuna (phaLanA) anabhinna hoya che mATe tene phaLa kAMI maLatuM nathI. 16. Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa graha bhAga 2 snehaparIkSA. vaMzamya. yadA tu bhAgyakSayapIDitAM dazAM naraH kRtAntopahitAM prapadyate / tadAsya mitrANyapi yAntyamitratAM, cirAnurakto'pi virajyate janaH ||17|| jyAre manuSya jenApura mRtyunI chAyA paDI cUkI che evA bhAgyakSayathI pIDita dazA (daridratA) ne prApta thAyache, tyAre tenA mitrA amitra thAyache ane ghaNA vakhatathI sneha rAkhanArA mANasa paNa snehuhIna thai jAya che. 17. prANane javAnI rajA. vasantatilakA. 404 arthA na santi na ca muJcati mAM durAzA, tyAge ratiM vahati durlalitaM mano me / yAcyA hi lAghavakarI svavadhe ca pApaM, mama prANAH svayaM vrajata kiM pravilambitena // 18 // dhana nathI, duSTa AzA mane tajatI nathI, naphTa evuM mArU manuM dAna karavAnI icchA rAkhe che, yAcanA halakAi karAvanArI che, AtmahatyA karavAmAM pApa che. mATe huM prANa! tameA peAtAnI meLeja cAlyAM jAe. zAmATe dhIraja rAkhIne beThAM che ? 18. duHkharUpa gRhasthAzrama, zikhariNI. nirasthanAlIkaM kSudupahata sIdatparijanaM, vinA dIpAnaktaM mukhagahana saMruddha timiram / mAdhakavie dhArAnagarInI bahAra paDAva nAkhI peAtAnI suMdara racanAthI zleAka racI. svadharma patnIne ApI bheAjarAjAnI kacerImAM meAMkalI. rAjAe camatkRtivALA leAka vAMcI puSkaLa dravya ApyuM paNa rastAmAM mAdha kavinI udAratAnI prazaMsA karatA mAgadha leAkAne te dravya te strIe ApI dIdhuM. dharma patnI varSARtunA medhanI mAka varSI khAlI thayela kavinA samIpa bhAgamAM ubhI rahI. te vakhate bAkI rahelA yAcaka lokeA pUjya mAtra kavinI pAse yAcanA karavA lAgyA paNa dravya nahi hovAthI A AAka racI pAte paralAkamAM nivAsa karyA te sAMbhaLI bheAjarAjA tyAM padhAryAM ane kaviratna guma thai gayeluM jANI apakSeASa karI dAnazIla mAdhavanI strInA teNe sArA satkAra karyo, Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA AAAANAAANAAAAAVANAN parika dvitA-adhikAra anAkrAntadvAra praNayibhirapUrNotsavamaho, gRhaM kArAtulyaM bhavati khalu duHkhAya gRhiNaH // 19 // sumapitaratamAkhAnAra. pASANAdi jemAMthI paDayA che chatAM pAchA lAgyA nathI evuM tathA uparanA chAja vinAnuM, sudhAthI gherAvAne lIdhe pIDAtuM kuTumba jemAM raheluM che, rAtrimAM dI na thavAthI gADha aMdhakAre jemAM sukhethI vAsa kare che, jenAM bAra khulAM che ane jemAM saMbaMdhIonA utsavane te samayaja nathI AvuM ghara te kArAgraha jevuM grahIne duHkha ApanAruM thAya che. 19. cheTAnI mati TI. zivaraNI. . gatAvadi dInAvupari tadadhastAditi bhidA matorekenejyAkalitaparituSTAtpazupateH / ___ varo vatre sUpaudanamatha na cAnyena kimapi, trAmAM gAyo mavati ra di vIDadhAmati ramI ___ dRSTAntapaccIzI. be garIba manuSya (zaMkarane prasanna karavAmATe) parvata upara jaI eka TekarI upara ane bIje parvatanA mULamAM ema beu jaNa tapasyA karavA lAgyA. zaMkara prasanna thayA ne kIdhuM ke he bhAI! varadAna mAga. tyAre TekarI upara beThele be ke tame nIce je tapasyA kare che tene varadAna ApyuM ke nahi? tyAre zaMkare kIdhuM ke nA. te vakhate zikhara upara rahenAra manuSya dALa tathA cokhA peTa pUraNa mAgI lIdhA. tyAre zaMkare haste haste tathAstu kIdhuM (arthAt varadAna ApyuM.) zaMkare nIce jaIne kIdhuM ke he bhAI! varadAna mAga. tyAre te bence ke uparavALAne zuM varadAna ApyuM? tyAre zaMkare dALa bhAtanuM kahI batAvyuM te uparathI taLeTIvALe nAkhuza thaye. te be ke mAre je joItuM hatuM te temaNe mAgI lIdhuM, mATe mAre zuM mAgavuM? te bAbatanI gama nahi paDatAM devane javAnI rajA ApI. mATe garIbane adhika mati hatI nathI. 20. | musApharanuM pAchuM pharavuM. zArdUlavikrIDita (21 thI 26). mA rodIzciramehi vastrarahitAndRSTvAdya bAlAnimA nAyAtastava vatsa dAtsyati pitA graiveyakaM vAsasI / Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 AkhyAna sAhitya graha-bhAga 2 ja zrulaivaM gRhiNIvacAMsi nikaTe kuDyasya niSkiJcano, nizvasyAzrujalaplavaplutamukhaH pAnthaH punaH prasthitaH // 21 // he putra / nahi, kAraNake Aje tArA pitA tamA mALAne vastrarahita joine gayA che, te AvIne kaMThI tathA aghne vacce Apaze. strInuM vacana sAMbhaLanAra niShana purUSa ke je paradezathI kamAyA vagara pAche ghera AvatAM gharanI khahAra bhIMta sudhI pahoMcele hatA paNa dharanI aMdara nahAtA AvyA teNe tyAMja sAMbhaLyuM ane tethI nizvAsa nAkhyA, tathA mukha upara AMsu lAvIne te niCna musAphara pAA gharamAM AvyA vagaraja pravAsa karavA cAlI nikaLyeA. 21. cArane paNu dayA. kanthAkhaNDamidaM prayaccha yadi vA svA gRhANArbhakaM, riktaM bhUtalamatra nAtha bhavataH pRSThe palAloccayaH / dampatyoriti jalpatornizi yadA cauraH praviSTastadA, labdhaM karpaTamanyatastadupari kSiptvA rudannirgataH / / 22 / / bhabhUkha he svAmI! vajranA kaTakA Ape athavA te| A bALakane potAnA khALAmAM lyA. huM nAri! ahIM pRthvI khAlI che ( arthAt huM paNa pAtharyAvinA pRthvInA taLIyA upara sutA chuM.) he pati! tApaNu tamArA pRSTha nIce parALa samUha che. AvI rIte strI-purUSa rAtrimAM jyAre vAtacita karatAM hatAM tyAre cAra te sthAnakamAM praveza karI sAMbhaLatA hatA tene yA AvavAthI bIje ThekANethI meLavela kapaDuM tenI upara nAkhI rUdana karatA karatA bahAra nIkaLI gaye. 22. sAsunuM rUdana. vRddho'ndhaH patireSa maJcakagataH sthUNAvazeSaM gRhaM, kAlo'bhyarNajalAgamaH kuzalinI vatsasya vArtA'pi no / yatnAtsazcitatailavindughaTikA bhaneti paryAkulA, dRSTvA garbhabharAlasAM nijavadhUM zvazrUzvaraM roditi || 23 || pati vRddha, aMdha ane khATalAvaza che, gharamAM kevaLa thAMbhalAja bAkI che, ( arthAt thAMbhalA zivAya sarva vastu vecIne khavAi gai che athavA kevaLa thAMbhalA rahevAthI ghara paDI javAnI bhIti che.) cAmAsu` najIka AvyuM Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w pariyA, daridratA-apikA, 407 che, paradeza gayela putranI paNa kuzaLa vAta nathI, ghaNA yatnathI TIpeTIpe sAcavI rAkhela telanI deNa paNa bhAMgI gaI, ane tenI sAthe putravadhUne garbhanA bejAthI alasa thaelI cA najIkamAM prasava thaze ema joIne AkuLa vyAkuLa thayela sAsu ghaNIvAra sudhI karavA lAgI. 23. daridratAthI thatI hAni. dAriyAtpuruSasya bAndhavajano vAkye na santiSThate, musnigdhA vimukhIbhavanti suhRdaH sphArIbhavantyApadaH / sattvaM hAsamupaiti zIlazazinaH kAntiH parimlAyate, pApaM karma ca yatparairapi kRtaM tattasya sambhAvyate // 24 // subhASitaratnabhANDAgAra. daridratAthI kuTuMbI manuSya purUSanA vacana pramANe cAlatuM nathI, mitra premI chatAM vimukha rahe che, Apatti vistAra pAme che, zakti ghaTavA mAMDe che, zIlarUpI caMdranI kAMti karamAya che ane bIjAethI thatuM pApakarma temanA tarapha (ALatarIke) melAya che. 24. garIbAIthI zarIranI sarva sattAne nAza thAya che. nidravyo hiyameti hIparigataH prabhrazyate tejaso, nistejAH paribhUyate paribhavAnirvedamAgacchati / nirviNaH zucameti zokasAhito buddheH paribhrazyate, " nivRddhi hatyA nidhananA sAmaraNa 26 che. sUri muviTTI. dhanarahita manuSya zaramAya che, zaramane lIdhe teja ghaTe che, teja rahita tiraskArane pAme che, apamAna pAmele mANasa udAsa thAya che, udAsI manuSya zeka kare che, zekayukta manuSya buddhihIna thAya che ane buddhihInane nAza thAya che, ahaha!!! nirdhanatA kharekhara sarva dukhanuM sthAna che. 25. manasvI purUSane yAcanA karavI enA jevuM bIjuM dukha nathI. dInA dInamukhaissadaiva zizukairAkRSTajIrNAmbarA, krozadbhiH kSudhitainirannavidhurA dRzyA na cenehinI / Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 vyAkhyAna sAhityasa'graha bhAga 2 jo. - yAeAbhaGgabhayena gadgadagalatruvyadvilInAkSaraM, ko dehIti vadetsvadagdhajaTharasyArthe manasvI pumAn // 26 // bhartRharivairAgyazataka. bhUkha lAgavAthI rAtAM ane ghaNuMja garImaDhe mATe khALaqA, sadeva, jenAM jINu kapaDAM kheMcatAM hAca evI ane khALakane ApavAne mATe gharamAM anna na hAvAthI muMjhAi gayelI rAMka strIne jovI paDatI na hoya teA yAcanA bhaMga thavAnA bhayathI gadgad vANIe truTatA ane paDatA akSare " mane Ape," ema karyo manasvI mANasa pApI peTane mATe bhikSA mAge ? 26 navama daridratA e duHkhanI kharekhara mUtti che ema kahevAmAM kAMi atizayAkti nathI. kAraNake game tevA DAhyA ane vidvAna manuSya hAya paNa tenI daridratAne lIdhe koI temanI gaNanA karatuM nathI. paraMtu bevakuph ane nAlAyaka purUSa hAya hAya paNa jo te dhanADhaca hAya tA te mAnanIya ane gaNanAmAM gaNAya che. * kAraNake yayAti vitta jJa naraH dhrujInaH / tethI dareka vyaktie nyAye pArjita dravya avazya meLavavuM e bhalAmaNa karI A daridratA-adhikAranI samApti karI che, 9999366EUREUREUREUR - mAmAtmavettANu-trivAra. jaya manuSyA jyAre vipattimAM Ave tyAre sadAzraya kareche. jyAMsudhI zArIrika daivika bhautika saMpatti sArI hempsa tyAMsudhI satsa`gati karavAmAM prIti thatI nathI. je hAya temAM kAMi nyUnatA jaNAya athavA te tadna naja heAya tyAre tevAM sAdhanA zeAdhe che. temanA upara pracalita kahevata che ke -- asAmaththAt bhavetsAdhu, anuSTup . ArttA devAnnamasyanti, tapaH kurvanti rogiNaH / niSenA vinayaM yAnti, zrInaveddAH suzohinaH // 2 // sUktimuktAvalI. pIDA pAmanArAe devatAone nameche, zRMgIe tapazcaryA kareche, vinaya pAmeche ane zarIre nabaLA thayelA sA2e mA2e cAleche, nina Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. dhanamadaadhikAra. sArAMza-jyAre pIDA pAme tyAre sukha duHkhane dAtA kaI che tema jANune devatAone namaskAra kare che zarIra rogI hoya tyAre arUci rahevAthI tathA khAdhele kherAka na pacavAthI upavAsAdi tapa kare che, dravya na hoya tethI bIjAo pAse mAgavuM te vinayavinA maLe nahi mATe vinayavAna bane che ane jyAre vRddhAvasthAthI athavA rogAdithI zarIra na cAle tyAre pitAnI meLe leke pAsethI kAma levA tenAmAM suzIlatva Ave che. 1. sarSa game teTale vAMke cAlatuM hoya paNa jyAre ghare Ave che tyAre pAMzare dAra banI jAya che tema manuSyane paNa jyAre vipatti mAthe Ave che tyAre sarala sIdha-vinayI thaI jAya che paNa je sukha saMpattimAM dhamada na lAvate hAya ane sarala cAlato hoya te e manuSya ghaNuMja puNya bAMdhI zake che e samajAvI dhanamada na kare ema batAvavA have pachI te adhikAra levA dhArI A asAmaggadabhavetsAdhu-adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. : dhana- dhavAra. | phi999 saMsAramAM dhananA mada je bIjo eka paNa mada nathI. bIjA mude huMDala9 samaye ( avasthAye) nivRtta thAya che, vanamada heya te te temanI sAtheja nivRtta thAya che, rUpane mada paNa avasthAmAM pheraphAra thavAthI vikRti pAme che. rAjyamada paNa baLavAna zatruo thavAthI zAMti pAme che. paNa dhanane mada joIe te avasthAmAM hoya paNa tene te rahI manuSyane AMdhaLe banAve che jethI mardonmatta hAthInI mAphaka nizAmAMne nizAmAM durbala lokonA duHkhatarapha daSTi na karatAM temAM vadhAre durvAjyAdithI pIDA karIne vRddha pUjyanIyajana, devatA ane vidvAne vigerenI avajJA karatA phare che jenAM daSTAMta sArabhUte AgaLa lakhavAmAM AvelAM che. avivekI dhanADhaya khare AMdhaLe. kuTum (thI 3). andhA eva dhanAndhAH syuriti satyaM tathA hi te / anyoktenAdhvanA gacchantyanyahastAvalambinaH // 1 // para Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 vyAkhyAna sAhityasa graha-bhAga 2 jo. vima jeo dhanAMdha che teeja AMdhaLA che e vAkya kharUM che. kAraNuke te bIjAne hAtha pakaDIne khIjAnA matAvelA mALe jAyache. (jema AMdhaLe anyanA hAtha pakaDIne athavA anyanA kahevA pramANe raste jAyache temaja A paNa anyanI sAthe vAta karatA hAtha pakaDIne cAle che.) 1. kupAtratAne lIdhe dRSTimAM vikAra thAyache athavA roranA mApamAM savAzera rahI zake nahi. avaMzapatito rAjA, mUrkhaputro hi paNDitaH / adhanena dhanaM prAptaM, tRNavanmanyate jagat // 2 // rAjakuLamAM na janmelA athavA nIcane tyAM janmelA rAjA thAya, mUkhanA dIkaro paMDita thAya ane nirdhyAnane dhana maLe te te saghaLA AkhA jaga taNukhalAmA' samajeche ( ApaNA jevA kAI nathI ema jANeche. ) 2. lakSmI (dhana) nuM kuTu a nirdayatvamahaGkArastRSNA karkazabhASaNam / nIcapAtrapriyatvaM ca, paJca zrIsahacAriNaH // 3 // sUktimuktAvalI. nirdayapaNuM, aDukAra, tRSNA, kaThora vAkya ane nIca pAtrAmAM prItibhAva, A pAMce lakSmInI sAtheja raheche. 3. lakSmIsevanathI maraNa thatu nathI e Azcarya che. mAryAM. vAkcakSuH zrotralayaM, lakSmIH kurute narasya ko doSaH / rahasaddo nAtA, tacitraM yatra mAyati / / 4 / / subhASitaratnabhANDAgAra. lakSmI purUSanI vANI, AMkha ane kAnanA laya kareche, temAM ( purUSanA ) zA doSa? kAraNake jheranI sAthe samudramAMthI utpanna thayelI che. tema chatAM tene mArI nAkhatI nathI eja Azcaya che? sArAMza--lakSmImathI manuSya vANIthI kAIne bAlAvatA nathI, kAmaLa dRSTithI jotA nathI ane garImAnI prArthanA sAMbhaLatA nathI. eTale lakSmIe te idriyane nAza karyo; kahevAya, Ama utprekSA karavAmAM AvI che. 4. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parivaTha, dhanama-adhikAra lakSmIne gharamAMthI chaTakI javAne mArga. navagrA. masAtmano bandhanibandhanAni, puNyAni puMsAM kamalA kilaasau|| taddhvaMsanAyaiva dhanezvarANAM, datte matiM durbalapIDanAya // 5 // - bhUmuievI. lakSmI purUSanAM puNyane pitAnA baMdhananAM nimittabhUta jANIne puNya kApavA mATeja dhanikene garIbane pIDavAnI buddhi Ape che. pa. jhera amRta che, amRta jhera che. vizAtha. hAlAhalo naiva viSaM viSaM ramA, janAH paraM vyatyayamatra manvate / . nipIya jAgarti sukhena taM zivaH, spRzanimAM muhyati nidrayA hriH||6|| kumASitaramANaIR. haLAhaLa jhera nathI paNa lakSmI atyutkaTa jhera che. mANase kevaLa avaLuM samaje che. kAraNake haLAhaLanA pAnathI zaMkara sukhethI jAge che paNa A lakamInA sparzathI hari (viSNu) nidrAthI bebhAna banI jAya che. 6. lakSmIthI prApta thatI aMdhatA. vasantatilakA. lakSmi kSamasva sahanIyamidaM durukta __ mandhA bhavanti puruSAstava darzanena / no cetkathaM kathaya pannagabhogatalpe, nArAyaNaH khapiti paGkajapatranetraH // 7 // he lahamI! mApha karIne A durvAya tAre sahana karavuM. purUSe tArA dazanathI AMdhaLA thaI jAya che. je tema na hoya te kahe ke kalamapatrasamAna netravALA nArAyaNu zeSazayyAmAM kema suve? 7. Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama 412 - vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. - udaya ane asta sAtheja che tethI garva nahi karo. dharA. mojamAM nArIvAvatrivAraNa 7mo pasA mohAnmohAnabhijJAH kacidapi bhavata prANino darpabhAjaH / yasmAdhaH smArtaviSapraNatanutapadaH sarvasampannabhogo, mANAnuM mApa cAtA pita parizrame pati ne 8 || sUktimuktAvalI. he vicArarahita prANIo! gaMgAjInI laharIothI nirmaLa jaTAjUTayukta zaMbhunI kRpAthI bhege meLavIne mehuthI kaI samaye paNa garviSTha bane nahi. kAraNake smAta brAhmaNe praNAmapura:sara jemanuM caraNakamaLa seve che evA A akhila paripUrNa bhegavALA sUryanArAyaNa paNa potAnA aMgathI uddabhavelI kAMtione (prabhAone) paNa cheDIne asta pAme che. tAtparya e che ke manuSya dhanane garva karavAnuM nathI. kAraNake potAne tyAM lakSamI sadA nivAsa kare e asaMbhavita che. eTale sUryanI chAyA jevI che. 8. . dArUmAM agninI mAphaka ahaMkArane dhanavRddhithI bhaDake. vasaMtatilakA. maTAI hoya vaLI je jara hoya kAnuM, pAme vaLI jara ghaNuM dara sAla tAjuM ; tene vaLI pavana je atize bharAya, tenAthakI julama za na karI zakAya. dalapata, dhanamadathI aneka hAni. manahara. dhanamadamAMhI bahu vhAlAmAM virodha thAya, - dhanamada vivekane vege visarAve che; dhanamada AMkha hoya chatAM aMdhApAne Ape, dhanamada lebha meha kAmane karAve che ; Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. dhanamadayAga-adhikAra.. 413 dhanamada mAna ne meTAIne vALe che dATa, dhanamada vinaya ne vidyAne vaLAve che; dhanamadamAMhI durAcAra samajAya nahi, dhanamada narakanAM bAra ughaDAve che. 10 dhanamadamAMhI bahu dhAMdhala kare che leka, dhanamada bIka rAkhavAnAM bIja vAve che; dhanamadamAMhI kAna hoya teya kANuM je, dhanamada kuDAM kAma kuzala TharAve che; dhanamada sAruM mAThuM samajavA deto nathI, dhanamada uMDI khADamAMhI dhabakAve che; . kezava maLe je dhana dhAMdhala kare na keI, dhanamada kaI kALe kaMThane kapAve che. 11 kezava. A vAMcana uparathI eTale sAra levAne che ke manuSya kaI prakArane mada karavAnuM nathI tema prArabdha ege je dhana maLe te paNa teno mada lAvavAne nathI. paraMtu te dhanavaDe te aneka upara upakAraja karavA. ke jethI AgAmI janmamAM punaH anekagaNuM dhana maLe. vaLI lakSamI kaI ThekANe kAyama rahI nathI ane raheze nahi e khAsa dhyAnamAM rAkhavAnuM che, tethI je dhana svAdhInamAM heya temAMthI mama uThAvavuM eTale chevaTe dareka vastu uparathI mamatva utarI jAya e samajAvI A dhanamada adhikAranI samApti karavAmAM Ave che. 9 - da dhanamahatyAna-gathira | * che dha namadathI chakI gayela manuSyavarga ghaNe bhAge dUdhanA uphALAnI mAphaka -ause. uchALA mAryA kare che paNa te varga vicAratuM nathI ke A za- rIra kSaNabhaMgura che mATe te dhanavaDe aneka parepakAra kArya karI dehanI sakaLatA sAdhI levI joIe. ema dehanI saphaLatA nahi sAdhI zakAya te chevaTa. maraNa pachI dravya jamIna ke beMkamAM paDayuM raheze ane tene upayoga thaze ke geraupaga thaze e pitAne jANavAmAM AvatuM nathI. manuSya dhanathI utpanna thatA madane tyAga karavo e samajavAmAM A adhikAranI Avazya. katA mAnI che. Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 vyAkhyAna sAhityasa grahuM-bhAga 2 ja vaibhava dekhI rIjhAvuM nahi. bhujaMga. kahe zuM thayuM jo ghaNuM tuM kamAye, kahe zuM thayuM pUrNa paisA jamAye ; are aMtakALe javuM uchaLIne, rakhe rIjhatA riddhi siddhi raLIne, UMcA vAsa cAkhkhA cunAthI caNAvyA, tajI sarve te svarga vATe sidhAvyA; vaDA vAsa jovA na AvyA krIna. rakhe rIjhatA riddhi siddhi raLIne hIrA mAtinA hAra haiye dharIne, sadA zeAlatA je gayA te marIne; manI rAkha tenI citAmAM maLIne, rakhe rIjhatA riddhi siddhi raLIne. jItI ddhamAM rAja jeNe jamAvyAM, mahA zatrunAM zIza nIcAM namAvyAM; paDayA te pratApI dharAmAM DhaLIne, rakhejhatA riddhi siddhi raLIne. na rArA tuM putra zaiAtrAdi pAmI, na rAcIza saiAnI laIne salAmI; na rAkhIza kAyA ati UjaLIne, rakhe rIjhatA riddhi siddhi rahIne. kadApi na mAnIza je dehu mArA, TakIne rahyA jehamAM jIva tArA; nakI jANa tyAMthI jaze nIkaLIne, rakhe rIjhatA riddhi siddhi rahIne, mahA siMdhu suddhAMnuM brahmAMDa mATuM, kharekhAta jotAM dise sava khATuM; TakeluM bhaluM te javAnuM TaLIte, rakhe rIjhatA riddhi siddhi raLIne. ghaNA vegavALI jAe kALa ghaTI, badhuM vizva temAM paDayuM jema khaTI ; damI mAraze deha saiAnA daLIne, rakhe rIte riddhi siddhi raLIne, navama 2 3 5 7 V Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari dhanahuzA-adhikAra. saccA prANiyA saiA rasAsvAda mATe, vaDI AzathI vicare vATa ghATe; maLe che jIA maccha gAMLI maLIne, rakhe rIjhatA riddhi siddhi LIne, ghaNA gaMmAM tuM krUre jema dhelA, dise zrAvaNe sAMDha mAtA thayelA chakelA ke zIta saune chaLIne. rakhe rIjhatA riddhi siddhi raLIne, thayuM dravya bheguM gayuM khAra vATe, daLe AMdhaLI ne vaLI zvAna cATe; are tAya sUjhe nahIM aLIne, rakhe rIjhate riddhi siddhi raLIne, are jIva jo tuM tane Aja Ame, didhI dezanA zuddha dalapattarAme; have satya sabhALa A sAMbhaLIne, rakhe rIjhatA riddhi siddhi raLIne, -13 dhanaharazaTha (dIvALIyo) - adhikAra --- ***** 415 pata.. dhananA maDha AvavAthI manuSya satyatA samajI zakatA nathI tathA pApakama khAMdhyA kareche ane anekanI sAthe kajI kareche. te tema nihu thavA sUcanA karI tema dIvALIA paNa na thavuM te tarapha dhyAna kheMcavA A dhanamadatyAga adhikAra pUrNa karyAM che. 11 * dezanA-upadeza. 12 dha nahaza eTale dIvALIA leAkA bIjAnuM dhana hurI pAte meAjamajA bhAgave ane khIjA bheLA ke garIbaDA lAkane pAyamAla karI nAkheche temAMthI khacavAmATe tenAM vArtArUpe udAharaNA TAMkI A adhikAramAM 9 batAvyAM che. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. navama dhana na ApavAmATe badadAnata. vIramagAmamAM eka kabAtI rahetuM hatuM. tene evI Teva hatI ke levuM enuM pAchuM ApavuMja nahi. AthI tenI zAkha ghaNuja ghaTI gaI. koI pAI dhIre evuM rahyuM nahi. prathama dhIranAra eka vANiyAne kAMI hisAba bAkI rahe hate. vANiye vAraMvAra ugharANI kare paNa kasbAtI gaNakAre nahi eTale vANiye vile me cAlyuM jAya. kacchatI thaye eTale tenI sAthe jhAjhI kheMcatANa thAya tema nahotuM, tethI paTAvI phesalAvIne paisA kaDhAvyA sivAya bIjo upAya nahote, ema buddhivALe vANiye sArI rIte samajate hate. miyAMsAhebane eka vakhata pUrA khuza mIjAjamAM joI kahyuM, "miyAM sAheba! AgaLane hisAba samajIne khAtuM cukatuM kare te sArUM. eka vakhata khAtuM cukatuM thayuM te pachI navesarathI bIjI jaNasa bhAva joIe te ApavA nA nathI, dukAna tamArI che. je joIe te maMgAvI leje." AthI pitAne vANiye navuM dhIraze ema lAlacamAM miyAMbhAi paDyA ne jANyuM ke june hizAba patAvI daIzuM te pachIthI vANiye dhIraze khare. tethI hisAba karavAnI hA pADI. vANiye harakhAte harakhAte dukAne jaIne be cAra copaDA bagalamAM ghAlI AvyuM. ADA avaLA AMkaDA mUkI hisAba gaNI kADhI vyAjane kharaDe taiyAra karyo, te rUpiyA se leNA nIkaLyA te kahyA. miyAMsAhebatabAha allA! baDI gajabakI bAta! rakama te bhArI haya! lekIna se rUpiyA te tuM tere mahuse kahetA hai. taba kitane lenekA bicAra hai? vANi--keTalA kema! vyAja sAthe leNu nikaLe che te so rUpiyA emAM kAMI cAle nahi. "hisAba keDIne ne bakSIsa lAkhanI AMkhamAM eka raja samAya te hisAbamAM eka pAI paNa samAya" miyAM--abe baniyA, bIAja sA! hama musalamInakuM te harAma hai vANi--huM kharuMja te dIka heya che te vahu Ave che. rUpiyA ApyA che te vyAja mAgIe chIe. amathA kAMI mAgatA nathI. amAre AmAM bIjI zI Avaka che? vANiyAne dIkare dhIre eTalI ja rakama pAchI le te zuM bhIkha mAgIne peTa bhare? miyAM-dekha tere hisAba karanA heya te meM beluM isa tarahasuM kara. khAlI zIra phIrAnA mata. bIAja te nahi daigA. vANiyo-(manamAM) (keTaleka varase mAMDamAMDa hisAba karavA beThe che ne kheMcatANa karI te hisAba paDaye raheze. pharIthI A janmAre te rUpiyA maLa * kaisukamALA. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. dhanaherazaDha-adhikAra 417 vAnI AzA nathIja. mATe jema enI marajI heAya te pramANe hisAba karI nAkhavA ThIka ema dhArI te khelyA ) ThIka miyAM sAhekha, jema tamArI marajI hoya tema karI. " miyAM--acchA tama suna, sA teA tere haMse kahetA hai te "sAkA huvA sAi, AdhA gacA nADa; za deaMge daza dIlAiMga aura dazakA nAkhI kayA aura lenA khI kayA?" cala calAjA, hiMsAkha hai| cukA, aura dezAbhI de cukA. matalaba ke-sAmAMthI cALIza vyAjanA gayA, bAkI sAThe rahyA. temAMthI aradhA chuTanA mUkyA eTale trIza rahyA. daza ApIza, kreza koinI pAsethI apAvIza, ane pachI dazaja rahyA. tA emAM ApavuM zuM! ne levuM zuM! vANiye bicArA vismita thai gayA je A ze! gajakha ! leNA rUpiyA dhULadhANI karI nAkhe che! eka rAtI pAi rekaDI tA ApatA nathI. phakta rUpIA vIza ApavA kaheche. te pazu nazIbamAM haze tAja Avaze! tethI lAilAja hAIne dukAne jaI beThA. A vAta laIne na ApanAra dIvALIA leAkAnA prasaMgamAM kahevAmAM Aveche. tema karanAra vyavahArahIna thai Akhara tene koi dhIratuM nathI ne duHkhI thAyache. tane tA mIMAuM paNa tArA Apane paNa mIMAuM ! 14maNu gAmamAM meghAzA nAme kAi mATe vepArI rahetA hatA. tene vepAramAM bhAre khATa AvI ne ghaNA devAdAra thai gayA, jethI peAtAnI dukAna baMdha karI gharamAM saMtAI rahyA. leNadAro sakhata ugharANI karavA maMDayA, AMTApara AMTA khAca paNa pattA lAge nahi. keTaleka dahADe leNadAronA jANavAmAM Avyu ke AdhAzAhu amuka gupta jagAe gharamAM bharAi bheThA che. te uparathI leAkAe tenI pAse ugharANI karavA javAnAM nizcaya karyAM. A vAta meghAzAhanA jANavAmAM AvyAthI gabharAyA ke, have leAkA ahIMAM Avaze tenA ze uttara ApIza? mATe teNe peAtAnI pIchAnavALA, paNa tenA ledAra dhIrajalAla zeThanI salAha levAnA irAdo karI tene peAtAnI pAse khelAvye . meghAzA--zeThajI Apa jANeAche ke, huM hAla ghaNI taMga hAlatamAM AvI paDayA chuM. mAre eTaluM badhuM devuM che ke rUpIe eka rAma mujaba cukvavA jeTalI mArI pUchuM nathI. ApanuM je devuM che te te huM pUrepUra patAvIza, paraMtu hAla bIjA leNadArAnI kanaDagatamAMthI mAkaLA karAvA tA tamArA jevA prabhue nahi. evA kAMi upAya atAve ke teo ugharANI karatAja, adha thai jAya. 1 katukramALA. r Ane. 53 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418. vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. dhIrajalAla-je bhAI tene IlAja te batAvuM paNa "garaja sarI che vaida verI" e pramANe thAya nahi. beghAzA-nAjI, ema nahi thAya. huM zuM bevakUpha chuM je kareluM upakAra bhulI jAuM!! dhIrajalAla-te ThIka, sAMbhaLa e bAbatane IlAja TaMke che. ke leNadAra ugharaNue Ave tene bIje kAMI uttara nahi ApatAM, "mIAu mIMAu>> karyA karavuM. ethI karIne leNadAre dhAraze ke, A bicAre mAMDe thaI gayuM che, te "paDayA para pATu zI mAravI?" eTale ugharANI karatA baMdha paDaze. A upAya beghAzAhane ThIka game. bIje dIvasa thApaNuM mukanArA tathA vepAra karanArA tamAma leNadAre AvI takAjo karI kahevA lAgyA : eka vepArI-beghAzA! amAre hisAba cukAvI Ape. beghAzA-mIAuM !! bIje vepArI-pAdharo javAba ApatAM koI moTuM dukhe che? rUpiyA gaNuM Apane? beghAzA-mIMAUM!!! sarAphamIAUMvALa! jANyuM tAruM DahApaNu! bApanI matA hatI je rUpiyA kathaLI bharIne laI gaye hate; letI vakhate te nANAvaTI thaIne AvyA hatA; paNa yAda rAkha, ke rUpiyA lIdhA vagara janAra nathI. beghAzA-maA!!! kazciA-bhalA mANasa! meM te thApaNa mUkI che emAM zuM tArUM khAdhuM pIdhuM che? kaI utAvaLanA vakhatamAM amArA jevA ghara khuNa AnA rUpiyA kAme lAgatA-te have beThAnI DALa zAmATe tuM kApe che? amane garIbane te Apa. bevAzA-mIMAUM!!! eka leNadArane dIkare-dIvALIAnA dIkarA? tuM samajate nahi ke A vAMjhIyAne mAla che te tane pacaze"? paNa Ate pachavADe AvaDA AvaDA dAMtavALA beThA chIe : tethI tAre jIva lezuM! mATe jhaTa daIne rUpiyA kADhI Apa. baghAzA-mIAUM!!! piMjAre--beghAbhAI, A ze gajaba! rUpiyA letI vakhate amane se maNanI taLAImAM suI rahevAnuM" kahetA hatA, ne have A zuM samajavuM? amAre rAMkareSa ne prANazeSa javA de ne rUpiyA Ape. bethAzA-mIAUM !!! Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. dhanahAzaka-adhikAra 419 rAMDarAMDa-are bhAI! rAMDI rUe, mAMDI rUe, paNa sAta bharathArI te mahae na ughADe ema hatuM haze! tame ghaNI taraphanI AvakavALA, lAkhanA vepAra karanArA, sArI zAkhavALA thaine Ama zuM bele che? meM mArI rAMDIreLAnI thApaNu mUkI che, te upara mAre raMDApe che, mATe sAre javAba Apo. ghAzA-mIM !!! sonI-zeTha tamAre pArakA ghara upara A badhI dhAmadhuma ne vepAra zA mATe karavo paDaye hato. pitAnuM ghara tapAsIne vAta karavI hatI. evuM zuM "sonuM paherIe ke kAna guTe." A lIdhA che rUpiyA te te ApavA paDaze. beghAzA- maAG! ! ! e -zeTha mULAnA patIkA jevA rUpiyA gaNuM ApyA che ke have ADe javAba zA mATe Ape che? letI vakhata ApavA paDaze ema jANatA nahotA? beghAzA-maAUM!! ! AvI rIte judA judA leNadAroe aneka prazna karyo tene utara mIAUM" "mIAU" sivAya bIjo koI bedhAzA pAsethI maLe nahi. tethI te gAMDA thaI gayuM che, ema dhArI te badhAe nirAza thai ugharANI karavI baMdha karI. A IlAja boghAzAne rAmabANa je thaI paDe; ugharANarUpI duHkha dura nAzI gayuM jANI te khuzI thaye. pachIthI te lAbhakArI vAta joI harAmanA AvelA rUpiyA je maDAgAMThavALI beThe. game tema thAya paNa "damaDI zIrakaTuM paNa tuje na choDuM" evA TharAvapara AvI gaye. keTalAka divasa pachI dhIrajalAla zeThe vicAryuM ke, have te beghAzAnA saghaLA leNadAre ugharANI karatA baMdha paDyA haze mATe have jaIne mArA nANuM te pakavI lAvuM. A umedathI dhIrajalAla zeThe beghAzAhane ghare AvI pitAnA leNa rUpiyAnI ugharANI karatAM beghAzAe "mIAUM" kahyuM dhIrajalAla zeTha te cakita thaIne kahe che, "are bhalA AdamI : mane paNa mIAUM"!!! tane te "mIAka," paNa tArA bApane paNa "mIMAUM," beghAzAe uttara dIdhe. AthI dhIrajalAla pastAIne vIle meDhe cAlyA gaye. duniAmAM keTalAka svArthanA bhukhyA hoya che. pitAne artha saryo eTale upakAra karanArane AMkhanA pATA je gaNe che temaja jeo phakta pitAne lAbha tAkI bIjAnuM kharAba karavA Icche tene "hAthanA karela haiye vAge che." te vakhate pure pastAvo thAya che. maLyA to mIra na maLyA to phakIra. lAka rIti ke nItinI, nathI jene darakAra; nAge tene jANa, A jagamAM niradhAra. prANajIvana Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2che. navama ekavakhate akabara bAdazAhe bIrabalane puchayuM ke "bIrabala dunIAmAM je nAga kahevAya che te kevA prakArane nA samajavo kemake kapaDAM pahere che chatAM te nAga kahevAya che, te nAga haju mArA jevAmAM AvyuM nathI tethI jevA cAhuM chuM' bIrabale kahyuM "nAmadAra! ApanI IcchA che ke, huM game tyAMthI kharekhara nAme khoLI lAvIza. paraMtu thoDA vakhata lAgaze." bAdazAhe kahyuM ke "tenI koI ciMtA nahi." tyArapachI bIrabale nAgAne ziromaNi eka "lAla" hato, tene bolAvI khAnagImAM kahyuM ke, hAlamAM mArA sAMbhaLavAmAM AvyuM che ke, kAMI paiseTakethI tame jarA taMga hAlatamAM che mATe kahuM chuM ke, tamAre kaI vAte muMjhAvuM nahi ane jarUra hoya te, kAle darabAramAM bAra vAge AvavuM, jethI base-pAMca rUpiyA apAvIza, tethI keTaleka vakhata TeTu cAlaze pachI prabhu ghaNoja dayALa che. A prakAranuM besavuM sAMbhaLI nareMdralAle kahyuM ke "Apa sAheba amArA jevAnI saMbhALa letA AvyA che, eTale viSama vakhate bAjI sudhArI levA Apa kALajI dharAve emAM zuM Azcarya jevuM che? jyAM sudhI amArA jevA lAla lekenI pAse nANAM hoya tyAMsudhI te navalazAha hIrajInA dIkarA paNa jyAre khIssAM khAlI, tyAre te hAlIvAlI jevA banI TakkAnA trepana zera thaI rakhaDIe. maLyA te mIra na maLyA te phakIra ane muvA pachI te pIra thanArA emaja chIe, te mAtra tamane A zISa daIzuM ke bhagavata tamane salAmata taMdurasta rAkhe! bIjuM te ame ApIe karIe tevA zuM chIe. vArU have huM rajA lau chuM ane kAle kacerImAM jarUra AvIza. ema kahI lAlasAheba rakhaDapaTTI DIpArTamenTamAM padhAryA. bIje divase bIrabala kacerImAM beThe hato te vakhate saMketa pramANe levAnI vakhate sAce vAyade sAcavanAra lAla AvI pahoMcyA ane zAhane bIrabale khAnagImAM araja karI ke "A bicAre hAla paisA taraphathI taMga hAlatamAM che. jethI Apa nAmadAra pAse Avela che mATe garIba avasthAmAM Avela potAnI prajAne sahAyatA ApI hAlata sudhAravI jeie. AvuM bIrabalanuM belavuM sAMbhaLI zAhe kahyuM ke bhale je ema hoya te, je rakama ene joItI hoya te ApavA khajAnacIne hukama lakhI Apa. pachI nareMdralAlane bolAvI khAnagImAM puchayuM ke keTalA rUpIAnI hAla jarUra che? lAle kahyuM ke mAtra pAMcazenI jarUra che ane te eka mAsanI aMdara pAchA ApI daIza. tadanaMtara khajAnacI upara hukama lakhI pAMca rUpIA apAvyA. mAsa thaye be mAsa thayA, paNa lAla sAheba te lamaNe vALeja zAnA! chevaTe sIpAI makalI lAlane belAvI rUpiyAnI ughaNuM karI eTale lAle javAba Ape ke mApha karaje, mArAthI mudatasara 1 bIrabala bAdazAha Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parivA. * dhanaharazaTha adhikAra. nANu apAyAM nathI, paNa have huM mAtra 10 divasanI aMdara vagara puchaye ApI daIza, ema kahI rajA lIdhI, daza divasane vAyado karyo hato, paNa tene pAchA ApavA hoya tene vAya, paNa jene muDImAM ApavAja nathI, tene pachI vAyadAne phAyade zuM kAma? 10 divasane badale becAra mahinA thayA eTale pharI zAhane yAdI ApI ke khalakapanAha! pele 10 divasane vAyado karI gaye hatuM, paNa tene havAmAM uDI gaye Ate dayA DAkaNane khAya teve ghATa bane mATe have te kaThera kAyade amalamAM lIdhA vinA rUpIA patavAnA nathI ! A pramANe bIrabalanuM bolavuM sAMbhaLI akabarazAhe ekadama te lAlane bolAvI lAvavA hukama pharamAvyuM tethI sIpAIoe tene lAvI hajura AgaLa raju , eTale bAdazAha krodhavaMta thaI lAlane kahyuM ke "kemare! tAre vAyade kayAM gaye? basa Aje rUpIA ApyA pachI ja javA devAmAM Avaze. ema kahI sIpAIone kahyuM ke A badamAsane taDake besADI mUke. sIpAIo te mAtra hukamanI ja vATa jotA hatA. khAsA majehanA taDakAmAM lAlane besADI dIdhA. lAle vicAryuM ke Aje kamabakhatI AvI pahoMcI, have mane choDaze nahi. taDake te prANa jAya che, ane nANAMnAM te ThekANAM nathI. keTalAkanAM devAM patavuM! ema kahI dharatI upara lITA kheMcI je jenuM devuM hatuM tenA tenA nAmanuM lITuM kheMcyuM eTale phalANunA 100, phalANAnA 400, phalANAnA 800nA, phalANAnA 1400 ema gaNatAM lITI kheMcatA chevaTa bAdazAhanA 500ne tenuM ane eka daraja zera anAjanuM peTanuM devuM tenuM paNa eka lITuM kheMcyuM. A saghaLe prakAra zAha - khAmAM beThe beThe nihALatuM hatuM, lAla sAheba to lIMTA kheMcI vicAramAM paDyA, mAthuM dhuNAvatA ciMtAmAM tallIna thayA ane chevaTe chellA siddhAMta upara AvI vicAryuM ke, saghaLAnA devAM che; paraMtu mArI pAse haze to leze, nahi te leze zuM ADI vATanI dhULa!" ema kahI ekapachI eka lIMTA bhuzI nAMkhatAM bAdazAhanA devAnuM lIsuM AvyuM te vakhate ghaNuM ja vicAra karyo paNa chevaTa tene paNa haze te leze nahi te leze zuM ADI vATanI dhULa! zAha zuM karaze? keda puraze. paNa te kyAM sudhI? khAvA ApavuM paDaze eTale chevaTe thAkIne pitAnI meLeja kahADI mUkaze paNa bIjuM zuM karI zake tema che? Ama vicArI te lITuM paNa bhuzI nAkhyuM paNa chelluM peTanA devAnuM lITuM kaI rIte bhuzI zakya nathI, kemake tenuM devuM ApyA vinA chUTako ja nahotuM eTale lAcAra. A kAma jeI zAhe tene hajuramAM bolAvI puchayuM ke tuM zuM karate hatA? ane e lITA kahADayA tathA vicAra karI bhezyA ane eka lITe bhuzI zakya nahI e zuM? lAle hAtha joDIne kahyuM ke garIba paravara vAta pUchavAmAM kaze mAla nathI, nAhaka vAta kahevAthI huM bamaNuM gunhegAra thaI paDuM. zAhe kahyuM ke je vAta hoya te khuzIthI kahe, tArA gunhA mApha che. AvuM bAdazAhanuM Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 421 vyAkhyAna sAhityasabraha--bhAga 2 e. navama khelavuM sAMbhaLI pUrvanI peThe saM hakIkata kahI sabhaLAvI, eTale zAhu elyu ke khIrabala! Ate nAgA che ke zuM? AnI pAsethI ApaNe paNa zuM levAnA hatA? khIrakhale kahyuM ke hunnura salAmata! nAgAne jovAnI utkaMThA dharAvatA hatA tethI mAre A lAla sAhebane rUpIA ApavA paDayA che huve jema nAmadAranI marajI hoya tema hukama pharamAveA. A prakAre bIrabalanuM khelavuM sAMbhaLI zAhe kahyuM ke 'haze." rUpIAnI kyAM mAlikanA pratApe khATa che. pazu jene jovA hatA tene te joye jethI huM ghaNeAja khuzI chuM. zAkhAza che tArI cAturIne, ema kahI inAma ApI zAhe potAnA AnadamAM pravatye. AvA dIvALIA luccA mANasonI sa`gata naja karavI nahitara te - pazune pAyamAla karI ApaNI jIMdagIne aMta lAveche tethI tenAthI dUra rahevuM zreyaskara che. ema matAvI ApaNI pAse je parigraha heAya teneA sumArgamAM upayAga karavA sUcavI A naharazaya adhikAranI samApti karI che. 22SEEGER --- pazmi tyAganuLa adhiAra. gaMta adhikAramAM kahyuM ke dhanaharaza-luccAothI jema cetIne cAlavAnuM che tema parigrahu uparathI paNa mamatva uThAvI levAnI jarUra che. kAraNake parigrahune jema jema cAhIe chIe tema tema te vRddhi gata thAyache, temanI vRddhimAM prayatnasAdhya dazyasukhA mAnavAmAtra aihikasukhA bhale maLe pa te AmuSmikanAM bAdharUpa thai paDeche. prANImAtrane peAtAnA AtmA jevI koI paNa vastu priya nathI to je temanuM hita nathI sAdhI zakateA. temaNe kazuMe karyuM nahiM tema samajavuM ane jeee temane zAMti ApI che teja saphaLaprayanI che. mehupAzathI AtmAne parigrahanA phrAMsAmAM nAkhe te kSaNamAtra paNa teanA AkramaNathI te nikaLI zake tema nathI tathA te vizeSa dakhAte jAyache ane prathamathIja dhana gRhakSetrAdinA vizeSa paricayamAMthI kramekrame nimukta karavA prayatna karavAmAM Avye hAya tA tevA adhyAsathI Asakti rahita banI parama pade pahoMceche. Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 - na - na - A parika che, parigrahatyAgaguNAdhikAra. zAsakavaNuvinA pariyaDane tyAga thatuM nathI tethI zAstranI zreSThatA varNavI che. guDu (1 thI 5) mArAdinAra, rAjasthAna jAmagdhAnya, zAsanAkarNAH II 2 jJAnasAra (da). zabdA-maharSio kahe che ke zAstra che te ajJAnarUpI sapane mahAmaMtra che, svecchAcArI tAvane lAMghaNarUpa che ane dharmarUpI bagIcAne viSe sudhAne jharaNa che. vivecana-jJAnAdi guNe e karI je yukta che evA RSio, anuccheya jJApaka zAstranA karanArA AcAryo, ajJAnarUpI sarSa-zuddha zraddhAne nAza karIne mahA mUcha utpanna karanAra-tenAthI utpanna thayela kuvAsanArUpI viSavegane utAravAne mATe pUrvokta zAstrane mahAmaMtra kahe che. tathA svacchaMdatA eTale nija IcchAkAripaNuM te rUpI vara tene nAza karavAne lAMghaNarUpa kahe che, dharma eTale nija svabhAva ane mokSanA upAyanuM sevavuM te ArAma-agIe, tene viSe amRtanuM jharaNuM- nIka che ema kahe che. 1. mekSa meLavavAnI saDaka. yadA sarvamparityajya, ni:saGgo ni:parigrahaH / nizcintazcAcaredama, brahma sampadyate tadA // 2 // jyAre tamAma choDIne niHsaMga, parigraharahita, ciMtA vagara dharmanuM AcaraNa kare tyAre brahma (mokSa)ne pAme che. 2. '. manuSyane bAMdhanAra daza parigraha kSetraM vAstu dhanaM dhAnyaM, kupyaM zayanamAsanam / kriyA pUrAvo mANA, vAha carA paridAra | khetara vADI, vAstu (ghara), dhana, dhAnya, kukhe (trAMbA vigerenuM nANuM), zayana, Asana, manuSya, pazuo ane vAsaNe e daza bahAranA parigraha che. 3. Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 muvama *r - vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je . sukha tathA dukhanI prAptinI samajaNa, klezAya vistarAH sarve, saMkSepAstu sukhAvahAH / parArtha vistarAH sarve, tyAgamAtmahitaM viduH // 4 // te saghaLAone vistAra kaleza Ape che ane saMkSepa (ochA karyA hoya te) sukha Ape che temane vistAra parAyA hitane mATe che ane tyAgamAM pitAnuM hita jANavuM. 4. prayajana jeTaluM parigraha rAkha. gozatAdapi gokSIraM, mAnaM mUDhazatAdapi / tti mAthAnaM, ropA paraMpariprahAra | pa / bhUmui vI. seMkaDe gAyamAMthI paNa gAyanA dudhanI jarUra che, seMkaDo mUrkhAmAMthI paNa eka mAna Ape te basa che, AkhA gharamAM eka khATalAnI ja jarUrI che mATe bAkInuM je vadhAravAmAM Ave te bIjAone mATe parigraha jANu. sArAMza-dUdhanI jarUra hoya te eka gAya karatAM vizeSa gAyanI khaTapaTamAM paDavuM nahi. tema pitAne mAnanI jarUra hoya te eka mUTha purUSa mAna Ape te tenAthI saMtoSa mAne. vadhAre mAnanI khaTapaTamAM macyuM rahevuM nahi. khATalA jeTalI ja maLe te mahela ke havelI racavAnI upAdhimAM paDavuM nahi. kahevata che ke "jhAjhe paLe jhAjhI jALa." 5. nirmohI sukhI. upajJAti (-7). mohavyatItasya narasya yatsukhaM, na tatsukhaM kezavazakacakriNAm / kRtAGgarAgasya hi zalyabhAjinoH, na tatsukhaM yadgatazalyake jane // 6 // nirmohI purUSane je sukha che te sukha viSNu, iMdra ane cakravatI rAjAne paNa nathI kAraNake jevuM sukha zalya (kAMTAdi) rahita manuSyane thAya che tevuM sukha caMdananuM lepana karyA chatAM zalyavALAne thatuM nathI. 6. parigrahanI sImA hovI joIe, dhaneSu dhAnyeSu haleSu vAstuSu, svarNeSu rUpyadvicatuHpadeSu ca / kupyeSu mohAnavadhA parigrahastasya pramANaM vidadhIta dhInidhiH // 7 // vAri. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. parigrahagrahuMNadoSa-adhikAra 45 dhanamAM, dhAnyamAM, kSetramAM, gharamAM, seAnAmAM, rUpAmAM, manuSyamAM, pazuAmAM ane tAmrakridhAtuemAM meha thavAthI nava prakAre parigrass (vRddhiMgata ) thAyache mATe vidvAne temanuM ( mAtu naSTa thavA mATe) pramANu khAMdhavuM joie. 7. tyAjya vastumAM mAha na karavA, zArdUlavikrIDita. sAmrAjyaGkathamavApya sucirAtsaMsArasArampuna svatyaktvaiva yadi kSitIzvaravarAH prAptAH zriyaM zAzvatIm / tvamprAgeva parigrahAnparihara tyAjyAn gRhItvApi te, mAbhUtikamodakavyatikaraM sampAdya hAsyAspadam // 8 // AtmAnuzAsana. uttama rAjAe ghaNI mahenate saMsAramAM sArarUpa rAjyAdi prApta karIne pAchA temane choDIne zAzrvatI ( acala ) lakSmIne pAmyA che ( arthAt meAkSa sukha meLavyuM che) tethI huM bhAI tuM ! " tajavA lAyaka parigrahAne grahaNa karIne tArA bhautika (nAzavata) mAM prItI meLavIne hAsyanuM sthAna na thA. 8. keTalAka purUSo ema mAne che ke sa`sArI vastuo bhAgavyA vinA vairAgyanI prApti ke parigrahatyAga thatA nathI. ema mAnavAmAM kharekhara samajaNu krUra jaNAya che kAraNake anubhava meLavavAthI satya khakhara paDeche e vArtA te nivivAda che paNa anubhava na meLavyA hoya te paNa zAsrazravaNu tathA ma hAtmAnA vacanadvArA paNa jJAna maLavA saMbhava che. eka aMdhArA kuvA che temAM puSkaLa kAMTA rahelA che temAM aneka jherI saperyAM pharyA kareche temAM dUrathI jovAne lIdhe jJAna thAyache ke e kuvAmAM javAthI jarUra sukhanI hAni che e dekhItu jaNAi Ave che chatAM te anubhavanI jarUra nathI. te pramANe bhega lagavyAvinA viSayAne tyAga karavAmAM Ave tA kharekhara rIte bahuja uttama che e samajAvI huve parigraha grahaNa karavAmAM doSa che te batAvavA A parigrahatyAgaguNa adhikAranI samApti karI che. meLavavA sAna 54 IRA - *. aihapradaLatoSa-adhi. : S jema jema lokonI parigrahamAM Asakti vadhatI jAya tema tema temanA anuyAyI ni MdA, vera, irSyA, dabha, mAhu, mAna vigere ekaThA thai manu Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 vyAkhyAna sAhityasa grahuM--bhAga 2 ne. navama Syane potAne vaza thayelA jANI adhogatie pahoMcADeche. keTalAka rAjA mahArAjAe ane rUSi munie paNa parigrahanA patjhAmAM paDI patana pAmI peAtAnAM prAkRta puNyAne paravArI beThA che. manuSya eka baMdhanamAM baMdhANA hoya tA chUTavA azakata che, te A parigraha tA nava athavA dArUpe judAM judAM khaMdhananAM sAdhanavALA che mATe dUra rahevuM teja uttama che. jo tenA jhapATAmAM phoi sAya te tene chuTuM thavuM bahuja muzkela che. saMyamIne paNa parigraha DubADeche, anuSTup (1 thI 3). yAnapAtramivAmbhodhau, guNavAnapi majjati / pazriLuvena, saMcamAM banmasAre // // kasyApi . samudramAM mAlanA ejo vizeSa thavAthI yAnapAtra ( vahANu) guNavALuM (DhAraDAvALuM) chatAM paNa DubI jAyache tenI mAphka guNavAna paNa saMyamI sa sAra sAgaramAM parigrahanA gurUtva (meAjA) thI Dube che. 1. parigraha duHkhadAyaka che. krIDothAnamavidyAnAM vAridhirvyasanAmbhasAm / kandastRSNA mahAvallereka eva parigrahaH // 2 // eka parigrahaja avidyA ( ajJAna ) ne mATe krIDAne (vihArane) bagIcA che, vyasana ( duHkha ) rUpI pANIne samudra che ane tRSNArUpI mahAvallIne kaMda che. 2. ghaNA vistArathI jhajhuM duHkha. yathA yathA mahattantraM, vistarazca yathA yathA / tathA tathA mahadduHkhaM, sukhaM ca na tathA tathA // 3 // sUktimuktAvalI. jema jema kuTuMmAdikamAM Asakti vadhArAtI jAya ane jema jema parigraha ne vistAra thatA jAya tema tema du:kha vadhatuM jAyache ane sukha ghaTatuM jAyache. 3. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. parigraha grahaNudAya-adhikAra je parigraha te ArUDhane patita karanArUM sAdhana che. prA. bAlI zrIbharato narezaH, zrIvAsudevamativAsudevau / zrIkoNika zreNikabhUminAthau jAtau visaMvAdapadaM hi lobhAt // 4 // naravarmacaritra. bAhubalI rAjA tathA zrIbharatarAjA, zrIvAsudeva ane prativAsudeva, zrIkANika ane zreNika vigere rAjAe lAbhathI patana pAmyA che. 4. dhanalAbhanuM anarthakAratva, mAhinI. kalahakalabhavindhyaH krodhagRdhazmazAnaM / vyasanabhujagarandhraM dveSadasyupradoSaH / sukRtavanadavAgnirmArdavAmbhodavAyu sa rnayanalina tuSAro'tyarthamarthAnurAgaH // 5 // je atizaya dhanameAhu che, te laharUpI mAlahastIne vidhyAcaLarUpa che, krodharUpI gIdhapakSIne zmazAnatulya, vyasanarUpI sane rahevAnA dara ( bheNu) rUpa, dveSarUpI cArane sa dhyAkALatulya, puNyarUpI vanane dAvAnaLa tulya, kAmaLatArUpI vAdaLAMne vAyutulya, ane nyAyarUpI kamaLane himatulya che. sArAMza--dhananI mamatAthI kleza, krodha, vyasana tathA dveSa utpanna thAyache ane puNya, saralatA tathA nIti nAza pAme che. 5. parigraha duHkhakara, zArdraviIDita (6 thI 8). kAluSyaM janayan jaDasya racayan dharmadrumonmUlanaM, klizyannItikRpAkSamAkamalinIrlobhAmbudhiM vardhayan / maryAdAtaTamubhujana zubhamano haMsapravAsaM dizan, kiM na klezakaraH parigrahanadIpUra : mahaddhiM gataH // 6 // Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMha-bhA2 ne. vRddhi pAmela evA nadIne pUranI mAphaka zuM parigraha kalezakara nathI ? arthAta phlezakara che. jema nadInuM pUra pANIne oLI nAkhe che, kAMThA uparanAM vRkSane mULamAMthI kheMcI kADhe che, kamaLane pIDe che, samudrane vadhAre che. kAMThAne bhAMgI nAkhe che, ane haMsane uDAvI mUke che; tema parigraha mUkhane kaleza utpanna kare che, dharmane ukheDI nAkhe che, nIti, kRpA, kSamAne pIDe che (nAza kare che), lebhane vadhAre che, maryAdAne mUkAve che ane zubha dharmadhyAna karanAruM je mana tene paradeza gamanabhukha kare che. 6. tathA- pratyarthI prazamasya mitramadhRtermohasya vizrAmabhUH, pApAnAM khanirApadAM padamasaddhyAnasya lIlAvanam / vyAkSepasya nidhirmadasya sacivaH zokasya hetuH kale, kelIvezma parigrahaH parihateogyo viviktAtmanAm // 7 // .. vivekI manuSyae parigraha taja e che, kAraNake parigraha zAMtine zatru che, asaMtoSane mitra che, mehanIyakarmanuM vizrAma sthAna che, pApinI khANa che, duHkhanuM sthAnaka che, radradhyAnanuM kIDAvana che, vyAkuLapaNAne bhaMDAra che, ahaMkArane pradhAna che, zakanuM kAraNa che ane kachuAne ramavAnuM ghara che. 7. vaLI- vahistRpyati nendhanairiha yathA nAmbhobhirambhonidhi stadvanmohaghano ghanairapi dhanairjanturna santuSyati / na khevaM manute vimucya vibhavaM niHzeSamanyaM bhavaM, . yAtyAtmA tadahaM mudhaiva vidadhAmyenAMsi bhUyAMsi kim // 8 // sindUraprakara. jema kASThathI agni zAMta thatuM nathI ane pANI vaDe samudra tRpti pAmate nathI, tema ghaNeja mehita manuSya puSkaLa dravyavaDe sateSI banate nathI vaLI te jIva saghaLuM dravya cheDIne bIje janmagrahaNa kare che (tethI pUrvanuM dravya saghaLuM paDayuM rahe che, chatAM zA mATe A vRthApApa karuM chuM ema te jIvAtmA vicArato nathI. 8. Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pati che. ' pahAhA-adhikArI, ati parigrahathI thatuM duHkha. magadha dezaviSe rAjagRhI nagarImAM zreNikarAjA che tenI calaNa nAme rANI che. ekadA bhAdrapada mAsamAM calaNA rANI rAjAnI sAthe gokhamAM besI vaibhAragiri sAmuM jovA lAgyAM. tyAM aneka nijharaNuM vahe che, ThAma ThAma dadurasvara thaI rahyA che, bAraiyA bolI rahyA che, mora nRtya kare che, pANInA vahetA pravAha nadImAM samAtA nathI. e avasare kaI eka purUSane nadI pravAhanI mAMhethI moTI mahenate kASTha kADhatAM celaNae dIThe, tethI manamAM viSAda karatI rAjA pratye bolI ke he svAmI bhariyAne sahu ko bhare, cUMThAM varase meha, saMdhana sanehA sahu kare, nirdhana dAkhe cheha. e ukhANe je jagamAM kahevAya che, te sAco che. rAjAe pUchayuM ke kema? te vakhate rANIe kahyuM ke he svAmI! e eka daridra purUSa che tene udara bharavuM kaThaNa che. eNe parabhave puNya karyuM nathI mATe tame sarvane dAna Ape che paNa evA duHkhIne kAM detA nathI? te vakhate rAjAe sevaka mokalI tene teDA be, te paNa AvI namaskAra karI ubhe rahyo. rAjAe kahyuM ke he purUSa! tuM dukhita thaI kAcha kApe che, mATe duHkha nahi bhagava. tene joIe te huM ApuM. teNe kahyuM ke he svAmI! huM mammaNanAme vANIo chuM, mane be baLada joIe chIe. temAM eka te meLavyA che paNa bIjAne meLavavAmATe udyama karuM chuM. rAjAe kahyuM ke amAre ghera hajAre baLada che, temAM je sAro hoya, te te le. vaNika belyo ke mArA baLadIA anya jAtinA che, tamArA tevA nathI ane mane te mArA baLada jeja baLada joIe! te sAMbhaLI tenA baLadane jovA mATe rAjA te vaNikane ghera AvyA, gharamAM atyaMta samRddhi dIThI tathA su. varNamaya ratnajaDita eka baLada dIThe. te joI rAjA vismaya pAmyuM ane te sarva samAcAra rANIne jaI kahyA. celaNa paNa tyAM baLada jovA sArU AvI, baLada joIne mammaNa pratye belI. evAM lAkaDAM kApavAthI tAre e vRSabha kema prApta thaze? te bolyA ke evAM vRSabhane arthe meM samudramAMhe pravahaNa pUryA che. paradezamAM e lAkaDAM vecIne tenAM nANuM tathA rata laI AvIza. temAMthI vRSabha Avaze. e kASTa je che, te bAvanAcaMdana che, ene marma je parIkSaka heya, teja jANe. huM paNa bIjA keIne zIkhavato nathI. pachI rAjA rANuM tenA lAbhano vicAra jANuM viSAda karatAM pAchAM ghera AvyAM. have te mammaNa zeTha ati lobhanA vazathI Atta dhyAna karato vipatti pAmate apUrNa maneraceMja maraNa pAmI tiryaMcAdikane viSe ghaNu ghaNA bhavaparyata bhamya. ema jANI bhavyajI parigrahanI virati karavI. Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shen Tou vyAkhyAna sAhityasa zamAya ph jo mANasa dhAre te parigrahevarDa aneka upakAra karI peAtAnA AtmAne du:khamaya saMsAramAMthI kheMcI leche tema na karatAM jo parigrahumAM lubdha thAya te jANavuM ke te sa MsAramAM DubatA jAyache. tethI parigrahamAM mukhya je dhana varNavyuM che temAMthI mamatva dhImedhIme kheMcI levuM. e khatAvavA A parigrahu grahadoSanAme adhikAra pUrNa karyA che. = >tha. dhanamamavamocana-vivAra. sAma dha te koi manuSyanI sAthe mRta thayA pachI cAlatuM nathI tathApi tenA upara darekane eTalI mhoTI mamatA hAyache ke maraNanI chellI ghaDI sudhI te mamatA mUkI zakAtI nathI eTale duniyAnA manuSye samajeche ke-" saMmIjIne nayanayone phijinivRti '' arthAt AMkhA vIMcAtAM kaMi paNa peAtAnI khAtara nathI. tApaNu tenA mamatvane mUkI zakatAM nathI eTale paDita hA ke mUrkha, sukhI ho ke duHkhI, zeTha hA ke cAkara, rAjA hA ke raka paNa darekane dhanaupara ekasarakhI mamatA hoyache. A khAkhatanuM yatkiMcitmAdhana karavAsArU A adhikAra AraMbhAya che. mamatvanA AdhAra saMgaupara nathI paNa manaupara che. anuSTup . niHsaMgo'pi munirna syAtsamUrchaH saGgavarjitaH / yato mUjaiva tattvajJa, satiH pratitA // ? // jyAya. muni saMgarahita hoya tApaNa jyAMsudhI tene mUrchA (mamatva) che, tyAM sudhI ni:sa Mga thaI zakatA nathI. kAraNake tattvajJa purUSoe mUrchAneja soMganuM utpatti sthAna kahyuM che mATe manane vaza rAkhavuM joie. 1. dhana aihika ane AmuSmika duHkha karanAra che. grA. yAni dviSAmapyupakArakANi, sarpondurAdiSvapi yairgatizca / zakyA ca nApanmaraNAmayAdyA, hantuM dhaneSveSu ka eva mohaH || 2 || Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari dhanamamatavamAcana-adhikAra. 431 je paisA zatrane paNa upakAra karanArA thaI paDe che, je paisAthI sarpa, uMdara vigeremAM gati thAya che, je paisA maraNaroga vigere keIpaNu Apattio dUra karavAne zaktimAna nathI tevA paisA upara te meha za? bhAvArthavyavahAramAM paisAdArane AsamAnamAM caDhAvI devAmAM Ave che ke sarve guNa vanimAyane "vasu vinA nera pazu' vigere. AvA vyAvahArika vAkya keTale aMze ADe mAge deranArAM che te atre batAve che. prathama padamAM bahu sarasa bhAva batAvyuM che. zatru dhana luMTI jaI ane teja dhanathI baLavAna thaI tArI sAme te vApare che. parazurAme mahAsaMhAra karI nakSatrI" karelI pRthvI ane dalita sarva subhamane bhAga paDayAM. prativAsudeva mahenata karI traNa khaMDanuM rAjya ekaThuM kare che te vAsudevanA upabhegamAM Ave che ane prativAsudevanuM caka tenuM potAnuM mAthuM chede che. AvI rIte A paNa pasAthI ApaNe zatru paNa baLavAna thaI zake che. bahu lobhI prANIo maraNa pAmyA pachI tenA dhanaupara sarpa ke uMdara thAya che. evI vAta ApaNe zAstramAM vAraMvAra vAMcIe chIe. A bhavamAMja nahi paNa parabhavamAM paNa ATaluM duHkha denAra ane nIca jAtimAM (tiryaMcamAM). gamana karAvanAra paisAne mATe zuM kahevuM ane tenA para meha ke kara, te vicAravA jevuM che. rAjA, cakavatI ane AkhI duniyAne mAthe lenArA bIjA zuravIre cAlyA gayA tyAre teonA paisA e teone ane moTA dhavaMtarI vaidyo ke DAkTare paNa bacAvI zakyA nahi. meTA dhanavAne mAMdA paDe che tyAre teone asAdhadha vyAdhimAMthI paisA bacAvI zaktA nathI, tema bIjI ApattimAMthI bacAvavAne paNa dhana samartha nathI. AvI rIte zArIrika temaja mAnasika, aihika temaja Amika aneka de nuM mULa paisA che tethI te parameha kema kare ane tevA paisAthI AzA zI rAkhavI? naMdarAjAnI senAnI DuMgarIo paNa aMte kAMI kAmamAM AvI nathI e dhyAnamAM rAkhavA jevuM che. 2. dhanathI sukhakaratAM dukha vadhAre che. upanAti. mamatvamAtreNa manaHprasAdasukhaM dhanairalpakamalpakAlam / ArambhapApaiH suciraM tu duHkhaM, syAdurgatau dAruNamityavehi // 3 // * kSatriyarahita. Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna mAhityasaMgraha -bhAga 2 je. nAma A paisA mArA che evA vicArathI manaprasAdarUpa DuM ane thoDA vakhatanuM sukha paisAthI thAya che paNa AraMbhanA pApathI durgatimAM lAMbA vakhata sudhI bhayaMkara duHkha thAya che; A pramANe te jANa, vizeSArtha-"A ghara mAruM, A ghareNAM mArAM, vaTAva khAtAmAM ATalI rakama jame che te mArI" evAM mAnI lIdhelAM mArApaNAnA mamatvathI mana jarA prasanna thAya che ane tevI mananI prasannatAmAM A cha sukha mAneluM che, vAstavika sukhane anubhava na hovAthI AmAM sukha lAge che paNa te sukha nAmanuM che. mananI zAMtimAM je sukha batAvyuM che te sukha ArALa AnI kAMI gaNatarI paNa nathI. vaLI A sukha bahu theDe vakhata rahe che. hAla manuSyanuM bahute se varSanuM AyuSa gaNIe te anaMtakALanI pAse te lekhAmAM nathI, vaLI ATalA alpa samayamAM AraMbhAdivaDe dravya meLavIne je sukha meLavavA prayatna karIe tene pariNAme asaMkhya varSo sudhI nArakI ane nigadanAM duHkho khamavAM paDe che, dharmadAsagaNI kahI gayA che ke je sukhanI pachavADe duHkha hoya tene sukha kahI zakAya ja nahi" A saMsAramAM paNa pacAsa varSa sudhI gRhasthasthitimAM rahele mANasa pachavADenAM pAMca varSa je duHkhI thAya che te tenuM prathamanuM sukha kAMI gaNatarImAM paNa AvatuM nathI. paisAthI sukha kevuM ane keTaluM che tenI philasuphI jANyA pachI tene gya lAge te tenA para meha karaje. keTalIka bAbatamAM prAkRta-lekama, vAhathI kheMcAI javuM yogya nathI. duniyA je dravyavAnane mahA sukhI dhAratI hoya tenA aMtaHkaraNane jaIne pUchavuM ke tene kharUM sukha che? duniyAnA pAka anubhavIo kahe che ke paisAthI ekAMta upAdhi che, sukha heya to saMteSamAMja che ane cAlu sthitine tAbe thaI manane AnaMdamAM rAkhavuM eja sukha meLavavAne upAya che. bAkI te rAvaNa, jarAsaMdha ane dhavaLa zeThanA caritrane vicAra kare, jethI sukhanuM kharuM tattva samajAI jaze. 3. dharma nimite dhana meLavavuM yukta che. dravyastavAtmA dhanasAdhano na, dharmo'pi saarmbhtyaatishuddhH| niHsaGgatAtmA khatizuddhiyogAnmuktizriyaM yacchati tadbhave'pi // 4 // __ adhyAtmakalpadruma. dhananA sAdhanathI dravyastava svarUpavALa dharma sAdhI zakAya che, paNa te AraMbha yukta hevAthI ati zuddha nathI; jyAre niHsaMgatA svarUpavALe dharma ati zuddha che ane te teja bhavamAM paNa mokSalamI Ape che. Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariva. dhanamama vacana-adhikAza vizeSArtha-vividha prakAranI pUjA, biMbapratiSThA, svAmI vAtsalya, maMdira caNAvavAM, upAzraya karAvavA vigere dravyastava kahevAya che. dravyanI madadathI A prakAra bahu sArI rIte sAdhI zakAya che. puNyazALIe maLela lamIne dharmamAge vyaya karI mahApupArjana kare che. graMthakAra kahe che ke A prakAranA dharmamAM paNa AraMbha thAya che, kAraNake SakAya jIvanuM mardana thAya che tethI A prakArane dharma ati zuddha nathI. dhyAna rAkho ke ati zuddha nathI, zuddha te che ja; paNa te dharma karavAne nimitte dravya meLavavuM yukta nathI. haribhadra sUri mahArAjAe paNa aSTakamAM kahyuM che ke - dharmArtha yasya vittehA, tasyAnIhA garIyasI / prakSAlanAddhi paGkasya, dUrAdasparzanaM varam // dharmane mATe paisA meLavavAnI IcchA karavI tenA karatAM tenI IcchA naja karavI e vadhAre sAruM che. page kAdava lAgyA pachI tene dhoIne sApha karavA karatAM dUrathI kAdavane sparza naja kare, e vadhAre sAruM che." bAkI maLela dravyane te dharmamArgeja vyaya kara. A bhAva AvatA AThamA kathI spaSTa thaze. dravyastava yukta dharmathI lAMbekALe mukita maLe che tyAre navavidha parigrahathI niHsaMga thayelA che teja bhavamAM janmajarAmaraNurahita azrutapada prApta kare che. nisaMgatA svarUpavALe dhama ati zuddha che. kahevAnI matalaba e che ke dharmanimite dhana meLavavA vicAra kare nahi. punarAvartana karIne kahevAmAM Ave che ke A zlekane bhAva barAbara vicAra. dravyastavane jarA paNa nabaLuM pADavAno vicAra graMthakattane nathI, paNa dharmamAM pradhAnatA niHsaMgatAnI ja che. dravyastavathI mekSa lAMbe kALe prApta thAya che, paraMtu tethI mokSamArga te che ja. mokSa prApta karavAnA aneka bhAga hoya che, temAMnA keI lAMbA, koI vAMkAcuMkA ane kaI sIdhA-sarala hoya che. jema ApaNe muMbaIthI surata javuM hoya te grAMTaDathI besIne sIdhA paNa javAya athavA dariyAmArge javAya athavA bIjA aneka ADA mArge javAya; jemake prathama karAMcI jAya, tyAMthI jApharAbAda thaI gave AvI bhagavADAMDIe jaI tyAMthI surata jAya; e pramANe mekSamArga keTalAkane sIdhe prApta thAya che ane keTalAka nakAmA cakkara le che. dravyastava e pramANe te mekSamArga tarapha ja che, tenuM sukAna barAbara dizAmAM mUkAyeluM che, mAtra te lAMbe mAge che paNa vimA ke apamArga nathI. dravyastavane narama pADavAnI keTalIka vAra vicAraNuM jovAmAM Ave che ane khAsa karIne kAMIka zaramathI ane kAMika avakAzanA abhAvathI A kALamAM te vRtti vizeSa dekhAtI jAya che. jyAre agAunA vakhatamAM teja vRtti oLaghAla 55 Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 vyAkhyAna sAhityasa'bahu bhAga 2 je navama adhyAtmIo taraphathI bahAra paDatI hatI; tethI atra te bAbatanuM vastu svarUpa zuM che te batAvavAno prayAsa karyo che. keTalAka mANase anyAya ke apramANikapaNuthI dravya meLavatAM vicAra kare che ke pisA meLavIne dharmamAge tene vyaya karIzuM. A vicAra tadana kheTe che, ane zAstrakAra evA nimittathI dhana meLavavAnI cekhI nA pADe che. mahA AraMbha karmAdAna ane zudra vyApAra karI tenAthI je dhana maLaze tene dharma mAge kharca karazuM e keTalAka prANIo vicAra kare che, te jainazAsananuM rahasya samajanArane taddana viparIta lAge che. A lokane khAsa uddeza dravya stavanI apekSAe bhAvastavanI mukhyatA keTalI che te batAvavAnuM che ane A upadeza zrAvakone uddezIne lakhAyeluM che. dravyastava sAdhavA dhanopArjana karI saMsAramAM paDayA rahevAne athavA bhAvastava na AdaravAne vicAra karanArAone mahAnizItha sUtramAM batAvelA vicAre anusAra A leka lakhAyeluM che ema eka vidvAna munimahArAjanuM kahevuM che. 4. je pitAnuM, teja maraNa pachI bIjAnuM. upajAti. gRhaM muhatputrakalatravargo, dhAnyaM dhanaM me vyavasAyalAbhaH / kurvANa itthaM na hi vetti mUDho, vimucya sarva vrajatIha jantuH // 5 // ghara, mitra, putra, strI vigerene varga, dhAnya, dhana, A sarva mAre nizcayathI lAbha che, eTale A samagra mAruM che. Ama manamAM vicAra karate mUDha manuSya nakkI jANatA nathI ke jIva te sarvane ahiM tyAga karIne cAle jAya che. arthAt maraNa thatAM kAMI paNa sAthe cAlatuM nathI ema jANa nathI. pa. - sAta vastuo sadA sudhAturaja che. vaMzastha (6-7). na dArubhirvatirapAMnidhirjalairAhArajAlairudaraM krairnRpH| dvijazca dAnairgaganaM samIraNairna tRptipAtraM manujastathA dhanaiH // 6 // jema lAkaDAothI agni, pANIthI samudra, aneka prakAranAM bhejanothI udara (peTa), prajA pAsethI kara levAthI rAjA, dAnathI brAhmaNa ane vAyuthI jema AkAza tRpta thatuM nathI, tema ghaNuM dhana maLe te paNa tenAthI manuSya tRptipAtra thatuM nathI eTale tRptine pAmate nathI. 6. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para cho, dhanamamavAcana-adhikAra. ' 435 mekSamAMthI bhraSTa thaI nagadamAM javAno saraLa raste. parigrahaM santanute yathA yathA, tathA tathA mohabhareNa pIDyate / hA hArayikhA narajanma mohataH, saJjAyate'nAdinigodajantuSu // 7 // naravarmacaritra. manuSya jema jema parigraha (dhana putrAdi) ne vistArartA jAya che tema tema meha (ajJAna-mamatva) nA bhArathI pIDAto jAya che. hA! kheda che ke ajJAnathI manuSya janmane hArIne nigada nAmanA jatuomAM janme che ke je jaMtuo atIva sUkSma vanaspatikAyanA nAmathI oLakhAya che. 7. sAta kSetramAM dhana vAparavAne upadeza. vasantatilakA. kSetreSu no vapasi yatsadapi svameta dyAtAsi tatparabhave kimidaM gRhIkhA / tasyArjanAdijanitAghacayArjitAtte, bhAvI kathaM narakaduHkhabharAca mokSaH // 8 // adhyAtmakalpadruma. tArI pAse dravya che chatAM paNa tuM (sAta) kSetramAM vAparate nathI, tyAre zuM parabhave dhanane tArI sAthe laI javAnuM che? vicAra kara ke paisA meLavavA vigerethI thayelA pApasamUhathI thanArAM nArakInAM dukhethI tAre mekSa (chUTakAro) kema thaze? vivecana-prApta karelA paisA parabhavamAM sAthe AvatA nathI; vaLI tene pedA karavAmAM, jALavavAmAM ane vyaya karatAM athavA nAza thatAM aneka duHkhaparaMparA thAya che ane para bhavamAM hInagati thAya che. have tyAre karavuM zuM? karavAnuM eja che ke prApta thayela paisAne zubha raste vyaya karo. dravya vAparavAnA anaka rastA che. jinabiMbasthApana, jinaderAsarane jIrNoddhAra, pustaka lakhAvavAM, chapAvavAM, temanuM rakSaNa karavuM ane pustakabhaMDAra karavA, lAIbrerI karavI tathA keLavaNIne prasAraka ravo, sAdhu-sAdhvIo, svAmI bhAIo ane baheno utkarSa kara, anAthanuM pratipAlana karavuM ane zAsananI zobhA vadhAravI. AvAM AvAM aneka upayegI sthAne che, temAM je je sthAnake AvazyakatA lAgatI hoya ane je sthAnake vyaya kara samajIne DahApaNa bharele lAgatuM Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasabraha- bhAga 2. bhavoma hoya te sthAnake vyaya kare. dravyavyaya karavAmAM lokenI Adhunika sthiti ane jarUrIAta para khAsa dhyAna ApavuM. je AvI uttama bhAvanAthI dravyavyaya karavAmAM Ave te saMsAraduHkhathI chUTavAnuM jaladI bane tema che. zAstrakAranuM khAsa pharamAna che ke sAta kSetramAM dhanano vyaya kara, temAM paNa je kSetra sIdAtuM hoya tetarapha prathama dhyAna ApavuM. jamaNavAra karavAnI A jamAnAmAM ghaNA mANaso samajIne-vicArIne nA pADe che. teone lADavA kaDavA lAgatA nathI, paraMtu teo samaje che ke jamaNavArakaratAM zrAvakenI sthiti sudhAravAnI, teone udyame caDhAvavAnI ane abhaNane bhaNAvavAnAM sAdhana che, jenaprajAne bIjI prajAnI sapATI para mUkavAnI prathama jarUrIAta che; tevI ja rIte derAsara vadhAravA karatAM temanI pUjA karanArAone vadhAravAnI ane je derAsaro che temane jALavanArA utpanna karavAnI vadhAre jarUrIAta che. A vicAra sazAstra che ema tane jaNAya to tAre te Adara. phakta lekapravAhuthI kheMcAI javuM nahi. jyAre AvI rIte vicAra karIne dhanane vyaya karavAmAM Avaze tyAre bevaDA lAbha thaze. keLavAyelA tathA bInakeLavAyelA baMdhuo paikI jeNe zAstrIya tatvajJAna koI paNa saMpAdana karyuM haze teone sahaja mAluma paDaze ke sAtakSetra e dharmano uDe ane majabUta pAye che. temAM paisAne game tema vyaya kare te jema geravyAjabI che temaja temAMnAM kaI paNa kSetratarapha ane khAsa karIne sIdAtAM kSetratarapha dhyAna na apAya te paNa geravyAjabI che. sAtakSetramAM A paNa mahAna saMsthA kenpharansanA sarva mukhya TharAne sAra AvI jAya che. zrIjinabiMba, jinacaitya, jJAna, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA e sAtakSetra che ane tenA uddhAra, aspRdaya ane unnati mATe anate prayAsa kara, pitAnuM tana, mana ane dhana temAM rokavuM, temAM arpaNa karavuM tenI sAthe jeDI devuM e pratyeka mumukSunI prathama pharaja che ane temAM paNa agAu jaNAvyuM che teja punarAvRtti karIne kahevAmAM Ave che. je kSetrane madadanI vizeSa jarUra hoya tene vadhAre poSavuM, tenA upara dhanAdikane vizeSa vyaya kare. agAu daDha zraddhA jAgRta karavA, derAsara tathA pratimAjIo vigerenI jarUra vizeSa hatI, hAla jJAna kALa hovAthI keLavaNInA sAdhananI vizeSa jarUra che, e sarva hakIkta dayAnamAM rAkhI apekSA, dravya, kSetra, kALa bhAva vicArI gya kSetramAM dhanane vyaya kara, baMdhuo ! A saMsAramAM aneka prakAre rajhaLAvanAra strI ane dhana e beja vastuo che, emanA upara rAga evA prakArane thAya che ke, tenuM varNana jJAnIo paNa pUrepUruM ApI zakatA nathI. AmAM dhana uparane sneha vadhAre sapta che ke strIuparane ha vadhAre sakhta che te kahevuM muzkela che. sIuparane sneha meTI umare zarU thai cheDA varSamAM ocho thaI jAya Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. dhanamamatvamAcana-adhikAra 437 che! paNa jeTale vakhata rahe che teTalA vakhata tene rasa bahudhA vadhAre hoya che, dravyaparane mAhu dararoja vadhatA jAya che ane vRddhAvasthAmAM te parAkASTAe paheAMce che ane jIMdagIne cheDe paNu chUTatA nathI. amuka vya ktine mATe karyo mehu vadhAre che te kahI zakAya, paNa sAmAnya rIte mArUM peAtAnuM te mAnavuM evuM che ke dravyaparane mAThu kadAca strImeAhuthI ciDhayAtA hAya ke na hoya, paNa tethI utare teve teA nathIja. kaI paNa vastu prApta karavAmAM prANIne amuka irAdo hoya che, pazu dhanaprAptimAM teA kAMi paNa irAdA vagara mAtra paisAnI khAtaraja paisA meLavavA yatna karavAmAM Aveche. putrane meTe vArasA * ApavAnuM paNa mhAnuMja che, A dalIlanA purAvAmAM e hakIkata jovAnI che, eka teA vagara putranA ane putra thavAnI AzAvagaranA mANase paNa eTalIja khaMtathI paisA prApta kareche ane pAsenA paisAne zubha mAge paNa vyaya karatA nathI; ane trIjI e ke jo AvatA bhavamATe paisA rokAI zakAtA hoya te kAipaNu mANusa putrane vArasA ApavAnI darakAra kare tema nathI. vaLI khIjuM e paNa jANavA ceAgya che ke dareka kA mAM amuka hada hoyache eTale ke amuka vakhata pachI ane amuka prApti thayA pachI te kArya purU thayuM gaNAya . paisAnI khAkhatamAM A niyama paNa tUTI paDeche. hujAra maLe lAkhanI ane lAkha maLe karoDanI uttarAttara icchA vadhatIja jAyache. vadhatI icchA anusAra kAryarAmAM joDAI jIvana pU thAyache, paNa paisA kamAvAnuM kArya kadI paNa pUruM thatuM nathI. koi paNa kAma karavAnA amuka hetu hoya che ane amuka sAdhya hoya che. pratyeAjana ane sAdhya vagara te sAdhAraNu akkalavALA mANasa paNa pravRtti karatA nathI tyAre dhana prApta karavAnAM hetu ane sAdhya zuM? jarA vicAre, anAdi paddhatithI taNAi na jA. dhana khAtara dhana meLavavAmAM udyukta na thAo. paNa jarA AgaLa pAchaLa najara karo. tame DAhyA mANusa che. tamAre pagale aneka cAlatAM heraze, mATe pravRtti karI tenA hetu, sAdhya dhyAnamAM lai karo. A dRSTithI vicAraze| tyAre jaNAze ke kAryasiddhinA upara jaNAvelA ane niyamA dravyaprAptinA prayAsa vakhate khATA paDe che. dhanapravRtti nihe`tuka che, e ApaNe joyuM, chatAM jee tene icchatAM naja hoya te utkRSTa prazaMsAne prAtra che. jee zrAvaka avasthAmAM che, temaNe sa tyAganI icchA rAkhavI ane sAthe cAlu sthitimAM sASa rAkhavA, peAtAnI sthiti sudhAravA mahuvAkAMkSA rAkhavI paNa temAM parovAi jaI durdhyAna na thavA devuM. cAlu sthitimAM Ana pAmaveA ane khAsa karIne karranA siddhAMtane tAbe thaI javuM nahi, paNa purUSAtha karavA. gerasamajutI na thAya teTalAmATe jaNAvavAnI jarUra che ke satASane puSAthane virodha nathI; paNa durdhyAna thAya, paisAnI japamALA jAya, paisAnuMja dhyAna rahe evI sthiti na thavA devI. Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa-bhAga 2 jI. "thama tame moTA thavAnI AzA-IcchA rAkhe, paNa tamArA cAlu saMgethI asaMtoSI bane nahi dhana meLavyA pachI zuM karavuM, e bAbatamAM graMthakAre vivecana karyuM che. dhana meLavatAM kevA kevA saMskAra thAya che tepara je dhyAna ApavAmAM Ave te upadeza lAgyA vagara rahe nahi. paisAmATe paradezagamana, nIcasevA, TADha, taDakA ane tIvra vacane sahana karavAmAM Ave che; paisA mATe khuzAmata karavAmAM Ave che, paisA mATe khaTapaTa karavAmAM Ave che ane paisAmATe aneka viTaMbanA sahana karavAmAM Ave che. je kadarthanAne aMza sahana karavAthI munimArgamAM mekSa maLe, tevI kadarthanA paisAsArU anAdi mahamadirAmAM cakacUra thayela jIva kare che, paNa vicAra nathI ke A badhuM zAsArU? mUDha avasthAmAM athaDAI pachaDAI anaMtakALa rakhaDyA kare che. siMdUraprakaramAM kahe che ke--dhanathI aMdha thayelI buddhivALA purUSa viSama aTavImAM bhramaNa kare che, vikaTa dUra dezAMtaramAM phare che, gahana samudranuM ullaMghana kare che, bahu dukhavALI khetI kare che, kRpaNapatinI sevA kare che ane hastIonA saMghaTTatho apravezya saMgrAmamAM jaI prANa Ape che. A sarva bhanuM ceSThita che. sukha kyAM che? paisAdAronI havelImAM, rAjAnA mahelamAM, cakravatInA , AvAsamAM, IMdranA IMdrAsanamAM ke be ghoDAnI gADImAM? vicArIne javAba de e zarata che. jarA juo bahAranA ADaMbaramAM sukha nathI. sukhI lAgatAM mANasenAM hadaya saLagI jatAM hoya che. gharamAM aneka khaTapaTa hoya che ane manamAM te yuddha cAlyA ja kare che. sukha saMtoSamAMja che, cAlu sthitine tAbe thavAmAMja che. dhana asthira che, keInuM thayuM nathI ane keInuM thavAnuM paNa nathI. prAyaH vidyA ane dhanane vaira che. jJAnavagara sukha nathI, ane paisAdArane sukhI mAnavA, enA jevI bIjI mUDhatA nathI. aneka dethI bharapUra-dhavaLazeTha, mammaNazeTha, subhama cako vigerene narakamAM nAkhanAra, ekAMta upAdhithI bharapUra, mananI azAMtinuM prabaLa sAdhana, aneka du:khano varasAda varasAvanAra ane vidvAnothI aMdhanuM upanAma meLavanAra lakSmInuM sukha bhogavanAra dhanikone te sukha mubAraka he ! cAla jamAnAnA vicitra raMgathI bharapUra jIdagImAM ane khAsa karIne sakhta pravRttimAM madhya biMdu gaNAtAM meTAM zaheranA sukhI dekhAtAM lokone joI. jarA paNa muMjhAvuM nahi, jarA paNa aphasosa kara nahi, teone sukhI mAnavA nahi; kAraNake teonA khAsa najIkanA saMbaMdhamAM gayelAo jANe che ke teo sukhI nathI. ApaNuM sukha ApaNI sAthe ja che ane ApaNe te paramAnaMdapada prApta karavAnI icchAmAM cAlu sthitine tAbe thaI, zuddha vRttio karI dharmamaya jIvana karavAne uddeza rAkhI uccatara ane vizuddhatara jIvana gALavAne Azaya, u. Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanamamavamAcana adhikAra. 439 manuSyajIvanane uMcA hetu pAra pADavA sArUM manapara pariccheda. deza ane icchA rAkhavI. makuza rAkhavAnI ane lAbhanA tyAga karavAnI bahu jarUra che. 8. maraNanI chellI ghaDIe zakya (bANu) tulya dhaneA manuSyane zu' karI zake che? zArdUlavikrIDita. nidrAchedasavedavAndhavajane sodvegavaiyojjhitaH, pathyakA kathArditaH parijanai standrIbhavankSobhataH / bhagnaMsvAsthyamanorathapriyatamASaSTabdhapAdadvayaH, paryante vivazaH karoti puruSaH kiM zalya tulyairdhanaiH // 9 // sUktimuktAvalI.. (manuSyanI mAMdagI vadhavAthI) ghaNA urjAgarA karavAthI khAMdhava jana jyAre khedapAmI jAya che. (thAkI jAyache.) davA karI karIne udvegathI vaidyaleAkAe paNu jene cheDI dIdhA che. (eTale have A manuSya sAjo thaze nahi ema jaNAvI tajI dIdhA che) tema pirajanA (AsapAsanA leAkeA) e amuka pathya (nirogI) bhAjana karaze. amuka AdhinA kvAtha (kADhA) pIe Ama vAtA karI karIne jene pIDAyukta karI mUkyA che ane manamAM (huM marI jaiza ) evA kSeAlathI vAravAra jenAM aMgAmAM mUrchA AvI jAyache. ( eTale jIva uMDA utarI jAyache) ane upara mujama davAe lAgu na paDavAthI tathA dina dina rAgathI (zarIra kSINa thavAthI ) have mArA dhaNI sAjo nahi thAya evI rIte jene sanAtha bhagna thaI gayA che evI vhAlI strIe jenA be caraNA pakaDelA che evA purUSane te vakhate (mRtyune) paravaza thaIne zalyatulya duHkha ApavAvALAM dhaneA (hAya mArUM dhana, mArAM pazuo, mhArAM bhUSaNe, mhArAM vastrA, ema duHkha ApanArAM) thI zuM karI zake che? arthAt kAMi nahi. 9. dhanamamatvathI jeTalI jeTalI hAni che tenuM varNana TukamAM paNa spaSTa rIte samajAvyuM che te huve teviSe vizeSa kahevAnI jarUra nahi dhAratAM lakSmI caMcaLa hAvAthI acaLa rahevI e zakA jevuM che te samajAvavA A dhanamamatvamAcanAdhikAranI samApti karI che. Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 vyAkhyAna sAhitya saMgraha --bhAga 2 jo. 63 mIsvamAna badhira 3 - lakSmInI maMda gati. anuSTup (2 thI 4). samAyAti yadA lakSmIrnArikelaphalAmbuvat / navama lakSmI (dhanahi) koinI thaI nathI, thatI nathI ane bhaSyakALamAM e tAvavA ahIM prayAsa karyA che.' lakSmIne svabhAva evA capala che ke te kahi' sthiratA karIne rahI zakatI nathI eTale jo manuSya dhananA sadupayoga kare agara dAnamAM Ape" te te dhana tenA upayeganuM gaNAya che bAkInA dhanaupara mamatA rAkhavI vyartha che. kAraNake je bhAgavavAmAM tathA dAnanA upayogamAM na Ave te te saMpattine avazya nAza thAyache eTale nadImAM pUra AvyuM hoya temAMthI jo pANI vadhI jAya ne nadI be kAMThAupara bharAi jAya teA uparanuM pANI te turtaja anyaraste cAlyuM jAyache ane mAkInA jaLanA leAkeA upayoga na kare te te dhIme dhIme samukramAM jaI samAi jAyache paNu sthira rahetuM nathI tevA lakSmIne svabhAva che. ityAdi samajavAsAja A adhikAranI goThavaNu karI che. viniryAti yadA lakSmIrgajamuktakapitthavat // 1 // subhASitaratnabhANDAgAra. wwwwwwww nALieramAM pANI kyAre ane kyAMthI bharANa` e jema pratyakSa jovAmAM Avatu nathI tema lakSmI AvavA lAgeche tyAre pratyakSa hetue jovAmAM na Ave evI rIte bharAi jAyache ane jayAre te javAnI thAyache tyAre hAthIe gaLela kATha ApyuM ne AkhuM tenI lAda sAthe nikaLI jAyache temAMthI gabha kevI rIte ane kyAM uDI gayA tenI khakhara paDatI nathI tema te kyA kAraNathI kema uDI gaI tenI khakhara paDatI nathI. 1. * hAthI kAThuM khAi jAyache paNa puMThadrArA te tevuM ne tevuMja nIkaLe che vastuta: te kAThAmAM garbha rahetA nathI. e AzcaryanI vAta che. AmAM samajavAnuM e che ke jo dhanane sadupayoga na thayA. te kAThAmAMthI jema gabha uDI jAyache, tema lakSmI pazu kumArge uDI jAyache. ane lakSmI meLavatAM karela pApaja peAtAne avazya bhAgavavuM paDeche e hAMsala che. Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pati. lakSmIvabhAva-padhikAra. dhanane upayogamAM levAnI pharaja, 9 dAnaM bhogastathA nAzaH syAd dravyasya gatitrayam / yo na datte na bhuGkte ca tRtIyA tadgatirbhavet // 2 // dAna (kAine ApavuM), bhAga (pAte bhegavavuM) ane nAza Ama dhananI traNa gati thAyache, mATe je manuSya kAine ApatA nathI ane peAte bhAgavata nathI tenA dhananI trIjI gati (nAza) thAyache. 2. dhananI uttama gati dAnaja che. AyAsazatabdhasya, prANebhyo'pi garIyasaH / gatirekaiva vittasya, dAnamanyA vipattayaH // 3 // pArzvanAthacaritra. para sekaDA prakAranA parizrameAthI meLaveluM ane prANe! karatAM paNa vadhAre vahAluM evA dhananI dAna eja uttama gati che. bAkI save vipattiorUpa che. 3. je peAtAnA gharanA tyAga kare te bIje ThekANe kema Take ? padmaM padmA parityajya, svAvAsamapi yA vrajet / dinAnte sA kathaM nAma, parasthAneSu susthirA // 4 // 441 sUktimuktAvalI. je lakSmI sAca kAle potAnA nivAsasthAnarUpa kamaLane paNa tyAga karIne khIje ThekANe cAlI jAyache te lakSmI, bIjAnA sthAnamAM kema susthira thAya? ( Take? ) 4, lakSmI caMcala che. vasantatilakA. ApagataM hasasi kiM draviNAndha mUDha, lakSmIH sthirA na bhavatIti kimatra citram | etAnprapazyasi ghaTAJjalayantracakre, riktA bhavanti bharitA bharitAzca riktAH // 5 // subhASitaratnabhANDAgAra. Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SANAAAAAA vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. navama he dhanathI aMdha thayela mUDha! duHkhI mANasane kema hase che? kaI ThekANe lakSamI sthira rahetI nathI temAM ahIM Azcarya zuM che? kAraNake reMTamAM rahelA ghaDAo te te tuM juve che ke je ghaDAo khAlI hoya che te bharAya che ne je bharelA che te punaH khAlI thAya che. AvI rIte nidhana dhanavAna thAya che ane dhanavAna nirdhana bane che. mATe anizcita sthitivALA dhananA madane laIne garIbane upahAsa kara e egya nathI. 5. bahuraMgI lahamI. zArvavidita (6 thI 2). nimnaM gacchati nimnageva nitarAM nidreva viSkambhate, . caitanyaM madireva puSyati madaM dhUmyeva datte'ndhatAm / cApalyaM capaleva cumbati davajvAleva tRSNAM naya tyullAsaM kulaTAGganeva kamalA svairaM paribhrAmyati // 6 // lakSamI nadInI mAphaka nIca tarapha jAya che, nidrAnI peThe jJAnane nAza kare che, madirAnI mAphaka ahaMkAra utpanna kare che, premanA samUDanI peThe AMdhaLApaNuM Ape che, vidhunI mAphaka capaLatA dhAraNa kare che, dAvAnaLanI javALAnI peThe tRNa (bha) vadhAre che ane vezyA strInI mAphaka marajI mujaba vihAra kare che. 6. lakSmI dukhaprada che. dAyAdAH spRhayanti taskaragaNA muSNanti bhUmIbhujo, gRhNanticchalamAkalayya hutabhugbhasmIkaroti kSaNAt / gam gvati kSita viniri cakSA datte dahAta, durvRttAstanayA nayanti nidhanaM dhigbahadhInaM dhanam // 7 // bahu svAmIvALI lakSmIne dhikkAra che, kAraNake gotrI (vArasa) pitApAse rahelI lamInI IcchA kare che, cAra leka paNa corI kare che, rAjAo(vRthA) ALa melIne laI le che, agni kSaNamAtramAM bhasma kare che, pANa upADI jAya che, pRthvImAM dATI rAkhela hoya to paNa yakSe (vyaMtare) baLAtkArathI harI jAya che ane putra potAne (lakSamIpatine) nAza kare che. mATe lakSamIne dhikkAra che? AvI lakSamInI lAlacamAM lapeTIne manuSya potAnA kartavya karmathI bhraSTa thavuM e egya nathI. 9. Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakSmIsvabhAva-adhikAra. dhanavAMchAthI aghaTita ghaTanA. nIcasyApi ciraM caTUni racayantyAyAnti nIcairnatiM, zatrorapyaguNAtmano'pi vidadhatyuccairguNotkIrtanam / nirvedaM na vidanti kiJcidakRtajJasyApi sevAkrame, kaSTaM kiM na manasvino'pi manujAH kurvanti vittArthinaH // 8 // dravyanI icchAvALA DAhyA manuSya paNa karyuM kaSTa karatA (sahana karatA) nathI ? jemake nIca manuSyanI AgaLa lAMkhA kALasudhI priya vacana le che, nIca manuSyane praNAma kareche, nirguNu zatrunuM paNa atizaye guNu varNana kareche ane karyAM kAmanI kadara nahi jANanAra svAmInI sevA karavAmAM jarApaNa kheda karatA nathI. (AvI rIte dravyalAlasA ceAgyAyeAgyanuM bhAna bhUlAvI deche ). 8, lakSmInA zubha mArge upayoga. pi lakSmIH sarpati nIcamarNavapayaHsaGgAdivAmbhojinIsaMsargAdiva kaNTakAkulapadA na kApi dhatte padam / caitanyaM viSasannidheriva nRNAmujjhAsayatyaJjasA, 443 dharmasthAnaniyojanena guNibhirgrAhyaM tadasyA phalam // 9 // sindUra prakara. lakSmI samudranA pANInA saMgane lIdhe tenI pIThe nIce raste jAyache, kamalinInA saMgathI jANe kAMTAthI pIDita pagavALI thai keAi ThekANe sthAna dhAraNa karatI nathI ane jheranA saMgane lIdhe tenI peThe vagara prayAse manucenAM prANa haraNa kareche. mATe DAhyA manuSyae (lakSmIne) dharmasthAnanA upayAgamAM joDavAthI lakSmInuM kharUM phaLa meLavavuM joie. sArAMza-lakSmI, samudramAMthI upanna thai che eTale samudra tene pitA gaNAya che, te pitA (samudrapANI) jyAM nIca ( DhaLatI jamIna) hoya tyAM vahana kareche. tene lIdhe lakSmI paNa nIca purUSane meLaveche eTale udAra purUSa pAse lakSmI heAtI nathI. lakSmInuM aAAjinI ghara kahevAya che. te abhejinImAM kAMTA hAvAthI lakSmIne pagamAM kAMTA vAgyA che eTale tenAthI kAi ThekANe paga TakAvI zakAtA nathI arthAt lakSmI koi sthaLe kAyama rahetI nathI. jherathI jema caitanya nAza pAmeche tema lakSmIthI (jhera ane lakSmInuM utpattisthAna eka samudra che tene lIdhe lakSmImAM jheranI adara rahetA avaguNe! dAkhala thavAthI ) manuSyAnuM jIna nAza pAme che. lakSmIvAna vivekahIna thaya jAyache e jIva Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. * navama no nAza thaye gaNAya. tethI samaju purU lakSmImAM sarva avaguNe joIne tene dharmamArgamAM upaga tvarAthI karI le che. eTale lakSamI meLavyAnuM phaLa meLavI lIdhuM. kahevAno bhAva e che ke dharmarate lakSamIne vAparI tene khare lAva le. kAraNake te caMcaLa havAthI cAlI javAmAM vAra lAgaze nahi. 9 majabUta sthAnamAMthI paNa lakSmInuM gekha thavuM. AdAveva mahAbalairavicalaM paTTena baddhA svayaM, - rakSAlamunAsibatA sAmattalaMkSatA | lakSmIrdIpazikhopamA kSitimatAM hA pazyatAM nazyati, prAyaH pAtitacAmarAnilahatevAnyatra kA sA nRNAm // 10 // mAmAnurAsana. prathama te mahA baLavAna rAjAo na calAyamAna thAya tema jene rAjazAsanathI eTale hukamathI teija tejurImAM bAMdhI mUke che ane tyAM rakSAdhyakSa (khajAnAnI rakSA karanAra purUSa) nA hAthamAM rahelI taravArarUpI pAMjarAmAM gherAyelI che. tema judA judA dezonuM rakSaNa karanAra sAmatethI je surakSita che. eTaluM chatAM paNa dIvAnI zikhAsamAna lakSmI (dhana) ghaNuM karIne Ama tema cAlatA cAmara (paMkhAo) nA pavanathI jANe uDelI hoya tema hA! kheda che ke! rAjAe jotAM chatAM (najaronajara) uDI jAya che. tyAre bIje ThekANe manuSyanI te lakSmI nAzI jAya temAM zuM kahevuM? 10. dhananI asthiratAnuM smaraNa karI eka vidvAn pitAne cittane kaheche. ' yasmai vaM laghu laGghase jalanidhi duSTATavI gAhase, ... mitraM vazcayase vilumpasi nijaM vAkyakramaM muzcasi / tadvittaM nahi dRzyate sthiratayA kasyApi pRthvItale, re re caJcalacitta vittahatakaM vyAvartatAM me sadA // 11 // moravA-haNana. he citta! je (dhana) mATe mahAsAgarane ekadama oLaMgI jAya che. bhayAnaka jaMgalamAM vicare che, mitrane chetare che, pitAnAne luMTI le che ane vApharyanA kamane (vinayayukta vacanasamUhane) mUkI de che. te dhana pRthvItaLamAM koI Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. lakSmIsvabhAva-adhikAra 445 paNa purUSane tyAM sthirapaNAthI dekhAtuM nathI te are! mhArA caMcaLa citta ! kharAma evuM te dhana mhArA pAsethI bhale palAyana karI jAya. 11. sugaMdhI vALA, jAi, keLa ane AMkhAnI latAnI upamAthI anukrame caDhIAtI rIte cAra prakArathI lakSmInA svabhAvanuM varNana. kAcidvAlukavanmahItalagatA mUlacchidAkAraNaM, dravyopArjana puSpitA'pi viphalA kAcittu jAtiprabhA / kAcicchraH kadalIva bhogasubhagA satpuNyabIjacyutA, sarvAGgaM subhagA rasAlalatikAvatpuNyabIjAJcitA // 12 // sUktimuktAvalI. kAika lakSmI ( dhana) sugaMdhacuktavALAnI mAphaka pRthvItaLamAMja raheche arthAt TAIja raheche ane tene sadupayoga thatA nathI eTale temAM tenA mULarUpa puNya kapAI jAyache ane kAI khIjI lakSmI dhananA upArjana (meLanavA) thI puNyayukta thayela che tepaNa jAI (camelI vigere phulajhaDa) nI mAphka phaLarahataja raheche. eTale je kamAine ekatra karAyache paNa tenuM kazuM phaLa, dAna upabhAgAdi karAtuM nathI tethI jAInA vRkSa jevI lakSmI che. ane kAika lakSmI keLa jevI che eTale keLa suMdara aMgavALI hoyache tema A laphamI bhAgasubhagA eTale pAtAne bhAgavavAmAMja upayAgI thAyache, paNa pu yadAnamAM kharcAtI na hovAthI sat puNyarUpI khIjathI rahita che. eTale keLamAM paNa khIja hAtuM nathI, tethI A trIjA prakAranI lakSmIne keLanI umA ApI che ane cothA prakAranI lakSmI khAnI latAmA sarvAMga suMdara che ane sapuNyarUpI khIjothI suAAbhita che eTale AkhAnuM vRkSa jema cAlu sthitimAM suMdara dekhAyache tema temAM suMdara phaLe paNa lAgeche ane temAM khIyAM paNa che jethI te AMkhe naSTa thayA pachI paNa tenuM astitva manAyache temaja je lakSmI bhagavAyache ane dAnamAM apAyache te saMpatti ubhaya leAkane siddha karavAvALI che. 12, lakSmInI cacaLatA. aMgadezane viSe dhArApura nagaranA suMdara nAme rAjA che, tenI manavallabhA nAme rANI che. tene eka kIrttipAla, khIjo mahIpAla eve nAme be putra che. te rAjA parastrIparAsmukha che ane rANI paNa zIlAMgI che. ekadA madhyarAtrie tenI kuladevatAe AvIne kahyuM ke he rAjana! tuMne durdazA AvI Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 vyAkhyAna sAhityasa graha bhAga 2 jo. navama che, mahATuM kaSTa prApta thaze! te sAMbhaLIne rAjAe kahyuM ke jIve zubhAzubhaka ja kayA hAya, te bhAgavyA vinA chUTakA thAya nahi. mAryAM. sampadi yasya na harSo, vipadi viSAdo raNeSu dhIratvam / taM bhuvanatrayatilakaM janayati jananI sutaM viralam // , bhAvA --jene samRddhimAM hu nathI, vipattimAM khedya nathI ane laDAimAM dhIraja che tevA traNe bhuvanamAM tilakarUpa putrane mAtA kayAreja janma Apeche. mATe karela kama bhogavyAvinA chUTe nahi. evuM dhai dharI rAjya pradhAnane bhaLAvI rAjA pAte tathA strI ane putrAne sAthe laI paradezabhaNI cAlyA. ekadA vagaDAmAM kuTuMbasahita rAjA te che te vakhate peAtAnI pAse je kAMi hatuM, te sarvaM cAra lAko lai gayA. pachI vanAdikavaDe kuTuMba nirvAha karatA karatA ane cAlatA cAlatA pRthvIpuranagaramAM AnyA. tyAM kei dhanasAgara vyavahArIcAnA sthAnamAM rahyA. rANI leAkeAne ghera majurI karavA jAyache tene svarUpavAna dekhI mAhita thaI leAkeA majurI vadhAre devA lAgyA. tyAM viSayI leAkeAnA prasaMgathI ghaNAM du:kha sahana karyAM, phrI bhAgyeAya thayA te vakhate peAtAnA svanagaramAM gayAM ane rAjya pAmyAM, sarva kuTuMkhane maLyAM, teonA sarvAM manestha siddha thayA. ghaNA kALa sAMsArika sukha bhogavI vRddhAvasthAe cAritra lai chevaTa saleSaNA karI devalAkamAM gayAM. lakSmInuM nAma capalA rAkhavAmAM Avela che te zabdauparathI ema ja zuAI Aveche ke lakSmInA nivAsa ghaNe bhAge eka sthAne hoi zake nahi. lakSmIne game te pRthvImAM rAkhe athavA majabUta leADhAnI tejurImAM rAkhe game teA kAgaLanA AMkaDA (neTa) mAM rAkhe paNa te capalA peAtAnuM caMcaLax paNuM batAvyA vinA raheze nahi tethI tene sadupayoga karI levA e salAhu ApavAmAM Aveche. kevA vartanathI lakSmI potAne tyAM nivAsa kare e darzAvanAne have A lakSmIsvabhAva-adhikAranI virati karI che. GK ->aaN. rukSmIvAna avivAra. ~~ 33996368 capalAnI capalatA choDAvavA upAyarUpe A adhikAranI jarUrIAta mAnI che, lakSmIjIne vAsa kayAM kayAM hAyache? A khAkhata jA Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paricae. bhakimIvAsa-adhikAra : NavI atIva jarUranI che kAraNake manuSya je tevA lakSamIjInA sthAnarUpI svataH banaze te lakSmIjI temAM potAnI meLe AvIne ja raheze. e udezathI A adhikAra AraMbha karyo che. . . lakSamIjI pitAnuM nivAsasthAna indradevane kahe che.. manuSaTTay (8 thI 6). guravo yatra pUjyante, vittaM yatra nayArjitam / jo yatra, tatra rokI rAkhyA che ? he I-dra! jyAM gurUo pUjAya che ane jyAM nyAyathI meLavela dhana che, tema jyAM dAMta dekhADIne kalaha (ka ) karAtA nathI (jyAM kachuAne avakAza nathI) te sthAnamAM huM vasuM chuM 1 - tathA prItiryatra nijairgehe, dehasattvaM susaMbhRtam / puNyamAtmanyagaNyaM ca, tatra tiSThAmyahaM sadA // 2 // je gharamAM pitapatAne paraspara prema hoya, ghaNuMja zarIrasaMbaMdhI bI heya ane AtmAmAM agaNita puNya hoya, tyAM huM hamezAM nivAsa karuM chuM. 24 lakSmIne sthira rAkhanAra pAMca jAmIna dAnamaucityavijJAnaM, satpAtrANAM parigrahaH / sukRtaM suprabhukhaM ca, paJca pratibhuvaH zriyaH // 3 // dAna, gyatAnuM jJAna, satpAtrene svIkAra (satkAryomAM AgevAnI), sukRta (puNya) ane sarvottama dhaNIpaNuM A pAMca lakSamInA jAmIna che. eTale lakSamIne kAyama rAkhavAnAM sAdhana che. 3. dhana vAparavAnI samajutI. AyAdadha niyuJjIta, dharme yadvAdhikaM tataH / zeSeNa zeSaM kurvIta, yavataH svIyamaihikam // 4 // jeTaluM dhana Ave temAMthI artha athavA tethI adhika dhana dharmakAryamAM kharcavuM ane bAkI rahelA dhanathI yatna karI potAnuM AkasaMbaMdhI zeSakArya karavuM. 4, Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. navama pidAza ane kharcane vicAra karI kArya karavuM. AyavyayamanAlocya, yastu vaishrvnnaayte| . acireNApi kAlena, sa tu vai zramaNAyate // 5 // je manuSya padAza tathA kharcane vicAra karyA vinA kubera bhaMDArI je banI jAya che eTale kharca karavAmAM bAkI rAkhatuM nathI te manuSya te thoDA vakhatamAM nakkI zramaNa (bAvA) je thaI jAya che. tu zabda anyanI vyAvRtti mATe che. eTale je pedAzano vicAra karI kharca kare che, tene tyAM to lakSmI nivAsa kare che. 5. dhanathI dAvanI utpatti ane dAnathI dhananI utpatti tyAMgo guNo vittavatA, vittaM tyAgavatAM gunnH| parasparaviyuktau tu, vittatyAgau viDambanA // 6 // dAna te dhanADhya purUSane mahAna guNarUpa che, eTale ke dAna kare te punaH dhananI prApti thAya. tema dhana te dAnI purUSane guNarUpa che. eTale dhana hoya te dAna thAya. dhana chatAM dAna karavuM nahi ane dhana hoya nahi chatAM dAna karavuM e banne duHkharUpa che. 6. jene yogya upayoga karI zakAya teja lakSamI. rAtrinI." sA lakSmIryA dharmakAryopayuktA, sA lakSmIryA bandhuvargopabhogyA / sA lakSmIryA svAgabhogaprasaGgA, yAnyA mAnyA sA tu lakSmIralakSmIH // 7 // je dharma kAryomAM upayogI thAya che te lakSamI, je baMdhuvarganA upagamAM Ave te lakSmI, tema je pitAnA aMganA bhegamAM upayogI thAya te lakSmI paNa A sivAya bIjI saMpattine je lakSmI tarIke kahevAmAM (mAnavAmAM) Ave che te alakSmI che. 7. 2 rASTinInuM lakSaNa "zAMjhikyuma matau tana noSi " arthAta ma gaNa, ta gaNa, te gaNa, be gurU akSara maLI 11 akSara eka caraNamAM hoya che tevAM cAra caraNa maLe tyAre rASTinI chaMda kahevAya che tathA 4-7 akSare virAma hoya che. Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. hakamIvAsa-adhikAra, . dhana meLavavAne gupta maMtra, vaMzastha. zirassu puSpaM caraNau supUjitau, nijAganAsevanamalpabhojanam / banajAtimavizu, niramANAM ziramAnatya . 8. mastaka upara suMdara puSpa, suMdararIte pUjela caraNe, potAnI strInuja sevana, a5 bhejana, anagna (vastra paherIne) zayana ane pa-aSTamI, caturdazyAdine choDIne maithuna A lakSaNe lAMbA vakhata thayAM naSTa thayelI lakSmIne paNa pAchI lAvI Ape che. 8. lakSamInI sthiratA kevA gharamAM thAya che? tene nirNaya. zastravitrahita. yatrAbhyAgatadAnamAnacaraNaprakSAlanaM bhojanaM, satsevApitRdevatArcana vidhiH satyaM gavAM pAlanam / dhAnyAnAmapi saGgraho na kalahazcittAnurUpApiyA, hRSTA pAha hariM vasAmi kamalA tasmin gRhe nizcalA // 9 // sUktimuktAvalI. je gharamAM abhyAgata-atithione dAna, mAna, caraNaprakSAlana ane bhAjanathI satkAra thAya che, tema satyarUSanI sevA thAya che, pitR tathA devanA pUjana vidhi thAya che, saca bhASaNa thAya che, gAyanuM pAlana karAya che. dhAnyane, paNa saMgraha hoya che tathA kaleza hoto nathI tema patinA cittane anusaranArI prasanna mukhavALI priya strI hoya che, te gharamAM nizcala thaIne huM vasuchuM ema zrI lakSmIjIe zrI harine kahyuM. 9. - maryAdApura sara nItinuM poSaNu, bALa tathA vRdheno satkAra, sughaDatA, prAtaHkALamAM niyamasara jAgavuM, sarva sAthe ghaTita sneha e Adi kAraNethI lakamInI jema prApti thAya che tema puNyavinA lakSmI keI sthAne kAyama nivAsa karatI nathI te batAvavA A adhikArane madadarUpa "lakSmI puNyane AdhIna che" te tarapha dhyAna kheMcavA A cAlate adhikAra lakSamInivAsa pUrNa karyA che. 57 Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 navama TAMARAAN vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. puNAdhInatA-dhirAra, - suda che u dhamathI kadAca lakSamI prApta thAya che paNa puNyavinA sthiratA kaTa karatI nathI e samajaNa ApavA jarUra che. joke kahe che ( sa ke ame aneka upAye karIe chIe paraMtu capala evI che . lakSamI amArA gharamAM sthira thaIne rahetI nathI. tema lakSmI paNa caMcala che, kuTila che, nIca mANasamAM rahevAvALI che vigere AkSepa karavAmAM Ave che paraMtu te bAbatamAM lakSmIjInuM zuM kahevuM che e sArI rIte samajAvAsArU A adhikAra AraMbhAya che. jema sAdhane hAjara chatAM saMkalpavinA kArya banatuM nathI tema kalpavRkSa vigerenI hAjarI chatAM teo, puNya vinA phaLa ApI zakatAM nathI. upendravajrA. na devatIrthairna parAkrameNa, na mantratantrairna suvarNadAnaiH / na dhenucintAmaNikalpaurvinA svapuNyairiha vAJchitArthAH // 1 // devatAo, tIrtho, parAkrama, maMtra, taMtra, suvarNanAM dAna, kAmadudhA gAya, ciMtAmaNi ane kalpavRkSavaDe paNa pitAnAM puNyakarmo vinA jIvane A lekamAM Icchita arthe prApta thatAM nathI. arthAt je lamI vigerenI prApti karavI hoya te poteja satkarmomAM pravRtta rahevuM. 1 puNya e lakSamIne kheMcavAmAM cuMbakatulya che. vasantatilakA. re citta khedamupayAsi kathaM vRthaiva, ramyeSu vastuSu manoharatAM gateSu / * laeNkamAM batAvelI kalpavRkSAdi vastuo puNyavinA paNa maLI zaktI nathI arthAt sarva sukhada vastunI prApti puNyathIja che ema cekasa mAnavuM. tethI kalpavRkSa vigerenI nirbaLatA mAnavI nahi. Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. lamapuNyAdhInatA-adhikAra. 451 puNyaM kuruSva yadi teSu tavAsti vAJchA, puNyairvinA na hi bhavanti samIhitArthAH // 2 // rUpasenacaritra. eka kavi pitAnA cittane kahe che ke--he citta! manaharapaNane pAmelI suMdara vastuomAM phogaTaja zA vAste kheda pAme che? je te cIjone meLavavAnI tArI IcchA hoya te puNya karmAcaraNa kara; kAraNake puNyavinA Icchita arthe jIvane prApta thatA nathI. 2. lakSmIjIne Thapaka. . zArdaviDita (2 thI 5). he lakSmi kSaNike svabhAvacapale mUDhe ca pApe'dhame, na saM cottamapAtramicchasi khale prAyeNa duzcAriNI / ye devArcanasatyazaucaniratA ye cApi dharme ratA- te ala nine natamatina bane varTama rU I subhASitaratnabhANDAgAra. he lakSamI! tuM capaLa svabhAvavALI, kSaNavAra paNa sthiratA karIne nahi rahenArI, tathA mUDha, pApI ane adhama manuSyanI pAse janArI che, vaLI tuM uttama pAtrane te IcchatI nathI. (kAraNake) je manuSya devapUjana, satyatA, pavitrapaNuM tathA dharmaupara prItivALA hoya che tethI te zaramAya che ane krUra hRdayavALI he lakSmI! tane buddhihIna nIca manuSya payAre lAge che. 3. pitAupara Avela ALamAMthI lakSmIjIe nyAyanI rIte karela potAne bacAva. bho lokA mama dUSaNaM kathamidaM saJcAritaM bhUtale, nIcaukAH kSaNikA ca nighRNatarA lakSmIriti svairiNI / naivAhaM capalA na cApi kuTilA nAhaM guNadveSiNI, puNyenaiva bhavAmyahaM sthiratarA yuktaM hi puNyAjanam // 4 // . kasyApi. lakSmI kahe che ke - he leke! mArAmAM dUSaNa nathI chatAM "lakSmI nIca jAtimAM rahevAvALI che, kSaNika che, nirdaya che ane svairiNuM (potAnI IcchA Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mujaba janArI) che evI rItanuM A dUSaNa bhUtalamAM zA dhAsta phelAvyuM che? kAraNake huM capala nathI, kuTila paNa nathI ane guNene deSa karanArI paNa nathI paraMtu puNya kAcathIja huM sthira thAuM chuM. mATe mArI prAptinI IcchAvALA purUSe puNyanuM arjana (meLavavAnuM kArya karavuM eja gya puNyadayasudhIja badhu anukULa hoya che. tAvacandrabalaM tato grahavalaM tArAbalaM bhUvalaM, tAvatsiddhayati vAnchitArthamakhilaM tAvajjanaH sajjanaH / mudrAmaNDalamantratantramahimA tAvatkRtaM pauruSaM, yAvatpuNyamidaM sadA vijayate puNyakSaye kSIyate // 5 // ' sUrimuvI . jyAM sudhI puNya che tyAMsudhI caMdranuM baLa, grahonuM baLa, tArAonuM baLa ane pRthvInuM baLa rahI zake che, tema samagra vAMcchita artha paNa tyAM sudhIja siddha thAya che ane leka mAtra sana paNa tyAMsudhI ja rahe che; mudrA, (dhanasaMpatti), mitranuM maMDaLa, maMtra tathA taMtrane mahimA paNa tyAMsudhI tathA kareluM purUSAtana paNa tyAM sudhI ja che ane jyAre puNyane kSaya thaye ke turtaja upara kaheluM sarva viparIta thaI jAya che eTale kSayane pAme che. 5. lakSamI ke lakSmIthI thatA sukhanI jemane IcchA hoya temaNe avazya saddavartana rAkhavuM e batAvI lakSmI kevA kevA sthAnamAM nivAsa karatI nathI te tarapha dhyAna kheMcavA A lakSmIpuyAdhInatA adhikAra pUrNa karyo che. - stramIvA-dhikAra che che jayAM sudhI puNyanuM baLa hoya che tyAMsudhI lakSmI sthiratA pakaDe che SiS. paNa jyAre manuSya akAryamAM praveza kare che tyAre lakSmI tyAMthI cAlI ja jAya che. e batAvavAne A adhikAra levAmAM AvyA che. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UAkhyapUjana- hAlAM-bAdhikAra kevA kevA manuSyamAM lakSmI rahetI nathI. a yUtapoSI nijadveSI, dhAtuvAdI sadAlasaH / AyavyayAvanAlocI nAtra tiSThAmyahaM sadA // 1 // bhUmuie/vI. lakSmIjI kahe che ke-jugaTAthI piSaNa calAvanAra, pitAnA (kuTuMbI jana) ne dveSa karanAra, kimIyAnI vAta karanAra, hamezAM ALasu ane pedAza tathA kharcane hIsAba na rAkhanAra AvA durlakSaNavALA purUSamAM huM sadA TakatI nathI. 1. cakravartI rAjAmAM paNa je duSTalakSaNa hoya te lakSmIjI tene paNa choDI de che. vaMza (-). kucailinaM dantamalAvadhAriNaM, bahAzinaM niSThuravAkyabhASiNam / sUryodaye cAstamane zayAnaM, vimuJcati zrIrapi cakradhAriNam // 2 // rAyapaddhati, malina vastro paheranAra, dAMtamAM maLane dhAraNa karanAra, ghaNuM bhejana jamanAra, kaThera vAkyone uccAra karanAra ane sUryanA udaya tathA asta samaye zayana karanAra evA zrIcakadhArI rAjA hoya te paNa tene lakSmIjI tyAga kare che tyAre Itara manuSyanI zI kathA? 2. - lakSmIne nAza karanArAM kAraNe asatyatA niSThuratAkRtajJatA, bhayaM pramAdo'lasatA viSAditA / vRthAbhimAno hyatidIrghasUtratA, tathAGgaraukSyAdi vinAzanaM zriyaH // 3 // - kumASitamAiegAra. jUThuM bolavuM, zaThatA, akRtajJatA (karela upakAra bhUlI ja te), bhaya, pramAda, ALasa, kheda, kheTuM abhimAna, dIrghasUtratA (kAma karatAM hada uparAMta geravyAjabI vakhata gumAvavo te) ane zarIranuM lakhApaNuM A sarva kAraNe dhananAzaka samajavAM. 3. Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 vyAkhyAna sAhityasamraha-bhAga 2 . duSTalakSaNAthI lakSmI palAyana karI jAyache, sragdharA. bhavama nityaM chedastRNAnAM dharaNIvilikhanaM pAdayoralpapUjA, dantAnAmalpazaucaM vasanamalinatA rukSatA mUrdhajAnAm / saMdhyAkAle ca nidrA vivasanazayanaM grAsahAsAtirekaH, svAGge vAdyaM ca puMso nidhanamupanayetkezavasyApi lakSmIm // 4 // Avi. humezAM tRNA (ghAsanAM taNakhalAM) nuM kApavuM, pRthvI kheAtaravI, paga areAkhara na dheAvA, dAtaNu ghasIne na karavuM, malina vastra paheravAM, mastakanA kezanu rUkSapaNuM, eTale kAI paNa divasa tela nAkhI na eLavuM te, saMdhyAnA vakhate (prAtaH madhyAhna ane sAyaMkALa) mAM zayana karavuM, tema vasrarahita zayana karavuM, leAjana karatAM karatAM hAsya karI annane aparAdha karavA ane peAtAnA aMgamAM hAtha vigere pachADayA karavA, ATalAM dukSaNNA zrIviSNumAM hAya te tenI lakSmI paNa palAyana karI jAya tyAre gRhastha manuSyamAM upara kahelAM durlakSaNA hAya tA tenI pAse lakSmIjI raheja kema ? arthAt na rahe. 4. lakSmIjI kevAM kevAM sthAnamAM jatAM nathI, kevAM kevAM sthAnemAM nivAsa kareche e saMbadhI suspaSTa samajaNa apA> gai che teA lakSmIjInI kRpA meLavavA zAsrAdezAnusAra vartana karavAnI jarUra che. kadAca te pramANe vartana thaze nahi te ApaNI pAse dravyanu sAdhana rahI zakaze nahi ane je lakSmI gumAvI beThA tA jagamAM eka tRNuthI paNa ApaNI kimata halakI akAze eTaluMja nahi paNa sarva sthAne vAraMvAra svAthI leke ApaNuM apamAna karyA karaze ema batAvI svAnI samajaNu grahaNa karavA have pachI te adhi kAra levA A lakSmIavAsa adhikAra pUrNa karyA che. > tra: svArtha-adhivAra. -~~ * ka jyAM lakSmI gharamAMthI jatI rahe tyAre koine svArtha saratA nathI. OM sudhI svAtha hoya tyAMsudhI lekAmAM paraspara prIti rahI zakeche ane svArtha sarca ke te premanI paNa sAtheja samApti thai jAyache. ekane eka putra Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. svArtha-adhikAra. ' 455 hoya paraMtu je be varSa mAM paDIne behAla thaI jAya ane mRtyune paNa na pAme tema keIne gharamAM sukhe kAma karavA na Ape to te putranA maraNanI IcchA paNa svAthI leke karavA mAMDe che, tyAre AthI utaratA je padArtho che temAM svArtha sudhI sneha rahe temAM zuM kahevuM? ItyAdi bAbata samajAvavA mATe A adhikArane sthAna ApyuM che. svArthasudhI prIti che. manuSya (2 thI 2). ___ tAvatpItibhavelloke, yAvadAnaM vidhIyate / vatsaH kSIrakSayaM dRSTvA, svayaM tyajati mAtaram // 1 // - ti-ravAra. jagamAM jyAM sudhI dAna (dhanAdinI arpaNa kriyA) karAya che tyAM sudhI ja prIti rahe che. tyAM daSTAMta kahe che ke-vAcharaDuM dudhane kSaya joIne pitAnI mAtAne pote ja tyAga karI de che. 1. zrIrAmacaMdrajI vasiSTha gurUne pUche che. sa eva khaM sa evAhaM, sa eva tApasAzramaH / pUveSanAro duSTa, sAbUtaM lAthamA || 2 |. teja tame, teja huM ane teja tapasvI lokone Azrama, ke jyAM prathama anAdaranI prApti thaI hatI eTale satkAra thaye nahete ane hamaNAM satkAra zA vAste thaye? 2. zrIvasiSTha RSi teno pratyuttara Ape che. dhanamarjaya kAkutstha ! dhanamUlamidaM jagat / antaraM naiva pazyAmi, nirdhanasya mRtasya ca // 3 // hRpanavaritra. * he kAkustha! (rAmacaMdra!) tame dhanane meLave kAraNake A jagatanuM mULa dhanaja che ane huM nirdhana manuSya tathA mRta thayela manuSyamAM kAMI taphAvata jato nathI, eTale nidhana manuSya jIvatAM mRtatulya che. ApaNe Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je bhavama A RSionA AzramamAM satkAra thaye che tenuM kAraNa paNa dhanaja che. anya nathI. 3, nirdhanatAmAM sarvanI parIkSA. sarasIva payaHpUrNe, sarvamRddhau samaM bhavet / naiHsvye khaparayorbhedaH zuSke'sminnuccanIcatA // 4 // pArzvanAthavaritra. jaLathI pUrNa evA taLAvamAM jema koI uMcuM nIcuM sthAna dekhAtuM nathI. tema samRddhimAM manuSyane sarva samAnaja bhAse che paraMtu taLAva sUkAtAM temAM uce bhAga nI bhAga dekhAI Ave che tema manuSyanAM nidhanapaNAmAM uMca nIcane bheda pratyakSa dekhAI Ave che. 4. je mitra teja dukhamAM zatru vanAni dahato vajhe, sakhA bhavati mArutaH / sa eva dIpanAzAya, kuze kasyAsti sauhRdam // 5 // vanene dAha karanAra agnine pavana mitrarUpa thaI tenI saMpUrNa madada kare che ane teja pavana dIvAne nAza karI nAkhe che eTale durbaLanI upara kone sneha hoya? prabala agni hatuM tyAre tenI vAyue madada karI ane alpa agni thaI gaye tyAre teNe tene nAza karI nAkhyuM. Ama duniyAnAM manuSyanuM paNa samajavuM. 5. AkhuM jagat arthane AdhIna che. yasyAstasya mitrANi, yasyArthAstasya baandhvaaH| . yasyArthAH sa pumaoNlloke, yasyArthAssa ca paNDitaH // 6 // rAparapaddhati. jenI pAse artha (dhana) hoya tene badhAM manuSya mitra thaI jAya che, tene baMdhuo (sagAo) thaI jAya che ane jenI pAse dhana che teja duniyAmAM khare marada kahevAya che ane teja purUSa paMDita kahevAya che. (arthAta ke-paisAvALA manuSyamAM dareka vyakti potAne svArtha siddha thavAnuM dhArI mUke che. pachI svArtha siddha thAya agara na thAya paNa upara mujaba kArya karavAmAM dareka prayatnazILa jaNAya che) 6, Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari . kavArtha-akSikAra. zatru tathA mitra kAraNane laine utpanna thAya che. kAraNAtmiyatAmeti, dveSyo bhavati kAraNAt / svArthAyI jIvaloko'yaM, na kshcitksycitmiyH||7|| manuSya kAraNane lIdhe priya thAya che ane draSya (Sa karavA yogya) paNa kAraNathI ja thAya che eTale A jIva leka (duniyA) svArthane arthavALeja che. koI paNa koIne priya nathI. arthAta svArtha siddha thaI zake tema hoya te teja manuSya priya thAya che ane svArtha naSTa thaI jAya tema hoya te teja manuSya apriya thAya che. 7. pojIzana benArA manuSyo. upAdhyAyazca vaidyazca pratibhUrbhuktanAyikA / mUtikA dUtikA caiva, siddhe kArye tRNopamAH // 8 // dUmuiwAvarI. ' upAdhyAya (abhyAsa karAvanAra), vaigha, jAmIna, bhegavelI vezyA, sUyANI ane dUtI (gupta dUtakArya karanArI) A che mAna kArya siddha thayA pachI taNa jevAM thaI jAya che. 8. svAthI kuTuMbane sneha kyAM sudhI Take che tenI samajaNa. pAdAkulaka. yAvadvittopArjanazaktastAvannijaparivAro rktH| pazcAjarjarabhUte dehe, vArtA ko'pi na pRcchati gehe // 9 // vAyA. manuSya jyAMsudhI dhana meLavavAmAM zaktimAna hoya che tyAM sudhI patAne parivAra tenA upara prema rAkhe che ane pachI deha jarjarIbhUta thatAM eTale vRddhAvasthAne lIdhe dha nahi thaI zakavAthI gharamAM ke manuSya tenA khabara paNa pUchatuM nathI. 9 | sarva snehIo svArthadhIna che. upajAti. mAtApitAputrakalatramitrasvasasnuSAbandhupitRvyakulyAH / sarve svakAryemRtakumbhatulyA, vinA svamartha khalu janmazalyAH // 10 // navarAtri, 58 Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasathahuM--bhAga 2 je. navama mAtA, pitA, putrA, srI, mitra, aena, putranI vahu, bhAie, kAkA ane kuLanAM tamAma manuSyA A sarve pAtapAtAnA svAmAM amRtanA ghaDAjevAM thaI jAyache eTale peAtAnA artha siddha karavA hoya te bahuja madhura thaI jAyache ane jo peAtAneA artha na hoya teA manuSyane janmanA zalya ( sAla )tulya thai paDeche. 10, svArtha hAya tyAM sarvenuM Agamana thAyache, 458 wwwwwww vA. yatrodakaM tatra vasanti haMsA, yatrAmiSaM tatra patanti gRdhrAH / yatrArthinastatra ramanti vezyA, yatrAzrayastatra janA vrajanti // jyAM pANI che nAmanA ( garajADA ) ramaNu kareche ane tyAM huMseA vaseche, jyAM AmiSa ( mAMsa ) che tyAM gRdhra pakSIe paDeche, jyAM dhanADhya purUSa che tyAM vezyAo jyAM (manuSyene) Azraya maLe che tyAM dareka manuSya ( jAya che ( arthAt jagA pravAhu sa ThekANe svAmaya che e supra siddha che). 11. ziSyaprati gurUnA khodha, vasantatilakA. satyaM vadAtra yadi janmani bandhukRtyamAptaM khayA kimapi bandhujanAhitArtham / etAvadeva paramasti mRtasya pazcAt, 11 // vi. sambhUya kAyamahitaM tava bhasmayanti // 12 // AtmAnuzAsana. ahiM tuM sAcuM kahe. ke A janmamAM jo te kAMi paNa anu kArya karyuM hoya teA tenuM phaLa tane kevaLa ATaluMja che, ke badhujane tArA hitasArU tArA maraNakhAda bhegA thaine tArA A zarIrane khALI deze arthAt tethI adhika kAI karI zake tema nathI. duzmananI mArke 12. Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. svArtha--adhikAra. dhanADhayanI strIo mAvajIvita dhaNIne yAda karI rayA karatI nathI. zArdavihita (rU thI 20). zocante na mRtaM kadApi vanitA yadyasti gehe dhanaM, tacennAsti rudanti jIvanadhiyA smRkhA punaH pratyaham / kRkhA taddahanakriyAM nijanijavyApAracintAkulAstannAmApi na vismaranti katibhiH saMvatsaroSitaH // 13 / / sajjanacittavallabha. je gharamAM dhana hoya to koI paNa divasa strIo marelA dhaNane zoka karatI nathI ane je te (dhana) na hoya te kema nirvAha calAvazuM AvuM dhyAna karIne punaH puna: yAda karI rUdana kare che, (ane jene svArtha nathI evA anyajana to) te mRta prANInA dehanI kiyA karIne potapotAnA vyApAra (kAmakAja) mAM AkuLa thaI jAya che. eTale tene bhUlI jAya che. paraMtu tenI ( nidhananI) strIo te game teTalAM varSo thaI jAya te paNa tenA nAmane paNa bhUlatI nathI kAraNake hamezAM svArtha tene haradama yAdI ApyA kare che. 13. daridratA e eka chaDuM mahApAtaka che. saGgaM naiva hi kazcidasya kurute sambhASyate nAdarAt, samprApto gRhamutsaveSu dhaninAM sAvajJamAlokyate / dUrAdeva mahAjanasya viharatyalpacchado lajjayA, - manye nirdhanatA prakAmamaparaM SaSThaM mahApAtakam // 14 // durbaLa mANasane koI saMga karatuM nathI, mAnapUrvaka tenI sAthe kaMI vAtacIta karatuM nathI, dhanavAna purUSane tyAM vivAhadika utsava heya tyAM jAya to avajJApUrvaka te garIba tarapha jevAya che, kapaDAM vigerenI pUrI sagavaDa na hovAthI zaramane lIdhe moTA mANasothI dUra rahe che te uparathI huM mAnuM chuM ke nirdhanatA (garIbAI) e eka pAMca mahApAtakanI sAthe chaThTha mahApAtaka che. 14. dareka jIva svArthI che. vRkSaM kSINaphalaM tyajanti vihagAH zuSkaM saraH sArasA, nidravyaM puruSaM tyajanti gaNikA bhraSTaM nRpaM mantriNaH / Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 Everm vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 che. puSpaM paryuSitaM tyajanti madhupA dagdhaM vanAtaM mRgAH, sarvaH kAryavazAjjano'bhiramate tatkasya ko vallabhaH // 15 // pakSIo phaLa rahita vRkSanA, sArasa pakSIe sUkAyela sarovaranA, gaNikA dhanahIna purUSane, maMtrI rAjyabhraSTa rAjAne, bhamarAo vAsI puSpanA ane mRgalAMe khaLela vanane tyAga kareche; AvI rIte dareka prANI potapotAnA kArya ne lIdhe snehu rAkhe che (te uparathI samajAya che ke) vAstavamAM kANu kAne priya che ? ( kAi kAIne vastuta: priya nathI. ) 15. svArthasudhI AdhInatA. svAdhInA dayitA sutAvadhi suto'sau SoDazAbdAvadhi, syAtkanyA karapIDanAvadhi sutastrI staddazatvAvadhi | jAmAtA bahulArpitAvA sakhA sAdhupralApAvadhi, ziSyo guhyanirUpaNAvadhi pare caite dhanakhAvadhi // 16 // bhavama eka putra utpanna thAya tyAM sudhI strI svAdhIna rahe che, putra sALa varSa sudhI, kanyA paraNe tyAMsudhI, putranI strI tethI vadhAre daza varSa sudhI, puSkaLa dravya Ape tyAMsudhI jamAi, suMdara vANIvaDe khelAvavAmAM Ave tyAMsudhI mitra, gupta vAta jaNyA sudhI ziSya ane khIjA sAmAnya manuSye dhanane lAbha maLe tyAMsudhI svAdhIna rahe che (AvI rIte saMsAramAM svArthanI sa gAi che.) 16. vipatti vakhate sAkAi cheADI che. rolambairna vilambitaM vighaTitaM dhUmAkulaiH kokilaimayUraivalitaM puraiva ramasAtkI raira ghI rairgatam / ekenApi supallavena taruNA dAvAnalopaplavaH, soDhaH ko na vipatsu muJcati jano mUrdhApi yo lAlitaH // 17 // jyAre vRkSa phaLa, phula, navAMkura vigerethI bharapUra hoya che tyAre, bhramarAe, kokila, mayUrasamUDa tathA pApo te vRkSanA mastaka upara bezI phLAdvika khAI vihAra kare che. kadAcita te vRkSa je dAvAnaLathI saLagI uThe tA temAMthI nIkaLatA dhUmADAthI gabharAyela bhamarAe javAne tatpara thavAmAM jarA pazu vilakha karatA nathI, kAphila pakSIo te vRkSArthI tarata chUTA paDe che, Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachie. mayUrasamUha utAvaLa karIne cAlyA jAya che, zuka (popaTa) pakSIo javAmATe adhIrAja banI jAya che arthAt sarvanI pahelAM palAyana kare che, AvIja rIte mastaka upara rAkhI keIne lADa laDAvyAM hoya te paNa duHkhane vakhate koNa nathI tajatuM? sArAMza-jyAre ke mANasa ghaNe sukhI hoya che tyAre temanA su. khamAM bhAga paDAvavA kuTuMba ke mitrAdika ghaNAM Ave che. paNa keI vakhata te duHkha samudramAM je be che te temane saheja dilAso ApavA paNa koI AvatuM nathI, arthAt jagat kevaLa svAthI che. 17. anukULa vakhate paramArtha sAdhI levA sArU sarovaramati anyakti, - re padmAkara yAvadasti bhavato madhye payaH pUritaM, tAvaccakracakoraphaGkakurarazreNI samullAsaya / pazcAttvaM samaTaddhakoTacaTulatroTIpuTavyAhatitruTyatkarkaTakaparavyatikarairnindAspadaM yAsyasi // 18 // subhASitaratnabhANDAgAra. he sarevara jyAM sudhI tArAmAM pUratuM pANI che tyAM sudhI cakalAka, cakara, kaMka, kurara, vigere pakSIonI paMktine sukha Apa. (nahita) pAchA LathI tuM (pazcAttApa karIza kAraNake pANI khUTaze ane sUkAI jaze tyAre Amatema bhaTakatA bakeTa pakSInA capaLa caMcupuTanA mArathI truTI gayela karkaTa nAmanA jaLajaMtunA mAthAnI parI vigerenA cUNavaDe niMdAne pAtra thaIza. sArAMza-sarovaranuM pANI jyAre sUkAI jAya che tyAre pANImAM rahelA jaLavaMtu bahAra Ave che te vakhate jaLajaMtunA zatru bakeTa pakSI tene mArI nAkhe che eTale mRta zarIramAMthI puSkaLa hADakAM bAkI rahe che. e sarovarane niMdArUpa che. (bakeTa pakSI che ane karkaTa jaLajaMtu che ema cAlatuM prakaraNa batAve che.) 18: sahu samartha hetA nathI. vaktIzaH sacivaM hi dIrghalaghubhirno bhAti pUH sadmabhiH, sAdakSA dhanamandire mama pure te rakSaNIyA jnaaH| vidyante yadi paJcaSA vadati bho zUnyaM puraM syAttadA, tatvaM mA kuru taM tathAstu nRpate tadvadgaNe sAdhavaH // 19 // Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare : vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. * navema . keI rAjA potAnA pradhAnane kahe che, ke hArA nagaramAM keTalAka nidhana che, keTalAeka dhanavAna che, temaja keTalAeka nAnAM nAnAM ghara che ane keTalAMeka moTAM ghare che, tene lIdhe nagara zebhatuM nathI mATe sadhaLA lakhezvarI dhanavAna ane cAra cAra pAMca pAMca majalAnA sarakhA gharavALAne rAkhIye ane sAmAnya nirdhana lokone kADhI melIe to nagara zebhe. evuM rAjAnuM kahevuM sAMbhaLI subuddhimAna eve pradhAna be ke he rAjana! ema karavAthI tamArA nagaramAM mAtra pAMca sAta ghara raheze. nagara AkhuM zunya thaI jaze. mATe ema na kare, A vAtathI rAjA samaye ane pradhAnane kahyuM ke jema che temaja rahevA dyo. A daSTAMtathI e paNa samajavAnuM che ke sarva sAdhu jJAna tathA kriyAmAM sarakhA hotA nathI mATe tenI tarapha kaMTALe nahi karatAM dharmane viSe mana sthira rAkhI dharmAcaraNa karavuM. nagare sadRzAH sarve, bhavanti dhanino nahi / / gacche'pi sAdhavo jJAnakriyAbhyAM sadRzA nahi // vasu vinA nara pazu. niHkhaM sodarakaM nirIkSya bhaginI bhrAtA na me sUpakRt , zrukhA'padyatulaM dhanaM janapade lAkhA gatastadgRhe / sthAlyAM muzcati khAdimaM vadati sa svAbhUSaNAnyattha bho, kiM bhrAnto vadasIti yeSu sukRtasteSAmahaM pUrvagaH // 20 // nainayAtrA-mALa pazcama-dAtta rAta, . keI nidhana manuSya potAnI benane tyAM maLavA gaye tene joI bena zaramAIne bIjAone kahevA lAgI ke e mAre bhAi nathI paNa mArA bApane tyAM cUle phUkanAra raso che, vipattimAM AvA hRdayabhedaka benanA zabdo sAMbhaLI te bhAi dhana kamAvA paradeza cAlyA gaye, ghaNuM dravya kamAI pharI te benane tyAM memAna thaye te vakhate bhAine dhanavAna jANe mAnapUrvaka ghaNeja satkAra karyo ane bhejana samaye suMdara thALamAM vividha prakAranAM pakavAne pIrasyAM. bhAine agAunuM vRttAMta yAda AvyuM tethI potAnA zarIraupara jeTalAM ghareNuM paheryA hatAM ne utArIne bhejananA thALamAM melyAM ne bena sAMbhaLatAM AbhUpaNane kIdhuM ke huM AbhUSaNe! tame A bhejana jame. AvA zabda bahene sAMbhaLyA ane te kahevA lAgI ke bhAI! tuM kAMI gAMDA che ke Ama bele Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA AAAA AAAAAAAAAAAAAAAA pariccheda savAtha adhikAra che, tyAre bhAIe javAba Ape ke huM gAMDA nathI paNa jene mATe tamoe bhejana pIrasyuM che ne meM sUcanA karI che. kAraNake agAu jyAre huM A hatuM tyAre mane tame e bApAne rasa kA hete mATe dhanane mAna che mane nathI. hire. garathe Adara dIjIeM, hakArI dAma pahele phare ApI, culA jaMkaNa nAma, 21 geLa karatAM garaja gaLI che. manahara. garajathI jhera jevAM vacana sahana thAya, garajathI bhUkha duHkha bhUlAI javAya che; garajathI deza paradeza sahu deDyA jAya, garajathI jANe je jIvana tajAya che; garajathI saMpa saralAI loka sAthe rahe, garajathI TADha tApa sahana karAya che; kezava kahuM chuM geLa karatAM garaja gaLI, garaja sare te pachI koNa konuM thAya che. kezava. garajathI vyavahArane pravAha cAlu che. garabI. keInI garaja nathI ema kahe kezae Teko kane hatA rUpiyA keTI cAra je, hIrA kharIda karIne kIdhe hAraDe, . hameza haiDApara rAkhe te hAra je- keinI 23 varSe hare eka vaTAvI vAvare, kare na kaIne kaI same vizvAsa che; atize sai mANasathI te ataDe rahe, ' pAMca divasa paNa keI rahe nahi pAsa - ,, 24, sagAM kuTuMbI aisAthe laDate phare, pADozI sAthe paNa pUrUM vera je; Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 www mAkhyAna sAhima sAta bhAga 2 navama game nahi keInuM mukha jevuM gAmamAM, khANuM kIdhuM jana sisAthe jhera je kenI 25 baMdara kayuM jaI baMdhAvyo baMgale. vastI tajIne tyAM jaI kIdhe vAsa je; garIba loko garaje jaI cAkarI kare, koIne pADa na mAne kezavadAsa je- paisA daIne lAIe temAM pADe che, bahu garava dharI bele evA bela je; khAye pIene moja kare manamAnatI, talabhAre paNa keIne na gaNe tela - , 27 hoDImAM besIne havA khAvA gaye, tyAM tephAna thayuM moTuM tevAra je, ujaDa beTa hatuM dariyAmAM eka jyAM, heDI jaI pahoMcI tyAM gAu hajAra je- , 28 utarIne cAle tyAM jevA ekale, bhale paDaye te pharI na Avye bhAI je; ujaDa jhADImAM atize AthaDa, kheda karIne jIbhe phaLakula khAI je- bhakSa maLe nahi tyAre te bhUkhe rahe hareka vAte khuba thaye herAna je; vastra hatAM te paNa phATI truTI gayAM, samaje marma ane sai AvI sAna - , hAra hate hIrAne te zA kAmane, ucI uce avalokI AkAza je; e prabhu sanI garaja paDe saMsAramAM, kaDiyAvaNa keNa karI Ape AvAsa - ,, 31 khetI keNa karI jANe kheDu vinA, heya khajAne paNa nANuM na khavAya che; kaMsArAviNa koNa ghaDe vAsaNa ghaNAM, ghAMcI vinA na gharamAM dI thAya che ,, vastI pAmuM te huM AkhA vizvane, ( dina dina pratye rahuM thaIne dAsa je; haLImaLIne cAluM jhAjhA hetathI, vastImAM jaI vasuM karI nivAsa - Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. vAca-adhikAra, jenI chata te bhAse soMghA bhAvanuM, pANIne jema pADa na pUche leka jo ; paNa jyAre pANI pIvAne nava maLe, TAMkataNeA Ape rUpiyA roka jo garaja paDeche garIbanI zrImatane, egarajI jana duHkha pAme bahu DAma jo ; emATe abhimAna na dharavuM aMtare, dilamAM ema samajeche dalapatarAma jo anyAnya garaja. 59 manahara. purUSane premadAnA premadAne purUSane, prajAne rAjAne rAjAne prajAne pyAra che; jaDane caitanyataNeA caitanyane jaDataNe, hemataNNA hIro hema hIrAneA zRMgAra che ; garIkhane tavaMgara tavaMgarane garIma, ziSyane zikSaka zikSakane zIkhanAra che; nAvane nAvika nara nAvikane nAva nAma, phAinI 34 45 Ama dalapata anyaanyanA AdhAra che. dalapata. 35 36 jAkI kIje cAkarI, tAkA vacana svIkAra. prabhAkara. eka samaye akakharazAhe mIrakhalane pUchyuM ke khIrakhala ! rIMgaNAnuM zAka ahuja sarasa svAdavALuM thAya che.' khIramale kahyuM ke-- jI hujura! ApanuM kahevuM satya che ane sarasa svAdavALuM rIMgaNAnuM zAka thAya che tethIja sarve leAkeA tenuM zAka khAyache.' taddana'tara keTalAka divasa vityA pachI akabarazAhe rIMgaNAnI niMdA karavA lAgyA te vakhate khIramale kahyuM ke,--khudAviMda! rIMgaNAnI niMdAtulya eka paNa zAka nathI. rIMgaNAnA zAkathI keTalAka rAgA pazu utpanna thAya che. A pramANe khIramalanuM khelavuM sAMbhaLI zAhe kahyuM ke--khIrakhala ! tame reja * rabala. Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 navema gappAnA gebIgeLA gagaDAvanArA che tamane eka divasa rIMgaNAnA zAkanI tArIpha meM kahI hatI tyAre tame tArIpha kahI hatI ane Aje tenA avaguNa paNa prakAzamAM lAvavA AgaLa paDyA mATe tame jajUThAnA saradAra che. te sAMbhaLI bIrabala hAtha joDI balya ke dharmAvatArI! Apaja nyAya kare ke huM Apane nakara chuM ke rIMgaNAne? ATaluM vAkya sAMbhaLatAM zAha hasI paDe ane bIrabalanI tArIpha karavA lAgyuM. kevaLa svArthamAM tatpara rahevAthI mahAhAni. eka gAmamAM be brAhmaNa rahetA hatA. baMne sagA bhAI hatA. moTAne eka dIkaro tathA eka dIkarI hatI. dIkarAne joI ane dIkarIne kanyAdAna devAne vakhata najIka Avate joI vicAra karyo ke A gAmamAM ghaNuM vakhatathI bhikSAvRtti karIe chIe paNa kAMI vaLyuM nahi, jethI have varasa be varasa paradezamAM jaI kAMIka udyama karI be paisA lAvIe te A kArya banI zake. A vicAra karI paradeza javA taiyAra thayA. nAnAbhAIne khabara paDatAM te paNa dhanaprAptiathe sAthe cAlyuM. dezAvaramAM be varasa sudhI bhikSA vRtti ane pitAnAthI bane te udyama karI paise pedA karyo eTale potAnA vatanatarapha AvavA prayANa karyuM. pitAnuM nAma lagabhaga AThadaza gAu dUra rahyuM tevA samaye bannene tarasa lAgavAthI jalasthAna zodhatA eka kuvAupara AvI caDyA. baMne jaNa pANI pI zAMta thayA paraMtu A vakhate svArthodha moTA bhAIne kumati sujI, sArAsAranuM bhAna na rahyuM ane manamAM avanavA taraMge karavA lAgyo ke je nAnAbhAIne hareka upAye nAza karuM to * A meLavelI puMjIne huM ekalo bhaktA thAuM ane tema bane te mAre nivahamAM paNa khAmI na Ave. AvA khoTA vicAranA taraMgamAM kUvAkAMThe beThAM beThAM nAnAbhAIne ADIavaLI vAte caDAvI samaya Avye lAga sAMdhI tene dhakko mArI kuvAmAM nAkhI dIdhA. AthI nAnAbhAI bhayabhIta thaI aMdara paDa. kudaratayoge kuvAmAM kaI vRkSanuM mULa tenA hAthamAM AvyuM te jhAlI lIdhuM ane pachI tharatharate sATe potAnA baMdhupratye belyA ke moTAbhAI tame A zuM karyuM? Apane paisAne lebha hoya te mArI muDI paNa tameja vAparo ane kRpA karI mane bahAra kADhe. huM A vAta keine jaNAvIza nahi, vigere ghaNI rIte kahyuM paNa A svAthI ne kAMI na sUjhayuM ane pitAne bhAI hajI kuvAmAM jIvatA che ema dhArI uparathI paththara mATI vigere pheMkI tene prANa tyAga karAvyuM, AhA! keTalI nIcatA! * DahApaNu-phebruArI 1916. Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svArtha tyAga-adhikAra. . 417 - . -. - . A kRtya bIjA keIna jovAmAM na AvyuM paraMtu tenAM duSkarmoe tene dabAbhe. maLelI mIlaktane ekale mAlIka banavAthI manamAM navA vicAre pragaTa thayA ane tevA vicAramAM potAne sAmAna upADI je cAlavA jAyache te kuvAnA paDakhe eka daranI aMdarathI jabare sarSa nIkaLyo ne tenI pAchaLa rahI daMza mAryo. hA! deva, karato pRthvI para paDaye. thaDe theDe jhera caDavA mAMDayuM. karyo karma ADAM AvyAM tene vicAra thavA lAgyuM paNa rAMDyA pachI DahApaNa zuM kAmanuM?. e kathAnusAra have pastAve zuM kAmane? jeta jotAmAM jhera vyApI gayuM ane kSaNamAtramAM A duniyAne tyAga karI kamane javAba devA te cAle gaye. mAlamIlakta raste AvanAra keI upADI gayuM. baMdhuo! vicAra karaze ke svArthanA aMge akArya karatAM tenuM phaLa paNa tarataja maLyuM, paraMtu svAthI manuSyane samajavuM bahu muzkela che. jagatamAM anya svArthane lIdhe kArya sAdhI zakAya che mATe svArthanI paNa jarUra che, paraMtu anyane hAni karanArA nIca svArthamAM taNAvuM e mahApAparUpa che. taLAva vigere jalAzayamAM mAchalAM vigere jaLajaMtu heya nahi to jalAzaya gaMduM thaI jAya kAraNake jaLajaMtu pANImAMthI utpanna thate mela naSTa kare che tethI jaLajaMtuvaDe jalAzayane paNa svArtha jALavI zakAya che ema zuddha svAthamAM ane anya madada karavI. jagane vyavahAra ghaNe bhAge garajathI cAlyA kare che. mAtA ke pitA, gurU ke ziSya, zeTha ke sevaka, rAjA ke prajA ane pati ke patnI e sa anyanya garajathI baMdhAyelAM jaNAya che. e batAvI svArtha tyAga tarapha dhyAna kheMcavA A svArtha (garaja) adhikAranI samApti karI che. : svArthatyAga-vivAra. -- che. jyAre jagatnuM kalyANa karavuM hoya che tyAre jarUra svArtha tyAganI apekSA che ka7. rahe che. pote nisvArthI banI pitAnA tana, mana ane dhanane jyAre bhega Ape che tyAre manuSyanuM temanA tarapha dhyAna kheMcAya che ke A manuSya koI du:khathI rIbAtA jIvanuM kalyANa karavA samartha che. tyArabAda temanA AdezAnusAra jaganA che temanA tarapha avazya kheMcAya che to svArtha tyAgI thavuM athavA tevI vyaktitarapha ApaNe banatI madada ApavI e batAvavA A adhikAranI pAtratA mAnI che. Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavama peTa vyAkhyAna sAhityasa bre--bhAga 2 e. peAtAnAthI jagata jAdu' nathI tenI samajaNamATe upayogI salAha, leAkeA kaheche ke prathama ceAgyatA meLave ane pachI icchA karI. vedAMta kaheche ke phakta yeAgyatAja meLaveA, icchA karavAnI kaMi jarUra nathI. bhItA mAMdhavAne upayogI thAya evA taiyAra ghaDAyalA patharAe kaMi rastAmAM paDI raheze nahi. jo tamArAmAM pAtratA Avaze te anivAya IzvarIya niyama pramANe dareka vastu tamArI pAse cAlIne Avaze. dIvAe phakta khaLatAja rahevuM joie ; pataMgAne AmaMtraNa karavAnI tene jarUra nathI. tee pAtAnI meLeja tenI AsapAsa ekaThAM thaze. jyAM vhetA are heya tyAM peAtAnI meLeja jaLanI icchAvALA leke Aveche, jharAne temanI bilakula ciMtA karavI paDatI nathI. jyAre caMdrAya thAya che, tyAre cAMdanInA AnaMda meLavavAne leke ApeA paja bahAra Aveche. tamArAmAM dareka jAtanI vAsanA hoya che, ane te sarva tRpta thAya evI tamArI icchA heAya che, paNa sava vAsanAe tRpta karavAnuM guhya kAraNa prathama samajI lye. jyAre tame vAsanA cheDI dezeA tyAreja te phaLIbhUta thaze. khANu kema mAravAmAM Aveche? ApaNe dhanun hAthamAM laie chIe, te vAnIe chIe, paNa jyAMsudhI dhanuSanI dorI ApaNe kheMcI rAkhIe chIe tyAMsudhI tIra ApaNA hAthamAMja raheche; zatrune jaine vAgatuM nathI. ApaNe game teTalI derI kheMcI rAkhIe paNa te khANa ApaNI pAseja raheze. paNa jyAre ApaNe te cheDI daie chIe tyAreja sUsavATa karatuM te jAyache ane zatrunuM hRdaya bheddeche. teja pramANe jyAMsudhI vAsanAne tame kheMcI rAkhAche, jyAMsudhI icchA rAkhAchA ane jyAMsudhI vAsanAne mATe jhureche tyAMsudhI te bIjAnA hRdayamAM praveza karaze nahi. jyAre tame te cheDI deze tyAreja te AjAnA AtmAne jai vAgeche. vAsanA kaheche ke jyAre jyAre tame mane cheDI deze ane gumAvazeA tyAreja huM tamArI najIkamAM jaNAiza. jyAre tame tamArI jAtane ApaNu bannethI bhinna evI anivacanIya sthitimAM (manevRttimAM) rAkhaze tyAreja tame mane meLavI zakazeA." jo hAtha svArthI vRttithI zarIranA anya avayaveAthI peAtAne bhinna gaNIne ema kahe ke " jue huM jamaNA hAtha chuM, badhI jAtane zrama huM karUMchuM ane huM atyaMta kaSTa veThIne je lAvuM te AkhA zarIrane zAmATe maLavuM joie? meM zrama karIne meLaveluM anna prathama peTane ane tenA tarathI bIjI indriyAne zAmATe maLavuM joie? nahi nahi, te te huM mhArI pAseja rA khIza !" te te anna cAmaDI kADhI hAthamAM bharyA sivAya athavA inokyuleTa karyA * svAmI rAmatIrtha, ra kudaratI. Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ blyny w `wyd yn tkhrr myshd by sy ym pariddhi. svAtha tyAga-adhikAra (ghecI dIdhA) vinA bIje mArga nathI. paraMtu ema karavuM e hAthane hitakAraka thaze ke? e mAge hAthane ISTa siddhi prApta thaze ke? te ekaleja e te laThTha thaze ke zarIranA bIjA bhAga tenI adekhAI karaze. te hAthe ekAda DAMsa, madhamAkhI athavA sarpa karaDavAthI hAtha khUba jADe thaze. phakta eja mAge hAthanI svAthI vRtti pUrNa vijaya pAmaze ane evI ja rIte hAthanuM svAthI tattvajJAna siddhi pAmaze. paraMtu te keTaluM aniSTa che? evI tRpti athavA evI jAtane vijaya ApaNe je te nathI. sUjI jaIne jADuM gaNAvuM e ke sAruM kahI zake? te pramANe e paNa dhyAnamAM rAkhaze ke A jagatuM eka zarIra che ane tamArA zarIra te dAMta, nakha ke AMgaLInI peThe tenA nAnA avayave che, mATe utkarSanI icchA hoya te ApaNe AtmA vizvanA AtmAthI jUde che, ema kadI mAnaze nahi. hAthane potAne utkarSa karavo hoya te zarIranA utkarSamAM ja potAne utkarSa samAele che, AkhuM zarIra ane hAtha bhinna nathI, e tene samajAvuM joIe. - ApaNe ApaNI chAyA pakaDavAne tenI pAchaLa deDIe chIe te te kadI hAtha lAgatI nathI, te sadA AgaLane AgaLaja rahe che; paraMtu jo te chAyA tarapha pITha karIne sUrya tarapha ApaNe deDIe te teja chAyA pALelA kUtarAnI piThe pAchaLa pAchaLa deDI Ave che. tevI ja rIte e bAhya padArtho pAchaLa tame doDatAMja ane temane pakaDIne tamArI pAse rAkhavAne prayatna karatAM ja, te ta. mArI pAsethI saTakI jAya che ane dara deDI jAya che. tame game teTalA pAchaLa De te paNa chAyAnI pIThe te AgaLa ne AgaLaja rahe che, paraMtu tenI tarapha pITha karI sarva prakAzano prakAza je aMtarAtmA, tenI tarapha javA lAgaze ke tarataja te tamArI pAchaLa pAchaLa tamane zodhatA Avaze. sRSTine e kAyadeja che. khare svArtha e sA kahevAya ke paropakAra karIne anya jIvone zAMti ApavI. kAraNake kAgaDA kUtarAnI peThe peTa bharavuM tathA nAzavaMta saM. sArI padArthomAM Asakta rahevuM e svArtha sAthe na kahevAya. tethI mahAtmA purUSe sadA jIvonA kalyANamAMja tatpara rahe che eja svArtha sAthe kahevAya e samajAvI vyavahAramAM nirUpayegI nahi rahevuM e apekSA utpanna thAya che te te adhikAra levA A svArthatyAga adhikArane nahi laMbAvatAM tenI viti karI che. 08 Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 navama vyAkhyAna sAhityasaMha bhAga 2 - nirupayoganavidhi . (upagI nahi thavAthI thate anAdara). hinA nAmAM nAnuM prANI jemake pipIlikA (kIDI) Akho divasa mahenata SchI karI pitAnuM poSaNa karI AnaMda mAne che temaja nAnA ke moTAM dareka pakSIo paNa kaDInI mAphaka Akhe divasa prayAsa karyA kare che. tyAre samajumAM samaju manuSyavarga dhAre te prabhu thaI zake che. te manuSyavarga ane gya kuthalI kuTIne ALasu rahI AgaLa caDhavAne badale pAchI gati kare che e zuM zocanIya nathI ? ' dhanavAna manuSyavargane ALasane AdhIna thavAthI, zarIra nahi kasAvAthI jaTharAgninI maMdatA thAya che tene lIdhe ajIrNa thAya che, temAMthI sarva rogone prAdurbhAva thAya che. eTale te manuSyavarga Amumbika bhega ke mokSagAmI kAryo bannemAMthI koI paNa sAdhI zakto nathI. jethI mato praNa: ane tato praNa: thAya che, ema nahi thavA tathA ati upayogI kAryamAM joDAI pariNAme savane upagI thavA khAsa A adhikAra sarvane bhalAmaNa kare che. kAraNake ghaMTI, cule, DAmacI vigere je manuSyane madadarUpa thaI anyanuM kArya sAdhI A pe che tyAre samaju manuSya keTaluM badhuM kArya karavAnuM haze ane temaNe vicAravAnuM che te samajAvavA A adhikAra kavitArUpe gaThaLe che. nirUpayegI ThIkarI. garabI. (saiyara zuM kare mAre naMdakuMvara zuM neha)-e rAga. eka gharamAM hatI, ghara dhaNiyANa zANI eka; ThAlI ThIkarI, tyAM jaI bolI bola aneka. bAI tuja vAsamAre, mujane vasavAne de mAga; vastu vizeSa che, tema huM rahIza joIne lAga. bolI bAI te re, ThIkarI rIjha game te khIja; muja maMdira viSere, nathI nakAmI keIe cIja jo jaLapAtra che, paNa te te mujane pAya; catura cule juo, khAMte rAMdhI roja khavAya. Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. kAya sAdhana-vikAra, ghaTI tA ghaNAre, daLI Apeche dANA rAja; DAmaciyA disa, khAi te upADeche Aja. sAvaraNI sadAre, kacarA gharanA kADha dUra; supaDuM' teA sakhIre, mArA gharane eka majUra RturA cAlaNIre, cALI Ape ATA eja nathI nakAmanAMre, mAMcA mAMcI khuzI seja. kAMTA kATalAMre, te te karI Apeche teAla ; kANu nakAmanuMre, AI tuM vicArIne ela. muja gharamAMhIre, tuM zuM karIza mArUM kAma ; kreine kema gamere, ThAlA zakI ese ThAma. bhUMDI bhikhAraNIre, ulaTI aDacaNa kare apAra; naphTa na kAmanIre, tANa ukaraDe adhikAra. kAma nahi karere, ene jagamAM dhik avatAra ; ThAlA thai paDere, bhUmine zira tene bhAra. uMghaNu ALasure, je che te aparAdhI jANu; prabhuneA cAra chere, pUro pApI eja pramANu, sarve saiyarAre, aMtara samajI lejo Ama, dilamAM rAkhajore, zIkhAmaNu dalapatarAma. 1 G .. 10 11 12 13 dalapata. vizeSa vAtA karavAnI Teva ane kaMi paNa kArya na sAdhavuM e paNu ALasa che. manuSye upayogI viSaya hAthamAM dharavA ane vanamAM tenA amala karavA tethI je je phAyadA thAya che te te phAyadA kAyadA mAMdhavAthI ane tene amala nahi karavAthI thatA nathI. tana, mana ane khaMtathI jo khIjAone upayegI thaie te ghaNAonA AzIrvAda meLavI zakIe chIe ane te AzIrvAdathI avazya meAkSapurImAM pahoMcIe chIe emAM atizayekti cheja nahi. tA svakArya sAdhavuM ema bhAva utpanna thAyache te uparathI svakA - sAdhana-adhikAra svIkAravA A nirUpayegAnAdara adhikAra pUrNa karyA che. 99999966EEE * svArthasAdhana--SivAra. : -- svAtyAga vRttinA adhikArI thavuM e ati uMcI koTinI khAkhata 9 che. kAca pAye caNAyelI ImArata jema lAMbe vakhata TakatI nathI tema vRttinI sthiratA thayA vagara svAtyAga thai zakatA nathI ane Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 vyAkhyAna sAhityasaraha-bhAga 2 je. navama kadAca te mAge grahaNa karavAmAM Ave tepaNa cupacu mana hovAne lIdhe temAM pAchaLathI pastA vigere jAge che mATe uttama raste svakAryasiddhine anubhava laI pAke pAye svArtha tyAga vRtti grahaNa thaI hoya te temAMthI bhraSTa thavAno vakhata AvatuM nathI ane eTalA mATe ja catura manuSyae kahyuM che ke kaI paNa rIte pitAnuM kArya siddha karavuM arthAt "hAnirdi mUrvatA'' kAryanI hAni thai jAya te ja mUrkhatA che. A bAbata yatkiMcit samajAvavAmATe A adhikAra AraMbhAya che, game tema karI svIkArya siddha karavuM. manuSya (-2). " bAlAdapi hitaM grAhyamamedhyAdapi kAJcanam / nIcAdapyuttamA vidyA, strIratnaM duSkalAdapi // 1 // bALakanI pAsethI paNa hitavacana grahaNa karavuM ane apavitra sthAnamAMthI paNa sonuM grahaNa karavuM. nIca manuSya pAsethI paNa uttama vidyA grahaNa karavI ane kharAba kuLamAMthI paNa strIrUpI ranna grahaNa karavuM. 1 pitAnA dehanuM rakSaNa karavAnI khAsa pharaja. tyajedekaM kulasyArthe, grAmasyArthe kulaM tyajet / grAmaM janapadasyAthai, AtmArthe pRthivIM tyajet // 2 // sUktimuktAvalI. AkhA kuLanI rakSA thatI hoya te te sArU eka manuSyane tyAga kara ane AkhuM gAma bacatuM hoya te kuLane tyAga karavo ane deza Akhe nabhate hoya te eka gAmane tyAga kara ane pitAne AtmA surakSita rahete heya te pitAnA mamatvavALI pRthvIne paNa tyAga kara. 2. gamAranI samajaNa dehe. pita sepe satrane, anna dhana ne AgAra; :', ' veThe saMkaTa vRddha thaI, e paNa eka gamAra. dalapata. Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda, hAkhe niSiddhAcaNu-azvikAra 43 je mALusa peAtAnA svArtha sAdhI zake nahi te mIjAne kyAMthI sAkhI zakaze ? je mANasa sa'sAramAMthI pAte taryAM nathI te khIjAne kyAMthI tArI zakaze? A uparathI samajavAnuM e che ke pote sukhI thavA bIjAne harakata nahi karatAM svakArya sAdhI levuM. kadAca koi Apatti AvI paDe te temAM anyane hAni nahi karanAruM, duHkha vakhate niSiddha AcaraNa karavAmAM muMjavaNu nahi rAkhatAM yuktithI purUSArthanA upayega karavA. e huve pachI batAvavA A svakArya sAdhana adhikAra pUNuM karyuM che. - duHkhe niSiddhAcaraNa - adhikAra - *** svArtha sAdhavAmAM kadAca niSiddha (peAtAne nahi chAjatuM ) AcaraN karavAnI pharaja paDe te dezakALane anusarI karavAmAM Ave te aceAgya gaNAtuM nathI. eTale uttarAttara varNanA dhaMdhA karI nirvAha calAvavA. jemake brAhmaNe kSatriyane, kSatriya vaizyanA, vaizye dranA dhaMdhA karavA. pazu kevaLa niSiddha AcaraNane Adara na karavA. A khAkhata zAstrAmAM sArI rIte samajAvela che tenuM digdarzana karAvavAmATe A adhikAranI zarUvAta karI che. zubha kriyAthI je ApattimAM nirvAha na cAle tema hoya tA niSiddhanI chUTa che, zamya. niSiddhamapyAcaraNIyamApadi kriyA satI nAvati yatra karhicit / ghanAmbunA rAjapathe'pi channe, kacidbudhairapyapathena gamyate // 1 // naiSadhakAvya. duHkhanA samayamAM koi sthAnake kyAre paNa zubha kriyAthI rakSaNa na thAya te niSiddha-ayAgya AcaraNa jarUra jeTaluM karavAmAM herata jaNAtI nathI. kAraNake jAhera rastA jo varasAdanA pANIthI bharapUra bharAi gayA hrAya ane cAlI zakAya tevA na hoya te zuM kAi prasaMge DAhyA purUSa keDIe nathI cAlatA? 1. 60 Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navasa 474 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2jo. ApattimAM asthAne kALa gamana karanAra bhramaranuM dRSTAMta. vasantatilakA. ye vardhitAH karikapolamadena bhRGgAH, te sAmprataM pratidinaM kSapayanti kAlaM, nimbeSu cArkakusumeSu ca daivayogAt // 2 // rASarapati. je bhamarAo hAthInA gaMDasthaLanA madanA sugaMdhathI saMvardhita (meTA) thayA che ane jenAM aMge prakullita kamalena parAgathI sugaMdhayukta thaI gayAM che, te bhamarAo hamaNAM daiva (nazIba) thI lIMbaDAnA vRkSAmAM ane AkaDAnAM pupamAM pratidivasa kALane gALI rahyA che. A bhramarasaMbaMdhanI anyakti che paNa te manuSyamAM ghaTAvavAnI che eTale ke eka manuSya sukhasaMpattimAM AnaMda karatA hoya tene mAthe lakSmIjInI akRpA thaI jAya ne dhanasaMpatti palAyana karI jAya te vakhate je uMcI rIte nirvAha calAvato hate te bhikSA mAgIne ke bIjA koI halakA dhaMdhAthI pitAne nirvAha karI kALane nirgamana kare che. 2, dukha prApta thAya tyAre anukULatAvALe raste zedhI le kadAca temAM kheda utpanna karanAruM kArya sAdhavAnI jarUra paDe te nirUpAye jarUra jeTaluM sAdhI puna: satyAvalaMbI thaI javuM e batAvavA ane saMpat vipatumAM harSazoka nahi karavA tarapha dhyAna kheMcI javA A du:khe niSaddhAcaraNa-adhikAranI samApti karI che. >> saMpadvitsiva-vivAra. Ex zA amaryAdA sAcavI zAaniyamAnusAra niSiddha AcaraNa karatAM paNa DijhasI. kadAca vipad ubhI ja rahe che temAM zeka nahi kare. temaja prasaMge saMpaddha prApta thAya te harSa nahi kara joIe. prANImAtrane saMpatti ane vipatti Aveja che paNa bannemAM zeka tathA harSa na karatAM prAptakAla Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcima. sa padvipatna ba'dha-adhikAra. pa yathAcita rIte kuzaLatApUrvaka vyatIta karavA, teja jJAnI manuSyAnuM kartavya che, e kanya jaNAvavAsArU A adhikAranI madada lIdhI che. saMpatti tathA vipattimAM sukhaduHkhamAM vartavAnI rIti. anuSTup (o thI 6). duHkhe duHkhAdhikAnpazyet sukhe pazyetsukhAdhikAn / AtmAnaM zokaharSAbhyAM zatrubhyAmiva nArpayet // 1 // duHkha prApta thAya tyAre (Apattine samaye) vizeSa du:khIne joi zAka na karatAM zAMta rahevuM. temaja sukhanI prAptine samaye (sapattimAM) adhika sukhavALAe taraph joi ti na thavuM. jema ke|i paNa manuSya zatruone vizvAsa na kare temaja zAka ane harSane svAdhIna AtmAne thavA devA nahi. (jema jANatA chatAM koi paNa manuSya zatrune vaza thAya te temanA jevA bhUkha kANu ? temaja zAka, ne vaza thanArane paNa mUja jANavA) mATe jJAnI manuSya zAka ane hane vaza thavuM cegya nathI. 1. zAka ane harSane vaza nahi thavAnu kAraNu khatAvavAmAM Aveche. kAryaH sampadi nAnandaH, pUrvapuNyabhide hi sA / vaivAra viSAstra, sAude mAviye / / 2 / / saMpattimAM AnaMda mAnavA jevuM nathI kAraNake te saMpatti, pUrvapArjita puNyanA kSayane mATeja che. temaja vipattimAM kheda na karavA kAraNake te viSattija pUnA pApanuM cUrNa karavAmATe che . ( A saMbaMdhamAM jJAnIe vicAravA jevuM che ke puNyanA kSayathI AnaMda mAnavA ke pApanA kSayathI ? je jovAmAM AnaMdaprada che te vicAradaSTiye pariNAme zAkanA sthAnarUpa che ane je dazyamAM zAkaprada te pariNAme hu prada thAyache. tethI bannemAMthI keAnI apekSA ane upekSA karavA jevuM che? ATalA mATeja jJAnIe mannemAMthI ekane paNa vaza thatA nathI ). 2. hitakara paNa ahitakara thai jAyache, ApadAmApatantInAM hito'pyAyAti hetutAm / mAtRbadhA hi vatsasa, meDhImati vanyane rU|| Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dhAkhyAna sAhitya saMgha-bhAga 2 e. jyAre Apattio AvavA mAMDe che tyAre hitakAraka paNa tenuM (ApattinuM) hetubhUta thaI paDe che. jemake vAchaDAMne pitAnI mAnI jAMghaja (dhAvatI vakhate) baMdhanamAM staMbha (khIle-mekha) rUpa thaI paDe che. 3. uttama koNa gaNAya? vipadyapi sadA yasya, saumanasyaM sa vandyate / vipaNIkrItamutphullaM, phullaM zirasi dhAryate // 4 // vipattimAM paNa jemanuM citta vikriyA na pAmatAM svastha rahe che te ja satkArapAtra thaIne vaMdAya che. jema bajAramAM vecAyeluM puSpa je vikasita (khileluM) hoya che te te zirodhArya thAya che (mAthe caDAvAya che) tema mahAtmAonI banne samayamAM ekaja sthiti rahe che. 4. sukhaduHkhamAM samAna sthiti udeti savitA rakto, rakta evAstameti ca / sampattau ca vipattau ca, mahatAmekarUpatA // 5 // sUmuiviTTI. sUryanArAyaNa udaya samaye paNa lAlaja rahe che ane astane samaye paNa lAlaja rahe che temaja saMpattimAM ane vipattimAM jJAnIone ekaja raMga hoya che. pa. uttama ane kaniSTane varto. - priyaduHkhe samutpanne, mRtyumicchanti kaatraaH| vinaH punaparA, puSe yuti mUriza citrasenapadmAvatIcaritra. adhIra purUSa ISTavastunA viganA duHkhathI cakita banI, vyagra thaI mRtyunI IcchA rAkhe che-maravA cAhe che ane vicAravaMta jJAnI purUSe paiyapUrvaka duHkhathI na akaLAtAM pharIne khUba dharmAcaraNa kare che. 6. caDhatI tathA paDatI beu sakhIo che. cArya (7 thI 2). jIaM maraNeNasamaM, upajjaijuvvaNaMsahajarAe / RddhiviNAsasahiA, harisavitAonakAyavvo // 7 // Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. padvipasama dha-adhikAra AyuSya maraNanI sAthe che, yuvAvasthA jarAnI sAthe Aveche ane sa'pat vinAzanI sAthe hoya che. mATe e viSe hu zAka karaveAja nahi. cha. caDatI paDatI cAlatIja khaNDaH punarapi pUrNaH, punarapi khaNDaH punaH zazI pUrNaH / sampadvipadau prAyaH kasyApi na hi sthire syAtAm // 8 // Aveche. caMdramA udaya pAme che tyAre khaMDita hAya che pharIne dinapratidina vRddhi pAmatAM pUrNimA AvatAM pUrNa thAyache temaja pAchA khaMDita ane pUrNa thAyache mATe soMpatti ane vipatti keine paNa sadAkALa sthira rahetI nathI. nitya samayAnukULa saMpatti vipatti AvyAja kareche tethI hu zAka karavA jevuM nathI. 8. fwl saMpatti vipattinuM svarUpa. sampadi paro'pi nijatAM, nijo'pi paratAmupaiti vipadi janaH / tArAbhirviyate nizi, razmibhirapi mucyate'hni zazI // 9 // jyAre saMpatti hoya tyAre zatru paNa peAtAneA thAya che ane vipattine samaye peAtAnA (saMbaMdhI) paNa zatru thAya che. rAtrimAM je caMdramA tArAgaNAthI viTAyele hAya che teja caMdramA divase peAtAnAM kiraNasamUhathI paNa mUkI devAyache. 9, mahAtmAo paradu:kheja du:khI hAyache. svApadi tathA mahAnto, na yAnti khedaM yathA parApatsu / acalA nijopahatiSu, prakampate bhUH paravyasane // 10 // mahAtmAe khIjAene ApattimAM paDelA joine jeTale kheda kare che teTalA peAtAnI ApattimAM karatA nathI. pRthvI peAtAne ghaNA AghAta thatAM chatAM sthira rahe che paNa pArakA du:khathIja ka Mpe che. 10. A jIva TUMka tathA rAjA paNa banela che. vasantatiruvanna (22-22). nAbhUma bhUmipatayaH katinAma vArAn, vAnabhUma katinAma vayaM na kITAH / tatsampadAM ca vipadAM ca na ko'pi pAtra mekAntatastadalamaGga mudA zucA ca // 11 // Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 vyAkhyAna sAhityasabraha-bhAga 2 je. navama zuM ApaNe keTalIkavAra rAjAo nathI thayA? tema keTalIkavAra kIDAe nathI thayA? (arthAta thayA chIeja). Ama kharuM jotAM kaI paNa haMmezane mATe saMpattinuM ke vipattinuM pAtra nathI. tethI he bhAI! harSa ane zeka ze? 11. satyAgrahIno svabhAva. . zuddhaH sa eva kulajazca sa eva dhIraH, - zlAghyo vipatsvapi na muJcati yaH svabhAvam / dehaM tyajedapi himaM na tu zItalavam // 12 // je vipattimAM paNa pitAnA svabhAvane (dharmaparAyaNatAne) cheDate nathI, tene ja zuddha, kulIna ane dhIra jANa. sUryanAM kiraNethI tApa pAmeluM hima-barapha dehane tyAga kare che (pANarUpa bane che) paNa pitAnuM zItalatva choDatuM nathI-(je ThaMDApaNuM te ene mukhya svabhAva che). 12. temaja- ___ mandAkrAntA. ghRSTaM ghRSTaM punarapi punazcandanaM cArugandhi, - chinna chinna punarapi punaH cAluave ! taptaM taptaM punarapi punaH kAJcanaM kAntavarNa, pAnAntaDAM prativisirjAte noramAnAm | rU . A bhUmuivI. caMdana vakhate vakhata ghasavAthI suMdara gaMdhavALuM thAya che, zeraDI vakhate vakhata kApavAthI-cholavAthI vadhAre svAda Ape che ane sonuM vAraMvAra tapAvavAthI cokhuM suMdara raMgavALuM bane che tema maratAM sudhI paNa mahAtmAenI mULa sthitimAM pheraphAra thatuM nathI. 13. udaya ane asta AvyAja kare che. manahara. sarakhI sthiti saMdeva duniyAnI dIse nahi, utare caDhe asalaneja e DhALa che; Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. vipathI prakAzita sajana-adhikAra. eka same maradanI muche rahI mAna pAme, eka same teja tuccha thAya tUTa vALa che; eka same galIcImAM rahI nIra gaMduM thAya, " eka same eja miSTa thAya meghamALa che; suNe rUDA rAjahaMsa dAkhe dalapatarAma, divase AkAza eja rAtrie pAtALa che. dalapata. eka divase mIThA mevA te eka divase vAyuM bhakSaNa, eka divase raMga beraMgI te eka divase bhabhUta, eka divase nATArAma te eka divase rokakaLa, eka divase pIThI te eka divase jamanI cIThI, e vicArIne manuSya harSa zeka avazya tajavAnI jarUra che e batAvI have vipattine satyarUSe jevI rIte bhAve che te batAvavAne AvatA adhikArane vadhAvI levA A saMpa vipa-adhikAra pUrNa karyo che.. - vivathI prauzita sajjana-vivAra. - kesa pa6 tathA vipakvamAM sajajana purUSa samAna daSTithI vartana cAlu vI rAkhe che. vipathI sAdhAraNa manuSya dabAI jAya che ane sI dareka kSaNe daDA royA kare che paNa sajajana purUSe te vipache 3dUthI vadhAre prakAze che. vipad e kharekhara manuSyanI parIkSA karavAmAM uccatara sAdhana che, nabaLAM mANase vipattimAM nyAya mArga upara cAlI zakatAM nathI ane saMpurUSe te pote cAle che tathA bIjAone tema cAlavA badha paNa pitAnA dAkhalAthI Ape che ane kahe che ke dukhavALA divase tathA sukhavALA divase cAlyA javAnA che mATe keIe nyAyarastAthI avaLuM pagaluM bharavuM nahi. kIdhuM che ke - nyAyAtpathaH pravicalanti padaM na dhIrAH / e batAvavA A adhikAranI cegyatA mAnI che. dukhanI prApti sukha artha che. manuSyan (1 thI 7). sarvotkarSaprakAzAya, bhavanti vipadaH satAm / jAyate guNayogAya, vajravedhanyathA maNeH // 1 // Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa'graha-bhAga 2 jagatamAM sathI utkRSa (uccatA ) ne prakAza karavAsArU satpurUSone duHkhA utpanna thAya che (eTale sajjane vipattimAM paNa nIti vigere dhama ne cUkatA nathI ane sudRDha rahe che tethI tenI adhikAdhika prItti jagamAM prasare che) tyAM dRSTAMta kahe che ke--maNine vajrAdi ( chedana, ghaNu Adi karavAnuM hathIyAra hIrAkaNI vigere) thI je vIMdhavA saMbadhI pIDA thAya che, te kevaLa temAM (maNimAM guNa (daza) tathA prakAzatva vigerenA ga thavAmATeja che nahi ke tene utArI pADavA sArU. 1. tathA 40 sampradAM vipada pAtraM, satpAtraM prAyazo bhavet / puSpAkSatAdibilvAnAM, sambandho mUrdhna eva hi // 2 // navama sapan tathA viSanuM pAtra (rahevAnuM sthAna) ghaNuM karIne satpAtra manuvyaja thAya che tyAM dRSTAMta Ape che ke--puSpa, ceAkhA ane khIlI, vigerene mastakaneAja saMbaMdha heAya che nahi ke nIca sthAnane. sArAMza--puSpa tathA khilIne petAnA mULa sthAnamAMthI chUTavAne lIdhe utpanna thatuM du:kha ane cAkhAne photarAMmAMthI chUTuM paDavAnuM duHkha utpanna thayuM che kharUM paNa tene lIdhe te traNe vastue devanA mastakaupara rahevAnuM sukha bhAgaveche. 2. game teTalI vipatti paDe tApaNa sajjanA UMca sthitimAMja raheche. pAtito'pi karAghAtairutpatatyaiva kandukaH / prAyeNa hi suvRttAnAmasthAyinyo'bhibhUtayaH // 3 // daDAne hAthanA AghAtathI pachADavAmAM Ave tepaNa uMce Aveche. eTale jema pachADe tema tema vadhAre vadhAre uMcA Aveche. evI rIte ghaNe bhAge suvRtta-sadAcaraNavALA purUSAnI vipattie sthAyI hotI nathI. eTale A zlAkanA tAtpa e che ke--jema daDAnI sthiti kahevAmAM AvI tema sajanApara ekapachI eka vipatti paDayA kare te paNa te vipattie tenApara sthira nahi rahetAM te sajjana manuSya pote tarata uMca sthitimAMja AvatA raheche. ('' suvRtta " zabdane daDAnA vizeSaNutarIke gaNavAmAM Ave tA sArI rIte gALAkAra ane sajjaneAnI khAkhatamAM sArA AcaraNavALA evA atha thAyache). 3. sAdhu purUSanA adhaHpAta kAne saMtASamada che? suttasyaikarUpasya, paramItyai kRtobhateH / sAdhoH stanayugacaitra, vatanuM hrasva tu | 4 | Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. "phathI prakAzita adhikAra 481 suMdara gaLa ane ekarUpavALA tathA jemanI unnati bIjAne prasanna karavA sArU che evAM che tene nI mAphaka sAdhu purUSanuM nIce paDavuM kone pasaMda paDe che? ("yuvRtta A zabdane, sAdhupurUSanI bAbatamAM sadAcaraNavALe e artha le ane bAkInAM vizeSa upara kahyA mujabaja barAbara ghaTI zake che). 4, sapurUSanuM teja vipakmAM paNa vadhe che. kalyANamUrtestejAMsi, sampayante vissypi| . .. kaNikA kiM suvarNasya, nArohati hutAzanam // 5 // maMgaLa (pavitra) svarUpavALA purUnuM teja duHkhamAM paNa vadhe che, tyAM daSTAMta Ape che ke-zuM suvarNanI kaTakI agnimAM caDatI nathI? arthAt caDe che ane uttarottara te kuMdananI kaTakInuM teja vadhatuM jAya che. tema purU nuM samajavuM. 5 mahAna purUSanI pIDAthI nIcane paNa duHkha thAya che. mahatAmApadaM dRSTvA, ko na nIco'pi tapyate / kAko'pyandhakhamAyAti, gacchatyastaM divAkare // 6 // mahAna purUSonI vipattine dekhIne ye nIca manuSya paNa tapAyamAna na thAya? kAraNa ke kAgaDe paNa sUrya asta pAmatAM AMdhaLe thAya che eTale sUryanI vipattine joI zakatA nathI. 6. saMpad vipad sajIne ja Ave che. sampado mahatAmeva, mahatAmeva cApadaH / - varSa kSaya ro, tu tArAnA vi . 7 | saMpatti tathA vipatti (sukha-dukhe) moTA purUSone ja thAya che kAraNake caMdra vadhe che ane ghaTe che. paNa keI divasa tArAonA samUhanuM teja vadhatuM ghaTatuM nathI. 7. ' ghaNuM karI vipattio saMpadghALAone ja thAya che. mAryA. prAyovRttyA vipadaH, parihatyAvastu vastuni bhavanti / na hi kodraveSu kITAH, patanti godhUmaraneSu // 8 // sUgiwAvarI, Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 vyAkhyAna sAhityasabraha-bhAga 2 . navama ghaNuM karI vipattio (dukho) kharAba cIjane choDIne suMdara padArtha uparaja Ave che. kIDA (dhaneDA) kedarA nAmanA halakA dhAnyamAM paDatA nathI; paraMtu godhUma (ghauM) rUpI ratnamAM paDe che. tema vipattio paNa saMpatti vAnane prApta thAya che e bhAva che. 8. jyAre dukha prApta thAya che tyAre strI tathA mitranI paNa parIkSA thaI jAya che te ja pramANe duHkhamAM manuSyanI buddhinI tathA saddavartananI paNa parIkSA levAi jAya che. AvI dukhaprada sthitimAMthI pAsa thaI pasAra thAya che te satyarUSa kahevAya che e samajAvI saMsAramAM caDhatI-paDatI AvyA kare che e have pachI samajaNa levA A vipadathI prakAzita sajajana adhikAra pUrNa karyo che. saMda hatI-paDatI-dhirAra. -- che ke $i manuSya ema dhAre ke amuka maratha mAre pUrNa thaye huM prabhu nuM bhajana karavA valaNa karIza, e dhAraNa bhAra paDavI te manuSyanI svAdhInatAmAM nathI. kAraNake sarva jIve karmanI gatithI aneka prakAranI ceSTA karyA kare che eTale karmabaLathI ke jIva rAjA hoya te kaI jIva rAMka heya athavA koI jIva pazu ke pakSInimAM gamana karI rahyo hoya che. te je sthitimAM ApaNe hAIe te sthitine tAbe thaI mekSagAmI kartavya karI duHkhasaMbaMdhI pratikULatA nahi gaNakArI saMtoSa meLavI dhIme dhIme parigrahatyAga karI tIrthakaronA caraNakamaLa sevavA, prApta sthitimAM zAMti meLavavA A adhikArane upayegI dhArI sthAna ApavAmAM AvyuM che. badhA dahADA sarakhA nathI te viSe. garabI. (sAruM sArUMre sUrata zahera, muMbaI alabelI)-e rAga. samaje saMsArI rIta, sA dina nathI sarakhA; dukhamAM zida thA bhayabhIta? sukhamAM zida harakhA ?- Teko kaI dina lIluM lIluM saghaLe dIse lIlAlaherare, temaja keI dinamAM te dise, ghaNI samRddhi ghera; sai0 1 Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caDhatI-paDatI adhikAra kAi dina TADha paDe tana upara, huDa huDa vraje hADare, temaja koi dina tana kaMpAve, upaje zatru anADa; kai dina te paritApa tape ne, ukaLe zANita agare; temaja ciMtA atize upaje, utarI jAya umaMga. uttarAyanathI eka miniTa nitya, dina caDatA DhekhAyare; krise cha mahinA pachI dahADA, eja rIte ghaTI jAya. temaja caDatI paDatI hAlata, jagamAM saiAnI jaNAyare; jJAnI te dhIraja mana dhAre, ajJAnI akaLAya koi dina dise divALI sarakhA, hALI kAi dina hAre; emaja cAle rIta asalathI, kaleza na karaze| kAya. TADha paDe tyAre DagalI pahere, paMkhA ye jo dhAmare ; akaLAze nahi upAya zodheA, aneka rIte Ama. kaSTataNA teA kadI na Ave, akaLAyAthI aMtare; upAya karIne cheDe ANNA, dhIrajathI dhImata. caMdrakaLA khambe ghaDI caDatI, rAte dIse rAjare ; paMdara divasa pachI thAya paDatI, khIjAne zA eja ? keAi dina nadIe nIra uchaLatAM, bhAse ati gaMbhIra, vaLI kAi dina evA Ave je, na maLe temAM nIra; lapata. pariccheda. kuLa sipAi TeDApara zUrA. dAhA. sAlasapara jhurA sau, julamI AgaLa TAMka ajA upara zu varU, sihu samIpe rAMka; ni`Lapara zarA sau, sabaLa upara nahi TAMka, manI muzaka para zarauM paNa, zvAna samIpe rAMka; dalapata 1 kAtukamALA. 2 game te garAsIAne TAMkAranA upanAmathI kahevAmAM Aveche. h sA0 2 dd 3 4 7 , te 11 12 divaseAnuM uthalapAthalapaNuM. 1eka raDhAkArane paradeza gayAne ghaNAM varSa vitI gayAM paNa te ghera AvyA nahi. gharanAM sarvAM mANaso marI gayAM. mAlamIlkata maLI gai. chevaTa kAMI Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa braha--bhAga 2 zai. rahyuM nahi eTale AkAranI khabara kADhavA temanA gharane vizvAsu ragale nA maneA cAkara paradezamAM nIkaLyeA. zAdhatAM zeAdhatAM keTaleka divase ThAkAra maLyA. te vakhate temanI AMkhamAM hathI AMsu AvI gayAM, chAtI bharAI AvI ne gadagada ka MThe DAkAra gharanA samAcAra pUchavA lAgyA. kAbela raMgalAe vicAryuM ke A vakhata jo ekadama gharanA kharekharA samAcAra kahIza, tA ThAkArathI sahevAze nahi ne ghaNAja dIlagIra thaze, mATe mAThA samAcAra dhIme dhIme yuktithI apAya teA ThIka ema nizcaya karyAM. DAphAr--kema ra'galA! gharanI zI khabara che? raMgalA--sArI khakhara che! ThAkAra. ThAkAra--che tA sA hemakhema ? raMgalA--hA. tAkAra--( ghaNA divasathI ghara cheDela che mATe vadhAre khAtrI sArUM bhAra dai bAleche) sA--khadhA-hemakhema che? galA--hA, paNa eka jarA-ka kahevAnuM che. hAkAr--tuM te badhA hemakhema kaheche ne vaLI kahevAnuM zuM che? raMgalA--ApaNA khAjhIyA kUtaro marI gayA ! kAr -ararara ! khAjhIyA kRta! moTA sahu capaLa, hAthI jeve masta, e mareja zI rIte !! mane mATe acae thAyache! bhavama jevA zA, haraNa jevA tenI dilagIrI pahelAM raMgalA--ApaNI heraDI gheADInAM hADakAM karaDI mUA ! hAkAra--are evar! gheADIne zuM thayuM? raMgalA--gheADI paNa marI gai. hAkAra--jo! tuM te jarA kahetA hatA ne vaLI sUAnuM paNa kaheche. tethI mane bahu lAgeche--khela. te paMcakalyANI, 1revAla cAlanArI, kuke gAu doDanArI, mArI vahAlI gheADI zAthI mUi? raMgalA-ThAkAra ! emAM kAMi manamAM lagADavuM nahi. jevA IzvaranA anAva. te dhADI teA khaDa ne caMdI vinA marI gai. hAkAra--are mUrkhA! khaDanI gajI ne caDhInA kAThAra bharI mUkyA hatA te kyAM gayA? raMgalA--khaDanI gaMjIe ne caMdInA kAThAra hatA te teA tamArI AimAnA kArajamAM vaparAi gayA 1 ce!DAMnI eka jAtanI cAla, * kudaratanA Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAARARAANIU. P ARAAAANAA parika che. cihatI-paDatI-adhikAra che Thakera-are ! Ate ze gajaba! vaLI AImA ! mArA gharanuM nAka, mArA sukhanuM kAraNa ane duHkhane visAme, temane zuM thayuM? raMgale-te tamArA kuMvaranA dukhe karI mUo. kera- are gamAra! kuMvaranuM evaDuM dukha zuM temane lAgyuM ke maravuM pasaMda karyuM? raMgalo - kuMvara marI gayA ne tame ghera nahi tethI have vaMzavele rahevAnI AzA rahI nahi. sababa kuMvara mUAnuM eTaluM duHkha tene lAgyuM ke, te duHkhe jhurI murIne thoDe dahADe mUo. kera-tyAre mAre kuLadIpaka kuMvara marI gayo? hAya ! hAya! te zI rIte mUe? raMgale--dhAvaNa vagara. ThAkora-are makANIo! ThakarANAe dhavarAve nahi, ema kahevAne tuM mAge che? raMgalo -nA, nA? ThakarANuM paNa gujarI gayAM che. sauthI pahelA te emaja karI che, mATe kuMvarane dhAvaNa maLyuM nahi. ThAkora-te zAthI mUo? raMga-kegaLIonA trAsadAyaka rogathI. ThAra-- tyAre have rahyuM keNu?!! raMgala-eka ThAkara tame ne tamAre cAkara huM be jaNa rahyA. ThAkera-are mAruM kuTuMba badhuM khedAnamedAna thaI gayuM. ghera keI rahyuM nahi ne adharAmAM pUruM vaLI te ahIM AvyA, te gharanI mIlkatanI ke saMbhALa rAkhatuM haze? tene kAMI baMdobasta karyo che? raMga-baMdobasta karavAnI koI jarUra rahI nahotI. kemake eka divasa ApaNA gharapharatI lAlabAinI (AganI) cakI pharI gaI che. AthI ThAkora samajyA ke pitAnuM kuTuMba khAyuM eTaluM ja nahi, paNa mAla mIlkata paNa agnine bhegA thaI gaI che, tethI ghaNuM dilagIra thaI gayA. raMgalAe dhIraja ApI zAMta karyA. A vAtane sAra khule vAtamAM ja AvI gayuM che. saghaLA divase sarakhA nathI tethI tenA upara julama ke pitAnI - ktino geraupayoga kare nahi. | vidyA meLavyA pachI jhaghaDo ubhe nahi kare, dhana meLavyA pachI mada lAve nahi, zakti meLavyA pachI bIjAone pIDA karavI nahi. eTale uparanA Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * * * * * * vyAkhyAna sAhityasabraha- bhAga 2 mi. beIma sAdhanane zubha phaLadAyI tarIke upayoga kare. jemake vidyAno upayoga jJAnavRddhimAM kare, lamIna upaga dAna devAmAM kare ane zakti meLavIne dInanuM rakSaNa karavuM e sapurUSanuM kartAvya che. evA satpara prApta sthitimAM saMtoSa meLavIne samudranI mAphaka khaLabhaLatA nathI e batAvI jJAnalabdhi vinA sarva ThekANe ajavALuM paDatuM nathI tethI have pachI jJAna adhikAra levAnI jarUra dhArI A caDhatI-paDatI adhikAra pUrNa karyo che. morrow : jJAna-vivAra. :-- // jJAnaM ca zaktiH khalu muktibhAjAm // che je karmabhaga bhogavave te jJAnapUrvaka jogavavAnI jarUra che kAraNake 982 zubha karmanA pariNAmarUpe utpanna thayela sukharUpa phaLa bhegavavAnI vakhate vicAra karo ke karela zubha karmane aMta Avaze tyAre azubha karmanA pariNAmarUpe duHkharUpa phaLa bhogavavuM paDaze te sukha bhegavatI vakhate jema harSaghelA na thavuM tema duHkhamaya avasthAmAM niSphaLa baLApa karI unmAda dazAmAM javuM nahi eno saghaLo AdhAra jJAnanA upara rahela che. jJAna zabda jJA-gavarodhane (jANavuM) A dhAtu uparathI utpanna thAya che eTale TUMkAmAM ene artha jANavuM evo thAya che te zuM zuM jANavuM? te zaMkA upasthita thAya che, tyAM mumukSu purUSa kahe che ke Atmatattva jANavuM joIe ane te AtmajJAna thayA pachI je manuSya paramapada (mokSane) ne pAme che. A jJAnazabda tatvajJAnanI vidyA sivAya anya sarva vidyAomAM paNa loka vyavahAramAM upayogI che eTale te te bAbata samajavA mATe te te zAstronuM jJAna paNa avazya meLavavuM joIe. A adhikAramAM upara jaNAvelAM banne jJAnanuM yatkiMcita nirUpaNa kareluM che eTale jyAM jyAM dhana, samRddhi ApavAnI jJAnanI zakti che te te ThekANe vadhAre lokika jJAnanuM prabala jANavuM ane jyAM jyAM mekSasukhane ApavAnI zakti jaNAvI che tyAM tyAM tattvajJAnanuM prAbalya samajavuM eTale banne prakAranA jJAnanI prazaMsA A adhikAramAM karavAmAM AvI che eTalI bAbata pravezakene jANavAnI jarUra dhArI TuMkamAM nirUpita karI che. . Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. jJAna-adhikAra. vAdavivAdanI khaTapaTamAM jJAnanu pakSAyana. anuSTup (1-2), vAda prativAdazca vahanto'nizcitAstathA / tatvAntaM naiva gacchanti, tilapIDakau // 1 // zabdA--vAda, prativAda ane anizcita padmA'nA kahevAvALA telInA aLadanI jema tattvanA pAra pAmatA nathI, 487 vivecana--vAda eTale pUrva pakSa, jemake satvastu trirUpa che. evA mA pakSa, te pU pakSavAda kahevAyache. te vAghanuM utthApana karanAra uttarapakSa te prativAda kahevAyache. jemake tamArA kahelA pUrva pakSa siddha thate nathI. kAraNake vastu anitya che athavA kSaNika che. mATe anizcita eTale anirdhArita padArtha jemake aMguSThanA kaDakA jeTaleA mAtraja AtmA che te garbhAzayamAM trIje mahine jIva upajeche. AvI rItanuM je kathana te. evA vAda prativAda ane anizcita padArthAne zAstranA ghaNA abhyAsathI athavA prajJAtizayathI kahenArA, pAramArthika svarUpane pAra pAmatA nathI. kAnI peThe tA kaheche ke jema ghAMcIne maLada gamanane pAra pAmatA nathI tema. kahyuM che ke-- paDhe pAra kahAM pAmave, miTe na manakI pyAsa; jayuM kAhu ke khelakA, ghaTahIM keAsa pacAsa. jJAna e ajAya. cIja che. pIyUSamasamudrotthaM, rasAyanamanauSadham / ananyAvezanaizvartha, jJAnamAdumena'vaLaH // 2 // jJAnasAra. samudramAMthI nahi utpanna ane anya vastunI a zabdA--Dita purUSoe kahyuM che ke jJAna, kareluM amRta che, auSadhaprayogarahita rasAyana che pekSArahita aizcaya che. vivecana--vastu sadbhAvane jANanArA paMDita purUSo samyagbadha pari tine samudramAMthI nahi utpanna kareluM evuM amRta kahe che, prasiddha amRta samudramathana karIne utpanna kareluM che. jJAnAmRta tethI bhinna che ane vaLI te jJAna auSadhaprayAga vinA utpAdita (upajAveluM) rasAyana che, dharUpI zarIrane viSe sAnI puSTi tathA vRddhi karanAra tAmra bhasmAdi karatAM bIjIja Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je navama jAtanA auSadharUpa che ane vaLI hasti, adhi, ratha, dhanAdinI apekSArahita mahAna RddhivALuM svAmitva pada che. 2. jJAnanI ucca TimAM gaNanA. sapanAti (3 thI 5). jJAnaM hi loke parama pavitraM, nirAmayAkSipatimaM jineshaiH| proktaM ca siddhAntaparamparAyAM, paramparAmokSasudAnadakSam // 3 // kharekhara lokamAM jJAna ghaNuMja pavitra che ane dharmanA siddhAMtanI paraM. pasamAM paraMparAthI prApta thatA mekSanA dAnamAM catura (mokSadAyI) che tethI zrIjinezvara bhagavAne nIrogI netrasamAna kaheluM che. 3. tathA- na jJAnatulyaM bhuvi kizcidasti, hitAhitArthapratibodhadakSam / jJAnena hIno gadito budhezairjanaH pazuH pucchaviSANahInaH // 4 // pRthvImAM hita ane ahita ane jaNAvavAmAM catura jJAnasamAna bIjuM kAMI nathI. kAraNake jJAnahIna purUSane mahA vidvAna purUe pUMchaDAM tathA zIgaDAMthI rahita evA pazusamAna kahela che. 4. jJAnIne mekSa tarata maLe che. jJAnaM sadArAdhayatAM janAnAM, svayaMvareyaM kila muktirAmA / - bodhopadezena kaTAkSamAlAM, vimuJcati drAk pariNetumeSAm // 5 // jJAnanuM hamezAM ArAdhana karanAra A purUSenI sAthe vivAha karavAne pitAnI meLe paraNavAvALI A mukti (mokSa) rUpI strI jJAnanA upadezathI kaTAkSanI paMktine eTale eka pachI eka ema kaTAkSane kare che eTale jJAnI manuSyane mokSa satvara prApta thAya che. pa. jJAnarUpI ciMtAmaNi meLavyA pachI zaMkhalAM vINavAnI jarUra nathI. vajhA (-). jJAnasya labdhvA vibudhA pRthivyAM, svAdaM na vAJchanti rasaM paraM tu / haMsA hi labdhvA khalu muktamAlA, khAdyaM na vAJchanti paraM kadApi // 6 // Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *---- ----- 10. * * * : paricacheda, jJAna-adhikAra vidvAna purUSo pRthvImAM jJAnanA svAdane pAmIne anya rasane icchatA nathI. kAraNake hase nakkI muktA (khetI) nI mALAne pAmIne bIjA khAvAnA padArthane kaI paNa divasa IcchatA nathI. 6. jJAnane gumAvavuM e kaMgAle lakSamIne tiraskAra karyA barAbara che. labdhvA hi mAnuSyabhavaM janA ye, jAnanti na jJAnakalAM kadApi / / teSAmazeSA gaditA jinezairvyarthAH kalAH pApapuSaH parA hi // 7 // .. je prANIo nakkI manuSya janmane pAmIne kaI paNa divasa jJAnanI kaLAne jANatA nathI tenI bIjI tamAma (vyApArAdi) kaLAo zrIjinezvara bhagavAne vyartha kahelI che. kAraNake te kaLAe nakI pApa karIne peTanA poSaNa mAtraja kAryane karavAvALI che, mATe punarjanmamAM tene kAMI zubha lAbha nathI paNa sAmI duHkhada che. 7. amRtakaratAM jJAnanI zreSThatA batAve che. upanAti. jJAnaM janAnAmapavargamArge, pAtheyarUpaM gaditaM jinezaiH / bhuktvaikavelaM tadapIha bhavyA, na vai sudhaakssaamshriirbhaajH||8|| zrIjinezvara bhagavAne jJAnane mokSa mArgamAM manuSyanA bhAtArUpa kahAM che, tethI jJAnarUpI bhAtAnuM eka vakhata bhejana karanArA ja bhavya banI jAya che paraMtu (amRta) thI puSTa zarIravALA de bhavya banI zakatA nathI. 8. jJAnanuM baLa jaNAve che. 3panAti. jJAnaM ca saMsArasamudratIraM, kaSAyadAvAnaladAhanIram / mohArisaMhArasamIkavIraM, mAyApizAcIhanane sudhIram // 9 // jJAna te saMsAra samudranA tIrarUpa che ane cAra prakAranA (krodha, mAna, mAyA ane meharUpI) kaSAyarUpa dAvAnaLa (agni)ne ThAravAmAM pANarUpa che, eTale kaSAyarUpI melane nAza karanAra che ane meha (ajJAna) rUpI zatrune saMhAra karavAmAM raNasaMgrAmanA vIra purUSatulya che tema mAyArUpI rAkSasIne haNavAmAM mahAna dhIra purUSatulya che. 9 62 Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 vyAkhyAna sAhityasa grahuM--bhAga 2 zai. jJAnaprakAzanI prAptiAgaLa sa'sArI sukhanI jhAMkhapa. 35JAti (10-66). navama ', saGgItagaftAni ca gAyakAnAM, vilAsinInAM vilasadvilAsAH / nRtyazasa artakanartanAni, jJAnasya saukhye hi tRNopamAni // 10 // alaiyA lAkAnA saMgItanAM gIte, vilAsinI ( vessA) nA cAbhAyamAna evA vilAsA (kAmaceSTAo ) ane nRtyakaLAne jANanAra suMdara nataka (naTa) leAkeAnA nAcA (nRtya) A badhA jJAnanAM sukha AgaLa kharekhara taNukharAkhara che. 10. jJAnaja sarve ThekANe upayogI che. bandhuH paro yo'tra videzagAnAM dhanaM paraM yo nijadezagAnAm / mitraM paraM muktipradezagAnAM, bodhaM vibodhantu budhAstamekam // 11 // je jJAna atra videza ( paradeza) gayela manuSyanA badhu che ane peAtAnA dezamAM rahelA mAnavAnu je uttama dhana che, tema mukti (mekSa ) nA pradezamAM gayelA naranu uttama mitrarUpa che. te eka jJAnaneja vidvAna purUSA saMpAdana karo. 11 jJAnaja sarva rIte sahAya kareche. vA. mokSaprayANe pRthusArthavAhaH, prauDhArgalA nArakapuHkapATe / saMsArapAthonidhiyAnapAtraM, jJAnaM jagatyAM gaditaM jinezaiH // 12 // jJAna te meAkSanA prayANumAM sA'vADuM (sAthe cAlI sahAya karanAra) rUpa che ane narapurI (yamapurI) nA kamADane baMdha rAkhavAmAM majabUta bhAgaLarUpa che eTale narakanA daravAjAne khullA thavA detuM nathI tema vaLI zrIjinezvara bhagavAne jagamAM jJAnaneja saMsAra samudranA vahANurUpI kaheluM che, eTale saMsArarUpI samudramAMthI manuSyanA uddhAra karI mekSapurImAM laI janArUM jJAnaja che ema kahyuM che. 12. jJAnanuM maLa. upajAti. karmANi gADhava gatAni tAni nRNAM sadAnekabhavArjitAni / dhvaMsaM na yAntIha tapobhirugrairjJAnaM kSaNAttAnyapi sahiNoti // 13 // Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAna-adhikA. manuSyae sadA aneka janmathI meLavelAM ane atyaMta majabUtapaNAne pAmelAM manuSyanAM karmo ugra tapothI paNa ahiM nAza pAmatAM nathI. paraMtu jJAna te kSaNa mAtramAM te (ka) ne nAza karI nAkhe che. 13. jJAnatulya kaI padArtha nathI. vajhA (24 thI 8). na jJAnatulyaH kila kalpavRkSo, na jJAnatulyA kila kAmadhenuH / na jJAnatulyaH kila kAmakumbho, jJAnena cintaamnnirpytulyH||14|| kharekhara kalpavRkSa paNa jJAnatulya nathI ane kAmadhenu (kAmadadhA gAya) paNa jJAnasamAna nathI, tema kAmakuMbha (kAmane eTale IcchAone pUrNa karanAra eka jAtane maMtrita ghaDe) paNa jJAnatulya nathI ane ciMtAmaNi nAmane maNi paNa jJAnanI samAna nathI. 14. je sukha jJAnI manuSyane thAya che te sukha elpaaMze devatAone paNa thatuM nathI. saukhyaM hi ye jJAnarase nimanAH, sarvAtizAyIha janA labhante / vRndArakA naiva tadekadeza, satyaM samarthAH prabhavanti labdhum // 15 // jJAnarUpI rasamAM magna thayelA je manuSya ahiM lekamAM sarvopari evA ja sukhane prApta thAya che, te sukhanA eka dezane samartha evA devatAo paNa kharekhara pAmavAne samatha thaI zaktA nathI. 15. - jJAna cAra prakAranA kaSAyone nAza kare che. krodhAgninirvApaNavArivAho, maanogrdntaavlkesriishH| - mAyAtamIdhvaMsanacaNDabhAnurjJAnaM hi lobhAmbudhikumbhajAtaH // 16 // jJAna te nakkI krodharUpI agnine zAMta karavAmAM meghatulya che, mAnarUpI ugra hAthIne haNavAmAM kesarI siMhanA svAmI (mahA kesarI) tulya che, mAyA rUpI rAtrine nAza karavAmAM pracaMDa sUryarUpa che ane lebharUpI samudranuM zeSaNa karavAmAM agatyaSitulya che. 16. jJAnavinA mekSa nathIja. icchAsti cenmuktipadaM pradhAtumArAdhanaM jJAnapadasya kuryAt / jJAnaM vinA naiva kadApi mokSo, nAnAmakArairapi mokSamArgaH // 17 // Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2ne bama jo manuSyane mukti (mekSa) padane pAmavAnI icchA hAya tA jJAnarUpI padmanuM ArAdhana kare. kAraNake nAnA prakAranA meAkSanA rastA ( japa tapa Adi) thI paNu jJAnavinA koI paNa divasa manuSyane meAkSanI prApti thatI nathIja. 17. jJAnanI sattA sarvAparI che. padmAlayArAdhanapuNDarIkaH, karmebhasandAraNapuNDarIkaH / saMsArarogatrajapuNDarIko, jJAnaM kapAyATavipuNDarIkaH // 18 // jJAna lakSmIjIne prasanna karavAmAM puMDarIka nAmanA diggajasamAna che, kukarmArUpI hAthIoneA nAza karavAmAM sihaMsamAna che, saMsArarUpI rogane nAza karavAmAM puMDarIka nAmanI auSadhatulya ane kaSAyA ( krodha, mAna, mAyA ane lAbha) rUpI vanane mALavAmAM agnitulya che. 18. jJAna e meAkSadezanu vimAna che. 35nAti (1-20). jJAnAkhyayAnAdhigatA janA ye, teSAM na dUro hyapavargamArgaH / jJAnena karmANi yato nihatya, jinA : kSaNAdeva gatAca mokSam // 19 // je manuSya jJAnarUpI vimAnamAM beThelA che tene mekSane mA dUra nathI. kAraNake jina mahAtmAe ( tIrthaMkarA ) jJAnathI kamainA nAza - rIne kSaNa mAtramAMja meAkSane pAmyA che. 19. jJAnathI uttarAttara meAkSa kaheche. jJAnAptito dravyamupArjayanti dravyArjanenaiva sukhIbhavanti / saukhyena dharmAcaraNaM caranti janAH punarmokSasakhIbhavanti // 20 // 9 ( saMsAranA vyavahAra mArgamAM) jJAnanI prAptithI leAkeA dhanane meLave che ane dhaneApArjana karavAthI jagamAM sukhI thAyache ane sukhathI dhamanuM AcaraNa kare ane tethI meAkSanA mitrarUpa thAyache arthAt mekSane pAme che. 20. * zrIlakSmIjInuM ArAdhana dizAnA hAthIe kare che te bAbata tenAM svarUpAnuM dana karatAM paNu jaNAi Ave che. Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pad, sAna para jJAna te muktirUpI strInuM bhUSaNa che. vijhA (2-22). muktistriyo'laGkaraNaM paraM hi, jJAnaM prazasyaM gaditaM jinaishaiH| ... tadbhUSaNaM ye bhuvi darzayanti, tebhyo drutaM snihyati muktirAmA // 21 // zrIjinezvara bhagavatee jJAnane nakkI muktirUpI strInuM uttama ghareNuM kaheluM che. mATe te bhUSaNane je loke bhUmimAM batAvI rahyA che teoupara muktirUpI strI sneha rAkhe che; arthAt teo maraNAMte jaladI mokSa pAme che. 21. jJAnapadanI pUjA karanArane paNa mekSa prApta thAya che. - kurvanti ye jJAnapadasya pUjA, kurvanti te tIrthakarasya gotram / pAto bhavejjJAnavirAdhakAnAM, ghore janAnAM narakasya kUpe // 22 // che je manuSya jJAnapadanI pUjA kare che teo zrItIrthakara zetrane bAMdhe che ane jJAnanI virAdhanA karanAra manuSyane ghera narakanA kUvAmAM pAta thAyache. 22. jJAnarUpI dIpanI gerahAjarIthI mahAhAni. jJAnaM vinAndhA bhavavArirAzau, sadA nimajjanti shrnnyhiinaaH| . jJAnAJjanairnirmalanetrayugmAH, prayAnti saMsArasamudrapAram // 23 // * jJAnavinAnA aMdha purUSe AzrayathI hIna thaIne hamezAM saMsArarUpI samudramAM DUbyA kare che ane jJAnarUpI aMjanathI jeonAM be netre nirmaLa thayAM che arthAt jeone saMpUrNa jJAnanI prApti thayelI che evA mahApurU saMsArarUpI samudranA pArane pAme che. 23. jJAnIne mekSasukha dura nathI. jano'tra yo jJAnarathAdhirUDho, mahAvratAkhye pathi smprvRttH| / dUre na tasyeha kadApi loke, lokAgragehaM sukhasArvabhaumam // 24 // atra je manuSya jJAnarUpI rathamAM ArUDha thaye che ane pAMca prakAranA mahAvratanA mArgamAM pravRtta thayA che; te purUSane A lokamAM koI paNa divasa cakavatanA sukhavALuM evuM je mokSadhAma te dUra nathI. 24. Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAkhyAna sAhityamAM - bhAga 2. madhama pRthvImAM keNa bhAgyazALI? tene nirNaya. vijhA (25 thI 30). te zrAddhavaryA bhuvi bhAgyavantazcitteSviti jJAnayutA babhUvuH / zAkhasya pAThaH zravaNaM ca loke, mokte jinaiH zAsanadIptaye // 25 // jeo cittamAM A pramANe jJAnavALA thayelA che. zAstrane abhyAsa kare che ane lekamAM zrIjinezvara bhagavAne jenazAsanane prakAza karavA sArU kahelA zAstramAM jeenuM zravaNa che te zrAvaka pRthvImAM bhAgyazALI che. 25. " zAstra (jJAna)nuM rakSaNa kaNa kare che? tenI samajutI. hAni nainAne di vAvatti, je AvA prAddhapunamanA samyaktvabhUSAparibhUSitAGgAH, kurvanti te zAsanarakSarNa hi // 26 // zraddhAnA guNethI yukta evA je zrAvake jinadharmasaMbaMdhI zAstrone vAMce che ane jenAM aMge samyakatvarUpI bhUSaNathI vibhUSita che te mahAzaye nakkI jinazAsananuM rakSaNa kare che. 26. jJAna teja kharUM zAMtijanaka che. nAnAprakAraiH paritaH pRthivyAM, saMsAratApaiH pariveditAnAm / zAnaM janAnAM sukhazAntiheturdhArAdharo dhUryataro dharAyAm // 27 // jema pRthvImAM manuSyane sukha zAMtinuM kAraNa dhuraMdhara megha che tema pRthvImAM bhinna bhinna prakAranA saMsAranA tApothI tarapha pIDAne prApta thayelAM manuSyane sukha tathA zAMtinuM kAraNa jJAna ja che. 27. jJAnaprabhAva. jJAnaM bhavAraNyadavAnalAbha, muktyaGganAkomalapANilAbham / krodhogramAyAjaladAnilAbha, karmogravahnaH zamane jalAbham // 28 // jJAna te saMsArarUpI vanane bALavAmAM dAvAnalatulya che ane muktirUpI nA komaLa hasta (hAtha) nA lAbhane ApanAra che. tema krodha, ugra evI mAyA terUpI varSAdane pavanatulya che arthAt pavana jema varSAdanA samUhane kSaNa mAtramAM dUra pheMkI de che tevI rIte kedha vigerene dUra pheMkanAra che tathA kukarmo Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. jJAna-adhikAra, rUpI bhayaMkara agnine zAMta karavAmAM pANI jevuM che. eTale agni jema pANIthI zAMta thaI jAya che tema kamasamUha jJAnathI zAMta thaI jAya che. 28, jJAnanuM parAkrama. zAnaM haSIkopraturAmANAM, cApalyabhAjAM khalinaM khalAnAm / jJAnaM kaSAyadviradabajAnA, tIrthaGkarezaiH sRNitulyamuktam // 29 // jJAna te nIca ane capala evA indirUpI ghoDAone cekaDArUpa che ane kaSAye (krodha, mAna, mAyA ane lebha) rUpI hAthIonA samUhane (niyamamAM rAkhavAsArU) aMkuzakhulya che ema zrItIrthakara bhagavAne kahyuM che. 29 jJAna kharuM vimAna che. mAnaM hi yAnaM khapavargamArge, krodhAdighATInivahairabheSam / ArUDhavanto'tra janAH prayAtA, muktistriyo rampavilAsameham // 30 // jJAna nakkI kSamAgamAM vimAnarUpa che ane te dhArirUpa zatruonI dhADanA samUhathI bhedAya tevuM nathI, evA jJAnarUpI vimAnamAM je loko caDyA che teo muktirUpI strInA suMdara vilAsagrahamAM pahoMcI ja gayA che. athAt, mokSane pAmyA che. 30, jJAnanI prApti e mukti. vaparAti. sarassu teSudbhavamArgakhimA, jJAnAmbu pIlA bhuvi bhnylokaaH| vidhya khedaM bhavamArgajAtaM, gacchanti tUrNa padamacyutAkhyam // 31 // pRthvamAM saMsAranA mArgathI khedane pAmelA uttama leke te jJAnanA sAdhanarUpa (pustaka vigere) taLAvamAM jJAnarUpI pANInuM pAna karIne saMsAranA mArganA parizramathI utpanna thayelA khedane tyAga karIne tarata nAzarahita evA mokSapadane prApta thAya che. 31. havAmAM jema kapUra adazya thAya che tema jJAna AgaLa saMsAra azya thAya che. jhA. jJAnArNave ye'tra kRtaprayatnAH, syAdvAdabhaGgIpavaromijAle / teSAM bhavAbdhithulukopamo hi, jJAto jinairjgmtiirthruupaiH|| 32 // Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 jo. navama uttama syAdvAdabha'gIrUpI lahezanA samUhayukta evA jJAnarUpI samudramAM AlAkamAM jeee prayana karela che. arthAt uttama prakAranuM jJAna meLavela che evA te purUSane sa'sArarUpI sAgara nakkI eka khAkhecIyAsamAna thAyache ema ja'gama tIrthArUpa evA zrIjinezvara bhagavAnee jaNAvyuM che. 3ra. jJAnasa AgaLa anya rasA nakAmA che. ** upajAti. sudhA sudhA yAti rasaMprayuktA, sA zarkarA karkaravadvibhAti / drAkSA kSayakhaM kSaNataH prayAti prApte sati jJAnarasapravAhe // 33 // jIvane jJAnarUpI rasane pravAha prApta thatAM kSaNu mAtramAM ati rasayukta evuM je amRta te vRthA (phrAgaTa) thai jAyache ane sAkara kAMkarAtulya bhAseche, tema prAkha kSayapaNAne prApta thAya che. 33. jJAnathI tejomaya brahmanuM darzana thAyache. indravajrA. jJAnAkhyasUryasya mahAprabhAvAdajJAnatAmisra kadambakAni / nAzaM prayAnti tvavanisthitAnAM jyotiH paraM ca prakaTatvameti // 34 // jJAnarUpI sUryanA mahAna prabhAvathI manuSyeAnA ajJAnarUpI aMdhArAnA samUha nAza pAmI jAya che ane parabrahmarUpI teja prasiddhapaNAne pAme che, eTale antaHkaraNamAM brahmadarzana thAyache. 34. jJAnI purUSAne saMsArarUpI sUryanA tApa pIDA karatA nathI. upajAti. bhavArkatApaiH paritApitAnAM jJAnaM janAnAM jalayantratulyam / yatmApya naivAnubhavanti tApaM, nAnA prakAraM bhavayonibhUtam / / 35 / / saMsArarUpI sUryanA tApathI tapAyamAna thayelA manuSyane jJAna te phuvArAtulya che ke je phuvArAne pAmIne saMsAramAM janmavAthI utpanna thayelA nAnA (bhinna bhinna ) prakAranA tApane leAkeA anubhavatA nathI. arthAt ke jJAnIone saMsAranA tApa tapAvI zakatA nathI. . rUpa, Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariSkara. jJAna-adhikAra jJAna meAkSadAna karanArUM che. upendranA. kaheva saMsArarambhAdalane dvipendraH, kIrttI subhaMbhAvaranAdatulyam / jJAnaM hi dambhAvizame jalaughaM, muktistriyo vai varamAlikAbham // 36 // jJAna te sa'sArarUpI keLane nAza karavAmAM hAthIrUpa che ane kIrttine prasiddha karavAmAM suMdara bhabhA nAmanA uttama vAtranA zreSTha nAdatulya che ane daMbharUpI agnine zAMta karavAmAM jaLanA samUhasamAna che tema piraNAme suktirUpI ne varavAnI varamALAtulya che arthAt jJAna meAkSasukha ApavAvALa che. 36. punaH kaSAyAnuM markena karavAnu bhinna svarUpAthI samAveche, krodhAdidaMze maNimantratulyaM, jJAnaM hi mAnAkhyanagendravajram | mAyAkhyavallayAM kaThinaM kuThAraM, lobhAmbudhau vADhavavahitulyam ||37|| nakkI jJAna te krodharUpI sarpanA kreza (karaDa) mAM eTale tenA jherane utAravAmAM maNi tathA matrasamAna che ane mAna ( abhimAna) rUpI mahAna, parvatane trADavAmAM indranA vatulya, tema mAyArUpI velane kApavAmAM ni kuvADA kharAkhara tathA lAbharUpI samudranuM zeASaNa karavAmAM vADavAgnisamAna che. sArAMza--mAna, mAyA, krodha ane lAbha e cAra kaSAyeA jJAnathI dUra cAlyA jAya che. 37. jJAna te mekSa meLavavAnu' uttama sAdhana che. 35nAti (38 thI 28). jJAnaM hi rUpaM paramaM pavitraM, zarIriNAM saGgaditaM jinezaiH / yena prapannA bhuvi janmabhAjo, muktistriyo vallabhatAM prayAnti // 38 // kharekhara jJAna zrIjinezvara bhagavAne e dehadhArI prANIone (uddhAra karavAmAM) parama pavitrarUpa kaheluM che, kAraNake je jJAnathI mAMnA manuSye muktirUpI strInA priyapaNAne pAme che, yukta evA pRthvIeTale meAkSane pAme che. 38. jJAnI purUSane saMpatti paNa prApta thAyache. na mAnatulyaM kila bhUSaNaM hi yatmApya lokAH sukhino bhavanti / svayaMvarA veha ca te bhayAnti, talabdhalakSAH kila sampado'pi // 39 // 63 Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. navama nakkI jJAnatulya bIjuM ghareNuM nathI ke je jJAnarUpI bhUSaNane pAmIne leke sukhI thAya che eTale te loko potAnI meLe prApta thayelI sarva saMpadene paNa A lekamAM meLave che kAraNake te saMpattionuM dhyAna paNa tenA upara kheMcAya che eTale jJAnI purUSane saMpattinI paNa prApti thAya che. 39 jJAnathI bhavabhaya tathA tenA mULarUpa ajJAnane nAza thAya che, . ye jJAnadaNDena vimaNDitAGgAH, skhalanti te naiva bhavATavISu / .. ye jJAnabhAnuM ca samAzrayanti, tebhyastamo dUrataraM prayAti // 40 // jeo jJAnarUpI daMDathI suzobhita aMgavALA che arthAta jJAnazIla purUSa che teo saMsArarUpI jaMgalamAM These khAtA nathI ane jeo jJAnarUpI sUryane Azraya kare che, te purUSothI aMdhAruM (ajJAna) bahuja dUra palAyana karI jAya che. arthAt ajJAna rahetuM nathI. 40. jJAnaprakAzanI satA. jJAnapradIpe zalabhIbhavanti, kaSAyavRndAni sadA janAnAm / / jJAnaparI parimAlayanti natti dRstI mohitAni 42 . jJAnarAti-hIrAi haMsarAga ta. jJAnarUpI dIvAmAM manuSyanA kaSAye (krodha, mAna, mAyA ane lebha) nA samUho pataMgIAtulya thaI jAya che arthAt kaSAyarUpI pataMgIAo dagdha thaI jAya che eTaluM ja nahi paraMtu jJAnarUpI dI thatAM hAthamAM rahelA AmaLAMnAM phaLatulya ceSTAvALAM samasta jagat (ka) bhAsamAna thAya che eTale hAthamAM raheluM AmaLAnuM phaLa jema yathAthI joI zakAya che tema jJAnarUpI dI thatAM samasta jagata bhAsamAna thAya che eTale sarva loko lekanuM jJAna thAya che. 41. arthajJa purUSoe jJAnaneja icchayuM che. ratnatrayIM rakSati yena jIvo, virajyate'tyantazarIrasaukhyAt / ruNaddhi pApaM kurute vizuddhiM, jJAnaM tadiSTaM sklaarthvidbhiH|| 42 // jIva je (jJAnaprakAza) vaDe jJAna, darzana ane cAritra e traNe ratana rakSaNa kare che ane (khoTA) atyaMta saMsArIsukhamAMthI mokaLo thAya che. vaLI pApane rekI mUke che eTale tene nAza kare che ane cittanI zuddhi (pavitratA) ne kare che, te jJAnane ja sarva artha (dharma, artha, kAma ane mokSa)ne jANanAra purUe IccharyuM che. 42. Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amara prA nA ka ra , - - wwwwwwwwww parida. jJAna-adhikAra akalita jJAnarUpI hare. caurAdidAyAdatanUjabhUpairahAryamaya' sakale'pi loke / dhanaM pareSAM nayanaradRzya, jJAnaM narA dhanyatamA vahanti // 43 // jJAna cAra vigerethI cArI zakAtuM nathI, tema bhAIo temAM bhAga - DAvI zakatA nathI, tema putra vArase meLavavAmAM tenI takarAra lAvatA nathI ane rAjAo daMDanA kAryamAM te jJAnarUpI dhananuM grahaNa karI zakatA nathI, eTale uparanA lokothI jJAna kaI rIte laI zakAya tema nathI. vaLI te (jJAnarUpI) dhana samagra jagamAM paNa vakhANavAne gyA che (pUjavA egya che) ane duzmananAM netrothI paNa te dhana joI zakAtuM nathI tyAre haraNa te kyAMthI ja thaI zake? mATe bhAgyazALI purUSeja jJAnarUpI dhananuM grahaNa kare che. 43. jJAna mAnavanuM zuM zuM hita karatuM nathI? tamo dhunIte kurute prakAzaM, zamaM vidhatte vinihanti kopam / tanoti dharma vidhunoti pApaM, jJAnaM na kiM kiM kurute narANAm // 44 // jJAna aMtaHkaraNanA (ajJAnarUpI) aMdhakArane nAza kare che, cittamAM prakAza kare che, zAMti kare che, gussAno nAza kare che, dharmane vistAra kare che tathA adharmane nAza kare che. Ama jJAna manuSyanuM zuM zuM hita karI zakatuM nathI? arthAta sarva prakAranuM hita kare che. 44. jJAnathI sarva pApane kSaya thAya che. * yathA yathA jJAnabalena jIvo, jAnAti tattvaM jinanAthadRSTam / tathA tathA dharmamatiprasaktaH, prajAyate pApavinAzaMzaktaH // 45 // manuSya jema jema jJAnanA baLathI zrIjinezvara bhagavAnathI jovAyelA (kahevAyelA) tattvane jANe che tema tema dharmavALI buddhimAM Asakta thaI sarva pApanA vinAzamAM zaktimAna thAya che, eTale pitAnA samagra mahAna pApane nAza karI nAkhe che. 4pa. jJAnarUpI aMkazavinA manarUpI hAthI niyamamAM rAkhI zakAto nathI. zakyo vijetuM na manaHkarIndro, gantuM pravRttaH pravihAya mArgam / jJAnAGkuzenAtra vinA manuSyairvinAGkuzaM mattamahAkarIva // 46 // Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma bipI vyAkhyAna zAhityazabiha-hyAA che. jema aMkuzavinA manmatta hAthI niyamamAM rAkhI zakAtuM nathI temaja ahiM mArga choDIne kumArge cAlavAvALe manarUpI mahAna hAthI jJAnarUpI aMkuzavinA manuSyathI vaza karI zakAya tema nathI. 46. jJAna manuSyanuM trIjuM netra che. jJAnaM tRtIyaM puruSasya netraM, samastatattvArthavilokadakSam / tejo'napekSyaM vigatAntarAyaM, pravRttimatsarvajagatraye'pi // 47 // samagra tanA arthane batAvavAmAM catura, tejomaya, vaLI jene bIjA tejanI apekSA nathI, vigharahita, tema traNa jagata (svarga, mRtyu ane pAtaLa) mAM paNa pravRttivALuM eTale samasta padArthane jANavAvALuM jJAna te purUSanuM trIjuM netra che. 47. - jJAnahIna manuSya kevaLa pazuja che. dharmArthakAmavyavahArazUnyo, vinssttnishshessvicaarbuddhiH| rAtriMdivaM bhakSaNasaktacitto, jJAnena hInaH pazureva shuddhH|| 48 // subhASitaratnasandoha. dharma, artha, kAma ane vyavahArathI paNa anya, tema jenAmAM samagra vastune vicAra karavAnI buddhinAza pAmI che ane rAtridivasa bhakSaNa (AhAra) mAM jenuM citta Asakta thaI gayuM che evI rIte je manuSya jJAnathI rahita che te zuddha ( khe) pazuja che. 48. jJAna sarva kalyANanuM Adi kAraNa che. zArdavihita (1-5). jAnaM syAtkumatAndhakArataraNirjAnaM jagallocanaM, jJAnaM nItitaraGgiNIkulagirirjJAnaM kaSAyApaham / jJAnaM nitivazyamantramamalaM jJAnaM manaHpAvanaM, jJAnaM svargagatiprayANapaTahaM jJAnaM nidAnaM zriyaH // 49 // jJAna kutsita (jADA) matarUpI aMdhakArano nAza karavAmAM sUrya samAna che, jJAna samagra jagatanuM netra che, jJAna nItirUpI nadInuM utpattisthAna evA merUparvatarUpa che ane jJAna kaSAya (krodha, mAna, mAyA ane lAbha) no nAza karanAruM che, jJAna AnaMdane vaza karavAmAM maMtrarUpa che ane jJAna pote nirmaLa Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAna-adhikAra 51 che tathA manane pavitra karanAruM che, jJAna svargamAM javA vakhate maMgaLapaTaha (vAchatra) che ane jJAna lakSmInuM Adi kAraNa che. sArAMzajJAnathI pAkhaMDa dharmane nAza, sarva prakAza, nItinI prApti, kaSAyano bhaMga, zAMti, mananI zuddhi, svarganI prApti ane lakSamI nivAsa thAya che. 49. jJAnanuM prAbalya sarvopari che. jJAnaM karmamahIdhrabhedakulizaM zaMsanti mohApahaM, jJAnaM bhUSaNamaGginAM varadhanaM jJAnaM jagaddIpanam / etattattvamatattvametadaparaM jJAnena vijJAyate, . lokAlokavilokanaikapaTavaH syurjJAnadAnAjanAH // 50 // bhUmuichAvaNI. jJAna te karmorUpI parvatane bhedavAmAM iMdranA vAtulya che ane ajJAnano nAza karanAra che ema mahAtmAo kahe che, jJAna te dehadhArI mAnanuM uttama dhana tathA bhUSaNa che, jJAna AkhA jagatane dIpAvanAra che, A tatva A ata, A tattvAnta, A badhuM jJAnathI jaNAya che ane manuSya jJAnanAM dAnathI lokAlokane jovAmAM eka catura thaI jAya che, eTale sarvajJApaNuM paNa jJAnathI prApta thAya che. - sArAMza-AnathI kamanI hAni, mehane nAza, zarIrane zaNagAra, jagatamAM zobhA, sat tathA asata vastune viveka ane sarvatvanI prApti thAya che. eTaluM ja nahi paNa jJAnadAna karavAthI manuSya sarva rIte kuzaLatA meLave che. 50. jJAna meLavavAnI khAsa jarUra. savaiyA. caraNa karaNa mAMhe je ati rAtA, navI sva samaya saMbhALe che; nija para samaya viveka karI navI, Atmatattva nihALe che; saMmati mAMhe kahyuM tiNuM na kahyuM, caraNa karaNane sArejI; temATe e jJAna abhyAse, ehaja citta daDha dhArejI. jainakathA rASa-bhAga pAMcame. jJAnanI khAmIne lIdhe kaDhaMgI sthiti, jJAnahIna manuSya ghaDAnI pUMchaDI pakaDIne Akhe raste lAta khAto * svAmI rAmatIrtha Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * vyAkhyAna sAhityasaMgrahabhAga 2 je. navama khAte jAya che ane jJAnavAna manuSya ghaDAnI pITha para svAra thaI jaIne AnaMda tathA sukhanI sAthe meja karate mArga kApe che. sUrya, caMdra ane dIpivinA jema jagane vyavahAra cAlatuM nathI tema jJAna (dareka vastunuM sAkSAt bhAna) vinA paNa sarvazrama nirarthaka che eTale zuddha janma meLavyA chatAM paNa jJAnanuM saMpAdana na thayuM hoya te jIvane saMsAramAM janmamaraNanuM caka bhegavavuM ja paDe che tethI jJAna meLavavAnI khAsa jarUra che. e samajAvI jJAnanA piTA bhAgatarIke jJAnadAna levAnI jarUra dhArI A jJAna adhikAra pUrNa karyo che. - jJAnatAna- vAra - "jJAna >> jANavuM, tenA paNa ghaNA bheda thaI zake. laikika alaikika banne che ke jAtanA padArthonuM jJAna dareka manuSya prANIne hovuM joIe. kAraNake pazu vigere ceninA prANIomAM tevI grahaNazakti nathI. jethI manuSya vata teone jJAna ApI zakAya nahi, paraMtu manuSya vyakti te sarva prakAranA jJAnane prApta thaI zake che. kAraNake temAM tevI bIjarUpe zaktio rahela che eTale jemAM bIjarUpe je zakti che tene khIlavavI-keLavavI e jJAnanuM svarUpa che. vaTanA sva95 bIjamAM mahAna vaTa hevAnI zakti che te te mahAna thaI zake che; paraMtu tethI heTA vaTANA bhIMDA vigerenA bIjemAMthI vaTa jevAM meheTAM vRkSe thaI zaktAM nathI. have bIjamAM vaTanI mAphaka vaTarUpe thavAnI zakita che; paraMtu tene khIlavavAmAM na Ave te te zakti naSTatulya che tema manuSya vyaktimAM je zakti che tene paNa khIlavavAmAM na Ave te te naSTamAya che. mATe jJAnazaktine khIlavavI eja mukhya kartavya che ane tethI A leka tathA paraleka ane lekenA sukhanI prApti thAya che. arthAt jIva ekSagAmI thaI zake che jethI bIjA parizramene cheDI jJAnadAnanAM kAryomAM yala karavAmAM Ave che tethI hajAre balake lAkho manuSyano uddhAra thavA saMbhava che. mATe vidvAnoe vighA (jJAna) dAnamAM parAyaNa rahevuM. te bAbatanuM samarthana karavAmATe atra laMbANa na karatAM ukta prakaraNane adhikAra zarU karavAnI jarUrIAta mAnI che. Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. jJAnadAna-adhikAra. sarva dAnA karatAM jJAnadAna uttama che. navA ( thI 4). jJAnasya dAnaM khalu visadAnaM, jJAnasya dAnaM khalu bhojyadAnam / jJAnasya dAnaM khalu saukhyadAnaM jJAnasya dAnaM bhayapradAnam // 1 // 503 jJAnanuM dAna teja kharUM dhanadAna che, jJAnanuM dAnaja sAcu leAjanadAna che, jJAnanuM Anaja satya sukhane ApanAra (sukhadAna) che ane nakkI jJAnadAna teja abhayadvAna che. 1. tathA-- jJAnasya dAnaM kila pAtradAnaM, jJAnasya-dAnaM kila nAkadAnam / jJAnasya dAnaM kila mokSadAnaM, jJAne hi tAnIha samAvizanti // 2 // jJAnanuM dAnaja, supAtradAna che, jJAnanu dAnaja svaga leAkanu dAna che, jJAnanuM dAnaja mekSadAna che, kAraNa ke te badhAM dAnA A jJAnadAnamAM samAvezane pAme che. eTale jJAnadAnamAM te samagra dAnAne samAveza thai jAya che. ra. jJAna e tIrthaMkaranA pratinidhi (mRtti) rUpa che, tIrthaGkarANAmadhunA khabhAve, jJAnaM hi saMsArasamudrayAnam / pUjAM yathAzakti tatazca tasya kurvantu dattvA paThatAM sahAyam // 3 // abhAvamAM jJAnaja saMsArarUpI samudramAM (vidyAthI) janeAne mada ApIne te hamaNAM te tIrthaMkara bhagavAneAnA vahANatulya che. tethI jJAna meLavatA jJAnanI yathAzakti pUjA karo. 3. jJAnanI sevA tathA tenuM apamAna karavAthI thatuM phaLa. kurvanti ye jJAnapadasya pUjAM, badhnanti te tIrthakarasya gotram | pAto bhavejjJAnavirodhakAnAM, ghore janAnAM narakasya kUpe // 4 // je dharmAMdhArI purUSo jJAnapada (vidyAlaya) ne dhanAdithI satkAra kare che, teo tIrthaMkara gAtranuM upArjana kare che ane jJAnanA virodhI evA pApI purUSAne ghera evA narakanA kUvAmAM pAta thAya che. 4. Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa06 navama moSAta sAhityasaraha-bhAga 2 je. zAnadAna karanAra purUSane dhanya che. 3panAti. riyA pUrNa, zrI zAhanacorAttivAnA sarveSu dAneSu nRpopadAnaM, zrIjJAnadAnaM racayanti dhanyAH // 5 // vicitra prakAranAM karmonA nAzanA kAraNarUpa eTale je jJAnadAna jUdI jUdI jAtanAM pApa kamene nAza karanAra che ane je zrIjainazAsananI unnatinA dAnarUpa che ane sarva dAnamAM je rAjarUpa eTale jema manuSyamAM rAjA zreSTha che tema sarvadAnamAM A jJAnadAna zreSTha che evA jJAnadAnane jeo Ape che te purUSaja sAcA dhanya che arthAt dhanyavAdane pAtra che. 5 kalapasUtranuM mAhAnya, upavA . vilekhya kalpaM vidhinA zrutasya, vidhAya pUjA zubhadhIH mRNoti / kRtopavAso hadi zuddhabhAvo, bhave tRtIye labhate bhavAntam // 6 // zrIkalpasUtrane vidhi pramANe lakhIne athavA lakhAvIne te zAstranI pUjA karIne upavAsa sahita hRdayamAM zuddha bhAvavALe ane zubha buddhivALA (thaIne) je purUSa te zAstranuM zravaNa kare che, te purUSa trIjA janmamAM mokSa pAme -- zubha zAstranuM pavitrapaNuM. upanAti. . na te narA durgatimApnuvanti, na mUkatAM naiva jaDakhabhAvam / naivAndhatAM buddhivihInatAM ca, ye lekhayantyAgamapustakAni // 7 // je dharmayukta manuSya dharmanAM pustakane lakhAve che te durgatine pAmatA nathI, mUMgA thatA nathI, jaDa svabhAvane, aMdhapaNane ane buddhihInapaNAne pAmatA nathI. arthAt punarjanmamAM paNa temAM koI jAtanI bheTa AvatI nathI. 7. " nirabhimAna e dAna, vidyA ane vivekane zaNagAra che. vasantuti.. dAnaM guNo guNazatairadhiko guNAnAM, vidyA vibhUSayati tayadi kiM bravImi / Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. jJAnadAna-adhikAra. etad dvayaM yadi sa nAyituM vivekaH, etatrayaM yadi mado na namo'stu tasmai // 8 // jJAnarAti-(hIrAi raMparAga ta). dAnaguNa te guNonA samUhanA kaDAothI paNa adhika che ane je dAnaguNane vighA zaNagAratI hoya te zuM kahevuM? ane punA A banne (dAna-vidyA) ne bhAvavAne viveka heya te zuM kahevuM? ane je A traNe dAna-vidyA-viveka) hoya chatAM garva na hoya te te purUSa jarUra namana karavAneja megya che mATe tene ame namana karIe chIe 8. jJAnadAna kevA prakAranuM hoya tenI samajaNa. Ahuta AgamamAM vAraMvAra jJAna ane tenAM sAdhanonA dAnane mukhya gaNeluM che. ApaNAM zAstrae je AvI sUkSma buddhithI pustakadAnano mahimA varNavyuM che, tene Aja kAla ApaNe bhUlI gayA chIe ane nakAmA mArgomAM lAkha rUpIA bagADI dAna karyuM, ema ThagAIe chIe. jJAna ane tenA sAdhanarUpa pustaka vigerenuM dAna karavuM, e zAstrasaMmata che ane te keI brAhmaNa vigere yAcaka vagarane athavA munivagane ja karavuM ema paNa nathI; je yogya heya, samajavAne zaktimAna hoya, tene karavuM ema paNa zAaja ApaNane AjJA kare che. ApaNuM loke dAnane hetu samajyA vagara eka tarapha vaLe che ane amuka varganeja dAnanA pAtrarUpa gaNe che, e moTAmAM moTI bhUla che. pustakane nAme lAkho rUpIA vaparAya che ane teno upayoga bIlakula thato nathI, te ApaNe najare joIe chIe. ApaNA munione moTe bhAga pustakanA samUhamAMja vidvattAnI pratiSThAne mAnanAre thaI paDe che ane temanA hRdayamAM pustakanI mamatA ghaNI vadhelI jovAmAM Ave che. ApaNI keTalIeka saMsthAo paNa te kAryane uttejana Ape che ane munionAM pustakanA gAMsaDAonuM mAtra rakSaNa karavAmAM ja potAnI eka jAtanI upa gitA batAve che ane e kAryane eka mahAna gurUbhaktimAM gaNe che. sAMpratakALe A pravRtti anucita gaNAvI joIe, ane jJAnadAnane A upaga na thavuM joie. tepaNa amAre saMtoSa sAthe jaNAvavuM joIe ke keTalAeka munio e agya pravRttine dhikkAravA lAgyA che ane pitAnAM pustakane bIjAe lAbha le evI chUTa ApavAne pravartAvA lAgyA che. jJAnadAnane sarva dAnamAM prathama sthAna ApavAmAM AvyuM che tenuM kAraNa e che ke jema jhADanA mULamAM jaLasaMcanathI dareka zAkhA tathA parNane te jaLa * jainazAsana pustaka pAMcamuM-aMka dazame-tA. 19 mI me sane 1915. Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 jo. navama pahoMceche ane teo pavita raheche tema jJAnadAnane madada karavAthI khIjA dAne tene lIdhe hastImAM Aveche tethI jJAnadAnaneja uttejana ApavuM e vizeSa lAbhakAraka che. tethI tene vaLagI rahevuM ema sUcanA karI A adhi phAne madadarUpa jJAneAttejananI apekSA mAnI have pachI te adhikAra levA dhyAna ApI A jJAnadAna adhikAra pUrNa karavAmAM Aveche. rRttul -l jJAnottenana--SiAra. ~~ ja jaMga jaganA viSayabhAgomAM lubdha evAM manuSye bhAgavilAsamAM chUTathI peAtAnA dhanane vyaya karI rahyAM che. kei eTalethI na aTakatA kumArgomAM paNa dhana kharcatAM pAchuM vALI jotAM nathI ane tema kumemAM Asakta rahetAM rahetAM samagra jIvanane gumAvI nAkheche ane pariNAme kALanA kavalarUpa thai jAyache. jo ke sRSTinAM tamAma mAnave tevAM nathI, keTalAka vidyAbhilASI purUSa paNa che; paraMtu mATeo bhAga viSayAnya purUSone che. tethI tevA mAnaveAe samajavuM joie ke peAtAnA dhanane jJAnettejana kAryoMmAM jo vyaya karavAmAM Ave te tenuM pariNAma ghaNuMja zreyaskara thAyache. tethI viSayajanya padArthomAM dhanane vyaya nahi karatAM je dhana prANasATe lIdhuM che (meLavyuM che) eTale prANa javAnI paNa darakAra na karatAM videzagamana Adi kAryAM karI meLavyuM che, te dhana jo ApaNane anya janmamAM paNa upayegI thAya evI AkAMkSA hAya te jJAnettejana kAmAMja khacavuM. eTaluM TuMkAmAM jaNAvI have tesaMbaMdhI adhikAranA Arabha karyA che. mukti meLavavAnA sarala rastA, navaprA (? thI 3). jJAnaM paThantIha ca pAThayanti, sAhAyyadAnaM paThatAM janAnAm / yacchanti ye jJAnarasaprapannAsteSAM na dUre khalu muktirAmA // 1 // jJAnarasathI yukta evA je purUSa! A leAkamAM pAte jJAnAbhyAsa kareche ane khIjAone abhyAsa karAveche athavA abhyAsa karatA manuSyane pustaka vigerenI madada kareche, te purUSane mukti ( mekSa ) rUpI zrI dUra nathIja, 1. Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che, jJAneteijana-adhikAra pa07 tathA- 1 ye jJAnadAnaM dadatIha bhaktyA, muktyaGgaganA yacchati sammadotkA / tebhyassarAgaM nijahastadAnaM, nityaM cidAnandamayaM manojJam // 2 // A lekamAM je loko premathI bIjAone jJAnanuM dAna Ape che, tevA che. ' mAtmA purUSone suMdara madathI utsuka evI mukti (mekSa) rUpI strI sadA cetana tathA AnaMdaghana ane suMdara evA pitAnA hastanA dAnane snehapUrvaka Ape che. arthAta teone mokSapada prApta thAya che. 2. jJAnadAna karanArAone devatAo madada Ape che. yacchanti ye sampaThatAM sahAyaM, bhaktyAnvitA jainasuvAlakAnAm / teSAM sahAyaM tridivezasArthA, yacchanti nUnaM jinadharmabhAjAm // 3 // - bhaktithI yukta evA che jenadhama purU dharmasaMbaMdhI jJAnane abhyAsa karatA jenadhamI suMdara bALakone pustaka vigerenI madada Ape che, te jainadharmanuM sevana karanAra purUSane devatAonA saMghe nakkI sahAya Ape che. 3. mekSe javAno sulabha raste. - 3panAti (4-5). bhavAdhvani jJAnapayoyutAni, yo pAThazAlAkhyasarAMsi mahyAm / kurvanti te muktiramAbhilASaM, vinA prayatnaM pratipAdayanti // 4 // je dharmAtmA purUSa pRthvImAM saMsAranA mArgamAM jJAnarUpI jaLathI yukta evAM pAThazALArUpI taLAve bAMdhe che te purUSe mukti (mokSa) rUpI lamInA abhilASanuM (IcchAnuM) mahenatavinA pratipAdana kare che eTale vinA prayatna mekSa meLave che. 4. kSayane badale vRddhi tathA nevAnAM pANI meLe e camatkRti. yaH pAThazAlAmiSataH pRthivyAM, jJAnArpaNAni prakaTIkaroti / citraM hi lAbho bhavatIha tasya, vyaye'pyaho koTiguNo narasya // 5 // je purUSa pAThazALAonA miSathI (plAnAthI) pRthvImAM jJAnadAnane prasiddha kare che arthAta jJAnadAna kare che, te purUSane kharca karatAM paNa keTigaNe lAbha ahiM thAya che. aho ! te AzcaryanI vArtA che. 5. Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 vAkhyAna sAhityasa'braha-baLa . corI karavAthI apayazane badale suyaza e camatkAra. * vajhA.. ye pAThazAlApaNato hi caurya, kurvanti sajjJAnadhanasya bAlAH / citraM kilate sukhino bhavanti, labdhvA sukIrti tu paratra cAtra // 6 // je bALaka (vidyAthIo) pAThazALArUpI bajAramAMthI nakkI jJAnarUpI dhananI corI kare che, te bALako Azcarya che ke A lokamAM suMdara kAttine pAmIne nakkI parakamAM sukha bhogavavAvALA thAya che. 6. muktine dAsI banAvavI hoya te savidyAdAna kare. upanAti (7-9). yacchanti ye jJAnadhanaM janebhyo, muktiH spRhAM vai kurute hi tebhyaH / mAnaM prayAntIha ca te janebhyaH, prazaMsanIyAH khalu sajjanebhyaH // 7 // jeo jJAnarUpI dhananuM manuSyane dAna Ape che, nakkI te purUnI mRti (mekSa) IcchA rAkhe che. (eTale manuSya mokSane irache che, paraMtu A purUSane te sAme mekSa che che). eTaluM ja nahi paNa A lekamAM prazaM. sAne pAtra evA te (jJAnadAna karanArA) sajana purUSathI nakkI mAnane pAme che, arthAt jJAnadAnI purUSanA banne leka sudhare che. 7. vidyAvRddhi karanArane kSagAmI jANa. jJAnasya nAnAvidhapustakAni, likhanti bhAvena ca lekhayanti / mudrApayantIha ca mAnavA ye, teSAM sahAyaH pradadAti muktim // 8 // je dharmAtmA purUSe jJAnanAM bhinna bhinna pustakane pote lakhe che. ane thavA premathI bIjA pAse (dhana ApI) lakhAve che, agara ahiM (A le kamAM) chapAve che te purUnI (jJAnanAM pustakane karelI) madada teone mukita (mokSa) dAna Ape che. 8. zAnadAna karanAra purUSAeja sarva puNya karyuM che. vagrA. jJAnasya dAnaM bhuvi yaiH pradattaM, taireva lokaizca tapo'bhitaptam / AjJA jinAnAM paripAlitA taiH, saMsArasindhuH kila taizca tIrNaH // 9 // Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paripI. zAniraMjana-adhikAra bhUmimAM je lokoe jJAnanuM dAna ApyuM che, te lokoeja tapa kareluM che. te lekAeja jinabhagavAnanI AjJAnuM paripAlana karyuM che ane na saMsArarUpI samudrane te dharmAtmA purUSo tarI gayA che. 9 zAnadAnanI khAsa jarUra che temATe nandisutrano hastalekhita sabaLa pUrA. upajAti. kurvantu bhavyA bhuvi pAThazAlA, jJAnArpaNAyAtabAlakAnAm / jinezamukhyaiH khalu nandimUtre, jJAnasya dAnaM paramaM sadoktam // 10 // jJAnarAtavA-(rAi haMsarAna ta.) he bhavya (dharmAtmA) purUSo ! jene bALakane jJAnadAna ApavA sArU pRthvImAM pAThazALAo kare. kAraNake jidra bhagavAna jemAM mukhya che evA naMdisUtra nAmanA AgamamAM jJAnanuM dAna pUrvAcAryoe sadA uttama kahyuM che. 10. - mehamayInI vAravidyAlaya jevI dharmayukta kelethI thatA phAyadA. drutavilambita. paThati pAThayate paThatAmasau, vasanabhojanapustakavastubhiH / matidinaM kurute ya upagrahaM, sa iha sarvavideva bhavennaraH // 11 // vAsthar. A purUSa ja kharI rIte bhaNe che ane bhaNAve che ke je purUSa jJAnAbhyAsa karanArA (vidyArthIo)ne vastra, bhejana, pustake tathA bIjI jJAnapagI vastuothI anukULatA hamezAM karI Ape che. tethI te purUSa AlokamAM (athavA bhavAMtare) sarvavettAja thAya che. 11. vidyAjJAnathI je je phAyadA jovAmAM Ave che te te phAyadA vidyAjJAnane madadarUpe je kaI preraka na hoya te vidyAjJAna vRddhi pAmI zakatuM nathI paNa ulaTuM te ghasAtuM jAya che. te vidyAjJAnanA AdhArarUpa keLavAyelA dhanADhya purU ne khAsa sUcanA karavAmAM Ave che ke je dravya che te kaI vakhata pitAnA tAbAmAMthI chaTakI javAnuM che ane chevaTe pitAnI gerahAjarImAM te avazya keinA tAbAmAM javAnuM ja che. tethI vicakSaNa purUSe dhamakeLavaNImAM tene upaga kara ema darzAvI ane jJAnadAnamAM viddha na karavuM e jANavAnuM avazya Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. navama hovAthI have pachI te adhikAra levA dhArI A jJAnottejana adhikAra pUrNa karavAmAM Ave che. e jJAnamAM cattarAya-dhAra. -- ke je A saMsArasAgaramAMthI tAranAra vahANarUpa jJAnadAna karatA nathI akacchI thavA bIjAone paNa aTakAvIne te karavA detA nathI temanI sAthe prathama te daridratA saMbaMdha (vivAha) karI nitya tenA gharamAM vAsa kare che, lekemAM tenI niMdA thAya che ane aMte mahA narakAdiyAtanAo (zikSAo) - gavatAM paNa bhavATavImAMthI tene chaTakAre thatuM nathI. mATe tethI dUra rahI, banate prayAse potAthI athavA anyathI jJAnadAna karI manuSya jIvananI sthArthakatA karavI joIe. janmanI niSphaLatA. jhAM. na jJAnadAnaM bhuvi yaiH pradattaM, na jJAnasAhAyyamihArpitaM ca / nArAdhanaM tasya kRtaM kadApi, vyartha jinairjanma kiloktameSAm // 1 // je manuSyae pRthvImAM jJAnanuM dAna ApyuM nathI, jJAnavardhaka khAtAo (phaDa) mAM madada karI nathI, athavA jJAnI jananI zuzraSA (sevA) vagere karIne temane prasanna karI lekahitArthe temane prerI jJAnanI vRddhi karAvI nathI ane koI paNa divase pote temanuM sevana saMpAdana karyuM nathI tethI temane janma zrItIrthakoe vyartha kahela che. 1. zAnadAnathI rahitane daridratA sAthe parama prIti. upajAti. * na jJAnadAnaM bhuvi yo dadAti, daridratA taM svakaraM dadAti / kurvanti tasyeha virAdhanAM ca, saukhyAya yacchanti jalAJjaliM te // 2 // Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. pustakasaMrakSaNa adhikAra, je purUSa bhUmiupara (manuSyane) jJAnadAna ApatuM nathI, tene daridratA pitAne hAtha Ape che (eTale vivAha jeDe che) arthAta tenI strI banIne gharamAM vAsa kare che. eTale te bhavaparyata daridra ja rahe che ane ahiM jJAna athavA jJAnInI je virAdhanA (AzAtanA) kare che teo potAnA hitane jalAMjali Ape che (haNe che). 2. saMsAtpattinuM bIja, verA. jJAnasya dAne bhuvi ye'ntarAya, kurvanti mUDhA bhavabIjarUpam / teSAM nipAto narake ca ghore, klezamade sambhavati pramAdAt // 3 // jJAnarAta (pharArA hRAna zata). je purUSo pRthvIviSe jJAna ApavAnA kAryamAM vinna kare che te mUDha kahevAya che ane (vigha karavAthI) temane vAraMvAra saMsAra bhagavA paDe che. eTaluM ja nahi paNa teo pramAdathI ghera narakamAM jAya che. 3. mana, vacana ane kAyAthI jJAnavinAzaka je kAMI paNa vi karavAmAM Ave te avazya tethI utpanna thate apayaza jagatamAM adhamatAe pahoMcADe che ane pariNAme narakamAM besArI de che. tethI tema nahi thavA bhalAmaNa karI siddhAMta graMthanuM rakSaNa nahi karavAthI jJAnadAnamAM aDacaNa AvI paDe che mATe tevA graMthanuM rakSaNa karavA pustakasaMrakSaNa adhikAra levA jarUra dhArI A jJAnamAM aMtarAya adhikAra pUruM karavAmAM Ave che. 2: 2 99999 - pustavarAja-bijAra. - che je kAMi manuSyajIvanamAM jANavAyegya dharma, vidyA, kaLA, kezalya, vya 925 vahAradakSatA, lekamAM kIrti, sukha, mokSamArga vigere che te tamAma kAMI pote svarUpadhArI nathI paNa temanuM kharuM svarUpa zAstrothI (pustakathI) jANI zakAya che mATe tanmaya zAstranuM saMrakSaNa karavAthI upayukta sarva sAdhano maLI zake che. vAste te zAstranAM pustako lakhAvavAM, lakhavAM, chapAvavAM ke jenAthI janasamAjanuM paNa kalyANa thAya ane pitAnuM paNa Icchita kArya saphaLa thAya. tenI sAthe Aghajinezvare (tIrthaMkara) nA nizcayAtmaka siddhAMtonuM rakSaNa ane temanI AjJAnuM pAlana thAya che te jema bane tema pa Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 vyAkhyAna sAhityasaMha-bhAga 2 je, navama tAthI ane anyadvArA tevAM khAtAMone tana, mana ane dhanathI madada ApI apAvI AtmasukhamAM abhivRddhi karavI te manuSyajIvitanuM sAphalya che vigere jaNAvavA A adhikAra AraMbha che. je zAsananuM rakSaNa kare che tenI samajaNa vijhA (1 thI 4). ye zrAddhavaryA jinapustakAni, muktikhiyo'laGkaraNopamAni / bhaktimayuktAH parilekhayanti, kurvanti te zAsanarakSaNaM hi // 1 // je zrAddhava (zraddhALuo) bhaktipUrvaka muktirUpI strInA alaMkArarUpa zrItIrthakara bhagavAnanAM (racelAM) pustaka lakhAve che teo ja zAsana AjJAnuM avazya pAlana kare che. 1. tathA zrAddhAvataMsA jinapustakAni, yAnopamAnIha ca ye bhvaandhau|| rakSanti jainendramatapradhAnAH, kurvanti te zAsanarakSaNaM hi // 2 // je zrAddhabhUSaNa (zrAvaka) zrIjinaMdramatanA agragaNya (agresara) para A saMsArarUpa sAgaramAM taravAnA sAdhanarUpa zrIjinendra bhagavAnanAM pustakonuM rakSaNa kare che teeja avazya (bhagavAnanAM) zAsananuM rakSaNa (pAlana) kare che. 2. temaja- pe zrAddhavaryA jinapustakAnAM, pAThAya kurvanti sahAyamatra / jainAvalambyaGgikadambakAnAM, kurvanti te zAsanarakSaNaM hi // 3 // je uttama zraddhA (zrAvaka) jainadharmasaMbaMdhI pustakanA abhyAsamATe zrIjenadharmAvalaMbI manuSyanA samUhane ahiM madada kare che, teo ekasa zrIjinazAsananuM rakSaNa kare che. 3. janmanI saphaLatA ye jJAnakRtye'tra ca pustakAni, jinezavAcA paripUritAni / bhavyAni bhavyAH parilekhayanti, kRtArthamuktaGkila janma teSAm // 4 // Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariccheda. pustakasa ANu-adhikAra 513 je kRtArtha, bhavya ( halakI ) purUSA, jJAnanI vRddhi karavAmAM zrIjitazvarA tIrthaMkarA ) nI vANIthI paripUrNa bhavya (dRSTAMta vigerethI suMdara) pustakane lakhAveche teone janma nizca kRtAthI ( karavA caiAgya kAma karavAthI ) sutaja che. arthAt temaNe karavA yogya sarva karI lIdhuM samajavuM. 4. zrIjainazAstronA saMrakSakanuM nAma. sapanAti. jJAnaM samArAdhitamatra bhUmau kumArapAlAdinarendravaryaiH / jinAgamAnyatra tu lekhayilA, te sambhaviSyanti hi muktibhAjaH / / 5 / / A bhUmimAM kumArapALa Adi nareMdravaryAe zrIjainazAstrAne ahiM lakhAvIne jJAnanuM samyak prakAre ArAdhana karyuM che. tee cAkkasa mukti legavanArA thaze ( mukti pAmaze ). 5. tathA-- saGgrAmanAmA hi suvarNakAraH, suvarNaniSkairakarocca pUjAm / prajJaptisUtrasya mahAprabhAvAM, prabhAvanAye jinazAsanasya // 6 // jJAnarAta--( phIrAjAja EttarAna Rta). nakkI saMgrAma nAmanA seAnIe zrIjinazAsananI prabhAvanA mATe mahAprabhAvavALI prajJaptisUtra (ane kalpasUtra vigere) nI pUjA sAnAmeAheArAthI karelI che. arthAt suvarNanI zAhI manAvI, sUtrAnI pratA lakhAvI che ane te adyApi sudhI meAjuda che ). 6. je pustakadAna te mahAdAna. .. mandAkrAntA. kRtyAkRtye kalayati yataH kAmakopau lunIte, dharme zraddhAM racayati parAM pApabuddhiM dhunIte / akSArthebhyo viramati rajo hanti cittaM punIte, taddAtavyaM bhavati viduSA zAstramatra vratibhyaH // 7 // subhASitaratnasandoha Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navama 514 vyAkhyAna sAhityasaMbraha-bhAga 2 je. vidvAne vratadhArIone ApavA cogya A saMsAramAM zAstra che ke je zAstra karavAnuM ane na karavAnuM kahe (samajAve), kAma ane kepane kApe (maTADe), dharmamAM uttama zraddhA kare, pApa buddhine nasADe, khoTA viSayethI virAma pamADe, rajoguNa (jenAthI mada, meha IcchA vigere thAya te) ne haNe ane aMtaHkaraNane pavitra kare. (teja kharUM zAstra ApavA lAyaka che.) 7. vRkSanA mULamAM pANucanathI jema phaLAdikanI utpatti tema pustaka lakhavAthI svargAdikanI prApti. zArdUlavikrIDita (8 thI 10). tairAtmA supavitrito nijakulaM tairuddhRtaM durgate staiH saMsAramahAndhakUpapatatAM istAvalambo dade / dattaM tairiha sarvasaukhyajananaM sajjJAnadAnaM nRNAM, zrIsarvajJacaritrapustakamaho ye lekhayantyAdarAt // 8 // . zrIsarvajJa ( tIrthakara) nA caritranuM pustaka-kalpasUtrAdi jeo AdarathI lakhAve che, temaNe ja potAne AtmA sArI rIte pavitra karyo, teoeja asadgati pAmeluM pitAnuM kuLa tAryuM, teo eja saMsArarUpI moTA aMdhArA kuvAmAM paDanArAone hAthane Teke Ape (saMsAramAMthI kADhayA) ane teNe ja A saMsAramAM sarva sukha ApanAruM manuSyane zubha jJAnadAna ApyuM tema jANavuM. 8. tathA- dravyaM taiH saphalIkRtaM nijabhujopAttaM pavitrIkRtaM, mAnuSyaM varayauvanaM nijakulaM nItaM parAmunnatim / zubhro bhUriyazobharavibhuvane vistAritastAritaH, rAmA saMskRtivAra putimavitaM purata // / je sukRti (puNyavAna) jIvoe zrIbhagavacaritrathI suzobhita pustaka lakhAvyuM che teoeja potAnuM haste pArjita (Apa kamAInuM) dhana saphaLa karyuM, teoe ja suMdara yuvAvasthAthI yukta manuSya janma paNa pavitra karyo, teoeja potAnuM kuLa mahA unnati (maheTAI) e pahoMcADayuM, teoe ja nirmaLa atizaya yazasamudAya traNe lekamAM phelAvyuM ane teoeja saMsArarUpI samudramAMthI potAne AtmA tA. 9. Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puslekasa rakSaNe-adhikAra, bIjamAM jema AkhuM vRkSa che tema pustakasaMrakSaNamAM samagra sukha tathA dharma che. preyassarvazarIriNAmiha sukhaM taccAsti mokSe'khilaM, samprApya kriyayA sphuTaM vihitayA sApi zrutAjjAyate / tatprApyaM varapustakeSu likhitaM prajJAya tatsarvata stasmAtsaukhyanimittametadanizaM lekhyaM budhairbhAvataH // 10 // dehadhArIone A saMsAramAM je Icchita (bahu vahAluM) sukha che te tamAma mekSamAM che. te mekSa cokhI rIte kahelI kriyAthI meLavAya che, te kriyA paNa zAstrazravaNa karavAthI thAya che, te zAstrazravaNa suMdara pustakamAM lakheluM che tene samagra pustakamAMthI jANIne te prApta karavA yogya che. mATe sukhane sArU jJAnI manuSyoe bhAvathI niraMtara A (kalpasUtrAdi, zAstra lakhavA lAyaka che. arthAt zAstranA lakhavAthI tenA samagra sthaLonA sAra jaNAI Ave che, tenAthI kiyA jANI zakAya ane kiyA prApta thAya tyAre mekSa maLe che. mATe uttama sukhanI IcchAvALAoe zAstranI avazya rakSA karavAnI jarUra che. 10. zAstralekhaka koIpaNa prakAre duHkhI thatuM nathI. -. vadhaza (-22). mUkalaM naiva teSAM na bhavati jaDatA naiva vA kutsitavaM, nAndhavaM naiva rogo na ca vitatamahAraudradAridyabhAvaH / nAvA durgatizcAsamasatatamahAduHkhasantApadAtrI, - ye zrIjainendravAkyaM draviNavitaraNAllekhayantyAdareNa // 11 // jeo bhAvathI dravyano kharca karIne zrIje vAkya (jenazA) ne lakhAve che teone kadApi muMgApaNuM AvatuM nathI, teo kAlA bebaDA thatA nathI, tema jaDatA (mUrkhatA), kutsitapaNuM (niMdAvApaNuM ), aMdhApa, rega, atyaMta mahA bhayaMkara daridratA (kAyama dAridya) ane avarNanIya (asahya) niraMtara mahA duHkhanA saMtApane ApanArI durgati vigere thatAM nathI. (zAstra lekhakenI buddhi keI paNa divase pApamAM prerAtI nathI arthAt te kai paNa prakAre niMdApAtra athavA duHkhI thatA nathI). 11. zAstra lakhavAthI thatA phAyadA. mithyAtvadhvAntabhAnuH sugatipatharathaH zrIsamAhAnamantraH, siMho mohebhakumbhasthaladalanavidhau dveSavahnau pyodH| Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa l fy yHyy dyty hy vyAkhyAna sAhibraNa bhAga 2 duHkhAdrau vajrakoTigurumadanatarucchedane satkuThAraH, kiM kiM nollekhitaH syAjjagati tanubhRtAmAgamo jainacandraH // 12 // te sthApi. A jagatamAM zrIjinabhagavAne kahela Agamane lakhI athavA lakhAvI tenI rakSA karI hoya to te Agama zuM zuM phaLa nathI Apate? jema ke mithyAtvarUpI aMdhArAne maTADavAmAM sUryarUpa, mokSamArge pahoMcADanAra ratharUpa, lakSmIne belAvavAnA maMtrarUpa, moharUpI hAthInuM kuMbhasthaLa (mAthu) cIravAnA vidhimAM siMharUpa, dveSarUpI agnine zAMta karavAmAM megharUpa, duHkharUpI parvatane nAza karavAmAM idranA vajanI dhArarUpa ane mahAna kAmadevarUpI vRkSa (jhADa) ne kApavAmAM tINa kuhADArUpa bane che, arthAt bhavyajIne caMdramAnA je zAMtikara e zrI tIrthakaroe praNIta siddhAMta lakhavAthI (rakSaNa karavAthI) mithyAtvane maTADe che, kSamAge pahoMcADe che, lakSmInI vRddhi kare che, mehane nAza kare che, dveSanI zAMti kare che, duHkhane kApI nAkhe che, kAmane uddabhavavA dete nathI. te sivAya paNa samagra icchita vastu pUrNa kare che. 12. phakta vyavahAra sAcavavA copaDAomAM dastAvejo lakhavAnI jeTalI jarUra che tenAM karatAM saMsArarUpI viSamAM rakhaDatA jIvano uddhAra karanArAM zAstrone lakhI jALavavAnI atizaya jarUra che ke je zAstropadezathI aneka prakAranI kaLAe tathA aneka prakAranI kArIgIrIo temaja pariNAme puSkaLa sukhadAtA mokSapadavI paNa maLI zake che, tevAM zAstronuM je manuSya rakSaNa kare che te manubee zuM kArya nathI sAdhyuM? arthAt sarva sAdhyuM che. e samajAvI aneka vi. SayamAM ajJAnathI utpanna thatAM duHkha samajAvA ajJAna adhikAra levA dhArI A pustakasaMrakSaNa adhikAranI virati karI che. jaw : ajJAna- vAra. SE - pUNyasAmuM pApa, sukhasAmuM duHkha, lAbhasAme hAni tema jJAnathI huMpha viparIta te ajJAna kahevAya che. viSayajanya jJAnane paNa ajJAnamAM ja samAveza thAya che tethI tevA viSayajanya jJAnane ajJAnarUpaja jA'NavuM joIe. paraMtu tema jANavAmAM na Ave ane tene jJAnarUpe jANavAmAM Ave to tethI manuSyane adhika hAnino prasaMga prApta thAya che, jethI tenuM Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. ajJAna-adhakAra 517 (6 kharUM svarUpa jaNAvavAmATe A ajJAna adhikAra " nI zarUAta karavI ucita dhArI che. sAMsArika rAgadveSAdine utpanna karanAra jJAna kahevAya nahi. AnA (-2). tajjJAnameva na bhavati yasminnudite vibhAti rAgagaNaH / tamasaH kuto'sti zaktirdinakarakiraNAgrataH sthAtum // 1 // te jJAna na kahevAya ke jene utkraya thatAM sAMsArika rAga (snehu) ne gaNu prakaTa dekhAva Ape, eTale zuddha jJAnanI AgaLa sAMsArika rAgAdi na rahevuM joie, tyAM daSTAMta Apeche ke sUryAMnAM kiraNeA AgaLa bhavA ( TakavA ) nI aMdhArAnI zakti kyAMthI hoya ? 1. ajJAna e manuSyanI AMkha AgaLanuM paDaLa che. ajJAnaM khalu kaSTaM, krodhAdibhyo'pi sarvapApebhyaH / graMtha ditamadita vA, na tti yenAdato hozaka / // 2 // sUktimuktAvalI. krAdha vigere sarva pApA karatAM paNa ajJAna che te nakkI kaSTakArI che. kAraNake je ajJAnathI viMTAyelA A lAka hita (phAyadAkAraka) athavA ahita (geraphAyadAkAraka) anAvane jANatA nathI. 2. ajJAnathI bhava ane jJAnathI abhava-meAkSa. 3panAti (3 thI 6). ajJAnadhUmAndhitanetrayugmA, na mokSamArga pratipAdayanti / jJAnAJjaneSveva kRtaprayatnAstUrNa labhante kila mokSamArgam // 3 // ajJAnarUpI dhUmADAthI jenAM jJAnarUpI be netra aMdha thayelAM che evA purUSo mekSamAganuM pratipAdana karI zakatA nathI. paraMtu jJAnarUpI aMjanamAM jeee yatna karela che. arthAt jJAnAMjanathI jeenI diSTa zuddha thaI gaI che. evA purUSa! nakkI meAkSamAne pAmeche. 3. Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 vyAkhyAna sAhityasabababhAga che je jJAnavinA abhISTa sukha maLI zakatuM nathI. jJAnaM vinA nAstyahitAnivRttistataH pravRttinaM hite janAnAm / tato na pUrvorjitakarmanAzastato na saukhyaM labhate'pyabhISTam // 4 // jJAnarAta (hIrAcAra haMsarAja zata). jJAnavinA ahitathI manuSyanI nivRtti thatI nathI, tethIja pUrvajamomAM ekatra karela pApakarmono nAza thato nathI ane tene lIdhe manuSya Icchita sukhane paNa pAmI zakatuM nathI. 4. jJAnarUpI cakSuthI hIna purUSa muktipurIne pAmI zakatA nathI. gantuM samulladhya bhavATavIM yo, jJAnaM vinA muktipurI smicchet| so'ndho'dhakAreSu vilaya duga, vanaM puraM prAptuMmanA vicakSuH // 5 // je purUSa jJAnavinA saMsArarUpI jaMgalanuM ullaMghana karIne mukti (mokSa) rUpI purImAM javA Icche che, te ajJAnI purUSa jema AMdhaLe aMdhakAramAM saMkaDAmaNavALA vanane oLaMgIne puramAM javAnuM che ke tenA jevuM che. pa. saMsAramAMthI mukta thavA jJAnanI khAsa jarUra. ye jJAnamandArataruparUDhA, bhavATavISu pravihAya bhItim / teSAM narANAM na kadApi loke, saMsArasiMhasya parAbhavo'pi // 6 // gumAvataravanDoruM. je leke bhava (saMsAra) rUpI jaMgalamAM bIkane choDIne jJAnarUpI kalpavRkSaupara caDhayA che, te purUSone lekamAM kaI divasa paNa saMsArarUpI siMhane parAbhava khama paDatuM nathI. arthAt jJAnanA abhAvane lIdhe eTale ajJAnane lIdhe saMsAramAM duHkhI thavuM ja paDe che. 6. satyamAM brama. manahara. sarasane narasa narasane sarasa kahe, sarasa narasanI samaja nahIM jene; dharamane bharama bharamane dharama dhAre, dharama bharamata bheda nahi tehane; Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa jaja www 7 pari che, ajJAna-adhikAra. satyane asatya kahe asatyane satya kahe, satya ke asatyanI agatya nahi ehane; suNe rUDA rAjahaMsa dAkhe dalapatarAma, dahIM TUdha khAI puSTa karI jANe dehane; ajJAnane lIdhe ghelachA ane tethI zaramAvA jevuM. IMdravijaya chaMda. vAMcI zake na na paDo copaDa, roTalI paDa cepaDo cAve, mAta pitAtaNa vAta suNe nahi, brAtataNe zira lAta lagAve; karavAdapaNuM rahe cheka viveka vinA, guNa eka na Ave, aiDhapaNe dalapatta kahe, guNa beza vinA pachI deza lajAve. dalapata, ajJAnIne dukha. manahara chaMda. dehakuM te duHkha nAhIM, deha paMcabhUtanakI, ikriyakuM duHkha nAhIM, duHkha nAhIM prAnakuM, manabhIkuM duHkha nAhIM, buddhihIkuM dukha nAhIM, cittahIkuM duHkha nahIM, nAhIM abhimAnakuM; guNanakuM dukha nAhIM, trahIkuM duHkha nahIM, prakRtikuM duHkha nAhIM, duHkha na pumAnakuM; suMdara vicArI ese ziSyakuM kahata gurU, duHkha eka dekhIyata, bicake ajJAnakuM. anachate jagata ajJAnane pragaTa bhaye, jese ke bAlaka, vetAla dekhI Daryo che; jemeM kaI svapnameMhI, dAkhe he aMdhAre AI, . | mukhameM na Ave bela, ese du:kha paDe che; jese aMdhiyArI rena, jevI na jAnatAhI, ApahI te sApa mAnI, bhaya ati karyo che; te seMhIM suMdara eka, jJAnake prakAza binuM, Apa duzma pAya Ape, Apa pacI maryo che; ajJAnIkuM duHkhake, samUha jaga jAnIyata jJAnIkuM jagata saba, AnaMda svarUpa hai; 10 Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para vyAkhyAna sAhityasa gra--bhAga 2 zai. naina nAhIM tA gharakhAhIra nAhIM sujata ka, chaThThAM chaThThAM jAya tIhAM, tIDAM aMdha grUpa hai; jAke cakSu huM prakAza, aMdhakAra bhaye nAza, vAke chaDAM rahe tIhAM, sUrajakI dhUpa hai; suMdara ajJAnI jJAnI, aMtara bahuta AMhIM, vAke sadA rAtI vAke divasa anupa hai. ****** navama suMdara. je je duHkha bhAgavavAne prasaMga Aveche tenuM mULa kAraNu ajJAna bhAseche. jemake adhArI rAtrie dvAraDu rastAmAM paDayuM hAya paNa jyAMsudhI tenuM ajJAna che tyAMsudhI te dAraDu jherI sarpatulya che. paNa jyAre dIvA hAthamAM laI jovAthI doraDu siddha thAyache tyAre bhaya mAtra naSTa thaI jAyache tema jyAMsudhI ajJAnanA pravAha cAlu che tyAMsudhI satya sukha meLavI zakAtuM nathI. te samajAvI A AkhA graMthane sAra prabhudana arthe temanI tarapha mana vALavuM joie evA sakhaLa kAraNane anusarI prabhudhyAnamAM lIna rahevA mATe, have pachI satata zAMtinI prApti arthe, hRdayamaMdiramAMthI aMdhakArane dUra khaseDavA tathA jJAnarUpI dvIpanI cetiSa cAlu rahevAmATe upasa'hAra darzAvAmAM AvyA che. ajJAnarUpI upasa hAra. 11 mabhutaraphe gamana. *prAta:kALe kharAbara sAta vAge tamArA gRhanA ekAMta sthaLamAM snAnAdi kriyAthI zuddha thaI besajo. snAnAdi kriyAthI zuddha thai besavuM, e mahu uttama che tathApi vividha pratimadhathI tamArAmAMthI kAi snAna karavA asamartha hoya te snAna karyAvinA paNa mesajo, koine paNa bahArathI avAja na Ave, evuM ekAMta sthaLa tamane prApta hoya, tA uttama che, tathApi tevuM sthaLa tamane prApta na hoya te ane teA tevuM ekAMta sthaLa prApta karI besajo tamane padmAsana ke evuM kAI Asana te AvaDeja che. te Asanayukta eso. ane tame zreyassAdhaka' na heAvAthI kadAca Asana AvaDatuM na hoya te tamane jema sugama lAge tevI sthitimAM besajo, besavuM na phAve te sUkSma rahezeA tApaNu aDacaNu nathI. prANAyAma AvaDatA hoya temaNe kAi : * adhyAtma baLapASaka graMthamALA--prathama akSa. Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pari che. upasaMhAra. pa21 zreyassAdhaka' pAse zIkhI levA ane te zIkhavAne saMbhava jemane na hoya temaNe ATheka dIghazvAsa levA, eTale dhIre dhIre vAyune nIcenA uda2nA bhAgathI te TheTha kaMThaparyata pUrAya tevI rIte pUra ane pachI dhIre dhIre, zAMtithI vAyune bahAra kADhave. jemane ATaluM karavuM paNa na phAve teo te nahi kare te paNa cAlaze. A prANAyAmathI athavA daIzvAsaprazvAsanI kriyAthI mana kaMIka svastha thAya che, mATe atra tenI agatya sUcavI che, tethI jemane te vidhi pitAnA zrIsaddagurUtaraphathI prApta thayA heya temaNe te avazya kare ane na prApta thaye hoya temaNe dIrghazvAsaprazvAsa karavA. A prANAyAma tathA dIgha zvAsaprazvAsanI kriyAne AraMbha sAtamAM cAra ke pAMca miniTa (madrAsa TAIma) bAkI hoya tyAre kara. A prANAyAma vigere evA niyamathI karavA ke barAbara sAta vAge te thaI rahe. je sAdhake prAtaHkALe vahelA uThI pitAnI kriyAmAM jatA hoya ane te samaye jemaNe pitAnA nityakarmamAM prANAyAma karI lIdhA heya temaNe A prasaMge pharIne prANAyAma karavAnI jarUra nathI ane karavAnI IcchA hoya te karavAthI ke virodha nathI. A pramANe prANAyAma athavA dIghazvAsaprazvAsanI kriyAthI svasthatA prApta thaye sAtane Take re vAgatAM netra mIMcI, iSTazrIne namaskAra karI aMtaramAM utaravA prayatna karo. cAle, ApaNe sAtheja aMtaramAM utarIe. zAMta thAo, juo. pele vijAtIya vicAra sAme Avye. enA tarapha jatA nA. zAMtithI-svasthatAthI-dhIre-dhIre-Ave. A hadayakamalamAM, niratizaya zAMtinA, niratizaya sukhanA, niratizaya jJAnanA, niratizaya aizvaryAnA, niratizaya sAmarthyanA, niratizaya kalyANanA, niratizaya premanA mahAnidhi paramAtmA arthAt citizakti virAje che, Avo-dhIre-dhIrezAMtithI-vadhAre dhIre-adhika zAMtithI-ha-jI-dhIre-sva- stha-tAthI -e-kA- gra- -I-ne-A-. uMDA-uMDA-uM-DA utare-(uMDA utaravAne artha eTalo ja che ke A bahAranA jagatanuM ane bhAna karavuM), tamArA hRdayanA dhabakArA tamane zravaNe paDe tyAMsudhI uMDA u. tare. aho ! A kArya kevuM saraLa ane sugama che! emAM jarA paNa rizrama paDe evuM che? Ave, sadharyasaMpanna citizaktinAM darzana kare. pUNa premathI, pUrNa bhaktithI, romAMca thaIne prabhunAM, tamArA zuddha svarUpanAM darzana kare, namaskAra kare, harSAzru pADe, jaya jaya ucare. prayatna tatkALa saphaLa na thaye! ciMtA nahi. vyAkuLa na thAo. punaH Ave. haju vadhAre zAMtithI-A vakhate bahuja svastha thaIne dhIre dhIre- dhI_re. maMda maMda gatithI zvAsa le. huM kahuM ema kare. utAvaLa na thAo. zAMtithI dhIre-dhIre-dhI-2. praNavanA uccArapUrvaka-zAMtithI. hA A vakhate prathamanA karatAM bahu sAro prayatna karyo. avazya ta Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 522 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 jo. navama mane vijaya maLaze. Ave--Ave--uMDA--uMDA--uM--DA - hRdayanA aMtastama pradezamAM zAMtithI Ave. Aje A jevA prayatna karyA tevA nitya hRdayamAM utaravAnA--citizaktinA maMdiraprati javAnA prayatna zAMtithI, svasthatAthI karyAM karo. jyAre jyAre avakAza maLe, tyAre karo, niyamita samaye karo. Aje je samaye karI, teja samaye kAle karajo. AgrahathI karatAja rahejo. AkuLavyAkuLa thazeA nahi. kaIM jaNAtuM nathI, ema tAlAvelI karI, netra ughADI mahAra nAzI AvazeA nahi. paNa dhaiyathI, pUrNa zraddhAthI, avazya citizaktinAM darzana thaze, evI pratikSaNa pUrNa AzA dhArI, pracalane sevyA karaze| ane A prakAre krame krame ekAgratA vadhatAM, ekAgratAnuM khaLa jAmatAM, tamArA zuddha premathI paramAtmAne anugrahu thatAM, ekAda divase tame anumAna paNa nahi karyuM hoya tevI kSaNe, hRdayamaMdiranAM dvAra ApeAApa ughaDI jaze ane ana taizvaryAdhipati, jJAnanA, zAMtinA, sukhanA maheAdiSa paramAtmA tamane pratyakSa thaze.* ahA! te samayanA tamAro Ana, te samayanuM tamArUM sukha, te samayanuM tamArA hRdayamAM prakaTatuM anadhi jJAna, te samayanuM tamArUM amaryAda sAmarthya ! ahA! vANI tene varNavavA samarthAM nathI. to vAtro nivatene adrAvya manasA sadda-mana, vANI, buddhi tamArA te alaukika, avanIya prabhAvane joi jANI stabdha thai jAyache. tame manuSya maTI Iza ane IzanA paNa Iza thAche. tame mRtyuleAkamAM amarabhAvane pAmeche. tame duHkhathI pUrNa gaNAtA saMsAramAM brahmasadanane anubhava kareche. tame uMce ane nIce tathA AThe dizAmAM AnaMda, AnaMda ane AnaMdamAM lIna thaI AnaMdasvarUpa thai jAo. netra mIMcI hRdayamAM upara kahyA pramANe utaratAM tamane citizaktinAM darzana na thAya, te tethI nirAza thaze nahi, tema prayatanA tyAga karazeA nahi. zuM tame ema mAne che ke jamInamAM geTale rAkhe ke khIjIja kSaNe kerIo AvavI joie ane rasaroTalInuM bhAjana maLavuMja joie ? zuM tame ema mAneche ke gharanA pAyA kheADhavAne kAdAnI uMcakI ke bIjIja kSaNe suMdara mahuDIya moMdhAija javA joie? tame AvI khAkhatAmAM tAlAvelI karanArane mUmAM gaNI kADho. ane tene dhaiyathI dIrghakAla prayatna karavAneA edha A pAchA, tA e Adha tame peAte grahaNa karavAmAM kema ajJAna sUcave che ? citizaktinuM darzana thavuM, e te phaLa che ane te phaLa tamane pahele divase na jaNAyuM mATe prayatnamAM kAMi mAla nathI, ema zuM mAnavAnuM? khI rAkhyA pachI kalAke aMkura na nIkaLye eTale rApanAne prayatna niSphaLa che, ema mAnavAnuM ? * eTale zuddha samyaktva prakaTa thaze. Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa che. upasaMhA vicArazAstranA athavA adhyAtma vidyAnA A niyamane niraMtara smaraNamAM rAkho ke kaI paNa vastuno vicAra karatAM tenuM svarUpa tamArA lakSamAM na Ave te paNa teno vicAra karyA karavAthI te vastunuM svarUpa yathArtha samajavAnuM baLa hadayamAM prakaTa thatuM jAya che ane emane ema prayatna cAlu rahe che te je agamya hoya che, te gamya thAya che, je adazya hoya che te dazya thAya che ane je aprakaTa hoya che te prakaTa thAya che. paramAtmA athavA citizaktinuM paNa emaja che. ajJAna sAdhakane athavA bhaktane temanuM vAstava svarUpa AraMbhamAM jarA paNa aMze spaSTa hetuM nathI, paNa jema jema sAdhaka ISTanuM ciMtana karate jAya che, tema tema te svarUpane yathAvat anubhavavAnuM baLa hRdayamAM prakaTatuM jAya che ane keme krame spaSTa svarUpanuM bhAna thAya che. AthI hRdayamAM utaratAM citizakti na jaNAya, aMdhArUMdhaba bhAse, tethI prayatna nakAme che, niSphaLa che, evI eka kSaNavAra paNa zaMkA karazo nahi; paNa pUve kahyuM tema nitya zAMtithI, svasthatAthI, bIjA vicAre hRdayamAM uThe tene kame krame aTakAvatA jaI aMtaramAM uMDA utaravAne prayatna sevatA jaje. prayatna saphaLa thAya ja che, ema daDhapaNe mAnaje. nitya thoDo De prayana bahu phaLane ApanAro thAya che, e siddhAMta visarI jaze nahi. punaH punaH kahevAnuM ke tatkALa phaLanuM darzana na thavAthI vyAkuLa thaI prayana tajaze nahi. tamArA zuddha vicArarUpa kriyAnuM phaLa tame jetA nathI, paNa tattvavidda purUSe jue che ane teo tamane punaH punaH AzvAsana Ape che ke tamArA kSaNa kSaNanA vicAranuM phaLa jAmeja che. mATeja azraddhA na se. - have tenA japavaDe citizaktimAM abhinnavat thaI, citizaktinA nikaTanA pradezamAM AMdelane prakaTAvI tamArI IcchAnukULa arthane prApta karavA, e kArya ta. mArUM che. je pramANamAM tame citizaktiprati abhimukha rahI tene japa karaze, te pramANumAM, tame tenuM mAhAmya anubhavaze. tatkALa tamArI abhimukhatA na thAya te paNa abhimukha thavAne tame prayatna mAtra sevaze, te paNa tame krame krame tenA mAhAbhyane anubhavazo paNa mukha AgaLa paDelA grAsane hAthathI lai mukhamAM mUkavAno prayatna paNa jemane seva na hoya ane te grAsana amRtarUpa svAda meM phADavAno prayatna karyAvinA jemane levo hoya, temanAM mukha baLavaDe ughADavAnuM velaNa brahmA jyAM sudhI race ane te vaDe temanuM mukha phADI temAM grAsa mUkanAra koI karUNALu purUSane sajAve tyAM sudhI temaNe dheya dharI vATa joyA karavI eja adhika egya che. - priya sAdhake ! "yatna sadA jaya thazeja samIpa jAje. cAvaDeja phaLa siddhi satvara maLe che. e zrIISTravacanane hRdayamAM niraMtara jAgrata rAkhI zuddha prayatnamAM jAo. citizaktirUpa paramAtmA tamArA hRdayamAM niraMtara samIpe chatAM kAyara na thAo. arjunanA rathaupara zrIkRSNa mahArAja sArathI chatAM Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 AkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 ajunane parAbhava tribhuvanamAM karavA kALu samartha che? citizakti tamArA hRdayamAM vidyamAna chatAM, kSaNe kSaNe temanuM sAhuAcya maLavAneA tamane sa saMbhava chatAM, garIma gAya jevA thai uMdhuM mAM ghAlI anAthasarakhA zuM paDI rahyA che ? uMcuM jue, tamAre mastake citizakti virAjeche. tenI abhayapraTThAtrI chAyAmAM sthira thA, zraddhAthI sadA tamArA vijaya che. parAjayanA leza paNa sa`bhava nathI. belema vizrAMti le, vizrAMti le, punaH punaH vizrAMti sro. eja Arogya, khaLa ane sarva prakAranA enthayanI prAptine satya upAya che. kyAM vizrAMti laie ? gharamAM zayyAmAM ? palaMgaupara? nA, nA, nA. gharamAM, zayyAmAM, palaMgaupara yathA vizrAMti maLatI nathI. citizaktimAM vizrAMti leA. paramAtmAmAM vi. zrAMti le, svavaDhavamAM vizrAMti sro. eja yathArtha vizrAMti che. eja Arogya, sarva prakAranAM maLa ane sarva prakAranAM aizvayane apanArI che. zayyAmAM, palaMgaupara zarIra paDayuM rahe ane mana hajArI jAtanAM guchaLAM vALe, e yathArtha vizrAMti nathI. zayyAmAM zarIra zakhanI peThe nizceSTa paDayuM rahe ane manamAM ciMtAnAM, rinAM, nirAzAnAM, bhaya ane evAja bIjA hajAre hAnikAraka vikAzanAM bhUtaDAM ramakhANa macAvI mUke, e sAcI vizrAMti nathI. citizaktimaya mananI tathA zarIranI zAMta, acala, akriya sthiti eja sAcI vizrAMti che. uMDA utarI, hRdayakamalamAM praveze, bhaya vi gere cheDI do ane zAMta citisvarUpamAM tanmaya thaI anna mebhi bhayA jagarAyA ' e satya vacanAnusAra svayaM brahma thai rahe. prAtaH kALe upara varNavelI kriyA niyamitapaNe ane vidhipUrvaka karavAthI nIcenA lAbha thavAne sabhava krame krame Aveche. 1 ekAgratA sAdhavAnu muLa pratidina vadhatuM jAyache ane tethI citizaktiprati pUrNa abhimukhatA, je sAdhakane ISTa viSaya che, te siddha thAyache. 2 pA kalAka zuddha vicAranAM zAMta AMDhelanA AkhA zarIramAM vahetAM, rAgane utpanna karanAra vijAtIya AMdolane dakhAyache ane tethI pUN Arogya prApta thAyache. 3 citizaktinA sAmavaDe pratidvaMdana mana pASAtuM rahetuM hAvAthI vyavahAra sukha prApta karavAmAM je mAnasika zaktionI AvazyaktA che, te zaktie nitya vikAsane pAmatI javAthI uttama vyavahArasukha sAdhavAne manuSya samatha thAyache. 4 citizaktimAM sarva prakAranu sAmarthya che ane te sAmarthya mane nitya maLeche, tethI huM sarva karavAne samartha chuM, evI AtmabaLamAM Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upahAra. 55 asAdhAraNa zraddhA prakaTe che ane A zraddhA prakaTatAM game tevAM kaThina jaNAtAM kAryo paNa AtmabalamAM pUrNa vizvAsa rAkhI te sAdhavA manuSya prayatna kare che ane aMte temAM avazya vijaya meLave che. 5 tenAmAM kArya karavAnuM vadhAre dhairya, vadhAre baLa, vadhAre Atmavi zvAsa vigere guNe prakaTe che. 6 prANImAtranA kalyANanI mati prakaTavAthI te sarvadA pramANika, nyAya buddhivALe, sarvanA upara vizuddha premavALe ane samAhita cittavALe thAya che. 7 citizaktinA ciMtanavaDe citizaktinA dharmo hadayamAM skuTa thatAM te bhaya, ciMtA, zeka, dha, saMtApa Adi vikArothI rahita thAya che. 8 citizaktinA nikaTanA pradezamAM zuddha vicAranAM AMdolana praka TAvavAnuM krame krame tenAmAM sAmarthya AvatAM te sarvazata thAya che. 9 jJAnanuM adhiSThAna je citizakti temAM krame krame tenI tanmayatA thatAM, yathArtha jJAnane arthe, pitAthI bhinna ke prANI padArtha ane thata satparU, vidvAne ke zAstrAdi graMthane tene sarvadA Azraya - - levAnI pachIthI agatya rahetI nathI. unnatinA upara varNavelA zikhare sthita thavAmAM A pA kalAkanI kriyA mAtra pagathIyuM che. eTalI eTalI pA kalAkanI kriyA A samagra phaLane prakaTAvaze, ema sAdhake brAMtithI mAnavAnuM nathI. paraMtu A prathama pagathIe caDhatAM dhIre dhIre e sarva lAbha avazya prApta thAya che. pA kalAka A kriyA karI Akho divasa game tema svachaMda AcaraNa karavAnuM nathI. paraMtu citi. zaktinA sAmarthyane hadayamAM AvirbhAva thavAne je je vatana rAkhavAnI agatya che ane je vartananuM svarUpa A lekhamAM vividha sthaLe spaSTa karavAne prayatna karyo che, te vatana A pA kalAkanI kriyA sAthe akhaMDa rAkhavAthI ja citizaktinuM sAmarthya hadayamAM prakaTe che A pA kalAkanI kiyA pachI je je sAdhakane je je kriyA tathA sAdhana zrIsadagurUdvArA prabodhAyelAM hoya te te sarva temaNe pramAda tyajI karavAnAM che. te sAdhanavinA A pA kalAkanI kriyA sitArthane Apaze, e agya nizcaya bAMdhavAthI hAni thavAne saMbhava che. IsitAthanI siddhimAM e sAdhanaja mukhya hetu che. A kriyAne sAdhananI bahu satvara siddhi karavAmAM sahAyaka che. tethI yadyapi e sAdhanenI apekSAthI A kriyA gANa chatAM, A kriyA upekSA karavA jevI che, * adhyAtma baLapaSaka graMthamALA-prathama akSamAM Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna zAhibA bhA21 bevame ema mAnaze nahi. puSTi ApanAra anna che, e vArtA sAcI che; paraMtu agnivaDe paripakava thayeluM anna jaTharane nyUna parizrama ApI puSTiprada thAya che, tema A kriyAnuM jANavuM. tamArA adhyAtmabaLanI atyaMta vRddhi thavAne arthe rAtrie jyAre tame sUI rahe tyAre nIcenI kriyA karavAne kadI visaratA nahi. tamArA AkhA zarIranA pratyeka paramANumAM citizakti vyApI rahI che, ema dhAra. pachI zAMtapaNe praNavanA uccArapUrvaka nIcenI bhAvanA karaje ____sat cida ane AnaMdavarUpa citizakti eja mAruM vAstava svarUpa che. mArA citikharUpamAM mAro niHsIma prema prakaTo. mArA citisvarUpathI mane pUrNa adhyAtmabala prApta thAo. . anya ke vicArane hadayamAM pravezavA na daI Aja zabdone uccAra karatAM, citisvarUpamAM tanmaya thatAM, teja vicAramAM ane vicAramAM nidrAvaza thaje. AgrahapUrvaka Ama nitya karyA karatAM tame pratidina tamAruM adhyAtma baLa vadhatuM jatuM anubhavaze. graMthasaMgrahitA. nIti. vinayavijayamuninAyaM, grathito navamaH zubhaH paricchedaH / vividhArthaH sugamArtha, vyAkhyAtRRNAM mude sadA bhUyAt // vinayavijaya munie A (vyAkhyAna sAhityasaMgraha nAmanA) gaM. thane vividha viSayavALe navame paricheda vyAkhyAna karanArAo (ane zretAo) nI sugamatA mATe saMgrahita karyo che te sadA vyAkhyAna karanAra sAdhu tathA sAdhvIo (ane zretAvarga) nA AnaMdane mATe thAo. navama pariccheda paripUrNa. OM * sa 3(r)kAra zabdanA. Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0i0jhajiAizi0i9089 - *bArI. - S JiJhaJOGAJJ GhAjIha vasantatilakA. kalyANamastu zivamastu dhanAgamostu, dIrghAyurastu sutajanmasamRddhirastu / vairikSayo'stu, naranAtha sadA jayostu, yuSmatakule ca satataM jinabhaktirastu // 1 // he naranAtha (bhavyajIva) ! tamArA kuLamAM kAyama kalyANa he, zivapada he, lakSmInuM Agamana he, dIghayuSa che, samRddhinI sAthe putrajanma ho, (kAma, krodha, lebha vigere) vairine kSaya he, sarva ThekANe sadA jaya che ane haMmezAM jinabhakti che. 1. tathA zArdUlhavitrIDita. dIrghAyubhava vRttavAn bhava bhava zrImAn yazasvI bhava, prajJAvAn bhava bhUrisakhakaruNAdAnaikazauNDo bhava / bhogADhyo bhava bhAgyavAn bhava mahAsaubhAgyazAlI bhava, prauDhazrIva kIrtimAn bhava sadA vizvopajIvyo bhava // 2 // vAsupiI. he (graMthamananakartA uttama jIva!) prabhu bhajana karavAne dIrdhAyuvALa thA, zubha cAritravAna he, dhanADhya he, yazasvI che, sAra ane anya sAranA vivekanI buddhivALe che, puSkaLa satva, karUNA ane dAnamAM agresara he, uttama prakAranA bhegane vilAsI he, zubha prArabdhavAna , sarvanI prItinuM pAtra che, aneka prakAranI lakSmI athavA moTA mAhAmyavALe (samRddhi) vALe che, (mokSapurI) mAM javAnI kIrtivALe he (ane TuMkAmAM kahIe to) AkhA jaganA hamezAM AdhArarUpa he. 2. | vIra vItarAgAra namaH | =Js9% * zrIvIraprabhunuM mAtA trizalAnA udaramAM Agamana thayuM te prasaMge mAtAne caMda svama prApta thayAM te uparathI sIdhAratha rAjAe aSTAMga nimittIone bolAvyA ane te zubha avasare bhaviSyavettA nimittIoe rAjAprati zubha AzIrvAda che 28 ane tenuM phaLa cAkhavA A graMthanuM manana kartA purUSane javAmAM Ave che. Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMtharasanI vAnakI. vagA. samagrasacchAstramahArNavebhyaH, samuddhRtaH sAmyasudhAraso'yam / nipIyatAM he vibudhA labhadhvamihApi mukteH sukhavarNiko yat // adhyAtmakalpadruma. A samatA amRtane rasa moTA moTA samagra zAstrasamudramAMthI uddha che. he paMDitajane! tame te rasa pIo ane mokSasukhanI vAnakI ahIM paNa meLave. vivecana-samatAvaMtanuM svarUpa batAvatAM anubhavI yegI zrImadda kapuracaMdajI (cidAnaMdajI) mahArAja kahe che ke - IMdravijaya che. je ari mitta barAbara jAnata, pArasa era pASANa yuM heI; kaMcana kIca samAna ahe jasa, nIca narezameM bheda na keI; mAna kahA apamAna kahA mana, e vicAra nahi tasa heI; rAga nahi arU resa nahi citta, dhanya ahe jagameM jana seI. jJAnI kaho jaryuM ajJAnI kahe keI, dhyAnI kahe manamAnI kyuM keI; jegI kaho bhAve bhegI kaho ke, jAkuM cho mana bhAvata hAI; dezI kahe niradezI kahe, piMDapaSI kahe ke guna joI; rAga nahi arU rasa nahi jAkuM, dhanya ahe jagameM jana seI. sAdhu susaMta mahaMta kahe keI, bhAve kahe niragatha piyAre; cera kahe cAhe Thera kahe keI, seva kare keu jAna dulhAre. vinaya karo keu uce beThAva ryuM, dUrathI dekha kahe keu jAre; dhAra sadA samabhAva cidAnaMda, laka kahAvata sunata nAre. 3 75 AvA satpara banI ane bIjAone banAve e janmanuM sAphalya che. ema chevaTe sarvane vinayanI vinayathI AgrahapUrvaka vinati che. 9996999 Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelA tathA bIjA bhAganA zlokonI - akSarAnukramaNikA. zlokanuM Adi pada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. a ajJAnadhUmAndhita 2 517 aMsasthalIcikuraka 14 ajJAnAhimahAmantraM 1 481 aMhaHsaMhatibhUdhare 2 164 ajJAnAhimahAmantraM akaruNakhamakAraNa 1 338 aNurapi maNiH prANa 1 196 akartavyaM na kartavyaM 1 446 ataH siJcanti taM puNya 1 446 akalitaparasvarUpa 1 337 atikupitA api sujanA 1 172 akizcanAH kAJcana 1 66 atidAnAdbhalibaddho 1 427 akulInaH kulInaH 2 51 | atimaline kartavye 1 389 akRtabodhasuditya 1 11 | atiyanagRhIto'pi 1 369 akRtA prANinAM hiMsAM 2 252 atulasukhanidhAnaM 2 21 akSatAn Dhokayedyo'tra 1 16 | atyugrarUpaM yatipAlanIya 1 63 akSudro rUpasaumyo 1 477 | atha martyalokametya 1 361 agastitulyAzcaghRtAbdhi 1 317 adattaM nAdatte kRta 2 171 agnihotraM vane vAsaH 1 215 adRSTArthe'nudhAvantaH 1 481 aGkasthAne bhavedadharmaH 1 444 adevadevau kuguruM 2 162 aGgana caGgana.gaNo 2 9 adya kaSTAni naSTAni 1 30 aGgArakamAdikamugra 2 72 adhaH karAta ratnAni 2 209 aGguSThamAnamapi yaH 1 14 adhigataparamArthAnpaNDi 1 123 ajJaH sukhamArAdhyaH 2 190 adhItino'cAdikRte 1 292 ajJAnakaM phalamazodhi 2 235 adhItimAtreNa phalanti 1 293 ajJAnaM khalu kaSTaM . 2 517 adhItya caturo vedAn 1 313 ajJAnatimirAndhAnAm 2 3 | adhItya zAstrANi 1 308 Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 vyAbhyAna sAhityasa-mAsa 2. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. adhRSyabhAvena mRgAri 1 65 apavitraH pavitro vA 1 27 anadhyayanavidvAMso 1 38 apavitraH pavitro vA 1 27 anarthadaNDAdviratiM 2 74 | | apucI kalpataru anavasthitacittAnAM 1 350 abhavyajIvo vacanaM 2 185 anAdisaMsArapayo 2 35 abhinavasevakavinayaiH ? 363 anArye'pi vasan deze 1 40 abhUdambhorAzeH saha ? 366 anukurutaH khalasunanA 1 157 amIbhiraSTAdazabhi 1 42 anudgamotpAdanava 2 45 amRtAni yathAbdasya : 42 anumantA vizasitA 2 255 amRtaiH kimahaM siktaH ? 30 anekadheti praguNena 2 186 amedhyatvAdabhakSyatvAn 2 252 antargataM mahAzalya 1 77 amedhyamadhye kITazya 2 94 antarmatsariNAM bahiH 1 284 ayazaH prApyate yena antarmalinadehena . 1 402 ayAcanakazIlAnAM antastavaM manaHzuddhi 1 437 arihantanamukkAro jIvaM ? 6 andhA eva dhanAndhAH 2 409 arihantanamukkAro andhe tamasi majjAmaH 2 132 arthagrahaNe na tathA ? 370 andho andhapahaM Nito 1 488 | arthA na santi na ca 2 404 annAzane syAtparamANu 2 257 arthAnAmarjane duHkha 2 396 anyatra deve vigatavarUpA 1 63 arthAnAmIziSe tvaM vaya 2. 58 anyatra deve vigata 2 35 arthArthI jIvaloko'yaM 2 393 anyadIyamavicintya 2 312 arthino dhanamaprApya anyasmAllabdhapado 1 390 ardhAGgulaparImANa 2 304 anyAyamarthabhAjAM 2 396 apakAriNyapi prAyaH 1 187 arhatpraNItakRtima apathyasevako rogI 1 282 arhanto bhagavantai aparAjitamantro'yaM 1 27 ahamityakSaraM brahma aparIkSitaM na kartavyaM 1 435 alakAzca khalAzcaiva apavitraH pavitraH syA 2 51 | alaGkAro'pyalakaMtu Mr.rar ornar Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ konI akSarAnukramaNikAM. 531 zlokona Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. aladhyatvAjanairanyaiH 1 122 asuiThANe paDiyA 1 217 alabdhadugdhAdiraso 2 185 asubhRtAM vadhamAcarati 2 264 aliptonizcayenAtmA ? 86 astaGgate divAnAthe 2 236 alIka eva tvadbhAvo 2 82 astIti nityaH kurute 2 39 alIkavAkyova 2 278 asthire hRdaye citrA 1 76 alpAyuSo daridrAzca 2 244 asthi vasati rudrazca 2 246 avaMzapatito rAjA 2 410 | asmAd vicitravapuSa 1 194 avanti ye janakasamA 1 107 | | asmin vrate yadbahupA 2 72 avazyaM yAtArazciratara 1 262 asminhRdantaH sphurati 2 17 avasarapaMThitA vANI 2 260 asyatyuccaiH zakalita 1 118 avikAriNamapi sajjana 1 381 asyAM sakhe badhiraloka 2 197 avizuddhaM hyapavitraM 2 238 ahaha karmakarIyati 2 265 avaiti tattvaM sadasata 2 183 ahiMsA paramo dharma .2 97 avaitu zAstrANi naro 2 185 ahiMsA prathamaM puSpaM , 2 81 avyaye vyayamAyAti. 1 13 ahiMsA satyamastethaM 1 420 avratI kitavaH stenaH 1 316 ahiMsA satyamasteyaM brahma 2 80 azuciH pApakarmA yaH 1 57 ahiMsA satyamasteyaM brahma 2 azokakSaH surapuSpa 1 43 ahiMsA satyamastyeyaM 1 aznAti yaH saMskurute 2 255 ahiMsA satyavacana 2 82 aznAti yo mAMsamasau 2 248 ahiMsA sarvajIveSu 2 93 azvamedhasahasraM ca 2 142 ahitavihitapItiH prItaM 1 277 aSTamI cASTakarmAntA 2 89 ahimANavisoya 2 211 aSTAdazapurANeSu 2 108 ahI vegaMtadiThIe 2 62 asajjanaH sajjanasa 1 204 aho khalabhujaGgasya 1 335 asatyatA niSThuratA 2 453 aho guNAnAM prAptyartha 1 163 asatyamapratyayamUla 2 279 aho durlabhalAbho me 1 30 asambhAvyaM na vaktavyaM 1 290 aho nu kaSTaM satataM 2 403 asijIvI maSIjIvI 1 315 | aho prakRtisAdRzyaM 1 347 Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 zlokonuM Adipada. amartyatA taulya aho rAhuH kathaM krUrazcandra 1 380 aho vyasanavidhvastai 1 291 482 1 aho sati jagatpUjye aho sAtvikamUrdhanyo aho musadRzI vRttistu 1 1 A vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga. pRSTha 1 461 AkArairiGgitairgatyA AkAlikaraNotpAte AkAzataH patitametya AkAze'pi cirAya AtmaprazaMsA doSa AdaraM labhate loke AdaraM labhate loko 40 AdiprabhoranizamaM sataTI 1 2 * 1 2 346 | AnRzaMsyaM kSamA 1 428 1 29 1 499 2 226 1 2 AkRSTuM mugdhamInAn Akrozito'pi sujano 1 AkhubhyaH kiM khalairjJAtaM 1 AkhyAyikAnurAgI AgAse gaMgaso uvva AjanmasiddhaM kauTilyaM AjIvikAdi vividhAti 1 AjIvikArthamiha yadyati 1 1 231 158 -lAga 2 le. zlokonuM Adipada. AdAnanikSepavidhe AdAya mAMsa makhilaM AdAya samyaktvamidaM AdAveva mahAbalai. 62 334 274 269 1 434 15 AjJAbhaGgo narendrANAM AjJAvartiSu maNDaleSu 1 ANA tava ANAI AtAmrAyatalocanA 1 AtmanyevAtmanaH kuryAt 1 505 1 305 71 AyAsazatalabdhasya 336 | AyurgalatyAzu na pApa 190 AyudIrghataraM vapurva Apatsveva hi mahatAM ApadAmApatantInAM ApadgataM hasasi kiM AptopajJamanullaGadhya AbaddhakRtrima saTA AyavyayamanAlAcya AyAdadhai niyuktIta bhAga. 2 2 2. 2 45 1 428 AhAranIhAravidhi 386 | AhArabhojI kurute 1 2 81 115 475 441 482 212 448 447 2 441 10 100. 19 458 265 18 2 2 AyuSkaM yadi sAgaropama 1 1 ArambhANAM nivRttiH ArAdhito vA guNavAn 1 Aropya yo nirmalabodhi 2 ArttA devAnnamasyanti AlasyaM sthiratAmupaiti AliGgitAH parairyAnti AsatAM guNinastAvad AstAmaupAdhiko doSaH AstAM sacetasAM saGga pRSTha. 46 1 228 17 444 2 408 2 391 2 394 163 199 199 44 265. 1 1 Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 lekenI akSarAnukramaNikA. 533 zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. AhAravarge sulabhe 2 70 | udumbaraM bhavenmAMsaM 2 234 udeti savitA rakto 2 476 : udbhAsitAkhilakhalasya 1 412 icchAsti cenmuktipadaM 2 491 uyataM zastramAlokya 2 93 itthaM mithyApathakathanayA 1 223 unnataM padamavApya 1 137 ityAdyuddhatasopahAsavacasaH 1 228 upakArameva tanute 1188 ityukto vizvasRjA 1 360 upakAriNi vizrabdhe 1 370 ityevamAdi pracura 2 upakAriNyapi sujane 1 406 idamapaTukapATaM jarjaraH 1 382 upakAro'pi nIcAnAM 1 368 idamIdRgguNopetaM 1 upakRtisAhasikatayA 1 188 induH prayAsyati vina 1 395 upacaritavyAH santo 1 209 indriyANi pazUn. 2 | upadezo na dAtavyo 2 208 ibhaturagazataiH prayAntu 2 211 upadeSTuM ca vaktuM ca 1 308 iyarajaNasaMsaNAe 1 302 upaviza putramamAGke 1 360 iyarANa cakkurANa upasargAH kSayaM yAnti 1 16 iha lokavidhInkurute 1 74 upAdhyAyazca vaidyazca 2 457 iha sampadvinAzAya 2 276 ubhau zvetau pakSau carati 2 213 iha sarasi saharSa 1 393 ummagadeo ninhavo 2 222 ihAmutra ca vairAya 2 303 urvazIgarbhasambhUto 1 55 ulUkakAkamAjAra 2 237 uccArayasyanudinaM na. 1 273 ulkApAtasahodaraM 2 305 ucairadhyayanaM purAtanakathA 1 318 ullasanmanasaH satya 1 25 ujvalaguNamabhyuditaM 1 387 usmRtabhAsiyANaM 1 302 utpadyottamadeveSu urasUtamAyaraMtavi 2 219 utsUtroccayamUcuSaH UrNA naiSa dadhAti nApi 1 378 udakacandanatandula . 1 17 udArayiSyasi svAntA 1 78 RjuraSa pakSavAnIti . 1 386 Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. zlokonuM AdipadaH bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha, RNamanyadapi prAyo 1 460 ehi gaccha patottiSTha 2 387 RtUnAmindriyArthAnA | airAvaNenaiva surendra 1 145 eaM jammassa phalaM 1 35 | o eka brahmAstramAdAya 1 91 okAraM bindasaMyuktaM 2 ekaM hi cakSuramalaM sahajo 1 205 2 ekaH khalo'pi yadi nAma 2 194 ekatazcaturo vedAn 2 244 | kaNTakenApi viddhasya ekarAtraM sthitime 1 59 | kaNTako dArukhaNDaM ca ekAntabhAso yaH kApi 1 438 / kaNThe gadgadatA khedo 2 401 ekAnte tu na lIyante 1 438 | kathamutpadyate dharmaH 1 419 ekApi kalA sukalA 2 157 | kadA kila bhaviSyanti 1 467 eke tumbA vratikaragatAH 1 211 kadAcitrAtaGka: kupita 1 18 eko'haM nAsti me kazci 2 14 kanyAkhaNDamidaM praya 2 406 eko hi doSo guNasa 2 402 kapilAnAM sahasraM tu 2 261 ego suguru egovi 2 221 kapilAnAM sahasrANi 2 95 eNaH krIDati mUkarazca 1 396 kamAlani malinIkaroSi 1 192 etadrahasyaM parama 2174 kare zlAdhyastyAgaH zirasi1 149 etaistIrthamahApuNyaM 2 260 karoti doSaM na tamatra 2 184 ebhirguNaughaiH parivarjitA 1 219 karoti viratiM dhanyo 2 239 evaM karomIti kRtaprati 2 278 | karNAmRtaM suktirasaM 1 391 evaM caritrasya cari 2 48 | karNe cAmaracArukambu 1 207 evaM nAzakSaNe sarva 1 29 kartavyaM jinavandanaM 1 475 evameva nahi jIvyate 1 390 kartavyAdevapUjA 1 476 evaM zamarasollAsa 1 31 kartustathA kAradhituH 1 108 eSA yadAdimAjanasya 1. 3 kANi gADhatvagatAni 2 491 eso maGgala nilao 1 31 | karmANi samidhaH krodhA 2 132 Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kenI akSarAnukramaNikA. 535 zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokanuM Adi pada. bhAga. pRSTha. karmASTakavinirmuktaM 1 27 kApuruSaH kukkurazca 1 334 kAhikIlanImantraH 2 51 kAmarAgamadonmattA 1 216 kalahakalabhavindhyaH 2 427 kAyA haMsavinA nadI 2 145 kalahamAtanute madirA 2 269 kAraNAtmiyatAmeti 2 457 kalAkalApasampannA 2 158 kAruNyakelIkalitAGga 1 66 kalporvIruhasantati / 1 470 | kAruNyena hatA vadha 1 72 kalyANamastu 2 528 | kAryaH sampadi nAnandaH 2 479 kalyANamUrtastejAMsi 2 481 kAryA kAryAya kasmaucit 1 125 kavayaH parituSyanti 1 184 kAryopayogakAle 1 358 kazcidgrAmiNa ekaM 1 192 kAluSyaM janayan jaDasya 2 427 kazcinnRjanmaprAsAde 2 52 kAvoyA jAimAvittI 2 61 kaSAyamuktaM kathitaM 2 49 kASThamadhye yathA vahniH 1 517 kaSAyasaGgaH sahate 2 49 kASThe ca kASThe'ntaratA 1 282 kaSAyA yasya nocchinnA 2 67 kiM kulena vizAlena 1 180 kaSTa naSTadizAM nRNAM 1 229 kiM kulenopadiSTena 1 180 kaSTe tvakaSTe samacetaso ye 1 64 kiM kRtena hi yatra vaM 1 465 kastvaM bhadra khalezvaro / 1 387 kiM kekIva zikhaNDamaNDi 2 214 kasyAM colapaTaM tanau sita 1 284 kiM cAnyaiH sukulAcArai 2 388 kasyAdezAt kSapayati 1 190 kiM citraM yadi rAjanIti 1 449 kAkaH pakSabalena bhUpati 2. 214 kiM janmanA ca mahatA 1 181 kAkaH padmavane rati na 2 199 kiM jApahomaniyamai 2 242 kAkasya gAtraM yadi 2 194 kiMdiGmohamitAH kimandha1 226 kAke zaucaM zUtakAreSu 1 434 kiM bAlalilAkalito na 2 6 kAke zaucaM dyUtakAre 1 337 kiM bhAvI nArako'haM 1 285 kA khalena saha spardhA 1 380 kiM bhASitena bahunA 1 500 kAcaH kAJcanasaMsargA 1 199 kiM modase paNDitanAma 1 292 kAcidvAlukavanmahI 2 245 kiM liGgaveSagrahaNaiH 2 243 kAntArabhUmiruhamauli 1 205 kiM vA pareNa bahunA 1 204 Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. __ zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTa kiM vA mudhAhambahudhA 2 12 kUpe syAdadhamaM snAnaM 1 494. kiM vedaiH smRtibhiH purANa 1 229 kRtaM mayAmutra hitaM na ceha 2 7 kiM lokasatkRtinamaskAra 1 271 kRtamohAstravaiphalyaM 1 92 kiM sovijaNaNijAo 2 220 kRte varSasahasreNa 1 kiM hAraiH kimu kaRNaiH 2 154 kRtvA pApasahasrANi 1 33 kimaraNyairadAntasya 1 57 | kRpAnadImahAtIre 2 97 kimaraNyairadAntasya 1 216 | kRmikulacitaM lAlA 1. 392 kimiSTamannaM kharasUkarANAM 2 194 kRSivANijyagorakSA 1 312 kiriyAphaDADovaM 1 304 kecitkAvyakalAkalApa 1 309 kivikulakammami 2 219 ketakIkusumaM bhRGgaH 1 . 163 kITo'pi sumanaHsaGgA 1 199 kedAre yajjalaM pItvA 2 260 kuggahagahi ANaM . 1 291 | kerA na vibhUSayanti 2 163 kucailinaM dantamalAva 2 453 | ko'tibhAraH samarthAnAM 2 152. kutIthikAnAM ca kude 2 38 kopasya saGgAdvaramAgni 1 220 kuryAdvarSasahasrantu 2 225 | kopasya saGgAdvarama kurvate svamukhenaiva 1 402 kauTilyakoTyA paravaJca 2 307 kurvanta uccairdvividhaM 1 64 | kauzalyamuccairjinazA kurvanti devA api 2 144 kauzeyaM kRmijaM kurvanti ye jJAnapadasya 2 503 krIDanmANavakAghritADana 1 142 kurvanti ye jJAnapadasya 2 493 krIDAbhUH sukRtasya 2 100 kurvanti saMkhyAM bhavi . 2 72 krIDodyAnamavidyAnAM 2 426 kurvantu bhavyA bhuvi pATha 2 509 krUrAzcaNDAzca pApAzca 1 314 . kulaM vizvazlAghyaM vapu 1 423 krodhaH syAdyadi sapta 2 87 kusagge jai osa 1 488 krodhAgninirvApaNavArivAho2 491 kusaGgalIlA hatasaGgazIlAH 1. 219 krodhAhidaMze maNimantra 2 497 kusumbhakukumIbhA 2 137 / klezAya vistarAH sarve 2 424 kuhupUrNendusaMkrAnti - 2 . 89 kacijhillInAdaH 2 197 kUpe pAnamadho mukhasya 1 174 ka pizunasya gatiH Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka Adi pada. kSaNaM karNAmRtaM kSantavyo mandabuddhInA kSamayAmi sarvAnsattvA kSamA damo dayA dAnaM kSamA puSpAjaM dharma kSititalazayanaM vA prAnta kSutkSAmaH kila ko'pi kSetraM vAstu dhanaM dhAnyaM kSetreSu no vasi kSetreSu sasyamatibhakSya khalAnAM kaNTakAnAM ca khalAnAM dhanuSAM cApi khalena dhanamattena khalvATaH sthUlavapuH khuhA tahAya sIuddaM khe dharmacakraM camarAH ga aAkAnI akSarAnukramaNikA. bhAga. 2 2 gajAzcairbhUpabhavanaM gaNaatoforat gaNayanti nApazabda gatA ye pUjyataM prakRti 6: 1 1 kha khaNDaH punarapi pUrNaH khadyoto dyotate tAvad kharo dvAdaza janmAni khalaH satkriyamANo'pi 1 1 1 1 kSamAyAcanA gatAvadriM dInAvupa 14 1 1) pRSTha. lokonuM Adipada 188 gatArthasArthasya varaM 3 | gatArthasArthasya varaM 225 | garbhe vilInaM varamatra 423 | garbhe'zucau kRmikulai 2 2 435 | garbho yathA dohada 318 gavAdInAM yo'nyedyuH vAzinAM vai sagiraH gADhaM zliSyati dUrato gAtraM kaNTakasaGkaTa gAtraM te malinaM tathA 1 2 477 1 393 313 369 346 368 1 2 bhAga. pRSTha. 1 219 1 397 2 405 gate tasminmAnau tribhuvana 1 395 2 173 45 413 329 498 1 1 138 gallA galA nivartante 24 gandhAmbuvarSe bahuvarNa 118 | gandhairADhyA jagati gAyagandharvanRtyatpaNa gItazAstravinodena gIrbhirgurUNAM paruSA guNavajjanasaMsargA 404 359 guNavantaH klizyante 61 | guNavAn sucirasthAyI 45 guNahINA jepurisA guNAH kurvanti dUtatvaM guNAH sarvatra pUjyante 96 guNAguNajJeSu guNIbhava 161 guNAnarcanti jantUnAM 291 guNAnAmeva daurAtmyAda 164 | guNA yatra na pUjyante 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1. 1 1 1 1 1 1 1 537 1 1 1. 1 1 37 114 211 400 354 167 231 156 126 162 169 171 181 162 179 171 181 169 171 Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. | zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. guNAMstavAzritya namantya 1 263 | gozatAdapi gokSIraM 2 424 guNinaH samIpavartA 1 210 / gauravAya guNA eva 1 181 guNinAM nirguNAnAM ca 2 163 gaurI tanurnayanamAyata 1 378 guNini guNajJo ramate 1 184 grAmAdi naSTAdi dhanaM 2 . 44 guNino'pi hi sIdanti 1 171 nAmAntare vihita 1 448 guNI guNaM vetti na vetti 2 192 grAmArAmAdimAhAya 1 guNena spRhaNIyaH syAnna 1 163 grISmahemantikAnmAsA 1 59 guNeSvanAdaraM bhrAtaH 1 - guNairgauravamAyAnti na 1 164 guNagauravamAyAnti no 2 210 | ghAtakazcAnumantA ca 2 254 guNairvihIno'pi janA 1 266 ghRSTaM ghRSTaM punarapi . 2 478 guNaissarvajJakalpo'pi 1 183 ghrANakarNakarapAda 2 313 guNo guNAntarApekSI 1 183 guravo yatra pUjyante 2 447 guruM vinA ko na hi 1 67 cauvvihaviAhAre guruA na gaNanti guNe 1 476 cakriviSNupativiSNu 1 28 gurubhANiyo suttho 1 478 cakre mayA'satvapi kAma 2 . 10 gurUpadezaH zrutimaNDanAni 1 146 caNDasya putrahInasya 1 315 gRddhiM vinA bhakSayato 2 caturdazyAntathASTamyA 2 89 70 gRhaM suhRtputrakalatra - 2 434 | | caturvedyapi yo bhUtvA 1 314 gRhAdikarmANi vihAya / 1 1 | cakhAra praharA yAnti 443 15 gRhe gRhe santi sutA 1 145 candanaM zItalaM loke 1 203 gRhe caivottamaM srAnaM | candraH kiM sa na yat 1 47 1 495 gehI varaM naiva kuzIla 2 397 candropamAnAH kRtasaca 1 65 1 220 camacAbhRtaH sarva gehI varaM naiva kuzIla 1 479 gobhUmikanyAparakUTa 2 143 calecca meruH pracalettu 1 428 gorasaM mASamadhye tu 2 275 cAturmAsye tu sampAte 2 238 govikrayAstu ye vimA 1 313 cAritraM sthiratArUpa Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAkAnI akSarAnukramaNikA lokonuM Adipada bhAga. cArutA paradArArthaM 1 1 1 292 citara jaikajjAI cittaM rAgAdibhiH kliSTa 1 216 | janayantyarjane duHkhaM 2 395 cittaM vizudhyati 1 501 janA ghanAzca vAcAlAH 1 121 493 cittaM zamAdibhiH zuddhaM 1 cittamantargatanduSTaM 58 jano'tra yo jJAnarathAdhi 2 216 jantitvandriyAlamida 1 cittAhalAdi vyasanavimukhaH 1 152 janmasthAnaM na khalu vimalaM 1 1 499 182 1 93 japanti ye namaskAra 1 29 2 41 2 41 2 138 1 495 2 2 citte pariNattaM yasya cirAyurArogyasurUpa cUtAMkura kavalanato cetaH sArdrataraM vacaH sumadhuraM 1 caitanyaM viSayabhakSaNAdiva 2 caurazraurAryako mantrI caurAdidAyAdatana 2 2 jaM taMvaMsi pujjasi jaM vIrajiNassajio liGgamA gurujiNassa vayaNaM jagatrayAdhAra kRpAvatAra 2 1 1 pRSTha. 402 | jagaddharmAdhAraH suguru 478' jaDAtmako dhAraNayA zlokonuM Adipada bhAga. 4 247 jaNA vaTTamANo 217 | jayaNAya dhammajaNa 154 jalaM galanavastreNa 250 | jalena vastrapUtena 307 | jalena vastrapUtena 499 | jale viSNuH sthale viSNu jalpitena bahudhA kimatra jaha kovivesAratto cha 1 35 jaha siDhila mazuidavvaM 2 chaThThaNaM bhatteNaM apANa chAyAM prakurvanti namanti 1 371 jahA aggisihA dittA 2 chidrANAM nikaTe vAso chinnaH sa nizitaiH chinnamUlo yathA vRkSo 1 410 1 114 1 445 'ja 1 217 1 304 jahA tulAe tolejaM jahA dukkhaM bhare jaM jahA bhuyAhiM tarijaM jADyaM dhiyo harati jAyaM hrImati gaNyate 305 jAtiryAtu rasAtalaM 303 > jAnAti yajjIvati naiva jAnAti yena sarve kena jAne'sti saMyamatapobhi jAvajjIvamavissAmo 2 2 2 2 539 A 1 1 pRSTha. 464 138 94 315 179 222 63 63 63 63 1 204 1 384 2 390 1 447 512 268 62 Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 2 . . vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. jiNaANaaGgabhayaM 1 302 | jo na kuNai tuhaANaM 1 306 jiNapUA muNidANaM 1 474 jJAnaM karmamahIdhrabheda 2 501 jiNavayaNaviyattu 2 180 jJAnaM ca saMsArasamudra 2 489 jiNavaraANAbhaGga 1 301 jJAnaM janAnAmapavarga jiNa sAsaNassAro 31 jJAnaM tRtIyaM puruSasya 2 500 jitendriyaH sarvahito 1 141 jJAnaM paThantIha ca pATha 2 506 jinapraNIte zubhadha 2 163 jJAnaM bhavAraNyadavA 2 494 jinazAsanAvataMsAH 1 474 jJAnaM yatra puraHsaraM 2 56 jinezvarakramayugabhakti 1 102 jJAnaM vinAndhA bhavavAri 2 493 jino dAtA jino bhoktA 1 42 jJAnaM sadArAdhayatAM 2 488 jinodite vacasi ratA 1 107 2 500 jihmo lokaH kathayati 1. 366 jJAnaM hi yAnaM lapavarga 2. 495 jihAdUSitasatpAtraH 1 404 jJAnaM hi rUpaM paramaM 2 497 jihekaiva satAmubhe 2 280 jJAnaM hi loke paramaM 2 488 jIaM maraNeNa samaM 2 476 jJAnaM hRSIkograturaGga 2 495 jIo suvana bhUmI bhUsaNa 1 36 jJAnakriyAsamAvezaH 1 87 jIvanagrahaNe namrA 1 402 jJAnadarzanacandrAke 1 100 jIvanAzanamanekadhA 2 312 jJAnadugdhaM vinazyeta jIvANDaM madhu sambhUtaM. 2 271 | jJAnapradIpa zalabhI 2 498 jIvAditattveSu susaM .2 36 jJAnasya dAnaM khalu vi 2 503 jIvanAzanamanekadhA 2 312 jJAnasya dAnaM bhuvi yaH 2 jIvAn ghnatAM yatra nabho 2 227 jJAnasya dAne bhuvi ye 2 jIvAnasasthAvarabheda 2 43 jJAnasya nAnAvidhapusta 2 508 je niccamapamattA , 2 84 jJAnAsya labdhvA vibudhA 2 488 jaino dharmaH prakaTavibhavaH 1 | jJAnAkhyayAnAdhigatA 2 492 jo kAravei paDimaM .1 14 jJAnAkhyasUryasya . . 2 496 . jo mihakuDaMbasAmI 2 220 | jJAnApti dravyamupArja 2 492 jo guNairakamegaM . 1 32 jJAnArNave ye'tra kRta 2 495 2 508 511 423 Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aAkAnI akSarAnukramaNikA. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. jJAnI kriyAparaH zAnto 1 307 tapazcaturthAdi vidhAya jvAlAbhizzalabhA jalai 1 224 2 Ta TaGkacchede na me duHkhaM TAyAM vIkSya tato Na Na sayaM Na paraM ko vA ta ta iyAhimANaahamA ta eva dhanyA yazasAM takSakasya viSaM dante taccAritraM na kiM seve tatkarma yanna bandhAya. tatra dhAni vasedgRha tatra sthAne sthitA tathA ca yaktiJcidahaM tathyaM pathyaM sahetu priya tadanu ca gaNakaciki hidUSaNamaGgigaNa tadekAntagrahAveza 1 350 87 tanUbhRtAM niyamatapo tanoti dharma vidhunoti tanno nAgapaterbhuja 1 1 1 1 2 474 139 1 122 1 124 1 361 2 tadduHkhamapi no duHkhaM tadvaktA sadasi bravItu tanUdbhavaM mAMsamadannamedhyaM 2 1 2 268 1 439 52 tamabhilaSati siddhi tamadhunI kuru tarumUlAdiSu nihitaM 303 | tasyAgnirjalamarNavaH tassa na havaI 303 tAja i imaM pi vayaNaM tANa kahaM jiNadhammaM 147 tAnIndriyANyavikalAni 2 403 50 82 124 246 tapazIlasamAyuktaM tapaH zrutAdinA mattaH tapognau jIvakuNDasthe 1 107 2 20 1. 1 2 2 55 86 133 . 171 2 499 1 173 2 144 2 116 1 303 1 303 389 tAlaNA tajjaNAceva 61 tAvaccandrabalaM tato 452 428 tAvat prItirbhavelloke tAvatprItirbhavelloke 455 tAvadatra puruSA 2 310 tagarjanti maNDUkAH 1 393 tAstuvAcaH sabhAyogyA 1 121 tiryakatvaM tIrthaGkarebhyo gatarAga tIrthAbhiSeka karaNA tIrthAbhiSekavazataH 55 tIrtheSu cetkSayamupaiti 2 1 541 2 pRSTha. 78 2 bhajatu 390 tiryagloke candramukhyAH 1 28 tilasarSapamAtraM tu 245 tIkSNA nAruntudA buddhiH 1 121 tIrthaMkarANAmadhunA 2 503 2 161 1. 497 1 497 1 497 Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga. 1 zlokanuM Adi pada tIrtheSu zudhyati jalaiH tuGgAtmanAM tuGgatarAH tucchaM patraphalaM kaSAya tulyavarNacchadaiH kRSNa tuSyanti bhojanairviprA tUlavalaghavo mUDhA te gatAste gamiSyanti 1 1 2 kuTumbavAsaM tu kvApi nijaprANAn 1 1 1 28 tejomayo'pi pUjyo'pi 1 411 thaddho chiDapehI 1 473 te putrA ye piturbhaktAH vai satpuruSAH parArtha 169 teSAM ca dehodbhutarUpa 44 2 276 1 28 1 466 teSAM mukhe jalaukAstu teSAM sarvAH zriyaH paJca tairAtmA supavitrito tailAdrakSyaM jalAdrakSyaM taizcandre likhitaM atta saraH zriyeva 1482 1 466 1 448 tyaktvA kuTumbaM ca dhanaM 1 1 1 - lAbha 2 le pRSTha. zlokonuM Adipada. 496 trivargasaMsAdhanamanta 185 traikAlyaM jinapUjanaM 415 traikAlyaM dravyaSaTkaM 158 | tvattaH suduSprApamidamma 156 tvaM rAjA vayamapyupAMsi 92 tvAM tvatphalabhUtAn 1 1 56 386 tha tyaktvAmauktikasaMhati 1 392 tyajati ca guNAnsudUraM 1 391 tyajati zaucamirti 268 277 da 222 dadAti duHkhaM bahudhA dadAtu dAnaM bahudhA dadhAtu dharma dazadhA dagdhaM dagdhaM punarapi 1 dagdhA sA bakulAvalI 1 dagdho'gninA krodhamayena 2 dattaM na dAnaM parizIlitaM 2 2 dattamiSTaM tapastaptaM datte mahattvamRdhyAdi dadati tAvadamI viSayAH bhAga. pRSTha. 1 421 1 476 2 40 danta sohaNamA sa dantidantasamAnaM hi dantocchiSTaM varjanIyaM 2 dama dayA dhyAnamahiMsanaM 2 472 tyajatu tapase cakraM cakrI 1 tyajedekaM kulasyArthe trayaH sthAnaM na muJcanti 1 185 tridhA striyaH svasRjananI 1 104 dayAdayitayA zUnye trilokakAlatrayasambhavA 2 183 | dayAmbhasA kRtasnAnaH dambhavikAraH purato dayAdamadhyAnatapotratA 2 1 2 2 56 14. 221 118 186 6 6 95 51 117 186 184 184 60 178 1 2 234 2 20 1 362 2 183 2 97 1 23 Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 zloka Adipada. bhAga. dayAlavo madhuramapaizuna darzanAduritaM hanti dazakAntarnavAstiva dazabhirbhojitairviprai dahyamAnAH sutItreNa dAnaM guNo guNazatai AAkAnI akSarAnukramaNikA. dAnaM bhogastathA nAzaH dAnaM vittAdRtaM vAcaH . pRSTha. 104 | dIyeta mAryamANasya 15 | dIrghAyurbhavattavAnM 437 | duHkhavaraM caiva varaM 2 1 2 59 | duHkhAni yAnyatra kuyoni 2 379 duHkhe duHkhAdhikAnpazyat 2 504 duHkhena zudhyati mazI 441 | duHpAlazIlaM paripA 2 upodghA- | durantamithyAtvatamo tapachI. durjanaH kAlakUTaM ca 2 447 durjanajana santapto 194 | durjanadUSitamanasAM durjanaH parihartavyo 147 durjanaH parihartavyo 146 442 durjanaH sujano na syAt 14 durjanaM prathamaM vaMde 99 durjanavacanAGgAre 317 | durjanavadanavinirgata 1 1 1 1 dAnamaucityavijJAnaM 1 dAnArthino madhuka dAnI sa yaH khalpadhano'pi 1 1 dAne tapasi zaurye ca dAyAdAH spRhayanti dAridaM dohaggaM kujAi dAridrya daurbhAgyakuNica 2 1 2 2 dAridryazIlospi dAridryAtpurusya dAsatvaM viSayaprabhorgatavatA 1 dAsyatyeSaiva kintu dviguNa dine dine maJjulamaM divA nirIkSya vaktavyaM divyaM cUtarasaM pIkhA dIkSito brAhmaNacaiva dIkSolvaNaguNagrAma dIne madhukaraivagaiH dInoddhAradhurandharaM dIpo hanti tamaH stomaM zlokonuM Adipada bhAga. 2 2 407 281 1 388 durjanena samaM sakhyaM durjano doSamAdatte durjano nArjavaM yAti durbhedasphuradugrakugraha 1 432 durlabhaM saMskRtaM vAkyaM 1 421 1 345 243 durvasaGgatiranartha duSTASTakarmamalazuddhi 527 396 249 475 1499 2 1 1 2 1 1 543 180 335 116 406 1 333 1 433 2 210 1 355 1 126 1. 336 1 1 1 272 2 51 duSTo yo vidadhAti duHkha 1 dUto vAcika vismArI 12 dUrAducchritApANirArdra 420 | dUre vizAle janaja 1 pRSTha 94 1 1 64 334 157 334 230 17 412 500 340 325 401 46 Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha--bhAga 2 jo. * zlokonuM Adipada bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. 381 dyUtapoSI nijadveSI 379 | dravyapUjocitA bhedo dUSaNaM matirUpaiti nauttamI 1 dUSayantidurAcArA 2 ? 1 73 | dravyastavAtmA dhanasAdhano 2 dravyAdisAphalyamatulya 1 1 dRzyante bahavaH kAlAsu 1 dRSTaM kimapi lokosmin dRSTAntayuktisthiti dRSTvA janaM vrajasi kiM 157 162 | drAkSA mlAnamukhI jAtA 2 276 dvau hastau dvau ca pAdau ca 2 208 dRSTipUtaM nyasetpAda 137 dha 40 devatattva gurutattve devamAnuSyatiryakSu devayAtrAvivAheSu devaM zreNikavat prapUjaya devaH sa vaH zivamasau devAnAmagrataH kRtvA devArcanAdividhinA devArthavyayato yathAruci 1 deveSu devo'stu niraJjano 2 devedAve devo jino jinamataM doSeH sarvaguNAkarasya doSaluSe puNyapuSe 544 2 1 2 1 - 1 58 1 495 1 475 1 1 2 252 91 227 19 2 179 2. 36 1 176 62 177 doSArope kuTilospi 1 dopAlokanipuNAH 1 doSeSu svayameva 1 doSo guNAya guNinAM tato'pi kupitA dyUtadevana ratasya dyUtanAzitadhanogatA dyUtanAzitasamasta dhaNadhannapesavara dhatUrakaNTaka phala dhanaM tAvadasulabhaM dhanamapi paradattaM 364 341 1 158 pRSTha. 453 26 ? dhanyA bhAratavarSasambhavi 1 1 dharAntaHsthaM tarormUla dharmakAmadhanasaukhya 2 dharma jAgara tya 2 311 dharma dhvastadayo yazo 2. 311 2 313 | dharmadrumasyAstamalasya 314 | dharmadhvaMse kriyAlope 432 122. 60 1 326 395 2 397 2 .396 2 19 424 dhanAzayA khalIkAraH dhanena hInospi dhanI 2 402 1 461 dhaneSu dhAnyeSu haleSu dhanairvimuktasya nara dhanyastvaM nirdhano'pyevaM dhanyaH sa mugdhamatirapyu 1 297 dhanyAH kepyanadhItino'pi 1 299 dhanyAnAM girikandare dhanyAnAmiha dharmakarma 1 70 449 449 420 314 2 164 1 416 247 143 Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekanI akSarAnukramaNikA. 545 zlokonuM Adipada. bhAga.. pRSTha. zlokonuM Adipada.. bhAga. pRSTha. dharmasya phalamicchanti 1 446 na grAhyANi na deyAni 2 74 dharmAdadhigataizvaryo... 1 443 na cakranAthasya na nA 2 52 dharmAdharmavicAraNA 1 343 na ca rAjabhayaM na ca 2 53 dharmArambhe'pyasatAM 1 408 na jJAnatulyaH kila kalpa 2 491 dharmArthakAmamokSANAM 1 443 | na jJAnatulyaM kila bhUSaNaM 2 497 dharmArthakAmavyavahAra . 2 500 na jJAnatulyaM bhuvi . 2 488 dhamArthakAmahInasya 2 400 na jJAnadAnaM bhuvi yaiH 2 .510 dharmArtha yasya vittehA 2 433 na jJAnadAnaM bhuvi yo 2 510 dharmo duHkhadavAnalasya 1 425 na tathA ripurna zakhaM 2 304 dharmo mahAmaGgalamaGga 1 420 na tathA zazI na salilaM 2 152 dharmo yazo nayo dAkSyaM 2 157 na te narA durgati 2 504 dhavalayati samagraM candramA 1 190 na dArubhivahirapAM 2 434 dhigAgamaiAdyAsa raJjaya 1 296 na devatIrtha ne parAkra 2. 450 bhramaM payodharapadaM 1 390 na devaM nAdevaM na muru. 1 483 dhRSTo duSTo'pi pApiSTho 1 362 na devaM nAdevaM na . 2 -163 dhairya yasya pitA kSamA 2 57 na devapUjA na ca pAtra 2 10 dhyAnaM puSpaM tapaH 2 81 nadyaH payodhinayinaM 1. 66 dhruvaH pramAdairbhavavAridhau 1 267 na dhRyamAno bhajati dhvajaH 2 181 dhvasto'nyamantraiH parame . 2 8 na.dhyAnaM naiva ca snAnaM 2 246 dhvAntaM dinezo'ri 2 77 | na navyaM pustakaM zreSTha 2 188 dhvAntadhvaMsaparaH kalaM 1 339 na niSThuraM kaTukaM . 2 47 | na paraM phalati hi kiM 1 412 na bAndhavasvajanasuta 1 103 na kApi siddhi naM ca te 1 254 na brate paradaSaNaM paraguNaM 1 153 na kurvate kalilava 2 47 na bhAvI dharmeravidhipayuH 1. 221 na kopo na lobho na mAno 1 46 MOTAmoma | namaskArasamo mantraH .. 1. 33 na gaGgA na ca kedAro "2 245 namukhenodviratyUrva .. 1. 115 na gopyaM kApi nAropyaM 1 91 namralenonnamantaH paraguNa 1 155 Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. | zloka- Adi pada. bhAga. pRSTha. nayato'bhIpsitaM. 1 437 | nAbhUma bhUmipatayaH 2 477 nayanAzcalaiH sa kopai 1 360 nAnaM susikto'pi dadAti 1 222 na yAnti dAsyaM na daridra 1 17 nArAyaNazreNikamu 2 17 narakasaGgamanaM sukha 2 267 nAlikerasamAkArA 1 156 na rAgiNaH kacana na roSa 1 106 nAzcaryametadadhunA 2 212 na rAtrirna dinaM nocaM 2 400 nAhaM kAko mahArAja 1 433 na lAti yaH sthitapatitA 1 103 nAhaM pudgalabhAvanA navakAraikkaakara 1 32 nAhaM svargaphalopabho nava brahmasudhAkuNDa 1 99 niccaMkAlappamatteNaM 2 60 navApi tattvAni vicA 1 64 nicchao micchatAM 2 222 na vikArAya vizvasyo 1 97 nijakarmakaraNadakSaH 1 117 na vinA paravAdena 1 333 | nijaguNAkSayarUpa na vismRtaM no patitaM 2 171 nijamanomaNibhAjana na vetti yo yasya guNa 1 191 nijjharaNanIrapANaM 2 97 na vyAghraH kSudhayAturo'pi ? 415 nityaM chedastRNAnAM 2 454 na zabdazAstrAbhiratasya 1 67 nidrAchedasakhedabAndhava 2 439 nazyattandro bhuvana 1 151 ninyena mAMsakhaNDena na snAnamAcaredUbhukto 1 495 ninyenavAgaviSayeNa na svAdu nauSadhamidaM 2 317 nipatito vadate 2 265 na hanti yo'nyAnsaparai 2 98 nimiSaM nimiSArddha vA 1 141 na hi janmani jyeSThalaM 1 180 nimIlanAya padmA 1 394 nahi me parvatA bhArA 1 367 nimnaM gacchati nimnageva 2 442 nAkRtvA prANinAM hiMsAM 2 109 nirastabhUSo'pi yathA 1 329 nAjIvikApaNayinI tana 1 272 nirasthannAlIka kSudu 2 404 nAtmA na puNyanna bhavo 2 10 niguNalokapraNataH 2 357 nAdo vinA jJAnamupai 2 18 nidentaH karaTI hayo 1 424 nAnApakAraiH paritaH 2. 494 nirdayakhamakArastu 2 410 nAntakasya priyaH kazcin 1 444 nirdravyo hriyamati 2 407 Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 kenI akSarAnukramaNikA. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. nirdhanavaM dhanaM yeSAM 1 60 nendriyANi na vA rUpaM 2 1733 nirmamo nirahaGkaro. 1 38 naikacakro ratho yAti 1 438 nirmAya khalajihAgraM 1 403 nairmalyaM vapuSastavAsti 2 213 nirvAhArthinamunjitaM 1 225 naiva bhAgyaM vinA vidyA 1 156 nivasannapi samamitarai 1 172 naivAtmano vinAzaM 1. 387 nivRttalokavyavahAra 2 53 naivAsvAyarasAyanasya 1 211 nivedya sakheSvapadoSa 2 232 naivAhutina ca snAnaM 2 238 nizcayavyavahArau 1 437 nocairvAcyamavazyaM 1 360 nizzeSakalyANavidhau 2 49 nodakaklinnagAtro'pi 1 58 nizzeSapApamalabAdhana 1 500 nodakamapi pAtavyaM 2 238 niSiddhamapyAcaraNIya 2 473 no duHkarmaprayAso na 2 58 niSkAsitAviratiyoSiti 1 .2. no nirdhataviSaM pibannapi 1 372 niSThurakuThAraghAtaiH ..1 518 no mRttikA naiva jalaM 1. 57 niSyeSo'sthicayasya 1 191 naureSA bhavavAridhI 1 20 nissaGgo'pi munina 2 430 naureSA bhavavAridhI 2 165 nissArasya padArthasya 1 346 nyastA muktipathasya vA 1 229 nisvaM sodarakaM nirIkSya 2 462 nyAyanirNItasArakhAn 1 121 niskho'pi saGgataH sAdhu 1 196 nIcaM samRddhamapi sevati 1 405 1 218 nIcasyApi ciraM cani 2 443 / pakaNakule vasanto nIcAH zarIrasaukhyArtha 1 156 pakSapAto na me vIre 1 39 nIcocAdivivekanAzaku. 1 339 pakSavikalazca pakSI 2 401 nIrasAnyapi rocante 1 186 pakAnvayamapi sarasija 1 181 nIlikAM vApayedhastu kAre parame paJcamakAre parame 2 233 2 37 nIlIkSetraM vapeyastu 2 274 paJcavidhAbhigamo'sau 1 6 nRNAmmRtyurapi zreyAn 1 201 paJcAdhikAviMzatira 2 48 netrAnandakarI bhavodadhi 1 20 pazcApyevaM mahAdoSAn. 2 272 netronmIlivikAzabhAva .. 1 19 / pazcAzravAdviramaNaM 2 . 41 Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 zlokonuM Adipada paThakaH pAThakacaiva paThati pAThayate paThatA paDivanamasagAIM paNyAjIvastukazcit patito'pi rAhuvadane patnI premavatIsutaH padmaM padmA parityajya padmAkaraM dinakaro vyAkhyAna sAhityasaMgrahuM--bhAga 2 jo. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada bhAga. pRSTa. 308 parigrahAtsvIkRtadharmasAdha 9 266 1 2 509 | parigraheNApi yutAsta 2 181 188 251 padmAlayArAdhana yo yutaM zarkarA parajana mana: pIDAkrIDA paradAraparadroha paradAraratasyApi paraparitApanakutukI paraparivAdaH parSada paraparivAde mUkaH paraM puNyaM paraM zreyaH paramabhAvaphalAvaliM paramANorapi paraM paravAde dazavadanaH paravighna saMtoSaM paravighnena santoSaM parasyApadi jAyante paranaM prApya durbuddhe parapavAdena mukhaM parigrahaM cedvyajaddA, parigrahaM dvividhaM tri parigrahaM santanute 1 478 parIkSA sarvazAstreSu 385 parISahAno sahase na 1 177 parISahA yatra sadai 2 427 paropakArapravaNAH svasa 1 441 paropakArAya phalanti vRkSAH 1 148 palAdino nAsti janasya 2 492 | palyaGkamA saMdikamujji 1 182 palyopamasahasrantu .1 308 palle mahai mahalle kuMbhaMpa 2 1 1 1 2 1 2 2 2 1 1 1 1 1 1 .1 1 1. 1 1 2 -1 1 - 60 palle mahai mahale kuMbhaMsA 315 palle mahai mahalle kumbheso 387 pavaNeNa paDAgA iva 306 | pazya lakSmaNa paMpAyAM 2 2 2 1 1 1 2 1 71 | pazya satsaGgamAhAtmyaM 30 | pANau tAmraghaTI kuzaH 12 | pAtito'pi karAghAtai 173 pAtu vo nikaSaya / vA 404 pAtraM pradAtA zubhava 389 | pAtrAmapatrIkurute 427 pAnAnna puSpAdikame 187 | pApakartuH parasyArthe 315 pApadhvaMsini niSkAme 8. pAparddhistanumadho 256 | pApaM lumpati durgatiM dala 1 1 104 pAyakhiNeNa pAvai 435 | pAradArikacoraNA 64 64 189 248. 63 34 41 42 42 222 357 202. 319 480 12 80 1 411 72 1 316 129 2 230 20 16 277 Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kenI akSarAnukramaNikA. 549 zlokotuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. pArApate megharatho 2 99 pRthvivyAM trINi ratnAni 2 156. pASANeSu yathA hema 1 517 pRthvInAthasutA bhujiSya 2 85 pASANo bhidyate Takai 1 404 paizunaM kaTukamazravA 2 312 pAsatthAI vandamANassa 1 217 poto dustaravAritaraNe 1 405 pitA mAtA bhrAtA priya 1 69 prakaTamapi na saMvRNoti 1 365 pitA yogAbhyAso viSa 2 54 prakRtikhalakhAdasatAM 1 408 pitRNAM devatAdInAM 2 274 | prakSAlayantaM janapApapata 1 62 pitrAdayo'pi vaccyante . 1 462 pracuradoSakarImiva 2 268 pibati yo madirAmatha 2 267 pracuradoSakarI madirA 2 270 vibanti nadyaH svayameva 1 189 pracchAdayati durAtmA 1 . 157 pizunaH khalu sujanAnAM 1 365 pratigraharatA ye ca pizunaH janadUSitA 1 116 pratyakSato na bhagavAnRSabha 1 46 pIThIprakSAlanena kSiti 1 319 pratyarthI prazamasya 2 428 pIDA na duHkhaM na parA 2 170 pratyutthAti sameti nau 1 400 pIDyante jantavo yena 1 495 prathamavayasi pItaM 1 174 pItaM yatra himaM payaH 1 371 prathame nArjitA vidyA 1 445 pIkhA jJAnAmRtaM bhuktvA 1 79 pradAnaM pracchannaM gRha 1 149 pIyUSadhArAmiva dAmmikAH 1 210 pradIpte bhuvane yadvat 1 29 pIyUSamasamudrotthaM 2 487 prapUritazcarmalavairyathA 2 182 pudgalaiH pudgalAstRptiM 1 81 prabodhayanto bhavikAM 1 65 puraH sthitAnivordhvAdha 1 479 prabhaviSNustvameko'pi 1 .462 puSpAcarcA tadAjJA ca 1 5 prabhAsaM puSkaraM gaGgA , 2 260 pUgIphalAni pAtrANi 1 185 pramANIkRtya zAstrANi 1 291 pUjAyazaH zrImukhasa 2 pramANItrakutya zAstrANi 2. 231 pUtaM dhAma nijaM kulaM 1 pUrNe taTAke tRSitassa 2 pramAdaH paramadveSI pramAdasya mahAhezca pUrva navAjhaM navabhiH 1 17 pravRttayaH svAntavaca 246 pUrve bhave'kAri mayA / 2 / 12 prazamo devagurvAjJA ...1 30 Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ movrww 550 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. zloka- Adi pada. bhAga. pRSTha. | zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. prazAntacittAya bhavAbdhi 1 62 badhirayati kaNa vivaraM 2 396 prasahyamaNimuddharen 2 197 baMdhaNa maraNa bhayAiM . 1 305 prAkRta eva pAyo 1 346 bandhanastho hi mAtaGga 2 209 prAk pAdayoH patati / 1 403 bandhuH paro yo'tra videza 2 490 pAradharmalavaNottAraM 1 24 balAdapi hitaM grAhya 2. 472 prAjJaH prAptasamasta 1 124 vahavo rathyAguravo 1 363 prANAghAtAnivRttiH 1 154 bahuguNa vijjANilao 1 301 prAtaH kSAlitalocanAH 1 318 bahuniSkapaTadrohI 1 333 prAtaH puSNo bhavati mahimA 1 282 bAdhAvidhAyinAmapi 1 188 pApyApi cAritramidaM 1 261 bAlaH prAyo ramaNAsaktaH 1 447 prAyaH prakAzatAM yAti 1. 389 bAlye'pi madhurAH ke'pi 1 156 pAyaH svabhAvamalino 1 355 bAhaubalI zrIbharato 2 427 prAyovRtyA vipadaH 2 481 bAhyadRSTitra pracAreSu 1 . 97 pAsAdaramyamojasvi 1 121 | bAhyadRSTeH sudhAsAra 1 95 pAsAde kalazAdhiropaNasa 1 37 | bIA duvehe dhamme 2 miyatAmiva pazyati / 2 265 bIA paMcamI ahami 2 90 priyaduHkhe samutpanne 2 476 bubhukSitaiyAkaraNaM 2' 389 priyavAkyapradAnena .. 2. 151 bodhito'pi bahusUktivi 2 211 piyA nyAyyA vRttimalina 1 149 brahmacaryatapoyuktA 1 140 prItiyaMtra nijairmahe 2 447 brahmajJAnavivekanirmala prerayati paramanAryaH - 1 389 brahmarpitasarvasvo 2 131 brahmayajJaH paraM karma 2 130 phalapUjAvidhau tu brahmavrataM tIvrataraM 1 16 brahmAdhyayananiSThAvAn 2 131 phalamalAzanairmadhye 2 112 brahmArpaNamapi brahmaya 2 131. phalAzino mUlaDhaNA: 2 203 brAhmaNo brahmacaryeNa 1 140 badghAyuSaH syuH kugatau 2 18 | bhaktizraddhAnaghRmaNo 1 23 Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM 70 zlekenI akSarAnukramaNikA. 551 zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. bhakte dveSo jaDe prItiH 2 394 bhrAtaHkastvaM tamAkhu 2. 318 bhakto mAtApitRRNAM 1 471 bhanapRSThakaTigrIvA maMsAsI maJjarao .. 2 bhaNiUNa namukkAraM 2 84 84 makSikAH kSatamicchanti 1 157 bhartAraH kulaparvatA bhavati kila vinAzo 1 1 . 183 117 mANanA valayaM valayena maNilaThati pAdeSu 2 2 266 209 bhavati jantugaNo maNizzANollIDhaH samara 1. 197 bhavati madyavazena manobhavaH2 269 bhavati madhavazena mano 2 263 matidhRtiyutikIrti 2. 269 bhavanti namrAstaravaH 1 117 matkuNAnAM ca saMyogAt 1 210 bhavabhramaNavibhrAnte 1 makhAtmano bandhanibandha 2 411 bhavasaukhyena kiM 1 matsyArthI carati tapaH 1 361 90 bhavAdhvani jJAnapayoyutA 2 507 madasthAnabhidAtyAgai 1 24 bhavArkatApaiH paritApi maddavisayakasAyA .. 2 67 2 496 madyapAne kRte krodho bhasmanA kezalocena 2 263 bhikSA mUtakamandire madhaM pIkhA tataH kazcin 2 263 madyamAMsAzanaM rAtrau.. 2 237 bhinnodezena vihitaM 2 130 bhItamUrtIgatatrANA maye pIte kulIno'pi 2. 263 bhuktaM halAhalaM tena 2 | madhe mAMse ca madhuni .. 2 244 273 2 madye mAMse madhuni ca bhuMja mANussae bhoge 2 2 270 bhUpaH pRcchati mAMsamaulya 2 250 madhuramiva vadati ... 1 1 1 306 madhurAjyamahAzAkA 81 bhUmiobhavoaNanto bhogAnbhogAGgavIcI 1 412 mananadRSTi caritratapo 2 bhogAstuGgataraGgabhaGga 2 manAvArI viSayava 18 2 47 . prastAvanA pachI. manasi vacasi kAye 1 bho lokA mama dUSaNaM 2 451 manassthiraM yasya vinA 1 68 bhramavATI bahiSTi 1 94 manISiNaH santi na te 1 127 bhramasnAnamahAvataM. 2 316 manovAkAyaje pApe . 2 13 Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papara vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. mano vizuddhaM puruSasya ? 61 mAMsalubdhairamaryAdai 2 252 mantrANAM parameSThima' 2 92 mAMsAnyazikhA vividhAni 2 231 mandopyamandatAmeti 1 199 mAMsAzanAjIvavadhAnu 2 248 manye mano yanna manojJa 2 7 mAMsAzane na doSo'stI 2 256 manye vizodhya vidhirainda 1 4 mAMsAzino nAsti dayA 2 248 mamatamAtreNa manaH prasA 2 431 mAtaGgAdapi dAridya 2 400 mamakhamAyAgadamAna . 1 65 mAtA pitA putrakalatra 2 457 mayUrI jJAnadRSTizcet 1 92 | mAtA pitA svaH suguru 1 marusthalIkalpatarUpamAnaM 1 62 | mAtApyekA pitApyeko 1 210 malayAcalagandhena 1 198 mAtRvatparadAreSu malotsarga gajendrasya 2 209 mAtRsvAmisvajanaka 1 152 mahatAM prArthanenaiva 1 209 mAdyasya zuddhairgurudeva 1 223 mahatAmapyahodaivAd 1 411 mAnaM mArdavataH krudhaM 1 405 mahatAmApadaM dRSTvA 2 481 mAnuSyaM viphalaM vada 2 165 maharSayaH ke'pi sahantyu 1 259 maarodiishcirmehiv| mahAtapodhyAnaparISa 1 258 mArga rUdhvA sagarva kamapi 1 347 . mahAduHkhAyasampadye 1 427 mAlAmbarAbharaNabhojana 1 499 mahAvratadharA dhIrA ..1 60 mAlinyamavalambeta 1 347 mahAvratAmaya'nagA 2 65 mA sUahajaggIabbaM 1 446 mahimAnaM mahIyAMsaM 1 202 mA svapIhi jAgaritavyaM 1 446 mahI ramyA zayyAviSu 2 54 micchattasevamANaM 2 220 mAMsaM putropamaGakRlo 2 245 sittasamANo mANA 1 478 mAMsaM mRgANAM dazanau 1 169 mitradrohI kRtaghnAzca 1 435 mAMsaM yathA dehabhRtaH 2 257 mithyAlagaralodgAraH 1 34 mAMsaM zarIraM bhavatIha 2 257 mithyAvaM paramo rogo 2 178 mAMsakhaNDaM na sA. 2 156 mithyAkhaviSaprasuptAH 2 . 13 mAM sa bhakSayitA'mutra 2 112 muktistriyo'laGkaraNaM. 2 493 mAM sa bhakSayitA'mutra 2 244 muktvA svAthai sakRpahRdayA 1 152 Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokonI akSarAnukramaNikA. 553 445 zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zloka, Adi pada. bhAga. pRSTha. mukhaM padmadalAkAraM 1 362 mohaM dhiyo harati 1 482 mukhenaikena vidhyanti 1 403 mohamarohaH prasaranivA 2 64 muNDanAcchramaNo naiva 1 215 mohavyatItasya narasya 2 424 muNDI jaTI valkalavAM 1 221 ya muNDo jaTilo nagna 1 359 yaH karma hutavAn 2 128 muddhANa raMjayaNattha 1 302 yaH kuryAtsarvakarmANi 2 138 mudhA sudhA yAti rasa 2 496 yaH pAThazAlAmiSataH muniradhyAtmakailAse 99 1 2 507 yaH puSpairjinamarcati mUl hi jalpatAM puMsAM 1 1 21 yaH saMsAranirAsalAla mUlakenaM samaM cAnaM .2 1 468 273 yacca stimitagambhIraM 2 173 * mUlaM dvAraM pratiSThAna 2 yacchanti ye jJAnadhanaM 2 508 mUlabhUtaM tato dharma 1 | yacchanti ye sampaThatAM 2 507 mUle bhujaGgAH zikhare 1 | yacchukrazoNitasamuttha 1 498 mRgamInasajjanAnAM 1 mRgAn varAkA~zcalato 2 yataH annaM ciMtijjhAi 2 116 yataH maraNasamaM / 2 115 mRccAlinImahiSahaMsa 2 yatkiJcidvitathaM yadapya 1 224 mRte svajanamAtre'pi 2 yatkRtaM sukRtaM kizci 2 14 mRdo bhArasahasraNa 1 216 yatnaH kAmArthayazasAM 1444 medamUtrapurISAyai . 2 271 | yatnena pApAni samAcara 1 447 medhAM pipIlikA hanti 2 236 | yatmAgjanmAna sazcitaM 1 71 merUpamAnamadhupavraja 1 500 meSaM ko'pi jhare pibanta 1 yatra yo mucyate prAyas 2 278 yatra vidyAgamo nAsti 1 86 mokSadvAramatIhArA 2 mokSapayANe pRthusArtha 2 490 yatrAnekakathAnakadru 1 483 mokSAzramaM yazcarate yatho 1 141 yatrApi kutrApi bhavanti 1 193 modakA yatra labhyante / 1 314 yatrAbjo'pi vicitra 1 72 modante bahutarkatarkaNa. 1. 298 yatrAbhyAgatadAnamAna 2 449 mo mA rA ma ma mA daM dve 1. 39 yatrodakaM tatra vasanti 2 458 M 70 Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 vyAkhyAna sAhityasa'grahuM--bhAga 2 jo. pRSTha. zlokonuM Adipada 67 yadi nAma sarSapakaNaM 341 yadi mokSaphalaM kAle 367 | yadi santi guNAH puMsAM yadIcchasi vazIkartu yadetatsvacchandaM viha zloko Adipada yatsampatyA na yuktA yatsAdhuditamantragocara yathA gajapati zrAntaH yathA gajapatiH zrAntaH yathAgnitapaH sukhado yathA caturbhiH kanakaM yathA cittaM tathA vAco yathA taveSTA svaguNa yathAndhakArAndhapaTA yathA bindunipAtena yathA mama priyAH prANA yathA yathA jJAnabalena yathA yathA mahattantraM yathA yathaiva snehena yathArthavAkyaM rahitaM yathA vihaGgAstarumAzra yathA hyamiSamAkAze yadamI dazanti dazanA damISAM maharSINAM yadA tu bhAgyakSayapI yadA na kurute pApaM yadA na kurute pApaM yA sarva dravyaM yadA sarvaparadravya yadA sarvaM parityajya yA sarva parityajya yA sarvAnRtaM tyaktvA yadi grAvA toye tarata bhAga. 2 1 1 1 411 1 . 9 1 1 2 1 2 2 -1 2 1 1 1 2 2 1 2 43 | yadyapi svacchabhAvena 2 389 | yadraktaretomalavArya 2249 2 395 yadvaccandanasambhavo'pi 1 407 188 yadvadbhAnurvitarati 159 yadvazAd dvitayajanma 1 190 2 314 404 yannAmnA madavAri 425 56 | yannimitaM kuthitataH 498 139 yannirvarttitakIrtti 2 308 139 yamaniyamanitAntaH 1 68 170 yazo yasmAd bhasmIbhavati 2 279 256 104 317 340 422 yaddataM tad 274 | yaddevairapi durlabhaM 2 153 yaddhyAyati yat 182 | yadbhakteH phalamarhadAdi 444 yadbhuktapAnAsana 93 | yadyadiSTatamaM tattat 499 yayapi khadirAraNye 426 | yadyapi candanaviTapI 369 yadyapi na bhavati hAniH 1 59 yastu prANyaGgamAtratvA 423 yastu matsyAni 139 yastu yogarato. vimo 232 | yastyaktvA guNa saMhati 1 2 bhAga. pRSTha. 1 196 445 1.62 306 54 77 21 2 109 1 469 2 79 1 391 1 178 1 187 2 218 1 195 1 1 1 + 2 2 1 Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 555 lekenI akSarAnukramaNikA. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokotuM Adipada. bhAga. pRSTha. asmin gRhe sadA nAyA~ 2 273 yA zAntaikarasAsvAda 1 80 yasminvaMze samutpannA 1 406 yA sRSTibrahmaNo bAhyA 1 100 yasmai vaM laghu laGghase 2 444 yAsyAmyAyatanaM jinasya 1 18 yasya kSaNo'pi suradhAma 1 275 yuktau dhuryAvivotsA 1 437 yasya cittaM dravIbhUtaM .. 1 56 yugAntaramekSaNataH 2 45 yasya tasya prasUto'tra 1 180 yuvAM yadi piturbhaktau 1 460 yasya trivargazUnyAni 1 443 yukAmatkuNadaMzAdIn 2 96 asya na sahajo bodhaH 2 210 yUpaM kRkhA pazUnhakhA 2 132 yasya nAsti parApekSA 1 90 ye jAtyA laghavaH sadaiva 1 206 asye vakuhare 2 157 ye jJAnakRtye'tra ca 2 512 yasyAkarNyavacaH sudhAka 1 383 ye jJAnadaNDena vimaNDi - 2 498 yasyArthAstasya mitrANi 2 387 ye jJAnadAnaM dadatIha 2- 507 yasyArthAstasya mitrANi 2. 456 ye tatra lInAH parame 2 174 yasyAM sa kesariyuvA 1 395 | ye dIneSu dayAlavaH 1 154 yasyAsti vittaM sa naraH 2 388 yena yazcApi hi stokaH 2 . 88 yasyAsyAdvacanormi 2 pU. A. ye'nAdimuktau kila 1 10 mA. phoTA AgaLa ye nIraM nipibanti 2 229 yAcate naTati yAti 2 314 ye'nnAzinaH sthAvara 2257 yAtrAH pratItya pitarau 2 222 ye pAThazAlApaNato 2 508 yAdRzI vedanA tIvA 2 ye pAlayanti niyamAnA 2 84 yAnapAtramivAmbhodhau 2 426 ye rAtrau sarvadAhAraM 2 239 yAni kAnicidanartha 2 ye vardhitAH karikapola 2 474 yAni dviSAmapyupakAra 2 ye zAntadAntAH zrutapUrNa 1 140 yAvajjIvaM ca yo mAMsaM 2 ye zrAddhavaryA jinapu 2 512 yAvadvittopArjanazakta 2 ye zrAddhavaryA bhuvi 2' 494 Avanti pazuromANi 2 225 yeSAM japastapaH zaucaM .1 139 yAvanti pazuromANi 2 242 yeSAM bhUSaNamaGgasaGgataH 1 71 yAvannAmomi padavIM 2 15 yeSAM manAMsi karuNA..1.. 148 Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 2 je. Ruwanraxxx zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha.! zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. ye strIvazaM gatA nityaM 1 312 | ramyaM yena jinAlayaM 1 14 yo dadAti madhuzrAddhe 2 271 ramyeSu vastuvanitAdiSu ? 277 yo dRSTo duritaM hanti .. 1 34 ravicandravahnidIpa . 1 512 yo dharmazIlo jitamAna 1 421 rasAtalaM yAtu yadatra 2 99 yo nAkSipya pravadati 1 150 rasotkaTatvena karoti 2 258 yo'nyeSAM bhaSaNodyataH 1 341 rasonaM gRJjanaM caiva 2 234 yo bandhanavadhaklezAn 2 108 rAjacyuti vallabhayA 2 310 yo bhakSayitA mAMsAni 2 261 rAjataH salilAdagnezvo 2 395 yo mAM sarvagataM jJAtA 2 95 rAjamAnyo dhanADhyazca 1 179 yo varjitaH paJcabhirantarA 1. 42 rAjAbhiyogo'tha gaNA 2 38 yo vizvaM vedavedyaM janana 1 47, rAjyaM ni:sacivaM gata 1 424 yo'hiMsakAni bhUtAni 2 108 rAjyaM vAjivibhUtidanti 1 483 1 410 raktIbhavanti toyAni 2 rucirakanakadhArA 1 468 rakSanparasaMsparza rudhyate'nyakitavai 2 315 rakSArtha khalu saMyamasya 1 278 rUpaM ramyaM karaNapaTutA. 1 424 rakhaMto jiNadavvaM rUpe rUpavatI dRSTi 1 94 raGkaH ko'pi janAbhibhUti 1. 279 re citta khedamupayAsi 2 450 raTati ruSyati tuSyati 2. reNukA janayadrAma ratnatrayAmalajalena 1 re padmAkara yAvadasti 2 461 ratnatrayIM rakSati yena - 2 re bAlakokila karIra 2 194 ratnapradIpaH zivamArga 2 re re kokila mA kuru maunaM 2 159 ratnAkaraH kiM kurute 1 rolambairna vilambitaM 2 460 ratnAnAmiha rohaNa 1 rohaNAnerivAdAya 1 41 raneSu kSeSu gavAM | rauravaM narakaM bhuGkte 2 276 rastrairApUritasyApi 1 114 ranaikhibhiH pavitrA yA 1 100 / lakSmi kSamasva sahanIya 2 411 236 360 Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa7 wrammarwari kenI akSarAnukramaNikA. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. . pRSTha. lakSmIH kRtArthA saphalaM. 1 36 lakSmIH sarpati nIcamaNeva 2 443 | vaMzabhavo guNavAnapi 1 203 lakSmIrvezmAna bhAratI 1 graMtha vaMzAvalambanaM yadyo- 1 408 ' samAptimA vaktIzaH sacivaM . 2 461 lakSmIvanto na jAnanti 2 394 | vakturvizeSamadhurai 2 218 lakSmIstaM svayamabhyupaiti 1 469 vakratAM vibhrato yasya : 1 333 lakSmyA paripUrNo'haM 2 397 | vakro'piM paGkajanito'pi 1 167 laganti doSAH kathitAH 2 20 vaccanairasatAM mahIyaso 1 173 laGyati. bhuvanamudadhe 1 188 vacAMsi ye zivasukhadAni 1 102 lajjAto bhayato vitarka 1 425 vamaH kimasya cocaistvaM 1 34 lajjAvataH kulInasya 2 401 vajramivAbhedyamanAH .. 2 189 labdhaM janma yato yataH / 1. 407 vatsa kiM caJcalasvAnto 1 75 labdhuM buddhikalApa 1 206 vadane vinivezitA 1 365 : labdhocchrAyo nIcaH 1. 406 vadanti ye jinapatibhASitaM 1 : 107 -- labdhvA hi mAnuSyabhavaM 2 489 vadanti ye vacanamaninditaM 1 : 103 : labheta sikatAsu 2 .198 vanAni dahato vahnaH 2 . 456 .. lalitaM satyasaMyuktaM . 2 152 vane niraparAdhAnAM 2 242 - lAvaNyalaharIpuNyaM 1 96 vane'pi doSAH prabhavanti 1.67 liGginAM paramAdhAro 2 277 vane ratirviraktAnAM 1. 282.. lipyate pudgalaskandho . 1 85 vandAmi tavaM tahasaMja 1 217. : loevi imaM suNiyaM jaM 1 305 vanyAnnindati duHkhi .1 344.. lokAgramadhirUDhasya 1 42 vapuH pavitrIkuru tIrthayAtrA 1 457 .. lokAnandana candanadruma 2 199: vapuzca paryakazayaM zlathaM 1 43 , lobhaH pitAtiddho 1 359 | | vAtrayaM cArucaturmukhAMgatA 1. 45 : loyasavAhe sakulaka, 2 179 vayamiha parituSTAH 2 : 57 : loyammi rAyaNI INAyaNa 2 180, varaM kSiptaH pANiH kupita 1... 413 . lolekSaNAvaRnirIkSa 2 9 varaM gArhasthyamevAdya 1 250 . Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 vyAkhyAna sAhitya saMgraha-bhAga 2 je. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. varaM ca dAsyaM vihitAnya 1 220 vahnistRpyati nendhanairiha 2 428 varaM ca dAsyaM vihitAnya 1 397 vAkcakSuHzrotralayaM. 2 410 varaM daridro'pi sudharma 1 448 vAkyaM jalpati komalaM 1 338 varaM dAridrayamanyAya 1 396 vAJchA sajjanasaGgame 1 153 varaM nivAso narake'pi 2 20 vANavaI koDIo 2 73 varaM parvatadurgeSu 1 411 vANI daridrasya zubhA 2 389 varaM bhuktaM putramAMsaM 2 274 vANI tRtiryaksuralokamA 1 44 varaM mRtyuvaraM bhikSA 1 396 vAtaiyathA tRpyati nAga 2 18 varaM maunaM kArya na ca ? 398 vAdA~zca prativAdA~zca 2 487 varaM reNuvaraM bhasma 2 399 vAdI kavidhamakatha 2 37 varaM vanaM vyAghragaje 2 403 vArtA ca kautukakarI 2 27 varaM vahnizikhA pItA kasturabhAinu ja. ca. varaM viSaM bhAkSitamugra 2 247 vArdhakAssevakAzcaiva . 1 314 varaM viSaM bhuktamasukSaya 2 183 vArdhezcandraH kimiru. 1 150 varaM zUnyA zAlA na ca 1 398 vAyagnibhasmaravi / 1 501 varaM zrRMgotsaGgAdguru 1 329 vAluAkavalo ceva varaM sakhe satpuruSApamAni 1 126 vikArAya bhavatyeva 1 410 varaM hAlAhalaM pItaM 2 394 vikAzayanti bhavyasya 1 126 varamaggimi paveso 1 329 vigrahamicchanti bhaTA 1 317 varamekAkSaraM grAhyaM 2 187 vicArasArA api zAstra 1 292 varjanIyo matimatA 1 350 vicitrakarmakSayahetu 504 varNyaH sa yo nAdhamakarma 1 146 vicitravarNAzcita 2 185 vardhanaM vAtha sanmAnaM 1 369 vijantuke dinakararazmi 104 varSe varSe'zvamedhena 2 111 vijJAyeti mahAdoSaM 2 272 vazyavidveSaNakSobha 1 28 viDambitaM yatsmara vakhaM pAtramupAzrayaM bahuvidhaM 1 284 vittAduttAnatAmeti / 2 387 vasvaskhavibhUtayaH1 19 vidizu dikSUrvamadho 2 . vahijvAlA iva jale . 1 , 41 vidyayaM joisaM ceva Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlekanI akSarAnukramaNikA. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. . vidyayA vimalayApya 1 337 vizvAmitraparAzara vidyAdayAsaMyama satyazauca 2 246 vizvAsaghAtinAM caiva vidyA vivAdAya dhanaM. 1 158 vizvAsAyatanaM viSa vidyAvRddhAstapoddhA 2 387 viSadharato'pyativiSamaH 13: vidhAya yo jainamatasya . 2 20 viSabhArasahasraNa vidhividhAtA niyati 1 yAcanA viSamasthito'pi guNavAn 1 1.5 _ pachI. viSayagaNaH kApuruSaM vinayavijayamuni 2 175 viSayaviratiH saMgaH vinA gurubhyo guNanIradhi 1 67 viSayomiviSodAraH vinirjitA harihara 1 106 vistAritakriyAjJAna ? ".8 vinirmalaM pArvaNa 2 53 vihitaH satAma nRbhau vipadi dhairyamathAbhyudaye 1 147 vIkSyAtmIyaguNairmRNAla ? :: vipadyapi gatAH santaH 1 177 vINA vaMzazcandanaM ca 2 . vipadyapi sadA yasya 2 476 vRkSaM kSIgaphalaM tyajanti 2 ," vipulajaTAvalkalinaH 1 361 vRddho'ndhaH patireSa vipulamaterapi - 2 401 vRntAkaM ca kaliGgaJca 22 vibodha nityakha mukhikha 2 181 vRzcikAnAM bhujaGgAnAM 1 : vimucya dRglakSya 2 9 vRSa citaM vrataniyamairanekadhA 1 .6 vimUDhataikAntavinIta 2 181 vedavikrayiNazcApi viraIanaMbhacerassa 2 60 vedoktavAnmanaHzuvyA 2 1'. viralA jANanti guNA 1 184 vezyAkarSaNayogI vilagnazca gale bAlaH 2 237 veSeNa mAdyasi yatezvaraNaM 1 27. vilekhya kalpaM vidhinA 2 504 veSopadezAdyupadhi vilokya mAtRsvasa 2 44 vaidyo guruzca mantrI ca 1 16 viziSTakulajAto'pi 1 180 vairaM yaH kurute nimitta 1 3.2 . vizuddhisiddhisthira 2 170 vairAgyaraGgaH paravaJcanAya 2 7 . vizvAnandakarI bhavA 2 55 vairAgyaraGgo na gurUdi 2 1 vizvAbhirAmaguNagaurava 1 127 vyasanameti janaH pari 2 5 Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560 vyAbhyAna sAhityasaMgraha - lAga 2 le. zlokonuM Adipada bhAga. vyasanameti tanoti dhanakSa 2 1 vyasanazatagatAnAM 1 vyAkulenApi manasA vyAkhyAnazravaNaM jinAlaya 2 vyAghrasya copavAsena 1 C vyAjRmbhamANavadanasya vyAdhavyAlabhujaGga vyAdho nAnyahitAya vyAlaM bAlamRNAlatantu vyomani zamvA kurute vratatapoyamasaMyama 1 1 1 2 vratAni dAnAni jinArca 2 za 1 zakaTaM paJca hastena zakyo vijetuM na manaH 2 zaGke puraH sphurati komala 1 1 zateSu jAyate zUraH zatruJjayAdrirayamAdi zatruJjaye jine dRSTe 1 1 2 229 | zAstrAvagAhaparighaTTana 2 199 zAstre puraskRte tasmAd zAstreSu yaSve vidhaH zAstroktAcArakartA ca zatrau ca mitre sama zanaiH purA vikRtipurassa 1 2 zamaM kSayaM mizramupA zamadamabhaktivihIna zamayati yazaH klezaM zamo damastapaH zaucaM zayyAlAdapi tu ko'pi 1 zarIriNaH kulaguNa pRSTha. 266 422 | zazini khalu kalaMkaH 442 | zazI divasadhUsaro 91 zAkhAmUladale puSpe 408 | zAsanAt trANazaktezva 142 zAstrajJo'pi dhRtavrato'pi 415 zAstrANi jainAni hi zloko Adipada bhAga. zarIriNAma sukhazatasya 1 370 267 16 336 499 3 290 . 35 34 79 105 42 1 362 1 414 1 140 276 1. 103 zirasA sumanassaGgA zirassu puSpaM caraNau ziSyapraziSyAvali zItAtapAdyAnna manAgapI 1 1 2 1 1 1 278 2. 494 1 308 1. 480 2 253 1 481 1 201 2 449 66 257 61 1 zIlaM pradhAnaM na kulaM 1 zukrazoNitasambhUtaM mAMsaM 2 zukrazoNitasambhUtaM viSThA 2 pRSTa. 105 zucidabhmaH zamadambhaH zuddhaH sa eva kulajazca zudrAnnabhojinazcaiva zaithilya mAtsaryadAya zokaM mA kuru kukkura zocantaM na mRtaM kadApi zauklye haMsa koTayoH zaucAcAra vivAdI zraddhAlutAM zrAti jinendra 1 zrayati pApamapAkurute 426 426 275 480 242 241 1 358 2 478 1 316 2 186 1 370 2 459 1 159 358 475 2 267 Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mawWM oNkenI akSarAnukramaNikA 561 zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zrAddhAvataMsA jinapusta 2 512 saMsArabhIrubhiH sadbhi 2 272 zrIAdinAthapramukhA 2 17 | saMsArarambhAdalane 2 497 zrIgautamo gaNadharaH 2 3 | saMsArasantApasudhA prakAro 1 62 zrItIrthapAntharajasA 1458 saMsArasAgaramapAra 1 496 zrIvarddhamAnasya jinezva 2 3 saMsArasvamavanmithyA 1 80 zrIvItarAgo bhuvi bhAti 1 43 | saMsAre'dhigatA narAmara 1 470 zrIvIraM vandituM bhAvAcca 1 40 saMsAre nivasan 1 84 zrutamavikalaM zuddhAvRttiH 1 - 123 | saMhRtabahuvidhasabo 1 359 zrutasampadaH kavInA 1 13 sa eva vaM sa evAhaM 2 zrukhopadezaM vizadaM 2 232 zrUyatAM dharmasarvasvaM. 1 419 sakalavimalabodho 1 69 zrayate caramAmbhodhau 1 41 saguNApi hanta viguNA 1 409 zrayante yAni tIrthAni 2 261 saGgatiyAMdazI tAdRk 1 210 zreyaH zriyAM maGgalakeli 2 5 saDaM naiva hi kazcidasya 2 459 zrotraM zrutenaiva na kuNDale 1 146 saGgItagItAni ca mA 2 490 zvabhraduHkhapaTukarma 2 312 saGgrAmavAridhikarIndra 1 32 sacetanAcetanabheda 2 44 SaTkAyAnupamRdya | sa jIvati guNA yasya 2 kasturaSaTkoTizuddhaM palamazna 2 253 bhAinA janmacaritramA . 2 SatriMzadaGgulaM 138 sajJAnaM yadanuSThAnaM 1 87 SaDbhedayuktaM vratamA 1 63 sajJAnadarzanacaritraM 1 497 sattahatarisatasayA 2 76 satyaM tIrtha tapastIrtha 1 57 saMvatsareNa yatpApaM 2 137 satyaM nAsti tapo nAsti 1 314 saMvardhito'pi bhujagaH 1 371 satyaM brahma tapo brahma 1: 138 saMvignAH zopadezAH 1 73 satyaM brUyAtpriyaM brUyAna 2 304 saMsargAdbhavati hi sAdhu 1 174 satyamasyati karotya 2 311 saMsArakaM yena mukhaM 1 222 satyaM yUpaM tapo hyamiH 2 132 71 Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. vvvvvvvvvvwwwwwe zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. satyaM vadAtra yadi 2 458 samatA sarvabhUteSu satyazaucazamazama 2 311 samadhigatasamastAH 1 68 satyAtmanyapi kiM no 1 512 samayasArasupuSpa / satyAM vAcaM vadati kurute 1 150 samayA savvabhUesu satyA yonirujaM vadanti 1 384 samarpitAH kasya na tena 1 392 satyArjavadayAyuktaM 1 55 samastajantuprati 2 46 satyenotpadyate dharmo 1 419 samastajIve karuNA ? 43 sakhAsakhanityAnitya 1 438 samastatattvAni na santi 2 182 sadA khaNDanayogyAya 1 347 samastAvayavAn 2 95 sadA zubhadhyAnasusAra 1 457 samAiyaM kuNaMto 2 76 saddarzanajJAnatapodamADhyA 1 309 samAdhinaMdanaM dhairya sadarzanajJAnaphalaM 2 48 samAyAti yadA lakSmI 2. 440 saddarzanajJAnabale 2 42 samAzritastArakabuddhi 1 221 sadbhiH saMsevyamAno'pi 1 369 samutpattiM ca mAMsasya / 2 109 sadbhistu lIlayA proktaM 1 178 samudyatAstapasi 1 102 sadbhogalIlA na ca roga 2 11 samRddhivRddhI prabhutA 1 123 sadyaH sammUrchitA 2 241 saMpai dusamasamaye - 2 220 sadvaMzajasya paritApanudaH 1 175 saMpatto jiNa bhavaNe santa eva satAM nitya 1 184 sampadA vipadAM pAtraM 2 480 santAna: susthiraH 1 463 sampadi paro'pi nijatAM 2 477 santApito'pi sAdhuH 1 116 sampadi yasya na harSo 2 446 santo na yAnti vaivarNya 1 114 sampado mahatAmeva 2 481 santyajya zUrpavadoSAn 1 157 sambhUmabhUmIpati 2 226 santyeva kautukazatAni 1 276 samyaktvamitthaM nRpa sapta 2 39 saptagrAme hi yatpApa 2 271 samyaktvaratnAna paraM saptadvIpaM saratnaM ca 2 96 samyaktvazIlamanaghaM 1 501 sapyoikkammaraNaM . 1 218 | samyagdhavyavasitaparaH 1 151 samagrasacchAstramahA 2 228 | samyagmArgapuSaH prAzAnta 1 383 Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokonuM Adipada. sayaMmajjaNe puNA sa yAti yAtanAH sarvA sarasIva payaHpUrNa sarastu teSUdbhavamArga sarpadurjanayormadhye sarvajJadevasya ca nAma sarvajJAcanuraktirvipula sarvajJo hRdi vAci tad . sarvatrAsthagitAzravAH sarvathApyakSamo devA sarvANi bhUtAni sukhe sarvAtizayasampannAM sarvAbhilASiNassarva sarvArambhaparigrahasya sarve vedA na tatkuryuH sarveSAmadAdInAM sarveSAmeva mAMsAnAM sarvairutkaTakAlakUTa paTalaiH sarvotkarSa prakAzAya sarvodvegavicakSaNaH savitaryastamApanne savistare dharaNItale sasaMzayaM nazvarama sahajakarmakalaM sahajabhAvasunirmala sahajaratna rucipratidIpa saha tapoyamasaMyama sahate kaTuM na jalpati lAkAnI akSarAnukramaNikA bhAga. 1 2 276 |sahodayavyayAH paJca 2 456 sAgre ca gavyUtizatadvaye 2 495 sAdhayati yatprayojana 1 1 1 1 1 1 1 1 ? 2 pRSTha. zlokonuM Adipada 17 sahavAsyeva jAnAti 1 1 240 sukhAsukhasvapara 1 230 sukhino viSayAtRptA 479 | suciramapi uSitvA 2 343 | sujanAnAmapi hRdayaM 1 460 | subahuM pisuyamahIyaM 105 | subhASitamayairdravyaiH 1 paka bhAga. pRSTha. 1 357 400 2 1 1 2 2 334 sAdhubandhupitRmAtR 10 sAmAyikAvazyaka 477 sAmrAjyaM kathamavApya 475 sAlakSmIryA dharmakAryo 226 | sAvadyaM dalayatyalaM 29 savakarma prati 98 | sAhammi Auahio 2 2 39 siMho balI giriguhA 217 siMho balI dviradazoNi 1 2 227 siddhAnta eSa kSiti 420 mukulajanmavibhUti 1 14 sukhAyate tIrthakarasya 2 1 1 1 1 1 2 1 2 2 53 | subhASitasyAdhyayane 11 surAM pIkhA tu yo martyaH 11 surAM pIlA dvijo mohA 11 | surendranAgendra narendra 261 | sureSu zakro manujeSu cakrI 2 117 | sulabhAH puruSA rAjan 2 1 44 336 313 91 425 448 86 76 221 212 119 162 422 218 106 83 422 409 218 156 381 104 262 19 16 125 Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 vyAkhyAna sAhityasaragraha-bhAga 2 jI. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. sulabhAstrijagallakSmyaH 1 41 sthairya sarveSu kAryapu 1 444 suvarNabhUSaNAnyAzu 1 41 snAnaM mano malatyAgo 1 60 muvRttasyaikarUpasya 2 480 snAnopabhogarahitaH / musaGgasyopadezo'pi 1 200 spardhantAM sukhameva muhoio tumaM puttA 2 61 sparzena varNena rasena sUkSma virauti parikupyati 1 338 sphuranmaGgaladIpaM ca 1 25 sUkSmANi jantUni jalA 2 139 syuH paJca rAjaniha 2 sUcImukhi durAcAre 2 208 svakRtaM duSkRtaM garhan 2 13 sUtrANi santa sutapobhi 1 37 svaguNaireva tRptizcedA saiSa prabhuH kanakabhaGga 1 3 svajanamanya janIyati 2 269 sojayau jeNa vihiA 2 90 / svajihvA no vaze yasya 2 304 saukhyaM hi ye jJAnarase 2 491 svaM jvAlAjaTile'nale 2 253 saudhotsaGge zmazAne 1 74 svato manovacanazarIra 1 105 saumyasya darzane nUna 1 198 | svaM doSaM samavApya neSyati 2 198 sauvarNaH kamalAkaraH 1 356 svapakSacchedaM vA samucita 1 413 sauhArdavizvAsavinAzi 2 278 | svabhAvakAThanasyAsya 1 368 svalati vastramadhastana 2 264 svabhAvalAbhAt kimapi 1 89 stambhitavibudhasamRddhi 1 358 svamapi bhUricchidrazvA 1 364 stutyAH sutAsta eva 1 460 svamAMsaM durlabhaM loke 2 245 stuvanti gurvImabhidhe 2 154 svamAMsaM paramAMsena 2 245 stokApi vandyate lokaiH 1484 svamAMsaM paramAMsena 2 243 stoko'pi niyamo yena 2 83 svayaM pramAdainipatan 1 265 strINAmapi vacaH kAle 1 394 svargacyutAnAmiha jIvalo 1 447 sthAne nivAsaH sukulaM 1 474 svargastasya gRhAGgaNaM 1 21 sthitanna sAdhohadi sAdhu 2 11 svarNasyevAgnisantApo 1 30 sthiratA vAGmanaH 1 77 svalinino vA paraliGgi 1 219 sthaleSu jIveSu vinA 2 98 svalpAyurvikalo rogI 2 96 sthairyaratnapradIpazcedIptaH 1. 77 | svasRmutAjananIrapi 2 264 Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kenI akSaranukramaNikA. 565 zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. zlokonuM Adipada. bhAga. pRSTha. svastyastu sajjane 1 115 hAlAhalo naiva viSaM 2 411 svAdhInA dayitA sutA 2 460 hiMsako'nRtavAdI ca 1 313 svAdhyAyamAdhisasi no 1 250 hiMsAnRtasteyajanA 2 43 svAdhyAyazauca 2. 83 | hiMsApravardhakaM mAMsa 2 243 svAdhyAyahInA vRSalAH 1 313 hiMsAvAnanRtapriyaH 1 43 svAdhyAyottamagIti 1 72 hiMsA vighnAya jAyeta 2 231 svAnukUlAM kriyAM kAle ? 307 |hitaM mitaM priyaM snigdhaM - 2 152 svApadi tathA mahAnto 2 477 hitAya nAhitAya 1 115 hilAhAramudAramauktika 2 249 himati mahimAmbhoje 1 414 haMso na bhAti balibhoja 2 195 hiyae sasiNehoviya 1 478 hasati nRtyati gAyati 2 264 hiraNye vA suvarNe vA 1 55 hataM manaste kuvikalpa 1 259 dIno'pyare bhAgyaguNa 1 255 hanti tADayati bhASate 2 315 hRdayaM sadayaM yasya / hanti dhvAntaM harayati / 1 205. hRdi viddha ivAtyartha 2 305 hantubandhujanAndhanArtha 2 398 hetupramANayuktaM 2 388 harati kumati bhinte 1 206 he dAridya namastubhyaM 2 399 halakarSaNakArya tu 1 312. he pakSinAgatasvaM . hastathA dhanarekhA 1 363 | hemasteyasamaM pApaM 2 271 haste dAnavidhirmano 1 476 he lakSmi kSaNike 2 451 Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ si , guddhipatra. pRSTha. paMkti. azuddha. zuddha. | pRSTha. paMkti. azuddha. zuddha. 2 22 visaMyu visaMtha | 77 6 sa sA rU 28 zrIramAM zrImatI | 78 11 zrAvakonuM cAra zrAvakonuM A The prahara ane 3 21 sahAyya sAhAyya / thavA cAra 5 8 zreyaH zriyAM shreyaatriyaaN| 80 15 sa 5 9 sarvajJasarvAti sarvajJa sarvAti 81 1 hi 7 29 vidyAdhyanazca vidyAdhyayanazca 84 10 va 17 10 kRSNAvAsudeva kRSNavAsudeva , 10 gaMThi sahi gaMThisahi 23 6 epathamika pazamika che ?? ? rakaM 23 25 zeDhI zodhI 27 25 vAta mATe vAta mAre che ?7 zakya hakamma 30 27 pazna prazna / 90 17 a 31 22 pAreNa pariNa 91 9 sa 31 24 darzanepa- dazananA praye , 18 a ganuM ganuM 92 2 ka khAsa 42 1 temaja saMyati muni | , 11 nA 4ra 5 pramAdI apramAdI 93 26 da 47 17 vacanamAM vacamAM ( 106 21 vattA vadhatA. para re sAvitta sarAja ! 113 13 sarakhuM 53 6 rAgavRttivALA rAgavRttivA- | * 27 La *LAthI 115 5 ke 60 20 savvAhaMbha savvAraMbha 116 21 maMgile caMDAle 61 7 chuhA khuhA 118 35 cA , 8 dura kasenjA durakasajjA | 120 15 mA mAne 62 15 nibhAvavAmAM nibhAvavAmAM 121 11 nI 65 1 sukha , 31 bALa 122 65 14 sakumAra 2 A sakumALa 68 28 te - 4 samukha sanmukha 125 12 La 72 27 pa >> 33 nA 73 25 darvAgya dagni 126 16 ne 76 7 ka 127 17 vA 76 12 ka 140 22 eka aneka ne . sAthe nA duHkha -1.7+ Silence of vALa A kkha kkha vA Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha. paMkti. azuddha 144 6 nI 149 30 pramANe thavAne 150 34 vA 151 11 sudharavAne 154 3 prazaMsA 157 14 paMhitAmAM 160 11 khelAvIkI 169 17 jemAM hAya 170 12 O 171 4 25 99 0 0 168 5 jJAnAdikane taryAM jJAnAdika gu * Nune taryAM jemAM na hoya purANa 174.10 175 4 tRNAM sadA 200 18 pakSIna 204 19 janAM 222 15 mazuidavvaM 224 18 ane 232 2 'znati 238 10. vizeSaNa 242 21 prazu yuddha. pramANe thavAtuM nathI tevA zra vAne nA 274 3 kartA 265 12 ahIM 271 19 iMDAe vA sudhAravAne prazaMsA paMDitAnI AlavekI zuddhipatra. . 'znanti vizeSeNa pazuo navIna kUtarA 254 23 subhASitaratna - mahAbhArata 246 20 deg sandoha 256 25 (annahArIne) (annAhArIne) 258 15 AtmAnaMdajI AtmArAmajI 260 12 dabhiSecanam dabhiSecanam 262 7 mathIja mathI kartA ahiM iMDAMe pRSTha. paMkti 274 21 kudamULa 285 7 mAMDayA 114 28 jUnAniyAre pUtiyAre 295 17 jasavANI jasayANI 18 kevaLa .. 296 6 heANuM 13 akaLAye. 27 dhemara -31 e para rahevAnA " .. . 302 23 | 306 310 318 2 ha naravarmacaritra 316 2 svarmaM siMdUramakara zArGgadharapaddhati tRRNAM mude sadA pakSIne jenAM masuidavvaM azuddha. 5 sujana 3 marAkramI .. 18 aLaga 321 18 kaMThAra 322 1 thADuM 325 18 deDhatAM "" 21 327 ra cha 328 r masaDAtA 9 kaMkune 9 khAva nAthI ,, 331 6pachI O 165chI17 0 ', 13 336 29 338 1 , 22 pachI 333 11 kaLazamAM nAranAMne elIA . zuddha kaMdamULa mAMDhA trevaDa heNuM akaLAye ghevara 567 apara rahevAne sajjana parAkramI svarga sragdharA alaga ThAkara. gheADuM dADatAM ghasaDAta vhemasaMbaMdhI udAharaNA kaLazAmAM naranAranAMra elyA AkhI kavitA AkhI kaviardhavirAme tAmAM adhe Teka nathI che kaMkunI khAvAnIta vazIkaraNavidyA grahA bIjAne duHkha Ape che ema che virAme Teka levI Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvvvvvvvvvvv vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. 54. paMkti. azuddha. zuddha. | pRSTha. paMkita. azuddha 379 8 510 9 sthArthakatA sAthakatA 241 13. e ; * * { para5 16 gra graMtha 351 21 khIdhA khIlA para 10 nadI kiyA te | 30 kiyAne nakheda 364 15 Aryavatta AryavattanI 380 25 jhANuM dANuM | 532 14 niyumtItI niyuJjIta 291 3 jamavAthI jamavAnI | 533 25 urasUta ussUtta 382 24 vavAne jAvavAne | 534 25 kAradhitu kArayitu: 3918 mI . subhASitaratna- 549 11 vibanti pibanti patti pachI bhANDAgAra - , 24 pramANItrakRtya pramANIkRtya 396 7 thatI thatuM che 26 408 12 hoya , 6 balAdapi bAlAdapi 410 chellI te te traNe 550 6 balAdapi / bAlAdapi 420 17 emaja ameja 552 23 kRlo kRkhA ka24 24 rahita manuSya-rahitanI jema 4 22 brimita nimita hRdayazalya - | pa6921nI nIce 0. mahArAjajI hita manuSyane | pa70 6 ) 0 425 2 tAmradi tAmrAdi 20 , 0. che 6 mevANa mapyavApya 582 6 saMgrahIta saMgRhIta raMka 16 saMdhyAkALa saMdhyAkALa | 582 19 suMdaradAsa suradAsa 4ra9 26 evAM evA , 20 jANavAmAM jaNAvavAmAM 584 24 dhanyavAna dhanyavAda 4ra9 26 yukta che. yukta che?, 442 27 putra pitAne putra (lImI- | 986 1 hota to mepajI >> 33 meghajI. hota to (lammIpatine) no) | - cchA thA 443 25 cA paTa tarasyA - AtmArAma- kartA(AtmA- kartA zrIvija jInA pheTA rAmajI) naMdasUri (A471 9 hIre rahI pAsekanuM tmArAmajI) 472 11 duSkalA duSkulA 14 33 0 prakAzaka 481 2 tenI stananI 16 10 AThamAM pAMcamA 493 26 A lekamAM kaI lekanA agra | 16 18 tapAgaccha sAgaraga7 17 22 0 prakAzaka paNa divasa ca- bhAgamAM rahe 24 19 gIrika giri kavatInA su- lane ghara eTale 24 24 vatsala vAtsalya khavALuM 32 503 24 (vidyAlaya) (vidyAlayaAdi) 1 navama pariccheda 0 509 mathA jJAnattejana sAttejana * pUjya munizrI vinayavijayajInA janma caritramAM. Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasaMgraha graMthamATe maLelA * abhiprAyo. * * A graMthane mATe jeTalI prazaMsA karavI te jema eka mAtA pAtAMnA putranI prazaMsA kare tema anumAna thAya, te te niyamane nahui anusaratAM pUjanIya munIzvarA, rAjakIya purUSA, jainetara pa'DitA ( pratiSThita vidvAneA ), jAhera mAsika tathA nyUse ane saddagRhasthA AdinA saMkhyAkhadha zreSTha a mUlya ratne sarakhA abhiprAya Apa mahAzayane dRSTigAcara karela che, tetarapha dhyAna ApavAthI A graMthanI caigyatA tathA uttamatA keTalI che te jaNAi Avaze, sss jaina zvetAMbara sAmunirAjotaraphathI maLelA. A graMthamAM aneka viSaya carcyA che, sAdhuone mukhe rAkhavA lAyaka zloka saMgraha ThIka che, sAva tathA zrAvakavane atyaMta upayogI che, madhyastha bhAve AtmajJAnasabadhI samyakatvavicArAne dAkhala karI graMthanI zAbhAmAM upayeAgI . vadhArA karyA che. guNu prazaMsAdi viSaye vAMcatAM svargIya pradezamAM vAcaka jANe pravezatA hAyanI evI vAcakanI dazA thai jAyache. A pustakathI jaina kAmatI tathA jainetara kAmeAnI dhasevAmAM apUrva bhAga geAThavavAmAM AvyA che, ema kahevAmAM kAMi atizayekti nathI. prAye AtmArthI ane sAhityAnadI manuSyane A pustaka upayogI banyuM che. tethI pratyeka manuSye tene vAMcavuM joie. anya upayAgI pustakAnI racanA karavAmAM saphaLatA prAya thAo. yeAganiSThAcAya, zrIbuddhisAgarajI--pethApura. vyAkhyAna sAhityasaMgraha pustaka dhaNuMja upayogI che. mAnA ke vAyaspatine khAsa avatAra, vidvAnAnuM saMgrahasthAna, aneka zAstrAnuM phenegrAma, sarasvatIne chohAra, pUrvAcA ne pUchhAra, caturvAMganuM naMdanavana, caturanuM ciMtAmaNi ratna, mAnasika vAcikanuM myujhiyama, cAlu jamAnAnA gItAMtha, purUSAnuM jIvana, javalaMta dAkhaleA, 72 Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa70 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. wwww wwww duniAne khare dostadAra, mokSamArgane bhemio (mukti mAsTara). vizeSa abhiprAya lakhavA mATe mAre kyA kyA zabdo goThavavA joIe te viSe eja graMthamAM tapAsavuM ThIka paDaze. vigere. zAstravizArada jainAcArya, zrIvijayadharmasUrijInA ziSya, zrIravijayajI-ezIA. . A graMtha vAMcatAM aMtaHkaraNamAM zAMti utpanna thAya che, temaja A viSe jeTaluM lakhAya te ghaNuM ja ochuM che. te paNa TuMkAmAM be bela lakhuM chuM ke-A graMtha paThita bALakathI AraMbhIne te sAkSaraziromaNione paNa stutipada che ane have pachI paNa thaze. manuSyajanma pAmIne mAna, pratiSThA tathA mokSalakSmI meLavavA icachA hoya te A graMtha vAMcIne te pramANe vartana karo. temaja pAThazALA ane kanyAzALAmAM A pustaka bheTatarIke arpo ke jethI putro tathA putrIo ucca kakSAe pahoMce. A graMtha jUdA jUdA graMtharUpI samudramAMthI amUlya kAvyarUpI ranne ekaThAM karIne jagatanuM kalyANa karavA sArU ekabIjA pAse raMgaberaMgI guMthela che ke jene prakAza iMdradhanuSasamAna bhAse che te prakAzanI madadathI dareka manuSyane jagatamAMthI sadbhavastu zodhI levA bhalAmaNa karavAmAM Ave che. arthAt A graMtha bahu upayogI che. svargastha zrImad vijayAnaMdasUri AtmArAmajI" mahArAjanA ziSya, - rata-pravartaka zrIkAMtivijayajI, pATaNa-gujarAta. munirAja zrIvinayavijayajI mahArAjane mAluma thAya ke Ape vyAkhyAnasAhityasaMgraha graMthanI racanA karavAmAM je parizrama uThAvyo che, te prazaMsApAtra che. A graMtha jaina tathA jainetara vargane ghaNo ja upayogI thaI paDayo che ane haju paNa ghaNuM sAhityapremI sajajane upayogI thaI paDaze evI khAsa mArI mAnyatA che. svargastha zrImad vijyAnaMdasUri AtmArAmajI" mahArAjajInA praziSya, zAMta mUrtAi paropakArI, zrImAna zrIhaMsavijayajI mahArAja, tathA paMnyAsajI zrIsapattavijayajI mahArAja, vaDanagara-mALavA, Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAyA. 571 mahAzaya vinayavijaya ! ApakA atyupayogI graMthasambaMdhI parizrama prazaMsanIya hai. yaha bAta tattvagrAhI . guNagrAhI AtmAnaMdI vinAhI saMkocake svIkAra kara rahe haiM. hai kyoMki ApakA hamAre sAtha dhArmika, hArdika sambaMdha hai samaya kitamIka yogya salAha lIgai hai. isaliye isa graMthakI mahattAkA hameM svayaM anubhava ho cukA hai. jisakI bAbata Apako bahumAnake sthAna yahI sammatipradAna kI jAtI hai ki isa atyupayogI sArvajanika lAbhaprada graMthakA kisI yogya puruSa hindimeM anuvAda hoya jAya to AzA hai ki ApakA paropakAra eka -dezIya vRddhiko prApta huA sArvadezIya hojAyagA. isameM atyukti nahIM aura prakAzita hone ke hameM kahanA par3atA hai ki aise sarvopayogI graMthako kisI dAtAkI udAratA ke sAtha prakAzita kiyA jAtA to alpa mUlyameM sAdhAraNa sthitivAloMko lAbha milatA.. AzA hai ki dvitIyAvRttimeM isa bAtapara dhyAna diyA jAyagA. sAthameM kahIM kahIM koI koI bAta AkSepaprada najara AtI hai. yadyapi usa bAta ke javAbadAra Apa nahIM hosakate kyoMki Apane to saMgraha kiyA hai na ki svayaM racanA kI hai aura jo jo bAteM jahAM jahAMse uddhRta kI hai usa usakA nAma bhI likha diyA hai. isaliye mukhyatayA vohI usake javAbadAra haiM tathApi itanA khulAsA sUcanArUpase honA jarUrI thA. astu graMtha upayogI hai. isameM to zaka nahIM. svargastha zrImad vijayAnaMdasUri " AtmArAmajI " mahArAjajIke praziSya prasiddhavaktA, zrImAn zrIvallabhavijaya mahArAja, surata. vyAkhyAna sAhitya saMgraha bhAga pahIlA graMtha kyA hai? eka apUrva vastu hai . isseM mAlUma hotA hai ke graMthakarttAneM jainakomapara bahotahI upakAra kIyA hai. Aja - kAla aise pustaka honekI bahota jarura hai agara vo graMtha hiMdimeM hojAya to paMjAba, mAlavA - mAravADaM vagairaha dezoM ko bahotahI phAyadA pahoMcegA. zrImAn zrIvallabhavijayajI mahArAjajInA ziSya, paMnyAsajI zrI sohanavijayajI mahArAja, badanAvara-mAlavA. Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAdhyAna kSarityakSa-sAtha 1le. ApakA bainAyA vyA. sA. saM. pu. milA. pustaka lAyaka tArIphake hai. samaya ke mutAbika isa cIja kI jarurata hai. zrImAn zrIvallabhavijayajI mahArAjajIke ziSya, muni lalitavijayajI mahArAja, muMbaI. pAla mahAtman ! Apane jisa parizramase " vyAkhyAna sAhityasaMgraha " likhA hai usa parizramake liye sAhityapremI Ajanmake liye Apake paripUrNa RNI hocuke haiM. "vyAkhyAnasAhityasaMgraha " ke sambaMdha meM ApakA abhiprAya deneke badale meM maiM to Apake stutya prayAsako dekhakarahI vAraMvAra cakita hotA hUM aura sAhityapremIyoMse Agraha karatA hUM ki yadi Apa logoMko saiMkaDo zAstroMke kartAoMkI kRtikA digdarzana karanA ho to "vyAkhyAnasAhityasaMgraha " graMthako maMgAkara apane bAhyarakI aura antaraghaTakI zobhA baDhAieM / mahAtman Apake graMthI tArIpha likhaneke lie merA mana baDA asaMtoSI hai. kRpayA kSamA kIjie kyoMki ve zabdahI nahIM milate jinase kucha likhakara saMtoSa pakar3eM ? zrImAn zrIvallabhavijayajI mahArAjajI ke ziSya, vimaLavijaya mahArAja, surata. munirAja zrIvinayavijayajIkRta vyAkhyAnasAhityasa'graha graMtha NAja uttama vAMcavA lAyaka che tenI aMdara viSayA dhaNA zramapUrvaka goDhavelA che. pUrvAcAkRta graMthAne anusarIne A graMtha paNa eka namunArUpa che. AtmArthI jIvAne tenI aMdara AvelA viSayeA upakAra karavAvALA che mATe sarva bhAIoe A graMtha Adyata avagAhana karavA-manana kara! evI mArI khAsa bhalAmaNa che. svargAstha zrImuktivijayajI "bhUjayaMhalu" gaNika mahArAjAMnA ziSya, punyAsajI zrIkamaLavijayajI mahArAja, vahaza Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabhaprAya. 23 vyAkhyAnasAhityasa grahanI ceApaDI sArI che, vAMcavA lAyaka che, pUrI vAMcavAmATe amAre abhiprAya samata che. kAi jAtanA vAMdhA nathI. paMnyAsajI zrIsiddhavijayajI mahArAja, bhaca. bur " saMgrahakartA muni vinayavijayajItaraphathI vyAkhyAnasAhityasaMgraha bahAra paDayuM che te mananapUrNAMka vAMcanArane lAbhakAraka hAvAthI upayAgI che." svastha zrImad vijayAna dasUri " AtmArAmajI'" mahArAjanA gItA ziSya, zrIjayavijayajI mahArAje, jAmanagara. ApakA vyAkhyAnasAhityasaMgraha dekhanese mAluma hAtA hai. yaha saMgraha graMtha hai, sA dhaNA vAMkA lAbhadAyaka hA jAyagA, svastha zrImad vijayAna dasUri, AtmArAmajI mahArAjake ziSya, zrIamaravijayajI mahArAja, pAlI-( mAravADa ). dhaNA graMthAnuM dohana karI A graMtha chapAvyA che teA dhaNA prasaMzanIya che; tenI aMdara deva, gurU, dhama` ane duna vigere svarUpanA 119 adhikAra che ane 40 graMthemAMthI zlokAnA saMgraha karelA ane bIjA graMthAmAMthI saraiyA, dohA, chappA, chaMdo ane dRSTAMtA vigerenA sAraiA sagraha kareleA che, mATe te graMtha khAlavAne mATe ghaNAja upayogI che ane sAmAnya sAdhuone mATe paNa vyAkhyAnamAM dhaNuAja parizrama veDIne A graMtha chapAvyA che tethI temane dhanyavAda ghaTeche. svastha zrIthAbhaNuvijayajI mahArAjanA ziSya, zrIguNavijayajI mahArAja, vAMDhIyA-( kaccha ). - // parovavhArAva satAM trimUrtayaH || vidyArasika tapasvI munirAja zrIvinayavijayajI mahArAje vizALa vAMcanathI racita vyAkhyAnasAhityasaMgraha jijJAsu, sAdhu ke sAdhvI temaja zrAvaka tathA zrAvikAva ne upayAgI thAya evA che ane AtmakalyANanI IcchAvALAe avazya pAtAnI pAse rAkhavA joie. Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasa'grahuM--bhAga 2 jo. munizrIe aneka graMthAnuM avaleAkana karI gurja riMgarAmAM anuvAda sAthe racelA che. khudA gaveSA tathA lekhakeAnA utArAthI A graMtha ghaNA upayogI thayA che. munizrIe aneka graMthe! vAMcI khIjAte vAMcanane lAbha ApavA kALane AvA sadupayoga karelA che te anya munizrIe dhaDeA levA jevuM che. A graMthanI ame jijJAsuone bhalAmaNu karIe chIe ke AvAM zreSTha sAdhanA khatAvanArAM pustakAnA racanArane tana, mana ane dhanathI sahAya ApavI joie ane sahAya ApanAra manuSyeA leAkeAnA upakAraka che ema kahI zakAya. paMnyAsajI zrIkamaLavijayajI mahArAjanA ziSya, zrIvinayavijayajI mahArAja, bhoramI. sAhitya saMgraha nAmakA grantha avalokana karake mujhase kahe vagaira nahIM rahA jAtA hai ki vaktAoM kI vaktRtAko bhUSA bar3hAnevAlA Ajataka aisA koIbhI grantha prasiddhimeM nahIM AyA hai. yUMto saMskRtameM va bhASA meM gadyapadya bhinna bhinna bahuta grantha prakAzita hue haiM, paraMtu isa granthameM yaha khUbI rahI hui hai ki gadyapadyAtmakasaMskRta va bhASAkA saMgraha kIyA gayA hai. jo saMskRta zloka rakhe gae haiM, unake ce artha aura vivecanabhI kIyA gayA hai. jisase saMskRta bhASA se anabhijJabhI isa granthake manana karanese alpa samayameM vaktA banakara sabhAko raJjita kara sakatA hai. yaha grantha khAsa kisI mRtake sAtha sambaMdha na rakhanese sarvopayogI hai. isameM vizeSa karake gujarAtI va saMskRta sAhityakA adhikatara saMgraha hai. vaktA jisa viSaya meM vaktRtA denI cAhatA ho unake zubhitAke liye isa granthake chai pariccheda banAkara unameM bhinna bhinna adhikAra rakhe gae haiM. 174 upAdhyAyajI zrIvIravijayajI mahArAjake ziSya zrIvinayavijayajI mahArAjake asIma prayatnakA yaha zubha phala hai. vaktA bananekI icchAvAloMko cAhiye ki sAhitya saMgrahakI eka eka kaoNpI maMgavAkara apane pAsa rakhe. vividha viSayoMse bharapUra atIva upayogI isa granthakA lAbha sujJa mahAzaya avazya uThAveMge. svargastha zrImad zrIvijayAnaMdasurIzvarajI, (zrI AtmArAmajI ) mahArAjake ziSya, svargastha zrI udyotavijayajI mahArAjake ziSya, zrIkasturavijayajI mahArAja, vaDodarA. Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 575 aoncomwwe mAlAya. ... // aham // // zrImanmohanamunigurubhyo namaH // anekagranthAnAM sAraM saMgRhya yogirAjavinayavijayamahArAjena vyAkhyAnasAhityasaMgrahanAmA granthaH saMyonitaH / taM dRSTipathamAnIyAtIva saMtuSTo'smi / viduSA muninA paropakArAya kRto grantho jainetarayormahopakArakaro bhaviSyatIti / sarvaissajjJAnapipAsubhiravalokanIyaH / grantho mahattarasundarazca vartate / asya granthasya mahArASTrIyahindibhASayoranuvAdasyAvazyakatA vartate / samaye vizeSataH samAlocayiSyAmi / svargasthazrImanmohanalAlajI mahArAjake praziSya, zrIpratApamunijI, banArasa. sthAnakavAsI munizrIo taraphathI maLela. // OM pArzva vande / / vyAkhyAna sAhityasaGgrahAbhidhAnakaM prathamapustakaM mayA prAptamavalokitaM ca tatsaMGgrahakartA vinayavijayajimahAmuninA haMsacaMcuvat svamanISayA svaparamatasthAni hRdayodvodhakAnyanekataMtrANi avalokya sAraM sAraM navyabhavyasamayavartyasumatAM sphAramudbodhakamajJAnarodhakaM gadyapadyAtmakaM tattvavidAM hRdayaM caikIkRtamasti tena caitattaMtraM saMgrahasthAnarUpamadhunA pratibhAsatesma. vinayavijayajinamuninA svaparamatakalpanAM dUrIkRtya yacchobhanaM tadeva madIyametanmahAmaMtraM hRdaye saMgopya yadalaMkRtamasti taccAru kRtam / ataH dhanyo'si tvamiti manye'ham. kacchASTakoTIbRhatpakSasaMsthitasaccidAnaMdAbhilASI, jainamuni kalyANajI, tathA jainamuni jayacaMdrajI, jAmanagarAt. Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa76 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. rAjezrI varga taraphathI maLelA. ** * have gone through the Vyakhyan Sahitya Sangrah Granth prepared by the learned Panyasji Vinayavijayaji. ft is worth reading. git is very useful to one who wants to have a good grasp of primary principles of religion. It is a very good collection of poems, verses, slokas &c., of very rare beauty and conveying high principles of religion & morality. jt has not treated only one religion or one branch of religion but the principles underlying all the religions and so it is useful to the followers of all the religions. The ideas are very high and very well placed and being not of a biased mind are what they ought to be and are such that. if put into action would make a man ideal and worth to be immitated by others. The style is simple and excellant and one as would be easily understood by ordinary man. In short the Panyasji has laid the public under obligation by publishing the work. SHRIYUT MOOLJIBHAI GOKALBHAI, Munsiff Majistrate, * Dhoraji. vyAkhyAna sAhityasaMgrahanuM pustaka meM AdithI aMtaparyata vAMcyuM che. ApaNe ghaNIvAra sAMbhaLIe chIe ke ApaNuM dezanuM moTAmAM moTuM durbhAgya te ajJAnarUpI aMdhakAra che. A aMdhakAra dUra karavA mATe je prayAsa thAya te sarva AvakArane pAtra che ane tevA prayAsa karanAra sAdhu-jana dezanI moTI sevA bajAve che. muni mahArAjazrI vinayavijayajI mahArAje vyAkhyAna sAhityasaMgrahadvArA sarala bhASAmAM nIti ane dharmanuM sarvopayogI jJAna samajAvavAnI kRpA karI Apazu saune AbhArI karyA che. mane pitAne te te graMthamAM darzAvelA vicAre sarva kALe sarva prakAranI prajAne mAnanIya thaI paDe tevA jaNAya che. grAhakonI TIpa jotAM mAruM te anumAna daDha thAya che. vaLI graMthamAM Apela bodha rasabhara karavA mATe ane vAMcanAranA aMta:karaNaupara daDha chApa besADavA mATe keTalIka kathAo daSTAMtatarIke ApavAmAM AvI che te vakhANune pAtra che. graMthanI zarUAtamAM mUkAyela mahArAjazrInI jIvanazreNi tathA graMtha pita mahAjazrInI nirabhimAnatA-sajajanatA-vidvattA ane bahoLA vAMcana mATe khyAla Ape che. Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya. pa77. janma vyAkhyAna sAhityasaMgrahanA bIjA bhAganI yojanA paNa bahAra paDI cukI che te joI AnaMda thAya che ane A bIjA bhAganI be nakala agAuthI kharIda karavA mATe mAruM nAma grAhakenA lIsTamAM noMdhAyuM che, te A graMtha sAro hovAthI samaju manuSyone grAhaka thavA bhalAmaNa karuM chuM sukhalAla kevaLadAsabhA, geravahIvaTadAra sAheba ane pharsTa kalAsamejIsTreTa, - junAgaDha sTeTa-tAlALA, A graMtha mahAna viSayothI alaMkRta che. ke je durgama viSayane pUrNa sthitimAM jovA jANavAne temATe pitAne abhiprAya Apavo e uttama koTie pahe cela vyaktinuM kAma huM mAnuM chuM. mahArA jevI vyakti evA mahAna agocara viSayapara zuM abhiprAya ApI zake? tadapi mahArI alpa mati anusAra mahArA alpa vicAra AMhI vidita karuM chuM. jagatamAM dareka viSayamAM dhArmika viSaya sarvotkRSTa che ane te viSayamAM mukhya sAra sugurU, sudeva, sudharma oLakhavAne che te A graMthane viSe kartAe ghaNuM pustakanuM mathana karI mahAna-prayAsa karyo che te kharekhara stuti pAtra che. pustakamAM suvidita thayela viSaye yogya rIte avalakAya ane tenuM manana thAya te mAyika mRgajaLarUpa A saMsArane paramArtha samajI AtmasvarUpa pragaTa karI zakAya. A mahAna prayAsamATe jeTaluM kahevAmAM Ave teTaluM ochuM che. maNilAla ma. ajItapati, jela suprInTenDanTa-junAgaDha, parama dayALu munimahArAja zrIvinayavijayajI mahArAjazrInI pavitra sevAmAM AjJAnusArI arajunasiMhajInA savinaya praNAma sAtha vinati ke-Apa kRpAnA prasAdarUpe A alpa prANInA uddhArajevA AraMbhelA pustaka (sAhityasaMgraha) nAM pAMca phorama dRSTigocara thatAM ati AnaMda thayo che. kaMI paNa prazaMsA karavI te atizayokti yAto khuzAmata samajAya, paraMtu A alpajJa sevakanI buddhi zakti anusAra eja vinati che ke graMthamAM nIti, vairAgya ane vyavahAranA darzana uparAMta samaja manana karI varte to mokSadvAra samajI zakAya tema che tethI huM to AbhArI chuM ane kharekhara sAdhu bhUSaNarUpa pustaka banaze ema mAnuM chuM. lI. se. arjunasiMhajI vijayasiMhajI, bhANavaDa, 73 Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa78 * vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2jo. vyAkhyAna sAhityasaMgraha nAmane graMtha hastagata thaye ane te vAMcyuM che tethI atyAnaMda thayo. graMthasaMbaMdhe mAre thato abhiprAya nivedana karUM chuM paraMtu te nivedana karatAM pahelAM AraMbhamAM mAre jaNAvavuM joIe ke AvA graMthasaMbaMdhe abhiprAya ApavAne yogya adhikAra mane hajI prApta thayuM nathI ne huM pustakane gya nyAya ApI zakuM tevuM jJAna ke zakti leza mAtra paNa dharAvato nathI chatAM paNa mArA upara gurUkRpA thAya che e saMtasamAgamanuM zubha pariNAma mAnI graMthakartAnA caraNamAM A patradvArA mArA vicAra raju karavA huM prerAuM chuM. A graMtha dharma ane nItinA sarva mAnya sUtra-mahAvAkyonA maNikAnI sugrathitamALA samAna che. graMthayajaka munie jijJAsu manuSyone sahaja samajI zakAya tevI rIte sarala bhASAmAM dharma ne nItine bodha ukta pustakamAM kare che ane te mahAbhAe lIdhele zrama janasamAjane mukhya mULa graMthonuM avalokana karavuM na banI zake temane mATe saMkSiptamAM sArarUpa ati upayogI sAhitya pUruM pADavAno jaNAya che te saphaLa thayele che ema huM mAnuM chuM. vijJAna ane dharmazAstramAM ucca koTie nahi caDelA sAdhAraNa samajanA jijJAsuone A pustaka AzIrvAdarUpa thaI paDaze ane sAhityapremI sajajanone paNa avakAze tenuM vAMcana AvakAradAyaka che. uparAMta A pustaka sAmAnya jJAna dharAvatA mumukSu muni mahArAje jemane pitAnA vihAramAM sthaLe sthaLe sAdhAraNa paMktinA anuyAyI ziSyasamUha ane janamaMDaLane dharma ane nItine bodha karavAno hoya te prasaMge A pustaka eka ghaNuM upayogI sAdhana thaI paDaze ema mAruM mAnavuM che. uparAMta mumukSu janone Avo graMtha avalekana karavAthI krame krame uccatara jJAna saMpAdana karavAnI jijJAsA utpanna thavAthI mULa graMthe vAMcavA preraNuM thaze ane jevI rIte A muni mahArAje vihAra daramyAna nisvArthapaNe mAtra paropakAra ane janasamAjanA kalyANa mATe parizrama veThI ghaNuM pustakanuM avalokana ane saMzodhana karI upakAra kare che. tevI ja rIte bIjA dharmopadezako paNa pravRtti karavA prayatna zIla thaze. tathAstu. choTAlAla jIvaNajIbhAI nyAyAdhIza, jJAti nAgara, bheMsANa, jetapara pAse-kAThiyAvADa. vyAkhyAna sAhityasaMgraha dhyAnapUrvaka vAMcatAM te dhArmika, naitika tathA vyAvahArika bAbatothI bharapUra che. deva kone kahevA ? sAdhu kevA hovA joIe? zrAvake kevI rIte vartavuM? vigere bAbatanuM khyAna A graMthamAM sArI rIte kareluM che. A kaLiyuganA vakhatane laine mANasanI jIMdagI TuMkI ane Aja kAla ghaNuM vyavasAyavALI thaI paDI che temAM eka te vakhata thoDe hevAthI vAMcavA karavAnuM thoDuM bane Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprA. pa79 temAM dharmanuM to vAMcavAnuM baneja kyAMthI ? AvI sthiti dhyAnamAM rAkhI graMthakartAe ghaNuM pustako (jena ane jainetara) mAMthI dehana karI mAtra tarata thoDAmAM samajAya tevI rIte dAkhala daSTAMtathI goThavI janasamAja temAM khAsa karI ne upakArI karyA che. zeSakaraNa bhAgacaMda zAha, ela. ema. enDa esa, meDIkala ophIsara-dhorAjI A graMtha gRhasthane potAnI lAyabrerImAM avazya rAkhavA lAyaka che, tenI aMdara je je viSaye goThavelA che te ghaNAja zramapUrvaka pUrvAcAryoe karelA graMthone anusarIne lakhAelA che ane kevaLa AtmAthI purUSone A saMsArasamudramAM taravAne nAva mAphaka sahAyabhUta che, mATe mArI namra araja e che ke te graMthamAM gurU mahArAje je jhaverAta goThaveluM che tenuM amRtapAna karavAne tene AghaMta vAMcI pitAnA AtmAne kRtArtha karavo. DAhyAlAla hukamacaMda, ekAunTanTa relve oDITa ophIsa, junAgaDha. A graMthamAM levA lAyaka upadeza ghaNo ja sAre che, tema saMskRta bhASAno abhyAsa nahi karanArane atyuttama che A graMtha huM sAmAyikamAM vAMcuM chuM. sevaka bAla lavajI, pAlaNapura, vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 1 le vAMcI ghaNo ja AnaMda thayo ane A graMthanI bhASA sarala hovAthI saMsArI jIvone satya mArga batAvanAra bhomIyArU5 che. premacaMda kevaLacaMda, pAlaNapura, pUjyapAda zAMtAtmA muni mahArAjazrI vinayavijayajI! A sevake seMkaDo nATaka joyAM che, aneka vyAkhyAna sAMbhaLyAM che, aneka kathAo paNa sAMbhaLI che, vidvAnonAM bhASaNone svAda paNa anekavAra cAkhyo che temaja aneka dhArmika ane vyAvahArika pustakonuM avalokana paNa kareluM che, chatAM ApanA vyAkhyAna sAhitya Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 vyAkhyAnasAhityasaMgraha bhAga 2 . saMgraha ' nAmanA pustake mane je AnaMda ane sAcA jainarasanA svAdanI mIThAza cakhADI che tevA AnaMda ane tevI mIThAza mane upara darzAvelA aneka viSayAmAMthI maLI zakI nathI. kharekhara ! jainIne ekalAneja A pustaka hitakAraka che. eTaluMja nahi paraMtu AkhA dezane upayogI che ane juvAnInI bhUlathI AMkhA upara cahaDI gaelAM paDaLA dUra karI, sumArge doravA A lAka ane paralAka bannemAM sAcA sukhanI prApti karAvavA, kharekhara te eka AzIrvAdarUpa che. jyAM munimahArAja vihAra karI zakatA nathI tevAM sthaLAmAM A pustaka eka sAcA sAdhunI garaja sAranArUM thai paDaze ema mArUM mAnavuM che. lAkahitArthe eka sAdhutarIke tamAe A pustaka banAvavAmAM parizrama - ThAvyA che tenI tArIpha karavA huM alpamati hoIne mArAmAM azakti hovAthI mArAthI tema banI zakyuM nathI. lI. dAsAnudAsa bALaka, zA. giradharalAla umedracaMda, tAramAstara-- -dhArAjI. VYAKHYAN-SAHITYA SANGRAH. This precious book has been composed by His Most Sacred Holiness the Muniraj Maharaja Shree Vinayavijayaji, who is a wal-known and enlightened gain assetic. It contains six Barichedas (R) or parts. gn each part, the best possible_Slokas (W()concerning dif ferent subjects have been selected from several authenticated books & explained with good commentaries by the author. It is the most instructive & most useful Book, not only for the gains but for those who are non-gains-too. Mr. GULABGHAND BHINTAMANIDAS, A Teacher--Sujangadh State School, vyAkhyAnasAhityasaMgrahanA pahelA bhAga me pUrepUro vAMcyA che. A graMtha dharmajijJAsuone ghaNAja upayAgI ane manana karavA yAgya che. gAThavaNu bahuja sArI karavAmAM AvI che. kAi. pazu bhANu, thAvAtta ke vyAkhyAna ApavAmAM dAkhalAo Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAyo. ApavAnI jarUra che ane te kAvyanA AkAramAM hoya te tenI asara ghaNI sArI thAya che. A vicArathI mahArAjazrIe jyAM joIe tyAM dAkhalA ApI kAvyonI geThavaNa karI che. AvA graMthonI pUrepUrI jarUra che ane te jarUrIAta mahArAjazrIe pUrI pADI che. harakoI saMpradAyanA muni mahArAje navarAzanA vakhatamAM nirUpayogI kathAo karIne vakhata gALe che enA karatAM AvAM zubha kAryo karavAnuM mana upara lAvI kAMI paNa kare te dharmanI unnatinI sAthe jJAnavRddhinI zakti khIle. A graMthane bIjo bhAga vAMcavAnI jijJAsA che te te graMtha chapAI bahAra paDaye veLAsara mokalavAnI goThavaNa karazejI. vakIla jAdavajI vAlajI, rAjakeTa. - A vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 1 le meM vAMcyuM che. alpabuddhivALAmATe to khAsa ane buddhimAnone paNa ayupayogI che. TuMkAmAM kahuM te sarva mAnavavargane AgaLa vadhavAne AdhArabhUta che ema kahevAmAM atizayokti nathI. tulazI DAhyAbhAI vakIla, rAjakoTa, - sAhityasaMgraha bhAga 1 lAnuM avalokana thayuM, temAM jaganA jIvonA kalyANamaya zrama muni mahArAjazrIe laI jijJAsu jIvonA yogakSemAthe amApa upakAra karela che. pustakanI yojanA ane sAdhAra samuccayanI goThavaNazailI bahuja saMbhALathI sArI karI che. ekaMdare mahAnubhAva mahA purUSoe nirdiSTa karele uttama pathaprakAza ane zuddha, sarala, sAtvika, bodhamaya mahA ratnone te saMgraha chevonA kRtArthe suphalita he evI AkAMkSA rAkhuM chuM. ' matamatAMta ane paMthaparikramaNanI AkarSika bhAvanA vagara urva vahivaTuM vra ne nAnAhita vizvana e mahA vAkyanI uccatara iSaNanA AdarzarUpa muni mahArAjazrIne zrama dhanyavAdarUpa ha / roma | zivam. jagajIvana premajI vakIla, brAhmaNajJAti, bheMsANa-jetapura pAse, Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 5Tela vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. pUjya mahArAjazrI vinayavijayajI ! Ape Apano Atmabhoga ApI saghaLA jIvone kRtArtha karavA mATe vyAkhyAnasAhityasaMgraha graMtha banAvyo che, te graMthanuM meM prathamathI te chevaTasudhI avalokana karyuM temAM Ape je je viSaye darzAvela che te apUrva hoya tenA mATe huM mArI alpabuddhithI kAMI paNa abhiprAya ApI zakavAne samartha thaI zakato nathI temaja mArI vANIthI kahI zakato nathI paNa sadarahu pustakanA avalokanathI mane je AnaMda thayo che, te huM pote ja jANI zAMti meLavuM chuM. A pustaka nathI paNa sAkSAt tIrthakara che ema mAnI hamezAM vaMdanA karuM chuM. A pustakamAM 5 kramavAra adhikAro darzAvelA che te prazaMsApAtra che. eTaluMja nahi paNa dareka akSara mane AtmasvarUpaja bhAsamAna thayela che. eTale zuM upamA ApuM? zenI upamA ApuM? te kahI zakavAne asamartha chuM. A pustaka je haLukamanA hAthamAM Avaze ane vAMcyA pachI te je vartanamAM melaze to huM mAnuM chuM ke te AtmasvarUpa sthitine meLavyA vagara raheze nahi. A pustaka avalokana karatAM huM mugdha banI gayo chuM ane svAtmabhAvamAM DUbI gayA jevuM thayuM che. A ekaja pustaka je vAraMvAra koI vicAre ane tadanusAra vartana thAya te takSaNa mokSa (sukhamaya sthiti) nuM pAtra bane. A pustakamAM Ape je bhASA vAparI che, te ati priyakara ane AjanA sudharelA jamAnAmAM agragaNunIya che tathA je daSTAMta ApyAM che te to vaLI atizaya AnaMdajanaka thaI paDyAM che. pATIdAra, paTalANI ane suMdaradAsanuM dRSTAMta vAMcatAM vAraMvAra hasAyuM hatuM. AtmasvarUpa jANavAmAM Ape kAMI bAkI rAkhyuM nathI. temaja upasaMhAramAM adhyAtmabaLapaSakano siddhAMta jaNAvI uMcA prakAranuM vartana ane vicAra jaNAvI samApti karelI che, te paNa apUrva che. - A graMthamAM koI jAtano matAgraha na hovAthI sarvamAnya che e siddhAMta satya che. bhagavAnajI ukAbhAI vakIla, . bagasarA-bhAyANI. vyAkhyAna sAhityasaMgraha nAmanuM pustaka maMgAvela te TapAladvArAe taratamAMja AvI jatAM-te pustaka athathI te itisudhI vAMcI gayuM chauM-A vyAkhyAna sAhityagraMtha kharekhara te manana karavA lAyaka che-amulya khajAnArUpa che ane te pustaka dareka mANase gharamAM khajAnArUpe rAkhavA lAyaka che. ApanI banAvelI kRtinA saMbaMdhamAM mahArA jevAM pAmaraprANIe vadhAre zuM kahevuM? A pustakamAM AnaMdano AnaMda ne jJAnanuM jJAna evuM racAyuM che. kemake temAM brAhmaNa vigerenI pAtra kupAtratA jaNAvI che te vAMcanArane AgaLa vizeSa vAMcavAne preraNuM kare tevI hakIkato varNavelI che, Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w abhiprA. temaja pustakanA pramANamAM kIMmata sAmAnya che eTale ke sAmAnya mANasa tene lAbha laI zake tevuM che. zA. motIcaMda pAnAcaMda, munasapha sAhebanA zirastedAra, jAma-kAraNuM pUjya tIrtha svarUpa zirachatra paropakArI mahAtmA munizrI vinayavijayajI mahArA janI pavitra sevAmAM. ApazrIe A cAlatI sAlamAM "vyAkhyAna sAhityasaMgraha bhAga 1 le" ApanA alaukika jJAnabaLathI ane athAga zrama veThI prasiddhimAM mUkyo che te lagabhaga para5 pRSThano che. je athathI iti sudhI meM vAMcI manana karyo che. jene mATe huM mAre abhiprAya mArI buddhi anusAre ApanA caraNa kamaLamAM temaja saghaLA vAMcaka chaMdo samakSa . vidita karuM chuM. A vyAkhyAnamALAmAM moTA moTA cha paricchedanuM varNana karI saguNa bodha Apela che te mAtra jainadharmanA manuSyane to zuM paraMtu A dezanA ane AkhI pRthvInA pratyeka dharmanA manuSyane manata karavA yogya che kAraNake A upadezika graMthane eka eka zloka temaja vAkya to zuM paraMtu tenA eka eka zabda paNa suvarNamulyathI adhikattama che. saghaLuM pustaka vAMcI manana karavAthI pratyeka manuSya jevAM ke purUSa, strI, bALaka, ke vRddhanI buddhimAM sarvottama ucca prakArano prakAza pradIpta thAya tevuM che zivAya che ke ke paNa manuSya potAnA AcaraNamAM varte to temanA dehano uddhAra thavAmAM koI paNa prakAranI nyUnatA cheja nahi. aMtamAM mArI muni mahArAjazrI pratye evI prArthanA che ke Ape A Adhunika kALamAM saMsAra tajI jaina muni mahArAjanuM rUpa dhAraNa karI saghaLA manuSyone dharmamArge derI tenuM kalyANa karavAnuM prabaLa AtmabaLa je AraLyuM che temAM dinapratidina vRddhi thaI bIjAM AvAM manana karavA yogya ane aneka sAhityasaMgrahanAM pustaka racI prasiddha karavA Apa A saMsAramAM dIrdhAyuSa thAo ane mArA jevA zudra manuSyone uMcI koTimAM laI javA satata prayatna karatA raho ane sAthe sAthe mAMgaroLa (kAThIAvADa) nivAsI dharmaniSTha zeTha makanajI kAnajI jevA udAra AtmAone paNa sadupagamAM dhanano vyaya karavA dIrdhAyuSa kare. eja mArI aMtima prArthanA che. hiMdamATe AphrikAmAM satyAgrahI gAMdhI mehanalAla karamacaMdanA mitra, Thakara manajI nathubhAi ghelANI, . bhANavaDa-kAThIAvADa, Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAnasAhityasa graha -bhAga 2 jo. parama pUjya munimahArAjazrI vinayavijayajIe athAga zrama lai aneka pustAnAM vAMcanamAMthI sArabhUta saMgrahela sAhityane prakAzamAM mUkavAnI yeAjanA karI te jANI ghaNAja AnaMda thAyache ane te sAheba temaja tevA vi mahAzayeA ke je niHsvArthI phakta janahitArtheja lakhela lekhAne jAheramAM lAvavAnI tIvra icchAne pAra pADe che . e kharekhara dhanyavAdasAthe janasamAjane AzIrvAdatulya lekhAze. A graMthamAM zuddha deva, gurU ane dharmanAM tattva samajAvI nIti ane vyavahArane zuddha mArga batAvyA che. tethI asarakAraka racanAne lIdhe A graMthane meAkSaprAptinI cAvIrUpa kahevAmAM Ave te temAM mArA dhAravA pramANe atizayokti gaNuAze nahi 584 SAAAA devacaMda kalyANajI, nImakakhAtAnA adhikArI sAheba, verAvaLa. vyAkhyAnasAhityasaMgraha bhAga 1 le! mArA vAMcavAmAM AvyA che eTaluMja nahi pazu rUbarUmAM upadeza A pustakasabaMdhI sAMbhaLyeA che. tethI banne zailIthI pUrNa khAtrI thai che ke dareka dehadhArI manuSyAne A graMtha ekavAra vAMcavAnI jarUra che kAraNake svaka vyanuM bhAna A graMthamAMthI jeTaluM thAya che teTaluM bhAna bIjethI meLavavuM muzkela bhAseche. A graMthamAM 1 lA paricchedamAM vItarAga prabhunuM svarUpa tathA pUjAvaNuM na zuddha rIte karavAmAM AvyuM che. 2 jA paricchedamAM susAdhu nile pAdinuM ucca prakAranuM varNana che. 3 jA paricchedamAM sujana tathA durjananeA bheda samajAvyeA che. 4 thA paricchedamAM kusAdhu tathA yatizikSApadezanuM varNana batAvyuM che. 5 mA paricchedamAM dunanAM lakSaNA batAvyAM che. 6 ThThA paricchedamAM dhama svarUpa, tIrthAMmahAtmya darzAvI upasAra karatAM caMcaLa manane sthira karI AnaMda samudramAM DUbAvela che. A uparathI graMthasaMgrahItA purUSane vAraMvAra dhanyavAna ApavA e atizacokti nathI. A graMtha ajJAnarUpI sarpane vaza karavAmAM maMtrasamAna che, dharmArUpI ArAmane sudhAnuM jharaNuM che eTaluMja nahi paNa A graMtha kalpavRkSaja che. kAraNake A graMthamAMthI je icchavAmAM Ave che te tatkALa maLe che. A graMtha jANe kema gItamasvAmInA avatAra hAya tevuM bhAna karAve che, A graMthathI mane jeje kAyadA thayA che te varNana karavuM e mArI kitanI bahAranI vAta che. AvI zailInAM pustakA bahAra paDe ema huM icchuMchuM. kSatriya kumAra, Drila mAstara dezaLa meghajI, jAmanagara. Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAyo. 585 - vidvAna taraphathI maLelA. munizrI vinayavinAnI, __ Apa vijayAnaMdasUri ( AtmArAmajI mahArAMnake) vaMzaparaMparAmeMke eka vidvAn sAdhu haiM. kyoMki guNoMkA saMkramaNa kAryameM kisataraha hotA hai isakA udAharaNa Apane ukta graMthakI saMkalanAdvArA bahutahI spaSTa karadiyA hai / __Apane aneka sthAnoMmeM vikhare hue upayogI zloka ratnoMke saMgRhIta karane aura unakA sarala gujarAtI bhASAmeM anuvAda karanemeM jo asAdhAraNa parizrama uThAyA hai tathA saMgRhIta ukta ratnarAzise janasamAnako jo saMpanna banAyA tadartha Apako . anekAneka dhanyavAda ? parantu ukta saMgrahakA yadi hindI bhASAmeM anuvAda hotA to kuchabhI ho, pustaka pratyeka manuSyako par3hane aura saMgraha karane lAyaka hai. nivedaka-haMsarAja zarmA, amRtasara-paMjAba. A graMtha Adyanta avalekana karatAM tenI aMdara ApazrIe je adhikAranI saMkaLanA goThavI che te ghaNIja stutya che eTale sarva prANuonuM hita karanArI che, dharmanA A darzarUpa che, mokSapathane darzAvanArI che, ajJAnarUpI aMdhakArane dUra karavAmAM suryasamAna che, bhavasAgara taravAne nakArUpa che, gRhastha, brahmacArI, vAnaprastha ane yationA dharmane jaNuMvanArI che, sajana tathA durjanano taphAvata batAvavAmAM tulArUpa che, AvI goThavaNavALuM pustaka jenadharmAnuyAyIne temaja anya dharmavALAone paNa ghaNuM upayogI che kAraNa ke Ape kubrAhmaNaniMdA adhikAramAM brAhmaNonI niMdA karI che te prakaraNa vAMcatAM keinA manamAM ema Ave ke mahArAjazrI virakata dharmane Azraya karI paraniMdA kare te ThIka nahi. paNa kusAdhu adhikAra vAMcatAM upara mujaba Avelo saMdeha dUra thAya che, kAraNa ke ApazrIe koInA para AkSepa karyo nathI paNa dareka manuSya sudharIne ucca koTimAM prApta thAya e batAvavA sArU samajutI ApI che. temaja paDyuSaNa parva (pajosaNa) nI paMcamIne nirNaya karavA mATe je vicAre darzAvyA che te paNa ati stutya che temaja A zivAya ati upayogI viSayo Ape eTalA badhA guMthyA che ke te viSaye manuSyoe avazya vAMcavAnI jarUra che kAraNa ke A graMthamAM vAcakane kAMIne kAMI paNa saMgIna navIna jJAna prApta thaze tethI huM mAre abhiprAya jaNAvuM chuM ke AvI jAtanAM pustake manuSyone khAsa upayogI che. 74 Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 vyAkhyAna sAhityasaMgraha- bhAga 2 je. AvAM pustakonA kartAne svadharmaniSTha zrAvaka ke zrAvikA agara jainetara prajA je tana, mana, ne dhanathI madada Ape te jJAnadAnanA vadhArAnI sAthe AtmakalyANa avazya thAya tema che. A pustakathI saMskRta vidyA nahi jANanArAone apUrva lAbha maLe che mATe AvI sonerI taka cUkavAthI hAthamAM Avela amRtane DhoLI nAkhyA barAbara che te A nimitte sthapAyela "vyAkhyAna sAhityaprakAzaka" maMDaLane bhalAmaNa karavAmAM Ave che ke AvAM pustakanI vRddhi karavAmAM saMpatti ane samayane sadupayoga kare. merArajI mAdhavajI mahetA, saMskRta pAThazALAnA zAstrI, navAnagara. vidyArasika jainamunizrI vinayavijayajI mahArAje aneka zAstranuM avalokana karI saMgRhIta karela ane vAkyonA gurjara girAmAM anuvAda sAthe racele "vyArA sAhityasaMgraha" graMtha sarva janasamudAyane ane temAM paNa jenadharmAbhimAnI vargane vizeSathI ghaNo upayogI thaI zake evo che. kAraNake e graMthanA pahelA bhAganA sarva viSayo meM vAMcelA che tethI huM kahI zakuM chuM ke A graMtha kalyANanI icachAvALA manuSya avazya potAnI pAse rAkhI pratidina vAMcavo joIe mukhadvArA devAmAM AvatA upadeza karatAM graMtharacanAdvArA devAmAM Avato upadeza aparimita kALa sudhI asaMkhya manuSyone sanmArgapradarzaka hovAthI utkRSTa che, AvAM zreSTha sAdhanone batAvanAra pustakonA racavA vigeremAM tana, mana ane dhanathI sahAyatA ApanAra manuSya sarva lekonA upakAra karanAra kahI zakAya che. uparAya jatAM vimUtA:// zAstrI popaTalAla aMbAzaMkara, jAmanagara, golakajananImayUravAhinIsarasvatyA dAsAnudAsasya namranivedanaM pUjyamunizrIvinayivinayavijayaM prati / ayaM grantho mayAkSarazo'valokitaH / tasmin sthita zlokagurjarakavitAdRSTAntAmRtaniSNAtaM me manaH prabhu prati dhAvati tata idaM mayoktam / Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya. indravajrA. nAmaprakAzaM vinayasya sAdhorvyAkhyAnasAhityamapUrvabhUtam / vANIvilAsaM prabhudharmabIjamAlokitaM sAdarabhAvayuktam // paNDita vallabhajI jeThAbhAi zarmA, sAhityaprakAzakamaNDalasthAyI, 587 vaiSNava saMpradAyanA zAstrIjI kAzIrAma karasanajI tathA jAmanagara. afe " sAhitya saGgraha " prayojakAH ? zrImatpreraNayAtratya zreSThI " makanajI " ityanenopAyanIkRta uktanAmA granthaH / katipaye'tyAdhikArAH samAzhocitAH / grantho'yaM jainadharmiNAM hitakaro'pi katicidatratyAdhikArAH prAyeNa sarvasAdhAraNAH santyata eva sarvajanopakAro bhaviSyatyevamAzAsyate / yathA madhurakaTukasvAdAH sitopalAdisudarzanAdayo'gadAH sagadAnAM zAntikarttAraH sambhavanti tathAtrApi sadbhiranusandheyam / gurjaragirAgumphitatvenAsya granthasya sAhityotsukagurjarabandhuSu pracAro'vazyameva prAcuryeNa bhaviSyati / tena prayojakAnAM (vaH) samuttejakAnAM ca prayAsaH saphalIbhaviSyatIti saMmanute sma kRSNAtmajakAzIrAma zAstrI / granthasyAsya vaiSayikaM yallikhitaM zrIyutakAzIrAmazAstribhistadeveSTaM prAbhAsika - ratnanijjanuSo bhaTTAhvayastha karuNAzaMkara zarmaNaH / prabhAsapATaNavALA zAstrIjI karuNAzaMkara ratnajIbhAi, hAla mAMgarola. isa graMthake taiyAra karanekA paropakAraka jo parizrama hai usako maiM lekhanI se likha nahIM sakatA aura isa graMthako sAMsArika manuSya dekhakara jo sanmArga meM pravRtta hoMge aura janma lenekA phala prApta karege. isI kAraNake ApakA paropakAraka parizrama saphala hai aura Apake karakamalAGkita patrase graMtha ke darzanase mujhe kRtArtha kiyA / Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAna sAhityamagra bhAga ja. jJAnI kriyAparaH zAnto, bhAvitAtmA jitendriyaH / svayaM tIrNo mavAmbhodheH, paraM tArayituM kSamaH // zAstrI gayAprasAda, brAhmaNa, prA. dharmadhuraMdhara muni mahArAjazrI vinayavijyajI taraphathI bahAra paDela vyAkhyAna sAhitya saMgrahane prathama bhAga vAMcI vicAratAM jaNAya che ke AvA sagraMthanA astitvanI jarUra hatI kAraNake A graMthamAM subhASita laiMkonA artha saMskArI gujarAtI bhASAmAM thayelo che. jethI A graMtha subhASita ratnabhADAgAra sAthe bIjAM kAvya nATakonAM saMskRta pustakonI garaja sAre tema che, temaja akSarameLa, mAtrAmeLa, vRttonAM lakSaNe ApI piMgaLa zAstranI gerahAjarI javA dIdhI nathI. ' gurjarabhASAmAM sArA lekhakonA hAthe lakhAyela grathane cuMTI kADhela bhAga paNa saMgRhIta karavAmAM Avela che, je tadana gujarAtI jANanArAone A graMthanI upagitA jaNAve che. vizeSamAM A graMtha cAre varNa tema cAre AzramonuM pRthaka pRthaka plekAmAM varNana AvatAM sa koIne upayogI thaI paDe te che, chevaTe zlokanI anukramaNikA cAra bhAgamAM vaheMcAtA harakoI ka kayA graMthane che te zodhakane sahajamAM prApta thAya tema che AvA sadagraMthanI yojanA hamezAM thayA kare ema chavA vinA cAlatuM nathI. tethI Ane dvitIya bhAga zIdhra bahAra paDe ema chavAmAM Ave che. zAstrI jeThAlAla bhAizaMkara paMDayA, brAhmaNa, - kuMDalA-kAThIAvADa. zrImahAmahodayAzaya mune vinayavijaya bhavatA sAhityasnehalena mahApayAsamurarIkRtya bhinnabhinnagraMthebhyaH sAraM sAraM samuddhRtya vyAkhyAnasAhityasaMgrahanAmakaM pustakaM janazreyase prakaTIkRtam / tattAdyantaM zanaiH zanaiH sthireNa manasA vilokitam / vilokya ca paramAM zAMti pratipanno'smi / mumukSUNAM mAnavamaNInAM zreyaskaraM prabhUtaM vatate / gurjarabhASayA ca saMmizramata evAlpajJAnAmapi hitakaraM bhavediti nirvivAdam / janAnAM kSemakalyANaparaMparA kathaM varteta iti hetave jagatyAM maharSINAM jIvanaM gamyate iti prasiddham / graMthenAnena mahopakAraH kRtaH janujuSAm / - rAha parAMjara govanI grAhmaNa, magasarA-bhAyANI Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya vitIrNa sammatipatramidam / saMskRtAdyanekavidyAvagAhana vizadIkRtamAnasA anekatratagrahaNapavitrIkRtadehAH paro pakArabaddhaparikarA vasudhAmalaGkurvantaH zAntiparAyaNAH zrIvinaya vijayamahAtmAnaH ! pahe bhavadbhiH sarvagranthebhyaH sAramuddhRtya vyAkhyAnasAhityasaGgrahanAmadheyaM granthaM kRtvA sarvajaneSu mahAnupakAraH kRto'sti / yeSAmanekagranthajJAnaM na bhavet teSAM kRte tajjJAnaM bhavadbhiranekagranthAnavalokyaikasminprakaTIkRtam tadatIva samIcInaM kRtamasti / granthasthAnsarvaviSayAnavalokya mama mahAnAnando jAto'sti / so'yaM granthaH sarvavyAkhyAtRRNAmatIvopayogI bhaviSyatItyahaM manye / iti zam / zAstrI zaGkaralAla jayazaGkara bhaTTa brAhmaNa, dhorAjI saMsaskRtapAThazALA. MAHARAJA SAHEB ! have gone through the book entitled. Vyakhyan Sahitya Sangrah," which is admirably written by saintly Maharaja Shri Vinaya Vijayaji who seems to have spared no pains to make it a brilliant success. "6 I can not help concluding that the book ought to be kept in every home of every nationality since it is fitted in method and manner to suit the taste of every reader who chances to get at it. The book is full of anecdotes, illustrations and morals which touch the very heart of the reader. SHAH POPATLAL UMEDCHAND, Ahmedabad. 12:9:9:9333686 jAhera saMsthA taraphathI maLelA. isa graMthakA saMkalana aura saMgraha Adi, munirAja zrIvinayavijayajIne kiyA hai / isameM deva, guru aura dharmakA svarUpa samajhAkara AtmasantAkA sAkSA Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soomwwwwwwww AAAwaavannr 440 vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. tkAra karAnekI ceSTA kI gaI hai / graMthameM 6 pariccheda haiM / unameM jainadharmase saMbaMdha rakhanevAle vividha viSayoMkA vivecana hai / saikar3o prAcIna graMthoMse sundara sundara padyAtmaka uktiyAM uddhRta karake viSaya vivecanA kI gaI hai / mUla zloka saMskRta meM dekara, unake nIce unakA artha, bhAvArtha aura bhASyaAdi gujarAtI bhASAmeM likhA gayA hai / uddhRta zloka jainoM aura hinduoM, donoMke graMthoMke haiM / saMgraha yogyatApUrvaka kiyA gayA hai / dharma, AcAra, vyavahAra, zikSA, satya, asatya, sujana, durjana, guNa, doSa-Adi saiMkar3o viSayoMpara bar3ehI sundara sundara zloka die gae haiN| vyAkhyAna denevAleke lie bahuta acchA sAhitya isameM hai / graMtha uttama hai / chapAbhI acchA hai / gujarAtI aura saMskRta jAnanevAle saSI logoMke kAmakA hai| "sarasvatI"-bhAga 17, khaMDa 1, saMkhyA 6-pUrNa saMkhyA 198-jUna 1916, __ (prayAga). vyAkhyAnasAhityasaMgraha-bhA0 1, saMzodhaka munirAja zrIvinayavijayajI. vidvAn kartAnA zabdomAMna kahie to bhinna bhinna prakAranAM purANo tathA kAvyAdinI paMktiyomAMthI bhinna bhinna bhAratAdi itihAsa vageremAthI bhinna bhinna zAstro, kathAo, prabaMdho ane mahAn sAhityanA bhaMDAromAthI saMgraha karI A graMtha guMthAyo che. bahu zramarnu pariNAma. che ane vyAkhyAnakArane khAsa karIne dhArmika bhASaNakarttAne ghaNo kImatI thaI paDe tema che. saMpAdaka " sAhitya," pustaka 4-aMka 6-juna 1916, ___ vaDodarA. vyAkhyAna sAhityasaMgrahakartA munirAja zrIvinayavijayajI, A graMthamAM tenA kartAe kharekhara athAga parizrama lIdho che ema kahyA. vagara cAlI zake tema nathI sAhityapremI jano mATe graMtha saMgraha karavA lAyaka che. AvA graMthe dareka lAIbrerIe avazya maMjura karavA joIe, jena temaja jainetara dareka dharmAvalaMbIone temAMthI ghaNuMja zikhavAnuM maLI zake tema che vaktAone to sinerI jevo Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAyA, 51 upayAgI thavA saMbhava che, sAdhu sAdhvIone vyAkhyAnamAM upayoga karavA lAyaka che. seMkaDA umadA graMthAmAMthI A graMtha rasamaya cuMTaNI che. jojonAM vRttanAM lakSaNe ApI graMthanI upayogitAmAM Ar vadhArA karavAmAM Avela che. mahArAjazrI vinayavijayajI, vyAkhyAna sAhityasaMgrahanA AvA aneka bhAgeA bahAra pADI gujarasAhityamAM sadaiva abhivRddhi karatA raheA ema ame icchIe chIe. sAhityanA utka mAMja dezanA udbhaya che. e vAta sa` phAi sArI rIte samajI zake tema che. ityAr 66 yArA velajI lAlajI, taMtrI--DahApaNu--jAmanagara vyAkhyAnasAhityasaMgraha - A pustakamAM cha prakaraNa pADavAmAM AvelAM che. prathama prakaraNamAM devanA pUjana pUrNAMka kevI rIte manuSyanI urdhvagati thai zake te utama prakAre jaNAveluM che. khIjAmAM gurUne oLakhavAmATe manuSye peAtAnA caritrane zuddha karavAnI keTalI jarUra che e vigere jaNAveluM che. ane A pramANe itara prakaraNAmAM dunanidA tenuM svarUpa. sarjananuM svarUpa tathA dharma nuM svarUpa, zAstrAdhyayananI AvazyakatA vigere saMbadhamAM upara bleka ane nIce tene bhAvA TAMkIne uttama prakAre spaSTIkaraNa kareluM che ' subhASitarata bhAMDAgAra' ne maLatA A graMtha che. bhASA sarala ane saskArI che. temAM ukta munirAja vinayavijayajInuM jIvana caritra ApavAmAM AvyuM che tathA temanI maneAhara chaMkhI paNa temAM ApavAmAM AvelI che. A pustakamAM uttama prakAranA sAhityaneA saMgraha karavAmAM AvelA che ane te prajAne upayogI che. " prAta:kAla "--pustaka 14-aMka 9, saMvat 1972-ASADha kRSNupakSa 14, vaDAdarA. dareka muni mahArAje vyAkhyAnamAM sazAstra pramANeAnI puSTinA saMgrahamATe tathA dareka jaina lAyabrerI-pAThazALA temaja dareka jainee pAtAnI khAnagI lAyabrerImAM hamezAM vyAkhyAna sAhityasaMgraha avazya rAkhavuMja joie. kemake temAM dareka dharmanA siddhAMtAmAMthI devagurU ane dharmAMnA svarUpamATe upayogI zAstrapramANanA zlokA atha` sahita che. jenA yAjaka, vidvAna muni mahArAjazrI vinayavijayajI mahArAja che. " menejara jaina 3 1972-jaina paMcAMga, bhAvanagara. Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 jo. vyAkhyAnasAhityasaMgraha bhAga 1 le. jainasAhityamAM ucca sthAnane pAmelA A graMtha ameAne muni mahArAja vinayavijayajI taraphathI avalAkana arthe upahAratarIke maLelA che. te ameA AnaMda sahita svIkArIe chIe. A graMtha AdyaMta vilAkatAM jaNAya che ke, tenA bahuzruta lekhake jainasAhityamAM eka sArI vRddhi karelI che. graMthanI aMdara 119 adhikAro ApI durjaMna vigerenAM svarUpa ane guNudoSanuM sArUM vivecana kareluM che. A graMthamAM sagRhIta karelA jUdA jUdA viSayAnA uttama ane rasika bhAganuM sohana karI yAjake graMthane rasika ane vyAkhyAtAone ati upayogI banAvyA che. vyAkhyAtAone sugama paDavAmATe saMskRta ane gujarAtI-ubhaya sAhityanA temAM saMgraha karavAmAM AvyA che. A graMthanI aMdara vividha vRttanAM subhASito ane kavitAone krama dhaNA ramaNIya banyA che. upadeza ane vyAkhyAna karanArAone prasaMgane anusaratA viSaye meLavI zakAya tevA hetuthI lekhake judA judA adhikArI ApI dareka adhikAranI pIThikA rasika ane sukheAdhaka bhASAmAM bAMdhI che. graMthayeAjanAnI paddhati subhASitaratabhAMDAgArane maLatI hAvAthI sarva vyAkhyAtA ane abhyAsIone A graMtha vizeSa upayeAgI thAya tema che. te sAthe dareka vRtta ane chaMdanAM lakSaNA ApI tenI upayeAgitAmAM vizeSa vadhArA karelA che. keTalAeka viSayAmAM te pramANeA ane dRSTAMtAthI rasane jamAva ghaNA sArA karelA che. vizeSamAM graMthanI aMdara AvatAM subhASitA kayA graMthamAMthI lIdhelAM che tenA spaSTIkaraNusAthe sArI anukramaNikA ApI che. jainasAhityamAM AvA graMthAnI je kheATa hatI, te A graMthanA yAjake purI karI che. AthI A graMthanA yojaka munimahArAja zrIvinayavijayajI mahArAjane saMpUrNa dhanyavAda ghaTe che. potAnA cAritra jIvanamAM AvI AvI pravRtti karavAne sadA utsuka rahenArA te mahAmunine Ahata prajA saMpUrNa abhinaMdana ApyA vagara raheze nahi, " jainazAsana," bhAvanagara. A graMthanA lekhaka upAdhyAyajI mahArAjazrI vIravijayajI mahArAjanA ziSya munirAjazrI vinayavijayajI mahArAja che, aneka graMthAnuM dohana karI aneka viSayonA samAveza A graMthamAM karavAmAM AvelA heAvAthI jaita temaja jainetara sane vAMcavA yAgya che gujarAtI bhASAnA sAhitya kSetramAM AvA eka graMthanA vadhArA thayA che. te jANI AnaMda pAmavA jevuM che. munimahArAjAone AvA prayAsa jana samAjane upayAgI thai paDe te svAbhAvika che. AtmAnaMda prakAza," pustaka 13-aMka 4 thA-kArtika mAsa, bhAvanagara. Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , siprAyo.. 597 A pustakamAM cha paricchedamAM 119 viSayamAM dhArmika ane vyavahArika viSanuM dAkhalA dalIle sAthe tathA aneka graMthanA ke tenA artha ane samAja sahita vivecana che, ekaMdare A pustaka darekane vAMcavA lAyaka ane dhArmika bAbatathI ma252 cha, nisarana, 18 , pIra saM. 2442, gati vima saM. 1872, 4 1 mA, surata. yaha pustakake kartA muni mahArAja zrIvinayavijayajI hai aura pustaka yathArthameM 'yathA nAma tathA guNa' hai isa pustakameM sAhityasaMbaMdhI aneka viSayoMkA samAveza hai. yaha likhanA yahAMpara anucitta nahIM hogA ki yaha pustaka sAhityake aMdara eka Adarzake tulya hai. ese ese graMthokA honA sAhityavRddhike nimitta eka bahuta upayogI sAdhana hai yaha pustaka jainoke atirikta sabhI dharmAnubhAiyoMke lAbhadAyaka jAna par3atA hai. isa pustakameM sAmAnya sAdhu sAdhvI tathA zrAvakavargake kaNThastha karane yogya aneka viSayoMkA acchA saMgraha hai. ataH pratyeka sAhitya premIyoMko ucita hai ki isako paDhakara sAhityameM vRddhi kareM. antameM kartAko aneka dhanyavAda arpaNa karake sAtha upayogI pustaka likhanekI prArthanA karate hai. anya vidvAn sAdhu munirAno tathA zrImaMtose namra prArthanA hai ki esAM 2 upayogI pustaka likhavAkara prakAza karAveM. jisaseM jainasAhityakI vRddhi ho. (kimadhikam ). amaracaMda vaidya, tantrI zrIlakSmIcanda jainalAyabrerI, velanagaMja-AgrA. A jagatamAM jovAnuM, sAMbhaLavAnuM, jANavAnuM zIkhavAnuM apAra che, tyAre manubanuM AyuSya svalpa hovAthI ghaNu graMthAdinuM avalokana karavuM e azakaya jaNAya che tevA manuSyonA hitane mATe upakAra vRttithI athAga parizrama laI lagabhaga 125 graMtharUpI sAgaranuM mathana karI tenA tasvarUpa A graMtha bahAra paDayo che. te kharekhara prazaMsanIya che tene mATe mArA jevo ajJAna manuSya zuM varNana karI zake? veNIcaMda suracaMda, ledieu. 75 Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwww vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 je. vyAkhyAnasAhityasaMgraha prathama bhAga vAMcanemeM AyA hai. ukta graMthameM jo jo viSaya rakkhe gaye haiM vaha saba upayogI haiM. darekake lAbhArtha Apane yaha parizrama karake bahutahI upakAra kiyA. vartamAna samayameM aise 2 upayogI graMthokI bar3o AvazyakatA hai. ___ AzA hai ki Apa sadaivahI aisI 2 atyuttama pustakeM likhakara jainasamAjapara upakAra karate raheMge. zrIAtmAnaMda jaina sabhA-TraikTa sosAyaTI, aMbAlA zahara.. . vyAkhyAnasAhityasaMgraha abI 1 jilda lAyabrerIke nAma para AI hai. yaha graMthameM jo parizrama uThAyA vaha nissandeha sarAhanIya hai. yaha graMtha dekhane yogya hai aura aise granthoMkI bahuta jarUrata haiM. yahAM isa granthako koI vidvAn paMDitoMne dekhA aura pasanda kiyA aura bahuta tArIpha kI. ApakA maMDalakA sevaka, nihAlacaMda, sekreTarI-upAdhyAya vIravijaya lAyabrerI, AgrA. gRhasthataraphathI maLelA. A graMtha vAMcatAM mana tallIna thAya che. A graMtha banAvavAmAM mahArAja zrIvinayavijyajI mahArAje sAta varSa sudhI athAga parizrama laI ghaNAja jena ane jetaranA graMthamAMthI judA judA viSaye samayAnusAra laI para hitArthe deva, gura ane dharma oLakhAvavA nyUnatA rAkhI nathI. mahArAjazrI vinayavijayajI mahArAjanuM jIvanacaritra vAMcatAM ati AnaMda sAthe vairAgya bhAvane utpanna kare che. sAhityanA aneka graMthe che, paNa sAdhAraNa lokone te maLavA durlabha che, A graMthamAM prasaMgopAtane lIdhe che je je viSaya lIdhelA che temAM sarva sAra samAelo che. tathA sAdhu-sAdhAnA yo 12 vyAyAnanI sA bhI zAyache. kiMbahunA. // . mA samasyA, kamIzana ejaMTa, sabharesI. Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ~-~~-~ ~~- ~~... --~-- ww w wwwwwwwwwwwwww abhiprA. 55ApanuM vyAkhyAna sAhityasaMgraha pustaka vAMcavAmAM Avela che jemAM viSayo ghaNAja uttama che. A pustakanA pramANamAM kiMmata ghaNI ochI che paraMtu mANasonI Arthika sthiti nabaLI che, jethI AvA pustakanI kiMmata haju paNa ochI karI janasamAjamAM bahoLo phelAvo karavAnI jarUra che ema huM dhAruM chuM. AvuM uttama pustaka te janasamAjamAM ghaNo phelAvo thAya temAM ja unnati che. jamAnAne anusaratAM dharmanA sahelA rastA batAvavAnI have khAsa jarUra lAgI che. svarganuM vimAna vigere pustakonA banAvanAra veda amRtalAla suMdarajI paDhIAra hAla traNa mAsa thayAM atre hatAM. temaNe paNa ApanA pustakanAM thoDAM pAnAM vAMcyAM hatAM ane ghaNo ja saMtoSa batAvyo hato. . Apane carNa seyaka, zIvajI devacaMda, kAcIna-malabAra, * zrImAna tapasvI muni mahArAjazrIe je zrama uThAvI vyAkhyAna sAhityasaMgraha nAmanuM pustaka taiyAra karI zrama uThAvyo che te khAte upakAra ! A pustaka vAMcI jotAM tenuM nAma je ApeluM che te guNa e pustaka dharAve che tethI jaNAya che ke A pustaka jaina temaja anya varNanA leke je koI vAMcaze temane ghaNuM ja upayogI thaI paDaze. sadarahu pustaka vAMcI ghaNeja AnaMda thayo che ane manana karI je koi te pramANe varte che te mokSadvAra samajI zake tema che. saMskRta zleka, dAkhalA, deva, gurU ane dharmanA svarUpane samajAvI AtmasattA vigerenI samajutI ApI che tathA je je pustakomAMthI zloko vigerenI zedha karelI che tenI paNa yAdI ApavAmAM AvI che temAM paNa kacAza rAkhI nathI. sArAMza ke sadarahu pustaka sAdhu, sAdhvI, zArvaka ane anya varNana lekane vAMcavAne saMpUrNa rIte lAyaka che. bIjo bhAga taiyAra thaye eka prata amArAtarapha mokalAvazojI. vi. se. vazarAma rAyacaMda, rANapura. vyAkhyAna sAhityasaMgrahanA je 6 pariccheda che te cha pagathInI nIsaraNI jANe mutapurImAM javAnI karI hAyanI tema bhAse che. dareka pagathIyuM zlekArUpI ranathI Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaMgraha- bhAga . jaDIta karyuM che. koI bhAgyazALI chava haze teja tenI Adara pUrvaka sevA karaze jyAre jyAre huM saMsArI upAdhithI kaMTALuM chuM tyAre tyAre te graMthane vicArarUM chuM tethI jANe devalokanI bhUmimAM vihAra karato houM ema mane lAgI Ave che. TUMkamAM kahuM te A graMtha mArA sarvasva tarIke sAMcavuM chuM. jena ke jenetara A graMtha vAMce evI mArI bhalAmaNa che. bIjo bhAga bahAra paDethI heMDabIlanA saranAmA pramANe mokalI Apaze. zeTha devacaMda meghajI, dhAragaNu-kAThIAvADa. - vyAkhyAna sAhityasaMgraha pahelo bhAga vAMcavAthI eTale badhA jJAnane phelAvo ane dharmalAgaNIne paricaya thayo che ke te kevA huM azakta chuM. dhanya che gurU mahArAjane ke AvAM pustako prabaLa buddhithI racI bahAra paDAvI suzrAvakone bodha muni mahArAja vinA paNa maLI zake ane prayAsa kare che te khAte huM jeTalI prazaMsA karuM te thoDI che vyAkhyAna sAhityasaMgraha bIjo bhAga bahAra paDyethI amone te bIjo bhAga turata eklavA lAgaNI rAkhaze kAraNake te pustaka vAMcavA ghaNI abhilASA che. vi. sevaka, dAsAnudAsa caraNarkikara zA. khetazI makanajI, sakhapara, pUjyapAda munizrI vinayavijayajI mahArAjajI, Apa kRpALutaraphathI taiyAra thayela vyAkhyAna sAhityasaMgraha amoe vAraMvAra vAMcyuM che, te uparathI AnaMda sAthe vinati karIe chIe ke-A graMthamAM Ape karela zrama sArI rIte saphaLa thayA che ane AvA graMthe vAraMvAra bahAra paDe evI AzA rAkhIe chIe. ANaMdajI khuzAla, . tathA dhanajI mIThA, bhaderA. Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAye. sthAnakavAsI munizrIe taraphathI maLelamAM vadhArA. ( patra pa75 bhAM lukho ). - zrImanmahAvIrAya namaH // - vyAkhyAnasAhityasaMgrahanAmadheyaM pustakametaddRSTvA svamanISAcakSuSA pramoda - dohaH saJjAto mama / ayi ! svapararAddhAMta hRdayAvalokanena niSpakSapAtatvena nirbhaya - tvena ca svshemussiigmyvicitrtntraadyuddhRtaanekvissykaamvdygdypdysuuktimauktikkdmbksvcch|cchprtykssaakssmaalaaN gumphitvA vyAkhyAtRRNAM kaNThamalaJcakre vinayavijayavibhUSitai niravadyasadyaH phalAtmaka suvidyAdhiyobhiH zrIvinayavijayaiH / asmin nairgranthIye granthe * SaD paricchedAvacchedake citritAbhirucivatAM satAM vividhabodhasamprAptirbobhaviSyati ca / vyAkhyAnakartRRNAmayaM grantho'tizayopayogIti tathyam / atha caitadgranthavivecakaiH pavitratantrodadhiM svakIyazuddhadhiSaNAmanthAnakena pramathya samprAptayatheSTaziSTatvAdisampAdakAneka viSayasundaramaNivRndaM samarpitaM vibudhAnAm / satyamevedamudAracaritAnAM pUtaM karttavyaM saMghaTate / tadevAnekazAstraparizIlanaphalaM ca / prAyo'sya granthasya SaDparicchedasthAneka viSayA vicAraNIyAH santi tathApi katipayAH paramAdbhaktitvasannigranthatvayatizAsanatvAtma jJAnatvAjJAbhaGgatvotsUtraprarUpakatvAdiviSayA vAcanamanananididhyAsanatvadvAreNa sAdaraM suvimarzanIyA AdaraNIyAzca / etagranthavivecakAnAM kovidAnAM munimahodayAnAM zrIvinayavijayAnAmupari saJjAyate sampramodaH / taddharSanirbhara rabhasAnekazaH dhanyavAdaM samarpayAmyahaM munidevacandraH / kacchASTakoTi bRhatpakSa saMsthitajainamuni devacandraH sUcanA--ame 597 kaccha- vAgaDaMprAntastha, citrakUTa ( cItoDa) sthaH / paNa A graMthamAM phakta 6pa sarTIphIkeTA bahAra melI zakayA chIe ane khIjAM saMkhyAbaMdha zreSTha ratnasarAM sIMIkeTa amArI pAse hAjara sthAnasa kAcane lIdhe melI zakayA nathI teA have kAi khIje prasa Mge athavA A graMthanA trIjA bhAgane aMte chapAvI sAhityapremI nararatnAnI sanmukha raju karIzuM. prAza. Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa98 A minah nini - ~~-~ agAuthI grAhaka thayela mubAraka nAmanuM lIsTa. ekalArA 1 zA. nAnacaMdanIyAlacaMda kaDI 1 , jemala phulacaMda kalakattA 1 ,, nemIdAsa nAnajI adiraNuM. 1 dezI mAnasaMga mAdhavajI * aMjAra. 1 zA. nAthAbhAI lavajI. 1 zA. purUtama lIlAdhara 1 zA. kacarA jAdavajI amadAvAda 1 zA. jesaMgabhAI chaganalAla 1 choTAlAla lAlacaMda prAMtejavALA amarelI. 1 vIracaMda jIvAbhAI alImapara. 1 gAMdhI vAlajI bhImajI alIAbADA. 1 phepharIo karamacaMda harajI aLAu. 1 saMdhavI ujamazI monajI AgrA velaNagaMja. 2 zeTha samarathamala vaida 1 lakSmIcaMda jaina lAibrerI AraMbhaDA. 1 gAMdhI monajI dhanajI AlIrAjapura 1 zA. jeThAjI punamacaMda ugAmeDI 1 zA. kezavalAla velasI umatA 1 saMdha taraphathI zeTha chaganalAla bhAIcaMda 1 zeTha kAlIdAsa phatehacaMda umarALA 1 mANekacaMda pulacaMda 1 , motIcaMda zAmajI kAdAkarA. 1 ,, kuMvarajI khIzI 1 ,, nAnajI velajI 1 ,, megajI zivajI kuMDalA 1 zeTha maNIlAla becara 1 dozI harajIvana nathu 1 zrI jana jJAnavardhaka sabhA 1 dezI bAvacaMda jAdavajI . kutIANu 1 jaina saMgha hA.zA.mohakamacaMda pAnAcaMdA keImathura-hAla jAmanagara 1 zA. trIbhovanadAsa vaMdarAvana keTaDA 1 mAstara jesIMga somacaMda mahetA kelakI 1 zA. chaganalAla amarazI khAkharameTI-kaccha 1 zA. rAmajI sIvezI 1 ,, raNazI devarAja jJAnabhaMDAra ha. devarAja nAgazI zAha kheravA 1 zA. piopaTalAla tuLasIdAsa Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agAuthI grAhaka thayela mubAraka nAmanuM lIsTa. 199 jana gaLathI 1 modI khuzAlacaMda talakazI 1 bhAyANI gulAbacaMda pAnAcaMda 1 verA nArANajI ravajI gujaravadI 1 pA. mAnasaMdha jeThAbhAI 1 gujaravadI jaina pAThazALA 1 mahetA bhAicaMda muLacaMda, guMdA 1 dezI upazI jeThAbhAI 1 jerAma premajI 1 zA. kacarA mANekacaMda gaMDaLa .1 jhaverI kapuracaMda ajarAmala hA. 1 pArekha pAnAcaMda kAnajI 'ghelAbhAI bhagavAnajI 1 gaMDala saMdha samasta hA. kevaLacaMda 1 zeTha rUpazI becara delatacaMda 1 bena motI kacarAbhAI pArekhanI putrI . cheDavaDI 1 bena saMtika ravajI 1 zeTha goradhana vazarAma 1 bena jaDAva pAnAcaMda 1 dezI chavA jAdavajI 1 bena nAthI kAlIdAsa 1 mA. mIThA premajI 1 dozI kulacaMda motIcaMda 1 zeTha vAlajI kalyANajI 1 jhaverI nathu nAnacaMda hA. tenI vidhavA 1 zA. rUganAtha kurajI bena moMghI * jAma-kaMDoraNuM 1 bhaNasAlI rAyacaMda catrabhuja 1 zeTha kAnajI amarazI 1 harajIvana gopAlajI 1 zeTha harajIvana parazotama 1 bena jamanAbAI zAmajI 1 mAM. catrabhuja jhINa 1 zeTha goviMdajI DosAbhAI - jAmanagara 1 zA. nathu jhaveracaMda 51 zeTha lAlajI rAmajI 1 metA vAghajI jhINuM 25 zeTha kacarA muLajI pArekha 1 zA. sAkaracaMda devacaMda : muni zrI pratApa vijayajInA upadezathI | 1 jhaverI devajI TokarazI 2 zeTha maganalAla jagajIvana 1 vazA padamazI nAnacaMda metA vazarAma hIrAcaMda zA. vIrajI savajI 2 zA. maMgaLajI vIrajI hA. catrabhuja 1 zeTha rUpazI devajI 2 TekarazI jIvI 1 zA. jhaveracaMda dhArazI 2 galAlacaMda khImajI hA. kAnajI tA- 1 jhaverI khetazI zIrAja rAcaMda 1 DIla mAstara dezaLajI mepa 1 jhaverI vIracaMda khImacaMda hA. magana- 1 zA. DosA kurajI lAla 1 saMghavI muLajI velajI 1 zA. nathu khImajI 1 zA. DAyA devajI hA. cunIlAlabhAI 1 ,, devakaraNa saMgharAja 1 bena divALI suMdarajI 1 , muLacaMda hIrAcaMda 1 zA lIlAdhara dhanajIvaidya hA, kalyANajI R Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna sAhityasaraha-bhAga 2 je. 1 bena maNIbena te zA-virajInI vidhavA | devacaDI. 1 , . zeTha motIlAla pAnAcaMda 1 zA. kAlIdAsa nevIMdajI jALIA, dhAragaNI. 1 saMghavI viSama nathu 1 metA dAmajI bhImajI junAgaDha dhorAjI. 1 munizrI maMgaLavijayajI mahArAjajI 1 zA. kAnajI suMdarajI 1 zeTha prabhudAsa trivana 1 rA. rA. muLajIbhAI gokalabhAI 1 maNIlAla manasukharAya jelara 1 zA. bhagavAnajI tribhovana suprITenDaTa 1 zA. mANekacaMda karazanajI 1 zA. DAhyAlAla hakamacaMda 1 zA. naMdalAla jagajIvana 1 zeTha nathu lakSamIcaMda 1 zA. muLajI jecaMda jetapura 1 za. ra. mehanalAla nAgajI cInAI 1 zrI jaina pAThazALA (mAMgaroLa vALA) 1 zA. mANekacaMda jeThAbhAi 1 zrIsaMgha khAte 1 zA. bhImajI prAgajI dhALa. 1 zeTha harakhacaMda muLajI 2 zA. lAlacaMda parazotama 1 rAmANI kezavajI rUganAtha 1 kaI premacaMda bhImajI zeTha pAnAcaMda mAvajI 1 zA. pAnAcaMda makanajI 1 metA khuzAlabhAI jINuM 1 bhegIlAla dA. 1 zA. rAmajI zAmajI zA. hIrajI bhagavAnajI 1 zA. dIyALajI makanajI hA. catrabhuja DAi. 1 jJAna khAte dhroLanA saMdha taraphathI ha. jaina pAThazALA mANekacaMda muLajI tAlALA. - navAgAma 2 vahIvaTadAra sAheba sukhalAlakevaLadAsa | 1 zvetAMbara saMgha samasta ha. paTela tAsa gAma. cavaTIA pAMcA kacarA tathA kALA 1 sA. kezavalAla umeda jasaroja dAThA, nAgaDakA 1 catrabhaja gulAbacaMda pAThazALA sArU | 1 zA. vIracaMda chaganalAla diyodara nAnA AsIbIA 1 verA hemajI gayAcaMda | 1 zA umarazI khetasI 1 koThArI dharamacaMda celajI pachADa 1 verA ravacaMda phulacaMda 1 zA. talakazI ghelAbhAI dekAvAsa. ' paDANA 1 sA. amulakha umedacaMda | 1 zA. meghajI raNamala Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nmawww agAuthI grAhaka thayela mubAraka nAmanuM lIsTa che - paravaDI ela. 1 zeha hAvA devajI 1 pArekha DosAbhAI rAmajI. paTaNAvAva 1 zA. viracaMda metIcaMda 1 saMdha samasta ha. vasA vArANajI dAmodara bhADIe-kaca7. pAlaNapura 1 kAnajI jevaMta 1 pArI maNilAla khuzAlacaMda bhANavaDa 2 metA vAhAlu lavajI 1 zA. gokaLacaMda govaradhana. zrI jainazALA taraphathI desI magana 1 zA. premacaMda kacarANI .. bhAI kakalacaMda 1 jainazALA. 1 bena mena zA. chavA bhIkhAnI dha 1 mulacaMda bhImajI : rmapatnI 1 zA. hIrajI lAdhA 1 zrI jaina vidyatejaka sabhA 1 Thakara narasiMha jINuM 1 pArI premacaMda kevaLa 1 Thakara kalyANajI kAlIdAsa . 1 kanyAzALA lAIbrerI ha. mAstara u. | 1 sonI bhANajI muLajI jamazI 1 senI suMdarajI bhImajI : porabaMdara bhAvAra5 zrI jhaverabhAI harajIvana yunIyana ena. | 25 zeTha devacaMda kA jaina patranA zALA adhipati 6 SNuzAlI meghajI cAMpazI bhujapuradhArazI muLajI 1 zA. gerasa padu bhaNazALI khuzAla parazottama bheMsavaDI. 1 dharamazI zeSakaraNa 1 saMdhasamasta hA. prAgajI meghajI 1 mulacaMda vazarAma - mAravADA. 1 kezavajI nemacaMda 1 verA jIvana tulazI - 1 harajIvana khuzAla ha kalyANajIgovIMdajI majevaDI. 1 zA. trIbhavana muLajI prabhAsapATaNa * mAkhIyALA, 1 zA. premajI rAyacaMda 1 zA. kALA mAvajI phedarA mAMgI . 1 zA. lakSmIcaMda DAhyAbhAI 25 zeTha makanajI kAnajI 1 dezI puraSotama nAraNuM 1 nemacaMda kapuracaMda maracaMTa sTITa muMbaI bIlImorA. 1 pArI zobhAgacaMda amulakhabhAI 1 zA. lalubhAI kezarIcaMda || 1 zA. cunIlAla kezavalAla 76 besIna Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 602 1 1 vArA TAkarazI devazI 1 vArA peApaTalAla dhArazI vyAkhyAna sAhityasa'grahu-- 1 zA. catrabhuja vIracaMda 1 jhaverI bhagavAnajI amaracaMda 1 jhaverI galAlaca hemarAja 1 zA. prAgajI dharamazI 1 zA. maganalAla vIcaMda 1 zA. karama dhArazI 1 1 1 1 pAnAcaMda mAvajI muLI zA. jeThAlAla DAhyAbhAi 1 1 zA. meAtIlAla lallubhAi bAmu, ratanalAla cunIlAla zeTha cunIlAla sAkaracaMda memadapura, 1 dezAi mehanalAla meAtIcaMda merI khAvaDI. zeTha kalyA tejapALa zeTha velajI medhajI mATImAraDa. 1 vArA bhurAbhAi velajI 1 zrI sadha 1 mahetA khAvA mAvajI 1 mahetA jAvajI rUganAtha 1 dozI sAmacaMda jagajIvana mArI. 1 saMdhavI karacaMdabhAi suMdarajI 1 zA, malukacaMda rUpa da 1 vakIla dhanajIbhAi rAyacaMda 1 metA pItAMbara meAtIcaMda 1 3-bhAga 2 jo. 1 dAzI jUThAbhAi kezavajI zA. hemacaMdabhAi dhArazI metA kara jAdavajI dozI lakSmIcaMda vahAlajI kAzIdAsa khImacaMda raMgapara. ra saMdhapatI zeTha jIThAbhAi premacaMda rAjATa. pa jainazALA 1. 1 1 hA. jAdavajIbhAi 1 zA. hemacaMdre vAlajI hA. jodhvajI rANapura (cuDA) 2 zA. chaganalAla trIkamajI 1 zA. ratIlAla vadha mAna 1 zA. jagajIvana nIma'da 1 zeTha nAnaMda mULacaMda 1 zA. lallubhAi gAvIMdajI 1 dozI haragAvIMda pulacaMda 1 zA. gAMgajI chaganalAla zA. kastura lakSmIcaMda 1 1 1 1 tapagaccha saMdha hA. kAraDIA vazarAma rAyacaMda 1 1 1 1 1 1 1 1 1 kezavalAla chaganalAla zA. ThAkarazI gaphala 1 1 rAmagAma mAravADI zrImala talakacaMda varUDAvALA mAravADI jIvarAja bhrugarAja latIpura. metA DeAsAlAzru ghelAbhAi metA akhArAma mAnasaMga . dAzI DAzA talakazI metA lavajI javeraca'da ha. mANekacaMda parAtama metA kalyANujI hIrAcaMda metA aMdarajI. pAsavIra metA catrabhuja zAmajI 1 dozI kazaLacaMda kezavajI 1 vArA lAlajI kalyANajI metA jhINA mAnajI vArA paraze|tama kalyANajI Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 veArA mAvajI kalyANajI 1 metA suMdarajI neNazI lAlapura. jainazALA hA. zA, zavajI kacarA lenada. zA. kezavalAla nemacaMda lAyA. zA. amarazI catura lAla. 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 agAuthI grAhaka thayela mukhAraka nAmanuM lIsTa. vAMkAnera. 1 vakIla dharamazI velajI vIramagAma. zrIjainadharmavijaya pustakAlaya verAvaLa. zrIjainajJAnavardhaka zALA hA. khuzAla karamacaMda 1 zA. khuzAla vIrajI 1 veArA vallabhajI tArAcaMdna 1 1 1 zeThe karazanajI kALAbhAI vaMthaLI-jAmanI vANIAvALI metA pAnAcaMda prAgajI metA mULacaMda devajI metA pAnAcaMda nathu saMdha samasta hA. zeTha pAnAcaMda prAgajI metA rUganAtha kAlIdAsa vadhUMnI-sAraha. veArA jINA su MdarajI vaDhavANa kapa. zA. amIyada jhINAbhAi vaLAda. zA. pulacaMda khemayada vAgudaDa. dozI devacaMda mAdhavajI 1 1 1 1 1 1 1 1 veArA jamanAdAsa hIrAcaMda zA. jamanAdAsa harIdAsa zIvA. zeThe hIrA nAgajI sakhapara. zA khetazI makanajI samI. vaheArA mIyAcaMda karasana sIyANA zrI zrI 1008 zrImad vijaya dhana caMdra sUri suMdarINA. zA. meAhanalAla meghajI 603 haLavada. vakIla lavajI pujA Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityaprakAzaka maMDaLamAM vecAtAM pustakanuM - lI sTa, - 3 -0 -0 0-10-0 -4-0 0-6-0 4 0. 0 *vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 1 le vyAkhyAna sAhityasaMgraha-bhAga 2 jo jaina graMtha gAIDa .... jenatavAdarza graMtha... jainadarzana jainadharmaka svarUpa. jenadharma viSayika praznottara jena zikSA digdarzana ... tattvanirNaya prAsAda devasarAI pratikramaNa .. dravyaguNa paryAyane rAsa . dharma dezanA .. pAMtrIza belano thekaDe pratikramaNa sUtra praznottara puSpamALA zrIvallabhavijayajI kRta stavanAvalI vimaLavida ... * vividha pUjAsaMgraha. . ... vizeSa nirNaya .. ... zatruMjaya mAhAtamya-prathama khaMDa . samyakatva zalyadvAra hiMdI.. svAmI dayAnaMda ora jena.. ... : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 0 0 0 1-20 2-8-0 0-12-0 0-8-0 - 0-4-0 1-4-0 0-10-0 0-6-0 * vyAkhyAna sAhityasaMgrahanA traNe graMtha sAthe kharIdanAra pAsethI ... rU. 6-00 traNe bhAgamAMthI game te be bhAga kharIdanAra pAsethI ,, 4 -8-0 traNe bhAgamAMthI game te eka bhAga kharIdanAra pAsethI ke bhAga kharIdanAra pAsethI .. .. , 2-8-0 * trIjA bhAganuM agAuthI grAhaka thanAra pAsethI . 2-0-0 Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I tattvajJAna dIpikA | sAmAyikasUtra .. jAhera khabara. bheTa. - - - - sAhitya prakAzaka maMDaLa, jAmanagara-kAThiyAvADa 7chachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachachacha pariziSTa parva. pUjya muni hiti vejyajI mahArAjajInA ziSya - tilakavijyajI mahArAjajI kRti. "pariziSTaparva) mULa saMskRta uparathI hiMdustAnI bhASAmAM bhASAMtara karavAmAM Avela che. A pustakamAM ghaNuM sAre vAMcavA gya rasika ItihAsa che. A pustaka saMvata 1973 nA kArtika mAsamAM bahAra paDaze. maLavAnuM ThekANuMsAhitya prakAzaka maMDaLa, jAmanagara-kAThIAvADa. vyAkhyAna sAhityasaMgrahanA trIjA bhAganuM agAuthI grAhaka thanAranuM nAma graMthane aMte mubAraka nAmatarIke chApavAmAM Avaze. trIjo bhAga ghaNe bhAge hAlArI saM. 1974nA paryuSaNa upara bahAra paDaze ane A graMthanuM suzobhita pAkuM bAIDIMga thaze tathA temanAM pRSTha 600 thI 650 sudhI thavA saMbhava che. A vyAkhyAna sAhityasaMgrahanA traNa bhAgo jena tathA jainetara prajAmAM kevA mAnanIya gaNAya che temanI pUrNa samajutI mATe A graMthanA pRSTha pa0 thI 597 sudhI 28 abhiprAyo vAMcavAthI Apa vidyAvinodI purUSone tarataja uttama prakAranI khAtrI thaze. mATe te vAMcavA amArA taraphathI khAsa vinayapUrvaka bhalAmaNa karavAmAM Ave che. * A banne pustaka zrAvakane vAMcavA lAyaka che. te hAla amArI pAse DAMka che te vahecAtI levAne je azaktivAna hoya temaNe -ra-6 nI TIkITa mokalyathI ApavAmAM Avaze. paraMtu beu paddhatinAM pustake khalAsa thaye nA pADavAmAM A vaze. sAmAyikasUtra paNa cha AnAnI kiMmatanuM che. Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 1 - A. re lAlajI rAmajI zeTha. ke " sIka enDa golDana breDasa, kaletha maracanTa. jA ma na ga 2. ke.AzApurA pAse, navI dukAna. amArA kArakhAnAmAM khAsa prakhyAti pAmelA : kArIgarethI dareka jAtane rezamI, senerI tathA anAja jhIMkano mAla ghaNeja saphAIdAra ane uttama prakArane banAvavAmAM Ave che. amArI dukAnethI atalasa gaI tathA savAgajI, sAdI temaja bAMdhelI raMgaraMganI, svadezI sADIo, sonerInI sADIo, cAMdalAnI oDhaNuM, jhIMkanI oDhaNI, oDhaNI, jhIMka senerInA ghAgharA, jhIMkanA leMgA, jhIMkanerInA kamakhA, porabaMdarI pAghaDIo, cAMdalAnI pAghaDI, senerI sAphAo -8 halakA-bhAre, senerIkera cheDA, suratI lesa, kaMThA jhIMkanI kero, cInAi tathA jApAnIsa rezamI mAla tathA dareka jAtanuM sutarAu kApaDa kiphAyata bhAve maLe che. sivAya orDara mujaba grAhakenI icchAnusAra TuMka mudatamAM banAvI ApavAmAM Avaze. mATe eka vakhata maMgAvI khAtrI karavAthI ghaNeja saMtoSa ane phAyado thaze. bahAra gAmanA orDara upara pUratuM dhyAna Ape che vAmAM Ave che. X che - La Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja W IS D 0 M. . DahApaNa. (c)raka sAmAjIka, naitika, dhArmika, vyavahArika, ane tAtvika viSane uttama rIte pratipAdana karatuM gamata sAthe jJAna ApatuM, jAhera patranA uMcA abhiprAya dharAvatuM, sAruM ane sastuM mAsika patra DahApaNa je rasamaya kALe, dilakasa vAIo tathA uttama lekho sAthe dara aMgrejI mAsanI zarUAtamAM bahAra paDe che. - vArSika mUla ... ... rU. 1-0-0 TapAla khAya ... ... rUA. 1-4-0 namunAnI kApI ... ... rUA. 0-2-0 ma jAhera khabara mATe A patra eka utama sAdhana che. bhAvatAla mATe patravyavahAra karI Ajeja khulAso maMgA. vijhaDama oNphisa, jAmanagara-(kAThiyAvADa). >>>>>> khAsa aMka ! <<<<<Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAsAgara urphe sAhitya prakAzaka prinTiMga presa * * jAma na ga ra . Kja A presamAM amArA 25 varasanA lAMbA anubhavathI hAlanI nyu peinTa sIsTama pramANe ghaNeja sure vadhAre karI pitAnA uttama prakAranA varkathI chapAvanArane ekasara saMtoSa Apela che. A presa tadana sudharelI DhabanI navI mazInarIthI moTA vistAramAM ubhuM karavAmAM Avela che ane lAMbA vakhatanA keLAyelA mANasethI kAma karavAmAM Ave che jethI saMkhyAbaMdha graMthe chapAya che. vaLI temAM- ' "aMgrejI, gujarAtI, hiMdI, marAThI ane saMskRta vigere tamAma bhASAnuM buka varka, joba varka, kaeNmeM, kArDa, kavara, kaMketriI, huMDI, ceka vigere tamAma prakAranuM uttama varka, raMgIna tathA sonerI prinTiMga varka amerikana abhiprAyanI nyu prinTiMga sIsTama pramANe ghaNIja kALajIpUrvaka varka karavAmAM Ave che, pho jhIMkanuM prinTiMga varka, ghaNuMja saphAIdAra ane raMgIna zAhIthI chApI ApavAmAM Ave che. uttama prakAranuM bAInDIMga varka. pAkuM-kAcuM, imbejhIMga-gIlTIMga ane pokeTa phezananuM suzobhita ane TakAu bAInDIMga karavAmAM Ave che. ( A presamAM dareka varka regyulara TAImathI, saphAIdAra kAmathI ane ekadama ochA dAmathI karI ApavAmAM Ave che. sivAya amAre tyAMthI dareka jAtanA prinTiMga pepara tathA sTezanarI sTaka maLI zakaze. jenI ejansI J. & J. Makin, Ltd, kampanInA janarala ejanTa pAsethI meLavelI che. bahAragAmanA orDara upara pUratuM dhyAna ApavAmAM Ave che. dareka varkanA bhAva pUchAvI khAtrI kare agara rUbarU maLe. cakubhAI ladhubhAI, menejara enDa pepara kamIzana ejanTa, jAmanagara-kAThiyAvADa