Book Title: Anand Kavya Mahodadhi Part 6
Author(s): Jivanchand S Zaveri
Publisher: Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004840/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mIna kAvya mahodAve. mAklika 6 je. esaverI. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha devacaMda lAlabhAIjana pustakedvAre-ghaLyAMka: 43 (jana-gurjara sAhityedAre-vaLyAMkaH 6.) Ananda - kAvyamahodadhi. ( "va-jainakAvyasaMga" mANeka mauktika 6 : naga 1, saMgrAhaka ane saMzAdhe, che javaNacaMda sAkaracaMda jhaverI. prakAzaka, zeTha devacaMda lAlabhAI jaina putra phaMDa mATe, nagInabhAI ghelAbhAI jhaverI. muMbAI * - sarva haka phaMDanA kAryavAhakone adhIna che. | vIrAta 2444. vikrama 1874. krAisTa 1818. AvRtti 1lI. prati 1000. vetana 3 0-10-0, . Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Published at the Office of Sheth Devchand Lalbhai Jain Pustakoddhar Fund, 426 Javeri Bazar Bombay, BY Naginbhai Ghelabhai Javeri. Printed by PARIKH DEVIDAS CHHAGANLAL, AT THE "DIAMAND JUBILEE" PRINTING PRESS-AHMEDABAD. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sheth Devchand Lalbhai Jain Pustakoddbar Fund Series, No. 43. THE ANAND - KAVYA - MAHODADHI. (A Collection of Old Gujarati Poems.) PART VI. COLLECTED AND EDITED BY Jivanchand Sakerchand Javeri. PUBLISHED BY Naginbhai Ghelabhai Javeri, a trustee. SOLD BY The Librarian Sheth Devchand Lalbhai J, P. Fund. Clo. Sheth Devchand Lalbhai Dharmashala, Badekha Chakla, Gopipura-SURAT. ( All rights reserved by the Trustees of the fund.) 1918. Re. 0-10-0. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyasAgaramAM viharI, kalelemAM pachaDAI, saneha aneka mitika ekatra karI, mALA guMthI, sajajanakaTha mATe taiyAra karI. paNa, mALAne paripUrNarIte kaThamAM sajI ane AkarSavA, e kartavya rasapranuM ja che. jema kamaLane-kAvyane vikasita-prakAzamAM ANavAnuM kArya te sUryanuM 8 sujanenuM-paMDitenuM ja che. vAri-kavi ke saMgrAhaka { te mAtra kamala-kavitAne piSa-utpAda ke saMgraha che ja karI zake che! jIvana, - - - - - - - . - . - - - - - - JU - - amArA aMka 14 me "AnaMda kAvya mahodadhi maktika paheluM" muMbAI IlAkAnA sarakArI keLavaNI khAtAe sekanDarI skUla lAyabrerI mATe maMjUra karyuM che. - - - - Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacUka gedhamane Tale, zudhitapaNuM te jAya; kathAmRtane pIvuM prIte, amRta pItAM kuNa dharAyajI! naLAkhyAne kavi bhAlaNuM. sAMgopAMga suraMga vyaMga atize dhAre girA gurjarI, pApAda rasALa bhUSaNavatI thAo sakhi uparI; je girvANagirA gaNAya gaNatAM te sthAna e bhe varI, thAo zreSTha sahu sAkhajanathakI e AzA pUre hari! bhaTTa premAnanda. kamakASTaka. 11 - 17 viSaya, 1 smaraNapatrikA. *** * * * 2 mukhabaMdha. * * * * 3 upaghAta,....DI. pI. derAsarI. ja kavivara nayasundara tathA-... " 5 rUpacaMda kuMvara sAra.....mo. da. dezAI. 1-rUpacaMda kuMvararAsa. 2-naLadamayaMtIrAsa 3-zatruMjayauddhArarAsa. . . pUrvalA saitiko mATe vicAre. sUcIpatra. .. *** * * sapUrNa. * * 1 . 171 - 437 * 451 * 477 480 * Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smaraNapatrikA. svargastha sAkSara raNajItarAma vAvAbhAI ! mahetAnI jainaaitihAsika ane kAvyasAhitya tarapha samAnabhAvavALI prItine lIdhe emanA sarakhA gUjarAtanI uttarettara vRddhi saMbaMdhI niraMtara ciMtana karanAra eka parama utsAhI nipuNa vidvAnanI salAha ane uttama mArga sUcanane durlabha lAbha amane maLatuM hata, te mATe amArI kRtajJatAnI edhANuM tarIke A chaThThA mauktika De, AvI nirabhimAnI ane ucca AzayevALI vyaktinuM nAma joDI ame sArthaka thaIye chiye. jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI. saMgrAhaka ane saMpAdaka. jJAnapaMcamI, 1974. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vItarAgadveSakrodhAya namaH mukhabaMdha. amArA taraphathI atyAra sudhImAM saMskRta, mAgadhI, aMgrejI, ane AvA kAvyonA gUjarAtI grantha prasiddha karavA prayAsa karavAmAM AvyuM che, ke je prayAsavaDe A granthane ame taraphathI bahAra paDatA granthomAM "ghaLyAMka 43mA" (jana gUrjara-sAhitya dvAre granthAMka 6ThThA) tarIke prasiddha karI prajA sanmukha mukavA bhAgyazALI thayA chIe AgamavAMcanAdAtA, AgameddhAraka, sAkSaraziromaNi paMnyAsa zrIANaMdasAgaragaNinA upadezathI A phaMDa utpanna thayeluM hovAthI teonuM nAma ciraMjIva rahe, evA IrAdAsaha AvA kAvyonA saMgrahanuM nAma "zrI AnaMdakAvyamahedadhi"rAkhavAmAM AvyuM che. AmAM AvelAM judA judA rAsAonI asala mUla prati ApavA mATe nIce darzAvelI vyaktine aMtaHkaraNapUrvaka AbhAra mAnuM chuM. rUpacaMda kuMvaranI prati mATe- bALabrahmacArI AcAryazrIvijayakamaLasUri ane amadAvAdanA prasiddha DahelAnA upAzrayanA pustaka bhaMDAranA kAryavAhakone naLadamayaMtInI prate mATe- bALabrahmacArI AcAryazrI vijayakamaLasari, DahelAnA upAzrayanA bhaMDAranA kAryavAhakone, ane surata gopIpurAnA zrI mohanalAlajI jainazAnabhaMDAranA kAryakAra zeTha phakIracaMda nagInacaMda jhaverIne. zrI zatruMjayauddhArAsapUrve chapAyelI eka pratikRti uparathI levAmAM AvyuM che. papha vagere kAryamAM madada karavA mATe zAstravizArada jainAcArya ganika zrIbuddhisAgarasUri, AcArya zrIkRpAcaMdrasUri, presara AnaMdazaMkara bApubhAi dhruva, pipaTalAla kevaLacaMda zAha ane purohita purNacaMdra acalezvara zarmAne upakAra mAnuM chuM. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 sAkSarazrI DAhyAbhAI pItAMbaradAsa derAsarI Bar-at-Low ane rA. rA. mAhanalAla dalIcaMda dezAi B. A. LL. B. te, granthanI zAbhAmAM vadhArA karanArA uddAta ane kavivara nayasuMdarajInuM caritra tathA rUpacaMda kuMvaranA sAra nAmanA lekho lakhI mekalavA mATe kharekhara AbhArI thayeA chuM. dilagIrIsaha lakhavuM paDe che ke, kuMDanA kAryavAhakAmAMthI zeTha kezarIcaMdra rUpacaMda jhaverIna, phebruArI sane 1916 mAM, keTalAka anivArya kAraNAne vaza thaI sTIpaNAmAMthI mukta thavuM paDayu che. t sAkSarazrI derAsarI upAddhAtanA aMtamAM jAve che ke " (1) kAvyamAM keTalAMka jUnAM pAThAMtara rada gaNIne te badala navAM mUkyAM che ane (2) keTalIka jagAe te jUnAM rUpa hatAM te sudhAravAnI chUTa lIdhI che.' ityAdi. AmAM (2)jI vAta keTaleka aMze sAcI che. kAraNake keTaleka ThekANe jUnAM rUpeja ApavAmAM AvyAM che ane keTaleka ThekANe sudhArIte navA paNa ApavAmAM AvyAM che, je rAsa vAMcatAM shelAithI samajhAI jAya tevuM che. Ama thavAmAM e kAraNeA che. prupheA jude jude hAthe sudhAravAmAM AvyA ane presakApI karanAre keTaleka ThekANe kApI navI DhathI banAvI dIdhI, temaja DelAnI pratA uparathI kApI karavAmAM AvI, te pratA pAchI ApatAM pAchI tyAMthI pAchI maLavAmAM DahelAnA upAzrayanA bAraNuA kAryavAhukAmAM aMdara aMdara kAMi bhinnatA utpanna thavAthI baMdha thai gayA. AthI anya pratA sAthe rAkhI prupheA vakhate kAma levAthI Ave! krama upasthita thayA. paraMtu (1)lI vAta je "kAvyamAM keTalAMka jUnAM pAThAMtara rada gaNIne te adala navAM mUkyAM che" tema sAkSarazrI lakhe che paraMtu tema jarA paNu karavAmAM AvyuM nathI. mAtra upara jaNAvelI gaDabaDa thavAthI keTaleAka sAmAnya pheraphAra thai gayA che je A sAthe udAharaNA ApI Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ batAvuM chuM. AthI vAcakone samajI zakAze ke kevA prakArane pheraphAra na chUTake karyo che-tha che. A vinA prAcIna gujarAtI grantha mATe ApaNuM gUrjarasAkSamAM be prakAranA mate paDelAM che, ane temAMthI sAmAnya vAMcako pitapitAne anukULa AvatAM game te matamAM bhaLI jAya che. AthI ame dareka vAcakavargane anukULa khorAka te pUre zI rIte pADI zakIe e vAta vAMcakee lakSa bahAra kADhavI joIe nahi. (1) eka mata evA prakArane che ke prAcIna pratomAM je pramANe lakhyuM hoya te ja pramANe chApavuM-chapAvavuM ane (2) bIjo evo che ke tene sudhArI dareka sAmAnya varga paNa vAMce tevI rIte cAlu rUpamAM chapAvavuM. A bemAMthI ame kone rAjI karI zakIe? arthAta baMnene te naja karI zakIe ! mUlapratimAM eka pATha hoya ane bIjI pratimAM bIjA pATha hoya tenA udAharaNo-moTA bhAganA pAThabhedo nIce TIpamAM ApyA che paraMtu sAmAnya pAThabhede jeDeja () AvA kasamAM darzAvyA che. AmAM bleka karavAmAM AvyA che te mUlapratinA ane kesamAM ApyAM che te anya pratinA samajhavA. pAnuM, capAI pada, 369 48 4 bharatAra gayo kima (kihAM) chAMDI ? 4 havuM pavitra muja (amAruM) rAja. 4 gata prANa lahe (huM) so pAkhe. 3 suddhi (siddhi) jovarAvo naLa kerI, 3 lakhimI pamI kadI na rAce (mArca), 375 2 te bhaNI thaya sakaNa (sukarNa); 378 2 havuM (thAvuM) pragaTa na sAra; 378 ( 89 2 suNatAM nala (se) adhikAra; 370 377 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3Y 384 pAnuM. pAI pada, 380 100 3 sA prati (prApati) viNa te suNajo suMdari, 101 4 te (tumha) saghaLI pari phAvyAM. aMtabhAgamAM nalacaritre (napAkhyAne) sAMDilyasudeva (dija) 35 2 prabhAti vIhavA (vIvAha) kAja; 36 1 iti maMtraNuM (maMtraNa)....., 3Tara 100 3 agita narma (ma) vacane karI, 401 185 4 lahisya te (je) sasahajI! 404 28 3 mAta (pitA) bhrAtA pati joI, mUlapratimAM je pATha vA zabda na hoya ane bIjI pratimAM hoya tenA udAharaNo-e zabda kesa () mAM ApavAmAM AvyA che, paraMtu atre kasamAM leka TAIpamAM dekhAya che. pAnuM, pAI. pada, 376 54 1 bhImarAya suta (spe) che vijayI, 378 83 1 have vaLI (tasa) darazana dekhazuM, 382 1 priyaMguyaMjarI mAtAye (IsI), 385 45 3 manamAMhi (ati) asamaMjasa jANI, 31 3 se paNi ati vismita (mani) hau, 382 4 (valI) ghaNuM dhare nala-nArI. 384 118 1 jaMgsa (dvipa) mAMhi jima bIju, 34 162 4 nija kuTuMbani (ti) naDIuMcha. 3 damayaMtI (e) satazirema, 2 rakhe kare (e) anusaya kadA; 411 98 4 ati Adari manasyuM (mi)... 415 128 3 rAjabhAra (siri) deI zrutazIla, 14 400 177 404 24 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 A aiktika saMpUrNa chapAI taiyAra thaI gayA pachI zrInaLadamayaMtIrAsanI eka cothI prati, sAhityapremI zrImAnjani zrIjinavijaya mahArAje pATaNanA zrIvADI pArzvanAthanA pustaka bhaMDAranI meLavI ApI hatI je mATe teozrIne AbhArI chauM. paraMtu te chapAI gayA pachI maLelI hovAthI teno upayoga karI zakAyA nathI, temaja tene tapAsI jevAne samaya paNa upalabdha thaI zakyuM nathI. ekAdazI; senDa harTa reDa, jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI muMbAI tA. 12-11-1817. dhanaterasa, 1973. U saMgrAhaka ane saMzodhanakartA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdyAta. sarasvatInuM pIera jaina leAkAne tyAM che " ema sahaja parihAsamAM kahevAya che. pIeramAM jema kanyAne pALI pASI, alaMkRta karI, lADa ane jApatAmAM ucherAya che, tema ja enA vartananI zuddhi jALavavA khAsa kALajI rakhAya che, te ja pramANe jaina bhaMDArAmAM pustakAnI kALajI rakhAya che. saheja parihAsa eTalA ja puratA che ke graMthAnA upayoga thate nahi. nahi pote tene pragaTa karatA, nahi khIjAone pragaTa karavA detA. AthI ja kavIzvara dalapatarAme, svargavAzI kinloka phArbsanA guNAnuvAda gAtAM sarasvatIne mATe baLApo karyAM che ke "pATaNa keda paDI hatI, akaLAI thai aMdha." paraMtu jaina baMdhuonI graMthaiAnA saMrakSaNa sArU evI kALajIne lIdhe ja Aja se'kaDA varSa thayA chatAMe surakSita graMthA labhya thAya che. vaLI subhAgye jainamatAvala bIenI mAnyatAmAM paNa phera paDyA che. potAnA bhAranA graMthA pragaTa thAya ane emanuM rasAsvAdana karavAnA lAbha jaina, tema ja jainetara badhAne maLe evI udAra bhAvanA temanAmAM pragaTa thai che. AvA kAmamAM dravyanI jarUra hoya che. vAvadhArAya satartA vimUrtayaH e vicAre AvA paramArtha mATe dravyane vyaya karanAra satpurUSo paNa nIkaLI AvyA che. sva. zeTha devacaMdra lAlabhAinA smaraNu arthe jUnAM pustakone udghAra thavAnA yoga khanI AvyA che. dUdhamAM sAkara bhaLe tema panyAsajI zrIAnadasAgara gaNinI zubha preraNAthI marhuma zeThanAM kuLaratnAe sArI rakama ApIne gujarAtI vAMcakavargane AbhArI karyAM che. A pramANe AnaMdanA sAgaranI preraNAthI A kAvyAnaMdanA maheAdhi udbhavyA che. A kAvyAnaMdasAgaramAMthI vaiktikA pasaMda karI karIne prajA samakSa mUkAya che. AnaMdathI ja udbhavelA kAvyAnaMdamahAdadhinAM naiauktika AnaMdadAyI haiAya e kahevAnI jarUra nathI. kAvya rasika purUSo-nerIta-sArU jhaverIe pasaMda karelAM maiktika AkhadAra ane Ana MdadAyI hAya emAM kahevuM zuM ? atyAra sudhImAM pAMca mauktikAnA sagraha r Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaI Aje A cha maklika prajA sammukha rajU karavAmAM Ave che. mitronI IrachAthI aneka vyavasAya ane kaiTuMbika AdhI vyAdhIomAthI kaDake bacake corI lIdhelI kSaNene A cha maktikane sArU upehavAta lakhavAmAM sadbhapaga karavA huM bhAgyazALI thaze chuM. A mauktikamAM (1) rUpacaMda kuMvara rAsa (2) naLa damayaMtI rAsa ane (3) zrI zejya uddhAra rAsa eTalAM kAvyane samAveza karAyela che. A saghaLAM kAvya dharmanA aMganAM hoIne tene hetu bara lAvavAmAM kavie kacAza rAkhI nathI. "vikrama caritra karatAM strI caritra vadhe " e vAta sAbita karatAM rUSacaMdane janma, nAnapaNa, keLavaNI, parAkrama ane chevaTe sahuthI upagI tenI dharmasAdhanA ane bhakti varNavI che. rasanI jamAvaTa evI che ke AraMbha karyA pachI pUruM karyA vagara kAvya hAthamAMthI muvuiM game nahi. zrImadda vyAsa bhagavAnanI manahara vANuthI koNa meha pAmyuM nathI ? emanI sAdI, saraLa ane rasamaya bAnIe ghaNuM ghaNuM kavijanane paNa mugdha karyA che. temaNe lopAkhyAnanI maneharatAthI mehIne pitAnI vANImAM tene pharI varNavyuM che. naLapAkhyAnanA vastu uparathI saMskRtamAM kAvya racAyAM che, jemAM zrI harSanuM naiSadha mUkhya che. kAvyo sivAya nopAkhyAna uparathI gadyagraM, nATaka ane caMpU paNa astitvamAM AvyuM che. mAtra saMskRta kavi ja nahi, paNa prAkRta lakhanArA jUnA ghaNuM kavie paNa naLAkhyAnane pitA potAnI vANamAM punaH punaH gAyuM che. dareka jAtanA sAhityasaramAM avagAhana karanArA jaina kavione paNa A vastu manahara lAgyuM che. megharAja, nayanasuMdara, mANekasUrI, rUSivardhana, harSaratna ema ghaNue pite juduM juduM nAma ApIne saMskRtamAM agara prAkRtamAM-gujarAtImAMnaLAkhyAna rayAM che. jainetara kavimAM bhAlaNa ane premAnaMdanAM racelAM naLAkhyAna upalabdha thAya che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAyati mANasurIe racelA nAlAyana nAmanA mahAkAvyane avalaMbIne vAcaka zrI nayasuMdara pitAnI suMdara bAnImAM nAmajhArAtmaka maMgaLAcaraNa vaDe pitAnA naLadamayaMtI rAsano AraMbha kare che. prathama vastunI praDhatA ane pitAnI ayogyatAne ullekha karIne, sarasvatI ane gurU vagerene vinavIne kahe che ke-avasapiNInA cothA ArAmAM-paMdaramA jInavara zrIdharma ane seLamA tIthiMkara zrI zAMti e bannenA saMdhIkALamAM amarAvatInA jevuM niSadha nagara hatuM. vIrasenAe sevA karAyele vIrasena rAjA tyAM rAjya karate. hatA. suMdara guNe bharI guNasuMdarI tenI rANI hatI. tenA mULaratanAkaramAM caMdramA rUpa naLarAjA ubho hate. prajA sarva prakAre sukhI heI ApasamAM snehathI rahetI hatI. te kALe bhAgyA meha varSatA; dharatI pUSkaLa dhAnya ApatI; gAya bheMse jhAjhuM dUjhatI; bAre mAsa phaLa vRkSe phaLatAM; koIne eka prakAranI bhIti te hatI ja nahi; keIe strInuM saMtAna maratuM nahi; tyAM tenuM ja kapAtuM; dhvajAmAM ja daMDa ho; baMdhana veNInuM ja thatuM; vivAha samaye ja pANI grahaNa tha; kaThaNaza kucamAM ja; spAmatA kezakalApamAM ja; vakratA bhavAMmAM ja; cApalya strIonA netramAM ja hatuM; hAra sivAya kyAMe chidra nahetuM. segaTA bAjI zivAya mAra zabda vaparAte ja nahi. taravAra pakaDavA ja hAthanI muThThI vaLAtI. dIvAmAM ja snehanI hAnI thatI. soLa varSanI vayanA naLarAjAnA rAjyamAM prajA A pramANe samRddhivAna ane sukhI hatI. koI paNa mANase jIna dharmanI nItine lopa karatuM nahi. eka samaye varSAkALamAM naLarAja pitAnI IMdrasabhA jevI pariSad bharIne uMcA mALa upara beThA hatA tevAmAM teNe keTalAka tApasane AvatA joyA. rAjAe | anucare mokalI emanuM svAgata karAvI temane pitAnI pAse teDAvyA. rAjA ane maMtrIe temanA pAdakamaLane praNAma karIne temanuM Agamana kAraNa puchayuM. tApasa rAjAne AzIrvAda daIne belyA ke pUrve zrI trakaSabha bhagavAnanI sAthe dIkSA lenAra kaccha ane mahAka7 nAmanA 1 A graMtha bhAvanagaranI eka saMsthA taraphathI chApa zarU thayo che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjAnA ame vaMzajo chIe. gaMgA tIre bharatezvara mahArAje bharAvelI nayanAnaMda upajAvatI zrI RSabha bhagavAnanI suvarNa mUrtine aheniza pUjIe chIe. thoDA kALathI tyAM kaicakarNa nAmane rAkSasa AvI amane upadrava kare che. ene Ape vAra ghaTe che. naLarAjAne parAkrama karavAne umaMga thaI rahyA hatA tevAmAM A dharmakArya AvI paDavAthI ghaNe AnaMda thayo. tApasene dIlAse daIne vaLAvyA ane pite sainya laine kAMcakarNa upara caDhI, tenI sAthe tumula yuddha karI tene nAza karI pitAnI nagarImAM pAcho Avyo tyAre tyAM jayajayakAra thaI rahyo. eka samaya naLarAjA vanakrIDA karavA padhAryo tyAM eka paMthI dIThe. pUNyaka rAjAnAM darzana karUM dhArI paMthI rAjA pAse AvyA. rAjAe vivekathI enI musApharIne aMge jeelAM kaeNtukane saMbaMdhe pUchatAM pathIe kahyuM ke mahArAja, mUlya na thaI zake evA nara, strI ane ratna jyAM nIpaje che evA vidarbha dezamAM huM jaI caDhyA hatA. tyAMnI rAjadhAnInuM nAma kuMDinapUra ane rAjAnuM nAma bhIma che. puSpamatI rANI patinI che. tene damayaMtI nAme duhitA che. huM eka vaDanI chAyAmAM beThA hatA eTalAmAM meM tUrInA zabda sAMbhaLyA. jouM chuM te pAlakhImAM besIne sahastra dAsIothI viMTAyalI kuMvarI huM beTho hato te tarapha AvatI hatI. purUSa mATe huM tyAMthI khasI gaye paNa mane teNe dIThe ane paradezI paMthI jANa dAsI mokalI pitAnI pAse teDA. yAtrAnI hakIkata pUchI ane mane kahyuM he baMdhava! niSadha rAjAne vara naLa nAme rAjA pRthvi upara dri rUpe ja avataryo che. eNe pitAnI adabhUta kIrti badhA jagatamAM phelAvI che. e kAmadeva jevo rUpavAna che. eNe krecakarNa nAmanA nizAcarane haNe che. mAgadhone meM enAM vakhANa sAMbhaLIne mAruM mana enI snehajALamAM paDyuM che. te e rAjAne dITho che ? meM kahyuM bahena ! naLanA darzanano lAbha mane maLe nathI. huM eja dizAmAM ja hevAthI have jarUra enAM darzana karIza. A sAMbhaLIne e kanyAne harSa thayuM. mAruM svAgata karyuM, ane bhAtuM apAvyuM ane kahyuM ke jyAre naLane maLe tyAre mane bhUlI na Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 jaze. mahArAja ! e kanyAnuM varNana mArAthI thaI zake ema nathI. devakanyA paNa enA jevI nathI. enA suMdara bhAlamAM svAbhAvika caMdramAnuM eMdhANa che. je A kanyA Apane maLe te AkhI pRthvine AnaMda thAya. mArA AzIrvAda che ke tamArA mane ratha phaLe ane tamArA bannenuM lagna thAya. Ama kahIne paMthI rajA laIne tyAMthI gaye. jema tyAM damayaMtIne tema ja ahIM naLarAjAne vagara nihALe neha utpanna thaI tevI ja tAlAvelI lAgI. kazI vAtamAM enuM citta cAMTe nahi. rAtadivasa damayaMtInuM ja dhyAna. enA vagara saghaLe saMsAra sune jaNAvA lAgyo. zuM premanuM prAbalya! akeka IdinI lAlasAthI ja prANI herAna thAya che; sparSa sukhanI lAlasAthI matta gajarAja baMdhana pAme che; jIvA svAdanA mehathI mAchalAM prANu khUve che; dhrANudinA chaMdane lIdhe ja bhramara kamaLamAM pUrAI hAthInI sUMDhamAM sapaDAI pariNAme prANu gumAve che; nayanAnaMdamatta pataMgIyuM paravaza thaI deha prajAne che; kavi kahe che ke eka iMdriyasukhane Ama saMtApa che, te jenI pacaMdriya paravaza thaI paDelI evA prANInI kevI durdazA? A pramANe damayaMtI ane naLa ekabIjAnuM ciMtavana karatAM satAM virahavAlAmAM sekAtAM hatAM. tevAmAM Aso zukalapakSamAM ahInA navarAtrinA utsava upara zAradA devI pitAnA haMsa upara ArUDha thaIne sakhIo sahavartamAna merU parvata siddhAyatana jinezvaranI vAMdanA karavA padhAryA; teNe kanakAcala zikhara para jaIne siddhAyatana jinezvarajIne vAMdayA. tyAMthI pAMDuka vana jaI siddhAyatana jinezvarajInI sAzvata mUrtinA pAkamaLanI pUjA karI. tyAM hasI ramIne badhI devIo pAchAM javAnuM karatI hatI te vakhata bIjI devInA vAhane zAradAdevIne jaNAvyuM ke bhAjI Apane vAhana bAlacaMdra haMsa pitAnI samakaLA nAmanI haMsInI sAthe kamaLajALamAM kriIDA kare che ane ahIM hAjara nathI. zAradAdevIne AthI krodha caDha, eTalAmAM ja krIDAthI zramita raktanayanavALa haMsa hAjara thayA. tIrtha Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmimAM kAmavAsanA anusaravAne lIdhe tuM ane tArI haMsI jAo bhUmipara paDe evo devIe zrApa Ape. bahu kAlAvAlAthI kRpALu thaI devIe anugraha karyo ke jA, mahImaMDaLanA keI rAjAnuM dUtapaNuM karavAthI tArA zApane aMta AvI te punaH svargamAM AvIza. pitAnI hasIne AzvAsana karate haMsa kahevA lAgyuM ke tuM zikara karIza nahi. garUDane prapAtra mAre iSTamitra che tenAthI meM sAMbhaLyuM che ke naiSadhanA naLarAjA ane kuMDInapuranI damayaMtI vacce ghaNo sneha chUrI teo eka bIjAne mATe jhUryA kare che. huM temanuM pUtatva karI zApane anugraha meLavIza ane ApaNe sukhe sajoDe svarge sidhAvIzuM. bAlacaMdra, somakaLA ane bIjA haMsa uDatA uDatA naLarAjA pitAne viraha samAvavA vanakaDA sArU Avyo hato tyAM AvyAM. zveta kapurane ja banelo hoya nahi evA, dudhathI bharela kSIrasAgara heya nahi evA, mahAdevanA adahAsane samuha heya nahi evA, motInA hArane Dhagale ja heya nahi evA, tapAvI zuddha karelA rUpAne ja hoya nahi evA, caMdranAM kiraNe ja heya nahi zuM evA, dudhathI bharelA dakSiNAvartI zaMkha jevA, dahIMnA rAzi jevA ane zeSanAganI kAMcaLI jevA bAlacaMdra haMsane joIne naLarAjA u9lAsathI nirakhavA lAgyuM. rAjAnA manamAM heta AvyuM. haMsa uDIne rAjAnA hAtha upara beThe, ane rAjAne AzIrvacana sahita tenAM vakhANa karavA lAge. naLanI IcchA haMsane potAnI pAse rAkhI levAnI thaelI jANIne eNe pitAnI vallabhAnuM kaSTa varNavyuM. haMsIe paNa vinati karI ke amArA svAmIne cheDI che. pUNyaka naLa dayArda thaIne bolyo, huM jIvahatyA karanAre nathI. eTalAmAM AkAzavANI thaI ke he rAjA! haMsa tAruM zubha karaze. rAjA ane haMsa mitra banyA ane rAjAnA kahevAthI atha iti vAta haMse kahevA mAMDI. haMsa kahe kuMDInapuranA zrI bhImarAja eka samaye vasaMta rUtumAM pitAnI rANuM sahita vanamAM gayA; tyAM koI vAMdarIne pitAnAM baracAMnI sAthe gela karatI joIne rANIne saMtAnane abhAve bahu phakara Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thai. riSabhadevanI padasevanA karanAra cakezvarI mAtAnI ArAdhanA karavAthI teNe vara Apyo ke kAle savAre damanaka nAme rUSi Avaze tenAthI tArI abhilASA pUrNa thaze. bIje divase rUSi padhAryA; temaNe AvIne "dharmalAbha" ema kahyuM. rAjAe emane bahu satkAra karyo. rUSinI vacana siddhithI rANIne eka putrI ane traNa putra thayA. putrI damayaMtI nAnI ummaramAMthI ja meTI viduSI thaI, eNe vyAkaraNa, koSa, sAhitya, gaNita, vedAMta, purANa, piMgaLa, bharatazAstra gAna, nRtya, saMgIta, Ayurveda vagereno ukaSTa abhyAsa karyo. nAnI ummara chatAM nava tattva ane e Avazyaka kriyAo zikhI ane kharekharI virativALI zrAvikA banI rahI. enA svarUpanI suMdaratAnuM vakhANa karavuM zakya nathI. naLarAjA ghaNe prasanna thayo ane enI sAthe zI rIte lagna thAya ema ciMtvana karavA lAgyuM. haMse khAtrI ApI ke huM tyAM jaIne tArA guNAnuvAda gAIne e tane ja paraNe ema karIza. pitAnI haMsI samakaLAne oLamAM mukIne haMsa kuMDInapura gayo. damayaMtInI ramavAnI vADImAM pite AkAzamAMthI utaryo. alakIka pakSine joIne damayaMtI lebhAine ene pakaDavA gaI. haMsa dhIre dhIre, pakaDAya nahi ane cheTuM paDe e nahi, ema AgaLa cAlyA. ghaNe dUra jaIne ekAMta AvyuM eTale ubho rahyo ane naLanAM vakhANa karyA. damayaMtI maLe mehita te hatI ja. enI naLa prApta karavAnI lAlasAnI parAkASTA thaI. jarUra naLanI pAse jaIne ene tAre meha lagADuM evuM damayaMtIne kahIne haMsa tyAMthI vidAya thayA. bhImarAjAne kuMvarI upavara thaI che evuM jaNAtAM eNe svayaMvaranI taiyArI karI. naLane paNa teDAvyuM. damayaMtIe paNa chAnuMmAnuM kaheNa kahAvyuM. saMdezo sAMbhaLIne naLane ghaNo AnaMda thayo. eNe lAvalazkaranI sajAI karI svayaMvaramAM javA nIkaLyA. narmadA kAMThe ene paDAva hato. tevAmAM kalahapriya nArada svargamAM padhAryA. IdanI sAthe vAta karatAM emaNe damayaMtInAM vakhANa karyAM ane svayaMvaranI vAta karI. A sAMbhaLIne cAra deva devasabhAmAMthI uThIne javA tatpara thayA. iMdra, agni, Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 vaNu ane yama ema cAre devatA narmadA kAMThe naLanA paDAva AgaLa AvyA. temaNe naLane joyA, nirakhatAM ja te nirUtsAhI banyA. zuM karavuM ene vicAra karatAM ema yuM ke naLa udAra che, mATe ene yAcavA ane potAnuM dUtapaNuM karavA enI prArthanA karavI. naLa AgaLa pratyakSa thai tema karatAM naLane ghaNA kSAbha thayA. paNa paramAtha karavA, devanuM kArya karavuM ema nizcaya karIne dUtatva karavAnI hA kahI. naLa kuMDInapura gayA. enu Atithya karIne vADImAM utAryo. damayaMtIe khAnagI sarabharA karAvI eka kinnara yugala bheTa karyuM. naLanu mana nirArAzAthI khaLIne khAkha thatuM hatuM, paNa vacananA aMdhAyalA teNe dUtatvane sArU damayaMtI pAse javAnuM dhAryuM. devAe ApelI adRSTikaraNanI kriyA karIne pote adRzya thaine aMtaHpuramAM gayA. dAsIethI TAyalI damayaMtIne joine bahu ja khinna thayA. ene lAgyuM ke are! huM hatabhAgIne A kanyAratna sukhethI paraNata temAM deve kAM aMtarAyarUpa nivaDayA ? kayA janmAntarane pApe emaNe A zatrukarma karyuM ? mehathI sugdha banI gaelA chatAM paNa naLa potAnuM vacana cUkyA nahi. damacaMtI AgaLa ghaNe prakAre caturAithI cAre devAnuM dUta karyuM paNa *AvyA nahi. khUda naLa ja khIjAnuM dUtatva svIkArI mArI avagaNanA kare che ema damayaMtInA manamAM dhAta thayA. kuMvarI aceta thai gaI, naLane bahu saMtApa thayA. rUdana karatI damayaMtInI kSamA mAgI. damayaMtIe naLane oLakhI kADhayA. A naLa ja che dhArIne lajjA sAgaramAM nimagna thai gai. naLa ane damayaMtInuM dUtatva karI yAga karAvavAthI sarasvatInA zApathI mukta thayelA khAlacaMdra haMsa te ja kSaNe temanI pAse AkAzamAMthI utarI AvyA! eNe devanuM kUtatva karatAM vaidarbhIta gabharAvavA jevAM vacana kahevAne mATe naLane ThapakA ApyA. damayaMtIne AsvAsana karyuM ane samajAvI ke deva koi divasa balAtkAra kare ja nahi. tuM manasA vAcA naLane varI cUkI che. teA parapatnI tarapha deva najara paNa nahiM nAMkhe. kAle svayaMvaramAM tu nizcita naLane ja varaje. taLe paNa damayaMtInI kSamA mAgI ane peAtAne utAre paravaryAM. iMdranA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prerelo naimeSI dUtatvane pariNAma jANavAne vATa joI rahyo hate. tene athaiti samAcAra kahyA. saMte khAIne e IndranI pAse gaye. bIje divase svayaMvaranA maMDapanI racanA adbhUta banI hatI. dezadezanA rAjAo birAjamAna thayA hatA. naLa paNa pote tyAM AvyuM. naLanI sAthe ja naLanA jevAM rUpa dhAraNa karIne cAre deva tyAM AvyA. iMdrAdika deva AvyA eTale bIjA ghaNA deve paNa tyAM AvyA. badhA devo ane rAjAonAM kuLa-parAkrama vagere koNa kaheze evI bhImarAjAne ciMtA thatAM IMdranI IcchAthI devI sarasvatI tyAM hAjara thaI gayAM. teNe eka pachI eka devonAM caritra vagere kahI saMbhaLAvyuM. damayaMtI sAMbhaLIne cAle eTale sarasvatI bIjAnI AgaLa ubhAM rahe. de aMtarikSa rahenArA ane animeSa hoya che e nizAnIthI huM kharA naLane kheLI kADhIza e damayaMtIe saMkalpa karyo hate. Akhare teNe kharA naLane varamALA ApI ane jaya jayakAra thaI rahyuM ! hrada rAjAoe takarAra karavAnuM mana karyuM, paNa i kepa karIne zApa Apyo ke je koI naLadamayaMtInuM manathI paNa ahita Icchaze tenuM mAthuM phATI jaIne te turata maraNa pAmaze. devoe naLane varadAna ApyAM ane svarge sidhAvyA. kuMDInapurAdhIye naLadamayaMtInuM lagna bahu dhAmadhUmathI karyuM. naLa pitAnI naveDhAne laIne pitAne nagara gaye. rastAmAM kAyotsarga karatA tApasane dIThA. tApasa ugra tape jalIne pitAnAM karmonuM chedana karatA hatA. pUrve damayaMtI rANI hAI covIse tIrthakarAnI mUrtione eNe ratnatilaka nehapUrvaka caDhayAM hatAM. e pUrNa karIne A janmamAM enA bhAlamAM svAbhAvika caMdramAM hatuM e vRttAMta e tApase kahyuM. Ama vanalIlA jotAM jotAM e pitAnI rAjadhAnImAM pahocyAM. A tarapha svayaMvaramAMthI pAchA pharatA dene kaline bheTa the. manuSya damayaMtIne paraNe ane deva nirmukha jAya e sAMbhaLI kali ghaNe gusse thaye. eNe e yugalane herAna karavAne pratijJA lIdhI. devoe ene vAryo paNa e ekane be thaye nahi. chevaTe pratijJA karI ke na Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LanuM nikaMdana karyA sivAya svargamAM paga nahi muke tyAMthI pite AryA vartamAM naLanI nagarI samipa AvyuM. paNa tyAM saghaLAM jane zubha rIte jainadharma pALatAM. paramezvaranI mUrtinI sattara tarehathI traNe kALa pUjA thatI. leko zILavAna ane tapanI bhAvanAvALA hatA. Thera Thera pravacana sUtranA pATha thaI rahyA hatA. Ama hevAthI kaline rahevAne sthaLa maLyuM nahi ane zaheranI bahAra eka behaDAnA vRkSamAM vAsa karIne naLane zI rIte herAna kare ema ciMtavatA rahyA. jainadharmaraktavIranA rAjyamAM kaline pesavAno lAga phAvyA nahi. Akhare eka divasa saMdhyAkALe paga palALatAM AMgaLInI vacce pradeza koro rahI javAthI temAM kali pizI gaye. - kalinA pravezathI tenA parivAra-jUgAra-jUTha-chaLa-kapaTa-cerI vagerene naLanA zarIramAM pisavAnI AjJA karI. A dukhaprada divasathI naLane jugAra ramavAnI IcchA thaI. naLane kubera nAmane oramAna bhAI hata; e bhAInI sAthe eNe vAraMvAra dhUta ramavA mAMDyuM. dhUtane caDasa eTalo vacce ke eNe damayaMtInI pAse javAnuM paNa ochuM karyuM. eka divasa jyAre pite damayaMtIne khinna, alaMkAra rahita joIne kSobha pAmIne tenI sakhI kezinIne puchayuM ke mArI vallabhAnI sthiti Ama kema che? pite paNa damayaMtIne bahu bahu snehapUrvaka puchayuM, tyAre teNe kahyuM ke cUta nAmanI mAre hAlamAM navI svapatnI thaI che. kezinI kahe Ape damayaMtIne uvekhIne tene Adara karyo che, paNa e mahA bhayaMkara che, vAravadhUnI peThe e nirlajA che. enuM nAma nagnakaraNI eTale je ene paDakhe caDhe tene nagna karI mUke evI che. e svajanathI virodha karAve che, duniyAmAM apayaza phelAve che. enI sAthe saghaLAM durvyasana saMkalAyelAM che. enA AvavA pachI eka pachI eka saghaLAM durvyasana AvI mANasa khuvAra thAya che. Ama namratAthI kahIne purANamAM kahelo kahUnI strIne vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. kevI rIte eNe pitAnI bahena vanitAnI joDe sUryanA gheDAnA pUchaDAnA raMga saMbaMdhe vAcAdhUta karyuM hatuM -kevI rIte zarata Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAkI hatI,-kevI rIte vanitA hArI, kevI rIte dAsatva svIkAravuM thayuM ane kevuM kaSTa paDayuM e rasabharI rIte kahI saMbhaLAvyuM. bhegAbheguM rAja akeka nAga bhakSaNane sArU garUDane ApavAnI belI thaI ane eka nAgane prANu ugAravAne mutavAhana nAmanA nAme kevI rIte potAnA zarIranuM arpaNa karyuM te kahyuM. AvI hadayadrAvaka kathA ane vANuvaDe naLa pIgaLe ane eNe dhRtakrIDA cheDI dIdhI. paNa durvyasananI pIDA ema sahajamAM TALI TaLatI nathI. keTaleka kALe naLe pharI ramavA mAMDayuM; ekavAra e pitAnuM saravasva hAryo. jemAM jema hArate gayo tema tema eNe bahu haThIlAIthI ramavA mADayuM. chevaTe eNe damayaMtInI hADa karI. are daiva, Akhare e paNa hAryo ! naLane pitAnuM rAjya choDIne javAnI AjJA thaI! damayaMtIe potAnAM bALako bAhuka nAmanA senAnInI sAthe vidarbha mekalyAM. naLarAjA. baLavAna hate. meTA rAkSasane vidaryo hato te kuberanI zI vizAta hatI ke enI pAsethI baLe rAjya che. paNa vacana pALanAra naLa satyanI. khAtara rAjya cheDIne nikaLe. pite baLahIna tha nathI e batAvavA eka kesanA cha bhAga jeTale pelo staMbha ekale ukhADI kADhI, pAcho ropI dIdhe, ane daMpatI AgaLa cAlyAM. raste maLelA bhIlanI joDe saMgrAma karI temane nasADyA. ratha vagere jeIne vakhate bIjA lUMTavA Ave ane damayaMtIne takalIpha paDe dhArI ratha paDyo mUkI. banne jaNAM page cAlatAM AgaLa gayAM. AgaLa cAlatAM senAnAM kapAta najare paDayAM. temane vecIne dhana meLavIzuM dhArI tenA upara pitAnuM uttarIya nAMkhyuM. vastra laIne paMkhI uDI gayAM. raste cAlatAM damayaMtIe pitAne piyara javAnI vinaMti karI. tene khUza rAkhavA naLe hA kahI. eTalAmAM rAtri paDatAM aMdhakAra phelAI gayo ane eka vizALa sarevara AvyuM. pANI pIne tyAM ja suI rahIzuM, dhArI tyAM rahI gayAM. rAtrinA aMdhakAramAM naLanA manamAM turaMga Ave che ke damayaMtI na hoya te mane ekalAne aDacaNa paDe nahi. strInI rakSA karavI ane pitAne, nirvAha kare e be vAnAM ene azakya bhAsyAM. vaLI jarUra paDaye. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuddha paNa karavuM paDe dhArI damayaMtIne cheDI devAnuM nakkI karyuM. damayaMtIne vinavI ke A kamaLadaLanI zayyAmAM tuM suIne nirAMte udha. vizvAsu damayaMtI pati vacanathI jIvanavaranuM bhajana karIne nizcaMta uMdhI gaI. kSaNe kSaNe jhabakI jhabakIne jAgI uThI mane tajazo nahi ema kahetI. chevaTe naLe pahereluM adhuM vastra paherI, pitAnA mAthA nIce naLane hAtha laI, naciMta thaIne uMdhI gaI. mAre apavitra hAtha damayaMtInA sparSane cagya nathI kahI naLe dhIrethI pitAne hAtha kADhI lIdhe. nAzI javAnI tIvra IcchA thavAthI cIra phADavAnI mati sUcha. ahIM kavi kI hAtha cIra phADe ene mATe banne hAtha vacce saMvAda karAve che. pariNAme cIra phADI chUTa thaye ane pitAnI jaMga cIrI-lehI vaDe damayaMtInA cIra upara lakhyuM ke phalANe phalANe raste vidarbhane che, tyAM javuM. tyAM na paravaDe te sAsare jajo. Ama karIne tyAMthI cAlyuM. paraMtu hamatti damayaMtIne tajIne tenAthI javAyuM nahi. punaH punaH pAchA pharIne nidrAvasthita damayaMtIne nihALate jAya ane pAchA Ave ema AkhI rAtri gALIne cheka savAre tyAMthI AMdhaLI karIne cAlI nIkaLyo. ADapheTe raste thaIne jatAM naLa baLatA dava AgaLa AvI caDha. karkoTaka nAgavALa vRttAMta ahIM bane. karkoTakane daMzathI vikRta ane virUpa banI gaele naLa pharate pharate vanitA nAmanI nagarImAM jaI caDhe. nagarImAM teja kALe eka madamasta hAthI chUTIne trAsa vartAvatA hatA. pitAnA baLa ane cAturyavaDe hAthIne pakaDIne vaza karavAthI ene rAjA rUtuparNa pAse laI gayA. eNe pitAnuM nAma kubaja kahyuM ane naLanI rAja tajavAnI hakIkta kahIM. rAjA rUtuparNane naLa sAthe mitrI hovAthI e sAMbhaLIne kaSTa thayuM. rUtuparNane tyAM tene mitra banIne naLa kubaja rUpe manamAM damayaMtInuM ciMtavana karate sate rahyA. - naLanA tyAga karIne gayA pachI keTalIka vAra duHsvapna thavAthI damayaMtI jhabakIne jAgI uThI. duHsvapnanI asara maTADavAne patimukha nirakhavAnI lAlasAthI naLa sute have te paDakhe joyuM. jotAM naLane na dIThe eTale cakita mRgalInI peThe uDIne naLane kheLavA maMDI. Thera Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thera baLIne thAkI rUdana karavA lAgI. AMkha kahetAM naLe lakhela lekha daSTie paDe te vAMcIne jANyuM ke naLe pitAne tyAga karyo. piyera javAnI patiAjJA vAMcI kuMDInapurane raste cAlI. AgaLa cAlatAM ajagaranA moMmAM paga paDyA. cheka gaLA sudhI ajagare gaLI eTale maraNa kALa pAse Avyo dhArI "dhama zaraNu" ema kahevAmAM koI bhIla tyAM AvI caDho. eNe ajagarane vadha karIne ene mUkAvI. damayaMtInI rU5 samRddhipara mohita thaelA bhIle ene pitAne anusaravAnuM kahyuM. damayaMtI bebAkaLI thaI gaI ane enI vividha prakAre vinati karI, Akhare balAtkAre atyAcAra karavAne abhilASI pitAnA upara dhasI AvatAM dharmaratA damayaMtI drinI prArthanA karavA lAgI. idra tarata ja pitAnuM vajI mokalI ene bALIne khAkha karI nAMkhyo. durAcArI paNa upakAra karanAranA mRtyuthI dIlagIra thaelI satI paMca para meSTInuM nAmoccAraNa karI tyAMthI AgaLa cAlI. raste maLelA vaNajhArAothI nirAMta vaLI eTalAmAM kAMIka ketuka thavAthI vaNajhAra vikharAI gaI ane ekalI satI AgaLa cAlI. AgaLa jatAM eka munI mahArAja maLyA. emaNe ene zrI zAMtinAthanI mUrti upajAvIne ApI ane enI pUjA karatAM eka gUphAmAM rahevAne baMdha karyo. bicArIe tyAM pAMca divasa gALyA. eka divasa cAraNI yati AkAza, mArge utarI AvyA ane damayaMtIne 'DInapura javAnI AjJA karI. damayaMtI piyera javA nIkaLI. rastAmAM pitAnI mAsInI nagarI caMpApurI AvI tyAM caMdramatI mAsIe ene oLakhyA vagara Azraya Apyo ane tyAM thALe paDI. ahIM bhImarAjAnA prerelA naLane zodha karanArA ghaNuM paikI sudeva pApurI AvI pahoMcyo ane naLanA adazya thayAnI hakIkata jaNAvI. sudeve satIne dIThI ane oLakhI. pariName badhAMne chatI thaI ane mAsIe sukhe piyera pahoMcatI karI. Ama satI pitAnAM svajanone prApta thaI. naLanI zodha sArU eNe cotarapha mANase mekalyAM. pitAnI patnIne tajavAne mATe pazcAttApa karate naLa duHkhamAM Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divasa nirgamAM hatA tevAmAM sudeva mAM AvI caDhe. tene meDhi damayaMtInI hakIkta sAMbhaLIne ene dusaha duHkha thayuM. sudevane rUtuparNanI sabhAmAM laI gaye ane damayaMtInI hakIkta tyAM punaH gavarAvI pitAne tyAM laI jaIne enuM Atithya karyuM. pita naLane khAsa saMbaMdhI che evI sudevanA manamAM kaha5nA uThe ema varyo. jatI vakhate sudevane mUlyavAna ghoDA ApyA. bhege bhege pitAnA dhAraNa karelA kubaja nAme damayaMtIne saMdeze kahA ke phikara karaze nahi saghaLuM sAruM thaze. sudeva pharI kaMDInapurI pahece. sudevane kahela saMdesa temaja badhI hakIkta sAMbhaLIne damayaMtIne nakkI lAgyuM ke rakhene naLanuM svarUpa kazAne vege palaTAyuM hoya ane e kubaja ja naLa hoya. bhImarAjAe ghaNuM samajAvI ke bIjAne Azraye rahela kurUpa kubaja naLa heAya ja nahi. paNa damayaMtIne khAtara jamA thaI ke e naLa ja che. ane tenI tapAsa thavI ja joIe. chevaTe rANIe toDa kADho ane bhImarAjAthI chAnomAne dUta mekalavAnuM nakkI karyuM. masalata karIne TheravyuM ke dUte tyAM jaIne ema kahevuM ke pitAnI AjJAthI ane khAsa AgrahathI damayaMtI pharI svayaMvara kare che. kubajane azvamaMtra khabara che ke nahi e tapAsavA dUte je divase pahoMce tene bIje divase ja svayaMvara che evuM kahevAnuM TharAvyuM. dUta kubajakane gaye ane pite raste tAve herAna tha mATe meDa pahoMce evuM bahAnuM kADhIne svayaMvaranI vAta karI. pitAnI mAdA upara bIjAnI najara jaNAtAM tiryakonine paNa jhALa uThe che, te naLane damayaMtIne punarlagna karanAra che sAMbhaLIne asahya vedanA thAya emAM zuM puchavuM? enA mAnyAmAM ja na AvyuM paNa dUtane rAjA pAse laI gaye. rUtuparNa javAne mATe utkaMThita thaye paNa samaya bahu ja TUMke che ane zI rIte javAya e vimAsaNamAM paDe. kubaje khAtrI ApI ke huM eka divasamAM laI jaIza. rAjA cAra sevaka ane kubaja javA taiyAra thayA. kubaje hayazALAmAMthI gheDA laIne ratha taiyAra karAvyo ane kuMDInapurIne paMthe paDayA. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nadI nALAM, khADA, TekarA, retI kazAne na lekhavatAM ratha vAyu vege ja joi rUtuparNa AnaMda pAme. evAmAM rUtuparNanuM uttarIya paDI javAthI ratha rAkhavAnuM kahyuM. kubaja kahe ratha vastra paDayuM tyAMthI pacIsa je jana cAlyo gayo che. rAjA Azcarya pAme ane pitAne asthamaMtra zikhavavAnI prArthanA karI. pitAne gaNita vidyA AvaDe che enI sAthe azvamaMtranI adalAbadalI karavAnuM kahI, kubajane gaNita vidyA zikhavI. naLe eka vRkSa uparanAM pAMdaDAM gaNuM joI pitAne vidyA AvaDI ene nizcaya karyo ane rUtupaNane azvamaMtra zikha-be vidyA ekaThI thayAthI kaLi enA zarIramAM vAsa karI zakyo nahi. tyAMthI nIkaLIne jatAM kaLi ane kubaja vacce vAtacIta thaI ane kaLie ene na saMtApavAnuM vacana ApyuM ane te nirmANa karele sthAnake jaI rahyA. A badhuM naLa ane kaLi sivAya bIjuM koI dekhatuM na hetuM. pachI rUtuparNa ane kubaja rathe besI kuMDInapurI savAra thatAM thatAmAM pahoMcyA. tyAM svayaMvarano kazo samAraMbha na jotAM kubajane AnaMda thaye ane rUtuparNa chebho paDe; emanA AvavAnI vAta jANIne bhImarAjAe pitAnA mahelamAM ApyA. ekAeka chaDI svArIe kayAMthI padhAryA vagere kuzaLa pUchatAM kubaje ja kahyuM ke sneha hoya tyAM samAraMbha zA? ApanI sAthe AnaMdamAM thoDA divasa vyatita karavA padhAryA che. damayaMtIne kubaja AvyAnI khabara thatAM ja ene AnaMda thaye. eNe pitAnI mAtAne kahyuM, jajU kubajane azvamaMtra khabara che. naLa zivAya kaI e jANatuM nathI. nakkI e naLa ja che. enI parIkSA karI nakakI karavuM joIe. pitAnI sakhI kezinI sAthe pitAnAM choka. rAMne kubaja pAse mokalyAM. chokarAMne joI kubajane ghaNo AnaMda thayee kahe mArA svAmInAM chokarAM che mATe mane ghaNuM heta Ave che. eNe chokarAMne ramADyAM. kezinI kahe sudevane meMDhe tamArI kIrti ame sAMbhaLI che. naLanI pati tamArA sneha ane naLanI sAthenA tamArA nikaTa saMbaMdhane lIdhe bhamIne tamane jovAnI ghaNI icchA che. tame "sUryapAka banAve che. naLa paNa karatA. bhaimInI icchA che ke je tame cAkhavAne Ape che te cAkhIne ene AnaMda thAya, kUbaje taiyAra Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 karI ane damayaMtIe raseSTha cAkhIne nakkI karyuM ke naLa zivAya kAithI AvI rasAi thAya ja nahi, mATe jarUra e naLa ja che. pachI bhImarAyanI AjJA lai kubajate aMtaHpuramAM teDAvyA. kubaja ane damayaMtI vacce vArtAlApa thayA. aja keme karyo pote naLa che e mAte nahi. kezinIne AthI gussA caDhayA ane eNe kubajane ghaNAM kaThaNa vacana kahyAM ane chevaTe e paNa kahyuM ke potAnI sakhI have prANatyAga karaze. kezinInA upAlaMbhanA pratyuttara ApavA kubaja jatA hatA tevAmAM AkAzavANI saMbhaLAya. e vANIe kahyuM ke he rAjA ! vALIne uttara ApazeA nahi. damayaMtI satIzirAmaNa che. tame pragaTa thAe ane sukhamAM divasa nigame. e sAMbhaLIne mubaja TahADA pAyeA. eNe kaoNMTaka nAge ApelAM vastra je khIlAmAM mUkI chAMDayAM hatAM te kADhIne paridhAna karyA. teja kSaNe naLa peAtAnA asala rUpamAM palaTAI gayA ! adhe harSa harSa vyApI rahyA ! vighna dUra thai AnaMdanI helIe cAlI ! naLa damayaMtIne! punaH yAga thavAthI sakhI kezinI je vidyAdharI hatI te potAnA lokamAM javA tatpara thai. nAge ApelAM peAtAnAM vastra naLe kezinIne ApyAM. e laIne e AkAza mArge vidyAdharanA leAkamAM gai. peAtAnA patine e vastra paherAvatAM tenI vedanA maTI ane vidyAdharAmAM paNa AnaMda phelI rahyA. e leAkA naLane nirakhavAne bhUleAkapara AvyA. naLe caturaMgaNI senA laine digvijaya karyAM. cAre dizAe ene jaya ane yaza prApta thayA. peAtAnA bhAinI tarapha dUta mAkalatAM enI buddhi paNa nirmaLI thai hoya ema jaNAyuM. eNe naLanuM rAjya pAchuM ApavAnuM kahyuM. paraMtu naLane vicAra paDayA ke mArAthI rAjya pAchuM kema levAya. vidyAdharA kahe rAjya tamArUM che paNa e bhAi che. mATe aradhuM rAjya ApIne aradhuM le. paNa rUtuparNa kahe meM tamane gaNita vidyA zikhavI che. e akSavidyAne jore tame dhRtamAM jarUra kAvazA, mATe jema eNe rAjya jIjyuM che tema tame paNa rame ane jItIne lA. chevaTe kumberane teDAvI ane bhAi ramata ramyA. naLanI jIta thaI ane eNe rAjya punaH saMpAdana karyuM. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 naLe potAnAM nagaramAM praveza karyo. tyAM tene ' punaH rAjyAbhi jeka thayA. era-puSkarane eNe yuvarAja pade sthApyA naLa ane damayaMtIe sukhe rAja karyuM. tIrtha yAtrA karI. sAdhusamAgama karyAM. ; naLane sukhe rAja karatAM satAM eka divasa krApta nATakI AvyAM eNe potAnI pAsenA bhUDanI pAse adbhuta khela kaMsaLyA. naLe khela joyA. khela pUrA thavA AvyA eTale bhUMDane vAcA thai ane teNe naLane ahivastunA mehamAM pacI rahevAne mATe niSyA. naLanI AMkha nAM paDaLa khUlI gayAM. evAmAM AkAza vANI thai ke huM naLa! A bhUMDa tArA pitA vIrasena che, ane tane zikhAmaNa ApavA' AvyA che. AthI naLanuM mana duniyAM parathI uThI gayuM. evAM saceMgamAM tyAM eka muni padhAryAM. emane dharmopadeza sAMbhaLIne naLe rAjyanA tyAga karI pote vanamAM padhAryAM. tyAM mahAbaLa vidyAdhara, rUtupaNuM rAjA, kubera, zrutazeALa maMtrI, senApati ane dRyamayaMtI saha vartamAna eNe dIkSA lIdhI. ' naLe tapa AdaryuM. enA tapanI parIkSA karavA i .apsarA mAchalI. durbhAgye naLa peAtAnuM dhyAna cUkyA, paNa pachI bhAna AvatAM vadhAre sAvadhAna ane daDhatAvALA thayA. eNe puna: tapanA Arabha karyo, cAre AhAra tajI dIdhA. badhI mikriyA karI A dehu tajI dIdhA. peAtAnA pUNya prabhAve naLa devalAkamAM dhanadadevane avatAra pAmyA ane damayatI paNa dhanada devanI vallabhA thai. jainadharma, kriyAe, AcAra, vRtta, sadbhAvanA, zILa ane satyanA prabhAve AvAM AvAM duHkhA ane saMkaTA jaIne sArA pariNAma AvyeA. A pramANe saMvata 1665 nA pAzanA zukala pakSanI aSTamIe nayasudare potAnA naLakramayaMtI rAsa pUrNa karyAM. AgaLa kahyuM che ke vAcaka zrI nayasuMdaranA naLadamayatI rAsa eka dharmanA aMganuM kAvya che. temAM pagale pagale jainadharmanI mahattA, tenA AcAra ane dharmakriyAonu khULa, upayeAgitA ane phaLane coSa karavAmAM AvyuM che. jyAM jyAM yogya jaNAya tyAM tyAM vAMca Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 nAranA manamAM dharmanu rahasya hasAvavAnA prayatna karyAM che, tema keTaleka aze kulIbhUta paNa thayA che. sArUM thayuM te satkarmanA pariNAme ja thayuM ema samajAvavAmAM bilakula mA rAkhI nathI. dareka dharmanA aMganA graMthamAM ema ja hAya. mULa naLApAkhyAnanA vastunI sAthe A kAvyanA vastune sarakhAvI jotAM vAMcanArane dhaNA ja taphAvata jaNAze. gujarAtImAM A viSaya upara dhaNAM kAvyA lakhAyAM che e pUrve kahyuM ja che. te paikI kavi bhAlaNu ane bhaTTa premAnaMdanAM kAvyo dhaNAM vaMcAyalAM che. eTale emanA kathAbhAganI sAthe A kAvyanA kathAbhAgane maDhavIne te kyAM jyAM judA paDe che e varNavAnI jarUra jAtI nathI. medharAjanuM naLAkhyAna A ja graMthamALAmAM pUrve bahAra paDI gaela' che, eTaluM ja nahi paNa A kAvyamAM ThekANe ThekANe teemAMthI utArA ApI keTalIka sarakhAmaNI karavAnI saMzAdhanakAre mahenata lIdhI che. Ama DhAvAthI piSTapezaNu karavAne yoga ja nathI. AvI vastusthitimAM ame A kAvyane sakSipta-mAtra sArarUpa-ahevAla Apyo che, e vAMcavAthI jaNAyuM ja haze ke A kAvyamAM aneka prasaMga navA ja umerelA che.---- AvA pheraphAra dharmanA aMganA graMthAmAM temanI AvazyaktAne bhAve sAdhAraNa che. AndvajAtakakathAnaka ene jANavA lAyaka dAkhale che. peAtAnA pUrva janmAMtareAnI hakIkata kahetAM zrImuddhabhagavAne rAmAyaNu nI kathAnA upayoga paNa karyAM che. rAmAyaNanA vastune temAM tadana pheravI nAMkhyuM che. rAma ane sItA bhAi vhena hAi pete zrIbuddhabhagavAna rAma rUpe ane yazAlarA sItA rUpe janmyAM hatAM ! eka kAvya tarIke naLadamayatI rAsane tapAsatAM kahevuM prApta thAya che ke jo ke e dhaNA uMcA prakAranuM kAvya nathI, paraMtu manerajaka ane rasabharyuM che. TheraThera zabda camatkRtiyA mAlama paDe che. lAMbA lAMmA anuprAse| ane rasabhA varNane vine. bhASA uparanA kAbu darzAve che ane vAMcanArane AnaMda upajAve che. jo ke keTalIka jagAe Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa laMbANane lIdhe keTalIka kSati thAya che paNuM e laMbANa kavinA manamAM sthAyI udeza-dharmabedha-ne lIdhe heI kSetavya che. vAcaka zrI nayaNuM daranI bhASA samagra rIte jotAM sAdI ane prAsAdika che; chatAM kaviye koI koI jagAe zabda banAvavAnI chUTa lIdhI che. sattaramA saikAnA bIjA te kALanA graMthomAM maLI Ave che tevI ja badhe raheja vadhAre jUnA jevI A kAvyanI bhASA che. jAnAM che. ThIka jaLavAI rahyAM che. vibhaktinA pratye jevA ke-anAha, raNakI, hatI, avarahazuM, tumae, tumacI, amacI, bhavacA, caraNArI, samudrahANa, garUDahataNA e ApaNuM dhyAna kheMce che. ache, chi, pUjasi, upajise, lahiye, pAlevA, pAmeze, hesi, huMsthaI, huti, marAyesi, besIje vagere rUpe vicAraNIya cheA viSayamAM dIlagIra thavA jevuM che ke kAvyamAM keTalAMka jUnAM pAThAntara rada gaNIne te badala navAM mUkyAM che ane keTalIka jagAe te jUnAM rUpa hatAM te sudhAravAnI chUTa lIdhI che. keTalAka pRSTane aMte ApelI TIkAthI A vAta samajAya che. bhaviSyamAM pragaTa thatA graMthamAM AvI chUTa na levAya e ISTa che. ema na thayuM hota te vakhate vadhAre jUnAM agara vadhAre saMkhyAmAM evAM rUpa maLI Avata. A pramANe jaina dharmAvalaMbIomAM dharmazraddhA vadhAre evuM, jenetara janane kAvyAnaMda Ape evuM, gujarAtI vAcakavRMdane sattaramA saikAnI ane ethIe jUnI gujarAtInA svarUpanuM bhAna karAve evuM ane bhASArasika purUSane manana karavA yogya viSaya pUro pADatuM A aiktika prasiddha karIne svargavAsI zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAraka bhaDaLe badhAne dhanyavAda prApta karyo che. amadAvAda 2 DAhyAbhAI pItAMbaradAsa derAsarI. 30-8-17, . 9 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. vartamAnavIya. kavivara nayasuMdara, karsanA samayanI sthiti, che. ApaNe madhyakAlIna ke jUnI gUjarAtIna yuga vikrama padaramA zatakathI te sattaramA saikA sudhI laIe te nayasuMdaranI kRtio (saM. 1636 thI 1668nI che te) A yuganA kAvya sAhityamAM Ave che. A yugamAM vizeSa bhAge dhArmika sAhitya jovAmAM Ave che ane khAsa karIne jaina sAhitya te jaina zabdathI dhvanita dhArmika tatvathI otapreta hoya ja. - A yuganA samaya daramyAna gujarAtanI rAjyasthiti joIzuM te spaSTa jaNAze ke vAghelA vaMzane aMta AvatAM musalamAnee aneka caDAIe yuddha ane AkramaNa karI sthAnika rajapUta rAjyane astavyasta karyuM, maMdiro-jaina, ziva ke vaiSNavane jamInadosta karyo, tenA suMdara pa -kArIgirInA namUnAo masIde bAMdhavAmAM vaparAyAM, rAjyavyavasthA badalAI ane tethI gUrjaradezanA bhAgalA paDayA ne pATanagaro badalAyAM. mUgala zahenazAhatamAM te aneka sUbAe eka pachI eka Dhaka vakhatanA gALA pachI AvavA lAgyA ane aMtarvirodha sUbA sUbA vacce ane dilhane amIre ne sUbA vacce rahevAthI gujarAtane atyaMta sahevuM paDayuM, AvI rIte gujarAtanI sthiti chinna bhinna thaI gaI, jAnamAlanI salAmatIne mATe lokone pagale pagale bhaya rahevA lAge, vepAramAM eka sthaLethI bIje sthaLe mAla laI javAmAM ke maMgAvavAmAM lUMTArUonA trAsathI aneka pratibaMdho AvyA. A chatAM paNa janasAdhuo nisaMga ane niSpatigraha rahI comAsA sivAya varSanA ATha mahinAmAM grAmAnugrAma pAdavihAra karI cAturmAsamAM eka gAmamAM sthiti rAkhI sAhityane akhaMDita pravAhadhArAe pANI upajAvI khilAvatA AvyA che e prasiddha ke aprasiddha samagra jainasAhityanI AlocanA karatAM saheje jaNAI Ave che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ re ApaNA jIvanacaritranA nAyakanA samaya kALamAM dilhInI gAdIe mahAna sAmrAT akAra khAdazAha hatA. tenI kAryadakSatA, prajAprIti, mahA AzayathI prerita prakRti ane rAjakuzaLatAne laine samagra dezamAM Aste Aste zAMti prasarI hatI ane gujarAtamAM paNa sthiratA prApta thai hatI. (I. sa. 1573 thI i. sa. 1700 sudhI) paraMtu azAMtine prathama jaDamULathI haTAvI pachI zAMti lAvavAmAM je parizrama sevavA paDe che te ghaNA majabUta ane vipattivALA hAya che. tethI samaya ghaNA lAge che ane leAkeA darIThAma besI zaktA nathI. amadAvAdanA sultAnAe dhaNAM rAjye lai lIdhAM hatAM ane gUjarAtanAM kula 25 parAM banAvyAM hatAM. akabara bAdazAhe navIna pati dAkhala karI (sane 1583), ke jethI te 25 mAMnA 8 je rAjyAnI pAsethI khucavI lIdhelAM hatAM tene pAchAM sepyiAM eTale ke khaleAra ane joSapurane rajaputAnAmAM nAMkhyAM, nAgAra ajameramAM ane mumhera tathA naMdurakhAra khAnadezamAM joDayAM, muMbai, vasai ane damaNa porTugIjha pAse rahevA dIdhAM ane daMDarAjapurI (jIrA) nijhAmazAhI-dakSiNu ahamadanagaranA rAjyane soMpyAM. AkInAM 16 mAM cha nAme ziAhI, DuMgarapura, ane vAMsavADA ke je hAla rajapUtAnAmAM che, kaccha, suMtha (revAkAMThAnuM) ane rAmanagara (hAlanuM dharmapura surata paragaNAmAMnuM) te tenA hiMdu rAjAenA hAthamAM khaMDaNI ApavAnI sarate rahevA dIdhAM. bAkInA 10mAM dIlDithI mekalela amaladArA rAja vahIvaTa karatA. AmAMnA ( surata. pATaNa, amadAvAda, gebrA, cAMpAnera, vaDAdarA, bharUca ane rAjapIpalAnAMdoda-A gujarAtanA kharA bhAgamAM Avela hatA, ane sera ane navAnagara te hAlanA kAThiyAvADa dvipakalpamAM hatA. ) akabarane gUjarAta chatI zAMti prasAra karavAmAM ghaNI mahenata paDI hatI. gUjarAtanI rAjadhAnI A samaye amadAvAda hatI. i. sa 1171 (saM. 1627) mAM te zaheranA koTamAM khAra bhAga hatA; ane kATa bahAra bIjA bhAga hatA; rezama tathA samakinArI ne lAkha enA moTA dhaMdhA cAlatA ane sarakArI upaja 1pAA lAkhanI hatI. amIrAnI eka ToLInA teDAvyAthI akakhara bAdazAha sana 1572nA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navebaranI 18 mIe amadAvAda AvyuM amAre tAbe thavAthI teNe mUjarAtane pitAnA moTA rAjyane su kIdhe ne tyAM subedAra nImejo ke sahelathI zahera tAbe thayuM te paNa daza varSanA gALA pachI tyAM pUre baMdobasta thayA hatA. (I. sa. 1583-saM. 1630 ke je varSamAM ApaNuM kavie amadAvAda rahIne zatruMjaya rAsa race che) akabara thoDAka mahinA nahe tevAmAM (1573 i. sa.) baMDakhera mirajhAe keTalAka amIre sAthe amadAvAda sAmA AvyA; be varSa pachI mujhaphaphara husena mirajhAe bIja gherAe zahera lIdhuM hatuM ne 1583mAM mujhaphare (amadAvAdane chelalA bAdazAha) amadAvAdane kabaje karI tenuM jhavera ne kapaDAne nAza kIdhe, paNa akabaranA eka caDhatA amIra mirajhAkhAne eNe bAdazAhI phojanI saradArI karI sarakheja AgaLa laDAI ApI mujapharane harAvI bhagA (1584-22mI jAnyuArI). e mirajhAkhAna te khAnakhAnAna kahevAya ne eNe laDAine ThekANe bAga banAvI tenuM phatehabAga e nAma rAkhyuM. e phateha pachI kaI koI vAra phrisAda hullaDa thayelAM te sivAya amadAvAdane so upara varasamAM bahArane upadrava naheti ne te mugalAI rAjyanuM tavaMgara zaheramAMnuM eka gaNAtuM. "pR. 413-14 gUjarAta sarve saMgraha. tatkAlIna sAhitya kSetra, AvI azAMti ane zAMtinA madhyakALamAM jaina gUrjara sAhitya akhalita vaheNamAM vahyuM che. zrIyuta kRSNalAla IsunI soLamI sadIne Hidal Milestones of Gujarati Literature Hi 414: Gare (barren) jaNAve che kAraNa ke te samayamAM jainetara kavio traNaja nAme vasto, vaccharAja, ane tulasI thayA evuM teo jaNAve che. kavi je sadImAM kaniSTa ane alpa saMkhyAmAM thAya te prAyaH nisaMtAnanI upamAne pAme e svAbhAvika che kAraNa ke kula parathI bIjanuM mUlya thAya che. AnA kAraNamAM teo jaNAve che ke -gUjarAtanA subAo dhIme dhIme dIlhInA paThANunI keMdrabhUta saltanata ke je svataH zithila thatI jatI hatI tenAthI svataMtra thatA hatA. A rAjakartAomAMne saiAthI vadhAre sattAvALe sulatAna mahamada begaDe hato. teNe paNa sattA gumAvI ane Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tethI zaya arAjakatA AvI. akabare gujarAta sane 1573 mAM chayuM, paraMtu te vakhate paNa AMtarIka jhadhaDAonI sthitinA aMta lAvI na zakAyA. samaya eTale badhA pratikULa hatA ke kavitAnA kAmaLa rA ugI ke poSAi na zakyA ane ApaNane mAtra traNaja kavie prApta thayA ke jeNe A sadIne 'taddana nirdeza' e DhASavALA abhidhAnathI mukta karI. teo vastA, vaccharAja ane tulasI hatA." vizeSa zeAdha thayA pachI jaNAyuM che ke vaizya kavi nAkara te i. sa. 17mA saikAnA nahi paNa seALamA saikAnA (saMvat 1550-1632) hatA ane viSNudAsa paNa 16 mAneA hateA. (saMvat 1630 te 1673) (jue paDakAvyadRAhana bhAga 8 mAnI prastAvanA.) nAkarane eka minor halakI patinA kavi rA. kRSNalAle gaNyA che, paNu rA. jAtI kahe che ke " kavi nAkara sarvathA premAnaMdanI arthAt prathama paMktinA gurjara vinI khareAbarI karI zake evA nathI, tA paNa te khIjI paMktinA kaviomAM niHsaMzaya ucca sthAna prApta karavAne mAgya gaNAya kharA. " matalake i. sa. seALamI sadImAM mAtra alpazaktivALA kavi pAkyA che ema nathI. " jaina sAhityamAM uta I. sa. 16mI sadImAM paNa aneka kavie thayA cheH-nAme naimikuMjara, puNyaprabhAva, dharmasamudra, harSakalaza, udayabhAnu, sAraMga, harSasAgara, sumatimuni, pArzvacaMdra, darzanakavi, devazIla, vidAsa-dvija, zvarasUri, gumerU, puNyaratna, bhIma-bhAvasAra, ma'galamANeka, puNyasAra, prItivijaya, bhAvaratna, kuzaLalAbha, hIrakalaza, siddhisUri, sAmavimalara, hemarAja, vidhAkamala, sahejasuMdara, narbudAcArya, vinaya samudra, vinayasAgara, vijayazekhara, jayavaMtasUri, samayasuMdara, vimalacAritrasUri, vijayagaNi, vijayadeva, lAvaNyasamaya, lAvaNyaratna, lAvaNyakIrtti, lAbhamaMDana, ratnasi'hari, sAdhukIrtti, vaccharAja, vagere A lekhakane cevaDe AvyA che. temAM te sadInA AdhArabhUta ane zaktivALA kavie lAvaNyasamaya (jenI kRtio sa. 1543 thI saM. 1587 sudhInI maLI Ave che), sahejasuMdara (kRAta saM. 1572thI 1185 ), kuzaLalAbha ( kRtio Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 1617thI 1924), samavimalasUri (saM. 1915thI 1633), ane ApaNuM kavi nayasuMdara che. nayasuMdaranA samakAlIna tathA pazcA gAmI zrAvakakavi RSabhadAsa ke jenI kRtio saM. 166rathI te 1687 sudhInI maLI Ave che te i. sa. sattaramI sadIne prabaLa AdhArabhUta kavi che ke jenA viSe A lekhake savistara lakhele nibaMdha jana konpharansa hairaThanA etihAsika khAsa aMkamAM prasiddha thayuM che, ane je lekha suratanI pAMcamI gujarAtI sAhitya pariSadamAM melA hatA. e - uparokta kavio paikI nayasuMdaranA samakAlIna jana kavio bhAvarana (kRti-kanaka zreSThIrAsa saM. 1930), bhIma bhAvasAra (zreNikarAsa saM. 1921), puNya ratna (sanaskumAra 1637 ane bIje nemirAsa), kuzalalAbha (mAdhavAnala 1616, DholAmArU 1617, tejasAra 1624), sAmavimalasUri (zreNikarAsa 1630, dhambilarAsa 1615, kSullakakumAra (1933), sumatikIrti (dharmaparIkSA rAsa 1635), ratnasAra (sAgara zreSikathA 1645), vijayazekhara (yazobhadra 1643), vaccharAja (paMcataMtra 1648), vidhAkamala (bhagavatI gItA), vijayadeva (neminAtha 1657), nakuMdAcArya (krakazAstra cepaI 1656) ane samayasuMdara (1858- 1686 sudhImAM aneka kRtio karanAra ) Adi che. A sarva TUMkamAM jaNAveluM che. jaina gUrjara kavione savistAra ItihAsa lakhavAnI utkaMThA ane taiyArI che temAM badhI hakIkate mUkavAmAM Avaze. hamaNa ATalAthI paNa keTalAka khyAla sArA pramANamAM AvI zake tema che. zAMti sAmrAjyamAM kAvyapravAha satata ane vegathI vahe ane - azAMtimAM sthabhe e kaMI sArvatrika niyama nathI. azAMtimAM je aMtaHkSabha, jusso, zarIranI nADIonA ane khAsa karI hRdayanA tIvra dhabakArA manuSyane vyApI rahe che te teTalA aMze zAMtinA samayamAM nahi vyApe. bhAsanAM nATako joIzuM te rAjyamAM aneka upadrava thayA, upazamyA, jAgyA tevA samayamAM te udbhavyAM che ema darekanI nAnDi tapAsatAM jaNAze. jarmana tatva nijo yuddhanA mAmalAmAM kavitAne jesabaMdha kuvAre uDe che evuM mAnanAra che, te kAvyane preraka zAMtine samaya che, athavA azAMti kAla che-evA baMne viSe vicAravA yogya che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhavanI kRtio jaina gUrjara sAhityamAM A kavi eka rana samAna che evuM tenI kRtio parathI spaSTa jaNAya che. atyAra sudhI tenI kRtio upalabdha che tenA nAma nIce pramANe che: * + 1 rUpacaMda kuMvara rAsa. ramya saM. 1637 mArgazIrSa zudi 5 ravivAra. vijApuramAM. + 2. zatruMjaya (siddhAcala) uddhAra rAsa saM. 167rara)8 AzA A zudi 13 maMgalavAra amadAvAdamAM. + 3. surasuMdarI rAsa saM. 1646 jeTha zudi 13. + 4. naladamayaMtI rAsa saM. 1665 piza zudi 8 maMgalavAra5. zIlarakSA prakAza rAsa saM. 1668 bhAdrapadamAM 6. prabhAvatI. A cha kRtimAMnI naMbara 1, 2 ane 4 Aja maiktikamAM prasiddha thayela che. naM. 3 AnaMda kAvyamahodadhinA trIjA mauktikamAM prasiddha thayela che. te prasiddha thayela che tethI tenI sAme AvuM cinha mUkavAmAM AvyuM che. naM. 5 te pravartaka munizrI kAntivijayajInA bhaMDAramAM mArA jevAmAM Avela che ane tenI prata mArA dvArA gujarAtI sAhitya pariSadasuratamAM tenA pradarzanamAM mekalavAmAM AvI hatI. vizepamAM tenI prata khaMbhAtanA ane pATaNa naM. 4 nA bhaMDAramAM che ema temanI TIpa parathI jaNAya che. prabhAvatI (rAsa) nAmanI naM.6nI kRti kayAM upalabdha thaI zake tema che te haju sudhI jaNAyuM nathI tema tene rahyA saMvata paNa prApta thaI zakyo nathI. A prakaTa karavAnuM A graMthanA 1. zIlarakSA (zIla zikSA) rAsanI prazasti A pramANe chevaDa tapAgacha dhanaratna sarIsa ki, paMDita zrI bhAnumerU gANa sIsa ki, tasa vinayI nayasuMdare doI kara joDI kahaI ukAI ki, sIlavaMtaha taNuM nita namuM pAca ki. 15 sIla. devasuMdara sari pATi pradhAna ki, sUrivari vijaya suMdara vijayamAna ki, tAsa Adela lahI karI. hadaya thira rAkha ra... e rAsa ki, sela ugaNe tirAI bhAdrapada mAsa ki. 16 sIla. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasiddhakartAe jAhera ghaNuM samayathI karyuM che. mane prabhAvatI para kartAnI eka nAnI sajhAya maLI AvI che. temAM chevaTe evuM jaNAvyuM che ke "badhibIja vimala tima anudana prabhAvati jinabhakti kavi, nayasuMdara satata guNa gAvati, pAvati puNyanicaya tiNi khevi-6." - A uparAMta saMskRtamAM sArasvata vyAkaraNapara vRtti racanAra nayasuMdara nAmaka kartA che te kadAca A haiye. kavino paricaya-gurU paraMparA, kartAne paricaya uparokta kRtionI prazastio eka bIjA sAthe milAvI tenI mImAMsA karatAM je thaI zake tema che te bIjI hakIkata sahita atra nivedana karavAmAM Ave che. kartA pite caMdragacchanA tapAgacchanA vRddha tapAgacchanI paraMparAmAM utarI AvelA che. vRddha tapAgacchanA sthApaka jagacaMdra sUrinA ziSya vijayacaMdrasuri che ane vRddha tapAgaccha e mUla tapagacchanI zAkhA che ke je tapagacchanA sthApaka te jagacaMdrasUri che. jagacaMdrasUri e caitra(vAla) gIya devabhadra sUrinA ziSya ane citra-(vAla) gacchanA sthApaka dhanezvarasUri. A dhanezvarasUri caMdragacchamAM eka mahAna AcArya thaI gayA che. temaNe citrapura (hAlanA citaDa)mAM sAtaze digaMbara jenene pratibodhyA ane citrapuramAM mahAvIra svAmInI pratiSThA karI. temaNe sthApelA gacchanuM nAma te citrapura gAmamAM thayelo te parathI citra(catravAla) gaccha paDayuM. temanA ziSya bhuvanacaMdra (bhuvane) sUri ane tenA ziSya devabhadrasUri thayA. temanA traNa ziSyaH-temAM prathama jagacaMdrasUri thayA 2 caMdragaccha-sthApaka caMdra nAmanA AcArya ke je vIrAta 620 nI AsapAsa thayA. 3 jagacaMdra sUri-te tapagacchanI paTTAvalimAMnA viraprabhuthI 43 mA somaprabhasUrinI pATe 44 mA thayA. paTTAvalimAM jaNAvyuM che ke - muni samudAyane kriyAzithila jANuM gurUnI AjJAthI vairAgya rasamAM samudrarUpa catragIya thI devabhadrapAdhyAyanI sahAya laIne kri thAmAM ugratA vAparavAthI "hIralA jagacaMdrasUrie prasiddha nAma paDayuM. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke jemaNe saM. 1285mAMvighapurI (vIjApura)mAM zuddha kriyAthI tapa Adaryo (yAvacchava AcAkhya-AyaMbila vata vidyApuramAM lIdhuM) tenAthI tapa (pA) gacchanI sthApanA thaI ema kahevAmAM Ave che ke jagazcaMdrasUri devabhadranA mukhya traNa ziSyamAMnA eka hatA. keTalAkanA kahyA pramANe AghATapuramAM batrIza digambarAcAryo sAthe vivAda karatAM hIrAnI peThe abhedya jaNAyAthI rAjAe hIralA" jaga caMdrasUri e nAma bharyuM. tathA yAvajIva AcAla tapane abhigraha grahavAthI bAra varSe "pA" nAmanuM birUda meLavyuM. A rIte 1 nigraMtha 2 kaTika, 3 caMdra, 4 vanavAsI, 5 bRhagaccha ane 6 DuM tapAgaccha enAmanI anukrame pravRtti thaI.ne tapagacchanA sthApaka jagacaMdrasUri thayA paNa kartAe pitAnA rUpacaMda rAsanI prazastimAM temanuM nAma ApyuM nathI, paNa tapagacchanA sthApaka tarIke devabhadra upAdhyAya jaNAvyA che. AnA pramANamAM brahmarSikRta sudharmaga7 parIkSA jaNAve che ke vira thakI avadhAro mane, varasa cArase paMcAvane; citrAvAla thakI nIkaLyA, tapAgaccha nAme sAMbhaLyA 117 yata:-bArasa paMcAsIe, chAMDaya niva niya gurUNa majhjhAyaM, vijApuranayaraMmiya tavA mayaM devabhaddAu // 1 vi. saM. 1285 mAM pitApitAnA gurUnI maryAdrA cheDI, eTale caitravAla garachanA je AcAryo tenI maryAdA teDI-catravAla ga7 thakI alaga thaI vijApura nagaramAM devabhadra thakI tapAmata prakaTa thaye. vaLI citragathvIya zrI devabhadranA ziSya jagacaMdrasUri hatA ema paNa ullekha maLI Ave che chatAM te samaprabhanI pATe 44 mA tarIke kema AvyA te saMbaMdhI nirNaya karavAmAM eka paTTAvali ( heralDa mAsikanA aitihAsika aMkamAM pragaTa thayela) jaNAve che ke bhIlaDI nagarImAM somaprabhane devabhadra, jagacaMdrasUrI ane devendra vAMdhA, tyAre somAbhe ghaNuM gacchanA AcAryonI sAkSIe saM. 1283 mAM jagacaMdrasUrine svacchamAM laI pitAnI pATapara sthApana karyA. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khIjA ruvendrasUri ane trIjA vijayacaMdrasUri vijayacaMdra paraMtu A sAthe jaNAvavAnuM ke kartAe naladamayaMtInI prazastimAM jagacaMdrasUrinA izArA avazya karyAM che ane tene daivabhadranA traNa ziSyAmAMnA prathama sUri jaNAvyA che. paNu sAthe kriyAnA ulhAraka tA devabhadrane jaNuAvyA che. 4 devendrasUri--navIna dharmagraMtha, traNa bhASya, dharmaratna prakaraNa savRttinA kartA. temaNe 1302mAM ujjayinInA meTA rojinacaMdranA e putrA nAme vidhavala ane bhImasihune jaina dIkSA ApI. ane pahelAne saM. 1323 (kAi 1704 jaNAve che ) AcArya pI ApI temanuM nAma vighAnandasUri (ke jemaNe navuM vyAkaraNa banAvyuM che) ApyuM te bIjAnuM dharmakartta nAma ApI upa!dhyAya pada ApyuM. devendrasUri mAlava dezamAM saM. 1327 mAM svargavAsa pAmyA. (juo tapagaccha paTTAvali ). devendrasUri (devasUri ) nA madaneMdura ane tenAM munidevasUrie saM. 1722 mAM zAMtinAtha carita rahyuM hatuM ke jenA parathI munibhadrasUrie bIjAM zAMtinAtha carita saM. 1410 mAM racyuM. 5 vijayacaMdrasUri--mULa prasiddha gUjarAta-maMtrivarya vastupAlane tyAM hisAba lakhanAra mhetA hatA. khaMbhAtamAM vastupAlane A anedee evA Agraha karyo ke devabadra upAdhyAya pAse tene dIkSA levarAvI mahetAne RNamukta karavA. * AthI vastupAle vinati karavAthI devabhadre dIkSA ApI. pachI AcAryapada ApavAnI vinati aneApaTTee devabhadrane karI. gurUne te pada mATe temanI yeAgyatA sabaMdhe saMdeha hatA. Akhare AcAyaeNpada ApavAmAM AvyuM ane devendrasUrie prathama A cAryapada lIdhuM hovAthI tenA bhaktibhAva vijayacaMdra karavA lAgyA. vijayacaMdra khaMbhAtamAMja varSAvarSa moTA upAzrayamAM rahevA lAgyA. jaina sAdhune ekaja gAmamAM varSovarSa rahevuM e zAstra virUddha che, e para devendrasUrie vakhatA vakhata dhyAna khecyuM chatAM te para lakSa na dAyuM. devendrasUri khaMbhAta AvyA. paNu mhoTA upAzraya jayacaMdre razakela hAvAthI tema vijayacaMdra tene mUkI nAnA upAzraye jAya tema na hovAthI Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarithI vRddha tapAgaccha nAmanI zAkhA thaI, ane tethI devendrasUrine gaccha ladhu tapAgaccha kahevAyA. vRddha tapAgaccha e vRddha zAlika pizAlika acchanuM ane ladhu tapAgaccha e ladhu zAMlika-ladhu pizAlika enuM TuM nAma che. Ama mukhya tapagacchanA be bhAga paDyA. - vijayacaMdasUrinA ziSya nAme vajasena, padmacaMdra ane kSemapItta thayA. kSema kIrtirie 42000 zloka pramANunI brahakalpasUtra para vRtti-TIkA racI che. temanA ziSya hemakalazasUri, ane temanA PranAkarasUri thayA ke jeNe ratnAkara ga7 sthApe. * devendrasUri nAnA (laghu) upAzraye-paSadhazAlAmAM utaryA. vijayacaMdra devendrane vaMdana karavA paNa na gayA, tema keTalIka vidhavidha prarUpaNA jevI ke vaidaka kriyA, maMtrataMtrAdi karavAnI karI. AthI vijayacaMdranA anuyAyI vijayacaMdra vRddha (moTA) pizALa-zAlA-upAzrayamAM rahetA hevAthI vRddha zAlika kahevAyA ane tenA gacchanuM nAma te paDayuM. devendra laghu pizAlamAM te vakhate rahetA hovAthI temane gaccha laghu kahevAya. laghu kahevAya chatAM te garachanI paraMparAmAM aneka vidvAna, samartha, mahAna sAdhuo thayA. jevA ke munisuMdara, somasuMdara, hIravijaya vagere vagere. ane tene pravAha paNa avirata atyAra sudhI vahe che. vRddhatapa garachane pravAha atyAra sudhI heya ema jANamAM nathI. vizeSa mATe juo RSabhadAsakRta hIravijayasUri rAsa. miktika muM. pR258-263. 6. A vRttine racanA-saMvata 1332 che. tenI prata lIMbaDI baMDAramAM che. tenA 42000 lokamAM AdinA 4600 ka malayagirita che ane bAkInA kSemakIrtinA che. 7. ratnAkarasUri e prasiddha AtmaniMdarUpa hRdayadrAvaka ratnAkara paMcaviMzati-pacIzInA kartA. tenA saMbaMdhamAM kartA nayasuMdare pite zatruMjaya uddhAra rAsamAM jaNAvyuM che ke - 1. saMvata tera ekattare zrI esa. zRMgArare, sAhA samare dravya vyaya kari, paMca dazama uddhArara. 91 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temanI pATe anukrame tilakasUri thayA ke jene dharaNendra pratyakSa darzana ApyAM hatAM. temanI pATe thayelA ratnasiMharie ahamadazAha pAtazAhe vaMdana karI bhAna ApyuM. pachI temanI pATe anukrame ratnaprabha, munizekhara, dharmadeva, jJAnacaMdra abhayasiMhasUri (tapasvI) thayA tenA jayatilakasUri ItyAra pachI anukrame udayavalabha, jJAnasAgara, labdhisAgarasUri-(zrIpAla kathAnA kartA saMvata 1557 piza zudi 8 sema) ane tenA patraratnasAra thayA juo vRddha pizAlika paTTAvali). temanA amararatnasUri ane tejara pratimA bharAvI bhAvasu navA zrI Adi jINuM re, bIjaI zIkhare thApIyA prAsAda dIThaI ANuMdare. zrIratnAkara sUrIsa vaDagaccha zRMgArare, sAmI aSabha thApIyA samare sAha udhArare. A rIte samarAzAhe zatruMjayane paMdaramo uddhAra saM. 1371 mAM karyo te vakhate ratnAkarasUrie RSabhadevanI pratiSThA karI hatI. A se. 137mAM uddhAra thaye te nakkI vAta che kAraNa ke vividha tIrtha kalpamAM jaNAvyuM che ke - vaikrame vatsare candrayAgnIndumite sati zrI mUlanAyakoddhAraM sAdhuH zrI samaro vyadhAt // 8 jayatilakasUri-tene kartA ratnAkarasUrinA anukrame ziSya kahe che, ane tenA ziSya ratnasiMha jaNAve che, paNa vRddhazAlika paTTAvalimAM ratnAkarasUrinA ziSya ratnasiMha-tenA ratnaprabha, tenA munizekhara, tenA dharmadeva tenA jJAnacaMdra, tenA abhayasiMha suri ane tenA jayatilakasUri ema jaNAvela che. zrIpAla kathAnA racanAra labdhisAgara tenI prazastimAM ratnasiMhane jayatilakanA ziSya kahe che ane ratnasiMhanI paTTAvalimAM udayavalabhAdine muke che (pITarsane riporTa 3-54 220) bhalayasuMdarI caritra tathA sulasA caritranA kartA jayatilakasUri bIjA che ne te acalagacchamAM thayelA che. 8 ahamadazAha-A ahamada paTela (sane 1410-1441) gujarAtane prasiddha rAjA ane ahamadAbAda nagarane sthApaka Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUri thayA. amararatnasUrinI pATe devaratnasUri thayA ke jenA samakAlIna tarIke kartA nayasuMdara gaNie pitAnI nala damayaMtI ane zIlarakSA prakAza sivAyanI badhI kRtinI racanA karI che, nala damayaMtI ane zIlarakSA prakAza racatI samaye padaparaMparAmAM devasuMdarasUri ane tenA vijayasuMdara vidyamAna hatA. nayasuMdara gaNi ukta dhanaratnasUrinA bIjA be ziSya nAme mANikyaratna upAdhyAya ane bhAnumerU upAdhyAya hatA te paikInA bhAnu merUnA ziSya thAya. paNa naladamayaMtI rAsanI chevaTanI prazastimAM jaNAvyuM che ke mANikaratna e penTa upAdhyAya che ane tenA ladhu badhuM nayasuMdara che. paraMtu badhI prazastine samanvaya karatAM tema 10 devaratnasUrinI pATe jayaratnasUri-tenA bhuvanakIrtiri (svargavAsa 1710)-temanA ratnakIrti (janma saM. 1678 ane svargavAsa sa. 1734) ane tenA guNasAgarasUri anukrame thayA. 11 sarakhA-pR. 278. zrI vRddha tapa gaNa gati , dhanarana sUri namayati, suvineya tAsa bhAnumerU gaNi, bahukRpA lahI te pUjyataNuM. mANikaratna vAcaka vare, ladhu bAMdhava tasu nayasuMdara. 38 pR. 435. zrI dhanaratna sUrIsvara taNuM, simsa sakalagaNa sahAmaNA; zrI bhAnumerU vibudha guNarAja, vaghe sIjhe vichita kAja314 tasa jAmeya sIsa de bhAya, mANikaratna jeSTa vijhAya; mahA tapezvara munivara rAya, paramabhAvi vaMdu tasu pAya. 31pa nayasuMdara laghu baMdhava tAsa, vANI thApi vacana vilAsa; A parathI phalita thAya che ke maNiratna kAnA jeTa baMdhu hatA, ane te uparAMta te paNa kartAnA gurU bhAnumerUnA ziSya hatA; jyAre rUpacaMda rAsanI prazastimAM pR. 168me jaNAveluM che ke zrI dhanaratna surIzvara ziSya, aMge guNa sehe nizi dIza, 18 vijayavaMta vaMchita sukhakAra, zAsana soha caDAvaNahAra. mukhya vikhyAta sadgurU taNuM, mANikya ratna vibudha guNa ghaNuM.18 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaLe sthaLe pote karelA ullekhothI spaSTa rIte e jaNAya che ke nayanasuMdara e bhAnumerU upAdhyAyanA ziSya niHsaMdehapaNe hatA. mANikya ratna kadAca saMsArAvasthAmAM nayasuMdaranA vaDila bhAI heya. bhAnumerUkRta caMdana bAlA sajhAya hAtha lAgI che te A bhAnumera lAge che A rIte suMdaranA gaccha, ganI paTTaparaMparAmAM thayelA AcAryo-sUrio ane pitAnA gurU vagerene TuMkamAM paricaya karyo. teo sAdhu hovAthI saMsArapakSamAM pite kaI jJAtinA, ane kyAMnA rahevAzI hatA e vagerene ullekha pite koI kRtimAM karyo nathI temaja temanA koI ziSya praziSya temanuM caritra AlekhyuM nathI tethI te saMbaMdhe kaMI jaNI zakAyuM nathI. ziSya-ziSyA. nayasuMdaranA ziSya koNa hatA te mAluma paDyuM nathI paNa jaNavatAM AnaMda thAya che ke tene eka ziSyA hemazrI nAme sAdhvI hatA ke jeNe kanakAvatI AkhyAna saM. 1644nA vaizAkha suda 8ne maMgalavArane dine pabaddha racela che e vAta ApaNuM caritra nAyakanI gurU gurUzrI bhAnumerU budharAya, tama padapaMkaja madhukaramAya, laghu vinayI nayasuMdara vANi, chaThaThe khaMDa caDe paramANi. 20 A parathI jaNAya ke bhAnumerU mANikyaratnanA ziSya hatA. AthI vizeSa esa AdhAra kavie pitAnA gurUnuM nAma aMtarbahirlIpikAthI rUpacaMda kumAra rAsanA pR. 170 me Apela copAIthI jaNAvyuM che ke - bhAva bhagate praNamI guracaMdra, gubatAM guNa lahiye AnaMda, medhAvI mahimA manehara, rUpacaMdra gurumaNi bhaMDAra pada akSara pahile abhidhAna, te gurU vaMdI dayA nidhAna. nayadhara kavi cho khaMDa kahe. suMdara suprastAvaja lahe. 5 AmAM pahelI kaDInAM cAre caraNo pahelo akSara letAM bhAnuM merU e pitAnA gurUnuM nAma hatuM te spaSTa thAya che. (teja pramANe juo 5 6 nI kaDI 33-34-35 ne nala damayaMtInA dareka prastAvanI zarUAta. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarIkenI vidvattA ane pratibhAmAM umero kare che. jaina gUrjara kavio jeTalA thayA temAM A hemazrI sivAya eka paNa kavayitrI jaNAI nathI. kanakAvatI AkhyAnanI prazastine bhAga A pramANe che - eNuMpari neha pAlaI naranArI, te nehanuM parimANa, junamala IsI jana ju ehavA, tu kAjaI dharama sujAna. 362 vadha tapAgacha maMDana dinakara, zrI dhanaratna surIrAya, amararana sUrI pATa paTodhara, bhAnumeru ziSya kahevAya. 363 guNa gadhara paMDIta vaIrAgI, nayasuMdara rUpirAya, vAcakamAMhi mukhya bhaNI jaI, tasa sigyaNa guNagAya. 364 kathAmAMi kaha rasAlu, kanakAvatI saMbaMdha, kanakAvatI AkhyAna racau maI, sUalAM sarasa sabaddha. 365 saMvata 16 suAlaI saMvachAri, visAkha vadi kujavAra, sAtamAM dani zubha muharataI gaI racau AkhyAna e sAra.366 bhaNaI guNaI saMbhali je nAra, teha ghari maMgalayAra, hemazrI haraSaI te balaI, surava saMga susAra, 367 akhaMDa vihAra karavAnI sAdhune mAthe jainadharmanI AjJA hovAthI eka sthaLethI bIje sthaLe vihAra karatAM vIjApura, amadAvAda, Adi zatruMjaya sthaLe pravAsa karyo che e temanI kRtiparathI niHzaMka che. kAvyane hetu janasAdhaomAM aneka pratikApAtra kavio thayA che ane vairAgyayukta niHsaMga jIvana temanI sAhitya pravRttinuM satata ane mahAna prerakabaLa hatuM. AvA pratiSThita kavimAMnA eka ApaNA jIvanacaritranA "vIjApurapUrva sAbaramatI nadI, uttare lATApallI (lADela), dakSiNe surakhA, raNAsaNa vagere tenuM saMskRta nAma vidyApura yA vijayapura che. A ati prAcIna zahera hatuM. hAla gAyakavADa nIce che. atre nayasuMdara kavi vaDapozALamAM ghaNAM varSo rahyA che, ke je pozALa hAla pAvatInA derAsarano upAzraya che te tarIke vidyamAna che. nayasuMdaranI paraMparAmAM phatehasuMdara (1886 mAM), tenA buddhisuMdara, tenA rUpasuMdara (vidvAna muni saM. 1935 lagabhaga) teja pizALamAM vAsa karI rahyA hatA. te upAzraya tyAMnA zAI dazA poravADane asalathI che. juo vijApura vRttAMta pU. 10 ane 24 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAyaka che. teo sAdhu-muni hevAthI kAvyAdi racavAmAM temane uddeza udaranirvAha arthe hoyaja nahi e saheje kalpI zakAya tema che. zekha, sAhitya rasikatA ane upadeza ApavAnI ziraparanI javAbadArIja kAvya lekhananA hetuo che. te jaNAve che ke - catura camatkAravA cittamAMhi, e ma graMtha racio uchAhi nalada. rAsa, rUpacaMda guNavaMta kumAra, vilasI bhoga ta saMsAra, beluM tehane sarasa rAsa, eha muja mana thaya ullAsa pR. 5 rUpacaMda rAsakavaNu satI sA huI surasuMdarI kima rAkhyuM tiNe zIla, zrI navakAra maMtra mahimAye kima sA pAmI lIla, carita tAsa pavitta pabhaNezuM vaMdI jiNa cauvIsa, zrI mRtadevI kere sAnidhi pUre manaha jagIza. surasuMdarI rAsa. pR. 256 Agere jiNe prabhu pUjiyA, prajiyA tehathI pApa, ArAdhatAM arihaMtane, savi TaLyA manasaMtApa. mahAsatI damayaMtI havI, tiNe bhajyA zrI bhagavAna, vanamAMhi velAula thayA, jaba dhariye niramaLa dhyAna. vanamAM ekalaDI paDI, sA caDhI durjana hAthe, pAtaka TaLyAM sAjana maLyAM, jaba kRpA karI jaganAthe. kuNa havI damayaMtI satI, naLarAya jehane kaMta, rAjiyo bhArata ane, mahImAMhi yaza mahaMta. suraloke i vakhANiyA, pAtALe pannagaraje, parihari prema priyA taNe, tha dUta devahakAje. sahI satyasaMgara ehave, jagamAMhi avara na koI, sita chatra kIti maMDaLa, jhagamage jehanI joI. jehanI re kIti kAminI, kavimukha karI AvAsa, khele niraMtara tihAM rahI nava navA raMga vilAsa, Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 anusarI *tene mukhe karI, amhe joDazuM saMbaMdha, manaraMga ehavA UpatA, khelazuM puNya prabaMdha, naladamayaMtI rAsa. pR. 172-177 kavinI laghutA. naladamayaMtI rAsa sivAyanI sarve kRti ane temAM rUpacaMda kumAra rAsanI kRti evI paNa sAhityane zAbhAve tema che. bhASA sarala, proDha che. te racatAM peAtAnI ladhutA kavi jaNAve che ane agAunA kavijanane namaskAra kare cheH-~~ kartAnI svataMtra che suMdara che ke te krAI suMdara saMskArI ane 1 huM chuM mUDha mAnavIkhALa, suprasanna hai| sugurU dayALa. * * * * Age kavijana huA apAra, te sarvene karI juhAra. viSNudha saMta jANI upakAra, kUMDuM hoya tyAM karo sAra 3 23 jue pR. 2 huM mUrakha mAnavI anaNu, je melyA te mAtra pramANu, je jaga viSudha saMta kavipati, karajoDI tasa kahuM vInati, asa vacana je jANe! ahIM, te tame sudhA karate sahI. 24 juo pR. 169 naladamayaMtInA rAsa vizeSamAM mUla saMskRta graMthanA bhAvAnuvAdarUpe racatAM maMgalAcaraNa-prastAvamAM kavi lakhe che ke: kara kahAM satI puNya zlAka kIrati kiDAM mAharI mati, utakINuM muktAphaLa viSe, guNu taNI para huM gati. kahe! mada kama kavi yaza laDe, kima caDe parvateM pazu, tulAe kaheA kima tAliye, vara sAli sarIkhuM kaMcu. nija buddhi sArU khelatAM, hasatA rakhe kavi seAya, paMkhiyA nija bhASA vaDhe, tasa kare vAraNu kAya ? eTale ke kyAM puNya zloka nalarAyanI ( vizAla ) kIrtti, ane kyAM mArI ( apa ) mati. ( AtA ema bane che ke) mArI gati e vIMdhelA meAtImAM parAvelA dorAnA jevI che. ( eTale ke sUtra graMtha * Adya graMthakAra-mANikyaca`dra sUri Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 parathI A bhAvAnuvAda che temAM-karelA mArgamAM praveza karavAmAM kaMI paNa navAI nathI.) je maMda che te kavi jevA samartha thavAne yaza kevI rIte pAmI zake? (naja pAmI zake kevI rIte ke) pAMgaLe zuM parvata caDI zake? zuM uttama DAMgara-bhAta kAMganI tulanAmAM-barobarImAM bheLI zakAya? nahi ja. Ato pitAnI buddhi anusAra belAya che, mATe kavijane rakhe tame hasatA eTale hasatA nahi. jevI rIte paMkhIo potAnI bhASA bole che paNa tene vAranAruM-aTakAvanAruM-- manA karanAruM koI nathI tema. Ama chatAM sarasvatI mAtAne Azraya-AdhAra svIkAravA sAthe tene pitAnA kAvya mATe prazasta abhimAna hatuM - suNaje suaNa sarasa zubhavANi, ANi prema apAra. kahe kavijana vizeSe vArU te sarasati AdhAra. surasuMdarI rAsa 5. 256 rUpacaMda kumAranA rAsane te zravaNa sudhArAsasAMbhaLavAmAM amRta rasa ApanAra evuM nAma ApyuM che. beluM sarasa tene rAsa, eha muja mana thaye ulhAsa mAMga vaccha vara tuThI Aja, tAharAM sakala sIjhathI kAja, hare vadana karyo meM vAsa, racaje zravaNa-sudhArasa rAsaabhinava sarasa kathA kala, vedhaka mukhamaMDaNa taLa, bele bola sakaLa nirmaLA, ApI vibudharaMjanI kaLA. pR. 5 zravaNa sudhArasa rAsa pavitra, sAMbhaLaje rUpacaMda caritra. rUpacaMda sukathA-kallola, sAMbhaLaje sahu karI nirALa, pR. 7 khaMDamaMDa vANuM vistAra, bhaNatAM suNatAM harSa apAra, navarasa kavi nayasuMdara vANi-khaMDa pate paramANu. pR. 18-3-65-8-128, kavi kAvyazAstrane abhyAsa kavi pite kAvya, rasa, tenAM aMge, kathA AdinI upayogitA, lone sArA abhyAsI hato kAvya zuM--enA saMbaMdhamAM te kahe che ke Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 kavita kavita karI sahukA kahe, kavita bhAva tA viralA lahe, seAI kavita jeNe duzmana dahe,paMDita jana parakhI gahagahe. 37. rR. 6 A dhyAnamAM rAkhI vizeSamAM kaye che keH-- zArada mAta si muja aMgi, kazuM kavitA zDa raMga, suNatAM sarasa suvedhaka khela, harSa taNA vadhaze kalleAla. rAsa zuM kahevAya tepaNu lakSamAM rAkhI zAradAne saMbodhe che ke: tAhare vadana karyAM meM vAsa, racanTe ' zravaNa sudhArasa ' rAsa. 24 abhinava sarasa kathA--kallola, vedhaka mukhamANu taeLa; eTale meTala sakaLa nirmeLA, ApI vizudharaMjanI kaLa!. 25 potAnA A rAsane cAra khaMDamAM vaheMcI pahelAM rIMgAra rasapUrI chelle zAMta rasa sthApI dharma artha kAma ane mekSa e :2 purUSArthanI siddhi karI zravaNa sudhArasa ' evuM sunAma kavi te arpe che.x ' > 38 rasa na che-vIra, zRMgAra, adbhUta, raudra, koDanaka--bhayAnaka, khIbhatsa, hAsya, karUNa, ane prazAMta-zAMta. A rasenuM jJAna vage sugama hatuM ane temAMnA rAgAra ane zAMta e ane rasanuM mizraNa A rAsamAM ghaNuM suTita A munikavie karyuM che. A nave kAvyarasanuM saMkSipta varNana jaina Agama-siddhAMtamAMnA eka nAme anuceAgAramAM kareluM che temAMthI zRMgAra ane zAMta rasa atra ullekhiye tA aprastuta nahi gaNAya. rasa eTale jenA anubhava aMtarAtmA kare te te te sahakArI kAraNavidhAnathI udbhUta thayela eka prakArane cetavikAra, kAraNa ke kahyuM che ke-- * prathama rIMgAra rasa thApiyA, cheDA zAMtarase vyApiyA, melyA cAra padAratha kAma, zravaNa sudhArasa rAsa jhunAma, pR. 170 * vIro siMgAro abbhuo a roddo a hoi bodhavvo / velaNao bIbhaccho hAso kaluNo pasaMtI a // anuyAgadAra sUtra pR. 135 (de. lA.) zRMgAra hAsya karuNA raudra vIrabhayAnakAH / bIbhatsA'dbhutazAntAzca nava nATaye rasAH smRtAH // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 bAhmArthAlambano yastu, vikAro mAnaso bhavet / sa bhAvaH kathyate sadubhistasyotkarSo rasaH smRtaH // A nava kAvyarasa--nATayarasamAM zRMgAra rasanuM lakSaNa A cheHsNgaaro nAma raso ratisaMjogAbhilAsa saMjaNaNo / maMDaNa vilAsa vivo a hAsa lIlAramaNa liMgo // je rasa ratisaMyoganA abhilASane utpanna karanAra hAya, jemAM maMDana eTale kaMkAdi AbhUSaNathI vilAsa-ramya nayana vibhramAdi tathA kAmavikAra hAsya, lIlA arthAt kAmasahita gamana, bhASaNa Adi ramaNIya ceSTA, ramaNu Adi cinha supratIta che tenuM nAma zRMgAra rasa. AnuM udAharaNa temAM e ApyuM che keH~~ mahura vilAsa salaliaM hiyaummAdaNakaraM juvANANaM / sAmA sahuddAmaM dAtI mehalAdAmaM // zyAmA eTalI strI madhura eTale raNakAra karatA maNika kaNanA svaranA mAdhuryavALu, vilAsathI lalita eTale maneAhara, hRdayane unmAda upajAvanAra ane zAdAma eTale mATe zabda karatuM evuM mekhalAdAmarasanA sUtra (kamarapara bAMdhavAnuM prAcIna AbhUSa) yuvAnAne batAve che. zAMtarasanuM lakSaNa e jaNAvyuM che keH-- niddosa maNasamAhANa saMbhavo jo pasaMtabhAveNa / adhikAra lakkhaNo so rasa pasaMtonti // nirdoSa-hiMsAdi doSarahita mananuM je samAdhAna temAMthI je rasa prazAntabhAve ( krodhAdinA parityAga karI ) utpanna thAya che te avikAra lakSaNa vALA rasane prazAnta kahe che, udAharaNaH-- sambhAva nivizgAraM uvasaMta pasaMta somadiThThiaM / hI jaha muNiNo sohai muhakamalaM pIvarasirIaM // ( kAi mAsa prazAntavana munine joine khIjAne kahe che ke ) he ! jo ! muninuM sadbhAvathI nirvikAra, upazAMta prazAMta ane sAmya dRSTivALu, ane upAcata-upazamarUpI lakSmIvALuM mukhakamala zAbhe che ! Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A parathI jaNAze ke zRMgAramAM strIvilAsa ane prazAMtamAM vairAgyanuM pradhAnatva hoya che. A rUpacaMda kumAra rAsamAM rUpacaMda kumAre strIo meLavI teo sAthe karelA kAmavilAsa prathama Ave che ane tyAra pachI vairAgya thatAM strI sahita bhagavatI dIkSA laI nispRha tyAgI te bane che. A rasamAM kavinI kalpanAzaktine accho khyAla Ave che. AkhI vastu (plot) prAyaH kalpita che. vastune samaya prasiddha paraduHkhabhaMjanI ane aneka loka vArtAonA nAyaka ujjayinInA vikramAditya rAjAnA samayamAM kavie mUke che ane te vakhate thayelA jaina prabhAvaka mahAtmA siddhasena divAkarane TuMka aitihAsika vRttAMta mUkI temanI pAse rUpacaMda kumAranI pitAnI kalpita vyaktine dIkSA levarAvI che. te parathI kavi pite jaNAve che ke - ke caritra mahele carI, kete kahyo svabuddhe karI; ketI vAta suNI te kahI, adhikuM ochuM khANuM sahI ! pR. 170 keTaluMka ( katiSaya ) caritra caritramAMhethI kahyuM che ane keTaluMka caritra svabuddhithI-kalpita karyuM che, keTaluMka sAMbhaLeluM dAkhala karyuM che. te temAM ochuM vadhatuM thayuM hoya te kSamA mAguM chuM (khAmuM chuM). AmAM caritramAMthI kaMI lIdhuM che ema jaNAvyuM che te rUpacaMda kathA ke carita e saMskRta ke prAkRtamAM eka graMtha hoya evuM jainagraMthAvaLimAM mAluma paDatuM nathI. ema lAge che ke A rAsamAMnuM mAtra siddhasena divAkaranuM caritra koI graMtha ke caritramAMthI lIdhuM che emAM zaka nathI. temaja (pitAnA surasuMdarI rAsamAM) surasuMdarInI kathA paNa kavinI pitAnI kalpanAnuM ja phala jaNAya che. ADakathA kavi zA mATe mukhya kathAmAM kahe che te mATe jaNuM kavi kahe ADakathA mAMhi kathA, zretA rakhe kahe ke vRthA; coda sahasa uttarAdhyayane ThAya, je adhyayane sajayarAya (2) uttarAdhyayana ke je pavitra Agama-jainazAstra che temAM paNa ADakathA Ave che te pachI kavine paNa mukhya kathAmAM ADakathAnI upayogitA jaNAya che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 vizeSamAM AkhA pradha koi graMthamAMthI lai temAMthI peAtAnuM {3 racavAmAM kavi te mUlagraMthanA AdhAra sAthe khIjA graMcAmAMthI upayogI hakIkata temaja zravaNe suNelI kathAonI paNa guMthaNI kare che. AvI guMthaNI nirdoSa che eTaluMja nahi paNu Avazyaka che ane tethIja paDitAe prabaMdhane zatamukha' kahela che. A mATe ApaNA kavie pAtAnAM naLadamayaMtI rAsa nalAyanahAra athavA kuberapurANane joine racela che eTaluMja nahi paNa te racavAmAM nemicaritrAdi graMthAnA temaja bhinna bhinna kathAe zravaNugata thai tene AdhAra lIdhA che e jaNAvatAM sAtheja te kahe che ke: e mi... abhinava maMgalakAra, graMtha nalAyana pekhI sAra, temAMhi je pari cha adhikAra, racie rAsa se lekha anusAra, nami caritrAdikamAMhi vaLI, kAMi eka bhinna kathA saMbhalI, mAharU dASa rakhe kA lahi, prabaMdha zatamukha paMDita kahe ! vividha bhASAjJa-mahuzruta kavi. kavinI kRtiomAM saMskRta ane prAkRta subhASitA ane avataraNA jovAmAM Ave che-AkhA naladamayaMtI rAsa mUlanA saMskRtagraMthane bhASAnuvAda che ane temAM harSanA naiSadhane paNa AdhAra lIdhA che, rUpada kumAra rAsamAM ceginInA veza lenAra vikramacaritranI strInA mukhamAM hiMdI!SA kavie mUkI che-hiMdIbhASAnA avataraNlR mUkayA che (dAkhalA tarIke pR. 226-227), urdukheta paNa pR. 206para mUkelI che, kazmIranAM paTTAne ullekha karyo che (pR. 78, 158). A pI e spaSTa che ke ApaNA kavine mAtRbhASA gUjarAtI uparAMta saMskRta, prakRta, hiMdI, ane urdU bhASAnA abhyAsa avazya hatA. hamaNAM naladamayaMtInI eka prata zrImAna munivarya mahArAjazrI jinavijayajI pAse jovAmAM AvI temAM te aneka hiMdI prAcIna kavienAM kAvyA subhASita tarIke avatAryAM che. A sarve prasiddha thaI zakyAM nathI eTalI dilagIrI. A parathI temaja aneka lAkakathAne suMdara AkAramAM mUkela che,--hiMdu purANamAMthI vAta dRSTAMta mATe lIdhI che (pR. 286 surasuMdarI Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi2 rAsa)-bIrAdi temaja jaina graMthakArenAM avataraNa utAryA che te parathI kavi bahuzruta have joIe e spaSTa che, bhASA para te tene ghaNo jabaro kAbu hatuM. svataMtra kRtiomAM tenI bhASA sarala, saceTa, vegathI vahetI, artha ane bhAvathI saMskArita ane praDha che. naladamayaMtI bhASAtarahevAthI tenI bhASA kilaSTa, parizrama Ape tevI ane thaMbhatI lAge tema che, paNa parizrama laI tene artha samajatAM jaNAze ke kavie saMskRtamAMthI gUjarAtI bhASAmAM je avataraNa karyuM che te pitAnI bhASAparanA siddha aMkuzane laIne saphala thayuM che. kahevatane upaga, asala jyAre nizALa karatAM duniyA, ane jaDa pustaka karatAM jIvanta vANI e vizeSa aMze keLavaNanAM sAdhana hatAM, tyAre kahevitene mahimA ghaNe hato." AvI kahevata-ukhANuM ApaNA kavie keTaleka sthaLe yogyatAthI vAparela che te vINI zakAya tema che, ane te nIce anna Apela che. A parathI te te kahevate kavinA samaya karatAM jUnI siddha thAya che eTaluM ja nahi paNa te kahevatane je janasamAje pitAnA DAhapaNa ke mUrkhAI bharelI anubhavanA pAka rUpe ghaDI haze te gUrjara janasamAja paNa ghaNuM purANI jaNAze. "dareka janasamAjanI kahevate te enA DahApaNanAM-koIka kahe che mumbaInAM ane amane lAge che baMnenAM-cosalAM che. mahAna kAvya ane tatvajJAnanA graMthe e janasamAjanA kavivara ane vidvAne race che, paNa enI kahevato te e janasamAjanA pitAnA magajamAM ghaDAIne bahAra Ave che. Ama kahevata upara amuka vyaktinI nahi paNa AkhA janasamAjanI mAlekI hovAthI, e janasamAjane khAsa vahAlI lAge che, ane je che e janasamAja kavivarenI kRtiomAM sahana karato nathI te kahevatamAM udAra dile sahI le che. dAkhalA tarIke je nirmaLatA ane sughaDatA kAvya nATakAdikamAM joIe che te kahevAmAM joItI nathI. kahevatanI kiMmata ane sAmarthya janasamAjanA vizALa anubhavane sAra saMkSipta ane sacoTa zabdomAM ke utAravAmAM Ave che te upara AdhAra rAkhe che. AthI eka jUnA aMgreja lekhake Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahevatamAM traNa guNanI AvazyaktA batAvI che-short-ness, sense and salt--' arthAta kahevata saMkSipta hevI joIe, artha bharI levI joIe ane emAM mIThuM levuM joIe. jenA zabdanA vANItANuM ghaTTa na hoya paNa phIsA hAya, jemAM artha kasadAra na hoya. arthAta jemAM jIvanane vizALa ane UMDo anubhava uccArAte na hoya, ane je moLI hoya, tevI vANuM kahevatarUpa banI zakatI nathI. vaLI kahevata lokapriya thavAmAM, sahaja jhaDajhamaka ane anuprAsa, temaja manuSyasvabhAvanI manahara mUrkhatAnuM pradarzana paNa sAghakArI thAya che." (vasata saM. 1867 Azvina, pR. 286). kavie vAparelI kahevata nIce pramANe che;- 1 jiNa suvarNa tUTe kahyuM, kahe zuM kIje seI suvarNa 2 navi khIjaviye je rAulAM, te chorU mADiyAM bhalAM, 3 Isu khepe huM paraNiza nahIM, prANe prIti na have sahi, 4 gahilI paragaTa kima paraNiye, zuMkIne zI pare gaLajiye. 5 kiTa jhALaja sene taNI, jaLamAMhi nAkhI je zyA bhaNI? 15. pR. 38 6 lAlaca purUSa kare ama bhaNI, dUra rahe te thAya revaNI, * para pR. 43 7 nAyake hA pADI tehazuM, vahAluM ne vaidya upadizuM. 61 pR. 44 8 pokaLa hAtha e jehane, leka sahu kiMkara tehane 17 pR. 48 che Age senuM ne sarahuM, e UkhANe dekha. 34 pR. 54 "jene hAtha pole, tene jaga gola. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 10 kahe kumarI vhAlima mAM bhaNe, hasatAM ne rAtAM mAhuNA 11 tAle tAla maLyA mana mela, kuMvara garbha dhare tava gela. 12 kuMvara hiMye vicAre kharUM, vivAha vicaM thayuM nAtarUM. 13 tA tasa ochI kisI prasiddha, madamAtA ne madirA pIdha. 14 haridatta kahe svAmI e kheMTa, ajA hAMkata paiDuM UMTa 15 kahA zuM kare siMha sAMkaLyA, e UkhANA sAcA minyeA. 16 Arita karavA lAgI ghaNI, gyA haMsa kUDI kAgaDI. 17 meTA miLyA tune A vIra, jiNe tAharUM UtAryuM nIra, na zake ke puDucI jehane, paramezvara puhuce jehune, 18 tava zrImatI kahe pAvaDI, pahile vaLe makSikA paDI. 19 kihAM kubuddhi dIdhI jaganAtha, puMkha na khAdhA dAvA hAtha. 20 jIvyAthI joyuM bhaluM, joie te ucchAhi 21 mahAra mela paDayA na samAe, lAka ne mihika na mAMdhyAM jAe. 22 rAya prate teA ati raDha lAgI, pUche vALI vALI, 24 pR. 56 9 pR. puSTa 13 pru. 20 24 pR. 1 27 28 .. 34 pR. 62. 44 pR. 2 32 pR. 72 38 pR. 71 60 5, 78 1 pR. 3 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 5. 100 68 pR. 106 10 pR. 114 12 pR. 115 15 pR. 115 21 pR. 116 25 sasAne paga nahIM trIje jima, te kuMvara na kahe nA TALI. 23 eka dukha ne Ave hAM. e UkhANa thAya. 24 pannaga saghaLe vAMke thAya, paNa bilamAMhi sarale jAya, 25 rUpacaMdane be para miLI, jima sApe chachuMdarI gaLI, 26 laMkAne gaDha lIdho Aja, vAta manAvI seI vararAja. 27 pUcho kahuM pratyuttara tize, nAcaNa peThi ghuMghaTa kiche ? 28 je je kAma ja cheDI taNuM, mApamAMhi kaNa meTuM ghaNuM. 28 evI satI mULagI nAra, mInI jai AvI kedAra. 30 eha je cAlI ehave mAga, pANuothI pragaTI Aga, 31 pahelAM te mahelI dhULa, masaLI peTa upAyuM raLa, 32 de asi eka kesa kima rahe, kima dA bhAnu ekaThA vahe 33 dUdhamAMhI nahi pUtarA paNa), tima sajjana te sajjana kharA. 34 meTA bela hAla sama pilA, e ukhANuM sAcAre. 14 35 vADa cIbhaDAMne je khAya, tAsa dhaNuM kihA rAve thAya. 31 34 pU. 125 40 pR. 126 43 , 42 pR. 143 23 pR. 258 38 pR. 287 surasuMdarI. pR. 278 , pR. 288 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 kahe e bola nahIM tuma lAga, pANuthI kima pragaTe Aga 35 , pR. 288 tA0 ka. AmAMnI kahevata naMbara 18-24-27 sAthe sarakhAve. zAmaLabhaTTa ke jeNe rAvaNa maMdodarI saMvAdamAM rAvaNe sItAne ApavI ke nahi te viSe jUdI jUdI nAtanA tathA bhAtanA lokonA abhiprAya ApyA che temAM gujarAtI kahevatane rasaprada upayoga karyo che, temAM atra utArelI kahevate pikI nIcenI jovAmAM Ave che - 18 kaNabI-sati sItA jokhama kari jAze, na khAdhe paMkha hatheLI baLI. 70. 24 kaNabI-lAvyA zuM ApavAne, eka hasavuM ne bIjI hANa 27 [ rAvaNa-lalATa lakhela TaLe nahi, te nIca thaI namavuM kazuM, guNavaMtI tujane gama nahi, eka hAnuM bIjuM hasuM, 16 ] 27-bhavAi-lUTAze laMkAnI lakSmi pAne zuM caDaze pAne, satya kahetAM rIjhe ke khIje, nAcavuM tyAM ghumaTe te zAne? nayasuMdara ane premAnaMda nayasuMdara prasiddha zrAvaka kavizrI kaSabhadAsa karatAM pUrvajanmA ane temanA samakAlIna hatA. gUrjara kavizrI premAnaMda ke jene kavi ziromaNI kahevAmAM Ave che tenI pUrve ane samakAle RSabhadAsa thayA te baMnenI pUrve-vikrama sataramA saikAnA prAraMbhamAM ja premAnaMda jevAja samartha kavi nayasuMdara thayA. premAnaMdanI bAnI recaka, mehaka ane manohAraka kahevAya che tenuM kAraNa tenAmAM yathArtha varNana karavAnI zakita che. koI prasaMgane Abeba citAra ApI mana AgaLa tAdRzya citra khaDuM karavAmAM je buddhi kazaLa ane hadaya vega joIe te nayasuMdara ane premAnaMda banemAM dekhAya che. manebhAvanuM Alekhana karavAmAM te uccatara zakti nAme pratibhA-sarjana zaktinI khAsa jarUra rahe che. A baMne kavionI tulanA karI eka bIjAnI sarasAI ke kuzaLatA ba Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAvavA mATe atra sthAnane abhAva che; chatAM ekaMdare apakSadaSTithI jotAM jaNAya tema che ke nayasuMdara koI kaI bAbatamAM premAnaMdane Takkara paNa mArI zake tema che ane ghaNuM bAbatamAM tenI samAna kakSAmAM utare che. paNa A kathanamAM udAharaNa mAtra rUpe kahIe te - (1) premAnaMdanuM naLakhyAna temAM damayaMtIe karela vilApa "vaidabha vanamAM valavale" ane tyAra pachInuM kahevuM baMne prasiddha che. A sAthe sarakhAveda - (2) nayasuMdara-naLa damayaMtI rAsanA pR. 340 mAM damayaMtIne viga vilApa ane surasuMdarI rAsamAM surasuMdarIne vilApa DhALa 8 pR 273 DhALa 8 pR. 275 trIjuM bhaktika. bIjA namunA chellAM rUpe mAnavI, sase na vAse seya" thI zarU thatuM strI varNana pR. 78-82. zRMgAra ( vilAsAnaMda) 5 89, jevI rIte "mahA kavi premAnaMdamAM rahelI prazaMsanIya kAvyazakti ane leka rUcine piSe evAM, kavacita sAmAnya ane kavacita ucca rasathI jamAvelAM utkRSTa AkhyAne racavAnI pratibhA ane kalA. vastu bheda jana rUci ane pAtra vivekathI temaja rasanI jhamAvaTanI cAturI para lakSa rAkhI vastunI karelI khIlavaNImAM raheluM jJAna, buddhi, kalA, cAturya, anubhava ane avalokananI tejasvitA savizeSa AkarSaka che ane eja guNa tene niHsaMzaya gurjara kaviomAM agrapada zobhAve che" ema hoya to nayasuMdara teja guNethI uttama paMktine kavi thaI -rahI zake tema che. naLa damayaMtI rAsa eka bhASAMtara tarIke naLa damayaMtI rAsamAM puNya ka naLa rAjA ke jenA saMbaMdhe 12 zrI harSa nAmanA prasiddha saMskRta kavie "naiSadha kAvya" nAmanuM mahA 12 juo bhAratI labdha prasAda budha, zrI haraNa sarikha jeha kavitAre karati jehanI, nava tRpti pAmyA teha. 13 pR. 173 zrI harSa saMbaMdhamAM juo sarasavatI akabara 1915 no aMka pR. 246 para "mahAkavi zrI harSa" e nAmane lekha. zrI harSa kane janA rAjA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvya racI vidImAM nAmanA meLavI che, tenuM vRttAMta che. damayaMtI temanI rANInuM nAma che. A rAsanI kRti mANijyacaMdra sUri kRta nalAyana ( athavA kubera purANa) nAmanA graMthane anusarIne kartAe rahI che te parathI kahI zakAya ke te svataMtra nahi paNa anuvAda che. te nalAyana graMtha upalabdha thayo nathI tethI te graMthanI sAthe A anuvAda sarakhAvI kevI kuzaLatAnI rAsakAre kArya karyuM che, kevI pratibhA anuvAdaka tarIke vAparI che, bhASAmAM utAravA pitAnA taraphathI kayAM navIna tattva umeravAmAM AvyAM che te, temaja mULa graMtha kayA graMthane AdhAre racavAmAM AvyuM che, temAM zuM zuM ApavAmAM AvyuM che te atyAre kaLI zakAya tema nathI. mULa graMthamAM jaina ane jainetara baMne hakIktanuM saMmizriNa karavAmAM AvyuM hatuM, ane temAM nave rasathI pUrNa se sarga hatA evuM rAsakAra jaNAve che - mANika sUra mahAyati, tiNe karyo naLAyana graMtha, nava rasa padhi vilovavA, kare thayo je suramaMtha. 14 sva samaya ne para samayane, ekatra jihAM adhikAra. zata sarga jehanA vAMcatAM, ulAsa thAya apAra, 15 anusarI tehane mukhe karI, aste joDazuM saMbaMdha, mana raMga ehavA upanA, belazuM puNya prabaMdha. 16 pR-13 jayacandanI sabhAmAM sabhApaMDita hatA. tenI mAtAnuM nAma mAmallAdevI ane pitAnuM nAma hIra hatuM. temaNe kavi tarIke naiSadha kAvya bAvIsa sarga vALuM banAvyuM che ke je eTaluM badhuM uttama che ke traNa uttama kAvyamAM tene mukhya sthAna ApavAmAM AvyuM che, ane darzana zAstranA paMDita tarIke teNe khaMDana khaMDa khAdya nAmano graMtha banAvyo che te darzanane ghaNe adbhuta ane kaThina graMtha che. bhejarAjakRta sarasvatIkaMThAbharaNamAM naiSadhanA zloka udAharaNamAM ApavAmAM nathI AvyA ane bhajano samaya 10 26 thI 1083 i. sa. mAM sthira karavAmAM AvyuM che tethI ane mammaTe potAnA kAvya prakAzamAM naiSadhanA leka udAharaNa tarIke ApyA nathI e parathI zrI harSa bhoja ane mammaTa pachI eTale 11 mI sadI pachI thavAnuM siddha thAya che, DAkaTara bulare aneka pramANethI siddha karyuM che ke zrI harSa bAramI sadInA uttara bhAgamAM vidyamAna hatA. Aja samaya kanojanA rAjA jayacaMdane che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subhAgye mUlagraMtha nAme nalAyana athavA kuberapurANanI prazasti pITarsananA trIjA riperTanA pR. 357me prasiddha thayelI che, tethI te graMtha alabhya nathI ema siddha thAya che. temAM kavi vItarAga, bhAratI, vAdhrapaMcanuM jayamaMgala IcchI kuberane jaNAvI naiSadhanI A pramANe stuti re cha:-- susnigdhe navadugdha mugdha madhuraiH zubhairyazobhirjagadyazcake kalikAla kalmaSamapI vikSepibhinirmalaM // sa zrImAnalakApate bhagavataH pUrvAvatAra: kRtH| nityaM maMgala mAtanotu bhavatAM rAjA nalo naiSadhaH // madhye dharmasya zAMtezca caturtha ca tthaarke| vIrasena suto rAjA nalo rAjyamapAlayat // chevaTe daza skaMdha ane zata sargavA te graMtha pUrNa karatAM ja ve che :patatkimapya navamaM navamaMgalAMka, sAhityasAra viduSA kavinA kRtaM yat / tasyAyaM karNa nalinasya nalAyanasya, skaMdho jagAma dazamaH zamasaMbhRtoyaM // utpatti dautyacara viDvara zIla shuucaa| saMyoga rAjyabhava nirvahaNAbhidheyAH // skaMdhA bhavaMti daza yasya nalAyanasya / pUrNa tadetadadhunA dhanadaprasAdAt // -zatasagai nalAyanaM samAptaM sarvagraMthasaMkhyA // 4724 A graMtha sAMbhaLavA pramANe koI muni saMzodhana karI prakaTa kare che. tema thaye sAhityamAM eka sArA graMthanI vRddhi thaze ane A rAsanI bhASAMtara tarIkenI kiMmata AMkavAmAM Avazyaka nivaDaze. AmAM mUla kartAnI prazasti nathI tethI temanA bIjA graMthenI prazasti parathI A mANikaya caMdrasUrine paricaya ApaNe meLavIzuM. mULa graMthakAra mANikayacaMdra sUri, Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 teNe dRza sagavALA pArzvanAtha caritra nAmanA graMtha vakUpaka ( hAlanuM dIvabaMdara )mAM saMvat 1276 mAM divAlIe saMpUrNa karyAM che ane tenI prazastimAM peAtAnI paraMparA nIce pramANe ApI cheH kATikagaNunI vajrazAkhA ( ke je varanA nAma parathI urdUbhavI che. ) nA rAjagamAM Adha pradyumnasUri thayA. te prakhara vAdI hatA ane temaNe eka rAjAnI samakSa digaMbarezane vAdamAM harAvyA hatA. tenA paTTadhara tArkika zvetAmbara grAmaNI abhayadevasUri hatA ke jeNe vAdamahArNava nAmanA mahAna graMtha racceA che. tenA ziSya dhArAdhIza prakhyAta muja rAjAnI samakSa vAdIne jItanAra jinezvarasUri, (dhanezvarasUri-paDita haragAvindadAsa jaNAve che. surasuMdarI riyama pra. pR. 6) tenA ajitasenasUri, tenA tArkika varlDamAnasara, tenA siddhAMtapaTu zIlabhadra, tenA paTTe kavi bharatezvarasUra, tenA paTTe bairasvAmI ke je jyeAtiH zAstramAM kuzala hatA te thayA. temanA tArkika micadrasUri thayA ane tenA sAgare ( sAgaracaMdra ) thayA ane temanA ziSya AnA kartA zrI mANikyacaMdrasUri thayA. A pArzvanAtha caritra kevI rIte racavAmAM AvyuM tenA sabadhamAM AgaLa cAlatA e jAya che ke bhinnamAla vaCzamAM (zrImAla vazamAM) mahilanA putra vIra ane tene putra vardhamAna thayA ke je rAjA kumArapAla ane ajayapAla rAjAnI sabhAmAM bhUSaNurUpa hatA. tene peAtAnI mArTUnAmanI patnithI traNa putrA nAme tribhuvanapAla, mahu ane dehaDa thayA hatA. AmAMnA devaDanA putra pahuNa sukavi hatA. eka vakhata dehaDa pAtAnA ukta kavi pattuNu putrane sAthe lai mANikayacaMdra sUri pAse jaI kahevA lAgyA ke " ApanI gurU paraMparAmAM je pUrvaja pradyumnasUrie ceArAzI vAdIne jItyA, ane tenA ziSya je abhayadevasUri temaNe vAda mahArNava nAmane tarkanA graMtha racyA che teonA AmnAyamAM rahI Ape paNu sagraMtha racavAmAM svazakti skurAvI parApakAra karavA dhaTe che"A prArthanAthI vaza thai mANicaMdre pArzvanAtha caritra graMtha saM. 1276 mAM ( rasaN ravi saMkhyAmAM samAmAM dIpaparvaNa) racyA. (pITarsana trIjo rIporTa, pR. 157) et Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIje graMtha kAvyaprakAza saketa nAmane saM. 1246 (rasa vakatra grahAdhIza vasare mAsi mAdhave) nA citra mAsamAM racyo ke jene AdhAra mammaTanA kAvya prakAzane pitAnI TIkA sahita bahAra pADanAra vAsanAcArya zAstrIe lIdhela che. (juo muMbaI sarakAranI kAvya prakAzanI AvRtti. A kAvya prakAza bI. e. nA abhyAsakramamAM ghaNAM varSo thayAM muMbaI yunivarsiTIe rAkhela che) A graMthanI prazastimAM pite jaNAve che ke eka vidvAna tarIke vikhyAta pAmuM te arthe nahi, vidvAnomAM mAna meLavavA khAtara nahi, paNa mArI anuramRti mATe, jaDa-maMdabuddhinI upakRti mATe ane cittanA vinoda arthe A TIkA racI che. (pITarsana trIje riperTa pR. 320 ane kuTanaTa surasuMdarI cariyama prastAvanA pR. 6). trIjo graMtha daza skandha ane se sargavALe nalAyana athavA kuberapurANu temaNe banAvela che ke jene ulekha upara karavAmAM AvyuM che. A sivAya graMtha zAMtinAthacaritra saMskRtamAM A rAjagarachIya kartAe racele che ane tenI eka prata pAlItANAmAM vIrabAI pAThazALAmAM mejUda che (munibhakta zAntinAthacaritrama. prastAvanA pR. 17) naladamayaMtIpara graMtha nadamayaMtI sabaMghe jana temaja jainetara kathAo aneka racAyelI che. janakathA (uparokta kuberapurANa sivAya) hemacaMdranA triSaSThi zalAkA purUSa caritra parva 8 sarga trIjAmAM, ane mAladhArI devaprabhasUrinA saMskRta pAMDavacaritramAM maLI Ave che. A baMne graMtha mULamAM chapAyelache eTaluM ja nahi, paraMtu hemacaMdranA ukta pustakanuM gujarAtI bhASAMtara paNa prakaTa thayela che, ane ukta pAMDava caritramAMnA naladamayaMtI caritranuM gUjarAtI bhASAMtara caritAvaLImAM pR. 181261 mAM (pra. jainadharma prasAraka sabhA) prasiddha thayuM che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI jaina graMthAvaLAmAM 1 damayaMtI caritra, 2 damayaMtI caMpRvRtti-- 1000 -prabodha mANijyakata, 3damayaMtI caMpUvRtti-8800-jayasAmasUri ziSya guNavijayagaNi kRta [saM. 1500 AsapAse ],4 damayaMtI capUTippana-1000 (A prabaMdha mANikya-jayasemi-guNavijaya ziSya caMpAla kRta, 5 damayaMtI prabaMdha (gA), 6 damayaMtI prabaMdha (kabaddha), 7 nalakathA, 8 nalodaya kAvya-250-videva kRta, A nadaya TIkA-1400-AdityasUri kRta, 10 navavilAsa nATakahemacaMdrasUriziSya rAmacaMdrasUri kRta, 11 naLAyana-jJAnasAgara (saM. 1720 AsapAsa) kRta-A pustakanAM nAma daSTipathe Ave che. vaLI ema paNa eka sthaLethI jaNAya che ke jaina naiSadhakAvya paNa thayuM che ane te rAjagachanI vraja zAkhAnA kaTika gaNumAMnA abhayadevasUrinA ziSya ane ajitasenasUrinA gurU jinezvarasUrie (saM. 1050 lagabhaga) rahyuM che. gUrjara jaina kavio paikI samayasuMdara ane megharAje nayasuMdara pachI naladamayaMtIpara rAsa racyA che kharA, paNa sAthe kahevAnuM ke eka kavi nAme phaSivardhane nayasuMdarI pahelAM saM. 1512 - DamAM naladavadatI rAsa banAvyA che. vizeSamAM harSarane karele rAsa paNa noMdhAya che. jainetara kathAo paikInuM mULa mahAbhAratanA eka parvamAM hevA uparAMta harSanA niSadhamAM naLanuM caritra prasiddha che. naiSadha kAvyapara jainAcArya jinarAje "jinarAjI TIkA karI che gUrjara bhASAmAM kavivarya premAnaMda ane bhAlaNa kavie padyabaddha lAkhyAna banAvelAM prasiddha che. ralijha korTa pAse ) muMbaI 25 akabara 1817. I vinIta mohanalAla dalIcaMda zAI bI. e, e9 e. bI. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhAre-vadhAre kavi paricaya gurUparaparA-A saMbadhe AgaLa je kahevAI gayuM che temAM vizeSa hakIkata e maLI Ave che ke ratnasiMha suri saMbaMdhe saMskRta bRhazAlika paTTAvalimAM jaNAvyuM che ke saM1452mAM staMbhatIrthamAM mahAutsava karI jayapu (jayatilaka) sUrie ratnasiMhane sUripada ApyuM. ratnasiMha sUrie zatruMjaya prasAdamAM pratiSThA karI. sulatAna ahamadazAhe saM. 1509 mAgha zudi 5 ne dine temanA paganI pUjA karI. temanA traNa mahA ziSyo nAme hemasundara, udayavallabha ane jJAnasuMdara hatA te uparAMta anya ziSya nAme zivasundara gaNi mahApAdhyAya, udayadharma (vAkya prakAza graMthanA kartA saM. 1507) ane cAritrasuMdara (mahipAla carita, kumArapAla carita AdinA kartA) hatA. [ juo kumArapAla caritanI prastAvanA cAritrasundara potAnA kumArapAla caritanI prazastimAM jaNAve che ke ratnAkara sarinA paTTapara anukrame yogIndra cUDAmaNi abhayasiMha thayA ane temanI pATe jayapundra-jayatilaka sUri thayA temanI pATe ratnasiMha suri (vAdIne jItanArA) thayA, ke jenA aneka ziSyamAMnA eka cAritra suMdara gaNi thayA ke jeNe zubhacaMdra gaNInI abhyarthanAthI kumArapAla carita nAmanuM daza sargavALuM mahAkAvya pitAnA vidyAgurU jayamUrti pAThakanI stuti karavA sAthe pUrNa karyuM. Aja ratnAkara ga7mAM thayelA maMgaladharma nAmanA kavie gUrjara bhASAmAM maMgala kalazarAsa saM. 1525 mAM racele che temAM prazasti e ApI che ke - caMdragachi devabhadra uvajhAya, tiNi uddhArIka kriyA samudAya rayaNuyara gariccha gurU guNabhUri, jayatilaka jayati kaha suri. 26 rayaNasiMha suri munivara thATi, udayavallabha sUri tehanA pATi sAnasAgara suri gacchAdhIza, jayavaMta bhaviyAM pUraI jagIsa. 27 munivara vAcaka zrI udayadharma, jAgiu Agama zAstraha marma, tAsa pasAI phalaI karma, jJAnarUci bhaNuI maMgaladharma. 28 maMgalakalaza taNuM caupaya, saMvata para pacavIsaI haIya. (kula padya 38 sAgara bha0 pATaNa) Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 34 kavinI kRtio saMbaMdhe vizeSa, ApaNe upara jaNAvI gayA ke naladamayaMtIrAsa sivAyanI kartAnI sarva kRtio svataMtra che. kartAnI kRti nAme surasuMdarI rAsa e jaina vividha sAhitya zAstra mAlAnA prathama puSpa tarIke prAkRtamAM prasiddha thayelA, dhanezvara munivRta surasuMdarI caritra parathI lakhAyela nathI kAraNake baMnenAM vastu judAM che. jainadharma prasAraka sabhAe prasiddha karela caritAvaLImAM surasuMdarI caritra che tenuM vastu ApaNuM kartAnA. surasuMdarI rAsa sAthe barAbara maLatuM che. prastAvanA parathI gaNAya che ke ukta caritAvaLImAMnuM te caritra paDita zrI vIravijaya ( vikramanI ogaNIzamI sadInA aMtamAM thayelA)nA karelA rAsa (racanA saMvata 1902) uparathI gujarAtI bhASAmAM lakhavAmAM AvyuM che. vIravijayane surasuMdarI rAsa ghaNuM karI amadAvAdanI vidyAzALAe pahelAM prasiddha karyo hatuM, paNa mane hAtha lAgyo nathI tethI temAM tenuM vastu kayA graMthamAMthI lIdhuM che teno ullekha karavAmAM AvyuM che ke nahi te hamaNAM nathI jaNAyuM. nayasuMdare paNa koI tevA graMthane ulekha karyo nathI; eka bIjA gUrjara jana kavi nAme dharma. vardane saM. 1736mAM surasuMdarI amarakumAra nAmane rAsa race che te paNa A baMne rAsane maLatI kathAne ja hovo joIe. nayasuMdaranA zatrujya uddhAra nAmanA ghaNuM TuMkA rAsa saMbaMdhI eTaluM jaNAvavuM egya che ke saM. 1385mAM jinaprabha sUrie banAvilA brahatatIrtha kalpamAM zatruMjayanA thayelA soLa uddhAranuM varNana che. udayarane paNa uddhArane rAsa saM. 1768mAM racela che. zatruMjaya (pAlItANamAM AvelA parvata)nuM mAhAtamya ghaNu samayathI ghaNuM che, ane tenA mAhAtmyane laIne ja tenA para thayelA AkramaNa yA kAladeSane aMge thayelI maMdiranI jIrNa sthiti dUra karavA uddhAranI AvazyakatA siddha. thaI che. zatruMjaya saMbaMdhI dhanezvarasUrine zatruMjaya mAhAsya nAmane graMtha prakhyAta che, ane te parathI haMsarane saMkSipta graMtha saMskRta gadyamAM racele prasiddha thaI gayuM che. te sivAya te para kalpa jovAmAM Ave che. gUrjara bhASAmAM paNa zatruMjaya rAsa mahimAsuMdara kRta, zatruMjaya tIrthamAlArAsa-amRtavijaya kRta saM. 1840, siddhAcalarAsa Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 samayasuMdara kRta sa. 1986 zatruMjaya tIthaeNrAsa jinaharSa kRta saM. 1755 vagere che. tA. 30-4-18 mAhanalAla 60 dezAi x x * have kavinA rUpacaMda kumAra rAsamAM zuM vastu ( Plot ) che tenI kathA mAMDIe te pahelAM jarA manane AnaMda ApavA kavi, kathA ane zvetA sabaMdhe thoDAM vacanA atra mUkIe chIe. vi.. rijanane zAnA saMsAra, kharI vAtamAM zAnA khAra, kahyuM kathe te zAneA kavi, zIkhI vAta te zAnI navI ? kavi sAcA, bhALA jana bhATa, vALaMda vezyA te kRtrima ThATha, eTalAM vAnAM mAne jeha, mUrakhanA mahipati kahiye teGa. vedapaThana kavicAturI, saghaLI vAta che sahela, kAmadahana manavazaMkarajI, gaganacaDhaNu muzkela. chAnI na rahe vAtA je navI, chAnA na rahe kahevAyA vi. rIjhe kavitA karatA kiva, rIjhe vAta suNatAM nathI.zAmaLa kathA. tAH kathAstAni gItAni tAni zAstrANi narmma tat / kurvanti suhRdastasya dIpyate yena manmathaH // -gama zrAtA. jo zrAtAjana maDaLI, vaktA sanmukha datta. caMdra thakI amRta jhare, kairava vana pratyakSa. mUrakha zrAtA AgaLe, vaktAnA upadeza, pAThaka vacana suNI kare, vRthA cittamAM kalezaadhA Age ArasI, karNe badhira pura gAna, mUrakha AgaLa rasa kathA, e traNe ekaja tAna. jima nArI seALe zRMgAra, AgaLa viphaLa azva bhartAra, te bhaNI tume catura che. sahu, jANu prate zuM kahiye bahu ? nidrA vikathA chAMDi dUra, chaka citte sahu ANu pUra, rUpacaMda sukathA kalleAla, sAMbhaLajo sahu karI nirALa vIravijaya. --nayasuMdara .. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nijAtinA ya ratanAnI che mAthAne re vAra tune nAthavAnA rUpacaMda kumAra rAsane sAra, khaMDa 1-samRddhivAna mAlavadeza prasiddha che. AnA saMbaMdhamAM kaMIka jaNAvIe te A deza ati prAcIna che. mahAvIra svAmInA samayamAM ujajayanImAM caMDakata rAjA rAjya karatA hatA. azoka pachI saMpati rAjA thayo. vikramAdityanA samayamAM avati yA ujajaina tenI rAjadhAnI hatI. pachI be rAjadhAnI thaI-mAMDu ane ujajaina. kaI rAjA mAMDumAM te koI avantikA-ujainamAM rahete. azoka pachI gupta rAjA thayA. tenA vaMzanuM rAjya I. sa. 408 sudhI rahyuM, pachI dUNa jAtie tyAM rAjya karyuM. tyAra pachI kanaiojanA rAjA harSavardhvananuM rAjya thayuM. A samaya sudhImAM bAdharmanuM jora bhAratamAM ghaNuM hatuM. tadanantara bhAlavAmAM paramAra rAjAonA rAjyane prAraMbha thaye. temAM muMja, bheja Adi meTA moTA pratApI rAjA thayA. yazovarmAnA samayane eka saMskRta zilAlekha eka masIdamAMthI maLI Avyo che. temAM jaNAvyA pramANe aNahilla paTTaNanA rAjA siMhe caDAI karI tene harAvyo ane mAlavApara pitAne adhikAra karyo. mAlavAmAM paramAravaMzanuM rAjya 1300 I. sa. sudhI rahyuM. hamaNAM paNa mAlavAmAM koI jagAe paramAranuM rAjya che. paramAra pachI allAudIna khIlajIe mAlavA jItyuM. tyArapachI musalamAna sUbedAra svataMtra thayA ane sana 1401 thI sana 1569 sudhI rAjya karyuM, temAM nAsirUdIna ane dilAvarakhAM gorI vadhAre prasiddha thaI gayA. bahAdurazAha nAmanA gujarAtanA sulatAne keTalAka divasa sudhI mAlavApara rAjya karyuM. tyAra pachI zerazAha Ave, ne te pachI akabaranA hAthamAM mAlavA AvyuM. AraMgajebanA samayamAM jayapuranA rAjAone AdhIna hatuM. thoDo vakhata nijAmane paNa tyAM adhikAra rahyA. 1750 sanamAM bAlAjI bAjIrAva pezavAne dIllInA Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 bAdazAha taraphathI mAlavAnA adhikAranI sanaMda maLI. tyAra pachI pezavA taraphathI rANucha sinDiyA mAlavAne adhipati thaze. haju paNa sinDiyAnA hAthamAM che. Ama aneka krAMtimAMthI (eka vakhatane kahevAte bANulAkha mALo evo) mAlavadeza pasAra thayela che, tethI prAcIna bhavyatA chinna bhinna thaI che temAM saMdeha nathI. hamaNAM mAlavAnI bhASA hindI, marAThI, gujarAtI ane mAravADInuM mizraNa che ke jene mAlavI bhASA kahe che. te bhASAmAM haju sudhI koI graMtha lakhAye nathI, paraMtu vepArInA copaDA leNadeNanA lekha vagere temAM lakhAya che. jaina mAravADI vANuo A dezamAM moTA dukAnadAra che. juo, sarasvati na. 1915] A dezanI rAjadhAnI ujajayinI nAmanI mahAnagarI che (hiMdunI sAta pavitra purIomAM A eka che. tenA aneka nAma che -jevAM ke amarAvatI, avantikA, kanakaga, kumuvatI, kuzasthalI, padmAvatI, pretakalpA, zivapurI, vizAlA vagere. mahAkAla maMdira ne sigA nadInA mAhAsyathI AnI pavitratA hiMdu mAne che. pahelAM tyAM dazahajAra maMdira hatAM evuM kahevAmAM Ave che, paraMtu hamaNAM kevala be hajArathI pacIsaso devasthAna rahyAM che. purANuM ujjaina ekapAda nAmanA sthaLa ne nadInA vaccenA khaMDerathI jaNAya che. tyAM kAlikAdevInI eka pratimA ane rAjA bhartRharInI guphA che. guphAnI racanA parathI jaNAya che ke te auddha yA janamaTha hato. tenI pAsethI keTalIka jaina mUrtio maLI AvI che. khaMDeramAMthI moTI ITo deDhaphUTa lAMbI pahoLI ne traNa cAra IMca jADI temaja purANuM sikkA maLI Ave che. evuM mAluma paDe che ke A nagara kaI be hajAra varasa pahelAM bhUkaMpathI naSTa thayuM haze.) atra harasiddha mAtAnuM sthAna che. (harasiddha devI hamaNuM paramAra rajapUtanI kuladevI oLakhAya che. hamaNAMnuM temanuM maMdira bilakula navuM che. evuM mAlUma paDe che ke tenuM pUrvanuM maMdira teDI nAMkhavAmAM AvyuM hatuM. ema kahevAmAM Ave che ke rAjA vikrama ane zAlivAhana bane A devInI pUjA karatA hatA. AnA hamaNunA maMdira pAse eka kUvo Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. che temAM eka nAne staMbha (khA) che temAM ghaNuM suMdara bArIka kotarakAma che ne tepara saMvata 1447 lakhe che.) vaLI tyAM mahAkAlanuM maMdira che (AnuM maMdira hamaNuM paNa che. te bahu prAcIna che. tenI jagAne hamaNuM "koTa' kahe che. tene pahelAM cAre bAju meTI divAlo hatI ane divAlonI pAse pANIne meTe kuMDa hate. eka tarapha harasiddhi mAtAnuM taLAva che. sAMbhaLavAmAM evuM Ave che ke A maMdira rAjA vikrame baMdhAvyuM che. kavi kAlidAse paNa pitAnA graMthamAM A maMdiranI, tenI AsapAsanA rAjabhavanenI ane ahIMnA rAjAonI prazaMsA lakhelI che. A maMdiranA cokamAM meTI moTI dharmazAlAo. ane pAThazAlAo hatI. mahA-paMDite zAstrI ane jyotiSI ahIM vasatA hatA. sAdhusaMnyAsI paNa AvI rahetA hatA. dUradUrathI vidyArthIo ahIM vidyAbhyAsa mATe AvyA karatA hatA. hindurAjAonA mahela paNa ahIM hatA. hamaNAM sudhI tenAM cina maLe che. eka be jagAe badamUrtio paNa dekhavAmAM Ave che. i. sa. 1230 mAM altamaza sulatAne ujanapara caDAI karI tamAma maMdira toDI naMkhAvyAM hatAM, mUrtione khaMDita karI nAMkhIne A maMdira paNa toDayuM, AsapAsanI divAle pADI naMkhAvI (ane te divAlonAM kaMI cinha haju che.), mahAkAlanI mUrtinA kakaDA dilhI laI gaye, musalamAnanuM jora vadhyuM ne maMdirane sthAne majIda baMdhAvI. pAse mahela baMdhAvI taLAvamAM kUvA khodAvyA. ghaNo vakhata mahAkAlanI yAtrA baMdha rahI. pachI bAlAjI bAjIrAvanA Adhipatya taLe tene nImele eka zeNavI brAhmaNa sUbedAra tyAM nimAryo ane teNe mahAkAla ane harasiddha mAtAnAM maMdira baMdhAvavAne hukama Ape. A baMne maMdira tenA samayana-sana 1745 mAM banyAM che je hAla mejUda che.) ane tyAM siddhavaDa che. (prayAgamAM jema akSayavaDa tema ujanamAM siddhavaDa prasiddha che. te sikA nadInA kinAre eka suMdara ghATapara mojUda, che. tenI sAme siddhanAtha mahArAjanI mUrti che. sthAna ramaNIya che. tyAM jala athAga bharyuM che, ne vizAla ghATa meTA meTA thayA che. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM hiMdu loka pitagaNu tama karavA muMDana ane piMDadAna kare che. tyAM eka dharmazALA che. kArtika suda 13-14 ne dine ahIM meTa meLo bharAya che. ahIMthI jarA dUra kAlabhairavanuM maMdira che ane pAse sarakArI senTrala jela che.) ahIM vikrama rAjA rAjya karatA hatA. te rAjAnI vikhyAti paraduHkhabhaMjana" tarIke sarvatra phelAyelI hatI. tyAM mahAjanamAM mukhya evA dhanadazeThane dhanasuMdarI nAmanI bhAryAthI traNa putra thayelA. temAM jyeSTha putranuM rUpadeva, vacalAnuM guNadeva ane kanikanuM guNacaMdra e nAma hatuM. pitAe A traNene rUpa ane guNathI bharelI kanyAo paraNavI. tyAra pachI cothA putra ApaNuM caritranA nAyaka rUpacaMdrane janma thaye kheDa 2-janmotsava ghaNA utsAhathI samasta nagarane notarI karyo ane pAMca varSanI umare nizALe vidyAgrahaNa arthe rUpacaMdrane mekalyA. tyAM lekhana, vAcana, sAhitya-zabdazAstra, vyAkaraNanAmamALA, kAvyamAM caMpU, naiSadha, nATaka-zakuMtalA, sumurAri, zAka, karparamaMjarI, zRMgAramAM amaruzataka, taka, nyAya, piMgala, cha bhASA, aDhAra lIpi, gaNitamAM lIlAvatI vagerenuM zikSaNa lIdhuM. [ ahIM kahevuM joIe ke vikrama rAjA pachI thayelA harSakRta naiSadha, kapaeNramaMjarI (rAjazekharakRta), amaruzataka vagerene abhyAsa vikramarAjAnA samacamAM mUkelA nAyakane karAvavo e anachronism-samayavirodha che. bhaNagaNuM kaLA meLavI yuvAna eTale pitAe ghaNu utsavathI rUpasuMdarI nAmanI kanyA sAthe rUpacaMdane paraNAvyA khaMDa 3-vikrama rAjAne eka mAMDalika rAjA kanojanagarIne rAja guNacaMda hato tene aneka rANamAMnI mukhya paTTarANuM guNasenAthI thayelI sehaga (saibhAgya) suMdarI nAmanI kanyA hatI. A mAMDalika ekadA sahakaTuMba ujeNImAM AvI rahyuM. putrIne mATe jude AvAsa hato ane tyAM te pitAnI soLe sakhI sahita krIDA karatI hatI. evAmAM ekadA keI nArInA rUdanane avAja sAMbhaLatAM te rAjakanyAe te zAmATe rUe che tenI tapAsa pitAnI dAsI mAraphata karAvI, te Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaNAyuM ke teNIne prasavakALa thatuM nathI. A parathI vicAra karyo ke paraNavAthI prasavakakha thAya che. AthI kaimAvataja AmaraNAMta sevavAno nizcaya karyo. Ama karatAM jyAre cAra varSanI yuvAna kanyA te thaI tyAre pitAe manamA svAmI meLavavA kahetAM "parANe prIti thatI nathI mATe temaNe kaI lagnanI vAta uccAravI nahi" e rokaDo javAba teNue parakhAvya. soLa varSanI bharajuvAna kanyA thaI tyAre pUrI madanavaza banI. sahevAya nahi tema koIne kahevAya nahi evuM thayuM. A vAta sakhI zrImatI jANa gaI. rAtrIe sehagasuMdarI gekhamAM besI nagara nihALatI hatI te vakhate eka dhanapatinA AvAsamAM suMdara nATaka thatuM joyuM. citta caMcaLa banyuM paNa sakhI zrImatIe "ramaNavagara gIta-nAca jevAM vRthA che" ema jaNAvI tene muMgI banAvI. chatAM cittanI asthiratA zamI nahi ane gekha para divasanudivasa jaI nATaka jovAnI lAlaca tajI na zakI. sakhIe kaI catura patinuM grahaNa karavAnuM kahetAM suMdarIe catura patinI durlabhatA jaNAvI. AthI baMne vacce matabheda cA. zrImatI e strIcaritranI vAta ujajeNanA rAjA vikramanA putra vikramacaritra saMbaMdhInI saMbhaLAvI. (A ADakathA paNa mukhya kathA vikramarAjAnA samayanI heI a6bhUta rasa pUre che.) "vikrama rAjA videzamAM vikramacaritranI mA sAthe lagna karI tene tajI ujeNImAM AvyuM. pAchaLathI vikramacaritre uje. NamAM AvI rAjAnA aneka mANasone ane rAjAne khudane chetaryA. rAjAe pitAnA putrane oLakhI AnaMda darzAvyuM, ane tenuM adabhUta caritra joI "vikramacaritra" e nAma rAkhyuM. rAjasabhAmAM rAjAe pitAnA putranA caritrapAse lokamukhe kahevAtA addabhUta strIcaritra kaMI nathI ane je strIcaritra tenA karatAM caDI jAya to evuM sAbIta karanAra kaI che? heya te batAvI Ape e mATe nagaramAM dAMDI pITAvI. AvAmAM eka sudatanAmanA zeThanI manamohinI nAmanI catura kanyAe A vAta jANuM pitAnI sakhIne jaNAvyuM ke rAjA mUrakha che ane koIpaNa jANato nathI. strIcaritra pAse vikramacaritra kadI paNa Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 caDI na jAya. A vAta rAjAnA eka mANase jANa rAjAne kahI. rAjAe teNanA mAgavA mujaba pAlakhI mUkI belAvI ane pitAne makhuM kahevA mATe Thapake Age eTale te kanyAe jaNAvyuM ke mahilAcaritra agamya che ane tenI sarasAI keIthI thaI zake tema nathI AnA vizeSa samarthanamAM teNIe eka AhirI-bharavADaNanI vArtA jaNavI ke-"dhanure nAmanA gAmamAM Dhelu Ahira-bharavADa vasato hate. tene DhelaDI nAmanI yuvAna strI hatI. Dhelo paragAma jato eTale tenI strI pitAnA yAra sAthe ramatI. ekadA gAmamAM nATaka jotAM jotAM eka suMdara nATakIpara teNuM mehI paDI ane tene ghera bolAvI pite khIra rAMdhI jamADavA mATe thALI pIrasI. bAraNAM baMdha karI je te jamavA bese che tevAmAM teNIne tyAre AvI kamADa ThokyAM. nATakIone talasarAnA DhagalAmAM saMtADya,aneyArane gharamAM lIdho. yAra sAthe vAtacIta karatAM tyAre khAvAnuM mAgatAM rAkha batAvI. tyAM tene ghaNuM helo Ave, eTale yArane eka khUNAmAM saMtADe.dhaNu bhUkhe tha hato paNa khAvAnuM mAgatAM kAMI nathI ema strIe kahyuM. dhaNue khIra khoLI kADhI tyAre strIe kahyuM e naivedya che tethI te devane dharavA mATe che. dhaNuM hato bhUkhe eTale khAvA beThe eTalAmAM nATakIo bhUkhyo bhUkhe kuMkI phaMkI tala khAte hato te Akhare bhAgyo tenI pAchaLa yAra paNa nATho eTale dhaNI vimAsaNamAM pA. strI nA nArA pratye hAtha joDI belI uThI are mArA-deva, mAre doSa nathI chatAM tame zA mATe tajI jAo che?" Ama karI dhaNune samajAvyo ke A tame naivedha khAvAthI mArI bhaktithI Izvara pArvatI svayadehe AvyA chatAM cAlI gayA. mATe mahAdevanI mahApUjA bhaNavI hoya che. teo pharI pAchA Ave. dhaNuM te mATe joituM dravya meLavavA videzamAM gaye-dazArNapuranA dazArNabhadra rAjA pAse nakara rahI dhana meLavyuM. tyAM vIra prabhu samesaryA. temanI vANuM suNI teNe tyAM dIkSA lIdhI." A pramANe vAta sAMbhaLIne vikrama rAjAe manamohinIne vikramacaritra sAthe paraNuM tene chetarI pitAnuM strI caritra batAvavA kahyuM. manamohinI tenI sAthe paraNuM, (vaNika ane kSatriyanAM Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 lagnathI thatAM joDAM jaina kathAomAM ghaNuM Ave che.) eTale rAjAe cekIvALA ane jyAMthI kayAMya paNa jaI na zakAya evA bhoMyarAmAM rAkhI kahI dIdhuM ke teNI je tyAM rahyA pachI vikramacaritrathI eka putra prasa te te kharI. bheMyarAmAM eka saLI paNa saMcare tema na hatI; mAtra zvAsane pUratI havA mATe eka nAnI jALI mUkI hatI ane tenI pAse eka dAsI cekIdAra tarIke rAkhI hatI. teNIe A dAsI sAthe vArtA kahI prIti karI lIdhI. eka vakhata dAsIne savAlAkha rUpIAnI kiMmatanI vIMTI ApI. "pikaLa hAtha hee jehane, loka sahu kiMkara tehane - eTale ke jene hAtha pile, tene jaga gelo e kahe. vata anusAra dAsI tadana AjJAdhIna banI. teNInI dvArA pAnamAM, bhoMyarAsudhI suraMga karavAnI vinati lakhI tenuM pAnabIDuM potAnA pitApara mokalyuM. pitAe eka dhavaLagRha bhoMyarAthI keTaleka cheTe baMdhAvI tyAMthI bhayarA sudhInI suraMga gupta rIte karAvI. A mArge manamohinI yoginI vezamAM jaI vaNA hAthamAM laI vagADatI. gRha pAse koIpaNa na AvI zake te mATe sevake mUkI pitA pAse bhejane svAgata arthe jamAI vikramacaritrane bolAvyo. tenI sAthe tene mitra maMtrIzvara-putra haridatta hate. vaNika putrIe ginI vezamAM viNu vagADI kumArane mugdha karyo. kumAra mitrasahita punaH punaH AvavA lAgyo. Akhare pitAnI zarama mUkI na zakAya mATe vanamAM jaI premayAcanA svIkAravAnuM kahetAM traNe jaNa vanamAM gayA. - kumAra ane tene mitra vana jatAM bahu thAkI gayA eTale premavaza thayelA cittane zarIrane thayelA thAkathI premayAcanA karavAnuM gya na lAgyuM. tethI ginInI rajA laI gAmamAM zarIrane thAka utAravA mATe gAmanA eka hajAmane tyAM jaI zarIranI khUba caMpI karAvI snAna karyuM. pachI jarA uMdha lIdhI. A vakhate vaNiputrIe sAmenA dUdhavALInA gharamAM jaI tene dhanathI saMtoSI tenA vastrathI mahiyArIne veza lIdho. dUdhane sAkara sahita kaDhI amRtarasa jevuM madhura banAvI te laI teo baMne bahAra nIkaLe e sthAne beThI. sAMjane samaya thatAM teo jyAM bahAra AvyA ke dUdha pI Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ga roDa kADhI te kayAM nAtare e pAsa ha jovAne Agraha karyo. pIdhusvAda lAge bahu pIdhuM. pIne senaiyA ApI cAlI javA jAya che eTale kumArIe jaNAvyuM ke rAkSasane bhaya atra bahu che ane je rAtre bahAra nIkaLe che tene te bhaNI-gaLI jAya che. ane dUdhArIne tyAM " hasatAM ne rAtAM prANe " ema karI kumAra rAta rahA, bIchAvelA palaMgapara piDhelA kumAranI pagacaMpI karavA kumArI AvI. parastrInA sparza sAme vAMdho letA kumArane jaNAvI dIdhuM ke pite kuMvArI che ane kumAramAM mehI paDI che. Ama premajALamAM gUMthAyelA kumAre Akhare teNInI sAthe gAMdharvavivAha karyo. bhogavilAsa karatAM kumArIe kumAranI mudrikA cAlAkI karI laI lIdhI. saMsargathI garbha rahyA. savAre uThI mitra sAthe melApa karyo tyAre mitre jaNAvyuM ke ginInI khabara kADhI te kayAMya mAlUma paDI nahi-tene koI oLakhatuM paNuM nathI. A "vivAha vacce thayunAtaruM" e ramaNIya muMjhavaNamAM kumAra vimAsI ja rahyo. dUdhArIne rasoI karavAnuM kahI pote hamaNuM te gAma jaI Avaze evuM jaNAvI gAma jevA bane nIkaLI paDyA. gAmamAM pharatAM evI vAta sAMbhaLI ke tyAM kAmasenA karIne eka gaNikA che teNIe eka bilADI rAkhI che. te vezyAe evuM birUda lIdhuM hatuM ke je ke teNanI sAthe pAsAe ramIne trIjI vakhatane pAsAne. dAva nAkhyA pahelAM teNInI pAse bilADI dIdharIne ubhI rahe che, tenI pAsethI dI hAthamAMthI naMkhAvI dIe te nara pAse pite gaNikA dAsI thaIne rahe ane pitAnuM badhuM dhana ApI de, nahi te narane baMdhivAna karI tenuM saghaLuM paDAvI le. A heDamAM paDanArA anekane harAvI baMdhivAna karyA hatA. A suNatAM ketukI kumAre hArajItane pAse te vezyA sAthe khelavA vicAra karyo. ramata cAlI ane trIjo dAva naMkhAye tyAM turataja tenA hAthamAM vezyAe beDI nAMkhI dIdhI ane baMne jaNa baMdivAna thaI gayA, kAraNake ramatanA rasamAM bilADInA hAthamAMthI dI nakhAvI devAyo nahi, Ama bane baMdhanamAM paDayA. ahIM dhArI vATa joI thAkI eTale gAmamAM tapAsa karatAM Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Akhare khabara maLI ke vezyA ghera bane baMdhAyA eTale pote purUSaveza dhAraNa karI vikamarAjAne pite sevaka che evA DhaMgamAM vezyAne lokanI samakSa pAsAnI ramata ramADI. trIje dAva thayA pahelAM teNe pAse rAkhelA eka uMdarane chUTo mUko ke bilADI dhaDa daIne dI mUkI daIne udara pAchaLa deDI gaI. vesyA mahAta thaI. baMdhAyelA badhAne choDAvI baMnene sAthe laI avaMtipuri tarapha AvavA prayANa karyuM. te nagarI pAse AvI ke pite te eka rAjasevaka che tethI vezyApara je chata thaI che te kumAreja karI che evuM prasiddha thavuM egya che ema kahI pitAne kaMI kAma che e miSe temanI pAsethI javAnI rajA lIdhI. baMne nagarImAM jaI rAjA vikramane maLyA. vikramacaritranI vezyAparanI chatanI khyAti badhe prasarI. kumArI manamehanA suraMgadvArA bhoMyarAmAM AvI samaya gALavA lAgI. pUre dahADe putrane prasava thaye eTale dAsIe vikramarAjAne vAta karI. rAjA krodhAyamAna thaI kumArIne kulakha paNa kahI niMdavA lAgyA. kumArIe spaSTa samajAvI dIdhuM ke pite pitAnI pratijJA akSaraza: pALI che ane e siddha karavA kumAra vikramacaritrane belA pachI pUrva vRttAMta saMbhaLAvyo ke dhura mAMDI ginIzuM prIta, tehanA pitAtaNI dharI bhIti, caMdapurI vana leI gayA, tenI kiMpi na ANI dayA. ekalaDI mahelI vanamAMhi, nagarImAMhi gayA uchAhiM dUdhArI ghara pIdho dUdha, vAso rahyA vivAha tyAM kIdha. bahu preme dUdhArI varI, tehazuM ramata ghaNu nizi karI, prabhAte pahatA vezyAvAsa, tuM sudhAM tiNe pAyA pAsa. tihAMthI kuNe mukAvyA deva, te ahinANa kahe savi deva, vaLi mudrikA AgaLa dharI, vaDA rAya e vahUnAM carI. sarva edhANa sahita badhI vAta maLatI AvI eTale vikamarAya herata pAmI gaye. strIcaritranI badhA karatAM jabarAI che e nizcaya thayuM. "vahU'ne tenA pati sAthe AnaMda sahita sukha bhogavavAnI AzISa rAjAe ApI. daMpatI sarakhI vaya, sarakhe saMyoga Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 pAmI gRhasukha mANavA lAgyA. ( A vikramacaritranI vAta parathI muMbaI gUjarAtI nATaka maMDaLIe vikramacaritra nAmanA nATakanA prayAga karyAM che. A vAta saMbaMdhI bhArata lAka kathAnA bIjA bhAgamAM kathA ApI che te joi javA vAcakane bhalAmaNa che.) A pramANe strIcaritranI vAta zrImaMta dAsIe sAbhAgyasuMdarIne anukrame kahI strI manamAM dhAre te karI zake che eTale ke tema karavAmAM strIne koi kicinmAtra saNusaNu eTale cuM ke cAM kare tema nathI ema dRDha samajAvyuM. have sAbhAgyasuMdarI zuM kare che te joieH~~ khaDa 4--suMdarI kahevA lAgI ke maitrI yA prIta te! evA catura sAthe AMdhavI joie ke prANajatAM paNa ApaNA nAmane badanAmI na Ape. evA purUSa parIkSA karI maLI Ave teAja tene varUM. atyaMta kAmavaza thai hatI paNu dAsI dhIraja ApatI gai. Akhara seALa zRMgAra sajI pAnabIDuM lai koi purUSane lAvavA dAsI caiATe gai. rAtri evhAra vItelI hAvAthI sarvatra zAMti patharAi hatI. kA maLyuM nahi. rAjA rAtrinI nagaracarcA jovA nIkaLI paDyeA hateA. teNe dAsIne joi ke turataja te vicAramAM paDayA. dAsIe mIDuM hAthamAM ApI peAtAnI khAi elAve che ema kahI Azcaryacakita ane kaiAtUhalI rAjAne dAsI suMdarInA AvAse trIje mALe lai gai. khArI pAse ubhA rAkhyA. hiDALApara beThelI suMdarIe rAjA sAmI samasyA karI. pahelAM phulanI kANakA (DAMDalI) hAthamAM lIdhI pachI jamaNeA hAtha batAvyA. paNa rAjA emAMthI eka bheda samajI zakaye nahi. pachI kumArIe hAthamAM vINA lIdhI. pachI jAMdha dekhADI, hAthamAM phuladA lIdhe hAthethI sukhamAM lai nAkathI te suMdhatI gai, pachI chevaTe te daDAne bhAMpara mUkI hasI. AmAMnI ekapaNu samasyA rAja na samajyA te naja samajyA eTale suMdarI kaLI gai ke te catura purUSa nathI eTale dAsIne tyAMthI tene lai javA jaNAvyuM. mahArAjanAM darzana karI potAnI Ai sukhI thaiuve padhArA ema dAsIe kahI rAjAne ravAnA karyAM. rAjA AvyA tA AvyA paNa suMdarInA saMketa na samajAyA eTale Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 vilakhA thai mahelamAM jai te saMketa ukelavA vicAra karyo-kAi catura tyAM javAnA, saMketa ukelI te strInA raMga pUravAne mATe te sarva bAbatanI barAbara tapAsa karavA peAtAnA aMtaraMga janAne seALasakhI sahitanI te nArIne! AvAsa batAvI sarva gupta (banA thAya te jaNAvavA kahyuM. suMdarI vihvaLaja rahI. te rAtri khAlI gai. bIjI rAtrie teNI ane dAsIe geAkhamAM esI vAtA karavI zarU karI. dAsIe kahyuM ke pote kAi catura lAvI zake tema nathI mATe khAi kahe te lAvI Ape. Aie kahyuM ke ' je sAme tameALInuM hATa che tyAM aneka jana pAna levA Ave che ane naya che, paNa eka vilakSaNa purUSa hamezAM cAradhI rAtri gayA pachI tyAM AvI pAna barAbara joi tapAsI cuMTI kharIde che ane tenA eka muThI dAma Ape che ema huM hamezAM geAkhamAMthI jouM chuM. Aje paNu te Avaze eTale tane kahIza. tuM tyAM jaIne game tema samajAvI paTAvI tene teDI lAva.' ApaNe ciratranAyaka rUpacaMda kumAra pAna ane puSpAne zAkhIna hateA teja upara pramANe karatA hatA. A rAtrie suMdara vezamAM Avye. pAna lai nikaLye ke zrImatie seALapAnanuM kareluM bIDuM ApI prema bharyAM. vacanethI tene saMtoSI rUpacaMdanA aneka praznonuM samAdhAna karI sAbhAgyasuMdarInI pAse trIje mALe tene la AvI. (A baMne vaccete saMvAda ghaNA rasabharyo che.) rUpacaMde A suMdarInuM athAga svarUpa (ke jenuM sulita varNana kavie meAhaka khAnImAM karyuM che--ke je varNana kAipaNa uMcA kavinA varNana sAthe Takkara mAre tema che.) joi mugdha banyA. kAminIe pahelAM saMketa kAna sAthe kara lagADavAnA karyo eTale mAre tenI sAmuM sAnaiyA batAvyA. kuMvarI harSita ne jamaNA hAtha batAvyA tenA prati kumAre teNInA kAma-madana samajI jai pAte nIcu joi rahyA. kuMvarIe hAthamAM vaNa lIdhI eTale kuMvare mAthe hAtha mUkyA. jyAre kuMvarIe jaMdhA batAvI eTale kumAre khabhA dekhADayA. pachI kumArIe sugaMdhI puSpanA daDA lai ura sAthe cAMpI mukha AgaLa rAkhI sudhI Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dUra pheka. A joI tenA uttararUpe kumAre keDaparathI pacheDI choDIne tenA ubhA be kaDakA phADIne AgaLa nAkhI dIdhI. chevaTe kumArIe pharIthI cuMkyuM tyAre kumAre mastakathI sopArI laIne pheMkI. Ama gUDha praznottarI arasparasa eka bIjAe karI mananA aMtarabhAva jANI lIdhA. kumArI kumAra pAse AvI page paDI ane tenuM svAgata karavA lAgI. Aja teNIne janma saphaLa thaye-manana ghaNuM vakhatathI dhArelA manoratho phaLyA-pUrvabhavane snehI catura svAmI maLe. kumArIe tenA zarIrane telamardana karI, sugaMdhI nIrathI navarAvI, zItaLa caMdana carcA tenI sAthe gAMdharvavivAhathI lagna karyo. pachI miSTAnna arasparasa jamADI pAnabIDAM laI pATIvALA palaMgaparanI taLAI para sugaMdhI vAtAvaraNamAM rahI prItithI baMne karavAM lAgyA. eka bIjAnAM nAma jANe eka bIjA samazyA karI ukelavA lAgyA. pachI vilAsa karavAnI krIDA cAlI. (A vilAsAnaMdanuM varNana kavie zRMgArarasathI pUrNa karyuM che te chalakAtuM, ane mane hara che.) mIThAM madhurAM vacane sudhAmaya mAnI baMnee pIdhAM paNa vAta te eke thaI nahi- ghaNIvAta adhUrI rahI. prabhAta thavAmAM vAra nathI eTale rajA levAno samaya AvyuM. viyoga asahya hato chatAM TA paDayA vagara chUTaka nahote. bane tema vahelAM maLavA ane hRdayanI vAta koIne na kahevA baMnee nirdhAra karyo. kumAre raDatI bALAnAM AMsu lUchI rajA lIdhI. ghera AvyuM tyAM tenI strI rUpasuMdarI vATa jotI hatI. tene jaNAvI dIdhuM ke mitramaMdira kAma levAthI pite tyAM rokAyo hate. AMkhamAM ugha hatI eTale ghera sUI rahyA. AvAmAM nRpasevakoe te zeThanA ladhusutanI A vAta rAjAne savistara jaNAvI dIdhI. kheTha 5-savAre rAjAe pradhAnane dhanadatta zeThanA cAre putrane svataH jaI belAvavA AjJA karI. pradhAna AvatAM zeThe Adara satkAra karI besADayA. rAjAnuM teDuM AvyuM jANuM vANetara samasyAmAM samajI gayA, becAra coTAmAM gayA. vANuAe haDatALa pADI ane mahAjana badhuM bheguM thayuM, (atra mahAjanamAM desI mahAjana, nANAvaTI mahAjana, Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 seAnI ma., DIA ma, vaDIAra ma., jhaverI ma., gAMdhI ma., sUtarIA Ja. evA prakAra pADI te darekamAMnA vANIAnAM nAma kavi Ape che te jarA jANavA jevA che ke te parathI samajI zakAya ke kavi. samayamAM kevAM nAma paDatAM hatAM.) badhA zeThane tyAM AvyA. pradhA" nanI AjJA zira caDAvI zeTha vividha vastu bheTa mATe lai rAjA pAse cAlavA nikaLyA. AgaLa zeTha, pAchaLa mahAjana. zeThanA cAre putre sAthe levAnI AjJA hatI eTale pAtAnI dukAne gayA tyAM traNa putra eThA hatA eTale temane sAthe lIdhA. lAjathI ceAthAnI gerahAjarI mATe pradhAna khAlI na zakayA. adhA rAjasabhAmAM AvyA. mahAjana joi rAjAe AvavAnuM kAraNa pUchatAM nagarazeTha sAthe prabhunAM darzana karavA Avela che ema mahAjananuM kahevuM thatAM tene pAna khIDAM daI ravAnA karyuM. pachI rAjAe dhaMdhA, lakSmI, kuTuMba parivAra vagerenI pUchA zeThane karI ane chevaTe ceAthe putra karyAM che? te ati svarUpavAna che tA pAtAne jovAnI hoMza che mATe khelAve ema rAjAe maMtrIne AjJA karI. uMghamAMthI uDI rUpacaMda kumAra Akhare rAjA AgaLa AvyA eTale zeThane rajA ApI. ze. te mahAjana svasthAne gayA. rAjA prathama rUpacaMdaprati mitra tarIke atyaMta vhAla batAvI aMtaHpuramAM lai gaye. raseAI majAnI jamADI peAtAnA vizvAsamAM zekAte prayatna karyAM. pachI tene savAla karyAM ke:-jene ghera tame ekAMte gaya. te kANu hatI? teNe karelI badhI samasyAe " nantI eka doSa se| hare' evuM vicArI tema nathI e athaMtu jaNAvyuM ke:-~~ zuM bhAvArthaM che ? punAre pate te artha karI zake * ame hiMgatela vANiyA, echA vaNikatA prANIo karI vividha parinA vyApAra, jUhA sAcA lavI apAra, eNI para gharanA nirvAha kare, teA tehane ekama sAMbhare ? nRpe mitra thai asatya na kheAlavA jaNAvyuM. zAmadAma bhedathI bhUpALe vAta kaDhAvA aneka upAya karyA paNa ' sasAkA tIna pAMuM', enI peThe kuMvaranI nA te nAja rahI. daMDabhedanA upAyamAM : uMdhe mAthe Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAMgI narmaprahAra karI mArI nAMkhaze" evuM kahI dhamakAvya. mAra A paNa kuMvara tene teja rahyA. eTale rAjA tene eka hAthamAM pakI pite gheDA para besI nagara bahAra laI javA cAlyo. lokamAM hAhAra thaze. pharI haDatAla paDI. zeTha, sagA saMbaMdhIne zokane pAra rahe nahi. rAjA pAse mahAjana jatAM rAjAe mAnyuM nahi ane jayAM kuMvarIne AvAsa hatuM tyAM rUpacaMdane laI gayA. rAjakuMvarI ane tenI dAsI A joI rahyA. hiMmata rAkhI kumArane mAra paDate nirakha. kuMvarIe dAsIne kahyuM ke sAkaravALA dudhathI bharelA kALA kuMvara sAme rAkhI tene pachI muMgA muMgA ukaraDe nAkhI de. te pramANe dAsa karI AvI. rAjAe joyuM eTale kuMvarane kahyuM ke have jo tuM anAja artha kahe te cheDI mUke kuMvare jaNAvyuM "ATalI badhI sabhA che chatta, koIne nathI pUchatA ne mane zAne pUche che? huM je jANo. che te ATalo mAra khAuM? agAuthI ja kahI dauMne?' vAta hade cI, dAsI zrImati pitAnI bAIne have kahe che "ke vagara matane. zuM kAma mAra A purUSane khavarAvo che?--tyAre sibhAgya suMdarI dAsIne kahyuM ke "jamaNA hAthamAM eka senA ne be muktAphaLa rAkhI ne bahAthamAM agni rAkhI bahAra jaI kumArane batAva. A pramANe dAsIe kahyuM ke rAjAe jaNAvyuM ke A vaLI zuM karyuM? eTaluM ja kahI de te badhuM mApha karuM. aNasama zuM kahevAya?-ema kumAre javAba Ae ke rAjA ati kopAyamAna thaye. sULI pAvI pite aMtaHpuramAM gaye; paNa kumAra ekane be na thayA. premanI kasoTInI hada chelI AvI pahoMcI te paNa ekarUpatA kumAre rAkhI. lakamAM hAhAkAra thaye-pitA bhAI strIo vagere atyaMta zemAM DrakhyA-nizretana thayA. Akhare mahAjana vageree saMpa karI prajAne pAse jaI rAjAne samajAvavA kahyuM. pradhAne rAjAne vinAda baLane mArI na nakhAvavA vinati karI-rAjAne je jANavAnI IcchA haze te je te jIvato haze te ene e kaheze. pradhAne te bAbatane jAmIna thaI rAjA pAsethIrUpacaMdane choDavAnI AjJA meLavI mukA Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 karyo. saleka tathA kuTuMbIjana harSa pAmyA. mArane dukhAvo AvaLanA pAMdaDAmAM zarIrane traNa divasa bharI dUra karyo ane rasAMga vagere auSadha sevI kumAra asala sthitimAM Avyo. pradhAne rAjAne ema samajAvyuM ke je tenI kuMvarI rUpacaMdane paraNAve che tenI pAsethI badhI samAnA badhA artha pAmI zakAze eTale rAjAe madanamaMjarI nAmanI straputrIne kumAra sAthe varAvI. have saubhAgyasuMdarI lInA samAcAra sAMbhaLI mUccha pAmI hatI te zuddhimAM AvI. pachI svAmInI muktinA khabara sAMbhaLI harSita thaI tenI sAthe pANigrahaNa karavAno vicAra karyo. kumAra pUrvavilAne saMbhALatA hatA ane aheniza te suMdarInuM ciMtana karate te. suMdarIe sAnaMda sAliMgana paMcAMga praNAma sahita ane patra lakhI dAsI zrImati sAthe mekalA. (A premapatra premanI utkaTatA sUcave che.) temAM darzanalAbha daI saMgamasukAne saMtoSavAnuM AkhyatraNa ApyuM-Ano uttara kumAre paNa tevAja prItivacanothI pUrNa parathI ApIne jaNAvyuM ke "mujane vIsare rakhe, haiyAthI kSaNava, te upAya racazuM vaLI, vahilA milazuM che. AthI suMdarInuM mana e . kumAranI patni ane sajA vikramanI putrI madanamaMjarI piyunI pAsethI samasyAnA artha kaDhAvavAnI peravI race che. ekadA svAmInA vaimanasyanuM kAraNa pUche che. kumAra te vAtane uDAve che eTale dhIreka daIne teNI jaNAve che ke " pUrve prema sAMbhara haze, nahi kAMI mArA para mana na rAkhe ema bane? game tema hoya, paNa haye tamArI eka dAsI chuM te Ape ApanI soLekaLAmAMnI eka kaLAtA mArA pratye dharavI joIe. rUpacaMda samajI gayo ke A paNa ochI nathI-jabarI che. AthI teNe AnaMda pAmI vara mAgavA kahyuM, eTale pitAne sadeha nivAravAnI yAcanA karI. AthI dharmasaMkaTa AvyuM-sApe chachuMdara gaLI tevuM thayuM. Akhare vimAsI tenA pitAne sAcesAcI vAta kahevA pate dhAya che. A rIte "laMkAne gaDha jItanArI" kuMvarIe pradhAnane vadhAmaNI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 ApI pradhAne rAjAne vAta kahI eTale kuMvarane lAvyeA. kumAre loka samakSa prakaTa vAta karI ke:-pahelAM teNIe kaNepara hAtha mUkyA e parathI ema batAvyuM ke pote kanejAneAja rAjAnI putrI che; meM dhana chatAvI jaNAvyuM ke huM dhanadattazAhanA putra chuM. teNIe pAche hAtha dekhADayA-enA bhAvArtha e ke mane hAthamAM lai pakaDA; tyAre huM nIcuM joi rahyA eTale ke tuM parastrI che ane parastrI ramaNa te adhegatinuM mULa che. tethI huM lAcAra chuM. AthI teNIe hAthamAM vINA sIdhI-eTale ( vINAdhArI sarasvatI baLakumArI che tevI rIte) pAte baLakumArI che. Ama saMdeha mAre! dUra thaye! ke meM mAthe hAtha mUkI te che. mAthe caDAvyA. teNIe DAkhI jaMdhA batAvI eTale ke te huM tArI AgaLa jAMya ughADuM te rakhene mIre vAta baya evI bhIti he che. A bhaya TAlA ne e khabhA tAtI saMketa karyo ke mArA kheta 197 ( mAtA-pitA pakSa eTale mArALa temaja pitAnuM kuLa ) sulIna che eTale ke tema aneja nahi enI khAtrI ApI. pachI teNIe kruSNa daDA sudhIne nAMkhI dIdhA eTale puSpa saMdhyA pachI nirmAlya thAya che te pramANe tuM bhAkhIza te te nirmANa thaze; tyAre meM pacheDa oN. cIrIne batAvyuM ke mane ubhe!te ubhA cIrI nAMkhaze tApaNu prANAMte paNa kahenAra nathI. teNI hAmuM joi thUka eTale ke thUkyuM eTale te cUka amRta thanAra nathI eTale vakhata che ke vAta kahI ghe! te pachI na kahI vAta thanAra nathI. eTale meM sApArI reDavI batAvyuM ke mate sepArI mAphaka reDavI mArI nAMkhaze-mArUM zira jaze te paNa huM kahIzuM nahi. Ama samasyAnA artha jANyA pachI kumAra para rAjAe prahAra karyAM hatA te vakhate te suMdarIe karelA e saMketanA arya pUchyA. kumAre karyuM, paheleA saMketa sAkaravALA dUdhanA ceALAmAM rAkha nAMkhI tena ukaraDe nAMkhyA tenA artha e ke ApaNA baMnene sneha dUdha sAkara samAna abhinna che, te kAi jANuze te rAkha samAna thaze ane tenI gati ukaraDe nAMkhavA jevI thaze. khIjo saMketa nAme sAnaiyA ane e meAtI eka hAthamAM ane bIjA hAthamAM agnithI e jazuAvyuM ke * seAnaiyA jeTalA Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para joie teTalA mAMgI le, tAre mATe taiyAra che, paNa ApaNu baMnenI prIti tA e meAtInA dANA kharAkhara che, te pramANeja ApaNe rahevuM joie; ema rahetAM jo tane kaSTa thaze teA tArI sAtheja mAre agni praveza che--ApaNe ane sAtheja maravAnA ne maLavAnA. A rIte sarva saMdeha nirmULa thatAM rAjAe dhanyavAda ApyA. khIjA praznanA javAbamAM jaNAvyuM ke ApanI putrI AgaLa kahevAnI hA pADI tenuM kAraNa e che ke jyAM eka khIjAnuM citta pUrepUruM maLeluM heAya tyAMja gupta vAta thAya che. Apa rAjanane zuM kahevu ? rAjAe prajAnI AvI vAta javAmAM nyAyanIti zuM rahe che? pachI strInI ATalI dhI mati nirmaLatA rahe che e bAbatamAM rAjAne Azcarya thatAM, kumAra rAjan ! strI keTalI muddhi, nArInI jage ghaNI prasiddhi, Age maMtrI mahArAja ! buddhimeM lIdhuM adhuM rAja ema kahI te rAjAnA Agra hathI ' strI-nanI vAta kahe cheH C ADakathA. avanimaMDane nagaramAM ripumardana rAjA hatA ke jenI rANI mada navatI mAyAvI--kapaTI hatI. tenA pradhAna matimeharane kanakazrIthI thayela zUrasena nAmane guNavAna putra hatA. eka vakhate rAjasabhAmAM eka dhIvar-mAchImAre moTA macchu lAvI rAjAne bheTa karyAM ane kahyuM ke samudra devatAnuM ArAdhana karavAthI A prasAdI maLI che te rAte ceAgya hAi zake evuM dhArI huM lai AvyA chuM. rAjAe dAsIne melAvI te macchane lai rANIne ApavA kahyuM. dhIvarane dhana ApI vaLAbyo. dAsIe maccha lAvI rANIne jaNAvyuM ke rAjAe A zAka karavA mokalAvela che tyAre rANIe kahyuM huM parapurUSanuM mukha jotI nathI mATe mArI pAse te purUSa mAleA zA mATe lAvI ? dAsIe jai rAjAne vAta kahI mane pAhe sabhAmAM mUkyA. eTale rAjAe peAtAnI rANIne mahA sati jANI AnaMda dAkhavyeA. A vakhate maccha khaDakhaDa hasyA. vismayamugdha rAjAe pradhAnane AnuM kAraNa pUchyuM paNa te kAraNa na Apo zakyA; jIvavuM hAya tA AnA artha jaNAvavA paDaze ema rAjAnuM Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 kahevuM thatAM pradhAne kAlakSepa karavA mATe cha mAsanI mudata mAgI lIdhI. rAjAe jaNAvyuM ke cha mAsamAM artha kaheze te mAruM ardha rAjya ApIza, nahi te cha mAsa pachI sahakuTuMba tAre aMta samajaje. A bhayathI maMtrI zekamAM giraphatAra tha. ne parIkSA karI te ne navAI lAke rIla thai hatI . avAra maMtrIputra sUrasena A vAta jANuM hAthamAM khagna laI tene artha zodhI kADhavA paradeza sidhAvyuM. vATamAM eka mANasa maLe. saMgAthI evo che joIe ke je sukha duHkhamAM sAthe ja rahe. AthI tenI parIkSA karavA tene kahyuM ke huM jarA jaMgala jaI AvuM, tame jarA thobho. paNa te mANasa na thobhyo eTale maMtrIputra ekale cAlyuM. tyAM naLapurano eka vRddha vANuo maLe. tenI paNa teja rIte parIkSA karI. vRddha eka paherasudhI thaze . kumAre bahAra beTe mase jaI AvI peTanA vikArane lIdhe DhIla thaI hatI ema DosAne jaNAvyuM. AthI (1) te vRddhane navAI lAgI. baMne pAkA saMgAthI thayA. eka vRkSa nIce baMne thAka levA beThA. (2) vRddha parase utAravA lUgaDAM kADhI pavana levA beTho, jyAre maMtrIputra vastra sahita akaDa thaI beThe. (3) AgaLa nadI AvI eTale zeThe pagarakhAM utArIne, jyAre kumAre te sAtheja, nadI oLaMgI, (4) AgaLa eka nagara AvyuM, tyAre savAra hatI. vRddha TheravAnuM kahetAM kumAre te nAnuM gAma che ema kahI TheravA nA pADI. (5) madhyAhe-jamavAnA vakhate eka nAnuM gAma AvyuM ke ke jyAM sarovaranI pALa hatI tyAre baMne jamavA rokAyA. gAmamAMthI vastu maMgAvI pALa para bhojana karyuM. kumAre kahyuM e meTuM gAma che jyAre vRddhe kahyuM e te nAnuM gAmaDuM cheAma vRddha kahe rAta te kumAra kahe divasa-ema thavAthI vRddhanA manamAM bhArI vicitratA lAgI. naLapura ghera AvIne vRdhe kumArane AmaMtraNa karyuM eTale traNa tALI dIdhA pachI ja te aMdara Avyo. maMdiramAM vRddhanI putrI snAna karatI hatI chatAM vRddha emane ema cAlI gayo jyAre kumAra khaDakIe rahyA. putrIe pitAne e keNa che e prathama pUchI kumArane bolAvI pANI pIvAne senAnI jhArI ApI. pachI kuMvare teNI (7) kAcI che ke pAkI Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 te pUchayuM eTale vRddhane khoTuM lAgatAM sUrasenane ahIM keNe tane belAvyo che ema kahetAM kumAra bahAra cAlyA gaye, ane bahAra eka sUnI dukAne beThe. putrIe tenI hakIkata pUchatAM bApa rastAmAM je rIte pitAne kumAre saMtApe have te badhuM jaNAvyuM. putrIe sAMbhaLI kahyuM ke te kumAra mahA buddhimAna che. je karyuM te teNe vyAjabI karyuM che. juo! (1) je vanamAM vAra lagADI te sAthInI parIkSA karavAnA kAraNe, (2) tame vastra kADhI nAMkhyAM ane teNe na kADhayAM kAraNa ke rakhene kAgaDA Adi zarIrapara viNA nAkhe (3) nadImAM teNe pagarakhAM na utAryo ke jethI sarpa kaMsa ne thAya ke kAMTA na lAge. (4) moTA nagaramAM AvIne kaI paNa lIdhuM nahi tema tenuM pANI paNa na pIdhuM tethI te gAmamAM udhama paNa na thAya tema gAmane upakAra paNa na lIdhe eTale te moTuM te nAnuM. (5) jyAre nAne gAme vastu laI nIkaLyA tethI te gAma nAnuM teye bhaluM-moTuM. (6) ghara pesatAM traNa tALI lIdhI ke jethI gharamAM je koI hoya te sAvadha rahe ane tethI ja huM sAvadhAna thaI. (7) kAcI ane pAkI nArane artha e ke kuMvArI te paraNelI. AthI tuM jema kahe tema karuM ema cha putrIne kahetAM putrIe haju paNa tenI buddhinI parIkSA karI jevA jaNuvyuM. dAsIne bolAvI bajAramAMthI be evI cIja lAvavA kahyuM ke ekanA uparanAM chotarAM khavAya jyAre tenuM bIja khAvAnA khapamAM na Ave ane bIjInAM chotarAM nahi paNa bIja khAvAnA kAmamAM Ave. dAsI badhe bhamI paNa koI tene artha samaje nahi tema samajAvI zake nahi. Akhare dAsIne rasena pAse jaI pUchatAM artha maLe ke ekanuM nAma khAreka ane bIjAnuM nAma badAma; ane te pramANe te laI AvI. bAI jANI khuza thaI. pachI korAM rAmapAtra cAra maMgAvI te dareka para cAra ema soLa ghebara mUkI te dAsI sAthe sUrasena pAse evuM kahevarAvIne mekalI ke A gAmamAM cAra piLa che ane dareka paLane cAra kozIzAM (kAMgarAnA buraja) che. zasene Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ papa badhA laIne jaNAvyuM ke "tArI bAIne kaheje ke A nagaramAM traNaja piLa che ane badhA maLI bAraja buraja che mATe asatya belivuM bhalA mANasane na zobhe!"--Ama buddhiparIkSAthI tene mahAbuddhimAna jANuM pitAne tenI sAthe paraNAvavAne Agraha karyo. sAMgaNa zeThanI putrI puNyathI zarasena sAthe varI. zarasene niHzvAsa sahita pitAne vRttAMta jaNAvatAM puNyazrIe kahyuM ke macchanA hasavAne artha pite karaze. eTale baMne avanimaMDana nagaramAM AvyA-tyAM cha mahinAne thavAne be dina bAkI hatA. pradhAne rAjAne jaNAvyuM ke tene artha tenI vahU-putravadhu samajAvaze. pAlakhImAM besI vahUe AvIne rAjAne kahyuM ke gAma bahAra eka khAI khadAvI aMtaHpuranI nArIone paNa bahAra laI jAo ane tyAM Aje paTarANI Adi pAse te khAI TapAvo ane tyAra pachI pote artha kaheze. vaLI AvI rIte khAI TapI jAya tene evuM rAjya ApavuM ema jAhera karavA rAjAne kahyuM. khAI rANIe TapI na zakI ane khAImAM paDI jyAre eka dAsI TapI pAra gaI eTale te dAsIne pakaDI levA rAjAne kahyuM ne jaNAvyuM ke te avazya purUSa che. A sA nikaLatAM puNyazrIe samajAvyuM ke je paTTarANIe satI hoI parapurUSanuM mukha jetI nathI evA DhoMga karI ane purUSa jAti batAvI tenuM mukha jevA nA pADI teNueja te purUSane dAsInArUpe potAnA yAra tarIke rAkhe ha; te mATe maracha ha hato; te tiryaMca heI na hase, paNa mULamAM vyaMtara deva hAI pite eka khela karavA maccharUpe Avyo hato. rAjAe paTTarANIne dezavaTe Apa-puNyazrIne ardha rAjya ApyuM. maMtrInuM sanmAna vadhyuM ane tene putra ardha rAjyane dhaNuM thayuM. bIjuM ardha rAjya rAjAe pitAnA putrane ApI saMyama laI-pAyuM-chevaTe sadgati pata karI. [ A ADakathA strInI buddhimattAnA daSTAMta rUpe pUrI thaI.] vikramarAjA rUpacaMda kumAra pAsethI A sarva suNuM saibhAgyasuMdarIne te kumAra sAthe paraNAvavA utsuka banya, mAMDalika rAjA guNacaMdra rAjAnI IcchAne AdezarUpa mAnI putrIne bolAvI gAjate vAjate rUpacaMda sAthe vidhipUrvaka paraNAvI. rUpacaMda traNa strIone bhattara banI aneka lIlAvilAsa mANavA lAge Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa khaMDa -----AvA samAmAM siddhasena sUri vihAra karatA karatA bharUcamAM AvyA te saMghane prAkRta bhASAmAM gUMthAelA sarva siddhAMtene saMskRtamAM avatAravAnI potAnI icchA jaNAvI tene Adeza bhAgyA. saMghe kahyuM ke cAda pUrvadhara, zrutakevaLI pUrve thaI gayA chatAM temaNe tema na karyuM-jina prabhue paNa gaNadharane ApelI tripadI paNa prAkRta bhASAmAM ApI hatI te! AvuM kathana karI AlecanAne ( prAyazcitta ) pAtra tame daryA che. te keTalI levI te pAtApara nAMkhatAM AcArye khAra varSa sudhI te AMkhela karaze ne tyAMsudhI gamhAra pote raheze ema jaNAvyuM. saMghe vadhumAM e vinaMti karI eka gayuM tIrtha vALA ane khIjAM ajaina rAjAne tikhAdhI jaina kare. A vAtaSNu zire caDAvI AcArya karatA karatA avantapurImAM AvyA. mahAkALanA maMdiramAM pUjakanA mArga vacce e. arthakane aDacaNa paDavAthI rAjane jai vAta karatAM teNe tene tyAMthI uThADavA aneka vyartha prayatna karyA. vyAkhare cAbukanA prahAra karatAM dareka prahAra aMtaH puramAM rANIene lAgavA lAgyA ne tyAM raDArA thayA. AthI vismaya pAmI tene siddha samajI rAjAe kSamA yAcI temanuM svarUpa pUchyuM. sUrie kahyuM 'tuM anyAyI rAjA che-anyAya je thayA che te jaNAvuM chuM ke pUrve subhadrAne putra ane trIza nArIne svAmI avati sukumAra . nagaramAM vasatA hatA. teNe Aryasuhasti AcArya pAsethI nalinIgulma vimAnanA adhikAra suNatAM pUrvajanma sAMbharI AvatAM te gurUpAse dIkSA lIdhI. dhyAnastha thai smazAnamAM kAyAtsarga karI rahetAM tenA trIjA bhavanI veraNa ziyAlaNI thai hatI teNe tyAM AvI eTale badhA upadrava kIdho ke tene aMte Ayu pUrNa thayuM te te marI nalinI vimAnamAM devatA thayA. tenA maraNu pachI tenI khatrIza strImAMnI eke putrane janma ApyA. te putra pitAnA mRtyunuM kAraNa ane sthAna jANI te sthAne eka jinaprAsAda karAvI temAM jinamUrta sthApI. tenA pachI dhaNA kALa vIti gayA ane kAie te jina mUrtinA biMbane gApavI-chUpAvI rUdra ( ziva )nuM bilkha rAkhI jaLA Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa7 dhArI zarU karI. A vAtanI pratIti karAvavA (kalyANumaMdira nAmanuM) stavana tyAMja racI bolatAM rUdranuM biba phATayuM ne temAMthI pArzvanAthanI mUrti prakaTa thaI. AthI vikrama pratibodha pAme. (A vAta vikramAMka caritamAMthI lIdhI che), sAthe gayuM tIrtha (avaMtisukumAraprAsAda) vALyuM-baMne sarata pUrI thaI-bAra varSanI avadha gaI eTale AcArya gacchamAM punaHsthApita thayA. vaLI eka vakhate siddhasena bIje sthaLe jaI AvI ujjayinImAM pharI padhAryA. temanuM nAma "sarvajJaputra" paDayuM hatuM, pravezotsava thatI vakhate vikrama rAjA pharavA jatA hatA tyAM sAmA gurUne dekhI "sarvaputra tarIke khAtrI karavA manamAMja vaMdanA karI eTale AcAryajIe dharmalAbha Ape. AthI rAjAe AnaMdita thaI eka koTi suvarNa ApavA jaNAvyuM, niSkacana jana sAdhu kaMcana naja svIkAre eTale rAjAe jina prAsAda karAvavA saMghane te dravya ApyuM, ane te bAbatanI vigata pradhAne rAjanI vahImAM noMdhI. tyAra pachI sabhAmAM rAjAe AcAryane bolAvI satkAra karyo. AcAryuM te vakhate je kaleka racI kahyA tethI rAjA atisaMtuSTa thaze. pahelA nI kadaramAM ujeNI nagarI ApI, bIje sAMbhaLIne ghaDA hAthI ratna suvarNa ane mahela ApyAM, trIjAnI kiMmata tarIke pitAnAM aMgAbhaNa kADhI ApyAM. cethAnI badalImAM cAmara chatra, pAMcamAthI AkhuM rAjya ane chaThThA ane sAtamAnA yugma thI rAjAe potAnI pAse devAnuM kaMI nathI eTale AcArye kahyuM ke zuddha samyakatva aMgIkaravAthI anRNa thavAze. samyakatva zuM te kahI batAvyuM tethI rAjAe te svIkAryuM. zaMkAdika dUSaNa jevI rIte ahIM (u. lImAM) thayelA bibarAjAe tajyAM hatAM tevI rIte tajavAthI samyakatva sacavAze ema AcArya jaNAvatAM te rAjAnuM vRttAMta sAMbhaLavAnI vikramarAjAnI IcchA AcArya tRpta karI. ADakathA, biMba nAmane rAjA ujeNimAM pUrve thaze. tene biMba nAmanI paTa rANI hatI. tenI sevAmAM zadra nAmano mahAsubhaTa hate. eka vakhate eka Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMDa paradezI brAhmaNa tyAM AvyA. vaizAkha zuddhi pUrNimA hatI. viSe mo nadImAM snAna karI leAkeA harasidha mAtAnI pUjA karatA hatA tyAM AvI jaNAvyuM ke devanI upAsanA karavI te mUrkhatA che, AthI hara. sidha kALe vie kopAyamAna thaI tenuM moDhu e zRMgavALA haraNanuM karI dIdhuM. harihumukha vipra rAjA pAse AvI kahevA lAgyA ke bhAgAdika cha devine saMtuSTa karI mArA mukhanI vikRti tuM nahi TALe te! huM AtmalAta karI tane brahmahatyA ApIza. zudravIrane kAma soMpatAM teNe te mAthe lIdhuM. A jevA rANI paNa haThathI rAjA sAthe AvI. devI subhaTanAM zastra ne baLa joi khaLabhaLI ane vipranuM pUrvajevu mukha karI ApyuM. rAjAe dharmadhASa sUrinA upadezathI samyakatva lIdhuM. rANI triMbA eka vakhata devInuM adbhuta svarUpa joi temanI pAse peAtAne besAravA devi pAse yAcanA karI. kALikA devIe kahyuM ke tAre bhattAra che tenI paMkitamAM besavuM e strIne ceAgya che. rANIe kahyuM mAre bhattara huM Apane ApuM chuM. A pachI kALakA ane harasidha devae kabUla karyuM ke bibarAnna amane maLaze te bhikhArANI amArI paMktimAM eso. kALIe rAjApara mATe maMtra mUlye paNa te samyakatvadhArI hatA tethI tene bhedI zakyA nahi. kALIe tenuM samyakatva dUSita karyAM vagara tenuM aMga bhedAze nahi, evA vicAra karI dAsInuM rUpa lIdhuM. rAjA sUte! hA tyAM tenA paga cAMpavA lAgI. rAjAne saMdeha thayeA ke samyakatva sAcuM haze ke jUThThuM. A vAta devIe jANI eTale rAjApara sugaMdhI jaLanuM siMcana karyuM. savAre rAjA uDaye! eTale devIe tenApara jagabhedaka maMtra mUkayA ke je tenA mukhamArge aMgamAM peThe devI svasthAnake gai, rANI mahelamAM rahI. nRpanA zarIre rAga upanyA--vyAdhi vadhI gai. zUdra ane rAjA srInA vizvAsa kare te gamAra che evI vAtA karatA hatA tyAM eka strInA raDavAnA svara saMbhaLAyA. zUdra jaine pUchatAM teNIe jaNAvyuM ke huM nRpane hitakArI adhiSThAyikA devi chuM ane nRpa bharaze tethI huM rUdana karUM chuM. ke rAjA na mare tene upAya pUchyA. devIe jaNAvyuM ke raktagiri gAmamAM eka parvata che tyAM trinetra suranA vAsa che ane tyAM eka Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paTe vajrapeTI che te tuM prabhAta thayA pahelAM lai AvI temAM rAjAne pUra teA rAjAne kANu mArI na zake. zUdra te parvate turataja jaI te sura pAse te peTI mAgI eTale te suraeN kahyuM ke jo tuM siddhavaDa jai te paranuM tailikAnuM zakha lai Ave te huM vajrapeTI ApuM. zraddha siddhavaDa jai te rAkha levA jAya ke zaba eka DALethI bIjI DALe jAya pazu pakaDAya nahi, AthI zUdre AkhA vaDaja upADI trinetra suranI pAse mUkyA. A vIratvathI raMjita thai sure jaNAvyuM ke samyakatvamAM zaMkA karI tethI rAjA para mahAkaSTa AvyuM ane tethI ApavAnuM mana nathI thatuM chatAM huM samakti dhArI huM-ane rAjA paNa hatA ane te svadharmI bhAinuM vita Take che te hetuthI huM tane vapeTi ApuM chuM. ke te peTI lai temAM rAjAne dhAlI tALuM vAsyuM. maMtra peTImAM rahI zakyA nahi ane nRpanuM aMga samAdhirUpa thayuM. AthI devI kApI ugra svarUpe sapa rivAra yuddha karavA AvI. zUdra vIra sAme thayA. tumula yuddhamAM de devInAM vastra bhAMyapara nAMkhyAM eTale devI khisiyANI paDI tenA vIratvane prazaMsI tene vara mAgavA kahyuM, biMkharAjAne vijayI kareA e bhAgatAM tathAstu kahI devI cAlI gai. prabhAta thatAM peTImAMthI rAjAne kADhatAM rAjAnuM zarIra divya ane nirega thayuM. rAjA pachI samyakatva dRDhapaNe pALI AyuSya puruM thatAM sadgati pAmyA. A rIte ADa kathA pUrI thai. vikramarAjAeM A jANI gurUnI pAseja sabhya lIdhuM ane tethI, saMghabhakti, mahAtsava, dharmanA uddAta karavA lAgyA. rAjasabhApara siddhasena sUrie ati prabhAva pADayeA. temAM rUpacaMdra kumAre potAnuM AyuSya pUchyuM tyAre sUrie AvatI kAle kaheze ema jaNAvyuM, khIje dine rAjasabhAmAM saMgha samakSa sUrie AvI dezanA ApI. saMsAranI asA ratA, manuSyabhavanI durlabhatA, ajJAnI chavanAM karyAM ane saMsAramAM paribhramaNa, mRtyu pAse sarvanI adhInatA, ( khIranI vANInA ulleqhaatra samaya virodha Ave che ane sAthe vinA te, sAthe paricaya paNa darzAve che. ) vagere para vivecana karyuM. rUpacaMdanuM mana bhIMjAyuM Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 ane teNe uThI pAtAnA AyuSyanI maryAdA gurUne pUchI. gurUe cha mAsa kathA eTale kumAre TuMka avadhi jIvananI vicArI dIkSA ApavAnI gurUne vinati karI. gurUe kahyuM * mApitAne Adeza laI AvA !' kumAre mAtapitAnA Adeza mAgatAM tee mUrchA pAmI dharaNIpara DhaLI paDayAM. bhAi bhAbhIe bahena vagere rUdana karavA lAgyAM. kumAre mAkha pane saMsAranI vicitratA, saMsAra prItinI kSaNikatA samajAvI, pachI mAta pitAe traNa nAranI kai saMbhALa levA ane tenA tarapha najara karavA kumArane kahyuM tyAre kumAre kahyuM ke - te pratyenA prema A saMsAranA bhramaNamAM vadhu ne vadhu nAMkhanAra che. AyuSya thADuM che tA parabhava kaMi mitrarUpe Azraya ApanArUM lai javAya eTale dharma AdarAya teAja jIvananuM sAphalya che. ' kumAre pachI traNe strIone dilAse ApI sayama dohileA chatAM bhavatAraka che ema samajAvI peAtAnA dRDha nizcaya vyakta karyAM. pachI bhUpa pAse jai adhI vAta kahI saMyama levAne! abhigrahu jaNAvatAM rAjAe sayametsava mahAra sahita karavAnuM AdaryuM. AkhA zaheramAM dIkSA-utsavanA paDaha vaja DAbyA. kumAra sAthe khInna pAMca vyavahArI-vaNikAe saMsAratyAgavairAgya svIkAryo. te sarvane snAna karAvI vividha suvastra paherAvI ratnajaDita rAja pAlakhImAM kuMvarane besADI nagaramAM pheravyA. AjubAju cAmara vIMjhAtA hatA, upara chatra zailI rahyuM hatuM, puSkaLa leAka saMgAthe cAlatA hatA. temAM kumAranA pitA dhanadatta zAhu ane sasarA semadeva zAha, kaneAjarAja guNacaMdra hatA. chevaTe sarva vastra, sukhAsana vagere tyajI kumAre dIkSA lIdhI. sAthe tenI traNe strIee paNa ane pAMca vaNukAe paNa dIkSA lIdhI. AvI rIte saMyama lai te nirvahavA pracaMDa zAstrAdhyayana, cAritrapAlana, karavA lAgyA. eka divase siddhasena sUri upadeza Ape che ;ne vikrama rAjA sAMbhaLe che--temAM sUrie zatruMjayatIrthanuM mAhAtmya kahyuM; tenI yAtrA karavAthI zuM punya thAya che te jaNAvyuM. rAjAe tethI saMdha lai yAtrA karavAnA nizcaya karI sAthe cAda senA, sattara lAkha suzrAvaka, siddhasena ri, pAMca hajAra munio, vagerene lai saMdhapatinuM tilaka karI zubha Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63. muhUrta zatruMjaya tIrthanI yAtrA karavA saMdha sAthe lIdhuM. temAM 6800 saMpatio hatA, aDhAra lAkha ghoDA, bahotera hajAra hAthI hatA. ThekANe ThekANe devAlaya baMdhAvyAM ane pratiSThA karI. saMgha cAlyo. dareka sthaLe tenI sArI sevA thaI. keTalAka divase vimalagiri-zatruMjayanAM darzana karyo. muktAphaLa ane suvarNanAM phUlathI RSabhadevane vadhAvyA. snAtra mahotsava, sattarabhedI pUjA vagere karI jinamaMdira para mahAdhvajA ApI puNya upArjana karI rAjAe mahata kIrti sAdhI. munivara rUpacaMde sakala jIvane khamAvI zuddha hRdayanA pariNAme ArAdhanA karI sarva duSkAnI AlocanA karI catura zaraNane AdarI -e rIte sAta divasa sudhI manazuddhithI saMkhanA pALI ApuM pUraNa karyuM ane te svarge sidhAvyA. DAbhavamAM te muktine varaze. rajA A munine nirvANa mahotsava vimalagiripara karI saMghane laI giranArapara neminAthajInAM darzana-yAtrA karavA paravaryo. tyAM pUjA bhakti karI saMghasahita nijanagarIe rAjA Avyo, dharma udyotanAM kArya karI pratApI rAjya calAvI vikrama svargastha thaye. rUpacaMdanI traNa strIoe sAdhvI tarIke zuddha saMyama pALI jIvana pUrNa thaye sugati sAdhI. (vikrama ane siddhasena divAkara sabaMdhI vizeSamAM prabaMdha ciMtAmaNi, caturvizati prabaMdha, prabhAvaka caritra vagere jevAM.) A pramANe zravaNasudhArasa nAmane rUpacaMdakumAra rAsa kavie ullAsathI pUrNa karyo. naLadamayaMtI rAsane sAra sAkSarazrI DAhyAbhAi pItAmbaradAsa derAsarIe upodaghAtamAM Ape che tethI tene punarAvatAra karavAnI jarUra nathI. temaja zatrajayauddhAra rAsa pioteja sAra rUpa hevAthI tenA sAranI AvazyaktA jaNAI nathI. upasaMhAra A rIte I. sananA sattaramA saikAmAM ane vikrama zataka aDhAramAmAM thayelA-jainetara gUrjara kavio nAme ane, premAnaMda ane Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kura zAmaLanA pUrAgAmI kavivara nayasuMdara nAmanA jaina kavirsabaMdhI upa yukta khAkhatA banI zakI teTalI avakAza AdinA pramANamAM noMdhI che. AvA suMdara kavinI kRtie cuMTI prakaTa karavA mATe sva. zeTha devacaMda lAlabhAi pustakodvAra phaMDanA saMcAlakAne dhanyavAda ghaTe che ane temane bhalAmaNa che ke have pachI teo A kavinI aprakaTa kRtie temaja khIjA samartha kavivarA-RSabhadAsa, samayasuMdara, sahajasuMdarAdinI kRti prakaTa karaze. aMte e icchIzuM ke sAkSarazrI raNacheDabhAi udayarAme caturtha sAhitya pariSadnA pramukha tarIke je khedanI vAta jaNAvI hatI ke brAhmaNu ane jaina vaccenA " dharmavirAdhane sArA pariNAma e Avyo ke jethI bhASA sAhityanA graMtheAnI saMkhyAmAM sArA vadhArA ye khedanI vAta e che ke eka mArganA paMthimA khIjA mArganA graMthAnuM grahaNa karatA nathI" e khedanI vAta dUra thai jaina-ajaina baMne eka khInnanA graMthonuM samabhAve grahaNu karI gUrjara sAhityanA kalyANanA nimittabhUta thA * . vijayAdazamI. vi. saM. 1973 prinsesasTrITa muMbaI younes.a mAhanalAla dalIcaMda zAI bI. e. ela ela khI. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatraka. pu 24 87 88 84 95 [mane prApta thayela hastaprata parathI temaja vAMcanaThArA je kaMI zuddhio, yA pAThAMtara, mUlamAM sudhArA vadhArA karavA gya jaNAyela che te paikI keTalAka atre noMdhavAmAM Ave che -me, da, dezAI] paMkti azuddha zuddha phuTanoTa taratArane taravArane rAkhI mUkI saMtADI mUkI kathaM muddhasitaM kathamudvasitaM 25 AghrANi AmrANi vigatAkAraM vigatAkAra maMdAkrAMtA maMdAkrAMtA, 10 ne 11 vacce mUkedAsI mahAjana 4 ne pa vacce mUka-phaDIyA mahAjana 10 ne 11 vacce muko-valIyAra mahAjana 18 ne 20 vacce mUke-gAMdhI mahAjana 23 ne 24 vacce mUko-sutarIA mahAjana 16 khoTe uttara Ape-tenuM pAThAMtara-pUcho uttara na Ape, 7 ne 8 vacce umero beta - bhAdara jahira dAnata, pidara bAgyAra phesi; pAtasAha mIma karU dana phirI Adarata migunI. 12 pADI ahe sahI sahI 24 svastihIno rajohIno svastihInaM rajohInaM vivarjitam vijite azudradattahaste azuddhahastadatte 101 102 108 110 " ahe 25 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pati 113 114 115 117 118 118 120 121 = - - 122. 130. azuddha Uti kugati adhapati atha pati sulatAna suratANa uparAMta UruM [suparAMta] 18 grAma grAsa na sAthe anusAtha zanasena zarasena hatyA halyA gehalli gehalli kArilli stavatAM yvatAM =istavatI sakRducarita sakRduzcaritaM cittana pattanaM 8 nirbhAsayaMti nirbhasayati 20 ne 21 vacce umere - yaduktaM shriisiddhaaNtemahaMtazRM vitha mAM grg-Gro sama navarasamayI navamA rasamAMhi sarasa sahasa =hajAra] samAviyuM samAviyuM eka nala puNya leka nala. 135 147. 153 158 164 - 2 171 174 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navIna aMke. aMka nAra, kimata, 44. zrI piDaniyukti kRti-mahata saphara zrImanmalaya giri kRta vRtiyutama * * * * * 1-8-0 45. zrI dharmasaMgraha-uttarAI-bImAnmAna vijaya prIta, nyAyAcArya zrIyazavijaya kRta TippaNuM sametaAmAM zrIyazovijayajInA pitAnA hastAkSaranI be pratikRti ApavAmAM AvI che. .. * 1-4-0 46, zrIupamitibhavapaMcAkathA-zrImAna siddharSi sAdhu praNIta-pUrvAddhama-AmAM jInA hitArthe kathArUpe bhavajaLa-bhavaprapaMcane sArI rIte ghaTAvavAmAM Avyo che. 2-0-0 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIAnandakAvya-mahodadhi. maiAktika 6 600. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ The Late Sheth Devchand Lalbhai Javeri. Born 1853 A. D. Surat. Died 1906 A. D. Bombay. zreSThI devacaMda lAlabhAI javherI. janma 1909 vaikramAdve niryANam 1962 vaikramAdve kArtika zuklaikAdazyAM, sUryapure. pauSakRSNatRtIyAyAma, mumbayyAm . www.jainelibraryorg Education Intestinal Eor Private & Personalise Only The Bombay Art Printing Works, Fort Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha vacaMda lAlabhAi jainapustakAdvAra graMthAke-- vAcaka zrInayasuMdara viracita---- rUpacaMdakuMvararAsa. maMgalAcaraNa, (anuSTup chaMdra.) 'arhatsiddha 'gaNeMdropAdhyAya sAdhUMzva zAradAm guruMpraNamya sadrUpa - caMdrarAsaM tanomyaham # zRGgAra hAsya karuNAdbhutavIra bhayAnakA : raudravibhatsazAMtAce dimainavara sairyutam 11 8 11 ( vastu cha%0. ) Adi jinavara Adi jinavara ajita arihaMta, sa'bhava abhinadana sumati 5 maprabha supAsa isasipaha, suvidhi zItaLa zreyAMsajina vAsupUjya jagadgurU vimala taha; anata dharama zAMti kuthu ara mahni munisuvratasvAmi, nima nema pAsa vIrijaNa, vaMdu vAMchita kAmi. siri sImaMdhara (2) 'pamuha jiNavIza, viharamAnavaMtlR vadhe. sakala siddhi sannidhipAuM, || 2 || 1, arihaMta. 2, AcArya. 3, zRMgAra rasa, hAsya rasa, karUNA rasa, adbhuta rasa, vIra rasa, bhayAnaka rasa, raidra rasa, bibhatsa rasa, ane zAMta rasa A nava rasa che. 4, caMdraprabha. 5, riA pUrNa karanAra. 6, pramukha. 7, najIka. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) rUpaca dakuMvararAsa. acaLa anAdi "anaMta guNu -guNAtIta panirdoSa dhyAuM; AcArija uvajjhAya tima sarve sAdhu guNavaMta, namuM paMca parameSThi e bhaktibhAve bhagavata. puMDarIkahe pu DarIkahu 'muhu gaNudhAra, cAihase' Avanna vi labdhi siddhimahimA maLeAhara, gautamasvAmi guNanilA paDhama sIsa siri vIrajiSNuvara; tU sevakane diye avicaLa AThe siddhi, seA geyamagurUrAja muja Ape| avirala buddhi sabaLa samaratha sabaLa samaratha sakaLa je zakti, 1053mAvaI cakkasarI pamUha devI 'duritApahAriNI, jinazAsane jAgatI RddhivRddhi savi sukhakAriNI; dhIra [thIra] citte dhaMdho tyajI dhavaLa dhar' tasa dhyAna, dhAtA dh dhIdAyakA 1dhUra gAuM guNugAna. ( cApAI chaMda ) jinapatimukhapa`kaja bhAratI, sA sAmiNI va u bhAratI; 14viSama viceAga kaSTa vAratI, bhavasamudra 1pahelAM tAratI. 1 brahmANI vANi sarasatI, name name zrI vidyA satI; 1 vizvezvarI sAMbhaLa vInatI, avicaLa vacana Apa bhagavatI. 2 brahmajJAnI ceAgI yatI, ArAdhe vande eka citI; jo tuM tehane tUTI ratI, te te siddha thayA mahAmatI. 3 jeNe tuM sevI 18zAsvatI, te sahi pAmyA 195 camagatI; 1, na caLe evA. 2, Adi rahita. 3, aMta rahita. 4 triguNathI atIta thayela. 5, lepa rahita. 6 Adi vagere. 7 pahelA. 8 na caLe evI. 9 bahuja. 10 padmAvatI. 11 pApa nAza karanArI. 12 ujvala. nirmala. 13 zarUvAtamAM, 14 kaDha'gA-adharA. 15 sahejamAM. 16 vizvanI dhaNIANI. 17 eka ratibhara tuSTamAna tha' tA. 18 hamezAM. 19 meAkSa. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ magalAcaraNa (3) je tuja navi mAne durmatI, te lahera dIna daMDa durgatI. 4 sevaka prate sadA pALatI, viSama vege Apada TALatI, pahaMsAsaNa gajagati cAlatI, hIMDe chatraNe bhuvana mahAlatI. 5 dakSiNa kara pustaka chAjatI, kamaLa kamaMDaLa karI rAjatI; vAe vINa madhura malapatI, seva kare sura nara bhUpatI. 6 vaDa mahimA mahiyaLa gAjatI,bhaktataNubhAvaTha bhAjatI; 15azubha varNa--mALA mAMjatI, nirmaLa jJAnadaSTi jatI.7 jyakArI ceginI jAgatI, saphaLa kare sevaka vinatI; ApI sakaLa vANi sarasvatI, muja mukha vasi amRta varasatI. 8 sevakataNA hRdaya ThAratI, durjana-mada helAM vAratI; "haratI ari kalmaSa AratI, maMgaLamALA "vistAratI. 9 1 naThArI buddhivALA.2 naThArIgatine daMDa te kaMgAle meLave che. 3 jhaTapaTathI. 4 duHkha-kaSTa-vipatti. 5 haMsanI upara svArI karanArI. 6 hAthaNanI peThe madhurI suMdara cAla cAlatI. 7 svarga mRtyu pAtAla. 8 jamaNA hAthamAM. 8 zobhatI, 10 vINuM (sarasvativANA) bajAve che. 11 de, manuSya ane rAjAo. 12 Te. 13 pRthvImAM. 14 pIDA nAza karatI-harakata haratI. 15naThArA dadha akSare-ha jha dha 2 gha bha kha na" athavA apazabdo aMdha-paMgu-badhira-nirasa-arthazUnyapathavirodhI apriya karNakaTu-arthavirodhI-bhuNAlaMkAravALA-mRtakAdithI apamAna rUpa thanArI varNaakSarapati Adine mAMjI-sApha karI nAkhatI. 16 mithyAtvatimira regathI pakaDAyelI AMkhothI satyavastunuM yathArthajJAna na thatuM hoya tevI najaramAM jJAnanuM siddhAMjana - javAthI najara nirmaLa-rogarahitatattvajJAna sahita thAya che. 17 duSTa niMdakene ahaMkAra sahejamAM dUra karatI. 18 zatru-pApa-mela ane ciMtAne dUra karatI. 18 phelAvatI. pahelI gAthAthI navamI gAthA lagI eka ja prakAranA prAsa meLavI kaviye pitAnI buddhinI camatkRti batAvI che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) rUpacaMdakuMvararAsa, mAta mayA karI mujane ghaNI, kara sudaSTi have sevaka bhaNuM, suvacana sarasa suvidyA Apa, vibudhamAMhi mATe kari thApa. 10 sarasati tUThI Ape rAja, sarasati saMpUre savi kAja; jehane mukha sarasatino vAsa, tehanA sura mAnava savi dAsa.11 sarasati mAne iMdra diNaMdra, hari hara brahma caMdra "nAge; fSa darzana sarasati guNa gAya, saghaLe vyApI sarasati mAya.12 sarasati vinA na dIse keya, je je jANa catura je hoya; viNa sarasati ko vayaNa ma bhAkha, sUtra bhagavatimAMhe sAkha. 13 akSara name baMbhIe livI, tihAM e puri sUadevI kavI; vItarAganI vANi sAra, eka citte oLakhuM udAra. 14 cade pUrava aMge agyAra, bAra upAMga mUlasUtra cAra; pravara prakIrNaka cheda vicAra, TIkA caNi na lAbhe pAra. 15 sUtra artha je a che anaMta, te paNa sakaLa gamya bhagavaMta prakaraNa sAra sarasa saMbaMdha, citra caritra aneka prabaMdha. 16 vada chaMda vyAkaraNa purANa, dharma-zAstra sAhitya sujANa; lakSaNa tarka nigha Tu apAra, nATaka zATaka ne alaMkAra. 17 Agama nigama graMtha suvizeSa, jyotiSazAstra gaNita niHzeSa; piMgaLa gIta bharahanA bheda, lipi aSTAdaza Ayurveda. 18 SaTu bhASA vidyA navanavI, maMtra yaMtra kalpa mAnavI; sakaLa zAstra bhAratI-bhaMDAra, te viNa kiNe na lAdhe pAra. 19 zabda nathI ke "zArada vinA, sakaLa graMtha zArada-sthApanA jehane tUThI vANimAta, 1degtihuM bhuvane te thaye vikhyAta. 20 - 1 paMDita. 2 sarva kArya pUrNa kare. 3 deva mAnava vagere badhA je vidvAna hoya tenA sevA karanArA thAya che, kemake jagatamAM vidhAnuM mahA mAna che. 4 sUrya. 5 vAsukI sApa vagere. 6 jaina- baiddha-ziva-cArvAka-vedAMta-sAMkhya. 7 mRtadevI. 8 sarasvati vagara8 sarasvati. 10 svarga, mRtyu, pAtALa. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalAcaraNa mAtA mune mayA uddhAri, kuvacana-kaThina-kubela nivArika AvI muja mukha kare nivAsa, pUrA mAharA mananI Aza. 21 rUpacaMda guNavaMta kumAra, vilasI bhagata saMsAra; beluM sarasa tene rAsa, ehave muja mana thaye uhAsa. 22 suprasanna je thAo mAta, te huM tene kahuM avadAta; rakhe mAya paNa adhavica rahe, te tUThI zArada Ima kahe. 23 mAMga vaccha vara tUThI Aja, tAharAM sakaLa sIjhathI kAja; tAhare vadana karyo meM vAsa, racaje zravaNa sudhArasa rAsa. 24 *abhinava "sarasa kathA-kalela, vedhaka mukhamaMDaNa taLa; belebala sakaLa nirmaLA, ApI vibudharaMjanI kaLA. 25 pAmI sarasatImAyapasAya, have praNamuM zrI gurUnA pAya; gurUviNa kuNa dekhADe mAga, gurUviNa kizuM na lahiye lAga.26 gurUdI gurU diNayara same, te sahi gurUne suMdara name; zivarUThe gurU trAtA hoya, gurUrUThe trAtA nahi keya. 27 mAya bApa te sahi gurU soya, baMdhu mitra priyaMkara joya; trANazaraNa gatimati gurUrAja, gurU girUvA sAre savi kAja. 28 1 naThArAM vA-apazabdAdi. kaThina kedanI lAgaNI dubhAya tevA-bola-juThAbola-ayukta vacana. 2 rAsa pUro karavAnI pratijJA che te kai vizva naDatAM adhavaca aTakI paDI mananI huMpha manamAM ja rahe te tuM tuSTamAna thayAnuM upahAsya thAya mATe AzA pUrNa karaje. 3 kAnane amRta jevo mIThe lAge te rAsa. 4 navIna prakArane. 5 nave rasathI bharapUra-zRMgAra-hAsya-karUNu-rodra-bibhatsa-abhutazAMta-vIra-bhayAnaka-e nava. 6 je manuSyo rasa alaMkAra bhASAbheda- ukti-dhvani-vRMgArtha Adine samajanArA ane marmavacanonI mAdhurImAM rasabasa thanArA che te manuSyonA mukhane saMbelanI peThe zobhAvanAra nIvaDe te rAsa. 7 paMDitenuM manaraMjana karavAnI kaLA. 8 sUrya. 8 zaraNe AvelAne bacAvanAra. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpacaMdakuMvararAsa, gurUviNa jIva kugati raDavaDe, gurUthI ucI padavI caDe, kezIgurU pradezIbhUpa, jima paDate rAkhe bhavapa. 29 jeNe bALapaNathI dhU, mAI pramukha bhaNAvyA gure; jeNe jainataNI deI dIkha, uttama dharma zikhAvyAM zIkha. 30 jeNe dIdhuM samakitadAna, jeNe bhaNAvyAM graMthAna; jeNe zIkhavyA vinaya vicAra, jehata mATe upakAra. 31 te gurUpaya nita joIpIjiye, teya usakaLa nahi thIjiye, huM chuM mUDha mAnavabALa, suprasanna he sugurU dayALa. 32 karma pApane dUra kare, zrI arihaMta dhyAna mana dhare, bhAvanA bAre bhAve sadA, stave eka jinavara-guNa mudA. 33 meghataNI pare varase vANi, rUpa puraMdara guNamaNi khANi; guNamaMDaNa saMyamI sujANa, nita ArAdhe jinavara ANa. 34 pada paDhamakSara uttama nAma, te sahi gurUne kari praNAma; lahi prasAda sUdha sarvane, mahelI bela sakaLa garva. 35 Age kavijana huA apAra, te sarvene karI juhAra vibudha saMta jANe upakAra, phUDuM hoya tyAM kare sAra. 36 kavitA kavita karI sahake kahe, "kavitabhAva te viralA lahe, pasoI kavita jeNe dumina dahe,-paMDitajana parakhI gahagahe. 37 zArada mAta vIsa muja aMgi, karazuM kavitA rUDe raMga; suNatAM sarasa sudhAbela, harSataNa vadhaze kallola. 38 1 anitya, azaraNa, saMsAra, ekatva, anyatva, azuci, Azrava, saMvara, nirjarA, lekasvarUpa, badhidurlabha ane dharmabhAvanA A bAre bAvanA bhAvavI. 2 namaskAra-praNAma. 3 saMbhALI lezo-sudhArI lezo, 4 bhAvanA rahasyane samajanArA manuSyo koIka ja che. 5 zatru sArI kavitA joIne baLI mare ane paMDita AnaMdamAM lIna thAya. 6 manane bodha ApI-hRdayane subodhathI vedhanArA. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAsukha, (7) iSTadeva praNamI gurU pAya, gAIzuM rUpacaMda-RSirAya; zravaNa-sudhArasa rAsa pavitra, sAMbhaLaje rUpacaMda-caritra. 39 tA kavi vANi mana dharo, rakhe kaI vica vikathA kare; 'apratibaddha sabhAmAMhi joya, kavi caturAI niSphaLa hoya. 40 jima nArI seLe zRMgAra, AgaLa viphaLa adha bhara; ta bhaNI tame catura che sahu, jANa prate zuM kahiye bahu 41 nidrA vikathA chAMDi dUra, Ika citte sahu ANaMdapUra; rUpacaMda sukathA-kalela, sAMbhaLaje sahu karI nirALa. 42 (duhA chaMda) rUpacaMda kuNa? kihAM have? kima tirNa karyA vilAsa;? sugurU ge samaya lahi, kima pApe suravAsa? sobhAgI suMdara sughaDa, dhIra vIra gaMbhIra; guNa e Adi alaMka, puNya pavitra zarIra. tehataNe dhurathI have, sahu saMbaMdha rasALa; ekamanAM Adara karI, suNaje bALa gopALa. jaMbudvIpa sohAmaNa, pahila vartAkAra, lakha jana te dIvanA, madhya bhAga vistAra. bharatakSetra te mahiluM, pAMcase jana chavIza cha kaLA adhikI Upare, Ima bhAkhe jagadIza. dAhiNa bhAratamAMhi vividha, Arya anArya deza vase vizeSe nAma savi, te kuNa lahe azeSa. (pAI-cha ). zAstramAM sADhI pacavIza, Arya dezanAM nAma kahIza; aMga aMga kAzi paMcALa, kaliMga kurUkaMgalA kuNALa. 1 1 nakAmI vAte-gapAM-rAjakathA-dezakathA-bhakatakathA-strIkathA Adi vacamAM karI AnaMdamAM khalela na pahocADazo. 2 maryAdA rahita-DhaMga vagaranI. 3 A sADA pacIza deza Arya-pavitra dharmane marma jANavAnA adhikArI che. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) rUpaca'dakuMvararAsa. siMdhu sura sAMDila vairATa, vaccha videha cedI vaLI lATa; liMgI malaya dazANe cha varte, mAgadha kegaI deza kuzAnta. 2 kAzaLa tima tirUdeza samRddha, surasena keza viLa adbhu; uttama dezataNAM e nAma, jinakalyANakakerAM ThAma. zrI jinadharmAMtaNAM nivesa, huve vizeSe eNe deza; pAMcama kALataNA khaLa thayA, jina dharma ghaNe vichattise gayA. 4 Adana pramukha anAraja ghaNA, samyag nAma na lahuM te taNA; rUSa pArasI hamasa phiraMga, khurAsAna kAbulahu uttaMga. cINA mahAcINAdika makA, khAkharaphUla khalecItakA; pANipaMtha [paraMta] prakaTa mulatAna, strIrAja savAlakha asamAna. 6 jAladhara kaoNTa kanAja, kuMkaNu kAzamIra kabAja; medapATa malakhAra hamIra, deza tilaga kaccha ne kIra. gADa cIDa caDa namiyADa, sarahaTha dakSaNadeza najADa; 3 5 7 gurjara vAgaDa kAnhaDa leTa, mALava sarUsthaLI navakeTa. 8 ema e deza ketalA kahyA, aprasiddha aNaprIchayA rahyA; dharmImukhA dezamAMhi bhanyA, avara anAraja aLagA TaLyA. 9 sakaLa deza maMDana sALavA, jihAM dukALa nAme TALavA; sakaLa bhUmi jihAM sadA sugALa, jANe sura nara khALageApALa. 10 vaDI vaDAI dezanI eka, lakhamIpati jyAM leAka aneka; detAM dAna na khace hAtha, mAgi` sukhI sadA vahe rasAtha. 11 ThAma ThAma kAlTu pIlAya, kairasanI sarasa parakha maMDAya; 1 hAtha pAcheA na khece-jene tene anukapAvaDe dAna dIdhAja kare. 2 vaTemArgune sAtha. 3 zelaDInA koSThu kare tyAM je jAya tene rasa pAya che ethI jANe rasa pAvAnI parakha mAMDI hoya tema sarasa rIte~hI khuzIthI rasa pAtAM dekhAva jaNAya che; kemake parANe vaDhemArgune rAkIne rasa pAya che. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mALavadeza mahimA prANe thIjanane pAya, tehane ullaTa kaoNna jAya. 12 cApAM sarasa care zelaDI, vADI bahu drAkhaja velaDI, - saphaLa vRkSa phaLa liye sahu caDI, na kare ke ADI lAkaDI. 13 vasatI sIma divasa rAtaDI, keI na jANe bhaya vAtaDI; sadAkALa kaNa niSpati vaDI, paradezI kADhe bhUkhaDI. 14 *vipuLa vAsa serI sAMkaDI, vade na ke bhASA vAMkaDI; gerasa bahala bheMza gAvaDI, na piye kaI chAza rAbaDI. 15 deza bhale jyAM ghInI ghaDI, guLa sakhara gahuM guLapApaDI, sAkara sabaLa khAMDa thaDa-haDI, sakaLa vastu suMdhI kara caDI. 16 jiNa deze na paDe khUbaDI, na ke purUSa nArI suMbaDI; bele na keI"hIna bhAkhaDI, kAminI zira sevanarAkhaDI. 17 paTeLIja pahirI paDavaDI, rUpe avara dezastrI naDI; rayaNajaDI oDhI ghATaDI, camakaMtI cAle vATaDI. 18 kuMLI kamaLa jema pAMkhaDI, ANayALI AMjI AMkhaDI; zyAmA kAmataNI oraDI, priyazuM rAsa rame geraDI. 19 deza bhale jyAM nahIM cAraDI, prIti ghaNI paNa nahIM keraDI, aMga AbharaNa dharI mudraDI, saghaLe suve niciMta nidraDI. 20 sIma na rahe aNakheDI paDI, rAya prajAnI vidhi cepaDI; unhALe AMbA sAkhaDI, zItaLa jaLa kamaLa kAkaDI, 21 nagara samAna vase gAmaDI, pALe ANa rAya kAma; saha jaLa sara kUvA vAvaDa, pUje pAya tAya mAvaDI. 22 zrAvakajana munipAe paDI, leI ArAdhe vrata AkhaDI; 1 chAra-gazu. 2 vizeSa vastI 3 pikAra-bhUkhane pikAra. 4 kaMjasa svabhAvanItebare caDyA jevuM hoM rAkhanArI. 5 gALamaheNAM ToNuM. 6 lUkhI prIti nahIM-phakta matalaba pUro paDavA jeTalI nahIM; paNa zira sATe joDelI prItivALAM hata. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) rUpAka vararAsa. mAne save prati kApaDI, ke na sake mAMheAmAMhi bhiDI. 23 kAI na lApe kuLa-lAjaDI, bahulAM dhana ahulA sAgaDI; pALe nija vAcA paragaDI, asukha koI nAve adhaghaDI. 24 lajjA yA viveka vicAra, rUDA guNu rUDA AcAra; te saghaLAM mALavA majhAra, bhale deza sarajyA saMsAra. 25 teha dezanA tilaka samAna, alakApurI dIje upamAna; UjeNI nagarI uddAma, harakhe leAka suNI jasa nAma. RSabhadeva eTo avayaMtI, e nagarI teNa vAsI kha`ti; ani Adi e purI purANa, moTA jehataNA maMDANu. gaDha pAkhaLa khAI jaLabharI, anyAI ke na sake fiI; *caupakhera kAThA daDha pALa, Upara kAsIsAMnI ALa. harasiddha pIThataNA ahiThANu, bherava vIrataNAM badhANuM; devI devatA bahu vAsa, te paNa paratiSa (pratyakSa) pUre Aza.29 nagaramAMhi keTidhvaja ghaNA, lAkhesarItaNI nahIM maNA; lakhamI sahu vilase ApaNI, paizUnyatA nahIM kahitaNI. zikharabaddha jinavaraprAsAda, ahanizi vAje ghaMTa ninAda; 27 28 32 Upara hemakaLaza gahugahe, seAvana-da'Da-dhvajA lahalahe. 31 peADhI pravara bhalI upeASALa, munivara jIvadayApratipALa; beThA dharmakathA tihAM kahe, dharmI satyadharma sahe hari hara brahmAdikanAM jAya, bahu prAsAda che viLa sAya; brAhmaNa vAMce veda purANa, kare sahu nija dharma vakhANu. 33 dhavaLagRhe... vyavahArI vase, dezI paradezI utsuse; sAta bhUmi ucAM mAliyAM. citrita geAkha vividha jALiyAM. 34 1 gADAM hAMkanAra. 2 kubera bhaMDArIne vasavAnI nagarI. 3 maneAhara. 4 cAmera yuraja daravAjA kAMgarAthI zobhatA kATa. 5 cADI cugalI 6 upAzraya-ASadha karavAnuM makAna. 7 kabUla kare. 8 viSNu, 8 mahAdeva. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujeNuM varNana, ( 11 ) nirmala bhIMtataNI je sudhA, dIpateja tiNe kIdhAM mudhA; bhUmitaLe bhala DhALyA kAca, janajANe kaha bhariyA sAca. 35 mAMhi sphaTika ratnanI bhIMta, tihAM ramati priyazuM ekata; nArI 1DhA lAje bahu, jANe A ubhA che sahu. 36 suMdara gekha mALani zreNi, kAminIgaNa bese java teNi; dekhI kAmI ciMte IzuM, divase caMdra e Uge kizuM? mahAjana nyAta corAzI vase, detAM dAna ghaNuM ulhase; ThAma ThAma jihAM zatrakAra, vase vipra vidyAbhaMDAra. 38 varNa aDhAra vAsa jujuA, ghara AMgaNa mIThA jaLakuA mANika-ceka manahara ThAma, rAzI cahaTAM abhirAma. 39 bhalAM hATa vyavahArItaNuM, vividha vastu leNAM vecaNa, savi kehane meTA vyApAra, kSaNekane na lahe parivAra. 40 eka gorA ne vrale bharyA, vArU vANetre paravaryA; pahirI vIMTI paMcAguLe, peDhIe beThA cAkuLe. 41 phAMdALA ne phAMphaTa kuMcha, hAthathakI navi mahele muMjI; rUpe karI ratanAlA zeTha, grAhaka sAtamI mAMDe paTha. kihAM jhaverI beThA bare, metI ratnaparIkSA kare, kihAM nANAvaTIkerAM hATa, kihAM desI voharAve pATa. 43 kihAM kapaDI haTI kihAM sAthuA, kharavAsI khAzariyA juo; kihAM karamI nI vANiye, senAM rUpAM kasi ANiye. 44 kihAM vyApAri vaDA vaLiyAra, baMgaDiyA meTA maNiyAra jaDiyA kaDiyA ne sonAra, sUtradhAra ThaMgara lehAra. 45 phiLiyA gAMdhI nesatI, phaDiyA pITha na cApe rati, ghIvaTiye ghI lAbhe ghaNAM, meTAM hATa sugaMdhItaNuM. 46 1 navI paraNelI. 2 sadAvarta-dAnazALAo. 3 navarAsa, 4 gAdI upara. 5 najara. 6 cUDagara. 7 sutAra-salATa, Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) rUpacaMdakavararAsa, paTuvA sUtariyA paragaTA, visA visAI liye laTapaTA, kihAM dalAla thaI UparavaTA, harAve vecAve kaTA. 47 kihAM kaMdoI ghaNuM gharahaTA, sUkhaDiyA sAthariyA ghaTA; jera karI tela keraTA, te te ghATe rAInI saTA. 48 kihAM kaMsArA kare pAlaTA, kihAM chipA chAyalanA paTA; raMge raMgArA kihI chaTA, gaLiyArA gaLiye kAlaTA. 49 kihAM khAtarI sALavI gaTA, taMbI mALI uddaTA; maniyA macI khasaTA, bebI sahI ghAMcA karasaTA. 20 kihAM jugAra rame juvaTA, nagaranAyikA ghara naTaviTA; kihAM madamana milI laMpaTA, madirApAna kare gaTagaTA. 21 kihAM vecAe mahInI maTA, kihAM maMDAe zAka sAmaTA; kihAM kavaca Ayudha liye bhaTA, je dekhI nAse kari ghaTA para kihAM ceTaka nATakiyA naTA, rame jAtra jAtariyA jaTA, bAjI bajANiyA bukaTA, iMdrajALa dAkhe utkaTA. pa3 mastaka vaDI vadhArI jaTA, kihAM beThA dIse jegaTA; salaja nArI cAle saragaTA, navi mUke chUTI zilaTA. 54 kihAM bahuA mAMDe paMcaLa, mAMhomAMhe kare eka TeLa; ThAma ThAma kaitukanI keDi, joI loka rahyA mana keDi. 25 lAbhe vidyA mUli maMtra, lAbhe jehaNa mehaNa yaMtra; kAmaNa vazikaraNanA bheda, lAbhe mAraNa ari-uccheda. 56 lAbhe gaNiyA gArUDakaLA, bhUA uchALe bAkuLA; zAkina DAkina sIkerI, liye bhega sahrAM kharI. pa7 bhAri dina maMDaLa maMDAya, ketukiyAjana jevA jAya; ke vidyAvata bAMdhI muMTha, mUkAve saghaLAMI guMTha. 58 khetala zekha yakSa yakSaNa, vAsa vase cesaTha yoginI, 1 bhAvasAra. 2. vAMsapheDA. 3. dahIMnI. 4. bakhtara.4. zastra astra, Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikramAdityaprazaMsA. ( 13) - tihAM "mAnata manAe ghaNAM, sahu kAmita pUre manataNAM. 19 aThavAsi saMnyAsI vAsa, kaDI kApaDItaNuM nivAsa; bharaDA saraDA garaDA bahu, ujeNImAM lAbhe sahu. 60 ke alavesara bhegI bhamara, ke ratanALA kuMLA kamara beThA gokhe sogaThe rame, zALi dALi vinA navi jime. 21 eka dAtAra dayApara ghaNuM, pIhara dIna hIna janataNuM; chAnA chela dAna eka diye, dhana pAmyAne lAhe liye. dara kete kahuM nagara-maMDANa, ghara ghara occhava ne kalyANa; vase leka te caturasujANa, pAra na lAbhe rANe-rANa. 63 vADI vana anupama udyAna, naMdana vanakere upamAna; kUvA vAva sarevara ghaNuM, Azrama te papaMthijanataNa. 64 masANa gaprapi nAma prasiddha, tihAMkaNa che mATe vaDasiddha; rAkSasa bhUta nizAcarataNA, zakini pramukha raheNa tihAM ghaNA dipa nagarI AgaLa kSiprA nAma, nadI sarvadA vahe abhirAma; sarva lekanA tApaja hare, jaLacara jIva maLa bahu kare. 66 tiNa nagare moTe rAjiye, jene jaza tribhuvana gAjiye; tape jema teje Aditya, rAjA vIravikramAditya. 67 dhIra vIra girUo gabhIra, paramapurUSa paranArIvIra, nyAyavaMta dAkSiNya dayALa, paradukhakAtara te bhUpALa. 68 tUTho Ape keDi aneka, sahije savA keDine cheka; paMDita paMDitapriya paragaDe, jANe pUrNa amIne ghaDe. 69 anisaMbhava Akare, rUpasvI tejasvI khare; 1. bAdhA-AkhaDI-mAnatA. 2. tapodhana brAhmaNa. 3. gareDA. 4 makAna. 5. vaTemArgune mATe. 6. siddha va. 7. kriIDA-rammatagammata. 8. sUrya. 4. pArakAM duHkha joIne kAyara thanAro-paraduHkhane TALanAra. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14). rUpacaMdakuMvararAsa, sabhAmAMhi beThe baLa bharyo, jANe IMdra deva paravaye 70 jehane mukha vasi zArada sahI, lakhamI rahI jimaNe kara grahI karati uttama kAma na lahI, te bhaNI dezavideze gaI 71 nuSataNuM vidyA vara eka, rAjAvikama zIkhe cheka; mArgaNa te mukha sAMhame thAya, guNa tenA digaMtare jAya, 72 vikama ghAva nisANe paDayA, kuTayA arimanarUpI ghaDA; gaLiyAM te nArInAM netra, e paNa moTe hue vicitra. 73 sadAkALa sarva dAtAra, kavi kahe te kUDuM ekavAra navi dIdhI vairIne pRSTa, paravArIne vakSa na daSTa. zALibhaMjikA rUpe suri, batrIse siMhAsana dharI; mokaliyuM ja iMdra mahArAja, vikramane besevA kAja. 75 prabaLa parAkrama pUre guNa satvavaMta sAhasane dhaNI; kaLiyugatyAga atula jeiNe kiye, sAce saMvatsara kiye. 76 leka prati kIdhe upagAra, te kahetAM nahi Ave pAra kare seva Agi vaitAla, prajApALa bhapALa dayALa. 77 vikramane meTe bhaDavAya, sAce jaga praNamA pAya; ahaniza cada chatrapati caMga, eATe oLaga kare abhaMga. 78 rAya rANuM eALage apAra, maMDaLIka meDadhA sAra; zeTha sArthavAha senApati, seve azvapati gajapati. 79 seve zUrA kSatriI kharA, kahyA na jAya tehanA varA; rAjakuLI chatrIza vizALa, seve naraDa maraDa muMchALa. 80 1. vikrama vagara kyAMya uttama sthaLa rahevAnuM sukI ti na maLatAM te dizAnA aMte jaIne rahI; matalaba ke tenI sukIrti dizAnA aMta lagI hatI. 2 pITha. 3 chAti ane najara. jeNe nathI ApI. 4 sarva raiyatanuM devuM pite cUkavI Ape teja tene na saMvatsara lakhAya, jethI vikrame temaja karyuM hatuM. 5 eTalA AgaLa rahI vInaMtI. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitAyaza varNana. (15) mAtri mahAmaMtrI moTakA, ke navi cUke oLaga thikA; gaja ratha azva ratnabhaMDAra, saghaLa vastu aparaMpAra. ( 81 aMtaHpuramAM nArI apAra, bhAmini rUpata bhaMDAra; - ratnamaMjarI lIlAvatI, pramukha pazcinI che guNavatI. 82 vidyAkaLA jJAna vijJAna, nyAya nIti dAna sanmAna, nathI keI guNa jagamAMhi teha, vikama aMga na dIse jeha. 83 sakaLa addhi ne sarva samRddhi, vimaLa buddhi ne kAmita siddhi, prakTa pratApe pALe rAja, sakaLa lekanAM sAre kAja. 84 bALamitra bahu buddhinidhAna, bhaTTamAtra pahile paradhAna rAyataNe bahu sanamAna, vaDa mahimA jasa merU samAna 85 have teha nagarImAM vase, nipuNa nyAya hutA navi khase; ' dayAvaMta dAkSiNya subhadakSa, dhanadatta zeTha mahAjana mukhya. 89 paramahaMta ne puNya pavitra, nahi keI durjana sahue mitra; mahAjana taNa kare savi kAja, keI na lepe tehanI lAja87 rAjA vikama de bahu mAna, na dhare citta kizuM abhimAna; nagaraleka tehane vaza sadA, vAsa vase tasa ghara saMpadA. 88 hIrA mANika matI ghaNuM, rUpa suvarNataNI nahI maNa vividha vastu paradezI sAra, dhanadatta ghare apArAvAra. 89 payapUje jinavaradevanA, zuddha kare sadgurUsevanA; cheDe sarva pApavyApAra, dIna dukhIne kare uddhAra. 90 zatrukAra cAlate sadA, Sadarzana paze te mudA - ahanizi rahi leke parava, zeTha suyaza saghaLe vistaryo. 91 tasa ghara gharaNuM dhanasuMdarI, rUpe karI raMbhA avatarI, - 1 pUrNa kare. 2 rAjAnuM. 3 meTe. 4 DAhyA. 5 catura. 6 zeTha. 7 maryAdAmAjhA. 8 aDhAra pApasthAna-paMdara karmAdAna Adine vyApAra Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' s (16) rUpacaMdakuMvararAsa, jANe sAyaranI kuMvarI, satI ziromaNi zILe kharI. 92 caturA caMpakavaNuM deha, piuchuM pALe avihaDa neha, ahanizi rahe AbharaNe bharI, nija kara Ape dAne karI. 3 pUri pahara ne sAsare, amRta vANi sadA mukha jhare, sukuliNa sobhAgiNi soya, "gharamaMDana sA suMdara hoya. 94 jinavara gurUpUjA vaMdanA, kare sAdhavInI sevanA; vinayavaMtI dAtA guNa ghaNe, saphaLa janma sA kare ApaNe. 5 maMdirabhUSaNa jANe nAra, nAri vinA zune saMsAra; nAri vinA nahizebhe subha, nArivinA nahi gharane bha. 96 nAri vadhAre guNa nirmaLA, nAri caDAve gharanI kaLA; gharaNIthI vAdhe gharavAna, gharaNItaNA guNa merU samAna. 97 jima cetanAe jIva zabhiye, senAe rAjA zreliye; azva pratiSThA jima hue gati, kavitA mahimA vAdhe mati. 98 ghaMTAe zabhA gajavaNI, cApa te cAle jIvA bhaNI; patAkAe prAsAdaja joya, vRkSa bhaluM chAhe karI heya. * 99 sohe caMdra kaLAe sAra, dayAvaMta dIpe aNagAra; nayaNathakI mukhabhA kharI, tima ghara zobhe gharaNI karI. 100 "gharaNa vinA kima hue saMtAna, gharaNI vinA ke na lahe mAna; Ave sagAM parUNA sahI, strI viNa te sacavAye nahIM. 101 11nara sUdha be pakSe karI, 11trituM pakSe nirmaLa suMdarI, adhike eka pakSa strItaNe, kAM paMDita nArI avagaNe? 102 1 lakSmI, 2 caMpakapuSpanA varNa jevI suvAsanA ane suMdaratA. 3 pawA raMganI. 4 hAtha ghareNethI nahIM paNa dAnavaDethI zobhAyukta rAkhe che. 5 gharane zobhAvanArI. 6 maryAdA-niyama. 7 ghoDAnAM vakhANa sArI cAlathI. 8 sAdhu. 8 zrI. 10 bApane ane mosALane. 11 piyara, sAsaruM ane mazALa. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sunArIprazaMsA (17) saMsArI sukha che jaga bahu, strIsukha heThAM jANe sahu jehane sukha nahI nArItaNuM, tenuM zuM kahiye gRhIpaNuM. 103 grahine paNa jotAM saMsAra, sAra sahI jANaje sunAra; rAmA ratnakhANa jeha bharyuM, juo mAta tIrthakaratI. 104 maMgaLaka saghaLe uddAma, ahavi dekha tuM uttama kAma; jehane puNya prabaLa bahu pare, uttama nArI ache tita ghare. 105 eka sUmanI ne sUaramuhI, mukha tebaDa nahi jAe kahI; ANe aMga ghaNuM abhimAna, kaDuAlI "kutsitavAna. 106 mukhe na saMtoSe kuNa prate, kRpaNapaNuM bahuLuM ghara chate; adekhI neTa kare asamAdhi, jANe aMge vaLagi vyAdhi. 107 "kAmavihUNa ghara ghara bhame, rUDI zIkha na dIdhI game; nirlajamAma na rAkhe kisI, nArI ghaNiye lAbhe IsI. 108 pApa ghaNuM pote jehane, IsI zakhinI ghara tehane, je che puSTa supuNya karI, tasa ghara jevI dhanasuMdarI. 109 dhanadatta zAha dhanasuMdarI nAra, sarakhI jeDamiLI saMsAra; garIzabhu ramAzeviMda, sacaika rehiNisuM caMdra. 110 vArU vANotara (zaya)sAta, zrIdA mukhya kaoNA vikhyAta; deza videza vakhAra apAra, varate leka apArAvAra. 111 mahiSI vRSabha turagama sAra, dAsI dAsataNe parivAra " dhatadatta zeTha pasAe sahu, lIlA lakhamI vilase bahu. 112 (duhA-chada) pue savi saMpada mile, puNya lIla-vilAsa, addhi vRddhi puNya ghaNI, puSya page Aza. - 1 gRhasthAzrama. 2 kaMjUsa. 3 sUaranA jevA moMvALI. 4 naThAruM varNa-raMgarUpa. 5 vagara kAme. 6 maryAdA. 7 pArvatI ne mahAdeva.' 8 lakSmI ane viSNa. INi. 10 bheMza. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) rUpacaMdakuvararAsa puNya pRthivIpatipaNuM, puSya bhaMga sAga, , rUpa nirUpama puNyathI, puNya tanu nIrega; kaMcana kamaLa-kAminI, bhejana dUra kapUra - kItikathA kavittarasa, e puNyaha aMkura, puNya kamaLA thira rahe, puNe suyaza apAra; Ima jANI sahu mAnavI, puNya kare anivAra. puNe te dhanadatta ghare, savi sAga samAna; . dIse dina dina dIpatAM, mana nANe abhimAna. puNyaprasAde zeThane, ache traNya suta joDiyA - eka eka guNa AgaLA, kisI na dIse eDi. rUpadeva pahile rasika, bIje te guNadeva; . trIje te guNacaMdra guNi, rUpe jehavA deva. paDyA guNyA te pArakhu, zIkhyA kaLA aneka dharmamati dhurathI sumati, jANe vinaya viveka. sukalINA suMdara sakaLa, dayAvata dAtAra; | vRkSa jisAM phaLa hoya tisyAM, Ima jANe niradhAra. kanyA uttama kuLataNI, rUpavati guNavaM ta; te tracce paraNAviyA, bApe bahuLI khaMti. kenakazrI kamaLAvati, kamaLazrI abhirAma; anukrame traNyataNuM, kAminI kerAM nAma. sahu kuTuMba sunehaluM, cAle eke citta have caritra cothANe, sAMbhaLo ekata. sInI puTa svAtinuM, biMdu dhare jima geli, tima dhanasuMdarI dharyo, ethe garbha sumeli. rAmA raMge dhare ghaNA, bhalA manoratha jeha zeTha sakaLa ullaTa dharI, kare saMpUraNa teha. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ putraratnaprApti (19) pravara divasa pUre hue, zubha veLA zubha vAra; cheputra lahe dhanasuMdarI, varatyo jaya jayakAra. 15 : (copAI-Ida) Di khaMDa vANI vistAra, bhaNatAM suNatAM harSa apAra; nava rasa kavi nayasuMdara vANi, prathama khaMDa pote paramANa. 1 | Iti zrI rUpacaMdarAse zravaNasudhAnAgni paMca parameSTi sinadevatA sarasvati sadagurU deza nagarI narezvara maMtrI zreNi kuTuMba rUpacaMdra janma varNanaM nAma prathama khaMDa samAptama khaMDa bIje. (vastu-Ida) namavi nirUpama navami nirUpama paMca parameSi, rAsanadeva te zAradA sugurU sAra kahuM rUpacaMda - rAsa deza vara mALa puri avaMti vikrama nariMda; tasa maMtrI bhaTamAtra bhale nagarazeTha dhanadatta, dhanasuMdarI tasu uparazuM rUpacaMda he putta. ( copAI-Ida ) zAradamAtA muja mukha vasI, vANi sakaLa vimaLa hullI luM bIjo khaMDa rasALa, sabhA sahu suNaje suvizALa. 1 zubha graha ge jA jAta; harakhyAM mAta tAta ne bhrAta, Tha pAse gaI suvadhAmaNi, Ape jinhA-sevanataNI. 2 zeTha mahotsava mAMDe ghaNe, harSa na mAe haiyAta; riyA teraNuM vanaravAra, dhajA guDa lake sukumAra. 3 1 putra. 2 vadhAmaNImAM sonAnI jIbha ApI; kemake jIbhavaDe. dhAmaNi ApI mATe senAnI jIbha ApI duHkha dUra karyuM Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) rUpacaMdakuvarAsa, sarakhI sakaLa sahAgiNI miLI, dhavaLa gIta gAe laLI laLI; bALA bele bahu AzISa, kuMvara Ave keDa varISa. suvadhAvA Ave ghara ghaNA, vaLatA zeTha diye gaNA; TeDe keDe repe keLi, sAjana sahu miliA manameli. paDaha bherijhalUri mRdaMga, vAje tUra napheri caMga; nAce naTuvA nava nava pAtra, jAtariyA te kADha jAtra. cAraNa bhATa kavita kahe che, bole birUda baMdijanavRMda, tAna mAna gIta gaMdharva, kare prakaTa sukaLA nija sarva. avArI vAhe dhanadatta, ThAma ThAma vehece bahu vitta, Ape vasA suvarNa apAra, mana gamatA Ape te khAra. 8 hIrAgaLa bAMdhyA caMdraA, nava nava bhAtataNuM juju; svajanavarga saghaLA parivAra, meli mAMDe kuLa-AcAra. 9 gurU gotraja ne gari gaNeza, te savi manAviyA suvizeSa; pache nagara sAre neta, nhAne mATe navi visaryo. 19 bhajana-bhakti karI navanavI, sahu prate supare sAcavI, phephaLa pAna pratyeke seLa, kare chAMTaNAM kesara-La. 11 ApI zrIphaLa TalAM kIdha, vastrAbharaNa gyatA dIdha; savi kuLarIti karI uddAma, dIdhuM rUpacaMda tasa nAma. 12 bIjataNe jima vAdhe caMda, tema kuMvara vadhe rUpacaMda; paMca dhAtre paravariya rahe, rammADe hAlarUvAM kahe. 13 stanyapAna mana gamatuM kare, dekhI mAta tAta mana kare, bhAI AgaLa ramalibahu dhare, bahinaDa laI bAhira saMcare. 14 pahirAve nava nava zRMgAra, TepI mANikajaDI udAra, ratnajaDita kuMDaLa doya kAna, kuMvara gore sevanavAna. 15 hArapadaka haiye hAMsaDI, hatha saMkaLA kaDalI vAMkI, kaTi karI hare jaI, camacamatI pAe moja. 16 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAgrahavidhAna. ( 21 ) rIkhatA ramatA camakatA, paya sAvanaghUghara ghamakatA; mAya tAya ucchaMge liye, hularAve ekI mukha diye. 17 sabhALe jasuratarUnI pare, sukhasAgara jhIle nija ghara'; - pAMca varaSa bhara paheAtA jAma, mAta tAta mana heramyAM tAma.18 teyAM sujana kuTuMbI sahu, maLyA leAka avara piNu bahu; leAjana vastu dei suvicAra, ziNagAryAM rUpacaMda kumAra. 19 gajavarakadha thayA ArUDha, Dhama Dhama DhAla prasUke prADha; mastaka meghADaMbara chatra, AgaLa nAce suMdara pAtra. beu pAse cAmara vijhiye, kuMvara dekhI mana 'jise; miliye mahAjana pasaMkhya na pAra, pratyeke zrIphaLa de sAra.21 pAriyA AgaLa jhalamatI, vATe mAga na lAle ratI; lera napherI ne iDavaDI, zaraNAi vAre paragaDI. zvetAM dAna na khace dhAra, INIpare utsava huve apAra; * zubha veLA zubha muhUrata joya, paMDayA ghara pahetA sahu koya.23 dhavaLa gIta gAya sAhAsaNI, phaLI Aza have paMDayAtaNI; khIrADhaka saNiyAM daza khAra, Ape veDha mudrikA sAra. 24 nizALiyA menyA tihAM ghaNA, vahicyA pahilA dhANI caNA; khAraka TApara sAkara bhaNI, avara sUkhaDI hiMcI ghaNI. 25 khaDiyA rajata hema-lekhiNI, pATi sevana rUpAtaNI; cei sarva nizALiyA prate, have paDita khelAve hite. ra6 rUpacaMda suNa kuMvara pradhAna, mAhure tume vaDA jajamAna; nizALiyA sahu mAMhi mukhya, bhaNeA vatsa jima thAo. 114kSa. mAI sarva zAstranuM mULa, prathama paDhAvyAM thaI anukULa; 20 1 cIM cIM karatA. 2 kheALAmAM. 3 cuMbana-acI. 4 kalpavRkSanI peThe. 5 saMkhyAnA pAra nahI teTalA pramANamAM. 6 nALiyara. 7 mahetAjI. 8 dheALAM. 8 rUpA seAnAnA. 10 meTA! 11 DAhyA. 22 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (rara) rUpacaMdakuMvararAsa, gurUgurUNI te khyAM baha, ADaMbara ghara paheAtAM saha. paMDaye pari vimAsI hiye, sUtra sUtra prati AraMbha liye; harakhi IzuM pahiluM te diye, kuMvara zAstrasudhArarsa pice. bALaka vidyAnA guNa lahI, aMga pramAda ne seve sahI kriDA kaMdalanI mati nahIM, zAstravAta saghaLI mana grahI. (anucheda) " vidvattvaM ca nRpatvaM ca, naiva tulyaM kadAcana // svadeze pUjyate rAjA, vidvAn sarvatra pUjyate // 1 // mUrkhastapasvI rAjeMdra, vidvAMzca vRSalIpatiH // ubhau tau tiSThato dvAre, kasmai dAnaM pradIyate // 2 // surava sence tapa mIma, vidyA zaBtarI matA che vidvAMsaM pUjayiSyAmi, tapobhiH kiM prayojanam // 3 // zvAnacarma gatAgaMgA, kSIraM madyaghaTasthitam // kupAtre patitA vidyA, kiM karoti yudhiSThira // 4 // na vidyayA kevalayA, tapasApi na pAtratA // - catra vidyA caritra, ddhipAtra pravarte che | (copAI-chaMda) Ima jANI kuMvara guNakaLA, zIkhe zAstra artha nirmaLA; De dina bhaNiye bahu graMtha, kari jANe pari ekala saMtha. zabdazAstra vyAkarNa vizeSa, nAmamALa savi bhaye azeSa sarasa kAvya sAhitya sucaMga, caMpUnaiSadha Upara raMga. nATaka zakuMtalA sumurAri, zATaka karamaMjarI dhAri, amaruzataka zIkhe zRMgAra, bhaNiye chaMda vRMda alaMkAra. 1 jJAna rUpI amRta. 2 bAkI nahIM evI. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAkaLAgrahaNaprazaMsA. (23) hithaLa khaMDana vistAra, karkaza tarka nyAya adhikAra pegaLa bharaha bhAva saMgIta, rAga tAla svara bhaye vinIta. 34 bhASA prI che pari ghaNI, lipi aSTAdaza biMdu pare bhaNuM; geMzati lIlAvatI vicAra, gaNita graMtha abhyAsa apAra. 35 (zAlinI-chaMda ) arddhatoye kardame dvAdazAMzaM SaSTho bhAgo vAlukAyAM nimgnH|| o hasto dRzyate yasya tasya, staMbhasya tvaM brUhi mAnaM vicitra" (. champaya-I.) nArI nara eka atula te zrIphaLa bhariyAM, cere jeI cAha bhAga cethAnAM hariyAM; dhaNI gaye dhasamasI addha te Ape lIdhAM, bhAga sAtamAtaNAM sagAne se piNa dIdhAM, bArame bhAga dharame diye be zrIphaLa Upara bhalAM, pUche nayasuMdara vibudha jana kahe e phaLa savi keTalAM? (84) 1 (pAI-chaMda) su vasaMtarAja abhyAsa, dhUta kIDA vividha vilAsa; mahelikA gIta kavizakti, jANe savi bhegAsana yukti. 36 ka-pavI kara-pallavI, netra pramukha zIkhe navanavI; lahe purUSa dhArAdika savI, kaLA bahetara zIkhe kavi. 37 rUcida vidyA abhyAsI, kari jANe bhArati mukha vasi; kAcAra dharma vyavahAra, zIkhe paNa saghaLA vyApAra. 38 DhI guNIne piDhe thaye, bALapaNane avasara gaye; have vANuM vana tanu pUra, dehataNuM te dIThuM nUra. 39 ga jotAM bALApaNuM bhaluM, jihAM mana ThAma rahe ekaluM java yovana vyAkhyuM saMsAra, tava te citta harIle nAra. 40 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuvarasurUpavarNana. (25) ziravara keza sarala ati zyAma, abaDe dIse abhirAma; mastaka chatrataNe AkAra, avara epamAM na lauM pAra. 45 saMpUraNa zazimukha nikalaMka, bhAla aSTamItaNe mayaMka; | kara deya dhanu rabhamuhi vAMkaDI, vikasita nayana kamaLa pAMkhI.49 pUraNa abhiya kaLA joya, khUNe rakta sukamaLa seya; - AkaraNa tasu lezana eha, pekhata prathama vadhAre neha. 47 hasita pakapaLa doya suvizALa, bhAsA gala sehe sukumALa; sarala nAzikA zaga dIvaDe, maTi muMcha saraDa vAMka. 48 laMbakaraNa kuMjaranA jiyA, "adhara raMga paravALI tisA; - daMtapaMkti dADimanI kaLI, jilDA ghALa amiyazuM bhaLI. 49 vRSabhaka jima unnata kadha, koTe traNyabhalA maNibaMdha, haMsasvara lAMbA bhuja doya, hastIzUDha sarIkhA hoya. 50 kara maNibaMdha sudIse ghaNu, vizvAvIza parvaguLItaNA; karataLa nakha unnata ati rakta, jANe sarasa hiMgaLa yukta.51 ati unnata kakSA ne kukha, eka rema ane nahI bhUkha - hRdaya vipuLa sukumALa zarIra, kSAdara nAbhI gaMbhIra.para kaTIlaMka jhINe naraNe, pazcima bhAga sapuSTa ghaNe; jaMghA raMbha-khaMbha epamA, DhIMcaNa mizra caraNa doya samA. pa3 paga pIMDI puSTAM kAMkasA, navI eke UghADI nasAru - laMka pAya bica UMce bhaNuM, taLa aMguLa nakha rAtA ghaNuM. 24 savi sehe suMdara AkAra, aMga na kaI viSama vikAra; kari jANe abhinave anaMga, kuMvara kastUriyo kuraMga. 55 1 ceTalInI gAMTha. 2 kapALa. 3 caDelI kamAna jevI vAMkI. 4 khIlelAM. 5 gAla. 6 dIvAnI saga uparathI pAtaLI sIdhI ane nIcethI pahoLI hoya che tevI. 7 lAMbI baTavALA vizALa (mAphakasara) kAna8 haTha pravALAM jevA rAtA. 8 saLa paDatA hatA. 10 pAtaLuM peTa. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMvarasurUpavarNana, (25) ziravara keza sarala ati zyAma, abe dIse abhirAma; mastaka chatrataNe AkAra, avara epamAM na laDuM pAra. 45 saMpUraNa zazimukha nikalaMka, bhAla aSTamIta mayaMka; kara deya dhanubhamuhi vAMkaDI, vikasita nayanakamaLa pAMkhaDI.46 pUraNa abhiya kacALo joya, khUNe rakta sukamaLa saya; AkaraNa tasu lezana eha, pakhata prathama vadhAre neha. 47 hasita "kapaLa doya suvizALa, bhAsA galla sohe sukumALa; sarala nAzikA zaga dIvaDe, meTi muMcha saraDa vAMka. 48 laMbakaraNa kuMjaranA jiyA, "adhara raMga paravALI tisA; daMtapaMkti dADimanI kaLI, jihA ghaLa amiyazuM bhaLI. 49 vRSabhakadha jima unnata kadha, koTe traNyabhalA "maNibaMdha, haMsasvara lAMbA bhuja deya, hastIzUDha sarIkhA hoya. 50 kara maNibaMdha sudIse ghaNA, vizvAvIza paguLItaNuM; karataLa nakha unnata ati rakta, jANe sarasa hiMgaLa yukta 51 ati unnata kakSA ne kUkha, eka rema aMge nahI lUkha; | hRdaya vipuLa sukumALa zarIra, kSAdara nAbhI gaMbhIra para kaTIlaMka jhINe naraNe, pazcima bhAga sapuSTa ghaNe; , jaMghA raMbha-khaMbha epamA, DhIMcaNa mizra caraNa daya samA. pa3 paga pIMDI puSTAM kAMkasA, navI eke UghADI nasA; laMka pAya bica UMce bhaNuM, taLa aMguLa nakha rAtA ghaNuM. 24 savi sehe suMdara AkAra, aMga na kaI viSama vikAra; - kari jANe abhine anaMga, kuMvara kastUriye kuraMga. papa 1 coTalInI gAMTha. 2 pALa. 3 caDelI kamAna jevI vAMkI. 4 khIlelAM. 5 gAla. dIvAnI saga uparathI pAtaLI sIdhI ane nIcethI pahALI hoya che tevI. 7 lAMbI baTavALA vizALa (mAphakasara) kAna8 heTha pravALAM jevA rAtA. 8 saLa paDatA hatA. 10 pAtaLuM peTa Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6 ) rUpacaMdakuMvarAsa 5 mukha bele marakalare hasI, jANutaNAM mana mhele kasI; * gajagati geli catura cAlatA, hIMDe nagaramAMhi mhAlatA. pada parivAra parivariyA rahe, mAMgaNu-jana kIti ati kahe; aDhaLaka mana Ape lala vitta, chelapaNe cAre para citta 57 sukha vilase maMdira ApaNe, dhanadatta zeTha mahAtsava ghaNuM; pANigrahaNa karAvAtaNI, hiyaDe vAta vicAre ghaNI, have te nagaramAMhi dreSTha, sAmadeva nAme rahe zeTha; dharmavaMta bahu dhananA dhaNI, dhanadatta sAthe prIti che ghaNI, pa tene ghare sAmazrI nAra, gArI guNavaMtI sasAra; putra doya tasa pahelA huA, trIjI rUpasuMdarI dhuA. 60 cAza kaLA karI utpanna, rUpe harI liye jana-mana; bALapaNAthI bahu guNavatI, sukulInI seAbhAgiNi satI. 61 strInA savi guNa dhare azeSa, anukrame pAmI yAvana--deza; pitAtaNe mana ciMtA bhaI, pANigrahaNa karAvuM sahI. 6ra. jozI prate jaNAvI vAta, te kahe zeThe suNe avadAta; dhanadatta ghara lahuDA dIkarA, tehane tume jamAI karo. 63 AvI vAta hiye te kharI, dhanadatta ghare pahetA paravarI; - -jIhAra karIne bese sahu, jozI vAta caDAve bahu. dhanadatta zAha zAhu sAmadeva, ehavA beThA dIse heva; sUraja ca'da ekaThA minyA, have ciMtaLyA manoratha phaLyAM. drupa rUpacaMda rUpasuMdarI kumAri, sarakhI joDi mili saMsAra; prItimAMhi jo sagapaNa karo, tA mahimA vAdhe jaga kharo. 69 satya satya sahu kahiNe karyuM, zeThavacana haiye te dharyuM; sApArI pAlaTI tiNu vAra, dhavaLagIta gAve vara nAra, 60 1 caturanA mananI kasoTI karI le tevuM. 2 putrI. 3 nhAnA. 4 praNAma. 64 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANigrahaNaprabaMdha. (ra7) tDhI pILI TalAM kIdha, kuMkuma kesarahAthA dIdha; zrIphaLa phaLa ApyAM bahu, harakhI thAnaka pahetA sahu. 68 mehu ghara kare sajAI samAna, dhura gaNeza-thApanA pradhAna; javArA vAve vidhi vaDI, prathama nIpaje pApaDa vaDI. 69 khA dALa ghaNuM zodhAya, gIta hAsaNa boraDI gAya; ghauM palAnyA ati asamAna, nIpAyA pari paripakvAnna. 70 mAMgaNa moTA maMDapa karyA, jANe devabhavana avataryA; ce pALa bAMdhyA caMdravA, bAhara DerA tANyA juvA. 71 mukhamala jara bApaha jarjarI, tehanI pariaca pAkhaLa dharI; chAhyA kathipA uttama pATa, teNe bAMdhyA sevana trATa. 72. vadhavidha gokha mAliyAM racAM, ati amUlaka vastra lacyAM; bahu bAMdhyAM matI-jhUmakhAM, ratna jaDayAM sohe sArikhAM. 73 kAma ThAma sevananA thaMbha, ratnapUtaLI jehavI raMbha; mukhe marakaDalAM detI hase, jana jANe bole nahIM kisya. 74 ratnadIpikA laI eka rahI, eka sevanaleTA kara sahI; eka kara cAmara dhari sehatI, eka viNA vAe mehatI. 75 vaDA maMca meTA matavAla, ce pakhe maMDAvyA zALa; bese tihAM mahAjana sarva, AgaLa gIta gAya gaMdharva. 76 ThAma ThAma gaI kaMkatarI, svajana mitra AvyA paravarI; nitya pulekAM ne vAraNuM, bihu ghara varate maMgaLa ghaNAM. 77 muMha jeNuM laheNa sUkhaDI, tiNe ke navi parivAre ghaDI; hAmAM varaNutaNuM vicAra, bIjA savi kIje AcAra. 78 rAkhe muhate bhale dhanadatta, parighaLa citte kharace vitta, maMdira ghaNI sajAI kare, sArA nagara prate nRtare. 79 ghara-UMbare corAzI nyAta, tima teDI saghaLI para jAta, 1 sopArI. 2 taiyArI. 3 pahelAM. 4 strIo. 5 kanAta-paDadA. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tha; (28) rUpacaMdakuMvararAsa kAma jujuA karyA aneka, jima sacavAe sarva viveka. 80 mahAjana sarva mukhya mAMDave, kare sajAI bhejana have, caraNa pakhAlaNa ApyAM vAri, pAMti padhAryA sahu tiNivAra.81 mahala hala maMDAye besaNuM, ADaNI te rUpAtaNuM; sevana-thALa kALAM ghaNAM, caturapaNe cAle pirasaNuM. 82 bihu pakhe beThI piDhI pAMti, pahilAM pirase phaLahali khAMti, sAkara cALI cArabI, nIlI sUkI drAkhaja navI. 83 hArI khAraka khaDakaDI, mukha mahelI na jaNAe paDI, cArU rataba khaLahalA khajUra, pistAM nimAM vAyamapUra. 84 - badAmoTA mIMja aDa, zrIphaLapAka parAM joDa; dUdhapAka sArIAcaNA, kerI kaheLA pAkaja ghaNA. 85 -guMdavaDAM ne pAka gulAla, sAkara supatAsAM sukamALa; mIMja birAM dADimaphaLI, vaDakeLAM AMbAkAtaLI. 86 have pirasyAM pari paripakvAnna, medika siMhakesari pradhAna; sevaI matiyA ghaNa, daLiyA medaka ghArAtaNa. 87 kisamisiyA samakinIA sAra, magiyA kUlariyA suvicAra khAjAM phaNI tilasAMkaLI, guMdapAka gulapApaDI guLI. 88 mahelI amaratI hasamI, mahelI mAMDI murakI gamI, khuramA ghebara ghI bharyA, te jimatAM ALasa pariharyA. 89 paMDA dUdhataNA dahIMtharAM, motIcUra iMdrazAMkharAM, jalebIja pirasI DesaNI, te kahe kima jAe mahelaNI. 90 bhala mahesUra gAMThiyA gaLyA, mUkyA pApaDa ghIe taLyA; pari parine pirasI sUkhaDI, na visarI je jIbhe caDI. 91 vica helyAM khArAM sAlaNa, jima pakavAnna sehAve ghaNuM khAra elacI mAMjarI mirI, mahelI zuMThaja khArI karI. 2 1 paMgatamAM. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhajana-lagnavidhAna (28) giyAM kera khyAra lIMbuvAM, avara zAka vidhavidhana juo, pirasI paMcadhAra lApasI, pekhata prathama AMkha ullasI. 93 caga ne sovanazALa, pirasI marA maga-dALa; khaLa khaLa nAme ghInI nALa, bahata sAlaNe bAMdhI pALa. 94 lAM sUkAM bahu jAtinA, dhAnataNuM nava nava bhAtinAM; bahu vaghAra tIkhA tamatamAM, zuMTha mirI mahelyAM mAMhi gamyAM. 92 LavaDAM khATA dahIMvaDAM, pirasyAM rAItAM ghAraDAM vara paleva ne unhAM vATa, jimatAM ghIne vALe dATe. 99 tura pirasatAM jANe cAla, jimatAM jANI tarasa vicAla; zItaLa sAkaravANi sAra, megharavAsita pAya udAra. 7 nadatta zAha sagAM ApaNAM, vArU vAya kare vIMjhaNuM, dhanasuMdarI savilahe viveka, na diye kUDuM paDavA eka. 98 pUre vAsyA je karabalA, sugaMdha zItaLa pirasyA bhalA; Upara satarAM dahI pirasiyAM, je jimatAM locana vikasiyAM. 99 cArU calUne ApyAM nIra, kara haNe vaLi caMgA cIra; bhejana vidhi rUDI sAcavI, bhakti yukti kIdhI nava navI. 100 phaLa pAna pratyeke seLa, dIdhAM kesara kIdhAM reLa; *pari parinAM kIdhAM chAMTaNA, cuvA sugaMdha zrIphaLa diye ghaNuM. 1 kavi saMtaSi supare khyAti, tima piSI vaLi saghaLI jAti, lagana divasa sahu ullaTa dhare, rUpacaMdane namaNuM kare. 2 meLi sohAsaNa sarakhI sahu, gAe gata dhavaLa vaLi bahu ugaTe aMga karI suvicAra, pahirAve vArU ziMgAra. 3 mastaka khepa sakhaNe bharyo, mugatAphaLa hIre parivaryo, ratnajaDita deya kuMDaLa kAna, vara gere che caMpavAna. 4 1 megharAnA kulanI sugadhIvALuM pANI re suMdara. 3 uttama rUmAla-kapaDAM. 4 jAtajAtanAM. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) rUpacaMdakuvararAsa, hice hAra sehe navalakhA, bAMhi bAjubaMdha bahirakhA; kaTi dore jaDiye hIrale, sevana kaTaka caraNe jhaLahaLe. 5 caMpaka ketakI TeDara caMga, ure sehe DhaLakata abhaMga; - mukhe AregyAM pAna azeSa, nayaNe kIdhI kAjaLa rekha. 6 sakhara vastra pahi sazrIka, dAnataNI te vALI nIka, gajavara kapa caDayA tiNa vAra, miLiA leka apArAvAra. 7 mastake meghADaMbara chatra, vividha pare vAje vAjitra; rUpacaMda cAlyA paraNavA, Ima utsava kIje navanavA. 8 bihu pakhe cAmara DhaLe ati sAra, sAbelA navi lAbhe pAra AgaLa rAjavAhana cakaDoLa, cAraNa bhATa kare kalela. 9 pavanavega pAkhariyA karyA, cAle gaja sevana cItaryA; ratha tarU vADI karyA vicitra, nAce nAca manahara pAtra. 10 hadRzreNi zRMgArI sAra, kIdhI vATa ati mane hAra, cAle atula sAhajana sarva, bhalAM gIta gAe gaMdharva. 11 nIce pAtra hare mana leka, ThAma ThAma je jana ceka; vAje jAMgI Dhela nisANa, pariparinAM vAjitra vinANa. 12 mAraga ThAma ThAma thaMbhatAM, saghaLI pare supara zobhatA; yAcakane mana gamatAM dAna, Ima maMDANe Ave jAna. 13 rae gIta gAya jAnaNI, pUgI Aza savi manataNuM; bahenaDa luNa UtAre laLI, jevA rAjakuLI savi.miLI. 14 Ima karatAM maMDANa pradhAna, teraNa AvyA vararAjAna; sAsu sasarA sAlA sahe, te sAcavaNI kare ati bahu. 15 badhuMsara mUzaLa laI trAka, sAsu paMkhI tANe nAka; catura caMga mArA mAMhi, vararAya padharAvyA uhiM . 16 savana-pATe beThA kuMvara, zikhyA zloka sAla kahe avara, rUpacaMdanA nisuNI bela, mina rahyA te kari niLa. 17 1 sArAM. 2 ghaNuM utAvaLI cAlavALA pAkhara sahita ghaDA. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lagnavidhAna, ( 31 ) rUpasuMdarI kuMvarIne tadA, 'UgaTI nahaNa karAvI mudA che 5hirAvyA saghaLA zRMgAra, kari jANe lakhamI avatAra. 18 mAMhi mAherA kuMvara pAsa, besArI kuMvarI ulAsa , jozI varate veLA kharI, dhavaLa diye gorI mada bharI. 19 varavahU karameLA thaye, sajana varga saghaLe gahago; . . sAkhi agni karyo tiNi vAra, harakhe varasyAM maMgaLa cAra. 20 vA zubha kaMsAra kapUra, Are vara vahu sukhapUra; karamecane dIdhAM dhana keDi, semadeve na lagADI eDi. 21 -vahu leI vara ghara AviyA, mAe metIDe vadhAviyA, manaha mane ratha phaLiyA save, kari umaMga utsava navanave. 22 vevAI savi rAkhe rIti, tima kIdhuM jima vAdhe prIti; : nita gaurava nita jamaNavAra, karyA varaThInA vyavahAra. 23 kerahite piDhAM pakvAnna, aU Uttara kIdhe asamAna eka cUka na paDI vivAha, tasa ghara utsava sadA pravAha. 24 devAMgaNuM kariuM vistAra, nijakuLa rIti sakaLa saMsAra; saMghapUja sAdharmika bhakti, savi sAcavI mane hara yukti, 25 rUpacaMda rUpasuMdarI eha, sarakhI jeDi vadhAre neha, bihu catura behu guNavaMta, rUpavaMta be bhAgyavaMta. 26 rUpasuMdarI kuMvarI aMga, guNa aneka pari dIse caMga; kaThina ghaNuM hRdayasthaLa hoya, paNa tasa vacana sukomaLa je.27 hIMDe svastha haMsanI gate, paNa te ache dIpatI ma; bhamUha vaka paNa saraluM citta, capala nayana paNa nahIM caritra. 28 zadarI tima puSTa "nitaMba, jaMgha yugala jima kadali thaMbha; kezakRSNa paNa guNa UjaLA, mukha saMpUraNa zazinI kaLA. 29 ( 1 pIThI coLI. 2 navarAvI. 3 rUpasuMdarInI uttama guNavaLI batAvI che. 4 pAtaLA peTanI. 5 kulAne bhAga 6 be. 7 keLanA thAMbhA jevI caMDA utAra ane suMvALI. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi tuccha za 3 (32) rUpacaMdakavararAsa nAbhi gaMbhIra nigna che jema, unnata jaghana ghaNuM che tema, harIlaMkI mRganayaNI seya, tuccha yuriyA na lahe keya. 30 bhAmini rUpata bhaMDAra, savi jugatA kIdhA zRMgAra zira vara ratnajaDita rAkhaDI, kaMTha nigedara ne pakaDI. 31 lI zira se siMdUra, TIluM tape tejanuM pUra kAne kuMDaLa jhabuke jhALa, lahake hAra te hiyA vicALa. 32. nakalI dIse ati bhalI, sevana TeDara ne garasalI; bhala baherakhe bhujA dIpatI, kanakagAMThIA karI gamatI. 33 suvarNa jaDAvataNI mudrI, kaTimekhaLa te hIrale jI; * pAe jhAMjharano jhamakAra, ThamakAve 'vichIA apAra. 34 manamohinI mahAraseM rame, tima cAle jima piune game, ahanizi vinaya vaDAne kare, mukhe belatI amIrasa jhare. 35 sAsu sasare ANe hira, hare jeTha jeThANuM citta sahake sAtha sadA saMtoSa, keI na bole tehane doSa. 36 pUrI pIhara ne sAsare, ahanizi kAja dharmanAM kare, naranArI cAle eka citta, nija mana "saMyama pALe prIta.3 navayavana be navale veza, be raMge rame suvizeSa; phaLa bhogave bahu puNyataNAM, sukhasAgara jhIle behu jazuM. 38 khaMDa khaMDa vANu vistAra, bhaNatAM suNatAM harSa apAra; navarasa kavi nayasuMdara vANa, dvitIyakhaMDa pahuta paramANuM. 1 Iti zrI rUpacaMda kumAra rAse zravaNa sudhArasa nAgni rUpacaMda janma-mahotsava lekhazALA-mahotsava vivAhAdi varNana nAma dvitIya khaMDa samAptam * 1 abhAgiyA agara ochA punyavALA. 2 nAkamAM paheravAno kAMTe. 3 keDanI sAMkaLI. 4 paganI AMgaLIonuM ghareNuM. 5 pitAnA manane niyamamAM rAkhIne Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaDa trIjo. ( vastu-74 ) phariya mahAtsava karica mahAtsava nAma tasa ddhi, rUpaca'da nAme bhale mAya tAya mheliye nizALe, paDhI guNI pADhA thayA grahI kaLA jeNe bALakALe; cAvanavaye paraNAviyeA rUpasuMdarI nAra, Ape ahu utsava karyAM sukha vilase sa'sAra. ( duhA-chaM%0 ) zArada mAtataNI vaLI, pAsI mayA apAra; trIjo khaMDa racuM have, suNo sahu niradhAra. ati acarajakArI che, AkhA eha prama'dha; sAvadhAna thai sAMbhaLe, sahu saghaLA sabadha. rAjA vikrama rAjiyA, UjeNInA iza; cauda chatrapati tehanI, sevA kare nizadIsa. temAMhe deza kanAjanA, rAjA guNacaMda nAma; vikramanI sevA kare, jAte... rahi tiNu ThAma. grAsa khAya nija dezanA, pALe vikrama-ANu; sahakuTuMba parivArajI', tihAM kI mahiDANu. vikrama prema dhare ghaNA, tiNe tihAM kIdha AvAsa; UjeNInagarImAMhi, pUrvAM paragaTa vAsa. tene nArI che ghaNI, guNusenA tasa mukhya; eTI sAhagasuMdarI, ALapaNAthI 44khya. tehane krIDAne pannuo, tAte dIdha AvAsa; seLa sakhIzuM ALikA, tihAM te kare vilAsa, 1 kRpA. 2 dhaNI. 3 mukAma. 4 DAhI. 5 jUde. 1 1 2 3 4 pa 7 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) rUpacaMdakuMvararAsa, bALakumArI bahu sakhe, rahe tiNe AvAsa; rAta divasa aMtara na lahe, khele mana ulhAsa. eka dina beThI raMgabhara, sAre sahelI seva; nisuNa pAse eka ghare, rAmA raDatI heva. rUdana kare che zyA bhaNI, jUo e kuNa nAra; eka dAsI gaI vegaLuM, jaI pUchaye teNivAra. kahe bAI kAraNe kiDye, re rAmA eha; gharadhaNIANI Ima kahe, vahu amArI jeha. asamAdhi che e ghaNuM thaye prasavane kALa; baMdha-mekSa hete nathI, te bhaNI kare katALa. Ima nisuNa pAchI vaLI, AvI kuMvarI pAsa; karajeDI UbhI rahI, paNa bole nahIM dAsa. kuMvarI kahe re dAsI tuM, zI joI AvI vAta? kAM reve che kAminI, te muja kahe avadAta. dAsI kahe suNa svAminI, vAta kAMI nathI teha; kuMvarI kahe mAM jakha Ima, sAcuM belI na eha. tame te kAMI lahe nahIM, zuM pUcho vAraMvAra; te asamAdhI bAlikA, kare AkaMda apAra. asamAdhI te kahe kizuM, dAsI kahe suNa mAta; pANigrahaNa karyA pachI, laheze savi avadAta. suNa ema camakI ghaNuM, bALA bole vANi; paraNyAthI duHkha evaDuM, te nahIM paraNuM jANi (copAI-Ida) jiNa suvaraNe tUTe karNa, kaho zuM kIje seI suvarNa jehathI AgaLa evaDuM duHkha, te paraNyAnuM ke huM sukha. 1 1 chUTakabAre-prasava. 2 bela nahIM. 3 bame. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuvarIrUDhAgraha, (35) te bhaNI suNe sukhANI tame, niradhAre nahIM paraNuM ame; sahiyara kahe tuM bola ma ema, paraNyA viNa rahevAe kema. 2 kahe sehagasuMdara kumAri, purUSalelapI tame sahu nAri, e meM je kIdhe niradhAra, Ibhava kadi na karUM bhartIra. 3 sakhI kahe mama ja ALa, java pAmeze vaivanakALa; tava je manaDuM rahe nahIM ThAma, INa pare paDanI vAta virAma. 4 tiNa vayaNe camakI sA bALa, ceTIne daI UThI gALa; re nirlajaja vaLi vaLi zuM kahe, vacana mAharUM sAcuM grahe. 5 tava saLahi savi hAjI kare, tame bevyuM te sAcuM zire; navi khIjaviye je rAulAM, te chorU ramADiyAM bhalA. 6 kuMvari tiNa AvAse rahe, sahiyarazuM ramati gahagahe, ahanizi bALa lIla vilAsa, graMtha kaLAne kare abhyAsa. 7 varSa agyArata java thaI pitAtaNe mana ciMtA bhAI kuMvari prate kahe naranAha, putrI tuma kIje vivAha. 8 tava te bALA belI IzuM, tAta ame kihI nahIM paraNazuM, che muja niyama varevAtaNe, tame AkSepa ma karaze ghaNe. 9 seLane rAye pUchI vAta, tiNe pAchile kahe avadAta; bALabhAvanuM lahI sarUpa, tava te aNabe rahyA bhUpa. 10 anukrame cAra varSa java thayAM, vaLI suvacana pitAe kahyA, putrI bALabhAve parihare, managamata ke kuMvara vara. 11 vALI vacana na kaheze tAta, e jANe ja sUdhI vAta, iNa pe huM paraNiza nahIM, prANa prIti na hove sahI. 12 cekhA uttara guNiyA kAna, vivAha-vAta helI rAjAna; sukhe samAdhe sahu nija ThAma, Apa ApaNe varate kAma. 13 1 avazya. 2 luMDa-dAsI. 3 AvA vicArano Agraha. 4 jabarAIthI-parANe. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 36 ) rUpacaMdakuMvararAsa, pitA prate lakhamI nahi pAra, kuMvarI te bhagave udAra; te soLe sahiNuM ulhAsa, rahe aLagI teNe AvAsa. 14 ahanizi nAma jape jagadIza, kezu kavI kare na rIsa, adhika mukheM paNa bole nahIM, maThavAsiNinI pare thaI rahI. 15 na lahe viSaya-vedha vAtaDI, sukhe nigame divasa rAtaDI; piNa pApI vana bhedaze, tava te dharma vAta chedaze. 16 (duhA-chaMda) have te sohagasuMdarI, pAmI vIveza; tasa tana AvIne rahe, jAte madananareza. DazavarSa sA havI, pragaTayAM "savi aMkura, vyApe viSaya zarIramAM, vAdhyuM vanapUra. aMga vikAra ghaNe bhaje, manaDuM na rahe DAya; adeze hiyaDe ghaNuM, lAje navi bolAya. bALapaNe bahupare bhale, jihAM nahIM kize kaLaza; vaivanavayeja jIvaDe, paga paga pAme esa. je sujANa zUrA subhaTa, je paMDita je dhIra; teha veza vigeviyA, je girUA gaMbhIra. sukulINI suMdarI subhaga, bALA buddhinivAsa; caDatI veze ekalI, mana bahu dhare pavikhAsa. bALapaNe hasatAM kahyuM, sAcuM thayuM ja teha; kezuM guhA thAe nahIM, duHkhe dAjhe deha. guhya karI je tehazuM, je have gaMbhIra hiyaDuM detAM hInane, khiNe utAre nara. 1 sakhiyethI. 2 kAmadevarAjA. 3 soLa varSanI. je zarIranA tamAma avaye yauvana prApta thavAthI khIlI AvyA. 5 kaleza-kheda- ciMtA. 6 chAnI vAta chatI kema karAya? 7 nIcane. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) guhyakathanogrAmanuja guhya pirayA manataNe, je rAkhe nija citta, bela na pADe bAhare, ehavA thaDA mitta. eka pApI prIte maLI, liye vicAre marma pache vigeve tehane, ehavA kare kukarma. Ima jANI UtAvaLI, kisI na kIje vAta; kasi pahece je ApaNe, tehane dIje dhAta. (rekhatA-chaMda) "jasahI kahI re sakhI duHkha na dAkhiye, pekhI purUSa pradhAna mane mati bhAkhiye, vAta paDe vibhacAra khaLAM mukha je caDe, viNase dUdha paDayuM je jima kAce ghaDe. mittA te paramANu je mittA pati haNe, eka kane leI guhya kahe bIjA kane, pariharie te saMga dUra na vaMchiye, patthara cAMpe hAtha kaLe karI khaMciye." 2 Ima jANI kuMvarI catura, nAle keIne manna; madana naDe paNa Akare, na rUce pANI ana. catura sakhI che zrImatI, jANe aMgita soya; paNa te kathana na kahI zake, lAja na lepe keya. eka dina rayaNIne same, nAve niMda lagAra; tava te sehagasuMdarI, AvI gekha udAra. nirUpama nagara nihALatI, pAmI ati ullAsa; ehave eka dhanapatitaNe, teNe dIThe AvAsa.. maMdira te dhanapatitaNe, nirUpama nATika hoya; - 1 chAnI vAtanuM rahasya. 2 phajeta kare.3 cittanI vicAraNAno marma. 4 kAmadeva. 5 cihe-cALA uparathI. 6 rAtrI. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38). rUpacaMdakuvararAsa, gItanAda zubha sAMbhaLI, citte camakI seya. rAga tAna mAne karI, mIThA lAgo gAna; hiyaDe ciMte Aja muja, jIvita thayuM pradhAna nAda sarIkho rUaDe, jagamAM avara ne eka nAde meMhI bhAratI, mehyA deva aneka. nAdavedha te dehile, mUrakha na lahe vAta; kSaNamAM nAda sujANanI, bhede sAte dhAta. nAdataNe rasa dAya lahe, eka mRga bIjI nAra; mRga mehyAM mastaka diye, strI de sukhasaMsAra. (mAlinI-Ida) " sukhini sukhanidhAnaM duHkhitAnAM vinodaH zravaNahRdayahArI manmathasyAgradUtaH aticaturasugamyo vallabhaH kAminInAM, jayati jagatinAdaH paMcamazcopavedaH // 5 // " 1 nAca gIta nirUpama suNI, thaI calacitta kumArika managamatI sahI zrImatI, UThADI tiNa vAra. | (cepAI-chaMda) Ava sakhi eka acarija joya, nATika gIta dekhADe sAya; kahe zrImati bAI tame suNe, ehane raMga a che ati ghaNe. 1 tava belI sehagasuMdarI, sAMbhaLa vAta ja zrImati kharI; nATikazuM muja lAguM tAna, ghara ApaNe karAvuM gAna. 2 sakhI kahe tuma suNe vicAra, nahIM tumace mastaka bharatA; gIta nAcane phekaTapaNe, ramaNa pakhe kahuM zu pekhaNe. 3 suNI vacana aNubalI rahI, dina bIje tasa gekheM gaI nisuNe emanI thaI gIta, lAge vedha thayuM caLacitta. 4 * 1 sarasvati. 2 tamAre. 3 ramanArA-bharatAra vagara. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matrabheda nirNaya (39). dina trIje vaLi mAMDe tema, vade zrImatI ANI prema bAI e vaLakhAM zuM kare, bela eka mAre mana dhare. 5 keIka catura purUSane vare, athavA prItipaNe Adare; mana gamatA kare bhogavilAsa, gIta nAcanI pUre Aza. 6 gahilI paragaTa kima paraNiye, thukIne zI pare gaLijimeM; chAnI kuNazuM prIti na thAya, sakhI ApaNI kuLavaTa jAya. 7 sAcuM kahiyuM zrImatI kahe, mugdha hajI na tuM kAMI lahe, paraNI pracchanna kIje prIti, te kehI jAye kuLarIti. 8 INipare bAhira rahe tuja mAma, mana mAne te tuM kara kAma; kuMvarI kahe kima kIje mAya, ke jANe te kUDuM thAya. 9 suNI vAta camakI zrImatI, lahI vAta eha mana je hatI; kahe bAI tuM suNa niradhAra, janma viphaLa ja nahIM bharatAra. 10 nArI rUpavatI guNavatI, "narapAkhe te navi zobhatI; jina lahe nara catura sujANa, tehanuM sahi jIvita apramANu.11 kuMvarI kahe catura nara kihAM, je hoya te kima Ave IhAM; karame mUrakha lAge hAtha, te bAuLa levI thAya bAtha. 12 apa karatAM ke suMdara miLe, te ciMtavyA maratha phaLe, kuMvarI kahe te karatAM cAla, bAhara vAta paDe tatakALa. 13 tehavuM ke parakajA nathI, na paDe bheda kizuM jehathI, ThAma ane na mare keya, kAja pirAyAM ziyaLAM hoya. 14 pahilI vAta hiyAnI karI, pache pachatA lahiye sahI; phekaTa jhALaja sanAtaNI, jaLa mAMhiM nAkhIje kyA bhaNI. 15 suNI zrImatI belI hasI, bAI vAta kahI te kizI; sahuke sarIkhuM nahIM saMsAra, uttama mAdhyama che naranAra. 16 1 kuLanI maryAdA-lAja. 2 chAnI rIte. 3 lAja-Ijajata. 4 - naThAruM. pa purUSa vagara. 6 bAvaLanI sAthe bhADa bhIDayA jevuM duHkha thAya. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) rUpacaMdakuMvararAsa (anuSTapada) vAjivAraNalohAnAM, kASTa pASANa vaassaam| __nArI puruSa toyAnAM, dRzyate mahadantaram kahe te kUpa mAMhi UtarU, kahe te agnimAMhiM saMcarUM viSama kAma je kahe te karuM, jihAM lage prANa dehamAM dharU. 17 bAhara vAta paDe zI kahe, strIcaritra tame zuM navi lahe; nArI tema kare jima game, deva bhamADayA strInA bhame. 18 nArI vimAse te savi kharUM, eka vAtanuM che pAdharuM; hamaNuM nathI suNI te vAta, nagarImAMhi thaye avadAta. 19 kuMvarI kahe thayuM te kizuM, kahe zrImati hu hAya jizuM; vArU vAta te zrImati kahe, suNo jeha kathA rasa lahe. 20 vikramagRpaUjeNIdhaNI, dhIra vIra girUo ne guNa; vikamacaritra be tAsa, kaLA bahottarataNe nivAsa. 21 tehanI mAya ghaNI khapa karI, vikama varI videza pharI, e pAchaLa che bahu vistAra, hamaNAM A sAMbhaLa adhikAra. 22 rAya mahelI tasa A tihAM, suta paDhe thaI A IhAM, teNe vaDe pavADe karyo, vikamarAya sarakho chetaryo. 23 dhRtyAM bahu mANasa nRpataNuM, Ima caritra tiNe kIdhAM ghaNa; vaLatI mAnata kIdhI rAya, tava te AvI lAgyuM pAya. 24 putra oLakhI hara tAta, pachI teDAvI tenI mAta, tiNe karyo adabhuta caritra, Tha nAma tasa vikramacaritra. 25 ehane che saMbaMdha apAra, kavitAye kahA bela vicAra, suNe vAta AghI je havI, ati acarijakArI avanavI. 26 sutacaritra dekhI maTakuM, rAjA vacana vade mukhathakuM - 1 meTe. 2 setAnA-strIcaritra. 3 bAdhA baMdhaNuM. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ srIcaritranI sarasAI ( 41 ) suNA sabhA paDita paradhAna, vikramacaritra caritra asamAna. 27 strIcaritra je AgaLa kahyAM, te e AgaLa kUDAM thayAM; vikramacaritra te sAcuM hoya, strIcaritra mama kahijo. kAya. 28 nagaramAMhi vAhuM DAMgare, vikramacaritra khela kahu kharA; strIcaritra kA rakhe Ucaro, asatya bhAkhA te uttara karo. 29 hAjI sabhA sahUkA kare, purImAMhe DhaDharA kri; lAka vacana te sahu Adare, citta na ko UMDI cita dhare. 30 ehave eka zeTha sudaMta, tehanI putrI che guNava'ta; nAma tehavuM manameAhinI, abhinava rUpe suramAhinI. 31 khALakumAri caturasujANu, teNiye niruNI e vANi; karatI vAta sakhIzuM kahe, e mUrakha nRpa kAMi na lahe. 32 vikramacaritra kiza* poSAya, strIcaritra AgaLa te vAya; 36 eha vAta nRpapurUSe suNI, AvI rAjA AgaLa bhaNI. 33 rAe teDAvye kuMvari-pitA, tehane sava pUchI vAratA; zeTha kahe te laghu chekarI, vi jANe melI pAdharI. rAya kahe tehane teDAva, uttara mAhure mukhe karAva; che nAhanI paNu lakSaNa vaDAM, dIse ratna ghaDA jevaDAM. kahe sunnata ghara AvI zeTha, putrI te vaLagADI veTha; lUlI jIbha na rahI pAdharI, AvA rAyane uttara karI. tAta karuM huM kUMDuM lavI, jiNe tuma rIsa karaze evaDI ? kahe tyAM AvI uttara karUM, eha veNu te che pAdharU. 37 pitA kahe pahAceA rAya pAsi, huM chuM kAMi rAjAnI dAsi rAjA mokalaze pAlakhI, teA jaIza huM sAthe sakhI. rAjAe paNa kIdhuM tema, ati Akhare AvI ema; bhUpati esArI nija pAsa, iNI pare pUche vacanavilAsa. 39 1 bahuja--tenI kharAkharI karI zakAya nahIM tevuM. 2 DuMDI pITAvA. 3 pitA. 3. 34 35 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) rUpacaMdakuvararAsa, vaccha te bola mAhare grA, mujane vaLi mUrakha ze kadA; kahe kuMvarI cekhuM belatI, vaDA rAya sAMbhaLa vInatI. 40 tame pRthivIpati meTA guNI, evI vAta asatya zI bhaNI? vikramacaritra kizuM saMsAra? ama caritra AgaLa te cAra 41 bALA varavI bole bahu, amane te prIchavIo sahu evaDAM caritra tame zAM kare, je abhimAna INapare dhare. 42 rAjana ame bheLavuM iMdra, bAMdhI ANuM sUraja caMda; abaLA ehavuM dharAvuM nAma, paNaamekarUM "viSamamahAkAma. (AryA-chaMda) "ravicariyaM gahacariyaM, tArAcariyaM ca caMdacariyaM ca // jANaMti buddhimaMtA, mAhilAcariyaM na jANaMti. // 1 // macchapayaM jalamajjhe, AkAse paMkhiyANapayapaMti // mahilANa hIe maggo, tinnavi lAe na diisNti.||2||" nArI caritrataNe nahIM pAra, suranara jiNe bheLavyA apAra; hari hara brahma sarIkhA deva, te paNa strIe karAvI seva. 44 strI rUThI tasa liye jIvaDe, strIne ane parAkrama vaDe. strIe joDAvyA sahuke hAtha, sAcuM mAna avaMtInAtha. 45 kSiNa reve kSiNamAMhi hase, bheLA purUSata| mana kase; bele juvuM anerUM kare, strInI jeDa nathI jagazire. 40 je zUrA je paMDita bhaNyA, je tapiyA meTA raSi suNyA; te piNa mahilAne vaza paDayA, rAvaNa rAma sarIkhA naDayA. 47 1 beTA! dIkarI! 2 kALajAmAM khaTaka pedA kare tevI. 3 jaNAvyuM. 4 jabara-keIthI na thAya tevAM meTAM-agharAM kAma. 5 jema kasoTI para senAne kasI jevAthI tene bhAva jANuM levAya tema manane bhAva kaLI levAya. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sIcaritranI sarasAI (43) suNI nArInA vacanavilAsa, surapati narapati thAe dAsa; sI nacave tima nAce sahI, bhUDuM bhalu* vicAre nahI. 48 (anuSTup-04 ) 50 " na kiM kuryAna kiM dadyAt strIbhirabhyarthito naraH // anazvAyatradevaMte ziraH vegi maMDitaH // 2 // " pahila' tAkI leAcanamANu, kADhI purUSataNA liye prANa; rUci pAkhe. jo nara khelata, tA tasa naragamAMhi kheLata. 49 zrI AgaLa naranuM zu. jera, vaza ApaNe kare jima DhAra; mehataNe vacane sAMkaLe, nArI jima vALe tima vaLe, pADI purUSataNuM mana mULa, pachI karI nAkhe jima dhULi; sAhamI tene ThagavA mile, te mUrakha prANe mAMhi bhaLe. 51 lAlaca purUSa kare amataNI, krUra rahe te thAya revaNI mana-vighaTayuM te na maLe saMca, jo nara kArDi kare prapa'ca. para hiMce buddhi Ave tatakALa, kaisUdhA uttara de samakALa; Age eka AhirItaNI, rAjana vAta nathI tume suNI. 53 kavi kahe ADakathA mAMhi kathA, zrAtA rakhe kaho ke vRthA; cAda sahasa uttarAdhyayana DAya, jo jo adhyayane sa jayarAya. 54 vikrama kahe kumarI tuma suNA, vacanavilAsa ghaNA tumatA; kahA AhirI te kuNu nAma, kizAM kizAM kIdhAM tiNuM kAma. 55 manameAhinI kuMvarI tava bhaNe, bhUpasabhA sahu ekamana suNe; rAjana eka dhaturA gAma, rahe Ahira tyAM Dholu nAma. 56 tehane nArI che DhAlaDI, dhanacAvana jore kaDI; (beAlaDI) ghaNu ghaNuA jAe paragAma, bahu rativiSNu jati kere kAma. 57 1 khehAla havAla-bhUMDI dazA. 2 mana phATayuM-vizrI kheDI. 3 je vakhate jevA joie tevA turata Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) rUpacaMdakuMvararAsa, helI pAchaLa kare bakera, khAe mukhe bhAvatuM aghera; cAle jima ApaNavuM game, selahaMtazuM rAte rame. 58 gAma-leka AgaLa eka vAra, nATakiyA nAce suvicAra; gAma gaye che Dhole dhaNI, AvI nATika jevA bhaNI. 59 tihAM eka nara strIveze khare, Dheliye dIThe phUTare; naitama nAyakane ema kahe, vastu aThattara tuM lahe. 60 je strIveze e nara Aja, Ave ghara mAhare che kAja; nAyake hA pADI tehaze, vhAluM ne vaidhe upadizya. 1 DhelI tasa laI AvI ghare, svAgata ghaNuM kare zubha pare, khIra khAMDa ghI jhAjhAM karI, jimavA kAraNa thALI bharI. 62 bese jimavA deI kapATa, tava A selahuta jhapATa; - DhelIne kahe bAra ughADa, muja pAkhe ekalI ma jhADa. 63 DhelI bhaNe viTalie eha, kihAMthI Aviye "kutsita deha, naThAre vA navi jAya, kahe have karaze kize upAya. 64 tava nATakiye kahe dhUjo, pracchanna kara muja na kare che kahe DhelI tilane aMbAra, orA mAMhe karyo che sAra. 65 tihAM jaI khUNe bese tume, ehane uttara dezuM ame; Ima kahine ughADayAM bAra, gharamAMhi lIdhe bIje jAra. 66 punarapi bAra diyAM tatakALa, selahuM tane diye mukheM gALa; yathAtathA avasara viNa sahI, tame Ave te rUDuM nahIM. 67 selahuta tava bele haye, nahIM avasara hamaNuM te kize? hamaNAM mAhire dhaNI Avaze, pache rAja lahizuM je thaze. 68 1 rAkhelA-jAra purUSathI chinALuM kare. 2 khUbasUrata-rUpALAmanagamata. 3 kahyuM. 4 AgatA svAgatA. 5 kadarUpe-gaMdhAte. 6 chupAvI de. 7 talasarAne Dhagala-tala vADhI lIdhelA chatAM tala khakherI na lIdhA hoya tene Dhagale. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIcaritranI sarasAI (45) kAM Aja traTake selaDuMta vade, ThAma nathI zuM tAharUM huM, huM A tAharA meha bhaNI, ye muja nAkhe che avagaNI. 69 tAro viraha ghaDI nahI khamuM, kAMI piraze tuja hAthe jimuM; vaLatI DhelI belI bhAkha, tujane khAvAne che rAkha. 70 eTale A tasa bharatAra, kahe kAminI ughADe bAra; DhelI kahe kima rAzi Apa, e je A tAhare bApa. 71 tusa tapatAM mAMDayA tiNi rAta, bApuDI kihAM muja kAne sAMta; kahe helI A mAhe oraDe, praNe rakhe Aghe jaI aDe. 72 muhavaDi kare rahyAne thApa, khUNe eka maTe che sApa; sakhaNe besI raheje ghADa, ughADayAM Ima kahI kamADa. 73 tava Ahira te be IryuM, te dhAna rAMdhyuM che kizuM; mujane bhUkha lAgI che ghaNI, jiNe huM besuM jamavA bhaNI. 74 atyAre AvuM kihAMthI dhAna, hIe tumAre nahIM kAMI sAna; reTala have kariza huM sahI, kAma huve te Ave jaI. 75 tiNe kihI jotAM dIThI khIra, tava te Dhale be dhIra, khIra bharI che AvaDI trATa, jimavAnI nA kahe zA mATe ? 76 strI kahe parva divasa che Aja, khIra karI che niveda kAja; lAvane huM naiveduM eha, Ima kahI jimavA beThe teha. 77 nATakiye te orA mAMhi, kSudhA ghaNI ciMtA upAya; te tila khAvA lAge jAma, karakarI bahuLI pragaTI tA. 78 raja pheMkIne dethA bhare, tava selahuM vimAsaNa kare; phUphUADA mUke sApa, have khAdhA INi lAguM pApa. 79 vaLi vimAsI mana vAratA, eka vAra rahiye jIvatA; pachi haze te che pAdharuM, have ahIMthI sarakhAM karUM. 80 izu vimAsine te paLe, tava te nATakIe khaLabhaLe; 1 thALa. 2 jeThI-dhULa. 3 bhAge-nAThe. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpacaMdakuvarAsa tiNe jANyuM strIe sAja karI, huM ahIMthI jAuM muja ghari.81 Ima citine tagaDe teha, hele asaMbhava diTho eha; DholIe tava buddhi zI karI, je je nRpa pramadAnAM carI. 82 kAM ke prabhu Izvara mahAdeva, umA-mAta kAM jAo heva; muja AzA pUraNa tuM deva, huM ahanizi karati tuma seva. 83 meM aparAdha nathI kAMI karyo, kAM e ThAma tame pariharyo, Ima karatI keDe 'ujAya, pAchI vaLI nisAsA khAya. 84 ghaNuM dhrujatAM Dhele kahyuM, kahe e kuNa maMdirathI gayuM? kahyuM gayuM ne sIdhAM kAja, te pahALI viNasADa Aja. 85 hele kahe rIsa kAM kare, vAta hoya tevI Ucare; e Izvara mAtA-pArvatI, huM enI sevA sAratI. 86 mAharI bhagati prIyAM eha, ghara ApaNe rahyAM svayaM deha; Aja adharmaka tame ghaNe, naivedya bhAga bhaLe ehataNe. 87 vaLi khAdhuM aNadhoye pAya, te bhaNI e chaDI gayAM ThAya; Izvara e moTA mahAdeva, viNa Adare na rahe kSaNameva. 88 tuM te rebaDa mUrakha mUli, mahArUM raLyuM maLyuM te dhULi; hele kahe cUka muja pI, have e kima Ave bApuDI? 89 have e Ave sthAne phreka, ehane pUje parakhI leka; mahApUjA bahu bhagate karAya, te kadAca AvuM thAya. 90 mahApUjA kima kIje bhaNe, kaMta dravya tihAM bese ghaNe; ApaNe ghara te trevaDa nathI, cAluM paradeze AMhIthI. 91 strI kahe vAta bhalI e karI, lA dravya videza pharI; mahApUjA pachi kIje vaLI, jima Izvara ghara Ave rULI. 92 strIe Ima jalapyuM te hUDa, paNa teNe kAMI na jANyuM kUDa; 1 doDe. 2 na thavA jevI. 3 caritra. 4 doDI. 5 kheDuta- majUra. 6 saMtoSyAM. 7 bolI-kahyuM. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ magajana prakAra (47) te te gaye videze Dhora, pAchaLa pramadA kare bakera. 3 bhamate dazArNapure te jAya, dazArNabhadra ma tasa rAya, vAta ApaNI saghaLI karI, tiNe nRpanI mAMDI cAkarI. 94 nRpa kahe mUrakha pAye ka8, te kahe nA meM dIThe daSTa etale samesaryA zrI vIra, dazArNabhadra hara gaMbhIra. 95 rAjA haiDe dhare vicAra, A dIse che mugdha apAra; tehe deva bhaktine kAja, dhana kAraNa Avye muja rAja. 6 huM te zuM pRthvI tirAya, IrNa pare vaMduM zrI jinarAya; jima je kuNe na vAMdyA hoya, mAMDe vaDI sajA saya. 7 nagara vATa zRMgArya hATa, ThAma ThAma baMdhAvyAM trATa; karI sajAI rAeN dakSa, te kima kahIjAe eka mukha. 98 nagaralakane harSa apAra, leI saghaLe nija parivAra bahu abhimAna dhari manamAM hiM, jina vaMdane cAlyA ucchAhiM.99 etale asahama-Idra sucaMga, vIra vaMdavA Ave raMga; dekhI dazArNabhadra abhimAna, tiNe "vikuvya gaja asamAna. 100 cosaTha sarasa bhadrajAtika karyA, paMca paMca zata mukha paravaryA; mukha mukha ATha daMtUsala heya, daMta daMta ATha vApI joya. 1 vAvI vAvI prate paMkaja ATha, paMkaje lakSa pAMkhaDI pAThaka baddha chatriza nATaka pAMkhI, vacamAM rahe kANikA vaDI. 2 ATha amahiSIzuM bahu, hari beThe tihAM je sahu trAddhi IzI dIThI asamAna, dazArNabhadra gaLye abhimAna. 3 pahele AvI jinavara pAse, saMyama leI beThe ullAse; puraMdare parazaM ghaNe, abhimAna rAkhyuM ApaNe. 4 1 strI. 2 najarenajara. 3 bahuja. A pahelA devalokane sadharma nAmane IMdra. 5 daivIzaktithI gajanAM bahuja rUpa pedA karyo. 6 vAvaDI 7 kamaLa. 8 IMdra. 8 I. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48), rUpacaMdakuMvararAsa, ghaNuM stavane lAge pAya, cAritrapALe te RSirAya Dhele jinavANi sAMbhaLI, bUjhI cAritra lIdhuM vaLI. pa. sArI kAja sahu ApaNAM, pAmyAM sukha anaMtAM ghaNAM; dazArNabhadra kathAkalela, avasara bhaNI kahyA che bela, 6 vikama narapati sAMbhaLa khare, teNI strIe caritra e karyo, bIjA avara na lAbhe pAra, eka mukhe kima kahuM vistAra. 7 rAya kahe te sAcuM kahyuM, te saghaLuM ame sahyuM; paNa tame vikramacaritra je vare, joIe pachI caritra zAM kare. 8 je je kIdhuM rAye jeha, nija sutanA khAMDAzuM eha; paraNAvI tenI sAsare, vaLatuM vikrama Ima uccare. vahu sAMbhaLe vAta tuma kharI, karI bhucarAmAMthI carI; beTe prasavI A bahAra, te tuma caritra vaDAM saMsAra. 10, bhUmigRhe ghAlI Ima kahI, pAkhaLI gomaTa kIdhe sahI; jima ke na zake jaInIkaLI, na zake jima tehu saLasaLI. 11 jALI eka helI nAnaDI, pAse eka mahelI dAsaDI; je joIe te Ape mAMhya, kuMvarItaNA divasa Ima jAya. 12 mAsa mAsa prate dAsI phare, kuMvarI hiye vimAsaNa dhare, UMDI buddhi vacArI citta, eka dAsIzuM mAMDI prIta. 13 rAta divasa mAMDe vAratA, dAsI kahe muja thAya oratA; bAI tame kaSTamAM paDayA, vikamarAya ghaNuM pare naDyA. 14 sthAne nRpazuM karyuM pavivAda, tuja upane AvaDe vikhavAda, bheLI hiye vimAsI joya, sarajyAM kime na chUTe keya. 15 eka dina kahe sAMbhaLa re sahI, muja AbharaNa rUce A nahIM; le eka ApuM tuja hita karI, tuM che manamAnI mArI. 16 1 kabala karyuM. 2 caritra. 3 bhUyarAmAM. 4 cemerathI ghumaTavALI lA. 5 takarAra-haThIlAI. 6 pIDA-kaMTALo. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pasAnuM parAkrama, (49) Ima kahI eka dIdhI mudrI, savA lAkhanI che paragaDI; pikaLa hAtha hae jehane, loka sahu kiMkara tehane. 17 ( duhA-chada). - "jiNa dITha muni mana caLe, tarUNI pasAre hatya; ekaja astha vazIkaraNa, bIjuM savI akaltha. 1" dAsI kahe karajeDI Aja, kahe svAminI kAMI muja kAja; kAja ahIM zuM upaje mahane, paNa jA pitA amArA kane. 18 A jaI pAnabIDuM Apaje, tuM ahiMyAM rahelI Avaje, eTaluM kAma kare suviveka, bIjuM kAja nathI ama eka. 19 suNI vacana ANuMdI dAsika AvI sudaMta zeTha AvAsika ApI pAnabIDuM ulhAse, vege gaI kuMvarInI pAse, 20 zeThe pAna nihALyuM jize, dIThA akSara lakhiyA tize, suNe tAta huM kaTe paDI, karatI nathI muja eka ghaDI. 21 suNe tAtajI sAcI vAta, have nija puNya karaze ghAta; "pAra pakhe je lakhamI ache, kAje kizuM Avaze pache? 22 je muja jIvitanI khapa hoya, zaMga (suraMga] eka devADe toya; have kAMI nathI rahI vAratA, kare ciMta rUnI pitA. 23 zeTha IzuM vAMcI hiba, kuMvarItaNe bela mana dharyo, dravye akale vicArI mate, zRMga devA pracchanna teM. 24 tava kumarI AvI jihAM pitA, have je je te kare vAratA; mUkI avara sakhI nija ThAma, jima tihAM vAtana jAya virAma. 25 pitA gharathI thoDe vegaLo, dhavaLagraha eka kIdhe bhale tihAM rahi dhari ceginI svarUpa, vAe vaNa udbhaTa rUpa. 26 - 1 vIMTI. 2 phera-chUTo-udAra. 3 tAbedAra. 4 sukhacena. 5 pAravagara. 6 suraMga khedAvo. 7 ciMtA. 8 ghabharAyo. 8 koInA jANavAmAM na Ave tema chUpI rIte. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 50 ) rUpaca'kuMvararAma ceAgI veza karAvI cAra, sevaka helthA mukhya dvAra; 28 pezI na zake khIje kAya, UMce sALa rahe paNa sAya. 27 pitA prate kuvarI Ima bhaNe, teA jamAI ghara tumataNe; bhAjana svAgata karajo ghaNI, zeTha gayeA tava rAjA bhaNI. mhelI bheTa bhaNe mahArAja, pUrA harSa eka ahu ja; kAla amAre e dina-parva, Apa padhArI jimavA sarve. 29 nahIM te jamAIjI amataNe, ghare padharAvA ulleTa ghaNe; karA rAja huve ethI mayA, avara harSa teA pUrA thayA. 30 karatAM vAta gaLagaLA thAya, zeTha prate sAthe rAya; ela levADI pAche vantyA, putrI pAsa pitA jai maLyeA. 31 kIdhI sarve sutAzuM vAta, putrI zIkhAmaNa de tAta; jamAIne sAcavo ghaNA, huM lerdiza have mana e taNeA. 32 vikrama rAe agaja tadA, vikramacaritra khelAvyA muddA; sudata zeTha ghaNA khapa kare, jAe 'vara jimavA sAsare, 33 kuvara lAjatA bele izeA, zuM sunnata te sasarA kizA; vikrama kahe ma 4uvekhA parI, tuma pakhAMDe e putrI varI. 34 zeTha prate me' dIdhI 'vAca, tihAM jimavA gayu joiye sAca; hA pADI ima karI kumAra, sAthe kAMI na lIdhe piravAra. 35 bhaTTamAtra maMtrIzvara-putra, sAthe teDA haridatta mitra; pavanavega pahmANyA doya, Ave zetaNe ghara sAya. 36 caturapaNe cAle mhAlatA, dIThI zeThataNI tihAM sutA; ceAgaNa veze' vAe' vINa, kumara rahyA mAraga khica lI. 30 kumarIe... sanmukha joyuM jAma, nayaNa mANuthI viMdhye tAma; mahA sughaDa meghA tasa rUpe, jANe paDaye ja jALahe phUpe.. 38 1 kRpA. 2 khIjA. 3 putra-kuMvara. 4 bedarakArI khatAvA che. 5 taratArane. 6 vacana. 7 mAhI rahyA. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIcaritra prasaMga (51) (duhA-chada) nayaNabANa nArItaNuM, tINAM khame jikeya, paMDita nayasuMdara bhaNe, huM balihArI soya. nArI-nayaNe vedhiyA, lAgyAM aMtara bANa, tava ke subhaTa nahIM tize, sAme maDe prANa 2 jenI mUche liMbuA, traya rahe kahevAya? nArI-nayaNe te paDyA, lAge amadA pAya. nArI-nayaNe vedhiyA, na lahe kize vicAra, sasena vAse bApaDA, mahA mare gamAra. "gorI tAharA nayaNamAM, avaguNa eka ghaNAha; ura lAgatAM zIyaLAM, dahe videza gayAM. suguNI dIdhI niguNa ghara, niguNi ghara suguNAha; te nara deve daMDiyA, joDi na puMgI tyAMha. gorI nayaNu tamAraDAM, leha vihuNAM bANa; AvatAM daze nahIM, khIMcI liye parANa [prANa" 3 rAjakuMvara rasi tihAM, rahe turaMgama rAkha; deya jaNa citta maLe sabaLa, sUrya diye e sAkha. 5 netra-pallaviye nipuNa, prIcha kuMvarI citta - mitra prate kahe ehazuM, vaLatAM karIsuM vatta. mana mahelI kuMvArI kane, A cAlyA jAma; sudaMta zeTha hAme suguNa, AvI kare praNAma. AgatA svAgata bahu karI, zeThe bhajana-bhatti; kumare gaNi vedhaDe, kipI na ANe citta. bhajana paNa bhAvyuM nahIM, karyo AcAra lagAra; - zaLamane UThaye "vegazuM, kuMvara thayA asavAra. 9 1 je.2 kalejAnI keramAM. 3 strIne page lAge. 4LelA manathI. 5turataja, Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 (pura ) rUpacaMdakuMvararAsa zeThe bheTa ghaNI karI, manamA te leya; vege vanyA videzuM, egiNuM-ghara Aya. pahelAM mahelyA zIkhavI, kuMvariye sevaka teha, prathama lagAraka aDi karI, AvaNa deje eha. 11 pesaNa lAgA paLamAMhi, sevaka kahe mata jAo; e ghara bhegI keraDe, kyuM IhAM pezaNa dhAe. maMtrIsuta tava beliye, rahe re mUDha ajANa; suta e vikramarAyane, vikramacaritra sujANa. kautuka ANI cittamAM, jevA A AvAsa; mAMhiM padhAre rAjiyA, rahe aNubolyA dAsa. Ima kahI AghA saMca, pAmyA trIje mALa; dekhI rUpa mehI rahyA, suMdarI sA sukumALa. kAne mudrA yaNamaya, caMpakavaNuM deha; giNI rUpe jAgatI, nayaNe vadhAre neha. 16 pahiryA bhagavA cIra vara, sayarataNuM bahu sAra; kuMvara ciMte e kizuM, 'amArIne avatAra?! 17 UThIne UbhI thaI, "kara vAtAM vara vachuM; lalita vacana mukha bhAkhatI, karyo kuMvara mana laNa. 18 "hiyaDA saMkuDi miriya jima, mana pasara te vAra; jihi ghara gayAM na mana diye, tiha aMgaNe nivAra. 1 namiya na mUke besaNuM, hasiya na pUche vatta; taha ghara kimahI na jAIe, re hiyaDA nisatta. 2 (gAthA-chaMda) re hiya yajhINa sAhasa, viyaliya mAhAppavattalajjasi; jattha gao na gaNijjasi, tammi jaNe baMdha seNeraM. 3 1 haTha karI pachI. 2 makAna. 3 uttama kapaDAM. 4 devIne. 5 hAthamAM zreSTha vINA vagADatI. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cIcaritra prasaMga (53) - (duhA-chada) Ave kahe Ayu vadhe, bese kahetAM addhi, jasa ghara Ave na besaNuM, tasa ghara Rddhi na siddhi."4 bahu praNApatya kavi tasa, dIdhAM Asana sAra; beThA mana nizcaya karI, pUche vAta kumAra. 19 kahe tame suguNa sujANa ati, caturamAMhi paNa rekha vana ANe abhina, cAgiNIne ze veSa? 20 bAlaka tuma kaise lahe, vaDe nAthakA Thaura; aisA veza hamAraDA, gati amaci hai aura. 21 hama pAse bahu zakti hai, kare baDe hama kAma; hamare himerA] grAhaka ke nahIM, je bUjhe guNa ThAma. 22 kinazuM manakI vAtaDI, kIje mere mita; aisA keI suguNI nahIM, jisake dIje citta. 23 merA haiyA yuM bharyA, jye tAremeM ambha; jabI mile keI sAjanA, tabe koMgI sabhya. * 24 mittA guNake jANa nara, jagameM virale keya; sAna binA saba Dhera ryuM, bahata jamImeM hAya. 25 suguNa mile ke AdamI, unazuM meLuM citta dila cheDI unase miluM, se eka merA mita. 26 "jaga saghaLe meM joIye, niguNAMtaNe sugALa; jiNa dIThe mana raMjiye, te vahAlAne dukALa." urahIne UbhI rahuM, jAte jAuM sAtha; sarajanahAra IsA suguNa, keI deve je hAtha. 27 (ta) caMdanakA kaTakA bhalA, avara kAThakA bhArI; paMDitakI du ghI bhalI, mUrakhazuM janmArA. 1 namaskAra-praNAma. 2 amArI. 3 pUche Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 30 (54) rUpacaMdadhararAsa vara paMDitazuM rUSaNe, mAM mUrakhazuM vAta; sUghA guDa navi sAhiye, mile do Taka nivAta." 2 IzuM suNIne camakiye, balya kuMara sujANa; giNi tame sugadhara, kavaNa khaMDave ANa. jaTAdhAriyegI nipuNa, ke haze tuma kaMta, tehazuM neha viSedavA, kavaNa mile tuma saMta. suNa be mere sAMIyAM, gini te kyA hoya; gIke kula UpanI, veza dharyA una soya. guNa avaguNake aMtare, aMtara jAti na keya; zaMkhala tanaya samudrake, kamaLa supaMkaja joya. abhI lage meM bAlikA, mere zira muja tAta; aba se AvegA yahAM, karata pekhegA bAta. asa batiyAM ghara cherike, Thera anere jAya, Arati charI aMgakI, dilakI bAtAM thAya. kuMvarataNe mana e sakaLa, beThI vAta vizeSa; Age senuM ne sarahuM, e UkhANe dekha. oDhADI ja paDiye, nija turaMga besArI, rAjakuMvara maMtrIzatanu, AvyAM vanaha majhAra. 35 ( pAI-Ida) isa vana rahI na karUM meM bAta, pAchaLa zodha kare muja tAta; caMdrapuri vana kezaha tIsa, usa vana jAvuM mere Iza. 1 vAta kharI te hiyaDe dharI, pavanavege calAvyA turI, caMdapurivana pahutA "yadA, pAchaLa cAra ghI dina tA. 2 mArage zrama thaye je ghaNe, thAke kuMvara pRthvI patitaNe 1 sAkara. 2 sArA yogamArganAM dharanArAM che, jethI koNa vega bhaMga karAve? 3. sugadhIvALuM. 4 ghoDA. 5 jyAre. 6 tyAre 34 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIcaritra prasaMga (pa) kahe suMdarI kSaNa beso tume, eTale IhAM jaI AvuM ame. 3 hama akelI rahe kayuM mAMha, tumake bAra bahuta uhAM thAya; nAjI kSaNa eka puramAMhi rahI, hamaNuM ame AveluM sahI. 4 sarava bhaLAvI pahatAM teha, puramAMhi jihAM nApita geha, tana caMpAve kare sanAna, traNya ghaDIne thaye anumAna. 5 manamehinI vimAse IzuM, rahyA vyasanI Ave tihAM kizuM purUSaveSa kIdhe uddAma, caMdapurimAM AvI tA. 6 dekhe te nApita ghara soya, maMca DhaLAvI poDhayA deya; te pAse caMpAve pAya, kumarI mana ciMtave upAya. 7 sAtamuM ghara dhArItaNuM, tasa ghara "mahiSI dUjhe ghaNuM purUSaveSe mAMhi gaI kumAri, belAvI dUdhArI nAri. 8 sAMbhaLa bahena a che muja kAja, e pele poDha mahArAja; e muja kaMta jANuM zubha nAma, ehane mUlyAnuM che kAma. 9 purUSaveSa hamaNAM mahezuM, ehane A maMdira teDazuM; dUdhArI thaI besisa ahIM, kaDhazuM dudha hAthazuM sahI. 10 AnaiyA gAMThe bAMdha, vahilI thaI muja kAraja sAdha; maMdira kare sajAI sahu, pAna puSpAdika ANe bahu. 11 bIje savi tasa daI Adeza, pote karyo kAminIveSa, beThI dhArI thaI tihAM, pelA sAhamA dIse jihAM. 12 kaDhavA mAMDayuM hAthe dUdha, mAMhi sAkara prakSepe zuddha amRtathI adhikuM nIpAya, avara madhurarasa tRNa SiAya. 13 eTale kuMvara UThayA deya, hiyaDe vAta saMbhArI seya; bAhara cegiNuM ekalI rahI, ApaNa viNa zuM karaze sahI.14 eTale AgaLa cAlyA jime, te dUdhArI belI time, 1 hajAmane ghera. 2 suMdara. 3 mAMgeliye. 4 dUdha vecamArI. 5 bheMza, 6 hukama. 7 nAkhe. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpacaMdakuvararAsa bhajatI vecanataNA vikAra, detI sukha marakalAM apAra. 15 rAja padhAre ANe ThAma, balihAri jAu tuma nAma; dUdha bhaluM nIpAyuM a che, ArogI padhAriye pache. 16 kuMara kahe tuma gharanuM dUdha, kavaNa piye je mANasa zuddha svAmI prathama cAkhaNa kare, mana mAne te pache vAvare.17 maMtrIsuta kahe rahe kSaNameva, dUdha ArogI joIye deva; eTale Asana mAMDyAM sAra, tyAM beThA buddhivaMta kumAra. 18 tiNa kuMvarie bhalI pare karI, dugdhakolyAM helyAM bharI; kuMvara vAvaravA lAgA jAma, amRtasama mana bhAyuM tAma19 (gAthA-Ida) duddhaM suhAvi-zuddhaM, sakara zuddha parisae muddhA ghaTa ghaTa ghaTaka piddhaM, taM duddhaM kaha na saMbharai. 1 tRpati na pAme pItAM seya, harakhyA kuMvara beThA dAya; kahe dUdhArI vAta vigatti, ehavuM dUdha nIpAe nitya. 20 rAjakAja e kIdhuM ame, catura haze te lahezo tume; mahelI somaiyA dazabAra, pahuMcaNa lAgA jAma kumAra. 21 kumarI kahe padhAre kihAM, rAkSasa ekataNe bhaya IhAM; rAte je bahAra nIkaLe, tehane rAkSasa Akho gaLe. 22 te bhaNuM ahiM ThakurALA Aja, rahe kahe ama sarakhuM kAja; se'ja taLAIna che jega, pAna puSpanA paNa che bhega. 23 IzuM suNI vicArI vAta, bAhara jatAM thAya upaghAta; kahe kumArI hAlima mAM bhaNe, hasatAM ne retAM prAhuNe. 24 ghaNu vicAra hiyAzuM thayA, dUdhArI ghara vAse rahyA kuMvara jaI pahoThayA sukha seja manamahinI AvI tihAM heja.25 nAma jizuM tehavuM pariNAma, pAyatalAsaNa lAgI bhAma, kuMvara kahe aLagAM rahe tume, parIzuM nahI ame. rada Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIcaritra prapaMca, (57) nathI paraNIsI achuM kumAri, kara karagrahaNa kaMta mata vArika hAtha caDayA have jAze kihAM, jera nahIM cAle keI IhAM. 27 re gahilIzu be vANi, prIti kahe kima thAe prANipirANi? je nahIM mana mAruM mAnaze, te tAharUM kahe zuM cAlaze. 28 kahe kAminI catura tuM mAni, hAthI nahIM sAhyA jAya kAni, paNa jehane jihAM lAgyuM manna, te tasa kAraNa hele anna. 29 tapa jaya seve nI veDa, vedhaka tehI na mahele keDa; vedhata che viSamI vAta, vedhyAM mANasa kare upaghAta. 30 (soraThA-Ida) hIaDA heja viNAsa, phUDo viSa na vileIe; caDhe na lehI mAMsa, ATaNe AThe pahera. (dehAchaMda). mana jhUre nizadina phire, vedha vigUcaNa jAya; vedha vilUdhyAM mANasA, minyAM pache sukha thAya. 1 hAlAtaNe viyegaDe, je dukha haiDe hoya; te hiya jANe ApaNe, avara na jANe keya. 2 rakhe lagADe deva tuM, kahune vedhavikAra; vedhe vidhyAM mAnavI, kare *vikhAsa apAra. kehane vedha ma lAgaze, vedhyAM mare kuraMga; caDe zarADe jehane, te vedhaDuM suraMga. vedha bhale jaga te sahI, caDe zarADe jeha, eka pakhe je vedhaDa, nita Avaze teha. mAharUM mana tava vedhiyuM, java dITha tuM nAha; bhUkha gaI tRSa vIsarI, aMge upane dAha. tuM dhUtAre nAhale, te corya muja manna; 1 nA jaMgalamAM. 2 ciMtA-vaLakhAM. 3 hariNa. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ). rUpacaMdakuMvararAsa. tuja viSNu jaga saghaLuM vase, te mAhare mana unna. cha tuM hiyarDa kima vIsare, tuja guNane nahipAra; mAhure haiye eka nahIM, tuja raTALI sa`sAra. rahI na zakuM huM... tuja viNA, kahIa na zakuM teAya; mAhare haiye tuM vase, tAtura haice kAya. nA nA ko have zuM hue, pahilAM pADI dhaMdha; nayaNe mANasa chetare, ima kima Ave adha hiMce vicArA vAlahA, kaThina vacana-taravAra, rAkha parI te keMdrIsatI, chUTayA pakhe na mAra. 11 suguNa salUNA caturanara, ela eka muja pALa; uttara de ke karagrahI, 'ALAlUe TALa. kathana amArU jo kime, kariza nahi teA nAtha; teAhI piNu piyu tAharA, nahI mheluM huM sAtha, 13 tuMhija vaabha tuMhija piu, tuM vAlhema bharatAra; 10 12 iNu bhavamAM tuM eka zaraNu, ima jANA niradhAra. 14 (sArA-chaMda. ) navA karevA nIma, vilaNuM nA bIjo vaLI; huM tAharI patasalIma, jIvaDale ja khI rahI. jo vi mAne nAha, teA DhuM dUdhIja ja dhIra tuM; dhruva pAkhe le dAha, kAM kAU kALaji kare. teM cAyuM muja citta, jora kizA tujazuM have; mAna amArA mitta, lAkhe pira lAlaca karU. karajoDI kahu eha, vhAlesara eka vInatI; ke kara mujaSNu neha, ke hAthechyuM huNa parI. 1 4 1 jaMgala. 2 tArAvagara. 3 AdhI nAkha. 4 AzAnA AdhAra. 5 namana. 6 parIkSA mATe levAnA gALA tapAvI dhIja karAvAmAM Ave che te. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sIcaritra kaLA, vedana eha akhaMDa, khamI na jAe meM khiNe thAze sahI zata khaMDa, e haiye hamaNAM have. moja majA le mAni, mahArA mitta sulakSaNa kAMI kare revuM rAni, huM chuM pagaraja tAharI. | (deharA-Ida) IzAM vacana vedhaka suNI, mAhya kuMvara-manna; muMDhAluM vaLi ima kahe, sAMbhaLa nArI vacana. ame paradezI paMkhiyA, rahezuM paheraja cAra; pache gati zI tAharI, UMDuM hRdaya vicAra. kizuM vicAruM kaMta ha, amI-chAMTa eka sAra samudra bharyo zuM kIjiye, je tasa khAre vAra. 3 ccAra praharanI prItaDI, tujazuM rUce apAra; avara janma lage jogave, te zuM karUM gamAra. 4 Aviza sAthe teDaze, je dharI harSa apAra; athavA kahiza tima kariza, aDa nahIM karuM lagAra. 5 dukhasAgaramAMhi DUbatAM, gha avalaMbana nAha; kuMvare manakALa tajI, karyo gaMdharva-vivAha. 6 | (copAI-Ida) tava tihAM minya sakaLa saMga, raMge kumara ra vara bhega; kuMvarInI AzA te phaLI, dUdhamAMhi sAkara jima bhaLI. 7 ramatAM rasa java ho kumAra, kuMvarI tava mudrA dhye sAra; pracchanna sAMti pitA kahe, sukhasAgara jhIle te vhine. 8 tAle tAla maLe mana mela, kuMvari garbha dhare tava gela; cAre prahara huvA kSaNa cAra, dhabaka prabhAta havuM teNi vAra. 9 . 1 pANuM. 2 mUrkha. 3 haTha. 4 AdhAra. 5 vIMTI. 6 chAnI rIte. 7 rAkhI mUkI. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , maja bhiya mitra ane mAdara pathAya (60 ) rUpacaMdakavararAsa, sahasa kiraNa pragaTaye zrI sUra, UThayA kuMvara nisuNI dUra sukha japatA jagadIzvara nAma, nRpa suta bAhara padhAryA tA. 10 haridatta AvI lAge pAya, mitra prate kahe kuMvara rAya; ApaNu Aja theliye IhAM, zuM karavuM che jaIne tihAM. 11 rAja kahe te vacana pramANa, thApa karI tyAnuM jANa; giNa jeI vanamAMhi jaI, navi dIThI te kethI gaI. 12 jemAM vana vADI ArAma, legiNInuM ke na kahe nAma; kuMvara hiye vicAre kharUM, vivAha vinca thayuM nAtarUM. 13 AhA mAhA karI pAchA vaLyA, AvI dUdhArI ghara miLyA; jimaNu sajAI karaje tame, nirakhI nagara AvuM chuM ame. 14 Ima kahI nagara nihALe rAta, etale eka suNI tyAM vAta; kAmasenA gaNikA ahiM rahe, te eka birUda baDuM zira vahe. 15 ghara tene che mInI eka, tene bahu zikha viveka nAma tehanuM hIrI heya, kIdhA vaMta kare savi seya. 16 gaNikA loka sAkheM paNa kare, A mInADI dIva dhare; ApaNu pAse ramiye jihAM, hAra chata dUSaNa nahIM IhAM. 17 jihAM lagI ramiye trIje dAva, eTalA vica ke karI upAya; mInI hAtha thakI dIvaDe, je naMkhAve nara paragaDo. 18 tehanA paganI vANI vahu, ghara tehane dAsI thaI rahuM; mAharI trAddhi te tehanI sarva, tihAMthI huM mUkuM mane garva. 19 nahi te tehanI leu mirAta, seva karAvuM dina ne rAta; karI huM mAre rAkhuM sadA, na diuM ghara jAvA ekadA. 20 eha pratijJA pALe kharI, INI pare tiNe paTa bahu karI; lekataNuM lUsyAM AvAsa, meTA nara kIdhA che dAsa. 21 kautaka vAta IsI te suNI, gayA kuMvara vezyA ghara bhaNuM; 1. bilADI. 2 paganI mojaDI. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Saa ; vezyA prapaMca, ( 61 ) AgatA svAgata karI apAra, beThA ramavA thaI gamAra. 22 tava mInI rahI dI dharI, kuMvare khepa ghaNue karI; paNa zIkhavI bilADI dAsi, dIve navi mUke rahI pAsa. 23 Age mInI ne zIkhavI, temAMhi vaLi vezA-ghara havI; te tasa ochI kisI prasiddha, madamAte ne madirA pIdha. 24 cite kumAra vikaTa e rAMDa, tava te guNikA hArI mAMDa dAva traNe java pUrA thayA, tava te kuMvaranA kara grahyA. 25 hala hala beThI ANa navI, kumara doyane page sAlavI; leu udALI sarva azeSa, kuMvara ciMtave ayavizeSa. 26 Age paNa kIdhA meM ghaNuM, temAM bhaLe tame bihu jaNA; haridatta kahe svAmI e khuMTa, ajA hAMkate peDuM UMTa. 27 tava te kuMvara kaSTamAMhi paDyA, tiNa raMDAe bahu pare naDayA, kaho zuM kare siMha sAMka, e UkhANe sAce mi. 28 have kuMvarieM karyA zubha pAka, dravaNa ghaNuM nIpAyAM zAka; joI vATa lAgI bahu vAra, kAMI hajI nAve bharatAra. 29 he dUdhArI sAMbhaLa sahI, kAM pati hajI padhAryA nahIM; nagaramAMhi kihI kheLI lAva, utAvaLI belAvI Ava. 30 tava dUdhArI gaI zedhavA, loga prate lAgI pUchavA; purUSa daya dIThA keI navA, vaLatA bela suNyA ehavA. 31 kSatrI sarakhA doya kumAra, vezyA-ghara pahutA suvicAra ramata ramADI tiNe chetaryA, te je hamaNAM beDI dharyA. 32 vezyA-ghara dUdhArI gaI, vAta joI te sUdhI thaI UjANI ghara AvI sahI, vAta sakaLa kumArIne kahI. 33 te nisuNI kuMvarI ciMtave, enuM zuM kijIzuM have, 1 gAMDa hale ne dArU pIdhe tyAM pachI tephAnanI zI khAmI? 2 herI lyo. 3 A vaLI vadhArAmAM-beDI paDI. 4 bakarI. 5 deDI. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 6 ) rUpA'vararAsa, 34 Arati karavA lAgI ghaNI, ThagyeA hasa kUDI kAgaDI, ANuM ehanuM ehamAMhi* phUDa, ehavu* hiye vimAsI gUDha; purUSaveza kIdhA ati phAra, chAnA muSaka liye ya cAra. 35 gaNikA ghara gaI UtAvaLI, kAma kizu kare te alI ?. tujju mune ramavAne koDa, ApaNu pAse ramiye joDa. 36 vaLatuM hasatI khelI veza, jo kiza tA dAsa kareza; huM cUkuM teA Apiza sarva, kSatrI mana nANuM tuM garva. huM kSatrI rAya vikramataNeA, teM jage sAra paDAvyA ghaNA; have jo te gALuM abhimAna, sAkhI kIdhA leAka pradhAna. 38 ramavA doya jaNa beThA caDhDhA, mInI dvIpa grahI rahI tA; dIpaka e mAMDAmAMhe kriyA, jove leAka sakaLa sAkhiyA. 39 ramatataNeA rasa Avye jAma, kSatrI muSaka sUkI de tAma; mInIe dIThA jiSNu vAra, nAkhyeA dIpa na lAi vAra. 40 dhAI muSaka pachADI paDI, vezyA kahe kAM re hIraDI; 41 have tuM mujane sUdhI naDI, loka kahe dhIrI bApuDI. sahija prati zikhAmaNa nahIM, e UkhANA sAcA sahI; 37 hasatAM leAka tALi de hAtha, e rUDuM kIdhuM jaganAtha. 42 ghaNA lAka lUchUTayA iNu rAMde, bhAgI ehataNI UkAMda; 44 madamAtI thaItI jima 'saDhi, vaLi vaLi gAha na lAle paDhuMDI.43 moTA mingeA tune A vIra, jiNe tAharU UtAryuM nIra; na sake ke puDucI jehane, paramezvara puhace tene. dhUratane vaLi pUrata mA, have darpa ehanA tA gaLyA; iNipare lAka vade bahu vAta, jo jo have kare je rAta. 45 gaNikA AMdhI pAche hAtha, sarva calAvye tehane sAtha; 1 ciMtA. 2 ghaNAja kkkaDa. 3 U~. 4. AkhalA jevI. 5 kUtarI. 6 ahaMkAra. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sIcaritra prapaMca ( 3 ) rAkhyA nara te savi mUkiyA, sAthe kuMvara DhAya te liyA. 46 Rddhi vRddhi dAkAlA dAsa; lIdhu sarva rahyuM AvAsa; traNa palANI tIkhA turI, cAlyA jema avaMtIpurI, 47 kAza cAra java AvyA arA, tava te khelAvyA kuvA; vikramanarapati kuMvara tame, svAmI dAsa tumArA ame. kIdhu' sakaLa tume e kAja, madira lei puhucA mahArAja; huM eTale jai AvuM Ama, ahIM DhUMkaDu che eka kAma. 49 ima kahI sarve bhaLAvI Rddhi, vATa pheravI ANI buddhi; laghulAghavI kaLAe karI, madira AvI ubhruTa dharI. etale vaLyA nisANe ghAya, suNI vAtane harakhyA rAya; Ave vikaTa vezyA-vaza karI, izI khyAta sutanI vistarI. 1 ati ADaMbare karI kumAra, pitA prati jaI kIdha juhAra; vikrama ANuMdI ulhAsa, suta Ali'gI kahe zAkhAza. para sabhAmAMhi mahu thayAM vakhANu, kare prazasA rAtheArANu; 54 15 vikramacaritrataNAM vaDa carI, guNikA garva tajAvI kharI. 53 tava te kuMvara kriyA mAMhi dhare, puNye yaza kIrti vistare, kezuM bheda na bhAje rAta, muSTAmu rahI te vAta. have te manameAhinI kuMvarI, pALe garbha bhali vidhi karIH pUraNa mAsa thayA jetale, putrayaNa pAmI tetale. azucipaNu TALI savi aMga, AvI bhUme rahI tiNu caMga; DhAme mokalI tava te sahI, peAte putra leI tihAM rahI. 56 putra prati gAe hAlarU', bAhara dAsI kahe nAgarU; 2 AI tume e zuM lavA, putra tumAre kyAMthI have ?! 57 kuvarI kahe ma jakha apAra, paramezvare karI muja sAra; e beTA muja ApyA hite, daiva sakhAi durbala prate, 58 1 dhADA. 2 AdhA--najIka 48 50 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4 ) rUpacaMdakuMvararAma. 60 IzuM suNI AvarajI dAsi, vege gai rAjAnI pAsa; svAmi vAta 'asabhava thai, vahU tumArI meTA lahI. pa AnyA suNI rAya tatakALa, bhUmigRhathI kADhI khALa; eTA dekhI khAle bhUpa, vahU teM kIdhuM kazuM svarUpa. kuLakha'paNa dIdhuM amha taNe, vaLatuM manamAhinI ima bhaNe; avicAryuM ma he prabhu tAta, suta teDIne pUcheA vAta. vikramacaritra khelAvye tAma, kaDDA suta kihAM nipAye kAma ? huM kAMi nava jANuM Ima kahe, lAjIne aNumelyA rahe. dara sanamAhinI kahe guNavaMta, sAcuM rakhe na mAneA sa'ta; 61 rAya vikramanI diuM chuM ANu, sAMbhaLajo je kahu -ahiMnANu.63 kura mAMDI ceginIzuM prIti, tehanA pitAtaNI dharI bhIti; caMdapurI vana leI gayA, tehanI *pi na ANI dayA. 64 ekalaDI mhelI vanamAMhi, nagarImAMhi gayA uchAhi; dUdhArI ghara pIdhAM dUdha, vAseA rahyA vivAha tyAM kIdha. 65 bahu preme dhArI varI, tehazuM ramata ghaNI nizi karI; 6 prabhAte puhatA vezyAvAsa, tuM sUdhAM tiNe pADyA pAsa. tihAMthI kuNe mUkAvyA deva, te ahinANa kahe savi Deva; vaLi mudrikA AgaLa dharI, vaDA rAya e vahUnAM pacarI. 67 suNI vAta rAya thaye hirANu, jojo nArItaNeA uparANu; vikrama manamAM nizce dhare, srIcaritra te adhikAM zire. 68 kuMvara mAna karI rahyA jAma, vikrama narapati khelyA tAma; vahU vacana sUdhA tumatA, varNana kazu karU mukha ghaNA. 69 vikramacaritraza karI vilAsa, pUre anizi mananI Aza; vilasA dravya ghaNuM bhaMDAra, meM tujane ApyuM anivAra. 70 1 na banI zake tevI. 2 bhUyarAmAMthI. 3 kuLane kalapha AvyuM! 4 nizAnI. 5 caritra. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cIcaritrakallAla, (65). vikramacaritrataNe mana vasi, kAminI mukhya karI ulhasI, sarakhI vaya sarakho saMga, raMge rame saMpUraNa bhega. 71 kahe zrImati sehagasuMdarI, teNI hamaNAM e kIdhAM carI, je evaDAM lahiyAM kuNe nathI, te e vAta kizI te kathI? 72 ApaNa ciMtaviye te thAya, kahe te teDI ANuM rAya; na lahe saNa saNa keI lagAra, e tuM jANe sahI niradhAra. 73 manamehinInuM nisuNI carI, have kaheze sohagasuMdarI; te sAMbhaLaje eka mana thaI, tRtIya khaMDa samApati thaI.74 khaMDa khaMDa vANI vistAra, bhaNatAM suNatAM harSa apAra; navarasa kavi nayasuMdara vANa, tRtIya khaMDa puha paramANa.75 | ItizrI rUpacaMda-kumAra rAse zravaNasudhArasa nAgni kane jarAjaputrI sabhAgyasuMdaryAdhikAre prathama pANigrahaNa-niSedha pazcAta vAMchAdhikAre strIcaritra pari zrImatikathita manamohinI kathA takathita AbhIrI kathAdi varNanaM nAma tRtIya khaMDa samApta khaMDa ceAthe. (vastu-Ida) nupa keneja nRpa kane jataNa je putrI, nAme sehagasuMdarI bALabhAve paraNavuM chaDe, java vana jere caDha suNI nAda-rasa vedha maDe, sakhI zrImatI mukhathakI maname hinI caritra, te nisuNI have je kare te saMbhaLAvuM vicitra. (pAI-Ida) have A ehane adhikAra, sAMbhaLavA thaye harSa apAra; sabhA sahuke ullaTa dhare, kavitA ANaMde Ucare. 1 0 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpacaMdakuMvararAsa, sAnidha pAmI zAradataNuM, ethe khaMDa have vaLi bhaNuM suNaje sarasa kathA suvizALa, ekamanAM thaI bALagapALa. 2 tava belI sehagasuMdarI, bAI vAta kahI te kharI, tuM mAharI manamAnI sahI, tuja AgaLa kAMI chAnuM nahIM. 3 (seraThA-chada). sAthi te suvihANa, je hara bUjhe hiyAtaNuM; tene supiye prANa, aLaje Ave ApaNe." je sukha dukha jANe ApaNe kAja ApaNe Ave ghaNe; te paragajuM mANasa jANu, tehazuM jaiye jAte prANa. 4 nija kAraja karavA huMziyAra, tehavAM mANasa miLe apAra; paNa paragajuM je daDha citta, huM balihArI ehavA mitta. 5 meM tuM lahi evI sujANa, mukha AgaLa zuM karUM vakhANuM; have huM kahuM haiyAnuM hIra, sAMbhaLa te tuM thaI gaMbhIra. 6 susakhI zrImatine Ima kahe, bAI madana ghaNuM muja dahe; have jima tima te vedana TALa, tima karaje jima nAve "gALa. 7 je mUrakha navi lahe vicAra, navi jANe aMgita AkAra; acatura aghaDa kurUpa apAra, ehave ANe rakhe gamAra. 8 (mAlinI-chaMda) "vara nija kara mArI mAya muM vAri nAkhe, vara viSahara kALa mAya muM aMge ] rAkhe; vara ati ghaNu gADhA nArakI duHkha dAkhe, paNuM muja kara mA mUrkha bhatA ma rAkhe. jima na sukhiNuM have keLi bAULI lAI, 1 madadagAra. 2 rasavALI. 3 mananI mAnelI-pasaMda paDelI sakhI. 4 kAmadeva. 5 kahevata na Ave tema karaje. keLane bAvaLane saMyoge thatAM tenI bhUMDI dazA thAya. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kajoDAsaMbadha, jima na sukhiNI have liba drAkSA milAI; jima na sukhiNI have nAgavallI karI, tima na sukhiNa nArI mUrkhabhazarIre. jimaha na rahi zebhe keliA lUka pAse, jima sahi haisI pAme kheDa bagalA vilAse; jima karati na zobhe kAgazuM kaThi "sUDI, tima catura sunArI mUDha hAthe na rU. jima na sukha upAve berI aMba laggI, jima na sukha upAve tuMbI cape vilagrI, jima kavacaja lAI kalpavRkSe na sArI, tima suguNa viguye jehane he kunArI. jimaha bagalI pAse haMsa zabhA na pAme, jima zuka paha kALI kAgaDI nyUna kAme; jimaha bhamara kesu-puSpa beThe na phAve, tima niguNija sAthe suguNane saMca nAve. jima sarasaha dIse haMsahaMsI milAve, jima cakavaha cakavI mannathuM meLi Ave; jima suguNa mayUrI prema vAdhe mayUre, tima sunara sunArI be rame harSa pUre. suguNa zrImati bAI sarisa saMga sAre, aNa sarIkhaha o che teha dvare nivAre vara suguNa saMgAthe kIjiye prIti joI, anacaturaNuM milatAM kAja eke na hoI. 1 nAgaravela. 2 kereDe. 3 ghuvaDa. 4 vArtA. 5 pipaTaDI. 6 khAkharAnAM kesUDAM. 7 mUrkhathI. - - --- -- -- Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 8 ) rUpacakuMvararAsa. ( sArA-7 6 ) sirakhA sarikhA meLa, aNusarakhuM araNe kare; kahAM kaMTaka kihAM keLa, bhUlaNIe iNupare bhaNe. (gAthA-chaMda) haMsA raccaMti sare, bhamarA raccaMti ketakI kusume; caMdana vane bhuyaMgA, sarisAsarisehi raccaMti. ( duhA-cha* ) mittA ehavA kIjiye, [je] beThA sAhe pAsa; vara zira badanAmI caDe, leAka na de zAkhAsa. mittA ehavA kIjiye, jehavA phAphaLa bhaMga; Apa karAve khaDaDA, parahu caDAve raga. mittA ehavA kIjiye, jehavA TaMkaNakhAra; Apa dajhAmaNu pararehaNa, girUvA e upagAra. (sArA-chaMda) agarataNe anusAra, pIDatAM parimaLa kare; te sAjana sa`sAra, jAyAM jayaviralA maLe. (DhAhA-chaMda. ) mitta na ehavA kIjiye, ghaNe caDIja kunAma; dheAkhI kerA kuDa jima, mude sArU' gAma. ( cApAi-chaMda. ) he zrImati khele mAM ghaNuM, lehaNuM lahiye ApApaNuM; pUravabhavanA jehasuM neha, jyAM tyAMthI AvI maLe te. 9 viLa lalATa je liyeA haze, jotAM karI tehaja Avaze; te sAhagasu darI kahe kharUM, parakhyA vinA purUSa nahIM varU. 10 kama parikhaza tuM purUSa pradhAna, tyAra thaI joje sAvadhAna; 1 naThArI gALa--ALa caDhe. 1 2 1 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAgyavicAra. (se) hamaNAM huM thai chuM AkuLI, lAva purUSa kA UtAvaLI. 11 UtAvaLAM na thaice mAya, sustAnA prAsAda kahAya; UtAvaLu' cale avicAra, bhUkhyA doya kara na jame sAra. 12 rabhasapaNe UtAvaLuM kAma, te jo AgaLa paDe virAma; pachI tuM kahiza na kahyA kAMDulI, seAgasuMdarI elI vaLI. 13 teM muja jeha kahyuM te bhaluM, paNa virahI hue UtAvaLu; Aja suguNi ke nAve ahIM, te prabhAtuM dekhuM nahIM. 14 pachI jima zubha jANA tima karI, Aja have ALasa parihA; vedana madanataNI che ghaNI, lAja tajI kahuM chuM te bhaNI. 15 tava te zrImati karI zRMgAra, kara dharI cAsaTha pAna udAra; rAta e paheAra gaI che kharI, eNI veLA bAhira nIsarI. 19 AvI ci'tAmaNi cavaTe, paNa tihAM purUSa na ke paragaTe; sahu sUtuM nija ghara jai, ghaTI ya tihAM jAtAM thaI. 17 tava zrImatI vicAre Aja, na maLye purUSa na sIdhuM kAja; eTale vikramarAya ekale, nizicarcA jovA nIkaLyeA. 18 tihAM AgaLa UtarIe jime, zrImati suMdara dekhI time; vikramabhUpa na jANyA hiMce, 4sahisA te bIDuM kara diye. 19 rAjAe khelAvI tAma, kahA kAminI ama kehu* kAma ? svAmi mAhare che "svAminI, te tuma terai chagajagAminI.20 nRpa kahe pUchI AvA kAja, kahe te tuma kaheze mahArAja; jihAM lage tume padhArA deva, te tumacI karaze bahu seva.21 izuM suNIne camakA ghaNuM, tihAM jaI joiye arijapaNuM; lIdhA zrImatinA tava sAtha, tasa ghara pahutA pRthivInAtha. 22 jAtAM AnyA trIjo mALa, hIDALe beThI sAkhALa; 1 tyAre. 2 dhaDI. 3 rAtacarcA. 4 ekadama. 5 strI. 6 dhaNIANI cha hAthaNI jevI cAla cAlanArI, Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) rUpacaMdakuMvararAsa, rAjA Ubhe rahI bAri, jANe teDe te padhAriye. 23 rAye dIThuM adbhuta rUpa, tava te hiye vimAse bhUpa; zuM bhaI e nArI kuNa nAma, ehane zuM leze muja kAma? 24 tava kumari samazyA kIdha, prathama kaNikA leI dIdha; pachI batAvyuM jamaNe hAtha, bihu mAMhiM ekana lahenaranAtha.25 vaLI kumarI kara vaNA dhare, rAjA tehi na jANe sire; punarapi jaMgha dekhADe jAma, vaLI kusuma kaMduka laI tAma.26 kari kari puSpadaDa mukha deya, ghANe dharI punarapi nApeya; pachI bhUmi mUkI vaLi hasI, rAye na lahI samazyA kisI.ra7 paMDita paNa bhUlyA tiNa ThAma, jojo paDaze vAta virAma; tava ciMte sehagasuMdarI, dazA bhalI dIse pAdharI. 28 kahi narane saMga na karUM, Aja hiye te ullaTa dharuM; kAma diye dAsIne gaDha, te e laI AvI ke mUDha. 29 na lahI eNe samazyA eka, na miluM ehazuM karI viveka; kima kIje e sAce pATha, kaDhI sAthe khAvA kATha. 30 kalpavRkSa dhaMtura lahI, tava zrImati belAvI sahI; re ajANa nara lAvI kiza, mAre kAje mUrakha izo ?! 31 vahele ene pAcho vALa, INa vAte paDazi ma jaMjALa; tava zrImatI kahe paDavaDI, pahile 'kavaLe makSikA pI. 32 bAI tame te ghaNuM suvedha, ehavAne kAM kare niSedha je jagadIze Ape ANI, tehazuM prema dharI je jANI.33 (rekhatA-chaMda) mUrkha rahI manamAMhi ke marake nANiye, je dIdhe kiratAra teNuM prema ANiye; para ghara dekhI sucaMga kime naha jAIe, dInA hoya kathIra senA kahAM pAIye?" 1 phulane daDe. 2 nAke. 3 rAjAe. * kALiyAmAM bhAkhI. . Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . pacAtApa, (71) rahe lavatI bela na caDava, dekhIne kUve kima pa je muja jagapati deze kAla, tehazuM prema kariza mana vALa. 34 ehane ThAma puhacADe tame, jima sukhathI nidrA lahuM ame; tava zrImatI kahe jaI svAmI, tume padhAre tumace ThAma. 35 ama ThakurANu kerAM kAja, tuma dIThe sIdhAM mahArAja; Arati TaLI gayuM savi duHkha, dITha mALa bhAgI bhUkha. 36 rAya ghaNe mana vikhe thaye, A A ehane artha na thaye; savisaMketa strI zubha kahyA, paNa te meM kAMI navi lo. 37 pahilI cUka paDI mUhane, cAlI Avye huM e kane kihAM kubuddhi dIdhI jaganAtha, paMkha na khAdhe rAdhA hAtha. 38 Ima pachatAte pAchA vaLe, hiyaDAmAMhi ghaNuM kaLama ghara jaI sUto dhare aha, mana sAthe ati lAgI "ceha. 39 cite eha samazyA sAra, kima laheze ehane suvicAra, vaLi vimAse sUdhe vIra, kAla tihAM ke jAze dhIra. 40 pahilA tehane karUM niradhAra, pachi tene oLakhI udAra; tehazuM prIti upAuM kharI, te mukheM artha leuM pari karI. 41 ehavuM guhya hice ciMtavI, "aMtaraMga jana teDyA kavi, zIkha sumati dIdhI ullAsa, je je kAla tiNe AvAsa. 42 jihAM meM nAkhe che te baLa, eka nArI che sahi tasa saLa; tehane ghara ke A gaye, je je nara kaNa ke rahyA. 43 rakhe kaI jotAM tuma lahe, vaLi rAya zIkhAmaNa kahe dAnA thaI karaje savi kAma, rakhe tehanuM cUke nAma. 44 evI zIkha ghaNI tasa deI, narapati bIjA kAja kare; 1 Apane ThekANe. 2 IzArata. 3 zaMkA. 4 zakha-pyAra. 5 khAnagI mANase-catura. 6 pAnabIDuM khAIne thuMkyAnI nizAnI. jANI-kaLI jAya. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (72) rUpacaMdakuMvararAsa have pAchaLa je pelI vAta, sAMbhaLajo je thaye avadAta. 45 te sahagasuMdarI zrImatI, na lahe vadhe nidrA ratI, navi sIdhuM te kAja pradhAna, te mana sAthe sAla samAna. 46 (deharA-Ida) eka viyegI giyA, saheje sarikhuM mAya; dina jAye jana-vAta, paNa rayaNi navi jAya." 1 dukhabharI rAta vihANa tAsa, mahemAhe thaye vizvAsa; dina bIje rajanI thaI jAma, vaLi gekhe beThAM be tAma. 47 tava sehagasuMdarIeN kahe, kAle kAma eka nahi thaye; Aja suguNa ke joI lAva, jima tehazuM miLiye mana bhAva. 48 tava zrImatI kahe sAMbhaLa, huM kaMI na lahuM te AmaLe; tameja dekhADo jehane, huM teDI lAvuM tehane. 49 bhale vade sohagasuMdarI, sAMbhaLa vAta kahuM te kharI, e piluM tALI hATa, tihAM Ave bahu naranA thAya. 50 hAnA moTA bhara thavanI, peDhI bhAve ehanI, paNa kuNane e nANe manna, huM beThI jeu nizikia. 51 paNa je nizi jAte ghaDI cAra, tava Ave che eka kumAra; AsaNa besaNu deI tasa mAna, tehane dekhADe savi pAna para dIpazikhAmAMhi dIse jeya, ehavAM te aLagAM karI seya, te savi pAna kumara kara liye, jAtAM eka muThI kAMI diye.13 tiNe taLI harakhe ghaNe, cita jALave kuMvarataNe; vaLe vahiluM karI eTaluM kAma, te kuMvaranuM na lauM nAma. 54 te dekhI madhye muja mana, tehazuM prIti miLe te dhanna! teha tane caturapaNuM nirakhiye, suhANuM upadeze parakhiye. papa alasara gajapati hIMDate, nayaNe nipuNa prate pIDate; - 1 pUrI thaI. 2 bhIDa. 3 zArIranI aMdara, - - --- - - - - Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Anada prastAva ( ha3) chela chabIle te bolAva, bAI supara karIne lAva. 26 java Avaze taLI kane, tava huM dekhADiza sahi tane, vArtA IzI vicArI karI, ati harakhe sehagasuMdarI. 57 have kuMvara seI rUpacaMda, kare sadA maMdira ANaMda, rAta divasa aMtara navi lahe, lakSamI bhagavate gahagahe 58 pAna puSpa Upara bahu prema, tehathI kSaNa aLage nahIM ema; jAte jeI lAve pAna, nizi jAte cA ghI pradhAna. 29 na rUce ke lAve jujue, eTale vedha kuMvarane huo; taLI kere hATa, Ave nita mana mAnyA mATa. 60 pitAMbara pahere paTakULa, nRgu svaracha kaTi dharI amUla nibaMdha mastaka "meLiye, kaMbala ratna khabhe eka diye 61 paMcAMguLI paherI mukaDI, caraNe ratnajaDita mejaDI; sevana bhariye baTue sAtha, hema. daMDa eka lIdho hAtha.62 INa yugate ekale "pradhAna, tiNa dina levA AvyuM pAna, sohagasuMdarIe java dITha, tava tasa nayaNe amiya paTha. 63 kahe tava zrImatIne A ya, huM kahatI te nara e hoya; hamaNAM pAchA vaLaze sahI, bahu khapa karI ANa ahIM 64 (duhA-chada) tava zrImatI temaja vaLI, karI seLa zRMgAra; bIDuM cesaTha pAnanuM, nija kara dharI udAra AvI te mAraga vice, vATa rahI te rUdhi, purUSataNuM mana pADavA, madamAtI te mUdhi.. kuMvara jaba pAchA vaLe, leI pAna tatakALa; tava AgaLa AvI diye, kara bIDuM sA bALaka. 3 1 ThIka caturAI keLavIne. 2 makalAya. 3 paheraNa. 4 Te. 5 suMdara-uttama. 6 amRta varasyuM, 7 rokIne. . . Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ja) rUpacaMdakavararAsa kuMvara kahe kuNa nArI tuM, muja sAthe zuM kAma; te kahe svAmI sAMbhaLe, A AvAsa suThAma. ahIM rahe amacI svAminI. rUpe raMbha samAna; te belAve bALaka, tehane che tuma dhyAna. kSaNa viraha na sahI zake, have tamAre deva; rAja padhAro raMgabhara, te karaze tuma seva. kuMvara kahe ame vANiyA, ama ghara vastu aneka; kavaNu kAja tama svAminI, mAMge [te cheka nArI kahe savi e ghara, paNa bharyo vizALa; paNa e vAMche rAjiyA, tumazuM goSTi rasALa. ame vyavahAri vANiyA, navi jANuM tuma nAma; ama sAthe zI zeTha, pUchI Ava jaI kAma. kAminI kahe te mahine! kahezi tumane svAmi, jo tasa jIvita khapa kare, te A tiNa ThAma. evaDuM zuM re suMdarI ! huM kuNa te kuNa teha, muja pAkhe te zuM mare, eka pakhe che neha. dUra thakI te tehanuM, cerI lIdhuM citta avara na ko dIThe game, tehane tuM eka mitta. eka vAra tuM nayaNathI, dIThe dUra rahyAMya; tihAMthI lAgo vedhaDo, kSaNe varSo se thAya. kamalinI saravaramAM vase, sUrya vase AkAza; java dekhe piu ApaNe, tava te thAya vikAsa. gayaNe dhaDuke mehule, mahiyala mora kiMgAya; dekhI sajana ApaNe, hiyaDo TADhe thAya. rahe jaLamadhya kumudinI, gagane rahe paNa caMda, 1 prIti. 2 vAta. 3 suMdarI. 4 dhaNuM. 12 14 15 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sIvAkacAturI, dUra thakI priya pekhI kari, pAme paramANuM. 16 darathakI tima tehane, lAge tujazuM vedha suguNa salUNu tehazuM; ma kare prIti niSedha. kumara kahe re kAminI! paraghara jAtAM kheDa; uttama nara ne suNa nipuNa, caDe kalaMka keDa. caDe kalaMka na Utare, na caDe UMcuM nIra; pache pastA pAmiye, te kuNa kare dhIra. prANI pANI ApaNe, rAkhi zake tima rAkha; pAeka pANI Utare, na caDhe vaLatuM lAkha. te bhaNI suMdarI ApaNe, pANI rAkhe tema; trividhe nADi vinANazuM, zrIphaLa rAkhe jema. zrImatI kahe sAcuM kahyuM, tuM che purUSa pradhAna paNa tasa lAgo vedhaDe, te kima TaLe asamAna. nIraja tehanuM Utare, je have nara mUDha, caturapaNe ramatAM rasika, keI na jANe guDha. sakiye tyAM na jaNAviye, pachi jANe ]i zuM thAya; "pizuna vade je pApiyA, te lekhaviye vAya 24 ketakI kaMTakabhAjaNe, bhamara bhar3ake kAya? jihAM manamAne ApaNe, sahI ramevuM tyAMya. 25 Ima jANI mana thira kari, vallabha vahele Avaka kara joDI pAye paDuM, lagalagaNa ma karAva. 28 kuMvara kahe che muja vinA! zUnuM jaga navi hoya; 1 nAkAmanA. 2 nUra-Ijajata-purUSArtha. 3 coTalI, kAcalI ane kheparAnI aMdara jema traNa prakArathI nALiyera pANuM jALave che tema mana vacana zarIrathI jALavavuM. 4 aMtarane bheda.5 niMdA karanArA 6 kAlAvAlAM. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (76 ) rUpacaMdakavararAsa maMdira teDA mAnanI, jANe catura jiya. 27 jaga jatAM miLatAM miLe, sAjana mitra aneka; nirakhI neha karAva tuM, jANe jihAM viveka svAmi suNa sAcuM kahuM, vaLi vaLi bela mA nAkha; tehane mana eka tuM vasya, sUraja caMdA sAkha. mitra miLe jagamAM ghaNA, sujana miLeja sucaMga; paNa jehane mana je vasya, tehane tehazuM raMga. 30 hase chAMDI mAnasara, na piye chinnura nIra, manamAnyA viNa mahile, tara bhame sudhIra. 31 bApe piupiu karI, tara gagana bhamata; jAya ukaratAM jIhaDI, guNa letAM mUta. vaLi tame nAnA zI kare, aniSphara thaI niTela; kekila aMba vinA kahIM, eka na bele bela. eka vayaNa sAce suNe, suguNa suguNa milaMta; mana mAne te ApaNe, haMsA kamaLa vasaMta. guNavaMtA te jANIe, je guNavaMta milata; je guNi miLiyAM avagaNe, te guNa kAhu karaMta. 35 sajajanazuM durjana mine, pAme guNa adhikAra . kaMcana jaDiye kAca jima, mANika mUlya udAra. 36 durjanazuM sajana minya, guNa pitAnA jAya; pItaLa pareje jaDa, oche mUla vikAya. durjanazuM durjana miLe, kAMI nA lAga; cuMbaka ne pASANa jima, sahAmI UThe Aga. - 38 1 talAvaDA-khAbociyAnuM pANI. 2 pRthivImAM. 3 bapaiye. 4 AkAzamAM. 5 kaThera-nidaya. 6 AMbAnA maera vagara. 7 tiraskAra kare--bedarakArI batAve. 33 24 37. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suvAkyavilAsa. sajjanane sajjana maLe, sphuAMmI vAdhe prIti; dUdhamAMhi sAkara bhaLI, mIThI ehaja rIti. te bhaNI catura sujANu nara, te paNa che guNuva'ta; sarakhA sarakhuM che sahI, beDu miLA mana khata. miLavA che mana mAnate, avara miLaNa ze kAja; miLatAthuM mana deI miLA, rIti bhalI e rAja. karamadazA have kAminI, pragaTa husI e aMga; suguNa salUNA 'sAra karI, zuM kahAvA bahu bhaMga. padmamini sAI prajApate, kIdhI kalikA dvIpa; *neha viThThaNI nAhalA, kima raheze te paTTIpa. daivavaze. a MtimadazA, hue vyApa apAra; have AlAse dIpikA, sneha vinA niradhAra. adhakAra tava vyApaze, praNamI kahu dayALa; sIMceA sneha saneha dharI, jima dIpe suvizALa. (zArdUlavikrIDita-chaMda) ( 77 ) 39 40 41 42 43 44 1 vaktre caMdramukhI pradIpakalikA dhAtrIdhArAmaMDale, tasmAdaivavazAdazApicaramAtasyAH samunmIlati; tadbrUmaH zirasAnatena sahasA zrIkRSNa nikSipyatAM, snehastatra tathA yathA nahi bhavetrailokyamaMdhantamaH " je dIThe tana mana hase, nayaNAM dhare sanehu; te mANasa niva kiye, prANa tyare jo deha. nA kaheze tehi Avaze, phAkaTa ma karI jora; virahadAvAnala javALatAM, hAze pApa aghAra. 45 47 1 saMbhALa-vhAra. 2 brahmAe. 3 dIvAnI zikhA. 4 sneha tela. pa kAyama. 6 bharaNu, cha pIDAnI racanAne, 46 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 7 ) rUpA kuMvararAsa. deza aMguLI deI vadana, lAgu'jI tuma pAya; vaLatA khela ma vALaze, AvAjI iNu ThAya. mehana ghaNuM ma kahAvaze, catura su-vedha sujANa; tuma karamAM seAkhyA tiNe, padaminiye nija prANu. pachi jima jANe! tima kA, ANI mana ulhAsa; bhamarA parihari ketakI, liyeA mAlatI suvAsa. abhinavarasa eka vAra jo, DhelA prIti ma chaDa; catura rUce jo cAkhatAM, te pachi 'avidyuDa maDa. 51 te tuja virahe TaLavaLe, nIra vinA jima mIna; tuM tehane Ima avaguNe, e nahi rIti kulIna. eka eka viNa zrI mare, avara na ANe mAha; daive te kAM sarajiyAM, kaThina hiyAM jima leAha. (kuMDaliyA-chaMda.) 48 49 50 para saMga; " kabirA Rhu na kIjiye, anamilatA dIvAke manameM nahIM, jalakhala marata pataMgajalamala marata pataMga, dIpa te! dayA na ANe, mIna mare khiNa mAMhi, nIra viSNurA nahi jANe; marata nAda para hirana, nAda nava jANe pIrA; aNumilatAzu mAha, kammU nahI kare. kabIrA. " ima naThAra nahi thAiye, joi vicArI nAtha; io bhavamAM e jIvatAM, nahi mhele tuma sAtha. tuMhija vallabha tuMhija priya, tuhija prANa AdhAra; gatimati eka ehune tuddhija, Ima jANA nirdhAra. 55 IzAM vacana vedhaka vividha, bAli bahuta prakAra; kuvarataNA mana bhediyA, suguNa zrImati sAra [nAri]. 56 1 pAkA rga-nAza na thAya tevA, 2 mAlI. 3 kuLavAna. 53 1 54 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnaMda-vismaya. ( 8) kuMvara kahe tuma sAMbhaLe, huM Aviza tasa pAsa; Ima niyuNi ulaTa dharI, pahilI gaI AvAsa. pa7 sahagasuMdarIne kahe, vAta ANI savi rAsa; A te nara meM ANiye, pADi karI pari pAsa. 58 suNI vacana zRMgAra bharI, nara mana haravA mATa; beThI prathama divasa pare, kanaka hiMDalAkhATa. 5 rUpacaMda rasa lIo, te jevA manamAM hiM; jIvyAthI joyuM bhaluM, joIe te uhiM. maMdira che manamehinI [mAninI], Aja jeuM vaLI eka *kuLavaTa raheze jiNa jugati, tiNipare karazuM teha. 61 kuMvara keDe cAliye, A trIjo mALa ubhI rahI nirakhI nipuNa, rUpataNuM te Ali. dara mehyAM rUpe mAnavI, sase na vAse soya; ciMte citta vivekazuM, e zuM amarI heya? ke e kuMvarI nAganI, ke vidyAdharI jANa IMdrataNI zuM asarA, ke raMbhA su vakhANuM ! Di kaNaka laI ghaDI, dhAtAe ghara eha; padaminI prema dharI karI, caMpakavaNI deha. mastaka chatra samAna vara, zyAma sarala zira veNi; karavAse "vAsaga vacce, "kuMtala madhukara zreNi. ratnajaDita vica rAkhI, gophaNaDuM guNamULa; kaMcana camarI phumatuM, vica vica sevana-phUla. sithe zira siMdariye, madananarida pratApa; 1 phaMdamAM nAkhela che. 2 vAsta. 3 managamatI strI. 4. kuLanI maryAdA. 5 devAMganA. 6 vAsukI nAganI kuMvarI. 7 brahmAe pahelahelI ja 8 nAga. 4 mAthAnA vALa bhamarAonI eLa sarakhA kALA Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 ( 80) rUpacaMdakuvararAsa hema ghI hIre jaDI, bihu pakha phUlI thApa. 68 vadana kamaLa vikasita sadA, pUnimacaMda samAna; kumAra bhaNe iNe jIti, gagana gaye taji mAna. 69 bihu pakha sarikhA rAkhavA, INe AThimane caMda; bhALa mise dIse dharyo, mohavA mAnavavaMda. hataNe misa bhAminI, dhanuSa dharI e deya; tIkhAM locana bANu misa, tAkI mUke seya. yUthabraNa hariNItaNAM, laMcana liyAM udALi; bihatI mRgalI bApaDI, jaI rahI vanaha vicALi. 72 vikasita paMkaja-pAMkhaDI, tisI AMkhaDI eha, neha vadhAre nirakhatAM, kIdhI kAjaLa reha. zukacaMcA sama nAsikA, ke sagadIpaka sAra; nAkakUlI nirUpama tihAM, dIse ati mahAra. TIluM bhAla-sthaLa tape, vikasita deya kaLi; lAsA galla sehAmaNa, jIbha amInuM ghaLa. *adhara pravALA sArikhA, "dADimakaLi jima daMta; vica vica sevana rekhaDI, te hIrA nirakhaMta. hILA lakhamItaNuM, jANe sovana-varNa pekhe deya pAse bhalA, ehavA uttama karNa. pAna AregyAM padaminI, hasatAM phUla kharaMta; belatAM amRta jhare, kuMvara rahe nirakhaMta. traTI paherI maNijI, jhabake jhabajhaba jhAla; ganiyAM bhala khIMTalI, nirakhe kuMvara nihAla. 79 1 chinavI. 2 popaTanI cAMca jevI namaNuM. 3 gola. 4 pravALAM jevA rAtA hoTha. 5 dADimanI kaLI jevA sarakhA ujaLA. 6 kAna. 7 kAnane dAgInA, Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIghuMgAravarNana, (81) haMsagrIva sama kUTa, grIvA guNiyala manna; kaMThe jIpI kekilA, zyAma thaI gaI ranna. ka8 nigadara pakaDI, pahirI girasalIyAMya; maNi jaDI deDI pATiyAM, kavaNa kahe mUlAMya. bhujA deya bhAminItaNI, karivara zUDha samAna; tila aMgula nakha rAtaDA, rekhA madhya pradhAna. bAMhe bAMdhyA bahirakhA, bAjubaMdha jhamAla; karakaMkaNa cUDI catura, sevanamaya suvizALa. kanaka gAMThiyA gomatI, hatha sAMkaLa sAvazALa; veDha dazAMguLa mudraDI, mahedI lAI udAra. unnata kakSA kukha ati, vAMse vaDe viveka rUDuM hRdayasthaLa vipuLa, alage rema na eka. 85 kuMcamisa e prAsAda deya, dIThA ati uttaga; zikharabaMdha sevanataNuM, sahe atihi sucaMga. udara kSAma upara IzA, trivalI taTanI pAsa; zivanimitta zivabANa te, cavane karyo ullAsa. kasine kasi tyAM pakuMcukI, likhiyA haMsa mayUra, pekhI nara mehyA mare, je jaga sabaLA sUra. thaNa vica jhalake jhUmaNAM, laheke navasara hAra; addhahAra ekAvaLI, ratnAvalI udAra. sevanamaya TeDara bhale, caMpakali dipaMta; dAya kara jhA kanakane, ArIse paMta. nAbhikaja gaMbhIra ati, rasa zRMgAraha-kUpa; mugatAphaLa gaLa-mALa che, te ghayALa sarUpa. 91 1 gaLAnuM ghareNuM. 2 hAthInI sUMDha samAna caDhautAra. 3 pAtaLA peTa. 4 nadI. pacaLa-kAMcaLI. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (82) rUpacaMdakuMvarAsa, kaTilake jiNe kesarI, jI hue adA; kaTimekhaLa hIre jaDa, pahire seI viziSTa. kurmapRSTha unnata jaghana, puSTa vizALa nitaMba, jaMghA kadaLI-dhaMbha jima, tima jAnu nahIM laMba. 93 suMdara caNataNA naLA, pIMche paNa mane hAra; puSTA unnata kAMkarI, aMguli atihI udAra. nakha rAtA bahu dipatA, jehavA darpaNa hoya; tali AMguli rekhA bhali, mahedI lAI jeya. caraNe sovanamaya sabaLa, jhAMjharano jhamakAra; ratnajaDayA vaLI pAgaDA, vichiyaDA ThamakAra. *caraNA caLI cUnI, pahirI sADI svaccha pItAMbara paTakULa vara, ghATaDI mUla "atuccha. cUvA caMdana lAIyA, kIdhA bakuMkuma rela, caMpaka ketakI ura dharyA, kiya zRMgAraha sela. zirakuMtalathI nakha lagI, nirakhI kumare seya; tRpatina pAme AMkhI, vaLi vaLi svAmuM joya. 9 kumAra sAthe saMgrAma-rasa, mAnuni mAMDe jANi; taNa lecanabANa tava, mUke tAkI prANi. 100 veNi karI taravAra tihAM, guraja gadA bhujadaMDa; khAMDe sevana khIMTalI, hAra te pAsa pracaMDa. chamayagaLa jiNa AgaLa karyA, madamattA "kuca dAya; bhara yauvana jere cI; bhIDI suMdarI se. 2 eha samarAMgaNa AgaLe, kavaNa nA bhAge vara, 1 pagamAM AMgaLIomAM paheravAnuM ghareNuM. 2 ghAghare. 3 uttama vastra. 4 ghaNuM. 5 kesara. 6 mAthAnI veNIthI mAMDIne. 7 hAthI. 8 stana. 8 laDAI AgaLa. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parasparane AnaMda. (83) eka rahyA thira dhana jananI, zeTha sudarzana dhIra. zrI lecana daSTi viSe, DasyA na DolyA je, cUlibhadra gurU vayara sama, huM balihArI teha. corathakI tehu catura, vaMkacULa guNavata; nRpanAriyeM bahu naDa, sire na cUpe saMta. rUpacaMda kuMvara tihAM, mAnI hAra apAra; ekamane nyALe nipuNa, vAra vAra ati sAra. 6 vaLi vimAse ehane, je zira haze kaMta; te huM paramAratha lahI, vahile vaLiza niciMta. 7 rAye helyA pAharI, tiNe jAte INa kAma; dIThe jeve vegaLA, pazi vAta virAma. DAha nizi nirakhI karI, kare kAja niradhAra; *rabhasapaNe je rAtI, AgaLa dahe apAra. paNa kahe sajajana zuM kare, nirakhe nayaNAM daya; pazu na joI sahI sake, kima jIravAe soya. have te kumarataNuM tadA, kuMvarI cerI citta, kare samasyA kAminI, suNaje sAcA mitta. pahile kara karaNe diye, prIye tAma kumAra; dekhADe kuMvarI prate, senaiyA suvicAra. tava kuMvarI harakhI ghaNuM, vaLi jimaNe kara tAma; dekhADe rUpacaMdane, kuMvara prI che kAma. nIce joI tava rahe, liye kuMvarI kara veNi; tava kuMvara ANaMdiye, zira kara dhariye teNi. kuMvarI prI che tava vaLi, jaMgha dekhADayuM tAma; kuMvare khabhA dekhADiyA, vaLi kuMvarI uddAma. 1 paheredAra 2 utsukapaNe. 3 hAtha kAne lagADe. 1 - - - - - - - - Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 24 ) rUpaca'dakuMvararAsa 18 sugadhi puSpataNA daDA, ura cAMpI sukha deya; ghaNu' nAzikArya dharI, dUra para nAkheya. kuMvare tava kiDethI dhaTI, choDI UbhI ema; phADI e kaTakA karI, AgaLa nAkhI tema. punapi theMkyu kurace, kumare zirathI sAra; seApArI chUTI laI, te nAkhe teNivAra. Ima te prIchayAM bihu jaNAM, 'avara na jANe kAya; vAta lahI pacittanI, huM balihArI seAya. ati ANude suMdarI, ulleTa mAya na aMga; AvI kuMvarapage paDI, svAgata kare sucaMga. dAsi chuM huM rAuLI, mAMhi padhAre svAma; bhAva bhakte karU bhAmaNAM, alihArI jA" nAma. 21 Aja pavitrAMgaNu hu, pavitra thayA AvAsa; jihAM jIvanajI AviyA, pUrevA mana Aza. hiyaDA kare vadhAmaNAM, saheje sariyA kAja; 19 je svapnAMtara AvatA, te miLiyA mahArAja. a'gaNa mAti vAviyA, maDapa pasarI vela; managamatA sajjana milyA, hiyaDA kupaLa mhela. ( sArahA-chaMda ) jenI jotA vATa, te sAjana shAmA miLyA; ughADayAM hiya-hATa, kaca TALI kuMcItaNI. dhanya AjakA dIhaDA, svAmitaNA mukha dITha; zirathI sIsaka UtaryAM, AMkhye amiya paIDe. Aja sakeAmaLa rahiyA, je sarajyA zravaNeNu; je svapnAMtara AvatA, te miliyA nayaNeNu. 26 1 pacheDI. 2 pharIne. 3 praznanAttaravaDe samajyAM. 4 khIjAM. 16 17 20 22 23 24 1 25 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vallabha milApane AnaMda (5) hiyaDA suNa sUdha kahu, harma kare asamAdha; nirUpama nAha miLe have, trikaraNa zuddha ArAdha. 27 (DhALa-caMdANAnI dezI.) re vAhalA suNa vAtaDI, saphaLa janma huo Aja; je tuM nayaNa vayaNa mi, have sIdhAM sahu kAja. 1 sIdhAM kAja saphaLa have svAmI, je tuma sevA sahaganidhi pAmI; Aja mane paramezvara tUThA, AMgaNa Aja amiyameha vUThA. 2 dhana dhana Ajata dina jANuM, dhana dhana AjanI ghaDI vakhANuM, AjatI veLA zubha hArI, je te piyu manamAMhiM saMbhArI. 3 surapati pAsathI nainAM sArAM, piu huM mAMgI leuM udhAra; tiNe vaLi vaLi jouM tuma svAmuM, kahetAM teya tRpatinahIM pAmuM bhuja bANAsura pAsathI leuM, vallabhazuM AliMgana deuM, tehe tRpati na Ave haiye, vaLi vaLi eka mukhe zuM kahiye. 5 jInhA leI vAsukI ahi kerI, tumazuM kIje geSTi bhalerI; teNe vAtane nAve cheha, mihana pavitra kare muja deha. 6 pUrava bhavacA pragaTayA snehA, priya tuM premamahArasa mehA; sajajana suguNamAMhiM amirehA, have huM tuma caraNArI hA.7 have muja upara mayA udhAre, prItama maMdiramAMhiM padhAre; INa para belI kemaLa vANuM, preme kuMvara liye mAMhiM tA. 8 Asana besaNa bahu vidhi mUke, zrImatI cAla nA eke cUke; surabhitela lakSapAka su leI, kuMvara tane zubha mardana deI. 9 nIra sugaMdhi majajana sAre, mAragane zrama kheda nivAre; paherI "suvana luhI tana cIre, bAvana caMdana lAyAM zarIre. 10 karI AcAra gAMdharva vihavAoM, sohagasuMdarI paraNi uchAhe; 1 idranI pAsethI hajAra netra udhAre mAgI tane nirakhuM. 2 vAsukI - nAganI be hajAra jIbha. 3 paganI dhULa. 4 sugaMdhI tela. 5 suMdara vastra. vAra; Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpacaMdakuvararAsa AgaLasukhaDI vividha dharIne, bhakSaNa deya jaNa ekatra karI je.11 anya anya vadanamAMhiM mahele, prIte nayaNe vayaNa rasa khele, caturapaNe kara mukha cekhALI, pUgI pAnazuM bIDAM vALI. 12 ketakIkAthe raMga kapUre, Age daMpati hita pUre maMdiramAMhiM anupama re, mAMhamAMhe suguNa cita cere. 13 bhIMta sudhAbhA zazihara jIpe, cihe pakhe rayaNameM dIpa sudIpe, cArUleca vividha paTa bAMdhyAM, bicabica mati jhumakhAM sAMdhyAM. bAvana caMdana saheja suvALI, upara kaMcana kheLa vizALI, pATI paMcavaNa hIraja kerI, tihAMkiNa guMthI bhaje bhalerI. 15 tyAM kuMDI haMsa rUnI taLAI, khATa pacheDI usisAM sajAI kemaLa gAlamasuriyAM vaDAI, lataLI bahu vastu nipAI. 16 paMcavarNa kula pAra jhamAlA, dhUpaghaTI parimaLa suvizALa tiNa seje sukha bhara nara nArI, beThAM goSTi kare bahu sArI. 17 pUrava puNya pasAule, me pAme tuM kaMta; nAma tamAre navi lahu, te muja kahe guNavaMta. guNavaMtA tuma nAma zuM bole, have muja AgaLa haiDuM khele; kuMvara kahe che je tuma nirakhI, kahone nayaNuM caLa zuM dekhI? 18 hiNI vallabha kavaNa kIje, e jotAM pAma nAma lahaje; kahe have nAma tamArUM ke, suMdarI kahe nisuNe kahyuM ke huM. 19 zuM naranArItaNuM vakhANe, pramadA nAma bhaluM zuM jANe; Isu para "nAma jANe tamadAsI, ane anya je je vimAsI.20 kahe kuMvarI rUpacaMda sunAma, meM jANyuM pile tuma nAma; 1 sopArI. 2 oraDAmAM. 3 rUpa. 4 caMda. 5 rUpacaMda6 sabhA5. 7 suMdarI. 8 sabhAgyasuMdarI. 8 vicArI juo; kemake potapitAnuM nAma lakhIne ke samazyAthI batAvavuM paNa meDethI na kahevuM ema nItizAstranI AjJA che. - - - - - Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samazyA-uttara, (87) meM vaLI prIchayuM priye nahIM kAcuM, nAmasehagasuMdarI sAcuM. 21 mAMhe mAMhe kare guNa--kelI, bole A gIti prahelI; (suvarabAda) kahe kuMvarI piu che deya rAmA, nAme eka ache beu zyAma.22 leka bhaluM vAMche sahu tehane, jIvita pheka nahi ghara jehane, tehane kalIba kaLAzuM nehA, te zobhAve sura nara dehA. 23 ahanizi rahe jalamAMhinArI, te paNa che ati vahAlI hArI; te tuma vATa divasa nizi jetI, Aja saphaLa tasa AzA pahotI. (svara sAva - 3ojane! te kavi Dhorane !) kuMvara kahe eka ratnaja rUDuM, te piSe tribhuvanane kUDuM; te khiNa mAhi baMdhAve chuDAve, te jaga vyApi birUda dharAve.25 te ekane thApe UthApe, te meM ratana rAkhyuM hatuM thApe; te lIdhuM valabha tame corI, tumazuM zI have kIje jerI. 26 (kumarIprAhaH-he prANajIvana ! tat tava mana Iti punaH kumara uvAca.) (gAthA-Ida) kiM jIvI asya cinhaM ? 'kA bhajjA hoi mayaNarAyassa? "kA puSphANa pahANaM ? 'paraNIA kiMkuNai bAlA? 1 (sAsaru nAda) (kumAra ) gAehiM gIyaM pAehiM pANIyaM mArei vara kuraMgI; tIya mahilANaya kaMtaM, ikhkhara uttaraM deI. (nasi-punaH kumAra lavA.) (anuSTra-Ida) . kathaM muddhasitaM grAma, kathaM rakto payodharo; AghrANi phala pakkAni, kathaM bhakSati mAnavAH? 3 1 AMkhyo. 2 mana. 3 sAsa (zvAsa.), 4 raI (rati.) 5 "jAya. 6 sAsare jAya. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) rUpacaMdakuMvararAsa, ( kumarIprAha-karapIDanAt-punaH ) bhUANa pIyaM suhamANa maMDaNaM, thIjaNANa sukhkhakaraH taM dIThaM pAyatale, teNAhaM Agaocitta. (pratyuttare rudhiraM.) (yadAya-cha.) pachama vinA madhu mAse Ave, bIkhara viNa mukha bhAve; aMtyakSara viNa dUra karI che, e jina gurUvaMdI vapu kIje. 27 (pratyuttara pAvana.) paDhamakhara viNa subhaTa sehAve, bIakhara viNa bIja vavAve. aMtakSara viNa dhanuSe cAle, so se zrI jinavara Ale.28 (pratyuttara-zaraNa. ) (manuSTu5-76.) zarIraM vigatAkAraM, manusvAra vivrjitm| yadidaM jAyate rUpaM, tatte bhavatu sarvadA. (masian-cha.) kAcitkAMtA ramaNa vasato preSayaMtI karaMDaM, nItvA mAsA nakalikamaliSat pAtamasyopariSTAn; gaurInAthaM jhagita cakitA cAMpakaM citra bhAvaM, pRcchatyAyAn vimaladhiSaNo mallinAthaH kavIMdraH 1 (vyAladarzane puSpakaraMDe pavano nAyAti, caMpakadarzane bhramaro nAyAti, izvaradarzane smaro nAyAti-ityAzayojJeyaH) (bhAtI-cha.) maNimaya maMDapa madhye, krIDaMti kApi kAminIramyA; aparAdhe navi nAho, dayitaM caraNe na tADayAmAsa. 1 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vilAsAna. ( 29 ) ( svapratirUpaM ratnamaMDapamadhye bhitau pratibiMbitamitibhAvaH ) ( upajAti-%0%0%0. ) kAcinmRgAkSI priya viprayoge, gaMtunizApAra mapArayaMtI; udgAtu mAdAya kareNa vINAM, zazAMkamAlokyazanairjuhAra. 1 ( zazAGke mRgalAMchanamastimRgasyanAdaH priyobhavati tasmAt saevanAda zravaNArthaM mRgaH sthirabhivati mRgesthitecandro'pi na calati candrAcalane nizAvRddhi mAbhUditibhAvaH ityAdi bhAvazataka madhyagAni vRttAni . ) (DhALa-phAganI dezI.) 1 ima anopama amRtathI gaLI, kare goSThi bhali li mana phaLI; kAminI kanaka gaura zarIrA, rUpacaMda rasasAgara hIrA. he hIrU mudraDI Upara, tINI pare sarasa sayoga; haMsa surata rame heje e, seje e sakhaLA bhAga. he ahakaratAM atirasa, adharasa amRtapAna; kare kuMvara tajI thrIDA, krIDA ati asamAna. suMdarI kahe tava svAmI, kAmI sUkA rALa; Teva bhalI nahIM e tumheM, amDa sahI karazI TALa. nana mama karatAM aMganA, a'ganA bhIDe seAya; bAhupAza kucataskara, rasabhara adhe doya. cALI kasaNa traTUke, mUke tehi na kata; thaNu gajamatta kare vaza, aMkuza kara ja mahaMta. mAlatI mAghA madhukara, tima nara nArI lIthu; vividha ramata rame rAgiya, bhAgiya bhAga kulIzu. vanitA vADI mIThI, dIThI pAsa kumAra; karatAM keLi surAjiye, lIjiye zrIphaLa sAra. *manaja zAkhAe doija, acaraja jakha rahuti; vikaja kamaLamAMhi* anupama, dADima bIja supati. 7 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sau hathi; 13 (90). rUpacaMdakuMvararAsa, pAradhiyA tuja karaNI, taraNie kima kahI jAe, saMkunyuM te mRga tuja mana, damana have re na thAo. 10 kevI vAta vicArI, nArI paya sevaMti; juI rahI kima suMdarI, bolasiri vilasaMti. 11 paga cAMpu mana vALuM, pALuM gulAbazuM prIti; mohanali saMbhALI, niya mALI dhare ciMti. hAre nayaNAM marUe, girUo miLiye have nAtha; vairI viga nivAra, mAre magara grahi hAtha; "vara asoka pATala jAvattI, pArijAta jAmUaNa rattI ___ kuMda daMta macakuMda sukittI, prANa trANa juttaM na lahaMtI."1 haMti have mana kamaLa, vimaLa bhramara tuM eka rekha; re rasika tuhe mUktA, cUkatA cArU viveka. tuM mana mA vallabha, durlabha pAse deva; rakhe re viyega have paDe, na jaDe tuma paya-seva. INa pare vividha manahara, suMdara vedhaka bela; vadana sudhArasa pIdhAM, kIdhAM raMgaTakela. rajanI huI ratI ekasI, eke na thaI vAta; have vaLI kuNa dina kAmazuM, pAmazuM pi saMghAta. 1 (caMdrAyaNAnI-cAla). sajajana suguNa tumhAraDA, mugatAphaLa mahAra; hAra karI mana deraDe, kaMTha ThavuM suvicAra. mAruM vacana sAMbhaLa eka zyAmA, ApaNi prIti miLi abhirAma; tuma guNa kusumatanuM varadAmA, nahIMkSaNa aLagI rAkhuM ame rAmA. 2 tumazuM prIti sabhara bhara je, na zake keI yugAMte viDI; kahuM eka bela nila vikhe, have pAchali rajanI che DI. 3 1 mALA. 2 yugane aMta thatAM lagI. 3 rAta. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viraha vyathA varNana ( 11 ) tAleka mAMhi* prabhAtaDha thAze, tA ama kama pache ThAma javAze; te bhaNI jo tuma 'Ayasa sahiye, te mAhinI maMdira have jaiye.4 kIje vAta pracchanna te rUDI, avara te AgaLa thAe kuMDI; bAhara ela paDayA na samAe, leAka ne mihika na madhyAM jAe.pa jaI e vacana suNI piu tAharuM; kAM mana hajI re na phATe mAharU; jAe kahuM kama jIvana rAyA, jihAM lage prANa dharU* mAMhi kAyA.++ tame tanathI siva pApa gamAyA, durijana roga satApa paLAye; jeNi jIbhe' kahiye tumhe jAo, sArasanA zata khaMDaja thA.7 jima vAdhe piu 'avihaDa nehA, jima na jaLe nijadAsI dehA; lekamAMhi vaLi va ta na cAle, te vidhi karavA mAhare vAhale ! 8 cakravadanI ama prANa amArA, mUkuM cAMpaNa pAsa tumArA; jALavajo karI yatane ehu, jima Dha vAdhe avihaDa rehuM. kAmini kahe karatAra tu, vallabha meLe kAMya ? je meLe te! kAM viraha, e dukha meM na khamAya. meM na khamAya viraha dukha daiyA, kIdhe premajaLe pachI jIA; tihAM lage prANa lahe sukha zAtA,jihAM lage prIti mile nahIMrAtA11 me mana mUle uvArI mhalyuM, kAM te prema karI sukha Delyu ? ahula viyoga sacega na kAMi, e siva pUravadatta kamAi. 12 ketAM virahataNAM dukha kheAlu, kuNu AgaLa mArUM hiya u khAluM ? pUrava pApa kayA meM kaisA, pAmyA punya vaze surijana aisA. 13 kuMvara kahe ma dharA dukha mATuM, tuma viSNu tihAM jIvita muja khATu'; jakha jagadIzvara vhAra [sAra] karezI, taba tuma sAtha milApaka dezI. Ipare eTalI khela rasALA, parazaMsI prIchavI sA khALA; nija vajrAMcaLe' lUDe AMsu, kahA have kamaLe kazuM re vimAsuM ? 15 tume deha ma dharajo lagAre, kuMvara zira nAmI supadhAre; 1 rajA. 2 gupta rIte. 3 jIbha. 4 kASTha divasa jAMkhA na paDe tevA. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9ra). rUpacaMdakuvararAsa, maMdira dvAra lage sA vaLAve, pAya namI nija seje Ave. 16 kuMvara ucchaka maMdira jAve, tava nupasevaka sUvuM bhAve; e pura zeThane laghu suta jANe, saMzaya avarataNe mana nANe. 17 Ima lahI zodha gayA nRpa pAse, pahutA kuMvara nija AvAse; rUpasuMdarI piu vATaDI jee, kuMvara padhAryA maMdira mehe. 18 kahe piu evaDuM rahyA kihAM Ajapi kahe mitramaMdira hu kAja; te sukulinI sAcuM mAnI, vaLI bela na kahe rahe chAnI. 19 DhiyA kuMvara thAkyA rati raMge, rasabhara nidrA liye seja saMge; have suprabhAte saMbaMdha je thAze, te have paMcama khaMDa kahevAze. 20 ( pAI che.) khaMDa khaMDa vANi vistAra, bhaNatAM suNatAM harSa apAra; navarasa kavi nayasuMdara vANI, ce khaMDa ca supramANa 1 itizrI rUpacaMdakumAra rase zravaNasudhArasa nAgni saibhAgyasuMdaryAdhikAre prathama vikramAdityAgamana pazcAta rUpacaMdrAkAraNuM pramadArU5 varNana samazyA vidvaSTi saMbhogAdi varNana nAma caturtha khaMDa samApta. khaMDa-pAMca. (vastu-chaMda) prathama vikrama prathama vikama rAya teDevi, asana paNe navi Adaryo kalpavRkSa dhatUra jANuo, bIya divasa bahu khapa karI rUpacaMda AvAse ANiye; tehazuM prIti miLI ghaNI kuMvara ramI gaye ThAma, have AgaLa te sAMbhaLe je karaze narasvAma. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrama vicAra, ( 3 ) (copAI-.) suNa caritra cothA khaMDataNuM, sabhA sahu mana 2jI ghaNuM; vaLi raMge kavine vInave, paMcama khaMDa suNa have. 1 lahi prasAda sarasatine vaLI, paMcama khaMDa kahuM mana raLI; ANaMdI ekamana sAMbhaLe, mUkI manathI sahu AmaLe. 2 te sevaka nRpa pAse gayA, samAcAra rajanInA kahyA; nRpa kahe rakhe bhUlA ho tume, ehavA purUSa hesI se game 3 nAja te ame sUvuM karyuM, tava prabhujI AgaLa ucca rAya kahe jaI thAnaka raho, rakhe vAta kuNa AgaLa kahe. 4 eTale pragaTa thayA zrIsUra, vAgyAM maMgaLa bherI tUra, nityakarma savi narapati karI, sabhAmAMhiM beThA paravarI. 5 zrIgaraNa vagaraNa vaLI, rAjakuLI chatrIze maLI; eTale bhadamAtra paradhAna, rAjasabhA A sAvadhAna. 6 praNamI vikramanarapati pAya, ubhe rahyo yathAcita ThAya; suNa maMtri rAjana kahe vAta, nagarazeTha dhanadatta vikhyAta. 7 tehane putra cArazuM sahI, helA teDI ANe ahIM, rakhe kare kSaNa eka tihAM bha, tima karaje jima rahe tasabha.8 mahAprasAda kahi maMtrI tAma, cAlyA rAyane kari praNAma; vahele zeThataNe ghara gaye, tava dhanadatta zAha ubho thA. 9 bhale padhAryA svAmI ahIM, ghare muja teDAvye ye nahIM? Aja pavitra kIdhuM AMgaNuM, pavitra karyuM maMdira amataNuM.10 zeTha bhaNe svAmi kahe kAja,maMtri bhaNe teDe mahArAja; zeTha tadA daMtadhAvana kare, maMtrIzvarane Ima uccare. 11 vividha galIcA leI pAtharyA, paradezI guMcaNiye bharyA, rAja birAje jeTale, rahe mukha zuddha karI teTale. 12 1 kRpA. 2 sUrya. 3 yogya sthAne. 4 dAtaNa. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4 ) rUpA dakuMvararAsa lAje maMtrI nA kama kahe, tava vANeAtra samazyA lahe; zrIkratta pramukha sAtasA jeha, AgaLa vi UbhA che teDu.13 na lahe ela saciva jima kizA, tima be cAra mAMiMthI khasyA; cahuke jai pADI haDatALa, mahAjana savi mainyuM tatakALa. 14 teDayA arhadAsa ANuMda, Isara AMkh ne abhicaa; 15 seAmadatta zUrA saMghajI, teDayeA vIrapALa vAghajI. AnyA udayakaraNa IMdrajI, nAtha narapati ne nAnajI; acaLu amarU ne abhirAja, sUjo samaro ne zIrAja. 16 Aze amake amiye amU, vAMke velu vacce vibhU; kIku karamaNu kAhanA kamU, dhIrU dharamaNu dhIrA dhamU. 17 tercA amathA UThe a, thAvara huM...basa bApu bar3ha siMhaseA zAmaLa seme pat, gAMgA girU gArU gayU. 18 kALa kezava ne karmasI, dhAnA dhArI ne dharmasI; kazaLu kaMku ne kamaLasI, teDaye vAnA ne vimaLasI. 19 cAMdA cAthA celA Avi, khAkara baDuvA ne belAvi; sAMDho DhAMDho dhaNu udhIga, raMgA ratnA rahevAaA rIMga. 20 (nAvaTI mahAjana. ) padharAvA pAsA padamasI, sAraNa zavagaNa ne sAmasI; jagaD jagazI ne jerAja, jagamala jodhAne che kAja, 21 jAdava jeva'ta ne jagapALa, nAnU nIn ne narapALa; joglR jetamAla jinadAsa, zivasI sAraMga ne zivadAsa,22 sadA zikhA zivA sAmajI, bhAdA bhAramalla bhImajI; madhuvA vadhuvA vAsaNa vanA, zrIvata jasavaMta jAgA nA. (seAnI mahAjana.) meghA mAMkaDa mAkA manA, dharmadAsa ne dhULA dhanA; lAiyA lakhamaNu ne lAvajI, lahuA huA ne sAlajI,ra4 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaNikanI agamacetI. 95 samaratha samU ne zavaraMga, nAsaNa naramada ne narasiMga, sIdhara dedhara dAna dakSa, dAmU devacaMda savi mukhya. 25 triIkama tAhalaNa ne tIjuo, sAhaluNu sahasakaraNa sahi juo vijuo gothe gaNapati gAMga, merU mahiye mahipati mAMga. mAdhava megha murAri mukuMda, te karamacaMda semacaMda ratnA rUpacaMda zrIcaMda, hirA harakhA ne haricaMda. 27 te tejapALa tejasI, rAmu rahi ne rAjasI, cAI cItala ne cAMpasI, gaMgadAsa godhU gepasI. 28 meharadAsa mahirAja pahirAja, hemu hAMsu ANiharAja ravA ratanasI rahukA kare, pUje parakhe teDe are. 29 jIve cha- ne jasadhIra, pRthimalla pethA pAsavIra; sahasavIra jasavIra jagADa, hariA harapati ne uThADa. 30 hAmU hADU cuDe teDi, bheLA bhIlA bhuvaDa ma jeDi; bekhA khImA kA rAo, jAMjhaNa sAjaNa vArama lA.31 ( jhaverI mahAjana.) lakhamadAsa lakha lADake, lakhiye lAlU bola lake depU devavAsa devajI, mAMDaNa mAmacaMda meghajI. 32 haracha kuMvarajI melajI, gaNaja geviMdajI gelajI, vAse virUo ne vIrajI, vIradAsa zaMkara sUrajI. 33 zrIpati bhUpati ne vartamAna, sahide bahide sakala samAna; deIo detu ne depALa, puNyapALa zrIpALa dayALa. 34 haMsarAja vALa varasaMdha, jIvarAja thAuo thAnasaMgha; kAju rAjU pAMca pa, gehalu halU sAce bhacU. 35 teDe nAkara ThAkara napU, DuMgara DAhya dhAMdhu dhapU; ratanapALa rakhiye rajapALa, senapANa bhAue bhUpALa. 36 jiA kiA jokaraNa jaNAva, akhe ajA arahA bolAva Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 9 ) rUpacaMdakuMvara rAsa. te galA nAku nArAyaNa, vaijA vidyAdhara pacAyaNi. 37 chUTA chUTo jhUTho jarsI, sUDA kUMDA veNu vasu; mAMg sAMg mAMg kahyA, lADaNu laTakaNu lIkhe lahyo. 38 maMgaLa mAhavA chAchA chajjU, Tokara traMbaka kUMku mU; bakola bahu beTA maga, bhajAka khAu reATA rajU. 39 phUTarasI phAMdALa phaMdA, phAkU huklR nara nAro; zANA bhANA rANA sahu, kAmadeva kalyAA kahuM. sadeva7 sudara jedAsa, ghUghara ghAghara cha'DIghAsa; rAMkAM rIDAM ne pIDAra, cAMpe! cAkhA nAma apAra. riSabhadAsa zreyAMsa suca'ga, rAyamalla raNasaMga apaga; navara'ga nemidAsa gAvALa, miA mahAjana mALagopALa. 4ra hATa sa`jheryAM ThUMThuM karI, AvyA zeThama`dira paravarI; 44 gheADu karI sahu pALe rahe, mAMhi vAAtra samazyA kahe. 43 eTale zAha dAtaNa karI rahyA, tava viLa khela maMtrIsare kahyA; tuma vege teDe naranAha, ucchaka AvA dharI uchAhu. maMtrI prati bahu svAgata karI, AgaLa vividha vastu lei dharI; cAlyA lei bhala milaIA sAtha, ma`tri zeTha e vilagA hAtha.45 dIThA dvAre mahAjana rahyA, juhAra hAra mAMhAmAMhi kahyA; matrI zeTha AgaLa cAlata, pAchaLathI mahAjana Avata. 46 matrI bhaNe e Ave kaze? zeTha kahe kAMi kAraNu huze; saciva kahe che kahyA naranAtha, cAra putra tame lejo sAtha. 47 suta beThA te dAsI hATa, ApaNu tihAM teDezuM vATa; AgaLa hATa su AvyA eha, putra traNe beThA che jeDa. 48 sAthe te ce tihAM liyA, lAje maMtrI navi khAliyA; eTale rAjadvAre sahuM gayuM, mAMhi jANu narapatine thayuM. 49 sabhA mAMhi teDAvyA sahU, mAna mhAta rAjA diye bahu; 40 41 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattA ane zahANapata viveka ( 97 ) kahe mahAjana sAthe kuNa kAma? sahu padhAryuM che INa ThAma. 50 prabhunuM darzana karavA kAja, mahAjana sahu AvyuM che rAja! Aja ame hUvA niSpApa, tuma darzane kanyA saMtApa. 51 nagarazeTha amArA bhaNI, Aja rAjamayA huI ghaNuM; zeTha amArA sAthe haLI, teha bhaNI AvyA chuM vaLI. para bhale padhAryA harakhyA ame, vaLe pAna bIDAM laI tame; kSaNeka geSThi zeThazuM karI, hamaNAM ghare jaze hita dharI. 53 mahA prasAda kahI mahAjana mudA, karI praNAma cAlyuM sahu sadA; pAMca sAta daza paMdara thaI, bAhira beThA aLagA jaI. 54 zeTha bheTa mUkI pace namya, citta rAyane gADhe game; Asana besaNa ati bahu mAna, zeTha prati de suguNanidhAna. 25 rAjA raMge pUche vAta, dhanadatta zAha tuM pura vikhyAta; dhanya eha nagarI ama taNuM, jihAMkaNu vase tuma sitaguNa. pada lakSamI che ketI tumataNe, suta vaLI che ketA nRpa bhaNe; mahArAja lakhamI nahI pAra, beTA catura caMga che cAra. pa7 rAya bhaNe zAha sAcuM mAna, tAharUM jaga jIvita che dhanya; saghaLA ghara sarakhA saMga, nahi kaleza ke viraha viga. 58 zeTha bhaNe mahitA savi hoya, svAmi caraNakamaLa laya, ame rAulAM cherU syAma, sukha saMpati savi tAre nAma. 29 bhaluM zeTha beTA tumataNuM, kaLA suguNa rAkhyA che ghaNA; traNa putra A the kihAM? ghera hoya te teDe Ihi. 60 bhaNe zeTha te bALaka baha, vidhi vyApAranI na lahe saha, lakhamI lekhuM paNa navi lahe, te raMge ramate ghara rahe. 61 rAya kahe rUDuM tame bhaNyuM, paNa tasa rUpa ghaNuM meM sucyuM ekvAra te jevA kAma, te joIye ANe ThAma. dara suNI zeTha aNabe rahe, rAjya maMtrI prati vaLi Ima kahe Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 98 ) ( rUpacaMdakuMvara rAsa, zeThataNe lahu dIkare, te A ja ma kare. 63 gaye maMtrI te pUche tihAM, kumara tumAre jelahuDe kihAM? mAya kahe sUte che bALa, kizuM kAma evaDuM samakALa? 64 bhaNe maMtrI te jANe rAya, trIje mALe pahatI mAya; gaLagaLatI belI gahabarI, UTho suta nidrA pariharI. 65 jA kuMvara kahe kAMI mAta, jananI kahe suta tuma tAta; vihu sutazuM rAule leI gayA, vaLi tuma teDevA AviyA. 66 suNI vAta pAmya saMketa, sahI rAjAe jANI heta; dhIra thaI mAne kahe IzuM, tame mAta dukha mANe kizuM. 67 rAjA kaheze te sAMbhaLI, hamaNAM ghara AvIzuM vaLI, paherI vastra bhalA zRMgAra, jaI maMtrIne kare juhAra. 68 maMtrI kahe kuMvara tuma prate, rAjAjI teDe che hite; hAjI padhAre AvuM sAtha, mujane kRpA karI naranAtha. 69 tava ANaMde jAe doya, rAjasabhAe pahatA saya; narapati dekhI harakhe raMga, kuMvara besAryo utsaMga. 70 zeTha tamArA putra udAra, eka ekathI caDatA sAra; lahuDe rUpavaMta ati ghaNuM, rUpacaMda te sAcuM bhaNuM. 71 dekhI harSa Upaje citta, ehazuM ame karIzuM prIta; zAha tame pahuMce ghara sahu, pache kumara e Avaze "lavuM. 72 triha suta sAthe dilAsa deya, zeTha prate nRpa veLAya; suta Upara karaje zubha , Ima kahI maMdira pahetA zeTha. 73 mahAjana samAcAra pUchaya, zAha udaMta tasa sarva kaheya; sahu samajI nija thAnaka jAya, have kuMvara belA rAya. 74 1 vAra-DhIla. 2 hAne putra. 3 ghabharAIne. 4 kheLAmAM. 5 nhAne chokare-zIdhra. 6 vRtAMta-hakIkata. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ marmavAta vicAra. ( 9 ) mitrapaNuM ama sAthe kare, je joIe te savi ucca A savi addhi ache tumataNa, ame bazera annanA dhaNI. 75 ciMte hiyaDA sAtha kumAra, na ghaTe evaDe zeTha juhAra; rAjane huM bALaka tumataNe, sevakane zuM kahiye ghaNe! 76 rUpacaMda vaLagADyo bahi, nRpa pahute aMtaHpura mAMhi, rUpacaMdanA svAgata kAja, pAka pavitra karAve rAja. 77 AgaLa vividha sUkhaDI dharI, nRpa kuMvare bhakSaNa te karI; beThA bihu ekAMte jaI nRpa jANe maitrI have thaI. 78 bhUpati pUche bhAI kahe, kuNa kuNa graMtha tume je lahe? ame vaNika vyApArI rAya, graMthakaLA paNa kizI bhaNAya. 79 kahe rAjA ApaNe saneha, kUDe kimeM mA kaheze eha; tuM dIse savi guNabhaMDAra, vidyAkaLA na lAbhe pAra. 80 jehazuM thaye maitrIne bhAga, tehazuM kapaTataNe kahIM lAga; huM tuja bhAI karI trevaDuM, tuM thaIma raha jue evaDuM. 81 huM chuM rAja tamAre bALa, tuM ama ThAkura deva dayALa; tumazuM kapaTa kizuM keLavuM, jehavuM jANuM kahuM tehavuM. 82 kuMvara tame che buddhinidhAna, chidrATInA lahe vidhAna; kahe keI strIe teDiyA? ekAMte tasa maMdira gayA. 83 tava te IzI samasyA kare, pahilI kara karaNe leI dhare; dakSaNa kara vINu jaghavAma, puSpadaDo dAkhe abhirAma. 84 karI eTaluM cUMke vaLI, te zuM kumara kahe mana rULI? eha samasyA-taNe vicAra, mitra bhaNuM muja kahe udAra. 85 kuMvara vimAse hiyaDA sAtha, dhUrtapaNuM mAMDayuM naranAtha; meM te kAMI na mAnavuM sare, nane eka doSa se hare. 86 kuMvara kahe suNa svAmi samartha, huM kima jANuM ehane artha! ( 1 rasai-sukhaDI vagere korI rasoI Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) rUpacaMdakuMvara rAsa, ame hiMga tela vANiyA, ochA vaNigata/ prANiyA. 87 karIe vividhAre vyApAra, jaThAM sAcAM lavI apAra; INa pare gharane nirvAha kare, te tene e kima sAMbhare? 88 kuMvara hoya je narapatitaNuM, jehane ghare kazI nahIM maNA; raMge rame na mAthe bhAra, te lahe rAjana eha vicAra! 89 nRpa kahe meM te mAnya mitra, paNa tuM asatyaja bhAkhe atra; lAja rAkhuM chuM bhAI bhaNuM, kAM muhabata lope mujataNa. 90 rAjana mahAbata lope kizo ? mudhA bola tuma manazuM vadhe? je e mAMhi kAMI na lahe, te huM artha ke pere kahuM? 91 tuM na lahe te jANuM ame, ehavAM kAma kare se game; chaLatA muja sAthe parihare, khaMdhAI AvI zuM kare? 92 svAmi kize kahuM e ghaNuM, huM prabhu chorU chuM tamataNuM; mAyA kare mujane mahArAja, bIjI kAMI Ayaza ghe kAja. 93 kAja amAre che eTaluM, je muja sAthe rAkhe bhaluM; te kahe zIdhra ehane artha, nahi te thAze mudhA anartha. 94 rIza mUDha mujane na caDhAva, pUchuM te kahI beza batAva; nahite je hamaNAM je thAya, pachI kahIza je na kahyuM kAMya. 95 kuMvara vacana tava bolya kharUM, svAmi je bole te karuM; paNa aNaprIchI kahuM zI pareDa, je thAze te khamaNuM zire. 96 (DhALa-vidyAvilAsanA rAsanA pavADAnI.) rAya prate te ati raDha lAgI, pUche vALI vALI, sasAne paga nahIM trIje jima te, kuMvara na kahe nA TALI. 1 zAma dAma bheda bhUpALe, kIdhA keTi upAya; paNa te gayuM bhariyA ghaTa Upara, tava rIsA saya. 2 1 vinA kAraNe julma thaze. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAthA sATenI mahebUta. (101) re re mUDha! ma mara aNakhUTaye, kahe rUDIpare sAcuM; zarama ATalI veLA rAkhuM, have nahIM paheluM kAcuM. havaDAM uMdhe mAthe TAMgiza, mAriza mama prahAra; phekaTa kAM thaye phaTaNahAre, bola pazuM je vicAra. kizuM vicAra kahuM re rAjA ! kAMI belAve kuDe; mAramuMhe je karI manAvazI, te nahIM dIse rUDe. Ima karatAM je kAle nipAe, te kAM na kare Aja; huM maraNate na jUThuM boluM, te sUvuM mahArAja. rAja ghaNoja thaye reSAkuLa, suNI kuMvaranI vANI; pachI hAthethI corataNI pare, leI bAMdhiye tANI. DhIMkA pATu gaDadA mUke, hAM hAM karIne hRke, vAMse tIkhA cAbuka De, tehe kuMvara ne cUke. AMkhe khADo AMsu na pADe, citta karyo daDhadhIra; muMhe vALI vacana na bhAkhe, je je guNa gaMbhIra. rAya kahe re paragaTa pApI, kAM evaDe marAve; cheTe uttara Ape kapaTI, kAM hajI sAna na Ave. 10 sAna vihu tuM che svAmi, je vaLi vaLi muja pUche; vAta vicArI kahI meM nA nA, tehi hajIe na prIche! 11 prIchamAM savi lakSaNa meM tAharAM, je je have je thAya; Ima kahI jhaTa jhAlI kuMvarane, nRpa bAhira leI jAya. 12 caDi turaMgameM cAlyA bhUpati, eka hAthe kumAra; haTha rAya mAre vaLI mArage, pekhe leka apAra. nagaramAMhi hue hAhArava, pADI vaLI haDatALa; mAya bApa sasare ne sAsu, sAMbhaLI kare katAla. 14 ThAma ThAma pikAraNa paDiyA, ghaDiyAM jAmaya haiyAM, 1 jANyAM. 2 rekakaLa. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (102) rUpacaMdakuMvara rAsa rUpacaMdane mAra sAMbhaLI, je zatakhaMDa na bhaiyAM. mAya bApa AkaMda kare ati, bhagini bhAI bhatrIjA, sagAM saNujA kima nANe dukha, rUdana kare je bIjA. 16 eTale vaLi mahAjana halahala, milie savi samakALa; dhanadatta semadatta saMghate, jaI vanave bhUpALa. 17 mahArAja aparAdha vinA ati, kAMI kuMvarane mAre mAya bApa parajA ne rAjA, nyAyadharma saMbhAre. ame anyAya karyo nahIM eke, rakhe AkaLA thAo, Apa ApaNuM kIdhAM vilase, kAM ama avaguNa gAo. 19 zuM aparAdha karyo INa bALake, vaLi kahe nararAja; phragaTa ghara mukha leI jAo, te suNI jAze lAja. 20 suNI vacana nRpanuM reSAkuLa, mahAjana savi rahyuM mana, A rAya jihAM kuMvarI ghara, kAMI nA mahele Una. 21 rAkhI AvAsa svAmI kuMvarane, hAthe kare prahAra; zrImatiye gokhethI dIThe, oLakhe seI kumAra, tava vyAkuLa thaIne te UThI, gaI kuMvarI jihAM sUtI; UTha UTha tajI nidrA suMdarI, have je gADhI vigUtI. UThI gahibarI sehagasuMdarI, pUche zuM che bALa? A je saI kuMvarane sAhamA, mAre che bhUpALa. ghaNI hiyAzuM hiMmata ANI, joyuM te te temanuM kahe zrImatI sAMbhaLa bAI, haveya thAze kema?! kuMvarI kahe have jeja na kIje, roye na raherAja; kahuM te karI utAvaLe Ave, behanI etaluM kAja. sAkara dUdhe bharyuM kaceluM, e dekhe tima rAkha; mAMhi mUkI ukaraDe nAkhe, rakhe vade mukha bhAkha. 1 pikAra-ba pADe. 2 bAkI. 3 bhArI phachatI. 4 ghabharAIne. 22 * Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ premanI sAcI seTI, ( 103 ) sA etalu karIne te AvI, te dIThuM rAjAe; kahe pAchalI vAta rahI vi, A have zu kahevAe ? 28 kahe etalu tA tuja mUkuM, have Ave ura vAja; 30 tAharU nAma pachI nahIM leuM, vade kumara suNu rAja. 29 sahue rAjasabhA A UbhuM, kAMI pUche nahI koIne; udaya pApa adhikuM A dekhuM, vaLI vaLI pUche muhune. huM jo vAta kisI e jANuM, te kAM na kahuM pahelAM; Ama je mAra khAuM mahArAjan, zuM lAgeA cheH gahelA. 31 jo jo dhIravaMtanAM lakSaNa, bhUpati kahe sabhAne; AvaDA phUTI kothaLA kIdhA, tAhI hajI na mAne. have kA vAMka rakhe muja kADho, ahamAM ehanI vAta; hamaNAM pApa prakaTaze pUrU', thAze jo upaghAta. lAka kAi na zake mukhe khAlI, kAhAne rAkhe vArI; huThI beDu haTha pUre DiyA, vAta suNe te nArI. vaLi zrImatI suMdarIne kahe, tAharI buddhie khAle ! purUSaratnazuM prIti karIne, kAMi marAve akALe'. sAhagasu darI vaLI a dezI, zrImatIna kahe kAma; eka sAnaiye e mugatA phaLa, jamaNe kara abhirAma. agnI dharI vaLI DAbe hAthe, khAhira padhArI khAI; kumara dekhe tima UtarI AgaLa, AvA mAMhi urjAI. 37 tema teNiye tatakSaNa kIdhuM, viLa dIThuM rAjAe; vara prati kahe kazuM vicAre, mukhe navi khele kAM e? 38 sina aparAdha pUravalAM mUkayAM, eke nahIM saMbhArU, kahe A kAminice zuM kIdhuM ? te have sahIya na mArUM. mAA bhuMI huM nathI khIhatA, maravuM che ekavAra; aNusamajyuM kahevAe kizipare, zuM pUcho vAravAra. 32 33 34 35 36 39 40 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 (14) rUpacaMdakavararAsa suNI rAya krodhe pUrANe, hue kALa kRtAMta; bhrakuTI bhISaNa sevakane kahe, ANe ehane aMta. 41 phUlikA repaNa karaje sAme, ehane ANe kAya; kahI ema reSANa rAjA, aMtaHpuramAMhiM jAya. 42 pIse dAMta adhara vaLi karaDe, varace bele vANi; ahA ahA jagamAMhi ehavA dhIThA, duSTa have che prANI. 43 meM AkSepamAM ocha na mUkI, paNa e harAmI che; maraNuM AgamyuM pahelAM mAMhi, e mahApApI meTe. 44 te sevaka manamAMhe vimAse, dhi rAjAnI sevA purUSaratna ehavuM viNasAha, zuM jIvIzuM devA ! eTale ati hAhArava hue, pADe leka pikAra; mAya bApa bhaginI ne bhAI, dharaNI DhaLyAM teNivAra. 46 ramaNa sAsu sasarA zALA, kare AkaMda apAra; jima tiryaMcane rUMgAM Ave, tima reve parivAra, dekhI samAcAra sehagasuMdarI, thaI aceta tatakheva, dhanadatta zeThane cetanA vALa, putra vaDe rUpadeva. saghaLe miLI vicAra e kIdhe, bhaTTamAtra ghera jaIe; je e kuMvarane jIvate nANe, te e Upara dahIe. 49 mahAjana sahita gayA maMtrighara, tava bhaTamAtra ujANe; kuMvarane sevaka rAkhI rahiyA, tyAM jaI kahe saparANe. 50 re re nRpa pAse jaI AvuM, tihAM lagI keIe ehane, karI dekhADaze vALa vAMke, te ehane daMDa tehane. pa1 Ima kahI rAjamAMhi gaye vege, bhUpatine kahe svAmi, kAM e ratnarAja viNasADe ! nipuNa nyAyapathagAmi? 52 1 DarAmaNuM. 2 nAza karI nAkhe. 3 heTha, 4 tiraskAra sahita bela-mAra. 5 sahejamAM. 47 48 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'trInu' DahApaNa, ( 105 ) 56 viSNu aparAdhe mALa na marAvA, rAjA kahe mama jhaMkhe; ehavA lAge ache e kapaTI, ehanI karaNI dekhe. me* pahilAM sAhamA sanamAnyuM, thAcce vaLI karI bhAI; maraNa AMgamyu* paNa navi mAnyuM, jIe ehanI khATAI ! 54 svAmI khATAI e na kahiye, eja suguNu mahArAja; chAnI vAta pragaTa kima kIje, je Ave yamarAja. tuM pRthvIpati parannukha kAtara, tuM saheAdara paranArI; rU jema prajAne pALe, sAcI kIti vistArI. te have ramAma jazeja jagatapati, RNu vAte nahIM rU; uttama te navi hAve AchA, jIe dezI UMDu suguNa sapaNe je hue te kima, ApaNI ekha ughADe; jora karyo na kahe nija karaNI, jo have vatADe, jo e purUSataNA vadha thAze, teA sa Mdeha tumAre; kahA TALaze kavaNu anerU, purUSaratna kAMi mAre. jo kadApi jIvate raheze, teA vaLi ehaja kahezi; vaLI vaLI vInatI karU' vasudhApati, ehane na marAyezi. ima kahI kaLA-kathana vividha pare, zAMta karyAM rAjana; nRpa kahe teA hu* jIvate sUkuM, jo thAe tuM jamAna. aviSe cha mAsataNI dei ApuM, kathana kahAve je; matrI bhaNe svAmI vArU paNu, karavuM hu kahu teha. mAMDAmAMhi lamadha deI, maMtrIsara ulhAse; 53 55 57 58 59 60 61 ra thai jamAna kuMvarane kArDa, lei Avye nija AvAse. 63 mAya mApa mahAjana savi harakhyAM, harakhyA siva parivAra; dhanadatta zeTha saMtASI vALyA, varatye jayajayakAra. kuMvara prata nija madira rAkhI, bhaTTamAtra paradhAna; 4 1 na melIza. 2 maryAdA-AbarU. 3 vicArI juo. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (106) rUpacaMdakuvararAsa traNa divasa AvaLamAM bhArI, vALI zarIranI sAna. 65 vaidya vivekI aneka teDAvyA, bheSaja dIdha rasAMga; thoDA divasa mAMhe kuMvarane, jAte huSTapuSTAMga. rAya prate vInave maMtrIzvara, je tame artha kahAve; te nija putrI madanamaMjarI, rUpacaMdane paraNA. rAya bela dIdhA bhaNI mAnyuM, sAra sAmagrI kIdhI; nija putrI abhinava utsAha, rUpacaMdane dIdhI. (anuSTa-Ida) "sarvatra varasAda sarvatra ritA sarvatra duHkhinAM duHkhaM sarvatra sukhinAM sukham." mAya tAya suNI saha vimAse, zuM bhaI eha zuM kahAya ! eka duHkha ne Ave hAsuM, e UkhANe thAya. 69 ' madanamaMjarI sAthe kuMvara, maMtrIzvara AvAse; ahanizi sukha vilase saMsArI, kIDA-kAma ulhAse. 70 paNa te sahagasuMdarI ke, prema ghaNe mana bhAve; nizidina zvAsa pahelAM suMdarI, hiyaDe vaLI vaLI Ave. 71 (doharA-Ida ) sohagasuMdarIne kahyuM, zrImatIe upacAra, vALe citta su tadA, vallabhane satkAra. suNI kuzaLa harakhI sabaLa, diye vadhAvA sAra; dina kete vaLI sAMbhaLe, pANigrahaNa vicAra. haiDA mAMhi dhare ize, dhana ehane avatAra avicaLa bhAgyataNe dhaNI, vaLi pAmya jayakAra. 1 AvaLanA pAMdaDAMmAM bhArI rAkhavAthI mArane dukhAve nAza pAme che. 2 upAya. 3 rAjAnI kRpA thaI jANIne. che. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AnaphagAra, ( 17 ). dhIra vIra gaMbhIra guNa, pUre purUSa abheda; para kAraNe pIDA khamI, tehi na bhAMgye bheda. eka rAtanI prItaDI, pALI INe abhaMga; mAhare kAje mAnavI, tRNa jima tevuM aMga. ehanA guNa kima vIsare, dehe dhariye prANa; manamohana milaze yadA, te dina sahI supramANa. eka dina beThI raMgamAM, teDha zrImatI tAma; dhanadattanI dAsI thaI, kara jaI eTaluM kAma. gupta lekha ApuM lakhI, piyu kara deje seya; parata lakhAvI lAvaje, jima muja AnaMda hAya. svasti zrI praNamuM prathama paramezvaranA pAya; lekha lakhuM raLiyAmaNuM, sujana vase jiNa DAya. garimAdhara girU guNI, gauravarNa gaMbhIra; jJAnavaMta guNapArakha, zattagakAra zarIra. paramapUjya paMDita parama, parama premI paradhAna; parama sujana vallabha parama, rUpacaMda caraNAna. nija AvAsathakI namI, caraNareNukA dAsi; sahagasuMdarI vinayasaha, lakhe lekha uhAsi. sAnaMda sAliMganuM, priya paMcAMga praNAma; padapaMkaja bhramarItaNe, vAMce ratipati-kAma. pUjya zrI caraNamaraNa-karaNataNe parasAda; vijayI che tuma anucaraNi, durbaLa virahaviSAda. piucA kSemakuzaLataNa, ghaDI ghaDInA lekha; pAThavavA muja Upare, mAyA kare suvizeSa. apara pile tuma premanI, vApI vela apAra; 1 pAcho. 2 zrI RSabhadeva svAmInA. 3 sAruM manuSya. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 108 ) rUpacaMdakuMvararAsa, kima raheze have rAjyiA , piu-tarU viNa niradhAra. zUnuM kAyA paMjaruM, sahI ekaluM suMDhAra; tuma samIpa che prANiye, tehanI karaje sAra. divasa dehilA nirgamuM, vairiNI nizi na vihAya; niMda na Ave pApaNuM, sapanAmAM na milAya. (anuSTrapa-chada) "yAH pazyanti priyaM svame dhanyAstA sakhI yossitH|| ___ asmAkaMtu gate kAMte, gatAnidrApi vairiNI." parama panetA priyaja tuM, pAmazi sujana aneka; nizcaya manathI Adaryo, mAhare te prabhu eka te priya kAje mAhare, khamiyAM duHkha anaMta; paNa paragaTa pIDA nahIM, sAdhu sAdhu guNavaMta. caMpaka cUvA caMdanaha, cAtukala sucaMda; e pAMce tana parajaLe, je na miLe rUpacaMda. keLipatra kuMkuma kamaLa, kajala kanakazRMgAra, e pAMce muja navi rUce, je na lahuM bharatAra. piu pravAse cAliyA, chavaDuMyAM havAsa; vaLiyAM vAsara vIMjaNe, nasi neura nIsAsa. bhUSaNa piu dUSaNa thayAM, AMkhe kAMkaNa joya; vadana hAra vara mAnaje, tilaka hatheLI hoya. kaTimekhala mekhala thaI, vichiyA viMchI ga; nepura te haDa jevaDuM, je nahIM priyasaga. sAkara kAMkara sama gaNuM, dUdha garaLa sama tema; cUvA caMdana kacare kaha, jihAM na maLe piu prema. 26 1 jUnuM ghara. 2 pAse. 3baradAsa. 4 khUTatI nathI. 5ghareNuM. 6 jhera. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtarane umaLake. (10) piu guNa khera-aMgAra huA, tiNe mana lAgI lAhya avaguNa nIra na pAmiye, te te kima elAya. tuma guNa ghuNa muja aMbavana, ahanizi kere kaMta, tiNe tana thAo dUbaLuM, dukha jANe bhagavaMta. hayi na phATe hiyaDaluM, te e kize saneha, je jaga jI virahiyAM, nAma mAtra tasa deha. huM hiyaDe jANuM ghaNuM, paMkha leI zakarAja; UDIne AvI mithuM, jihAM mAhare vararAjA viNa prApati kima pAmiye, sana seva sucaMga; paramezvara jaba meLaze, taba miLazuM guNagaMga. kehazuM kIje ThI, kahezuM kIje keLi; hAlA viNa sahu vIsarUM, ke nA mana meLa. (seraThA-chaMda) jehanI jotA vATa, te sAjana suhaNe nahIM, aNagamatAnI vATa, Ave paNa bhAve nahIM. (-chaMda) thaDI prIti viraha ghaNa, te navi khamile jAya sarajayAM kime na chUTiye, hiyaDA jhUre kAMya. java jagadIzvara maLaze, tava miLazuM ekAMta; piupanetA tihAM lage, mujane dharajo citta. huM dAsI chuM rAulI, rakhe visAre rAja; vAcA dIdhI pALaje, muja jIvitane kAja. tuM che bhegI bhamarale, nava nava kusuma rameza; paNa tuja Upara eklI, mAlatI mama maheleza. 1 kIDe. 2 vAta. 3 AnaMdabharI ramatagamata Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 110 ) rUpaca'kuMvararAsa. anne chauM anekazuM, paMthI piyu kaheya; jeThu viNa ghaDIa na jIviSe, e aparAdha khameya. (bhaktati). kAi nara che muja vaahA, tuja guNurAgI Iza; sujatanathI na aLagA rahe, kata ma karajo rIza. (kAna.) caiAvanamada strInA mane, paDhamakhkhara ekAra; aMtyakSara lApe sahu, te muja dharajo hAra. (DhAhA-chaMda. sahI e eka sadesaDA, kare pazuM lagna; nayaNe kAjaLa zira tilaka, muM UbhA bhagga, da (prema.) je mana miLavA ucchvase, te kima likhyuM satASa; pAmI svapnAMtara janmya, kima thAe tanupAya. paNa sajjana sa`desaDe, pAme jIva karAra; vAMcI vaLI vaLI pUchIe, teAhi na Ave pAra. tuma lakhatAM atA guNI, nayaNe na khacI dhAra; ke jANe mana mAhurA, ke jANe karatAra. je je navare Upaje, vAta hiyAmAMhi rAya; lekhamAMhi te kima likhuM, maLyA pakhe na kahAya. kAgaLa bhInA mizi DhaLI, na lakhANA eka khela; caiATe ghaNuM karI mAnajo, pau pAmI raMgarALa, ( caraNAkuLa-chadra, ) paDhamakSara viSNu jagahI bhAve, madhyakSara viNa maraNu kahAve; aMtakSara viNa pa khI meLA, seA sajjana mekalo vhele (uttara-kAgala.) 1 7 . 10 11 12 1 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraspara premavirahaLatA, (111 ) reNe kajajaLa bhAgIA, tilaka kavaNu guNe bhagna; paDI paNa paceharA, UcaTa UcaTa lagna. java piuzuM melAvaDe, miLaze puNya pramANa tava sukha laheze prANiye, e sUdha mana ANa. e patrI vAMcI karI, vaLate lekha surekha; piu muja vahelo pATha, prema dharI suvizeSa. hiyaDuM ahanizi parajaLe, bhariye viraha-aMgAra; te olavaje mekalI,lekha premajaLadhAra. lekha eha vAMcI karI, dharajo hiyA majhAra; rakhe ke durjana kara caDe, paDaze vAta vicAra. eha lekha jiNe pAThavyuM, je vAMcaze sucaMga; tehane jagapati meLave, vahele sajInasaMga. prema-lekha VNapare lakhI, bIDI karI udAra; zrImatI sAthe pATha, jihAM vallabha bharatAra. dhanadattanI dAsI thaI, pahotI rUpacaMda pAsa, lekha diye praNamI karI, kumare liye ulhAsa, catura camaki cittazuM, samAcAra vacevi, priyA lekha vAMcI karI, nija bhUSaNa tasa devi. hiyaDe harakha ghaNe have, vaLi bhAgI dukhajhALa; kuMvarataNe mana Upane, prema viraha samakALa. guNa samarI gerItaNuM, sneha dharI suvizeSa; rUpacaMda rAmA prate, preme lakhe prati-lekha. (anuSTrapa-Ida). "svasti hIno rajohIno zironAma vivarjitam // azudradatta hasteca, lekhe siddhi na vidyate." 1 dAgIne. 2 ekI vakhate beu pedA thayA. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (112) rUpacaMdakuMvararAsa, svastizrI zirasAnatvA pAragaM parameSThinam // rUpacaMdro likhatyAzu, lekhaM yatra nija priyAm. (rahA-chaMda) kamalAkSI kamalAnanA, kamalA sama kalarUpa; kalahaMsI chate gamana, kaMcana kamaLa svarUpa. sebhAgiNe zazidharavadanI, sA sakaLA sukulINa; zAmAM sahagasuMdarI, sakaLa sulakSaNa lINa. sa sAliMgana, AnaMda suvicAra premavatI patnI prate, samAhiti bharatAra. puNya prabhAve chuM ame, vijayI kuzaLa udaMta; tumacA vAMcI harakhiyA, te jANe bhagavaMta. apara ihAM sarve bhaluM, jIjI kare savi leka; maMtrI jIva sama jALave, paNa tuja viNa savi pheka. pramadA paNa eka che varI, tehazuM thoDuM manna; prIti tumArI jIvaDe, saMbhAre nizi dinna. tumazuM je manamAniyuM, te anyathI nAvaMta, bhamare bahu phUleM bhame, mAlatI guNa bhAvaMta. rakhe jANe tuM vIsarI, muja manathakI lagAra; zvAsa pahelI sAMbhare, dinamAMhi keI vAra. sajajana jaba laga vegaLA, taba laga nayaNe dITha; jaba nayaNAM aMtara huvA, saba hIamAMhiM paIDa. (anuSTra-chaMda) tUropi na dUra thI caca dRddhi vate che caMdraH kumuda khaMDAnAM dUrasthopi vikAsakRt." 1 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patima. (13) (upajAtiIda) "girIkalApI gaganeca megho lakSAMtare bhAnu jaleca paam|| dvilakSa somaH kumudotpalAnAM yo yasya citte na kadApi re."1 (zArdUlavikrIDita-Ida) "nityaM brahma yathA smaraMti munayo haMso yathA mAnasaM sAnaMdaM sphuTa sallakI vanayutAM dhyAyaMti revAM gajAH yuSmad darzana lAlasAH pratidinaM snehaM smarAmo vayaM dhanyaH ko'pi savAsaro'tra bhavitA yatrAvayoH saMgamaH"1 (gAthA-chaMda) "miri kapUra neho, jaM neho sIlavaia bhattAro duddhassa udagA neho, sA neho amha tumhassa." 1 "ahi nakulANaya neho, jaM neho uMdira biDAlassa; tIva ne, to te gabda tuphasa." 2 hiyaDe dukha ANe rakhe, jhUre rakhe lagAra; suMdarI java sarajayuM haze, tava miLazuM suvicAra. 10 sama deuM chuM mAharA, rakhe dhare kSaNa duHkha; padminI tetAM pAmiye, jenAM lakhiyAM sukha. 11 mujane visAre rakhe, heyAthI kSaNa meva; te upAya racazuM vaLI, vahilA milazuM heva. UtI gaA nara nAma je, e IMkAra karI ja; bIjAM karI kuDAlI, amane bahu dharIja. eha lakhita vAMcI karI, dharajo harakha azeSa; vaLatA vaLI vahelA lakhe, sukha saMtoSa sulekha. vArU lekha INi pare lakhI, zrImatIne Apeya; - rasA sanamAnI ghara gaI, suMdarIne kara deya. 14 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpacAra zasa. katalekha dekhata prathama, harakhI hiyA majhAra; vAMcI re mAMcI ghaNuM, sehagasuMdarI nAra. - ghaNuM prazaMsI zrImatI, dIdhuM vacana sanmAna; mana saMtaSi dharI sukhe, maMdira rahe sAvadhAna. 16 ghaNa atithi dharI 17 vAi-matrIza; vAta saMbhAre vasudhAIza, tava te buddhi race maMtrIza; madanamaMjarIne zIkhavI, kumarI tame kaMta rIMjhavI. 1 'vara mAMgajo dAkhI neha, vAre janakataNe saMdeha; suNa vAta kumArI hA kahe, eka dina sA prastAvasu lahe. 2 piuzuM geSTi kare mana raLI, nava nava ramata rame laLI laLI; kaMta prate pUche mahArAja, kAMI vimanA dIse Aja? 3 rUpacaMda kahe vimanA nathI, kUDI vAta tame zI kathI; . nA svAmi mukhane AkAra, huM jANuM chuM nathI gamAra. 4 pUrva prema sAMbharate huze, mujane piu mana nANe kize? nA ja ma kahe priye ehavuM, mAhare nahIM ke tuma jehavuM. 5 svAmi zuM mujane prIcha, sAle seI prema abhina; paNa hue priya chuM tuma dAsa, kaLA eka mana dhare ulhAsi. 6 savi bhegAsana suMdarI yukti, kuMvarIe dekhADI vyakti; rUpacaMda mana camakya ghaNuM, ehe paNa ochI nahIM bhaNuM. 7 tUTho kahe mAMga vara nAra, kuMvarI kahe svAmi avadhAra; je jIvana tUThA INa vAra, te muja pitA-saMdeha nivAra. 8 re kAmini zuM mAMge IzuM? temAMhi huM jANuM kizuM! adhapati vacana alaka malAkha, muja AgaLa chAnuM mama rAkha. 9 svAmi haMe paNa te varI, muja AgaLa zuM beze pharI; pannaga saghaLe vake thAya, paNa bilamAMhi pasarale jAya. 10 1 vacana laI le. 2 dUra kare. 3 pitAne saMdeha. 4 sApa.5 sIdhe Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtra, (15) nArI mana ApIne maLe, te sAthe aLaguM chuM , athavA bala kahe mukha jeha, nahite prabhu kima raheze teha. 11 (gAthA-Ida) "alasAM jeNavisajaNeNa, je akhkharAM samullavIyAM te patthara TaMkaNa korianvA, na annahA iMti." 1 rUpacaMdane be pare minI, jima sApe chachuMdarI gaLI; vara dIdhe te kima karUM pheka, tava mana e sAMbharyo zleka. 12 (anuSTrapa-chada) rAjyaM yAtu zriyo yAMtu yAMtu pANA manoramA yA mayA khayamevoktA vAcA mAyAtu zAzvatI. 1 vaLi vimAse hiyaDe kharuM, pragaTa karIne te huM vaDuM; strIne kahe mAnI tuja vAca, kahiza pitA tAharAne sAca. 13 suNI kuMvarI harakhI mana sAtha, pradhAnane kahe mAnyuM nAtha; pAmya paramANuMda pradhAna, rAya pAse paho sAvadhAna. 14 kahe suNe vikama mahArAja, tuma kuMvarIe kIdhuM kAja; laMkAne gaDha lIdhe Aja, vAta manAvI seI vararAja. 15 harakhe rAjA kahe zuM bhaNe, maMtri vade e sAcuM suNe; tava nRpa kahe kAle ahi teDi, mAnyA pachI na kIje jeDi. 16 hA paraThI maMtri ghara gayo, prabhAte rAjA utsuka thaye; Ika mekalyA "sukhAsana sAra, sAthe bahu pregye parivAra. 17 kuMvara sukhAsane thaI ArUDha, de pakha cAmara chatra zira aiDha A ADaMbare kumAra, maLiyA leka na lAbhe pAra. 18 rAjA de bahu mAna sujANuM, A haThItaNA sulatAna; 1 nakAmo. 2 vAra. 3 kahIne. 4 utAvaLo. 5 pAlakhI-myAne - sukhapAla. 6 besIne. 7 haThIlAone bAdazAha Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 116 ) rUpacaMdakuMvararAsa, hA prabhu tame kahyA te sahI, prastAve haTha tajiye nahIM. 19 rAjA kahe A ekAMta, artha kahI TALe muja brAMta, have goTha kIje zI pare, chakannI vAta thaze je sare. 20 pracchanna vAta have zI kare, leka prate raheze Aphare; pUcho kahuM pratyuttara tize, nAcaNa peDi ghuMghaTa kize. 21 sAdhu sAdhu rAjA kahe kuMvara, pelI vAta kahuM savi pravara; kuMvara kahe suNa avanInAtha, prathama kaNe teNi dIdhA hAtha. 22 putrI rAya kanejA nAma, meM vaLI dhana dekhADaye tAma; dhanadatta zAhane aMgaja jANi, tiNe vaLate dekhADa pANi.23 kahe mujane have hAthe jhAli, hu tava nIce rahe nihALi; parastrI saMge adhogati haya, tava "vaNa kara grahI rahI soya.24 te kahe bALakumArI ache, meM mastaka kara dhari pache; bola caDAvye mAthe eha, DAbI jAMgha dekhADe teha. 25 jAMgha ughADuM tuja AgaLa, rakhe vAta kahi thAe miLe, meM tava khabhA dekhADyA beya, beM beha sukSINe eha. 26 puSpadaDe sudhI nAMkhiye, pachI nirmAlya haze bhAkhiye; meM dharI cIrI UbhI lahuM, Ubho cIre teya navi kahuM. 27 sA svAmuM joI thuMkI vaLi, thuMka thaze pachI amRta TaLI; meM pUgI mUkI raDavI, na kahuM je zira jAze paDI. 28 rAjana eha samazyA karI, pache tihAM meM chAnI te varI; rAya kahe tihAM karyA prahAra, tava tiNe zuM kIdhuM daya vAra.29 sAkara dUdha kacoLuM bharI, mAMhi "rakSA prakSepaNa karI; UkaraDe nA kahe eha, sAkara dUdha ApaNe neha. 30 1 chAnI. 2 putra. 3 hAtha. 4 narakagati. 5 sarasvatI vINA vagADanArI bALakumArI che. 6 mA bApa ane mazALa. 7 nakAme. 8 sepArI. 8 rAkha nAkhI. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sI buddhi prazaMsA. (117) ke laheze te thAze rAkha, pachI vaLI kahAvI e bhAkha; senaiiyA deya meti Aga, dhana joIye muja pAse mAMga. 31 metI jima guNe dANA hoya, tiNa pare ApaNuM rahevuM daya; jANe rakhe keI lavaleza, agnimAMhi tuja sAthe praveza. 32 INa pare tiNe samasyA karI, vAryA bhaNuM na meM uccarI; rAya kahe dhana tuja avatAra, bhale bhale rUpacaMda kumAra. 33 julamathatAM kahyA muja nahIM, muja putrI AgaLa kima kahI citte citta mile jyAM rAya, tihAM chAnuM kAMI na rakhAya. 34 mana lahiye e jANe kema, citta asaMbhrama lAge ema; kuMvara kahe svAmi suNa vAta, tuM pRthivIpati parajAtAta. 35 prajA sakaLa tuja ucherU sahI, mana vikalpa tAhare ke nahIM, ehavI vAta laI te kisI, nyAyanIti tAhare mana vasI. 36 kuMvara tAharI mati nirmaLI, te kSaNamAMhi samazyA kaLI, paNa vaLatuM je je te kahyuM, te savi tiNa strIe kima lahyuM?! 37 rAjana strI keTalI subuddhi, nArInI jage ghaNuM prasiddhi Age maMtrI-vahU mahArAja, buddhiye lIdhuM aradhuM rAja. 38 narapati kahe maMtrI-vahu kisI? tehanI kathA kahe udghasI; rUpacaMda bhUpati Agrahe, kathA subuddhi kAminI kahe. 39 avanimaMDaNa nagara abhaMga, ripumardana rAjA tihAM raMga; mayaNavatI rANI mukhya nAma, bIjI paNa che bahu abhirAma.40 mayaNavatI mAyAvI bhaNuM, rAyataNuM citta cere ghaNuM; rAjA raMga bhare uccare, tuja uparAMta na ke mAre. 41 matiehara mahete rAyane, kanakasiri kAmini tehane, beTe bahu guNavaMta udAra, sUrasena nAmeM suvicAra. 42 eka dina sabhAmadhya rAjAna, beThe pAse raoN pradhAna; 1 chokarAMja beTAbeTI. 2 kapaTakuzaLa. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 1ic) rUpA vararAmsa. * etale eka dhIvara AviyA, nRpa AgaLa macchuM lAviyA. 43 svAmi A maccha guNagRha, rabhakhatAM roga rahita hoya deha; me... ?samudrasura sevA karI, tiNe muja A Avye hita dharI.44 maiM jANyA hu. na bhakhu peTa, vaDA rAyane kIje bheTa; rAjA harakhyA vAta suNya, dhana deI tasa vAlAveya. teDI madanavatInI dAsi, kahe rANIne ghA ulhAsi; te laI AvI rANI kaMne, rANI kahe zuM lAvI mane. dAsI kahe rAjAe rAja, maccha meAkalpe pangyujana kAja; rANI kahe te mama ughADa, apara purUSa mukha mama dekhADa. 47 jo e jAti huM mAchalI, tA huM zAka nipAvata rahalI; paNa e purUSa na jouM mAchyA, jai rAjAne Ape. bhale. 48 dAsI jai rAjAne kahe, purUSa bhaNI rANI nava grahe; 45 e kahe rAya vinA huM sahI, avara purUSa mukha jouM nahIM. 49 mIna sUce te sabhA majhAra, rAjA cite lie nAra; tava te macyo khaDakhaDa hasyA, rAyataNe mana vismaya vasyA.50 zuM laI hasyuM mAchale muA ! tava matimaiharane kahe jIe; hasyA ko matri mAlA !? kaheA artha e utAvaLe. 51 phrAkaTa grAma khAo re kazuM, je koI artha na jANe izuM; jo jIvyAnI AzA karA, tA vicAra vahelA uccare. para kALakSepaNa karavA bhaNI, mAgI avidha cha mAsahataNI; matrI ciMte zI pare karU, artha kizuM 1.alo uccarU. 53 nRpa kahe mAsa chamAMhe kahe, te tuM ardha rAjya sahI lahe; nahitA khaTamasavADA prAMta, kuTuMbasahita tuja ANIza aMta.54 1 mAchImAra. khAtAM. 3 dariyAnA devatAnI. 4 sneha lAvIne. 5 zAka--takarArI. - hamaNAM. 7 pativratA-satI suMdarI. 8 AzcayaeN. 9 vakhata javA mATe. 10 samajyA vinA. 46 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ati cAturya (14) maMtrI ghera gaye hA bhaNI, haiyAmAMhi vimAsaNa ghaNuM arati abhUkha anidrA thaI mati saghaLI muMjhAI rahI. papa putra tAtane pUche vAta, maMtrI sakaLa kahe avadAta; kuMvare kuTuMbataNe kSaya lo, manane maMtra na koIne kahe. 56 chAne thaI paMthIne veza, sUrasena cAlyA paradeza; khaDjha sakhAvata kIdhuM hAtha, lIdhuM mAraga saMbaLa sAtha. 57 vATe jAtAM nara ke mije, tehazuM kuMvara vAte vanya; kahejI padhAraze kuNa ThAma, te kahe jANuM naLapura gAma. 18 mujane teDi jAze tihAM, te kahe kuNu vAre che kihAM; kima tiNa pura jAo che sahI, kuMvara kahe jevA e mahI. 59 (gAthA-chaMda) "dese vivaha cariyaM, jANijjai sujana dujjana viseso __ appANaMca kalijjai, hiMDIje tiNa puhaviye." 1 vATe kumAra vimAse guNI, karUM parIkSA sAthataNuM; kahe bhAI kSaNa ahi, huM araNya bhuvi AvuM jaI. 60 Ima kahI vRkSAMtara jaI rahe, tava mana sAthe pele kahe, e kAje beTI kuNu thAya, Ima ciMti AgaLa ujAya. 61 (rekhatA-Ida) calice tinake sAtha calatAM je cale, paNa dukha cale sAtha je lAMbA Daga bhare, lIlA meli karaMta ke aMga na meDiye, se sonA jali jAo ke kannaha toDIe." 1 kumara vimAse nahi e bhale, vara huM sahI jAIza eka eTale pAchaLathI Aviyo, vRddha eka je vyavahAri. 62 1 vicAra. 2 madadagAra. 3 kharcA-bhAtuM. 4 jaMgala jai AvuM. Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 120 ) rUpacaMda vararAsa zUnasena kahe bhAbhA kaheA, kiNu nagare jAze. kahAM rahe ? vRddha kahe huM naLapura jihAM, kAkA muja laI jAze tihAM? 63 vRddha kahe AvAjI tame, naLapuramAM mUkIzuM ame; tehanI kumara parIkSA kare, khaddhibhUmi jAzuM kahe pare. kSaNa eka raheA bhAbhA eTale, chAnA jaI beThA ratataLe; ghaDI be cAra thaI nAnye taddha, sAda karI khelAve vRddha. drupa paheAra eka DAkara cAbhiyA, pache Avye matrI meliye; vRddha kahe zI evaDI vAra, te kahe hateAja 4peTa vikAra. 66 tava te AghA cAlyA sAya, vATe geSTi kare te doya; lAgyA thAka ghaNuM thAkiyA, eka tarU taLe visAmA liyA, 67 vRddha zarIra ughADA kare, pavana liye hAya hAya uccare; 64 8 69 kuvara DhabUrI eThA aMga, zeTha kahe A abhinava DhaMga. vaLi mAraga te cAlyA jAma, eTale nirda eka AvI tAma; zeThe UtAyA khAsaDAM, kuvara page rAkhyAM paragaDAM, cite vRddha bhale vAMkaDA, pahekaDa hALI dIse vaDA; e AhavAM rUDAM pagatrANu, vaNasADe bhIMjavI ajANu. 70 viLa AghA cAlyA jeTale, nagara eka Anyu' teTale; savAra jANI tyAM nahi rahyA, vace jotA te vahetA gayA. 71 mATuM nagara vase kahe vR, kuMvara kahe usa asamRddha; suNI vacana ciMte DokarI, gADho avaLe! e chekaro. eka Ayu nhAnuMzuM gAma, saravarapALa jamaNanA ThAma; mAraga jatAM madhyAnheja thayA, te beu tihAM jImavA rahyA. cha3 tiNu gAmathI vasANuMA liye, saravarapALe bhejana kicA; kuMvara kahe e nagaraja vaDuM, vRddha vande nhAnuM gAmaDuM. 74 1 jAjarU mATe. 2 jhADa heThaLa. 3 bhuTTo. 4 peTamAM bigADa - mUrkha kheDUta je. joDAM. 7 bahuja avaLacaMDA. 8 taLAvanI pALe 8 72 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi parIkSA ( 11 ) ciMte vRddha vaDe ke eha, vikaramAMhi dIse che re; huM nizi kahe e kahe dIza, kihAM e sAtha mane jagadIza! 75 kete dina naLapura AviyA, zeTha kahe ama ghara pAviyA zUrasena sAMbhaLa muja ghare, Aja kahuM chuM bhajana kare. 76 kuMvara te Agraha karI, kuMvara kahe suNa vAtaja kharI; hAthe tALI daI traNya, gharamAMhe jaIe je manna. 77 le he mA sAthe Ava, phekaTarIza mane na caDAva; Ima kahI maMdira pese yadA, putrI snAna kare che tadA. 78 gaye ghasamasI maMdira jAma, putrI manamAMhi lAjI tAma; pAchaLa kuMvara rahyA khaDakiye, te pachI ciMtye kuMvari. 79 e kuNa purUSa rahyA AMgaNe! vastra saMbhArI zira ApaNe; mAMhe pitA prate jaI bhaNe, sAthe kavaNa purUSa tumataNe. 80 pitA kahe e mAMhi teDi, Apa abhekhuM vacchama jeDi; tava tasa kuMvarI belAya, kaMcaNa karavI abhekhuM deya. 81 kuMvara kahe zeTha tuma suNe, e saMdeha hare manataNe; karavI kAcI pAkI eha, suNI vacanane taNakhe teha. 82 hatyAvaDe ke dIse luMDa, vaLi vaLi rIza caDAve caMDa; daraDa varaDa nAkhIne bhaNe, tujane ahIM teDe che kuNe 83 zurasena dekhI apamAna, bahAra tava cAle sAvadhAna zUnya hATa AgheruM eka, tyAM jaI beThe dharI viveka. 84 putrI kahe kuNa nara e tAta? tAte ko pUrava avadAta; UNe muja paMtha satA ghaNuM, kahuM kizuM ehanuM jaDapaNuM. 85 kathana mAharAM avaLAM karyo, kuMvarIe buddha mana dha; kahe tAta e DAhya guNI, tame kAMI nAkhe avagaNI? 86 - 1 makAnamAM. 2 kapaDAM paherIne. 3 sonAnI jhArI. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) rUpAdakavara rAsa, pitA kahe zI kADhuM kheDa, tuM paNa dIse ehanI joDa, sarikhA sarIkhuM e je maLyuM, deva pratenuM dUSaNa TaLyuM. 87 (gAthA-Ida) "rehalli gahelli, mA caDasi pAMva o lIba ___ ahavA tuja nadoso, sarisA sarisehi raccaMti."1 tame kahyuM te sAcuM pitA, paNa eka kahu te suNe vAratA eNe tamane je je kahyuM, te saghaLuM sArUM meM kahyuM. 88 araNe vAra lagADI ghaNI, joI parIkSA sAthItaNuM; kAkAdika viSTA rakhe kare, tiNa vastra vapu DhAMkayuM pare. 89 nadImAMhi paheryA pagatrA, te svAmi e sUdhuM jANa; viSakaMTAdika dIse nahIM, page bhAMje te karIbe sahI. 90 tiNa nagare tame kAMI navi liye, pANI mAtra kAMI navi pi; te tuma lekhe udyama gaNe, ehane pitA mUrkha kAMI bhaNe. 91 hAne gAma vastu laI jamyA, sukhI thayA tihAMkaNa visammA; te te nagarathakI tuma bhale, pitA na jANe zuM etale? 92 ghara pasata traNa tALI karI, te paNa vAta tame navi grahI, je rahI dvAre detA tALa, to huM te cetana tatakALa. 3 kAcI pAkI karavI dhAra, che kanyA ke paraNI nAra ? chaNe sarve sAcuM upadizya, phekaTa tuma mana mUkuM vasyuM. 94 prIchayuM tAta vade hA kharUM, have vaccha tuM kahe tima karuM; kuMvarI kahe have zuM hoya, UDADI bucakAre keya. 5 vaLI e nara parakhI joIe, tava kumarI vimAsyuM hiye; bahAra jaIne joyuM jimeM, hATa peDhIe dIThe tirmo. 9 vege AvI gharamAMhiM, eka dAsI teDI ulkApiM; ApI dravya kahe mana bhAva, vastu deya kahuM te lAva. 97 1 kAgaDA vagere vITa karI de. 2 zarIra. 3 pagarakhAM. 4 rIbAya. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agni parIkSA. ( 113 ) 98 eka vastunAM phaLa chatAM, bhAice bIja nAkhIce parAM; eka nAkhice bIja udAra, nAkhIe chetarAM asAra. jaI ca uTAmAMhi UtAvaLI, e beu vastu lAva mana phaLI; tava dAsI vege tima kare, jaI caDuM>= janane uccare. 99 kahe kuMvarIe kahI jehavI, dAya vastu Ape! tehavI; lAka he zuM helI thaI, pUchI Ava rUDI pare jai. 100 jima prIche tima kahe ke izeA, Nu pare` ame na jANa kize; saghaLe bhamI usanI seAya, paNa te vastu na Ape kAya. 1 ghera AvI kuMvarIne kahe, bAI nAma na ke tasa lahe; tiNI pare kahyuM jima prI sahu, bhamI bhamI hu... AvI bahu. 2 rIsa caDAvI kahe kumAra, te ANyA viNa nAviza dvAra; rUDI pare tezuM viLa kahe, navi lAvI teA ghare kima rahe. 3 te khApaDI vaLI nIkLI, AMsu paDe thAe gaLagaLI; zUrasene te dIThI ase, kAM re khAi rAve kaze ? dAsIe hatI te kahI, tava te vastu kumAre lahI; 7 khAi Ava apAvuM sAya, gAMdhI hATa gayAM te doya. lIdha cheAhArI khAraka gaLI, badAma ujaLI lIdhI vaLI; dAsI vastu leI ghara gaI, pote beThA tihAMkaNu jaI. kuvarI kahe kima lahyA viveka, dAsI kahe sAhamA nara eka; A pelA beThA che hATa, tiNe apAvI rUDA mATe. kuMvarI harakhI hiye apAra, kerAM capaNu aNuAvyAM cAra; upara ghekhara helyAM seALa, dAsI sAtha kahAnyA kheAla. A savi Ape tehane jaI, vaLI eTalu Ave kahI; mAharI zeThakuvarIe rAja, A vi mekalI tuma kAja. huM mukhavacane e kahI avadhAra, RNu nagarIe peALaja cAra; 1 pUche. ra tyAM. 3 rAmapAtra. . Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 124) rUpacaMdakuvararAsa, cAra cAra kezIsAM oLa, tame niradhArI je je paLa. 10 kahI eTaluM vaheLI vaLe, vaLatuM te kahe te sAMbhaLe; Ima kahIne dAsI mekalI, jAtAM tene prIte jhalI. 11 mAM mAM karatAM lIdhAM nAra, eka capaNuM zuM ghebara cAra; bIjA savi laI AvI tihAM, zurasena beThe che jihAM. 12 ApI ghebara kahAvyA bola, te saghaLA tiNe kahyA niTela; zUrasene te savi rakhiyuM, jAtAM tene Ima bhAkhiyuM. 13 kaheje te kumarIne manna, INa nagare che piLaja traya; kezIsAM bAraja eTaluM, asatya na bele mANasa bhaluM. 14 ghara AvI kuMvarIne teha, kahe vAta tava camakI eha; tava jhAlI dAsI kahe kharUM, cothA bhAgataNuM zuM karyuM? 15 ati caMpAvI mAnyuM tiNe, cite kumarI upAe kiNe! e narazuM thAe vivAha, te pUge manane ucchA. 16 pitA prate kahe sAMbhaLa vANa, INa vAte saMdeha ma ANu paraNAve te e vara varuM, nahIM te bALakuMvArI bharU. 17 pitA vicArIne tyAM gaye, senane hAthe grahe, ati Adare A AvAse, te kuMvarI dIdhI ullAse. 18 sAMgaNa zeTha tenuM nAma, putrI puNyasiri abhirAma; lakhamIne tasa ghara nahIM pAra, zUrasena sukha vilase sAra. 19 sarakhI joDI maLI manohAra, sukha anubhave behu naranAra; pALe prIti nIra mAchalI, kuMvara prate vAta pAchalI. 20 eka dina sAMbharI thaye nirAza, mukhe be cAra mUkyA nizvAsa; tava kuMvarI kahe piu tame guNI,evaDuM dukha ANe zyAbhaNI. 21 kumAre kahyuM pUrva vRttAMta, puNyasiri kahe sAMbhaLa kaMta; sabhAmAMhi hasiye mAchale, tehane artha kahuM huM bhale. 22 - tAjA. 2 kAMgarAnA buraja. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhi parIkSA , (11) dukha rakhe dhare tame svAmi, ApaNu jaIye teNe hAmi, Ni kuMvara mana harakhe ghaNuM, zeTha prate kare melAmaNuM. 23 ; ApI addhi apAra, te savi sAthe leI kumAra; puNyasirizuM akaLa abIha, nijapura A theDe dIha. 24 2 jaIne praNamya tAta, pachI pAya lAgyo jaI mAta; dekhi putrane laMcana TharyA, mAta tAte ovAraNa karyo. 25 sAsu sasarAne pAya paDI, vahu dekhI vikasI AMkhaDI; mAtapitA savi kuMvara prate, samAcAra savi pUche hite. 26 putre pUrva vAta kahI sahu, mAta tAta ANaMghAM bahu maccha hasyAne je saMdeha, vahU tamArI kaheze eha. 27 harakhe maMtri gaye nRpa pAsa, rAya kahe maMtrI sAbAza; avadhimAMhi thAke dina doya, pachI tAharI kelIpare haya?28. maMtrI kahe rAjana muja vahu, ehane arthe lahe che sahu mokalIe pAlakhI pavitra, ahiM AvI kahe artha vicitra. 29 rAjAe savi te pare karI, ADaMbare AvI suMdarI; pariaca baMdhAvI vacamAMhi, tava narapati pUche urachAhi. 30 maracha hA te vahu zyAbharyuM? puNyasiri bolI tava guNI; mIna ha te kahIzuM pache, pahelI eka vinatI che. 31 rAya bhaNe je kahe te karuM, puNyasiri kahe sAMbhaLe kharuM; khAI eka paNa bAra, teDe savi aMtaHpuranAra. 32 paTarANI Adi daI Aja, khAI elaMghA mahArAja; mAharI darTe jela teha, pache TALuM tehane saMdeha. 33 rAjAoM kIdhuM te kAma, paTarANuM mana ciMte tAma; je je kAma ja cheDataNuM, mApamAMhi kaNa meTuM ghaNuM. 34 khAI TapAvA mAMDI yadA, nRpa pAse kahevarAvyuM tadA; 1 pitA. 2 caka-paDade. 3 rAjA. 4 mAchaluM. 5 khADa. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) rUpA varasa 36 khAI TapI pare jaI paDe, adve rAjya tehane kara caDe. 35 TapI zake nahI khAi vaDI, te pramA savimAMhe paDI; paTarANInI dAsI eka, khAI TapIne paheAtI eka. Avye lAbha hiye tehane, vahU kahe nRpa jhAleA ene; jIe vimAsyu* tehanu thayu, Agama cityu vAe gayu. 37 puNyasiri kahe nRpa avadhAra, e strI nahI nara che ke niradhAra; tava rAjAe parIkSA karI, sakaLa vAta te jANI kharI. 38 puNyasiri kahe suNa bhUpALa, caritra e vaDAM dayALa; paranara kahI tajyu* mukhamIna, pAse ke rAkhe e hIna. 39 evI satI mULagI nAra, mInI jaI AvI kedAra; matsa taNe mana acarIja vasyA,sabhAmAMhi te khaDakhaDa hasyA, 40 rAjA kahe mUA te matsa, kema hasI zaka re vatsa ? kahe kumarI ke vyaMtara deva, acaraja dekhI ramiye heva 41 rAdhe prIchyA saghaLA heta, tava mana sUdhe vasyA saketa; ee strInAM lakSaNa juo, hu* kSaNa navi rahetA e juo. 42 huM jANutA iNe sasAra, ehavI satI nahIM koI nAra; ehu jo cAlI ehave mAga, pANImAMthI pragaTI Aga. 43 kahe puNyazrI teM kima laghuM? ati bhakapaNuM iNe gRhyuM; te kAraNa meM asatI lahI, jAti jAtinu prIae sahI. 44 ( duhe.) ' dhUrto hAya sulakSaNA, vezyA hoya sulaja; khArA pANI nirmaLA, bahu phaLa phaLe akaja." 1 paTarANI dezATe dIdha, pusira parazasA kIdha; ati rAe sanmAnI teha, arjurAjya vhecI liye ehu. 45 1 pAra pahoMcI, 2 dhyAnamAM lyeA. 3 bilADI. 4 kapaTapUrNa. 5 dezapAranI zikSA. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anahada harSa prasaMga (227) rAe mA maMtrI ghaNe, arAjya Ape ApaNe addharAjya nija suta thApi, pite vairAgye vyApi. 49 chaDI rAjya kare nija kAja, saMyama leI thaye RSirAja; tapijapi karmataNe maLa do, cAritra pALI sadgati gaye.47 rUpacaMda kahe vikamarAja, jima vahU buddha sidhdhAM kAja; tima ketI nArI ApaNuM, buddha kAja samAre ghaNuM. 48 suNI kathA vikama harakhiye, rUpacaMda sazurU parakhiye; harakhI sabhA sahu ke manna, mukha bele kuMvara dhana dhanna. 49 rAyakane jA guNacaMdra jeha, pAse beThe che paNa teha, vikamarAya hasIne kahe, tuma putrI ehanA guNa lahe. 50 te vahelI bolAvo ahIM, rUpacaMdane paragaTa sahI; pANI grahaNa karAve tame, INa vAte bahu harakhuM ame. pa1 vikramane pAmI Adeza, putrI pAse gaye nareza; pitA kahe putrI mana dhare, rUpacaMda gamate vara vare. para lAjI rahI aNabolI bALa, tava guNacaMdra kahe bhUpALa; putrI mana mANase vicAra, rUpacaMda sadguNI bharatAra. 23 zRMgArI sehagasuMdarI, pache sukhAsana thApI karI; saparivAra rUDe adhikAra, ANI vikamasabhAmajhAra. 54 guNajJAtA vikama bhUpALa, heo na hoze Ize mAyALa; sahagasuMdarIne kahe vatsa! tuM guNarUpI sAcI laccha. papa paramamitra mAhare rUpacaMda, karyo jamAI dharI ANaMda, tuMe paNa muja putrIsamI, rUpacaMdane gADhI gamI. pa6 have manathI savi tajI vicAra, pragaTa paraNu rUpacaMdakumAra; sabhAmAM mukhya sohagasuMdarI, gRpa sAnidha rUpacaMde varI. pa7 dhanadazAha belAvye tAta, teDyA rUpadevAdika brAta; 1 bALe. 2 hukama. 3 lakSmI. 4 bahuja Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 128) rUpacaMdakavara rAsa sahu sujana teDyA nara nAtha, semadatta te sasarA sAtha. 58 mahAjana savi teDayuM suvicAra, vikama savi laI parivAra guNacaMdrarAyataNe darabAra, bhajana kIdhAM vividha prakAra. 19 bhakti karI tiNa rAe bahu, pache mahAjana sAthe saha, vikrama bahu ADaMbara karI, rUpacaMda gaja-adhe dharI. 60 paMca zabda vAjAM nirdoSa, diye vastu mAgaNa jana piSa; ADaMbare dhanadatta AvAsa, supare sahu AvyA ulhAsa. 61 dhanadatta zeTha vivekI tadA, supare saMtApyAM sahu mudA; paramANu sahu ghara jAya, raMge pabhaNe vikramarAya. 62 nitye muja maMdira Avaje, kAmakAja sarve kahAvaje, aMtara kAMI ANe rakhe, vaLivaLi zuM kahiye tuma mukhe. 63 rAjA sahu nija thAnaka jAya, ullaTa atighaNa aMga na mAya; rUpacaMdanI kare prazaMsa, bhAgya baLI che e narahaMsa. 64 rUpacaMda mAtA - pitA, sakaLa sahedara je atimatA; sahu kuTuMbazuM sarakhI prIta, vaye strI cAle zubha rIta. 65 didha pitAe bhala AvAsa, rAta divasa tihAM kare vilAsa; nATika gIta kathA kalela, suMdarI vihu sAthe raMgaroLa. 66 kahIM sakhela sogaThAM caMga, kahIM zavaMja aSTApada raMga; kahIM nATika gaMdharvaha gAna, kahIM dIe mana vaMchitadAna. 67 khaDakhaLI caMdana jaLabharI, kahIM jhIle sAthe suMdarI, sevana zIMgI bharI rasALa, mAMhomAMhi chAMTe suvizALa. 28 kusumavastra kusumAyudha sAra, vAsita kusumanIra mahAra; kusuma-seja kusumAlaMkAra, kusumakeLi Ima kare udAra. 699 nava vana TeLI madamatta, bhAmini bhAva kare anurata; - 1 hAthI upara mahelamAM. 3 judAI. 4 phUlathI sugaMdhIvALuM kareluM pANI. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavikathana, ( 129) dhana dhavana vallabha (ga, sakaLa rame saMsArIbhega. 70 pUrava punyataNAM ahinANu, e savi jANejo jaga jANa; ramI viramazI cheDe eha, chaThuM khaDe kahIzuM teha. 71 khaDakhaMDa vANI vistAra, bhaNatAM suNatAM harSa apAra; navarasa kavi nayasuMdara vANi, pote paMcamakhaMDa pramANi. 72 itizrI rUpacaMdrakumarAse zravaNa sudhArasa nAgni vikramAditya rAjA vividha yukayA rUpacaMdrazya samasyAthe prasanna prakaraNuM umaraNa akathana maMtrI-buddhayArAjJAkumarAya nija sutAdApana pazcAdartha jJApana rUpacaMdra mukhyAta buddha puNyathIkathA zravaNuM tane kumArasya prakaTa taibhAgyasuMdarI vivAhakaraNuM mahatA mahena rUpacaMdrazya nija pitarAvAse preSaNa vilAsAdi varNane nAma paMcama khaMDa samApta. khaMDa-6 Dro. (vastu-I.) rAyavikama rAyavikama karI bahu khepa, teya kuMvara na mAniye maMtrI vacane jamAta kIdho, preme vara dIdhA bhaNuM che artha bolya prasiddha raM caritra kathA suNI sabhA sahita bhUpALa, tava te paraNAvI pragaTa sukha vilase suvizALa. 1 (pAI-Ida) paMcama khaMDataNe adhikAra, suNI Upane harSa apAra; guNiyala manapaMkaja uhasyAM, kahyAM kathana te haiDe vasyAM. 1 sakaLa sabhA zretA gahagallAM, Age suNavA utsuka thayAM; kahe kavi naya prabhu pUre rULI, chaThThA khaMDa suNAvuM vaLI. 2 1 nizAna. 2 manarUpI kamaLa. 3 rAjI thayAM. - - - - - - - - Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 130 ) rUpacaMdakuvararAsa. sarasita varati vacanavilAsa, muja sevakanI pUrA Aza; sA svAminInA lahI prasAda, mhelI garva mAna viSavAda. 3 bhAva bhagate praNamI gurUcatta, stavatAM ghaNu lahiye Ana'; medhAvI mahimA maneAhAra, rUpacaMda guNamaNi-bha'DAra. pada akSara pahile abhidhAna, te gurUva dI dayAnidhAna; nayadhara kavi chaThTho khaMDa kahe, suMdara suprastAvaja lahe. rUpasuMdarI ratnama MjarI, trIjI vaLI sAhagasu darI; traNa sAthe sarakhA manaraMga, madhukara mana mAlati sucaMga. 6 rati anaMgajima pALe prIti, te traNye cAle pacitta; piu paNa navi leApe tasa nIti, uttamanI te ehaja rIti. 7 traNya zAstra yukti jANuMti, traNye bhAva bhalA ANuti; traNye citta cAre pitA, jye Upara pau mana ghaNuA. 8 e savi punyataNAM parimANu, punye manavAMchita kalyANu; punya sarvi sarakhA saceAga, punya prabaLa pacadhA bhAga. punye nAce viraha viyeAga, punya pasAthe tanu niroga; ima jANI punya karo sahu, Rddhi vRddhijima pAme bahu. 10 lIlApati lIlArasa pUra, UgyA abhinava jANe sUra; cha RtunA navanavA vilAsa, ima sukha vilase bAre mAsa, 11 ( mAlinI-chaMda. ) "dika zazira vasaMte zrIb yAM rAtu stapatapanavinAM bhoharmyagokSIrapAnaiH // divasa kamala lajjA zarvarI reNupakaiH / sukhamanubhava rAjaMstadvikoyAMtu nAzam // " vikramarAya kare hita sadA, preSI Apa sukhAsana sadA; rUpacaMdane sabhA majhAra, teDAvI sadguNa sa'bhAra. 1 buddhismRtizALI. 2 bhamarA pa 9 12 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdhamaryAdA (131 ) kari guNageSTi atihi ulhAsa, padharAve vaLi preme AvAsa; sukhabhara kALa game ApaNe, dAne yaza vistAre ghaNe. 13 ehave siddhasena gaNadhAra, paravAdikazikadinakAra; jJAnaratnakerA bhaMDAra, lIdho sakaLa zAstrane pAra. 14 sUrIzvara detA upadeza, vihAra karatA deza videza; bharUca nagara padhAryA jAma, sakaLa saMgha mana harakhe tAma. 15 eka dina saMgha prate vinatI, siddhasena bolyA yatipati, zrIsaMghane pAmI Adeza, dehu zrIsiddhAMta azeSa, 16 suMdara saMskRta bhASAoM karUM, je zrIsaMgha sAnidha lahuM kharuM; kahe vicArI zrAvaka jANa, zrIsaMghane Adeza pramANu. 17 (norjata driAcAryo thAyadhUkhya:) tyA tava zrIsaMgha vicAre hiye, vaLatuM gurUmukhe zuM baliye, paNuM java cUka paDe gurU prate, tava zrIsaMgha zIkha dhe hite.18 te bhaNuM zrAvaka kahe niTela, gurU tume zyA e belyA bela; vItarAganI lepI ANu, hiye vicArI nirakhe jANa. 19 zrIjinavara tIratha guNadhAra, pUrava cidataNA bhaNanAra; Age bahu mutakevaLi havA, tame tethI paMDita abhinavA. 20 teNe jinamukhe tripadi lIdha, prAkRta bhASAoM racanA kIdha; te jinavacana uthApe jeha, anaMta saMsArI thAe teha. 21 ehavuM mukhathI bolyA bhaNI, AleyaNa tuma AvI ghaNI; ghaNuM kizuM mukha dAkhuM ame, nirakhe zAstra nihALI tame. rara suNI vacana sadgurU kahe satya, tame kahyuM te mAnyuM tahara mahAnubhAva moTo zrIsaMgha, nirmaLa pUrNa pravAha sugaga. 23 jehane mAne tribhuvanabhANa, kuNa mUrakha lepe tasa ANa; je zrIsaMgha AyaNa diye, te ame kara je kIjiye. 24 1 prAyazcita-AlecanA, Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 13ra) rUpacaMdakuMvararAsa saMgha kahe gurU girUA tame, zI AloyaNa ApuM ame; nirakhe graMtha AleyaNa sAra, joI tapa Acare udAra. 25 nirakhI graMtha kahe gurU nAma, e ama AyaNanuM kAma; bAra varSa AMbila tapa karUM, tihAM lagegaccha bahAra saMcarU. 26 saMgha kahe svAmi nihALiye, eka gayuM tIratha vALiyeM; mithyAtvI eka nRpa Akare, pratibadhI te zrAvaka kare. ra7 vacana pramANa karI gurU sahI, zrIsaMghanI sammati te grahI, dina keTalA ekAkI pharI, AvyA sUri avaMtipurI. 28 jenataNuM darzana gopavI, thaI avadhUta akaLa ke kavI; mahAkALa prAsAda majhAra, beThA mULa gabhArA bahAra. 29 eTale AvyA arcaka tihAM, pUche kuNa beTho che IhAM; UTha vaccethI jima jAu madhya, mahAdeva pUjuM mana zuddha. 30 INapare bahu re bolyA teha, hiye kazuM navi ANe eha; tava tiNe jaI vanaviye bhUpa, kahe sakaLa avadhUta svarUpa. 31 A vikama jAte caDI, te tihAM beThe dIThe aDI, rAya kahe re mUrakha UTha, mahAdevane kAM de pUMTha. 32 rAye karyA aneka upAya, te savi siddhasena mane vAya; mukhatI navi bole bhAkha, bAMdhI muThI lahe ja lAkha. 33 tava rAjA ke dhAkuLa thaye, sevakane kahe zuM e rahe; pApI kizI vimAsaNa kare, ene ghasaDI nAkho paze. 34 tava sevaka jaI vaLagyA jAma, vataNI pare dekhe tAma; rAya kahe cAbuka keraDA, kare prahAra vaDA laI daDA. 35 tava prakAra sevaka te kare, gurU mukhathI navi bole zire; te prahAra aMta:pura jihAM, raNane jaI lAge tihAM. 36 nAse eka abaLA AraDe, eka aciMta bhUmaMDaLe paDe; 1 ujeNu. 2 pUjArI. Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ camatkArane namaskAra. ( 133 ) jihAM pese tyAM na zake rahI, rANI savi adhamUI thaI. 37 DhAma ThAma paDiyA pAkarANu, tava narapatine kIdhI jANu; gayA mukhiyA kahi savi vAta, svAmi e moTA utapAta. 38 ahIM tume ehane karA prahAra, tihAM rANI pADe pAkAra; IzuM suNI rAya AMkhA thayA, hiMyaDA sAtha vimAsI rahyA. 39 cite e nhAnA navi hAya, mahAsiddha dIse che koya; ezuM jorataNuM nahIM kAma, pAya lAgIne karU praNAma. 40 nRpa kahe cUka paDI muja ghaNI, tume vAta prabhu kahe| ApaNI; phye kAraNa beThA ima ahIM, kize deva pUjaSNu de nahIM ? 41 mahApurUSa tuM moTA sAdha, maiA svAmi e muja aparAdha; huM kara joDIne vInavuM, kaheA svarUpa hue jevuM. kare rAjA bhAgAdika seAya, thAe paragaTa jekAi hoya; tava avadhuta mahA AkRta', iNupare. bAlyA rAjA prate. 43 2 2 tuM anyAyI rAya ! dIse ghaNA ahiyAM anyAya; 42 nyAya vAta tyAM kahiye kizI, tava nRpa vikrama khelyA hasI. 44 zuM anyAya ache kahe! ahIM ? pUrava vAta vi zure' kahI; puri iNu alaiMti sukumALa, havA [hata] vaNika lIlA bhUmALa. mAta subhadrA tehanI satI, nArI triza hatI guNavatI; bahu vilAsa karatA dhanapati, AryasuhastI maLyA saMti. 46 suNI vicAra nalinIgukSmatA, pUvabhava mAThu lAgyA ghaNuM; pUchI vAta jAevA tihAM, gurU jJAne karI joyu iMDAM, 47 dITho zeSa mAtra tasa Aya, rAte diye dikSA gurUrAya; sUdhA khela sugurUnA brahmA, nizi masANu kAusaga grahI rahyA.48 tasa trIjA bhavanI vairiNI, marI nArI thai ziyAlaNI; 2navaprasUta AvI vikarALa, kAusaga jayAM avaMti sukumALa.49 1 AcArya-dIkSAdhArI, 2 taratanI suvAvaDI. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (134) rUpakuMvara rAsa karyo upasarga sAdhune ghaNe, pUraNa Ayu thayo munitaNe; nalinI vimAne devaja thaye, rahANe samAcAra mAe lo. 50 vahU batrIza sAthe dukha dhare, pretakArya beTAnAM kare; sahagurU prate kahe prabhu suNe, dhaNI nathI ke lamIta. 51 dayA dharI gurU kahe viveka, lahe sutazuM suMdara strI eka; anukrame teNiye pAye putra, tiNe lahuM tAtanuM caritra. para te jANIte the jiNa vAra, tAta kAusaga ThAma udAra; A prAsAda karAvye sahI, jinavara mUti thApI ahIM. pa3 ghaNe kALa jAte suNi vAta, rAjan ahIM vyApyuM mithyAta; mithyAtviye te biMbagopavI, rUdra jaLAdhArI laI ThavI. 54 sugurUtaNe mukhe meM suNe, zAstramAMhi dIThe te bhaNe; varate ahIM evaDe anyAya, tihAM ame zuM boluM rAya. papa rAya kahe ame samajI vAta, A zaMkara che jagavikhyAta; karUM bhakti pUjuM e stavuM, ehathI deva kavaNa che navuM! pa6 gurU kahe zI pUjA e karo, kaMTha pakhe mALA kihAM dhare? nAka vinA zuM dIje dhUpa, pAya paNe kihAM praName bhUpa. 57 uttama namaskAra stuti jeha, na khame mAharI kIdhI eha; rAya kahe te joIye IzuM, stuti kIdhI na khame te kizuM ! 58 praNamI stavI dekhADe tame, nahIM ame te zuM ame, bhUpe vacana kahyuM te jAma, tava gurU stavanA kare abhirAma. 29 (A bAbata vikamArka caritranA sAtamA sargamAM juve.) (upendravaja-da) "itorihaMta paratorihaMtaM, yato yato yAmi tatorihaMtam vinArihaMtaM bhuvanaM na pazyAmyatorihaMtaM zaraNaM prapadye-" 1 1 maraNa kArya. 2 chupAvIne. 3 goThavI. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gabaLa, ( 135) Ima jinarAja stavyA jagadIza, kIdhAM kAvya te zumAlIza; kalyANamadira nAma udAra, kIdhuM stotra gure tiNa vAra. 60 tava pragaTayA jinazAsana deva, pIMDa vehara diye tatakheva, mUrati pragaTI pArvajikuMda, sevita padmAvati dharaNe. 61 padmAsane beThA jinarAja, te dekhI harakhyA gurUrAja; bhakti bhAve praNamI Ima kahe, rAjan stuti mAharI A sahe.62 kihAM haraliMga kihAM jagagurU eha, rAga dveSa vivajita deha, jItyA viSaya kaSAya vikAra, bhavasamudranistAraNahAra. 63 (anuTupa-chaMda) " sarvajJo jinamAnyoyaM, jJAnazAlI guNAdhikaH muktilakSmIvaraH zrImAn , dharaNeMdra namaskRtaH pApadAvAgni jaladaH sureMdragaNa sevitaH samasta doSa rahito, nissaMgaH kaluSApahaH asya pUjA namaskAra, prabhAvaibhavinAM vibho bhavaMti saMpadovazyA muktizcApi gRhAMgaNe. sakRduccarite yena, jina ityakSara dvayam baddhaH parikara stena, mokSAya gamanaM prati." 4 INa pare satya vacana bahu kahI, vikamapati prabaLe sahI mithyAbhAva sakaLa pariharyo, jinadharma nizcaLa mana karyo. 64 Ima unnati jina-dharmata karI, saMghavacana bahuluM AcarI; gacchamAMhe pahatA gurUrAja, vikramanarapati pALe rAja. 6pa siddhasena gaNapati akrodha, lekaprate detA pratibaMdha, vaLi ekadA avaMtipurI, pahetA parivAre paravarI. 66 1 cIrA-cAra phADa. 2 tarataja, 3 gacchanA adhipati. 4odha rahita. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 (136 ) rUpacaMdakuvara rAsa, saMgha sakaLa harakhe manamAMhi, hAmA vadana jAya uchA hiM; ati ADaMbare savi samudAya, vaMde sUrIzvaranA pAya. 67 kare mahatsavataNe praveza, ehave zrI vikramanareza; 'rAjapATikA pharavA jAya, svAmA Ave che gurUrAya. 68 AgaLa bhaNe guNa stuti bhATa, tuM gurU dharma dekhADe vATa; paravAdIgajabhedana siMha, sakaLa sUrimAM ADI lIha. 69 tuM bhAratI-hudaya-vara-hAra, tuM abhinava gautama avatAra tuM azeSa vidyA-bhaMDAra, te vAdI kIdhA dhikAra. tuM SaT darzana-pazu-gapALa, vAdivaMdane vasudhA pALa; tuM gurU vAdagarUDa mukaMda, tuM sarvajJaputra sUri. 71 suNI birUda sarvajJa suputra, hiye vicAre rAja vicitra; e sarvajJa-putra vikhyAta, te sahI je lahe muja mana vAta. 72 IzuM vimAsIne naranAthe, tava vaMdanA karI mana sAthe; gurU jANa kara uMce karI, dharmalAbha AsIsaMskarI. 73 AvI nRpa pUche gurU kahe, dharmalAbha ye dI mahe?! gurU kahe manazuM vAMdhA tume, dharmalAbha tiNe dIdho ame. 74 tava rAjA re manamAM hiM, svarNa keTi ANuM uchahiM; sUri prate kahe prabhu lIjiye, gurU kahe e ame zuM kIjiya? 75 dravya anarthataNe e paMtha, te bhaNI navi rAkhe nigraMtha; jinaprAsAda karevA kAje, saMgha prate dIdhuM nararAje. 76 tava pravINa mahetA teNIvAra, dAnataNI vahiye suvicAra rahyA rAya vikramanI pAse, lakhe bleka e mana ulhAse. 77 (anuSTrapada). dharma lAbha iti prokte, durA dutsRta pANaye; sUraye siddhasenAya, dadaukorTi narAdhipaH - 1 havA khAvA mATe. 2 cepaDAmAM. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAsabaLa (137). muja maMdira ugamate sUra, hANe padhAravA tuma sUri, Ima kahI nRpanija kAraja jAya, poSALe pahAtA gurUrAya. 78 tava prabhAta bIje dina bhUpa, sabhAmAMhiM beThe surarUpa; nija maMtrIzvarane kahe sahI, siddhasena gurU teDe ahIM. 79 AvI maMtrI vinaya bahu kare, sahi gurU prate vacana uccare; svAmi zrI vikamabhUpALa, tuma padharAve deva dayALa. 80 saMgha samasta miLyA te suNI, jANe lAbha gure hA bhaNI; saMgha sahita tihAM pahotA sUri, vaMde vikama ANaMda pUra. 81 gamaNagamaNa paDikakamI karI, sUrIzvara beThA paravarI; vikamarAya siMhAsana cheDi, gurU AgaLa beThe mana keDi. 82 tihAM savi rAjakuLI che miLI, saMgha sahita beThe mana rULI; soI zeTha dhanadatta zAha jeha, suta cAresuM beThe teha. 83 rUpacaMda te kuMvara sucaMga, gurU dekhI mAMgyuM aMga; bhAvabhakta praNamI gurU pAya, beThe seIyacita ThAya. 84 prathama lahI prastAva udAra, sUrI subhASita kahe suvicAra purUSarUpe sAcI sarasvati, rAya prate bolyA yatipati. 85 (anuSTra-Ida) apUrveyaM dhanurvidyA bhavatA zikSitA kutaH mArgaNaudhaH samabhyeti guNo yAti digaMtaram ! suNI zleka raM bhUpALa, ujeNI ApI tatakALa; punarapi gurU belyA suviveka, rAjanuM kaleka suNe vaLI eka. 86 (anuSTra-Ida). bhayameka manekebhyaH zatrubhyo yugapatsadA; dadAsi yaccate nAsti rAjan citra midaM mahat ! 1 upAzraya. 2 samaya. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 38) rUpacaMdakuMvara rAsa tUTho ghaNe suNI A leka, tava vikrama gRpa jotAM leka, hari kari ratna kanaka pUriye, nija maMdira sadgurUne diye. 87 sabhA sahu paMDita paradhAna, hRdaya sAtha camakyA asamAna; belyA tava gurU buddhinidhAna, leka vaLi sAMbhaLa rAjAna. 88 (anuSTrapa-chaMda) kIrtiste yAtayAmeva, caturAMbhodhi majjanAt / AtapAya dharAnAtha, gatAmAtaDa maNDalam ! jima jaLadharadhArAe joya, kadaMbapuSpa ullase soya; tima remAMcita huo nareza, dIdhAM aMgAbharaNa azeSa. 89 vAdirAya vizvavikhyAta, sukavimAMhiM mukhya avadAta; siddhasenasUrIzvara nAma, vaLi leka bolyA uddAma. (anuSTrapa-chaMda) sarvadA sarvado'sIti mithyAsaMstUyase budhaiH nArayo lebhire pRSThiM na vakSaH para yoSitaH! suNI rAya raMye ati hiye, cAmara chatra ApaNuM diye; punarapi siddhasena gaNadhAra, balyA kleka sabhAmAMhi sAra. 91 (anuSTrapUchaMda) amIpAna karaMDAmAH saptApi jalarAzayaH tvadyazorAjahaMsasya paMjaraM bhuvana trayam ! adabhuta zleka bhAva lahI chaze, rAya ghaNuM mana ha; gurUne deza nagara pura sAthe, sakaLa rAjya dIdhuM naranAthe. 2 hiye vicAre paMDita jeha, suragurathI nirmaLa mati e sabhA sahu pAme ANaMda, leka yugma belyA sUrada. 93 1 prasanna thaye. 2 gheDA. 3 hAthI. - - - -- -- Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMgamaLa (139) (anuSTra-chada) asidhArApathe nAtha, zatru zroNita picchale; AjagAma kathaM lakSmI ? nirjagAma kathaM yazaH! 1 sarasvati sthitA vaktre, lakSmIH krsroruhe| kIrtiH kiM kupitA rAjan , yena dezAMtaraM gatA ! 2 zleka yugma gurU mukhathI suNya, sabhA sahita mana re ghaNuM; kahe prabhu have nahIM kAMya tehavuM, je tuma deuM suNI ehavuM. 94 gurU kahe eha vacanane rAya, te te sahI anRNa thAya; je samakita dhAre mana zuddha, kahuM te tAharA hete buddhelpa rAya kahe samakita te kizuM? sUri kahe nRpa jANe IzuM, devatatva gurUtatva udAra, dharmatatva oLakhiye sAra. 96 deva upara mati devahataNI, gurU upara gurUnI mati bhaNe; dharma upara mati dharma svarUpa, te samyakatva kahIje bhUpa. 97 adeva upara mati je deva, agurUtaNI gurU budde seva; adharma te jANe dharma vAta, te rAjana kahiye mithyAta. 98 traNya leka pUjita jitakAma, sakaLa doSa vajijata abhirAma; nirmaLa sakaLajJAna dinakAra, satyadeva mukti-dAtAra. 99 ke lebha mAyA mada mAna, matsara kalaha-kaMda asamAna; nATika gIta kAminIraMga, tehi ja devamAMhi e saMga. 100 zatru mitrajana daya samAna, pUraNa atizaya karI pradhAna niHsaMgI nirlepa nirIha, akSaya akSara akala abIha. 1 janma jarA maraNadikataNuM, dukha anaMta jiNe vA ghaNAM; 1 devAdAra, 2 aDhAra doSathI sahita te adeva-kudeva kahevAya. 3 kugurU-parigrahadhArI-gRhasthAzramI-lebI laMpaTa Adi durguNavaMta. 4 sUrya. 5 triza atizayavaMta. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (140) rUpacakavararAsa bhavasamudrane lAdhe pAra, te arihaMta trijaga AdhAra. 2 ATha karma moTA ripa suNyA, te jiNe haLAmAMhi haNyA te zivagatidAyaka arihaMta, sAco deva sei bhagavata. 3 zaTha iMdra surAsura vRda, pUje dehane dharI ANaMda ahaMta sakaLa pUjAne jeha, ahaMta nAma bhaNI je teha. 4 karmabIja saMsArahANe, tapa dAvAnaLe banyuM jiNe; punarapi tehaja Uge nahIM, zrI arUhaMta bhaNuM te sahI. 5 je Age SaTa chava nikAya, tehane jima pALe tima tAya; *rUSaNa tUSaNa nahiM lagAra, sehI deva sAce saMsAra. 6 mahA malla je rAga dveSa, jeNe jItyA leka azeSa; te jiNe haLAM manAvI hAra, saIdeva zivagatidAtAra. 7 mahAmala meTe jaga meha, jiNe tribhuvana pAye aMdeha te jiNe hAra manAvI heva, saI deva sAce 'mahAdeva. 8 ThAkura eka eha bhagavaMta, tri jagane sukhakara mAhaMta; adhAtA paNa e jagagurU kahyA, jehathI paMtha muktine lo. purUSottama eja jagadIza, jagannAtha dhyAe nizidIza; nahI mukti eka jinavara vinA, kIje tAsa vidhA sevanA.1 avara nAma dhAraka che bahu, te saMsAri jANe sahu, manamathabANe rasiyA jeha, mukti zake ApI kima teha. 1 jehane hAtha za dekhiyeM, vAma aMge nArI nirakhiye, rUSaNa tUSaNa sukha dukha kare, saI deva kima tAre tAre ?! 1 je bhaNuM vikamarAya sujANa, devatavane eha vakhANa; - 1 pRthvikAya, apakAya, teukAya, vAukAya, vanaspatikAya ane trasakAya. e cha kAyanA jIva. 2 gusse thavuM ke prasanna thavuM jene cheka nahIM. 3 bAkI nahIM evA. 8 zaMkA. 5 brahmA. 6 mana vacana kAyAthI. 7 kAmadevanA bANanA. che Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNya taravavicAra (141) satyadeva jinavara ArAdha, saphaLa janma karI kAraja sAdha. 1 gurU je paMca mahAvrata dhAra, jemAMhi lAbhe paMcAcAra, paMcaMdrI vaza rAkhaNahAra, cAra kaSAya kare parihAra. 14 SaTa nikAya prANi rakhavALa, navavidhi brahmacarya pratipALa; "ara pravacana jananI jeha, eka cite ArAdha teha. 15 daza vidhi sAdhu-dharma Adare, sattara bheda saMyama Acare, varaje pApa aDhAre ThAma, jape eka jinavaranuM nAma. 16 ame parisaha je bAvIza, zatru mitra sama citta muNuza; doSa bAliza rahita AhAra, lIje kAja kAyA AdhAra. 17 je tapiyA na kare tanasAra, dAkhe dhamadharma vicAra, zAMta dAMta mAhaMta muNiMda, te gurU sevyAM diye mahAkuMda. 18 sarva vastu abhilASI jeha, jehane ghara kuTuMba ati neha; sarva bhaNI cArI abrahma, hiMsAtaNe prakAze dharma. 19 ati AraMbha parigraha kanyA, bharavA peTa pApa-patha bhaLyA; tiNe bhavasAyara kima tAriyeM, nirdhana sevyuM zuM dhana diye ! 20 durgati paDatAM je heya trANa, teha dharmanAM kare vakhANa jeha kevaLi bhAkhita jANa, jihAM prazasya che jinavara ANa 21 vinayamULa jyAM dayA pradhAna, je bhavajalanidhi tarI samAna; sarve jIvahitakara jANiye, zubha dharma te mana ANiye. 22 jeha dharmamAM hiMsA ghaNI, dayA na dIse prANitaNI; zAca mULa pikAre dharma, niSkAraNa badhe bahu karma. 23 kUDAzAstrataNuM pada bhaNI, vATa dekhADe hiMsAtaNI; prANi-vadha thApe nizidIsa, zI gati tasa haze jagadIza ! 24 1 jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra. 2 nAka AMkha kAna he zarIra. 3 krodha mAna mAyA lobha. 4 pAMca samiti traNa guNa e ATha. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 142 ) rUpA kuMvararAsa te kudharma jANI chAMDice, sudharma upara mati mAMDice; traNya tattva e sAcA dharI, jima sa`sAra jaladhi Utaraze. 25 parabhava jAtAM prANI prate, che rasakhAi te juo nijamate; pALeA paMcabhUSaNa samikatta, TALeA kRSNa karI sama citta. 26 ( anuSTupa-74, ) " sthairya prabhAvanA bhAktaH kauzalyaM jinazAsane; tIrthasevAca paMcAsya, bhUSaNAni pracakSate. zaMkA kAMkSA vicikitsA midhyAdRSTiprazaMsanam tatsaMstavazcapaMcAmI samyaktvaM dUSayaMtyamI. " ( zrI hemasUri pAu:) sAMbhaLa vikrama avanipALa, je samyakatva dhare suvizALa; 4zakAdika dUSaNa parihare, te saghaLe jaya-lakSmI vare. 27 jo kadAca zakAdika thAya, te te paDe kaSTamAM rAya; 2 udAharaNa te upara juo, Age ahibiMba nRpahue. bhaNe bhUpa kahA pUjya dayALa, huvA katraNa te bakha bhuvALa; rAya pramukha eka citte sahu, sabhA sAMbhaLe harakhe bahu. 29 gurU khelyA amRtasama vANi, rAjana A ujeNI jANi; huA nAma aiya rAjAna, gaja turaMga lakSmI asamAna. 30 tehane *ibA nAme sahI, rUpavatI paTarANa kahI; 1 31 patraNya zakti pALe rAja, bhUpa prajAnuM sAre kAja. zUdra Ize nAme eka vIra, 'mahA subhaTa samarAMgaNa dhIra; miayarAyataNI kare seva, aga eLage anizi meva. 32 1 devatatva, gurUtatva, dharmatatva, 2 madadagAra. 2 rAjA. 4 zakA kuMkhA vigicchA vagere. 1 dAnazakti, vIrazakti, dharmazakti. 2 khaDA laDavaiyA. 3 laDAinA medAnamAM bahu dhairya rAkhI kuMteha meLavanAro. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avidyA paricaya ( 143) ehave tiNa nagariye eka, paradezI brAhmaNa suviveka, A kSiprA nadI majhAra, snAna karI rUDe AcAra. 33 laI caMdana puSpAdika hava, pUje nagaramAMhi savi deva; harasidha pITha AgaLa Aviye, tyAM leke dIThe bhAvi. 34 dina vaizAkhI pUnamata, devI mahima dekhADe ghaNe; harasidha devi kALikA nAma, devI guNa che tyAM abhirAma. 35 yAtrA kAja minyAM savi leka, tava te brAhmaNa kahe re pheka; leka save e mUrakha thayAM, zuM pUje devIne rahyAM. 36 vipravacana suNI e kAna, tava kALikA kepi asamAna; AkhA puSya hAthazuM leya, brAhmaNataNe vadane mAreya. 37 zaMga sahita deya pAse bhaye, tava te vipra hariNamukha thaye; je duhave munivara devane, phaLa tatakALa huve tehane. 38 tava te vADava dhare viSAda, veda uccare sarale sAda, purimAMhiM "AraDate gaye, rAjadvAre jaIne rahe. 39 teDa biMbayarA soya, kahe vezagara tuM che keya; bhale veza te kADha eha, yAca pAsa muja joIye teha. 40 vade vipra vezadhara nahIM, vyAdika navi joIye sahI; harasidha kepa have mahArAja, te e vadana thayuM Ima Aja. 41 rAya kahe te zuM dukha dhare,pAtakAra evaDe ze kare, pahelAM pote mahelI dhULa, mazaLI peTa upAyuM zULa. 42 vastu hoya te pAchI vaLe, devIkepa kizI pa TaLe; samAcAra vADavanA lahI, sabhA sahu AzcarthI rahI. 43 brAhmaNa vade narezvara leI, harasiddhane bhegAvika deI, mukhavikAra je nahi TaLeza, te huM tuja hatyA Azi. 44 1 manehara. 2 bahuja. 3 cokhA-dANA, 4 brAhmaNa, 5 bUma pADate. 6 mAgI le. 7 pekAra. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (144). rUpacaMdakavararAsa tava narapati mana AvI dayA, tyAM jAvAne utsuka thayA; vaLagyA zUdravIrane hAthe, rANuM kahe huM A viza sAthe. 45 zUdra vArI paNa nahi rahe, tava AvaNa de narapati kahe, ehanI IcchA pUraNa thAya, ApaNu viNa e tihAM kima jAya.46. suNi zUdra aNabe rahyA, rAya rANI te trIje thaye; harasidha pIThe Ave yadA, vikaTa zaru dharI dekhI tadA. 47 ehave zuddha subhaTa gAjato, devIe dIThe Avate; te savi dekhI devI khaLabhaLI, iDI bhavana gaI vegaLI. 48 rAjA tihAMkaNa Avye have, zanuM dekhIne ciMtave, gaI devI e dekhI zUdra, te bhaNI pAche vaLiye zUdra. 49 tava devI AvI savi ThAma, praName rAya vinave abhirAma; harasidhi pramukha kALikAtaNI, pUjA bhakti kare nRpa ghaNuM. 50 prI harasidhi belI mAya, joIye te vara mAMge rAya, bhaNe bhUpa je tUThI kSipra, kare mAta pUrava mukha vipra. 51 tava te rAya vacana mana thayuM, paheluM sukha brAhmaNanuM karyuM, harakhe vipra kare nija kAja, nija maMdira paha te vararAja. para vahANe vanapALaka suvicAra, vadhAmaNi diye eka sAra; dharmaSa pahutA vana sUri, A rAjA ANaMda pUra. 23 trikaraNa zuddha praNamI pAya, dharmadezanA nisuNe rAya, pahilA samakita bhAkhyuM jeha, rAye AdaryuM harakhI teha. 54 suNI sUrI gurUnA mukhathirka, sukha dukha bhUSaNa dUSaNathikuM; gurUvaMdIne maMdira gaye, biMbaya samakita dhArI thaye. papa biMbArANuM eka dina mudA, harasidha pIThe AvI yadA, devIrUpa dekhI "uddAma, tava rANI mahI asamAna. pa6 1 manAkarI. 2 prasanna thaI. 3 jaldIthI. 4 pahelAMnI peThe. 5 suMdara, Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhatA. ( 15 ) biMba yAce kALI kahe, tuma pAse besAre mahe; kahe kALikA tava niradhAra, tAha aha Apa bharatAra. paNa te tuja pAMti devImAMhi, besAri ame uchAhi; biMbA kahe Apane teha, A rAjA bhartA jeha. 58. Ape te amahe lIdhe bhale, harasidha AgaLa kahe eTale tava rANI kahe kALItaNe, harasidhakhate vAta sAvi bhaNe. 19 lahI vAta harasidha kahe tAma, kALI e rUDuM nahi kAma; pUjA bhakti karI INe varDa, ehane kima lIje bApaDI. 6. rAjA bhaktita karanAra, tehane lIdhe doSa apAra; e bhuDI nArInuM kahyuM, kALI kizuM tame e grahyuM. 62, maMDapa mAhare A rAya, tehane letAM kUDuM thAya; pache ke nahi Ave leI IzuM, pUjA viNa pasAruM kizuM? 62 vaLI vArtA vimAse kharI, e mAnaviNa ApaNa "surI; kima bese pAMte ApaNI, kALI vAta mUke te bhaNa. 63 harasidhataNe vacana navi grahe, kALI rIza karI Ima kahe, biMbaya rAya-baLi meM liye, pAMti ThAma rANane diye. 64 meTe vAta hAtha je grahI, te phUDuM paNa sAcuM sahI, tava savi devI thaI eka citta, kALI tame kahyuM te satya. 65 je vizvAsa ApaNe dhare, te zuM vizvAsaghAta kuNa kare; kALI ma kare karma kara, INa vAte huve pApa aghora. dada aiMbAne kahe saghaLI devI, AvA besa ama pote heva; je tuja bhartA lezuM sahI, te tuM sadA besaje ahIM. 67 tava kALI mUye tAma, mahAmaMtra jagabhedaka nAma; 1 ane 2 paMkti-eLamAM.3 naThAruM. 4 vicAre. 5 devI. 6 mahAna pApa, Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (146 ) rUpacaMdakuvararAsa, samakitadhArI che bhUpati, te bhaNI bhedI na zakayuM ratI. 8 jaI samIpa kALIne baLe, ehane hu AgamI navi za; kALI manazuM kare vicAra, ehane che samakita AdhAra. 68 je hAya sUdhe samakitadhAra, tehane na zake bhajI vikAra, te have 'chaLa joI e uchaLuM, vaLI vicAre mana eTaluM. 7 java e narapati samakita zeSa, zaMkAdika mana dharaze doSa; tadA maMtra mUkiza huM jeya, tava nRpasaMga bhedaze soya. 71 dharI kALikA dAsI rUpa, rANI sAthe gaI jyAM bhUpa; aMtaHpuramAM piDhaye rAya, soya talAsaNa lAgI pAya. 7 tava rAjA ehavuM ciMtave, sukha anaMta samakitathI have, te sAcuM ke jADuM heya, kALi lahe aMtargati seya. huM devI te avasara mana dharI, siMe [rAya sugaMdhi jaLe karI; mukha vikAza karI nRpa UThIe, tava devIe maMtra maheli. che te jagabhedaka maMtra abhaMga, mukha mArage peThe nRpaaMga; karI eTaluM devI kALikA, nija thAnaka paheAtI tihAM thakA. he biMbArANuM nija ghara rahI, tava te maMtraprabhA sahI, *sakaLa rega "zIghraha UpanA, nRpa zarIra vyApI vedanA. ! kSaNa sUtAM beThAM rati nahIM, maraNa-vedanA vyApI rahI, sahasA e hamaNuM UpanI, te na lahu je kima nIpanI. che buddhi zuddha vicArI kahe, je nara sIkaraNuM navi lahe, nArIne bahu ghare visAsa, te tArI pare thAya nirAza. strIvizvAsa dharyo ati ghaNe, rAjana phaLa bhegava tetara nArI saheje kuTila apAra, tehane kuNuM vIsase gamAra. ! 1 kapaTa. 2 chetaruM. 3 paganAM taLiyAM oLAMsatI hatI. badhAM darda. 5 turataja. 6 sukha-ena. 7 ekadama. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAmIbhakta sevaka (147) (adhUrA-chada). " AvataH saMzayAnA mavinayabhuvanaM cittanaM sAhasAnAM / doSANAM sanidhAnaM kapaTazatamayaM kSetra mapratyayAnAm // svargadvArasya vighnaM narakapuramukhaM sarvamAyAkaraMDaM / strIyaMtra kena sRSTaM viSamayacaritaM prANinAM lohapAzaH (vasaMtatilakA-Ida) etA isati ca rudaMti viSAdayaMti / nirbhAsayaMti ramayaMti viDaMbayaMti // etAH pravizya sadayaM hRdayaM narANAM / kiM nAma vAmanayanA na samAcarati // " rAjA zudra kare Ima vAta, etale eka thaye avadAta; gADha svare ke reve nAra, rAjA suNu bhaNe tivAra. 80 kavaNa nArI reve e zuddha, vahelo joI Ava kahe bhadra; rAyavacane cAle te vIra, te strI pAse gaye gaMbhIra. 81 pUche bAI kize tuma zeka? je mUke che meTI pika; tava gadagada svare kahe sA bALa, bibaya nAme nagara bhUpALa.82 rAjya seya nRpane hitakarI, adhiSThAyikA huM chuM surI; maraze nRpa te duHkha atuccha, tiNe tAra svare rou "vatsa83 zaka sUra vaLate kahe mAya, mujane kaI kahe upAya; jiNathI maraNa na pAme rAya, tana nIrAga bhUpanuM thAya. 84 devI kahe raktagiri nAma, parvata eka ache uddAma; tyAM trinetrasurane che vAsa, bhUpeTI eka che tAsa. 85 1 zuravIra. 2 devI. 3 ghaNuM ja. 4 putra Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 148) rUpacaMdakuMvara rAsa, te tuM hamaNAM thaI niSphIMka, lAva zuddha thaI sAhasIka; te peTImAMhi ghAlo rAya, te e nRpa keNe na marAya. 86 prabhAta pahelAM je hoya kAja, te jIvate rahe mahArAja suNuM vacana rAte tiNa ThAma, zuddha gaye svAmine kAma. 87 dIThe mahAkALakaMkALa, deva trinetra rUpa vikarALa tava trinetrasura sahasA tameM, dekhe zadra mAnavI jise. 88 kahe deva tuM mAnava Inma, mahA zUra IhAM A kisma? nAve ahIM ke sAhasahINa, kAja hoya te kahe kulaNa. 88 devavacana suNIne gahago, samAcAra nija prabhune kaho; mAMgI vajapeTikA seya, punarapi te sura kahe tuM jeya. 90 siddhavaDa hutI tailikA nAma, zaba te lAva ANe ThAma; te huM tujane peTI deuM, cAtye zUddha calAvI hiuM. 91 gaye siddhavaDa teNe rAta, vaDale caDI mAMDI khaparAta te zaba zudra vIra java grahe, tava zaba avara DALa je rahe. 92 zadra vaLI tiNa DALe jAya, pahuce maDuM anere DAya; Ima zAkhA pratizAkhA phare, tava te bhaDa vaDathI Utare. 93 te vaDavRkSa samULa liye, jaI trinetrasurapura mUkiye; vIrapaNe raMje te deva, sura kahe dhIra purUSa suNa heva. 94 tuM kezaLa vIrane rAya, viSama kAja te saghaLAM thAya; huM harakhe dekhI dhIrapaNuM, paNa eka suNa te sAcuM bhaNuM. 5 biMbayarAe kUDI budha karI, samakitamAMhe zaMkA dharI, tava cegini cike te bhaNI, mahA kaSTa paDiye tuja dhaNI. 6, huM tujane kAje ekAMta, e peTI nAkhuM kalpAMta; 1 ociMte. 2 maDa6. 3 deva. 4 na thaI zake evAM agharAM. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAmIbhakta sevaka. ( 149 ) paNa samakitadhArI e bhUpa, Apu te bhaNI jIvitarUpa. huM paNu chu. sura samakitadhAra, e peTI IMdrane udAra; koSathakI leija apAya, paNa che mAharA svAmibhAya. peTImAMhi ThavI rAjAna, kahejo have thajo sAvadhAna; je dUSaNa lAgyuM te khAmi, zakA dharA pache rakhe svAmi. 99 peTI diye dayAnA liyA, Ima zIkhavI zUdra cAliyeA; tava te vege lAnce tihAM, raDe rAya AkraMde jihAM. 100 rAjA ghAlyA leI peTiye, Upara dRDha tALuM te kriye; te surazIkhAmaNu savi kahI, rAce sarva hiMce sahrI. peTImAMhi rahyA bhUpALa, ciMte je jinadeva dayALa; samakiti za'kAe lAgyuM` pApa, te mithyAduSkRta hA bApa. matra je jagabhedaka eTale, nRpazarIra hutuM nIkaLe; 3 peTI seAya prabhAve sahI, na zake maMtra dehamAM rahI. te nIkaLI vege java gayu, atisamAdhi nRpa aMge thayuM; 35nnaga ma`dirathI java jAya, tava gharasvAmi sukhiyA thAya. 4 samAcAra te lahI vi devi, tihAM AvI saghaLI tatakhevi; DamarU bhaMbhArava vAjatI, hukkA hALA [kALA ?] haLa gAjatI. 5 rUpa bhayaMkara karI apAra, laI AvI saghaLA parivAra; nija svAmIne levA bhaNI, dIThI devI AvI ghaNI. zUdra vIra krodhe dhaDahaDayeA, devIzuM sagrAme caDayA; Ayudha vikaTa dharI nija hAtha, kare sa'grAma surInI sAtha. 7 eka pakSe surIgaNa bhale, khIje pakSe zUdra ekalA; kare saMgrAma thaI sAhasI, tiseA zUdra bhaDa devI tisI. mahele khANu iNI pare ghaNAM, trADe hAra mATe kAMkaNAM; 1 kabUla karI. 2 ArAma. 3 sApa dharamAMthI jatA rahe. 4 turata 97 98 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (150) rUpacaMdakuMvararAsa devI paNa varase tiNavAra, zudra upara bANAvaLI dhAra. 9 reSavatI devI hAkatI, gadA zakita kAtI mUkatI; samakita sAnidha zadra abhaMga, zastra na ke lAge paTu aMga. 10 zadra samarAMgaNa tivAra, nirAM kiyAM devI hathiyAra devI hAra mAnI savi rahI, tava kALI harasiddhi sahI. 11 peTI laI AkAze jAya, keDe thakA zUdra tava dhAya; kahe samakita sAcuM heya sAra, te mAre haje jyakAra. 12 je samakita mahimA paragaDe, te e karathI paTI paDe; tava te peTa bhUI paddha, levA avara devI daDavaDI. 13 vaLi zuddha bole tatakALa, je samati mahimA suvizALa; bhUmithakI e peTI teya, devI leI zake nahIM keya. 14 teNe levA utsuka thaI, gatazakti surI savi thaI; lAjIne te rahI vegaLI, kALi harasidhi AvyAM vaLI. 15 karI rUpa pite ati rUdra, bANe varase upara zUdra; kare saMgrAma zuddha Akare, kALI khamini zakyAM tyAM khare. 16 gayAM vegaLAM tyAMthI TaLI, harasiddhi mAM rahI vegaLI; tava zuddha mahelyAM Ima zastra, paDyAM bhaMya harasidhinAM vastra. 17 vasa vinAnAM jANyAM jAma, zUdra thaye uparAThe tAma; pite vastra vinA navi lahe, tava harasiddhi zudrane kahe 18 tuM samarAMgaNa che vaDa-vIra, bihate pUTha diye kima dhIra ! balya zUdra nabihu abhaMga, paNa jananI nirakhuM nija "aMga19 je je tana harasidhi te suNI, tava mana lAja UpajI ghaNI; sakaLa vastra saMbhALI karI, harakhI zUdra prate kahe surI. 20 zuddha parAkramI svAmibhakta, dekhI hRSTa citta thaI zakti, 1 taravAra. 2 madadagAra. 3 laDAinuM sthaLa. 4 bhayaMkara. 5 nagna. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNa sanmAna (151) tava bolI harasiddhi mAta, mAMga vatsa vara tUThI rAta. 21 bhale bhale tuM aTala "abIha, sakaLa subhaTagabhedanasiMha jyavate jaga samakitasAra, jethI tame lo jayakAra. 22 bhaNe zadra je tUThI mAya, te viyI kara biMbayarAya; bhalo bhale bolI harasiddha, e meM vara dIdhe mana zuddha. 23 teDI savi devI saMghAta, thAnaka tame padhAre mAta, harakhI harasidha kahe zudrane, devI savi teDI nija kane. 24 liyA vastra bhUSaNa je hatA, saMtaSi saghaLI devatA; sUdhI vAta zadrazuM karI, nija thAnaka pahetI savi surI. 25 tava prabhAta thayuM Uge sUra, vAgyAM maMgaLa bherI tarapha peTIthI za tatakALa, bAhara padharAvye bhUpALa. 26 nRpane aMga nirAmayapaNuM, zudra prazaMsA kIdhI ghaNuM; biMbaya zUdrane mAne ghaNuM, kaSTa vilaya gayuM rAjA chuM. 27 pALe rAja akhaMDa pratApa, samakitazuM mana bheLuM Apa; te dinathI pavarjita duSaNe, pALe samakita subhUSaNe. 28 zadravIra kIdhe ghara-dhaNI, kIti vistArI jaga ghaNuM kALe Ayu pUraNa thaye, kALa karI sadgati gayA. 29 te bhaNI vikrama-narapati eha, nirmaLa samakita pALe jehaka te bhavajaladhi tare mAnavI, zUdra vAta e nRpa mAnavI. 30 saMsArI svargAdika saMkhya, sukha anaMtA jANe mukhya; te savi tAsa hatheLImAMhiM, jiNe samakita Adaryo uchAMhi. 31 durgatibAra argalA dIva, tiNe savi sukha AkarSi lIdha; Iha bhava parabhavane AdhAra, jiNe samakita ArAdhyuM sAra. 32 1 na TaLI zake te. 2 bIka vagarane. 3 rogathI rahita. 4 vakhANa. 5 duSaNa rahita. 6 naThArI gatinAM bAraNAMne ulALo.-bhugaLa dIdhI ke te pachI kamADa ughADI zake nahIM. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpacaMda vararAsa ( gAthA-chaM. ) ,) " aMtomudunamittevi, jAsiya dukha nahiM sammatta / tesiM avaDha puggala, pariyaTTo ceva saMsAro. // ( zrI siddhAMta vAkya ) jijJe samakitanu* dIdhuM dAna, tehanA guNu jaga mesamAna; kare upakAra kADI tasa kAya, teAye AsiMkaLa navi hAya. 33 ( gAthA-chaMda. ) sammattadAyagANaM, duppaDiAraM bhavesu bahuasu / savvaguNa meliAhiva, upacAra sahassa koDIhi // ( zrI dharmadAsa gaNi mizra vAkya. ) kahu" bhUpati tAharA hita bhaNI, tye samakita avatidhaNI; te raNa zuklataNA Utare, manavAMchita jayalakSmI va. 34 siddhahasenasUrinAM isAM, sAMbhiLa vacana rAya mana vasyAM; ** sabhA samakSa UThI bhUpALa, kahe samakita gurU Apa dayALa, 35 gurU kahe Adi mArga tuM sAdha, 1tridhA bhakti arihaMta ArAdha; rAya suNI mana harakhyA ahuM, rasAdharmika satAdhyA sahu. 36 saMghabhakti pUjA gurUtaNI, cArU mahAtsava mALavadhaNI; ati udyota dharmaneA kare, zrIgurUmukhe samakita uccare. 37 mujane deva sadA arihaMta, gurU te sAdhu sadA guNuva ta; vItarAganu bhAkhyuM dharma, te dAyaka hAjo 'ziva-zarma. 38 manna vacana kAyAe sadA, e samakita dhAryuM meM sudA; vAsakSepa kare gurU guNI, ALAvA carAve bhaNI. ( 152 ) 44 39 1 mana vacana kAyA. 2 samakita dhArI khAi bhAI ne. 3 maneAhara. 4 zivasukha-meAkSanAM sukha. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satya vairAgya. ( 153 ) uccaratAM samakita rAjana, dhanya purUSa suNiyA jiNe kAna; AdhIja anuAlyAM ghaNuM, rUpaca'kuMvara tava bhaNe. 40 prabhu tame samakita kahyuM udAra, te vAMche ama kuLaAcAra; jainadharmanA che vizvAsa, sevyAM Ape zivapuravAsa. krei upacAga hoya jeTaluM, mujane kahe Ayu keTaluM ? te pahe kAi kahA upagAra, vahelA jiNe tariye sa'sAra. 4ra gurU kahe Aja karI niradhAra, kAle tehanA kahiza vicAra; sAcuM mAne kumara rUpacaMda, kareA dharma jima laheA ANaMda, 43 gurU vadI nija thAnaka jAya, jIvadayA ghASAve rAya; nyAyaghaMTa adhAve khAra, pice 'catuHpada gaLiyuM vAra. 44 leAka sahu mAne jina-ANu, saghaLe hAya jinadharma vakhANu; koi na leApe narapati rajA, jehavA rAjA tehavI prajA. 45 bIje dina dezanarasalIgu, gurU sabhAe paheAtA sukulI; vikramarAya sakaLa parivAra, maLyA pacaturvidha saMgha apAra. 46 tAta sAthe rUpacaMda kumAra, sAsu sAthe vahu suvicAra; sahu sugurU vaMdana AviyAM, suNI sUri vANI bhAviyAM. meghataNI pare vacana gaMbhIra, diye dezanA sadgurU dhIra; aha leAkeA sa'sAra asAra, sakaLa vastu sAhA vyavahAra. 48 asthira lakSmI ne e vAsa, strI dhana yAvananI zI Aza; jarAmaraNanA bhaya asamAna, caMcaLa pIMpaLa pAna samAna.49 eha vAta sUdhI jANatAM, mati dharmanI nathI ANutAM; paDayA pramAde te juo mUDha, pApakarma seve che prADha. 41 50 1 samakita 2 nizcaya. 3 DhaMDherA pITAvavA. 4 DhAra pazune paNa gaLeluM pANI pAvAnA badobasta karAbyA. 5 sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA. 6 bahu. 47 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (154) rUpacaMdakuMvara rAsa, (deharA-Ida). eka ajJAnI chavaDA, mana ANI aviveka; eka jIvane kAraNe, hiMse jIva aneka. mukha asatya vANI vade, paradhana kare apahAra; para ramaNIzuM "rattaDA, tehane ye avatAra. pApa parigraha meLatAM, nANe mana sateSa; ati akhatra pare karI, kare kuTuMba keSa. tehane paDatAM narakamAM, pachI "sakhAI na keya; pApa kare te ekale, bhagavaze tihAM jeya. tRSNA khAI ati sabaLa, kuNe na pUrI jAya; lAbha lebha vadhe ghaNe, mana sateSa na thAya. lebhataNe rasa laggIA, kare kukarma anaMta, parabhavathI bihanA nathI, zI gati tasa bhagavaMta cirAzi lakha nimAM, bhamatAM bhamata apAra; daza daSTAMte dohile, lahai manuja avatAra. jIva anAdi nigadamAM, bhami kALa anaMta; pRthivI apa teu vAu tihAM, kALa asaMkhya mahaMta. 8 sAdhAraNa pratyeka vana, kALa anaMta asaMkha; tihAM jIve dukha bhegavyAM, kuNa kahI jANe "saMkha. 9 pUrA ja mAkhI pramukha, biti ceriTImAM hiM; 1 mAre. 2 jUThI. 3 herI-corI-chetarI le. 4 AzA -lIna. 5 belI. 6 je vALIne bhAgatAM sarakhAM bhAge-chevAM bheghAM caTayAM uge te. 7 sarakhuM bhAge nahIM-cuMTayuM chevuM bhejuM uge nahIM te. 8 gaNatrI. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabedha. (15) saMkhyAtA bhava bhogavyA, dukha jIve vaLi tyAMhiM. 10 jaLacara thaLacara ne khacara, urapari bhujapari daya; paMcaMdrI tiryaMcamAMhiM, jIva rUlya te joya. sAte narake dukha sahyAM, sAgara Ayu aneka; keDi varaSa kahe kevaLI, teya na Ave che. suragati mAMhi raDavaDa, tihAM na sAkhya lagAra; kAma ke aviratipaNe, viphaLa karyo avatAra. mague janma have pAmiye, teya na sIdhe artha, deza 'anAryamAMhiM paDaze, kIdhAM keDi anartha. Arya dezamAMhi lo, nIca kuLe avatAra; tihAM pApe piMDa piSi, na lahe dharma-vicAra. uttama kuLa avatAra heya, te "hilI muniseva; dhana kAraNa dha paDe, nahi navare kSaNameva. karmacage nidhana thaye, dohiluM udara bharAya bhamate hIMDe rAta dina, te kima dharma karAya. je kadApi lakhamI lahI, dharmatanuM mati jAya; kRpaNapaNuM Ape ghaNuM, puNya navi kharacAya. rAmA rAmA dhanataNuM, ATha pahora mana dhyAna; cherU vyAdhi vIMTIo, mana dharate abhimAna , maMdira hATa karAviyAM, kIdhAM vivAha kAma; abhimAne dhana vyaya kare, na game dharma nAma. rAuLa cAra palevaNe, dhana je gayuM khamAya; puNya detAM pAyake, vIza visAmaNa thAya. 1 rajhaLyo. 2 manuSya. 3 saphaLa na thayo. 4 apavitra- sanAtana jaina dharmathI rahita. 5 muzkela. 6 paLavAra. 21 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 15 ) rUpacaMdakuMvararAsa. paMcedrI paravazapaNe, seve pApa aDhAra; viSayataNe rasa vAhiyA, taje dharma-vyavahAra. minge kusaMgati mAnavI, seve kunyasana 'sAta; madamAtA rAte rame, dharma na jANe vAta. dharmamudre hiMsA karI, mehvA mUDha mithyAta; viphaLa janma kare ApA, jIvataNA upaghAta. cAla calAve ApaNI, pAmI nRpa bahu mAna; kara besAre navanavA, leka prate kare 'jAna. kare pizunatA parataNI, liye vividha pare lAMca; mANusaratna marAvatAM, mana nANuM khaLakha`ca. ati AraMbha parigrahe, kampyu. kare ima pApa; bhakSa abhakSa ajANatA, kima sahaze saMtApa. mAhanidrAye gherIo, dharmavAta na rUcata; hileA zrAvaka kuLalahI, iNupare ene gamata. sugirithI seAvana ghaNuM, vAra ana'tI lIdha; tAya mehamUrchAtaNI, jIve tRpti na kIdha. 22 23 24 25 26 27 29 1 prANAtipAna, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna, parigraha, krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, kalaha, abhyAkhyAna, rati, arati, pariparivAda, mAyAmRSAda, mithyAtva zayya. 2 cerI, jugAra, vezyAgamana, madirApAna, mAMsabhakSaNa, zikAra ane parastrIsevana. 3 TayAkasa. 4 nukazAna. 5 nidA-cADI. 6 karA, barapha, TADhA dahIMmAM ke chAzamAM nAkhelAM kaTheALanAM vaDAM, rAtribhAjana, bahu khIjavALAM phaLa, vatsAka, meLaathANuM, pIMparanI pIpiyA, vaDanA TeTA, ukharAM, ajANyAM phaLa, sUraNa vagere sadhaLI jAtanA kaMda ane mULA vagere anaMtakAya, mATI, jhera, mAMsa, mAMkhaNu, kuNuM kLa, jenA rasa calita thayA hoya te vastu, vagere na khAvA lAyaka. 28 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabedha. (157) jaLanidhi jaLathI bahu piyAM, jananI dhAna sadIva kaNa anaMta mUMDA bhakhe, tRpti na pAme che. vAra anatI vilasiyA, devataNA vaLi bhoga; rAja saddhi parivAranA, minyA anaMta saMga. mAta pitA baMdhava bahena, ramaNI suta saMsAra; parabhave keIna sakhAIyAM, UMDuM hRdaya vicAra. kuNa vairI kuNu vallahe, kavaNa anero Apa; bhava anaMta bhamatAM huA, nitya navAM mAbApa. maraNa kALa je jIvane, rAkhI ke na zakata; pAyaka chAnu keDipati, te paNa maraNa lahaMta. nAkhe dhana kAraNa paDaye, kare keDi upacAra; tehane tUTe Aukhe, keI na rAkhaNahAra. sagAM saNI sahu maLI, zece maMdira bahAra; rUdana kare svAratha bhaNI, guNa tehanA saMbhArI. sAgara saMkhyA AukhAM, bahu baLavaMta havaMta; pahetAM pUraNa Auche, tehu deva cavata. sakaLa deva sevA kare, mane mastaka ANa; teDuM Idra maraNazuM, kAMI na cAle prANa. cesaTha iMdra caraNa luhe, pUje sura nara vRMda; pahetA pUraNa Aukhe, gati paMcamI niNaMda. tIrthaMkara gaNadhara sadhara, cakI kezava rAma; parama purUSa teDuM cavyA, avarataNuM kuNa nAma. mAtA pitA bhrAtA bhaginI, strI vallabha sukuTuMba maraNa same na karI zake, ke kSaNe eka vilaMba. 1 pAya eLase. 2 vAsudeva. 3 baLadeva Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (158) rUpacaMdakuMvararAsa, "kabirA garva na kIjiye, uMcA dekhi AvAsa; Aja kAla bhuMI leTaNa, Upara jAme ghAsa. kabirA kaMthA jala gaI khappara havA phaTi; cogihaMsA cala gayA, Asana rahI bibhUti. kabirA mAyA-DAkinI, khAyA saba saMsAra; khAyA na kabirA bApaDA, rahyA prabhuke AdhAra. hADa jale jyu lakakaDI, keza jale tyuM ghAsa; saMsAra jalatA dekhike, kabirA huA nirAza." | (kabIravANI.) (anuSTra-chaMda) "iMdrazcaiva yamazcaiva, lokapAla stathaivaca; ___yadA chidragraheprAptA, stadA kanyA miriSyati." durgati paDatAM jIvane, nathI sakhAI aneka parakAraNa pAtika karI, vedana sahaze eka. Ima jANI jaga jAgatAM, cete catura sujANa; dharma eka nizcaLa kare, je durgatine trANu. ciMtAmaNi kara pAyei, lo manuja avatAra sAmagrI jina dharmanI, nahIM pAme pharivAra. je pramAdavaza nahIM kare, vimaLa dharma jaganAtha; te mUrakha mAkhI pare, pache ghase yuM hAtha. mamatA mahele kAramI, samatA dhare svabhAva 1 bacAva. 2 mAkhI madha saMgharI khAI zakatI nathI, nathI khavarAvI zakatI ane jyAre chevaTa vAgharI madha lai jAya che tyAre pachI be hAthe mAthuM phUTI hAtha ghase che ke hAya! meM kazuM na karyuM jethI have khacita pazcAttApa thAya che. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sodhanI asara (159) bhavasamudra taravA bhaNI, be jinadharma nAva. kuNu vahAluM aLakhAmaNuM, zatru mitra sama jANuM sahue sarakhuM mAhare, ehavuM hiya ANa. INIpare navarasamayI, gure dezanA dIdha; kAna-kaLe te sudhA, bhavijIve bharI pIdha. vikama nRpa harakhe ghaNuM, harakhe mAnavavaMda kAcA kuMbhataNI pare, mana bhIne rUpacaMda. sabhA samakSa UThI karI, praNamI zrIgurUpAya; siddhasena gurUne kahe, tAra tAra munirAya. Ayu have che keTaluM, te bhAkhe gurUrAja; saMyama gheA sugurU tame, sAre mAherUM kAja. rUpacaMda sAMbhaLa kumAra, tuja cha mAsa che Aya; jima sukha pAme tima kare, Ima belyA gurUrAya. suNI kuMvara zeDyA kare, AhA! zeDo kALa; kize dharma meM thAyaze, janma gaye e ALa. dIkSA che sUrada muja, gurU kahe Adeza lAva; ghara jaI mAta pitA prate, boye samatA bhAva. mAta pitA sahu sAMbhaLe, mayA karI muja Aja; ghe Adeza dIkSAtaNe, jima sArUM nija kAja. ahiM vicAra ke nANaze, pUre e mana Aza; artha sArUM have ApaNuM, che Ayu SaTa mAsa. mAtA pitA te sAMbhaLI, dharaNI DhaLyAM tiNavAra; bhAI bhaginI bhAminI, nayaNe na kheDe dhAra. 57 1 zRMgAra, hAsya, karUNA, vIra, bibhatsa, raidra, bhaya, zAMta, adbhuta. 2 amatha-nakAme. 3 rajA. 4 saphaLa karUM. 5 matalaba. * 221, para Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) rUpacaMdakuMvararAsa 3 kuMvara kahe masa dukha dharA, sArA mhAro artha; rAce rAja na pAmiye, thAe dhIra samartha. kuvara dhIra kima thAiye, tuM ama prANa AdhAra; tuma viSNu kima rahezu. ame, zUnA e saMsAra. A sa`sAra asAra che, mAha ma dharajo mAta; kSaNa jAe have lAkhiNA, zIghra sammati dyA tAta. mAta pitA kahe tAharI, prIchava ce nAra; kAja sare te kara pache, jo tasa hAya vicAra. te caine kahe kumara, suIAja sAcI vAta; sacama letAM mujane, rakhe kare vyAghAta. Ayu che have thADavu, sArU mAharU kAja; aa Adeza utAvaLA, tume ghara karajo rAja. suNI vacana sahesA tadA, dharaNI DhaLeja khALa; kumara kahe re kAminI, kAM Ima karo kaTALa ? ! prema ghaNA jo dAkhazeA, te nAkhaze sa`sAra; maraNuthakI kima rAkhaze!, jIe vicArI nAra. parabhave dharama 'sakhAI ce, sAthI avara na kAya; te AdaravA dyA have, rUdana karye zuM hAya. vAra anati pAmiyA, kRtrima sukha sa'sAra; paNa jinadharma na pAmircA, tri u jaganA AdhAra. jo tuma pALeA prItaDI, 'avidyuDa iNu avatAra; tA chaaMtarAya ma thAyazA, karA sakhAyata nAra. tuma traNe ati catura che, zuM kahu vAra'vAra; 58 59 1 tuta. 2 pUchI jo-samajAvI jo. 3 harakata. 4 madada karanA pu banAvaTI. 6 akhaDa-sAcI. 7 harakata-manA, 60 61 62 63 64 65 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkSAprayANa (16) huM bahu bhAva bhamI osarUM, levA vratabhAra. prIchI tracce bAlikA, bolI evI vANi; piu tuma sAthe paNa ame, saMyama lezuM jANi. 70 ati dohiluM saMyama ache, tame sukomaLa aMga; maMdira hAle mAnanI, zrAvakadharma sucaMga. priya tuma viNa maMdira kizuM, zuM e aMga asAra? saghaLe zanuM nArIne, je zira nahIM bharatAra ! kuMvara kahe ekAMta tuma, jo hoya saMyama rAga; te zubha jANe tima kara, huM seviza gurU-pAga. jhIzuM Ima nizcaya karI, bhUpa samIpe jAya; sakaLa vAta sUdhI kahI, prIchayuM vikamarAya. saMyama-utsava kumarane, Ape rAya karaMta; UjeNe nagarI mahIM, Ima paDade vAjaMta. kuMvara sAthe saMyama liye, siddhasena gurU pAsa; tehane utsava huM karUM, te nisuNuM ullAsa. rUpacaMda kuMvarataNe, dekhI ati vairAga; mahA pAMca vyavahAriyA, kare saMsAra tyAga. jIvadayA gheSAviye, dIje dAna apAra; zebhA nagara karAviye, mAraga hATa zRMgAra. muhurata dina mahatsava ghaNe, miliyA leka aneka nija samakita niramaLa kare, dekhI kuMvara viveka. saMyama athi sahu prate, "namaNu karAvI sAra; vividha vastra racanA karI, perAvI zRMgAra. ratnajaDita nRpa pAlakhI, tiNe kuMvara besaMta; joI leka saMkhyA vinA, bhavika hRdaya vikasaMta. 1 pAra utaruM. 2 gurUnA caraNa. 3 DhaDhere. 4 dukAne. 5 snAna. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) rUpacaMdakavara rAsa, beha paNe cAmara vIMjhatA, nRpa dharatA zira chatra; yAcaka jana saMtoSatA, vAgatA bahu vAjitra. dhanadattazAha kuTuMbazuM, semadevazAha seya; nRpakane ja guNacaMda pramukha, sAthe che sahu keya. bahu utsava karatA save, pahelA jyAM gaNadhAra; bheya sukhAsana mahelIA, helyA savi zRMgAra rUdana karatAM tiNa same, mAya hAya kahe bhAya; kumAra amAro vallahe, jIvathakI gurUrAya. tuma vacane vairAgiye, e saMyama satye Aja; haro bhikSA putranI, sAro ehanAM kAja, rAya pramukha sajajana sahu, kahe ema utsAhi; rUpacaMda e kuMvara ame, hAle jIvita prAhi. saMyama le che tema kahe, ehanI karaje sAra; kuMvara kara je kahe, dhra prabhu saMyamabhAra. te pAMce vyavahAriyA, suMdarI traNeye sAtha; rUpacaMda saMyama liye, siddhasena gurU hAtha. upaca mahAvrata uracarI, lIdhe munivara veza; samakita sahu nirmaLa kare, sugurU diye upadeza. gurU vaMdI munivara namI, sahu nija thAnaka jAya; kare prazaMsA kuMvaranI, rUpacaMda jhASirAya. 91 sAmAyika Ade karI, pabhaNe aMga agyAra; "gurUNI pAse sAdhavI, pALe saMyama bhAra. 1 putra arpaNa kariye chiye tenI bhikSA aMgIkAra kare. 2 saphaLa karo. 3 prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, mithuna ane parigraha eone sarvaviratirUpa tyAga. 4 AcArAMga, sUyagaDAMga, sthAnAMga, samavAyAMga, bhagavatI, jJAtA, upAzakadazAMga, aMtagaDadazAMga, anuttarevavAI. praznavyAkaraNa ane vipAkasUtra e 11 aMga che. 5 sAdhvI. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtha mahimA (163) | (copAI-Ida) eka dina sUri diye upadeza, nisuNe mALavadezanareza; zrI zatruMjaya tIrathataNe, mahimA sugurU bele ghaNuM. 1 deva nathI arihaMta samAna, mukti samuM pada nathI pradhAna zatruMjaya sama tIratha nahIM, ka95 same kaI zrata nahI. 2 zrI zatruMjaya yAtrA karUM, eha dhyAna je Ave kharuM; te bhAvakeTi saMcita pApa, sahasa palyopama jAya saMtApa. 3 yAtrA kAje abhigraha kare, lakSa palyopama pAtika hare, INa mAraga je sAgara saMkhya, prANI pAtika hare asaMkhya. 4 dIThe vimalAcaLa jinadeva, mugati doya chedI tiNa kheva; pUjA snAtra kare jinarAya, dukRta sahastra sAgara jAya. 5 dhaMpAdika Ukheve jeya, lahe upavAsa paMdara phaLa soya; 'egAhe manazuddha kapUra, pAme mAsakhamaNa puNyapUra. 6 (anuNche da) " aSTaSaSThiSu tIrtheSu, yAtrAyAM yatphalaM bhvet| zatrujayAdinAthasya, smaraNe tatphalaM bhavet. dRSTvA zatrujayaM tIrtha, dRSTvA raivatakAcalam / snAtvA gajapadakuMDe, punarjanma na vidyate." (purANokta) zrI zatruMjaya tIratha vaDuM, nathI avara ke jaga paDa (2) vaDuM; ati mahimA gRpa vikama suNa, meLe saghasu yAtrA ghaNuM. 7 vaDArAya avanI AdhAra, A che cida senA nahIM pAra; te savi sAtha sajAI kare, deza videza vAta vistare. 8 sattara lAkha mahA guNavaMta, suzrAvaka miliyA mAhaMta; putra kalatra sakaLa parivAra, sAthe avara na lAbhe pAra. 9 - 1 koi paNa prakArane daDha saMkalpa kare, bAdhA-nizcaya kare. 2 utAre, Arati kare. 3 taiyArI. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (164) rUpacaMdakuMvararAsa Ave siddhasena sUrida, sahasa pAMca miliyAja muNiMda, sAdhu sAdhavI gaNa saMyukta, AvyA sAdhu prasAde yukta. 10 zrI gurU siddhasena gaNadhAra, zubha muhurata joI suvicAra bhALe zrI vikrama bhUpALa, dhare saMghapati tilaka vizALa. 11 zubha muhUra nA zira vAsa, rAyataNe mana ati ullAsa; devAlaya pUjA jinataNI, saMgha bhakti kIdhI atighaNuM. 12 maMgaLa pAThakane ghe dAna, agaNettarase saMghapati mAna; devAlaya mahotsava nahIM pAra, kare pratiSThA sahi gurU sAra. 13 sejavALAM keDi daza lAkha, Upara nava sarasa te bhAkha; cArUturaMgama lAkha aDhAra, cA saMgha apArAvAra. 14 bahetara sarasa bhalA gaja seya, saMkhyA mukhya na jANe keya; saMgha sakaLa savi meLI karI, cAlya vikama ullaTa dharI. 15 mAraga saMgha suzruSA ghaNI, kara puNyakAja pura dhaNuM; mahA supuNya karate nararAja, thaDe dina bheTa "girirAja. 16 mugatAphaLa sevananAM phula, giri vadhA ati bahu mUla; ati ANaMda dharI manamAMhiM, gaSabhadeva bheTayA utsAhiM. 17 dekhI harakhe caMdacakara, ghanagara harakhe mora tima dekhI zrI AdijisuMda, saMgha sakaLa pAme ANaMda. 18 snAtra mahotsava na lahu pAra, sattara bheda pUjA suvicAra, nATika gIta ugaTI mALa, bhare puNya-bhaMDAra vizALa. 19 mahAdhvajA jinamaMdira sAra, vikama narapati deI suvicAra; zrIsaMghapUjA bhagati sAhasI,vidhi sAcave sakaLa paya namI 20 zrI siddhasenasUrIzvarata, upadeze ulhAse ghaNA; vikamarAya jage jasa liye, vara uddhAra vimaLagiri ki. 21 1 kapALamAM. 2 vAsakSepa. 3 gheDA 4 sevA cAkarI. 5 siddhAcaLajI. 6 svaminI. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chavarAzikSamApanA (15) rAkhe caMdra sUraja jihAM nAma, rUpacaMda munivarane nAma, karI bhAva pUjA vaMdanA, mAge jinavara payasevanA. 22 lahI nija AyunuM baMdhANa, leI sugurU Adeza sujANa; aNasaNata kare uccAra, cAre AhArataNe parihAra. 23 kare mahatsava rAjA ghaNe, nIjAme sadgurU ApaNe rUpacaMda munivara mana zu, pApa sakaLa parihare trividhe. 24 chae kAyanA je jagajIva, tehane karyA saMtApa atIva; pRthvI kAya khaNavI ghaNI, anumodanA karI tasataNuM. 25 jANe ajANapaNe ke juo, tiNe muja karmabaMdha je hue, zrI arihaMta sAkhe jANaje, te muja micchAdukkaDa hajo. 26 karI apakAyataNI virAdhanA, karaNI karAvaNa anumodanA zrI arihaMta sAkhe jANaje, te muja mithyAduSkRta haze. 27 tima vaLI agnikAya virAdhanA, karaNa karAvaNa anamedanA; zrI arihaMta 28 vIMjyA vAyu vIMjavyA jeha, anudI karma bAMdhyA teha, zrI arihaMta 29 che. chedA vaNasaI kAya, anude karma baMdhana thAya zrI arihaMta- 30 bi-ti- dI vikalledrI prANa, duhyA je paNa jANe ajANa; zrI arihaMta- pacaMdrI sanni asanniyA, jANe ajANapaNe duhavyA; zrI arihaMta 32 1 asana, pAna, khAdima, svAdima. 2 manathI, vacanathI ane kAyAthI. 3 pRthvI kAya, apakAya, teukAya, vAyukAya, vanaspatikAya ane trasakAya. 4 be, traNa, cAra idiyavALA vikalendriya che. 31 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 16 ) rUpAdaka vara rAsa sUkSma Adara jIvaDha khANa, kaiparyAptA aparyAptA jANa; cArAzI lakhayeAni mahaMta, rUnya jIva tihAM vAra anata. 33 ANe bhave enere bhave, dRDhavyA jIva bheda nava nave; zrI arihaMta-- 34 mRSA vacana khelyA vaLi miLI, elAvyAM anumeghAM vaLI; zrI arihata-- 35 liyAM adatta livarAvyAM jike, anumodI karma AMdhyA tike; zrI arihata~~ 36 sevAvyAM sevyAM abrahma, anumedI khAMdhyAM bahu karma; zrI arihata-- melyAM mUrchA parigraha pApa, melAvyAM anumedyAM Apa; zrI arihaMta-- prANipAta alIka vacanna, corI methuna mUrchAyanna; E 7 ' . 30 39 krodha mAna mAyA ne lAbha, rAga dveSa pApaghara thA. nizibhAjana kIdhAM karAviyAM, mahApAtika je anumAdiyAM; zrI arihaMta-- iMNIpare paMca mahAvrata dharI, virAdhanA jike meM karI; zrI arihaMta---- 12 33 14 kulahu kaThoraja abhyAkhyAna, aizunyatA pA5 asamAna; " 92 1 7 rati-arita ne piraparivAda, mAyAmRSAvAda viSAda, mithyAdarzana zalyaja nAma, e aDhAra pAtikanAM ThAma; 8 37 38 39 40 41 42 1 jeNe sumanAma karma AMdhyuM hoya te. 2 jeNe khAdaranAma karma bAMdhyuM hoya te. 3 AhAra, zarIra, indriya, zvAseAzvAsa, bhASA ane mana A cha paryApti paikI jene jeTalI zAstramAM kathI che te jIva teTalI paryAmicevaDe yukta hoya che te te paryApta kahevAmAM Ave che anyathA aparyApta jANuvA. 4 jIru. 5 aDhAre pApasthAnaka che. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvarAzikSamApanA. ( 17 ) 43 je me sevAvyAM seviyAM, kukarma anumodI madhiyAM. te mana vacana kAyAe karI, nindu pApa dhyAna zubha dharI; zrI arihaMta-- 44 jinavara ANu ArAdhI jeha, sukRta sakaLa sabhArUM te; te muja anumAdanA bhAvo, bhava bhava sAI udaya Avo. 45 sadA zaraNu muja zrIarihaMta, sidghazaraNuM muja zrI bhagavata; sudhA sAdhuzaraNa AdarU, zrIjinadharmazaraNu zubha kar 4 zaraNa cAra e sukhadAtAra, muja bhava bhava hAo suvicAra; hAjo 15'ca parameSThi sAra, iDubhave parabhave muja AdhAra. 47 sarva jIva saMsAra majhAra, bhramaNa kare che karmavikAra; 49 te siva mAhare aMdhu samAna, cheDu lagI rehaje sAvadhAna. 48 INa pare sAta divasa mana zudeM, saMlekhA pALI mana buddhe; AUkhuM sa'pUraNa karI, zubha dhyAne pAmyA svapurI. laheze mukti thoDA bhavamAMhi, ehavA tuccha sa'sArI prAhi; vikramarAya zeka vi dhare, muninirvANa mahAtsava kare. 50 pache sugurU saMgha sahu rAya, vikrama zrI giranAre jAya; zrI yaduvaMzaratna jina deva, kIdhI nemijinezvara seva. pUjA bhakti dhvajArApaNA, tihAM paNa kare maheAtsava ghaNA; vaLatA saMgha sahita rAjAna, paheAtA nija nagarIe pradhAna. para pragaTa pratApe pALe rAja, anizi kare dharmanAM kAja; 51 kari dyAta sakaLa jinadharma, zrIvikrama pAme sura zarma. 53 te traNye sAdhavI sujANu. ArAdhI gurU gurUNIANu, zrI jinadharma zuddha sathI, saMyama pALI sugati lahI. 54 (vastu cha%0, ) sUrI siddhasena sUrI siddhasena saMgha Adeze', gata tIratha vALiA jina dharma uddAta kIdheA, 1 arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu. 2 bhAI. 3 maraNu lagI. . Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (168 ) rUpacaMdakuMvararAsa, vikama samakita thira kiye, sabhA madhya upadeza kIdhe rUpacaMda kuMvara suNI vairAge laI dIkha; saMyama pALI sura thayA, ArAdhI gurU zIkha. (pAI cheda-grantha prazasti ) Ima je rUpacaMda munipara, bhogAdika vilasI parihare, sAdhe saI kAja ApaNuM, Ihabha parabha sukha lahe ghaNuM. 1 rUpacaMdane INapare rAsa, racyo aMge ANI ullAsa kvaNu ziSya te kavitA hoya, kuNe saMvatsara kIdhe saya. 2 zrI jinavara-zAsana suviveka, havA abhinava gaccha aneka; caMdragaccha mULago udAra, sakaLa gacchamAM sohe sAra. 3 te zrI caMdragaccha ziNagAra, zrI dhanezvarasUri udAra; citrapuri dezanA vikhyAta, pratibadhdhA diga paTa saya sAta. 4 thA citragaccha Iti nAma, tihAM gurU bhuvanacaMdra abhirAma; sUrIzvara giravA gapati, tAsa ziSya mahA munivara yati. 5 devabhadra gurU gaNi avataMza, vara-vacana-mAnasa-sarahaMsaka saMvata bAra paMcAsIe caMga, zuddha kiyA tapa karyo abhaMga. 6 zrIgurUdevabhadra gaNi rAya, jAvajIva AMbila nirmAya; vidyApuri tapa karI ekamanA, tapAgaccha kIdhI thApanA. 7 tAsa ziSya zrI gacchAdhIza, pUjya vijayacaMdrasUrIza; jehathI vRddhatapAgaccha nAma, pragaTa puNya prabaLa abhirAma. tAsa pATe girUA ga7pati, zrI kSemakIrtisUrIzvara yati, bRhatkalpa TIkA asamAna, kIdhI sahasa betAliza mAna. 9 paravAdIgajabhedanasiMha, gachanAyaka gurU akaLa abIha; tasa anukrame ratnAkarasUri, jasa nAme heya pAtika ddari. 10 ratnAkara gacha ehanuM nAma, e gurUthI pragaTa uddAma; tasa anukrame jayatilakasurIMda, tasaparatakha duo dharaNiMda. 11 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazasti , (16) tAsa paTe jima gautamasvAmi, zrI ratnasiMhasUri sukhanAma; jiNe nija vacane vaDo pAtazAha, paya paNumA ahamadazAha12 tAsa pATe udayAcaLa bhANu, zrI udayavalabhasUrIzvara jANa tasapaTTAlaMkaraNa muNiMda, jJAnasAgarasUri jJAnadiNaMda. 13 paTTa prabhAvika ANaMdapUre, vaMduM zrI udayasAgarasUri; tAsa pATa dIpaka dinarAja, gurU zrI labdhisAgara gurUrAja. 14 tAsa pATeka dinakAra, ga7pati gautama avatAra zrI dhanaratnasUri gaNadhAra, jasa nAme nita nita jayakAra. 15 tAsa ziSya tasa pATa pradhAna, amararatnasUri suguNanidhAna; satIrtha zrI tejaratna sUrIza, sakaLa sUri vaMdunizi dIsa. 16 gacchapati zrI amararatna sUrada, tAsa pATe gurU teja muNiMda; devaratnasUrIzvara rAya, vijyamAna vaMdu nita pAya. 17 zrIdhanaratnasUrIzvaraziSya, aMge guNa sohe nizidIza; 18 vijayavaMta vaMchita sukhakAra, zAsana sehacaDAvaNahAra, mukhya vikhyAta sallurUtaNa, mANikyaratna vibudha guNa ghaNa. gurUzrI bhAnumerU budharAya, tasa padapaMkajamadhukara prAya; laghu vinayI nayasuMdara vANi, chaThTho khaMDa caDe paramANi. 20 muni zaMkaralocana rasamAna, bheLe Idu (1637) je sAvadhAna e saMvatsara saMkhyA kahI, mArgazirSa masavADa sahI. 21 zudi paMcamI nirmaLa ravivAra, nakSatra uttarASADha udAra; vijaya muhUrta vRddhi pega lo, tava A rAsa saMpUraNa thaye. 22 vIjApura vara nayara majhAra, ra rAsa zArada AdhAra; huM mUrakha mAnavI ajANa, je bolyuM te mAtra pramANa. 23 je jaga vibudha saMta kavipati, kara je tasa kahuM vinati; asad vacana je jANe ahIM, te tame sUdha karajo sahI. 24 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) rUpacaMdakuMvararAsa, kete caritra mahele carI, kete kahyuM svabuddhi karI; ketI vAta suNI te kahI, adhikuM ochuM khAmuM sahI! 25 vItarAganA vacana virUddha, je meM kAMI kahyuM azuddha; jinavara saMgha sAkheM jANaje, te muja mithyAdukRta ha! 26 prathama (zRMgAra) rasa thApi, cheDe (zAMtarase) vyApi; bolyA cAra padAratha kAma, zravaNa sudhArasa rAsa sunAma. 27 e bhaNatAM gaNatAM sukhasiddhi, e suNatAM vAdhe varabuddhi; e suNatAM jAe matimaMda, e suNatAM upaje ANaMda. 28 e suNatAM savi Arati TaLe, e suNatAM manavaMchita miLe, Ave harSataNA kalle, e suNatAM maMgaLa raMga reLa. 29 ekamanA ANI ullAsa, nayasuMdara jANI e rAsa; je naranArI bhaNe sAMbhaLe, te ghara niste aphaLAM phaLe. 30 ItithI rUpacaMdarAse zravaNasudhArasanAgni Sa khaMDa manahara pragaTa prabaMdhe zrI siddhasenasuriyuM gatatIrthavAna zrI jinadharmota karaNe zrI vikramanapasya jinadhama sthirakaraNe zrI samyavasthApana paribiMbayatRpakathAnake kathana zrI vikramanupasya suthAvakakaraNuM tadA rUpacaMdasya pratibaMdhadApanuM rUpacaMdraNa saMyama grahaNuM zrI vikramAdityena zrI zatruMjya tIrthoddhAra karaNe zrI rUpacaMda mune svargagamanAdi varNana nAma SaSTa: khaMDa samApta iti. - - - - - Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAcaka zrInayasundara viracita-- naLadamayantIrAsa. namaskArarUpa maMgalAra'bha. ( DhALa 1 lI-rAgiNI rAmagirI. ) Atamabuddhi dharI mana sAthere, vizva sabhALyuM tribhuvananAcere; pUravajanmame pArevA rAkhyA re, se! svAmIe dayAdharma dAkhyA2e 1 ( DhALa Taka ) dAcaiAre dayAdharma duHkha vimeAcaka, sakaLa janasukhakAra; sA seALamA tInthesarU, huM namuM vAraMvAra. acirA uyare avatarI, jiNe karyA hita 4ekAMti; jagamAMhe paahita samAviyuM, utiNe nAma pAmyA zAMti! 3 1 Atmavat sarca mUteSu chuM tevAja bIjA badhA jIvAtmA che ema jANIne vizvanI sabhALa lIdhI. tarka rUpe ema paNa artha thai zake che ke medha vizvanuM jIvana heAvAthI megharatha rAjAe potAnI vAstavika pALakabuddhi mana sAthe dharI vizva (vizvasena rAjAnI) saMbhALa lai ciMtA dUra karI. temaja trIjA janmamAM prANa sATe kammUtarane bacAvI yAnuM kharuM rahasya darzAvyuM hatuM te svAmiye ahiMyAM paNa dayA dharma darzAvyA. 2 du:kha dUra karanAra. 3 udare kukhe. 4 niHsvArthe acaLahita sAcavyuM. 5mIthI thatuM maraNa ahita. 6 saMvat 1664 mAM vAcaka zrImedharAje paNa naLadamayaMtI rAsa racyA che, je trIjA maiktikamAM prasiddha karavAmAM AvyA che. tenI aMdara paNa zAMtinAthanIja stavanArUpa maMgalAcaraNa karavAmAM AvyuM che, kAraNa ke damayaMtIe zrIzAMtinA dhyAnathI gayeluM sukha prApta karyuM hatuM jethI aMte kaviyAe paNa temanuMja magaLa stanyuM che. 7 "mAya uara AvI karI, dezamAM nivAri mAri; zAMti thai sahu lekane, zAMti nAma diyA sAri. 2." mA. 3. pAnuM 374. zrIjinaharSejI; haribaLa rAse. .. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (172) naLadamayantI rAsa"vizvasanarAya prate kiye, jirNa nAma sAcA artha, AdhAra be pari jagata, savi kAja karaNa samartha. 4 cakravatI pahuvi pAMcame, mana ramya tehane pAya; sa svAmI nAma saMbhAratAM, savi durita dUra paLAya. 5 Agere jiNe prabhu pUjiyA, dhUjiyA tehathI pApa; ArAdhatAM arihaMtane, savi TaLyA manasaMtApa. mahAsatI damayaMtI havI, tiNe bhajyA zrIbhagavAna; vanamAMhi velAula thaye, jaba dhari niramaLa dhyAna. 7 vanamAMhi ekalI paDI, "sA caDhI durjana hAthe; pAtaka kanyA sAjana miLyAM, jaba kRpA karI jaganAthe. 8 kuNa havI damayaMtI satI, nArAya jehane keta; rAjiye bhArata addhane, mahIMmAMhi yaza mahaMta. 1 pUrvanA AgalA bhavamAM zrI zAMtine jIva megharatha nAmA rAjA hato, tethI AvI ukti lagAvI che ke-jyAre megharatha rAjAe meghane svabhAva vicArI vizvanI saMbhALa lIdhI tyAre vizvasanarAye paNa pitAnA nAmane sAce karI batAvyuM. eTale ke vizvarUpa senA (lazkara)nA rAjAne eja dharma che ke rAjyabharamAM zAMtine janma ApI azAMtine aMta ANa. te vizvasena rAjAeM zAMtine janma apAvI svarAjyamAM phelAyelI azAMti (marakI) ne aMta ANe. "zAMti kIdhI garbha huta, abhinava jaga suratarU;"mitra 3 pAnuM 310 megharAjakRta naLadamayaMtI rAse. 2 A leka ane paraleka. 3 pApa. 4 sarakhA-"seva karatAM jehanIre saMpadA paragaTa huI, devI davadaMtI taNIre ApadA dare gai." . 3. pAnuM 310. megha0 naLarAze. pa damayaMtI naThArA jananA phaMdamAM phasAI paDI tyAre jaganAthanI kRpAthI, 6 uttama jane maLyAM. 7 pati-dhaNuM. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalAcaraNa, (13) sura leke I vakhANiye, pAtALe panagarAje; parihari prema priyA taNe, tha dUta devaha kAje. 10 sahI satyasaMgara ehave, jagamAMhi avara na keI, sita chatra karati maMDaLa, jhagamage jehanI I. 11 jehanIre karati kAminI, kavi mukha karI AvAsa khele niraMtara tihAM rahI, navanavA raMgavilAsa. "bhAratI labdha prasAda budha, zrIharaNa sarikho jeha kavitA karati jehanI, nava tRpti pAmyA teha. 13 mANikasUra mahAyati, tirNa karyo naLAyana graMtha; navarasapAdhi vilavavA, kare thaye suramaMtha. svasamaya ne parasamayane, ekatra jihAM adhikAra zatasarga jehanA vAMcatAM, ullAsa thAya apAra. anusarI tehane mukhe karI, ahe joDazuM saMbaMdha; mana raMga ehave Upane, belazuM puNya prabaMdha, 16 kihAM satI puNyasaleka karati, kihAM mAharI mati; 1 Idraloka-devalokamAM. 2 nAge. 3 vacanane bAMdhyo naLarAya pitAnI prANAdhika bhAvI patnine prema tyajI daIne IMdra-varUNa-yama ane agni e cAra devanI sAtha damayaMtI vare evI saccoTa goSTi -masalata calAvavA pote dUtarUpa thaI prasiddhimAM AvyuM. 4 je naLa rAjAnI kIrtirUpI strIeM kavinA mukharU5 gharamAM nivAsa karI navanavA raMga vilAsa niraMtara khelatI hatI. arthAta jenI kIrti kavi gAyAja karatA hatA. 5 zAradAthI prApta thayela vivArUpa prasAda baLavaDe. 6 naiSadhakAvya karanAra zrIharSa, 7 navasarUpI dariyAnuM maMthana karavA mATe maMdarAcaLarU5 ravai banI prasiddhimAM Avyo. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 174 ) naLadamayatI rAsa. 17 2 jaitakIrNa muktAphaLa viSe, guzrutaNI pare huM gati. kahA maMda kama kavi yaza laDe, kima caDe parvate pa'guru tulaNAe kahA kima tAliye, vara sAli sarIyu ka'gu. nija buddhi sArU khelatAM, hasatA rakhe kavi sAya; pakhiyA nija bhASA vade, tasa kare 'vAraNa kAya ? anukrame nalAyana anusarI, bhAkhazuM naLa-adhikAra; tihAM sugurU ne zrutadevatA, kavitaNI karajo sAra. zAradA varadA vInatI, muja saphaLa karajo mAta; viSNu-vighna e pUraNa hajo, naLarAyanA avadAta. dizi udIcIpati nAyakA, alakApuripati jeha, pUrvAvatArI nala nRpA, sura dhanada nAme te. salAka pati samakita dharo, sAro kavi mana kAja; jimi puNyasileAga pavitra e, gAizuM naLa mahArAja. 23 (DhALa pIcha-dezI cApAI ) Nya eka nala nRpa kIrtanna, suNatAM gaNatAM vAdhe dhanna; dUra hoya kalikALa kalaMka, vaza thAye ari je hue vaka. 1 ( kyAra'bha ).' A avasarpiNI cathe Ari, dharama zAMti jinavara aMtari; ja khUdvIpa bharata ahiMDANu, AryAvarta deza maMDANu, 18 19 20 21 1 vidhelA meAtInI aMdara dorAnA sarakhI mArI mati che eTale ke karelA mArgamAM praveza karyAM emAM kaMi navAi jevuM karyuM nathI. arthAt nalAyana graMthanA AdhArathI A graMtha banAvyeA che ethI kaMi navIna camatkRti bharI racanA gaNAya nahIM. ema kavi potAnI laghutA darzAve che. 2 kharAkharI. 3 uttama DAMgara ane kAMga, e e samAna kema thai zake? 4 manA kANu kare ! 5 sarasvatI devI. * uttara dizAnA dhaNI. 7 kubera bhaMDArI, 8 zrI medharAje naLanA pAMca pUrvabhavAthI zarUAta karelI che, jyAre ahIM naLarAjAnA bhavathIja varNana AraMbhAyuM che. 9 paMdaramA zrIdharma ane sALamAM zrIzAMti e enI vaccenA samaye. 22 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAraMbha (17pa) niSadhanayara avani urahAra, amarAvatIta anusAra, gaDha maDha maMdira piLa pagAra, airAzI cahaTAM mane hAra. 3 vAvya sarevara phUpa rasALa, vimaLa vikasvara kamaLa marALa; vividha vRkSa vana khaMDa vizALa,"puSita phalita sadA samakALa.4 prajApALa tihAM niSadha narida, pUraNa prabaLa pratApa mariMda; vIrasenA jasa sevA kare, vIrasena nAmAMtara dhare. 5 daza sahastra rANI tasa taNe, rUpe amara suMdarI avagaNe paTTarANI bahu guNasuMdarI, jasa ghaDi rANI guNasuMdarI. 6 tasa kuLa "ratnAkara caMdramA, jasa zebhe zubha sarvopamA; vairI vana analagatasaLe, nirmaLa guNanAme nRpa na. 7 gaSabhadevavaMzI vaDavIra, vIrasena naLa narapati dhIra; IsyuM rAja rAjezvara naLe, jagati mAMhi ye nahi ha. 8 je naLa nRpane karatAM rAja, vanacara vikaTa na lepe lAja; prajA na jANe Apada kisI, dharma artha sAdhe hullusI. 9 DaSavarSataNuM vayamAna, tava tasa rUpa have asamAna; dekhI sura je dhare saneha, te mAnavane zuM saMdeha. 10 puNya pramANe naLa nRpa taNe, varate prajA maratha ghaNe; te te sakaLa phaLe mati Aza, "prAya na dIse keI nirAza. 11 1 strInA ura upara zobhatA hAranI peThe pRthivI rUpI strInI chAtI upara zobhAyamAna. 2 devapurI jevI. 3 keTa. 4 haMsa. 5 dareka hatuonI aMdara phUlelA phaLelAM vana-vRkSa ghaTAyukta rahe che. arthAta dareka RtumAM phaLanArA vRkSothI zobhAyamAna. 6 zuravIratAvALA lazkarI loko. 7 devAMganAne paNa zaramAve tevI. 8 teNInA kukha rUpI ratnAkaramAMthI prakaTa thanAra caMdramAM sarakhe chatAM vairIonA vanane bALavA agni je vAjalyamAna, ane sarva suMdara upamA yukta. ghaNuM karIne, moTe bhAge. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (176 ) naLadamayantI rAsalahe kRSI mana mAMgyA meha, anya anya na bhAje neha; parAbhave nahI eke Iti, ke jinadharma na lepe nIti. 12 vasudhAkSetra sarasa de anna, khANa seve bahu mUlya ratanna, Agara hemarajata bahu bhAti, mahAvanikariNI kalabha sujAti.13 mahiSI dhenu jhare bahu khIra, nadI kadI na vikhUTe nIra, vRkSa sadA phaLe aMgaNi bAri, prAya nahIM mRtavatsAnAri. 14 kanaka vichedana avasaritiNi, baMdhana sira vara vanitANika daMDa vajAe cha je, "kara saMgrahaNa vivAhe heya. 15 kuca kaci kaThana zAmalatApaNuM, 'vaka capala bhUlecana bhaNuM, 11chidravilekana hAre suNuM, mArizabda te 14sAribhaNuM. 16 pabaddhamuSTitA khaDage kharI, neha hAni te dIpe karI, 1jaDatA te jalamAMhe rahI, mukhamudrA te kamaLa kahI. 17 doSa na ke naLa narapati rAje, prajA lekSiNa puNyaha kAje, je rAjA pite punyavaMta, te tasa prajA sadA hue saMta. 18 1 khANa, agara. 2 hAthaNInAM baccAM. 3 bheMsa, gAya. 4 dUdha. 5 jeNInAM bALaka jIvatAM na hoya teNIne mRtvavatyA strI kahe che. 6 chedavApaNuM saranAmAM. 7 baMdhana mAthAnA aMboDAmAM. 8 daMDa dhajA ke chatramAM. 8 hasta baMdhana paraNavA vakhate. 10 kaThinatA ane kALAza kumaMDaLamAM. 11 capaLatA netramAM ane vAMkAza bhramamAM. 12 chiddha jovAnuM hAramAM. 13-14 bhAra zabda sogaThA bAjInI ramatamAM. 15 baMdhAI gayelI muThI taravAranI muMTha pakaDavAnA kAmamAM. 16 sneha -snigdha (tela)nI achata dIvAnA koDiyAmAM. 17 jaDapaNuM jaLapANImAM, ane 18 mukhanuM biDAvuM (muMge moDe rahevuM) kamaLamAMja najare paDatuM hatuM, e deSarahita rAjyakArebAra hatA. AvA judA judA bhAvo "abhayakumAra caritra" ane "kAdaMbarImAM pa jovAmAM Ave che. 14 puNyanA kAmomAMja lebiyaNa hatI, temAM navI ke paDAvI levAmAM nahi. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 1 lA ( 177 ) naLarAjAnA dekhI dAna, athi zu kare anumAna; Izu rAjA ImAI bhaNI, tava nakAra na bhaNyuM niraguNI. 19 athavA bhaNI visAruM sahI, jeNa nRpa mruSi sA suNiyA nahIM; naLa nRpanuM citta unnatapaNuM, kisIpare kahevAe ghaNuM. 20 ( kAvya. )* "nAkSarANi paThitA kimapAThi, vismRtaH kimathavA paThitopi; itthamarthicayasaMzaya dolA, khelanaM khalu cakAra nakAraH " (vaMrAthavRtta ) B "vibhajya merurna yadarthisAtkRto, na sindhurutsargajalavyayairmaruH amAni tattena nijAyazoyugaM - dviphAlabaddhAzcikurAH ziraH sthitam " eka divasa naLa narapati raMge, 4abhya`gana varatAve 'ge', eLI keza cUArdike bhariyA, mastake doya aMDA kirayA. 21 tava nRpa AgaLa darpaNu dhariyA, nija vadane'du vileAkana karicA; zira dekhI akhADA doya, rAjA mana ci'tAtura hAya. 23 nahi khADA apayaza thayA, e khi...huM zira upare rahyA; eka apayaza eka sAcuM mAni, varhicI merU na dIdhuM dAni.23 kari sa'kalpa dAna adhikAri, arthAM hAthe mehalatAM vAri; samudra nIra nIThADyAM nahIM, khIjo apayaza e zire sahI.ra4 ehavA ucca manAratha ghaNA, ketA kahiye naLa nRpa taNA? patraNe zakti zuM pALe rAja, prajA leAkanAM sAre kAja. 25 deza sakaLa sAdhyA suvicAra, cAvana sukhi pAmyuM jayakAra; kIdhA savi akSaya bhaMDAra, senAsAhuNu na lAle pAra. 26 1 yAcaka-kAryanI icchA rAkhanArA. 2 mukhe. 3 A baMne zlokA zrIharSakRta naiSadhakAvyanA che. 4 tela mardana karAve. 5 prabhutvazakti, maMtrazakti ane utsAhazakti. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (178) naLadamayaMtI rAsaanya divasa che varaSAkALa, UMce mALa caDaye bhUpALa; pAse che mahete zrutazIla, pUrI biThe sabhA suzIla. 27 IMdrasabhA sarikhI parakhadA, naLapani sevechi tadA; INa avasare dekhI malapatI, tApasaNi supari AvatI.28 te tApasa savi siMha-duAra, pAmI mekaliye paDihAra, rAjA prati kahyA adhikAra, pAudharAvyA sahu teNu vAra. 29 rAjAdika tasa praNamyA pAya, beThA sahu yathAcita ThAya; rAjA prati de RSi Azaza, nupa! jIve tU keDi varISa.30 bhUpati praNipati svAgati karI, AgaLa phla phalAvalI dharI; rASine kAraNe AvyAtaNuM, pUche vinaya karIne ghaNuM. 31 kahe svAmI tapa karatAM vane, dhyAna karatAM eke mane, karatA hoya ke aMtarAya, te mujane kahe karI pasAya. 32 tApasa kahe mahArAjanuM suNe, aSabhadeva svAmI sahutaNe; sevaka tAsa kaccha-mahAka7,tApasa vrata tiNe dhariye atuccha.3 kIdhe sarva saMga parihAra, jaTAdhAra vanaphaLa AhAra; 1degtRNa-kuTira vanamAMhevAsa, pahiraNa aMge vAkula tAsa 34 AdinAtha avicaLa arihaMta, jaTA mukuTa maMDita bhagavaMta tAsa bhajana ArAdhana sAra, trikaraNa zuddhi kari triNavAra. 35 1 seve che. 2 TelI. 3 rAjagaDhanA mukhya daravAje.4 paTAvALAne 5 hakIkata. 6 aMdara dAkhala karyA. 7 namaskAra karI AgatA svAgatA sAcavI. 8 harakata. 8 kaccha-mahAkacha e be rAjAoe zrI RSabha sAthe dIkSA lIdhI. zrI RSabhane eka varSa anna na AvyuM te samaye karacha-mahAkachAdi bhUkhanI pIDA sahI na zakavAthI tathA RSabha tulya cAritra na pALI zakavAthI gaMgAtaTe tApasapaNuM aMgIkAra karI rahevA lAgyA. 10 jhuMpaDI-parNakaTI. 11 valalacIra-jhADanI chAlanAM vastra12 mana vacana ane kAyA e traNenI zuddhatA sAtha. . Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 1 le, (19) tehane vazi aha rAjanna, tApasa vrata pALuM nizadina; patita parNa AhAra phaLaphUla, sakala jIvasuM rahuM anukUla. 36 gaMgAtIre tamehara nAma, AdinAtha prAsAda udAma; sovana mUrati 2SabhajirNoda, bharata vinimita nayanAnaMda. 37 tiha ahaniziolagIe svAmI,nirAlaMka rahitAM teNi kAmi, dura-daivata prerita pApi,kaicakarNa rAkSasa Aviyo. 38 giri vaitADhaya prathama vAsi, milI svajana se nikAsiye; sAdhi tiNi kuvidyA ghaNI, keDe paDiye te tApasataNI. 39 karatAM RSine tapa sAdhanA, te pAtakI kare "yAtanA mahArAya! tehane vAriye, e vInatI hie dhAriye. 40 tApasa vacana suNI kahe rAya, tuhe bhAkhyuM te mahApasAya; huM vArisa te pApI prati, tuhe sahu rahi manarati. 41 Si saMteSI vALyA sarva, kaicakarNane haravA garva, ati utsuka cheDe pArivAri, A nRpa te vanamajhAri. 42 roye te bolAvye duSTa, vairI cikaNuM pApiSTa; brA strI bAlaka gotaNI, hatyA kare niraMtara ghaNuM. 43 vaLi ahIM rahe RSi saMtApavA, te huM tuja Avye vAravA; ke A vana cheDI jA pare, ke yuddha karavA saja thA kha.44 suNa vacana abhimAne caDa, kaicakarNa kepe dhaDahaDapha jA jA mUrakha mAnavI, kAM maravA mati AvI navI! 45 joje re muja bhujabala paracaMDa, kuMke haze phATI zatakhaMDa; ma mara akhUTaye are ajANa! eka prahAre jAze prANa. 46 1 bheMya paDelAM pAMdaDAM phUlaphaLa. 2 tamaH aMdhakArane haravAvALuM maMdira, 3 bharatezvara mahArAjanI bharAvelI. 4 rogarahita duHkha vinA, 5 pIDA. 6 moTI kRpA. 7 dUra, pA. 8 dekhaje. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (180) naLadamayaMtIrAsa nRpa kahe jhUjha ma bhAkhe ghaNuM, becarakuLa dIdhuM khAMpaNuM, mehali matta tuM prathama prahAra, amya kuLa eha nathI AcAra.47 sama (sUraja) vaMzI je rAjA vIra, pahele dhAya na mUke dhIra; Izo vacana narapatine suNe, cakarNa kareSArUNapaNe. 48 rAya prate mehale karavAla, te jALave alave bhUpALa; kSitipati kare dhanuSa kAra, kari yugAMta gA jaladhAra. 4 varase vIrasenI (vairarsana) teNI vAra, ripuzira vikaTa pazilImukha dhAra haNe pizAca caDe haThi tAma, varate sabaLa vikaTa saMgrAma. 50 ANAvaLei vIra behataNI, arka chAMDa AcchAde ghaNuM devI devatA bhUmi sAmaMta, nirakhI rahyA chasamara mAhaMta. 51 acalA cAlI caraNa prahAra, jhaba jhaba jhabakAve taravArika kSiNe kSiti rakSaNa lahe jaya vAdakSiNe rajanIcarane unmAda.52 dhanuSaninAda dharAdhavataNe, takAra rAkSasane ghaNe; teNe daza dizi gAjI rahI, ghaNuM dhrujavA lAgI mahI. 53 vyAsa vadana pizAca viMdhAya, agnizastra mahele mahAkAya; - jalada zae te vAre rAya, tava 1palAda muddagara laI dhAya. 54 navarAyakuMDalI karI ke daMDa, bANa ardha caMdrAdi pracaMDa teNe kari mahele marma prahAra, paNa te na name duSTa lagAra. 55 kSaNe hava"kSiNe dIragha thAya,kSiNa kSiti" kSiNa AkAze jAya, vAma pAzi kSiNi dakSiNa lAge,kSiNa AgaLa kSiNa pUrNa vibhAge. 1 vidhAdhara. 2 gussAthI lAlacaLa. 3 taravAra, 4 rAjA. 5 tIra. 6 sUryanI chAyA-prakAza. 19 laDAI 8 dharatI paganA dhabakArAthI kaMpI uThI. 8 rAkSasanuM tophAna. 10 rAjA. 11 phuphADe, kutakAra. 12 pRthvI. 13 rAkSasa. 14 dhanuSa. 15 TuMke. 16 lAMbA-Te. 17 jamIna upara. 18 pAchalA bhAgamAM. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 1 le. (181) Ima ciradaSTi karI vaMcanA, vadhu varAha dharI durmanA; ati caMDAgati nAThe jAya, tava te pUThe narAdhipa dhAya. 57 jima pannaga keDe pabirAja, tima palAda pUThe mahArAja na gaNe gartA girivana vRkSa, ullaMghe jANe kari pakSa, 58 ghaNa bhUmi jaI tU rAya, tava te zUkara sanmukha thAya; kela dharAdhava be yudha kare, teNe yuddha parvata rihare. 59 rAye marmasthAnake mAra, kIdhe tIkSaNa kuMta prahAra; pa bhUmi AraDe sazeka, kaicakaNuM pApe paraleka 60 tava vijayI nalanupa upare, puSpavRSTi surakinnara kare, jaya jaya zabda deva uccare, tApasavaMda harSa sahu kare. 61 te kaSinI ciMtA apaharI, tamoharaNa vana nirbhaya karI, te kulapatideg savi de AsIsa, nRpa jIve tuM keDa varIsa. 62 iti AsIsa ghaNuM muni taNuM, zira ApaNe dharI guNa; nija pura pahutA leI parivAra, varatye saghaLe jayajayakAra. 63 graMtha nalAyanane uddhAra, nalacaritra nava rasa bhaMDAra kavi nayasuMdara suMdara bhAva, eTale have prathama prastAva. 64 itizrI nalAyoddhAnapAkhyAne cakaIvadha varNanAma prathama prastAva: 1 ThagAI. 2 sUaranuM rU5. 3 sApa. 4 khADe. 5 sUara. 6 bhAlAne mAra mArI. 7 bUma pADe. 8 bharaNu dUra karI. 10 tApasapati ane tApase. 11 te rAjA. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (182) naLadamayaMtIrAsa, prastAva bIje. (duhA-chada ) have bIjA prastAvane, nalacaritra adhikAra; buddhimAna muja belatAM, sarasatI karaje sAra. bhAnumerU gurUpadakamaLa, hRdayakamaLa rAkhe; kIti puNyazlokanI, bhalI pare bhAkhesa. " (gAthA chaMda) nalaniva puNNasilogo, mahAsaI jassa devi damayaMtI; tassaya kIti bhaNAmo, rAmovya jayaMmi' vikhkhAo. 3 (paddhaDI Ida) vikhyAta jasa jagamAMhe, eka divasa nRpa ucchAhe, para bahu parivAre, Avi vana majhAre. tihAM aMba jaba kadaMba, ja bIra arjuna liMba; dhava khadira tAla tamAla, punnAga caMpakamAla. ketaki bAla veli, macakuMda megara veli, ati sadala kadalipa vRkSa, vaLi avara taravara lakSa. 6 zuka'pika kapiMjala mera, cAtaka" hArIta cakara, kinnarI kinnara gAna, tihAM sadA 11muda asamAna. 7 (DhALa 1lI-dezI-copAI.) rame raMgi tiNe vana mahArAya, ehave Ika pathi pathi jAya; tIratha karate bhUtala bhame, se nRpane dekhe tiNa same. 1 mana ciMte e moTe rAya, e jaMgama-tIratha kahevAya; ehane vadana vileksa thAya, te nirmaLa have muja kAya. 1 jagamAM. 2 sAdaDa. 3 khera. 4 punAga. 5 keLo. 6 bIjA. 7 jhADa.8 pipaTa9 koyala. 10 bapaiyA. 11 AnaMda. 12 vaTemArgu. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva ra je (183) IzuM vimAsI naLanupa pAsi, se paMthi pahute ullAsika tiNe nayaNe nirakhya bhUpALa, cite avararUpa savi ALa. 3 e paMthI nRpa 8Te have, pRthivIpati parakhI abhina nija samIpa te se gaye, prabhu paya praNamI AgaLa rahyo. 4 naLanRpati tasa deI sanmAna, pUche sAMbhaLa suguNanidhAna; kuNA kuNa tIratha yAtrA karI? have kiha javAnI mati dharI? 5 bhUtaLa bhamatAM ketuka vAta, dIThI hue te kahe muja bhrAta; so kahi meM bahu tIratha karyo, hiva muja nija maMdira sAMbharyAM. 6. rAjan ! vAta sukAtuka eka, se kahitAM nahuM Ave cheka; paNa je pRthivI "ratnasavA, "sA nayaNe nirakhI abhinavA. 7 dakSiNa dizi che deza vidarbha, strI nara ratna amUlika garbha kuDinapura tiha sarasa vizALa, bhImanarida prajApratipALa. 8 mahiSI puSamatI padminI, sutA tArA damayaMtI kanI; sI guNarUpa raNakI khanI, adabhuta vAta suNe tehanI. 9 huM te pura AgaLa saMcaryo, tihane vani visAme karyo; Ika vaDa chAMhiM beThe yadA, tUra zabada meM suNiyA tadA. 10 nara vimAni sA besI karI, dAsI "sahasa sAthe paravarI; tiNa vanakIDA karavA kAma, AvI huM beThe jiNe ThAma. 11 1 vicArIne. 2 pAse. 3 pAra. 4 rane prasavanArI. 5 suMdarI. 6 kharI rIte kuMdana" athavA "kudina' joIe. paraMtu prAcIna samaye vizeSa nAmamAM Avo bheda kema nahi hoya te samajI zakAtuM nathI. dAkhalArUpe daMDa "nAdela" "nAdalAI" ne paNa Da' "naDela" "nAMDalAI" lakhavAmAM AvatuM ne haju lakhAya paNa che. jemake " DumasanuM dumasa" arthAta vizeSa nAmamAM "DakArane bahu bheda te kALe nahatuM tevuM jaNAya che. game te (Da-da) lakhavAmAM AvatuM te cAlatuM haze. 7 rANa puSpamatI. megharAjanA naLAkhyAnamAM "puSpavaMtI ane premAnaMdamAM vajUtI" nAma ApyAM che. 8 khANa. 8 hajAra Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (184) naLadamayaMtIrAsa, zirapara veta chatra chAjiye, biha pAse cAmara dIjiye, 'nisANe vaLI A nirdoSa, te dIThe vAdhe sukhapaSa. 12 purUSa bhaNuM huM aLagA rahyA, sA suMdarInI daSTa thaye; paradezI paMthI jANiye, dAsI pAhi pAse ANiye. 13 sA kanyAye huM pUchiye, nara te kavaNuM deza vaMchiye? kavaNuM kavaNa dezAMtara bhaye? kuNA kuNa tIratha nAhya nA 14 baMdhava! suNa aMka pUchuM vAta, caMdra(sUrya) suvaMzI nRpa avadAta; puri kezalAne rAjiye, niSadhanRpatisuta guNi gAji.15 jasa jananI lAvaNasuMdarI, karati tAsa vimaLa vistarI, vairivAra vana anala abIha, zrInaLarAja rAjaguNa lIDa. 16 "mAgadhajana mukhi yaza vistaryo, avani IMdra abhinava avataryo; dAni daridra vizvanuM haNyuM, rUpe kAmadeva nirajayuM. 17 cakarNa jiNa ha palAda, zravaNa nayaNu muja lAge vAda; muja manamRga vAgura javuM bhaye, sonara kiha tuja daTe thaye18 vaLatuM huM chelve suNa mAta, te muja na mile mahA vikhyAta; have mujase dizi jAvA lAga, puNyagi pAmiza tasapAga. 19 suNa vacana sA mArUM tathya, te tiNi muja dIdhAM nepacya vAnyo bahu "zaMbaLa deIbaLe, kahyuM muja saMbhAre se mile. 20 sA kanyA meM dIThI IsI, IMdraleki amarI nahu tisI; tihane bhALa tilaka dIpa, dIse bhAnuprabhAdeg jIpate. 21 te piNa janmakALathI bhaNuM, e acarija meM dIThuM ghaNuM; 1 nagAre DaMkI devAthI avAja thato sAMbhaLyethI ane tene NIne dIThethI sukhanI puSTi vadhe che. 2 mAraphata. 3 IcchA che? 4 mAMgaNa-cAcakajanathI ! 5 pRthvImAM. 6 mAruM mana phaMdamAM phasAyelA hariNunI peThe tenA guNamAM sapaDAyuM. 7 te dizAmAM. 8 bhAtuM. 8 devAMganA. 10 sUrya tejane paNa jIte te, ane te paNa vaLI janmathIja, tilaka sahita janmelI. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 2 je, ' (1985) suNi he vIrasena nUpa jAta, INa thala bhUlI nathI vidhAta. 22 je sA varase tujane kanI, te haSita haze medanI, thAze saphaLa svayaMbhU prayAsa, ubhaya cittanI phaLaze Aza. 23 tujane vasti tuje rAjaa, manavaMchita phaLa "anudi; hiva muja zIkha diye mahArAya, jimahuM pahucuM mAhare ThAya.24 paMthi vacana suNI harakhIe, mahAprasAda pRthivIpati kiye; tasa vaMchita daIvaLAviye, nijamaMdira mahIpati Avi. 25 (DhALa 2 jI-rAga rAmagirI) bhUpe paMthi vAgye sumuhUrare, naLa nRpa suMdara maMdiri puhurare; se paMthine kSiNanA vIsarere, vaLI vaLI tehanI vAta saMbhArere.1 (gUTaka). saMbhAratAM guNa sujana kerA, kimati na Ave pAra; bhImi vinA so bhUpati, sUne lahe saMsAra. suguNa suNyA damayaMtInA, je dinathI rAjAni; parabrahma yegInI pare, so rahyA tehane dhyAni. rati nahI baiThAM sabhAmAMhi, gIta zuM nahIM citta; nATaka nAma na saMbhare, se uSNa nAve zIta. udyAna-maMdira-rajanI-vAsara, nahI rati sukha sejija; gRha vATikA khaMDekhalI, navi rame rAjA heji. kare tApa caMdana caMdramA, na sahAya caMgA cIra; 1 bhUmInA manuSyanI medanI. 2 lekonA kahevA pramANe je sRSTi brahmAe racI hoya te temanI mahenata damayaMtIne janma ApavAthI saphaLa thaI gaNAze, jyAre, 3 beunI AzA phaLaze te vAre. 4 kalyANa 5 hamezAM. 6 vanavATikAmAM, gharamAM, rAtamAM, divasamAM. 7 caMdana ane caMdramA zItaLanA karanAra chatAM te virahanI dazAonA vegathI tApa-saMtApa karatAM hatAM, kemake teo virahane vadhAranAra che jethI zAMtine badale azAMti vadhAratAM hatAM. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (186). naLadamayaMtIrAsa, ati gavila sarasaja sUkhI, navi rUce sAkara khIra. 6 kapUravAsita bIDalI, kasturika gurUvAsa; zrIkhaMDa kesara aMbarA, navi kare aMge ullAsa. macakuMda magara mAlatI, caMpake dumanaka velI; ketakI kaMduka kusumazuM, na sahAya karavI keLI. 8 sA vAta vaLI vaLI sAMbhare, navi visare kSiNa eka; daza dazA lAgI pragaTivA, tava dhare rAya viveka. 9 juo madana moTo subhaTa e, jiNe vaza karyo tribhuvanna; vegaLI janakRti sAMbhaLI, vihala thayuM muja manna. 10 ullAsa aNadIThe thaye, jaI rahya tihAM mana-raMga; jaMjALe pADaye jIvaDe, kalapanA keDi kuraMga. e madana raMge mahiyA, prANa tyaje nija prANa je paMDitA guNa maMDitA, kSaNa thAya teha ajANa. paDatAMre pramadA jALamAMhi, jaDajaMtu ne zIMgALa; ati pivarA je dhIvarA, tevuM paDe tatakALa. idri ekekI mekaLe, prANa lahe duHkha dekhi; AlAna baMdhani gaja paze, lupI sparza vizeSi. 14 jIbha paravaza mAchaluM, mAMsanuM lebhI bhALi; kaMThaDe lAge kAMTaDe, tava lahe maraNa akALi. nAsikA paravaza bhamarale, kamaLe baMdhANe rAti; 1 pAnabIDuM. 2 agarane suvAsa. 3 caMdana. 4 AnaMda-rammata gammata. 5 abhilASA, ciMtA, guNakathana, smRti, udyoga, pralApa, unmAda, jaDatA, vyAdhi ane maraNa A daza avasthA pragaTavA lAgI. 6 kAmadeva. 7 phakta anya mukhathI vAta sAMbhaLI lIdhAthI cheTe rahe chate paNa. 8 eka eka iMdriyanA rasathI paNa cha dukha khame che te kavi varNave che. 0 hAthI bAMdhavAne staMbha. 15 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 2 jo. vana-karI-mukha mAraga thaI, paraloke jAya prabhAti. ragiyA dIpa patagIA, leAcana vaza paramANi; se aMga jALe ApaNuM, Ima kare jIvita hANi. mRgalure nAda savAdiyuM, che zravaNa paravaza tAsa; se mUDha teNe mAhiye, badhAya lubdhaka pAsa. Ima ekeku AcayA, viSaya deya paMcatva; pAMce paragaTa paravaze, kima sukhe raheze satva. strIcaraNu nUpura rUNitathI, unamatta hue rasarAja; tyAM phaLe tarU tilakADhikA, jyAM kare rabhana'kAja. ekedri Adikane naDe, AMkaDe na name garva; 1 Izu viSaya vairI vAMkaDe, sAMkaDe rAkhyu sarve. sasAra pArAvArane, uttAra nahIM dustAra; cittamAMhi jo caMdrAnanA, navi bhaje bhAva vikAra. (anuSTum ) " saMsAra tava yaMta, patnI navIyasI, antarA dustarA nasyu - yadire madirekSaNAH" kalimala abhUkha anAdarU, kare arati te atidAdha; mana guphAmAMhi jakha vacce, e vairI viSaya vAgha. ( 187) 16 ,, 17 18 19 20 23 1 strInA paganAM jhAMjharanA jhaNakAra thavAthI kAmadevane mada caDe che. caMpA, tala, AzApAlava vagere jhADA para strInAM kaTAkSa, pAnanu pIka, sparze tathA jhAMjharanA nAda thavAthI na phaLatAM :hAya te Le che. jIe e mATenA duhAH re 66 divya suMdarI jo kare, akula-vRkSa para dhAra; " mukhathI madhu--gaDUSanI, kAle te tatkALa. nUpura-ravathI aNukatA, caraNe kare prahAra; " azekane di suMdara, puSpa grahe te vAra. paDayAkRta kAdaMbarI, pRSTha 76, A0 4thI. 2 21 22 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (188) naLadamayatIrAsa, trivaTe trivaLi kuca yuvaTi, strI ane kAma pizAca, anizivase tihAM (kha) kha se cha mAne sAca.24 (AyA-cha.) "madhye trivali tripathe, pIvara kucacatvare ca capaladRzAm / chalayati madanapizAcaH, puruSaM hi manAgapi skhalitam ." strI aMgabhUkuca parvatA, mAvali mahAvana | tihAM vase manamatha ceraTa, lUTavA nara lakha dhana. 25 - (dUla-.) "abalAdeha aMga atinIko, uravara bhUmi apUravatattha; tattha uttaMgapayodhara parvata, giriparizikhara pare samarattha. baradarAjamani vanaromAvali-luMTe lakha jihi naranaththa; tihimana jAi manabhramabhUlita, hariharacitta haThI manamathya." . unamatta hari kari vaza kare, khelave kAla bhujaMga; te subhaTa sabaLA pekhiye, viralA vidAre anaMga. 26 (vasantatilakA bhartRhari zRMgAre.) "mattebhakumbhadalane bhuvisanti zUrAH, kecitpracaNDamRgarAjavadhe'pidakSAH; kintu bravImi kRtinAM purataH prasA, kandarpadarpadalane viralA manuSyAH ! 6" mana thakI pApI pragaTiye, e viSama keI vikAra, teNi jANa ajJAnI karyo, saMva zAstra vicAra. 27 1 alita thaela. 2 siMha ane hAthIne tAbe kare paNa, 3 bhavana nA re tevA virasA hAya che. 4 pratyantare 'balinA.' un Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 2 je, (19) muja sujanazuM durjanapaNuM, re kAM kare kaMdarpa paNa lahI meM pari tahari, tuM dUdha pAye sarSa! 28 mAnuM-kAma kahe naLarAyane, te taDi karI muja deha; te vaira vaLatuM vALavA, meM lakSya avasara eha. vaLI rAya mAnazuM ciMtave, saMbhave sAcuM eha; te suMdarI zuM mAhare, sahI gata-bhavAMtara neha. anyadA mujazuM evaDe, na kare anaMga kuraMga; jihAM tihAM na bese jIvaDo, paNa sahI pUravasaMga. sA kamaLanayanA kAminI, thira rahI muja mana Imma; tehanAre mananI vAtaDI, mai lahI jAze kisma! dhanyA re sA kanyA hajI, kuNa haze tasa mana kaMta; mujane saMbhAre zyAbhaNa! kima lahiza e vRttAMta. 33 athavA re je jagadIzvare, dIThuM haze te satya; kalapanA chaDi kArimI, ArAdhiye eka nitya. suvicAra e sAce karI, saMvarI iMdriya Apa; naLarAya rAja sukhe kare, parihari pApa saMtApa. 35 - uddhAra, tale have graMtha nalAyanane uddhAra, nalacaritra navarasa bhaMDAra kavi nayasuMdara suMdara bhAva, etale have dvitIya prastAva. 36 ItizrI nalAyane dvAre nalacaritra pathikavArtAvaNane nAma dvitIyaH prastAva: vaNavAnA 1 damayaMtI ane naLane pUrvanA pAMca bhavane sneha hate. "pUravA pAMca bhavAMtara carI, naLarAje davadaMtI varI;"mAktika 3. pAnuM 322. 2 vaza karI. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) naLadamayaMtIrAsa prastAva trIje. (dahA-chaMda) jina mukha bhAratI bhagavatI, muja mukhi kare nivAsa; jima trIjA prastAvanI, kahuM kathA ullAsa. vinaya karI nita vaMdie, bhAnumerU munirAya; nala nareMdra guNa belatAM, jima mati nirmala thAya. 2 (DhALa 1 lIzI pAi) anya divasi mAtA sarasatI, haMsavAhinA ati harakhatI; sAthe saghaLe nija parivAra, calI merU zikhari suvicAra. 1 zrI hI kIti kAMti devatA, zAradasakhI guNe anuratA; Apa ApaNe vAhana cale, cAlI catura devi caDavI. 2 Aso zudi aDrAhI taNa, utsava navarajanInA ghaNA; siddhAyatana naMdavA kAja, cAlI mAta caDI haMsarAja. 3 sAthe avara devI bahu thaI kanakAcaLa naMdana vana gaI zAzvata jina vaghA mana hasI, pAMDukavana pahutI udbhasI. 4 siddhAyatana jinezvara taNuM, zAzvata mUrati vaMdI ghaNuM; pUcha paramezvaranA pAya, utsava surI kare tiNa ThAma. 5 gAya gIta nAce mana raLI, jANe savi AzA ahIM phaLI; nava dina utsava karI sucaMga, ThAme pahuMcavA hUe raMga. 6 avara devanA vAhana jeha, savi AgaLa Avi rahyAM teha haMsa na Ave lAgI vAra, pUche paramezvarI vicAra. 7 avara devi vAhana hArIta, be tava Ika thaI vinIta; mAta tumArUM vAhana jeha, rAjahaMsa ati ujvaLa deha. 8 1 navarAtrInA. 2 bIjI. 3 merUzikhara. 4 devI. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 3 jaze. ( 191 ) AlacaMdra nAme paMkhiyA, nija hasI dekhI turakhiye; kamaLa mRNAla jALa che jihAM, sAmakaLA zuM krITa tihAM. huM sAcI vAta lahI sA jime, tava devI krodhe dhamadhame; dhUmmita lAcana surata zrameM, Avye khAlacaMdra sA tima~. 10 kApa vacana elI sarasatI, jAre vigatatrapa durmatI; vAhana tu mAharU vihaMga, tIratha bhUmi thayA taraMga. 11 AhIlapaNe varaDhAsyuM ramyA, jo te nyAyapatha atikramyA; tA tuja vAsa -bhUmiDu kharA, jAyApati kSitima DiLa kra. 12 iti zAradAtaNA huA zApa, tava te haMsa dhare saMtApa; paramabhakti jai lAgyA pAya, pakira kara kRpA have mujamAya.13 jananI krodhathakI upazameA, e aparAdha karyAM te khame; tava vi devI thaI IkamatI, zrIvANIne kare vInatI. bhagavatI ! khela `mAni ama kharA, ehane zApa anugraha karI; e 'marALa mAtA tuma khALa, ehazuM kopa kareA visarALa. 15 tava sarasatI kahe thaI kRpALa, mahI maLi ke| mahAbhUpALa; virahAtura ati vyAkuLa citta, rAjasutA sAthe anuratta. 16 tehanuM paNuM tuM karI, virahavedanA vAriza kharI; suranara nAga prasiddha vakhANu, tava tuja zApa anugraha jANu. 17 IzuM kahI brAhmI saMcarI, avara 11viTTha'gama vAhana dharI; nija thAnanaka puDDatI zAradA, kahe huMsa haMsIne tA. sAmakaLA! tuM ma Diza zeka, ApaNu jai vasazuM bhUleki; vahelA zApAnugraha karI, sura sukha bhAgavazuM sudarI. 14 10 18 19 1 lAja vagaranA, 2 kAmadevanI krIDAmAM Asakta. 3 strI sAthe, jabhUmimAM. 5 kara, kara. kRpA karo. 6 mAna, avadhAra. cha zApa maTavA-- phAka thavA kRpA karo. 8 hu'sa. 9 lIna thayelA. 10 tenuM dUtapaNuM tuM karIne. 11 pakSI. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 192 ) naLadamayatIrAsa. zApa zAradAnA anyathA, A kalpAti na huve vRthA; have rIsa mAtAnI ghaNI, pariNAmi sA yazakAriNI. 20 huM vAhana chuM brAhmItaNuM, manei vijJAna dekhADuM ghaNuM; garUDa prapAtra pramaLa pakhiyA, mAhare mitra sakhaLa sAkhiyeA. 21 tiNe sujazuM kIdhI che vAta, kuDinapuri bhamI avAta; naLanRpazuM lAgyuM. tasa neha, naLa mana sakhaLa vasI che eha. 22 te supArzva pa`khI -cuNa bhaNI, jAe bhUmi niraMtara ghaNI; tiNi e vAta sarje che lahI, mitra pamATi muja AgaLa kahI. 23 sA bhamI naLanarapati taNuM, tapaNuM elisa huM ghaNuM; anya anya vadhArazi prema, zApAnugraha haze ema. Ima kahI samajAvI sundarI, sAmakaLA hasI mana TharI; sAthe avara husa piravAra, rAjahusa sAMca| rsadAra. 25 zaradakALa Avye tiNi same, vaLI naLarAjA vanamAMhi rame; virahAnaLa punarapi vyApiyA, kAma krame nRpane pApiyA. 26 vIsaravA viraha vanamAMhi, eka dina rAya rahyA tarU chAMhi; eTale rAjahaMsinI rAzi, kSiti purhutI huMtI AkAzi." 27 1 nakAmA. 2 A kalpanA aMte khAlI janAra nathI. 3 chevaTe mArAM mAtu yaza denArAM che. 4 kaNa, dANA. 5 mATe. 6 strI sahita. 7 TALuM. 8 pRthvI upara. 8 premAnaMdanA naLAkhyAnamAM paNa huMsa samAgama varNavI haMsa pAse dUtapaNuM karAveluM che. mAtra AmAM naLane pArthikaddArA damayatI jANavAmAM Ave che. jyAre premAnaMdamAM nAradajIdrArA jANu karAvI, pachI huMsanu dUtapaNuM kacyuM che. AmAM varNavelI sarasvatI ane hu*sanI vAta premAnaMdamAM nathI. premAna mAtra vanamAM meLApa thayA tyAMthI varNavyuM che, juo-- "eve same bahu huMsa tyAM dIThA, suvarNanAM che aga; te dekhI damayaMtI visarI, TaLI gayA ana`ga 24 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 3 jo. (193) jANe ujavaLa piMDa kapUra, athavA kSIrAdadhi jaLapUra mahAdevane hAsya samUha, muktAhAra nikarane Uha. 28 "tasarajata zazi kiraNa kadaMba, dugdhabhUta dakSaNa bhramaka buka dadhicaya zeSanAga "nirmoka, dIThe rAjahaMsane thaka. 29 ati suMdara caMcA ne caraNa, anupama avara aMgane varaNuM sahasA tiNa vana have prakAza, rAjA acarija juve ullAsa. 30 sabaLa rAjahaMsane sAtha, tehane bAlacaMdracUthanAtha; kanakavalaya tasa kaMThi vizALa, ratnajaTita ati jhAkajhamALa. 31 mukha mastaka te sovana varaNu, ati suMdara sehe AbharaNu caraNe vajA ratna maMjIra, bele vimaLa vacana gaMbhIra. 32 tiruM hase rAjA mana haryuM, dekhI rUpa hRdaya ati TharyuM, "nahotuM dIThuM te meM dIThuM, A dIsa anukramI; AvI kanakanI jAta paMkhInI, brahmAe kayAre niramI. eve sakla paMkhIne rAja, dIThe pRthvImAMya; vRkSa taNe thaDa nidrA karIne, ubho che eka pAya." AmAM ane premAnaMda e baMnemAM mRgane rAjAe lIdhAnuM varNavyuM che. phera mAtra eTale che ke premAnaMdamAM haMsa pakaDAya tyAre dilagIra thaI caMcuprahAra karI, chevaTe rAjAnuM mana laI harSathI teNe vAta karI. ane AmAM rAjAnA hAthamAM AvatAM ja hase AzIrvAda dIdhe. zrImedharAjakRta naLAkhyAna ladhu hovAthI A prasaMga varNavavAmAM Avyo nathI. emAM naLanA pAMca pUrvabhava, ane naLanuM sAmAnya varNana varNavI, damayaMtIne svayaMvaranI vAta kathI che. 1 motInA hArane Dhagalo. 2 tapAvelI cAMdI-rUpuM. 3 zakha. 4 dahIne ja. 5 zeSanAganI kAMcaLI. 6 ToLAne nAyaka. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (194) naLadamayaMtIrAsa, ati ketuke citta Ava, rAya kara levA mana karyo. 33 ati Ano naLa bhUpALa, yUthanAtha rahyA hAtha marALa; ' kRpA kara kamaLa paddha pAMkhaDI, beThe buddhimaMta tihAM caDI. 34 bole madhurAM vacana pradhAna, ciraMjIva naLa mahArAjAna! vizvavizvane tuM AdhAra, tujane sadA huje jayakAra ! 35 (AryA-chaMda) nA navi rivarjIthina, kumuda mada prtipnthibhiyNshobhiH|| niSadhanRpa niSiddha sarvazatro, nikhilanimaMginiSevitAjJa nityam // 1 // (vasaMtatilakA) rAjendrarAjati bhavadvanarAjireSA, prauDhAliraJjana samAnatamAlakAntAH // yadvAmahIpati sabhA katamApi bhAti, paurA irana samAnatA jAntA | 2 | rAjana puMDarIka madahArI, ati nirmala tAharUM yazavAri, te parisaryuM sakala saMsAri, vimala havuM tiNe jaga vistArI.36 rAjana tuja karati haMsikA, havI paviraMcI haMsa saMgikA; tiNe sAvaraTA huI gabhiryuM, pachI bhUmi ullaMghI ghaNI. 37 savibhU bhamI gaI AkAza, pahutI suragaMgAni pAsa; tiNa taTe avasthAna kSaNakiya, zaradacaMdra IDaka prasavi. 38 1 cittanI caturAI DhaMkAI gaI. 2 haMsa. 3 rAjAnA hAtharUpI kamaLanI pAMkhaDI upara. 4 uttama. 5 brahmA. 6 hasI. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 3 je, (19) tava yaza rAjahaMsa rAjana, tasa nivAsa piMjara tribhuvana; pANI pAtra jaladhi tasa ghaNe, ariyaza dhavaLa kamaLa se cuNe. 39 tava karati kanyA jagamAMhi, rAjana khela kare uchAMhi, kIDA bhUmi himAcaLa karyo, pUrNacaMdra kaMduka kara dharyo. 40 khaDakhali khIdadhi tAsa, zijyA diggaja daMta nivAsa; oDhaNi suragaMgA zazimukhI, godevi tehanI priya sakhI.41 paMcAlikA mithuna sA taNuM, nRpa girIza gaurI te bhaNuM, tava karati-kanyA kaDavA, racyA khela mahiNe anivA. 42 satya kahu mata jANe ALa, tava karati ceginI kRpALa; eka kara himagiridaMDa vizALa, dvitIya pANi tasa tArakamALa.43 himarUcimaMDali kApAlinI, bhAli tilaka jasa sura vAhinI, khiNamAM nAza kare ripujALa, vijyavatI sA ha cirakALa. 44 tava kIrati dUtI saMcarI, tyAre vaza karavA suMdarI, pahilAM haripatnI bheLavI, nizcaLa mana tujazuM meLavI. 45 tava mana zaMkA kare girIza, Ape hue addha nArIza; brahmA suNa caturmukha bhaye, sahasa nayana te surapati thaye. 49 e AzaMkA karI vicAra, na kare nArI-saMga kumAra, 1 daDe. A kAvyanI aMdara ghaNuja alaMkAra sAtha rAjAnI sukIrti AdinuM varNana che te je savistara varNana karavA jAya te AkhuM pUrNa bharAya tema hovAthI tenuM rahasya sujJa alaMkAranA jANakArathIja jANI levA soMpavuM paDayuM che. 2 mahAdeva. 3 pArvatI. 4 brahmAe. 5 lakSmI. 6 mahAdeva ane pArvatInA haraNa mATe zaMkA thavAthI addha aMgamAM tene zamAvI dIdhI. brahmAjI te te AzcacenA lIdhe cAra mukhavALA thayA. idra hajAra netravata thayA ane kArtika svAmI to zaMkAnA bhayathI strIne saMgaja tyajI kuMvArA ja rahyA. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) naLadamayatIrAsa, sA tavakarati nizcaLa huje, naLa nRpa Ti kalpa chavA47 "sAlaMkAra IsI sarasatI, rAjahaMsane mukhi varasatI; naLanareMdra zravaNe sAMbhaLI, citazuM camata karyo vaLi vaLi! 48 IlAnAtha evuM mana dhare, ahe navIna acarija e zire! lakSa gami e kizA marALa, kavaNa eha tehane yUthapALa 49 piMcha paricchada paMkhI jAti, eha tana ratnAbhUSaNa vibhAti! atyudabhuta ehanI bhAratI, vimalamatie kuNa "khagapati 50 sakaLa guNodaya prabhutApaNuM, e paMkhIne zebhe ghaNuM! te sahI zApabhraSTa karI deva, thaI vihaMgama Avye heva! 51 athavA ketuka kAma vizeSi, A deva vihaMgama veSi! e paMkhI kara lIdhe raMga, mArUM pharake dakSiNa aMga! para dharAdhIza ehavuM ciMtave, tava se rAjahaMsa vinave; suNa he kRpAvaMta nArAya, atihi"jarAtura che muja mAya. 53 1degsA paNa jANa eka sutavatI, priyA eka varaTA muja satI; *nava prasUta sA suNajitamAra, te bihune eka huM AdhAra-54 1 premAnaMda, hasamukhe AzIrvacane na bolAvatAM A pramANe vilApa varNave che-"hase mAMDore vilApa, pApI mANasAre, zuM pragaTayuM mAruM pApa, 50 e kALA mAthAnA dhaNuM, pA. jene nirdayatA hoye ghaNuM, 50 e to jIvate bhAre tatakheva, pA, have muo azvameva, pA. TuMpI nAMkhaze mAhArI paMkhAya, pA. mune zekaze agnimahoya, pA. " kaDavuM 7 muM. 2 alaMkArayukta. 3 rAjA. 4 vANI. 5 paMkhI. 6 zApathI bhraSTa thayelo koI devatA che! 7 jamaNuM. purUSanuM jamaNuM ane strIonuM DAbuM aMga pharake te zreSTha ane tethI viparIta azreSTha gaNAya che. 8 rAja. 9 gharaDI jarAvasthAthI akaLAyelI. 10 te. 11 haMsI. 12 suvAvaDI. 13 satI-kAmadevane vaza thaI parapatine saMga na icachanArI che. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 3jo (197) vidhAtAe se tuja vaza karyo, vidhi viga pApe navi Daryo, sAcakaLA haMsI etale, vaLi vaLi praName nRpa paya tei taLe. 55 suNa bhUnAtha sAtha zArdUla, sakaLa saMtane te anukULa; puNyazleka tAharI jagikhyAtI, te vaza kIdhA vikaTaArAti.56 ahe mana ANu daDha vizvAsa, AvyAM tuja vani karavA vAsa; tuM vizvAsaghAtakI thaye, jeNe muja pati kara grahI rahyo. pa7 jihAMthI rakSaNa joIe deva! tihAMthI bhaya kima have heva! mahArAja muja pati vyatireka, khIranIra kuNa kare viveka!58 tasa haNatAM kima vahaze hAtha, muMca muMca vallabha naranAtha! thA prasIda mujane karI mayA, de patibhikSA ANuM dayA!pa9 grahi AbharaNa sarva ehanAM, rAkha aMga akSata dehanAM huM bALA baLi jAuM tuja nAmi, UraNAM utArUM svAmi. 60 gurU Adezi vartavuM ghaNuM, zatru sAtha zUrAtanapaNuM dIna viSe je dharavI dayA, mahAnubhAva vihu lakSaNa kahyAM. 61 (anuSTrapa-chada) "puSpAvAva, sura ravipula dIneSu ca dayAlutvaM, mahatAM lakSaNatrayam" // prANapriyA pAkhe vallabhA, chavita viNa haze durlabhA; avara paMkhI A nAtha vihIna, Azu TaLavaLI maraze dIna. dara Iti haMsIne vividha vilApe, "sadaya hRdaya nRpa hue Ape; divya rUpa etale adaNa, vANI aMbare huI viziSTa. 63 1 jabarA zatra. 2 prasanna. 3 khaMDana karyA vinAnAM. 4 gurUvaDIla janenA hukamamAM rahevuM. zatruonI sAthe bAtha bhIDI parAkrama batAvavuM, ane dIna para dayALupaNuM rAkhavuM A traNa lakSaNa mahAna purUSanAM che. 5 dayA sahita. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) naLadamayaMtIrAsa, mahArAja ma dhariza aMha, rAjahaMsa dezi tuja soha; dUtapaNuM damayaMtI prati, mehali haMsa karaze mana rati. 64 Iti vANI nisuNa gahagahai, hasIne Ima kahi nRpa rahyo; zubhe! makara evaDA vilApa,ahe navi leuM jIvavadha pApa.65 semavaMzI je je rAjana, tasa kuli jIvadayA paradhAna; te kuLa saMbhavatuM muja jANi, bALA bola ma karUNAvANi. 66 e tAhare pati bALa marALa, priya darzana suguNa sukumALa; muja lecanane utsava thaye, jaituka kAraNi meM kara grahe. 67 vANI havI vimaLa AkAzi, tiNe e rAjahaMsa guNa rAzi virahAbudhi paDatAM vAraze, pravahaNanI pari muja tAraze. 68 hase tava vANI uccarI, e tuja citta parIkSA karI, rAjana huM vAhana 'bhAratI, tiNe lahuM vAta huM je chatI. 69 tuhe pUche te kahuM vRttAnta, kaho kAja te karUM mahaMta; nija "kikara muja jANa deva, citta pravRtti prakAze heva. 70 amRta vacana haMsanAM suNI, ati prabheda pAmya kSitidhaNI; haMsa prate bhAkhase subhAvi, te beliza cethe prastAvi. 71 graMtha naLAyanane uddhAra, naLacaritra navarasa bhaMDAra; kavi nayasuMdara suMdara bhAva, eTale "Ihi tRtIya prastAva. 7ra ItizrI kuberapurANe navAyAre nalacaritre hasAgamanavarSane nAma tRtIyaH prastAva: 1 zaMkA. 2 Avoja bhAva premAnaMde paNa kaDavuM 8 mAM varNavyo che. 3 jahAja. 4 sarasvatI. 5 dAsa. 6 AnaMda. 7 rAja. 8 A. Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 4 thA, prastAva cotha. (deharA.) saMbhArI mati zAradA, prINizuM AtamarAma, vimaLa vacana bhaNavA bhaNiza, (zrI) bhAnu merU gurU nAma. 1 (DhALa 1 lI-zI cepaI). haMsa prate have kahe naLarAya, rAjahaMsa tumahe karI pasAya; jehazuM muja lAge che meha, tehanI kathA kahu sadeha. 1 hiMsa kahe dakSiNa dizi bhaNI, sittari lAkha gAmane dhaNuM; na zake ke cAMpI tasa sIma, kaMDanapura rAjA bhIma. 2 rUpi harAvI harigehinI, priyaMgumaMjarI priyA tehanI, sA zIlAdiguNe zebhatI, sukhasAgari jhIle 'daMpatI. 3 "vasaMta mAsi anyadA rAya, zaNi sahita kaDavA jAya; tihAM ka zAkhAmRga suMdarI, dIThI laghu bALaka parivarI. 4 nija kaThe vaLagADI bALa, sA vAnarI caDI de phALa; stanyapAna nija zizune diye, mAnavanI pari cAMpI hiye. 5 kaMThi AliMgavIne sUe, rAya rANI te ketuka jue; mana ciMte jIvita ApaNuM, saMtati vinA nirarthaka bhaNuM. 6 (anuSyavRtta.) "maputrA pU zUnya, virAje vAvavA mUkhesya hRdayaM zUnyaM, sarva zUnyaM daridratA." 1 kahe A pratimAM ghaNe sthaLe "hA" ne ThekANe huM vAparavAmAM Avela che. 2 lakSmIjI. 3 bIjA prastAvanI navamI gAthAmAM "puSpamatI" ApeluM che. 4 pati-patni.. 5 phAgaNa caitra mAse. 6 ramavA. 7 putra putrI vinA. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 200 ) naLadamayatIrAsa. 1 lIlA rAja vRthA siva eha, saMtati vinA na zAle geha; saMtati vinA na cAle pATa, viSNu saMtati nahi dharma AghATa. " INa ci'tAe ghaNuM duHkha thAya, madira puDhatAM rANI rAya; prajAkAja iMdrI saMvarI, ArAdhe surI cakrezvarI. chaDI AhAra kare upavAsa, DAbha saMthAre zayana nivAsa; strI bhartAra tapasyA kare, cakrezvarI Asana tharahare. jJAne vAta lahI sAhI e, eka 'pakSAMta darzana dIe; za'kha, cakra sAri'ga dhanu gadA, cyAri cih* bhuja dharatI muddA.10 Adi zakti AvI pratyakSa, stavanA kare daMpati (yitA) padakSa; mAyA bIja siya mahAmAya, jaya jagada e karI pasAya. 1 seve pAya riSabha devanA, uddhata amara kare sevanA; zAsita zatru cakra zakarI, namA namaste cakrezvarI. Iti sa'stavana karI zubha matI, prINita citta hevI bhagavatI; kahie niyama sa'pUraNa karI, vacana kaheA te hiMyaDe dharA, 1 meM 1.prerita cAraNu RSi eka, damanaka nAme sadA suviveka; se| prabhAta tuH ghara Avavasa, tehathI tuA [manaratipAvaze 11Arati bhAjasI. 1 Iti kahI satAkhyAM nRpa satI, aMtardhyAna hevI bhagavatI; prabhAta RSi damanaka AvIA, vAmuktAle vadhAvIyA[pAThAMtara] rAya rANIne mana bhAvIA. 1 12abhyutthAnAdika sanamAna, sanamukha gamana dharaNu zubha dhyAna; traNa prAkhyaNA de vaMdanA, kare sayati prati 13pRcchanA. 1 14pAda-pITha sAvanamaya sAra, tihAM besAryA 15zrIaNagAra; suni AgaLa karajoDI rahe, vAMchita phaLyAM Aja ema kahe. 1 1 dhara. 2 vaMzaparaMparA-rAjapATa. 3 nyUnatA rahita dharmamaryAdA 4 5dara divasa pachI. 5 DAhyA. huM hA~kAra. cha tAkAnI. 8 saMtuSTa 8 kahe. 10 vidyAcAraNa muni. 11 ciMtA. 12 uThI ubhA thai nama AdithI sanmAna karyuM. 13 pRcchA-prazna. 14 Asana. 15 muni, Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 4 : (201) ciMtAmaNi adA karatala maLe, aMgaNi sAcuM suratarU phaLe; kAmadhenu pAmya ghaTa kAma, kIdhu pavitra pUjya muja dhAma. 18 pUjya tumhArA paya bheTIyA, azubha karma dala savi kheTIyA; dayA bhaNI ahu kIdhI kRpA, pAudhAryA samatA rasaprapA. 19 munivara dharma-lAbha AzISa, deI kahe "suNi vasudhA Iza; samakita vAsita che tuja mana, parama purUSa tuja hasI prasanna. 20 (zArdUlavikrIDita chaMda) yasmin yAntilayaM punaH punarapi pratyudtA koTizaH, kallolAiva vAridhau harihara brahmAdayastepihi; niyutpatti niraJjanaM nirupamaM ni:kevalaM nikalaM, nityaM nirviSayaM tatonuparagaM tadbrahma zarmANite // 1 // Iti AzISa vRtti muni bhaNI, kahe sAMbhaLa narapati tuM guNa; ammA piu sarakhA je kaho, te zrAvaka tuhma sita lahA. 21 yadyapi hAye yati nirAga, te paNa teha dhare guNa-rAga; jahAM "chadamasthapaNane lAga tihAM lage saMyama heya sarAga.22 te bhaNI draDha dhammI tuhe lahI, ahma mana harakha upaje sahI, tudhdha mana ciMtA saMtati taNI, mana me dejo kahuM te suNa. 23 priyaMgumaMjarI rANI prati, guNa vAste prathama saMtati, jagata mAninI kanyA haze, tehanA caraNa deva aracaze. 24 sakaLa sulakSaNa pUraNa satI, kari avatAra huze sarasatI; tenA guNa gAye saMyati, kaMta haze bharatArdhapati. 25 bharata cakI thApita mAhaMta, aSTApada thApanA arihaMta tapa udyApana phaLI jagIsa tihAM jeNe tilaka diyA vIza. 26 1 kalpavRkSa. 2 kAmakuMbha. 3 samatA rasanI paraba jevA. 4 suNa-sAMbhaLa. 6 kevaLajJAna vinAnI dazA. 6 aradhA bhAratavarSane dhaNa. 7 ujamaNuM. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (202) naLadamayatIrAsa tehaja punya prabhAve karI, tilaka pAmaze sA kuvarI;1 AjanmAMta lage nija bhALa, bhAnukiraNa sarakhu` sabhALa. 27 traNe putra tadana tara heAze, tehathI rAja ghaNuM zeAbhaze; suNI vacana damanaka RSi taNu, rAya rANI prINyAM mana ghaNuM.28 viLa viLa paya pUje muni taNA, dei upadeza dharmanA ghaNA; atidraDha dharme karI da'pati, viyata paMtha purhutA munipati. 29 tihAMthI Aza phaLI nRpa taNI, piya'gumaMjarI hui garbhiNI; zubha DAhalA nita navalA dhare, te siva rAya sa'pUraNa kare. 30 zubha muhUrate prasavI khAlikA, jhalake jema 'azumAlikA, bhAle-tilaka udyota akhaMDa, jANe tarUNa `kiraNa mArtaMDa 31 vadhAmaNI puhatI gRpa pAsi, ati zrImatI hevI sA dAsi; rAdhe laI prathama sa tAna, utsava kIdhA ati asamAna. 32 cAcaka leAka daridra riyAM, janapada mana vachita pUriyAM; melI sujana kare siva kAma, nRpa thApe putrInuM nAma. E 7 1 arthAt janmathIja tenA bhALamAM tilaka raheze. 2 premAnaMde paNa AvAja bhAva vahubyA che. kaDavuM 3 ja. eve same eka Trumana nAme, AvIyeA tApasa; " Atithya kIdhuM tehatuM te, jamADayA khaTarasa. ghaNA divasanI gaI sudhA, ne pAmI tr saMtASa; S " trikALajJAne jANI, rANInA vaMjhA doSa. 66 pUchIne tyAM kharUM kIdhuM, nizce nahi saMtAna; karUNA ANI ApIyuM, rAya rANIne varadAna. tr traNa putrane eka putrI, haze rUpanAM dhAma; eMdhANI rAkhaje eTalI, je mAhAre nAme nAma." "" "C 3 AkAza pathe. 4 kiraNAnI mALa. 5 sUrya. 6 lahI, pAmI. 7 dezanAM mANusAnAM. 33 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 4 the, (23) vanadaMtI davathI rAkhIo, rANe supana have sAkhIe, teha bhaNI davadaMtI sutA, IzuM kahI hulAve pitA. 34 rUpe damI tribhuvana suMdarI, teha bhaNu damayaMtI kuMvarI, behu nAme karI hulAvatAM, tRpatI na pAme mana harakhatAM. 35 sapta varSa sA bAlA lahI, zaTha kaLA vege tiNe grahI, pAThaka sAkhI bhUtaja thaye, zAstra kadaMba sukhe karI . 36. prathama bhaNI vyAkaraNa vizeSa, nAma kaSa sAhitya azeSa; nyAya graMtha chaMdAlaMkAra, piMgala bharaha sukuna rUta sAra. 37 gaNita graMtha vedAMta purANa, gIta nRtya saMgIta sujANa; Ayurveda gaNita zubha kaLA, pravacana artha grahRAA nirmaLA.38 citrita lekha likhita lipi sarva, "vAre vibudha sagava garva, "na tatva khaTa AvazyakI,laghu paNi virati grahI zrAvikI.39 1 jaMgalane hAthI sarakhAve - "te rANIe suhaNe pekhIjI, dUtI eka udAra; "davathI trATe ati sukha pAmavAjI, AvI nRpa gharabAra. 4 "jAgI rANuM bhUpati pUchIyuMcha, suhaNa taNe vicAra; "gaja paramANe chorU thAyasejI, rAya kahe sukhakAra. "putrI prasavI rANu rAyanei, kIdhAM ucchava kAma; "supana vicArI rAjA nava ThavejI, davadaMtI e nAma." 6, mai0 3. pR4 317-18 zrImegha0 naLarAze. 2 bhaNAvanAra. 3 vaidhaka. 4 siddhAMtanA. 5 paMDite je garvavaMta hatA teonA garva dUra karyA. "jIvA'jIvApuNNaM, pAvA''savasaMvaroyanijjharaNA; baMdhomukkhoyatahA, navatattAhu~tinAyavyA // 1 // " navatavajhavaLe. 7 sAmAyika, covisa, vAMdaNuM, pratikramaNa, kAusagga, ane pratyAkhyAna e che Avazyaka kriyA. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (204) naLadamayatIrAsa, IsI na saraLa che ke navI, nahI devI ke nahi dAnavI; manuSya leki nirakhe mAnavI, zuddha vAta e nRpa mAnavI! 40 anukrama sA pAmI caeNvana, manmatharAja ramaNa kAnana; kavaNa surUpa vakhANI zake, mAnava jIhvA eke thake. 41 sA lAvaNya sudhArasa vAva, kuNa mAnava nija puNya prabhAva; nija lecana puTa karaze pAna, te sahI jagamAMhI pradhAna. 42 sarakhI vaya sarakhA AcAra, sarakhA kuLa sarakhA mRgAra; rAja sutA AlI sAtameM, ahinizi sA kanyA pAe vaze. 43 suNatAM nRpati na hee lagAra, dIThe thAya saphala avatAra sA nareMdra tuja sukhakAriNI, heje vAma aMga dhAriNI. 44 ehavuM haMsa kathana sAMbhaLI, kSitipati citta rahu kalamalI; vaLi vizeSa virahAtura thaye, haMsa prati eNe parekahi rahyA.45 sAMbhaLa rAjahaMsa tuM guNa, saghaLI vAta bhali te bhaNe; tehanA guNa tuja mukhathI suNI, aMtaHkaraNa rahyuM raNajhaNI. 46 kahI ekeke tasa guNa le, amRtathI adhike abhina; te e jana savijana sAkhIo, mahA mehasAgara nAkhIe 47 vibhinuM varNana karI, e janataNuM mane mati harIpha kema visarI jAe sA tisI, kahe kulahaMsa hasya pari kisI.48 dina AtA hate saMdeha, tuja mukhe satya suNya savi eha; 'have jIvIta kima raheze mitra, je damayaMtina hue kalatra. 49 tehane guNa pheMdI mehalIe, avara adhyAtama saMkeliye; mitra vinA kuNa lahe mana vAta, tasu guNe bhedyA sAte dhAta. pa0 1 daityanI suMdarI. 2 haMsa kahe che he naLapa! A vAta kharI- zuddha mAnavI. 3 kAmadevane ramavAnA bAga jevI banI. 4 ka. 5 strI na thAya te. 6 lohI, mAMsa, meda, hADa, pezI, rasa, vIrya; e sAta mukhya dhAtuo che. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 4 co. 53 ( 205 ) vaLatuM huMsa kahe suprasanna, pramudita mana thAe rAjanna; tA huM tAharA sevaka sahI, jo damayata pAse jaI. 51 tasu AgaLa tuja kahuM guNu chatA, tuja zuM mana nizcala anuratA; karU" (vadekazaraNu sA kanI, ceAgI brA jema eka manI. para tAhare prema-pAdadhi paDI, nahi salasalI zake ApaDI; tuja vINa tAlAvelI thAya, tA sAcu' mAne mahArAya. muja ! AjJA Ape| have sahI, jema kuMDanapura jAvu* vahI; tihAM lage nija samIpa sura sAkhi, mAharI ha'sa varga tuM rAkhi.54 mAharI prANa priyA suMdarI, sAmakalA para kara paravarI; hu` jakha lage jaI AvuM tihAM, tava samIpa sA rAkhe ihAM. 55 jo vaibhi tavavyatireka, avara purUSa paraNe aviveka; te me sAmakalA mAharI, hArI sArI tAharI karI. te valatI mujane 'nApavI, satya pratijJA e thApavI; rAjahusa viratye ema kahI, rAjaha`sa vaLI khelyA sahI. 57 sAMbhaLI hu'sa vihaMgama sakhe, ketA guNu kahuM eke mukhe; . 56 kAraNa viNu upakArI kharA, avara kavaNu kahuM tuja u krUA. 58 tuM muja jIvita tuM muja prANa, te muja krIta karyAM guNa jANu; kAika pUrava puNya sabaMdha, pahuMsa chaDye tuM Avye badhu. 59 yadyapi vidali durlabhA, tuja prasAdI haze vallabhA; jema jImUta prasAde velI, vRkSa sAthe AliMge gelI. 60 1 yoga sAdhanAra jema brahmA sAthe lIna ane tema tamArA caraNumAM damayatIne lIna karAvIza. 2 hArA prema samudramAM majjana karavA pADIza ke anya tarapha saLasI paNu kahI zake. 3 premAnaMdanA naLAmyAnamAM hasIne rAjA pAse rAkhavAnI vAta nathI 4 naApavI. 5 hasanArUpe bhAI AvyeA. 6 varSadanI kRpAthI velI jhADa sAthe lapa TAi paDe tema. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (206). naLadamayaMtIrAsa, paNa tuM kare pratijJA jeha, evaDuM kazuM parikrama eha; mitrabhAva tuja sAthe khare, bhUtyabhAva te mehu pare. 61 "svayi parjanya pulavI jala bhare, sUrija svayi anuyAluM kare svayi vRkSa Ape phaLaphUla, amRta varsa caMdra amUla dara tima jaga varate je sajanA, te upakArI viSNu prArthanA te savi mAhetuM avataMsa, mitra parama upakArI haMsa! 63 mitra vinA jIvita te pheka, mitra vinA kuNa vAre zeka; mitra vinA kuNa lahe mana vAta, mitra vinA kuNa lahe saMghAta! 64 (bata.) "yadImA nIdarya hAM, becAra budan musa kilAsta; rAjabUda bAhara kiseI, jihAra kardana musta kilAsta" 65 (dAharA.) duniyA yArAM vigara, je jIvaNa savi phoka; kahyA na jAve harakise, ApaNe dilakA zeka! (pUrva DhAla pAI.) mitra vinA kuNa ubhuM rahe, mitra vinA kuNa Apada sahe, mitra vinA kuNa Apada dahe, pakhIra nIra upanaya kavi kahe. da6 mukha miThAM viNaThAM citta, te mitrAI zatru nimitta; sA mitratA vinA sArIe, jethI jazajIvita hArIe. 67 (duhA chaMda) sajajana tihAM na patIjiye, jahAM kapaTake heta; jALuM kaLI kaNerakI, tana rAtuM mana veta! seo IsI prItI karI, jesI rUkha karAya; dhUpa sahe zira ApaNe, orAM chAMha dharAya. 1 nekara bhAva. 2 megha potAnI meLe ja. 3 derUdAra. 4 pate duHkha veThe. 5 dUdha pANInI peThe. Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 4 thI (207) (pUrva DhAla-pAinI.) eka sajajanatA paMDita hIna, paMDita te durjanatA pAna, paMDitatA sajajanatA paNuM, eka viSe durlabhatA ghaNuM. 68 (rAddhatA chaMda) "bhavanti kecit suhRdona paNDito, vicakSaNA ke pina sauhRderatAH suhRcca vidvAMzca sa durlabho jano, yathauSadhaM svAdu ca roghaari||" e beu guNa dIThA tuja aMge, te damayaMtI kathA prasaMge, veLA saphaLa karI mAharI, tuM jana viraha cera pAharI. 69 tuM deya pakSa vizuddha zarIra, tuM viveka kAraNa jaLakhIra, zIkha sahodara zI tuja kahuM, jIvita je e tuja karI lauM.70 eNI pere zIkha bahu parI kahe, manavAMchita mAharUM tuM lahe, tujane zIkha bahu dIe, rAya haMsane AzISaja dIe. 71 (AryA-chaMda) " tavavartma nivarttatAM zivaM, punarastutvaritaM samAgamaH au sAdhaya sAdhayepsitaM, smaraNIyAH samaye vayaMvayaH" eNe mAraga kuzaLe putacaje, vahele vaLI meLApakara haje; avigata ISTa kAma sAra, seI veLA muja saMbhArajo. 72 (DhALa 2 jI-rAga gADI.) samakaLA supa saMkhI, prIchavI parivAra cAlyA catura haMsa have, tyAMthI nRpane karI juhAra. nRpa AzISa dharI nija mastake, vATe vo vihaMga, nagara nadI aTavI ulaMghI, lIlAe giri zRMga. kuzaLa kuMThinapura so pAye, vege na lAI vAra, damayaMtine kIDA-parvata, teNe pe mane hAra. 1 duSTatAthI puSTa banelA. - - - Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (208). naLadamayatIrAsa, ziMga uttaga maNimaya marakata, sajaLa jalada jima nIla kanakakelI dAmani jima jhalake, suragiri sarakhI lIla. tihAM vaidabhi krIDA-kAnana, manana varNana tAsa; vRkSaseka sAriNi jala vAsita, jihAM karpara barAsa. vividha dezanA vRkSa vizeSe, saphala sadalasachAya; nAve pAra nAma uccaratAM, darzane tRSNa jAya. khaDakhalI caMdana rasapUrI, kastUrI ghanasAra, tihAM khAte khele vaidarbhi, sAthe sakhI parivAra. rAjahaMsa suMdara zItala vana, nirakhI lecana kare; zrI zArada krIDA karavAnuM, naMdana vana saMbhAre. ratnajaTita sevanamaya zRMkhala, vimala kanaka palya, delA kelI kare tihAM beThI, damayaMtI 'harilakI. kelI kamala kara kamala bhamaMtI, laTakatA urahAra; paramA sarIkhI ramatI dIThI, harakhe hasa apAra. sahasA paMkha saMvarI nathI, beThe mahI marAla, sarasa zabda paMkhInA suNIne, havI sasaMbhrama bAla. sanmukha thaI nirakhavA lAgI, tava dIThe so paMkhI; sAlibhaMjikA para thaI nizcala, kara grahavA AkAMkSI. bhaimIbhAva mane gata bUjhI, haMsa na tihAMthI hIMDe, java kara jhAle tava se cAle, nava AkAze uDe. damayaMtIne e pare dekhI, hAsa kare savi AlI; paMkhI mAtra vaza karI na zake, ema kahI kara de tAlI 1 vIjaLI. 2 ramavAne bagIco. 3 barAsa.4 siMhanA ra pAtaLI keDanA laMkavALI. 5 lakSmI. 6 AkAzathI. 7 kANanI pUta 8 damayaMtI. te sakhI. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 4 thI (ra0) Ikhata SavatI damayaMtI, kahIre sakhI saMdeha; tALI daI je khaga trAsavase, te karase mujazuM deha. 15 e paMkhIne pagale jAtAM, je muja sAthe Ave; tehazuM mAharI rIsa jANaje, ema kahI AvI jA. 16 jema jema haMsa bhare bhuvi pagalAM, tema sAthe sA cAle, haMsa hIMDavuM tasa zIkhavate, jANe nija gati Ale. 17 vaLi vaLi pANi pasAre levA, paNa ze zo nava jAya. zrama prasvedavatI damayaMtI, tava sA vilakhI thAya. 18 tava amarAla bhAkhe suNa mugdha, tuM muja levA Ihe, muja anupadi ekalI vicaratI, kema vana gahane na bIhe. 19 guNa khecara bhUcarakara gocara, kahe zubhe kema tUke, tuM yauSita lahI cauvana paNi, zizavabhAva na mUke. 20 puNyazleka dharitrI-bhUSaNa, nalarAjA narahaMsa, tehane huM atyaMtara sevaka, huM krIDAkalahaMsa. jehanuM yuddha khamI ke na zake, dAnava mAnava koya; suNa suMdarI! tehanA sevakane, kavaNa parAbhava hoya. vAta dUra (dUta) dezAMtara kerI, huM pahacADuM tAsa; keDI game kIDA vana tehani, rAjahaMsa che dAsa. vividha pare nalanRpanI sevA kare haMsa mana rage, ketA vAyu paMkheM karI nAkhe, rAya prati rata saMge. ke kamala kamaLanuM dala ANa, race seji sukamAla; aMtaHpura nArIne ketA, gati zIkhave marAla. 25 1 haMsa paMkhIne bIvarAvaze. 2 jamInapara. 3 hAtha laMbAve, 4 thAkathI thatA parasevAthI. 5 haMsa. 6 bheLI! 7 AkAzamAM uDanArAM paMkhI pRthvI para pharanArA mANasenA hAthamAM emane ema zI rIte AvI zake. 8 bALaka bhAva. 8 pRthvInA zRMgAra sarakhA. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 (ra10). naLadamayaMtIrAsa, ketA vaLI nRpa vanitA Agale, vRtta ka vakhANe; haMsa sAthe hasatI hariNAMkhI, zaMkA kipi na ANe. 26 ketA rAjahaMsa patnInuM, nita vinadanI vAte; rAya prati ketaka upAye, navanavAM (vanamandira) dina rAte. 27 *tUhI mAtA zAradA nRpane, haMsa varga teNi dIdhuM; bhAratI vAhana bhaNe ahe jANuM, zAstra viveka prasidhuM. 28 je sAmAnya mAnavI hee, darzana tAsa na dIje; tuM che sakalasuMdarIbhUSaNa, geThi teha bhaNI kIje. 29 gaThi samAna lahI meM tAharI, rahisi teDi mada pUri; viSama gaThi jANI tuja Agali, mehalI AvyuM hari. 30 tuM kalyANi pravINa suNI che, beli subhASita sAra; athavA pUcha kadari mujane, huM te kahu udAra, tanvI! meM te keDe te, vRthA kheda upAvA, hAluM kathana kahuM te kIje, te esiMkala thAvA. rUra iti vacanAmRta rAjahaMsanAM, "karaNakacele pIdhAM; harakhI hariNalecanA citta, kAja sakala muja sidhAM. 33 divasa Ajane saphaLa muja have, muja amIe ThariuM citta muja varane atyaMtara "cara e, je milIe ekati. 34 paNa e Agala sahasA kima mananI, vAta na thAye heva; rakhe keI AvyuM huve chaLavA, dAnava athavA deva. 35 athavA saMbhavIe e sAcuM, puNyavaMta je prANI; te zuM chIje tasa navi saMpaje, sAciM te ema jANI. 36 * 1 hariNu jevI AMkhavAlI. 2 sarasvatIe prasanna thaI haMsa ToluM nalane ApyuM. 3 strIonA zaNagAra tulya, 4 vAta. 5 pAtaLA peTavALI. 6 nAjuka strI. 7 AbhArI. 8 kAnarUpI kacoLA vaDe. 8 dUta. 10 ThagavA. 11 dAnava. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 4 the (211) jaya jaya te niSadhAdhipa rAjA, dhanya dhanya nala nAma; vismayakaraNa vihaMgama jehanA, kare mane gata kAma. 37 zuM kAraNa e mujavana AvyuM, paMkhI guNe agaNya; ki zuM hoye naLarAye kahyuM, kihAM che evaDuM puNya. 38 se rAjA mujane zuM jANe, savayI thAye kima rAgI, bhale haMsa tehane IhAM AvyuM, muja bhAgagati jAgI. 39 ehanuM mukha paMkajathI jouM, talanupa zravaNe paruM; te muja aratha save sahI sidhA, je tasu mAni jaI besuM. 40 IzuM ciMtavI bolI bAlA, mukha lecana vikasatI; rAjahaMsa naladdata ciraMjaya, te muja nija guNi kItI. 41 bAla-lalita je tuja kIdhuM, te khamajo aparAdha; prathama "samIhita e muja mAnuM, je tuja darasaNa lAdha. 42 mUla caritra kahu muja Agala, kuNa che te nalarAya; svarga mRtyu pAtAla prasiddhA, jasa karati gavarAya. 43 haMsa kahe idI-varanayane! tuja vinedane heti; dhUrithI kathA kahuM tuja Agala, suprasiddha saMketi. 44 graMtha nalAyanane uddhAra, naLacaritra navarasa bhaMDAra kavi nayasuMdara suMdarabhAva, etale have "turiya prastAva. 45 ItizrI kuberapurA nalAyane dvAre hasamukhA damayaMtI vRttAMta zravaNatAM pratihaMsa prekSaNadivaNane nAma caturtha: prastAva: 1 jenA pakSIo paNa Azcarya upajAve tevA che. 2 pitAnI meLe. 3 snehavata. 4 icchita. pa kahe. 6 kamaLapatra samAna aNaALAM rAtA khUNAvALAM netravALI. 7 prathamathI. 8 the. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva pAMcama. (duhA.) (hALa 1 lI dezI cepAI) have paMcama prastAvanI, prastAvanA musi, bhAnumerU vaMdi kari, nala saMbaMdha bhaNesi. AryAvarta deza abhirAma, sakala sAdhujanane vizrAma. niSadhanayari gaMgAtaTi vAsa, vIrasena pRthavIpati tAsa. 2 patnI zIlAdika guNa bharI, rUpavatI lAvaNyasuMdarI; svAtibiMdu yukti puTa jema, garbha dhare sA rANI tema. 3 'mati mahI uraNa karavA taNI, prIti jIvajayaNAnI ghaNuM; zubha saMpUraNa dehale karI, janame putra rara jalatarI. 4 ravyAdika meSAdika mudA, ucca paMcagraha varte tadA; vardhapanika de rAjAna, utsava maDe merU samAna. lakhamI paNi vyaya kIdhI ghaNI, AzA pUrI savi janataNuM; e suta cittanahI lAgelebha, tiNenala nAma ThagyuM atizabha. 6 se savyakta thaye jeNi same, zAstra samUha grahyuM tiNi tame; cAra veda jANe "SaTa aMga, SaTa tarka bhASA SaTa raMga. 7 SaNamukhanI pari vikrama ghaNuM, nathI pAra tehanA guNa taNuM; likhita pati vijJAna-vilAsana sA kalA jihAM nahIM abhyAsa.8 yaza vistAriye paNe kizora, rU5 varNavuM kema bhera; 1 motInI chIpanA dAbaDAnI peThe. 2 pRthvIne devAthI mukta karavAnI vicAraNA hatI. 3 dareka jIva upara yatanA-dayA yukta. 4 vadhAbhaNI. 5 sthavyuM, sthApiyuM. 6 Rk, yaju, zyAma, atharva. 7 zikSA, kalpa, vyAkaraNa, nirA, jotiSa, chaMda prabaMdha. 8 kArtikasvAmI jevuM. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 5 me, (13). saMpUraNuM zazidhara sakalaka, nalanRpa vadana sadA nikalaMka. 9 "zira vara zAma sarala ummila, tarUNI hRdaya vidAraNa bhag, ati vizAla bhAla sthala bhaNuM, kapila pAlI jhalake ghaNuM. 10 bhUyuga vakesa kemala zAma, dhanuSa dee dharIyAM abhirAma; lecanayugala kamaladala kahu, ati vizAla upamA kuNa lahuM. 11 zuka mukha ati sarala nAzikA, laMba karNa jA bUTikA; rasanA rakta sudhArasa ghela, adhara amIdraha vidramarela. 12 ucca satejI gallasthalI, cAra cibuka grIvA laghu valI; paNUla skadha bAhu AjAna, vakSa vizAla kapATa samAna. 13 bahu prakAra lakhyaNuM batrIza, siMhAdika vaLI je guNa vIza; savi ekaThA maLyA nala aMgi, kari kansela sudhA guNa saMgi. 14 kahI na zakuM addabhuta zobhanA, tasa sabhAga saguNa varNanA jaMgama ke guNarAzi navIna, pragaTie pRthvImAMhI kulIna. 15 eka divase sevaka parivAri, bAhAlI bhUmikAmajhAri, asvApahata mahAvana gae, aho rAtri ekAkI rahyA. 16 tihAM eka sarevara dekhI ramya, azvathakI utariya agamya paMtha kheda vAriyuM jalasnAna, tava karUNa dhavanI suNIo kAna. 17 dukhita jana rakSA kara dhIra, svara anusAra cAlIe vara; samI vRkSa sAthe eka sAdhu, "kIlita dIThuM ati sA bAdha. 18 * 1 pUrNacaMdra kalaMka yukta che paNa nalarAjanuM mukhacaMdra sadA niSkalaMkI che. 2 mAthAparanI caTalI strInuM hRdaya vIMdhavA bhAlA jevI caDA utAra che. 3 heTha amRtanA dharA jevA chatAM paravALAM jevA rAtA. 4 manehara cibuka. 5 meTA khabhA ane hAtha DhIMcaNe aDI zake teTalA lAMbA 6 chAtI pahoLI daravAjAnA kamADa jevI. 7 siMhane 1, bagalAno 1, kukaDAnA 4, kutarAnA 6, gadheDAnA 3, ane kAgaDAnA 5 e cANakayamAM kahelA 20 guNe. 8 khejaDInA. 8 bAMdhelo. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (214) naHmaya tIrAma. f tehanA ziSya rUdana ati kare, pAse eka kanyA du:kha dhare; nala-kumAra pramI munipAya, pUche zuM duHkha che munirAya ? 19 ziSya kahe 'sAMbhalu kumAra, mahitA vAta asukha nahi pAra; pUravadhara zrIgurU gaNudhAra, raisa metAcala bhaNI karIe vihAra. 20 mahAnubhAva gurU mAharA eha, sayama tiSa saMzASita DheDhu; vihAra karatAM zrama pAIyA, kSaNu sAvarataTi vizrAIyA. 21 hu* vecAvRtta karU viveka, etale adhama vidyAdhara eka; cAlyA' rAjasutA apaharI, nabhamAragi milI tasu arI'.22 tehune thayA kanyAnA lAla, zatru ehu jhUjhe akSeAla; strI paDatuM mehalI tiNi same, sarovara madhya paDI sA time. 23 akSatAMga bAhara nIkaLI, gurU samIpa AvI AkuLI; rASi! rASi! kanyA kahe pUjya, sUri kahe mahAbhAgi ma ja.24 kanyA kahe jAlaMdhara desa, caMdrabAhu tehataNeA nareza; huM kanakavatI tasa kuMvarI, adhamAdhama `cira apahira. 25 jAtAM A sarovaramAMhi paDI, e enDru mAMhemAhi' bhaDI; vaLI AvI apaharase Aja, ehuthI UgArA gurUrAja ! 26 10AvAsanA deI tehane, upagArI gurU kahe eka mane; jAMgulI vidyA uccarI, sarva aga rakSAe karI. ari jIpI kheMcI sudhIra, bahu 11prahAra jarjarita zarIra; * A kanyA grahavA AvIe, vidyAmali se navi phAvIe. 28 sA kanyA grahI sakIe nahi, teha prabhAva muninA seA lahI; vRkSa sAthi muni khIlI duSTa, karI vikarma nAThe pApISTa. 29 8 27 1 sAMbhale. 2 sammetazikhara. 3 sevA cAkarI. 4 cAlye. 5 zatru. 6 kSobha rahita, cha kaMi paNa vAgyA ke jhakhamI thayA vagara. 8 rAkha rAkha ! rakSA kara. 9 vidyAdhare haraNa karyuM. 10 dilAsA. 11 ghaNA mAra vAgavAthI khAkharUM zarIra thaI gayuM hatuM chatAM. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva pa trA (215) sA vedanA sahi muni Aya, nija manazuM nANe paritApa; mahAnubhAvanAM lakSaNa eha, rakSA na kare Atama deha. 30 have je eka prahara jayasi, te gurU prANu mukti thAyasi; eha kuvidyA suNi kalaNa, madhyAnDei jIvita hAriNa. 31 gurU paraleka pAmaze yadA, ziSya anazana karaze tadA; tivAra pahilI e kanyakA, maravA kAraNa thaI "uzikA. 32 hatyA eka nArI de sAdha, e pratIkAra eka che hussA, *puMDarIkagiri che oSadhI, tehathI zalya same e sudhI. 33 mAyAniskUlanI tasa nAma, lakhyaNa batrIse karI abhirAma; bhUpati putra asama sAhasI, yuvA kaI lAve ulasI! 34 siMha vyAgha vRka vyApI rahI, kAtara ke na zake sA grahI; pratIkAra evaDuM kihAM thAye, "nirAbAdha kima hue gurUrAya. 35 ehave nara ahIM kihAM A same, kahuM? parAthi pIDA kuNa ame hA! hA! rAjasutA AzuM, rAkhI paNa have hAsya parAsya. 36 iti zekAtti tapasvI taNA, nale vacana tihAM suNIyAM ghaNa; paraduHkhe ati dukhita thayuM, bola ehavuM munine kahyuM.37 rAjaputra savi lakhyaNa yukta, chuM sAhasI pramAda virakta; paNi eka duHkha hIyaDena samAya, traNa tihAM kima jaI avarAya. te e jIvita sahI adhanya, na have sAdhu vecAvaya punya; te e dhik mithyA abhimAna, je upagAra na dIdhuM dAna. 39 tava haSita be se yati, hive 15adhati ke ma kare rati, ehaja zrIgurUtaNe prabhAvi, azvahRdaya nAmi saMbhAvi. 40 1 prANa tyAga karavA anasana karaze. 2 taiyAra. 3 dukhe zodhI zakAya . 4 zatruMjaya.5 jhakhama. 6 varU, 7 kAyara. 8 pIDArahita. 8 ka. 10 zokathI pIDAyale. 11 thaye. 12 e. 13 sevA. 14 juThe. 15 adhIratA. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (216) naLadamayaMtIrAsa, maMtrapati siddhaja A karUM, te muja mukhe Ave che kharuM; te tuhe purUSavRSabha mukhibhaNuM, tuhaprabhAve sAce te suMNuM.41 zIta u navi Asana dari, nAve sudhA tRSAnuM pUri, vALa paMkhAlA jima jAI, mAraga bhUmi chabe nahI pAya. 42 azvakaNi se maMtraja bhaNI, thA ArUDha vege te guNI; se giri zata jana ti,maheSadhI parikhe tihAM khaMti.43 tIzu gaMdha patra che traNi, zveta puSpa phala sadA suvaNika Iti zIkhavI maMtra tasa dIo, Ima karI naLa vege cAlIe 44 "ardha yAmi puhatu giridhRge, vyAghAdika vaMcI mana rage; leI oSadhI kuzale khemi, A Azu pAsi gurU premi. 45 tehani spezi mArge sukamAla, gurU utakIlita hue tatakAla; thayA sacetana java sUrIza, naLa pekhe "tava kahe AzISa. 46 mugati vazIkara cUraNa muSTi, dharma suSTi paramANu suvRSTi, vitarAgapada reNu pavitra, te tuja pAvana kare sumitra. 47 naLakumAra! tuja sarikhu keIdeg, mAnannata mahAtali nahIM hoI, aradha bharata bhegavaza rAja, karaze sabala dharmanAM kAja. 48 jehathI jIvahiMsA navi heI, 'ari parAbhavI na zake ke *sUripAka rasavatI AmanAya atihita karI dIe gurUrAya49 vaLi gurU dharmadezanA dIe, etale senAnI AvI e (mile; deI bhalAmaNa kuMvarItaNuM, vaLi hitazikSA ApI ghaNuM. 50 nRpa kumArane pUchI sUri, sametazikhara puchatA sukha pUri 1 purUSamAM gherI jevA bhAra vahana karanAra che jethI. 2 svAra. 3 basa ejana. 4 aDadhI rAtre. 5 chetarIne. 6 jaldIthI. 7 khIlAyA vagaranA chUTA thayelA. 8 pekhe, naLane joIne. 4 padanI reta. 10 sanmAnathI uccapadavALe. 11 zatru. 12 sUryapAka rasoine vidhi. arthAta sUryanA kiraNo vaDe dUdhapAka karavAnI vidhi. 13 senApati. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka hatA karI tasava, prastAva 5 me, (217). "gajArUDha sA nRpa kuMvarI, tAsa tAta ghari putI karI. 51 nijapura pRhatA kuMvara pradhAna, pitA prazaMsI de bahu mAna; eka dina beThA pUri sabhA, nalasutanI sohe suprabhA. para (DhALa 2 jI-rAga dhanAzrI) have caMdrabAhu nRpa kere, vinayavaMta eka dUta A nRpa praNamI karaje, kahe nija pati Akta. 1 jAlaMdharapati caMdrabAhu nRpa, vIrasenapada vaMde karajeDane kare vinati, suNatAM sahu ANuM deru. 2 kanakAvalI sutA so nRpanI, prANa trANa kaya krItI; sA atyaMta rAgiNa nalanI, sahu lahe vAta vItIjI. 3 saparivAra sA sAthe te, nRpa pura bahAra utarIyAjI; naLazuM pANigrahaNa karAvyuM, AvyA ANuMda bharIyAjI. 4 suNa pravRtti citta sapurajana, harakhya niSadhAdhIzajI; samUharati sutane meM pariNA, pUgI manaha jagIsa jI. 5 naLane tehara ramatAM rage, kAlAti kema thAye jI; eka dina thatazIlAdika Agala, vIrasena kahe rAyajI vRddha saciva ! tuhame sAMbhalu sAcuM, rAjadhurA atibhAra; yuvA dhanurdhara saviguNa pUrU, naLane kIje rAyajI. 7 laghu suta kuMvara sevA karaze, nala pALaze surAjajI, tu jaI naLa sutane samajAve, ame karazuM dharmakAjajI. 8 nRpa Adeza caDAvI mastake, naLa samIpa se Ave che; deI karI tana saMke, amRta vacana suNAvejI. suNa kumAra tulle bhAra--dhuraMdhara, para upagArI vIrAjI; prabala pratApI karatI vyApI, pitRbhakti gaMbhIra che. 10 - 1 hAthI upara besela. 2 prANInuM saMrakSaNa karanAra. 3 AzA, IcchA. 4maMtrInuM nAma sAMbhalo! hukama. 7 ghaNA pratApI.8 pitAnI bhaktimAM Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (218) naLadamayaMtIrAsa, eka siMha sutane prasAde, siMhI nirbhara suejI, daza suta prasavI tuhue kharI paNi, bhAra vahI kukue che. 11 vidyamAna tuM suta bhAra kSama, je vasudhAne bhAra; pitA vahitu tuM jAyAnuM, mahimA kizya kumArajI! 12 AgAmika-bhava-saMbala vache, paMDita pitA tumAre jI; rAjabhAra nija mastake leI, aratha tAtanuM sAre che. 13 Ima kahI bAMhi dharI kara beThe, pitApAsi leI Ave; bale karI siMhAsane besArio, mastake chatra dharAve che. 14 tava nala vikaca kamaladalacana, lajajAkula nata grIva; purUSavRSabha nispRha Ima bhAkhe, jharate azru atIvacha. 15 viNa aparAdha pitA kAM chaM, huM chauM laghuvaya bAlajI; INa same rAjabhAra na ghaTe, pitA kare saMbhALajI! 16 ityAdika bahu vacana vadaMtA, ati Agraha udAra; pitA putrane tilaka vadhAre, varatAve jayakAra. avara sakala sAmaMta naresara, tIratha jala bhaMgArajI; kare abhiSeka kuMvarane raMgI, saMta saMsAra. 18 sArathavAha seThi maMtrIsara, rAjakulI chatrIsa jI. saparivAra naLanA paya praNamyA, tathA zrI jagadIzajI. 19 lerI napherI paDaha jhallarI, veNu veNuM mRdaMgajI; badhira kariu teNe nAdi "aMbara, pehavI pasarie raMgacha.20 dIna khIna dhanahIna uddhariyAM, choDyA savi aparAdhI; cAcakajanamana vAMchita pUriyAM, kamalA karati vadhI che. 21 kamAyAta thatazIla sacivanI, sAra bhalAmaNuM dIdhIjI nalane sarva same pitA te, dharmataNI mati lIdhI che. 22 1 ye paNa.2 AvatA bhavanuM bhAtuM cAhata hevAthI, 3 AMsu. 4 viSuvAdha. 5 AkAza. 6 pRthvI, 7 gunhegAra Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 5 me, (219). niSadharAye saMsAra niSedhI, jinavacanAmRta pIdhuMjI; mAyA mamatA mUla nivArI, kAja bihu bhava sivuM. 23 saravavirati saMyama ArAdhI, surapadavI tiNi sAdhIjI; nalane prIti pitAzuM bAMdhI, na visare sA vAghajI. 24 pitA pAsa karajeDI rahitA, sema draSTi muja detAjI; sira cuMbI *usaMgi besArI, hitazIkhAmaNa kahitAcha. 25 tAta saMghAti bhejana karatA, kari detA tola; mAharUM laghu lIlAIta dekhI, mana dharatA raMgarela. 26 ItyAdika valI valI saMbhArI, hRdaya vidIrya na thAye tuM sahI vajA sAthi e ghaDIla, duHkha e khamyuM na jAye che. 27 ema vilApa karate nRpa rAge, zrutazIlAdi pradhAne jI; zithila zaka kete dina kIdhuM, yaza vistArio dAni jI. 28 se digavijaya cihu dizi sAdhI, rAja akhaMDita pAlijI; jayastaMbha jagatItali repyA, prajAtaNa dina vAlijI. 29 vividha dharma aghATa vaLAve, sakaLa saMta satejI; "zikAnugraha duSTa vinigraha, SaTa darzana prati pijI. 30 (DhALa 3 i-zI capAI) nitanavalA utsava tihAM thAya, sukha bhogave tihAM nala mahArAya; nava nava deza taNuM rAjAna, vividha bheTa lAve asamAna. 31 lAve lakSaNavaMta turaMga, lAve matta vaDA mAtaMga; 11muktAphala maNimANika ghaNA, abhinava vastu taNuM bheTayuM.32 rUpavaMta putrI ApaNI, kai rAjA paraNAve ghaNuM; 1 sarvathA tyAga, sAdhupaNuM. 2 devapadavI. 3 zira.4 kheALAmAM. 5 sArAjane upara kRpA.6 duSTajane para krUratA. 7yogI, jagama, sevaDA, saMnyAsI, darveza, brAhmaNa; athavA jena, mimAMsaka, bodha, sAMkhya, zaiva, ane nAstika A cha darzana. 8 ghoDA. 8 hAthI. 10 motI. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) naLadamayatIrAsa, mAnavazeka idra avatario, nalanupa rAjariddhi parivari. 33 suNi svarUpa jita haribhAminI, nalamahArAya karati kAminI vasa eka khIdadhisAra, pahirI aMge dhare zrRMgAra. 34 dharie eka gaMgAjali hAra, eka kari kaMkaNu merU udAra, zazi dhara maMDala kuMDala eka kAna, avara vibhUSaNa eNi mAna.35 nala samIpi yAce bApaDI, strI svabhAvi gahili haThi caDI; aNahatuM nRpa kihAMthI dIpe, teNi karI sA rIsAvI hIye. 36 bhamatI hIMDi deza videzI, svagi mRtyu pAtAli nivezI, haMsa bhaNi sAMbhali damayaMti, ahi tasa pUgI nahI khaMti.37 nirmala nala kIratinI tulA, nAvi zazi saMpUraNa kalA; te bhaNI mRga kalaMka se nahi, e upamA kAraNa kavi kahi38 nalaya zatrutaNA AvAsa, paDyA bhUmi teNi ugyA ghAsa; te carivA mRga Ave seI, te zazi nalakIratI sama hoya. 39 "suNi suMdari! nalarAjA haThI, rIpu kIrati kIdhI ekaThI; pache brahmAMDa mUsa mAhiM dharI, nija pratApi vizvAnare karI. 40 zodhI puTapAke sA dhamI, mUlathakI akasmala nIgamI; nirmala yaza rUpAne piMDa, nalarAjAe lahio akhaMDa. 41 suNa kizorI ! mana raMgi karI, nalana karati varI; tehanuM zeSanAga je mULa, kariyuM himAcala thaDa ati cUla. 42 tehanuM thaMbha zikhara kailAsa, maMDapa te para ThiyuM AkAza tAraka zreNi kusuma gaNa bhaNuM, tAraka pati te phala tasa taNuM. 43 Ima aneka nala nRpa vAratA, kahetAM pAra nahI guNa chatA; 1 kSIrasAgara jevuM ujvaLa vastra. 2 haMsa kahe che he damayaMtI sAMbhaLa? 3 caMdramAM soLa kaLA, ane naLamAM anata kaLA che, jethI caMdrakaLA karatAM naLakaLA vizeSa che. 4 suNa, sAMbhaLa. 6 pApa-bhaLa. 7 skUla, meTuM. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 5 mA ( 211 ) tuja vinAda kAraNa 'tattva'gi ! tasa caritra lava bence ra'gi. 44 vi tuM kahe te pUrU'khati, gatu kAma muja lahe guNava'tI; suNI vacana ati vismita manI,tava khAlI narapati naMdanI,245 rAjaharasa te. sura sAkhIA, mahAnubhAvanA guNa bhAkhI; vAta ehu mana sukhakArikA, saphala AjanI huI dhArikA. 46 jI ! tuM valI pUve rUsiDa, te nalarUpa lakhI dekhADi; tava sA likhita sajAI dIe, hu'sa nakhe karI AlekhIe. 47 atisazrIka amUla anUpa, dIThuM huMsa likhita nalarUpa; tava manamatha visa hue sA khAla, zrama jala ka pavatI tatakAla, nija kaThathI utArI hAra, hasa kaThi thApiyA teNivAra; jaya jaya -jIvi ! vi ! cirakAla ! bhadra bhadra ! tuM khAla marAla! vaLatuM huMsa vacana e cabyA, kize hAra muja kaThi DhaLye; pasmara paravasi lajjA pariharI, sA khAlI leAcana jalabharI, 50 ma kara hu'sa mAyA muja sAthi, tuM mAkalIyA che muja nAthi; je muja jIvitanA AdhAra, tehane tuM deje muhAra. khalabhAva muja mata jANajo, kahu te sAcu' ni ANuo: meM mana vacana kAyAe karI, pahileA nala haeNlyA che varI. para tujane catura kizuM prAthu, zIkhAmaNa te zI tuja kathu; catura lahe aMgita AkAra, 'ANe janami ehuja bharathAra ! 53 mAgadha mukhathI suNiyA yadA, meM nala nizce varIe tA; deha vaDuM A nalane kAmi, ahinizi varatuM chuM nala nAmi ! 54 e10 kalpAMta vacana navi cale, A citta avara ThAmi kima bhaLe! karahI paya jIima mAkhaNu chAsi, bhinna karI kuNa zake vimAzI. 51 1 kRzAMgI. 2 rAjaputrI, damayaMtI. 3 kAmavaza, 4 jIva! jIva! 5 kAmavaze lajjA choDIne. 6 chekaramata. 7 vInavuM. 8 lAve. 9 mAMgaNu-bhATa. yAcaka jana. 10 kalpAMta kALe paNa. 11 uMTaDInuM dUdha jamAvI temAMthI chAza mAMkhaNu koi juduM pADI jIkeja nahIM. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) naLadamayatIrAsa, Itidati sudatI prati haMsa, kahe karibherUkanI avasa, ju tuja eha pratijJA kharI, te kahuM te sAMbhaLa suMdarI. 16 priyavadani ! hu tAre kAja, mekalIo che nalamahArAja; tuM mAgadha paMthI mukha karI, jihAMthI nala zravaNe saMvarI. pa7 tihAMthI nRpane lAgu vedha, se na zake ke karI niSedha kari vedanA aMge anaMga, na rUce avara priyAne saMga. 58 tAhari viraha se narasiMha, ati dohalyA nigame che dI tasa tanu dIse kRzatApaNuM, bhayuM "aMgulIya kara kaMkaNuM. 29 maratAM bhaya tuja vismRta taNuM, pIDe viraha jIvane ghaNuM "saMprati so narapati mahAbhAga, jIvita maraNa beI samabhAgi. tarala-lecanA ! tArikAja, vigata-spRha se dIse rAja; sammalita karUNa vANu ucare, mana tehanuM tuja pAkhali phare. ju huM jAuM zIvratasu pAsi, tu jIve tuja saMgami Asi; e tuM satya lahi damayaMtI, zIkha ApI mujane matimati.dara Iti kahI davadaMtI vana saMga, cheDI cAlyA gagana vihaMga; rAjasutA hAhArava kare, haMsaviyega taNuM duHkha dhare. 63 hA ! hA! kihAM gayuM kalahaMsa, sAthe se! na gayuM leI haMsa ? iti vilApa karatI*zazImukhI, dIThI tihAM AvI savi sakhI. kahe sakhI "cce vilape AphaNI, nija tanu tapAvi che zAbhaNa, ekAkInI gaIze ghaNe, pAudhAre maMdira ApaNe. 65 1 sArA dAMtavALI. 2 hAthI kuMbhasthaLa samAna stanamaMDaLavALI. 3 priya mukhI. 4 meha. 5 AMgaLInI vIMTI hAtha sUkAI jAtAM moTI thai che. kaMkaNa jevI. 6 hamaNa. 7 maravuM ne jIvavuM be samAna thaI rahela che. 8 capaLa locanavALI. 8 garaja vagara. 10 mmalita karUNa vANuM. 11 tArI pachavADe. 12 turata. 13 haMsa bALaka. 14 caMdra mukhavALI. 15 zA mATe.. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 5 mA ( 223) 67 nara vimAni esArI karI, sakhI jana parivAre parivarI; damayaMtI purhatI AvAzi, rAja haMsa AbyA nala pAsi. jihAM vanamAMhi rahI che rAya, varasasamAna ghaDI tasa thAya; joye vATa vihaMgama taNI, eTale nayane dIThA guNI. dekhata leAcana amIe DhayA, huMsaprati aUAraNA karyA; haMsa rAyane karI jIhAra, Agala dharIyA upAyana hAra. 68 haMsa bhaNe sAMbhali kSitidhaNI, ciMtA savi mehalA manataNI; vadhAmaNI Apu mahArAja ! sidhu tAharU vaMchita Aja. 69 rasA pahIlI che tuja rAgINI, viLa tAharI kIratI meM bhaNI; nizcala citta hevI sA suNI, hAra mAkalyA che tuja bhaNI. 70 mAgadha jana sukhathI sAMbhaLyuM, te dinathI bhemI mana maLyuM; hAra tehanA satyakAra, sidhuM artha huvA jayakAra. bhaimIjina hiyaDA zuM hAra, nRpa AlIMge vArAvAra; harakhI kaMTha ApaNe DaeNve, virahAnala kAMIka ullave. pUche huMsa prati suNe mitra, rUpa dhare sA kizuM vicitra; 71 haMsa kahe me* kima kahevAya; zeSa nAga nizcaya navi thAya. 73 tehunuM -mukhakaja satata vikAsa, amRtakuMDa jANI guNu rAzI; sarala veNI ili teNI bhUpAla, siMga nAga dhariyu rakhavAla. 74 vadana sudhA rUci navala kizAra, tihAM ramaze tuja nayana cakAra; ubhaya samAna pakSa nila'ka, dhari bhAli aSTamI samaya'ka. 75 rita rANI rAjA pacamANu, cAlyAM jagatra manAvyA ANu; pahila' tuja vazi karivA bhaNI, bhUmihI doI damayaMtI tI. 76 dhanuSa daI rati kAme dhariyAM, tasa kaTAkSanA varka zara kariyAM; ucca nAsikA nalikA huse, tuja tina sAI mANu lAgaze. 77 1 dhera. 2 damayaMtI mArA javA pahelAMthIja tamArApara prema rAkhanArI che. 3 damayaMtI, 4 mukhakamaLa. 5 AThamane aUcaMdra. 6 kAmadeva. 72 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) naLadamayatIrAsa, rasanA rakata sudhArasa ghela, daMtapati hIraka deI sela. adhura seNi vidrama tala, jhaLake gala sthalI kapola 78 kamalADina delAkarNa, padma garbha tanu sevina varNa, akabu kaThi kemala bhujalatA, tu "kalpadrumazu anuratA. 79 sughaTita kanakakalaza vakSeja kUpa prathama rasanAbhipaja; trivalI madhya atikSAdarI, pRSTi nitaMba laMka kesarI 80 kadalI thaMbha aMdha jayalI, nimna jAnu kemala aMgulI; pUrva ja kara caraNa sucaMga, zubha reSAtala thayAvakaraMga. 81 pamarAga-maNi nakha upamA, zrIdevInA darpaNa samA; kimatasa sakala rUpa varNavuM, tehanI tulA kavaNu eThavuM. 2 mA capala gini pArvatI, sadAkAli kuMvarI sarasatI; sacI sahisalocananI prIyA, kinnarI gAyanapatikIyA 83 saviSA nAgalokakAminI, pati tanu chidA bhAnubhAminI, tileramA raMbhA urvazI, suragaNikA tasu upama kizI.? 84 jotAM saghaLe che AmalA, damayaMtI nahi ke tulA, doSarahita damayaMtInarI, bhale bhUpa saracha saMsArI. 85 Iti pravRtti damayaMtItaNI, haMse harakha dharIne bhaNe; harakhIta hRdaya karIuM bhUpAla, nRpa samapi rahIuM ketu kAla. 86 mIta| saguNa bhAkhave, nitavida navalA dAkhave, 1 jIbha. 2 paravALAM. 3 lakSmIne ramavA mATe. 4 zaMkha jevI gardana 5 kalpavRkSa. 6 padhara-stana. 7 alatApithInA raMga sahita. 8 lakSmI. 8 lakSmI capaLa che, pArvatI ceginI che, sarasvatI sadA kuMvArI che, IMdrANuM hajAra AMkhavALAnI strI che, kinArI gAnArAnI strI che, nAgapatni jhera vALAnI strI che, sUrya patninA patinA zarIramAM chidra che, ane tilottamA urvazI devenI gaNikA che, jethI damayaMtInI barobarI karavA ne kaI lAyaka nathI. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 5 se. (25) dussaha viraha vidarbha taNuM, haMse tuccha kariyuM e ghaNuM. 87 ekadini nizAzeSI zubha manA, haMsa rAyane pUchayA vinA ANI tIratha yAtrA raMga, saparivAra saMcari vihaMga. 88 nijasvarUpa ke na lahe jisma, mahI maMDali se mAtAli timma; pharaze tIratha bhUmi aneka, semakalA sAthe suviveka. 8 vaLi viga vidarbhitaNuM, nupamani haMsanuM virahaja ghaNuM; na visare guNa mana vazyA, pAmyunala pUrvAdhikadizA. 0 vaLi vaLi vilepe te narahaMsa, hA! hA! mitra kihAM gayuM haMsa? guNa dAkhavI gaye tuM "bhadra, kA ulaTA viraha samudra. 91 mitra! tAharA saguNa saneha, na visari jahAM raheze deha, baMdha ! Iti jANe niradhAra, navI visari tAharA upagAra.92 (a ) gurjari saMzo, vize mitramaMtho, ubhayorduHkhadAyitve, ko bhedaH zatrumitrayoH ?" zatru dahe saMyoge malIyuM, mitra dahipuNa alaguM TaLyuM; daI dukha ! deI kharUM, zatru-mitra vacce zuM aMtarUM? 93 (deharA chaMda) "tuM vichaDayA Ave nahIM, mere dilake yAra, mi najIka bU tuMhI, rahe keza hajAra. re vallabha ! te dazakuM, adhara rahyo che Aya; aba kyA AjJA heta he, phiri ghaTa rahe ki jAya? 2 jiu merA chare nahI, terI AziSa mita; zira hAle bhI te athe, judA na hasI citta. 3 1 dukhe karIne sahana thavA je viyAga. 2 saMcayI. 3 prathamanA jevI zakadazA. 4 rAjA. 5 kalyANakArI. 6 he bhAI! Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 226 ) naLadamaya'tIrAsa. miTTIme'se... jIvatA, maiM UDu' jaba mahAra; tava phariyAda vahI karU, kahAM hai merA yAra. priyatama bilDrana phira milana, kA jANe kama hoya; eha jaga milana anupa hai, milI na viSNurA kAya. 5 khinnura mile te khaDuta sukha, jI! priya tama ehI bhAu; prema palaTiyA huM sakhe, khinnure mile te kAu ! jANuM tuM te sajjanA, vichaDazuM sUAha; kakhADInI kAThejI, veDhyA kIyA yAha. tuM vichaDatI sanA, ekanisA sumulkha; eka bharIyA eka ThAlavyA, sajjanatAthe dukha. kuNa bharIyA pAlavyAM, 'kahu sakhe muja teNu; duHkha huMtA se| pAlavyA, nayaNa rasa bhariyAM jeNu. 9 ( sArA ) sajjanIyAM sa'sAra, dekhu' tuja peppu' nahI; kAM kIdhuM aMdhAra, viraha dene vAlahA. je mana tuja mile, te avarahazuM kima mile; kaNa khUTe kAThAra, khIjuM na khAje khAdarA. " (pUrva DhAla-cApAI.) 7 10 11 iti bahupari vilape rAjAna, te vAre zrutazIla pradhAna; na rUci kare nagara praveza, ketA dina vAli rahyA nareza. 94 have damayaMtI 'dira gaI, madanaprahAre jarjara thai; divasanizA nala ! nala ! iti jape, ca'danacadra agi ati tape. jaga nalamaya jANe sA khAla, avara jike jape se ALa; snAna vilepana ne zRMgAra, kakara parihAra' sarasa AhAra. 96 1 sArUM. 2 lAkaDAM kApI lAvanArA kaThiyArA, 3 kahA ! 4 tyAga. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 5 mA 97 ( 227) sakhI sAthi na kare AlApa, mukhi nisAsA vacana vilApa; rUdana karatI gata cetanA, bhUmi paDI bhUpatina'danA. aMtaHpura hAhArava thayuM, sakhIvRnda sani jamaNuM rahyuM; kari AlI AkraMda apAra, vege kare zItala upacAra. caMdanAdika kaDDalI dala vAya, valiyuM ceta vicaratAM upAya; nala ke anala? IzuM mukhi cave, kelIpatra sakhi vIMja mA haeNve.99 (gAthA. ) ** mAmA vijasI sahIe, kadalIpatteNa sarala taraLeNa / gamudde nadu nALasI, vaLeLa duAtano taddaph| / / " (AharA.) " prema nAgakI hu DasI, mAjI kile je Ai; isa dukha vedana gArUDI, yaza thaIe dukha jAI. mAja pIyAre ApaNA, pIra na bUjhe kAI, jasakI vedhI huM marU, seA vaida hamArA hAya. hIcA bhItari dava khale, pUMyA na paragaTa hoya; ke huM jANuM re sakhI, ke jiNui lAyA joya. acala aDadhu kare, beAla tuhmAre leya; hAze kAI desarA, jiNI huM kaMta mileya, suhaNI sAMI AI, dhAI lAgi gali rAI; DarUM na khAvuM akhi, mata bichehA hAya. khArI bahuta cu' pullaDe, huM cAhuM se nAMi; mUja ciMtA usa pullakI, sA nizadina hIyare mAMhI." 6 ( pUrva DhAla-cApAI. ) iti pari pada'tI vilapatI, dekhI vAta lahI je hatI; sakhIjana AsvAsi hitabhaNI, Ayai bhUpa kolAhala suNI.100 1 vAtacita. 2 gaI. 3 kheAle. 4 pAThAMtare sAya'. 5 kurda puSpa jevA ujvala maMtavALI. 98 1 2 3 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (228) naLadamayatIrAsa, manamathalakhyaNa savi saMvarI, pitA pAya praName kuMvarI; caturapaNe tasu agita lahI, Iti AziSa pitAe kahI. 101 thoDA divasamAMhI suNi sute ! svayaMvarA maMDapa guNarate; guNamaya vaMchita vara tuM lahe, aMtaHkaraNa sAthiM gahiMgo. 102 sakhIprati vaLi zIkhyA dIye, kare saMteSa sutAne hIye, suNasavyAja vacana nRpa taNAM, AlIvarga kare uAraNuM. 103 viraha viSAda hatuM te ghaTiye, meda sudhA sAgara ulaTiye; nija maMdira damayaMtI sakhI, saparivAra vicare harakhatI. 104 graMtha nalAyanane uddhAra, naLacaritra navarasa bhaMDAra kavi nayasuMdara suMdara bhAva, eTale have paMcama prastAva. 105 ItizrIkaberapurA, nalAyane dvAre, lopAkhyAne haMsa prekSiNa nalakathA damayaMtI kathana daMpatya paraspara rUpavarNane nAma paMcama: prastAvanA 1 kAmadevanAM lakSaNe saMkelIne. 2 cinha jANuM laI 3 vyAjastuti Adi alaMkAra che. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (rara) prastAva 6 che. prastAva chaThTho. (pAI) vadI bhAnumerU gurU bhAvi, kahuM kathA chaThTha prastAvika hari kuMDanapurane rAjAna, data prate deI sanamAna. 1 mokalI cAridisi aMti, savi narapati nutarivA aMti, svayaMvara vidarbha taNe, bhIma utsava mAMDiye ghaNe. 2 tepaNi gaDa cADa karNATa, draviDa sudI vatsa virATa; lATa bheTa vaLi aMga tilaMga, kuMkaNu kAzmIra kurU vaMga. 3 mAlava magadha malaya medapATa, gaMgApAra sughoDA ghATa; pAraskara kAmarU kanoja, vAgaDa khaDaga kaccha kAbheja. 4 soraTha mahaTha Adi aneka, desi dUta pAThavyA viveka; anucara eka viduravA gamI, catura javana vAhana upazamI. 5 devadatta iti nAme bhale, AryAvarta dizi mekale, sakhI mukheM damayaMtI tAsa, ehavA kahAve vacana vilAsa. 6 sakala bhUpa AkaraNe jeha, tAtadeza pramANaja te; mana nizcala utkaMThA dharI, damayaMtI nalanRpane varI. 7 Iti dhruva rAjasutA Akta, jANI so suvicakSaNa dUta; avara rAya AmaMtraNa karI, AryAvarta gaye hiMgahI. 8 jiNi vani mahetAsuM mRtazIla, nala mahArAya kari vanalIla; tihAM so ratna upAyana pANI, nRpa praNamI be Iti vANuM.9 mahArAja ! rAjezvara vIra, kamala nayana nala narapati dhIra; lecana saphala havAM muja Aja, sIdhAM sakala mane gata kAja! 10 1. nekara. 2. bhagavada bhakta chatAM belavAmAM chaTAdAra-samayasUcaka. 3. UMTa para besIne. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (230 ). naLadamayaMtIrAsa. praNamI bhAli karI aMjalI, vinatI eka sAMbhala kahuM vaLI; deva vidarbha dezane dhaNa, bhImarAya prIti ati ghaNI. 11 utsava sutA svayaMvara taNe, tuma AmaMtre Adara ghaNe kRpA kare tihAM pAu dhArivA, damayaMtInuM citta hArivA. 12 nRpazekhara! tuja viNa sA bAla, na rUcAve citti avara nRpAla; kSaNa vilaMba have navi kIjIye, prayANabhaMbhA prabhu dIjIye. 13 gaMbhIrArtha vacana iti suNI, jANI pravRtti prIyA mana taNuM; zrutazIlane kari bhU sAna, tava be buddhivaMta pradhAna. 14 ghaNI vAta uttama te kahI, ama svAmie nija mana grahI; sA pahilI paNa che ahma suNI, svabhAvi tilakA ati sadaguNI. nathI vilaMba adhyAre kispe, A AvyA java tu yuhacaryo; tehane kanaka keTI vara turI, deI vAbhe saMtoSI karI. 16 se A kuMDinapura vahI, vAta sakala bhUpatine kahI; vaLatuM damayaMtI manarUlI, vayasI hAtha kahAve vaLI. 17 mAta udIcI disI rAjAna, kuMDinapuranuM lAyuM tAna, paNi nalarAya kanakanI ke, mujane dIdhI mana ke. 18 IzuM suNI caturA cattave, vahele nala saMgama saMbhave; tehane bhUSaNa deI paMcAMga, vAdhe pati milApaka raMga. 19 havi niSadhAdhipa caturaMgiNI, senA sajaja karAve guNa; ati utsuka kuMbinapura bhaNI, cA karI sajAI ghaNI. 20 (zArdUlavikrIDita) zeSaH sIdati kUrmarAT vilikhati kSoNItalaM majjati, kSubhyantvaM budhayaH patanti girayaH krandanti digdntinH| 1 prayANa ke. bhaMbhA prayANu samayanuM eka vAjiMtra che. 2 se. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 6 ke. (231) luptaM vyoma talaM dizaH kavalitA ruddho raviH pAMzunA, .. cakre tasya balazvaladbhirabhita trailokyamapyAkulam 1 so bala sabala sAthi parivari, ketu paMtha atikrama kariye; nalarAya pApe taTa narmadA nadI pAsi utarI mudA. 21 eTale IMdra sAthiM dipAla, suragiri puhutAche suvizAla surI sAviMnaMdanavani rami,nAradaRSi AvyA tiNa sami. 22 tava surapati thaI abhyasthAna, nArada besArya deI mAna; iMdra kahe kaSiA vaMchita lahera ahiM AvyA te kAraNa kahe. 27 tuhya mani harakha have jethI, te saMgrAma kizuM kSitI nathI, vasuMdharA zuM thaI nivara, jiNe tudhdhi aMhi paudhAryA dhIra? 24 nArada kahe sAMbhali sutrAma! saMprati bhUtala nahi saMgrAma; tenuM kAraNa che te suNe, bhImarAyanI putrI taNe. 25 svayaMvarA utsava che ghaNuM, tehanI joDI ne bIjI bhaNuM; svarga matsya pAtAle neI, damayaMtI sarakhI nahI kei. 26 pUrava vaira chaDI sahu vaLI, tihAM Ave che nRpa maMDalI, kali nahi kare tihAM ke tadA, jANe tIrthaMkara paraSadA. 27 INe kAraNe iMdra mahArAja ! yuddha nathI bhUmaMDale Aja; mani jANuM devatA kadApi, yuddha kare te joIe Api. 28 sura kali ketuga jevA taNuM, ahiM AvyAnuM kAraNa bhaNuM, suNI IMdra kahe nArada suNe, ahIM paNi samara nathI surata. 29 suNuM kalahapriya thaye nirAza, mukhi meTA mUkI nIsAsa; kahe ahIM rahyA taNuM zuM kAma, kadApi bhUmaMDale saMgrAma. 30 vivAha minI "avasAna, je kali heya mile rAjAna, te huve draSTi pAraNuM sahI, bahAputra cA Ima kahI. 31 1 uTho ubhA thaIne. 2 pRthvImAM. Apane harSa thAya te zuM koI saMgrAmasamaya nathI? 3 8.4 kalezapriya nAradamuni. pa samaya upara. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 232 ) naLadamayatIrAsa. 3 sura riSInA mukhanI e vAta, camakce suNI deva salAta; bhUmi rUpa svayaM vara ThAma, jevA utsuka bhayA sutrAma. 32 e Abhanaka sAcuM parU, lAka gatAnugatika te kharU; svayaMvarA jovA mAnavI, iMdrAdika nijI mati vi. varUNa hutAzana ne yamarAja, cAlyA sAthi iMdra mahArAja; sAcI vAta suNI sA sacI, nija manazu zuddhi DhacamacI. 34 milana vadana maMjudhASA bhai, rabhAkhalI thaMbha thaI rahI; mAnabhAvi bhAvI menikA, hui vikhinna sahu sura kanyakA. 35 turi disipAla sahita sa'cariyA, nala nRpa revAtaTa utarIye; dIThA mahItAzu zrutazIla, harAvatuM zrInaMdana lIla. nadI narmadA taNe nRpa seAya, matri sAthi vana kaiAtuka joya; sahesA cakravAka suMdarI, dIThI cyArI huMsa paravarI. sA nIrakhI mahIMtAne kahe, A asamaMjasa mATuM dahe; jIe rathAMgI keDe phi, haMsA surata kAmanA kare. zui cakavI nava vache saMga, tima tima huDasa dhare che ra'ga; anucitarAga bhaleA nahIM eha, jAtI jInjIe kissu saneha. 39 e asamajasa je nIrakhIe, tehanuM kAraNa e parakhIe; bhaimI melApaka suNI bhAya, ekA eka vidhi karaze aMtarAya. 40 iti vAratA sacIvazuM kare, priyA melApaka ciMtA dhare; eNe yugate vartatA nRpAla, pekhe iMdrAdika digpAla. atula rUpa dIThuM mahInAtha, IMdrAdika citte sura sAtha; 37 38 33 AhA rUpa lAvaNya agaNya, AhA AhA! jagati tala dhanya! 42 ema kahI zira dhUNe devatA, ciMte e nRpanA guNu chatA; dekhI damayaMtI 'mahAmanA, nahi paraNe nala rAjA vinA. 43 1 nijI--tija, peAtAnI. 2 pANI, agni Adi devA. 3 pradhAna sAthe. 4 moTA manavALI, 41 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 6 che. (33) e dAtAra atula sAMbhaLe, Aja ApaNI draSTi milya; damayaMtI ehanI rAgiNI, ApaNI sAhilI che suNa. 44 pUraNa prema nArezvara taNe, bhamI sAthi sucyuM che ghaNe; e je priyA prema parihare, devadUta huIne saMcare. 45 damayaMtIzuM vichI kare, te e satya pratijJA dhare; unnata cita nahI ye sArIkhuM, have ApaNu kIje pArIkhuM. 46 Izu vimAsIne surarAja, nigamepIne dIdhuM kAja; nalane kahI sukemala vANI, sapadi samIpa mAhare ANI. 47 cA nigameSI haridUta, jihAM nRpa vIrasenanuM pUta; dekhI nalarAya ciMti heva, muja samIpa Ave kuNa deva. 48 iMdradUta AvIo nala pAsa, be ehave vacana vilAsa; rAjana ! mani vibhrama mANaje, muja surahuta dUta jANaje.49 tuje pilemI pati bhagavAna, pAudharAve che deImAna; sA sAMbhaLI sasaMbhrama paNe, UDiye mana ulaTI ApaNe. 50 kara joDI zira aMjalI dharI, cA catura ciMtana karI; pAkazAsana Ave parivarI, bihu pabe camara calAve chasurI. vara vimAni sihAsaNi sAra, tihAM beThe jana bahu parivAra beThe nATaka baddha batrIsa, karAvate pUrave jagIsa. para gAye kala-kaMThi kinnarI, cAraNa kare guNa stuti kharI; lepAla(ka) sAthi giriarI, A bhUmi avasthiti karI. devarAjanA praNamI pAya, je hAtha rahyA nalarAya; pAvaka varUNa ane yamarAja, bhUpe te praNamyA nirvyAja. 54 kahe bhUpa iMdrAdika pratye, ju! prabhu darzana dIdhuM hite; tu muja sIdhA saghaLA artha, vilaya gayA vaLI ke anartha. 55 1 I. 2 iMdrane jAsusa.3 ANaje. ma ANata 4 IMdrane dUta. 5 iMdra. 6 IMdra. 7 devIo. 8 DuMgarAone zatru-IMdra. je. 10 te. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (234) naLadamayaMtIrAsa, phaLyuM puNya mAharUM astika, takSe pAvana kIdhuM bhuleka; kihAM muja tapa DuM mahAdeva, kihAM tasa phala pAmI tuhmaseva. muja kiMkara jANa ApaNe, prema dhari muja upara ghaNe kAja have te kahe mahArAja, saphala janama muja hu Aja.pa7 Iti nRpavacana suNuM surasAtha, sahita suraM nirjaranAtha vaLatuM vacana rAyaprati bhaNe, che tana kuzaLa bhUpa tuma taNe. 58 saparivAra vijai che taa, cAri lekapAla A azre; devakathI AvyA ahI, rAjana! tuja milavAne sahI. 59 Age tAharI kIratI suNa, siddha cAraNe je vaLI bhaNuM; satya pratijJAdhAraka dhIra, vasudhAtali eka tuM vaDavIra. 60 agI kare vacana je aDha, te eka kArija kahIye tuhma; rAjA manazuM ciMte IzuM, mujazuM kArija haze kizuM. 61 rAja ramA lIlA bhaMDAra, te detAM muja nahi vicAra, anAyatta paNi bhamI mukhe, IMdrAdika muja yAce rakhe. 62 tathApi je kahe te sAMbhaLuM, iti suvicArI belyuM bhaluM; suprasanna vANu gaMbhIra, *vAsava prati kahI nala dhIra. 63 kAraja tuma mana heye jeha, mujane deva! prakAze teha; "kiMkaranI pari Ime zira dharI, sA tuma ANa pALavI kharI. 64 zuM suNI iMdrAdika sahu, sAdhu! sAdhu! Iti bolyA bahu dabha samudra IMdra ulasI, nalarAjAni kahe Ima hasI. 65 rAjana ! viSama kAja te sare, ehavuM ahma mana nizcaya dhare, kAja adbhAre DuM eka, vacana vyaya te kare viveka. 60 bhImarAya kaMDinapura dhaNuM, dhUyA damayaMtI tasa taNuM; se che svayaMvarA utsukI, kAja eha "sIje tuja thakI. 67 1 ghaNuM ja. 2 . 3 pRthvImAM. 4 iMdrane. 5 dAsanI peThe. 6 tArAthI. 7 putrI. 8 saphaLa thAya. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kinA rivA bhaNi, 1 prastAva 6 ho. (235) dUta karma tehasuM jaI kare, guNa ahmArA bahu uccare; jima damayaMtI ahmane vare, teha pare te karavI zire. 28 rUpa suNa damayaMtI taNuM, tehane guNa addhi mahiyA ghaNuM; satya pratijJAne tuM ghaNI, pAluM e AjJA ahna taNI. 69 karNaphUla sarikhA e bola, ati kaThera sAMbhaLI niTela; mana mAne IMdrane pizAca, vaLate naLa be Iti vAca.70 svAmI tuhya vacana pramANe, paNi eka vAta vicAre jANuM je bhamIne saMpyA prANa, pUraNa premataNuM baMdhAyuM. 71 sA atyaMta suNi rAgiNI, cA tehane variyA bhaNi tehazuM kUtapaNuM kema thAye, loke viDaMbanA gavarAye. 72 yadyapi kevala tumase kAma, sA dayitA huM DuM svAma; svAmi arthe prANa ApII te nArI zuM dharI haI. 73 karavuM dUtapaNuM strI taNuM, te pAmara paNi gaheI ghaNuM sImala puSka na le grAmINa, te nAgara kima grahe kulIna. 74 vaLi AjJA gurUnI je sAra, tihAM nahI kRtyakRtya vicAra; je paNa gurUnuM vacana akRtya, paNa kIje jANI satya. 75 paNa se gurU je mUrakha thAya, te tasa kathana kariyuM kima jAya? huye sArathI vilecana yadA, mAragi ratha kema cAle tadA? 76 vaLi vicAra avara pariharUM, kevala kathana tumArUM karUM paNi vidyArbhi taNe prasaMga, kima ekAki mile abhaMga. 77 tihAM che keArakSakanA lakSa, kima ekalAM javA "dakSa? je! jIpajaIe yAmikA, te vIsase kima mimikA. 78 pahiluM che tasa aMgikAra, eNi bhavi eka nala bharatAra, 1 pALo. 2 te strI- 3 hAMkanAra AMdhaLe heya te. 4 lAkha cokIdAre che athavA jyAM lAkha rokIdAra cokI kare che temane chetarIne aMdara kema dAkhala thaI zake ? 5 DAhyA. rAzi arthe ja ame Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 236 ) naLadrumaya tIrAma. 82 sA kadAca mujane oLakhe, tA lAje kima bele mukhe.79 te bhaNI leAkapAla ! suprasanna, thAe eka muja graheA vacana; eNi arthe avara UThavA, mujane viSama kAme pADavo. 80 leAkapAla vaLI khelyA vANI, rAjana! tuM sAMbhaLa guNakhANI; tujane e bhAkhavu. ayukta, bhamI sAtha ma thA Asakta,81 dIThA viSNu sA ti kihAM vari, zata'varA kanyA hoya kharI; tehasuM viSTI te caiA doSa, deva bhakta tuM che nirdoSa. sarva bhUmi svAmI sazrIka, sadA jite'driya zuci nika; viSNudhavAgamI ripuga'jaNA, aEjana AzA pUNeA. eDavI tuja tulaNA kuNu dhare, bhamIzuM je viSTI kare; artha ehu sIjhe tuM thakI, avara praveza karI kuNu zika. iMdra varUNa ravidyuta citrabhAnu, yAce tujane deI bahumAnu; ehuvA tuja yAcaka kahAM mile, tuM dAtAra ka sikala mile. 85 melI anitya priyAne meha, rAkha nitya kIrati kula sAha; kuTilabhAva manathI pariharA, ThA deva ! kAja jaI kare. 86 iti sAMbhalI vimarzana kare, priyA prema vaLI vaLI sAMbhare; kara dhuNAve thai sazaka, jANe lAgye vRzcika kara vaLI manasyu' e kari vicAra, bhAje rakhe pratijJA sAra; ciMtA avara sakala ne rahI, devakAja me' karavuM sahI. 88 83 84 gurUziyAbhAgI brahmaghna, madirApAnI ane kRtaghna; 5 bhraSTa-pratijJAnA je dhaNI, gati aghAra paMca e taNI. 89 87 1 kaThina--AkarA. 2. jyAM lagI kuMvArI tyAM lagI se| vara sAthe rAga rAkhe tApaNu zuM ? 3 gurUstrInA gamana karanAra, athavA gurUnI zayyAmAM sutAra, brAhmaNune mArI nAMkhanAra, dArU pInAra, karyAM gune visarI janAra ane khela ApI phAka karanAra, A pAMca jaNa adhe gatine pAme che. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva kaha ( 237) jIvita cAvana rANI ma ramA, kari vara karNa capala upamA; jANI prema priyAne to, devakAja nizcaya paDivo. iti mana sAthi karyAM vicAra, iMdrAdika ullasyA apAra; nalane dIye aDhaSTIkaraNa, yamarAja iMdra agni ne varUNlR. 91 huvA deva savi aMtaradhyAna, sthAnake puhateA nala rAjAna; saMdhyA kAraja saghaLAM karI, kuzala atikramI zarvarI. 92 prabhAti tUra zabda nizvAna, suNI netAlika vacana pradhAna; nala narapati nidrA pariharI, prabhAta kAraja saghaLAM karI. 93 sabhAmAMhI nRpa beThA have, eTale dvArapAla vinave; svAmI ! damayaMtInA dUta, puSkara nAme dvAra purhuta. 94 sAthe be kinnara kinnarI, vaSTi bheTa svAmi tAturI; nalanRpa kahe Azu ahIM teDI, eNI vAta kSaNa eka majeDI, kinara yugma sAthi ullAsi, puSkara teDiyA nalapa pAsi; sA praNamyA bhUpatinA pAya, rAjA pUche karIya pasAya. bhImabhUpa vijayI parivAra ? AvyAnuM kAraNa kaheA sAra ? puSkara kahe pRthavIpati ! suSNeA, hu* sevaka damayaMtI tA. 97 Aja svayaMvara kAja aneka, rAya malyA che kuNa lahe "eka; tehanu' 'svAgata karavA bhaNI, vyAkula mana ke Dinapura dhaNI.98 tukSane pAudharAvA deva, bhaimIe pAThavIe heva; 96 tujJa prayANa dinathI sA nitya, caramukha pUche patha pravRtti 99 deva! seva tuma karavA sadA, kinnara mithuna mokalyu' muddA; suNI vacana rajyA jagadIsa, kinnara yugma dIce AzISa. 100 1 rAta vitAvI. 2 bhATanA duhA gAthA Adi kathana. 3 jaldIthI. 4 e, joDuM. pa pAra. 6 sanmAna Adi. 7 jAsUsanA mhoMethI path sadhI samAcAra. 8 joDu, 9 gujA. 90 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (238) naLadamayaMtI rAsa, tene utArI ApIyA, nija samIpi nizcala thApA saMdhyA vidhi sAdhi narapati, belAvyAM kinnara daMpati. 101 kalA pragaTa se kare ApaNI, gIta suNAve gAthaka guNa; ghaSavatIne nAdaja suNa, saparivAra raMjiye 'kSitidhaNI. 102 sabhA sahu thaI citra samAna, pUchayuM nRpe puSkara deI mAna; kahe e yugma kihAM pAmIyuM,mIne hita karI kuNe dIyuM. 103 puSkara kahe vidyAdhara-sutA, vaidArbhine guNe anuratA, sA kezInInAmi zazImukhi, bhImasutAnI che priya sakhI.104 kinnara yugma diyuM teNaI, ene gAne sabhA praNAI zremI prema khare tuma dharI, melIyAM kinnara kinnarI. 15 suNI rAya mani ciMte IzuM, e bhaimI sura kanyA kazuM; vAM che iMdrAdika jasa deva, sAre kinnara kinnarI seva. 106 mujazuM prema pUraNa e dhare, paNa aMtarAya deva vica kare; kima cheDazuM priyAne saMga, kima kIjazuM pratijJA bhaMga. 107 eka pakhi vyAdhra eka pakha taTI, vAta eha dIse saMkaTI; kema nIpajaze daya prakAra, rAjA eha kare vicAra. 108 bhUpe sabhA visarjana karI, sukhe sva5 nidrA AdarI prabhAtI gIta suNI kinnarI, lahi bedha "taMdrA pariharI. 109 devakAja nizca AcaruM, kIratI kAja priyA pariharUM; rakhe bhAI vAcA ApaNuM, cAlyo catura kuMDinapura bhaNuM. 110 (anuSya che.) "rAjyaM yAtu zriyo yAntu, yAntu prANA vinazvarA; yA mayA svayamevoktA, vAcA mA yAtu zAzvatI." 1 1 rAjA. 2 satavaMta karI zakAya che. 3 vAgha ane nadInA nyAyanI vAta jevuM mAre paNa banyuM. 4 DI. pa ghena-nidrA prakAra Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 6 che. (39) nija parivAra sakalazuM sahI, nala kuMThinapura AvyuM vahI; samAcAra se lahInRpa bhIma,sanmukha cAlyA java nijasIma.111 svAgati praNipati kIdhI ghaNI, milyA beha premeM kSitidhaNI; deya rAya citta vikasyAM ghaNAM, dIdhAM ThAma utArAtaNuM. 112 saparivAra nRpa tihAM utaryA, dekhI nagara loka mana TharyA, bhamI e vara varaze kharI, ehavI lekavANI vistarI. 113 bhejanAdi vidhi sAdhana bhaNI, bhIme mahitA mehalyA guNa e vAta damayaMtI lahI, hIyaDA sAthe ghaNuM gahagahI. 114 sAra rasavatI suMdara zAka, ati uttama nipAyA pAka bheMmI nija vallabhani heta, sakhI sAthe mekali suceta. 115 saparivAra nupa bhejana karI, deva artha nice mana dharI, aMtardhAna karI nija kAya, kaMDinapuramAM puchatA rAya. 116 navanava pura ketaka nirakhata, nRpa maMdira paho harSate; suNI gaMdhava kanyA rAsa, bhaimIne tihAM lahI AvAsa. 117 "devadUta tihAM AvyuM hasI, aMtardhAna rahe sAhasI; pekhe raMbhA ke urvazI, damayaMtInI dAsI tisI. 118 futsuka mukha jevA vallabhA, A tihAM atyaMtara sabhA; jihAM bhamI AlI parivarI, sihAsana beThI suMdarI. 119 vAta karI sahu sakhI harakhatI, damayaMtInuM mukha nirakhatI; Aja gaI ciMtA savi dUra, jhIlI sakhI sukha sAgara pUra. 120 sA tuja vallabha Ihi AvIe, sakala lekane mana bhAvio; lecana tuja cakara harakhasI, tasamukha-caMdra-pAna pAmasI. 121 suNI sakhI ! tAhare bharatA, yaza pUriyA sAthe saMsAre; 1 pratyaMtare-"sanmukha Avyu java nijasIma." 2 pratyaMtare "deva artha nizcala AdarI." 3 pitAnuM rU5 chupAvI. 4 makAna. 5 naLa rAjA-IndranuM dUtapaNuM grahIne. 6 Atura. 7 sakhIvRnda. Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (240) naLadamayaMtIrAsa.. dAne pUryA mAgadha jaa, rUpa sudhArasa vizvanayajJa. 12 gurU AzIza Aja tuja phalI, kuladevI sahI tUThI vaLI; phanyA maratha sahu ama Aja, tuM valalabha pAmIsI vararAja.12 evAM sakhIvacana nRpa suNI, ati AdarI animeSaja parNa nayaNe pIye vallabhArUpa, harakha zeka sAthe lahe bhUpa. 12 mani ciMtave jevI sAMbhaLI, tehathI ke game AgaLa; hA vidhAta! teM kIdhuM kizuM? premavizva mAMDiye ehazuM! 12 hA hA ! IMdra vajUi karI eha, giripari kAMI na bhedya deha lepAla! tuMdha lIlArase, zApI bhama na kIdhuM kise? 12 bhIma sutAne preme jaDice, paNa tame vaira vinA kAM naDiye priyA premapAdapa sUkavyuM, kSatrIdharmathakI cUkavyuM. 22 ehanuM jeTaluM joIe rUpa, teTaluM suNIe lAbha sarUpa; IsuM vimAsI tRpati-vihIna, nirakhe rUpa iMdra AdhIna 12 hari jima sahasa nayana ke dhare, memeSa kadA na kare, niravadhI jIvita dhArI jeya, bhamI nirakhaNa pAra na toya. 12 IsuM vimAse nirakhI rUpa, citra likhita jima tihAM nalabhUpa eTale bhaimI lecana vAma, kurake mana harakhe sA tA. 13 aMgi pulaka Upaje ghaNe, bhamI sakhI pratye Ima bhaNe, tava nRpa sahasA paragaTa thaye, kairavini vana jima zazi rahe.1 te dekhI narapatibAlikA, saphala kare cana-mAlikA; jetAM sakala rUpa saMdeha, aiNa sarva pAmyuM vyAha. 13 thaI romAMca kuMca kAminI, kare nirIkSaNa sahu eka mani, na kare kelAhala lavaleza, dhari zaMkA yAmika paraveza. 13 1 palakAro maryA vinA eka Tase jovuM. 2 prema rUpI vRkSa 3 DAbuM netra pharayuM. 4 rUMvADA ubhA thaI AvyAM. 5 piyaNanA samUhamAM caMdramA udita thAya tevI rIte. 6 rAte. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 6 The (241) kraDA suka sArikA macUra, dekhI nala darzana rasapUra, citra lakhita pari nizcala rahe, avarabhAva ketA kavi kahe.134 have vidarbha lecana-ANa, nRpa upara paDiyA jasaparANa jANe ulecanakairava karI, pUjA kari bhIma kuMvarI. 135 bahu jaNa draSTi ekaThI miLI, jANe behu mana AzA phaLI; bhedI aMga cheka nIkaLI, paMcabANanI bANAvaLI. 136 haMse je dekhADiyuM lakhI, se nala eha kazuM huI sakhI? : parabrahmataNI pari lIna, darzana dekhI thaI AdhIna 137 ApavuM nalapati jANatI, kRpAbhAva manazuM ANutI; '. kahe phaLiyuM ama lecana puNya, jiNi tuma darzana dIThuM dhanya-138 harameM hRdaya-kamala vikasi, ardha leI Asana besiye; alaMkarI je Asana eha, pragaTa kare vacanAmRta meha. 139 kavaNa deza adhunA aMdhAra, kihAM karaze caMdradaya sAra; tuja nAmi kuNu mAI varNa, seI muja karNabharNa. 140 svarga matsya pAtALa nivAsa, jihAM hase tihAM puNya prakAza kuNa kuLa saphaLa kariyuM avatarI, kehi jAtI pavitraja karI. 141 Iti pRcchA pratyuttara vANI, zravaNi sudhArasi kara guNANi. atyAdara dekhI rAjana, alaMkariyuM maNi siMhAsanna. 142 vaidarbhie stuti je karI, te paNi rAye citti navi karI rAkhI zuddha pratijJA kharI, bolyo nRpa sAhasa AdarI. 143 bhadre ! svastha citta thaI suNe, mujane devadUta tuM muNe, iMdra varUNa yamapAvataNI, sIkha grahI Ave tuja bhaNuM. 144 mAharUM mAnava leki nivAsa, iMdrAdika muja pUre Aza; devadUta te mAharUM nAma, A tehanuM karivA kAma. 145 1 tAkIde. 2 locanarUpa kamaLa vaDe. 3 kAmadevanA pAMce bANunI. 4 cagI jema parabrahma svarUpamAM lIna thAya tema damayaMtI naLasvarUpe lIna thai. 5 hamaNuM. 6 kAnanuM AbhUSaNa Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 242) naLadamayatIrAsa, paramArathI kahuM eka tatva, tehanuM saphaLa karUM tatva; iti nisuNI camakI sA bAla, mauna dharI UThI tatkAla. 146 devadUta kahe mugdha! kAMya, e Asana chAMDane jAya; vacana karyuM te suNa eka 'citta, enara rakhe lahe avinIta. 147 tuja mati che ammalitAnaMda, vijayI che tuja AlIvRnda; pasaMbhalI garI!girA mAharI,subhage! sabala disA tAharI.148 iMdra daMDadhara pAvaka varUNa, cAri deva cidizi AbharaNuM te vasi thayA guNe tAhare, mAne satya vacana mAre. 149 tAre kAje iMdra mahArAja, cheDI devakanAM kAja; surapatipadavI tRNa lekhave, nizidini tujane mana ciMtave. 150 na rUcI vAta zacizuM kizI, navi suhAI dIThI urvazI na gami nATaka raMbhAtaNuM, trilottamA sAthi rUsaNuM. 151 maMjuSAnuM TaLIyuM mAna, grahI rahiye eka tAharUM dhyAna, puraMdare eka te karI haye, kalatravaMtapaNuM vaMchiye. 15ra daMDadharA dakSiNadizisvAmi, te paNi thaI rahiye tuja nAmI; dharmarAja navi pUre sabhA, trikaraNa vache tuM vallabhA. 153 10dhurNA dIThI na sahAya, rAta divasa tAharA guNa gAya; tehane pUra manoratha zubhe! lalane! kapALa vallabhe. 154 tarUNa ! tuhane pAvaka jape, ApavuM aMgi atitape, hetuM dravya tasa na rUce kIzuM, tasa mana tAhare pAse vasyuM. 155 svAhA dekhI hAhA kari, nAma niraMtara tuja uccari, muzke! tehane prema mA melhI, kAca kAja mANikya maThelI. 156 1 dUtapaNuM. 2 pratyaMtare "vacana karyuM te suNa dei citta." 3 akhUTa AnaMda. 4 sakhiyAne samudAya. 5 AmAM sAMbhalane badale dareka sthale "saMbhala" "saMbhalI" prayAga vAparelAM che. chatAM moTe bhAge sudhArI "sAMbhala" karavAmAM AvyuM che. suMdara strI ! 7 vANuM. 8 strI karavAnI IcchA, 8 mana tana vacanathI. 10 yamapatnI. 11 he lalanA ! Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 6 che. (ra43) pAzadharaNa pazcima pati kahiye, varUNa zaraNa tAharU grahI rahiye, tAre viraha dAvAnala vahi, te teNi jalasaMcaya saMgrahie. cadyapi aMga dhare so pAza, tathApi AyuSi thayuM apAza; tehanI pUraNa AzA pUrI, virahadanA vADuM dari. 158 dusaha tuja viga vikarAla, cature! e cyAre dizipAla, khamatAM ghI varasatasa thAya, nizivAsa ati dukhe jAya. 159 sutanu! svayaMvara tAhara lahI, te cAre sura AvyA ahIM, devaleka IDiye tuja kAja, tuM lIlA kari tehane rAja. 160 e vAta tuM sarva vicAra, teNe muja zira saMpyuM che bhAra teha bhaNu mallakSaNa (nara) eSa, tehanuM jANe jaMga maleSa. 191 vaLi kahAvyuM che te avadhArI, bhImasute! tuM amRta vAri, heye tuja virahAnala eha, dAdhA navapallava karI teha. 162 kari prasAda aMgikara svarga, tuja olagaze amarIvarga nahi te bhUtale nivazuM ame, "mayA karI je mAne tume. 16 te (la)kSaNa have pAmiNe kadA, tuja mukhapaMkaja dekhI mudA lecana eha kRtAratha huze, tava mana hudideg tuSTi pAmaze. 164 devadUtanAM IsyAM vacana, suNI camakayuM damayaMtI manna; ahIM vAta te bele kizI, sura ye prIti dhare che IsI 165 ehane svarga vadhUnA bhega, zuM che mAre saMga? sadA zarkarA jehane sahe, se piNa kima pIMparI mukha rahe.166 nathI jANatA jJAne karI, e bhaimI nalanupa suMdarI; paranArI sAthe zuM prema, eNI vAte kema vache ema? 167 rUpa sakala sabhAga-nidhAna, dUta e dIse paradhAna; 1 rAtane samaya. 2 sArA zarIravALI! 3 de. 4 kabUla kara, vicAra, 5 kRpA. 6 devIono samudAya eLaga karaze. 7 vasavuM. 8 maherabAnI. 8 pratyantare "padapaMkaja. 10 pratyantare "daSTi tuSTi". 11 devalokanI suMdarIe. 12 sAkara. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (244) naLadamayatIrAsa, ehane darzana kuNa suMdarI, zIla na lepe dhIraja dharI. 168 muja mana ke na hare nala vinA, e dekhI huM huI ekamanA te thaI dUta devane sahI, nala vallabha e AvyuM ahI. 169 paracitta dhAtu draviNa TaMkaNe, ati bala viSayA yuddha aMkaNe; suNavA deza vaMza etaluM, muja mana meda dhari ati ghaNuM. 170 IzuM vimAsI jaimI vAca, devadUtane kahe suNi sAca; nirAlaMka te belI vANuM, gokama bhaMga ma kara guNakhANa. 171 meM tuja nAmAdika pUcchituM, te mati vacana kahyuM "kutsita; yathAda bhAkhyuM ajJAna,hastInI pari karIyuM teM snAna. 172 tuja nAmAdi suNuM saviveka, suNavA avara na icchA eka jalatRSNa jala pAne zame, madhupAne navi chIpe kime. 173 iti mInAM vacana vizAla, suNuM pratyuttara kahe bhUpAla; ayi! muja nAma vaMza che jasyuM,te suNavA tuja Agraha kisyuM.174 mAna(vI)nI heye manISA jeha, vinA prayojana na vade te vaLi svayanAma svayaM kima kahe, je akSara lava sAcuM lahe. 175 te svanAma huM kima uccakuM, bhaMga vyavasthA huM kima "karUM; tathApi Agraha tAhare mAna, kimapi kahuM te sAMbhaLI kAna. 176 10vaMzahimAM suvaDe mana ANu, muni patra mAtra tasa jANa; mina rahiye nRpa eTaluM kahI, tava bhaimI vaLi belI sahI. 177 vaMza prakAsyuM na kahiyuM nAma, kIdhuM ardha vaMcanA kAma; zretAnuM citta haravA IhAM, e caturAI sIkhI kihAM? 178 1 pArakA cittarUpI dhAtune gALI nAMkhavA TaMkaNuM samAna. 2 AnaMda. 3 bhayarahita thaIne, duHkha vinA. 4 iMdriyane-pRthvIne kAyadoniyama na choDa. 5 kharAba. 6 bharachamAM Ave tema ajJAnapaNe beleluM. 7 hAthI nhAIne mAthe dhULa nakhe tethI snAna na karyA jevuM thayuM. 8 dArU pIvAthI. 4 pratyaMtare "bhoga vyavasthAnuM kima karuM."10 caMdravaMza. 11 aradhI ThagAinuM kAma. 12 pratyaMtare "kIdhuM addha vacane kAma." Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 6 . (245) kahi pracchanna pragaTa vattinI, kihAM dustarA dUra gAminI, " devadUta! tAharI "bhAratI, abhinava jema nadI sarasatI. 179 te bhaNI meM tuja Agala rahI, uttara pragaTa na deve sahI prAhIM kula kumArIkA jeha, purUSa sAthi navi bali teha. 180 Ima kahI damayaMtI rahI mauna, devadUta tava bel dhUna; suMdari ! tukSe pUchayuM je sarva, te kahetAM huM na ka garva. 181 paNa tuM mAne guNI-gaMgikA, paravazi dUta taNI chavakA; alave vAta karaMtA suNe, thAya vilaMba dUtane ghaNe. 182 evaDI vAra rahI kima zake, svAmi dukhI thAye muM ke, te zuM dUtapaNuM re mAharU, svAmidraha kIsI pare karUM. 183 surapati sahasa cane karI, jotA haze vATa mArI, biga ! vilaMbakAri e dUta, jehane paMtha juve purahUta. 184 iti anurAya karate bhUpAla, dekhI japI bhImaka bAla; vinayavatI thaI chama ucare, avinaya kuNa surapatine kare. 185 mahAnubhAga te meTA deva, amara asura nara sAre seva; tehane tridhA namuM traNikAla, te mAharI karaje saMbhAla. 186 tathApi tuja pUchuM eka vAta, amRtabheja sura saMghAta; kahe mAnuSI tAsa kima game, kima haMsI "baMdAle rame. 187 vaya bala buddhi teja tehanI, kihAM vaLI kihAM mAnuSa dehanI; nahi e saMjanA vakhANa, kihAM suraratna kihAM pASANu. 188 devataNi AvarjanakalA, tihAM mAnuSInuM huI kasalA; gajAhaNa na lahe grAmINa, karipAkharakharanahuI dhUrINa. 189 kihAM surakanyA kihAM mAnuSI, kihAM zazIvadanI kihAM halamukhI; caMpaka magara mAlA kihAM, kUbakakAsa kusuma 'saja kihAM. 190 1 gupta paNe kahI. 2 vANuM. 3 AjIvikA. 4 IM. 5 kukaDavelAnA velAmAM. 6 gAmaDiyo hAthI para besavuM zuM jANI zake? 7 hAthInI pAkharo gadheDAne na zobhI zake. 8 mALA, hAra Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (246) naLadamayatIrAsate bhaNi caturAI ciMtavI, iMdrAdika bolyA mahAkavi, jUo siMha taNe AzleSa, mRgalI khamI zake nahi rekha. 191 pitA pitAmaha te sura svAma, huM tene charUne ThAma, te prabhu mArI ciMtA kare, muja vivAha vidga apahare. 192 devadUta! sAcuM sAMbhale, eha svayaMvara utsava bhale aneka sahasa milyA che rAya, paNa huM pUjasinalay5 pAya. 193 eha pratijJA sAcI bhaNuM, tuja mukhe sura prAthanA suNuM; deI paribhaIkima sarase kAja, devadUta sIkhyA Aja. 194 mahApurUSa saradUta samartha, tehathakI kima nipaje anartha; surapati pramukha kahiyA je cAra, tuccha kAmanAthI tasa vAra!1lpa murakha vacane reSa navi grahe, zIkhyA behune sArI kahe, yaza vache saharphe dhare neha, sAce vajana dharma che eha. 16 "deyA samyak sumatirubhayorantaraM rakSaNIyaM, soDhavyaM ca skhalitamakhilaM mUDhabuddharjanasya lipsA kIrtemahati manasi prema sarvatra dhAryam, gharSa toDyuM natidaraH zAzvataH saMjJanAnA zA" Iti (pari) vividha vacane prIcha, devadUtane yaza saMstavya satya pratijJA mani saMgrahI, rbhamI mana dharI vaLI rahI. 197 grantha nalAyanane uddhAra, nalacaritra navarasa bhaMDAra; kavi nayasuMdara suMdarabhAva, etale have chaThTho prastAva. 18 Iti nalAyane dvAre, nalacaritra isamAgamana, hariNagameSIprekSaNa nalarAya AmaMtraNa, devadUtanAmadhAraNa, tatra gamana, damayaMtI vArtAkathanavaNano nAma SaSTha: prastAva: ( 1 pitAnA paNa dadArU5. huM temanuM chorU chuM. 2 dUra kare. 3 pratyaMtare "kavi nayasuMdara abhinava bhAva." Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ra47) prastAva 7 me prastAva sAtame. prasAda pAmI sarasatI taNa, mani pramoda upaje ati ghaNe zrIgurU bhAnumerU praNamezi, have samo prastAva bhaNe zi. 1 devata vaLi javuM kharUM, bhIma-sute ! sAMbhala nAgaruM; vicasvInI tuja sarikhI joI eNI jage jotAM avara nake I. 2 vinaya vacana tuM vadI suvedha, kIdhu nirjara prema niSedha te na ghaTe tuja bhImakasute ! caMdravadani! sAMbhala zubhamate. 3 tuja upara te rAgI ghaNo, tujane tihAM parAMmukha paNe e kihIM navi sAMbhalyuM na dITha, je nidhAna nirdhana anika. 4 vadhu hetAM vRMdArakata, tuja moTima vadhe ati ghaNI; merU mahIdhare caDe ji keya, tasu nIcatApaNuM kima haya? 5 moTAni laghu sAthi prema, samaya vize huI ema; mRgale caMdra kariyA sakalaMka, tehi na mele moha pamayaMka. 6 mane vacana kAyA draDha bhakti, surapUjana kIje nija zakti; bhaktibhaMga tuja kAM sura viSe, tehane na rUci te kAM jhaMkhe? 7 karI pramANa mAharUM vacanna, sura sAthe thAe suprasanna Ima muja tuja kIratI vAdhase, sura kAmita saMpUraNa haze. 8 athavA raNamathavA vara bhalu, ju! tuja citta rUci ekalu ura kuNu vara vache te thiki, te viNa tuja kuNa nirakhI zake. 9 1 iMdra deva. 2 moM pheravIne besavApaNuM. pratamAM "parAmukhapaNuM" lakheluM che. 3 nirdhanane nidhAna maLyA chatAM aniSTa lAgavuM. 4 iMdranI vahu. 5 caMdra. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ra4) naLadamayaMtIrAsa athavA pAvani pati kare, tejasvI vara hIyare dhare kSatriI jAtItaNe guNa eha, tejasvI viNa na dhare neha. 10 athavA dharmazIlA / satI, dharmarAja vara vara guNavatI; bahu dAkSiNyavatI tuM jeya, se paNi dakSiNadizi pati hAya. 11 athavA varUNa tarUNa vara vare, eNe vAte zaMkA zI kare; dekhI sAyarataNa taraMga, rAti divasa upajise raMga. 12 suNI damayaMtI citta IsuM, vaLI prativacana kahIse kizuM; Ima ciMtI dIragha nisvAsa, mehalI bolI huMtI nirAza. 13 nirdaya devadUta! saMbhale, te savi kahiyuM zabda ukaLe; "tata leha sUcImaya bela, te eha karNa bhariyA nila. 14 e tuja vacana hare che prANa, tehane kuNa vArase sujANuM; sA kezinI prati savi kahI, Ape mana vilaMbI rahI. 15 tava kezinI kahe suNi dUta ! bhImasutAnuM kahuM Ata; muja mukhe damayaMtI mahAsatI, ghaNI pare kahAve che guNavatI. 16 tattvavAta suravara jANatA, cce Ima citta nathI ANatA; e hmamI te sahI paradAra, je mani variye nala bharatAra. 17 eha vAta jANe saMsAra, tehazuM kima vache vyabhicAra? je hue jJAta-tatva mahAsatI, te kima vrata khaMDAve satI. 18 e kAmA thayA te kahi, bhaimI mana sAthe navi grahI, mI kahe mAre te pitA, te kima e milaze vAratA. 19 damayaMtI mani dhanalanRpa vasyo, mudhA moha te maMDe kIse? nalathI mana alaguM nahi thAya,suragiri zikhara caleje vAya. 20 1 muktakaMThe. 2 tapAvelA loDhAnI soya jevA DAma denArA tArA vacana. 3 pArakI strI. 4 kAmathI pIDAyelA. 5 pratyaMtare "damayaMtI mani nala vara vasyuM." 6 nakA-juThA. 7 meragiri acaLa hevA chatAM tenuM zikhara je vAyarAthI caLAyamAna thAya to paNa! Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 7 (ra49) (kAvyaM-zArdUlama) "saMgrAmeSvacalaH kalAsu kuzalaH sevAjuSAM vtslH| satkIrtyA dhavalaH svabhAvasaralaH pratyarthikAlAnalaH // zobhAzobhitavigraho jnptirbhuumnnddlaakhnnddlH|' zrIvallInavakandalaH puruvaraH saubhAgyasindhurnalaH " // 1 // se nala A che INi kAmi, bhaimIne paraNevA kAmi, tehane bhamIzuM bahu meha, te kimi sura paDe viha. 21 vaLI vaLI vadhe ghaTe zazi kAya, "raMbhA chedI vaLI vaLI thAya, rasapati bhinna thaye vaLI mile, paNa e vAcA vacananavi cale22 eka stubhi na bAMdhe keI, moTA matta mataMgaja deI, jade asi eka kese kima rahe, kima pade bhAnu ekaThA vahe. 23 'sUcI ubhaya vadanA je heI, catura na teNe sIve ke jaI na zakIe deI mArage, Iti bhAkhIe zabda pArage. 24 tima e ucita nahi niradhAra, kuladArAne de bharatA; vaLI vizeSe deva mAnavI, e anucita gati sahI mAnavI. 25 na kari kulaTAnuM AcaraNa, je bhaimIne de ke maraNa; nala nRpa vinA avarazuM neha, na kare saimI mUke deha. 26 jJAna vimala darzana cAritra, ratna traNa e kahiyA pavitra; tiyAM cAritraratna jinavareM, zIla rUpa bhAkhyuM zubhapare. 27 tasa lepe kAmuka kAmukI, kAmataNuM rasa vAhyA thakI; bhamarUpa kepAnala taNe, teNi svavaMzI vistAriuM ghaNe. 28 1 A AkhuM pAda ame navuM mUkayuM che. 2 keLa kApyAthI pAchI navapallava thaI kRSita thAya. 3 mastAna hAthI. 4 be taravAra eka myAnamAM kema hoya! 5 be sUrya sAthe zI rIte cAle? 6 be hevALI seya. 7 kuLavaMtI strIne. 8 anyaute na kare jI ! bhamI dharI deha." Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (250) naLadamayatarasa, (rAddhatA che) acaNi ratnati jinena cA, sa dhacintAmaNirujjhito yayA; kapAlikopAnalabhasmanaH kRte, tava mama ke nRtaM tathA" ? svalpa capalatA kare zIlaghAta, kAca pAtra jima na khame pAta; lAge tAlavRtanuM vAya, tehi mRNAla-taMtu khaMDa thAya. 29 damayaMtInuM e mana aMga, vaM che eka naLa nRpane saMga; je kadApi mile akeDI anaMga tehina thAye pratijJA bhaMga.30 mile bhujaMgI sAthe bhujaMga, dAnavI sAtha dAnava raMga; mRgacchu mRgalI vRkSazuM veli, haMsI haMsa moracyuM li. 31 cakavANuM cakavI mana teSa, "zukazuM zukI te sateSa; devI raMge rame devazuM, tima eka huM naiSadha sevazuM. 32 mAnuSa sAthe mAnuSI maLe, e anukrama daivuM navi TaLe; devadUta! sAcuM suNa gUDha, mUla paMtha kuNa lepe mUDha. 33 sukha athavA duHkha thAya kadApi, apayaza vA yaza hoe Api; narakavAsavA svarganivAsa, nidhana sadA vA jIvita Aza. 34 have tehi na tyaje kulavaMta, mUla paMtha te(je) sAcuM saMta; mUla paMtha vaidarbhi tema, "alelupA kahi lelapi kema? 35 iMdra varUNa yama pAvaka jeha, damayaMtI mana nalanRpa teha; paMcama lokapAlane vare, te aparAdha kizuM e kare? 36 kanaiSadhIyacarite : 1. 1 kamaLanALane taMtu tADachAnA vAyarAthI paNa khaMDitaja thAya. 2 koTI kAmadeva. 3 pratyaMtare "tuhI reSa na thAye bhaMga." 4 meraDI. 5 pipaTathI pipaTaDI. 6 gUDha-guhya-kharI rIte. 7 mUrkha. 8 anyaprate-"narakapAta." 8 jene lAlaca nathI te lAlacuM kema thAya? 10 rAjA-rAjA pAMcame lokapAla kahevAya che. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (51) vaLI vaLI tujane kahiye kizuM, nalarsTa Iha mana nizca vasyuM; kAla svayaMvara hAse kAja, haimI varase nalamahArAja. 37 have tame kRpA karo surata, jaI prIcha pramukha parUdUta have suranuM kahAvuM ma ma kahe, rakhe lavaleza zeSa mana graha. 38 Agi eka vidarbha pAsi, AvyuM hatuM hasa ullAsika teNi nalarUpa lakhI dAkhiyuM, tAharUM rUpa tAsa sAkhiyuM. 39 teha bhaNI tuma karaze suravAta, je hoya vIrasenanupajAta; pragaTa thaI kara manasuteSa, sajajana pIDe che bahu duSa! 40. Iti kezinI vadana nirgata, parama vallabhA vacanAmRta; pIdhuM karaNa-kalAM bharI, nalarAje eka citta karI. 41 Ima priyAne anya ghaNuM, sAhasa navi DayuM ApaNuM vaLI vizeSa thayuM sAhasI, bhamI prati Ima belyu hasI. 42 ahe aho! haMsInI kalA, paMkhI jAti paNa guNa nirmalA; khIra udake paMDitapaNuM kharUM, lahe savAla kamala aMtarUM. 43. paMkajanayaNe ! tuM paMDitA, sakala kAminI guNamaMDitA kihAM maNi kihAM pASANa asAra, kihAM ravi teja kihAM aMdhAra. sura nara vica aMtara evaDuM, kAM cature ! ciMte navi trevaDuM; manasAe sura kAmita kare, mAnava vaMchita kaSTa sare. 45 karabhI jima che selaDI, kaMTaka vRkSa care bApI; tima tuM surapatinI heSiNa, nala mAnavI sAthe rAgiNI. 46 ekadezapati nalarAjAna, carma cakSu upajIve dhAna; mala mUtre pUrita huI kAya, saMkhyA sahita bhagave Aya. 47 avara na uttama jAsa samAna, tribhuvanamAMhi svarga vimAna; * pra. aM. "purata" I. 1 "kAmini kuMdana naLa hIro sAra, jaDanAro haMsa savaNakAra;" kaDavuM 23. premAnaMda. 2 he kamaLa lecane? 3 sAMDhaNa. 4 cAmaDAnI AMkhavALo ane dhAnya khAI jIvanAre. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) naLadamaya tIrAsa tihAM asakhya surasuri nivAsa, tehanI iMdra pUve Asa. 48 iMdrataNI je mAne ANu, tA teahi nizcalahi kalyANu; jehane maMtrIza lAkha vimAna, mATu* iMdrataNuM rAjadhAna. 49 seA vara mahA puNye pArgIye, mUDhapaNe te navi kAIye; ati caturAI bhalI ma dhAra, tADu te rUDuM vyavahAra. mAnava-devataNA saceAga, Age sAMbhaLIyA che leAka; gaMgAghara bharatezvara vAsa, varasa sahasa navanavA vilAsa. 51 naLI sAcu citi kare vicAra, te cAri kupacce jiNivAra; tava tuja kima sakasyuM nala varI,evaDI zakti nathI tasa kharI.para -IMdra vaNu yama pAvaka taNI, zakti sahu jANe ApaNI; spardhA alavattaranuM jeha, bhAminI ! bhalI ma jANusI teha ! 53 ( AryachaMda ) papa " anucitakarmArambhaH svajanavirodho balIyasI spardhA; mamavAnanavizvAso, mRtyudvArAzi vAri " // ? // suNa utsarga ane apavAda, te vicAravA ma kara pramAda; rAjaputri! tuM buddhinidhAna, eNI vAte mama thA ajJAna. 54 tujane sahu tattvajJA kahe, vacana vicAra ma sUjhI rahe ! bhalI pare iMdrAdika varI, nahI teA anuzaya pAmisa khare, 55 iti suradUta vacana sAMbhaLI, valI vaidarbha bhai AkuLI; zaMkA duHkha ane abhimAna, havA aMga tasa Ni samAna. 56 khelI devasevakaprati asyu, dUta ! vacana tAharUM mani vastu'; zakti samala iMdrAdikataNI, tAharA kahiyA vinA lahuM ghaNI ! pacha hAthe ravi kima lidhuM jAya, bhUjA baLe kima udadhi' tarAya; mi kuNu merU ulaMghana kare, tima sura jIpIpa kuNu jaya vare ! 58 1 harIphAi. 2 tattvavAta jANanArI. 3 pazcAtApa. 4 samudra. 5 jItI. 50 " Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 7 me (53) sura ciMte te sAdhe sarva, sura Agala kuNuM mAMDe garva, suratUse te sabalI dizA, sura Agali mAnavate kisyA ! 59 paNa jehanuM jIhAM lAguM mana, kAca grahe te karI ratana, 'tima nala bhUpa vinA mAruM, avara ThAma na rame mana kharU. 60. jima dinakara sAthe kamalinI, kAraNa vinA prIti UpanI, tima niSkAraNa nalahuM prema, vidarbhane A ema. 61 viSa dekhIne nAce mera, rUdana kare viSa dekhI cakera; ziva dhaMtura nivaDa prItiDI, virabhAva sAthe kevaDI. dara rati aMgAra sAthe karpara, "gaka jajala sImaMta siMdUra, ekane eka sAthe saMmateSa, ekane eka dIThe hue reSa. 63 ahIM kehanuM navi cAle kahiuM, uttama madhyama jeNi je grahiu, te jIvatAM na mehe kime, tehanuM mana te uparI me. 64 jehavuM tehavuM so mAnavI, nirguNa athavA guNa pUraNa kavi, vIrasenasuta bhamIkata, baMdhava pitA avara mAhata. 65 vaLI vaLI bahu suM dAkhIe, sAMbhaLavuM sura nara sAkhIe, nala vallabha bhamI navi lahe, nija aMga hutAzane dahe. 66 suNI suradUta pratijJA IsI, mana ciMte e bahu meM kasI, tehi Teka na de lava eka, have kIje valI kauze viveka, 67 nivaDa neha "niSkAraNa dhare, iMdra sarIkhA vara parihare, zIladharma sAcuM Adare, ehanI tulA avara kuNa kare. 68 tuti deva arthe huM vaLI, punarapi ehane jeuM kalI, kadAca vidarbha mana vaLe, te sahI deva mane gata phaLe. 69 1 tuSTamAna thAya che. 2 anyaprate "tima nala bhUpati beThAM mAharuM." 3 sUrya. 4 AnaMda. 5 AMkha.6 agnimAM bALaze. 7 ghaNuM majabUta. 8 kAraNa vagara, Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 254) naLadamayatIrAsa. isyu vicArI saguNavaMta, suranA pakSapAta ekAMta; karI prakAzi vacana udAra, suMdarI ! zIkha sAMbhaLeA sAra. 70 tuM te suravati navi kare, surasyuM krodha karI jo mare; te surane zI lAge gALa, 'anuzaya kisyu... huse saMbhALa. 71 ati khaLa tejataNA je dhaNI, tasa karUNA nahi dInahataNI; dIpaka upara jale pataMga, dIpakane nahIM dayA prasa'ga. bhAminI ! bhara samudramAM joya, pravaheNa bhAge saraNu kuNu hoya; tima digapAla kupe jene, zaraNa na ke dIse tehune. 73 ciDhatuM kaThe bAMdhI pAza, pAmisa maraNu rahI AkAzi; gagane rahI dekhI tuja tame, vAsava lei jAcce tiNu same. 74 agnimAMhe jI aMga hesI, tA pAvaka utsage rahesI; 72 3 jo jalapAti maraNu kAmesI, tA tuM kata varUNa pAmesi. 7pa jo vaLI anya upAye karI, jAvA mana karasye yamapurI; te yamavachita phalasye sahI, nija madira khaIThAM tuM lahI. chat Ima bhakte sakta suMdarI, sukhe dukhe. prema huThe kari; ihubhava paravi jaMkha ma ALa, tAhera kara grahasthe digapAla. 77 tethui nala mAha melhi kArimA, vinaye 'vAsavAdisyu* ramA; puNye e pAmyA saceAga, svargataNA agikara bhAga. iti suradUtavacana sAMbhaLI, bhamI ati manasyu kalamalI; tavacana sAcuM jANIyu, ati duHkha citta sAthi ANIuM. 79 pasakhedA vepathu vittinI, zuSka kaThe adharA sA kanI; sahesA vaidarbha bhAminI, buddhi bhrazavatI saMpanI. 78 80 1 pastAvA. 2 garIbanI. 3 . 4 iMdra Adi vAsava Adi. 5 kheda sahita thatAM parasevAva'ta banI sukAte kaMThe ane lUkhe hArDa nizvAsa nAkhatI jaLajaLI lAvIne. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 7 me, (25) ( duhA-rAga mAra ) mukhi nisAsA mehalatI, mandamada sA re bheMmI bahu duHkha dhare, sakhIvRnda sahu keI. svayaMvarA utsava sabaLa, tAte mAMDiye jeha, hA hA ! have viphaLa hasya, java kupase sura teha. vIrasenasuta sAMbhale, beThe jiNi ThAma; mana vacana kArya karI, huM chuM tAhare nAma. nAtha! nAtha ! saMbhALa karI, jaI prIchavI di pAla; Age te ArAdhiyA, tehane kare kRpAla. mukha lajyA nahI lapase, tAharI mAharA nAtha; kRpA kare nija nArInI, samajhA sura sAtha. tAhare kAje kaMtajI! "nidhana bhaluM nirdhAra; teNi suraleke kyuM karuM, jihAM nahI nala bharatAra. je pahilAM bhamItaNuM, hRdaya vidyAre deva; tehathI cuM sukha pAmaze, vidarbha kSaNameva. pUrava puNyataNuM jihAM, vyaya nita heya apAra; *avara puNya utapati nahi, se. suraleka "asAra! uzRMkhala pati jehanA, sevaka sabala kaThina; dUri rahI vaMdana karUM, se suraka ratana. hA jananI re hA hA janaka! hA baMdhavA dayAla ! kepa e kaThina digapAlanuM, kima karasya visarALa? 10 prANa kisyuM kAraNa rahyA, ekalA sA bALa; Iti vipatI vidarbhanI, pekhe nala bhUpALa. 11 - 1 pratyaMtara "bhaimI duHkhe duHkha dhare." 2 maraNa. 3 kharacAI jAya. 4 bIjA navA puNyanI prApti thAya nahi. 5 nakAmuM che. 6 tophAnI, uchAMchaLa. 7 nAza. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (256) naLadamayaMtI rAsa tapAsuM surapatitaNuM, vIsarIyuM teNIvAra AsvAse bheMmI prati, vacana sudhArasa vAri. 12 (DhAla-pUrva-pAI) virama viSAdahutI valabhe, muMca muMca radana tuM zubhe, api tuja kaMta suhunala jeha, pekha rekha tuja AgaLateha. 81 A siMhAsana ardha udAra, alaMkara suMdarI suvicAra kaThinavacana tuM karI sAbAdha, "kSAdarI se khama aparAdha. 82 iti manamathamaMdhara bahu vANuM, naiSadha belyu vividha vinANi; rAjasutA AsvAsI kharI, punarapi suravAcA saMbharI. 83 jima geMdra kALavaza thaye, kSaNa Ika bhaMga samAdhija thaye; sAvadhAna vaLi haiye yadA, punarapi lahe samAdhi tadA. 84 tima narapati have pUravarUpa, Ape Iti suvicArIyuM bhUpa ahe! navi sIdhuM surakA ja, putrI medANuM nararAja. 85 eNipari artha na sIdhA deya, kima rati lahaze surapati sAya, navi dUSaNa sA devuM suranAtha, vAta na je eke nalahAtha. 86 Iti zocA karate nirakhI, bhImasutAe nala parakhIye; nala vallabha jANi guNa jaDI, sahasA tRpApadadhi paDI. 87 8da samudra ulaTi ghaNe, dhanyapaNuM lahetI ApaNe pati samIpa beThI tatkALa, pA pAsa baMdhANu bALa. 88 navi bole navi cAlI zake, navi joye navi vAcA bake, vaLI lAje na zake *usasI, damayaMtI eNi bhAvi vasI. 89 1 anya sAra".2 mUka mUka3 pra. aM. "huM"4 bhAve. 5 sUma udaravALI. 6 kAmadevane mathana karanArI. 7 lajajA samudramAM. 8 AnaMda, 4 lajajA "ulasI (?) 10 stabdhadazA pAmI besI rahI, Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 7 mA. (257 ) izu avasare se pakhIrAja, bAlacaMdranAme haMsarAja;1 rAjaha'sa atiujjavaLa deha, brAhmIsApataNA lahI cheThu. 90 sahesA nala damayaMtI pAsa, AvyuM vihaMga huMtI AkAza; AzISa kahI nRpa AgaLa rahiye, rAceM mitra seA 5*khI lahiyA.91 jayajaya kahine praNamyuM pAya, seA dekhI nRpa harakha na mAya; 2bhale adhava tuM vaMchIta malyA, ci'tita Aja manAratha knyA.2 ati Avarjana narapati kare, rAjahaMsa tava ima uccare; mahArAja ! sAMbhala naLa bhUpa, tume lahiye kRpArasakUpa. 93 Ni evI kaThinatA heva, tuja mana kaheA kima AvI deva? komala kamala kaThina jima nAla, sAmyarUpa tima ni akRpAla.94 dbhuta kAja kIdhuM surataNuM, rAjasutA bIhAvI ghaNuM; nija kIratI rAkhevA bhaNI, Achu` ki`pi na mehalyu' guNI. 95 rAjaputrI bhemI sAMbhaLe, prANa rakhe karA AkaLA; kaThina vacana nRpanAM sAMbhaLi, bhaya lavaleza ma dharajo vaLI. 96 deva maheMdrAdika te(je) cyAra, te navi lice aLe paranAra; mahAnubhAva na kare anyAya, teDu bhaNI nirbhaya DIjo mAya, 97 rAjana ! tumemAM evaDI vAra, devadUta bhAgye suvicAra; have jo prANa kaThagata thAya, tAhi kUta rakhe bhAkhA rAya. 98 e 'tava priyA vAra eTalI, virahAnale rahI che parajalI;pa have durvacana kuvAce. karI, jvALA rakhe dIpAvA kharI. 99 1 pratyaMtare khAlaca sAdhita parakAja.' 2 anyapratye rr " bhale bhale adhava tuM mili, vati Aja manAratha li. 3 namratApaNAnAM sneha vacana. 4 tamArI priyA, p maLI. 17 "" Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (258) naLadamayatIrAsa. kaThina sAthi kaThinapaNuM kahiyuM, kAmaLaryuM kemaLapaNuM lahiyuM; kANa kiThana kAre bhamarahuM, kusumaprate navi pIDe bhaluM. 100 eNI rAjasutAe rAja ! tAharA samAcArane kAja; muja tiryaMcaprati kArI phArI, dAsI jima prAthanA karI. 101 103 have tuma vacana *prArthuM eka, so nizce karo suviveka; prAtaHkAla svayaMvara huse, tihAM cyAre surapati Avazye. 102 tume paNa pAudhAro tihAM, pache bhamIcitta rUcase jihAM; tAsa kaMThe damayaMtI mAla, AreApaNa karaze varamAla. svAmin ! satya vicArI hiye, pagahita kRtathika' viramIye; have charajanI thADI che deva, nija ghare pAudhAro -tameva, 104 tuja ghara naigameSI sura gayA, tAharI vATa jIye che rahyA; valatA samAcArane kAja, mAkalIceA che nirjararAja, 105 tuhyane svasti ho daMpati, iti kahI saMtASI nala-satI; ehune zIkha dei guNu rAza, 1.khaga uDI cAlyuM AkAza. 106 rAjahu'sane vacane karI, bhemI mana1 AnaMde bharI; ati avanamrapaNe sakhIyAhI, svAgata vastave ucchAhi. 107 RSi dukula 12durvA caMdana, 13zAli ratna muktAdika dhana; teNa patipada arcana AcariyuM, svayaMvarAma traNu bahu kariyuM.108 atha satvara ThiyA mana cirI, damayaMtI mAkalAvI karI; zakhadI ApaNe vastravAza, gayA dhIra vIrAtana rAza. 109 1 lAkaDuM. 2 skUla. 3 pakSIne-tiryaMca pacenei. 4 araja karI mAMgI lauM chuM. 5 tiraskAra-ni'dAyAgya. 6 dutathakI--dUtapaNuM tyajI de. 7 rAta. 8 tAkIde 8 IMdre. 10 hasapakSI. 11 anyaprate ati." 12 dharA, darA, 13 DAMgara. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 7 e. (258) naigameSIe pUchI vAta, kahiyuM nIkaLyuM je avadAta; sura saMkhyuM (khyA) sthAnake jAya, zayanIce paDyA nalarAya. 110 zrama nivAravA nidrA karI, (sva) maMdira damayaMtI suMdarI svaya agaNya puNya mAnatI, sukhazayyAye puDhI satI. 111 graMtha nalAyananuM uddhAra, nalacaritra navarasabhaMDAra kavi nayasuMdara suMdara bhAva, etale havu saptama prastAva. 112 iti zrInalAyane dvAre, nalacaritre svayaMvaramaMDapamaMDana, sarva nRpa AmaMtraNa dikSALa IMdrAdi samAgamana, nalarAyadevadUtanAma sthApana, tatra prekSaNa, damadaMtIsaha-uttarapratyuttarakaraNavarNane nAma sakSama: prastAva: Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naLadamayatIrAsa. prastAva AThamA. (duhA ) have aSTama prastAvanI, sukathA sabhA majhArI, zrIbhAnumerU gurU paya namI, kahuM sarasati AdhArI. 1 gayuM tImizrAssuM timira, pragaTa havA zrIsUra;2 tava bhAnuprabha bhUpa dhira, vAgyAM magala tUra. gAna kare maoNMgala dhavala, vAravadhU suvicAra; ( 20 ) $ kinnara mithuna' guNu stave, nalanaredra jayakAra. chaMda bhaNe parvatAlikA, nava nava prIti kavitta; nalanRpa puDhace jaggaveha, vANI puNya pavitra. ( chappaya-Sapada-7 ) Agama tarka purANu veda paramArtha vizArada,7 yAcaka jana cAtaka samUha nava kAMcana vArida: vApI kpa taDAka, caityamaDita bhUmaDala; nirmalatara nija kIti niya nirjita vidhuma'Dala, AmAla kAla kalimala rahita, dharma karma nirmANu para; tava suprabhAtamanudinamudrita, vIrasena suta nRpati vara. (bhujagaprayAtacha'4 ) kalAkelikallolinIlabdhapAra ! kule vIrasenasya dharmAvatAra ! jayazrIvadhukaNThazRGgArahAra, sadA naiSadha tvaM sadAcArasAra 16 yazorAzibhirnirjitakSIranIra ! parAkinImeghamAlAsamIra ! kathaM varNya se vIra koTIrahIra ! kSitau naiSadha tvaM hi gaMbhIradhIra ! 7 1 sUryakiraNAthI aMdhArU nAza pAmyuM. 2 sUrya. 3 vezyA. 4 e. kinnaronuM joDuM, 5 bhATa. 6 jagADe, cha hUMziyAra. 8 varSAda. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 8 mA ( 21 ) mahAdharmanirmANabaddhAvadhAna ! pramodapradhAnaprasiddhiM dadhAna ! na kazcit paro dattasanmAnadAna! kSitau naiSadhakSmApate tvatsamAnaH 18 ( sarva laghurekasvaraH ) amalatamasaralanavakamaladalasamacaraNa ! samarabharataralatarasakalabhaTamadaharaNa ! ghanasajalajaladarava ! madanarasasamayakaraNa ! bharatanaravaratanaya jaya sabhayajanazaraNa ! ( mAlinI chaMda ) iyamapi ramaNIyA jAtarUpAtmakasya, tridazanikarabhAjo bhUdharasyopakaMTham; yadasruNakaramAlA dRzyate saMpatantI, tadudaya samayo'yaM tyajyatAM nAtha! nidrA. ( cApAI. ) ma atiudAra vaitAlikavANI, zravaNe sAMbhalI guNamaNikhANI; nalanarapati nidrA pariharI, biThuM siyA cheADI karI. 11 a'gi pavitra thaI se| have, prAtaHkRtya sakala sAcave; pUjA uttama aSTaprakAra, paramezvara pUjyA suvicAra. parameSThI purUSAttamataNI, stavanA kare iti stuti bhaNI; jayajaya vRSabhadhvaja vikhyAta, nAbhi samudbhava brAhmItAta. 13 1 meDhA. 1 2 3 Y pa r jaLa caMdana kusume karI, dhUpa dIpa maneAhAra; ra 10 7 "s akSata kULa naivedhathI, karA sakaLa avatAra." A ATha prakAre. 3 zrIariha ta, zrIsiddha, zrIAcArya, zrIupAdhyAya, ane zrImuni, e paMca parameSThI. 12 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) naLadamayaMtIrAsa (vasaMtatilakA) vizvasthitisthapataye bhagavan ! janA ye, tubhyaM namanti kamalAsanasaMsthitAya; brAhmIpitarnirupamadhruva! sarvathApi, teSAM hi nAbhibhava ! nAbhibhavaH kadApi. svAmin ! jaTAmukuTamAlitamaulibhAga, kandarpadarpadalanaM vRSabhadhvaja ! tvaam| dhyAyanti ye hRdi mahezvara! bhavyasattvAH sarvajJa te zivapadaM sahasA labhante. lakSmInivAsa! narakAntaka! saumyarUpa ! zrIvatsalAJchana ! sanAtana ! vizvanAtha! bhAsvan ! sudarzana! vibho! puruSottama tvaM, natvA priya jina! janA janayantikiM na. 16 ( pAI) Iti purUSottama brakSesAna, stavyA jinezvara zrIbhagavAna nalanupa aMgi dhare zRMgAra, mastaka mugaTa manaharahAra. 17 zasI-sUrajasama kuMDala kAna, avara vibhUSaNa ati asamAna; nija zarIra bhAvI yadA, mahAmaMtri tihAM Ave tadA. 18 karI nRpane vinave, svAmI ! bhImarAya tuhma(ne) have; svayaMvarA maMDapi mahArAja, pAudharAvi chi prabhu! Aja. 19 te Iti valyA nimaMtraNa karI, svayaMvaranI tihAM racanA kharI, ati vistIrNa atihI AyAma, suMdara sabala svayaMvara ThAma. 20 ati utaMga thaMbha nahI pAra, upara racanA racI apAra; nava nava bhAMtitaNa caMdruA, ati vicitra bAMdhyA jAjAA. 21 1 pratiaMtare "te pradhAna vaLyA nimaMtraNa karI." Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 8 mA, (23) lahake muktAphaLa jAmakhAM, piDita tArAguNa sArakhAM, kanaka pUtalI ratna jaDAva, bahu dIse karatI nava bhAva. 22 mAMDayA maMcaka ne mahAmaMca, kIdhA avara aneka susaMca, te kima kavi jANe kahI pAra, abhinava devakaja avatAra. 23 teNi svayaMvara maMDapa sahu, Ave mahArAja gaNa bahu bese bhUpa thayecita ThAma, vadarbhane varavA kAma. 24 cihuM disitaNA malyA tihAM bhUpa, eka jevA damayaMtIrUpa; eka AvyA kautaka nirakhavA, eka sajajana durjana parikhavA. 25 tihAM AvyA viNa ke navi rahi6, bharatabhUmikRpagaNa gahigatiuM; svarNaratna siMhAsana saMca, prathavIbhuja beTho mahAmaMca. 26 zubha kapUra agara vara taNI, dhUpaghaTI tihAM baheke ghaNa; vara caMpaka megara mAlatI, kusumamAla tihAM bahu mahikatI. 27 taMtibheda vaNAdika jANa, ghanabhede tAlAdi vakhANa; zuSArabheda vaMzAdika jeya, anaddha te marUjAdika hAya. 28 ItyAdika bhede vAjitra, vAje jhallarI aMbarI citra; vAje bherI zaMkha mRdaMga, paNava veNa DhakA navaraMga. 29 evaM vidha vAjitra aneka, vAje nAda mile savi eka; gAthaka gAna kare kezalA, pragaTa kare gaMdhavakalA. 30 bhUpa bhUpa "maMciki navanavA, ketuka jevA sarikhA havA; nATakagIta kavita vAjitra, maMca maMca prati dIse citra. 31 teNe svayaMvara nara vara dUta, mahAsubhaTa dvija sAmaMta sUta; 1degvAravadhu sevina daMDa dhAra, jotAM jana ke na lahe pAra. 32 1 prati aMtare "mAMDayA kanakamaMca mahAmaMca." 2 je jenA darajajA lAyaka sthaLa hoya te sthaLe vyavasthApaka besAre che. 3 ke jaituka jovA mATe ja. 4 ke durjana ane sajajananI parIkSA karavA mATe ja AvyA che. 5 jhaMjharI (?).6 Dhela. 7 vAMsaLI. 8 DhakkA. Dhela, mRdaMga vagere . upara dhake daI avAja karavo te. 8 maMcake, mAMcaDe. 10 guNikAo. . Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (264) naLadamayaMtIrAsa, havi nalakRSa. sArI zRMgAra, abhinava ratipatine avatAra teNa svayaMvara pAudhAriyA, avara bhUpa rUSi hAriyA. 33 pratihAra pAya lAgI tAma, mahAmaMca. siMhAsani. kAma; alaMkarAve nalanupa pAhi, tihAM kSatipati beThe ucchAhi. 34 tava zobhI ati narapati sabhA, avararAya pANI prabhA; TiTribhi ghaNuMmAna mani vahe, paNi rAjahaMsa lIlA kima lahe. 35 | (deharA Ida) "tAM DhakavA tAM DhakavalI, ja navi vAje tUra; " tAM caMdA tAM cAMdraNI, je navi Uge sUra." (copAI. ) Iti svayaMvara utsavataNuM, mahimA mane hara vati ghaNuM tava cite cAre dipAla, mI varase nalabhUpAla. 36 "tu ApaNa racIe nalarUpa, jaI besI je upanalabhUpa; Ima ciMtI cyAre nala havA, nalanu5 pAsi biThA navA. 37 paMcenala pekhe jana sahu, sabhA sakala AvaI bahu caturnala pekhI nalarAya, vismaya citta sazakita thAya. 38 paMcakalpatarU karI pradhAna, jima zobhe naMdana udyAna; tima tihAM paMca nalAkRti karI, rAjazreNi virAjI kharI. 39 zAdika tihAM AvyA lahI, avara deva sahu harakhyA sahI, atikatuka ANuM manamAMhi, tiNi svayaMvari AvyA uchAhi. 40 1 rAjA. 2 kAMti. 3 TaTeDI. 4 anyaprate "tAMhAM lAge harSa hUII ghaNuM, jAM navi vAjAI tUra;"5 te. AmAM "te, je, sAMbhala" ene sthaLe "tu, ju, sAMbhalu' evA prage vAparavAmAM AvyA che. temaja "bese, UThe, teNe, pekhe" ItyAdi sthaLe "besi" athavA "bisi" "UThi" "teNi" athavA "tiNi" ane "pekhi? ema paNa vAparelAM che. ghaNe sudhAya paNa che. 6 zaMkAyukta. 7 uttama. 8 IMdra vagere. 8 lahI-jANIne, IMdra vagere AvyA jANIne. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 8 mA. 41 ikSa-cakSAra-ga dharva, kinnara-kipurUSAdika sarve; takSaka-za'khacUDa kaoNMTa, pramukha mahAraga AvyA mATa. vAsukinAga nAganA rAya, premi pAu dhAriyA tiNi DAya; nAgakanyA camara vIMjII, parSada leAka sakhaLa rIjhIM girivara nadI samudrahataNA, samadhiSThAyaka sura je ghaNA; te savi tihAM AvyA ulyusI, vaLI vidyAdhara AvyA hasI.43 siddha sakala riSi nArada vaLI, siddhAMganA apsarA maLI; 2zrIsarvajJa sabhAmAMhi jimmu, dIsi tribhuvana miliyu timma.44 ima sura nara bahu miliyA dekhI, raMjayA rAjA bhIma vizeSI; mani cite muja putrI dhanya, jevA suranara milyA agaNya,45 paNi meTI citA eka vahe, e sarvanAM kulAdika (kA) kahe;3 pratihArikA nahi kAI isI, sa'prati sA gati hAse kisI. 46 deva sahu jANI e vAta, jai vIvi 'bhAratI mAta; tava sura sahuM prArathanA kare, kara joDIne Ima uccare, suNu mAta ! bhAratI bhagavatI ! tume siva vAta lahe| je chatI; bhaimIsvaya'vara A abhinavu, isyu avara ke hasyuM na hatu. 48 suranara milyA na lAbhi pAra, kavaNu kahIsyu tasu adhikAra; bhImarAya mani ciMtA ghaNI, ame prAratha' mAtA te bhaNI. 49 AsazrIka sabhA surataNI, vaLI mAnavI vaDA kSitidhaNI; 47 tuma viSNu ehanI lahe kuNu vAta, suprasAda thAvA have mAta ! 50 e sabhA dhi kuNe khelAya, tuja viNa kavaNupa keAvidA thAya ! jIA suvarNa caitya sAmaTe, kAmayI ghaMTA kima ghaTe? 51 ItyAdika prArathanA suNI, harSita citta havI kaNI; (25) 42 tr tr 1 anyaprate " prabaLa rajI. " 2 zrIkevaLIbhagavAnanI. 3 anya prate lahe " 4 sarasvatIdevI. 5 paDitA. 6 lAkaDAnA. 7 zAtre ? 8 araja-vInatI. 9 enImeLe, svayaM. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (266) naLadamayaMtI rAsa sabhAmadhya AvI tatkAla, uri lahike mugatAphala mAla. para gaMgAjala sarikhAM nirmalAM, vastrAbharaNa dhariyAM vapi bhalA; bhImarAya Agala bhAratI, pragaTa thaI belI matimatI. pa3 rAjan ! ciMtA ma karaze kisI, huM svayaMvari AvI ulhasI; na karUM sura prArathanA bhaMga, vaLI svayaMvara jevA thayuM raMga. 54 daMDa suvarNata kari rahuM, kula kramAdika sahunAM kahuM; isyu suNI harakhya bhUpAla, svarNadaMDa kari de tatkAla. 55 atha vAjitra taNA nirdoSa, bhImabhUpa maMdira nirdoSa vAgAM maMgala sUra mRdaMga, sakala lekamani mAya na raMga. pa6 sahasa puraSa vAhinI vizAla, sahasakiraNa jima jhAkajhamAla; sahasa zikhara sehe jehane, zakasabhA upamara tehane. pa7 keNu catuSka cyAra bAraNAM, tihAM vijJAna vividha pari ghaNAM damayaMtI evI pAlakhI, "alaMkarI sAthe bahu sakhI. 58 dama damanane trIju daMta, bhImaputra e traNi mahaMta; thaIsanapaddha sa parikara tihAM, rahiyA pAlakhI bheMmI jihAM. 59 subhasena navi lAbhe pAra, dAsI sahasa sAthiM parivAra ke ke kari karkharabarAsa, ke kare tAMbulAdi vilAsa. 60 ke kari A mRgamada sAra, ke kare sajala kanakabhaMgAra; 11devakusuma-elAdika bharI, thagI kathIpA ke kara dharI. 61 * 1 vapu, zarIre. 2 buddhivALI. 3 IndranI sabhA jevI upamA. 4 cAre bAjue cAra bAraNAM. 5 evI pAlakhImAM sakhIo sahita zobhAvIne-besIne. 6 "damana daMtu durdamana, damayaMtI nAmaja dharayA" premAnaMdamAM. ane kavi bhAlaNamAM "damayaMtI dama dAMta e traNa, damana e dhAra."7 sAvadhapaNe zastrAstra sahita parivAra sAthe. 8 anyaprate "dAsa sahasa taNuM parivAra." ke ke, koI koI. 10 ke, kaIka. 11 laviMga-elacI. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 8 me. (27) kanaka dhUpadhANa dhUpanAM, vaLI paMjara sevana rUpanAM te mAMhI kriIDA kIra mayUra, pika sArikA suvAcA sUra. 62 nijakara rahI tasa belAvatI, dAsI zreNi sAthi cAlatI; laimIyuvA citta sAlatI, cAlI dAna prabala AlatI. 63 vAji paMca zabda nIsANa, je paaTale rANe rANa; kavita chaMda vaitAlika bhaNe, gItadhvani gaMdharvanI suNe. 64 khelA kelI kare mudathakI, nRtyakalA dAkhe nartakI, ItyAdika ADaMbara ghaNe, puhatI pAsi svayaMvara taNe. 65 eTale traNa lekanA leka, ravi jevA kAraNi jima keka, tima jevA damayaMtI bALa, sabhA kSobha ho "samakAla. 26 sabhA madhya java kare praveza, tava sura kinnara uraga nareza; mIvacana sudhArarasa pAna, nayanakale kare eka tAna. 67 nalanupa devadUtapaNuM karI, jANe bhaimI duhavI kharI; tiNi se nRpa aparAdhI lahI, baMdhapAsa mAlA kara rahI. 68 ketA rAya vikasvara mukhe,11 gaThI kare sahacaracuM sukhe; prati thagIdhara dAkhe sAna, tAMbulAdi gRhi karI pAna. 69 patra samArI bIDI kare, madhyA tarjanI madhye dhare , karparAdika mizrIta AsI, satvara date grahe ulasI. 70 "sAri kelI karaMtA ke rAya, pAsaka nAMkhI ciMtI dAya, ketA rame kusuma kaMduke, ramati kamalamukhI de karIthake. 71 ketA e kAma Iti pari saghaLI rAjA vaLI, vineda* kelI kare mana rUlI; teNe damayaMtI dIThI yadA, sakala vineda vIsariyA tadA. 72 1 sanArUpAnA. 2 popaTa. 3 koyala. 4 menA. 5 rAjArANuM gekhamAM besIne juve. 6 nAca karanArAM. 7 cakravAkaSakSI. 8 ekI vakhate jevAne kSobha-gaDabaDATa thayo. 9 sApanA rAjA-vAsukI nAga. 10 anya prate sudhArUci" 11 vAta, goSThi. 12 sogaThA. 13 puSpadaDAvaDe. 14 gammata. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (268) naLadamayaMtIrAma. 2. suranara savi tihAM` tanamaya thaiuM, nirakhe rUpa ekacitte raddhiuM; dhana dhana hAtha vidhAtA teha, aMgopAMga ghaDiyAM vi te. 73 je ApaNi zravaNi sAMbhaLI, sA bhaimI A DhaTai milI; A te bhAla tilaka ehune, nayana aiihe jovA jene. 74 saphala prayAsa havu ApaNuM, bheda samyu* savi mAragataNuM; dhanya divasa veLA A dhanya, jiNi dIThuM* strIratnanayajJa. 75 varNavibhava kularUpa suveSa, parijana prema vilAsa vizeSa; citti ci'tavatA bhUpati sarva, gahine paDayA jima chaDI garva,76 avararAyanuM kahiye kisDa', jI nalanarapati ci Mte isyu; e bhUmI dekhI satIvaMta, dhairya kvaNu na cUke saMta. nalapa dekhI sura mAnavA, bhamIAza mahelatA havA; nalaemI sarikhu` saMcAga, avara sAthe aNusarasa 'ceAga. 78 sabhAmadhya damayaMtI satI, paamara narorUgaprati nirakhatI; saphala karevA sura vinatI, tava khelI bhArata "bhagavatI, 79 bheA ! bhe!! suravara mAnavagaNA, leAcana saphala kare! ApaNA; nija manathI zakA pariharI, nirakhA bhImabhUpakuMvarI. 80 suNi zivadane! bhImakasute ! Dhaga vikSepa karI zubhamate; 92 kanye! rahI sabhA vicAli, raMje suranararUpa nihAli. 81 A jo yakSadevatA sabhA, mAnavane jovA durlabhA; tuja puNye te AvyA ahIM, nidhAnanAM svAmi e sahI. 82 emAM jI tuja Ave lAga, te tuM se vara vara mahAbhAga; prAhi... e 1degvaTavRkSe' vase, Adara jo tuja mana ullase. 83 "" banI gayA. 2 anyaprate 33 1 damayaMtImAMja meAha pAmI stabdha jeNi eha. 3 icche. 4 pratyatara avara sAthi te asarisa saceAga." 5 devatA. 6 manuSya ane sarpa vagerene 7pratyaMtare " bhASA bhagavatI. 8 pratyatare " apaharI. 9 anyaprate " te kanya! 10 ghaNuM karIne vaDanA jhADamAM rahe che. " " "3 77 "" Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 8 me, (ra69) isI suNI bhASA bhAratI, tehane namaskAra sAratI, vidarbhatanayA Agala vahI, vaLI godevI belI sahI. 84 A gaMdharvadeva suMdarA, nija garve unnata karA; kari vAjitra vallakI dhare, svara grAma "zrImukhe uccare. 85 je tuja prabala prema-saMgIta, te vara vari gaMdharva vinIta; tihAMthI paNi Agali saMcarI, vaLI vANI INipariuccarI.89 *vika vAsukI apanagarAya, jehane sahasa vadana eka kAya; de de chavA eka eka mukhe, teNi tAharA guNa dhRNase mukhe takSaka zaMkhacUDa kaTa, durjanaprati dame daI deTa, vAsukIrAya taNuM dhAra, mana mAne so vara bharatAra. 88 phaNaTepa ehane maNi jeha, digamaMDala dIpAve teha; . jage tuja bhAlatilaka dyuti kare, tima phaNaratnatamasavi hare.89 avara deva naMdanavani rame, e bhegI saghaLe jagi bhame, IcchuM suNI tasa karI praNAma, vaLI Agali sA cAlI tAma. 90 punarapi kahe bhAratI bhagavatI, giri vaitADhathataNa adhipati, A vidyAdhara sabhA sujANa, aneka uttama vidyAkhANuM. 11 Adi prajJasI hiNI, DaSavidyAdevI bhaNI, 1 sarasvatI. 2 pitAne meM. 3 sarasvatI. 4 je, nihAla. 5. sApane rAja. 6 hajAra mukha. 7 gAze. 8 dizA maMDaLane. 8 prakAza. 10. OM rohiNI pannatI, vajjasikhalA taha ya varjaaMkusiyA; " cakkasarI naradatA, kAli mahAkAli taha gorI // badhA mALA, kavi va ta ca aNu "mati mAnIsiyA, vivi rahaMtu TA" tinapaTuttaetotre. - pahelI rahiNu punya bIja pedA karanArI, bIjI prApti atijJAnavALI, trIjI vajUzRMkhalA vajasamAna sAMkaLa dhAraNa karI, 1 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (270) naLadamayaMtIrAsa, vaLI mehanI gaganagAminI, e savi ehane vazivatinI. 92 namI-vInabhI vidyAdhararAya, tehanA e anvayI kahivAya, emAMhi rUce se citta dhare, vache! vidyAdhara varata. 3 zazimukhi ! ItyAdika suravaMda, te tuja cittane de AnaMda have mAnavI sabhA nirakhiye, cakara nayaNe nupa parakhiye. 94 sUrijavaMza vibhUSaNa bhaNuM, bhUpa ayodhyAnagarI taNuM; zazivadanI ! sAMbhala deI karNa, A biThe rAjA gaDatuparNa. 5 ehazuM citta rUce te vare, pamalecane ! kAM parihare; ityAdika kahI rahI bhAratI, sA Agali cAlI malapatI. 96 jaganmAta vaLI kahe tuM suNe, A aMgAdhipa bhUpati muNe; puSpakaraMDinI purI prasiddha, tehanuM svAmi sabala samRddha. 97 citti rUce te vara vaNinI,! vaLI AghI cAlI nRpa-kanI, takSazilAnagarInuM rAya, dAkhe sarasvatI tiNe ThAya. 98 tehanA guNa bahupari uccaryA, vaidabhie mana navi dharyA. gurjarapati guNa bolyA vaLI, bhimImatI tehazuM navibhaLI. 99 avara dezanA narapati vaLI, savi dekhADI nRpa maMDaLI; tenA guNa chelyA jima yathA, bhamImani savi huyA vRthA. 100 cethI vajaMkazI vajI ane aMkuza dharanArI, pAMcamI apraticakA cakra dharanArI, chaThThI naradattA athavA puraSadanA purUSone varadAna denArI, sAtamI kAli zyAmavarNavALI, AThamI mahAkAli vizeSe zyAma, navamI gArI zvetavarNanI, dazamI gAMdhArI gAyanA vAhanavALI, agIAramI mahAjavAlA maTI javALAyukta, bAramI mAnavI manuSyanI mAtA samAna, teramI vairathA vaira zAMta pADanArI, codamI achuptA pAparahita, paMdaramI mAnasi manane sahAyakArI, ane soLamI mahAmAnasi sAnidhya kAriNuM vivAdevIo che. 1 AkAzamAM cAlanArI. 2 prasaMtare "kamalalocane." 3 rAjaputrI. 4 nakAmA, Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 8 me. (ra71) vaLI bhAratI bhaNe bhagavatI, sAMbhaLa damayaMtI guNavatI! rAjalaka premAkula bahu, tuja upari dIse che sahu. 1 paNi te tuja mani dIse vAya, tAharUM citta hare nalarAya; jima caMdrikAMta jane pIjIye, citta cakara jane raMjIye. 2 Ima kahetI Agala saMcarI, zrI bhAratI bhImakuMvarI; paMcama lekapAlaNya tihAM, lekapAla beThA che jihAM. 3 paMca nale pekhI mahAra, tava bhAratI kahe suvicAra suNi! nalarUpa dharI surapati, A bihu nirakhe guNavatI. 4 ehasyu prabala prema kIjIye, surasukha sudhArasa tanu pIjIye, mAnavabhave suravara saMga, e durlabha mila saMga. 5 avara lekapati upanilabhUpa, beThA cyAra dharI nalarUpa; e vyAri devatA abhaMga, ehasyuM nizcala kari mana raMga. 6 e mAMhi je tuja vAlhI gaMThI, varamAlA repu tasa kaThI; ehavA uttama vara tuM lahI, kAM manasuM muMjhAI rahI. 7 e vara avara varezI, te kima ciMtA samudra taresi; e vilaMba e jaDatA kisI, e vara aMgikara ulhasI. 8 IsyAM suNi bhAratIvacanna, kalamalI vidarbha mana; 'nala dipAla na aMtara lahe, thaI viSana tihAM ubhI rahe. 9 te have e kehIpera haye, nalavallabha kima karI Avasya, durjana thaye deva saMghAta, vallabha bha mAMhi e vAta. 10 sahu samakSa je kahuM varamAla, aMgikaraje nala-bhUpAla; te nala sura bahu thAya virodha, kihAM nalamAnava kihAM suradha. je paNa muja bhASA zIkhave, nala sura vigati karI dAkhave, te avAcchu huI vidveSa, surapati lAja na rAkhe reSa. 12 1 premavaDe akaLAyelA. 2 pratyaMtare "cature." 3 re, Ape. 4 sarasvatI. 5 sarasvatI upara. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ra72) naLadamayaMtIrAsa, ityAdika ciMtavatAM citta, muMjhAI rahI bhImI miti matta jale Avatti paDI gaja vahu, kathamapi nirgama na lahe lahu 13 tima surakapaTa mahAdadhi paddha, sA na lahe nirgama vAta; etale zuddhabuddhi upanI, vinaya kare surapatisyu karI. 14 cAri disivAmi! mAharU, namaskAra citte dharaje khara; mujha bAlikA sAthi sukumAla, thAe pUjya tume disipAla. 15 tama rUThe vaidarbha taNuM, tuma viNa avara nahi gati bhANa; anna vidhItaNuM zarIra, rAkhI na zake nIra samIra. 16 nilaprati balavattarataNuM, teja pragaTatAM nahI yazapaNuM, jima kAThane kuThAra kaThora, mRgalIne vaLI jima harijera. 17 tiNe jagatI jale nahi sUra, plAve nahi sAyaranuM pUra zaktivaMta je kSamA dhAMti, teNi kAraNa e jaga varatatI. 18 davadaMtI uparI digapAla ! kevala karUNA kare kRpAla, Ape bhikSA bhartAtaNI, suprasanna thAo jagadhaNI. 19 je paNi naiSadhapati vyatireka, damayaMtI mana dhare aviveka te tu haNuje vaje karI, jJAne karI parilahisya kharI. 20 Iti pari vinaya karaMtAM satI, nija mana buddhi dhare dhImatI, sura mAnava aMtara jANavA, etA bela citte ANavA. 21 enmeSa surA na karati, vaLI "bhUbhAge pAu na dharati, mane karI sAdhe savikAma, navi kurUmAI kadA sumadAma. 22 INI lakSmaNe oLakhIe deva, graMthe Iti bhAkhe jinadeva; bela eharbhamIe grahiyA, INi avasare surasukRpA thayA. 23 1 mati. mati bahera mArI gaI. 2 jaLa-pANInA bhamaramAM paDelI hAthaNuM kevI rIte jhaTa nIkaLI zake? 3 buddhivALI. 4 de AMkho maTamaTAvatA nathI. pa pRthvI para paga aDADatA nathI. ka kulanI mALA kadi karamAtI nathI. kuramAI-karamAye. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 8 mA.. ( 273) cinha ahu savi joyAM yadA, aprapaMca nala jANyA tadA; eto sarasvatI kari dharI, damayaMtI sukha Agala karI. 24 lAvI leAkapAlane pAsI, paya praNamAve ati ulhAsI; cyAri vaMdyA doI kara joDI, vedI rahI aMjalI joDI. 125 te cAri pAmyA saMtoSa, manahUMtI mehalyu savi rASa; kahi bhAratI bhImajA ! suNe, iMdrAdika tuja tUtA muLuM. 26 praNamata jana upara jasa kRpA, nija guNa sAMbhalatAM jasa trapA; zIlaviSaya jasa zraddhA ghaNI, prakRti mADhuMtataNI e bhaNI. 20 ( anuSTunda ) praNateSu dayAlutvaM, lajjAlutvaM ca saMsadi; zraddhAlutvaM ca zIleSu, prakRtirmahatAmiyam. ( cApAI. ) 30 ehavA e surapati nirdoSa, na kare kuNusyuM dIragha rASa; subhage ! tuja patibhikSA dIe, tuM asamAna harakha dhara hiMce. 29 A tuja vaabha nalamahArAya, kari anaMga dharI Avye kAya; varamAlA rApA ehu kaMThi, baMdheA *nivaDa nehanI gaMDI. iti nisuNI bhAratIvacanna, ati vikasyuM vaidArbhamanna; samada sudhAsamudra vici rahI, kara paMkaje varamAlA grahI. 31 sakala leAka dekhatAM vizAla, nalarRpa kaMThe ThevI varamAla; puSpavRSTi tihAM suravara kare, "maMdIjana yajaya uccare. 32 tava vAjitra vividha vALayAM, magala dhavalagIta gAyAM; tihAM ati kalarava uchaLye, avara bhUpagaNu alagA TaLyA. 33 1 bhImarAjAnI putrI ! damayatI ! 2 moTA purUSAnI AvIja prakRti hAya che. 3 namralAkAmAM dayAlupaNuM, sabhAmAM lAlupaNuM ane zIlamAM zraddhAlupaNuM rAkhavuM e meTA mANasAnI prakRti che, 4 gADhA, da 5 yAcakajana. 6 avAja, dhoMdhATa, khUmATA, 18 28 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nala mani mAtarU, haju (294) naLadamayaMtIvasa, karinA yuddha thayA saja sahu, tava surapati Ima bolyA bahuM; sura-mAnavasabhAjana jetha, nala-damayaMtI upari koya. 34 mane karI ciMtavacce ALa, tehanuM phala lahaste tatkALa zira-pheTa tatakSaNi thAIsya, se satvara yamapUrI jAIye.35 surapati vinaya vacane harakhIe, damayaMtIne nalavara dIo; nala-damayaMtI raMge vare, rakhe asUyA ke jana kare. 36 vaLI prema mani ANa ghaNu, "sUrijapAka rasavatItaNuM; diyu *AmnAya nalaprati kharUnalanAM vighana sahuI apaharU. 37 Iti bahu gheze nirjaranAtha, aMtardhAna havuM surasAtha; yhatAM ThAmi amara ApaNe, sarasvatI bhaimI prati Ima bhaNe. 38 nivaDa neha vallabharyu huje, saMtati yugala vimala pAma! Iti AzISa dIe bhAratI, tava "marAla AvyuM khagapati.39 se bhagavatIne pAye namyuM, pUravaraSa sakala upazamyuM; tehane zApAnugraha kari, vAhana thaI rahiye mana Thariye. 40 pahatI mAta ApaNe ThAmi, have kuMDinapurare svAmI, vinaya karI rAjA maMDaLI, rAkhI sujana rahiyA mana rUlI. 41 varcI saghaLe jyajayakAra, vivAha mahetsava maMDiye sAra; sakalasajanamani hariSa na mAya, cA ullaTa pravarapravAha 142 A (DhAla-rAga kedAre) have Dinapurane adhipati, mahAdevI priyaMgujarI satI; utsava maMDe vIvAhataNu, "janapadajana sahu harakhya ghaNuM. 1 nija patniprati rAjA bhaNe, bahu puNya phaLyuM suNa ApaNe jAmAtA nala sarakhu lahiMu, tribhavane yaza sAcu rahiu. 2 1 anyaute "sIdhara" zidhra. 2 harakata-gaDabaDa. guNa upara deSano Aropa. * vidhi. 3 IMdra. 4 de. 5 haMsarAja. 6 zrApa TALavAnI kRpA karI. 7 moTe. 8 dezanAM lo. 8 jamAI Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 8 mA (ra7pa) sahI ApaNA puNya agaNya, jIvita ApaNuM dhanya; damayaMtI sarakhI naMdanA, jAmAtA nala sarIkhe sumanA. 3 have Alasa aLage e, vivAha vivadhapari (raMgI) maMDIe; AjJA sevakane dIjIye, maMDapa racanA vara kIjIye. 4 ghari baMdhuvarga pAudhAriI, bahamAne sabaLa satkArI nita bhejanavAra karAvIe, dAni zramaNa harAvIe. 5 cAcaka upari bahu rIjhIye, dAlIdra davAnala vIMjhIye; pakekANa kanaka kari dIjIye, bhUpati kamalAphala lIjIye. 6 nirdoSa laganadina AvIo, savilakane mana bhAvIo maMDapa maMDAnaja mAMDIA, dAridranAM daridra khAMDIA. 7 mAtara maMdira racanA kharI, caturAI vara cature karI; maMDANa sakala mAM karI, jANe deva bhUmi AvI kharI. 8 gairI zyAmA sehAmaNuM, tiDAM dhavala maMgaLa gAya ghaNI; hive bhamI aMge UvaTa kare, mukhe maMgala 1degbahupari ucca.9 havaNadika vidhi saghaLuM karI, vaLI vastra viveke vapu dharI; AbhUSaNa aMge alaMkarI, bahu nRpa nArIye paravarI. 10 vAjiMtra vividhapari vAsaMtI, zirI meghADaMbara chAjaMtI; bahu maMgala dhavala sugAvate, maNi mANika vadhAvate.11 11 mAyahare ANuM bhImaka-sutA, aMgi raMga adhika jananI pitA have nalanupa aMgi ugaTa sAri, bahudhavala maMgala gAya nAri.12 sura nirmita vastra dhariyA aMge, AbharaNa sakala pahiriyAM raMga; jANe jaMgama suratarU havu, naradeva nipuNa nala abhinavu. 13 1 na gaNuM zakAya teTalAM vizeSa. 2 putrI. 3 jamaNavAra.4 kubera bhaMDArIne. 5 ghoDA. 6 lakSmI maLyAne lahAva. 7 pratyaMtare " sahu sajanavarga mani bhAviye." 8 seLa varSanI syAmA. 8 anyaprate "ugaTi kare."10 anyaprate "maMgalavANuM uccare." 11 anyaprate "maNimatI lAji vadhAvate." 12 mAyara, cerImAM. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ra76). naLadamayatIrAsa zRMgArie dhavalamataMgajo, ArUDha have nRpa heI saje parivAra asaMkhita parivarIe, nala kuMDinapuramAMhI saMcariye. pAkharIyA pAra na ke lahe, madamasta mataMgaja bahu vahe pAyakadala saMkhyA kuNa lahe, jana ki ki jevA rahe. 15 AgalathI cAle sAjanuM, mANasa miLIyuM sahu rAjanuM suNa tuka vAjitra vAjatuM, nAma na liye ke anya kAjanuM. 16 khelA khele te kharA, nATaka naTUA naTaka bahutarA navA nATaka nirUpama nRtyakI, kare gAna madhura jANe pikI.517 gaMdharva gAve gaMdhavALA, vaitAlika chaMda bhaNi bhalA; ItyAdika utsava navanavA, nalanarapati cAlyu paraNavA. 18 bahu jana je uMcA caDI, jANe A dhana veLA ghaDa; nalarUpa puraMdrI jana pace, nija janama saphaLa mAne hiye. 19 bhAgiNi vedabha sAcI, nalavarasyuM ja sUdhI rAcI, nalarAya mATe tabalI, tasa patnI damayaMtI milI. 20 e je abhaMga sadA huje, varavahu vaMchita phala pAma! Iti bahu AzISa sahu bhaNe, nalarAjA te zravaNe suNe. 21 bahu yAcakajana saMtoSata, dAne sanamAne piSata thAnaki thAnaki bhate, vaimiti jima zobhata. 22 vararAjA teraNe AvIo, metIe thAla bharI vadhAvIe; kare priyaMgumaMjarI puMkhaNa, rAya bhIma kare bahu luchaNuM. 23 saMtoSI jAna bhalI pari, vara pAudharAvyA mAIhari - 9 sa. 1 gheDA. 2 madathI masta banelA hAthI. 3 pALA sipAI. 4 anyaprate "vartakI" 5 koyala. 6 pratiaMtare "nija zravaNe suNe."7 zrI vinayavijayakRta "zrIpAla" ane kavi darzanavijayakRta "premalAlarachIrAsAomAM paNa lagnanA varaDA vakhatanA AvAja bhAve varNavavAmAM AvyA che. 8 mAyare, cerImAM. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 8 me. (77) sevina siMhAsana bisIA, sAjanamana-paMkaja vikasIA. 24 sAdhe vara vipra velA kharI, chUta madhu siMcita pAvaka karI se hatabhuja kIdhuM sAkhIe, varavahu kara meLApaka ka. 25 tihAM maMgala cyAre varatI, karamecane grAma nagara dIo; pahirAmaNa pAra na pAmiye, te lahIe jeNi je kAmIe. 26 Ima bahu utsava vivAhataNA, savi phaLyA maratha ApaNA; je bhUpa AvyA svayaMvare, te saMte khyA sahu zubha pare. 27 nalarAye tyAga (je) sabala karyA, sahu yAcakaleka (te) alaMkaryA; saMdhyA svajana yugati ghaNI, karatI vistArI ApaNuM. 28 dina keTalA rahI Adara have, nala-damayaMtI sukha bhega; have niSadhanayari jAvAbhaNI, AjJA le bhIma bhUpatitaNuM. 29 bhimI prati mAta-pitA-sakhI, dIye zIkhAmaNa kahe zazimukhI, pati citti putrI cAla, priyuzya mana raMge mAhala. 30 nalabhUpati parikara ApaNu, parivAra sakala bhramItaNuM; leI niSadhapurI pAudhAriyA, janapadajana vaMchita sAriyA.31 1 manarUpI kamaLa khIlyAM-vizvara thayAM. 2 uttama, samayane jANa. 3 agni, hAma. 4 agni. 5 hastamocana vakhate. 6 pratyaMtare "ati utsava havA vivAhataNuM."7 dezanA lokonI IcchA pUrI karI. 8 zrIsamayasundarajI, naLadamayaMtI rAse kudinapurathI niSadhapurIne vAraprasaMga A pramANe varNave che. khaMDa 1 lo, DhALa chaThTha:- mAragamAMhi AvatAM, AdhI rAti majhAri; naladamayantI sAMbhalyA, bhamarAnA jhaMkAra, " aciraja nalane upane, lasakara thaMbhya tethi; dekhe kayuM dIse nahi, bhamarA guMje jethi. " davadantI prIya pUchIe, kahe e kuNa vicAra? vRkSanuM gabdha kahu chatAM? bhamarA guMje sAra. " naLa kahe nirati paDe nahIM, ghara ghapaTa aMdhAra; Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ra78) naLadamayaMtIrAsa, " kuNa jANe IhAM che kizuM, ubhA rahyA ligAra. damayantI hAtha pherI, bhAla upari avilaMba " teja puMja pragaTe tihAM, jANe sUraja jima biMba. " ajuAle saghaLe hue, dITha sAdha nigrantha; " ekAMte kAusaga rahyo, sAdhe mugatine pattha. " naladamayantI AvI, sAdhu samIpi Dire; daI trizya pradakSaNA, vAMde be kara joDire. x x x x x x x " karama chedana kAusaga kare, tapajapa ugra vihArare; "devataNa mamatA tajI, niramama(7) nirahaMkArare. " mada jharate gaja AvIo, khAji khaNuM eNe rUkhare; " vAravAra mAthuM dhase, munivara nANe duHkhare. merU aDaga munivara rahe, Dolyo nahi, ligAra; " mada lapaTANe DIlasuM, paNa sAdhajI na kare sArare. mada sugandha ati vAsanA, sahu vana rahe mahakAyare; bhegI bhamarA AvIA, muni tanuzuM rahyA lapaTAyare. ." X X X X X X X nalarAjA pUche kahe! tilaka huo e kemare? pUravadhunya kiyA kisyA, tapaja5 kriyA mare! "avadhinANI muni upadize, suNi! rAjana! viratAMtare; damayantI pahalI huMtI, vR5nI strI dharmavantare. " tIrthakarane tapa kIo, ujamaNe kIe ehare; jina cauvIsane ceDIA, ratanatilaka susanehare. " bhAla tilaka huo INi bhave, Agali bhavi paNa sukhare "ima jANIne dharma kare, jima dekhe nahIM duHkhare. " * * * * * * * cA nala vili cupacyuM, huta nagarI pAsi; damayantIne dekhADate, vanavADI AvAsi." WWW Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 8 mA ( 279 ) 3 purapraveza mahurata niramala, daivajJa inheM dIdhuM bhaluM; nijanagarImAMhi sidhAviyA, bharI meAtI thALe vadhAviyA, 32 pura janapadajana ANuMdiyA, ghari ghari maMgalautsava kiyA; sahu prajA havI naisavi madamatI, nala-bhumInija ghari daMpati. 33 AnaMda uddhi jhIle sadA, nahI viraviyeAga ghaDI kadA; nakhamAMsa khIrajalanI pari, nahI bhinna kadA vana maMdira'; 34 48RtunA bhAga bhalA lIdhe, nisidina doI premasudhA pIce; sukha vilase paMcaviSayatA, mAnavabhave surabhavathI ghaNA. 35 iti dAne yaza vistAratu, sajjanamanavAchata sAratu; AnaMda prapUti nita same, manavaMchita kAla atikrame. bhImInalarAyataNuM carI, kahiu graMtha nalAyana uddharI; etali 'pUrvArdhakathA' kahI, 'uttarArdha' kahIssuM vaLI sahI. 37 zrIvRtapeAgaNa gacchapati, dhanaratnasurida name yati; suvineya tAsa bhAnumerUNa, bahukRpA lahI te pUjyataNI. 38 mANikaratna vAcaka varI, laghu baMdhava tasu nayasuMdarA; 36 jI sabhA sujana(nI) AjJA lahe ! tu kathA kSaNAMtara rahI kahe ! 39 zrImAnmedharAje atisAmAnyapaNe A vRttAnta varNavyA che. juo A kA. ma. mai0 3 ja. pAne 324 mAM: ar rAta aMdhArI vATa na dIse, pragaTa kare damayantI; tilaka aneApama sUrijasarakhuM, teNe vATa dIsa'tI. "gajamadagaMdhe bhamare vIMTayA, kAusiMga che muni eka; " nidhanaresara saviparivAre, vAMde dharI viveka. " kAzalanagare AvyA naravara, varte dharma apAra; 1 jotiSIe. 2 dheredhere. 3 pratyatare " sammedavatI. sata, grISma, varSA, zarada, zizira ane hemaMta e cha Rtu. "C "" "" 7 4 1. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (280) naLadamayatIrAsa, graMtha nalAyananu uddhAra, nilacaritra navarasa bhaMDAra kavi nayasuMdara suMdarabhAva, etaliM have aSTama prastAva. 40 iti zrI kuberapurANe graMtha nalAyane ddhAre nalacaritra bhemIsvayaMvarAmaMDana sarvarAjA ekatramalaNa iMdra (Adi) caturnalIrUpadharaNa bhImI vinayakaraNa, iMdriNa datta nalabhartArapANigrahaNavAne nAma aSTama prastAvaH iti nalapUrvakathA samAptA. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 9 mA, (281) prastAva navamo. atha nalauttarakathA prArabhyate. (duhA ) havi navamA prastAvanI, kahuM kathA kola; zrI bhAnumerU gurU nAma vara, mukhi maMDita tabala. beluM have uttarakathA, sajajana suNaje bhAvika sarasvatI saMbhAla kara, muja mukhe vasajo AvI. zrIsArada supasAuli, uttara nala adhikAra; nalacaritra bhamItaNuM, sAMbhaLajo suvicAra. (copAI). surapati Ade saghaLA deva, amarAvatIe puci heva; mAragi nalabhamInI kathA, kahitAM amRta mAne vRthA. 4 eTale kaliviSIe surapati, kali iti nAme che durmati, saparivAri Ave bhUleki, tiNi surapati dIThA sura ki. 5 surane gAmanAgamananI vAta, kali pUche sUra kahi avadAta; 1 amRtanI miThAsa damayaMtInI mIThI vAta agADI nakAmI mAnatA. 2 devatAonA ToLAMsahita. 3 javA AvavAnI-gayA AvyAnI. 4 kaliyuga, 5 kahe. 6 kavi bhAlaNanA naLAkhyAnamAM AmAM jema varNavyuM che tema, Indra vagerene kali maLyo e vRttAMta sAmAnyathI varNavelo che. - jyAre bhaTTa premAnaMde A baMnethI viparIta, kalikAla, paraNyA pachI svadeza jatAM naLa damayaMtIneja vATamAM maLyo ema varNavyuM che. juo kaDavuM 28 muM- : " vAjate gAjate naLa vaLe, eve kaliyuga sAmo maLe; - " varavA vaidabha nArade meka, A utAvaLe zvAse haLapha. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (282) naLadamayaMtIrAsa, haimI svayaMvarA abhinavu, bhUtali ehavuM huse na ha9. 6 nalabhamI be sarakhI jeDI, tehamAMhi kipi na dIse kheDI, bhaimI ati caturA suMdarI, sura cheDI nala mAnava varI. 7 ItyAdika huI jima saMkathA, sure sakala bhAkhI tima tathA; sA nisuNI mana amarakhabhariye, kalisura atikrodhe tharahariye. 8 surane kahe tuhya nIsata sahI, ju bhaimIne lAvyA nahI; na zakyA varI maimIkuMvarI, tu ! sI! riddhi tuTyUArI kharI? 9 tuma biThAM vari gayuM mAnavI, e apakIratI saghaLe havI; tuma devatvaprati dhikkAra ! na havu ke bhamI bhartAra. 10 tuma bahu nirabuddhinI maDayA, je eNi avasari jaDa thaI paDayA; paNina samuM huM khamI e vAta,kima "zRMgAlasiMhane delAta? 11 ju nalagi ANuM kheDa, nalabhamI neha nAMkhuM Di; e naranArI karUM revaNuM, tu jANuM e kali viSa dhaNI! 12 " beThe mahISa upara kalikALa, kaMThe manISanAM zIzanI bhALa; " karamAM kAtuM hazRMgAra, zira sagaDI dhIke aMgAra. " je varuM damayantI rUpanidhAna, jue te maLI sAmI jAna; kanyAe naLa jANyo varyo, kali krodhe pAcho pharyo. je naLe paraNavA dIdhuM nahi, AjathI lAgu peThe thaI; " - kavi bhAlaNe dvApara sAthe have teTaluM vizeSa kahyuM che. juo kaDavuM 14 muM- " sukha pAme nara nArI atize, lokapAlanI kahuM vidhi; "deva vaLiyA svarga jAvA, teNe kalitaNuM kaLa kIdhI. , " maLyo kaLajuga vATamAM, dvApara huto sAtha; balivRtraari (?) uccare, kyAM jAya dvAparane sAI hAtha?" vAcaka zrImegharAjajInA ane zrIsamayasundarajInA naLAkhyAne sAmAnya vistAravALA hovAthI temAM kalivRttAMta choDI devAmAM Avyo che. 1 praaM. "sahu". 2 ziyALa siMhane lAta kema daI zake ? Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 9 me, (283) iti nisuNI khIjyA sura sahu, kali viSamukhI navi belyA baha; zrIbhAratIprati kare sAna, kahe bhagavatI ane ajJAna! 13 bhaartiiuvaacmukhi ma jhaMkha ati baMgaDa bola, re re kali nirlajaja nila! nalarAjA atipuNya pavitra, ti se duHkhI na thAya kaputra! 14 e bahu AzyA pacce phaLI, puNya vighana savi jAya TaLI; nalamIne puNyabala ghaNuM, ciMtita viphala huse tujataNuM. 15 amarakha mehalI ehasuM mUha! huM tuja zIkha kahuM e gUDha supuNyaryuM navi cAle prANu, eha asUyA mahela ajANuM. 16, kliuvaac"vANI vacana suNI vismaya jaDiye, kaliviSa kali krodhe dhaDahaDiye vaLI vacana balya vAcALa, pApI puNyavaMtanuM kALa. 17 puNya puNya sahu ke kAM kahe, kaliyuga vacana kahe te graha khAo pIo sahu kare vilAsa, parabhavanI kema kare Asa! 18 vyasana sAta seve mana raMge, ma bIhe pApataNe parasaMge; gA vAo ne nirakhe nAca, je darTo dIse te sAca ! 19 adaSTa phala saghaLuM te pheka, rakhe lahe je che paraleka; japatapadhyAne maduha deha, kali kahisAcu nAstika eha! 20 1 vagara samakyuM jema tema na bakyA kara. 2 nakAmuM-phekaTa. 3. IrSA. 4 guhya zIkhAmaNa. 5 sarasvatInA. 6 bahu bolo. 7 zrIsamayasundarata naLadevadatI rAse, dvitIya khaDe, prathama DhAle- "dhUta (1) mAMsa (2) vezyA (3) surAre (4), pAradhI (5) paradA (6); "cerI (7) visana sAte barAre, duragatinA dAtAre. ulAlo-"duragatinA dAtArare sAte, ghara jAyeM INuiM vyasanani vATe: "bhIkha mAgIje divase jAte, piMDa bharAye pApane khAte. " 8 kahe. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naLadamayaMtIrAsa, dAna puNyathI rahe vegaLA, sI phUDa kapaTanI kaLA; mAne madanataNa vaLI ANa, phaLa tye eka dehanuM sujANa. 21 Iti gati cAle te kalimivu, puNyavaMta te kalinuM zatru; puNyazleka kIrti nala lahe, te suNatAM kali bhaDake dahe. 22 (indravajachanda) "rAtA kI jaLo nAhyA, pApI cirAyuH sukRtirgatAyuH kulInadAso akulInarAjya, zauyu paNa mAnata. " te bhaNuM mRtyu ke je vasI, je e nalane mehale kasI; te sahI kaline sAro prANa, nahi tu laheje sadA ajANa! 23 Itidurvacana kalinAM suNa, punarapi kathana bhAratI bhaNe; bhaartiiuvaacre re duSTa hadaya pApiSTa ! Iti bhASita mata bhAkhi aniSTa. 24 je jagadIse pravacane kahiyAM, sadAkALe te sAcAM lahiyAM; mUrakha ! je kima nahIM paraleki, eka sukhI ne eka sazaka. 25 pAtika puNya paTaMtara mAni, eka badhira eka sAMbhale kAni, - 1 kAmadevanI AjJA. 2 dAnezvarI chatAM daridrI, kRpaNa chatAM dhanavAna, pApI chatAM lAMbA AyuSyavALo, sukRtya chatAM TuMkA AyuSyavALe, kulavAna chatAM dAsa, (ane hInakule chatAM rAjya, A che banAve ( tAtvikapaNe je ke kalaMkarUpa chatAM kalikAlanA prabhAvathI ) kalikAlamAM guNarUpe lekhAya che. 3 pharIne bhaNubalI. 4 jainaAgamanI aMdara jinarAje je pApapuNyanAM phaLa kahyAM che te satyaja che. 5 pApa puNyamAM. 6 bahere. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 9 mo. (285) eka " vicana sunayana eka, eka ajJAnI eka suviveka. 26 rAjalIlA eka bhegave kharI, eka AgalikI dhAme turI, pUrava puNya-pApanA cega, dekhe paragaTa jujuA prayAga. 27 nAstikamata kuNa thApI sake, surapati dharmadhuraMdhara thake; ju surapati sAMbhaLaze vAta, tu vaje karasya upaghAta. 28 re murakha ! ApaNI cetanA, bela bahu mana dhara hetanA; mudhA ma kara nalakRpasuM cheSa, tihAM tAharUM nahIM cAle reSa. 29durmati! mahelI kaluSatApaNuM, surane ma kara viDaMbana ghaNuM svayaMvarA *ati zobhAvavA, nalabhamIne vara ApavA. 30 pAudhAryA hatA sura tihAM, kaituka nirakhI AvyA ho; Ima te kUDuM DhuM sAMbhaLyuM? je bhUMDe mukhe bhUMDuM lakhyuM. 31. nalanuM kSatrI-dharma AkarU, zIla vahunI bhemInuM kharuM, temAM tuja sarikhA kulahIna, salabha thaIne balaspe dIna. 32 khaDagadhAra madhuliyA jisI, e vidarbha tanayA che IsI, nala viNa je viMche tasa saMga, khaMDa khaMDa thAya tasa aMga. 33 Iti bhAratIvacana sAMbhaLI, murakha kali UThaye kalamalI, rivAratuM vAli sarasvatI! vaDI, nala varNana karavA sAMpaDI. 34 ahe ahe ! nirakhuM gati vAma, deva kare vaitAlika kAma! * AMdhaLe. 1 ghoDe. 2 judAjudA. 3 phekaTa.4pra. aM. "Iti". 5 balya, lavAra karyo. 6 50 aM0 "baLa". 7 zILarUpI agni. 8 pataMgiyuM, "rAma", 8 madhathI paDI rAkhela taravAranI dhAra. cATavA jatAM jarA svAda maLyA pachI jIbha kapAtAM prANanI hANa thAya tevI. 10 pra"kalakalI." 11 bhATa cAraNe jevAM birUdAvalI bolavAnA kAme have deve karavA maMDyA che. devanI evI vAmaulaTI gati thayelI mArA jevAmAM Ave che. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (286) naLadamayaMtIrAsa, stavanA dhyAna kITanI karI, surane trapA aNuve kharI. 35 ucita nahi varNavavA seya, surane artha hAnikara hoya; ratna-cAra vairI-parSadA, tehanuM nAma na lIje kadA. 36 have kalikAlI nala jI kuyu, tu jANe DeruM tapyu ghaNuM kahI zuM dAkhuM mukhe, jANase ju rahese sukheM. 37 Ajathiku nizca karI kahe, mahAra nalahyuM kali vahe; sura-mAnava-dAnava kalithike, Isa ju ke rAkhI zake! 38 hata sarvasva rAjaguNa bhraSTa, nija nArI nivaha lahi kaSTa; vani mehalI ekalI kaThora, je nAzI jAya jima cera. 39 sudhA tRSAtura cheSI leka, dhairya vivajita ghaNe sazeka; kAyara rUdana karate bhame, karati saghalI enI game. 40 ju nala maheluM ehavu karI, tu jANu pratijJA kharI; nahI tu laheje saraDe sadA, rakhe vacana eka mAne kadA! 41 devuvaacIsyAM vacana kalinAM aviveka, suNa deva belyA thaI eka; *sAma vacana prIchavavA tAsa, kali! "mudhA tuM mehu vikhAsa.42 kisI rIsa kUDI e ghaNI, niSkAraNa vairI syA bhaNI? Ape adhatanuM pari thaI, kAM unamArage vicare laI (saI)? 43 ju paNi svayaMvare sura gayA, utsava nirakhI haSita thayA; lahI saMteSa valyA saviyodha, tu tujhane nalazuM zuM krodha?44 strI vA purUSa yuvA vA vRddha, dhana vihIna vA ha samRddha; saghale sahI AcAra pradhAna, anAcAra kahIM na lahe mAna. 45 je AcAre vaDA guNavatA, tehanuM pakSa kare (sura) devatA; 1 lITara (jI. bhATInI mAphaka stavanA karatAM devane trapAlajA aNAve che. 2 ka. "yaza karati sadhalI nirgame." 3 dhutAre. ThagAre. " ". 4 zAMta karavAvALA. 5 nAhaka 6 kaleza. 7 pite. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 8 me. ( 287 ) nala-damayaMtI vizadAcAra, ahanu yaza bhAkhe saMsAra. 46 je nizcala guNurAgI sadA, sajjana sAthi' kapaTa nahIM kadA; sukhe suve se ravibhutAvaMta, kahIe pAmara avara asaMta. 47 kapUra kALuM vruddhi kahIM, caMdana uSNu kahIM ke nahIM; dUdhamAMhI nahi pUtarA, tima sajjana te sajjana kharA ! 48 zIlavatI damayaMtI bhaNI, satya pratijJAnu nala dhaNI; tehanA guNa khelatAM biccAra, kahe tujha matsara kissuM gamAra ?49 e dharmajJa -kRtajJa vizeSa, ehane kehisyuM nahI vidveSa; te nala sAthe vaira tuM vahe, kAMI! Apa ApeApu he ? 50 samudra jima gaMbhIra apAra, nala guNu rayaNutaNu bhaMDAra; DiTTabhInI pare sASaNa tAsa, te AraMbhice dIse dAsa. 51 kI~ parizrama e thAye phAka, te upahAsa kare vileAka; teha bhaNI nalazke matsara melsa, krUra kalisura ! kathana ma Dela, para iti prasanna gaMbhIra vacana, sAMbhalI suranAM se durjanna; FAdhAnale prajavalyeA apAra, karAspheTa kIdhu triNavAra. 53 kalipratijJA sAbhimAna UThace UchaLI, iti kali kari pratijJA vaLI; nalAne kADhayA viNa jo sahI, svarga ThAme kali Ave nahI ! 54 anartha zaMkA ANI heva, vaLatuM vacana na khelyA deva; 1.khIrayAne ativiSa hue nAga, kupe suzIkhe adhama abhAga.55 66 .. 1 pavitra AcAravALAM che. 2 pra0 "sukhI sAi se viguNuvaMta, kahiye pApI sethi asata." 3 nahi, na heAce. 4 karyAM guNAnA jANanAra. 5 TIMTADInI peThe. 650 'krAdhAkula 7 traNa vakhata tAleATA khajAvIne. 8 kare. 9 naThArUM pariNAma AvavAnI zaMkAne lIdhe. 10 dUdha pAvAthI sApa ghaNA jheravALA thAya che. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (288), naLadamayatIrAsa, sura sahu sAkha pratijJA karI, ni:kAraNa nala gupanuM ari;. sura kali kepa ghaNe mana dharI, mRtyuleki pahutu matsarI.56 [tiva isaMvAdri AryAvarta dezamAMhi gaye, saparivAri tihAM jaI rahyo; 1 kAraNa vinA nala nRpane arizatru thaye. 2 mAnava ke. 3 ahIM vAcaka zrImegharAjajInA ane zrIsamayasundarajInA naLadamayaMtI, tathA naLadamayaMtI rAsAomAM nIcalI be vAte vizeSa che - "rAja karatA niSadhane, deze na iti lagAra; "devagurUdharma sAcave, sukhIAM varaNa aDhAra. eka dina narapati ciMtave, e sarva puNya pramANa; "rAja ane pama bhegavuM, savi mAne muja ANa. "ema vimAsI muni thA, thANe naLa nija pATa; the Azrame rAyanI, vaMza IkhA (kSA)mAM vATa." "rAja pALe naLa naya karI, varate ANu akhaMDa, rAya rANuM sevA kare, detAM bahuLA daMDeri. "anyadA maMtrI pUchiyuM, Aja amArI ANa; keNa bhUpati mAne nahi, bheLA bhame ajANere. maMtrI kahe ANu tumataNuM, mAne nahi kadaMba, "te rAjA tethake, jasa vadhe avalaMbare. "kaTaka sajAi leI caDha, mAMDe jha avilaMba "nA cha puNya karI, bhAge rAya kada re, " [ zrI A kALa bha0: mai0 3 . pAne 324-25-26. vAcaka zrImedharAjakRta naLadamayaMtI rAse. ] "niSadharAya avasara nipuNa, naLane dIdhe rAja; "kubara yuvarAja kIo, Apa kare dharma kAja. "dIkSA laI rUDIpari, pAlI paMcAcAra; Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 9 mA 1 ( 289) dharmavaMta dIThA savi leAka, sukhI sadA suda mudita mazeAka. 57 Araya leka vase sahu kAya, nathI kuvAsa anAraya joya; te dekhI kali ciMte tise, ehasyuM sI parivigraha huse. 58 puNyavaMta pAte e rAya, teharyuM prANa kisI pari thAya ! tA cira thaI rahuM chuM DhAya, joi chidra chatuM nalarAya. 59 paparikarane kahi pAchA vahu, tume jai nija thAnakI rahuM; kali rahasye naraleAke' sahI, niSadhanayari Avyu Ima kahI, 60 trivaTe cAcare ne cavaTe, 'aTana kara matsara sAmaTe; nagarimAMhi phi nitameva, viraTataNI pari phiri kudeva. 61 pekhi savaMta sahejanna, eka kari nitu jIvayatanna; dAnasUra dIse tihAM ghaNA, dharma na ThaMDe ke ApaNA. 1degparamezvara pUjA traNivAra, 11jinari utsava sattA apAra; 12sattarabheda pUjA zAbhatI, dhArApa maMgaLa AratI. kara 63 68 tapa japa karI ati AkarI, puddhatA sarga mAri. naLarAjA thApyA navA, pALe rAja akhaMDa; " puNya pramANe bhAgave, bharatatA traNa khaMDa, << nAma kuTuMba naresa, teja pratApa pracaMDa; tr naLa AnA navi mAnatA, te bhAnyA bhUjadaMDa. tr " [ zrIsamayasundarakRta naLadamayaMtI rAse khIje khaMDe, prathama DhAle. ] 1 prasanna manazAkarahita. 2 Arya, pavitra AcarajIvALAM. 3 yuddha. 4 ThaMguM, 5 parivArane kahe pAchA vaheAvaLA ane devalAkamAM jai potAne thAnake raheA. 6 rakhaDe, phare. 7 50 nagarImAMhi nira'taraseva" 8 50 caraTataNI pari phiri kuTeva." 9 dAna devAmAM zUrAjakharA. 10 savAra-apeAra--saMdhyAe. 11 jinahare, jinacaitye. 12 nhavaNu 1, caMdana vilepana 2, vastrayugala (matAMtare netra-cakSuyugala) 3, sugandha cUrNa-vAsapUjA 4, puSpamUna pa, puSpamALA 6, puSpaagaracanA 7, 12 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ra0) naLadamayaMtIrAsa pravacanasUtra pATha sajhAya, pabhaNi ahinizi munivararAya, zIla tapabhAvanA viveka, vinayAdika guNayukta aneka. 64 eva vidha je nagarImadhya, vasileka sahu puNya prasiddha nahi adhamItaNuM praveza, rahI na zake pApI lavaleza. 25 Iti jANI rahI na zakya tihAM, pahutu kaliyuga puravana jihAM dIThuM vRkSa vibhItaka ThAma, tiNa tarUvara kIdhe vizrAma. 26 kaliyuga phUDe che jehavuM, milyuM ThAma tehane tehavuM je je sarikhA sarikhuM miliuM, daivataNuM tihAM dUSaNa TaliuM. 67 (gAthA chaMda) chArasu mile dhUlI, dhUlI taha mile kaccari sarissa: suNahassa haDDakhaMDaM, sarisA 'saraseNa racaMti. 68 'he kArilla aNajje ! caDi mA liMbaMmi pAyave kaDUe ! ahavA na tujjha doso, sarisA 'sariseNa racaMti". 69 vAyasanI pari behiDe rahe, vaira vaDuM nalanRpazuM vahe, ahinizi chidra joI bhUpanAM, e lakhyaNa durjana rUpanAM. 70 cUrNa 8, dhvajAropaNa , AbhUSaNa 10, puSpagraha 11, puSpameSavarSa-vRSTi 12, aSTamAMgalika 13, dhUpa (matAMtare dhUpa-dIpapUja) 14, gItagAnAdi 15, nATika-nRtya 16, vAgha-vAjiMtra 17, A pramANe 17 prakAre. 1 vase. 2 nagaranA udhAnamAM. 3 baheDAMnuM jhADa. 4 pratibaMtare sarise hi raccaMti".5 pra. a. "re halli gihilli kArili. makkhi nA ravi vAva, 8i." 6 "sarale rphei ti" 7 rAkheDInI sAthe dhalane, ane dhalano potAnA sarakhA kacarAnI sAthe meLApa thAya che, kUtare hADakAMnA khaDemAM rati pAme che, sarakhA; sarakhAonI joDe Ananda mAne che. te anArya kArelA! tuM kaDu liMbaDe na caDha! athavA A tAro doSa nathI, kAraNa sarakhA sarakhAnI sAtheja rati pAme che, Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 9 mA (291) eka chatra nalakRpanI ANa, pekhI saghaLe halu herANu teNi vani sAThisahasarahie varSa, paNa pUraNanAhavu tasa harSa71 nalamahArAya bhegave lIla, puNyazleka pavitra suzIla saMtatinI paripAle prajA, puNyataNI bahu bAMdhI dhajA. 72 duvinItane siMkhyA diye, nyAyadharma sAcu tasa hiye, teNi tyajIya je huye duSTa, parijima ahiDakaye aMguSTa. 73 vinayavaMtanu pAlaka vIra, svapara doSaguNa jANa gaMbhIra; bhImakAMta guNi karI suramya, janane bhayaMkara atigamya. 74 dhIra lalita kuLa zIla peta, svadharmaciMtA karaNa saceta; - nirve dharma-artha ne kAma, tulyabhAva rAkhe traNa ThAma. 75 Ihi bhavanAM phaLa aMgi dhare, parabhavathI manamAMhi Dare; vidyA da visAradapaNe, ripu SaTvarga su vase jehataNe. 76 prabhutva maMtra uchAha ravi bhakti, ethI upanI cAri zakti patehasuM nRpa paNi pAle rAja, parijana sevA kare nirbhuja 77 1 sATha hajAra varSa te vana-udhAnamAM kali ra. bhaTTa premAnaMda hajAra varSa ane kavi bhAlaNe mAtra bAra varSaja kaline rakhaDavAnA jaNAvyA che. juo - " nagara pUThe pherA bahu khAya, santa AgaLa praveza na thAya; sahastra varSa vahIne gayAM, damayaMtIne be bALaka thayAM."pre ka. 28 ' " kArya karavA kali ubhe, lAga nava lahevAya; bAra varSa ema vahI gayAM, mane ratha siddha na thAya." bhA0 ka15 2 sarpa. 3 puruSa gharthadhAmarukSahivaTa 4 pra. aM. "prabhutva (1) maMtra (2) ucchAha (3) vibhakti, ehathI uparanI traNa zakti;" juo pAne 177mAM gAthA 25 mInuM trIjuM caraNa. 5 pra"teharyuM 5 pAle nija rAja" 6 nikapaTa, badalAnI AzAvinA. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29) naLadamayaMtIrAsa svAmI maMtrI mitra udAra, deza mAM bahubaLa bhaMDAra e saptAMga rAjAnAM kahiyAM, naLamahArAya rAji te lahiyAM. 78 senaavicaareka hastI eka ratha suvicAra, pAyaka paMca traNa asvAra eTale eka patti kahivAya, e savi triguNI senA thAya. 79 triha senA senAmukha joI, vihaM senAmukhiM gulamaja heI, trituM gulma vAhinI vicAra, tri vAhinIe patanA sAra. 80 vihu mRtanAe zamUeka kahI, trihuM camUe anIkinI lahI, eNI daze eka akSohiNuM, sA jehaniMdalidIse ghaNI. 81 etadevAhuH kalikAlasarva(jJa) zrIhemacandrAcAryapAdAH abhidhAnacintAmaNinAmakoSe " * mainAkaLyA, te jagna pati bahena-senAnu laM-mo-nI-nA-raH AzA " anIkinI ca patteH syAdi bhAyaitriguNaiH kramAt; " dazA'nIkinyo'kSauhiNI, sajanaM tu parIkSaNam // 2 // " AsAM vivaraNaGka'pi yathA eka (1) hastI eka (1) ratha traNa (3) azvavArA: pAMca pAyaka Iti pAra" ? 1 lazkaramAM arthAta naLanA sainyamAM AvI ghaNuM akSohiNI senAe che. * [ 9 methADA cAta,]x [ ajhane rakSaNa ] Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 9 mA ( ra93) "traNa (3) hastinaH traNa (3) rathAH nava (9) azvavArAH pannara (15) pAtayaH Iti tenA " 2 "nava (9) hastinaH nava (9) rathAH sattAvIsa (27) azvavArA: paMcatALIsa (45) padAyaH iti nAmu"rU sattAvIsa (27) haritanaH sattAvIsa (27) rathAH ekAsI (81) azvavArA: ekazata pAMtrIsa (135) padAtayaH iti guja" 4 ekAsI (81) hastinaH ekAsI (81) rathAH base tritAlIsa (243) azvavArA cyArasiM pAMca (45) padAtayaH iti vAna." bise tritALIsa (243) hastinaH bise tritAlIsa (243) rathAH sAtase egaNatrIsa (7ra9) azvavArA bArasiM pannara (1215) padAyaH Iti kRtanA" ke "sAtasi ogaNatrIsa (329) hastinaH sAtasi egaNatrIsa (72) rathAH bi sahasa ekasu satyAsI (2187) azvavArA: traNa sahasa chasi pacatAlIsa (3645) padAyaH iti ramU"7. "bi sahasa ekasu satyAsI (2187) hastinaH bi sahasa ekasu satyAsI (2187) rathAH cha sahasa paMcazata ekasahi (6561) azvavArA: dazasahasa navazata pAMtrIsa (10995) padAtayaH Iti nalina" 8 ekavIsa sahasa Akasi sirira (21870) hastinaH ekavIsa sahasa AThasiM sinnira (21870) rathAH pAMsaTha sahasa chasi dasa (65610) azvavArA eka lAkha navasahasa traNasi paMcAsa (1935) padAtayaH Iti sahi". Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) hAthI. naLadamayaMtIrAsa, azva. pALA. ratha. nAma. patti. pRtanA, cama 15 senA. 9 8 27 5 senAmukha. 27 27 81 135 guma. 81 81 243 405 vAhinI. 243 243 728 1215 728 728 2187 3645 2187 2187 6561 10835 anIkinI. 21870 21870 65610 109350 akSauhiNuM. (pAI) Ima tasu sainya na lAbhe pAra, seve sadA sabala jhUjhAra; prabala chatrapati rAya aneka, anizi seva kari suviveka. 82 jehane rAjina kaI vikAra, nahIM AtaMka ne tilagAra; nirAyAsa nirAmayapaNuM, INi pari rAja kare ApaNuM. 83 vaLI vizeSa vidabhiye, nalanupa rAja sabala zeliye, te te veSa kalA vijJAna, dAkhe sA dAkSaNa pradhAna. 84 prANigrahaNa divasathI mudA, viyAga te behane nahIM kadA; dalA kelI zravaNa saMgIta, puSpAvacaya khele e kavIra. 85 Age dilapAle vara dIdha, sUryapAka rasavatI prasiddha jala pAvaka Ave IkaThAya, "sUryatApi rasavatI pacAya. 86 INi pari nIpAI rasavatI, bhamIne bhejana bhUpati atihiM sarasa Ape keLavI, nitye bhuMjAI navanavI. 87 1 pIDA-duHkha. 2 zrama nahi ApanAra. 3 roga rahita. 4pa0 "vizeSatara" 5 praha "icchAyi" 6 banAvAya, pakAvAya. 7 pra. bhejane bhAvatI."8 banAve, pakAve.' Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha 11 uddAma; prastAva 9 me (25) je deve dIdhu vara vaLI, hethI pUgI mananI urUlI, bhamIne de saMtati haya, eka putra eka putrI jaya. 88 tiNi saMtati sajajana harakhIye, prabala dAna yAcaka dIjIye; nalanupa utsava maDe ghaNuM, kahitAM pAra nahIM tehataNuM. 89 ThAmi ThAminI A bheTi, rAjA bimaNI vALa neTi, dhavalamaMgala sehA(ga)saNI gAya, kAmi ThAmi teraNa baMdhAya90 utsava kIdhA dina ekavIsa, pUgI sahu manataNI jagIsa kulAcAra supari savi kIdha, indrasena abhidhAna tasu dIdha. 91 IsenA kumArInuM nAma, behUbALa vArthe uddAma; sarvasulakSaNa sAthe soya, rAja suhAve bALaka deya. 12 te tene maMgala kalyANa, nala-bhamIni udaya maMDANa dekhI mani kalijuga parajali rati jima jaladi javAsu bali.3 rati vasaMta ehave AvIe, catura lekanI mani bhAvIe; puSpata UMta havI vanarAji rahe zazi ratinija manasya lAji. pasariye malayAcala vanavAya, majuriyAM aMba sadala sachAya; svara paMcama kekilA Alavi, "madhukara tAsa sarati pUravi. 5 abhinava kelI kare daMpati, INe same naLa-damayaMtIsatI, prada bhari madhu khelana kAmi, saparivAri Avyu 'ArAmi. 9 kusama keli jalakrIDA sAra, dalA keli kare mane hAri, keliharA racAyAM ati ramya, tihAM rAjA beThuM abhigamya. 97 vasantapUjA karI suviveka, dIyAM dAna gAyaka aneka saMdhyA samu havuM etaliM, vaitAlika bolyAM tetaliM. 98 1 AzA. 2 AzA. heza. 3 vanaspati. 4 bhamarA. 5 bagIce, udhAnamAM. 6 kelanA ghare, mAMDavA. 7 sami, same, samaye-vakhate. 86 bhATacAraNAdika. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 296 ) naLadamayaMtIrAsa. hiyahitI DamarUka yAhatI, gahigahitI amari zAhatI; naLamahArAya damayantI satI, sA prasanna tu sandhyAvatI. sAyaMkALa lahI kSatidhaNI, sandhyAnRtya karevA bhaNI; vegi caraNa pakhALe dhIra, randri OM(rantri) aMgulIna chachyuM nIra. kalipraveza iti nRpadri lahI lavaleza, kali; nalaaMgi kare paraveza; ItyAdika dekhIne chidra, chale manuSyaprati sura kSudra. 101 ( yata:jJadharAvRtta) samyakzocena hInaM kSatavivazatanuM muktakezaM hasantam, niSThIvantaM rudantaM madanaparavazaM jRmbhamANaM skhalantam; bhItibhrAntaM vivastraM parikalitaruSaM laGgito'cchiSTa dhAnyaM, chidraM labdhvA vizanti dhruvamiha puruSaM prAyazo duSTadevAH // 2 ( cApAi ) kali kAluSyapaNi bahu bhariyuM, java praveza nalaMgi kariyuM; tava tasa levAM sAte dhAta, viSa bhede jima karatAM vAta. 3 padyUtabhyasana kaliyuganA krRta, sabhAriyuM Avyu avadhUta; *mRSA chala" chadmani zrRtaskarI, iti parivAra hiMyA paravara. 4 li samIpa mAgi Adeza, kali kahi dyutavyasana suvizeSa; 1degdakSaNukara nalanA rahe gRhI, teNi tata ikhaNI tima kIdhuM sahI.pa 1 gAjatI. 2 karavAmATe. 3 chidra, dUSaNu, doSa. 4 rUDI pavitratAe rahita, gumaDAM dhAnA zarIravALA, chUTA kezavALA, hasatA, zukatA, rAtA, kAmavikAre vyAsa, agAsuM khAtA, skhalanA pAmatA, bhayabhrAMta, vastra vinAnA, krodhe dhamadhamAyamAna, ucchiSTa anAjane ALagatA, evA chidrovALA purUSomAM avazye (bahuLatAe) duSTadeve praveza kare che. 5 jugAra. 6 jAhe. 7 kapaTa. 8 amanU ' kapaTI, DhoMgIpaNuM, 8 cArI. 10 jamaNeA hAtha. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 9 me, (297) te dinathI nalarAjAtaNI, mati thaIvRta kaDavAbhaNI; nagaramAMhi naravara Avi, phabara baMdhava lAvIe. chUtakAaparamAtanu suta te heI, krIDA kAji prArayuM seI; tehasuM kIDAnI mati melI, sabhAmadhya beThA manarUlI. 7 nalarAjA kubara baMdha, kIDA prema havu abhina A keli kare mani raMgi, sA viNa rati upaje na aMgi. 8 vijaya parAjya huA deza prate, tima tima dhUta rame mani raste, je rasa te bhemI sAthi, tehu vasariye naranAthi. 9 vineda sarva gayA vIsarI, kIDAhyuM mana rahio AvarI bhamIthI sA huI vallubhA, ahanisi kautuka nirakhe sabhA. 10 vaidarlina mukha ApaNuM, prAMhi navi dekhADi ghaNuM jima ravipriyA padminI prati, darzana na dIye varSa rati. 11 nalanRpa "Api jyArI thaIuM, viveka tanathI alaguM rahiuM, divasa aneka INi pari havA, rAjakAja lAgo viNasavA. 12 rAti divasa rAjA jU rame, avara vAta eka navi game; ghutavyasana nalabhUpati kaliye, lekavAda ehavo uchaliye. 13 moha dharI mahitAsu viveka, ghUta nidA para vacana aneka pariparikahI prIchabyu rAya, paNa vasudhApati mani te vAya.14 gIta nRtya vAjitra udAra, gAthA ketuka kathA vicAra; sukha nidrAdika aneka upAya, jAyA sA kinI samI na jAya. 15 bhamI vAta sakala te lahI, hIyaDAmAMhiM grahI sA rahI, tima tima manaDuM bhaDake dahe, paNi patidoSana kuNane kahe. 16 1 pra. "bhaI" 2 ramavAnI. 3 bIjI mAtAne-sAvakA bhAI. 4 AnaMda 5 pita. 6 jugArI. 7 zarIrathI. 8 rAjA. Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (298) naLadamayaMtIrAsa teNi dukhe sA durbala thAya, eka dina maMdira Avyu rAya, ayutthAna thaI sA satI, atyAdara pUjya narapati. 17 kadApi vyasanI haryo bharatAra, tuhi kulastrI ati AcAra; devataNI paripati arca, pherI bela na ke kharca. 18 pati Agati ubhI rahI satI, jharatI aMzu bhUmi nirakhatI; malinamukhi nirakhI sA bAla, ItyAdare pUche bhUpAla. 19 naychAsuNi kesinI! kAM muja vallabha, dIsi jima divase zaziprabhA aMgi vibhUSA nahIM ehane, svai? zizreSA nahIM dehane? 20 kAM vaidabhI ! citta tAharU, nirAlaMka navi dIse kharuM? kAM e adhike aMgi ucATa, taraNi tAharU e syu ghATa? 21 kavaNa dveSa tujha upari dhare, vRthA vacana kuNa tAharUM kare? bharU! kavaNa bhaya tujane kahe, kuNa upari tuM amarakha vahe? 22 bhImabhUpaputrI ! tujha kahu, vIrasena vasudhApati va; ubhaya pakSa pUraNanirmalI, tujha mati kulaSabhAve kAM bhalI? 23 sadaya radaya karI thAe suprasanna, ItyAdika kahita rAjaa; kari gharI deguchaMgi besArI nAri, pUche sama deI vAraMvAri. 24 maimiiuttrdamayaMtI je 11daI pANi, nijasiridharI bolI Iti vANa; svAmI! citti madhari vikhavAda,suNa vinati karI prasAda! 125 tuM mAhare jaMgama zuMgAra, kasyAM avara AbharaNa asAra ? 1 UThI ubhI thaI. 2 ghaNuM AdarathI. 3 pra. "ca " 4 AMsu. 5 udAsa. 6 ItiAdara: 7 kezinInAmA mukhya dAsIne pUche che. 8 dukha rahita. 8 dayALu cita karIne. 10 khoLAmAM. 11 banne hAtha. 12 mane sthAvara zRMgAra senA ratnAdinA che tenI kazI jarUra nathI paraMtu jaMgama zRMgArarUpa Apa saMlagna che te atyAnaMda che. Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 9 me, (29). tujha sanmAna vinA te phreka, bhArabhUta siri dhariyAM sazaka. 29aMgi vibhUSaNa viNa avadhAri, pati sanmAne saMbhe nAri! jima puSkaraNa pUraNa vAri,kamalavinA sehi suvicArI. 27 dhavala kIti tAharI prANeza ! je vyApI che dezividezika teNi udyata sadA mujha kAya, kahe kulaSa mAhari kuNu ThAya! 28 tujha ardhAsanataNe prabhAvi, sukha savi vasiyAM aMgi AvI; teNe huM sukha IMdrANItaNuM, e sukhathI adhikuM navi muNuM 29 Ima prasAda vallabha ! tAhare, sarva samIhita che mAre, have paNi damayaMtIne mAni, dIse pragaTI bhAyaga hAni. 30 je tujha pAse dIse rahI, bhamItaNI sapatnI sahI - "te suNa ache tame AdarI, teNI tujha mana lIdhuM chi(che)harI.31 vidabhI uvekhI karI, sA te suNIa che AdarI; paNi ehanA avaguNa che bahu, catura ceti tuM jANi sahu! 32 gaNikAnI pare e nirlajA, nisva kare rAjA ne prajA; nagna karaNI (che) enuM nAma, mile temanuM pheDi ThAma. 33 sajajanamyuM upAye dveSa, apayaza bele leka azeSa, pahiluM hAni dravyanI kari, eTale zarIrataNuM sukha hari. 34 snAna dAna bhajana niMda, velA na lahe rati nahIM ghI, sakala kAjanu kari vinAza, ke navi mAne tasa vizvAsa. 35 vyasana sarva pache sAMkaLyAM, eka samIpi avara savi bhaLyAM . je mAnavI jayArI thaIuM, sAce sarva vyasana se grahiuM. 36 - 1 vAvaDImAM pANI khUba bhareluM chatAM kamaLathI rahita hoya te kharAba lAge. 2 ujvaLa kIrti. 3 IcchA-marajIsara. 4 pra "sapI". svapna (0. 5 "pra e ghUtakrIDA viSabharI"6 kaMgALa. 7 praka "pachI zarIra Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 300 ) naLamayaMtIrAsa. suNIye svAmI! purANe seAi, kaThU-vinitA bhaginI doi; vacana vrata je kahIye hADa, tehuthiyuM te pAmI(uM) kheDI. 37 je memamAhita-purALa thA-- sAMbhali svAmi ! seA adhikAra, gaMdhamAdani parvata chi sAra; tihAM kakU-vinitA ekavAra, bihini beThu kheDI suvicAra. 38 udaya pAmatuM pekhi sUra, ati rakata pUra sindUra; sAhanuM joI rahI enDru jaNI, joyu dinakara velA ghaNI. 39 nayana teja tasa gheADuM thayuM, karye vinitAne Ima kahyuM; sUrija rathanA gheADA hAya, kRSNavarNa vanitA ! tuM oya. 40 tava vanitA kaxni' hasI, kUDI vAta kahI tiM kisI ! zvetaturaMgama chi ravirathi, kRSNa kavaNu mAne tujhakathe, 41 tava kakU khIjIneM kahe, jA re vanitA ! tuM kyuM lahe; ravirathe kRSNe turaMgama hAya, eNI vAte 'paNa' karasyuM deya. 4ra zruti vivAda kIdhu beDu milI, pADi hArDi thai vyAkulI; kAla bhalIpari thaI joiye, amRtakuMbha hAre te kriya. 43 iti kahI gaI bihu nija ThAmi, kakU pADe vAta virAmi; nija suta pannaganiM kahI vAta, pannaga kahe saMbhali tuM mAta ! 44 jUThA vAda kari teM eha, viratha ghADA ujavala deha; kalolR bhaya pAmI iti suNI, tehanI ciMtA haravA bhaNI. 45 bhAnu-turaMgama aMgi jaI, kakU dyuta je vidyA rahI; ' bIje dine khihuM ekDI milI, tarUNi turaMgama jovA halI. 46 syAma turaMgama dIThA jame, karIlR vanitAne' kahe time; re ! ApaNuM vacana thira thApi, amRtakuMbha bharI muja Api. 47 1 sUryanA dhoDAne. 2 50 r kasuta vIMTAyA rahI; " Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 9 mA. (301) vinitA kahe huM kumarI khAla, kahAMthI kuMbha deuM tatakAla ! tuM kaklR kahi nApi jihAM, muja dhari dAsI hui rahe tihAM. 48 vinatAye DijiyuM teha, kardU kaThina hiyAnI eha; vinitAne nija vAhana karI, bhramaNa kare nityaM madabharI. 49 jalAnayana saMvAhanapaNuM, ityAdika duHkha dAkhe ghaNuM; kadU krUra citta vikarAla, ati tApi vanitA khAla. 150 varSa ekasata vAlyAM Imma, vanitA ati khedANI timma; gaMgAtaTa jala bharavA gaI, gADha rUdana kare tihAM rahI. 51 tehanuM suNI sakhala AkraMda, tihAM AvyuM kazyapAmuNi ; taNi vRttAMta sakala pUchiyA, vinitA sukhithI sakala prIchiyeA. para tu riSi manasyuM ANI dayA, IMDaka de vanitAneM diyA; ehuthI tAhare suta hAisce, te tAharUM raNu ucchedasyuM. 53 varasa sahasa eka java jAisyuM, tava aa putra pragaTa thAIse; Ima kahI kazyapamunivara gayu, kimapi harSa vanitA mani thayu. 54 varSe paMcasata ima vAliyAM, rAti divasa dAhili tiNi liyAM; kALakSepa karI niva sakI, ardha-prati phrADiyA te thakI. padma purUSa eka pragaTiyuM pAMgaryuM, nAbhi urdhva rUpi' atibhayuM, ardhapakava phrADiyuM je bhaNI, arUNa paMgu prakaTiyuM te bhaNI. pad vanitAneM kahi suNi muja mAta ! pUre divase huse muja bhrAta; tehathI sukha hAse iti kathI, arUNa havA sUrijasArathI, 57 varasa sahasa pUre vighaTiyuM, reMDika eka svayaM pragaTiyuM; rUpa aneApama gurUhataNuM, paMkhI jAtinuM rAjA bhaNuM. AvI lAgu vanitA pAya, jananI kaSTa suNI duHkha thAya; amRta rivA kere kAmi, sA Akhyu naMdani ArAmi. 1 kabUla karyuM. 2 pAkAra-kalApa. 3 sUryanA ratha hAMkanArA, 4, ra pahe 58 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (302) naLadamayatIrAsa tihAM ArakSaka chapI karI, amRtakuMbha cAlyuM apahari, kIdhuM yuddha sure te lahI, akSatAMga AvyuM te vahI. 60 vanitA Agali ghaTa meha, vinitA kadrane diye; Ima anuNi karI tiNi mAta, tava kabUe teDayAM jAta. 61 amRtapAna karavA uhAsika puNatA pannaga kadrapAsi; amRtakuMbha jananIdiye, sarpe darbha upara maheliye. 61 karavA snAna gayA jetali, iMdra apaharI gayu tetali, AvyA nAga navi dIThI sudhA, ciMtita tAsa havuM savi mudhA.63 darbha cATavA lAgI jAma, "dvidhA huIrasanA tasu tAma; dvijinhA eNi kAraNi te thayA, garUDe nijavairI te lahiyA.94 kaSTa saMbhArI mAtAtaNuM, garUDa thayu ke pAnala ghaNuM; sarpataNuM mAMthuM upaghAta, kaMpAvi pAtAlaha sAta. 65 tava vAsuki karavA "kulatrANa, kharI garUDanI mAnI ANa; saMpa karI rAkhyA zekale, nitye eka nAga mekale. 66 se pannaga maliyAcali jAye, caMce haNuM vanitA suta khAya; * eNi pari kAla ghaNuM tihAM gayuM, sarpa 11 asthinuM parvata thayuM.67 ehave malayAcala patitaNuM, jAmAtA mahArAjA bhaNuM se jImUtavAhane nAme, kRpAvaMta Avye teNi ThAme. 28 teNi tihAM prIchiye savi avadAla, have rAkhivA sarpa upaghAta; rAjA manasya kari vicAra, dayApAla duHkhita--AdhAra. 69 zaMkhacUDa teNi vAri tihAM, Abu vadhyazilA chi jihAM rUdane kari mAtA tehanI, ati AkraMda kari gahinI.11 70 1 RNa rahita karI. 2 putrane-sApane. 7 amRta. 4 phekaTa. 5 be bhAga 6 jIbha. 7 pra. "kelAkula 8 sAte pAtALa. 8 vAsukinAmA sarSanA rAjAe kula trANu-bacAva karavA mATe garUDanI AjJA bhAnI. 10 sarSanA hADakAne parvata thayA. asthi 11 gRhiNa, strI, Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 9 mi. (33) te dekhI rAjA tasa kahe, zaMkhacUDa! tuM alaguM rahe; tAre kAmi garUDane Aja, nija zarIra dese mahArAja. 71 zaMkhacUDa te nA nA kare, rAjA zuddha dayA mani dhare, ItyAdari tasa alaguM karI, sva biTha sAhasa AdarI. 72 AvyuM garUDa kare bhakSaNuM, dIThuM ati sAhasa nRpataNuM; jAyuM jImUtavAhana rAya, garUDa kare tava mahApasAya. 73 tujha sarve sUTha guNa rAzi, rAjana! vara mAge mujha pAsika sarSa 2khyAnuM vara mAgiyuM, garUDe tasa sAhasathI dIdhuM. 74 akSatAMga rAjAne kariye, tehane yaza tribhuvane vistariye nijazarIra spI mahAbhAga,jiNi jagamAMhi ugAriyAnAga.75 citta - (anuSTabhavRtta.) paraprANairnijaprANAn , sarve rakSanti jantavaH, sapAna rarakSa svapANai-reko jimUtavAhanaH'. 176 (pAI.) garUDe nija jananIne kheda, sahasa guNuM kIdhuM ucheda, Iti saMbaMdha purANe kahiye, se harivaMzagraMthamAMhi lahi. 77 [ti purANA , vacana chUtathI eNi pari juo, kadra-putrataNe kSaya (e; tehabhaNI kari cUta parihAra, ju bhamIsyu prema lagAra! 78 nala uvAca-- iti kahitI lAgIya pAya, deI Akari dharI uThADi rAya; AliMgana deI Ima kahe, evaDuM manacyuM hatuM) mata dahe! 79 1 rakSAnuM, rakSaNanuM. 2 paraprANanA bhoge svaprANa saghaLA jaMtuo rAkhI zake che, paNa, pitAnA prANathI tamAma sarponA prANane. bacAvanAra te eka jimtavAhana ja che. 3 tyAga. 4 hAthe. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (304). naLadamayaMtI rasa tuM chi sutA bhImabhUjAni, sama tAharA kari kahuM sAnika A na kheluM dina AjathI,viramyuM eha azubhakAjathI. 80 bharU! ma dharaje bhaya lavaleza, svastha citta pahire zubhaveza teNe sukhe meM saryuM kIjIye ? tarUNi! jehathI tuM khIjIye. 81 praNayavANuM Iti belyu ghaNI, se aparAdha ApaNu muNa, vaida ivacanAmRta Thariye, dhUtajavara tatakhiNi utariye. 82 dina ketAM antapura rahiye, bhAva parAvartita se thaI, - jima malayAcali candana vAya, sugandhavRkSa anerA thAya! 83 grantha naLAyananuM uddhAra, naLacaritra navarasa bhaMDAra kavi nayasuMdara suMdarabhAva, etali havuM navamuM prastAva. 184 iti zrIkuberapurANe nalAyane dvAre nalacaritra kali-surasaMvAda, (naLAge) kalipraveza, (naLa) ghetakIDana, nalA purANakathAvaNane nAma navamA prastAva 1 vizvAsayukta, ane prItisahita vANIthI. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 10 mA prastAva dasamA. ( duhA ) saMbhArUM zrIsAradA, varamAtA kavi-mAta; vANI sarasa sadA liMga, muja dIdhI vikhyAta ! 1 zrIbhAnumerU sadgurUtaNuM, nAma japuM suSi bhAvi; vaLI kheluM naiSadhakathA, haeNvi dasami prastAvi. ( cApAI. ) (305) 20 naiSadha tar bhUmI suravelI, teNI mehulAvI jAAkeli; zrutazilAda vAta e suNI, adhika meda mANe mana guNI. 3 Iti jANI kaliyuga koSiyA, mani jANe iNi kAla lApiyA; tu have eThavuM karUM upAya, jima e pura chaMDi vavina jAya. 4 ekavAra khaMDi vaLI DiyA, nRpatine ghatavara dhaDaDiyA; sAri-keli viSNu rahiyuM na jAya, salAmadhya jaI miThI rAya. vacana vadhubhAnuM viLa ThelI, tava fabarasyuM maMDI keli; vAravAra pAmI seA hAri, tuddhi na cete citti mArI. 6 hastI anya mahAratha joDa, vAra zrI maNi muktAla koDa; grAma nagara gayaratha bhaMDAra, vaLI vicitra vasu anivAra. 7 ityAdika je je 'paNuM' kare, 'te vastu sarve parAI sara; jima jima hAre tima tima rame, anukrami sarve vastu nIgame. 8 papi akSa ramaNu kauzalA, tathApi kRare jItyA nale; 2 " 1 pAsAnI ramata vinA. 2 ajaina kaviyAe * kUbara 'te sthaLe DhAma ThAma puSkara ' nAmanAM pitrAi varNavelA che. 3 50 r grAmanagara Agara bhaMDAra." 4 50 "te terAjA hAre sare;" 550 "api .. akSakali kAzayA, Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja jima rama , sa ra saha mo . 11 (306) naLadamayaMtIrAsa, jehane yadA deva pratikUla, tehanuM vitye sadA samUla. 9 rAjA jima rame vAraMvAri, tima tima adhikI thAye hAri, prajA kare tasa lajA lepa, sevaka na sAMsahe tasa kepa! 10 nalanA sevaka thayA nirAsa, kUberanI kare sahu Asa; jima jima madhukara saMdhyA thAya, chI kamala kumudavani jAya. 11 rAjA ju mahitA vasi nahI, tu teNi karyuM cAle sahI? jima mada-bhiMbhala karivara thaye, kimakaraNe jAye gro 12 ati agAdha ke na lahe pAra, savi guNa ratnataNe bhaMDAra ehavunala-sAgara kSiNamAMye,kali-agasti pIdhu lilAye.13 (DhALa tUTakanI-rAga-rAmathI.) ghata-krIDA rati ati piAvejI, nalane bIjI vAta na bhAvejI; jima jima hAre timatima krIDe, paNinavi dekhe ApadanI ja (traTaka ) nIyaDe na dekhe ApadA, se thaI ati ajJAna, pApIye paDyuM bahu paNe, jima mUDha mUkI sAna. tehanI sAna saghaLI gaI, navi rahI buddhi ligAra; sAmaMta savi vyavahAriyA, kari dvAri hAhAkAra. jaya lahI hAri huye rakhe, iti dharI zaMkA citti, kUbari, nalanupa vAriye, paNi pe nANI matti. janapavAda ehavuM sAMbhalyuM, tava bhImajA bhalI nAri, AvI sabhAmAMhi AkulI, mahitAtaNi parivAri. 18 1 pra. "jima jima rAya thAye niHzrIka, tima tima haiye hAra adhIka; " 2 madamasta banele hAthI kaMI kAnathI jhAlyo pAchaLa pAchaLa na AvI zake. madabiMbala madamasta, madavila. kari=hAthI. 3 naLarUpI dariye kalirUpI agatye kSaNamAM zoSI lIdhe. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 10 mA (37). bhegIre dekhI AvatI, sAmata sAhamAM jAya; pAudhAre AghAM mAtajI ! kUbare praName prAya. lAjI rahiye mani kubere, dhIraha thaye nalarAya; kahe akSa nAMkho baMdhavA ! velA vRthA e jAya. kabaraprati dmyNtiikthngatalajaja pati pekhI karI, devara belAvyuM tAma; suNu kumara vIrasenanA ! e nahIM tamAruM kAma. kula jAti sAmuM joIe, Iye kima tasu nAma; devarA ! vAruM valI valI, kAM lAja lepa Ama. mahArAja te mAruM kahiuM, manamAhiM nANe eka tame dakSa thAo devarA! mani dharI kipi viveka. 23 ju lebha have tuma dravyane, tu mAgi mAhari pAsi, maNirayaNa-mugatAphalataNi, deha kanaka kerI rAzi. 24 anyAye kIdhI arjanA, te nahI rahe cirakALa; kapikaMThanI hArataNI pari, jima valI jaLa jihAM DhALa. 25 haratI-turaMgama-ratha bhalA, chi maMdira mAhari je; pati anuja'! ANI bAMdhIye, AvAsi tuma teha. 26 1 dhITha. 2 pAsA. 7 A rAsakAre ane zrImegharAje naLapaneja dhUta ramavAnI prabaLa IcchA thaI ema varNavyuM che, jyAre zrIsamayasuMdarajIe, bhaTTa premAnaMde, ane kavi bhAlaNe; phUbare-puSkare naLane ghata ramavA lebhAge tema kacyuM che. mAtra medharAjajI A pramANe kahe che. juo zrIAnaMda kA ma ma 3 juM pAne 326 mAM duhe pahele - caMdana kaDUe caMdrane -lachaNuM jaLanidhi khAra; tima naLane juvaTAtaNe, avaguNa eka apAra." bAkInA traNe kavionA AthI virUddha kathane te te sthaLe jevA. ane vistAra bhayathI nathI TAMkyA. 3 zANa. 4 meLaveluM 5 patinA nAnAbhAI ! 6 tamAre. Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (308) naLadamayaMtIrAsa ju thayuM huye alakhAmaNuM, mahArAjani nija rAja; tu sukhiM barane deI, 1 kare dharma kAja. 27 ityAdika bhImI bhAkhatAM, zratazilAdika kahi sAca; bare pratyuttara diye, tava vade nala iti vAca. 28 nlkopsuNi jeha kabara ! tujha prati, devAdiye jana sAkhika te deha huM tujha paNa karI, te zIdhra pAsA nAMkhi. 29 te sarva te lIdhA pachI, eDaryuM e damayaMtI; mujha ramati raMga ghaNuM havu, te pUra mAharI khaMti. ghari jAo maMtrI ! ApaNe, ke ma che sIkha lagAra; e jUvaTAnI ramatinu, havi aMta jevuM eka vAra ! 31 vaidarbhIdevI! sabhA vaci, tuM vacana kaMpi ma bhAkhi; jaI bese aMta puri have, ApaNe lajajA rAkhi. 32 ati (Iti) kaThina pativANI suNI, pragaTa na kIdhu kepa; sA vanitA nija kaMdharA, kima kare lajajA lepa? 33 kahi Aryaputra! kRtArtha e, bhimI tumArI dAsika vaThThale ! "paNa" karavA bhaNI, vaMchIye jasa ullAsi. maMtrI ! sakala pAchA vaLe, Agali khe rahu koi; rAjA kahe sahI e kharuM, myuM vimAse saha keI! 35 1 svayaM, pote. 2 hoDamAM, paNamAM damayaMtIne mUkIza. AmAM naLa rAjAe damayaMtIne paNamAM mUkavAnI vAta kathI che jyAre kavi bhAlaNamAM jUdIja rIte varNaveluM che. juve kaDavuM 17 muM- " puSkara belyo garva vacanna, havi tame dhUta rame rAjana; " rAjya dravya lIdhuM ame chatI, rahI damayaMtI jemAM tama prIti. 2 "mAMDe dAvamAM teha nAra, duSTanI vANImAM e sAra; vacana suNuM vAge krodha, hRdaya tapta thaye mana rodha." 3 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 10 eka ( 309) nArI kahe mAharA nAthajI ! meM kakara ramamita aMtarAya; aparAdha e (te) saghaLuM khame, vaLI vaLI lAguM pAya. ima kahI bhImI saMcarI, leI maMtrI (vi) parivAra; AvIre maMdira ApaNe, nayaNe vahe jaladhAra. daasiikeshiniiuvaackesinI dIrghadarzinI, kahi ma dharisa duHkha lagAra; kA duSTadeve AvirayA, sakhI ! tAharu bhatttara ! bhartArabhAva karI gayu, e nuhe te nalarAya; rAkhivA lajajA ApaNI, have ceti citti upAya, saghalA dIhA te sArikhA, navi kahe ne te (na) hAya; haricaMda sarikhu rAjiyA, mAtaMga sevaka hAya. zAcA na kIje svAminI! janadharmanI tuM jANu; sukha dukha pAme prANIo, zubha-azubha-karma-vinANu ! 41 tuH kaMta-kari daive kriyA, jeNi duSTa pAsA eha; teNi* saMcakAra sahI dIe, ucchedavA tujha neha. jo hue te nala rAjiyA, tA kima tyaje tujha prIti; kalpAMte kArDi kadA male, paNa nala niva lepe nIti. *mahinANi eNe jANaje, ke asura vairI du; tujha kaMtatanu chAhI rahiye, pADivA moTuM kaSTa. mIThaDa khele na rAcIce, kahuM pathya te saMbhAli; sakhi ! cinha dvIse ehavAM, tujha paDi kaSTa akAli. krisi-dAha bhU-kapi ghaNuM, bahu hui akAli vRSTi; vaLI ro--vRSTi huye ghaNI, teNe piDa mAnava kaSTi. gRhayuddha paketuudaya kharUM, gaMdharva nagarAkAra; 36 37 3. 39 4ra 43 44 45 1 gherI lIdhA che. AvaraNa. 2 nAya, he. 3 caMDAlanA. 4 edhANIe, nizAnIthI. 5 puchaDIyA tArA. 46 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (310) naLadamayaMtIrAsa. TrukhivuM ulaSapAta je, nizi IMdra-dhanuSa asAra vAyasa surata STi kare (huce), gaiA raDe madhyama zati; ko sakala ve seve viSaya, tiryaMca jAI jAti. apacinha ityAdika bahu, vartatAM dekho mAya ! tujhe hRdayamAlA kusumanI, vaLI hAra viralA thAya. sImaMta zira hui ekaThuM, te duHkhanuM dAtAra; iti lahI tenA vegastya, mahitA sakala parivAra. [iti dAsI zikSAvAca. parivAra siva elAviyA, Ahuka senAnI te; kahi bhImajA saMli kahu, teNu vAteM ma kare jeDa. 51 putraputrIgamana - iMdrasena-iMdrasenAprati, tuM kuMDinapura lei jAya; dohitra-mukha jovAlaNI, dhaNuM alakhyuM bhImarAya, paNa' kareM bhaimIne cadA, tava mAlanI kuNu gati ? teNi ApaNu prathama cetiye, e upanI zubhamati. e khAlane mAgi sukheM, lei pahuMcaje tuM khemi; kumarIprati jI *mAulA, paraNAvahaiM mana premi. mAharI pamADI ne tAtajIneM, kahe pAya praNAma; 47 4 49 50 pUra 53 mAsIza kahije bhAIneM, murkhi leuM jasa nAma. iti kAja savi vaheluM karI, tuM zIghra Ave baMdhu ! jima pIhari mAhure kusala, tuja murkhi lahuM saMrkha, 56 AlIe bAhuka mAtajI ! ziri dharUM tuma desa; e kArya kuMDinapura karI, pache tIrtha yAtrA karesi. 54 57 1 kAgaDAnuM maithuna. 2 vAra na kara. 3 bhamIne kadi ne hADamAM mUke to bALakonI zI gati thAya? 4 mAmA. 5 50 "mADalI ne" 6 50 "mukhi ne mehala jasa nAma" 5 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 10 mi. (311) ahIM AvIne kima saMbhaluM, mAharA prabhujInI hAri, iti belatuM AMsu jhari, raDatuM na rahe tiNi vAri. 58 vedabhiye tAM vAriye, deI sakala siMkhyA sAra; suta-sutA sAthi cAliye, savi ApaNe parivAra. 59 sahu kusale tihAM Aviye, mahArAya jeNi purI bhIma; dohitra AvyA saMbhali, sAtamuM cAli pura sIma. 60 ucchava ghaNe ADaMbare, teu padharAvyA geha, mAtAmahI caraNe namI, teNi pavitra kIdhAM deha. 61 nija sutAnA jAmAtAtaNuM, pUchIUM samAcAra; teNi sakala harSataNuM kahiuM, navi kahie thUta vicAra. dara Idrasenane bhIme dIThuM, AnaMdakerAli deza, bAhukA tihAMthI cAliye, lahI bhImanRpa Adeza. 63 zakAvatAra sutIrathe, vikhyAta vaMdana kAji; se adhyAye Aviye, gaDatuparNa bhUpati raji. 64 trApaNuM janamukhi saMbhali, nala-dhUtanuM adhikAra; bAhuka-senAnI rAkhiye, nija pAsi karI suvicAra. 65 Ima anerA nalataNA, sAmaMta subhaTa aneka kUbare nupa thAtuM lahI, ThaMDI gayA suviveka. nija svAmIbhaktataNe sahI, AcAra eha acUki; zratazIla tIratha cAliye, maMtrI samudrA mUki. *gatavaDa nala keDe sadA, so rAti-dina teNi pari, bhavItavya bhAvi bhImajA, te dukha ve (Inasi) siri. 68 teNi dinithika sA suMdarI, tapa Acari nija aMgi; sAte khetre ApaNuM, bhavyata vyaya kare bahu bhaMgi. 69 1 nAnI-nAnI mAvaDI AI. 2 putrInA. 3 jamAinA. 4 nirlajaja thaIne hamezAM jugAra ramatA hatA. gata gaI che vIDa= jA. 5 vyata=vitta, dhana. vyayavakharace. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 312 ) naLamayaMtIrAsa. 71 ghara nalarAja gRhasthe kUkharA, iti lahI yuddha vicAra; bhaMDAra tima ThAlu kariyA, jima nuGe dukha lagAra. kalleAlinI meM kamalinI, kairalI kalikA nAma; ityAdika damayaMtItaNuM, sarvi sakhivRnda udAma. surakanyakA sarikhI sadA ( sahI), kUbara(thI) parAbhava jANI; kezinI sAthe mekale, kuMDinapura hita ANI. mANika-muktAphala ghaNAM, maNi-ratna-kanaka apAra; IMdrasenani' vi mekaliyuM, bhaMDAranuM je sAra. nija tattu samApI daivane, thira thaI rahI teNei ThAmi; avasari eNui pativratA, AvivA nija pati kAmi. 74 ramatAMre ima nalarAyane, eka divasi saMdhyAkAli, khelyAre kamara-sevakA, niSThura-vacana samakAli. nalarAja saghaLuM hAriyuM, tIyuM kRararAya; ati havuM kolAhala taddA, bhayabhIti bhemI thAya. bhaMDAra gaja vara turaMgame, purAli maMdira zreNi; saghalere kUbara sevakA, khiDAre avasari teNi. nija parAjaya dekhI karI, nala citti ciMtA thAya; mata kheda kara qabara kahi, valI karo 'paNa' mahArAya ! 78 rAye vicArauM cittasyuM, ramIye valI ekavAra; 'paNa' kIjIye 'bhaimIprati, jIpIye tu jayakAra. miThAra uDI bhImajA, jana kare hAhAkAra; nala pakSapAtI sahu thayuM, paNa naDe karma apAra. rAye sabhA sahujana dekhatAM, bhImajA hArI tAma; peAtAnuM huMce pArakuM, java daiva thAye vAma. 73 75 76 77 79 . 81 1 damayaMtInuM. 2 eDI, surata mukIne. 3 bhAgya DAbI bAjuM avaLuM kare che tyAre. Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 10 me. (313) kuubraa'bhisseknala uThiye siMhAsana thike, phabara biThe tiNi kAmi, , abhiSeka sAmaMte karyo, phUbara thApiye nija svAmi. 82 paMcazabda vAjiMtra vAjIyAM, kRbara havu jayajayakAra; saghare phUbararAyanI, havi ANa vartI sAra. zubhamanA yadyapi nalanRpa, paNi zalya zaMkI ma;i phUbare kADhe rAjathI, kahi jaI rahe tame vani. apamAna dekhI UThIe, nala jAye vanamAMhi jAma; je sAthi parijana saMcare, tasa dha maMDayuM nAma. kanakAvalI Adi tihAM, nala-priyA hatI jeha, tasa pitA kRbarani kahI, pitu ghari leI gayA teha. 86 bhimIre sAthi saMcarI, phebarataNa tava dha; nala sAthiM jAvA de nahIM, karI rahiyA Agali re. 87 zremI na mAne argalA, iti suNI phUbararAya; AvIe vaidarbhi kahe, praNamIe tehanA pAya. varavArakahi bhIma mahAbhUpatitaNuM, bhaya kavaNa na dhare joI, tujha deva sagharle nalaprati, dIdhI lahera sahu keI. 9 kuNa kAlakUTa garala pIye, kuNu agani jhaMpA deya, 'tujharUM kuda kuNa jue, je A5 hita vache? sukhei raho maMdira ApaNe, devarA che tuma nAmi; tuM jeTha baMdhavanI priyA, mArI mAtAjIne ThAmi! 1 kanakAvalI vagere bIjI naLarAjAnI strIo hatI teNe pitapitAnA pitA kUbarane kahIne potapotAne ghera laI gayA. 2 jANe. 3. haLAhaLa jhera. 4 baLatI AgamAM patuM koNa mele! 5 pra" "chaMDeya." Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (314) naLadamayaMtIrAsa, bhaimiivaacIti vacana kRbaranAM suNI, nija kucita have vANi; kuberaprati kahe bhImajA, devara! suNa guNakhANi! 92 tame kahiuM te sAcuM sahu, paNi priu rahe vanavAsa; sarayuM nathI je ekalI, bhaimI rahi AvAsi. 3 tame rAja nikaMTaka kare, parihare saghalI zaMka, pati sAthi bhagavase priyA, ju daive dIyA dina vaMka ! 94 zrIvIrasena nareMdranuM, suta tuhi paNi mahAbhAga; tujane re rAja ghaTe sahI, bhogavu puNya vibhAga. cadapi pati hArI priyA, paNi nathI hArI neha, je karI ju rAkhatAM, ekaluM rahiyeM deha kuubruvaacIti suNI vaLI kbara kahe, matsara tyaje tame mAya; tujasDa virUddha na mAhare, mana vacana vaLI kAya! 97 nalane re mArA dezamAMhi, huM nahi deuM Azramma; juo eka vanamAMhi sukhe, de kesarI rahe kimma? 98 sarvasva meM enuM hariyuM, havi ekaluM niradhAra; bhamasyare nala bhUmaMDale, ke nahi dIrthe pagathAra. 9 te sAthiM bhamatAM bhUtaliM, tame duHkha lahIyuM valiM; pati sAthi tumane pahuMcatAM, huM karuM te bhaNI DhIlI. 100 pitA-mAtA-bahinI-baMdhava, teha taNi tuM kAmi; tuma ANa nita ziridhArasyuM, sevasyuM jima nija svAmi. 101 te mATi kahuM chuM vaLI vaLI, tame kare lIlA rAji; sukhe rahI maMdira sAdhaje, vaLI puNya kerAM kAji. 102 5 kuLane lAyaka lAge tevI-vyAjabI. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 10 me. (35) iti suNI vaLI bhamI bhaNI, sAcuM kahe chevIra ! nija kucita mukhi bhAkhIuM, paNi nahi hIyAnuM hIra !103 che bhakti je tuma evaDI, te bhAIsyu ryuM reSa; pAya namI rAkhe rAyaniM, vaLI vaLI khamije doSa. 104 jeNi rAji rAjA nala nahi, te rAja sahI zamasAna; teNe sukhe AbhaDIce nahi, zImalI puSpasamAna. 105 jihAM nahi darzana priyataNuM, saMtoSa nahi mana sukha, ravivuM jihAM paravaza paNe, te rAja nArakadukha. 106 je rAja khapa hue mAhari, te mujha pitAnuM rAja; tihAM jaI kAM na rahuM sukhe, paNi eka mujha pati kAja! 107 havi svasti devarA! tuma heje, ma kahi ThAlI bela; mujha kaMta sAthiM vicaratAM, mAharA manisya raMgarela. 108 pati anuja ! kahuM chuM vaLI vaLI, tame ma karasya aMtarAya; Ima kahI sAthi saMcarI, bhImajA anu nalarAya. 109 mekalAvI maMdira prati, kahi name tujha AvAsa; mi lakSapari lIlA karI, tujhamAMhi raMga vilAsa. 110 1 zrImegharAjajIe naLakavadaMtI rAse, tathA zrI samayasuMdarajIe naLadavadaMtI rAse A prasaMga AthI ulaTa A pramANe varNavyo che. juo zrIsamayasuMdarata naLadavadaMtI rAse, bIjA khaMDanI bIjI DhAle "kubara ADe AviyAre rAya, bele AkarA bola; davadaMtI jAvA na diure rAya, muhala huye e amela. "kuberane sahuko kahera rAya, ma kara tuM meTa anyAya; "bhojAI mAtA samire rAya, kima e kukarama thAya. jaLa viNa muchavi kayuM raheze rAya, catura ! tuM citta vicAra "davadaMtI na rahe kimere rAya, piyu viNa eka lagAra. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (316) naLadamayaMtIrAsa, tuja svasti sadha! sadA heje, pati sAthI bhImI jAya; Iha (gRha) vATikA khaMDekhalI, tasa pAsi mAge vidAya. 111 kriIDA mayura zuka sArikA, pajari kariyAM sA bAdha bhaimIre vanamAMhi jAItI, te khamAve aparAdha ! vnvaasgmnsahU sAthi Ima kalAvatI, cAlIre caraNa vihArI, tava leka savi anupada thayuM, jharatuM nayaNi atha vAri. 113 kariye rAdha kubera sevaka, lekane jAtAM sAthi, pati-priyA beha sAcariyAM, tihAM choDi saghalI Athi. 114 hA hA ! purijana sahu kari, nayaNe jhare bahu nIra, kahiM nalasarIkhuM ke nahi, sahI satyavrata (vaMta) gaMbhIra. 115 jeNi kaicakaNuM vidArIyuM, tehane kUbare kuNa mAtra. nija rAja hAryA bhaNI dIdhuM, paNi na le dharmakSAtra. 119 bire paNi DahApaNa karyuM, bhamI na daMDavI jeha, je mUDha jori rAkhatu, tu sahI hArata deha. 117 Iti vacana lekanAM ghaNuM, nija zravaNi suNatu soya; nija purI parisara Aviye, tihAM eka sarevara hoya.118 nlpraakrmse sarevara pUraNa bhariyuM, teNI pALe che eka thaMbha; tihAM priyAsuM nala AvIo, ciMte amyuM chanirdabha. 119 "kezarI keza; maNi sarpanIra rAya, kRpaNutaNuM dhana jema; "jIvatAM hAtha paDe nahire rAya, satI payohara tema. "Ima leke samajhAvIore rAya, kubara kudaratI rAya; "ratha besArI davadaMtIne rAya, praName jAI pAya." 1 mahela ! 2 sAthe javAne taiyAra. 3 Atha=mAlamilkata. ja rAkSasa nAma. 5 pratijJA pALavAne kSatriya dharma na taLe. 6 pra. "nija purIri AvIe." 7 paTarahita. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 10 mA. jihAM nalarAya; AvatA sAthi anIkinI, parivarI tihAM AvI jana pekhatAM, ekaluM hIMDI pAya. e lAka saghaLA jANuse, have nala thayu. baLahIna; kari bhIDayA sahu jana pekhatAM, so thaMbha chi chi bhAga chaThThA AsanA, sama caturaMga apAra; lIlAce unamUlI karI, 4nabhi pheravyu kaivAra. vaLI ThAma teni thApI, Ima pragaTa karI khaLa Apa;" gaMgAnadI taTi AvIA, tihAM karia traNi dina thApa. 123aitila mAriMga hIMDatAM, bhImajA thAkI dekhI; svayi' sAparAdhI jANa tu, mani dhare kheda vizeSi. sukha caraNu prakSAlI karI, vAvariyuM zItala nIra; 122 karI sanAna vegi samAvIuM, vaLI kheda sakala zarIra. 125 suprasanna kaeNrivA bhImajA, kahi bhaimI! kautuka joya; kallAla A gaMgAtaNA, tujhayasa sarakhA hoya ! ( 317) 120 1 atipIna. 121 126 1 majabUta. 2 ramatamAtramAM. 3 ukheDI, upADIne. 4 AkAzabhaNI. 5 zrIsamayasuMdarajIe ane zrImedharAjajIe A prasaMga nIce pramANe vistArathI varNavyeA che. juA medharAjajIkRta naLadamayaMtI rAsa. AnaMda kA0 ma. mA 3 ja pAne331 mAM 124 "" ratha rAkhyA vadatI heta, naLa cAlyA nija nArI sameta; " nagaramAMhi uMcA eka thabha, upADavAne kare AraMbha. " te upADI thApyA ThAma, khaLa dekhADayuM naLe prakAma; 68 bALapaNe naLa varte gayA hatA, tihAM eka munivara dITho chatA. 2 66 tiSNu RSi bhAkhyuM jJAna pramANu, thaMbha paMcase hAtha pramANu; " te upADI je thApasyuM, ardhabharata te rAjA hAsyuM. ka .. " mahARSi vacana maLyuM e sahI, munivara bhAkhita nUrDa" nahi; 64 lAka kahe che vANI ghaNI, naLa hAsye kAzaLanA zreNI. " Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (318) naLadamayatIrAsa, vanavI kUkararAyane, etale nRpa sAmaMta; eka ratha turaMgama jotarI, savi bharI vastu mAhaMta. 127 nalarAyane Agraha karI, te diye praNamI pAya; bhImajA mAragi hIMDatAM, zrama khedi jima nalarAya. 128 ArUDha rathe tathaI) deI jaNAM, sAcariyAM tihAMthI jAma; AvIre Agali cAlatAM, eka arayAMnI tAma. 129 ati bhIma parvata mAlikA, tihAM vase duSTa kirAta; teNe milI nala ratha Avari, thaI rahiyA rAutarAta 130 tehasuM sabala nRpa jhUjhI, paNi namyA nahIM te duSTa, haSNutAre pAra na AvIye, jeNi milyA che bahu dhRSTa. 131 sohanAdika zastra te, tiNi velA chaDI jAya; java nupe daivata pAdharuM, tava sudhAte viSa thAya. 132 bhaya ghaNuM bhAvI bhIlanuM, rathathI utArI nAri, be jaNe alaga thaI rahyAM, samaya teNu vAri. 133 ratha leI gayA kirAta te, havi bhImajA-nala tAma; teNi paMthI behu pAlA pUle, ativiSama karma-virAma.10 134 1 bhIla. 2 ka. 3 praha "eNi sami chaDI jAya;" 4 bhAgya. 5 amRta. 6 vicArI. 7 samaya nipuNa. 8 hIMDe. na kaLI zakAya tevuM. 10 ratha sAthe rAkhyAne vRttAMta kavi bhAlaNa ane premAnaMdamAM nathI. jyAre zrIsamayasuMdarajImAM naLe rathane pitAnA dezeja cheDI dIdho tema varNaveluM che. ane zrImegharAjajImAM A mujaba barAbara che. naLa-damayaMtIne vanavAsa jatAM A sthaLe premAnaMde maryaprasaMga varNa vyuM che, je AmAM tathA kavi bhAlaNanA temaja bIjA paNa naLAkhyAmAM varNaveluM nathI. juo premAnaMdanuM kaDavuM 32 muM- "svAmI kahe sAMsatA thaIye, cAmA! beza thaIne svastha; "je savAramAM zodhI lAvuM, je jaDe eka be maccha. "thoDA jaLamAM peThe naLarAja, DhImaranuM AcaraNa; ' " sAdhurAyane zrama karatAM, maracha jaDI traNa. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 10 me. ( 319 ) 136 aTavI atula ullaMghatAM, taNi paMthi che vaMza jAli; teNe kanaka paMkhI pekhI, rAjA paDI jAti. kahi bhamI sevina pa khI, mahu mUlya lIje cheka; kA nagara lei vecatAM, AvasyuM dravya aneka valature vacana bhemI vadI, e deva-mAyA deva ! e liye artha na ke sare, visarAla zAstre heva (deva). 137 likhamI na rahI jI tAtanI, tu kasyu eha vikhAsa; e sIkha hIyiDa niva dharI, nale' karI kucchita Asa. nija uttarIyaka vajra je, nAkhIuM upara tAsa; te vajra lei uDI gayA, tava thayu rAya nirAsa. jIo phera e bhAyadizA, te kahI sakIye kimma ! pa'khIyA karatA sevanA, te dIye parAbhava ImmA ! paMkhIrupe kaliuvAca - ANIne abaLAne ApyAM, vAmA kahe thayuM vArU; tr naLa kahe ApaNu e prANIne, zuM haze eTalA sArU. tr bhAryAnA bhuja madhye soMpI, bhUpa gayA bIjI vAM; " kalijuga sarpa thaine bahAve, maccha nAze arAMparAM, " naLe zrama kIdhe dhaTI khe, maccha na caDhIyAM hAtha; 66 pelAM traNe maccha vheMcIne lIje, vicArayuM mana sAthe. naLa AvyA nirAza thaIne, traNa mInamAM citta; << " eTalAmAM damayaMtIjIne, thai AvyuM viparItta. .. amRtastraviyA kara abaLAnA, sajIvana thayAM maccha paLamAM; 135 138 iti kheda nRpa dharatu lahI, paMkhIyA mAnuSavAca; te dUra rahI ima khelIA, re ! suNi kubuddhi ! sAca. 141 66 139 140 " hAlyAM mahilA mUkI dIdhAM, uDI paDayAM jai jaLamAM, " ghelI sarikhI mInane kAje, pANImAM vevalAM vINuM; "s have svAmIne zA uttara ApIza, rUdana kare svara jhINuM." 1 suvarNanA, sAnAnA. 2 khesa-dupaTTo. 3 pra. 3badhI sAgara" Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (320) naLadamayaMtIrAsa tujha rAja jeNi harAvIuM, te kanaka pAsA eha; sahI bhalUM chUTe etali, akSata rahi che deha. 142 vizvAsa ehane je kare, tujhapare dukhI se thAya; kahi vAlukA-kaNa pilatAM, kisma tela Ave rAya? 143 iti vacana paMkhInAM suNI, ati thayuM vilakhuM manni, eka vasa bharI Apa sahI, cAlatuteNi mahAvatri. 144 tasu tRSA pIDe pApiNI, tava tAlu-kaMTha sukAya; nija vedanA para vedanA, bUjhate bali rAya. 145 aIDa bhamI pAye hIMDatAM, e paMtha ati dussAdha; "kuza-agra khece kaMTakA, teNi caraNa huI sA bAdha. 146 tujha tRSA pIDe pApINI, vaLI sudhA pIDe (naDi) apAra; hIMDatAM hariNAMkhI ! have, Avi aTavI pAra. 147 "sIdaki karI pUrIyuM, cihupakhI sabala ArAma, e sarovara je AvIuM, tihAM lIe sukhavizrAma. 148 valatuM revadabhI vadI, mAharA prANapriya! suNi sAca; mujhe dukha eku chi nahIM, je suNuM tujha mukha vAca. 149 tujha vadana-caMda nihAlatAM, prIu. Thare che mujha ma;i paNi eka karuM chuM vinatI, saMbhala te deI katri.10 150 tame zatru saghalA vasi karI, te karAvyA chi seva; te vairI A avasara lahI, rakhe vikRti maMDe heva. 151 te bhaNuM vaLI vaLI vinavuM, tame thAe kaMta ! kRpAla, mujha pitA ghari pAudhArIye, gamavA azubha e kALa! 15ra 1 senAnA pAsA. 2 eTalethIja bhaluM thayuM ke tu chUTo ane tAruM zarIra akSata-kSaya-nAza pAmyA vinA sAjuM rahyuM! 3 retI. 4 taDake. 5 DAbhanI aNuM. 6 zItala pANathI. 7 cAre bAjuthI. 8 bagIcA. 8 bolI. 10 kAne. arthAta kAna sthira rAkhI sAMbhalo. B Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 10 mA. ( 311 ) muja tAtanuM maMdira tume, jI pAvatra karasyA nAtha ! te nija ghari beThAM tIrthala, mAnasye sahu sAtha. 1 153 valatuM priyA mana rAkhavA, nala kahi karasyuM Isma; have eNI yugateM cAlasyuM, medasye tuma mana jimmu ! 154 tava te sarAvara AvIuM, vizrAma lahe tihAM dhIra; sukha-caraNa prakSAlaNa karI, vAvariyuM zItala nIra. vAriyu parizrama paMthanu, susvAda vanaphaLa lIddha; daMpatI mana saMteSasyuM, teNa prANi vRtti seA kIddha graMtha nalAyananu uddhAra, nalacaritra navarasa bhaMDAra; kavi nayasundara sundarabhAva, etali havu isamu prastAva. 15 iti zrIkRkherapurANe nalAyanAdvAre nalaciratre dyUtakrIDAkaraNa, nagarAt nirgamana, vanavAsagamana, tatra vizrAmakaraNa varNanA nAma dazama: prastAva: 15 1 kavi bhAlaNe ane bhaTTha premAnaMde, naLe svayaM peAtAnI strIne piyara vidAya thavAnuM kahyuM sUcavyuM che:---- 155 " e mAraga AvyA AgaLe, vidAya kIdhI nArI naLe; << . "< tuM nahIM nArI huM nahI kaMtha, A tArA piyaranA paMtha. " mArA saMga tujane navi game, piyaramAM peTa bharIne jame; * mune nAthajI ! karaje kSamA, mAre nathI piyaranI tamA. [premAnaMda kaDavuM 33. " tArUM zubha thAya evuM bhAkhuM, Aja mahilA ! rUDuM lakhuM; dakSiNadizAbhaNI ujjainanagarI, dhaNI mArganI zAkhA karI, RkSavAna te vindhyAdri jANu, nadI parAI nAma pramANu; " temAM vase RSi dhaNA tapasI, tuM sukhI thA nArI ! tyAM vasI. " A mArge vibhedeze jAvA, A che kAzaladeze sukha thAvA; "" rr r dakSiNudeza che dakSiNa pAse, nArI ! bharA tuM sArI Aze. " evA marma kahyA piyara jAvA, lAgyuM damayaMtIne duHkha thAya; " e zuM khAlyA he nareza ! zuM karavA pitAnA deza ?" [kavi bhAlaNa DahyuM :17, Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (322) naLadamayaMtIrAsa, prastAva agyArame. ( duhA ) havi prastAva prakAziye, ekAdasamu Aja; zrIzAradA saMbhAratAM, sI vaMchita kAja. garU giruA paya vaMdiye, zrI bhAnumerU bhala bhAvi nala-bhamI guNa bhAkhatAM, vANI! vasu mukhiM AvI. 2 (rAga-geDi) mahitAnI mani ati duHkha dekhI, belyu mitra juhAra; e dezI.) tiNi dina seI sarevara tIre, vAsu vasI daI; vAsarapati astAcale pAmyu, aMdhakAra tava hoI. 3 nibaijana prastAva lahIne, kali, nala chale apAra; tava nalarAya vimAse manasya, karasya kalpe vicAra. saMprati havi kihAM jaI rahivuM, kima nIgamavA dinna; teNi je aratha eka navi sIjhe, je nara huI niranna. 5 durjana hase zatru saMtApe, na rahe svajana koI pAsi; lakhimIhInataNuM nahIM keI, avaguNa huI guNarAzi. nirdhanane keI nahIM sahAya, se lAghava lahe prAMhi; "laghutApaNuM te saghale pAme, tasu jIvita syA mAMhi. zatru save hive paragaTa thAse, nala ekAkI jANI; teharyuM yuddha kisIpari thAsya, ju rAkhevI rANuM. tava je bhamI pAsi na hRti, te ratha kima le bhIla; rANIne rAkhevA kAraNi, yuddhataNI karI DhIla. 1 vAsa, vAse. 2 sUrya asta pAmatAM aMdhAruM thayuM. 3 ekAMta zabda rahita sthaLane lAga joine. 4 lakSmI. 1 halakApaNuM. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 11 mA ( 323) 10 11 mAgi ati dADhulI niravahetAM, bhaimI kamalakAya; sudhAtRSAra caraNe cAle, te du:kha khamyuM na jAya. e ati paMtha-parizrama pAmI, na tyaje bhakti lagAra; kaivala klezataNuM tAM kAraNa, nala ehaneM niradhAra. e muja bhImarAya ri teDI, jAvA kari vicAra; paNa A avasara nala navi jAye, thAye kimma gamAra. 12 svasura-pakSamAMhi` A veLA, sahI sarvathA na jaIe; bhImarAyane maMdira rahIneM, kima adhamAdhama thaie. e ekalI pitAghari athavA, svasura kuLa rahe raMge, te nalane jihAM tihAM rahitAM, citA eka na aMgi. 14 jima kaiAmudrI vinA zazidharani, udayuM koI na jANe; tima nalane bhUmI viSNu bhamatAM, ke manamAMhi nahIM ANe. 15 jima pAthI mUrakhani hAthi, nirdhana hAthi nidhAna; na bhaje nala samIpi' tima bhamI, nahIM pAme bahumAna.16 kAyara--kari taravAritaNI pira, e nala pAsi na sele; puNyahIna-kari jima ciMtAmaNI,--rayaNu nizcala navi thAze.17 te bhaNI jima tima kapaTa keLavI, vaida hAM mUkuM; nalane isI kubuddhi upanI, puNya sarevara sUkuM. jI ekAkinI huve akhalA, svajana mAMhi tu jAI, nalasamIpi' rahitI damayaMtI, 'khiNu sukhiNI nahIM thAi. 19 nale vimAsaNa IsI karIneM, damayaMtI khelAvI; prIe! parizrama bahu tuM pAMmI, paMtha ghaNuM vahI AvI. 20 kamalapatra bhUpITha pAriyAM, zvastara racyuM udAra; padamalecane! tihAM tume puhuDhA, caiA sukha nidrA sAra. 21 1 vaSamI. 2 nibhAvatAM. 3 kAyarane hAthe. 4 kSiNamAtra sukhiyArI nahIM thAya. 3 18 13 Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 324 ) naLadamayaMtIrAsa saMdhyAkRtya karIneM puDhI, japatI jinavara nAma; pragaTa bhAli tilaka bhemIne, aAAlU huye tAma. nija samIpi pati biThuM dekhI, sA ciMte mana sAthi; A ! A ! kisI dizA nalanRpatti, A dIdhI jaganAthi' ! 23 kahAM te rAja kihAM te rANI, kihAM te lakhimI lIla; kihAM te sajjana kihAM te sevaka, kihAM te mahitA zrutazIla.24 kihAM te hastI hacavara rathavara, kihAM te sejivilAsa; kahAM te nATika gIta nirIkhyaNa, kihAM te dAsIdAsa. 25 niSadha-rAya-kula-aMbara-dinakara, puNyazrlAka pavitra; se nara bhUmi ziSyAMye puDhe, phrUTa re karma vicitra ! sakhI kezanI cinha joine, tihAM mujha kahitI je; te savi vAta milI dIse che, kuraki dakhkhaNa deha. vi' mAgi' pagabaMdhana jANI, tyajI rakhe jAye kaMta; teha bhaNI daDha vizvAsa dharIneM, sUi nahIM niciMta. ima ciMtavatI kSiNa eka sUtI, vaLI vaLI UThe jAgI; rAkhi ! rAkhi ! vaabha ! vanitAneM, tujha caraNe huM lAgI. 29 kaMta kahe kAminI ma ma khIhA, tujha samIpeM tuja svAmI; A biThe! jo kare rakhavAlI, bhIrU ! kasyuM bhaya pAmI 30 tuM bhartAra chatAM bhaya nuhe, paNi eka saikA Ave; 22 26 27 28 vaLi vaLi jimaNI AMkhi ke, rakhe prIu mehalI jAve ! 31 mehulI kima jaie tuma sukhadhe! e sI ? khelI vAta; sukhanidrA have liye hariAkhI ! havaNAM huse parabhAta. 32 ItyAdika rAjAyeM kahiyu paNi, tuddhi vizvAsa na Ave; kaMta cIra aradhuM pahirIne, kuvalaya dala siyAMge. 37 1 naiSadha rAjAnA kuLarUpI AkAzamAM sUryasamAna udaya pAmelA naLarAjA. 2 jamaNuM aMga pharake che te strIne nArUM cinha che. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (315) prastAva 11 mA daMta hasta siri haThi dharIne, gata zaMkA damayaMtI; pati vizvAsa kharu mani' rAkhI, sukhanidrAyeM sUtI. nalarAjA manamAMhi vicAre, damayaMtI mukha dekhI; duHkhadAyaka e mahAsattIne, e nala hue viseSI. ehanA guNu ketA saMbhArUM, kuNu Agali kahI dAkhuM; ciMtAmaNi nirabhAiga-kari jima, kahu kisI para rAkhuM. 36 ( kzm-zArdulham ) 34 35 'vAtsalyAjjananI sakhA vinayatastIrthaM ca sA dhIguNAt, vaidagdhyAtsacivaH sakhI paricayAd dAsI kramopAsanAt; AtmAntaHkaraNaM vapuH kimathavA ? sarva hi me bhImajA, satyAM bhImabhuvi klamaH ka iva me kiMvA mayA hAritam / 37 ( pUrvaDhAla. ) rahelAmAMhi rAja je AriyuM, te hiva kira nahi Ave; raniMkakara jI kAga uDADI, seA vaLatuM kima pAve ? 38 1 ( naLa, rAjyabhraSTa thai vanavAse jatAM vicAre che-) damayantI; vAsthyabhAvathI mAtA, vinaya karavAthI mitra, buddhiguNathI tIrtha, caturAthI mantra, paricayathI sakhI, ane caraNasevA karavAthI dAsI che. (vaLI) AtmA che, mana che, zarIra che, athavA khIjAM zuM ? sarva mAre damayantIja che. damayantI vidyamAna che. tA pachI mane zrama-kheda kevA ? meM zuM hAryuM ? (arpitu damayaMtI sAthe che teA pachI meM kazuM hAryuM nathI.)-A zloka jo naLa vanavAsagamana vakhate mUkavAmAM AvyeA hate tA vizeSa ThIka hatuM. kAraNa A vicAra vanavAsagamana samaye naLe vicAryaM hatA. damayantIne tyajatI vakhate AvA zubha vicAra tA karyAMthIja thAya ? chatAM banne pratiyAmAM atrasthAne hAvAthI hame paNu temaja rahevA dIdhA che. 2 hADa, paNu, zarata. 3 ratnavaDe. Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 (326) naLadamayaMtIrAsa dhiraja dhvaMsa thayuM Ima nRpane, nIlaja (nIsata) bhaye niphaTTa bhaNya gayu savi guNa saMpUraNa, kali kario paNa jaTTa. 39 zrI niravAha nA~ nahi thAya, dhyAe e kuvicAra satI ziromaNi vyasanIne kari, nahi zebhe niradhAra. 40 kSINa caMdra jima rajanI chaMDe, tima bhamI ahIM che; kalAhIna thaI sUra svAminI, jaI sevA have naM. 41 iti pari priyAprati kahe manasya, suNi bhImakanRpa-bALa ! pApInI parihari have saMgati, e nala karmacaMDAla. 42 sparza ghaTe nahi nalana tujhane, Iti kahitu naranAtha; bhimI zira heThalithI haye, kADhe ApaNuM hAtha. krsNvaaddakSaNa karane kare prArthanA, saMjali che tuM vIra; dvidhAbhAva kari prema saMghAta, damayaMtInuM cIra ! 44 vaLatuM kara kahe Ima kima have, jiNi karisA pratipAlI, tehanuM cIra dvidhA karivAne, se kara kima lahe pAlI? 45 nupa kahi tAharuM DahApaNa prIchiuM, java te khelI jIA, tava te pApI prema priyAnuM, nAMkhyu mAhiM kuA. re kara ! te juvaTuM ramIne, hAriu helAM rAja; damayaMtInuM cIra khaMDatAM, te tujha kehI lAja ? nalane aMga sakhAyata karavA, ju vase (vasIu) the mitra, tu tuM nalanuM kAraja karatAM, kisI vimAsaNa atra. 48 ItyAdika kahI kara prIchavIe, tava se bhamI cIra, kare prikhaMDa lAja lepIne, alaga thaye kudhIra. 49 1 hAthe. 2 nize. 3 jamaNA hAthane. 4 je hAthe. 5 charI. 6 samajhAvIe. 7 zrIsamayasuMdarajIe karasaMvAda A karatAM vadhu piSele che. juo zrI samaya0 kRta naLadavadaMtIrAse bIje khaDe cothI DhAle - Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 11 mA (3ra7). dmyNtaaprityaagpAsiM ubhA rahe priyAmukha, vaLI vaLI rAjA je; ekalI abalA mehalI jAtAM, maMdamaMda ghaNuM roye. 50 AvI bhUmi atikramI thela, vaLI pAchuM vaLI Ave; rakhe vanacara ke dIye dukha, evuM mani saMbhAve. 21 zarIce nija jaMghA chedI, rUdhira kADhe tiNikheva bhimI cIri likhe nalarAjA, iti akSara svayameva. para " lIdhI hAthi kRpANikAre, chedavA mAMDe cIra; " jimaNuM DAbAne kahe re, Ava tuM cIra chedi vIra ! " ceharamAMhi meM caDIre, jiNi paraNI bahu prema, jimaNe kahe mujha cIranere, cheDatAM AvaDe) kema. " DAbe jimaNAne kahere, sAMjali merA mitta ! " hathalevirasate lIre, te vAta ANe tuM citta. " kaMsAra khAdhe te ekalere, mujhane na to tekiM; tuM peTu tuM maMgare, mujha karyuM teDe ethi. " bhejana jime tuM bhalAre, mAkhI vIjhAve mujha; " tuM nAse tIra nAMkhatAMre, huM Age karuM chujha. " tuM vIMTe sira pAghaDIre, huMTha mAri kare suli; huM bhArIkhame telatare, te vAta gaI tUjha bhUli. suNi DAbA naLa vinevera, jimaNe adhika kahevAya; pUjA samaraNa dana ghere, puje pApa ThelAya. DAbe jimaNe bi milyAre, vInatI kare suNi rAya! "bIje kahe te meM karAre, paNi caMDAlakarama na thAya. " naLa kahe kAma kare tumhare, je kare mArI Asa; " pApa sahu sira mAharere, jima se tima paMcAsa. "Ima samajhAvI hAthane, chevuM AdhuM cIra; " naLa che jANe nehalore, paNi nayaNe varase nIra." 1 jaMgalI pazuoAdi. 2 zastravaDe. 3 teja veLAe. Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (328) naLadamayaMtIrAsa, tujha pIhari jAvA tujha-vazvabha, kAtara thayuM atIva; te bhaNI tujha vani tyajI ekalI, nala nAThe thaI klIva. 53 A vaDa Agavi vATa vahe che, te kaMDinapura kerI, niSadhanayaranI kizuka paDe, lahije vATa bhalerI. 54 tAta nagari athavA devara ghari, mana (citta) prere tihAM jAje; zIlaprabhAve huye sukha tujane, ati sudhIra havi thAje. 55 _ti aparAdha nathI ke kIdhu, tujha priyu bahu aparAdhI, te savi khimA dharIne khamajo, je tuja paNa virAdhI. pa Iti kahI, alagu thaI ubhu, maMdamaMda mani re nidhAna-cerataNi pari rAjA, dUri rahIye mukha joI. 57 A parabhAta lage Ima kIdhuM, dukhe ghaNuM se pIDo kuliza prAhiM mana kaThina karIne, vege tihAMthI hIMDa. 58 krkottkpraannrkssaave pari unamAraga tasa jAtAM, vAyA vAya pracaMDa; dhUlI bahula saghali disi vyApI, dhUmAkula vanakhaMDa. 29 dAvAnala balatu se dekhI, Agali cAlyu jAma; rAkhi rAkhi nalarAjAne ! jaLa, zabada su Iti tA. 60 citti vimAse A vanamAMhi, nalarAIti kuNa bhAkhe; vaLI vaLI kahe se sunilarAja, tuja viNa ahI kuNa rAkhe 61 1 bIkaNa, adhIrajavALe. 2 ghaNe. 3 adhIra, azakata. "." 4 kesuDA-khAkharAnA jhADa pachavADenI. 5 tArI AjJA bhAMgI. eka bIjAthI bhinna na thavuM evuM lagna vakhate kabUlyuM hatuM te AjJA toDI nAMkhI. 6 IndranA vaja jevuM. 7 sApa. ekatimAM, "ahI" ane bIjImAM "ahIM pADe che. tethI ahI-sarpane koNa rAkhe-bacAve? ane bIjI pramANe ahIM-ahIM AgaLa tArA vinA kaNa rAkhe-bacAve ? evA be arthe thAya che. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 11 me, (329) zabadataNe anusAra cAle, prabala dAvAnalamAMhi, gata eka moTI tava dIThI, sarpa jalate tyAMhi. 62 pragaTa mAnuSI bhASA bhASe, uddhari tuM muja rAya ! rAya kahe tujane uddharatAM, kusale kima rahe kAya? 63 tuM dviji kuTilagati cAle, pizunataNa pari hIMDe (pIDe); je upagAra kare tasu deze, kima jaIe tasa nIDe. 64 vaLatuM vaghu bhujaMgama vANi, tujaneTi Iti kahivuM; paraupagArakAjiM mahApurUSane, sukhaduHkha aMgi sahivuM. 6pa nahIM vizvAsaghAtakI thAuM, uddhara ma kara vilaMba je sahikAra sarikhA sajajana, te kima huye liMba. 66 prAthanA bhaMga bhIrU paNi tasa, vAcA karI praNAma; diye bhujaMgamane avilaMbana, nija bhuja bhUpati tA. 27 ati bhAre karI bhuja pIDAte, garNAhuti rAya; halaI halUI bahari AvI, bolAvyuM "bhakhI vAya. tAharU bhAra dharitu navi jAye, bAhu bahu pIDAya; agnihatI ati kaNe kADhiye, mUkuM kahi jeNuiM ThAya. 69 se kahi "navapaga ahIMthI cAlI, dasamU Ave jAma; hajUyeryuM bhujathI utArI, bhUmi mehalo tA. 30 krkottkddNsnneka de triNi cyAra paMca SaTa, sAta ATha nava pAya; cAlI dasa mi java bhUpe mehali, tava teNi DasI rAya. 71 1 khADe, khAI. 2 duzmana-duSTa. 3 AMbA samAna. 4 sarSa. 5 nava DagalAM. 6 bAMhya uparathI. 7 kavi bhAlaNanA kaDavA 22 mAM A pramANe che - " niSadha dezanA rAyajI, daza Daga bharI dayAla; " zreya thAze tAharUM, ama karIza huM bhUpALa. ' Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (330) naLadamayaMtIrAsa. 72 rAya bhujAyeM DasI bharye paDIe, kuMDalI kariyuM zarIra; tava rAjA rIsAvye eTale, phiTa re! adhama sudhIra ! iti kudhIra SiSa tuM khIra ! meM tujhu ricA upagAra; te bhaNI tuM e aMgiM DhasI, dhik tAharU avatAra 73 nalAMgaparAvartana 2. te viSa-dAvAnalaiM nala dAdhu, huM zyAma zarIra; miSI-puMja aMjana-giri dhamara, jANe yamunA nIra. ati vAMkuM TuMkuM nalapanuM, huMuM savi saMsthAna; mATuM mastaka lAMbI grIvA, karalI grIva' samAna. Agali nIriyuM hIyA TADhuM, vAMse vAce apAra; hAtha pAda AMzula thayA TuMkA, vAmananu avatAra. vakra nAsikA papi'gala-lAcana, TuMkA lA keza; priyAtyAga pAvaiM lIpANA, ehave havA nareza. mahAdhanovA-- 74 "" pa ehavI deha avasthA dekhI, ati rAjA khedANA; saprati sAkSepapaNi vaLI, iti melye saparANA. * pagalAM gaNatA rAya cAlyeA, daza pagale "dazA" nAga; naLa zarIranA vadhu krIe, nAga mana pragaTayA rAga. AmAM varNavyuM che ke nalarAjA eka e ema pagalAM gaNutA cAlyA ane jyAre chevaTe nava dazA" khelyA eTale nAga daMzA" evuM mAnIne nalane haMsyA. anusvAra bhedane nAga na samajyA. .. 76 77 '' 33 . 150 re ! kRtaghru. 2 zarIranA avayave. 3 50 pralaMba grIvA. 4 UMTanI DAka samAna. 5 pILAM-mAMjarAM netra. 6 dhALAM, 50 " dhUMdhaLa keza. 7 sa+AkSepaNuM. 78 Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 11 me. (33) e pApIre re sapadhama! hajI kirUM mukha dAkhe; kAM kRta 'nidvaja niphaTa, jA mukha dAkhyA pAkhe. 79 rAmaka lusaNataNu rasa leI ti kapUravana sIMcyuM; viSa asidhArAye karIne, zubha zarIra e phIcyuM. 8 have e jIvita pAkhe jANe, maraNa bhaluM mani graha, ti je duSTa yAtanA dIdhI, te nita sI pare sahI? 81 ti vizvAsaghAta karIne, kahe kahyuM phala lIdhuM? avara dIna upagAra karavA, "aMtiH kArya e kIdhuM. adhevAsa tamane je hue, te te ucita apAra; adhamakAja ehavAM karI lahisya, adhogati avatAra. 83 vizvabhayaMkara do jihavAdhara ! caraNa vivajita kAyA, de pari malina "kuTilagatigAmI, karyo kAM jAya? 84 doSa amAre e nahi tAhare, je tujha jIvita dIdhuM durjanane upagAra karyAnuM, phaLa tatakAla e lIdhuM. 85 kacinAM phala aMgi dhare je, teDhuM sukha pAme saMya; te upagAraprati dhiga kIje, jeNi viDaMbana hoya 86 degupa-apagAra ubhayathI khaLane, kari ucita na teha, samavRtti rahivuM durjanamyuM, ju sukha vaMche deha. jalaNi jalate je meM rAkhyuM, tujane kapaTI krUra ! te tujha vyApA(da)na huM na karUM, jA mukha leI ra. 88 atipari adhikSepa pannagane, kIdhe nalarAjAye, tava se nAga isIpari jaMpyuM, paragaTa nara bhASAmeM. 89 1 pra. "nilaja na lAje." 2 dekhADayA vinA. 3 hIMga, lasaNa 4 taravAranI dhArathI. 5 pra. "aMtarAya ati kIdhuM" 6 nIcIgati-naraka. 7 sApa. 8 vAMkagativALe. 8 kakU nAmanI strIe. 10 apakAra ane upakAra bane khaLa purUSone karavAM nahi. - - -- Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (332) naLadamayaMtIrAsa, gadvAva- iti adhati rAjAna ! mata mANaziM, ma dharasi ati saMtApa je vRttAMta kahuM te saMbhali, Iti kahI have nara Apa. 90 niSadharAyane huM laghu baMdhava, vajaena iti nAma; sarpa ThAmiM se daSTi paDIe, nRpa lAje mani tA. 91 nluvaacati aciraja pAme mana sAthi, AvI lAgu pAya; tAta! tAta! kima darasana dIdhuM, pAudhAryA kuNa ThAya ? 2 cherU huye kachorU tuhi, mAtapitA prema rAkhi; nala aparAdhi sAthi dayApara, kuNa have tuma pAkhi! 93 rAjaRddhi jasa dharma ane sukha, jeNi kula kaTaka hAryuM asyuM adhama saMtAna pitAjI ! kisse guNi saMbhAyuM? 94 ati zaThatA hoyaDAmAMhi ANI, priyA (satI) ekalI meDalI lajajA dayA ane kulakIratI, traNe alagI ThelI. 5 ItyAdika viSe ati rAjA, nayaNi vahe bahu nIra, so paNa sAthu nayana thaI vAre, vaccha ! thAe harve dhIra. 96 hadaya sAthiM nalane parisaMbhI, sevana zrIphala daI; ratna jaTita nalane kari deI, valatuM jaMyu I. 97 krkottkuvaacvajasena eka tujha patarIo, karmataNe pariNAma dhIrajane abhAva. 2 tamArA vinA. 3 sainya, lazkara. 4 ghaNuM mUrkhatA. khalatA. 5 zrImegharAjajIe ane samayasuMdarajIe atre naLapitA vIrasena hovAnuM sUcavyuM che. jue megharAjajI kRta naLadamayaMtIrAze. A kAma mai0 3 je pR4 348 me- "Ima ciMtavatAM re ahi phiTiyo, suravara eka udAra; te sura bo re huM IhAM AvIo, dharate prema apAra. 8 niSadhanarezara huM chuM tuja pitA, A eNe ThAma; dehiLI veLA Ave ApaNe, nahIMtara kahI kAma.... 10 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 11 mA (333) nAgakumAramAMhi asura avatarI, kaeNkoTaka iti nAmi. 98 avadhijJAnataNe ali jANyuM, tuaneM AvIyuM kaSTa; 100 nalapratirUpeM ekalu bhamatAM, rakhe 14me ke duH. tiNi kAraNi Itipari e kIdhuM, tujha zarIra suSui satya; sAvana zrIkla e do dIdhAM, ANI prema apatya. vajra vibhUSaNa che e mAMhi, jAlavaze jima jIva; Aravarasa e bhAvathI rahisse, rakhe thAye mani kliva, 101 dvAdazavarSataNe je aMti, nija svarUpanuM kAma; java hue tava aMga dharaje, lahisa rUpa uddAma. tihAM lagi eNi rUpe rahize, rakhe prakAse Apa; maiM tujha sAnidhi eTaluM thAye, na Take pUravapApa. asura eka tujha keDi* paDIe che, teNe chalIyeAtuM.vaccha ! tehane tuM ApeApuM jANasa, pApa haiAsi java tuccha. have tujha teNa thAMnika mUkIje, sukhe game jihAM kAla; iti sura sIkha saMbhalI kAMIka, keMrati pAmyu bhUpAla. paaMtardhyAna havu sA suravara, sIkha kahI sasiva jAma; 3 103 104 105 "" tuM kahe tethI upADI mUkuM, putrane preme lIyeA; 66 ima kahe naLane niSadhasuravara, nAlera che deva nImIe. du:khI kare, pIDe. 2 manamAM adhairyavAn na thato. 3 madada, sahAyya. 4 AnaMda. 5 A sthaLe zrImedharAjajIe ane samayasuMdarajIe A pramANe varNavyuM che. jIe zrIsamayasuMdarakRta naLadavadatIrAme khIre khaDe pAMcamI DhAle--- naLa kahe mUka susabhApura, deva mUkyA lei tetheAjI; "" naLa dekhe khiName Apane, susamApura pALe tetheAjI. rr "" susabhApura pALi tethI putu, kAlAhala thayA tiNi same; dUri re dUri pAisa leAkeA, sahu TaLajo eke game. rera 102 cr " asavAra ci u disi kahe ehavuM, naLa suNI arija dhare; " dekhIu ehave eka hAthI, Avatu susabhApure .. Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 334 ) naLadamayaMtIrAsa. 106 1 nalarAjA purarasare sAvara, Agati dekhe tAma, snAna karI tihAM pAle biThI, kUbaDarUpa rAya; lokaprati kahe ahIM kuNu rAjA, kuNu nagarI kahivAya ? 107 te kahi' nagarI nirUpama vanitA, rAjA zrIRtu paNa; zatru kAminIne Ni kIdhA, kaMkaNu nayaNAbhaNuM. isyuM suNI mani saMtASANuM, khALamitra mujha eha; Agali nagara nirISyaNu cAlyu, nalapa kubaDadeha. 109 hastImada 108 nagarataNI peli` java peThuM, tava suNyu hAhAkAra; rAyatANu paTTa hastI yu, jana pADi pAkAra. eka unnaNA caDe aTAle, eka upari prAkAra; eka mahAvRSya upari caDIA, eka maMdira teNIvAra. 111 dAsI hATa ughADAM nAkhI, nAThA na jue vALI; pArikha paga vAhIne nAse, na zake dravya nihAlI. 112 1 medharAjajI ane samayasuMdarajIe vinatA ane RtuparNane sthaLe susamApura gAma ane dadhipaNa rAjA varNavelA che. jue A kA ma. mA. 3 je pRSTha 350 me zrImedha. naLAkhyAne-- 110 tr tava naLa khelere muja susamArapura, mUka he surarAja ! 16 "" tava naLa mUkyAre te puraupavane, sura purhutA nija DAya; 17" ehave eka gaja mada bharyAM, trADI sAMkaLa pAsa; tr cr trAsa pamADe nagarane, sabaLA kare vinAza. 3 " gAkhi caDhayA dulipannanRpa, khele; je gajarAja; tr jhAle tAsa inAma hai, sArUM vaMti kAja, 4" kavi bhAlaNe ane premAnaMde vanitA--ayAdhyA ane RtuparNa rAjA varNavyA che. mAtra aMdara gAMDA hAthInI vAta nathI. sIdhA naLarAjA RtuparNane maLyA te jaNAveluM che. 2 mukhya hAthI, Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 11 mi. (335) motI bhuI vIkhere jhavahirI, jAye jima jala pUraka kesara-agara-kapUra sugaMdhI, mehalI nAThA dUra. 113 gAMdhI hATe vasANuM zuMnAM, phI hATe kaNa aMbAra; ghI hATe nAka vahe tava ghInI, keI kare nahIM sAra. 114 talI tiNi evi pulAyA, huvI vikharyA pAna; sUnAM hATa tyajI sukhaDIyA, nAThA nahI siri sAna. 115 paDi nAzatA eka eka upari, eka pADi AkaMda; eka abalA paNi na sake nAzi, cAlatI gati maMda. 116 kulAla ghari madirA jaI pIdhI, se unmatta apAra; pADe hATa AvAsa ane pama, pADe pAli prAkAra. 117 subhaTa aneka milyA bhUpatinA, paNi kehine vasi nAve; zatratuparNa havu ciMtAtura, Iti uddaghaSa karAve. 118 je nara e hastI vazi ANe, hastI parikhyA jANI; tene grAma paMcazata Ape, rA' hatuparNanI vANI. 119 dNtiidmnIti uSa su se baDa, nagara madhya to jAye, loka kahire nAsi kubaDA ! A je hastI dhAye. 120 ehave eka vyavahArI kerI, putrI suMDhe leI; dase gaja kUbaDa samIpiM Avyu, sA AkaMda kareI. 121 se dekhI kUbaje Ima , are ! gajAdhama duSTa ! abalA upara jora AgAmya, dhigadhigare pApINa ! 122 utArivA madaravara tAhare, AyurvedI eha; Ima kahita pASANi AhaNi, gajane kubaDa deha. 123 - 1 jhaverI. 2 dhAnanA DhagalA. 3 nAThA. 4 pRthvIpara, 5 pra. anumata" 6 daravAjA. 7 killo. 8 naAve. 8 te hAthI Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 (336). naLadamayatIrAsakarivara kubaDa haNivA kAraNi, karI caraNa uttarAla reSANa lecanasU sUtu, dhA ati vikarAla. *paMkhAbu parvata jima uDe, tima AvatuM dIThuM; tehanA karAghAta pavaMcIne, caraNa cihuM vaciM piDu. 125 hastI heThi rahiye se kubaDa, mehale muSTi prahAra zabada vAjatAM aMbara gAje, marmasthAnaki ghe mAra. kuMbhakAranA cakatanuM pari, bhami mataMgaja seI; kubaja mataMgaja bhaDatAM beha, jana pekhe sahu ke I. 127 ItiparivAraNa vyAkulI kIdhe, se savIo mada vIra; madazakti se havuM mataMgaja, kubaja mataMgaja vIra. 128 gajazikhyA je graMtha bhaye che, teNi hastI vazi ANya, "kubaja parAkrama paragaTa dekhI, leke ghaNuM vakhANya. 129 gajavara khaMdhi caDI se biThe, "karivara kariye prasanna 10nRpamaMdirabhaNI laI cAlya, pekhe nagarI janna. 130 yadyapi naiSadha thayu karUpI, tathApi baLa nahi khINuM jima ghanasAra kariyuM che cUraNuM, tuhi sugaMdhi nahi haNuM. 131 biThAM gukhi1 rAya RtuparNa, pekhI aciraja pAmyuM; gajazAlA gajane baMdhAvI, sabhAmadhya lAgyuM. 132 rAjasabhA A saparaNe, nRpane karI praNAma; vinaya vidhe biThuM nRpa pAsiM, kahi prathavIpati tA. 133 kahu kubaja ! kihAMthI pAudhAryA, daMtIdamana vizAla kalA evaDI kihAM tuhame pAmI, sevaka kuNa bhUpAla? 134 1 hAthI. 2 krodhathI rAte banelo. 3 bIhAmaNa. 4 pAMkhavALA DuMgaranI mAphaka. 5 ThagIne, chetarIne. 6 pra. "bhamatAM. 7 pra.. se samio madanIra". 8 mahAbhAgyavALe. pra"mahAbaLa vIra" 8 gajavara. 10 pra. "pa maMdurabhaNuM" maMdura tabelAmAM. 11 gekhamAM, Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 11 me, (337) kubaja kahi kSitimaMDala maMDana, vIrasena-suta vIra; tehane e sArathI suNa nRpa! se nala guNa gaMbhIra. 135 kUbarabaMdhivA sAthiM dupohara, ramatAM hAriyu rAja; tu teNi se kADhiye vanavAsiM, leI lakSamI lAja. 136 have ke nalanI zuddhi na bUjhe, svAmibhakta A deva! bhamatuM nagari tullAre AvyuM, na karI kUbara seva. 137 suNI raDatuparNa havu kAkula, bALamitra so mAhara; A ! A ! kisi dizA nala pAmya, nATakagIta nivArU.138 divasa traNa mani duHkha dhariyuM ati, kubaja prati deI mAna, paramamitra karI pAsi rAkhyuM, grAma paMcazata dAna. 139 nita nita nava nava kalA dekhADe, nRpanuM le hari citta ucitta prasAde bahu rIjhave, pAme parighala vitta. 140 dIye dAna yAcaka jana pioSe, na tyaje paNuM udAra; ati aciraja pAme nagarajana, kare kIrti vistAra. 141 sUryapAka rasavatI nIpAye , nRpane azana karAve, rAtratuparNa ekalI "carane, nalanI zuddhi jovarAve. 142 kubajarUpe nala teNipari rahita, mani bhamInuM duHkha; pragaTa karI na zake ke Agali, kSaNa eka na veI sukha. 143 dete deSa karmane niSadha, rArituparNaha pAsiM; rahiye vinItAnagarImAMhiM, kAlakSepa vimAsi. 144 have kathA damayaMtIkerI, suNaje sahu sujaa! dvAdazami prastAvi kahIsya, sama rasa bhelI manna! 145 1 pra. "duradara." 2 zokathI AkULa. 3 tyAga karUM. 4 yogyalAyaka kRpAthI. pra. "ucita prasAda dIye bahu rAjA." 5 lakSmI. 6 banAve. 7 bhojana karAve, khavaDAve. 8 bAtamIdAra, chAne rAjadUta. 8 bhaTTa premAnaMde ane A mujaba vizeSa kahyuM che. kavi bhAlaNe paNa rara Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (338) naLadamayaMtIrAsa ( copAi.) graMtha nalAyananu uddhAra, naLacaritra navarasa bhaMDAra kavinayamuMdara suMdarabhAva, etali (havuM) ekAdaza prastAva. 146 ItizrIberapurANenalAyane ddhAre nacaritre damayaMtIparityajana, naiSadha mujacbhajana (RtuparNanapasamIpe) gajazikSA pradarzana, sUryapAkarasavatIpariveSaNa, svakalayA-raDatuparajana, kAlakSepAya tatra (sthiti) karaNa varNana nAmakAdazA prastAvanA premAnaMda jevo bhAva varNavyA che. juo premAnaMda kaDavuM 35 muM- azvapati mahArAjA thaye, hayazALAmAM vAsa rahe; che vijeganI vedanA ghaNuM, nitye sue ka eka bhaNuM. __ zloka-svAgatAvRttam. " Atape dhRtimatA saha vadhvA, yAminI virahiNA vihagena; .. " sehire na kiraNA himarazme-duHkhite manasi sarvamasahyam. bhAvArtha-vasantatilakAyAma"je cakravAka divase vahu sAthe rAkhe, te saMga raMga ramatAM ravilApa sAMkhe; rAte vigathakI caMdraprakAza khUMce, je duHkha hoya dilamAM kazuMe na rUce. rAga-dezAkha. evuM kahine kare zayana, vismaya thAya pADezI jena; bALa bihAmaNo AvI vacce, kadarajane vijoga te kize?" Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 12 mA, (339) prastAva bArame. samayadyaart. (dUhA) samaris (su) samaris (su) sarasatI, zrI bhAnumerU gurUrAya; caraNa-kamala saMbhAratAM, mujha mati niramala thAya. gati viSamI che karmanI, kahine nathI vaMka; karma zubhAzubha baMdhIA, chUTe rAya ne raMka. brahmA jeNei kuMbhAra kiya, viSNu viSama avatAra, eka cakSu uzanA havI, zaMkara bhikSAcAra, caMdra kalaMkI jiNuiM kiye, sUrija bhame AkAsiM; sajajana! sahu sAcuM lahI, karaje karma vimAsi. (rAga rAmagrI. ) (prabhu!ta jItyuM helAmAMhi, mAha mahAbhaDa De; e dezI) havi tiNi vani mahAsatI damayaMtI,putaDhIpuvI sicyA, teNi nisinidrA paramasakhI pari, kSaNa eka alagina thAya. 5 prANu! kAraNe karmanuM meTuM, na sake ke karI che; baMdhe! kAraNa karmanuM moTuM. (AMcalI.) 6 bhaimiisvpnsupana lahe arUNadavelA, jANe eka che mAkaMdareka bahupatra phalakUle virAchata, tihAM karatI e AnaMdare. baMdha7 ( 1 vicitra rUpethI avatAra lenAra. 2 A rAsakAre, zrIsamayasuMdarajIe, ane premAnaMde prathama naLAdhikAra ane pachI damayaMtIvRttAMta varNavyuM che. jyAre kavi bhAlaNe ane zrImegharAjajIe prathama damayaMtI ane pachI naLakathA kathI che. 3 pRthvInI pathArI, bhayapara4 AMbAnuM jhADa, Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 340 ) naLadamayaMtIrAsa. kete kArla se tarUvaraupara, AvI kapAta Ika biThAra, tava sahakAra sahasA sUkANA,jima ghaNu bhItari piThAre, adho.8 semI zithila thaI savAge, te tarUthI paDI heThIre; 3 iti supanaMtara lahI sA jAgI, tava sahasA thai eDIre. baMdhA. 9 iti du:kha svasa kizuM e dIThuM, khahu zaMkA mani pAmIre; vRthA karevA kuHvasa sAI, jANiuM mukha jouM svAmIre. baMdheA. 10 cakita mRgIri saghale nirakhe, pAse jimaNe DAvere; AgAle pAchale vaLI nihALe,kIhIM pati cheM navi Avere. khaM. 11 manasyuM trAsa lahI thai ubhI, prIu mukha jovA cAlIre; viyogavilApa vana guhuvara' sarovaranI pAli, sAli thAkI nihAlIre, kha. 12 prIu ci'tAmaNi kihAM nava dIThe, jANyuM kare che hAMsuMre; chAnA chayala chapIne rahIA kihAM, sAda kare jhare AMsUre. khaM. 13 Aryaputra! putra ! karatI, prI! prI! vaLI vaLI bhAkhere; paNi papratiuttara kAi na Ape, koI niva raDatI rAkhere, a. 14 vaLI vicAre sahI kuNi harIe, mujha priyarUpa vizeSIre; ki vidyAdhAra ka yaMtarImeM, subhaga zirAmaNI dekhIre. vahAlA ! uttara vihila ApA, kAM amaLAne saMtApAre; mAharA svAmI ! uttara0 ( AMcalI. ) 15 smarazaMkA manamAMhi saMbhAvI, ka' vArati gaI leire; dekhuM tu tatkALa mehulAvuM, je mAge te deIre. mAherA vahAlA ! uttara 16 dhiga paramAdi paravaze huI, nidrAmAMhi nidhi hArIre; 1 hAlA pakSI, bhutara. 2 kIDe! AMbAmAM dAkhala thavAthI te ekadama sUkAi jAya che. 3 juThThuM .4 guphA. 5 pAche javAba. 6 sArA bhAgyavALA. Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 12 co. (341), hA! hA! niranAthA kima rahiye, zaraNa vinA naLanArI re! vahAlA! uttara vahila Apa, kAM abaLAne saMtApare. mAtra 17 (rAga-mArUNI, pripha! rAkhere prANAdhAra-e dezI.) hA hA ! nAtha ! kihAM gayu, priyA ekalI mehalI, devadUta! darasana dIyA, kAM pUravaprIti saMkelI. melAre ke kari kaMta, ke nalarAya melAvare karUNA karere zrIbhagavaMta! raMga samudra zelAre. jaga jAge che ke satyavaMta! ati dukhabhAra ThelAve; ArAdhare keI anaMta, nayaNe nAha melAre. melAvo ke kari kata, ke nalarAya melAvo re. (AMcalI) 18 phiTa hIMyaDA kATi nahI, kAM rahyuM (le) vAhalA viyegare, tu tuM sahI vajAmaya ghaDauM, ju rahiuM eNe zegire. me. 19 prANa kiye mAMDI rahiyA, chAMDa hajI na jAya; prIla pAkhe kuNuM pAlaspe, e tuja sAna na thAya. me. 20 priya! aparAdha priyAtaNA, khamajo khamA-nidhAna; damayaMtIprati tuM je, bhavi bhavi purUSa pradhAnere. me. 21 hA aMgaja vIrasenanA! hA vallabha! hA svAmI re ! iti kahItI bhUmi paDI, bhamI mUcha pAmIre. me. 22 damayaMtI dekhI paDha, vanadevI dukha pAvIre, nayaNa jharaMtA kaMpi kule, tarU zAkhA na halAvI. me. 23 mRgale mukhiM dIdhAM nahIM, tRNanIjharanAM pANI re; paMkhI phaLa cAkhyAM nahI, rUdana suNI nalarANare. me. 24 paravata nIjharaNu matsya, damayaMtI dukha dekhIre, 1 bhavabhave, agADI bIjA bhavomAM paNa tuM ja mAre prANa thaje. AvAM vAkyo pUrvalAM pAMca bhanA premane lIdhe uccArAya e svAbhAvika che. 2 pAmI. 3 jharaNanuM pANI Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34ra). naLadamayatIrAsa, rUdana kari jANe rahiyA, madhukara kula saviseSare. . 23 sarevara taTa vRkSAvalI, pavana suzItala vAyAre; teNitani AvI cetanA, jAgI nalanupa jAyAre. me. 26 punarapi prIu jevA bhaNuM, ghaNI bhUmi avagAhera, bhame Itastata bhAminI, dAminI" jima vanamAMhire. me. 27 giri guhavara nirakhI guphA, joyA mahAtarU vallIre; zrama bhaya tApa veyA nahI, kSudhA tRSA navi sallIre. me. 28 suNe latA! pUchuM kharuM, dhanya tuM tarU saMgare; bhamIne bharatArane, paDiye kurNi vigore ? me. 29 kaMTaka vRkSa caraNe havA, vahe bahu zoNita dhArAre; kara avatArasi raMgIyA, te na viI naladArAre. me. patra saMcAra suNI karI, phirI phirI pherA detIre, ginI jima viyeginI, eka nalanAma letIre. me. 31 priu pri!i karatI padamanI, thAkI vani vani joire, thaI nirAza AvI tihAM, seji dekhI vaLI reIre. me. 34 kAli mujha priya IhAM have, jharate amRta vANI re; Aja biThI huM ekalI, dhiga dhiga! karma kahANI. me. 33 ravi astAcatiM jaI rahIe, rahisI satI dukha revAre, prahi udayacali Aviye, mahAsatI mukha jevAre. me. 34 sA nizA Itipari 11nIgamI, karma saMbhArI retAM; prabhAti cIre pekhIyAM, akSara AMsU hatAM. me. 35 pakhI pati varNavalI, sahasA zisiM caDAvIre, 1 tana-zarIre. 2 strI, patnI. 3 jue, avaleke. 4 ahIMtahIM. 5 vIjaLI. 6 naLane zodhavAnA dhyAnamAM bhUkhatarasanuM zalya jaNAtuM nahi. 7 lohI. 8 viyoga pAmelI damayaMtI,gasAdhaka yoginInI peThe mAtra eka naLa nAma japatI hatI. 8 savAre. 10 tri. 11 nirgamAvI. 12 akSarAvalI Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 12 mA (33) uribhI cAMpI saha, aratha saMkala mani bhAvI. me. 36 (rAga-mevADe, mevADA rANA! e dezI.) . he raDhIyAlA rANA! bhaluM kIdhuM bharatArajI, vanamAMhi ekalI nirAsa, viNa aparAdha nidrAmAMhI tyajI, bhaMcha abalAnI Asa. , ho raDhIyAlA rANabhaluM kIdhuM bharatAra! (AMcalI.) 37 jAyuM hatuM prIuDe pAlase, sukhe dukheM tyaje nahI neha, deha chAyApari cAlatAM, viSa sI deI gaye che. he raMgIlA rANA! bhaluM kIdhuM bharatArajI! (AMcalI.) 38 vahAlA! bhAra vizvabharA, kima sira vahite apAra; eka dArA thaI dehilI, myuM deuM ula AdhAra. he raMgIlA.39 zaMga vRSabhane bhAra kima kare, hastIne vaLI daMta; tima paraNI priyA pALatAM, kima kilama huI mArA kaMta ! he. sA veLA gaI vIsarI, jANI jIvana AdhAra, haMsa sarUpa jevA kahyuM, cAMpe hayaDAMsuM hAra. he. 41 mAraga caraNe cAlatI huM, thAkI na kahitI lagAra; sudhA tRSA na bhAkhatI, kiMpi na karatI bhAra. he raMgIlA. 42 rANumarAja lIlAtaNuM, je huI bhamIna vedha pahiluM pitA ghari jAItAM, tu kuNa karatuM niSedha. he raMgIlA. 43 eka priya mukhaDuM dekhI karI, hiyaDuM TharatuM apAra; dukhaDuM jAtuM savi vIsarI, prANi pAmatu karAra. he raMgIlA. 44 deSa nahIM priya tumataNu, pragaTiyuM pUrava pApa; bhamI viNa kuNa bhagave, tu syu kIje saMtApa. he raMgIlA. 45 vaLI vicAra e sAcuM saMbhave, te tuM tuMhI guNa gaMbhIra; ke eka pApI vyaMtare, tujha AvariuM che zarIra. he raMgIlA.46 1. pra. "vAMcuM sahu" 2 pra. "aratha sakala" sakala saghaLo artha. saMkala=artha saMkalanA. 3 kheda yukta, zramIta. "mA" 4 cena, ArAma Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (344) naLadamayaMtIzAsa marvhave huM kahuM te suNajo sahu, vanadevI ! vanadeva! je mujhakaMta keDipaDiye, se sukha nalahIje kSaNameva! he 2.47 je mujha priyatanu AvarI, evaDI dIdhI kuzIkha; se TharIThAmi ma bisaje, tehane paDo bhIkha. he raMgIlA. 48 abhigrhkusama kesara cuA caMdana, sarasa gavila je AhAra, vasAdika bega navi grahuM, jama na mili bharatAra. he re. 49 ityAdika abhigraha grahI, vALyuM ApaNuM ma; zakasaMtApa savi pariharI, dharIuM dharamayatanna. he raMgIlA. 50 ( pAI) yadyapi viNu kAraNa matsarI, nalatanuM kukali rahiye AvarI, tathApi bhamI sApi karI, zaktivihIna bhacuM so arI. 51 havi mukha caraNa pakhAlI karI, bhemI dhyAna jinezvara dharI, pati AjJA pAlevA kharI, kaMDinapura mAragi saMcarI. para mahAvanamAMhi hatI AkalI, pagalAM bharatI utAvalI, mAragi abaLA ekAkinI, cAlI bhImabhUpa naMdinI. 53 manasyuM vaLI vimAse bALa, myuM dai dIdhuM duHkhakALa; sakala sakhAIta sAthe rahiuM, hA hA karma! karyuM te kariyuM? 54 huI digamUDha paMciM hIMDatI, priya viga pUraNa mUratI, ciMte sIkha dIdhI ekaMti, tuM pIhari paMce guNavaMtI. papa sAhu sIsi caDAvuM ANu, paNi Ima kAM na vicAriyuM jANa; kihAM kaMDinapura jAvuM durI, kihAM ulaMghana aTavIpUra. 56 1 niyama. 2 AvaraNa, gherIne. 3 jaimInA zrApa vaDe kali zakti vinAne thaye. 4 cAlI. 5 naMdanI-putrI. 6 vicAre. 7 duHkhane samaya. 8 sAdhunI. 8 mastake. La the hatI. Saa karma! kara cite Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 12 mo. (345) ke na sakhAyata saMbala sAtha, tarasiM paDyAM kuNa pAye pAtha mAragi viSamA parvatamAla, kuNu karasya abalA saMbhALa. 57 paricAraka sevaka sArathI, mAharA nAtha pAsiM ke nathI, kima se Aryaputra sukumAla, ekAkI nIgamaye kALa. 58 pati samIpi INi avasari hatI, tuM priya paricaryA sAratI; bahumAMhi kaSTa na bUjhata keI, mana saMtaSi pravartata I. 19 svajana zarIra sukhe kAja, priyu viNa sI lIlA myuM rAja; navi dIse e dukha nisaraNa, e jIvitathI uttama maraNa. 60 dhana jagi bagalInu avatAra, varSAkAla prati bhartAra; piSe pite ANI AhAra, na diye jAvA jhaMDI "thAhAra. 61 rUM guNa behu mRgalItaNuM, je ugAre pati ApaNuM vyAdha-bANa paDatuM patiprati, sA dekhI nija sirilehatI. dara paNi vaidabhI nirbhAgiNI, evI avara na ke pApiNI; jeNe patiratna hAthithI gamyuM, dhaNyuM senuM puMki nIgamyuM. 63 athavA "huvikalpa pariharuM, nalanRpanI ciMtA sI karuM; je chi mahAbhAganA dhaNI, vegiM vipada Tale tehataNI. 64 sUrijacaMdrataNuM jima grahaNa, vavAra huI tasa haraNa; tima mAhaMtane ApadakALa, Ave paNi na rahe cirakAla. 5 teha bhaNI nala lahisya kalyANa, manAvacce vaLI jagane ANa; rAjasaddhi lIlA pAmasya, zatru save mastaka nAmaspe. 66 teha bhaNuM pIhari jAuM vahI, kaMtazuddhi jovarAvuM sahI; Ima ciMtavatI utAvaLI, viSama vATe cAle ekalI. 67 kare atikrama parvatamAla, mAragiM ati thAkI sA bAla; * 1 sAtha, sabata. 2 bhAtuM-kharacI. 3 sevA cAkarI. 4 jANuta. 5 mukAma-mALe. 6 pAradhI. cha tapeluM, tapAveluM. 8 mAThA vicAre. imeTA purUSone. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (346) - naLadamayatIrAsa, eka tarU(vara) tala sUtI AvI, kSaNaeka nidrA lahe manibhAvi. etali eka ajagara (ati)kUra, pApI pragaTie patigapUri, nidrAvazi jANI mAnavI, tehane prasavAnI mati havI. 69 teNi grasavA mAMDI pagathakI, jAgI paNi navi nIsarI sakI; hAhAkAra kare sA bAla, navi mehele ajagara vikarAla. 70 ajagara-udaramAMhi bApaDI, jANe narage jIvatI paddha; sakala zarIra jaTharamAMhi grahiyuM, "grIvAthI mukha bAhari rahiyuM. prANa kaMThagata jANI karI, sAgArika aNasaNa ucarI; dharmazaraNa mukhiM iti bhAkhatI, tava AkaMda kare sA satI. 2 etali eka vanecara bhIla, suNa AnaMda na kIdhI DhIla . teNi thAnaki Avyu tatakAla, ajagaraI grastI dIThI bAla. 73 hAkI kAkI maraDI mUcha, teNi chedIyuM tava ajagara pUcha; . "udara vidAriyuM mami karI, akSatAMga kADhI suMdarI. 74 yata:" vane raNe zatrujalAgnimadhye, mahArNave parvatamastake vA; suptaM pramattaM viSamasthitaM vA, rakSanti puNyAni purA kRtAni.1" [matRri-nItizata 10 cho.] kari avalaMbana karI tasa tihAM, lAvyuM giri taTinI vahe jihAM satI aMga dhoyuM teNi nIri, jaTharAnala elakhyuM zarIra. 75 svAstha karI bisArI tihAM, Avyu giri vana gahavara jihAM nimaja svaita badAma akheDa, ghaNuM khalahaNa(lAM) khArika jeDa. khajUra pastAM keLAM sAra, bIjapura jaMbIra udAra, 1 piTanI ejharI. 2 garadanathI. 3 kaMThe prANu AvavAne samaya jANuM. 4. pikAra. 5 peTa. 6. marmasthAnamAMthI. 7 kaMI paNa nukasAna thayA vagaranuM sopAMga zarIra. 8 hAthanuM A parvatanI nadI. 10 bIjerA Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37). prastAva 12 ma. nAlikera nAriMga ghaNuM, phala susvAda avara tarUtaNuM. 77 bheMmI Agali mehatyAM ANI, sA saMgraha samayanI jANI, ketAeka AhariyAM rUcimAni, bhIla cAkarI kari ekatAnI. 78 kadalIdali karI vijiM vAya, jANuM saphaLa AjanuM Aya; bhemI paNi upagAraja lahI, tehanu praNaya niSedhe nahIM. 09 magNaurasavi rUpaguNa saMpUraNa deha, nArIratna ane pama eha; " supanamAMhi dubha dekhavA, nija kari lahI lAgu harakhavA. 80 'puliMda premavacana belI, tava mane gatabhAva khelIu, ? jAtiyegeNuiM chama ucariyuM, tujha dIThe e nara mana ThariyuM. 81 dIse aMgataNI Iti prabhA, keIka mahArAya (taNI) vallabhA; kAraNivasiM vanamAMhi paDiyAM, mahAbhAge bhIla kari caDiyAM.82 tame nAgarika caturamAMhi rekha, bhAva mane gata lahe suviseSa; e naramyuM pathAe suprasanna, vanapradeza che jeu vijaa. 83 pa patranI kemala seji, puThI pavitra karuM mana heji; iti durvacana bhIlanAM suNI, mAnavatI nirakhe bhUbhaNI. 84 na pAre kepa na jaMpe vANi, navi uttara Ape guNa jANika jANuM manacyuM bhalavilAsa, mukhi meTA muki nIsAsa. 85 bhiilluvaacsA nizvAsa mehalatI dekhI, vaghu "puliMda lAja uvekhi, ayi! tuM maina dharI kAM rahi, "maradanA kisse navi lahi. 89 mudhA! kisyuM mahale nisAsa, e naranuM ANe vizvAsa - 1 khAdhAM. 2 bhIla. 3 mananI aMdara rahelI kuvicAraNuM. 4 pra. "svabhAva antargatA khelIuM; " 5 pra"thAI suprasanna" 6 pra. na kare" 7 praha "bhIla-virAga" virAga-rAgayukta, 8 bhIla. 8 kAmadevanI pIDA. uona! Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 348 ) naLadamayaMtIrAsa aMdrigrahaNa zaMkA mANuje, ehune 'nijakikara jANaze. 87 rahio divasa rUciM jetalA, adhika na kahe... upara tetalA; pache kahisyA tihAM mehulIsa kUri, ekavAra eThu vaMchita pUri. bhaimIuvAca 91 vaLatuM tava damayaMtI nadI, tuM sAjanya sudhArasa nadI; mahAbhAga maLavattara vaDu, vinayavaMta dIse evaDu. grAmanagaranu vAsa vizeSa, te tuM ni si mAM reSa; chi nija nija khalinA vyavahAra,hastI prati grahe zizumAra.90 mUDhI abalA anAthI eha, jIvitadAna deI tuM jeha; aMgrihIneM na kare roSa, e tujha bhalapaNu moTA cepa. svajanamAMhiM tuM mukhya 4karAta, tAharA sahu gAsyuM avadyAta; ti' ajagara mukhathI ugrahI, janma avara vaLI dIdhu sahI. 92 uttama madhyama vaLI jaghanya, trividha mAnavI chi jagi manti; rAdrarAnamAMhi tuM gaNu vaDA, kSAra samudramAM mIThA verA, 93 pitA pitA ! aMdhava ! tujha kahuM, sakala saheAdara adhiku lahuM; eka jiI tAturA upagAra, kasIpari' kahevAya sAra. karI upagAra na lIje cheTha, mahAnubhAvanuM lakSaNa eha; birhini sAthi pariNAma virupa, kima kIje vanecara bhUpa! 95 kAsa gRdhra je che niHzUlka, te viveka arUNAdaya thUka; kAka jema bheAjI ucchiSTa, leAkamAMhi te huye aniSTa. nidA mUla dvAra mRtyunuM, sthAnaka saghalA duHkRtyanuM; ehavuM lI "pAridArika, vache kavaNu suyaza hArika. 94 89 (6 96 97 "" 1 aMdhIkhAte nAkhavAne vhema. pra0 agriha" 2 bha+ANuje. ma ANutI. 3 potAnA sevaka. 4 bhIla. 550 jagi manna khIhAmaNA jaMgalamAM. 7 kuvA. 8 bahena sAthe kharAba pariNAma-icchA na rAkha. 9 paradArA, parAyI strI. ; Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 12 mi. (9) seSa sarisRpa vanitA rAga, dharatuM zaMkhacUDIo nAga, takSaka karI kAminI veSa, visvAsIni haNI uvekha. 98 ArAdhatAM kharphe atikaSTa, sarasvatI kIdhI saMtuSTa, tehasuM ramavA vihavala thayuM, 'sUravIra sApi nigrahIyu. 9 pAja bAra arbudagiri, yadyapi kIdhI rasIyasuri; zrImAtA laMpaTa se lahI, raSideve mUkyu nigrahI. 100 bhamAMgada kara lahI rUkanuM, mani saMkalpa kariyu zudranu; pAravatIne levA bhaNI, mahAdeva kIdhA revaNI. 101 mAdhava mAyA mahilA thaI, 'durdhara daitya haNi se sahI teha bhaNI "padArAnu saMga, karinA nipuNa dhare nahIM raMga. 102. jIvitadAna daIne zUra ! have te ciMtana karavuM krUra! bhAI kahI belAvyuM jeha, rakhe kathana kUDuM huye teha. 103 ayi! upagAra puNya tAharuM, vaLI kRtajJapaNuM mAruM; e bahu rahi sadA akhaMDa, jihAM jigi va zazi mArtaDabhiilluvaacIti sAMbhaLI satInA bola, vanacari mani thayuM niTela, mani avalaMbI dhIraDhapaNuM, gahita vacana vaghu so ghaNuM. 105 ti upadesa kahiyA e kisyA, puliMdamani kAMi navi vasyA; jima thala upari jala navi rahe, tima AcAra na taskara grahe. strIratna tujha sarikhuM sahI, mana AsyA pUre je nahI; tu e vana jIvita karyuM, Iti mani visvAvasi vasyuM. 107 praNayavacana jI prIchasi nahIM, tu tuM sukhe sakasi kima rahI; valI vizeSe karatAM prANu, tujhane A vanamAMhi kuNa trANu.108 1 pra "vizvAsIni haNIu eka" 2 praha zudravIra " 3 mehinI svarUpa dhAraNa karyuM. 4 mahAna baLavaMta. 5 pArakI strIne 6 caMdra sUrya. 7 tiraskAra bharyA- 8 rakSaNa karanAra, Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (350) naLadamayatIrAsa, ima kahitu Avila TUkaDu, satI vicAra kare mani vaDu e Agali kima rahe mujha zIla, samariye iMdrana kIdhI DhIla. 109 Uke dekhI e kuvicAra, tatakhiNi karI satInI sAra; mehablyu vA na lAI vAra, bhIla bhasma kIdhuM teNIvAra. 110 iti karI kuliza gayuM hari pAsi, tava sA satI dayAguNa rAzi tasa upagAra saMbhArI karI, rUdana kare teNe dukhiM bharI. 111 viSama karmataNI gati jue, jeNi upagAra kari se mue; Iti kahItI vaLI vaLIzacatI, cAlI paMthi athu mocatI.112 vaMdhyAcalagiri ulaMghatI, viSamapAlI piDhI mehalatI; mani parameSTIya paMca samaratI, pramAda nidrAdika chaMDatI. 113 zunya pathi hIMDatI apAra, navi thAki navi bahi ligAra; jima jima paDe kuvelA kharI, timatima manu tanu mehale daDhakarI. vAgha siMgha *hastI citarA, vyAla kAla pApI vanacara ke tasu sparza karI navi sake, sIla-sannAha zarIra thake. 115 yata nAthA cAmU" zIlaM sattarogaharaM, zIlaM AruggakAraNaM paramam ; zIlaM dohaggaharaM, zIlaM sivasukkhadAyAram. 1" rAthamiTyAIma cAlatA kete dine, balada bharI saMpUraNa bane; miltha sAtha vaNajhArAtaNu, vyApArIjana mAMhIM chi ghaNuM. 110 1 indranuM vaja. 2 tene, bhIlane ajagaranA meDhAmAMthI bacAvavAne upagAra yAda karI ra lAgI. 3 arihanta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu. "namohissassrgAya 4 pra. "cAraNa citarA" sarSa 6 brahmacaryarUpI bakhtaravaDe. Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 12 e. (35) te dekhI harakhI citaryuM, havi e sAthi sukhe cAlamyuM; viNajhArAni pUche vAta, kuNu puri jAsya e saMghAta? 117 te dekhI mana viramaya thayA, bIhatA citta mAna karI rahyA jAyuM ke dIse kSatraNI, rakhe sAthane kare revaNI. 118 tuhi paNa cAlI tehanI sAthiM, gAMThi nAma jinezvara Arthika vikaTa ghATa parvatanA jihAM, vAsu rAti rahIA te tihAM. 119 tApamary- teNI rAti te sAtha majhArI, hastI AviyA milI apAri, ati unamatta thayA 'siMdhurA, te janane saMtApe kharA. 120 geNibhAMDa kariyAM cakacUra, vAhyAM vastRtaNa teNei pUraka nAThA leka dise disiM gayA, ketA maraNa lahIyA te rahiyA. te gaMdharva nagarInI pare, thayuM visarAla kSaNeka aMtare, vaLI ekalI havI nirdhAra, soce bhamI karma apAra. 122 jaje karma dizAne phera, TalI uta thAI aghera; jeha sAthamAMhi AvI rahI, tehanI viSama piri e thaI. 123 ahi sA avalaMbI satva, hRdayamAMhIM dharI "traNuiM tattva; girivara zRMgi pathi ekalI, halaye halaye cAlI vaLI.124 Ima atikaDu paMtha ketalu, eka asakatarU dIThuM bhalu te dekhI mani havI samAdhi, upasamavA lAge vaLI Adhi.125 te tarU heThali AvI rahI, zItala gAtra havuM sa sahI, zItavAta ne surabhi apAra,vAyA puSTi vAya teNIvAra.126 1 dhana. vaNajhArAo jema pitapitAnA baLa upara dhana ane bhAla lAdIne cAlatA hatA tema bhamI pitAnI gAMThe jinezvaranA nAmarUpI dhana bAMdhIne cAlatI hatI. 2 hAthIo. 3 guNI, kothalA. pra. gelI bhAMDa" 4 naThArI dazA. 5 deva, gurU ane dharma e traNa tattva. 6 pahADanA zikhara upara. 7 ciMtA, duHkha. 8 pra0 "zIta maMda ne" 8 sugaMdha. 10 patravAya. pAMdaDA hAlIne vAcelo vA. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (upara) naLadamayaMtIrAsa, paMcasvara durgAnA havA, vAmanetra lAguM pharikavA; iti sakuna havA abhinavA, damayaMtI lAgI harikhavA. 127 munismaagmjoyuM lAbha hase ahIM ghaNuM, ke eka svajana mile ApaNuM etali dIThI munimaMDalI, mani ciMte have ciMtA TalI. 128 nirmala gaNi-tattva dhArikA, bhavasamudra helAM tArakA, azubha karma kamala vArakA, sakala jIvane upagArakA. 129 ehave bahu munivari parivariyA, AcArija "zrutasAgari bhariyA, jANe mUrtivaMtu dharma, te dIThe chUTe savi karma. 130 bhImarAya ghari 5hate , hue harikha havu tava tasuM AcArija Adi savi yati, vaMdIne beThI tihAM satI. 131 anivAradharmalAbha AsIsa gurU diye, iti jaMpe ANI hita hiye, bhadra! paMtha parizrama vAri, amane cAraNamuni avadhAri.132 giri vaitAThayathika bhU ghaNI, AvyA tIrathayAtrA bhaNI; vaLI vizeSa saMbhalI eka vAta, prathavImAMhi huse vikhyAta. 133 1 DAbuM netra-AMkha. 2 pra. "Iti nimitta jANuM abhinavA" 3 pra. " jANyuM lAbha hasi sahI ghaNu" 4 karmarUpI mela. 5 jJAnanA dariyA. 6 ghamasya RAmo mavatu. dharmane lAbha thAva, e AzIrvAda. jema taiyAyikamatavALAo kaI namaskAra kare tyAre "zivAya namaH" sAMkhyo "oma name nArAyaNa " kahI pratiSanA kare che, ane digaMbara jaine "dharmavRddhi" evo AzIrvAda de che tema zvetAMbara jainasAdhuo kaI vandaNa kare tyAre dharmalAbha" evA AzIrvacananI zeSanA kare che. 7 vidyAbaLathI AkAze cAlanArA muniye cAraNamuninA nAmathI oLakhAya che. jemake "aMdhAcAraNa, vidyAcAraNu" ItyAdi. 8 jANaje. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 12 me (353) cati puhavi pacamuM, tIrthaMkara zubhaMkara selamuM tehanuM samavasaraNa aMhI hue, puNyavaMta prANa nirakhaspe. 134 muktidvAra' sAra Iti nAmi, mahAtIrtha lahiyA A ThAmi, saMpradAya viNa e adhikAra, prAkRtajana na lahe suvicAra. 135 bhAskarAcArija gurUrAja, kRpA karI ama kahiu nirvAja tihabhaNuM tIrathabhU pharasivA, AvyA zivaphaLa AkarasivA. 136 bhadra! kahe tuM kuNa bhAmina, eNi mahAvana kAM ekAkinI? rUpa ane pama surasuMdarI, satI zirAmaNI dIse kharI. 137 kavaNu rAyakerI naMdinI, kavaNa parigraha ANaMdinI, kahi caritra saghauM ApaNuM, tuja dIThe mana made ghaNuM. 138 pratyuttara Iti bhASita taNuM, kahitAM hRdaya bharANuM ghaNuM adhomukhI kSaNa eka matimatI, azru jharaMtI belI satI. 139 bhaimiiuttrpuhavi prasiddha bhImaka pitA, hanI e damayaMtI sutA dakhyaNudisi se mahArAya, dama-damana-damanaka mujhAya. vIrasenanupa jehanuM tAta, nalamahArAya trijagavikhyAta; suNaje mahAmunI svara-sabhA! e vibhi tasa vallabhA! 141 satya pratijJAnuM je dhaNuM, yaza rAkhivA priyA avagaNI; devadUta jagi jANe sahu, eka mukhi ketA guNa kahuM? 142 jasamatani havu vyaMtara parezateNi mati-viparIta hao nareza ra duraMdara kubara sAthiM, se hAriudeza rAja-ddhi Athi. 143 kabare tasa didhu vanavAsa, eka tarUtali nizi kariye nivAsa; gayu ekalI strI mehalI tihAM, ke na lahi havise che kihAM! 144 1 pRthvIpara. 2 nIcuM meM rAkhIne. 3 bhAIo. 4 tyajI dIdhI, strInI darakAra karI nahi. 5 zarIramAM. 6 pra. "vyaMtarAveza vyaMtara+ Aveza. 7 pra. "te ise gata-mati havuM reza. Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (354) naLadamayaMtIrAsa, patiAdeza priyA siri dharI, e ekalI tihAMthI saMcarI; mAragiMsUlI ajagare grahI, eka puliMde tihAM ugrahI. 145 manapariNAma duSTa teNei kariyuM, Idde azani AvI sahari, tihIMthI AgaliM mAragi vahI, sAtha milyu viNajhArA sahI. 146 tehane sAthe cAlatAM vaLI, rAti hastI AvyA milI; teNei sAthe (se) meha naDI, punarapitihAMthI ekalI paDI.147 caki-mRgI-parivaLI nAsatI, paMtha atikramatI zramavatI; Ima karatAM pAmI A kAma, azeka tabiM ladhu vizrAma. 148 bheTiyA pAya pUjya! tumataNu, gayA anartha vilaya have ghaNA; ke eka pragaTiyuM pUrava puNya, tuma darasaNa dIDuM jagi dhanya!149 suNI A bhUla cUla adhikAra, rakhe dhare mani duHkha lagAra; mahA muNiMda!kRpApara joya, paraduHkhe dukhiyA ati heya. 150 bhaimiiprshnhave bhAvaThi kahIMce bhAjasi,nalanupa rAji kahIrAjasi? kadA kaMta melApaka huse, se muja pUjya prakAze rasa! 151 muni uttrovaacIti vANI rANunI suNuM, vaLatA munivara belyA guNuM; bhadra! tuM damayaMtI satI, prANapriyA nalapanI hatI. upara tAharI khyAti suNI jagi ghaNI, mahAsatI tuM mahAraSibhaNe; azubhakarma kAraNa chi vaDuM, jeNe tuM duHkha pAme evaDuM 153 gAlavaraSi-putrI suprabhA, nRpa duSpAMtata vallabhA; bharatarAya mAtA guNavatI, Age sakuMtalA mahAsatI. 154 1 pra. "tihAM huM grahI". 2 praha "cakIta mRgI". 3 duHkha. ja duHkha. 5 kevAre, kayAre. 6 dUra jaze. bhAgaze. 7 birAjaze. 8kyAre, 8 praha "kUSmAMtANI". Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 12 ma ( 355 ) 1 nRpa duSyaMtetyajI vanamAMhi, atiduHkha bhAgaviyAM teNe tyAMhi; te kahItAM mana dhrUje kharUM, te Agali duHkha syuM tAha ? 155 damayaMtIkathana pUjya ! tume parakAsyuM jeha, sAkuMtalA siva sAcuM te; paNi sA vanamAMhi UcharI, pache tihAM rahitAM nive DarI. 156 damayaMtInAM du:khanI vAta, viSNu kevalI lahe kuNu thAta; muni-- 158 valI jaMpe munivara guNavaMtI, kalAvatI mahAsai dhari citti. 157 zaMkharAya paTarANI satI, yasa karatI khele sayati;4 karmavaze duHkha pAmI teha, kate kara chedAvyA beha. karamataNI gati viSamI jANI, zrIjinavacana hiyAmAM ANI; patehanI kathA suNI duHkha ThaMDI, jinavarabhagati sAthe rati maMDI. 159 150 nRpa kUSmate 2 50 tAta ! 3 mahAsatI. ra .. "" ,, 4 sajanI, yati. yatiye paNa. 5 kaLAvatInI sAmAnya kathAH-- kalAvatI garbhavatI thavAthI peAtAnA bhAie kakaNu yugala mAkalyAM. zaMkharAye pUvAthI kaLAvatIe kahyuM mArA vhAlAe mAkalyA. " AthI zukharAyane lAgyuM ke" Ane mArA vinA koi anya upara pyAra che ane teNe kaMkaNA mAkalyAM che. " AvuM ayeAgya vicArI kaLAvatInA ane hAtheA kakaNu sahita kapAvI pAtApAse lAvavA kahI kaLAvatIne araNyamAM mUkI AvavA sevAne AjJA karI. sevakAe te pramANe karI kayukta ane hAtheA rAjAne ANI ApyAM. kaMkaNa upara rAjAe kalAvatInA bhAinuM nAma vAMcI ayAgya vartana mATe pazcAttApa karI kaLAvatInI zodha karavA mAMDI, paNa mahenata vyartha gai. kaLAvatIe gabhavatI hAvAthI araNyamAM nadItaTe putra prasabyA. potAnI sthiti mATe duHkha ANutAM putranI nALa vagere sApha karavA mATe jema tema putrane laI pANI pAse jaI, pANImAM ardha kapAyelAM hAtha kheLatAM zILa prabhA "" tr tr Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 356 ) damayantI Iti vacana suNI kahi satI, tume satya bhAkharUM gapati ! havi mujha AganyA Ape! kharI,kihAM satI rahe avasthiti karI.160 tume dRSTAMta kahiyA je i, teNi DhaDha citta havuM muja joI; pAlasi pUjya ! tumArI ANu, mAhare eka jinavara ala prANa. 191 muni-- 3 munivara kahi ahiM rahuM mana vALI, milasye svajana 'tune cirakAli; ka' satImaya nIpA sAra, zAMtinAtha mUti maneAhAra. 162 iti munivarane vacana karI, zAntibhUti 'nIpAi kharI; pamaMtra nyAsa karI munirAja; murati dRDha kIdhI jinarAja. 163 pache pratiSTI munivara siddha, sA mUrati bhamI kari dIdha; guphAmadhya iNi thAnika rahI, jinapratimA pUjeyA sahI. 164 zAMtijinesvara ArAdhajo, yathAzakti karI tapa sAdhajo; ItyAdika zikhyA deI sAra, munivara tihAMthI kare vihAra. 1965 vathI tenA baMne hAthe| jevAMne tevAM pheMkayukta mULa sthitimAM AvI gayAM. tyAra pachI tyAM koi mahApurUSane samAgama thatAM tene pUchatAM hajI keTaleka samaya pativiyeAga raheze te jANatAM te anyatra rahevA lAgI. pachI viyeAga samaya pUrNa thaye, ane rAjAnA mANasAnI zodhathI amuka samaye rAjA-rANInA meLApa thayo. jo pahelethI rANIe kahyuM hAta ke mhArA vhAlA bhAie mokalyAM," ke rAjAe pahelethIja kakaNa upara nAma vAMcyuM hota to AvI sthiti na thAta. paNa tene amuka samayanA viyAga bhAgavavAne heAvAthI, rANI upara kalaMka AvavAnuM heAvAthI, ane tene zIlaprabhAva jAhera thavAnA hAvAthI bhAvie pahelAM bhUlAvyA. 1 50 hajI cirakAli 2 50 "pUjA kariu sevi mani sAra". 3 seALamA tIrthapati. 4 banAvI. 5 mantrAvaDe mUrtimAM prabhutvazakti ANI. aMjana zalAkA jevuM. 6 kare, kara--hAthamAM. re . naLadamayaMtIrAsa. "3 Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 12 me, (37) rAntikAnahavi bhimI teNi parvati rahI, guphAmadhya jinapratimA gRhI; zAMtinAtha ArAdhana kari, triNikAla pUjA Acari. 106 puSpAkSita jala caMdana dhUpa, phala naivedya dIpa zubharUpa; pUjA aSTaprakArI eha, trikaraNa zuddhi kare nita teha. 167 AsAtanA sakala parihare, dhyAna paMca-parameSTI dhare, AMbilatapa karI zeSe aMga, cAle ema maryAda abhaMga. 168 tapebali sA pAmI siddhi, vanadevatA kare sAniddhi Iti maryAdA pari cAlatA, kevaLa dharmaraMgi mAhalatA. 169 divasa *paMcazata TaLyA tima, eka "vAsara lIlAye jimma; ehavi eka apUrava vAta, huI te suNajo avadAta. 170 muniptnziSyasahita eka muni guNarAzi, tihAMkaNi paDayA hutI AkAzi; dekhI bhamI sAcA dhare, te muninI paricaryA kare. 171 munivara pUchi ekAkinI ! INi parvati e rahI bhAMminI? sA kahi savi pUrava vartAta, vaLatA muni belyA mAhata. 17ra tujhani bhAvaThi AvI jeha, ame prathama jANa che teha, mUlathiyuM te sAMbhali sahu, jima tujha duHkha visare bahu. 173 bhamI kahi prakAsu svAmi! huM rahI chuM eka jinavarAmi, sAdhu kahi ame cAraNayati, "caIta paMthi vicarUM mahA satI! 174 1 savAra, bapora, ane sAMjare. 2 mana vacana ne kAyAthI. 3 pra. "nitameva" ja pAMcase. 5 divasa. pAMcaso divasa eka divasa jevA lAgyA. 6 ka. 7 sevA. 8 citya hoya te te raste praha "viyatapaMthi. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (358) naLadamayaMtIrAsa, munibhASita keshiniiadhikaarAgi rathanapura puramAMhiM, ekavAra ame hatA tyAMhi; tihAM jayaratha rAjA nAma, vidyA rehiNInuM vizrAma. 175 tehanI putrI chi kezinI, sakala kAminI guNa saMpanI; tehanuM rUpa suNa becare, khaDagI nAme ache dudhare. 176 vidyA(TyA) vidyA sAdhake, havu jayadrathanupa (bhUpati) bAdhake; so kesinI varevA kAmi, karatuM havuM sabala saMgrAmi. 177 teNei jayadratha bhUpati bala, sarpa-baNi kIdhuM vila; senA dekhI viSadhAritA, ati dukha lahIu kesinI-pitA. 178 tu teNei durjaya dekhI arI, hiye vAta vicArI kharI, balamahArAya-sute mahAbaLe, becareMdraripu kAlAnale. 179 nijapure pAu dharAvI karI, tehane dIdhI nija kuMyarI; tehani vara che garUDahataNu, teNi se garva vahe ati ghaNu 180 jayathe senApati kI, zatru sAthi valagA diye; vanitA-sute vastra AbharaNa, tehadIdhAM che viSaharaNa. 181 jehane dIThe viSa savi jAya, te zira pahorI mahAbalarAya; khaDagI becaranuM bala hari, sarpabANa te niSphala kari. 182 nija senA tiNi niviSa karI, senA zatru sakala saMharI, khaDagI haNI lIdhuM tasa rAja, jAmAtA-bale sIdhuM kAja. 183 havi khaDagI-suta pArasva bhalu, rAjabhRSTa bhami ekaluM; mahAbalani haNivA paracaMDa, vipAsana kari akhaMDa. 184 tehanA dhyAnataNe visavAsi, vaghA(vaiyA)Ape nAgapAsika karkoTaka Iti tehanuM nAma, pheDe eka purUSanuM ThAma. 185 1 zatru. 2 vidyAdharanA rAjAne zatru. 3 garUDe. 4 sarpabANa Adi bANenA jherane hari lenArA. 5 nAgapAsa vidyAnuM bANa. Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 12 e. (359) pachina cAli bijA pAkhi, cAliye eka vidyA dharI hAthi; Avye rathanupura puravani, mahAbala-kesinI kIDe bie.186 tINi avasarI mahAbale kumAra, suvarNa balA madhya zRMgAra; garUDadatta se kesanI kare, deI rame teNi vani rasabhare. 187 khaDagI-putre dIThuM nAma, mahAbalaspaM maMDiuM saMgrAma; jhUjhe paraspare bihU khale, nAgapAse baMdhyuM mahAbele. 188 mahAbalanA bhaTanuM bhaya dharI, khaDagI-suta nAhaTha iti karI, eTale mahAbala nija zRMgAra, paridhAna karavA suvicAra. 189 Ayu sIgha pAsiM nija nAri, sA sUtI che nidra majhArI; mahAbala AvyA pahilu tAma, karI gayu karkoTaka kAma. 190 nidrAmAMhi "vacanA karI, bIlA seI gayu apahari, pachi mahAbala Avyu jime, sUtavI nAri jAgavI tIme. 11 mAgyuM tava bI1 zRMgAra, "sahiyA jevuM na dIThuM sAra; tava tasa vajahata pari thayuM, mana ciMtata manamAhe rahyuM. 192 nAgapAsiM baMdhyuM je bhaNa, mahAbala aMgi vedanA ghaNI; kASTa jema gata cetana hoI te dekhI kesanI ati reI. 1lsa yatna karI saMdhyuM asi vivanna, kahe navi lA bilDa-ratanna; zeke karI ati vilathaI, kaMta duHkha tADe ura rahI. 194 nisuNI samAcAra duHkhakAra, Avyu jayadratha teNi vAra, ghaNI pere nibhraMchI sutA, Abu bali mahAbalane pitA.1lpa svajana sahu tasa "duHkhe grahIyAM, rAja behu zekAkula thaIyAM kuNI kipInavi sIjhe kAja, thaIdegdigamUDha rahiyA mahArAja.16 1 pra. "bIjA sAthi" athavA "sAdhi". 2 pra. "vidyA karI hAthi" 3 pra. "paridhApana" paheravA. 4 ThagAI. 5 sahasA, tatkALa.6 lAkaDAnI peThe cetanA rahita. 7 tucchakArI. 8pra "mahAbalanu." 8 dukhi. 10 "dinamaDha". Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 360 ) naLadamayaMtIrAsa. 3 etali'1 akasmAta anagAra, STivAda je jANe sAra; datta isi nAme munivIra, pAudhAriyAM tihAM guNuhu gaMbhIra. 197 tava behu rAya pAya tasa namI, pUchiyA sA munivara upasamI; sukha kima thAye 'mahAbalaprati', te tume pUjya ! prakAsa hiti.198 munivara kahe gArUDa zrRMgAra, patehanA kare suzata upacAra; tA nahi thAya nirAmaya eha, nAgapAsa nahIM choDa deha. 199 munivara kahe gArUDa zrRMgAra, kama Avi te suNu vicAra; ju vaitADhaya tyajI kAminI, dakhyaNa dvisi jAye kesinI. 200 tihAM kuDinapura bhImakarAya, davadaMtI tasa sutA kahivAya; tehane vAsi rahe" kesinI, seve. bhImarAyanI 11kanI. 201 khecara kuNezva2 na jAvuM kadA, java kezinI rahe13 tihAM tA; sA bhaimI varasyuM nalarAya, bhamI sAthi kesanI jAya. 202 niSadhanayari rahise 14cirakAla, pachi jIpa ramatsye.' nalabhUpAla; hArI rAjA 1.rAni jAIse18, vicAga pati patnI thAIse.19 203 vaLatuM tasa milasye saMcAga,nala-lenI bhAjasi viyeAga; tava khI gArUDa zrRMgAra,kesinI tihAM rahisse. niradhAra.204 damayaMtInuM dAsIpaNuM, java lagera1 kesinI karacce ghaNuM; mahAbalarAyaprati guNu hasyuM, tava lage 24 alpakaSTa thAisyuM.25 kaSThita pati--arthe vahi, 26ati kesinI nija aMgi sahi; pativratA sA kahIce27 satI, patikag8 sukha na vei ratI. 206 23 1 eTalAmAM. 2 jANI. 3 nAmi. 4 thAi. 5 pra0 "khala karesuM". 6 rAgarahita. 7 hAi. 8 tehanI. 8 rahe. 10 sevai. 11 putrI. 12 kuNA~. 13 rahe. 14 rahisi. 15 jugAra, 16 ramasyai. 17 rAnamAM, vanavAse. 18 jAisyai. 19 thAisyaI. 20 rahisyai. 21 laiMgi. 22 karasyai. 23 phAyado, sagarahita. 24 ceADu duHkha 25 thAsya. 26 50 ati kleza". 27 pra. kahI. 28 karjI. Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 12 me, (36) Iti pati-hita saMbhalI vizeSi, pUche pitA svajana suvizeSi; kIDA kinnara-yugala saMgRhI, kaDinapuri vani AvI vahI. 207 bhImarAya tihAM kIDA kare, teNi tihAM dIThI eNi avasare gItakalA dekhADI sAra, teNei tihAM raMjI rAya apAra. ra08 *tUTe nupa tava mAgyuM hava, damayaMtInI "Apu seva; bhImarAya Api ulhasI, damayaMtIni mani sA vasI. ra9 pAsi rahi damayaMtItaNe, ati viveka caturAIpaNe ghaNuM vasI damayaMtI citi, jUI navi mehale dina rAti. 210 etalA AchuM je adhikAra, te tuM zubhe! lahe- suvicAra INi IhanahiM jANi mati grahI,nalavallabha tujhamilaye sahI.211 [ti rANA ziyA , havi kaMDinapuri jAo sahI, ghaNuM kAla vani vasAyedeg nahI, tihAM milacce 1 svajanasaMga,TalaspevallabhataNu viyega. 212 munipatana kaarnname tIratha navi jANuM ahIM, 14teNi 15ullaMghI jAtA vahI; vidyAtaNa havu vyAghAta, iti kAraNi thayu bhUpAta. 213 havi ahIM rahI dhyAna zubha dharI, zAMtinAtha ArAdhanA karI; paNa tuyAmitI vidyA kharI, lahI vicaratye17 mani saMvarI. 1 praha "kinnarayugalasuM gRhI". 2 kari. 3 avasari. 4tUhau. 5 Ape. "Apane sthaLe eka pratimAM badhe "Apa" vaparAyeluM che. 6 jUdI, aLagI. 7 eTalA pachInuM, e pachInI bInA he zubhe! tuM lahe=jANe che. 8 lahi. A milasTaI. 10 vasAI. 11 milasthaI. 12 TalasyaI 13 abhe. 14 tiNi 15 ahIM teM zAMtinAthanI mUrti sthApIne tIrtha karyuM che te amane khabara nahi tethI tene vaMdana karyA vinA oLaMgIne javAthI amArI uDavAnI vidyAne nAza thaye ne ame nIce paDyA. 16 "gaganagAminI vidyA kharI". 17 vicarasya. 18 pra"muni saMvarI".. Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36ra) naLadamayaMtIrAsa, Iti munivare kahiuM jetaluM, bhamI citti dharI tetalUM; munine kahe pUjya! tame kahiyuM, te savimeM sAcuM sahiyuM 215 kahiu kesinInuM adhikAra, te saMkete lahiyuM mi sAra; sA meM pUchI paripari karI, sevA kisse karUmAharI? 216 paNi teNi vAta kisI navi kahI, prastAvi kahisyuM kahI rahI, je nalarAye vara ApIyA, te savi bhaMDAre tehiM kIyA. ra17 java prastAvedeg mAge eha, tava te vara de sasneha, Ima kahitI rahitI sA sadA, "adhunA mujha pIhari chi mudA.218 muni bhamI karI Ima vAta, kimapi havuM tasa sItala gAta, nalavallabha mujhamilaye "sahI,IsyulahI manasyuM gahigahI.ra19 graMtha nalAyananu uddhAra, nalacaritra navarasa bhaMDAra vAcaka nayasundara sundara bhAva, etalie dvAdaza prastAva. 220 iti zrIberapurANe nalAyane ddhAre nacaritra, daMpatya vipralaMbha, dAmanamArga ekAkinI nigamana, ajagara grasana, kirAtAta zIlarakhyaNa, cAraNaraSimilanavane nAma dvAdazama: prastAvanA 1 munivarai. 2 muniniM. 3 maI. 4 sA maI. 5 kisyaI. 6 kare che. 9 samaye, vakhata Ave. 8 nalarAI. 8 bhaMDAri. 10 prastAvi. 11 mAgi. 12 havaNuM. 13 mII. 14 gAtra. 15 milasthaI. 16 evuM jANIne 160 gAthA pachInI vizeSa TIpa:mujha mujane mane. milae jUnuM rUpa milaI ane pAchaLanuM milase e benI vaccenuM rUpa malaze. INi thAnakie sthAnakamAM. 4. thAna, tiNi pati te parvatamAM. I ne e hAlamAM belAya che. hAlamAM sAtamI vibhaktine je "e" pratyaya che tenuM e pUrvarUpa che. traNikAla traNe kAla. ahIM trINi vAra e pATha ThIka gaNAya. traNikAlamAM te bhUta bhaviSya ne vartamAna gaNAya paNa ahIM te savAra Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 12 mA. ( 363 ) apAra te sAMja che. pacaparamethrI arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu. Akhila eka tapa. AcAla-Ayakhila-AMjilaoLI. sA te teNI jaMga raMgamAM. huMtI AkAzi-AkAzamAMthI huM. te chatAM. pUrNi-pUNe pUchyuM pachInuM rUpa. ce zA kAraNathI. ane pahele purUSa sarvanAma. vaidika saskRtamAM vayama ane asme evAM e rUpa che. saMskRtamAM te vayam rahyuM paNa prAkRtamAM asma uparathI amha ahna thayuM. marAThImAM hAla je Ahvi ne hiMdImAM huma khelAya che te A uparathI apabhraMzamAM anne rahyuM paNa junI gujarAtImAM te ahni vaparAyuM jAya che. hAla ApaNe ame khelIe chIe. chi. sa. ati uparathI aSThaaii chii chi chai che. varelA kAmi' varevA-varavA, varavAnI icchA dharAvanAra. teNi teNe--tiNi pachInuM rUpa. kumarI seM. mArI pulli'ga parathI prA. mAM kumareza thayuM te parathI kUmara thayuM. kumarIne badale hAla kuvarI meAlAya che. valagADI vyiA. vaLagADayA laDAvyo. garUDahataNuM hu chaThThI vibhaktinA pratyaya che, te taNuM paNa chaThThI vibhaktinA pratyaya che mATe ahIM chaThThInA pratyaya evaDAyA che. seM. ca parathI prA. mAMsa ne tene huM thayo jaNAya che. taNI haiM. taddhita pratyaya che te ane prA. kara (kerA, kerI, kerUM.) e ane sabadhAthaeN vaparAya che. savisarve. tasatenuM. tasya--tasa--tAsa--tasa. haNivAhaNavA hetvartha kRdata. tINi avari te avasaramAM. mahAkhalagnuM mahAkhala sAthe. OM. lamam sAthe. nipuNI-sAMbhaLI. kuNIkipi kAthI kai paNa haiM. kenikabhipa pAudhAriyAM padhAryAM-padhAryAM. pada-paga-guNaRs-guNunA. huM chaThThI vibhaktinA pratyaya. ehu-meu.bihu ane enI vaccenuM rUpa. jIjo. pAdapUrNAM-mAvo maLatuM. kahivAine badale eka pratamAM kahAi lakhyuM che. kaDAI e prAkRta karmaNi rUpa che. bhAjasi-bhagAze bhaviSyakALamAM che. adhunA huMmAM. pIhari-piyaramAM-pitagRhamAM. gahugahIgarajI AnaMda pAmI-makalAi. Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (364) naLadamayaMtI rasa prastAva 13 me. (dUhA ) zrIgurU girUvA vaMdI, zrI bhAnumerU bhagavAna; sarasavatI saMbhAratAM, lahIMye niramala jJAna. zrIsadgurU mAtApitA, baMdhava mitra samAna; dharma bhAnuM paragaTa karyo, haya timira ajJAna. te sahi gurU guNa belatAM, kimahi na Avi pAra; sarasvati mAtA sadA, karaje kavijana sAra. prastAva have terame, bhaimIno adhikAra saMbhala sajajana sahu, dharameM jayajayakAra. (pAi.) have se munine karI praNAma, pratimA sarva samepI TAmi, munivacane visvAsaNa dharI, munidarzana mAragi saMcari. 5 sA cAlI ekalI AphaNa, mAraga bhUmi ullaMghI ghaNuM Agavi jAtAM 10 jaraThI taNe, sAtha milya bhamIne ghaNe 116 tehane sAthe bhAgI jAya, pUche kuNa puri jAye mAya?12 te kahe vrata vijyanuM kAja, caMpApuri ame jANyuM Aja. 7 1 pra. girUA. 2 vaMdIi. 3 lahII. 4 kariu 5 prastAvihavi terami, bhaimIna adhikAra 6 saMbhaliye. 7 haniM. 8 munIniM. 8 AphaNathI jUnuM rUpa AphaNI (prA.) appaNiA-pitAnI meLe. 10 DesI-buddI-vRddhA. 11 AgalI jAtA jaratI taNu, sAthi milyuM maimI nisuNa. 12 tehanI sAthi bhaimI jAI, pachi kuNu puri jANyuM mAI; 13 dhI vecavA mATe. Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 13 me, (35) tihAMthI kaMDinapura saMghAta, laeNmine milaye kahuM mAta, jaraDI kahe kavaNa tuM nAri, ekAkinI kisya adhikArI. 8 sA kahe huM jAti kSatraNa, sUkI mehalI cAlio dhaNI; tehane jovAnuM nIkalI, mAragi sAthe tamAre milI. kuMDinapura pahara mujha taNe, tihAM jAvA utsuka che ghaNe; jaraDI kahi kaMDinapura leka, caMpAmAMhi mile bahu ka. 10 dharyuM suNI manasyuM harakhatI, tehani sAthiM cAle satI, AvyAM capApurI Asanna, dIThuM uttara disinuM vanna. 11 vAta sAMbhali vRddhA kahi kharI, A sanmukha e caMpApurI; Agi ahI zrAvaka dIkarI, mahesvarIya vijJAne varI. 12 tehanuM nAma subhadrA satI, sAsu tasa huMtI' dumatI; sAdhu veyAvaca kariye bahu, netravikuM traNa lIdhuM lahu 13 sAsU kuDa caDAvyuM ALa, tasa bhartAra hu vikarAla, te. utAraNa kAraNa hevi, sA ArAdhI zAsanI devi. 14 kUpa nIra kADhayuM cAlaNadeg, pUrava-dakhyaNa-pazcimatanuM pili11 ughADI chaTiuM vArI, dIdhI rAkhI uttara dvAri.12 15 satI subhadrA yasa vistari, dukaleka apayaza utariye; sA A caMpAnagarI jANI, rAjA caMdravaMtasa vakhANuM. 16 caMdramatI rANe tasu taNI, bhIma-prIyA bhaginI sA suNI, tehabhaNa ahIM kuMDinapurata, sAtha mile caMpAmAMhi ghaNe.17 1 najIka. 2 agAu. 3 mahesarII vijJAni. 4 hatI. 5 sevA bhakti. 6 taraNuM-taNakhaluM. 7 laghu-nAnuM. 8 kalaMka. krodhAla. 10 leTa cALavAnI cAlIthI pANI kahADI (kAcA sUtaranA tArathI cAlaNI bAMdhIne) zILamahAmya batAvyuM hatuM. 11 piLa-daravAje. 12 pANI chAMTI traNa dizAnA daravAjA ughADyA paNa uttara dizAne bIjI koI satInI parIkSA mATe baMdha rAkhe. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (366) naLadamayaMtI rAsa eka vAra capApuri AvI, pache sAtha uttama saMbhAvika kuDipuri pache puhacaje, ta viraha dukha mata eca. 18 vRddhAtaNuM suNI e vANI, hIyA mAMhi harSa bahu ANuM; jANye sahI mAsInuM gAma, ahI rahita sahu sarasyuM kAma. 19 Ima ciMtavI nalanRpa nAri, AvI nagari pradlIdvAri, tihAM cheivAvi mijhajalata, nIra bhari tihAM vanitA ghaNI-20 mAragi bahu ullaMghI jeNi, atizramavatI huI sA teNei tirNi vAvi visAme lahIye, sItali kAmi jaI besI. 21 etati sahasAdeg AvI geha, vaidabharyu kIdhe ha; paga aThe mukhamAMhi dharyo, satIye tava bubAra karyo.122 eTale pANihArikA sahu, AvI cA karatI baha caMdramatI rANInI dAsika AvI te bhimIne pAsi. 23 tatakhiNa teNi page ghA nAsavI, dekhI rUpa vicitra havI, mitaNa pakhAlyA pAya, ati hikhita sA saghalI thAya.17 24 gaI zIvra te mAMhiM eka, caMdramatIne kahi suviveka; nagara dvAri eka adbhuta nAri, svAmini AvI che avadhAri. 25 tehanuM rUpa nathI jagamAMhi, ati suzIla sA dIse prAhiM,8 caMdramatI kahiM teDI Ava, ama lecana pAraNuM karAva. 26 tatakhiNa te AvI dAsI, caMdramatI rANane pAsiM; vedabhI dekhI AvatI, caMdramatI sanmukha jAye satI. 27 1 pratilikA-paLa-daravAjAnI agADI. 2 che. 3 vAvaDI. 4 strI. 5 jeNe 6 ghaNe thAka lAgavAthI thAkelI. 7 "kalamavatI." 8 lII. 8 bisII. 10 ekadama-ocIMtI. 11 magara jevI hoya tethI goha lakhuM jaNAya che. 12 dhariuM, 13 pikA-amarANuM. 14 karayauM. 15 - 16 pra. "vicitrIta havi." 17 pra "atihi sahaharSita saghalI thAI" 18 prAyaH--ghaNuM karIne.. Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 13 me, (37) bhimI sAthi AliMgana diye, atima karI cAMpi hIye, sagapaNa kiMpikelA viNa ema, caMdramatI mani jAge prema28 mI paNi cite mani e kharUM, kimapi AjathI dukha osaryuM, mAtataNI pari mAsI milI, pIhara javAnI ciMtA TelI. 29 je saMbhali huI ati kheda, tehasuM nahIM bhANuM bheda, isyu vimAsI rahi sA jime, caMdramatI lAve nime. 30 caMdramatI bhAkhe zubha vANI, kahi kihAMthI AvI kalyANi? tuM nimekhI ahinANi karI, jANI jAya mAnukhI kharI. 31 kavaNu purUSanI tuM kAminI, kise kAraNi ekAkinI? te nikapaTa saMbhaLI nirvyAja, locana saphala huyAM muja Aja.32 nAmi sunaMdA muja naMdinI, tehanI pari tuM AnaMdinI, muja maMdira mana tedeg rahi, nija vRttAMta have te kahe. 33 bhamI kahe jananI saMbha1, naiSadhavAsI eka nara bhale kSitriI subhaTa je jANIe, te muja pati vahRbha prANIo! 34 hArI sakala addhi bhUvaTe, cha nagari gaye vanavaTiM; vana ThaMDI purUSanI jAti, kihAM gaye ke na lahe vAti. 35 Dinapuri pahara che suNe, chi udyama tihAM jAvA taNe 3 divasa keTalA ahIM thAyasiM, sAthi mili pIhari jayasiM. 36 paNi huM nIca kAja nahI karuM, dharmakAja nizcala AdarUM; purUSa ke sAthi nahI vAta, satya eha paNi suNaje mAtA37 satya vacana bhamInAM suNI, vaLatI caMdramatI Ima* bhaNI; 1 ghaNu Anada sahita. 2 0 "mehaI." 3 chAtI sAthe cAMpI. 4 kaMI paNa. 5 jAya. 6 duHkha pAchuM haryuM. 7 nisAnIo vaDe. 8 kasyoM. 9 satiSa sAthe. 10 tArSi. 11 saMbhalu. 12 che. 13 taNuM. 14 pra. "Iti." Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38). naLadamayaMtIrAsa, subhage te belyuM te kharUM, te uparAMta ame nahIM karuM. 38 dekhI aMgita cArU caritra, jANuM uttama puNya pavitra; dAnasAlAce devAyadAna, rAya rANIce karI pradhAna. 39 detI dAna rahe tihAM sukheM, keryuM adhika na belyu mukheM; sAthiMsunaMdANye ati prIti, bhamI tihAM vicare Iti nIti40 (rAga mAlavI geDI.) . havi kuMDinapurane nAtha, jAyA suta saghale sAtha, bheMmI nala narapati kare, vRttAMta suNe na bhalere. 41 vilape ati bhImakarAya, vaLI prIyagujarI mAya; sukesanI Adi sakhIvRMda, suta badhu havA nisanaMda. kara hA! bhArIvasa hA! mahArAja, Apada dasA kizI tuma Aja! e duradeva prati dhikakAra, na lahe teha kalpe suvicAra. 43 have jovA ThAme ThAmi, sevaka mukyA pura gAmi, jAmAtA putrI kerI, kahe ke zuddhi bharI. sevaka sAMDila sudeva, bahu pRthavI jotA heva; caMpAnagarIye Ave", dadhiparNa prati saMbhalAve.10 45 caMdramatI bhUpa dadhiparNa, suNe vAta viSama kaTu karNa; damayaMtI kaMta viga, jANI ati ANe roga. 46 nATakAdi niSedha karAve, saghale bhemI jevarAve; dina ketA eka teNi deva, rAkhyA sAMDilya sudeva. zremI tihAM detI dAna, valI lahitI sunaMdA dAna sAMDilya sudeve dIThI, lAgI amRtathI ati mIThI. 48 1 he subhagA-sArAM bhAgyavALI-saibhAgyavatI. 2 belyu-karmaNi prayege. 3 zarIra vagerenI ceSTA joI letAM uttama caritravALI jANIne. 4 sAlA. 5 pra. "devA." 6 AnaMda vagaranA. 7 khabara. 8 nagarI. 8 AvaI 10 saMbhalAvi. 11 kAnane kaDavI lAge tevI. Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( ji. pati hAla 4 prastAva 13 mo. (36) jaI dhoIne pAe paDayA, mAta! mAta ! kahI bahu raDayA; tuma eha diyA kuNa mADI! bharatAra gaye kima (hi) chAMDI? 49 sevatI dAsI meM sAta, sA velA kihAM gaI mAta, Iti nisuNI rANI rAya, sahu AvyuM teNei ThAya. pa0 caMdramatI kare paribha, kAM vache! te kIdhe daMbha sagapaNa amane na jANAviyuM, tuja pAhivatuM kAviyuM. 51 kima veThiye tira vanavAsa, kima rahI gata jIvita Asa; milI jIvatI tuM bhale Aja, havuM pavitra muja (ahAruM) rAja para jehane milavAneM java, tapate nizidina sadIva, patehane sevaka jima kAja dIdhuM, biga dhiga deva karyuM te kIdhuM. pa3 bhimI paragaTa thaI tuM jANe, tihAMthI sevaka zreNi ujANuM; bhImarAya prati teNIvAra, vadhAmaNI deI suvicAra. 54 AvyA sAMDila ni sudeva, savi vAta kahI teNei kheva; vadhAmaNI sahune dIdhI, pache sAra sajAI kIdhI. papa damanAdika (Ni bhAI, AvyA caMpApuri jihAM bAI bhaginIne pAe lAgA, bahu varasa viyegA bhAgA. 56 mAsI parikara ekalAvi, bhImIni nija puri lAve, milIyA harakheM mAya hAya, damayaMtI praName pAya. 57 mAya tAya hRdayasDa cAMpi, savi viraha-davAnala kApe;1 miliyA putra putrI beha, kesanI Adi sakhI teha. 58 sAjana sahu raMgi milIyA, AnaMda rasa mani bhalIyA, mAta tAta besArI ekAMta, putrIne pUche vRttAMta. 19 1 ThAma. 2 kapaTa. 3 seM. 4 baLyA karatA hatA. 5 jene maLavAne rAta divasa jIva tapyA karate hato tene ja ame devage sevaka jevuM kArya soMpyuM. 6 ToLAM deDyAM. 7 50 "aniM." 8 pra. "triNi." 8 jaimine. 10 pra. "mAta-tAta." 11 prA "jhAMpa". 24 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 370 ) naLadamayaMtIrAsa. 60 siva kIdhI pUrava vAta, ke caitanheM ghAlI ghAta; mahArAya teNei jU rIyA, pura desa bhaMDAra nigIcA. kRmari' nija bhUmi iMDAbyA, vanitA sahita mahAvani ALye;1 meM tuma ri teDavA kAji, prArathIo paDI lAji. 61 manasyuM nizi kipivimAsI, sutI chaDI so gaye nAzi; java jAgI se| nivadIThA, bhImI ni bhAra aMgIThA. 62 te khiNathI suNA tAta-mADI ! bhImI zekArameM bhamADI;pa te kahitAM pAra na Ave, kuNu dukha-sAgara ulaTAve. have thADe ghaNuM karI jANA, jo lahe bhImI, nala rANA; tA putrI jIvita rAkhe, gata prANa lahe (laDuM) se pAkhe. . 64 hevi iMDA zAka vikhavAda, pariharA sakala paramA; suddhi (siddhi) jovarAvA nala kerI, mata vAta pUche have krUrI. 6pa zrRti mAtapitAsu vAta, kahiMcu kapi pUrava-avadAta; 67 sukhe pIhira rahI damayaMtI, bharatAranI suddhi (siddhi) joyaMtI. 66 te niyama sadA pratipAle, aMgathI vi Alasa TAle; jinavacana sadA ArAdhi, tAta maMdira rahI samAdhi. graMtha nalAyananu uddhAra, nalacaritra navarasa bhaMDAra; vAcaka nayasundara sundarabhAva, etali e yeAdaza prastAva. 68 iti zrIkRerapurANe nalAyaneAdvAre, bhImI mAsI-bhaginIgRha samagamana taMtra nirApekSa dAnazAlA avasthitakaraNa taMtra kAlakSepArthe tatra sAMDila-sudeva milana, pitAgRhagamanavarNanA nAma trAdghazama: prastAva: 63 1 pra0 vanitAsu mahAvani Avyu."ra pra0 bhayu. 3 50 "aMgIThuM" 4 zAkarUpI jaMgalamAM rakhaDAvI rajhaLAvI. pra0 "bhaimI je karima bhamADI." huM pra0 e bhaNiu trayAdazamu prastAva." v Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 14 . ( 371). prastAva 14 . (dUhA)? have prastAva cadame, kavi kahisya mani premi nala davadaMtI ekaThAM, mile caudame khemi. zrIzArada saMbhArIye, zrI bhAnumerUgaNi caMda praName pAtaka parale, lahIye paramANaMda. jAmAtA suddhi (siddhi) joIvA, bhamarAya bhaMDAra karI mehale che mokaLuM, joIe te je sAra. ke sAcuM AvI kahe, IhAM che nalarAjAna, priyaMgumaMjarI tehane, ge sahasa de dAna. (ulAle. vAli velInI DhAla) ga sahasa de dAna viSe, Iti kahI rAjA rANI; hAmi Thami sevaka mekaliyA, nala jevA hita ANI. 5 maimI leka e traNa karIne, nUtana jaNaprati bhaNAve; je jihAM jAya te tihAM gAya, madhya saMketa jaNAve. paTaM chitvA pranaSTo'si, vane suptAM vihAya mAM; hRdayAd yadi me yAsi, tadveni tava pauruSaM. tava putre kalatre vA, mitre ca mamatA gatAH sthito yogIva nIrAgI, deva tvaM dyUtadIkSayA. adrazIkaraNaM pUrva, devakArya tvayA kRtaM idAnIM te tadastyekaM, kArya kiMcit punarnahi. - 1 rAga asApharI. 2 kSemakuzaLa. pra. "parameM khemi padaramA prastAvamAM. 3 jevA. 4 hajAra gAye. Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (372) naLadamayaMtIrAsa, (vAli velInI hAla.) vanamAMhi sUtI ekalI mehalI, kAja karI gaye kAcuM; have muja manathI je meM jAyasi, te puruSAtana sAcuM! 10 dUta dIkhyA leI yoga Adariye, nirlobhI thaye svAmI, putra kalatra mitranI mamatA, mehalI kiMpI nakAmI. 11 devakAja karivArane kaMtA ! Age have ada; aMtarthoni rahite kuNa kAraNi, vaLI kari mana duSTa pAThe su sahu prati paThA, tima tima jana sahu gAve zatapariNi vistAriu lAyana, zatadhA tehabhaNe kahAve. 13 rAyaNe Adeza sevaka, joI desa vise nalanI zuddhi (siddhi) kahI nahIM koI, giripurinagarI nivaze. 14 sudeva ne sAMDilya tene, kahi vaidabha vANa; tame tAtanA sevaka sAcA, jAti bhalI tuma jANI. 15 bhAItaNa pare citta karIne, suddhi (siddhi) jeI Ave sAra; vadhAmaNI manavaMchita Apisi, je milasse bharatAra! 16 rUpa kaLA vijJAna vicakhyaNa lakhyaNa leje joI mukhya rUpe je have vartato. te jANe sahu kaI 17 te bhaNI rUpa pheravI e nara, rahiye hase ke Thami; rakhe bhulatAha tume bhAI, nala iti saMbhalI nAMmi. asnAtA se na kare bhejana, nitya kRtya navi cheDe hasita vadana so sadA bolate, keIryuM prema na troDe. 19 1 strI. 2 karavA. sarakhAvo . vyA. mAMnA karevA, varatevA. sarakhA narasiMha metAnuM "adhara amRtarasa pAna karavA." "ame abhimAna dharavA." 3 pra0 "AmiThAmi jana gAvaI." 4 vicakSaNa, pa lakSaNa. pra. "mukha rUpi ju huI vartatu"7 nhAyA vinA jamatA nathI. . Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 14 . (373). kIti suNI utkarSa na ANe, jANe saghalA graMtha lakhimI pAmI kadA na rAce (mA), lepa nahI kula paMtha. 20 sUryapAka rasavatI taNe, te jANe chi AmanAya gUTho aganideva tasa dIdhe, sarikha saghale ThAya. 21 vaLI sArathimAMhi ziremaNi, turaMga hRdaya se jANe; bhUmI kahe tehanA guNa gAtAM, pAra kahe kuNa ANe. ItyAdika guNa lakhyaNa kerI, karaje kharI parIkhyA; parya praNamI te cAlyA beha, zira dharI bhamI zikhyA. ra3 deza videza "nirIkSaNa karatA, jetA giri "ArAma ke prapA palyapurapattana 11vApI, kUpa taDAganAM ThAma. 24 satrAgAra sabhA nRpanRpanI, rAjapatha geyUti; vAjizAlA madurA nirIkhatA, cAli bahu gabhUti. brAhma kSatrI vaizya vicakSaNa, pUchyA sUdakAraka,14 15vAnaprastha vividha pari pUchyA, bhikSu jaMgama leka.16:26 kI kApaDI yati saMnyAsI, yegI ni daraveza: pUchyA bahu visvAsa upAvI, pahirI pari pari vesa. raI AtapazIta vRSTi tene vaI, cAli nisi dina rAti, kSaNa vilaMba na kare balavattara, sAyaMtana parabhAti. 28 25 1 harSa-phulAI javuM. 2 rasoI-3 vidhi. 4 lakSaNa- 5 parIkSA. 6 pada-paga. 7 zikSA-zikhAmaNa 8 jotA jotA. bAga bagicA vana. 10 pANInI paraba. 11 vAvaDI. 12 taLAva. 13 sadAvrata khAtAM. 14 pra0 "sudrajakArU" 15 phakIra. 16 pra. "jagama vArU." kArUnArU ema sAthe bolAya che. kArU eTale kArIgaranI nava nAte. sutAra, luhAra, kuMbhAra, senI, kaI, mALI, hajAma, govALa ane tALI; nArU eTale vasavAyAMnI nava jAta. keLI, vAgharI, kalAla, vAdI, bajANIA, sarANIA, kharAdI, camAra ne DheDa 17 pra. "te na gaNi" Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 374 ) naLadamayaMtIrAsa. iti karatA bhUmI puNyaprerita, purI aAdhyA pAmyA, te nagarI pirisara che sarovara, tihAM AvI vizrAmyA. 29 Ni avasara seA kUkhajarUpadhara, karavA kRtya parabhAta; teNe ari Avye svalpa parida, bhImarAya jAmAta, bhaimI-virahadavAnala dAdhuM, dukhiM game nizi dinta; rita na lahe pura maMdira rahitA, nagara veI sA ranna. dekhI cakravAkanI gharaNI, saMbharI ApaNI nArI; rUdana kare rAjA tihAM beTho, priyA suguNa sabhArI. ( rAga-virADI. ) 30 31 32 hA ! hA ! IMdrasenanI jananI, bhImasute ! kahAM bhAluM; priMce padmanI ! kahi kuNu thAnika, tuja mukhakamala nihAluM ? 33 viNa aparAdhi vanamAMhi mUkI, syuM kIdhuM e kAma; te nithI damayaMtIkerUM, kAi na jANe nAma. rAnamAMhi ekAkinI akhalA, kima veDiyuM hasthe vanna; sudhA maraNu rakhe pAMmI hui, kaipAvakamAM dahI tanna. have jIvatI priyA sA dekhuM, hose so dina koya; iti kahitA rAjA jasasara-pirasira, mada maMda bahu rAya. 36 sudeva neM sAMDilya sAdekhI, huyA vismita citta; kubajo paNi paradesI jANI, pUchaNu lagna vatta; nalacaritra teNi paTTa lakhAvI, lIdhuM che nija sAthi; te dekhI vismaya mani huA, tasa pUchiu naranAthi. kavaNu dezathI AvyA paMthI! kavaNu tumArUM nAma; kavaNu ciratra lakhi e paTTu, kavaNu sAthi ahIM kAma ? 39 34 35 37 38 1 AnaMda. 2 cakavAnI cakavI. 3 agnimAM zarIra nAza karyuM haze ! pra. aganimAMhi." 4 taLAvanI pALa pAse. 5 vAta. 6 rAjAe Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 14 mi. (375) te kahi kuMDinapurathI AvyA, nAma sAMDilya sudeva; bhImarAyanA ame chuM sevaka, nalazuddhi (siddhi) jovA heva. 40 kamaThapRSTi jima kaThina zarIrI, hRdaya vajAme jANuM mRga vikhANa jima kemala vAyaka, tAsa caritra mani ANuM. 41 dUra sukharI niSedhaka, Ima aneka guNa pUrU; virasenanupakula samalaMkara, abalA upari zarU Iti sakti vacana suNIne, camata karyo citamAMhIM, te behane ghari teDI Ave, atizcamazi utsAhi. atithibhAva sAcavI vividha pari, supari saMtaLyA teha, prayA caritra saMbhalavA kAraNi, kubaja ullasiuM deha. bhajana bhAve kari saha beThuM, pUche kubaja udaMta, kahe de bhImarAya che kusalI, putra traNa guNavaMta. 4pa bhale milyA mujane tame bhAI! tuma dekhI mana hase huM paNa vipra kubaja nalanupane, jANuM vizvAvaze. 46 apara zarIra nalarAyakeruM, eha kubaja jANuM, e sArathi hete nalakere, sevaka mukhya vakhANuM. ra duradara devataNe vacce, helAM pRthavI hArI; tava kuTuMba savi jUjAuM paDiyuM, nala cheDI gaye nArI. 48 nalane jeNi atyaMtara sevaka, te bhaNI thaya sakarNa (sukarNa; kUbaranI sevA navi kAmI, teNe sense rituparNa. 49 have jA bhamarAyanI beTI, sA svAminI amArI; teha bhaNI vAta sakala tuma pUchuM, jIvatI che nalanArI ? 50 bhImarAya ghari taNe dIThI, te savi kahu adhikAra IMdrasena IMdrasenA kumarI, tehane che jayakAra. 1 vAmaya. pra. "jima jANuM." 2 pra. "naiSadha" 3 sAMkti. pra. "aMkita." 4 pra. "camatkariu" 5 khAnagI nekara Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (376) naLadamayaMtANasa, kahIye nayana saphala e hase, dekhI nala ThakurAlI, samAcAra kahe jA have, teha be vAta rasAlI para vaLatuM kubaja prati Ima bolyA, ame bhImanupa vipra; makalayA che bhIma bhamI, nalazuddhi siddhi) jevA kSipra. 23 bhImarAya suta(hyu) che vijya, vijayI che parivAra, bhImasutA puhatI che pIhari, te jANyuM niradhAra. 54 paNi teNI je vana veThiyuM, sahiyA kilesa aneka; te dukha ajJAnavaMta eka jANe, avara kahi kuNa cheka. papa varasa eka havuM pIhari AvyAM, paNi tasa duHkha na pAra; nayaNe zrAvaNa-nIra vahi nita, ju milIye parivAra. pada je dinathI nala mehalI cAlyuM, te dinathI je vItu; te vItaka savi paTTi lakhyuM che, jANe sahu vadItu. 57 sajana sahu ahanizi AsvAse, paNi na rahe paNa retI; leka traNi gAI nisivAsara, vATa ketanI jetI. 58, (anuSTravRtta) paTaM chitvA pranaSTo'si, vane suptAM vihAya mAM: hRdayAd yadi me yAsi, tomi tava pauruSaM. tava putre kalatre vA, mitre ca mamatA gatA; sthito yogIva nIrAgI, deva tvaM dyUtadIkSayA. adrazIkaraNaM pUrva, devakArya tvayA kRtaM; idAnIM te tadastyekaM, kArya kiMcitpunarnahi. iti vilApa putrIne dekhI, vilapi ahanizi mAtA, bhImarAya vilape nizIvAsara, vilepe traNa bhrAtA. 1 kahIM (kyAre?) 2 brAhmaNa. 3 tAkIdazI. 4 avazya. 5 jJAnI mahArAja jANe che. 6 dilAso Ape che. Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 14 mA ( 37 te bhaNI rAjaloka sahu dukhita, che DinapuramAMhi; narle kAma sahI te kIdhuM, je na kare leodhI prAMhi' damayaMtIni vanamAM rahitAM, hatuM jetuM dukha; tehathI lAkhagaNuM dira tehune, dIse che paratamya. premavatI damayaMtI nArI, satI zirAmaNI sAcI; nala ajJAneM hAthithI hAra, kalpavelI e jAcI. na gaNI prIti kRpA nava rAkhI, leApI saghalI lAja; pApathikI nava bahunA pote, kariuM adhamAdhama kAja. bhAla bhalA e bhUpati huMtA, pazu paMkhI vaLI rUDA; Ni te mAnavane zuM kahIe, je pApI mine kRA. IMdrAdghika cyAri apamAnI. jo nala kIdhe kuMta; tA bhImIne eTaluM joIe, jo AriyuM asaMta. lIMkhataNI tulaNAMyeM nAve, bhImInA bharatAra;4 lIkha have pariNAmeM mIThA, nala viSakuMbha apAra. je nara vAha hatuM nava jANI, nArI ThaMDI jAya; te nIsataneM nara kima kahIe, te rAjA kima kahevAya ! mRtyumukhai damayaMtI mehalI, nAsI gayA se kyAMhi; chAnuM pakihI rahie uttara bharISThi, tasu jIvita syA mAMhi." 71 srIyeM evaDuM syuM dukha dIdhuM, kuNa niravAhathI bhAga; cArataNI pira Ati leina, je nATho adhavica' nAgA.9 72 anAryA nAma lajjAnAM, nirbuddhinAM hatAtmanAM 3 eSAM manye nalacaiva yaH suptAmatyajat priyAm. 63 64 65 67 68 69 73 1 zikArI paNa ghaNuM karIne na kare tevuM duSTa karyuM nale karyuM. 2 pratyakSa3 50 "tulaNAi nAva%0." 450 "bhaimInu bharatAra." 5 kayAM, kAika ThekANe. huM tenuM. 9 zuM kAmanuM. 8 rAte chAnAmAnA 9 50 "nAhavuM adhalu nANa 70 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 378 ) naLadamayaMtIrAsa. 1 79 bhImarAya dhira jo se jAto, te pAmata tava rAja ! strI-bhartAra vicAga na Avata, sIjhata saghalAM kAja ! rAjabhRSTa sasarA dhira jAtAM, manasyu lAja upAI; strI vIsAsI mehalI jAtAM, mUrakha lAja na AI ! bhala cAturya Apa dekhADiyuM, vaDI Ahi valI dAkhI; visvAsI ti patnI mehalI, kIti saghale rAkhI ! naladArA parihAratA yasa, paTTe pragaTa likhAvI; DAmi ThAmi' hoyaaera gAtA, rAjasabhAmAMhi hAvI. saghalI rAja sabhAmAMhi* te bhaNI, nala pAmyA dhikkAra; kavaNu jale have snAna karIne, hAse zuddha gamAra ! te rAjA rituparNa sabhAmAMhi, e sahI gAsye Aja; tume kubaja! saMbhalavA Ave, eNI vAte zI lAja ? kubaja ! tume paNi sahI dIseA che, nalanuM apara zarIra; ekatAni vi kathA suNA che, Ni niva bhAkhA hIra ! 80 iti sAMDilya sudeva vanathI, suNI priyA-adhikAra; bahu bhAve vyAkula mana huuM, niSadhAdhipa teNavAri mani cite sA suNI jIvatI, etAM havuM ati-sAra; Siga dhiga mUla kuceSTita nalanuM, havuM dukha dAtAra. have vaLI (tasa) darazana dekhaNuM, sA dina hAse' kahIMce ? dhanya dhanya sA velA vaidhyu, priyA melApaka hIMce ! OMadhunA A avasara e Agali, havuM (thAvuM) pragaTa na sAra; *java avasara lahIsyuM tava jAryuM, varasa havAM nathI khAra! 84 iti vicAra manamAMhiM vimAsI, belAvyA te vipra; 83 r 74 "" 75 SE 77 bhale bhAI ! AvyA ANe thAnika, havuM melApaka kSipra. 85 . 78 1 50 vizvAsI patnI vanaSTha mehulI. 2 pra0 hIMDai.'' 3 hamaNAM. 4 jyAre avasara pAmIzuM tyAre thai raheze. hajI khAra varSa pUrAM thayAM nathI jethI pragaTa thavAmAM sAra nathI. 81 82 Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 14 mi. (38) kavivara tame apUrava dIThA, daSTi saphala harI eha; hRdayaprati hau vIsAme, kimapi TharyuM valI deha. Iti kahI te behane teva, rAjasabhAmAMhi Ave sabhAmAMhi rAjA rituparNa, teha prabaMdha gavarAvyuM. jeNipari nali prIyA tihAM mehalI, jima teIiM karyA vilApa te te yugati sakala dekhADI, rUpa dharI tasu Apa. 88 rAya rituparNa sabhA mUchaNa, suNatAM nala (e) adhikAra; sudeva ne sAMDilya prati tihAM, dIdhAM dAna apAra. kubaja utAre teDI Avya, sUryapAka sA cagI, nipAI rasavatI manahara, AregAve tasa regi. te behu vipre bhojana karatAM, svAda na jANe tAsa, alaikika rasamAMhiM avatari, tRpti na jamatAM jAsa. 91 vipra kahe suNe kubaja ! tumArI, kalA na lAbhe pAra; tuM milate milIo nalarAjA, te jANuM niradhAra! 92 manamAMhi valI Iti niradhAryo, sahI nalarAjA eha! ApaNa AgalI kapaTa na uDe, rahie gopavI deha. bhajana karI uThyA te beha, kubaja prati kahuM jANuM have ame kuMDinapura cAluM chuM, ama pUchasi bhImarANe. te kahe samAcAra kahIye, bhImI prati myuM bhAkhuM; je tihAM vacana kahe te saghalAM, hIMcaDA bhItari rAkhuM. 95 samAcAra sudhA jANyA viNa, kima raheye sA retI, jIvita AsthA viludhI, vATe amArI jetI. 96 kubaja kahi tuma ketuM kahIye, tame kariye bahu upagAra; tame karI bhamI jIvatI jANa, syu kahIye vAraMvAra. bhImarAya vaLI vijayI jANya, samAcAra savi lAdhu te bhaNI jIvataNI pari tumasya, jIva amAre bAMdhuM. - 4 Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (380) naLadamayaMtI rAsa. damayaMtIne vaLI vaLI kahiche, zuddhi amArI badhe! kahi ama upari bahu dharajo, kRpA kRpArasa bahu siddho. 9 kubaja prati gaNa mAtra nathI rati, tuma mukha joyA pAkhe; sA prati (prApati) viNa te suNaje suMdari, deva kisIpari dAkhe. 100 kahi meTuM puNya tumAruM, kuzali nijAri AvyA, iMdrisena tu rAja lahece, te (tumha) saghalI pari phAvyAM. 101 kubaja prati paNi thAnaki thA siM, Aja paDiye paradesiM; java jagadIsara melApa karaspe, tava sahu vaMchita hesiM. 102 ItyAdi kahI ghaNuM ghaNuM kahi, bhamIne driIjarAja ! vaLI vahilA ahIM pAudhAra, kahi ama sirijhu kAja. 103 bhAgavata bhIma-bhUpatine, kahiMje praNata amArI; IMdrasena ne iMdrasenAkumArI, belAvaje saMbhArI. Iti kahI vastrAbharaNa vivadhapari, tarala turaMgama daya; te dvijane supari saMtoSyA, cAlyA nijapuri seya. 105 kuzali kuMDinapura pAudhAriyA, pane kariye juhAra; bhImarAya Agali savi bhAkhyuM, kubajataNe adhikAra. 106 dAna mAna rasavatI kathArasa, je jima huI vAta; te savi bhIma-bhamI prati bhAkhI, harakhA saMghAta. 107 rahasya bhImI Agali savi bhAkhyuM, kubaji kahAvyuM jeha, saMbhalI mana sAthi sA camakI, harakhe vikasya deha. 108 graMtha nalAyananu uddhAra, nalacaritra navarasa bhaMDAra; vAcaka nayasundara sundarabhAva, havu caturdaza e prastAva. 109 iti zrImuberapurANe nalAyane dvAre nalacaritre (napAkhyAne) kunja sAMDilyasudeva( dvija ) milana vArtAkaraNa, punarapi bhImabhImI vArtAkathanavaNane nAma caturdaza: prastAva: 104 Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 15 me, (381 ) prastAva 15 ma. ( dUhA ) zrIjina-vadana-nivAsinI, bhagavati bhASA nAma; kavijanane jyajya karI, le mujha mukhiM vizrAma. guNavaMtA guNapati same, zrI bhAnumerU bhagavAna para-upagArI paramagarU, mahimA mera samAna. picatrika prastAvanA, Abhe have prastAva; narbhamI melApake, suNaje svajana svabhAva. ( rAga kedAre-athavA sAmerI. ) viSe vAta sakala karI, kubajataNuM bhADuM AcarI; mana TharI kAMIka bhImakuMvarIye. bhImIye vAta citti dharI, sonala na kare cAkarI, tAkarI kima ahIM rahe udara bharIye. 4 (gUTaka ) paudarabhari kima thaI rahe rAjA, so paraghari ekAkI, kubaja kiMmahi nahi tuja vara, putrI karI mati pAkI. 5 ati kutsita kurUpi kubaje, kuNa kAraNi na thAya; tujha vanamAMhi ekalI mehalI, spe punarapi so thAya. tiNi kAraNi e nia jANe, te nahe tuja kaMta, navarA se huye sIkhavyuM, kubaje vidyAvaMta. mahArAyane prAhiM ke eka, eha huI visvAsI, tehane sakala sIkhavI vidyA, Ape rahe sukhAsI. 1 pra. "kavijana janane ja karI." 2 pra0 "nam" 3 pAMcaterI-paMdara. paMdaramAM prastAvane. 4 caritra. 5 peTuDe cAra thaine. Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (382) naLadamayaMtI rAsa sabala rAyanA sevaka sahi, parAkrame huye pUrA eNi vAte aciraja nahI putrI ! dAni mAni guNi zarA. 9 tehabhaNa vibhrama mehale vatsa! kubaja nuhe tuja kaMta; leka hasacce vAta karatA, sukhe ahIM rahe nizcata. 10 rAja sakala putrI ! che tAharUM, ma dharasiM bhrAMti lagAra; kuMvarI! kare kari kari nitye, dAna puNya anivAra. Ima karatAM je kahI jANIspe, tuja vallabhanI zuddhi tu thoDA dinamAMhi Avacce, evI racasya buddhi. janataNI nisurNa Iti vANI, virahAkula nalarANuM tAta sIkha nija zISa caDAvI, rahI manamAMhi jANI. 13 priyaMgumaMjarI mAtAye (IsI), dIThI rUdana karatI; putrI hRdaya sAthiM pari saMbhI, viyeginI damayaMtI. mAtA rUdana karatI rAkhe, valatuM putrI bhAkhe tuma maMdire mudhA e AvI, priya melApaka pAkhe. 15 putrI putra janaka ne jananI, baMdhava bahu parivAra, sukhadAtAra nahI bhImane, pAkhe eka bharatAra! vari e vanamAhiM e na rahI, nidhana tihAM navi pAmI svajanamAMhi mudhA e AvI, je sAthi nahI svAmI! 17 kubajarUpadhara tihAM prIu jANyuM, teNi kahAvyA desA; vaLI pitA preraNA na karI, e meTA aMdesA ! 18 mAta pitA baMdhavani parijana, bhamIne nahI keI; je huI te evaDI zuddhi pAmI, samAcAra vaLI jeI ! 19 paDI AkAzi huMtI avanItali, pache dharI dharanI; 1 AzcaryaparathI aciraca ane acaraja vaccenuM rUpa. 2 pra"kara uparinirde." 3 cAMpI. 4 pra. "bhASa" 5 pra. "pAkhi." maraNa. 7 phekaTa. 8 pRthvIe jhIlI. Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 15 e. (383) rAnamAMhi ke na lahe revuM, te balatuM che hIMce! 20 pari ghari dAsa kubaja thaIne rahe, Ima bhAkhe che tAta, bhamIne sahu samajAve che, iti kahI kUDI vAta! karameM mahAdeva-mahArAjA, ghaNuM vigoyA dIsiM; te nalarAjA kubaja thayAnuM, aciraja kahyuM guNaspe. Aja lage kubaja sa rUpadhara, atula bala dAtAra ati pavitra se mAMna vicagaNa, bhimIne bharatAra. rArituparNa sAthiM mitrAI, nahI sevaka-vyavahAra leka paMtha rAkhI kahAvyuM che, saghalu e samAcAra. e niradhAra sahI nalarAjA, mAta ma dhari saMdeha ! e vAta karatAM vikasyuM che, tujha putrIne deha! Aja eha suparaMtara "pApe, sabala phaliye sahikAra, vaLI punarapi tihAM jaI beThI, pAmI harSa apAra. eha suparaMtarane mahimA, vahile milacce kaMta, bhimInI have bhAvaThi bhaje, kRpAdeg karo bhagavaMta! Iti vidaMtI sudaMtI prati, mAta hIMyAccuM bhIDe; vajoviraha vedanA veI, kAM evaDuM tanu paDe ? kubajacaritra suNuM tuja tAte, jeNi kAraNi tuMkArI, lekamAMhiM kIrati rAkhavA, je e hadaya vicArI ! 29 muja mani vAta sakala e beThI, paNi tuja mehane lIdhe, ApaNa rahisI vAta eka kIje, aratha kadI je sIjhe. 30 tAharA pitAprati pUchayA viNa, eka mekalIye dUta; 1 praha "bhAkhi chi." 2 juThI. 3 pra balagi." 4 pra. atuli bala" 5 pra. "pAmyu." 6 pra. "philiu."7 Abo. 8 pharIne. pra mI." 8 "vihila milasyaI" 10 pra. "kRpA karu." 11 sArA dAMtavALI. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (384). naLadamayaMtIrAsa, tihAM savi vAta jaI kahe phUla, suNi niSadhakRpa-pUta. 31 bhImI, nalaya zeka nivArI, pitAtaNe AdezuM punarapi svayaMvarA maMDAvI, ke eka catura varesi. 32 iti nisuNI tuja kaMta se kuba, hasyuM te dhAmecce, patnI parighari jAtI jANI, kima so khamI sakezi. 33 prIyA prema vadhe pArApati, paDI AkAzithI AvI, je tiryaMca khamI na sake te, kima khamaye sohAvI. 34 eka divasane aMtara kahece, prabhAti vIhavA (vIvAha) kAja; azva-hRdayanuM jANuM Avazve, te kuba-mahArAja. 35 Iti maMtraNuM (maMtraNa) karI mAya-putrI, sevaka kabaka nAma; e Aleca sIkhavI saghauM, makalIuM se tAma. 36 te pAdhare adhyAye Avye, rAtuiparNasabhAmeM; praNamI kahe e mekalIo che, bhIma-mahArAjA. pAya lAgI vinatI kahAvI che, mahArAja ! avadhAre; bhImIe nala zeka nivArio, vivAha hese sAre. 38 mahArAya putrInuM vina, kahe kema niSphala jAye; nala nIsata je cha gaye tasa, te varasyuM ke rAya. 39 teha bhaNI bhImarAye vAra bIjI, svayaMvarA maMDA, tumane nimaMtraNa mahArAjana! kurabaka IhAM paThA. 40 mAragi eha javara pIDANuM, teNi huyA bahu diza; kAli vivAha mahotsava hase, milyA aneka rAjana. 41 je tuma zakti hoya jAvAnI, te vahilA pAudhAre bhImI tuma caraNabuja pUje, eha melApaka sAre. kara 1 pra. "taNi Adeza." 2 paraghera, pArake ghera. 3 kabutara 4 pra0 "kurabaka 5 Aleca-vicAra, A vicAra-masalata zIkhavIne u7 Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 15 mA ( 385 ) sabhalI iti kurUSakanI vANI, sabhA sahu AcarajI; bhImI avara purUSane vaMche, eha vAta kama sarajI ! aho ! kukAlatanuM e vilasita, dhiga dulita vidhAta; bhImI te pratyaMtara vaMche, bhImarAya sirakhA tAta! mauna dhira siva rahyA mAnavI, ke mukhathI niva khele; manamAMhi (ati) asamaMjasa jANI, AApu sira DAle. 45 nala-kubajo iti suNI vicAre, vAta karuM e sAcI; lImI avara purUSane vaMche, jo ravi uge prAcI ! kubaje kurUSaka alaga teDI, pUchiyA sAI vicAra; seA kahe vAra vAra mata pUche, svayaMvarA niradhAra ! sazaya dharA rakhe jaMtume keAi, eNI vAte lavaleza; teNi svayaMvarA AvyA hAse, sahasa aneka nareza ! je jaI sakasyuM teNe svayaMvara', te jANajo sabhAgI; bhImInu mukha jovA na lahe, je jaga hue abhAgI ! 49 te mAMhiM jenuM hase bhAiMga, tAsa kaMThe varamAlA; 4 sakala sabhAjana sajana sAMnathI, tihAM dhasye sA khAlA ! 50 iti paripakalpita vAta karIni, kubaja ghaNu dhrujAvyu; mahu vikalpa manamAMhi dharatu, kubaja uttAra Avyu. rA'rituparNa sabhA visarjI, vaLI vaLI pUI soi; 43 44 47 48 pA para seA kahe pharI pharI syuM pUche, ihAM saMdeha na koI! kubaju vaLI vaLI vicAre manastya, Aja gi jagamAMhi ; nija nija maryAdA navi lApe, ravi-meghAdika prAMhi ! 53 bhUmi-bhArathI zeSa navi Dole, merU na IMDe ThANu; 1 50 "durlalita." 2 vagara samaja bharI. 3 50 "tu vi Athami prAcI !" A pATha kharA lAge che. 4 50 mani ko." 5 banAvaTI. 6 bhrAMti, jAdI jUdI kalpanA. 7 arakhAsta karIne. 8 sthAna. 25 Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (386) naLadamayaMtIrAsa caMdra hAlAhala viSa navi varase, samudra na lapi AMNa!? 54 tu mI kima vare avara nara, jo iMDI sura-meha! eka nala vinA na viMche keI sA kima vache ha! 55 tu teNi thAnaki jAI joIe, vAta satya ki jUThI; Ima ciMtavatu bhUpati pAsi, kubaju Avyu UThI. 56 rArituparNaprati bolAve, kAM alakhA mahArAja! sa kahi ApaNe jaIne joIe, bhaimI svayaMvarA kAja! pa7 je nala prAMhi jIvatu hasya, tu ApaNuM kalatra anya hAthi kima jAvA desi, nirakhita soI vicitra. 58 pakesari kesa phaNiMda phaNA maNi, keI sake nahI leI; kubaja kahi Iti nala jIvitA, na sake avara vareI! 59 " tuma te jevA citta lAguM, tu mata gUrU lagAra; azva-hRdaya sAcuM huM jANuM, nala-prasAdathI sAra! have khyaNa eka vilaMba na kIje, dIje cArU turaMga; drata nisuNa madurAye Avi, rAjA dharatu raMga. azva kubajane sakala dekhADayA, paNi ke citta na bise, de sAmAnya kari haikhArava, te dekhI citta vikase. te behu laI rathi jetariyA, rAjA aciraja hoI0 eka chatradhara eka gIdhara, cAmara dhAraNuM doI. 1 maryAdA 2 jyAre devone meha jhaMDIne paNa mane varI-te avarane kema che3 vilakhA. 4 pitAnI strI. 5 siMhanI muMchanA vALa. 6 phaNidhara sApanA mAthAne maNi 7 uttama gheDA. 8 tAM, te. 8 tabelAmAM. 10 zrI premAnane A rIte azva varNana varNavyuM che. juo kaDavuM 53 muM - karaNa lUlA ne caraNa rAMTA, bagAI bahu gaNagaNe; asthi nisaryo tvacA gADhI, bhayAnaka (te) haNahaNe. Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 15 mi. (387) paMcama rAjA kubaju chaDu, teNi rathi beThA regika azvakarNa mUlamaMtra su tava, udyama Avyu aMgi. sAyaMkAla havu eNi avasari, ratha cAlyu jima relika tuparNa kubaju daI paMthe, karatA cAli geli. 65 rAjA kahi turaMgama prere, jAvuM che ati ri! dozata jana kima pahacIsi? udaya prathama je sUra! 66 kubaja kahe nRpa! tihAM pulatAnI, kimapi kare ma caMtA! "cAre nehe cAlavAnA, AgaLa nIcA pAchaLa uMcAM; khaMdhA ne kheDe bharyA, be karaDakaNe be bacA. " durbaLa ghoDA daridra brAhmaNa, joga sArathine joDe; "vaidarbhine varavA cAlyA, bhale bha varaghoDe. "hAMke ne hIMDe pAchA pAchA, guMsarI kahADI nAMkhe; " tANa deDe gharabhaNuM, ubhA rahe vaNa rAkhe. pRSTha upara paDe paraNA, karaDavA pAchI phare; "pahAthe page rahe ubhA, vAre vAre maLamUtra kare. " 1 premAnanda, rathe caDhatI vakhate naLa ane RtuparNa vacce viSavAda thayuM varNavyuM che. juo kaDavuM 53 muM-- "e azva rAkhavo ne ratha hAMkavo, caDI beThe bhUpALa; "rAsapaNe pachADIo, bAhukane caDiyo kALa "ATalI vAra lage lajjA rAkhI, be nahi mA mUca; "tuM AgaLathI rathe kema beThe, huM ituM zuM UMca! "RtuparNa heThe utaryo, vidhavidha vinaya kare; " jAya rAya pAse bAhuka nAse, te ratha pUMThe pharate. "praNipatya kIdhuM RtuparNa, hayapati ! haTha mUke; "upakArI jana! aparAdha mAre, beThe te huM cUka ! "bAhuka kahe yadyapi rAsa jhAluM, besiye bane cheDe; " tune harakha paraNyAtaNa tyama, huMe bharyo che keDe ! " 2 gela- AnaMda 3 base ejana. 4 sUryodaya pahelAM. Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 388) naLadamayaMtIrAsa, prabhAta paheluM tihAM jaI mehatuM, tu nalatanuM niyatA! 67 preriyA azva pavana jima cAle, girigartA navi jANe, paka vAlaka na lahe nadI kaha, viSama samuM mani nANe.68 kevala mahI bhramatI dekhI, rArituparNa vimAse; I sArathI suNya navi dIThuM, nala viNa ke nRpa pAsiM. 69 Ima ati vegi cAlatAM nAnuM, zire niveSTita vastra, bhUmi paDihyuM tava jaMpi rAjA, rAkhi! rAkhi! ratha atra! 70 kubaja hasIne INi pari jaMpyu, mugadha thayu tuM rAya! paMcavIsa jana te tihAM mehahyuM, vastra paDiyuM te ThAya! 71 vismitta citta rAya kahi vaLatAM, huM paNi kaituka sAra; guNita kaLA tujhane dekhADasi, pAmasi harSa apAra ! 72 adhunA kAla vilaMba na thAya, tihAM pache kima puhacAya? kubaja kahe sA parihari ciMtA, ratha rAkhyuM teNi ThAya. 73 mahArAya te ketuka dAkhyuM, tava rAjA RtuparNa, vRSya bibhItakanuM eka dekhI, INipari kahe sakarNa. ja 13ekasaThi sahasa ache phala saMkhyA, eNe vRoM niradhAra! kubaje vRSya page tava AhaSNu, phala paDiyAM teNi ThAra. 75 - 1 kAdava. 2 retI. 3 dharA. 4na+ANe. 5 pRthvI. 6 zira para bAMdheluM-pAghaDI. 7 bhaLe, mugdha. 8 jyAM vastra paDayuM te sthAna te 25 jana mUkIne ApaNe AgaLa AvyA ! 8 gaNitakaLA. kavi bhAlaNe AMhI pAsA ane akSa-gaNita ema be vidyA varNavI che. juo kaDavuM 25 muM- " RtuparNa ke pAsAtaNuM, ne gaNatavidyA jeha; "be lahu ami bAhukA ! jANe niHsadeha 44 " nala keha azvavidhA grahe, zIkha mujhane beya; "pAsAtaNuM vidyA kahI, rAye jANI teya. 45 " 10 hamaNAM. 11 vRkSa-baheDAnuM jhADa. 12 A pramANe, 13 ekasaTha hajAra. 14 halAvyuM, jhADane pagevatI TharyuM. Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 15 mA nalazarIrathI kalinuM nIkalavu - eli* nala zarIrathI eka nara, nIkaliyA kastUpa; 76 77 ati durbala durgaMdha dabhAgI, dekhI pUche bhUpa. nala kahe duSTa ! kavaNu tuM kihAMthI, mujha Agali rahiyu AvI ? tu teNa karajoDI nalapani, pUvavAta jaNAvI. e pApI kilapura kilaviSIyA, puNyavaMtanu dveSI ! tAharI sure prazaMsA kIdhI, te sikauM nahI dekhI. jeNi tujha ghRtataNI mati dIdhI, pUraNa rAja harAvyuM; priyA viyAga karAvyu jeNa, jeNi dAsatva bhajAnyu. niSkAraNa vairI e tAharUM, durAcAra kali nAMma; sura sanmukhyapa tujha keDi paDe, pheNa tAharUM DhAMma. ghaNuM kAla tujha aMgi Ava, karivA rahiyu vinAza; paNi tujha dhairaya dhvaMsa vi hue, teNu hu e nirAza. 81 jehanuM dhairaya sadA rahiyuM thira, kipi na vaMThiu (vaMciu) tAsa; tujha mahArAja ! kAja savi sarasyuM, have huu puNya prakAza. 82 tujhasyuM . adhikuM kiMpi na cAliyuM, bhaimI sAU10 aliyA; have tujha aMga rahI sakayu nahIM. teNei mAhira nIsariyA 1183 hiva aparAdha khame vi rAjana! tuM karUNA para dhIra; aparAdhI upara niva kApi, je girUvA gaMbhIra ! bhraSTa-pratijJa-prati hevi eni, nahIM suraleAki ThAma; te bhaNI eNe 12 abhItake kaliviSa, rahisthe karI vizrAma ! 85 je kAi 13eNe vRkhya AvasyuM, tehanuM sukha e lesce; C ( 389 ) tr 78 02 80 1 tA, tava. 2 50 5 50 sura samukhya ". cr - pragaTivuM puNya prakAza. " 9 tArI sAme. 10 damayaMtInA zrApathI. 11 nIkaLyeA. 12 aheDAnA jhADane, kalinA vizrAma karavAthI kalinnakSa paNa kahevAya che. 13 50 ehu vRkSa AzrasyuM ". 84 surendre '. 3 jugAranI. 4 pra. karAvyuM". 6 AvarIne. 7 dhairya, dhIraja. 8 pra Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 390 ) naLadamayaMtIrAma ra nAma tamAruM je mukhi gRhasthe, teha prati e sukha desthe. 86 iti kahI vRkhya rahiyeA seA teNi, vismaya pAmIu rAya; manamAMhi paNi atiAnaMghu, laghu jANyuM nijakAya. hiva saghalAM te kula gaNiyAM, havAM ekasaTha hajAra; na" lIyuM RtuparNa pAsithI, saMkhyA-maMtra udAra. anya hRdaya RtuparNani Apyu, vidyA ehu jaNe lIdhI; satya pratyaya behuni hue, maMtra joyA bahu sAdhI. ravi udayAcali AvyA pahila, kuMDinapurane pAsi; aihu rAya ANuMdi AvyA, ratha rAkhyu udghAsi nagaratiNa pirasira utariyA, pUchiyA leAka vRttAMta; vAta 'svayaMvarA' navi keAI jANe, harakhyu nala atyaMta. *kheda citta havA rituparNI, raDhiyA doI vicArI; kariu prayAsa adhika AvyAnu, sA hAsye hAsyakArI.pa 3 " tAya tene harihara brahmA, darzana kAya na Ape. rr kali kahe mArA rAjyamAMhe, dhyAna dhare vizvAse; " teA tene iSTadevatA te, AvI maLe khaTa mAse ! " e guNa che eka mAharA, have khIjo kahuM vistArI; " zatavAra dAna kare traNa yuge, eka vAra pAme krI. r bhAve kabhAve mArA vArAmAM, je hete naranAra; 350 66 puNya kare jo ekavAre, te pAme zatavAra! . ulhAsi" ". 4 50 92. 1 halaku. kalinA nIkaLavAthI zarIra halaku banyuM. 2 atre bhaTTa premAnande kalinA zarIra AdinuM temaja tenA guNa-avaguNunuM vistArathI kathana kayuM che. icchAvALAone tyAM kaDavA 53mAMthI, temaja zrIlAvaNyasamayakRta zrIvimalamaMtrI rAsamAMthI e varNane joi levA vinaMtI che. atre mAtra kalinA guNeAnuM varNana ApIzuM. jue kaDavuM 13 muM- kRta zvetA dvApare, zatavarSa tApasa tApe; cr .. "" khendrita citta ". 5 mazkarIrUpa 87 88 89 90 91 Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 15 mA. ( 391 ) samAcAra rituparNa AvyAnu, bhImakaprati jaNAvyu; se paNi ati vismita (mani) huu, paisahasA sanamukha Avyu. 93 AliMgI kuzalAkrika pUchI, kari Atithya apAra; nagaramAMhi nRpa pAu dharAvI, diI utArA sAra. bhAjanAdi vidhi saghaLI sAcavI, pRSTi kA vicAra! ske kAraNi ama puri pAudhAryo, sAthi alpa parivAra ? 95 kubajataNA sanamukha joyu' java, de pratyuttara sAi; kevala bhImarAyaneM milavA, nRpa pAudhAryAM hAi.alpa parida AvI miliye, ehaja prema pramANu ! divasa ketalA rahII ekaThA, kIje prIti baMdhANa ! mahAprasAda iti bhImakamaMtrI, bhAkhe sahu suvicAra; rA'rituparNa kubaja AvyAnu, bhumI lahe samAcAra. putrI mAyaprati ima bhAkhe, azvahRdayanuM jANu; khajo tujha jAmAtA jANA, Abu eha pramANu ! re RtuparNa ! mUkA ratha tANIre, UTho gheADAne karI cArapANIre; nAkhyA parANA ne rAsare, jai eDI RtuparNa pAsare. "" Ave lAga tA rAya AdhA khasere, sabhA mukhe vastra dei hasere; " tema macamacAve AMkhaDIre, kheALAmAM vastranI gAMThaDIre. re 99 1 utAvaLathI. 2 parANAgata. 350 "malivA ". 4 premAnaMde A viSaya A pramANe kayyA che. kaDavuM 56 -- r bhUpa bhImaka stuti kare dhaNIre, bhale padhAryAM ayeAdhyA dhaNIre; " thAkA aveva dIse dehanAre, ekalA ze! nathI senAre ? "" haya dukhaLe vaLIyA chekare, sArathi saMsAra vaAkare; 9 kAMi aTapaTuM sarakhuM dIsere, ehave khAtuka khelyA rIsere. RtuparNane bAhuka pUchere, kAM vahevAnA vilaMba zuM che re; " rAjA rAkhe sAme vArIre, tema bAhuka khele khaMkhArIre. "" 94 96 97 98 Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 392 ) naLadamayaMtIrAsa. mAta kahe putrI! tujha pAse, meAkaluM kesanI AlI; aMgita narma (marma) vacaneM karI, jima se vacane cAlI. 100 tu kezinIprati' kahe bhaimI, tuM jai kari niradhAra; IMdrasena kari-aMguli teDI, sA tihAM gai suvicAra. te dekhI mukhanu mani citte, bhaimIyeM mekalI eha; svayaMvarA chala karI ahIM teDavA, kapaTa priyAnuM teha ! 102 IMdrasena rAjAne praNamyuM, RtupaNuM de khaDumAna; kubaja dekhatAM kezinI pUchI, e kuNa nRpa-saMtAna ? kahe kesanI kAMI! na jANNA? mahIyali puNya pavitra; zatru kAlA nala zrInalarAjA, tehataNuM e putra! Isyu suNI UThI RtupaNuM, pariraMbhyu sA khAla; nija AbharaNi sakala sarIri, zrRMgAriu tatakAla. kubaja kahe mujha svAmItaNu suta, e IMdrasena-kumAra; Ima kahI DhaDha AliMgana dei, sira kruSi vAra vAra. eli bhImarAyanA sevaka, vara rasavatI sajAI; 101 103 104 105 106 ANI nRpa Agali mehalI tava, kheAlI kesanI khAI. 107 kubaja! tumArI vAta sudeveM, kIdhI che ati sArI; amane jovAnI utkaMThA, (vaLI) ghaNuM dhare nala-nArI. gaja-sikhyAnuM' azva hRdayanuM, maMtra lahu tume sAra; sUryapAka rasavatI nIpA, te suNIuM niradhAra. je tumaneM jovA jaimInu, tapatuM aMga apAra; te sahIjai manachita liyAM, tume AvyA suvicAra 110 sUryapAka rasavatI nIpAe, jima sahu bhAjana kIje; bhaimI svAda veIjI tehana, tu manasyaM ati rIje. 108 109 111 1 sakhI. 2 kapaTa karI svayaMvaranuM TThAnuM atAvI ahIM khelAvyeA. 3 50 iMdraseni praNamya RtupaNuM, tava sA di bahumAna;" 4 zikSa - Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 15 me, ( 393) rAya rituparNa bhale padhAryA, jeNi tame AvyA sAthi; sahu kuTuMba tuma prabhunuM milacce, bhaluM kariyuM jaganAthi. 112 ItyAdika bahu mIThI vANI, suNI kesanI kerI, sUryapAka rasavatI nIpAI, kubaja tadA mana prerI. 113 ati adbhuta rasavatI nIpAI, tava kesanI subhAkhe; 1 pra"aMge aMgaja bAkiM". 2 premAnaMdamAM rasavatI varNananI joDe bIjI paNa naLanI kaLAe varNavI che. juo kaDavuM 57 muM- "ekAMta vADI damayaMtInI, kIdhuM rasoInuM sthaLa; "ThAle kuMbha ANune mU, mUkayAM kANa; nahi anaLa. "bIjAM pAtra mUkyAM nAnAvidha, mUkyuM nahi mekSaNa; "mAdhavI (1) kezavI (2) mUkI sevAne, jANe sarva lakSaNa. "damayaMtI beThI jharUkhe, aMtarapaTa ADuM bAMdhI; teDI lAve rUpALAne, juo kema jame che rAMdhI! 1 x x x x x "sUkAM vRkSane sparza karyo te, thayuM navapallava; "dAsI tava AnaMda pAmI, heya vaidarbhine vallabha. "nIcuM uMcuM bhALe zarIra khaMjavALa, dAsiye avilokana kIdho, "rAMTe pAge hIMDe baDabaDate, ThAle kuMbha jaI lIdhA. "vaNamaMtra bhaNya naLaraye, tatakSaNa kuMbha bharA; "vIsa ghaDA reDyA zira upara, ubhe rahIne nAhA. "dAsI ati AnaMda pAmI, ketuka dIThuM vaLatuM; "cuhula maLe kASTha mUkyAM, agniviNa thayuM baLatuM. ubharAtuM anna kare halAve, kaDachInuM nahi kAma; dAsI gaI damayaMtI pAse, balI karI praNAma. "vAjI (1) vRkSa (2) ne jaLa (3) anaLa (4),e cAra parIkSA maLI; anna lAve abhaDAvI ehanuM, vaidarbhi kehe jAo vaLI! " Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e kaI lavale. 118 bIjuM, merU ja na jaNI 119 ( 384) naLadamayaMtIrAsa Idrasena! e na lahe kalA ke, tAta tamArA pAkhe! 114 teha bhaNa kumara! tame Aroga, Ima kahetI sA bAla kubaja-pAhiM premiM prIsAve, maDI sevana thAla. 115 sA caturA aMtaHpura mAMhi, satI samIpi Ave; mIne bharatAra nIpAyu, anna tadA ArogAve. 116 bhaimIye susvAda tehanuM, pahila chi je jANya, so susvAda tadA tasa AvyuM, navi te jAye vakhANya. 117 tava damayaMtI INipari bali, sahI nalarAjA eha! rakhe kaI lavaleza dhare mani, eNe vAti saMdeha! jaMbu (dvIpa) mAMhiM jima bIju, merU na kepi jaga jANe trIju paNi kahIM nahI pakhavADu, cauthuM agni na jANI. 119 veda paMcamu kaI navi bUje, nahI chaDuM sura-vRkhya; tu saptamu nahi svara aSTama, kadA na bhAkhe dakhyA 120 navamuM nathI kulAcala kahIe, rasa dasamuM nahI vAta; ekAdasamuM nahI disi-svAmI, dvAdasamuM rUdra na jAta! 121 nathI trayedasa sUrija saMkhyA, tima jagamAMhi bhaleDuM sUryapAka rasavatI nIpAI, nala viNa nathI aneruM! 122 IryuM suNIne jape jananI, ju tujha nizcaya eha; tujha samIpi se nara teDAvuM, pragaTa kare te teha. bhImarAyanI leI anujJA, prIyaMgamaMjarI rANa; "kaMcukIjana mokalI teDAvi, kubaja-rUpa na jANuM. 124 te RtuparNarAya vInavIne, Agraha karI apAra; kubajaprati aMtaHpuramAMhiM, leI AvyA teNivAra. 125 1 kubaja pAse. 2 pakAveluM. 3 dakSa, DAhyA purUSe. 4 ANA, rajA. 5 aMtaHpura rakSakane, janAnakhAnAnA cepadArane. 6 atra bhaTTa premAnaMde, naLane dAsIo teDavA gaI tyAre naLe prathama nahi javAne, 123 Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 15 me, (395 ) guvA-mamI mijAdamayaMtI siMhAsani-biThI, dIThI kubajei jAma;. prema prabala Avyu manamAMhiM, pragaTa kariu nahi tA. 126 bhaimI, kubaja AvatuM dekhI, sahasA Asana che; pAudhArepAudhAre! Ima kahI, rahi Agali kara joDa. 127 kubjovaackubaja kahe "sama mani ANI, siMhAsana mata chuM! tuma patisevaka bhUmi bisaspe, Agraha ghaNuM ma maMDu! 128 ghaNuM karyuMane tenAM kAraNamAM A pramANe kahyuM che. juo kaDavuM 18muM "somavadanI sundarI, sAraMganayanA sujANa; "vAta karatAM brahmacarya bhAge, vAge mohanAM bANa. "paraghara mATe ame nava pese, strInA caMcaLa manna; sAdhupurUSane sadha pADe, AvIne de AliMgana. " dAsIonA baLAtkArathI naLa javAne taiyAra thAya che te vakhate vaLI kahe che - "jAtAM kahe che kiMkarIne, brahmacaryane che ghAta; "vaidarabhi vikAre bharI, mane vaza karavAnI vAta ! " 1 ekadama. 2 zaMkA lAvIne. pra"saMbhrama ati ANI". 3 jyAre premAnaMde ane nIce pramANe darzAvyuM che. premAnaMde nIce pramANe AvA zabda ucarAvyA che e amane te agya lAge che. kAraNa, upara, jyAre premAnaMde, naLane damayaMtI pAse javAnI paNa IcchA thatI nathI tema jaNAvyuM, ane tyArapachI paNa damayaMtInA ghaNAM prayAse naLa prasiddha thAya che ema varNavyuM te pachI damayaMtIne jotAM ja naLanA moDhethI AvAM vAkyo kema uccarAvyA haze te samajI zakAtuM nathI. juo kaDavuM 58muM: "bAhuka khuMkhAre ALasa meDe, mAMDyAM viSayInAM ci "citta matyuM tyAM caka kazere, je nathI bhinnabhinna ! vilaNa "je nathI bhinnabhinna te, madhye antarapaTa kazuM; "nahIM belo je mana mUkI te, ame UThIne jazuM! ". Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (39) naLadamayatIrAsa, Ima kahI bhUmi bhAgi se biThu, beli amRtavANa; suprabhAta sahI AjANa dina! ju dIThI ThakurANI ! 129 mAharA svAmItaNuM paTarANI, paMkhI lecana ThariyAM; vadanakamala nihAlatAM nirUpama, duHkha saghalAM visariyAM! 130 te mahArAya prati ju ehavI, jUo 'apadasA AvI, karmataNI gati kasI kahIe, jeNuiM tuM vani cheDAvI! 131 caritra tumArUM sakala saMbhaliyuM, je je duHkha vani pAmI, satI ziromaNI sIlaprabhAvi, mAsI ghari vizrAmI. 132 vaLatAM baMdhavarAja ApaNI, bAI prati leI AvyA te vItaka rAjyasabhA sudevi, prabaMdha sarva suNAvyA. 133 Aja lagi so bhAga jAgi, sahI kubajanuM jANyuM; manamAMhi pitAnuM jANI, prema evaDuM ANuM! 134 tuma mile milIe tenalarAjA, phalyA mane ratha mA, ghaNe divase tuma darIsaNa *dIThuM, saphala AjanuM dilsa! 135 Iti gaMbhIra vacana mAgIne, rahila kubaja jeNi vAri, tava vidarbha vinaya karI kahe, saMbhali prANAdhAra! 136 (DhAla-utsapiNuM avasarpiNuM ArAe zI) (rAga dhanyAzrI) samayantatuM te vIrasena-napa-naMdana ! ma kari kapaTa mujha sAthiMjI; ju jIvatI rahI te tuM milIuM, karI kRpA jaganAthija. 137 havi vanamAMhi nidrAne paravasiM, nathI kata! tujha nArIjI; karI Avyu kima jAIsivAhI, juo manamAMhi vicArIcha.138 1 naThArI dazA. 2 banelo banAva.3 pra. "mahArAjA." 4 ka. "dIdhu. 5 prANapati! tuM sAMbhaLa. 6 hAthamAM. 7 vahI cAlI jaze.' Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 15 mi. (397) ju akulInA ani virUpA, nisneha valI huIjI; je vallabhA kahI belAvI, tAsa na tyajIe tuhIjI! 139 kare kaMta! kAminIni karUNa, kaThinapaNuM pariharIe; kubaja rUpa mehale mArA svAmI! svarUpa paragaTa karIe cha.140 kihAM te tana manamathane jIpe, kihAM kubaja A deha che; kihAM paraghari rahI sevA karavI, rAjalIlA kihAM teha. 141 jI tuma paragaTa thAe priyatama! tu IMdrasenakumArajI; rAja ApaNuM tatakhiNi vAli, le saghauM sire bhAracha. 142 vaLI vaLI vInatI karuM chuM vAhalA ! savi aparAdha visAre! thAe paragaTa havi panutA ! aNu khUTe kAM mAre. 143 Iti "karUNya premanI vANa, suNI kubaja vaLI bhAkhijI; hA cature! tuM nala-paTarANI, kasyu kahe mati pAkhajI! 144 kubaja bhUtya upari suNi bhAmaNi! mahAmoha myuM ehajI? kihAM adyatane kihAM sUrija! kihAM "mRgatRSNa-mehajI!145 kihAM zRMgAla kihAM siMha mahAbala, kihAM 11suratarU kipAkajI! kihAM 1 pAdhi tathA kihAM 14 pada, rAjahaMsa kihAM kAkajI!146 merU mahIdhara ne kihAM sarisava, kihAM suvarNa pASANujI! - kihAM 15masakane kihAM sudhAhara, kihAM sUrasUra ajANajI!147 kAmarUpanalakihAM vaLI kahue(kihAMe),kubaja-nayanadukhakArI aMtara evaDuM kAMI na dekhu, juo vaidarbhI ! vicArIjI! 148 1 sneharahita. 2 tehIjI, tepaNa. 3 (saM.) jinuM (prA) na pe-jIte, chapADe-jItADe. 4 pra8 "aNakhUTache mata bhAjI". 5 pra. "karUNuM". 6 mati-buddhi-vicAra vinA! 7 nokara upara. 8 Agi. 2 jhAMjhavAnuM nIra, mRgajaLa. 10 ziyALavuM. 11 kalpavRkSa 12 jherI jhADa. 13 samudra. 14 gAyanI kharIthI paDelA khADAmAM bharAya pANa. 15 macharuM. 16 garUDa. 17 praha "sUrasuri". 18 koleja Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (398) naLadamayaMtIrAsa. darabhi priya mehalI te mAnani! sevaka upari sAcejI; kahi suravRkhyataNuM phala thAnaki, arkali kuNa racijI! 149 dmyNtiiketava-gabhita vacana kubajanAM, Iti nisuNu damayaMtIjI; vaLI pratyuttara bhAkhe vAlI, kari pIyUSa karaMtIjI. 150 kata! priyANyuM kapaTa na kIje, ju te nahI nala rANujI; tu tame azva--hRdayanI vidyA, sUryapAka kima jANujI? 151 kRSNa kANu kubaje vA kuchI, yathA tathA dhare rUpa; mi tu naiSadha narapati jANyuM, "chAdita nija svarUpajI! 15ra kadarthanA ma kare karUNAnidhi! pragaTa rUpa havi thAo; svajana satApI aMta ANutA, jagamAM yaza nahi pAchI 153 ApaNaaparAdhI jANI, mani ANi ati lAjajI; mukha dAkhevA manna na cAluM, tava balyu mahArAja. 154 yuvakabhimI! bhUmi-bhArati! kAM tujha mani, evaDuM vibhrama Ave che; azvahRdaya-ravipAka-kalAye, kima kubaje nala bhAvejI? 155 nalamahArAyaNa vizvAsI, sevaka kUbaje tejI (ha); sarvakalA nija dekhI harabyu, niSadha-naresara-pUta che. 156 tie kubaja ghaNuM tihAM dIThuM, paNi tujha citta na AjI; prAkRtajananuM darzana prabhunuM, prAMhi vismRta thAajI. 157 tujhani ahIM susthita jANIne, svAmibhakta tujha dAsajI; nija svAminI nirIkSaNa karivA, AvIu dharI ullAsa. 158 1 AkaDAnA phaLe. 2 kapaTapUrNa 3 amRta. 4 DhAMkela-chupAvela. 5 premAnaMdanA 60 mA kaDavAmAM, damayaMtIe naLane samajAvyo, e-AkhuM kaDavuM paNa cittAkarSaka che. vistArabhayane lIdhe tyAM jevA vinaMtI che. 6 "ulhAsajI". Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 . prastAva 15 mi. (38) rAya rituparNaprati samajhAvI, citti caturAI vicArIjI; pitAnI ThakurANuM jANI, karasi cAkarI tAharIja. 159 zinavAra- Iti vANI nisuNI naiSadhanI, kezinyAdika AlIjI; lahI vizvAsa kharU bhamIna, vacana vade valI vAlI jI. 160 ju mahArAya! meha nahIM tamane, kuTuMba sAthi ligArajI, tu vivAda tumasyu kari te, kaMTha-zoka niradhArajI! 161 mRga-viSANa sarikhuM mana tAharUM, athavA vaje ghaDIuMjI; niraparAdha ju neha nivArI, nija kuTuMbani (ti) nIuMcha. 162 samyaga nija-kari AvI naiSadha, kima jAIsi have vAhI; athavA maMdabhAIga ghari suramaNi, kima rahe thira thAI che. 163 divasa AtalA AsyA vilUdhI, rAjasUtA ama bAIjI; rahI jIvatI have tuM jAI saM, hatyApApa kamAIjI! 164 havi jIvitanI na kare IcchA, bhamI dukheM bAlIjI; bhava-carima" Iti pATha uccare, rUdana kare savi AlI. 165 iiMdrasena-IMdrasenA-kumarI, prIyaMgamaMjarI mAtAjI; kare AkaMda avara sahu parijana, detAM deSa vidhAtAjI. '166 Iti vyAkulita rAjakula dekhI, valI kesanI jaMpejI; ehavuM ati asamaMjasa nirakhI, kAMI tuM deva na pejI! 167 kalA kalApa kesanI kerU, vRthA sakala havuM Aja che; ju kaThera mRgazelata pari, navi bhedi mahArAja ! 168 ho hA daiva! karyuM ti kIdhuM, damayaMtI-sukha lIdhuMjI; havi prANa levAnuM kAraNa, ti naiSadhani dIdhuM che. 169 dhiga kula dhiga suzIlatA dhiga yaza! dhiga sarUpa-lAvaNyajI ! 1 gaLuM sUkAvA jevuM. 2 harinAM zIMgaDAM jevuM. 3 sarva rItesArI rIte 4 pitAne hAthe, amAre haste. 5 bhedabhAgyavAlAne ghera suramaNi kema rahe, sthira thaIne. pra. "AsyA lubadhI."7 pra. "deva na kare Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (800) naLadamayaMtIrAsa. nAza husyaI nija nAtha dekhatAM, bhIma-sutA gata' puNyajI. 170 kaSTa kaSTa trikuMbhavane vadItuM, damayaMtI maya tejojI; Aja pralaya hose pati Agali, rahiu nala jIna heojI. 171 4maMdabhAyagA pakesanI kahetI, AzA rahI manamAMhi jI; sakhI viyeAgi jIvacce nahI e, ati jalatI duHkhadAhejI. 172 satya satya damayaMtIbhai, priyarUpe thai pahiluMjI; havi yamarUpe strIhatyAnuM, apayaza lahisthe vahIluMjI ! 173 tu naiSadha niradhAre jANyu, mehulA saghanI mAyAjI; priyA viyeAgi pache pachatAsya, dahisyu(syA)agni kAyAjI. 174 vi avasara paryaMta lahIneM, kathana kesanI kephejI; mata uvekhi dekhi mahArAjana ! UMDuM atihiM bhalerU jI! 175 davALI-- ItyAdika vAcaka suNI kukha, pratyuttara java ApejI; tava aDhaSTavANI huI sahasA, kahiyAM vacana savi thApejI. 176 mA ! mA ! vacana meM vAsi rAjana! puNyazrloka vikhyAtajI; damayaMtI (e) satIzirAmaNI, lahe tribhuvani avadAtajI! 177 tuni' sakala kumati je dIdhI, te kaliviSIya jANAjI ! te jANI tume virUpa kariuM te, lAja rakhe mina ANeAjI ! 178 tuma jAyA yati puNya prabhAvi, duSTa gayu seA nAsIjI; hevi kalyANa samaya tuma Avyu, hAsI lIla vilAsAjI. 179 aMtarimya sura digapAla rahiyA tava, dvi che tuma AzisajI ! sarva kuTuMbasahita nRpa ! tAra, vi. pUrayA jagIsajI.11 180 1 gatagayuM. 2 nAza. 3 heta vinAne. pra0 rahiA nilajja nAheAjI. " 4 bhAgyavinAnI. 5 pra0 " kezanIkerI ". 6 pastAze. 7 hezeA, khALazeA. 8 jAyA-srI. yati-ati, ghaNA. prA. mAM ane sthAne 5' lakhavAnA rivAja prasiddha che. 9 prati. aMtarikSa digapAla rahiyA sura, daI chi tuma AsisajI ! " 10 pUrajo. 50 " pUgayA " pUgajo, kuLajo. 11 AzA. .. tr Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 15 me (401 ) nalanuM pragaTa thrbukesanyAdika caraNa grahIne, vaLI suNI e vAjI! tava naiSadha lajajAI duHkha chaDI, ulaTa agi ANaja. 181 bIlavayugma karkoTaki dIdhuM, tihAMthI leI udArajI; vasAbharaNa aMgi vibhUSI, pragaTa hue tiNi vArajI. 182 naiSadha ! naiSadha! se nala vijayI, pragaTa sahu ke nirakhujI! maMgaLa sakaLa ApaNi maMdira, dekhI sAjana harakhujI ! 183 AnaMdAmRta meha tihAM lUhA, tUThA zrI jagadIzajI; ameda-vyAkula havu rAjakula, pragaTiyA niSadhAdhIsa. 184 kvivaaksakhI sahita pAmI damayaMtI, harSabhAva tihAM jehajI; kavi kahe te miM kahiyA najAye, lahiye teje) sasahajI! 185 vighana viga duHkha gayAM hRri, AnaMda pUra apAra; kavitA zretA pramada sukhabhara, varasya jaya-jayakAra!186 (pAI) grantha nalAyananu uddhAra, navacaritra navarasa bhaMDAra vAcaka nayasundara zubhabhAva, kahiu paMcadazamu prastAva. 187 iti zrI kuberapurANe nalAyane dvAre nalacaritra, kuMThinapura nalasamAgamana, viyega-vigamana, saMga sUcitAdivaNane nAma paMcadazaH prastAva: 1 pra. "grahI rahI." 2 kubaja thatI vakhate be bIlva ratna karkoTake ApyA hatA te 3 AnaMdathI vyAkula. 4 kathitA, kavitA, kahetA, arthAta kahenAra ane sAMbhaLanAra baMnene. 5 varte ! 6 pra. "sUcanAdi Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) naLadamayaMtIrAsa prastAva 16 mo. (dUha). havi SeDasa prastAvanu, lahI prastAva susaMga; girUvA vaMduM vaLI vaLI, gurU bhAnumerU gaMga!' zAradamAtA ulasI, vasI sadA mujha mukha; 2vacana vaDuM te jANaye, sA bele parata.... (kapAi.) naiSadha pragaTa thayu mahArAya, harakhya bhIma-bhUpa-sadbhAya, vaidarbhagRpa vadhAmaNI, puhatI tava AvI AphaNI. 3 ullaTi aMgi na mAye ghaNu, praNamya jAmAtA ApaNuM; dama-damana ni dAMta-kumAra, havA mAMca kuca teNIvAra. 4 caraNayuma prabhumiM pataNuM, parasapari pariraMbhe ghaNuM etaliM sUryavaMza dinakAra, suNI sAcu rituparNa vicAra. 5 AvI nalanapa praNamya sahI, Agati rahiu "kRtAMjala thaI, te te draviDa- Da-dezanAM, nRpa sAmaMta bhImabhUpanA. 6 AvI praName nalanapa-pAya, 19ubhA rahi yathAcitta DAya; bahu sAmata maMtri mahAjana, lAvi bheTi havA suprasanna. 7 janapada purijana jevA milyA, jANi Aja mane ratha phalyA; 1 praha "garU gUrUA vaMdu vaLI, bhAnumerU guNagaMga!" 2 praka vacana vaE." 3 jANaje. 4 pra. "cupe."5 praha "samudAya." 6 pra. "AvyuM te suNuM." 7 jamAI. 8 hAtha joDIne, 9 tAjAvara deza, cAla deza, dakSiNa bAjunA. 10 pra. "AvI rahI." 11 yazAgya sthAnake 12 dezanA 13 zaheranA Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 16 me, (43) rAjabhuvana ati puSkala jeha, saba(ka)la havu saMkIraNa teha. 8 vArU (cAra) vastra AbharNa udAra, pihiryA je gArUDa zRMgAra; teNipa daga viSahArI thayu, pekhI svajanavarga gahinahi. 9 siMhAsani biThuM nRpavIra, damana chatra tihAM dhare sudhIra; vijhe amara daMta-dama bhAya, rituparNa thagIdhara thAya. 10 sabhAmadhya tihAM sehe seI, jANe merU abhinavu heI, deha suvarNava jeha dhariyu, bhUpati kalpavRdhyakSa) parivariyu. 11 suNI vAta sahu hakhita thAya, deza dezanA Avi rAya; sevA kari sarva ekatanA, paNi ritupa lahe bahumanA. 12 havi ati havuvimayApanna, avara bhUpi "pariva anudittaka nupa trAtuparNaI mana premaDhyuM, nalanareMdra vInavIu amyuM. 13 mahArAja! jana bhAgi karI, degkalitama aMdhakAra apahari, sakala lekani nayaNAnaMda, punarapi udaya havu Idra ! 14 ti prabhu ! veSa 11viparyaya dharI, pAvana karI adhyApurI, saha upari tujha prema samAna, parNi ti mujha dIdhuM bahumAna! 15 kRSNa karI je vAmanarUpa, sahI bhUtali cAThu balibhUpa; kubaveSa te dharI kuvarNa, viparikIdhu rituparNa. 16 aprasiddha dina etA rahila, mi tuM nalarAjA navi lahila, teNei avinaya je kIdhuM hoya, prabhu! aparAdha khamese . 67 vaLatuM nRpa kahi mAM Ima bhaNe, sUryavaMza mukatAphala! suNe, 1 sAMkaDuM, arthAta rAjamahela puSkala jagovALe chatAM paNa lekenI bhIDathI sAMkaDe thayo. jema parvanA divase sAMkaDA kahevAya che tema. 2 pra. "sujana." 3 pitAne-naLarAyane sALA. 4 daMta ane dama e paNa pitAnA sALAja. 5 pra. "sahu ekAM tAna."6 pra. "bahumAna." 7 vismaya sahita. 8 0 "preriu."Ta hamezAM. 10 mahA kaLiyugarUpa aMdhArAne. 11 vicitra, kunnapaNAne. 12 khame, khama, kSamA karaje. Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (404) naLadamayaMtIrAsa. ketA tuma guNa kahIe murkha, azubhakAla apaharIu su. 18 varasa bAra tuma pAsiM rahiyA, vineda karatAM savi dina gaIyA; sukhasamudra hile utariyA, savi parivAra milyumani ThariyA. 19 kahi rituparNa puNya tAharUM, sadA jAgatuM che jaga kharUM havi saharAya kari vInatI, vaLI digavijaya sAdhi mahAmatI! 20 nalanRpa kahe na kIje DhIla, mahI, teDAviu kutazIla, tasa siri bhAra sakala dIjIe, pachI kAja saghalAM kIjIye. 21 Iti vicAra sAcu mani dharI, tava sabhA sahu visarjana karI; catuzAlA bhemanuM jihAM, AvyA rAya ragi bharI tihAM. rara bhemani savI pUchI vAta, sA kahe sahiM pUrava-avadAta; suNI rAya gahibarika apAra, nIcuM joI rahila bahuvAra. 23 pAye paDI bhamI kahe mudA, rakhe kare (e) anusayakadA; te savihuM kukarma pramANi, zubhaka tuM mehazuM jANi. 24 rAnagiahavi kesinI, adhikAra, bhamI kahe prati bhartAra vAta karI savi mahAbelata, nalanupa citta rahiuM raNajhaNuM. 25 paraupagArI sAhasavIra, vANu vadhu megha gaMbhIra; ahe! ghUta rami hAriu rAja, bhaluM havuM ItyAdika kAja! 26 jeNI e gArUDavastrAbharaNa, huye kesanInuM dukhaharaNuM; Iti kahI thApI bIlAmAMhi, dIye kesanI prati uchAhiM. 27 tava kesanI leI ziri dhare, mahAprasAda! mukhi Ima ucca mAta (pitA) bhrAtA pati joI e kesanI prati tume deI !28 1 amAre naThAre vakhata tamoe sukhamAM vItAvyuM. 2 sehajamAM. 3 prathamanI vItaka vAta. 4 ghabharAye. pra. "gahibahiu."5 pastAve. 6 te saghaLuM. 7 be . Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 16 mi. (405) tuma upagAra kehA ucaruM, sata-jihvA kehIpari karI ju tuma AjJA lauM puNyAtha! tu hevi jAuM giri vaitADhaya.29 caraNa cAlivA satvara thAye, paNi mani rahivA kare upAya; nivaDa-prIti tuma sAthi jaDI, te kima che jUjUI paDI! 30 je jaDa ghaNI sajajane, tehane neha apAra; . te jaDa kime na nIsare, ju lAkhe mile hAra !' 31 paNi e dharma tumArU kharU, Azrita jana lakhamaye bharU viyogIA meLApaka karU, baMdhIjana-baMdhana apaharU! 32 ehavu yaza milavavA kAji, jAye kesanI vidyAdhara-rAji; ItyAdika bahu dupraNipati karI, laMcana deI aNujali bharI!33 kesanI AkAza saMcarI, paMThi sA je phari phirI; thahIMDe prema tanu dharI, khiNamAMhiM puhatI nijapurI. 34 svajanavarga sahu teNi pikhila, se paNi sA dekhI harabiu cAliu ullaTa pUra pravAha, ghaNe divase unhavIu dAha. 35 gurUDavaruAbharaNe karI, pati zRMgArie udghaTa dharI; teNei tasaviSa-vedana apahari, jaya!! Iti vANI vistarI 36 utsava harikha havA tihAM jeha, kahu! kavi kahI saki kima teha? johani TalI sajajana vigate jANe e sakala praga! 37 mAtA pitA svasura bhara, sarva leka saMbhalatAM sAra jima pAmIu gArUDa-zRMgAra, te te kahiu sarva adhikAra. 38 je kezaniye jaMpyuM sAra, nala-davadaMtInu adhikAra; * 1 boluM, kahe. 2 se jIbha zI rIte karI zakuM? 3 na chUTe evI, ati ghaNuM. 4 jUdA paDavAnuM. 5 pra. "je jaDa jaDI susajjaneM, rahe neha apAra; te jaDa kimahi ne ujaDi, ju lakhi mili luhAra!" 6 praha "baMdInAM baMdhana apaharU." 7 praha "ehavuM tuha yaza kahivA kAji." 8 namana-praNAma. 8 pra. "hIyaDe." Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (406 ) naLadamayaMtIrAsa, sahutihAM pAmyuM harSa ameSi, kRtajJa mahAbala vaLI viseSi.39 mahAbala havu aSTa puSTAMga, tu tasa navasevAnu raMga; mani upanu ati suviveka, milyuM vidyAdhara sainya aneka. 40 pitA svasura sajana ApaNuM, nalanRpa jevA utsuka ghaNuM; racI vimAni biThA suvicAra, mahAbali cAliuleI parivAra.41 pahiluM prema dhari ati tihAM, kesanI AvI nalaya jihAM becara sahu Avi chi kahiuM, suNI vAtanupamanimahimahiE42 nalanapa biThuM pUri sabhA, samINi paNi sA che vaabhA tava vimAna dIThAM AkAzi, vidyAdhara AvyA ullAniM. 43 sahu ke bhUmaMDali utariyA, nala dekhI haiyAmAM hariyA; mahAbala "pramukha name nala pAya, ati bahumAna dIye se rAya.44 biThI bhUcara--becara-sabhA, ati vAdhI nalanupanI prabhA; etaliM mahita se zrutazIla, bAhukasenAnI bahu lIla.4pa AvyA tihAM sabhAmAMhi gi, prabhu dekhI mudamAnaI aMgi; AnaMdAzra karIni daI, prabhunAM caraNa pakhAle I. 46 digavijaye pryaannhavi triuM sakti karI mahArAya, pratApa dina dina adhikuM thAI dharI hatuparNa vInatI hiI, prayANabhaMbhA devarAvII ka7 nala-mahArAjA utsaka havA (thayA, punarapi ri disi sAdhivA, caturaMgiNa senAtaNu, pAra na pAme tihAM sahu suNa!deg 48 senAmukhiM rAjA rituparNa, pache bhImasuta dala AbharaNa; 1 ghaNeja. 2 karyA guNane jANakAra. 3 AkAzamAM cAlanArA vidhAdhare. 4 Ave che. 5 vagere. 6 bheMya para cAlanArAM manuSya. 7 bAhuka nAmane senApati. 8 AnaMda praha "prabhu pekhI muda bhAI na aMgi." prayANanI khabara ApanAra vAjuM-bhera? 10 suNe, sAMbhaLe. Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 16 me (407) vidyAdhara-senA AkAzi, cAliyuM kaTaka pUra jalarAzi. 49 jima so siMha ani pAkhariyu, zeSanAga paMkhAsu kariyu pavana sahAya vanDijima thayu, jeNamAsi jimaravi duHsahiyu.50 tima mahAbala vidyAdhara-dhaNI, nalanRpa sevA sAri ghaNa; uteNei karI asahamAM nala thayu, rAja cakani hIyaDi rahiyu. 51 kasittarIlAkhataNa je svAmi, rahiuM daMDadhara thaI nala kAmiM; tu dakhyaNa disinu jya kamyu? pazcama disi cAlyu ullayu. para sAthi siMhalAdika bhUpAla, cAlyu niSadhAdhipa ripukAla sahu nRpa AvyA praName pAya, teNei karI yuddha na karivuM thAya. 53 jANe prathivI jevA bhaNI, cAlyu niSadhanayaranu dhaNuM; mile bheTi mehalI nRpa Apa, ke kihAni na kari saMtApa. 54 sarovara baMdhana bhaMjyA teNi, navi chedAvI kihAM vanazreNi; kRSi-saMpadA na lUMTi kihIM, durga pAta vaLI kIdhA nahI. papa navi lUTyAM navi jAlyAM grAma, na kariyuM "baMdhigrahaNanuM nAma; navi kihIM kIdhuM dukhIuM leka, nArIgaNanavi kariyu sazeka. 56 1degtuti viSama durganA dhaNI, ati abhimAnI te AphaNa; suvarNamaNi-kanyA karI bheTi, nalanapani ulagIA neTi. 57 INipari pazcama jIpI karI, uttaradisimAMhe saMcarI, vikaTa arAti kare vasi sarva, pAya praNamyA te pehalI garva 58 ratana-kanaka-kanyA ApaNI, teNe bheTi kIdhI atighaNI; savi sAthi ulagAvyA teha, disi pUravabhaNI cAlyu eha. 59 1 lazkara pANInA pUranI peDe cAlyuM. 2 jema agnine pavana madadagAra thAya tema. prati "tiNi karI asahamAna na thayuM."4 pra. "sattari lAkha." 5 kapAvI, chedana karAvI. 6 kheDutanI. 7 keTa-kilA na pADayA. 8 bALyAM. pra. "baMdIgrahanuM nAma."10 te paNa 11 zatruo na chatI zakAya tevA hatA chatAM teone vaza karI lIdhA. Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (08) naLadamayaMtIrAsa pUrva samudra gAminI jihAM, gaMgA-sAgara AvyuM tihAM, caMpAdhipa-Adi savirAya, sevA kare prati nalarAya. Ima sAdhI cAridisi mahI, jayastaMbha tihAM repyA sahI, aradhabharata varatAvI AMNa, AvyA AryAvarta sajANu.. 61 sena utariuM tihAM taTi gaMga, letANuM mani utsava raMga; baMdIjana jyajya uccare, nala-mahArAya sujasa uccare. dara krIDA kuMja cakarNata, kali nirdhATaka taimI-kata, asva-hRdaya ravipAka-pravINa, duHkhahatA kesanI dhurINa! 63 ItyAdika tujha kIti na pAra, kavaNa kahI jANe jitamAra; tujhani sadA haze jayakAra! Iti AsIsa vade 'jasa sAra. 64 iti pari nala Abu saMbhalI, kubara citti nAvi kalamalI, seI vizeSa thaI rahiyu dhIra, havi nalarAjA guNagaMbhIra dipa zaktivaMta paNi na karyuM prANa, jera karI na manAvI ApyuM jevA kubara citta AkRta, baMdhava prati kalyu dUta. 66 dUtamanapuSkara ehavuM bIjuM nAma, se kUbarani karI praNAma kara jevani Agati rahiu, dUti bela viki kahiu. 67 duutovaacrAjana! vadhAmaNI chuM Aja, sIdhAM sakala tumArAM kAja; prathavI sakala karI ApazuM, pAu dhAre che Ihi kSitidhaNI. 68 bharatAdhi adhipati paracaMDa, saha nalaAjJA vahi akhaMDa te tujha baMdhava agraja thAI, tuM tasa ANuM na mAne kAMI? 69, Ave tujha mani harakhIe, tasu darasaNi tame nirakhIe, * pRthvI. 1 bhATa, cAraNa, mAMgaNuM 2 pra0 "jaya jayarava kare 3 bole. 4 mahAdeva. 5 pra" "jana sAra." 6 pra. "pAUMdhAriyA ahIM chatrI ghaNuM." 7 ardha bharatane. Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 16 me, (40) tasa prasAda,bhagavI rAja, dharI abhimAna nanIgamI rAja.70 kuubrovaacvaLatI kUbara be vANI, saMbhali dUta! catura guNakhANi; sAdhu! sAdhu! ti je mujha kahiyuM, mite satya karI sahiyuM. 71 jeNe sadara mAharU seI, dvija pativaMza-vibhUSaNa heI huM sevA sAruM tasu taNI, tu mujha karati vAghe ghaNuM! 72 *teharyuM mAre kaye virodha, jehani mahAbala sarikhA dha; jehanA sinyataNa rajamAMhiM, mahAmahI bhUta bUDe prAMhiM. 73 paNi eka bola kahuM te kharU, sAcuM jANe tu mani dharU! tuM naladUta! mitra mAharU, pachi rUDuM jANuM te karU! 74 e mujha rAja pitAe navi dIdha, "vIrayasa pragaTa karI navi lIdha; sahI jUvaTA-prasAdi karI, A lIlA bhogavIe kharI. 75 tu nalarAya karI have prANa, rAja na ghaTe lIMce te jANuM; jeNi pariApiyuM teNi pariliye, tu mahArAya suyaza pAmiye.76 e mujha kahiyA teNi anubhAvi, jaI rAjAni vacana suNAvika saMbhali dUta!kahiyuM e nyAya, pache citta karI rAya. 77 Iti sanmAna deIzRMgAra, kUbarase cAlika teNi hArika jimakahAviuMtimanapani kahiyuM, rA aracittagata lahIu.78 svajana varga teDI ApaNu, tava nalarAye keriya maMtraNa; kahu! havi karavu kizya vicAra!tava belyo nRpa bhImakumAra. 79 mahAbala-vidyAdhara vaLI ema, kahi rAjana! tumane huM prema, kUbane ucachedu pare, pache rAjalIlA tume kare. 80 150 "Avi tujhamanaI vikasaI, mUDha thaIni kima bisII;tasa prasAdinuM bhegavi rAja, dharI abhimAna manIgamasi lAja"2 kabUla karyuM. 3 caMdravaMzanA ghareNArUpa. 4 pra"tehavIrasya kamyuvidha."papra. "vIraya" vIraja=vIrya. 6 jema yogya lAge tema. 7 karaje. 8 maMtra, vicAra. Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) naLadamayaMtI rAsa. kahi zrutazIla badhu tamataNu, ehani hatAM apayaza ghaNa; ardha deza ehani dIjIye, rAjamUlagu tame kijIye. 81 nRpa rituparNa kahi tuma taNu, ema saghaluM kutsita maMtraNuM jimadIdhuMtima lyumahArAja!tehanuM bhedakahiyuM tuma Aja.82 sakala kAminI guNazAlinI, mAre priyA a che mAlinI, phatehaja grAmi jinaprAsAdi, hakadina Avio avikhedi. 83 teha prAsAdi bAhara derI, khetrapAla-mUrati tihAM kharI, ati vikarAla nirIkhyaNa karI, tava belI sA mujha suMdarI. 84 ahe!vAhana bhakSaNa kaMkarAla, khetrapAla bAbarI barAla; devamAMhi guNanA navi lahe, mUlA paNa vRkhya kuNa kahe. 85 Iti avaguNanA vacana apAra, mAlinIe kahitAM teNIvAra; khetrapAla-mUratithI jANe, pragaTI siMhanAda-sama vANI. 89 re! re! tuM pApiNe kunArI, ati avaguNanA kari gamAri, tu AgAmika dina caudase, khetrapAla tujha haNase aseM! 87 Iti bhaya-vacana suNI daMpati, khetrapAlani kari vinatI, rAkhi! rAkhi! "zaraNAgata vIra! jIvitadAna Api gaMbhIra! 89 ehani cUka parva mahAdeva! hari tumArI karayuM seva! ati vinatI ghaNI pari suNI, khetrapAla-mUrati tava bhaNI.11 89 ehani tu mehaluM jIvatI, kahu te kAja kare ekamati, dasa sahasa ju Ape ciNA, kahuM tetAM navi ochA ghaNA. 90 pahilI muThi eka su jANi, bIjI dese maniA, trIjI muThi traNaseM kahiyA, cauthI muMThe cArase lahiyA. 91 1 mukhya 2 . 3 "ha sAthi jinavara prAsAdi."4praha "dehirI." 5.0 "ahma bhakSaNa vAhana kaMkAla." 6 gaNanA, gaNatrImAM. 7 avagaNanAnA, nidAnA. 8 AvatI. 8 zaraNe AvelAnuM rakSaNa karanAra. 10 belI. 11 caNuM. 12 eka so. 13 basa. Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 16 mi. (411) vaLI pahilI maMThi su eka, INi pari dasa sahasa cheka; paNi gaNI na levA sahI, prahara vyArimAM Ape rahI. 2 ju eTaluM sake nahI karI, tu teNi dina e jANye marI, kAlakSepa kAji mati dhariuM, tu teNei savi aMgi kariuM. 93. pUji paramesvaranA pAya, priyA sahita ghari Avyu rAya, muSTidAna ati duSkara gaNe, teNi dukheM dukhila pItaNe. 94 ehave zrIzaMkaramunirAya, AcArija AvyA tiNi hAya, nA saMbhali gayu vadivA, AcArija lAgA pUchivA. 5 ciMtAturanuM kAraNa karyuM, bhUrSi kahiuM te gurUmani vasyu vaLatAM gurU jaMpi nirmAya, tame RtuparNa! saMbhale rAya. 96 pUravadhara pUrava-AmanAya, ame jANuM chuM gurU supasAya, vizvamAMhi je vastu aneka, tasu saMkhyA lahiye suviveka. 97 akSamatra te chi mujha pAsiM, mahArAya! tuM li ullAsiM; Iti kahI maMtragure se kahiu, atiAdarimanaU(mi) saMgRhila. 98 seI maMtra-suprasAdi karI, "agaNita saMkhyA lahiye kharI; patnI prati paThAvIka eha, caNakedAna sApari di teha. 99 khetrapAla tUThau tiNi dAni, jIvitadAna diye bahumAni, guNa prastAra suNI jima hite, 1degsu paNi tUThau piMgalaprati 100 kuMDinapurani mAraga mudA, saI maMtra tane sIkhyau sadA; mujhani asvahRdaya java dIe, tatakhyANi akSamatra tame lIe.101 teha bhaNI tasa muSTi mAMhilI, tame savi saMkhyA lahe bhalI, 1 se. 2 pra. "mani dhariuM." 3 muThinuM dAna. 4 vAMdavA, namavA. 5 pra0 "valati." 6 mAyA-kapaTa mamatA rahita. 7 suprasAdavaDe-kRpAthI pra. "sugurUpasAya." 8 na gaNI zakAya teTalI paNa 8 caNanuM dAna. 10 se paNa te paNa. 11 zIkhavyuM. 12 puSkaranI muMDImAMnA pAsAnA dANAnI saMkhyA tame te maMtravaDe jANI leze. Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 412 ) naLadamayaMtIrAsa. te tujha saMkhyA nahI lahe kasI, raDyu ramati aMdhavasyuM asI! 106 Ima kukhara jipi lIlAe~, rAja ApaNuM lIo uchAMDe; iti zikhyA RtuparNe kahI, jainila rarasi sA saghalI gRhI. 106 dbhuta sAthi se| teDAvIyu, sabhAmadhya kumara Aviyu; ati sanamAna dIye nalarAya, ritupaNAdika kahe teNa DAya. 10 dhUrata dvaitava rAjamAMhi mukhya, ara suchyu keMdyUtamAMhi dRkhya; e aMdhava jU kheleA kharI, ame sahu jossuM khaMti karI. 10 dyUtakrIDA, puSkaraparAjaya e aMdhava tava kheli yA, sAkhIbhUta sarkala napa huyA; eka mi traNa cAri je dAya, Apa ApaNA kahI devAya. 106 cakara dAu ApaNu jANI, paratu dAu pacu kari hANi; muSTi dyUta ne saMkhyA kahi, vadhU pa Avi tu tima grahI, 10 muSTi dyUta jANi chi rAya, tuddhi vicavica nAkhe paradAya; teNa karI alpa kRmara chapAya, ramatitaNu rasa adhiku thAya.10 suSTi uDAve uMDe bhUpa, nalarRpa tehatuM "he svarUpa; kUmara teNa parAjaya lahi, uDI vastu sakala nala gRhI. 109 hastI azva durga ratha grAma, Agara nagara nigama puraThANu; 1degkUara hAre te helAMmAMhi, nalarRpa liye sarve uchAMhI. 11 11 mudrAsahita 12koza ? kAThAra, hAriyA sakala aMga zruMgAra; ki'bahunA nala 14jIvyuM tema, 15Agi hAri lahiu tu jema. 1 1 nale. rahasya. 3 dhRtArA, jugArI-kapaTI. 4 jugAramAM nipuNu. 5 jo. 6 jatAya. cha pAme, jANe. 8 eDI, ADamAM--zaratamAM mUkelI. pra0 uDayuM eyuM." Ta khANu. 10 pra0 "puSkara." 11 aMguThI vIMTI. 12 bhaMDAra. 13 annanA kAThA. 14 jItyuM. 15 agADI, pUrve 16 vAcaka zrImedharAjaye kUkhare naLa sAthe buddha karyAMnuM varNavyuM che juo A kA. ma mA 3 ja pAte 3726-377 Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 16 me, (413) caMta:jaa jUeNa dhaNAsA, muMDI sIseNa jAi ruvAsA; vezA saMga-pasaMgA, tini AsA nirAsA sA ! * 112 vasaMtare cA - pAsA vezyA agni jala, paThaga Thakkara sonAra, "e dasa nahi apUNA, "khaMbhaNa aDuax biDAladeg !" 112 (pUrva cepAi.) eNapari nalanapa chapyuM sarva, paNi mani kipi na ANi garva, havijU ramavA nizcaya kare, etA doSa dUtanA dhare. 113 putra kalatra karNa nAzikA, sakala hAMni have jUthikA, ghatavyasana sarikhuM nahi anya, je parihare seIjagi dhanya 114 svanagare prveshzubha muhurati leI suvizeSi, rAmeM kIdhe nagara paraveSi; harakhyA niSadhanayaranA loka, vaMchita sakala phelyA "astaka. 115 anukrame kazaLa AvIAre, kubara sAMbhalI vatta; atizaya irSyA upanI, rAjalobha saMyuttare. 18 "kubara sAhame AvIo, kaTaka laine tAma; "rAja taNo tarasya ghaNe, mAMDe sabaLa saMgrAme re. 18" tathA- subhaTa sAcA paDyA keTalA raNa paDayA, kaI kAtara vaLI kIha nAThe; punyaprasAda vaLI naLasRpa chatiyo, kubara bAMdhi karIya kAThe * jugArathI dhananI AzA, mastaka muMDAvavAthI rUpanI AzA, vezyAnA saMgathI (sArA) prasaMganI AzA, e traNe AzA nirAzA nakAmI jANavI. * vahua, vaDanuM jhADa (2) $bilADe, bilADI. 1 jugAra. 2 nahi ramavAne niyama kare. 3 pra0 "je thikA." je thakI, jU-jugArathI. 4 pra0 "nagara madhya gRpa kare praveza." 5 bahuja. Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 414 ) naLadamayaMtIrAsa. muktAphali bharI seAvana thAla, khaDuM vadhAvi sadhavA khAla; pUravapuNya phaliyAM sahutaNAM, ghara ghara utsava vadhAmaNAM 116 rAjyAbhiSeka pragaDha pATi miThu mahArAja, sakala bhUpa sevi nirvyAja; ardhabharatamAMDuiM suvihANu, akhaMDala parivatti ANu. RtuparNAdi rAjama'DalI, kare abhiSeka rAjAnu vaLI; maNi si'hAsani thApI karI,kIrati triNi bhuvanivistarI. 118 (vi) sahu bhUpaprati nalarAya, Api ucita aneka supasAya; mahAbalarAya pramukha khecarA, RtuparNAdi bhUpa bhUcarA. 119 lahI bahumAna rahiyA tasa nAmi, sahu visarjyo nijanija TAmi; bhumI meAha dhare suprasanna, rahI kesanI ketA dinna. 120 117 puSkara yuvarAjapade 121 khara je jItyu nalarAya, ati anusaya dharatu manamAMhi; maMdira ThaMDI jAye cA, nabhamI tihAM Ave taddA. saMtASI zubhavacana sAra, vaccha ! ma ra ni duHkha apAra; tujha sarikhu dhana kihAM mile, rakhe rAjathI alagu Tale. 122 vi medinimAMhi joI, vIrasenanA suta chi doI; damayaMtI-devara ! vi suNu, rakhe vicAga paDe keAtaNu. rAja Rddhi deza sAdhanA, samaya je khimI arjanA; avargane khapi ANiye, te tasa taNuM phaLa jANIye. 124 aMvarga dIse 1deg dohilA, Ape pu vicare 11sAhilA; tehanI Rddhi lahI savi 12phrAka, jihAM nahIM sukhI saMbaMdhIleAka!125 dhanya dhanya ! svajAtika pASa, paraguNa grahi bhAkhi nija doSa; 8 123 1 meAtInI. 2 vidyAdhara rAjA. 3 jamInanA rAjAe. 4 vidAya kIdhA. 5 50 puSkara." huM dhaNA pastAvA. cha pra0 ligAra." 8 pRthvImAM. 9 pra0 "te tu salapaNuM jANIi." 10 du:khI. 11 sukhamAM. 12 nakAmI Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 16 mA. ( 415) nija guNa suNI dhare mani lAja, dhanya ! sAI sAthe parakAja ! 126 teha bhaNI manathI mehila vikhavAda, e savi jANyu puNyaprasAda; je ekaThuM sahuko miliyuM, virahadukha savi' riTeliyuM. 127 iti kahI dRDha AliMgI karI, yuvarAjA padavI de kharI; ardharAjanu Akhu bhAra, varatyu saghali caza vistAra. Ima bhogave trikhaMDayu. rAja, sAre sakala lorkanAM kAja; rAjabhAra (siri) deI zrutazIla, dharma-karma sve kare suzIla, 129 1 duHkha-kaMkAza. pra0 viSAda." 2 atre bhaTTa premAnaMde, AjanA rAjakulene paNa vicAravA lAyaka kathana kahyuM che. ke jevuM A rAsakAre paNa pahelA prastAvamAM sAte 175-76 mAM kahyuM che. jIe premAnaMda kaDavuM 64muM, " buddhapati puSkarane z2Idho, naLe kIdhAM jagna anaMtajI; er dharmarAja kIdhuM naLarAye, varasa sahasra chatrIsa paryaMtajI. " naLanA rAjyamAM a~dhana nAme, eka pustakane baMdhanajI; " daMDa eka zrIpAtane hAthe, dhanya vIrasena--naMdanajI ! " kaMpArava jAte varte, pavana rahe AkAza"; << kuLakane pAradhi mUkyAM, jIvatA na kare nAzajI. Co bhaya eka taskarane varate, kamADane vijoga"; harakha zeka samatela lekhave, tyAja viSayanA bhAgajI. caturvaNuM te! sarave rI, jJAnakhaDga tIvra dhArejI; deDagehamadhye khaTa taskara, pIDI na zake lagArejI. cr Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (416). naLadamayaMtIrAsa, tIrthATakalyANakAraka utsava eka dinna, priyA sAthi teDI rAja, tIratha soI "tame hara jihAM, jinavara vaMdani Avyu tihAM. 130 dekhi se vihAra daMpati, caraNi cAra cAlyA mahAsatI, prathama deI pradakhyaNA traNa, paramezvara pUjyA thiramatri. 131 sAlaMkAra kavita uccarI, zrIbhagavaMtataNa stuti karI, pache praNamyA mahatrASinA pAya, vAsara aSTa rahiyA tihAM rAya.132 vaLatA nijapura bhaNuM sAcariyA, pavani pathi AkulA kariyA, thayuM nakta vyApiu aMdhakAra, tihAM bhAthuM khaMdhA vAra. 133 etali "madhukara kula jhaMkAra, suvaNi kaNi rAjA teNi vArika te kautuka jevAni kAmi, bhamI belAvI teNi hAniM. 134 priye yavanikA bAhiri AvI, bhAla-tilaka uta jaNAvI pati-AjJA pAmI sA tAma, bAhari pragaTa karI nijadhAma 135 saadhusmaagmaMdhakAra tava jarjara thAya, etali eka dIThuM munirAya; dharI dhyAna pratimAMhiM rahiyu,khuMTe khayarataNu jima dahiyu.136 bAvana caMdana ara... kuNi, madhukara gaMdhi AvyA tiNi; sAdhu-zarIra valagI rahiyA, rAya-rANInI daSTi thaI. 137 tava AvyA munivarane pAsi, kari prazaMsA ati ullAsI; ahe tapasyAdhAraka dhIra! mahAmunivara moTau gaMbhIra! 138 paricArika pAya tiNi khevI, bhamarA duri karAve tevI maMdira. 2 praka"caraNa cAri."3 ATha divasa. 4 rAta. pabhamarane6 pra. "suNI karNi" kANe sAMbhalI. suvarNa madhura avAjavALo. 7 praka "khUTu khirataNuyama dahi?" tapavaDe aMgadamanathI kheranA khUMTAnI jema sthira thayelA muni dIThA. 8 koIke. 8 nokara cAkara. pra. "parivArikA." Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 16 mA. ( 415 ). kari veyAvaca munivarataNu, niramala edhi kare ApaNu. 139 sve vaiyAvaca kare bhUpati, karajoDI vaMde daMpatI; 3 sakhala parIsahu se'ra saMyati, pUraNa dhyAna kare munipati. 140 dhanya! dhanya! tuM mahAmunirAya ! tujha mukha dIThe pAtaka jAya; pragaTiyuM pUravapuNya anaMta, caraNabheTa tuma lahI bhAMta ! 141 stuti iti karatA munivarapAya, vaLI vaLI praName rANIrAya; ThAmi yathAcita teNi misiI,'dharmalAbha'AsIsa muni Ii. 142 kahi munivara saMbhali rAjanna! sadA sunirmala tAherUM manna; dharmadezanA tume saMsIcepa, jima kapUra sama vAsIce. 143 sakala vibhava saMpUraNa rAja, zraddhA dharma citta dharmakAja; patnI premavatI dRDha neha, lahiyA puNDatAM phUla eha! 144 rAjana ! damanakamunivaratANu, sutIrthya zrutasAgara-muni bhaNa; sAI muni tuma AsIsa diye, dharma-nivAsa hAjo tuma hiMce.145 nalanRpa tava paya praNamI vaLI, iti belyu joDI ali; dhanaM jIvita sahI mAharUM eha, muni nirmama tume dharo sasneha !146 kali jItyu vaLI pAmI priyA, deza sakala 'sAhili sAdhIyA; tuma darasaNa ullaTa jetalUM, harikhaja pAmyu tava teTaluM. 147 bhagavan ! eka pUchuM saMdeha, savi sAdhAraNa mAnavadeha; alaiAkika bhUmIni bhAli, tilaka havuM te puNya sabhAli. 148 daivI sAthi' viraha je lahiuM, sAi pApanuM kAraNa kahuM ! aradhabharatanuM pAmi rAja, kuhu! kuNa puNye' sarIyAM kAja ?149 sAdhumASita-pUrvamaya gurU kahiM pura himAcala DhAmi, tuM rAjA 1degsukSmaNa iti nAmi; cAkarI. 2 sahe, sahana kare. "AsII " huM vaibhava. 7 hAtha mamma!" anyapi mammajI 1 svasvayaM, pAte. vaiyAvacakkasevA 3 pApa. 4 sAdhu-mahAna jana! 5 50 joDIne. 8 sukhe karIne. 9 kahe! 10 50 27 Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 418 ) naLadamayaMtIrAsa. 152 vIramatI patnI tAharI, sakala kAminI guNa-maNi bharI.1pa0 tuM balavaMta yuvA dAtAra, dhIravIra gaMbhIra udAra; paNi anArye jAyu te bhaNI, vigati na laDDI jinadharmahataNI. eka divasa tuM mRgayA rami, saparivAri vanamAMhi* bhUmi; ehiva sAtha vaDe bahuguNI, aSTApadanI yAtrA bhaNI. tiNi thali' varate tAharI ANu, te tasa pAsi lIdhuM dANu; saMgha sAthi tihAM munivara eka, tiM tihAM maMDaye ati aviveka. sAtha sahukA -hitu kariyA, tehani nirAparAdha ti dhariyA; na sikauM tehine vArI koI, khalavattarasyuM prANa na hoya. 154 mahAnubhAva tapa zASita aMga, te ii itujha upanu kuraMga; tuM tihAM havuM ghaNuM ajJAna, munivara upari mehulyAM svAna. 155 svAna vilUre munivarabhaMga, paNi tasa na havuM samatAbhaMga; mukhaDuMtI navi eli vAca, tasa tanu 'variSabhanArAca'. 156 etila' vIramatIsuMdarI, AvI tihAM ceTI parivarI; priyuni bhAjana devAbhaNI, ti munivara tima dIThau guNI. 1pa7 ati zaiAcA karatI sA khAla, alagA karyAM svAna vikarAla; kahi' bharatAraprati ati ghaNa, e syuM kariyu mRDhatApaNuM ! 158 ehavuM na kare pAmara kAja, eNi vAti' ahu Ave lAja; kIdhA 1.kalpadrume kuDAra, ci'tA ratne vajAprahAra ! ju kadAci muni daiyata sApa, tu kuNa gati hoyata priya ! Apa ? iti kahitI munivaratanutaNI, 11paricaryA maMDi atighaNI. 190 159 Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 16 me, (19) sunivaraaMgi vikI lAla, dekhI dukha dhare sA bAla; belI bahupari vacana vizAla, sadaya citta kIdhuM bhUpAla. 161 munivara zAMta thayu nRpa lahI, mahimA dharma dAkhivA sahI, nija niSThIva aMga paDiuM,va,kIdhuM "yamanUtanu ghaDiyuM.162 te dekhI vismaya citta thaIyu, sece ghaNuM rAya tihAM rahiyu biga e mUDha avajJAkAra, muni saMtApe guNabhaMDAra. 163 ati viSAda karatu jANiyu, tava bolyu samarasa prANIyu mehali viSAda "tuM manithakI, kimapi hAya have pAtakI. 164 rAjana ! catura tumhAsita leka, mAnavabhava lahI ma kare pheka; jIvadayA jANe jinadharma, prANI haNa bAMdhe karma. 165 11 ce daMti tRNuM ripu liye, tehani subhaTa jevA navi diye, sadA kALei je tRNa care, kima sakarNa tehanuM vadha kare. 166 hAhA jUe arAja kahiye, sabalA durbalani dukha diye; tehajANuM nyAyapaMkiM mana dhare, yatna jIva saghalAne kare. 167 15dIna digaMbara cAlio dharI,kapAlika puTa bhikhyA AcarI; mahAdeva naDIyA e nATi, brahmA mastake chellA mATi. 168 lahI durlabha mAnuSa-avatAra, jeNi na jANya dharmavicAra so mAnavarUpe pazu kahe, dharI vivekane dharma saMgrahe. 169 ItyAdika muni-vAyakataNI, dharmadezanA sAcI suNI; 1 praha "vahika lAla." 2 dayA yukta. 3 pitAnuM ghUMka. 4 zarIra. 5 jima, jema. 6 navA zarIra jevuM. 7 pra. "muni saMtADyuM." 8 muni, samatA rasavALA prANuM. 8 praha "rAya! manithakI" 10 pra " kimapi ma hevi havi pAtakI." 11 je je. 1ra ghAva, 13 nAza. 14 pra. "nyAyapaMtha mani dhare." 15 kaMgAla. 16 nasa, 17 khoparI dhAraNa karanAra, nAstika matavALe. 18 ka. " Adari Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) naLadamayatIrAsa, mammaNa mahIpati tadA sacAra, gRhe zrAvakI-virati udAra. 170 vaLI vaLI munine kare khAmaNuM, kukartavya niMde ApaNuM kuNi tIrathi pahatA muNiMda, aMtarAya heo mahAmaMda. 171 gurU kahe aSTApada Iti suNa, bharata vinirmita tIratha bhaNa; maNiprAsAda caturmukha jihAM, jina cauvIse pratimA tihAM.172 2jinavara dehamAna nija varNa, jinapratimA mahItali AbharNa, tihAM cAri ATha dasa doI, pUrvAdika cihakAri hoI. 173 se giri uMcu jana ATha, tetAM pAvaDI kayArAM pATha (ATha); daivI zakti vinA mAnavI, na sake caDI vAta mAnavI. 174 sAMprata se giri darzana jeha, yAtrAtaNuM diye phala teha, zAsanadevI sAMnidhi kari, tu prabhudarzana ce siri! 175 teNi tirathi yAtrA aMtarAya, havu saphala saMbhali rAya; jeNi pratibaMdha lahI daMpatI, dharmakRtya kare aNuvratI! 176 Iti saMbhali tathA 1degkSatinAtha, jana mekalI vilaMbe sAtha; muni pratilAbhi ullaTabhariyA, saMghamAMhi jaI puhatA kariyA. 177 te dinathI mamaNanupa nitya, rAsahita kare dharmakRtya; vIramatI aSTApadataNI, yAtrA bhAvana bhAve ghaNuM. 178 eha artha manamAMhiM dharI, zAsanadevI-mUrati karI, papatnI deharAsara maMDi, kare ArAdhana Alasa chaDi. 179 trikAla pUjA sAre kharI, kare tapasyA dhAraNa dharI; sUI darbha bhUziyA karI, saNIye Ima ti AdarI. 180 1 0 "tadA sadAra " dArA=patnI sahita. 2 pra. "nija nija dehamAna nija varNa." 3 ArAM, pagaThIA. 4 manuSya. 5 jANavI. 6 cAlu samaye, cAlu kALamAM. 7 sahAya. 8 pra. "jAtAM." grahasthapaNumAM vrata pAlanArane "anuvatI" kahevAmAM Ave che, ane sAdhuene "mahAvatI' kahe che. 10 rAjAe. 11 bhAvanA, Iccha, Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 16 mi. (kara1 ) paMcavIsa paMcavIsaha vAra, kari upavAsa tihAM suvicAra; AThami punami dina dukhaharaNa, rANI kare nizi-jAgaraNa. 181 kare jinezvaranA guNagAna, sahasakumArI prati bahumAna; divasa pAraNitaNe pradhAna, bhejana vastrAbharaNu sudAna. 182 Ape mani udghaTi ApaNe, munine dAna diye muda ghaNe; Iti paddhati tapa karatAM dakSa, zAsanadevI huI paritakSa. 183 kahe suNi vIramatI! kahe hi, tapamahimA sahI tujha pra; huM tuThI vara mAge Aja, je vache te sAdhu kAja ! 184 vIramatI kahe lAgi pAya, ju tame mujha tuThAM mahAmAya! tu aSTApada pUri jagIsa, yAtra karAva jina cauvIsa! 185 tava hakhita huI sAsanasuri, nijavimAni bisArI karI laI AvI aSTApadagiri, bharata-vinimita jinamaMdiri. 186 tihAM jinavara vadi cauvIsa, paramabhAvi pUjyA jagadIsa, "pravacana-vacana hiyAmAM dharI, sattarabheda-pUjA vaLI karI.187 vivadha ratnamaya tilaka vicitra, jina cauvIse bhAli pavitra; teNi dIdhA dharI udghaTa ghaNu, saphala janma sA kare ApaNuM. 188 thayAnayugma vasudhAe dharI, "muktAsuktika-mudrA karI; stuti mahArthatArasvarabhaNuM, stavanA kari jinezvarataNI. 189 namaH parebhyo'pi parA,-parebhyo'pi namo namaH parA'paraparebhyo'pi, sarvavidbhyo namo namaH. 190 [ mahAmArata-vanaparve. 1 hajAra. 2 pAraNanA divase. 3 ati AnaMdathI. 4 pratyakSa. 5 jaina Agama-zAstra. 6 nAnA prakAranA vividha jAtinA. 7 jAna, jAnuM. Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4rara ) naLadamayaMtI rAsa. (pUrva cApAi.) dravyabhAva pUjA suvizeSa, karI dhare mana mora azeSa, pache tihAMthI leI zAsanasuri, rANI maMdiri pahutI karI. 191 aMtargoni huI devatA, nRpa Agali savi kahI vAratA; nirmala ArAdhI jinadharma, rAya-rANuM pAmyAM sura-sarma. 12 bIje bhavi surasukha bhegavI, trIje bhavi vaLI tihAMthI cavI, pitanapuri zizupAlaka thayAM,dhanyadhuMsarInAMkiM kahiyAM.19 ati(ati)samRddha bhadraka behajaNa, mahiSI ge dUjhe ghari ghaNuM strI bhara prati bahu prIti, diye dAna bahaeke citi. 194 vacani be jaNuM mIThuM vade, kapaTa kadI nahi tene hade, sudhA tRSA bhaje parataNI, kIrati vistAre ApaNI. 1lpa eka divasa che varSAkAli, pazu cAre vani se gavAli; tihAM munivara pratimA rahiyu, vRSTi bhIMjatu daSTa thaIyu. 196 tava te sAdhu-veyAvaca kare, patra chatra muni-marataki dhare; saMdhyA lage vRSTi tihAM havI, tava lagi se tima rahi mAnavI. munine vRSTi vAyunI vyathA, eNapari teNi vArI sarvathA; kariyuM veyAvaca saMdhyA jAma, munivara kAusagi pAri tA.198 dhanya bhaNe prabhumi munirAya, kihAMthI pAudhAryA INi kAya? pAudhArivuM havi kihAM kahuM? muni kahe jima kahiye te vahu.19 pAMDacadezathI AvyA ahI, laMkApurie jAvuM sahI; 'paya vaidevA zrIgurUrAja, have varSAritu AvI Aja! 200 teha bharNa bhUM chavAkula bhaI, vega mile tu rahIye ahI; iti suNa dhanya puNya bhAvIyu, muni maMdira teDI AvIyu.201 1 pAra vagarane harSa. 2 zAsananuM rakSaNa karanArI devI. 3 devatAnAM sukha, arthAta tyAMthI bharIne devapaNuM pAmyA. 4 praha "pazupAlaka." 5 pIDA. 6 bele, kahe. 7 vlerA, 8 caraNa. 8 jIyukta. A Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 16 (43). dhanya bhaNe bhadrakapariNAmi, mahiSArUDha thAo tame svAmi! mAragika na Doha thAya, munivara kahe ame hIMDuM pAya. 202 pAya-vihAre ghari ApaNuM, muni leI Avyu Adara ghaNi, pratilAle pAyasa-AhAra, tehani pAsiM rahiuM aNagAra. 203 caumAsuM ThAyuM teNi hAmi, dhanyadhuMsarI zubha pariNAmi, munimukhi dharmadezanA suNi, puNyArAdhana padavIbhaNi. 204 teNi thaliM sukhi rahI caumAsiM, munivara pahatA (nija) gurUni pAsi. te dinathI patnI-pati jANi, zrAvakadharma dhare jinaANi 205 Iti janmAta dharI dhAraNA, strI bhartAra "cavI be jaNA; kSetra hemavaMta jaI upanA, cauthi janmi yugala saMpanA. 206 bhUmi suvarNa varNa chi jihAM, madhura svara paMkhI chi tihAM, zItala svaccha sadA chi nIra sukhakara hase zuddha samIra.11207 tehani vastu pAtra AvAsa, siccA bhejana sakala vilAsa, kalpakama kAmita pUra, devataNI pari sukha bhegave. 208 pUri Ayu gayA paraleki, paMcami bhavi cuthi suraki; | tihAM behamitra deva avatariyA, ane anya premarasa bhariyA. 209 sAgara sAtapalya eka bhaNuM, Aya bhogavI devahataNuM; tihAMthI tame havAM daMpatI, Agali vAta lahu je chatI! 210 pUrvanA karmaphala [ ti pUrvamAM ghI bAra munini duHkha dIuM, varasa bArataNuM ti tasa phala lIuM; vaLatuM munivara khAkhyuM jeha, savi saMga manyu vaLI teha.211 dhariyuM dhanyataNe bhavi chatra, teNi tujha rAja 14ekAtapatra; - 1 bhoLA. 2 pADA upara bese. 3 gAre kAdava. 4 khIra, dUdha. 5 muni-sAdhu. 6 pra. "pada vaLI bhaNi"7 ANue-AjJAe. 8marIne. 8 pra "kSetra hemavati" 10 pANuM. 11 pavana. pra. "hevi zuddha samIra." 12 cothe devaloka 13 Ayu, AyuSya. 14 eka, Atapa-tra.. Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 424 ) naLadamayaMtIrAsa. diyAM tilaka je jinavara-bhAli, tiNi tujha patnI tilaka nihAlI. pUrana paMca bhavaMtara prema, snehabhaNi adhikuM tumane ema; iti munivaranAM vAIka suNI, dhrUjyAM beThu dhaNIyANI dhaNI.213 gaNAna OMjAtIsamaraNa lei mUrachIyAM, karI upacAra zighra saja kiyAM; pUvabhava samarI zuddha hiyAM, nala-damayaMtI ANIMdiyA.4 vaLI vaLI praNami se munipAya, kari prasaMsA rANIrAya; iti vAta savi hRdayamAM dharI, nijamaMttiri purhutAM parivarI. 215 nala-bharma saMsArahataNu, krIDArasa vilase ati ghaNuM; kAMI (eka) adhika navANuM lakhya", vulyAM varasa tAsa paratakhya. ( rAga rAmagirI.~~DhAla prathamanu ) eNIpare' rAja kare nalarAjAjI, nidina tehanA adhika dIvAjAjI; ekadina biThu sabhAmAMhi svAmijI, tava pratihAra kahe ziranAmIjI. ( trUka ) nAmIra mastaki eliyu, eka iMdrajAlaka deva; 219 irisana tumArUM nirakhavA, AvIyu che prabhu ! heva. 218 nRpa kahe tenei teDI ahIM, Aviyu sA tatakAla; praNamI karI ubhu rahiu, seA kahe suNa bhUpAla ! nlprtibodhnno'paayAgere nATakiyA ghaNA, nirakhyA husi niradhAra; paNi nipuNa nartaka mAharA, dIThA nathI ekavAra ! Ima kahI aMdhI javanikA, timAMhiMthI teNavAra; eka grAma-sUkara pragaTiyu, teNui dhariyA chi zrRMgAra. 221 220 1 vAyaka, vacana, vANI 2 50 "dhrUjyAM bahu" 3 pAchalAM bhavAnuM jJAna thavuM, pAchalAM bhavAnuM dekhavuM. 4 AnaMda pAmyAM. 5 lakSa, navANuM lAkha varasa upara kAMika adhika varasa vulyAM. vAlyAM, vahyAM. 6 gAmasuara, bhUMDa Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 16 me (karaNa ) machara caraNe raNajhaNe, keura mugaTa udAra; kAnere kuMDala jhalahale, hIMce te navasare hAra. ra22 nATika nirUpama maDiuM, sUka sabhAmajhAri, se bheda aMga upAMganA, dAkhi(vi) vividha prakAri. 23 hAvabhAva bahu hastakalA, svara tAla mAna vigati, nirakhatAM nATika tehana, sahu catura camakyA citti. 224 navarAya vismitA citta havu, tehanAre gurUni tAma; ekalakhya hemaja ApIyuM, upari vaLI eka gAma. 225 sUkare pradita havu, nATikataNa je aMti, sUkara zarIra (prokSalAvIuM, rAjA ima nirakhaMti. 226 bahu sUyA caMdana ANIyA, kastUrI agara kapUra karI vilepana dIpAIuM, sUkara sarIraha nUra. 227 abhutakalA je(Ni) sIkhavI, e vakhANyuM bahuvAra, syu kariuM (havi) teNi sUkari, te suNa sahu suvicAra! ra28 snAnanA khAlamAM hiM jaI jhIlIyuM kardama teha, pakhIre pRthavIpati kahe, hA ! hA! kare myuM eha? rara9 Iti kalAvaMta vicakSaNe, syu kariu 'kutsita kAma; vaLI aMga pavitra karAvIuM, rAjA tehanuM nAma. 230 vaLI te pakahamAMhiM jaI jhIlIu so tatakAla; mucakeDe mukhiM ni ghaNuM, tasa kulakhyaNa bhUpAla. 231 tehare gurU tava belIuM, rAjana ! svabhAvi joI paradeza jevA tatparA, jagamAMhiM sahujana hoI ! ra3ra nidA kare sUkarataNI, kadie mahA mATi, tuM madanapaMki mAnavI ! mahIyu chi INi ghATi ! 233 1 uttama. 2 pra0 rAjAI mananI khaMti." 3 kAdavamAM nAhyuM. 4 kharAba. 5 gArAmAM. 6 macakoDe. 7 kAdavamAM 8 kAmarUpI kAdavamAM. Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 426 ) naLadamayaMtIrAma. Ima kahI sUkara sahita seA, kSaNamAMhi thayuM aSTa; [ iti pratibodhanArtha nATika. atali rAjAye' suNI, AkAzivANi pRSTha. AkAzavANI pratikhAdha devA tuhani, vIrasena tAharU tAta; Avyu hatu te jANayA, have khUjhi manasyuM jAta !? mahAmeAhamAMhi dhArIu, nidrA haeNvi vaccha ! chaMDi; narajanma A ima hAri tuM, nirvANa madhya ti maMDi ! 236 iti suNI citta camatkariuM, sahasA taddA nalarAya; sUtu pramIlA pariharI, jAgIu jima tima thAya. vairAgyaraMga r 1 kharUM saguM te jANujo, ehubhava je hitakAra; hileAke hita paramave, suMdara gatimatidAra. 1 ss pApa nivAre hita kare, guNa parakAze jeha; "" viDe nahi Apada pace, mitra gaNevA teha! 2 "6 234 nirde 4pramAdita ApaNu, ghaNu dhira mine vairAga; aho ' AkhuM atikramyuM, navi kariyu tukSA tyAga ! navi pAra pAmiyu prANiyu, bhayaMtA anaMta saMsAra; e viSaya bhUmi bhUla bhamsa, navi lahie bedha lagAra. 239 ahA ! mAhunuM baLa evaDuM, Aukhu lahI anitya; bhAgathI bhAva na bhajIcA, navi dharma jANyu satya ! maithuni mAhiyA mAnavI, caturAI kare aneka; sA kaLA vikaLA jANavI, jI nahIM citta viveka ! cr 235 230 238 240 241 [zrImedharAjajI. A. kA. ma. mA. 3 nAM pAtu 370. 2 mata-nakAmA na hArI jA. 3 mekSa sAdhanamAM. pra. nirvANu paddhati." 4 pramAdIpaNuM, ALasAi. Sa saMsArika bhAgA uparathI bhAvaIcchAnA nAza na karyAM. huM kAmavAsanAdimAM. Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 16 mA * ( zloka - upajAtichanda ) sandhyAdivArAtrighaTI sametaM janAyurambhaH parizoSaNAya; Adityacandrau vRSabhau baliSThau, kAlo'raghaTTaM parivartayeta. 242 yauvanaM jalataraGgacaJcalaM, jIvitaM jaladajAlasannibham ; saGgamAH kapaTanATakopamAH, hanta dustarataro bhavodadhiH 243 nigRhya kezeSu nipAtya dantAn, bAdhiryamAdhAya vidhAya cAndhyam ; kAmAn balAdeva jarA hinasti, svenaiva no muJcati pUrvameva. 244 tAruNyaratnaM patitaM kathaM me ! hato'smi hA ! daiva ! kathaM karomi? itIva namraH kila mandamandaM, pazyan prayAti sthaviro varAka: 245 karau zirazcApi aho dhumAnaM, mRtyorbhayAt kampitasarvagAtram ; niSedhaceSTAM viduropi vRddhaM gRhNAti hA hanta nava kRtAnta. 246 [ mahAbhArata - vanaparve. ( thopA4. 1 ) iti anitya-bhAve bhAvanA, nalamahArAya tadA zubhamanA; mani cite hevi iMDu rAja, nathI vi* saMsAri kAja ! 247 pUrvajaprati lagADI lAja, na caDayu mUrakha saMyamapAja; bhaimI pUNyavatI mujhaprati, tapasaMyama jamyiA te dhaniti. 248 iti jinakrikhyAnuM pariNAma, nalarAjA mani Avyu jAma; ( 427 ) " 150 " yuyai. 2 saMsAra ane saMsAranI sarve mAyA asAra ane nAzavaMta che, evA bhAvavAlI bhAvanA bhAvavA lAgyA. "s 3 mayaNu reha sarakhI satI, theADI eNe saMsAra; 33 sagaNu sAyuM sevI, tAryo ni bhartAra. u ce [zrIbhedharAna. mA. A. bha. bha0 u bhuM pAne 370. 4 ziSyA, zikSA vadhAre ThI che (?) 5 nitya, 04. Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (428) naLadamayaMtIrAsa, muniAgamana, dharmopadeza shrvnnvanapAlaka-mukhithI tava suNimuni pAudhAriyA vani ApaNi 249 se paNi sAdhu sudAmA nAma, saMpUraNa zrata-saMyama-dhAma; Iti nisuNI pAmyu ANaMda, cAlyu vaMdanaprati muNiMda. 250 mIpramukha sAthi parivAra, paramabhAvi vaMdyA aNagAra, abhigama paMca zuddha sAcavI, kAmi yAcita bahu kavI.251 dharmalAbha AsIsa muni kahI, niSadhanapa belAgyuM sahI; visvavIra rAjana ! saMbhalu, nirakhata nirakhata bhava AMmalu.rapara aMtaraMga-vairI chapavA, tuma mani mada kare muni thavA paNi e durjaya jityA navi jAya, jumani khiNa virAgI thAya ! "jJAnagarbha ju hue virAga, tu kIje saMsAraha tyAga paNi je prAMhi lAlacI thayA, kAma-paMki te khUMcI rahiyA 254 jima madhubiMdutaNI lAlaci, purUSa paDe se kUpa eka vici, tima mani satva mAnavI jeha, saMyama dharme na rAci teha. 255 mahArAya ! jinadeva-praNIta, dharma jANatAM thAye avanIta; hasti ApaNe dIpaka dharI, kUpa jIpa se dIdhI (dIThI) kharI.256 Iti nisuNI bhUpati kahe suNa, bhagavana! tame satya sahI bhaNuM; iMdrasena-sutani deI rAja, ame sAdhasyuM AtamakAja. ra57 tihAM lage tume thobhavuM ahIM, nijAri nRpa Avyu Ima kahI; 1 sacittANaM davvANaM viusaraNayAe 1, acittANaM davvANaM aviusaraNayAe 2, egallasADaeNaM uttarAsaMgaNaM 3, cakkhuphAseNaM aMjalipaggaheNaM 4, maNalo egattIkaraNeNaM 5. 2 praha "nirakhI nava nava bhava Amalu." 3 kAma, krodha, mAna, mAyA, lobha,meha Adi aMtaranA zatruo. 4 muzkelIthI jItI zakAya tevA, arthAta kSaNamAtranA vairAgyathI na chatAya evA. 5 jJAnasahita, jJAnagarbhita. 6 kAmarUpI kAdavamAM. 7 madhubindunuM daSTAMta prasiddha che. Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 429 ) iMdrasena rAjyAbhiSeka IMdrasenani karI abhiSeka, rAjavarga jana milyA aneka. 258 utsavataNA na lAbhi* pAra, iMdrasena kidhu bhU-bhartIra; cAritra praphaLa-- prastAva 16 mA haeNvi utsava sayama maMDiyu, pramAda savi kUri ThaMDIuM. sakala caitya jinapUjA karI, dAne dIna dustha udgurI; sakhetri lakhamI vyaya karI, cAlyu varavA saMyama naisirI. 260 puhuci mokalAvI nija loka, nRpaviyeAge te thAye sazaka; teMhani rAya AsvAsana kare, bhaimIsyu mahAni saMcare. 261 mahAbale rAya rAjA RtuparNa, tadA kAli chinRpa AsaNe;4 sAthei saMyama gRhavA jAya, vaLI vairAgI kUkhara bhAya. 262 bAhu-senAnI zrutazIla, maitrIsara kesanI suzIla; 3 gRhe jainakrikhyA nRpa sAthi', tadA sadAmA munivara hAthi.263 sIkhyu sAdhutajI AcAra, sahu ko tihAMthI kare vihAra tapa-saMyama vairAgi caDe, karma mahAvairIsyuM bhare. damayaMtI sAdhavI sujANu, kesanIssuM pAle jina--ANu; nalarAjiSa mahAtapa kira, vara paaSTAMga ceAga Adira. 265 264 259 nalatapaparIkSA eka dina IMdravacana saMbhalI, raMbhA-pramukha apsarA milI; nalamuni mana kSeAbhavA kAmi, sA AvI tapa kare teNei yAMmira69 tapeAviA maMDite ghaNuM, pragaTa sarUpa kare ApaNuM; .. cr 1 sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA, jinabiMba, jinamaMdira, ane jJAna pustakAdi. saMyamarUpI akhUTa sukha ApanArI lakSmI-saMyamazrI. 3 dilAsA. 50 9 nRpa AsvAsana. 4 50 " AbhaNe. " 5 yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi. e ATha aMgayukta ceAga. Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (430) naLadamayaMtIrAsa, hAvabhAva dAkhe kelavI, paNi na sake munimana cAlavI. ra67 raMbhA damayaMtI vezanI, tenA mananI huI kezanI, Iti prapaMca karI kare AkaMda, rAkhi! rAkhi! nalarAja muNiMda ra68 cakaNi anuje kime, e munine hare kudhIra ehathI mukAvu naranAtha ! karma dharmanuM tuM che sAtha. 26 pahilU prasAdi tAhari karI, rAnamAMhiM na sakaye apaharI; havi tujha Agali leI jAya, kAM tujha karUNA kaMta !na thAya 270 yadyapi strI upari nahI mAha, vairI sAthi nahI tuja keha; tu have Arta rakSA para thaI, kAM! patnIne rAkhe nahi? ra71 dhyAnathI patIta thrbuItyAdika tasu suNI vilApa, dhyAnathiku muni cUku Apa; aTaTTahAsa rAkSasanA suNa, vismRta citta cAlyu te bhaNI. ra72 re! re! durAcAra nizicarA ! te nala hAtha na dIThA kharA; ama AgalikarI taskarI, mahAsatI kima jAyasi harI? ra73 bhaimI ! bhaya mani mANasi kisyu, Ima kahI rAkSasa keDi isyu mAyA rAkSasastuM yuddha kare, sa hArIne nAhu siri. ra74 sA mAyA bhamI teNuvAra, daDha AliMgana diye apAra; eNapa nalamunivarani chalI, gaI suraki asarA vaLI. ra75 pharI dhyAnA'ruDha thrbutava munivara saMvarI vikAra ApaNuM niMde vAra vAra, zIladharma saMyama saMbhariyu, hA ! hA! kisya asamaMjasa kariyuM. deSa upanA te khAmiye, vaLI vaLI "micyAkakaDa diye, zIla-mahAdarpaNa zuddha kariuM, dukara tapasarANi laI dhariuM. ra77 1 ka. "senA muninI huI kezanI." 2 pra. "kimIra." 3 pra. "vismRta laya" 4 vikArane kanja karIne. 5pitAnA AtmAnA avivekanI niMdA karavA lAge. 6 vagara samajanuM. pra"asaMyama kariyuM". Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 16 mi. (431) damayaMtI-sAdhavI sujANa, suNI apsarA kapaTa vinANa; ati dura tape seSi aMga, jhIliM brahma padhi taraMga. ra78 Ima saMyama pALI munirAja, sAdhI eka AtamAkAja; siri dharatA zrIjinavaraANa, aMte anasana kare sujANa. ra79 cature nivArI cAre AhAra, sirAve vaLI pApa aDhAra; phirI kari mahAvrata uccAri, saraNa paDivajija sAcAM airi. arihaMta siddha munivara dharma, je Ape avicala 5sivasarma, tenuM dhyAna na cUki dhIra, saMbhAre gurU guNa gabhIra. 281 sahu jIvaTuM karI khAmaNAM, nija duHkarma khapAvyAM ghaNuM samAdhi bhAja (sAja) rAjarUSi nala, kAladharma puhatu nirmale. nalAdi devaloke utpnnsaudharma suraki sAra, pAmyu dhanadadeva avatAra; pUravapUNya vilasavA bhaNI, devataNa riddhi lAdhI ghaNI. 283 INipari damayaMtI-sAdhavI, ati samAdhi bhajatI sAhavI; Apa artha sAdhI zubhamatI, se suraki gaI sA satI. 284 e huI dhanadadevavallabhA, puNyaprabhAve lahI atiprabhA; 1 aMge paga halAvyA vinA ane khorAka lIdhA vinA paramAbhAnA dhyAnamAM eka citte lIna thavuM. nagaranA. juo premAnaMdanuM paNa kaDavuM 64 muM. pache putrane rAja ApI gayA, tapa karavA guNa grAmajI; " anazanavrata leI deha mULe, AvyuM divya vimAnajI; vaikuMTha naLa-damayaMtI pahatyA, pAmyAM pada avidhAna che." 2 khAdima, svAdima, asana, pAna. 3 prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna, parigraha, krodha, mAna, mAyA, lebha, rAga, doSa, kalaha, abhyAkhyAna, pizuna, ratiarati, paraMparivAda, bhAyAmRSAvAda, ane mithyAtvazalya, 4 arihaMta, siddha, sAdhu, ane kevalInA dharmanuM e cAra zaraNa 5 mekSanuM sukha 6 dehatyAga 7 bhegavavA mATe. Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43ra) naLadamayaMtIrAsa, rituparNAdi munisvara jeha, havA dhanada sAmAnika teha. 285 mahAbaladevataNa vaLI priyA, havI kezanI sAsat kriyA saparivAra uttara digapAla, huo tejerAzi jhamAla. 289 jyakAra kari sahu deva, svAmI! ame kahyuM tuma seva, puNyabhaMDAra tame adhikA bhariyA, tu vimAni ApaNe avatariyA. sAsvata-jinapUjA suviveka, deve milI karie abhiSeka nija vimAni varatI tasa ANu, samaktidhara se dhanada sujANa. sahu suralIlA bhegavI Aya,pramANi tihAMthI cavI nija kAya; cheDA bhavamAMhiM sarase kAja, lahisya mugati-ramAnAM rAjA 289 1 pra. "ArNi avatariyA." 2 pra. "e sahu suralIlA bhogavI, Ayu pramANitihAMthI cavI" 3 zrImegharAje damayaMtI mATe A pramANe vizeSa kahyuM che. juo A. kA. ma. mi. 3 juM pAnuM 372 muM. " davadaMtI moTI mahAsatI, satImAMhi te meTI satI; cAritra pALI aNusaNa mUI, dhanadataNe ghara devI huI-13" "te devI tihAMthI cavI, pura peDhAla nivAsa " haricaMda rAjA rAo, pUre prajAnI Aza. "te nRpaghare beTI huI kanakavatI tasa nAma; " anyadA viNa rAye race, svayaMvara ati abhigama. "dhanada-lopati AvIo, dharate prIti apAra; "kanakavatIne paraNiye, yadu vasudeva kumAra " bAravatI nagarI jaI, vilase sukha azeSa; anyadA bhoMsarapare, bhAvana caDI vizeSa. bhAvabaLe karmakSaya karI, pAmI kevaLa sAra; kanakavatI mugatuM gaI, pAmI sakhya apAra. " te paNa dhanasuresara, pAmI samakita sAra; " ApaNu\ ajuAlIne, lahaze naraavatAra bhava thoDAmAMhi bUjhaze, laDaze zivapurarAja;!" Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 16 . (433) vivAra- satI ziromaNinA guNa kahiyA, jevA gurUprasAdi miM lahiyA kahiyuM dhanasura--pUrvacaritra, gAyuM puNyazloka pavitra. 290 e miM abhinava maMgalakAra, graMtha nalAyana khiI sAra; temAMhi je parichi adhikAra, racio rAsa se leI anusAra nemicaritrAdikamAMhi vaLI, koIeka bhinna kathA saMbhalI, mAharU deSa rakhe ke lahi, prabaMdha satamukha paMDita kahe! 22 prathama bahuzruta pUchI karI, sarasa kathA mana sAthe dharI; graMtha nalAyana mani anusarI, lakhiyuM puNyakanuM carI.23 vItarAganAM vacana virUddha, je mati kalpI huye azuddha te "mirAdukkaDa vaLI vaLI, khAmuM sAkhi sadA kevaLI !294 catura camakarinA cittamAMhi, e meM graMtha racio uchAMhi guNa avaguNa jANI parakha,vAMcI vibudhajane harakha ! ra95 sajana durjana chi jagamAMhi, paraguNadoSa grahe se prAMhiM; cita karma karezi keha, nahIM matsara tasa upari keha 299 je "bahuzruta gatamatsarI, tehani kahuM chuM praNamI karI; azuddha have tihAM kara zuddha, so mIThuM jima sAkara dudha. 27 rcnaakaalsaMvata soLa pAMsaThe jANuM, pisa sudi aSTamI vakhANuM; 1 vRttAMta, caritra.2 ghaNuM vAMcavAnuM vicAravA ane sAMbhaLavAthI ghaNuM jJAna thayuM hoya tevA paMDita-zAstrakArane pUchIne. arthAta bahujJAnIne pUchIne. 3 caritra. 4 beTI, jUhI. 5 paMDitajane. 6 harakhaje. 7 kavi bhAlaNe paNa Amaja kahyuM che. juo kaDavuM 27 muMphUDA karamIne kUDuM haze, sukhiyAne hoye sukhajI; naLanI kathA gAI manahara, jAye dukhiyAnAM dukha ! " 8 vividha zAstranA jANanAra chatAM garva rahita. 28 Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 434 ) naLamayaMtIrAsa. teNi dina maMgala maMgalavAra, uDu uttama asvinI udAra. 298 kuMje jayA tithi vAra sucAgi, bhaiAmAzvanI amRta siddhi yoga; ekavIsamu amRta upayAga, suMdara sAdhya dine saMceAga. 29 tiNi dini graMtha saMpUraNa thayu, kavaNu gaccha (kuNu) gurU kavi kahi; vRSabhAdika jinavara cavIsa, pahiluM tene nAmuM sIsa. 300 kAryAsta-padAi 302 mahAvIra sAsana jayavaMta, prathama ziSya gAtama guNavaMta; svAmi sudharmAM paMcama sIsa, jaMkhrasvAmi namuM nizisi. 301 prabhava ziyAMbhava zrutakevalI, cazebhadra vaDu mina phelI; zrIsaMbhUtivijaya bhadrabAhu, thUlIbhadra zrutakevalI sAhuM. AryamahAgiri Aryasvahasti, vaIrasvAminI prakhala prazasti; vaIrasena tehanA sIsa cyAri, caMdranAgaeNdra nivRtti vicAri. 303 cauthI sAkhA vidyAdharI, e mAMhi caMdra sakhala vistarI; eNI zAkhAye dhanezvarasUri, caitragaccha thApi guNabhUri bhuvanacaMdra sugurU (karUM) vakhANu, devabhadragurU Agama jANu; ThAma prasAda sakala pariharI, jeNi jagi zuddhakriyA uddharI. 305 prathama sUrivara zrIjagacaMdra, sUrIsvara bIjA devedra; vijayacaMdra gurU trIjA kahuM, eka eka adhikA guNa lahuM. 306 vijayacaMdrasUrIsvarataNI, vRdvaitapAgaccha sAkhA bhaNI; kSemakIti sadgurU tasa pATi, prajJA viyarasvAmini ghATi. 307 bRhatkalpa TIkA ' jeNuiM karI, sahasa khitAlIsa jaga vistarI; hemakalasa ratnAkarasUri, prajJAe jItyu surasuri. 4maNizekhara dharmadeva muNi, abhayasiMha tapasI sUrida; 308 < 1 maMgaLavAra ne azvinInakSatranA yoga hoya tyAre amRtasiddhi yAga kahevAya che. 2 50 ucAga. 3 50 " kSamAGIti " je 50 " " munizekhara " "" Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAva 16 me. (435) jehanA tapanuM na lahuM pAra, zrI jyatilakasUri gaNadhAra. 309 ratnasiMha zrIsazurUtaNA, ahamadazAha guNa beliM ghaNA pAtasAha pratibaMdhakasUri, saprabhAva vaMdu mada pUri. 310 udayavalabha jJAnasAgara nAma, udayasAgara gurU karUM praNAma; labdhisAgara gurU lablinidhAna, vaMdu zrIdhanasUri pradhAna. 311 zrIamararatnasUri praNamuM pAya, zrItejaratnasUrIsvararAya; jima jima te sadgurU saMbhari, tima tima harikha hIye vistare. garachapati devaratnasUritaNAM, guNa saMbhAruM hoyaDe ghaNA zrIdevasuMdarasUri ANaMdapUri, vimAna vijaya suMdarasUri. 313 zrIdhanaratnasUrIsvarataNa, sirasa sakala guNa sohAmaNA; zrI bhAnumerU vibuddha guNarAja, vaMdhe sIjhe vaMchita kAja. 314 tasa jAmeya sIsa do bhAya, mANika ratna jeSTa vijhAya; mahAtapasvara munivararAya, paramabhAvi vaMdu tasu pAya. 315 nayasuMdara laghubaMdhava tAsa, vANI thApi vacana vilAsa; puNyasileka-satI-adhikAra, gAyu dhanada-pUrva-avatAra. 316 so "samaktidhara' nija guNa suNuM, manasyu prema dharI AphaNuM; saMghavighana apaharaye guNa, mana kAMmita deve nidhi ghaNa! 317 rAja riddhi rAmA bhaMDAra, jasa mahimA jagamAMhi apAra; bahari ehanI karati bhaNe, te savilahiyuM puNye ghaNe 318 (rAga-dhanyAzrI) ghaNe puSya lahI narabhava, vIravacana ArAdhIye; jinarAjakerUM lahI darzana, beha bhava-phala sAdhIye. 319 jinarAja-vANI citti ANa, azubha-karma na bAMdhIye; mahAsatI puNyazleka gAI, puSyi riddhi ghari bAMdhIyeA 320 1 pra"zrIdhanaranarIsa pradhAna." 2 0 "vibaddha gaNirAja." Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (436) naLadamayaMtI rAsatuvajhAya nayasuMdara-vANI, bhavika prANI saMbhale; upagAramati kharI su rAkhe, doSathI dUri Tale. 321 zrI zAMtijinavara sadA sukhakara, pUjatAM saMpada male e caritra bhAve suNa gAve, tAsa ghari suratarU phaLe. 3rara (copAI) zrIgraMtha nalAyananu uddhAra, nalacaritra navarasa bhaMDAra kavi nayasuMdara suMdarabhAva, etaliM havuM peDasa prastAva. 323 iti zrI kuberapurANe nalAyane dvAre nalacaritra, divijyakaraNa, ghUtakIDA jIpana, svarAjyatiSTana, vIrasenarAya pratibodha dAmana (!), damanakaripAdikhyA grahaNa tatra upasarga karaNa, te pratiSa niphala karaNa, anazana grahaNa, svagamane nAma Disa prastAva: samApta: 1 suratanA zrImehanalAlajI jainajJAna bhaMDAranI prati, ke jemAMthI pratyaMtare ApavAmAM AvyA che e pratinuM chelluM paDyuM te bhaMDAramAM na hovAthI amene malI zakyuM nathI. pahelethI 85 sudhInA patro maLyAM temAM 321 mI gAthAnA pahelA pAda sudhInI meTara che. Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAcakazrI nayasundara-vicita-- zrIrAtruMjayaudhdhAra-rAsa. ( maMgala-vastuchaMda ) vimalagirivara vimalagirivara-maMDaNu jinarAya, zrIrisahesara pAya namIya dharIya dhyAna sAradAdevI; zrIsiddhAcala gAyasyuM e hIce' bhAva niramala dharevI, zrIzatrutIratha vaDuMe jahAM siddha anaMtI keDi; jihAM munivara mugate gayA te vaMdu e kara joDI. DhALa 1 lI. (AdanarAya purhuta. e dezI.) be kara joDIne jinapAya lAguM, sarasatI pAse vacanarasa mAguM; zrIzatruMjayagiri tIratha sAra, ghuNavA ulaTa thayA2e apAra. 2 tIratha nahIM koi zetrajA tAle, anaMta tIrthaMkara eNipare ele; gurUmukhe zAstranA lahiya vicAra, varaNavuM zetruMjAtIratha-uddhAra. 3 saravaramAMhI vaDo jima IMdra, grahagaNamAMhi vaDo jima caMdra; maMtramAMhi jima zrInavakAra, jaladAyaka jima jaga jaladhAra. 4 dharmamAMhi dayAdharma vakhANuM, vratamAMhi jima brahmavata jANuM; parvatamAMhi vaDo merU hAI, tima zetruMjaya sama tIratha na koi, pa DhALa 2 jI. (rAga, triNa palyopama, e dezI. ) Aphrie ADhi jijJesara, nAbhi narida malhAra; 1 vavA. 1 Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 438 ) zrIzatrujayauddhAra rAsa. zetrujezikhara sameAsaryAM, 'pUravanavANuM" e vAra. kevalajJAna divAkarU, svAmI zrIriSabhajiSNua; sAthe ceArAzI gaNadharA, sahasa cArAzI muNi da. bahu parivAre parivaryAM, zrIzetrujaya ekavAra; RSabhajida sameAsaryo, mahimA na lAle e pAra. suranara koDi miliyA tihAM, dharmadezanA jinabhAse; puMDarikagaNadhara AgaLe, zetruMjaya-mahimA prakAse. sAMbhaLeA DirakagaNudharA ! kALa anAdi anaMta; e tIratha che sAsvatuM, Age asaMkhya arihaMta. gaNadhara munivara kevaLI, pAmyA anatI e koDI; mugate gayA iNe tIrathe, vaLi jAze kama viDI. sUra jike jageM jIvaDA, tiryaMca paMkhI kahIje; e tIratha sevyAthakI, te sIjhe bhava trIje. dIThA dUragati vAre, sAre vaMchita kAja; sence zetruMjagirIvara, Ape avicaLarAja. DhALa 3 jI. (sahIara samANI AvA vege. e dezI. ) 'utsapiNI avasarpiNI' Aza, bihu milIne khArajI; vIsa kaDAkADi sAgara' tehanuM, mAna kahyuM niradhArajI. pahele A 'sUsamasUsamA', 'sAgara koDAkADi ccArajI;' tyAre e zetruMjagarIvara, esIya joyaNa avadhArajI. triNa koDAkADi sAgara ArA,' bIjo 'susama nAmajI; tadAkALe e zrIsiddhAcala, sItera joyaNa abhirAmajI. trIjo 'sUsama-dusama' ArA, 'sAgara koDAkADi dAyajI; 1 azubha ane zubha karmAMnA tyAga karIne. 2 siddha thAya. da 7 8 10 11 12 13 14 15 16 Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzatrujayauddhAra rAsa, (439) sAThiyaNanuM mAna zetruje, tadAkALe tuM joyache. 17 cethe "samasUsama' jANe, pAMcamo "dasama ArejI; chaTho "sama-sama" kahIe, e viNa thaI vicAre che. 18 "eka keDIkeDa sAgara kerUM, ehanuM kahIe mAna; ceAthe Are zrIzetruMjagirI, paMcAsa jeyaNa paradhAna. 19 pAMcame chaThe ekavIsa ekavIsa, sahasa varasa vakhANojI; bAra jeyaNa ne sAta hAthane, tadA vimalagirI jANe che. 20 tehabhaNuM sadAkALa e tIratha, sAsvata jinavara bolejI; RSabhadeva kahe puDarika! nisuNe, nahi ke IzetruMjA tolejI. 21 jJAna ane niravANu mahAjasa, lahece tuhe INa ThAmejI; eha girI tIrathamahimA INa jage, pragaTa hase tuma nAmejI. 22 DhALa 4thI. (jinavarsTa mere mana lIne e dezI.) sAMbhaLI jinavara-mukhathI sAcuM, puMDarikagaNadhAra; paMcakeDi munivaracyuM INa giri, aNasaNa kIdhuM udArare. 23 namo name zrIzetruMjagirIvara, sakaLa tIrathamAMhI sArare, dIThe dUragati dUra nivAre, utAre bhavapArare. namo 24 kevala lahi caitrI punama dina, pAmyA mugati suDAmare, tadAkALathI puhevI pragaTiuM, "puMDarikagiri nAma. na. 25 nayarI adhyAthI viharatA pahetA, tAtacha aSabhajijdare; . sAThThisahasa sama khaTakhaMDasAdhI,ghari AvyA bharatanariMdare. name 26 ghare jaI mAyane pAye lAgI, jananI ! he AzIza, vimalAcala saMghAdhipa kerI, poMca putra! jagIsare name 27 bharata vimAse sAThI sahasa sama, sAdhyA deza anekare; have huM tAtapratye jaI puchuM, saMghapatitilaka vivekare. na. 28 1 pRthvImAM. 2 AzA. 3 vicAre. Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) zrI zatruMjayauddhAra rAsa, sasaraNe pahetA bharatesara, vaMdi prabhunA pAyareka IMdrAdika suranara bahu miliyA, dezanA de jinarAya. na. 29 zetruje saMghAdhipa yAtrA-phaLa, bhAkhe zrIbhagavaMtare tava bharatesara karere sajAI, jANI lAbha anaMtare. name30 DhALa 5 mI. (kanaka kamala pagalAM e.) " (rAga dhanAzrI mArUNI.) * nayarI ayodhyAthI saMcaryA e, leI leI riddhi asesa, bharatapa bhAvasyuM e, zetruje yAtrA raMga bhare eAve Ave ulaTa aMga, bharatanapa bhAvasyuM e. 31 Ave Ave traSabhane putra, vimalagirI jAtrA e; lAve lAve cakravartInI riddha, bharatagRpa bhAvasyuM che. e AMkaNI. mAMDaLIka mugaTa varaddhana ghaNu e, batrIsa sahasa nare; bharatanapa bhAvasyuM e, zetruje yAtrA raMga bhare e. bha0 32 Dhama Dhama vAje chaMdaryuM e, lAkha corAsI nisANa, bha0 lAkha corAsI gaja tUrI e, tehanA ratnajaDita palhANa. 33 lAkha corAsI ratha bhalA e, vRSabha dhorI sukamAla; bha0 caraNe jhAMjara sanAtaNAM e, kevaTe sovana ghugharamAla. bha0 34 batrIsasahasa nATika sahI e, triNalAkha maMtrI dakSabha0 dIvIdharA paMcalAkha kahyA e, solasahasa sevA kare yakSa. bha0 35 dazameDi AlaMba dhajAdharA e, pAyaka cha keDika bha0 cesaThasahasa aneurI e, rUpe sarikhI Di. bha0 36 eka lAkha sahasa aThAvIsa e, vArAMganAnAM rUpa nihAla, bha0 sekha tUraMgama savi milI e, keDi aDhAra nihAla. bha0 37 - 1 taiyArI. 2 hAthI. 3 gheDA. 4 hAthInI aMbADI, gheDAnA jIna vagere. 5 baLada. 6 DAhyA. 7 rANIe. Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ la0 38 bha0 zrI zatrujayauddhAra rAsa, triNakeDi sAthe vepAriyA e, batrIsakeDi sUAra bha0 zeTha sArathavAha samA e, rAya rANuM nahi pAra. navanidhI cAdarayaNamyuM e, lIdhe lIdhe savI parivAra, bha0 saMghapatitilaka sohAmaNuM e, bhAle dharAvyuM sAra. bha0 39 paga pagi karama nikaMdatA e, AvyA Asana jAma; bha0 giri pekhI locana TharyA e, dhana dhana zetruMjA nAma! bha0 40 sevanakula mugatAphale e, vadhALe girirAja; deI pradakSaNA pAkhatI e, sIdhyAM saghaLAM kAja. bha0 41 DhALa 6 ThI. (jyamALAnI dezI.) prathamea - kAja sIdhAM sakala have sAra, giri dIThe harakha apAra; e girIvara darisaNa jeha, yAtrA phaLa kahiye teha. kara sUrajakuMDa nadiya zetrujI, tIratha jale nAhyA rajI; rAyaNa taLe kASabhajigaMdA, pahelAM pagalAM pUje narIMdA. 43 vaLI IMdravacana mana ANI, zrISabhajINuMdanuM tIratha jANa; tava "cakradhara bharatanareza, vAddhikane dIdhe Adeza. 44 tiNe zetruMja upare caMga, sovana prAsAda uttaga; nIpA ati manohAra, eka kesa uMce bAra. 45 gAu da vistAre kahiye, sahasa dhanuSa pahulapaNe lahiye; ekeke bAraNe joI, maMDapa ekavIsa heI Ima cihudise corAsI, maMDapa raciyA suprakAsI, tihAM rayaNameM teraNamAla, dIse atI jhAkajhamAla. - 1 rasoiyA. 2 teDatA. 3 najIka, zatruMjayanI pAse. 4 matIvaDe. 5 cakravatI. 6 banAvyA. 7 ratnamaya. 47 Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (442) zrI zatruMjayauddhAra rAsa. vice cidise mUla gabhAre, thApI jinapratimA cAre, maNime mUrati sukhakaMda, thANyA zrI AdijirNoda. 48 gaNadharavara puMDarikakerI, thApI bihu pAse mUrati bhalerI AdijinamUrati kAusagiyA, nami-vinamI beha pAse ThaviyA. 49 maNi sovana rUpa prakAra, racyuM samesaraNa suvicAra; cidase caudharma kahetA, thApI mUratI zrIbhagavaMtA. 20 bharatesara je hAtha, mUrati AgaLa jaganAtha; rAyaNa taLe jimaNe pAse, prabhu pagalAM thApyAM ullAse. 21 zrInAbhi ane marUdevI, prAsAdasyu mUrati karavI; pagajavara-dhaMdhe lahI mugati, kIdhI AInI mUrati bhagati. para sunaMdA-sumaMgalAmAtA, brAddhi-suMdarI bahini vikhyAtA vaLI bhAI navANuM prasiddha, savI mUrati maNimaya kIdha. 53 nIpAI tIrathamALa, supratiSThA karAvI vizALa;. yakSa ge mukha cakezvarIdevI, tIratha rakhavALa ThavavI. 54 Ima prathama uddhAraja kIdhe, bharate tribhuvana jasa lIdhe; iMdrAdika kirati bele, nahi keI bharatanapa tele. papa zatruMjaya mAhAsyamAMhI, "adhikAra je uchAMhi, jinapratimA jinavara sarikhI, juo "sUtra uvAI nirakhI. 16 (vastuchaMda ) bharate kIdhe bharate kIdhe prathama uddhAra, tribhuvana kIrAti vistarI caMda sUraja lage nAma rAkhyuM; tiNe same saMghapati keTalA havA so Ima zAse bhAkhyuM, 1 maNimaya, maNiratnanI. 2 besADayA, padharAvyA. 3 RSabhadevanA pitA. 4 mAtAnuM nAma. 5 marUdevAmAtA hAthI para beThAM beThAM mukta thayAM tethI tenI mUratI hAthI upara banAvI. 6 bharatezvaranI baMne bhAtAe. 7 bahene. 8 vRttAMta, vigata. Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zatrujayauddhAra rAsa, (443) keDi navANuM naravara huA navyAsI lAkha; bharata same saMghapati vaLI sahasa corAsI bhAkha.2 57 DhALa 7 mI. (copAInI cAla ) didArabharata pATe huA AditayA, tasa pATe tasa suta mahAsA: atIbalabhadra ane balavIrya, kIntivIrya ane jalavIrya. 58 e sAte huA sarikhI jeDI, bharatathakI gayA pUrava che ke, daMDavIrya AThame pATe have, tiNe uddhAra karAvyuM na. 29 iMdra seI prazasya ghaNuM, nAma ajavALyuM pUrvajataNuM bharatataNuM pare saMghavI thaye, bIjo uddhAra ehane kahe. 60 bharata pATe e AThe vaLI, bhuvana ArIsAmAM kevI INe AThe savi rAkhI rIti, eke na lepI pUrvaja rIti. 61 tRtiiyoddhaarekase sAgara volyA jise, IsAneMdra videhamAM tise, jinamukhe siddhagiri su vicAra, tiNe kI trijo uddhAra. dara rarthoddhAra eka keDi sAgara vaLI gayAM, dIThAM citya visasthaLa thayAM maheMdra ce suralekeMdra, kidhe ceAthe uddhAra gireMdra. 63 sAgara keDi gayAM dasa vaLI, zrI brahadra ghaNuM mana rUlI, zrI zatruMjaya tIratha mahAra, kIdhe teNe pAMcama uddhAra. 64 eka keDi lAkha sAgara aMtare, camareMdrAdika bhavana udvare; chaTha iMdra bhavanapatitaNe, e uddhAra vimalagiri suNe. 65 1 samayamAM- 2 bhAkhyA, kathA Jain Ed rnational Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) zrI zatruMjayauddhAra rAsa, samAcAra- - pacAsakeDi lAkha sAgarataNuM, Adi-ajIta vice aMtarabhANuM, teha viSe suplima havA uddhAra, te kahetAM navi lahie pAra. 66, sptmoddhaarhave ajita bIje jinadeva, zrIzetruje sevAmisi heva; siddhakSetra dekhI gahigahiyA, ajitanAtha cemAsuM rahiyA. 7 bhAI pItarAI ajitajinataNe sagara nAme bIje cakravartI bhaNe; putra maraNe pAye vairAga, iMdra prIchaLe mahAbhAga. 68 iMdravacana hiyaDAmAM dharI, putramaraNa ciMtA pariharI; bharatataNuM pare saMghavI thayo, zrIzetruMjagiri yAtrA gaye. 69 bharata maNimeM biMba vizAla, karyA kanakameM prAsAda jhamAla, te pekhI mana harakhe ghaNuM, nAma saMbhAyuM pUrvajataNuM. 70 jANuM paDate kALa vizeSa, rakhe vinAza upaje reSa; sevana guphA pazcima dizi jihAM, raNabiMba bhaMDAryA tihAM. 71 karI prAsAda sayala rUpanA, sovana biMba karI thApanA; karyA ajita prAsAda udAra, e sagara sAtame uddhAra. 72 pacAsakeDi piMcANuM lAkha, upara sahasa paMce tira bhASa; eTalA saMghavI bhUpati thayA, sagaracakavartI vAre kA. 73 assttmoddhaartrIsakeDi dasa lAkha keDi sAra, sagara aMtare karyo uddhAra , vyaMtareMdra AThame sucaMga, "abhinaMdana-upadeza utaMga. 4 nvmaaddhaarvAre zrIcaMdraprabhataNe, caMdrazekhara-suta Adara ghaNe caMdrajasArAjA mana regi, navamo uddhAra karyo zetruji. 75 1 prathama tIrthaMkara2 bIjA tIrthakara. 3 kanakamaya, sonAnA 4 samayamAM. 5 cothA tIrthaMkara. 6 AThamA tIrthaMkara Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzatrujayauddhAra rAsa, (445) rAja zAMtinAtha salamA svAmI, rahA mAsu vimalagiri DAmi, tasa suta cakAyudha rAjiye, tiNe dazame uddhAraja kIe. 76 gharA - kIe zAMti prAsAda uddAma, have dasarathasuta rAjA rAma; ekAdasame karyo uddhAra, munisuvrata vAre mahAra. 77 kavi - neminAtha vAre dvAra, pAMDava pAMce karyo uddhAra; zrIzetruMjagiri pUgI raLI, dvAdazame jANe vaLI. DhALa 8 mI. (rAga vacharADI.) pAMDava pAMca pragaTa havA, khehI ahaNI aDhArare, pitAnI pRthvi karI, kIdhe mAyane juhArare. 79 kuMtAmAtA Ima bhaNe, vatsa! sAMbhaLe apAra; getra nikaMdana tame karyo, te kima chuTa pApare. putra kahe suNi! mADalI ! kahe ama upAya te apAtika kima chuTaye, vaLatuM pabhaNe mAyare. zrIzetrujatIratha jaI, sUrajakuMDi snAna raSabhajikuMda pUjA karI, dhare bhagavaMtanuM dhyAna re. mAta zikhAmaNa mana dharI, pAMDava pAMce tAmare; hatyA pAtika chUTavA, hitA vimalagiri kAmare. kuM83 jinavara bhagati pUjA karI, kIdhe bArame uddhArare, bhavana nipAyo kAThameM, lepameM pratimA sArare. 1 soLamA tIrthakara.2 vIsamA tIrthaMkara. 3 zrIkRSNabaMdhu, bAvIsamA tIrthakara. 4 eka jAtanuM sainya pramANu. 5 pApathI. 6 bele, kahe." 7 kAmaya, lAkaDAnuM. Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) zrIzakuMjayauddhAra rAsa, thai* hRvasa - pAMDava vIra vacce AMtaruM, varasa rAsI sahasare, ciherse sItera varase have, vIrathI vikamanarezare, kuM85 DhALa 9 mI. (rAga upara ) dhana ! dhana! zetruMjagirIvarU, jihAM havA siddha anaMtare; vaLI hasya INe tIrathe, Ima bhAkhe bhagavaMtare. dha. 86 vikamathI ekaso AThe, varase jAvaDazAhare; terame uddhAra zetruje karyo, thApyA AdijinanAhare. dha. 87 pratimA bharAvI raMga, navA zrI AdijisuMdare; zrI zetruMjazikhare thApiyA, prAsAde nayaNAsuMdare. dha0 88 ar - pAMDava jAvaDa Atare, pacavIsakeDi mayAre lAkhapacANuM upare, paMcotera sahasa bhUpAlare. eTalA saMghavI tihAM havA, cAdazame uddhAra vizAla, bAra teretari soya kare, maMtrI bAhaDade zrImAlaze. dhao 90 barachayAzIe maMtrI vastarga, jAtrA zetruMjagiri sArare, tilakA teraNasyu karyo, zrIgiranAre avatArare. dha0 91 saMvata tera Ikotare, zrIe savaMza-zRMgArare, zAha samare dravya vyaya kare, paMcadazamo uddhArare. dha0 92 zrIratnAkarasUrIsarU, vaDatapagaccha-zRMgArare, svAmI RSabhaja thApiyA, samazAha uddhArare. dha. 93 1 covIsamA tIrthakara. 2 vastupAla maMtriye. - - - - - - - - - - - - - - - Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zatruMjyauddhAra rAsa, (447) DhALa 10 mI. (rAga ulAlA) jAvaDa samarA uddhAra, eha vice triNalAkha sAra; upara sahasa rAzI, eTalA samakitavAsI. zrAvaka saMghapati huA, satarasahasa bhAvasAra jUo khatrI selasahasa jANuM, pannarasahasa vipra vakhANuM. kulabI bArasahasa kahiye, leuA navasahasa lahiye; paMcasahasa pisatALIza, eTalA kaMsArA kahIza. e savi jinamata bhAgyA, zrIguMja jAtrAe AvyA avaranI saMkhyA te jANuM, pustaka dIThe vakhANuM sAtase mehara saMghavI, yAtrA talahaTI tasa havI; bahukRta vacane rAcuM, e savI mAna sAcuM. bharata samarAzAha aMtari, saMghavI asaMkhyAtA INipari; kevaLI viNa kuNa jANe, kima chadmastha vakhANe. navalAkha baMdhI baMdha kAyA, navalAkha hemaraMkA ApyA; te dezilahirie ana cAkhyuM, samarazAhe nAma rAkhyuM. 100 hoddhAra paMdarasatyAsIe pradhAna, bAdarasyA (2) die bahumAna karamAzAhe jasa lIdhe, uddhAra selame kIdhe.. 101 asta-mavi- eNuM vIsIe vimalagiri, vimalavAhananapa AdarI, dupasahagurU-upadeze, uddhAra chehale karaze. 102 emAM vaLI je guNavaMta, tIratha uddhAra mahaMta, lakSamI lahI vyaya karaze, tasa bhavAja te sarase. 103 1 judA arthAta vizeSa, 2 pATalIputranA kalaMkIne putra. Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (448) zrI zatruMjayauddhAra rAsa, DhALa 11 mI. (rAga-mAi dhana supana tuM e.) dhana! dhana! zetruMjagiri, siddhakhetra e ThAma, karma kSaya karavA, ghara beThA ja nAma. covIsI eNIe, nema vinA jina trevIsa tIratha bhaMI jANuM, samesaryA jagadIza. puMDarika cikeDilyuM, drAviDa vAlikhilla jeDI, kArtika pUnama siddhA, munivarasya dasake. nami vinamI vidyAdhara, deyakeDi muni saMjutta, phAgaNa sudI dazamI, eNi giri mekSa pahRtta. zrI RSabharvasI-nRpa, bharata asaMkhyAtA pATa; mugate gayA INa giri, e giri zivapura-vATa. rAmamuni bharatAdika, muni triNakeDiTyuM Ima; nAradasya ekANulAkha munivara tema. muni zAMba pradyumnasya, sADhI ATha keDi siddha visakeDilyuM pAMDavA, mugate gayA nivAbaddha. valI thAva cA-suta, sukamunivara INe ThAma, vaLI sahisaryuM sidhyA, paMcasata selaganAmi. Ima siddhA munivara, keDArkaDi apAra; vaLI sijhacce INe giri, kuNu kahI jANe pAra! sAta chaTha deya aThama, gaNe eka lAkha navakAra; zetruMjagiri seve, tehane nahi avatAra! DhALa 12 mI. (rAga vadhAvAne) mAnavabhava meM bhale lahe, lo te Arija desa zrAvakakula lAdhu bhaluM, je pAre vAho aSabhajiNeza ke-114 Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zatruMjayauddhAra rAsa, (44) bheTare girirAja, have sidhAre mAharAM vaMchitakAja ke, mune jhUre tribhuvanapati Aja ke. bheTa e AMkaNuM. 115 dhana dhana vaMza kulagarataNe, dhana dhana nAbhinariMda, dhana dhana marUdevI mALI, jeNe jAye revahAle 2SabhajirNoda ke. je. dhana dhana zetrujatIratha, rAyaNarUkha dhanya dhanya; dhana dhana pagalAM prabhutaNuM,je pekhire mahiyu muja mannaI ke. bha0117 dhanya dhanya te jage chavaDA, je rahe zenuM ja pAsi, haranisi RSabha sevA kare, valI pUjere prabhu mati ullAsi ke. je. 118 Aja sakhI ! muja AMgaNe, suratarU phaliye sAra; RSabhajiNesara vaMdiye, have tariyere bhavajaladhi pAra! ke. je. 119 seLa aDavIse A mAsamAM, zudi terasi kuMjavAra : ahamadAvAdanayaramAM ma, gAre zetrujayauddhAra ke. bheTa 120 vaDatapagaccha gurU gapati, zrIdhanaratnasUrada; tasu sasa tasu pATe jayakarU,gurU gapatire amaratnasUrIda ke. bheTa vijya(gha)mAna tasa paTodharU, zrIdevaratnasUrIza; zrIdhanaratnasUrIzanA, ziSya paMDitare bhAnumerUgaNeza ke. je. 122 tasa padakamala-bhamara bhaNe, nayasuMdara de AzIza! tribhuvananAyaka sevatAM, pUgIre zrIsaMgha jagIza ke. je. 123 kaLaza. Ima trijaganAyaka mugatidAyaka, vimalagirimaMDaNuM-dhaNI; uddhAra zenuM ja sAra gAye, stavye jina bhagati ghaNuM. bhAnumerU paMDita sIsa dee, karaje kahe nayasuMdare; prabhu pAya sevA nitya karavA, dehi darasana jya kare ! 124 | (chati jenagUrjara sAhitya dvAre-granthokaDa 6) zudi terasa para ke. bha11 nayaramAM A Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvalA mauktike mATe vicAre. (25) (jainasAhityanI zodhanAmA lekhamAMthI.) hAlamAM (zeTha devacaMda lAlabhAI pustakoddhAra paMDa) jaina gUrjara sAhityadvAranI saMsthA taraphathI zrIAnaMdakAvyamahedadhinA miktika je pragaTa thavA lAgyA che, tenI aMdara AvatA prAcIna rAsenA lekhee te viSe sAre prakAza pADe che. ane teo bhaviSyamAM gujarAtI bhASAmAM jaina sAhityane sArI pratiSThA apAvaze. x x x x x AtmAnandaprakAza mAsika-bhAvanagara, pustaka 13, aMka 4 the, peja 83/86. Atma saM. 20, vIra 244ra kArtika. . zrI AnaMdakAvyamahedadhi-saitika 4 thuM. saMzodhaka jainAcArya ganiSTa zrI buddhisAgarasUri, saMgrAhaka jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI, prakAzaka zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakahAra phaMDa mATe nagInabhAI ghelAbhAI jhaverI muMbaI. kiMmata 0-1ra-0 zrImAna chanaharSajI. kRta zrI zatruMjayatIrtharAsa gurjara bhASAmAM A graMthamAM pragaTa karavAmAM Avyo che. graMthanI zarUAtamAM graMthono TuMkasAra ane tenA kartAne aitihAsika daSTie paricaya karAvavAne je zrama levAya che, te bahu kimatI zrama che. tathA be varSa pahelAnI mULa graMthakartAnI hastali. khita prata uparathI eka pRSThane bloka ApI sAhityakarSa mATe jainamahAtmAonA aMtimajhamane abhyAsa karAvavAne je yojanA karI che * 24 sudhInA maktika 5 mAmAM chapAyAM che. pra. kaoNM. Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45ra te dhanyavAdane pAtra che. graMtha lagabhaga pacAsa phArmanA uMcA kAgaLa te pAkA khAInDIMgathI taiyAra karavA pachI tenI kimata taddana najIvI rAkhI che. ze. devacaMda lAlabhAinA smaraNArthe temanA vAraseAe za. ekalAkha jeTaluM nAdara phaMDa prAcIna jaina sAhityanA uddAra arthe kADhI ApI TrasTane soMpavAnI udAratA jeTalI upakAraka ane prazaMsAne pAtra che te sAthe te kuMDamAMthI niyamIta A 30 meA graMtha pragaTa karavA ane tene taddana paDatara kImate phelAvavA mATe TrasTIonI khaMta paNa ochI mAnane pAtra nathI. ApaNA jaina sAhitya prasArakanuM kArya karavAnA ane te nAme hajArAnI muDI dharAvanArAM khAtAMonA vyavasthApakA A kDanI kAryasevAne khAsa abhyAsa karaze te! ApaNe kImatI sAhityane vadhAre chuTathI phelAvA thaela joi zakIzuM. ( 27 ) jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI x jainapatra, bhAvanagara. tA. 30 mI julAi sane 1916, pustaka 14 muM, aMka 31 mA, paija 605. X amadAvAda, tA. 26-7-16. x X zrIzatruMjayarAsAvALuM mAktika munimahArAja buddhisAgarajInA pAsethI meM saheja joyuM hatuM. e eka rAsAnU" pustaka paNa kadamAM bahu moTuM che. emAM asala pratanA eka pRSThanI pratikRti tame ApI che, te bahu sArUM karyuM che. X x suI. X x X le. ka kezavalAla harSadarAya dhruva. For.Private & Personal Use Only x Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 453 (28). zrI AnaMdakAvyamahedadhi (prAcIna jaina kAvya saMgraha) maklika 4 thu-saMzodhaka zrIbuddhisAgarasUri, saMgrAhaka jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI, kiMmata 0-12-0 54 680. A kAvyamALAnuM cothuM pustaka have bahAra paDayuM che, ane te ja sAthe zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakahAra phaDane rIpeTe paNa prakaTa karavAmAM Avyo che. ATalI TuMkI kiMmate AvAM daLadAra pAkAM puThAnAM pustaka ApavA mATe A phaMDanA mULa sthApakane temaja henI vyavasthA karanAra x jhaverIne ApaNe AbhAra mAne ghaTe che. navajIvana ane satyamAsika, muMbaI oNgasTa 1816, pR. 2 juM, aMka 2 je. (29 ). zrImAna chanaharSapaNuta zatrujyamAhAbhya. zrImAna jInaharSapraNIta zatruMjayamAhA" nAmanuM prAcIna gujarAtI jaina sAhityanuM pustaka, zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakeddhAra phaMDa taraphathI amane avakanArthe AvyuM che te ame AbhAra sAthe svIkArIe chIe. e phaMDa taraphathI atyArasudhImAM Azare 30 pustako pragaTa thayAM che jemAM A cheluM che, jyAre prAcIna jaina kAvya saMgraha taraphathI AnaMdakAvyamahodadhi nAme pragaTa thatAM pustakamAM A ceAthe bhaktika che. A pustakanuM vidhAna jaina munirAja zAstravizArada jainAcArya veganaSTa zrIbuddhisAgarasUrie saMzodhana karyuM che jyAre tene saMgrAhaka tarIke upara jaNAvelA phaMDanA eka trasTI x jIvaNacaMda sAkaracaMda javerIe ghaNuM mahenata lIdhelI jaNAya che. zrIAnaMdakAvyamahodadhinA agAu traNa maktiko pragaTa thayA hatA ane temAM judA judA rAsa pragaTa thaI cukyA che, jyAre A cothA mauktikamAM zatruMjayamAhAsyane rAsa ApavAmAM Avela che. A pustakamAM je "mukhabadhe" Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 prastAvanA rUpe lakhAya che te khAsa dhyAna kheMcanArA che, jyAre "rAsa" prAcIna ItihAsa upara ghaNIka bAbatanuM ajavALuM pADanArA jaNAyA che. AgaLanA traNa mauktikamAM, gujarAtI bhASA kayAre utpanna thaI, kevI rIte utpanna thaI ane tenAM sauthI prAcIna pustaka kayA hAI zake, e bAbato upara keTalIka vidvatAbharI bInAo jaNAvavAmAM AvI hatI, ane te upara je anya sAkSaranuM dhyAna kheMcAya te upalA savAlo upara ghaNuM agatyanuM ajavALuM paDayA vagara nahIM rahe. hAlanA zatruMjayamAhAsyanA pustakamAM munirAjazrI buddhisAgarasUrie kAThIyAvADamAM eka agatyanA tIrtha tarIke gaNAtA ja zatruMjaya" pahADa ane te upara AvelA tIrtho viSe ghaNuka vidvatAbharI ane aitihAsIka daSTie upayogI thaI paDe evI bInAo ApI che ane te upara paNa sAme kSaroe dhyAna ApavA jevuM che. e vAMcatAM " zatruMjayamAhA" " kayAre kayAre racavAmAM AvyuM te bAbata upara ajavALuM paDe che. te uparathI ema mAnavAne kAraNe maLe che ke e pustakanI racanA zrImahAvIrasvAmInA ziSya zrIsudharmAsvAmIe prathama karI hatI, jyAre gujarAtI bhASAmAM A rAsa lakhavAne zrImAna banaharSane prayAsa saMvat 1755 mAM thayo hato. zrImahAvIrasvAmIne thaI gayAne 2500 karatAM vadhu varSo thayAM che, te jotAM "zatruMjaya" ne mahImAM prAcInakALamAM paNa moTe have e koI paNa samajI zakaze. zrIbuddhisAgarasUrie pitAnI prastAvanAmAM je keTalIka bInAo jaNAvI che te uparathI ema mAnavAne kAraNu maLe che ke agAu anArya dezamAM-ane khAsa karIne gIjhanI ( ke je te vakhate takSazIlAnA nAmathI oLakhAtuM hatuM) zaheramAM paNa jaina dharmane pracAra haze. A bAbata etihAsIka daSTie tapAsavA jevI che. te uparAMta prastAvanAmAM jaNAvavAmAM Ave lI bIjI bAbate uparathI ema paNa mAnavAne kAraNuM maLe che ke zilAditya rAjA, vIra vikrama, zrIsiddhasenadivAkara ane vallabhInA rAjAo ja hatA, eTaluM ja nahIM paNa citaDanA pUrva kALanA rAjyakartAo paNa eja dharmanA hatA. e bAbata paNa aitihAsIka daSTie tapAsavA jevI che. vidvAna saMzodhake prastAvanAmAM zilAdItyanI utpatti, Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 455 kalpasatranI vAMcanA kayAre zarU thaI, Agame kayAre lakhAyA, baiddha ane jene vacce ke saMbaMdha hatA, vallabhIne nAza kema thayo, zIzodIyAvaMzanI sthApanA kema thaI vikramarAjA kyAre thaye vagere bAbata upara ghaNuM upayogI carcA calAvI che, ane zatruMjayanA uddhAra, siddhAcaLanA 108 nAme, yati ane gurU, saMdha ane saMghapati, ane chanaharSa nAmanA bIjA keTalAka vidvAne vagere viSaya upara ghaNuM dhyAna khecanAruM vivecana karyuM jaNAya che. e pachI "zatruMjaya" rAsa Ave che, je lagabhaga 700 pAnAM reke che. e rAsa prAcIna gujarAtI ane jaina sAhitya saMbaMdhamAM upayegI jaNAya che, ane jene ke jeo zatruMjayane eka meTA tIrtha tarIke gaNe che, temane mATe te khAsa upayegI mAlama paDe che. kapaDAnI pAkI bAMdhaNunA Azare 700 thI vadhu pAnAnA A pustakanI kiMmata mAtra bAra AnAja rAkhavAmAM AvI che, te jotAM e pustaka ghaNuM sastuM kahI zakAya. atyAra sudhImAM zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakeddhAra phaMDa taraphathI AvA prAcIna jaina kAvyanA Azare 2200 pAnAnA pustaka cAra maitikanA rUpamAM bahAra paDI cUkayAM che, ane bIjA Azare paNa pustako evAja rUpamAM bahAra pADavA jeTaluM sAhitya tenA saMgrahakartA javerI jIvaNacaMda sAkaracaMda pAse che te jotAM gujarAtI bhASAnA sAkSaroe A sAhitya tarapha dhyAna ApavuM ghaTe che. sAMjavartamAna patra, muMbaI. pu. 15. aMka tA. 23-ogasTa 1816. ( 30 ) Shri Anand Kavya Mahodadhi, Pearl IV, Published by Naginbhai Ghelabhai Jhaveri, Printed at the Surat Jain Printing Press, Cloth Cover, PP. 680. Price Re. 0-12-(1915). Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 This fourth book in the series of Old Jain Gujrati Literature contains the Shatrunjaya Mahatmya of Shriman Jinaharsha, and is edited by a well known Jain Suri, Shri Buddhisagar Suri. It is a Rasa, and is written in the last century. The introduction is both entertaining and informing. The Modern Review, September 1916. Vol. XIX, No. 3 P. 314. ( 31 ) zatrujyamAhAtmya ( AnaMda kA. ma. mA. 4 yu. ):saMzAdhA buddhisAgarasUri ane prakAzaka zeTha. de. lA. jaina pustakoddhAra krUDa mATe nagInabhAi ghelAbhAI jhaverI, jhaverI bajAra mukhAI. cIkaNA kAgaLa, pAkI bAInDIMga, pR. 680 ane ki, mAtra khAraja AnA. A zatruMjayarAsanI vizeSa samAkSeAcanA avakAze prakaTa karavAmAM Avaze. digaMbara jainamAsika, surata. varSa 9 muM, aMka 12 me vIra seM. 2442, Azvina mAsa. (32) AnaMdakAvyamaheAdadhi--mAktika 4 chuM. ( saMzAdhaka zrI. buddhisAgarasUri saMgrAhaka jIvaNucaMda sAkaracaMda jhaverI. pra. zeTha. de. lA. jaina pu. phaMDa. surata jaina prinTIMga presa, pR. 66+80 mUlya bAra AnA. ) AnI aMdara kharataragacchIya jinahaSa~gaNuinA zrIzatruMjayatIrtharAsa AkhA mUkavAmAM AvyA che. prastAvanAmAM zatrujyamAhAtmya lakhanAra dhanezvarasUrinA samaya ane te kALane itihAsa rasa paDe tevA ApyA che. Aja mAhAtmya parathI gUjarAtI kRti anuvAdita thaI che. jina Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 457 harSanA samaya jaNAvI tenI kRtie vistArathI mUkI che. amAre kahevuM joie ke yazAvijayanA paricayamAM jinaharSa AvyA hAya ane tethI rAsa lakhavAnI IcchA thai hAya evA saMbhava upasthita karavAmAM AvyA che paNa tene kaMi paNa kalpanA sivAya AdhAra hAya ema pratIta thatuM nathI; kRtio tarapha najara nAMkhatAM kattA saM. 1740 thI, sa. 176 0 sudhI avazya vidyamAna hatA, ema spaSTa jaNAya che. zrIbuddhisAgarasUrie mahenata ghaNI sArI lIdhI che ane AvI rIte khIccha gurjara kRti saMzAdhita karI mUkaze te jainasAhitya para upakAra thaze. vizeSamAM sUcanArUpe jaNAvavAnuM ke-- ( 1 ) koi paNa kRtinuM saMzodhana ekaja prati parathI zuddha ane nirNayapUrvaka thatuM nathI. tethI jyAM sudhI kheMcAra pratA zuddha ane jUnI prApta thAya nahi tyAM sudhI saMzodhana karavAnI tasdI levI vyAjakhI nathI.1 A sUcanA karavAnuM prayAjana, azuddhi eka e azuddha prata para AdhAra rAkhavAthI AnA pUrvArdUmAM rahelI che te che. te mATe prastAvanAmAM jaNAveluM che ke, " zatruMjayarAsanI chApavA yogya nakala jenA uparathI karavAmAM AvI te pratinI azuddhatAthI, nakala karanAre karelI azuddhatAthI, chApavAnI azuddhatAthI tathA sudhAravAmAM bIjI prati na maLavAthI ghaNA khaMDAmAM zabdonI tathA pAnI azuddhatA rahI gai 1 samAlAcakrakAranA Ave! vicAra ame vyAjabI lekhatAM nathI. bhale azuddha te azuddha paNa hAtha AvelI pratine, zuddha pratie na maLe tyAM sudhI saDavA dai mudrita na karIe teA bhaviSyamAM te paNa zuM jatuM na rahe? azuddhi tA pAyA pachI pazu zuddha pratA maLavAthI bhavizyamAM jyAre samaya prApta thAya tyAre zuddha thai zake. paraMtu dhArA ke zuddhu lAMbA samaya sudhI naja maLI teA zuM azuddhane paNa jatuM karI saDavA devuM ? amArA ATalA samayanA anubhavathI jANI zakAyuM che ke lagabhaga traNa traNa cAra cAra varSa prayatna sevyA chatAM paNa keTalAkanI khIru maLatI nathI. chatAM prayatna cAlu sevyA karavAthI lagabhaga aDadhe! peNe chapAyA pachI maLe che teA tenA upayAga amA karIye chiye. pra. kattA. Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 che, ema, pATaNavALI prati maLyA bAda ane te pUrve amane jaNAyuM che. kartAnI svalikhita prata ghaNuM khaDe chapAI gayA bAda AvI tethI zabda ane pAThonI azuddhi rahevA pAmI che, ane amane tethI barAbara sudhAravA mATe santoSa thayuM nathI. zuddha pratinI prApti vinA azuddhi de rahevA pAme e svAbhAvika che." ( 2 ) A granthamAlAmAM agAu prakaTa thayelAM miktiko saMbaMdha amArI karelI sUcanAo AmAM paNa amalamAM mUkavAmAM nathI AvI jANuM dilagIra chIe. anukramaNikA, zabdArtha kepa, DhALa ane dezanI anukramaNikA vigere ApyAM hata te granthanuM mahattva yathAgya jaLavAta. ( 3 ) viSayavAra mathALAM pADavAmAM AvyAM hata ane te dareka khaMDamAM mukvAmAM AvyAM hata te vAMcakane lAbha thAta. kartA zrIjinaharSanA hastAkSarane pheTa mukavAmAM Avyo che tethI tene prakAzakane mubArakabAdI ApIe chIe. prastAvanAmAM je kartAnI kRtio jaNAvI che temAM vidyAvilAsa rAjAne rAsa saM. 1760 AsapAsa racAyelo jaNAvI umerele che paNa jaNAvavAnuM ke te rAsa paMdaramAM saikAmAM thayela kharataragacchIya jinaharSa saM. 1511 mAM racela che. tenI prazastimAM jaNAvyuM che ke vAcaka guNavardhana sukhabAyA, zIsekagaNuM supasAyA ema jinaharSa guNa gAyA, ATaluM jaNAvI granthamAlAne vijaya IcchIe chIe. zrI jaina zvetAMbara kenpharansa heraDa, muMbAI. pu. 12, aMka 7, peja 217. vIrAta 2442 azAka, julAI 1916. 2 A bhAga samAcakAreja AvI rIte TapakAMothI pUre che. pra. kartA. Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 zrIAnaMdakAvyamahAdadhi maiktika ? thAmAM zatruMjayamAhAtmya padyabaMdha racAyeluM che tenA samAveza karavAmAM AvyA che. ze delA jaina pu. phaMDamAMthI Aja sudhImAM ghaNAM prAcIna pustakA prasiddha thayAM che temAMnAM cAra gujarAtI che, pahelA mAktikanuM avalAkana ame vistArathI karyuM hatuM. zatruMjayamAhAtmyanA karto zrImAna jinarSajI che. temaNe ghaNA granthe racelA jaNAya che. A kAvyamAM tIrthanuM mAhAtmya hAvAthI jainetara leAkAne te vizeSa upayAgI na thAya, paraMtu temAMnI e bAbate sarvane upayAgI thai paDe ema che. pahelI bAbata aitihAsika che, tenuM digadarzana prastAvanAmAM sArI rIte kareluM che. keTalIka bAbate je rAsamALAmAM te TaDa rAjasthAnamAM apAi nathI te A kAvyamAM che. khIjI moTI khAkhata bhASA saMbaMdhI che. AvA gurjara bhASAmAM lakhAyalA granthA vaDe sAhityane sArUM uttejana maLe che. zrImAna jinahaSaeNjI mahAkavi premAnandanA samakAlina hatA, chatAM bannenI bhASAmAM AzamAna jamInane aMtara jovAmAM Ave che, tenuM mukhya kAraNu zrIjinaharSajIe jainaulinI jUnI gujarAtInA bahudhA upayAga karyo che, eTale te 18 mA saikAnI nahIM paNa te 16 mA 17 mA saikAnI jainazaili jaNAya che. vaLI te temaNe mAravADI Adi bIjI bhASAnA zabdo te prayAgAnA paNa upayAga karyo che, temaNe DhALaja ghaNAkharA mAravADI vAparyAM che; udAharaNa tarIke jIAH-- r "C "< 459 (33) "" taNA dala cahaDa lehe cAvana jai girahIu ', .. mahibrUma jAlima jeTiNI '', luMgakIla karI lAla gArDi gaMdilI sAmU burI merI ', mAla vileSTha sAsu kATho huM teDu pIsA viyA paNa nAse . nArI bhaNe > cr dalavAla vUDe| ha| nadIyAM nIra cAlyAM ", 6 rUha raheA vAlahA .. . 68 33 AMkharIone varase re umAde vaDavui re " caraNAM lIyA muMDAraNA caDhe ityAdi. "" - Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAdhuo jUdA jUdA pradezamAM vihAra karanArA hovAthI tathA je te bhAganA loko je bhASA bolatA hoya tene teo svAbhAvika rIte upayoga kare tethI paNa bhASA zuddha gujarAtI na rahe ema paNa lAge che. kavie vAparelA keTalAka zabdonI yAdI saMzedhaka zrIbuddhisAgarasUrie ApI che temAM tatsamaye temaNe vAparelA. keTalAka zabdo ema jaNAvyuM che, paraMtu temAMnA keTalAka te hajI paNa vAparavAmAM [Ave che; jema ke - Ale (ApeAvyuM melyuM sarve pahoMcyuM kanyAne vaLA re) rahisyA (kheDUta bele che) keDe (pachADI-sarvatra vaparAya che) pahelo (pahoMcyo tamAre kAgaLa paho ) kihAM (kayAM-uttara gujarAtamAM). * dharmanI bAbatamAM vivAda kare e ThIka nathI, paNa ATaluM jaNAvIzuM ke siddhAcaLa upara mukti pAmanArAomAM bharatarAjA, nAradajI, vasudeva, vaidarbhI, rAma, bharata, AdinAM nAma Ave che, te viSe jyAM sudhI brAhmaNa granthomAMthI purA na maLe tyAM sudhI te zaMkAspada gaNAya. vaLI achatasene siddhAcaLa upara sattara kroDa muninA pArivAranI sAthe zivapada prApta karyuM, te uparathI zaMkA thAya che ke te vakhate hiMdustAnanI vastI hAlanA karatAM paNa ghaNuM vadhAre hovI jeIe. badhA dezanA sarve munio maLyAM nahIM haze, chatAM sattara koDa muninI saMkhyA batAvI che. A granthamAM vadhAre khulAsAvAra TIkA apAI heta te sAruM thAta. vaLI dareka khaMDane sAra A heta te vAMcanArane saraLatA maLata. zrImAna jinaharSajInA hastAkSaranuM eka pRSTha chApavAmAM AvyuM che te pramANe temaNe svahaste Akho grantha lakhela te prata pAchaLathI maLI AvI, te granthane pAchale bhAga paNa te pramANe chApavAmAM AvyA hatA, te sAhityanA kAmane ghaNuM lAbha thAta. grantha ghaNo meTe (600 pacha) chatAM tenI kiMmata mAtra Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 461 bAra AnA rAkhavAmAM AvI che. saMzodhaka, saMgrAhaka ane prakAzakone dhanyavAda ApIe chIe. 'sAhitya-mAsika, vaDodarA, pustaka 4, aMka 11, peja 614. navembara sane 1916. (34) zrIAnaMdakAvyamahodadhi miAkSika 5 muM, ( saMzodhaka ane saMgrAhaka chavaNacaMda sAkaracaMda ) zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakodvAra kuMDa taraphathI A 32 muM ( jaina gurjara-sAhityadvAranuM 5 muM ) pustaka maLyuM che. A granthamAM saMghavI RSabhadAsa kavi viracita zrI hIrasUrine rAsa ApavAmAM Ave che. ane zrImAna hIravijayasUri, dilIpati akabara bAdazAha tathA anya adhikArIonI maMDaLInuM bheguM citra AdimAM Apela che. temaja nyAya-vyAkaraNa tIrtha paMDita zrI becaradAsa jIvarAja desIne gujarAtI bhASA saMbaMdhIne Adi lekha tathA zrAvaka kavi RSabhadAsane paricaya paNa ApavAmAM Avela che. " gujarAtI bhASA " nuM dahana karatAM A bhASAnI prAcInatA tathA tene bhinna bhinna bhASAo sAthenA saMbaMdhane paricaya thAya che. rAsanI aMdaranA kaThaNa zabdone nIce artha ApavAmAM saMzodhake sAre parizrama sevyo che. ekaMdare A grantha jaina sAhityanA zRMgArarUpa thaI paDe te che. A pustakanuM kada ghaNuM moTuM tathA pAkuM bAinDIMga chatAM tenI kiMmata mAtra 0-10-00 rAkhavAmAM AvI che, te tadana nahIM jevIja che. jaina sAhityanA AvA upayogI grantha sarvatra sthAna pAme e udezane jALavavAne cheka nAmanI kiMmata rAkhavI e phaDane hetu prazaMsApAtra che. ane amane vizvAsa che ke phaMDanA vyavasthApako jaina prAcIna sAhityane bahAra lAvavA mATe hajupaNuM vizALa prayatna karaze, te tenA bahoLA phaMDathI amUlya sevA bajAvI zake te temanI kAryazailI batAvI Ape che. - ApaNuM samAja mATe sAhityaprakAzananuM kArya karatA ghaNuM khAtAo Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46ra che. ane teo hajArene kaMDa dharAvavA sAthe bahAra pADatAM graMthonA aMge purI madada meLave che chatAM teo graMthanI kiMmata meTI rAkhI zrImaMta thavAne dhaMdhe laI beThA che temane zeTha devacaMda lAlabhAI pustakahAra phaDanI paddhatinuM anukaraNa karavA prasaMge pAta bhalAmaNa karavI asthAne gaNaze nahi. " janapatra, bhAvanagara, - tA. 7 mI jAnyuArI sane 1817. 50 15 muM, aMka 1 le, paija 4 thuM. (35) zrI AnaMdakAvyamahodadhi mi. 5 muM, saMghavI RSabhakavi prata-zrI hIrasUrirAsa; saM. ane saM. chavaNacaMda sAkaracaMda jhaverI. pRSTa 388 kimmata 0-10-0 A jaina kAvyamALAne pAMcame bhAga bahAra paDe che. je vihatA ane zramathI A grantha prakaTa karavAmAM Ave che te kharekhara prakAzakone mATe mAna upajAve che. pustakanA kada ane suMdara baMdhaNInA " pramANamAM kiMmata juja che e mATe jainadAtAonA ApaNe AbhArI chIe. navajIvana ane satyamAsika, muMbAI. jAnevArI 1817, 5 2 juM, aMka 7 me. (36 ) Shri Anand Kavya Mahodadhi, Part V, edited by Jivanchand Sakarchand Jhaveri, and printed at the City Printing Press, Ahmedabad. Cloth bound, pp. 399. Price As. 10 (1916). This is the fifth book in the series which the Trustees of Sheth Devchand Lalbhai are publishing, of old Jain Manuscripts. The well-known Jain poet, Rishabhdas of Cambay has written a poem (Rasa) Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ in connection with the famous event in the reign of Akbar, viz., the interview between the Emperor and the Jain saint, Shri Hirsurivijay. It is this Rasa ( written in 1685 Vikram Era ) which is published in this volume. It is preceded by an introduction by a Gujarati writer, who has spent his whole life in the study of Prakrit and Pali, which is worth reading. Its writer Mr. Bechardas Jivraj, who possesses the degrees of Nyayatirth and Vyakarantirtha, tries to shew that Gujarati was never an original language but is the result of the many changes undergone by the several old languages of India. This view will not pass unchallenged, we think, by those who have studied this subject. The Modern Review. February, 1917. Vol, XXI, No 2, p. 209. (37) AnandakAvyamahedadhimitika pAMcamuM. surata nivAsI svargavAsI zeTha devacaMda lAlabhAI jhaverInA smaraNArthe ughADavAmAM AvelA jaina pustakoddhAra paMDanA 3ra mA pustaka tarIke ane jaina gurjara sAhityohAre 5mA grantha tarIke, daza AnAnI mAtra nAmanI kiMmate bahAra pADavAmAM AvelA, 400 pAnAne pAkI bAMdhaNIne, ane eka uttama citra sAthenA graMthanI eka prata amane abhiprAya arthe maLI che, je ame AbhAra sAthe svIkArIe chIe. e graMthamAM saMghavI rUSabhakavi praNIta zrIhIravijayasUri rAsa ApavAmAM Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 Ave che ane te jene mATe eka ghaNuM upayogI ane keTaleka darajaje itihAsIka vAMcana puruM pADI zake ema che. mahAna megala bAdazAha akabarane judA judA dharmo tarapha eka sarakhe prema hatuM, ane koI paNu dharma tarapha tIraskAra hate nahI e bInA te ItihAsIka che. temanA vakhatamAM jainonA mahAna AcArya zrIhIravijayasUri megala zahenazAhatamAM bAdazAhI mAna meLavavA pAmyA hatA, ane temanA pratApe jIvadayAnA saMbaMdhamAM, temaja jaina tIrtho saMbaMdhamAM, keTalAka uttama haka jana kema meLavavA pAmI hatI, e paNa eka itihAsIka satya che. e satyane rAsa rUpe goThavanAra zrImAna jana saMghavI rUSabhadAsa kavi hatA, ane temane lakhele rAsa, A pAMcamA miktikamAM chApavAmAM AveluM che. e rAsamAM maMgaLAcaraNa karI kavi,hIra vaMzanuM varNana ApI, gurU upadezanA pariNAme hIravijayajI kevI rIte jaina sAdhunI rakSA le che ane vairAgya prApta kare che te darzAvI akabara sAthenA, hIravijayanA meLApanuM, vArtAlApanuM, ane tenA prabhAvanuM varNana Ape che, je ghaNuM agatyanuM vAMcana che. AgalA miktikonI mAphaka A aiktimAM gujarAtI bhASA upara eka ghaNuM ja vicAraNuya lekha nyAyatIrtha paDita becaradAsa jIvarAje lakhele che. je gujarAtI bhASAnI utpatti kevI rIte thaI te bAbata upara keTaluMka vicAraNIya ane gurjara sAkSare mATe agatyanuM vivecana puruM pADe che. graMthamAM akabara bAdazAha sAthe hIravijayasUrinA meLApanuM eka citra ApavAmAM AvyuM che, je eka junA citra uparathI ghaNuM uttama rIte taiyAra karavAmAM AvyuM che, ane tethI pustakanI zobhAmAM mATe vadhAre thAya che. e pustaka surata baDekhA cakalAgopIparAmAM AvelI zeTha devacaMda lAlabhAInI dharmazALAnA lAIbrerIana pAsethI daza AnAnI kiMmate maLI zakaze. sAMjavartamAna patra-muMbAI pu. 15. aMka 253. peja 6. tA. 22 phebruArI 1917 Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 465 (38) * * * * devacaMda lAlacaMda smAraka phaMDa taraphathI prasiddha thatA AnaMda (kAvya) mahedadhi maitika naM. 4 ane 5 gujarAtI sAhityamAM upayogI umere kare che ane sAhityanA abhyAsa mATe navIna sAdhane pUrI pADe che. * * * * hIrAlAla trIvanadAsa pArekha kRtana (sAhitya ane keLavaNI viSayaka) sana 1916 nuM digadarzana. (38) zrI AnaMdakAvya mahodadhi, miktika (pustaka) 5 muM saMgraha karanAra -jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI. prakAzaka -nagInabhAI ghelAbhAI jhaverI, vetana ( kimmata) 0-10-0. prAcIna jaina kAvyanA saMgrahanuM A lagabhaga 400 pAnAnuM daLadAra pustaka che ane temAM kAvyadehananI rItIe asalavArenA jainapadane sAra saMgraha kIdheluM jovAmAM Ave che. copaDInI zarUAtamAM gujarAtI bhASA upara eka laMbANa nibaMdha ApavAmAM Avyo che, jemAM lekhake keTalIka vigata bahu spaSTa rIte laMbANathI samajAvavAnI koziSa kIdhI che. kAraNa ke lekhaka jenuM kathana karavA mAge che tenAM mULa uparathI tene vikAsa zI rIte thayo te jema pote mAne che tema yathArtha rIte samajAve che, jene ekaja udAharaNa lezuM- bhASA zabda mULa vyakta belavA arthavALA mALa dhAtu uparathI nIpajyA che. AryAvartanA samartha vaiyAkaraNa (pANinIya, patijali, ane hemacaMdra) e pitApitAnA saMgrahamAM vyakta belavA artha 30. Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vALe "maleccha" dhAtu mUkayo che." A sivAya prAkRta ane saMskRta ane gujarAtI zabdonAM rUpAMtare paNa temAM ApelAM che. te saghaLuM jatAM pustaka upayogI mAluma paDe che. ame jema saMskRta vyAkaraNanA kalevara nathI, tema jaina sAhityathI paricita hovAno dAvo paNa karavA mAMgatA nathI. ubhayanA abhAve pustakane sArAsAra jovA karatAM ame khulAM aMtaHkaraNe kahIe chIe ke jaina sAhitya saMbaMdhI amane A pustaka kaMIka ajavALuM pADe che. saMzodhakane prayAsa jotAM A pustaka jainane mATe ati upayogI thaI paDe [ema mAnI zakIe chIe. dezI vepArI cembaranuM mAsika, muMbAI ogasTa 1817pu. 10 muM, aMka 2 je. 4 56. (40) 2 zrIhIrasacirAsa-zrI AnaMdakAvya mahodadhinA maiktika 5 mA tarIke saMdhavI-RSabha-kavi-praNIta A rAsa saMgrAhaka ane saMzodhaka jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverIe taiyAra karela, te prakAzaka nagInabhAI ghelAbhAI jhaverIe prasiddha karyo tene svIkAra ame harSabhera karIe chIe; kemake tethI gUjarAtI sAhityamAM agatyano vadhAre thaye che. junI jana zilInI bhASA tarIke jema te upayogI che, tema eka aitihAsika pustaka tarIke temAMthI ghaNuM jANavAnuM maLe che. mahAna bAdazAha akabara, zrI hIrasUri, temanA ziSya ne bAdazAhanA mANasonI chabI ApI che te kharekhara AkarSaka che. temAM sAkSara becaradAsa jIvarAja nyAyatIrtha vyAkaraNatIrthane gujarAtI bhASA viSeno lAMbe lekha ati agatyane ne manana karavA joga che. temAM svecchanI jAte ne vizALa deze batAvavAmAM AvyA che. gujarAtI zabdanI vyutpatti japo dhAtu uparathI gUrjara thaI tene apabhraMza gUjarAta athavA gUrjara uparathI gUrjaratrA ne te parathI gujarAta thaye che. gUrjaratrAne artha gUrjarone pALanAra evo thAya che. vidvAna lekhaka jaNAve Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ke "je kALe manuSya je zabdathI sahajamAM vyavahAra calAvI zake te kALe bIjA aprasiddha zabdone umere karavA karatAM te parabhASAnA zabdane ja ApaNe svabhASAnA samajavA e adhika sarasa che ane ema karavAthI ja bhASAne vikAsa thAya che." phArasI, arabI vagere AvatA zabdone tiraskAra karanArA ane saMskRtamAMnA aprasiddha che joDI kADhelA zabda vAparanArAne A vAkya dhaDe levA sarakhuM che. jhiyAratnasamuccayamAM jema saMsakRta dhAtunA rUpane saMgraha che tema temAM bhASA (te vakhatanI gujarAtI) nA dhAtunAM rUpe paNa ApyAM che ema lekhake jaNAvI udAharaNa Ape che, jema-eu karaI, liaIdiI jAyaI, Avai, jagaI, sAI; e ghaNuM karaI, liI, tuM karyuM, lie, die tumahI [ tuhe ] karavuM, liAu, dia3; karavuM, liuM, diuM; aste karavuM (enAM cAlurUpa-e kare, le, de, jAya, Ave, jAge, sue; e ghaNuM kare, le, TUMkara, le, de; tame kare, , ; huM karuM, lauM, dauM, ame karIe.) A graMtha saM. 1466 mAM IDaramAM lakhAyelo che. temAM bhASAne prAkRta kahI che. junI gUjarAtIne ghaNA graMthakAroe prAkRtaja kahelI che. lekhaka bhASAnA bAra prakAra jaNAve che, jemake prAkRta saMskRta, bhAgadhI, paizAcI, zAsenI ane dezanI bhinnatAne lIdhe aneka prakAranI bhinnatAvALI chaThThI apabhraMza che, ane te gadha tathA padya rUpe vaparAvAthI te bAra prakAranI gaNAya che. vaLI kahe che ke baMne prakAranI pizAcI, (cUlikA paizAcI sAthe ) ane AbhIra vagere bhASAone je samUha te apabhraMza bhASA che. apabhraMza bhASAne saMbaMdha bIjI pAMce bhASAo sAthe che. kharuM kahIe te pAMce bhASAnI khIcaDI teja eka apabhraMza bhASA che. bIjA vidvAnonA matathI A vAta jAdI paDe che te vicAra karavA gya che, pAkRtanA traNa prakAra batAvI dezI prAkRtane cAlu gujarAtIne saMbaMdha batAvavA yAdI ApI che jemake - Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezI prA. dezI prA. ulluTa ummara ukekuraDI ejarI ulaTTapalaTTa uthallA cAlu gUjarAtI. ulaTuM umaro ukaraDo [DI] hAjarI ulaTapAlaTa uthalo kaDavachU kaDaIe gammarI dharoLI javArI ka devarANI rojha cAlu gujarAtI. kaDacha-kaDachI kaDIo gAgara goLI juvAra nAka derANuM AsA usa bhejAI bhAujajA vaIMgaNa rAja veMgaNa heDa (sarata) uttareDa uttaraviDi prAkRta bhASAnuM sAhitya vizALa che, temAM mukhya bhAge jaina sAhitya che. te sivAya vaidika vidvAnoe paNa temAM je racelA che. saMskRta prAkRta ne gujarAtInAM ceDAMka rUpa ApyAM che. tenItizALA, nIIsAlAnIzALa; gRhila, gohila, ghe; vaivAhika, vevAhie, vevAI bhaginIpata, bahiNIvaI, banevI; mAtRdhvasu, mAusiA, mAsI; daSyika, desia, desI; adhikaraNuM, ahiaraNI, e. apabhraMzamAM La nahote, te paizAcImAMnI ApaNI bhASamAM Avela che, eTale keTalAka vidvAne kahe che tema te Adhunika nathI. lekhaka jaNAve che ke jyAM sudhI keTalIka prAMtika bhASAonuM astitva na hatuM tyAM sudhI bhAratanA ghaNAkharA bhAgamAM A apabhraMza bhASAnuM ja pradhAnavaTuM hatuM. tenuM sAhitya paNuM kheDAeluM haze ema jaNAvI rA. becaradAsa kahe che ke RSabhapaMcAzikA, dvayAzraya mahAkAvyane prAMta bhAga, jayatihuaNu oNtra tathA zrI hemacaMdranA prAkRta vyAkaraNanA apabhraMza prakaraNamAM A bhASAnI aneka gAthAo TAMkI che. apabhraMza ane gujarAtInA maLatApaNu viSe vacana vibhaktinA sarakhA pratyaya jaNAvI baMnenA zabdonI yAdI Ape che, jemake Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta apabhraMza gUjarAtI. evama enDa ema pachI pazcAta paracha ji eva mi yuSmad kAI, kavaNu gchuM; tuhe, taI kAMI, keNuM tuM, tame, te lekhaka jaNAve che ke gujarAtI kAMI mULa bhASA nathI, paNa prAcIna bhASAonA vikAranA pariNAma rUpe te che. gujarAtI bhApAnA zAbdika ItihAsanI saMprApti mATe vizeSe karI prAkRta (dezya prAkRta vagere ) tathA apabhraMza bhASAnA satatabhyAsanI ghaNI agatya che. gUrjara bhASAnI mAtA prAkRtane jema jainoe sevI che, tema vararUci, caMDa, kAtyAyana, vAkapati vagere vaidika vidvAnoe paNa sevI che, ane tene vizvavidyAlayamAM sthAna maLavuM joIe. graMthanA kartA zrAvaka kavi RSabhadAsanuM TuMkAmAM caritra ApyuM che temAM temanuM nivAsasthAna khaMbhAta, temanA gurU zrIvijayAnaMdasUri, pitAnuM nAma sAMgaNa, mAtAnuM nAma sarUpa che. ane bhAInuM nAma vikrama ApyuM che. teo jAtanA piravADa( prAgavATa) vaNika hatA. temaNe A grantha saM. 1685 mAM racyuM hatuM, ane temaNe bIjA paNu rAsA racelA che. granthanI bhASA pUrvanA granthanI mAphaka jana zailinI che. temAM kaheza, kahisya, isyu, piThuM, bAMbhaNu, bAIka, tiNi, lakhimi, pahilI, parabata, kahivAya, rativANuM, hAkali, haramati ( lAja ), paratakha, Avoye jevAM rUpe puSkaLa najare paDe che. vaLI A rAsAmAM yAvanI zabda Thera Thera jovAmAM Ave che, tenuM kAraNa bAdazAha sAthe saMvAda vagere haze. vaNikanA avatAra viSe kavi lakhe che ke - Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoo rAga. Isa nagarIkA vaNajhArAe dezI. dhanya vaNigane avatAra, kare sakaLa prANunI sAra; vaNiga baMdha thakI choDAve, nara sahune kara eDAve. vaNiga detA biNu lakSa, vaLI utAre durabhikSa; vANigane nAme rANArAya, TALe akara ane anyAyacaDhyAM kaTaka tehane pheravatA, nara dakipaNuM nirgamatA; tiNe vANiganuM kuLa sAra, jiNa kuLe huvA bahu dAtAra zAha sAraMganI kirati rahI, baMdha navalakha choDAvyA sahI; zAha samarA karamA jagasAra, jiNe zatruje karyA uddhArajagaDune yaza bolAya, chavAyA pRthavInAM rAya; bhIma zeTha gujaramAM huA, dIdhA jalebI ne lADUA hema khema aMbaDa jagapALa, kaDhAvI sAyarathI jALa; e vaNiga kuLamAMhi hoya, kuLa vaNima moTuM joya. zrIhIrasUrine janma saMvata 1583 mAM thaye hatA. e samartha sAdhunI khyAti jANI dilhInA mahAna akabarabAdazAhe temane teDuM mokalyuM. pite dilhI gayA. bAdazAhe Asana temane mATe maMDAveluM te para pite besatA nathI. akabara kAraNa puche che. te kahe che-nIce jIva hoya te hiMsA thAya. bAdazAhe taLe jIva chAnAmAnA rakhAvelA te hIrasUrie jANyA, te parathI bAdazAhanI zraddhA beThI. akabarane pite laMbANathI bedha Ape che, sAdhunA dharma varNave che, akabaranA praznanA uttara Ape che. bAdazAha vara mAMgavAnuM kahe che, tyAre te zrAvako mATe pustake (jaina dharmanA) mAge che. bIjIvAra pajusaNanA divasomAM jIva rakSA mAge che, trIjIvAra mAre dhana na joIe kahI "kIttera kIjere jaga sArekuM bahu sukhI" evuM mAge che. pachI akabara khuzI thaI cha pharamAna dezadeza mekale che, temAM zrAvaNa vada dazamIthI bAra divasa jIvahiMsAnI manA kare che. vaLI sUrinI icchA Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thI bAra gAunA DAmara taLAvamAM jALa nAkhavAnI manA kare che. sUri kahe che - isA dina koIbhI AyegA, ke kikuM nahuM khAya; hIra kahe janama pegaMbari, sahuni zAtA thAya. akabara kahe che, rAkSasa mugala haya hama taNe, karate bahuta gurasAya; saMsate hasate chaDuMgA, kyuM sabake sukha thAya. bAdazAha pastA kare che - pahile meM pApI huA baheta, AdamakA bhava yuhIM kheta; citoDagaDha lInA meM Apa, kahyA na jAve ve mahApApajerU marada kurAbI haNyA, azva UMTa lekhe nahiM gaNyA; aise gaDha lIne meM baheta, baDA pApa uhAM sahI heta. baheta zikAra khele meM sahI, bAMTe tuma dekhAve kahI; kuNa piDe Ae kahe ghATa, hama Ae meDakI boTa. dekhe hajIre hamAre tuhma, eka cida kIe hamma; ekeke siMga paMcase paMca, pAtika karatA nahiM balabaMkhalapaMca], khele zikAra kI e bahu karama, chatrIsa hajAra haraNake carama; ghara ghara dITha hama lahiNuM kIA, dei siMga hama senaIA dIA, ciDI paMcase paMkhI chava, khAtA jIbha unakIja sadIva; isA pApI thA meM bahu Apa, tuhma didArathI cheDayA pApa. sAdhunI zIkhanuM pariNAma - AheDI vana navi hare, sukhe care vana gAya; bhAchI mane na parAbhave, so gurU hIra pasAyaajA mahiSA mahiSa ghaNa, vRSabha turagama gAya; khI kahe ciraMjIva che, hiravijya munirAya Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 sasalA selA zakarA, hIrataNuM guNa gAya; RSabha kahe bahu 5khiA, praName jagagurU pAya. etihAsika bAbate A granthamAM ghaNI samAelI che, ane te cAlu ItihAsamAM AvelI bAbata sAthe sarakhAvavA jevI che. sAhitya mAsika-vaDodarA, pustaka 5 muM, aMka 8 me. saparTobara 1817, pRSTha 626-28. - -- (41) 7- zatruMjayatIrtharAsa, AnandakAvyamahodadhikA cothA maiktika jainagrantha chapAchapAkara miTTIke mola becanevAle bambaIke "seTha devacanda lAlacanda pustakoddhAra phaDa" kI orase yaha grantha prakAzita huA hai. krAuna selaha pejI sAhajake 750 pRSake isa kapaDejhI pachI jilDavAle granthakA mUlya kevala bAraha Ate hai. itane sasta dAmeM zAyada hI koI saMsthA pustakapracAra karatI hegI, Isake lie saMsthAne saMcAlaka ke jitanA dhanyavAda diyA jAya utanA thaDA hai. vikrama saMvata 1755 meM jinaharSagaNi nAmaka eka zvetAmbarasAdhune isa rAsakI racanA kI hai. granthakI bhASA gujarAtI hai. isakA sampAdana "zAstravizArada jainAcArya yoganiSTha zrIbuddhisAgarasUri'ne kiyA he. Apane pustaka prAraMbhameM kaI 64 pRSTI vistRta prastAvanA likhI hai, sUri mahAzayakI padavithone hameM prastAvanA paDhaneke lie vivaza kiyA; paratu paDhakara hameM nirAza henA paDA, hama usameM kaI bAta esI na pAsake jisameM unakI sadasaddhivecanAzaktikA yA satyAnveSaNazIlatAkA paricaya milatA. granthakartAkI pratyeka bAtako Apane nirdAnta samajhA hai; itanA hI nahIM balki usakI bhrAntike satya siddha karanekA prayatna kiyA hai. yaha gujarAtI rAsA dhanezvarasUrike saMskRta "zatruMjayamAhAsya" nAmaka vizAla saMskRta granthakA prAyaH anuvAda hai. IsameM aura bhUla granthameM zatruMjayakI amaryAdita prazaMsA kI hai aura usake mAhAtmaka Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 baDhAneke lie bahutasI mUDI saracI kathAye bhI gaDha DAlI hai; paratu sampAdaka mahAzayakI daSTimeM ve solaha Ane saccI jaisI hai, dhanezvarasUrika viSayameM kahA gayA hai ki unhoMne vikrama saMvata 477 meM vallabhIpurake rAjA zilAdityanI prArthanAse yaha grantha banAyA thA; paraMtu yaha nirI gappa . mUla zatruMjaya mahAomeM kumArapAla, bAhaDamaMtrI, vastupAlamaMtrI aura samarAzAhake uddhAra takakA varNana kiyA hai, InameMge sabase pichale samarAzAhakA kiyA huA uddhAra vividhatIrthaMkalpa Adi aneka granthoke kathanAnusAra vi. saM. 1371 meM huA hai, ata eva zatrajayamAhAmyaka kartA dhanezvarasUri isake bAda hI kisI samaya hue hoMge, yaha sunizcita hai. unheM vi. saM0 477 meM prathama zilAdityaka samayameM siddha karane ke lie bhUmikAke lekhaka mahAzaya baDI baDI ulajhanemeM paDanA paDA hai aura unase sulajhane ke lie aneka eMdhI-sIdhI saca-khUTha bAte likhanI paDI hai. dhanezvarasUrine zilAditya pratibaMdhita karake jaina banAyA aura baiTheko harAhara unheM saiArASTra dezase nikAla diyA; lekhaka isa bAtako bhI saca mAnate hai aura candraprabhasUrikRta prabhAvakacaritameM likhA hai ki malavAdi nAmake AcAryane zilAdityanI sabhAmeM heM harAyA aura use jaina banAyA, se isameM bhI koI saha nahIM karate! jAna paDatA hai, madhyavAdikI kathAko hI kisIne dhanezvarasUrikA mAhAmya baDAneke lie unake sAtha joDa diyA hai, dhanezvarasUrikA zatruMjayamAhA baDA hI vicitra hai. isake paDhate samaya asA nahIM mAlUma hatA ki hama koI jainagrantha 5Dha rahe hai. yaha brAhmaNeke badrI, kedAra, prabhAsa Adi tI ke mAhA okA bilakula anukaraNa mAlUma hetA hai zatrujayakI khUba anApazanA5 mahimA gAI gaI hai. kucha ka dekhie - nAstyataH paramaM tIrtha surarAja ! jagatraye / yasyaikavelaM nAmnApi zrutenAMhaHkSayo bhavet // 56 ... kathaM bhramasi mUDhAtman dharmo dharma iti smaran / ekaM zatrujayaM zailamekavelaM nirIkSaya // 61 Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAlye'pi yauvane vAdhya tiryagajAtau ca yatkRtam / tatpApaM vilayaM yAti siddhAdreH sparzanAdapi // 81 tAvadvarjanti hatyAdipAtakAnIha sarvataH / yAvatzavUjayetyAkhyA zrUyate na gurormukhAt // 94 na bhetavyaM na bhetavyaM pAtakebhyaH pramAdibhiH / zrUyatAmekavelaM zrIsiddhakSetragireH kathA // 95 ekaikasmin pade datte puNDarIkagiri prati / bhavakoTikRtebhyo'pi pAtakebhyaH sa mucyate // 78 arthAta zatruMjayake samAna zreSTha tIrtha tIne jagatameM koI nahIM hai jisake eka bAra nAma sunane mAtrase pApakA kSaya he jAtA hai are mUrkha, dharmadharmakA smaraNa karake karyo bhaTaka rahe che? zatruMjaya tIrtha, kevala eka bAra darzana kara DAle, basa. bacapana, javAnI, buDhApA era pazuparyAyameM kiye hue pApa isa tIrthake sparzamAtrase naSTa he jAte hai. hatyAdi pApa tabhI taka cheDe jAte hai, jaba taka gurUke muhase "zatruMjaya" itanA zabda nahIM suna pAyA hai. are pramAdiye, pAse mata Dara, mata Dare, kevala eka bAra zatruMjayakI kathA suna . zatruMjayanI yAtrAne lie eka eka para baDhAnese karaDe ke pAse prANI mukta hatA calA jAtA hai! eka jagaha likhA hai ki "cAra hatyA karanevAle parastrIgAmI aura apanI bahinake sAtha vyabhicAra karanevAle candrazekhara rAjakA bhI isa tIrthase uddhAra huA hai !" pAThaka dekhe ki isa prakArakI mahimA janadhamakI karmahilAsazIse kitanA sambandha rakhatI hai; Ara bhI se ki isa tarahake upadeza loge ke hRdayameM pApakI glAni ktinI kama karI deze. jaba zatruMjayake Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma nAma mAtrase baDe baDe pApa kaTa jAte hai, tama kira pApAMse DaranekI AvazyakatA hI kyA hai? nIceke kSeAMme zithilAcArI gurUeMkI pUjAkA upadeza diyA ha, jisase sApha mAlUma hAtA hai ki granthakartA mahAsaja pAMcavI saddIke nahIM kintu cAdahavI zatAbdika lagabhagake kAi jatI hai, jo apanI Ara apane bhAcoMkIguNahIna zithilAcArI hAte para bhI pUjA karAneke lie vyAkula the. sahasralakSasaMkhyAtairvizuddhaiH zrAvakairiha | yadbhojitairbhavetpuNyaM munidAnAt tato'dhikam // yAdazasvAdazo vApi liGgI liGgena bhUSitaH / zrIgotama ivArAdhyo budhairbodhasamanvitaiH // vartamAno'pi veSeNa yAdRzastAdRzo'pi san / cAMti: sabhyatattvajajita: jUtha: *nivat sA || gurorAdhAnAtsvargo narakazca virAdhanAt / dve gatI guruto labhye gRhItaikAM nijecchayA | arthAta hajArI lAkhAM vizuddha zrAvakAMke bhAjana karAnese jo puNya hAtA hai, usase adhika eka munike dAna phrenese hAtA hai. cAhe jesA muni hA, yadi vahu munikA veSa dhAraNa kara rahA hai, tA jJAnI zrAvakAMkA cAhie ki usakI bhagavAna gAtama gaNadharake samAna ArAdhanA kare. yuti jaisA paisA bhI hA, parantu yadi vahu apane veSame vartamAna haiM arthAt usane sAdhueka kapaDe pahana rakakhe hai tA vahu samyakatvasahita purUSAMke dvArA rAjA zreNIkake pUjya samAna sarvadA hai ! gurukA ArAdhanAse svarga milatA hai Ara virAdhanAse naraka; isa taraha ye aa gati, gurUaise prApta hatI hai. inameMse icchAnusAra kisI ekakA gRhaNa karI le. buddhimAna pAkaoNMkA yaha samajhateme vilamba na Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 hAgA ki gurUekI yaha mahimA khatalAteme granthakArakA kayA abhiprAya hai. isa granthakI kathAeke tathA bhaviSya prANiyAM Adika samma dharma bhI bahuta sI khAte likhI jA sakatI hai; parantu isa cheATIsI AyAcanAme unake limbe sthAna nahIM hai. zvetAmbara sampradAyake vidyAt sajjanAMse hamArI prArthanA hai ki ve apane yahAMke isa prakArake sAhityakI parIkSA kare' Ara samayake anukUla akha lAgeAMmeM vacanapradhAnatAkI jagaha parIkSApradhAnatAke bhAvAMkA pracAra kare. isa prakArake sAhityake jaina dharmane mula siddhAntAMkA Dhaka rakakhA hai ! jainahitaiSI mAsika--mubhAI aMka 8, bhAga 13, paija 356-58. ogasTa 1917. zrAvaNa 2443. Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 477 zeTha devacaMda lAlabhAI jainapustakoddhAra phaMDamAMthI hamaNAM maLatAM pustakonuM sUcIpatra naMbara nAma kiMmata vagere, 13 dhIkamaphilosethI-by mI. vIracaMda rAdhavajI gAMdhI yurepamAM ApelA bhASaNa vagere (agrejI) 0-5-0 14 zrIAnaMdakAvyamahodadhi--matika 1 luM. jemAM zrImatisArakRta zAlibhadra, muni zrIgagavijyakRta kusumazrI, zrI jJAnavimalakRta azoka-hiNI ane zrIdarzavijyakavikRta premalAlacchI ema cAra rAsAe chapAyA che. (prAcIna gujarAtI kAvya.) * 0-10-0 A bUka muMbaI ilAkAnA sarakArI keLavaNuM khAtAe sekanDarI skUla lAyabrerI mATe maMjura karI che. 18 zrIkalpasUtra-mUlamAtra athavA bArasAsUtra jADA sundara kAgaLa para meTA TAIpathI. kAlikA. cArya thAyukta * * *0-8-0 zrI AnaMdakAvyamahedadhi-aiktika 2 juM(rAmAyaNa) jemAM vijya chIyamunizrIkezarAjajIkRta rAmarAsa chepAyeluM che. rA. bA. haragoviMdadAsa kAMTAvAlAnA. "jaina sAhityanI prasiddhinAmAM" lekha sahita. (prA cIna gujarAtI kAvya) .... . 0-10-0 22 zrIAnaMdakAvyamahedadhi-ktika 3 aaN jemAM jAvaka kaSabhadAsakRta bharatabAhubalI, kavi vAnAmRta jyAnaMdikevalI, zrIlAvaNyasamayakRta vaccharAja devarAja, Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 zrInayasundarajIkRta surasundarI, zrImedharAjakRta naLadamayatI ane thIjinaharSajIkRta haribaLamAchI ema cha rAsAA che. ( prAcIna gujarAtI kAvye ) 24 zrISatpuruSaritra--zrIkSema karakRta 25 zrIsthalibhadracaritra----zrIjyAna kRta ....---- 29. zrIlalitavistarAcatyavandana vRtti-- zrImanyurnicandrasUriviracita pajikAyutA, yAkinImahattAsanubhagavI haribhadra sUriSkRtA 0-110 30 zrImAna dakAvyamahAdadhi-maiAktika 4 thu (za jayarAma ) jemAM kharataragacchIya munizrI jinoM zatrujyarAsA chapAyA che. krAuna 16 paijha a kramA 48 saMzodhaka AcAryazrI buddhisAgarajI. ( cIna 30 kAvya) 0-12 *kRtakAvyagraMtha 31 zrIanuyogadvAra vRtti--gAtamasvAmivAcanAnugata, maladhArIya hemacandrasUrisa'kalita vRtti yutama. prathama bhAga uMcA blU kAgala upara pharamAM 17. 010-0 32 zrIgmAna dakAvyamaheAdadhi--maiktika 5 muM ( hIrasUrirAsa ) jemAM zrAvaka RSabhadAsakRta ' zrIhIravi jyasaritA rAsa chapAyA che. prAcIna gujarAtI kAvya). * khalAsa. 0-10-0 jinabhASita, 33* zrIuttarAdhyayanasUtravRtti-pUrvIkRta bhadrabAhusvAmiSkRta niyukitayutA, zAntyAcArye vihita * ziSya hitAmya vRttiyuta. 19 bhAga. uMcA blUkAgala upara. adhyayana 4 pUrA 9-4-0 . **+ 7=100 344 zrImalayasundarIcaritra-AgamikagIya zrIjayaMti ... ... ... *O ... h v=6-0 Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 479 35 zrI samyakatvasatiTIkA-zrImadda rUdrapaNiya saMdhatilakA cArya viracita vRttiyuttA, zrIharibhadrasUri praNatA. saMzodhaka muni lalitavijayajI AdimAM chUTuM mUla paNa ApyuM che. 36 zrIuttarAdhyayana sUtravRtti-vAdi vetALathI zAMtisUri vihita vRttiyuta. rajo bhAga, adhyayana pAMcathI trevIza pUrA uMcAlU kAgaLa . . 1-12-0 cha* zrIanuyAgadvAra vRtti-maladhAriya hemacandrasUrisaka litavRttiyutama, dvitIya bhAga. saMpUrNa graMtha. 1-0-0 38 zrI guNasthAnakamAre ha-bRhat gacchIya zrIratna zekha rasuri sUtrataH ravajJavRttiyutaH . . 02-0 39 zrIdharmasaMgrahaNa-pUrvAddha. patra 210 saMzodhaka zrIma kalyANavijayajI. zrImaharibhadra sUriviracitA, AcArya malayari praNItayA TIkyA samalaMkRtA 1-8-0 ja zIdharmakalpakumA-Agamaga7iya udayadhagaNi viracita. 414 zrIuttadhyayanamatravRtti-vAdivetALathI zAMtisUri vihita vRAyuta tRtIya bhAga. adhyayana ra4thI 36 purA * * * * * * *** 1-14-0 kara zrIdharmasaMgrahaNI-uttarAddha. saMzodhaka zrImakalyANa vijayajI, zrI haribhadrasUriviracitA, AcArya zrImaliya giri praNayA TIkyA samalaMkRtA. (presamAM) - 43 zrIAne kAvyamahedadhi-ktika 6 ThuM. jemAM kavivara zrI nayasuMdarajI praNIta rUpacaMda kaMvarAsa, naLada maka khalAsa. Tona! Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 mayaMtIrAsa, ane zatrajya uddhArasAra rAsa samAyelAM che (prAcIna gujarAtI kAvya ) ... . 0-10-0 44 zrIpiMDaniryukitavRtti -zrImad bhadrabAhusvAmi praNetA sabhASyA zrImanmalayagiTyacArya vivRtA. ... 1-8-0 maLavAnuM ThekANuM - zA mAnacaMda velacaMda, zeTha devacaMda lAlabhAI dharmazALA, baDekhA cakalo, gopIpurA, surata, Iti zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra-granthAMkaH 43. (iti jaina gUrjara sAhityoddhA-gaLyAMkaH . ) Page #588 -------------------------------------------------------------------------- _