Book Title: Dharmsangraha
Author(s): Manvijayji, Yashovijay Upadhyay, Anandsagarsuri, Sagaranandsuri
Publisher: Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600095/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iryaayvyaaytukyaay zreSThi devacandra lAlabhAI-jainapustakoddhAre-granthAGka: 26. upAdhyAyazrImanmAnavijayapraNItaH nyAyavizAradanyAyAcAryazrIyazovijayamahopAdhyAyasaMskRtaH shriidhrmsnggrhH| laillaillailai (pUrvabhAgaH) saMzodhakaH-pannyAsazrIAnandasAgaraH prasiddhikArakaH-zAha nagInabhAI ghelAbhAI-javherI, asyaikaH kaaryvaahkH| idaM pustakaM mumbayyAM zAha nagInabhAI ghelAbhAI 426 javherI bAjAra ityanena 'nirNayasAgara' mudraNAspade kolabhATavIthyAM 23 tame mandire rAmacandra yesu zeDagedvArA mudrApitaM prakAzitaM ca. vIrasaMvat 2441. vikramasaMvat 1971. kAISTasya san 1915. prathamasa~skAre pratayaH 500 / paNyaM rUpyaka ekH| mohamayIpattane / in Education Intemanal For Private Personal Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educational asya punarmudraNAyAH sarve'dhikArA etadbhANDAgAra kAryavAhakANAmAyattAH sthApitAH / All rights reserved by the, trustees of the Fund. Published by Naginbhai Ghelabhai Javeri, for Sheth Devohand Lalbhai Jain Pustakoddhar fund, at the Office of Sheth Devchand Lalbhai Jain P. fund, 426 Javeri Bazar Bombay. Printed by Ramchandra Yesu Shedge, at the Nirnaya-sagar Press, 23 Kolbhat Lane, Bombay. 144-4 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThidevacandralAlabhAI - jaina- pustakoddhAra - granthAGke-- zrImanmAnavijayamahopAdhyAyapraNItaH dharmasaMgrahaH // nyAyavizAradanyAyAcAryazrImadyazovijayapraNItAntargataTippaNIsametaH // aiM namaH praNamya vizvezvaravIradevaM, vizvAtizAyiprathitaprabhAvam / zAstrAnusRtyA kila dharmasaGghahaM, sukhAvabuddhyai vivRNomi lezataH // 1 // atra granthakRt prathamaM zlokadvayena maGgalaM samAcaran zrotRpravRttaye khAbhiprAyaM pratijAnItepraNamya praNatAzeSasurAsuranarezvaram / tattvajJaM tattvadeSTAraM, mahAvIraM jinottamam // 1 // zrutAbdheH sampradAyAcca, jJAtvA svAnubhavAdapi / siddhAntasAraM yanAmi, dharmasaGgrahamuttamam // 2 // yugmam // 1 sarvajAtInAmapIti vRddhA:' iti vacanAdevopajAtiH / Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha ahaM zrutAbdheH sakAzAt, tathA sampradAyAdgurupAramparyAt, tathA khAnubhavAca khakIyazrutacintottarotpannadabhAvanAjJAnAca, jJAtvA nirNIya, dharmamiti zeSaH / siddhAntasAraM Agamasya sArabhUtaM, uttamaM ca lokottaradharma nirUpakatvAt, dharmasaMgrahaM dharmasaMgrahanAmakaM zAstraM, tatra saMgRhyate'neneti saMgrahaH "puMnAnni" (5-3-130) iti karaNe ghA, dharmasya vakSyamANalakSaNasya saMgraho dharmasaMgraha iti, yadvA dharmasya saMgraho yatra sa dharmasaMgraha iti vyutpattistaM anAmi racayAmIti kriyaakaarksnnttngkH| kiM kRtvA? vizeSeNa Irayati kSipati tattatkaANIti vIraH, "vidArayati yatkarma, tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktazca, tasmAdvIra iti smRtaH" itilakSaNaniruktAbA vIraH, mahA~zcAsAvitaravIrApekSayA vIrazca mahAvIraH, vIratvaM ca dAnayuddhadharmabhedAtridhA, yadAhuH kRtvA hATakakoTibhirjagadasadAridyamudrAkathaM, hatvA garbhazayAnapi sphuradarIn mohAdivaMzodbhavAn / taptvA dustapamaspRheNa manasA kaivalyahetuM tapastredhA vIrayazo dadhadvijayatAM vIrastrilokIguruH // 1 // taM praNamya prakarSeNa bhAvapUrvakaM manovAkAyairnaveti sambandhaH, zeSANi mahAvIrapadavizeSaNAni, taistu sadbhUtArthapratipAdanaparaizcatvAro bhagavadatizayAH prakAzyante, tatra pUrvArdhana pUjAtizayaH, tattvajJamityanyena jJAnAtizayaH; tattvaM sakalaparyAyopetasakalavastukharUpaM jAnAtIti vyutpatteH, tattvadeSTAramityanena tu vacanAtizayaH; tattvaM dizatIti vyutpattisiddheH, jinottamamityanena tu apAyApagamAtizayaH; apAyabhUtA hi rAgAdayastadapagamena bhagavataH kharUpalAbhaH, sa ca jayati rAgadveSamoharUpAntaraGgAn ripUniti shbdaarthaatsiddhH| tadevaM caturatizayapra CREAsala Jain Education in For Private & Personel Use Only Wjainelibrary.org Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SHASSAGARLS tipAdanabAreNa bhagavato mahAvIrasya pAramArthikI stutirabhihiteti bhAva iti zlokayugmArthaH // 1 // 2 // atha dharmapadavAcyamAha vacanAdaviruddhAdyadanuSThAnaM yathoditam / maitryAdibhAvasammizraM, taddharma iti kIrtyate // 3 // . . ucyate iti vacanamAgamastasmAdvacanamanumRtyetyarthaH, yat anuSThAnaM ihalokaparalokAvapekSya heyopAdeyayorarthayorihaiva zAstre vakSyamANalakSaNayorhAnopAdAnalakSaNA pravRttiriti, taddharma iti kIrtyate ityuttareNa yogaH, kIdRzAvacanAdityAha-aviruddhAt kaSacchedatApeSu avighaTamAnAt, tatra vidhipratiSedhayorbAhulyenopavarNanaM kaSazuddhiH, pade pade tadyogakSemakArikriyopadarzanaM chedazuddhiH, vidhipratiSedhatadviSayANAM jIvAdipadArthAnAM ca syAdvAdaparIkSayA yAthAtmyena samarthanaM tApazuddhiH, taduktaM dharmabindau-"vidhipratiSedhau kaSaH / tatsambhavapAlanAceSToktizchedaH / ubhayanibandhanabhAvavAdastApa" iti / taccAviruddhaM vacanaM jinapraNItameva, nimittazuddhaH; vacanasya hi vaktA nimittamantaraGga, tasya ca rAgadveSamohapAratacyamazuddhistebhyo vitathavacanapravRtteH, na caiSAszuddhirjine bhagavati, jinatvavirodhAt, jayati rAgadveSamoharUpAntaraGgAn ripUnitizabdArthAnupapatteH, tapanadahanAdizabdavadanvarthatayA cAsyAbhyupagamAdU, nimittazuddhyabhAvAnnAjinapraNItavacanamaviruddhaM, yataH kAraNakha rUpAnuvidhAyi kArya, tanna duSTakAraNArabdhaM kAryamaduSTa bhavitumarhati nimbabIjAdivekSuyaSTiriti, anyathA kArahaNavyavasthoparamaprasaGgAt, yacca yadRcchApraNayanapravRtteSu tIrthAntarIyeSu rAgAdimatsvapi ghuNAkSarotkiraNavyavahAreNa Jain Education In t el For Private & Personel Use Only tohdjainelibrary.org jA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 2 // kacitkiJcidaviruddhamapi vacanamupalabhyate, mArgAnusAribuddhau vA prANini kacit, tadapi jinapraNItameva, ta-hA nmUlasvAttasya, taduktamupadezapade-"savvappavAyamUlaM, duvAlasaMgaM jao jiNakkhAyaM / rayaNAgaratullaM khala, to savvaM suMdaraM tammitti" kIdRzamanuSThAnaM dharma ityAha 'yathoditaM' yathA yena prakAreNa kAlAdyArAdhanAnusArarUpeNa uditaM pratipAditaM, tatraivAviruddha vacane iti gamyam, anyathApravRttau tu tadveSitvamevApadyate natu| dharmaH, yathoktaM-"tatkArI syAt sa niyamAt, tadveSI ceti yo jddH| AgamArthe tamullaGya, tata eva pravatate" iti / dharmadAsakSamAzramaNairapyuktaM-"jo jahavAyaM na kuNai, micchAdihI tao u ko anno / vaDDheI4 micchattaM, parassa saMkaM jaNemANotti" punarapi kIdRzamityAha-'maitryAdibhAvasaMmizraM' maitryAdayaH maitrImuditAkaruNAmAdhyasthyalakSaNA ye bhAvA antaHkaraNapariNAmAH tatpUrvakAzca bAhyaceSTAvizeSAH sattvaguNA'dhikaklizyamAnAvineyeSu taiH saMmizraM saMyuktaM, maitryAdibhAvAnAM niHzreyasAbhyudayaphaladharmakalpadrumamUlatvena zAstrAntareSu pratipAdanAt, tatra samastasattvaviSayaH snehapariNAmo maitrI 1 namanaprasAdAdibhirguNAdhikeSvabhivyajyamAnAntarbhaktiranurAgaH pramodaH 2 / dInAdiSvanukampA krunnaa3| arAgadveSabhAvo mAdhyasthyamiti 4 / ] tadevaMvidhamanuSTAnaM 'dharma iti' durgatipatajantujAtadhAraNAtvargAdisugatau dhAnAcca dharma ityevaMrUpatvena 'kIrtyate' zabdyate sakalA'kalpitabhAvakalpanAkalpanakuzalaiH sudhIbhiriti / [nanvevaM vacanAnuSThAnaM dharma iti / 1 kAzIvibudhavijayAvAptanyAyavizAradapadagranthazatagrathanavitIrNanyAyAcAryapadAcAryapravaraprasAdaprAptopAdhyAyapadazrImadyazovijayapraNItaTIppaNIsthAnopalakSaNamidam / -450955555551ERA // 2 // in Education C la For Private & Personel Use Only IN w.jainelibrary.org Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prApta, tathA ca prItibhaktyasaGgAnuSThAneSvavyAptiriti cena, vacanavyavahArakriyArUpadharmasyaivAtra lakSyatvenAvyAsyabhAvAditi / vastutaH prItibhaktitve icchAgatajAtivizeSau, tabajjanyatvena prItibhattyanuSThAnayorbhedaH, vacanAnuSThAnatvaM vacanassaraNaniyatapravRttikatvam, etatritayabhinnAnuSThAnatvam asaGgAnuSThAnatvaM nirvikalpasvarasavAhipravRttikatvaM vA / iha tu vacanAdityatra vedAtpravRttirityatreva prayojyatvArthikA paJcamI, tathA ca-vacanaprayojyapravRttikatvaM lakSaNamiti na kutrApyavyAptidoSAvakAzaH, prItibhaktyasaGgAnuSThAnAnAmapi vacanaprayojyatvAnapAyAt. "dharmazcittaprabhavo, yataH kriyAdhikaraNAzrayaM kAryam / malavigamenaitat khalu, puSTyAdimadeSa vijnyeyH|1|raagaadyo malAH khalvAgamasadyogato vigama eSAm / tadayaM kriyAta eva hi, puSTizcittasya zuddhasyaH (zuddhizca cittsy)|2| puSTiH puNyopacayaH, zuddhiH pApakSayeNa nirmltaa| anubandhini daye'smin , krameNa muktiH parA jnyeyaa|3|" ityAdi SoDazakagranthAnusAreNa tu puSTizuddhimaccittaM bhAvadharmasya lakSaNam, tadanugatA kriyA ca vyavahAradharmasyeti paryavasannam / pratipAditaM cetthameva mahopAdhyAyazrIyazovijayagaNibhirapi vakRtadvAtriMzikAyAm / itthaM ca zuddhAnuSThAnajanyA karmamalApagamalakSaNA samyagdarzanAdinirvANavIjalAbhaphalA jIvazuDireva dharmaH / yaccehAviruddhavacanAdanuSThAnaM dharma ityucyate tattUpacArAta, yathAnaGgalodakaM paadrogH| etena vyavahArabhAvadharmayorubhayorapi lakSaNe upapAdite bhavataH, bhAvalakSaNasya Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. dravye upacAreNaiva saMbhavAt, anyonyAnugatatvaM ca tayostatra tatra prasiddhamiti ? ], // 3 // pradarzitaM dharmalakSaNam athAmumeva dharma bhedataH prabhedatazca bibhaNiSurAha sa dvidhA syAdanuSThAtRgRhivrativibhAgataH / sAmAnyato vizeSAcca, gRhidharmo'pyayaM dvidhA // 4 // | 'saH' yaH pUrva pravaktamiSTo dharmo 'dvidhA' dvAbhyAM prakArAbhyAM 'syAd' bhavet. kuta ityAha-anuSThAtRgRhibativibhAgataH' iti anuSThAtArau dharmAnuSThAyako yau gRhivatinau tayovibhAgato vizeSAt, gRhasthadharmo yatidharmazceti bhAvaH / tatra gRhamasyAstIti gRhI taddharmazca nityanaimittikAnuSThAnarUpaH, vratAni mahAvratAni vidyante yasmin sa vratI, taddharmazca caraNakaraNarUpaH / tatra ca gRhidharma vizinaSTi-'gRhidharmo'pIti' |"ayaM' sAkSAdeva hRdi vartamAnatayA pratyakSo gRhidharma uktalakSaNaH, kiM punaH sAmAnyadharma: ? ityapizabdArthaH 'dvidhA' vibhedaH, daividhyaM darzayati-"sAmAnyato vizeSAca' iti tatra sAmAnyato nAma sarvaviziSTajanasAdhAraNAnuSThAnarUpaH, vizeSAt samyagdarzanANuvratAdipratipattirUpaH, cakAra uktasamuccaya iti // 3 // tatrAdyaM bhedaM dazabhiH zlokaidarzayati tatra sAmAnyato gehidharmo nyAyArjitaM dhanam / vaivAhyamanyagotrIyaiH, kulazIlasamaiH samaim // 5 // ziSTAcAraprazaMsAriSaDvargatyaja'naM tathA / indriyANAM jayaM upaplutasthAnavivarjanam // 6 // Jain Education Intal For Private & Personel Use Only ww.jainelibrary.org Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suprAtivezmike sthAne'natiprakaTaguptake / anaikanirgamadvAraM, gRhasya vinivezanam // 7 // pApabhIrukA khyAtadezAcAraprapAlanam / sarveSvanapavAditvaM, nRpAdiSu vizeSataH // 8 // Ayocitavyayo veSo, vibhavAdyanusArataH / mAtApitrarcanaM saGgaH, sadAcAraiH kRtajJatau // 9 // ajIrNe'bhojanaM kAle, bhuktiH sAtmyAdalolyataH / vRttasthajJAnavRddhArhA, garhiteSvapravarttanameM // 10 // bharttavyabharaNaM dIrghadRSTirddharmazrutirdayA / aSTabuddhiguNairyogaH, pakSapAto guNeSu ca // 11 // sadA'nabhinivezazca, vizeSajJAnamanvaham / yathArhamatithau sAdhau, dIne ca pratipanna // 12 // anyo'nyAnupaghAtena, trivargasyApi sAdhana / adezAkAlA'caraNaM, balAbalavicAraName // 13 // | yathArha lokayAtrA ce, paropakRtipATavam / hIH saumyatoM ceti jinaiH, prajJapto hitkaaribhiH||14|| dazabhiH kulakam 'tatra' tayoH sAmAnyavizeSarUpayoH gRhasthadharmayorvaktumupakrAntayormadhye 'sAmAnyato gehidharmaH' iti amunA prakAreNa 'hitakAribhiH' paropakaraNazIlairjinarahadbhiH 'prajJapta' prarUpita ityantena saMbandhaH / sa ca in Education a l For Private & Personel Use Only C M jainelibrary.org Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CA5 dharma saMgraha. // 4 // kRpayA ligarvitAH / svAmitrakhajanAditaM dhanam, garvArthopArjanapa-/ paralokahitAyatAtmAnaH, pApA mAgakaraNAcehalokA nyA yathA-nyAyArjitaM dhanamityAdi / tatra khAmidrohamitradrohavizvasitavaJcanacauryAdigArthopArjanaparihAreNArthopArjanopAyabhUtaH khakhavarNAnurUpaH sadAcAro nyAyastenArjitaM saMpAditaM dhanam, ayameva dharmaH, nyAyArjitaM hi dhanaM azaGkanIyatayA khazarIreNa tatphalabhogAmitrakhajanAdau saMvibhAgakaraNAcehalokahitAya yadAha-"sarvatra zucayo dhIrAH, khakarmabalagarvitAH / khakarmaninditAtmAnaH, pApAH sarvatra shngkitaaH||1||" satpAtreSu viniyogAt dInAdau kRpayA vitaraNAcca paralokahitAya, paThyate ca dhArmikasya dhanasya zAstrAntare dAnasthAnam yathA "pAtre dInAdivarge ca, dAnaM vidhivadiSyate / poSyavargAvirodhena, na viruddhaM svatazca yat / 1 / " anyAyopAttaM tu lokadaye'pyahitAyaiva, ihaloke viruddhakAriNo vadhabandhAdyo doSAH, paraloke ca narakAdigamanAdayaH / yadyapi kasyacitpApAnubandhipuNyAnubhAvAdaihalokikI vipanna dRzyate tathApyAyalyAmavazyaMbhAvinyeva, yataH "pApenaivArtharAgAndhaH, phalamAmoti yat kvacit / baDizAmiSavattattamavinAzya na jIryati" iti nyAya eva paramArthato'rthopArjanopAyopaniSat yadAha-"nipAnamiva maNDUkAH, saraH puurnnmivaannddjaaH| zubhakarmANamAyAnti, vivazAH srvsmpdH||1||" IdRzaM dhanaM ca gArhasthye pradhAnakAraNatvena dharmatayAdau nirdiSTam , anyathA tadabhAve nirvAhavicchedena gRhasthasya sarvazrutakriyoparamaprasaGgAdharma eva syAt, paThyate ca "vittIvoccheyamI, gihiNo sIyaMti svvkiriyaau|nirvikkhss u jutto, saMpunno saMjamo ceva // 1 // " iti / tathA gotraM nAma tathAvidhaikapuruSaprabhavo vaMzaH, anyaca tadgotraM cAnyagotraM, tatra bhavA anyagotrIyAH, ati // 4 // Jain Education For Private & Personel Use Only M. jainelibrary.org Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --NAC cirakAlavyavadhAnavazena truTitagotrasaMbandhAsteranyagotrIthaiH, kIdRzaistaiH ? 'kulazIlasamaiH' tatra kulaM pitRpitAmahAdipUrvapuruSavaMzaH, zIlaM madyamAMsanizAbhojanAdiparihArarUpo vyavahAraH, tAbhyAM samaistulyaiH 'samaM' sAI, kimityAha-'vaivAcaM' vivAha eva tatkarma vA vaivAcaM, sAmAnyato gRhasthadharma iti prakRtaM agrepi sarvatra jJeyam / atra laukikanItizAstramidam-dvAdazavarSA strI, SoDazavarSaH pumAn, to vivAhayogyau, vivAhapUrvo vyavahAraH kuTumbotpAdanaparipAlanArUpazcaturo varNAn kulInAn karoti, yuktito varaNavidhAnam, agnidevAdisAkSikaM ca pANigrahaNaM vivAhaH, sa ca loke'STavidhaH, tatra alaGkRtya kanyAdAnaM brAyo vivAhaH 1, vibhavaviniyogena kanyAdAnaM prAjApatyaH 2, gomithunadAnapUrvamArSaH 3, ta(ya)tra yajJArthamRtvijaH kanyApradAnameva dakSiNA sa daivaH 4, ete dhA vivAhAzcatvAraH, gRhasthocitadevapUjanAdivyavahArANAmetadantaraGgakAraNatvAt / mAtuH piturbandhUnAM cAprAmANyAtparasparAnurAgeNa samavAyAgAndharvaH 5, paNabandhena kanyApradAnamAsuraH 6, prasahya kanyAgrahaNAdAkSasaH 7, suptapramattakanyAgrahaNAtpaizAcaH 8, ete ca catvAro'dhayoH / yadi vadhUvarayoranapavAdaM parasparaM rucirasti tadA adhA api dhaaH| zuddhakalatralAbhaphalo vivAhaH, tatphalaM pAca sujAtasutasantatiranupahatA cittanivRtigRhakRtyasuvihitatvamAbhijAtyAcAravizuddhatvaM devAtithivAndhavaxsatkArAnavadyatvaM ceti / kulavadhUrakSaNopAyAstvete gRhakarmaviniyogaH, parimito'rthasaMyogaH, akhAtayaM, sadA cAramAtRtulyastrIlokAvarodhanamiti 2 // 5 // tathA ziSyante sma ziSTA vRttasthajJAnavRddhasevopalabdhavizuddhazikSA ANCHECACAN556 Jain Education Interior POPainelibrary.org Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. SOCALAMAUSICALSAX manujavizeSAsteSAmAcArazcaritaM yathA-lokApavAdabhIrutvaM dInAbhyuddharaNAdaH / kRtajJatA sudAkSiNyaM, sadAcAraH prkiirtitH|1| sarvatra nindAsaMtyAgo, varNavAdazca sAdhuSu / ApadyadainyamatyantaM, tadvatsaMpadi namratA 2 / prastAve mitabhASitvamavisaMvAdanaM tathA / pratipannakriyA ceti, kuladharmAnupAlanam / 3 / asaayp-hai| rityAgaH, sthAne caiva kriyA sadA / pradhAnakArye nirbandhaH, pramAdasya vivarjanam / 4 / lokAcArAnuvRttizca, sarvatrocitapAlanam / pravRttirgarhite neti, prANaiH kaNThagatairapi / 5 / " ityAdi, tasya prazaMsA prazaMsanaM puraskAra ityarthaH, yathA-guNeSu yatnaH kriyatAM, kimATopaiH prayojanam / vikrIyante na ghaNTAbhiH, gAvaH kSIravivarjitAH / 1 / tathA-zuddhAH prasiddhimAyAnti, laghavo'pIha netare / tamasyapi vilokyante, dantidantA na dantinaH / 2 / iti / tathA arayaH zatravasteSAM SaDvargo'yuktitaH prayuktAH kAmakrodhalobhamAnamadaharSAH, yataste ziSTagRhasthAnAmantaraGgArikAryaM kurvanti tatra-paraparigRhItAkhanUDhAsu vA strISu durabhisandhiH kAmaH, avicArya parasyAtmano vApAyahetura(ma)ntarbahirvA sphuraNAtmA krodho, dAnArtheSu svadhanApradAnaM akAraNaparadhanagrahaNaM ca lobhaH, durabhinivezAroho yuktoktAgrahaNaM vA mAnaH, kulabalaizvarya vidyArUpAdibhirahaGkArakaraNaM paramadharSanivandhanaM vA madaH, nirnimittamanyasya duHkhotpAdanena svasya dyUtapApAdyanarthasaMzrayeNa vA manApramodo harSaH, tato'syAriSathargasya tyajanamanAsevanam, eteSAM ca tyajanIyatvamapAyahetutvAt yadAha-dANDakyo nAma bhojaH kAmAt brAhmaNakanyAmabhimanyamAnaH sabandhurASTro vinanAza, karAlazca vaidehaH 1, krodhAjanamejayo brAhmaNeSu // 5 // Jan Education International For Private Personel Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAACROSSAGASCIEAA545 vikrAntastAlajaGghazca bhRguSu 2, lobhAdailazcAturvarNyamabhyAhArAyamANaH, sauvIrazcAjabinduH 3, mAnAdrAvaNaH paradArAn prArthayan , duryodhano rAjyAjhaMzaM ca 4, madAdambhodbhavo bhUtAvamAnI, haihayazcArjunaH 5, harSAdvAtApiragastyamabhyAsAdayan , vRSNisaGghazca dvaipAyanamiti 6 / 4 (tathA)indriyANAM zrotrAdIndriyANAMjaya atyantA''saktiparihAreNa svakhavikAranirodhaH, indriyajayo hi puruSANAM paramasampade bhavati, yadAha-'ApadAMkathitaH panthA, indriyANAmasaMyamaH / tajayaH sampadA mAgoM, yeneSTaM tena gamyatAm / 1 / indriyANyeva tatsarva, yatkharganarakA-15 vubhau / nigRhItAni sRSTAni, vargAya narakAya ca / 2 / ' iti sarvathendriyajayastu yatInAmeva, iha tu sAmAnyato gRhasthadharma evAdhikRtastenaivamuktaM yuktamiti 5 / tathA upaplutaM vacakraparacakravikSobhAt durbhikSamArItijanavirodhAdezcAsvasthIbhUtaM yat sthAnaM grAmanagarAdi tasya vivarjanaM pariharaNam, atyajyamAne hi tasmin dharmArthakAmAnAM pUrvArjitAnAM vinAzena navyAnAM cAnupArjanenobhayalokabhraMza eva syAt 6 // 6 // tathA na vidyante naikAni bahUni nirgamadvArANi niHsaraNamArgA yatra yathA syAttathA, gRhasya agArasya, vinivezanaM sthApanaM, bahuSu / hi nirgameSu anupalakSyamANanirgamapravezAnAM duSTalokAnAmApAte strIdraviNAdiviplavaH syAt, [atra cAneka-18 dvAratAyA niSedha(dhe)navidhirAkSipyate, tataH pratiniyatahArasurakSitagRho gRhasthaH syAditi labhyeta] tathAvidhamapi gRhaM sthAna eva nivezituM yuktaM, nAsthAne / sthAnaM tu zalyAdidoSarahitaM bahaladUrvApravAlakuzastambaprazastavarNagandhamRttikAsukhAdujalodgamanidhAnAdimaca / sthAnaguNadoSaparijJAnaM ca zakunakhamopazrutiprabhRtinimi-18 Jain Education For Private & Personel Use Only T wjainelibrary.org Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. / sAdibalena / sthAnameva vizinaSTi 'suprAtivezmike' iti, zobhanAH zIlAdisaMpannAH prativezmikA yatra tasmin , kumAtivezmikatve punaH 'saMsargajA doSaguNA bhavanti' iti vacanAt nizcitaM guNahAnirutpadyata iti taniSedhaH, duSprAtivezmikAstvete zAstraprasiddhAH "khariA tirikkhajoNI, tAlAyarasamaNamAhaNa susANA / vaguri ahavA gummia, hariesa puliMda macchiMdA / 1 / punaH kiMbhUte sthAne? 'anatiprakaTaguptake' atiprakaTa masaMnihitagRhAntaratayA'tiprakAzaM, atiguptaM gRhAntarairava sarvataH sannihitairanupalakSyamANadvArAdivibhAgata4yAtIva pracchannaM, tadevAtiguptakaM khArthikAkaH(ko'Na) nAtiprakaTam anatiprakaTaM,nAtiguptakamanatiguptakaM, tato'nati prakaTaM cA'natiguptakaM ceti dvandvastasmin , atiprakaTe sthAne kriyamANaM gRhaM paripArzvato nirAvaraNatayA cauraadyo| niHzaGkamanaso'bhibhaveyaH, atigupte ca sarvato gRhAntarairniruDatvAnna khazobhAM labhate, pradIpanAdyupadraveSu ca duHkhanirgamapravezaM ca sthAt 7 // // 7 // tathA pApAni dRSTAdRSTApAyakAraNAni karmANi tebhyo bhIrukatA bhayaM, tatra dRSTApAyakAraNAni cauryapAradArikatvadyUtaramaNAdIni ihaloke'pi sakalalokasihaviDambanAni, adRSTApAyakAraNAni madyamAMsasevanAdIni zAstranirUpitanarakAdiyAtanAphalAni bhavantIti dRSTAdRSTApAyahetubhyo dUramAtmano vyAvarttanamiti tAtparyam / 8 / tathA khyAtasya prasiddhasya tathAvidhAparaziSTasaMmatatayA dUraM rUDhimAgatasya dezAcArasya sakalamaNDalavyavahArarUpasya bhojanAcchAdanAdicitrakriyAtmakasya prapAlanamanuvartanaM| tadAcArAtilaGghane taddezavAsijanatayA saha virodhasaMbhavenAkalyANalAbhaH syAditi, paThanti cAtra laukikAH Jain Education Nepal (old.jainelibrary.org Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gha0 saM0 2 Jain Education In - " yadyapi sakalAM yogI, chidrAM pazyati medinIm / tathApi laukikAcAraM, manasApi na laGghayet // 1 // " iti9 | tathA sarveSu jaghanyottamamadhyamabhedeSu jantuSu apavAdo'zlAghA taM karotItyevaMzI lo'pavAdI tatpratiSedhAdanapavAdI tasya bhAvastattvaM apavAdAbhASaNamityarthaH / parApavAdo hi bahudoSaH yadAha vAcakacakravartI - 'paraparibhavaparivAdAdAtmotkarSAcca badhyate karma / nIcairgotraM pratibhavamanekabhavakoTidurmocam / 1 / tadevaM sakalajanagocaro'pyavarNavAdo na zreyAn kiM punaH nRpAmAtyapurohitAdiSu bahujanamAnyeSu ? / nRpAdyavarNavAdAttu prANanAzAdirapi doSaH syAt, ata uktaM 'nRpAdiSu vizeSata iti' 10 // 8 // tathA Ayasya vRddhyAdiprayuktadhanadhAnyAdyupacayarUpasyocitazcaturbhAgAditayA yogyo vittasya vyayo bharttavya bharaNakha bhogadevAtithipUjanAdiSu prayojaneSu viniyojanam / tathA ca nItizAstraM - pAdamAyAnnidhiM kuryAt, pAdaM vittAya ghaTTayet / dharmopabhogayoH pAdaM pAdaM bharttavyapoSaNe // 1 // kecittvAhuH - AyAdarddha niyuJjIta, dharme samadhikaM tataH / zeSeNa zeSaM kurvIta, yatnatastucchamaihikam // 1 // AyAnucito hi vyayo roga iva zarIre (raM) kRzIkRtya vibhavasAramakhilavyavahArAsamartha puruSaM karoti, paThyate ca - AyavyayamanAlocya, yastu vaizramaNAyate / acireNaiva kAlena, so'tra vai zramaNAyate / 1 / 11 iti / tathA vibhavAdInAM vittavayo'vasthAnivAsasthAnAdInAmanusArata AnurUpyeNa veSo vastrAbhara NAdibhogaH, lokaparihAsAdyanAspadattayA yogyo veSaH kArya iti bhAvaH / yo hi satyapyAye kApaNyAAyaM na karoti, satyapi (ca) vitte kucelatvAdidharmA bhavati, sa lokagarhito dharme'pyanadhikArI syAt, prasannane ainelibrary.org Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +MAR dharma pamAna maGgalamUrtirbhavati saMgraha / " mUlamityanubandhayAya, mAtuzzAdhyarhitatvAtpavayatA" iti pathyo hi pumAn maGgalamUrtirbhavati maGgalAca zrIsamutpattiyathoktaM "zrIrmaGgalAtprabhavati, prAgalbhyAca prviite| dAkSyAttu kurute mUlaM, saMyamAtpratitiSThati / 1 / " mUlamityanubandhaM, pratitiSThatIti pratiSThAM labhata iti 12 // tathA mAtA ca pitA ca mAtApitarau "A bande" (3-2-39) ityAttvaM, mAtuzcAbhyarhitatvAtpUrvanipAtaH yanmanu:-"upAdhyAyA dazAcArya, AcAryANAM zataM pitaa| sahasraM tu piturmAtA, gaurvnnaatiricyte|" iti mAtA jananI pitA janakastayorarcanam pUjanam, trisandhyaM praNAmakaraNena paralokahitAnuSThAnaniyojanena sakalavyApAreSu tadAjJayA pravRttyA varNagandhAdipradhAnasya puSpaphalAdivastuna upaDhaukanena tadbhoge bhogena cAnnAdInAM tadIyavratavizeSollaGghanavyApArAdilakSaNaucityAtikramavarjaneneti 13 // tathA sat zobhana AcAra ihaparalokahitAvahA pravRttiryeSAM te sadAcArAstaiH saha saGgaH saMgatiH, asatsaGge hi sapadi zIlaM vilIyeta / yadAha-"yadi satsaMgatirato, bhaviSyasi bhaviSyasi / athAsajjanagoSThISu, patiSyasi patiSyasi / 1 / " iti / tathA "saGgaH sarvAtmanA tyAjyaH, sa cet tyaktuM na zakyate / sa sadbhiH saha karttavyaH, santaH saGgasya bheSajam / 2 / " iti ca 14 / tathA kRtasya jJatA jJAnaM anivaH, evaM hi tasya mahAn kuzalalAbho bhavati, ata eva kRtopakAraM zirasi bhAramiva manyamAnAH kadApi na vismaranti sAdhavastaduktam-prathamavayasi pItaM toyamalpaM smarantaH, zirasi nihitabhArA nAlikerA narANAm / udakamamRtakalpaM dadyarAjIvitAntaM, nahi kRtamupakAraMsAdhavo vismaranti |1|iti 15||9||tthaa ajIrNe'jaraNe pUrvabhojanasya,athavA'jIrNe paripAkamanAgate SUOSISAASTARAARSSOS // 7 // Jain Educaton International For Private & Personel Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvabhojane'IjINe ityarthaH, abhojanaM bhojntyaagH| ajIrNabhojane hi sarvarogamUlasya vRddhireva kRtA bhabhavati / yadAha-"ajIrNaprabhavA rogAH' iti / tatrAjINa caturvidham-AmaM, vidagdhaM, viSTabdha, rasazeSaM tathA param / Ame tu dravagandhitvaM, vidagdhe dhuumgndhitaa| 1 / viSTabdhe (ca) gAtrabhaGgo, rasazeSe tu jADyatA" dravaga-18 dhitvamiti dravasya gUthasya kuthitanakrAderiva gandho yasyAsti tattathA tdbhaavstttvmiti| "malavAtayorvigandho, viDedogAtragauravamaraucyam |avishuddhshvodgaarH ssddjiirnnevyktlinggaani|1|muurchaa, pralApo, vamathuH,prasekaH,sadanaM, bhrmH| upadravA bhavantyete,maraNaM vaapyjiirnntH||" praseka iti adhikaniSThIvanapravRttiH,sadanamiti aGgaglAniriti 16 / tathA kAle bubhukSodayAvasaralakSaNe sAtmyAt 'pAnAhArAdayo yasyAviruhAH prakRterapi / sukhitvAya ca kalpyante, tatsAtmyamiti gIyata' ityevaMlakSaNAdalaulyatazca, cakAro gamyA, AkAGkAtirekAdadhikabhojanalakSaNalaulyatyAgAt bhukti janam , ayamabhiprAyaH-Ajanma sAtmyena bhuktaM viSamapi pathyaM bhvti| paraM asAtmyamapi pathyaM seveta na punaH sAtmyaprAptamapyapathyaM, sarva balavataH pathyamiti manvAnaH kAlakUTaM khAdansuzikSito hi viSatatrajJo niyata eva kadAcidviSAt, sAtmyamapi ca laulyaparihAreNa yathAgnibalameva bhujIta, atiriktabhojanaM hi vamanavirecanamaraNAdinA na sAdhu bhavati "yo hi mitaM bhute sa bahu bhuGkte" akSudhitena hyamRtamapi bhuktaM bhavati viSaM, tathA kSutkAlAtikramAdannadveSo dehasAzca bhavati, vidhyAte'gnau kiM nAmendhanaM kuryAditi 17 // tathA vRttamanAcAraparihAraH samyagAcArapAlanaM ca tatra tiSThantIti vRttasthAH, jJAnaM Jain Education in For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ heyopAdeyavastunizcayastena vRddhA mahAntaH, vRttasthAzca te jJAnavRddhAzca teSAmahI sevaa'bhyutthaanaadilkssnnaa| guNabhAjo hi puruSAH samyag sevyamAnA niyamAtkalpatarava iva sadupadezAdiphalaiH phalanti yathoktam|" upadezaH zubho nityaM, darzanaM dharmacAriNAm / sthAne vinaya ityetatsAdhusevAphalaM mahat / 1 / " 18 iti / tathA garhiteSu lokalokottarayoranAdaraNIyatayA nindanIyeSu madyamAMsasevanapararAmAbhigamanAdipApasthAneSu apravRttirgA(vartanaM gAda) manovAkAyAnAmanavatAraH, AcArazuddhau hi sAmAnyAyAmapi kulAdyutpattau puruSasya mAhAtmyamupapadyate yathoktam-"na kulaM hInavRttasya, pramANamiti me matiH / antyeSvapi hi jAtAnAM, vRttameva vishissyte"|| iti 19 // 10 // tathA bharttavyAnAM bhartuM yogyAnAM mAtApitRgRhiNyapatyasamAzritakhajanalokatathAvidhabhRtyaprabhRtInAM bharaNa poSaNaM, tatra trINyavazyaM bharttavyAni, mAtApitarau satI bhAryA alabdhabalAni cApatyAnIti yata uktam "vRddhau ca mAtApitarau,satI bhAryA sutAn zizUn / apyakarmazataM kRtvA, bhartavyAnmanurabravIt / 1 / " vibhavasampattau cAnyAnapi / anyatrApyuktam-catvAri te tAta gRhe vasantu, zriyAbhijuSTasya gRhasthadharme / sakhA daridro bhaginI vyapatyA, jAtizca vRddho vidhanaH kuliinH||" iti 20 / tathA dIrghakAlabhAvitvAddIrghasyArthasyAnarthasya ca dRSTiH paryAlocanaM suvimRzyakAritvamityarthaH / avimRzyakArikhe hi mahAdoSasambhavAt yata uktam-"sahasA vidhIta na kriyAmavivekaH paramApadAM pdm| mate hi vimRzyakAriNaM, guNalubdhAH svayameva smpdH|1|" // 21 iti / tathA dharmasyAbhyudayaniHzreyasahetorihaiva zAstre Jnin Education Rurjainelibrary.org Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 vaktuM prastAvitasya kAntakAntAsametayuvajanakinnarArabdhagItAkarNanodAharaNena zrutiH zravaNaM, tasmAca mana:&khedApanodAdi guNaH syAt yadAha-"klAntamapodyati khedaM, tasaM nirvAti budhyate mUDham / sthiratAmeti vyAkulamupayuktasubhASitaM cetH|1|" pratyahaM dharmazravaNaM cottarottaraguNapratipattisAdhanatvAtpradhAnamiti 22 / tathA duHkhitajantuduHkhatrANAbhilASA, dayAlurhi sarvasattvahitakAGkitayA paramayatanAvAn sarvameva dharma kSamAdisAramArAdhayati taduktam-"dharmasya dayA mUlamityAdi" 23 // tathA aSTabhirbuddhiguNairyogaH samAgamaH, buddhiguNAH zuzrUSAdayaH, te tvamI-"zuzrUSA zravaNaM caiva, grahaNaM dhAraNaM tathA / aho'poho'rthavijJAnaM, tattvajJAnaM ca dhiigunnaaH|1|" tatra zuzrUSA zrotumicchA, zravaNamAkarNanaM, grahaNaM zAstrArthopAdAnaM, dhAraNamavismaraNam , Uho vijJAtamarthamavalambya anyeSu tathAvidheSu vyAtyA vitarkaNam , apoha uktiyuktibhyAM viruddhAdarthAt hiMsAdikAt pratyapAyasambhAvanayA vyAvartanam, athavA UhaH sAmAnyajJAnamapoho vizeSajJAnam, arthavijJAnamUhApohayogAnmohasandehaviparyAsavyudAsena jJAnaM, tattvajJAnamUhApohavizuddhamidamitthameveti nishcyH| zuzrUSAdibhirhi upAhitaprakarSaH pumAnna kdaacidklyaannmaamoti| ete ca buddhiguNA yathAsaMbhavaM draSTavyAH 24 // tathA guNeSu saujanyaudAryadhairyadAkSiNyasthairyapriyaprathamAbhibhASaNAdiSu khaparayorupakArakAraNeSvAtmadharmeSu pakSapAto bahumAnaM tatpazaMsAsAhAyyadAnAdinAnukUlA prvRttiH| guNapakSapAtino hi jIvA avandhyapuNyabIjaniSekeNehAmutra ca guNagrAmasampadamArohanti 25 / // 11 // tathA anabhinivezo'bhinivezarAhitya, abhinivezazca hApohayogAnmohasandA pumAnna kadAcidakalyANabhASaNAdiSu khaparayA jIvA avadhyapUNyAnAzA Jain Education in For Private & Personel Use Only Ramainelibrary.org Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 9 // Jain Education | nItipathamanAgatasyApi parAbhibhavapariNAmena kAryasthArambhaH, sa ca nIcAnAM bhavati yadAha - darpaH zramayati nIcAnniSphalanaya viguNaduSkarArambhaiH / srotovilomataraNavyasanibhirAyasyate matsyaiH / 1 / " anabhinivezazca kAdAcitkaH zATvyAnnI cAnAmapi sambhavatyata Aha-sadeti 26 / tathA vastunoH kRtyAkRtyayoH khaparayorvizeSasyAntarasya jJAnaM nizcayaH, avizeSajJo hi naraH pazornAtiricyeta, athavA vizeSasyAtmana eva guNadoSAdhirohalakSaNasya jJAnam / yadAha - " pratyahaM pratyavekSeta, narazcaritamAtmanaH / kiM nu me pazubhistulyaM, kiM nu satpuruSairiti !" / taca kadAciditarasyApi bhavatItyata Aha-anvahamiti nirantaramityarthaH 27 / tathA na vidyate satatapravRttAtivizadaikAkArAnuSThAnatayA tithyAdidinavibhAgo yasya so'tithiH / yathoktam -- "tithi - parvotsavAH sarve tyaktA yena mahAtmanA / atithiM taM vijAnIyAccheSamabhyAgataM viduH / 1 / " sAdhuH ziSTAcArarataH sakalalokAvigIta, dIno 'dI kSaye' itivacanAt kSINasakaladharmArthakAmArAdhanazaktiH, teSu pratipannatA pratipattirannapAnAdirUpopacAra itiyAvat, kathaM ? yathArha aucityAnatikrameNa ' aucityamekamekatra guNAnAM koTirekataH / viSAyate guNagrAma, aucityaparivarjitaH' iti 28 // 12 // tathA trivargoM dharmArthakAmAstatra yato'bhyudayaniHzreyasasiddhiH sa dharmaH, yataH sarvaprayojanasiddhiH so'rthaH, yata AbhimAnikarasAnuviddhA sarvendriyaprItiH sa kAmaH / tato'nyo'nyasya parasparasyA'nupaghAtenApIDanena trivargasyApi uktakharUpasya natvekaikasyetyapizabdArthaH / sAdhanaM sevanaM trivargasAdhanavikalasyobhayabhavabhraSTatvena jIvananairarthakyAt yadAha - " yasya saMgraha. // 9 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In trivargazUnyAni dinAnyAyAnti yAnti ca / sa lohakArabhastreva zvasannapi na jIvati / 1 / " tatra dharmArthayorupaghAtena tAdAtvikaviSayasukhalubdho vanagaja iva ko nAma na bhavatyAspadamApadAm, na ca tasya dhanaM dharmaH zarIraM vA yasya kAme'tyantAsaktiH / dharmakAmAtikramAddhanamupArjitaM pare anubhavanti, svayaM tu paraM pApasya bhAjanaM siMha iva sindhuravadhAt / ardhakAmAtikrameNa ca dharmasevA yatInAmeva dharmo na gRhasthAnAM / na ca dharmabAdhayArthakAmau seveta, bIjabhojinaH kuTumbina iva nAstyadhArmikasyAyatyAM kimapi kalyANaM, sa khalu sukhI yo'mutrasukhAvirodhenehalokasukhamanubhavati, tasmAddharmAbAdhanena kAmArthayormatimatA yatitavyam / eva|marthabAdhayA dharmakAmau sevamAnasya RNAdhikatvaM kAmabAdhayA dharmArtho sevamAnasya gArhasthyAbhAvaH syAt / evaM ca tAdAtvikamUlahara kadaryeSu dharmArthakAmAnAmanyo'nyabAdhA sulabhaiva tathAhi - yaH kimapyasaMcityotpannamarthamapavyeti sa tAdAtvikaH, yaH pitRpaitAmahamarthamanyAyena bhakSayati sa mUlaharaH, yo bhRtyAtmapIDAbhyAmarthaM saMcinoti na tu kacidapi vyayate sa kadarthaH / tatra tAdAtvikamUlaharayorarthabhraMzena dharmakAmayorvinAzAnnAsti kalyANaM, kadaryasya tvarthasaGgraho rAjadAyAdataskarANAM nidhiH na tu dharmakAmayorheturiti / anena trivargabAdhA gRhasthasya karttumanuciteti pratipAditaM yadA tu daivavazAdvAdhA saMbhavati tadottarottaravAdhAyAM pUrvasya pUrvasya bAdhA rakSaNIyA tathAhi -- kAmabAdhAyAM dharmArthayorvAdhA rakSaNIyA, tayoH satoH kAmasya sukarotpAdatvAt, kAmArthayostu bAdhAyAM dharmo rakSaNIyaH dharmamUlatvAdarthakAmayoH / uktaM ca- " dharmazcennAvasIdeta, kapAlenApi jainelibrary.org Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + ka dharma- saMgraha. 10 // jiivtH|aayo'smiityvgntvyN, dharmavittAhi sAdhavaH / / " 29 ||13||tthaa pratiSiddho dezo'dezaH,pratiSiddhaH kAlo'kAlA, tayoradezAkAlayoracaraNaM caraNAbhAvaH, adezAkAlacArI hi caurAdibhyo'vazyamupadravamAmoti | 30 / tathA balaM zaktiH, svasya parasya vA dravyakSetrakAlabhAvakRtaM sAmarthyam, abalamapi tathaiva, tayorvicAraNaM paryAlocanaM / balAbalaparijJAne hi sarvaH saphala ArambhaH, anyathA tu vipryyH| yadAha-"sthAne zamavatAM zaktyA, vyAyAme vRddhiraGginAm / ayathAbalamArambho, nidAnaM kssysmpdH|1|" iti. ata eva ca paThyate"kaH kAlaH? kAni mitrANi? ko deza? kauvyyaagmau?|kshcaahN? kA ca me zaktiriti cintyaM muhurmuhuH|1|" iti 31 / tathA yathAhI yA yasyocitA lokayAtrA lokacittAnuvRttirUpo vyavahAraH sA vidheyA / yathAIlokayAtrAtikrame hi lokacittavirAdhanena teSAmAtmanyanAdeyatayA(tA) pariNAmApAdanena khalAghavamevotpAditaM bhavati, evaM cAnyasyApi khagatasya samyagAcArasya laghutvamevopanItaM syAditi // uktaM ca-"lokaH khalvAdhAraH, sarveSAM dharmacAriNAM yasmAt / tasmAllokaviruddhaM, dharmaviruddhaM ca saMtyAjyam / 1 / " 32 / tathA paropakRtau paropakAre pATavaM paTutvaM, paropakAraparo hi pumAn sarvasya netrAmRtAJjanam 33 / tathA hIrlajjA vaiyAtyAbhAva: itiyAvat, lajjAvAn hi prANaprahANe'pi na pratijJAtamapajahAti yathAha-"lajAM guNaughajananI jnniimivaaryaamtyntshuddhhRdyaamnuvrtmaanaaH| tejakhinaH sukhamasUnapi saMtyajanti, satyasthitivyasanino na punaH pratijJAm / 1 / " 34 / tathA saumyatA akrUrAkAraH, krUro hi lokasyogakAraNaM saumyazca sarvajanasukhArAdhyo Jain Education For Private & Personel Use Only A jainelibrary.org Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnyato gRhidharmaH anupalambhena dharmala doSa iti / vidhyaspazI taHsaprabhedUH sAmAnAdhakapratyakSavacanAnayanAnnAsaMlamATe kathaM dhara 155OMOMOMOMOMOMOM bhavatIti 35 // 16 // uktaH samabhedaHsAmAnyato gRhidhrmH|atredmvdheym nyAyArjitadhanasusthAnagRhanivezanamAtApitrarcanAdInAM siddhAnte karttavyatAbodhakapratyakSavacanAnupalambhena dharmalakSaNasya yojayitumazakyatve'pi tattadadhikAriziSTAcAramahinA tAdRza 2 vidhivacanAnAmunnayanAnnAsaMlagnatA doSa iti / evamapyamAsAMza 4 eva vidhipravRtteH prApteSu dhanAdiSu nyAyArjitatvAdyaMzAnAmeva vidheyatvAdviziSTe kathaM dharmatvaM? vidhyasparzAditi cetsatyam, anUdyatAvidheyatayopiyatAvizeSayoH prAptyaprAptiniyatatve'pi iSTasAdhanatvAdirUpavidhyarthasya viziSTa eva saMbhavAt / kathaM tarhi satatAbhyAsaviSayAbhyAsabhAvAbhyAsAnAM madhye bhAvAbhyAsasyaiva. dharmAnuSThAnatvamanumatamupadezapade, satatAbhyAsaviSayAbhyAsayozca niSiddhaM ? iti cet na kathazcit, samyagdarzanAdyanugatabhAvagrAhinizcayanayAbhiprAyeNaiva taniSedhAda, apunarbandhakAAcitabhAvalezagrAhivyavahAranayAbhiprAyeNa tatsamarthanAdeva, tathA ca tadanthaH "anne bhaNaMti tivihaM, sayayavisayabhAvajogao NavaraM / dhammaMmi aNuhANaM, jahuttarapahANarUvaM tu // 1 // eaMcaNa juttikhamaM, NicchayaNayajogao jao vise|bhaavenn ya parihINaM, dhammANuTThANamo kiha Nu // 2 // vavahArao u jujai, tahA tahA apuNabaMdhagAIsunti" etadartho yathA-anye AcAryA hai bhaNanti, trividhaM triprakAraM satataviSayabhAvayogataH yogazabdasya pratyekamabhisaMbandhAt satatAdipadAnAM satatAbhyAsAdau lAkSaNikatvAtsatatAbhyAsaviSayAbhyAsabhAvAbhyAsayogAdityarthaH / navaraM kevalaM, dharme'nuSThAnaM 1 zrImanyAyAcAryapAdavihitAntargatA TippaNI cinedRzenobhayato'vitAtreyavadheyaM srvtr| OSHIHASARASAASASASINS en Education For Private Personal Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 11 // Jain Education yathottaraM pradhAnarUpaM turevakArArthaH yadyaduttaraM tadeva tataM ( tattadeva ) pradhAnamityarthaH / tatra satatAbhyAso nitya| meva mAtApitRvinayAdivRttiH, viSayAbhyAso mokSamArganAyake'rhallakSaNe paunaHpunyena pUjanAdipravRttiH, bhAvAbhyAso bhAvAnAM samyagdarzanAdInAM bhavodvegena bhUyo bhUyaH parizIlanam / 1 / etacca dvividhamanuSThAnaM, na yuktikSamaM nopapattisahaM, nizcayanayayogena nizcayanayAbhiprAyeNa yato mAtApitrAdivinayasvabhAve satatAbhyAse samyagdarzanAdyanArAdhanArUpe dharmAnuSThAnaM dUrApAstameva, viSaya ityanantaram apirgamyaH, viSaye'pi arhadAdipUjAlakSaNe viSayAbhyAse'pi, bhAvena bhavavairAgyAdinA parihINaM dharmAnuSThAnaM, kathaM nu ? na kathaMci - dityarthaH, okAraH prAkRtatvAt; paramArthopayogarUpatvAddharmAnuSThAnasya, nizcayanayamate bhAvAbhyAsa eva dharmAnuSThAnaM nAnyadvayamiti nigarvaH / vyavahAratastu vyavahAranayAdezAttu, yujyate dvayamapi, tathA 2 tena 2 prakAre - NApunarbandhakAdiSu apunarbandhakaprabhRtiSu tatrApunarbandhakaH pApaM na tIvra bhAvAtkarotItyAyuktalakSaNaH, AdizabdAdapunarbandhakasyaiva viziSTottarAvasthAvizeSabhAjI mArgAbhimukhamArgapatitau aviratasamyagdRSTyAdayazca gRhyanta iti / nanu tathApi dharmasaMgrahiNyAM nizcayanayamatena zailezIcaramasamaya eva dharma uktaH, tatpUrvasamayeSu (tu) tatsAdhanasyaiva sambhavaH " so ubhayakkhayaheU, sIlesI caramasamayabhAvI jo / seso puNa Nicchayao, tasseva pasAhago bhaNiutti " vacanAt atra tu nizcayato dharmAnuSThAnasaMbhavazcApramattasaMyatAnAmeveti kathaM na virodhaH ? iti cenna, dharmasaMgrahiNyAM dharmasyaivAbhidhitsitatvena tatra dharmapadavyutpattinimittagrAhakaivaMbhUtarU saMgraha. // 11 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education panizcayanayasya zailezI caramasamaya evaM pravRttisaMbhavAt, atra tu dharmAnuSThAnapadavyutpattinimittagrAhakaivaMbhUtarUpanizcayanayasyApramattasaMyata eva pravRttisaMbhavena virodhalezasyApyanavakAzAt / hantaivaM nirupacarito bhAvAbhyAso'pramattasaMyatasyaiva, pramattasaMyatadezaviratAviratasamyagdRzAM tvApekSikatvenaupacArika eva prApta ityapunabandhakasyaivaupacArika iti kathaM yujyate ? iti ced, yathA paryavanayavyutkrAntArthagrAhI dravyopayogaH paramANAvevApazcimavikalpanirvacanaH, tathA nizcayanaya vyutkrAntArthagrAhI vyavahAra nayo'pyapunarbandhaka eva tathetyabhiprAyAditi gRhANa / ata eva 'apunarbandhakasyAyaM, vyavahAreNa tAttvikaH / adhyAtmabhAvanArUpo, nizcayenottarasya tu ityuktaM yogavindau yattvatrApunarbandhakasyApyupalakSaNatvAt samyagdRSTyAdInAmapi vRttau grahaNaM kRtaM, tadapekSayaiveti tattvam / tadayaM paramArthaH - nizcayenAnupacaritaM dharmAnuSThAnamapramattasaMyatAnAmeva, pramattasaMyatAdInAM tvapekSayA nizcayavyavahArAbhyAm, apunarbandhakasya tu vyavahAreNaiva tena sAmAnyato gRhidharmo vyavahAreNApunarvandhakApekSayaiveti sthitamiti ] samabhedaM sAmAnyato gRhidharmamabhidhAya sAmprataM tatphalaM darzayannAhaetadyutaM sugArhasthyaM yaH karoti naraH sudhIH / lokadvaye'pyasau bhUri, sukhamApnotyaninditam // 15 // etenAnantaroditena sAmAnyagRhidharmeNa yutaM sahitaM 'sugArhasthyaM' zobhanagRhasthabhAvaM 'yaH' kazcitpuNyasampannaH 'sudhIH ' prazastabuddhi: ' naraH, ' pumAn 'karoti' viddhAti 'asau ' sugArhasthyakarttA 'lokadvaye'pi ihalokaparalokarUpe, kiM punariha loka evetyapizabdArthaH ' aninditaM ' zubhAnubandhitayA'garhaNIyaM, 'bhUri' Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 12 // caraM mukhaM zarma 'Amoti' labhate // 15 // iti pratipAditaM sAmAnyato gRhidharmaphalam , atha etadguNayuktasyAdA saMgraha. puMsaH sadRSTAntamuttarottaraguNavRddhiyogyatAM darzayatitasmin prAyaH prarohanti, dharmabIjAni gehini / vidhinoptAni bIjAni, vizuddhAyAM yathA bhuvi||16|| 'prAyo' bAhulyena 'dharmabIjAni' lokottaradharmakAraNAni tAni cAmUni yogadRSTisamuccaye pratipAditAni-"jineSu kuzalaM cittaM, tannamaskAra eva ca / praNAmAdi ca saMzuddhaM, yogabIjamanuttamam // 1 // upAdeyadhiyA'tyantaM, saMjJAviSkambhaNAnvitam / phalAbhisandhirahitaM, saMzuddhaM hyetadIdRzam // 2 // AcAryAdiSvapi hyetadvizuddhaM bhAvayogiSu / vaiyAvRttyaM ca vidhivacchuddhAzayavizeSataH // 3 // bhavodvegazca sahajo, dravyAbhigrahapAlanam / tathA siddhAntamAzritya, vidhinA lekhanAdi ca // 4 // lekhanApUjanAbhyAM ca, zravaNaM vAca. nograhaH / prakAzanA'tha khAdhyAyazcetanA bhAvaneti ca // 6 // duHkhiteSu dayA'tyantamadeSo guNavatsu c| aucityAsevanaM caiva, srvtraivaavishesstH||6|| iti 'tasmin ' pUrvoktaguNabhAjane 'gahini' gRhasthe 'prarohanti' prakarSeNa khaphalAvandhyakAraNatvena rohanti dharmacintAdilakSaNAGkurAdimanti jAyante uktaM ca-"vapanaM dharmabIjasya, satprazaMsAdi tadgatam / tacintAdyaGkarAdi syAt, phalasiddhistu nirvRtiH"||1|| cintAsacchutyanuSThAnadevamAnuSasampadaH / krameNAGkarasatkANDanAlapuSpasamA mtaaH||2|| kIdRzAni santi prarohantItyAha // 12 // 'vidhinA' dezanAbAlAdipuruSaucityalakSaNena 'utAni' nikSiptAni, anikSipteSu hi teSu kathamapi dharma pAyaGkarAdi syAt, NArAdimanti jAyA' gRhasthe marohAnta Jain Education in For Private & Personel Use Only Gujainelibrary.org Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAnudayAt yata upadezapade "akae bIjakkheve, jahA suvAsevi na bhavaI sassaM / taha dhammabIjavirahe, na sussamAevi tassassaMti" yatheti dRSTAntArthaH 'bIjAni' zAlyAdIni 'vizuddhAyAm' anupahatAyAM 'bhuvi pRthivyAM vidhinosAni santi, prAyograhaNAdakasmAdeva pakkatathAbhavyatve kvacinmarudevyAdAvanyathAbhAve'pi na virodha iti // 16 // atha pUrvoktaguNavata eva saMjJAvizeSavidhi tavasthAvizeSavidhiM cAhahaisa AdidhArmikazcitrastattattatrAnusArataH / iha tu khAgamApekSaM, lakSaNaM parigRhyate // 17 // | 'saH' pUrvoktaguNairuttarottaraguNavRddhiyogyatAvAn 'AdidhArmikaH' prathamamevArabdhasthUladharmAcAratvenAdidhArmikasaMjJayA prasiddhaH, sa ca tAni 2 tatrANi zAstrANi tadanusAratazcitro vicitrAcAro bhavati / bhinnA-18 cArasthitAnAmapyantaHzuddhimatAmapunarbandhakatvAvirodhAt, apunarbandhakasya hi nAnAkharUpatvAt tattattatroktA'pi mokSArthA kriyA ghaTate taduktaM yogabindau-"apunarbandhakasyaivaM, samyagnItyopapadyate / tattattatroktamakhilamavasthAbhedasaMzrayAda / 1 / " iti / iha tu' prakrame 'khAgamApekSaM' khAgamAnusAri 'lakSaNaM' vyaJjaka prakramAdAdidhArmikasya 'parigRhyate' AzrIyate, yo hyanyaiH ziSTabodhisattvanivRttaprakRtyadhikArAdizabdairabhidhIyate sa evAsmAbhirAdidhArmikApunarbandhakAdizabdairiti bhAvaH / lakSaNamityatraikavacanaM jAtyapekSaM, tallakSaNasampAdanavidhizcAyamukto lalitavistarAyAm-"parihartavyo'kalyANamitrayogaH, sevitavyAni kalyANamitrANi, na laDanIyocitasthitiH, apekSitavyo lokamArgaH, mAnanIyA gurusaMhatiH, bhavitavyametattatreNa, khanyaiH mAgamApekSa sampanIyopaparUpatvAta bhinnA gha. saM.3 Jain Education For Private & Personel Use Only Dmjainelibrary.org Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha S - pravartitavyaM dAnAdau, kartavyodArapUjA bhagavatA, nirUpaNIyaH sAdhuvizeSaH, zrotavyaM vidhinA dharmazAstra, bhAvanIyaM mahAyanena, pravartitavyaM vidhAnataH, avalambanIyaM dhairya, paryAlocanIyA AyatiH, avalokanIyo // 13 // mRtyuH, bhavitavyaM paralokapradhAnena, sevitavyo gurujanaH, kartavyaM yogapaTadarzanaM, sthApanIyaM tadrUpAdi cetasi, |nirUpayitavyA dhAraNA, pariharttavyo vikSepamArgaH, yatitavyaM yogasiddhau, kArayitavyA bhagavatpratimA, lekhahanIyaM bhuvanezvaravacanaM,karttavyomaGgalajApaH,pratipattavyaM catuHzaraNaM,garhitavyAni duSkRtAni,anumodanIyaM kuzalaM, pUjanIyA mantradevatAH, zrotavyAni saceSTitAni, bhAvanIyamaudArya, vrtitvymuttmjnyaane(te)n| evaMbhUtasya yeha pravRttiH sA sarvaiva sAdhvI / mArgAnusArI hyayaM niyamAdapunarbandhakAdiH / tadasyaivaMbhUtaguNasampadA(do)bhAvAt , ata Adita ArabhyAsya pravRttiH satpravRttireva naigamAnusAreNa citrApi prasthakapravRttikalpA, tadetadadhikRtyAhuH -"kuThArAdipravRttirapi rUpanirmANapravRttireva," tadvadAdidhArmikasya dharme kAyena tadgAminI na tadvAdhinItihAIm, tattvAvirodhakaM hRdayamasya, tataH samantabhadratA, tanmUlatvAtsakalaceSTitasya, evamato'pi vinirgataM tattaddarzanAnusArataH sarvamiha yojyaM suptamaNDitaprabodhadarzanAdi / novaM pravarttamAno neSTasAdhaka iti / bhagno'pyetadyatnaliGgo'punarbandhaka iti taM pratyupadezasAphalyaM / nAnivRttAdhikArAyAM prakRtAvevaMbhUta iti kApilAH, na anavAptabhavavipAka iti ca saugatAH, apunarbandhakAstvevaMbhUtA iti jainA iti / apunarbandhakalakSaNaM cedaM / prasaGgenAtrAvaseyam, "pAvaM Na tivvabhAvA, kuNai Na bahu mannaI bhavaM ghoraM / uciahihaM ca sevai, sabvatthavi SACRORESC-CCE // 13 // Jain Education in Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apuNabaMdhotti / 1 / " etadbhuttiryathA-pApamazuddhaM karma tatkAraNatvALisAdyapi pApaM tat, 'na' naiva, tIvrabhAvAvADhasaMkliSTapariNAmAt, 'karoti' atyantotkaTamithyAtvAdikSayopazamena labdhAtmanairmalyavizeSatvAt, tIvrativizeSaNAdApannaM atIvabhAvAtkarotyapi tathAvidhakarmadoSAt, tathA 'na bahu manyate' na bahumAnaviSayIkaroti, 'bhavaM' saMsAraM, 'ghoraM' raudra, ghoratvAvagamAt, tathA ucitasthitimanurUpapratipattiM, cazabdaH samuccaye, sevte| bhajate karmalAghavAt, sarvatrApyAstAmekatra dezakAlAvasthApekSayA samasteSvapi devAtithimAtApitaprabhRtiSu, mArgAnusAritAbhimukhatve mayUrazizudRSTAntAd, 'apunarbandhaka' uktanirvacano jIvaH, iti evaMvidhakriyAliDohA bhavatItyalaM prasaGgena // 17 // athoktakharUpasyAdidhArmikasya saddharmadezanAyogyatvaM darzayatisa dharmadezanAyogyaH, mdhysthtvaajinairmtH| yogadRSTayudayAtsArtha, yadguNasthAnamAdimam // 18 // _ 'saH' pUrvoktaguNasampattyA prasiddha AdidhArmiko 'dharmadezanAyogyaH' lokottaradharmaprajJApanAhaH 'jinaiH' ahadbhiH 'mataH' updissttH| kAlatazcAyaM caramAvarttavatyevetyanuktamapi jJeyam yata uktaM upadezapade-"ghaNamicchatto kAlo, ettha akAlo u hoi NAyavvo / kAlo a apuNabaMdhagapabhiI dhIrehi Niddivo // 1 // |Nicchayao puNa eso, vinneo gaMThibheakAlaMmi / eyaMmi vihi sayapAlaNAu AroggameyAu // 2 // " etadvattiryathA-ghanaM mithyAtvaM yatra sa tathA, kAlo'caramAvarttalakSaNo atra' vacanauSadhaprayoge akAlastuanavasara eva bhavati vijJeyaH, caramAvarttalakSaNastu tathAbhavyatvaparipAkato bIjAdhAnabIjo bIjapoSaNAdiSu syApi kAla Jain Education For Private Personel Use Only R ainelibrary.org Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. // 14 // iti|at evAha-'kAlastu'avasaraHpunarapunarbandhakaprabhRtistatrAdizabdAnmArgAbhimukhamArgapatitau gRhyte| tatra mArgazcetaso'vakragamanaM bhujaGganalikAyAmatulyo viziSTaguNasthAnAvAptipravaNaH kharasavAhI kSayopazamavizeSo hetukharUpaphalazuddhyabhimukha ityarthastatra patito bhavyavizeSo mAgepatita ityucyate / tadAdibhAvApannazca mArgAbhimukha iti / etau caramayathApravRttakaraNabhAgabhAjAveva jJeyau / apunarbandhako'punarbandhakakAlaH prabhRtiryasya hai| sa tathA, dhIranirdiSTo vyavahArata iti / 1 / nizcayatastu kAlo granthibhedakAla eva, yasmin kAle'pUrvakaraNAnivRttikaraNAbhyAM granthibhinno bhavati tasminnevetyarthaH / yato'smin vidhinA'vasthocitakRtyakaraNalakSaNena sadA sarvakAlaM yA pAlanA vacanauSadhasya tayA kRtvA''rogyaM saMsAravyAdhirodhalakSaNam, etasmAdvacanauSadhaprayogAdbhavati / apunarbandhakaprabhRtiSu vacanaprayogaH kriyamANo'pi na tathAsUkSmabodhavidhAyako'nAbhogabahulavAttattatkAlasya / bhinnagranthyAdayastu vyAvRttamohatvenAtinipuNabuddhitayA teSu 2 kRtyeSu vartamAnAstatkarmavyAdhisamucchedakA jAyanta iti / granthibhedameva puraskurvannAha-" iyarA vi haMdi eyaMmi, esa AroggasAhago ceva / puggalapariadRddhaM, jamUNameaMmi sNsaaro|1|" vyAkhyA-'itarathApi' vidheH sadApAlanamantareNApi, handIti pUrvavat, etasmin granthibhede kRte sati eSa vacanauSadhaprayogaH 'ArogyasAdhakazcaiva' bhAvArogyaniSpAdaka eva saMpadyate / tathAca paThyate-"labdhvA muhUrtamapi ye parivarjayanti, samyaktvaratnamanavadyapadapradAyi / yAsyanti te'pi na ciraM bhavavArirAzau, tadvibhratAM cirataraM kimihAsti vAcyam // 1 // " atra hetumAha- pudgalaparA // 14 // Jan Education For Private Personel Use Only Dainelibrary.org Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In varttArddha, yAvat, yadyasmAdUrdhvaM na kiJciddhInaM 'etasmin' granthibhede kRte sati 'saMsAro' jIvAnAM tIrthakarAyAzAtanAbahulAnAmapIti / viMzikAyAmapi - "acaramapariaTTesuM, kAlo bhavabAlakAlamo bhaNio / caramo a dhammajuvvaNakAlo taha cittabheotti // 1 // tA bIapuvvakAlo, Neo bhavabAlakAla eveha / iaro u dhammajuvvaNakAlo vihiliMgagammunti // 2 // " nanu - galamacchabhavavimo agavisannabhoINa jAriso eso / mohA suhovi asuho, tapphalao evamesotti / 1 / zrIharibhadravacanAnusAreNa viparyAsayuktatvAnmithyAdRzAM zubhapariNAmo'pi phalato'zubha eveti kathamAdidhArmikasya dezanAyogyatvamityAzaGkAyAmAha - ' madhyasthatvAd' | iti rAgadveSarahitatvAt sarvoktaguNayogAdeva mAdhyasthyopasaMpatterityarthaH / madhyasthasyaiva cAgameSu dharmArha tvamatipAdanAt yataH -ratto 1 duTTho 2 mUDho 3 puvviM vuggAhio a 4 cattAri / ee dhammANarihA, dhamme ariho u majjhattho / 1 / tti" zrIhAribhadravacanaM tu kadAgrahagrastAbhigrahikamAzrityeti na virodhaH / idamatra hRdayam - yaH khalu mithyAdRzAmapi keSAJcitsvapakSanibaddhodurAnubandhAnAmapi prabalamohatve satyapi kAraNAntarAdupajAyamAno rAgadveSamandatAlakSaNa upazamo bhUyAnapi dRzyate sa pApAnubandhipuNyahetutvAtparyantadAruNa eva, tatphalasukhavyAmUDhAnAM teSAM puNyAbhAsakarmoparame narakAdipAtAvazyaMbhAvAditya satpravRttirevAyaM / yazca guNavatpuruSaprajJApanArhatvena jijJAsAdiguNayogAnmohApakarSaprayuktarAgadveSazaktipratighAtalakSaNa upazamaH; sa tu satpravRttirevAgrahanivRtteH sadarthapakSapAtasAratvAditi / nanvevamapi svAgamAnusAriNa AdidhArmikasyo jainelibrary.org Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha dharma- // 15 // papannaM mAdhyasthyaM, paraM tasya vicitrAcArasvena bhinnAcArasthitAnAM teSAM khakhamataniSThAnAM kathaM tadupapadyate? tabhAve ca kathaM dezanAyogyatvamityannAha-yogetyAdi / yadyasmAddhetoH, tasyeti zeSaH, 'yogadRSTayudayAt' yogadRSTiprAdurbhAvAt 'AdimaM' 'guNasthAnaM' 'sArtha' anvartha bhavati / ayaM bhAvaH-mithyAdRSTayo'pi paramArthagaveSaNaparAH santaH pakSapAtaM parityajyAdveSAdiguNasthAH khedAdidoSaparihArAdyadA saMvegatAratamyamA-2 muvanti / tadA mArgAbhimukhyAtteSAmikSurasakakabaguDakalpA mitrA tArA balA dIpA ceti catasro yogadRSTaya ullasanti / bhagavatpataJjalibhadantabhAskarAdInAM tadabhyupagamAt / tatra mitrAyAM dRSTau khalpo bodho, yamo yogAGga, devakAryAdAvakhedo yogabIjopAdAnaM, bhavodvegaH siddhAntalekhanAdikaM bIjazrutoparamaH zraddhAsaGgamazca bhavati, caramayathApravRttakaraNasAmarthena karmamalasyAlpIkRtatvAdata evedaM caramayathApravRttakaraNaM paramArthato'pUrvakaraNameveti yogabindau vyavasthitam / tathA ca tadrantha:-"apUrvAsannabhAvena, vyabhicAraviyogataH / tattvato'pUrvamevedamiti yogavido viduH|1| prathamaM yadguNasthAnaM, sAmAnyenopavarNitam / asyAM tu tavasthAyAM, mukhymnvrthyogtH||" itiH, 1 tArAyAM tu manAka spaSTaM darzanaM, zubhA niyamAH, tattvajijJAsA, yogakathAkhavicchinnA prItirbhAvayogiSu yathAzaktayupacAra, ucitakriyA'hAniH, svAcArahInatAyAM mahAtrAsaH, adhikakRtyajijJAsA ca bhavati / tathAsyAM sthitaH svaprajJAkalpite visaMvAdadarzanAnnAnAvidhamumukSupravRtteH kAtsnyena jJAtumazakyatvAcca ziSTAcaritameva puraskRtya pravartate / uktaM ca-"nAsmAkaM mahatI prajJA, sumahAn zAstra // 15 // Jain Education in For Private & Personel Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vistrH| ziSTAH pramANamiha tadityasyAM manyate sadA / 1 / 2 / balAyAM dRSTau dRDhaM darzanaM, sthirasukhamAsanaM, paramA tattvazuzrUSA, yogagocarAkSepaH, sthiracittatayA yogasAdhanopAyakauzalaM ca bhavati 3 / dIpAyAM dRSTau prANAyAmaH, prazAntavAhitAlAbhAd yogotthAnavirahastattvazravaNaM, prANebhyo'pi dharmasyAdhikatvena parijJAnaM, tattvazravaNato gurubhaktarudrekAtsamApattyAdibhedena tIrthakRddarzanaM ca bhavati / tathA mitrAdRSTistRNAgnikaNopamA, na tattvato'bhISTakAryakSamA samyakprayogakAlaM yAvadanavasthAnAt, alpavIryatayA tataH paTubIjasaMskArAdhAnAnupapatteH, vikalaprayogAdato vandanAdikAryAyogAditi / tArAdRSTigomayAgnikaNasadRzI, iyamapyuktakalpaiva, tattvato viziSTavIryasthitivikalavAdato'pi prayogakAle smRtipATavAsiddhestadabhAve prayogavaikalyAttatastathA tatkAryAbhAvAditi / balAdRSTiH kASThAgnikaNatulyA ISadviziSToktabodhayAt, tadbhAvenAtra manAsthitivIye, ataH paTupAyA smRtiriha prayogasamaye, tadbhAve cArthaprayogamAtraprItyA yatnalezabhAvAditi / dIprAdRSTiH dIpaprabhAsadRzI, viziSTataroktabodhatrayAdato'trodane sthitivIrye, tatpavyapi prayogasamaye smRtiH| evaM bhAvato'pyatra dravyaprayogo vandanAdau, tathAbhaktito yatnabhedapravRtteriti / prathamaguNasthAnaprakarSa etAvAniti samayavidaH / itthaM coktasya yogadRSTisamuccayagranthArthasyAnusAreNa mithyAdRSTInAmapi mAdhyasthyAdiguNamUlakamitrAdidRSTiyogena tasya guNasthAnakavasiddhestathApravRtteranAbhigrahikasya saMbhavAdanAbhigrahikatvameva tasya dezanAyogyatve zobhananibandhanamityApannam / itthaM cAnAbhogato'pi mArgagamanameva sadandhanyAyenetyadhyAtmacintakA' tito yatnayativIrye, tatpaTalAyanalezabhAvAnAtra manAkasthitastathA Jhin Education For Private Personal Use Only ainelibrary.org Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha MAHRT iti dharmadezanAha bAlAdibhAva sajJAna, vAtahiMsApravandhe, deva OMOMOMOMka itilalitavistarAvacanAnusAreNa yadyanAbhogavAn mithyAdRSTirapi mithyAtvamandatodbhUtamAdhyasthyatattvajijJAsAdiguNayogAnmArgamevAnusarati, tarhi tadvizeSaguNayogAdanAbhigrahike tu sutarAM dharmadezanAyogyatva|mitibhAvaH / iti dharmadezanAI uktH||18|| atha tatpradAnavidhimAha sA ca saMvegakRtkAryA, zuzrUSormuninA parA / bAlAdibhAvaM saMjJAya, yathAbodhaM mahAtmanA // 19 // __ 'sA ca' dezanA 'saMvegakRt' saMvegakAriNI saMvegalakSaNaM cedam-tathye dharme dhvastahiMsAprabandhe, deve rAgadveSamohAdimukte / sAdhau sarvagranthasandarbhahIne, saMvego'sau nizcalo yo'nuraagH|1| iti 'muninA' gItA rthena sAdhunA'nyasya dharmopadeze'nadhikAritvAt, yathoktaM nizIthe-"saMsAradukkhamahaNo, vibohaNo bhavibhayapuMDarIyANaM / dhammo jiNapaNNatto, pakappajaiNA kaheavvotti" 'prakalpayatinA' iti adhItanizIthAdhya yanena / 'parA' zeSatIrthAntarIyadharmAtizAyitayA prakRSTA 'kAryA' prajJApanIyA, kIdRzasya purataH sA kAryetyAha-zuzrUSoH' zrotumupasthitasya, muninA ca kiMjJAnapUrvamAkhyeyetyAha-'bAlAdibhAvamityAdi, bAlAdInAM trayANAM dharmaparIkSakANAM Adipadena madhyamavuddhibudhayograhaNAt, bhAvaM pariNAmavizeSa svarUpaM vA 'saMjJAya' samyak avaiparItyena jJAtvA'vabudhya / tasya trividhasya dharmaparIkSakasya rucirUpalakSaNamidaM SoDazakaprakaraNoktam-"bAlaH pazyati liGga, madhyamabuddhirvicArayati vRttam / AgamatattvaM tu budhaH, parIkSate sarvayatnena // 1 // teSAmevAcArarUpalakSaNaM cedam-"bAlo hyasadArambho, madhyamabuddhistu madhyamAcAraH / jJeya iha // 16 // Jain Education indane Criainelibrary.org Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvamArge, budhastu mArgAnusArI yH|1|" iti / itthaM ca tadbhAvajJAnapUrvakaM tadnusAreNa dezanA vidheyeti |saMpannam / tatra bAlasya pariNAmamAzritya hitakAriNI dezanA yathA-"bAhyacaraNapradhAnA, kartavyA dezaneha bAlasya / khayamapi ca tadAcArastadagrato niyamataH sevyaH // 2 // samyaglocavidhAnaM, hyanupAnakatvamatha dharA zayyA / praharadayaM rajanyAM, vApaH zItoSNasahanaM ca // 3 // SaSThASTamAdirUpaM, citraM bAhyaM tapo mahAkaSTam / alpopakaraNasaMdhAraNaM ca tacchu-hatA caiva / 4 / gurvI piNDavizuddhizcitrA dravyAdyabhigrahAzcaiva / vikRtInAM saMtyAgastathaikasikthAdipAraNakam // 5 // aniyatavihArakalpaH, kAyotsargAdikaraNamanizaM ca / ityAdi bAhyamuccaiH, kathanIyaM bhavati bAlasya // 6 // " idAnIM madhyamabuddherdezanAvidhiryathA-"madhyamabuddhestvIryAsamitiprabhRti trikoTiparizuddham / AdyantamadhyayogaihitadaM khalu sAdhu sadvRttam / 7 / aSTau sAdhubhiranizaM, mAtara iva mAtaraH pravacanasya / niyamena na moktavyAH, paramaM klyaannmicchdbhiH||8|| etatsa-1 |civasya sadA,sAdhorniyamAnna bhavabhayaM bhvti| bhavati ca hitamatyantaM, phaladaM vidhinA''gamagrahaNam // 9 // gurupAratantryameva ca, tahahumAnAtsadAzayAnugatam / paramagurutvApteriha, bIjaM tasmAca mokSa iti / 10 / ityAdisAdhu-T vRttaM, madhyamabuddhaH sadA smaakhyeym"| atha budhopadezavidhiryathA-"AgamatattvaM tu paraM, budhasya bhAvapradhAnaM 51 tu / 11 / vacanA''rAdhanayA khalu, dharmastadvAdhayA tvadharma iti / idamatra dharmaguhyaM, sarvakhaM caitadevAsya / 12 // yasmAtpravartakaM bhuvi, nivartakaM cAntarAtmano vacanam / dharmazcaitatsaMstho, maunIndraM caitadiha paramam / 13 / " yuddham / aay||" idAnI mArakalpaH, kAyAtrA dravyA Jain Education in For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 17 // ityAdi / kathaM sA kAryetyAha - ' yathAbodhaM ' iti bodhAnatikrameNa, anavabodhe dharmAkhyAnasyonmArgadezanArUpatvena pratyutAnarthasaMbhavAt, nahyeDAndhaH samAkRSyamANaH samyagadhvAnaM pratipadyata iti / muninA kIdRzena ? 'mahAtmanA ' tadanugrahaikaparAyaNatayA mahAn AtmA yasya sa tena / iti saMkSepato dharmadezanApradAnavidhiH / vistaratastu dharmabindAyuktaH, sacAyam - " idAnIM tadvidhimanuvarttayiSyAma iti " ' idAnIM ' saMprati 'tadvidhiM ' saddharmadezanAkramaM 'varNayiSyAmaH ' nirUpayiSyAmo vayamiti, tadyathA - " tatprakRtidevatAdhimuktijJAnamiti " tasya saddharmadezanArhasya jantoH prakRtiH kharUpaM guNavatsaGgalokapriyatvAdikA devatAdhimuktizca buddhakapilAdidevatAvizeSabhaktistayorjJAnaM prathamato dezakena kAryam, jJAtaprakRtiko hi pumAn rakto dviSTo mUDhaH pUrva vyudrAhitazca cenna bhavati tadA kuzalaistathA tathAnuvartya lokottaraguNapAtratAmAnIyate / viditadevatAvizeSAdhimuktizca tattaddevatApraNItamArgAnusArivacanopadarzanena dUSaNena ca sukhameva mArge'vatArayituM zakya iti / tathA " sAdhAraNaguNaprazaMseti " sAdhAraNAnAM lokalokottarayoH sAmAnyAnAM guNAnAM prazaMsA puraskAro dezanArhasyAgrato vidheyA, yathA - " pradAnaM pracchannaM gRhamupagate saMbhramavidhiH, priyaM kRtvA maunaM sadasi kathanaM cApyupakRteH / anutseko lakSmyAM nirabhibhavasArAH parakathAH, zrute cAsaMtoSaH kathamanabhijAte nivasati // 1 // tathA " samyaktadadhikAkhyAnamiti " samyagaviparItarUpatayA tebhyaH sAdhAraNaguNebhyo'dhikA vizeSavanto ye guNAH teSAmAkhyAnaM kathanaM yathA - "pazcaitAni pavitrANi, sarveSAM dharmacAriNAm | ahiMsA saMgraha // 17 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education satyamasteyaM, tyAgo maithunavarjanam / " iti / tathA " abodhe'pyanindeti" abodhe'pyanavagame'pi sAmAnyaguNAnAM vizeSaguNAnAM vA vyAkhyAtAnAmapi, anindA aho mandabuddhirbhavAnya itthamAcakSANeSvapyasmAsu na budhyate vastutattvamityevaM zrotustiraskAraparihArarUpA, nindito hi zrotA kiJcitsurapi san dUraM virajyata iti / tarhi kiM karttavyamityAha - " zuzrUSAbhAvakaraNamiti " dharmazAstraM prati zrotumicchA zuzrUSA, tallakSaNo bhAvaH pariNAmastasya karaNaM nivarttanaM, zrotustaistairvacanairiti / zuzrUSAmanutpAdya dharmakathane pratyutAnarthasambhavaH paThyate ca - ' sa khalu pizAcakI vAtakI vA yaH pare'narthini vAcamudIrayati' "bhUyo bhUya upadeza iti " bhUyo bhUyaH punaH punarupadizyata ityupadezaH upadeSTumiSTaH vastuviSayaH kathaJcidanavagame sati kAryaH, kiM na kriyate dRDhasannipAtarogiNAM punaH punaH kriyA tiktAdikAthapAnopacAra iti / tathA " bodhe prajJopavarNanamiti " bodhe sakRdupadezena bhUyo bhUya upadezena vopadiSTavastunaH parijJAne tasya zrotuH prajJopavarNanaM vuddhiprazaMsanaM yathA - nAlaghukarmANaH prANina evaMvidhasUkSmArthaboddhAro bhavantIti / tathA " tanAvatAra iti " tatre Aga avatAraH pravezaH AgamabahumAnotpAdanadvAreNa tasya vidheyaH AgamabahumAnaJcaivamutpAdanIyaH - paralokavidhau zAstrAtprAyo nAnyadapekSate / Asannabhavyo matimAn, zraDAdhanasamanvitaH // 1 // upadezaM vinApyarthakAmau prati paTurjanaH / dharmastu na vinA zAstrAditi tatrAdaro hitaH // 2 // arthAdAvavidhAne'pi tadabhAvaH paraM nRNAm / dharme'vidhAnato'narthaH, kriyodAharaNAtparaH // 3 // tasmAt sadaiva dharmArthI, zAstrayatnaH prazasyate / loke w.jainelibrary.org Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + saMgraha // 18 // mohAndhakAre'smin , zAstrAlokaH pravartakaH ||4||'shaastrytnH' iti zAstre yatno yasyeti samAsaH "pApAmayauSadhaM zAstraM, zAstraM puNyanibandhanam / cakSuH sarvatragaM zAstraM, zAstraM sarvArthasAdhanam // 5 // na yasya bhaktiretasmiMstasya dharmakriyApi hi / andhaprekSAkriyAtulyA, karmadoSAdasatphalA // 6 // yaH zrAddho manyate mAnyAnahaMkAravivarjitaH / guNarAgI mahAbhAgastasya dharmakriyA praa||7|| yasya vanAdaraH zAstra, tasya zraDAdayo guNAH / unmattaguNatulyatvAt, na prazaMsAspadaM satAm // 8 // malinasya yathA'tyantam, jalaM vastrasya zodhanam / antaHkaraNaratnasya, tathA zAstraM vidurbudhaaH||9|| zAstre bhaktirjagadvandyairmuktidUtI paroditA / atraiveyamato nyAyyA, ttmaasyaasnnbhaavtH||10||'atraiv' iti muktAveva 'iyaM' iti zAstrabhaktiH, 'tatmAsyAsannabhAvataH' iti muktiprAptisamIpabhAvAditi / tathA "prayoga AkSepaNyA iti" 'prayogoM' vyApAraNaM dharmakathAkAle, AkSipyante AkRSyante mohAttattvaM prati bhavyaprANino'nayeti AkSepaNI tasyAH ka-2 thAyAH, sA cAcAravyavahAraprajJaptidRSTivAdabhedAcaturDA, tatrAcAro locAlAnAdiH suSTukriyArUpo, vyavahAraH kathaMcidApannadoSavyapohAya prAyazcittalakSaNaH, prajJaptiH saMzayApannasya madhuravacanaiH prajJApanaM, dRSTivAdazca zrotrapekSayA sUkSmajIvAdibhAvakathanamiti / tathA "jJAnAdyAcArakathanamiti" jJAnasya zrutalakSaNasya AcAro jJAnAcAraH, AdizabdAddarzanAcArazcAritrAcArastapaAcAro vIryAcArazceti / tato jJAnAdyAcArANAM kathanaM prajJApanamiti smaasH| tatra jJAnAcAro'STadhA kAlavinayabahamAnopadhAnAnihavavyaJjanArthatadubhayabhedalakSaNaH, // 18 // Jain Education in For Private & Personel Use Only IN jainelibrary.org Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASSACCURRORSCOCCASEARS tatra kAla iti yo yasyAGgapraviSTAdeH zrutasya kAla uktastasminneva tasya khAdhyAyaH karttavyo nAnyadA, tIrtha-15 karavacanAd, dRSTaM ca kRSyAdeH kAlakaraNe phalaM viparyaye tu viparyaya iti / tathA zrutagrahaNaM kurvatA gurovinayaH kAryaH, vinayo hyabhyutthAnapAddhAvanAdiH, avinayagRhItaM hi taphalaM bhavati / tathA zrutagrahaNodyatena gurobahumAnaH kAryaH; bahumAno nAmA''ntarobhAvapratibandhaH, etasmin sati akSepeNAvika(pha)laM zrutaM bhvti|atr ca vinayabahumAnayozcaturbhaGgI bhavati, ekasya vinayo na bahumAnaH, aparasya bahumAno na vinayaH, anyasya vinayo'pi bahumAno'pi, anyatarasya na vinayo nApi bahumAna iti / tathA zrutagrahaNamabhIpsatopadhAnaM kAryam , upadadhAti puSNAti zrutamityupadhAnaM tapaH, taddhi yadyatrAdhyayane AgADhAdiyogalakSaNamuktaM tattatra kArya,13 tatpUrva zrutagrahaNasyaiva phalavattvAt / 'anilava iti' gRhItazrutenAnihavaH kAryaH, yadyatsakAze'dhItaM tatra sa eva kathanIyo naanyshcittkaalussyaa''ptteriti| tathA zrutagrahaNapravRttena tatphalamabhIpsatA vyaJjanabhedo'rthabheda ubhayabhedazca na kAryaH, tatra vyaJjanabhedo yathA "dhammo maMgalamukkiTa" iti vaktavye 'puNNaM kallANamukkosa'mityAha / arthabhedastu yathA "AvaMtikeAvaMti logaMsi viparAmusaMti"ityatrAcArasUtre yAvantaHkecana loke'smin pAkhaNDiloke viparAmRzantItyarthAbhidhAne avantijanapade keyA(0) rajjustAM(vanto) lokaH parAmRzati kUpe ityaah|ubhybhedstu dayorapi yAthAtmyopamaI yathA-dharmo maMgalamutkRSTaH, ahiMsA parvatamastake ityAdi / doSazcAtra vyaJjanabhedAdarthabhedaH, tadbhede kriyAyAH, kriyAbhede ca mokSAbhAvaH, tadabhAve ca nirarthakA dIkSeti / darzanAcAro'pi niHzaGkita ECRECECRECACAR COALOCALGANG dhasaM04M nin Education Intel Rjainelibrary.org Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. niSkAzita-nirvicikitsA-'mUDhadRSTi-upabRMhA-sthirIkaraNa-vAtsalya-tIrthaprabhAvanAbhedAdaSTadhaiva / tatra 'ni:zaGkita iti zaGkanaM zaGkitaM nirgataM zaGkitaM yato'sau niHzaGkitA, dezasarvazaGkArahita ityrthH| tatra dezazaGkA-samAne jIvatve kathameko bhavyo'parastvabhavya iti zaGkate, sarvazaGkA tu prAkRtanibaddhatvAt sakalamevedaM parikalpitaM bhaviSyatIti / na punarAlocayati yathA-bhAvA hetugrAhyA ahetugrAhyAzca, tatra hetugrAhyA jIvAdistitvAdayaH, ahetugrAhyA bhavyatvAdayo'smadAdyapekSayA prakRSTajJAnagocaratvAttaddhetUnAmiti / prAkRtanibandho'pi bAlAdisaMdhAraNa iti uktaMca--"bAlastrImandamUrkhANAM, nRNAM cAritrakAziNAm / anugrahArtha tattvajJaH, sidvAntaH prAkRtaH smRtH||1||" dRSTeSTAviruddhatvAca nAyaM parikalpanAgocaraH / tatazca niHzaGkito jIva evAhacchAsanapratipanno darzanAcAra ityucyate / anena darzanadarzaninorabhedopacAramAha, tadekAntabhede tvadarzanina iva phalAbhAvAnmokSAbhAva ityevaM zeSapadeSvapi bhAvanA kAryA / tathA niSkAzito dezasarvakAGkSArahitaH / tatra dezakAGkSA ekaM darzanaM kATate digambaradarzanAdi, sarvakAGkSA tu sarvANyeveti, nAlokayati SaDjIvanikAyapIDAmasatprarUpaNAM ceti / vicikitsA mativibhramo, nirgatA vicikitsA yasmAdasau nirvicikitsaH / sAdhvevaM jinadarzanaM, kintu pravRttasyApi sato mabhAsmAtphalaM bhaviSyati vA na vA?, kRSivalAdikriyAsUbhayathApyupala-ga bdheritikuvikalparahitaH, nahyavikala upAya upeyavastupariprApako na bhavatIti saMjAtanizcaya ityarthaH, yahA nirvijugupso jugupsaarhitH| tathA amUDhadRSTiH, bAlatapakhitapovidyAdyatizayairna mUDhA khabhAvAnna calitA Jain Education I D For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yasyAsI amUDhAprazaMsanena tavRddhikAdibhistIrthakhyA ACROSOORAMANSOOCALCROSOSORS dRSTiH samyagdarzanarUpA yasyAsau amUDhadRSTiH, etAvAn guNipradhAno darzanAcAranirdezaH / adhunA guNapradhAna:upabRMhaNaM nAma samAnadhArmikANAM sadguNaprazaMsanena tadvRddhikaraNaM, sthirIkaraNaM dharmAdviSIdatAM tatraiva sthApanaM, vAtsalyaM samAnadhArmikajanopakArakaraNaM, prabhAvanA dharmakathAdibhistIrthakhyApaneti / guNapradhAnazcAyaM nirdezo guNaguNinoH kathaMcidbhedakhyApanArtha, ekAntAbhede guNanivRttau guNino'pi nivRtteH zUnyatA''pattiriti / cAritrAcAro'STadhA paJcasamititriguptibhedAttatkharUpaM ca pratItameva / tapaAcArastu dvAdazavidhaH, bAhyAbhyantaratapASadvayabhedAt, tatra 'anazanamUnodaratA, vRtteH saMkSepaNaM rstyaagH| kAyaklezaH saMlInateti bAhyaM tapaH proktm|| prAyazcittaM dhyAnaM, vaiyaavRttyvinyaavthotsrgH|khaadhyaay iti tapaH SaTprakAramAbhyantaraM bhavati / / ' vIryAcAraH punaraniGatabAhyAbhyantarasAmarthyasya sataH anantaroktaSatriMzadvidhe jJAnadarzanAdyAcAre yathAzakti pratipattilakSaNaM parAkramaNaM, pratipattau ca yathAvalaM pAlaneti / tathA "nirIhazakyapAlaneti" nirIheNaihikapAralaukikaphaleSu rAjyadevatvAdilakSaNeSu vyAvRttAbhilASeNa zakyasya jJAnAcArAdervihitamidamitibuddhyA pAlanA kAryA iti ca kathyata iti, tathA "azakye bhAvapratipattiriti" 'azakye jJAnAcArAdivizeSa eva kartumapAryamANe kuto'pidhRtisaMhananakAlabalAdivaikalyAd, "bhAvapratipattiH' bhAvenAntaHkaraNena pratipattiranubandhAna punastatra pravRttirapi, akAlautsukyasya tattvata aartdhyaantvaaditi| tathA "pAlanopAyopadeza iti" etasmin jJAnAdyAcAre pratipanne sati pAlanAya upAyasyAdhikaguNatulyaguNalokamadhyasaMvAsalakSaNasya nijaguNa Jain Education in For Private & Personel Use Only H ainelibrary.org Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. sthAnakocitakriyAparipAlanAnusmAraNakhabhAvasya copadezo dAtavya iti|tthaa "phalaprarUpaNeti" asyAcArasya samyakparipAlitasya sataH phalamihaiva tAvadupaplavahAso bhAvaizvaryavRddhirjanapriyatvaM ca, paratra ca sugtijnmo||20|| ttamasthAnalAbhaH, paramparayA nirvANAvAptizceti yatkArya tasya prarUpaNA prajJApanA vidheyeti / atraiva vizeSamAha-"devarddhivarNanamiti" devAnAmRddharvibhUtirUpAdilakSaNAyA varNanaM prakAzanam , yathA-tatrottamA rUpasampata, satsthitiprabhAvasukhadyutilezyAyogo, vizuddhendriyAvadhitvaM, prakRSTAni bhogasAdhanAni, divyo vimAnanivaha 15| ityAdi vakSyamANamevA tathA "sukulAgamanoktiriti" devasthAnAcyutAvapi viziSTe deze, viziSTa kAle, niSka laGke'nvaye udgresadAcAreNAkhyAyikApuruSayukte'nekamanorathAvapUrakamatyantaniravadyaM jnmetyaadivkssymaannlkssnnev(uktiH)|tthaa "kalyANaparamparA''khyAnamiti" tataHsukulAgamanAduttaraMkalyANaparamparAyAstatra sundaraM rUpam , Alayo lakSaNAnAM rahitamAmayenetyAdirUpAyA atraiva dharmaphalAdhyAye vakSyamANAyA AkhyAnaM nivedanaM kaarymiti|tthaa"asdaacaargti" asadAcAraH sadAcAravilakSaNo hiMsAnRtAdirdazavidhaH paaphetubhedruupH| yathoktam-"hiMsAnRtAdayaH paJca, tattvAzraddhAnameva ca / krodhAdayazca catvAra, iti pApasya hetvH||1||" tasya goDasadAcAragardA, yathA-"na mithyAtvasamaH zatrurna mithyAtvasamaM viSam / na mithyAtvasamo rogo, na mithyAtvasamaM tmH||1|| dviSadviSatamorogairduHkhamekatra dIyate / mithyAtvena durantena, jantorjanmani janmani // 2 // varaMjvAlA''kule kSipto, dehinAtmA hutaashne|ntu mithyAtvasaMyuktaM, jIvitavyaM kadAcana // 3 // " iti tattvAzra Join Education in For Private & Personel Use Only Codjainelibrary.org Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In ddhAnagarhA, evaM hiMsAdiSvapi garhAyojanA kAryA / tathA " tatkharUpakathanamiti" tasyA'sadAcArasya hiMsAde: svarUpakathanam, yathA- pramattayogAtprANivyaparopaNaM hiMsA, asadabhidhAnaM mRSA, adattAdAnaM steyam, maithunamabrahma, mUrchA parigraha ityAdi / tathA "svayaM parihAra iti" svayamAcArakathakena parihAro'sadAcArasya saMpAdanIyaH, yataH svayamasadAcAramapariharato dharmakathanaM naTavairAgyakathanamivAnAdeyameva syAnna tu sAdhyasiddhikaramiti / tathA "RjubhAvA''sevanamiti" RjubhAvasya kauTilyatyAgarUpasyAsevanamanuSThAnaM dezakenaiva kAryam, evaM hi tasminnavipratAraNakAriNi saMbhAvite sati ziSyastadupadezAnna kuto'pi dUravartI syAditi / tathA "apAyahetutvAdezaneti" apAyAnAmanarthAnAM ihaloka paralokagocarANAM hetutvaM prastAvAdasadAcArasya yo hetubhAvastasya dezanA vidheyA yathA - yanna prayAnti puruSAH, svarga yacca prayAnti vinipAtam / tatra nimittamanAryaH, pramAda iti nizcitamidaM me || 3 ||" pramAdazvAsadAcAra iti / apAyAne va vyaktIkurvannAha "nArakaduHkhopavarNanamiti" narake bhavA nArakAsteSAmupalakSaNatvAttiryagAdInAM ca duHkhAnyazarmANi teSAmupavarNanaM vidheyaM, yathA - tIkSNairasibhirdItaiH kuntairviSamaiH parazvadhaizvatraiH / parazUtrizUlatomaramudgaravAsImusaNDIbhiH // 1 // saMbhinnatA luzirasazchinnabhujAchinnakarNanAsoSThAH / bhinnahRdayodarAnA, bhinnAkSipuTAH suduHkhArttAH // 2 // nipatanta utpatanto, viceSTamAnA mahItale dInAH / nekSante trAtAraM, nairayikAH karmapaTalAndhAH // 3 // kSuttRihimAnyuSNabhayArdditAnAM, parAbhiyogavyasanAturANAm / aho tirazcAmatiduHkhitAnAM, sukhAnuSaGgaH kila vArttametat // 4 // mAnuSyake'pi Jainelibrary.org Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 21 // Jain Education Inter dAridryarogadaurbhAgyazokamauryANi / jAtikulAvayavAdinyUnatvaM cAzrute prANI // 5 // deveSu cyavanaviyogaduHkhiteSu, krodherSyAmadmadnAtitApiteSu / AryA nastadiha vicArya saMgirantAM yatsaukhyaM kimapi nivedanIyamasti // 6 // iti" tathA "duSkulajanmaprazastiriti" duSkuleSu zakyavanazabarabarbarAdisaMbandhiSu yajjanma asadAcArANAM prANinAM prAdurbhAvastasya prazastiH prajJApanA kAryA / tatra cotpannAnAM kimityAha - "duHkhaparamparA - nivedanamiti" duHkhAnAM zArIramAnasAzarmalakSaNAnAM yA paramparA pravAhastasyA nivedanaM prarUpaNaM yathA -asadAcArapAravazyAjjIvA duSkuleSUtpadyante, tatra cAsundara varNarasagandhasparzazarIra bhAjAM teSAM duHkhanirAkaraNanibandhanasya dharmasya svapne'pyanupalambhAddhiMsAnRtasteyAzuddhakarmapravaNAnAM narakAdiphalaH pApakarmApacaya eva saMpayate, tadabhibhUtAnAM iha paratra cA'vyavacchinnAnubandhA duHkhaparamparA prasUyate yaducyate - "karmabhireva sa jIvo, vivazaH saMsAracakramupayAti / dravyakSetrAddhAbhAvabhinnamAvarttate bahuzaH // 1 // " tathA "upAyato mohanindeti" upA yata upAyenAnarthapradhAnAnAM mUDhapuruSalakSaNAnAM prapaJcanarUpeNa mohasya mUDhatAyA nindA anAdaraNIyatAkhyApaneti, yathA - " amitraM kurute mitraM, mitraM dveSTi hinasti ca / karma cArabhate duSTaM, tamAhurmUDhacetasam // 1 // arthavantyupapannAni vAkyAni guNavanti ca / naiva mUDho vijAnAti, mumUrSuriva bhaiSajam // 2 // saMprAptaH paNDitaH kRcchra, pUjayA pratibudhyate / mUDhastu kRcchramAsAdya, zilevAmbhasi majjati // 3 // athavopAyato mohaphalopadarzanadvAralakSaNAnmohanindA kAryeti, - janmamRtyujarAvyAdhirogazokAdyupadrutAm / vIkSamANA api bhuvaM, saMgraha // 21 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CCCCCCCCCCCCASSASS nodvijantyapi mohtH||1|| dharmabIjaM paraM prApya, mAnuSyaM karmabhUmiSu / na satkarma kRSAvasya, prytnte'lpmedhsH||2||'asyeti' dharmabIjasya "baDizAmiSavattucche, kusukhe dAruNodaye / sattAstyajanti sacceSTAM, dhigaho dAruNaM tmH||3||"iti| tathA"sajajJAnaprazaMsanamiti" sadaviparyastaM jJAnaM yasya sa sajjJAnaH paNDito janastasya,sato vA jJAnasya vivecanalakSaNasya prazaMsanaM puraskAra iti / yathA-tannetrastribhirIkSate na girizo no padmajanmASTabhiH, skando dvAdazabhirna vA na maghavA cakSuHsahasreNa ca / sambhUyApi jagatrayasya nayanaistadvastuno vIkSate, pratyAhRtya dRzaH samAhitadhiyaH pazyanti yatpaNDitAH // 1 // iti / tathA "no'prApyamabhivAJchanti, naSTaM necchanti zocitum / Apatsu ca na muhyanti, narAH paNDitabuddhayaH // 2 // na hRSyatyAtmano mAne, nApamAne ca ruSyati / gAGgo hada ivAkSobhyo, yaH sa paNDita ucyte||3|| tathA "puruSakArasatkatheti" puruSakArasyotsAhalakSaNasya satkathA mAhAtmyaprazaMsanaM yathA-durgA tAvadiyaM samudraparikhA tAvannirAlambanaM, vyomaitannanu tAvadeva viSamaH pAtAlayAtrAgamaH / datvA mUrddhani pAdamudyamabhido devasya kIrtipriyairvIrairyAvadaho na sAhasatulAmAropyate jIvitam // 1 // " tathA "vihAya pauruSaM karma, yo daivamanuvartate / tadvinazyati taM prApya, klIbaM patimivA-18 ganA // 1 // " iti / tathA "vIryaDhivarNanamiti" vIryaH prakarSarUpAyAH zuddhAcArabalalabhyAyAstIrthakaravIryaparyavasAnAyA vrnnnmiti|ythaa-"meruN daNDaM dharAM chtrN,ytkecitkrtumiishte| ttsdaacaarklpdruphlmaahurmhrssyH||1||" tathA "pariNate gambhIradezanAyoga iti" pariNate gambhIrAyAH pUrvadezanApekSayA'tyantasUkSmAyA AtmAstitva SKAPARRAGIRISASIRASAASAASAA Jain Education in For Private & Personel Use Only (arjainelibrary.org Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 22 // hatabandhamokSAdikAyA dezanAyA yogo vyApAraH kAryaH, idamuktaMbhavati-yaH pUrva sAdhAraNaguNaprazaMsAdirane kadhopadezaH prokta Aste, sa yadA tadAvArakakarmahAsAtizayAdaGgAGgIbhAvalakSaNaM pariNAmamupAgato bhavati, tadA jINe bhojana miva gambhIradezanAyAmasau dezanA)'vatAryata iti / ayaM ca gambhIradezanAyogo na zrutadharmakathanamantareNopapadyata ityAha " zrutadharmakathanamiti" zrutadharmasya vAcanApracchanAparAvartanA'nuprekSAdharmakathanalakSaNasya sakalakuzalakalApakalpadrumavipulAlavAlakalpasya kathanaM yathA-cakSuSmantasta eveha, ye zrutajJAnacakSuSA / samyak sadaiva pazyanti, bhAvAn heyetraanraaH||1||" ayaM ca zrutadharmaH pratidarzanamanyathAnyathA pravRtta iti nAsAvadyApi tatsamyagbhAvaM vivecayitumalamityAha "bahutvAt parIkSAvatAra iti" tasya hi bahuvAchutadharmANAM zrutadharma itizabdasamAnatayA vipralabdhavuddheH parIkSAyAM trikoTiparizuddhilakSaNAyAM zrutadharmasaMbandhinyAmavatAraH kAryaH, anyatrApyavAci-taM zabdamAtreNa vadanti dharma, vizve'pi lokA na vicArayanti / sa zabdasAmye'pi vicitrabhedairvibhidyate kSIramivArjunIyam // 1 // lakSmI vidhAtuM sakalAM samarthA, sudurlabhaM vizvajanInamenam / parIkSya gRhNanti vicAradakSAH, suvrnnvdvnycnbhiitcittaaH||2|| iti / parIkSopAyamevAha-"kaSAdiprarUpaNeti" yathA suvarNamAtrasAmyena tathAvidhamugdhalokeSvavicAreNaiva zuddhAzuddharUpasya suvarNasya pravRttau kaSacchedatApAH parIkSaNAya vicakSaNairAdriyante / tathA'trApi zrutadharme parIkSaNIye kaSAdInAM prarUpaNeti / kaSAdInevAha-"vidhipratiSedhau kaSa iti" vidhiraviruddhakartavyA'rthopadezaka vAkyaM // 22 // Jain Education For Private & Personel Use Only RIMrjainelibrary.org Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathA svargakevalArthinA tapodhyAnAdi karttavyam, samitiguptizuddhA kriyA ityAdi / pratiSedhaH punarna hiMsyAtsarvabhUtAni, nAnRtaM vadedityAdi, tato vidhizca pratiSedhazca vidhipratiSedhau kimityAha-kaSaH suvarNaparIkSAyAmiva kaSapaTTake rekhA, idamuktaMbhavati yatra dharme uktalakSaNo vidhiH, pratiSedhazca pade pade supuSkala upalabhyate, sa dharmaH kssshuddhH| na puna:-anyadharmasthitAH sattvA, asurA iva viSNunA / ucchedanIyAsteSAM hi, vadhe doSo na vidyate // 1 // " ityAdikavAkyagarbha iti|chedmaah "tatsaMbhavapAlanAceSToktizcheda | iti" / tayovidhipratiSedhayoranAvibhUtayoH saMbhavaH prAdurbhUtayozca pAlanA rakSArUpA tatastatsaMbhavapAlanArtha yA ceSTA bhikSATanAdibAhyakriyArUpA, tasyA uktizchedaH / yathA kaSazuddhAvapyantarAmazuddhimAzaGkamAnAH sauvarNikAH suvarNagolikAdezchedamAdriyante, tathA kaSazuddhAvapi dharmasya chedamapekSante / sa ca chedo vizuddhabAhyaceSTArUpo, vizuddhA ca ceSTA sA yatrAsantAvapi vidhipratiSedhAvabAdhitarUpau khAtmAnaM labhete, labdhAtmAnau cAtIcAralakSaNApacAravirahitau uttarottarAM vRddhimanubhavataH, sA yatra dharme ceSTA saprapazcA procyate sa dharmaH chedazuddha iti / yathA kaSacchedazuddhamapi suvarNa tApamasahamAnaM kAlikonmIlanadoSAnna suvarNabhAvamaznute / evaM dharmo'pi satyAmapi kaSacchedazuddhau tApaparIkSAyAmanirvahamANo na svabhAvamAsAdayatyatastApaM prajJApayannAha 8|"ubhayanibandhanabhAvavAdastApa iti" ubhayoH kaSacchedayoranantaramevoktarUpayornibandhanaM pariNAmi kimityAha tApo'tra zrutadharmaparIkSAdhikAre, idamuktaMbhavati yatra zAstre dravyarUpatayA'pracyutAnutpannaH paryAyAtmakatayA CRICACA-SCAKACOCCANCESC5643 Jain Education Inter For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 23 // samartharUpasya darzana kArya mtimtaamiti| kuta ityAhadAya kimityAha -tApAbhAvapisvaM ECORRRRRRRRRE ca pratikSaNamaparAparakhabhAvAskandanenAnityakhabhAvo jIvAdiravasthApyate syAttatra tApazuddhiH / yataH pariNAminyevAtmAdau tathAvidhAzuddhaparyAyanirodhena dhyAnAdhyayanAdyaparazuddhaparyAyaprAdurbhAvAduktalakSaNaH kaSo bAhyaceSTAzuddhilakSaNazca cheda upapadyate na punaranyatheti / eteSAM madhyAtko balIyAnitaro veti prazne yatkartavyaM tadAha "amISAmantaradarzana miti" amISAM trayANAM parIkSAprakArANAM parasparamantarasya vizeSasya sama samartharUpasya darzanaM kAryamupadezakena, tadeva darzayati"kaSacchedayorayatna iti"kaSacchedayoH parIkSA'kSamatvenAdaraNIyatAyAmayatno'tAtparya mtimtaamiti| kuta ityAha-"tadbhAve'pi tApAbhAve'bhAva iti" tayoH kaSacchedayorbhAvaH sattA tadbhAvastasmin, kiM punaratadbhAve? itypishbdaarthH| kimityAha-'tApAbhAveM uktalakSaNatApavirahe abhAvaH paramArthato'sattaiva parIkSaNIyasya, na hi tApe vighaTamAnaM hema kaSacchedayoHsatorapi khaM kharUpaM pratipattumalaM, jAtisuvarNatvAttasya, etadapi kathamityAha-"tacchuddhau hi tatsAphalyamiti" tacchuddhau tApazuddhau hiryasmAttatsAphalyaM tayoH kaSacchedyoH saphalabhAvaH, tathAhi dhyAnAdhyayanAdiko'rtho vidhIyamAnaH prAgupAttakarma-13 nirjaraNaphalaH, hiMsAdikazca pratiSidhyamAno navakarmopAdAnanirodhaphalaH, bAhyaceSTAzuddhizcAnayorevAnAvibhUtayoryogenAvirbhUtayozca paripAlanena phalavatI syAt, na cApariNAminyAtmanyuktalakSaNau kaSacchedau svakArya kattuM prabhaviSNU syAtAmiti tayostApazuddhAveva saphalatvamupapadyate na punaranyatheti / nanu phalavikalAvapi tau bhaviSyata ityAha-"phalavantau ca vAstavAviti" uktalakSaNabhAjau santau punastau kaSacchedau vAstavau kaSa ACROSAROKAROSARSSESSIONS // 23 // in Eduent an Intera For Private & Personel Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte cchedau bhavataH / khasAdhyakriyAkAriNo hi vastuno vastutvamuzanti santaH / vipakSe bAdhAmAha - "anyathA yAcitakamaNDanamiti," anyathA phalavikalau santau vastuparIkSAdhikAre samavatAritAvapi tau yAcitakamaNDanaM, dvividhaM hyalaGkAraphalaM, nirvAhe sati parizuddhA''bhimAnikasukhajanikA khazarIrazobhA, kathaMcinnirvahaNAbhAve ca tenaiva nirvAhaH, na ca yAcitakamaNDane etadUdvitIyamapyasti, parakIyatvAttasya, tato yAcitakamaNDanamiva yA citakamaNDanam idamuktaM bhavati - dravyaparyAyo bhayakhabhAve jIve kaSacchedau nirupacaritatayopasthApyamAnau | khaphalaM pratyavandhyasAmarthyAveva syAtAM nityAdyekAntavAde tu khavAdazobhArthaM tadvAdibhiH kalpyamAnAvapyetau | yAcitakamaNDanAkArau pratibhAsete, na punaH khakAryakarAviti / Aha - avagataM yathA kaSacchedtApazuddhaH zrutadharmo grAhyaH paraM kiMpraNetRko'sau pramANamiti vyatirekataH sAdhayannAha - " nAtattvavedivAdaH samyagvAda iti" na naiva atattvavedinaH sAkSAdeva vastutattvamajJAtuM zIlasya puruSavizeSasyArvAgdarzina ityarthaH, vAdo vastupraNayanamatattvavedivAdaH kimityAha - samyagvAdo yathAvasthitArthavAdaH, sAkSAdavIkSamANena hi pramAtrA proktaM jAtyandha citrakaranarAlikhitacitrakarmavat yathAvasthitarUpavisaMvAdenAsamaJjasameva zAstraM syAditi kathaM tadbhASitaM vastu aviparItarUpatAM pratipattumutsahata iti / samyagvAdatAyA evopAyamAha - "bandhamokSopapattitastacchuddhiriti" bandho midhyAtvAdihetubhyo jIvasya karmapudgalAnAM ca vahnayayaH piNDayosvi kSIranIrayoriva vA parasparamavibhAgapariNAmenAvasthAnaM, mokSaH punaH samyagdarzanajJAnacAritrebhyaH karmaNAmatyantocchedaH, tato bandhaJca Pinelibrary.org Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha // 24 // mokSazca bandhamokSau tayorupapattirutpattirghaTanA tasyAH sakAzAcchuddhivastuvAda nirmalatA cintanIyA / idamuktaMbhavati-yasmin siddhAnte bandhamokSayogya AtmA taistairvizeSairnirupyate sa sarvavedipuruSapratipAdita iti| kovidainizcIyate iti|iympi bandhamokSopapattiryathA yujyate tathA''ha-"iyaM badhyamAnabandhanabhAve iti" iyaM bandhamokSopapattibadhyamAnasya bandhanasya ca vakSyamANasya bhAve sadbhAve sati bhavati, kuta ityAha-"kalpanAmAtramanyatheti" yasmAtkAraNAdiyaM kalpanaiva kevalA vitadhAthepratibhAsarUpA, na punastatra pratibhAsamAnosspIti kalpanAmAtraM, anyathA mukhyabadhyamAnabandhanayorabhAve varttate iti|bdhymaanbndhne eva vyAcaSTe-"badhyamAnaM AtmA bandhanaM vastusatkarmeti" tatra badhyamAnaH khasAmarthyatirodhAnena pAravazyamAnIyamAnaH, ka ityAhaAtmA caturdazabhUtagrAmabhedabhinno jIvaHpratipAdyate,tathA badhyate mithyAtvAdibhirhetubhirAtmA'neneti bandhana, kimityAha-vastusatparamArthato vidyamAnaM, karma jJAnAvaraNAdi anantAnantaparamANupracayakhabhAvamata eva mUrtaprakRtIti,atrAtmagrahaNena sAGkhyamatanirAsamAha, yatastatrocyate "AtmA na badhyate,nApi saMsarati kazcit , saMsarati badhyate mucyate ca nAnAzrayA prkRtiH| vastusagrahaNena tu saugatamatasya, yatastatrApi paThyate "cittameva hi saMsAro, rAgAdiktezavAsitam / tadeva tairvinirmuktaM, bhavAnta iti kthyte||1||" 'rAgAdiklezavAsitamiti rAgAdiklezaiH sarvathA cittAvyatiriktairvAsitaM saMsskRtam, evaM hi badhyamAnAnna bhinnaM vastu satkarmetyupagataM bhavati / tatra prakRtereva bandhamokSAbhyupagame AtmanaH saMsArApavargAvasthayorabhinnaikasvabhAvatvena yoginAM yama // 24 // Jain Education in For Private Personel Use Only tainelibrary.org Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dha0 saM0 5 Jain Education In niyamAdyanuSThAnaM muktiphalutayoktaM yadyogazAstreSu tadvyarthameva syAt, bauddhasyApi cittAdavyatiriktakarmavAdino'vastusattvameva karmaNaH syAt yato yadyato'vyatiriktakharUpaM tattadeva bhavati, na ca loke tadeva tenaiva badhyate iti pratItirasti, badhyamAnabandhanayoH puruSanigaDAdirUpayorbhinnasvabhAvayoreva loke vyavahniyamANatvAt / kiMca - cittamAtratve karmaNo'bhyupagamyamAne saMsArApavargayorbhedo na (prati) prApnoti, cittamAtrasyobhayatrApyavizeSAt / vandhamokSahetUnevAha - "hiMsAdayastadyoga hetavastaditare taditarasyeti" 'hiMsAdayaH' iti hiMsAnRtAdyo jIvapariNAmavizeSAH kimityAha - tadyogahetavastasya bandhasya saMsAraphalatvena paramArthacintAyAM | pApAtmakasyaiva yogahetava AtmanA saha bandhakAraNabhAvamApannA varttante / yadavAci - "hiMsA'nRtAdayaH paJca, tattvA'zraddhAnameva ca / krodhAdayazca catvAra, iti pApasya hetavaH // 1 // " tathA 'taditare' tebhyo hiMsAdibhya itare'hiMsAdaya eva, 'taditarasya' tasmAdvandhAditaro mokSastasyAnurUpakAraNaprabhavatvAt sarvakAryANAmiti / bandhasyaiva kharUpamAha - "pravAhato'nAdimAniti" pravAhataH paramparAto'nAdimAn AdibhUtabandhakAlavikalaH / atraivArthe upacayamAha - " kRtakatve'pyatItakAlavadupapattiriti" 'kRtakatve'pi khahetubhirniSpAditatve'pi bandhasyAtItakAlasyevopapattirghaTanA'nAdimattvasya vaktavyA, kimuktabhavati ? pratikSaNaM kriyamANo'pi bandhaH pravAhApekSa yAtIta kAlavadanAdimAneva / atha yAdRzAdanayordRSTAntadASTantika bhAvo'bhUt taM sAkSAdeva darzayannAha - " varttamAnatAkalpaM kRtakatvamiti" yAdRzI atItakAlasamayAnAM varttamAnatA tatkalpaM kriyamANatvamityupanya jainelibrary.org Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 25 // --COLCANCE situM yuktaM syAt / yAdRzi cAtmani prAgupanyastA bandhahetava upapadyante tamanvayavyatirekAbhyAmAha-"pari- saMgraha. dANAminyAtmani hiMsAdayo bhinna bhinne ca dehAditi" pariNamanaM pariNAmo dravyarUpatayA'vasthitasyaiva vastunaH paryAyAntarapratipattiH yathoktam-"pariNAmo hyarthAntaragamanaM na ca sarvathA vyavasthAnam / na ca sarvathA vinAzaH, prinnaamstdvidaamissttH||1||" pariNAmo nityamasyAstIti pariNAmI tatra, Atmani jIve, 'hiMsAdayaH'prAgnirUpitA upapadyante, tathA bhinne pRthagrUpe'abhinne ca' tadviparIte, cakAro vizeSaNasamuccaye, kasmAdityAha-'dehAt' shriiraat| atraivArthe vipakSe bAdhAmAha-"anyathA tadyoga iti" yadi hi pariNAmyAtmA bhinnAbhinnazca dehAnneSyate, tadA teSAM | hiMsAdInAM bndhhetutyopnystaanaamyogo'ghttnaa| kathamityAha-"nitya evAdhikArato'saMbhavAditi" nitya eva a(pra)cyutAnutpannasthiraikakhabhAve Atmani natu paryAyana(ta)yAvalambanenAnityarUpe'pItyevakArArtho'bhyupagamyamAne meM dravyAstikanayAvaSTambhato'dhikAratastilatuSatribhAgamAtramapi pUrvasvarUpAdanacyavamAnatvenAsambhavAdghaTanAt hiMsAyAH,yato vivakSitahiMsA vivakSitaparyAyavinAzAdikhabhAvA zAstreSu gIyate yathoktam-"tatparyAyavinAzo, duHkhotpAdastathA ca sNkleshH| eSa vadhojinabhaNito, varjayitavyaH prayatnena // 1 // " tathA "anitye cAparA'hiMsaneneti" 'anitye ca' sarvathA pratikSaNabhaGgure punarAtmanyabhyupagamyamAne sati, apareNa kenacillubdhakAdinA ahiMsanenA'vyApAdanena, kasyacicchUkarAdehisA'saMbhavaH / pratikSaNabhaGguratvAbhyupagame hi sarveSvAtmasu khata eva taa||25|| khajanmalAbhakSaNAnantaraM sarvathA nivartamAneSu kaH kasya hiMsakaH? ko vA kasya hiMsanIyaH? iti| tathA"bhinna eva +CCCC % Jain Education For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dehAnna spRSTavedanamiti" yadi hi bhinna evaM vilakSaNa eva sarvathA dehAdAtmA tadA 'na' naiva spRSTasya yoSiccharI|razayanAsanAdeH kaNTakajvalanajvAlAdezca iSTAniSTarUpasparzanendriyaviSayasya dehena spRzyamAnasya vedanamanubhavanaM prApnoti bhoginaH puruSasya, na hi devadatte zayanAdIni bhogAGgAni spRzati vissnnumitrsyaanubhvprtiitirstiiti| tathA "nirarthakazcAnugraha iti" 'nirarthakaH' puruSasaMtoSalakSaNaphalavikalazcaHsamuccaye, 'anugrahaH' srakkandanAGganAvasanAdibhi gAbhairupaSTambho bhaveddehasya, dehAdAtmano'tyantabhinnatvAt, nigrhsyaapyuplkssnnmett| evaM bhedapakSanirAkRtyAbhedapakSanirAkaraNAyAha-"abhinna evAmaraNaM vaikalyAyogAditi" 'abhinna evaM dehAtsavathA nAnAtvamanAlambamAne Atmani sati 'caitanyaviziSTaH kAyaH puruSa iti matAvalambinAM suraguruziSyANAmabhyupagamena' kimityAha-'amaraNaM' mRtyorabhAva Apadyate AtmanaH / kuta ityAha-vaikalyasyAyogAdghaTanAt, yato mRte'pi dehe na kiJcitpRthivyAdibhUtAnAM dehArambhakANAM vaikalyamupalabhyate, vAyostatra vaikalyamiti cenna, vAyumantareNa utsUnabhAvA'yogAt, tarhi tejasastatra vaikalyamastIti cenna, tejaso vyatirekeNa kuthitabhAvApratipatteriti kathaM dehAbhinnAtmavAdinAM maraNamupapannaM bhavediti / prAktanAvasthayoyutejasostatrAbhAvAt maraNamupapadyate iti ceducyate "maraNe paralokAbhAva iti" 'maraNe' abhyupagamyamAne paralokasyAbhAvaH prasajyate, na hi dehAdabhinna evAtmanyabhyupagamyamAne kazcitparalokayAyI siddhyati, dehasthAtraiva tAvatpAtadarzanAttadvyatiriktasya cAtmano'nabhyupagamAt, na ca vaktavyaM paraloka eva tarhi nAsti, tasya sarvaziSTaiHpramANopa JainEducationind For Private Personal Use Only R ainelibrary.org Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. // 26 // STambhopapannatvenAbhISTatvAt, pramANaM cedam-yo yo'bhilASAsa so'bhilASAntarapUrvako dRSTo, yathA yauvanakAlAbhilASo bAlakAlInAbhilASapUrvakaH, abhilASazca bAlasya tadaharjAtasya prasAritalocanasya mAtuH stanau nibhAlayataH stanyaspRhArUpaH, yacca tadbhilASAntaraM tanniyamAdbhavAntarabhAvIti / tathA "dehakRtasyAtmanA'nupabhoga iti" ekAntabhede dehAtmanoH 'dehakRtasya' zubhasyAzubhasya vA AtmanAnupabhogaH' sukhaduHkhAnubhavadvAreNA'vedanamApadyate, nahi kazcidanyakRtaM zubhamazubhaM vA veditumarhati, kRtanAzAkRtAbhyAgamadoSaprasaGgAditi / tathA | "AtmakRtasya deheneti" yadi ca dehAdbhinna evAtmetyabhyupagamastadA 'AtmakRtasya' kuzalAdakuzalAdvA'nuSThAnAdAtmasamupArjitasya zubhasyAzubhasya ca karmaNa ihAmutra ca dehena kAnupabhogo'vedanaM prasajyate, akRtatvAt / yadi nAmaivamApadyate tathApi ko doSaH? ityAha-"dRSTeSTabAdheti" dRSTasya sarvalokapratItasya dehakRtasyAtmanA AtmakRtasya ca dehena yaH sukhaduHkhAnubhavastasya iSTasya ca zAstrasiddhasya bAdhA'pahavaH prAmoti / tathAhi-dRzyata evAtmA dehakRtAcauryapAradAryAdyanAryakAryAcArakAdau cirazokaviSAdAdIni duHkhAni samupalabhamAnaH, zarIraM ca tathAvidhamanaHsaMkSobhAdApannajvarAdijanitavyathAmanubhavati, na ca dRSTeSTApalApitA yuktA satAM, naastiklkssnntvaattsyaaH| itthaM sarvathA nityamanityaM ca tathA dehAdbhinnamabhinnaM cAtmAnamaGgIkRtya hiMsAdInAmasaMbhavamApAdyopasaMharannAha-"ato'nyathaitatsiddhiriti tattvavAda iti" 'ata' ekAntavAdAda anyathA' nityAnityAdivarUpe Atmani samabhyupagamyamAne etasmin (siddhiH) hiMsAhiMsAdisiddhistatsiddhau ca tanniba 26 // in Education For Private Personal use only neibrary.org Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ndhanA bandhamokSasiddhi iti' eSa tattvavAda' pratijJAyate, atattvavAdinA puruSeNa vedituMna pAryata iti| evaM tattvavAde nirUpite kiM kAryamityAha-"pariNAmaparIkSeti" 'pariNAmasya tattvavAdaviSayajJAnazraddhAnalakSaNasya parIkSA ekAntavAdA'rucisUcanavacanasaMbhASaNAdinopAyena nirNayanaM vidheym|tto'pi kiM kAryamityAha-"zuddha bandhabhedakathanamiti" 'zuddha' paramAMzuddhimAgate pariNAme 'bandhabhedakathanaM bandhabhedasya mUlaprakRtibandharUpasyASTavidhasya uttaraprakRtibandhakhabhAvasya ca saptanavatipramANasya kathanaM prajJApana kArya bandhazatakAdigranthAnusAreNeti / tathA "varabodhilAbhaprarUpaNeti"varasya'tIrthakaralakSaNaphalakAraNatayA'zeSabodhilAbhebhyo'tizAyino bodhilAbhasya' 'prarUpaNA prajJApanA athavA 'varasya dravyalAbhavyatirekiNaH pAramArthikasya bodhilAbhasya prarUpaNA hetutaHkharUpataH phalatazceti / tatra hetutastAvadAha-"tathAbhavyatvAdito'sAviti" bhavyatvaM nAma siddhigamanayogyatvamanAdipariNAmibhAva Atmakhatattvameva, tathAbhavyatvaM tu bhavyatvasya phaladAnAbhimukhyakAri (rI) vasantAdivadvanaspativizeSasya kAla(),kAlasadbhAve'pi nyUnAdhikavyapohena niyatakAryakAriNI niyatiH, apacIyamAnasaMklezaM nAnA zubhAzayasaMvedanahetuH kuzalAnuvandhi karma, samupacitapuNyasaMbhAro mahAkalyANAzayaH pradhAnaparijJAnavAn hai prarUpyamANArthaparijJAnakuzalaH puruSaH, tatastathAbhavyatvamAdau yeSAM te tathA tebhyo'sau varabodhilAbhaH prAdurasti, kharUpaM ca jIvAdipadArthazraddhAnamasya |ath phalata eva tamevAha "granthibhede nAtyantasaGkleza iti" iha granthiriva granthidRDho rAgadveSapariNAmaH, tasya granthebhaiMde'pUrvakaraNavanasUcyA vidAraNe sati labdhazuddhatattvazraddhAnasAma Jain Education Inslwal For Private & Personel Use Only ainelibrary.org Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 27 // sang Jain Education rthyAd' nAtyantaM' na prAgivAtiniviDatayA 'sakGkezo' rAgadveSa pariNAmaH pravarttate / nahi labdhavedhapariNAmo maNiH kathaJcinmalApUritarandho'pi prAgavasthAM pratipadyata iti / etadapi kuta ityAha - " na bhUyastadbandhanamiti" yato 'na' 'bhUyaH' punarapi tasya grandherbandhanaM niSpAdanaM bhede sati saMpadyata iti / kimuktaM bhavati yAvatI granthibhedakAle | sarvakarmaNAmAyurvajanAM sthitirantaH sAgaropamakoTI koTilakSaNA'vaziSyati tAvatpramANa (NA) mevAsI samyagupalabdhasamyagdarzano jIvaH kathaJcitsamyaktvApagamAttIvrAyAmapi tathAvidhasaGkuzaprAptau badhnAti na punastaM (stAM) bandhenAtikrAmatIti / tathA "asatyapAye na durgatiriti" asatyavidyamAne 'apAye' vinAze samyagdarzanasya parizu bhavyatvaparipAka sAmarthyAnmati bhedAdikAraNAnavAsau 'na' naiva 'durgati'' kudevatva - kumAnuSatva- tiryaktva-nArakatvaprAptiH saMpadyate, kiMtu sudevatva sumAnuSatve eva syAtAm, anyatra pUrvavadvAyuSkebhya iti / tathA "vizuddhezvAritramiti" 'vizuddheH' parizuddha niHzaGkitatvAdidarzanAcAravAripUra prakSAlitazaGkAdipaGkatayA prakarSaprAptilakSaNAyAH samyagdarzana satkAyAH sakAzAtkimityAha-'cAritraM' sarvasAvadyayogaparihAraniravadyayogasamAcArarUpaM saMpadyate, zuddhasamyaktvasyaiva cAritrarUpatvAttathA cAcArasUtram-jaM moNaMti pAsA, taM saMmaMti pAsahA / jaM saMmaMti pAsahA, taM moti pAsahatti / "bhAvanAto rAgAdikSaya iti" bhAvyante mumukSubhirabhyasyante nirantarameva tA iti bhAvanAstAzcAnityatvAzaraNatvAdayo dvAdaza yathoktam- "bhAvayitavyamanityatvamazaraNatvaM tathaikatAnyatve / azucitvaM saMsAraH, karmAzravasaMvaravidhizca // 1 // nirjaraNa lokavistara-dharmakhAkhyAtatattvacintAzca / bodheH sudurlabhatvaM ca, bhAvanA saMgraha. // 27 // jainelibrary.org Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdaza vishuddhaaH||2||" tAbhyo 'rAgAdikSayoM rAgadveSamohamalapralayaH saMjAyate samyakkikitsAyA iva vAtapittAdirogApagamaH, pracaNDapavanAdvA yathA meghamaNDalavighaTanaM, raagaadiprtipkssbhuuttvaadbhaavnaanaamiti| tato'pi kimityAha-"tadbhAve'pavarga iti tasya' rAgAdikSayasya 'bhAve'sakalalokAlokavilokanazAlinoH kevalajJAnadarzanayolabdhau satyAMnistIrNabhavArNavasya sato jantoH 'apavarga:' uktanirukta udbhvtiiti| kiMlakSaNa ityAha-"sa Atyantiko duHkhavigama itIti" so'pavargaH atyantaM sakaladuHkhazaktinimUlanena bhavatIti Atyantiko duHkhavigamaH' sarvazArIramAnasAzamavirahaH sarvajIvalokAsAdhAraNAnandAnubhavazceti / itthaM dezanAvidhiM prapazcyopasaMharannAha-"evaM saMvegakRddharma, Akhyeyo muninA prH| yathAbodhaM hi zuzrUSo vitena mahAtmanA" iti / vyAkhyAtaprAyam / Aha-dharmAkhyApane'pi yadA tathAvidhakarmadoSAnnAvabodhaH zroturutpadyate tadA kiMphalaM dharmAkhyAnamityAha-"abodhe'pi phalaM proktaM, zrotRRNAM munisattamaiH / kathakasya vidhAnena, niymaacchuddhcetsH||1||" iti sugmm|aah-prkaaraantrennaapi dezanAphalasya saMbhAvyamAnatvAdalamihaiva yatnenetyAzaGkayAha-"nopakAro jagatyasmiMstAdRzo vidyate kacit |yaadRshii duHkhavicchedAddehinAM dharmadezanA // 1 // iti 'na' naivopakAro'nugraho 'jagati' bhuvane 'asmin'upalabhyamAne tAdRzo 'vidyate' samasti 'kacit kAle kSetrevA yAdRzI' yAdRgarUpA'duHkhavicchedAt zArIramAnasaduHkhApanayanAt 'dehinAM dezanArhANAM dharmadezanA'iti dharmadezanAjanito mArgazraddhA Jain Education For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 28 // 952 055ARSONG2525 nAdirguNaH, tasya niHzeSaklezalezAkalaGkamokSAkSepaM pratyavandhyakAraNatvAditi nirUpito dharmavindau saddharmadezanApradAnavidhiH / atha saddharmagrahaNayogyatAmAha saMvignastacchruterevaM, jJAtatattvo naro'naghaH / dRDhaM khazaktyA jAtecchaH, saMgrahe'sya pravarttate // 20 // 'evaM'uktanItyA 'tacchruteH tasyA dharmadezanAyAH zruteHzravaNAd 'naraH' zrotA pumAna 'anaghoM' vyAvRttatattvapratipattibAdhakamithyAtvamAlinyaH sannata eva 'jJAtatattvaH' karakamalatalAkalitanistalAsthUlAmalamuktAphalavacchAstralocanabalenAlokitasakalajIvAdivastuvAdaH,tathA saMvignaH saMvegamuktalakSaNaM prAptaHsan 'jAteccho labdhacikIrSApariNAmorthAddharme 'dRDhaM atisUkSmAbhogapUrva yathA syAttathA'khazaktyA' khasAmarthyena hetubhUtena 'asya'dharmasya 'sagrahe' samyagvakSyamANayogavandanAdizuddhirUpavidhipUrva grahe pratipattau pravarttate' pravRttimAdhatte / adRDhamayathAzakti ca dharmagrahaNapravRttI bhaGgasaMbhavena pratyutAnarthasaMbhava iti dRDhasvazatyohaNaM kRtamiti vizeSagRhidharmagrahaNayogyatA pratipAditA bhavati / zAstrAntare caikaviMzatyA gunnairddhrmgrhnnaaho bhavatIti pratipAditaM tadyathA-dhammarayaNassa juggo, akkhuddo 1 / rUvavaM 2 / pagaisomo 3 / logappio 4 / akUro 5 / bhIrU 6|asddho 7 / sudakkhiNNo 8 // 1 // ljjaaluo9| dayAlU 10 majjhattho somadiTThI 11 / guNarAgI 12 / sakkaha 13 // supakkhajutto 14 / sudIhadaMsI 15 / visesannU 16 // 2 // vuDrANugo 17 / viNIo 18 / kayaNNuo 19 SARRERAKASSAS* // 28 // JainEducation in For Private Personel Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parahiatthakArI a20| taha ceva laddhalakkho / 21 / igavIsaguNehiM saMjutto // 3 // etAsAM vyAkhyA-dharmANAM madhye yo ratnamiva varttate jinapraNIto dezaviratisarvaviratirUpo dharmaH sa dharmaratnaM, tasya 'yogyaH' ucito bhavatItyadhyAhAraH, 'ekaviMzatyA guNaiH saMpanna' iti tRtIyagAthAnte sNbndhH| tAneva guNAn guNaguNinoH kathaJcidabheda iti darzanAya guNipratipAdanadvAreNAha-akkhuddo ityAdi / tatrAkSudro'nuttAnamatiH 1 / rUpavAn prazastarUpaH, spaSTapaJcendriyarUpa ityarthaH / prakRtisomaH khabhAvato'pApakarmA 3 / lokapriyaH sadA sadAcAracArI 4 / / aro'kliSTacittaH 5 / bhIruraihikAmuSmikApAyabhIlukaH 6 / azaThaH parAvazcakaH 7 / sudAkSiNyaH / prArthanAbhaGgabhImaH 8 / lajAlurakAryavarjakaH 9 / dayAluH sattvAnukampakaH 10 / madhyastho rAgadveSarahito'ta evAsau somadRSTiyathAvasthitavicAravittvAt, iha pavayenApyaka eva gunnH| 11 / guNarAgI guNipakSapAtakRt 12 / satI dharmakathA'bhISTA yasya sa satkathaH 13 / supakSayuktaH suzIlAnukUlaparivAropetaH 14 / / sudIrghadarzI suparyAlocitapariNAmasundarakAryakArI 15 / vizeSajJo'pakSapAtitvena guNadoSavizeSAvizeSa|vedI 16 / vRddhAnugaH pariNatamatipuruSasevakaH 17 / vinIto guNAdhikeSu gauravakRt 18 / kRtajJaH paropakArAvismArakaH 19 / parahitArthakArI nirIhaH san parArthakRta, sudAkSiNyo hi abhyarthita eva paropakAraM karotyayaM punaH khata eva parahitarata iti vizeSaH 20 / tahacevatti tathAzabdaH prakArArthazcaH samuccaye, evo'vadhAraNe, tatazca yathaite viMzatistathaiva tena prakAreNa, labdhalakSyazca dharmAdhikArIti pdyogH| padArthastu labdha iva Jain Education inte Mainelibrary.org Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 29 // prApta iva lakSyo lakSaNIyo dharmAnuSThAnavyavahAro yena sa labdhalakSyaH suzikSaNIyaH 21 / ityekaviMzatiguNaiH saMpanno dharmaratnayogya iti yojitameva / atrAha-nanu kimekAntenaitAvadguNasaMpannA dharmAdhikAriNa utApavAdo'pyastIti prazne satyAha-"pAyaddhaguNavihINA, eesiNmjjhimaa'vraanneaa| itto pareNa hINA, dariddapAyA muNeavvA // 1 // " ihAdhikAriNa uttamA madhyamA hInAzceti tridhA, tatrottamAH saMpUrNaguNA eva, pAdazcaturthAzastatpramANairguNairye vihInAste madhyamA, arddhapramANaguNahInAzca jaghanyA, arkIdapyadhikaihIMnA narA daridrAdharmaratnasyAyogyA ityrthH| atra ca yadyapi zrAvakayatidharmabhedAddharmo dvidhA,zrAvakadharmo'pi avirataviratazrAvakadharmabhedAdvidhA,tatrAviratazrAvakadharmasya pUrvasUribhiH-tatthahigArIatthI,samatthaojona suttpddikuttttho| atthI u jo viNIo, samuTTio pucchamANo // 1 // " ityAdinAdhikArI nirUpitaH, viratazrAvakadharmasya"saMpattadaMsaNAI, paidiahaM jaijaNA suNeI |saamaayaariN paramaM,jokhalutaM sAvayaM ciNti||1||"tthaa-prloghiadh(aNsmm,jo jiNavayaNaM suNei uvutto| aitivvakammavigamA, ukkososaavgoitth||1|| ityAdibhirasAdhAraNaiH zrAvakazabdapravRttihetubhiradhikAritvamuktam-yatidharmAdhikAriNo'pyevaM tatprastAve vakSyamANA yathA-"pabajAe arihA, AriadesaMmi je smuppnnaa| jAikulehiM visiTThA, taha khINappAyakammamalA / / tatto avimalavuddhI, dulahaMmaNuattaNaM bhavasamudde / jammomaraNanimittaM, cvlaaosNpyaao||2||visyaa yadukkhaheU,saMjoge niamoviogutti| |paisamayameva maraNaM, ittha vivAgo a airuddo // 3 // evaM payaIe cia, avgysNsaarniggunnshaavaa| tatto Jan Education remon For Private Personal use only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 atabvirattA, payaNukasAyappahAsA ya // 4 // sukayannuA viNIA, rAyAINamaviruddhakArI a| kallANagA sar3A, dhIrA taha samuvasaMpannA // 5 // iti pRthaka pRthak pratipAditAstathApyebhirekaviMzatyA guNaiH katamadharmasyAdhikAritvamiti na vyAmohaH kAryo, yata etAni sarvANyapi zAstrAntarIyANi lakSaNAni prAyeNa tattadguNasyAGgabhUtAni vartante / citrasya varNakazuddhivicitravarNatArekhAzuddhinAnAbhAvapratItivat / prakRtaguNAH punaH sarvadharmANAM sAdhAraNabhUmikeva citrakarANAmiti sUkSmavuddhyA bhAvanIyam / yaduktam-duvihaMpi dhammarayaNaM, taraha naro ghitumavigalaM so u / jassegavIsaguNarayaNasaMpayA hoi sutthitti // 1 // te ca sarve'pi guNAH prakRte saMvinAdivizeSaNapadaireva saMgRhItA iti saddharmagrahaNAI uktaH // 20 // iti paramagurubhahArakazrIvijayAnandasUriziSyapaNDitazrIzAntivijayagaNicaraNasevimahopAdhyAyamAnavijayagaNiviracitAyAM khopajJadharmasaGgrahavRttau sAmAnyato gRhidharmavyAvarNano nAma prthmo'dhikaarH| HainEducation For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HOSESGROGGARDOGX5 // iti dharmasaMgrahasya prthmo'dhikaarH|| A NASANAMSANCHEATREATMAAMARPATWARNA For Private & Personel Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 saM0 6 NAGONI 2 NRCONNCONNCONROOFR RRARE // atha dvitIyo'dhikAraH // CONNCONUOD Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dharma saMgraha. pati vidyamAne 'samyaktavatAnAM graho'bhyupagamAni kadAcana / na calaneva, pAdapAH samyaktve' samyagdarzane cakArIyANyA upapannaH, navanyathA mantra, jIva mithyAtvavA labhyate / aNuvrataguNavatAsasthAnIvoSarakSetre tina pAvanAH / kSayakAjAvAdipadArtheSu yA sAmprataM vizeSato gRhidharmavyAkhyAnAvasaraH, saca samyaktvamUlaka iti prathamaM samyaktvaM prastUya tadeva lakSayatinyAyyazca sati samyaktve'NuvratapramukhagrahaH / jinoktatattveSu ruciH, zuddhA samyaktvamucyate // 21 // 'sati' vidyamAne 'samyaktve' samyagdarzane cakAro'traivakArArtho bhinnakramazca, tataH samyaktve satyevetyartho labhyate / aNuvrataguNavatazikSAvratAnAM graho'bhyupagamo 'nyAyyaH' upapannaH, navanyathA samyaktve'sati, niSphalatvaprasaGgAdyathoktam-"sasyAnIvoSarakSetre, nikSipsAni kadAcana / na vratAni prarohanti, jIve mithyaatvvaasite||1|| saMyamA niyamAH sarve, nAzyante tena pAvanAH / kSayakAlAnaleneva, pAdapAH phalazAlinaH // 2 // " iti / samyaktvameva darzayati-'jinoktetyAdi jinokteSu tattveSu jIvAjIvAdipadArtheSu yA 'zuddhA' ajJAnasaMzayaviparyAsanirAkaraNena nirmalA 'ruciH' zraddhAnaM sA 'samyaktvamucyate' jinairitizeSaH / tadvizeSato gRhidharma iti pUrvapratijJAtaM sarvatra yojyaM / graM0 1000 / nanvitthaM tattvArthazraddhAnaM samyaktvamiti paryavasannaM, tatra zraddhAnaM ca tathetipratyayaH, saca mAnaso'bhilASo, nacAyamaparyApsakAdyavasthAyAmiSyate, samyaktvaM tu tasyAmapISTaM, SaTpa IC |STisAgaropamarUpAyAH sAdyaparyavasitakAlarUpAyAzca tasyotkRSTasthiteH pratipAdanAditi kathaM nAgamavirodhaH? ityatrocyate-tattvArthazraddhAnaM samyaktvasya kArya, samyaktvaM tu mithyAtvakSayopazamAdijanyaH zubha Atmapa saMyamA niyAta jino zraddhAnaM sAvatthaM tatvAzthAyAmiSyo // 31 // Jain Education in For Private & Personel Use Only Ddjainelibrary.org Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MriNAmavizeSaH Aha ca-"se asaMmatte pasatthasaMmattamohaNIakammANuveaNovasamakhayasamutthe pasamasaMvegAiliGge suhe AyapariNAme pnnnntte"|idN ca lakSaNamamanaskeSu siddhAdiSvapi vyApakam / itthaM ca samyaktve satyeva | yathoktaM zraddhAnaM bhavati, yathoktazraddhAne ca sati samyaktvaM bhavatyeveti zraddhAnavatAM samyaktvasyAvazyambhAvitvopadarzanAya kArye kAraNopacAraM kRtvA tattveSu rucirityasya tattvArthazradvAnamityarthaparyavasAnaM na doSAya / tathA coktam-jIvAi nava payatthe,jo jANai tassa hoi saMmattaM bhAveNa saddahaMte,ayANamANevi sammattaM ||1||ti| nanvevamapi zAstrAntare tattvatrayAdhyayana(dhyavasAyAsamyaktvamityuktam / yataH-"arihaM devo guruNo,susAhuNo |jiNamayaM pamANaM c| icAi suhobhAvo, sammattaM biMti jggurunno||1||"(iti)kthN na zAstrAntaravirodhaH? iti cenna, atra prakaraNe jinoktatattveSu ruciriti yatizrAvakANAMsAdhAraNaM samyaktvalakSaNamuktaM, zAstrAntare tu gRhasthAnAM devagurudharmeSu pUjyatvopAsyatvAnuSTheyatvalakSaNopayogavazAddevagurudharmatattvapratipattilakSaNaM samyaktvaM pratipA|ditaM, tatrApi devA guravazca jIvatattve, dharmaH zubhAzrave saMvare cAntarbhavatIti na shaastraantrvirodhH| samyaktvaM |cAhaddharmasya mUlabhUtaM yato dividhaMtrividhenetyAdipratipattyA zrAhadvAdazavratI samyaktvottaraguNarUpabhedavyayutAmAzritya trayodaza koTizatAni caturazItikovyaH saptaviMzatiH sahasrANi ve zate ca yuttare bhaGgAH syuH| eSu ca (kevalaM) samyaktvaM vinA ca naikasyApi bhaGgasya saMbhavaH, ata eva 'mUlaM dAramityAdi' SaDbhAvanA vakSyamA-1 NAyuktA eveti| etasya phalaM caivamAhu:-"aMtomuhuttamittaMpi, phAsiaMhunja jehiNsmmttN| tesiM avaDUpuggala-2 - JainEducation For Private Personel Use Only w.jainelibrary.org Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 32 // Jain Education pariaho ceva saMsAro // 1 // sammaddiTThI jIvo, gacchadda niyamA vimANavAsIsu / jai na vigayasammatto, ahava na baddhAuo puvviM // 2 // jaM sakkai taM kIraha, jaM ca na sakai tayaMmi saddahaNA / saddahamANo jIvo, vaccai aya| rAmaraM ThANaM // 3 // ti / atha tasya cotpAde dvayI gatirnisargo'dhigamazceti tAM tadbhedAMzcAha nisargAdvA'dhigamato, jAyate tacca paJcadhA / mithyAtvaparihANyaiva, paJcalakSaNalakSitam // 22 // saMgraha. nisargAdadhigamAdvA tatsamyaktvaM 'jAyate' utpadyate, tatra nisargaH khabhAvo gurUpadezAdinirapekSa itibhAvaH, adhigamo gurUpadezaH yathAvasthitapadArthapariccheda itiyAvat, tathAhi yogazAstravRttau - "anAdyanantasaMsArA''varttavarttiSu dehiSu / jJAnadRSTyAvRtivedanIyAntarAyakarmaNAm // 1 // sAgaropamakoTInAM, koTyastriMzatparA sthitiH / viMzatirgotranAmnozca, mohanIyasya saptatiH // 2 // tato girisaridrAvagholanAnyAyataH khayam / ekAbdhikoTikoTacUnA, pratyekaM kSIyate sthitiH // 3 // zeSAndhikoTikoTyantaH sthitau sakalajanminaH / yathApravRttikaraNAdbhandhidezaM samiprati // 4 // rAgadveSaparINAmo, durbhedo granthirucyate / durucchedo dRDhataraH, kASThAderiva sarvadA // 5 // granthidezaM tu saMprAptA, rAgAdipreritAH punaH / utkRSTabandhayogyAH syuzcaturgatijuSo'pi ca // 6 // teSAM madhye tu ye bhavyA, bhAvibhadrAH zarIriNaH / AviSkRtya paraM vIryamapUrvakaraNe kRte // 7 // atikrAmanti sahasA, taM granthi // 32 // | duratikramam / atikrAntamahA'dhvAno, ghaTTabhUmimivAdhvagAH // 8 // yugmam / athAnivRttikaraNAdantarakaraNe kRte / vjainelibrary.org Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In % mithyAtvaM viralaM kuryurvedanIyaM yadagrataH // 9 // AntarmuhUrtikaM samyagdarzanaM prApnuvanti yat / nisargahetukamidaM, samyak zraddhAnamucyate // 10 // gurUpadezamAlambya, sarveSAmapi dehinAm / yattu samyagazraddhAnaM tat, syAdadhigamajaM param // 11 // yamaprazamajIvAturbIjaM jJAnacaritrayoH / hetustapaH zrutAdInAM saddarzanamudIritam // 12 // zlAghyaM | hi caraNajJAnavimuktamapi drshnm| na punarjJAnacAritre, mithyAtvaviSadUSite // 13 // jJAnacAritrahIno 'pi zrUyate | zreNikaH kila / samyagdarzanamAhAtmyAt, tIrthakRttvaM prapatsyate || 14||" iti / atrAha - mithyAtvamohanIyakarmakSayopazamAderidaM bhavati, kathamucyate nisargAddhigamAdvA tajjAyata iti / atrocyate sa eva kSayopazamAdirnisa|rgAdhigamajanmeti na doSaH / uktaMca - "UsaradesaM dahillayaM ca vijjhAi vaNadavo pappa / iya micchassANudae, uvasamasammaM lahai jIvo // 1 // jIvAdINamadhigamo, micchattassa ukhaovasamabhAve / adhigamasaMmaM jIvo, pAvei visuddha - pariNAmo // 2 // ti / kRtaM prasaGgena / tacca katividhaM bhavatItyAha-'paJcadheti' paJcaprakAraM syAt tadyathA - aupazamikaM 1 | kSAyikaM 2 kSAyopazamikaM 3 vedakaM 4 sAkhAdanaM5 ceti / tatraupazamikaM bhasmacchannAgnivat mithyAtvamohanIyasyA nantAnubandhinAM ca krodhamAnamAyAlo bhAnAmanudayAvasthA (sa) upazamaH prayojanaM pravarttakamasya aupazamikaM, taccAnAdimithyAdRSTeH karaNatrayapUrvakamAntarmuhatikaM, caturgatikasyApi saMjJiparyAptapaJcendriyasya jantorgranthibhedA(da) nantaraM bhavatItyuktaprAyaM, yadvA upazamazreNyArUDhasya bhavati yadAha - " uvasama seDhigayassa u, hoi uvasAmiaM tu sammattaM / jo vA akayatipuMjo, akhaviamiccho lahai sammaM // 1 // " ti // granthipradezaM yAvantu abhavyo'pi samayeya jainelibrary.org Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. // 33 // masaGkhayeyaM vA kAlaM tisstthti|ttr sthitazcAbhavyo dravyazrutaM bhinnAni dazapUrvANi yAvallabhate, jinardvidarzanAtkha-5 rgasukhArthitvAdeva diikssaagrhnnettsNbhvaat| ata eva bhinnadazapUrvAntaM zrutaM mi(dhyAzrutaM) syAdityanyadetat / atraca prasaGgataH kazcidizeSo vizeSajJAnArtha dRshy(dy)te| yathA'ntarakaraNAcasamaya evaupazamikasamyaktvavAna , tena / cauSadhavizeSakalpena zodhitasya madanakodravakalpasya mithyAtvasya zuddhAIzuddhAzuddharUpapuJjayamasau karotyeva / |ata evaupazamikasamyaktvAcyuto'saukSAyopazamikasamyagdRSTirmizro mithyAdRSTiA bhvti| uktaMca-"kammaggaMthesu dhuvaM, paDhamovasamI karei puMjatiaMtavvaDiopuNa gacchai, samme mIsaMmi micche vA // 1 // " idaM ca kArmagranthikamataM / saiddhAntikamataM tvevaM-yadutAnAdimithyAdRSTiH ko'pi tathAvidhasAmagrIsadbhAve'pUrvakaraNena puJjanayaM kRtvA zuddhapudgalAn vedayannaupazamikasamyaktvamalabdhvaiva prathamata eva kSAyopazamikasamyagdRSTirbhavati, anyastu yathApravRttyAdikaraNatrayakramaNAntarakaraNe aupazamikasamyaktvaM labhate / puJjanayaM tvasau na karotyeva / tatazcaupazamikasamyaktvacyuto'vazyaM mithyAtvameva yAti / uktaMca kalpabhASye-"AlaMSaNamalahaMtI,jaha sahANaM na muMcae iliaa| evaM akayatipuMjI, micchaMcia uvasamI ei ||1||"prthmNc samyaktve labhyamAne kazcitsamyaktvena samaM dezaviratiM sarvaviratiM vA pratipadyate uktaMca zatakabRhacUrNI-"uvasamasammaddiTTI aMtarakaraNe Thio koI desaviraI pi lahei, koI pamattApamattabhAvaMpi, sAsAyaNo puNa na kiMpi lahe"tti / puJjatrayasaMkramazca kalpabhASye evamuktA-mithyAtvadalikAt pudgalAnAkRSya samyagdaMSTiH pravarddhamAna Jain Education in For Private & Personel Use Only Ndjainelibrary.org Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNAmaH samyaktve mizre ca saMkramayati / mizrapudgalAMzca samyagdRSTiH samyaktve, mithyAdRSTizca mithyAtve / samyaktvapudgalAMstu mithyAtve saMkramayati; na tu mishre| "micchattaMmi akhINe, tipuMjiNo smmddihinnonniymaa| vINami u micchatte, duegapuMjI va khavagovA // 1 // mithyAtve'kSINe samyagdRSTayo niyamAtripuJjinaH, mithyAtve kSINe dvipuJjinaH, mizrekSINe ekapuJjinaH, samyaktve tu kSINe ksspkH| samyaktvapudgalAzca zodhitamadanakodravasthAnIyA viruddhatailAdidravyakalpena kutIrthikasaMsargakuzAstrazravaNAdimithyAtvena mizritAH santastatkSaNAdeva mithyAtvaM syuH / yadA'pi prapatitasamyaktvaH punaH samyaktvaM labhate, tadA'pyapUrvakaraNena puJjanayaM kRtvA anivRttikaraNena samyaktvapuJa eva gamanAdraSTavyaM / pUrvalabdhasyApyapUrvakaraNasyApUrvatA, pUrva stokazaH kRtatvenApUrvamiveti vRddhAH / saiddhAntikamataM caitat-samyaktvaprAptAviva dezaviratisarvaviratyoH prAptAvapi yathApravRttyapUrvakaraNe bhavato natvanivRttikaraNaM, apUrvakaraNAddhAmA(samA)sAvanantarasamaye eva tayorbhAvAt, dezasarvaviratyoH prati. pattyoranantaramantarmuhUrta yAvadavazyaM jIvaH pravarddhamAnapariNAmastata UrdhvaM tvaniyamaH / ye cA''bhogaM vinaiva kathaMcitpariNAmahAsAddezavirateH sarvaviratervA pratipatitAste'kRtakaraNA eva punastAM labhante / ye tvAbhogataH pratipatitA Abhogenaiva ca mithyAtvaM gatAste jaghanyato'ntarmuhUrtenotkarSataH prabhUtakAlena yathoktakaraNapUkameva punastAM labhanta ityuktaM karmaprakRtivRttau / saiddhAntikamate hi virAdhitasamyaktvo gRhItenApi samyaktvena SaSThapRthivIM yAvat ko'pyutpadyate, kArmagranthikamate tu vaimAnikebhyo'nyatra notpadyate, tena gRhIte Jan Education For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6-15 dharma- saMgraha. // 34 // " netyuktaM prvcnsaaroddaarvRttau| avApsasamyaktvazca tatparityAge kArmagranthikamatenotkRSTasthitIH karmaprakRtIbaMdhAti, saiddhAntikAbhiprAyatastu bhinnagrantherutkRSTaH sthitibandha eva na syAt // tathA kSayo mithyAtvamohanIyasyAna-1 ntAnubandhinAM ca nirmUlanAzaH prayojanamasya kSAyikaMyataH-khINe daMsaNamohe, tivihaMmi vi bhavaniANabhUaM-18 mi|nippccvaaymulN,smmttN khaaiaNhoi||1||"tti| tacca sAdyanantaM tathA pUrvoditA(nAM mithyAtvapudgalA)nAmuditAnAM kSayo nirmUlanAzaH, anuditAnAM copazamaH, kSayeNa yukta upazamaH kSayopazamaH, sa prayojanamasya | kSAyopazamikoyataH"micchattaM jamuinnaM, taM khINaM aNuiaMcauvasaMtAmIsIbhAvapariNayaM,veijjaMtaM khovsm||1||" ti // tacca satkarmavedakamapyucyate, aupazamikaM tu satkarmavedanArahitamityaupazamikakSAyopazamikayoH bhedaH / yadAha-"veei na saMtakamma, khaovasamiesu nANubhAvaM se|uvsNtksaao uNa, veeina saMtakammapi // 1 // " 3 // vedakaM kSapakazreNiM prapannasya catura(va)nantAnubandhiSu mithyAtvamizrapuJjadvaye ca kSapiteSu satsu kSapyamANe samyaktvapule tatsamyaktvacaramapudgalakSapaNodyatasya tccrmpudglvednruupN|ytH-"veagmia puvoiacaramillayapuggalaggAsaM"ti 4|saakhaadnN ca pUrvoktIpazamikasamyaktvAtpatato jaghanyataH samaya utkarSatazca SaDAvalikAyAmavaziSTAyAmanantAnubandhyudyAttadvamane tadAsvAdarUpaM yataH-"uvasamasammattAo, cayao micchaM apaavmaannss|saasaaynnsmmttN,tyNtraalNmichaavli||1||"pnycaanaampyessaaN sthitikAlamAnAdi caivamAhuH'aMtamuhuttuvasamao 1, chAvali sAsANa 2 veago samao sAhiatittIsAyara, khaio 4 duguNo khao // 34 // Jain Education intern al For Private & Personel Use Only A jainelibrary.org Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vasamo 5||1||"dugunnotti pUrvasmAdviguNaH sthitikAlaH SaTSaSTiH sAgaropamANi samadhikAni kSAyopazAmikasya sthitirityrthH|saa caivam "dovAre vijayAisu, gayassa tinacue ahava taaii|airegN narabhaviaM, nANAjIvANa savvaddhaM // 1 // ti / ukkosaM sAsAyaNauvasamiA huMti paMcavArAo / veagakhahagA ikkasi, asaMkhavArA khovsmo||2|| tiNhaM sahasapuhuttaM, sayappuhuttaM ca hoi viraIe / egabhave AgarisA, evaiAhuti NAyavvA // 3 // 'tiNhaMti shrutsmyktvdeshvirtiinaaN| Agarisa'tti AkarSaH prathamatayA muktasya vA grahaNaM, ete AkarSA utkarSato jaghanyatastveka eva / tiNhaM sahasamasaMkhA, sahasapuhuttaM ca hoi viriie| nANAbhava AgarisA, evaiA huMti NAyavvA // 4 // bIaguNe sAsANaM, turiAisu aDhigAracaucausu / uvasamagakhaiaveagakhAovasamA kamA huMti // 5 // saMmattaMmi uladdhe, paliapuhutteNa sAvao hujjA |crnnovsmkhyaannN, sAgara saMkhaMtarA huMti // 6 // ia(appa)parivaDie samme, suramaNue igabhavevi savvANi / igaseDhivajiAI, sivaM ca sattabhavamajjhe ||7||kssaayiksmygdRssttistu tRtIye caturthe tasmin bhave vA siddhyati / uktaMca pazcasaGgrahAdau"taiacautthaM taMmi va, bhavaMmi sijhaMti daMsaNe khiinne| devanirayasaMkhAu, caramadehesu te haMti // 8 // vyAkhyAbaddhAyuH kSINasaptako yadi devagatiM narakagatiM vA yAti, tadA tadbhavAntaritastRtIyabhave siddhyati / atha tiryakSu nRSu votpadyate, so'vazyamasaGghayavarSAyuSkeSveva, natu saGkhayeyavarSAyuSkeSu, tadbhavAnantaraM ca devabhave, tato bhave siddhyatIti caturthabhave mokssH| abaddhAyuzca tasminneva bhave kSapakazreNiM saMpUrNIkRtya siddhytiityrthH|" Jain Education inte For Private & Personel Use Only Vijainelibrary.org Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma- saMgraha. eka jIvaM nAnAjIvAnvA'pekSya samyaktvopayogo jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUrtameva, kSayopazamarUpA talla- bdhistvekajIvasya jaghanyA'ntarmuharttamutkRSTA tu 66 sAgarANi nRbhavAdhikAni, tata UrdU samyaktvApacyutaH siddhyatyeva, nAnAjIvAnAM tu srvkaalH| antaraM ca jaghanyato'ntarmuhUrta, kasyacitsamyaktvatyAge sati punastadAvaraNakSayopazamAdantarmuharttamAtreNaiva tatpratipatteH, utkRSTatastvAzAtanApracurasyApApudgalaparAvarta uktaMca --"titthayaraM pavayaNasuaM, AyariaM gaNaharaM mahaDDIyaM AsAyaMto bahuso, annNtsNsaariohoi||1||" nAnAjIvAnapekSya cAntarA'bhAva ityAdyuktamAvazyakavRttAviti zeSavicAro vizeSArthibhistata evAvadhArya ityalaM vistareNa / zAstrAntare caikavidhAdikrameNa samyaktvabhedAH pradarzitAstathAhi-"egaviha duviha tivihaM, cauhA paMcaviha dasavihaM sammaM / vvAi kArayAI, uvasamabheehiM vA sammaM // 1 // egavihaM sammaruI, nisaggahigamehi bhave tayaM duvihaM / tivihaM taM khaiAI, ahavAvihu kAragAIaM ||2||khigaai sAsaNajuaM, cauhA veagajuraMtu paMcavihaM / taM micchacaramapuggalaveaNao dasavihaM eyaM // 3 // nisagguvaesaI, ANagar3a suttabIaruimeva / abhigamavitthAraruI, kiriAsaMkhevadhammaraI // 4 // AsAM bhAvArtha:-tathAzraddhAnarUpatvAvizeSAdekavidhaM samyaktvaM / nisargAdhigamabhedAdvividhaM, nisargAdhigamakharUpaM tu prAguktaM, AbhyAmutpattiprakArAbhyAM samyaktvaM dvidhA bhidyata ityarthaH / athavA dravyabhAvabhedAdvividhaM, tatra jinoktatattveSu sAmAnyena rucirdravyasamyaktvaM, nayanikSepapramANAdibhiradhigamopAyo jIvAjIvAdisakalatattvaparizodhanarUpajJAnAtmakaM En Edan lemon For Private Personel Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int bhAvasamyaktvaM, parIkSAjanyamatijJAnatRtIyAMzasvarUpasyaiva tasya zAstre vyavasthApitatvAt tadAhuH zrIsi senadivAkarapAdAH saMmatI - "evaM jiNapaNNatte, saddahamANassa bhAvao bhAve / purisassAbhiNibohe, daMsaNaso hava bacco // 1 // ti / zrIharibhadrasUribhiH- "jiNavayaNameva tattaM, ittha ruI hoI davvasammattaM / jahabhAvaNANasaddhAparisuddhaM bhAvasaMmattaM // 1 // "ti paJcavastuke pratipAditasyApyayamevArtha: / jinavacanameva tattvaM nAnyaditi sAmAnyarucedravyasamyaktvarUpatAyA, nayanikSepapramANapariSkRtavistArarucezca bhAvasamyaktvarUpatAyAstatra parisphuTatvAt / tatra dravyazabdArthaH kAraNatA, bhAvazabdArthazca kAryApattiriti bhAvanIyam / yeSAM tvekAntena sAmAnya ruciroghato'pyanekAntAsparzazca teSAM dravyasamyaktvamityatra dravyapadArtho'prAdhAnyameva / jainamapi samayamavalambyaikAnte pravizatAM mithyAtvasyAvarjanIyatvAt tadAhuH zrIsiddhasenadivAkarapAdAH --- "chappia jIvaNikAe, saddahamANo Na saddahe bhAvA / haMdi apajjavesuM, saddahaNA hoi avibhatta // 1 // "tti / yasya tvanekAntatattve bhagavatprarUpite samyagaparicchidyamAne'pi bhagavatprarUpitatvena tatra rucirviparItAbhinivezazca na bhavati gItArthaprajJApanIyatvAdiguNayogAt, tasyAnAbhogagurupAratantryAbhyAmanyathA sambhAvane'pi antastattvasya zuddhatvAdravyasamyaktvamaviruddhaM, tathAca bhAdrabAhavaM vaca uttarAdhyayananiryuktau -- sammaddiTThI jIvo, uvaiTuM pavayaNaM tu sahahaha / saddahai asambhAvaM, aNabhogA guruniogA vA // 1 // " iti / nanvatradravyabhAvayorekatarasyAnirddhAraNAddravyameveti kutaH ? sAmAnyavacanasya vizeSa paratAyAM pramANasya mRgyatvAditi cet, satyaM, vistAraruce javasamya jainelibrary.org Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma- saMgraha // 36 // ktvasyAdhikRta(tva)syaiva tavyatAyAM pramANatvAt, dravyabhAvayoranyonyAnuviddhatvanaye tu tatra kathaJcidbhAvatvamapyucyamAnaM na virodhAyetyuktamanyatra / evaM dravyabhAvAbhyAM daividhyaM nayavizeSeNa vicitraM bhAvanIyam / athavA nizcayavyavahArAbhyAM dvividhaM, tallakSaNamidam "nicchayao sammattaM, naannaaimyppsuddhprinnaamo| iaraM puNa tuha samae, bhaNiaM sammattaheUhiM ||1||"ti / jJAnAdimayazubhapariNAmo nizcayasamyaktvaM, jJAnazraddhAnacaraNaiH saptaSaSTibhedazIlanaM ca vyavahArasamyaktvamityetadarthaH / nanu jJAnAdimaya ityasya jJAnadarzanacAritrasaMlulita ityarthaH, tathAcaitadbhAvacAritrameva prApta, kathaM naizcayikaM samyaktvamiti? cet, satyaM, bhAvacAritrasyaiva nizcayasamyaktvarUpatvAt, mithyA''cAranivRttirUpakAryasya tata eva bhAvAt, kAryAnupahitasya kAraNasya nizca| yanayenAnabhyupagamAt / nanvevaM turyaguNasthAnAdivartinAM zreNikAdInAmapi tanna syAditicet, na syAdeva, kaH kimAha-apramattasaMyatAnAmeva tayavasthitestaduktamAcArAGge-jaM sammati pAsaha, taM moNaM ti pAsaha, jaM moNaM ti pAsaha, taMsammati pAsaha zaNa imaM sakaM siDhilehiM addijamANehiM guNAsAehiM vaMkasamAyArehiM pamattehiM gaarmaavsNtehiN| muNI moNaM samAdAya, dhuNe kamma sarIragaM / paMtalUhaM ca sevaMti, dhIrA sammattadaMsiNo / tti enanvevamapi kArakanizcayasamyaktvayorbhedona syAt, kriyopahitasyaiva kArakatvAt, kriyAyAzca cAritrarUpatvA t, jJAnAdimayapariNAmasyApi tathAtvAditi cenna, upadheyasaGkare'pyupAdhyorasAGkaryeNAdoSAt, kArake kriyopahitatvamupAdhinaizcayike ca jJAnAdimayatvamiti / evaMvidhaM naizcayikasamyaktvamadhikRtyaiva prazamAdInAM lakSaNatvaM For Private & Personel Use Only Colhjainelibrary.org Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntoktaM saMgacchate, anyathA zreNikakRSNAdInAmapi tadasaMbhavena lakSaNavyAghAtasaMbhavAt / taduktaM vizikAyAM zrIharibhadrAcAryaiH-NicchayasammattaM vAhigica suttabhaNianiuNarUvaM tu / evaMviho Niogo, hoi imo haMta vaNNutti // 1 // " atra vAkAro viSayavizeSApekSayA prakArAntaropadarzanArthaH athavA jJAnAdimaya ityasthAyamartha:-jJAnanaye jJAnasya dazAvizeSa eva samyaktvaM, kriyAnaye ca cAritrarUpaM, darzananaye tu svatantraM &aa vyavasthitameva iti / zuddhAtmapariNAmagrAhinizcayanaye tu "Atmaiva darzanajJAnacAritrANyathavA yteH| yattadAtmaka evaiSa, shriirmdhitisstthti||1||"iti yogazAstravacanAdAtmaiva nirupAdhizuddhakharUpaprakAzAt jJAnarUpaH,tathA zraddhAnAdarzanarUpaH; khabhAvAcaraNAcAritrarUpa iti zuddhAtmabodhAcaraNatRptireva nizcayasamyaktvamityalaM prapazvena / trividhaM yathA-kSAyika, kSAyopazamikam , aupazamikaM, ceti / vedakasya kSAyopazamike'ntarbhAvAt, sAsAdnasyAvivakSitatvAt, arthastu prAguktam (ktaH) athavA kArakaM rocakaM dIpakaM ceti, tatra kArakaM sUtrAjJAzuddhA kriyaiva, tasyA eva paragatasamyaktvotpAdakatvena samyaktvarUpatvAt, tadavacchinnaM vA samyaktvaM kArakasamyaktvaM, etacca vizuddhacAritrANAmeva 1 rocayati samyaganuSThAnapravRtti, na tukArayatIti rocakam, aviratasamyagdRzAM kRSNazreNikAdInAM 2 / dIpakaM vyaJjakamityanantaram , etaca yaH khayaM mithyAdRSTirapi parebhyo jIvAjIvAdipadArthAn yathAvasthitAn vyanakti, tasyAGgAramaIkAdeSTavyaM / caturvidhaM kSAyikAditraye'dhikasya sAsAdanasya parigaNanAt vedakasya ca parityAgAt 4 / vedakayutaM tadeva paJcavidhaM / dazavidhaM cottarAdhyayanA gha0 saM07 Join Education in 18 Shainelibrary.org Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha GROCEROSALMAGAR nusAreNoparyate-nisargaruciH 1 upadezaruciH2 AjJAruciH 3 sUtraruciH 4 bIjaruciH 5 abhigamaruciH6 vistAraruciH 7 kriyAruciH 8 saMkSeparuciH 9dharmaruciH 10 iti / tatra bhUtArthena sahasaMmatyA jIvAjIvAdinavapadArthaviSayiNI rucinisargaruciH, bhRtArthenetyasya bhUtArthatvenetyartho, bhAvapradhAnanirdezAt, sadbhUtArthA amI ityevaMrUpeNetiyAvat, vastuto bhUtArthenetyasya zuddhanayenetyarthaH / vavahAro'bhUattho, bhUattho desio a suddhaNauttivacanAta, tena vyvhaarmaatrrucervicchedH| sahasaMmatyetyasya sahAtmanA saMgatA matiH (saha)saMmatistayopadezanirapekSakSayopazameNetyarthaH1 / paropadezaprayuktaM jIvAjIvAdipadArthaviSayi zraddhAnam upadezaruciH, parastIrthakarastadvacanAnusArI chadmastho vA, kevalajJAnamUlakatvaprayuktopadezarucistajanyabodharucirveti nisskrssH| taduktaM sUtrakRte-"logaM ayANittiha kevaleNaM, kahaMtije dhmmmyaannmaannaa|nnaasNti appANa paraM ca NaTThA,saMsAraghoraMmi aNorapAre // 1 // logaM viyANittiha kevaleNaM, punneNa nANeNa smaahijuttaa| dhamma samattaM ca kahaMti je u, tAraMti appANa paraM ca tinnnnaa||2||" iti| upadeze tajanyabodhe ca ruciriha saMzayavyAvartakatAvacchedako dhrmvishessH|raagdvessrhitsy puMsa AjJayaiva dharmAnuSThAnagatA rucirAjJAruciH, rAhityaM ca dezataHsarvatazca, tatra dezato doSarahitAnAmAcAryAdrInAmAjJayA dharmAnuSThAne rucirmASatuSAdInAM samyaktvasaMpAdikA (tattadanuSThAne) taduktaM paJcAzake-"gurupArataMtanANaM, saddahaNaM eyasaMgayaM ceva / etto u carittINaM, mAsatusAINa NiddiDhaM ||2||"ti / sarvadoSarahitAjJAmUlatvaM ca tatrApyaprAmANyazaGkAnivartakatvena sarvatra rucipryojkmitivishessH3| sUtrA For Private & Personel Use Only D ainelibrary.org Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyayanAbhyAsajanitaviziSTajJAnena jIvAjIvAdipadArthaviSayiNI ruciH sUtraruciovindAcAryasyeva, jAyate ca punaH punaH smaraNAdRDhataraH saMskAra iva punaH punaradhyayanAdRDhataraM jJAnaM niHsaMzayamiti na kimapyanupapannam 4 / ekena padenAnekapadatadarthapratisaMdhAnadvArodake tailabinduvat prasaraNazIlA ruci/jaruciH, prasAra uttarottarotpatti: 5 / arthataH sakalasUtraviSayiNI rucirabhigamarucirAha ca-"so hoi abhigamaruI, suanANaM jassa atthao diddN| ikArasa aMgAI, painnagaM dihivAo a||1||"tti| prakIrNakamiti jAtAvekavacanaM, tataH prakIrNakAni uttarAdhyayanAdInItyarthaH, dRSTivAdazceti ckaaraadupaanggaadiprigrhH| nanvevamiyaM sUtrarucena bhidyeta, naceyamavicchinnasUtraviSayA, sA ca kevalaM sUtraviSayetyevaM bhedaH, kevalasUtrasya mUkatvAt , tadviSayarucerapramANatvAt, Aha ca-mUagaM kevalaM suttaMti / na kevalaM kevalasUtrarucerapramANatvaM, kiMtvajJAnAnubandhitvamapi / taduktamupadezamAlAyAM-aparicchiasuaNihasassa kevlmbhinnsuttcaariss|svvujmenn vi kayaM, annANatave vahuM paDai |||1||"tti |abhinnNti avivRtaM, iticet, satyaM, sUtrarucAvarthasyArtharucau ca sUtrasya praveze'pi sUtrArthAdhyayanajanitajJAnavizeSakRtarucibhedAnedaH / ata eva sUtrAdhyayanAdAdhyayane'dhiko yatna upadiSTa upadezapade / tathAhisuttA atthe jatto, ahigayaroNavari hoi kaayvvo| itto ubhayavisuddhitti, mUagaM kevalaM suttN||1||"ti|athvaa suutrniryuktyaadigrnthvissyrucibhedaanedH|aNt evAjJAruciH sUtrarucarbhinnA niyuktyAdiviSayatvena sthAnAGgavRttI pratipAditeti 6 / sarvapramANasarvanayajanyasarvadravyasarvabhAvaviSayiNI rucirvistAraruciH, darzanajJAnacAritra abhinna asuaNihasassa kevalamArucarapramANatvaM, kitvajJAnA, tAla Jain Education For Private Personel Use Only Gh ainelibrary.org Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma tapovinayAdyanuSThAnaviSayiNI ruciH kriyAruciH, nacAjJArucirapi dharmAnuSThAnaviSayA iyamapi tatheti ko'- nayorbhedaH iti zaGkanIyaM, sAhyAjJAsmaraNaniyatA, iyaM tvasaGgetyevaMbhedAda, ata eva sarvasAtmyena prinntcaaritr|| 38 // kriyAzcAritrakAyA maharSayo bhaNitA, 'itto u carittakAo'tti vacanena haribhadrAcAryaiH 8 / anabhigRhIta-131 kudRSTaH pravacanAvizAradasya nirvANapadamAtraviSayiNI ruciH saMkSeparuciryathopazamAdipatrayaviSayiNI cilAtiputrasya, na ca vizeSyabhAgarahitaM vizeSaNadvayamAtrametallakSaNaMyuktaM, mUrchAdidazAsAdhAraNyAt |dhrmpdmaatrshrvnnjnitpriitishtaadh(''hitaadhrmpdvaacyvissyinnii rucirddhrmruciH| Aha ca-joasthikAyadhamma, suyadhamma khalu carittadhammaM ca / saddahai jiNAbhihiaM, so dhammaruitti nnaayvyo||1||"ti [ nacaivaM grAmadharmAdipadavAcyaviSayiNyapi rucistathA syAditi vAcyaM, nirupapaddharmapadvAcyatvasyaiva grahaNAt / nacaivaM cAritradharmAdipadvAcyaviSayiNyAmavyAptinirupapadatvasya vAstavadharmAtiprasaJjakopapadAhityasya vivakSaNAditi dika] 10 / ziSyavyutpAdanArtha cetthamupAdhibhedena samyaktvabhedanirdezaH, tena kacitkeSAJcidantarbhAve'pi na kSatisArityuttarAdhyayanavRttau / yathAca nAntarbhAvastathoktamasmAbhiH, tathApi naitadanyataratvaM samyaktvalakSaNaM, rucInAM tattadviSayabhedena parigaNanasyAzakyatvAt, ruce prItirUpatvena vItarAgasamyaktve'vyAptezca / 'dasavihe sarAgasammattadaMsaNe paNNatte' iti sthAnAGgasUtrasya khArasyena sarAgasamyaktvasyaiva lakSyatvena ca rAgasthAnanugatatvena lakSyabhedAllakSaNabhedo'vazyamanusaraNIya iti / vastuto lakSaNamiha liGgaM vyaJjakamitiyAvat / vyaJakasya ca CRORSCORECACANCE%949 // 38 // For Private 3 Personal Use Only jainelibrary.org in Education Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vahivyaJjakadhUmAlokavadananugame'pina doSaH / ata eva ca'nANaM ca dasaNaM ceva'ityAdinA jJAnadarzanacAritratapaHprabhRtInAmananugatAnAmeva jIvakharUpavyaJjakatvarUpajIvalakSaNatvaM, uktaliGga vinApi laiGgikasadbhAve'pyavirodhazca / yadAhuradhyAtmamataparIkSAyAmupAdhyAyazrIyazovijayagaNayaH-jaMca jialakkhaNaMta, uvaiDatattha lakkhaNaM lingg| teNa viNA sojujjai,dhUmeNa viNA huaasuvv||1||"tti| evaM ca rucyabhAve'pi vItarAgasamyaktvasadbhAvAnna kSatiH / vyaGgayaM tvekamanAvilasakalajJAnAdiguNaikarasasvabhAvaM zuddhAtmapariNAmarUpaM paramArthato'nAkhyeyamanubhavagamyameva samyaktvam / taduktaM dharmabIjamadhikRtyopadezapade-pAyamaNakkheamiNaM, aNuhavagammaM tu suddhbhaavaannN| bhavakhayakaraMti garuaM, buhehi sayameva vinnnneyN||1||"ti |khymiti nijopayogataH, ikSukSIrAdirasamAdhuryavizeSANAmivAnubhave'pyanAkhyeyatvAt / uktaMca-ikSukSIraguDAdInAM, mAdhuryasyAntaraM mahat / tathApi na tadAkhyAtuM, sarakhatyA'pi paaryte||1||" iti|ydi cadharmabIjasyApyevamanubhavaikagamyatvaM, kA vArtA tarhi bhavazatasahasradurlabhasya sAkSAnmokSaphalasya cAritraikaprANasya samyaktvasya? iti, zuddhAtmapariNatikharUpe hi tatra nAtiriktapramANAnAM prvRttiH| uktaMca zuddhAtmakharUpamadhikRtyAcArasUtre-"sabve sarA Niati, takkA jattha Na vijai, mai tattha |Na gAhiA" ityAdi, tadetad jJAnAdiguNasamudAyAdbhedAbhedAdinA vivecayitumazakyamanubhavagamyameveti |sthitam / atra padya-"na bhinnaM nAbhinnaM hyubhayamapi no nApyanubhayaM,na vA zAbdanyAyAdbhavati bhjnaabhaajnmpi| guNAsInaM lInaM niravadhividhivyaJjanapade, yadetatsamyaktvaM tadanukurute pAnakarasam ||1||n kenApyAkhyAtaM na Jain Education For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. // 39 // ca paricitaM nApyanumitaM, na cArthAdApannaM kacidupamitaM nApi vibudhaiH| vizuddhaM samyaktvaM na ca hRdi na nAligitamapi,sphuratyantajyotirnirupadhisamAdhau samuditam // 2 // " ityalaM prasaGgena, prkRtmnusraamH| nisargAdhigamayorubhayorapyekamantaraGga kAraNamAha-'mithyAtvaparihANyaiva' mithyAtvaM jinapraNItatattvaviparItazraddhAnalakSaNaM, tasya parihANyaiva sarvathA tyAge trividhaMtrividhena pratyAkhyAnenetiyAvat / Aha ca-micchattapaDikkamaNaM, tivihaMtiviheNa nAyavvaM'ti / mithyAtvaM ca laukikalokottarabhedAvidhA, ekaikamapi devaviSayaguruviSayabhedAvividhaM, tatra laukikadevagataM laukikadevAnAM hariharabrahmAdInAM, praNAmapUjAdInAM (dinA) tadbhavanagamanAdinA ca tattaddezaprasiddhamanekavidhaM jJeyam 1 / laukikagurugatamapi laukikagurUNAM brAhmaNatApasAdInAM namaskRtikaraNaM tadgre patanaM, tadgre namaH zivAyetyAdibhaNanaM, tatkathAzravaNaM, taduktakriyAkaraNataH kathAzravaNabahumAnakaraNAdinA ca vividhaM 2 / lokottaradevagataM tu paratIrthikasaGgahItajinabimbArcanAdinA ihalokArtha jainayAtrAgamanamAnanAdinA ca syAt 3 / lokottaragurugataM ca pArzvasthAdiSu gurutvabuddhyA vandanAdinA gurustUpAdAvaihikaphalArtha yAtropayAcitAdinA ceti bhedacatuSTayI, taduktaM darzanazuddhiprakaraNe-"duvihaM loiamicchaM, devagayaM gurugayaM muNeavvaM / louttariaMpi duvihaM, devagayaM gurugayaM ceva / / caubhe micchattaM, tivihaM tiviheNa jo vivjei| akalaMkaM sammattaM, hoi phuDaM tassa jIvassA" trividhaM trividhenetyatra bhAvanAmevamAhuHeaM aNaMtaruttaM, micchaM maNasA na ciMtai karemi / sayameva so kareu, anneNa kae va suTTa kyN|| evaM vAyA na m / lAmA hariharabrahmAdItabhedAdvidhA, e Aha ca FACARREARSANSALAX Jain Educaton International For Private & Personel Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaNai,karei aNNaM ca na bhaNai kreh| annakayaM napasaMsai, na kuNai sayameva kAraNaM / / karasannabhamuhakhevAiehiM naya kAravei annennN|annkyN na pasaMsai,aNNeNa kayaM ca suTTa kayaM / 2 // " [nanu trividhaM trividhena pratyAkhyAtamidhyAtvasya mithyAdRSTisaMsarge kathaM nAnumatirUpamithyAtvaprasaGga iticenna, tasyApyaticArarUpasya varjanIyatvasyaivoktatvAt / khakuTambAdisambandhino mithyAdRzo varjanAzaktau saMvAsAnumatiH syAditi cenna, ArambhiNA saMvAse ArambhakriyAyA balAtprasavAt saMvAsAnumatisaMbhave'pi mithyAtvasya bhAvarUpatvena tadasambhavAt / anyathA sayyatasyApi mithyAdRSTinibhAyA api saMbhavena tatsaMvAsAnumateAratvAditi dika ] yadyapi tattvavRttyA adevAderdevatvAdibuddhyA''rAdhane eva mithyAtvaM, tathApyaihikAdyarthamapi yakSAdyArAdhanamutsargatastyAjyameva, paramparayA mithyAtvavRddhisthirIkaraNAdiprasaGgena pretya durlabhabodhitvApatteryataH-"annesiM sattANaM, micchattaM jo jaNei muuddhppaa| so teNa nimitteNaM, na lahai bohiM jinnaabhihiaN||1||" rAvaNakRSNAdyAlambanamapi nocitameva kAlabhedAt,yatastatsamaye'haddharmasyetaradharmebhyo'tizAyitvena na mithyAtvavRddhistAdRzI,samprati ca khabhAvato'pi mithyAtvapravRttinivAraiveti / atha mithyAtvaM paJcavidhaM, yadAha-"AbhiggahiamaNabhiggahaM ca taha abhinivesiaMceva / saMsaiamaNAbhogaM, micchattaM paMcahA eaN||1||" tatrAbhigrahikaM pAkhaNDinAM khazAstraniyantritavivekAlokAnAM parapakSapratikSepadakSANAM, jainAnAM ca dharmAdharmavAdena parIkSApUrva tattvamAkalayya vAbhyupagatArtha zraddhamAnAnAM parapakSapratikSepaNadakSatve'pi nAbhigrahikatvaM, svazAstrAniyantritatvAdvivekAlokasya / yastu nAmnA JainEducational For Private Personel Use Only Koljainelibrary.org Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. // 40 // nindadati bhAvaH / taca nAstyA mApatapAdikalpAnAMca prajJapilAdiSu / yuktimA jaino'pi khakulAcAreNaivAgamaparIkSAMbAdhate, tasyAbhigrAhikatvameva, samyagdRzo'parIkSitapakSapAtitvAyogAt, taduktaM haribhadrasUribhiH-"pakSapAtona me vIre,na dveSaH kapilAdiSu / yuktimadvacanaM yasya, tasya kAryaH parigrahaH 4||1||"iti|giitaarthnishritaanaaNmaasstussaadiklpaanaaNc prajJApATavAbhAvAdivekarahitAnAmapi guNavatpAratacyAnna doSa iti bhaavH| tacca nAstyAtmetyAdi SaDikalpaiH SaDDidhaM zaanAbhigrahikaM prAkRtajanAnAM, sarve devA vandyA na nindanIyA, evaM sarve guravaH sarve dharmA itiityaadynekvidhN| AbhinivezikaM jAnato'pi yathAsthitaM durabhini-IP vezaviplAvitadhiyogoSThAmAhilAderiva abhinivezo'nAbhogAtprajJApakadoSAdvA vitathazraddhAnavati samyagdRSTAvapi syAd , anAbhogAdguruniyogAdvA samyagdRSTerapi vitathazraddhAnabhaNanAt,tathAcoktamuttarAdhyayananiyuktI |"sammahiTThI jIvo, uvai8 pavayaNaM tu sddhi| saddahai asambhAvaM, aNabhogA guruNiogA vaa||1||" iti|thaarnnaay duriti vizeSaNaM, samyagvaktRvacanAnivartanIyatvaM tadarthaH / anAbhogAdijanito mugdhazrAddhAdInAM vitathazraddhAnarUpo'bhinivezastu samyagvaktRvacananivartanIya iti na doSaH / tathApi jinabhadrasiddhasenAdiprAvacanikapradhAnavipratipattiviSayapakSadvaye'pyanyatarasya vastunaH zAstrabAdhitatvAttadanyatarazraddhAnavato'bhinivezitvaprasaGga iti tadvAraNArtha 'jAnato'pIti zAstratAtparyabAdhapratisandhAnavatA, siddhasenAdayazca svAbhyupagatamartha zAstratAtparyabAdhaM pratisaMdhAyApi pakSapAtena na na pratipannavantaH, kintvavicchinnaprAvanikaparamparayA |zAstratAtparyameva khAbhyupagatArthAnukUlatvena pratisaMdhAyeti na te'bhinivezino / goSThAmAhilAdayastu zAstra // 40 // M Jain Educaton intematona For Private & Personel Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAtparyabAdhaM pratisaMdhAyaivAnyathA zraddadhata iti na doSaH, idamapi matibhedAbhinivezAdimUlabhedAdanekavidhaM, jamAligoSThAmAhilAdInAm , uktaM ca vyavahArabhASye "maibheeNa jamAlI, puci buggAhieNa goviNdo| saMsaggIe bhikkhU, gohAmAhila ahinnivese||1||"tti 3] sAMzayikaM devagurudharmeSvayamanyo veti saMzayAnasya bhvti| [sUkSmArthAdiviSayastu saMzayaH sAdhUnAmapi bhavati, saca 'tameva sacaM NIsaMkaM, jaM jiNehiM paveiaM' ityAdyAgamoditabhagavaddhacanaprAmANyapuraskAreNa nivartate, svarasavAhitayA anivartamAnazca saH sAMzayikamithyAtvarUpaH sannanAcArApAdaka eva, ata evAkAGkSAmohodayAdAkarSaprasiddhiH, idamapi sarvadarzanajainadarzanatadekadezapadavAkyAdisaMzayabhedena bahuvidhaM] anAbhogika vicArazUnyasyaikendriyAdervA vizeSajJAnavikalasya bhavati, idamapi sarvAMzaviSayAvyaktabodhasvarUpaM vivakSitakicidaMzAvyaktabodhakharUpaM cetyanekavidhaM, eteSu madhye AbhigrAhikA''bhinivezike guruke,viparyAsarUpatvena sAnubandhaklezamUlatvAt ,zeSANi ca trINi(na)viparItAvadhAraNarUpavipayAsavyAvRttatvena teSAM RrAnubandhaphalakatvAbhAvAttaduktaM copadezapade "eso a ettha guruo, NANajjhavasAyasaMsayA evaM / jamhA asappavittI, etto savvatthaNatthaphalA // 1 // " duSpratIkArA'satpravRttihetutvena eSa viparyAso'tra garIyAn , natvanadhyavasAyasaMzayAvevaMbhUtAtattvAbhinivezAbhAvAt, tayoH supratIkAratvenAtyantAnarthasaMpAdakatvAbhAvAdityetattAtparyArthaH] evaM sarvathA sarvaprakAramithyAtvaparihAreNa samyaktvaM gurusamakSa|mAlApakocArapUrva pratipattavyaM, tasyAnandAdizrAvakopadarzitavidhinaiva pratipattavyaucityAt, tathAcoktamA etto samvatthAtaduktaM copadezapANacatrINi(nAASE Jain Education in For Private & Personel Use Only R ainelibrary.org Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sagraha. 18 vazyakaniyuktau "tattha samaNovAsao puvAmeva micchattAo paDikkamai, sammattaM uvasaMpajjai, no se kappar3a ra ajappabhiI annautthie vA annautthiadevayANi vA annautthiapariggahiarihaMtaceiyAI vA vaMdettae vA // 41 // NamaMsittae vA, pubbi aNAlitteNaM Alavittae vA saMlavittae vA, tesiM asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAuM vA aNuppadAuM vA, NaNNattha rAyAbhioyeNa gaNAbhiogeNaM devayAbhiogeNaM guruniggaheNaM hai vittIkaMtAreNaM"ti / yogazAstravRttAvapi "evaMvidhaM ca samyaktvaM viziSTadravyAdisAmayyAM satyAM guroH samIpe |vidhinA pratipadya zrAvakoyathAvatpAlayati, yataH "samaNovAsao tattha, micchattAu pddikkme| davao bhAvao pubdhi, sammattaM pddivje||1||n kappaI se paratitthiANaM,taheva tesiM ciadevyaannN| pariggahItANa ya ceiANaM, phaavnnaavNdnnpuuannaaii||2||loaann titthesu siNANadANaM, piMDappadANaM huNaNaM tavaM c| saMkaMtisomaggahaNAieK, pabhUaloANa pavAhakicaM ||3||"ti / itthaM ca samyaktvANuvratAdipratipattiH sarvA'pi gurusAkSikaiva phalavatI, naanythaa| yataH paJcAzake vadhavarjanavidhiprastAve-gurumUle suadhammo, saMviggo ittaraM ca iaraM vaa| giNhai kyAi~ koI, pAlei tahA niraiAraM // 1 // " vRttiryathA-guruH samyagajJAnakriyAyuktaH samyag dharmazAstrArthadezako yadAha "dharmajJo dharmakartA ca, sadA dhrmpraaynnH|| sattvabhyo dharmazAstrArthadezako gururucyate // 1 // " athavA "jo jeNa suddhadhamme, nijojio saMjaeNa gihiNA vA / so ceva tassa bhaNNai, dhammagurU dhmmdaannaao||1||" tasya gurorAcAryasya mUlamantikaM gurumUlaM tatra gurumUle'nenAnyatra dharmazravaNapratiSedho // 41 // Jain Education in For Private Personal Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SALEMSROGRALCALCAMERICA darzito, viprystbodhsNbhvaat| 'zrutadharmaH' AkarNitANuvratAdipratipAdanaparAptapravacanaH, anena cAzrutAgamasya jJAnAbhAvena vratapratipattirna samyagiti tatpratiSedho darzito, yadAha-"jassa no imaM uvagayaM bhavai, ime jIvA ime thAvarA (ime tasA) tassa no supaccakkhAyaM bhavai, se duppacakkhAyaM bhavai, se duppacakkhAI mosaM bhAsai, no sacaM bhAsaI"tti / tathA khayamutprekSitazAstrasyApi pratiSedha uktH| khayamutprekSaNe hi samyakazAstrAnavagamena samyakpravRttyabhAvAt yadAha-"nahi bhavati nirvigopakamanupAsitagurukulasya vijJAnam / prakaTitapazcAdbhAgaM, pazyata nRtyaM mayUrANAm // 1 // " tathA jJAtadharmavAdeva saMvigno mokSAbhilASI san saMsArabhIto vA, anyathAvidhasya hi vratapratipattirna mokSAya syAt, itvaramalpakAlaM, itaraM vA bahukAlaM yAvajjIvamityarthaH / iti pUrvagAthAsUcito vadhavarjanavidhiH / ityalaM prAsaGgikena prakRtaM prastumaH / taca samyaktvaM zubhAtmapariNAmarUpamasmadIyAnAmapratyakSaM kevalaM liGgailekSyate, ata Aha-samyaktvaM kIdRzaM bhavati? 'paJceti' paJcabhiH zamasaMveganirvedAnukampA''stikyarUpairlakSaNairliGgailekSitaM upalakSitaM bhavati, ebhilakSaNaiH parasthaM parokSamapi samyaktvaM lakSyate iti bhaavH| tatra zamaH prazamaH anantAnubandhinAM kaSAyANAmanudayaH, saca prakRtyA kaSAyapariNate: kaTuphalAvalokanAdA bhavati, yadAha-payaIe kammANaM, nAUNaM vA vivAgamasuhaMti / avaraddhevi na kuppai, uvasamao savvakAlaMpi ||1||"tti // anye tu krodhakaNDUviSayatRSNopazamaH zama ityaahuH| adhigatasamyagdarzano hi sAdhUpAsanAvAn kathaM krodhakaNDDA viSayatRSNayA ca taralIkriyeta / nanu krodhakaNDUviSaya tAkavalaM liGgailakSyata lakSita upalakSitanA kaSAyA Jain Education in a For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4567 saMgraha. // 42 // tRSNopazamazcecchamastarhi zreNikakRSNAdInAM sAparAdhe niraparAdhe'pi ca pare krodhavatAM viSayatRSNAtaralitamanasAM ca kathaM zamaH? tadbhAve ca kathaM samyaktvasaMbhavaH ? iti cenmaivaM, liGgini samyaktve sati liGgairavazyaM | bhAvyamiti nAyaM niyamaH, dRzyate hi dhUmarahito'pyayaskAragRheSu vahiH, bhasmacchannasya vA vaherna dhuumlesho'piiti| ayaM tu niyamaH suparIkSito-liGge sati liGgI bhavatyeva, yadAha-liGge liGgI bhavatyeva, liGginyevetaratpunaH / niyamasya viparyAse,saMbandho lingglingginoH||1|| iti|sNjvlnkssaayodyaadaa kRssnnaadiinaaNkrodhknndduuvissytRssnne| saMjvalanA api kecana kaSAyAstIvratayA'nantAnubandhisadRzavipAkA iti sarvamavadAtaM / saMvego mokSAbhilASA, samyagdRSTirhi narendrasurendrANAM viSayasukhAni duHkhAnuSaGgAhuHkhatayA manyamAno mokSasukhameva sukhatvena manyate'bhilaSati ca / yadAha-naravivuhesarasukkhaM, dukkhaM cia bhAvao a mnnNto|sNvegon mokkhaM, mottUNaM kiMci patthei ||2||"tti, nirvedo bhavavairAgyaM, samyagdarzanI hi duHkhadaurgatyagahane bhavakArAgAre karmadaNDapAzakaistathA karthyamAnaH pratikartumakSamo mamatvarahitazca duHkhena nirviNNo bhavati / yadAha-nArayatirianarAmarabhavesu nivveao vasai dukkhaM / akayaparaloamaggo, mamattavisavegarahio a // 1 // " anye tu saMveganirveyorarthaviparyAsamAhuH-saMvego bhavavirAgaH nirvedo mokSAbhilASa iti 3 // anukampA duHkhitepvapakSapAtena duHkhaprahANecchA, pakSapAtena tu karuNA putrAdau vyAghrAdInAmapyastyeva, sA cAnukampadravyato bhAvatazceti vidhA, dravyataH satyAM zaktau duHkhapratIkAreNa, bhAvatazcAhRdyatvena, yadAha-daTTaNa pANinivahaM, bhIme // 42 // Jain Education in For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavasAgaraMmi dukkhattaM aviseo'NukaMpa, duhAvi sAmatthaokuNai ||4||"tti| astItimatirasyetyAstikastasya bhAvaH dharmo vA AstikyaM, tattvAntarazravaNe'pi jinoktatattvaviSaye nirAkAGkSA pratipattiH, tadvAn hi Astika ityucyte| yadAha-maNNai tameva sacaM, nIsaMkaMjaMjiNehi paNNattaM / suhapariNAmA sammaM, kaMkhAivisuttiArahio ||6||"tti yatrApyasya mohavazAt kacana saMzayo bhavati, tatrApyapratihateyamargalA zrIjinabhadragaNikSamAzramaNoditA "katthaya maidubbaleNaM, tabihaAyariavirahao vAvi / neagahaNattaNeNa ya, nANAvaraNodaeNaM ca // 1 // heUdAharaNAsambhave asai suDa jaM na vujjhejaa| savaNNumayamavitaha,tahAvitaM ciMtae maimaM // 2 // aNuvakayaparANuggahaparAyaNA jaM jiNA jgppvraa| jiarAgadosamohA ya, nannahA vAiNo teNaM // 3 // " yathA vA "sUtroktasyaikasyApyarocanAdakSarasya bhavati nrH|mithyaavRssttiH sUtraM,hi naHpramANaM jinaabhihit||1||"miti| anye tu zamAdiliGgAnyanyathA vyAcakSate-suparIkSitapravaktRpravAdyapravacanatatvAbhinivezAnmithyAbhinivezopazamaH(zamaH), sa samyagdarzanasya lakSaNaM, yo hyatattvaM vihAyAtmanA tattvaM pratipannaHsa lakSyate samyagdarzanavA-15 niti / saMvego bhayaM, jinapravacanAnusAriNo narakeSu zItoSNAdisahanaM saMkliSTAsurAdinirmitaM parasparodIritaM ca, tiryakSu bhArAropaNAdyanekavidhaM, manujeSu dAridyadaurbhAgyAdi, deveSvapIyAviSAdaparapreSyatvAdi ca | duHkhamavalokayatastadbhIrutayA tatpazamopAyabhUtaM dharmamanuSThAtA lakSyate-vidyate'sya samyagdarzanamiti / || nirvedo viSayeSvanabhiSvaGgaH yathA ihaloka eva prANinAM durantakAmabhogAbhiSvaGgo'nekopadravaphalaH, paraloke 3055-55ARROCESCRCCCCCC dha0 saM08 Jain Education inte For Private & Personel Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. // 43 // ASSASSR*** 'pyatikaTukanarakatiryagmanuSyajanmaphalapradaH, ato na kizcidanena, ujjhitavya evAyamiti / evaMvidhAnidenApi lakSyate'styasya samyagdarzana miti / anukampA kRpA, yathA sarva eva sattvAH sukhArthino, duHkhaprahANArthinazca, tato naiSAmalpA'pi pIDA mayA kAryetya nayA'pi lakSyate'styasya samyaktvamiti / santi khalu jinedropadiSTA atIndriyA jIvaparalokAdayo bhAvA iti pariNAmaH Astikyam, anenApi lakSyate samyagdarzanayukto'yamiti / atra ca paJcalakSaNapradarzanena tatsahacAritAH saptaSaSTirapi bhedAH sUcitAH, samyaktvaM ca tairvizuddhaM syAdyadAhu:-"causaddahaNa tiliMgaM, dasaviNayatisuddhipaMcagayadosa / aTThapabhAvaNabhUsaNalakkhaNa 5 paMcavihasaMjuttaM // 1 // chavihajayaNA''gAraM, chanbhAvaNabhAviaM ca chaTThANaM / ia sattasahIdaMsaNabheavisuddhaM tu sammattaM // 2 // " causaddahaNatti "paramatthasaMthavo khalu 1, sumuNiaparamatthajaijaNanisevA zavAvanna 3 kuhiTThINa ya, vajaNA ya 4 smmttsddhnnaa||3||" tiliMgatti "sussUsa 1 dhammarAo 2, gurudevANaM jhaasmaahiie| veyAbacce niyamo 3, sammaddihissa liNgaaii||4||"dsvinnyNti "arihaMta1siddha 2 ceia 3 sue a4 dhamme a5sAhuvagge a6 |aayria 1 uvajjhAe 8,pavayaNe 9dasaNe 10vinno||5||"bhttiipuuaavnn(ss)jnnnnN naasnnmvnvaayss| aasaaynnprihaaro,dsnnvinnosmaasenn||6||"tisuddhitti "muttUNa jiNaM muttUNa,jiNamayaM jiNamayahie muttuN| saMsArakattavAraM, ciMtijjataM jagaM sesN||7||"pNcgydosNti "saMkA 1 kaMkha 2 vigicchA3 pasaMsa 4 taha saMthavo 5 kuliNgiisuN| sammattassaiyArA, parihariavvA payatteNaM // 8 // " aTThapabhAvaNatti "pAvayaNI 1 dhammakahI // 43 // Jain Education Inter For Private & Personel Use Only Mujainelibrary.org Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, vAI 3 nemittio4 tavassI a5| vijA 6siddho a1 kaI 8,aTThava pabhAvagA bhnniaa||9||"bhuusnntti "jiNasAsaNe kusalayA 1, pabhAvaNA 2 titthasevaNA 3 thirayA 4 / bhattI a5 guNA sammattadIvayA uttamA va paMca // 10 // " lakkhaNapaMcavihasaMjuttatti lakSaNAnyuktAnyevAtra gAthApi "saMvego cia 1 uvasama 2 nibveo36 taha ya hoi aNukaMpA 4 / atthikaM cia ee, sammatte lakkhaNA paMca // 11 // " chabvihajayaNatti "no annatithie annatithideve ya taha sadevAI gahie kutitthiehiM,vaMdAmi1navAnamaMsAmi 2 // 12 // neva aNAlatto Alavemi 3 no saMlavemi4 taha tesiM / demi na asaNAIaM5,pesemi na gaMdhapupphAI ||13||"chaagaarNti"raayaabhiogo a 1 gaNAbhiogo 2, balAbhiogo 3 a surAbhiogo 4 / katAravittI 5 guruniggaho a6, cha chiMDiAu jinnsaasnnNmi||14||"chnbhaavnnbhaaviaNti"muulN 1 dAraM 2 paihANaM 3, AhAro 4 bhAyaNaM5 nihI 6 / duchakkassAvi dhammassa, saMmattaM prikittiaN||15||"chhaannNti"atthi a1Nico 2 kuNaI 3, kayaM ca veei 4 asthi NivvANaM 5 / atthi a mukkhovAo 6, chassammattassa tthaannaaiN||16||"athaitaasaaN viSamapadArtho yathA-paramArthA jIvAdayasteSAM saMstavaH paricayaH 1, sumunitaparamArthA yatijanA AcAryAdayaH, teSAM sevanaM 2, vyApannadarzanA nihavAdayaH 3 kudarzanAH zAkyAdayaH 4 teSAM varjanaM tyAgaH'sammattasaddahaNA' iti samyaktvaM zraddhIyate'stItipratipadyate'neneti samyaktvazraddhAnaM, na cAGgAramaIkAderapi paramArthasaMstavAdisambhavAyabhicAritA zaGkayA, tAttvikAnAmeteSAM ihAdhikRtatvAt, tasya ca tathAvidhAnAmeSAmasaMbhavAditi / iha prAkRtatvAlliGgamatantramiti strItvaM 1 / mUla Jan Education For Private Personel Use Only ainebrary.org Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. dvAragAthAyAM ca catuHzraddhAnAdizabdAnAM caturvidhaM zraddhAnaM catuHzraddhAnaM, trividhaM liGga triliGga, dazavidho-da vinayo dazavinayaH, trividhA zuddhistrizuddhirityAdi vyutpatti yaa| triliGge-zrotumicchA zuzrUSA, sddho||44|| dhAvandhyanibandhanadharmazAstrazravaNavAJchetyarthaH / sA ca vaidagdhyAdiguNavattaruNanarakinnaragAnazravaNarAgAdapyadhikatamA samyaktve sati bhvti|ydaah-"yuuno vaidagdhyavataH,kAntAyuktasya kAmino'pi dRDham / kinnarageyazravaNAdadhiko dharmazrutau raagH||1||"itishtthaa dharme cAritralakSaNe rAgaH, zrutadharmarAgasya tu shushruussaapdenaivokttvaat| sa ca karmadoSAttadakaraNe'pi kAntArAtItadurgatabubhukSAkSAmakukSibrAhmaNaghRtabhojanAbhilASAdapyatirikto bhavati 2|tthaa guravo dharmopadezakA devA arhantasteSAM vaiyAvRttye tatpratipattivizrAmaNAbhyarcanAdau niymo'vshyNkrtvytaanggiikaarH| sa ca samyaktve sati bhavatIti / tAni samyagdRSTaH dharmadharmiNorabhedopacArAt samyaktvasya liGgAni, ebhistribhirliGgaiH samyaktvaM samutpannamastIti nizcIyata itibhaavH| vaiyAvRttyaniyamasya ca tapobhedatvena cAritrAMzarUpatve'pi samyaktve satyevAvazyaMbhAvitve'pi nAviratasamyagdRSTiguNasthAnakA'bhAvaprayojakatodbhAvyA, etadUpacAritrasyAlpatamatvenAcAritratayA vivakSitatvAt / saMmUrchanajAnAM saMjJAmAtrasadbhAve'pi viziSTasaMjJA'bhAvAdasaMjJitvavyapadezavaditi / upazAntamohAdiSu tu kRtakRtyatvAdeSAM sAkSA dabhAve'pi phalatayA sadbhAvAnna teSvapyateSAM vyabhicAra vaiyAvRttyaniyamazvopariSTAt zrAddhavidhipAThena darzayiSyamata iti tato'vaseyaH / dazavinaye caityAnyahatpratimAH, pravacanaM jIvAditattvaM, darzanaM samyaktvaM tadabhedopacA RECRUSHKARSES5 ROCCAMGACANA-NCREACOCN // 60 Jain Education For Private & Personel Use Only albainelibrary.org Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54555SASASUSMS rAttavAnapi drshmmucyte| eteSu dazasu bhaktirabhimukhAgamanAsanapradAnaparyupAstyaJjaliyandhAdyA, pUjA satkArarUpA, varNaH prazaMsA, tajananamudbhAsanam,avarNavAdasyAzlAghAyA varjanaM prihaarH|aashaatnaa pratIpavarttanaM tasyAH parihAraH / eSa dazasthAnaviSayatvAddazavidho darzanavinayaH, samyaktve satyasya bhAvAt smyktvvinyH| trizuddhyAM jinaM vItarAgaM jinamataM syAtpadalAJchitaM jinamatasthitAMzca sAdhvAdIn muktvA zeSamekAntagrastaM jagadapi saMsAramadhye kacavaraprAyaM asAramityarthaH, iticintayA samyaktvasya vizodhyamAnatvAdetAstisraH zuddhaya iti| paJca doSA agre mUla eva vakSyamANAH, aSTaprabhAvanAyAM-prabhavati jainendra zAsanaM,tasya prabhavataH prayojakatvaM prabhAvanA, sA cASTadhA prabhAvakabhedena, tatra pravacanaM dvAdazAGgaM gaNipiTaka, tadasyAstIti prAvacanI yugapradhAnAgamaH 1, dharmakathA prazastA'syAstIti dharmakathI, " zikhAditvAdina" (zikhAdibhya in zrI si0 72-4 ) AkSepaNIravikSepaNIrasaMvegajananI nivedanI/lakSaNAM caturvidhAM janitajanamanApramodAM| dharmakathAM kathayati saH 2, vAdiprativAdisabhyasabhApatirUpAyAM caturaGgAyAM pariSadi pratipakSakSepapUrvaka svapakSasthApanArthamavazyaM vadatIti vAdI 3, nimittaM traikAlikalAbhAlAbhapratipAdakaM zAstraM, tavettyadhIte vA naimittikaH 4, tapo vikRSTamaSTamAdyasyAstIti tapasvI 5, vidyAH prajJaptyAdayastadvAn vidyAvAn 6, siddhayoJjanapAdalepatilakaguTikAkarSaNavaikriyatvaprabhRtayastAbhiH siddhyati sma siddhaH 7, kavate gadyapadyAdibhiH prabandhaivaNenAmiti kvirgdypdyprbndhrckH8| ete pravacanyAdayo'STau prabhavato bhagavacchAsanasya yathAyathaM Jain Education inte For Private Personal use only inbrary.org Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. / dezakAlAdyaucityena sAhAyyakaraNAt prabhAvakAH, prabhavantaM khataH prakAzakasvabhAvameva prerayantIti vyutpatte, tateSAM karma prabhAvanA, itthaM ca mUladvAragAthAyAM aSTau prabhAvanA yatreti samAsaH / bhuussnnpshcke-jinshaas||45|| ne'haMdarzanaviSaye kuzalatA naipuNyaM 1, prabhAvanA prabhAvanamityarthaH / sA ca prAgaSTadhAbhihitA, yatpunarihopAdAnaM tadasyAH svaparopakAritvena tIrthakaranAmakarmanivandhanatvena ca prAdhAnyakhyApanArtha 2, tathA tIrtha dravyato jinadIkSAjJAnanirvANasthAnaM yadAha-"jammaM dikkhA nANaM, titthayarANaM mahANubhAvANaM / jattha ya kira nivvANaM, AgADhaM daMsaNaM hoI // 1 // " tti, bhAvatastu jJAnadarzanacAritrAdhAraH zramaNasaGghaH, prathamagaNadharo vA, yadAha-"titthaM bhaMte titthaM ? titthayare titthaM ! goyamA ! arihA tAva niyamA titthayare, titthaM 8 puNa cAuvvaNNe samaNasaMghe, paDhamagaNahare vA" iti, tasya sevanaM 3, sthiratA jinadharma prati parasya sthiratA''pAdanaM, khasya vA paratIrthikasamRddhidarzane'pi jinapravacanaM prati niSkampatA 4, bhaktiH pravacane vinayavaiyAvRttyarUpA pratipattiH, ete guNAH samyaktvasya dIpakAH prabhAsakAH, uttamAH pradhAnAH, bhUSaNAni etaiH samyaktvamalakiyata iti bhaavH| lakSaNAni paJca vyAkhyAtAni / SaDidhayatanAyAm-anyatIrthikAn paradarzaninaH parivrAjakabhikSubhautikAdIna anyatIrthikadevAn rudraviSNuyakSAdIna tathA svadevAn arhatpatimAlakSaNAn kutIrthikairdigambarAdibhihItAn bhautikAdiparigRhItAnmahAkAlAdIn no naiva vande vA 1, na namasyAmi 2, tadbhaktAnAM mithyAtvasthirIkaraNAt / tatra vandanaM zirasA'bhivAdanaM, namaskaraNaM praNAmapUrva prazasta // 45 // Jain Education Intel For Private & Personel Use Only K ainelibrary.org Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhvanibhirguNotkIrtanaM / tathA'nyatIrthikaiH pUrvamanAlapsaH sannavAlapAmi 3, nApi saMlapAmi, tatreSadbhASaNamAlApaH, muharbhASaNaM saMlApaH 4, tatsaMbhASaNe hi taiH saha paricayAt pratikriyAzravaNadarzanAdibhirmithyAtvaprasaktirapi sthAdeva / tathA teSAmanyatIrthikANAM na dadAmi azanAdikaM anukampAM vihAya, anukampAyAzca kutrApyaniSedhAta, yata uktam-"savvehiMpi jiNehiM, dujjayajiarAgadosamohehiM / sattANukaMpaNaTThA, dANaM na kahiM vi paDisiddhaM // 1 // "5, tathA teSAM paratIrthikadevAnAM tatpratigRhItajinapratimAnAM ca pUjAnimittaM naiva prekSyAmi gandhapuSpAdikaM, AdizabdAdvinayavaiyAvRttyayAtrAlAnAdikaM 6, etAbhiH SabhiyatanAbhiryatamAnaH samyaktvaM naatikaamtiiti| AkAraSaTe-abhiyojanamabhiyogo'nicchato'pi vyApAraNaM, tatra rAjJo nRpAderabhiyogo rAjAbhiyogaH 1, gaNaH svajanAdisamudAyastasyAbhiyogo gaNAbhiyogaH 2, balaM haThaprayogastenAbhiyogaH 3, surasya kuladevatAderabhiyogaH 4, kAntAramaraNyaM tatra vRttirvarttanaM nirvAhaH kAntAravRttiryadA kAntAramapi bAdhAhetutvAdiha bAdhAtvena vivakSitaM tena kAraNena bAdhayA vRttiH prANavartanarUpA kAntAravRttiH kaSTena nirvAha itiyAvat 5 / guravo mAtR(tA)pitRprabhRtayaH yaduktam-"mAtA pitA kalAcArya, eteSAM jnyaatystthaa| vRddhA dharmopadeSTAro, guruvargassatAM mtH||1||" teSAM nigraho nibandhaH 6 / tadetAH SaT chiNDikAH apavAdarUpA jinazAsane bhavanti, idamatra tAtparyam-pratipannasamyaktvasya paratIrthikavandanAdikaM niSiddhaM, tadrAjAbhiyogAdibhirebhiH kAraNairbhaktiviyukto dravyataH samAcarannapi samyaktvaM nAbhicaratIti / SaDbhAvanAyAM Jain Education in For Private & Personel Use Only Timejainelibrary.org Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A dharma // 46 // dviSaTasthApi dvAdazabhedasyApi pazcANuvratatriguNavatacatu:zikSAvratarUpadharmasya cAritraviSayasya idaM samyaktvaM mUlamiva mUlaM kAraNamityarthaH, parikIrtitaM jinairiti sarvatra saMbandhaH / yathA mUlarahitaH pAdapaH pavanakampitastatkSaNAdeva nipatati, evaM dharmatarurapi samyaktvahInaH kutIrthikamatAndolitaH 1, dvAramiva dvAraM pravezamukhamitibhAvaH, yathA hyakRtadvAraM nagaraM santataprAkAravalayaveSTitamapyanagaraM bhavati, janapravezanirgamAbhAvAt, evaM dharmapuramapi samyaktvadvArazUnyamazakyAdhigamaM syAditi 2, paihANaM-pratiSThate prAsAdo'sminniti pratiSThAnaM pIThaM, tataH pratiSThAnamiva pratiSThAnaM, yathA pRthvItalagatagarttApUrakarahitaH prAsAdaH sudRDho na bhavati, tathA dharmaharmyamapi samyaktvarUpapratiSThAnaM vinA nizcalaM na bhavediti / AhArottiAdhAraH yathA dharAtalamantarA nirAlambaM jagadidaM na tiSThati, evaM dharmajagadapi samyaktvalakSaNAdhAravyatirekeNa na tiSThediti 4, bhAyaNaMti bhAjanaM pAtramityarthaH, yathA hi pAtravizeSaM vinA kSIrAdi vastu vinazyati, evaM dharmavastvapi samyaktvabhAjanaM vinA 5, nihitti nidhiH yathA hi nidhivyatirekeNa mahAhamaNimau-1 ktikakanakAdi dravyaM na prApyate, tathA samyaktvanidhAnamantarA cAritradharmaratnamapi 6, ityetAbhiH SabhirbhAvanAbhirbhAvyamAnamidaM samyaktvamavilambena mokSasukhasAdhakaM bhavatIti / SaTsthAne-atthitti asti vidyate, cazabdasyA'vadhAraNArthavAjIva iti gamyate, etena nAstikamataM nirastaM 1, 'nicotti-saca jIvo nitya utpattivinAzarahitaH, tadutpAdakakAraNAbhAvAdityAdinA zauddhodanimatamapadhvastaM 2, 'kuNaitti saca CANCIENCEOCALCIS2005 Jain Education in For Private & Personel Use Only Mr.jainelibrary.org Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PORDER jIvaH karoti mithyAtvAviratikaSAyAdibandhahetuyuktatayA tattatkarmANi nivartayati, etena kapilakalpanApratikSepaH 3, 'kayamiti' kRtaM karma ca vedyate 'savvaM paesatayA bhujaIttivacanAdanena sarvathA'bhoktajIvavAdI durnayo nirAkRtaH 4, 'asthi nivvANaM ti asya ca jIvasyAsti vidyate nirvANaM mokSaH, saca jIvasya rAgadveSamadamohajanmajarArogAdiduHkhakSayarUpo'vasthAvizeSa itiyAvad etena pradIpanirvANakalpamabhAvarUpaM nirvANamityAdi saGgiramANAH saugatavizeSAH vyudastAH, te ca pradIpasyevAsya sarvathA dhvaMsa evaM nirvANamAhustathA ca tadvacaH "dIpo yathA nirvRtimabhyupeto, naivAvaniM gacchati nAntarikSam / dizaM na kAJcividizaM na kAzcitlehakSayAt kevalameti zAntim ||shaa" iti jIvaH (vAbhAvaH), taccAyuktaM, dIkSAdiprayAsavaiyAta, pradIpadRSTAntasyApyasiddhatvAdi(tyAdi)yuktivistarasta granthAntarAdavaseyaH 5, "asthi a mokkhovAo'tti mokSasya nirvRterupAyaH samyaksAdhanaM vidyate samyagjJAnadarzanacAritrANAM muktisAdhakatayA ghaTamAnatvAt, anenApi mokSopAyAbhAvapratipAdakadurnayatiraskAraH kRtaH 6, etAnyAtmAstitvAdIni SaT samyaktvasya sthAnAni, samyaktvameSu satkheva bhavatItibhAvaH / eSAM ca bhedAnAM yathAsaMbhavaM jJAnazraddhAcaraNavidhayA samyaktvamu(u)payogitvamiti dhyeyam / itthaM ca devAditattvazraddhAnavikalatve tathAvidhAjIvikAdihetoH zrAvakAkAradharaNe dravyazrAvakatvameva ca paryavasannaM, bhAvazrAvakatvaM tu yathoktavidhipratipannasamyaktvAdiyatibhyaH sakAzAnnityaM dharmazravaNAdeva, yaduktaM AvazyakavRttau-"yo hyabhyupetasamyaktvo, yatibhyaH pratyahaM kathAm / Jan Education in For Private Personel Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 47 // RSSROSAROSASSACHCS zRNoti dharmasambaddhAmasau zrAvaka ucyate // 1 // " abhyupetasamyaktva ityatrAbhyupetANuvrato'pIti vyAkhyAleza 8| saMgraha. iti / taccehAdhikRtaM, bhAvasyaiva mukhyatvAt, bhAvabhAvako'pi darzanavratottaraguNazrAvakabhedAtrividhaH, tadvistarastu vratabhaGgAdhikAre darzayiSyate, Agame cAnyathA'pi zrAvakabhedAH zrUyante, tathAca sthAnAGgasUtram "cauvvihA samaNovAsagA paNNattA, taMjahA-ammApiisamANe, bhAisamANe, mittasamANe, savattisamANe, ahavA caubvihA samaNovAsagA paNNattA, taMjahA-AyaMsasamANe, paDAgasamANe, khANusamANe, kharaMTamANe" iti paramete sAdhUnAzritya draSTavyA iti na pArthakyazaGkAlezaH / eSAmapi nAmazrAvakAdiSvavatAraNavicAre vyavahAranayamate bhAvanAvakA evaite, zrAvakapadavyutpattinimittamAtrayogena tathAvyavahriyamANatvAta, nizcayanayamate punaH sapatnIkharaNTasamAnau mithyAdRSTipAyau dravyazrAvako, zeSAstu bhAvazrAvakAH / yatasteSAM svarUpamevamAgame vyAkhyAyate "ciMtijai kajAiM, na diTThakhaliovi hoi ninneho / egaMtavacchalo jaijaNassa jaNaNIsamo sddho||1|| hiae sasiNeho cia, muNINa maMdAyaro viNayakamme / bhAisamo sAhaNaM, parAbhave hoi sushaao||2|| mittasamANo mANA, IsiM rUsai apucchio kajje / mannato appANaM, muNINa sayaNAu anbhhiaN|||| thaddho chiddappehI, pamAyakhaliANi nicamuccarai / so savattikappo, sAhujaNaM // 47 // taNasamaM gaNai // 4 // " tathA dvitIyacatuSke "gurubhaNio suttattho, biMbijai avitaho maNe jassa / so AyaMsasamANo, susAvao vanio samae // 2 // pavaNeNa paDAgA iva, bhAmijjai jo jaNeNa mUDheNaM / aviNi Jain Education Intel ainelibrary.org Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACCASSESASARASASTE cchiaguruvayaNo, so hoi paDAiAtullo // 6 // paDivannamasaggAho, na muNai gIatthasamaNusahovi / khANusamANo eso, appausI muNijaNe navaraM // 7 // ummaggadesao NiNhavo'si mUDho'si mandadhammo'si / i8 sammaMpi kahataM, kharaMTae so khrNttsmo||8|| jaha siDhilamasuivvaM, luppaMtaMpi hu naraM kharaMTei / evamaNusAsagaMpihu, dUsaMto bhannai khrNtto||9|| nicchayao micchattI, kharaMdatullo savattitullovi / vavahArao u saDDA, jayaMti jNjinngihaaiisuN||10||" ityalaM prasaGgena / atropayogitvAt pUrvasUripraNItAni bhAvazrAvakasya liGgAni dharmaratnaprakaraNe yathopadiSTAni tathopadayante / tathAhi-"kayavayakammo 1 taha sIlavaM ca 2 guNavaM ca 3 ujjuvavahArI 4 / gurusussUso 5 pavayaNakusalo 6 khalu sAvago bhAve // 1 // " kRtamanuSThitaM vrataviSayaM karma kRtyaM yena sa kRtavratakarmA 1, athainameva saprabhedamAha-"tatthAyaNNaNa 1 jANaNa 2 giNhaNa3 paDisevaNesu 4 ujutto| kayavayakammo cauhA, bhAvattho tassimo hoi||2||" tatrAkarNanaM vinayabahumAnAbhyAM vratasya zravaNaM 1, jJAnaM vratabhaGgabhedAticArANAM samyagavabodhaH 2, grahaNaM gurusamIpe itvaraM yAvatkAlaM vA vratapratipattiH3, AsevanaM samyakpAlanaM 4||ath zIlavatsvarUpaM dvitIyalakSaNaM yathA "AyayaNaM khu nisevai 1, vajaha paragehapavisaNamakajje 2 / nicamaNubbhaDaveso 3, na bhaNai saviAravayaNAI 4 // 3 // pariharai bAlakIlaM 5, sAhai kajAi~ mahuranIIe 6 / ia chavvihasIlajuo, vinneo sIlavaMto'ttha 4 // 4 // " AyatanaM dharmijanamIlanasthAnam, uktaMca-"jattha sAhammiA bahave, sIlavaMtA bhussuaa| Jan Education For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. // 48 // bhaniveso 4, vaha nisAmehi // 5 // RSSROSAGARMANAS carittAyArasaMpannA, AyayaNaM taM viANAhi // 1 // " tatsevate bhAvazrAvako natvanAyatanamitibhAvaH / zeSapadAni sugamAni, bAlakrIDAM dyUtAdikaM 5, madhuranItyA sAmavacanena svakArya sAdhayati, na tu paruSavacaneneti SaTra zIlAni 6 / adhunA tRtIyaM bhAvabhAvakalakSaNaM guNavatkharUpaM yathA-"jaivi guNA bahurUvA, tahAvi paMcahi~ guNahi~ guNavaMtA / ia muNivarehiM bhaNio, sarUvamesiM nisAmehi // 5 // sajjhAe 1 karaNaMmi a 2, viNayaMmi a3 niccameva ujjutto| savvattha'Nabhiniveso 4, vahai ruiM suTTha jiNavayaNe 5 // 6 // " svAdhyAye paJcavidhe 1, karaNe taponiyamavandanAdyanuSThAne 2, vinaye gurvAdyabhyutthAnAdirUpe, nityamudyuktaH prayatnavAn bhavati 3, sarvatra prayojaneSu anabhinivezaH prajJApanIyo bhavati 4, tathA vahati dhArayati, rucimicchAM zraddhAnamityarthaH / suThu bADhaM jinavacane 5, iti paJca guNAH / adhunA RjuvyavahArIti caturtha bhAvabhAvakalakSaNaM yathA-"ujuvavahAro cauhA, jahatthabhaNaNaM 1 avaMcigA kiriA / hutAvAyapagAsaNa 3, mittIbhAvo a sabbhAvA 4 // 1 // " Rju praguNaM vyavaharaNaM RjuvyavahAraH, sa caturdA-yathArthabhaNanamavisaMvAdivacanaM 1, avaJcikA parAvaJcanahetukriyA manovAkkAyavyApArarUpA 2, 'huMtAvAyapagAsaNa'tti 'haMtatti prAkRtazailyA bhAvino'zuddhavyavahArakRto ye'pAyAsteSAM prakAzanaM prakaTanaM karoti, 'bhadra mA kRthAH pApAni cauryAdIni, iha paratra cAnarthakArINi" ityAzritaM zikSayati 3, maitrIbhAvaH sadbhAvAnniSkapaTatayA 4 // sAmprataM guruzuzrUSaka iti paJcamaM lakSaNaM yathA "sevAi 1 kAraNeNa ya 2, saMpAyaNa 3 bhAvao guruja sarvatra prayojanamavandanAyanuSThAne WH|48 // Jain Education in For Private & Personel Use Only mainelibrary.org Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55% A saNassa 4 / sussUsaNaM kuNato, gurusussUso havai cauhA // 8 // " sevayA paryupAsanena 1, kAraNena gurujana varNavAdakaraNAdanyajanapravarttanena 2, saMpAdanaM gurorauSadhInAM pradAnaM 3, bhAvo gurujanaceto'nuvarttanaM 4,4 etaizcaturbhiH prakAraiH gurujanasyArAdhyavargasya zuzrUSAM kurvana guruzuzrUSako bhavatIti / yadyapi guravo mAtRpitrAdayo'pi bhaNyante tathA'pyatra dharmAdhikArAddharmAcAryAdaya eva prastutA iti hAIm / atha pravacanakuzala iti SaSThaM bhAvazrAvakalakSaNaM cettham "sutte 1 atthe a 2 tahA, ussagga 3 vavAya 4 bhAva 5 vavahAre 6 / jo kusalataM patto, pavayaNakusalo tao chaddhA // 9 // " sUtre sUtraviSaye yaH kuzalatvaM, prApta iti pratyeka yojanIyaM, zrAvakaparyAyocitasUtrAdhyetetyarthaH 1, tathA'rthe sUtrAbhidheye saMvignagItArthasamIpe sUtrArthazravaNena kuzalatvaM prApta ityarthaH 2, utsarge sAmAnyoktau 3 apavAde vizeSabhaNite kuzalaH / ayaM bhAva:kevalaM notsargamevAvalambate, nApi kevalamapavAdaM, kintubhayamapi yathAyogamAlambata ityarthaH 4, bhAve vidhisAre dharmAnuSThAne karaNasvarUpe kuzalaH / idamuktaM bhavati-vidhikAriNamanyaM bahu manyate, svayamapi sAmagrIsadbhAve yathAzakti vidhipUrvakaM dharmAnuSThAne pravartate / sAmayyA abhAve punarvidhyArAdhanamanorathAnna muzcatyeveti 5, vyavahAre gItArthAcaritarUpe kuzalaH dezakAlAdyapekSayotsargApavAvedigurulAghavaparijJAnanipuNagItArthAcaritaM vyavahAraM na dRSayatItibhAvaH 6 / "eso pavayaNakusalo, chanbheo muNivarehiM |niddiho| kiriyAgayAI chabiha-liMgAI bhAvasaddhassa // 10 // " etAni bhAvabhAvakasya kriyopalakSaNAni CANCIENCACANCE dha. saM. 9 jainelibrary.org Jain Education in For Private 8 Personal Use Only 2 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. 49 // AAAAAAACANCIAL SaDeva liGgAni / atha bhAvagatAni tAnyAha-"bhAvagayAI satarasa, muNiNo eassa biti liNgaaii| jANiajiNamayasArA, puvAyariA jao AhU // 11 // itthiM 1, diatthasaMsAra 4 visaya 5 AraMbha 6geha 7 daMsaNao 8 / gaDarigAipavAhe 9, purassaraM AgamapavittI 10 // 12 // dANAi jahAsattI, pavattaNaM 11 vihia 12 rattaduDhe a 13 / majjhattha 14 masaMbaddho 15, paratthakAmovabhAgI a16 // 13 // vesA iva gihavAsaM, pAlai 17 sattarasapayanibaddhaM tu| bhAvagayabhAvasAvagalakkhaNameaM samAseNaM // 14 // " AsAM kAciyAkhyA-striyAdidarzanAntapadASTakAnAM banDhe saptamyarthe tasila (itarAdibhyo'pi dRzyante pA05-14 3-114) ayaM bhAva:-strIvazavI na bhavet 1, indriyANi viSayebhyo niruNaddhi 2, nAnarthamUle'rthe lubhyati 3, saMsAre ratiM na karoti 4, viSayeSu na gRddhiM kuryAt 5, tIvrArambhaM na karoti, karoti cedanicchanneva 6, gRhavAse pAzamiva manyamAno vaset 7, samyaktvAnna calati 8, gaDarikapravAhaM tyajati |9, AgamapurassaraM sarvAH kriyAH karoti 10, yathAzakti dAnAdau pravartate 11, vihIko niravadyakriyAM kurvANo na lajjate 12, saMsAragatapadArtheSu araktadviSTo nivasati 13, dharmAdikharUpavicAre madhyasthaH syAt, na tu mayA ayaM pakSo'GgIkRta ityabhinivezI 14, dhanakhajanAdiSu sambaddho'pi kSaNabhaGguratAM bhAvayannasambaddha ivAste 15, parArtha anyajanadAkSiNyAdinA bhogopabhogeSu pravartate, natu khatIvarasena 16, vezyeva hai nirAzaMso gRhavAsaM pAlayatIti 17 / kRtaM prAsanikalakSaNaprarUpaNayA / atra ca pratipannasamyaktvenAdita // 49 // - Plainelibrary.org - Jain Education in Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eva niyamapUrva tathA'bhyAsaH kAryo, yathoktaM zrAddhavidhivRttI, tathAhi-pUrva tAvanmithyAtvaM tyAjyaM, tato nityaM yathAzakti trirdiH sakRddhA jinapUjA jinadarzanaM saMpUrNadevavandanaM caityavandanA ca kAryeti, evaM sAmayyAM gurau bRhallaghu vA vandanaM, sAmagyabhAve nAmagrahaNena vandanaM nityaM, varSAcaturmAsyAM paJcapAdau vA'STaprakArIpUjA, yAvajjIvaM navyAmrapakAmraphalAdevasya DhokanaM vinA'grahaNaM, nityaM naivedyapUgAdeDhauMkana, nityaM caturmAsItrayavArSikadIpotsavAdau vA'STamaGgalaDhokana, nityaM parvasu vA varSamadhye kiyadvAraM vA khAdyavAdyAdisarvavastUnAM devasya gurozca pradAnapUrva bhojanaM, pratimAsaM prativarSa vA mahAdhvajapradAnAdivistareNa slAtramahApUjArAtrijAgaraNAdi, nityaM varSAdau kiyadvAraM vA caityazAlApramArjanasamAracanAdi, prativarSa pratimAsaM vA caitye'garUtkSepaNadIpArthapumbhikAkiyaddIpaghRtacandanakhaNDAdeH zAlAyAM mukhavastrajapamAlApronchana-2 kacaravalakAdyartha kiyadvastrakambalorNAdezca mocanaM, varSAsu zrAddhAdInAmupavezanArtha kiyatpaTTikAdeH kAraNaM, prativarSa sUtrAdinApi saGghapUjA kiyatsAdharmikavAtsalyAdi ca, pratyahaM kiyAna kAyotsargaH svAdhyAyaH 4/ trizatyAdiguNanaM ca, nityaM divA namaskArasahitAdeH rAtrau divasacaramasya ca pratyAkhyAnasya karaNaM, dviH sakRddhA pratikramaNAdi cAdau niymniiyaani| nanvevamaviratAvasthAyAM viratipariNAmAbhAve pratyAkhyAnapratikramaNAdi (de.) viratidharmasya karttavyatvAGgIkAre tAttvikaguNasthAnAvasthA lupyeta, nahi turyaguNasthAne pazcamaguNasthAnAdikriyAkaraNaM yuktiyuktaM, aviratasamyagdRSTiguNasthAnahAniprasakte,nApi ca kSayopazamAdibhAvabhAvyAni guNa RAKAKACASSAGAR Jain Education in For Private Personel Use Only Oldjainelibrary.org Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. // 50 // sthAnAni asmadAdibAyaudayikabhAvodbhatakriyAkRSTAnyAyAnti iti cenmaivaM, zAstrArthAparijJAnAta, nahi turyaguNasthAne viratikriyAkaraNaM zAstre niSiddhaM, kintu paramArthikAdhyavasAyarUpo viratipariNAmaH, sa hi asannapi vizuvratagrahaNAdikriyAkAriNAM tanmAhAtmyAdeva tadrahaNAnantaraM jAyate, sa~zca parivarDate, natu pratipAtazIlo bhavati / ata eva kSAyopazamikAni guNasthAnAni nAsmadAdibAhyaudayikakriyAkRSTAnyAyAntItibuddhyA samyag kriyAyAM nodAsitavyaM, prayatnena teSAmapi sulabhatvAd, upAyAdhInatvAdupeyasya ca, na caitat khamanISikAvijRmbhitaM, yadAhuH zrIharibhadrasUrivarAH paJcAzakaprakaraNe samyaktvavratapariNAmasthairyArtha vidheyagatopadezaprastAve-"gahaNAduvari payattA, hoi asanto'vi virahapariNAmo / akusalakammodayao, paDai avaNNAI liMgamiha // 1 // tamhA NiccasaIe, bahumANeNaM ca ahigayaguNammI / paDivakkhaduguMchAe, pariNaiAloaNeNaM ca // 2 // titthaMkarabhattIe, susAhujaNapajjuvAsaNAe a / uttaraguNasaddhAe, ettha sayA hoi jaiavvaM // 3 // evamasaMtovi imo, jAyai jAovi paDaina kayAvi / tA itthaM buddhimayA, apamAo hoi kAyabvo // 4 // " AsAM vyAkhyA-grahaNAdgurumUle zrutadharme tyAdividhinA samyaktvavratopAdAnAdupari uttarakAle, prayatnAdudyamavizeSAddhetorbhavati jAyate, asannapi karmadoSAdavidyamAno'pi, saMstu bhUta evetyapizabdArthaH / ko'sAvityAha-viratipariNAmaH' prANAtipAtAdinivartanapAramArthikAdhyavasAyA, upalakSaNatvAtsamyaktvaparigrahaNaM, sopakramatvAdviratyAdyAvArakakarmaNAM, tathAvidhaprayatnasya ca tadupakramaNakha vo // 4 // " AmatIvi imo, jAyai jANapajuvAsaNAe ani Jain Education in For Private & Personel Use Only KMjainelibrary.org Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatvAditi / athoktaviparyayamAha-akuzalakarmodayato'zubhakarmopAyAdikarmAnubhAvAtpatati sannapi vratagrahaNasyopari prayatnaM vinA apayAti viratipariNAma iti prakRtaM, tatpratipAtazca liGgenAvasIyate tadevAha -avarNo vratAnAM vratadezakAnAM vratavatAM vA azlAghA avajJA vA anAdara Adiryasya tadavarNAdi(tena)avajJAdinA, AdizabdAttadrakSaNopAyA'pravRttyAdi ca, liGga lakSaNamiha vratapariNAmaparipAta iti / na ca vAcyaM'vinirgata(viratigata)pariNAmAbhAve kathaM vratagrahaNaM ? iti, uparodhAdinA tasya sambhavAt, zrUyante hyanantAni dravyataH zramaNatvazrAvakatvopAdAnAnIti prathamagAthArthaH / prastAvitopadezamevAha-'tamhAM gAhA titthaMkara' gAhA / yasmAdasannapi viratipariNAmaH prayatnAjAyate, prayatnaM vinA vA'kuzalakarmodayAt sannapi pratipatati, tasmAtkAraNAnnityasmRtyA sArvadikasmaraNena bhagavati yatitavyamiti, tathA bahumAnena bhAvapratibandhena, cazabdaH samuccaye, adhikRtaguNe'GgIkRtaguNe samyaktvANuvratAdau, idaM pUrvapadAbhyAmuttarapadena ca saha pratyeka yojyate, tathA 'pratipakSajugupsayA' mithyAtvaprANivadhAyuddhegena tathA 'pariNatyAlocanena'adhikRtaguNavipakSabhUtA mithyAtvaMprANAtipAtAdayo dAruNaphalAH, adhikRtaguNA vA samyaktvANuvratAdayaH paramArthahetava eva ityevaM vipAkaparyAlocanena, cazabdaH samuccaya eva / tathA 'tIrthakarabhattyA' paramaguruvinayena tathA 'susAdhujanaparyupAsanayA' bhAvayatilokasevayA, cazabdaH samuccaya eva / tathA 'uttaraguNazraddhayA' pradhAnataraguNAbhilASeNa, samyaktve sati aNuvratAbhilASeNa,aNuvrateSu satsu mahAvratAbhilASeNetibhAvaH, cazabdaH samu HERE Jain Education inte For Private & Personel Use Only Mayainelibrary.org Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. caya eva / 'atra' samyaktvANuvratAvyitikare tatpratipattyuttarakAlaM 'sadA' sarvakAlaM "bhavati' yujyate / yatitavyamudyamaH karttavyaH / iti gAthAtrayArthaH / evamasanto gAhA, evamasannapi vratagrahaNakAle 'imotti ayaM vratapariNAmo jAyate, jAto'pi vratagrahaNakAle na patati kadApi, tasmAdatra vratagrahaNAdividhAvapramAdaH kartavyo bhavatIti caturthagAthArthaH / evaM ca viraterabhyAsenAviratiIyate / abhyAsAdeva hi sarvakriyAsu kauzalamunmIlati, anubhavasiddhaM cedaM likhanapaThanasaGkhyAnagAnanRtyAdisarvakalAvijJAneSu sarveSAM, uktamapi-"abhyAsena kriyAH sarvA, abhyAsAtsakalAH kalAH / abhyAsAddhyAnamaunAdi, kimabhyAsasya dusskrm?||1||"nirntrN viratipariNAmAbhyAse ca pretyApi tadanuvRttiH syAt, yata uktam-"jaM anbhasei jIvo, guNaM ca dosaM ca ettha jammamI / taM pAvai paraloe, teNa ya abbhAsajoeNaM // 1 // " tasmAbhyAsena tatpariNAmadADhayeM yathAzakti dvAdazavratasvIkAraH, tathA sati sarvAGgINavirateH saMbhavAda, viratezca mahAphalatvAt, anye'pi ca niyamAH samyaktvayuktadvAdazAnyataravatasaMbaddhA eva dezaviratitvAbhivyaJjakAH / anyathA tu pratyuta pArzvasthatvAdibhAvAvirbhAvakAH, yata upadezaratnAkare-"samyaktvANuvratAdizrAddhadharmarahitA namaskAraguNanajinArcanavandanAdyabhigrahabhRtaH zrAvakAbhAsAH zrAddhadharmasya pArzvasthAH" iti // 21 // itthaM ca vidhigrahaNasyaiva karttavyatvAt, 'saMgrahe'sya pravarttate' ityatra dharmasya samyagvidhinA pratipattau pravartata ityeva pUrva pratijJAtatvAca tadrahaNavidhimeva darzayati raNaca niyamAH samyaktvayutA yata upadezaratnAkaregAsthAH" iti // 21 // itva ityeva // 51 // Jain Educaton International For Private & Personel Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int yogavandananimittadigAkAravizuddhayaH / yogyopacaryeti vidhiraNutratamukhagrahe // 22 // iha vizuddhizabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, dvandvAnte zrUyamANatvAt / tato yogazuddhirvandanazuddhirnimittazuddhirdikazuddhirAkArazuddhizcetyarthaH / tatra yogAH kAyavAGmanovyApAra lakSaNAsteSAM zuddhiH sopayogAntaragamananiravadya bhASaNazubhacintanAdirUpA, vandanazuddhiraskhalitapraNipAtAdidaNDakasamuccAraNA'saMbhrAntakAyotsa rgAdikaraNalakSaNA, nimittazuddhistatkAlocchalitazaGkhapaNavAdininAdazravaNa pUrNakumbhabhRGgAracchatradhvajacAmarAdyavalokana zubhagandhAghrANAdikhabhAvA, dikazuddhiH prAcyudIcIjinajina caityAdyadhiSThitAzAsamAzrayaNasvarUpA, AkArazuddhistu rAjAbhiyogAdipratyAkhyAnApavAdamutkalI karaNAtmiketi / tathA yogyAnAM devagurusAdharmikajanadInAnAthAdInAmucitA upacaryA dhUpapuSpavastra vilepanAsanadAnAdi gauravAtmikA ceti vidhiH / saca kutra bhavatItyAha- 'aNuvrateti' aNuvratAni mukhe Adau yeSAM tAni aNuvratamukhAni sAdhuzrAvakavizeSadharmAcaraNAni teSAM grahe pratipattau bhavatIti saddharmagrahaNavidhiH / vizeSavidhistu sAmAcArIto'vaseyastatpAThazcAyamcii 1 saMti sattavIsA 2 bArasa 3 sua 4 sAsaNA 5 'khilasurANaM 6 / navakAro 7 sakkathao 8 paramidvithao a 9 vaMdaNayaM 10 // 4 // sAmannamiNaM tatto, ArovaNussaggu 11 daMDauccAro 12 / sattakhamAsamaNaM, pasatthe khitte jiNabhavaNAie pasatthesu tihikaraNa nakkhattamuhuttacaMdavalesu parikkhiaguNaM sIsaM sUrI aggao kAuM khamAsamaNadANapuvvaM bhaNAvei 'icchakAri bhagavan ! tumhe amhaM samyaktvasAmAyikazruta Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhrm||52|| sAmAyikadezaviratisAmAyikaAropAvaNi naMdikarAvaNioM deve vaMdAvehatao sUrI sehaM vAmapAse ThavittA 8 saMgraha. vadatiAhi thuIhiM saMgheNa samaM deve vaMdei, jAva mama disaMtu / tataH 'zrIzAntinAthaArAdhanArtha karemi kAu-16 ssaggaM vaMdaNavattiAe'ityAdi / sattAvIsussAsaM kAussaggaM karei, zrIzAntiH ityAdistutiM ca bhaNati, tato 'dvAdazAGgIArAdhanArtha karemi kAussaggaM vaMdaNavattiAe' ityAdi, kAyotsarge namaskAracintanaM, tataH stutiH, tao'suadevayAe karemi kAussaggaM annattha UsasieNaM'0 ityAdi, tataH stutiH, evaM zAsanadevatAkAyotsargaH, " yA pAti zAsanaM jaina, sadyaH pratyUhanAzinI / sA'bhipretasamRddhyartha, bhUyAcchAsanadevatA // 1 // " iti stutiH, samastavaiyAvRttyakarANAM kAyotsargaH, tataH stutiH, namaskAraM paThitvopavizya ca zakrastavapAThaH, parameSThistavaH, jayavIrAya ityAdi / iyaM prakriyA sarvavidhiSu tulyA, tattannAmocArakRto vizeSaH, tao vaMdaNayapuvvaM sIso bhaNai 'icchakAri bhagavan tumhe amhaM samyaktvasAmAyika 3 AropAvaNi naMdikarAvaNiaM kAussaggaM kArehatao sIsasahio gurU samyaktvasAmAyika 3 AropAvaNiaM karemi kAu-18 ssaggaM' iccAi bhaNai, sattAvIsussAsaciMtaNaM cauvIsatthayabhaNanaM kSamA namaskAratrayarUpanandizrAvaNaM, tataH pRthag 2 namaskArapUrva vAratrayaM samyaktvadaNDakapAThaH, sa cAyam-ahannaM bhaMte tumhANaM samIve micchalattAo paDikkamAmi saMmattaM uvasaMpajjAmi, taMjahA-davvao khittao kAlao bhAvao, vvao NaM micch-18|| ttakAraNAI paccakkhAmi, saMmattakAraNAiM uvasaMpajjAmi, no me kappai ajjappabhii annautthie vA annautthia Jain Education a l For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In | devayANi vA, annautthiapariggahiANi vA arihaMtaceiANi vaMdittae vA namasittae vA puvviM aNAlateNaM Alavittae vA saMlavittae vA, tesiM asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dAu~ vA aNuppayADaM vA, vittao NaM ittha vA annattha vA, kAlao NaM jAvajIvAe, bhAvao NaM jAva gaheNaM na gahijjAmi, jAva chaleNaM na chalijjAmi, jAva sannivAraNaM nAbhibhavijjAmi, jAva anneNa vA keNai rogAyaMkAiNA esa pari NAmo na parivaDai, tAva me eaM sammarddasaNaM, nannattha rAyAbhiogeNaM gaNAbhiogeNaM balAbhiogeNaM devayAbhiogeNaM guruniggaheNaM vittIkaMtAreNa vosirAmi / tatazca - arihaMto maha devo, jAvajjIvaM susAhuNo guruNo / jiNapannattaM taptaM, ia samattaM mae gahiaM // 1 // iti gAthAyA vAratrayaM pAThaH / yastu samyaktva| pratipattyanantaraM dezaviratiM pratipadyate, tasyAntraiva vratocAraH / tao vaMdittA sIsobhaNai 'icchakAri tumhe amhaM | samyaktva sAmAyika3Aropa,' gururAha 'Arovemi' 1, puNo vaMdittA bhaNai 'saMdisaha kiM bhaNAmi ?' gurU bhaNai 'vaMdittA paveaha' 2, puNo vaMdittA bhaNai 'tumhe amhaM saMmattasAmAiaM 3 AroviaM, icchAmi aNusaTThi' gurU bhaNai 'AroviaM AroviyaM khamAsamaNANaM hattheNaM sutteNaM attheNaM tadubhaeNaM saMmaM dhArijjAhi (aNNesiMpavejjAhiM) guruguNehiM buDhAhiM, nitthAragapAragA hoha' sIso bhai 'iccha' 3, tao vaMdittA bhaNai 'tumhANaM paveiaM, saMdisaha sAhUNaM paveemi,' gurU bhaNai 'paveaha' 4, tao vaMdittA eganamukkAramuccaraMto samosaraNaM guruM ca |payakkhiNei, evaM tinnivelA, tao gurU nisijAe uvavisai 5, khamAsamaNapubvaM sIso bhaNai 'tumhANaM jainelibrary.org Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. // 53 // paDasAhaNaM paveha, saMdisaha kAussaggaM karemi gurU bhaNai 'kareha' 6, tao vaMdittA bhaNaha 'samyaktvasAmAyikazsthirIkaraNArtha karemikAussaggaM ityAdi sattAvIsussAsaciMtaNaM cauvIsatthayabhaNanaM / tataH sUristasya paJcodumbaryAdIn yathAyogyamabhigrahAn dadAti / taddaNDakazcaivam-"ahannaM bhaMte ! tumhANaM samIve abhiggahe gihAmi taMjahA-vbao khittao kAlao bhAvao, vvao NaM ime abhiggahe, khittaoNaM ittha vA annattha vA, kAlao NaM jAvajjIvAe, bhAvao NaM ahAgahiabhaMgaeNaM, arihaMtasakkhiaM siddhasakkhi sAhusakkhiraM devasakkhiaM appasakkhiaM, annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiAgAreNaM vosirAmi 14 / tata ekAsanAdi vizeSatapaH kArayati / samyaktvAdidullabhatAviSayAM dezanAM ca vidhatte / dAraM 1 / dezaviratyAropaNavidhirapyevameva / vratAbhilApastvevam "ahannaM bhaMte ! tumhANaM samIve thUlagaM pANAivAyaM saMkappao niravarAhaM paJcakkhAmi jAvajIvAe duvihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi tassa bhaMte ! paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi // 1 // ahannaM bhaMte ! tumhANaM samIve thUlagaM musAvAyaM jIhAcheAiheuM kannAlIAi paMcavihaM paccakkhAmi dakkhipaNAiavisae jAvajIvAe duvihamityAdi // 2 // ahannaM bhaMte ! tumhANaM samIve thUlagaM adattAdANaM khattakhaNaNAiaM coraMkArakaraM rAyaniggahakaraM sacittAcittAivatthuvisayaM paJcakkhAmi jAvajjIvAe duvihamityAdi // 3 // ahannaM bhaMte tumhANaM samIve orAliaveubviabheaMthUlagaM mehuNaM paJcakkhAmi jAvajIvAe, tattha divvaM duvihaM | ahannaM bhaMte ! tumhANaM samA kAravemi tassa bhaMte ! parAha paJcakkhAmi jAvajjIvAe datvam "ahannaM bhaMte ! ( Jain Education Internationa For Private & Personel Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education tiviheNaM, tericchaM egavihaM tiviheNaM, maNuaM ahAgahiabhaMgaeNaM, tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmItyAdi // 4 // ahannaM bhaMte ! tumhANaM samIve aparimiapariggahaM paJcakkhAmi dhaNadhannAnavavihvatthuvisayaM icchAparimANaM uvasaMpajjAmi jAvajjIvAe ahAgahiabhaMgaeNaM tassa bhaMte ! paDikkamAmi niMdAmItyAdi // 5 // etAni pratyekaM pratyekaM vAratrayaM namaskAra pUrvamuccAraNIyAni / ahannaM bhaMte ! tumhANaM samIve guNavvayatie uDhAhotiriagamaNavisayaM disiparimANaM paDivajjAmi, uvabhogaparibhogavae bhoaNao anaMtakAyabahubIarAI bhoaNAI pariharAmi, kammao NaM panarasakammAdANAI iMgAlakammAiAI bahusAvajjAI kharakammAI rAyabhiogaM ca pariharAmi, aNatthadaMDe avajjhANAiaM cauvvihaM aNatthadaMDaM jahAsattIe pariharAmi jAvajjIvAe ahAgahiabhaMgaeNaM tassa bhaMte / paDikkamAmItyAdi 6-7-8 / / trINyapi samuditAni vAra 3 / ahannaM bhaMte tumhANaM samIve sAmAiaM desAvagAsiaM posahovavAsaM atihisaMvibhAgavayaM ca jahAsattIe paDivajjAmi jAvajIvAe ahAgahiabhaMgaeNaM tassa bhaMte paDikkamAmItyAdi 9-10-11-12 // catvAryapi samuditAni vAra 3 / icceiaM saMmattamUlaM paMcANuvvaiaM sattasikkhAvaiaM duvAlasavihaM sAvagadhammaM uvasaMpajjittA NaM viharAmi / vAra 3 // 22 // athANuvratAdInyeva krameNa darzayannAha - sthUlahiMsAdiviratiM, vratabhaGgena kenacit / aNuvratAni paJcAhurahiMsAdIni zambhavaH // 23 // iha hiMsA pramAdayogAtprANavyaparopaNarUpA, sA ca sthUlA sUkSmA ca tatra - sUkSmA pRthivyAdiviSayA, w.jainelibrary.org Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. // 54 // sthUlA mithyAdRSTInAmapi hiMsAtvena prasiddhA yA sA, sthUlAnAM vA trasAnAM hiMsA sthUlahiMsA, Adiza-18 bdAt sthUlamRSAvAdAdattAdAnAbrahmaparigrahANAM parigrahaH, ebhyaH sthUla hiMsAdibhyo yA viratinivRttistAM ahiMsAdInIti ahiMsAsunRtAsteyabrahmacaryAparigrahAn aNUni sAdhuvratebhyaH sakAzAllaghUni vratAni niyamarUpANi aNuvratAni, aNorvA yatyapekSayA lagholaghuguNasthAnino vratAnyaNuvratAni, athavA'nu pazcAnmahAvrataprarUpaNApekSayA prarUpaNIyatvAt vratAnyanuvratAni, pUrva hi mahAvratAni prarUpyante, tatastatpratipattyasamarthasyAnuvratAni, yadAha-"jaidhammassa'samatthe, jujjai taddesaNaMpi sAhaNaM ti, tAni kiyantItyAha-'paJceti' paJcasakhyAni pazcANuvratAnIti, bahuvacananirdeze'pi yadviratimityekavacananirdezaH, sa sarvatra viratisAmAnyApekSayeti / 'zambhavaH' tIrthakarAH 'AhuH' pratipAditavantaH, kimavizeSaNa viratiH ? netyAha 'vratabhaGgenetyAdi / kenacit dvividhatrividhAdInAmanyatamena 'vratabhaGgena' vrataprakAreNa, bAhulyena hi zrAvakANAM dvividhatrividhAdayaH SaDeva | bhaGgAH saMbhavantIti tadAdibhaGgajAlagrahaNamucitamitibhAvaH, te ca bhaGgA evam-zrAddhA viratA aviratAzceti sAmAnyena dvividhA api vizeSato'STavidhA bhavanti, yat Avazyake "sAbhiggahA ya NirabhiggahA ya oheNa sAvayA duvihA / te puNa vibhajjamANA, aTThavihA hu~ti NAyavvA // 1 // " sAbhigrahA viratA AnandA6 dayaH, anabhigrahA aviratAH kRSNasatyakizreNikAdaya iti / aSTavidhAstu dvividhatrividhAdibhaGgabhedena bhvnti| tathAhi-"duviha tiviheNa paDhamo, duvihaMduviheNa bIao hoi / duvihaM egaviheNaM, egavihaM ceva tiviheNaM hai 54 // Jan Education For Private Personal use only tjainelibrary.org Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 / 1 / egavihaM duviheNaM, egegaviheNa chaTThao hoi| uttaraguNa sattamao, avirao ceva atttthmo|2|" dvividha kRtaM kAritaM, trividhena manasA vacasA kAyena, yathA-sthUlahiMsAdikaM na karotyAtmanA na kArayatyanyairmanasA vacasA kAyenetyabhigrahavAn prathamaH; asya cAnumatirapratiSiddhA, apatyAdiparigrahasadbhAvAt, taihisAkaraNe tasyAnumatiprApta; anyathA parigrahAparigrahayoravizeSeNa pratrajitApravrajitayorabhedApatteH / trividhatrividhAyastu bhaGgA gRhiNamAzritya bhagavatyuktA api kAcitkattvAnnehAdhikRtAH, bAhulyena Sabhireva vikazalpaisteSAM pratyAkhyAnagrahaNAt, bAhulyApekSayA cAsya sUtrasya pravRtteH, kAcitkatvaM tu teSAM vizeSaviSayatvAt, tathAhi-yaH kila pravibrajiSuH putrAdisantatipAlanAya pratimAH pratipadyate, yo vA vizeSaM svayambhUramaNAdigatamatsyAdimAMsaM dantidantacitrakacarmAdikaM sthUlahiMsAdikaM vA kacivasthAvizeSe pratyAkhyAti, sa eva trividhaMtrividhAdinA karotItyalpaviSayatvAnnocyate / tathA dvividhaM dvividhaneti dvitIyo bhaGgaH, atra cottarabhaGgAstrayaH, tatra dvividhaM sthUlahiMsAdikaM na karoti na kArayati dvividhena manasA vacasA 1, yadvA manasA kAyena 2, yadvA vAcA kAyeneti 3, tatra yadA manasA vacasA na karoti na kArayati, tadA manasA'bhisandhirahita eva vAcApi hiMsAdikamabruvanneva kAyena duzceSTitAdi asaMjJivatkaroti 1, yadA tu manasA kAyena na karoti na kArayati, tadA manasAbhisandhirahita eva kAyena duzceSTitAdi pariharannevAnAbhogAdvAradvA vA)caiva lahanmi ghAtayAmi ceti brUte 2, yadA tu vAcA kAyena na karoti na kArayati; tadA manasaivAbhisandhimadhi yaH kilanagrahaNAta, yAtratya bhagavatyuparigrahayoravittipiDA, ana gha.saM.10 Jain Education in For Private & Personel Use Only Olainelibrary.org Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma / / 55 / / kRtya karoti kArayati ca 3, anumatistu tribhiH sarvatraivAsti, evaM zeSavikalpA api bhAvanIyAH / dvi| vidhamekavidheneti tRtIyaH, atrApyuttarabhaGgAstrayaH, dvividhaM karaNaM kAraNaM ca, ekavidhena manasA yadvA vacasA yadvA kAyena / ekavidhaM trividheneti caturthaH, atra ca dvau bhaGgau, ekavidhaM karaNaM, yahA kAraNaM, trividhena manasA vAcA kAyena / ekavidhaM dvividheneti paJcamaH, atrottarabhedAH SaT, ekavidhaM karaNaM yadvA kAraNaM, dvividhena manasA vAcA, yadA manasA kAyena, yadvA vAcA kAyena / ekavidhamekavidheneti SaSThaH, atrApi pratibhaGgAH SaT, ekavidhaM karaNaM yahA kAraNaM, ekavidhena manasA yadvA vAcA yadvA kAyena / tadevaM mUlabhaGgAH SaT, SaNNAmapi ca mUlabhaGgAnAmuttarabhaGgAH sarvasaGghayayaikaviMzatiH, tathA coktam - "duvihativihA 222 1 1 1 i chacci, tesiM bheA kameNime huMti / paDhamikko dunni tiA, dugega do chakka igavIsaM 3213 2 1 // 1 // " sthApanA ceyaM / evaM ca SahnirbhaGgaiH kRtAbhigrahaH SaDvidhaH zrAddhaH, saptamottaraguNaH - 1 3 3 2 6 6 | pratipannaguNavratazikSAvratAdyuttaraguNaH, atra ca sAmAnyenottaraguNAnAzrityaika eva bhedo vivakSitaH, avira - tazcASTamaH / tathA paJcasvapyaNuvrateSu pratyekaM SaGgIsaMbhavena uttaraguNAviratamIlanena ca dvAtriMzadbhedA api zrAddhAnAM bhavanti, yaduktam -- "duvihA virayAvirayA, duvihativihAiNaTThahA huMti / vayamegegaM cha ciya, guNiaM dugamilia battIsaM // 1 // " ti / atra ca dvividhatrividhAdinA bhaGganikurambeNa zrAvakArhapaJcANu saMgraha - / / 55 / / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vratAdivratasaMhatibhaGgakadevakulikAH sUcitAH, tAzcaikaikavrataM pratyabhihitayA SaDnaGgacA niSpadyante / tAsu ca pratyekaM trayo rAzayo bhavanti, tadyathA-Adau guNyarAzimadhye guNakarAzirante cAgatarAziriti / tatra pUrvametAsAmeva devakulikAnAM SaDuGgayA vivakSitavratabhaGgakasarvasaGkhyArUpA evaMkArarAzayazcaivam-egavae chabhaMgA, niddiTThA sAvayANa je sutte / te cia payavuDDIe, sattaguNA chajjuA kmso||1||" sarvabhaGgarAzi janayantIti zeSaH / kathaM punaH SaDbhaGgAH saptabhirguNyante? ityAha-padavRddhyA, mRSAvAdAyekaikavratavRddhyA, ekavratabhaGgarAzeravadhau vyavasthApitatvAdvivakSitavratebhyaH ekena hInA vArA ityarthaH / tathAhi-ekavrate SaDuGgAH saptabhirguNitA jAtA dvicatvAriMzattatra SaT kSipyante jAtA aSTacatvAriMzada, eSA'pi saptabhirguNyate SaT ca kSipyante jAtaM 342, evaM saptaguNanaSaTprakSepakrameNa tAvatkArya yAvadekAdazyAM velAyAmAgataM 13841287200, ete ca SaTaSTacatvAriMzadAyo dvAdazApyAgatarAzaya uparyadhobhAgena vyavasthApyamAnA arddhadevakulikAkArAM bhUmimAvRNvantIti khaNDadevakuliketyucyate / sthApanA(1) saMpUrNadevakulikAstu prativratamekaikadevakulikAsadbhAvena SaDuGgayAM dvAdaza devakulikAHsaMbhavanti, tatra dvAdazyAM devakulikAyAmekadvikAdisaM yogA guNaka(Nya)rUpAzcaivaM 6-36-216-1296-7776-46656-279936-1679616-10077696-60466176-1 ||362797056-2176782336 / tatra ca guNakarAzayastvamI 12-66-220-495-792-924-792-495-220-66-10 Jain Education Ind Dr.jainelibrary.org Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. // 56 // 12-1 / eteSAM ca pUrvasya SaDNane'gretano guNyarAzirAyAtItyAnayane bIjaM, ete ca SaTpaTtriMzadAdayo dvAdazApi guNyarAzayaH kramazo dvAdazaSaTpaSTiprabhRtibhirguNakarAzibhirguNitA AgatarAzayaH 72Adayo bhavanti, te devakulikAgatatRtIyarAzito jJeyAH / sthApanA caagre(2)| atrApyuttaraguNA aviratasaMyuktAH 13841287202 bhavanti, uttaraguNAzcAtra pratimAdayo'bhigrahavizeSA jJeyAH, yaduktam "terasakoDisayAI, culasIijuAI bArasa ya lakkhA / sattAsIa sahassA, do a sayA taha duraggA ya // 1 // " "duraggatti" pratimAdyuttaraguNA'viratarUpabhevayAdhikAH, etAvantazca dvAdaza vratAnyAzritya proktAH, pazcANuvratAnyAzritya tu 16806 bhavanti, tatrApyuttaraguNAviratamIlane 19808 bhavanti / atra caikadvikAdisaMyogA guNakAH, SaTSaTtriMzadAyo guNyAH, triMzadAdayazcAgatarAzayo yantrakAdavaseyAH / iyamatra bhAvanA-kazcit pazcANuvratAni pratipadyate, tathA kila paJcaikasaMyogAH, ekaikasmiMzca saMyoge dvividhatrividhAdayaH SaDU bhaGgAH syuH, tena SaT paJcabhirguNyante jAtAH 30, etAvantaH pazcAnAM vratAnAmekaikasaMyoge bhaGgAH, tathA ekaikasmin dvikasaMyoge 36 bhaGgAstathAhi-AdyavratasambandhyAdyo bhaGgako'vasthito mRSAvAdasatkAn SaD bhaGgAn labhate, evamAdyavratasambandhI dvitIyo'pi, yAvaSaSTho'pi bhago'vasthita eva mRSAvAdasatkAn SaD bhaGgAn labhate, tatazca SaD SabhirguNitAH 36, daza cAtra dvikasaMyogAH, ataH 36 dazaguNitAH 360, etAvantaH pazcAnAM vratAnAM dvikasaMyoge bhaGgAH, evaM trika RECASACRACT // 56 Jain Education For Private Personal Use Only jainelibrary.org Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyogAdiSvapi bhaGgasaGkhyAbhAvanA kAryA, paJcamadevakulikAsthApanA 6 5 30 evaM sarvAsAmapi deva kulikAnAM niSpattiH khayamevAvaseyA, iyaM ca prarUpaNA''vazyakani 36 10 360 yuktyabhiprAyeNa kRtA, bhagavatyabhiprAyeNa tu navabhaGgI, sA'pi prasaGgataH pradazyate, tathAhi- 216 10 2160 hiMsAM na karoti manasA 1 vAcA 2 kAyena 3, manasA vAcA 4, manasA kAyena 5, 1296 5648. vAcA kAyena 6, manasA vAcA kAyena 7, ete karaNena sapta bhaGgAH 1 evaM kAraNena 2, 7776 17776 anumatyA 3, karaNakAraNAbhyAM 4, kAraNAnumatibhyAM 5, karaNAnumatibhyAM 6, karaNakAraNAnumatibhi 7 rapi sapta, evaM sarve militA ekonapazcAzadbhavanti 333222111 ete ca trikAlaviSayatvAt pratyAkhyAnasya kAlatrayeNa guNitAH saptacatvAriMzaM 321321321 zataM bhavanti, yadAha--'maNavayakAiyajoge, karaNe kArAvaNe aNumaI a / ikkagadu 133993399 gatigajoge, sattA satteva guNavannA // 1 // paDhamikko tinni tiA, dunni navA tinni do navA ceva / kAlatigeNa ya sahiyA, sIAlaM hoi bhaMgasayaM // 2 // sIAlaM bhaMgasayaM, paccakkhANaMmi jassa uvaladdhaM / so khalu paccakkhANe, kusalo sesA akusalA u ||3||'tti, trikAlaviSayatA cAtItasya nindayA sAmpatikasya saMvaraNena anAgatasya pratyAkhyAneneti, yadAha-'aIyaM niMdAmi, paDuppannaM, saMvaremi, aNAgayaM paJcakkhAmi'tti / ete ca bhaGgA ahiMsAmAzritya pradarzitA bratAntareSvapi jJeyAH / tatra paJcANuvrateSu pratyeka 147 bhaGgakabhAvAt 735 bhedAH zrAvakANAM bhavanti, uktaM ca-'duvihA *K*K***Gong *Gong *Gong *Gong *Gong *Gong *K*x Join Education Intem For Private Personel Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 57 // ANSARALSOCALAMICALCAM aTThavihA vA, battIsavihA va satta pnntiisaa| solasa ya sahassa bhave, aTThasayaduttarA vinno||1||tti / idaM tu jJeyaM-SaDbhaGgIvaduttarabhaGgarUpaikaviMzatibhaGgayA 2 tathA navabhaGgayA 3 tathaikonapaJcAzadbhaGgayA 4 tathA saptacatvAriMzat(dadhikazata)bhaGgayA 5 dvAdaza dvAdaza devakulikA niSpadyante / yaduktam-'igavIsaM khalu bhaMgA, niddihA sAvayANa je sutte / te cia bAvIsaguNA, igavIsaM pakkhiveavvA // 1 // egavae nava bhaMgA, nihiTThA sAvayANa je sutte / te cia dasaguNa kAuM, nava pakkhevaMmi kAyavvA // 2 // guNavannaM khalu bhaMgA, nihiTThA sAvayANa je sutte / te cia paMcAsaguNA, guNavannaM pakkhiveavvA ||3||siiaalN bhaMgasayaM, te cia aDayAlasayaguNaM kaauN| sIyAlasaeNa juaM, savvaggaM jANa bhaMgANaM // 4 // ' ekAdazyAM velAyAM dvAdazavatabhaGgakasa-1 vasaMkhyAyAmAgataM krameNa khaNDadevakulikAto jJeyam / tatsthApanAzcemAH (3) evaM saMpUrNadevakulikA api ekaviMzatyAdbhiGgayAdiSu dvAdaza dvAdaza bhAvanIyAH / sthApanA krameNa yathA (4-5-6-7) iti prasaGgataH pradarzitA bhaGgaprarUpaNA, bAhulyena ca dvividhatrividhAdiSaDbhaGgayevopayoginItyuktamevAvaseyamityalaM vistareNa // 24 // evaM sAmAnyena paJcApyaNuvratAnyupadarya nAmagrAhaM tAni paJcabhiH zlokairvivarISuH prathamaM prathamANuvratamAha nirAgovIndriyAdInAM, sNklpaaccaanpekssyaa| hiMsAyA viratiryA sA, syAdaNuvratamAdimam // 25 // nirAgaso niraparAdhA ye dIndriyAdayo dvitricatuSpazcendriyajIvAsteSAM 'saMkalpAda' asthicarmadantamAMsAdyarthamamuM jantuM hanmIti saMkalpapUrvakaM 'ca' punaH 'anapekSayA apekSAmantarA yA hiMsA prANavyaparopaNaM tasyA yA // 57 // For Private & Personel Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'virati nivRttiH sA'Adima prathamaM 'aNuvrata''syAdbhavet, 'nirAga' iti padena niraparAdhajantuviSayAM hiMsA pratyAkhyAti, sAparAdhasya tu na niyama iti vyajyate, dvIndriyAdigrahaNena tvekendriyaviSayAM hiMsAM niyamituM na kSama ityAcaSTe, 'saMkalpAdi'tyanena cAnubandhahiMsA vA ArambhajA tu hiMsA'zakyapratyAkhyAneti tatra yatanAM kuryAditi jJeyaM / yataH sUtram 'thUlagapANAivAyaM samaNovAsao paJcakkhAi, se pANAivAe duvihe paNNatte, taMjahA-saMkappao Arambhao a, tattha samaNovAsao saMkappao jAvajjIvAe paccakkhAi, No Arambhao'tti / atra ca yadyapi ArambhajahiMsA'pratyAkhyAtA, tathApi zrAvakeNa trasAdirahitaM saGkhArakasatyApanAdividhinA nizchidradRDhavastragAlitaM jalamindhanAni ca zuSkAnyajIrNAnyazuSirANyakITajagdhAni dhAnyapakkAnnasukhAzikAzAkakhAdimapatrapuSpaphalAdInyapyasaMsaktAnyagarbhitAni sarvANyapi ca jalAdIni parimitAni samyak zodhitAnyeva ca vyApAryANi, anyathA nirdayatvAdinA zamasaMvegAdilakSaNasamyaktvalakSaNapaJcakAntargatAyA anukampAyA vyabhicArApatteH, taducyate 'parisuddhajalaggahaNaM, dAruadhannAiANa ya taheva / gahiANa ya paribhogo, vihIi tasarakkhaNahAe |shtti vivekaH kaaryH| evaM cAtra vizeSaNatrayeNa zrAvakasya | sapAdavizopakapramitajIvadyAtmakaM prAyaH prathamamaNuvratamiti sUcitaM, yata uktaM 'jIvA thUlA suhumA, saMkappArambhao bhave duvihA / savarAha niravarAhA, sAvikkhA ceva niravikkhA // 1 // asyA vyAkhyA-prANivadho dvividhaH, sthUlasUkSmajIvaviSayabhedAt, tatra-sthUlA dIndriyAdayaH, sUkSmAzcAtraikendriyAH pRthivyAyaH pazcApi LOCCASCENGACAUSACANCIENCE Jain Education irake For Private Personel Use Only Kom.jainelibrary.org Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 58 // Jain Education In bAdarAH, natu sUkSmanAmakarmodayavarttinaH sarvalokavyApinaH teSAM vadhAbhAvAt, svayamAyuHkSayeNaiva maraNAt, atra ca sAdhUnAM dvividhAdapi vadhannivRttatvAdviMzativizopakA jIvadayA gRhasthAnAM tu sthUlaprANivadhAnni - vRttirna tu sUkSmavadhAt pRthvIjalAdiSu satatamArambhapravRttatvAd iti dazavizoSakarUpamarddha gataM / sthUlaprANivadho'pi dvidhA, saGkalpaja Arambhajazca tatra saGkalpAnmArayAmyenamiti manaHsaGkalparUpAyo jAyate tasmAgRhI nivRtto, na tvArambhajAt, kRSyAdyArambhe dvIndriyAdivyApAdanasambhavAd, anyathA ca zarIrakuTumba - nirvAhAdyabhAvAt evaM punararddha gataM jAtAH paJca vizopakAH / saGkalpajo'pi dvidhA, sAparAdhaviSayo niraparAdhaviSayazca, tatra niraparAdhaviSayA nivRttiH, sAparAdhe tu gurulAghavacintanaM, yathA gururaparAdho laghurveti, evaM punara gate sAdvau dvau vizoSakau jAtau / niraparAdho'pi dvidhA, sApekSo nirapekSazca tatra nirapekSAnnivRttirnatu sApekSAd, niraparAdhe'pi vAhyamAnamahiSavRSahayAdau pAThAdipramattaputrAdau ca sApekSatayA vadhabandhAdikaraNAt, tataH punararddha gate sapAdo vizoSaka sthita iti / itthaM ca dezataH prANivadhaH zrAvakena pratyAkhyAto bhavati / prANivadho hi trayazcatvAriMzadadhikazatadvayavidhaH, yataH 'bhUjalajalaNAnilavaNabiticaupaMcidiehiM nava jIvA / maNavayaNakAyaguNiyA, havaMti te sattAvIsatti // 1 // ikkAsII te karaNakAraNANumaitADiA hoi / te cia tikAlaguNiA, dunni sayA huMti teAlA // 2 // iti / teSAM madhye traikAlikamanovAkkAyakaraNakavitricatuSpaJcendriyaviSayakahiMsAkaraNakAraNasyaiva prAyaH pratyAkhyAnasaMbhavAt, etadvataphalaM caiva saMgraha. / / 58 / / jainelibrary.org Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhvshiisuN| saMsAramaMDalIyogazokApUrNAyuHkhadAga jAe nUrNa dayAe phala javaNaM / diihN| 4mAhuH-'jaM AruggamudgagamappaDihayaM ANesarattaM phuDaM, rUvaM appaDirUvamujalatarA kittI dhaNaM juvvaNaM / dIhaM Au avaMcaNo pariaNo puttA supuNNAsayA, taM savvaM sacarAcaraMmi vi jae nUNaM dayAe phalaM // 1 // etadanaGgIkAre ca paGgutAkuNitAkuSThAdimahArogaviyogazokApUrNAyuHkhadaurgatyAdi phalaM, yataH-pANivahe vadaMtA, bhamanti bhImAsu gbbhvshiisuN| saMsAramaMDalagayA, narayatirikkhAsu joNIsuM // 1 // // 25 // ityuktamahiMsAvataM hai prathamam , atha dvitIyamaNuvrataM darzayati dvitIyaM kanyAgobhUmyalIkAni nyAsanivaH / kUTasAkSyaM ceti paJcAsatyebhyo viratirmatam // 26 // dvandvAnte zrUyamANAlIkazabdasya pratyekaM saMyojanAt kanyAlIkaM, gavAlIkaM, bhUmyalIka ceti, tAni, tathA 'nyAsanihavaH' 'kUTasAkSyaM ceti 'paJca' paJcasaGkhyAkAni asatyAni arthAt kliSTAzayasamutthatvAt sthUlAsatyAni tebhyo 'viratiH' viramaNaM 'dvitIyam' adhikArAdaNuvrataM 'mataM' jinairiti zeSaH / tatra kanyAviSayamalIka kanyA'lIka-dveSAdibhiraviSakanyAM viSakanyAM, viSakanyAmaviSakanyAM vA, suzIlA vA duHzIlAM, duHzIlAM vA suzIlAmityAdi vadato bhavati, idaM ca sarvasya kumArAdidvipadaviSayasyAlIkasyopalakSaNaM 1, gavAlIkaMalpakSIrAM bahukSIrAM bahukSIrAM vA'lpakSIrAmityAdi badtaH, idmapi sarvacatuSpadaviSayAlIkasyopalakSaNaM 2, bhUmyalI-parasatkAmapyAtmAdisatkAmAtmAdisatkAM vA parasatkAM USaraM vA kSetramanUSaram anUSaraM voSaramityAdi vadan (taH), idaM cAzeSApadadravyaviSayAlIkasyopalakSaNaM, yadAha-kaNNAgahaNaM dupayANa, sUagaM caupa Jain Education Intel 2018 For Private & Personel Use Only ijainelibrary.org Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. yANa govayaNaM / apayANaM davANaM, savvANaM bhUmivayaNaM tu // 1 // nanu yadyevaM tarhi dvipadacatuSpadApadagrahaNaM sarvasaMgrAhakaM kuto na kRtam ? satyaM, kanyAdyalIkAnAM loke'tigarhitatvena rUDhasvAdvizeSeNa varjanArthamupAdAnaM, kanyAlIkAdau ca bhogAntarAyadveSavRddhyAdayo doSAH sphuTA eva / yata AvazyakacUrNI-musAvAe ke dosA? akadhante vA ke guNA ? tattha dosA kaNNagaM ceva akaNNagaM bhaNaMto bhogaMtarAyadosA ya, duTThA vA AtaghAtaM kareja, kAravejjA vA, evaM sesesu bhANiavvA' ityAdi / tathA nyasyate rakSaNAyAnyasmai samarpyate iti nyAsaH suvarNAdistasya nihavo'palApastadvacanaM sthUlamRSAvAdaH, idaM cAnenaiva vizeSeNa pUrvAlIkebhyo bhedenopAttaM, asya cAdattAdAne(natve) satyapi vacanasyaiva prAdhAnyavivakSaNAnmRSAvAdatvaM 4, kUTasAkSyaM labhyadeya-15 viSaye pramANIkRtasya lazcAmatsarAdinA kUTaM vadataH yathA'hamatra sAkSIti, asya ca parakIyapApasamarthakatvalakSaNavizeSamAzritya pUrvebhyo bhedenopanyAsaH 5 iti / atrAyaM bhAvArtha:-mRSAvAdaH krodhamAnamAyAlobhatrividharAgadveSahAsyabhayatrIDAkrIDAratyaratidAkSiNyamaukharyaviSAdAdibhiH saMbhavati, pIDAhetuzca satyavAdo'pi mRSAvAdaH, sadbhyo hitaM satyamiti vyutpattyA parapIDAkaramasatyameva, yataH-'aliaMna bhAsiavvaM, asthi hu sacaMpi jaM na vattavvaM / sacaMpi taM na saccaM, jaM parapIDAkaraM vayaNaM / 1 / sa ca dvividhaH, sthUla suukssmshc| tatra paristhUlavastuviSayo'tiduSTavivakSAsamudbhavazca sthUlaH, tadviparItaH sUkSmaH / Aha hi-"duviho a musAvAo, suhumo thUlo a tattha iha suhamo / parihAsAippabhaSo, thUlo puNa tibdhasaMkesA / 1 / ' zrAva // 59 // For Private & Personel Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education kasya sUkSmamRSAvAde yatanA, sthUlastu parihArya eva / tathA cAvazyakasUtram - "thUlagamusAvAdaM samaNovAsao paJcakhAi, se a musAvAeM paJcavihe paNNatte, taMjahA - kaNNAlie 1 gavAlie 2 bhomAlie 3 NAsAvahAre 4 phUDasakkhe ya 5" iti / tacUrNAvapi 'jeNa bhAsieNa appaNo parassa vA atIva vAghAo ahasaMkileso a jAyate, taM aTThAe vA aNaTTAe vA Na vaeja'ti / etaccAsatyaM caturddhA-bhUtanihavo 1 'bhUtodbhAvanaM 2 arthAntaraM 3 gaha ca 4 / tatra bhUtanihavo yathA - nAstyAtmA nAsti puNyaM nAsti pApamityAdi 1, abhUtodbhAvanaM yathA''tmA zyAmAkatandulamAtro'thavA sarvagata AtmetyAdi 2, arthAntaraM yathA - gAmazvamabhivadataH 3, gaha tu tridhA, ekA sAvadyavyApArapravarttinI yathA kSetraM kRSetyAdi 1 dvitIyA apriyA kANaM kANaM vadataH 2 tRtIyA AkrozarUpA yathA are bAndhakineya ityAdi / etadvataphalaM vizvAsayazaHsvArthasiddhipriyA''deyA'moghavacanatAdi, yathA - "savvA u maMtajogA, sijjhatI dhamma atthakAmA ya / sacceNa pariggahiA, rogA sogA ya nassaMti // 1 // saccaM jasassa mUlaM, sarca vissAsakAraNaM paramaM / savaM saggaddAraM, sacaM siddhIi sopANaM // 2 // etadgrahaNe'ticaraNe ca vaiparItyena phalam 'jaM jaM baccai jAI, appiavAI tahiM tahiM hoi / na suNai suhe susadde, suNai asoavvara sadde // 1 // duggaMdho pUimuho, aNiTThavayaNo a pharusavayaNo a / jalae| DamUamammaNa, aliavayaNajaMpaNe dosA // 2 // ihaloe cia jIvA, jIhAcheaM vahaM ca baMdhaM vA / ayasaM dhaNanAsaM vA, pArvatI aliavayaNAo || 3 |" ityAdi // 26 // uktaM dvitIyamaNuvratam, atha tRtIyaM tadAha w.jainelibrary.org Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 60 // parakhagrahaNAccauryavyapadezanibandhanAt / yA nivRttistRtIyaM tatproce sArvairaNuvratam // 27 // hai parasyAnyasya khaM dravyaM tasya grahaNamAdAnaM tasmAt, kIdRzAt ? 'cauryeti caurya corikA tasya vyapadezo vyavahArastasya nibandhanaM nimittaM tasmAt, yena kRtenAyaM caura iti vyapadizyate itibhAvaH / tasmAdyA nivRttiviratiH tattRtIyamaNuvrataM 'sArvaiH' arhadbhiH 'proceM proktaM ityakSarArthaH / bhAvArthastvayam-adattaM caturDI, yadAhuH-"sAmIjIvAdattaM, titthayareNaM taheva ya gurUhiM / eamadattasarUvaM, parUviaM AgamadharehiM // 1 // " yavastu kanakAdikaM svAminA'dattaM tatvAmyadattaM 1, yatphalAdi sacittaM vakIyaM bhinatti tajjIvAdattaM, yatastena phalAdijIvena na nijaprANAstasya dattAH 2, gRhasthena dattamAdhAkarmAdikaM tIrthakarAnanujJAtatvAtsAdhostIrthakarAdattaM, evaM zrAddhasya prAsukamanantakAyAbhakSyAdi tIrthakarAdattaM 3, sarvadoSamuktamapi yad gurUnanimaya | bhujyate tadgurvadattam 4, atra svAmyadattenAdhikAraH, tacca vividha, sthUla sUkSmaM ca, tatra paristhUraviSayaM cauravyapadezakAraNatvena niSiddhamiti duSTAdhyavasAyapUrvakaM sthUlaM, cauryabuddhyA kSetrakhalAdAvalpasyApi grahaNaM sthUlamevAdattAdAnaM, tadviparItaM sUkSma, svAminamananujJApya tRNaleSTvAdigrahaNarUpaM / tatra zrAddhasya sUkSme yatanA, karttavyA, sthUlAttu nivRttiH, yataH sUtram-"thUlagAdattAdANaM samaNovAsao paJcakkhAi, se a adattAdANe duvihe paNNatte, taMjahA-sacittAdattAdANe acittAdattAdANe atti / etadrUtasya ca phalaM sarvajanavizvAsasAdhuvAdasamRddhivRddhisthairyaizvaryavargAdi, yadvAdi-"khitte khale araNNe, diA ya rAo va satthaghAe vAra // 60 // Jain Education For Private Personal use only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ****** sthApanA (2). **4178-10% sthApanA (1). 342 216 864 1296 1296 1 216 10 16806 1296 For Private Personal use only 216 1296 20 15 540 4320 19440 46656 117648 42 823542 1296 35 7776 21 45360 163296 326592 279936 279936 1 57648.. 36 28 216 56 1296 70 7776 56 46656 28 279936 8 1679616 1 48 1008 12096 90720 435456 1306368 2239488 1679616 gha. saM. 11 Jan Education International Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha // 61 // 1296 18144 163296 979776 3919104 10077696 15116544 10077696 84 1296 126 7776 126 46656 84 279936 36 1679616 9 10077696 . 40353606 6. 282475248 216 120 1296 210 7776 252 46656 210 279936 120 1679616 45 10077696 10 60466176 1 1620 25920 272160 1959552 9797760 33592320 75582720 100776960 60466176 . 36 55 216 165 1296 330 7776 462 46656 462 279936 330 1679616 165 10077696 55 60466176 11 362797056 1 1980 35640 427680 3592512 21555072 92378880 For Private Personal use only 1977326742 55427328. 665127936 362797056 6 12 72 2376 216 220 4752. 1296 495 641520 7776 792 6158592 46656 924 43110144 279926 792 221709312 13841287200 1679616 495 831409920 10077696 220 2217093120 60466176 66 3990767616 362797056 12 4353564672 2176782336 1 2176782336 l II // 61 // Join Education Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ++ Jain Education nonal 9 99 999 9999 999 999 99999 99 999999 99 99999999999 999999999999 21 482 10647 234255 sthApanA (3). E 49 2499 124999 6249999 312499999 15624999999 781349999999 390624 195 999 9999 1999 9999999 999999999999 4882 24414 5153631 |113379903 2494357887 54875873535 1207259217791 | 26559922791423 | 584318301411327 128550026331049215 10016331049 147 21903 3241791 479785215 71008211967 10509215371263 | 2555363874947071 | 230193853492166655 | 34068690316840665087 |5042166166892418433023 | 746240592700077928087551 110443607719611533356957695 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 2 // sthApanA (4). --------- 729 486 2916 6561 810 729. 32805 59049 - For Private 8 Personal Use Only - 54 1215 14580 98415 354294 531441 -- 531441 4782969 1701 25515 229635 1240029 3720087 4782969 72 2268 40824 459270 3306744 14880348 38263752 43046721 6561 59049 531441 4782969 43046721 // 12 // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 126 126 81 729 6561 59049 531441 4782969 43046721 // 387420489 81 2916 61236 826686 7440174 44641044 172186884 387420489 387420489 1 81 729 6561 120 210 252 210 120 531441 4782969 43046721 387420489 3486784401 87480 1377810 14880348 111602610 573956280 1937102445 3874204890 3486784401 10 11 55 For Private & Personel Use Only 165 462 462 81 729 6561 59049 / 531441 4782969 43046721 387420489 3486784401 31381059609 120285 2165130 27280368 245525742 1578379770 7102108965 21308126895 38354628411 31381059609 108 11 81 792 792 6561 59049 531441 4782969 43046721 387420489 3486484401 31381059609 28249536481 160380 3247695 46766808 491051484 3788111448 21308126895 85232507580 230127770466 376572715308 282429536481 220 1 Jain Education Intematosa Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 6 // SARKARANASALASARAN sthApanA (5). 9261 10 21 441 9261 194481 4084101 10 15 441 15 1323 9261 84 2646 37044 194481 105 4410 92610 1 972405 4084101 126 6615 185220 2917215 24504606 85766121 147 9261 324135 6806835 85766121 60.362840 1801088541 168 12348 518616 13613670 228709656 2401452388 14408708328 37822859361 1261 194481 408410 85766121 35 441 9261 194481 4084101 85766121 1801088541 21 7. 441 9261 194481 4084101 85766121 18.1088541 37822859361 -SHESARILANKARSACCE Jain Education Intehandinal Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Mainelibrary.org 21 441 9261 194481 4084101 85766121 1801088541 37822859361 794280046581 84 126 126 84 36 189 15876 777924 24504606 514596726 7204354164 64839187476 340405734249 794280046581 210 19845 1111320 40841010 1029193452 18.10885410 216130624920 1702028671245 7142800465810 16679880978201 441 9261 194481 4084101 85766121 1801088541 37822859361 794280046581 16679880978201 120 210 252 210 120 21 11 231 441 9261 194481 4084101 85766121 18.1088541 37822859361 794280046581 16679880978201 350277500542221 For Private & Personel Use Only 55 24255 165 1528065 64178730 462 1886854662 462 39623947902 330 594359218530 165 6240771794565 43685402561955 183478690760211 350277500542221 12 252 29106 220 2037420 495 96268095 792 3234607992 924 79247895804 792 | 1426462124472 495 | 18722315383695 220 / 174741610247820 11.0872144561266 12 / 4203330006506652 7355827511386641 441 9261 194401 4084101 85766121 1801088541 37822859361 794280046581 16679880978201 350277500542221 7355827511386641 Jain Education Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 4 saMgraha. Alinelibrary.org A CSCRECOCCARDCRACANCIENCESAR sthApanA (6). 117649 49 2401 117649 5764801 49 2401 117649 5764801 282475249 2401 147 7203 117649 196 14406 470596 5764801 245 24010 1176490 28824005 282475249 294 36015 2352980 86472015 1694851494 13841287201 For Private Personal Use Only 2401 117649 5764801 282475249 13841287201 2401 117649 5564801 282475249 13841287201 678223072849 2401 117649 5764801 282475249 13841287201 678223072849 33232930569601 50421 4117715 201768035 5931980229 96889010407 678223072849 392 67228 6588344 403536070 15818613944 387556041628 5425784582792 33232930569601 28 1 dharma // 64 // JainEducation inal Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * SHRESS 499 41 24013686436 117649849882516 5764801126726364926 282475249/12635591881374 1384128720184 1162668124884 6782230728493624416030622564 332329305696011 299096375126409 16284135979104411628413597910449 491.490 240145108045 117649/12014117880 57648012101210608210 28247524525271183762748 138412872012102906670312210 678223072849/12081386768741880 332329305696601451495481875632045 1628413597910449/1016284135979104490 797922662976120019 792266297612001 49/11539 240155 132055 11764916519412085 57648013301902384330 282475249462130503565038 13841287201462/6394674686862 678223072849330223813614040170 33232930569601/1655483433543984165 1628413597910449/5589562747885074695 79792266297612001/11877714929273732011 3909821048582988049/ 13909821048582988049 4912 588 240166 158466 117649/22025882780 57648.149552853576495 282475249/792223720397208 1384128720192412789349373724 678223072849792/537152673696408 3323293056960149516450300631952495 16284135979104492215266289575642392066 7979226629761200166 358250991540298780 39.9821048582988049/1246917852582995856588 1915812313805664144011 191581231380566414401 Personal Use Only For Private Jain Education Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. wwwgainelibrary.org ANS-CRACHANA sthApanA (7). 147 bhaGgayAM dvAdazavratadevakulikAH / 110443. 147 1472 | 3 Personal Use Only 147 294 21609 21609 147 441 64827 3176523 3176523 147 588 21609 129654 3176523 12706092 466948881 46694881 147 735 21609 216090 3176523] 10 31765230 4669488815 233474405 686414855071 68641485507 1473 882 21609, 15 324135 3176523 20 63530460 466948881 7004233215. 68641485507 411848913042 10090298369529 10.90298369529 147 1029 21609/ 21 |453789 . 3176523 |111178305 46694888135 16343210835 68641485507/21 1441471195647 10090298369529 70632088586703 1483273860320763 1483273860320763 147 1176 21609] 605052 3176523 177885288 466948881 32686421670 68641485507 3843923188392 10.90298369529 282528354346812 14832738603207638 / 11866190882566104 2180412574671521611 218041257467152161 For Private 1951928 Jain Education in Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educational 1479 | 1323 21609 36 777924 317652384 266827932 466948881 126 58835559006 68641485507 126 8648827173882 1009029836952984 8475850630404336 148327386032076336 53397858971547468 2180412574671521619 1962371317204369449 32052064847671367667 1 32052064847671367667 147 10 1470 2160945 972405 3176523 120 381182760 466948881 210 98059265010 68641485507252 17297654347764 10090298369529 210 2118962657601090 1483273860320763 120 177992863238491560 21804125746715216145 9811856586021847245 3205206484767136766710 320520648476713676670 4711653532607691047049 1 4711653532607691047049 jainelibrary.org Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma *354 ALIASSASAASAASAASASUS 2160955/1188495 3176523/165/524126295 466948881330154093130730 68641485505462/31712366304234 10.902983695294624661717846722398 1483273860320763330489480373905851790 21804125746715216116535976805482080106565 3205206484767136766755 1762863566621925221685 471165353260769104704911 51828188858684601517539 6926130692933305839162031 692613.69293330583916203 147121764 21609661426194 3176523220698835060 466948881495231139696095 6864148550579254364056521544 100902983695299249323435693444796 1483273860320763/7221174752897374044296 218041257467152161495/107930422446240319695 320520648476713676672207051454266487700886740 4711653532607691047049/66310969133152107609105234 692613069293330583916203128311356831519967006994436 1018141211861195958356818411 1.1814121186119595835681841 P // 66 // Jain Education For Private 3. Personal Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ attho se na viNassai, acoriAe phalaM eaM // 1 // gAmAgaranagarANaM, dogamuhamaDaMbapaTTaNANaM ca / suiraM havaMti sAmI, acoriAe phalaM eaN||2||" etadratAnupAdAne mAlinyotpAdane vA daurbhAgyadAsyAGgacchedadAridryAdi, uktamapi-"iha ceva kharArohaNagarihA dhikkAra mrnnpjNtN| dukkhaM takkarapurisA, lahaMti narayaM parabhavaMmI // 1 // narayAo uvvadyA, kevaTTA kuMTamaMTabahiraMdhA / corikavasaNaniyA, huMti narA bhavasahassesuM // 2 // " iti // 27 // pratipAditaM tRtIyamaNuvrataM, atha caturtha tadAha| khakIyadArasantoSo, varjanaM vA'nyayoSitAm / zramaNopAsakAnAM taccaturthANuvrataM matam // 28 // khakIyadArAH svakalatrANi taisteSu vA saMtoSastanmAtraniSTatA 'vA' athavA 'anyayoSitAM' parakIyakalatrANAM 'varjanaM tyAgaH, anyeSAmAtmavyatiriktAnAM manuSyANAM devAnAM tirazcAM ca yoSitaH pariNItasaMgRhItabhedabhinnAni kalatrANi teSAM varjanamityarthaH / yadyapyaparigRhItA devyastirazcayazca kAzcitsaMgrahItuH pariNetuzca kasyacidbhAvAdvezyAkalpA eva bhavanti, tathApi prAyaH parajAtIyabhogyatvAtparadArA eva tA iti vrjniiyaaH| tat' khadArasaMtoSo'nyayoSivarjanaM vA 'zramaNopAsakAnAM zrAvakANAM saMbandhi 'caturthANuvrataM' 'mataM pratipAditaM jinavarairityanvayaH / iyamatra bhAvanA-maithunaM dvividhaM, sUkSmaM sthUlaM ca, tatra kAmodayena yadindriyANAmISadvikArastatsUkSma, manovAkAyairaudArikAdistrINAM yaH saMbhogastatsthUlam , athavA maithunaviratirUpaM brahmacarya dvidhA, sarvato dezatazca, tatra sarvathA sarvastrINAM manovAkAyaiH saGgatyAgaH sarvato brahmacarya, tacASTadazadhA, yato yoga gha. saM. 12 For Private & Personel Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha vartate, natu sAdhA paramparayA prAyo nAmakavidhatrividhe zAstre"divyaudArikakAmAnAM, kRtaanumtikaaritaiH|mnovaakaaytstyaago, brahmASTAdazadhA mt||1||"miti|tdi-12 taradezataH, tatropAsakaH sarvato'zaktau dezatastatkhadArasaMtoSarUpaM paradAravarjanarUpaM vA pratipadyate / tathA ca sUtram-paradAragamaNaM samaNovAsao paccakkhAi, sadArasaMtosaM vA paDivajai, se a paradAragamaNe duvihe papaNatte, orAliyaparadAragamaNe veubviaparadAragamaNe"tti / tatra ca paradAragamanapratyAkhyAtA yAkheva paradArazabdaH pravartate tAbhya eva nivarttate, natu sAdhAraNAGganAdibhyaH, khadArasaMtuSTastvekAnekakhadAravyatiriktAbhyaH sarvAbhya eveti vivekaH / idAnI caitadvatapratipattivRddhaparamparayA prAyo na sAmAnyato'nyacaturaNuvratavat dvividhatrividhena bhedena dRzyate, kintu vizeSato mAnuSamekavidhaikavidhena tairazcamekavidhatrividhena divyaM ca dvividhatrividheneti / dArazabdasyopalakSaNatvAtstriyaM prati khapativyatiriktasarvapuruSavarjanamapi draSTavyaM (granthAnam 2000) etadrUtaM ca mahAphalAya yataH-"jo dei kaNayakoDiM, ahavA kArei kaNayajiNabhavaNaM / tassa na tattia 5puNNaM, jattia baMbhavae dharie // 1 // devadANavagaMdhavvA, jakkharakkhasakinnarA / baMbhayAriM namasaMti, dukkara je kariti taM // 2 // ANAIsariaM vA, iDDI rajaM ca kAmabhogA ya / kittI balaM ca saggo, AsannA siddhi bNbhaao|| 3 // kalikAraovi jaNamAraovi sAvajajoganiraovi / jaM nAraovi sijjhai, taM khalu sIlassa mAhappaM // 4 // " gRhiNo hi khadArasaMtoSe brahmacArikalpatvameva, paradAragamane ca vadhavandhAdayo doSAH sphuTA eva / uktamapi-"vahabaMdhaNaubbaMdhaNanAsiMdiaccheadhaNakhayAiA / paradArao u bahuA, kaya For Private Personal Use Only w.jainelibrary.org Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthaNAo ihabhavevi // 1 // paraloe siMbalitikkhakaMTagAliMgaNAi bahuruvaM / narayaMmi duhaM dusahaM, paradArarayA lahaMti narA // 2 // chinniMdiA napuMsA, durUvadohaggiNo bhagaMdariNo / raMDakuraMDA vaMjhA, niMduavisakanna huti dussIlA // 3 // " tathA "bhakkhaNe devavvassa, paritthIgamaNeNa ya / sattamaM narayaM jaMti, sattavArAu goamaa!||4||" maithune ca hiMsAdoSo'pi bhUyAneva yataH-mehuNasannArUDho, haNei navalakkha suhamajIvAprANamityAdi zAstrAntarAdavaseyaM, tathA''vazyakacUrNAvapi doSaguNapradarzanam, yathA-"cautthe aNuvvae sAmakRNNeNa aNiattassa dosA-mAtaramapi gacchejjA, vidiyaM dhUyAevi samaM vasejjA" ityAdiNiyattassa ihaloe paraloe guNA-ihaloe katthe kulaputtagANi saDDhANi' ityAdi 'paraloe pahANapurisattaM, devatte pahANAu accha-14 rAo maNuatte pahANAo mANusIo viulA ya paMcalakkhaNA bhogA piasaMpaogA ya AsaNNasiddhigamaNaM 6 ca // 28 // ityuktaM caturthANuvratam, atha pazcamaM tadAha parigrahasya kRtsnasyAmitasya parivarjanAt / icchAparimANakRti, jagaduH paJcamaM vratam // 29 // parigRhyata iti parigrahastasya, kIdRzasya ? 'kRtlasya' navavidhasyetyarthaH, sa cAyam-dhanaM 1 dhAnyaM 2 kSetraM 3 vAstu 4 rUpyaM 5 suvarNa 6 kupyaM 7 dvipadaH 8 catuSpad 9 zceti aticArAdhikAre vyAkhyA-3 syamAnaH / zrIbhadrabAhukhAmikRtadazavakAlikaniyuktau tu-gRhiNAmarthaparigraho dhAnya 1 ratna 2 sthAvara 3 dvipada Jain Education i n For Private Personal use only mmjainelibrary.org Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. // 6 // 4 catuSpada 5 kupya 6 bhedAt sAmAnyena Sar3idho'pi tatprabhedaizcatuHSaSTividhaH proktaH tathAhi-dhAnyAni catuvizatiryathA-"dhannAi~ cauvvIsaM, jaba 1 gohuma 2 sAli 3 vIhi 4 saTThI a5| kuddava 6 aguA 7 kaMgU 8, rAlagatila 10 mugga 11 mAsA ya 12 // 1 // ayasi 13 harimaMtha 14 tiuDau 15 nippAva 16 siliMda 17 rAyamAsA ya 18 / ikkhU 19 masUra 20 tuvarI 21, kulattha 22 taha dhannaya 23 kalAyA 24 PI // 2 // " etAni prAyaH prasiDAni, navaraM SaSTikA zAlibhedaH 5, aNavo miNacavAkhyA dhAnyabhedA iti haima dyAzrayavRttI, yadvA'NukA yugandharI ityapi kApi dRzyate 7, atasI pratItA 14, harimanthAH kRSNacanakAH 14, tripuTako mAlavakaprasiddho dhAnyavizeSaH 15, niSpAvA vallAH 16, siliMdA mukuSTAH 17, rAjamASAzcapalakAH 18, ikhurvarahikA saMbhAvyate 19, masUratuvarI dhAnyadvayaM mAlavakAdau prasiddhaM 21, kalApakA vRttcnkaaH| ratnAni caturvizatiryathA "rayaNAi~ cauvvIsaM, suvaNNa 1 tau 2 taMba 3 rayaya 4 lohAI 5 / sIsaga 6hiraNNa 7 pAsANa 8, vaira 9 maNi 10 mottia 11 pavAla 12 // 1 // saMkho 13 tiNisA 14' gurU 15 |caMdaNANi 16 vatthA 17 'milANi 18 kaTThAI 19 taha camma 20 daMta 21 vAlA 22, gaMdhA 23 davbosahAI 24 ca // 2 // " prasiddhAnyamUni, navaraM rajataM rUpyaM, hiraNyaM rUpakAdi, pASANA vijAtiratnAni, maNayo jAtyAni, tiniso vRkSavizeSaH, amilAnyUrNAvastrANi, kASThAni zrIparNAdiphalakAdIni, carmANi siMhAdInAM, dantA gajAdInAM, vAlAzcamaryAdInAM, dravyoSadhAni pippalAdIni / sthAvaraM tridhA, dvipadaM ca dvidhA, yathA // 68 // Jain Education in For Private & Personel Use Only Castjainelibrary.org Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "bhUmI gharA ya tarugaNa, tivihaM puNa thAvaraM muNeavvaM / cakkArabaddha mANusa duvihaM puNa hoi dupayaM tu // 1 // bhUmiH kSetraM, gRhANi prAsAdA., tarugaNA nAlikAMdyArAmA iti tridhA sthAvaraM, cakrArabaddhaM gacyAdi mAnuSaM dAsAdIti M dvidhA dvipadaM, catuSpadaM dazadhA yathA-"gAvI mahisI uddI, ayaelaga Asa AsataragA ya / ghoDaga gaddaha hatthI, cauppayaM hoi dasahA u|| 1 // " ete pratItAH, navaramasyAM vAhIkAdidezotpannA jAtyA, azvatarA havesarAH, ajAtyA ghoTakAH, nAnAvidhamapi kupyamekameva yathA-"nANAvihovagaraNaM, gavihaM kuppalakkhaNaM hoi / eso attho bhaNio, chavviha causaTThibheo u // 1 // " catuHSaSTibhedo'pyeSa navavidhaparigrahe'ntarbhavatIti na ko'pi virodhaH / punaH kIdRzasya tasya ? 'amitasya' parimANarahitasya 'parivarjanAt'tyAgAt tyaagni|mittbhuutenetyrthH| 'icchAyA' abhilASasya yatparimANaM iyattA tasya kRtiH karaNaM tAM paJcamaM 'vrataM' adhikArAdaNuvrataM 'jagaduH UcurjinA iti saNTaGkaH / idamatra tAtparyam-parigrahaviratididhA, sarvato dezatazca, tatra sarvathA sarvabhAveSu mU tyAgaH sarvataH, taditaradezataH, tatra zrAvakANAM sarvataH tatpratipatterazaktau dezatastAM icchApaharimANarUpAM pratipadyate, yataH sUtram-"aparimiapariggahaM samaNovAsao paJcakkhAi, icchAparimANaM uvasaM pajai, se apariggahe duvihe paNNatte, taMjahA-sacittapariggahe acittapariggahe a"tti / nanu gRhe svalpadravye'pi sati parigrahaparimANe tu dravyasahasralakSAdipratipattyA icchAvRddhisaMbhavAt ko nAma guNaH iti cenmaivaM, icchAvRddhistu saMsAriNAM sarvadA vidyamAnaiva / yato namirAjarSivacanamindraM prati, "suvaNNarUppassa ya Join Education in For Private Personal Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAO dharma- saMgraha. pavvayA bhave, siyA hu kelAsasamA asaMkhayA / narassa luddhassa na tehi kiMci, icchA hu AgAsasamA aNatayA // 1 // " evaM cecchAyA anantatve tadiyattAkaraNaM mahate guNAya / yataH-jaha jaha appo loho, jaha jaha appo pari* ggahAraMbho / taha taha suhaM pavai, dhammassa ya hoi sNsiddhii||1||" tasmAdicchAprasaraM nirudhya saMtoSe yatitavyaM, sukhasya saMtoSamUlatvAt / yadAha-"AroggasAriaM mANusattaNaM saccasArio dhammo / vijA nikkhayasArA, suhAi saMtosasArAiM // 1 // " tadevametadrUtasyAtrApi saMtoSasaukhyalakSmIsthairyajanaprazaMsAdi phalaM, paratra tu narAmarasamRddhisiddhayAdi, atilobhAbhibhUtatayA caitagatasyAkhIkRtau virAdhanAyAM vA dAridyadAsyadaurbhAgyadurgatyAdi, yataH-"mahAraMbhayAe mahApariggayAe kuNimAhAreNaM pazciMdiavaheNaM jIvA nerayAuaM ajeii"tti| mUrjAvAn hi uttarottarAzAkadarthito duHkhamevAnubhavati / yadAha-"ukkhaNai khaNai nihaNai, ratiM na suai diAvi a ssNko| liMpai Thaei sayayaM, laMchiapaDilaMchiaM kuNai // 1 // " parigrahittvamapi mUrchayaiva, mUrjAmantareNa dhanadhAnyAderaparigrahatvAt / yadAha-aparigraha eva bhavevastrAbharaNAdyalakRto'pi pumAn / mamakAravirahitaH sati, mamakAre sgvaanngnH||1||" tathA "jaMpi vatthaM ca pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMchaNaM / taMpi saMjamalajaTThA, dharaMti pariharaMti a||1|| na so pariggaho vutto, nAyaputteNa tAiNA / mucchA pariggaho vutto, ii vuttaM mahesiNA // 2 // " iti / tena mU niyamanArtha sarvamU parityAgAzaktasyaitatpazcamamaNuvratamuktaM 6 // 29 // ityuktAnyaNuvratAni, sAmpratameteSAmevANuvratAnAM paripAlanAya bhAvanAbhUtAni guNavratAnyabhidhI // 69 // Jan Education For Private Personel Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SON ma tAsAM saMbandhinA, tatro dizi nimagadha indrakUpAdyavatAra etAvatI yante / tAni punastrINi bhavanti, tadyathA-digaviramaNavrataM 1 upabhogaparibhogaparimANavataM 2 anarthadaNDaviramaNaM 3 ceti / tatrAdyaguNavatakharUpAbhidhitsayA''ha UrdhvAdhastiryagAzAsu, niyamo gamanasya yH| AdyaM guNavataM prAhustadigviramaNAbhidham // 30 // 18 // urdA dig brAmI, adhodig nAgI, tiryagAzAstiryagadizastAzca pUrvA 1 AgneyI 2 yAmyA 3 nairRtI 4 vAruNI 5 vAyavyA 6 kauberI 7 aizAnI 8 cetyaSTau, tatra sUryodayopalakSitA pUrvA, zeSAzcAgneyyAdyAstadanukrameNa sRSTyA draSTavyAH, tAsu dikSu viSaye tAsAM saMbandhino vAgamanasya' garyo 'niyamo niyamanaM, etAvatsu pUrvAdivibhAgeSu mayA gamanAdyanuSTheyaM na parata ityevaMkharUpaH, tatroddhadizi niyamA-etAvatI digUddha parvatAdyArohaNAvagAhanIyA na parata ityevaMbhUtaH, evamadhodizi niyamaH, etAvatI digadha indrakUpAdyavatAraNAvagAhanIyA na parata ityevaMbhUta iti, tathA tiryagadikSu niyamaH etAvatI dig pUrveNAvagAhanIyA etAvatI dakSiNenetyAdi na parata ityevaMbhUta iti bhAvArthaH, tat 'AdyaM prathama, guNAyopakArAyANuvratAnAM vrataM guNavratapratipattimantareNANuvratAnAM tathAvidhazuddhyabhAvAt guNavataM 'prAhuH UcurjinA iti zeSaH / tatkinAmetyAha'digviramaNAbhidhaM diviramaNamityabhidhAnaM yasya taditi zabdArthaH / etadvatakhIkA'vagRhItakSetrAhiH sthAvarajaGgamajIvAbhayadAnalobhAmbhodhiniyantraNAdirmahAlAbho bhavati / yataH-"phAraphulliMgabhAsuraayagolayasanniho imo nicaM / avirayapAvo jIvo, dahai samaMtA smttjie||1|| jaivi ana jAi savvattha, HOOAAAAAAAUGLIARIO O MSASAROSAROSH Jain Education INN For Private & Personel Use Only Real jainelibrary.org Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma- koI deheNa mANavo etthaM / aviraipaccayabaMdho, tahAvi nico bhave tassa // 2 // " anyatrApi "tattAyagola-|| saMgraha. Ikappo, pamattajIvo'NivAriappasaro / sabvattha kiM na kujA, pAvaM takAraNANugao? // 3 // " gRhastho hyAra-1 mbhaparigrahaparatvAdyatra yatra yAti, bhuGkte, zete, vyApAraM vA kurute, tatra tatra taptAyogolaka iva jIvopamaI karotIti teSAmeva hiMsAdipApasthAnanivarttakametat, natu sAdhUnAM, teSAM tu samitiguptipradhAnavatazAlinAMdA nAyaM doSa iti na teSAM digvirativratamityavaseyaM, yato yogazAstravRttigatAntarazlokAH-"tadetadyAvajjIvaM vA, sadvataM gRhamedhinAm / caturmAsAdiniyamAdathavA khalpakAlikam // 1 // sadA sAmAyikasthAnA, yatInAM tu yatAtmanAm / na dizi vacana syAtAM, viratyaviratI ime // 2 // cAraNAnAM hi gamanaM, yadRTdai merumUrddhani / tiryagarucakazaile ca, naiSAM digviratistataH // 3 // " // 30 // iti pratipAditaM prathamaM guNavatam, atha dvitIya tadAha bhogopabhogayoH saGkhyAvidhAnaM yatsvazaktitaH / bhogopabhogamAnAkhyaM, tadvitIyaM guNavatam // 31 // sakRdbhujyata iti bhogaH, annamAlyatAmbUlavilepanodvartanasnAnapAnAdi, punaH punarbhujyata iti upa-18 // 70 // pabhogaH vanitAvastrAlaGkAragRhazayanAsanavAhanAdi, yataH-"sai bhujaitti bhogo, so puNa AhArapuppha maaiio| uvabhogo u puNo puNa, uvabhujjai bhavaNavaNiAi ||1||"tti / bhogazcopabhogazca bhogopabhogau COCACHARGONDOLENDAR Jain Education in For Private Personel Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte tayo bhogopabhogayoryat 'saGkhyAvidhAnaM' parimANakaraNaM bhavati, kutaH ? 'khazaktitaH' nijazaktyanusAreNa 'tad' bhogopabhogamAnAkhyaM' bhogopabhogaparimANanAmakaM 'dvitIyaM' 'guNatrataM' jJeyam / Avazyake tvetadvatasyopabhogaparibhogavratamiti nAmocyate, tathA ca sUtram - " uvabhogaparibhogavae duvihe paNNatte, taMjahA - bhoaNato kammao a" ti / etadvRttiryathA upabhujyata ityupabhogaH, upazabdaH sakRdarthe varttate, sakRdbhoga upabhogaH, azanapAnAdeH, athavA'ntarbhoga upabhogaH AhArAdeH, upazabdo'trAntarvacanaH / paribhujyata iti paribhogaH, parizabdo 'sakRdvRttau varttate, punaH punarbhogaH paribhogo vastrAdeH, bahirbhogo vA paribhogo vasanAlaGkArAdeH, atra parizabdo bahirvAcaka iti / etadviSayaM vrataM upabhogaparibhogavataM / tathA ca prakRte nipAtAnAmanekArthatvAt upabhogazabdaH paribhogArthastatsamabhivyAhAreNa ca bhogazabdasyopabhoge nirUDhalakSaNeti na kazcidvirodha iti dhyeyam / idaM ca dvividhaM, bhojanataH karmatazca, upabhogaparibhogayorA sevAviSayayorvastuvizeSayostadu pArjanopAyabhUtaka|rmaNAM copacArAdupabhogAdizabdavAcyAnAM vratamupabhogaparibhogavratamiti vyutpatteH / tatra bhojanata utsargeNa niravadyAhArabhojinA bhavitavyaM, karmato'pi prAyo niravadyakarmAnuSThAnayukteneti, atreyaM bhAvanA - zrAvakeNa hi tAvadutsargataH prAsukaiSaNIyAhArabhojinA bhAvyaM tasminnasati sacittaparihAraH kAryaH, tasyApyazaktau bahusAvadyAnmadyAmiSAnantakAyAdIn varjayatA pratyekamizra sacittAdInAM pramANaM kArya, bhaNitaM ca - "nirava - jjAhAreNaM 1, nijIveNaM 2 parittamI seNaM 3 | attANusaMdhaNaparA, susAvagA erisA huMti // 1 // evamutsavA ijainelibrary.org Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *** // 71 // ** H yeta, yataH // 1 // atimalinAtira svavittavayo'vasthAnivastravilepanAbharaNapaNyA vyaktyA pramANa tyaM kArya, evaM dantakAyApAnakhAdimakhAdimAdesyamayato niravadyakarmapravRttimAkara divizeSaM vinA'tyantacetogRDyunmAdajanApavAdAdijanakamatyudbhaTaveSavAhanAlaGkArAdikamapi zrAvako varjayet, yataH-"airoso aitoso, aihAso dujaNehiM saMvAso / aiunbhaDo a veso, paJcavi guruaMpi lahuaMti // 1 // " atimalinAtisthUlahasvasacchidravastrAdisAmAnyaveSaparidhAne'pi kucelavakArpaNyAdijanApavAdopahasanIyatAdisyAd , ataH svavittavayo'vasthAnivAsasthAnakulAdyanurUpaM veSaM kuryAt, ucitaveSAdAvapi pramANanaiyatyaM kArya, evaM dantakASThAbhyaGgatailodartanamajanavastravilepanAbharaNapuSpaphaladhUpAsanazayanabhavanAdeH, tathaudanasUpaslehazAkapeyAkhaNDakhAdyAdyazanapAnakhAdimakhAdimAdestyaktumazakyasya vyaktyA pramANaM kArya, zeSaM ca tyAjyam , AnandAdisuzrAvakavat / karmato'pi zrAvakeNa mukhyato niravadyakarmapravRttimatA bhavitavyaM, tadazaktAvapyatyantasAvadyavivekijananindyakrayavikrayAdi karma varjanIyaM, zeSakarmaNAmapi pramANaM kara NIyaM, yata:-"raMdhaNakhaMDaNapIsagadalaNaM payaNaM ca evamAINaM / nicaparimANakaraNaM, aviraibaMdho jao garuo M // 1 // " AvazyakacUrNAvapyuktam-iha ceyaM sAmAcArI-bhoaNao sAvago ussaggeNa phAsugaM AhAraM AhArajjA, tassAsati aphAsugamapi sacittavajaM, tassa asati aNaMtakAyabahuvIyagANi parihariavvANi, imaM ca aNNaM bhoaNao parihara-asaNe aNaMtakAyaM allagamUlagAi maMsaM ca, pANe maMsarasagamajjAi, khAdime uduMbarakAuMdharavaDapippalapiluMkhumAdi, sAdime madhumAdi, acittaM ca AhAreabvaM / jadA kira Na hoja acitto to ussaggeNa bhattaM paJcakkhAi, Na tarai tAhe apavAeNa saccittaM aNaMtakAyabahubIagavajjaM / kamma-1 ORS%*% // 71 // Join Education For Private Personel Use Only r.jainelibrary.org Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACROSSR ovi akammA Na tarai jIviuM tAhe accaMtasAvajANi pariharijati'tti / itthaM cedaM bhogopabhogavrataM bhoktaM yogyeSu parimANakaraNena bhavati, itareSu tu varjaneneti paryavasitamiti ca // 31 // zlokatrayeNa varjanIyAnAha-13 caturvikRtayo nindyA, udumbarakapaJcakam / himaM viSaM ca karakA, mRjjAtI rAtribhojanam // 32 // bahuvIjAjJAtaphale, sandhAnAnantakAyike / vRntAkaM calitarasaM, tucchaM puSpaphalAdi ca // 33 // AmagorasasaMpRktadvidalaM ceti varjayet / dvAviMzatimabhakSyANi, jainadharmAdhivAsitaH // 34 // | tribhirvizeSakam / jainadharmeNAhaddharmeNA'dhivAsito bhAvitAtmA pumAn 'dvAviMzati' dvAviMzatisaGkhyAkAni 'abhakSyANi' bhoktumanahANi 'varjayet' tyajediti tRtIyazlokAntena sambandhaH, tAnevAha-'caturvikRtaya' iti caturavayavA vikRtayazcaturvikRtayaH, zAkapArthivAditvAtsamAsaH, kIdRzyastAH ? 'nindyA sakalaziSTajananindAviSayA madyamAMsamadhunavanItalakSaNA ityrthH| tadvarNAnekajIvamUrcchanAt, tathA cAhu:-"maje mahuMmi maMsaMmI, navanIe cautthae / uppajaMti cayaMti a, tavvaNNA tattha jNtunno||1||" pare'pi "madhe mAMse madhuni ca, navanIte caturthaka / utpadyante vilIyante, susUkSmA jnturaashyH||1||" iti / tatra madyaM madirA, taca vidhA-kASThaniSpannaM piSTaniSpannaM ceti, etacca bahudoSAzrayAnmahAnarthahetutvAca tyAjyam, yadAha-"gurumohakalaha-|| / *ISRESORAS Jan Eduent an in w ww.iainelibrary.org ex Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 72 // niMdAparibhavauvahAsaro samayaheU / bhajjaM duggaimUlaM, harisirimaidhammanAsakaraM // 1 // " tathA " rasodbhavAzca bhUyAMso, bhavanti kila jantavaH / tasmAnmadyaM na pAtavyaM, hiMsApAtaka bhIruNA // 2 // dattaM na dattamAttaM ca, nAttaM kRtaM ca no kRtam / mRSodyarAjyAdiva hA, khairaM vadati madyapaH // 3 // gRhe bahirvA mArge vA, paradravyANi sUDhadhIH / vadhayandhAdinirbhIko, gRhNAtyAcchidya madyapaH // 4 // bAlikAM yuvatiM vRddhAM brAhmaNIM zvapacImapi / bhuGkte parastriyaM sayo, madyonmAdakadarzitaH // 5 // vivekaH saMyamo jJAnaM, satyaM zaucaM dayA kSamA / madyAtpralIyate sarva, tRNyA vahnikaNAdapi // 6 // zrUyate kila zAmbena, madyAdandhakavRSNinA / hataM vRSNikulaM sarva, | loSitA ca purI pituH // 7 // 1 / mAMsaM tredhA- jalacarasthalacarakhe carajantUdbhavabhedAccarmarudhiramAMsabhedAdA, tadbhakSaNamapi mahApApamUlatvAdvarNyam, yadAhuH - "paMcidiavahabhUaM maMsaM duggaMdhamasuibIbhacchaM / rakkhaparituliabhakkhagamAmayajaNayaM kugaimUlaM // 1 // AmAsu a pakkAsu a, vipaJcamANAsu maMsapesIsuM / sayayaM cia uvavAo, bhaNio a nigoajIvANaM // 2 // " yogazAstre'pi - " sadyaH saMmUcchitAnantajantusantAnadRSitam / narakAdhvani pAtheyaM, ko'znIyAtpizitaM sudhIH ? // 3 // " 'sadyo' jantuvizasanakAla eva 'saMmUrcchitA' utpannA 'anantA' nigodarUpA ye jantavasteSAM 'saMtAna' punaH punarbhavanaM tena dUSitamiti tadvRttiH / mAMsabhakSakasya ca ghAtakatvameva / yataH - " hantA palasya vikretA, saMskartA bhakSakastathA / kretA'numantA dAtA ca, ghAtakA eva yanmanuH // 4 // " tathA bhakSakasyaivAnyaparihAreNa vadhakatvaM, yathA- "ye bhakSayantyanyapalaM, khakIyapalapuSTaye / ta saMgraha. // 72 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eva ghAtakA yanna, vadhako bhakSakaM vinA // 1 // " iti 2 / madhu ca mAkSikaM 1 kauntikaM 2 bhrAmaraM 3 ceti tridhA, idamapi bahuprANivinAzasamudbhavamiti heyaM, yataH--"anekajantusaGghAtanighAtanasamudbhavam / jugupsanIyaM lAlAvatkaH khAdayati mAkSikam?" // 1 // iti / navanItaM api gomahiSyajAvisambandhena caturdA, tadapi sUkSmajanturAzikhAnitvAttyAjyameva, yataH-"antarmuhUrtAtparataH, susUkSmA janturAzayaH / yatra mUrchanti |tannA'dyaM, navanItaM vivekibhiH||1||" iti 4 / tathA udumbarakenopalakSitaM paJcakaM vaTa 1 pippalo 2 dumbara3 plakSa 4 kAkodumbarI 5 phalalakSaNaM udumbarakapaJcakaM, mazakAkArasUkSmabahujIvanicitatvAdvarjanIyaM, yato yogshaastre-"udumbrvttplksskaakodumbrshaakhinaam| pippalasya ca nAznIyAtphalaM kRmikulAkulam // 1 // " loke'pi "ko'pi kApi kuto'pi kasyacidaho cetasyakasmAjanaH, kenApi pravizatyudumbaraphalaprANikrameNa kssnnaat| yenAsminnapi pATite vighaTite visphoTite troTite, niSpiSTe parigAlite(ca galite) niryAtyasau vA navA // 1 // " 9 / tathA 'hima' tuhinaM tadapyasaGkhayeyApkAyarUpatvAt tyAjyam 10 // viSaM' ahiphenAdi mantropahatavIryamapyudarAntarvartigaNDolakAdijIvaghAtahetutvAnmaraNasamaye mahAmohotpAdakatvAca heyaM 11 / 'karakA dravIbhUtA ApaH asaGkhyAkAyikatvAt vAH, nanvevamasaGghayApkAyamayatvenAbhakSyatve jalasyApyabhakSyatvApattiH, iti cetsatyam, asaGghayajIvamayatve'pi jalamantarA nirvAhAbhAvAnna tasya tathoktiH 12 / tathA 'mRjAtiH' sarvApi se mRttikA dardurAdipaJcendriyaprANyutpattinimittavAdinA maraNAdyanarthakAritvAt tyAjyA, jAtigrahaNaM khaTi "ko'pi kApaparavalakSakAkodumbarazAmbarakapaJcakaM, mazakAkArapilakSitaM paJcakaM vara 5505505ASCARSANSAR dha. saM. 13 Jain Education indical For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 73 // kAdisUcakaM, lakSaNasyA''mAzrayAdidoSajanakatvAt, mRdrahaNaM copalakSaNaM, tena sudhAdyapi varjanIyaM, tadbhakSakasyAntrazATAdyanarthasambhavAt, mRdbhakSaNe cAsaGkhayeyapRthivIkAyavirAdhanAdyapi, lavaNamapyasaGkhyapRthivIkAyAtmakamiti sacittaM tyAjyaM, prAsukaM grAhya, prAsukatvaM cAnyAdiprabalazastrayogenaiva, nAnyathA, tatra pRthivIkAyajIvAnAmasaGkhayeyatvenAtyantasUkSmatvAt , tathAca paJcamAGge 19 zatakatRtIyoddezake nirdiSTo'yamarthaH-'vajramayyAMza | zilAyAM khalpapRthivIkAyasya vajraloSTakenakaviMzativArAn peSaNe satyeke(santyake) kecana jIvA yespRSTA api neti' 13 / tathA rAtrI-naktaM bhojana-bhuktiH rAtribhojanaM, tadapi heyaM, bahuvidhajIvasampAtasambhavenaihikapAralaukikAnekadoSaduSTatvAt, yadabhihitam-"mehaM pivIliAu, haNaMti vamaNaM ca macchiA kuNai / jUA jalodarataM, koliao koTTharogaM ca // 1 // vAlo sarassa bhaMgaM, kaMTo laggai galaMmi dAruM ca / tAlumi viMdhai alI, vaMjaNamajhami bhujaMto // 2 // " vyaJjanamiha vArtAkazAkarUpamabhipretaM, tadntaM ca vRzcikAkArameva syAditi vRzcikasyAmUkSmasyApi tanmadhyapatitasyAlakSyatvAbhojyatA saMbhavatItivizeSaH / nizIthacUrNAvapi | "gihakoilaavayavasammisseNa bhutteNa pohe kila gihakoilA saMmucchaMti" evaM sAdilAlAmalamUtrAdipAtAdyapi; tathA "mAliMti mahialaM jAmiNisu rayaNIarA ya (bha) maMteNaM / tevi cchalaMti hu phuDaM, rayaNIe // 73 // muMjamANaM tu // 1 // " api ca-nizAbhojane kriyamANe avazyaM pAkaH sambhavI, tatra SaDjIvanikAyavadho'4 vazyaMbhAvI, bhAjanadhAvanAdau ca jalagatajantunAzaH, jalojjhanena bhUmigatakunthupipIlikAdijantughAtazca RRRRRRRRR For Private Personel Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RRC bhavati, tatmANirakSaNakAGkSayApi nizAbhojanaM na karttavyam, yadAhu:-"jIvANa kuMthumAINa, ghAyaNaM bhaanndhoannaaiisuN| emAi rayaNibhoyaNadose ko sAhiuM taraha ? // 1 // " yadyapi ca siddhamodakAdikhajUradrAkSAdibhakSaNe nAstyannapAko, na ca bhAjanadhAvanAdisambhavaH, tathApi kunthupanakAdirAtasambhavAttasyApi tyAga eva yukto, yaduktaM nizIthabhASya-"jaivihu phAsugavvaM, kuMthU paNagA tahAvi duppassA / paJcakkhaNANiNovihu, rAIbhattaM pariharaMti // 1 // jaibihu pivIligAI, dIsaMti paIvamAIujjoe / tahavi khalu aNAinnaM, mUlavayavirAhaNAjaNaNaM // 2 // etatphalaM ca-"ulUkakAkamArjAragRdhrazambarazUkarAH / ahivRzcikago-4 dhAzca, jAyante rAtribhojanAt // 1 // " pare'pi paThanti "mRte svajanamAtre'pi, sUtakaM jAyate kila / astaM gate divAnAthe, bhojanaM kriyate katham? // 1 // raktIbhavanti toyAni, annAni pizitAni ca / rAtrI bhoja-| nasaktasya, grAse tanmAMsabhakSaNam // 2 // " skandapurANe rudrapraNItakapAlamocanastotre sUryastutirUpe'piekabhaktAzanAnnityamagnihotraphalaM labhet / anastabhojano nityaM, tIrthayAtrAphalaM labhet // 1 // " tathA "naivAhutirna ca snAnaM, na zrAddhaM devatArcanam / dAnaM vA vihitaM rAtrau, bhojanaM tu vishesstH||2||" Ayurvede'pi |-"hRnnAbhipadmasaGkocazcaNDarocirapAyataH / ato naktaM na bhoktavyaM, sUkSmajIvAdanAdapi // 3 // " tasmAdvivekinA rAtrau caturvidho'pyAhAraH parihAryaH, tadazaktau vazanaM khAdimaM ca tyAjyameva, khAdimaM pUgIphalAdyapi divA samyaga zodhanAdiyatanayaiva gRhNAtyanyathA trasahiMsAdayo'pi doSAH, mukhyavRttyA ca prAtaH -* in Education in For Private & Personel Use Only Comyjainelibrary.org Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAyaM ca rAtripratyAsannatvAve he ghaTike bhojanaM tyajedu, yato yogazAstre-"aho mukhe'vasAne ca, yo de de ghaTike tyajan / nizAbhojanadoSajJo'znAtyasau puNyabhAjanam // 1 // " ata evAgame sarvajaghanyaM pratyAkhyAnaM ||74aatt muhartapramANaM namaskArasahitamucyate, jAtu tattatkAryavyagratvAdinA tathA na zaknoti, tadApi sUryodayAstanirNayamapekSata evA''tapadarzanAdinA, anyathA rAtribhojanadoSaH, andhakArabhavane'pi vIDayA pradIpAkaraNAdinA trasAdihiMsAniyamabhaGgamAyAmRSAvAdAdyo'dhikadoSA api, yataH-"na karemitti bhaNittA, taM ceva nisevae puNo pAvaM / paJcakkhamusAvAI, mAyAniyaDIpasaMgo a||1|| pAvaM kAUNa sayaM, appANaM suddhameva vAharai / duguNaM karei pAvaM, bIaMbAlassa maMdattaM // 2 // " 15 / tathA 'bahubIjeti' bahubIjaM ca ajJAtaphalaM ceti bandaH, tatra bahUni bIjAni vartate yasmin tat bahubIjaM, pampoTakAdikamabhyantare pu(pa)TAdirahitakevalabIjamayaM, tacca pratibIjaM jIvopamaIsambhavAdarjanIyaM, yacAbhyantarapaTAdisahitabIjamayaM dADimaTiNDurAdi tannAbhakSa(kSya)tayA vyavaharanti 15 / ajJAtaM ca tatphalaM ceti karmadhArayaH, ajJAtaphalaM vayaM pareNa vA yad na jJAtaM | phalamupalakSaNatvAtpatraM tadbhakSyaM, niSiDaphale viSaphale vA ajJAnAtpravRttisaMbhavAt, ajJAnato hi pratiSiddhe phale pravartamAnasya vratabhaGgaH, viSamayaphale tu jIvitavinAzaH 16 / tathA sandhAnaM cAnantakAyikaM ceti bandaH, atra sandhAnaM nimbukabilvakAdInAM anekasaMsaktinimittatvAdvaya, sandhAnasya ca vyavahAravRttyA dinatrayAtparato'bhakSyatvamAcakSate, yogazAstravRttAvapi-sandhAnamAmraphalAdInAM yadi saMsaktaM bhavettadA jina // 74 // AS For Private 3. Personal Use Only M Jain Education ujainelibrary.org Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SRISAIRAALAISAXO dharmaparAyaNaH kRpAlutvAttyajediti 17 / anantAH kAyikA jIvA yatra tat anantakAyikaM anantajantusantAnanipAtananimittatvAt vaya'm , yataH-"nRbhyo nairayikAH surAzca nikhilAH paJcAkSatiryaggaNo, yakSAdyA jvalano yathottaramamI saGkhyAtigA bhASitAH / tebhyo bhUjalavAyavaH samadhikAH proktA yathAnukrama, sarvebhyaH zivagA anntgunnitaastebhyo'pynntaaNshgaaH||1||" tAni AryadezaprasiddhAni dvAtriMzattadAhuH-savvA ya sakaMdajAI 1 sUraNakaMdo a vajakaMdo 2 a| allahalihA ya 3 tahA, allaM 4 taha allakacUro 5 // 1 // sattAvarI |6 virAlI 7, ku~Ari 8 taha thoharI 9 galoI a10 / lasuNaM 11 vaMsakarillA 12, gajjara 13 lUNo a 14 taha loDhA 15 // 2 // girikaNNi 16 kisalipattA 17, khariMsuA 18 thega 19 allamutthA ya 20 / taha lUNarukkhachallI 21, khillahaDo 22 amayavallI a 23 // 3 // mUlA 24 taha bhUmirahA 25, viruA 26 taha Dhakka(DhaMka)vatthulo paDhamo 27 / sUaravallo a28 tahA, pallaMko 29 komalaMbiliA 30 // 4 // AlU 31 taha piMDAlU 32, havaMti ee aNaMtanAmeNaM / annamaNaMtaM neaM, lakkhaNajuttIi smyaao||5|| vyAkhyA-sarvaiva kandajAtiranantakAyikA iti sambandhaH, kando nAma bhUmadhyago vRkSAvayavaH, te cAtra kandA azuSkA eva grAhyAH, zuSkANAM tu nirjIvatvAdanantakAyikatvaM na sambhavati, zrIhemasUrirapyevameva "ArdraH kandaH samagro'pi-Ao'zuSkaH kandaH, zuSkasya tu nirjIvatvAdanantakAyatvaM na sambhavatItiyogazAstrasUtravRttyo-10 rAha" atha tAneva kAMzcitkandAn vyApriyamANatvAnnAmata Aha-sUraNakandaH arzonnaH kandavizeSaH 1, For Private & Personel Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 75 // Jain Education In vajrakando'pi kandavizeSa eva 2, ArdrA'zuSkA haridrA pratItaiva 3, ArdrakaM zRGgaberaM 4, Ardrakacca (ca) rastiktadravyavizeSaH pratIta eva 5, zatAvarI 6va (bi) rAlike 7 vallIbhedau, kumArI mAMsalapraNAlAkArapatrA pratItaiva 8, thoharI snuhItaruH 9, gaDUcI vallIvizeSaH pratIta eva 10, lazunaH kandavizeSaH 11, vaMzakara (ri)llAni komalAabhinavavaMzAvayavavizeSAH prasiddhA eva 12, garjarakANi sarvajanaviditAnyeva 13, lavaNako vanaspativizeSo, | yena dagdhena sarjikA niSpadyate 14, loDhakaH padminIkandaH 15, girikarNikA vallI vizeSaH 16, kisalayarUpANi patrANi prauDhapatrAdavakU bIjasyocchnAvasthAlakSaNAni sarvANyapyanantakAyikAni, na tu kAnicideva 17, khariMzukAH kandabhedAH 18, thego'pi kandavizeSa eva 19, ArdrA mustA pratItA 20, lavaNAparaparyAyasya bhramaranAmno vRkSasya chavistvak natvanye'vayavAH 21, khillahaDo lokaprasiddhaH kandaH 22, amRtavallI vallIvizeSaH 23, mUlako lokapratItaH 24, bhUmiruhANi chantrakANi varSAkAlabhAvIni bhUmisphoTakA nItiprasi ddhAni 25, virUDhAnyaGkuritAni dvidaladhAnyAni 26, DhaGkavAstulaH zAkavizeSaH, sa ca prathamodgata evAnantakAyiko natu chinnaprarUDhaH 27, zUkarasaMjJako vallaH, sa evAnantakAyiko na tu dhAnyavallaH 28, palyaGkaH 29, komalAmlikA abaddhAsthikA cizciNikA 30 Aluka31piNDAla (lu) kau 32 kandabhedI, ete pUrvoktAH padArthAH dvAtriMzatsaGkhyA anantakAyanAmabhirbhavantItyarthaH, na caitAvantyevAnantakAyikAni, kiMtvanye'pi, sadhAha - | 'anyadapi ' pUrvoktAtiriktamanantakAyikaM 'lakSaNayuktyA' vakSyamANalakSaNavicAraNayA 'samayAt' siddhAntataH, saMgraha. / / 75 / / jainelibrary.org Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAnyevAnantakAyAni yathA-ghosADakarIraMkuru, tiMDuaaikomalaMbagAINi / varuNava(va)DaniMbayAINa, aMkarAI aNaMtAI ||1||-ghossaatkiikriiryorngkuraastthaa'tikomlaanyvddhaasthikaani tindukAmraphalAdIni, tathA varuPNavaTanimbAdInAmaGkarA anantakAyikAH, anantakAyalakSaNaM cedam-"gUDhasirasaMdhipavvaM, samabhaMgamahIra(ru)gaM hai ca chinnaruhaM / sAhAraNaM sarIraM, tavivarIaM ca ptteaN||1||" evaMlakSaNayuktA anye'pi anantakAyAH syuste heyAH, yataH-"catvAro narakadArAH, prathamaM rAtribhojanam / parastrIsaGgamazcaiva, sandhAnAnantakAyike // 1 // " anantakAyikaM anyadapyabhakSyaM cAcittIbhUtamapi parihArya, niHzUkatAlaulyavRddhyAdidoSasaMbhavAt, paramparayA sacittatagrahaNaprasaGgAca, yathoktam-"ikkeNa kayamakajaM, karei tappaccayA puNo anno / sAyAbahulaparaMparabuccheo saMjamatavANaM // 1 // " ata evotkAlitasellarakarAddhAkasUraNavRntAkAdi prAsukamapi sarba bajya, mUlakastu paJcAGgo'pi tyAjyA, suNThyAdi tu nAmakhAbhedAdinA kalpate, iti zrAddhavidhivRttau 18 / tathA 'vRntAka' nidrAbAhulyamadanoddIpanAdidoSapoSakatvAt tyAjyaM, paThanti ca pare'pi-"yastu vRntAkakAliGgamU|lakAnAM ca bhakSakaH / antakAle sa mUDhAtmA, na smariSyati mAM priye!" iti 19 / tathA calito-vinaSTo rasA-khAda upalakSaNatvAvarNAdiryasya taccalitarasaM, kuthitAnnaparyuSitadvidalapUpikAdikevalajalarAddhakUrAdyanekajantusaMsaktatvAt, puSpitaudanapakkAnnAdi dinadvayAtItadaGkhyAdyapi ca, tatra-pakkAnnAdhAzritya caivamuktaM "vAsAsu panaradivasaM, siuNhakAlesu mAsa diNavIsaM / uggAhimaM jaINaM, kappaI Arabbha paDhamadiNA // 1 // "13 R-CANCSC-CARRORMCN Jan Education For Private Personel Use Only P le.jainelibrary.org Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kecittvasyA gAthAyA alabhyamAnasthAnatvaM vadanto yAvadgandharasAdinA na vinazyati tAvadvagAhima zudhyatI tyAhuH, dinadayAtIte dadhyapi jIvasaMsaktiryathA "jai muggamAsamAI, vidalaM kacaMmi gorase paDai / tA // 76 // tasajIvuppatti, bhaNaMti dahievi dudiNuvari // 1 // " hAribhadradazavaikAlikavRttAvapi-"rasajAstakAranAladdhitImanAdiSu pAyukRmyAkRtayo'tisUkSmA bhavantIti" "dhyahatiyAtIta"miti haimamapi vacaH 20 / tathA tuccham-asAraM, puSpaM ca phalaM ca te AdI yasya tatpuSpaphalAdi, 'ca' samuccaye, AdizabdAnmUlapatrAdi parigrahaH, tatra tucchaM puSpaM araNikarIrazigrUmadhUkAdisambandhi, tucchaM phalaM madhUkajambUTimbarUpIlUpakakaramadehadIphalapiJcUmakuravAluulibRhahadarakaccakuThimbhaDakhasakhasAdi, prAvRSi tandulIyakAdezca patraM bahujIvasammi zrattvAt tyAjyaM, anyadapyetAdRzaM mUlAdi, yadvA'rddhaniSpannakomalacavalakamudgasi(zi)mbAdikaM, tadbhakSaNe hi na tathAvidha(dhAtRptirvirAdhanA ca bhUyasI 21tathA Ameti, AmaM ca tat gorasaMca AmagorasaM tatra sampRktaM AmagorasasampRktaM, kaccadugdhadhitakramilitaM dvidalaM, kevaligamyasUkSmajIvasaMsaktisaMbhavAt heyaM, uktaMca saMsaktaniyuktyAdau-"savvesuvi desesu, sabvesu vi ceva tahaya kaalesuN| kusiNesu Amagorasajuttesu nigoapaMciMdI // 1 // " dvidalalakSaNaM tvevamAhuH-"jaMmi u pIlijaMte, neho nahu hoi viti taM vidalaM / vidalevihu uppannaM, nehajuaM hoi no vidalaM // 1 // " iha hIyaM sthitiH kecidbhAvA hetugamyAH, kecittvAgamagamyA, tatra ye yathA hetugamyAste tathaiva pravacanadharaiH pratipAdanIyAH, AgamagamyeSu hetUn hetUgamyeSu vAgamamAtraM // 76 // Jain Education in jalnelibrary.org Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratipAdayannAjJAvirAdhakaH syAt, yataH-"jo heuvAyapakkhaMmi, heuo Agame a Agamio / so sasamayapannavao, siddhatavirAhao anno // 1 // " ityAmagorasasampRktadvidale puSpitaudane'hatiyAtIte dani 4 kuthitAnne ca na hetugamyo jIvasadbhAvaH, kinvAgamagamya eva, tena teSu ye jantavaste kevalibhidRSTA iti 22 / abhakSyANi dvAviMzati, varjayet iti pUrva yojitameveti zlokatrayArthaH / yogazAstre tu SoDaza varjanIyAni pratipAditAni yathA-"madyaM mAMsaM navanItaM, madhUdumbarapaJcakam / anantakAyamajJAtaphalaM rAtrau ca bhojanam // 1 // AmagorasasampRktaM, dvidalaM puSpitaudanam / dhyahatiyAtItaM, kathitAnnaM ca varjayet // 2 // " anyasakalAbhakSyavarjanaM ca, "jantumizraM phalaM puSpaM, patraM cAnyadapi tyajet / sandhAnamapi saMsaktaM, jinadharmaparAyaNaH // 3 // " iti saGgrahazlokenoktam / atra ca saptamavrate sacittAcittamizravyaktiH zrAddhavidhyuktA pUrva samyak jJeyA yujyate yathA caturdazAdiniyamAH supAlyA bhavantIti, tadyaktiryathA-prAyaH sarvANi dhAnyAni dhAnakajIrAjamakavirahAlIsUArAIkhasakhasaprabhRti(prabhRtayaH) sarvakaNAH, sarvANi phalapatrANi, lavaNakhArIkSArakaH raktasaindhavasaJcalAdirakRtrimaH kSAro mRtkhaTI varNikAdi ArdradantakASThAdi ca vyavahArataH sacittAni, jalena kheditAzcaNakagodhUmAdikaNAzcaNakamudgAdidAlayazca klinnA api kvacinnakhikAsaMbhavAnmizrAH, tathA pUrva lava NAdipradAnaM bASpAdipradAnaM vAlukAdikSepaM vA vinA sekitAcaNakA godhUmayugandharyAdidhAnAH kSArAdipradAnaM dravinA lolitatilA olakaumbikApRthukasekitaphalikApapeTikAdayo maricarAjikAvadhArAdimAtrasaMskRta AAAAAAASAR Jain Education For Private Personel Use Only alinelibrary.org Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. ciTikAdIni sacittAnta/jAni sarvapakkaphalAni ca mizrANi, yaddine tilakuhiH kRtA taddine mizrA, madhye'nnaroTikAdikSepe tu muhartAdanu prAsukA, dakSiNamAlavAdau prabhUtataraguDakSepeNa taddine'pi tasyAH prAsukatvavyavahAraH, vRkSAttatkAlagRhItaM gundalAkSAchayAdi tAtkAliko nAlikeranimbUkanimbAprekSvAdInAM rasaH tAtkAlikaM tilAditailaM tatkAlabhagnaM nirbIjIkRtaM nAlikerazRGgATapUgIphalAdi nirbIjIkRtAni pakkaphalAni gADhamarditaM niSkaNaM jIrakAjamakAdi ca muhUrta yAvanmizrANi, muhartAdRvaM tu prAsukAnIti vyavahRtiH, anyadapi prabalAniyoga vinA yatprAsukIkRtaM syAttanmuhUrtAvadhi mizraM tadanu prAsukaM vyavahiyate, yathA prAsukanIrAdi, tathA kaccaphalAni kaccadhAnyAni gADhaM marditamapi lavaNAdi ca prAyo'gyAdiprabalazastraM vinA na prAsukAni, yojanazatAtparata AgatAni harItakIkhArikIkisimisidrAkSAkhajUramaricapippalIjAtiphalabadAmavAyamaakSoTakanamijAMpistAMciNIkabAbAsphaTikAnukArisaindhavAdIni sarjikAbiDalavaNA diH kRtrimaH kSAraH kumbhakArAdiparikarmitamRdAdikaM elAlaviGgajAvitrIzuSkamustAkoGkaNAdipakakadalIphadalAnyutkAlitazRGgATakapUgAdIni ca prAsukAnItivyavahAro dRzyate, uktamapi zrIkalpe-"joyaNasayaM tu / gataM(gantA), aNahAreNaM tu bhaMDasaMkaMtI / vAyAgaNidhUmeNa ya, viddhatthaM hoi loNAi ||1||"-lvnnaadikN dra svasthAnAt gacchat pratyahaM bahubahutarAdikrameNa vidhvasyamAnaM yojanazatAtparato gatvA sarvathaiva vidhvastam-acittaM bhavati, zastrAbhAve yojanazatagamanamAtreNaiva kathamacittIbhavatItyAha-'anAhAreNa yadutpattidezAdikaM sA // 77 // Jan Education in For Private Personel Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAraNaM tattato vyavasthitaM khopaSTambhakAhAravicchedAdvidhvasyate; tacca lavaNAdi 'bhANDasaMkrAntyA' pUrvasmAt pUrvasmAt bhAjanAdaparabhAjaneSu yadA pUrvasyA bhANDazAlAyA aparasyAM bhANDazAlAyAM saMkramyamANaM vidhvaspate, tathA vAtena vA'gninA vA mahAnasAdau dhUmena vA lavaNAdikaM vidhvastaM bhavati, loNAI ityatrAdizabdAdamI draSTavyAH "hariyAlamaNosilapippalIakhajuramuddiA abhayA / AinnamaNAinnA, tevihu emeva nAyacA |||2||"hritaalN manaHzilA pippalI ca khajUraH ete prasiddhAH, mudri(mRdvI)kA drAkSA, abhayA harItakI, ete'pyevameva lavaNavadyojanazatagamanAdibhiH kAraNairacittIbhavanto jJAtavyAH, parameke'trAcIrNAH, apare'nAcIrNAH, tatra pippalIharItakIprabhRtaya AcIrNA iti gRhyante, khajUramudri(mRdvI)kAdayaH punaranAcIrNA iti na gRhynte| atha sarveSAM sAmAnyena pariNamanakAraNamAha-"AruhaNe oruhaNe, nisiaNagoNAiNaM ca gaaumhaa| bhUmmAhArocchee, uvakameNaM ca prinnaamo||3||" zakaTAdiSu lavaNAdInAM yadbhUyo bhUya ArohaNamavarohaNaM ca, tathA yattasmin zakaTAdaulavaNAdibhAropari manuSyA niSIdanti,teSAMgavAdInAMca yaH ko'pi piSTA(pRSThA)digAtroSmA tena vA pariNAmo bhavati, tathA yo yasya bhaumAdikaH pRthivyAdika AhArastavyavacchede, tasya pariNAmaH, upahai kramaH-zastraM, tacca vidhA-khakAyaparakAyatadubhayarUpaM, tatra skhakAyazastraM yathA-lavaNodakaM madhurodakasya, kRSNabhUmaM vA pANDubhUmasya, parakAyazastraM yathA-agnirudakasya, udakaM cAgneriti, tadubhayazastraM yathA-udakamRttikA zuddhodaka6 svetyAdi, evamAdIni sacittavastUnAM pariNamanakAraNAni mantabyAni, uppalapaumAI puNa, uNhe diNNAi~ CAM-CONGRA JainEducation For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 78 // ROCESSAROSA jAma na dhariMti / moggaragajUhiAo, uNhe chUDhA ciraM huMti // 1 // magadaMtiapupphAI, udgacchUDhAi~ jAma8 saMgraha. na dhariti / uppalapaumAi puNo, udae chUDhA ciraM huMti // 5 // " utpalAni padmAni ca udakayonikatvAd uSNe -Atape dattAni 'yAma' praharamAtraM kAlaM 'na niyante' nAvatiSThante,praharAdAgevAcittIbhavanti, mudgarakANi-maga6 dantikApuSpANi yUthikApuSpANi coSNayonikatvAduSNe kSiptAni ciramapi kAlaM bhavanti, sacittAnyeva tiSTha-18 ntItibhAvaH, magadantikApuSpANi udake kSiptAni yAmamapi na dhriyante, utpalapadmAni punarudake kSiptAni ciramapi bhavanti "pattANaM pupphANaM, saraDuphalANaM taheva hariANaM / biTami milANaMmI, NAyavvaM jIvavi|ppajaDhaM // 6 // " patrANAM puSpANAM saraDuphalAnAmabaddhAsthikaphalAnAM vAstulAdInAM sAmAnyatastaruNavanaspatInAM vA vRnte-mUlanAle mlAne sati jJAtavyaM jIvaviprayuktametatpatrAdikamiti zrIkalpavRttau / zAlyAdidhAnyAnAM tu zrIpaJcamAGge SaSThazatakasaptamoddezake sacittAcittatvavibhAga evamuktaH "aha NaM bhaMte? sAlINaM vIhINaM gohamANaM javANaM javajavANaM eesi NaM dhaNNANaM kohAuttANaM pallAuttANaM maMcAuttANaM mAlAuttANaM ullittANaM pihiANaM muddiANaM laMchiANaM kevai kAlaM joNI saMciTThai ? goamA! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM tiNi saMvaccharAI, teNa paraM joNI pamilAi paviddhaMsaha bIe abIe bhavai / aha bhaMte? kalAya 1 // 78 // masUra 2 tila 3 mugga 4 mAsa 5 nipphAva 6 kulattha 7 alisaMdaga 8 saINa 9palimaMthaga 10 mAINaM ee|si NaM dhaNNANaM? jahA sAlINa tahA eANavi, navaraM paJca saMvaccharAI sesaM taM ceva / aha bhaMte? ayasi 1 Jan Education in For Private Personal use only jainelibrary.org Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kusuMbhaga 2 koddava 3 kaMgu 4 baradR 5 rAga 6 koDUsaga 7 saNa 8 sarisava 8 mUlabIa 9 mAINaM dhaNNANaM? satta sNvcchraaiN"| atra pUrvasUrikRtagAthA yathA-"java 1 javajava 2 gohuma 3 sAli 4 vIhi 5 dhaNNANa kutttthyaaiisuN| khiviANaM ukkosaM, varisatiga hoi sajiattaM // 1 // tila 1 mugga 2 masUra 3 kalAya 4 mAsa5 cavalaya 6 kulattha 7 tuvarINaM 8 / taha vacaNaya 9 vallANa 10, varisapaNagaM sajIattaM // 2 // ayasI 1laTTA 2 kaMgU 3, koDUsaga 4 saNa 5 baradR 6 siddhatthA 7 / kuddava 8 rAlaga 9 mUlagabIyANaM 10 satta varisANi // 3 // " kosasyAcittatA trivarSAnantaraM sthAda, yaduktaM kalpabRhadbhASye-"seMDugaM tivarisAi, girhati" seDUkaM trivarSAtItaM vidhvastayonikameva kalpate, seDUkaH karpAsa iti tadRttau / piSTasya tu mizratAyevamuktaM pUrvasUribhiH-"paNadiNa mIso luDo, acAlio sAvaNe a bhaddavae / cau Asoe kattiamagasiraposesu |tini diNA // 1 // paNapahara mAhaphagguNa, paharA cattAri cittavaisAhe / jiTThAsADhe tipahara, teNa paraM hoi acitto // 2 // " cAlitastu muhartAdUrdhvamacittaH, tasya cAcittIbhUtAnantaraM vinazanakAlamAnaM tu zAstre na dRzyate, paraM dravyAdivizeSeNa varNAdivipariNAmAbhavanaM yAvatkalpate, uSNanIraM tu tridaNDotkalanAvadhi mizra, yaduktaM piNDaniyuktau-"usiNodagamaNuvatte, daMDe (tidaMDa) vAse apddiamittNmi|muttuunnaadestigN, cAulaudgaM bahupasannaM // 1 // " vyAkhyA-anuvRtteSu tridaNDeSu-utkAleSu jalamuSNaM mizraM, tataH paramacittaM, tathA varSe-vRSTI patitamAtrAyAM grAmAdiSu prabhUtamanuSyapracArabhUmau yajjalaM tadyAvanna pariNamati tAvanmizram, araNyabhUmau tu| *********OSA ASAASAS gha.saM. 14 Join Education Intel For Private Personel Use Only hellorary.org Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 79 // dvadvadA na zAmyanti vAdibhireSu kAlaniyamamA gahaNaM, ThiavAra yatprathamaM patati tatpatitamAtraM mizra, pazcAnipatat sacittam, AdezatrikaM muktvA tandulodakamabahuprasannaM mizram , atikhacchIbhUtaM tvacittam / atra traya AdezA yathA-kecidvadanti tandulodake tandulaprakSAlanabhANDAdanyatra bhANDe kSipyamANe truTitvA bhANDapArce lagnA bindavo yAvanna zAmyanti tAvanmizram , aparetu tathaiva jAtA yAvadbudbudA na zAmyanti tAvat, anye tu yAvattandulA na siddhyanti tAvat, ete trayo'pyAdezA anAdezAH, rukSetarabhANDapavanAgnisambhavAdibhireSu kAlaniyamasyAbhAvAt, tato'tikhacchIbhUtamevAcittaM / "nIvvoda gassa gahaNaM, keI bhANesu asui paDiseho / gihibhAyaNesu gahaNaM, ThiavAse mIsagaM chaaro||2||" nIbopadakaM hi dhUmadhUmrIkRtadinakarakarasamparkasoSmanIbasamparkAdacittam, atastadrahaNe na kAcidvirAdhanA, kecidAhuH -khabhAjaneSu tadrAhya, atrAcAryaH prAha-azucitvAtkhapAtreSu grahaNapratiSedhaH, tato gRhibhAjane kuNDikAdau grAhya, varSati meghe ca tanmibhaM, tataH sthite varSe'ntamuhartAdUddha grAhya, jalaM hi kevalaM prAsukIbhUtamapi prahara|trayAdUcaM bhUyaH sacittaM syAdatastanmadhye kSAraH kSepyA, evaM khacchatApi syAditi piNDaniyuktivRttau / tanduladhAvanodakAni prathamadvitIyatRtIyAni acirakRtAni mizrANi, ciraM tiSThanti tvacittAni, caturthAdidhAvanAni tu ciraM sthitAnyapi sacittAni, prAsukajalAdikAlamAnamevamuktaM pravacanasAroddhArAdau-"usiNodagaM tidaMDukkaliaM phAsuajalaM jaIkappaM / navari gilANAikae, paharatigovarivi dhariavvaM // 1 // jAyai sacittayA se, gimhAsuM paharapaMcagassuvariM / caupaharuvari sisire, vAsAsu jalaM tipaharuvariM // 2 // " tathA-14 Jain Education Inter For Private & Personel Use Only gainelibrary.org Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int |'cetanasyApi kaGkaDukamudgaharItakIkulikAderavinaSTayonirakSaNArthaM niHzUkatAdiparihArArthaM ca na dantAdibhirbhajyate (rbhaJjanaM), yaduktaM zrIoghaniryuktipaJcasaptatitamagAthAvRttau - "acittAnAmapi keSAJcidvanaspatInAmavinaSTA yoniH syAdgacImudgAdInAM, tathAhi-guDucI zuSkA'pi jalasekAttAdAtmyaM bhajantI dRzyate, evaM kaGkaDDukamudvAdirapi, ato yonirakSaNArthamacetanayatanA nyAyavatyeveti" evaM sacittAcittAdivyaktiM jJAtvA saptamavrataM nAmagrAhaM sacittAdisarva bhogya vastunaiyatyakaraNAdinA svIkArya, yathA''nandakAmadevAdibhiH svIkRtaM, tathAkaraNAzaktau tu sAmAnyato'pi sacittAdiniyamAH kAryAH, te caivam, "sacitta 1 davva 2 vigaI 3, vANaha 4 taMbola 5 vattha 6 kusumesuM 7 / vAhaNa 8 sayaNa 9 vilevaNa 10 baMbha 11 disi 12 NhANa 13 bhattesuM 14 // 1 // tatra mukhyavRttyA suzrAvakeNa sacittaM sarvathA tyAjyaM, tadazaktau nAmagrAhaM, tathA'pyazaktI sAmAnyata ekadvyAdi niyamyaM yataH - "niravajjAhAreNa " miti pUrvalikhitA gAtheti paraM pratidinaikasacittAbhigrahiNo hi pRthaka pRthaka dineSu parAvarttanena sarvasacittagrahaNamapi syAt, tathAca na vizeSaviratiH, nAmagrAhaM sacittAbhigrahe tu tadanyasarvasacittaniSedharUpaM yAvajjIvaM spaSTamevAdhikaM phalam, uktaMca - "pupphaphalANaM ca rasaM, surAi maMsANa mahiliANaM ca / jANatA je virayA, te dukkarakArae vaMde // 1 // sacitteSvapi nAgavallIdalAni | dustyajAni, zeSasacittAnAM prAyaH prAsukIbhavanaM khalpakAlamadhye'pi dRzyate, eSu tu nirantaraM jalakledAdinA sacittatA susthaiva, kundhvAdivirAdhanApi bhUyasI ca, tata eva pApabhIruNA tyAjyAni, anyathA'pi rAtrau jainelibrary.org Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 8 // BARRA na vyApAryANi, rAtrivyApAraNe'pi divA saMzodhanAdiyatanAyA eva mukhyatA, brahmacAriNA tu kAmAGgatvA saMgraha. tyAjyAnyeva, sacittabhakSaNe doSastu anekajIvavirAdhanArUpaH, yataH pratyekasacitte'pyakasmin patraphalAdAvasaGghayajIvavirAdhanAsaMbhavaH, yadAgamaH "jaM bhaNiaM pajattaganissAe vukkamaMta apajattA / jatthego pajatto, tattha asaMkhA apajattA // 1 // " bAdareSvekendriyeSvevamuktaM, sUkSmeSu tu yatraiko'paryAptastatra tannizrayA niyamAdasaGkhyAH paryAptAH syurityAcArAGgavRttyAdau proktam, evamekasminnapi patrAdAvasaGkhyajIvavirAdhanA tadAzri-12 tajalanIlyAdisaMbhave tvanantA api, jalalavaNAdi cAsaGkhayajIvAtmakameva, yadArSam-"egaMmi udgabiMdumi,81 je jIvA jiNavarehiM pnnnnttaa| te jai sarisavamittA, jaMbuddIve na mAyaMti // 1 // addAmalagappamANe, puDhavikAe havaMti je jIvA / te pArevayamittA, jaMbuddIve na mAyaMti // 2 // " sarvasacittatyAge'mbaDaparivrAjakasaptazataziSyanidarzanaM, evaM sacittatyAge yatanIyamiti prathamaniyamaH 1 / sacittavikRtivarja yanmukhe kSipyate tatsarva dravyaM, kSipracaTIroTikAnirvikRtikamodakalapanazrIparpaTikAcUrimakarambakakSareyyAdikaM bahudhAnyAdiniSpannamapi pariNAmAntarAdyApatterekaikameva dravyam, ekadhAnyaniSpannAnyapi pUlikAsthUlarohakamaNDakakharkharakaghUgharIDhokalathUlIvA(bA)TakaNikkAdIni pRthak pRthak nAmAvAdadvattvena pRthak pRthak dravyANi, phalaphalikAdau | tu nAmaikye bhinnabhinnAkhAvyakteH pariNAmAntarAbhAvAcca bahudravyatvam, anyathA vA sampradAyAdivazAdravyANi gaNanIyAni, dhAtumayazilAkAkarADalyAdikaM dravyamadhye na gaNayanti 2 / vikRtayo bhakSyAH SaT,dugdha 1 dadhi-17 MOCOCONCLUCLOCALCCC Jain Education a l For Private & Personel Use Only djainelibrary.org Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In 2 ghRta 3 taila 4 gur3a 5 sarvapakkAnna 6 bhedAt 3 / 'vANahanti upAnayugmaM mocakayugmaM vA, kASThapAdukAdi tu bahujIvavirAdhanAhetutvAttyAjyameva zrAvakaiH 4 / tAmbUlaM patrapUgakhadiravaTikAkatthakAdi khAdimarUpaM 5 / vastraM paJcAGgAdirveSaH dhautikapautikarAtrivastrAdi veSe na gaNyate 6 / kusumAni ziraHkaNThakSepazayyocchIrSakAdyarhANi, tanniyame'pi devazeSA kalpate 7 / vAhanaM rathAzvAdi 8 / zayanaM khaTTAdi 9 / vilepanaM bhogArthaM candanajavAdicUakastUryAdi tanniyame'pi devapUjAdau tilakasvahastakaGkaNadhUpanAdi kalpate 10 / abrahma divA rAtrau vA palyAdyAzritya 11 / dikparimANaM sarvato'mukadizi vA iyadavadhigamanAdiniyamanaM 12 / snAnaM tailAbhyaGgAdipUrvakaM, devapUjArtha karaNe na niyamabhaGgaH, laukikakAraNe ca yatanA rakSyA 13 / bhaktaM rAddhadhAnyasukha bhakSikAdi sarva tricatuH serAdimitaM, khaDabUjAdigrahaNe bahavo'pi serAH syuH 14 / etadupalakSaNatvAdanye'pi zAkaphaladhAnyAdipramANArambhanaiyatyAdiniyamA yathAzakti grAhyAH // 34 // ityuktaM bhogopabhogavratam / atha tRtIyamanarthadaNDaviramaNAkhyaM guNavratamAha zarIrAdyarthavikalo, yo daNDaH kriyate janaiH / so'narthadaNDastattyAgastAttayIkaM guNavatam // 35 // zarIraM deha AdizabdAt kSetravAstudhanadhAnyaparijanAdiparigrahastadviSayo yo'rtha :- prayojanaM tena vikalorahito niSprayojana ityarthaH; 'yo' 'daNDaH' daNDyate pApakarmaNA lupyate yena sa daNDaH bhUtopamardaH 'janaiH' mugdhalokaiH 'kriyate' vidhIyate 'so'narthadaNDaH' niSkAraNabhUtopamarddalakSaNo daNDa itiyAvat, 'tattyAgaH' tatpari ainelibrary.org Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. hAraH 'tAtIyIka' tRtIyameva tAtIyIkaM khArthe TIkaNpratyayaH (tIyATTIkaN khArthe na vidyA cet zrIsi072-1 153) guNavrataM bhvtiitykssraarthH| bhAvArthastvayam-yaH khakhIyakhajanAdinimittaM vidhIyamAno bhUtopamardaH so'rthadaNDaH saprayojana itiyAvat, prayojanaM ca yena vinA gAhasthyaM pratipAlayituM na zakyate, so'rthadaNDaH, viparItastvanarthadaNDa iti, yadAha-"jaM iMdiyasayaNAI, paDucca pAvaM kareja so hoI / atthe daMDo itto, anno u aNatthadaMDotti // 1 // " // 35 // uktamanarthadaNDaviramaNavratakharUpam / athAnarthadaNDabhedAnAha so'padhyAnaM pApakarmopadezo hiMsakArpaNam / pramAdAcaraNaM ceti, prokto'rhadbhizcaturvidhaH // 36 // 'sa' anarthadaNDaH 'apadhyAnaM 'pApakarmopadezo 'hiMsakArpaNaM' 'pramAdAcaraNaM' ca 'iti evaMprakArezcaturvidhaH 'ahadbhiH' jinaiH 'proktaH' prajJaptaH, yataH sUtram-"aNatthAdaMDe cauvihe paNNatte taMjahA-avajjhANAyarie, pamAyAyarie, hiMsappadANe, pAvakammovaese a"tti / tatrAprazastaM yat dhyAna-sthirAdhyavasAnalakSaNaM tadapadhyAnaM, tacAtaraudrabhedAvidhA, tatra RtaM-duHkhaM tatra bhavamArtta, yadi vA AtiH-pIDA yAtanaM ca tatra bhavamAta, rodayati parAniti rudro duHkhahetustena kRtaM tasya vA karma raudraM, etatparimANaM cAntamuhartta, yato hemasUripAdAH-"vairighAto narendratvaM, puraghAtAgnidIpane / khecaratvAdyapadhyAnaM, muharttAtparatastyajet // 1 // " iti / tathA pAtayati narakAdAviti pApaM tatpradhAnaM tahetubhUtaM vA karma pApakarmakRSyAdi tasyopadezaH-pravartanavAkyaM pApakarmopadezaH, saca yathA"kSetraM kRSa, vRSavRndaM damaya, hayAn SaNDaya, (zaNDhaya) kathaya zatrUna , yatraM vAhaya, zastraM sajjaya, pApopade mopadezo simAnarthadaNDaviramaNa, paDaca pAvaM karanapAlayituM na zApamAno bhUtopa padezo hiMsAdAcaraNaM cetiyAnarthadaNDabhedabhatthe daMDo itta SCANCARNAMA ASAMICG // 81 // Jain Education in For Private Personel Use Only Nagainelibrary.org Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACCORLOSRUSHEOGRAMMAAMSANS zo'yaM, evaM pratyAsIdati varSAkAlo, dIyatAM vallareSvagniH, sajjIkriyatAM dalaphalAdi, atikrAmati vApakAlI, bhRtAH kedArA gAhyantAM sAIdinatrayamadhye, upyantAM ca brIhayA, jAtAvasthA kanyakA vivAhyatAMzIghra, pratyAsIdanti pravahaNapUraNadivasAH praguNIkriyatAM pravahaNAnItyAdi sarvo'pi pApopadeza utsargataH zrAvakeNa tyAjyaH, apavAdatastu dAkSiNyAdiviSaye yatanA vidheyA, yato yogazAstre "vRSabhAn damaya kSetra, kRSa SaNDaya vAjinaH / dAkSiNyAviSaye pApopadezo'yaM na kalpate // 1 // " iti / tathA hiMsantIti hiMsakA-hiMsopakaraNAni AyudhAnalaviSAdayasteSAmarpaNaM-dAnaM hiMsakArpaNaM, hiMsramapi hi utsargato na deyam, apavAdatastu dAkSiNyAdiviSaye|8| yatanA kAryA, yato yogazAstre-"yantralAGgalazastrAgnimuzalolUkhalAdikam / dAkSiNyAviSaye hiMsraM, nArpayet krunnaaprH||1||" iti / tathA pramAdena pramAdasya vA''caraNaM pramAdAcaraNamiti, pramAdazca "majaM visaya kasAyA, NiddA vikahA ya paJcamI bhaNiya"tti paJcavidhastadAcaraNamapi varNyameva, etatprapaJco yogazAstre yathA-"kutUhalAdgItanRtye, nATakAdinirIkSaNam / kAmazAstraprasaktizca, dyUtamadyAdisevanam // 1 // jalakrIDAndolanAdivinodo jantuyodhanam / ripoH sutAdinA vairaM, bhaktastrIdezarATakathA // 2 // rogamArgazramau muktvA, svApazca sakalAM nizAm / evamAdi pariharet, pramAdAcaraNaM sudhiiH||3||" vRttilezo yathA-kautukAnirIkSaNaM tena tenendriyeNa yathocitaM viSayIkaraNaM, kutUhalagrahaNAjinayAtrAdau prAsaGgikanirIkSaNe ca na pramAdAcaraNaM, tathA kAmazAstre-vAtsyAyanAdikRte prasaktiH-punaH punaH zIlanaM, dyUtamaye prasiddha, AdizabdAnmRgayAdi, tasya ASSACRECORRECAUSAMOMSAROCAL NihA vikahA, yASTakAdinirIkSaNam / kadamA varaM, bhktstriideshraadk| "vRttilezo yathAca pramAdAcaraNaM, 15 Jain Education in For Private & Personel Use Only Lalmjainelibrary.org Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tisevana-parizIlanaM 1 jalakrIDA-taDAgajalayatrAdiSu majanonmajanazRGgikAcchoTanAdirUpA, tathA AndolanaM vRkSazAkhAdI khelanaM, AdizabdAtpuSpAvacayAdi, tathA jantUnAM-kukuTAdInAM yodhana-paraspareNAhananaM, ripoH saMbandhinA putrapautrAdinA vairam, ayamoM-yena tAvatkathazcidAyAtaM vairaM tadyaH parihartuM na zaknoti, tasyApi putrapautrAdinA yabairaM tat pramAdAcaraNam / bhaktakathA yathA-idaM cedaM mAMsyAkamASamodakAdi sAdhu bhojyaM, sAdhvanena bhujyate, ahamapi cedaM bhokSye ityAdirUpA 1, strIkathA yathA strINAM nepathyAGgahArahAvabhAvAdivarNanarUpA "karNATI suratopacAracaturA lATA vidagdhA priye"tyAdirUpA vA 2, tathA dezakathA yathA-dakSiNApathaH pracurAnapAnaH strIsambhogapradhAnaH, pUrvadezo vicitravastuguDakhaNDazAlimadyAdipradhAnaH, uttarApathe zUrAH puruSA, javino vAjino, godhUmapradhAnAni dhAnyAni, sulabhaM kuGkama, madhurANi drAkSAdADimakapitthAdIni, pazcimadeze sukhasparzAni vastrANi, sulabhA ikSavaH, zItaM vArItyAdi 3, rAjakathA yathA-zaro'smadIyo rAjA, sadhanAzceDA, gajapatiauDaH, azvapatisturuSka ityaadi|evN pratikUlA api bhaktAdikathA vAcyAH, iti madyAdipazcavidhapramAdasya prpnycH| tathA tatraiva "vilaashaasnisstthyuutnidraaklhdusskthaaH| jinendrabhavanasyAntarAhAraM ca cturvidh||1||"miti|jinendrbhvnsy madhye vilAsaM-kAmaceSTAM, hAsaM-kahakahadhvAnahasanaM, niSThayUtaM niSThIvanaM, kalahaM-rATI, duSkathAM-caurapAradArikAdikathAM, caturvidhAhAraM azanapAnakhAdyasvAdyarUpaM, pariharediti pUrvataH saMbandhanIyamiti / tathA''lasyAdinA ghRtatailajalAdibhAjanAnAmasthaganaM, mArge sati haritakAyAdyuparyazodhi SAGARLALGAOGALLER // 82 // JainEducationine For Private Personal use only jainelibrary.org Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAdhvani vA gamanam, anAlokitasthAne hastakSepAdi, satyapi sthAne sacittopari sthityAdi, vastrAdervA mocanaM, panakakunthvAdyAkrAntabhuvyavazravaNAdestyajanam, ayatanayA kapATArgalAdAnAdi, vRthApatrapuSpAditroTanamRtkhaTIvarNikAdimardanavayuddIpanagavAdighAtadAnazastravyApAraNaniSThuramarmabhASaNahAsyanindAkaraNAdi, rAtrau divApyayatanayA vA lAnakezagrathanarandhanakhaNDanadalanabhUkhananamRdAdimardanalepanavastradhApanajalagAlanAdi ca pramAdAcaraNaM, zleSmAdInAM vyutsarge sthaganAdyayatanApi pramAdAcaraNaM, muhUrtAnantaraM tatra saMmUchimamanuSyasaMmUrcchanatadvirAdhanAdimahAdoSasaMbhavAt , adhikaraNabhUtasya zastrAdermalamUtrAdezcAvyutsarjanamapi, tathA vRthA kriyAdhikAritvApatteH, zAstre cyutadhanurAdijIvAnAmapi kriyAdhikAritvokteH, khakArye kRte'pi jvaladindhanapradIpAderavidhyApanamapi tathA, agnividhyApanApekSayA taduddIpane bahujIvavirAdhanAyAH pratipAdanAt, yato bhagavatyAM-"je NaM purise agaNikAyaM nivvAvei, se NaM purise appakammatarAe ceva"tti apihitapradIpaculhakAdidhAraNacullakoparicandrodayApradAnAdyapi tathA, azodhitendhanadhAnyajalAdivyApAraNamapi tathA, tattad| yatanA prathamavrate prAguktaiva, eSa ca caturvidho'pyanarthadaNDo'narthaheturnirarthakazca, tathAhi-apadhyAnena na kAci diSTasiddhiH, pratyuta cittobegavapuHkSINatAzUnyatAghoraduSkarmabandhadurgatyAdyanartha eva, uktaM ca-"aNavahiaM hamaNo jassa, jhAyai bahuAI ahamahAI / taM ciMtiaMca na lahai, saMciNai a pAvakammAI // 1 // vayakAya virahiANavi, kammANaM cittamittavihiANaM / aghoraM hoi phalaM, taMdulamacchuvva jIvANaM // 1 // ato' Jain Education in For Private Personel Use Only WMainelibrary.org Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 83 // Jain Education zakyaparihAraM jAtvapadhyAnaM kSaNamAtraM syAt, tadApi sadya eva parihArya manonigrahayatanayA, yadAha manoni grahabhAvanAkRt - "sAhUNa sAvagANa ya, dhammo jo koi vittharo bhaNio / so maNaniggahasAro, jaM phalasiddhI tao bhaNiA // 1 // pApopadeza hiMsrapradAne ca khajanAdAvanyathA nirvAhAdarzanAt duHzakyaparihAre, anyeSu tu pApAdyanarthaphale eva, taduktaM laukikairapi - "na grAhyANi na deyAni paJca dravyANi paNDitaiH / agnirviSaM tathA zastraM, madyaM mAMsaM ca paJcamam // 1 // " pramAdAcarite'pi mudhaivAyatanAdinimitto hiMsAdidoSaH, ata evAha - " tullevi uarabharaNe, mUDhaamUDhANa aMtaraM piccha / egANa narayadukkhaM, annesiM sAsayaM sukkhaM // 1 // " yatanAM vinA ca pravRttau sarvatrAnarthadaNDa eva, ataH sadayatayA sarvavyApAreSu sarvazaktyA zrAvakeNa yatanAyAM yatanIyaM yataH - " jayaNA ya dhammajaNaNI, jayaNA dhammassa pAlaNI ceva / tavvuDikarI jayaNA, egaMtasuhAvahA jayaNA // 1 // " nirarthakapApe'dhikakarmabandhAdidoSo'pi yataH - " adveNa taM na baMdhai, jamaNaTTheNaM tu thevabahubhAvA / aTThe kAlAIA, niAmagA nau aNaTThAe // 1 // " atazcaturvidho'pyayaM tyAjya iti // 36 // uktAni trINi guNavratAni, atha zikSApadavratAnyucyante tatra zikSaNaM zikSA'bhyAsastasyai tasyA vA padAni sthAnAni tAnyeva vratAni zikSApadavratAni tAni ca catvAri bhavanti, tadyathA - sAmAyikaM, dezAvakAzikaM, pauSadhopavAsaH, atithisaMvibhAgazceti / khalpakAlikatvAccaiteSAM guNavatebhyo bhedaH, guNavratAni tu prAyo yAvajIvikAni, eteSvapi "sAmAyikadezAvakAzike pratidivasAnuSTheye punaH punaruccAraNIye, pauSadhopavAsAti saMgraha. // 83 // ainelibrary.org Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ***** sAthisaMvibhAgau tu pratiniyatadivasAnuSTheyau na pratidivasAcaraNIyA"viti viveka AvazyakavRttikRtaH / tatrAdyaM zikSApadvratamAha sAvadyakarmamuktasya, durdhyAnarahitasya ca / samabhAvo muhUrta tadvataM sAmAyikAhvayam // 37 // | sAvadya-vAcikaM kAyikaM ca karma tena muktasya tathA durdhyAna-ArtaraudrarUpaM tena rahitasya prANinaH manovAkAyaceSTAparihAraM vinA sAmAyikaM na bhavatIti vizeSaNadvayaM, tAdRzasya 'muhUrta' ghaTIdvayakAlaM yAvat yo'sausamabhAvo' rAgadveSahetuSu madhyasthabhAvastat 'sAmAyikAhvayaM' vrataM jJeyaM, samasya-rAgadveSavimuktasya sata Ayo jJAnAdInAM lAbhaH prazamasukharUpaH samAnAM vA-mokSasAdhanaM prati sadRzasAmarthyAnAM samyagdarzanajJAnacAritrANAM Ayo lAbhaH samAyaH, samAya eva sAmAyikaM, vinayAditvAdikaN (vinayAdibhyaH 7-2-169) samAyaH prayojanamasyeti vA sAmAyikaM, yataH-jo samo savvabhUesu, tasesu thAvaresu a| tassa sAmAi hoi, ii kevlibhaasiaN||1||" sAmAyikasthazca zrAvako'pi yatiriva, yadAha-"sAmAiyaMmi u kae, samaNo iva sAvao havai jamhA / eeNa kAraNeNaM, bahuso sAmAiaM kujA // 1 // " ata eva tasya devapUjanAdau nAdhikAraH, yato bhAvastavArtha dravyastavopAdAnaM, sAmAyike ca sati saMprApto bhAvastava iti kiM dravyastavakaraNena?, yadAha-"vvathao bhAvathao, davvathao bahuguNotti buddhi siaa| aNiuNajaNavayaNamiNaM, chajIvahiaMjiNA biMti // 1 // AvazyakasUtramapi "sAmAiaM nAma sAvajajogaparivajaNaM Niravajajoga **** Jain Education For Private & Personel Use Only ** (Anjainelibrary.org Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha // 84 // paDisevaNaM ca"tti tatrAyamAvazyakacUrNipazcAzakacUrNiyogazAstravRttyAyukto vidhiryathA-zrAvakaH sAmAyikakartA dvidhA bhavati, RddhimAnanRddhikazca, yo'sAvanRddhikaH sa caturyu sthAneSu sAmAyikaM karoti, jinagRhe sAdhvantike pauSadhazAlAyAM khagRhe vA yatra vA vizrAmyati nirvyApAro vA Aste / tatra ca yadA sAdhusamIpe karoti tadA'yaM vidhi:-yadi kasmAcidapi bhayaM nAsti, kenacidvivAdo nAsti, RNaM vA na dhArayati, mA bhUttatkRtAkarSaNApakarSaNanimittaH saklezaH, tadA khagRhe'pi sAmAyikaM kRtvA IyAM zodhayan sAvadhAM bhASAM pariharan kASThaleSTvAdinA yadi kArya tadA tatvAminamanujJApya pratilikhya pramAya ca gRhNan khelasivANakAdIMzcAvivecayan vivecayaMzca sthaNDilaM pratyavekSya pramRjya ca paJcasamitisamitastriguptiguptaH sAdhvAzrayaM gatvA sAdhUnnamaskRtya sAmAyikaM karoti / tatsUtraM yathA-"karemi bhaMte ! sAmAiaM sAvajaM jogaM paJcakkhAmi jAva sAhU pajuvAsAmi duvihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi tassa bhaMte ! paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi"tti asyArthaH-'karomi' abhyupagacchAmi bhaMte! iti gurorAmantraNaM he bhadanta ! bhadantaH sukhavAn kalyANavAMzca bhavati, 'bhadu sukhakalyANayo'rasyauNAdikAntapratyayAntasya nipAtane rUpaM, AmantraNaM ca pratyakSasya gurostadabhAve parokSasyApi vuddhyA pratyakSIkRtasya bhavati, gurozvAbhimukhIkaraNena sarvo dharmaH gurupAdamUle tadabhAve sthApanAsamakSaM kRtaH phalavAniti darzitaM, yataH-"nANassa hoi bhAgI, thirayarao daMsaNe caritte a / dhannA AvakahAe, gurukulavAsaM na muMcaMti // 1 // " athavA Jain Educational For Private & Personel Use Only R ainelibrary.org Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ba. saM. 15 Jain Education Inte bhavAnta bhante ityArSatvAnmadhyavyaJjana lope rUpaM bhante iti 'ata etsau puMsi mAgadhyA ( zrIsi0 8-4-287 ) | mityekAraH, arddhamAgadhatvAdArthasya, 'sAmAyika' uktanirvacanaM, AtmAnaM samabhAvapariNataM karomItyarthaH / kathamityAha- 'sAvadyaM' avadyasahitaM yujyata iti yogo vyApArastaM 'pratyAkhyAmi' pratIti pratiSedhe AGAbhimukhye khyA prakathane, tatazca pratIpamabhimukhaM khyApanaM sAvadyayogasya karomItyarthaH / athavA 'paJcakkhAbhitti pratyAcakSe 'cakSi vyaktAyAM vAci' ityasya pratyAGpUrvasya rUpaM, pratiSedhasyAdareNAbhidhAnaM karomItyarthaH / 'jAva sAha pajjuvAsAmi' yAvacchandaH parimANamaryAdA'vadhAraNavacanaH, tatra parimANe yAvatsAdhuparyupAsanaM mama tAvat pratyAkhyAmIti, maryAdAyAM sAdhuparyupAsanAdarvAk, avadhAraNe yAvatsAdhuH tAvadeva na tasmAtparata ityarthaH / 'duvihaM tiviheNaM' he vidhe yasya sa dvividhaH sAvadyayogaH, sa ca pratyAkhyeyatvena karma sampadyate'tastaM dvividhaM yoga karaNakAraNalakSaNam, anumatipratiSedhasya gRhasthena kartumazakyatvAt putrabhRtyAdikRtavyApArasya svayamakaraNe'pyanumodanAt, 'trividhena' iti karaNe tRtIyA ( hetukartRkaraNe0 zrIsi0 2-2-44 ), maNeNamityAdi sUtropAttaM vivaraNaM, manasA vacasA kAyena ceti trividhena karaNena, na karomi na kArayAmIti sUtropAttameva | dvividhamityasya vivaraNam atra uddezakramamullaGghaya vyatyAsena nirdezastu yogasya karaNAdhInatAdarzanArthaM, karaNAdhInatA hi yogAnAM karaNabhAve bhAvAttadabhAve'bhAvAca yogasya, 'tasse'ti tasya atrAdhikRto yogaH sambandhyate, avayavAvayavibhAvalakSaNasambandhe SaSThIyaM, yogastrikAlaviSayastasyAtItamavayavaM 'pratikramAmi' ainelibrary.org Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma- saMgraha. apaJcappaNaatItakAlasAvayAgAmAtyarthaH / sAmAyika utpannaH, "AyA khalAtIya, tassa bhaMte paniMdAmi nivarte pratIpaM kramAmItyarthaH, 'nindAmi' jugupse 'gAmi' sa evArthaH, paraM kevalamAtmasAkSikI gardA, bhaMte iti punargurorAmantraNaM bhaktyatizayakhyApanArthamapunaruktam, athavA sAmAyikakriyApratyarpaNAya punarguroH sambodhanam, anena caitat jJApitaM-sarvakriyAvasAne guroH pratyarpaNaM kAryamiti / uktaM ca bhASyakAreNa-"sAmAiapaccappaNavayaNo vA'yaM bhayaMtasaddo'vi / savvakiriAvasANe, bhaNi paJcappaNamaNeNa // 1 // " 'appANa'miti AtmAnaM atItakAlasAvadyayogakAriNaM 'vosirAmIti vyutsRjAmi, vizabdo vividhArthoM vizeSArtho vA, vividhaM vizeSeNa vA, bhRzaM tyajAmItyarthaH / sAmAyikagrahaNakAle sAvadyAtmapUrvaparyAyatyAgAdratnatrayAtmanavaparyAyotpAdAtparyAyaparyAyiNoH syAdabhinnatvAdahaM navya utpannaH, "AyA khalu sAmAi"mityAdyukteH / atra ca 'karemi bhaMte sAmAimiti vartamAnasya sAvadyayogasya, pratyAkhyAmItyanAgatasya, 'tassa bhaMte paDijhamAmI'tyatItasyeti traikAlikaM pratyAkhyAnamuktamiti trayANAM vAkyAnAM na paunarutyam , uktaM ca-"aIaM niMdAmi, paDappannaM saMvaremi, aNAgayaM paccakkhAmitti, atra ca daNDake sAmAnyaniyamagrahaNe'pi vivakSAtaH paramparAmAmANyAca jaghanyato'pi muharta tatkarttavyaM, tathA pratikramaNasUtracUrNi:-"jAva niyamaM pajuvAsAmitti-jaivi sAmannavayaNameaMtahAvijahannao'vi aMtomuhuttaM niyame(Na) ThAyavvaM, parao'vi samAhIe tthaayvvmiti"||evN kRtasAmAyika ryApathikyAH pratikrAmati, pazcAdAgamanamAlocya yathAjyeSThamAcAryAdIn vandate, punarapi guruM vanditvA pratyupekSitAsane niviSTaH zRNoti paThati pRcchati vA, evaM caityabhavane'pi draSTavyaM, yadA tu SAMACHAR Ri // 85 // Jain Education Inter Plainelibrary.org Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 -05-05- | pauSadhazAlAyAM khagRhe vA sAmAyika gRhItvA tatraivA''ste, tadA gamanaM nAsti, yastu rAjAdimaharddhikaH sa| gandhasindhuraskandhAdhirUDhacchatracAmarAdirAjyAlaGkaraNAlaGkato hAstikAzvIyapAdAtikarathakavyAparikarito bherIbhAGkArabharitAmbaratalo bandivRndakolAhalAkulIkRtanabhastalo'nekasAmantamaNDalezvarAhamahamikAsamprekSyamANapAdakamala: paurajanaiH sazraddhamaGgalyopadazyamAno manorathairupaspRzyamAnasteSAmevAJalivandhAna lAjAJjalipAtAn zirapraNAmAnanumodamAnaH aho dhanyo dharmo ya evaMvidhairupasevyate iti prAkRtajanairapi zlAghyamAno'kRtasAmAyika eva jinAlayaM sAdhuvasatiM vA gacchati, tatra gato rAjakakudAni chatracAmaro|pAnanmukuTakhagarUpANi pariharati, AvazyakacUrNI tu-"mauDaM na avaNei, kuMDalANi NAmamudaM pupphatambolapAvAragamAdi vosiraitti" bhaNitaM, jinArcanaM sAdhuvandanaM vA karoti, yadi tvasau kRtasAmAyika eva gacchettadA gajAzvAdibhiradhikaraNaM syAt, taca na yujyate karnu, tathA(kRta) sAmAyikena pAdAbhyAmeva gantavyaM, taccAnucitaM bhUpatInAm, Agatasya ca yadyasau zrAvakastadA na ko'pyabhyutthAnAdi karoti, atha yathAbhadrakastadA pUjA kRtA'stu iti pUrvamevAsanaM muzcati, AcAryAzca pUrvamevotthitA Asate, mA utthAnAnutthAnakRtA doSAH abhUvanniti, AgatazcAsau sAmAyikaM karotIti pUrvavat / etadbhataphalaM ca bahunirjarArUpam , |anyadapi ca, yadAhu:-"divase divase lakkhaM, dei suvaNNassa khaMDiaM ego / iaro puNa sAmaiaM, karei jAna pahuppae tassa // 1 // sAmAiaM kuNaMto, samabhAvaM sAvao a ghaDiadugaM / AuM suresu baMdhai, ittia yutthAnAdi kAmA utthAnAtarUpam | 11-05 25% Jain Education For Private Personal Use Only Jainelibrary.org Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma dimittAI pliaaiN||2|| bANavaikoDIo, lakkhA guNasahi sahasa paNavIsaM / navasayapaNavIsAe, satihA hA saMgraha. aDabhAgapaliassa // 3 // " aGkato'pi 9259259253 tivvatavaM tavamANo, ja navi niDhavai jammako-| // 86 // DIhiM / taM samabhAviacitto, khavei kammaM khaNaDeNaM // 4 // je ke'vi gayA mokkhaM, jevia gacchaMti je gmissNti| te sabce sAmAiamAhappeNaM muNeavvA // 5 // hUyate na tapyate na, dIyate vA na kizcana / aho| amUlyakrItIyaM, sAmyamAtreNa nivRtiH // 6 // " // 37 // ityuktaM sAmAyikAkhyaM prathamaM zikSApadvatam / atha dvitIyaM tadAha saMkSepaNaM gRhItasya, parimANasya digbate / yatsvalpakAlaM tad jJeyaM, vrataM dezAvakAzikam // 38 // 'dignate' prathame guNavrate 'gRhItasya parimANasya' yAvajjIvaM saMvatsaraM caturmAsI vA yAvad dazadikSu yoja-31 dAnazatAdyavadhikasaGkalpitagamanAderityarthastasya yat 'saMkSepaNaM' saGkocanaM gRhazayyAsthAnAdeH parato niSedharUpaM, kiyatkAlamityAha 'khalpakAlaM' muhUrttapraharadinAhorAtrAdi yAvat, yataH "egamuhuttaM divasaM, rAI paMcAhabhevara pakkhaM vA / vayamiha dhareha(dhArei)daDhaM, jAvaaM ucchahe kAlaM // 1 // taddezAvakAzikaM nAma vrataM jJeyaM / deze-digvahAtagRhItaparimANasya vibhAge'vakAza:-avasthAnaM dezAvakAzaH so'trAstIti ato'nekakharAd (zrIsi0 7-2-6)itIke dezAvakAzikaM, yataH sUtram-"disivayagahiassa disAparimANassa paidiNaparimANakaraNaM SCARSAGARMALA-NCRUCIALC sa Jain Education in For Private & Personel Use Only ( rjainelibrary.org Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GAGROGRESCORRECRUCACACACAN desAvagAsi"ti digavratasaGkepakaraNam aNuvratAdisaGkepakaraNasyApyupalakSaNaM, eSAmapi saGkepasyAvazyaM kartavyatvAt, prativrataM ca saGkepakaraNasya bhinnavratale bAdaza vratAnItisaGkhyAvirodha: syAditi sarvavratasaM-1 kSeparUpamidaM vratamiti vyavasthitaM / ata eva samprati zrAvakAH pratyahametadrUtasparzanAya pUrva saptamavrate ye yAva-12 jIvaM gRhItAzcaturdaza niyamAstAneva prAtaH saMkSipya gRhNanti saMkocayanti ca sAyaM pratyAkhyAnaprAnte "desA-5 vagAsiaM paccakkhAmI"tyAdinA, gurusamakSaM tadrUtaM ca pratipadyante, uktaMca-"desAvagAsiaM puNa, disiparimANassa niccasaMkhevo / ahavA savvavayANaM, saMkhevo paidiNaM jo u||1||" khApAdhavasare ca vizeSataH sarvavratasaMkSeparUpamidaM granthisahitAdinA khIkArya, uktaM ca dinakRtye-"pANivahamusAdattaM, mehuNadiNalAbhaNatthadaMDaM ca / aMgIkayaM ca muttuM, savvaM uvabhogaparibhogaM // 1 // gihi(ha)majha muttUNaM, disigamaNaM musu masa-14 gajUAI / vayakAehiM na kare, na kArave gaMThisahieNaM // 2 // " diNalAbhatti-vidyamAnaH parigraho dinalAbhazca prAtarna niyamita idAnIM tu tamapi niyacchAmItyarthaH, 'vayakAehiMti manaso nirodyamazakyatvAdAkAyAbhyAM na karomi na kArayAmItyarthaH / etatphalaM caivaM-yathA hi kenacinmAtrikeNa sarvAGgagataM viSadharAdiviSaM nijamantraprayogeNa daMza evA''nIyate, evaM dhArmikeNApyatagatayogena bahusAvadyavyApAraH saMkSipyAdhikRtadezamAtre AnIyate, tatsaMkSepe ca karmaNAmapi saMkSepastatazca krameNa niHzreyasAvAptiriti // 38 // abhihitaM dvitIyaM zikSApabatam / atha tRtIyaM tadAha / Join Education inte For Private Personal Use Only InI Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PAL dharma saMgraha. // 87 // AhAratanusatkArAbrahmasAvadyakarmaNAm / tyAgaH parvacatuSTayyAM, tadviduH pauSadhavatam // 39 // parvacatuSTayI aSTamIcaturdazIpUrNimAamAvAsyAlakSaNA tasyAM, AhAra-pratItaH tanusatkAraH-slAnodvartanavarNakavilepanapuSpagandhaviziSTavastrAdiH abrahma-maithunaM sAvadyakarma-kRSivANijyAdi eteSAM yastyAgastatpauSadhavrataM vidurjinA itynvyH| yataH sUtram "posahovavAse cauvihe paNNate taMjahA-AhAraposahe, sarIrasakkAraposahe, baMbhaceraposahe, avvAvAraposahe"tti / tatra poSaM-puSTiM prakramAddharmasya dhatte iti poSadhaH, sa eva vrataM poSadhavratamityarthaH, poSadhopavAsa ityapyucyate, tathAhi-poSadha uktanirvacano'vazyamaSTamyAdiparvadinAnuSTheyo vratavizeSastenopavasanam-avasthAnaM poSadhopavAsaH, athavA poSadhaH-aSTamyAdiparvadivasaH upeti saha upAvRttadoSasya sato guNairAhAraparihArAdirUpairvAsa upavAsaH, yathoktam-"upAvRttasya doSebhyaH, samyagvAso guNaiH saha / upavAsaH sa vijJeyo, na zarIravizoSaNam // 1 // " iti, tataH poSadheSUpavAsaH poSadhopavAsaH, AvazyakavRttAvitthaM vyAkhyAtatvAt , tathAhi "iha poSadhazabdo rUDhyA parvasu vartate, parvANi cASTamyAditithayaH, pUraNAtparva dharmopacayahetutvAdityarthaH, poSadhepUpavasanaM poSadhopavAsaH niyamavizeSAbhidhAnaM cedamiti" iyaM ca vyutpattireva, pravRttistvasya zabdasyAhArAdicatuSkavarjaneSu, samavAyAGgavRttau zrIabhayadevasUribhirevameva vyAkhyAtatvAt / pauSadhazcAhArazarIrasatkArarabrahmacaryAzvyApAra4bhedAcaturdA, eka Jain Education in For Private & Personel Use Only Wjainelibrary.org Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education ko'pi dezasarva bhedAdvidhetyaSTadhA, tatrAhArapoSadho- dezato vivakSitavikRteravikRterAcAmlasya vA sakRdeva dvireva vA bhojanamiti, sarvatastu caturvidhasyApyAhArasyAhorAtraM yAvatpratyAkhyAnaM 1, zarIrasatkArapoSadhodezataH zarIrasatkArasyaikatarasyAkaraNaM, sarvatastu sarvasyApi tasyAkaraNaM 2, brahmacaryapoSadho'pi dezato divaiva || rAtrAveva sakRdeva dvireva vA strIsevAM muktvA brahmacaryakaraNaM, sarvatastu ahorAtraM yAvat brahmacaryapAlanaM 3, ku(a) vyApAra poSadhastu- dezata ekatarasya kasyApi kuvyApArasyAkaraNaM, sarvatastu sarveSAM kRSisevAvANijyapAzupAlyagRhakarmAdInAmakaraNaM 4 / iha ca dezataH kuvyApAraniSedhe sAmAyikaM karoti vA na vA, sarvatastu kuvyApAranidheSe niyamAtkaroti sAmAyikaM, akaraNe tu tatphalena vaJcyate, sarvataH poSadhavrataM ca caityagRhe vA sAdhumUle vA gRhe vA pauSadhazAlAyAM vA tyaktamaNisuvarNAdyalaGkAro vyapagatamAlAvilepanavarNakaH parihRtapraharaNaH pratipadyate, tatra ca kRte paThati, pustakaM vAcayati, dharmadhyAnaM dhyAyati, yathA- etAn sAdhuguNAnahaM mandabhAgyo na samartho dhArayitumiti AvazyakacUrNizrAvakaprajJaptivRttyAdyukto vidhiH / yogazAstravRttau tvayama|dhikastathAhi - "yayAhArazarIrasatkArabrahmacaryapoSadhavatkuvyApArapoSadhamapyanyatrAnA bhogenetyAdyAkAroccAraNapUrvakaM pratipadyate, tadA sAmAyikamapi sArthakaM bhavati, sthUlatvAtpoSadhapratyAkhyAnasya, sUkSmatvAca sAmAyi - kavratasyeti / tathA poSadhavatA'pi sAvadyavyApAro na kArya eva tataH sAmAyikamakurvastallA bhAchrazyatIti, yadi punaH samAcArIvizeSAtsAmAyikamiva dvividhaM trividhenetyevaM poSadhaM pratipadyate, tadA sAmAyikArthasya w.jainelibrary.org Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. poSadhenaiva gatatvAnna sAmAyikamatyantaM phalabat, yadi paraM poSadhasAmAyikalakSaNaM vratavayaM pratipannaM mayetyabhi-16 prAyAtphalavaditi" eteSAM cAhArAdipadAnAM caturNA dezasarvavizeSitAnAmekaDyAdisaMyogajA azItibhaGgA bhavanti, tathAhi-ekakasaMyogAH prAguktA evASTau / dvikasaMyogAH SaT, ekaikasmiMzca vikayoge dede 1 desa 2 sade 3 sasa 4 evaM catvArazcatvAro bhaGgA bhavanti, sarve caturviMzatiH / trikayomAzcatvAro bhavanti, ekaikasmiMzca trikayoge dezasarvApekSayA dedede 1 dedesa 2 desade 3 desasa 4 sadede 5 sadesa 6 sasade 7 sasasa 8 evamaSTAvaSTau bhavanti, sarve dvAtriMzat / catuSkayoga ekaH, tatra dezasarvApekSayA SoDazabhaGgA dededede 1 dededesa 2 dedesade 3 dedesasa 4 desadede 5 desadesa 6 desasade 7 desasasa 8 sadedede 9 sadedesa 10 sadesade 11 sadesasa 12 sasadede 13 sasadesa 14 sasasade 15 sasasasa 16 evaM sarveSAM mIlane'zItirbhaGgAH syuH|| sthApanAyatrakANi cemAni poSadhasyAzItibhaGgAyatrakANi eteSAM madhye pUrvAcAryaparamparayA samAcArIvizeSeNAhArapoSadha eva ekasaMyomA dezataH 4 / ekakabhaGgAH sarvataH 4 dezasarvabhedAvidhApi samprati A0 po0 de0 1 A0 po0 sa0 5 kriyate, nisvadyAhArasya sAmA sa. po0 de0 2 sa0 po0 sa0 6 |yikena sahAvirodhadarzamAt, 0 po0 de0 3 baM0 po0 sa0 7 CRACOCA5% Jan Education For Private Personal Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- - - -- - sarvasAmAyikavratavatA sAdhunA a0 po0 de0 4 a0 po0 sa0 8 upadhAnatapovAhizrAvakeNApyAhAragrahaNAt, zeSAstrayaH poSadhAH sarvata ebocAryante, dezatastaiH prAyaH sAmAyikasya virodhAt, yataH sAmAyike AhArazarIrayoge 4 AhArabrahmayoge 4 AhArAvyApArayoge 4 zarIrabrahmayoge 4 A0po0desa0po de01 A0polde00po de05 A0pode0a0polde09 sa0po de0baM0po0de013, A0po de0sa0posa02 A0po0de00po0sa06 A0polde0a0po0sa010 sa0polde0baM0po0sa014) A0posa0sa0po de03. Aposa00pode07 Aposa0a0po0de011 sa0pI0sa0paM0po de015 A0posa0sa0posa04 A0posa00posa08 Aposa0a0po0sa012 sa0po0sa0baM0po0sa016 zarIrAbyApArayoge 4 brahmAvyApArayoge 4 AhArAdicaturNA trikasa0po de0a0pode017 baM0po de0a0po de021 yoge bhaGgAH 4 / tatraikekasa0po de0a0po0sa018 baM0pode0a0posa022 smin de0 de0 de0 ityAsa0po0sa0a0polde019 baM0po0sa0a0polde023 dyaSTayojane 32 sa0 po sa0a0posa020 vaM0posa0a0posa024 - - - Jain Education in Friainelibrary.org Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 89 // AhArazarIrabrahmayaugikasya AhArazarIraavyApArayaugikasya dede de0 ityAdiyoge'STau de de de0 ityAdiyoge'STau yathA Apo de0sa0polde00po de01 A0polde0sa0po de0a0polde09 A0po de0sa0po000po0sa02 A0po de0sa0po de0a0po0sa010 A0pode0sa0pI0sa0baMpo de03 A0po desa0posa0a0po de011 A0pode0sa0po0sa0baM0po0sa04 A0po de0sa0po0sa0a0posa012 Apo0sa0sa0po de00po de05 A0po0sa0sa0po de0a0polde013 A0po0sa0sa0po debaM0po0sa06 Aposa0sa0po de0a0po0sa014 Apo0sa0sa0po0sa0baM0po de07 A0po0sa0sa0posa0a0po de015 A0posa0sa0pI0sa0baM0po0sa08 Aposa0sa0po0sa0a0po0sa016 'sAvajaM jogaM pacakkhAmI'tyuccAryate, zarIrasatkArAditraye tu prAyaH sAvadyo yogaH syAdeva, niravadyadehasatkAravyApArAvapi vibhUSAdilobhanimittatvena sAmAyika niSiddhAveva, AhArasya tvanyathA zaktyabhAve dharmAnuSThAnanirvAhArtha sAdhuvadupAsakasyApyanumatatvAt, uktaM cAvazyakacUrNI C // 89 // Jain Education ! For Private Personel Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education AhArabrahma avyApArayaugikasya de0 de0 de0 ityAdiyoge'STau yathA A0po0 de00po0 de0 a0po0 de017 A0po0 de0caM0po0 de0a0po0sa018 A0po0 de0caM0po0sa0a0po0 de019 A0po0 de0caM0po0sa0a0po0sa020 A0po0sa00po0 de0a0po0 de021 A0po0sa00po0 de0a0po0sa022 A0po0sa00po0sa0a0po0 de023 A0po0sa00po0sa0a0po0sa024 zarIrabrahmaavyApArayaugikasya pUrvavat aSTabhaGgAH / sa0po0 de0caM0po0 de0a0po0 de025 sa0po0 de00po0 de0a0po0sa026 sa0po0 de0baM0po0sa0a0po0 de027 sa0po0 de0caM0po0sa0a0po0sa028 sa0po0sa00po0 de0a0po0 de029 sa0po0sa00po0 de0a0po0sa030 sa0po0sa00po0sa0a0po0 de031 sa0po0sa00po0sa0a0po0sa032 catuH saMyogikasya de0 de0 de0 de0 ityAdiyoge 16 bhaGgA 8 A0 po0 de0 sa0po0 de0 baM0 po0 de0 a0 po0 de0 1 A0 po0 de0 sa0 po0 de0 baM0 po0 de0 a0 po0 sa0 2 A0 po0 de0 sa0 po0 de0 baM0 po0 sa0 a0 po0 de0 3 w.jainelibrary.org Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ s dharma saMgraha A0 po0 de0 sa0 po0 de0 ba0 po0 sa0a0 po0 sa04 A. po0 de0 sa0 po0 sa0 baM0 po0 de0 a0 po0 de05 po0 de0 sa0 po0 sa00 po0 de0 a0 po0 sa06 A0 po0 de0 sa0 po0 sa0 baM0 po0 sa0 a0 po0 de07 po0 de0 sa0 po0 sa0 ba0 po0 sa0 a0 po0 sa08 A0 po0 sa0 sa0 po0 de0 baM0 po0 de0 a0 po0 de09 A0 po0 sa0 sa0 po0 de0 baM0 po0 de0 a0 po0 sa010 A0 po0 sa0 sa0 po0 de0 baM0 po0 sa0 a0 po0 de011 A0 po0 sa0 sa0 po0 de0 baM0 po0 sa0 a0 po0 sa0 12 A0 po0 sa0 sa0 po0 sa0 baM0 po0 de0 a0 po0 de013 A0 po0 sa0 sa0 po0 sa0 0 po0 de0 a0 po0 sa014 A0 po0 sa0 sa0 po0 sa0 baM0 po0 sa0 a0 po0 de015 A0 po0 sa0 sa0 po0 sa0 baM0 po0 sa0 a0 po0 sa016 pauSadhavratAdhikAre tu "taM sattio karijjA, tavo ajaM vaNio samAseNaM / desAvagAsieNaM, jutto sA NAMEnmenewamme w amaaamwearimantunaruwas IN Jain Education a l For Private & Personel Use Only M w.jainelibrary.org Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SECONOCALCREACRECRUIRECAtk mAieNaM vA // 1 // " nizIthabhASye'pyuktaM pauSadhinamAzritya "uddikaDaMpi so bhuMje" iti, cUrNau ca "jaM ca uddiTTakaDaM taM kaDasAmAio'vi bhuMje" iti, idaM ca poSadhasahitasAmAyikApekSayaiva saMbhAvyate, kevalasAmAyike tu muharttamAtramAnatvena pUrvAcAryaparamparAdinA''hAragrahaNasyAkriyamANatvAt, zrAvakapratikramaNasUtracUrNAvapyuktam "jai desao AhAraposahio to bhattapANassa gurusakkhiaM pArAvittA AvassiaM karittA IriAsamiie gaMtuM gharaM iriyAvahi paDikkamai, AgamaNAloaNaM ca karei, ceie vaMdei, tao saMDAsayaM |pamajittA pAuMchaNe nisIai, bhAyaNaM pamajai, jahocie a bhoaNe parivesie paMcamaMgalamuccArei, sarei paccakkhANaM, taovayaNaM pamanjittA-"asurasuraMacavacavaM, adduamvilNbiaNaprisaaddiN| maNavayaNakAyagutto, bhuMjai sAhuvva uvutto||1|| jAyAmAyAe bhuccA phAsuajaleNa muhasuddhiM kAuM navakArasaraNeNa uTThAi, deve vaMdai, vaMdaNayaM dAuM saMvaraNaM kAUNa puNovi posahasAlAe gaMtuM sajjhAyaMto ciTThai"tti / ato dezapoSadhe sAmAyikasadbhAve yathoktavidhinA bhojanamAgamAnumatameva dRzyate / poSadhagrahaNapAlanapAraNavidhistvayam"iha jaMmi diNe sAvao posahaM lei, taMmi diNe gharavAvAraM vajia posahasAlAe gahiyaposahajuggovagaraNo posahasAlaM sAhusamIve vA gacchai, tao aMgapaDilehaNaM kariya, uccArapAsavaNe thaMDilaM paDilehiya, gurusamIve navakArapuvvaM vA ThavaNAyariyaM ThAvaittA, iriyaM paDikkamiya, khamAsamaNeNa vaMdiya, posahamuhapattiM paDilehai / tao khamAsamaNaM dAuM uddhaDhio bhaNai 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! posahaM saMdisAvemi' dha. saM. 16 Jain Education Intel For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 91 // navIyakhamAsamaNeNa 'posahaM ThAmitti bhaNiya namukkArapuvaM posahamuccArei 'karemi bhaMte ! posahaM AhAraposahaM savvao desao vA, sarIrasakkAraposahaM savvao, baMbhaceraposahaM savao, avvAvAraposahaM savvao caubihe posahe ThAmi jAva ahorattaM pajjuvAsAmi, duvihaM tivihaNaM, maNeNaM vAyAe kAeNaM, na karemi na kAravemi, tassa bhaMte! paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi' evaM puttipehaNapuvvaM khamAsamaNadugeNa sAmAiaM kariya puNo khamAsamaNadugeNa jai varisAratto tao kaTThAsaNagaM sesaTTamAsesu pAuMchaNagaM saMdisAvia khamAsamaNadugeNa sajjhAyaM karei / tao paDikkamaNa puvvaM kariya khamAsamaNadugeNa bahuvelaM saMdisAviya khamAsamaNapuvaM paDilehaNaM karemitti bhaNiya, muhapattiM pAuMchaNagaM pariharaNaM ca pehiya, sAviyAvi puNa puttiM pAuMchaNagamuttarIyaM kaMcugaM sADiyaM ca pehiya, khamAsamaNaM dAuM bhaNai 'icchakAri bhagavan ! paDilehaNA paDilesAhAyautao icchaMti bhaNiya, ThavaNAyariyaM pahiya, Thaviya, khamAsamaNapuvvaM uvahimuhapattiM pahiya khamAsama NadugeNa uvahiM saMdisAviya vatthakaMbalAi paDilehei, tao posahasAlaM jayaNAe pamajjiya, kajayaM uddhariya, pariTTaviya, iriyaM paDikkamiya gamaNAgamaNamAloiya khamAsamaNapuvvaM maMDalIe sAhuvva sajjhAyaM karei, to| paDhai guNai potthayaM vA vAei, jAva pauNaporisI, tao khasAsamaNapuvvaM puttiM pahiya taheva sajjhAyai, jAva kAlavelA, jai devA vaMdiyavvA huMti, to AvassiyApubvaM ceiyahare deve caMdai, jai pAraNai to paJcakkhANe puNNe khamAsamaNapuvvaM puttiM pahiya khamAsamaNaM dAuM bhaNai "pArAvaha porisI purimaDo vA cauAhAra kao ACTREGNANCSCROCOCCASH Lal // 21 // Jain Education Interational For Private & Personel Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In tihAra kao Asi, nibbIeNaM AyaMbileNaM egAsaNeNaM pANAhAreNa vA jA kAi velA tIe, tao deve vaMdia sajjhAyaM kariya niyagihe gaMtuM jai hatthasayAo vAhiM to iriyaM paDikkamiya AgamaNamAloiya ahAsaMbhavaM atihisaMvibhAgavayaM phAsiya nicale AsaNe uvavisiya hatthe pAe muhaM ca paDilehittA namukkAraM bhaNiya phAsUyamarattaduTTo jimei, posahasAlAe vA putrvasaMdiTThaniyasayaNehiM ANiyaM, no bhikkhaM hiMDai / tao posahasAlAe gaMtuM iriyaM paDikkamiya deve baMdiya baMdaNaM dAu~ tihArassa cahArassa vA paccakkhAi, jaha sarIraciMtAe aho to AvassiyaM kariya sAhuvva uvautto nijjIve thaMDile gaMtuM vihiNA uccArapAsavarNa vosiriya soyaM kariya posahasAlAe AgaMtuM iriyaM paDikamiya samAsamaNapucvaM bhaNai-icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! gamaNAgamaNa Aloyau ! icchaM vasati huMtA AvasI karI avaradakkhiNadisi jAiu disAloaM kariya aNujANaha jassuggahatti bhaNiya, saMDAsae thaMDilaM ca pamajjia, uccArapAsavaNaM vosiriya, nisIhiyaM kariya, posahasAlAe paviTThA, AvaMtajaMtehiM jaM khaMDiaM jaM virAhiaM tassa micchAmi dukkaDaM tao sajjhAyaM kareti jAva pacchimapaharo, tao khamAsamaNapuvvaM paDilehaNaM karemi, bIyakhamAsamaNeNa posahasAlaM pamajjemitti bhaNiya sAvao puttiM pAu~chaNagaM pahiraNagaM ca pehei, sAviyA puNa puttiM pAuMchaNagaM sADiaM kaMcugamuttarIyaM ca pehera, tao ThevaNAyariyaM ca pehiya, posahasAlaM pamajjiya khamAsamaNaputrvaM uvahimuhapattiM pehiya khamAsamaNeNa maMDalIe jANuTThio sajjhAyaM kariya vaMdaNaM dAraM paJcakkhANaM kariya khamAsamaNadugeNa ubahiM saMdisA Wjainelibrary.org Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAviya vatthakaMbale paDilehiya sajjhAyaM karei, jo puNa abhattaTThI so samvovahiaMte pahiraNagaM, sAviyA puNa gosi vva uvahiM paDilehei, kAlavelAe puNa khamAsamaNapubvaM saJjhAe aMto bahiM ca bArasa bArasa kaaiy||92|| 18 uccArabhUmIo pehei yataH-"bArasa bArasa tinni a, kAiauccArakAlabhUmIo / aMto bahi~ ahiAse, aNahiAseNa paDilehA // 1 // " sthApanA vaDI nIti saMthArAnaiM samIpiM laghunIti AgADhe Asanne uccAre pAsavaNe aNahiyAse 1 AgADhe Asanne pAsavaNe aNahiyAse 1 AgADhe majjhe uccAre pAsavaNe aNahiyAse 2 AgADhe majjhe pAsavaNe aNahiyAse 2 AgADhe dUre uccAre pAsavaNe aNahiyAse 3 AgADhe dUre pAsavaNe aNahiyAse 3 upAzrayanAM bAra mAMhilaI pAsaI AgADhe Asanne uccAre pAsavaNe ahiyAse 1 AgADhe Asanne pAsavaNe ahiyAse 1 AgADhe majhe uccAre pAsavaNe ahiyAse 2 AgADhe majjhe pAsavaNe ahiyAse 2 AgADhe dUre uccAre pAsavaNe ahiyAse 3 AgADhe dUre pAsavaNe ahiyAse 3 upAzrayadvAra bAhiralaI pAsaI // 92 // JainEducationing For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNAgADhe Asanne uccAre pAsavaNe aNahiyAse 1 aNAgADhe Asanne pAsavaNe aNahiyAse 1 aNAgADhe majjhe uccAre pAsavaNe aNahiyAse 2 / aNAgADhe majjhe pAsavaNe aNahiyAse 2 aNAgADhe dUre uccAre pAsavaNe aNahiyAse 3 aNAgADhe dUre pAsavaNe aNahiyAse 3 sthaNDilasthAne aNAgA Asanne uccAre pAsavaNe ahiyAse 1 aNAgADhe Asanne pAsavaNe ahiyAse 1 aNAgADhe majjhe uccAre pAsavaNe ahiyAse 2 aNAgADhe majjhe pAsavaNe ahiyAse 2 aNAgADhe dUre uccAre pAsavaNe ahiyAse 3 aNAgADhe dUre pAsavaNe ahiyAse 3 tao paDikkamaNaM kariya sai saMbhave sAhaNaM vissAmaNA khamAsamaNaM dAUNa sajjhAyaM karei, jAva porisI, taokhamAsamaNapuvvaM bhaNai-icchAkAreNa saMdisaha bhagavan! bahupaDipunnA porisI rAIsaMthArae ThAmi, tao deve vaMdiya sarIraciMtaM sohiya sabvaM bAhiruvahiM pehiya jANuvari saMthAruttaraparTa meliyajao pAe bhUmi pamajjiya saNiyaM saMtharai, tao vAmapAeNa saMthAraM saMghaTTiya puttiM pehiya nisIhI 3 namo khamAsamaNANaM aNujANaha jiTThajatti bhaNaMto saMthArae uvavisiya namukkAratiaM tinni vAre sAmAiyaM kaTThiya "aNujANaha paramagurU, guruguNarayaNehi maMDiyasarIrA / bahupaDipunnA porisI, rAIsaMthArae ThAmi // 1 // aNujANaha saMthAraM, bAhuvahANeNa vAmapAseNaM / BARSHANT Jain Education in Hainelibrary.org Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. kukkuDipAyapasAraNa, ataraMta pamanjae bhUmiM // 2 // saMkoiyasaMDAsA, uvvadaMte ya kAyapaDilehA / vvAi uvadiogaM, uusaasnirNbhnnaa''loe||3|| jai me hujja pamAo, imassa dehassa imAi rayaNIe / AhAramuvahi // 13 // INdehaM, savvaM tiviheNa vosiriyaM // 4 // cattAri maMgalamicAibhAvaNA bhAviya namukkAraM samaraMto raoharaNA iNA sarIragaM saMthAragassuvaribhAgaM ca pamajjiya vAmapAsaNa bAhnavahANeNa suyai, jai sarIraciMtAe aTTho saMthAragaM anneNa saMghahAviya AvassiyaM kariya puvapehiyathaMDile kAiaM vosiriya iriyaM paDikkamiya gamaNAgamaNamAloia jahanneNavi tini gAhAo sajjhAiya namukkAraM samaraMto taheva suyi| pacchimajAme iriyaM paDikamiya kusumiNadusumiNakAussaggaM ciivaMdaNaM ca kAuM AyariyAi vaMdiya sajjhAyaM karei, jAva paDikkamaNavelA, tao puvaM va paDikkamaNAi jAva maMDalIe sajjhAaM karia jai posaha pAriukAmo to khamAsamaNaM dAuM bhaNai 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! muhapattiM paDilehemi' gurU bhaNai 'paDilehaha' tao puttiM pehiya khamAsamaNaM dAuM bhaNai icchAkAreNa saMdisaha posaha pArau ? gurU bhaNai 'puNovi kAyavvaM(bbo) bIyakhamAsamaNeNaM bhaNai 'posaha pArioM' gurU bhaNai 'Ayarona muttavvoM tao uddhaDhio namukAraM bhaNiya jANuThio bhUmiThi yasiro bhaNai "sAgaracaMdo kAmo, caMdavaDiso sudaMsaNo dhanno / jesiM posahapaDimA, akhaMDiA jIviyaMtevi 8 // 1 // dhannA salAhaNijjA,sulasA ANaMda kAmadevA ya / jesi pasaMsai bhayavaM, daDhavvayaM taM (daDhavvayattaM) mahAvIro // 2 // posahavidhe lIdhau vidhe pArio vidhi karatAM jai kAMI avidhikhaMDanavirAdhana mane vacane kAyAI CARSAMROCOCCASSAM // 93 // Jan Education Internal For Private Personel Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In tassa micchAmidukkaDa" evaM sAmAiaMpi, navaraM "sAmAiyavayajutto, jAva maNe hoi niyamasaMjutto / chiMdaha asuhaM kammaM, sAmAia jattiA vArA // 1 // chamattho mUDhamaNo, kittiamittaM ca saMbharaha jIvo / jaM ca (na) sumarAmi ahaM, micchAmidukkaDaM tassa // 2 // sAmAiaposahamuTThiassa jIvassa jAi jo kAlo / so saphalo bodhavvo, seso saMsAraphalaheU // 3 // " tao sAmAyika vidhaI lidhau iccAI bhaNaha, evaM divasaposahaMpi, navaraM 'jAva divasaM pajjuvAsAmitti bhaNai, devasiAipaDikamaNe kae pAreDaM kappara / rAtripoSadhamapyevaM, navaraM majjhaNhAo parao jAva divasassa aMtomuhutto tAva dhippar3a, tahA 'divasa sesaM rattiM pajjuvAsAminti bhaNai, posahapAraNae sAhusaMbhave niyamA atihisaMvibhAgavayaM phAsiya pAreyavvaM" / atra ca parvacatuSTayIti tasyAmavazyakarttavyatvopadarzanArthamuktA, na tu tasyAmeveti niyamadarzanAya, "savvesu kAlapavvesu, pasattho jiNamae tahA jogo / aTThamicauddasIsuM, niameNa havijja posahio // 1 // " tti Ava zyakacUrNyAdau tathAdarzanAt / na ca 'cAudasamuddiTThapuNNimAsIsu paDipuNNaM posahaM aNupAlemANA' iti sutrakRdaGgAdau zrAvakavarNanAdhikArIyAkSaradarzanAdaSTamyAdiparvakheva poSadhaH kAryo na zeSadivaseSviti vAcyaM, vipAkazrutAGge subAhukumArakRtapauSadhatrayAbhidhAnAt tathA ca sUtram - "taeNaM se subAhukumAre annayA kayAi cAuddasamuddidvapuNNamAsIsu jAva posahasAlAe posahie aTTamabhattie posahaM paDijAgaramANe viharaha'ti / etadvataphalaM tvevamuktam -- "kaMcaNamaNisovANaM, thaMbhasahasnussiaM suvaNNatalaM / jo kArijja jiNaharaM, taovi jainelibrary.org Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 94 tivasaMjamo ahio||1||" ekasmin sAmAyike muhurttamAtre "bANavaI koDIo." itigAthayA prAgukta- saMgraha lAbhaH, sa triMzanmuhUrttamAne'horAtrapoSadhe triMzadguNo bAdaravRttyA / sa cAyam-"sattattari satta sayA, sata hattari sahasalakkhakoDIo / sagavIsaM koDIsayA, navabhAgA satta paliassa // 1 // " aGkato'pi da|27777777777: etAvatpalyAyurvandha ekasmin poSadhe // 39 // iti pratipAditaM tRtIyaM zikSApadavrataM, atha caturtha tadAha AhAravastrapAtrAdeH, pradAnamatirmudA / udIritaM tadatithisaMvibhAgavataM jinaiH // 40 // atithi:-tithiparvAdilaukikavyavahAraparivarjako bhojanakAlopasthAyI bhikssuvishessH| uktaM ca-"tithipa5otsavAH sarve, tyaktA yena mhaatmnaa| atithiM taM vijAnIyAt, zeSamabhyAgataM viduH||1||" iti, zrAvakasya 31 sAdhureveti, tasyAtitheH sAdhoH 'mudA' harSeNa gurutvabhaktyatizayena natvanukampAdinetyarthaH 'pradAnaM' prakarSaNa manovAkAyazuddhyA dAnaM-vizrANanaM kasya ? 'AhAravastrapAtrAde' tatrAhAro'zanAdiH caturvidhaH, vastraM pratItaM, kambalo vA, pAtraM patagrahAdi, AdizabdAt vasatipIThaphalakazayyAsaMstArakAdigrahaNam, anena hiraNyAdidAnaniSedhaH, teSAM yateranadhikAritvAt , 'tadatithisaMvibhAgavataM' 'jinaiH' arhadbhiH 'udIritaM' pratipAditaM, tatra atithe:-uktalakSaNasya saGgataH-AdhAkarmAdidvicatvAriMzadoSarahito viziSTo bhAgo-vibhAgaH pazcAtka ACCOCADCASSOCIOLOGROLOG458 4 // Jain Education For Private Personel Use Only Srjainelibrary.org Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte rmAdidoSaparihArAyAzadAnarUpo'tithisaMvibhAgastadrUpaM vratam - atithisaMvibhAgavrataM, AhArAdInAM ca nyAyA rjitAnAM prAsukaiSaNIyAnAM kalpanIyAnAM ca dezakA lazraddhAsatkArakramapUrvakamAtmAnugrahabuddhyA yatibhyo dAnamityarthaH / tatra zAlyAdiniSpattibhAgo dezaH 1 subhikSadurbhikSAdiH kAlaH 2 vizuddhazcittapariNAma: zraddhA 3 abhyutthAnAsanadAnavandanAnuvajanAdiH satkAraH 4 yathAsambhavaM pAkasya peyAdiparipATyA pradAnaM kramaH 5 tatpUrvakaM dezakAlAdyaucityenetyarthaH / yadRcuH - " nAyAgayANaM kappaNijANaM annapANAInaM duvvANaM desakAlasa | dvAsakkArakamajuaM parAe bhattIe AyANuggahabuddhIe saMjayANa dANaM atihisaMvibhAgo" anUditaM caitat zrIhemasUribhiH - " prAyaH zuddhaistrividhavidhinA prAsukaireSaNIyaiH, kalpaprAyaiH khayamupahitairvastubhiH pAnakAdyaiH / kAle prAptAn sadanamasamazraddhayA sAdhuvargAn, dhanyAH kecitparamavihitA hanta sanmAnayanti // 1 // azanamakhilaM khAyaM khAyaM bhavedatha pAnakaM, yatijanahitaM vastraM pAtraM sakambalaprocchanam / vasatiphalakaprakhyaM mukhyaM caritravivarddhanaM, nijakamanasaH prItyAdhAyi pradeyamupAsakaiH // 2 // " tathA "sAhUNa kappaNijjaM, jaM navi dinnaM kahiMci kiMci tahiM / dhIrA jahuttakArI, susAvagA taM na bhuMjanti // 3 // vasahIsayaNAsaNabhattapANanesajavatthapAyAI / jaivi na pajjattadhaNo, thovAvihu dhovayaM dijA // 4 // " vAcakamukhyastvAha - "kizcit zuddhaM kalpyamakalpayaM syAdakalpyamapi kalpyam / piNDaH zayyA vastraM, pAtraM vA bheSajAdyaM vA // 1 // dezaM kAlaM puruSamavasthAmupayogazuddhipariNAmAn / prasamIkSya bhavati kalpyaM, naikAntAtkalpate kalpyam // 2 // " / jainelibrary.org Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 95 // Jain Education nanu yathA zAstre AhAradAtAraH zrUyante, na tathA vastrAdidAtAraH, na ca vastrAdidAnasya phalaM zrUyate tanna vastrAdidAnaM yuktaM naivaM, bhagavatyAdau vastrAdidAnasya sAkSAduktatvAt, yathA "samaNe niggaMthe phAnuyaesa NijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM vatthapaDiggahakaMbalapAyapuMchaNeNaM pIDhaphalagasijjAsaMdhAraeNaM paDilA bhemANe viharati" ityAhAravatsaMyamAdhArazarIropakArakatvAdvastrAdayo'pi sAdhubhyo deyAH, saMyamopakAritvaM ca vastrAdInAM | yathopapadyate tathA yatidharmAdhikAre vakSyate / iha vRDoktA sAmAcArI - zrAvakeNa poSadhaM pArayatA niyamA tsAdhubhyo datvA bhoktavyaM, katham ? yadA bhojanakAlo bhavati, tadA''tmano vibhUSAM kRtvA pratizrayaM ca gatvA sAdhUnnimantrayate, 'bhikSAM gRhNIteti' sAdhUnAM ca taM prati kA pratipattiH ? ucyate, tadaikaH paTalamanyo mukhA nantakamaparo bhAjanaM pratyupekSate, mA'ntarAyadoSAH sthApanAdoSA vA'bhUvanniti / sa ca yadi prathamAyAM pauruSyAM nimantrayate, asti ca namaskArasahitapratyAkhyAnI tatastadgRhyate, atha nAstyasau tadA na gRhyate, yatastoDhavyaM bhavati, yadi punardhanaM laget tadA gRhyate saMsthApyate ca, yo vA udghATapauruSyAM pArayati pAraNakavAnanyo vA, tasmai taddIyate / pazcAttena zrAvakeNa sa saMghATako vrajati, eko na varttate preSayituM, sAdhU purataH zrAvakastu mArge ( mArgato) gacchati, tato'sau gRhaM nItvA tAvAsanenopanimantrayate, yadi nivizete tadA bhavyaM, atha na nivizete tathApi vinayaH prayukto bhavati, tato'sau bhaktaM pAnaM ca khayameva dadAti, bhAjanaM vA dhArayati, sthita eva vA''ste yAvaddIyate, sAdhU api pazcAtkarmaparihArArthaM sAvazeSaM gRhNItaH tato vanditvA visarjayati, saMgraha / / 95 / / jainelibrary.org Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anugacchati ca katicitpadAni, tataH khayaM bhute / yadi punastatra grAmAdau sAdhavo na bhavanti tadA bhojanavelAyAM dArAvalokanaM karoti, vizuddhabhAvena ca cintayati-yadi sAdhavo'bhaviSyan tadA nistArito'bhaviSyamiti / eSa poSadhapAraNake vidhiH / anyadA tu datvA bhuGkte bhuktvA vA dadAtIti / umAkhAtivAcakaviracitazrAvakamajJaptau tu atithizabdena sAdhvAdayazcatvAro gRhItAH, tatasteSAM saMvibhAgaH kArya ityuktaM, tathA ca tatpAThaH "atithisaMvibhAgo nAma atithayaH-sAdhavaH sAdhvyaH zrAvakAH zrAvikAca, eteSu gRhamupAgateSa bhattayA'bhyatthAnAsanapAdapramArjananamaskArAdibhiracayitvA yathAvibhavazakti annapAnavastrauSadhAlayAdipradAna saMvibhAgaH kAryaH" iti / etadUtArAdhanAyaiva pratyahaM zrAvakeNa "phAsueNaM esaNijeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM vatthapaDiggahakaMbalapAyachaNaNaM pIDhaphalagasijjAsaMthAreNaM osahabhesajeNaM bhayavaM! aNuragaho kAyaco, ityAdinA gurUNAM nimantraNaM kriyate / etadbataphalaM ca divyabhogasamRddhisAmrAjyatItheMkRtpadAdi zrIzAlibhadamaladevAdyantArhadAdInAmiva sarva prasiddhaM, pAramparyeNa mokSo'pi phalamasti, vaiparItye tu daasydaurgtyaadypiiti| abhihitaM caturtha zikSApadvataM, tadabhidhAne ca pratipAditAni sasamyaktvAni dvAdaza zrAvakavatAni, tAni ca vizeSato gRhidharma iti yojitameva // 40 // atha taccheSamaticArarakSaNalakSaNaM vizeSato gRhidharma prastauti___ eSAM niraticArANAM, pAlanaM shuddhbhaavtH| paJca paJcAticArAzca, samyaktve ca prativrate // 41 // 'eSAM samyaktvasahitadAdazavratAnAM kIdRzAnAm ? 'niraticArANAm aticArA dezabhaGgAhetavaH Atma Jain Education id For Private Personel Use Only W ejainelibrary.org Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma no'zubhAH pariNAmavizeSAH, nirgatA aticArA yebhyasteSAM aticArarahitAnAmityarthaH 'zuddhabhAvataH' zuddhA-a-II saMgraha. tikliSTamithyAtvAdikarmodayakalaGkapaGkarahitatvena nirmalo bhAva:-kSAyopazamikalakSaNaH AtmapariNAmasta ddhe-IN // 96 // tubhUtena 'pAlanaM dhAraNaM vizeSato gRhidharmoM bhavatIti puurvennaanvyH| niraticArANAM epAM pAlanamityuktadimityaticArajJAnasyAvazyakatvAttAnevAha-'paJca paJceti' aticArA uktavarUpAH paJca pazca bhavanti, vIpsAyAM divaM, kutra ? 'samyaktve' pUrvoktakharUpe 'ca' punaH 'prativrate' vIpsAyAmavyayIbhAvastato vratevata ityrthH| nanu sarvaviratAvevAticArA bhavanti, saMjvalanodaya eva teSAmabhidhAnAt yadAha-sabvevi a ahaArA, saMjalaxNANaM tu udyao hu~ti / mUlachijja puNa hoi, bArasaNhaM kasAyANaM // 1 // saMjvalanodayazca sarvaviratAnA meva, samyagdRSTidezaviratAnAM tu apratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNodaya iti na samyaktve dezaviratI cAticArahAsaMbhavaH, yujyate caitad, alpIyastvAddezavirate, kunthuzarIre vraNAdyasaMbhavAt , tathAhi-prathamANuvrate sthUlaM saMdrakalpaM niraparAdhaM vividhaMtrividhenetyAdivikalpairvizeSitatvenAtisUkSmatAM gate dezAbhAvAtkathaM dezavirAdha nArUpA aticArAH syuH?, ataH sarvanAza eva tasyopayujyate, mahAvrateSu tu te saMbhavanti, mahattvAdeva, hastizarIre vraNapaTTabandhAdivaditi / ucyate / samyaktve dezaviratau cAticArA na saMbhavantItyasaMgataM, upAsakada-kA zAdiSu prativratamaticArapazcakAbhidhAnAt, 'sabvevi a aiArA' iti ca sarvaviratimevAzritya, natu samyakvadezaviratI, yataH "savvevi a aiAre"tyAdi gAthAyA evaM vyAkhyA, tathAha-"saMjvalanAnAmuye sarvavira AR-NCR3152515------- HOMEIncenamaAN Jain Education Inter For Private Personel Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAvaticArA bhavanti, zeSANAmudaye tu mUlacchedyameva tasyAmiti" evaM ca na dezaviratAvaticArAbhAvo / yadapyadhikRtagAthApazcAI prakArAntareNa vyAkhyAyate yathA-mUlacchedaH sarvavirateH tRtIyAnAmuye, dezavirateIitIyAnAM, samyaktvasya prathamAnAmiti / tenApi dezaviratyAdau nAticArAbhAvastathAhi-yathA saMjvalanodaye sarvaviratiravApyate, tatrAticArAzca bhavanti, evaM pratyAkhyAnAvaraNodaye dezaviratistadaticArAzca, apratyAkhyAnodaye samyaktvaM tadaticArAzca bhavantu, nyAyasya samAnatvAt / vicitro hyudyaH kaSAyANAM, tato'sau guNalAbhasyApratibandhakastadaticArANAM ca nimittaM bhavati, saMjvalanodayavaditi / anye punarAhuH "samya|ktvadezaviratyaticArAH krameNa prathamadvitIyakaSAyodayAdbhavanti, vicitro hi tadudayo dezataH sarvatazca virAdhanAyA heturbhavatIti / yazca kunthudRSTAnto'sAvasaGgata eva, dRSTAntAntarabAdhitattvAttasya, tathAhi-hastino'tilaghurmanuSyastasya ca vraNAdi saMbhavatyeveti / yaccocyate-anantAnubandhyAdikaSAyadvAdazakasya sarvaghAtitvenAbhidhAnAttadudaye samyaktvAdInAM bhaGga eveti, tadyuktam , sarvaviratyapekSayaiva sarvaghAtitvena tasya zatakacUrNI vyAkhyAtatvAt, na tu samyaktvAdyapekSamiti, tathA hi tadvAkyam-"bhagavayAppaNIyaM paMcamahavvayamaiaM aTThArasasIlaMgasahassakaliyaM cArittaM ghAyaMtitti savvaghAiNo"tti // 41 // tadevaM samyaktve dezavirato cA'ticArasambhavo'stIti pratipattavyaM, tatra samyaktve prathamaM tAnAha pazcAticArAH samyaktve, heyAH shngknkaalnne| vicikitsA kaSTInAM prazaMsA taizca saMstavaH // 42 // gha. se. 1718 Jain Educaton Inter For Private & Personel Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 97 // Jain Education In zaGkanaM ca kAGkSaNaM ceti dvandvastataste, vicikitsA, kudRSTInAM prazaMsA, taizca saMstavazceti paJcAticArA: 'samyaktve' samyaktvaviSaye 'heyAH' tyAjyAH / tatra zaGkanaM zaGkA sandeha itiyAvat, taca dezaviSayaM sarvaviSayaM ca, tatra sarvaviSayam - asti nAsti vA dharma ityAdi, jinadharmaH satyo'satyo vetyAdi vA, dezasaGkanaM tu ekai kavastudharmagocaraM, yathA'sti jIvaH paraM sarvagato'sarvagato vA, sapradezo'pradezo vA pRthvyAdInAM kathaM sajIvatvaM ? nigodAdayo vA kathaM ghaTante ? ityAdi, dvidhApyarhaduktatattveSvapratyayarUpaM samyaktvadUSakaM 9 / kAGkSaNaM - anyAnyadarzanagrahaH, tadapi dezaviSayaM sarvaviSayaM ca sarvaviSayaM sarvapAkhaNDidharmAkAGkSArUpaM, dezakAGkSaNaM tvekAdidarzanaviSayaM yathA sugatena bhikSUNAmaklezako dharma upadiSTaH snAnAnnapAnAcchAdanazayanIyAdiSu sukhAnubhavadvAreNa yadAha - "mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA, madhye bhaktaM pAnakaM cAparANhe / drAkSAkhaNDaM zarkarA cArddharAtre, mokSazcAnte zAkyasiMhena dRSTaH // 1 // etadapi ghaTamAnakameveti / tathA parivrAjaka bhautabrAhma| NAdayaH snAnAdiparAyaNA viSayAnupabhuJjAnA eva paraloke'pyabhISTasukhena yujyante iti sAdhIyAneSo dharma ityAdi, dRzyante hi mugdhabuddhayaH sthalanimnakSetrabhUvIjavApakakarSukavat dharmArthitayA sarvadarzanAnyArAdhayantaH, evaM ca kAGkSaNamapi paramArthato bhagavadatpraNItAgamAnAzvAsarUpaM samyaktvaM dUSayati 2 / vicikitsA cittaviplavaH phalaM prati sandeha ityarthaH, sa ca satyapi yuktyAgamopapanne jinadharme'sya mahatastapaH klezasya sikatA kaNakavalavanniH khAdsyAyatyAM phalasaMpadbhavitrI ? atha klezamAtramevedaM nirjarAphalavikalamiti ?, ubha saMgraha. // 97 // jainelibrary.org Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int yathApi hi kriyA dRzyante, saphalA niSphalAzca kRSIvalAdInAm, ata iyamapi tathA saMbhAvyate, iti vicikitsApi bhagavadvacanAnAzvAsarUpatvAtsamyaktvasya doSaH / iha dravyaguNaviSayAyAH zaGkAyAH kriyAviSayatvenAsyA bhedaH / yadvA vicikitsA sadAcAramunInAmapi malaviSayiNI nindA, yathA- asnAnena prakhedajalaklinnamalatvAddurgandhaviSaya iti / ko doSaH syAdyadi prAsukavAriNA aGgakSAlanaM kurvIranniti ? / iyamapi tattvato bhagavaddharmAnAzvAsarUpatvAtsamyaktvasya doSaH 3 / tathA kutsitA jinAgamaviparItatvAt dRSTidarzanaM yeSAM te kudRSTayo- mithyAdRSTayasteSAM sarvajJapraNItadarzanavyatiriktAnAM zAkyakapilakaNAdAkSapAdAdipraNItamatavarttinAM, pAkhaNDinAmityarthaH, prazaMsA-stutiH, 'puNyabhAja ete, sulabdhameSAM janma, dayAlava ete' ityAdikA, iyaM tu vyaktameva samyaktvadUSaNaM 4 / taiH kudRSTibhizcaikatra saMvAsAt parasparAlApAdijanitaparicayaH saMstavaH, ekatravAse hi tatprakriyAzravaNAttatkriyAdarzanAcca dRDhasamyaktvasyApi dRSTibhedaH saMbhAvyate, kimuta mandabuddhernavadharmasyeti tatsaMstavo'pi dUSaNaM 5 / pAkhaNDinAM caughatastrINi zatAni triSaSTyadhikAni bhavanti, yata uktam- asiisayaM kiriyANaM akiriyavAINa hoi culasII / aNNANiya sattaTThI, veNaiyANaM ca battIsaM // 1 // iyamapi gAthA vineyajanAnugrahArthaM granthAntarapratibaddhA'pi lezato vyAkhyAyate - 'asiisayaM kiri - yANaM azItyuttaraM zataM kriyAvAdinAM tatra na karttAraM vinA kriyA saMbhavati, tAmAtmasamavAyinIM vadanti ye tacchIlAzca te kriyAvAdinaH, te punarAtmAdyastitvapratipattilakSaNAH anenopAyenAzItyadhikazatasaGkhyA jainelibrary.org Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAra. // 98 // vijJeyAH,-jIvAjIvAzravabandhasaMvaranirjarApuNyApuNyamokSAkhyAnnava padArthAn viracayya paripATyA jIvapadArthasyAdhaH khaparabhedAvupanyasanIyau, tayoradho nityAnityabhedo, tayorapyadhaH kAlezvarAtmaniyatikhabhAvabhedAH paJca nyasanIyAH, punazcetthaM vikalpAH karttavyA:-asti jIvaH svato nityaH kAlata ityeko vikalpaH, vikalpArthazvAyam-vidyate khalvayamAtmA khena rUpeNa nityazca kAlataH kAlavAdinaH, uktenaivAbhilApena dvitIyo vikalpaH IzvarakAraNinaH, tRtIyo vikalpaH AtmavAdinaH, puruSa evedaM sarvamityAdi, niyativAdinazcaturthI vikalpaH, paJcamavikalpaH svabhAvavAdinaH / evaM svata ityajahatA labdhAH paJca vikalpAH, parata ityanenApi paJcaiva labhyante, nityatvAparityAgena caite daza vikalpAH, evamanityatvenApi dazaiva, ekatra viMzatirjIvapadArthena labdhAH, ajIvAdiSvapyaSTakhevameva pratipadaM viMzatirvikalpAnAM, ato viMzatinavaguNA zatamazItyuttaraM kriyAvAdinAmiti / 'akiriyANaM ca bhavati culasItitti akriyAvAdinAM bhavati caturazItirbhedA iti / / na hi kasyacidvasthitasya padArthasya kriyA samasti, tadbhAva evAvasthiterabhAvAdityevaMvAdino'kriyAvAdinaH / / tathA cAhureke-"kSaNikAH sarvasaMskArA, asthitAnAM kutaH kriyaa| bhUtiryeSAM kriyA saiva, kArakaM saiva cocyate // 1 // " ityAdi / ete cAtmAdinAstitvapratipattilakSaNA amunopAyena caturazItidraSTavyAH,-eteSAM hi puNyApuNyavarjitapadArthasaptakanyAsaH, tathaiva jIvasyAdhaH khaparavikalpabhedavayopanyAsaH, asattvAdAtmano nityAnityabhedI na staH, kAlAdInAM tu paJcAnAM SaSThI yadRcchA nyasyate, pazcAdikalpAbhilApa-nAsti jIvaH Jain Education in For Private & Personel Use Only hjainelibrary.org Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S khataH kAlata ityeko vikalpaH, evamIzvarAdibhirapi yadRcchAvasAnaiH, sarve ca ssddiklpaaH| tathA nAsti jIvaH | parataH kAlata iti SaDeva viklpaaH| ekatra dvAdaza, evamajIvAdiSvapi SaTsu pratipadaM dvAdaza vikalpAH, ekatra sapta dvAdazaguNAzcaturazItirvikalpA nAstikAnAmiti / "aNNANiya sattahitti" ajJAnikAnAM saptaSaSTirbhedA iti / tatra kutsitaM jJAnamajJAnaM, tadeSAmastIti ajJAnikAH / nanvevaM laghutvAt prakramasya prAk bahuvrIhiNA bhavitavyaM, tatazcAjJAnA iti syAt, naiSa doSaH, jJAnAntaramevAjJAnaM mithyAdarzanasahacAritvAt, tatazca jAtizabdatvAt gaurakharavadaNyamityAdivadajJAnikatvamiti, athavA ajJAnena caranti tatprayojanA vA ajJAnikAH, asaMvittyakRtabandhavaiphalyAdipratipattilakSaNA amunopAyena saptaSaSTiAtavyAH-tatra jIvAdinavapadArthAnpUrvavat vyavasthApya paryante cotpattimupanyasyAdhaH sapta sadAdaya upanyasanIyAH, sattvamasattvaM, sadasattvaM, avAcyatvaM, sadavAcyatvaM, asadavAcyatvaM, sadasavAcyatvamiti ca, ekaikasya jIvAdeH sapta sapta vikalpAH, ete navasaptakAH triSaSTiH, utpattestu catvAra evAdyA vikalpAstadyathA-sattvamasattvaM sadasattvaM avAcyatvaM ceti, triSaSTimadhye kSiptAH saptapaSTirbhavanti / ko jAnAti jIvaH san ? ityeko vikalpaH, jJAtena vA kiM?, evamasadAdayo'pi vAcyAH, utpattirapi kiM sato'sataH sadasato'vAcyasyeti, ko jAnAtItyetat ? na kazcidapItyabhiprAyaH / "veNaiyANaM ca battIsaMti" vainayikAnAM ca dvAtriMzadbhedAH, vinayena caranti vinayo vA prayojanameSAmiti vainayikAH, ete cAnavadhRtaliGgAcArazAstravinayapratipattilakSaNA amunopAyena ARARSASARAKASS Jain Education 2 Mirrjainelibrary.org Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. // 99 // dvAtriMzadvagantavyAH-suranRpatijJAtiyatisthavirAvamamAtRpitRRNAM pratyekaM kAyena vAcA manasA dAnena ca dezakAlopapannena vinayaH kAryaH ityete catvAro bhedAH surAdiSvaSTasu sthAneSvekatra melitA dvAtriMzaditi / sarvasaGkhyA punareteSAM trINi zatAni triSaSTyadhikAni / na caitat svamanISikAvyAkhyAnaM, yasmAdanyairapyuktam "AstikamatamAtmAdyA, nityAnityAtmakA nava padArthAH / kAlaniyatikhabhAvezvarAtmakRtAH khaparasaMsthAH // 1 // kAlayadRcchAniyatIzvarakhabhAvAtmatazcaturazItiH / nAstikavAdigaNamataM, na santi sapta khaparasaMsthAH // 2 // ajJAnikavAdimataM, nava jIvAdIn sadAdi saptavidhaM / bhAvotpattiM sadasadvaitAvAcyaM ca ko vetti? // 3 // vainayikamataM vinayazcetovAkAyadAnataH kAryaH / suranRpatiyatijJAtisthavirAvamamAtRpitRpu sadA // 4 // " kRtaM prasaGgeneti // 42 // AtmAdyastitvapratipattilakSaNAnAM kriyAvAdinAM 180 bhedayantrakam asti jIvaH | astyajIvaH / asti puNyam / asti pApaM | astyAzravaH / asti saMvaraH / asti nijarA / asti bandhaH | asti mokSaH 100 120 140 160 180 khataHparataH khataH parataH / khataH parataH / khataH parataH khataH parataH khataH parataH / khataH parataH | | khataH parataH khataH parataH 1010 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 1. 10 10 10 paniyo'nityaH | nilo'nityaH | niyo'nityaH | niyo'nityaH nityo'nityaH / nilo'niyaH | nilo'nityaH nityo'nityaH // 99 // | kAlaH kha. | ni. I. A. | kA. kha. ni. | I. A. kA. kha. ni. | kA. kha. ni. | I. A. | I. A. | kA. kha. ni. | kA. kha. ni. | I. A. | I. A. | kA. kha. ni. I. A. kA. kha. I. ni. A. | kA. kha. I. ni. A. JainEducationine For Private Personel Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAdinAstitvapratipattilakSaNAnAmakriyAvAdinA 84 bhedayantrakam atrAtmano'sattvAnnityAnityabhedI na stH| nAsti jIvaH / nAstyajIvaH / nAstyAzravaH / nAsti saMvaraH / nAsti nirjarA | nAsti bandhaH / nAsti mokSaH 72 khataH parataH khataH parataH khataH parataH khataH parataH khataH parataH khataH parataH khataH parataH 12 24 kAlataH kha. ni. | kA. kha. I. ni. / kA.kha. I. ni. | kA. kha. I. ni. | kA. kha. I. ni. | kA. kha. I. ni. kA. sva. I. ni. I. A. ya. | A. ya. A. ya. / A. ya. A. ya. A. ya. A. ya. ko jAnAti ? kiM vA jJAtenetipratipattilakSaNAnAmajJAnavAdinAM 67 bhedayantram ko jAnAti jIvaH jJAtena vA | ko jAnA. | ko jAnA. | ko jAnA. | ko jAnA. | ko jAnA. ko jAnA. ko jAnA. ko jAnA. ko jAnA. kiM? 1san 1'san 2sada- ajIvaH 14 puNyaM 21 pApaM 28 Azrarva 35] saMvaraM 42 nirjarAm bandhaM 56 mokSaM 53 | utpatti 70 san 3 avAcyaH 4 sadvAcyaH jJA. jJA. jJA. | jhA. jJA. jJA. | jJA. sataH1,asataH2sada5'sadvAcyaH6 sadasadavAcyaH , san i. 7 / san i. 7 | san i. 7 san i.7 | san i. 7 san i. san i. 7 san i. 7 sataH 3 avAcyataH 4 vinayapratipattilakSaNAnAM vinayavAdinAM 32 bhedayantram suravinayaH 4 / nRpavinayaH 4 | jJAtivi. yativi. sthaviravi. | sthavirani / avamavi. / mAtRvi. | pitRvinayaH 32 12 20 / 28 kAyena 1 vacasA 2 kA. va. ma. | kA. va. ma. kA. va. ma. | kA. va. ma. ___kA. va. ma. | kA. va. ma. | kAyena 1 vacasA 2 manasA 3 dAnena 4 dA. 4 / dA.4 dA. 4 / dA. 4 dA. 4 dA. manasA 3 dAnena 4 Jain Education IR For Private & Personel Use Only C Mjainelibrary.org Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -54 dharma saMgraha. // 100 SARSWAR laguDAdinAsa prathamo'ticA dvitIyo'tiva, tena pAvAdamazakya iti lobhAvatiyoga samyaktvasya pradarzitAH paJcAticArAH, atha prathamANuvratasya tAnAha vadho bandhazchavicchedo'tibhArAropaNaM kudhH| bhaktapAnavyavacchedo'ticArAH prathamavate // 43 // PL krudha iti padaM sarvatra yojyate, tatra 'krudhaH' krodhAt vadho bandhaH chavicchedo'tibhArAropaNaM bhaktapAnavyava cchedazca(ca)kAro gamya iti paJcAticArAH 'prathamavrate' AdyANuvrate jJeyA itynvyH| tatra 'vadhaH' catuSpadAdInAM laguDAdinA tADanaM, sa ca khaputrAdInAmapi vinayagrahaNArtha kriyate, ata uktaM 'krodhAditi' prabalakaSAyodayAdyo vadhaH sa prathamo'ticAra iti bhAvaH 1 / 'bandho rajjvAdinA niyantraNaM, so'pi putrAdInAM kriyata iti krudha iti saMbadhyate iti dvitIyo'ticAraH 2 / chavi-zarIraM tvagvA tasyAzchedazchavicchedaH karNanAsikAgalakambalapucchAdikarttanaM, ayamapi krudha ityeva, tena pAvalmIkopahatapAdasya putrAdestatkaraNe'pi nAtiprasaGga iti tRtIyo'ticAraH 3 / atizayito bhAro'tibhAro vodumazakya itiyAvat, tasyAropaNaM-gokarabharAsabhamanuSyAdeH skandhe pRSThe zirasi vA sthApanaM, ihApi krodhAttadupalakSitalobhAdetiyojyamiti caturtho'ticAraH 4 / bhaktam-azanamodanAdi pAnaM-peyaM jalAdi tayorvyavacchedo-niSedhaH, krudha eveti paJcamo'ti|cAraH 5 / atra cAyamAvazyakacUyAdyukto vidhiH-vadho dvipadAnAM catuSpadAnAM vA syAt , so'pi sArthako-13 'narthako vA, tatrAnarthakastAvadvidhAtuM na yujyate, sArthakaH punarasau dvividhA-sApekSo nirapekSazca, tatra nirapekSo| nirdayatADanaM, sa na karttavyaH, sApekSA punaH zrAvaNAdita eva bhItaparSadA bhavitavyaM, yadi punaH ko'pi na Jain Education n a For Private & Personel Use Only Fuw.jainelibrary.org Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karoti vinayaM, tadA taM marmANi muktvA latayA davarakeNa vA sakRtirvA tADayet // bandho'pi tathaiva, navaraM nirapekSo nizcalamatyartha ca bandhanaM, sApekSo yo dAmagranthinA zithilena, yazca pradIpanAdiSu mocayituM chettuM vA zakyate, evaM catuSpadAnAM bandho, dvipadAnAmapi dAsadAsIcaurapAradArikapramattaputrAdInAM yadi bandhaH tadA savikramaNA eva bandhanIyAH, rakSaNIyAzca, yathA'gnibhayAdiSu na vinazyanti, tathA dvipadacatuSpadAH zrAvakeNa ta eva saMgrahItavyA ye abaddhA evAsate 2 / chavizchedo'pi tathaiva, navaraM nirapekSo hastapAdakarNanAsikAdi yanirdayaM chinatti, sApekSaH punargaDaM vA arurvA chindyAdA dahedeti / tathA'tibhAro'pi nAropayitavyaH, pUrvameva hi dvipadAdivAhanena yA''jIvikA sA zrAvakeNa moktavyA, athAnyA sA na bhavet , tadA dvipado yaM bhAraM svayamutkSipati avatArayati ca taM vAhyate, catuSpadasya tu yathocitabhAraH kizcidUnaH kriyate halazakaTAdiSu, punarucitavelAyAmasau mucyate 4 / tathA bhaktapAnavyavacchedo na kasyApi karttavyaH, tIkSNabubhukSo hyevaM sati mriyate, khabhojanavelAyAM tu jvaritAdIn vinA niyamata evAnyAn vidhRtAn bhojayitvA svayaM bhuJjIta, bhaktapAnaniSedho'pi sArthakAnarthakabhedabhinno bandhavadraSTavyaH, navaraM sApekSo rogacikitsArtha syAt, aparA|dhakAriNi ca vAcaiva vadedu-adya te bhojanAdina dAsyate, zAntinimittaM co(vo)pavAsAdi kArayet , kiMbahunA ? mUlaguNasyAhiMsAlakSaNasyAticAro yathA na bhavati tathA yatanIyaM / ataH paDakachAgotpattyAdikabahudoSahetuM mahiSyajAdisaGgrahaM ca varjayediti / nanu hiMsaiva zrAvakeNa pratyAkhyAtA, tato bandhAdikaraNe'pi na doSo, jainelibrary.org Jain Education Intel Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 101 // hiMsAviratera khaNDitatvAt, atha bandhAdayo'pi pratyAkhyAtAH ? tadA tatkaraNe vratabhaGga eva, viratikhaNDanAt, kiMca-bandhAdInAM pratyAkhyeyatve vrateyattA vizIryeta prativratamaticArANAmAdhikyAditi, evaM ca na bandhAdInAmaticArateti, ucyate, satyaM hiMsaiva pratyAkhyAtA, na bandhAdayaH kevalaM tatpratyAkhyAne'rthataste'pi pratyAkhyAtA draSTavyAH, hiMsopAyatvAtteSAM / evaM cettarhi vadhAdikaraNe vratabhaGga eva, nAticAro, niyamasyApAlanAt, maivaM, yato dvividhaM vratam-antarvRttyA bahirvRtyA ca tatra mArayAmItivikalpAbhAvena yadA kopAdyAvezAnnirapekSatayA vadhAdau pravarttate, na ca hiMsA bhavati, tadA nirdayatayA viratyanapekSapravRttatve nAntarvRttyA tasya bhaGgaH, hiMsAyA abhAvAcca bahirvRttyA pAlanamiti, dezasyaiva bhaJjanAddezasyaiva pAlanAdaticAvyapadezaH pravarttate, taduktam - "na mArayAmIti kRtavratasya, vinaiva mRtyuM ka ihAticAra : ? / nigadyate yaH kupito vadhAdIn karotyasau syAnniyamAnapekSaH // 1 // mRtyorabhAvAnniyamo'sti tasya, kopAdayAhInatayA tu bhagnaH / dezasya bhaGgAdanupAlanAcca, pUjyA atIcAramudAharanti // 2 // " yaccoktaM 'vrateyattA vizIryeta' iti, tadayuktaM, vizuddhAhiMsAsadbhAve hi vadhAdInAmabhAva eva tatsthitametat-bandhAdayo'ticArA eveti yadA'nAbhogasaha sAkArAdinA'tikramAdinA vA sarvatrAtIcAratA jJeyA, tatrAnA bhogo'sAvadhAnatA sahasAkAro'vimRzyakAritvam Ahuzca - "puvvaM apAsiUNaM, chUDhe pAyaMmi jaM puNo pAse / naya taraha niatteuM, pAyaM sahasAkaraNameaM // 1 // " atikramAdisvarUpaM ca vratabhaGgAya kenacinnimantraNe kRte'pratiSedhAdatikramaH 1, gamanAdivyApAre tu vyatikramaH 2, krodhA saMgraha. // 101 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhabandhAdAvaticAraH 3, jIvahiMsAdau tvanAcAraH4 / vadhAdigrahaNasya copalakSaNatvAtkrodhAdinA hiMsAdihetumanatantrauSadhaprayogAdayo'nye'pyaticAratayA'tra vrate'vagantavyAH // 43 // atha dvitIyavratasyAticArAnAha sahasAbhyAkhyAnaM mithyopadezo guhyabhASaNam / kUTalekhazca vizvastamantrabhedazca sanate // 44 // satyavrate paJcAticArAH jJeyAH, tatra sahasA-anAlocya 'abhyAkhyAnaM' asadoSAdhyAropaNaM yathA-caurastvaM pAradAriko vetyAdi / anye tvasya sthAne rahasyAbhyAkhyAnaM paThanti, vyAcakSate ca-rahaH-ekAntastatra bhavaM rahasyaM, rahasyenAbhyAkhyAnam-abhizaMsanamasaddhyAropaNaM rahasyAbhyAkhyAnaM, yathA vRddhAyai vakti 'ayaM te bhartA taruNyAmatiprasaktaH' taruNyai vakti 'ayaM te bhartI prauDhaceSTitAyAM madhyamavayasi prasaktaH' tathA 'ayaM khara kAmo mRdukAmaH' iti vA parihasati, tathA striyamabhyAkhyAti bhartuH purataH yathA-patnI te kathayati-evamayaM hai| mAM rahasi kAmagardabhaH khalIkurute, athavA'haM patyoH' anyasya vA puMsaH striyo vA yena rAgaprakarSa utpadyate, tena tAdRzA rahasyenAnekaprakAreNAbhizaMsanaM hAsyakrIDAdinA, na tvabhinivezena, tathA sati vratabhaGga eva sthAt, asyAsadoSAbhidhAnarUpatvena pratyAkhyAtatvAt, yadAha-"sahasabhakkhANAI, jANaMto jai kareja to bhaMgo / jai puNaNAbhogAIhiMto to hoi aiaaro||1||" itthaM ca paropaghAtakamanAbhogAdinAbhidhatte tadA saklezAbhAvena bratAnapekSavAbhAvAnna vratabhaGgaH, paropaghAtahetutvAca bhaGga iti bhaGgAbhaGgarUpaH prathamo meM dra ticAraH 1 mithyopadezaH' asadupadezaH, pratipannasatyavratasya hi parapIDAkaraM vacanamasatyameva, tataH pramA Jain Education inp al For Private & Personel Use Only A w .jainelibrary.org Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. 6-64594 // 102 // -ASCHECCALCACASS dAta parapIDAkaraNe upadeze'ticAro yathA-vAdyantAM kharoSTrAdayo, hanyantAM dasyava iti, yadA yathAsthito'rthastathopadezaH sAdhIyAna , viparItastu ayathArthopadezo yathA pareNa saMdehApannena pRSTe na tathopadezaH, yadA vivAhe svayaM pareNa vA anyatarAbhisaMdhAnopAyopadezaH, ayaM ca yadyapi mRSA vAdayAmItyatra vrate bhaGga eva, na badAmIti vratAntare na kizcana, tathApi sahasAkArAnAbhogAbhyAmatikramAdibhirvA mRSAvAde parapravartanaM vratasyAticAraH, athavA vratasaMrakSaNavuddhyA paravRttAntakathanadvAreNa mRSopadezaM yacchato'ticAro'yaM, vratasApekSatvAnmRSAvAde parapravartanAca bhagnAbhagnarUpatvAgatasyeti dvitIyo'ticAraH 2 / tathA 'guhyaM gUhanIyaM na sarvasmai | yatkathanIyaM rAjAdikAryasaMbaddhaM tasyAnadhikRtenaivAkAreGgitAdibhitviA'nyasmai prakAzanaM guhyabhASaNaM yathAete hIdamidaM ca rAjaviruddhAdikaM mantrayante, athavA guhyabhASaNaM-paizUnyaM yathA-dvayoH prIto satyAmekasyAkArAdinopalabhyAbhiprAyamitarasya tathA kathayati yathA prItiH praNazyati, asyApyaticAratvaM rahasyAbhyAkhyAnavahAsyAdinaiveti tRtIyo'ticAraH / tathA kUTam-asadbhUtaM tasya lekho-lekhanaM kUTalekhaH, anyasarUpAkSaramudrAkaraNaM, etacca yadyapi kAyenAsatyAM vAcaM na vadAmItyasya na vadAmi na vA vAdayAmItyasya vA vratasya bhaGga eva, tathApi sahasAkArAnAbhogAdinA'tikramAdinA vA'ticAraH, athavA'satyamityasatyabhaNanaM mayA pratyAkhyAtaM, idaM punarlekhanamitibhAvanayA vratasApekSasyAticAra eveti caturthaH 4 tathA vizvastA-vizvAsamupagatA ye mitrakalatrAdayasteSAM mano-mantraNaM tasya bhedaH-prakAzanaM, tasyAnuvAdarUpatvena satyatvAdyadyapi nAti 902 // For Private Personal Use Only Jaw.jainelibrary.org Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAratA ghaTate, tathApi manitArthaprakAzanajanitalajjAdito mitrakalatrAdermaraNAdisaMbhavena paramArthato'syAsatyatvAtkathaJcidbhaGgarUpatvenAticArataiva, guhyabhASaNe guhyamAkArAdinA vijJAyAnadhikRta eva guhyaM prakAzayati, iha tu khayaM mantrayitvaiva manaM bhinattItyanayorbheda iti paJcamo'ticAraH 5 // 44 // atha tRtIyatratAticArAnAha stenAhRtagrahastenaprayogau mAnaviplavaH / dvirAjyagatirasteye, pratirUpeNa ca kriyA // 45 // 'stenAhRtagrahastenaprayogauM 'mAnaviplavo' vyatyayo ' dvirAjyagatiH 'pratirUpeNa kriyA' ceti 'asteye' adattA-18 dAnaviramaNarUpe tRtIyANuvrate prakaraNAtpazcAticArA jJeyA iti gamyaM / tatra stenA-caurAstairAhRtam-AnItaM kanakavastrAdi tasya grahaH-AdAnaM mUlyena mudhikayA vA sa stenAhRtagrahaH, stenAhRtaM hi kANakrayeNa mudhikayA vA pracchannaM grahaNaMzcauro bhavati, yato nItiH "caurazcaurApako mantrI, bhedajJaH kANakakrayI / annadaH sthAnadazceti, cauraH saptavidhaH smRtH||1||" iti / tatazcauryakaraNAdatabhaGgo vANijyameva mayA kriyate na cauriketyadhyavasAyena vratasApekSatvAcAbhaGga iti bhaGgAbhaGgarUpaH prathamo'ticAraH 1 tathA stenAnAM prayogaH-a bhyanujJAnaM harata yUyamiti haraNakriyAyAM preraNetiyAvat, athavA stenopakaraNAni-kuzikAkatarikAghari| kAdIni teSAmarpaNaM vikrayaNaM vA stenaprayogaH, atra ca yadyapi caurya na karomi na kArayAmItyevaMpratipannava-13 tasya stenaprayogo vratabhaGga eva, tathApi kimadhunA yUyaM nirvyApArAstiSThata ? yadi vo bhaktAdi nAsti tadA p.se.18|| Jain Education indi) Mainelibrary.org Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H dharma saMgraha // 103 // CANCESCARSAMACOCALAM 'haM taddadAmi, bhavadAnItamoSasya vA yadi vikrAyako na vidyate tadA'haM vikreSye ityevaMvidhavacanaizcaurAna vyApArayataH khakalpanayA tayApAraNaM pariharato vratasApekSasyAsAvaticAra iti dvitIyo'ticAraH 2 / tathA mIyate aneneti mAna-kuDavAdi palAdi hastAdi vA, tasya viplavo-viparyAsaH anyathAkaraNaM hInAdhikatvamitiyAvat, hInamAnena dadAti adhikamAnena ca gRhNAtItyayamapi tattvatazcaura eva, yadAha-"laulyena kizcitkalayA ca kiJcinmApena kiJcittulayA ca kiJcit / kiJcicca kizcica samAharantaH, pratyakSacaurA vaNijo bhavanti // 1 // adhIte yatkiJcittadapi muSituM grAhakajanaM, mRdu brUte yadvA tadapi vivazIkartumaparam / pradatte yatkiJcittadapi samupAdAtumadhikaM, prapaJco'yaM vRtterahaha gahanaH ko'pi vaNijAm ? // 2 // " nacaivaM zrAvakasya yujyata iti tRtIyo'ticAraH 3 / tathA dviSo-viruddhayo rAjJoriti gamyaM, rAjyaM-niyamitabhUmiH kaTakaM vA tatra gatiH-gamanaM dvirAjyagatiH, rAjJA'nanujJAte gamanamityarthaH, dvirAjyagamanasya yadyapi vasvAminA'nanujJAtasya 'sAmI jIvAdattaM, titthayareNaM tahevaya gurUhiM' ityadattAdAnalakSaNayogena tatkAriNAM ca cauryadaNDayogenAdattAdAnarUpatvAgatabhaGga eva, tathApi dvirAjyagatiM kurvatA mayA vANijyameva kRtaM na cauryamitibhAvanayA vratasApekSatvAlloke ca caurodhyamiti vyapadezAbhAvAdaticAratA, upalakSaNatvAdrAjaniSiddhavastugrahaNamapi tatheti cturtho'ticaarH4|'c' punaH pratirUpa-sadRzaM vIhINAM palaJji, ghRtasya vasA, tailasya mUtraM, hiGgoH khadirAdiveSTazcaNakAdipiSTaM gundAdi vA, kuGkamasya kRtrimaM tat kusumbhaadi| // 1030 Jan Education in For Private Personel Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FASGANGANA vA, maJjiSTAdezcitrakAdi, jAtyakarpUramaNimauktikasuvarNarUpyAdInAM kRtrimatattadAdi, tena pratirUpaNa 'kriyA vyavahAraH, vrIhyAdiSu palacyAdi prakSipya tattadvikrINIte, yadvA'pahRtAnAM gavAdInAM sazRGgANAmagnipakkakAliGgIphalakhedAdinA zRGgANyadhomukhAni praguNAni tiryagvalitAni vA yathAruci vidhAyAnyavidhattvamiva teSAmApAdya sukhena dhAraNavikrayAdi karotIti paJcamaH 5 / mAnaviplavaH pratirUpakriyA ca paravyaMsanena paradhanagrahaNarUpatvAdbhaGga eva, kevalaM khAtrakhananAdikameva caurya prasiddhaM, mayA tu vaNikkalaiva kRtetibhAvanayA vratarakSaNodyatatvAdaticAra iti / athavA stenAhRtagrahAdayaH pazcApyamI vyaktacauryarUpA eva, kevalaM sahasAkArAdinA'tikramAdinA vA prakAreNa vidhIyamAnA aticAratayA vyapadizyante, na caite rAjasevakAdInAM na hai saMbhavanti, tathA hi-AdyayoH spaSTa eva teSAM sambhavaH, viDrAjyagatistu yadA sAmantAdiH kazcitvasvAmino vRttimupajIvati, tadviruddhasya ca sahAyo bhavati, tadA tasyAticAro bhavati, mAnaviplavaH pratirUpakriyA ca yadA rAjA bhANDAgAre mAnAnyatvaM dravyANAM vinimayaM ca kArayati tadA rAjJo'pyaticAro bhavati // 45 // | iti proktAstRtIyatratAticArAH / atha caturthavratasya tAnAha paravIvAhakaraNaM, gamo'nAttevarAttayoH / anaGgakrIDanaM tIvrarAgazca brahmaNi smRtAH // 46 // paravIvAhakaraNamanAttAgama ityarAttAgama anaGgakrIDanaM kAmatIvrarAgazceti 'brahmaNi' turyavrate paJcAticArAH, tatra pareSAM-khakhApatyavyatiriktAnAM vIvAhakaraNaM-kanyAphalalipsayA snehasambandhAdinA vA pariNa G AR Jan Education inte For Private Personal use only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 104 // yanavidhAnam, idaM ca khadArasantoSavatA svakalatrAtparadAravarjakena ca svakala vezyAbhyAmanyatra manovAkkAyaimaithunaM na kArya na ca kAraNIyamiti yadA pratipannaM bhavati, tadA paravIvAhakaraNaM maithunakAraNamarthataH pratiSiddhameva bhavati, tadvatI tu manyate -vivAha evAyaM mayA vidhIyate, na maithunaM kAryate iti vratasApekSatvAdaticAra iti / kanyAphalalipsA ca samyagdRSTeravyutpannAvasthAyAM sambhavati, mithyAdRSTastu bhadrakAvasthAyAmanugrahArthe vratadAne sA sambhavati / nanvanyavivAhanavatvApatyavivA hane'pi samAna eva doSaH ?, satyaM, yadi svakanyA na pariNAyyate, tadA svacchandacAriNI syAt, tatazca zAsanopaghAtaH syAt, vihitavivAhA tu patiniyantritatvena na tathA syAt, pare'pyAhuH - "pitA rakSati kaumAre, bharttA rakSati yauvane / putrAstu sthAvare bhAve, na strI svAtatrayamarhati // 1 // " yastu dAzArhasya kRSNasya ceTakarAjasya ca khApatyeSvapi vivAha - niyamaH zrUyate sa cintakAntarasadbhAvAdraSTavyaH / tathA cAnyasyApi zrAvakasyAnyacintakasadbhAve tathaiva nyAyyaH, anyacintAkartrabhAve tu yathAnirvAhaM vivAhasaGkhyAniyamo yuktaH / anye tvAhu:- parasya-kalatrAntarasya satyapi sajjakala viziSTasantoSAbhAvAtpunaH svayaM vivAhanaM paravivAhanam, ayaM khadArasantuSTasyAticAraH prathamaH 1 / tathA anAptA-aparigRhItA, vezyA khairiNI proSitabhartRkA kulAGganA vA'nAthA, tathA 4 // 104 // itvarI pratipuruSamayanazIlA vezyetyarthaH sA cAsAvAttA ca kaJcitkAlaM bhATIpradAnAdinA saGgRhItA, puMvadbhAve itvarAttA vispaSTapaTuvatsamAsaH (nAma nAmnaikArthe samAso bahulam zrIsi03-1-18 ityasya lakSaNatvAdgauNe saMgraha. vjainelibrary.org Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pi sAmAnAdhikaraNye vizeSaNaM vizeSyeNeti samAsaH) athavA itvarakAlamAttA itvarAttA mayUravyaMsakAditvAt samAsaH(zrIsi03-2-116) kAlazabdalopazca, anAttA ca ityarAttA ceti indraH, tayorgamaH-Asevanam / iyaM cAtra bhAvanA-anAttAgamo'nAbhogAdinA'ticAraH, itvarAttAgamastu bhATIpadAnAditvarakAlakhIkAreNa khakalatrIkRtya vezyAM sevamAnasya khavuddhikalpanayA khadAratvena vratasApekSatvAnna bhaGgaH, alpakAlaparigrahAcca vastuto'nyakalatratvAdbhaGga iti bhaGgAbhaGgarUpatvAdaticAraH 2 / imau cAticArau khadArasa-13 ntoSiNa eva, na tu paradAravarjakasya, itvarAttAyA vezyAtvenAnAttAyAstvanAthatayaivAparadAratvAt, zeSAstvaticArA dvayorapi / idaM ca haribhadrasUrimataM, sUtrAnupAti ca, yadAhu:-"sadArasaMtosassa paMcaiArA jANiavvA na samAyariavvA" / anye tvAhaH-itvarAttAgamaH khadArasantoSavato'ticAraH, tatra bhAvanA kRtaiva, anAttAgamastu paradAravarjinaH, anAttA hi vezyA, yadA tAM gRhItAnyasaktabhATikAmabhigacchati, tadA paradAragamanajanyadoSasambhavAtkathaJcitparadAratvAca bhaGgatvena vezyAtvAcAbhaGgatvena bhaGgAbhaGgarUpo'ticAraH iti dvitIyatRtIyau 2-3 / tathA'naGga:-kAmaH, sa ca puMsaH strInapuMsakeSu sevanecchA hastakarmAdIcchA vA vedodayAt, yoSito'pi yoSinnapuMsakapuruSAsevanecchA hastakarmAdIcchA vA, napuMsakasyApi napuMsakapuruSastrIsevanecchA hastakarmAdIcchA vA, eSo'naGgaH nAnyaH kazcit , tena tasmin vA krIDanaM-ramaNamanaGgakrIDanaM, yadvA AhAyaH kASThapustaphalamRttikAcarmAdighaTitaprajananaiH khaliGgena kRtakRtyo'pi yoSitAmavAcyadezaM bhUyo bhUyaH| ONGCHOROSAROSECSCRCMCSC060 Jain Education For Private Personel Use Only Mjainelibrary.org Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. // 105 // kunAti, kezAkarSaNaprahAradAnadantanakhakadarthanAdiprakAreNa mohanIyakarmAvezAttathA krIDati yathA balavAn rAgaH prasUyate, athavA aGgaM-dehAvayavo maithunApekSayA yonirmehanaM ca, tadvyatiriktAnyanaGgAni-kucakakSoruvadanAdIni teSu krIDanamanaGgakrIDanamiti caturthaH 4 / tathA tIvrarAga:-atyAgrahaH arthAt maithune parityaktAnyasakalavyApArasya taddhyavasAyatA yoSAmukhakakSopasthAntareSu avitRptatayA prakSipya liGgaM mahatI velAM nizcalo mRta e(i)vAste, caTaka iva caTikAyAM muhurmuhuryoSAyAmArohati, jAtabalakSayazca vAjIkaraNAnyupayute, anena khalvauSadhaprayogeNa gajaprasekI turagAvamI ca puruSo bhavatIti buddhyeti paJcamaH 5 / iha ca zrAvako'tyantapApabhIrutayA brahmacarya cikIrSurapi yadA vedodayAsahiSNutayA tadvidhAtuM na zaknoti, tadA yApanAmAtrArtha khadArasantoSAdi pratipadyate, maithunamAtreNa ca yApanAyAM sambhavatyAmanaGgakrIDanakAmatIvrarAgAvarthataH pratiSiddhI, tatsevane ca na kazcidguNaH, pratyuta tAtkAlikIchidA rAjayakSmAdayazca rogA doSA eva bhavanti, evaM prati|SiddhAcaraNAdbhaGgo niyamAvAdhanAcAbhaGga ityaticArAvetau / anye tvanyathA'ticAradvayamapi bhAvayanti-sa hi khadArasantoSI maithunameva mayA pratyAkhyAtamiti khabuddhyA vezyAdau tatpariharati nAliGganAdi, paradAravarjako'pi paradAreSu maithunaM pariharati nAliGganAdi, iti kathaJcidvatasApekSatvAdaticArau / evaM khadArasanto-IN |SiNaH paJcAticArAH paradAravarjakasya tUttare traya eveti sthitaM / anye tvanyathA'ticArAn vicArayanti, yathA "paradAravajjiNo paMca huMti tini u sadArasaMtuDhe / itthI u tinni paMca va, bhaMgavigappehi aiArA // 1 // " // 105 // Join Education in For Private Personal Use Only Mainelibrary.org Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int itvarakAlaM yA pareNa bhAvyAdinA gRhItA vezyA tAM gacchataH paradAravarjino bhaGgaH, kathaJcitparadAratvAtasyAH, loke tu paradAratvArUDherna bhaGga ityaticAratA 1 / anAttAyAmanAthakulAGganAyAM yA gatiH paradAravarjinaH so'pyaticAro, loke paradAratvena tasyA rUDhatvAt vAstavakalpanayA ca parasya bhartturabhAvenAparadAratvAcca 2 / zeSAstu trayo dvayorapi bhaveyuH / striyastu khapuruSasantoSaparapuruSavarjanayorna bhedaH, khapuruSavyatirekeNAnyeSAM parapuruSatvAt / paravivAhakaraNamanaGgakrIDanaM kAmatIvarAgazceti trayaH khadArasantoSiNa iva svapuruSaviSayAH syuriti / paJca vA, kathaM ? itvarAttagamanaM tAvatsapatnIvArakadine svapatiH sapatnIparigRhIto bhavati, tadA sapatnIvArakaM vilupya taM paribhuJjAnAyA aticAraH, anAttagamastvatikramAdinA para puruSamabhisarantyA aticAraH, brahmacAriNaM vA svapatimatikramAdinA'bhisarantyA aticAraH, zeSAstrayaH striyAH pUrvavat / brahmacAriNastu puMsaH striyo vA'tikramAdinaiva sarve'pyaticArA iti dhyeyaM // 46 // atha paJcamavratasyAticArAnAha dhanadhAnyaM kSetravAstu, rUpyasvarNa ca paJcame / gomanuSyAdi kupyaM cetyeSAM sngkhyaavytikrmaaH|| 47 // 'dhanadhAnyaM' 'kSetravAstu' 'rUpyakharNa' 'gomanuSyAdi' 'kupyaM' ceti paJcAnAM saGkhyA- yAvajjIvaM caturmAsAdikAlAvadhi vA yatparimANaM gRhItaM tasyA ye atikramAH- ullaGghanAni te 'paJcame' paJcamANuvrate'ticArA jJeyAH / tatra 'dhanaM' gaNima 1 dharima 2meya3 pAricchedya4bhedAccaturddhA yadAha - "gaNimaM jAIphalaphophalAI, dharimaM jainelibrary.org Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 106 // tu kuMkumaguDAI / mejaM copaDaloNAi, rayaNavatthAi parichenaM // 1 // " dhAnyaM caturviMzatidhA, vratAdhikAra evoktaM saptadazadhApi, yataH - "sAlI 1 java 2 vIhi 3 kuddava 4 rAlaya 5 tila 6 mugga 7 mAsa 8 cavala 9 ciNA 10 | tuvari 11 masUra 12 kulatthA 13, gohuma 14 niSphAva 15 ayasi 16 saNA 17 // 1 // " dhanaM ca dhAnyaM ceti samAhAraH, atrAgre ca samAhAranirdezAtparigrahasya paJcadhAtvenAticArapaJcakaM suyojaM bhavati 1 / kSetraM- sasyotpattibhUmiH, tatrividhaM setuketUbhayAtmakabhedAt, tatra setukSetraM yadaraghaTTAdijalena sicyate 1 ketukSetramAkAzodakapAtaniSpAdyasasyaM 2 ubhayamubhayajalaniSpAdyasasyaM 3 / vAstu- gRhAdi grAmanagarAdi ca / tatra gRhAdi tredhA khAtaM bhUmigRhAdi 1 ucchritaM prAsAdAdi 2 khAtocchritaM bhUmigR hoparigRhAdisannivezaH 3 / kSetraM ca vAstu ceti samAhAradvandvaH 2 / tathA rUpyaM rajataM, ghaTitamaghaTitaM cAnekaprakAram, evaM suvarNamapi, rUpyaM ca svarNa ceti samAhAraH 3 / gAvazca manuSyAzceti gomanuSyaM tadAdi yasyeti samAsaH, gavAdi manuSyAdi cetyarthaH, tatra gavAdi-gomahiSameSAvikakarabhasarabhahastyazvAdi, manuSyAdi-putrakalatradAsadAsIkarmakara zukasArikAdi 4 / tathA kupyaM rUpyasuvarNavyatiriktaM kAMsyalohatAmrasIsakatrapumRd bhANDatvacisAravikArodaGkikASThamaJcakamaJcikAmasUrakarathazakaTahalAdigRhopaskararUpamiti 5 / 'yaccAtra kSetrA diparigrahasya navavidhatvena navavidhasaGkhyAticAraprAptau paJcasaGkhyAtvamuktaM, tatsajAtIyastvena zeSabhedAnAmatraivAntarbhAvAt ziSyahitatvena ca prAyaH sarvatra madhyamagatervivakSitatvAtpaJcakasaGghayayaivAticAraparigaNana saMgraha - // 106 // w.jainelibrary.org Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In mucitam, ato dhanadhAnyAdisaGkhyayAticArANAM gaNanamupapannamiti dharmavinduvRttau // 47 // nanu pratipanna - saGkhyAtikramA bhaGgA eva syuH, kathamaticArAH ? ityAha "bandhanAt yojanAt dAnAt, garbhato bhAvatastathA / kRtecchAparimANasya, nyAyyAH paJcApi na hyamI // 48 // " ' bandhanAt ' 'yojanAt' 'dAnAt' 'garbhataH' 'bhAvataH' 'amI' gRhItasaGkhyAtikramAH 'paJcApi' paJcasaGkhyAkA api 'kRtecchAparimANasya' pratipannapaJcamavratasya zrAvakasya 'na nyAyyAH' na ghaTamAnA vratamAlinyahetutvAd, ayaM bhAvaH - na sAkSAtsaGkhyAtikramAH, kiMtu vratasApekSasya bandhanAdibhiH paJcabhirhetubhiH khabuddhyA vratabhaGgamakurvata | evAticArA bhavanti / bandhanAdayazca yathAsaGkhyena dhanadhAnyAdInAM parigrahaviSayANAM sambadhyate, tatra dhanadhAnyasya bandhanAtsaGkhyAtikramo yathA - kRtadhanadhAnyaparimANasya ko'pi labhyamanyadvA dhanaM dhAnyaM ca dadAti, tazca vratabhaGgabhayAccaturmAsyAdiparato gRhNataH dhanAdivikraye vA kRte grahISyAmItibhAvanayA bandhanAt niyantraNAt rajjvAdisaMyamanAt satyaGkAradAnAdirUpAdvA svIkRtya tadneha evaM sthApayato'tIcAraH 1 / tathA kSetravAstuno 'yojanAt' kSetravAstvantaramIlanAd gRhItasaGkhyAtikramo'ticAro bhavati, tathAhi - kilaikameva kSetraM vAstu cetyabhigrahavato'dhikataratadabhilASe sati vratabhaGgabhayAt prAktanakSetrAdipratyAsannaM tagRhItvA pUrveNa saha tasyaikatvakaraNArthaM vRttibhittyAdyapanayane ca tattatra yojayato vratasApekSatvAtkathaJcidviratibAdhanAcA - ticAraH 2 / tathA rUpyasuvarNasya 'dAnAt' vitaraNAt, gRhItasaGkhyAyA atikramaH, yathA - kenApi caturmAsAdya jainelibrary.org Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha vadhinA rUpyAdisaGkhyA vihitA, tena ca tuSTarAjAdeH sakAzAttadadhikaM tallabdhaM, tacAnyasmai vratabhaGgabhayAdda dAti, pUrNe'vadhau grahISyAmItibhAvanayeti vratasApekSatvAt kathaJcidviratibAdhanAcAticAra iti 3 / gom||107|| nuSyAdegarbhataH saGkhyAtikramo yathA-kila kenApi saMvatsarAdyavadhinA dvipadacatuSpadAnAM parimANaM kRtaM, teSAM / ca saMvatsarAdyavadhimadhya eva prasave'dhikadvipadAdibhAvAdvatabhaGgaH syAditi tadbhayAtkiyatyapi kAle gate garbhagrahaNaM kArayato garbhasthadvipadAdibhAvena bahirgatatabhAvena ca kathaJcidvatabhaGgAdaticAraH 4 / kupyasya bhAvataH saGkhyAtikramo yathA-kupyasya yA saGkhyA kRtA tasyAH kathaJciviguNatve bhUte sati vratabhaGgabhayAtteSAM yena dvayenaikaikaM mahattaraM kArayataH paryAyAntarakaraNena saGkhyApUraNAt svAbhAvikasaGkhyAbAdhanAcAticAraH5 / anye tvAhuH-tadarthitvena vivakSitakAlAvadheH parato'hametatkaroTikAdi kupyaM grahISyAmyato nAnyasmai deyamiti parApradeyatayA vyavasthApayato'ticAraH / paJcetyupalakSaNamanyeSAM sahasAkArAnAbhogAdInAmiti // 48 // uktA aNuvratAnAM pratyekaM paJca pshcaaticaaraaH| atha guNavatAnAmaticArAbhidhAnAvasaraH, tatrApi prathamaM prathamaguNavratasya digviramaNalakSaNasyAticArAnAha|| mAnasya nizcitasyordhvAdhastiryakSu vyatikramAH / kSetravRddhiH smRtibhraMzaH, smRtA AdyaguNavate // 49 // 3 uddhodhastiryakSu nizcitasya mAnasya vyatikramAH kSetravRddhiH smRtibhraMzazceti paJcAticArAH 'AdyaguNavrate, digviramaNAkhye smRtAH' jinairityanvayaH, tatra uSva-parvatazikharAdau adho-bhUmigRhAdau tiryak-pUrvAdidikSu nizci // 107 // Jain Education in For Private & Personel Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KAROSAROKARMERS tasya' niyamitasya 'mAnasya' pramANasya mayA yojanazatAdi yAvadgamanAdi vidheyaM na parata ityevaMrUpasya vyati-12 kramA ete trayo'ticArAH / yatsUtram-"uDadisipamANAikkame, ahodisipamANAikkame, tiriadisipa|mANAikkame"tti / ete cAnAbhogAtikramAdibhirevAticArA bhavanti, anyathApravRttau tu bhaGgA eva / yastu na karomi na kArayAmIti vA niyamaM karoti, sa vivakSitakSetrAtparataH khayaM gamanataH pareNa nayanAnayanAbhyAM ca dikpramANAtikramaM pariharati, tadanyasya tu tathAvidhapratyAkhyAnAbhAvAt pareNa nayanAnayanayona doSa iti / tathA kSetrasya-pUrvAdidezasya digvrataviSayasya isvasya sato vRddhiH-varddhanaM pazcimAdikSetrAntaraparimANaprakSepaNa dIrdhIkaraNaM kSetravRddhiH, yathA-kila kenApi pUrvAparadizoH pratyekaM yojanazataM gamanaparimANaM kRtaM, sa cotpannaprayojana ekasyAM dizi navatiM yojanAni vyavasthApyAnyasyAM tu dazottaraM yojanazataM karoti, ubhAbhyAmapi prakArAbhyAM yojanazatavayarUpasya parimANasyAvyAhatatvAdityevamekatra kSetraM vardhayato vratasApekSatvAdaticAra iti caturthaH 4 / tathA smRteH-smaraNasya yojanazatAdirUpadikparimANaviSayasyAtivyAkulatvapramAditvamatyapATavAdinA bhraMzo-dhvaMsaH smRtibhraMzaH, tathAhi-kenacitpUrvasyAM dizi yojanazatarUpaM parimANaM kRtamAsIt, gamanakAle ca spaSTatayA na smarati, kiM zataM parimANaM kRtamuta paJcAzat ? tasya caivamasmRtau paJcAzatamatikrAmato'ticAraH zatamatikrAmato bhaGgaH, sApekSatvAnnirapekSatvAceti, tasmAt smarttavyameva gRhItavrataM, smRtimUlaM hi sarvamanuSThAnamiti paJcamo'ticAraH 5 / iha cAyaM vRddhasampradAyaH-yadi : smRtibhraMzenAnAbho Jain Education a l For Private & Personel Use Only law.jainelibrary.org Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 108 // gAdA parimANamatikrAnto bhavati, tadA tena jJAte nivartitavyaM, paratazca na gantavyaM, anyo'pi na visarja-II saMgraha. nIyaH, athAnAjJayA ko'pi gato bhavettadA yattena labdhaM, svayaM vismRtya gatena vA, tanna gRhyata iti / tIrthayAtrAdidharmanimittaM tu niyamitakSetrAtparato'pi sAdhoriveryAsamityupayogena gacchato na doSo, dhanArjanAcaihikaphalArthamevAdhikagamanasya niyamanAditi digviramaNavratAticArAH // 49 // atha dvitIyaguNavratasya bhogopabhogaparimANarUpasyAticArAnAha sacittastatpratibaddhaH, saMmizro'bhiSavastathA / duSpakkAhAra ityete, dvaitIyIke guNavate // 5 // saha cittena-cetanayA vartate yaH sa sacittaH, tena-sacittena pratibaddhaH-sambaDastatpratibaddhaH, sacittena mizraH -sabalaH saMmizraH, abhiSavaH-anekadravyasandhAnaniSpannaH, duSpakko-mandapakkaH sa cAsAvAhArazcetyaticArAH 'vaitIyIke dvitIye svArthe ikaNa (zrIsi6-4-1) 'guNavrate' bhogopabhogaparimANAkhye, jJeyA iti shessH| tatra sacittaHkandamUlaphalAdiH pRthivIkAyAdi / iha ca nivRttiviSayIkRte'pi sacittAdau pravRttAvaticArAbhidhAnaM vratasApekSasthAnAbhogAtikramAdinibandhanapravRttyA draSTavyamanyathA bhaGga eva syAt / tatrApi kRtasacittaparihArasya kRtasacittaparimANasya vA sacittamadhikasacittaM vA'nAbhogAdinA khAdataH sacittAhArarUpaH prthmo'ticaarH| // 108 // AhArazabdastu duSpakAhAra ityasmAdAkRSya sambandhyaH, evamuttareSvapyAhArazabdayojanA bhAvyA 1 / sacittapratibaddhaH-sacetanavRkSAdisambaddho gundAdiH pakkaphalAdiA, sacittAntIjaH khajUrAmrAdiH, tadAhAro hi Jain Education in For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacittAhAravarjakasyAnAbhogAdinA sAvadyAhArapravRttirUpatvAdaticAraH, athavA bIjaM tyakSyAmi sacetanatvAttasya, kaTAhaM tvacetanatvAkSayiSyAmItidhiyA pakaM khajUrAdiphalaM mukhe prakSipataH sacittavarjakasya sacittapratibaddhAhAro dvitIyaH 2 / sammizrA-arddhapariNatajalAdirAkadADimabIjapUrakaciTikAdimizrapUraNAdivA tilamizro yavadhAnAdirvA, etdaahaaro'pynaabhogaatikrmaadinaa'ticaarH| athavA sambhavatsacittAvayavasthApakakaNikAdeH piSTatvAdinA'cetanamitibuddhyA''hAraHsammizrAhAro vratasApekSatvAdaticAra iti tRtIyaH 3 / abhiSavaH-surAsauvIrakAdirmAsaprakArakhaNDAdirvA surAmadhvAdyabhisyandivRSyadravyopayogo vA, ayamapi sAvadyAhAravarjakasyAnAbhogAdinAticAra iti caturthaH 4 / tathA duSpaka-arddhakhinnapRthukatandulayavagodhUmasthUlamaNDakakaGkaDukaphalAdiraihikapratyavAyakArI yAvatA cAMzena sacittastAvatA paralokamapyupahanti, pRthukAdevupakkatayA saMbhavatsacetanAvayavatvAtpakatvenAcetana iti bhuJAnasyAticAra iti paJcamaH 5 / kecittvapakkAhAramapyaticAratvena varNayanti, apakaM ca yadagninA'saMskRtam, eSa ca sacittAhAre prathamAticAre'ntarbhavati, tucchauSadhibhakSaNamapi kecidaticAramAhuH, tucchauSadhayazca mudgAdikomalazimbIrUpAH, tAzca yadi sacittAstadA sacittAticAra evAntarbhavanti, athAgnipAkAdinA'cittAstahi ko doSa iti / evaM rAtribhojanamadyAdinivRttiSvapi anAbhogAtikramAdibhiraticArA bhAvanIyAH / itthamaticAravyAkhyAnaM tattvArthavRttyAdyanusAreNa jJeyam / AvazyakapazcAzakavRttyAdiSu tu apakaduSpakatucchauSadhibhakSaNasya krameNa tRtIyAcaticAratvaM darzitaM / Jain Education India For Private & Personel Use Only Didyainelibrary.org Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ditikSaNasyeti ata eva mUlakaNakkAdarapakatApadhibhakSaNama saMgraha. tatrAkSepaparihArAvittham-"nanvapakauSadhayo yadi sacetanAstadA sacittamityAdyapadenaivoktArthatvAtpunarvacanamasajhataM, athAcetanAstadA ko'ticAro? niravadyatvAttadbhakSaNasyeti, satyaM, kinvAdyAvatIcArau sacetanakandaphalAdiviSayAvitare tu zAlyAdyoSadhiviSayA iti viSayakRto bhedaH, ata eva mUlasUtre 'appauliosaha(hi)bhakkhaNayetyAyuktaM, tato'nAbhogAtikramAdinA'pakauSadhibhakSaNamaticAro'thavA kaNikAderapakkatayA sambhavatsacittAvayavasya piSTatvAdinA'cetanamimitibuddhyA bhakSaNaM vratasApekSatvAdaticAraH, duSpakauSadhibhakSaNabhAvanA tu pUrvoktaiva, tucchauSadhibhakSaNe tvittham-nanu tucchauSadhayo'pakkA duSpakkAH samyakpakA vA syuH? yadA''dyau pakSI tadA tRtIyacaturthAticArAbhyAmevAsyoktatvAtpunaruktatvadoSaH, atha samyakpakkAstadA niravadyatvAdeva kA'ticAratA tadbhakSaNasyeti ?, satyaM, kintu yathA''dyadvayasyottaradayasya ca sacittatve samAne'pyanoSadhyoSadhikRto vizeSaH, evamasya sacetanauSadhitvAbhyAM samAnatve'pyatucchatucchatvakRto vizeSo dRshyH| tatra ca komalamudgAdiphalIrviziSTatRptyakArakatvena tucchAH sacittA evAnAbhogAdinA bhuJAnasya tucchauSadhibhakSaNamaticAraH, athavA'tyantAvadyabhIrutayA'cittAhAratA'bhyupagatA, tatra ca yattRptikArakaM tadacittIkRtyApi bhakSayatu, sacetanasyaiva varjanIyatvAbhyupagamAt, yatpunastRptijananAsamarthA apyoSadhIlaulyenAcittIkRtya bhute tattucchauSadhibhakSaNamaticAraH, tatra bhAvato viratervirAdhitatvAvyatastu pAlitatvAditi" pazcAzakavRttau // 50 // atha bhogopabhogAticArAnupasaMharan bhogopabhogavratasya lakSaNAntaraM tadgatAMzcAticArAnupadarzayitumAha // 109n Jain Education Intel For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amI bhojanamAzritya, tyaktavyAH karmataH punaH / kharakarmatrinapaJcakarmAdAnAni tanmalAH // 51 // 'amI' uktakharUpAH paJcAticArA 'bhojanamAzritya' 'tyaktavyA' heyAH / atha karmatastAnAha-tatra bhogopabhogasAdhanaM yadravyaM tadupArjanAya yatkarma-vyApArastadapi bhogopabhogazabdenocyate, kAraNe kAryopacArAt iti, vyAkhyAnAntaraM pUrvamuktameva / tatazca 'karmataH' karmAzritya bhogopabhogotpAdakavyApAramAzrityetyarthaH, 'punaH 'kharaM kaThoraM yat 'karma kohapAlanaguptipAlanAdirUpaM tattyAjyaM, 'tanmalA' tasmin kharakarmatyAgalakSaNe |bhogopabhogavrate malA:-aticArAH trighnAH-triguNitAH paJca paJcadazetyarthaH, karmAdAnAni-karmAdAnazabdavAcyA bhavantItizeSaH, karmaNAM pApaprakRtInAmAdAnAni kAraNAnItikRtvA te'pi tyaktavyA iti pUrvakriyAnvayaH // 51 // atha tAnyeva nAmataH zlokadvayenAhahai| vRttayo'GgAravipinAnobhATIsphoTakarmabhiH / vaNijyAkA dantalAkSArasakezaviSAzritAH // 52 // yatrapIDanakaM nirlAJchanaM dAnaM davasya c|srHshosso'stiipossshceti paJcadaza tyajet // 53 // yugmam karmazabdaH pratyekaM sambadhyate, aGgArakarma vipinakarma anaHkarma bhATIkarma sphoTakarmeti, tairvRttayaH-AjIvikA aGgArakarmAdivRttayaH, tatra karma-kriyA karaNamitiyAvat, tataH kASThadAhenAGgAraniSpAdanaM aGgArakarma tenAjIvikA-tadvikrayAdirUpA, tatkaraNe hi SaNNAM jIvanikAyAnAM virAdhanAsambhavaH, evaM ye ye'gnivirAdhanArUpA For Private Personal Use Only M Jan Education ainelibrary.org Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 110 // Jain Education In ArambhAste te'GgArakarmaNyantarbhavanti, te ca bhrASTrakaraNeSTikAdipAkakumbhakArAyaskAra svarNakArakRtyAdayaH, ete hi aGgArakarmarUpAstairjIvanamaGgArakarmavRttirevamagre'pi bhAvyaM / yato yogazAstre "aGgArabhrASTrakaraNaM, kumbhAyaHsvarNakAritA / ThaThAratveSTikApAkAviti hyaGgArajIvikA // 1 // " tatra ThaThAratvaM zulvanAgavaGgakAMsyapittalAdInAM karaNaghaTanAdinA''jIvikA 1 / tathA 'vipinaM' vanaM, tatkarma-chinnAcchinnavanapatrapuSpaphalakandamUlatRNakASThakambAvaMzAdivikrayaH kaNadalapeSaNaM vanakacchAdikaraNaM ca yataH- "chinnAcchinnavanapatra prasUnaphalavikrayaH / kaNAnAM dalanotpeSAdvRttizca vanajIvikA // 1 // " iti / asyAM ca vanaspatestadAzritatrasAdezva ghAtasambhava iti doSa: 2 / 'anaH' zakaTaM tatkarma ca zakaTazakaTAGgaghaTanakhedanavikrayAdi, yadAha - " zakaTAnAM tadaGgAnAM ghaTanaM kheTanaM tathA / vikrayazceti zakaTajIvikA parikIrttitA / 1 / " tatra zakaTAnAmiti catuSpadavAyAnAM vAhanAnAM tadaGgAnAM cakrAdInAM ghaTanaM khayaM pareNa vA niSpAdanaM, kheTanaM vAhanaM ca zakaTAnAmeva sambhavati, svayaM pareNa vA vikrayazca zakaTAdInAM tadaGgAnAM ca, idaM karmApi sakalabhUtopamardajananaM, gavAdInAM ca vadhavandhAdihetuH 3 / 'bhATIkarma' zakaTavRSabhakara bhamahiSakharavesarAzvAderbhATakanimittaM bhAravAhanaM yataH - " zakaTokSalulAyoSTrakharAzvataravAjinAm / bhArasya vAhanAdvRttirbhavedbhATakajIvikA / 1 / " atrApi zakaTakamako yo doSaH sa saMbhavatyeva 4 / 'sphoTa:' pRthivyA vidAraNaM tatkarma sphoTakarma kUpAdyartha bhUkhananahalakheTanapASANakhananAdi, yataH - "saraH kUpAdikhananaM, zilAkuTTanakarmabhiH / pRthivyArambhasambhUtairjIvanaM sphoTajIvikA // 1 // " anena saMgraha. // 110 // jainelibrary.org Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SANSLSAUGARCADCASSA ca pRthivyA vanaspatitrasAdijantUnAM ca ghAto bhavatIti doSaH spaSTa eva, pratikramaNasUtravRttau tu "kaNAnAM dalanapeSaNAdi sphoTakarmatvena prtipaaditmiti"| athottarArDena paJca vANijyAnyAha 'vaNijyAkA ityAdi, atrAzritAzabdaH pratyekaM yojyastato dantAzritA-dantaviSayA vaNijyAkA-vANijyaM dantakrayavikraya ityarthaH / evaM lAkSAvaNijyArasavaNijyAkezavaNijyAviSavaNijyAvapi / tatra dantA hastinAM, teSAmupalakSaNatvAdanyeSAmapi trasajIvAvayavAnAM ghUkAdinakhahaMsAdiromacarmacamarazRGgazaGkhazuktikapardakastUrIpohIsakAdInAM, vaNijyA cAtrAkare grahaNarUpA draSTavyA, yatpUrvameva pulindAnAM mUlyaM dadAti, dantAdIna me yUyaM dadateti, tataste hastyAdIn prantyacirAdasau vANijaka eSyatIti, pUrvAnItAMstu krINAtIti, vasahiMsA spaSTaivAmin vA|Nijye, anAkare tu dantAdInAM grahaNe vikraye ca na doSaH, yadAhuH-"dantakezanakhAsthitvagaromNo grhnnmaakre| sAGgasya vaNijyAtha, dantavANijyamucyate / 1" 6 / lAkSA jatuH, atrApi lAkSAgrahaNamanyeSAM sAvadyAnAM manaHzilAdInAmupalakSaNaM, tadAzritA vaNijyA lAkSAvANijyaM, lAkSAdhAtakInIlImanaHzilAvajralepatubarikApaTTavAsakaNasAbUkSArAdivikrayo, yataH-"lAkSAmanaHzilAnIlIdhAtakITaGkaNAdinaH / vikrayaH pApasadanaM, lAkSAvANijyamucyate // 1 // " asmiMzca lAkSAyA bahutrasAkulatvAttadrasasya ca rudhirabhramakAritvAt dhAtakItvakpuSpayormadyAGgatvAtkalkasya ca kRmihetutvAt gulikAyA anekajantughAtAvinAbhAvitvAt manaHzilAvajralepayoH sampAtimabAhyajantughAtakatvAt tubarikAyAH pRthivItvAdinA paTavAsasya trasAku Jain Education a l For Private & Personel Use Only A jainelibrary.org IA Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 111 // latvAt TaGkaNakSArasAbUkSArAdervAhyajIvavinAzanimittatvAca mahAneva doSaH 7 / rasavaNijyA madhumadyamAMsamrakSaNavasAmajjAdugdhaddhighRtatailAdivikrayo, doSAstu navanIte jantumUrchanaM vasAkSaudrayorjantughAtodbhavatvaM madyasyonmAdajananatvaM tadgutakRmivighAtazca dugdhAdau sampAtimajantuvirAdhanA dinadrayAtIte dani jantusammUchenA'pi 8 / kezazabdaH kezavadupalakSakaH, tato dAsAdinRNAM gavAzvAditirazcAM ca kezavatAM vikrayaH kezavaNijyA, yataH - " navanIta va sAkSaudramadyaprabhRtivikrayaH / dvipAJcatuSpAdvikrayo vA, vANijyaM rasakezayoH // 1 // " ajIvAnAM tu kezAdijIvAGgAnAM vikrayo dantavANijyamiti vivekaH / dvipAccatuSpAdvikraye tu teSAM pAravazyaM vadhabandhAdayaH kSutpipAsA pIDA ceti doSAH 9 / viSaM zRGgAdi tacopalakSaNaM jIvaghAtahetU nAmastrAdInAM, tato viSazastrakuzIkuddAlAdilohahalAdivikrayo viSavaNijyA, asmiMzca zRGgakavatsanAgAderharitAlasomalakSArAdezca viSasya zastrAdInAM ca jIvitanatvaM pratItameva, dRzyante ca jalArdraharitAlena sahasaiva vipadyamAnA makSikAdayaH, somalakSArAdinA tu bhakSitena bAlAdayo'pi, viSAdivANijyaM ca pare'pi niSedhayanti, yataH -"kanyAvikrayiNazcaiva, rasavikrayiNastathA / viSavikrayiNazcaiva, narA narakagAminaH // 1 // " iti, araghaTTAdiyatravikrayospi yogazAstre viSavANijyatayokto, yataH - "viSAstrahalaya trAyo haritAlAdivastunaH / vikrayo jIvitannasya, viSavANijyamucyate // 1 // " iti / granthAntare tu yatrapIDana karmaNyeveti 10 / 'yatrapIDanakarma' zilodUkhalamuzalagharaTTAraghaTTakaGkatAdivikrayastilekSusarSapairaNDaphalAtasyAdipIDa nadalatailavidhAnajalayantravAha saMgraha // 111 // Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In nAdi vA yataH- "tilekSusarSapairaNDajalayantrAdipIDanam / dalatailasya ca kRtiryatrapIDA prakIrttitA // 1 // " atra yatrazabdaH pratyekaM sambadhyate, tatra tilayantraM tilapIDanopakaraNaM, ikSuyatraM kolhukAdi, sarSapairaNDayantre tatpIDanopakaraNe, jalayantra maraghaTTAdi, dulatilaM yatra dalaM tilAdi dIyate tailaM ca pratigRhyate taddalatailaM, tasya kRtirvidhAnaM, atra doSastu tilAdikSodAttadgatatra sajIvavadhAcca, laukikA apyAhu:- " dazazUnAsamaM cakramiti" 11 / nitarAM lAJchanam aGgAvayavacchedastena karma-jIvikA nirlAJchanakarma gavAdikarNakambalazzRGgapucchacchedanAsAvedhAGkanapaNDanatvagdAhAdi uSTrapRSThagAlanAdi ca yataH - "nAsAvedho'GkanaM puccha (muSka) cchedanaM pRsstthgaalnm| gokarNakambalacchedo, nirlAJchanamudIritam // 1 // " tatrAGkanaM gavAzvAdInAM cihnakaraNaM muSkaH- aNDastasya chedanaM -varddhitakIkaraNaM, asmin jIvabAdhA vyaktaiva 12 / davasya davAgnerdAnaM-vitaraNaM davadAnaM, gahanadAhe sati bhillAdayaH sukhena caranti jIrNatRNadAhe vA navatRNAGkurodbhedAdgavAdayazcaranti yadvA dugdhe kSetre sasyasampattivRddhiH syAdityAdibuddhyA kautukAdvA, yadvA mama zreyo'rthaM maraNakAle iyanto dharmadIpotsavAH karaNIyA iti puNyabuddhyA'raNye'gnijvAlanaM, yataH - " vyasanAtpuNyabuddhyA vA, davadAnaM bhavet dvidhe"ti, tatra vyasanAt-phalanirapekSatAtparyAt, tathAca vanecarA evamevAgniM jvAlayanti, puNyabuddhyA vA-taccoktarItyA'vaseyaM, atra ca | doSo jIvakoTInAM vadharUpaH spaSTa eva 13 / sarasaH zoSaH saraH zoSaH- dhAnyAdivapanArthaM sAraNIkarSaNaM, sarograhaNaM jalAzayAntarANAmupalakSaNaM, tena sindhudrahataDAgAdiparigrahaH, yataH - " saraH zoSaH saraH sindhuhadAdera ninelibrary.org Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 112 // Jain Education 1 |mbusamplava:" tatrAkhAtaM saraH khAtaM tu taDAgamityanayorbhedaH / iha hi jalasya tadgatAnAM trasAnAM tatplAvitAnAM ca SaNNAM jIvanikAyAnAM vadha iti doSaH 14 / asatyo duHzIlAstAsAM poSaNaM 'liGgamatatraM' zukAdInAM puMsAmapi poSaNamasatIpoSaH, zukasArikAmayUramArjAramarkaTakurkuTakurkurazUkarAditirazcAM poSaNaM, tathA bhATIyahaNArthaM dAsyAH poSaH, golladeze prasiddho'yaM vyavahAraH, eSAM ca duHzIlAnAM poSaNaM pApahetureveti doSaH 15 / iti paJcadazasaGkhyAni prastAvAt karmAdAnAni aticArarUpatvAt 'tyajet' jahyAt, zrAvaka iti zeSaH / ityuktAni paJcadaza karmAdAnAni / digmAtraM cedamevaMjAtIyAnAM bahUnAM sAvadyakarmaNAM na punaH parigaNanamiti / iha caivaM viMzatisaGkhyAticArAbhidhAnamanyatrApi paJcAticArasaGkhyayA tajjAtIyAnAM vratapariNAmakAluSyanibandhanavidhInAM saMgraha iti jJApanArthaM / tena smRtyantarddhAnAdyo yathAsambhavaM sarvavrateSvaticArA draSTavyAH / ata eva cAtra vrate rAtribhojanamadyAdinivRttiSvapyaticArAH pUrva bhAvitAH, tathA coktamupAsakadazAGgavRttau " ya ete prativrataM pazca paJcAticArAste upalakSaNamaticArAntarANAmavaseyaM, natvavadhAraNaM, yadAhuH pUjyAH- "paJcapaJcAticArA u, suttaMmi je padaMsiA / te nAvahAraNaTThAe, kintu te uvalakkhaNaM // 1 // " ti, idaM ceha tattvam-yatra vratavi Saye'nA bhogAdinA'tikramAdipadatrayeNa vA khabuddhikalpanayA vA vratasApekSatayA vrataviSayaM pariharataH (yA) pravRttiH sA'ticAro, viparItatAyAM tu bhaGgaH ityevaM saGkIrNAticArapadgamanikA kAryeti, "nanvaGgArakarmAdayaH kathaM kharakarmaNyaticArAH ? kharakarmarUpA yete, satyaM, kharakarmarUpA ebaite, kintvanA bhogAdinA kriyamANAH kharakarma saMgraha . // 112 // w.jainelibrary.org Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varjanavratavatAmaticArAH syuH, upetya kriyamANAstu bhaGgA eveti" paJcAzakayogazAstravRttyoH // 53 // ityuktA bhogopabhogavratAticArAH, athAnarthadaNDaviramaNavratasya tAnAha proktAstRtIye kandarpaH, kautkucyaM bhogabhUritA / saMyuktAdhikaraNatvaM, maukharyaM ca guNavate // 54 // kandarpaH kautkucyaM bhogabhUritA saMyuktAdhikaraNatvaM maukhayaM ceti paJcAticArAH 'tRtIye guNavate'anarthadaNDaviratirUpe proktAH jinairiti zeSaH / tatra 'kandarpaH kAmastaddhetustatpradhAno vA vAkprayogo'pi kandarpaH, mohohI|pakaM vAkarmeti bhAvaH / iha ceyaM sAmAcArI-zrAvakeNa na tAdRzaM vaktavyaM, yena svastha parasya vA mohodreko bhavati, aTTahAso'pi na kalpate kA, yadi nAma hasitavyaM tadeSadeveti prathamaH 1 / kut-kutsAyAM nipAto nipAtAnAmAnantyAt, kutkutsitaM kucati kucabhrUnayanauSThanAsAkaracaraNamukhavikAraiH saGkacatIti kutkucastasya bhAvaH kautkucyam-anekaprakArA bhaNDAdiviDambanakriyetyarthaH / athavA kaukucyamiti pAThaH, tatra kutsitaH kucaH saGkocAdikriyAbhAk tadbhAvaH kautkucyaM, atra ca zrAvakasya na tAdRzaM vaktuM ceSTituM vA kalpate, yena pare hasanti, Atmanazca lAghavaM bhavati, pramAdAttathA''caraNe cAticAra iti dvitIyaH 2 / etau dvAvapi pramA-131 dAcaritavratasyAticArI, pramAdrUpatvAdetayoH 2 / tathA bhogasya-upalakSaNalAdupabhogasya ca-uktanirvacanasya lAnapAnabhojanacandanakuGkumakastUrikAvastrAbharaNAde ritA-khakhIyakuTumbavyApAraNApekSayA'dhikatvaM, ayamapi pramAdAcaritasyAticAraH, viSayAtmakatvAdasyAH, ihApIyaM samAcArI AvazyakacUNyAMdyuktA-yadi nantyAt, kutkutsita, yadi nAma hasitavyaM tadevaktavyaM, yena svasya parasya vA mAhI Jain Education in For Private & Personel Use Only ainelibrary.org Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 113 // Jain Education In upabhogAni tailAmalakAdIni bahUni gRhNAti tadA tallaulyena bahavaH snAtuM taDAgAdau vrajanti, tatazca pUtarakAdivadho'dhikaH syAdevaM tAmbUlAdiSvapi vibhASA, na caivaM kalpate, tatra ko vidhirupabhoge ? lAnesyAt, cchunA tAvat gRha eva snAtavyaM, nAsti cettatra sAmagrI tadA tailAmalakaiH ziro gharSayitvA tAni ca sarvANi zAdayitvA taDAgAdInAM taTe niviSTo'JjalibhiH snAti tathA yeSu puSpAdiSu kunthvAdayaH sambhavanti tAni pariharati, evaM sarvatra vAcyamiti tRtIyaH 3 / tathA'dhikriyate durgatAvAtmA'nenetyadhikaraNam-udUkhalAdi saMyuktaM ca- arthakriyAyAH karaNayogyaM, tataH saMyuktaM ca tadadhikaraNaM ceti samAsaH / udUkhalena muzala, halena phAla:, zakaTena yugaM, dhanuSA ca zara ityAdirUpamityarthaH, tadbhAvaH saMyuktAdhikaraNatvaM etaca hiMsrapradAnatratasyAticAraH / atrApi vRddhasampradAyaH - zrAvakeNa hi saMyuktAnyadhikaraNAni na dhAraNIyAni, saMyuktAdhikaraNaM hi yaH kazcidAdadIta, viyukte tu tatra paraH sukhena pratiSedhituM zakyata iti caturthaH 4 / tathA mukhamasyAstIti mukhara:- anAlocitabhASI vAcATastadbhAvo maukharya-dhArya prAyamasabhyAsambaddhabahupralApitvam, ayaM ca pApopadezasyAticAraH, maukharye sati pApopadezasambhavAditi paJcamaH 5 / apadhyAnAcaritavrate tvanAbhogAdinA apadhyAne pravRttiraticAra iti khayamabhyUhyaM / " kandarpAdayazcAkudhyA kriyamANA bhaGgA evAvaseyA" iti dharmabinduvRttau // 54 // ityuktA guNavatAticArAH, atha zikSAvatAticArAbhidhAnAvasaraH, tatrApi sAmAyikavratasya tAvattAnAha saMgraha. // 113 // jainelibrary.org Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education yo duSpraNidhAnAni smRteranavatA (ghA) raNam / anAdarazceti jinaiH, proktAH sAmAyikavate // 55 // yogaduSpraNidhAnAdayaH prakramAt paJcAticArAH 'sAmAyikatrate jinaiH proktAH' ityanvayaH, tatra yogAH kAyavAGmanAMsi teSAM durduSTAni praNidhAnAni- praNidhayaH duSpraNidhAnAni, sAvadye pravarttanAlakSaNAnItyarthaH, tatrApi zarIrAvayavAnAM pANipAdAdI nAmanibhRtatAvasthApanaM kAyaduSpraNidhAnaM, varNasaMskArAbhAvo'rthA navagamazcApalaM ca vAgduSpraNidhAnaM, krodha lobhadrohAbhimAnerSyAdayaH kAryavyAsaGgasambhramazca manoduSpraNidhAnam, ete trayoticArAH, yadAhuH - " aNavikkhi Apamajia, thaMDile ThANamAi sevato / hiMsA'bhAvevi na so, kaDasAmaio pamAyAo // 1 // kaDasAmaio puvi, buddhIe pehiUNa bhAsejA / sai niravajjaM vayaNaM, aNNaha sAmAiaM na have // 2 // sAmAiaM tu kAuM, gharaciMtaM jo a ciMtae saho / avasahovagao, niratthayaM tassa sAmaiaM // 3 // " tathA smRteH sAmAyikakaraNAvasaraviSayAyAH kRtasya vA sAmAyikasya prabalapramAdyogAdnavatA (ghA)raNam-anupasthApanam etaduktaM bhavati-mayA kadA sAmAyikaM karttavyaM ? kRtaM vA mayA sAmAyikaM naveti evaMrUpasmaraNabhraMzo'ticAraH, smRtimUlatvAnmokSAnuSThAnasya, yadAhu: - "na saraha pamAyajutto, jo sAmaiaM kayA ya | kAyavvaM ? / kayamakayaM vA tassa hu, kayaMpi vihalaM tayaM neyaM // 1 // " ti caturthaH 4 / tathA'nAdaraH-anutsAhaH pratiniyatavelAyAM sAmAyikasyAkaraNaM, yathAkathaJcidvA karaNAnantarameva pAraNaM ca yadAhuH - "kAUNa takkhaNaM cia, pArei karei vA jahicchAe / aNavaTThiasAmAia, aNAyarAo na taM suddhaM // 1 // " ti paJcamo'ticAraH w.jainelibrary.org Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. 5 / atrAha-kAyadaSpraNidhAnAdau sAmAyikasya nirarthakatvAdipratipAdanena vastuno'bhAva evoktaH, ati cArazca mAlinyarUpa eva bhavatIti kathaM sAmAyikAbhAve'yaM bhavet ? ato bhaGgA evaite nAticArA iti. ucyate. // 114 // anAbhogato'ticAratvaM / nanu dvividhaM trividheneti sAvadyapratyAkhyAnaM sAmAyikaM, tatra ca kAyadaSpaNidhAnAdau pratyAkhyAnabhaGgAt sAmAyikAbhAva eva, tadbhaGgajanite(ta)ca prAyazcittaM vidheyaM syAt,manodaSpraNidhAnaM cAzakyaparihAraM, manaso'navasthitatvAcca, ataH sAmAyikapratipatteH sakAzAttadapratipattireva zreyasI, yadAhA-'avi dhikRtAdvaramakRtamiti, naivaM, yataH sAmAyikaM dvividhaM trividhena pratipannaM, tatra ca manasA vAcA kAyena ca hisAvadhaM na karomi na kArayAmIti SaT pratyAkhyAnAnItyekatarapratyAkhyAnabhaGge'pi zeSasadbhAvAnmidhyAduSkRtena manoduSpaNidhAnamAtrazuddhezca na sAmAyikAtyantAbhAvaH, sarvaviratisAmAyike'pi tathA'bhyupagataM, yato guptibhaGge mithyAduSkRtaM prAyazcittamuktaM, yadAha-"bIo u asamiomitti kIsa sahasA agutto vA," iti, dvitIyo'ticAraH samityAdibhaGgarUpo'nutApena zudhyatItyarthaH, iti na pratipatterapratipattirgarIyasIti / kiJca -sAticArAdapyanuSThAnAdbhyAsataH kAlena niraticAramanuSTAnaM bhavatIti sUrayaH, yadAha-"abhyAso'pi prAyaH, prabhUtajanmAnugo bhavati zuddhaH" iti / bAhyA api "abhyAso hi karmaNAM kauzalamAvahati, nahi sakRnipAtamAtreNodabindurapi grANi nimnatAmAddhAti, na cAvidhikRtAdvaramakRtamiti yuktam, asUyAvacanatvAdasya, yadAhuH-"avihikayA varamakayaM,ussua(asUya)vayaNaM bhaNaMti smynnnnuu| pAyacchittaM jamhA, akae guru HEACCOCCASIRECORROCRACT // 114 // Jain Educationist For Private & Personel Use Only R w.jainelibrary.org Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gha. saM. 20 Jain Education Infe ka lahu // 1 // tasmAddharmAnuSThAnaM nirantaraM kAryaseva, kiMtu tatkurvatA sarvazaktyA vidhau yatanIyaM, idameva ca zraddhAlorlakSaNaM, Ahuca "vihisAraM ciya sevai, saddhAlU sattisaM aNuTThANaM / davvAidosanihaovi, pakkhavAyaM vahai taMmi // 1 // ghaNNANaM vihijogo, vihipakkhArAhagA sayA dhaNNA / vihibahumANI dhaNNA, vihipakkhaadUsagA dhaNNA // 2 // AsannasiddhiANaM, vihipariNAmo u hoi sayakAlaM / vihicAo avihibhattI, abhavvajiyadUra bhavvANaM // 3 // " iti / kRSivANijyasevAdi bhojanazayanAsanagamanavacanAdyapi dravyakSetrakAlAdividhinA pUrNaphalavannAnyathA, ata eva sakalakriyApuNyakriyAprAnte'vidhyAzAtanAnimittaM mithyAduSkRtaM dAtavyamevetyalaM prasaGgena // 55 // adhunA dezAvakAzikavatAticArAnAha preSaNAnayane zabdarUpayoranupAtane / pudgalapreraNaM ceti, matA dezAvakAzike // 56 // preSaNaM cAnayanaM ceti preSaNAnayane, zabdazca rUpaM caitayoranupAtane avatAraNe, zabdAnupAto rUpAnupAtace tyarthaH, pudgalapreraNaM ceti paJcAticArA 'dezAvakAzike' dezAvakAzikanAmni vrate jJeyAH / ayaM bhAvaH - dignatavizeSa eva dezAvakAzikavratam, iyA~stu vizeSo- digvrataM yAvajjIvaM saMvatsaracaturmAsI parimANaM vA, dezAvakAzikaM tu divasapraharamuhUrttAdiparimANaM, tasya ca pazcAticArAstadyathA - preSaNaM bhRtyAdervivakSitakSetrAdvahiH prayojanAya vyApAraNaM, svayaM gamane hi vratabhaGgaH syAditi anyasya preSaNaM, dezAvakAzikavataM mA bhUgamanAgamanAdivyApArajanitaprANyupamarda ityabhiprAyeNa gRhyate sa tu svayaM kRto'nyena (vA) kArita iti na kazcitphale vizeSaH, jainelibrary.org Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 115 // pratyuta khayaM gamane IryApathavizuddherguNaH, parasya punaranipuNatvAdIryAsamityabhAve doSa iti prthmo'ticaarH| AnayanaM-vivakSitakSetrAhAhAsthitasya sacetanAdidravyasya vivakSitakSetre prApaNaM sAmarthyAtpreSyeNa, khayaM gamane hi vratabhaGgaH syAt, pareNa tvAnayane na bhaGga iti vuddhyA yadA''nAyayati sacetanAdi dravyaM tadA'ticAra iti dvitIyaH 2 / zabdasya-kSutkAsitAderanupAtanaM-zrotre'vatAraNaM zabdAnupAtanaM, yathA vihitakhagRhavRtiprAkArAdivyavacchinnabhUpradezAbhigrahaH prayojane utpanne vivakSitakSetrAdvatibhaGga bhayAtkhayaM gantuM bahiAsthitaM cAhA tumazaknuvan vRtiprAkArAdipratyAsannavIbhUya kAsitAdizabda AhvAnIyAnAM zrotre'nupAtayati, te ca tacchraivaNAttatsamIpamAgacchantIti zabdAnupAtananAmA'ticArastRtIyaH 3 / evaM rUpAnupAtanaM, yathA rUpaM-zarIrasaM-131 bandhi utpannaprayojanaH zabdamanucArayannAhAnIyAnAM dRSTAvanupAtayati, taddarzanAca tatsamIpamAgacchantIti rUpAnupAtanAkhyo'ticArazcaturthaH 4 / tathA pudgalA:-paramANavastatsaGghAtasamudbhavA bAdapariNAma prAptA loTAdayo'pi, teSAM preraNaM-kSepaNaM, viziSTadezAbhigrahe hi sati kAryArthI paragRhagamananiSedhAdyadA loSTakAn pareSAM bodhanAya kSipati, pAtasamanantarameva te tatsamIpamanudhAvanti, tatazca tAn vyApArayataH khayamagacchato'pyaticAro bhavatIti pnycmH5|ih cAdyadvayamavyutpannabuddhitvena sahasAkArAdinA vA, antyatrayaM tu mAyAparatayA'ticAratAM yAtIti vivekaH / ihAhurvRddhA:- digvratasaMkSepakaraNamaNuvratAdisaGkepakaraNasyApyupalakSaNaM draSTavyaM, teSAmapi saGkepasyAvazyakarttavyatvAt, atrAha-nanu aticArAzca digvratasaddhepakaraNasyaiva zrUyante, na vratAntara COMCGRECORRECRUNCC-SS R // 115 Jan Education Internano For Private Personel Use Only Dainelorary.org Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saddhepakaraNasya, tatkathaM vratAntarasaGkepakaraNaM dezAvakAzikavratamiti ? atrocyate, prANAtipAtAdivatAntarasaddhepakaraNeSu vadhabandhAdaya evAticArAH, digvratasajhepakaraNe tu sajiptatvAtkSetrasya preSyaprayogAdayo'ticArAH, bhinnAticArasambhavAca digvatasakSepakaraNasyaiva dezAvakAzikatvaM sAkSAduktam // 56 // ityuktA dezAvakAzikavratAticArAH, atha poSadhopavAsavratasya tAnAha saMstArAdAnahAnAnyapratyupekSyApramRjya ca / anAdaro'smRtizcetyaticArAH poSadhavate // 57 // saMstArAdipabayANAMdvandvaH, tenApratyupekSyApramRjya ceti pratyekaM sambadhyate, tato'pratyupekSyApramRjya ca saMstAraH, apratyupekSyAprasRjya cAdAnaM,(apratyupekSyApramRjya ca hAna),anAdaro'smRtizceti pazcAticArAH poSadhavratejJeyA iti saMbandhaH / tatra saMstIryate pratipannapoSadhavratena darbhakuzakambalIvastrAdiHsa saMstAraH, saMstArazabdazca zayyopalakSaNaM, tatra zayyA-zayanaM sarvAGgINaM vasatirvA, saMstArazcAItRtIyahastapramANaH, sa ca pratyupekSya pramANaM ca karttavyaH, pratyupekSaNaM-cakSuSA nirIkSaNaM, pramArjanaM ca-vastraprAntAdinA tasyaiva zuddhIkaraNaM, athApratyupekSyApramRjya ca saMstArakaM karoti tadA poSadhavratamaticaratIti prathamo'ticAraH 1 / AdAna-grahaNaM yaSTipIThaphalakAdInAM, tadapi yaSTyAdInAM nikSepasyopalakSaNaM, tenobhayamapi pratyupekSya pramRjya ca kAryam , apratyupekSitasyApramArjitasya cAdAnaM nikSepazcAticAra iti dvitIyaH2 / hAnaM cotsargastyAga itiyAvat 'ohAka tyAge ityasya dhAtoH prayogAt, taccocAraprazravaNakhelasivANakAdInAM pratyupekSya pramRjya ca sthaNDilAdI kAryam, apratyupe Jain Education in For Private & Personel Use Only R ainelibrary.org Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 116 // kSyApramRjya cotsarjanamaticAra iti tRtIyaH 3 / iha cApratyupekSaNena duSpratyupekSaNamapramArjanena ca duSpramAjanaM saGgahyate, natraH kutsArthasyApi darzanAt, yathA kutsito brAhmaNo'brAhmaNaH, yatsUtram "appaDilehia-IP duppaDilahiasijjAsaMthAre, appamajjiyaduppamajiasijjAsaMdhArae, appaDilehiaduppaDilehiauccArapAsavaNabhUmI, appamajiaduppamajiauccArapAsavaNabhUmi"tti 3 / tathA'nAdara:-anutsAhaH poSadhavratapratipattikartavyatayoriti cturthH4| tathA'smRti:-asmaraNaM tadviSayaiveti paJcamaH 5 // 57 // ityuktAH poSadhavratAticArA, athAtithisaMvibhAgavalasya tAnAha sacitte sthApanaM tena, sthaganaM mtsrstthaa| kAlalo'nyApadeza, iti paJcAntime vrate // 58 // sacitte sthApanaM, tena sthaganaM, matsaraH, kAlalavo'nyApadezazceti pazcAticArA 'antime vrate atithisaMvibhAganAni jJeyA itynvyH| tatra sacitte-sacetane pRthivIjalakumbhopacullIdhAnyAdau sthApana-sAdhudeyabhaktAde-18 nikSepaNaM, taccAdAnabuddhyA mAtRsthAnato nikSipatIti prathamaH 1 / tena-sacittena kandapatrapuSpaphalAdinA tathAvidhayaiva buddhyA sthaganaM-pidhAnamiti dvitIyaH 2 / tathA matsaraH-kopaH yathA sAdhubhiryAcitaH kopaM karoti, sapi mArgitaM na dadAti, athavA anena tAvadraGkeNa yAcitena dattaM, kimahaM tato nyUna? iti mAtsaryAdadAti, atra paronnativaimanasyaM mAtsarya, yaduktamanekArthasaMgrahe zrIhemasUribhiH-"matsaraH parasampattyakSamAyAM tadati kruSi" iti tRtIyaH 3 / tathA kAlasya-sAdhUcitabhikSAsamayasya lo-laGghanamatikrasa itiyAvat, aya SCAMAKAASARS // 116 // Jain Education Loc al w IKI jainelibrary.org Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SHE mabhiprAyaH- kAlaM nyUnamadhikaM vA jJAkhA sAdhavo na grahISyanti jJAsyanti ca yathA'yaM dadAtItyevaM vikalpato dAnArthamabhyutthAnamatIcAra iti caturthaH 4 / tathA'nyasya-parasya saMbandhIdaM guDakhaNDAdItyapadezo-vyAjo'nyApadezaH, yadanekArthasaMgrahe "apadezastu karaNe / vyAje lakSye'pI"ti, ayaM bhAva:-parakIyametattena sAdhubhyo na dIyate iti sAdhusamakSaM bhaNanaM, jAnantu sAdhavo yadyasyaitadbhaktAdikaM bhavet tadA kathamasmabhyaM na dadyAt ? iti sAdhusaMpratyayArtham, athavA'smAddAnAt mama mAtrAdeH puNyamastviti bhaNanamiti paJcamaH5 / itthamaticArabhAvanA upAsakadazAGgavRttyanusAreNoktA, tatra hyAbhogenApi vidhIyamAnA ete atIcAratvenaiva samarthitAH, tathA caitatpAThaH "ete aticArA eva, na bhaGgA, dAnArthamabhyutthAnAdAnapariNatezca dUSitatvAt" bhaGgasvarUpasya cehaivamabhidhAnAt yathA "dANaMtarAyadosA, na dei dijaMtayaM ca vaarei| dipaNe vA paritappai, ii kiviNattA bhave bhaGgo // 1 // " tti / dharmabinduyogazAstravRttyAdau tu 'yadA'nAbhogAdinA'tikramAdinA vA etAnAcarati tadA|'ticArAH, anyathA tu bhaGgA eveti bhAvitaM, nizcayastu kevligmyH| hai| evaM samyaktvANuvrataguNavratazikSApadAni tdticaaraashcaabhihitaaH| tadbhidhAne ca tadadhikAravAcyA upAyA dayo yathAsthAnamarthato darzitA iti svymbhyuuhyaaH| nAmatazca teSAM saGkalanA yathA pazcAzake "suttAdupAyarakkhaNagahaNapayattavisayA munneybbaa| kuMbhAracakkabhAmagadaMDAharaNeNa dhIrehiM // 1 // vyAkhyA-sUtrAdU-AgamAnupAyAdayo muNeyabvA ityanena saMbandhaH, tatropAyaH-samyaktvANuvratAdipratipattAvabhyutthAnAdilakSaNo hetuH, Aha ca "anbhu R S REKHARASHTRA Jain Education For Private Personal Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 117 // hANe viNae, parakkame sAhusevaNAe |smmiNsnnlNbho, virayAviraIe~ viraIe // 1 // " athavA jAtismaraNAditIrthakaravacanatadanyavacanalakSaNaH, yadAha-"sahasaMmuiAe paravAgaraNeNaM annasiM vA socA" athavA prathamadvitIyakaSAyakSayopazama iti| tathA rakSaNaM-samyaktvavratAnAmanupAlanopAyarUpamAyatanasevanAdi, Aha ca "AyayaNasevaNA ninnimittprghrpvesprihaaro| kiDDApariharaNaM taha, vikiavayaNassa prihaaro||1||" ityAdi / upAyena rakSaNamupAyarakSaNamityanye / grahaNaM-trividhaM trividhenetyAdivikalpaiH samyaktvavratAnAmupAdAnaM, Aha ca "micchattapaDikkamaNaM, tivihaM tiviheNa nnaayvvN"| tathA "duviha tiviheNa paDhamo, duvihaM duviheNa bIao hoi / duvihaM egaviheNaM, egavihaM ceva tiviheNaM // 1 // " ityAdi / tathA prayatnaH-samyaktvavratagrahaNottarakAlaM tadanusmaraNAdiH, samyaktvapratipattau uktarUpaH, apratyAkhyAtaviSayasyApi vA yathAzakti parihArodyamarUpA yatanA,"no me kappai annautthie"ityAdikA, "parisuddhajalaggahaNaM, dAruadhaNNAiANa taha ceva / gahiANavi paribhogo, vihieN tasarakkhaNaTThAe // 1 // " ityAdikA c| tathA viSayaH-samyaktvavratagocaro jIvAjIvAditattvarUpaH sthUlasaGkalpitaprANyAdirUpazca, tata upAyAdInAM indo'taste upAyarakSaNagrahaNaprayatnaviSayAH 'muNeavva'tti jJAtavyAH, iha vizeSato'nuktA api, kathamityAha-'kumbhakAracakrabhrAmakadaNDadRSTAntena dhI:buddhirAjitaiH, idamuktaM bhavati-yathA kumbhakAracakrasyaikasminneva deze daNDena prerite sarve dezA bhramitA bhava|nti, evamiha samyaktvavratAzritavividhavaktavyatAcakrasya samyaktvavratavratAticArarUpe ekadeze prarUpite upAyA // 117 // Jain Education Internationa For Private & Personel Use Only w.jainelibrary.org Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int dayastaddezA AkSiptA eva bhavanti, te ca sUtrAdvaseyAH, saGkSepakaraNatveneha teSAmanuktatvAditi gAthArtha: " // 58 // itthaM vratAticArAnabhidhAya prastute tAn yojayannAha etairvinA vratAcAro gRhidharmo vizeSataH / saptakSetryAM tathA vittavApo dInAnukampanam // 59 // 'etaiH' aticAraiH 'vinA' 'vratAnAm' aNuvratAdInAmupalakSaNatvAtsamyaktvasya ca AcAraH - AcaraNaM pAlanamitiyAvat kimityAha - 'vizeSato gRhidharmo' bhavati, yaH zAstrAdau prAk sUcita AsIditi / athoktavizeSagRhidharmApekSayA'zeSavizeSagRhidharma prarUpayannAha - ' tathA ' iti pUrvasAdRzye'vyayaM, yathA vizeSato gRhidharmaH pUrvamuktastathA'nyo'pi vakSyamANaH sa eveti bhAvaH / tathA ca tamAha- 'saptakSetrayAmityAdi' saptAnAM kSetrANAM samAhAraH saptakSetrI- jinabimba 1 bhavanA 2 gama 3 sAdhu 4 sAdhvI 5 zrAvaka 6 zrAvikA 7 lakSaNA, tasyAM vittasya dhanasya zrAvakAdhikArAnyAyopAttasya vApo vyayakaraNaM, tacca vizeSato gRhidharmo bhavatIti yojyam / evamagre'pi svayamUhyaM / kSetre hi bIjasya vapanamucitamityuktaM vApa iti / vapanamapi kSetre ucitaM nAkSetre iti saptakSetrayAmityuktaM / kSetratvaM ca saptAnAM rUDhameva / vapanaM ca saptakSetryAM yathocitasya dravyasya bhaktyA zraddhayA ca, tathAhi - jinabimbasya tAvadviziSTalakSaNalakSitasya prasAdanIyasya vajrendranIlAJjanacandrakAntasUryakAntariSTakarketana vidrumasuvarNarUpyacandanopalamRdAdibhiH sAradravyairvidhApanaM, yadAha - " sanmRttikAmala| zilAtalarUpyadAru sauvarNaratnamaNicandanacAruvimbam / kurvanti jainamiha ye khadhanAnurUpaM, te prApnuvanti nRsu jainelibrary.org Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 118 // Jain Education reSu mahAsukhAniM // 1 // " tathA "pAsAIA paDimA lakkhaNajuttA samattalaMkaraNA / jaha palhAeha maNaM, taha Nijjaramo viANAhi // 1 // " tathA nirmitasya jinabimbasya zAstroktavidhinA pratiSThApanaM, aSTAbhizca prakArairarcanaM, yAtrAvidhAnaM, viziSTAbharaNabhUSaNaM, vicitravastraiH paridhApanamiti jinabimbe dhanavapanaM / yadAha -- "gandhairmAlyairviniryadbahula parimalairakSatairdhUpadIpaiH sAnnAyyaiH prAjyabhedaizvarubhirupahitaiH pAkapUtaiH phalaizca / ambhaHsaMpUrNapAtrairiti hi jinapaterarcanAmaSTabhedAM, kurvANA vezmabhAjaH paramapadasukhastomamArAllabhante // 1 // " naca jinabimbAnAM pUjAdikaraNe na kAcitphalaprAptiriti vAcyaM; cintAmaNyAdibhya iva tebhyo'pi phalaprAtyavirodhAt, yaduktaM vItarAgastotre zrI hemasUribhiH - "aprasannAtkathaM prApyaM phalametadasaGgatam / cintAmaNyAdayaH kiM na; phalantyapi vicetanAH 1 // 2 // " tathA " uvagArAbhAvammivi, pUjANaM pUagassa uvagAro / maMtAIsarajalaNAdisevaNe jaha tahaMpi // 2 // " eSa tAvatsvakAritAnAM bimbAnAM pUjAdividhiruktaH, anyakAritAnAmapyakAritAnAM ca zAzvatapratimAnAM yathArha pUjanavandanAdividhiranuSTheyaH / trividhA hi jinapra timAH - bhaktikAritAH svayaM pareNa vA caityeSu kAritAH, yA idAnImapi manuSyAdibhirvidhApyante, mAGgalyakAritA yA gRhadvArapatreSu maGgalAya kAryante, zAzvatyastu akAritA evAdhastiryagUrddha lokAvasthiteSu jinabhavaneSu varttanta iti / jinapratimAnAM ca vItarAgakharUpAdhyAropeNa pUjAdividhirucita iti 1 / jinabhavanakSetre svadha| navapanaM yathA-- zalyAdirahitabhUmau svayaMsiddhasyopalakASThAdidalasya grahaNena sUtrakArAdibhRtakAnatisandhAnena saMgraha. // 118 // jainelibrary.org Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhRtyAnAmadhikamUlyavitaraNena SaTjIvakAyarakSAyatanApUrva jinabhavanasya vidhApanaM, sati vibhave bharatAdivadanazilAbhirvacAmIkarakuhimasya maNimayastambhasopAnasya rastramayatoraNazatAlaGkRtasya vizAlazAlAbalAnakasya zAlabhaJjikAbhaGgibhUSitastambhAdipradezasya dahyamAnakarpUrakastUrikAgaruprabhRtidhUpasamucchalahUmapaTalajAtajaladazaGkAnRtyatkalakaNThakulakolAhalasya caturvidhAtodyanAndIninAdanAditarodasIkasya devAGgaprabhRtivicitravastrollocakhacitamuktAvacUlAlaGkRtasya utpatannipatadgAyanRtyadalgatsiMhAdinAditavatsumahimAnumodanapramodamAnajanasya vicitracitrIyitasakalalokasya cAmaradhvajacchantrAlaGkAravibhUSitasya mUrdhAropitavijayavaijayantInibaddhakiGkaNIraNatkAramukharitadigantasya kautukAkSiptasurAsurakinnarInivahAhamahamikAprArabdhasaGgItasya gandharvagItadhvanitiraskRtatumburumahimno nirantaratAlArAsakahallIsakapramukhaprabandhanAnAbhinayanavyagrakulAGganAcamatkAritabhavyalokasyAminIyamAnanATakakoTirasAkSiptarasikalokasya jinabhaSamasyottuna girizRGgeSu jinAnAM janmadIkSAjJAnanirvANasthAneSu sampratirAjavaJca pratipuraM pratigrAmaM pade pade vidhApanaM, asati tu vibhave tRNakuvyAdirUpasyApi, yadAha "yastRNamayImapi kuTI, kuryAddadyAttathaikapuSpamapi / bhasayA paramagurubhyaH, puNyonmAnaM kutastasya / / 1 / kiM punarupacitadRDhaghanazilAsamudghAtaghaTitajinabhavamam / ye kArayanti zubhamatividhAyinaste mahAdhanyAH / 2" rAjAdestu vidhApayituH pracuratarabhANDAgAragrAmanagaramaNDalagokulAdipradAnaM jinabhavane vapanam tathA jIrNazIrNAnAM caityAnAM samAracanaM naSTabhraSTAnAM samuddharaNa jinabhAta mahAdhanyAH kiM punarupacimayImapi kuTI, pAtapuraM prati bhavane vpnmH|" rAjAdestu simudghAtaghaTitami Jain Education intant For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 119 // ceti, nanu niravadyajinadharmasamAcaraNacaturANAM jinagRhAdikaraNamanucitaM, SaTjIvanikAyavirAdhanAhetutvAttasya, iti cenna, "dehAinimittaMpihu, chakkAyavahaMmi je pyti| jiNapUAkAyavahaMmi tesimapavattaNaM moho // 1 // " iti vacanAt ya Arambhaparigrahaprasaktastasya kuTumbaparipAlanAdinimittadhanavyayajanitapApavizuddhyarthaM jinabhavanAdau dhanavyayasya zreyaskaratvAt, yastu nijakuTumbArthamapi nArambhaM karoti pratimApratipanAdiH, tasya mA bhUjinabimbAdividhApanamapi, anyatrArambhavata eva dharmArthArambhe'pyadhikRtatvAt, naca dharmArtha prasahya dhanopArjanaM yuktaM, yataH-"dharmArtha yasya vittehA, tasyAnIhA garIyasI / prakSAlanAddhi paGkasya, dUrAdasparzanaM varam // 1 // " iti, yastu dehAdyarthamArambhakRdapi nahyekaM pApamAcaritamityanyadapyAcaritavyamiti matyA jinabhavanakAraNAdau dhArmikakRtye'pyArambhaM na kurute, tasya mahAn doSa eva / taduktaM paJcAzake-"apaNatthAraMbhavao, dhamme'NAraMbhao annaabhogo| loe pavayaNakhiMsA, abohibIaMti dosA ya // 1 // " naca vApyAdikhananavadazubhodakaM jinabhavanAdikaraNam, api tu saGghasamAgamadharmadezanAkaraNavratapratipattyAdikaraNena zubhodarkameva, SaTjIvanikAyavirAdhanA ca yatanAkAriNAmagAriNAM kRpApAravazyena sUkSmAnapi jantUn rakSayatAmavirAdhanaiva / yadAhuH-"jA jayamANassa bhave, virAhaNA suttavihisamaggassa / sA hoi nijjaraphalA, ajjhappavisohijuttassa // 1 // paramarahassamisINaM, samattagaNipiDagajhariasArANaM / pariNAmiaM pamANaM, nicchayamavalaMbamANANaM // 2 // " ityalaM prasaGgena 3 / jinAgamakSetre ca svadhanavapanaM yathA-jinAgamo hi // 119 // Jain Education int Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuzAstrajanitasaMskAraviSasamucchedanamatrAyamANo dharmAdharmakRtyAkRtyabhakSyAbhakSyapeyApeyagamyAgamyasArAsArAdivivacanAhetuH saMtamase dIpa iva samudre dvIpamiva marau kalpataruriva saMsAre durApaH, jinAdayo'pyetatmAmANyAdeva nizcIyante, yadUcuH stutiM zrIhemasUrayaH yadIyasamyaktvabalAtpratImo, bhavAdRzAnAM paramAsabhAvam / kuvAsanApAzavinAzanAya, namo'stu tasmai tava zAsanAya // 1 // " jinAgamabahumAninA ca devagurudhadiyo'pi bahumatA bhavanti, kizca-kevalajJAnAdapi jinAgama eva prAmANyenAtiricyate, yadAhuH "ohe suovautto, suanANI jaihu giNhai asuddhaM / taM kevalIvi bhuMjai, apamANa suaMbhave iharA // 1 // " ekamapi ca jinAgamavacanaM bhavinAM bhavavinAzahetuH, yadAhu:-"ekamapi ca jinavacanAdyasmAnirvAhakaM padaM bhavati / zrUyante cAnantAH, sAmAyikamAtrapadasiddhAH // 1 // " yadyapi ca mithyAdRSTibhya Aturebhya iva pathyAnnaM na rocate jinavacanaM, tathApi nAnyatvargApavargamArgaprakAzanasamarthamiti samyagdRSTibhistadAdareNa 8 zraddhAtavyaM, yataH kalyANabhAgina eva jinavacanaM bhAvato bhAvayanti, itareSAM tu karNazUlakAritvenAmRtamapi viSAyate, yadicedaM jinavacanaM nAbhaviSyattadA dharmAdharmavyavasthAzUnyaM bhavAndhakAre bhuvanamapatiSyat, yathA ca-'harItakI bhakSayedirekakAma' iti vacanAddharItakIbhakSaNaprabhavavirekalakSaNena pratyayena sakalasyApyAyurvedasya prAmANyamavasIyate; tathA'STAGganimittakevalikAcandrArkagrahacAradhAtuvAdarasarasAyanAdibhirapyAgamopadiSTaidRSTArthavAkyAnAM prAmANyanizcayenAdRSTArthAnAmapi vAkyAnAM prAmANyaM mandadhIbhirnizcetavyaM, jinavacanaM Jain Education For Private Personel Use Only Hrainelibrary.org Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 120 // Jain Education duSSamAkAlavazAducchinnaprAyamiti matvA bhagavadbhirnAgArjunaskandilAcAryaprabhRtibhiH pustakeSu nyastaM tato jinavacanabahumAninA tallekhanIyaM, vastrAdibhirabhyarcanIyaM ca yadAha "na te narA durgatimApnuvanti, na sUkatAM naiva jaDakhabhAvam / na cAndhatAM buddhivihInatAM ca ye lekhayantIha jinasya vAkyam // 1 // " jinAgamapAThakAnAM bhaktitaH sanmAnanaM ca yadAha - " paThati pAThyate paThatAmasau, vasanabhojanapustakavastubhiH / pratidinaM kurute ya upagrahaM sa iha sarvavideva bhavennaraH // 1 // " likhitAnAM ca pustakAnAM saMvignagItArthebhyo bahumAnapUrvakaM vyAkhyApanaM, vyAkhyApanArtha dAnaM, vyAkhyAyamAnAnAM ca pratidinaM pUjApUrvakaM zravaNaM ceti 3 / sAdhUnAM ca jinavacanAnusAreNa samyakcAritramanupAlayatAM durlabhaM manuSyajanma saphalIkurvatAM svayaM tIrNAnAM paraM tAra| yitumudyatAnAmAtIrthakaragaNadharebhya A ca tahinadIkSitebhyaH sAmAyikasaMyatebhyo yathocitapratipattyA svadhanavapanaM, yathA upayujyamAnasya caturvidhAhArabheSajavastrAzrayAderdAnaM, nahi tadasti yadravyakSetrakAla bhAvApekSayA'nupakArakaM nAma, tatsarvasvasyApi dAnaM, sAdhudharmodyatasya svaputraputryAderapi samarpaNaM ca kiM bahunA ? yathA yathA munayo nirAbAdhavRttyA svamanuSThAnamanutiSThanti tathA tathA mahatA prayatnena sampAdanaM, jinapravacanapratyanIkAnAM sAdhudharmanindAparAyaNAnAM yathAzakti nivAraNaM, yadAha - "tamhA saha sAmatthe, ANAbhaTThami no khalu uvehA / aNukUlehiarehi a, aNusaTThI hoi dAyavvA // 1 // " 4 / tathA ratnatrayadhAriNISu sAdhvISu sAdhuSviva yathocitAhArAdidAnaM svadhanavapanaM / nanu strINAM niHsattvatayA duHzIlatvAdinA va mokSe'nadhikAraH, tatkathame saMgraha // 120 // jainelibrary.org Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dha. saM. 21 Jain Education Int tAbhyo dAnaM sAdhudAnatulyaM ? ucyate, niHsattvatvamasiddhaM brAhmIprabhRtInAM sAdhvInAM gRhavAsaparityAgena yatidharmamanutiSThantInAM mahAsattvAnAM nAsattva (tva) sambhavaH / yadAha - "brAhmI sundaryAryA, rAjimatI candanAgaNadharA'nyA / api devamanujamahitA, vikhyAtA zIlasattvAbhyAm // 1 // " evamanpAkhapi sItAdisatISu zIlasaMrakSaNatanmahimAdarzanarAjyalakSmI patiputrabhrAtRprabhRtityAgapUrvaka parivrajanAdi sattvaceSTitaM prasiddhameva / nanu mahApApena mithyAtvasahAyena strItvamarjyate, nahi samyagdRSTiH strItvaM kadAcidvabhAti, kathaM strIzarIravarttina Atmano muktiH syAt ? maivaM vocaH, samyaktvapratipattikAla evAntaH koTAkoTisthitikAnAM sarvakarmaNAM bhAvena mithyAtvamohanIyAdInAM kSayAdisambhavAt mithyAtvasahitapApakarmasambhavatvakAraNaM, mokSakAraNavaikalyaM tu tAsu vaktumucitaM taca nAsti, yataH "jAnIte jinavacanaM, zraddhatte carati cAryikA sakalam / nAtyAstyasaMbhavo'syA, nAdRSTavirodhagatirasti // 1 // " iti / tatsiddhametat - muktisAdhanAsu sAdhvISu sAdhuvaddhanavapanamucitamiti / etaccAdhikaM yat-sAdhvInAM duHzIlebhyo nAstikebhyo gopanaM, khagRhapratyAsattau ca samantato guptAyA guptadvArAyA vasaterdAnaM, khastrIbhizca tAsAM paricaryAvidhA ( pa ) naM, khaputrikANAM tatsaMnidhau dhAraNaM, vratodyatAnAM khaputryAdInAM pratyarpaNaM ca / tathA vismRtakaraNIyAnAM tatsmAraNam, anyAyapravRttisambhave tannivAraNaM, sakRdanyAyapravRttau zikSaNaM, punaH punaH pravRttau niSThurabhASaNAdinA tADanaM, ucitena vastunopacArakaraNaM ceti 5 / zrAvakeSu svadhanavapanaM yathA-sAdharmikatvena teSAM saGgamo mahate puNyAya, kiM punastadanurUpA pratipattiH ? sA ca khaputraputryA jainelibrary.org Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 121 // dijanmotsava vivAhAdiprakaraNe nimantraNaM, viziSTa bhojana tAmbUlavastrAbharaNAdidAnaM, ApannimagnAnAM ca svadhanavyayenApyabhyuddharaNaM, antarAyadoSAcca vibhavakSaye punaH pUrvabhUmikAprApaNaM, dharme ca viSIdatAM tena tena prakA reNa dharme sthairyAropaNaM, pramAdyatAM ca smAraNavAraNacodanapraticodanAdikaraNaM, paJcavidhasvAdhyAye yathAyogyaM viniyojanaM, viziSTadharmAnuSThAnakaraNArthaM ca sAdhAraNapoSadhazAlAkaraNamiti 6 / zrAvikAsu dhanavapanaM zrAvakavadanyUnAtiriktamunnetavyaM, tadvaca jJAnadarzanacAritravatyaH zIlasantoSapradhAnAH sadhavA vidhavA vA jinazAsanAnuraktamanasaH sAdharmikatvena mAnanIyAH / nanu strINAM kutaH zIlazAlitvaM ? kuto vA ratnatrayayuktatvaM ? striyo hi nAma loke lokottare ca anubhavAca doSabhAjanatvena prasiddhAH, etAH khalu abhUmikA viSakandalyaH, anabhrasambhavA vajrAzanayaH, asaMjJakA vyAdhayaH, akAraNo mRtyuH, akandarA vyAghyaH, pratyakSA rAkSasya:, asatyavacanasya sAhasasya bandhusnehavighAtasya santApahetutvasya nirvivekatvasya ca paramaM kAraNamiti dUrataH parihAryAH, tatkathaM dAnasanmAnavAtsalyavidhAnaM tAsu yuktiyuktaM ?, ucyate, anekAnta eSa yatstrINAM doSabahulatvaM, puruSeSvapi samAnametat, te'pi krUrAzayA doSabahulA nAstikAH kRtaghnAH khAmidrohiNo devaguruvaJcakAzca dRzyante, taddarzanena ca mahApuruSANAmavajJAM kartuM na yujyate, tIrthakarAdijananyo hi strItve'pi tattadguNagarimayogitayA surendrairapi pUjyante, munibhirapi stUyante, laukikA apyAhu: - "niratizayaM garimANaM, tena yuvatyA vadanti vidvAMsaH / taM kamapi vahati garbhe, jagatAmapi yo gururbhavati // 1 // " kAzcana khazIlaprabhA - saMgraha // // 121 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAdagniM jalamiva viSadharaM rajjumiva saritaH sthalamiva viSamamRtamiva kurvanti, sulasAprabhRtayo hi zrAvikA|stIrthakarairapi prazasyaguNAH, surendrairapi vargabhUmiSu punaH punaH bahumatacAritrAH, prabalamithyAtvairapi akSobhyasamyaktvasampadaH, kAzciccaramadehAH, kAzcivitrabhavAntaritamokSagamanAH zAstreSu zrUyante, tadAsAM jananInAmiva bhaginInAmiva khaputrINAmiva vAtsalyaM vidheyamevetyalaM prasaGgena / na kevalaM saptakSetryAM dhanavApaH pUrvoktazeSo vizeSato gRhasthadharmaH, kintvanyo'pIti tamAha-'dInAnukampana'miti, dIneSu-niHkhAndhabadhirapaGgarogArttaprabhUtiSu anukampanam-anukampAkaraNaM, kevalayA kRpayA dhanavApaH natu bhaktyetibhAvaH / bhaktipUrvakaM hi saptakSetryAM yathocitaM dAnaM, dInAdiSu tu avicAritapAtrApAtramavimRSTakalpyAkalpyaprakAraM kevalayaiva karuNayA khadhanasya vapanaM nyAyyaM, bhagavanto hi niSkramaNakAle'napekSitapAtrApAnavibhAgaM karuNayA sA~vatsarikadAnaM dattavanta iti / evaMvidhaguNayuktazca mahAzrAvaka ucyate, yato yogazAstre "evaM vratasthito bhattyA, saptakSetryAM dhanaM vapan / dayayA cAtidIneSu, mahAzrAvaka ucyate // 1 // " mahatpadavizeSaNaM ca anyebhyo'tizAyitvAt, yataH zrAvakatvamaviratAnAmekAdyaNuvratadhAriNAM ca zRNotIti vyutpattyocyate, yadAha-"saMpattadasaNAI, paidiahaM jaijaNA suNeI a / sAmAyAriM paramaM, jo khalu taM sAvagaM biti||1||shrddhaalutaaN zrAti padArthacintanAddhanAni pAtreSu vapatyanAratam / kiratyapuNyAni susAdhusevanAdadyApi taM zrAvakamAhuraJjasA // 2 // " itiniruktAca zrAvakatvaM sAmAnyasyApi prasiI, vivakSitastu niraticArasakalavratadhArI saptakSetryAM Jain Education LBC For Private & Personel Use Only abrjainelibrary.org Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 122 // CACARANASANSAR dhanavapanAddarzanaprabhAvakatAM paramAM dudhAno dIneSu cAtyantakRpAparo mahAzrAvaka ucyate ityalaM prasaGgena // 5 // idAnIM mahAzrAvakasya dinacaryArUpaM uktazeSa vizeSato gRhasthadharmamAha_ namaskAreNAvabodhaH, svadravyAdhupayojanam / sAmAyikAdikaraNaM, vidhinA caityaprajanam // 6 // 'namaskAreNa sakalakalyANapuraparamazreSThibhiH parameSTibhiradhiSThitena 'namo arihaMtANa'mityAdipratItarUpeNa 'avayodhoM nidrAparihAraH, tatpAThaM paThannidrAM jahyAdityarthaH / ayaM vizeSato gRhidharmo bhvtiityevmgre'pynvyH| tathA khasmin-Atmani dravyAdeH-dravyakSetrakAlabhAvAnAmupayojanam-upayogakaraNaM, yathA-dravyataH ko'haM ? zrAddho|'nyo vA, ke mama gurava ityAdi,kSetratA-kutra ? grAme nagare svagRhe'nyagRhe vA upari adho vA vasAmIti, kAlato rAtrirvA dinaM vetyAdi, bhAvataH kiMkulaH ? kiMdharmaH, kiMbato vA'smItyAdismaraNaM / atrAyaM vidhinidrAcchede-12 zrAvakeNa tAvatvalpanidreNa bhAvyaM yathA pAzcAtyarAtrau svayamevotthIyate, tathA sati aihikAmuSmikakAryasiddhyAdayo'nekaguNAH / na cedevaM tadA paJcadazamuhartA rajanI, tasyAM jaghanyato'pi caturdaze brAhaye muharte namaskAra smaran uttiSThet , tato dravyAzupayogaM karoti, tathApi nidrAnuparame nAsAnizvAsarodhaM karoti, tato vinidraH kAyikIcintAM karoti, kAsitAdizabdamapi uccavareNa na kuryAt, hiMsakajIvajAgaraNena hiMsAcanarthapravRtteH, na hasAcanakAya uttiSTazca vahamAnanAsikApakSIyaM pAdaM prathamaM bhUmyAM dadyAditi nItiH / atra nidrAtyAgasamaye AtyantikatahahumAnakAryabhUtaM maGgalArtha namaskAraM avyaktavarNa smarediti vizeSaH, yadAhu:-"parameTTiciMtaNaM mANasaMmi // 122 // Jain Educatio international For Private Personal use only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sijjAgaeNa kAyavvaM / suttAviNayapavittI, nivAriA hoi evaM nu // 1 // " anye tu na sA kAcidavasthA yasyAM namaskArasyAnadhikAra iti manvAnA avizeSeNaiva namaskArapAThamAhuH, etanmatavyamAdyapazcAzakavRttyAdAvuktaM, zrAddhadinakRtye tvevamuktam-"sijAThANaM pamuttUNaM, cihijjA dharaNIale / bhAvabandhuM jagannAhaM, namukkAraM tao paDhe // 1 // " yatidinacaryAyAM caivam "jAmiNipacchimajAme, savve jaggaMti bAlavuDDAI / paramiTTiparamamaMtaM, bhaNaMti stttttthvaaraao||1||" namaskAraparAvartanavidhistvevaM yogazAstre'STamaprakAze "aSTapatre sitAmbhoje, karNikAyAM kRtasthitim / AdyaM satAkSaraM mantraM, pavitraM cintyetttH|| 1 // siddhAdikacatuSkaM ca, dipatreSu yathAkramam / cUlApAdacatuSkaM ca, vidikpatreSu cintayet // 2 // trizuddhyA cintayannasya, zatamiSTottaraM muniH / bhuJAno'pi labhetaiva, caturthatapasaH phalam // 3 // " mukhyaphalaM tu svargApavargAveva, yatastatraiva "pravRttiheturevaitadamISAM kathitaM phalam / phalaM khargApavargoM tu, vadanti paramArthataH // 1 // " tathAgaNanAzaktI karajApo nandAvarttazaGkhAvAdirapi bahuphalaH, uktaMca-"karaAvatte jo paMcamaMgalA saahupddimsNkhaae| NavavArA Avattai, chalaMti taM no pisAyAI // 1 // " bandhanAdikaSTe tu viparItazaGkhAvAdinA'kSaraiH padairvA viparItanamaskAraM lakSAdi japet , sadyaH klezanAzaH syAt / yadyapi mukhyavRttyA nirjarAyai eva samyagdRzAM gaNanamucitaM, tathApi tattadravyakSetrakAlabhAvasAmagrIvazenaihikAdyarthamapi smaraNaM kadAcidupakArIti zAstre upadiSTaM dRzyate, yato yogazAstre-"pItaM stambhe'ruNaM vazye, kSobhaNe vidrumaprabham / kRSNaM vidveSaNe dhyAyet, karmaghAte AAMSANGACASSAMASALANG Jain Education For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 123 // Jain Education Interna zaziprabham // 1 // " iti, karajApAdyazaktastu ratnarudrAkSAdijapamAlayA khahRdayasamazreNisthayA paridhAnavastracaraNAdAvalagantyA mervanullaGghanAdividhinA japet, yataH - "aGgulyagreNa yajjasaM, yajjataM merulaGghane / vyagracitena yajjataM, tatprAyo'lpaphalaM bhavet // 1 // saGkulAdvijane bhavyaH, sazabdAnmaunavAn zubhaH / maunajAnmAnasaH zreSTho, jApaH zlAghyaH paraH paraH // 2 // " zrIpAdaliptasUrikRtapratiSThApaddhatAvapyuktaM-jApastrividho- mAnaso pAMzubhASyabhedAt, tatra mAnaso manomAtravRttinirvRttaH svasaMvedyaH, upAMzustu parairazrUyamANo'ntaH saGkalparUpaH, yastu paraiH zrUyate sa bhASyaH, ayaM yathAkramamuttamamadhyamAdhamasiddhiSu zAntipuSTyabhicArAdirUpAsu niyojyaH, mAnasasya yatnasAdhyatvAdbhASyasyAdhamasiddhiphalatvAdupAMzoH sAdhAraNatvAditi / namaskArasya paJcapadIM navapada vA'nAnupUrvImapi cittaikAgryArthaM gaNayet, tasya ca pratyekamekaikAkSarapadAdyapi parAvRttyaM (vaya), sa ca prakAro yogazAstrASTamaprakAzAd jJeyaH, tathA "mantraH praNavapUrvo'yaM, phalamaihikamicchubhiH / dhyeyaH praNavahInastu, nirvANapadakAGkSibhiH // 1 // " evaM ca vidhinA jApo vidheyaH, jApAdezca bahuphalatvAt, yataH - " pUjAkoTisamaM stotraM, stotrakoTisamo japaH / japakoTisamaM dhyAnaM, dhyAnakoTisamo layaH // 1 // dhyAnasiddhyai ca jinajanmabhUmyAdirUpaM tIrtha anyadvA svAsthyahetuM viviktasthAnAdyAzrayet yaduktaM dhyAnazatake - 'nicaM cia juvaipasUnapuMsagakusIlavajjiaM jaiNo / ThANaM viaNaM bhaNiaM, visesao jhANakAlaMmi // 1 // thirakayajogANaM puNa, muNINa jhANesu nicalamaNANaM / gAmaMmi jaNAiNNe, suSNe raNNe va na viseso // 2 // to jattha samAhANaM, saMgraha. // 123 // Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoi maNovayaNakAyajogANaM / bhUovaroharahio, so deso jhAyamANassa // 3 // kAlo'vi sucia jahiM, jogasamAhANamuttamaM lahai / nau divasanisAvelAi, niyamaNaM jhAiNo bhnniaN||4||" ityAdi / namaskArazcAtrAmutra cAtyantaguNakRt, yato mahAnizIthe "nAsei corsaavyvishrjljlnnbNdhnnbhyaaiN| ciMtijaMto rakkhasaraNarAyabhayAI bhAveNaM // 1 // " anyatrApi "jAevi jo paDhijai, jeNaM jAyassa hoi phalariddhI avasANevi paDhijai, jeNa mao suggaI jaai|| 1 // AvaihiMpi paDhijai, jeNa ya laMghei aavysyaaii| riddhIevi paDhijai, jeNa ya sA jAi vitthAraM // 2 // navakAraikkaakkhara, pAvaM pheDei sttayraaii| paNNAsaM ca paeNaM, paMcasayAiM samaggeNaM // 3 // jo guNai lakkhamegaM, pUei vihIi jiNanamukkAraM / titthayaranAmagoaM. so baMdhai natthi saMdeho // 4 // aheva ya aTThasayA, aTThasahassaM ca aTThakoDIo / jo guNai aTThalakkhe, so taiabhave lahai siddhiM // 5 // " iti / dravyAdyupayojanamityatrAdizabdAddharmajAgaryA'pi gRhItA bhavati, sA caivam-"kiM me kaDaM ? kiccamakiccasesaM ?, kiM sakkaNijaM na samAyarAmi ? / kiM me paro pAsai ? kiM ca appA, kiMvAhaM khaliaM na vivajayAmi // 1 // " ityAdi / zrUyate hyAnandakAmadevAdyairapyevaM vihiteti / athottarArddhavyAkhyA-'sAmAyikAdItyAdi, sAmAyikaM-muharsa yAvatsamabhAvarUpanavamavratArAdhanaM prathamAvazyakaM vA, Adi zabdAt SaDvidhAvazyakapratibaddharAtrikapratikramaNagrahaNaM, tadvidhirane vakSyate, atra ca pANmAsikatapaHkAyotsa8|rge'dya kA tithi: ? kiM vAhatAM kalyANakamityAdi vimRzya taddinakarttavyaM pratyAkhyAnaM cintayitvA khayaM kuryA AAARISSASINHASRIAS Jain Education in For Private & Personel Use Only Garjainelibrary.org Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 124 // tpratyAkhyAnaM, yataH zrADadinakRtye "chaNhaM tihINa majjhami kA tihI ajja vAsare ? / kiM vA kallANagaM ajja ?, loganAhANa saMtiaM // 1 // paccakkhANaM tu jaM taMmi, digaMmi gihiyavvayaM / ciMtikaNaM susaho u, kuNai aNNaM tao imaM // 2 // " ti, atha ca yo na pratikrAmati tenApi rAgAdimayakuskhamapradveSAdimayaduHsvapnayoraniSTasUcakatAdRksnasya ca pratighAtAya strIsevAdikusvapnopalambhe'STottarazatocchvAsamAno'nyathA tu zatocchchAsamAnaH kAyotsargaH kAryaH / yaduktaM vyavahArabhASye - "pANivaha 1 musAvAe 2, adatta 3 mehuNa 4 pariggahe suviNe / sayamegaM tu aNUNaM, UsAsANaM jhavijjAhi // 1 // mahavvayAiM jhAijjA, siloge paMcavIsaI / itthIvippariAse, sattAvIse siloio // 2 // prANivadhAdicatuSke khame kRte kArite'numodite ca maithune tu kRte dvitIyagAthottarAddhe'STottarazatocchvAsotsarga syoktatvAt kArite'numodite ca zatamekamanyUnamucchvAsAnAM kSapayet-paJcaviMzatyucchvAsapramANaM caturviMzatistavaM caturo vArAn dhyAyediti bhAvaH / 1 / athavA mahAvratAni dazavaikAlikatabaddhAni kAyotsarge dhyAyet, teSAmapi prAyaH paJcaviMzatizlokamAnatvAt, athavA yAn tAn vA svAdhyAyabhUtAn paJcaviMzatiM zlokAn dhyAyet" iti tadvRttau / AdyapaJcAzaka vRttAvapi " jAtu mohodayAtkusvapne strIsevAdirUpe tatkAlamutthAyeryApathikI pratikramaNapUrvakamaSTottarazatocchvAsapramANaH kAyotsargaH kAryaH" iti / zrAddhavidhau tvayaM vizeSaH - "kAyotsarge kRte'pi pratikramaNavelAyA arvAg bahunidrApramAde punareva kAyotsargaH kriyate, jAtu divA'pi nidrAyAM kukhamAdyupalambhe evaM kAyotsargaH karttavyo vibhAvyate, paraM tadaiva saMgraha. // 124 // Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyate sandhyApratikramaNAvasare veti nirNayo bahuzrutagamya iti"| pratikrAmakasya ca pratyAkhyAnoccArAtpUrva sacittAdicaturdazaniyamagrahaNaM syAt, apratikrAmakenApi sUryodayAtprAk caturdazaniyamagrahaNaM yathAzakti namaskArasahitagranthisahitAdidvyAsanakAzanAdiyathAgRhItasaJcittadravyavikRtinaiyatyAdiniyamocAraNarUpaM de zAvakAzikaM ca kAryamiti zrAvidhivRttilikhitAnuvAdaH / kSodakSamazcAyaM, yato namaskArasahitapauruSyApAdikAlapratyAkhyAnaM sUryodayAtprAgevocArayituM yuktaM, natu tatpazcAt, kAlapratyAkhyAnasya 'sUre uggae' iti pATha-18 balAt sUryodayenaiva saMbahatvasiddheH, zeSANi saGketAdIni tu pazcAdapi kRtAni zudhyanti, yataH zrAddhavidhivRttau "namaskArasahitapauruSyAdikAlapratyAkhyA sUryodayAt prAg yadyuccAryate tadA zudhyati, nAnyathA, zeSa-| pratyAkhyAnAni sUryodayAtpazcAdapi kriyante, namaskArasahitaM yadi sUryodayAtprAguccAritaM tadA tatpUrteranvayi pauruSyAdikAlapratyAkhyAnaM kriyate khakhAvadhimadhye, namaskArasahitoccAraM vinA sUryodayAdanu kAlapratyAkhyAnaM na zudhyati, yadi dinodayAtprAga namaskArasahitaM vinA pauruSyAdi kRtaM tadA tatpUrterUddhamaparaM kAlapratyAkhyAnaM na zudhyati, tanmadhye tu zudhyatIti vRddhavyavahAraH / zrAvakadinakRtye'pi-"paccakkhANaM tujaM taMmI ti gAthArthaparyAlocanayeyameva velA pratipAditA saMbhAvyate / pravacanasAroddhAravRttAvapi 'ucie kAle vihiNa'tti gAthAvyAkhyAyAM "ucitakAle vidhinA prAptaM yat spRSTaM tadbhaNitaM, idamuktaM bhavati-sAdhuH zrAvako vA pratyAkhyAnasUtrArtha samyagavavudhyamAnaH sUrye anudgata eva khasAkSitayA caityasthApanAcAryasamakSaM vA khayaM pratipannavivakSi-4 Jain Education a l For Private & Personel Use Only IR .jainelibrary.org Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 125 // tapratyAkhyAnaH pazcAcAritrapavitragAtrasya gItArthasya guroH samIpe sUtroktavidhinA kRtikarmAdivinayaM vidhAya rAgAdirahitaH sarvatropayuktaH prAJjalipuTo laghutarazabdo guruvacanamanUcaran yadA pratyAkhyAnaM pratipadyate tadA spRSTaM bhavatIti / tathA pratyAkhyAnapaJcAzakavRttAvapi "gilai sayaMgahIyaM kAle"ttigAthA, gRhNAti pratipadyate, pratyAkhyAnamiti prakRtaM, svayaM gRhItamAtmanA pratipannaM vikalpamAtreNa khasAkSitayA vA caityasthApanAcAryasamakSaM vA, kadA gRhNAtItyAha-kAle' pauruSyAdike AgAmini sati, na punastadatikrame, anAgatakAlasyaiva pratyAkhyAnaviSayatvAt, atItavartamAnayostu nindAsaMvaraNaviSayatvAditi" / itthaM ca bahugranthAnusAreNa kAlapratyAkhyAnaM sUryodayAtprAgevoccArya, nAnyatheti tattvam / atha pratyAkhyAnakaraNAnantaraM yatkartavyaM tadAha-vidhineti' vidhinA-anupadameva vakSyamANapuSpAdisaMpAdanamudrAnyasanAdinA prasiddhena caityapUjanaM-dravyabhAvabhedAdahatpatimArcanam, anvayaH prAgvadeva / caityAni ca bhakti 1 maGgala 2 nizrAkRtA 3 'nizrAkRta 4 zAzvata 5 caityabhedAtpaJca, yataH-"bhattI maMgalaceia nissakaDamanissaceie vAvi / sAsayaceia paMcamamuvaiha jiNavariMdehiM // 1 // " tatra nityapUjArthaM gRhe kAritA'hatpratimA bhakticaityaM, gRhadvAropari tiryakASThamadhyabhAge ghaTitaM maGgalacaityaM, gacchasatkaM caityaM nizrAkRtaM, sarvagacchasAdhAraNaM anizrAkRtaM 4, zAzvatacaityaM prasiddhaM 5, uktaMca "gihajiNapaDimAeN bhatticeiaM uttaraMgaghaDiaMmi / jiNabiMba maMgalaceiti samayannuNo biMti // 1 // nissakaDaM jaM gacchasaMti tadiaraM anissakaDaM / siddhAyayaNaM ca ima, ceiapaNagaM vinnihittuN|| 1 // " iti, tatra cedaM bhakticaityamiti // 125 // For Private & Personel Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJeyaM, maGgalacaityamiti yogazAstravRttAyuktaM, taca prAguktatrividhajinapratimApekSayA bhAvyamityalaM prasaGgena // 30 // pUjanaM ca vidhinaiva vidhIyamAnaM phalavadbhavati, yataH pUjApazcAzake "vihiNA u kIramANA, savvA'vi a phalavaI bhave ceTThA / ihaloiA'vi kiM puNa? jiNapUA ubhayalogahiA // 1 // iti tadvidhimAhasamyag snAtvocite kAle, saMsnApya ca jinAn kramAt / puSpAhArastutibhizca.pUjayediti tdvidhiH||6|| 'ucite' jinapUjAyA yogye 'kAle' avasare 'samyam' vidhinA 'snAtvA' svayaM snAnaM kRtvA 'ca' punaH | jinAn' arhatpatimAH 'saMlApya' samyag lapayitvA 'kramAt puSpAdikrameNa natu tamullaGya, puSpANi-kusumAni, puSpagrahaNaM ca sugandhidravyANAM vilepanagandhadhUpavAsAdInAmaGganyasanIyAnAM ca vastrAbharaNAdInAmupalakSaNam, AhArazca-pakkAnnaphalAkSatadIpajalaghRtapUrNapAtrAdirUpaH, stutiH-zakrastavAdisadbhUtaguNotkIrtanarUpA, tato indrastAbhiH 'pUjayediti' tasya caityapUjanasya vidhiriti kriyAkArakasaMbandhaH, tatra jinapUjAyA utsargataH ucitaH kAlaH sandhyAtrayarUpaH, apavAdatastu vRttikriyA'virodhena AbhigrahikaH, yata uktaM pazcAzake-"so puNa iha viNNeo, saMjhAo tiNi tAva oheNaM / vittikiriA'viruddho, ahavA jo jassa jaavio||1|| asyA aparArddhavyAkhyA-vRttikriyAH-rAjasevAvaNijyAdIni karmANi tAsAmaviruddhaH-abAdhako vRttikriyAviruddhaH, athaveti vikalpArthaH, tatazcApavAdata ityuktaM bhavati, yaH pUrvAhAdiryasya-rAjasevakavANijakAdeH 'jAvaiotti yatparimANo yAvAn sa eva yAvatko-muhUrttAdiparimANaH, sa tasya tAvatkaH pUjAkAlo bhavati, na punaH - Join Education For Private & Personel Use Only Y w .jainelibrary.org Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 126 // Jain Education sandhyAtrayarUpa eveti" / samyaga snAtvA saMlApya cetyatra samyakpadAbhyAM sakalo'pi snAnAdividhirjinapratimAsnapanAdividhizva sUcitaH, tatra snAnavidhiH- uttiGgapanaka kunthvAyasaMsakta vaiSamyazuSirAdidoSAdUSitabhUmau parimitavastrapUtajalena saMpAtimasatvarakSaNAdiyatanArUpaH uktaM ca dinakRtye "tasAijIvarahie, bhUmibhAge visuddhae / phAsueNaM tu nIreNaM, iareNaM galieNa u // 1 // kAkaNaM vihiNA pahANaM" ti / tatra - vidhinA-parimitodakasaMpAtimasattvarakSaNAdiyatanayeti tadvRttilezaH / paJcAzake'pi "bhUmIpehaNajala chANaNAijayaNA u hoi vhANAdo (hAmi) / eto visuddhabhAvo, aNuhavasiddho cia buhANaM // 1 // " vyavahArazAstre tu "nagnArtaH proSitAyAtaH, sacelo bhuktabhUSitaH / naiva snAyAdanuvrajya, bandhUna kRtvA ca maGgala || 1 || " mityAdi / snAnaM ca dravyabhAvAbhyAM dvidhA, tatra dravyasnAnaM jalena zarIrakSAlanaM, tacca dezataH sarvato vA, tatra dezato malotsargadantadhAvanajihvA lekhanakaracaraNamukhAdikSAlanagaNDUSakaraNAdi, sarvatastu sarvazarIrakSAlanamiti / tatra ca malotsargo maunena niravadyArhasthAnAdividhinaivocitaH, yataH "mUtrotsarga malotsarga, maithunaM snAnabhojanam / sandhyAdikarma pUjAM ca kuryAjJApaM ca maunavAn // 1 // " vivekavilAse'pi "maunI vastrAvRtaH kuryAddinasandhyAdvaye'pi ca / udaGmukhaH zakRnmUtre, rAtrau yAmyAnanaH puna // 1 // riti, dantadhAvanamapi "avakrAgranthisatkUrce, sUkSmAgraM ca dazAGgulam / kaniSThAgrasamasthaulyaM, jJAtavRkSaM subhUmijam // 1 // kaniSThikAnAmikayorantare dantadhAvanam / AdAya dakSiNAM daMSTrAM, vAmAM vA saMspRzaMstale // 2 // tallInamAnasaH svastho, dantamAMsavyathAM tyajan / uttarAbhimukhaH prAcImukho vA nizca saMgraha - // 126 // Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dha. saM. 22 Jain Education In lAsanaH // 3 // " ityAdinItizAstroktavidhinA vidheyaM / gaNDUSo'pi " abhAve dantakASTasya, mukhazuddhividhiH punaH / kAryo dvAdazagaNDUSairjihollekhastu sarvadA // 1 // " iti vidhinA kAryo'pratyAkhyAninA, pratyAkhyAninastu dantadhAvanAdi vinApi zuddhireva tapaso mahAphalatvAt idaM ca dravyasnAnaM vapuHpAvitrya sukhakaratvAdinA bhAvazuddhihetuH, uktaM cASTake - " jalena dehadezasya, kSaNaM yacchuddhikAraNam / prAyo'nyAnuparodhena dravyalAnaM taducyate // 1 // " dehadezasya tvaGmAtrasyaiva, kSaNaM natu prabhUtakAlaM, prAyaH zuddhiheturna tvekAntena, tAhagarogagrastasya kSaNamapyazuddheH, prakSAlanArhamalAdanyasya- karNanAsAdyantargatasyAnuparodhena apratiSedhena yadvA prAyo jalAdanyeSAM prANinAmanuparodhena avyApAdanena dravyasnAnaM bAhyasnAnamityarthaH / "kRtvedaM yo vidhAnena, devatAtithipUjanam / karoti malinArambhI, tasyaitadapi zobhanam // 2 // " vidhAnena vidhinA, atithiH sAdhuH, malinArambhI gRhasthaH / dravyasnAnasya zobhanatve hetumAha "bhAvazuddhernimittatvAttathAnubhavasiddhitaH / kathaJcidoSa bhAve'pi, tadanyaguNabhAvataH // 3 // doSo'SkAyavirAdhanAdiH, tasmAd-doSAdanyo guNaH- saddarzanazudvilakSaNaH, yaduktam" pUAe kAyavaho, paDikuTTo so u kiMtu jiNapUA / sammattamuddhiutti bhAvaNIA u NiravajA // 1 // " anyatrApyuktaM- 'dravyasnAnAdike yadyapi SaTkAyopamardAdikA kAcidvirAdhanA syAt, tathApi kUpodAharaNena zrAvakasya dravyastavaH kartumucitaH yadAhuH - " akasiNapavattagANaM, virayAvirayANa esa khalu jutto / saMsArapayaNukaraNe, davvathae kuvadito // 1 // idamuktaM bhavati yathA kUpakhananaM zramatRSNAkardamopale pAdidoSaduSTamapi jainelibrary.org Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 modya khopakArAya saMgraha. nirjaraNapuNyamAnatvena T dharma- jalotpattAvanantaroktadoSAnapohya khopakArAya paropakArAya ca kila bhavati,ityevaM snAnAdikamapyArambhado viSamapohya zubhAdhyavasAyotpAdanena viziSTAzubhakarmanirjaraNapuNyabandhakAraNaM bhavatIti / iha kecinmnynte||127||NIpuujaarthsnaanaadikrnnkaale'pi nirmalajalakalpazubhAdhyavasAyasya vidyamAnatvena kardamalepAdikalpapApAbhAvA-IN dviSamamimitthamudAharaNaM, tataH kiledamitthaM yojanIyaM-yathA kUpakhananaM khaparopakArAya bhavati, evaM snAna-18 pUjAdikaM karaNAnumodanadvAreNa svaparayoH puNyakAraNaM syAditi / na caitadAgamAnanu (mAnu) pAti, yato dharmArtha-dU pravRttAvapyArambhajanitasyAlpapApasyeSTatvAt, kathamanyathA bhagavatyAbhuktam-"tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA paDihayapaccakkhAyapAvakammaM aphAsueNaM aNesaNijeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhemANe bhaMte ! kiM kanjai? go0 appe pAve kamme bahuariA se NijarA kajai" tathA glAnapraticaraNAnantaraM paJcakalyANakaprAyazcittapratiprattirapi kathaM syAditi pazcAzakavRttI, tatsUtramapi "hANAivi jayaNAe, Arambhavao guNAya NiameNa / suhabhAvaheuo khalu, viNeaM kUvaNAeNaM // 1 // " ityalaM prasaGgena / evaM ca devapUjAdyarthameva gRhasthasya dravyaslAnamanumataM, tena dravyalAnaM puNyAyeti yatmocyate tannirastaM mantavyaM, bhAvalAnaM ca zubhadhyAnarUpaM, yataH "dhyAnAmbhasA tu jIvasya, sadA yacchuddhikAraNam / malaM karma samAzritya, bhAvalAnaM taducyate // 1 // " iti / kasyacit lAne kRte'pi yadi gaDakSatAdi sravati, tadA tenAGgapUjAM khapuSpacandanAdibhiH parebhyaH kArayitvA'grapUjA bhAvapUjA ca svayaM kAryA, vapurapAvitrye pratyutAzAtanAsambhavena khayamaGgapUjAyA // 127 // JainEducation ined For Private Personal use only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niSiddhatvAda, uktaM ca "niHzUkatvAdazauce'pi, devapUjAM tanoti yH| puSpairbhUpatitairyazca, bhavataH zvapacAvimau / alnam" iti / tatra snAnAnantaraM pavitramRdugandhakASAyikAyaMzukenAGgarUkSaNaM tathA potikamocanapavitravastrA taraparidhAnAdiyatayA klinnAGgibhyAM bhUmimaspRzan pavitrasthAnamAgatyottarAmukhaHsaMvyayate divyaM navyamakIlitaM zvetAMzukadayaM, yataH "vizuddhiM vapuSaH kRtvA, yathAyogyaM jlaadibhiH| dhautavastre vasIta de, vizuddhe dhUpadhupite Kinloyana karyAtsandhitaM vastraM, devakarmaNi bhuumip!| na dagdhaM natu vaicchinnaM (vicchinnaM), parasya tu na dhArayeta // kaTispaSTa ta yavalaM, purISaM yena kAritam / samUtramaithunaM vA'pi, tavastraM parivarjayet // 2 // ekavastro na aJjIta, na kuryAddevatAcenam / na kaJcukaM vinA kAyoM, devArcA strIjanena tu // 3 // " evaM hiMsA vasAMpINAM ca vayatrayaM vinA devapUjAdi na kalpate / dhautavastraM ca mukhyavRttyA'tiviziSTaM kSIrodakAdikaM tavA mAyanarAjIprabhAvatIprabhRtInAmapidhItAMzukaM zvetaM nizIthAdAvuktaM, dinakRtyAdAvapi 'seavasthAnisaNoti kSIrodakAyazaktAvapi dukUlAdhiautikaM viziSTameva kArya, yaduktaM pUjASoDazake 'sitazusAbhavastreNeti / tattiryathA-sitavastreNa ca zubhavastreNa ca, zubhamiha zubhrAdanyadapi paTTayugmAdi raktapItAdivarNa parigRhyata iti / egasADi uttarAsaMgaM karei ityAgamaprAmANyAduttarIyamakhaNDameva kArya, natu khaNDavyApAdirUpaM, tacca vastradvayaM bhojanAdikArye na vyApArya, prakhedAdinA'zucitvApatteH, vyApAraNAnusAreNa ca punaH pUnardhAvanadhapanAdinA pAvanIyaM, pUjAkArye'pi khalpavelameva vyApArya, parasatkamapi ca prAyo vajya, viziSya RAKASGANGACA Jain Education inti nal For Private Personel Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Taca bAlavRddhasyAdisatkaM, na ca tAbhyAM praskhedazleSmAdi spheTanIyaM, vyApAritavastrAntarebhyazca pRthaga mocyamiti saMgraha. 'samyag snAtve tyaMzaH pradarzitaH / atha 'jinAn saMlApyeyaMzaH prdrshniiyH| tatra jinaslapanAdividhizca sm||128|| stapUjAsAmagrImelanapUrvakaH, sA ceyam-tathAhi-zubhasthAnAtkhayamArAmikAdikaM sumUlyArpaNAdinA saMtoSya pavitrabhAjanAcchAdanahRdayAgrasthakarasaMpuTadharaNAdividhinA puSpAdyAnayed, vaizvAsikapuruSeNa vA''nAyayet , jalamapi ca tathA, tato'STapuTottarIyaprAntena mukhakozaM viddhyAt, yato dinakRtye "kAUNa vihiNA pahANaM, seavatthaniaMsaNo / muhakosaM tu kAUNaM, gihabiMbANi pmje|| 1 ||"tti / tamapi ca yathAsamAdhi kuryAt, nAsAbAdhe tu nApi, yataH pUjApaJcAzake "vattheNa baMdhiUNaM, NAsaM ahavA jahAsamAhIe" etadvRttiryathAvastreNa-vasanena, baddhA-AvRtya, nAzAM-nAzikAmathaveti vikalpArtho, yathAsamAdhi-samAdhAnAnatikrameNa, yadi hi nAsAbandhe asamAdhAnaM syAttadA tAmabavA'pItyarthaH, sarva yatnena kAryamityanuvartate iti / yuktimaca mukhe vastrabandhanaM, bhRtyA api(tathA)khAmino'GgamardanazmazruracanAdikaM kurvanti, yaduktaM-"bandhittA kAsavao, vayaNaM aTThagguNAe pottIe / patdhivamuvAsae khalu, vittinimittaM bhayA ceva // 1 // " tti / tathA pramArjitapavitrAvava gharSe'saMsaktazodhitajAtyakesarakarpUrAdimizrazrIkhaNDaM saMgharNya bhAjanadvaye pRthagutsArayet, tathA saMzodhitajA-31 tyadhUpaghRtapUrNapradIpAkhaNDacokSAdivizeSAkSatapUgaphalaviziSTAnucchiSTanaivedyahRdyaphalanirmalodakabhRtapAnAdisA- | // 128 // PAmagrI saMyojayeda, evaM dravyataH zucitA, bhAvataH zucitA tu rAgadveSakaSAyeSyahikAmuSmikaspRhAkautukavyAkSepA MOCOCCALCUMSACS ASSASARASARAMANG Join Education For Private Personel Use Only pelibrary.org Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dityAgenaikAgracittatA, uktaMca-"manovAkAyavastrovIpUjopakaraNasthiteH / zuddhiH saptavidhA kAryA, zrIaIhatpUjanakSaNe // 1 // " evaM dravyabhAvAbhyAM zuciH san gRhacaitye "Azrayan dakSiNAM zAkhAM, pumAn yoSittva dakSiNAm / yatnapUrva pravizyAntardakSiNenAGgiNA ttH||2|| sugandhimadhuraivyaiH, prAzukho vA'pyudaGmukhaH / vAmanADyAM pravRttAyAM, maunavAn devamarcayet // 3 // " ityAdyuktena naiSedhikItrayakaraNapradakSiNAtrayacinta(viraca)nAdikena ca vidhinA devatA'vasarapramArjanapUrva zucipaTTakAdau padmAsanAsInaH pUrvotsAritadvitIyapAtrasthacandanena devapUjAsatkacandanabhAjanAdA pAtrAntare hastatale vA gRhItacandanena kRtabhAlakaNThahRdudaratilako racitakarNi kAGgadahastakaGkaNAdibhUSaNazcandanacarcitadhUpitahastadvayo lomahastakena zrIjinAGgAnnirmAlyamapanayet, nirmAlyaM dIca-"bhogaviNa8 vvaM, nimmallaMbiMti gIattha"tti bRhadbhASyavacanAt, 'yajinabimbAropitaM sadvicchAyIbhUtaM vigandhaM jAtaM, dRzyamAnaM ca niHzrIkaM na bhavyajanamanApramodahetustannirmAlyaM bruvanti bahuzrutA' iti saGghAcAra8|vRttyuktezca bhogavinaSTameva, natu vicArasAraprakaraNoktaprakAreNa daukitAkSatAdernimAlyatvamucitaM, zAstrAntare tathA'dRzyamAnatvAd , akSodakSamatvAca, tattvaM punaH kevaligamyaM / varSAdau ca nirmAlyaM vizeSataH kunthvAdisaMsakteH pRthag pRtham janAnAkramyazucisthAne tyajyate, evamAzAtanApi na syAt, snAtrajalamapi tathaiva / tataH samyag zrIjinapratimAH pramApa uccaiHsthAne bhojanAdAvavyApAryapavitrapAtre saMsthApya ca karayugadhRtazucikalazAdinA'bhiSiJcet, jalaM ca pUrva ghumRNAhunmizraM kArya, yato dinakRtye "dhusiNakappUramIsaM tu, kAuM gaMdhodgaM 2-%A5%25 Jain Education For Private Personel Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. // 129 // varaM / tao bhuvaNanAhassa, NhaveI bhattisaMjuo // 1 // ghusaNaM-kuGkuma, karpUro-ghanasArastAbhyAM mizraM, tuzabdA-3 itsauSadhicandanAdiparigrahaH" iti tadvRttiH / lapanakAle ca "bAlattaNaMmi sAmia !, sumerusiharaMmi kaNaya-16 kalasehiM / tiasAsurehi pahavio, te dhannA jehi diTTho'sI"tyAdi cintyaM / pUjAkSaNe ca mukhyavRttyA maunameva kArya, tadazaktau sAvadhaM vacastyAjyameva, anyathA naiSedhikIkaraNanairarthakyApattiH, kaNDUyanAdyapi heyameva, yataH -"kAyakaNDUaNaM vaje, tahA khelavigiMcaNaM / thuithuttabhaNaNaM ca(ceva), pUaMto jgbNdhunno||1||"ttH suyatnena vAlakakUrcikAM vyApAyyakenAGgarUkSaNena sarvato nirjalIkRtya dvitIyena ca dhUpitamRdUjvalena tena muhuH muhuH sarvataH spRzet, evamagarUkSaNadvayena sarvapratimA nirjalIkAryAH, yatra yatra khalpo'pi jalakledaH tiSThati tatra 2 zyAmikA syAditi sA sarvathA vypaasyte| naca paJcatIrthIcaturvizatipaTTakAdau mithaH slAbajalasparzAdinA doSa AzaGkayo, yadAhu:-"rAyappaseNaije, sohamme sUriAbhadevassa / jIvAbhigame vijayApurIi vijayAidevANaM // 1 // bhiMgAilomahatthayalUhaNayA dhUvadahaNamAIaM / paDimANaM sakahANa ya, pUAe ikkayaM bhaNiaM // 2 // nivvuajiNiMdasakahA, saggasamuggesu timuvi loesu / annonnaM saMlaggA, pahavaNajalAihiM saMpuTThA // 3 // puvvadharakAlavihiA, paDimA dIsaMti kesu vi puresuN| vattakkhA 1 khettakkhA 2 mahakkhayA 3 gaMthadiTThA y||4||" gaMthadivatti-granthe-pratiSThASoDazakAdau dRSTA, taduktaM "vyattayAkhyA khalvekA,kSetrAkhyA cAparA mahAkhyA c| yastIdArthakRdyadA kila, tasya tadAdyeti smyvidH||1||RssbhaadyaanaaN tu tathA, sarveSAmeva madhyamA jJeyA / saptatya // 129 // For Private & Personel Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savaTyAINaM / Aparajao / pAyaDiapAdiDa koDa paMca jiNa // 3 // uccosa dhikazatasya tu, carameha mahApratiSTheti // 2 // " itthaM ca ekasyAhataH pratimA vyaktyAkhyA ?, ekatra paTTAdau caturvizitiH pratimAHkSetrAkhyA 2, evaM saptatizatapratimA mahAkhyA 3||"maalaadhraaiaannvi,dhu (Nha) vaNajalAI phusei jiNabiMbaM / putthayapattAINavi, uvaruvari phrisnnaaiiaN||5|| tA najaI no doso, karaNe cauvIsavayAINaM / AyaraNAjuttIo, gaMthesu a dissamANattA // 6 // " bRhadbhASye'pyuktaM "jiNariddhidasaNatthaM, egaM kArei koi bhattijuo / pAyaDiapADiharaM, devAgamasohiaMceva // 1 // dasaNanANacarittA''rAhaNakabje jiNattiaM koI / paramihinamokAraM, ujamiGa koi paMca jiNA // 2 // kallANayatavamahavA, ujjamiuM bharahavAsabhAvitti / bahumANavisesAo, keI kAriMti cauvIsaM // 3 // ukkosa sattarisayaM, naraloe viharaitti bhattIe / sattarisayaMpi koI, biMbANaM kArai dhaNaDDo // 4 // " tasmAtritIrthIpazcatIrthIcaturvizatipaTTAdikAraNaM nyAyyameva dRzyate, tathA sati tatprakSAlanAdyapi nirdoSameva, aGgarUkSaNaM hastAdi ca pRthakbhAjanasthazuddhajalena kSAlyaM, natu pratimAkSAlanajalena, candanAdivaditi jinaslapanavidhiH / atha |pUjAvidhiH-pUjA cAGgAgrabhAvabhedAtridhA, tatra lapanamaGgapUjaiva, tataH 'ati 2 jAnu 4 karAM 6 seSu 8, mUrdhni 9 pUjAM yathAkramamityuktervakSyamANatvAt mRSTyA navAGgeSu karpUrakuGkamAdimizragozIrSacandanAdinA|'rcayet, ke'pyAhuH-pUrva bhAle tilakaM kRtvA navAGgapUjA kAryA, zrIjinaprabhasUrikRtapUjAvidhau tu "sarasasurahicaMdaNeNaM devassa dAhiNajANudAhiNakhaMdhaniDAlavAmakhaMdhavAmajANulakkhaNesu paMcasu hiaehiM saha chasu Jain Education For Private & Personel Use Only A jainelibrary.org Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ROSAIRAS saMgraha. vA aMgesu pUaM kAUNa paJcaggakusumehiM gaMdhavAsehiM ca pUeI" ityuktaM, tataH sadvarNaiH sugandhibhiH sarasairabhUpatitairvikAzibhirazaTitadalaiH pratyagraizca prakIrNe nAprakAragrathitairvA puSpaiH pUjayet, puSpANi ca yathoktAnyeva grAhyANi, yataH "na zuSkaiH pUjayeddevaM, kusumaina mhiigtH| na vizIrNadalaiH spRSTai zubhai vikAzibhiH // 1 // kITakozApaviddhAni, zIrNaparyuSitAni ca / varjayedUrNanAbhena, vAsitaM yadazobhitam // 2 // pUtigandhInyagandhIni , amlagandhAni varjayet / malamUtrAdinirmANAducchiSTAni kRtAni ca // 3 // " sati ca sAmarthe ratnasuvarNamuktAbharaNaraupyasauvarNapuSpAdibhizcandrodayAdivicitradukUlAdivastraizcApyalakaryAda, evaM cAnyeSAmapi bhAvavRddhayAdiH syAt, yataH "pavarehiM sAhaNehiM, pAyaM bhAvovi jAyae pavaro / naya anno uvaogo, eesi sayANa ltttthyro||1||"tti / zrAvidhivRttau tu 'granthima 1 veSTana 2 pUrima 3 saGghAtima 4 rUpacaturvidhapradhA8 nAmlAnavidhyAnItazatapatrasahasrapatrajAtIketakacampakAdiviziSTapuSpairmAlA 1 mukuTa 2 ziraska 3 puSpagR hAdi viracayeditivizeSaH / candanapuSpAdipUjA ca tathA kAryA yathA jinasya cakSurmukhAcchAdanAdi na syAt, sazrIkatAtirekazca syAt, tathaiva draSTaNAM pramovRddhyAdisaMbhavAt, anyo'pyaGgapUjAprakAraH kusumAJjalimocanapaJcAmRtaprakSAlanazuddhodakadhArApradAnakuGkumakarpUrAdimizracandanavilepanAGgIvidhAnagaurocanamRgamadAdimayatilakapatrabhaGgayAdikaraNapramukho bhakticaityapratimApUjAdhikAre vakSyamANo yathAkhaM jJeyaH / tathA jinasya haste sauvarNabIjapUranAlikerapUgIphalanAgavallIdalanANakamudrikAdimocanaM kRSNAgurvAdidhUpotkSepasugandhavAsaprakSepAdyapi IASSA OPAS // 130 // Jain Education For Private & Personal use only M ainelibrary.org ta Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte sarvamaGgapUjAyAmantarbhavati, tathoktaM bRhadbhASye - " NhavaNavilevaNaAharaNavatthaphalagaMdhadhUvapupphehiM / kIrai jiNaMgapUA, tattha vihI esa nAyavvo // 1 // nti / tatra dhUpo jinasya vAmapArzve kArya ityaGgapUjA 1 // tato ghRtapUrNamdIpaiH zAlyAditandulAkSatairbIja purAdinAnAphalaiH sarvanaivedyairnirmalokabhRtazaGkhAdipAcaizca pUjayet, tatra pradIpo jinasya dakSiNapArzve sthApyaH, akSataizcAkhaNDai raupyasauvarNaiH zAleyaiva jinapurato darpaNa 1 bhadrAsana 2 varddhamAna 3 zrIvatsa 4 matsyayugma 5 svastika 6 kumbha 7 nandAvartta 8 rUpASTamaGgalAnAlekhayet, anyathA vA jJAnadarzanacAritrArAdhananimittaM sRSTyA puJjatrayeNa pAdau viziSTAkSatAn pUgAdiphalaM ca Dhokayet, navInaphalAgame tu pUrva jinasya purataH sarvathA DhaukyaM, naivedyamapi sati sAmarthya kUrAdyazana 1 zarkarAguDAdipAna 2 phalAdikhAya 3 tAmbUlAdikhAdyAn 4 Dhokayet, naivedyapUjA ca pratyahamapi sukarA mahAphalA ca, dhAnyasya ca viziSya, Agame'pi rAddhadhAnyasyaiva pratipAdanAyata Avazyakaniryuktau samavasaraNAdhikAre - "kIrai balI"ti, nizIthe'pi - "tao pabhAvaIdevIe savvaM balimAda kAuM bhaNiaM 'devAhidevo vaddhamANasAmI tassa paDimA kIrautti' vAhio kuhADo, duhA jAyaM, picchai savvAlaMkAravibhUsiaM bhagavao paDimaM" nizIthapIThe'pi 'balitti asivovasamanimittaM kuro kijjai' mahAnizIthe'pi tRtIyAdhyayane 'arihaMtANaM bhagavaMtANaM gaMdhamallapaIvasaMmajjaNovalevaNavizviNNavalivatthadhUvAIehiM pUAsakkArehiM paidiNamanbhacaNaM pakuvvANA titthuppaNaM (NNaI) kurAmotti" / tato gozIrSacandanerasena paJcAGgulitalairmaNDalAlekhanAdi puSpaprakarArAtrikAdi gItanRtyAdi ca kuryAt, ainelibrary.org Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha sarvamapyetadagrapUjaiva / yadbhASyam "gaMdhavvanavAialavaNajalArattiAi diivaaii| kiccaM taM savvaMpi, oa raI aggapUAe // 1 // " ityagrapUjA 2 // bhAvapUjA tu jinapUjAvyApAraniSedharUpatRtIyanaiSedhikIkaraNapUrva // 131 // jinAddakSiNadizi pumAn strI tu vAmadizi AzAtanAparihArArtha jaghanyato'pi saMbhave navahastamAnAdasaMbhave tu hastArddhamAnAd utkRSTatastu SaSTihastamAnAvagrahAdvahiH sthitvA caityavandanAM viziSTastutyAdibhiH / kuryAt, Aha ca "taiA u bhAvapUA, ThAuM ciivaMdaNocie dese / jahasatti cittathuithuttamAiNA devavaMdabhaNayaM // 1 // " nizIthe'pi "so u gaMdhArasAvao thayathuIhi thuNaMto tattha giriguhAe ahorattaM nivasio" tathA vasudevahiNDau-vasudevo paJcUse kayasamattasAvayasAmAiAiniamo gahiapacakkhANo kayakAussaggathaivaMdaNo"tti / evamanekana zrAvakAdibhirapi kAyotsargastutyAdibhizcaityavandanA kRtetyuktaM / sA ca jaghanyAdibhedAtridhA, yato bhASyam-"navakAreNa jahannA, ciivaMdaNa majjha daMDathuijualA / paNadaMDathuicaukkagathayapaNihANehiM ukkosA // 1 // " vyAkhyA-namaskAreNa-aJjalibandhazironamanAdilakSaNapraNAmamAtreNa, yahA namo arihaMtANamityAdinA, athavaikazlokAdirUpanamaskArapAThapUrvakanamaskriyAlakSaNena karaNabhUtena, jaatini| dezAhubhirapi namaskAraiH kriyamANA jaghanyA-khalpA, pAThakriyayoralpatvAt, vandanA bhavatIti gamyaM / tatra praNAmazca paJcadhA "ekAGgaH ziraso nAme, syAdvyaGgaH karayoIyoH / trayANAM nAmane vyaGgaH, karayoH zirasastathA // 1 // caturNA karayorjAnvonamane caturaGgakaH / zirasaH karayorjAnvoH, paJcAGgaH paJcanAmane // 2 // " iti 1 // tathA -CONGOLICEMALLACESS // 13 // 0259-2201 Jan Education in For Private Personel Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education I daNDakazca-arihantacehayANamityAdizcaityastavarUpaH, stutiH pratItA, yA tadante dIyate, tayoryugalaM-yugmamete eva vA yugalaM madhyamA / etacca vyAkhyAnamimAM kalpagAthAmupajIvya kurvanti, tadyathA "nissakaDamanissakaDe, vAvi cehae savvAha~ thuI tiNNi / velaM va cehaANi va, nAuM ekkikkiyA vAvi // 1 // " yato daNDakAvasAne ekA stutirdIyate iti daNDakastutiyugalaM bhavati 2 // tathA paJcadaNDakaiH zakrastava 1 caityastava 2 nAmastava 3 zrutastava4 siddhastavA 5 khyaiH stuticatuSTayena stavanena jaya vIyarAyetyAdipraNidhAnena cotkRSTA, idaM ca vyAkhyAnameke "tiNi vA kahaI jAba, thuIo tisiloiA / tAva tattha aNuNNAyaM, kAraNeNa pareNa vA (vi) // 1 // " ityetAM kalpagAthAM 'paNihANaM muttamuttIe' iti vacanamAzritya kurvanti 3 // vandanakacUrNAvapyuktaM "taM ca ceiavaMdaNaM jahannamajjhimukkosa bheao tivihaM, jao bhaNiaM "navakAreNa jahannA, daMDagathuijualamajjhimA NeyA / saMpuNNA ukkosA, vihiNA khalu vaMdanA tivihA // 1 // " tattha navakAreNa egasilogocAraNao paNAmakaraNeNa jahagNA, tahA arihaMtaceiANamiccAidaMDagaM bhaNittA kAussaggaM pAritA thuI dijaitti daMDagassa thuie a jualeNaM-dugeNaM majjhimA, bhaNiaM ca kappe-nissakaDamanissakaDe, vAvi cehae savvahiM dhuI tiNNi / velaM va ceiANi va, nAuM ekkekiA vAvi // 1 // tahA sakkatthayAidaMDagapaMcagathuicaukkapaNihANakaraNato saMpUNNA esA ukkosatti" / "anne viMti igeNaM, sakkathaeNaM jahannavaMdaNayA / taddugatigeNa majjhA, ukkosA cauhi~ paMcAhi~ vA // 1 // " athavA prakArAntareNa vandanAtraividhyaM yathA paJcAzake - " ahavAvi bhAvabheA, ogheNaM apuNabaMdha jainelibrary.org Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 132 // gAINaM / savvA tivihA NeA, sesANamimA Na jaM samae // 1 // vyAkhyA-athavApIti nipAtaH pUrvoktaprakArApekSayA prakArAntaratvadyotanArthaH, bhAvabhedAt-pariNAmavizeSAt , guNasthAnakavizeSasambhavAt , pramoda-15 mAtrarUpADA, vandanAdhikAre jIvagatA tridhA jJeyeti saMbandhaH / oghen-saamaanyenaavivkssitpaatthkriyaalpvaadityetyrthH| keSAmityAha-'apunarbandhakAdInAM vandanAdhikAriNAM, tatrApunarbandhakaH-samyaktvaprAptiprakrame vyAkhyAtapUrvaH, AdizabdAdaviratasamyagdRSTidezasarvaviratagrahaH, sarvA'pi-namaskArAdibhedena jaghanyAdinakArApi, AstAmekA kAciditi / tatrApunarbandhakasya jaghanyA tatpariNAmasya vizuddhyapekSayA jaghanyatvAdU, aviratasamyagdRSTemadhyamA, tatpariNAmasya vizuddhimaGgIkRtya madhyamatvAt, sAmAnyaviratasyotkRSTA tatpariNAmasya tathAvidhatvAdeveti / athavA punarbandhakasyApi tridhA pramodarUpabhAvavaividhyAdevamitarayorapIti / athApunarbandhakAdInAmiti kasmAduktaM? mArgAbhimukhAderapi bhAvabhedasAvAdityatrAha-zeSANAM apunarbandhakAdivyatiriktAnAM sakRdvandhakamArgAbhimukhamArgapatitataditaramithyAdRzAM 'ima'tti iyamadhikRtabhAvabhedena bhedavatI (anyA) tu syApi, na naiva, yadu-yasmAt , samaye-siddhAnte, bhaNitetizeSaH,teSAM tadyogyatAvikalatvAditi gaathaarthH"| itthaM |ca bhAvavandanAyAH zuddhadravyavandanAyAzcAdhikAriNo'pi ete traya eva, sakRddhandhakAdInAM tu azuddhadravyavandanaiva, yatastatraiva-"ete'higAriNo iha, Na u sesA davao vijaM esaa| iarIeN joggayAe, sesANa u appahANaM ||1||ti, knntthyaa| navaraM 'iyarIeNtti itarasyA bhAvavandanAyA yogyatvena yA'pradhAnA dravyavandanA sA'dhikAriNAM, Jain Education in For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dha. saM. 23 Jain Education I zeSANAM sakRindhakAdInAM tu bhAvavandanAyA akAraNatvAdapradhAnetibhAvaH / [ evaM ca jaghanyAdyekaikasyA api caityavandanAyA adhikAritrayasaMbhavAnnavadhA caityavandanetijJeyaM ] iha ca kecinmanyante - zakrastavamAtrameva vandanaM zrAvakasya yuktaM, jIvAbhigamAdiSu tanmAtrasyaiva tasya devAdibhiH kRtatvena pratipAditatvAt tatastadAcaritaprAmANyAttadadhikatarasya ca gaNadharAdikRtasUtre'nabhidhAnAnna zakrastavAtiriktaM tadastIti / atrocyate / yaduktamAcaritaprAmANyAditi tadayuktaM yato yadidaM jIvAbhigamAdisUtraM tadvijayadevAdicaritAnuvAdaparameveti na tato vidhivAdarUpAdhikRtavandanocchedaH kartuM zakyaH, teSAM hyaviratatvAt pramattatvAcca tAvadeva tat yuktaM, tadanyeSAM punarapramAdavizeSavatAM vizeSabhaktimatAM tadadhikatve'pi na doSaH, yadi punarAcaritamavalambya pravRttiH kAryA tadA vahnanyapi karttavyaM syAd vidheyatayA'GgIkRtamapi vajrjanIyaM syAditi / yaccoktam 'tadadhikatarasyAnabhidhAnAditi' tadayuktaM, "tiSiNa vA kaDhaI jAva, thuIo tisiloiA" ityAdivyavahAra bhASyavacanazravaNAt, sAdhvapekSayA taditi cenmaivaM, sAdhuzrAvakayodarzanazuddheH karttavyatvAd, darzanazuddhinimittatvAcca vandanasya / tathA saMvegAdikAraNatvAdazaThasamAcaritatvAjjItalakSaNasyehopapadyamAnatvAt caityavandanabhASyakArAdibhiretatkaraNasya samarthitatvAcca tadadhikataramapi nAyuktamityalaM prasaGgena / caityavandanAzca pratyahaM sapta mahAnizIthe sAdhoH proktAH, zrAddhasyApyutkarSataH sapta, yadbhASyam "paDikamaNe 1 ceia 2 jimaNa 3 carima 4 paDikkamaNa 5 suaNa 6 paDibohe 7 / ciivaMdaNa ia jaiNo, satta u velA ahorante // 1 // paDikamiNo (mao) Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha gihiNovi hu, sagavelA paMcavela iarassa / pUAsu tisaMjhAsu a, hoi tivelA jahanneNaM // 2 // " tatra de AvazyakayoH 2 de khApAvabodhayoH 4trikAlapUjAnantaraM tisrazceti sapta 7, ekAvazyakakaraNe tu SaT, svApAdisamaye tadakaraNe pazcAdayo'pi, bahudevagRhAdau tu samadhikA api, yadA pUjA na syAttadApi trisandhyaM devA vandyAH zrAddhena, yadAgamaH-"bho bho devANupiA? ajappabhiie jAvajIvAe tikAliaM avvakkhittAcalegaggacitteNaM ceie vaMdiavve, iNameva bho maNuattAo asuiasAsayakhaNabhaMgurAo sAraM ti, tattha puvaNhesu tAva udagapANaM na kAyavvaM jAva cehae sAhU ana vaMdie, taha majjhaNhe tAva asaNakiriaMna kAyavvaM jAva ceie na vaMdie, tahA avaraNhe ceva tahA kAyavvaM jAva avaMdiehiM ceiehiM no sijjaaylmikkmij"tti| tathA "supabhAe samaNovAsagassa pANaMpi kappai na pAuM / no jAva cehaAI, sAhavi avaMdiA vihiNA // 1 // majjhaNhe puNaravi vaMdiUNa niameNa kappaI bhottuM / puNa baMdiUNa tAI, paosasamayaMmi to suai ||2||"tti / utkRSTatazcaityavandanavidhizca savistaramagre vakSyate / gItanRtyAdyagrapUjAyAmuktaM bhAvapUjAyAmapyavatarati, tacca mahAphalatvAnmukhyavRttyA khayaM karotyudAyananRparAjJI prabhAvatI yathA, yannizIthacUrNiH "pabhAvaI kayabalikammA kayakouamaMgallA sukillavAsaparihiA jAva aTThamicauddasIsu a bhattirAgeNa ya sayameva rAo nahovayAraM karei, rAyAvi tayANuvittIe murayaM vAeti" pUjAkaraNAvasare cAhacchadmasthakevalisthasiddhasthAvasthAtrayaM bhAvayet, yadbhASyam "NhavaNacagehiM chaumattha 1 vatthapaDihAragehi~ kevaliaM2 / pali KISSESSORAMESSIG // 133 // Jain Education in For Private & Personel Use Only djainelibrary.org Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education aMkusaggehi a, jiNassa bhAvija siddhantaM // 1 // " lApakaiH parikaroparighaTitagajArUDha karakalita kalazairamarairarcakaizca tatraiva ghaTitamAlAdhAraiH kRtvA jinasya chadmasthAvasthAM bhAvayet, chadmasthAvasthA tridhA janmAvasthA 1 rAjyAvasthA 2 zrAmaNyAvasthA 3 ca tatra snapanakArairjanmAvasthA 1 mAlAdhAre rAjyAvasthA 2 zrAmaNyAvasthA bhagavato'pagatakezazIrSamukhadarzanAtsujJAnaiva 3, prAtihAryeSu parikaroparitana kalazobhayapArzvaghaTitaiH patraiH kaGkelliH 1 mAlAdhAraiH puSpavRSTiH 2 vINAvaMzakaraiH pratimobhayapArzvavarttibhirdivyo dhvaniH 3 zeSANi sphuTAnyeva iti bhAvapUjA 3 / anyarItyA'pi pUjAtrayaM vRhadbhASyAyuktaM yathA "paMcovayArajuttA, pUA aTThovayArakaliA ya / riDiviseseNaM puNa, neA savvovayArAvi // 1 // tattha ya paMcuvayArA, kusuma 1 5vaya 2 gaMdha 3 dhUva 4 dIvehiM 5 // kusuma 1 kkhaya 2 gaMdha 3 paIva 4 dhUva 5 nevejja 6 phala 7 jalehi 8 puNo / aTThavihammadalaNI, aDuvayArA havai pUA // 2 // savvovayArapUA, NhavaNaccaNavatthabhUsaNAIhiM / phalabalidI vAIhiM, nahagIArattiAhiMti // 3 // " zAstrAntare cAnekadhA'pi pUjAbhedA uktAH santi, tadyathA "sayamANayaNe paDhamA, bIA ANAyaNeNa annehiM / tahaA maNasA saMpADaNeNa varapupphamAINaM // 1 // " iti kAyavAGmanoyogitayA karaNakAraNAnumatibhedatayA ca pUjAtrikaM / tathA "pUaMpi pupphAmimathuipaDivattibheao cauvvipi jahAsattIe kujjA" lalitavistarAdau tu "puSpAmiSastotrapratipattipUjAnAM yathottaraM prAdhAnya" mityuktaM, tatrAmiSamazanAdi bhogyaM vastu, pratipattiH punaravikalAptopadezaparipAlanA ityAgamoktaM pUjA jainelibrary.org Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha // 134 // bhedacatuSkaM / tathA "duvihA jiNiMdapUA, vve bhAve a tattha vvaMmi / vvehiM jiNapUA, jiNaANApAlaNaM bhAve // 1 // " iti bhedavayyapi / tathA saptadazabhedA yathA "NhavaNavilevaNa aMgaMmi 1, cakkhujualaM ca vAsapUAe 2 / pupphAruhaNaM 3 mAlAruhaNaM 4 taha vannayAruhaNaM 5 // 1 // cuNNAruhaNaM jiNapuMgavANa 6 AharaNarohaNaM ceva 7 / pupphagiha 8 pupphapagaro9 ArattImaMgalapaIvo 10 // 2 // dIvo 11 dhUvukkhevo 12, nevez2a 13 suhaphalANa DhoaNayaM 14 / gIaM 15 narse 16 vajaM 17, pUAbheA ime str| 3 / " ekaviMzatibhedA- stvanupadameva vakSyamANA jJeyAH, ete sarve'pyaGgAdipUjAtraye sarvavyApake'ntarbhavanti / aGgAdipUjAtrayaphalaM tvevamAhuH "vigdhovasAmagegA, abbhudayasAhaNI bhave bIA / nivvuikaraNI taiA, phalayAu jahatthanAmehiM / // 1 // [sAttvikyAdibhedairapi pUjAtraividhyamuktaM, yato vicArAmRtasaMgrahe "sAttvikI rAjasI bhaktistAmasIti tridhA'thavA / jantostattadabhiprAyavizeSAdahato bhavet // 1 // arhatsamyagguNazreNiparijJAnaikapUrvakam / amuJcatA manoraGgamupasarge'pi bhUyasi // 2 // arhatsambandhikAryAthai, sarvasvamapi ditsunA / bhavyAGginA mahotsAhAt, kriyate yA nirantaram // 3 // bhaktiH zaktyanusAreNa, niHspRhAzayavRttinA / sA sAttvikI bhvebhktirlokdvyphlaavhaa||4|| tribhirvizeSakam // yadaihikaphalaprAptihetave kRtnishcyaa|lokrnyjnvRttyrth, rAjasI bhktirucyte||5|| dviSadAM yatpratIkArabhide yA kRtamatsaram / dRDhAzayaM vidhIyeta, sA bhaktistAmasI bhavet // 6 // rajastamomayI bhaktiH, supApA sarvadehinAm / durlabhA sAttvikI bhaktiH, zivAvadhisukhAvahA // 7 // uttamA // 134 // Jain Education For Private & Personel Use Only P ainelibrary.org Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education sAttvikI bhaktirmadhyamA rAjasI punaH / jaghanyA tAmasI jJeyA, nAdRtA tattvavedibhiH // 8 // " ] atra ca prAguktamaGgAgrapUjAdvayaM caityavimbakAraNayAtrAdizca dravyastavaH, yadAha - "jiNabhavaNabiMbaThAvaNajattApUAi suttao | vihiNA / davvatthaotti te u, bhAvatthayakAraNatteNaM // 1 // NicaM citra saMpuNNA, jaivihu esA na tIrae kAuM / tahavi aNuciTThiavvA, akkhayadIvAidANeNaM // 2 // egaMpi udgabiMdU, jaha pakkhittaM mahAsamuhaMmI / jAyai akkhayamevaM, pUAvihu vIarAgesuM // 3 // eeNaM bIeNaM, dukkhAi apAviUNa bhavagahaNe / acaMtudArabhoe, bhoktuM sijyaMti savvajiA // 4 // pUAe maNasaMtI, maNasaMtIe a uttamaM jhANaM / suhajhANeNa ya mukkho, mukkhe sukkhaM nirAbAhaM // 5 // " iti / pUjAdividhisaMgrAhakaM umAkhAtivAcakakRtaM prakaraNaM caivamsnAnaM pUrvAnukhIbhUya, pratIcyAM dantadhAvanam / udIcyAM zvetavastrANi, pUjA pUrvottarAmukhI / 9 // gRhe pravizatAM vAmabhAge zalyavivarjite / devatAvasaraM kuryAtsArddhahastorddha bhUmike // 2 // nIcairbhUmisthitaM kuryAddevatAvasaraM yadi / nIcainIcaistato vaMzaH, santatyApi sadA bhavet // 3 // pUjakaH syAdyathA pUrva, uttarasyAzca saMmukhaH / dakSiNasyA dizo varja, vidigvarjanameva hi // 4 // pazcimAbhimukhaH kuryAt, pUjAM jainendramUrttaye / caturthasa ntaticchedo, dakSiNasyAM na santatiH // 5 // AgneyyAM tu yadA pUjA, dhanahAnirdine dine / vAyavyAM santatirnaiva, nairRtyAM ca kulakSayaH // 6 // aizAnyAM kurvatAM pUjAM saMsthitinaiva jAyate / ani 2 jAnu 4 karAM 6 seSu 8, mUrdhni 9 pUjA yathAkramam // 7 // zrIcandanaM vinA naiva, pUjA kAryA kadAcana / bhAle kaNThe hRdambhojodare jainelibrary.org Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . // 135 // Jain Education Interne tilakakAraNam // 8 // navabhistilakaiH pUjA karaNIyA nirantaram / prabhAte prathamaM vAsapUjA kAryA vicakSaNaiH // 9 // madhyAhne kusumaiH pUjA, sandhyAyAM dhUpadIpakRt / vAmAMse dhUpadAhaH syAdagrakUraM tu saMmukham // 10 // arhato dakSiNe bhAge, dIpasya vinivezanam / dhyAnaM tu dakSiNe bhAge, caityAnAM vandanaM tathA // 11 // hastAtpraskhalitaM kSitau nipatitaM lagnaM kacitpAdayoryanmUrddhArddhagataM dhRtaM kuvasanairnAbheradho yaddhRtam / spRSTaM duSTajanairghanairabhihataM yahUSitaM kITakaistyAjyaM tatkusumaM dalaM phalamatho bhaktairjinaprItaye // 12 // naikapuSpaM dvidhA kuryAnna chindyAtkalikAmapi / campakotpalabhedena, bhaveddoSo vizeSataH // 13 // gandhadhUpAkSataiH sragbhiH, pradIpairbalivAribhiH / pradhAnaizca phalaiH pUjA, vidheyA zrIjinezituH // 14 // zAntau zvetaM tathA pItaM, lAbhe zyAmaM parAjaye / maGgalArthe tathA raktaM, paJcavarNa ca siddhaye // 15 // paJcAmRtaM tathA zAntau dIpaH syAtsaghRtairguDaiH / vahnau lavaNanikSepaH, zAnyai tuSTyai prazasyate // 16 // khaNDite sandhite chinne, rakte raudre ca vAsasi / dAnaM pUjA tapo homasaGkhyA (ndhyA) di niSphalaM bhavet // 17 // padmAsanasamAsIno, nAsAgranyastalocanaH / maunI vastrAvRtAsyo'tha, pUjAM kuryAjinezituH // 18 // snAnaM 9 vilepana 2 vibhUSaNa 3 puSpa 4 dAma 5 dhUpa 6pradIpa 7 phala 8 tandula 9 patra 10 pUgaiH 99 / naivedya 12 vAri 13 vasanai 14 camarA 15 tapatra 16 vAditra17 gIta 18 naTana 19 stuti 20 kozavRddhyA 21 // 19 // ityekaviMzatividhA jinarAjapUjA, khyAtA surAsuragaNena kRtA sadaiva / khaNDIkRtA kumatibhiH kalikAlayogAdyadyatpriyaM tadiha bhAvavazena yojyam // 20 // " saMgraha. // 135 // jainelibrary.org Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int iti / evamanyadapi jinabimbavaiziSTyakaraNacaityagRhapramArjana sudhAdhavalanajinacaritrAdivicitracitraracanasamagraviziSTapUjopakaraNasAmagrIsamAracanaparidhApanikA candrodaya toraNapradAnAdi sarvamaGgAdipUjAyAmantarbhavati, sarvatra jinabhaktereva prAdhAnyAt / gRhacaityopari ca dhautikAdyapi na mocyaM, caityavat tatrApi caturazItyAzAtanAyA varjanIyatvAd, ata eva devasatkapuSpadhUpadIpajalapAtra candrodayAdinA gRhakArya kiJcidapi na kAryameva, nApi khagRhacaityaDhaukitacokSapUgIphala naivedyAdivikrayotthadravyaM vyApArya, caityAntare tu sphuTaM tatkharUpaM sarveSAM purato vijJapyAropyaM, anyathA'rpaNe ca mudhAjanaprazaMsAdidoSaprasaGgaH, gRhacaitya naivedyAdyapyArAmikasya mukhyavRttyA mAsadevasthAne na deyaM zaktyabhAve ca AdAveva naivedyArpaNena mAsadeyoktau tu na doSa iti pUjAvidhiH / atha gRhacaityapUjAnantaraM yatkarttavyaM tadAha - 'tata' iti tato devapUjAnantaraM 'svayaM' AtmanA jinA - | nAmagrataH puratastatsAkSikamitiyAvat 'pratyAkhyAnasya' namaskArasahitAdyaddhArUpasya granthisahitAdeH saGketarUpasya ca karaNam-uccAraNaM vizeSato gRhidharmo bhavatIti pUrvapratijJAtena sambandhaH / tathA 'vidhine'ti padamubhayatrApi yojyaM, tato vidhinA jinagRhe [trividhapratimApekSayA bhakticaityarUpe paJcavidha caityApekSayA tu nizrAkRte'nizrAkRte vA] gatvA vidhinA jinasya bhagavataH, pUjanaM-puSpAdibhirabhyarcanaM, vandanaM-stutirguNotkIrttanamityarthaH / taca jaghanyato namaskAramAtramutkarSatazceryApathikIpratikramaNapUrvaka zakrastavAdibhiH daNDakairiti / jinagRhe gamanamuktaM tadvidhizva-yadi rAjA maharddhikastadA "savvAe iDDIe, savvAe juie, savvabaleNaM, savva jainelibrary.org Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 / dharma- poriseNaM" ityAdivacanAt prabhAvanAnimittaM mahA devagRhe yAti, atha sAmAnyavibhavastadauddhatyaparihAreNa | saMgraha. yathAnurUpADambaraM bibhrat mitraputrAdiparivRto yAti, tatra gatazca puSpatAmbUlAdisacittadravyANAM parihAreNa 1 15 kirITavarjazeSAbharaNAdyacittadravyANAmaparihAreNa 2 kRtaikaTathulavastrottarAsaGgaH, etaca puruSa prati draSTavyaM, dostrI tu savizeSaprAvRtAGgI vinayAvanatatanulateti 3, dRSTe jinendre'nalivandhaM zirasyAropayana 'namo jiNANa miti bhaNanapraNamane 4, [ayamapi saGghAcAravRttI strINAM niSiddhaH, tathAca pAThaH-ekazATikottarAsaGgakaraNaM hai| 41 jinadarzane zirasi aJjalibandhazceti 2 dvau puruSamAzrityoktI, strI tu savizeSaprAvRtAGgI vinayAvanatatanula teti, tathA cAgamaH "viNaoNayAe gAyalaTThIe'tti, etAvatA zakrastavapAThAdAvapyAsAM zirasyAlinyAso na yujyate, tathAkaraNe hRdAdidarzanaprasakteH, yattu 'karayalaM jAva kadda evaM vayAsI'tyuktaM draupadIpastAve tadbhaktyartha nyuJchanAdivadaJjalimAtrabhramaNasUcanaparaM, na tu puruSaiH sarvasAmyAthai, na ca tathAsthitasyaiva sUtrocArakhyApanaparaM vA, anyadapi nRpAdivijJapanAdAvapyAdau tathA bhaNanAt" ityAyuktaprAyaM paribhAvyamatrAgamAdyavirodheneti]] manasazcaikAgryaM kurvanniti paJcavidhAbhigamena naiSedhikIpUrva pravizati, yadAha-"saccittANaM vvANaM viusaraNayAe 1 / acittANaM dabvANaM avisaraNayAe 2 / egallasADaeNaM uttarAsaMgeNaM / cakkhuphAse aMjalipa-13 ggaheNaM 4 / maNaso egattIkaraNeNaM 5 ti" rAjAdistu caityaM pravizaMstatkAlaM rAjacihAni tyajati, yataH "ava // 136 // haGa rAyakakuAI, paMca vararAyakakuarUvAI / khaggaM 1 chatto 2 vANaha 3 mauDaM 4 taha cAmarAo a5 Jan Education For Private Personal use only jainelibrary.org Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In // 1 // " agradvAH praveze manovAkkAyairgRhavyApAro niSidhyate iti jJApanArtha naiSedhikItrayaM kriyate, paramekaivaiSA gaNyate, gRhAdivyApArasyaikasyaiva niSiddhatvAt, kRtAyAM ca naiSedhikyAM sAvayavyApAravarjanameva nyAyyaM, anyathA tadvaiyarthyApatteH, yato dinakRtye "miho kahAu savvAu, jo vajjei jiNAlae / tassa nisIhiA hoi, ii kevalibhAsiaM // 1 // ti, tato mUlavimbasya praNAmaM kRtvA sarve hi prAyeNotkRSTaM vastu zreyaskAmairdakSiNabhAga evaM vidheyamityAtmano dakSiNAGgabhAge mUlavimyaM kurvan jJAnAditrayArAdhanArtha pradakSiNAtrayaM karoti / uktaM ca- "tatto namo jiNANaMti bhaNia advoNayaM paNAmaM ca / kAuM paMcaMgaM vA, bhaktibharanigbharamaNeNaM // 1 // pUaMgapANiparivAraparigao gahiramahuraghoseNaM / paDhamANo jiNaguNagaNanibaddhamaMgaladhutAI // 2 // karadhariajogamuddo, pae pae pANirakkhaNAunto / dijA payAhiNatigaM, egaggamaNo jiNaguNesuM // 3 // gihaceiesa na ghaDai, iaresubi jaivi kAraNavaseNaM / tahavi na muMcai maimaM, sayAvi takkaraNapariNAmaM // 4 // pradakSiNAdAne ca samavasaraNasya caturUpaM zrIjinaM dhyAyan garbhAgAradakSiNapRSTha vAmadiktrayastha bimbatrayaM vandate, ata eva sarvasyApi caityasya samavasRtisthAnIyatayA garbhagRha bahirbhAgAditraye mUlabimbanAmnA vimbAni kurvanti, evaM ca 'varjayedarhataH pRSTha mityukto'rha pRSTha nivAsadoSo'pi caturdikSu nivarttate, tatazcaityapramArjana potaka lekhyakAdivakSyamANayathocitacintApUrva vihitasakalapUjAsAmagrIko jinagRhavyApAraniSedharUpAM dvitIyAM naiSedhikIM mukhamaNDapAdau kRtvA mUlavimbasya praNAmatrayapUrvakaM pUrvoktavidhinA pUjAM kurute, Jainelibrary.org Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 137 // ORGANSOLUGARCAUSASARAM yadbhASyam-"tatto nisIhiAe, pavisittA maMDavaMmi jiNapurao / khiinihiajANupANI, karei vihiNA paNAmatigaM // 1 // tayaNu harisullasaMto, kayamuhakoso jiNiMdapaDimANaM / avaNei rayaNivasi, nimmallaM lomahattheNaM // 2 // jiNagihapamajaNaM to, karei kArei vAvi anneNaM / jiNabiMbANaM pUaM, to vihiNA kuNai jahajogaM // 3 // " atra ca vizeSataH zuddhagandhodakaprakSAlanakuGkamamizragozIrSacandanavilepanAGgIracanagorocanamRgamadAdipatrabhaGgakaraNanAnAjAtIyapuSpamAlAropaNacInAMzukavastraparidhApanakRSNAgurumizrakarpUradahanAneka- 1 dIpodyotanakhacchAkhaNDAkSatASTamaGgalAlekhanavicitrapuSpagRharacanAdi vidheyaM / yadi ca prAkkenApi pUjA kRtA syAttadA viziSTAnyapUjAsAmagryabhAve tAM notsArayet, bhavyAnAM taddarzanajanyapuNyAnubandhipuNyabandhasyAntarAyaprasaGgAt, kintu tAmeva vizeSayed yaddhRhadbhASyam-"aha puTiva, cia keNai, havija pUA kayA suvihaveNaM / taMpi savisesasohaM, jaha hoi tahA tahA kujA // 1 // nimmalaMpi na evaM, bhaNNai nimmallalakkhaNAbhAvA / bhogaviNaTuM davaM, nimmallaM biti gIatthA // 2 // itto ceva jiNANaM, puNaravi ArovaNaM kuNaMti jahA / vatthAharaNAINaM, jugliakuNddliamaaiinnN|| 3 // kahamannaha egAe, kAsAIe jiNiMdapaDimANaM / aTThasayaM lUhaMtA, vijayAI vaNNiA samae // 4 // " evaM mUlabimbasavistarapUjAnantaraM sRSTyA sarvAparabimbapUjA yathAyogaM kAryA, dvArabimbasamavasaraNabimbapUjApi mukhyabimbapUjAdyanantaraM garbhagRhanirgamasamaye hai karttavyA saMbhAvyate na tu praveze / praNAmamAtraM tvAsannArcAdInAM pUrvamapi yuktameva, tRtIyopAGgAvisaMvAdinyAM // 137 // For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AGRAA%E0%ASRIGARCANCIES saGghAcAroktavijayadevavaktavyatAyAmitthameva pratipAdanAt, tathAhi-"to gantu suhammasahaM, jisakahA dasaNaMmi pnnmittaa| ugghADittu samuggaM, pamajjae lomahattheNaM // 1 // surahijaleNigavIsaM, vArA pakkhAliANuliMpittA / gosIsacaMdaNeNaM, tA kusumAIhi accei // 2 // to dArapaDimapUaM, sahAsuhammAisuvi karai puvvaM va / dAracaNAimesiM, taiauvaMgAo nAyavvaM // 3 // " tasmAnmUlanAyakasya pUjA sarvebhyo'pi pUrva savizeSA hi kAryA, uktamapi-"uciattaM pUAe, visesakaraNaM tu mUlabiMbassa / jaM paDai tattha paDhama, jaNassa diTThI saha maNeNaM // 1 // " ziSyaH-"pUAvaMdaNamAI, kAUNegassa sesakaraNaMmi / nAyagasevagabhAvo, hoi kao loganAhANaM // 2 // egassAyarasArA, kIrai pUA'varesi thovyrii| esAvi mahAvaNNA, lakvijaha NiuNabuddhIhiM // 3 // " AcArya:-"nAyagasevagabuDI, na hoi eesu jANagajaNassa / picchaMtassa samANaM, parivAraM pADiherAI // 4 // vavahAro puNa paDhama, paiDhio mUlanAyago eso / avaNijjai sesANaM, nAyagabhAvo na uNa teNaM // 5 // caMdaNapUa(Na)baliDhoaNe tu egassa kIramANesu / AsAyaNA na diTThA, uciapavittassa purisassa // 6 // jaha mimmayapaDimANaM, pUA pupphAiehiM khalu uciA / kaNagAinimmiANaM, uciatamA majjaNAIhiM // 7 // kallANagAIkajjA, egassa visesapUakaraNevi / nAvaNNApariNAmo, jaha dhammijaNassa sesesu||8|| uciapavattiM evaM, jahA kuNaMtassa hoi nAvaNNA / taha mUlabiMbapUAvisesakaraNevi taM natthi // 9 // jiNabhavaNabiMbapUA, kIraMti jiNANa no kae kiMtu / suhabhAvaNAnimittaM, buhANa iyarANa bohatya Jain Education indi For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 138 // Jain Education Internatio // 10 // cehareNaM kei, pasaMtaruveNa kei biMbeNaM / pUyAisayA anne, anne bujjhaMti ubaesA // 11 // " iti pUrva mUlabimbapUjAyuktimatyevetyalaM prasaGgena / savistarapUjAvasare ca nityaM vizeSatazca parvasu tripaJcasaptakusumAJjaliprakSepAdipUrva bhagavataH snAnaM vidheyaM, tatrAyaM vidhiH yogazAstravRttizrAddhavidhivRttilikhitaH - " prAtaH pUrva nirmAlyotsAraNaM prakSAlanaM saGkSepapUjA ArAtrikaM maGgalapradIpazca tataH snAtrAdisavistara dvitIyapUjAprArambhe devasya puraH sakuGkumaH jalakalazaH sthApyaH, tataH "muktAlaGkArasArasaumyatva kA ntikamanIyam / sahajanijarUpanirjitajagatrayaM pAtu jinabimbam // 1 // ityuktvAlaGkArottAraNaM "avaNiakusumAharaNaM, pathaipaiTThiamagoharacchAyaM / jiNarUvaM majjaNapIDhasaMThiaM vo sivaM disau // 2 // ityuktvA nirmAlyottAraNaM, tataH prAguktakalazaDhAlanaM pUjA ca, atha dhautadhUpitakalazeSu snAtrArha sugandhijalakSepaH zreNyA teSAM vyavasthApanaM, sahastreNAcchAdanaM ca tataH khacandanadhUpAdinA kRtatilakahastakaGkaNahastadhUpanAdikRtyAH zreNisthAH zrAvakAH kusu mAJjalipAThAn paThanti tatra "sayavattakuMdamAlai bahuvihakusumAI paMcavaNNAI / jiNanAhaNhavaNakAle, diMti surA kusumaMjaliM (aMjaliM) hiTThA // 1 // " ityuktvA devasya mastakeSu puSSAropaNaM "gaMdhAiDiamahuaramaNaharajhaMkArasahasaMgIA / jiNacalaNovari mukkA, harau tumha kusumaMjalI duriaM // 1 // " ityAdipAThaiH pratigAthAdipAThaM jinacalanoparyekena zrAvakeNa kusumAJjalipuSpANi kSepyANi, sarveSu kusumAJjalipATheSu ca tilakapuSpapatradhUpAdivistaro jJeyaH / athodAramadhurakhareNAdhikRta jinajanmAbhiSekakalazapAThaH, tato ghRtekSurasadugdhadadhisugandhi saMgraha. // 138 // Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -SASRECESSAGARMA jalapaJcAmRtaiH snAtrANi, slAtrAntarAleSu ca dhUpo deyaH, snAtrakAle'pi jinaziraH puSpairazUnyaM kArya, yadAhu divaitAlazrIzAntisUrayaH-"A lAtraparisamApterazUnyamuSNISadezamIzasya / sAntardhAnAbdhArApAtaM puSpottamaiH kuryaat||1||" lAne ca kriyamANe nirantaraM cAmarasaGgItatUryAdyADambaraHsarvazaktyA kAryaH, sarvaiH lAne kRte punarakaraNAya zuddhajalena dhArA deyA, tatpAThazcAyam-"abhiSekatoyadhArA, dhAreva dhyAnamaNDalAgrasya / bhavabhavanabhittibhAgAn, bhUyo'pi bhinattu bhAgavatI // 1 // " tato'GgarUkSaNavilepanAdipUjA prAkpUjAto'dhikA kAryA, sarvaprakArairdhAnyapakkAnazAkavikRtiphalAdibhirbaliDhaukana, jJAnAdiratnatrayADhyasya lokatrayAdhipaterbhagavato'gne punyjnyennocitN| slAnapUjAdikaM pUrva zrAvakaivRddhalaghuvyavasthayA tataH zrAvikAbhiH kArya, jinajanmamahe'pi pUrvamacyutendraH svasurayutastato yathAkramamanye indrAH snAnAdi kurvanti / snAtrajalasya ca zeSAvacchIrSAdau kSepe'pi na doSaH sambhAvyo, yaduktaM haimazrIvIracaritre-"abhiSekajalaM tattu, surAsuranaroragAH / vavandire muhuH sarvAGgINaM ca paricikSipuH // 1 // " zrIpadmacaritre'pyekonatriMze uddeze ASADhazuklASTamyA Arabhya dazarathanRpakAritASTAhikAcaityasnAtramahAdhikAre "taM NhavaNasaMtisalilaM, naravANA pesiaM sabhajANaM / taruNavalayAhi nelaM, chUDhaM cia uttamaMgesu // 1 // kaMcuihatthovagayaM, jAva ya gaMdhodayaM cirAvei / tAva hai |ya varaggamahisI, pattA sogaM ca kovaM ca // 2 // ityAdi "sA kaMcuiNA kuddhA, ahisittA teNa saMtisalileNaM / nivvaviamANasaggI, pasannahiayA tao jAyA // 3 // " bRhacchAntistave'pi-"zAntipAnIyaM kA gha. saM. 24 - - Jain Education in For Private & Personel Use Only FMainelibrary.org Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 139 // mastake dAtavyamityuktaM, zrUyate'pi jarAsandhamuktajarayopadrutaM svasainyaM zrInemigirA kRSNenArAddhanAgendrAtpAtAlasthazrIpArzvapratimAM zaGkhezvarapure AnAyya tatsnapanAmbunA paTUcakre, jinadezanAsadmani nRpAdyaiH prakSiptaM kUrarUpaM balimarddhapatitaM devA gRhNanti tadarddhArddha nRpaH zeSaM tu janAH, tatsikthenApi zirasi kSisena vyAdhirupazAmyati, SaNmAsAMzcAnyo na syAd ityAgame'pi / tataH sadgurupratiSThitaH prauDhotsavAnIto dukUlAdimayo mahAdhvajaH pradakSiNAtrayAdividhinA pradeyaH sarvairyathAzakti paridhApanikA ca mocyA / athArAtrikaM samaGgaladIpamarhataH purastAdudyotyaM, AsannaM ca vahnipAtraM sthApyaM tatra lavaNaM jalaM ca pAtayiSyate 'uvaNeu maMgalaM vo, jiNANa muhalAlijAlasaMvaliA / titthapavattaNasamae, tiasavimukkA kusumabuTThI // 1 // | ityuktvA prathamaM kusumavRSTiH, tataH "uaha paDibhaggapasaraM, payAhiNaM muNivahaM kareUNaM / paDai saloNattaNalajjiaM va loNaM huavahaMmi // 1 // " ityAdipAThairvidhinA jinasya triH sapuSpalavaNajalottAraNAdi kArya, tataH sRSTyA pUjayitvA ArAtrikaM sadhUpotkSepamubhayata uccaiH sakalazajaladhAraM paritaH zrAddhaiH prakIryamANapuSpaprakaraM " maragayamaNighaDiavisAladhAlamANikkamaMDiapaIvaM / NhavaNayara karukkhittaM, bhamau jiNArattiaM tumhaM // 1 // " ityAdipAThapUrva pradhAnabhAjanasthaM sotsavamuttAryate trivAraM yaduktaM triSaSTIyAdicaritre" kRtakRtya ivAthApasRtya kiJcitpurandaraH / purobhUya jagadbhartturArAtrikamupAdade // 1 // caladdIpatviSA tena, cakAsAmAsa kauzikaH / bhAkhadoSadhicakreNa zRGgeNeva mahAgiriH // 2 // zraddhAlubhiH suravaraiH, prakIrNaku saMgraha // 139 // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sumotkaram / bha ruttArayAmAsa, ttstridshpunggvH|| 3 // " maGgalapradIpo'pyArAtrikavatpUjyate-"kosaMbisaMThiassa va, payAhiNaM kuNai mauliapaIvo / jiNasomadaMsaNe diNayarubva tuha maMgalapaIvo // 1 // bhAmijaMto surasuMdarIhiM tuha nAha! maMgalapaIvo / kaNayAyalassa najai, bhANuvva payAhiNaM dito // 2 // " iti pAThapUrva tathaivottAryate, dedIpyamAno jinacalanAgre mucyate, ArAtrikaM tu vidhyApyate na doSaH, pradIpArAtrikAdi ca mukhyavRttyA ghRtaguDakarpUrAdibhiH kriyate, vizeSaphalatvAt, loke'pyuktam "puraH prajvAlya devasya, kapUreNa tu dIpakam / azvamedhamavAmoti, kulaM caiva samuddharet // 1 // " atra muktAlaGkAretyAdigAthAH zrIhadAribhadrasUrikRtAH saMbhAvyante, tatkRtasamarAdityacaritragranthasyAdau 'uvaNeu maMgalaM vo' iti namaskAradarzanAt, etAzca gAthAH zrItapApakSAdau prasiddhA iti na sarvA likhitAH / lAtrAdau sAmAcArIvizeSeNa vividhavi|ghidarzane'pi na vyAmohaH kAryaH, ahadbhaktiphalasyaiva sarveSAM sAdhyatvAt , gaNadharAdisAmAcArISvapi bhUyAMso dAbhedA bhavanti, tena yadyaddharmAdyaviruddhamahadbhaktipoSaka tattanna keSAmapyasaMmataM, evaM sarvadharmakRtyeSvapi jJeyam / Piha lavaNArAtrikAdyuttAraNaM saMpradAyena sarvagaccheSu paradarzaneSvapi ca sRSTyaiva kriyamANaM dRzyate, zrIjinama bhasUrikRtapUjAvidhau tvevamuktam-"lavaNAiuttAraNaM pAlittayasUrimAipuSvapurisehiM saMhAreNa aNunnA-8 yapi saMparya siTThie kArijaI'tti / snAtrakaraNe ca sarvaprakArasavistarapUjAprabhAvanAdisaMbhavena pretya prakRSTaM phalaM spaSTaM, jinajanmalAnakartRcatuHSaSTisurendrAdyanukArakaraNAdi cAtrApIti lAtavidhiH / pratimAzca vivi Jin Education in w.jainelibrary.org Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 140 // Jain Education Int dhAstatpUjAvidhau samyaktvaprakaraNa ityuktaM "gurukAriAi keI, anne sayakAriAi taM biMti / vihikAriAi anne, paDimAe pUaNavihANaM // 1 // " vyAkhyA - guravo mAtRpitRpitAmahAdayastaiH kAritAyAH kecidanye, svayaMkAritAyAstvanye pratimAyAstat-pUrvAbhihitaM pUjAvidhAnaM bruvanti karttavyamiti zeSaH / avasthitapakSastu gurvAdikRtatvasyAnupayogitvAt mamatvAgraharahitena sarvapratimA avizeSeNa pUjanIyAH, na caivamavidhikRtAmapi pUjayatastadanumatidvAreNAjJA bhaGgalakSaNadoSApattiH AgamaprAmANyAt, tathAhi zrIkalpavRhadbhASye "nissakaDamanissakaDe, ceie savvahiM thuI tinni / velaM va ceiANi a, nAuM ikkikkiA vAvi // 1 // " nizrAkRte gacchapratibaddhe, anizrAkRte tadviparIte, caitye, tisraH stutayo dIyante, atha praticaityaM stutitraye dIyamAne velAyA atikramo bhavati bhUyAMsi vA tatra caityAni tato velAM caityAni ca jJAtvA praticaityamekaikA'pi stutirdAtavyA // ayaM caityagamanapUjAsnAtrAdividhi: sarvo'pi RddhiprAptamAzrityoktaH, tasyaivaitAvadyo gasaMbhavAt, aR (nR) dviprAptastu zrAddhaH svagRhe sAmAyikaM kRtvA kenApi saha RNavivAdAdyabhAve IrSyAyupayuktaH sAdhuvacaityaM yAti naca puSpAdisAmagryabhAvAdravyastavasya (sati caityakaraNIye sAmAyikaM vihAya tatkaroti, na ca sAmAyikatyAgAdravyastavasya) karaNamanucitamiti zaGkayaM, sAmAyikasya svAyattatayA zeSakAle'pi sukaratvAt, caityakRtyasya ca samudAyAyattatvena kAdAcitkatvAt, dravyastavasyApi zAstre mahAphalakhapratipAdanAca, yataH padmacaritre "maNasA hoi cautthaM, chaTThaphalaM uTThaassa saMbhavai / gamaNassa saMgraha. // 140 // jainelibrary.org Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter payAraMbhe, hoi phalaM ahamovAso // 1 // gamaNe dasamaM tu bhave, taha caiva duvAlasaM gae kiMci / magge pakakhuvavAso, mAsuvavAsaM ca diTThami // 2 // saMpatto jiNabhavaNe, pAvai chammAsiaM phalaM puriso / saMvacchariaM tu phalaM dAruddesaTThio lahai // 3 // pAyakkhiNeNa pAvai, varisasayaM taM phalaM jiNe mahie / pAvai varisasahassaM, aNatapuNNaM jiNe dhuNie // 4 // sayaM pamajjaNe puNNaM, sahassaM ca vilevaNe / sayasAhassiA mAlA, anaMtaM gIavAie // 1 // ti / prastAve ca tasmin kriyamANe vizeSapuNyalAbha H, yadAgamaH- "jIvANa vohilAbho, sammaddiTTINa hoi piakaraNaM / ANA jiNibhattI, titthassa pabhAvaNA caiva // 1 // " evamaneke guNAstatastadeva karttavyaM, yaduktaM dinakRtye - "evaM vihI imo savvo, riddhimaMtassa desio / iyaro niyayagehammi, kAuM sAmAiaM vae // 1 // jai na kassai dhAreha, na vivAo a vijjae / uvautto susAhuvva, gacchae jiNamaMdire // 2 // kAraNa atthi jai kiMci, kAyavaM jiNamaMdire / tao sAmAiaM motuM, karejja karaNijjayaM // 3 // " / atra ca sUtre vidhinA jinasya pUjanaM vandanaM cetyuktyA dazatrikAdicaturviMzatimUladvArairbhASyAyuktaH sampUrNo vandanAvidhirupalakSitaH, sa ca yathA "tinni nisIhI tinni u payAhiNA tinni caiva ya paNAmA / tivihA pUA ya tahA, avatthatiabhAvaNaM caiva // 1 // tidisinirikkhaNaviraI, payabhUmipamajaNaM ca tikkhutto / vaNNAitiaM muddAtiaM ca tivihaM ca paNihANaM // 2 // puSphAmisathuibheA, tivihA pUA avatthatiagaM tu / chaumatthakevalittaM, siddhattaM bhuvaNanAhassa // 3 // vaNNAitiaM tu puNo, vaNNa inelibrary.org Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 14 // tthAlaMbaNassarUvaM tu / maNavayakAyAjaNiaM, tivihaM paNihANamavi hoi // 4 // tathA-paMcaMgo paNivAo, thayapADho hoi jogamuddAe / vaMdaNa jiNamuddAe, paNihANaM muttamuttIe // 5 // do jANU dunni karA, paMcamayaM hoi uttamaMgaM tu / sammaM saMpaNivAo, neo pNcNgpnnivaao|| 6 // " vandanapazcAzakavRttau tu pazcAGgayapi khatantrA mudrAtvena pratipAditA, tathA ca tatpAThaH "praNipAtadaNDakapAThasyAdAvavasAne ca praNAmaH paJcAGgamudrayA kriyate, paJcAGgAni-avayavAH karajAnudvayottamAGgalakSaNAni vivakSitavyApAravanti yasyAM sA tathA, paJcAGgayA api mudrAtvamaGgavinyAsavizeSarUpatvAdyogamudrAvaditi" "aNNoNaMtariaMgulikosAgArehi~ dohaM hatthehiM / pihovarikupparasaMThiehi~ taha jogamuddatti // 7 // cattAri aMgulAI, purao UNAi~ jattha pcchimo| pAyANaM ussaggo, esA puNa hoi jiNamuddA // 8 // muttAsuttImuddA, jattha samA dovi gambhiA hatthA / te puNa niDAladese, laggA anne alaggatti // 9 // " ityAdi / vidhinaiva kriyamANaM devapUjAdi dharmAnuSThAnaM mahAphalam , anyathA tvalpaphalaM, sAticAratAyAM ca, pratyuta pratyapAyAderapi sambhavaH, avidhinA caityavandane mahA| nizIthe prAyazcittasya pratipAdanAt, tathAhi tatsasamAdhyayane-"avihIe ceiAI vaMdijA, tassa NaM pAyacchittaM uvaisijjA, jao avihIe ceiAI vaMdamANo aNNesiM asaddhaM jaNei ii kAUNa"tti, ata eva ca pUjAdipuNyakriyAprAnte sarvatrAvidhyAzAtanAnimittaM mithyAduSkRtaM deyam / atha ceryApathikIpratikramaNapUrvaka caityavandanamiti pUrvamuktaM, tacca yuktaM, yato mahAnizIthe-"iriAvahiAe apaDikaMtAe na kiMci kappai UUTURO ACREASSACREASANG // 14 // Jan Education Interna For Private Personal use only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACADAMSACSCGOSROSAGAROSTATUS ceiavaMdaNasajjhAyAvassayAi kAuM" iti, anyA api pratikramaNAdikriyA etatpratikramaNapUrvikAH zuddhyanti, yato vivAhacUlikAyAm-"diviDikusumasehara, muccai divvAhigAramajhaMmi / ThavaNAyariaM ThavilaM, posahasAlAi to sIho // 1 // ummukkabhUsaNo so, iriAipurassaraM ca muhaputtiM / paDilehiUNa tatto, cauvihaM posahaM kuNai // 1 ||"tti, tathA''vazyakacUrNAvapi "tattha DhaDDaro nAma sAvao sarIraciMtaM kAUNa paDissayaM vaccai, tAhe teNa pUraeNa tinni nisIhiAo kayAo, evaM so iriAI DhaDreNa sareNa karei"tti, tathA 'vavahArAvassayamahAnisIhabhagavaivivAhacUlAsu / paDikamaNacuNNimAisu, paDhamaM iriApaDikkamaNamityAzukteH / ataH prathamamIryApathikIsUtraM vyAkhyAyate, taca 'icchAmi paDikkami'mityAdi 'tassa micchAmi dukkaDa'mityantaM / tatra 'icchAmi paDikkamiuM iriAvahiAe virAhaNAe'tti icchAmi-abhilaSAmi pratikramitu-pratIpaM kramituM, IraNamIryA gamanamityarthaH tatpradhAnaH panthA ryApathaH tatra bhavA airyApathikI, virAdhanA jantubAdhA, mArge gacchatAM yA kAcidvirAdhanA bhavati sA airyApathikItyucyate, tasyA aiyApathikIvirAdhanAyAH sakAzAt pratikramitumicchAmIti sambandhaH / asmiMzca vyAkhyAne IryApathanimittAyA eva virAdhanAyAH pratikramaNaM syAd, na tu zayanAderutthitasya kRtalocAdervA, tasmAdanyathA vyAkhyAyate-IryApatha-sAdhvAcAraH, yadAha"yApatho dhyAnamaunAdikaM bhikSuvrataM" tatra bhavA aiyApathikI virAdhanA nadyuttaraNazayanAdibhiH sAdhvAcArAtikramarUpA tasyA virAdhanAyAH pratikramitumicchAmIti sambandhaH / sAdhvAcArAtikramazca prANAtipAtA Jain Education in For Private & Personel Use Only Kenjainelibrary.org Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 142 // Jain Education dirUpaH, tatra ca prANAtipAtasyaiva garIyastvaM, zeSANAM tu pApasthAnAnAmatraivAntarbhAvaH, ata eva prANAtipAtavirAdhanAyA evottaraprapaJcaH, sampat 1 ka sati virAdhanA ? 'gamaNAgamaNe' gamanaM cAgamanaM ceti samAhAradvandvastasmin, tatra gamanaM svasthAnAdanyatra yAnaM, AgamanaM ca tadvyatyayataH, sampat 2 / tatrApi kathaM virAdhanetyAha - "pANakamaNe ityAdi" prANino-hIndriyAdayasteSAmAkramaNe-saGghaTTane pAdena pIDane, tathA 'bIyakamaNe hariyakkamaNe,' bIjAkramaNe, haritAkramaNe, AbhyAM sarvabIjAnAM zeSavanaspatInAM ca jIvatvamAha, sampat 3 / tathA 'osAuttiMgapaNagadgamaTTI makkaDAsaMtANAsaMkamaNe' avazyAyaH trehaH, asya ca grahaNaM sUkSmasyApyapakAyasya parihAryatvakhyApanArtha, uttiGgA-bhUmyAM vRttavivarakAriNo gardabhAkArA jIvAH kITikAnagarANi vA, panaka:- paJcavarNA phulliH, dakamRttikA anupahatabhUmau cikkhilaH, yadvA dakam - apakAyo mRttikApRthvIkAyaH, markaTa:- kolikastasya santAno-jAlakaM, tatazcaiSAM padAnAM indra:, teSAM saGkramaNe - AkramaNe, saMpat 4 / kiM bahunA ? 'je me jIvA virAhiyA' ye kecana mayA jIvA virAdhitA -duHkhe sthApitAH, sampat 5 / te ca ke ? ityAha- 'egeMdiA ityAdi' ekameva sparzanarUpamindriyaM yeSAM te ekendriyAH pRthivyAdayaH, evaM sparza - narasanopetA dvIndriyAH- zaGkhAdayaH, sparzanarasanaghANayuktAstrIndriyAH kITikAdayaH, sparzanarasanaghrANacakSuHsamanvitAH caturindriyA - vRzcikAdayaH, sparzanarasanaghANacakSuHzrotrasahitAH paJcendriyAH- nArakatiryagnarAmarAdayaH, sampat 6 / virAdhanAprakAramAha- 'abhiyA ityAdi' abhimukhamAgacchanto hatA abhihatAH pAdena saMgraha. // 142 // jainelibrary.org Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education tADitAH utkSipya kSiptA vA, 'varttitAH' puJjIkRtAH dhUlyAdinA vA sthagitA: 'zleSitA:' bhUmyAdau lagitAH ISat piSTA vA 'saGghAtitAH' mitho gAtraiH piNDIkRtAH 'saGghaTTitAH' manAk spRSTAH, 'paritApitAH' sarvataH pIDitAH 'klAmitAH' glAniM prApitAH mAraNAntikasamudghAtaM nItA ityarthaH / 'avadrAvitA' utrAsitAH 'sthAnAt sthAnaM saGkrAmitA' khasthAnAtparasthAnaM nItAH 'jIvitAdvyaparopitAH' mAritA ityarthaH / saMpat 7 / 'tassa'tti abhihayetyAdivirAdhanAprakArasya 'micchAmi dukkaDaM ti mithyA me duSkRtaM etaduSkRtaM mithyA - niSphalaM me bhavatvityarthaH / asya caitanniruktaM 'mitti miumaddavatte, chatti ya dosANa chAyaNe hoi / miti ya merAi Thio, dutti durguchAmi appAnaM // 1 // kanti kaDaM me pAvaM, utti ya Devemi taM uvasameNaM / eso micchAdukaDapayakkharattho samAseNaM // 2 // saMpat 8 / samyagamidhyAduSkRtakarttustatkSaNAdazeSamapi karma kSIyate / atra catriSaSTyadhikapaJcazatImitAnAM jIvAnAmevaM mithyAduSkRtaM dIyate, tadbhedAzca aSTAdaza lakSA caturviMzatisahasrAH ekaM zataM viMzatizca 1824120 bhavanti, tadyathA-saptanarakabhavAH paryAptAparyAptabhedena 14, bhUjalajvalanavAyvanantavanaspatayaH paryAptA paryAptasUkSmavAdarabhedaiH 20, pratyeka vanaspatirdvitricaturindriyAzca paryAptA aparyAptAzceti 8, jalasthalakhacarA urobhujaparisarpAzca saMjJayasaMjJiparyAptAparyAptabhedAt 20, evaM tiryagabhedAH 48 // karmabhuvaH 15 akarmabhuvaH 30 antaradIpAH 56 evaM 101, eSAM garbhajAnAM paryAptAparyAptatayA 202, saMmUrchajatvena punaH 303 manuSya bhedAH / bhavanapatayo 10 vyantarAH 16 carasthirabhedabhinnajyotiSkAH 10 kalpabhavAH 12 graiveyakagAH jainelibrary.org Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. // 143 // SCRECASSADOSAROKS 49 anuttaropapAtinaH5 lokAntikA 9kilbiSikAH 3 bharatairAvatavaitAbyadazakasthAH 'anne 1 pANe 2 sayaNe 3, vatthe 4 leNe a5 puppha 6 phala 7 puvaa8| bahuphala 9 avivattijuA 10, jaMbhagA dasavihA huMti ||1||tti, jRmbhakAH 10 paramAdhArmikAH 15, sarve paryAptAparyApta bhedAt 198 devabhedAH / sarve militA 563 jiivbhedaaH| 4 abhihayetyAdi 10 padaguNitAH 5630, rAgadveSaguNitA 11260, yogatrayaguNitAH 33780, kRtakAritAnumati-18 bhiguNitAH 101340, ete ca kAlatrayaguNitAH 304020, terhatsiddhasAdhudevagurvAtmasAkSibhirguNitAH |1824120 jAtAH / etadarthAbhidhAyinyo gAthA yathA-"caudasapaya 1 aDacattA 2 tigahiatisayA 3 sayaM ca addnuaN4| caugai dasaguNa micchA, paNasahasA chasayatIsA y||1|| neraiA sattavihA, pajaapajjattaNeNa caudasahA / aDacattAiMsaMkhA, tirinaradevANa puNa evaM // 2 // bhUdaggivAuNaMtA, vIsaM sesataru vigala aTThava / gambhearapajjeara, jala 1 thala 2 naha 3 ura 4 bhuA 5 vIsaM // 3 // panarasa 1 tIsa 2chapannA 3, kammAkammA 2 tahaMtaraddIvA 3 / gambhayapajjaapajjA, mucchaya apajA tisaya tinni // 4 // bhavaNA paramA jaMbhaya vaNayara dasa panara dasa ya solasagaM / carathirajoisadasagaM, kibvisitia nava ya logaMtA // 5 // kappA gevijaNuttara, bArasa nava paNa pajatta apajattA / aDanauasayaM abhiyavattiamAIhiM dasaguNiA // 6 // evaMca-"abhihayapayAidasaguNa, paNasahasA chasayatIsayA bheyA / te rAgadosaduguNA, ikkArasa do sayA saTThI // 7 // maNavayakAe guNiA, tittIsasahassa sattasayasIA / kAraNakaraNANumaI, lakkhasaha kI // 143 // Jain Education in D ainelibrary.org Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int ssA tisayacAlA // 8 // kAlatigeNaM guNiA, tilakkhacausahasa vIsa ahiA ya / arihaMta siddhasAhUdevaguruappasakkhIhiM // 9 // aTThArasa lakkhAI, caDavIsasahassa ega vIsahiA / iriAmicchAdukkaDapamANamevaM sue bhaNiaM // 10 // " asyAM ca vizrAmASTakolliGganapadAni - 'icchA garma pANa osA, jeme egiMdi abhiyA tassa / aDa saMpaya battIsaM, payAi~ vaNNANa sahasayaM // 1 // / evamAlocanApratikramaNarUpaM dvividhaM prAyazcittaM pratipAdya kAyotsargalakSaNaprAyazcittena punarAtmazuddhyarthamidaM paThati - "tassa uttarIkaraNeNamityAdi ThAmi kAussagga" miti paryantaM, tasya- AlocitapratikrAntasyAticArasyottarIkaraNAdinA hetunA 'ThAmi kAu svagga' miti yogaH / tatrAnuttarasyottarasya karaNaM punaH saMskAradvAreNoparikaraNamuttarIkaraNaM, ayaM bhAvArtha:yasyAticArasya pUrvamAlocanAdi kRtaM, tasyaiva punaH zuddhaye kAyotsargasya karaNaM, taca prAyazcitta karaNena | syAdityAha 'pAyacchittakaraNeNaM' prAyo-bAhulyena cittaM jIvaM mano vA zodhayati pApaM chinattIti vA''rSatvAtprAyazcittaM tasya karaNena hetunA, tacca vizuddhyA syAdityAha - 'visohIkaraNeNaM' vizodhanaM vizodhiraticArApagamAdAtmano nairmalyaM tasyAH karaNena hetunA, tadapi vizalyatve sati syAdityAha - 'visallI karaNeNaM' vigatAni zalyAni mAyAdIni yasyAsau vizalyaH, avizalyasya vizalyasya karaNaM vizalyIkaraNaM tena hetunA, kimityAha - 'pAvANaM kammANaM nigdhAyaNaDhAe' pApAnAM bhavahetUnAM karmaNAM jJAnAvaraNAdInAM 1 icchA iri gama pANA iti caityavandanabhASyam / jainelibrary.org Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. nirghAtanamucchedaH sa evArthaH prayojanaM tasmai, 'ThAmi' anekArthatvAddhAtUnAM karomi 'kAyotsarga kaayvyaapaartyaagmityrthH| kiM sarvathA ! netyAha-'annattha UsasieNa'mityAdi / anyatrocchrasitAt UrvazvAsagrahaNAt' ut Urdhva prabalaM vA zvasitaM uccasitamiti vyutpatteH, atra paJcamyarthe tRtIyA, tanmuktvA yo'nyo vyApArastena vyApAravataH kAyasyotsarga ityarthaH / evamuttarannApi / evaM 'niHzvasitAt' zvAsamokSaNAt 'kAsitA kSutAt 'jRmbhitAdU'udgAritAt, etAni pratItAni, vAtanisargo'dhovAtanisargastasmAt , kAsitAdIni ca jIvarakSArtha mukhe hastadAnAdiyatanayA kAryANi, 'bhamalIe' akasmAddehabhrameH 'pittamucchAe' pittasaMkSobhAdISatmoho mUrchA tasyAH tayozca satyorupaveSTavyaM, sahasApatane mA bhUtsa~yatA(mA)tmavirAdhaneti 'suhumehiM 6 | ityAdi sUkSmebhyo'GgasaMcAlebhyo romotkampAdibhyaH, sUkSmebhyaH khelasaMcAlebhyaH, khela:-zleSmA, sUkSmebhyo dRSTisaMcAlebhyo nimeSAdibhyaH, ucchasitAdibhyo'nyatra kAyotsarga karomIti, tAvatA kimuktaM bhavati ? 'eca-2 mAiehiM ityAdi evamAdibhiruccasitAdibhiH pUrvoktairAkArairapavAdairAdizabdAdanye'pi gRhyante, agnervidyuto vA jyotiSaH sparzane prAvaraNaM gRhNato'pi na bhaGgaH, [nanu namaskAramevAbhidhAya kimiti tadbrahaNaM na karoti ? yena tadbhaGgo na bhavati, ucyate, nAtra namaskAreNa pAraNamevAviziSTaM kAyotsargamAnaM kriyate, kintu yo yatpa-10 rimANaH kAyotsarga uktastAvantaM kAlaM pratIkSya tata Uddha namaskAramapaThitvA pArayato bhaGgaH, aparisamApte'pi ca paThato bhaGga eva, tasmAt yo yatparimANaH kAyotsargastasmin pUrNa eva 'namo arihaMtANa miti vaktavyaM, tathA] // 144 // Jain Education a l For Private & Personel Use Only Karjainelibrary.org Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArjAramUSakAdeH purato gamane agrataH sarato'pi, caurasambhrame rAjasambhrame vA sarpadaSTe Atmani pare vA sAdhvAdau apUrNamapi kAyotsarga pArayato'pi na bhaGgaH, yadAhuH-"agaNIo chiMdija va, bohIkhobho ya dIhaDako vA / AgArohi~ abhaggo, ussaggo evamAIhiM // 1 ||"etaiH 'abhagnaH' sarvathA akhaNDitaH 'avirAdhitoM dezato'pyavinAzito 'bhavenmama kAyotsargaH' kiyantaM kAlaM yAvadityAha-'jAvetyAdi' yAvadahatAM bhagavatAM namaskAreNa 'namo arihaMtANa'mityanena 'na pArayAmi' napAraM gacchAmi / tAvatkimityAha-'tAvetyAdi tAvantaM kAlaM 'kArya' dehaM 'sthAnena'UrdhvasthAnAdinA 'maunena' vAgnirodhena 'dhyAnena' manaHsupraNidhAnena 'appANaM'ti ArSavAdAtmIyaM kAyaM 'vyutsRjAmi' kuvyApAraniSedhena tyajAmi / ayamartha:-paJcaviMzatyucchvAsamAnaM kAlaM yAvadUrdhvasthitaH pralambitabhujo niruddhavAkprasaraH prazastadhyAnAnugatastiSThAmi, sthAnamaunadhyAnakriyAvyatirekeNa kriyAntarAdhyAsadvAreNa tu vyutsRjAmi / paJcaviMzatirucchAsAzcaturvizatistavena 'caMdesu nimmalayarA' ityantena cintitena pUryante, 'pAyasamA UsAsA' iti vacanAt / sAmprataM kAyotsargasya doSavarjanAya gAthAdvayamidam-"ghoDaga 1 layA 2 ya khaMbhe, kuDDhe 3 mAle 4 ya sabari 5 vahu 6 niyale 7 / laMbuttara8 thaNa 9 uDDI 10, saMjai 11 khaliNe 12 ya vAyasa 13 kaviDhe 14 // 1 // sIsokaMpiya 15 mUe 16, aMguli bhamuhA 17 ya vAruNI 18 pehA 19 / nAhIkarayalakuppara, ussAriyapAriyaMmi thuI // 2 // " azvavadviSamapAdaH 1, vAtAhatalatAvat kampamAnaH 2, stambhe kuDye vA'vaSTazya 3, mAle cottamA nidhAya 4, avasana +MRORSHASANGRESEANING 1 layAsamA jasA, paJcaviMzati dha, saM. 25 Jain Education For Private & Personel Use Only ainelibrary.org Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma- // 145 // MARTAMITTHIRA (NCREACREGACROCESCENGALOCAC zabarIvat guhyAne karau kRtvA 5, vadhUvavanatottamAGgaH 6, nigaDitavacaraNau vistArya melayitvA vA 7, nAbhe-16 saMgraha. rupari jAnunoradhazca pralambamAnavasanaH 8, daMzAdirakSArthamajJAnAdvA hRdayaM pracchAdya 9, zakaTorddhivadaGgaSTau pANI vA mIlayitvA 10, saMyatIvatprAvRtya 11, kavikavadrajoharaNamagrataH kRtvA 12, vAyasavaccakSurgolako bhramayan 13, kapitthavatparidhAnaM piNDayitvA 14, yakSAviSTa iva ziraH kampayan 15, mUkavat hUhUkaraNaM 16, AlApakagaNanArthamaGgulI dhruvau vA cAlayan 17, vAruNI-surA tadvat vuDabuDayan 18, anuprekSamANo vAnara iva oSThapuTaM cAlayaMzca kAyotsarga karotItyekonaviMzatiH 19 / sUtre sarvamapyanuSThAnaM sAdhumuddizyoktamatastadvizeSamAha 'nAhitti' nAbheradhazcatvAryaGgulAni colapaTTaH, 'karayala'tti dakSiNottarapANibhyAM mukhavastrikA rajoharaNaM ca 'kuppara tti kUparAbhyAM colapaTTazca dharaNIyaH, 'ussAriyapAriyaMmi thuItti utsArite pUritekAyotsarge namaskAreNa pArite jinastutirbhaNanIyA, pAThAntaraM 'eguNavIsA dosA, kAussaggassa vajijA' iti subodhaM caitaditi gAthArthaH / sampUrNakAyotsargazca 'namo arihaMtANa mitinamaskArapUrvakaM pArayitvA caturviMzatistavaM sampUrNa paThati / evaM sannihite gurau tatsamakSaM guruvirahe tu gurusthApanAM manasikRtya IryApathikIpratikramaNaM nivartya caityavandanamutkRSTamArabhate / atra caivaM bRhadbhASyokto vidhiH "saMnihiaM bhAvaguruM, ApucchittA khamAsamaNapuvvaM / iri paDikamijA, ThavaNAjiNasakkhiaM iharA // 1 // " natu jinabimbasyApi // 145 // purataH sthApanAcAryaH sthApanIyo, yatastIrthakare sarvapadabhaNanAt tadvimbe'pi sarvapadasthApanA'vasIyate eva, IMERITRUPERHAtA Jan Education international For Private Personal Use Only ainelibrary.org Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - ALSEXGANGRESSESCOCALCIEOCOMSAK uktaM ca vyavahArabhASye-"AyariyaggahaNeNaM, titthayaro ittha hoi gahio a / kiM na bhavai aayrio| AyAraM uvadisaMto ya? // 1 // nidarisaNamittha jaha khaMdaeNa puTTho ya goyamo bhyvN!| keNa tuhaM siTThati ya, dhammAyarieNa paccAha // 2 // sa jiNo jiNAisayao 1, so ceva gurU gurUvaesAo 2 / karaNAIviNayaNAo, so ceva mao u ujjhaao||3||"tti, tathA "evaM skandakasAdhupuGgavapuraH zrIgautamenoditAH, zrutvA'rhadgurutAdisarvapadavIH shriivrddhmaanprbhoH| budhyadhvaM bhavikAH ! sphuTaM tadari(ru)haDimbeSvapi sthApanAcAryatvAdi hA tathA kSamAzramaNakaiH kAryoM vidhisttpurH|| 1 // " evaM sAkSAtsamAsannabhAvAcAryAsadbhAve kSamAzramaNapUrva jinabimbAdyApRcchaya IryApathikI pratikramaNIyA, natu tadinApi, yadAgamaH-"guruvirahaMmi ya ThavaNA, gurUvaesocadaMsaNatthaM cetyAdi saGghAcAravRttau IryAsampadadhikAre / jaghanyamadhyame tu caityavandane IyApathikIpratikramaNamantareNApi bhavata iti / utkRSTayA vandanayA vanditukAmo virataH sAdhuH zrAvakazcAviratasamyagdRSTirapunabandhako vA yathAbhadrako'pi yathocitaM pratilekhitapramArjitasthaNDilo bhuvanagurau vinivezitanayanamAnasaH saMvegavairAgyavazAdutpannaromAJcakaJcako mudazrupUrNalocano'tidurlabhaM bhagavatpAvandanamiti bahumanyamAno mahAvRttAnarthayuktAnapunaruktAnnamaskArAn bhaNitvA yogamudrayA'skhalitAdiguNopetaM tadarthAnusmaraNagarbha praNipAtadaNDakaM paThati, [atra ca saGghAcAravRttyukto'yaM vizeSaH-eko dvau yAvadutkarSato'STottaraM zataM yathAzakti bhaNitvA pazcAdyathAvidhi prAguktakharUpaM praNipAtaM kuryAt, tathA cAgamaH "payatteNa dhUvaM dAUNa jiNavarANaM, Jain Education in For Private & Personel Use Only Garjainelibrary.org Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma mapraha. // 146 // aTThasayasuddhagaMthajuttehiM apuNaruttehiM saMthuNaI" ityAdi / prAyaH puruSAzritamidaM saMbhAvyate, sUryAbhavijayadevAdivihitatvena dvitIyatRtIyopAGgAdAvevaMbhaNiterdarzanAt, draupadyAdiprastAve tvetannamaskArapradhAnAlApakaparihAreNa SaSTAGgAdAvatidezabhaNanAca / tathA ca tatrAkSarANi "taeNaM sA dovaI rAyavarakannA" ityAdi 'jAva majaNagharAo paDiNikkhamittA jeNeva jiNAyataNe teNeva uvAgacchai, jAva jiNapaDimANaM Aloe paNAma kareI' ityAdi 'jahA sUriAbhe vAmaM jANuM aMceI' ityAdi / evaM zironyastAJjalinA zakrastavapATho'pi tAsAM vimaryaH, tathAbhaNane hRdAdidarzanaprasakteH, kevalamaJjalibhramaNamAtrAdi nyuJchanAdividhAnavadbhaktyartha bhavatu nAma, uktaM ca-"viNaoNayAe gAyalaTThIe, cakkhupphAse aMjalippaggaheNaM" evameva nAmamAtrAdinA praNidhAnAdyapi jJeyaM, sarvatra viSamAsanAditvaM vaya'mityaidamparyamasya / etadarthanA dazAzrutaskandhacUAdyavalokyamityalaM vistareNa / tatra ca praNipAtadaNDake trayastriMzadAlApakAH, AlApakadvikAdipramANAzca vizrAmabhUmirUpA nava sampado bhavanti / yadAha-"do tia caura ti paMcA donni a cauro a huMti tinneva / sakkathae nava saMpaya, tittIsaM haMti AlAvA // 1 // " etAzca yathAsthAnaM nAmataH pramANatazca vyAkhyAsyante / atha sUtravyAkhyA-"namo'tthu NaM arihaMtANaM bhagavaMtANaM", tatra nama iti naipAtikaM padaM pUjArtha, pUjA ca dravyabhAvasakocaH, tatra karazirapAdAdidravyasaMnyAso dravyasaGkocA, bhAvasaGkocastu vizuddhasya manaso niyogaH, astviti bhavatu, prArthanA caiSA dharmabIjaM, AzayavizuddhijanakatvAt, Namiti vAkyAlaGkAre, atizayapU SAEX50045555 GADGAOSAR // 146 // Jain Education inal For Private & Personel Use Only Haljainelibrary.org Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAmarhantItyarhantaH, yadAhu:-"arihaMti vaMdaNanamaMsaNAi arihaMti pUasakkAraM / siddhigamaNaM ca arihA, arihaMtA teNa vucaMti // 1 // " tathA arihananAdahantaH, arayazca mohAdayaH sAmparAyikakarmabandhahetavaH, teSAmarINAmanekabhavagahanavyasanaprApaNakAraNAnAM hananAdahantaH / tathA rajohananAdarhantaH, rajazca ghAtikarmacatuSTayaM, yenAvRtasyAtmanaH satyapi jJAnAdiguNakhabhAvatve ghanasamUhasthagitagabhastimaNDalasya vivakhata iva tadguNAnAmabhivyaktirna bhavati, tasya hnnaadhntH| tathA rahasyAbhAvAdahantaH, tathAhi-bhagavatAM nirastaniravazeSajJA-18 nAvaraNAdikarmapAratavyANAM kevalamapratihatamanantamadbhutaM jJAnaM darzanaM cAsti, tAbhyAM jagadanavarataM yugapatmatyakSato jAnatAM pazyatAM ca rahasyaM nAsti, tasmAdrahasyAbhAvAdahantaH / eSu viSvartheSu pRSodarAditvAdarhaditi sidhyati, 'arihantANa miti pAThAntaraM vA, tatra karmArihantRbhyaH, Aha ca-'aTTavihaMpi hu kammaM, aribhUyaM hoi sayalajIvANaM / taM kammaM ari hatA, arihaMtA teNa vuccaMti // 1 // " 'aruhaMtANa'mityapi pAThAntaraM, tatra arohaGgyaH-anupajAyamAnebhyaH kSINakarmabIjatvAt, uktaM ca-"dagdhe bIje yathA'tyantaM, prAdurbhavati naangkrH| karmavIje tathA dagdhe, na rohati bhvaangkrH|| 1 // " zAbdikAstu arhacchabdasyaiva prAkRte rUpatrayamicchanti, yadRcuhemasUrayaH "uccAhati" [zrIsi08-2-111] cakArAditAvapi, tebhyo'hanyo namo'stviti, namaHzabda yogAccaturthI, caturthyAH SaSThIti [zrIsi08-3-131] prAkRtasUtrAcaturthyAH sthAne SaSThI, bahuvacanaM cAdvaitavyadavacchedenAhahahutvakhyApanArtha, viSayabahutvena namaskartuH phalAtizayajJApanArtha ca / ete cAhanto nAmAdyaneka OCALCCCCCCESSARYANA JainEducation.in For Private Personel Use Only Trainelibrary.oro Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhrm|| 147 // Jain Education Int bhedA iti bhAvAtsaMparigrahArthamAha- 'bhagavadbhyaH' iti, tatra bhagaH samagraizvaryAdilakSaNaH, uktaM ca- "aizvaryasya samagrasya, rUpasya yazasaH zriyaH / dharmasyAtha prayatnasya, SaNNAM bhaga itIGganA // 1 // " samagraM caizvarya bhaktinatayA tridazapatibhiH zubhAnubandhimahAprAtihAryakaraNalakSaNaM, rUpaM punaH sakala surakhaprabhAvavinirmitAGguSTharUpAGgAranidarzanAtizayasiddha, yazastu rAgadveSaparISahopasargaparAkramasamutthaM trailokyAnandakAryAkAlapratiSThaM, zrIH punardhAtikarmocchedavikramAvApta kevalAlokaniratizaya sukhasampatsamanvitA parA, dharmastu samyagdarzanAdirUpo dAnazIlatapobhAvanAmayaH sAzravAnAzravo mahAyogAtmakaH, prayatnaH punaH paramavIryasamuttha ekarA - trikyAdimahApratimAbhAvahetuH samudghAtazailezyavasthAvyaGgayaH samagra iti / ayamevaMbhUto bhago vidyate yeSAM te bhagavantaH, tebhyo bhagavadbhyo namo'stviti, evaM sarvatra kriyA yojanIyA / tadevaMbhUtA eva prekSAvatAM | stotavyA ityAbhyAmAlApakAbhyAM stotavyasampaduktA / sAmpratamasyA hetusampaducyate " AigarANaM titthagarANaM sayaMsaMbuddhANaM" AdikaraNazIlAH AdikaraNahetavo vA AdikarAH, sakalanItinibandhanasya zrutadharmasyeti sAmarthyAdgamyate, tebhyaH, yadyapyeSA dvAdazAGgI na kadAcinnAsIt na kadAcinna bhavati na kadAcinna bhaviSyati abhUca bhavati ca bhaviSyati cetivacanAt nityA dvAdazAGgI, tathApyarthApekSayA nityatvaM, zabdApekSayA tu svakhatIrthe zrutadharmAdikaratvamaviruddham / ete'pi kaivalyAvAsyanantarApavargavAdibhiratIrthakarA eveSyante 'akRtlakSaye kaivalyAbhAvA' ditivacanAditi, tadvyapohArthamAha- 'tIrthakarebhyaH' tIryate saMsArasamudro'neneti saMgraha. // 147 // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtha, taca pravacanAdhArazcaturvidhaH saGghaH prathamagaNadharo vA, tatkaraNazIlAstIrthaGkarAH, na cAkRtlakSaye kaivalyaM na bhavati, ghAtikarmakSaye aghAtikarmabhiH kaivalyasyAbAdhanAt, evaM ca jJAnakaivalye tIrthakaratvamupapadyate, muktakaivalye tu tIrthaGkaratvamasmAbhirapi neSyate / ete'pi sadAzivAnugrahAtkaizcidvodhavanta iSyante, yadAhu:'mahezAnugrahAdvodhaniyamAviti' tannirAkaraNArthamAha-khayaMsaMbuddhebhyaH' svayam-AtmanA tathAbhavyatvAdisAmagrIparipAkAnna tu paropadezAt samyag-aviparyayeNa buddhA-avagatatattvAH svayaMsaMbuddhAH, tebhyaH / yadyapi bhavAntareSu tathAvidhagurutanidhAnAyattAvabodhAste abhUvana, tathApi tIrthaGkarajanmani paropadezanirapekSA eva vuddhaaH| yadyapi |ca tIrthakarajanmanyapi lokAntikatridazavacanAt 'bhayavaM! titthaM pavattehi ityevaMlakSaNAddIkSAM pratipadyante, tathApi vaitAlikavacanAnantarapravRttanarendrayAtrAvat svayameva pravrajyAM pratipadyante / idAnI stotavyasampada |eva hetuvizeSasampaducyate-"purisottamANaM purisasIhANaM purisavarapuMDarIyANaM purisavaragaMdhahatthINaM" puri zarIre zayanAtpuruSA viziSTakarmodyAdiziSTasaMsthAnavaccharIravAsinaH sattvAsteSAmuttamAH sahajatathAbhavyatvAdibhAvataH zreSThAH puruSottamAH / tathAhi-AsaMsAramete parArthavyasanina upasarjanIkRtakhArthA ucitakriyAvanto'dInabhAvAH saphalArambhiNo dRDhAnuzayAH kRtajJatApatayo'nupahatacittA devagurubahumAnino gambhIrAzayA iti / na khalvasamAracitamapi jAtyaM ratnaM samAnamitareNa, na ca samAracito'pi kAcAdirjAtyaratnIbhavati, evaM ca yadAhuH saugatAH-'nAstIha kazcidabhAjanaM sattvaH' iti sarve buddhA For Private Personal Use Only T Jain Education ainelibrary.org lA Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 148 // bhaviSyantIti tat pratyuktam / ete'pi bAhyArthasattvAdisatya(sadbhAva)vAdibhiH saMskRtAcAryaziSyanirupamAnastavAhI eveSyante 'hInAdhikAbhyAmupamA mRSetivacanAt, tadvyavacchedArthamAha-puruSasiMhebhyaH' puruSAH, siMhA iva pradhAnazauryAdiguNabhAvena puruSasiMhAH, yathA siMhAH zauryAdiguNayoginaH tathA bhagavanto'pi karmazatrUn prati zUratayA, taducchedaM prati krUratayA, krodhAdIn pratyasahanatayA, rAgAdIn prati vIryayogena, tapAkarma prati dhIratayA khyAtAH / tathA eSAmavajJA parISaheSu, na bhayamupasargebhyaH, na cintA'pIndriyavarga, na khedaH sa~yamAdhvani, niSpakampatA saddhyAne / na caivamupamA mRSA, tadvAreNa tadasAdhAraNaguNAbhidhAnAditi / ete ca sucAruziSyaiH sajAtIyopamAyogina eveSyante, vijAtIyenopamAyAM tatsadRzadhamIpattyA puruSatvAdyabhAvaprAptiH, yadAhuste-"viruddhopamAyoge taddharmApattyA tavastutva"miti, tadvyapohAyAha'puruSavarapuNDarIkebhyaH' puruSA varapuNDarIkANIva saMsArajalAsaGgAdinA dharmakalApena puruSavarapuNDarIkANi tebhyaH, yathA hi puNDarIkANi paGke jAtAni jale vardhitAni tadubhayaM vihAyopari vartante, prakRtisundarANi ca bhavanti, nivAso bhuvanalakSmyAH , AyatanaM cakSurAdyAnandasya, pravaraguNayogato viziSTatiryaganarAmaraiH sevyante, sukhahetavo bhavanti / tathaite'pi bhagavantaH karmapaGke jAtAH, divyabhogajalena vardhitA, ubhayaM vihAya navartante, sundarAzcAtizayayogena, nivAso guNasampadaH, hetavaH paramAnandasya, kevalAdiguNabhAvena bhavyasattvaiH sevyante, nirvANanibandhanaM ca jAyanta iti / naivaM bhinnajAtIyopamAyoge'pyarthato virodhAbhAvena yathoditado // 148 // in Education International For Private & Personel Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Sasambhava iti / yadi tu vijAtIyopamAyoge taddharmApattirApAdyate tarhi siMhAdisajAtIyopamAyoge taddharmANAM pazutvAdInAmapyApattiH syAditi / ete'pi yathottaraM guNakramAbhidhAnavAdibhiH suraguruvineyairhInaguNopamAyoga evAdhikaguNopamArhA iSyante, abhidhAnakramAbhAve'bhidheyamapi tathA 'akramavadasaditi' vacanAd, etannirAsAyAha - 'puruSavaragandhahastibhyaH puruSA varagandhahastina iva gajendrA iva kSudragajanirAkaraNAdinA dharmasAmyena puruSavaragandhahastinaH, yathA gandhahastinAM gandhenaiva taddezavihAriNaH kSudrazeSagajA bhajyante, tadvadIti paracaRdurbhikSamAriprabhRtayaH sarva evopadravagajA acintyapuNyAnubhAvato bhagavadvihArapavanagandhAdeva bhajyanta iti / na caivamabhidhAnakramAbhAve abhidheyamakramavadasaditi vAcyaM sarvaguNAnAmekatrAnyo'nya saMvalitatvenAvasthAnAt, , teSAM tu yathArucistotrAbhidhAne na doSaH / evaM puruSottamatvAdinA prakAreNa stotavyasampada eva sAmAanyenopayogasampadamAha - "loguttamANaM loganAhANaM logahiyANaM logapaIvANaM logapajjoagarANaM" samudAyeSvapi pravRttAH zabdA anekadhA'vayaveSvapi pravarttanta iti nyAyAdyadyapi lokazabdena tattvataH paJcAstikAyA ucyante, "dharmAdInAM vRttirdravyANAM bhavati yatra tat kSetram / tairdravyaiH saha lokastadviparItaM lokAsya // 1 // " mitivacanAt, tathApIha lokazabdena bhavyasattvaloka eva parigRhyate, sajAtIyotkarSa evottamatvopapatteH, anyathA'bhatryApekSayA sarvabhavyAnAmapyuttamatvAnnaiSAmatizaya uktaH syAt / tatazca bhavya sattvalokasya sakalaka - lyANanibandhanatathA bhavyatvabhAvenottamAH lokottamAstebhyaH / tathA 'lokanAthebhyaH' iha lokazabdena bIjA w.jainelibrary.org Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -CMC saMgraha. dharma- dhAnAdinA saMvibhakto rAgAyupadravebhyo rakSaNIyo viziSTo bhavyalokaH parigRhyate, asminneva nAthatvopapatteH, hayogakSemakRnnAthaH' iti vacanAt / tadiha yeSAmeva bIjAdhAnoDdapoSaNaiyogaH kSemazca tattadupadravAdhabhAvena // 149 // ta eveha bhavyA lokazabdena gRhyante / na caite yogakSeme sakalabhavyasattvaviSaye kasyacitsambhavataH, sarveSAM muktiprasaGgAt, tasmAduktasyaiva lokasya nAthA iti / tathA 'lokahitebhyaH' iha lokazabdena sakala eva sAMvyavahArikAdibhedabhinnaH prANivoM gRhyate, tasmai samyagdarzanaprarUpaNarakSaNayogena hitaaH| 'lokapradIpebhyaH' atra lokazabdena viziSTa eva taddezanAdyaMzubhirmithyAtvatamo'panayanena yathArha prakAzitajJeyabhAvaH saMjJilokaH parigRhyate, taM pratyeva bhagavatAM pradIpatvopapatteH, na hyandhaM prati pradIpanaM pradIpo nAma, tadevaMvidhaM lokaM prati pradIpA hailokapradIpAH / tathA 'lokapradyotakarebhyaH' iha lokazabdena viziSTacaturdazapUrvavillokaH parigRhyate, tatraiva tattvataH pradyotakaratvopapatteH, pradyotyaM ca saptaprakAraM jIvAdivastutattvaM, tatpradyotakaraNaM ca viziSTAnAmeva pUrvavidAM bhavati, te'pi SaTsthAnapatitA eva zrUyante, naca teSAM sarveSAmeva pradyotaH sambhavati, pradyoto hi viziSTA tattvasaMvedanayogyatA, sA ca viziSTAnAmeva bhavati, tena viziSTacaturdazapUrvavillokApekSayA prdyotkraaH| evaM lokottamatvAdibhiH paJcabhiH prakAraiH parArthakaraNAt stotavyasampadaH sAmAnyanopayogasampaccaturthI / idAnImupayogasampad eva hetusampaducyate-"abhayadayANaM cakkhuyANaM maggayANaM saraNayANaM bohidayANaM", iha bhayaM saptadhA, ihaparalokAdAnAkasmAdAjIvamaraNAzlAghAbhedena, etatpratipakSato'bhayaM vizi-! -CGMCN-SCRECX CLICCCCCEARS 149 // Jain Education For Private Personal use only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 - 6 C- STamAtmanaH svAsthyaM niHzreyasadharmabhUmikAnibandhanabhUtaM, dhRtirityanye, taditthaMbhUtamabhayaM guNaprakarSayogAdacintyazaktiyuktatvAtsarvathA parArthakAritvAdbhagavanta eva ddtiitybhydaastebhyH| tathA 'cakSuddebhyaH' iha cakSurviziSTamAtmadharmarUpaM tattvAvabodhanibandhanaM gRhyate, taca zraddhetyapare, tadvihInasyAcakSuSmata iva vastutattvadarzanAyogAt, na ca mArgAnusAriNI zraddhA sukhena avApyate, satyAM cAsyAM kalyANacakSuSIva bhavati vastutattvadarzanaM, tadiyaM dharmakalpadrumasyAvandhyabIjabhUtA bhagavadbhaya eva bhavatIti cakSurdadatIti cakSurdAH / tathA 'mArgadebhyaH' iha mArgoM bhujaGgamanalikAyAmatulyo viziSTaguNasthAnAvAptipravaNaH svarasavAhI kSayopazamavizeSaH, 'hetukharUpaphalazuddhA sukhe'tyanye, asminnasati na yathocitaguNasthAnAvAptiH, mArgaviSamatayA cetaHskhalanena pratibandhopapatteH, mArgazca bhagavadbhaya eveti mArga tIti mArgadAH / tathA 'zaraNadebhyaH' iha zaraNaM bhayArttatrANaM, tacca saMsArakAntAragatAnAmatiprabalarAgAdipIDitAnAM duHkhaparamparAsaklezavikSobhataH samAzvAsanasthAnakalpaM tattvacintArUpamadhyavasAnaM, 'vividityanye, asmiMzca sati tattvagocarAH zuzrUSAzravaNagrahaNadhAraNAvijJAnehApohatattvAbhinivezAH prajJAguNA bhavanti, tattvacintAmantareNa teSAmabhAvAt, saMbhavanti tAmantareNApi tadAbhAsAH, na punaH khArthasAdhakatvena bhAvasArAH, tattvacintArUpaM ca zaraNaM bhagavadbhyaH eva bhavatIti zaraNaM datIti zaraNadAH / tathA 'bodhidebhyaH' iha bodhirjinapraNItadharmaprAptiH, iyaM punaH yathApravRttApUrvAnivRttikarajANatrayavyApArAbhivyaGgayamabhinnapUrvagranthibhedataH pazcAnupUrtyA prazamasaMveganirvedAnukampAstikyAbhivyaktilakSaNaM Jain Education a l For Private & Personel Use Only Law.jainelibrary.org Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 150 // tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanamucyate, 'vijJapti' rityanye, paJcakamapyetadapunarbandhakasya, punarbandhake yathoditasyA| syAbhAvAt / ete ca yathottaraM pUrvapUrvaphalabhUtAH, tathAhi abhayaphalaM cakSuH, cakSuH phalaM mArgI, mArgaphalaM zaraNaM, zaraNaphalaM bodhiH, sA ca bhagavadbhya eva bhavatIti bodhaM dadatIti bodhidAH / evamabhayadAnacakSurdAnamArgadAnazaraNadAnabodhidAnebhya eva yathoditopayogasiddherupayogasampad eva hetusampaduktA / sAmprataM stotavyasampada evaM vizeSeNopayogasampaducyate "dhammadayANaM dhammadesayANaM dhammanAyagANaM dhammasArahINaM dhammavaracAuraMtacakkavaTTINaM" "dharmadebhyaH' iha dharmazcAritradharmo gRhyate, sa ca yatizrAvakasambandhibhedena dedhA, yatidharmaH sarvasAvadyayogaviratilakSaNaH, zrAvakadharmastu dezaviratirUpaH sa cAyamubhayarUpo'pi bhagavadbhya eva, hetvantarANAM sadbhAve'pi bhagavatAmeva pradhAnahetutvAditi dharma dadatIti dharmadAH / dharmadatvaM ca dharmadezanAdvArejaiva bhavati nAnyathetyAha- 'dharmadezakebhyaH' dharma prastutaM yathA bhavyamavandhyatayA dezayantIti dharmadezakAH / tathA 'dharmanAyakebhyaH' dharmo'dhikRta eva tasya nAyakAH khAminastadvazIkaraNabhAvAt tadutkarSAvAsestatprakRSTaphalabhogAt tadvidhAnAnu (mupapattezca / 'dharmasArathibhyaH' prastutasya dharmasya khaparApekSayA samyakpravartta napAla nadamanayogataH sArathyo dharmasArathayaH / tathA 'dharmavaracAturantacakravarttibhyaH' dharmaH prastuta eva, trikoTiparizuddhatvena sugatAdipraNItadharma cakrApekSayA ubhayalokahitatvena cakravarttyAdicatrApekSayA ca varaM pradhAnaM, catasRNAM gatInAM nArakatiryagnarAmaralakSaNAnAmanto yasmAt taccaturantaM, cakramiva cakraM raudramidhyAtvAdibhAvazatrulavanAt, te saMgraha. / / 150 / / Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na vartanta ityevaMzIlA dharmavaracaturantacakravartinaH, 'cAuraMteti smRddhyaaditvaadaattvN(shriisi08-1-48)| dharmadatvAdibhiH stotavyasampada eva vizeSopayogasampaduktA, idAnIM "sarva pazyatu vA mA vA, tattvamiSTaM tu pazyatu kITasaGkhyAparijJAnaM, tasya naH kopayujyate ? // 1 // " iti sarvadarzanapratikSepeNeSTatattvadarzanavAdinaH saugatAn / pratikSipati-"appaDiyavaranANadaMsaNadharANaM viachaumANaM' 'apratihate sarvatrApratiskhalite 'vare' kSAyikatvAt pradhAne 'jJAnadarzane' vizeSasAmAnyAvabodharUpe dhArayantIti apratihatavarajJAnadarzanadharAstebhyaH | apratihatavarajJAnadarzanadharatvaM ca nirAvaraNatvena sarvajJAnadarzanavabhAvatayA ca, jJAnagrahaNaM cAdau sarvA labdhayaH |sAkAropayoga (gopa) yuktasya bhavantIti jJApanArthamiti / ete ca kaizcittatvataH khalvavyAvRttacchadmAna eveSyante, yadAhuH "jJAnino dharmatIrthasya, kartAraH paramaM padam / gatvA''gacchanti bhUyo'pi, bhavaM tiirthnikaartH|| 1 // tathA-dagdhendhanaH punarupaiti bhavaM pramathya, nirvANamapyanavadhAritabhIruniSTham / muktaH khayaM kRtabhavazca parArthazUraH,IN tvacchAsanapratihateSviha moharAjyam // 1 // " iti, tannivRttyarthamAha-vyAvRttacchadmabhyaH' chAdayatIti cchadma jJAnAvaraNAdghiAtikarma tadvandhayogyatAlakSaNo bhavAdhikArazca, vyAvRttaM nivRttaM chadma yebhyaste tathAvidhAH, nAkSINe saMsAre apavargaH, kSINe janmaparigraha ityasat, hetvabhAvAt, na ca tIrthanikArajanmA parAbhavo hetuH, teSAM mohAbhAvAt , mohe vA apavarga iti pralApamAtram / evamapratihatavarajJAnadarzanadharatvena vyAvRttacchadma di tayA ca stotavyasampad eva sakAraNA svarUpasampat / ete ca kalpitAvidyAvAdibhiH paramArthenAjinAdayaH gha. saM. 264 Jan Education inte For Private Personel Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 151 // Jain Education In cha eveSyante, 'bhrAntimAtramasadvidyeti vacanAt etadvyapohAyAha - "jiNANaM jAvayANaM" rAgAdijetRtvAjjinAH, na ca rAgAdInAmasattvaM pratiprANyanubhavasiddhatvAt, na cAnubhavo'pi bhrAntaH, sukhaduHkhAdyanubhaveSvapi bhrAntiprasaGgAt, evaM ca jeyasambhavAjjinatvamaviruddham, evaM rAgAdIneva sadupadezAdinA jApayantIti jApakAstebhyaH / ete'pi kAlakAraNavAdibhiranantaziSyairbhAvato'tIrNAdaya eveSyante, 'kAla eva kRtsnaM jagadAvarttayatI 'tivacanAt, etannirAsAyAha -- "tiSNANaM tArayANaM" samyagjJAnadarzanacAritrapotena bhavArNavaM tIrNavantastIrNAH, na caiSAM tIrNAnAM pAragatAnAmAvarttaH sambhavati, tadbhAve muktyasiddheH evaM ca na muktaH punarbhave bhavatIti tIrNatvasiddhiH / evaM tArayantyanyAnapIti tArakAstebhyaH / ete'pi parokSajJAnavAdibhirmImAMsakabhedairabuddhAdaya eveSyante 'apratyakSA hi no buddhiH, pratyakSo'rtha:' itivacanAt etadvyavacchedArthamAha - "buddhANaM bohayANaM", ajJAnanidrAprasupte jagatyaparopadezena jIvAjIvAdirUpaM tattvaM khasaMviditena jJAnena buddhavanto buddhAH, na cAkhasaMviditena jJAnenArthajJAnaM sambhavati, na hyadRSTapradIpo bAhyamartha pratyakSaM karoti, na cendriyavada - saMviditasyApi jJAnasyArthapratyakSIkaraNam, indriyasya bhAvendriyatvAt, tasya ca svasaMviditarUpatvAt, yadAha - "apratyakSopalambhasya, nArthadRSTiH prasiddhyati" evaM ca siddhaM buddhatvam / evamaparAnapi bodhayantIti bodhakAstebhyaH / ete'pi jagatkartRlInamuktavAdibhiH santapanavineyaistattvato'muktAdadya eveSyante 'brahmavadbrahmasaGgatAnAM sthiti riti vacanAt, etannirAcikIrSayA''ha -- "muttANaM moagANaM" caturgativipAkacitrakarmabandhamu saMgraha // 151 // Jainelibrary.org Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ktatvAnmuktAH kRtakRtyA niSThitArthA ityarthaH, na ca jagatkartari laye niSThitArthatvaM sambhavati, jagatkaraNena kRtakRtyatvAyogAt, hInAdikaraNe ca rAgadveSAnuSaGgaH, na cAnyatrAnyasya layaH sambhavati, ekatarAbhAvaprasaGgAt, evaM jagatkartari layAbhAvAt mukttvsiddhiH| evaM mocayantyanyAnapIti mockaastebhyH| evaM ca jinatvajApakatva-tIrNatva-tArakatva-buddhatva-bodhakatva-muktatva-mocakatvaiH khaparahitasiddharAtmatulyaparaphalakartRtvasampadaSTamI / ete'pi buddhiyogajJAnavAdibhiH kApilairasarvajJA asarvadarzinazceSyante 'vuddhyadhyavasitamartha puruSazcetayate' itivacanAt, etannirAkaraNAyAha-"savaNNUNaM savvadarisINaM" sarva jAnantIti sarvajJAH, sarva pazyantItyevaMzIlAH sarvadarzinaH, tatvabhAvatve sati nirAvaraNatvAt , uktaM ca-"sthitaH zItAMzuvajIvaH, prakRtyA zuddhabhAvayA / candrikAvacca vijJAnaM, tadAvaraNamabhravat // 1 // " na kAraNAbhAve kartA tatphalasAdhaka ityapi naikAntikam, paraniSThitaplavakasya tarakANDAbhAve'pi plavadarzanAt, iti buddhilakSaNakAraNamantareNApi AtmanaH sarvajJatvasarvadarzitvasiddhiH / anyastvAha-jJAnasya vizeSaviSayatvAddarzanasya ca sAmAnyaviSayatvAttayoH sarvArthaviSayatvamayuktaM, tadubhayasya sarvArthaviSayatvAditi, ucyate, na hi sAmAnyavizeSayorbheda eva, kintu ta eva padArthAH samaviSamatayA saMprajJAyamAnAH sAmAnyavizeSazabdAbhidheyatAM pratipadyante, tatazca ta eva jJAyante ta eva dRzyante iti yuktaM jJAnadarzanayoH sarvArthaviSayatvamiti / Aha-evamapi jJAnena viSamatAdharmaviziSTA eva gamyante, na samatAdharmaviziSTA api, darzanena ca samatAdharmaviziSTA eva gamyante, na viSamatAdharmavi Jain Education in For Private & Personel Use Only (M yjainelibrary.org Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. dharma- | ziSTA api, tatazca jJAnadarzanAbhyAM samatAviSamatAlakSaNadharmadvayAgrahaNAdayuktameva tayoH sarvArthaviSayatva miti, na, dharmadharmiNoH sarvathA bhedAnabhyupagamAt, tatazcAbhyantarIkRtasamatAkhyadharmANa eva vissmtaadhrm||152|| | viziSTA jJAnena gamyante, abhyantarIkRtaviSamatAkhyadharmANa eva ca samatAdharmaviziSTA darzanena gamyanta iti jJAnadarzanayo sarvArthaviSayatvamiti sarvajJA sarvadarzinazca, tebhyaH / ete ca sarve'pi sarvagatAtmavAdibhiH muktatve sati na niyatasthAnasthA eveSyante, yadAhuste-'muktAH sarvatra tiSThanti, vyomavattApavarjitAH / tannirAkaraNArthamAha-"sivamayalamaruyamaNaMtamakkhayamavvAbAhamapuNarAvattisiddhigainAmadheyaM ThANaM saMpattANaM" 'ziva' sarvopadravarahitatvAt , 'acalaM' svAbhAvikaprAyogikacalanakriyArahitatvAt, 'aruja' vyAdhivedanArahitaM, tannibandhanayoH zarIramanasorabhAvAt , 'anantam'anantajJAnaviSayayuktatvAt , 'akSayaM' vinAzakAraNAbhAvAt, satatamanazvaramityarthaH 'avyAbAdham' akarmatvAt, "apunarAvRtti na punarAvRttiH-saMsAre avatAro yasmAt siddhigatinAmadheyaM siddhyanti niSThitArthA bhavantyasyAM prANina iti siddhiH-lokAntakSetralakSaNA saiva ca gamyamAnatvAdgatiH siddhigatireva nAmadheyaM yasya tattathA, tiSThantyasminniti sthAnaM, vyavahArataH siDikSetraM, yadAhuH-"ihaM budiM caittA NaM, tattha gaMtUNa sijjhai" iti, nizcayatastu kharUpameva, 'sarve bhAvA AtmabhAve tiSThantItivacanAt / vizeSaNAni ca nirupacaritatvena yadyapi muktAtmanyeva bhUyasA saMbhavanti, tathApi sthAnasthAninorabhedopacArAdevaM vyapadezaH, tadevaMvidhaM 'sthAna' 'saMprAptAH' samyagazeSakarmakSayavicyutyA svarUpa SASUALSO calaM' svAbhAvikamavAvAhamapuNavatra tiSThanti pi sarvagatAtmAgamya // 152 // Join Education in For Private Personal Use Only Mainelibrary.org Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ALLAGCSMSSAGADCASSAMACROSS gamanena pariNAmAntarApattyA prAptAstebhyaH, nahi vibhUnAmevaMvidhaprAptisambhavaH, sarvagatatve sati sadaikakhabhAvatvAt , nityAnAM caikarUpatayA avasthAnaM, tadbhAvAvyayasya nityatvAt, ataH kSetrAsarvagatapariNAminAmevaivaM prAptisambhava iti / ata eva 'kAyapramANa Atmeti susthitaM vacanaM / tebhyo nama iti kriyaayogH| evaMbhUtA eva prekSAvatAM namaskArAhAH, AdyantasaGgatazca namaskAro madhyavyApIti bhAvanA / jitabhayA apyeta eva nAnya iti pratipAdayitumupasaMharannAha-"namo jiNANaM jiyabhayANaM" namo jinebhyo, jitabhayebhyaH, namaH pUrvavat jinA iti ca, 'jitabhayAH' bhavaprapaJcanivRtteH ksspitbhyaaH| tadevaM 'savvaNNUNaM savvadarisINaM' ityata Arabhya 'namo jiNANaM jiabhayANa'mityevamantastribhirAlApakaiH pradhAnaguNAparikSayapradhAnaphalAvAptirUpA sampannavamI / atra stutiprabhAvAnna paunaruttyazaGkA karaNIyA, yadAha"sajjhAyajhANatavaosahesu uvaesathuipayANesu / saMtaguNakittaNesu a, na hoMti puNaruttadosA u||1||" etAbhirnavabhiH sampadbhiH praNipAtadaNDaka ucyate, tatpAThAnantaraM praNipAtakaraNAt, [saGkAcAravRttI tu AdAvante ca trIna vArAn praNipAtaH karttavya uktaH, tathA ca tadvandhaH-"kaha namaMti sIsaM?, 'sirapaMcameNaM kAeNa'mityAcArAGgacUrNivacanAtpazcAGgapraNAmaM kurvatA 'tikkhutto muddhANaM dharaNItalaMsi niveseI" ityAgamAtrIn vArAn zirasA bhUmiM spRSTvA bhUnihitajAnunA kara dhRtayogamudrayA zakrastavadaNDako bhaNanIyaH / tadante ca pUrvavatpraNAmaH kArya iti] jinajanmAdiSu khavimAneSu || hAtIrthapravRtteH pUrvamapi zakro'nena bhagavataH stautIti zakrastavo'pyucyate / ayaM ca prAyeNa bhAvArha dviSayo, bhAvA Jain Education in For Private & Personel Use Only ainelibrary.org Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 153 // | hRdadhyAropAcca sthApanArhatAmapi puraH pavyamAno na doSAya / "tittIsaM ca payAI, nava saMpaya vaNNa dusayabAsaTThA / bhAvajiNatthayarUvo, ahigAro esa paDhamonti // 1 // " ato'nantaraM trikAlavarttidravyArhadvandanArthamimAM gAthAM pUrvAcAryAH paThanti - "je ya aIyA siddhA, je ya bhavissaMtaNAgae kAle / saMpai ya vahamANA, savve tiviheNa vaMdAmi // 1 // kaNThyA / nanu kathaM dravyArhanto narakAdigatiM gatA api bhAvArhadvadvandanArhA ? iti cet, ucyate, | sarvatra tAvannAmasthApanAdravyArhanto bhAvArhadavasthAM hRdi vyavasthApya namaskAryA iti / dravyArhadvandanArtho'yaM dvitIyo'dhikAraH / tatazcotthAya sthApanArhadvandanArtha pAdAzritayA jinamudrayA hastAzritayA ca yogamudrayApi 'arihantaceiANa' mityAdi sUtraM paThati, arhatAM-pUrvoktakharUpANAM caityAni pratimAlakSaNAni arhacaityAni cittamantaHkaraNaM tasya bhAvaH karma vA varNadRDhAditvAd dvyaNa (zrIsi0 varNadRDhAdibhyaSTyaN ca vA 7-1-59) caityaM, bahuviSayatve caityAni, tatrArhatAM pratimAH prazastasamAdhivaccittotpAdakatvAdarhacaityAni bhaNyante, teSAM vandanAdipratyayaM kAyotsarga karomIti sambandhaH / kAyasya zarIrasya utsargaH kRtAkArasya sthAnamaunadhyAnakriyAvyatirekeNa | kriyAntarAdhyAsamadhikRtya parityAgastaM karomi / 'vaMdaNavattiAe' iti, vandanam- abhivAdanaM prazastakAyavAGmanaHpravRttirityarthaH, tatpratyayaM tannimittaM, kathaM nAma kAyotsargAdeva mama vandanaM syAd ? iti / vattiyAe ityArSatvAtsiddhaM, evaM sarvatra draSTavyaM / tathA 'pUyaNavattiyAeM pUjanapratyayaM pUjananimittaM, pUjanaM gandhamAlyAdibhirabhyarcanaM, tathA 'sakkAravattiyAe' satkArapratyayaM satkAranimittaM, satkAraH - pravaravastrAbharaNAdibhirabhyarcanaM / nanu saMgraha // 153 // Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 626 LOCCUSACROCOCOCCALOCALCORRESS ca yateH pUjanasatkArau anucitau, dravyastavatvAt, zrAvakasya tu sAkSAtpUjAsatkArakartuH kAyotsargadvAreNa hai tatprArthanA niSphalA, ucyate, sAdhovyastavapratiSedhaH khayaMkaraNamadhikRtya, na punaH kAraNAnumatI, yataH "akasiNapavattagANa"mityAdi, tathA "yastRNamayImapi kuTI"mityAdi, tathA "jinabhavanaM jinabimbaM, jinapUjAM jinamataM ca yaH kuryAt / tasya narAmarazivasukhaphalAni karapallavasthAnI" tyupadezadAnataH kAraNasadbhAvo, bhAbhagavatAM ca pUjAsatkAradarzanAt pramodenAnumatirapi, yadAha "succai a vairarisiNA, kAravaNaMpi ya aNuTTi yamimassa / vAyagagaMthesu tahA, eyagayA desaNA ceva // 1 // " zrAvakastu sampAdayannapyetau bhAvAtizayAdadhikasampAdanArtha pUjAsatkArI prArthayamAno na niSphalArambhaH / tathA 'sammANavattiyAe' sanmAnapratyayaM sanmAnanimittaM, sanmAnaH-stutyAdibhirguNonnatikaraNaM, mAnasaH prItivizeSa ityanye / atha vandanAdayaH kiMnimittamityAha-'bohilAbhavattiyAe' bodhilAbhorhatpraNItadharmAvAptistatpratyayaM tannimittaM bodhilAbho'pi kiMnimittamityAha-niruvasaggavattiyAe' janmAzupasargAbhAvena nirupasargoM mokSastatpratyayaM tannimittaM / nanu sAdhuzrAvakayoboMdhilAbho'styeva, tat kiM satastasya prArthanayA ? bodhilAbhamUlo mokSo'pyanabhilaSaNIya eva, ucyate, kliSTakarmodayavazena bodhilAbhasya pratipAtasambhavAt, janmAntare ca tasyArthyamAnatvAt, nirupasa|rgo'pi tadvAreNa prArthyata eveti yuktastayorupanyAsaH / ayaM ca kAyotsargaH kriyamANo'pi zraddhAdivikalasya nAbhilaSitArthaprasAdhanAyAlamityAha-"saddhAe mehAe ghiIe dhAraNAe aNuppehAe vaDDamANIe ThAmi kAu Jain Education For Private Personal Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 154 // ROLOCALGAONKARAULOADS ssaggaM" 'zraddhA' mithyAtvamohanIyakarmakSayopazamAdijanyodakaprasAdakamaNivaccetasaH prasAdajananI tayA zraddhayA, saMgraha. |natu balAbhiyogAdinA, evaM medhayA na jaDatvena, medhA ca sacchAstragrahaNapaTuH pApazrutAvajJAkArI jJAnAvaraNIyakSayopazamajazcittadharmaH, athavA medhayA-maryAdAvartitayA, nAsamaJjasatvena, evaM dhRtyA-manaHsamAdhilakSaNayA, na rAgadveSAdyAkulatayA, evaM dhAraNayA-ahadguNAvismaraNarUpayA, natu tacchnya tayA, evamanuprekSayA-arhadguNAnAmeva muhurmuhuranusmaraNena, na tadvaikalyena / varddhamAnayeti zrahAdibhiH pratyekamabhisambadhyate, zraddhAdInAM krmo-hai| panyAso lAbhApekSayA, zraddhAyAM hi satyAM medhA, tadbhAve dhRtiH, tato dhAraNA, tadanvanuprekSA, vRddhirapyAsAmitthameva / tiSThAmi-karomi / nanu prAkaromi kAyotsargamityuktaM, sAmprataM tiSThAmIti kimarthamucyate? satyaM, satsAmIpye sadvatpratyayo bhavatIti (zrIsi0satsAmIpye sadA 5-4-1) karomi kariSyAmIti kriyAbhimukhyaM pUrvamuktaM, idAnIM tvAsannataratvAt kriyAkAlaniSThAkAlayoH kathaJcidabhedAttiSThAmyavAhamiti / kiM sarvathA tiSThAmi kAyotsarga ? netyAha-'annattha UsasieNaM ityAdi vyAkhyA pUrvavat / atrApi vizrAmASTakolliGganapadAni "arihaM 1 vaMdaNa 2 saddhA 3, anna 4 suhuma 5 eva 6 jA 7 tAva 8 / aDa saMpaya teAlA, paya vaNNA dusaya tiishiaa||1|| eSa sthApanArhadvandanAkhyastRtIyo'dhikAraH / dvitIyo daNDakaH / kAyotsargazcASTo // 154 // cchvAsamAtraH, na tvatra dhyeyaniyamo'sti / kAyotsargAnte ca yayeka eva tato 'namo arihaMtANa mitinamaskAreNa pArayitvA yatra caityavandanAM kurvannasti tatra yasya bhagavataH sannihitaM sthApanArUpaM tasya stutiM paThati, Jain Education For Private Personal use only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GANGANAGAR atha bahavastata eka eva stutiM paThati, anye tu kAyotsargasthitA eva zRNvanti, yAvat stutisamAptiH, tataH sarve'pi namaskAreNa pArayantIti / tadanantarametasyAmevAvasarpiNyAM ye bhArate varSe tIrthakRto'bhUvan teSAmekakSetranivAsAdinA AsannopakAritvena kIrtanAya caturvizatistavaM paThati paThanti vA-"logassa ujjoyagare, dhammatitthayare jiNe / arahate kittaissaM, cauvIsaMpi kevalI // 1 // " 'arahante' iti vizeSyapadam , arhataukta nirvacanAn , kIrtayiSye nAmoccAraNapUrvakaM stoSye, te ca rAjyAdyavasthAsu dravyArhanto bhavantIti bhAvAhattvapratipAdanAyAha 'kevalinaH' iti utpannakevalajJAnAna bhAvAta ityarthaH, anena jJAnAtizaya uktaH, tatsaDvayAmAha-'caturvizatim' apizabdAdanyAnapi, kiMviziSTAn ? 'lokasyodyotakarAn' lokyate pramANena dRzyata iti lokaH-paJcAstikAyAtmakastasyodyotakaraNazIlAn , kevalAlokapradIpena sarvalokaprakAzakaraNazIlAnityarthaH / nanu kevalina ityanenaiva gatArthametat, lokodyotakaraNazIlA eva hi kevalinaH, satyaM, vijJAnAdaitanirAsenodyotakAdudyotyasya bhedadarzanArtha, lokodyotakaratvaM ca tatzrAvakAnAmupakArAya, na cAnupakAriNaH ko'pi stautIti upakArakatvapradarzanAyAha-'dharmatIrthakarAn' dharma-uktasvarUpaH, tIryate'neneti tIrtha, dharmapradhAnaM tIrtha dharmatIrtha, dharmagrahaNAdravyatIrthasya nadyAdeH zAkyAdisambandhinazcAdharmapradhAnasya parihAraH, tatkaraNazIlA dharmatIrthakarAstAn, sadevamanujAsurAyAM parSadi sarvabhASApariNAminyA vAcA dharmatIrthapravartakAnityarthaH, anena pUjAtizayo vaagtishyshcoktH| apAyApagamAtizayamAha 'jinAn' rAgadveSAdijetRnityarthaH, yaduktaM-kIrta Jain Education in For Private & Personel Use Only 15AMjainelibrary.org Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhama saMgraha. // 155 // ACACAMAROSAGACASSES yiSyAmIti tatkIrtanaM kurvannAha-"usabhamajiyaM ca vaMde, saMbhavamabhinaMdaNaM ca sumaI ca / paumappahaM supAsaM, jiNaM ca caMdappahaM vaMde // 2 // suvihiM ca pupphadaMtaM, sIyalasijaMsavAsupujaM c| vimalamaNaMtaM ca jiNaM, dhamma hai saMtiM ca vaMdAmi // 3 // kuMthu araM ca malliM, vaMde muNisuvvayaM namijiNaM ca / vaMdAmi rihanemi, pAsaM taha vaddhamANaM ca // 4 // " samudAyaH sugamArthaH / padArthastu vibhajyate-saca sAmAnyato vizeSatazca, taMtra sAmAnyataH RSati gacchati paramapadamiti RSabhaH, 'udRtvAdI (zrIsi08-1-131) ityuttve usaho, vRSabha ityapi, varSati siJcati dezanAjalena duHkhAgninA dagdhaM jagaditi asyAnvarthaH, vRSabhe vA ve(zrIsi08-2-132)ti vakAreNa Rta uttve asyApi usaho, vizeSatastu UrvovRSabho lAJchanamabhUdbhagavato, jananyA ca caturdazAnAM svamAnAM AdAvRSabho dRSTaH, tena RSabho vRSabho vA 1, parISahAdibhiranirjita ityajitaH, tathA garbhasthe bhagavati jananI dyUte rAjJA na jitetyajitaH 2, sambhavanti prakarSeNa bhavanti catustriMzadatizayaguNA asminniti sambhavaH, zaM sukhaM bhavatyasmin stute iti zambhavo vA, tatra 'zaSoH saH' (zrIsi08-1-260) iti satve sambhavo, tathA garbhAgate'pyasminnabhyadhikasasyasambhavAtsambhavaH3, abhinandyate devendrAdibhirityabhinandanaH, tathA garbhAtprabhRtyevAbhIkSNaM zakrAbhinandanAbhinandanaH 4, su zobhanA matirasyeti sumatiH, tathA garbhasthe jananyAH sunizcitA matirabhUditi sumatiH 5, niSpaGkatAmaGgIkRtya padmasyeva prabhA yasyAsau padmaprabhaH, tathA padmazayanadoha-18 do mAturdevatayA pUrita iti, padmavarNazca bhagavAniti padmaprabhaH 6, zobhanAni pArthAnyasyeti supArzvaH, tathA in Educatan Intematos Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education garbhasthe bhagavati jananyapi supArzvA jAteti supArzvaH 7, candrasyeva prabhA jyotlA saumyalezyAvizeSo'syeti candraprabhaH, tathA devyAJzcandrapAnadohado'bhUccandrasamavarNazca bhagavAniti candraprabhaH 8, zobhano vidhi: sarvatra kauzalamasyeti suvidhiH, tathA garbhasthe bhagavati jananyapyevamiti suvidhiH, puSpakalikAma noharadantatvAt puSpadanta iti dvitIyaM nAma 9, sakalasattva santApaharaNAt zItalaH, tathA garbhasthe bhagavati pituH pUrvotpannocikitsyapittadAho jananIkarasparzAdupazAnta iti zItalaH 10, sakalabhuvanasyApi prazasyatamatvena zreyAn, zreyAMsAvaMsAvasyeti pRSodrAditvAcchreyAMso vA, tathA garbhasthe'smin kenApyanAkrAntapUrvA devatAdhiSThitazayyA jananyA AkrAnteti zreyo jAtamiti zreyAMsaH 11, vasavo devavizeSAsteSAM pUjyo vasupUjyaH, prajJAditvAdaNi (zrIsi0 prajJAdibhyo'Na 7-2-165) vAsupUjyaH, tathA garbhasthe'smin vasu hiraNyaM tena vAsavo rAjakulaM pUjitavAniti vAsupUjyaH, vasupUjyasya rAjJo'yamiti vA tasyeda (zrIsi06-3-160 ) mityaNi vAsupUjyaH 12, vigatamalo vimalAni vA jJAnAdInyasyeti vimalaH, tathA garbhasthe mAturmatistanuzca vimalA jAteti vimalaH 13, anantakarmAzAn jayati anantairvA jJAnAdibhirjayati iti anantajit, tathA garbhasthe jananyA anantaratnadAma dRSTaM jayati ca tribhuvane'pIti anantajit bhImo bhImasena iti nyAyAdananta iti 14, durgatau prapatantaM sattvasaGghAtaM dhArayatIti dharmaH, tathA garbhasthe jananI dAnAdidharmaparA jAteti dharmaH 15, zAntiyogAttadAtmakatvAttattatkartRtvAdvA zAntiriti, tathA garbhasthe pUrvotpannAzivazAntirabhUditi zAntiH 16, kuH pRthvI Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 156 // Jain Education Int tasyAM sthitavAniti niruktAtkunthuH, tathA garbhasthe ratnAnAM kunthurAziM dRSTavatIti kunthuH 17, sarvottame mahA| sattvakule ya upajAyate / tasyAbhivRddhaye vRdvairasAvara udAhRtaH // 1 // itivacanAdaraH, tathA garbhasthe jananyA | svapne ratnamayo'ro dRSTaH iti araH 18, parISahAdimalajayAt niruktAt malliH, tathA garbhasthe mAtuH surabhikusumamAlyazayanIyadohado devatayA pUrita iti malliH 19, manyate jagatastrikAlAvasthAmiti muniH, manerudetau cAsya ve (zrIsi0 uNAdi : 612)ti ipratyaye upAntasyottvaM zobhanAni vratAnyasyeti suvrataH munizvAsI, sutratazca munisuvrataH, tathA garbhasthe jananI munivatsuvratA jAteti munisuvrata: 20, parISahopasargAdinAmanAnnastu ve (kramitamistambherica namestu vA zrIsi0 uNAdiH 613) ti vikalpenopAntyasyekArAbhAvapakSe namiH, tathA garbhasthe bhagavati paracakranRpairapi praNatiH kRteti namiH 21, dharmacakrasya nemivannemiH, tathA garbhasthe bhagavati jananyA riSTaratnamayo mahAnemirdRSTa iti riSTanemiH, apazcamAdizabdavat naJpUrvatve'riSTanemiH 22, pazyati sarvabhAvAniti niruktAtpArzvaH, tathA garbhasthe jananyA nizi zayanIyasthAyA andhakAre sarpoM dRSTa iti garbhAnubhAvo'yamiti matvA pazyatIti pArzvaH, pArzvo'sya vaiyAvRttyakarastasya nAthaH bhImo bhImasena itivatpArzvaH 23, utpatterArabhya jJAnAdibhirvarddhata iti varddhamAnaH, tathA garbhasthe bhagavati jJAtakulaM dhanadhAnyAdibhirvarddhata iti varddhamAnaH 24 / vizeSAbhidhAnArthasaMgrAhikAcemAH zrIbhadrabAhu khAmipraNItA gAthA: - "UrUsUsaha laMchaNamusabhaM sumiNaMmi teNa usahajiNo / akkhesu jeNa ajiyA, jaNaNI ajio jiNo tamhA // 1 // abhi saMgraha // 156 // w.jainelibrary.org Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85%25A saMbhUA sassatti, saMbhavo teNa vuccaI bhayavaM / abhinaMdaI abhikkhaM, sakko abhinaMdaNo teNaM // 2 // jaNaNI savvatthaviNicchaesu sumaitti teNa sumaijiNo / paumasayaNammi jaNaNIi Dohalo teNa paumAbho // 3 // gabhagae jaM jayaNI, jAya supAsA tao supAsajiNo / jaNaNIi caMdapiaNaMmi Dohalo teNa cNdaabho||4|| savvavihIsu a kusalA, gabhagae jeNa hoi suvihijiNo / piuNo dAhovasamo, gabbhagae sIyalo teNaM // 5 // maharihasijjAruhaNammi Dohalo teNa hoi sejNso| pUei vAsavo jaM, abhikkhaNaM teNa vasupujjo // 6 // vimalataNubuddhi jaNaNI, gabhagae teNa hoi vimalajiNo / rayaNavicittamaNaMtaM, dAmaM sumiNe to'nnNto||7|| gabbhagae jaM jaNaNI, jAya sudhammatti teNa dhammajiNo / jAo asivovasamo, ganbhagae teNa sNtijinno|| 8 // thUhaM rayaNavicittaM, kuMthu sumiNammi teNa kuMthujiNo / muviNe araM maharihaM, pAsaha jaNaNI aro tamhA // 9 // varasurahimallasuaNammi Dohalo teNa hoi mallijiNo / jAyA jaNaNI jaM subvaitti muNisubvao tamhA // 10 // paNayA pacaMtanivA, daMsiyamitte jiNammi teNa namI / riharayaNaM ca nemi, uppayamANaM tao nemI // 11 // sappaM sayaNe jaNaNI, jaM pAsai tamasi teNa paasjinno| vaha nAyakulaMti a, teNa jiNo vaDamANotti // 12 // " kIrtanaM kRtvA cetaHzuddhyartha praNidhAnamAha-"evaM mae abhithuA, vihu-* arayamalA pahINajaramaraNA / cauvIsaMpi jiNavarA, titthayarA me pasIyaMtu // 5 // " 'evaM' anantaroditena 5 GIvidhinA 'maye tyAtmanirdezaH, "abhiSTatA' Abhimukhyena stutAH khanAmabhiH kIrtitA ityarthI, kiMviziSTAste / ba. saM. 27-4 BACACCORDSMSACANCCCCRESS H AGACANCAROCES. Jan Education International For Private Personel Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 157 // vidhRtarajomalAH' rajazca malaM ca rajomale vidhUte prakampite anekArthatvAdapanIte rajomale yaistai vidhUtarajodAmalA:, badhyamAnaM ca karma rajaH pUrvabaddhaM tu malaM, athavA baddhaM rajo nikAcitaM malam , athavA airyApathaM rajaH sAmparAyikaM malamiti / yatazcaivaMbhUtA ata eva 'prakSINajarAmaraNAH' kAraNAbhAvAt, 'caturviMzatirapi apizabdAdanye'pi 'jinavarAH' zrutAdijinebhyaH prakRSTAH, te ca 'tIrthakarA' iti pUrvavat, 'meM mama, kim ? 'prasIdantu prasAdaparA bhavantu, te ca vItarAgatvAdyadyapi stutA stoSaM ninditAzca dveSaM na yAnti, tathApi stotA stutiphalaM nindakazca nindAphalamApnotyeva, yathA cintAmaNimantrAdhArAdhakaH / yaduktaM vItarAgastave zrIhemasUribhiH-"aprasannAt kathaM prApyaM, phalametadasaGgatam / cintAmaNyAdayaH kiM na, phalantyapi vicetnaaH||1||" iti, atha yadi na prasIdanti tatki prasIdanviti vRthA pralApena ?, naivaM, bhaktyatizayena evamabhidhAne'pi na doSaH, yadAha -kSINaklezA ete, na hi prasIdanti na stavo'pi vRthaa| tatsvabhAva(khAbhAvya)vizuddheH,prayojanaM karmavigama iti tathA "kittiyavaMdiyamahiA, jee logassa uttamA siddhaa| AroggabohilAbha, samAhivaramuttamaM diNtu||6||" kIrtitAH' khanAmabhiH proktAH, 'vanditAH' trividhayogena samyag stutAH 'mahitAH puSpAdibhiH pUjitA, maiA iti pAThAntaraM tatra mayA, ka ete ? ityAha ya ete 'lokasya prANivargasya karmamalakalaGkAbhAvenottamAH prakRSTAH, siddhyanti sma siddhAH kRtakRtyA ityarthaH, arogasya bhAva ArogyaM siddhatvaM tadartha bodhilAbhaH ahatpraNItadharmaprAptirArogyabodhilAbhaH, sa hyanidAno mokSAyaiva bhavati taM, tadarthaM ca samAdhivaraM varasamAdhi MORRUGALORERASACCOUNSENSEX // 157 // lA For Private & Personel Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3-136 ti paramakhAsthyarUpaM bhAvasamAdhimityarthaH, asAvapi tAratamyabhedAdanekadhaiva ata Aha-'uttama' sarvotkRSTa 'dadata prayacchantu, etacca bhaktyocyate, yata uktam-"bhAsA asaccamosA, navaraM bhattIi bhAsiA esA / nahu khINadipejadosA, diti samAhiM ca bohiM ca // 1 // " tathA "caMdesu nimmalayarA, Aiccesu ahiyaM payAsayarA / sAga-16 ravaragaMbhIrA, siddhA siddhiM mama disaMtu // 8 // " paJcamyAstRtIyA ce(zrIsi08-3-136 ti) paJcamyarthe saptamI, atazcandrazyo nirmalatarAH sakalakarmamalApagamAt, pAThAntaraM vA 'caMdehiM nimmalayarA evamAdityebhyaH adhika prakAzakarAH kevalodyotena lokAlokaprakAzakatvAt, uktaM ca-"caMdAicagahANaM, pahA payAsei parimiyaM khittaM / kevaliyanANalaMbho, loAloaM payAsei // 1 // " sAgaravaraH khayambhUramaNAkhyaH samudraH parISahopasargAdyakSobhyatvAttasmAdapi gambhIrAH, siddhAH karmavigamAt kRtakRtyAH, siddhiM paramapadaprApti, mama dizantu prayacchantu, 'aDavIsapayapamANA, iha saMpaya vaNNa dusychppnnaa| nAmajiNatthayarUvo, cautthao esa ahigAro // 1 // " iti nAmArhadvandanAdhikArarUpazcaturtho'dhikArastRtIyo daNDakaH / evaM caturvizatistavamuktvA sarvaloka evArhaccaityAnAM vandanAdyartha kAyotsargakaraNAyedaM paThati paThanti vA-"savvaloe arihaMtaceiyANaM karemi kAussaggamityAdi vosirAmIti yAvat" vyAkhyA pUrvavat, navaraM-sarvazcAsau lokazca adhaUrdhvatiryagbhestasmiMstrailokya ityarthaH, adholoke hi camarAdibhavaneSu, tiryagloke dvIpAcalajyotiSkavimAnAdiSu, Urdhvaloke saudharmAdiSu santyevAhaccaityAni, tatazca maulacaityaM samAdhikAraNamiti mUlapratimAyAH prAk stuti zakatvAtavA 'caMdehiM ACACANCER SACROCOMSACSCAM NA Jnin Education in Mainelibrary.org Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 158 // Jain Education ruktA, idAnIM sarve arhantastadguNA iti sarvalokagrahaH, tadanusAreNa sarvatIrthakarasAdhAraNI stutiH, anyathA anyakAyotsarge'nyA stutiriti na samyaga, atiprasaGgAt iti sarvatIrthakarANAM stutiruktA / eSa sarvalo - kasthApanArhatstavarUpaH paJcamo'dhikAraH / idAnIM yena te bhagavantastadabhihitAzca bhAvAH sphuTamupalabhyante tatpradIpasthAnIyaM samyak zrutamarhati kIrttanaM, tatrApi tatpraNetRn bhagavatastatprathamaM stauti - "pukkharavaradIvaDe, dhAyaisaMDe ya jaMbudIve ya / bharaheravayavidehe, dhammAigare nama'sAmi // 1 // " bharataM bharatakSetraM airavatamairavatakSetraM | videhamiti bhImo bhImasena iti nyAyAt mahAvidehakSetraM evaM (SAM) samAhAradvandvaH teSu bharatairavatavideheSu, 'dharmasya' zrutadharmasya, 'AdikarAn sUtrataH prathamakaraNazIlAn 'namasyAmi' stuve, katyAni bharatairavatamahAvidehakSetrANItyAha - puSkarANi padmAni tairvaraH puSkaravaraH sa cAsau dvIpazca puSkaravaradvIpastRtIyo dvIpastasyArddha mAnuSottaracalAdavagbhAgavartti, tatra dve bharate dve airavate de mahAvidehe, tathA dhAtakInAM khaNDAni vanAni yasmin sa dhAtakIkhaNDo dvIpastasmin de bharate dve airavate dve mahAvidehe, jambvA upalakSitastatpradhAno vA dvIpo jambUdvIpa:, atraikaM bharatamekamairavatamekaM ca mahAvidehamityetAH paJcadaza karmabhUmayaH, zeSAstvakarmabhUmayaH, yadAha"bharatairavatavidehAH karmabhUmayo'nyatra devakurUttarakurubhyaH" (zrItattvA0 a 3-16) mahattarakSetra prAdhAnyAGgIkaraNAca pazcAnupUrvyA nirdezaH, dharmAdikaratvaM ca vacanApauruSeyatvanirAkaraNAdeva vyaktam, uktaM ca 'iNamacaMtaviruddhaM, vayaNaM cAporuseaM ca'tti, nanvevamapi kathaM dharmAdikaratvaM bhagavatAM ? 'tappuvviA arahyA' iti vacanAt vacanasyA saMgraha // 158 // jainelibrary.org Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAditvAt, naivaM, bIjAGkaravattadupapatteH, bIjAddhi aGkaro bhavati, aGkarAca bIjamiti, evaM bhagavatAM pUrvajanmani zrutadharmAbhyAsAttIrthakaratvaM, tIrthakRtAM ca zrutadharmAdikaratvamaduSTameva, na caivamapi vacanapUrvakameva sarvajJatvamiti niyamaH; marudevyAdau vyabhicArAditi vAcyaM, itthamapi zabdarUpavacanapUrvakatvaniyamAbhAve'pi arthaparijJAnarUpavacanapUrvakatvaniyamasyAvyAhatatvAdityalaM prasaGgena / evaM zrutadharmAdikarANAM stutiruktA, eSa SaSTo'dhikAraH / idAnIM zrutadharmasyAha-"tamatimirapaDalaviddhaMsaNassa suragaNanariMdamahiassa / sImAdharassa vaMde, papphoDiyamohajAlassa // 2 // " tamojjJAnaM tadeva timiraM, athavA baDaspRSTanidhattaM jJAnAvaraNIyaM karma tamaH, nikAcitaM timiraM, tatastamastimirasya, tamastimirayorvA, paTalaM vRnda, tadvidhvaMsayati vinAzayatIti nandyAditvAdane(zrIsi05-1-52) tamastimirapaTalavidhvaMsanastasya, ajJAnanirAsenaivAsya pravRtteH, 'suragaNaiH' caturvidhAmaranikAyaiH 'narendraiH' cakravAdibhiH 'mahitaH pUjitastasya, AgamamahimAM hi kurvantyeva surAdayaH, sImAM maryAdAM dhArayatIti sImAdharastasya, zrutadharmasya iti vizeSyaM, tataH karmaNi(zrIsi0 2-2-40) dvitIyA tasyAzca kacidvitIyAde(zrIsi0 8-3-134riti) prAkRtasUtrASaSThI, atastaM vande, tasya vA yanmAhAtmyaM tadvande iti sambandha SaSThI, athavA tasya vande vandanaM karomIti / prakarSeNa sphoTitaM vidAritaM mohajAlaM mithyAtvAdirUpaM yena sa tathA tasya, zrutadharme hi sati vivekino mohajAlaM vilayamupayAtyeva / itthaM zrutamabhivandya tasyaiva guNopadarzanadvAreNApramAdagocaratAM pratipAdyannAha-"jAIjarAmaraNasogapaNAsaNassa, Jain Education in For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 159 // SANCHAMICROSOMRSACROCOCKS kallANapukkhalavisAlasuhAvahassa / ko devadANavanariMdagaNaciyassa, dhammassa sAramuvalambha kare pamAyaM // 3 // " kaH? sacetano 'dharmasya' zrutadharmasya 'sAraM' sAmarthya 'upalabhya vijJAya zrutadharmodite'nuSThAne 'pramAdaM anAdaraM kuryAt, na kazcid kuryAdityarthaH / kiMviziSTasya zrutadharmasya ? jAtirjanma, jarA visrasA, maraNaM prANanAzaH, zoko mAnaso duHkhavizeSaH, tAn praNAzayati apanayati jAtijarAmaraNazokapraNAzanastasya, zrutadharmasyAnuSThAnAddhi jAtyAdayaH praNazyantyeva, anenAsyAnarthapratighAtitvamuktaM, kalyamArogyamaNati zabdayatIti ka|lyANaM, puSkalaM sampUrNa, na ca tadalpaM, kintu vizAlaM vistIrNa, evaMbhUtaM sukhamAvahati prApayatIti kalyANa| puSkalavizAlasukhAvahastasya, tathA ca zrutadharmoktAnuSThAnAduktalakSaNamapavargasukhamavApyata eva, anena cAsya viziSTArthaprApakatvamAha, devAnAM dAnavAnAM narendrANAM ca gaNairarcitasya pUjitasya, suragaNanarendramahitasyetyasyaiva nigamanaM devadANavetyAdi / yatazcaivamataH-"siddhe bho payao namo jiNamae naMdI sayA saMjame, devaMnAgasuvaNNakinnaragaNassanbhUyabhAvaccie / logo jattha paiDio jagamiNaM telukkamaccAsuraM, dhammo vaDDau sAsao vijayao dhammuttaraM vaDDau // 4 // " 'siddhaH' phalAvyabhicAreNa pratiSThitaH, athavA siddhaH sakalanayavyApakatvena trikoTIparizuddhatvena ca pratyAkhyAtastasmin, bho ityatizAyinAmAmantraNaM, pazyantu bhavantaH, prayato'haM yathAzaktyetAvantaM kAlaM prakarSeNa yataH, itthaM parasAkSikaM prayato bhUtvA punarnamaskaroti 'namo jiNamae' namo jinamatAya, prAkRtatvAcaturthyAH saptamI, kurve iti zeSaH, prayato bhUtvA jinamatAya nmskromiityrthH|| - // 159 // - Jain Education inte For Private & Personel Use Only Minijainelibrary.org Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asmiMzca sati 'nandiH samRddhiH 'sadA sarvakAlaM 'saMyameM cAritre bhUyAt, uktaM ca-'paDhamaM nANaM tao dayA' kiMviziSTa saMyame ? 'devanAgasuparNakinnaragaNaiH sadbhUtabhAvenArcite devA vaimAninaH, nAgA dharaNAdayaH, suparNA garuDAH, kinnarA vyantaravizeSAH, upalakSaNaM zeSANAM, devamityanuvArazchandaHpUraNe, tathA ca saMyamavanto'ya'nta | eva devAdibhiH, yatra jinamate kiM? yantra lokanaM loko jJAnaM pratiSThitastadvazIbhUtaH, tathA jagadidaM jJeyatayA pratiSThitamiti yogaH / kecinmanuSyalokameva jaganmanyante ata Aha-'trailokyamAsuraM' AdhArAdheyarUpaM, ayamitthaMbhUto 'dharmaH' zrutadharmo 'varddhatA vRddhimupayAtu, zAzvatamiti kriyAvizeSaNaM zAzvatamapracyutyA, varddhatAmiti, 'vijayataH parapravAdivijayena 'dharmottaraM cAritradharmottaraM cAritradharmaprAdhAnyaM yathA syAdityarthaH / | 'varddhatA' punarvRddhayabhidhAnaM mokSArthinA pratyahaM jJAnavRddhiH kAryeti pradarzanArtha / tathA ca tIrthakaranAmakarmahetUna pratipAdayatoktaM "apuvvanANagahaNe" iti / praNidhAnametanmokSabIjakalpaM paramArthato nAzaMsArUpameveti praNidhAnaM kRtvA zrutasyaiva vandanAdyartha kAyotsargArtha paThati paThanti vA "suassa bhagavao karemi kAussaggamityAdi vosirAmIti yAvat' arthaH pUrvavat, navaraM-'zrutasyeti pravacanasya sAmAyikAdebindusAraparyantasya 'bhagavato' yazomAhAtmyAdiyuktasya, tataH kAyotsargakaraNaM, pUrvavatpArayitvA zrutasya stutiM paThati / "suanANatthayarUvo, ahigAro hoi esa sttmo| iha paya saMpaya solasa, navuttarA vaNNa dunnisayA // 1 // " citurtho daNDakaH / tatazcAnuSThAnaparamparAphalabhUtebhyaH siddhebhyo namaskArakaraNAyedaM paThati paThanti vA "siddhANaM CASSANSAR Jain Education in For Private & Personel Use Only HTMainelibrary.org Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma buddhANaM, pAragayANaM paraMparagayANaM / loaggamuvagayANaM, namo sayA savvasiddhANaM ||1||"siddhynti sma siddhAH nanAye yena guNena niSpannA pariniSThitAH siddhaudanavanna punaH sAdhanIyA ityarthaH, tebhyo nama iti yogaH, te cA sAmAnyataH karmAdisihA api bhavanti, yathoktaM "kamme sippe ya vijA ya, maMte joge ya Agame / asthajattA abhippAe, tave kammakhae iya // 1 // " tatra karmAcAryopadezarahitaM bhAravahanakRSivANijyAdi, tatra siddhaH pariniSThitaH sahyagirisiddhavat, zilpaM tvAcAryopadezajaM tatra siddhaH kokAsavAIkivat, vidyA japahomAdinA phaladA, mano japAdirahitaH pAThamAtrasiddhaH, strIdevatAdhiSThAnA(vA)vidyA, puruSadevatAdhiSThAnastu mantraH, tatra vidyAsiddhaH AryakhapuTavat, mantrasiddha stambhAkarSakavat, yoga oSadhisaMyogaH tatra siddho yogasihaH Aryasamitavat, Agamo dvAdazAGgaM pravacanaM tatrAsAdhAraNAvagamAtsiddhaH Agamasiddho gautamavata, arthoM dhanaM sa itarAsAdhAraNo yasya so'rthasiddho mammaNavaNigvat, jale sthale vA yasyAvinA yAtrA sa yAnAsiddhaH tuNDikavat, yamarthamabhipreti tamartha tathaiva yaH sAdhayati so'bhiprAyasiddho'bhayakumAravat, yasya sarvotkRSTaM tapaH sa tapaHsiddho dRDhaprahArivat, yaH karmakSayeNa jJAnAvaraNIyAdyaSTakarmanirmUlanena siddhaH sa karmakSayasiddho marudevIvat, ataH karmAdisiddhavyapohena karmakSayasiddhaparigrahArthamAha 'vuddhebhyaH' ajJAnanidrAprasupte jagati aparopadezena jIvAdirUpaM tattvaM buddhavanto buddhAH, buddhatvAnantaraM karmakSayaM kRtvA siddhA ityarthaH, tebhyaH, ete ca saMsAranirvANobhayaparityAgasthitimantaH kaizcidiSyante, 'na saMsAre na nirvANe, sthito bh(bhuvnbhuutye| // Jain Education ira l For Private Personal use only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LOCAUSAMACROCOCCALLED acintyaH sarvalokAnAM, cintAratnAdhiko mahAn // 1 // " iti vacanAt, etannirAsAyAha-pAragatebhyaH' pAraM| paryantaM saMsArasya prayojanavAtasya vA gatAH pAragatAstebhyaH, ete ca yadRcchAvAdibhiH kaizciddaridrarAjyAptivadakramasiddhatvenAbhidhIyante, tAdAsArthamAha-paraMparagayANaM' paramparayA caturdazaguNasthAnakramAroharUpayA athavA kathazcitkarmakSayopazamAdisAmayyA samyagdarzanaM, tasmAt samyagjJAnaM, tasmAt samyakcAritramityevaMbhUtayA 'gatAH' muktisthAna prAptAH paramparAgatAstebhyaH, ete ca kaizcidaniyatadezA abhyupagamyante "yatra klezakSayastasya, vijJAnamavatiSThate / bAdhA ca sarvathA'syeha, tabhAvAnna jAtucid // 1 // " iti vacanAt, etannirAsAyAha-'lokAgramupagatebhyaH' lokAgramISatprArabhArAkhyAyAH pRthivyA upari kSetraM tadupa sAmIpyena tadaparAbhinnadezatayA niHzeSakarmakSayapUrvakaM gatAH prAptAH, uktaM ca-jattha ya ego siddho, tattha aNaMtA bhvkkhyvimukkaa|| aNNoNNamaNAbAhaM, ciTThati suhI suhaM pattA // 1 // " tebhyaH / nanu kSINakarmaNo jIvasya kathaM lokAgraM yAvadgatiH?| ucyate, pUrvaprayogAdiyogAt, "pUrvaprayogasiddherbandhacchedAdasaGgabhAvAca / gatipariNAmAca tathA, siddhasyo | gatiH siddhA // 1 // " nanu siddhakSetrAtparato'dhastiryagvA kasmAnna gacchati ? atrApyuktam "nAdho gauravavigamA-3 dasaGgabhAvAca gacchati vimuktH| lokAntAdapi na paraM, plavaka ivopagrahAbhAvAt // 1 // yogaprayogayozcAbhAvAttiryagna tasya gatirasti / tasmAtsiddhasyovaM, hyAlokAntAdgatirbhavatI ||2||"ti / 'namaH sadA sarvasiddhebhyaH' namo'stu sadA sarvakAlaM sarvasiddhebhyaH sarva sAdhyaM siddhaM yeSAM te sarvasiddhAstebhyaH, athavA sarvasiddhebhyaH tIrthasi Jain Education inERI INMainelibrary.org Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 161 // dvAdibhedebhyaH, yathoktam-"titthasiddhA, atitthasiddhA, titthayarasiddhA, atitthayarasiddhA, sayaMbuddhasiddhA, patteyavuddhasiddhA, buddhabohiasiddhA, thIliGgasiddhA, purisaliMgasiddhA, napuMsagaliGgasiddhA, saliGgasiddhA, annaliGgasiddhA, gihiliMgasiddhA, egasiddhA, annegsiddhaa"| tatra tIrthe caturvidhazramaNasaGke utpanne sati ye siddhAste tIrthasiddhAH, atIrthe jinAntare sAdhuvyavacchede sati jAtismaraNAdinA avAptApavargamArgAH siddhA atIrthasiddhAH, marudevIprabhRtayo vA tadA tIrthasyAnutpannatvAt / tIrthakarasiddhAH tIrthakaratvamanubhUya siddhAH, atIrthakarasiddhAH sAmAnyakevalitve sati siddhAH, svayaMvuddhAH santo ye siddhAH te svayaMvuddhasiddhAH, pratyekabuddhAH santo ye siddhAste pratyekabuddhasiddhAH / khayaMbuddhapratyekabuddhayozca bodhyupadhizrutaliGgakRto vizeSaH, svayaMbuddhA bAhyapratyayamantareNa vudhyante, pratyekabuddhAH punarbAhyapratyayena vRSabhAdinA karakaNDvAdivat, upadhistu svayaMbuddhAnAM pAtrAdidazadhA, pratyekavuddhAnAM prAvaraNavoM navavidhaH, khayaMbuddhAnAM pUrvAdhItazrute na niyamaH, pratyekabuddhAnAM tu niyamato bhavatyeva, liGgapratipattistu khayaMvuddhAnAM gurusannidhAvapi bhavati, pratyekabuddhAnAM devatA liGgaM prycchti| buddhA AcAryA avagatatattvAH tairbodhitAH santo ye siddhAste buddhabodhitasiddhAH, ete ca sarve'pi kecit strIliGgasiddhAH kecitpuMlliGgasiddhAH kecinnpuNsklinggsiddhaaH| nanu tIrthakarA api kiM strIliGgasiddhA bhavanti ? bhavantyeva, yata uktaM siddhaprAbhRte-"savathovA titthayarisiddhA, titthayarititthe notitthayarasiddhA asaMkhejaguNA, titthayarititthe notitthayarisiddhAo asaMkhejaguNAo, titthayaratitthe NotitthayarasiddhA saMkhenaguNA"| // 16 // For Private & Personel Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education napuMsakaliGgasiddhAstu tIrthakarasiddhA na bhavantyeva, pratyekabuddhasiddhAstu puMlliGgasiddhA eva / khaliGgena rajoharaNAdinA dravyaliGgena siddhAH khaliGgasiddhAH, anyeSAM parivrAjakAdInAM liGgena siddhA anyaliGgasiddhAH, gRhiliGgasiddhA marudevyAdayaH, ekaikasmin samaye ekAkinaH siddhAH ekasiddhA, ekasmin samaye aSTottaraM zataM yAvat siddhA anekasiddhAH, yata uktaM - " battIsA aDayAlA, saTThI bAvanttarI aboddhavvA / culasII channauI, durahiyamattarasayaM ca // 1 // nanvete siddhabhedA AyayostIrthasiddhAtIrthasiddhayorevAntarbhavanti, tIrthakara siddhAdayo hi tIrthasiddhAH syuratIrthasiddhA veti ? satyaM satyapyantarbhAve pUrva bhedadvayAdevottarabhedApratipatterajJAtajJApanArtha bhedAbhidhAnamaduSTamiti / eSa siddhastutirUpo'STamo'dhikAraH / itthaM sAmAnyena sarvasiddhanamaskAraM kRtvA AsannopakAritvAdvarttamAnatIrthAdhipateH zrImanmahAvIravarddhamAnakhAminaH stutiM karoti - "jo devANavi devo, jaM devA paMjalI namasaMti / taM devadevamahiaM, sirasA vaMde mahAvIraM // 2 // " 'yo' bhagavAnmahAvIro 'devAnAmapi' bhavanavAsyAdInAM pUjyatvAddevaH, ata evAha - 'yaM devA:' 'prAJjalayo' vinayaracitakarasampuTAH santo 'namasyanti' praNamanti 'taM' bhagavantaM 'devadevaiH zakrAdibhiH 'mahitaM' pUjitaM 'vande' 'zirasA' uttamAGgena, AdarapradarzanArtha caitat kaM tam ? 'mahAvIraM' vizeSeNa Izyati karma gamayati yAti vA zivamiti vIraH, mahAMzcAsau vIrazca mahAvIrastaM / itthaM stutiM kRtvA punaH paropakArAyAtmabhAvavRtta (ddha) ye ca phalapradarzanaparamidaM paThati - "ekkovi namukkAro, jiNavaravasahassa vaddhamANassa / saMsArasAgarAo, tAreha jainelibrary.org Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma- // 162 // saMgraha. naraM va nAriM vaa||3||" eko'pyAsatAM bahavo namaskArAH, namaskAro dravyabhAvasakocalakSaNo 'jinavaravR-5 dIpabhAya' jinAH zrutAvadhijinAdayasteSAM varAH kevalinasteSAM vRSabhastIrthakaranAmakarmodayAduttamo jinavara vRSabhastasmai, sa ca RSabhAdirapi bhavatItyAha-vardhamAnAya' yatnAt kRtaH sannitizeSaH, kim ? saMsaraNaM saMsArastiryagnaranArakAmarabhavAnubhavalakSaNaH sa eva bhavasthitikAyasthitibhyAmanekadhA'vasthAnenAlabdhapAratvAsAgara iva saMsArasAgarastasmAttArayatIti pAraM nayatItyarthaH / kamityAha-'naraM vA nArI vA' naragrahaNaM puruSottamadharmapratipAdanArtha, nArIgrahaNaM tAsAmapi tadbhava eva saMsArakSayo bhavatIti jJApanArtha / yathoktaM yApanIyatane "no khalu itthI ajIvo, nayAvi abhavvA, nayAvi daMsaNavirohiNI, no amANusA, no aNAyariuppannA, no asaMkhajAuyA, no aikUramaI, no na uvasaMtamohA, no asuddhAcArA, no asuddhabuMdI, no vavasAyavajiyA, no apuvakaraNavirohiNI, no navaguNahANarahiyA, no ajoggA laddhIe, no akallANabhAyaNaMti, kahaM na uttamadhammassa sAhagatti" ayamatra bhAvaH-sati samyagadarzane parayA bhAvanayA kriyamANa eko'pi namaskArastathAbhUtasyAdhyavasAyasya heturbhavati, yathAbhUtAt zreNimavApya nistarati bhavamahodadhi|miti, ataH kArye kAraNopacArAdevamucyate, naca cAritrasya vaiphalyaM, tathAbhUtAdhyavasAyasyaiva cAritrarUpatvAditi / eSa navamo'dhikAraH / etAstisraH stutayo gaNadharakRtatvAnniyamenocyante, kecittu anye api stutI paThanti, yadAhAvazyakacUrNikRt "sesA jahicchAe"tti, te yathA 'ujiMtaselasihare, dikkhA nANaM ni 4 Jain Education AB For Private & Personel Use Only jainelibrary.org - Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sIhiyA jassa / taM dhammacakkavahi, arihanemi namasAmi // 4 // " knntthyaa| navaraM 'nisIhiatti' sarvavyApA-I raniSedhAt naiSedhikI muktiH, eSa dazamo'dhikAraH / "cattAri aTTha dasa do ya vaMdiA jiNavarA cauvvIsaM / paramaTTaniTiaTThA, siddhA siddhiM mama disaMtu // 5 // " 'paramaTTaniTiaTTatti' paramArthena na kalpanAmAtreNa, niSThitA arthA yeSAM te tathA, zeSaM vyaktaM, eSa ekaadsho'vikaarH1| saMpaya payappamANA, iha vIsa bihuttaraM ca vaNNasayaM / / paNivAyadaMDagAisu, paMcamao daMDao a imo|| 1 // " evametatpaThitvopacitapuNyasambhAra uciteSvaucityena pravRttiriti jJApanArtha paThati paThanti vA"veyAvaccagarANaM saMtigarANaM sammabiDisamAhigarANaM karemikAussaggaM" 'vaiyAvRttyakarANAM' pravacanArtha vyApRtabhAvAnAM gomukhayakSApraticakrAprabhRtInAM 'zAntikarANAM sarvalokasya 'samyagdRSTiviSaye samAdhikarANAM eSAM sambandhinaM SaSThayAH saptamyarthatvAdetadviSayametAn vA Azritya, 'karomi kAyotsarga' atra ca vandanAdipratyayamityAdi na paThyate, api tu anyatrocchasitenetyAdi, teSAmaviratatvAda, itthameva tadbhAvavRddharupakAradarzanAt, etadvyAkhyA ca pUrvavat, navaraM stutiyAvRttyakarANAM / punastenaiva vidhinopavizya pUrvavat praNipAtadaNDakaM paThitvA muktAzuktimudrayA praNidhAnaM kurvanti, yathA-"jaya vIyarAya ! jagagurU ! hou mamaM tuhappabhAvao bhyvN!| bhavanivveo maggANusAriyA ittttphlsiddhii|| 1 // logaviruddhacAo, gurujaNapUA paratthakaraNaM ca / suhagurujogo tavvayaNasevaNA aabhvmkhNddaa|| 2 // " jaya vItarAga ! jagadguro! iti bhagavatastrilokanAthasya vuddhau sannidhApanArthamAmantraNaM, bhavatu jAyatAM, mametyAtmanirdezaH, tava | vAzuktimudrayA praNidhAnatiyAvRttyakarANAM / punastAmA happabhAvao bhaya gha. saM. 28 Jain Education in For Private & Personel Use Only JANjainelibrary.org Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 163 // Jain Education In prabhAvatastava sAmarthyena, bhagavanniti punaH sambodhanaM bhaktyatizayakhyApanArtha, kiM tadityAha - 'bhavanirvedaH' saMsAra nirvedaH, na hi bhavAdanirviNNo mokSAya yatate, anirviNNasya tatpratibandhAt mokSe yatnosyatna eva, nirjIva kriyAtulyatvAt, tathA 'mArgAnusAritA' asamUhavijayena tattvAnusAritA, tathA 'iSTaphalasiddhi:' a bhimatArthaniSpattiraihalokikI, yayopagRhItasya cittakhAsthyaM bhavati, tasmAcopAdeyapravRttiH, tathA 'lokavirudratyAgaH sarvajananindAdilokaviruddhAnuSThAnavarjanaM, yadAha - "savyassa ceva niMdA, visesao tahaya guNasamidvANaM / ujudhambhakaraNahasaNaM, rIDhA jaNapUyaNijANaM // 1 // bahujaNaviruddhasaMgo, desAdAcAralaMghaNaM ceva / ucvaNabhoo a tahA, dANAivi payaDamanne u // 2 // sAhuvasaNammi toso, saha sAmatthammi apaDiAro a / emAiAi~ itthaM, logavirudvAI NeAI // 3 // " gurujanasya 'pUjA' ucitapratipattirgurujanapUjA, guravazca yadyapi dharmAcAryA evocyante, tathA'pIha mAtrApitrAdayo'pi gRhyante, yaduktam - "mAtA pitA kalAcArya, eteSAM jJAtayastathA / vRddhA dharmopadeSTAro, guruvargaH satAM mataH // 1 // " 'parArthakaraNaM' hitArthakaraNaM, jIvalokasAraM, pauruSacihnametat satyetAvati laukike saundarye lokottaradharmAdhikArI bhavatItyAha 'zubhaguruyogoM' viziSTacAritrayuktAcArya sambandhaH tathA 'tadvacanasevA' sadguruvacanamevanA na jAtucidadyamahitamupadizati 'AbhayaM AsaMsAraM 'akhaNDA' saMpUrNA / idaM ca praNidhAnaM na nidAnarUpaM, prAyeNa niHsaGgAbhilASarUpatvAt, etaccApramattasaMyatAdardvAkkarttavyaM, apramattAdInAM mokSe'pyanabhilASAt, tadevaMvidhazubhaphalapraNidhAnaparyantaM saMgraha // // 163 // Jainelibrary.org Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAEEGAANAGARLOCALSALA caityavandanamiti utkRSTavandanavidhiH // 62 // athApi jinagRhaviSayANyeva zeSakaraNIyAnyAha AzAtanAparIhAraM, svazakyocitacintanam / pratyAkhyAnakriyA'bhyarNe, gurovinayapUrvakam // 13 // jJAnAdyAyasya zAtanA khaNDanA AzAtanA niruktyA yalopaH tAsAM parihAro varjanaM vizeSato gRhidharma da iti sambandhaH puurvvdrssttvyH,evmgre'pi|aashaatnaashcaatr jinasya prastutAH prasaGgato'nyA api pradarzyante, yathA / tA jJAnadevagurvAdInAM jaghanyAdibhedAtrividhAH, tatra jaghanyA jJAnAzAtanA jJAnopakaraNasya niSThIvanasparzaH, antikasthe ca tasminnadhovAtanisargaH, hInAdhikAkSaroccAra ityAdikA 1 / madhyamA AkAlikaM nirupadhAnatapo vA adhyayanaM, bhrAntyA'nyathA'rthakalpanaM, jJAnopakaraNasya pramAdAt pAdAdisparzI bhUpAtanaM cetyaadiruupaa| utkRSTA tu niSThayatenAkSaramArjanaM uparyupavezanazayanAdi, jJAnopakaraNe'ntikasthe uccArAdikaraNaM, jJAnasya jJAninAM vA nindA pratyanIkatopaghAtakaraNamutsUtrabhASaNaM cetyAdivarUpA 3 / jaghanyA devAzAtanA vAsakumpikAdyAsphAlanazvAsavastrAJcalAdisparzAdyA 1 madhyamA zarIrAdyazuddhyA pUjanaM, pratimAbhUnipAtanaM cetyAdyA 2 / utkRSTA pratimAyAzcaraNazleSmakhedAdisparzanaM bhaGgajananAvahIlanAdyA ca 3 / athavA devAzAtanA jaghanyA daza madhyamAzcatvAriMzad utkRSTAzcaturazItiH, tAzca krameNaivamAhu:-"tambola 1pANa 2 bhoaNa 3, vAhaNa 4 thIbhoga 5 suvaNa 6 niTThavaNaM 7 / muttucAraM 9 jUaM 10, vaje jiNamaMdirassaMte // 1 // " iti jaghanyato daza devAzAtanAH / mutta 1 purIsaM 2 pANaM 3, pANA 4 saNa 5 sayaNa 6 ithi 7 taMbolaM 8 / niTThIvaNaM ca 9 jUaM Jain Education in de AAmjainelibrary.org Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 164 // 10, jUAipaloyaNaM 11 vigahA 12 // 1 // palhatthIkaraNaM 13 pihu, pAyapasAraNa 14 parapparavivAo 15 / pari-18 hAso 16 macchariA 17, sIhAsaNamAiparibhogo 18 // 2 // kesasarIravibhUsaNa 19, chattA 20 si 21kirIDa 22 camaradharaNaM ca 23 / dharaNaM 24 juvaIhiM saviArahAsa 25 khiDDappasaMgA ya 26 // 3 // akayamuhakosa 27 maliNaMgavattha 28 jiNapUaNApavittIe / maNaso aNegayattaM 29, sacittadviANa avimuaNaM 30 // 4 // acittadaviavussaggaNaM ca 31 taha NegasADiattamavi 32 / jiNadaMsaNe aNaMjali 33, jiNaMmi dilumi a apUA 34 // 5 // ahavA aNiTThakusumAipUaNaM 35 taha aNAyarapavittI 36 / jiNapaDiNIanivAraNa 37, ceiadavvassuvekSaNamo 38 // 6 // sai sAmathi uvANaha 39 puvvaM ciivaMdaNAipaDhaNaM ca 40 / jiNabhavaNAiThiANaM, cAlIsAsAyaNA ee|| 7 // iti madhyamatazcatvAriMzadAzAtanAH / khelaM 1 keli 2 kaliM 3 kalA 4 kulalayaM 5 tambola 6 muggAlayaM 7, gAlI 8 kaGguliA 9 sarIradhuvaNaM 10 kese 11 nahe 12 lohiaM13 / bhattosaM 14 taya 15 pitta 16 vaMta 17 dasaNA 18 vissAmaNA 19 dAmaNaM 20 / danta 21cchI 22 naha 23 galla 24 nAsia 25 siro26sotta 27 cchavINaM malaM 28 // 1 // mantaM 29 mIlaNa 30likkhayaM 31 vibhajaNaM 32 bhaMDAra 33 duTThAsaNaM 34, chANI 35 kappaDa 36 dAli 37 pappaDa 38 vaDI vissAraNaM 39 nAsaNaM 40 / akaMdaM 41 vikahaM 42 sarucchughaDaNaM 43 tericchasaMThAvaNaM 44, aggIsevaNa 45 raMdhaNaM 46 pari- khaNaM 47 nissIhiAbhaMjaNaM 48 // 2 // chatto 49 vANaha 50 sattha 51 cAmara 52 maNo'Negatta 53 mabhaM ASSAMACASEASCARSA565 // 16 // in Educationala For Private & Personel Use Only wlevjainelibrary.org Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CALCUSACARELUGUSARASMCAUSA gaNaM 54, sacittANamacAya 55 cAyamajie 56 diTThIi noaMjalI 57 / sADeguttarasaMgabhaMga 58 mauDaM 59 moliM 60 siroseharaM 61, huDDA 62 jiMDahageDDiAi ramaNaM 63 johAra 64 bhaMDakkiaM 65 // 3 // rakkAraM 66 dharaNaM 67 raNaM 68 vivaraNaM vAlANa 69 palhathiaM 70, pAU 71 pAyapasAraNaM 72 puDapuDI 73 paMkaM 74 rao 75 mehuNaM 76 / jUaM 77 jemaNa 78 gujjha 79 vija 80 vaNija 81 sijaM 82 jalaM 83 majaNaM 84, emAIamavajakajamujuo vaje jinniNdaale||4|| viSamapadArthoM yathA-khelaM zleSmANaM jinagRhe nikSipati 1, keli takrIDAdikA 2, kaliH kalahaH 3, kalA dhanurvedAdikA tAH prayuGkte 4, kulalayaM gaNDUSa 5, tAmbUlaM bhakSayati 6, udgAlanaM ca tAmbUlasya nikSipati 7, gAlIrdatte 8, 'kaMgulayatti laghuvRddhanItikaraNaM 9, zarIrapAdAdyagadhAvanaM kurute 10, keza 11 nakha 12 samAracanaM, rudhiraM pAtayati 13, "bhattosaM sukhabhakSikAM bhakSayati 14, tvacaM vraNAdisaMbandhinI pAtayati 15, pittaM dhAtuvizeSamauSadhAdinA pAtayati 16, evaM vAntaM 17, dantaM ca 18 / vizrAmaNAM kArayati 19, dAmanamajAvAdInAM 20, dantA 21 kSi 22 nakha 23 gaNDa 24 nAsikA-12 25 ziraH 26 zrotra 27 cchavInAM 28 malaM jinagRhe pAtayati, chaviH zarIraM zeSAstadvayavAH / mantraM bhUtA-18 dinigrahalakSaNaM karoti rAjAdikAryAlocanaM vA 29, mIlanaM jJAtyAdisamudAyasya 30, lekhyaka vyavahArAdi 31, vibhajanaM dAyAdAdInAM tatra karoti 32, bhANDAgAro nijadravyAdeH 33, duSTAsanaM pAdoparipAdasthApanAdikaM 34, chANI gomayapiNDaH 35, karpaTaM vastraM 36, dAlimudgAdidalarUpA 37, parpaTa: 38 vaTI 39 eSAmu Jain Education in For Private & Personel Use Only Ladjainelibrary.org Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha dharma // 165 // SASARAMSACSCAME palakSaNatvAdanyeSAmapi karIracibhiTakAdInAM vissAraNaM-uddhApanakRte vistAraNaM 39, nAzanaM rAjAdibhayenAnta naM 40, AkrandaM rodanaM 41, vikathAzcatasraH 42, zarANAM bANAnAM ithUNAM ca ghaTanaM, saraccheti pAThe zarANAM astrANAM ca dhanurAdInAM ghaTanaM 43, tirazcAM gavAdInAM tatsthApanaM 44, shiitaatto'gniN sevate 45, randhanaM dhAnyAdeH 46, parIkSaNaM nANakasya 47, kRtAyAmapi naiSedhikyAM sAvadyabyApArakaraNAdi 48, chatropAnahazastracAmarANAM devagRhAhahiramocanaM 52, manasa aikAyaM karoti 53, abhyaGgaM tailAdinA 54, sacittAnAM puSpAdInAmatyAgaH tyAgaparihAraH 55, 'ajie'tti ajIganAM hAramudrikAdInAM 56, dRSTe jine'JjaliM na badhnAti 57, ekazATottarAsaGgaMna kurute 58, mukuTasya mastake dharaNaM 59, mauli: ziroveSTanavizeSaH 60, zekharaM kusumAdimayaM vidhatte 61, huDDA-paNakaraNaM tAM pAtayati 62, jiNDakaH kaNDakaH 63, jotkArakaraNaM pitrAdInAM 64, bhANDakriyA kakSAvAdanAdi 65, rekArastiraskArArtha kasyacitkaroti 66, dharaNaM labhyadravyagrahaNArtha laGghanapUrvamupavezanaM 67, raNaM saMgrAma 58, vivaraNaM vAlAnAM vijaTIkaraNaM 59, paryastikAkaraNaM 70, pAdukA caraNarakSopakaraNaM 71 , pAdayoH prasAraNaM 72, puDapuDIdApanaM 73, paMkakaraNaM nijadehAvayavakSAlanAdinA 74, rajaHpAtanaM 75, maithunaM kAmakrIDA 76, yUkAcayanaM 77, jemanaM bhojanaM 78, guhyaM liGgaM tasyAsaMvRtatA 79, vaidyakaM 80, vANijyaM krayavikrayAdi 81, zayyA zayanaM 82, jalaM pAnAdyarthaM tatra muzcati pibati varSAsu gRhNAti vA 83, manjanaM lAnaM 84 / ityutkarSatazcaturazItyAzAtanAH / bRhadbhASye tu pazcaivAzAtanAH proktA yathA | // 165 // JainEducation in For Private Personel Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In "jiNabhavaNaMmi avaNNA 1, pUAI aNAyaro 2 tahA bhogo 3 / duppaNihANaM 4 aNuciavittI 5 AsAyaNA paMca / " " tattha avannAsAyaNa, palhatthia devapiTThidANaM ca / puDapuDaapayapasAraNa, duTThAsaNaseva jiNagehe // 2 // jArisatArisaveso, jahA tahA jaMmi taMmi kAlaMmi / pUAi kuNai sunno, aNAyarAsAyaNA esA // 3 // bhogo taMbolAI, kIrato jiNagihe kuNaivassaM / nANAiANa Ayassa, sAyaNaM to tamiha vaje // 44 // rAgeNa va doseNa va, moheNa va dUsiA maNovittI / duppaNihANaM bhaNNai, jiNavisae taM na kAyavvaM // 5 // dharaNaraNaruaNavigahAtiribaMdhaNaraMdhaNAI gihikiriA / gAlIvijjavaNijjAi, ceie vayaNuciavittI // 6 // AzAtanAzcAtyantaviSayiNaH satatAviratA devA api devagRhAdau sarvathA varjayanti, uktaM hi - "devaharayaMmi devA, visayavisavimohiAvi na kayAvi / accharasAhiMpi samaM, hAsakkIDAi vi kuNaMti // 1 // " etAzvAzAtanA jinAlaye kriyamANA na kevalaM gRhiNAmeva niSiddhAH, kintu yathAsambhavaM sAdhUnAmapIti jJeyaM / yata uktam - "AsAyaNA u bhavabhamaNakAraNaM iya vibhAvi jaiNo / malamaliNutti na jiNamaMdiraMmi nivasaMti ii samao // 1 // " gurvAzAtanApi tridhA, tatra guroH pAdAdinA saGghahAdau jaghanyA 1, zleSmaniSThIvanalavasparzanAdau madhyamA 2, gurvAdezAkaraNaviparItakaraNaparuSabhASaNAdAvutkRSTA 3 / saGkhyayA ca guruvandanAdhikAre vakSyamANAstrayastriMzat / sthApanAcAryAzAtanApi tridhA, tasyetastataJcAlanapAdasparzAdau jaghanyA 1, bhUmipAtanAvajJAya (jJayA) mocanAdau madhyamA 2, praNAzanabhaGgAdAvutkRSTA 3 / evaM jJAnopakaraNavaddarzanacAritropaka jainelibrary.org Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 166 // Jain Education raNasya rajoharaNamukhavastrikAdaNDakAderapi 'ahavA NANAitiga' iti vacanAdgurusthAne sthApyatvena vidhivyApA raNAdadhikA tadAjJAtanApi varjyA / yaduktaM mahAnizIthe-avihIe niaMsaNuttariaM rayaharaNaM daMDagaM vA paribhuMje catthaM" iti / tena zrAdvaizvaravalakamukhavastrikAdervidhinaiva vyApAraNasvasthAnasthApanAdi kAryamanyathA dharmAvajJAdidoSApatteH / etAsu cotsUtra bhASaNArhadurvAthavajJAdi mahatyAzAtanA'nantasaMsAritAhetuzca yataH - "ussuptabhAsagANaM, bohiNAso anaMtasaMsAro / pANaJcaeva dhIrA, usmuttaM tA na bhAsati // 1 // titthapara pavayaNaM suaM, AyariaM gaNaharaM mahaDIaM / AsAyaMto bahuso, anaMtasaMsArio hoi // 1 // " iti / evaM devajJAnasAdhAraNadravyANAM gurudravyasya ca vastrapAtrAdervinAze tadupekSAyAM ca mahatyAzAtanA / yadUce "ceiadavvaviNAse, isighAe pavayaNassa uDDAhe / saMjaicautthabhaMge, mUlaggI bohilAbhassa // 1 // " vinAzo'tra bhakSaNopekSaNAdilakSaNaH / zrAvakadinakRtyadarzanazuddhyAdAvapi "ceiadavvaM sAhAraNaM ca jo duhai mohiamaIo / dhammaM ca so na yANai, ahavA baddhAuo narae // 1 // " caityadravyaM prasiddhaM, sAdhAraNaM ca caityapustakApagatazrAddhAdisamuddharaNayogyaM RddhimacchrAvakamIlitaM ete dve yo duhyati vinAzayati dogdhi vA vyAjavyavahArAdinA tadupayogamupabhuGkta ityarthaH / ceiavvaviNAse, tadavvaviNAsaNe duvihabhee / [sAhU uvikkhamANo, anaMtasaMsArio hoi // 1 // ] caityadravyaM hiraNyAdi tasya vinAze, tathA tasya caityasya dravyaM dArUpaleSTakAdi tasya vinAzane vidhvaMsane, kathaMbhUte ? dvividhe yogyAtItabhAvavinAzabhedAt, tatra yogyaM navyamA saMgraha. // 166 // ww.jainelibrary.org Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nItaM, atItabhAvalagnotpATitaM / athavA mUlottarabhedAvividhe, tatra mUlaM stambhakumbhAdi, uttaraM tu(tva)cchAdanAdi, khapakSaparapakSakRtavinAzabhedAvA dvividhe, svapakSaH sAdharmikavargaH, parapakSo vaidharmikalokaH, evamanekadhA daividhyaM / atrApizabdasyAdhyAhArAdAstAM zrAvakaH, sarvasAvadyavirataH sAdhurapyaudAsInyaM kurvANo dezanAdibhiranivArayannanantasaMsAriko bhaNita iti vRttiH|" nanu tridhA pratyAkhyAtasAvadyasya yatezcaityadravyarakSAyAM ko nAmAdhikAraH iti ceducyate, rAjAdeH sakAzAgRhagrAmAdyAdezAdinA'bhyarthya navyamutpAdayato yaterbhavati bhavaduktadUSaNAvakAzaH, paraM kenacidyathAbhadrakAdinA prAgvitIrNamanyadvA jinadravyaM vilupyamAnaM rakSati, tadA nAbhyupetArthahAniH, pratyuta dharmapuSTireva, jinAjJArAdhanAt, Agame'pyevameva, yadAha-"coei ceiANaM, khittahiraNNe a gAmagAvAI / laggaMtassa u jaiNo, tigaraNasohI kahaM na bhve?||1||bhnnnni istha vibhAsA, jo eAi sayaM vimaggijjA / tassa na hoi visohI, aha koi harija eaaii|| 2 // tattha karaMtu uvehaM, |sA jA bhaNiA u tigaraNavisohI / sA ya na hoi abhattI, tassa ya tamhA nivArijA // 3 // savvatthAmeNa tahiM, saMgheNa ya hoi laggiavvaM tu / sacarittacarittINa ya, savvehiM hoi kajaM tu // 4 // " iti / vyavahArabhASye'pi "ceiavvaM gihnittu, muMjae jo u dei sAhaNaM / so ANAaNavatthaM, pAvai liMtovi diMtovi | // 1 // " iti / devadravyabhakSaNarakSaNavardhaneSu yathAkramaM phalAni yathA "jiNapakyaNabuDDikara, pabhAvagaM nANadasaNaguNANaM / bhakkhaMto jiNavvaM, aNaMtasaMsArio hoi|| 1 // (jiNapavayaNatti sati hi devadravye pratyahaM 1 " Jan Education For Private Personal Use Only Q Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 167 // caityasamAracanapUjAsatkArasaMbhavaH, tatra ca prAyo yatijanasaMpAtaH, tavyAkhyAnazravaNAdeca jinprvcnvRddhiH| 8 saMgraha. evaM jJAnAdiguNAnAM prabhAvanA cetyrthH)| jiNapavayaNabuDDikara, pabhAvagaM naanndNsnngunnaannN| rakkhaMto jiNavvaM, parittasaMsArio hoi // 2 // (parittiti parimitabhavasthitiH) jiNapavayaNaprarAvatA vuhRto jiNadavvaM, titthayarattaM lahai jIvo // 3 // (vRddhiratra samyagrakSaNapUrvA'pUrvadhanaprakSepAdito'vaseyA) vRddhirapi kuvyApAravarja sadvyavahArAdividhinaiva kAryA / yataH-"jiNavaraANArahiaM, vaddhAraMtAvi kevi jiNavvaM / vuDaMti bhavasamudde, mUDhA moheNa annANI // 1 // " kecittu zrAvyatiriktebhyaH samadhikagrahaNakaM gRhItvA kalAntareNApi na vRddhirucitetyAhuH, samyaktvavRttyAdau zaGkAzakathAyAM tathokteH / tathA mAlAparidhApanAdau devasatkaM kRtaM dravyaM sadya eva deyaM, anyathA pUrvoktadevadravyopabhogadoSaprasaGgAt, sadyo'rpaNAsamarthastu pakSAdyavadhi sphuTa kuryAt, tadantardeyaM, tadullaGghane tu devadravyopabhogadoSaH sphuTa eva, devasatkaM vAdinamapi guroH saGghasyApi cAgre na vAdyaM, kecittvAhuH-puSTAvalambane bahuniSkrayArpaNapUrva vyApAryate api / yato "mullaM viNA jiNANaM, uvagaraNaM camarachattakalasAI / jo vAvArai mUDho, niakajje so havai duhio||1||" svayaM ca vyApArayatA |jAtu bhaGge upakaraNasya khadravyeNa navyasamAracanaM / khagRhadIpazca devadarzanArthameva devAgre AnIto'pi devasatko na syAt / pUjArthameva devAgre mocane tu devasatka eva, pariNAmasyaiva prAmANyAt / evaM jJAnadravyamapi devaravyavanna kalpyate, jJAnasatkaM kAgadapatrAdi sAdhvAdyarpitaM zrAddhena svakArye na vyApArya, sAdhvAdisatkamukhava 167 // For Private & Personel Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strikAderapi vyApAraNaM na yuktaM, gurudravyatvAt, [uktaM ca zrAddhajItakalpe-"muhapattiAsaNAisu, bhiNNaM jalapaNamAisu gurulahagAI / jaibabhogi a puNa, vatthAisu devavvavva // 1 // " (bhAvArthI yathA) guruyatisatkeSu mukhavastrikAsanAzanAdiSu paribhukteSu bhinnaM, tathA jale'nne AdizabdAvastrAdau ca, vikramArkAdineva kenApi sAdhunizrAkRte liGgisatke kanakAdau vA bhukte sati gurulaghukAdayaH krameNa syuH / jale 6 laghavaH anne 4 guravaH vastrAdau 6 laghavaH 4 kanakAdau 6 gurava ete / evaM ca gurudravyaM bhogAIpUjAibhedAbhyAM dvividhaM, tatrAcaM vastrapAtrAzanAdi, dvitIyaM ca tanizrAkRtaM sauvarNamudrAdIti paryavasannaM] sAdhAraNaM tu sandattaM kalpate, ata eva | ca mukhyavRttyA dharmavyayaH sAdhAraNa eva kriyate, tasyAzeSadharmakArya upabhogAgamanAt / dharmasthAne pratijJAtaM ca dravyaM pRthageva vyayitavyaM, natu khayaM kriyamANabhojanadAnAdi rUpavyaye kSepyaM, evaM sphuTameva dharmadhanopayogadoSAt, evaM sati ye yAtrAdau bhojanazakaTasaMpreSaNAdivyayaM sarva mAnitavyayamadhye gaNayanti, teSAM mUDhAnAM na jJAyate kA gatiH? / udyApanAdAvapi prauDhADambareNa khanAmnA maNDite janabahulAdhAdi sthAna, niSkrayaM tu stokaM muJcatIti vyakta eva doSaH / tathA'nyapradattadharmasthAnavyayitavyadhanavyayasamaye tannAma sphuTaM grAhya, evaM sAmudAyikasyApi, anyathA puNyasthAne stainyAdidoSApatteH / evamantyAvasthAyAM pitrAdInAM yanmAnyatetatsAvadhAnatve gurvAdisaGghasamakSamitthaM vAcyaM-yadbhavannimittamiyadinamadhye iyadyayiSyAmi, tadanumodanA bhavadbhiH kAryeti / tadapi ca sadyaH sarvajJAtaM vyayitavyaM, na tu khanAnA / amAridravyaM tu devabhoge'pi nAyAti / SEASRECRACCRICS GOLMAAOOLSGCCCESCOMSACSCREE m - Jain Education in For Private & Personel Use Only brjainelibrary.org Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 168 // Jain Education ityevaM sarvatra dharmakArye AzAtanAvAraNAya viveka: kAryoM vivekibhirityalaM prasaGgena / tathA vazaktyA nijazaktyanusAreNa natu svazaktyatikrameNa, tathA sati lokopahAsAtrttadhyAnAdipravRtteH / ucitAni caityasambandhiyogyakAryANi etacaityapradeza saMmArjana caityabhUmipramArjana pUjopakaraNasamAracanapratimAparikarAdinairmalyApAdanaviziSTapUjApradIpAdizo bhAvirbhAvanAkSatanaivedyAdivastustomasatyApana candana kesaradhUpaghRtAdisaMcayanadevadravyo brAhaNikAkaraNodyamanatatsusthAnasthApanatadAyavyayAdi suvyaktalekhya kavivecana karmakarasthApanaprabhRtIni teSAM cintanaM cintAkaraNaM vizeSato gRhidharma iti yogaH / ( karaNaM anvayastUkta eva ) ayaM bhAvaHAThyasya dravyaparijanAdibalasAdhyA cintA sukarA, anADhyasya tu svavapuH kuTumbAdisAdhyA duSkarA, tato yasya yatra yathA sAmarthya, sa tatra tathA vizeSataH pravarttate, tatrApi yA cintA khalpasamayasAdhyA tAM dvitIyanaiSedhikyA arvAgvidhatte, zeSAM tu pazcAdapi yathAyogyaM / etadeva ca gArhasthyasAraM, tathAcAha-taM nANaM taM ca vinnANaM, taM kalAsu a kosalaM / sA buddhI porisaM taM ca, devakajjeNa jaM vae // 1 // " iti / jIrNoddhArakaraNe ca mahAphalaM, yadAha- appA uddhario cia, uddhario tahaya tehi niavaso / ane a bhavvasattA, aNumoaMtA u jiNabhavaNaM // 1 // khaviaM nIAgoaM, uccAgoaM ca baMdhiaM tehiM / kugahapaho niTTavio, sugaIpaho ajio tahaya // 2 // ihalogaMmi sukintI, supurisamaggo a desio hoI / annesiM bhavvANaM, jiNabhavaNaMuddharaNaM // 3 // sijjhati kei teNeva bhaveNa siddhattaNaM ca pAviti / iMdasamA saMgraha. / / 168 / / v.jainelibrary.org Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dha. saM. 29 Jain Education Inte kei puNo, surasukkhaM aNubhaveUNaM // 4 // " iti / evaM dharmazAlAgurujJAnAderapi yathocitacintAyAM khazaktyA yatanIyaM, nahi devagurvAdInAM zrAvakaM vinA'nyaH kazcicintAkarttA'stIti / idAnIM jinapUjAdikAryAnantarakaraNIyamAha - 'pratyAkhyAne 'tyAdi, 'guroH dharmAcAryasya devavandanArthamAgatasya, snAtrAdidarzanadharmadezanAdyarthaM tatraiva sthitasya, vasatau vA caityavannaiSedhikItrayAdhigamapaJcakAdiyathArhavidhinA gatvA, dharmadezanAyAH prAk paJcAdA, tasyAbhyarNe - ucite samIpe, ucitatvaM cArddhacaturthahastapramANAt kSetrAihiravasthAnaM, vinayo - vyAkhyAsyamAnavandanakAdirUpastatpUrvakaM tamAdau kRtvetyarthaH / pratyAkhyAnasya devasamIpe kRtasya, tato viziSTasya vA, kriyAkaraNaM gurumukhena pratipattirityarthaH / ayaM ca vizeSato gRhidharma ityanvayaH / trividhaM hi pratyAkhyAnakaraNaMAtmasAkSikaM 1 devasAkSikaM 2 gurusAkSikaM 3 ceti guroH pArzve pratyAkhyAnaM kAryam, uktaMca - "pratyAkhyAnaM yadAsIttatkaroti gurusAkSikam / vizeSeNAtha gRhNAti, dharmo'sau gurusAkSikam // 1 // " gurusAkSikatve hi dRDhatA bhavati pratyAkhyAnapariNAmasya / 'gurusakkhio hu dhammo' iti jinAjJArAdhanaM, guruvAkyodbhUtazubhAzayAdadhikaH kSayopazamastasmAccAdhikA pratipattirityAdirguNaH, tatproktaM zrAvakaprajJaptau "saMtaMmivi pariNAme, gurumUlapavajjaNaMmi esa guNo / dRDhayA ANAkaraNaM, kammakhaovasamabuDI a // 1 // " evaM cAnye'pi niyamAH sati sambhave gurusAkSikaM svIkAryAH / pratyAkhyAnakaraNaM ca gurorvinayapUrvakamityuktaM, saca vandanAdirUpastatra vandanaM spheTA chobhadvAdazAvarttabhedAtridhA (vandanaM tredhA) yadbhASyam - 'guruvaMdaNamaha tivihaM, taM phiTTA 1 chobha 2 bArasA ainelibrary.org Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 169 // vattaM 3 / siranamaNAisu paDhama, puNNakhamAsamaNadugi biiaN||1|| taiaM tu chaMdaNaduge, tattha miho AimaM saMgraha. sayalasaMghe / bIaM tu dasaNINa ya, payahiANaM ca taiaM tu // 2 // " yena ca pratikramaNaM maNDalyAM kRtaM na syAttena vidhinA bRhadvandanaM dAtavyaM, tadvidhizcaivaM bhASye-iriAkusumiNusaggo, ciivNdnnputtivNdnnaalo| vaMdaNakhAmaNavaMdaNasaMvaracauchobhadusajjhAo // 1 // iriAciivaMdaNaputtivaMdaNacarimavaMdaNAloaM / vaMdaNakhAmaNacauchobhadivasussaggo dusjjhaao||2|| anayoAkhyA-prathamaM IpathikIpratikramaNaM, tataH kusumiNetyAdikAyotsargaH zatocchrAsamAnaH, kukhamAgrupalambhe tvaSTottarazatocchrAsamAnaH, tatazcaityavandanA, tataH 'puttitti mukhavastrikA kSamAzramaNapUrva pratilekhyA, tato vandanakadvayaM, AlocanaM ca, punarvandanakadvayaM, kSamaNakaM ca, punarvandanakadvayaM, 'saMvaratti' pratyAkhyAnaM ca, 'cauchobhatti' bhagavan ityAdIni catvAri kSamAzramaNAni, tataH sajjhAyaM saMdisAvarDa sajjAya kara iti kSamAzramaNadvayaM dattvA svAdhyAyaH kArya iti prAtastyavandanavidhiH / prathamamIryApathikIpratikramaNaM, tatazcaityavandanA, kSamAzramaNapUrva mukhavastrikApratilekhanaM, vandanakadrayaM, divasacarimamiti pratyAkhyAnaM ca, tato vandanakadvayaM, AlocanaM ca, vandanakadvayaM ca, kSamaNakaM ca, bhagavan ityAdichobhavandanAni catvAri, tato devasiapAyacchittetikAyotsargaH, tataH prAgvat kSamAzramaNadvayapUrva khAdhyAyaH, ayaM saandhyvndnvidhiH| atha ca dvAdazAvarttavandane aSTanavatyadhikazatasaGkhyasthAnAni jJeyAni, bhAgA // 169 / / tAni yathA "muhaNaMtaya 25 dehA 25 vassaesu 25 paNavIsa huMti patteaM / chaThThANa 6 chaguruvayaNA 5, chacca Jain Education Internationa For Private & Personel Use Only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAKASARA guNA 6 huMti nAyavvA // 1 // ahigAriNo ya paMca ya 5, iare paMcava 5 paMca AharaNA 5 / egovaggaha 1 paMcAbhihANa 5 paMceva paDisehA 5 // 2 // AsAyaNa tittIsaM 33, dosA battIsa 32 kAraNA aTTa8 / chadosA 6 aDanau, ThANasayaM vaMdaNe hoi 198 // 3 // " etadvivaraNaM yathA-'diTTipaDileha egA, papphoDA tinni tinni aMtariA / akkhoDA pakkhoDA, nava nava muhaputti paNavIsA // 1 // pAyAhiNeNa tia tia, bAhusu sIse muhe ahiae / piTThIi hu~ti cauro, cha ppAe dehapaNavIsA // 2 // etAzca dehapratilekhanAH paJcaviMzatiH puruSAnAzritya jJeyA, strINAM tu gopyAvayavagopanAya hastadvayavadanapAdayAnAM pratyekaM tisraH 2 pramArjanA iti paJcadazaiva bhavantIti pravacanasAroddhAravRttau / tathA mukhakAyapratilekhanAyAM(su) manasaH sthirIkaraNArthamevaM vicintayet-suttatthatattadiTThI, daMsaNamohattigaM ca 4 rAgatigaM 7 / devAItattatigaM 10, tahaya adevAitattatigaM 13 / 1 / nANAitigaM 16 taha tasvirAhaNA 19 tinnigutti 22daMDatigaM 25 / ia muhaNaMtaga-18 paDilehaNAi kamaso viciMtijA / 2 / hAso raI a araI 3, bhaya soga duguMchayA ya 6 vjijaa| bhuajualaM pehaMto, sIse apstthlestigN9|3| gAravatigaM ca vayaNe 12, uri sallatigaM 15 kasAyacau piDhe 19 payajugi chajjIvavahaM 25, taNupehAe vi jANamiNaM / 4 / jaivi paDilehaNAe, heU jiarakkhaNaM jiNANA |ya / tahavi imaM maNamakkaDa-nijataNatthaM muNI viMti // 5 // " iti / AvazyakAni 25 'duoNayaM ahAjAyaM, kiikammaM bArasAvayaM / caussiraM tiguttaM ca, dupavesaM ikanikkhamaNaM ||1||'ti / he avanamane-icchAmi khamA SWAKAR For Private Personal Use Only mainelibrary.org Jain Education Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 170 // Jain Education In samaNo vaMdiDaM jAvaNijAe nisIhiAe ityabhidhAya gurozchando'nujJApanAya prathamamavanamanaM, yadA punaH kRtAvarttI niSkrAnta icchAmItyAdisUtramabhidhAya punazchando'nujJApanAyaiva tadA dvitIyaM 2 / tathA yathAjAtaMjAtaM janma, taca dvedhA-prasavaH pravrajyAgrahaNaM ca tatra prasavakAle racitakarasaMpuTo jAyate, pravrajyAkAle ca gRhItarajoharaNamukhavastrika iti, ata eva rajoharaNAdInAM paJcAnAM zAstre yathAjAtatvamuktaM, tathA ca tatpAThaH'paMca ahAjAyAiM, colapaTTo 1 taheva rayaharaNaM 2 / uNNia 3 khomia 4 nissijjajualaM tahaya muhapattI 1 / yathAjAtaM asya sa yathAjAtastathAbhUta eva vandate iti vandanamapi yathAjAtaM 3 / tathA dvAdazAvarttAHkAyaceSTAvizeSA gurucaraNanyastahastaziraH sthApanArUpA yasmin tadvAdazAvartta, iha ca prathamapraviSTasya aho - kAyamityAdisUtroccAraNagarbhAH paDAvata, niSkramya punaH praviSTasyApi ta eva SaDiti dvAdaza 15 / catvAri zirAMsi yasmin tacatuH ziraH, prathamapraveze kSamaNAkAle ziSyAcAryayoravanamacchirodvayaM niSkramya punaH praveze tathaiva zirodrayaM 19 / triguptaM manovAkkAyakarmabhirgutaM 22 / tathA prathamo'nujJApya pravezo, dvitIyaH punarnirgatya praveza iti dvau pravezau yatra tad dvipravezaM 24 / ekaM niSkramaNamAvazyakyA nirgacchato yatra tadeka| niSkramaNaM 25 / tathA SaT sthAnAni ziSyasya 'icchA ya 1 aNunnavaNA 2, avvAbAhaM ca 3 janta 4 javaNA ya 5 / avarAhakhAmaNAvi a 6, vaMdaNadAyassa chaTTANA / 1 / / guruvacAMsyapi SaDeva 'chaMdeNa 1 NujANAmi 2, tahatti 3 tupi vahae 4 evaM 5 / ahamavi khAmemi tumaM 6, AlAvA vaMdaNarihassa / 1 / ete dvaye'pi saMgraha. // 170 // jainelibrary.org Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In yathAsthAnaM sUtravyAkhyAyAM darzayiSyante / guNAstvamI 'viNaovayAra 1 mANassa, bhaMjaNA 2 pUaNA gurujaNassa | 3 | titthayarANa ya ANA 4, suadhammArAhaNA 5 kiriA 6 / 1 / vinaya evopacAro-bhaktivizeSaH 1 tathA mAnasyAhaGkRterbhaJjanaM 2, gurujanasya pUjanA 3, tIrthakarANAM cAjJA 4, zrutadharmArAdhanA 5, akriyeti-sarvakriyAvigamAdacireNa mokSazca vandanena syAditi 6 / vandyA vandanAhI 'Ayaria uvajjhAe, pavitti dhere taheva raayjie| eesiM kiikammaM, kAyavvaM nijaraTThAe // 1 // ' AcAryAdikharUpaM cedam, - "paMcavihaM AyAraM, Ayara| mANA tahA pabhAsaMtA / AyAraM daMsaMtA, AyariA teNa vuJcati // 1 // bArasaMgo jiNakkhAo, sajjhAo kahio buhehiM / taM uvahasaMti jamhA, ujjhAyA teNa vuJcati // 2 // tavasaMjamajogesuM, jo jogo tattha taM pavattei / asuhaM ca niyatteI, gaNatantillo pavattI u // 4 // thirakaraNA puNa thero, pavattivAvAriesa a tthesuM / jo jattha sIyai jaI, saMtabalo taM thiraM kuNai // 5 // " gaNAvacchedako'pyatrAnupAtto'pi sAhacaryA - datra draSTavyaH, saca 'udghAvaNA pahAvaNa, khittovahimaggaNAsu avisAI / suttatthatadubhayaviU, gaNavaccho eriso hoi // 6 // ete paJcApi nyUnaparyAyA api vandanIyA, ratnAdhikastu paryAyajyeSTha eva / cUrNau tvanyamate itthamapi yathA- 'anne puNa bhAMti annovi jo tahAviho rAyaNio so vaMdeyavvo, rAyaNio nAma jo nANadaMsaNacaraNa sAhaNesu suTTu payaonti / avandyA niSkAraNe vandanAnarhAH yathA - 'pAsattho osanno, hoi kusIlo taheva saMsatto / ahachaMdovi ya ee, avaMdaNijA jiNamayaMmi // 1 // tatra pArzve jJAnAdInAM tiSTha jainelibrary.org Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmaH saMgraha. // 171 // SUSHI SUSHI ISRAESSA tIti pArzvasthaH, athavA mithyAtvAdayo bandhahetavaH pAzAsteSu tiSThatIti pAzasthaH / 'so pAsattho duviho, savve dese ya hoi nAyabbo / sabami nANadaMsaNacaraNANaM jo u pAsaMmi // 1 // desaMmi ya pAsattho, sijAyarabhihaDarAyapiMDaM ca / nIyaM ca aggapiMDa, bhuMjai nikkAraNe ceva // 2 // kulanissAe viharai, ThavaNakulANi ya akAraNe visai / saMkhaDipaloyaNAe, gacchai taha saMthavaM kuNai // 3 // ' avasIdati sma kriyAzaithilyAnmokSamAgeM zrAnta ivAvasannaH 'osannovi ya duviho, savve dese ya tattha savvaMmi / uubaddhapIThaphalago, ThaviyagabhoI ya naayvvo||1|| AvassayasajjhAe, pddilehnnjhaannbhikkhabhtttthe| AgamaNe niggamaNe, ThANe nisIyaNa tuyaTTe // 2 // AvassayAiAiM, na karai ahavA vihINamahiAI / guruvayaNavalAi tahA, bhaNio eso u osanno // 3 // ' kutsitaM jJAnAditrayavirAdhakaM zIlaM khabhAvo yasya sa kuzIlo yathA 'kAlaviNayAirahio, nANakusIlo a dasaNe iNamo / nissaMkiAivijuo, caraNakusIlo imo hoi 6 // 1 // koUabhUikamme, pasiNApasiNe nimittamAjIvI / kakkakaruAilakkhaNa, uvajIvai vinamaMtAI // 2 // saMvignAsaMvignasaMsargAttattadbhAvaM saMsajati smeti saMsakto yathA 'pAsatthAIesuM saMviggesuM ca jattha milaI u / tahi tArisao hoI, piadhammo ahava iaro a||1|| so duviappo bhaNio, jiNahi~ jiarAgadosamohehiM / ego a saMkiliTTho, asaMkiliTTho tahA aNNo // 2 // ' tathA yathA kathaJcidgurvAgamanirapekSatayA sarvakAryeSu chando'bhiprAyo yasya sa yathAchando yathA 'ussuttamaNuvaiDaM, sacchaMdavigappiaM aNaNuvAI / parata // 171 // Jain Education Intematona For Private & Personel Use Only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int ti pavatteha, tiNea iNamo ahAchaMdo // 1 // ' 'pAsatthAi vaMdamANassa neva kittI na nijarA hoi / kAyakilesa emeva, kuNaI taha kammabaMdhaM ca // 1 // kiM bahunA ? taiH saMsarga kurvanto guNavanto'pyavandanIyAH, yataH'asuiTThANe paDiA, caMpagamAlA na kIraI sIse / pAsatthAIThANesuM, vahamANA taha apujA // 1 // pakkaNakule vasaMto, sauNIpArovi garahio hoi / ia garahiA suvihiA, majjhi vasaMtA kusIlANaM / 2 / ' iti / | jJAtAni davve bhAve vaMdaNa 1, rayaharaNA 2''vatta 3 namaNa 4 viNaehiM 5 / sIala 1 khuDDaya 2 kaNhe 3, sevaya 4 pAlaya 5 udAharaNA / 1 / tatra vandane guNastutau zItalAcAryadRSTAntaH 1, dravyacitau rajoharaNAdidhAraNe bhAvacitau jJAnAditraye kSullakAcAryakathA 2, AvarttAdikRtikarmaNi kRSNadRSTAntaH 3, zironamanapUjAyAM sevakadvayadRSTAntaH 4, vinayakarmaNi zambapAlakadRSTAntaH 5 / kathAnakavistarastu granthAntarAdadvaseyaH / eko'vagrahaH sArddhatrayahastamAnaH sUtravyAkhyAyAM vakSyamANaH / nAmAni 5 'vaMdaNa 1 cihna 2 kiikammaM 3, pUAkammaM ca 4 viNaya kammaM 5 | vaMdaNagassa ya ee, nAmAi~ havaMti paMcaiva // 1 // etAni prAguktazItalAdidRSTAnteSu bhAvitArthAni / vandanakasya paJcaite niSedhA niSedhasthAnAni - 'vakkhittaparAhutte, pamatte mA kayAi vaMdijA / AhAraM ca kariMte, nIhAraM vA jai karei // 1 // ' vyAkSipto'nuyogaprati lekhanAdAvanyantra karmaNi dattamanAH, pramatto nidrAyaiH, zeSaM vyaktaM / AzAtanAzca trayastriMzatsUtreNa saha vyAkhyAsyante / doSAH 32 - aNAdiaM ca dhaddhaM ca paviddhaM | paripiMDiaM / Tolagai aMkusaM ceva, tahA kacchabhariMgiaM // 1 // macchuvvattaM maNasAvi pau taha ya veiyA ainelibrary.org Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhrm|| 172 // Jain Education baddhaM / bhayasA caiva bhayaMtaM, mittI gAravakAraNA // 2 // teNiyaM paDiNIyaM ceva, ruTuM tajjiyameva ya / saDhaM ca hIliyaM caiva, tahA vipaliuMciyaM // 3 // midiTThe ca tahA, siMgaM ca karamoaNaM / AliddhamaNAliGa, UNaM uttaracUliaM // 4 // mUaM ca DhaharaM ceva, cuDaliyaM ca apacchimaM / battIsadosaparimuddhaM, kiikammaM pajae // 5 // AsAM vyAkhyA - anAdRtaM sambhramarahitaM vandanaM, nirAdaravandUnamityarthaH / [ taddoSaduSTamiti sarvatra - yojyaM] 1 stabdhaM madASTakavazIkRtasya vandanaM, dehamanasoH stabdhatvAccaturddhA 2 / praviddhaM vandanaM dadata eva palAyanaM 3 / paripiNDanaM prabhUtAnAM yugapadvandanaM, yahA kukSyorupari hastau vyavasthApya paripiNDitakaracaraNasyAvyaktasUtroccAraNapurassaraM vandanaM 4 / Tolaganti tiDDuvadutsutyotchutya visaMsthulaM vandanaM 5 aGkuzaM upakaraNacolapaTTakakalpAdau haste vA'vajJayA samAkRSyAGkuzena gajasyevAcAryasyorddhasthitasya zayitasya prayojanAntaravyagrasya vA vandanArthamAsane upavezanaM, nahi pUjyAH kadAcidapyAkarSaNamarhanti, avinayatvAdasya, yadvA rajoharaNamaGkazavat karadvayena gRhItvA vandanaM, yadi vA aGkuzAkrAntahastina iva zironamanonnamane kurvANasya vandanaM 6 / kacchapariGgitaM Urddhasthitasya tettIsaNNayarAe ityAdisUtramuccArayata upaviSTasya vA ahokAyaM kAya ityAdi sUtramuccArayato'grato'bhimukhaM paJcAdabhimukhaM ca riGgataJcalato vandanaM 7 | matsyodvRttaM uttiSThannivizamAno vA jalamadhye matsya ivodvarttate udvellate yatra tat, yadvA ekaM vanditvA dvitIyasya sAdhoddrutaM dvitIyapArzvena recakAvarttena matsyavatparAvarttamAnasya vandanaM 8 / manasA praduSTaM ziSyastatsaMmbandhI vA guruNA kiJcitparuSamabhi saMgraha. // 172 // w.jainelibrary.org Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hito yadA bhavati tadA manaso dUSitatvAt manasA praduSTaM, yadvA vandyo hInaH kenacidguNena, tato'hamevaMvidhenApi vandanaM dApayitumArabdha iti cintayato vandanaM 9 / vedikAbaddhaM jAnvorupari hastau nivezyAdho vA pArzvayorvA utsaGge vA ekaM jAnu karadvayAntaH kRtvA vA iti paJcabhirvedikAbhirbaddhaM yuktaM vandanaM 10 bibhyatsaGghAtkulAdgacchAtkSetrAdvA niSkAsayiSye'hamiti bhayAvandanaM 11 / bhajamAnaM bhajate mAM sevAyAM patitaH agre vA mama bhajanaM kariSyati, ato'hamapi vandanasatkaM nihorakaM nivezayAmItivuddhyA vandanaM 12 / maitrIto mama mitramAcArya iti, AcAryeNedAnI maitrI vA bhavatviti vandanaM 13 / gauravAndinakaM sAmAcArIkuzalo'hamiti garvAdanye'pyavagacchantu mAmiti yathAvadAvarttAdInArAdhayato vandanaM 14 / kAraNAt jJAnAdivyatiriktAdvastrAdilAbhahetorvandanaM, yahA jJAnAdinimittamapi lokapUjyo'nyebhyo vA'dhikataro bhavAmIti abhiprAyato vandanaM, yadvA vandanakamUlyavazIkRto mama prArthanAbhana kariSyatIti buddhyA vandanaM 15 / stainikaM vandamAnasya me lAghavaM bhaviSyatIti parebhya AtmAnaM gRhayato vandanaM, ayamarthaH-evaM nAma zIghraM vandate yathA stenavat kena (cit dRSTaH kenacinneti 16 / pratyanIkaM AhArAdikAle vandanaM, yadAha-vakkhitta ityAdi 17 / ruSTaM krodhAdhmAtasya gurorvandanaM, AtmanA vA kruddhena vandanaM 18 / tarjitaM avandyamAno na kupyasi, vandyamAnazcAvizeSajJatayA na me prasIdasIti nirbhartsayato, yadvA bahujanamadhye mAM vandanaM dApayaMstiSThasi jJAsyate mayA tavaikAkina iti dhiyA, tarjanyA zirasA vA tarjayato vA vandanaM 19 / zaThaM zAvyena vizrambhArtha bandanaM, glAnA Jain Education in For Private Personal use only lainelibrary.org Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 173 // 4 divyapadezaM vA kRtvA na samyagvandanaM 20 / hIlitaM he gaNinvAcaka! kiM bhavatAM vanditenetyAdinA avajA nato vandanaM 21 / viparikuJcitaM arddhavandita eva dezAdikathAkaraNaM 22 / dRSTAdRSTaM-tamasi sthitaH kenacidantarita evamevAste, dRSTastu vandate 23 / zRGgaM ahokAyaM kAya ityAdyAvartAnucArayato lalATamadhyadezamaspRzataH, ziraso vAmadakSiNe zRGge spRzato vandanaM 24 / kara-iva rAjadeyabhAga ivAhatpraNIto vandanakaro'vazyaM dAtavya itidhiyA vandanaM 25 / mocanaM laukikakarAdvayaM muktA, na mucyAmahe vandanakarAditi vuddhyA vandanaM 26 / AzliSTAnAzliSTam-atra caturbhaGgI, sA ca ahokAyaM kAyaityAvarttakAle bhavati, rajoharaNasya zirasazca karAbhyAmAzleSaNaM 1, rajoharaNasya na zirasaH 2, ziraso na rajoharaNasya 3, na rajoharaNasya nApi zirasaH 4, atra prathamaH zuddhaH, zeSAstvazuddhAH 27 / nyUna-vyaJjanAbhilApAvazyakairasampUrNa 28 / uttaracUDaM-vandanaM dattvA mahatA zabdena mastakena vande ityabhidhAnaM 29 / mUkam-AlApAnanuccArayato vandanaM 30 / DhahuraM-mahatA zabdenocArayato vandanaM 31 / cUDalI-ulmUkaM yatholmUkaM gRhyate tathA rajoharaNaM gRhItvA vandanaM, yadA dIrghahastaM prasArya vande iti bhaNato vandanaM, athavA hastaM bhramitvA sarvAn vande iti vadato vandanaM 32 / 'kiikammapi kuNato, na hoi kiikmmnijjraabhaagii| battIsAmannayaraM, sAhU ThANaM virAhato // 1 // battIsadosaparisuddhaM, kiikammaM jo pauMjai gurUNaM / so pAvaI nibvANaM, acireNa vimANavAsaM vA // 2 // ' kAraNAni 8-'paDikkamaNe 1 sajjhAe 2 kAussaggA 3 GAAAAAAAAA-GAM // 173 // Jan Education International For Private Personel Use Only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GALLARSARAIGALACESS varAha 4 pAhuNae 5 / AloyaNa 6 saMvaraNe 7, uttamaDhe ya 8 vaMdaNayaM / 1 / ' sarvamapyanuSThAnaM prathamaM sAdhUnadizya sUtre'bhihitaM, zrAddhasya tu yathAyogyamAyojanIyamiti sAdhUnAM vandanadAne'STau kAraNAni / tatra pratikramaNe catvAri vandanakAni dvikadvikarUpANi syuH, tAni ca sAmAnyata ekameva 1 / svAdhyAye vAcanAdiviSaye trINi 'sajjhAe vaMdittA paTTavei paDhama 1 / paTTavie paveiaMtassa vitiaM 2 / pacchA uddiDaM samuddiTTa paDhai, uddesasamuddesavaMdaNANamihevaMtabbhAvo, tao jAhe caubhAgAvasesA porisI tAhe pAe paDilehei, jaha na paDhiukAmo to vaMdai, aha paDhiukAmo to avaMdittA pAe paDilehei, paDilehittA pacchA paDhai, kAlavelAe vaMdira paDikkamai, evaM taiaM3' / etAnyapi trINi sAmAnyatazcaikameva 2 / evaM pUrvAhe sapta / aparAhe'pi saptaiva bhavanti, anujJAvandanAnAM svAdhyAyavandaneSvevAntarbhAvAt / etAni dhruvANi kRtikarmANi caturdaza bhavanti, abhaktArthikasya / itarasya tu pratyAkhyAnavandanenAdhikAni bhavanti / yata uktam-"cattAri paDikamaNe, kiikammA huti tinni sajjhAe / puvaNhe avaraNhe, kiikammA codasa havaMti // 1 // " iti kRtaM prasaGgena 2 tathA kAyotsarge-vikRtyanujJArUpe, yo hi vikRtiparibhogAya AcAmlavisarjanArtha kriyate 3 / aparAdhe guruvinayabandhana(yollaGghana)rUpe yatastaM vanditvA kSamayati, pAkSikavandanAnyaparAdhe patanti 4 / prAghUrNake-jyeSThe samAgate sati vandanakaM bhavati / atra cAyaM vidhiH-'saMbhoi aNNasaMbhoiA ya duvihA havaMti paahunnyaa| saMbhoie AyariaM, ApucchittA u vNdti|1| iare puNa AyariyaM, vaMdittA saMdisAviaM taya / pacchA Jain Education in For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 174 // Jain Education Inte vaMdaMti jai, gayamohA ahava vaMdAve / 2 / 5 / tathA AlocanAyAM ca 6 / saMvaraNe bhuktAnantaraM pratyAkhyAnakaraNe divasacarimarUpa ityarthaH / athavA bhaktArthinaH kenacitkAraNena punarabhaktArthapratyAkhyAne 7 / uttamArthe cArAdhanAkAle 8 iti / doSAH 6 - 'mANo aviNayakhiMsA, nIyAgoyaM avohibhavabuTTI / anamaMte chaddosA, evaM aDanauyasayamihayaM // 1 // atha sUtram - " icchAmi khamAsamaNo vaMdiuM jAvaNijjAe nisIhiAe aNujANaha me miuggahaM, NisIhI / ahokAyaM kAyasaMphAsaM khamaNijjo bhe kilAmo, appakilaMtANaM bahusubheNa bhe divaso vahato ? jattA bhe ? javaNijjaM ca bhe 1 khAmemi khamAsamaNo devasiaM vaikkamaM, AvassiyAe | paDikkamAmi khamAsamaNANaM devasiAe AsAyaNAe tittIsannayarAe jaMkiMcimicchAe maNadukkaDAe vayadukaDAe kAyadukkaDAe kohAe mANAe mAyAe lobhAe savvakAliyAe savvamicchovayArAe savvadhammAhakkamaNAe AsAyaNAe jo me aiyAro kao tassa khamAsamaNo ! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi" // atra hi ziSyo guruvandanena vanditukAmaH pUrva laghuvandanapurassaraM saMdaMzako pramRjyopaviSTa eva mukhavastrikAM paJcaviMzatikRtvaH pratyupekSate, tayA ca zarIraM paJcaviMzatikRtva eva pramRjya pareNa vinayena manovAkkAyasaMzuddho guroH sakAzAdAtmapramANAtkSetrAdvahiH sthito'dhijyacApavadvanatakAyaH karadvayagRhItarajoharaNAdirvandanAyodyata evamAha - 'icchAmi' abhilaSAmi, anena balAbhiyogaH parihRtaH, 'kSamAzramaNa' 'kSamUSU sahane' ityasyArthatvA (syArSattvA) daGi kSamA sahanamityarthaH, zrAmyati saMsAraviSaye khinno bhavati tapasyatIti saMgraha. // 174 // jainelibrary.org Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA nandyAditvAtkartaryane zramaNaH,kSamApradhAnaHzramaNa kSamAzramaNastasya sambodhane prAkRte 'khamAsamaNo 'DodI? ve' (8-3-38) ti Amacye se?kAraH / kSamAgrahaNena mArdavArjavAdayo guNAH suucitaaH| tatazca kSamAdiguNopalakSito yatiH prdhaanH| anena vandanAhatvaM tasyaiva sUcitaM / kiM kartuM ? vandituM-namaskartu, bhavantamiti gamyate / kayA? yApanIyayA naiSedhikyA, atra naiSedhikyetivizeSyaM, yApanIyayeti vizeSaNaM, 'pidhu gatyA mityasya nipUvasya pani niSedhaH prANAtipAtAdinivRttiH sa prayojanamasyA naiSedhikI-tanuH tayA prANAtipAtAdinivRttayA tanvA ityarthaH / kIdRzyA? yApanIyayA, 'yAMka prApaNe asya Nigantasya pvAgame yApayatIti yApanIyA, pravaca nIyAditvAtkataryanIyaH, tayA, zaktisamanvitayetyarthaH / ayaM samudAyArtha:-he zramaNaguNayukta! ahaM zaktidAsamanvitazarIraH pratiSiddhapApakriyazca tvAM vanditumicchAmi / atra vizrAmaH / idaM cecchAnivedanaM prathamaM sthA nam / atra cAntare guruyadi vyAkSepabAdhAdiyuktastadA bhaNati-'pratIkSakheti' tacca bAdhAdikAraNaM yadi kathanayogyaM bhavati tadA kathayati, anyathA tu neti cUrNikAramataM / vRttikArasya tu mataM trividheneti bhaNatimanasA vacasA kAyena pratiSiddho'sItyarthaH / tataH ziSyaH saMkSepataH vandanaM karoti / vyApAdirahitazcedguru, stadA vandanamanujJAtukAmazchandeneti vadati, chandena-abhiprAyeNa, mamApyetadabhipretamityarthaH / tato vineyo'va grahAdvahiHsthita evedamAha-'anujAnIta-anumanyadhvaM, 'me' ityAtmanirdeze, kiM? mitazcAsAvavagrahazca mitAva-13 dha. saM.30 vigrahaH, ihAcAryasya catasRSu dikSu AtmapramANaM kSetramavagrahastasminnAcAryAnujJAM vinA praveSTuM na kalpate, yadAha Jain Education For Private & Personel Use Only Odjainelibrary.org Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20-562 dharma- "AyappamANamitto, cauddisi hoi uggaho gurunno| aNaNuNNAyassa sayA, na kappae tattha pavise ||1||"iti dianujJApanaM dvitIyaM sthAnaM / tato gururbhaNati 'anujAnAmi / tataH ziSyo bhuvaM pramRjya naiSedhikI kurvan gurvv|| 175 // grahaM pravizati 'nisIhIti' niSiddhasarvAzubhavyApAraH san pravizAmyahamityarthaH / tataH sandaMzapramArjanapUrvakamupavizati, gurupAdAntike ca bhUmau nidhAya rajoharaNaM tanmadhye ca gurucaraNayugalaM saMsthApya mukhavastrikayA vAmakarNAdArabhya vAmahastena dakSiNakarNa yAvat lalATamavicchinnaM ca bAmajAnu triHpramRjya mukhavastrikA vAmajAnUpari sthApayati / tato'kAroccAraNasamakAlaM rajoharaNaM karAbhyAM saMspRzya hokArocAraNasamakAlaM lalATaM spRzati, tataH kAkArocAraNasamakAlaM rajoharaNaM spRSTvA yaMkArocAraNasamakAlaM lalATaM spRzati, punazca kAkArocAraNasamakAlaM rajoharaNaM spRSTvA yakArocAraNasamakAlaM lalATaM spRzati, tataH 'saMphAsaM' iti vadana | zirasA pANibhyAM ca rajoharaNaM spRzati / tataH zirasi baddhAJjaliH 'khamaNijjo me kilAmo' ityArabhya hai 'divaso vaikaMtoM iti yAvat gurumukhe niviSTadRSTiH paThati / adhastAtkAyo'dhaHkAyA-pAdalakSaNastaM prati, kAyena-nijadehena hastalalATalakSaNena, saMsparza-AmarzastaM karomIti gamyate / etadapi mamAnujAnIdhvamityanena yogaH / AcAryamananujJApya hi saMsparzI na kAryaH / tato vakti 'khamaNijjo'kSamaNIyaH soDhavyaH, 'bhe' x bhavadbhiH 'kilAmo' klamaH saMsparze sati dehaglAnirUpaH / tathA 'appakilaMtANaM' alpaM-stokaM klAntaM-klamo yeSAM te alpaklAntAsteSAmalpavedanAnAmityarthaH 'bahusubheNa' bahu ca tacchubhaM ca bahuzubhaM tena, bahumukhenetyarthaH / / SCIESCALAMAUSAMRESEASCAMARY pRSTvA yakArA zirasi banA adhastAka // 175 // Jan Educh an internation Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int 'bhe' bhavatAM 'divaso vaikkato ?' divaso vyatikrAntaH ? atra divasagrahaNaM rAtripakSAdInAmupalakSaNaM draSTa| vyamiti / evaM yojitakarasampuTaM guroH prativacanamIkSamANaM ziSyaM pratyAha guruH 'tahatti' tatheti, pratizravaNesa tathAkAraH, yathA bhavAn bravIti tathetyarthaH / evaM tAvadAcAryazarIravArttA pRSTA, atha taponiyamaviSayAM vArtA pRcchannAha - ' jattA meM' 'ja' ityanudAttakhareNocArayan rajoharaNaM karAbhyAM spRSTvA rajoharaNalalATyorantarAle 'tA' iti kharitena khareNoccArya udAttakhareNa 'meM' ityuccArayan gurumukhaniviSTadRSTirlalATaM spRzati / yAtrA- saMyamataponiyamAdilakSaNA kSAyikakSAyopazamikopazamikabhAvalakSaNA bhavatAM utsarpatIti gamyate / iti yAtrApRcchArUpaM turyasthAnaM / atrAntare guroH prativacanaM 'tubhaMpi vahae' mama tAvadutsarpati bhavato'pyutsarpati ? / adhunA niyantraNIyapadArthaviSayAM vArttA pRcchan punarapyAha vineyaH - 'javaNijjaM ca bhe' 'ja' ityanudAttakhareNa rajoharaNaM spRSTvA 'va' iti kharitasvareNa rajoharaNalalATayorantarAle uccArya 'Ni' zabdamudAttakhareNoccArayan karAbhyAM lalATaM spRzati, na punaH prativacanaM pratIkSate, arddhasamAptatvAt praznasya / tato 'jaM' ityanudAttakhareNoccArya karAbhyAM rajoharaNaM spRzan punareva rajoharaNalalATAntarAle 'ca' iti kharitakhareNocArya 'bhe' ityudAttakhareNoccArayan karAbhyAM lalATaM spRSTvA prativacanaM zuzrUSamANastathaivA''ste "javaNijjaM ca' yApanIyaM- indriyanoindriyopazamAdinA prakAreNAbAdhitaM ca 'meM' bhavatAM zarIramiti gamyaM / evaM bhaktyA pRcchatA vineyena vinayaH kRto bhavatIti yApanApracchanaM paJcamaM sthAnaM / atrAntare gururAha - ' evaM ' Ama, yApanIyaM ca ainelibrary.org Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha dame ityarthaH / idAnImaparAdhakSAmaNAM kurvan rajoharaNoparinyastahastamastako vineya idamAha-'khAmemi khamA samaNo / devasiaM vaikkama kSamayAmi kSamAzramaNa ! divase bhavo devasikastaM vytikrmmvshykrnniiyyogvi||176|| rAdhanArUpamaparAdhamityaparAdhakSamaNArUpaM SaSThaM sthAnaM / atrAntare ca gururvadati 'ahamavi khAmemi ahamapi kSamayAmi devasikaMvyatikrama-pramAdodbhavamavidhizikSaNAdikaM / tato vineyaH praNaman kSamayitvA 'AvassiyAe ityAdi jo me aiyAro kao' ityantaM khakIyAticAranivedanaparamAlocanArhaprAyazcittasUcakaM sUtraM 'tassa khamAsamaNo! paDikamAmi' ityAdikaM ca pratikramaNAhaprAyazcittAbhidhAyakaM ca punarakaraNenAbhyutthita AtmAnaM zodhayiSyAmItibuddhyA avagrahAnniHsRtya paThati / avazyakarttavyeSu caraNakaraNeSu bhavA kriyA (AvazyikI) tayA hetubhUtayA AsevanAdvAreNa yadasAdhvanuSThitaM tasmAtpratikramAmi nivarte, itthaM sAmAnyenAbhidhAya vizeSeNAbhidhatte-kSamAzramaNAnAM sambandhinyA daivasikyA jJAnAdyAyasya zAtanA khaNDanA AzAtanA tayA / kiMviziSTayA?-'trayastriMzadanyatarayA' trayastriMzatsaGkhyAnAmAzAtanAnAmanyatarayA kayAcidu, upalakSaNa- tvAdvAbhyAM tisRbhirapi / yato divasamadhye sarvA api saMbhavanti / tAzcemA:-guroH purato gamanaM ziSyasya ni kAraNaM vinayabhaGgahetutvAdAzAtanA, mArgadarzanAdikAraNe tu na doSaH 1, guroH pArdhAbhyAmapi gamanaM 2, pRSTha|to'pyAsannagamanaM, niHzvAsakSutazleSmapAtAdidoSaprasaGgAt, tatazca yAvatA bhUbhAgena gacchatA AzAtanA na bhavati tAvatA gantavyaM 3, evaM purataH pArzvataH pRSThatazca sthAnaM 6, tathA purataH pArzvataH pRSThato vA niSIda // 176 // Jain Educational For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nam 9, AcAryeNa sahocArabhUmiM gatasya AcAryAt prathamamevAcamanaM 10, gurorAlApanIyasya kasyacicchiSyaNa 6 prathamamAlApanaM 11, ziSyasthAcAryeNa saha bahirgatasya punarnivRttasyAcAryAtprathamameva gamanAgamanAlocanaM 12, mikSAmAnIya ziSyeNa guroH pUrva zaikSasya kasyacitpurataH Alocya pazcAdgurorAlocanaM 13, bhikSAmAnIya prathamaM zaikSasya kasyacidupadarya gurordarzanaM 14, gurumanApRcchaya zaikSANAM yathAruci prabhUtabhaikSadAnaM 15, bhikSA-1 mAnIya zaikSaM kazcana nimaya pazcAdgurorupanimantraNaM 16, ziSyeNa bhikSAmAnIya AcAryAya yatkiJciddatvA vayaM ligdhamadhuramanojJAhArazAkAdInAM varNagandhasparzarasavatAM ca dravyANAM khayamupabhogaH 17, rAtrau AryAH ! kA khapiti jAgarti vA ? iti guroH pRcchato'pi jAgratApi ziSyeNApratizravaNaM 18, zeSakAle'pi 19, gurau vyAharati yatra tatra sthitena zayitena vA ziSyeNa prativacanadAnaM AhUtenAsanaM zayanaM vA tyaktvA sannihitIbhUya 'mastakena vande' iti vadatA guruvacanaM zrotavyaM, tadakurvata AzAtanA 20, guruNAhUtasya ziSyasya kimiti vacanaM, bhaNitavyaM ca mastakena vanda iti 21, guruM prati ziSyasya tvakAraH 22, guruNA glAnAdivaiyAvRttyAdihetoridaM kurvityAdiSTastvameva kiM na kuruSe ? iti, 'tvamalasa' ityukte 'tvamapyalasa' iti ca zivyasya tajjAtavacanaM 22, guroH purato bahoH karkazasyoHkharasya ca ziSyeNa vadanaM 24, gurau kathAM kathayati evamityetadityantarAle ziSyasya vacanaM 25, gurau dharmakathAM kathayati na smarasi tvametamartha, nAyamarthaH sambhavati iti ziSyasya vacanaM 26, gurau dharma kathayati saumanasyarahitasya gurUktamananumodamAnasya sAdhUktaM 15549455 Jain Educationa l For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha bhavadbhirityaprazaMsataH ziSyasyopahatamanastvaM 27, gurau dharma kathayati iyaM bhikSAvelA sUtrapauruSIvelA bhoja navelA ityAdinA ziSyeNa parSadbhedanaM 28, gurau dharmakathAM kathayati 'ahaM kathayiSyAmi' iti ziSyeNa kthaa||177|| chedanaM 29, tathA AcAryeNa dharmakathAM kRtAyAmanutthitAyAmeva parSadi svasya pATavAdijJApanAya ziSyeNa savi| zeSaM dharmakathanaM 30, guroH purataH uccAsane samAsane vA ziSyasyopavezanaM 31, guroH zayyAsaMstArakAdikasya pAdena ghaTTanaM, ananujJApya hastena vA sparzanaM, ghaTTayitvA spRSTvA vA akSAmaNaM, yadAha-"saMghaittA kAeNaM, tahA uvahiNAmavi / khameha avarAhaM me, vaijjana puNatti a|| 32 // " guroH zayyAsaMstArakAdau sthAnaM ni SIdanaM zayanaM ceti 33 / etadarthasaMvAdinyo gAthA:-'purao 1 pakkhA 2 ''sanne 3 gamaNaM 3 ThANaM 3 nisIaNaM 3 dati nava / sehe puvvaM AyamaI 10 Alavai 11 ya taha ya Aloe 12 // 1 // asaNAiamAloei 13, paDida sai 14 dei 15 uvanimaMtei 16 / sehassa tahAhArAiluddho niddhAi gurupurao 17 // 2 // rAo gurussa vayao, tusiNI suNirovi 18 sesakAlevi 19 / tatthagao vA paDisuNai 20 bei kiMti va 21 tumaMti gurU 22 // 3 // tajjAe paDihaNai 23, bei bahuM 24 taha kahatare vayai / evamimaMti a 25 na sarasi 26, no sumaNe |27bhiMdaI parisaM 28 // 4 // chiMdaha kahaM 29 tahANuTTiAi parisAi kahai savisesaM 30 / gurupurao vi nisIai, ThAi samuccAsaNe seho 31 // 5 // saMghadRi pAeNaM, sijjAsaMthArayaM gurussa tahA 32 / tattheva tthaai| nisIai, suai va sehotti 33 tettiisN|| 6 // ' AzAtanA hi yatyanusAreNa yathAsambhavaM zrAvakasyApi SESEORASXARX // 177 // Jain Education in For Private & Personel Use Only ainelibrary.org Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education vAcyAH / sAmpratametAkheva kiJcidvizeSeNA''ha - 'jaMkiMci micchAetti' yatkiJcana kadAlambanamAzritya mi thyayA-mithyAyuktena kRtayetyarthaH, mithyAbhAvo'trAstIti abhrAditvAdakAre mithyA, evaM krodhayetyAdAvapi, manasA duSkRtA manoduSkRtA tayA, pradveSanimittayetyarthaH, vAgduSkRtayA asabhya paruSAdivacananimittayA, kAyaduSkRtayA AsannagamanasthAnAdinimittayA, krodhayA-krodhayuktayA, mAnayA mAnayuktayA, mAyayA- mAyAyuktayA, lobhayA-lobhayuktayA, ayaM bhAvaH - krodhAdyanugatena yA kAcidvinayabhraMzAdilakSaNA AzAtanA kRtA tayeti / evaM daivasikyAzAtanoktA, adhunA pakSacAturmAsasaMvatsarakAlakRtA ihabhavAnyabhavakRtA'tItAnAgatakAlakRtA vA yA AzAtanA tasyAH saMgrahArthamAha - 'savvakAliyAe' sarvakAleSu bhavA sarvakAlikI | tayA, anAgatakAle kathamAzAtanAsaMbhava iti ceducyate - zvo'sya guroridamidaM vA'niSTaM karttA'smIti cintayA, itthaM bhavAntare'pi tadvadhAdinidAnakaraNena sambhavatyeva, sarva eva mithyopacArA-mAtRsthAnagarbhAH kriyAvizeSA yasyAM sA sarvamithyopacArA tayA, sarve dharmA:-aSTau pravacanamAtaraH sAmAnyena karaNIyavyApArA vA teSAmatikramaNaM laGghanaM virAdhanaM yasyAM sA sarvadharmAtikramaNA, evaMbhUtayA AzAtanayA yo mayA'ticAraH- aparAdhaH kRto vihitastasya aticArasya he kSamAzramaNa ! yuSmatsAkSikaM pratikramAmi-apunaH karaNena nivartte, tathA duSTakarmakAriNaM nindAmyAtmAnaM, bhavodvignena prazAntena cetasA, tathA garhe AtmAnaM duSTakarmakAriNaM yuSmatsAkSikaM, vyutsRjAmyAtmAnaM dRSTakarmakAriNaM tadanumatityAgena / evaM tatrastha evArddhAvinatakAyaH punarevaM bhaNati jainelibrary.org Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 178 // Jain Education In 'icchAmi khamAsamaNo ityArabhya yAvadvosirAmIti' paramayaM vizeSa:- avagrahAdvahirniSkramaNarahita Ava|zyakIvirahitaM daNDakasUtraM paThati / vandanakavidhivizeSasaMvAdikAzcemA gAthA: - AyArassa u mUlaM, viNao so guNavao a paDivattI / sA ya vihivaMdaNAo, vihI imo bArasAvatte // 1 // houmahAjAo bahisaMDAsa pamajja ukkuDuaThANo / paDilehia muhapottI, pamajiovarimadeddho // 2 // uTTheuM parisaMThiakupparadhiapahago namiyakAo / juttipihiapacchaddho, pavayaNakucchA jaha na hoi // 3 // vAmaMgulimuhapotI, karajualatalatthajuttarayaharaNo / avaNiya jahuttadosaM, gurusamuhaM bhaNai payaDamiNaM // 4 // icchAmi khamAsamaNo, iccAI jA nisIhiyAenti / chaMdeNaM nisuNeDaM, guruvayaNaM uggahaM jAe // 5 // aNujANaha me miuggahamaNujANA| miti bhAsie guruNA / uggahakhettaM pavisaha, pamajja saMDAsae nisie // 6 // saMdaMsaM rayaharaNaM, pamajja bhUmIha saMThaveUNaM / sIsaphusaNeNa hohI, kajjaMti tao paDhamameva // 7 // vAmakaragahiyapottIi, egaddeseNa vAmakannAo / AraMbhiUNa niDAlaM, pamajja jA dAhiNo kaNNo // 8 // avicchinnaM vAmayajANuM nisIUNa tattha muhapottiM / rayaharaNamajjhadesaMmi ThAvae pujjapAyajugaM // 9 // supasAriyabAhujuo, UruyajuyalaMtaraM aphusamANo / jamalaTThiaggapANI, akAramuccArayaM phusai // 10 // abhaMtarapariyahiya, karayalamuvaNIasIsaphusaNaMtaM / to karajuyalaM nijjA, hokkoroccArasamakAlaM // 11 // puNa hiTTAmuhakarayala kAkArasamaM chivijja rayaharaNaM / yaMsaddeNaM samayaM puNovi sIsaM tahacaiva // 12 // kAkArasammuccAraNasamayaM rayaharaNamAliheUNaM / yattiasaddeNa samaM, saMgraha. // 178 // jainelibrary.org Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In puNovi sIsaM tahAceva // 13 // saMphAsaMti bhaNato, sIseNaM paNamiUNa rayaharaNe / unnAmiamuddhaMjali, avvAbAhaM tao pucche // 14 // khamaNijo bhe kilAmo, appakilaMtANa bahusubheNaM bhe / diNapakkho variso vA, vaikaMto iya tao tusiNI // 15 // guruNo tahanti bhaNie, jattAjavaNIya pucchiyavvA ya / parisaMThieNa iNamo, sarANa joeNa kAyavvaM // 17 // tattha ya paribhAsesA, maMdamaiviNeyagAhaNaTThAe / nIuccamajjhimAo, sarajuttIo vi NeyavvA // 18 // nIo tatthaNudatto, rayaharaNe uccao udatto a / sIse NidaMsaNIo, tadaMtarA - laMmi sario ya // 19 // aNudatto a jakAro, ttA sario hoi bhe udattasaro / puNaravi javaNIsaddA, aNudattAI muNeavvA // 20 // jaM aNudatto a puNo, ca ssario meM udattasaraNAmo / evaM rayaharaNAisu, tisu ThANesuM sarA yA // 21 // paDhamaM AvattatigaM, vaNNadugeNaM tu raiyamaNukamaso / bIyAvattANa tigaM, tihi tihi vaNNehi niSphaNNaM // 22 // rayaharaNaMmi jakAraM, ttAkAraM karajueNa majjhami / bhekAraM sIsammi ya, kAuM guruNo vayaM suNasu // 23 // tubbhaMpi vahanti ya, guruNA bhaNiyaMmi sesa AvattA / duNNivi kAuM tusiNI, jA guruNA bhaNia evaMti // 24 // aha sIso rayaharaNe, kayaMjali bhaNai saviNayaM sirasA / khAmemi khamAsamaNo, devasiAIvaikkamaNaM // 25 // ahamavi khAmemi tume, guruNA aNuNAeN khAmaNe sIso / nikkhamai uggahAo, AvasiAe bhaNeUNaM // 26 // oNayadehA avarAhakhAmaNaM savvamuccareUNaM / niMdiagarahiavosaTTasavvadoso paDikkaMto // 27 // khAmittA viNaeNaM, tiggutto teNa puNaravi taheva / uggahajAyaNapavisaNa jainelibrary.org Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha, // 179 // duoNayaM dopavesaM ca // 28 // paDhame chaccAvattA bIapavesaMmi hu~ti chacceca / te a ahoiccAI, asaMkareNaM pau-| ttavvA // 29 // paDhamapavese siranAmaNaM duhA bIae a taha ceva / teNea causiraM taM, bhaNiyamiNaM eganikkhamaNaM // 30 // evamahAjAegaM, tiguttisahiaM ca huMti cattAri / sesesuM khittesuM, paNavIsAvassayA hu~ti // 31 // iha yatireva vandanakakartA ukto na zrAvakastathApi yateH karturbhaNanAt zrAvako'pi kA vijnyeyH| prAyeNa yatikriyAnusAreNaiva zrAvakakriyApravRtteH / zrUyate ca kRSNavAsudevenASTAdazAnAM yatisahasrANAM dvAdazAvarttavandanamadAyIti / evaM vandanakaM dattvA avagrahamadhyasthita eva vineyo'ticArAlocanaM kartukAmaH kiJcidavanatakAyo guruM pratIdamAha-'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! devasiaM Aloemi' icchAkAreNa-nijecchayA, saMdizata-AjJAM dadata, daivasikaM-divasabhavamatIcAramiti gamyaM, evaM rAtrikapAkSikAdikamapi draSTavyaM, AlocayAmi-maryAdayA sAmastyena vA prakAzayAmi / iha ca devasikAdInAmayaM kAlaniyamaH-yathA daivasikaM madhyAhnAdArabhya nizIthaM yAvadbhavati, rAtrikaM nizIthAdArabhya madhyAhUM yAvadbhavati, pAkSikacAturmAsikasAMvatsarikANi pakSAdyante bhavanti / atrAntare 'AloahaM' iti guruvacanamAkarNya etadeva ziSyaH samarthayannAha -'icchaM Aloemi' icchAmi-abhyupagacchAmi guruvacaH, AlocayAmi-pUrvamabhyupagatamartha kriyayA prakAzayAmIti / itthaM prastAvanAmabhidhAyAlocanAmeva sAkSAtkAreNAha "jo me devasio aiyAro kao kAio vAio mANasio ussutto ummaggo akappo akaraNijjo dujjhAo duviciMtio aNAyAro aNicchi M // 179 // Jan Education in For Private Personel Use Only Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAMACROSONAMSALSAROSAROKAROSE avvo asAvagapAuggo, nANe dasaNe carittAcaritte, sue sAmAie tiNhaM guttIgaM, cauNhaM kasAyANaM, paMcaNhamaNubbayANaM, tihaM guNavvayANaM, cauNhaM sikkhAvayANaM, bArasavihassa sAvagadhammassa jaM khaMDiaM jaM virAhiaM tassa micchAmi dukkaDaM" / vyAkhyA-'yo 'mayA' divase bhavo devasikaH 'aticAroM 'tikramaH 'kRto' nivartitaH, sa punaraticAra upAdhibhedenAnekadhA bhavati, ata evAha-'kAioM kAyaH prayojanaM prayojako'syAticArasyeti kAyikaH / evaM 'vAioM vAkprayojanamasya vAcikaH, evaM manaH prayojanamasyeti maansikH| 'ussutto' sUtrAdutkrAnta utsUtraH, sUtramatikramya kRta ityartha / 'ummaggoM mArga:-kSAyopazamiko bhAvastamatikrAnta unmArgaH, kSAyopazamikabhAvatyAgena audayikabhAvasaGkramaH kRta ityarthaH / 'akappo' kalponyAyo vidhirAcArazcaraNakaraNavyApAra itiyAvat na kalpo'kalpaH atadrUpa ityarthaH / 'karaNIyaH' sAmAnyena ka vyo na karaNIyo'karaNIyaH, hetuhetumadbhAvazcAtra-yata evotsUtro'ta evonmArga ityAdiH / uktaH tAvatkAyiko vAcikazca adhunA mAnasikamAha-dujjhAo' duSTo dhyAto durlyAta ekAgracittatayA aartraudrlkssnnH| 'dubviciMtioM duSTo vicintito durvicintitaH azubha eva calacittatayA, 'jaM thiramajjhavasANaM, taM jhANaM jaM calaM tayaM cittaM itivacanAt / yata evetthaMbhUtastata eva 'aNAyAroM' AcaraNIyaH-zrAvakANAmAcAraH na AcAro anaacaarH| yata eva nAcaraNIyaH ata eva 'aNicchiavvoM aneSTavyaH manAgapi manasA'pi na haeSTavyaH AstAM tAvatkarttavyaH / yata evetthaMbhUtaH ata eva 'asAvagapAuggoM' azrAvakaprAyogyaH 'abhyupeta viciMtioM duSTo vicinta evetthaMbhUtastata eva 'aNAyAta vyA manAgapi manasAjapa Jain Education a l Y w.jainelibrary.org In Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 18 // RECENERALALIGURANGA samyaktvaH pratipannANuvratazca pratidivasaM yatibhyaH sakAzAt sAdhUnAmagAriNAM ca samAcArI zRNoti iti zrAvakaH, tasya prAyogya-ucitaH zrAvakamAyogyaH na tathA zrAvakAnucita ityarthaH / ayaM cAticAraH ka viSaye ityAha-NANe daMsaNe carittAcaritte iti jJAnaviSaye darzanaviSaye sthUlasAvadyayoganivRttibhAvAcAritraM ca sUkSmasAvadyayoganivRttyabhAvAdacAritraM ca cAritrAcAritraM tasmin dezavirativiSaya ityarthaH / adhunA bhedena vyAcaSTe 'sue' zrutaviSaye zrutagrahaNaM matyAdijJAnopalakSaNaM, tatra viparItaprarUpaNA akaalkhaadhyaay|shcaaticaarH| 'sAmAie' sAmAyikaviSaye, sAmAyikagrahaNAt samyaktvasAmAyikadezaviratisAmAyikayosrahaNaM / tatra samyaktvasAmAyikAticAraH zaGkAdiH, dezaviratisAmAyikAticAraM tu bhedenAha-'tiNhaM guttINaM tisRNAM guptInAM, yatkhaNDitamityAdinA sarvatra yogaH / manovAkAyagopanAtmikAstisro guptayastAsAM cazraddhAnaviparIta [prarUpaNAbhyAM khaNDanA virAdhanA ca / 'caturNA' krodhamAnamAyAlobhalakSaNAnAM 'kaSAyANAM, pratiSiddhAnAM karaNenAzraddhAnaviparIta] prarUpaNAbhyAM ca 'paJcAnAmaNuvratAnAM' 'trayANAM guNavatAnAM' 'caturNI zikSAvratAnAM uktakharUpANAM, anuvratAdimIlanena 'dvAdazavidhasya zrAvakadharmasya yatkhaNDitamityAdinA sarvatra yogaH dezato bhagnaM, yadvirAdhitaM sutarAM bhagnaM, na punarekAntato'bhAvamApAditaM 'tassa micchAmi dukkaDaM' tasya-daivasikAdyaticArasya jJAnAdigocarasya tathA guptInAM kaSAyANAM dvAdazavidhazrAvakadharmasya yatkhaNDanaM virAdhanaM cAticArarUpaM tasya, mithyeti pratikrAmAmi, duSkRtametadakarttavyamidaM mametyarthaH / atrAntare vineyaH puna' // 18 // Jain Education For Private & Personel Use Only Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gha. saM. 31 rapyayavanatakAyaH pravarddhamAnasaMvego mAyAmadavipramukta AtmanaH sarvAticAravizuddhyarthaM sUtramidaM paThati "savvassavi devasiya duciMtiya dubhAsiya duciTThiya icchAkAreNa saMdisaha" sarvANyapi luptaSaSThIkAni padAni, | tato'yamartha:-sarvasyApi daivasikasya aNuvratAdiviSaye pratiSiddhAcaraNAdinA jAtasyAticArasyeti gamyate, punaH kIdRzasya ? ' duzcintitasya' duSTamArttaraudradhyAnatayA cintitaM yatra sa tathA tasya, duzcintitodbhavasyetyarthaH, anena mAnasamatIcAramAha / duSTaM sAvadyavAgrUpaM bhASitaM yatra tattathA tasya, durbhASitodbhavasyetyarthaH, anena vAcikaM sUcayati / duSTaM pratiSiddhaM dhAvanavalganAdi kAryakriyArUpaM ceSTitaM yatra tattathA tasya, duzceSTitodbhavasyetyarthaH, anena kAyikamAha / asyAticArasya kimityAha - 'icchAkAreNa saMdisaha' iti AtmIyecchayA mama pratikramaNAjJAM prayacchata / ityuktvA tUSNIko gurumukhaM prekSamANa Aste / tato gururAha - "paDikkamaha" pratikrAmata, ziSyaH prAha, " icchaM" icchAmyetadbhavadvacaH, "tassa" tasya daivasikAticArasya, "micchAmi dukkaDa" AtmIyaduSkRtaM mithyeti, jugupse ityarthaH / tathA dvitIyaccha (va)ndanake'vagrahAntaH sthita eva vinayo'rddhAvanatakAyaH svAparAdhakSAmaNAM cikIrSurguruM pratIdamAha - 'icchAkAreNa sandisaha' iti icchAkAreNa svakIyAbhilASeNa na punarbalAbhiyogAdinA, saMdizata AjJAM prayacchata yUyaM / AjJAdAnasyaiva viSayamupadarzayannidamAha - "abhuTTi o'haM abhitaradevasiaM khAmemi" abhyutthito'smi prArabdho'smi, ahaM, anenAnyAbhilASamAtrasya vyapo| hena kSamaNakriyAyA: prArambhamAha, 'agbhitaradevasiyaM iti divasAbhyantarasambhavamaticAramiti gamyate, kSama jainelibrary.org Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 181 // Jain Education In yAmi marSayAmi ityekA vAcanA / anye tvevaM paThanti "icchAmi khamAsamaNo! abhuTTiomi abhitaradevasiaM khAmeumiti" icchAmi-abhilaSAmi kSamayitumitiyogaH / he kSamAzramaNa ! na kevalamicchAmi, kiMtu abhu| hio'mItyAdi pUrvavadeva / evaM svAbhiprAyaM prakAzya tUSNImAste yAvadgururAha - "khA meheti" kSamayakhetyarthaH / tataH sadguruvacanaM bahumanyamAnaH prAha - 'icchaM khAmIti' icchaM- icchAmi bhagavadAjJAM khAmemi-kSamayAmi ca khAparAdhaM, anena kSamaNakriyAyAH prArambhamAha / tato vidhivatpaJcabhiraGgaiH spRSTadharaNItalo mukhavastrikayA sthagitavadanadeza idamAha - "jaMkiMci apattiaM parapattiaM bhante pANe viNae veyAvacce AlAve saMlAve uccAsaNe samAsaNe aMtarabhAsAe uvaribhAsAe jaMkiMci majjha viNayaparihINaM suhumaM vA bAyaraM vA tumbhe jANaha ahaM na yANAmi tassa micchAmi dukkaDaM" vyAkhyA- 'jaMkiMci' yatkiJcitsAmAnyato niravazeSaM vA, 'apattiaM' ArSatvAdaprItikaM aprItimAtraM 'parapattiaM' prakRSTamaprItikaM parapratyayaM vA parahetukamupalakSaNatvAdasyAtmapratyayaM ceti draSTavyaM yuSmadviSaye mama jAtaM, yuSmAbhirvA mama janitamiti vAkyazeSaH / tassa micchAmItyuttareNa sambandhaH / tathA 'bhatte' bhakte bhojanaviSaye 'pANe' pAnaviSaye 'viNae' vinaye abhyutthAnAdirUpe 'veyAvacce' vaiyAvRttye auSadhapathyAdinA avaSTambharUpe 'AlAve' AlApe sakRjjalpanarUpe 'saMlApe' mithaHkathArUpe 'uccAsaNe' gurorAsanAduccairAsane 'samAsaNe' gurvAsanena tulye Asane 'aMtarabhAsAeM' antarbhASAyAM gurorbhASamANasya vicAla bhASaNarUpAyAM 'uvaribhAsAeM' uparibhASAyAM gurorbhASaNAnantarameva vizeSa bhASaNa saMgraha. // 181 // Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int rUpAyAM, eSu bhaktAdiSu 'jaMkiMci' yatkiJcit samastaM sAmAnyato vA 'majjha' mama 'viNayaparihINaM' vinayaparihInaM zikSAviyuktaM saMjAtamitizeSaH / vinayaparihInasyaiva daividhyamAha 'sumaM vA bAyaraM vA' sUkSmamalpaprAyazcittavizodhyaM, bAdaraM bRhatprAyazcittavizodhyaM vAzabdau dvayorapi mithyAduSkRtaviSayatvatulyatodbhAbanArthI 'tubhe jANaha' iti yUyaM jAnItha sakalabhAvavedakatvAt, 'ahaM na yANAMmi' ahaM punarna jAnAmi mUDhatvAt tathA yUyaM na jAnItha pracchannakRtatvAdinA, ahaM jAnAmi svayaMkRtatvAt, tathA yUyaM na jAnItha pareNa kRtatvAdinA, ahaM na jAnAmi vismaraNAdinA, tathA yUyamapi jAnItha ahamapi jAnAmi dvayoH pratyakSatvAt, etadapi draSTavyaM / 'tassa' tasya SaSThIsaptamyorabhedAttasminnaprItikaviSaye vinayaparihINaviSaye ca 'micchAmi dukkaDa' mithyA me duSkRtamiti khaduzcaritAnutApasUcakaM khadoSapratipattimUcakaM vA pratikramaNamiti pAribhA SikaM vAkyaM prayacchAmIti zeSaH, athavA tasyeti vibhaktipariNAmAt tadaprItikaM vinayaparihInaM ca mithyA mokSasAdhanaviparyayabhUtaM varttate me mama, tathA duSkRtaM pApamiti khadoSapratipattirUpamaparAdhakSamaNamiti / kSamayitvA ca punarvandanakaM dadAti / vandanapUrvake cAlocanakSamaNe itikRtvA vandanakAnantaraM te vyAkhyAte, anyathA ca pratikramaNe tayoravasara iti dvAdazAvarttavandanavidhiH / atha ca gurorvyAkSiptatvAdinA bRhadvandanakAyoge chobhavandanenApi gurUnvandate / vandanakasya ca phalaM karmanirjarA, yadAhu: - 'vaMdaNaM bhaMte ! jIve kiM ajjiNai ? goamA ! aTThakammapagaDIo niviDabaMdhaNabaddhAo siDhilabaMdhaNabaddhAo karei, cirakAlaThii ninelibrary.org Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 182 // Jain Education 4 Ao appakAlaThiiAo karei, tibvANubhAvAo maMdANubhAvAo karei, bahupaesaggAo appapaesaggAo karei, aNAiaM aNavadaggaM saMsArakaMtAraM no pariaI' tathA 'vaMdaeNaM bhaMte! jIve kiM ajiNai ? goyamA ! baMdapaNaM nIAgoaM kammaM khavei, uccAgoaM kammaM nibaMdhai, sohaggaM ca appaDihayaM ANAphalaM nivvateitti' / evaM vRhadvandanena gurUnvanditvA tanmukhena svazaktyanurUpaM pratyAkhyAnaM karoti, atra 'pratyAkhyAnAni 1 tadbhaGgA 2 sskAra 3 sUtrA 4 the 5 zuddhayaH 6 / pratyAkhyAnaphalaM 7 cAtha, kiJcidevocyate'dhunA // 1 // tatra pratyAkhyAnaM "khyA ( khyAk ) prakathane " ityasya pratyAGpUrvasya yuDa ( anaDa) ntasya rUpaM, pratIti pratikUlatayA A maryAdayA khyAnaM prakathanaM pratyAkhyAnaM / kRtyalyuTo bahula (bahulaM zrIsi-5-1-2) mitivacanAdanyathApyadoSaH / athavA pratyAkhyAyate niSidhyate'nena manovAkkAyajAlena kiJcidaniSTamiti pratyAkhyAnaM, kriyAkriyAvatoH kathaJcidbhedAtpratyAkhyAnakriyaiva pratyAkhyAnaM, pratyAkhyAyate'smin sati vA pratyAkhyAnaM / taca deghA - mUlaguNarUpaM, uttaraguNarUpaM ca / ekaikamapi sarvadezabhedAt dvividhaM, sarvamUlaguNapratyAkhyAnaM sAdhUnAM paJca mahAtratAni, dezamUlaguNapratyAkhyAnaM zrAddhAnAM paJcANuvratAni / sarvottaraguNapratyAkhyAnaM ca yatInAmanekadhA, yathA 'piMDassa jA visohI, samiIo bhAvaNA tavo duviho / paDimA abhiggahAvia, uttaraguNamo viANAhi // 1 // zrAjAnAM dezottaraguNapratyAkhyAnaM sapta zikSAvratAni, tatra mUlaguNAnAM pratyAkhyAnatvaM hiMsAdinivRttirUpatvAt, uttaraguNAnAM tu piNDavizuddhyAdInAM dikhatAdInAM ca pratipakSanivRttirUpatvAt, ityAvazya saMgraha. // 182 // Jainelibrary.org Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavRttiyogazAstravRttyoH ubhayorapi / sarvottaraguNapratyAkhyAnaM yathAyogyamanAgatAdi dazadhA, yathA-'aNAgayamaikvaMtaM, koDisahiaMniaMTiaMceva / sAgAramaNAgAraM, parimANakaDaM niravasesaM // 1 // saMkeaM ceva addhAe, paJcakkhANaM tu dasavihaM hoi / sayamevaNupAlaNayA, dANuvaese jaha samAhI // 2 // tatra paryuSaNAdau glAnavaiyAvRttyAdikAraNasadbhAve tadarvAgapi yaduSTamAdi kriyate tadanAgataM 1, evamatikrAnte parvaNi yakriyate tadatikrAntaM 2, ekasya niSThAkAle'nyasya ca grahaNakAle pratyAkhyAnasyAdyantakoTidvayamIlanAtkoTisahitaM, SaSThASTamAcAmAmlanirvikRtikaikAsanAdiSu sarveSu sadRzeSu caturthAdiSu ca visadRze]Svapi bhAvyaM 3, amuSmin mAse divase vA yadaSTamAdi vidheyaM hRSTena glAnena vA tanniyatritaM, etaccaturdazapUrviSu jinakalpena saha vyavacchinnaM 4, sahAkArairmahattarAkArAcairyat vartate tatsAkAraM 5, nirgataM mahattarAdyAkArAnnirAkAraM, nirAkAre'pyanAbhogasahasAkArarUpAkAradvayasyAvazyambhAvAnmahattarAdyAkAravarjanAzrayaNaM 6, dattikavalAdIyattayA parimANakRtaM 7, sarvAzanapAnatyAgAnniravazeSa 8, aGguSThamuSTigranthyAdicihopalakSitaM saGketaM, tacca zrAvakaH pauruSyAdipratyAkhyAnaM kRtvA kSetrAdau gato gRhe vA tiSThan bhojanaprAptaHprAk pratyAkhyAnarahito mA bhUvamityaGguSThAdikaM saGketaM karoti, yAvadaGguSThaM muSTiM granthi (vA) na muJcAmi, gRhaM vA na pravizAmi,khedabindayo yAvanna zuSyanti, etAvanto vA ucchvAsA yAvanna bhavanti, jalAdimaJcikAyAM yAvadete bindavo na zuSyanti, dIpo vA yAvanna nirvAti, tAvanna bhujhe iti, yadAhu:-"aMguTThamuDhigaMThIgharaseUsAsathibugajoikkhe / eaM sakea bhaNiaM, dhIroha~ anaMta *SHAHARASANSAR en Education For Private Personal Use Only ainelibrary.org Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paha dharma- nANIhiM // 9 // " addhA kAlastadviSayaM pratyAkhyAnaM, taca dazavidhaM, yadAhu:-"navakAraporasIe, purimaDDegA disaNegaThANe a / AyaMbilaabhattaTTe, carame a abhiggahe vigaI // 10 // " nanvekAzanAdipratyAkhyAnaM kathamaddhA-15 // 183 // pratyAkhyAnaM? na hi tatra kAlaniyamo'sti, satyaM, addhApratyAkhyAnapUrvANyekAzanAdIni prAyeNa kriyanta ityaddhApratyAkhyAnatvenocyante, yataH pazcAzakavRttau "ekAzanA''cAmlAdipratyAkhyAnaM ca yadyapi parimANakRtaM, tathA|'pyadvApratyAkhyAnapUrvakatvenAddhApratyAkhyAnamadhya eva gaNyate" iti / sarvottaraguNapratyAkhyAne ca saGketapratyAkhyAnamaddhApratyAkhyAnaM ceti dvividhaM pratidinopayogi jJeyaM / dvAraM 1 / bhaGgakAstu saptacatvAriMzaM zataM bhavanti, teca pUrva vratAdhikAre uktAH, tajJAnapUrva ca pratyAkhyAnaM zuddha, yataH 'sIAlaM bhaMgasayaM, paccakkhANaMmi jassa uvaladdhaM / so khalu paJcakakhANe, kusalo sesA akusalA u // 1 // " iti / yadA itthaM 'paJcakkhAyApaJcakakhAviMtayANa caubhaMgA / jANagajANapaehiM, nipphaNNA huti NAyavvA // 1 // iha kila svayaM kRtapratyAkhyAnaH kAle vinayapUrvakaM samyagupayukto guruvacanamanUcaran svayaM jAnana jJasyaiva guroH pArzve pratyAkhyAnaM karoti, tatra jJatve caturbhaGgI-dayojatve prathamo bhaGgaH zuddhaH 1, gurorzatve ziSyasyAjJave dvitIyaH, tatra tatkAlaM ziSyaM saMkSepataH prabodhya yadA guru pratyAkhyAnaM kArayati tadA'yamapi zuddhaH, anyathA tvazuddhaH 2, jJo'jJasya pArce, gurvAdyabhAve bahumAnato gurupitRvyAdisakAze karoti, ayamapi zuddhaH 3, dvayorajJatve tvazuddha eva 4 / atra ca guroH dAkhasya vA jJatvaM pratyAkhyAnataduccArasthAnabhaGgAkArazuddhisUtrArthaphalakalpyAkalpyavibhAgAdijJAne satyeva bhavati, HASARA IAIAIS // 183 // Jain Education Intel For Private & Personel Use Only wwwrainelibrary.org Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In ca tatra pratyAkhyAno cArasthAnAni paJca- AyasthAne namaskArasahitAdikAlapratyAkhyAnAni 5 saGketAkhyAni 8 ca prAyazcaturvidhAhArANi 1, dvitIyasthAne vikRtinirvikRtyAcAmAmlocAraH, vikRtipratyAkhyAnaM cAsvIkRtavikRtinaiyatyAnAmapi prAyeNAbhakSyavikRticatuSkatyAgAt sarveSAM syAt 2, tRtIye ekaTyAsanaikasthAnaniyamo hi tricaturvidhAhAraH 3, caturthasthAne pANassetyAdi 4, paJcamasthAne dezAvakAzikavataM prAggRhItasa cittAdicaturdazaniyamasaMkSeparUpamuccArya 5 / evamupavAse catvAri prathame'bhaktArthakaraNaM 1, dvitIye pAnAhArapratyAkhyAnaM 2, tRtIye pANassetyAdi 3, caturthe dezAvakAzikamiti 4 / uktaM ca "paDhame ThANe terasa, bIe tinni u tigA ya taiaMmi / pANassa cautthaMmi, desavagAsAi paMcamae // 1 // " atra copavAsA''cAmAmlanirvikRtyAdIni prAyastricaturvidhAhArANi, apavAdAttu nirvikRtyAdi pauruSyAdi ca dvividhAhAramapi / namaskArasahitaM tu caturvidhAhArameva syAditi saMpradAyaH, yata uktaM- 'cauhAhAraM tu namo, ratiMpi muNINa sesa duticauhA / tathA 'sAhUNaM rayaNIe, navakArasahia cauvvihAhAraM / bhavacarimaM uvavAso, aMbila tihacauvvihAhAraM // 1 // sesA paJcakkhANA, duha tiha cauhAvi huMti AhAre / ia paJcakkhANesuM, AhAravigappaNA neyA // 2 // ' yatidinacaryAyAM tu saMketapratyAkhyAnamapi caturvidhAhAraM proktaM tathA ca tadvacaH "saMkeapacakkhANaM, sAhRNaM rayaNibhattaveramaNaM / tahaya navakArasahiaM, niameNa cauvvihAhAraM // 1 // " iti // nirvikRtikAcAmAmlAdau kalpayAkalpyavibhAgazca khakhasAmAcArIto jJeyaH / pratyAkhyAnabhedataGgaGgAdayastu vyAkhyAyanta eve jainelibrary.org Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 184 // Jain Education tyalaM prasaGgena / prakRtamanusarAmaH / dvAraM 2 / pratyAkhyAnaM cApavAdarUpAkArasahitaM karttavyamanyathA tu bhaGgaH syAt, sa ca doSAya, yadAha - "vayabhaGge guru doso, thevassavi pAlaNA guNakarI u / gurulAghavaM ca NeyaM, dhammaMmi ao a AgArA // 1 // " Akriyante vidhIyante pratyAkhyAnabhaGgaparihArArthamityAkArAH, te ca namaskArasahitAdiSu yAvanto bhavanti tAvanta upadarzyante - 'do ceva namokkAre, AgArA chacca porasIe u / satteva u purimahe, egAsaNagaMmi aTTheva // 1 // sattegaTThANassa u, adveva ya aMbilaMmi AgArA / paMceva abhattaTThe, chappANe carami cattAri // 2 // paMca ya caurobhiggahi, nivvIe aTTha nava ya AgArA / appAuraNe paMca ya, havaMti sesesu cattAri // 2 // ' nirvikRtau aSTa nava ca kathaM ? 'navaNIogAhimae, addavadahipisiaghaNaguDe ceva / nava AgArA esiM, sesadavANaM tu aTTheva // 3 // ' aprAvaraNe colapaTTAkAraH paJcamaH / vivaraNaM tu sUtravyAkhyAsaha gatamevAvaseyaM / dvAraM 3 / sAmprataM sUtrArthI - "uggae sUre namukkArasahiaM paJcakakhAi, cauvvihaMpi AhAraM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM, annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM vosiraha" vyAkhyA - ugate sUrye, sUryo gamAdArabhyetyarthaH, namaskAreNa parameSThistavena sahitaM yuktaM namaskArasahitaM pratyAkhyAti 'sarve dhAtavaH karotyarthena vyAptA' iti nyAyAt namaskArasahitaM pratyAkhyAnaM karoti vidheyatayA'bhyupagacchatItyarthaH / idaM guroranuvAdabhaGgayA vacanaM, ziSyastu pratyAkhyAmItyAha / evaM vyutsRjatI [tyatrApi vAcyaM / kathaM pratyAkhyAti ? ityAha - caturvidhamapyAhAramiti na punarekavidhAdikaM, AhAramabhyavahArya, vyutsRjatI ]tyuttareNa yogaH / idaM ca catu saMgraha. // 184 // jalnelibrary.org Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhAhArasyaiva bhavatItyuktameva, rAtribhojanatIraNaprAyavAdasya, tathA muhartamAnaM namaskArocAraNAvasAnaM c|| nanu kAlasyAnuktatvAt saGketapratyAkhyAnamevedaM, maivaM, sahitazabdena muhUrttasya vizeSaNAt / atha muhUrtazabdo na zrUyate tatkathaM tasya vizeSyatvam?, ucyate, addhApratyAkhyAnamadhye'sya pAThabalAt, pauruSIpratyAkhyAnasya ca vakSyamANatvAvazyaM tadarvAgmuhUrta evAvaziSyate, atha muhUrtadvayAdikamapi kuto na labhyate ?, ucyate, alpAkAratvAdasya, pauruSyAM hi SaDAkArAstadasmin pratyAkhyAne AkAradvayavati khalpa eva kAlo'vaziSyate, sa ca namaskAreNa sahitaH, pUrNe'pi kAle namaskArapAThamantareNa pratyAkhyAnasyApUryamANatvAt, satyapi namaskArapAThe muhUrtAbhyantare pratyAkhyAnabhaGgAt, tat siddhamatadu-muhartamAnakAlaM namaskArasahitapratyAkhyAnamiti / / atha caturvidhAhArameva vyatyA pradarzayati-azanaM 1 pAnaM 2 khAdimaM 3 khAdimaM ceti 4, tatrAzyate iti azanaM, 'aza bhojane' ityasya lyuDantasya bhavati, tathA pIyata iti pAnaM, pAdhAtoH, tathA khAdyata iti khAdimaM 'khAha bhakSaNe ityasya vaktavyAdimatpratyayAntasya, evaM khAdyata iti khAdima, 'khada AsvAdana ityasya ca rUpaM athavA khAyaM khAdyaM ceti|ashnaadyaahaarvibhaagshcaivN zrAddhavidhivRttau-"azanaM zAlyAdi saktvAdi peyAdi modakAdi kSIrAdi sUraNAdi maNDAdi ca, yadAha 'asaNaM oaNasattugamuggajagArAi khajagavihI a| khIrAI sUraNAI, maMDagapabhiI aviNNeyaM // 1 // " pAnaM sauvIrayavAdidhAvanaM surAdi sarvazcApkAyaH karkaTajalAdikaM ca, dayadAha-pANaM sovIrajavodagAI cittaM surAiaM ceva / AukkAo sabbo, kakkaDagajalAiaM ca tahA // 2 // ASSAULASSASUR Jain Education For Private Personel Use Only nebrar og Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 185 // % khAyaM bhRSTadhAnyaguDaparpaTikAkharjUranAlikeradrAkSAkarkaTyAmrapanasAdi, yadAha - 'bhattosaM daMtAI, khajjUraganA|likeradakkhAI / kakkaDiaMbagaphaNasAi bahuvihaM khAimaM neaM // 3 // svAyaM dantakASThatAmbUlatulasikApiNaDArjakamadhupippalyAdi, yadAha - 'daMtavaNaM taMbolaM, cittaM tulasI kuheDagAIaM / mahupippalisuMThAI, aNegahA sAimaM hoi // 4 // ' anekadheti suNThI- haritakI-pippalI- marIca jIraka-ajamaka jAtiphala - jAvantrI kasellaka-katthaka- khadiravaTikA jeSTImadhu- tamAlapatra- elA- laviGga-kAThIviDaGga-viDalavaNa-ajjaka-ajamoda - kuliJjaNa-pippalImUla-ciNIkabAbA kavUraka-mustA-kaMTAselio karpUra- saurvacala-haraDAM-bibhItaka- kumbhaTho-babbUla-dhava-khadira-khIcaDAdikachallI patra-pUga-hiGalASTaka-hiGgutrevIsu-paJcakUla-javAsakamUla vAvacI- tulasI- karpUrIkandAdikaM, jIrakaM svabhASyapravacanasAroddhArAbhiprAyeNa svAdyaM, kalpavRttyabhiprAyeNa tu khAdyaM, ajamakaM khAdyamiti kecit / sarva svAdyaM elAkarpUrAdijalaM ca dvividhAhArapratyAkhyAne kalpate / vesaNa - virahAlI - soA-koThavaDI -AmalAgaNThI- AMbAgolI- kaucilI - cUr3apatrapramukhaM khAdyatvAdvidhAhAre na kalpate / trividhAhAre tu jalameva kalpate / zAstreSu madhuguDazarkarAkhaNDAdyapi khAdyatayA drAkSAzarkarAdijalaM tatrAdi ca pAnakatayoktamapi dvividhAhArAdau na kalpate / uktaM ca- 'dakkhApANAIaM, pANaM taha sAimaM guDAIaM / paDhiaM suaMmi tahavihu, tittIjaNagaMti nAyariaM // 1 // ' anAhAratayA vyavahiyamANAnyapi prasaGgato darzyante yathA - paJcAGganiMba-guDUcI-kaDUkiriAtuM ativisa- cIDi-sRkaDi- rakSA-haridrA- rohiNI- upaloTa-vajra- triphalA - bAulachallItyanye dhamAso-nA saMgraha / / 185 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiA-sandhirIGgaNI-elIo-haraDIdala-vauNi-badarI-kaMtherikarIramUla-pUMADa-majITha-bolabIu-kuMAri-cItrakakundaprabhRtyaniSTAkhAdAni rogAdyApadi caturvidhAhAre'pyetAni kalpyAnIti kRtaM prasaGgena / atra niyamabha bhayAdAkArAvAha-'annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM' atra pazcamyarthe tRtIyA, anyatreti parivarjanArthaH, yathA 'anyatra droNabhISmAbhyAM, sarve yoddhAH parAjukhAH' iti, tato'nyatrAnAbhogAt sahasAkArAcca, etau varja yitvetyarthaH / tannAnAbhogo'tyantavismRtiH, sahasAkAro'tipravRttayogAnivarttanamiti / atha pauruSIpratyAlakhyAnaM 'porusiM paJcakkhAi, uggae sUre caubvihaMpi AhAraM asaNaM 4, aNNatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM pacchannakAleNaM disAmoheNaM sAhnavayaNeNaM sabvasamAhivattiyAgAreNaM vosiraI" puruSaH pramANamasyAH sA pauruSI chAyA, kathaM ? karkasaGkrAntau pUrvAhne'parAhne vA yadA zarIrapramANA chAyA syAt tadA pauruSI, taguktaH kAlo'pi pauruSI prahara ityarthaH / tadrekhAM yAmyottarAyatAM yadA dehacchAyAparyantaH spRzati, tadA sarvadineSu paurussii| yahA puruSasyoddhasya dakSiNakarNanivezitArkasya dakSiNAyanAdyadine yadA jAnucchAyA dvipadA tadA pauruSI / 18 yathA 'AsADhe mAse dupayA, pose mAse cauppayA / cittAsoesu mAsesu, tipayA hoi porusI // 1 // hAnivRddhI tvevaM 'aGgulaM sattaratteNaM, pakkheNaM tu duaMgulaM / vaddhae hAyae vAvi, mAseNaM cauraMgulaM // 1 // iti / 'sAhavayaNeNa' ityatra ca pAdonaprahareNApyadhikAraH, atastatra pauruSIcchAyopari prakSepo'yaM-jiTThAmUle | 18 AsADhasAvaNe chahi~ aMgulehiM paDilehA / aTTahiM bIataiaMmi,taie dasa aTThahi~ cautthe // 1 // pauruSIpratyA-13 ACCAAMSANCHAMROCES For Private Personal Use Only w.jainelibrary.org in Eden Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma samaha. khyAnasamAnapratyAkhyAnA sArddhapauruSI tvevaM 'pose taNuchAyAe, navahi paehiM tu porisI saDDA / tAvekekkA hANI, jAvAsADhe payA tinni // 1 // " pUrvArdo'gre vakSyamANo'pi pramANapastAvAdihaiva vijJeyaH, 'pose vihatthichAyA, bArasamulapamANa purimaddhe / mAsi duaMgulahANI, AsADhe nihiA savve // 1 // sukhAvabodhArtha sthApanA caiSAM / // 186 // ACC aMgula prakSepa w lh h 0 0 h 0 0 h h h 0 mAsAH 12 ASADhaH 1 zrAvaNaH 2 bhAdrapadaH3 AzvinaH 4 kArtikaH 5 mArgazIrSaH 6 pauSaH 7 mAghaH8 phAlgunaH9 caitraH 10 vaizAkhaH 11 jyeSThaH 12 USESS 0 AAMAnmk0.4 0 0 h mh sh lh 0 0 0 M // 186 // 0 pauruSIyantra pAdonapauruSIyatraM sAIpauruSIyantra pUrvArdhayantraM Jain Education a l For Private & Personel Use Only Mjainelibrary.org Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmprataM sUtrazeSo vyAkhyAyate-pauruSI pratyAkhyAti pauruSI pratyAkhyAnaM karotItyarthaH, kathaM? caturvidhamazanapAnakhAdyakhAdyalakSaNam, AhAraM abhyavahArya, vyutsRjatItyuttareNa yogH| atra ca SaDAkArAH, prathamau dhau pUrvavat, anyatra pracchannakAlAt sAdhuvacanAt digmohAt sarvasamAdhipratyayAkArAcca / pracchannatA ca kAlasya yadA meghena rajasA giriNA vAntaritatvAtsUro na dRzyate, tatra pauruSI pUrNI jJAtvA bhuJAnasyApUrNAyAmapi tasyAM na bhaGgaH, jJAtvA tvarddhabhuktenApi tathaiva sthAtavyaM, yAvat pauruSI pUrNA bhavati, pUrNAyAM tataH paraM bhoktavyaM, na pUrNeti jJAte bhuJAnasya bhaGga eva / digmohastu yadA pUrvAmapi pazcimeti jAnAti, tadA apUrNAyAmapi pauruSyAM mohA jhuJAnasya na bhaGgo, mohavigame tu pUrvavarddhabhuktenApi sthAtavyaM, nirapekSatayA bhuJAnasya bhaGga eveti / sAdhudavacanaM udghATApauruSItyAdikaM vibhramakAraNaM, tacchrutvA bhuJAnasya na bhaGgaH, bhuJAnena tu jJAte anyena vA ka thite pUrvavattathaiva sthAtavyaM, tathA kRtapauruSIpratyAkhyAnasya samutpannatIvrazUlAdiduHkhatayA saJjAtayorAtaraudradhyAnayoH sarvathA nirAsaH sarvasamAdhistasya pratyayaH-kAraNaM sa evAkAra:-pratyAkhyAnApavAdaH sarvasamAdhipratyayAkAraH samAdhinimittamauSadhapathyAdipravRttAvapUrNAyAmapi pauruSyAM bhuGkte tadA na bhaGga ityrthH| vaidyArvAi kRtapauruSIpratyAkhyAno'nyasyAturasya samAdhinimittaM yadA apUrNAyAmapi pauruSyAM bhuGkte tadA na bhaGgaH, arddhabhukte svAturasya samAdhau maraNe votpanne sati tathaiva bhojanasya tyAgaH / sArddhapauruSIpratyAkhyAnaM pauruSIpratyAkhyAna evAntarbhUtaM / atha pUrvArDapratyAkhyAnaM-"sUre uggae purimaDaM paccakkhAi, caubvihaMpi AhAraM asaNaM pANaM gha. saM. 324 ROSAROKAROGRECROSAXCCCCAL-KA thite pUrvavatta sarvathA nirAsamaSidhapadhyAdiprayatnAbhittaM yadA apUrNa sApauruSIpalvahaMpi AhAra Jain Education For Private Personel Use Only 0Aw.jainelibrary.org Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 187 // khAimaM sAimaM, annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM pacchannakAleNaM disAmoheNaM sAhuvayaNeNaM mahattarAgAreNaM sabvasamAhivattiAgAreNaM vosiraI" pUrva ca tadardhaM ca pUrvArddha dinasyAcaM praharadvayaM, pUrvArddha pratyAkhyAti pUrvArddhanatyAkhyAnaM karoti, SaDAkArAH pUrvavat, 'mahattarAgAreNaM' iti mahattaraM-pratyAkhyAnAnupAlanalabhyanirjarApekSayA bRhattaranirjarAlAbhahetubhUtaM puruSAntarAsAdhyaM glAnacaityasaGghAdiprayojanaM tadevAkAra:-pratyAkhyAnApavAdo mahattarAkArastasmAdapyanyatreti yogH|ycaatraiv mahattarAkArasyAbhidhAnaM na namaskArasahitAdau tatra kAlasyAlpatvaM mahattvaM ca kaarnnmaacksste| athaikAzanapratyAkhyAna-tatrASTAvAkArAH, yatsUtraM-"egAsaNaM paccakkhAi, cauvihaMpi AhAraM 4 asaNaM pANaM khAimaM sAima,annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM sAgAriAgAreNaM AuMdaNapasAraNeNaM guruanbhuTThA NeNaM pAriTThAvaNiyAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiyAgAreNaM vosiraha" eka sakRdazanaM bhojanamekaM vA''sanaM putAcAlanato yatra tadekAzanamekAsanaM ca, prAkRte yorapi egAsaNamitirUpaM, tatpratyAkhyAti ekAzanapratyAkhyAnaM karotItyarthaH, atrAdyAvantyau ca dvAvAkArI(ca) pUrvavat, 'sAgAriyAgAreNaM' saha agAreNa vartate iti sAgAraH, sa eva sAgAriko-gRhasthaH sa evAkAra:-pratyAkhyAnApavAdaH sAgArikAkArastasmAdanyatra, gRhasthasamakSaM hi sAdhUnAM bhoktuM na kalpate, pravacanopaghAtasambhavAt, ata evoktaM 'chakkAyadayAvaMto'vi, saMjao dullahaM kuNai bohiM / AhAre nIhAre, duguMchie piMDagahaNe y||1|| tatazca bhuJAnasya yadA sAgArikaH samAyAti, sa yadi calastadA kSaNaM pratIkSate, atha sthirastadA khAdhyAyAdivyAghAto mA bhUditi tataH sthAnAdanyatropavizya bhujA // 187 // Jain Education Dena For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In nasyApi na bhaGgaH, gRhasthasya tu yena dRSTaM bhojanaM na jIryati tadA hi sAgArikA 'AuMTaNapasAraNeNaM' AuNTaNaM AkuJcanaM jaGghAdeH saGkocanaM, prasAraNaM ca tasyaivA''kuJcitasya RjukaraNaM, AkuJcane prasAraNe cAsahi SNutayA kriyamANe kiJcidAsanaM calati tato'nyatra / 'guruanbhuTThANeNaM' gurorabhyutthAnArhasyAcAryasya prAghUrNa - kasya vAbhyutthAnaM pratItyAsanatyajanaM gurvabhyutthAnaM tato'nyatra, abhyutthAnaM cAvazyakarttavyatvAdbhuJjAnenApi karttavyamiti na tatra pratyAkhyAnabhaGgaH / 'pAriTThAvaNiyAgAreNaM' sAdhoreva, yathA pariSThApanaM sarvathA tyajanaM prayoja namasya pAriSThApanikamannaM tadevAkAraH pAriSThApanikAkArastato'nyatra / tatra hi tyajyamAne bahudoSasambhavAdAzrIyamANe cAgamikanyAyena guNasambhavAcca tasya gurvAjJayA punarbhuJjAnasya na bhaGgaH 'vihigahiaM vihibhuttaM, uddhariaM jaM bhave asaNamAI / taM guruNANunnAyaM, kappar3a AyaMbilAINaM // 1 // zrAvakastvakhaNDasUtratvAduccarati / 'vosiraha' iti anekAsanamanekAzanAdyAhAraM ca pariharati / athaikasthAnakam - tatra saptAkArAH, atha sUtram 'egaTThANaM paJcakkhAI' ityAdyekAsanavadAkuJcanaprasAraNAkAravarja, ekamadvitIyaM sthAnamaGgavinyAsarUpaM yatra tadekasthAnaM pratyAkhyAnaM yadyathA bhojanakAle'GgopAGgaM sthApitaM tasmiMstathA sthApita eva bhoktavyaM, mukhasya pANezcAzakya parihAratvAccalanaM na pratiSiddhaM, AkuJcanaprasAraNAkAravarjanaM ca ekAzanato bhedajJApanArtham, aanyathA ekAzanameva syAt / athAcAmAmlaM tatrASTAvAkArAH atha sUtram -- 'AyaMbilaM paccakkhAi, annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM levAleveNaM gihatthasaMsadveNaM ukkhittavivegeNaM pAriTThAvaNiyAgAreNaM mahattarAgAreNaM sa jainelibrary.org Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 188 // Jain Education vvasamAhivattiAgAreNaM vosiraha' AcAmo'vazrAvaNaM, amlaM caturthI rasaH, ta eva prAyeNa vyaJjane yatra bho jane odanakulmASasaktuprabhRtike tadAcAmAmlaM samayabhASayocyate, tatpratyAkhyAti AcAmAmlapratyAkhyAnaM karotItyarthaH / AdyAvantyAzca traya AkArAH pUrvavat, 'levAleveNaM' lepo bhojanabhAjanasya vikRtyA tImanAdinA vA AcAmAmlapratyAkhyAturakalpanIyena liptatA, alepo vikRtyAdinA liptapUrvasya bhojana bhAjanasyaiva hastAdinA saMlekhanato'liptatA, lepazcAlepazca lepAlepaM tasmAdanyatra, bhAjane vikRtyAdyavayavasadbhAve'pi na bhaGga ityarthaH / 'ukkhittavivegeNaM' zuSkodanAdibhakte patita pUrvasyAcAmAmlapratyAkhyAnavatAmayogyasyAdravavikRtyAdidravyasyotkSiptasyodvRttasya viveko niHzeSatayA tyAga utkSiptavivekaH utkSipya tyAga ityarthaH tasmAdanyatra, bhoktavyadravyasyAbhoktavyadravyasparzenApi na bhaGga iti bhAvaH yattUtkSeptuM na zakyaM tasya bhojane bhaGgaH / 'gihatthasaMsadveNaM' gRhasthasya bhaktadAyakasya sambandhi karoTikAdibhAjanaM vikRtyAdidravyeNopalitaM gRhasthasaMsRSTaM tato'nyatra, vikRtyAdisaMsRSTabhAjanena hi dIyamAnaM bhaktamakalpyadravyAvayavamizraM bhavati, na ca tadbhuJjAnasyApi bhaGgaH, yadyakalpyadravyaraso bahu na jJAyate / 'vosiraha' iti anAcAmAmlaM caturvidhAhAraM ca vyutsRjati / | athAbhaktArthapratyAkhyAnaM tatra paJcAkArAH, yatsUtram -- 'sUre uggae abhattaGkaM paJcakakhAi, cauvvipi AhAraM asaNaM pANaM vAimaM sAimaM, annatthaNA bhogeNaM sahasAgAreNaM pAriTThAvaNiAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiAgAreNaM vosiraha", 'sUre ugae' sUryodgamAdArabhya, anena ca bhojanAnantaraM pratyAkhyAnasya niSedha saMgraha 11864 11 v jainelibrary.org Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SONUSALAMAU ityAha, bhaktena bhojanenArthaH prayojanaM bhaktArthaH na bhaktArtho'bhaktArthaH, athavA na vidyate bhaktAoM yasmin pratyAkhyAnavizeSe so'bhaktArtha upavAsa ityarthaH / AkArAH pUrvavat, navaraM 'pAriSThApanikAkAre vizeSaH-yadi trividhAhArasya pratyAkhyAti, tadA pAriSThApanikaM kalpate, yadi ca caturvidhAhArasya pratyAkhyAti, pAnakaM ca nAsti, tadA na kalpate, pAnake tuddharite kalpate / 'vosiraI' iti bhaktArthamazanAdi ca vyutsRjati / atha pAnakam-tatra pauruSIpUrvArdvakAzanakasthAnAcAmAmlAbhaktArthapratyAkhyAneSUtsargatazcaturvidhAhArasya pratyAkhyAnaM nyAyyaM, yadi tu trividhAhArasya pratyAkhyAnaM karoti tadA pAnakamAzritya SaDAkArA bhavanti / yatsUtram-"pANassa levADeNa vA alevADeNa vA accheNa vA bahuleNa vA sasittheNa vA asittheNa vA vosiraha" ihAnyatretyasyAnuvRttestRtIyAyAH paJcamyarthatvAd 'levADeNa vatti' kRtalepArA picchilatvena bhAjanAdInAmupalepakAtkhaghurAdipAnakAdanyatra tarjayitvetyarthaH, trividhAhAraM vyutsRjatItiyogaH, vAzabdo lepakRtapAnakApekSayA avarjanIyatvAvizeSadyotanArthaH, alepakAriNeva lepakAriNApyupavAsAdena bhaGga iti bhaavH| 07000 / evamalepakRtAdA apicchilAtsauvIrAdeH, acchAdA nirmalAduSNodakAdeH, bahulAdA gaDulAttilatanduladhAvanAdeH, sasikthAdA bhaktapulAkopetAvazrAvaNAdeH, asikthAdvA sikthavarjitAtpAnakAhArAt / atha caramam-caramo'ntimo bhAgaH, sa ca divasasya bhavasya ceti dvidhA, tadviSayaM pratyAkhyAnamapi caramaM, iha bhavacaramaM yAvajjIvaM, tatra vividhe'pi catvAra AkArA bhavanti / yatsUtram-"divasacaramaM bhavacaramaM vA paJcakkhAi, caunvihaMpi L ANAGALA Jain Education in For Private & Personel Use Only A jainelibrary.org Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha dharma- 18| AhAraM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM, annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM mahattarAgAreNaM savasamAhivattiyAgA reNaM vosirii"| nanu divasacaramapratyAkhyAnaM niSphalaM, ekAzanAdipratyAkhyAnenaiva gatArthatvAt, naivaM, ekaa|| 189 // zanAdikaM hyaSTAdyAkArameva, etacca caturAkAramata AkArANAM saGkepakaraNAt saphalameva, ata evaikAzanAdikaM / devasikameva bhavati, rAtribhojanasya trividhaM trividhena yAvajIvaM pratyAkhyAtatvAt, gRhasthApekSayA punaridamA|dityodgamAntaM, divasasyAhorAtramitiparyAyatayApi darzanAt, tatra ca yeSAM rAtribhojananiyamo'sti, teSAma pIdaM sArthakaM, anuvAdatvena smArakatvAt / bhavacaramaM tu yAkAramapi bhavati, yadA jAnAti mahattarasarvasamA|dhipratyayarUpAbhyAmAkArAbhyAM na prayojanaM tadA anAbhogasahasAkArAkArI bhavataH, amulyAderanAbhogena sahasAkAreNa vA mukhaprakSepasambhavAt, ata evedamanAkAramapyucyate, AkAradvayasyApi parihAryatvAt / athAbhigrahapratyAkhyAnam, tacca daNDapramArjanAdiniyamarUpaM, tatra catvAra AkArA bhavanti, tadyathA-"annatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiyAgAreNaM vosiraI" / yadA tvaprAvaraNAbhigrahaM gRhNAti, tathA(dA)'colapaTTagAgAreNaM' iti paJcama AkAro bhavati, colapaTTakAkArAdanyatretyarthaH / atha vikRtipratyAkhyAnam-tatra navASTau vA AkArAH, yatsUtram-"vigaIo pacakkhAi, aNNatthaNAbhogeNaM sahasAgAreNaM levAleveNaM gihatthasaMsaTTeNaM ukkhittavivegeNaM paDuccamakkhieNaM pAriTThAvaNiyAgAreNaM mahattarAgAreNaM savvasamAhivattiAgAreNaM vosiraha" manaso vikRtihetutvAt vikRtayastAzca daza, yadAhu:-"khIraM dahi NavaNIyaM, **JAMAISASASAASAASAS 189 // Jain Education inine For Private & Personel Use Only w.jainelibrary.org Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghayaM tahA tellameva guDa maja / mahu maMsaM ceva tahA, uggAhimagaM ca vigaIo // 1 // " tatra pazca kSIrANi gomahiSyajoSTailakAsambandhibhedAt / dadhinavanItaghRtAni ca caturbhedAni uSTrINAM tadabhAvAt / tailAni catvAritilAtasIladAsarSapasambandhibhedAt, zeSatailAni tu na vikRtayaH, lepakRtAni tu bhavanti / guDaH ikSurasakAthaH, sa dvidhA-piNDo dravazca / madyaM vedhA-kASThapiSTodbhavatvAt / madhu tredhA-mAkSikaM kauntikaM bhrAmaraM ca / mAMsaM |trividhaM-jalasthalakhacarajantUdbhavatvAt, athavA mAMsaM trividhaM-carmarudhiramAMsabhedAt, avagAhena lehabolanena nivRttaM avagAhimaM pakkAnnaM, bhAvAdima(zrIsi-6-4-21)itImaH / yattApikAyAM ghRtAdipUrNAyAM calAcalaM khAdhakAdi pacyate, tasyAmeva tApikAyAM tenaiva ghRtena dvitIyaM tRtIyaM ca khAdyakAdi vikRtiH, tataH paraM pakA-1 nAni,ayogavAhinAM nirvikRtipratyAkhyAne'pi kalpante / athaikenaiva pUpakena tApikA pUryate, tadA vitIyaM pakkAnaM, nirvikRtipratyAkhyAne'pi kalpate, lepakRtaM tu bhavatItyeSA vRddhasAmAcArI / evaM zeSANyapi vikRtigatAni, tAni cAmUni-"aha peyA 1 duddhaTTI 2 duddhavalehI ya 3 duddhasADI y4| paMca ya vigaigayAI, duddhaMmI khIrasahiyAI 5 / 1 // aMbilajuaMmi duddhe, duddI dakkhamIsaraddhaMmi / payasADI taha taMdulacuNNayasiddhami avalehI // 2 // " vyAkhyA-alpatandulasahite dugdhe rAddhe peyocyate 1, amlayute tu dugdhATI, anye tu bahali(lihi)kAmAhuH 2, tandulacUrNayute cAvalekhikA 3, drAkSAsahite payaHzATI 4, bahutandulayukte ca dugdhe rAddhe kSareyIti paJca dugdhavikRtigatAni, vikRtirgatA evi(bhya i)ti vikRtigatAni nirvikRtikAnItyarthaH / "dahie Jain Education a l For Private & Personel Use Only G M .jainelibrary.org Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 19 // vigaigayAiM, gholavaDA 1 ghola 2 siharaNi 3 karaMbho 4 / lavaNakaNasahiyamahiyaM 5, saMgarigAiMmi appaDie // 1 // " vastragAlitadadhigholayuktAni vaTakAni gholavaTakAni 1, gholaM vastragalitaM dadhi 2, karamathitakha|NDayutaM dadhi zikharaNI 3, karambho dadhiyuktakUraniSpannaH prasiddhaH 4, karamathitaM dadhi lavaNakaNayutaM ca rAjikAkhATamityarthaH, taca sAGgarikAdike'patite'pi vikRtigataM bhavati, tasmin patite punarbhavatyeva, etAni pazca dadhinirvikRtAni / 'pakkaghayaM 1 ghayakiTTI 2, pakkosahi uvari tariya sapi ca 3 / nibbhaMjaNa 4 vissaMdaNa 5gA ya ghayavigaigayAiM // 1 // ' pakkaghRtaM AmalakAdisambandhi 1, ghRtakiTakaM prasiddhaM 2, ghRtapakkauSadhitarikA 3, pakAnottIrNa dagdhaghRtaM nirbhaJjanaM 4, dadhitarikAkaNikkAniSpannadravyavizeSo vissa(sya)ndanaM 5 ceti pazca ghRtanivikRtikAni / bRhatkalpapaJcavastuvRttyostu visyandanaM nAmAnirdagdhaghRtamadhyakSiptatandulaniSpannamityuktaM / 'tillamallI 1 tilakuTTI 2, daddhatillaM 3 tahosahuvvariyaM 4 / lakkhAivapakaM, tillaM 5tillaMmi paMceva / 1 / / tailamalaM 1, tilakuhizca 2 prasiDe, pakkAnnottIrNa dagdhatailaM 3, tailapakkauSadhitarikA 4, lAkSAdidravyapakaM tailaM 54 ceti tailanirvikRtAni / 'addhakao ikkhuraso 1, gulavANiayaM ca 2 sakkarA 3 khaMDA 4 / pAyaguDo 5 gulavigaIvigaigayAiM tu paMceva // 1 // ' arddhakRtekSurasaH 1, guDapAnIyaM 2, zarkarA 3, khaNDA 4, pAkaguDo yena khajakAdi lipyate 5 iti paJca guDanirvikRtikAni 'egaM egassuvari 1 tiNhovari, bIyagaM ca jaM pakkaM / tuppeNaM teNaM ciya 2, taiyaM gulahANiyApabhiI 3 // 1 // cauthaM jaleNa siddhA, lappasiyA 4 paMcamaM tu pUaliyA 5 // // 19 // in Edual an d For Private & Personel Use Only sow.jainelibrary.org Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SACROSOCCASCUSLSACROCE tuppaDiyatAviyAe, paripakkA 6 tIsa miliesuN||2||' prakSiptaghRtAdike tApake ekena pUpakena pUritena dvitIyaH pUpakAdiH prakSipto nirvikRtame(tire)va 1, trayANAM ghANAnAmupari aprakSiptAparaghRtaM yattenaiva ghRtena pakkaM tadapi |2, tathA guDadhAnAH 3 samuttArite sukumArikAdau pazcAduddharitaghRtena kharaNTitAyAM tApikAyAM jalena siddhA lapanazrI lahigaTuM iti prasiddhaM 4, snehadigdhatApikAyAM paripakaH potataH5, etAni pakAnanirvikRtikAni / militAni ca triMzadbhavantIti jJeyaM 30 / athaitAsu ca dazasu vikRtiSu madyamAMsamadhunavanItalakSaNAzcatasro vikRtayo'bhakSyAH, zeSAstu SaT bhakSyAH, tatra bhakSyAsu vikRtiSvekAdivikRtipratyAkhyAnaM SaDkRitipratyAkhyAnaM ca nirvikRtikasaMjJaM vikRtipratyAkhyAnena saMgRhItaM, AkArAH pUrvavat, navaraM 'gihatthasaMsaTeNaM' iti gRhasthena svaprayojanAya dugdhena saMsRSTa odano, dugdhaM ca tamatikramyotkarSatazcatvAryaGgalAni yAvadupari vartate, tadA tadugdhamavikRtiH, paJcamAGgulArambhe tu vikRtireva, anena nyAyenAnyAsAmapi vikRtInAM gRhasthasaMsRSTamAgamoktaM, yathA-"khIradahiMviaDANaM, cattAri a aMgulAi sNshuuN| phANiatillaghayANaM, aMgulamegaM tu saMsahUM // 1 // mahupuggalarasayANaM, addhaMgulayaM tu hoi sNshuuN| gulapoggalanavaNIe, addaamlgNtusNsttuN||2||" ti anayorvyAkhyA -dugdhadhimadyAnAM catvAryakulAni saMsRSTaM, vikRtinaM bhavati, upari tu vikRtirevetyrthH| phANito dravaguDastena taila ghRtAbhyAM ca mizrite kUrarohikAdau yadyekamaGgulamupari caTitaM tadA na vikRtiH, madhUni ca pudgalAni ca mAMsAni teSAM rasaiH saMsRSTaM aGgulasyAI saMsRSTaM bhavati, aGgulArddhAt parato vikRtireva, guDapudgalanavanItavi Jain Education in Mr.jainelibrary.org Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. dhama- Saye etaiH saMsRSTamiti yAvadA malakaM, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAdAAmalakameva na vikRtirbhavati, AdrAma lakazabdena pIluvRkSasambandhI muhura ityucyate / 'ukkhittavivegeNaM' iti utkSiptaviveka AcAmlavaduddhA sh||191|| kyAsu vikRtiSu draSTavyaH, dravavikRtiSu tu nAsti, 'paDuccamakkhieNaM' iti pratItya sarvathA rukSa maNDakAdikamapekSya mrakSitaM slehitamISatsaukumAryotpAdanAt mrakSaNakRtaviziSTasvAdutAyAzcAbhAvAt mrakSitamiva yadvarttate 81 tatpratItyamrakSitaM mrakSitAbhAsamityarthaH / iha cAyaM vidhiH-yadyaGgulyA tailAdi gRhItvA maNDakAdi mrakSitaM tadA kalpate nirvikRtikasya, dhArayA tu na kalpate, vyutsRjati vikRtiM tyajatItyarthaH / iha ca yAsu vikRtitkSiptavivekaH sambhavati tAsu navAkArAH, anyAsu dravarUpAsvaSTau / nanu nirvikRtika evAkArAbhidhAnAdvikRtiparimANapratyAkhyAne kuta AkArA avagamyante?, ucyate, nirvikRtigrahaNe vikRtipariNAmasthApi saGgraho bhavati, tatasta evAkArA bhavanti / tathA ekAsanasya pauruSyAH pUrvArddhasyaiva ca sUtre'bhidhAne'pi vyAsanakasya sArddhapauruSyA apArddhasya ca pratyAkhyAnamaSTa, apramAdavRddhaH sambhavAt, AkArA apyekAsanAdisambandhina evAnyeSvapi nyAyyAH, AsanAdizabdasAmyAta, caturvidhAhArapAThe'pi vividhatrividhAhArama tyAkhyAnavat / nanu vyAsanAdInyabhigrahapratyAkhyAnAni, tatasteSu catvAra evAkArAH prApnuvanti, naivaM, ekAza18 nAdibhistulyayogakSematvAt / anye tu manyante-evaM hi pratyAkhyAnasaGkhyA vizIryeta, tata ekAsanAdInyeva &ApratyAkhyAnAni, tadazaktastu yAvatsahiSNustAvatpauruSyAdikaM pratyAkhyAti, tadupari granthisahitAdikamiti / / // 19 hai vikRtiparimAna, tatasta evAkArA pratyAkhyAnamaduSTaM, apramAcaturvidhAhArapAThe SCENES RSSSSSCR56k // For Private & Personel Use Only Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education granthisahitaM ca nityamapramattatAnimittatayA mahAphalam uktaM ca- "je niccamadhyamattA, gaMThiM baMdhaMti gaMThisahiassa / saggApavagga sukkhaM, tehiM nibaddhaM sagaMThamI // // bhaNiUNa namukkAraM, nicaM vissaraNavajjiA dhannA / dhAraM (choDa ) ti gaMThisahiaM, gaMTThi saha kammagaMThihiM // 2 // ii kuNaI avabhAsaM, abbhAsaM sivapurassa jai mahasi (i)| aNasaNasarisaM puNNaM, vayaMti eassa samayaNNU // 3 // rAtricaturvidhAhAraparihArasthAnopavezana pUrvakatAmbUlA| divyApAraNamukhazuddhikaraNAdividhinA granthisahitapratyAkhyAnapAlane ekavAra bhojinaH pratimAsamekonatriMzat dvivAra bhojinastvaSTAviMzatirnirjalA upavAsAH syuriti vRddhAH / bhojanatAmbUlajalavyApAraNAdau hi pratyahaM ghaTIyadvayasambhave mAse ekonatriMzat, ghaTIcatuSTayacatuSTayasambhave tvaSTAviMzatiryaduktaM padmacaritre - " bhuMjai aNaMtareNaM, dunni u velAu jo niogeNaM / so pAvaha uvavAsaM, aTThAvIsaM tu mAseNaM // 1 // ikaMpi aha muhuttaM, parivajjaha jo cauvvihAhAraM / mAseNaM tassa jAyai, uvavAsaphalaM tu paraloe // 2 // dasavarisasahassAUM, bhuMjaha jo aNNadevayAbhatto / paliovamakoDI puNa, hoi ThiI jiNavarataveNaM // 3 // evaM muhuttavuddhI, uvavAse chaTTaaTTamAINaM / jo kuNai jahAthAmaM, tassa phalaM tArisaM bhaNiaM // 4 // evaM yuktyA granthisahita pratyAkhyAnaphalamapyanantaroditaM bhAvyaM, dvAram 5 / adhunA zuddhiH sA ca SoDhA, yathA 'sA puNa saddahaNA 1 jANaNA ya 2 viNaya 3 aNubhAsaNA 4 ceva / aNupAlaNAvisohI 5, bhAvavisohI bhave chaTThA 6 // 1 // paJcakkhANaM savvaNNudesiaM jaM jahiM jahA kAle / taM jo saddahaI naro, taM jANasu sahahaNasuddhaM // 2 // paJcakkhANaM jANai, w.jainelibrary.org Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 192 // Jain Education kappe jaM jaMmi hoi kAyavvaM / mUlaguNe uttaraguNe, taM jANasu jANaNAsuddhaM // 3 // kiikammassa visuddhiM, pajaI jo ahINamairittaM / maNavayaNakAyagutto, taM jANasu viNayao suddhaM // 4 // aNubhAsai guruvayaNaM, akkharapayavaMjaNehiM parisuddhaM / paMjaliuDo abhimuho, taM jANaNubhAsaNAsuddhaM // 5 // kaMtAre dubbhikakhe, AyaMke vA mahAsamutpanne / jaM pAliaM na bhaggaM, taM jANasu pAlaNAsuddhaM // 5 // rAgeNa va doseNa va, parimA Ne va na dUsiaM jaM tu / taM khalu paJcakkhANaM, bhAvavisuddhaM muNeavvaM // 7 // yadvA 'phAsiaM 1 pAliaM caiva 2, sohiaM 3 tIriaM 4 tahA / kihia 5 mArAhiaM ceva, erisaMmi jaiavvaM // 8 // ucie kAle vihiNA, pattaM jaM phAsiaM tayaM bhaNiaM 1 / taha pAliaM ca asaI, sammaM uvaogapaDiariaM // 9 // gurudatta sesa bhoaNasevaNAe a sohiaM [jANa / puNNevi thevakAlAvatthANA tIriaM hoI // 10 // bhoaNakAle amugaM, | paJcakkhANaMti saraha kihiaaM 5 / ArAhiaM] payArehiM, sammame ehiM paDiariaM 6 // 11 // " pratyAkhyAnaM hi sparzanAdiguNopetaM supratyAkhyAnaM bhavatIti dvAraM 6 / sAmprataM phalam - tacca pratyAkhyAnasyAnantaryeNa pAramparyeNa cedaM "paJcakakhAmi kae, AsavadArAI huMti pihiAIM / AsavadArappihaNe, taNhAvuccheaNaM hoI // 1 // tanhAvuccheeNa ya, aulovasamo bhave maNussANaM / aulovasameNa puNo, paJcakakhANaM havai suddhaM // 2 // tatto carittadhammo, kammavivago apuvvakaraNaM ca / tatto kevalanANaM, sAsayasokkho tao mokkho // 3 // iti guruvandanapratyAkhyAna karaNayorvidhiH / evamanye'pi yatkiJcinniyamA guruvandanapUrvaM tatsamIpa eva grAhyAH, teSvapi saMgraha. // 192 // jainelibrary.org Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23455295 cAnAbhogasahasAkArAdyAkAracatuSkaM cintyate, tato'nAbhogAdinA niyamitavastugrahaNe bhaGgo na syAt, kintvaticAramAtra, jJAtvA tvaMzamAtragrahaNe'pi bhaGga eva / jAtu duSkarmapAravazyena jJAtvA'pi niyamabhaGgo'grataH sa pAlya eva dharmArthinA / pratipannapaJcamIcaturdazyAditapovizeSeNApi tapodine tithyantarabhrAntyAdinA sacittajalatAmbUlabhakSaNakiyojanAdau kRte tapodinajJAne mukhAntaHsthamapi na gilanIyaM, kiMtu tattyaktvA prAsukavAriNA mukhazuddhiM vidhAya taporItyaiva stheyaM, yadica taddine pUrNa bhuktaM tadA ditIyadine daNDanimittaM tattapaH kArya, tapaHsamAptau ca tattapo varddhamAnaM kArya, evaM cAticAraH syAt natu bhaGgaH, tapodinajJAnAnantaraM sikthAdimAtragilane tu bhaGga eva, dinasaMzaye kalpyAkalpyasaMzaye vA kalpyagrahaNe'pi bhaGgaH syAt, tathA''gADhamAnye bhUtAdidoSapAravazye sarpadaMzAdyasamAdhau ca yadi tattapaH kartuM na zakyate, tadApi turyAkAroccArAnna bhaGga ityA| divivekaH zrAddhavidhigato jJeya ityalaM prasaGgena // 63 // atha pratyAkhyAnakaraNAnantaraM yatkarttavyaM tadAha dharmopadezazravaNamazanAdinimatraNam / gatvA yathocite sthAne, dharmyamarthArjanaM tathA // 64 // dharma:-zrutacAritralakSaNastasyopadezo-dezanA tasyeti yogaH [zravaNaM atirvizeSato gRhidharmo bhavatIti yogaH], evamagre'pi, dharmazravaNAdeva hi zrAvakazabdo'nveti, tadvidhistvevaM dinakRtye-nAsanne nAidUraMmi, neva uccAsaNe viU / samAsaNaM ca vajijA, ciTThijjA dharaNIale // 1 // na pakkhao na purao, neva kiccANa dha. saM.334 Jain Education For Private 3. Personel Use Only Jainelibrary.org Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 193 // piTThao / naya UruM samAsajja, ciTThijjA guruNaMtie // 2 // neva palhatthiaM kujjA, pakkhapiMDaM ca saMjae / pAe pasArie vAvi, na ciTThe guruNaMtie // 3 // 'pakkhapiMDaM' bAhuparyastikAM 'saMjaya' iti prastAvAdezasaMyata iti tadvRttiH / niddAvigahAparivajjiehiM guttehiM paMjaliuDehiM / bhattibahumANapurva, uvauttehiM suNeavvaM // 4 // ityAdizrutoktavidhinA gurorAzAta nAvarjanArthamardhacaturthahastapramANAdavagrahakSetrAdvahirnirjantubhUbhAge'vasthAya dharmadezanA zrotavyA / tacchravaNena cAjJAnavyapagamasamyak tattvAvagamaniHsaMzayatvadharmadRDha tvavyasanAdyunmArganivRttisanmArgapravRttikaSAyAdidoSopazamavinayAdiguNArjanopakrama kusaMsarga pariharaNasusaMsargAGgIkaraNabhavanirviNNatA samyagazrAddhasAdhudharmAbhyupagamana sarvAGgINatadaikAyyArAdhanapramukhA aneke guNAH prakaTA eva / tataH kiM karttavyamityAha - 'azanAdinimantraNaM' iti azanAdibhirazanapAnakhAdimakhAdimavastrapAtra kambalapAdaproJchanaprAtihArikapIThaphalakazar2yA saMstA rakauSadha bhaiSajyAdibhirnimantraNaM, prastAvAdguroreva, tacca guroH padole gitvA icchakAri bhagavAn ! pasAogarI phAsueNaM esaNijeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM vattha [paDiggaha] kaMbalapAyapuMchaNeNa pADihAriapIDhaphalagasijjAsaMdhAreNaM osahabhesajjeNa ya bhayavaM ! aNuggaho kAyavvotti pAThapUrva bhaktyA kArye / etaccopalakSaNaM zeSakRtyapraznasyApi yato dinakRtye "paccakkhANaM ca kAUrNa, pucchae sesakiccayaM / kAyavvaM maNasA kArDa, tao aNNaM kare imaM // 1 // " iti, pucchara ityAdi, pRcchati sAdhudharmanirvAhazarIra nirAbAdhavArttAdyazeSakRtyaM, yathA nirvahati yuSmAkaM saMyamayAtrA sukhaM ? rAtrirgatA bhavatAM ! nirAbAdhAH saMgraha. // 193 // jainelibrary.org Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education zarIreNa yUyaM ? na bAdhate vaH kazcidvyAdhi: ? na prayojanaM kiJcidauSadhAdinA ? nArthaH kazcitpathyAdinA ? ityAdi / | evaMpraznazca mahAnirjarA heturyaduktam - abhigamaNavaMdaNanamaMsaNeNaM paDipucchaNeNa sAhUNaM / cirasaMciaMpi kammaM, khaNeNa viralattaNamuvei // 1 // iti / prAgvandanAvasare sAmAnyataH suharAI suhata pasarIranirAbAdhetyAdipraznakaraNe'pi vizeSeNAtra praznaH samyak kharUpaparijJAnArthastadupAyakaraNArthazceti praznapUrva nimantraNaM yuktimadeveti samprati tvidaM nimantraNaM gurUNAM bRhadvandanadAnAnantaraM zrAddhAH kurvanti, yena ca pratikramaNaM gurubhiH saha kRtaM, sa sUryodayAdanu yadA khagRhAdau yAti tadA tatkaroti, yena ca pratikramaNaM vRhadvandanakaM cetyubhayamapi na kRtaM, tenApi vandanAdyavasare evaM nimantraNaM kriyate, tatazca yathAvidhi sAdhvAdicaturvidhaM saGgha vandate ityuktaM zrAvakadinakRtye, tathAca tadranthaH- "sAhusAhuNimAINaM, kAUNaM ca jahociaM / samaNovAsagamAINaM, vaMde vaMdeti jaMpa // 1 // vRttiH yathA sAdhusAdhvyAdInAM AdizabdAdadvamagnA (sannA) nAM ca nizrAkRte caitye teSAmapi bhAvAt, yathocitaM yathAyogyaM, vandanachobhavandanavAganamaskArAdikaM kRtvA, yato'vamagnAnAmapi kAraNena sUtre namaskArAderuktatvAt, yadArSa codakapraznapUrvakaM yatimAzritya - 'jai liMgamappamANaM, na najjaI nicchaeNa ko bhAvo / dahUNa samaNaliMgaM, kiM kAyavyaM tu samaNeNaM 1 // 1 // vyAkhyA-yadi liGgaM dravyaliGgamapramANaM akAraNaM vandanapravRttau itthaM tarhi na jJAyate nAvagamyate, nizcayena paramArthena, chadmasthena jantunA kasya ko bhAvaH, yato'saMyatA api labdhyAdinimittaM saMyama (ta) vacceSTante, saMyatA api ca kAraNato'saMyatavaditi / tadevaM (vama) vyavasthitaM dRSTvA' jainelibrary.org Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 194 // Jain Education valokya zramaNaliGgaM sAdhuliGgaM kiM punaH karttavyaM zramaNena sAdhunA ? / evaM codakena pRSTaH sannAcAryaH prAha- appuvvaM dahUNaM, anbhuTThANaM tu hoi kAyavvaM / sAhuMmi diTThapubbe, jahArihaM jassa jaM joggaM // 2 // adRSTapUrva sAdhuM dRSTvAssbhimukhyena abhyutthAnaM AsanatyAgalakSaNaM tuzabdAddaNDakAdigrahaNaM ca karttavyaM, kimiti ? kadAcidAcAryAdirvidyAtizayasampannaH tatpradAnAyaivAgato bhavet, praziSya sakAzamAcAryakAlikavat, sa khalvavinItaM sambhAvya na tatprayacchatIti / tathA dRSTapUrvAstu dviprakArAH - udyatavihAriNaH zItalavihAriNazca tatrodyatavihAriNi dRSTapUrve yathAyogyaM abhyutthAnavandanAdi yasya bahuzrutAderyadyogyaM tatkarttavyaM bhavati / yaH punaH zItalavihArI na tasyAbhyutthAnavandanAnutsargataH kiJcitkarttavyamiti / sAmprataM kAraNataH zItalavihArigatavidhipratipAdanAya sambandhagAdhAmAha-mukkadhurAsaMpADagasevI caraNakaraNapanbhaTTe / liMgAvasesamette, jaM kIrai taM puNo vocchaM // 3 // muktA saMyamadhUryena saH, samprakaTaM pravacanopaghAtanirapekSameva mUlottaraguNajAlaM pratisevituM zIlamasyeti, tato indraH / etena sAlambanapratisevI vandya evetyApannaM / uktamapi kalpabhASye pArzvasthAnAM vandyAvanyatvavivekaprastAve - saMkinnavarAhapade, aNANutAvI a hoha avaraddhe / uttaraguNapaDisevI, AlaMbaNavajjio vajjo // 1 // mUlaguNapratisevI niyamAdacAritrI, sa ca sphuTamevAvandanIya iti na tadvicAraNA, uttaraguNasevinastu vicA| raNetibhAvaH / nanvevamarthAdApanna sAlambana uttaraguNapratisevyapi vandanIyaH ? sUrirAha-na kevalaM sa eva vandyaH, kiMtu mUlaguNapratisevyapyAlambanasahitaH, kathamiticed !, ucyate-hiTThaTThANaThiovihu, pAvayaNi gaNaTTayA u saMgraha. // 194 // Jainelibrary.org Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhare u / kaDajogi jaM nisevai, AiniaMTuvva so pujjo // 2 // prAvacanikasyAcAryasya gacchasthAnugrahArthamadhare AtyaMtike kAraNe samupasthite kRtayogI gItArthaH / kuNamANo akaDaNaM(a akajja)kayakaraNo dosamevamanbhei / appeNa bahu icchai, visuddhaAlaMbaNo samaNo // 3 // sadRSTAntaM phalitamAha-tucchamavalaMbamANo, paDai nirAlaMbaNo a duggNmii| sAlaMbaNirAlaMbe, aha diluto NisevaMte // 4 // ata eva 'dasaNanANacaritaM, tavaviNayaM jattha jattiaM pAse / jiNapaNNattaM bhattIi, pUae taM tahiM bhAve // 1 // ityalaM [prasaktAnu] prasaktena, sambandhagAthAyA eva zeSamartha prastumaH / tathA caraNakaraNAbhyAM prakarSeNa bhraSTastato'pi pUrveNa indraH / itthaMbhUte liGgAvazeSamAtre kevaladravyaliGgayukte, yatkriyate kimapi tatpunarvakSye, punaHzabdo vizeSaNArthaH / kiM vizeSayati! kAraNApekSaM kAraNamAzritya yatkriyate tadvakSye, kAraNAbhAvapakSe tu pratiSedhaH kRta eveti / kiM tat kriyate? ityata Aha-vAyAi namukkAro, hatthusseho a sIsaNamaNaM ca / saMpucchaNAMchaNaM chobhavaMdaNaM vaMdaNaM vAvi // 3 // vAyAetti nirgamabhUmyAdau dRSTasya vAcA'bhilApaH kriyate, kIdRzastvamityAdi / sampracchanaM kuzalasya, aMchaNaMti bahumAnaM tatsaMnidhAvAsanaM kiyatkAlamiti / eSa bahiSTasya vidhiH / kAraNavizeSe tu tatpratizraye'pi gamyate, tatrApyeSa eva vidhiratano'pi ca / kAraNAnyAha-pariAya parisa purisaM, khettaM kAlaM ca AgamaM nacA / kAraNajAe jAe, jahArihaM jassa jaM joggaM // 4 // paryAyo brahmacarya tatmabhUtakAlaM yena pAlitaM, dU pariSadvinItA sAdhusaMhatistatpratibaddhA, puruSa, jJAtvA, kathaM ? kulagaNasaGghakAryANyasyAyattAnIti, evaM tad-| Jain Education For Private & Personel Use Only Mmjainelibrary.org Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 195 // dhInaM kSetramiti, kAlaM avamapratijAgaraNamasya guNa iti, AgamaM sUtrArthobhayarUpamasyAstIti jJAtveti / sAmpratametadakaraNe doSamAha-eAI akuvvaMto, jahArihaM arihadesie magge / Na bhavai pavayaNabhattI, abhattima-| tAiA dosA // 5 // tathA 'upannakAraNaMmI, kiikammaM jo na kuja duvihaMpi / pAsatthAIANaM, ugghAyA tassa cattAri // 1 // duvihaMpIti abhyutthAnavandalakSaNamityalaM prasaGgena / prakRtamanusarAmaH / tathA zramaNopAsakAdInAmAdizabdAcchrAvikAMNAM ca vande vanda ityapabhraMzabhASayA jalpati, vande vande iti vA kriyA, dvitve sarvAn zrAvakAn zrAvikAMzca namaskurva ityarthaH, iti / atha kadAcitsUristatra caitye nAgatastadopAzraye kharyA gatvA vandanAdiH sakalo'pi vidhiH kAryo, yato dinakRtye-"aha dhammadesaNatthaM ca, tattha sUrI na aago| puvvutteNa vihANeNaM, vasahIe gacchae to||1||tti' tataH kiM karttavyamityAha-tathetyAdi, tatheti dharmAntarasamuccayArthaH, 'yathocite' yathAyogye sthAne havAdI, 'gatvA' gamanaM kRtvA 'dhayaM [dharmAviruddhaM] dharmAtsvayaMkhIkRtavratAbhigrahAdirUpAyavahArazuddhyAdervA'napetamiti vyutpatteH, arthArjana' dravyopArjanakaraNam , anvayaH prAgvadeva / yathocitamiti yadA rAjAdistadA dhavalagRhaM, yadyamAtyAdistadA karaNam, atha vaNigAdistadA ApaNamiti / bahukAlaM hi caityAyatane'vasthitirdoSAya, yata uktaM saadhuunuddishy(caityaavsthaannissedhe)vyvhaarbhaassye(ythaa)| 'jaivina AhAkamma, bhattikayaM tahavi vajayaMtehiM / bhattI khalu hoi kayA, jiNANa loevi dihaMtu // 1 // baMdhittA kAsavao, vayaNaM aTThapuDasuddhapottIe / patthivamuvAsae khalu, vittinimittaM bhayAI vA // 2 // HIASAASAASAARESS SAGAR // 195 // Jain Education in For Private & Personel Use Only ainelibrary.org Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArthivasthAnIyAyAstIrthakarapratimAyA bhaktinimittaM caityAyatanaM sAdhavaH pravizanti, natu tatraiva tiSThanti iti tadvRttiH / kuta ityAha-dunbhigandhapari(mala)ssAvI, tnnurppesnnhaanniaa| duhA vAuvaho ceva, teNa TuMti na cehae // 3 // tinni vA kahaI jAva, thuio tisiloiaa| tAva tattha aNuNNArya, kAraNeNa pareNavi / (tisraH stutayaH kAyotsargAnantaraM yA dIyante tA yAvatkarSati bhaNatItyarthaH / kiMviziSTAH ? tatrAha-vizlokikAH trayaH zlokAH chandovizeSarUpA Adhikyena yAsu tAstathA 'siddhANaM buddhANaM' ityekaH zloko 'jo devANavi' iti dvitIyaH 'ikovi namokAroM' iti tRtIyaH iti, agretanagAthAdvayaM stutizca caturthI gItArthAcaraNenaiva kriyate, gItArthAcaraNaM tu mUlagaNadharabhaNitamiva sarva vidheyameva sarvairapi mumukSubhiriti) etayorbhAvArtha:-[sAdhavazcaityagRhe na tiSThanti, athavA caityavandanAntyazakrastavAdyanantaraM tisraH stutIH zlokatrayapramANAH praNidhAnArthe yAvat karSanti, pratikramaNAnantaraM maGgalArthe stutitrayapAThavat, tAvacaityagRhe sAdhUnAmanujJAtaM niSkAraNaM na parataH, siddhANamityAdizlokatrayamAtrAntapAThe tu sampUrNavandanAbhAva eva (prasajati),zlokatrayapAThAnantaraM caityagRhe avasthAnAnanujJAtena praNidhAnAsadbhAvAt, bhaNitaM cAgame vandanAnte praNidhAnaM, yathA 'vaMdai namasai'tti sUtraM vRttiH-vandate tAH pratimAzcaityavandanAdividhinA prasiddhana, namaskaroti pazcAtpraNidhAnAdiyogeneti tisraH stutayo'tra praNidhAnavarUpA jJeyAH / sarvathA paribhAvyaM atra pUrvAparAvirodhena pravacanagAmbhIrya muktvA|'bhinivezamiti sadyAcAravRttau] iti / tAvatkAlameva jinamandire'nujJAtamavasthAnaM yatInAM, kAraNena puna *BACAAAAAAAAAAA JainEducational For Private Personal use only A jainelibrary.org Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * dharma saMgraha. // 196 // ASSASALA dharmazravaNAdyarthamupasthitabhavikajanopakArAdinA parato'pi-caityavandanAyA agrato'pi yatInAmavasthAnamanujJAtaM, zeSakAle sAdhUnAM jinAzAtanAdibhayAnnAnujJAtamavasthAnaM tIrthakaragaNadharAdibhiH, tatovratibhirapyevamAzAtanAH parihiyante, gRhasthaistu sutarAM pariharaNIyA iti / tasmAcaityAlayAdyathocite sthAne gamanaM yuktimat / atra cArthArjanamityanuvAdyaM na tUpadezya, tasya svayaMsiddhatvAt, dharmyamiti tu vidheyamaprAptatvAt, aprApte hi zAstramarthavat, na hi gRhastho'rthamarjayedbhukSito'znIyAdityatra zAstramupayujyate, aprApte tvAmuSmike mArge naisargikamohAndhatamasaviluptAvalokasya lokasya zAstrameva paramaM cakSurityevamuttaratrApyaprApte viSaye upadezaH saphala iti cintanIyaM / naca sAvadyArambheSu zAstRNAM vAcanikyapyanumodanA yuktA,yadAhuH-"sAvajaNavajANaM, vayaNANaM jo Na jANai visesaM / vuttuMpi tassa na khamaM, kimaMga puNa desaNaM kAuM // 1 // " iti / dharmAvirodhazca rAjJAM daridrezvarayormAnyAmAnyayoruttamAdhamayozca mAdhyasthyena nyAyadarzanAdvoddhavyaH / niyoginAM dharmAvirodho rAjaprajArthayoH sAdhanenAbhayakumArAdivat / vaNigAdInAM ca dharmAvirodho vyavahArazuddhidezAdiviruddhakRtyaparihArocitakAryAcaraNairAjIvikAM kurvatAM bhavati, tathaiva coktam-"vavahArasuddhidesAiviruddhaccAya uciacaraNehiM / tA kuNai atthaciMtaM, nivvAhiMto niaM dhammaM ||1||ti, vyAkhyA-AjIvikA ca saptabhirupAyaiH syAt, vANijyena 1 vidyayA 2 kRSyA 3 zilpena 4 pAzupAlyena 5 sevayA 6 bhikSayA ca 7 / tatra vANijyena va|NijAM 1 vidyayA vaidyAnAM 2 kRSyA kauTumbikAdInAM 3 pAzupAlyena gopAlAdInAM 4 zilpena citrakarA RISS4054 // 196 // naI 2 kRSyA kauTumdhikAzapAlyena 5 saMvAyA-AjIvikA ca saptabhima patrima For Private Personal Use Only R Jan Education ainelibrary.org Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dInAM 5 sevayA sevakAnAM 6 bhikSayA bhikSAcarANAM eSu ca vaNijAM vANijyameva mukhyavRttyArthArjanopAyaH zreyAn / paThyate'pi-mahumahaNassa ya vacche, na ceva kamalAyare sirI vasai / kiMtu purisANa vavasAyasAyare tIra suhaDANaM // 1 // vANijyamapi svasahAyanIvIvalakhabhAgyodayakAlAdyanurUpameva kuryAdanyathA sahasA truTyA dyApatteH / vANijye vyavahArazuddhizca dravyakSetrakAlabhAvabhedAcaturdA-tatra dravyataH paJcadazakarmAdAnAdi baha4 vArambhAdinidAnaM bhANDaM sarvAtmanA tyAjyaM, khalpArambha eva vANijye yatanIyaM, durbhikSAdAvanirvAhe tu yadi bahvArambhaM kharakarmAdyapyAcarati, tadA'nicchu: khaM nindana sazUkatayaiva karoti / yaduktaM bhAvabhAvakalakSaNe --"vajaha tivvAraMbha, kuNai akAmo anivvahaMto a / thuNai nirAraMbhajaNaM, dayAluo svvjiivesuN||1|| dhannA ya mahAmuNiNo, maNasAvi karaMti je na parapIDaM / AraMbhapAvavirayA, bhujaMti tikoDiparisuddhaM // 2 // " di adRSTamaparIkSitaM ca paNyaM na svIkArya, samuditaM zaGkAspadaM ca samuditaireva grAdyaM, na tvekAkinA, viSamapAte tathaiva sAhAyakAdibhAvAt / kSetrataH skhacakraparacakramAndyavyasanApadravarahite dharmasAmagrIsahite ca kSetre 18|vyavahArya, na tvanyatra bahulAbhe'pi / kAlato'STAhikAtrayaparvatithyAdau vyApArastyAjyastathA varSAdikAlaviru-131 ddho'pi vyApArastyAjyaH / bhAvatastvanekadhA kSatriyAdi(bhiH)sAyudhaiH saha vyavahAraH svalpo'pi prAyo na guNAya, uddhArake ca naTaviTAdivirodhakAribhiH saha na vyavahArya, kalAntaravyavahAro'pi samadhikagrahaNakAdAnAdinaivocito'nyathA tanmArgaNAdihetuklezavirodhadharmahAnyAdyanekAnarthaprasaGgAt, anirvahaMstu yadi uddhArake PASSANAISAIRA Jain Education i al For Private Personel Use Only Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. vyavaharati, tadA satyavAdibhireva saha, kalAntaramapi dezakAlAdyapekSayaikadikatrikacatuSkapaJcakavRddhyAdirUpaM viziSTajanAninditameva grAhya, khayaM vA vRddhyA dhane gRhIte tadAyakasyAvadheH prAgeva deyaM, jAtu dhanahAnyA|dinA tathA'zakto'pi zanaiHzanaistadarpaNa eva yatate, anyathA vizvAsahAnyA vyavahArabhaGgaprasaGgaH, RNacchede ca na vilambanIyaM, taduktam-"dharmArambhe RNacchede, kanyAdAne dhanAgame / zatrughAte'gniroge ca, kAlakSepaM na kArayet ||1||"khnirvaahaakssmtyaa RNadAnAzaktena tRttamarNagRhe karmakaraNAdinApi RNamucchedyam, anyathA bhavAntare tadgRhe karmakaramahiSavRSabhakarabharAsabhAditvasyApi sambhavAt, uttamarNenApi sarvathA RNadAnAzakto na yAcyo, mudhA''rtadhyAnaklezapApavRddhayAdiprAdurbhAvAt, kiMtu yadA zaknoSi tadA dadyA no cedidaM me dharmapade bhUyAditi vAcyo natu RNasaMbandhazciraM sthApyaH, tathA satyAyuHsamAptau bhavAntare dvayomithAsambandha vairavRddhyAdyApatteH, anyatrApi vyavahAre nijakhasyAvalane dharmArthamidamiti cintyaM dharmArthinA'taH sAdharmikaireva + saha mukhyavRttyA vyavahAro nyAyyastatpArzve sthitasya nijakhasya dharmopayogitvasambhavAt, tathA paramatsaramapi na kuryAt, karmAyattA hi bhUtayaH, kiM mudhA matsareNa ? bhavadvaye'pi duHkhakareNa, tathA dhAnyauSadhavastrAdivastuvikrayAA(A)vapi durbhikSavyAdhivRddhivastrAdivastukSayAdi jagaduHkhakRtsarvathA nAbhilaSet, nApi daivAttajAtamanumodeta, mudhA manomAlinyAdyApatteH / tadAhuH-"ucirbha muttUNa kalaM, davAikamAgayaM ca ukkarisaM / nivaDiamavi jANato, parassa saMtaM na gihijA // 1 // vyAkhyA-ucitaM kalAzataM prati catuSkapaJcakavRddhyA 48 // 197 // For Private Personal Use Only R ainelibrary.org Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In dirUpA 'vyAje syAdviguNaM vittaM' ityukterdviguNa (NA) dravya (vye) triguNadhAnyAdirUpA vA tAM, tathA dravyaM gaNimadharimAdi AdizabdAttattadgatAnekabhedagrahasteSAM dravyAdInAM krameNa dravyakSayalakSaNenAgataM sampanno ya utka po'rthavRddhirUpastaM muktvA zeSaM na gRhNIyAt, ko'rthaH ? yadi kathaJcit pUgaphalAdidravyANAM kSayAdviguNAdilAbhaH syAttadA tamaduSTAzayatayA gRhNAti, na tvetaccintayet - sundaraM jAtaM, yatpUgaphalAdInAM kSayo'bhUditi / tathA nipatitamapi parasatkaM jAnanna gRhNIyAt, kalAntarAdau krayavikrayAdau ca dezakAlAdyapekSayA ya ucitaH ziSTajanAnindito lAbhaH sa eva grAhya" ityuktamAyapaJcAzakavRttau / tathA kUTatulAmAnanyUnAdhika| vANijyarasamelavastumelAnucitakalAntaragrahaNalA madAnagrahaNa kUTa kara karSaNakUTaghRSTanANakAdyarpaNaparakIyakrayavikrayabhaJjanaparakIya grAhakavyugrAhaNa varNikAntaradarzana sAndhakArasthAna vastrAdivANijyamapI bhedAdibhiH sarvathA paravaJcanaM varjya / yataH "vidhAya mAyAM vividhairupAyaiH parasya ye vaJcanamAcaranti / te vaJcayanti tridivApavargasukhAnyaho mohavijRmbhitAni // 1 // " iti / khAmimitravizvasta deva guruvRddhabAladrohanyAsApahArAdIni tu tadvatyAprAyANi mahApAtakAni sarvathA viziSya varjanIyAni / iha pApaM dvidhA, gopyaM sphuTaM ca / gopyamapi dvidhA, laghu mahacca / tatra laghu kUTatulAmAnAdi, mahadvizvAsaghAtAdi / sphuTamapi dvidhA - kulAcAreNa nirlajjatvAdinA ca / kulAcAreNa gRhiNAmArambhAdi, mlecchAdInAM hiMsAdi ca / nirlajjatvAdinA tu yativeSasya hiMsAdi, tatra nirlajjatvAdinA sphuTe'nantasaMsAritvAdyapi, pravacanoDDAhAderhetutvAt, kulAcAreNa punaH sphude stokaH karmabandho, jainelibrary.org Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 198 // Jain Education gopye tu tIvrataro'satyamayatvAt, asatyaM ca mahattamaM pAtakaM, yato yogazAstrAntarazloke "ekatrAsatyajaM pApaM pApaM niHzeSamanyataH / dvayostulAvidhRtayorAdyamevAtiricyate // 1 // " iti / prItipade ca sarvathA'rthasambandhAdi varjayet, naca sAkSiNaM vinA mitragRhe'pi sthApanikA mocyA, mitrAdihaste na dravyapreSa(ra) NAdyapi yuktaM, avizvAsasyArthamUlatvAdvizvAsasyAnarthamUlatvAcca / yathA tathA zapathAdikaM ca na vidhyAt, viziSya devagurvAdiviSayaM / nApi parapratibhUtvAdisaGkaTe pravizet / samuditakrayavikrayAdiprArambhe vA'vighnenAbhimatalAbhAdikAryasiddhyarthe paJcaparameSThismaraNazrIgautamAdinAmagrahaNakiyattadvastuzrI devagurvAdyupayogitvakaraNAdi karttavyaM, dharmaprAdhAnyenaiva sarvatra sAphalyAt, dhanArjanArthamuvacchatA ca saptakSetrIvyayAdidharmamanorathA mahAnta eva nityaM karttavyAH, sati ca lAbhasambhave tAn saphalAnapi kuryAt "vavasAyaphalaM vivo, vihavassa phalaM supattavi Niogo / tayabhAve vavasAo, vivovia duggainimittaM // 1 // " evaM ca dharmarddhirbhavati, anyathA tu bhogarddhiH pAparddhirvA, uktaMca "dhamiddhI 1 bhogiddhI 2, pAviDI 3 ia tihA bhave iddhI / sA bhaNai dhammiDDI, jA Nijjai dhammakajjesuM // 1 // sA bhogiDDI gijjai, sarIrabhogaMmi jIha uvaogo / jA dANabhogarahiA, sA pAviDI aNatthaphalA // 2 // ato devapUjAdAnAdikai naityikaiH saGghapUjAsAdharmika vAtsalyAdikaizcAvasarikaiH puNyairnijarddhiH puNyopayoginI kAryA / avasarapuNyakaraNamapi nityapuNyakaraNakartturevaucitIkaraM / lAbhecchA tu khabhA gyAnusAreNaiva kuryAdanyathA''rttadhyAnapravRddhiH syAt, tatazca mudhA karmabandhaH / vyayaM cAyocitaM kuryAt, yataH saMgraha - // 198 // w.jainelibrary.org Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HAMACARECHANICANCILS | "pAdamAyAnnidhiM kuryAtpAdaM vittAya kalpayet / dharmopabhogayoH pAdaM, pAdaM bhrtvypossnne||1||" kecittvAhuHAyArddha niyuJjIta, dharme samadhikaM tataH / zeSeNa zeSaM kurvIta, yatnatastucchamaihikam // 1 // nidravyasadravyayorayaM vibhAga ityeke / iha nyAyArjitavittasatpAtraviniyogAbhyAM caturbhaGgI-tatra nyAyArjitavibhavasatpAviniyogarUpaH puNyAnubandhipuNyahetuH zAlibhadrAdivat 1, nyAyAgatavibhavayattatpAtrapoSarUpo dvitIyo bhaGgaH pApAnubandhipuNyaheturlakSabhojyakRdripravat 2, anyAyAyAtavibhavasatpAtrapoSarUpastRtIyaH rAjAdibahArambhiNAmanujJAtaH 3, anyAyopArjitArthakupAnapoSarUpazcaturthastyAjya eva vivekinA 4, evaM nyAyenArthAjane yatanIyaM / vyavahArazuddhyaiva ca sarvo'pi dharmaH saphalaH, yaddinakRtye-"vavahArasuddhi dhammassa, mUlaM sacannU bhAsae / vavahAreNaM tu suddhaNaM, atthasuddhI tao bhave ||1||suddhennN ceva attheNaM, AhAro hoi suddho| AhAreNaM tu suddheNaM, dehasuddhI jao bhave // 2 // suddheNaM ceva deheNaM, dhammajuggo a jAyaI / jaM jaM kuNai kiccaM tu, taM taM se saphalaM bhave // 3 // aNNahA aphalaM hoi, jaMja kiccaM tu so kare / vavahArasuddhirahio, dhammaM khiMsAvae jo||4|| dhammakhisaM kuNatANaM, appaNo a parassa ya / abohI paramA hoi, ia sutte vibhaasiaN||5|| tamhA savvapayatteNaM, taM taM kujA viykkhnno| jeNa dhammassa khiMsaM tu, na kare abuho jaNo // 6 // " ato vyavahArazuddhyai samyagupakramyam / iti vyavahArazuddhikharUpam // tathA dezAdiviruddhaparihAro dezakAlanRpalokadharmaviruddhavarjanaM, yaduktaM hitopadezamAlAyAm-"desassa ya kAlassa ya, nivassa logassa dha. saM. 34 Jain Educaton Intematosa For Private & Personel Use Only Mw.jainelibrary.org Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhrm|| 199 // taha ya dhammassa / vajraMto paDikUlaM, dhammaM sammaM ca lahai naro // 1 // " tatra yadyatra deze ziSTajanairanAcIrNa tattatra dezaviruddhaM yathA sauvIreSu kRSikarmetyAdi / athavA jAtikulAdyapekSayA'nucitaM dezaviruddhaM yathA brAhmaNasya surApAnamityAdi 1 | kAlaviruddhaM tvevaM zItattauM himAlayaparisare, grISmatta marau, varSAsu aparadakSiNasamudraparyantabhUbhAgeSu mahAraNye yAminImukhavelAyAM vA prasthAnaM / tathA phAlgunamAsAdyanantaraM tilapIlanaM, tadvyavasAyAdi, varSAsu vA patrazAkagrahaNAdi jJeyaM 2 / rAjaviruddhaM ca rAjJaH sammatAnAmasammAnanaM rAjJo'sammatAnAM saGgatiH, vairisthAneSu lobhAdgatirvairisthAnAgataiH saha vyavahArAdi, rAjadeya bhAgazulkAdikhaNDanamityAdi 3 / lokaviruddhaM tu lokasya nindA viziSyasya ca guNasamRddhasyeyaM, AtmotkarSazca yataH " paraparibhavaparivAdAdAtmotkarSAcca badhyate karma / nIcairgotraM pratibhavamanekabhavakoTidurmocam // 1 // " tathA RjUnAmupahAso, guNavatsu matsaraH, kRtaghnatvaM ca, bahujanavirudvaiH saha saGgatiH, janamAnyAnAmavajJA, dharmiNAM svajanAnAM vA vyasane toSaH, zaktau tadapratikAro, dezAdyucitAcAralaGghanaM, vittAdyananusAreNAtyudbhaTAtimalinaveSAdikaraNaM, evamAdi lokaviruddhamihApyapakIrttyAdikRt, yadAha vAcakamukhyaH - "lokaH khalvAdhAraH, sarveSAM dharmacAriNAM yasmAt / tasmAllokaviruddhaM, dharmaviruddhaM ca saMtyAjyam // 1 // " tattyAge ca janAnurAgasvadharmanirvAharUpo guNaH, Aha ca - "eAi~ pariharaMto, savvassa jaNassa vallaho hoi / jaNavallahattaNaM puNa, narassa samma tataruvIyaM // 1 // " iti 4 / atha dharmaviruddhaM caivaM - mithyAtvakRtyaM, nirdayaM gavAdestADanabandha (vadha) bandhanAdi, nirAdhAraM saMgraha. // 199 // w.jainelibrary.org Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education in yUkAderAtape ca matkuNAdeH kSepaH, zIrSe mahAkaGkatakSepaH, likSAsphoTanAdi, uSNakAle triH zeSakAle ca dvivRhadgalanakena saGkArAdisatyApanAdiyuktyA jalagAlane dhAnyendhanazAkatAmbUlaphalAdizodhanAdau ca samyagapravRttiH, akSatapUgakhArikavAlUoliphalakAdermukhe kSepaH, nAlakena dhArayA vA jalAdipAnaM, randhanakhaNDana| peSaNagharSaNamalamUtra zleSmagaNDUSAdijalatAmbUlayAgAdau samyagayatanA, dharmakarmaNyanAdaro, devagurusAdharmiSu vidveSazcetyAdi / tathA devagurusAdhAraNadravyaparibhogo, nirddharmasaMsargo, dhArmikopahAsaH, kaSAyabAhulyaM, bahudoSaH krayavikrayaH, kharakarmasu pApamayAdhikArAdau ca pravRttirevamAdi dharmaviruddhaM / dezAdiviruddhAnAmapi dharmavatA AcaraNe dharmanindopapatterdharmaviruddhataiva 5 / tadevaM paJcavidhaM viruddhaM zrAddhena parihAryamiti dezAdiviruddhatyAgaH / tathocitasyocitakAryasyAcaraNaM karaNam ucitAcaraNaM, tacca pitrAdiviSayaM navavidham, ihApi snehadvikIrttyAdiheturhitopadezamAlAgAthAbhiH pradazyate - 'sAmanne maNuatte, jaM keI pAuNati iha kitti / suNaha nivviappaM, uciAcaraNassa mAhappaM // 1 // taM puNa pii 1 mAi 2 sahoaresu 3 paNaiNi 4 avacca 5sayaNesuM 6 | gurujaNa 7 nAyara 8 paratitthiesa 9 puriseNa kAyavvaM // 2 // tatra pitRviSayaM kAyavAgmanAMsi | pratItya trividhamaucityaM krameNAha - 'piuNo taNususssaM, viNaeNaM kiMkaruva kuNai sayaM / vayaNaMpi se paDicchai, vayaNAo apaDiaM caiva // 3 // tanUzuzrUSAM caraNakSAlanasaMvAhanotthApananivezanAdirUpAM, dezakAlasAtyaucityena bhojanazayanI yavasanAGgarAgAdisampAdanarUpAM ca, vinayena natu paroparodhAvajJAdibhiH, svayaM karoti jainelibrary.org Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 200 // natu bhRtyAdibhyaH (bhiH) kArayati / yataH "guroH puro niSaNNasya, yA zobhA jAyate sunoH / uccaiH siMhAsanasthasya zatAMzenApi sA kutaH 1 // 1 // " apaDiaMti vadanAdapatitamuccAryamANamevAdezaH pramANameSa karomIti sAdaraM pratIcchati, na punaranAkarNitazirodhUnana kA lakSepArddhavidhAnAdibhiravajAnAti "cittaMpi hu aNuattara, savvapayatteNa savvakajjesuM / uvajIvaha buddhiguNe, niasanbhAvaM payAsei // 4 // " svabuddhivicAritamavazyavidhe| yamapi kArya tadevArabhate yatpiturmano'nukUlamitibhAvaH / buddhiguNAn zuzrUSAdIn sakalavyavahAragocarAMvopajIvati abhyasyati, bahuddazvAno pitRprabhRtayaH samyagArAdhitAH prakAzayantyeva kAryarahasyAni, nijasadbhAvaM cittAbhiprAyaM prakAzayati "ApucchiuM payahaha, karaNijesuM nisehio ThAi / khalie kharaMpi bhaNio, viNIayaM nahu vilaMi // 5 // savisesaM paripUrai, dhammANugae maNorahe tassa / emAi uciakaraNaM, piuNo jaNaNIivi taheva // 6 // " tasya pituritarAnapi manorathAn pUrayati, zreNikacillaNAderabhayakumAravat, dharmAnugatAn sudevapUjAguruparyupAstidharmazravaNaviratipratipatsyAvazyaka pravRttisaptakSetrIvittavyayatIrthayAtrAdInAnAthoraNAdInmanorathAn savizeSaM bahrAdareNetyarthaH | karttavyameva caitat sadapatyAnAmihalokaguruSu pitRSu, na cAheddharmasaMyojanamantareNAtyantaM duSpratikAreSu teSu anyo'sti pratyupakAraprakAraH, tathAca sthAnA- S GgasUtram - tinhaM duppaDiAraM samaNAuso ! taMjahA - ammApiNo 1, bhahissa 2, dhammAyariassa 3 / " tu // 200 // ityAdiH samagro'pyAlApako vAcyaH / atha mAtRviSayaucitye vizeSamAha "navaraM se savisesaM, payaDadda bhAvA saMgraha Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MARIACHIXHOSAIRASIA NuvittimappaDimaM / itthIsahAvasulahaM, parAbhavaM vahai nahu jeNaM // 7 // " savisesaMti janakAnmAtuH pUjyavAda, api yanmanuH "upAdhyAyAddazAcArya, AcAryANAM zataM pitA / sahasraM tu piturmAtA, gauraveNAtiricyate // 1 // " "uciaM eaMpi sahoaraMmi jaM niai appasamameaM / jiTuM va kaNiTuMpihu, bahumannai savvakajesuM ||8||"niaitti pazyati jiTuM vatti jyeSTho bhrAtA pitRtulyastamiva, tathA "dasai na puDhobhAvaM, sambhAvaM kahA pucchai a tassa / vavahAraMmi payahai, na nigUhai thevamavi daviNaM // 9 // " payaitti vyavahAre pravartate na tvavyavahAre, nigUhaitti drohabuddhyA nApaDate, saGkaTe nirvAhArtha tu dhanaM nidhiM karotyeva / kusaMsargAdinA bandhAvavinIte kiM kRtyamityAha-"aviNIaM aNuattai, mittehiMto raho uvAlabhai / sayaNajaNAo sikkhaM, dAvai annAvaeseNaM // 10 // hiae sasiNehovihu, payaDai kuvi va tassa appANaM / paDivannaviNayamaggaM, Alavai achmmpimmpro||11||" achammitti nizcayapremavAn , evamapyagRhItavinayaM tu prakRtiriyamasyeti jAnan sannudAsta eva "tappaNaiNiputtAisuM, samadiTThI hoi dANasammANe / sAvakaMmi u itto, savisesaM kuNai savvaMpi // 12 // " samadiTTitti khapatnyapatyAdiSviva samadRSTiH, sAvakaMmitti sApatne'paramAtRke bhrAtari, tatra hi stoke'pyantare vyaktIkRte tasya vaicityaM janApavAdazca syAt / evaM pitRmAtRbhrAtRtulyeSvapi yathArha| maucityaM / yataH-"janakacopakartA ca, yastu vidyAprayacchakaH / annadaH prANazcaiva, paJcaite pitaraH smRtaaH||1|| rAjJaH patnI guroH patnI, patnImAtA tathaiva ca / khamAtA copamAtA ca, paJcaitA mAtaraH smRtaaH||2 // shodrH| Join Education For Private Personal Use Only Mainelibrary.org Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 201 // Jain Education I sahAdhyAyI, mitraM vA rogapAlakaH / mArge vAkyasakhA yastu, paJcaite bhrAtaraH smRtAH // 3 // " bhrAtRbhizca mitho dharmakAryaviSaye smAraNAdi samyakkArya, yataH "bhavagihamajjhami pamAyajalaNajaliaMmi mohaniddAe / uTThavaha jo suaMtaM, so tassa jaNo paramabaMdhU // 1 // " bhrAtRvanmitre'pyevamanusarttavyam / "ia bhAigayaM uciaM, paNaiNivisayapi kiMpi jaMpemo / sappaNayavayaNasammANaNeNa taM abhimuhaM kuNai // 13 // sussusAi payahai, vatthAbharaNAi samuciaM dei / nADayapicchaNayAisu, jaNasaMmaddesu vArei // 14 // rubhai rayaNipayAraM, kusIlapAsaMDisaMgamavaNei / gihakajjesu nioai, na vioai appaNA saddhiM // 15 // rajanyAM pracAraM rAjamArgave zmagamanAdikaM niruNaddhi, dharmAvazyakAdipravRttinimittaM ca jananI bhaginyAdisuzIlalalitAvRndamadhyagatAmanumanyata eva na vioAinti na viyojayati, yato darzanasArANi prAyaH premANi, yathoktam- " avalo - aNeNa AlAvaNeNa guNakittaNeNa dANeNaM / chaMdeNa vamANassa, nibharaM jAyae pimmaM // 1 // ahaMsaNeNa ai| daMsaNeNaM dihaM aNAlavaMteNaM / mANeNa'vamANe (pavAse)Na ya, paMcavihaM jhijae pemmaM // 2 // avamANaM na payAsaha, | khalie sikkhei kuviamaNuNei / dhaNahANivuDagharamaMtavaiaraM payaDai na tIse // 16 // " apamAnaM nirhetukaM nAsyai pradarzayati, skhalite kiJcidaparAdhe nibhRtaM zikSayati, kupitAM cAnunayati, anyathA sahasAkAritayA kUpapAtAdyamapyanarthaM kuryAt, payaDaiti dhanahAnivyatikaraM na prakaTayati, prakaTite tu dhanahAnivyatikare tucchatayA sarvatra tadvRttAntaM vyaJjayati, dhanavRddhivyatikare ca vyaktIkRte nirargalaM vyaye pravarttate, tata eva gRhe saMgraha. // 201 // Www.jainelibrary.org Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education striyAM prAdhAnyaM na kArya, 'sukuluggayAhiM pariNayavayAhiM nicchammadhammanirayAhiM / sayaNaramaNIhiM pIhUM, pAuNai samANadhammAhiM // 17 // pAuNainti prApayati / "rogAisa novikkhai, susahAo hoi dhammakajjesuM / emAi paNaiNigayaM, uciaM pAeNa purisassa // 18 // putaM pai puNa uciaM, piuNo lAlei bAlabhAvaMmi / ummIliabuddhiguNaM, kalAsu kusalaM kuNai kamaso // 19 // gurudevadhammasuhisayaNaparicayaM kAravei nicaMpi / uttamaloehiM samaM, mitIbhAvaM rayAvei // 20 // gilAvei a pANiM, samANakulajammarUvakannANaM / gihabhAraMmi nirjujai, pahuttaNaM viarai kameNaM // 21 // paJcakkhaM na pasaMsaha, vasaNovahayANa kahai duravatthaM / AyaM vayamavasesaM ca, sohae sayamimAhiMto // 22 // " 'pratyakSe guravaH stutyAH, parokSe mitrabAndhavAH / karmAnte dAsabhRtyAzca putrA naiva mRtAH striyaH // 1 // iti vacanAtputraprazaMsA na yuktA, anyathA nirvAhA darzanAdihetunA cetkuryAt tadApi na pratyakSaM, guNavRddhyabhAvAbhimAnAdidoSApatteH dyUtAdivyasaninAM nirddhanatvanyatkAratajanatADanAdiduravasthAzravaNe te'pi naiva vyasane pravarttante, AyaM vyayaM vyayAdutkalitaM zeSaM ca putrebhyaH zodhayati, evaM svasyAprabhutvaM putrANAM svacchandatvamapAstaM "daMsei nariMdasabhaM, desaMtarabhAvapayaDaNaM kuNai / iccAi avaccagayaM, uciaM piuNo muNeavvaM // 23 // sayaNesu samuciamiNaM, jaM te niagehavuddikajjesuM / sammANijja sayAvihu, karijja hANI suvi samIve // 24 // " pitRmAtRpatnI pakSodbhavAH puMsAM khajanAH, vRddhikAryANi putrajanmAdIni / "sayamavi tesiM vasaNUsavesu hoavvamaMtiaMmi sayA / khINavihavANa rogAurANa kAyavva jainelibrary.org Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 202 // Tra muddharaNaM // 25 // khAijja pihimasaM, na tesi kujA na sukkakalahaM ca / tadamittehiM mittaM, na karija karija mittehiM // 26 // " zuSkakalaho hAsyAdinA "tayabhAve taggehe, na vaija caijja atthasaMbaMdhaM / gurudevadhammakajjesu, egacittehiM hoavvaM // 27 // " na vaijjatti na brajet / "emAI sayaNociamaha dhammAyariasamuciaMbhaNimo / bhattibahumANapuvvaM, tesi tisaMjhaMpi pnnivaao|| 28 // taiMsianIIe, AvassayapamuhakiccakaraNaM ca / dhammovaesasavaNaM tadaMtie suddhasaddhAe // 29 // AesaM bahumannai, imesi maNasAvi kuNai nAvannaM / raMbhaha avannavAyaM, thuivAyaM payaDai sayAvi // 30 // na havai chiddappehI, suhivva aNuattae suhduhesuN| paDiNIapaccavAyaM, sabvapayatteNa vArei // 31 // " suhivvatti suhRdivAnuvarttate "khaliaMmi coio gurujaNeNa mannai tahatti savvaMpi / coei gurujaNaMpi hu, pamAyakhaliesu egaMte // 32 // " coeitti bhagavan ! kimidamucitaM sacaritravatAM tatrabhavatAM bhavatAmityAdinA / "kuNai viNaovayAraM, bhattIe samayasamuciaM savvaM / gADhaM guNANurAyaM, nimmAyaM vahai hiayaMmi // 33 // " savvaMti sammukhAgamanAbhyutthAnAsanadAnasaMvA-1 zahanAdi, zuddhavastrapAtrAhArAdipradAnAdikaM ca / "bhAvovayAramesi, desaMtariovi sumarai sayAvi / ia eva mAi gurujaNasamuciamuciaM muNeavvaM // 34 // " bhAvopakAraH samyaktvadAnAdiH "jattha sayaM nivasijjai, nayare tattheva je kira vasaMti / sasamANavittiNo te, nAyarayA nAma vucaMti // 35 // " khasamAnavRttayo vaNibhagavRttijIvinaH "samuciamiNamo tesiM, jamegacittehiM samasuhaduhahiM / vasaNUsavatullagamAgamehiM nicaMpi 202 // Jain Education For Private & Personel Use Only Marjainelibrary.org Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoavvaM // 36 // kAyavvaM kajjevihu, na ikkamikkeNa daMsaNaM pahuNo / kajo na maMtabheo, pesunnaM parihareavvaM 18 // 37 // samuvaTThie vivAe, tulAsamANehiM ceva hoyavvaM / kAraNasAvikkhehiM, vihuNeabvo na nayamaggo // 38 // " kAraNatti khajanasambandhijJAteyalaJcopakArAdisApekSairnayamArgoM na vidhUnayitavyaH "baliehiM dubbakAlajaNo, suMkakarAIhiM naabhibhviavvo| thevAvarAhadosevi, daMDabhUmiM na neavvo // 39 // " zulkakarAdhikya nRpadaNDAdibhiH pIjyamAnA janA mitho viraktAH saMhatimujjhanti, paraM na sA tyaktavyA, saMhatireva zreyaskarItibhAvaH / "kAraNiehiM ca samaM, kAyavvo tA na atthsNbNdho| kiMpuNa pahuNA saDiM, appahiaM ahilasaMtehiM // 40 // eaM parupparaM nAyarANa pAeNa samuciAcaraNaM / paratitthiANa samuciamaha kiMpi bhaNAmi leseNaM // 41 // eesi tithiANaM, bhikkhaTTamuvaDiANa niagehe / kAyavvamuciakicaM, visesao rAyamahiANaM // 42 // " ucitakRtyaM yathArhadAnAdi "jaivi maNami na bhattI, na pakkhavAo a tggygunnesuN| uciaMgihA-3 gaeK, tahavihu dhammo gihINa imo|| 43 // " pakSapAto'numodanA, dharma AcAraH "gehAgayANamuciaM, vasaNAvaDiANa taha samuddharaNaM / duhiANa dayA eso, savvesiM sammao dhammo // 44 // " puruSamapekSya madhurAlApanAsananimantraNAkAryAnuyogatannirmANAdikamucitamAcaraNIyaM nipuNaiH / anyatrApyUce-"savvattha uci akaraNaM, guNANurAo raI ajiNavayaNe / aguNesu a majjhatthaM, sammaddihissa liNgaaii|| 1 // muMcaMti na 6 majAyaM, jalanihiNo nAcalAvihu calaMti / na kayAvi uttamanarA, uciAcaraNaM vilanti // 45 // teNaM 84%9554592-%AA-%AR Jan Education For Private Personel Use Only Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 203 // cia jagaguruNo, titthayarAvihu gihatthavAsaMmi / ammApiUNamuciaM, abhuTThANAIM kuvvaMti // 46 // itthaM navadhaucityaM / itthaM ca vyavahArazuddhyAdibhirarthopArjanaM vizeSato gRhidharma iti niSkarSaH // 64 // sAmprataM |[madhyAhnAdiviSayaM yatkarttavyaM taddarzayannAha ] atha tadanantarakaraNIyavizeSagRhidharmAntaramAha madhyAhne'rcA ca satpAtradAnapUrvaM tu bhojanam / saMvaraNakRtistadvijJaiH sArddhaM shaastraarthcintnm||65|| 'madhyAhne' madhyAhnakAle, 'ca' punararthe, pUrvoktavidhinA viziSya ca pradhAnazAlyodanAdiniSpanna vizeSarasavatIDhaukanAdinA dvitIyavAramityarthaH / 'arcA' pUjA zrAvakAdhikAraprastAvAjinapUjA vizeSato gRhidharmo bhavatItyanvayaH / evamagre'pi / tathA satpAtraM sAdhvAdi tasmin dAnapUrva dAnaM dattvetyarthaH 'bhojanaM' abhyavaharaNaM 'tu:' evakArArthastataH satpAtradAna pUrvameva bhojanamiti niSkarSaH, anvayastukta eva / atra ca bhojanamityanuvAdaH / mAdhyAhnikapUjA bhojanayozca na kAlaniyama, tIvrabubhukSorhi vubhukSAkAlo bhojanakAla iti rUDhemadhyAhlAdarvAgapi gRhItaM pratyAkhyAnaM tIrayitvA devapUjApUrvakaM bhojanaM kurvanna duSyati / atra cAyaM vidhiH- bhojanavelAyAM sAdhUnnimanya taiH saha gRhamAyAti khayamAgacchato vA munIn dRSTvA sammukhaM gamanAdikaM karoti, sAdhUnAM hi pratipattipUrvakaM pratilambhanaM nyAyyaM zrAvakANAM, sA cetthaM yogazAstre - " abhyutthAnaM tadA''lokeabhiyAnaM ca tadAgame / zirasyaJjalisaMzleSaH, svayamAsanaDhaukanam // 1 // AsanAbhigraho bhaktyA, vandanA saMgraha. // 203 // jainelibrary.org Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education paryupAsanaM / tadyAne'nugamazceti, pratipattiriyaM guroH // 2 // " dinakRtye'pi - "AsaNeNa nimaMtettA, tao pariaNasaMjuo / vaMdae muNiNo tAhe, khaMtAiguNasaMju // 1 // " evaM pratipattiM vidhAya savinayaM saMvignAsaMviprabhAvitakSetraM 1 subhikSadurbhikSAdikAla 2 sulabhadurlabhAdi deyaM ca dravyaM 3 vicArya AcAryopAdhyAyagItArtha tapakhibAlavRddhaglAna sahAsahAdipuruSAdyapekSayA ca sparddhA mahattva matsara sneha lajjA bhayadAkSiNyaparAnuvarttanApratyupakArecchAmAyAvilambAnAdaravipriyoktipazcAttApadI nAnanAdidoSavarja mekAntAtmAnugrahabuddhyA dvicatvAriMzadbhikSAdoSAdyadUSitaM niHzeSanijAnnapAnavastrAderbhojanAdyanukrameNa svayaM dAnaM datte dApayati vA pArzve sthitvA bhAryAdipArzvAd, yato dinakRtye - "desaM khittaM tu jANittA, avatthaM purisaM tahA / vijjovva rogiasseva, tao kiriaM pauMja // 1 // " dezaM magadhAvantyAdi sAdhuvihArayogyAyogyarUpaM 1, kSetraM saMvignairbhAvitamabhAvitaM vA, tuzabdAt dravyamidaM sulabhaM durlabhaM vA avasthAM subhikSadurbhikSAdikAM, puruSamAcAryopAdhyAyabAlavRDaglAna sahAsahAdikaM ca jJAtvA 'vijjubva rogiassa'tti yathA kila bhiSaga dezakAlAdi vicArya vyAdhimatazcikitsAM karotyevaM zrAvako'pi / tataH kriyAmAhArAdidAnarUpAM prayukta iti tadvRttiH / tatra ca sAdhUnAM yadyogyaM tattatsarvaM vihArayituM pratyahaM nAmagrAhaM kathayati, anyathA prAkkRtanimatraNasya vaiphalyApatteH, nAmagrAhaM kathane tu yadi sAdhavo na viharanti, tathApi kathayituH puNyaM syAdeva, akadhane tu vilokyamAnamapi sAdhavo na viharantIti hAniH / evaM gurUnpratilambhya vanditvA ca gRhadvArAdi yAva w.jainelibrary.org Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 204 // Jain Education danuvrajya ca nivarttate / sAdhvabhAve vanabhravRSTivatsAdhvAgamanaM jAtu syAttadA kRtArthaH syAmiti digAlokaM kuryAt, tathA cAhu: - "jaM sAhUNa na diNNaM, kahiMpi taM sAvayA na bhuMjaMti / patte bhoaNasamae, bArassAloaNaM kujA // 1 // " dAnakriyAyAmutsargApavAdau tvevam - "saMtharaNaMmi asuddhaM, duNhavi giNhaMtarditayANa'hiaM / AuraditeNaM, taM caiva hiaM asaMdharaNe // 1 // " saMstaraNe prAsukaiSaNIyAhArAdiprAptau sAdhUnAM nirvAhe sati, azuddhaM dvicatvAriMzaddoSadUSitamAhArAdi, dvayorapi gRhItRdAtroH, ahitaM saMsArapravRddheralpAyuSkatAyAzca hetutvAdapathyaM syAd, yadAgamaH - "jo jaha va taha va laddhaM, giNhai AhAramuvahimAiaM / samaNaguNamukkajogI, saMsArapavaDuo bhaNio ||1||" tathA dAyakasya "kahaNNaM bhaMte! jIvA appA uttAe kammaM pakariMti ? goamA ! pANe ahavAttA bhavai, musaM vaittA bhavaha, tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhittA bhavai, evaM khalu jIvA appAuattAe kammaM pakareMti "tti / itthaM cotsargata ubhayorapi doSaduSTamahitameva, apavAdatastu AuretyAdi, Aturo rogI tasya dRSTAntastena, yathA hi rogiNaH kAmapyavasthAmAzritya pathyamapyapathyaM syAt, kAJcitpunaH samAzrityApathyamapi pathyaM syAd, evamatra 'taM ceva'ti tadevAzuddhamapi grahItRdAtrorhitamavasthocitatvAt pathyaM syAt, tyAha- asaMstaraNe'nirvAhe, durbhikSaglAnAdyavasthAyAmityarthaH / ayamabhiprAyo- yadyapyetatkarmabandhaheturvarNitaM, tathApi "savvattha saMjanaM saMjamAo appANameva rakkhijjA / muccai aivAyAo, puNo visohI nayAviraI || 1||" ityAdyAgamAbhijJairyathAvasaraM saMgraha. // 204 // jainelibrary.org Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ca nAIi va sAbisamaNaM vA mAhaNaM vANijarA katra bahutaraguNalAbhakAsayA gRhyamANaM dIyamAnaM ca na doSAya, tathA cAgamaH-"appeNa bahamesejjA, eaM paMDialakkhaNaM / savvAsu paDisevAsu, eaM aTThApayaM viU // 1 // kAhaM achittiM aduvA ahIhaM, tavovahANesu a ujjamissaM / gaNaM ca nIIi va sAravissaM, sAlaMbasevI samuvei mukkhaM // 1 // " iti| dAyakasya guNo yathA-"samaNovAsayassa NaM bhaMte! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM aNesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAmemANassa kiM kajai ? goamA! bahutariyA se NijarA kajai, appatarae se pAvakamme knjitti| tathA "pahasaMtagilANesuM, AgamagAhIsu taya kayaloe / uttarapAraNagammi a, diNNaM / subahupphalaM hoi // 1 // " idamatrAvadheyam-sakalo'pyayaM dAnavidhiH RddhimacchrAvakamAzritya jJeyaH, yataH sa hi khaparapakSAdyavizeSeNa sarvasAdhubhyo'napAnavastrapAtrAdi sarva dadAti, daridrazrAvakastu tathAdAnAzaktI dAnazraddhAlugRhANi sAdhubhyo darzayati,tuccho hyavizeSeNa dAtumazakto'to'sau dharmagurUNAM duSpatikAratayA vizeSapUjanIyatvAttebhyastatparivArAya vA dadAti, zeSasAdhubhyo gRhANyupadarzayatItibhAvaH / ata evocyata 'saDDeNaM sai vihave, sAhUNaM vatthamAi dAyavvaM / guNavaMtANaviseso, disAi tatthavi na jesatthi // 1 // tucchena dizA deyaM, tatrApi yeSAM sAdhUnAM vastrAdi nAsti tebhyo deyamityarthaH / taduktaM pratyAkhyAnapaJcAzake-"saMtearaladdhijuearAibhAvesu hoi tullesuM / dANaM disAibhee, tIe'ditassa ANAI // 1 // " ihAvizeSeNa sA-5 dhubhyo dAnaM dAtavyaM zrAvakeNa, atha tucchadravyatvAdavizeSeNa dAnAzaktiH, te ca sahastratvAdibhirddhamaistulyA dha. saM. 35 Jan Education For Private Personal Use Only ainelibrary.org Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 205 // stadA ko vidhiH?, anrocyate, santetti sat-vidyamAnaM vastrAdi, itaracca-avidyamAnaM vastrAyeva, tadasattve'pi labdhiyutazca-vastrAdilAbhayogyatAyutaH, itarazca-tadrikala iti bandaH, te AdiryeSAM te tathA, AdizabdAt sapakSasattvena saMbhAvyamAnavastrAdilAbhataditarAdigrahaH / etAni ca sadAdipadAni luptabhAvapratyayAni draSTavyAni, tatazca te bhAvAzca-sAdhUnAmavasthAH saditaralabdhiyutetarAdibhAvAsteSu tulyeSu-sameSu satsu, kimityAha-bhavati-varttate tucchasyeti prakramaH, dAnaM-vastrAdivitaraNaM, [digAdibhede] digAdibhirbhede sati digaadypekssyetyrthH| tathAhi-dvayoH sAdhvoH sahastratve sati yo dizA''sannastasmai deyam, evamasahastratve labdhiyutatve taditaratve ceti / atha tulye'pi bhAve dizamatikramya dadataH kiM syAdityAha-tayA-dizA'dtaH-aprayacchata AjJAbhaGgAnavasthAmithyAtvalakSaNA doSA bhavantIti gAthArthaH / AbhavadvyavahArApekSayA ca dig gRhasthasya pravivrajiSorutpravrajitasya vA''game dRzyate, nAnyasya, yata iyaM kalpavyavahAroktA digvyavasthA-yaH pravrajitu| kAmaH sAmAyikAdipAThapravRttaH sa trINi varSANivat pratibodhakAcAryasyaiva satko bhavati, yadAha-"sA mAiAie khalu, dhammAyariassa tiNNi jA vAsA / niyameNa hoi saho, ujamao taduvari bhayaNA H // 1 // " yastu nivAdirbhUtvA punaH pravrajati, tasya khecchayA dika, atyaktasamyaktvastUtpravrajya yaH pravrajati sa trINi varSANi yAvatpUrvAcAryasyaiva, Aha ca-"paraliMginiNhae vA, sammaiMsaNajaDhe u uvsNte| taddivasameva icchA, sammattajue samA tipiNa // 1 // " utpravajitastu dvidhA-sArUpI gRhasthazca, tatra sArUpI rajoharaNa 55555555 // 205 // lain Education Inter For Private & Personel Use Only Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In varjasAdhuveSadhArI, sa ca yAvajjIvaM pUrvAcAryasya, tanmuNDIkRtAni (ca) , yAni ca tena na muNDitAni kevalaM bodhitAnyeva, tAni yamAcAryamicchanti tasyAsau dadAti, tadIyAni ca tAni bhavanti, apatyAnAM cAyaM vidhiHtadapatyAni pUrvAcAryasyaiva, Aha ca - " sArUvI jAjIvaM, pubvAyariassa je a pabvAve / apavvAvie sachaMdo, | icchAe jassa so dei // 1 // " gRhasthaH punardvividho muNDitaH sazikhazca sa ca dvividho'pi pUrvAcAryasya, yAni ca tenotmavrajanAnantaraM varSatrayAbhyantare bodhayitvA muNDIkRtAni tAni ceti, Aha ca - " jo puNa gihatthamuMDo, ahavA'muMDo u tinha varisANaM / AreNaM pavvAve, sayaM ca puvvAyaria sabvo // 1 // " iti kRtaM prasaktAnuprasaktena / atra copayogI sAdhunimantraNabhikSAgrahaNAdivizeSo'tithisaMvibhAgavratAdhikAra ukta eva / idaM ca supAtradAnaM divyaudArikAdyabhISTa sukhasamRddhisAmrAjyAdisaMyogaprAptipUrvakanirvilambanirvANapadaprAptiphalaM yataH - " abhayaM supattadANaM, aNukaMpAuciakIttidANaM ca / dohivi mukkho bhaNio, tiNivi bhogAiaM diti // 1 // " pAtratA tvevamuktA- "uttamapattaM sAhU, majjhimapattaM ca sAvayA bhaNiA / avirayasammaddiTThI, jahannapattaM muNeavvaM // 1 // " tathA ca " mithyAdRSTisahastreSu, varameko hyaNuvratI / aNutratisahasreSu, varameko mahAvratI // 1 // mahAvratisahasreSu, varameko hi tAttvikaH / tAttvikasya samaM pAtraM, na bhUtaM na bhaviSyati // 2 // evaM sAdhvAdisaMyoge'vazyaM supAtre dAnaM vivekinA vidheyaM, tathA yathAzakti tadabasarAyAyAta sAdharmikAnapi saha bhojayati, teSAmapi supAtratvAt, vAtsalyamapi mahate phalAya, yato ainelibrary.org Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 206 // Jain Education dinakRtye - " sAhammiANa vacchalaM, kAyavvaM bhattinibharaM / desiaM savvadaMsIhiM, sAsaNassa pabhAvaNaM // 1 // " tadvidhistu vArSikakRtyAdhikAre vakSyate / tathA dadAtyaucityenAnyebhyo'pi dramakAdibhyaH, na prattyAvarttayati tAnnirAzAna, na kArayati karmabandhaM, na bhavati niSThurahRdayaH, bhojanAvasare hi dvArapidhAnAdi na mahatAM dayAvatAM vA lakSaNaM, yataH - "neva dAraM pihAveha, bhuMjamANo susAvao / aNukaMpA jiniMdehiM, saDDANaM na nivAriA // 1 // daNa pANinivahaM, bhIme bhavasAyaraMmi dukkhattaM / avisesao'NukaMpaM, duhAvi sAmatthao kuNai // 2 // " duhAvitti dravyabhAvAbhyAM dvidhA, dravyato yathArhamannAdidAnena, bhAvatastu dharmamArgapravarttanena / zrIpaJcamAGgAdAvapi zrAddhavarNanAdhikAre - " avaMgu yaduvArA " ityuktaM, zrIjinenApi sAMvatsarikadAnena dInoddhAraH kRta eva natu kenApi pratiSiddhaH 'savvehiMpi jiNehiM, dujjayajiarAgadosamohehiM / aNukaMpAdANaM saDayANa na kahiMpi paDisiddhaM // 1 // na kahiMpitti na kasmin sUtre pratiSiddhaM pratyuta dezanAdvAreNa rAjapraznIyopAGge kezinopadezitaM, tathAhi - " mA NaM tumaM paesI ! puvi ramaNije bhavittA pacchA aramaNile bhavi jAsi" ityAdi / tathA mAtRpitRbhrAtRbhaginyAdInAmapatyasnuSAdInAM glAnabaddhagavAdInAM ca bhojanAdyucitacintAM kRtvA paJcaparameSThipratyAkhyAnaniyamasmaraNapUrva sAtmyAvirodhena bhuJjIta, yataH - "piturmAtuH zizUnAM ca, garbhiNIvRddharogiNAm / prathamaM bhojanaM dattvA svayaM bhoktavyamuttamaiH // // catuSpadAnAM sarveSAM dhRtAnAM ca tathA nRNAm / cintAM vidhAya dharmajJaH khayaM bhuJjIta nAnyathA // 2 // sAtmyalakSaNaM ca paJcatriMzadguNeSUkta saMgraha. 1120 11 jalnelibrary.org Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education meva / itthaM ca laulyaparihAreNA bhakSyAnantakAyAdibahusAvadyavastuvarja yathAgnivalaM bhuJjIta / nItizAstre tvevamuktam - " adhautamukhahastAGghirnanazca malinAMzukaH / savyena hastenAnAttasthAlo bhuJjIta na kacit // 1 // ekavastrAnvitazcArddhavAsAveSTitamastakaH / apavitro'tigarhyazca na bhuJjIta vicakSaNaH // 2 // upAnatsahito vyagracittaH kevalabhUsthitaH / paryaGkastho vidigyAmyAnano nAdyAtkRzAnanaH // 3 // Asanasthapado nAdyAt, zvacaNDAlairnirIkSitaH / patitaizca tathA bhinne, bhAjane maline'pi ca // 4 // amedhyasambhavaM nAdyAdRSTaM bhrUNAdighAtakaiH / rajakhalAparispRSTamAghAtaM gozvapakSibhiH // 5 // ajJAtAgamamajJAtaM, punaruSNIkRtaM tathA / yuktaM cabacabAzabdairnAdyAdvakravikAravAn // 6 // AhnAnotpAditaprItiH kRtadevAbhidhAsmRtiH / same pRthAvanatyucairniviSTo viSTare sthire // 7 // mAtRSvasrambikAjAmibhAryAyaiH paktamAdarAt / zucibhiryuktimadbhizva, dattaM cAdyAjjane'sati // 8 // kRtamaunamavakrAnaM, vahaddakSiNanAsikam / pratibhakSyaM samAghrANahRtadRgdoSavikriyam // 9 // nAtikSAraM nacAtyamlaM nAtyuSNaM nAtizItalam / nAtigaulyaM nAtizAkaM mukharocakamuccakaiH // 10 // " tathA " aGgamardananIhAra bhArotkSepopavezanam / nAnAyaM ca kiyatkAlaM bhuktvA kuryAnna buddhimAn // 11 // bhuktvopavizatastundaM, balamuttAnazAyinaH / AyurvAmakaTisthasya, mRtyurdhAvati dhAvataH // 12 // bhojanAnantaraM vAmakaTistho ghaTikAdayaM / zayIta nidrayA hInaM, yadA padazataM vrajet // 13 // " iti / athottarAIvyAkhyA -'saMvaraNeti (tyAdi) bhojanAnantaraM saMvaraNaM - pratyAkhyAnaM divasacaramaM granthisahitAdi vA, tasya kRtiH vjainelibrary.org Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhrm|| 207 // Jain Education Inte karaNaM, sati sambhave devaguruvandanapUrvamityanuktamapyavaseyaM, yato dinakRtye - "devaM guruM ca vandittA, kAuM saMvaraNaM tadA " iti / tathA 'tataH' pratyAkhyAnakaraNAnantaraM, zAstrArthAnAM - zAstrapratipAdita bhAvAnAM cintanaM-smaraNaM vicAraNaM vA idamitthaM bhavati naveti saMpradhAraNamitiyAvat / katham ? 'sArddha' saha, kai: ? 'tajjJaiH', taM zAstrArtha jAnantIti tajjJAstairgItArthayatibhiH pravacanakuzalazrAddhaputrairvetyarthaH, gurumukhAcchrutAnyapi zAstrArtharahasyAni | parizIlanAvikalAni na cetasi sudRDhapratiSThAni bhavantItikRtvA // 65 // samprati sandhyAviSayaM yatka - rttavyaM tadAha sAyaM punarjinAbhyarcA, pratikramaNakAritA / gurorvizrAmaNA caiva, svAdhyAyakaraNaM tathA // 66 // 'sAyaM' sandhyAsamaye'ntarmuhUrttAdarvAkU, punastRtIyavAramityarthaH / 'jinAbhyarcA' devapUjanaM, vizeSato gRhidharma iti saNTaGkaH / evamagre'pi / atra cAyaM vizeSa - utsargataH zrAvakeNaikavAra bhojinaiva bhAvyaM, yadabhANi dinakRtye - "ussaggeNaM tu saDDo u, sacittAhAravajjao / ikkAsaNagabhoI a, baMbhayArI taheva ya // 1 // " yacaikabhaktaM karttuM na zaknoti, sa divasasyASTame bhAge'ntarmuhUrttadvayalakSaNe, yAminImukhAdau tu rajanI bhojanamahAdoSaprasaGgAdantarmuhUrttAdarvAgeva vaikAlikaM karoti, yato dinakRtya eva - "aha na sakei kAuM jo, egabhattaM jao gihI / divasassaTTame bhAge, tao bhuMje susAvao // 1 // " vaikAlikAnantaraM ca yathAzakti divasacaramaM sUryodgamAntaM mukhyavRttyA divase sati dvitIyapade rAtrAvapi karoti, kRtvA ca sandhyAyAM arddhavimbadarza saMgraha. // 207 // Dinelibrary.org Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int nAdavaga punarapi yathAvidhi jinaM pUjayati [sA ca dIpadhUparUpA'vaseyeti bhAvaH ] / tathA pratikramaNasya - sAmAyikaM 1 caturviMzatistavo 2 vandanakaM 3 pratikramaNaM 4 kAyotsargaH 5 pratyAkhyAnaM 6 ceti SaDvidhAvazyakakri| yAlakSaNasya kAritA-karaNaM, vizeSato gRhidharma iti sambandhaH / ayaM bhAvaH - sandhyAyAM jinapUjanAnantaraM zrAvakaH sAdhupArzve poSadhazAlAdau vA gatvA pratikramaNaM karoti, pratikramaNazabdazvAvazyakavizeSavAcyapi atra sAmAnyena sAmAyikAdiSaDidhAvazyakakriyAyAM rUDhaH, adhyayanavizeSavAcino'pi pratikramaNazabdasya noAgamato bhAvanikSepamapekSya SaDAvazyakarUpajJAnakriyAsamudAyapravRtteravirodhAt kriyArUpa ekadeze | AgamasyAbhAvAnnoAgamatvaM, nozabdasya dezaniSedhArthatvAt, uktaM ca- "kiriA''gamo Na hoi, tassa Nisedhami nosahotti" tatra sAmAyikam - ArttarAdrdhyAna parihAreNa dharmadhyAnakaraNena zatrumitrakAJcanAdiSu samatA, tacca pUrvamuktaM, caturviMzatistavaH - caturviMzatestIrthakarANAM nAmotkIrttanapUrvakaM guNakIrttanaM, tasya ca kAyotsarge | manasA'nudhyAnaM zeSakAlaM vyaktavarNapAThaH, ayamapi pUrvamuktaH / vandanaM- bandanAyogyAnAM dharmAcAryANAM paJcaviMzatyAvazyakavizuddhaM dvAtriMzaddoSarahitaM namaskaraNaM, tadapyuktameva / pratikramaNaM - pratItyupasargaH pratIpe prAtikUlye vA, 'kramU pAdavikSepe' asya pratipUrvasya bhAve lyuDantasya pratIpaM kramaNaM, ayamarthaH-zubhayogebhyo'zubhayogAntaraM kAntasya zubheSveva kramaNAt pratIpaM kramaNaM pratikramaNaM, yadAha - "svasthAnAdyatparasthAnaM, pramAdasya vazAdgataH / tatraiva kramaNaM bhUyaH, pratikramaNamucyate // 1 // " pratikUlaM vA gamanaM pratikramaNaM, yadAha - "kSAyopa jainelibrary.org Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 208 // pazamikAdbhAvAdaudayikavazaM gataH / tatrApi ca sa evArthaH, pratikUlagamAH smRtaaH(smRtH)||1|| prati prati kramaNaM vA pratikramaNaM, uktaM ca-"prati prati varttanaM vA, zubheSu yogeSu mokSaphaladeSu / niHzalyasya yateryattadvA jJeyaM pratikramaNam // 1 // " taccAtItAnAgatavartamAnakAlatrayaviSayaM, nanvatItaviSayameva pratikramaNaM, yata uktaM-"aI paDikamAmi, paDuppannaM saMvaremi, aNAgayaM paccakkhAmIti' tatkathaM trikAlaviSayatA ?, ucyate, atra pratikramaNazabdo'zubhayoganivRttimAtrArthaH, "micchattapaDikkamaNaM, taheva assaMjame paDikkamaNaM / |kasAyANa paDikkamaNaM, jogANa ya appasatthANaM // 1 // " / tatazca nindAdvAreNAzubhayoganivRttirUpamatItaviSayaM pratikramaNaM, pratyutpannaviSayamapi saMvaradvAreNa, anAgataviSayamapi pratyAkhyAnadvAreNeti na kshciddossH| itthaM trikAlaviSayaM pratIpakramaNAdi pratikramaNamiti siddhaM / etacca vyutpattimAtraM, rUDhizca kacidAvazyaka8/vizeSe, kacicca SaDAvazyakakriyAyAmityuktameva / itthameva ca vakSyamANaH pratikramaNavidhirghaTate / taca pratidakramaNaM daivasika 1 rAtrika 2 pAkSika 3 cAturmAsika 4 sAMvatsarika 5 bhedAtpazcavidhaM, tatra divasasyAnte daivasikametasya kAlastUtsargeNaivamukta:-"addhanibuDe biMbe, suttaM kaDaMti gIatthA / ia vayaNapamANeNaM, devasiAvassae kaalo||1||" rAtrerante rAtrikaM, tasya caivaM kAla:-"Avassayassa samae, niddAmudaM cayaMti - AyariA / taha taM kuNaMti jaha dasapaDilehANaMtaraM mUro // 1 // " apavAdatastu daivasikaM divasatRtIyapraharAdanvarddharAtraM yAvat, yogazAstravRttau tu-"madhyAhlAdArabhyA rAtraM yAvadi"tyuktaM / rAtrikamarddharAtrAdArabhya / // 20 // Jain Education a l For Private Personel Use Only Rajainelibrary.org Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyAhaM yAvat, uktamapi-"ugghADaporisiM jA, rAiamAvassayassa cUlAe / vavahArAbhippAyA, teNa paraM jAva purimahUM // 1 // " pAkSikAditrayaM tu pakSAdyante bhavati, tatrApi pAkSikaM ca caturdazyAmeva, yadi punaH paJcadazyAM syAttadA caturdazyAM pAkSike copavAsasyoktatvAtpAkSikamapi SaSThena syAt, tathA ca 'aTThamachaTTacautthaM, saMvaccharacAumAsapakkhImuM' ityaadyaagmvirodhH| tathA yatra caturdazI gRhItA na tatra pAkSikaM, yatra ca pAkSikaM na tatra caturdazI, tathAhi-'aTThamIcauddasIsu uvavAsakaraNamiti' pAkSikacUrNI [tathA 'sAgaracaMdo kamalAmelAvi sAmipAse dhamma soUNa gahiANubvayANi sAvagANi saMvuttANi, tao sAgaracaMdo aTThamicauddasIsuM suNNagharesu masANesu egarAiaM paDimaM ThAI' iti / 'so ahamicauddasIsu uvavAsaM kareI' iti / 'aTThamicauddasIsu arahaMtA sAhuNo a vaMdeavvA' iti cAvazyakacUrNau / tathA 'saMte balavIriapurisakkAra- parakkame aTTamicauddasINANapaMcamIpajjosavaNAcAummAsie cautthachaTThame na karijA pacchittaM' iti mahAnizItha 1 adhyayane / iti pAkSikakRtyopalakSitacaturdazIzabdapratipAdakAkSarANi] tathA 'cautthachaTThamakaraNe aTThamipakkhacaumAsavarisesu' iti vyavahArabhASyaSaSThoddezake ca 'pakkhassa aTThamI khalu, mAsassa ya pakkhiyaM muNeavvaM' ityAdivyAkhyAyAM vRttau cUrNau ca pAkSikazabdena caturdazyeva vyAkhyAtA, tatazcaturdazIpAkSikayoraikyamiti nizcIyate, anyathA tu kacidubhayopAdAnamapi syAdeva / cAturmAsikasAMvatsarike tu pUrva pUrNimApaJcamyoH kriyamANe api zrIkAlikAcAryAcaraNAtazcaturdazIcaturyoH kriyete, prAmANikaM caitat, For Private Personal Use Only Mainelibrary.org Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhama saMgraha. sarvasaMmatatvAda, uktaM ca kalpabhASye-"asaDheNa samAiNNaM, jaM katthai keNaI asAvajaM / na nivAriamanehiM, bhujnnmymeamaayri||1||"iti / tathA dhruvAdhruvabhedAvidhA pratikramaNaM, tatra dhruvaM bharataraivateSu prathamacaramatIrthakaratIrtheSu, aparAdho bhavatu mA vA, paraM ubhayakAlaM pratikramaNaM karttavyaM, adhruvaM madhyamatIrthakaratIrtheSu videheSu ca kAraNe jAte pratikramaNaM, yadAha-"sapaDikkamaNo dhammo, purimassa ya pacchimassa ya jiNassa / majjhimagANa jiNANaM, kAraNajAe paDikkamaNaM // 1 // " pratikramaNavidhizcaivaM pratikramaNahetugarbhAdau uktaH-"sAdhunA zrAvakeNApi anuyogadvAragata 'tadappiakaraNe' iti padasya karaNAni-tatsAdhakatamAni deharajoharaNamukhavastrikAdIni tasminneva-Avazyake yathocitavyApAraniyogenArpitAni-niyuktAni yena sa tadarpitakaraNaH, samyakyathAvasthAnanyastopakaraNa ityarthaH iti vRttiH| tathA 'jo muhapottiyaM apaDilehittA vaMdaNaM dei, to garuaM tassa pAyacchittaM' iti vyavahArasUtram, 'posahasAlAe Thavitta ThavaNAyariyaM muhapatti pamana to sIho giNhai posaha' iti vyavahAracUlikA 'pAvaraNaM mottUNaM, giNhittA muhapottiaM / vatthakAyavisuddhIe, karei posahAiaM // 1 // iti ca vyavahAracUrNirityevamAdigranthaprAmANyAt mukhavastrikArajoharaNAdiyuktena dvisandhyaM vidhinA pramArjitAdau sthAne jAtu tadbhAve'pi sasAkSikaM kRtamanuSThAnamatyantaM dRDhaM jAyata iti gurusAkSika tadabhAve ca namaskArapUrva sthApanAcArya sthApayitvA pazcAcAravizuddhyartha pratikramaNaM vidheyam / atrAha kazcit -nanu 'guruvirahami u ThapaNA, gurUvaesovadaMsaNathaM ca / jiNavirahami va jiNabiMbasevaNAmaMtaNaM sahalaM| muhapottinaM / vArajAharaNAdiyukte iti gurusAdhita // 209 // // 2 Jain Education in For Private & Personel Use Only mjainelibrary.org Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte // 1 // ' ityAdivizeSAvazyakavacanapramANAt yatisAmAyikaprastAve bhadantazabdaM vyAkhyAnayatA bhASyakRtA sAdhumAzritya sthApanAcAryasthApanamuktaM na zrAvakamAzrityeti kutasteSAM sthApanAdhikAra iti cenna, bhadantazabda bhaNatAM teSAM sthApanAcAryasthApanaM yuktameva, anyathA bhadantazabdapaThanaM vyarthameva syAt, atha ca | sthApanAcAryasthApanamantareNApi vandanAdyanuSThAnaM vidhIyate, tadA bandanakaniryuktau 'AyapyamANamitto, cauddisiM hoi uggaho guruNo' ityakSarairguroravagrahapramANamuktaM tatkathaM ghaTate ?, nahi gurvabhAve gurugatAvagrahapramANaM ghaTamAnaM syAd, grAmAbhAve tatsImAvyavasthAvat, tathA tatraiva yadaparamuktaM - ' causiraM tiguttaM ca, dupavesaM eganikkhamaNaM ityAdi, tadapi na yuktaM bhaved, yatazcatuH zIrSatvaM bandanakadAtRtatpratIcchakasadbhAve sati bhavati, natu sAkSAdurvabhAve sthApanAcAryasyAnabhyupagame ca evaM dvipravezaikaniSkramaNe api dUrApAste eva, avadhi - bhUtaguroH sthApanAcAryasya vA'bhAvAt na ca hRdayamadhya eva gururastIti vAcyaM tathA sati pravezanirga mayoraviSayatvAditi, tasmAt 'akkhe barADae vA, kaTThe putthe a cittakamme a / sanbhAvamasanbhAvaM, guruThavaNA ittarAvakahaM' itivacanapramANAcca sAdhuzrASakANAM sthApanAcAryasthApanaM samAnameveti vyavasthitaM / paJcAcArAzca jJAnadarzanacAritratapovIryAcArA iti / tatra sAmAyikena cAritrAcArasya zuddhiH kriyate 1, caturviMzatistavena darzanAcArasya 2, vandanakena jJAnAdyAcArANAM 3, pratikramaNena teSAmaticArApanayanarUpA 4, pratikramaNenAzuddhAnAM tadaticArANAM kAyotsargeNa 5, tapabhacArasya pratyAkhyAnena 6, vIryAcArasyaibhiH sarvairapIti, jainelibrary.org Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. / 210 // yatazcatuHzaraNaprakIrNake "cArittassa visohI, kIrai sAmAieNa iha kirayaM(kilaihayaM)"ityAdigAthA: prsiddhaaH| tatra cAvazyakArambhe caityavandanAdhikAroktAgamavacanaprAmANyAt 'jai gamaNAgamaNAI, Aloia niMdiUNa grhittaa| hA duTTha'mhehi kayaM, micchAdukkaDamia bhaNittA // 1 // taha kAussaggeNaM, tayaNurUvapacchittamaNucarittA NaM / jaM AyahiaM ciivaMdaNAi Nuhija uvutto||2|| vaccaNe pavittiM, karei jaha kAu bajjhataNusuddhiM / bhAvacaNaM tu kujA, taha iriAe vimlcitto|| 3 // ityAdiyuktezca pUrvamIryApathikI pratikrAmati / pratikrAmatA ca tAM manasopayogaM dattvA trIn vArAn padanyAsabhUmiH pramArjanIyA, evaM ca tAM pratikramya sAdhuH kRtasAmAyikazca zrAvaka Adau zrIdevaguruvandanaM vidhatte, sarvamapyanuSThAnaM zrIdevaguruvandanavinayabahumAnAdibhaktipUrvakaM saphalaM bhavatIti, Ahaca-"viNayAhIA vijA, diti phalaM iha pare a logaMmi / na phalaMti viNayahINA, sassANi va toahINANi // 1 // bhattIi jiNavarANaM, khijaMtI puvvasaMciA kmmaa| AyarianamukkAreNa, vijjA maMtA ya sijhaMti // 2 // " itihetoH| "paDhamahigAre vaMde, bhAvajiNe 1 bIae u davvajiNe / igaceiaThavaNajiNe, taia 3 cautthaMmi nAmajiNe 4 // 1 // tihuaNaThavaNajiNe puNa, paMcamae 5 viharamANajiNa chaThe 6 / sattamae suanANaM 7, aTThamae savvasiddhathuI 8 // 2 // titthAhivavIrathuI, navame 9 dasame a ujjayaMtathuI 10 / aTThAvayAi igadasi 11, sudiTThisurasamaraNA carime 12 // 3 // namu 1 jeaI.2 arihaM 3 loga 4 savva 5 pukkha 6 tama 7 siddha 8 jodevA 9 / uNi 10 cattA 11 veyAvacca bhavatIti, aahc|| 1 // bhattI jipamahigAre vaMde // 210 // Jain Educaton Intematona For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a. saM. 36 Jain Education Internation 12 ahigArapaDhamapayA // 4 // iti caityavandanAbhASyagAthokterdvAdazabhiradhikAraiH pUrvoktavidhinA devAn vanditvA caturAdikSamAzramaNaiH zrIgurUn vandate / loke'pi hi rAjJaH pradhAnAdInAM ca bahumAnAdinA khasamIhitakAryasiddhirbhavati, atra rAjasthAnIyAH zrItIrthakarAH, pradhAnAdisthAnIyA AcAryAdaya iti / zrAddhastu tadanu 'samastazrAvako vAMdu' iti bhaNati / tataH cAritrAcArAdizuddhiM vidhitsustatsiddhimabhilaSamANacAritrAcArAdhArAdhakAn samyak praNipatyAtIcArabhArabhArita ivAvanata kAyayaSTirbhUnihitazirAH sakalAticArabIjaM "savvassavi devasia" ityAdisUtraM bhaNitvA mithyAduSkRtaM datte, idaM ca sakalapratikramaNabIjabhUtaM jJeyaM, anyatrApi ca granthAdau Adau bIjasya darzanAt / tata utthAya jJAnAdiSu cAritraM gariSThaM, tasya mukteranantarakAraNatvAt, jJAnAdestu paramparAkAraNatvAt, tathAhi sarvAtmanA cAritraM hi zailezyavasthAyAmeva, tadanantaraM cAvazyaM muktiH, jJAnaM tu sarvAtmanA kSINamohAnantaraM naca tadanantaramavazyaM muktiH, jaghanyato'pyantarAle pratyekamAntarmuhUrtikaguNasthAnakadvayabhAvAt, tathA "jamhA daMsaNanANA, saMpuNNaphalaM na diti patteyaM / cAritajuyA diMti a, visissae teNa cAritaM // 1 // " tathA "sammattaM acarittassa, hujja bhayaNAi nia maso Natthi / jo puNa carittajutto, tassa u niameNa saMmattaM // 2 // " tathA "gotravRddhairnaro naiva, sadguNo'pi praNamyate / alaGkRtanRpazrIstu, vandyate natamaulibhiH // 3 // evaM na kevalajJAnI, gRhastho namyate janaiH / gRhI tacArucAritraH, zatrairapi sa pUjyate // 2 // ato dizanti cAritraM, kevalajJAnato'dhikam / tasmin labdhe'pi Jainelibrary.org Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma RECCA saMgraha tallabdhuM, tena dhAvanti dhiidhnaaH|| 3 // " iti hetorAdau cAritrAcAravizuddhyartha 'karemi bhaMte sAmAiaM' ityA disUtratrayaM paThitvA dravyato vapuSA bhAvatazca zuddhapariNAmenocchritocchritaM vakSyamANalakSaNaM kAyotsarga kuryAt, // 21 // kAyotsarge ca sAdhuH prAtastyapratilekhanAyAH prabhRti divasAticArAMzcintayati, yataH-"pAbhAiapaDikkamaNANaM taramuhaputtipamuhakajesu / jAva imo ussaggo, aiAre tAva ciMtejA // 1 // " iti, manasA saMpradhArayecca sayaNAsaNetyAdigAthAcintanataH, zrAddhastu 'nANaMmi dasaNaMmItyAdigAthASTakacintanataH / tAzcemAH-"nApANami daMsaNaMmi ya, caraNami tavaMmi tahaya viriyaMmi / AyaraNaM AyAro, iya eso paMcahA bhnnio||1|| kAle viNae bahumANe, uvahANe taha aniNhavaNe / vaMjaNaasthatadubhae, aTThaviho nANamAyAro // 2 // nissaMkiya nikaMkhiya, nivitigicchA amUDhadiTThI ya / uvavRha thirIkaraNe, vacchalla pabhAvaNe aTTha // 3 // paNi|hANajogajutto, paMcahi~ samiIhi tIhi~ guttIhiM / esa carittAyAro, aTThaviho hoi naaybvo||4|| bArasavihaMmivi tave, sabhitarabAhire kusldikhe| agilAI aNAjIvI, nAyavo so tvaayaaro||5|| aNasaNamUNoariyA, vittIsaMkhevaNaM rasacAo / kAyakileso saMlINayA ya bajjho tavo hoi // 6 // pAyacchittaM viNao, veyAvaccaM taheva sjjhaao| jhANaM ussaggovi a, ambhitarao tavo hoi // 7 // aNimUhiyabalavirio, parakkamai jo jhuttmaautto| jujai a jahAthAma, nAyavyo biiriyaayaaro||8||" iti / etaticAradacintanaM manasA, saGkalanaM ca zrIgurusamakSamAlocanArtha, anyathA tatsamyaga na syAt / loke'pi hi rAjA ESCUSSACROCOCCESS in Education in 12Mainelibrary.org Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dInAM kimapi vijJapyaM manasA saMpradhArya kAgadAdau likhitvA vA vijJapyate iti / tatazca namaskArapUrva kAyotsarga pArayitvA caturvizatistavaM paThet, tadanu jAnupAzcAtyabhAgapiNDikAdi pramRjyopavizya ca zrIgurUNAM | vandanakadAnArtha mukhavastrikAM kAyaM ca dvAvapi pratyekaM paJcaviMzatidhA pratilikhya pUrvoktavidhinA vandanake dadyAt, etadvandanakaM ca kAyotsargAvadhAritAtIcArAlocanArtha, tatazca samyagavanatAGgaH pUrva kAyotsarge khamano'vadhAritAn daivasikAtIcArAn 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! devasiaM Aloemi' ityAdi sUtraM cAritravizudihetukamuccaran zrIgurusamakSamAlocayet / evaM daivasikAtIcArAlocanAnantaraM manovacanakAyasakalAtIcArasaMgrAhakaM 'savvassavi devasiya' ityAdi paThet, 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan !' ityanenAnantarAlocitAtIcAraprAyazcittaM ca mArgayet, guravazca 'paDikkamaha' iti pratikramaNarUpaM dazavidhaprAyazcitte dvitIyaM prAyazcittamupadizanti, taca mithyAduSkRtAdirUpaM, uktaM ca-"paDikamaNaM 1 paDiyaraNA 2 paDiharaNA 3 vAraNA 4 niattI 5 y|niNdaa 6 garahA 7 sohI 8 paDikkamaNaM aTThahA hoi|| 1 // " prathamaprAyazcittaM tvAlocanArUpaM prAk |kRtameva, guravaH saMjJAdinA prAyazcittaM te natu paDikkamaha bhASante ityuktaM dinacaryAyAM, tathA ca tadgAthA"gaMbhIrimaguNanihiNo, maNavayakAehiM vihiasamabhAvA / paDikkamahatti na jaMpai, bhaNaMti taM pai gurU ruhA // 1 // " ruSTA i [va bhaNantI] tyarthaH / tato vidhinopavizya samabhAvasthitena samyagupayuktamanasA'navasthAprasaGgabhItena pade pade saMvegamApadyamAnena daMzamazakAdIn dehe'gaNayatA zrAddhena sarva paJcaparameSThinamaskArapUrva karma M For Private Personal Use Only Jain Education ainelibrary.org a l Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 212 // Jain Education *** karttavyamityAdau sa paThyate, samabhAvasthena ca pratikramitavyamityataH sAmAyikasUtraM bhaNyate, tadanantaraM daivasikAdyatIcArANAmoghAlocanArtha 'icchAmi paDikkamiDaM jo me devasia aiAro kao' ityAdi bhaNyate, ta danu zrAddhapratikramaNasUtraM paThyate, yAvat 'tassa dhammassa' iti / sAdhustu sAmAyikasUtrAnantaraM maGgalArthe 'ca tAri maGgalaM' ityAdi bhaNati, tata oghato'tIcArAlocanArthaM 'icchAmi paDikkamiuM' ityAdi, vibhAgAlocanArthe tu tadanu IryApathikIM, tatazca zeSAzeSAtIcArapratikramArthaM mUlasAdhupratikramaNasUtraM paThati, AcaraNAdinaiva ceyaM bhinnA rItiH / pratikramaNasUtraM ca tathA bhaNanIyaM yathA svasya [paThataH zRNvatAM ca] pareSAM saMvegabharAdromAJco bhavati, taduktaM dinacaryAyAm - "pabhaNaMti tahA suttaM, na kevalaM tesi tahava annesiM / jaha nayaNajalalaveNaM, pae pae hunti romaMco (cA) // 1 // " tadanu sakalAtIcAranivRttyA'pagatatadbhAro laghubhUta uttiSThati, evaM dravyato bhAvatazcotthAya anbhuTThiomItyAdisUtraM prAntaM yAvat paThati / tataH pratikrAntAtIcAraH zrIguruSu svakRtAparAdhakSamaNArtha vandanakaM dadAti pratikramaNe hi sAmAnyatazcatvAri vandanakAni dvikarUpANi syuH, tatra prathamamAlocanavandanakaM 1, dvitIyaM kSamaNakavandanakaM 2, tRtIyamAcAryAdisarvasaGghasya kSamaNakapUrvamAzra yaNAya 3, caturtha pratyAkhyAnavandanakamiti 4 / tato gurUn kSamayati pUrvoktavidhinA, tatra paJca (tri)kamadhye tu jyeSThame vaikam, AcIrNAbhiprAyeNedamuktaM, anyathA tu gurumAdiM kRtvA jyeSThAnukrameNa sarvAn kSamayet, paJcaprabhRtiSu satsu trIn guruprabhRtIn kSamayet, idaM ca vandanakam 'alliAvaNavaMdaNayaM' ityucyate, AcAryAdInAmAzrayaNAye saMgraha. // 212 // w.jainelibrary.org Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyartha ityuktaM prvcnoddhaarvRttau| tatazca kAyotsargakaraNArtha paDikkamaNe 1 sajjhAe 2, kAusasgAvarAha 4 pAhuNae' ityAdivacanAbandanakadAnapUrvakaM bhUmi pramRjya 'je me kei kasAyA' ityAcakSarasUcitaM kaSAyacatuSTayAtpratIpaMkramaNamanukurvanniva pAzcAtyapadairavagrahAdvahini mRtya 'AyariauvajjhAe' ityAdi sUtraM paThati / tatrAdyazcAritrazuddhaye kAyotsargo vidhIyate, cAritraM ca kaSAyaviraheNa zuddhaM bhavati, tadabhAve tasyAsAratvAt / |uktaMca-"sAmannamaNucaraMtassa, kasAyA jassa ukkaDA hu~ti / mannAmi ucchupuppha va, nipphalaM tassa sAmaNNaM // 1 // tatazca cAritraprakarSakRte kaSAyopazamAya ca 'AyariauvajjhAe' ityAdi gAthAtrayaM paThitvA cAritrAticArANAM 'paDikamaNAsuddhANa'mitivacanAt pratikramaNenAzuddhAnAM zuddhinimittaM kAyotsarga cikIrSuH 'karemi bhaMte ! sAmAia' mityAdi sUtratrayaM ca paThitvA kAyotsarga karoti, sAmAyikasUtraM ca sarva dharmAnuSThAnaM samatApariNAme sthitasya saphalamiti pratikramaNasyAdau madhye'vasAne ca punaH punastatsmRtyarthamuccAryamANaM guNavRddhaye eva, Aha ca-"AimakAussagge, paDikkamaMto akAu saami| to kiM karei bIaM, taiaM ca puNovi ussagge? // 1 // samabhAvaMmi ThiappA, ussaggaM karia to a paDikamai / emeva ya samabhAve, Thiassa taiaMpi ussagge // 2 // sajjhAyajhANatavaosahesu uvesthuipyaannesuN| saMtaguNakittaNesuM, na hu~ti puNaruttadosA u||3||" iti / kAyotsarge ca 'candesu nimmalayarA ityantaM caturvizatistavadrayaM cAritrAcAravizuddhyartha cintayati, pArayitvA ca kAyotsarga samyagdarzanasya samyagjJAnahetutvAjjJAnAddarzanaM gariSThamiti jJAnAcArA in Educatan For Private & Personel Use Only Sm.jainelibrary.org Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 213 // Jain Education In tpUrvaM darzanAcAravizuddhyarthaM bharatakSetrotpannatvenAsannopakAritvAcchrI RSabhAdistutirUpaM caturviMzatistavaM 'sa vvaloe arihaMtaceiyANa' mityAdi sUtraM ca paThitvA tadarthameva kAyotsargamekacaturviMzatistavacintanarUpaM ka roti / taM ca tathaiva pArayitvA sAmAyikAdicatuddezapUrva paryantazrutajJAnAcAravizuddhyarthaM 'pukkharavaradI vaDDe' ityAdisUtraM 'suassa bhagavao karemi kAussagga' mityAdi ca paThitvaikacaturviMzatistavacintanarUpaM kAyotsarge kuryAt / pArayitvA ca taM jJAnadarzanacAritrAcAraniraticArasamAcaraNaphalabhUtAnAM siDAnAM 'siddhANaM | buddhANa' miti stavaM paThati / iha ca caturviMzatistavadvayacintanarUpo'yaM dvitIyazcAritrAcAravizuddhihetuH kAyotsargaH, ekasya cAritrAcArazuddhihetukasya [divasAticAracintanArtha] prAkRtatvAt, 'dunni ati caritte, daMsaNanANe a ikkiko" iti vacanAt, asmiMzca pUrvoktayuktayA cAritrAcArasya jJAnAdyAcArebhyo vaiziSTyA | dinA caturviMzatistavadvayacintanaM sambhAvyate, nAgretanayoH tRtIyacaturthayordarzanAcArajJAnAcAravizuddhihetukayoriti sthitam / atha siddhastavapaThanAnantaraM AsannopakAritvAt zrIvIraM vandate, tato mahAtIrthatvAdinojayantAlaGkaraNaM zrInemiM tato'pi cASTApadnandIzvarAdibahutIrthanamaskArarUpAM 'cattAri aTThadase tyAdigAthAM | paThati / evaM cAritrAdyAcArANAM zuddhiM vidhAya sakaladharmAnuSThAnasya zrutahetukatvAt tasya samRddhyarthaM 'suadevayAe karemi kAussaggaM annatthe'tyAdi ca paThitvA zrutAdhiSThAtRdevatAyAH smartuH karmakSayahetutvena zrutadevatAkAyotsarga kuryAt, tatra ca namaskAraM cintayati, devatAdyArAdhanasya khalpayatnasAdhyatvenASTocchvAsamAna evAyaM saMgraha. // 213 // Jainelibrary.org Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education kAyotsarga ityAdi hetuH sambhAvyaH, pArayitvA ca tasyAH stutiM paThati 'suadevayA bhagavaI' ityAdi, anyena dIyamAnAM vA zRNoti / evaM kSetradevatAyA api smRtiryukteti tasyAH kAyotsargAnantaraM tasyA eva stutiM bhaNati, yacca pratyahaM kSetradevatAyAH smaraNaM tattRtIyatrate'bhIkSNAvagrahyAcanarUpabhAvanAyAH satyApanAthai sambhAvyate / tataH paJcamaGgalabhaNanapUrva sandaMzakaM pramRjyopavizati, tato mukhavastrikAM kAryaM ca prati| likhya zrIgurUNAM vandanake dattvA 'icchAmo aNusaTThi' miti bhaNitvA jAnubhyAM sthitvA kRtAJjalirnamo'rhatsidvetipUrvakaM stutitrayaM paThati / idaM ca pUrvoktavandanakadAnaM zrIgurvAjJayA kRtAvazyakasya vineyasya mayA yuSmA - kamAjJayA pratikrAntamiti vijJapanArtha, loke'pi rAjAdInAmAdezaM vidhAya praNAmapUrvakaM teSAmAdezakaraNaM nigadyate, evamihApi jJeyam / etadarthazcAyaM 'icchAmaH' abhilaSAmaH, 'anuzAsti' gurvAjJAM, pratikramaNaM kAryamityevaMrUpAM ca vayaM kRtavantaH khAbhilASapUrvakaM natu rAjaveSTyAdinA / itthaM saMbhAvanAvidhAnaM ca 'icchAmo aNusaTThiI' miti praNAmAnantaraM zrIgurUNAmAdezasya zravaNAt / evaM ca pratikramaNaM sampUrNa jAtaM / tatsampUrNIbhavanAcca sampanna nirbhara pramodadmasarAkulavarddhamAnakhareNa varddhamAnAkSaraM tIrthanAyakatvAt zrIvarddhamAnasya stutitrayaM 'namo'stu varddhamAnAyeM' tyAdirUpaM zrIgurubhirekasyAM stutau pAkSikapratikramaNe tu zrIguruparvaNorvizeSavahumAnasUcanArthaM tisRSvapi stutiSu bhaNitAsu satISu sarve sAdhavaH zrAddhAzca yugapatpaThanti / 'bAlastrImandamUrkhANAM nRNAM cAritrakAGkSiNAm / anugrahArthaM sarvajJaiH siddhAntaH prAkRtaH kRtaH // 1 // ityAdyukteH strINAM saM jainelibrary.org Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 214 // Jain Education skRte'nadhikAratvasUcanAtsAdhvyaH zrAvikAzca namo'rhatsiddhetyAdi sUtraM na paThanti, namo'stu varddhamAnAyetyAdisthAne saMsAradAvAnaletyAdi ca paThanti, rAtrikapratikramaNe tu vizAlalocanetyAdisthAne / kecittu strINAM pUrvAdhyayane'nadhikAritvAt namo'stu varddhamAnetyAdInAM ca pUrvAntargatatvena sambhAvyamAnatvAnna paThantItyAhuH / yaca zrIgurukathanAvasare pratistutiprAntaM 'namo khamAsamaNANaM' iti gurunamaskAraH sAdhuzrAddhAdibhirbhaNyate, tannRpAdyAlApeSu prativArttAprAntaM jIvetyAdibhaNanavat zrIguruvacaH pratIcchAdirUpaM sambhAvyate / stutitrayapAThAnantaraM zakrastavapAThaH, tata udArakhareNaikaH zrIjinastavaM kathayati, apare ca sarve sAvadhAnamanasaH kRtAJjalayaH zRNvanti, stavanabhaNanAnantaraM ca sarvajinastutirUpaM varakanaketyAdi paThitvA caturbhiH kSamAzramaNaiH zrIgurvAdIn vandate, atra ca devaguruvandanaM namo'rhatsi DetyAderArabhya catuHkSamAzramaNapradAnaM yAvat jJeyaM, zrAddhasya tu (' aDDAijesu) ityAdi bhaNanAvadhi jJeyaM / idaM ca devaguruvandanaM pratikramaNasya prArambhe ante ca kRtaM 'AdyantagrahaNe madhyasyApi grahaNa' miti nyAyAt sarvatrApyavataratIti, yathA zakrastavasyAdAvante namo iti bhaNanaM / tato'pi 'dvirbaddhaM subaddhaM bhavatI' tinyAyena pUrva cAritrAdyAcArazuddhyarthaM kRteSvapi kAyotsargeSu punaH prANAtipAtaviramaNAdyaticArarUpadaivasikaprAyazcittavizodhanArthaM catuzcaturviMzatistavacintanarUpaM kA yotsarga kurute, ayaM ca kAyotsargaH sAmAcArIvazena kaizcitpratikramaNasyAdau kaizcittvante kriyate / tadanu tathaiva pArayitvA caturviMzatistavaM ca maGgalArthaM paThitvA kSamAzramaNadvayapUrva maNDalyAmupavizya sAvadhAnamanasA khA saMgraha. // 214 // jainelibrary.org Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education dhyAyaM kurute mUlavidhinA, pauruSI yAvatsaMpUrNA syAt / atrAha paraH - nanu pratikramaNaM paJcAcAravizuddhyarthaM prAguktaM, atra tu jJAnadarzanacAritrAcArANAmeva yathAsthAnaM zuddhiruktA, naca tapovIryAcArayoH, tathAca pratijJAhAniriticenmaivaM, etacchuddhirjJAnAdyAcArAnantarIyakA iti pratipAditaiva, tathAhi - sAyaM sAdhoH kRtacaturvidhAhArapratyAkhyAnasya zrAddhasyApi kRtAnyatarapratyAkhyAnasya tadbhavati, prAtarapi SANmAsikaprabhRtinamaskArasahitAntaM pratyAkhyAnaM karotIti sphuTaiva tapaAcArazuddhi:, yathAvidhi yathAzakti ca pratikrAmato vIryAcArazuddhirapi pratItaiveti / avidhinA ca kRte prAyazcittaM, tathAhi - kAle AvazyakAkaraNe caturlaghuH, maNDa| lyapratikrAntau kuzIlaiH saha pratikrAntau ca caturlaghuH, nidrApramAdAdinA pratikramaNe na militaH tatraikasmin kAyotsarge bhinnamAsaH, dvayorlaghumAsaH, triSu gurumAsaH, tathA gurubhirapArite kAyotsarge svayaM pAraNe gurumAsaH, sarveSvapi kAyotsargeSu caturlaghuH, evaM vandaneSvapi yojyamiti vyavahArasUtre / tathA sAdhavaH pratikramaNAnantaraM tathaivAntarmuharttamAtramAsate, kadAcidAcAryA apUrvI sAmAcArImapUrvamartha vA prarUpeyurityuktamoghaniryuktivRttau / iti daivasikapratikramaNavidhiH / atha rAtripratikramaNavidhiryathA- pAzcAtyanizAyAme pauSadhazAlAyAM gatvA svasthAne vA sthApanAcAryAn saMsthApya IryApathikI pratikramaNapUrva sAmAyikaM kRtvA kSamAzramapUrva 'kusumiNadussumiNa uDAvaNiaM rAiapAyacchittavisohaNatthaM kAussagaM karemi ityAdi bhaNitvA caturviMzatistavacatuSka cintanarUpaM zatocchvAsamAnaM strIsevAdikukhamopalambhe tu aSTazatocchvAsamAnaM kAyo jainelibrary.org Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. // 215 // matsarga kuryAt, rAgAdimayaH kukhamaH, dveSAdimayo duHkhamaH, etadvidhistu namaskAreNAvabodha iti prathamadAra ukta eva / iha ca sarva zrIdevaguruvandanapUrva saphalamiti caityavandanAM vidhAya kSamAzramaNadvayapUrva svAdhyAyaM vidhatte, yAvatmAbhAtikapratikramaNavelA / tadanu caturAdikSamAzramaNaiH zrIgurvAdInvanditvA kSamAzramaNapUrva 'rAiapaDikamaNai ThAu' mityAdi bhaNitvA bhUnihitazirAH 'savvassavi rAia' ityAdi sUtraM sakalarAtrikAticArabIjakabhUtaM paThitvA zakrastavaM bhaNati / prAktanaM caityavandanaM tu khAdhyAyAdidharmakRtyasya pratibaddhaM, natu rAtrikAvazyakasyeti etadArambhe maGgalAdyartha punaH zakrastavena saMkSepadevavandanaM / tato dravyato bhAvatazcotthAya 'karemi bhaMte ! sAmAi' mityAdisUtrapAThapUrva cAritradarzanajJAnAticAravizuddhyarthaM kAyotsargatrayaM karoti, prathame dvitIye ca kAyotsarge caturvizatistavamekaM cintayati, 'sAyasayaM gosaddha'mitivacanAt, tRtIye tu sAndhyapratikramaNAntoktavarddhamAnastutitrayAtprabhRti nizAticArAMzcintayati, yataH-"divasAvassayaaMte, jaM thuitiagaM tayAivAvAre / jA pacchi(ma)mussaggaM, ciMtijasu tAva aiAre // 1 // " iti / iha ca pUrvoktayuktyA cAritrAcArasya jJAnAdyAcArebhyo vaiziSTye'pi yadekasyaiva caturvizatistavasya cintanaM, tadrAtrau prAyo'lpavyApAratvena cAritrAticArANAM khalpavAdinA sambhAvyate / tataH kAyotsarga pArayitvA siddhastavaM paThitvA saMdaMzakapramArjanapUrvamupavizati / atra ca prAbhAtikapratikramaNe prAdoSikapratikramaNavat prathame cAritrAticAravizuddhikAyotsarge nizAticAracintanaM yanna kRtaM, tannidrAbhibhUtasya samyak smaraNaM na syAditi, tRtIyakA // 15 // For Private & Personel Use Only Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yotsarge ca sAvadhAnIbhUtatvAt samyag syAditi tatra nizAticAracintanamiti hAI, yata uktaM samayavidbhiH-10 "niddAmatto na sarai, aiAre kAyaghaTTaNAnno'nnaM / kiikaraNe dosA vA, gosAI tini ussaggA // 1 // " iti / / tataH pUrvavanmukhavastrikApratilekhanApUrva vandanAdividhiH pratikramaNasUtrAnantarakAyotsarga yAvat jJeyaH, pUrva cArivAdyAcArANAM pratyekaM zuddhaye pRthak kAyotsargANAM kRtatvena sAmprataM teSAM samuditAnAM pratikramaNenApyazuddhAnAM zodhanAyAyaM kAyotsargaH sambhAvyate / atra ca kAyotsarge zrIvIrakRtaM pANmAsikaM tapazcintayati, he jIva ! zrI vIreNa pANmAsikamutkRSTaM tapaH kRtaM, tat tvaM kartuM zakroSi? navetyAdi, na zaknomi, evaM| ditricatuHpaJcadinairUnaM pANmAsikaM kartuM zaknoSi? na zaknomi, tarhi SaTsaptASTanavadazadinonaM pANmAsika kattuM zaknoSi? evaM ekAdazataH paJcadinavRddhyA krameNaikonatriMzaddinAni yAvacintayati, evaM paJcame caturthe tRtIye dvitIye mAse'pi, prathame tu re jIva! tvamekamAsikaM kartuM zaknoSi? na zaknomi, tataH ekadinonaM kartuM zaknoSi? na zaknomi, evaM yAvatrayodazadinonaM kattuM zaknoSi? na zakromi, tarhi catutriMzattamaM kartuM zaknoSi? na zaknomi, dvAtriMzattamaM triMzattamaM aSTAviMzatitamaM SaDviMzatitamaM caturviMzatitamaM dvAviMzatitamaM viMzatitamaM aSTAdazaM SoDazaM caturdazaM dvAdazaM dazamaM SaSThaM caturtha kartuM zaknoSItyAdi vicintya yattapaH kRtaM syAttatra karaNecchAyAM kariSye iti vakti, anyathA tu zaknomi, paraM nAdya mano vartate iti, evamAcAmlanirvikRtikaikAzanAdiSu yatra mano bhavatIti tanmanasi nidhAya pArayitvA ca kAyotsarga mukhapotikAprati Jain Education For Private Personel Use Only Hrjainelibrary.org. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 216 // Jain Education lekhanApUrvI vandana ke dattvA manazcintitapratyAkhyAnaM vidhatte, yata uktaM dinacaryAyAm - "sAmAi achammAsaH tavurasagga ujjoya puttirvadaNagaM / ussaggaciMtiyatavo vihANamaha paJcakhANeNaM // 1 // igapaMcAi diNUNaM, paNamAsa catu teradiNa uhuM / catIsAu diNUNaM, ciMte navakArasahiyaM jA // 2 // " iti / tatazca kramAddhAnyA yat karttuM zaknoti tanmanasi nidhAya pArayitvA ca kAyotsarge mukhapotikAprati lekhanApUrva bandanake dattvA manazcintitapratyAkhyAnaM vidhatte / tadanu 'icchAmo aNusaTThi' iti bhaNitvopavizya stutitrayAdipAThapUrva caityAni vandate / idaM ca pratikramaNaM mandakhareNaiva kuryAt, anyathA''rambhiNAM jAgaraNenArambhapravRtteH / tatazca sAdhuH kRtapauSadhaH zrAvako vA kSamAzramaNadvayena 'bhagavan ! bahuvelaM saMdisAvemi bahuvelaM karemi iti bhaNati, bahuvelAsaMbhavIni cocchvAsAdIni kAryANi bahuvela ityucyante / tatazca caturbhiH kSamAzramaNaiH zrIgurvAdIn vandate, zrAddhastu 'aDDAijjesa' ityAdi ca paThati / iti rAtrikapratikramaNavidhiH / atha pAkSikAdipratikramaNavidhiH, tAni ca daivasikarAtrikAbhyAM zuddhau satyAmapi sUkSmavAdarAticArajAtasya vizeSeNa zodhanArthaM yuktAnyeva, yataH - "jaha gehaM paidivasaMpi sohiaM tahavi pakkhasaMdhIsuM / sohijjai savisesaM, evaM ihayaMpi nAyavvaM // 1 // " atra pAkSike pUrvavadivasapratikramaNaM pratikramaNasUtrAntaM vidhatte, tataH kSamAzramaNapUrva 'devasiaM Aloia paDikaMtA icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! pAkhI muhapattI paDilehUM' ityuktvA tAM kAryaM ca prati likhya vandanake dattvA sambuddhAn zrIgurvAdIn kSamayituM kSamApradhAnaM ca sarvamanuSThAnaM saphalamiti jJApayituM saMgraha. // 216 // jainelibrary.org Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anbhuDiomi saMvuddhAkhAmaNeNaM abhitarapakkhiaM khAme' iti bhaNitvA 'icchaM khAmemi pakkhi pannarasaNhaM divasANaM, pannarasaNhaM rAINaM, jaM kiMci appatti mityAdinA gurubhiH sthApanAcArye kSamite ziSyaH zrAddho vA zrIgurvAdIn kSamayati trIn paJca vA, yadi dvau zeSau, tata utthAya 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! pakkhiaM Aloemi? icchaM Aloemi, jo me pakkhio' ityAdi sUtraM bhaNivA saMkSepeNa vistareNa vA pAkSikAnatIcArAnAlocya 'savvassavi pakkhioM ityAdibhaNite gururAha-'paDikkamahaM tata 'icchaMti bhaNitvA 'cauttheNa'mityAdinA gurudattamupavAsAdirUpaM prAyazcittaM pratipadyate / tato vandanakadAnapurassaraM pratyekakSamaNakAni vidhAtuM gururanyo vA jyeSThaH pUrvamutthAyoddhasthita eva bhaNati-'devasiaM Aloia paDikaMtA, icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! andhuDio'haM abhitarapakkhioM khAmeuM, 'icchaM' icchakAri amukatapodhana ! PHONESH sa bhaNati 'matthaeNa vaMdAmi kSamAzramaNapUrva / gururAha-'anbhuTTiomi patteakhAmaNeNaM abhitarapakkhiaM khAme' so'pi 'ahamavi khAmemi tunbhetti bhaNitvA bhUminihitazirAH punarbhaNati 'icchaM khAmemi pakkhi, pannarasaNhaM divasANaM pannarasaNhaM rAINa' mityAdi gurustu pannarasaNhamityAdi 'uccAsaNe samAsaNe' itipavayavaja ta bhaNati, evaM sarve'pi sAdhavaH parasparaM kSamayanti, laghuvAcanAcAryeNa saha pratikrAmatAM sAdhUnAM jyeSThaH prathama sthApanAcArya kSamayati, tataH sarve'pi yathAratnAdhikaM, gurvabhAve sAmAnyasAdhavaH prathama sthApanAcArya kSamayanti, yAvahI zeSI, evaM zrAvakA api, paraM vRddhazrAvako'mukapramukhasamastazrAvako vAMduM vAMhU~ iti bhaNitvA 'anbhugha. saM. 374 MOREGCLCROCOCALSCREGUSICALCCC Jain Education in DL For Private Personal use only SAMjainelibrary.org Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 217 // Jain Education 5 omi pratyekakhAmaNeNaM agbhitarapakkhiaM khAmeDaMti' (bhagati) itare ca bhaNanti 'ahamavi khAmemi tumbhe' tato vRddha itare ceti ubhaye'pi bhaNanti 'paMnarasahaM divasANaM pannarasahaM rAINaM bhaNyAM bhAsyAM micchAmi dukkaDaM tato vandanakadAnapUrva 'devasiaM Aloia paDikkaMtA icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! pakkhiaM paDikkamA veha ?' gururbhaNati 'sammaM paDikkamaha' tata 'icchanti kathanapUrva sAmAyikasUtraM 'icchAmi paDikkamiDaM jo me pakkhio' ityAdi bhaNitvA kSamAzramaNapUrva 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! pakkhiasuttaM kaDemitti uktvA gurustadAdiSTo'nyo vA sAdhuH sAvadhAnamanA vyaktAkSaraM namaskAratrikapUrva pAkSikasUtraM kathayati, itare ca kSamAzramaNapUrva 'saMbhalemitti bhaNitvA yathAzakti kAyotsargAdau sthitvA zRNvanti / pAkSikasUtra bhaNanAnantaraM 'suadevayA bhagavaI' iti stutiM bhaNitvopavizya pUrvavidhinA pAkSikapratikramaNasUtraM paThitvotthAya ca taccheSaM kathayitvA 'karemi bhaMte! sAmAia'mityAdi sUtratrayaM paThitvA ca pratikramaNenAzuddhAnAmatIcArANAM vizuddhyarthaM dvAdazacaturvi zatistavacintanarUpaM kAyotsarga kuryAt / tato mukhavastrikApratilekhanApUrva vandanakaM dattvA kSamAzramaNapUrva 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! ahiomi samAptakhAmaNeNaM abhiMtarapakkhiaM khAmeu' mityAdi bha NitvA kSamaNakaM vidhatte / atra pUrva sAmAnyato vizeSatazca pAkSikAparAdhe kSamite'pi kAyotsarge sthitAnAM zubhaikAgrabhAvamupagatAnAM kiJcidaparAdhapadaM smRtaM bhavettasya kSamaNanimittaM punarapi kSamaNakaraNaM yuktameva / tata utthAya 'icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! pAkhIkhAmaNAM khAmuM ? icchaM' tataH sAdhavaH caturbhiH kSamAzramaNaiH ca saMgraha - // 217 // jainelibrary.org Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAMLENGACASSAX tvAri pAkSikakSamaNAni kurvanti / tatra ca rAjAnaM yathA mANavakA atikrAnte mAGgalyakArye bahumanyante yaduta akhaNDitabalasya te suSTu kAlo gato'nyo'pyevamevopasthita, evaM pAkSikaM vinayopacAraM 'icchAmi khamAsamaNo dapi ca meM' ityAdiprathamakSAmaNasUtreNa tathAsthita eva sAdhurAcAryasya karoti / tato dvitIye kSamaNake caitya-18 sAdhuvandanaM nivedayitukAma 'icchAmi khamAsamaNo pubdhi' ityAdi bhaNati / tadanu tRtIye AtmAnaM gurUn nivedayituM 'icchAmi khamAsamaNo! abbhuDio'haM tunbhaNhamityAdi bhaNati / caturthe tu yacchikSAM grAhitastamanugrahaM bahumanyamAnaH 'icchAmi khamAsamaNo! ahamavi puvvAI' mityAdi vakti / eteSAM caturNA pAkSikakSamaNakAnAM pratyekamante 'tumbhehiM samaM 1, ahamavi vaMdAmi ceiAI 2, AyariasaMtiaM 3, nitthArapAragA hoha iti 4,' zrIgurUktau ziSya 'icchanti bhaNati / zrAvakAH punarekaikanamaskAraM paThanti / tata 'icchAmo aNu-/ sahiti bhaNitvA vandanadaivasikakSamaNakavandanAdi daivasikapratikramaNaM kuryAt / zrutadevatAyAH pAkSikasUtrAnte smRtatvena taddine tatkAyotsargasthAne bhavanadevatAyAH kAyotsargaH, kSetradevatAyAH pratyahaM smRtau bhavanasya kSetrAntargatatvena tatvato bhavanadevyA api smRtiH kRtaiva, tathApi parvadine tasyA api bahumAnArha tvAt | kAyotsargaH sAkSAt kriyate / stavasthAne ca maGgalArthamajitazAntistavapATha iti / atrApi pAkSikapratikramaNe pazcavidhAcAravizuddhistattatsUtrAnusAreNa khayamabhyUhyA / sA caivaM sambhAvyate-jJAnAdiguNavatpratipattirUpatvAdvandanakAni sambuddhakSamaNAni ca jJAnAcArasya, dvAdazalogassakAyotsargAnantaraM prakaTacaturviza Jain Education For Private & Personel Use Only (Amjainelibrary.org Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 298 // Jain Education tistavakathanena darzanAcArasya, aticArAlocanapratyekakSamaNakavRhallaghupAkSikasUtrakathana samAtipAkSikakSamaNakAdibhizcAritrAcArasya, caturthatapaHprabhRtidvAdazalogassakAyotsargAdidbhirvAhyAbhyantaratapaAcArasya, sarvairapyetaiH samyagArAdhitairvIryAcArasya zuddhiH kriyate / etadanusAreNa cAturmAsikasAMvatsarikapratikramaNayorapi sambhAvyaM iti pAkSikapratikramaNakramaH / cAturmAsikasAMvatsarikayorapi krama eSa eva / navaraM nAmni vizeSaH / kAyotsarge'pi cAturmAsikapratikramaNe viMzaticaturviMzatistavacintanaM, sAMvatsarikapratikramaNe ca catvAriMzacaturviMzatistavAstadante eko namaskArazca cintyate, kSamaNakeca 'canhaM mAsANaM, aTTahaM pakkhANaM, igasayavIsarAiMdiANaM' / tathA 'bArasahaM mAsANaM, cauvIsaNhaM pakkhANaM, tinnisayasahirAidiANa' mityAdi vaktavyaM / sAdhavazca pAkSikacAturmAsikayoH paJca sAMvatsarike ca sapta gurvAdyAH kSamyAH, yadi dvau zeSau tiSThataH iti cAturmAsikasAMvatsarikapratikramaNakramaH / etadvidhisaMvAdinyazcemAH pUrvAcAryapraNItA gAthAH - "paMcavihAyAravisuddhiheumiha sAhu sAvago vAvi / paDikamaNaM saha guruNA, guruvirahe kuNai ikkovi // 1 // vaMdittu ceiAI, dAu~ caurAie khamAsamaNe / bhUnihiasiro sayalAiAramicchAkaDaM deI // 2 // sAmAiapuvvamicchAmiThAuM kAussaggamicAi / suttaM bhaNia palaMbiabhuakupparadhariapa hiraNao // 3 // ghoDagamAiadosehiM virahiaM to karei ussaggaM / nAhiaho jANuddhaM cauraMgulahaviaka DipaTTI // 4 // tattha ya gharei hiae, jahakkamaM diNakae a aiAre / pAretu NamokkAreNa paDhai caDavIsathayadaMDa // 5 // saMDAsage pama saMgraha // 218 // jainelibrary.org Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education jia, uvavisia alaggaviayabAhujuo / muhaNaMtagaM ca kArya, pehae paMcavIsa ihaM // 6 // uThiohio savi NayaM, vihiNA guruNo karei kikammaM / battIsa dosarahiaM, paNavIsAvassagavisuddhaM // 7 // aha sammamavaNayaMgo, karajugavihidhari aputtirayaharaNo / pariciMtiaaiAre, jahakkamaM gurupuro viaDe // 8 // aha uvavisittu suttaM, sAmAiamAiaM paDhia payao / anbhuTTiomhi iccAi, paDhai duhaoThio vihiNA // 9 // dA UNa vaMdaNaM to, paNagAisu jaisu khAmae tinni / kiikammaM kariAyariamAigAhAtigaM paDhai // 10 // i sAmAi aussaggamuttamuccaria kAussaggaThio / ciMtaha ujjoadugaM, carinta [ aiAra ] muDika // 11 // vihiNA pAria sammatta suddhiheuM ca paDhai ujjoaM / taha savvaloaarihaMta ceiArAhaNussaggaM // 12 // kAuM ujjoagaraM, ciMtia pAreha suddhasammatto / pukkharavaradIva, kai suasohaNanimittaM // 13 // puNa paNavI sussAsaM, ussaggaM kuNai pArae vihiNA / to sayalakusalakiriAphalANa siddhANa paDhai thayaM // 14 // aha suasamiddhiheDaM, suadevIe karei ussaggaM / ciMtei namokAraM, suNai va deI va tIi thuI // 15 // evaM vittasurIe, ussaggaM kuNai suNai dei thuI / paDhiUNa paMcamaMgalamuvavisaha pamaja saMDAse // 16 // pubvavihiNeva pehia, putiM dAUNa vaMdaNe guruNo / icchAmo aNusaTThinti bhaNiuM jANUhiM to ThAI // 17 // guruthuigahaNe thui tiNNi, vaddhamANakkharassaro paDhaI / sakkathayathavaM paDhia, kuNaI pacchittaussaggaM // 18 // evaM tA devasiaM, rAiamavi evameva navari tahiM / paDhamaM dAumicchAmidukkaDaM paDhai sakkathayaM // 19 // udvia w.jainelibrary.org Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. dharma- 18 karei vihiNA, ussaggaM ciMtae a ujjoaM / bIaMdasaNasuddhIeN, ciMtae tattha imameva // 20 // taie ni sAiAraM, jahama ciMtiUNa pArei / siddhatthayaM paDhittA, pamaja saMDAsamuvavisai // 21 // puvvaM va putti||219|| pehaNavaMdaNamAloa suttapaDhaNaM ca / vaMdaNakhAmaNavaMdaNagAhAtigapaDhaNamussaggo // 22 // graM (8000) tattha ya ciMtaha saMjamajogANa na hoi jeNa me hANI / taM paDivajAmi tavaM, chammAsaM tA na kAumalaM // 23 // egAi iguNatIsUNayaMpi na saho na paMcamAsamavi / evaM cautidumAsaM, na samattho egamAsaMpi // 24 // jA taMpi teramUNaM, cautIsaimAiaM duhaanniie| jA cauthaM to AyaMbilAi jA porusi namo vA // 25 // ja sakataM hiae, dharettu pArei pehae putiM / dAu vaMdaNamasaDho, taM cia paJcakkhae vihiNA // 26 // icchAmo aNusadvinti bhaNia uvavisia paDhai tiNi thuI / miusaddeNaM sakatthayAi to ceie vaMde // 27 // aha pakkhiaM cauddasidiNaMmi puvvaM va tattha devsi| suttaMtaM paDikamiuM, to sammamimaM kama kuNai // 28 // muhapattI vaMdaNayaM, saMbuddhAkhAmaNaM tahA''loe / vaMdaNapatteakhAmaNaM ca vaMdaNayamaha suttaM // 29 // suttaM abbhuTThANaM, ussaggo puttivaMdaNaM tahaya / pajaMtiakhAmaNayaM, taha cauro chobhavaMdaNayA // 30 // puvavihiNeva savvaM, devasiaM vaMdaNAha to kuNai / sejasurIussaggo, bheo saMtithayapaDhaNe a|| 31 // evaM cia caumAse, varise a jahakarma vihI Neo / pakkhacaumAsavarisesuM, navari nAmaMmi NANataM // 32 // taha ussaragujjoA, bArasa vIsA samaMgalagacattA / saMbuddhakhAmaNaM tipaNasattasAhUNa jahasaMkhaM // 33 // " pratikramaNasUtravi MACHCECE // 219 // Jan Education International For Private Personel Use Only Drainelibrary.org Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education I varaNaM tu SaDAvazyakaprAnte vakSyate / atha kAyotsargaH - kAyasya- zarIrasya sthAnamAnadhyAnakriyAvyatirekeNAnyatrocchvasitAdibhyaH kriyAntarAdhyAsamadhikRtya ya utsargaH - tyAgo 'namo arihaMtANa' miti vacanAt prAk sa kAyotsargaH / sa ca dvidhA ceSTAyAmabhibhave ca / tatra ceSTAyAM gamanAgamanAdAvIryApathikyAdipratikramaNabhAvI, abhibhave ca upasargajayArtha, yadAhu:-"so ussaggo duviho, ciTThAe abhibhave a nAyavvo / bhikkhAyariAi paDhamo, uvasaggabhiuMjaNe bIo // 1 // " tatrAbhibhavakAyotsargI muharttAdArabhya saMvatsaraM yAvadvAhubaleriva bhavati, sa cAniyata eva, ceSTAyAM tvaSTapaJcaviMzatisaptaviMzatitrizatI paJcazatI aSTottarasahasrocchvAsAn yAvadbhavati / tatra niyatAniyatavibhAga evamukta:- desiarAia pakkhina, cAummAsia taheva varise u| eesa hoi niyayA, ussaggA aNiayA sesA // 1 // zeSA-gamanAdiviSayA iti / niyatakAyotsargANAmoghata ucchvAsamAnaM caivamuktam - sAyasagaM gosaDa, tiSNeva sayA havaMti pakkhami / paMca ya cAummAse, aTThasahassaM ca vArisae // 1 // 'sAya'tti sAyaM pradoSastatra zatamucchvAsAnAM bhavati, caturbhirudyotakarairiti, bhAvita evAyamarthaH prAk / 'gosaddhaMti' pratyUSe paJcAzadyatastatrodyotakaradvayaM bhavati, zeSaM spaSTaM / ucchAsamAnaM copariSTAdrakSyati 'pAyasamA UsAsA' ityAdinA / sAmprataM daivasikAdiSUdyotakaramAnaM yathA cattAri do duvAlasa, vIsaM cattA ya huMti ujjoyA / desia rAia pakkhia cAummAse a varise a // 1 // bhAvitArthA / atha zlokamAnaM yathA- paNavIsamaddhaterasa, siloga paNNattariM ca boddhavvA / sayamegaM paNavIsaM, bebAvaNNA ya w.jainelibrary.org Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 220 // OSASISAARASSAAPARA vArisae // 1 // spaSTaiva, navaraM caturbhirucchvAsaiH zlokaH parigRhyate, ekasmiMzcodyotakare SaT zlokAste catuguNAzcaturvizatiH, ekazca pAdazcaturguNa ityekaH zloko, militAH paJcaviMzatiH zlokA daivasike, evamagre'pi bhAvyaM / ityuktA niyatakAyotsargavaktavyatA, athAniyatasya tAmAha-gamaNAgamaNavihAre, suttaMmi a. sumiNadaMsaNe rAo / nAvANaisaMtaraNe, iriAvahiApaDikkamaNaM // 1 // gamanaM-bhikSAdinimittaM, AgamanaM-15 grAmAdestatazcAnneryApathikI pratikramya paJcaviMzatyucchrAsamAnaH kAyotsargaH kaaryH| yataH-"bhatte pANe sayaNAsaNe a arahaMtasamaNasejjAsuM / uccAre pAsavaNe, paNavIsaM hoMti ussaasaa||1||" asyA arthaH-bhaktapAnanimittamanyagrAmAdau gamanaM, tato yadi sadya eva na valate tApathikIpratikramaNaM, tatazcAgamane'pi, evaM zayanA-15 sananimittamapi, zayana-saMstArako vasatirvA, Asana-pIThakAdi, arahaMtaza(arhaccha)yyA-caityagRhaM, zramaNazayyA-sAdhuvasatiH, tatrApi gatyAgatyoH pUrvavat, tathocAre prazravaNe ca vyutsRSTe hastamAtrAdAgamane'pi pratikramaNaM, yadi ca mAtrake vyutsRSTaM tadA pariSThApakaH pratikrAmati, natu svayaM, hastazatAbahirgamane tu khayamapIti / eteSu sthAneSu paJcaviMzatirucchAsAH kAyotsargamAnaM / atha mUlagAthAyAM vihAretti-sUtrapauruSInimittaM khava|sateranyatra gamanaM, yataH-"niayAlayAo gamaNaM, aNNattha u suttaporusinimittaM / hoi vihAro itthavi, paNavIsaM huMti ussaggA // 1 // " sUtre ca-uddezasamuddezayoH saptaviMzatiH, anujJApanAyAM ca, yataH-"uddesasamuddese, sattAvIsaM aNuNNavaNayAe / advaiva ya UsAsA, paTThavaNapaDikkamaNamAI // 1 // " uttarArdhavyAkhyA // 22 // Jain Education TRI For Private Personal Use Only Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhapariahaNa kAlapaDikkamaNevi azA pAhavijJaha, avassakAjadhagaccha, vitiavAraM jar3a to paTTavio kajanimittaM jai khalai, aTThassAsaM ussaragaM karia gacchai, bitiavAraM jai to solasussAsaM, taiavAraM jai to na gacchai, aNNo paTTavijai, avassakajje vA deve vaMdia purao sAhuM ThavettA aNNaNa samaM gacchati / kAlapaDikkamaNevi aTThassAsA, AdisaddAu kAlagiNhaNapaTTavaNe a goaracariAe suakkhaMdhapariaTTaNe aTTa ceva, kesiMci pariaNe paNavIsA / rAtrau svapnadarzane-prANivadhAdyAsevane zatocchvAsAH, maithunAsevane cASTazatocchavAsA iti bhAvitameva / tathA naunadIsantAre paJcaviMzatirucchvAsAH, yataH-"nAvAe uttarilaM, vahamAI taha naI ca emeva / saMtAreNa caleNa va, gaMtuM pnnviismussaasaa||1||" ucchrAsamAnaM cetthaM-"pAyasamA ussAsA, kAlapamANeNa hu~ti NAyavvA / evaM kAlapamANaM, ussagge hoi NAyavvaM // 1 // " pAdaH zlokapAdaH / kAyotsargavidhistvevam-puvvaM ThaMti a guruNo, guruNA ussAriaMmi pAriti / ThAyaMti u savisesaM, taruNA aNNoNNacariA u|| 1 // cauraMgulamuhapottI, ujae DabbahattharayaharaNaM / vosaTTacattadeho, kAussaggaM karejAhi // 2 // " cauraMgulaMti-catvAryaGgulAni pAdayorantaraM kArya, mukhapotikA ca ujjuetti-dakSiNahaste grAhyA, zeSaM sugamaM / sa ca kAyotsargaH ucchrita 1 niSaNNa 2 zayita 3 bhedena tridhA, ekaikazcaturdAucchritocchrito dravyata ucchrita UrddhasthAnaM bhAvata ucchrito dharmazukladhyAna iti prathamaH 1, tathA dravyata ucchrita UrddhasthAnaM bhAvato'nucchritaH kRSNAdilezyApariNAma iti dvitIyaH 2, dravyato nocchrito norddhasthAnaM bhAvata ucchrito dharmadhyAnazukladhyAne iti tRtIyaH 3, na dravyato nApi bhAvata ucchrito norddhasthAnaM kRSNAdilezyA Jain Education in For Private & Personel Use Only M jainelibrary.org Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma- SA // 221 // ALANGACASEAAAA pariNAmazceti caturthaH 4 / evaM niSaNNazayitayorapi caturbhaGgI vaacyaa| kAyotsargasya ca sUtrArtha ekonaviMzati-18| saMgraha. doSAzca prAgvyAkhyAtA eva / kAyotsargasyApi phalaM nirjaraiva, yadAhu:-"kAussagge jaha saMThiassa bhajati aMgamaMgAI / iya bhiMdaMti suvihiyA, aTThavihakammasaMghAyaM // 1 // " atha pratyAkhyAnaM, prati-pratikUlatayA AmaryAdayA khyAna-prakathanaM pratyAkhyAnaM, tadapi pUrva vyAkhyAtameva / iti SaDAvazyakakriyAlakSaNapratikramaNavidhiH / idaM ca pratidivasamubhayasandhyamapi vidheyaM zrAddhena abhyAsAdyartha ca yathAbhadrakeNApi / atrAha-nanvapratipannAnyataravratasya yathAbhadrakasya tadaticArAsambhavaH, tadasambhave ca tacchuddhirUpaM pratikramaNakaraNamanucitaM, tathA ca tatpAThoccAraNamapyasaGgatameva, anyathA mahAvratAticArANAmapyuccAraNaprasaGgaH, iti cennaivaM, yathAbhadrakasyApi mArgAvatAraNArtha dIkSAvidhAnamiva pratikramaNakAraNamapi yuktameva, apratipannAnyataravratasyApi ca tasya tadaticArocAraNato'zraddhAnAdiviSayasya pratikramaNasyAnumatatvAda, yata uktam-"paDisiddhANaM karaNe, kiccANamakaraNe(a)paDikkamaNaM / asaddahaNe atahA, vivarIaparUvaNAe a||1||" ata eva sAdhurapratipannAkhapyupAsakabhikSupratimAsu 'egArasahiM uvAsagapaDimAhiM bArasahiM bhikkhupaDimAhiM' ityevaM pratikrAman bhaNati / nanu yadyevaM tadA sAdhupratikramaNasUtreNaiva pratikrAmatu?, iti cedanumatametat, ko vA kimAha ? kevalaM zrAvakapratikramaNasUtramaNuvratAdiviSayasya pratiSiddhAcaraNasya prapazcAbhidhAyakatvena sopayoga // 221 // taramiti tena te pratikrAmantIti paJcAzakavRttau / na cAvazyakarttavyamAvazyakaM caityavandanAdyeva zrAvakasya For Private & Personel Use Only a rjainelibrary.org Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FR4 na paDDidhamiti vaktuM yuktaM, 'samaNeNa sAvaeNa ya, avassakAyabvayaM havai jamhA / aMto ahonisissa ya, tamhA AvassayaM nAma // 1 // ' ityAgame zrAvakaM pratyapyAvazyakavidheyatvasya spaSTamevoktatvAt / na cAtra caityavandanAyevAvazyakaM vaktumucitaM, 'ajjhayaNachakkavaggoM ityAditadekArthikapadopanyAsena tasya Sadhitvena nizcitatvAt, 'aMto ahonisissa ya' iti kAladvayAbhidhAnAca, caityavandanasya ca traikAlikatvenoktatvAt , anuyogadvAreSvapi-'jannaM samaNe vA samaNI vA sAvae vA sAviA vA tacitte tammaNe tallese tadjjhavasie tadaTTovautte tadappiakaraNe tabbhAvaNabhAvie ubhaokAlaM AvassayaM karei, settaM louttariaM bhAvAvassayaM' ityuktaM, tataH zrAvakasyApi AvazyakakaraNaM yuktameva / atha brUSe-SaDDidhAvazyakamaticArazuddhirUpaM varttate, naca zrAvakANAmAlocanAdidazaprakArazuddhemadhyAdekApi kalpAdigrantheSupalabhyate, na ca teSAmaticArA ghaTante, saMjvalanodaya eva teSAmuktatvAd, atrocyate, yadyapi zrAvakANAM prakalpAdiSu zuddhirna dRzyate, tathApyasau zrAvakajItakalpAdeH sakAzAvazyamabhyupagantavyA, anyathopAsakadazAsu yaduktaM-kila bhagavAn gautamamunirAnandazrAvakaM pratyavAdIt 'tumaM NaM ANaMdA! eassa aTThassa AloAhi paDikkamAhi niMdAhi garihAhi ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajAhi' iti kathaM ghaTate ?, ata eva jJApakAticArA api teSAM bhavantIti siddhaM, yathA vA aticArA asaMjvalanodaye'pi bhavanti tathA prAguktaM / kiJca-'savvaMti bhANiUNaM, viraI khalu jassa saviA natthi / so savvaviraivAI, cukkA desaM ca savvaM ca // 1 // ityanayA gAthayA sAmAyikasUtraM sarva "CA-CA For Private Personal Use Only M Jain Education in ainelibrary.org Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 222 // zabdavarja zrAvakasyoktaM 1, caturviMzatistavastu samyagdarzanazuddhinimittatvAt, samyagdarzanasya ca zrAvakasyApi zodhanIyatvAt, kartRvizeSasya cAnabhihitatvAcopapanna evAsya, kiJca-IryApathikIpratikramaNasya gamanAgamanazabdena bhagavatyAM zaGkhopAkhyAnake puSkalizrAvakakRtatvena darzitatvAda, gamanAgamanazabdasya ceryApathikIpa yatayA bhagavatyAmeva teSu tadAkhyAnakeSu oghaniyukticUyA ca prasiddhatvAda, IryApathikIkAyotsarge ca caturvizatistavasya prAyazcintanIyatvAcAsau siddha iti 2, vandanakamapi guNavatpratipattirUpatvAdU, guNavatpratipattazca zrAvakasyApyaviruddhRtvAt , kRSNAdibhizca tasya pravartitatvAt, saGgatamevAsya, nanu 'paMcamahavvayajutto, analasamANaparivajiamaI a / saMvigganijarahI, kiikammakaro havai sAhU ||1||tti' ityanayA niyuktigAthayA sAdhugrahaNena zrAvakasya vyavacchedAnna saMgataM tasya vandanakaM, naivaM, yataH sAdhugrahaNaM tatra tadanyavandakopalakSaNArtha, yadi tu vyavacchedArthamabhaviSyattadA sAdhcyA api vyavacchedo'bhaviSyat, na cAsau saGgato, mAturvizeSeNa vandanakaniSedhAt, tathA 'paMcamahavvayajutto' anena yathA mahAvratagrahaNAdaNuvratayuktasya vyavacchedastathA paJcagrahaNAcaturmahAvratayuktasya madhyatIrthasAdhorapi vyavacchedaH syAd, na caitadiSTamityato nirvizeSaM vandanakamapIti 3, pratikramaNaM sAmAnyata IryApathikIpratikramaNabhaNanenaiva siddhaM, na ca vicitrAbhigrahavatAM |zrAvakANAM kathamekena pratikramaNasUtreNa tadupapadyata iti vAcyaM, pratipannavratasyAticaraNe pratikramaNaM yuktaM, anyasya tu azraddhAnAdiviSayasyaiva pratikramaNasamAdhAnasya sulabhatvAt, nanu sAdhupratikramaNAdbhinnaM zrAva // 222 // Jain Education For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gha. saM. 38 Jain Education In kapratikramaNasUtramayuktaM, niryuktibhASyacUrNyAdibhiratantritatvenAnArSatvAt naivaM AvazyakAdidazazAstrIvyatirekeNa niyuktInAmabhAvenopapAtikAdyupAGgAnAM ca cUrNyabhAvenAnArSatvaprasaGgAt, tat pratikramaNamapyasti teSAM 4 / kAyotsargastu IryApathikIpratikramaNAt paJcamapratimAkaraNAt subhadrAzrAvikAdinidarzanAcca zrAvakasya vidheyatayA pratipattavyo, yadi hi sAdhavo'pi bhaGgabhayAt sAkAraM kAyotsarga pratipadyante, tadA gRhibhiH sutarAmasau tathA pratipattavyaH, sAdhvapekSayA teSAmanaiSThikatvAditi 5 / evaM pratyAkhyAnamapi, nanu pAriSThApanikAdayazcAkArAH sAdhUnAmeva ghaTante, tato gRhiNAmayuktameva tad, naivaM yato yathA gurvAdayaH pAriSThApanikasyAnadhikAriNo'pi yathA vA bhagavatIyogavAhino gRhasthasaMsRSTAdyanadhikAriNo'pi pAriSThApanikAdyAkAroccAraNena pratyAkhyAnti, 'akhaNDaM sUtramuccAraNIya' mitinyAyAd, evaM gRhasthA apIti na doSaH 6 / tasmAt sAdhuvacchrAvakeNApi zrIsudharmakhAmyAdiparamparAyAtavidhinA pratikramaNaM kAryamityalaM prasaGgena / atha prAkU yat pratijJAtaM pratikramaNavivaraNasUtraM SaDAvazyakaprAnte vakSyata iti, tatra ca yatipratikramaNasUtra vivaraNasya yatidharmAdhikAre vakSyamANatvAt zrAvakapratikramaNasyedAnImavasaraH, tatra kRtasAmAyikena pratikramaNamanuSTheyaM, tasya ca sarvAticAravizodhakatvena viziSTazreyobhUtatvAnmaGgalAdividhAnArthaM prathamagAthAmAha - " vaMdittu savvasiddhe, dhammAyarie a savvasAhU a / icchAmi paDikkamiDaM, sAvagadhammAiArassa // 1 // " 'vanditvA' natvA, sarva vastu vidanti sarvebhyo hitA veti sArvAstIrthakRtaH sidhyanti sma sarvakarmakSayAnniSThitArthA bhavanti smeti jainelibrary.org Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 223 // siddhAH, sArvAzca siddhAzca sArvasiddhAstAn tathA 'dharmAcAryAn' zrutacAritradharmAcArasAdhUn dharmadAvanaM vA, cazabdAdupAdhyAyAn zrutAdhyApakAn, tathA 'sarvasAdhUMzca' sthavirakalpikAdibhedabhinnAn mokSasAdhakAn munIn, caH samuccaye, evaM ca vighnatrAtopazAntaye kRtapaJcanamaskAra idamAha - 'icchAmi' abhilaSAmi, 'pratikramituM' nivarttituM, kasmAdityAha - 'zrAvakadharmAticArAt' jAtAvekavacanaM, paJcamyarthe SaSThI, tato jJAnAdyAcArapaJcakasya caturviMzazatasaGkhyAticArebhyaH pratikramitumicchAmIti gAthArthaH // 1 // sAmAnyena sarvavratAticArapratikramaNArthamAha - " jo me vayAiyAro, nANe taha daMsaNe caritte a / suhumo ya bAyaro vA, taM niMde taM ca garihAmi // 2 // " 'ya' iti sAmAnyena, 'me' mama (sarva) 'vratAticAraH' aNuvratAdimAlinyarUpaH paJcasaptatisaGkhyaH, saJjAta iti zeSaH, tathA 'jJAne' jJAnAcAre kAlavinayAdyaSTaprakAre vitathAcaraNarUpaH, tathA 'darzane' samyaktve zaGkAdInAM paJcAnAmAsevanAdvAreNa niHzaGkitAdyaSTavidhe ca darzanAcAre anAsevanAdvAreNa, tathA 'cAritre' sami tigusilakSaNe'nupayogarUpo'tIcAraH cazabdAttapovIryAcArayoH saMlekhanAyAM ca tatra bAhyAbhyantarabhedAttapo dvAdazadhA, vIrya manovAkkAyaistridhA, aticAratA cAnayordharme khazaktigopanAt, saMlekhanAyAstu paJcAticArAH, evaM caturviMzatyadhikazatasaGkhyAticAramadhye yaH 'sUkSmo vA' anupalakSyaH 'bAdaro vA' vyaktaH, 'taM nindAmi' manasA pazcAttApena 'taM ca garhe' gurusamakSamiti // 2 // prAyo'nyavatAticArA api parigrahAt prAdurbhavantyataH sAmAnyena tatpratikramaNAyAha - "duvihe pariggahaMmI, sAvajje bahuvihe ya AraMbhe / kArAvaNe a saMgraha. // 223 // w.jainelibrary.org Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education karaNe, paDikkame desiaM savvaM // 3 // " "dvividhe parigrahe' sacittAcittarUpe, 'sAvadhe' sapApe 'bahuvidhe' anekaprakAre 'Arambha' prANAtipAtarUpe 'kAraNe' anyairvidhApane 'karaNe' svayaMnivarttane cazabdAt kacidanumatAvapi, yo meticArastamityanuvarttate, taM niravazeSaM, desiaM ti - ArSatvAdaivasikaM, evaM rAtrikapAkSikAdyapi khasvapratikramaNe, azubhabhAvAt prAtikUlyena kramAmi nivartte'hamityarthaH, uktaM ca - " svasthAnAdyat parasthAnaM, pramAdasya vazAt gataH / tatraiva kramaNaM bhUyaH, pratikramaNamucyate / 1 / " iti // 3 // adhunA jJAnAticAranindanAyAha"jaM baddhamiMdirahiM, cahiM kasAehiM appasatthehiM / rAgeNa va doseNa va, taM niMde taM ca garihAmi // 4 // " 'yadvaddhaM' yat kRtamazubhaM karma, prastAvAdviratinibandhakAprazastendriyakaSAyavazagAnAM jJAnAticArabhUtaM, yaduktam - " tad jJAnameva na bhavati yasminnudite vibhAti rAgagaNaH / tamasaH kuto'sti zaktirdinakarakiraNAgrataH sthAtum // 1 // " 'indriyaiH sparzanendriyAdibhiH sparzAdiviSayasambaddha sambhUtasAdhusodAsarAjaghrANapriyakumAramathurAvaNika subhadrAzreSThinyAdivat, tathA 'caturbhiH kaSAyaiH krodhAdibhiraprazastai stI baudadhika bhAvamupagatairmaNDUkakSapakaparazurAmadhanazrImammaNAdivat, 'rAgeNa' dRSTirAgAdirUpeNa govindavAcakottarAbhyAmiva, 'dveSeNa' aprItirUpeNa goSThAmAhilAdivat, vAzabdau vikalpArtho, 'taM ninde' ityAdi prAgvat // 4 // sAmprataM samyagdarzanasya cakSurdarzanasya ca pratikramaNAyAha - "AgamaNe niggamaNe, ThANe cakamaNe aNAbhoge / abhioge a nioge, paDikkame desiaM savvaM // 5 // " 'Agamane' 'midhyAdRSTirathayAtrAdeH sandarzanArthaM kutUhalenA- samantA w.jainelibrary.org Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 224 // Jain Education In hamane, 'nirgamane' ca yaddhamityanuvarttate, tathA 'sthAne' midhyAdRSTidevakulAdAvUrddhasthAne 'caGkramaNe' ca tatraivetastataH pariSvaSkaNe, va satItyAha - 'anAbhoge' anupayoge 'abhiyoge' rAjAbhiyogAdike 'niyoge' zreSThipadAdirUpe, zeSaM pUrvavat // 5 // sAmprataM samyaktvAticArapratikramaNAyAha - "saMkA 1 kha 2 vigiMchA 3 pasaMsa 4 taha saMthavo kuliMgIsu / sammattassaiyAre, paDi0 // 6 // " tatra tAvaddarzanamohanIya karmopazamAdisamuttho'rhaduktatattvazraddhAnarUpaH zubha AtmapariNAmaH samyaktvaM, tasmiMzca samyaktve zramaNopAsakena zaGkAdayaH paJcAticArA jJAtavyAH, na samAcaritavyAH, tatra 'saMkatti' jIvAditattveSu asti naveti saMzayakaraNaM 1 / 'kaMkhatti' kSamA'hiMsAdiguNalezadarzanAdanyAnyadarzanAbhilASaH kAGkSA 2 / 'vigiMchatti' dAnAdau phalaM prati sandeho vicikitsA, viuMchattipAThe tu malAvilagAtropadhIn sAdhUn dRSTvA jugupsamAnasya vidvajjugupsA 3 / aho mahAtapasvina ete ityAdi kuliGgiSu varNanaM prazaMsA 4 / vibhaktivyatyayAttaizca saha paricayaH saMstavaH 5 / dRSTAntAvAtra peyApAyinI 1 rAjA'mAtyau 2 jinadattamitradurgandhaH 3 zakaTAlaH 4 surASTrAzrAvaka 5 zveti khayamUhyAH / etAMzca samyaktvAticArAnAzritya yaddhamityAdi prAgvat // 6 // idAnIM cAritrAticArapratikramaNamabhidhitsuH prathamaM sAmAnyenArambhanindanArthamAha -- "chakkAyasamAraMbhe, payaNe ya payAvaNe ya je dosA / attaTThA ya paraTThA, ubhayaTThA ceva taM nide / 7 / " SaTkAyAnAM bhUdakAgnivAyuvanaspatitra sarUpANAM samArambhe- paritApane, tulAdNDanyAyAtsaMrambhArambhayozca - saGkalpApadrAvaNalakSaNayoH, eteSu satsu, 'ye' 'dosA' pApAni, na tvatIcArAH, anaGgI saMgraha // 224 // jainelibrary.org Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education kRte mAlinyAbhAvAt, ke sati ? 'pacane ca pAcane ca' cazabdAdanumatau ca kimarthamityAha - 'AtmArthaM khabhogArtha 'parArtha' prAghUrNakAdyartha 'ubhayArtha' khaparArtha, cazabdo'narthakadveSAdikRtadoSasUcakaH, evakAraH prakAreyattApradarzakaH, yadvA 'AtmArtha' mugdhamatitvAt sAdhvarthamazane kRte mama puNyaM bhaviSyati, evaM parArthobhayArthAvapi, athavA SaTrAyasamArambhAdiSvayatnenAparizuddhajalAdinA ye doSAH kRtAstAMzca nindAmIti // 7 // sAmprataM sAmAnyena cAritrAticArapratikramaNAyAha - "paMcaNha maNuvvayANaM, guNavvayANaM ca tiNhamaiyAre / sikkhANaM ca caunhaM, paDi0 // 8 // " kaNThyA, navaraM-anu samyaktvapratipatteH pazcAt aNUni vA mahAvratApekSayA laghUni vratAni aNuvratAni tAni pazceti mUlaguNAH, teSAmeva vizeSaguNakArakANi digvatAdIni trINi guNavratAni, etAni yAvatkathitAni, zikSAtratAni punaritvarakAlikAni, zikSakasya vidyAgrahaNamiva punaH punarabhyasanIyAni catvAri sAmAyikAdIni // 8 // adhunA prathamamAha - "paDhame aNubvayaMmI, dhUlagapANAivAyaviraIo / Ayariyamappasatthe, itthappamAyappasaMgeNaM // 9 // " 'prathame' sarvavratAnAM sAratvAdAdime, 'aNuvrate' anantaroktakharUpe, sthUlako bAhayairupalakSyatvAdvAdaro gatyAgatyAdivyaktaliGgadvitricatuSpazJcendriyajIvasambandhinAM prANAnAm-indriyAdInAmasthyAdyarthamatipAto vinAzastasya viratiH- nivRttistasyAH sakAzAdaticaritamatikrAntaM, etacca sarvaviratisaGgame'pi syAd, na ca tatpratikramaNArhamata Aha- 'aprazaste' krodhAdinaudadhikabhAve sati 'itthaM ti atraiva prANAtipAte, 'pramAdaprasaGgena' pramAdo madyAdi paJcadhA, tatra prasaJjanaM prakarSeNa pravarttanaM prasaGga jainelibrary.org Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. // 225 // stena, 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNAdAkuTyAdyairapi, yadvA viratimAzritya yadAcaritaM vakSyamANavadhabandhAdikamasAdhvanuSThitamiti // 9 // tadevAha-"vaha 1 baMdha 2 chavicchee 3, aibhAre 4 bhattapANavocchee 5 / paDhamavayassaiyAre, paDikkame desi savvaM // 10 // " 'vo' dvipadAdInAM nirdayatADanaM, 'bandho' rajjvAdibhiH saMyamanaM chavicchedaH' karNAdicchedanaM 'atibhAraH' zaktyanapekSaM gurubhArAropaNaM 'bhaktapAnavyavacchedoM' annapAnanirodhaH, sarvatra krodhAditi gamyate, etAMzca prathamavatAticArAnAzritya yabaddhaM, zeSaM prAgvat / vadhAdInAmaticAratA ca prAgaticArAdhikAre bhAvitaiva, anAbhogAtikramAdinA vA sarvatrAticAratA'vaseyA // 9 // dvitIyavratamAha"bIe aNuvvayaMmI, prithuulgaliyvynnviriio| Ayariyamappasatthe, itth0||10||" 'dvitIye aNuvrate' parItyatizayena sthUlakam-akIrtyAdiheturalIkavacanaM kanyAlIkAdi paJcadhA, tatra dveSAdibhiraviSakanyAM viSakanyAmityAdi vadataH kanyAlIkaM 1, evamalpakSIrAM bahukSIrAM gAmityAdi vadato gavAlIkaM 2, parasatkAM bhUmimAtmasatkAM vadato bhUmyalIkaM 3, upalakSaNAni caitAni sarvadvipadacatuSpadApadAlIkAnAM, nyAsasya-dhanadhAnyAdisthApanikAyA haraNam-apalApo nyAsApahAraH 4, atra pUrvatra cAdattAdAnave satyapi vacanasyaiva prAdhAnyavivakSaNAt mRSAvAdatvaM, labhyadeyaviSaye pramANIkRtasyotkocamatsarAdyabhibhUtasya kUTasAkSidAnAt kUTasAkSikatvaM 5, anayozca dvipadAdyalIkAntarbhAve'pi loke'tigarhitatvAtpRthagupAdAnaM, etasya paJcavidhAlIkasya yavacanaM-bhASaNaM tasya virateH, AyariyetyAdi prAgvat // 11 // asyAticArapratikramaNAyAha-"sahasA rahassadAre, mosuvaese // 225 // Jain Education Interational For Private & Personel Use Only mainelibrary.org Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education ya kUDalehe ya / bIavayassaiyAre, paDi0 // 12 // tatra 'sahasatti' 'sUcanAtsUtra' miti sahasA - anAlocyAbhyAkhyAnam asaddoSAdhiropaNaM cauro'yamityAdyabhidhAnaM sahasAbhyAkhyAnaM 1, rahasyekAnte mantrayamANAn vIkSyedaM cedaM ca rAjaviruddhAdikamete mantrayante ityAdyabhyAkhyAnaM raho'bhyAkhyAnaM 2, khadArANAM vizrabdhabhASitasyAnyasmai kathanaM khadAramantrabhedaH, tato dvandvaM kRtvA tasmin 3, ajJAtamantrauSadhAgupadezanaM mRSopadezastasmin 4, anyamudrAkSaravindrAdinA kUTasyArthasya lekhanaM kUTalekhastasmiMzca zeSaM prAgvat // 12 // idAnIM tRtIyavratamAha - " taie aNuvvayaMmI, thUlagaparadavvaharaNaviraIo / Ayariyamappasatthe, itthappa0 // 13 // " 'tRtIye aNuvrate' sthUrakaM- rAjanigrahAdihetuH paradravyaharaNaM tasya viratirityAdi prAgvat // 13 // asyAticArapratikramaNAyAha - " teNAhaDappaoge, tappADarUve viruddhagamaNe ya / kUDatulakUDamANe, paDi0 // 14 // " stenAH - caurAstairAhRtaM - dezAntarAdAnItaM kiJcitkuGkumAdi tatsamarghamitilobhAdyatkANakrayeNa gRhyate tat stenAhRtaM 1, 'paogitti' sUcanAt taskaraprayogaH, tadeva kurvantIti taskarAH - caurAH teSAmudyatakadAnAdinA haraNakriyAyAM preraNaM prayoga: 2, 'tappaDirUvatti' tasya prastutakuGkumAdeH pratirUpaM sadRzaM kusumbhAdi kRtrimakuGkumAdi vA, tatprakSepeNa vyavahAraH tatpratirUpavyavahAraH 3, viruddhanRpayo rAjyaM viruddharAjyaM tatra tAbhyAmananujJAte vANijyArtha atikramaNaM - gamanaM virudvagamanaM 4, kUTatulAkUTamAnaM tannayUnAdhikAbhyAM vyavaharataH 5, (yadAha uciyaM mottUNa kalaM, davvAikamAgayaM ca ukkarisaM / nivaDiyamavi jANato, parassa saMtaM na gihijA // 1 // eteSu kriyamANeSu jainelibrary.org Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ivaramalpakAyAre, paDi. mana2, " dharma- 13 yaddhamityAdi prAgvat // 4 // turyavratamAha-"cautthe aNuvvayaMmI, niccaM paradAragamaNaviraIo / Ayariyama-18| saMgraha. ppasatthe, ittha0 // 15 // " 'caturthe aNuvrate' 'nityaM sadA, pare-AtmavyatiriktAH teSAM daaraaH-prinniitsNgRhii||226|| tabhedabhinnAni kalatrANi teSu gamanam-AsevanaM tasya viraterityAdi prAgvat // 15 // asyAticArapratikramaNAyAha 8/-"apariggahiyA ittara, aNaMga vIvAha tivvaaNurAge / cauttha vayassaiyAre, pddi0|| 16 // " 'aparigRhItA vidhavA tasyAM gamanamaparigRhItAgamanaM 1, 'itaratti' itvaramalpakAlaM bhATIpradAnataH kenacit khavazIkRtA vezyA tasyAM gamanaM itvaraparigRhItAgamanaM 2, 'aNaMgatti' anaGga:-kAmastatpradhAnA krIDA-adharadazanAliGganAdyA tAM paradAreSu kurvato'naGgakrIDA, vAtsyAyanAyuktacaturazItikaraNAsevanaM vA, 'vIvAhatti' parakIyApatyAnAM slehAdinA vivAhasya karaNaM paravivAhakaraNaM, svApatyeSvapi saGghayAbhigraho nyAyyaH 4, 'tivvaaNurAgetti' kAmabhogatIvrAnurAgaH kAmeSu-zabdAdiSu, bhogeSu-rasAdiSu, tIvrAnurAgaH-atyantaM taddhyavasAyaH 5, khadArasanto|SiNazca traya evAntyA aticArAH, Adyau tu bhaGgAveva, striyA api tathaiva, yahA'tikramAdibhiraticAratA avaseyA, etAnAzritya yaddhamityAdi prAgvat // 16 // pazcamANuvratamAha-"itto aNuvvae paMcamaMmi AyariyamappasatthaMmi / parimANaparicchee, itthH||17||" 'itaH' turyavratAnantaraM, dhanadhAnyAdinavavidhaparigrahapari // 226 // mANalakSaNe 'paJcame aNuvrate' yadAcaritamaprazaste bhAve sati, ka viSaye ? 'parimANaparicchedeM parigrahapratyAkhyAnakAlagRhItapramANollaine, atretyAdi prAgvat // 17 // asyAticArapratikramaNAyAha-"dhaNadhannakhittavatthu, ruppa ORIGARLICA R naGgakIDA. AAAAAAAU5 Jain Educationa l For Private & Personel Use Only Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai suvaNNe ya kuviyaparimANe / dupae cauppayaMmI, paDi0 // 18 // " 'dhanaM gaNimAdi caturdA, tatra gaNimaM-pUgapha lAdi, dharimaM-guDAdi, meyaM-ghRtAdi, pAricchedya-mANikyAdi, 'dhAnyaM' bIhyAdi caturvizatidhA, etayoratikramo'ticAraH, tatra dhanadhAnyasya pramANaprAptasyAdhamarNAdibhyo'dhikalAbhe samupasthite yAvatA'gretanaM vikrINIte tAvattadgRha eva tatsthApayataH, satyaMkAreNa vA khIkurvataH, sthUlamUTakAdibandhanena vA dhanadhAnyAtikramarUpaH / prathamo'ticAraH, 'kSetraM' setuketUbhayAtmakaM 'vAstu'khAtocchritobhayAtmakaM tayoradhikasambhave yAdisaMyogajanito'ticAraH 2, 'rUpyaM' rajataM 'suvarNa' kanaka, etayoH patyAdibhyaH pradAnena 3, 'kupitaM' sthAlakacolAdi, tasya sthUlatvAdividhAnena 4, 'dvipadaM' gantrIdAsyAdi 'catuSpadaM' gavAzvAdi, tatra dvipadacatuSpadA garbhAgaNa nena 5, zeSaM prAgvat // 19 // sAmprataM trINi guNavratAni, tatrAdyapratikramaNAyAha-"gamaNassa ya parimANe, 5 disAsu uDe ahe atiriaM ca / vuDDisaiaMtaraddhA, paDhamaMmi guNavvae niMde // 19 // " 'gamanasya ca parimANe|| gateriyattAkaraNe, cazabdAdyadatikrAntaM, ka viSaye? 'dikSu tadevAha-urduti' urddha yojanadvitI(ta)yAdinA gRhItapramANasyAnAbhogAdinA'dhikagamanamUrddhadikapramANAtikramarUpaH prathamo'ticAraH 1, evamadhastiryagadizozcAticAradvayaM vAcyaM 3, 'vuDitti' kSetravRddhiH, ko'rthaH? sarvAsu dikSu yojanazatAdinA gRhItapramANasyAnyatarasyAM dizi yojanazatAdeH parataH kAryotpattAvanyadiksambandhIni katicidyojanAni jigamiSitAyAM dizi varddhayato dvigadvayamIlane tvaGgIkRtapramANasyAnatikramAGgAbhaGgalakSaNakSetravRddhirUpasturyo'ticAraH 4, 'saiaMtara SAGAR Jan Education For Private Personel Use Only belorary.org Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 227 // itti' smRtyantarddhA-smRtebhraMza ityarthaH, yathA pUrvasyAM dizi kRtayojanazatapramANasya gamanakAle ca zataM paJcA zadA kRtamiti sandehe vyaktamasmarataH paJcAzata upari gacchataH paJcamo'ticAraH, zatAtparato bhaGga eva 5, tadevaM prathame niyamitakatipayabhUbhAgaM muktvA caturddazarajjupramANalokagatajantujAtayAta nArakSaNarUpAya guNAya vrataM tasmin yadaticaritamityAdi prAgvat // 19 // sAmprataM dvitIyaM guNavataM, taca dvidhA bhogataH karmatazca, bhogo'pi dvidhA - upabhogaparibhogabhedAt, tatra upa iti sakRt bhoga-AhAramAtyAderAsevanamupabhogaH, parItyasakRdbhogo-bhavanAGganAdInAmAsevanaM paribhogaH / tatra gAthAmAha - "majaMmi ya maMsaMmi ya, puSphe ya phale ya gaMdhamale ya / uvabhogaparIbhoge, ghIyaMmi guNaccae niMde // 20 // zrAvakeNa tAvadutsargataH prAsukaiSaNIyAss - hAriNA bhAvyaM, asati saccitta parihAriNA, tadasati bahusAvayamadyAdIn varjayitvA pratyekamizrAdInAM kRtapramANena bhavitavyaM tatra madyaM madirA, mAMsaM pizitaM cazabdAccheSAbhakSyadravyANAmanantakAyAdInAM ca grahaH, tAni ca prAguktAni paJcodumbaryAdIni puSpANi-karIramadhukAdikusumAni cazabdAtra sasaMsakta patrAdiparigrahaH, phalAni jambUbIlvAdIni eSu ca madyAdiSu rAjavyApArAdau varttamAnena yatkiJcitkrApaNAdi kRtaM tasmin, etairantarbhogaH sUcitaH, bahistvayaM - 'gandhamalletti' gandhA- vAsAH, mAlyAni - puSpasrajaH, atropalakSaNatvAccheSabhogya vastuparigrahaH, tasminnuktarUpe, 'upabhogaparibhoge' 'bhImo bhImasena' iti nyAyAdupabhogaparibhogaparimANAkhye 'dvitIye guNavate' anAbhogAdinA yadatikrAntaM tannindAmi // 20 // atra bhogato'ticArapratikramaNA Jain Education Intemational saMgraha. // 227 // w.jainelibrary.org Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FOROSAGAGROGRAASARA yAha-"sacitte 1 paDibaddhe 3, appoladuppolie ya AhAre / tucchosahibhakkhaNayA, paDi0 // 21 // " kRta-13 saccittapratyAkhyAnasya kRtatatparimANasya vA saccittamatiriktamanAbhogAdinA'bhyavaharataH saccittA''hAro'ti-hU cAraH 1, evaM vRkSasthaM gundAdi rAjAdnAdi vA sAsthikaphalaM mukhe prakSipataH saJcittapratibaddhAhAraH 2, evamapakasyAgninA'saMskRtasyApariNatakaNikAdeH piSTasya bhakSaNamapakkauSadhibhakSaNatA 3, evaM duSpakasya pRthukAderduSpakauSadhibhakSaNatA 4, tucchA atRptihetutvAdasArA oSadhiH-komalamudgazimbAdikA tAM bhakSayatastucchauSadhibhakSaNatA 5 / etadviSaye 'paDikkame ityAdi prAgvat // 21 // atra vrate bhogopabhogotpAdakAni bahusAvadyAni karmato'GgArakarmAdIni paJcadaza karmAdAnAni tIvrakarmopAdAnAni zrAvakeNa jJeyAni, na tu samAcaraNIyAni, atasteSu yadanAbhogAdinA''caritaM tatpratikramaNAya gAthAdvayamAha-"iMgAlI vaNasADI, bhADI phoDI suvajae kammaM / vANija ceva ya daMtalakkharasakesavisavisayaM // 22 // evaM khu jaMtapIlaNakammaM nillaMchaNaM ca davadANaM / saradahatalAyasosaM, asaIposaM ca vajjijjA // 23 // " karmazabdaH pUrvArddha pratyekaM yojyA, tenAGgArakarma vanakarma zakaTakarma bhATakakarma sphoTakarma ceti paJca karmANi, tatrAgArakarmAGgArakaraNaM, evamanyadapi vahnisamArambheNa yajjIvanaM tadaGgArajIvikA 1, evaM vanakarmAdInyapi vAcyAni, uttarArddhana paJca vANijyAnyAha-vANijjamityAdi viSayazabdaH pratyekaM yojyastato dantaviSayaM vANijyaM dantavANijyam , evaM lAkSAdiSvapi, tatrAkare dantidantAditrasAGgagrahaNaM dantavANijyaM, evaM lAkSAdivikrayo lAkSAvANijyaM, madhughRtAdivikrayo rasavA Jain Educationit For Private Personal use only D r.jainelibrary.org Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 228 // Jain Education NijyaM, gomanuSyAdivikrayaH kezavANijyaM, viSazastrAdiviSayo viSavANijyaM, etatpaJcavidhaM vANijyaM pUrvoktaM ca paJcaprakAraM karma zrAvako varjayediti saNTaGkaH / 'jaMtapIlaNatti' yantre - ulUkhalAdau pIDanaM dhAnyakhaNDanAdi | tena karma- jIvikA yatrapIDanakarma, 'nilaMchaNatti' nitarAM lAJchanam - aGgAvayavacchedastena karma- jIvikA nirlAJchanakarma, 'devadANatti' araNye'gniprajvAlanaM 'saradaha ityAdi' sarodrahataTAkazoSaH- sAraNIkarSaNena tato jalaniSkAsana mityartha, 'asaIposaMti' vRttyarthaM dAsyAdiduHzIlajantupoSaNaM liGgamatantraM, sUtre ca evaMkhuzabdau gAthAparyante sambadhyete, tatazcaivaMprakArANi kharakarmANi guptipAlAdIni ca, khu nizcayena, suzrAvako varjayediti // 22-23 // sAmpratamanarthadaNDAkhyaM tRtIyaM guNavataM, tatrArthI- dehakhajanAdInAM kArya tadbhAvo'narthaH, tataH prANI niSprayojanaM puNyadhanApahAreNa daNDyate pApakarmaNA vilupyate yena so'vadhyAnAcaritAdikazcaturddhA'narthadaNDaH, tasya | muharttAdikAlAvadhinA niSedho'narthadaNDavrataM / tatra cApadhyAnAcaritapApopadezau vratAdhikArasthavyAkhyAnAdevAvaseyau, hiMsrapradAnapramAdAcarite tu bahusAvadyatvAt sAkSAtsUtrakRdeva dvisUtryA''ha - "satyaggimusala| jaMtagataNakaTThemaMtamUla bhesajje / dinne davAvie vA, paDi0 // 24 // nhANuvvaTTaNavaNNagavilevaNe saharUvarasagaMdhe / vatthAsaNaAbharaNe, paDi0 // 25 // " 'zastrAgnimuzalAni' pratItAni, 'yantrakaM' ganryAdi 'tRNaM' mahArajjukara| NAdiheturdarbhAdi vA vraNakRmizodhanaM bahukarI vA 'kASThaM' araghayaSTyAdi, 'mantro' viSApahArAdiH vazIkaraNAdirvA, 'mUla' nAgadamanyAdi jvarAdyupazamanamUlikA vA garbhazAtanAdi vA mUlakarma, 'bheSajaM' sAMyogikadra saMgraha. // 228 // jainelibrary.org Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyamuccATanAdihetuH, etacchastrAdi prabhUtabhUtasaGghAtaghAtahetubhUtaM dAkSiNyAdyabhAve'nyebhyo yad dattaM dApitaM vA tasya 'paDikkame ityAdi' prAgvat // 24 // 'lAnaM' abhyaGgapUrvakamaGgaprakSAlanaM, tacAyatanayA trasasaMsaktabhUmyAM sampAtimasattvAkule vA'kAle vastrApUtajalena vA yatkRtaM, 'udvarttanaM' saMsaktacUrNAdibhiH, udvarttanikAzca na bhasmani kSiptAstatastAH kITikAkulAH zvAdibhirbhakSyante, pAdairvA mRdyante, 'varNakaH' kastUrikAdiH vilepanaM' kuGkumacandanAdi, ete ca sampAtimasattvAdyayatanayA kRte 'zabdoM' veNuvINAdInAM kautukena zrutaH, zabdo vA nizyucaiHkhareNa kRtastatra, 'AujjoyaNaviNae' ityAdyadhikaraNaM yadabhUt 'rUpANi' nATakAdau nirIkSitAni, 'rasa' anyeSAmapi tadgRddhiheturvarNitaH, evaM 'gandhAdInyapi' atra viSayagrahaNAttajAtIyamadyAdipramAdasya paJcavidhasyApi grahaH, yadvA''lasyena tailAdibhAjanAsthaganaM pramAdAcaritaM tasmiMzca, 'paDikkame ityAdi prAgvat // 25 // atrAticArapratikramaNAyAha-"kaMdappe ku kuie, mohariahigaraNabhogaairitte / daMDaMmi aNahAe, taiaMmi guNavvae niMde // 26 // " 'kandarpo' mohoddIpakaM hAsyaM 1, 'kaukucyaM' netrAdivikriyAgarbha hAsyajanakaM viTaceSTitaM 2, 'maukharya' asambaddhabahubhASitvaM 3, 'adhikaraNatti' saMyuktAdhikaraNatA, tatrAdhikriyate narakAdiSvAtmA'nenetyadhikaraNaM-muzalodUkhalAdi saMyuktamarthakriyAyAM praguNIkRtaM taca tadadhikaraNaM ca tadbhAvaH saMyuktAdhi karaNatA, iha vivekinA saMyuktaM gandhAdi na dharaNIyaM, tadRSTvA jano gRhNanna nivArayituM zakyate, visaMyukte tu rAvata eva nivAritaH syAt 4, "bhogaairittetti' upabhogaparibhogAtiriktatA, tadAdhikyakaraNe hyanye'pi Jain Education a l For Private & Personel Use Only adjainelibrary.org Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 229 // tattailAmalakAdi yAcitvA nAnAdau pravarttante, 'daNDaMmi aNaTTAeti' anarthadaNDAkhye 'taiaMmItyAdi' prAgvat // 26 // sAmprataM zikSAvratAni, tatra prathamaM sAmAyikaM, tatkharUpaM ca pUrvamuktameva, tasyAticArapratikramaNAyAha - "tivihe duppaNihANe, aNavaTThANe tahA saiviNe / sAmAia bitahakae, paDhame sikkhAvae niMde // 27 // 'trividhaM' triprakAraM 'duSpraNidhAnaM' kRtasAmAdhikasya manovAkkAyAnAM duSprayuktatA, tatra manasA gRhAdivyApAracintanaM 1, vAcA sAvadhakarkazAdibhASaNaM 2, kAyenApratyupekSitApramArjitasthaNDilAdau niSadanAdividhAnaM 3, 'anavasthAnaM' sAmAyikakAlAvadherapUraNaM yathAkathaJcidvA'nAdRtasya karaNaM 4, tathA 'smRtivihInaM' nidrAdi| pramAdAt zUnyatayA'nuSThitaM 5, etAnAzritya 'sAmAyike' prathame zikSAvate 'vitathAkRte' samyagananupAlite, yo'ticArastaM nindAmIti // 27 // adhunA dezAvakAzikaM vrataM taca pUrva yojanazatAdinA yAvajjIvaM gRhItadigvratasya tathAbhISTakAlaM gRhazayyAsthAnAdeH parato gamananiSedharUpaM, sarvavratasaMkSepakaraNarUpaM vA / asyAticArapratikramaNAyAha - "ANavaNe pesavaNe, sadde rUve ya puggalakkheve / desAvagAsiyaMmI, bIe sikkhAvae | niMde // 28 // " gRhAdau kRtadezAvakAzikasya gRhAdevahistAt kenacitkiJcidrastvAnayataH AnayanaprayogaH 1, evaM prasthApayataH preSyaprayogaH 2, gRhAderbahiHsthasya kasyacit kAzitAdinA kAryakaraNArthamAtmAnaM jJApayataH zabdAnupAta: 3, evaM kharUpaM darzayato mAlAdAvAruhya pararUpANi vA prekSamANasya rUpAnupAta: 4, niyantritakSetrAihiH sthitasya kasyacit leSvAdikSepaNena khakArya smArayataH pudgalakSepaH 5, 'desAvagAsiyaMmItyAdi' prAgvat Jain Education Intemational saMgraha * // 229 // jainelibrary.org Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education %%% // 28 // adhunA poSadhopavAsaH - tatra poSaM puSTiM prakramAddharmasya dhatta iti poSadhaH - avazyamaSTamyAdiparvadinAnuSTheyo vratavizeSaH tatropavasanaM poSaghopavAsaH / tadbhedAstu pauSadhavrate uktAstato'vaseyAH / atra cAticArapratikramaNAyAha - " saMthAruccAravihI, pamAya taha caiva bhoyaNAbhoe / posahavihivivarIe, taie sikkhAvae niMde // 29 // " 'saMstArakaH' kambalAdimaya upalakSaNatvAcchayyApIThaphalakAdi ca, 'uccAratti' uccAraprazravaNabhUmayo dvAdaza dvAdaza viNmUtrasthaNDilAni eSAM vidhau pramAdaH ko'rthaH ? zayyAyAM saMstArake ca cakSuSA apratyupekSite duSpratyupekSite vopavezanAdi kurvataH prathamo'ticAraH 1, evaM rajoharaNAdinA apramArjite duSpramArjite ca dvitIya: 2, evamuccArAdibhUmInAmapi dvAvaticArau, ataH procyate- 'tahace vatti' tathaiva 'bhavatyanAbhoge' anu payuktatAyAM satyAmityaticAracatuSTayaM 4, tathA 'pauSadhavidhiviparIta' poSadhavidhezcaturvidhasyApi viparIto'samyakpAlanarUpaH, yathA kRtapauSadhasya kSudhAyArttasya pauSadhe pUrNe zvaH svArthamAhArAdi itthamitthaM kArayiSye ityAdi dhyAyataH paJcamo'ticAraH, pAThAntaraM vA 'bhoyaNAbhoyatti' bhojane AhAre upalakSaNatvAt dehasatkArAdau Abhoga-upabhogaH, kadA pauSadhaH pUrNo bhaviSyati / yenAhaM bhokSye ityAditatparateti paJcamaH 5 / evaM paJcabhiraticAraiH pauSadhavidhiviparIte vaiparItye sati 'taie ityAdi' prAgvat // 29 // sAmpratamatithisaMvibhAgAkhyaM turya zikSAvataM, tatra tithiparvAdilaukikavyavahAratyAgAdbhojanakAlopasthAyI zrAvakasyAtithiH sAdhurucyate, tasya saGgato- nirdoSo nyAyAgatAnAM kalpanIyAnnapAnAdInAM dezakAlazraddhAsatkArakramayuktaH pazcAtkarmA jainelibrary.org Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 230 // didoSaparihAreNa viziSTo bhAga AtmAnugrahabuddhyA dAnamatithisaMvibhAgaH / atra cAyaM vidhiH-kRtapauSadhena 1 zrAddhena pAraNakadine sAdhusadbhAve'vazyamatithisaMvibhAgavatamAsevya pArayitavyaM, anyadA tvaniyamaH, yadAha'paDhamaM jaINa dAUNa ityAdi / anAticArapratikramaNAyAha-"saccitte nikkhivaNe, pihiNe vavaesa macchare ceva / kAlAikamadANe, cautthe sikkhAvae niMde // 30 // " deyasyAnnAderadAnavuddhyA'tikramAdibhiranAbhogena vA 'saJcitte' pRthvyAdau nikSipataH saJcittanikSepaNateti prathamo'ticAraH 1, evaM saccittena piddhataH sacittapidhAnatA 2, khakIyamapi parakIyamidamityabhidhataH paravyapadezaH 3, kimasmAdapyahaM nyUna itimAtsaryAidato matsaritA 4, sAdhubhikSAvelAmatikramya nimantrayamANasya kAlAtikramaH 5, zeSaM prAgvat // 30 // sAmpratamatra yadrAgAdinA dattaM tatpratikramaNAyAha-"suhiesu ya duhiesu ya, jA me assaMjaesu aNukaMpA / rAgeNa va doseNa va, taM niMde taM ca garihAmi // 31 // " sAdhuSviti vizeSyaM gamyaM saMvibhAgavataprastAvAt, tataH sAdhuSu kIdRkSu ? suSTu hitaM-jJAnAditrayaM yeSAM te suhitAsteSu, punaH kIdRkSu ? 'du:khiteSu' rujA tapasA vA klAnteSu prAntopadhiSu vA, punaH kiMviziSTeSu ? (na) khayaM-svacchandena yatA-udyatA akhaMyatAsteSu, gurvAjJayA viharatsu ityarthaH, 'yA' mayA kRtA'nukampA-annAdidAnarUpA bhaktiH, anukampAzabdenAtra bhaktiH sUcitA, yathoktam-"AyariaNukaMpAe, gaccho aNukaMpio mahAbhAgo / gacchANukaMpaNAe, avvucchittI kayA titthe // 1 // " rAgeNa putrAdipremNA, natu guNavattvavuddhyA, tathA 'deSeNa deSo'tra sAdhunindAkhyA, yathA adattadAnA dhanadhA // 23 // Jain Education a l For Private & Personel Use Only Enjainelibrary.org kA Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int nyAdirahitA malAvilasakaladehA jJAtijanaparityaktAH kSudhArttAH sarvathA nirgatikA amI, ata upaSTambhAha | ityevaM nindApUrvakaM yA'nukampA sApi nindArhA azubhadIrghAyuSkahetutvAt, yadAgamaH - "tahArUvaM samaNaM vA | mAhaNaM vA saMjayavirayapaDiyapaccakkhAyapAvakammaM hIlittA niMdittA khiMsittA garahittA avamannittA amaneNaM apIikArageNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhittA asuhRdIhAuyattAe kammaM pakarei" yadvA- sukhiteSu vA, asaMyateSu pArzvasthAdiSu, zeSaM tathaiva / navaraM 'deSeNa' 'dagavANaM pupphaphala' mityAditagatadoSadarzanAnmatsareNa, athavA 'asaMyateSu SaDidhajIvavadhakeSu kuliGgiSu, 'rAgeNa' ekagrAmotpattyAdiprItyA, 'dveSeNa' pravacanapratyanIkatAdidarzanodbhavena, tadevaMvidhaM dAnaM nindAmi garhe ca, yat punaraucityadAnaM tanna nindAhai, jinairapi vArSikaM dAnaM dadadbhistasya darzitatvAt // 31 // samprati sAdhuSu yanna dattaM tatpratikramitumAha - " sAhasu saMvibhAgo, na kao tavacaraNakaraNajuttesu / saMte phAyadANe, taM niMde0 // 32 // kaNThyA / navaraM tapazcaraNakaraNayuteSvityatra tapasaH pRthagupAdAnamanena nikAcitAnyapi karmANi kSIyanta iti prAdhAnyakhyApanArtha ||32|| samprati saMlekhanAticArAn parijihIrSurAha - " ihaloe paraloe, jIviyamaraNe ya Asasapaoge / paMcaviho aiyAro, mA majjhaM hujja maraNaMte // 33 // " atrAzaMsAprayoga iti sarvatra yojyaM, tatra pratikrAmakaM pratItyehaloko - naralokastatrAzaMsA-rAjA syAmityAdyabhilASastasyAH prayogo vyApAra ihalokAzaMsAprayogaH 1, evaM devaH syAmityAdiparalokAzaMsAprayogaH 2 tathA kazcitkRtAnazanaH prabhUtapaurajanavAtavihitamahAmahasatatAvalokanAt ainelibrary.org Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. // 231 // CAUSLOGANSLCUL pracuravandAruvRndavandanasammardadarzanAt astokavivekilokasatkRtazlokasamAkarNanAt purataH saMbhUya bhUyo bhUyaH sadArmikajanavidhIyamAnopabRMhaNazravaNAt anaghasamastasajanamadhyasamArabdhapustakavAcanavastramAlyAdisatkAranirIkSaNAcaivaM manyate-pratipannAnazanasthApi mama jIvitameva suciraM zreyaH, yata evaMvidhA maduddezena vibhUtirvarttata iti jIvitAzaMsAprayogaH 3, tathA kazcit karkazakSetre kRtAnazanaH prAguktapUjAdyabhAve kssudhaadyaato vA cintayati-kimiti zIghraM na mriye'hamiti maraNAzaMsAprayogaH 4, tathA kAmabhogAzaMsAprayogaH, tatra kAmau-zabdarUpau, bhogA-gandharasasparzAH, yathA mamAsya tapasaH prabhAvAt pretya saubhAgyAdi bhUyAditi 5, eSa 'paJcavidho'ticAroM'mA 'mama' 'bhUyAn' maraNAnte yAvaccaramocchrAsa iti // 33 // sarvo'pyaticAro yogatrayasambhavo'tastamuddizya taireva pratikrAmannAha-"kAeNa kAiyassA, paDikkame vAiyassa vAyAe / maNasA mANa|siyassA, savvassa vayAiyArassa // 34 // " kAyena vadhAdikAriNA zarIreNa kRtaH kAyikastasya, ArSatvAdatra dIrghaH, 'kAyena' tapAkAyotsargAdyanuSThAnapareNa dehena, evaM vAcA sahasAbhyAkhyAnadAnAdirUpayA kRtasya vAcikasya, vAcaiva mithyAduSkRtakaraNAdilakSaNayA, tathA manasA devatattvAdiSu zaGkAdikaluSitena kRto mAnasikastasya manasaiva hA duSTaM kRtamityAdyAtmanindApareNa, sarvasya vratAticArasya pratikramAmIti sAmAnyena yogatrayapratikramaNamuktaM // 34 // samprati vizeSatastadevAha-vaMdaNavayasikkhAgAravesu sannAkasAyadaMDesu / guttIsu samiIsu ya, jo aiyAro tayaM niMde // 35 // " 'vandanaM' caityavandanaM guruvandanaM ca, 'vratAni sthUlaprANAti // 231 // For Private & Personel Use Only Rijainelibrary.org Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAtAdIni pauruSyAdipratyAkhyAnarUpA niyamA vA, 'zikSA grahaNAsevanarUpA dvividhA, tatra grahaNazikSA sAmAyikAdisUtrArthagrahaNarUpA, yadAha-"sAvagassa jahanneNaM aTThappavayaNamAyAo, ukkoseNaM chajjIvaNiyA suttaovi atthaovi, piMDesaNajjhayaNaM na suttao, atthao puNa ullAveNaM suNaitti', AsevanazikSA tu 'namaskAreNAvabodha' ityAdidinakRtyalakSaNA, 'gauravANi jAtyAdimadasthAnAni, tAni pratItAni, RddhyAdIni vA, vandanaM ca vratAni cetyAdidvandvasteSu, tathA 'saMjJAH' AhAra 1 bhaya 2 maithuna 3 parigraha 4 rUpAzcatasraH, tathA parAH SaT saMjJAH krodha 1 mAna 2 mAyA 3 lobha 4 loka 5 ogha 6 rUpA mIlitAzca daza, paJcadaza vA tAzca AhArAdi 4 krodhAdi 4 sukhaduHkhamohavitigicchAzokadharmAMgharUpAH, Asu ca lokasaMjJAmIlane SoDazApi, tathA kaSaH-saMsArastasyA''yo-lAbho yebhyaste kaSAyAH-krodhAdayaH, tathA daNjyate dharmadhanApahAreNa prANI yaiste'zubhamanovAkAyarUpA daNDA, mithyAdarzanamAyAnidAnazalyarUpA vA, teSu, tathA 'guptiSu' azubhayoganirodharUpAsu, tathA 'IryAdiSu' paJcasu samitiSu, cazabdAddarzanapratimAdyazeSadharmakRtyeSu ca, niSiddhakaraNAdinA yo'ticArastakaM nindAmIti // 35 // sAmprataM samyagdarzanamAhAtmyopadarzanAyAha-"sammaddiTThI jIvo, jaivihu pAvaM samAyarai kiMci / appo si hoi baMdho, jeNa na niddhaMdhasaM kuNai // 36 // " samyag-aviparItA dRSTiHbodho yasya sa samyagdRSTiIvo, 'yadyapi kathaJcidanirvahan 'pApaM kRSyAdyArambhaM 'samAcarati 'kizcit stokaM nirvAhamAtramityarthaH, huratra tathApItyarthe, tatastathApyalpA-pUrvaguNasthAnApekSayA stokaH, 'sitti' tasya zrAva Jain Education in Mininelibrary.org Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 232 // Jain Education kasya 'bhavati' 'bandho' jJAnAvaraNAdikarmaNAM kuta ityAha- 'yene 'ti yasmAnna 'nidrdhasaMti' nirdayaM, kriyAvizeSaNamidaM, 'kurute' pravarttate, pazuvadhanibandhanavANijyodyatacArudattavaditi / nanu stokasya viSasya viSamA gatirityalpasyApi bandhasya kA gatirityata Aha - "taMpi hu sappaDikamaNaM, sappariyAvaM sauttaraguNaM ca / khiSpaM uvasAmeI, vAhivva susikkhio vijjo // 37 // " 'tadarpi' yatsamyakdRSTinA kRtamalpaM pApaM, saha pratikramaNena SaDdhiAvazyakena varttata iti sapratikramaNaM, 'saparitApaM' pazcAttApAnugataM, pakArasya dvitvamArSatvAt, 'sottaraguNaM ca' gurUpadiSTaprAyazcittacaraNAnvitaM 'kSipraM' zIghraM 'upazamayati' niSpratApaM karoti kSapayati vA, zrAvakaH hurityasyAtraivArthatvAt niSpratApaM karotyevetyarthaH / kamiva ityAha- 'vyAdhimiva' sAdhyarogamiva 'suzikSito vaidya' | iti // 37 // dRSTAntAntaramAha -- "jahA visaM kuTTagayaM, maMtamUlavisArayA / vijjA haNaMti maMtehiM, to taM havai nivvisaM // 38 // kaNThyA / navaraM - 'vijJA' iti vaidyAH 'taM ti' tatpApaM yadyapyasau viSArttasteSAM matrAkSarANAM na tathAvidhamarthamavabuddhyate, tathApyacintyo hi maNimantrauSadhInAM prabhAva iti tadakSarazravaNe'pi guNaH saMpanIpadyate // 38 // dASTantikamAha - " evaM aTThavihaM kammaM, rAgadosa samajjiyaM / AloyaMto ya niMdito, khippaM haNai susAvao // 39 // " kaNThyA / navaraM - suzabdaH pUjArthaH, sa ca 'kayavayakammo' ityAdinA pUrvoktaSaTsthAnayuktasya bhAvazrAvakatvasya sUcakaH, enamevArthe savizeSamAha - "kayapAvovi maNusso, AloiyaniMdio gurusagAse / hoi airegalahuo, ohariyabharuva bhAravaho // 40 // " subodhA / navaraM manuSyagrahaName saMgraha. // 232 // v.jainelibrary.org Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education ** teSAmeva pratikramAtvakhyApanArtha, 'AloianiMdiotti' AlocitaninditaH samyakRtAlocananindAvidhirityarthaH, 'gurusakAze' ityanena cAguroragItArthAderantike Atmanaiva vA kriyamANAyA AlocanAyAH zuddhyabhAvo darzitaH, 'ohariabhavatti' apahRtabhAra iveti // 40 // samprati zrAvakasya bahvArambharatasyApyAvazyakena duHkhAnto bhavatIti darzayitumAha - "AvassaeNa eeNa, sAvao jaivi bahuo hoi / dukkhANamaMtakiriyaM, kAhI acireNa kAleNa // 41 // " Avazyakenaiteneti SaDvidhabhAvAvazyakarUpeNa, natu dantadhAvanAdinA dravyAvazyakena, 'zrAvako' 'yadyapi' 'bahurajA' bahubadhyamAnakarmA bahurato vA vividha sAvadyArambhAsakto bhavati, tathApItyadhyAhArAdU 'duHkhAnAM' zArIramAnasAnAM 'aMtakiriyaM' antakriyAM vinAzaM 'kariSyatyacireNa' stokenaiva kAlena, atra cAntakriyAyA anantaraheturyathAkhyAtacAritraM, tathApi paramparAheturidamapi jAyate, sudarzanAderiveti // 41 // samprati vismRtAticAraM pratikramitumAha - " AloyaNA bahuvihA, na ya saMbhariyA paDikamaNakAle / mUlaguNauttaraguNe, taM niMde taM ca garihAmi // 42 // " kaNThyA / navaraM - 'AlocanA' gurubhyo nijadoSakathanaM, upacArAt tatkAraNabhUtA pramAdakriyApyAlocanA, 'paDikkamaNakAletti' AlocanA nindAgarhA'vasare // 42 // evaM pratikrAmako duSkRtanindAdIn vidhAya vinayamUladharmArAdhanAya kAyenAbhyutthitaH 'tassa dhammassa kevalI paNNattassapti' bhaNitvA maGgalagarbhamidamAha - " abhuTTiomi ArAhaNAi, virao virAhaNAe a / tiviheNa paDikkato, vaMdAmi jiNe cauvvIsaM // 43 // ' 'tasya' gurupArzve prati ainelibrary.org Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 233 // pannasya 'dharmasya' zrAvakadharmasya 'kevaliprajJaptasya' 'abhyutthito'smyArAdhanAya' udyato'haM samyakpAlanArthe, 'viratazca virAdhanAyA' nivRttaH khaNDanAyAH trividhenetyAdi sugamam // 43 // evaM bhAvajinAnnatvA samyaktva| zuddhyarthaM trilokagatasthApanArhadvandanArthamAha - " jAvaMti cehayAI0 // 44 // kaNThyA / navaraM - 'ihasaMtotti' ihasthitaH // 44 // sAmprataM sarvasAdhuvandanAyAha - "jAvaMta kevi sAhu, bhara0 // 45 // " 'yAvantaH kecitsAdhavo' jinasthavirakalpikAdibhedabhinnAH, utkarSato navakoTisahasrasaGkhyA, jaghanyatastu [dvikoTi sahasrapramitAH, bharatairAvatamahAvideheSu, cazabdAtsaMharaNAdinA'karmabhUmyAdiSu ca sarvebhyastebhyaH praNatastri ] vidhenetyAdi sugamam // 45 // evamasau pratikrAmakaH kRtasamastacaityayatipraNatirbhaviSyatkAle'pi zubhabhAvamAzaM| sannAha-- "cirasaMciyapAvapaNAsaNIi bhavasayasahassamahaNIe / cauvIsajiNaviNiggayakahAi bolaMtu me diahA // 46 // " 'kaNThyA | navaraM - 'kathayA' tannAmoccAraNataguNotkIrttanataccaritavarNanAdikayA vacanapaddhatyA, 'volaMtuti' vrajantu // 46 // samprati maGgalapUrvakaM janmAntare'pi samAdhibodhyAzaMsAmAha - mama maMgalamarahaMtA, siddhA sAhU suaM ca dhammo ya / samaddiTThI devA, diMtu samAhiM ca bohiM ca // 47 // " 'mama maGgalamarhantaH siddhAH sAdhavaH' 'zrutaM' cAGgopAGgAdyAgamaH, 'dharmaH' cAritrAtmakaH cazabdAllokottamAzca zaraNaM caite iti draSTavyaM / cattAri maGgalamityAdau catvAryeva maGgalAnyuktAni atra tu dharmAntargatatve'pi zrutasya pRthaggrahaNaM jJAnakriyAbhyAM samuditAbhyAmeva mokSa iti jJApanArtha, tathA 'samyagdRSTayaH' arhatyAkSikA devAzca devyazcetyekaze saMgraha // 233 // jainelibrary.org Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GAURRECTORAGALLERS SAddevA-yakSAmbAprabhRtayo 'dadatu' prayacchantu 'samAdhi' cittasvAsthyaM 'bodhi' pretya jinadharmaprAptirUpAM / Aha-te| devAH samAdhidAne kiM samarthA navA?, yadyasamarthAstarhi tatprArthanasya vaiyarthya, yadi samarthAstahi dUrabhavyAbhavyebhyaH kiM na prayacchanti ?, athaivaM manyate-yogyAnAmeva te samarthA, nAyogyAnAM, tarhi yogyataiva pramANaM, kiM tairajAgalastanakalpaiH?, atrocyate, sarvatra yogyataiva pramANaM, paraM na vayaM vicArAkSamaniyativAdyAdivadekAntavAdinaH, kiMtu jinamatAnuyAyinaH, tacca sarvanayasamUhAtmakasyAdvAdamudrAnatibhedi, 'sAmagrI vai janiti vacanAt , yathA hi ghaTaniSpattI mRdo yogyatAyAmapi kulAlacakracIvaradavarakadaNDAdayo'pi tatra sahakArikAraNaM, evamihApi jIvayogyatAyAM satyAmapi tathA tathA pratyUhanirAkaraNena devA api samAdhibodhidAne samarthA bhavanti metAryAderiva ityato na nirarthakA tatprArthaneti // 47 // nanu khIkRtavratasya pratikramaNaM yuktaM, navavratinAM, vratAsattvenAticArAsaMbhavAditicet, maivaM, yato nAticAreSveva pratikramaNaM, kiMtu caturyu sthAneSu iti / yeSu caturpu sthAneSu pratikramaNaM bhavati tadupadarzanAyAha-"paDisiddhANaM karaNe, kicANamakaraNe a paDikkamaNaM / assaddahaNe a tahA, vivarIaparUvaNAe y||48||" 'pratiSiddhAnAM samyaktvANuvratAdimAli-| nyahetuzaGkAvadhAdInAM karaNe' 'kRtyAnAM' cAGgIkRtapUjAdiniyamAnAmakaraNe 'azraddhAne'ca nigodAdivicAravipratyaye, tathA 'viparItaprarUpaNAyAM' unmArgadezanAyAM, iyaM hi caturantAdbhabhavabhramaNaheturmarIcyAderiva, tasyAM cAnAbhogAdinA kRtAyAM pratikramaNaM bhavatIti / nanu zrAvakasya dharmakathane'dhikAro'sti ?, astIti brUmaH, Jain Education For Private Personal use only Mainelibrary.org Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 234 // Jain Education gItArthAdadhigatasUtrArthasya guruparatantravacanasya tasyaiva sUtrArthasya kathane ko nAma nAdhikAraH ?, 'paDhai suNei guNei, jaNassa dhammaM parikahei' ityAdivacanAt tathA cUrNi:- 'so jiNadAsasAvao aTThamicauddasI uvavAsaM karei putthayaM ca vAei' ityAdi // 48 // sAmpratamanAdisaMsArasAgarAvarttAntargatAnAM sattvAnAmanyo'nyaM vairasambhavAttatkSamaNAyAha - "khAmemi savvajIve, savve jIvA khamaMtu me / mittI me savvabhUesa, veraM majjha na keNaI // 49 // " 'kSamayAmi sarvajIvAn' anantabhaveSvapyajJAnamohAvRtena yA teSAM kRtA pIDA tayorapagamAtmarSayAmi sarve jIvAH kSAmyantu me duzceSTitaM, atra hetumAha - 'maitrI me sarvabhUteSu' 'vairaM mama na kenacit ' ko'rthaH ? mokSalAbha hetubhistAn sarvAn vazaktyA lambhayAmi, na ca keSAJcinnikRtAmapi vighAte vartte'hamiti / vairaM hi bhUribhavaparamparA'nuyAyi kamaThamarubhUtyAdInAmiveti // 49 // sAmprataM pratikramaNAdhyayanamupasaMharannavasAnamaGgalapradarzanArthamAha - " evamahaM Aloiya, niMdiya garahiya dugaMchiuM samaM / tiviheNa paDikkato, vaMdAmi jiNe cauvvIsaM // 50 // " kaNThyA / navaraM 'durgAchiu~'ti jugupsitvA dhigmAM pApakAriNamityAdinA, samyagiti ca sarvatra yojyaM / ityevamalparucisattvabodhanAya zrAddhapratikramaNasUtrasaGkSepArtho'tra likhito, vistarArthastu vRhadvRttitazcUrNitazcAvaseyaH / atra ca prasaGgato'nyAnyapi zeSasUtrANi vyAkhyAyante - "Ayaria uvajjhAe, sIse sAhammie kulagaNe a / je me kei kasAyA, savve tiviheNa khAmemi // 1 // " AcArye upAdhyAye ziSye sAdharmike kule gaNe ca ye me ke'pi kaSAyAH kRtAH santi, tAn sarvAn ahaM trividhena manovA saMgraha. // 234 // jainelibrary.org Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dha. saM. 40 Jain Education kAyayogena kSamayAmi // 1 // " savvassa samaNasaMghassa, bhagavao aMjaliM karia sIse / savvaM khamAvaittA, khamAmi savvassa ahayaMpi // 2 // " sarvasya zramaNasaGghasya bhagavataH aJjaliM kRtvA zIrSe sarva kSamayitvA kSAmyAmi sarvasya ca ahamapi // 2 // " savvassa jIvarAsissa, bhAvao dhammanihianiacitto / savvaM khamAvaittA, khamAmi savvassa ahayaMpi // 3 // sarvasya jIvarAzeH, bhAvato dharme nihitaM nijacittaM yena sa tathA IdRzaH, sarva kSamayitvA kSAmyAmi sarvasya ahamapi // 3 // atha stuti:- "suadevayA bhagavaI, nANAvaraNIyakammasaMghAyaM / tesiM khaveu sayayaM, jesiM suasAyare bhantI // 1 // " zrutadevatA bhagavatI jJAnAvaraNIyakarmasaGghAtaM teSAM kSapayatu satataM yeSAM zrutasAgare bhaktirasti // 1 // " jIse khitte sAhU, daMsaNanANehiM caraNasahiehiM / sAhRti mukkhamaggaM, sA devI hara duriAI // 1 // " yasyAH kSetre cAritrasahitairdarzanajJAnaiH sAdhavo mokSamArga sAdhayanti sA devI duritAni haratu // 1 // atha varddhamAnastutiH - " namo'stu varddhamAnAya, sparddhamAnAya karmaNA / tajjayAvAsamokSAya, parokSAya kutIrthinAm // 1 // " varddhamAnAya namo'stu kIdRzAya ? - karmaNA saha sparddhamAnAya sparddhA kurvANAya, punaH kIdRzAya ?-tajjayAvAptamokSAya, tasya karmaNo jayaH-abhibhavastenAvAptaH -prApto mokSo yena sa tasmai, punaH kiMlakSaNAya ? -kutIrthinAM parokSAya-adRzyAya // 1 // " yeSAM vikacAravindarAjyA, jyAyaH kramakamalAvalIM dadhatyA / sadRzairatisaGgataM prazasyaM kathitaM santu zivAya te jinendrAH ||2||" yeSAM jinendrANAM jyAyaH kramakamalAvalI -pradhAnapadapadmazreNiM dadhatyA - dhArayantyA vikacAravindarAjyA- unni inal ww.jainelibrary.org Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 235 // drasurasaJcArita hemakamalazreNyA kRtvA sadRzaiH saha atisaGgataM atizayamilanaM prazasyaM prazaMsArha iti kathitaM budhairiti zeSaH, te jinendrAH zivAya -kalyANAya santu bhavantu // 2 // " kaSAyatA pArditajantunirvRtiM karoti yo jainamukhAmbudodgataH / sa zukramAsodbhavavRSTisannibho, dadhAtu tuSTiM mayi vistaro girAm // 3 // " yo jainamukhAmbudodgataH- jinasambandhimukharUpameghotpannaH kaSAyatApAditajantunirvRtiM kaSAyatApapIDitaprANisamAdhiM karoti, sa zukramAsodbhavavRSTisannibhaH- jyeSThamAsajanyavarSAsadRzo, girAM vistaraHsiddhAntarUpo vAkprasaro, mayi viSaye, tuSTiM toSaM dadhAtu-puSNAtu // 3 // tathA - "vizAlalocanadalaM, prodyatAMzukesaram / prAtarvIrajinendrasya, mukhapadmaM punAtu vaH // 1 // " vizAlalocanarUpapatraM dIpyaddantakiraNakesaraM vIrajinendrasya mukhapadmaM prAtarvo- yuSmAkaM punAtu // 1 // " yeSAmabhiSekakarma kRtvA, mattA harSabharAt sukhaM surendrAH / tRNamapi gaNayanti naiva nAkaM, prAtaH santu zivAya te jinendrAH // 2 // yeSAM jinendrANAM abhiSekakArya vidhAya, sukhamiti kriyAvizeSaNaM, harSabharAt (mattAH) surendrAH, tRNamapi tRNamAtramapi, nAkaM svarga, na gaNayanti, te jinendrAH prAtarvaH zivAya santu // 2 // kalaGkani [muktamamuktapUrNataM, kutarka rAhugrasanaM sadodayam / apUrvacandra jinacandrabhASitaM, dinAgame naumi budhairnamaskRtam] // 3 // " kalaGkanirmuktaM- kalaGkarahitaM, amuktA pUrNatA yena tat amuktapUrNataM, pUrNamityarthaH, kutarka rAhugrasanaM kuvicArarUparAhubhakSakaM, sadodayaM, ato'pUrvacandramiva, IdRzaM jinacandrabhASitaM - jinendravacanaM, dinAgame prabhAte, naumi punaH kIdRzam ? - budhairnamaskRtam // 3 // atha sapta saMgraha. / / 235 / / w.jainelibrary.org Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In tizatajinastutiH - "varakanakazaGkhavidrumamarakataghanasannibhaM vigatamoham / saptatizataM jinAnAM sarvAmarapUjitaM vande // 1 // " varaM zreSThaM yatkanakaM svarNa zaGkhaH kambuH vidrumaH pravAlaM marakataM- nIlaratnaM ghano-meghastaiH sannibhaM tatsadRzavarNa, paJcavarNamityarthaH, tathA vigatamohaM-moharahitaM, tathA sarvAmarapUjitaM sakaladevamahitaM, IdRzaM jinAnAM saptatizataM - jinasambandhi saptatyadhikazataM vande-naumItyarthalezaH / sAmprataM pratikramaNakaraNAnantaraM yatkarttavyaM tadAha - 'guro:' dharmAcAryasya 'vizrAmaNA' zramApanayana sambAdhanAdirUpA, upalakSaNatvAtsaMyamayAtrApRcchAdyapi grAhyaM, caH samuccaye, evo nizcaye, anvayastUkta eva / atra ca yadyapi sAdhava utsargataH sambAdhanAM na kArayanti, 'saMvAhaNadaMta hoaNA ye'tivacanAt, tathApi dvitIyapade sAdhubhyaH sakAzAt, tadabhAve tathAvidhazrAvakAderapi kArayantyeva, evaM zramApanayanAdyapi, pariNAmavizuddhyA tadviSaye kSamAzramaNaM dadato nirjarAlAbho vinayazca kRto bhavatIti / tato vizrAmaNakaraNAnantaraM svAdhyAyasyANuvratavidhyAdismaraNasya namaskArAdiparAvarttanasya vAcanAdipaJcavidhasya vA karaNaM vidhAnaM, yastu sAdhUpAzrayamAgantumazakto rAjAdirvA maharddhiko vA bahupAyaH sa svagRha evAvazyakaM svAdhyAyaM ca karoti, khAdhyAyasya hi mahAphalaM, yadAha - " bArasavihammivi tave, sanbhitarabAhire kusaladiTThe / navi kiMci atthi hohI, sajjhAyasamaM tavo kammaM // 1 // " tathA " sajjhAeNa pasatthaM, jhANaM jANai a saccaparamatthaM / sajjhAe vahato, khaNe khaNe jAi veraggaM // 1 // " iti / sAmprataM rAtriviSayaM yadvidheyaM taddarzayannAha - jainelibrary.org Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 236 // Jain Education gavA gRhe'tha kAle'gurusmRtipurassaram / alpanidropAsanaM ca prAyeNAbrahmavarjanam // 67 // atheti khAdhyAyAnantarye, 'gRhe gatvA' 'kAle' avasare rAtreH prathame yAme'rddharAtre vA zarIrasAtmyena, nijagRhe svakIyaputrAdInAM purato dharmadezanAkathanena nidrAvasare jAta ityarthaH / alpanidrAyA upAsanaM sevanaM, vizeSato gRhidharmo bhavatIti sambandhaH / yato dinakRtye - " kAUNa sayaNavaggassa, uttamaM dhammadesaNaM / sijAThANaM tu gaMtRRNaM, tao annaM kare imaM // 1 // " iti / atra (nidreti vizeSyaM, alpeti vizeSaNaM, vizeSaNasya cAtra vidhiH, savizeSaNe hi vidhiniSedhau vizeSaNamupasaMkrAmeta iti nyAyAt, nidreti vizeSyaM, tena na tatra vidhiH, darzanAvaraNa karmodayena nidrAyAH khataH siddhatvAt) 'aprApte hi zAstramarthava' diti [nidrAyA alpatve vidhirityavaseyaM ], kathaM nidrAM kuryAdityAha - 'arhaditi' arhantaH - tIrthakarA guravo-dharmAcAryAsteSAM smRtiH - manasyAropaNaM purassarA- pUrva yasya tattathA, kriyAvizeSaNamidaM, upalakSaNaM caitat catuHzaraNagamanaduSkRta gardA sukRtAnumo|danAsarvajIvakSamaNapratyAkhyAna karaNASTAdazapApasthAnavarjanapaJcanamaskAra smaraNaprabhRtInAM na hyetadvinA zrAvakasya zayanaM yuktaM, tatra devasmRtiH 'namo vIarAyANaM, savvaNNUNaM, telokapUiANaM, jahaTThiavatthuvAINa - mityAdi, gurusmRtizca 'dhanyAste grAmanagarajanapadAdayo, yeSu madIyadharmAcAryA viharantItyAdi', caityavandanA - dinA vA namaskaraNaM smRtiH, yadAha dinakRtye - " sumaritA bhuvaNa nAhe "ttivRttau - smRtvA dhAtUnAmanekArthatvAvanditvA, bhuvananAthAn jagatprabhUn, caityavandanAM kRtvetyarthaH / catuHzaraNagamanaM caivaM 'kSINarAgAdidoSaughAH, %%% saMgraha. // 236 // w.jainelibrary.org Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education sarvajJA vizvapUjitAH / yathArthavAdino'rhantaH zaraNyAH zaraNaM mama // 1 // dhyAnAgnidagdhakarmANaH, sarvajJAH sarvadarzinaH / anantasukhavIryedvAH siddhAzca zaraNaM mama // 2 // jJAnadarzanacAritrayutAH khaparatArakAH / jagatpUjyAH sAdhavazca bhavantu zaraNaM mama // 3 // saMsAraduHkhasaMharttA, karttA mokSasukhasya ca / jinapraNItadharmazca, sadaiva zaraNaM mama // 4 // ' evaM zrAvakasya catuHzaraNakaraNaM mahate guNAya, yadAha - "cauraMgo jiNadhammo, na kao cauraMgasaraNamavi na kathaM / cauraMgabhavaccheo, na kao hA hArio dhammo // 1 // nti / duSkRta garhaNaM ca - 'jaM maNavayakAhiM, kayakAriaaNumaIhi AyariaM / dhammaviruddhamasuddhaM savvaM garihAmi taM pAvaM // 1 // ityAdi / sukRtAnumodanaM cettham -- 'ahavA savvaM cia vIarAyavayaNANusAri jaM sukayaM / kAlattaevi tivihaM, aNumoemo tayaM savvaM // 1 // ityAdi / sarvajIvakSamaNaM yathA - 'khAmemi savvajIve, sabve jIvA khamaMtu me / mittI me savvabhUesuM, veraM majjha na keNaI' / 1 / ityAdi / pratyAkhyAnaM ca caturvidhAhAraviSayaM granthisahitena sarvavratasaGkSeparUpadezAvakAzikAtasvIkaraNaM ca yaduktaM dinakRtye - " pANivahamusAdattaM" ityAdi gAthAdayaM prArA likhitameva, tathA zeSapApasthAnavarjanaM yathA - 'tahA kohaM ca mANaM ca, mAyaM lobhaM taheva y| pijjaM dosaM ca vajjemi, abhakkhANaM taheva ya // 1 // araIraipesunnaM, paraparivAyaM taheva ya / mAyAmosaM ca micchattaM, pAvaThANANi vajjimo // 2 // ' iti / tathA - 'jai me hujja pamAo, imassa dehassimAi rayaNIe / AhAramuvahi | dehaM savvaM tiviheNa vosiriaM // 1 // ' namaskArapUrvamanayA gAthayA triH sAkArAnazanakhIkaraNaM paJcanamaskA w.jainelibrary.org Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1564 dharma saMgraha. // 237 // rasmaraNaM ca khApAvasare kArya, tato viviktAyAmeva zayyAyAM zayitavyaM, natu khyAdisaMsaktAyAM, tathA sati satatAbhyastatvAdviSayaprasaGgasyotkaTatvAcca vedodayasya punarapi tadvAsanayA bAdhyeta jantuH, ataH sarvathopazA-1 ntamohena dharmavairAgyAdibhAvanAbhAvitenaiva ca nidrA kAryeti khApavidhiH / tathA 'prAyeNa' iti bAhulyena, gRhasthatvAdasya abrahma-maithunaM tasya varjana-tyajanaM, gRhasthena hi yAvajIvaM brahmavrataM pAlayitumazaktenApi parvatithyAdibahudineSu brahmacAriNaiva bhAvyaM // 67 // atha nidrAnte kiM karttavyamityAha nidrAkSaye'GganA'GgAnAmazaucAdevicintanam / ityAhorAtrikI caryA, zrAvakANAmudIritA // 68 // / tataH pariNatAyAM rAtrau nidrAyAH kSaye-nAze satyanAdibhavAbhyAsarasollasadurjayakAmarAgajayArtha aGganA:striyastAsAmaGgAnAM-zarIrANAM yadazaucam-apAvitryaM tasya vicintanaM-vizeSeNa vicAraNaM, AdizabdAt jambUkhAmisthUlabhadrAdimaharSisuzrAddhAdiduSpAlanazIlapAlanapavitracaritrakaSAyajayopAyabhavasthityatyantaduHsthatAdharmamanorathAnAM grahaNam, eSAmapi cintanamityarthaH, tadvizeSato gRhidharmo bhavatItyanvayaH / tatra strIzarIreSvazucicintanamevam-"maMsaM imaM muttapurIsamIsaM, siMhANa khelANa ya nijaraMtaM / eaM aNicaM kimiANa vAsaM, pAsaM narANaM maibAhirANaM // 1 // " ityAdi / jambUkhAmisthUlabhadrAdimaharSicaritrANi tu prasiddhAnyeva, kaSAyajayopAyastu tatsadoSapratipakSasevAdinA syAt, tathAhi-krodhaH kSamayA 1mAno mArdavena 2 mAyA''rjavena hai| lobhaH santoSeNa 4 rAgo vairAgyeNa 5 deSo maitryA 6 moho vivekena 7 kAmaH strIzarIrAzaucabhAvanayA 8 // 237 // Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SANSACAROLMANGALOCACACANCC-950 matsaraH parasampadutkarSe'pi cittAnAbAdhayA 9 viSayAH saMyamena 10 azubhamanovAkAyayogA guptitrayeNa 11 pramAdo'pramAdena 12 aviratirviratyA 13 ca sukhena jIyante, bhavasthiteratyantaduHsthatA ca gaticatuSTayeSvapi prAyo duHkhaprAcuryAnubhavAdbhAvanIyA / tatra nArakatirazcAM duHkhabAhulyaM pratItameva, Aha ca-'acchinimIla NamittaM, Nasthi suhaM dukkhameva aNubaI / narae neraiANaM, ahonisaM paccamANANaM // 1 // jaM narae neraiA, 4 dukkhaM pAvaMti goamA! tikkhaM / taM puNa nigoamajhe, aNaMtaguNiaM muNeavvaM // 2 // ' mAnuSyake garbhaja-18 nmajarAmaraNavividhAdhivyAdhidauHsthyAgrupadravaiHkhitaiva, devatve'pi cyavanadAsyaparAbhaveSyAdibhiH, Uce ca'suIhiM aggivaNNAhiM, saMbhiNNassa niraMtaraM / jArisaM goamA! dukkhaM, ganbhe aTThaguNaM tao ||1||g-2 bhAo nIharaMtassa, joNIjaMtanipIlaNe / sayasAhassiaM dukkhaM, koDAkoDIguNapi vA ||2||caargnirohvhvNdhrogdhnnhrnnmrnnvsnnaaii / maNasaMtAvo ajaso, viggovaNayA ya mANusse // 3 // ciMtAsaMtAvehi a, dAriddaruAhi duppauttAhiM / lahUNavi mANussaM, maraMti keI suniviNNA // 4 // IsAvisAyamayakoha-11 mAyalohehiM evamAIhiM / devAvi samabhibhUA, tesiM katto suhaM nAma ? // 5 // ityAdi / dharmamanorathabhAvanA caivam-'sAvayagharaMmi vara huja ceDao naanndsnnsmeo| micchattamohiamaI, mA rAyA cakkavaTTIvi // 1 // kaiA saMviggANaM, gIatthANaM gurUNa payamUle / sayaNAisaMgarahio, pavvajaM saMpavajissaM // 2 // bhayabheravanikaMpo, susANamAisu vihiaussaggo / tavataNuaMgo kaiA, uttamacariaM carissAmi // 3 // ityAdi / / Jan Eduent an inte Magainelibrary.org Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 238 // athAhorAtrikIM kriyAmupasaMharannuttarArddhamAha - 'iti' amunA uktaprakAreNAhorAtre bhavA''horAtrikI 'caryA' caraNA 'zrAvakANAM' uktakharUpANAM 'udIritA' nirUpitA, sA ca vizeSato gRhidharmo bhavatIti pUrvakriyayA sambandhaH // 68 // evaM savistaraM zrAvakANAM dinakRtyAni gRhidharmatvena vidheyatayopadaryAtha teSAmeva parvAdikRtyAni pUrvamuktaprAyANyapi vyaktyA'tidizannAha - evaM parvasu sarveSu caturmAsyAM ca hAyane / janmanyapi yathAzakti, svasvasatkarmaNAM kRtiH // 69 // 'evaM' uktena prakAreNa 'sarveSu' na tvekadvyAdiSu 'parvasu' caturdazyAditithiSu, 'caH' samuccaye, caturNA mAsAnAM samAhAracaturmAsI tasyAM ca paraM 'hAyane' varSe, tathA 'janmanyapi' na tu kevalaM parvAdiSvevetyapizabdArthaH, eteSu 'yathAzakti' zaktimanatikramya cittavittagatasAmarthyAnullaGghanenetyarthaH teSu kimityAha - 'khetyAdi' khAni svAnIti vIpsAyAM dvitvaM, parvasu parvakarmANi khAnyucyante, evaM caturmAsyAdau bhAvanIyaM tAni cAzobhanAnyapi bhavantyato vizeSaNamAha-santIti-saditi, khAni khAni yAni santi-zobhanAni, dhArmikANItyarthaH, karmANi kRtyAni teSAM kRtiH karaNaM, vizeSato gRhidharmo bhavatIti sambandhaH / nityakRtyAni yathA nityaM kAryANi tathA parvAdikRtyAni parvAdiSviti bhAvaH / tatra parvANi caivamUcuH - " aTThami caudasi puNNimA ya tahAmAvasA havai pavvaM / mAsaMmi pavvachakkaM tinni a pavvAI pakkhami // 1 // ' "cAuddasamuddipuNNamAsI su"tti sUtraprAmANyAt, mahAnizIthe tu jJAnapazcamyapi parvatvena vizrutA / 'aTThamIcauddasIsuM nANapaMcamIsu uvavAsaM saMgraha. // 238 // Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education na kareD pacchittamityAdivacanAt tathA'nyatra ca - "bIA paMcami aTThami, egArasi cauddasI paNa tihIu / / eAo suatihIo, goamagaNahAriNA bhaNiA // 1 // bIA duvihe dhamme, paMcami nANesu aTTakamme a / egArasi aMgANaM, caudasI caudaputrvANaM // 2 // " evaM paJcaparvI pUrNimAmAvAsyAbhyAM saha SaTparvI ca pratipakSaM utkRSTataH syAt / eSu ca parvasu kRtyAni yathA - pauSadhakaraNaM, pratiparva tatkaraNAzaktau tu aSTamyAdiSu niyamena, yadAgamaH - " savvesu kAlapavvesu, pasatyo jiNamae havai jogo / aTThamicauddasIsu a, niyameNa havija posahio // 1 // " iti / yathAzaktigrahaNAdaSTamyAdiSvapi pauSadhakaraNAzaktI dviSpratikramaNabahubahutarasAmAyikakaraNabahusaMkSepadezAvakAzikavratakhIkaraNAdi kArya / pauSadhavidhizva pUrva darzita eva / snAnazIrSAdizodhanagrathanavastrAdidhAvanaraJjanazakaTahalAdikheTanamUTakAdibandhanayantrAdivAhanadalanakhaNDanapeSaNapatrapuSpaphalAdinoTana saccittakhaTIvarNikAdimardanadhAnyAdilavana limpanamRdAdikhananakarttanagRhAdiniSpAdanasaccittAhAra bhakSaNAdisarvArambhavarjana vizeSatapo'bhyupagamanavizeSataH snAtra pUjA caityaparipATIkaraNasarvasAdhunamaskaraNa supAtradAna brahmacaryapAlanAdIni dharmAnuSThAnAni kAryANi, yataH - " jai savvesu diNesuM, pAlaha kiriaM tao havai lahaM / jaM puNa tahA na sakkaha, tahavi hu pAlija pavvadiNaM // 1 // " tathA"nAhaNacIvaraghoaNamatthayaguMthaNamavaMbhaceraM ca / khaMDanapIsaNalippaNa, vajjeavvAiM paJcadi // 2 // " Agame|'pi parvatithipAlanasya zubhAyurbandhahetutvAdinA mahAphalatvaM pratipAditaM yataH - "bhayavaM ! bIapamuhAsu paMcasu tathA teSu w.jainelibrary.org Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 239 // tihIsu vihiaM dhammANuTThANaM kiMphalaM hoi ?, goyamA ! bahuphalaM hoi, jamhA eAsu tihIsu jIvo parabhavAuaM samajjiNai, tamhA tavovahANAi dhammANuTThANaM kAyavyaM jamhA suhAuaM samajjiNai " iti / tathA varSAmadhye'zvina caitracAturmAsika vArSikASTAhikAcaturmAsa katraya sAMvatsaraparvAdidivasA arhajjanmAdipaJcakalyANakadivasAcApi parvatithitvena vijJeyAH, tata eSvapi vizeSeNa pUrvokto vidhirvidheyaH, uktaM ca- "saMvaccharacAummAsiesa aTThAhiAsu a tihIsuM / savvAyareNa laggaha, jiNavarapUAtavaguNesuM // 1 // " atra guNA-brahmavratAdayaH / aSTAhikAkhapi caitrAzvinASTAhike zAzvatyau tayorvaimAnikadevA api nandIzvarAdiSu tIrthayAtrAdyutsavAn kurvanti, yadAhuH - " do sAsayajattAo, tatthegA hoi cittamAsaMmI / aTThAhiAdimahimA, bIA puNa assiNe mAse // 1 // eAo dovi sAsayajattAo karaMti savvadevAvi / naMdIsaraMmi khayarA, ahavA niasa ThANesu // 2 // taha caumAsiatiagaM, pajjosavaNA ya tahaya ia chakkaM / jiNajammadikkhakevala nivvANAisu asAsaiA // 3 // " jIvAbhigame tvevam - " tattha NaM bahave bhavaNavaivANamaMtarajoisavemANiA devA tihiM caumAsiehiM pajjosavaNAe aTThAhiAo mahAmahimAo kariMti" iti / tithizca prAtaH pratyAkhyAnavelAyAM yA syAt sA pramANaM, sUryodayAnusAreNaiva loke'pi divasAdivyavahArAt, Ahurapi - "cAummAsiavarise, pakkhiapaMcamIsu nAyavA / tAo tihIo jAsiM, udei sUro na aNNA || 1 | Apa cakkhANaM, paDikamaNaM tahaya niamagahaNaM ca / jIe udei sUro, tIi tihIe u kAyavvaM saMgraha. / / 239 / / Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | // 2 // udayaMmi jA tihI sA, pamANamiarAi kIramANIe / ANAbhaMgaNavatthA, micchattavirAhaNaM pAve // 3 // "P pArAsarasmRtyAdAvapi-"AdityodayavelAyAM, yA stokA'pi tithirbhavet / sA sampUrNeti mantavyA, prabhUtA 8 nodayaM vinA // 1 // umAkhAtivAcakapraghoSazcaivaM zrUyate 'kSaye pUrvI tithiH kAryA, vRddhau kAryA tthottraa| zrIvIrajJAnanirvANaM, (mokSakalyANa), kArya lokAnugairiha // 1 // iti / evaM pauSadhAdinA parvadivasA ArAdhyA iti parvakRtyAni / atha caturmAsIkRtyAni yathA-pUrvapratipannavratena praticaturmAsakaM tanniyamAH sa pyAH, apratipannaniyamena tu yathAkhaM praticaturmAsakaM niyamA grAhyAH, varSAcaturmAsyAM punarye nityaniyamAH samyaktvA|dhikAre prAguktAste viziSya grAhyAH, tathAhi-trirdiA devapUjA'STabhedAdikA, sampUrNadevavandanaM caitye, sarvabi|mbAnAmarcanaM vaMdanaM vA, snAtramaho mahApUjAprabhAvanAdi, gurorbuhaddhandanaM, aGgapUjanaprabhAvanAkhastikaracanAdipUrvavyAkhyAnazravaNaM, vizrAmaNA, apUrvajJAnapAThAdyanekavidhasvAdhyAyakaraNaM, prAsukanIrapAnaM, sacittatyAgastadazaktAvanupayogitattyAgaH, gRhahaddabhittistambhakhaTAkapATapaTTapaTTikAsikakaghRtatailajalAdibhAjanendhanadhAnyAdisarvavastUnAM panakAdisaMsaktirakSArtha cUrNakarakSAdikharaNTanamalApanayanAtapamocanazItalasthAnasthApanA|dinA jalasya dvistrirgAlanAdinA slehaguDatakrajalAdInAM samyak sthaganAdinA'vazrAvaNalAnajalAdInAM panakAdyasaMsaktarajobahulabhUmau pRthak pRthak tyAgena cullIdIpAderanudghATamocanena peSaNarandhanavastrabhAjanAdikSAlanAdau samyag pratyupekSaNena caityazAlAderapi vilokyamAnasamAracanena gRhe ca vyApAraNasthAne Jan Education For Private Personel Use Only Chainelibrary.org Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha, // 240 // SAROCHURCOSMOSAMASSIS candrodayabandhanena yathArha yatanA, abhyAkhyAnapaizunyaparuSavacananirarthakamRSAvarjanaM, kUTatulAdinA'vyavaha- haraNaM, brahmacaryapAlanaM, tathA'zaktau parvatithipAlanaM, zeSadineSu divA'brahmatyAgo rAtrau parimANakaraNaM ca, icchAparigrahapra(pari)mANasaGkepataraH, sarvadiggamananiSedhastadazaktAvanupayogidiggamananiyamaH, yathAzaktilAnazirogumphanadantakASThopAnahAdityAgaH, bhUkhananavastrAdiraJjanazakaTakheTanAdiniSedhaH, vAdalAbdavRSTyAdinA ilikAdipAto (tAt) rAjAdnAmratyAgAdi ca, paryuSitadvidalapUpikAdiparpaTavaTikAdizuSkazAkatandulIyakAdipatra| zAkanAgavallIdalaTupparakakhArikakhajUradrAkSAkhaNDazuNThyAdInAM phullikunthvilikAdisaMsaktisambhavAtyAgaH, auSadhAdivizeSakArye tu samyak zodhanAdiyatanayaiva teSAM grahaNaM, kharakarmavyApAravarjanaM, jalakrIDAdiniyamanaM, slAnodvarttanarandhanAdiparimANakaraNaM, dezAvakAzikasAmAyikapauSadhavatAnA vizeSataH parvasu karaNaM, nityaM pAraNe vA'tithisaMvibhAgaH, yathAzaktyupadhAnamAsAdipratimAkaSAyendriyasaMsAratAraNASTAhikApakSakSapaNamAsakSapaNAdivizeSatapovidhAnaM, rAtrau caturvidhAhArasya trividhAhArasya vA pratyAkhyAnaM, dInAnAthAyuddharaNamityAdIni / etadarthasaMvAdinyazcaturmAsyabhigrahapratipAdikAH pUrvAcAryapraNItA gAthAzcoktAH zrAddhavidhivRttI-"cAummAsi abhiggaha, nANe taha daMsaNe carite a / tavaviriAyArammi a, vvAi aNegahA huMti // 1 // parivADI sajjhAo, desaNasavaNaM ca ciMtaNI ceva / sattIe kAyavvaM, siapaMcami nANapUA ya // 2 // saMmajaNovalevaNa, gahiliyA maMDaNaM ca ciibhavaNe / ceiapUAvaMdaNanimmalakaraNaM ca biMbANaM // 3 // // 240 // Jain Education l a Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CROREGAOCTORRESCAM cArittaMmi jalUA, jUA gaMDolapADaNaM ceva / vaNakIDakhAradANaM, iMdhaNajalaNannatasarakkhA // 4 // vajaha anbhakkhANaM, akosaM taya rukkhavayaNaM ca / devagurusavahakaraNaM, pesunnaM paraparIvAyaM // 5 // piimAidihivaMcaNa, jayaNaM nihisuMkapaDiavisayaMmi / diNi baMbha rayaNivelA, paranarasevAi prihaaro||6||dhnndhnnaaiinvvihicchaamaannminiamsNkhevo / parapesaNasaMdesaya, ahagamaNAI adisimANe // 7 // pahANaMgarAyadhUvaNavilevaNAharaNaphullataMyolaM / ghaNasArAgurukuMkumapohisamayanAhiparimANaM // 8 // maMjiTTalakkhakosuMbhaguliarAgANa vatthaparimANaM / rayaNaM vajemaNikaNagaruppasuttAiparimANaM // 9 // jaMbIraaMbajaMbuarAiNanAriMgabIjapUrANaM / / kakaDiakkhoDavAyamakaviTThaTiMbaruabillANaM // 10 // khajUradakkhadADimautsattianAlikerakelAI / ciMciNiaoravillaaphalacinbhaDacinbhaDINaM ca // 11 // kayarakaramaMdayANaM, bhoraDaniMbUaaMbilINaM ca / atthANaM hai aMkurianANAvihaphullapattANaM // 12 // sacittaM bahubIaM, aNaMtakAyaM ca vajae kamaso / vigaIvigaigayANaM, vvANaM kuNai parimANaM // 13 // aMsuadhoaNaliMpaNavattakvaNaNaM ca pahANadANaM ca / jUAkaDDaNamannassa, khittakajaM ca bhubheaN|| 14 // khaMDaNapIsaNamAINa kUDasakkhAi kuNai saMkhevaM / jalajhillaNannaraMdhaNauvvaTTaNamAiANaM ca // 15 // desAvagAsiavae, puDhavIkhaNaNe jalassa ANayaNe / taha cIradhoaNe pahANapiaNa jalaNassa jAlaNae // 16 // taha dIvayohaNe vAyavIaNe hariachiMdaNe ceva / aNivaddhajapaNe gurujaNeNa ya adattae gahaNe // 17 // purisAsaNasayaNIe, taha saMbhAsaNapaloyaNAIsuM / vavahAre parimANaM, disimANaM R OIN ORATHIE tha..41 Jain Education Inte For Private & Personel Use Only Dirjainelibrary.org Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha bhogpribhoge||18|| taha savvaNatthadaMDe, sAmAiaposahe'tihivibhAge / savvesuvi saMkhevaM, kAhaM paidi vasaparimANaM // 19 // khaMDaNapIsaNaraMdhaNajhuMjaNavikkhaNaNavattharayaNaM ca / kttnnpiNjnnloddhnndhvlnnliNp||24|| NNayasohaNae // 20 // vAhaNarohaNa likkhAi joaNe vANahANa paribhoge / niMdaNalUNaNauMchaNaraMdhaNadala NAikamme a|| 21 // saMvaraNaM kAyavvaM, jahasaMbhavamaNudiNaM tahA paDhaNe / jiNabhuvaNadaMsaNe suNaNaguNaNajiNabhavaNakicce a|| 22 // aTThamIcauddasIsuM, kallANatihIsu tavavisesesuM / kAhAmi ujamamahaM, dhammatthaM varisamajjhami // 23 // dhammatthaM muhapattI, jalachANaNa osahAidANaM ca / sAhammiavacchallaM, jahasatti gurUNa |viNao a // 24 // mAse mAse sAmAiaMca varisaMmi posahaM tu tahA / kAhAmi sasattIe, atihINaM saMvibhAgaM ca // 25 // " iti caturmAsIkRtyAni / atha vArSikakRtyAni yathA-saGghArcanAdIni bahuvidhAni, yataH zrAddhavidhAvekAdazadvAraiH pratipAditAni / gAthottarArddha-"paivarisaM saccaNa 1 sAhammiabhatti 2 jattatigaM3 // 1 // jiNagihaNhavaNaM 4 jiNadhaNavuDDI 5 mahapUa 6 dhammajAgariA 7 / suapUA 8 ujjavaNaM 9, taha datitthapahAvaNA sohI 10 // 2 // " tatra saGghapUjAyAM nijavibhavAdyanusAreNa bhRzAdabahumAnAbhyAM sAdhusA dhvIyogyamAdhAkarmAdidoSarahitaM vastrakambalapAdaproJchanasUtrorNApAtradaNDakaNDikAsUcIkaNTakakarSaNakAgada| kumpakalekhanIpustakAdikaM zrIgurubhyo datte, yaddinakRtyasUtram-"vatthaM pattaM ca putthaM ca, kaMbalaM pAyapuMchaNaM / daMDa tasaMthArayaM sijjaM, annaM jaM kiMci sujjhaI // 1 // " evaM prAtihArikapIThaphalakapaTikAdyapi saMyamopakAri sarva RAMANASALMAALARAM // 24 For Private & Personel Use Only Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECORRISOLOGROGRESHESASARDAROADS sAdhubhyaH zraddhayA deyaM / sUcyAdInAmupakaraNatvaM tu zrIkalpe uktaM, yathA-"asaNAI vatthAI, sUAi caukkagA tini" azanAdIni vastrAdIni sUcyAdIni ceti trINi catuSkAni, saGkalanayA dvAdaza, yathA-azanaM 1 pAnaM 2 khAdimaM 3 khAdimaM 4, vastraM 1 pAtraM 2 kambalaM 3 pAdaproJchanaM 4, sUcI 1 pippalako 2 nakhacchedana 3 karNazodhanakaM 4 ceti / evaM zrAvakazrAvikArUpasavamapi yathAzakti sabhaktiparidhApanakAdinA satkaroti, yathocitaM ca devagurvAdiguNagAyakAn yAcakAdInapi / saGghArcA hi utkRSTAdibhedAt tridhA-tatrotkRSTA sarva-15 paridhApanena, jaghanyA sUtramAtrAdinA, ekaDyAdervA, zeSA madhyamA, tatrAdhikavyayane'zakto'pi prativarSa gu-18 rubhyo mukhavastrAdimAnaM dvivAdizrAddhezyaH pUgAdIni dattvA saGghArcAkRtyaM bhaktyA satyApayati, niHkhasya tAvatApi mahAphalatvAt, zaktyA ca kriyamANeyaM mahAguNakarI, yataH paJcAzake-"sattIha saMghapUjA, visesapUjA |u bahuguNA esA / jaM esa sue bhaNio, titthayarANaMtaro sNgho||1||" iti sArcAvidhiH // sAdharmikANAM vAtsalyamapi prativarSa yathAzakti kArya, sarveSAM tatkaraNAzaktenApyekaDyAdInAmavazyaM tat kArya, samAnadharmANo hi prAyeNa duSpApAH, yataH-"sarvaiH sarve mithaH sarvasambandhA labdhapUrviNaH / sAdharmikAdisambandhalabdhArastu mitAH kacit // 1 // " teSAM mahatpuNyalabhyasaGgamAnAM pratipattestu phalamatulameva, yataH-"egattha savvadhammo, sAhammiavacchalaMtu egattha / vuddhitulAe tuliA, dovi atullAI bhnniaaii||1||" sAdharmikavAtsalyenaiva ca rAjJAmatithisaMvibhAgavatArAdhanaM, rAjapiNDasya munInAmakalpatvAditi / tadvidhistvevaM-sati Jain Education For Private & Personel Use Only X w.jainelibrary.org Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 242 // Jain Education | sAmarthyaM pratyahamekaDyAdisAdharmikANAmanyathA tu svaputrAdijanmotsave vivAhe'nyasminnapi prakaraNe sAdharmi - kajanAnAM savinayaM nimantraNaM, bhojanavelAyAM svayaM pAdaprakSAlanAdipratipattipurassaraM viziSTAsaneSu saMnivezya pravarabhAjaneSu nAnAvyaJjanasahitaviziSTa bhojanatAmbUlavastrAbharaNAdidAnaM, ApannimagnAnAM ca svadhanavyayenAbhyuddharaNam, antarAyadoSAcca vibhavakSaye punaH pUrva bhUmikAprApaNam uktamapi - " na kathaM dIddharaNaM, na kayaM sAhammiANa vacchalaM / hiayaMmi vIarAo, na dhArio hArio jammo // 1 // " dharme ca viSIdatAM tena tena prakAreNa sthairyAropaNaM, pramAdyatAM ca smAraNavAraNacodanaprati codanAdikaraNaM, yataH - " sAraNA vAraNA ceva, coaNA paDiyoaNA / sAvaeNAvi dAyavvA, sAvayassa hiAvahA // 1 // etadartho yathA - vismRtasya dharmakRtyasya jJApanaM smAraNA, tathA kusaMsargAdyakRtyasya niSedhanaM vAraNA, etayozca satataM kriyamANayorhi kasyacitpramAda bahulasya niyamaskhalitAdau yuktaM kiM zrAddhakulotpannasya tavetthaM pravarttituM ?' ityAdivAkyaiH sopAlambhaM preraNaM codanA, tathA tatraivAsakRtsvalitAdau dhiga te janmetyAdiniSThuravAkyairgADhatarapreraNA praticodanA, uktaM ca - " pahuTTe sAraNA buttA, aNAyArassa vAraNA / cukkANaM coaNA hoi, niThuraM paDicoaNA // 1 // " iti etacca bhAvavAtsalyaM, yato dinakRtye - " sAhammiANa vacchalaM, eaM annaM vihiaM / dhammaTThANesu sIaMtaM, savvabhAveNa coaNA // 1 // " sAdharmikANAM vAtsalyametadanantaroktaM dravyavAtsalyaM, anyaditi bhAvavAtsalyamiti tadarthaH / itthaM ca teSAM pratipattireva zreyasI natu taiH saha kalahAdi, yataH - "vivAyaM kalahaM saMgraha // 242 // w.jainelibrary.org Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education ceva, savvahA parivajjae / sAhammiehiM saddhiM tu, jao eaM viAhiyaM // 1 // jo kira pahaNai sAhammiaMmi koveNa daMsaNamayaMmi / AsAyaNaM tu so kuNai, nikkivo logabaMdhUNaM // 2 // " iti sAdharmika vAtsalyadvAram 2 / atha ' jattatigaMti prastAvAt jinayAtrAtrikaM tatra jinayAtreti kaH zabdArthaH 1, ucyate paJcAzakagAthayA - "jatA mahasavo khalu, uddissa jiNANa kIrae jo u / so jiNajantA bhaNNai, tIi vihANaM tu dANAi // 1 // " mahotsava eva yAtrA natu dezAntaragamanamiti tadvRttiH / jinAnuddizya mahotsavo jinayAtretibhAvaH / tasyA vidhAnaM tu-kalpaH, dAnAdi, sarvayAtrAsAdhAraNo, yathA - "dANaM tavovahANaM, sarIrasakkAramo jahAsattI / uciaM ca gIavAiathuithottA pecchaNAIA // 1 // " prekSaNakAnAmavasaro hi yAtrAyA Arambho madhyamanto'pi ca, yataH - " patthAvo puNa hou, imesimAraMbhamAIo" iti dAnasyAvasarastu yAtrArambhakAla eva, yatastatraiva - " Arambhe cia dANaM, dINAdINa maNatuhijaNaNatthaM / raNNAmaghAyakAraNamaNahaM guruNA sasattI // 1 // " uttarArddhavyAkhyA - nRpeNa rAjJA, mA-lakSmIH, sA ca dvedhA dhanalakSmIH prANalakSmIzca, atastasyA ghAto - hananaM tasyAbhAvaH amAghAto'mAriradravyApahArazcetyarthaH, tasya kAraNaM-vidhApanaM, anaghaM nirdoSaM, vadhapravRttabhojanavRttimAtrasampAdanena, anyathA tadvRttyucchedApatteH, 'guruNA' prAvacanikena, 'khazaktyA' khasAmarthyena, tAharagurvabhAve zrAvakAdibhirapi khadravyapradAnapUrva kArayitavya iti bhAvaH / sA ca yAtrA trividhA, yaduktaM"aSTAhikAbhidhAmekAM, rathayAtrAmathAparAm / tRtIyAM tIrthayAtrAM cetyAhuryAtrAM tridhA budhAH // 1 // " tatrASTA jainelibrary.org Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. 18|hikAkharUpaM pUrvamuktaM, tAsu ca savistaraM sarvacaityaparipATIkaraNAdimahotsavo'STAhikAyAtrA, iyaM caityayAtrA: pyucyate, rathayAtrA tu zRGgAritapravararathe jinapratimA saMsthApya samahaM slAbapUjAdipurassaraM samastanagare puujaa||243|| pravartanAdirUpA, yato haimapariziSTaparvaNi-"suhastyAcAryapAdAnAmavantyAmeva tasthuSAm / caityayAtrotsavazcakre, saGghanAnyatra vatsare // 1 // maNDapaM caityayAtrAyAM, suhastI bhagavAnapi / etya nityamalazcakre, zrIsaGghana smnvitaaH||2|| suhastikhAminaH ziSyaH, paramANurivAgrataH / kRtAJjalistatra nityaM, niSasAda ca sampratiH // 3 // yAtrotsavAGge saGghana, rathayAtrA pracakrame / yAtrotsavo hi bhavati, sampUrNo rathayAtrayA // 4 // ratho'tha rathazAlAyA, divAkararathopamaH / niryayau vrnnmaannikydyutidyotitdigmukhH||5||shriimdhtprtimaayaa, rathasthAyA maharddhibhiH / vidhijJaiH snAtrapUjAdi, zrAvakairupacakrame // 6 // kriyamANe'haMtaH slAne, lAtrAmbho nyapatadrathAt / janmakalyANake pUrva, sumeruzikharAdiva // 7 // zrAddhaiH sugandhibhirdravyaiH, pratimAyA vilepanam / / khAmivijJIpsubhirivAkAri vkraahitaaNshukaiH||8|| mAlatIzatapatrAdidAmabhiH pratimA'rhataH / pUjitA'bhAtka| levendovRttA shaardvaaridaiH||9|| dahyamAnAgarUtthAbhidhUmalekhAbhirAvRtA / arAjatpratimA nIlavAsobhiriva pUjitA // 10 // ArAtrikaM jinArcAyAH, kRtaM zrAddhaicalacchikham / dIpyamAnauSadhIcakrazailazRGgaviDambakam // 11 // vanditvA zrImadarhantamatha taiH paramAItaiH / rathyairivAgrato bhUyaH, svayamAcakRSe rathaH // 12 // nAgarI|bhirupakrAntasahallIsakarAsakaH / caturvidhA''todyavAdyasundaraprekSaNIyakaH // 13 // paritaH zrAvikAlokagI-| yo svarNamANikotsavo hi bhavAtastatra nityaM, na zrIsaddena sama.. // 243 // Jan Education For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education yamAnorumaGgalaH / pratIcchan vividhAM pUjAM pratyahaM pratimandiram // 14 // bahulaiH kuGkumAmbhobhirabhiSiktAgrabhUtalaH / samprateH sadanadvAramAsasAda zanai rathaH // 15 // tribhirvizeSakam / rAjA'pi sampratiratha, rathapUjA|rthamudyataH / AgAt panasaphalavatsarvAGgodbhinnakaNTakaH // 16 // rathAdhirUDhAM pratimAM, pUjayA'STaprakArayA / apUja yannavAnandasarohaMso'vanIpatiH // 17 // " iti / mahApadmacakriNA'pi mAturmanoratha pUrttaye rathayAtrA'tyADambaraiH cakre / kumArapAlarathayAtrA tvevamuktA - "cittassa aTThamidiNe, cautthapahare mahAvibhUIe / saharisamilaMtanAyarajaNa kaya maMgalajaya saho // 1 // sovaNNajiNavararaho, nIharai calaMtasuragirisamANo / kaNagorudaMDadhayachattacA| mararAIhiM dipto // 2 // haviavittiM kusumehiM pUIaM tattha pAsajiNapaDimaM / kumaravihAraduvAre, mahAyaNo Thavaha riddhIe || 3 || tUraravabhariabhuvaNo, sarabhasaNacaMtacArutaruNigaNo / sAmaMtamaMtisahio, vacai nivamaMdiraMmi raho // 4 // rAyA rahatthapaDimaM, pahaMsuakaNayabhUsaNAIhiM / sayameva aciDaM kAravei vivihAi nahAI // 5 // tattha gamiUNa rayaNiM, nIhario sIhabArabAhiMmi / vAeNa caliadhayataMDavaMmi paDamaMDavaMmi raho // 6 // tattha pabhAe rAyA, rahajiNapaDimAi virahauM pUaM / cauvihasaMghasamakkhaM, sayamevArattiaM kuNai // 7 // tatto nayaraMmi raho, parisakkai kuMjarehiM jutehiM / ThANe ThANe paDamaMDave viulesu cito // 8 // " ityAdi / atha tIrthayAtrAskharUpaM tatra tIrthAni zrIzatruJjayojjayantAdIni, tathA tIrthakRjjanmadIkSAjJAnanirvANavihArabhUmayo'pi prabhUtabhavyasya zubhabhAvasampAdakatvena bhavAmbhonidhitAraNAttIrthAnyucyante teSu saddarzana - Jainelibrary.org Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 244 // vizuddhyartha vidhivajinAnuddizya mahotsavaH tIrthayAtrA, tatrAyaM vidhiH-prathamaM mukhyavRttyA brahmavrataikAhArapAdacArAdyabhigrahAn pratipadyate, satyAmapi vAhanasAmayyAM pAdacAraNAzucitameva, yataH-"ekAhArI darzanadhArI, yAtrAsu bhUzayanakArI / saccittaparIhArI, padacArI brahmacArI ca // 1 // " tato rAjAnamanujJApayati, praguNIkaroti ca yathAzakti yuktiviziSTAn yAtrArtha devAlayAna, kArayati ca vividhapaTamaNDapaprauDhakaTAhAdicalaskUpasarovarAdIna, sanjayati zakaTAdyanekavidhavAhanAni, nimantrayate ca sabahumAnaM zrIgurUna saGgha khajanavarga ca, pravartayatyamAriM, karoti caityAdau mahApUjAdimahotsavaM, dadAti dInAdibhyo dAnaM, protsAhayati nirAdhArebhyo vibhavavAhanAdidAnaviSayoghoSaNApUrva, Ahvayati kavacAGgakAgrupaskarArpaNAdisanmAnapUrvamanekodbhaTabhaTAn , praguNayati ca gItanRtyavAdyAdi, tataH karoti zubhe'hni prasthAnamaGgalaM, tatra sakalasamudAya viziSTabhojyatAmbUlAdibhiH paribhojya paridhApya ca dukUlAdibhiH vidhApayati supratiSThadharmiSThapUjyabhAgavattaranarebhyaH saGghAdhipatyatilakaM, viddhAti saGghapUjAmahaM, mArge ca samyag saGghasambhAlanAM kurvan pratigrAma pratipuraM ca caityeSu snAtra pUjAdhvajapradAnacaityaparipATyAdyatucchotsavaM jIrNoddhArAdicintAM ca viddhan tIrtha prAmoti / taddarzane ca ratnamauktikAdivardhApanalapanepsitamodakAdilambhanikAdi kurute / tIrthe caassttprkaaraadimhaahpuujaa-vidhilaatr-maalodghaattn-ghRtdhaaraaprdaan-nvaanggjinpuujn-dukuulaadimymhaadhvjprdaan-raatrijaagrnn-giit-||244|| nRtyAyutsavakaraNa-tIrthopavAsaSaSThAditapovidhAna-vividhaphalabhojyAdivastuDhIkana-paridhApanikAmocana-vicitra rthopavAsaSaSTAmadAna navAGgajinapUjana-kalAda kurute / tIrthe cATa En Edanemone For Private Personal use only Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ candrodayabandhana-dIpatailaghRtadhautikesaracandanAgurupuSpacaGgerikAdisamastapUjopakaraNapradAna-navadevakulikAdivi- | dhApana-sUtradhArAdisatkaraNa-tIrthAzAtakanivAraNa-tIrtharakSakasanmAnana-tIrthadAyapravarttana-sAdharmikavAtsalyagurusaaparidhApanAdibhakti-mArgaNadInAzucitadAnAdisatkRtyAni kurute / evaM yAtrAM kRtvA prauDhapravezotsavaiH khagRhamAgato devAhAnAdimahaM vidhAya sarvasaGgha bhojanAdisatkArapUrvakaM visarya varSAdi yAvattIrthopavA sAdikaraNAdinA dinamArAdhayatIti tIrthayAtrAvidhiH / yAtrA ca kalyANakadivaseSu vizeSalAbhakarI, yataH4 haipazcAzake-"tA rahaNikkhamaNAivi, ete u diNe paDucca kAyavvaM / jaM eso cia visao, pahANamo tIeN kiriAe // 1 // " tathA-"saMvaccharacAummAsiesu aTTAhiAsu a tihIsu / savvAyareNa laggaha, jiNavarapUAtavaguNesu // 1 // " ityAgamaprAmANyAdeSvapi divaseSu vizeSalAbhakarI jJeyA, yAtrAyAzca darzanazuyaGgatvAtprayatnaH zreyAneca, yataH-"daMsaNamiha mokkhaMgaM, paramaM eassa atttthaa''yaaro| nissaMkAdi bhaNio, pabhAvaNaM to jiNiMdehiM // 1 // pavarA pabhAvaNA iha, asesabhAvammi tIeN sambhAvA / jiNajattA ya tayaMgaM, jaM pavaraM tappayAso'yaM // 2 // " iti tRtIyadvAraM 3 / jinagRhe lapanaM-slAtraM, tadapi pratyahaM parvasu vA karaNAzaktenApi prativarSamekaikaM sADambarasamagrasAmagrImelanAdipUrva kArya 4 / tathA devaravyavRddhyartha prativarSa aindrI anyA vA mAlA yathAzakti grAhyA, evaM navInabhUSaNacandrodayAdi yathAzakti mocyaM 5 / tathA sarvAGgAbharaNaviziSTAGgapatrabhaGgIracanapuSpagRhakadalIgRhaputrikAjalayatrAdiracanAnAnAgItanRtyAgutsavairmahApUjA rAtrijAga JainEducation intel mainelibrary.org Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 245 // ACOCCALCULASACROS: raNaM ca kArye 7 / zrutajJAnasya pustakAdeH karpUrAdinA pUjAmAnaM sarvadA'pi sukara, tadazaktenApi prativarSamekazaH kAryA 8 / tathA namaskArAvazyakasUtropadezamAlAdijJAnadarzanavividhatapAsambandhiSUdyApaneSu jaghanyato'pyekaikaM tatprativarSa vidhivatkArya, namaskArasyopadhAnobahanAdividhipUrvakamAlAropaNena AvazyakAdisUtrANAm , evaM gAthAsaGkhyacatuzcatvAriMzadadhikapaJcazatyAdimodakanAlikerAdiDhaukanAdinA upadezamAlAdInAM sauvarNAdigarbhadarzanamodakalambhanAdinA darzanAdInAM zuklapaJcamyAdivividhatapasAmapi tattadupavAsAdisaGkhyanANakavartulikAnAlikeramodakAdinAnAvidhavastuDhaukanAdinodyApanAni kAryANi 9 / tIrthaprabhAvanAnimittaM prativarSamekaikazo'pi gurupravezotsavasaGghaparidhApanikA prabhAvanAdi ca kArya / tatra gurupravezotsavaH sarvAGgINaprauDhADambaracaturvidhazrIsaGghasammukhagamanazrIgurvAdisaGghasatkArAdinA yathAzakti kAryaH, yataH-'abhigamaNavaMdaNanamaMsaNeNa' ityAdi / na ca sAdhUnAM pravezotsavo'nucita iti vAcyaM, Agame upetya tatkaraNasya pratipAdanAt, tathAhi sAdhoH pratimAdhikAre vyavahArabhASyaM-"tIria ubhAmaganiugarisaNaM snnisaahumppaahe| daMDiabhoi8 asaI, sAvagasaMgho va skaarN||1||" asyA bhAvArtho'yaM-pratimAsamApakaH sAdhuHpratyAsannagrAme bahusAdhugamanAgamanasthAne AtmAnaM darzayati, darzayaMzcAtmAnaM pratimAM samApyAgato'hamiti kathayati, tato guravo rAjAdIn kathaya-1 ti-yadamuko mahAtapasvI samApsatapA iti mahatA satkAreNa gacche pravezanIya iti rAjA, tadabhAve grAmAdhikArI tabhAve samRddhazrAvakastabhAve ca caturvidhaH saGghaH satkurute, jItametaditi / tathA saGghasyApi nAlikerapradAnAdi // 45 // Jain Education in For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education rUpA prabhAvanA kAryA, zAsanaprabhAvanAyAzca tIrthakRttvAdiphalatvAt uktaM ca - " appuvvanANagahaNe, suabhaktI pavayaNe pbhaavnnyaa| eehiM kAraNehiM, titthayaraktaM lahai jIvo // 1 // " tathA - " kAraNAdvikAM manye, bhAvanAtaH prabhAvanAm / bhAvanA mokSadA khasya, khAnyayostu prabhAvanA ||2||" iti 10 / tathA guruyoge jaghanyato'pi prativarSamAlocanA gurubhyo dAtavyA, yataH - "pratisaMvatsaraM grAhyaM, prAyazcittaM guroH puraH / zodhyamAno bhavedAtmA, yenAdarza ivojvalaH // 1 // " Avazyakaniryuktau tu tasyAH kAla evamuktaH- " pakkhiacAummAsia, AloyaNa Niamaso u dAyavvA / gahaNaM abhiggahANa ya, puvvaggahie NivedeuM // 1 // " prathamamAlocaneti kaH zabdArthaH ?, ucyate, A sAmastyena svagatAkaraNIyasya vAgAdiyogatrayeNa guroH puro bhAvazuddhyA prakaTanamAlocanA, yataH paJcAzake - "AloaNaM akicce, abhivihiNA daMsaNaM ti liMgehiM / vaimAiehi~ sammaM, guruNo AloyaNA NeA // 1 // " tadvidhizcAyaM zrAddhajItakalpapaJcAzakAdyukto yathA - "etthaM puNa esa vihI, ariho arihaMmi dalai a kameNaM / AsevaNAiNA khalu sammaM dabvAisuddhassa // 1 // " vyAkhyA - atra AlocanAyAmeSa vakSyamANo vidhiH- kalpaH, tadyathA- arha AlocanAdAnocitaH, arhe- AlocanAdAnayogye gurau viSayabhUte, dadAti-prayacchati, tathA krameNa, kiMvidhena tenetyAha- AsevanAdinA, AdizabdAdAlocanAkramagrahaH / AsevanAkrameNa AlocanAkrameNetyarthaH, tathA 'samyaka' yathAvat, AkuTTikAdibhAvaprakAzanataH, tathA dravyAdi4 zuddhau satyAM, prazasteSu dravyAdiSvityarthaH iti dvAragAthA / athArhadvAravivaraNaM - "saMviggo u amAyI, w.jainelibrary.org Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma maimaM kappaTTio annaasNsii| paNNavaNijo saho, ANAuto dukaDatAvI // 1 // tavvihisamUsago khalu, abhiggahA sevaNAiliMgajuo / AloaNApayANe, joggo bhaNio jiNiMdehiM // 2 // " vyAkhyA -saMvignastu // 246 // OM saMsAra bhIrurevAlocanApradAne yogya iti yogaH, tasyaiva duSkarakaraNAdhyavasAyitvAt, duSkaraM cAlocanAdAnaM, Jain Education yadAha - "avi rAyA cae rajaM, naya duccariaM kahe" 1, tathA 'amAyI' azaThaH, mAyI hi na yathAvadduSkRtaM kathayituM zaknoti 2, tathA 'matimAna' vidvAn, tadanyo hi AlocanIyAdikharUpameva na jAnAti 3, tathA 'kalpasthitaH sthavirajAtasamAptakalpAdivyavasthitaH, tadanyasya hi atIcAraviSayA jugupsaiva na syAt 4, tathA 'anAzaMsI AcAryAcArAdhanAzaMsArahitaH, sAMsArikaphalAnapekSo vA, AzaMsino hi samagrAticArAlocanA'sambhavAdAzaMsAyA evAticAratvAt 5, tathA 'prajJApanIyaH' sukhAvabodhyaH, tadanyo hi khAgrahAdakRtyaviSayAnnivarttayituM na zakyate 6, tathA 'zrAddha' zraddhAluH, sa hi guruktAM zuddhiM zraddhatte 7, tathA 'AjJAvAn' AptopadezavarttI, sa hi prAyo'kRtyaM na karotyeva 8, tathA duSkRtena aticArAsevanena tapyate anutApaM karotItyevaMzIlaH duSkRtatApI, sa eva hi tadAlocayituM zaknoti 9, tathA 'tavidhisamutsukaH khalu' AlocanAkalpalAlasa eva sa hi tadavidhiM prayatnena pariharati 10, tathA abhigrahAsevanAdibhiH dravyAdiniyamavidhAnavidhApanAnumodanaprabhRtibhirliGgaiH-AlocanAyogyatAlakSaNairyuto yukto yaH sa tathA 11, AlocanApradAne pratIte yogya:- arho bhaNito jinairiti gAthAdvayArthaH // athArhagurudvAravivaraNaM zrAddhajItakalpe evaM - "gIattho kaDajogI, cArittI taya gAhaNAku saMgraha // 246 // w.jainelibrary.org Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ slo| kheanno avisAI, bhaNio AloaNAyario // 1 // " gItArthaH-adhigatanizIthAdizrutasUtrArthaH, kRtaHabhyasto yogo-manovAkAyavyApAraH,zubhovividhatapovAsa yasyAsti sa kRtayogI, vividhazubhadhyAnatapovizeSaiH parikarmitAtmazarIra ityarthaH, cAritrI-niraticAracAritravAn, grAhaNA-bahuyuktibhirAlocanAdAyakAnAM vividhaprAyazcittAditapovidheraGgIkaraNaM tatra kuzalaH, khedaH-samyakprAyazcittavidheH parizramo'bhyAsa ityarthaH, taM jAnAtIti khedajJaH, aviSAdI mahatyapyAlocakasya pApaviSe-pApe zrute na viSAdvAn , pratyutA''locanAdAyakasya tattanidarzanagarbhavairAgyavacanarutsAhaka ityrthH||1||pnycaashke vittham-"taha parahiammi jutto, visesao suhumbhaavkuslmtii| bhAvANumANavaM taha, joggo aaloannaayrio||1||" 'parahite' paropakAre, 'yukta' udyukta udyata ityarthaH, tathA 'vizeSataH' AcAryAntarApekSayA vizeSeNa, sUkSmabhAvakuzalamatiH, ata eva 'bhAvAnumAnavAn' paracetasAmiGgitAdibhirnizcAyakaH, ayaM 'AlocanAcAryoM vikaTanAguruH, uktaguNakalApazUnyo hi na zuddhikaraNakSama iti / AlocanAcAryasyaite'STau guNA:-"AyAravamAhArava, vavahArubvIlae pakuvvI a| aparissAvI nijava, avAyadaMsI gurU bhaNio // 1 // " vyAkhyA-'AcAravAn' jJAnAsevAbhyAM jJAnAdipaJcaprakArAcArayuktaH, ayaM hi guNitvena zraddheyavAkyo bhavati / tathA 'AhAra'tti avadhAra AlocakoktAparAdhAnAmavadhAraNaM tadvAn , ayaM hi sarvAparAdhAnAM yathAvadhAraNAsamoM bhavati, tathA 'vavahAra'tti matublopAyavahAravAn AgamazrutAjJAdhAraNAjItalakSaNapazcaprakAravyavahArAnyatarayuktaH, vyavahAravAMzca yathAvacchuddhikaraNasamarthoM bhavati, tatrA Jain Education Internard For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma saMgraha. // 247 // MOCRACHOCOLOGROADCASSAGROGGC gamavyavahAraH kevalamanaHparyAyAvadhijJAnicaturdazadazanavapUrviSu 1, zrutavyavahAro'STAghekArDAvasAnapUrvadharaikAdazAGginizIthAdyazeSazrutajJeSu 2, AjJAvyavahAro dUrasthagItArthAcAryayogUDhapadairAlocanAprAyazcittayoH pradAnaM |3, dhAraNAvyavahAro guruNA yadaparAdhe yadyathA prAyazcittaM dattaM tattathaivAnyo datte ityAdiH 4, jItaM zrutoktAdapi hInamadhikaM vA paramparayA AcIrNa tena vyavahAro jItavyavahAraH paJcamaH 5, samprati mukhyH| tathA apanIDayati -lajayA'ticArAn gopAyantamupadezavizeSairapatrIDayati vigatalajaM karotyapatrIDakA, ayaM hyAlocakasyAtyantamupakArako bhavatIti / tathA 'pakuvvI tti AlocitAticArANAM prAyazcittapradAnena zuddhiM prakarSeNa kArayatItyevaMzIlaH, ityetadarthasya kurvetyAgamaprasiddhasya dhAtordarzanAt (graM0 9000) yasya vikurvaNetiprayogaH / AcAravattvAdiguNayukto'pi kazcicchuddhidAnaM nAbhyupagacchatItyetadvyavacchedArtha prakurvItyuktaM, caH samuccaye, tathA na parizravati AlocakoktamakRtyamanyasmai na nivedayatItyevaMzIlo'parizrAvI, tadanyo hyAlocakAnAM lAghavakArI syAt, tathA 'nijava'tti prAkRtatvAnniryApayati nirvAhayatIti niryApakaH, yo yathA samarthastasya tathA prAyazcittaM datte ityarthaH / tathA'pAyAn durbhikSadurbalatvAdikAnaihikAnanarthAn pazyati, athavA durlabhabodhikatvAdikAn sAticArANAM tAn darzayatItyevaMzIlo'pAyadarzI, ayaM cAta evAlocakasyopakArI, etAdRzo 'guru' Aloca|nAcAryo bhaNito jinaiH // 1 // ityaSTau guruguNAH / "AloaNApariNao, samma saMpaTTio gurusagAse / jai aMtarAvi kAlaM, kareja ArAhao tahavi // 1 // " athAlocanAcArye'pavAdamAha-"AyariAi sagacche, CASEASRA / // 247 // RS For Private & Personel Use Only elainelibrary.org Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ORDERENCCORLCASSADOROSAGE saMbhoiaiaragIapAsattho / sArUvI pacchAkaDa devayapaDimA arihasiddho // 1 // " sAdhunA zrAddhena vA niyamataH prathamaM khagacche AcAryasya tadadyoge upAdhyAyasya evaM pravartinaH sthavirasya gaNAvacchedino vA AlocanIyaM, svagacche pazcAnAmapyabhAve sAmbhogika ekasamAcArIke gacchAntare AcAryAdikrameNAlocyaM, teSAmapyabhAve itarasminnasAmbhogike saMvigne gacche sa eva kramaH, teSAmapyabhAve gItArthapArzvasthasya, tasyApyabhAve gItArthasArUpikasya, tasyApyabhAve gItArthapazcAtkRtasyAlocayitavyaM / sArUpikaH zuklAmbaro muNDo'baddhakaccho rajoharaNarahito'brahmacaryo'bhAryoM bhikSAgrAhI, siddhaputraH sazikhaH sabhAryazca, pazcAtkRtastu tyaktacAritraveSo gRhasthA, pArzvasthAderapi guruvadvandanakapradAnAdividhiH kAryo, vinayamUlatvAdharmasya, yadi tu pArzvasthAdiH khaM hInaguNaM pazyan na vandanaM kArayati tadA tasya niSadyAmAracayya praNAmamAtraM kRtvA AlocanIyaM, pazcAtkRtasya cetvarasAmAyikAropaNaM liGgapradAnaM ca kRtvA yathAvidhyAlocyaM, pArzvasthAdInAmapyabhAve yatra rAjagRhe guNazilAdAvarhadgaNadharAdyairbahuzaH prAyazcittapradAnaM yayA devatayA dRSTaM, tatra tasyAH samyagdRSTaraSTamAdyArAdhanena pratyakSAyA AlocyaM, jAtu sA cyutA'nyotpannA tadA mahAvidehe'rhantaM pRSThA prAyazcittaM datte, tadayoge'rhatpratimAnAM pura Alocya svayaM prAyazcittaM pratipadyate, tAsAmapyayoge pUrvottarAbhimukho'hatsiddhasamakSamapyAlocayet, na tvanAlocita eva tiSThet, sazalyasyAnArAdhakatvAt / itthaM ca pArzvasthAdInAmapi gItArthAnAM pura AlocayitavyaM na tu saMvignasyApyagItArthasya puraH, yataH-"aggIo navi jANai, sohiM caraNassa dei kRtasya cetsarasAmagArAbahuzaH prAyazcittapradAna lA mahAvidehe'rhantaM dRSTvA prAmukho'hatsiddhasamakSapyAlA Jain Education in For Private & Personel Use Only ainelibrary.org Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A saMgraha. dhrm-18uunnhiaN| to appANaM AloagaM ca pADei saMsAre // 1 // " vyavahArasUtre'pyetadarthasaMvAdI pAThaH spaSTa eva, yataH-"bhikkhU annayaraM akiccaThANaM paDisevittA icchijjA Aloiattae paDikkamittae niMdittae // 248 // vA viuhittae vA visohittae vA akaraNayAe anbhuTTittae vA ahArihaM tavokammaM pAyacchittaM paDivajittie vA, jattheva appaNo AyariauvajjhAe pAsijjA kappai se tassaMtie Aloittae jAva pddivjitte| No ceva NaM appaNo AyariauvajjhAe pAsijjA, jattheva saMbhoiaM sAhammiaM bahussuaM bajjhAgamaM pAsejA, kappai se tassaMtie Aloittae jAva paDivajitae vaa| No ceva NaM saMbhoiaM sAhammiaM bahussuaM bajjhAgamaM pAsejA, jattheva annasaMbhoiaM sAhammiaM bahussuaM bajjhAgarma pAsejjA, kappai se tassaMtie Aloittae, jAva paDivajittae vA / No ceva NaM aNNasaMbhoiaM sAhammiaM bahussuaM bajjhAgamaM pAsejA, jattheva sArUviaM bahussuaM bajjhAgamaM pAsejA, kappai se tassaMtie Aloittae jAva paDivajittae vA / No ceva NaM sArUviaM bahussuaM vajjhAgamaM pAsejA, jattheva samaNovAsagaM pacchAkaDaM bahussuaM bajjhAgamaM pAsejA, kappai se tassaMtie Aloittae jAva paDivajittae vA / No ceva NaM samaNovAsagaM pacchAkaDaM bahussuaM bajjhAgarma pAsejjA, jattheva sammabhAviAI ceiAI pAsejA, kappar3a se tassaMtie Aloittae jAva paDivajittae vaa| No ceva NaM sammaMbhAviAI ceiAI pAsejjA, bahiA gAmassa nayarassa vA karayalapariggahiaM sira-18 sAvattaM matthae aMjaliM kaTu kappar3a se evaM vaittae-evaiA me avarAhA, evatikhutto ahaM avaraddho, RCHROCARRIAGRA // 248 // Jain Education in For Private Personal Use Only Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arahaMtANaM siddhANaM aMtie AloijjA paDikkamejA jAva pAyacchittaM paDivajjejjAsi ttivemi" vyavahArasya prathamodezake / ata eva gItArthasya durlabhatve kAlato dvAdaza varSANi kSetrataH sapta yojanazatAni tadbhaveSaNA kAryA, na tu agItArthasya puraH AlocyaM, yataH - " salluddharaNanimittaM gIatthannasaNA u ukkosA / joaNasayAI satta u, bArasavarisAI kAyavvA // 1 // " iha ca zeSavizeSaNAnupAdanena yadgItArthagrahaNaM kRtaM, tatsakaloktaguNayuktAcAryAlAbhe saMvignagItArthamAtrasyApyAlocanAcAryatvasya jJApanArtha ityalaM prasaGgena / atha pUrva dvAragAthAyAM krameNAlocyamiti dvAramuktaM, tatprakAzanAyAha - "duviNaNulomeNaM, AsevaNaviaDaNAbhihANaM / AsevaNANulomaM, jaM jaha AseviaM viaDe // 1 // AloyaNANulomaM, gurugavarAhe u pacchao viaDe / paNagAiNA kameNaM, jaha jaha pacchittabuTTI u // 2 // " vyAkhyA- 'dvividhena' dviprakAreNa, 'anulomyena' krameNa, dvaividhyamevAha-Asevanena yadAnulomyaM tadAsevanameva, vikaTanena yattadvikaTanamevAtaste evAbhidhAne yasya tattathA tenAsevanavikadanAbhidhAnenAlocanAM dadAtIti dvAragAthAyAM sambandhanIyaM / tatrAdyaM kharUpata AhaAsevanAnulomyaM tat yat yena krameNAsevitaM vikaTayatyAlocanAkArIta 1, AlocanAnulomyaM punastat, 'gurukAparAdhAn' mahadaticArAn 'pazcAt' laghvaparAdhAnantaraM 'vikaTayati' Alocayati, kathamityAha - paNagatti samabhASAtvAtpaJcakadazakaprabhRtinA krameNa prAyazcittavRddhirvardhanaM yathA tathA vikaTayatIti prakRtam, iha ca laghAvatIcAre paJcakaM nAma prAyazcittaM, guruke tu dazakaM, gurutare tu paJcadazakamityevamAdIti / atra gItArtha Aloca ainelibrary.org Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 249 // Jain Education Inte nAnulomyenaivAlocayati, kAraNaM tu gItArthagamyam, itarastvA sevanAnulomyena, AlocanAnulomyAnabhijJatvAt tasya, atra ca kAraNamaticArANAM susmaratvamiti gAthAdvayArthaH // atha samyagitidvAraM vivRNoti - "taha AuhiadappappamAyao kappao va jayaNAe / kajje vA'jayaNAe, jahaTThiaM savvamAloe // 1 // " tathetizabdo yathAkramaM AlocanAGgamevamAkudhyAdikRtatvamapItyetadarthaH / AkuTTikA upetyakaraNaM, darpo valganAdiH pramAdomadyAdi: smRtibhraMzAdirvA, eSAM indro'tastebhyastata AkuTTikAdarpapramAdataH, tathA 'kalpato vA' azivAdipuSTAlambanato vA, kalpazca yatanAdiviSaya ityata Aha-yatanayA yathAzakti saMyamarakSArUpayA, 'kArye vA' prayojane vA sambhramahetau pradIpanakAdAvayatanayA'napekSitasAretaravibhAgatayA yadAsevitaM taditi gamyaM, yathAsthitaM sarvamAlocayet- gurubhyo nivedayedvizuddhikAmo, natu lajjAdinA kiJcidgopayati, yataH - "jaha bAlo jaMpato, kajjamakajjaM ca ujjuaM bhaNai / taM taha AloijA, mAyAmayavipyamukko a // 1 // mAyAidosara hio, paisamayaM mANasaMvego / Aloijja akajjaM, na puNo kArhati nicchayao // 2 // lajjAi gAraveNaM, bahussuamaeNa vAvi duccariaM / jo na kahei gurUNaM, nahu so ArAhao bhaNio // 3 // gAraveNatti - rasAdigauravapratibaddhatvena, tapo'cikIrSutayetyarthaH / atha dravyAdizuddhimAha - "davvAIsu suhesuM, deA AloaNA jao jesuM / hoMti suhabhAvavuDI, pAeNa suhA u suhaheU // 1 // " kaNThyA / zubhadravyAdivyAkhyAnAyAha - "dabve khIradumAI, jiNabhuvaNAI a hoMti khintaMmi / puNNatihipabhii kAle, suhovaogAi bhAvesuM // 2 // " sugamA / navaraM - saMgraha // 249 // jainelibrary.org Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int kSIradrumo nyagrodhAdiH, AdizabdAccampakAzokAdiparigrahaH / Aha ca - "dubve suvaNNagAis, khIradumAisa Aloe'ti / jinabhuvanAdi, AdizabdAdanyadapi zubhakSetraM, Aha ca -- " ucchuvaNe sAlivaNe, ceihare ceva hoi khettammi / gaMbhIrasANuNAe, payAhiNAvattaudge a // 1 // " pUrNAprabhRtitithayaH, prabhRtigrahaNAdazubhatithivarjatithigrahaH, yataH - "paDikUle a (uNa) divase, vajjejjA aTThamiM ca navamiM ca / chaddhiM ca cautthi ca, vArasi dopi pakkhANaM" // 1 // iti / zubhopayogAdItyatrAdizabdAnnimittazAstragatazubhabhAvaparigrahaH / iti mUladvAragAthA vivaraNaM / evaM vidhinA zuddhiH kAryA yathA bhAvato niHzalyatvaM syAt, bhAvazalyaM tu svakRtaduzcaritasya samyak parasAkSikamaprakAzanaM, yataH - " sammaM duccariassA, parasakkhimappagAsaNaM jaM tu / eaMca bhAvasalaM, paNNattaM vI arAgehiM // 1 // " atra parasAkSikamityuktezca khayamAlocya svakalpanayA zuddhau kRtAyAmapi sazalyataiveti jJApitaM yataH- "AloaNaM adADaM, sai aNNaMmi taha'ppaNo dAu~ / jevihu kareMti sohiM, tevi sasallA viNiddiTThA // 1 // " anena ca parasadbhAve parasyaiva tAM yacchan zuddhyatItyuktaM, yadAha"chattIsaguNasamannAgaeNa teNaSi avassa kAyavyA / parasakkhiA visohI, suhRvi vavahArakusaleNaM // 1 // " parAbhAve tu Atmano'pi yacchan zuddhyati, kevalaM siddhAn sAkSIkRtya, yadAha - 'siddhAvasANe atti' / evaM yathA tathApi niHzalyatayA bhavitavyaM, sazalyamaraNe ca mahAn doSo, yataH- "jaM kuNai bhAvasalaM, aNuddhiaM uttama kAlammi | dullahabohIgattaM, anaMtasaMsAriattaM ca // 1 // " ityAdizalyAnuddharaNavipAkadarzinaiva jainelibrary.org Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma- // 25 // SCALCUSALAMICROCROSOM samyag Alocayitumutsadyate, yataH-"saMvegaparaM cittaM, kAUNaM tehi tehi suttehiM / sallANuddharaNavivAgadaM-18| saMgraha. sagAIhiM Aloe // 1 // " Alocakasya daza doSAnAha-"AkaMpaittA aNumANaittA jaM diDha vAyaraM ca suhama vA / channaM saddAulayaM, bahujaNaavbattatassevI // 1 // " 'Akampya' vaiyAvRttyAdinA gurumAvAlocayati, yathA stokaM prAyazcittaM datte ityabhiprAye prathamo doSaH 1, 'anumAnya'anumAnaM kRtvA laghutarAparAdhanivedanena mRdadaNDAditvamAcAryasyAkalayya 2, yatparairdaSTaM tadAlocayati na tvadRSTaM 3, bAdaramAlocayati natu sUkSma, tatrAvajJAparatvAt 4, sUkSmaM tRNagrahaNAdirUpamAlocayati, natu bAdaraM, sUkSmAlocako hi kathaM bAdaraM nAlocayediti jJApanArtha 5, channamavyaktakharaM 6, tathA zabdAkulaM yathA guruH samyag nAvagacchati, yadvA'nye'pi yathA zRNvanti tathA zabdAkulaM 7, 'bahujana'tti bahavo janA AlocanAguravo yatrAlocane tahahujanaM yathA bhavatyevamAlocayati, ekasyAparAdhasya bahubhyo nivedanamityarthaH 8, avyaktasyAnavagatacchedagrantharahasyasya gurorAlocayati 9, yamaparAdhamAlocayiSyati tamevAsevate yo guruH sa tatsevIti, yataH-samAnazIlAya gurave sukhenaiva vivakSitAparAdho nivedayituM zakyate iti tatsevine nivedayatIti 10 / tadete daza doSA Alocakena varjanIyAH, avidhinAlocane ca pratyutApAyasambhavAt , yataH-"iharA vivajao'vihu, kuvejakiriAi NAyao Neo / avi hoya(i) tattha siddhI, ANAbhaMgA nauNa ettha // 1 // " iti / samyagAlocane guNAnAha-"lahuA 1 // 250 // lhAIjaNaNaM 2, appaparanivatti 3 anjavaM 4 sohI 5 / dukkarakaraNaM 6 ANA 7, nissallattaM ca 8 sohiguNA CALCRAPA-25% JainEducation int For Private Personal use only Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education // 1 // " yathA bhAravAhino bhAre'pahRte laghutA tathA zalyodvAre AlocakasyApi 1, 'lhAdijananaM' pramodotpAdaH 2, AtmaparayordoSebhyo nivRttiH, AlocanAdAne hi svayaM doSanivRttiH pratItA, tat dRSTvA'nye'pyAlocanAbhimukhAH syurityanyeSAmapi doSebhyo nivRttiH 3, 'ArjavaM nirmAyatA samyagAlocanAt 4, 'zodhi:' zuddhitA a ticAramalApagamAt 5, 'duSkarakaraNaM' duSkarakAritA, yato yatpratisevanaM tanna duSkaraM anAdibhavAbhyastatvAt, yatpunarAlocayati tadduSkaraM prabalamokSAnuyAyivIryollAsavizeSeNaiva tasya kartuM zakyatvAt, nizIthacUrNAvapyUce"taM na dukkaraM, jaM paDisevijjai, taM dukkaraM, jaM sammaM Aloijjaitti" ata eva AbhyantarataporUpaM samyagAlocanaM mAsakSapaNAdibhyo duSkaraM 6, tathA AjJA tIrthakRtAmArAdhitA syAt 7, niHzalyatvaM spaSTaM / uktaM caikonatriMzaduttarAdhyayane - "AloyaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNai ?, AloyaNayAe NaM mAyAniyANamicchAdaMsaNasallANaM anaMtasaMsAravaDaNANaM uddharaNaM karei, ujjubhAvaM ca NaM jaNayai / ujjubhAvapaDivanne a NaM jIve amAyI itthIveaM napuMsagaveaM ca na baMdhai, puvvabaddhaM ca NaM nijarei" iti 8 / ete zodherAlocanAyA guNAH 8 / iti zrAddhajItakalpatadvRttipaJcAzakatadvRttibhya uddhRtaH kiJcidAlocanAvidhiH / tIvratarAdhyavasAyakRtaM bRhattaramapi nikAcitamapi bAlastrIhatyAdi mahApApaM samyagAlocya gurudattaprAyazcittavidhAne dRDhaprahAriprabhRtivattadbhave'pi kSIyata iti prativarSa praticAturmAsakaM vA''locanA dAtavyeti varSakRtyAni // atha janmakRtyAni yathA - "ceia 1 paDima 2 paTThA 3, suAipavvAvaNA ya 4 payaTTavaNA 5 / putthayalehaNavAyaNa 6 posahasAlAi kAravaNaM 7 jainelibrary.org Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 251 // Jain Education Int // 1 // " tatra 'caityaM' jinabhavanaM tasya nirmApaNaM, tacca vidheyatayA pUrva saptakSetryadhikAre uktamapIdAnIM tadvidhiH pradarzyate evaM jinapratimAkAraNapustakalekhanayorapi bhAvyaM tatra prathamaM tadadhikArI itthaM SoDazake - "nyAyArjitavittezo, matimAn sphItAzayaH sadAcAraH / gurvAdimato jinabhavanakAraNasyAdhikArIti // 1 // " paJcAzake'pi - "ahigArI u gihattho, suhasyaNo vittasaMjuo kulajo / akhuddo dhiibalio, maimaM taha dhammarAgI a // 1 // gurupUAkaraNaraI, sussUsAiguNasaMgao ceva / NAyAhigayavihANassa ghaNiamANApahANo ya // 2 // " iti kaNThye / navaraM 'akhudda'tti akSudro'kRpaNaH, 'dhRtibalikaH' cittasamAdhAnalakSaNasAmarthyayuktaH, tathA 'jJAtA' vidvAn, kasyetyAha- 'adhikRtavidhAnasya' jinabhavanakAraNavidheH, tathA dhanikamatyartha, 'AjJApradhAnazca' Agamaparatantrazceti / atha tadvidhiryathA - "jiNabhavaNakAraNavihI, suddhA bhUmI dalaM ca kaTThAI / bhiagANaisaMghANaM, sAsayavuDI a jayaNA ya // 1 // " dvAragAdheyaM / jinabhavanakAraNavidhiH, kiMvidhaH ? ityAha-zuddhA nirdoSA, bhUmiH kSetraM, dalaM copAdAnakAraNaM kASTheSTakAdi, tathA bhRtakAnAM karmakarANAmanatisaGghAnam - avaJcanaM, tathA khAzayasya- zobhanAdhyavasAyasya vRddhiH-varddhanaM, sA ca, tathA 'yatanA' yathAzakti doSatyAgeneti dvAragAthArthaH / atha zuddhabhUmiM darzayannAha - "dabve bhAve a tahA, suddhA bhUmI paesakIlA ya / dabve'pattigarahiA, aNNesiM hoi bhAve u // 2 // " dravyataH zuddhA bhUmiH pradeze viziSTajanocitabhUbhAge, akIlA ca zaGkarahitA, upalakSaNatvAdasthdhyAdizalyarahitA / bhAvatastu aprItirahitA anyeSAmiti gamyaM / SoDazake'pi - "zuddhA'tra vAstu saMgraha. // 251 // ninelibrary.org Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte vidyAvihitA sannyAyatazca yopAttA / na paropatApahetuzca sA jinendraiH samAkhyAtA // 1 // " iti / atha daladvAraM vyAkhyAnayannAha - "kaTThAIvi dalaM iha, suddhaM jaM devatAduvavaNAo / No avihiNovaNIaM, sayaM ca kArAviaM jaM No // 3 // " tatkASThAdi dalaM zuddhaM yaddevatopavanAdeH vyantarakAnanAdernAnItaM, tadAnayane hi tasyAH pradveSasambhavAditi / tathA avidhinA - dvipadacatuSpadazarIrAdisantApajananadvAreNa, nAnItaM, tathA svayaM yanna kAritaM vRkSacchedeSTakApacanAdibhiH, tacchuddhaM, yataH SoDazake'pi - "dalamiSTakAdi tadapi ca, zuddhaM tatkArivargataH krItam / ucitakrayeNa yatsyAdAnItaM caiva vidhinA tu // 1 // " iti / atha dalasyaiva zuddhAzuddhaparijJAnopAyamAha" tassavi a imo Neo, suddhAsuddhaparijANaNovAo / takkahagahaNAdimmI, sauNearasaNNivAo jo // 4 // " tasya dalasyApizabdAdbhUmezcAyaM zuddhAzuddhaparijJAnopAyo jJeyaH, tayordalabhUmyoH kathA - grahaNaparyAlocaH, grahaNaM ca parataH svIkaraNaM, tadAdiryasyAnayanAdestattathA, tatra tatkathAgrahaNAdau, 'zakunetarasannipAtaH sAdhakasAdhyacchItkRtAdinimittasambandho yaH sa upAya iti prastutamiti gAthArthaH / zakunAzakunayoreva svarUpoddezamAha"NaMdAi suho saddo, bhario kalasottha suMdarA purisA / jahajogAI sauNo, kaMdiasaddAdi iaro u // 5 // " 'nandyAdi:' nandIprabhRtiH, tatra nandI dvAdazatUryanirghoSaH, tadyathA - 'bhaMbhAmauMdmaddala kalaMbajhallarihuDukka kaMsAlA / vINA vaMso paDaho, saMkho paNavo a bArasamo // 1 // ' AdizabdAt ghaNTAzabdAdigrahaH / tathA 'bhRto' jalaparipUrNa: 'kalazo' ghaTaH, 'ana' vyatikare, sundarAkAranepathyA narAH 'zubhayogAdi' prazastaceSTAprabhRti zubhacandra jainelibrary.org Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha nakSatrAdi sambandhAdi vA 'zakuno' vivakSitArthasiddhisUcakaM nimittaM, 'kranditazabdAdi' AkrandadhvanipratiSedha-15 vacanaprabhRti, punaH itaro'zakuna ityarthaH / SoDazake'pi-"dArvapi ca zuddhamiha yannAnItaM devtaagrupvnaadeH| // 252 // praguNaM sAravabhinavamuccairgranthyAdirahitaM ca // 1 // sarvatra zakunapUrva, grahaNAdAvatra vartitavyamiti / pUrNakalazAdirUpazcittotsAhAnugaH zakunaH // 2 // " atha bhRtakAnatisandhAnadvAramAha-"kAravaNe'via tassiha, bhitagANatisaMdhaNaM Na kAyavvaM / aviAhigappadANaM, dihAdivapphalaM eaN||6||" 'kArApaNe vidhApane api, caityavattasya-jinabhavanasya, iha dravyastavAdhikAre, bhRtakAnAM karmakarANAM sUtradhArAdInAM, atisandhAnaM vazcanaM / deyadravyApekSayA na karttavyam, api ca 'adhikatarapradAna' pratipannavetanApekSayA samargalataradravyavitaraNaM, karttavyamiti prakramaH, yato dRSTAdRSTaphalam-upalabhyAnupalabhyaprayojanametad-adhikapradAnamiti / atra ca dRSTaphalaM yathA te bhRtakA varAkA adhikapradAnena tuSTAH samyak kArya kurvanti, adRSTaphalaM ca dharmaprazaMsayA kecidbodhibIjAnyapyupArjayantIti bhAvaH / SoDazake'pi-"bhRtakA api karttavyA, ya iha viziSTAH svabhAvataH kecit / yUyamapi goSThikA iha, vacanena sukhaM tu te sthaapyaaH||1|| atisandhAnaM caiSAM, karttavyaM na khalu dharmamitrANAm / na vyAjAdiha dharmo, bhavati tu zuddhAzayAdeva // 2 // " atha svAzayavRddhidvAramAha-"sAsayavuDDI'vi ihaM, bhuvaNagurujiNiMdaguNapariNAe / tabiMbaThAvaNatthaM, suddhapavittIe NiameNaM // 7 // pecchissaM itthamahaM, TUbaMdaNagaNimittamAgae sAhU / kayapuNNe bhagavaMte, guNarayaNaNihI mahAsatte // 8 // paDibujhissaMti iha, daLUNa | Jain Education in For Private & Personel Use Only Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jiNidvibamakalaMkaM / aNNe'vi bhavvasattA, kAhiMti tato paraM dhammaM ||9||taa eaM me vittaM, jamitthamuva ogamei aNavarayaM / ia ciMtA'parivaDiA, sAsayavuDDI a mokkhaphalA // 10 // " etAH kaNThyAH / navaraMyasmAdiha jinabhavane sati tahimbasthApanAdi pUrvoktaM bhaviSyati, tasmAdetadravyaM madIyameva, yadatra jinabhavane upayogaM-viniyogameti, anyatsarva paramArthataH parakIyamevetyarthaH / ityevaMprakArA cintA-vikalpo'pratipatitA -avicchinnA svAzayavRddhiH-kuzalapariNAmavarddhanaM bhavatIti gamyaM / sA ca mokSaphalaiveti / atha yatanAdvAramAha -"jayaNA ya payatteNaM, kAyavvA ettha savvajogesuM / jayaNA u dhammasArA, jaM bhaNiA vIarAgehiM 31 // 11 // " sA ca svarUpeNetthaM-"sA iha pariNayajaladalavisuddhirUvA u hoi NAyabvA / aNNAraMbhaNidivittI', appaNAhiDhaNaM ceva // 12 // " sA punaryatanA, iha jinabhavanavidhAne, pariNataM-prAsukaM jalaM dalaM ca |tayorvizuddhiH-anavadyatA, sarahitatvAdilakSaNA, tatsvarUpA jJAtavyA, tathA anyArambhanivRttyA-kRSyAdyArambhatyAgena, AtmanA-khayamevAdhiSThAna-jinabhavanArambhANAmadhyAsanameva ca, eSA yatanA bhavati jJAtavyeti prakRtaM / jinabhavanArambhANAM hi khayamadhiSThAyakatvaM pratipanno yathocitaM jIvAn rakSayan karmakarAMstadArambheSu pravarttayati, niradhiSThAyakAstu te yathA kathaJcitteSu pravartante ityAtmAdhiSThAyakatvaM yataneti / iyaM cAnyAkuzalArambhato nivartanAnnivRttirUpaiva paramArthata iti bhAva iti jinabhavanakAraNavidhiH // jIrNoddhAre tvevaM viziSyopakramyaM, yataH-"navInajinagehasya, vidhAne yatphalaM bhavet / tasmAdaSTaguNaM puNyaM, jIrNoddhAreNa jAyate gha. saM. 43 RECORCAMERICA avicchinnA svAzayavRddhiH-kuzalApatya savvajogesuM / japaNAvA u hoi NAyacA ! dalaM ca Jain Education a l For Private Personel Use Only Sr.jainelibrary.org Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha dharma- 131 // 1 // jIrNe samuddhate yAvattAvatpuNyaM na nUtane / upamardo mahAMstatra, khacaityakhyAtidhIrapi // 2 // " tathA-"rAyA amacasiTThI, koDaMbIevi desaNaM kAuM / jipaNe puvAyayage, jiNakappI vAvi kAravai // 1 // jiNabhavaNAI // 253 // je uddharaMti bhattIi sddiapddiaaii| te uddharaMti appaM, bhImAo bhavasamuddAo // 2 // " jIrNacaityoddhAra kAraNapUrvakameva ca navyacaityakArApaNamucitaM, tata eva sampratinRpatinA ekonanavatiH sahasrA jIrNoddhArAH kAritAH, navacaityAni tu SaTtriMzatsahasrA eva, evaM kumArapAlavastupAlAdyairapi navyacaityebhyo jIrNoddhArA eva bahavo vyadhApyanta iti / caitye ca kuNDikAkalazorasapradIpAdisarvAGgINopaskaraNakAraNaM yathAzakti kozadevadAyavATikAdiyuktikaraNaM ca, rAjAdestu vidhApayituH pracuratarakozagrAmagokulAdidAnaM, yathA avicchinnA pUjA pravartate iti dvAraM 1 / itthaM ca caitye niSpanne zIghrameva pratimA sthApayet, yadAha SoDazake zrIharibhadrasUri:-"jinabhavane jinabimba, kArayitavyaM drutaM tu buddhimatA / sA'dhiSThAnaM hyevaM, tadbhavanaM vRddhimadbhavati // 1 // " bimbakAraNavidhistvevam-"jinabimbakAraNavidhiH, kAle pUjApurassaraM kartuH / vibhavocitamUlyApaNamanaghasya zubhena bhAvena // 1 // " kAle taducitAvasare, kartuH sUtradhArasya, pUjApUrvakaM, vibhavocitaM svasamRddhyanurUpaM, yanmUlyaM vetanaM, tasyArpaNaM dAnam , anaghasya-nirdoSasya kartuH, zubhena bhAvena-udAratayA pravarddhamAnaprazastAdhyavasAyenetyarthaH / anaghazilpino'bhAve yadvidheyaM tadAha-"nArpaNamitarasya tathA, yuktyA vaktavyameva mUlyamiti / kAle ca dAnamucitaM, zubhabhAvenaiva vidhipUrvaH (puurvm)||2||" itarasya sadoSasya, tathA svavibhavo // 253 // Jain Education into na For Private & Personel Use Only ww.jainelibrary.org Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AACANCHARACCORRORSC citamUlyasya nArpaNaM-na dAnaM, tadA kathaM deyamityAha-mUlyaM bimbavetanaM, yuktyA vaktavyaM yatheyatA dravyeNeyaDimba vidhAtavyaM bhavatA, tathA bhAgazo mUlyaM dAsyAmIti, kAle ca kAlamAzritya ca, yat ucitaM tasya dAnaM, kacitkAle laghAvapi bimbe mUlyaM pracuraM syAt, kadAciccAlpamiti, zubhabhAveneti bimbArtha kalpitadravyabhakSaNato yadvimbakaH saMsAragartapatanaM tdrkssnnlkssnnenetyrthH| tathA caityapratimAdividhApane ca bhAvazuddhyai guru saGghasamakSamevaM vAcyaM-yatrAvidhinA kiJcitparavittamAgataM tatpuNyaM tasya bhUyAt, taduktaM SoDazake-"yadyasya satkamanucitamiha vittaM tasya tajjamiha puNyam / bhavatu zubhAzayakaraNAdityetadbhAvazuddhaM syAt // 1 // " atra ca matranyAso, yathA tatraivoktaM-"mantranyAsazca tathA, praNavanamaHpUrvakaM ca tannAma / mantraH paramo jJeyo, mananatrANe hyato niyamAt // 2 // " iti bimbakAraNavidhiH / pratimAzca maNisvarNAdimRttikAntadravyaniSpAdyA utkarSataH paJcadhanu zatamAnA jaghanyato'GguSThamAnAzca yathAzakti vidhApyAH / tatphalaM ca-"dAlidaM dohaggaM, kujAikusarIrakugaikumaIo / avamANarogasogA, na huMti jiNabiMbakArINaM // 1 // " pratimAzca vAstuzAstro-| ktavidhiniSpannAH sulakSaNA atrApyabhyudayaguNahetuH, yataH-"anyAyadravyaniSpannA, paravAstudalodbhavA / hInAdhikAGgA pratimA, khaparonnatinAzinI // 1 // muhanakkanayaNanAhIkaDibhaMge mUlanAyagaM cayaha / AharaNavatthaparigaraciMdhAuhabhaMgi pUijjA // 2 // varisasayAo uhuM, jaM biMba uttamehiM saMThaviaM / vialaMgavi pUijjai, taM viMbaM nikka(ppha)laM na jo||3|| biMbaparivAramajhe, selassa ya vaNNasaMkaraM na suhN| samaaMgulappamANaM, Jan Education For Private Personel Use Only Hijainelibrary.org Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma // 254 // Jain Education In na suMdaraM hoi kaiAvi // 4 // ikkaMgulAI paDimA ikkArasa jAva gehi pUijjA / uhuM pAsAi puNo, ia bhaNiaM puvvasUrIhiM // 5 // nirayAvalasuttAo, lebovaladaMtakaTThalohANaM / parivAramANarahiaM, gharaMmi no ae biMbaM // 6 // gihapaDimANaM purao, balivitthAro na caiva kAyavvo / nicaM pahavaNa tisaMjhaM majjaNaM bhAvao kujjA // 7 // " pratimA mukhyavRttyA saparikarAH satilakAdyAbharaNAzca kArayitavyAH, viziSya ca mUlanAyakaH, tathaiva vizeSazobhAtajjanitavizeSapuNyAnubandhipuNyAdisambhavAt uktaM ca- "pAsAIA paDimA " ityAdi dvAraM 2 / athaivaM niSpannasya vimvasya sadyaH pratiSThA vidhApyA, yaduktaM SoDazake - "niSpannasyaivaM khalu, jinabimbasyo - ditA pratiSThA''zu / dasadivasAbhyantarataH, sA ca trividhA samAsena // 1 // vyaktyAkhyA khalvekA" ityAdi / bRhadbhASye'pi - " vattapaTTA egA, vittapaiTThA mahApaiTThA ya / egacauvIsasattarisayANa sA hoi aNukamaso // 1 // " pratiSThAvidhizva sarvAGgINatadupakaraNamIlana nAnAsthAnazrIsaGghagurvAkAraNaprauDhapravezama hAditatkhAgatakaraNa bhojanavasanapradAnAdisarvAGgINasatkAraNavandimokSakAraNamArinivAraNA'vAritasatravitaraNasUtradhArasatkAraNa sphItasaGgItAdyabhinavAdbhutotsavAvatAraNAdiraSTAdazanAtra kAraNAdizca pratiSThAkalpAderjJeyaH / kiJcicca paJcAzakata uDriyate, tathAhi -- "NiSkaNNassa ya sammaM, tassa paiTThAvaNe vihI eso / suhajoeNa paveso, AyataNe ThANaThAvaNyA // 1 // samyak vidhivanniSpannasya tasya-jinabimbasya, pratiSThApane, eSa vakSyamANo, vidhijJeyaH, tamevAha - zubhayogena sAdhakacandranakSatrAdisambandhena prazastamanaH prabhRtivyApAreNa vA, pravezo vimbasya karttavya saMgraha. // 254 // jainelibrary.org Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int iti zeSaH, Ayatane bhavane, sthAnasthApanA ucitasthAnanyAsazca bimbasyaiveti gAthArthaH // 1 // " teNeva khettasuddhI, hatthasayAdivisayA NiogeNaM / kAyacvo sakAro, gaMdhapupphAiehi~ tahiM // 2 // " tathA tena zubhayogena, kSetrazuddhirbhUmizodhanaM, asthimAMsAdyazucidravyApanayanena, hastazatAdiviSayA AdizabdAdbahutaraviSayApi, niyogenAvazyaM, kAryeti gamyaM, tathA gandhapuSpAdibhirjina bhavane pratiSThAvasare ceti gAthArthaH // 2 // "disidevayANa pUA, savvesiM tahaya logapAlANaM / osaraNakameNaNNe, savvesiM ceva devANaM // 3 // digdevatAnAmindrAdInAM pUjA kAryA, tathA lokapAlAnAM somAdInAM khaDga 1 daNDa 2 pAza 3 gadA 4 hastAnAM avasaraNakrameNa samavasaraNanyAyena, anye AcAryAH sarveSAM devAnAM pUjA kAryetyevamAhuriti gAthArthaH // 3 // "tatto suhajoeNaM, sahANe maMgalehiM ThavaNA u / ahivAsaNamucieNaM, gaMdhodagamAiNA ettha // 4 // tato digdevatAdipUjAnantaraM, zubhayogena prazastacandranakSatra lagnasaMbandhena, svasthAne'dhivAsanocite deze, maGgalairgeyavizeSaizcandanAdibhirvA, sthApanA nyAso, bimbasya kAryeti gamyaM, tatazcAdhivAsanazuddhivizeSApAdanena | vimbapratiSThAyogyatAkaraNaM pratiSThAkalpaprasiddhaM, ucitena gandhodakAdinA sadgandhamizrajalaprabhRtinA, Adi| zabdAtkaSAyamRttikAdiparigrahaH, atra pratiSThAyAmiti gAthArthaH // 4 // " cattAri puNNakalasA, pahANamuddA vicittakusumajuA / suhapuNNacattacautaMtugotthayA hoMti pAsesuM // 5 // tathA catvAro jalapUrNaghaTAH, pradhAnamudrA svarNarUpyAdimayyA vicitrapuSpaizca yuktAH, tathA zubhapUrNacatracatustantukAvastRtAH, pUrNa sUtrakurku jainelibrary.org Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma / / 255 / / Jain Education In TikApUritaM yacca tarkastasya saMbandhi yaccatustantukaM tantucatuSTayaM tattathA zubhaM ca tat pUrNacatracatustantukaM ceti samAsastenAvastRtA- AcchAditAH kaNThadezA yeSu te tathA, vidheyA iti zeSaH, pArzveSu catasRSu dikSu pratiSThApyapratimAyA iti // 5 // "maMgaladIvA ya tahA, ghayagulapuNNA subhikkhubhakkhA ya / javayArayavaNNasatdhigAdi savvaM mahArammaM // 6 // " tathA ghRtaguDapUrNA maGgaladIpAH kIdRzAste ? - zubhA ikSavaH - ikSukhaNDAni, bhakSyANi ca khaNDakAni yeSu te, athavA svatantrANyeva zubhekSubhakSyANi bhavanti, tatra zubhA ikSavo, vRkSAzca kadalyAdayaH, tathA yavArakAH zarAvAdiropitayavAGkurAH, varNakaJcandanazrIkhaNDAdi, svastikaH prasiddha eva, Adi zabdAnnandAvarttAdi sarva yathA ramyaM ramaNIyaM vidheyamityanvayaH // 6 // "maMgalapaDisaraNAI, cittAI riddhividdhijuttAiM / paDhamadiahaMmi caMdaNavilevaNaM devagaMdhaGkaM // 7 // " maGgalapratisaraNAni kaGkaNAni, citrANi vicitrANi, RddhivRddhyabhidhAnauSadhIsanAthAni, prathamadivase adhivAsanAdine, candanavilepanameva gandhADhyaM karpUrakastUrikAdibhiH pUrNa vidheyamiti // 7 // "caDaNArIomiNaNaM, NiamA ahigAsu Natthi u viroho / vatthaM ca imAsiM, jaM pavaraM taM idaM seaM // 8 // catuHsaGkhyA nAryaH striyastAbhirmaGgalyAbhiH, 'omiNaNaM' ti avamAnaM proGkhaNakaM lokazAstrasiddhaM tacAturNAryavamAnaM, tatra niyamAt karttavyaM, catasRbhyo'dhikAsu nAstyeva virodha:zAstrabAdhA, nepathyaM ca veSaH, AsAmavamAnakArinArINAM yatpravaraM zreSThaM tat, iha prastAve zreyaH kalyANabhUta| miti // 8 // adhivAsanagataM vidhyantaramAha - "ukkosiA ya pUA, pahANadavvehiM ettha kAyavvA / osahi saMgraha / / 255 / / Jainelibrary.org Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education phalavatthasuvaNNamuttarayaNAiehiM ca // 9 // " utkarSikA pUjA'rhaDimbasya pradhAnadravyaizcandanAgarukarpUrapuSpAdibhi:, atra adhivAsanAvasare, karttavyA, tathA auSadhyAdibhizca pratItaiH paraM auSadhyo vrIhmAdayaH, phalAni nAlike|radADimAnIti // 9 // tathA-"cittavalicittagaMdhehiM, cittakusumehiM cittavAsehiM / cittehiM viUhehiM, bhAvehiM vihavasAreNaM // 10 // " citravalicitragandhaiH pUjA karttavyeti prakRtaM, 'cittehiM viUhehiM'ti vyUha racanAvizeSaiH, bhAvaizca racanAgataiH prakrIDitapramuditAliGgitAdibhirbhaktisArairvibhavasAreNa-vibhUtyutkarSeNeti // 10 // pUjAdyanantaraM yatkarttavyaM tadAha - "ciivaMdaNa thuibuTTI, ussaggo sAhu sAsaNasurIe / dhayasaraNa pUa kAle, |ThavaNA maMgalagapuvvA u // 11 // " caityavandanA pratItA karttavyA, stutivRddhiH pravarddhamAnastutipATharUpA karttavyA, kAyotsargaH, sAdhu yathA bhavati asaMmUDhatayetyarthaH, kasyA ArAdhanAyetyAha-zAsanasuryAH, stavasmaraNaM caturviMza| tistavAnucintanaM kAyotsarge kAryam, athavA caturviMzatistavaH paThanIyaH, smaraNaM caiSu gurvAdInAmiti, tataH pUjA kAryA vimbasya pratiSThAkArasya vA tataH kAle pratiSThAlagnasyAbhimatAMze, sthApanA jinabimbasya, maGgalapUrvA tu paJcanamaskArapUrvaiva karttavyeti // 11 // tatazca - " pUA vaMdaNamussagga pAraNA bhAvathejjakaraNaM vA / siddhAcaladIvasamuddamaMgalANaM ca pADho u // 12 // " pUjA pratiSThitabimbasya vidheyA, vandanaM caityavandanaM, kAyotsargaH, pAraNA ca tasya kAryA, tathA bhAvasthairyakaraNaM cittasthiratA sampAdanaM bhAvena vA AzIrvacanahetubhUtena pratiSThAsthairyakaraNaM ca vidheyamata evAha - siddhAcaladvIpasamudramaGgalAnAM ca siddhAnupamopetamaGgalagAthAnAM vakSyamANarU jainelibrary.org Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 256 // Jain Education pANAM, pATho'bhidhAnaM, vidheyaH // 12 // sa yathA - "jaha siddhANa [pasiddhA ] paTThA tilogacUDAmaNimi siddhie / AcaMdrasUriaM taha, hou imA suppatiTThatti // 13 // kaNThyA / zeSA maGgalagAthA atidezata Aha-- " evaM acalAdIsuvi, meruppamuhe huMti battavyaM / ete maMgalasaddA, tammi suhanibaMdhaNA diTThA // 14 // " pratiSThAyAM ca snAtrairjanmAvasthAM phalanaivedya puSpavilepanasaGgItAdyupacAraiH kaumArAdyuttarottarAvasthAM chAdmasthya sUcakAcchAdanAcchAditakAyatvAdyadhivAsanayA zuddhacAritrAvasthAM netronmIlanena kevalotpattyavasthAM sarvAGgINapUjopacAraizca samavatyavasthAM cintayediti zrAddhasamAcArIvRttau / atha pratiSThAnantaraM yadvidheyaM tadAha - " sattIe saMghapUjA, visesapUjA u bahuguNA esA / esa sue bhaNio, titthayarANaMtaro saMgho // 15 // " tathA - "ucio jaNovayAro, visesao Navari sayaNavaggaMmi / sAhammiavaggaMmi a, eaM khalu paramavacchalaM // 16 // " tathA "aTThAhiA ya mahimA, sammaM aNubaMdhasAhigA keI / aNNe u tiNNi diahe, Niogao caiva kAyavvA // 17 // " aSTAhikA mahimA kAryA, sA hyanubandhasAdhikA - pUjA'vicchedgamikA bhavatIti kecidAcAryA AhuH, anye tu trIn divasAn yAvat mahimA niyogata eva-niyamenaiva kAryeti // 17 // SoDazake'pi - " aSTau divasAn yAvat, pUjA'vicchedato'sya karttavyA / dAnaM ca yathAvibhavaM, dAtavyaM sarvasattvebhyaH // 1 // " iti / tato mahimAnantaraM karttavyamAha - "tatto visesa ApuvaM vihiNA paDissarommuaNaM / bhUabali dINadANaM, etthaMpi | sasattio kiMpi // 18 // " tato vizeSapUjApUrva pratisaronmocanaM kaGkaNamocanaM vidheyaM, tathA bhUtabaliH saMgraha. // 256 // jainelibrary.org Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In pretopahAraH patrapuSpaphalAkSatAdyaH (DhyaH) surabhigandhodakonmizraH siddhAnnaprakSeparUpo, dInadAnaM kRpaNebhyo'nukampA - vitaraNamiti // 18 // "tatto paDidiNapUAvihANaoM taha taheva kAyavyaM / vihiANuTThANaM khalu, bhavavirahaphalaM jahA huMti (hora ) // 19 // " iti / pratiSThAnantaraM ca dvAdaza mAsAn viziSya ca pratiSThAdine lAtrAdi kRtvA sampUrNe varSe'STAhikAdivizeSa pUjApUrvamAyurgrandhirbandhanIyaH, uttarottaraM vizeSapUjA ca kAryeti pratiSThAdvAram 3 / tathaiva prauDhotsavaiH sutAdInAmAdizabdAtputrabhrAtRbhrAtRvyakhajanasuhRtparijanAdInAM dIkSAdApanaM, upalakSaNatvAdupasthApanAkAraNaM ca zrUyate'pi kRSNaceTakanupayoH svApatyavivAhane'pi niyamavatoH khaputryAdInAmanyeSAM ca thAvaccAputrAdInAM prauDhotsavaiH pravrAjanA, iyaM ca mahAphalA, yataH - "te dhannA kayapuNNA, jaNao jaNaNI a sayaNavaggo a / jesiM kulammi jAyai, cAritadharo mahAputto // 1 // " iti / dvAram 4 / tathA padasthApanA gaNi vAcanAcAryAdipadapratiSThApanaM, dIkSitakhaputrAdInAmanyeSAM vA padArhANAM zAsanonnatyAdinimittaM prauDhotsavai - vidhApyA, zrUyate hi prathame'rhataH samavasaraNe saudharmendreNa gaNadhara padasthApanAkAraNaM, mantrivastupAlenApyekaviMzatisarINAM padasthApanA kAriteti dvAraM 5 / tathA pustakAnAM zrIkalpAdyAgamajinacaritrAdisatkAnAM nyAyArjitavittena viziSTapatra vizuddhAkSarAdiyuktyA lekhanaM / tathA vAcanaM saMvignagItArthebhyaH prauDhADambaraiH pratyahaM pUjAdibahumAnapUrvakaM vyAkhyApanaM, upalakSaNatvAttadvAcanabhaNanAdikRtAM vastrAdibhirupaSTambhadAnaM, yataH - "ye lekha - yanti jinazAsanapustakAni vyAkhyAnayanti ca paThanti ca pAThayanti / zRNvanti rakSaNavidhau ca samAdri lainelibrary.org Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma maMgraha. yante. te martyadevazivazarma narA labhante // 1 // " ityAdi pUrva jinAgame dhanavapanAdhikAre pradarzitameveti dvAraM 6 tathA pauSadhazAlAyAM zrAddhAdInAM poSadhAdigrahaNArtha sAdhAraNasthAnasya niravadyadharmijanAkIrNasthAne // 257 // 18 vidhApanaM, sA ca dharmijanArtha kAritA praguNitAca niravadyAhasthAnatvena yathAvasaraM sAdhUnAmapyupAzrayatvena pradethA, tadAnasya ca mahAphalaM, yataH-"jo dei uvassayaM jaivarANa tavaNiamajogajuttANaM / teNaM diNNA vatthannapattasayaNAsaNavigappA ||1||"iti dvAragAthA samAptA / zrAddhavidhau tu gRhanirmApaNAdInyapi karmANi janmakRtyeSu nyastAni, paraM tAni sAmAnyagRhidharmAdhikArIyANIti tatraiva likhitAni / vratAdInyapi pUrva vyAkhyAtatyAnnAtra likhitAni / pratimAnuSThAnaM ca vizeSata upayogitvAt svatantrameva mUle vakSyata iti nAtroktamiti janmakRtyAni // 69 // atha pratimApAlanarUpaM janmasaMbandhyeva kRtyaM khAtayeNAhavidhinA darzanAdyAnAM, pratimAnAM prapAlanam / yAsu sthito gRhastho'pi, vizuddhyati vizeSataH // 7 // 'vidhinA' dazAzrutaskandhAdyAgamapratipAditena, darzana-samyaktvaM tatpradhAnA tenopalakSitA vA pratimApi darzanaM, sA AdyA-prathamA yAsAM pratimAnAM tA darzanAdyAstAsAM, ekAdazasaGkhyAnAmityarthaH / 'pratimAnAM' abhigrahavizeSANAM 'prapAlanaM' prakarSeNa pAlanaM, vizeSato gRhidharmoM bhavatItyanvayaH / AsAM pAlane kiM bhavatItyAha-yAkhityAdi' 'yAsu' pratimAsu 'sthito niSThaH 'gRhastho'pi' yatitAmaprApnuvannapi, AstAM kRtasasaGgatyAgo'nagAra ityapizabdArthaH, 'vizeSataH' asaGkhyaguNayA guNazreNyA 'vizuddhyati' kSINapApo bhavati / // 257 // ww.jainelibrary.org Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECAREASEAUCR atha punaH kAH pratimAH? yAsu sthito gRhastho'pi vizeSataH zuddhyati, ucyate-"dasaNa 1 vaya 2 sAmAia, 3 posaha 4 paDimA 5 abaMbha 6 sacitte 7 / AraMbha 8 pesa 9 uddiTTa 10, vajae samaNabhUe a||1||" iti / tatra zaGkAdidoSarahitaM prazamAdiliGgaM sthairyAdibhUSaNaM mokSamArgaprAsAdapIThabhUtaM samyagdarzanaM, bhayalobhalajjAdibhirapyanaticaran mAsamAtraM samyaktvamanupAlayatItyeSA prathamA pratimA 1 / dvau mAsau yAvadakhaNDitAnyavirAdhitAni ca pUrvapratimAnuSThAnasahitAni dvAdazApi vratAni pAlayatIti dvitIyA 2 / trInmAsAnubhayakAlamapramattaH pUrvoktapratimAnuSThAnasahitaH sAmAyikamanupAlayatIti tRtIyA 3 / caturo mAsAMzcatuSpA | pUrvapratimAnuSThAnasahito'khaNDitaM pauSadhaM pAlayatIti caturthI 4 / paJca mAsAMzcatuSpA gRhe tadvAre catuSpathe vA | parISahopasargAdiniSkampakAyotsargaH pUrvoktapratimAnuSThAnaM pAlayan sakalAM rAtrimAsta iti paJcamI 5 / evaM vakSyamANAkhapi pratimAsu pUrvapUrvapratimAnuSTAnaniSThatA'vaseyA, navaraM SaNmAsAn brahmacArI bhavatIti SaSThI / sapta mAsAn sacittAhArAn pariharatIti saptamI 7 / aSTau mAsAn khayamArambhaM na karotItyaSTamI 8 / nava mAsAn preSyairapyArambhaM na kArayatIti navamI 9 / daza mAsAnAtmArtha niSpannamAhAraM na bhuta iti dazamI 10 / ekAdaza mAsAMstyaktasaGgo rajoharaNAdimuniveSadhArI kRtakezotpATa: khAyatteSu gokulAdiSu vasan pratimApratipannAya zramaNopAsakAya bhikSAM datteti vadan dharmalAbhazabdocAraNarahitaM susAdhuvatsamAcaratItyekAdazI 11 / uktaM ca-"dasaNapaDimA neyA, sammattajuassa sA ihaM buNdii| kuggahakalaMkarahiA, micchatta JainEducationa For Private Personel Use Only M ainelibrary.org ) Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha. dharma khaovasamabhAvA // 1 // biIyA paDimA NeyA, suddhANuvvayadhAraNaM / sAmAiapaDimA U, suddhaM sAmAiaMpi a||2|| aTThamImAipavvesu, sammaM posahapAlaNaM / sesANuTThANajuttassa, cautthI paDimA imA // 3 // nikaMpo kAussaggaM tu, pubuttaguNasaMjuo / karei pavvarAIsuM, paMcamI pddivnno||4|| asiNANa viaDabhoI, mauliuDo divasabaMbhayArI a / rattiM parimANakaDo, paDimAvajesu diaesu||5||" mauliuDatti abaddhakaccha: "jhAyai paDimAi Thio, tilogapuje jiNe jiakasAe / NiadosapaJcaNIaM, aNNe vA paMca jA mAsA // 6 // chaTThIe baMbhayArI so, phAsuAhAra sattamI / vajijA vajamAhAraM, ahami pddivnno||5||" SaSThyAM punarayaM vizeSaH-puvvoiaguNajutto, visesao vijiamohaNijjo a / bajai abaMbhamegaMtao a rAiMpi thircitto|| 6 // siMgArakahAvirao, itthIe samaM rahammi No ThAI / cayai a atippasaMgaM, tahA vibhUsaM ca ukkosaM // 7 // evaM jA chammAsA, esohigao iharahA diDha / jAvajIvaM pi ima, vajai eaMmi logaMmi // 8 // avareNavi AraMbhaM, navamIe no karAvae / dasamIe puNoddiTuM, phAsuaMpi na muNje||7|| Nikkhittabharo pAyaM, puttAisu ava sesaparivAre / thevamamatto a tahA, savvattha pariNao navaraM // 8 // logavavahAravirao, bahuso saMvegabhAviamaI a / puvvoiaguNajutto, Nava mAsA jAva vihiNA u // 9 // dazamyAM punarayaM vizeSo'pi, yathA-uddiTTakaDaM bhattaM, vivajae kimua sesamAraMbhaM / se hoi a khuramuMDo, sihaliM vA dhAraI koI // 10 // jaM NihiamatthajAyaM, puTTho NiaehiM Navari so tattha / jai jANai to GACASSAGAR SMSO-CASOM // 258 // For Private Jain Education jainelibrary.org Personel Use Only Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhai, aha Navi to bei Navi jANe // 11 // jaipajjuvAsaNaparo, suhamapayatyesu Nicatalliccho / puvvodia|guNajutto, dasamAsA kAlamAseNa // 12 // ekArasIsu nissaMgo, dhare liMga paDiggahaM / kayaloo susAhuvva, puvvuttaguNasAyaro // 13 // puvAuttaM kappai, pacchAuttaM tu Na khalu eassa / oyaNabhiliMgasUAi, savamAhArajAyaM tu // 14 // " iti / AvazyakacUrNI vitthaM-rAibhattapariNNA paMcamI, sacittAhArapariNNA iti SaSThI, diA baMbhacArI, rAo parimANakaDetti saptamI, diyAvi rAovi baMbhayArI, asiNANae vosaTTakesamaMsuromanahetti aSTamI, pesAraMbhapariNAetti dazamI, uddibhattavivajjae samaNabhUetti ekAdazIti // 70 // nirUpitA ekAdaza zrAvakapratimAH, atha gRhidharmopavarNanamupasaMharannAha| prarUpito jinairevaM, gRhidharmo vizeSataH / satAmanuSTheyatayA, cAritragiripadhikA // 71 // 'evaM uktanItyA 'jinaiH' arhadbhiH 'vizeSataH sAmAnyagRhasthadharmavailakSaNyena gRhiNo-gRhasthasya dharmaH-paramAptapraNItavacanAnusArI maitryAdibhAvabhAvito'nuSThAnavizeSaH, 'prarUpita' upadiSTaH, sa ca pRthvIdharasaritsamudradvIpAdisadAvasthitabhAvavatkevalaM jJeyatayA mithyAtvAdyAzravavaddheyatayA vopadiSTo bhaviSyatItyAzaGkAyAmAha-'satAmityAdi' 'satAM' uttamAnAM mArgAnusAryAdibhAvApannAnAmityarthaH, 'anuSTheyatayA' vidheyatayA, sadbhirayaM vidheya ityupadiSTa iti bhAvaH / kIdRzo'sAvityAha-'cAritragiripadyiketi' cAritraM-sarvasAvadyayogaparihAraniravadyayogasamAcArarUpaM tadeva giriH-parvatastasya padyikeva padyikA, padyArohaNa pumAn gha. saM. 44|| Jain Education in For Private & Personel Use Only KIPjainelibrary.org Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhrm|| 259 // Jain Education yathA sukhena mahAzailamArohati tathA niSkalaGkAnupAlitzramaNopAsakAcAraH sarvaviratiM sukhenAvagAhata iti bhAvaH / taduktaM dharmavindau - "padaM padena medhAvI, yathA''rohati parvatam / samyak tathaiva niyamAddhIracAritraparvatam // 1 // " evaM ca stokaguNArAdhanAnupUrvyA bahuguNArAdhanasya nyAyyatvAt prathamaM gRhasthadharmaH pratipAditaH, taduktaM tatraiva dharmavindau - " stokAn guNAn samArAdhya, bahUnAmapi jAyate / yasmAdArAdhanAyogyastasmAdAdAvayaM mataH // 1 // " iti, ayaM ca puruSavizeSApekSo nyAyaH, anyathA tathAvidhAdhyavasAyasAmarthyAdiralIbhUtacAritramohAnAM sthUlabhadrAdInAmetakramamantareNApi parizuddhasarvaviratilAbhasya zAstreSu zrUyamANatvAt, kAlavizeSApekSo'pyayameva nyAyo'nusaraNIyaH, yataH paJcamArake pratimA paripAlana paryantazrAddhadharmAnugRhItacittasyaiva yatidharmapratipattiH paJcAzake'bhihitA, tathA ca tadvacaH - " jutto puNa esa kamo, oheNaM saMpayaM viseseNaM / jamhA visamo kAlo, duraNucaro saMjamo etthaM // 1 // " iti // 71 // iti paramaguru bhaTTArakazrI vijayAnandasUriziSyapaNDita zrI zAntivijayagaNicaraNasevimahopAdhyAya zrImAnavijayagaNiviracitAyAM svopajJadharmasaMgrahavRttau vizeSato gRhidharmavyAvarNano nAma dvitIyo'dhikAraH / granthAgram 9423. iti dharmasaMgrahasya dvitIyo'dhikAraH // iti zrIdharma saMgrahasya pUrvabhAgaH / iti zreSTha devacandra lAlabhAI - jainapustakoDAre - granthAGka: 26. saMgraha. // 259 // jainelibrary.org Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +% CCASI- adyAvadhi mudritagranthasya sUcIpatram. | aMkaH nAmaH mUlyaH / aMkaH nAma: mUlyaH / aMkaH nAmaH mUlyaH 1 zrIvItarAgastotram x 0-8-0 12 zrIyogadRSTisamuccayaH 4 0-3-022 zrIAnandakAvyamahodadhi2 zrIzramaNapratikramaNasUtravRttiH40-1-6 13 dhI karmaphilosophI (aMgrejI)0-5-0 mauktikaM tRtIyaM (guujraatii)0-10-0| 3 zrIsyAdavAdabhASA x 0-1-614 zrIAnandakAvyamahodadhimauktika 23 zrIcaturviMzatijinAnaMdastutiH 0-2-0 4 zrIpAkSikasUtram x 0 -6-0 prathamaM (gUjarAtI) 0-10-024 zrISaT puruSacaritram / 0-2-0 5 zrIadhyAtmamataparIkSA X 0-6-0 15 zrIdharmaparIkSAkathA 0-5-025 zrIsthUlibhadracaritam 0-2-0 6 zrISoDazakapakaraNam 4 0-6-0 16 zrIzAstravArtAsamuccayaH 26 zrIdharmasaMgrahasya pUrvArddham 1-0-0 7 zrIkalpasUtrasubodhikAvRttiH40-12-0 prathamavibhAgaH 2-0-0 27 zrIcaMdrIyasaMgrahaNIvRttiH (mu0 mandire ) 8 zrIvRndAravRttyaparanAmnI 17 zrIkarmaprakRtiHX0-14-028 zrI upadezazatakasamyaktvaparIkSe hA zrAddhapratikramaNasUtravRttiH x0-8-018 zrIpaJcapratikramaNasUtram 4 0-4-0 (mu0 mandire.) 9 zrIdAnakalpadrumaH vA 19 zrIkalpasUtram vA bArasAsUtram0-8-0 prAptisthAnam-lAyabrerIyana zeTha devacaMda dhanyacaritam 4 0-6-020 zrIAnandakAvyamahodadhi lAlabhAI jainapustakoddhAra phaMDa. *|10 dhI yogaphilosophI (aMgrejI) 0-5-0/ mauktika dvitIyaM (gUjarAtI)0-10-0 zeTha devacaMda lAlabhAI dharmazAlA, |11 zrIjalpakalpalatA X 0 -3-0 21 zrIupadezaratnAkaraH 1-3-01 baDekhAMcakalo, gopIpurA, surata siTI. .CC+CR-CAR For Private Personal Use Only Trainelibrary.org Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARRRRRRRRRRRRRRRY 5 iti upAdhyAya zrImanmAnavijayapraNItaM-zrIyazovijayamaho1 pAdhyAyasaMskRtaM-zrIdharmasaMgrahasya pUrvArddham sampUrNam / / SECRETR ESSES iti zreSThi devacandra lAlabhAI-jainapustakoddhAre-granthAGkaH 26.