Book Title: Dashvaika Sutram
Author(s): 
Publisher: Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600091/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThi devacandra lAlabhAI jaina pustakoddhAre granthAGkaH 47. zrImacchayyambhavasUrIzvarasUtritaM dharmatI yAkinIputra zrImaddharibhadrasUrivara ziSyabodhinIsaMjJakaM vivaraNayutaM zrIdazavaikAlikasUtram / prasiddhikArakaH zAha - nagInabhAI ghelA bhAI javherI, asyaikaH kAryavAhakaH / idaM pustakaM mumbayyAM - zAha nagInabhAI ghelA bhAI javherI, 426 javherI bAjAra ityanena nirNayasAgara mudraNAlaye kolabhATavIdhyAM 23 tame Alaye rAmacandra yesU zeDage dvArA mudrayitvA prakAzitam / vIrasaMvat 2444. vikramasaMvat 1974. ( paNyaM sArdhaM rUpyakadvayam ) krAISTa 1918. pratayaH 1000. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Printed by Ramchandra Yesu Shedge, at the Nirnayasagar Press, No 23, Kolbhat Lane, Bombay. Published by Shah Naginbhai Ghelabhai Javeri, for Sheth Devchand Lalbhai Jain Pustakoddhar fund, at the office of Shet Devchand Lalbbai Jain P. Fund, No 426 Javeri Bazar, Bombay. For Private & Personel Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThidevacandralAlabhAi-jainapustakoddhAre granthAGka: ||arhm // zrImadbhadrabAhuviracitaniyuktiyutaM / zrImacchayyambhavasUrivaryavihitaM / zrIharibhadrasUrikRtabRhadvRttiyutaM / zrIdazavaikAlikam / 6555555 masoom jayati vijitAnyatejAH surAsurAdhIzasevitaH zrImAn / vimlnaasvirhittrilokcintaamnniviirH||1|| ihArthato'rhatpraNItasya sUtrato gaNadharopanibaddhapUrvagatoddhRtasya zArIramAnasAdikaTukaduHkhasaMtAnavinAzahetodezakAlikAbhidhAnasya zAstrasyAtisUkSmamahArthagocarasya vyAkhyA prastUyate-tatra prastutArthapracikaTayiSayaiveSTadevatAnamaskAradvAreNAzeSavighnavinAyakApohasamarthA paramamaGgalAlayAmimAM pratijJAgAthAmAha niyuktikAra: in Eduent an For Private & Personel Use Only mw.jainelibrary.org Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maGgalam dazavaikA hAri-vRttiH . . siddhigaimuvagayANaM kammavisuddhANa savvasiddhANaM / namiUNaM dasakAliyaNijuttaM kittaissAmi // 1 // vyAkhyA-siddhigatimupagatebhyo natvA dazakAlikaniyuktiM kIrtayiSyAmIti kriyaa| tatra siddhyanti-niSThitArthA bhavantyasyAmiti siddhiH-lokAgrakSetralakSaNA, tathA coktam-"iha boMdiM caittA NaM, tattha gaMtUNa sijjhi"| gamyata iti gatiH, karmasAdhana: siddhireva gamyamAnatvAdgatiH siddhigatistAmupa-sAmIpyena gatAHprAptAstebhyaH, sakalalokAntakSetraprAptebhya ityarthaH, prAkRtazailyA catuthyarthe SaSThI, yathoktam-"chaTThIvibhattI bhaNNai cautthI' / tatra ekendriyAH pRthivyAdayaH sakarmakA api tadupagamanamAtramadhikRtya yathoktakharUpA bhavatyata Aha-'karmavizuddhebhyaH kriyate iti karma-jJAnAvaraNIyAdilakSaNaM tena vizuddhA-viyuktAH karmavizuddhAHkarmakalaGkarahitA ityarthaH, tebhyaH karmavizuddhebhyaH / Aha-evaM tarhi vaktavyaM, na siddhigatimupagatabhyaH, avyabhicArAt, tathAhi-karmavizuddhAH siddhigatimupagatA eva bhavanti, na, aniyatakSetravibhAgopagatasiddhapratipAdanaparadurnayanirAsArthatvAdasya, tathA cAhureke-"rAgAdivAsanAmuktaM, cittameva nirAmayam / sadAniyatadezasthaM, siddha ityabhidhIyate // 1 // " ityalaM prasaGgena / te ca tIrthAdisiddhabhedAdanekaprakArA bhavanti, tathA coktam-"titthasiddhA atitthasiddhA titthagarasiddhA atitthagarasiddhA sayaMbuddhasiddhA patteyabuddhasiddhA bu 1 iha bondi tyaktvA tatra gatvA sidhyati. 2 SaSThIvibhaktyA bhaNyate caturthI. i tIrthasiddhA atIrthasiddhAH tIrthakarasiddhA atIrthakarasiddhAH khayaMbuddhasiddhAH pratyekabuddhasiddhAH buddhabodhitasiddhAH strIliGgasiddhAH puruSaliGgAsiddhA napuMsakaliGgasiddhAH khaliGgasiddhA anyaliGgasiddhA gRhiliGgasiddhA ekasiddhA anekasiddhAH / --566 Jain Education I I For Private & Personel Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bohiyasiddhA itthIliMgasiddhA purisaliMgasiddhA napuMsagaliMgasiddhA saliMgasiddhA annaliMgasiddhA gihiliMgasiddhA egasiddhA aNegasiddhA" ityata Aha-sarvasiddhezyaH' sarve ca te siddhAzceti samAsastebhyaH, athavA-siddhigatimupagatebhyaH' ityanena sarvathA sarvagatAtmasiddhapakSapratipAdanaparadurnayasya vyavacchedamAha, tathA coktamadhikRtanayamatAnusAribhiH-"guNasattvAntarajJAnAnivRttaprakRtikriyAH / muktAH sarvatra tiSThanti, vyomvttaapvrjitaaH||1||" vyavacchedazcaiteSAM sAmIpyena sarvAtmanA siddhigatigamanAbhAvAt, 'krmvishuddheshyH4|| ityanena tu sakarmakANimAdivicitraizvaryavatsiddhapratipAdanaparasyeti, uktaM ca prakrAntanayadarzanAbhiniviSTaiH"aNimAdyaSTavidhaM prApyaizvaryaM kRtinaH sadA / modante sarvabhAvajJAstIrNAH paramadustaram // 1 // " ityAdi, vyavacchedazcaiteSAM karmasaMyogena aniSThitArthatvAdvastutaH siddhatvAnupapatteriti, 'sarvasiddhebhyaH' ityanena tu bhaGgayaiva sarvathA advaitapakSasiddhapratipAdanaparasyeti, tathA coktaM prastutanayAbhiprAyamatAvalambibhiH-"eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte vyvsthitH| ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jalacandravat // 1 // " vyavacchedazcAsya sarvathA advaite bahuvacanagarbhasarvazabdAbhAvAt [siddhigtigmnaabhaavaat| 'natvA praNamyeti, anena tu samAnakartRkayoH pUrvakAle ktvApratyayavidhAnAnnityAnityaikAntavAdAsAdhutvamAha, tatra ktvApratyayArthAnupapatteH, tatra nityaikAntavAde hai| tAvadAtmana ekAntanityatvAdapracyutAnutpannasthiraikakhabhAvatvAdbhinnakAlakriyAdvayakartRtvAnupapatteH, kSaNikaikA 1 guNAH satvarajastamorUpAH sattvamAtmA tayorantaraM vizeSa iti vi. pa. Jain Education in For Private Personal Use Only Urjainelibrary.org Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 2 // Jain Education ntavAde cAtmana utpattivyatirekeNa vyApArAbhAvAdbhinnakAlakriyAdvayakartRtvAnupapattirevetyalaM vistareNa, gamanikAmAtramevaitaditi / bhavati ca caturthyapyevaM namanakriyAyoge, adhikRtagAthAsUtrAnyathAnupapatteH, Aptazca niryuktikAraH, 'pitre savitre ca sadA namAmI tyevamAdivicitraprayogadarzanAca, karmaNi vA SaSThI / sarvasiddhebhyo natvA kimityAha - 'dazakAlikaniryuktiM kIrttayiSyAmi tatra kAlena nirvRttaM kAlikaM, pramANakAleneti bhAvaH, dazAdhyayanabhedAtmakatvAddazaprakAraM kAlikaM prakArazabdalopAdazakAlikaM, vizabdArtha tUttaratra vyAkhyAsyAmaH, tatra niyuktiriti- niryuktAnAmeva sUtrArthAnAM yukti:-paripAThyA yojanaM niryuktayuktiriti vAcye yuktazabdalopAnniryuktistAM viprakIrNArthayojanAM vyAkhyAsyAmi kIrttayiSyAmIti gAthArthaH // zAstrANi cAdimadhyAva sAnamaGgalabhAJji bhavantItyata Aha AimajjhavasANe kAuM maMgalapariggahaM vihiNA / vyAkhyA - zAstrasyAdau- prArambhe madhye-madhyavibhAge avasAne - paryante, kiM ? - kRtvA maGgalaparigraham, katham ? - 'vidhinA' pravacanoktena prakAreNa, Aha- kimarthaM maGgalatrayaparikalpanam ? iti ucyate, ihAdimaGgalaparigrahaH sakalavinApohenAbhilaSitazAstrArtha pAragamanArthe, tatsthirIkaraNArthe ca madhyamaGgalaparigrahaH, tasyaiva ziSyapraziSyasantAnAvyavacchedAyAvasAnamaGgalaparigraha iti / atra cAkSepaparihArAvAvazyakavizeSavivaraNAdava seyau - iti / sAmAnyatastu sakalamapIdaM zAstraM maGgalaM, nirjarArthatvAttapovat, na cAsiDo hetuH, yato vacanavijJAna maGgalatrayam // 2 // w.jainelibrary.org Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education 191949 rUpaM zAstraM, jJAnasya ca nirjarArthatA pratipAditaiva, yata uktam - "jaM geraio kammaM khavei bahuyAhiM vAsako DIhiM / taM nANI tihi gutto khavei UsAsametteNaM // 1 // " ityAdi / iha cAdimaGgalaM drumapuSpikAdhyayanAdi, dharmaprazaMsApratipAdakatvAttatsvarUpatvAditi, madhyamaGgalaM tu dharmArthakAmAdhyayanAdi, prapaJcAcArakathAdyabhidhAyakatvAt, caramamaGgalaM tu bhikSvadhyayanAdi, bhikSuguNAdyavalambanatvAdityevamadhyayanavibhAgato maGgalatrayavibhAgo nidarzitaH, adhunA sUtravibhAgena nidarzyate tatra cAdimaGgalam 'dhammo maMgala' ityAdisUtraM, dharmopalakSitatvAt, tasya ca maGgalatvAditi, madhyamamaGgalaM puna: 'NANadaMsaNe' tyAdi sUtra, jJAnopalakSitatvAt, tasya ca maGgalatvAditi, avasAnamaGgalaM tu 'NikkhammamANA iya' ityAdi, bhikSuguNasthirIkaraNArthaM viviktacaryAbhidhAyakatvAt, bhikSuguNAnAM ca maGgalatvAditi / Aha-maGgalamiti kaH zabdArthaH 1, ucyate, 'agiragilagivagimagIti' daNDakadhAtuH, asya "idito num dhAto" ( pA0 7-1-18) riti numi vihite auNAdikAlacpratyayAntasya anubandhalope kRte prathamaikavacanAntasya maGgalamitirUpaM bhavati / maGgayate hitamaneneti maGgalaM, maGgayate'|dhigamyate sAdhyata itiyAvat, athavA maGga iti dharmAbhidhAnaM, 'lA AdAne' asya dhAtorma upapade " Ato' nupasarge kaH" ( pA03-2 - 3 ) iti kapratyayAntasyAnubandhalope kRte " Ato lopa iTi ca" ( pA0 6-4-64 ) kGiti ityanena sUtreNAkAralope ca kRte prathamaikavacanAntasyaiva maGgalamiti bhavati, maGgaM lAtIti maGgalaM, dharmopAdAna1 yannairayikaH karma kSapayati bahukAbhirvarSa koTIbhiH / tajjJAnI tribhirguptaH kSapayatyucchvAsamAtreNa // 1 // 2 maGgalakharUpatvAt vi0 pa0 3 degkaraNabhikSu0 pra0 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 heturityarthaH, athavA mAM gAlayati bhavAditi maGgalaM, sNsaaraadpnytiityrthH| tacca nAmAdi caturvidhaM, tadyathA- maGgalahAri-vRttiH 8|nAmamaGgalaM sthApanAmaGgalaM dravyamaGgalaM bhAvamaGgalaM ceti, eteSAM ca svarUpamAvazyakavizeSavivaraNAdavaseyamiti nikSepaH zru amumeva gAthArthamupasaMharannAha niyuktikAra: | te'nuyonAmAimaMgalaMpiya caubvihaM pannaveUNaM // 2 // gA:4 vyAkhyA-nAmAdimaGgalaM caturvidhamapi 'prajJApya' prarUpyeti gAthArthaH // tatra samAnakartRkayoH pUrvakAle ktvApratyayavidhAnAt prajJApya kimata Aha . suyanANe aNuogeNAhigayaM so cauThivaho hoi / caraNakaraNANuoge dhamme gaNie (kAle) ya davie ya // 3 // vyAkhyA-zrutaM ca tad jJAnaM ca zrutajJAnaM tasmin zrutajJAne anuyogenAdhikRtam, anuyogenAdhikAra ityarthaH, iyamatra bhAvanA-bhAvamaGgalAdhikAre zrutajJAnenAdhikAraH, tathA coktam-"etthaM puNa ahigAro suyaNANeNaM jao sueNaM tu / sesANamappaNo'viya aNuogu paIvadiTuMto // 1 // " tasya coddezAdayaH pravarttante iti, uktaM ca-"suaNANassa uddeso samuddeso aNunnA aNuogo pavattaI" tatrAdAvevoddiSTasya samuddiSTasya samanujJAtasya ca sataH anuyogo bhavatItyato niyuktikAreNAbhyadhAyi 'zrutajJAne'nuyogenAdhikRta'miti / 'saH'anuyoga 1 atra punaradhikAraH zrutajJAnena yataH zrutenaiva / zeSANAmAtmano'pi ca anuyogaH pradIpadRSTAntaH (ntAt ) // 1 // 2 zrutajJAnasya uddezaH samuddezaH anujJAta anuyogaH pravartate. SUSTUS Join Education For Private Personel Use Only w.jainelibrary.org Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zcaturvidhobhavati, katham?-'caraNakaraNAnuyogaH' caryata iti caraNaM-vratAdi, yathoktam-"vaya saMmaNadhammasaMjama veyAvaccaM ca bNbhguttiio| NANAditiyaM tava kohaniggahAI caraNameyaM // 1 // " kriyate iti karaNaM-piNDavizuddhyAdi, uktaM ca-"piMDavisohI samiI bhAvaNe paDimA ya iMdiyaniroho / paDileha~Na guttIo abhiggaMhA ceva karaNaM tu||1||" caraNakaraNayoranuyogazcaraNakaraNAnuyogaH, anurUpo yogo'nuyogaH-sUtrasyArthena sArddhamanurUpaH sambandho, vyAkhyAnamityarthaH, ekArAntaH zabdaH prAkRtazailyA prathamA dvitIyAnto'pi draSTavyaH, yathA "kaiyare Agacchai dittarUve" ityAdi, 'dharma' iti dharmakathAnuyogaH, 'kAle' ceti kAlAnuyogazca gaNitAnuyogazcetyarthaH, 'dravye ceti dravyAnuyogazca / tatra kAlikazrutaM caraNakaraNAnuyogaH, RSibhASitAnyuttarAdhyayanAdIni dharmakathAnuyogaH, sUryaprajJaptyAdIni gaNitAnuyogaH, dRSTivAdastu dravyAnuyoga iti, uktaM ca-"kAliyasuaMcala isibhAsiyAi taiyA ya sUrapannattI / savvoya dihivAo cautthao hoi aNuogo // 1 // " iti gaathaarthH|| iha cArthato'nuyogo dvidhA-apRthaktvAnuyogaH pRthaktvAnuyogazca, tatrApRthaktvAnuyogo yatraikasminneva sUtre sarva 31 | eva caraNAdayaH prarUpyante, anantagamapayoyatvAtsUtrasya, pRthaktvAnuyogazca yatra kacitsUtre caraNakaraNameva ka 1vratAni zramaNadharmaH saMyamo yAvRttyaM ca brahmaguptayaH / jJAnAditrayaM tapaH krodhanigrahAdi caraNametat // 1 // 2 piNDavizuddhiH samitayaH bhAvanAH pratimAzca indriyanirodhaH / pratilekhanA guptayaH abhigrahAzcaiva karaNaM tu||1|| 3 katara Agacchati dIptarUpaH, 4 kAlikazrutaM ca RSibhASitAni tRtIyA (gaNitAnuyogamayI) ca sUryaprajJaptiH / sarvazca dRSTivAdazcaturthoM bhavatyanuyogaH // 1 // yaadiinigshc| tatra kAlikakathAnuyogaH, kAra mathamAdvitIyAgaH sUtrasthAnamA LANDSAURUSOSANSAMROSAROSOCIRel Jain Education For Private Personal Use Only w.jainelibrary.org Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 4 // Jain Education citpunardharmakathaivetyAdi, anayozca vaktavyatA 'jAvaMta ajjavairA apuhuttaM kAliyANuogassa / teNAreNa puhRntaM kAliyasuya diTTivAe ya // 1 // " ityAdergranthAdAvazyakavizeSavivaraNAccAvaseyeti // iha punaH pRthaktvA - nuyogenAdhikAraH, tathA cAha niyuktikAraH apuhuttapuhuttAiM niddisiuM ettha hoi ahigAro / caraNakaraNANuogeNa tassa dvArA ime huMti // 4 // vyAkhyA- 'apRthaktvapRthaktve' lezato nirdiSTakharUpe nirdizya 'atra' prakrame bhavatyadhikAraH, kena ? - 'caraNakaraNAnuyogena' 'tasya' caraNakaraNAnuyogasya ' dvArANi' pravezamukhAni 'amUni' vakSyamANalakSaNAni bhavantIti gAthArthaH // nikkhevegavaniruttavihI pavittIya keNa vA kaissa ? / taddArabheyalakkheNa tayariparisA ya suttatho // 5 // vyAkhyA - asyAH prapaJcArthaH AvazyakavizeSavivaraNAdavaseyaH, sthAnAzUnyArtha tu saGkSepArthaH pratipAdyata iti, 'Nikkheva' ti anuyogasya nikSepaH kAryaH, tadyathA-nAmAnuyoga ityAdi, 'egaTThatti' tasyaiva ekArthikAni vaktavyAni tadyathA - anuyogo niyoga ityAdi, 'nirutta'tti tasyaiva niruktaM vaktavyam, anuyojanamanuyogaH anurUpo vA yoga ityAdi, 'vihi'tti tasyaiva vidhirvaktavyo vaktaH zrotuzca tatra vaktuH 'suttattho khalu paDhamo 1 yAvadAryavajrA apRthaktvaM kAlikAnuyogasya / tato'rvAk ( tata ArAt ) pRthaktvaM kAlikazrute dRSTivAde ca // 1 // 2 sUtrArthaH khalu prathamo dvitIyo niryuktimizrito bhaNitaH / tRtIyazca niravazeSa eSa vidhirbhavati anuyoge // 1 // anuyogavidhidvArANi 11 // 4 // Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIo NijjuttimIsio bhaNio / tahao ya niravaseso esa vihI hoi aNuoge // 1 // " zrotuzcAyam"bhUyaM huMkAraM vA bADhakkAra paDipuccha vImaMsA / tatto pasaMgapArAyaNaM ca parini sattama // 1 // " 'pavittI ya'tti anuyogasya pravRttizca vaktavyA, sA caturbhaGgAnusAreNa vijJeyA, uktaM ca- "NiMcaM gurU pamAI sIsA ya gurUNa sIsagA taha ya / apamAha gurU sIsA pamAiNo dovi apamAI // 1 // paiDhame natthi pavittI bIe taie ya Natthi thovaM vA / atthi cautthi pavittI etthaM goNIeN dito // 2 // appaNhuyA u goNI Neva ya doddhA samujjao doDhuM / khIrassa kao pasavo? jaivi ya bahukhIradA sA u // 3 // biti'vi Natthi khIraM thovaM taha vijjae va taievi / asthi cautthe khIraM esuvamA AyariyasIse // 4 // goNiMsariccho u gurU dohA iva sAhRNo smkkhaayaa| khIraM atthapavittI natthi tahiM paDhamabitisu // 5 // ahavA aNicchamANaM avi kiMci u jogiNo pavattaMti / taie sAraMtaMmI hoja pavittI guNitte vA // 6 // apamAI jattha gurU sIsAviya 1 mUkaM huDDA vA bADhaMkAraM pratipRcchA vimarzaH / tataH prasaGgapArAyaNaM pariniSThA ca saptamake // 1 // 2 vaktavyA pra0 3 nityaM guruH pramAdI ziSyA guruH na ziSyAstathA / aprAmAdI guruH ziSyAH pramAdino dvaye'pyapramAdinaH // 1 // 4 prathame nAsti pravRttirdvitIye tRtIye ca nAsti stokA vA / asti caturthe pravRttiratra godRSTAntaH // 1 // 5 aprastutA gaurnaiva ca dogdhA samudyato dogdhum / kSIrasya kutaH prasavo yadyapi bahu kSIradA sA tu // 1 // 6 dvitIye'pi nAsti kSIraM stokaM tathA vidyate bhavet vA tRtIye'pi / asti caturthe kSIrameSopamA''cAryaziSyayoH // 1 // 7 gosadRzastu gururdogdheva sAdhavaH samAkhyAtAH / kSIramarthapravRttirnAsti tatra prathamadvitIyayoH // 1 // 8 athavA anicchantamapi kicittu yoginaH pravarttayanti / tRtIye sArayati bhavet pravRttirguNitve vA // 1 // 9 apramAdI yatra guruH ziSyA api ca vinayagrahaNasaMyuktAH / bADhaM tatra pravRttiH kSIrasyaiva caramabhaGge // 1 // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRtti // 5 // Jain Education In viNayagaNasaMjuttA / dhaNiyaM tattha pavittI khIrassava carimabhaMgaMmi // 7 // " "keNanti kenAnuyogaH karttavya iti vaktavyaM, tatra ya itthaMbhUta AcAryastena karttavyaH, tadyathA - "desakulajAirUvI saMghayaNadhiijuo aNAsaMsI / avikatthaNo amAI thiraparivADI gahiyavakko // 1 // jiyapariso jiyanido majjhattho desakAlabhAvannU / A sannaddhapabho NANAvihadesa bhAsannU // 2 // paMcavihe AyAre jutto suttatthatadubhayavihiSNU / AharaNaheu - kAraNaNayaniuNo gAhaNAkusalo // 3 // sasamayaparasamayavika gaMbhIro dittimaM sivo somo / guNasayakalio juggo pavayaNasAraM parikaheuM ||4|| " AsAmarthaH kalpAdavaseyaH, prAthamikadazakAlikavyAkhyAne tu lezata ucyate-AryadezotpannaH sukhAvabodhavAkyo bhavatIti dezagrahaNaM, paitRkaM kulaM viziSTakulodbhavo yathotkSiptabhAravahane na zrAmyati, mAtRkI jAtiH tatsampanno vinayAnvito bhavati, rUpavAnAdeyavacano bhavati, AkRtau ca guNA vasanti, saMhananadhRtiyukto vyAkhyAnatapo'nuSThAnAdiSu na khedaM yAti, anAzaMsI na zrotRbhyo vastrAdyAkAGkSati, avikatthano bahubhASI na bhavati, amAyI na zAbyena ziSyAn vAhayati, sthiraparipATI sthiraparicitagranthasya sUtraM na galati, gRhItavAkyo'pratighAtavacano bhavati, jitapariSat parapravAdikSobhyo na bhavati, jitanidro'pramattatvAd vyAkhyAnaratirbhavati prakAmanikAmazAthinazca ziSyAMzcodayati, madhyasthaH saMvAdako bhavati, dezakAlabhAvajJo dezAdiguNAnavabuddhyApratibaddho viharati dezanAM ca karoti, Asannalabdhapratibho anuyogavidhidvArANi 11 // 5 // jainelibrary.org Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vit sukhaM para zavo mArirogAlA yogyaH pravacana jAtyuttarAdinA nigRhItaH pratyuttaradAnasamartho bhavati, nAnAvidhadezabhASAvidhijJo nAnAdezajavineyapratyAyanasamarthoM bhavati, jJAnAdipaJcavidhAcArayuktaH zraddheyavacano bhavati, sUtrArthobhayajJaH samyagutsargApavAdaprarUpako bhavati, udAharaNahetukAraNanayanipuNastadgamyAna bhAvAn samyak prarUpayati nAgamamAtrameva, grAhaNAkuzalaH ziSyAnanekadhA grAhayati, khasamayaparasamayavit sukhaM paramatAkSepamukhena khasamayaM prarUpayati, gambhIro mahatyapyakArye na ruSyati, dIptimAn parapravAdikSobhamutpAdayati, zivo mArirogAdyupadravavidhAtakRd bhavati, saumyaH prazAntadRSTitayA sakalajanaprItyutpAdako bhavati, itthaMbhUta evaM guNazatakalito yogyaH pravacanam-Agamastasya sArastaM kathayitumiti, yato'sAvanekabhavyasattvaprabodhaheturbhavati, uktaM ca-"guNasuTiassa vayaNaM ghayamahusittovva pAvao bhAi / guNahINassa na sohai NehavihINo jaha paIvo // 1 // " tathA cAnyenApyuktam"kSIraM bhAjanasaMsthaM na tathA vatsasya puSTimAvahati / AvalgamAnaziraso yathA hi maatRstnaatpibtH||1|| tadvatsubhASitamayaM kSIraM duHzIlabhAjanagataM tu / na tathA puSTiM janayati yathA hi guNavanmukhAtpItam // 2 // zIte'pi yatnalabdho na sevyate'gniryathA imazAnasthaH / zIlavipannasya vacaH pathyamapi na gRhyate tadvat // 3 // cAritreNa vihInaH zrutavAnapi nopajIvyate sdbhiH| zItalajalaparipUrNaH kulajaizcANDAlakUpa iva // 4 // " 'ka|.1 nyAyasUtre paJcamAdhyAyAdyAhike savistara jAtikharUpam, 2 degpi kArye. 3 degtasamanvitaH pra0 4 guNasusthitasya vacanaM dhRtamadhusiktaH pAvaka iva bhAti / guNahInasya na zobhate snehavihIno yathA pradIpaH // 1 // For Private & Personel Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ***** dazavaikA0ssatti kasyAnuyoga? iti vaktavyaM, tatra sakalazrutajJAnasyApyanuyogo bhavati, amuM punaH prArambhamAzritya daza dazavai0 ahAri-vRttiH kaaliksyeti| atrAha-nanu "dasakAliyanihuttiM kIttaissAmitti" asmAdeva vacanataH prakRtadvArArthasthAvagata nuyogAtvAt tadupanyAso'narthaka iti, na, adhikRtanikSepAdidvArakalApasyAzeSazrutaskandhaviSayatvAt, tahalenaiva ca rambhaH niyuktikAreNApi tathopanyastatvAt, asmAdeva sthAnAdanyatrApyAdau zAstrAbhidhAnapUrvaka upanyAsaH kriyata iti bhAvanA / vyAkhyAtaM lezato niyuktigAthAdalaM, pazcAddhaM tvadhyayanAdhikAre yathA'vasaraM vyAkhyAsyAmaH, yataBAstatraivopakramAdyanuyogadvArAnupUrvyAditaDdasUtrAdilakSaNatadahaparSadAdayazca vaktuM zakyante, nAnyatra, nirviSayavAdityalaM prasaGgena / sAmprataM prakRtayojanAmevopadarzayannAha niyuktikAraH ___ eyAi~ parUveuM kappe vaNNiyaguNeNa guruNA u / aNuogo dasaveyAliyassa vihiNA kaheyanvo // 6 // vyAkhyA-'etAni' nikSepAdidvArANi 'prarUpya' vyAkhyAya kalpe varNitaguNena guruNA, SaTtriMzadguNasamanvi-12 tenetyarthaH / anuyogo dazavakAlikasya vidhinA' pravacanoktena 'kathayitavya' AkhyAtavya iti gaathaarthH||smprtyjaanaanH ziSyaH pRcchati-yadi dazakAlikasyAnuyogastatastaddazakAlikaM bhadanta ! kimaGgamaGgAni? zrutaskandhaH |zrutaskandhAH? adhyayanamadhyayanAni? uddezaka uddezakA? ityaSTau praznAH, eteSAM madhye trayo vikalpAH khalukA prayujyante, tadyathA-dazakAlikaM zrutaskandhaH adhyayanAni uddezakAzceti, yatazcaivamato dazAdInAM nikSepaH kasevyaH, tadyathA-dazAnAM kAlasya zrutaskandhasyAdhyayanasya uddezakasya ceti, tathA cAha niyuktikAra: Jain Education in E For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza. 2 Jain Education In dasakAliyaMti nAmaM saMkhAe kAlao ya niddeso / dasakAliyasuakhaMdhaM ajjhayaNuddesa nikkhiviDaM // 7 // vyAkhyA- 'dazakAlikaM' prAgnirUpitazabdArtham 'iti' evaMbhUtaM yat 'nAma' abhidhAnaM, idaM kim ? - saMkhyAnaM saMkhyA tayA, tathA 'kAlatazca' kAlena cAyaM - 'nirdeza:' nirdezanaM nirdezaH, vizeSAbhidhAnamityarthaH, asya ca nibandhanaM vizeSeNa vakSyAmaH 'maNagaM paDuca' ityAdinA granthena, yatazcaivamataH 'dasakAliya'ti kAlena nirvRttaM kAlikaM | dazazabdasya kAlazabdasya ca nikSepaH, nirvRttArthastu nikSepaH, tathA zrutaskandhaM tathA'dhyayanaM 'uddezaM' tadekadezabhUtaM kim ? - nikSeptumanuyogo'sya karttavya iti gAthArthaH // tatra 'yathoddezaM nirdeza' iti nyAyAdadhikRta zAstrAbhidhAnopayogitvAcca dazazabdasyaivAdo nikSepaH pradarzyate-tatra dazaikAdyAyattA varttante, ekAdyabhAve dazAnAmapyabhAvAd, ata ekasyaiva tAvannikSepapratipipAdayiSayA''ha NAmaM ThavaNA davie mAuyapayasaMgakae ceva / pajjavabhAve ya tahA sattee ekkagA hoMti // 8 // vyAkhyA - ihaika eva ekakaH, tatra 'nAmaikakaH' eka iti nAma 'sthApanaikakaH' eka iti sthApanA, 'dravyaikarka' tridhA - sacittAdi, tatra sacittamekaM puruSadravyaM, acittamekaM rUpakadravyaM, mizraM tadeva kaTakAdibhUSitaM puruSadravyamiti, 'mAtRkApadaikakam ekaM mAtRkApadaM, tadyathA - 'upapanne i ve' tyAdi, iha pravacane dRSTivAde samastanayavAdabIjabhUtAni mAtRkApadAni bhavanti, tadyathA - "uppanne i vA vigame i vA dhuve i vA" amUni ca (vA) mAtRkApadAni " a A i I" ityevamAdIni, sakala zabdavyavahAravyApakatvAnmAta kApadAni iha cAbhi jainelibrary.org Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 7 // Jain Education dheyavalliGgavacanAni bhavantIti kRtvetthamupanyAsaH, 'saGgrahaikakaH' zAliriti, ayamatra bhAvArtha:-saGgrahaH - samudAyaH tamapyAzrityaikavacanagarbhazabdapravRtteH tathA caiko'pi zAliH zAlirityucyate bahavo'pi zAlayaH zAliriti, loke tathAdarzanAt, ayaM cAdiSTAnAdiSTabhedena dvidhA-tatrAnAdiSTo yathA zAliH, AdiSTo yathA kalamazAliriti, evamAdiSTAnAdiSTabhedAvuttaradvAreSvapi yathArUpamAyojyau, 'paryAyaikakaH' ekaH paryAyaH, paryAyo vizeSo dharma ityanarthAntaraM sa cAnAdiSTo varNAdiH AdiSTaH kRSNAdiriti / anye tu samasta zrutaska - ndhavastvapekSayetthaM vyAcakSate - anAdiSTaH zrutaskandhaH AdiSTo dazakAlikAkhya iti, anyastvanAdiSTo dazakAlikAkhyaH AdiSTastu tadadhyayanavizeSo drumapuSpikAdiriti vyAcaSTe, na caitadaticAru, dazakAlikA| bhidhAnata evAdezasiddheH / 'bhAvaikaikaH' eko bhAvaH, sa cAnAdiSTo bhAva iti, AdiSTastvaudayikAdiriti / 1 padeSvapi pra0 2 cUrNau - aNAi dasagAliyaM Ai dumapupphiaM sAmaNNapuvviyaM evamAdi. 3 udayabhAvekagaM duvihaM - aNAinaM udaio bhAvo Ai pasatthamapasatthaM ca tattha pasatthekkagaM titthagaranAmagottassa kammassa udao evamAdI, apasatyekagaM kohodao evamAdi / iyANi uvasamiyakhaiyakhaovasamiyA, te tiSNivi bhAvekagA NicchayaNayassa pasatyagA ceva, etesi apasatyo paDivaklo Natthi, kamhA ?, jamhA micchaddihINaM kei kammaMsA khINA kei uvasaMtA, khaovasameNa ya kallANabuDI pADavAdiNo guNA saMtAvi tesiM viparIyagAhittaNeNaM ummattavayaNamiva appamANaM ceva, tamhA uvasamiakhaiakhaovasamibhA bhAvA sammaddidviNo ceva labbhaMti / pariNAmiabhAvekagaM duvihaM aNAinaM pariNAmio bhAvo, AinaM duvihaM- sAdipariNAmiekkagaM ca aNAipariNAmiekkagaM ca tattha sAipariNAmiekkagaM jahA kasAyapariNao evamAdI, aNAipariNAmiekkagaM jahA jIvo jIvabhAveNa niHzcameva pariNao / ettha kayareNa ekkeNa ahigAro ?, bhaddiyAyariovaeseNa - saMgahekkageNa dattilAyariovaeseNa bhAvekkageNaM ahigAro, doNNivi ete AesA aviruddhA / iti cUrNiH. 1 drumapu SpikA0 ekakani kSepaH 119 11 jainelibrary.org Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sapta ete anantaroktA ekakA bhavanti, iha ca kila yasmAddaza paryAyA-adhyayanavizeSAH saGgrahaikakena saMgRhItAstasmAttenAdhikAraH, anye tu vyAcakSate-yataH kila zrutajJAnaM kSAyopazamike bhAve vartate tasmAdbhAvaikakenAdhikAra iti gaathaarthH|| idAnIM yAdIn vihAya dazazabdasyaiva nikSepaM pratipAdayannAha NAma ThavaNA davie khitte kAle taheva bhAve a / eso khalu nikkhevo dasagassa u chabviho hoi // 9 // vyAkhyA-Aha-kimiti dyAdIn vihAya dazazabdaH upanyastaH?, ucyate, etatpratipAdanAdeva yAdInAM gamyamAnatvAt, tatra nAmasthApane sugame, dravyadazakaM daza dravyANi sacittAcittamizrANi manuSyarUpakakaTakAdivibhUSitAnIti, kSetradazakaM daza kSetrapradezAH, kAladazakaM daza kAlAH, vartanAdirUpatvAtkAlasya dazAvasthAvizeSA ityarthaH vakSyati ca-'bAlA kiDDA maMde' tyAdinA, bhAvadazakaM daza bhAvAH, te ca sAnnipAtikabhAve svarUpato bhAvanIyAH, atha caita (vaita) eva vivakSayA dazAdhyayanavizeSA iti, 'eSa evaMbhUtaH khalu |'nikSepoM nyAso dazazabdasya bahuvacanAntatvAddazAnAM SaDDidho bhavati, tatra khaluzabdo'vadhAraNArthaH, eSa eva prakrAntopayogIti, tuzabdo vizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi ?-nAyaM dazazabdamAtrasya, kintu tdvaacysyaarthsyaa-13|| pIti gAthArthaH // sAmprataM prastutopayogitvAtkAlasya kAladazakadvAre vizeSArthapratipipAdayiSayedamAha bAlA kiDDA maMdA balA ya pannA ya hAyaNi pavaMcA / panbhAra mammuhI sAyaNI ya dasamA u kAladasA // 10 // vyAkhyA-bAlA krIDA ca mandA ca balA (ca) prajJA ca hAyinI ISatprapazcA prArabhArA mRnmukhI zAyinI SAIRANCANGASASSASSAIGOSOSATEX Jain Education For Private Personal Use Only ainelibrary.org Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 8 // Jain Education Int tathA / etA hi daza dazAH - jantvavasthAvizeSalakSaNA bhavanti / AsAM ca kharUpamidamuktaM pUrvamunibhiH- "jAM- 4 1 drumapuyamittassa jaMtussa, jA sA paDhamiyA dasA / Na tattha suhadukkhAI, bahuM jANaMti bAlayA // 1 // biiyaM ca SpikAdhya0 dasaM patto, NANAkiDDAhiM kiDDui / tattha kAmabhogehiM, tibvA uppajjaI maI // 2 // taiyaM ca dasaM patto, paMca kAmaguNe naro / samattho jiu bhoe, jai se atthi ghare dhuvA // 3 // cautthI ubalA nAma, jaM naro dasamassio / samattho balaM darisiu~, jai hoi niruvaddavo // 4 // paMcamiM tu dasaM patto, ANupubbIi jo naro / icchiyatthaM viciMteha, kuTuMbaM vA'bhikakhaI // 5 // chuTTI u hAyaNI nAma, jaM naro dasamassio / virajjai ya kAmesu, iMdiesu ya hAyaI || 6 || sattamiM ca dasaM patto, ANuputrvIi jo naro / nikuhai cikkaNaM khelaM, khAsai ya abhikkhaNaM // 7 // saMkuciyavalIcammo, saMpatto aTTamiM dasaM / NArINamaNabhippeo, jarAe pariNAmio // 8 // NavamI mammuhI nAma, jaM naro dasamassio / jarAghare viNassaMto, jIvo vasai akAmao // 9 // hINabhi 1 jAtamAtrasya jantoryA sA prathamA dazA / na tatra sukhaduHkhAni bahUni jAnanti bAlakAH // 1 // dvitIyAM ca dazAM prApto nAnAkrIDAbhiH krIDate / na tatra kAmabhogeSu tItrotpadyate matiH // 2 // tRtIyAM ca dazAM prAptaH paJca kAmaguNAnnaraH / samarthoM bhoktuM bhogAn yadi tasya (santi) gRhe dhruvAH // 3 // caturthI tu balA nAma yAM naro dazAmAzritaH / samarthoM valaM darzayituM yadi bhavati nirupadravaH // 4 // paJcamI tu dazAM prApta AnupUrvyA yo naraH / IpsitArthaM vicintayati kuTumbaM vA' bhikAGkSati // 5 // SaSThI tu hAyinI nAma yAM naro dazAmAzritaH / virajyate ca kAmebhya indriyArtheSu ca hIyate // 6 // saptamIM ca dazAM prApta AnupUrvyA yo naraH / niSThIvati cikkaNaM zleSmANaM kAsati cAbhIkSNam // 7 // | saGkucitavalicarmA samprApto'STamI dazAm / nArINAmanabhipretaH jarayA pariNAmitaH // 8 // navamI mRnmukhI nAma yAM naro dazAmAzritaH / jarAgRhe vinazyan jIvo vasatyakAmaH // 9 // hInabhi dazAdaza kam // 8 // ainelibrary.org Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + S parsanAdilakSaNo nAvAcyaH, tathA yAyuSka bhedana ANSAR nasaro dINo, vivarIo vicitto| dubbalo dukkhio suvai, saMpatto dasami dasaM // 10 // " ityalaM vistareNeti gAthArthaH // idAnIM kAlanikSepapratipAdanAyAha dRbve addha ahAua uvakkame desakAlakAle ya / taha ya pamANe vaNNe bhAve pagayaM tu bhAveNaM // 11 // vyAkhyA-dravya' iti vartanAdilakSaNo dravyakAlo vAcyaH, 'addhe'ti candrasUryAdikriyAviziSTo'rddhatRtIyadvIpasamudrAntarvartyaddhAkAlaH samayAdilakSaNo vAcyaH, tathA 'yathAyuSkakAlo' devAdyAyuSkalakSaNo vAcyaH, tathA 'upakramakAla' abhipretArthasAmIpyAnayanalakSaNaH sAmAcAryAyuSkabhedabhinno vAcyA, tathA dezakAlo vAcyaH, dezaH prastAvo'vasaro vibhAgaH paryAya ityanAntaram, tatazcAbhISTavastvavAsyavasaraH kAla ityarthaH, tathA kAlakAlo vAcyaH, tatraikaH kAlazabdaH prAgnirUpitazabdArtha eva, dvitIyastu sAmayikaH, kAlo maraNamucyate, maraNakriyAyAH kalanaM kAla ityarthaH, caH samuccaye, tathA 'pramANakAla' addhAkAlavizeSo divasAdilakSaNo vAcyaH, tathA varNakAlo vAcyaH, varNazcAsau kAlazceti, 'bhAvetti audayikAdibhAvakAlaH sAdisaparyavasAnAdibhedabhinno vAcya iti / prakRtaM tu 'bhAveneti bhAvakAlena, iha punardivasapramANakAlenAdhikAraH, tatrApi tRtIyapauruSyA, tatrApi bahatikrAntayeti / Aha-yaduktaM-pagayaM tu bhAveNaMti' tatkathaM na virudhyate iti?, ucyate, kSAyopazamikabhAvakAle zayyambhavena niyUDhaM pramANakAle coktalakSaNa ityavirodhaH, athavA pramANa 1 nakharo dIno viparIto vicittakaH / durbalo duHkhitaH khapiti saMprApto dazamI dazAm // 10 // ForPrivate sPersonal use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ***CA A |1dumapuSpikAdhya abhidhAna dazavaikA0kAlo'pi bhAvakAla eva, tasyAddhAkAlakharUpatvAt, tasya ca bhAvatvAditi gAthAsamudAyArthaH // avayavAhAri-vRttiHrthastu sAmAyikavizeSavivaraNAdavaseyaH / tathA cAha niyuktikAraH sAmAiyaaNukamao vaNNeuM vigayaporisIe U / nijUDhaM kira sejaMbhaveNa dasakAliyaM teNaM // 12 // // 9 // | vyAkhyA-sAmAyikam-AvazyakaprathamAdhyayanaM tasyAnukramaH-paripATIvizeSa: sAmAyike vA'nukramaH sAmAyikAnukramaH tataH sAmAyikAnukramataH-sAmAyikAnukrameNa varNayitum , anantaropanyastagAthAdvArANIti prakramAd gamyate, vigatapauruSyAmeva, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAt, 'niyUDhaM' pUrvagatAduddhRtya viracitaM, kilazabdaH parokSAptAgamavAdasaMsUcakaH zayyambhavena caturdazapUrvavidA 'dazakAlikaM' prAgnirUpitAkSarArtha 'tena' kAraNenocyata iti gAthArthaH // zrutaskandhayostu nikSepazcaturvidho draSTavyo yathA'nuyogadvAreSu, sthAnAzUnyArtha ki|zciducyate-iha noAgamataH jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyazrutaM pustakapatranyastaM, athavA sUtramaNDajAdi, bhAvazrutaM vAgamato jJAtA upayuktaH, noAgamatastvidameva dazakAlikaM, nozabdasya dezavacanatvAt, evaM noAgamato jJazarIrabhavyazarIravyatirikto dravyaskandhaH sacetanAdiH, tatra sacitto dvipadAdiH, acitto dvipradezikAdiH, mizraH senAdi(de)rdezAdiriti, tathA bhAvaskandhastvAgamatastadarthopayogapariNAma eva, noAgamatastu dazakAlikazrutaskandha eveti, nozabdasya dezavacanatvAditi, idAnImadhyayanoddezakanyAsaprastAvaH, 1 kriyArUpatvena ARREARCH SSESSORAGE- lain Education L jainelibrary.org Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dataM cAnuyogadvAraprakramAyAtaM pratyadhyayanaM yathAsambhavamoghaniSpanne nikSepe lAghavArtha vakSyAma iti // tatazca ya duktaM-"dasakAliya suakkhaMdhaM ajjhayaNuddesa NikkhiviuM' anuyogo'sya karttavya iti, tadaMzataH sampA|ditamiti / sAmprataM prastutazAstrasamutthavaktavyatAbhidhitsayAha jeNa va jaM va paDuccA jatto jAvaMti jaha ya te ThaviyA / so taM ca tao tANi ya tahA ya kamaso kaheyavvaM // 13 // __ vyAkhyA-'yena vA' AcAryeNa 'yadvA' vastu 'pratItya' aGgIkRtya 'yato vA' AtmapravAdAdipUrvato 'yAvanti vA' adhyayanAni 'yathA ca yena prakAreNa 'tAni' adhyayanAni 'sthApitAni' nyastAni, sa ca-AcAryaH taccavastu tataH-tasmAtpUrvAt tAni ca-adhyayanAni tathA ca-tenaiva prakAreNa 'kramazaH' krameNAnupUrvyA 'kathayitavyaM pratipAdayitavyamiti gAthAsamAsArthaH // avayavArtha tu pratidvAraM niyuktikAra eva yathA'vasaraM vakSyati / tatrAdhikRtazAstrakAH stavadvAreNAdyadvArAvayavArthapratipAdanAyAha sejaMbhavaM gaNadharaM jiNapaDimAdasaNeNa paDibuddhaM / maNagapiaraM dasakAliyassa nijUhagaM vaMde // 14 // dAraM // vyAkhyA-'sejaMbhava'miti nAma 'gaNadhara miti anuttarajJAnadarzanAdidharmagaNaM dhArayatIti gaNadharastaM, 'jinapratimAdarzanena pratibuddhaM tatra rAgadveSakaSAyendriyaparISahopasargAdijetRtvAjinastasya pratimA-sadbhAvasthApanArUpA tasyA darzana miti samAsaH, tena-hetubhUtena, kim ?-pratibuddhaM mithyAtvAjJAnanidrApagamana samya Jain Education a l For Private Personel Use Only diarainelibrary.org Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 dumapupikAdhya yenetiya dvetidvAre zayyambhavakathA ktvavikAzaM prAptaM 'manakapitara'miti manakAkhyApatyajanakaM 'dazakAlikasya' prAgnirUpitAkSarArthasya niyuhaka' hAri-vRttiH zApUrvagatoddhatArthaviracanAkAraM 'vande staumi iti gAthAkSarArthaH // bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH taccedam-ettha vaddhamANasAmissa caramatitthagarassa sIso titthasAmI suhammo nAma gaNadharo AsI, tassavi jaMbUNAmo, // 10 // tassavi ya pabhavotti, tassa'nnayA kayAi puvvarattAvarattammi ciMtA samuppannA-ko me gaNaharo hojatti?, appaNo gaNe ya saMghe ya savao uvaogo kao, Na dIsai koi avvocchittikaro, tAhe gAratthesu uvautto, uvaoge kae rAyagihe sejaMbhavaM mAhaNaM jannaM jayamANaM pAsai, tAhe rAagihaM NagaraM AgaMtUNaM saMghADayaM vAvArei-jannavADagaM gaMtuM bhikkhaTThA dhammalAheha, tattha tubbhe adicchAvijihiha, tAhe tubbhe bhaNijjaha-"aho kaSTaM tattvaM na jJAyate" iti, tao gayA sADU adicchAviyA a, tehiM bhaNiaM-'aho kaSTaM tattvaM na jJAyate', teNa ya sejaMbhaveNa dAramUleThieNa taM vayaNaM suaM, tAhe so viciMtei-ee uvasaMtA tavassiNo asacaM Na 1 atra varddhamAnakhAminazcaramatIrthakarasya ziSyaH tIrthakhAmI sudharmA nAma gaNadhara AsIt , tasyApi jambUnAmA, tasyApi ca prabhava iti, tasthAnyadA kadAcitpUrvarAtrApararAtre cintA samutpannA--ko me gaNadharo bhaviSyatIti ?, Atmano gaNe ca saddhe ca sarvataH upayogaH kRtaH, na dRzyate ko'pi avyucchittikaraH, tadA. gRhastheSUpayuktaH, upayoge kRte rAjagRhe zayyambhavaM brAhmaNaM yajJaM yajamAnaM pazyati, tadA rAjagRhaM nagaramAgatya saGghATaka (sAdhuyugmam ) vyApArayati-yajJapATakaM gatvA bhikSArtha dharmalAbhayataM, tatra yuvAM aditsiSyethe (niSetsyethe) tadA yuvAM bhaNetam-tato gatau sAdhU aditsitau (niSiddhau) ca, tAbhyAM bhaNitam-tena ca zayyambhavena | dvAramUle sthitena tadvacanaM zrutaM, tadA sa vicintayati-enau upazAntau tapakhinau asalaM na 2na dAnagocarIbhaviSyathaH, vi. pa. 3 te niggayA pra. // 10 // SHAR Jain Education Intel For Private & Personel Use Only Khainelibrary.org Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vayaMtittikAuM ajjhAvagasagAsaM gaMtuM bhaNai-kiM tattaM?, so bhaNai-vedAH, tAhe so asiM kahiUNa bhaNaipIsIsaM te chiMdAmi jaha me tumaM tattaM na kahesi, tao ajjhAvao bhaNai-puNNo mama samao, bhaNiyameyaM ve-18 yatthe-paraM sIsacchee kahiyavvaMti, saMpayaM kahayAmi jaM ettha tattaM, etassa jUvassa heTTA savvarayaNAmayI paDimA arahao sA dhuvvatti arahao dhammo tattaM, tAhe so tassa pAesu paDio, so ya jannavADaovakkhevo tassa ra ceva diNNo, tAhe so gaMtUNaM te sAhU gavesamANo gao AyariyasagAsaM, AyariyaM vaMdittA sAhuNo (ya) bhaNai-mama dhammaM kaheha, tAhe AyariyA uvauttA-jahA imo sotti, tAhe AyariehiM sAhudhammo kahio, saMbuddho pavvaio so, cauddasapuvvI jAo / jayA ya so pavvaio tayA ya tassa gubviNI mahilA hotthA, tammi ya pavvaie logo Niyallao taMtamassati-jahA taruNAe bhattA pavvaio aputtAe, avi asthi tava 1 vadetAmitikRtvA adhyApakasakAzaM gatvA bhaNati-kiM tattvam ?, sa bhaNati-vedAH, tadA so'siM kRSTvA bhaNati-zIrSe tava chinadhi yadi mahyaM tattvaM na kathayasi, tato'dhyApako bhaNati-pUrNo me samayaH, bhaNitametad vedArthe-paraM zIrSacchede kathayitavyamiti, sAmprataM kathayAmi, yadatra tatvam, etasya yUpasyAdhastAt | sarvaratnamayI pratimA arhataH sA dhuveti AIto dharmastattvam , tadA sa tasya pAdayoH patitaH, sa ca yajJapATakopaskaraH tasmAyeva dattaH / tadA sa gatvA tau sAdhU gaveSayan gata AcAryasakAzam , AcArya vanditvA sAdhUMzca bhaNati-mahyaM dharma kathayata, tadA AcAryA upayuktA-yathA'yaM sa iti / tadA''cAyaH sAdhudharmaH kathitaH, | saMbuddhaH pravajitaH, caturdazapUrvI jAtaH / yadA ca sa pravajitaH tadA ca tasya garbhiNI mahilA'bhavat, tasmiMzca pravrajite loko nijaka Akrandati-yathA taruNAyA bhartA prabajito'putrAyAH, api ca asti tava Jain Education inte For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25645 dazavaikA kiMciM poTetti pucchai, sA bhaNai-uvalakkhemi maNagaM, tao samaeNa dArago jaao| tAhe NivattabArasAhassa 1 dumapuhAri-vRttiH niyallagehiM jamhA pucchijaMtIe mAyAe se bhaNi 'maNagaMti tamhA maNao se NAmaM kayaMti / jayA so a * pikAdhyavariso jAo tAhe so-mAtaraM pucchai-ko mama piA?, sA bhaNai-tava piA pavvaio, tAhe so dArao // 11 // zrIzayyajANAsiUNaM piusagAsaM pddhio| AyariyA ya taM kAlaM caMpAe viharaMti, sovi a dArao caMpayamevAgao, mbhavakathA AyarieNa ya saNNAbhUmi gaeNa so dArao diho, dAraeNa baMdio Ayario, Ayariyassa ya taM vAragaM |picchaMtassa ho jAo, tassavi dAragassa taheva, tao AyariehiM pucchiyaM-bho dAragA! kuto te Agamakati ?, so dArago bhaNai-rAyagihAo, AyarieNa bhaNiyaM-rAyagihe tumaM kassa putto nattuo vA?, so bhaNai-sejaMbhavo nAma baMbhaNo tassAhaM putto, so ya kira pavvaio, tehiM bhaNiyaM-tumaM keNa kajjeNa Aga 1 kizcit udare iti pRcchati, sA bhaNati-upalakSayAmi manAka, tataH samayena dArako jaatH| tadA nivRttadvAdazAhasya nijakaiH yasmAt pRcchayamAnayA mAtrA | tasya bhaNitaM manAgiti tasmAt manakastasya nAma kRtamiti / yadA so'STavarSoM jAtastadA sa mAtaraM pRcchati-ko me pitA ?, sA bhaNati-taSa pitA pravajitaH, tadA sa dArakaH naMSTvA pitRsakAzaM prasthitaH, AcAryAzca tasmin kAle campAyAM viharanti, so'pi ca campAvAgataH, AcAryeNa ca saMjJA (bihAra) bhUmi gatena sa daarko| | dRSTaH, dArakeNa vandita AcAryaH, AcAryasya ca taM dArakaM prekSamANasya sneho jAtaH, tasyApi dArakasya tathaiva, tata AcAryaiH pRSTaH-bho dAraka! kutaste Agamanami|ti,sa dArako bhaNati-rAjagRhAtU , AcAryeNa bhaNitam-rAjagRhe tvaM kasya putro naptako vA?, sa bhaNati-zayyambhavo nAma brAhmaNaH tasyAhaM putraH, sa ca kila pravajitaH, tairbhaNitaH-tvaM kena kAryeNa Agato'si ?, Jain Education PRO For Private Personal Use Only Sainelibrary.org Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter o'si ? so bhai - ahaMpi pavvaissaM, pacchA so dArao bhaNar3a-taM tumhe jANaha ?, AyariyA bhaNati -jANemo, teNa bhaNiyaM !-so kahiMti ?, te bhAMti so mama mitto egasarIrabhUto, paJvayAhi tumaM mama sagAse, | teNa bhaNiyaM evaM karomi / tao AyariyA AgaMtuM paDissae AloaMti-saccitto paDuppanno, so pavvaio, | pacchA AyariyA uvauttA - kevatikAlaM esa jIvainti ?, NAyaM jAvaM chammAsA, tAhe AyariyANaM buddhI samupannA - imassa thovagaM AuM, kiM kAyavvaMti ?, taM caudasapuvvI kamhivi kAraNe samuppanne NijjUhati, dasapubvI puNa apacchimo avassameva NijjU haii, mamaMpi imaM kAraNaM samutpannaM, to ahamavi NijjUhAmi, tAhe ADhatto NijjUhiuM, te u NijjUhijatA viyAle NijjUDhA thovAvasese divase, teNa taM dasaveyAliyaM bhaNijati" / anena ca kathAnakena na kevalaM 'yena ve' tyasyaiva dvArasya bhAvArtho'bhihitaH, kintu yadvA pratItyaitasyApIti, tathA cAha niyuktikAraH 1 sa bhaNati---ahamapi pratrajiSyAmi pazcAt sa dArako bhaNati - taM yUyaM jAnItha, AcAryAM bhaNanti - jAnImaH, tena bhaNitam - sa kutreti ?, te bhaNanti - sa mama mitramekazarIrabhUtaH, pratraja tvaM mama sakAze, tena bhaNitaM evaM karomi / AcAryA Agatya pratizrayaM Alocayanti - sacittaH pratyutpannaH ( labdhaH ), sa pratrajitaH, pazcAdAcAryA upayuktAH kiyantaM kAlameSa jIviSyati ?, jJAtaM yAvatSaNmAsAn, tadA''cAryANAM buddhiH samutpannA - asya stokamAyuH, kiM karttavyamiti, tat caturdazapUrvI kasmiMzcidapi kAraNe samutpanne uddharati, dazapUrvI punarapazcimaH avazyameva uddharati mamApIdaM kAraNaM samutpannaM tasmAdahamapi uddharAmi, tadA Ahata uddha, tAni driyamANAni vikAle uddhRtAni stokAvazeSe divase, tena taddazavaikAlikaM bhaNyata iti, 2 yUhaM uddharaNa ityAgamiko dhAturiti nyAyasaMgrahaH. jainelibrary.org Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAo hAri-vRttiH // 12 // Jain Education I maNa paDucca sejjaMbhaveNa nijjUhiyA dasa'jjhayaNA / veyAliyAi ThaviyA tamhA dasakAliyaM NAmaM // 15 // dvAraM // vyAkhyA -'manakaM pratItya' manakAkhyamapatyamAzritya 'zayyambhavena' AcAryeNa 'niryUDhAni' pUrvagatAduddhRtya viracitAni 'dazAdhyayanAni' drumapuSpikAdIni 'veyAliyAi Thaviya'tti vigataH kAlo vikAlaH vikalanaM vA vikAla iti, vikAlo'sakalaH khaNDazcetyanarthAntaram, tasmin vikAle - aparANhe 'sthApitAni' nyastAni drumapuSpikAdInyadhyayanAni yataH tasmAddazakAlikaM nAma, vyutpattiH pUrvavat, dazavaikAlikaM vA, vikAlena nirvRttam, saMkAzAdipAThAccAturarthikaSThak ( pA0 4 - 2 - 80 ) tadviteSvacAmAde (pA07-2-117) rityAdivRdvevaikAlikaM, dazAdhyayananirmANaM ca tedvaikAlikaM ca dazavaikAlikamiti gAthArthaH // evaM yena vA yadvA pratItyeti vyAkhyAtam, idAnIM yato nirvyUDhAnItyetad vyAcikhyAsurAha-- AyappavAyapuvvA nijjUDhA hoi dhammapannattI / kammappavAyapuvvA piMDassa u esaNA tivihA // 16 // saJcappavAyapuvvA nijjUDhA hoi vakkasuddhI u / avasesA nijjUDhA navamassa u taiyavatthUo // // 17 // bIo'vi a Aeso gaNipiGagAo duvAlasaMgAo / eaM kira NijjUDhaM maNagassa aNuggahaTThAe // 18 // vyAkhyA - ihAtmapravAdapUrva - yatrAtmanaH saMsArimuktAyanekabhedabhinnasya pravadanamiti, tasmAnnirvyUDhA bhavati dharmaprajJaptiH, SaDjIvanikA ityarthaH, tathA karmapravAdapUrvAt, kim ? - piNDasya tu eSaNA trividhA, nirvyUDheti va 1 kumudAderAkRtigaNatvAt vuJchaNityAdinA Thak, saMkAzAdIti tu lekhakabhramamUlaH pAThastatra NyabhAvAt. 2 vikAle paThyate iti vaikAlikamiti cUrNiH. 1 drumapuSpikAdhya yata uddhAraH // 12 // jainelibrary.org Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza. 3 Jain Education Inte rttate, karmapravAdapUrva nAma-yatra jJAnAvaraNIyAdikarmaNo nidAnAdipravadanamiti tasmAt, kim ? - piNDasyaiSaNA trividhA - gaveSaNAgrahaNaiSaNAgrAsaiSaNAbhedabhinnA nirvyUDhA, sA punastatrAmunA sambandhena patati-AdhAkarmopabhoktA jJAnAvaraNIyAdikarmaprakRtIrbanAti, uktaM ca- "AhAkammaM NaM bhuMjamANe samaNe aTThakampapagaDIo baMdhai" ityAdi, zuddhapiNDopabhoktA vA zubhA banAtItyalaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH, satyapravAdapUrvAnnirvyUDhA bhavati vAkyazuddhistu, tatra satyapravAdaM nAma - yatra janapadasatyAdeH pravadanamiti, vAkyazuddhirnAma saptamamadhyayanam, 'avazeSANi' prathamadvitIyAdIni nirvyUDhAni navamasyaiva pratyAkhyAnapUrvasya tRtIyavastuna iti / dvitI yo'pi cAdezaH 'Adezo' vidhyantaraM 'gaNipiTakAd' AcArya sarvakhAd 'dvAdazAGgAd' AcArAdilakSaNAt 'idaM' dazakAlikaM, kileti pUrvavat, nirvyUDhamiti ca kimartham ? - 'manakasya' uktakharUpasya anugrahArthamiti gAthA - tryArthaH // evaM yata iti vyAkhyAtam, adhunA yAvantItyetatpratipAdyate-- dumapuphiyAiyA khalu dasa ajjhayaNA sabhikkhuyaM jAva / ahigArevi ya eto vocchaM patteyamekkeke // 19 // dAraM // vyAkhyA - tatra drumapuSpiketi prathamAdhyayananAma, tadAdIni dazAdhyayanAni 'sabhikkhuyaM jAva'tti sabhikSvadhyayanaM yAvat, khazabdo vizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi ? - tadanye dve cUDe, yAvantIti vyAkhyAtaM / yathA cetyetat 1 AdhAkarma bhuJjAnaH zramaNaH aSTakarmaprakRtIrthabhAti. ainelibrary.org Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 13 // Jain Education punaradhikArAbhidhAnadvAreNaiva ca vyAcikhyAsuH sambandhakatvenedaM gAthAdalamAha-adhikArAnapi cAto vakSye pratyekamekaikasmin adhyayane, tatrA adhyayanaparisamApteryo'nuvarttate so'dhikAra iti gAthArthaH // paDhame dhammapasaMsA so ya iheva jiNasAsaNammitti / biie dhiie sakA kAuM je esa dhammoti // 20 // ase AyArakA khuDDiyA AyasaMjamovAo / taha jIvasaMjamo'vi ya hoi cautthaMmi ajjhayaNe // 21 // mikkhavisohI tavasaMjamassa guNakAriyA u paMcamae / chaTTai AyArakahA mahaI joggA madhyaNassa // 22 // vayaNavibhattI puNa sattamammi paNihANamame bhaNiyaM / Navame viNao dasame samANiyaM esa bhikkhutti // 23 // vyAkhyA - prathamAdhyayane ko'rthAdhikAra ityata Aha- 'dharmaprazaMsA' durgatau prapatantamAtmAnaM dhArayatIti dharmaH tasya prazaMsA - stavaH sakalapuruSArthAnAmeva dharmaH pradhAnamityevaMrUpA, tathA'nyairapyuktam- "dhanado dhanArthinAM proktaH, kAminAM sarvakAmadaH / dharma evApavargasya, pAramparyeNa sAdhakaH // 1 // " ityAdi / sa cAtraiva - jinazAsane dharmo nAnyatra, ihaiva niravayavRttisadbhAvAd, etaccottaratra nyakSeNa vakSyAmaH / dharmAbhyupagame ca satyapi mA bhUdabhinavapravrajitasyAdhRteH sammoha ityatastannirAkaraNArthAdhikAravadeva dvitIyAdhyayanam Aha ca - dvitIye'dhyayane'yamarthAdhikAraH- dhRtyA hetubhUtayA zakyate karttum, 'je' iti pUraNArthI nipAtaH 'eSa' jaino dharma iti, uktaM ca- " jassa dhiI tassa tavo jassa tavo tassa soggaI sulahA / je adhitimaMta purisA tavovi khalu 1 yasya dhRtistasya tapo yasya tapastasya sugatiH sulabhA / ye'dhRtimantaH puruSAstapo'pi khalu durlabhaM teSAm // 1 // adhyayanArthAdhi kArAH // 13 // w.jainelibrary.org Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dullaho tesiM // 1 // " sA punadhRtirAcAre kAryAna tvanAcAre ityatastadAdhikAravadeva tRtIyAdhyayanam , Aha ca-tRtIye'dhyayane ko'rthAdhikAra ityata Aha-AcAragocarA kathA AcArakathA, sA cehaivANuvistarabhedAt, ya(a)ta Aha-'kSullikA' laghvI, sA ca 'AtmasaMyamopAya' saMyamanaM saMyamaH AtmanaH saMyama AtmasaMyamastadu|pAyaH, uktaM ca-"tasyAtmA saMyamo yo hi, sadAcAre rataH sadA / sa eva dhRtimAn dharmastasyaiva ca jinoditaH // 1 // " iti, sa cAcAraH SaDjIvanikAyagocaraHprAya ityatazcaturthamadhyayanam , athavA''tmasaMyamaH-tadanyajIvaparijJAnaparipAlanameva tattvata ityatastadarthAdhikAravadeva caturthamadhyayanam, Aha ca-'tathA jIvasaMyamo'pi ca' bhavati caturthe'dhyayaneAdhikAra iti, apizabdAdAtmasaMyamo'pi tadbhAvabhAvyeva varttate, uktaM ca-"chasu jIvanikAemuM, je buhe saMjae sayA / se ceva hoi viNNee, paramattheNa saMjae // 1 // " ityAdi / evameva ca dharmaH, saca dehe vasthe sati samyak pAlyate, sa cAhAramantareNa prAyaH khastho na bhavati, sa ca sAvadyetarabheda ityanavadyo grAhya ityatastadAdhikAravadeva pazcamamadhyayanamiti, Aha ca-bhikSAvizodhistapaHsaMyamasya guNakArikaiva paJcame'dhyayane'rthAdhikAra' iti, tatra bhikSaNaM bhikSA tasyAH vizodhiH-sAvadyaparihAreNetarakharUpakathanamityarthaH, tapaHpradhAna: saMyamastapaHsaMyamastasya guNakArikaiveyaM vartata iti, uktaM ca-se saMjae samakkhAe, niravajAhAra 1 SaTsa jIvanikAyeSu yo budhaH saMyataH sadA / sa caiva bhavati vijJeyaH paramArthena saMyataH // 1 // 2 sa saMyataH samAkhyAto niravadyAhAra yo vidvAn / ARASPOSATSAUCAIAIAISIAIS VIA Jain Education Internet For Private & Personel Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 14 // jevi / dhammakATThie sammaM, suhajogANa sAhae // 1 // ityAdi / gocarapraviSTena ca satA khAcAraM pRSTena tadvidApi na mahAjanasamakSaM tatraiva vistarataH kathayitavyaH, api tu Alaye, guravo vA kathayantIti vaktavyamatastadarthAdhikAravadeva SaSThamadhyayanamiti, Aha ca SaSThe'dhyayane'rthAdhikAraH AcArakathA sA'pi mahatI, na kSullikA, 'yogyA' ucitA 'mahAjanasya' viziSTapariSada ityarthaH, vakSyati ca - "goaraggapaviTThe u na nisiejja katthaI / kahaM ca na pabaMdhijJA ciTThittANa va saMjae || 1 ||" ityAdi / AlayagatenApi tena guruNA (vA) vacanadoSaguNAbhijJena niravadyavacasA kathayitavya ityatastadarthAdhikAravadeva saptamamadhyayanamiti, Aha ca"vayaNavibhattI" tyAdi, vacanasya vibhaktirvacanavibhaktiH, vibhajanaM vibhaktiH - evaMbhUtamanavadyamitthaMbhUtaM ca sAvadyamityarthaH, punaH zabdaH zeSAdhyayanArthAdhikArebhyaH asyAdhikRtArthAdhikArasya vizeSaNArtha iti saptame'dhyayane'rthAdhikAra iti uktaM ca- "sAvajaNavajjANaM vayaNANaM jo Na yANai visesaM / vottuM pi tassa na khamaM kimaMga puNa desaNaM kArDa ? // 1 // " ityAdi / tacca niravadyaM vacaH AcAre praNihitasya bhavati ityatastadarthAdhikAravadevASTamamadhyayanamiti, Aha ca- praNidhAnamaSTame'dhyayane'rthAdhikAratvena 'bhaNitam' uktam, praNidhAnaM nAma - viziSTazvetodharma iti uktaM ca- "paNihANarahiyasseha, niravajraMpi bhAsiyaM / sAvajjatullaM vinneyaM, a 1 dharmakAyasthitaH samyak zubhayogAnAM sAdhakaH // 1 // 2 gocarAprapraviSTastu na niSIdet kutracit / kathAM ca na prabadhnIyAt sthitvA vA saMyataH // 1 // 3 sAvadhAnavadyAnAM vacanAnAM yo na jAnAti vizeSam / baktumapi tasya nArha kimaGga punardezanAM karttum ? // 1 // 4 praNidhAnarahitasyeha niravayamapi bhASitam / sAvadyatulyaM vijJeyamadhyAtmastheneha saMvRtam // 1 // adhyayanArthAdhi kArAH // 14 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jjhattheNeha saMvuDaM // 1 // " ityAdi / AcArapraNihitazca yathocitavinayasampanna eva bhavatItyatastadarthAdhikAravadeva navamamadhyayanamiti, Aha ca-navame'dhyayane vinayorthAdhikAra' iti, uktaM ca-"AyArapaNihANaMmi, se sammaM vahaI buhe / NANAdINaM viNIe je, mokkhahA Nivigicchae // 1 // " ityAdi / eteSu eva navakhadhyayanArtheSu yo vyavasthitaH sa samyag bhikSurityanena sambandhena sabhikSvadhyayanamiti, Aha ca-'dazame'dhya-| yane samAptiM nItamidaM sAdhukriyAbhidhAyaka zAstram' etakriyAsamanvita eva bhikSurbhavatyata Aha-eSa bhikSuriti gAthAcatuSTayArthaH // sa evaMguNayukto'pi bhikSuH kadAcit karmaparatantratvAtkarmaNazca balavA(vattvAtsI-| det tatastasya sthirIkaraNaM karttavyamatastadAdhikAravadeva cUDAdvayamityAha- . do ajjhayaNA cUliya visIyayaMte thirIkaraNamegaM / biie vivittacariyA asIyaNaguNAiregaphalA // 24 // | vyAkhyA-dve adhyayane, kim ?-cUDA' cUDeva cUDA, tatra pramAdavazAdviSIdati sati sAdhau saMyame sthirIkaraNam 'eka' prathamaM sthirIkaraNaphalamityarthaH, tathA ca tatrAvadhAvanaprekSiNaH sAdhoH duSprajIvitvanarakapAtAdayo doSA varNyanta iti / tathA ca dvitIye'dhyayane viviktacaryA varNyate, kiMbhUtA?-'asIdanaguNAtirekaphalA' tatra 'viviktacaryA' ekAntacaryA-dravyakSetrakAlabhAveSvasambaddhatA, upalakSaNaM caiSA niyatacaryAdInAmiti, asIdanaguNAtirekaH phalaM yasyAH sA tathAvidheti gaathaarthH|| 1 bhAcArapraNidhAne sa samyak vartate budhaH / jJAnAdiSu vinIto yo mokSArtha nirvicikitsaH // 1 // For Private & Personel Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 15 // Jain Education dasakAliassa eso piMDattho vaNNio samAseNaM / etto ekkekaM puNa ajjhayaNaM kittaissAmi // 25 // vyAkhyA- 'dazakAlikasya' prAgnirUpitazabdArthasya 'eSaH' anantaroditaH 'piNDArtha:' sAmAnyArthI 'varNitaH' pratipAditaH 'samAsena' saMkSepeNa, ataH UrdhvaM punarekaikamadhyayanaM 'kIrttayiSyAmi' pratipAdayiSyAmIti, puna:zabdasya vyavahita upanyAsa iti gAthArthaH // tatra prathamAdhyayanaM drumapuSpikA, asya ca catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tadyathA-upakramo nikSepo'nugamo nayaH, eSAM caturNAmapyanuyogadvArANAmadhyayanAdAvupanyAsaH tathetthaM cakramopanyAse prayojanamAvazyakavizeSavivaraNAdavaseyaM kharUpaM ca prAyaza iti / prakRtAdhyayanasya ca zAstrIyopakrame AnupUrvyAdibhedeSu khabuddhyA'vatAraH kAryaH, arthAdhikArazca vaktavyaH, tathA cAha niyuktikAraH paDhamajjhayaNaM dumapuSphiyaMti cattAri tassa dArAI / vaNNeuvakkamAI dhammapasaMsAi ahigAro // 26 // vyAkhyA - prathamAdhyayanaM drumapuSpiketi asya nAmaniSpanna nikSepAvasara eva zabdArtha vakSyAmaH, catvAri tasya 'dvArANi' anuyogadvArANi, kim ? - varNayitvopakramAdInIti, kim ? - dharmaprazaMsayA'dhikAro vAcya iti gAthArthaH // tathA nikSepaH, sa ca trividhaH, tadyathA - oghaniSpanno nAmaniSpannaH sUtrAlApakaniSpannazceti, tatraughaHsAmAnyaM zrutAbhidhAnam, tathA cAha niyuktikAra : oho jaM sAmannaM suAbhihANaM cauvvihaM taM ca / ajjhayaNaM ajjhINaM Aya jjhavaNA ya patte // 27 // oghAdinikSepAH / / 15 / / w.jainelibrary.org Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education I vyAkhyA - ogho yatsAmAnyaM 'zrutAbhidhAnaM' zrutanAma caturvidhaM tacca, katham ? - adhyayanamakSINamAyaH kSapaNA ca idaM ca 'pratyekaM' pRthak pRthak // kim ? nAmAi caubbheyaM vaNNeMUNaM suANusAreNaM / dumapuSphia AojjA causuMpi kameNa bhAvesuM // 28 // vyAkhyA-nAmAdicaturbhedaM varNayitvA tadyathA-nAmAdhyayanaM sthApanAdhyayanaM dravyAdhyayanaM bhAvAdhyayanaM ceti, evamakSINAdInAmapi nyAsaH karttavyaH, 'zrutAnusAreNa' anuyogadvArAkhyasUtrAnusAreNa, kim ? - 'drumapuSpikA AyojyA' prakRtAdhyayanaM sambandhanIyam, caturSvapyadhyayanAdiSu krameNa bhAveSviti gAthArthaH // sAmprataM bhAvAdhyayanAdizabdArtha pratipAdayannAha - ajjhappassANayaNaM kammANaM avacao uvaciANaM / aNuvacao a navANaM tamhA ajjhayaNamicchati / / 29 / ahigammaMti atthA imeNa ahigaM ca nayaNamicchaMti / ahigaM ca sAhu gacchai tamhA ajjhayaNamicchati // 30 // jaha dIvA dIvasayaM paippaI so a dippaI dIvo / dIvasamA AyariyA dippaMti paraM ca dIvaMti // 31 // nANassa daMsaNassa'vi caraNassa ya jeNa Agamo hoI / so hoi bhAvaAo Ao lAho tti niddiTTho // 32 // aTThavihaM kammarayaM porANaM jaM khavei jogehiM / eyaM bhAvajjhayaNaM neavvaM ANupuvvI // 33 // vyAkhyA - AsAM gamanikA -iha prAkRtazailyA chAndasattvAcca ajjhappassANayaNaM pakArasa (ssa) kAraAkAraNakAralope ajjhayaNaM ti bhaNNai, taca saMskRte'dhyayanam, bhAvArthastvayaM-adhi Atmani vartata iti niruktAdadhyA Jainelibrary.org Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parAna racatA yathAva-adhyayanA dshvaikaa0|| tmaM cetaH tasyAnayanam AnIyate'nenetyAnayanam, iha karmamalarahitaH khalvAtmaiva cetaHzabdena gRhyate, yathA'vahAri-vRttiH 4 sthitasya zuddhasya cetasa AnayanamityarthaH, tathA caitadabhyAsAdbhavatyeva, kim?-'karmaNAM' jJAnAvaraNIyAdInAma kSINAya'apacayo hAsaH, kiMviziSTAnAm ?-'upacitAnAM mithyAtvAdibhirupadigdhAnAM baddhAnAmitibhAvaH, tathA kSapaNArthI // 16 // 'anupacayazca' avRddhilakSaNaH 'navAnA' pratyagrANAM karmaNAm , yatazcaivaM tasmAt prAkRtazailyA'dhyAtmAnayanamevAdhya-13 yanamicchantyAcAryA iti gaathaarthH|| 'adhigamyante' paricchidyante vA arthA anenetyadhigamanameva prAkRtazailyA tathAvidhArthapradarzakatvAcAsya vacaso'dhyayanamiti, tathA adhikaM ca nayanamicchantyasyApya(pi tathAvidhArthapradarzakatvAdeva vacaso'yamarthaH, 'aya vaya' ityAdidaNDakadhAtupAThAnnItirnayanam, bhAve lyuTpratyayaH, pariccheda ityarthaH, adhikaM nayanamadhikanayanaM cArthato'dhyayanamicchanti, cazabdasya ca vyavahita upanyAsaH, adhikaM ca sAdhurgacchati, kimuktaM bhavati?-anena karaNabhUtena sAdhurbodhasaMyamamokSAn pratyadhikaM gacchati, yasmAdevaM tasmAdadhyayanamicchanti, iha ca sarvatra adhikaM nayanamadhyayanamityevaM yojanA kAryeti gAthArthaH // idAnImakSINam-tacca bhAvAkSINamidameva, ziSyapradAne'pyakSayatvAt, tathA cAha-yathA dIpAddIpazataM pradIpyate, sa ca dIpyate dIpaH, hai evaM 'dIpasamA dIpatulyA AcAryA dIpyante svato vimalamatyAzupayogayuktatvAt 'paraM ca vineyaM 'dIpayanti / prakAzayantyujjvalaM vA kurvantIti gaathaarthH|| idAnImAyaH sa ca bhAvata idameva, yata Aha-jJAnasya matyAdeH 'darzanasya' caupazamikAdeH 'caraNasya ca' sAmAyikAdeH 'yena hetubhUtena 'Agamo bhavati' prAptirbhavati.sa. For Private & Personel Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vati bhAvAya:, Ayo lAbha iti nirdiSTaH, adhyayanena ca hetubhUtena jJAnAdyAgamo bhavatIti gAthArthaH // adhunA kSapaNA, sA'pi bhAvata idameveti, Aha ca-'aSTavidham aSTaprakAraM karmarajaH, tatra jIvaguNDanaparatvAtkamaiva rajaH karmarajaH 'purANaM' prAgupAtaM yat yasmAtkSapayati 'yogaiH' antaHkaraNAdibhiradhyayanaM kurvan tasmAdidameva kAraNe kAryopacArAt kSapaNeti / tathA cAha-idaM bhAvAdhyayanaM 'netavyaM yojanIyam 'AnupUA paripATyA adhyayanAkSINAdiSviti gAthArthaH // ukta oghaniSpanno nikSepaH, sAmprataM nAmaniSpanna ucyate-tatraughaniSpane'dhyayanaM nAmaniSpanne dumapuSpiketi, Aha-druma iti kaH zabdArthaH?, ucyate, "dudu gatau" ityasya durasmin deze vidyata iti tadasyAstyasminniti (pA05-2-94) matupi prApte "dudubhyAM maH" (pA05-2-108) iti mapratyayAntasya duma iti bhavati / sAmprataM drumapuSpanikSepaprarUpaNAyAha NAmadumo ThavaNadumo davadumo ceva hoi bhAvadumo / emeva ya puSphassa vi caubviho hoi nikkhevo // 34 // vyAkhyA-'nAmadrumo' yasya duma iti nAma drumAbhidhAnaM vA, sthApanAdumo duma iti sthApanA, 'dravyadrumazcaiva bhavati bhAvadrumaH' tatra dravyadrumo dvidhA-Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA'nupayuktaH, noAgamatastu jJazarIrabhavyazarIrobhayavyatiriktastrividhaH, tadyathA-ekabhaviko baddhAyuSko'bhimukhanAmagotrazca, tatraikabhaviko nAma ya ekena bhavenAnantaraM drumeSUtpatsyate, baddhAyuSkastu yena dumanAmagotre karmaNI baddhe iti, abhimukhanAma 1 AyurviziSTe iti zeyam , tathA ca na baddhAyuSkatA'saMgatiH. madhAnaM vA, sthApanA zarIrabhavyazarIvyadrumo dvidhA- A Jan Education inte For Private Personel Use Only Jainelibrary.org Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dumanikSe dazavaikA0 hAri-vRttiH | pAdumapuSpaikArthAH // 17 // gotrastu yena te nAmagotre karmaNI udIraNAvalikAyAM prakSipte iti, ayaM ca trividho'pi bhAvibhAvadumakAraNatvAdravyadruma iti, bhAvadrumo'pi dvividha:-Agamato noAgamatazca, tatrAgamato jJAtopayuktaH, noAgamatastu duma eva dumanAmagotre karmaNI vedayanniti / evameva ca yathA dvamasya tathA kim ?-'puSpasyApi vastutastadvikArabhUtasya caturvidho bhavati nikSepa iti gAthArthaH // sAmprataM nAnAdezajavineyagaNAsammohArthamAgame drumaparyAyazabdAn pratipAdayannAha dumA ya pAyaghA rukkhA, agamA viDimA tarU / kuhA mahIruhA vacchA, rovagA ruMjagAvi a // 35 // vyAkhyA-dumAzca pAdapA vRkSA agamA viTapinaH taravaH kuhA mahIruhA vacchA ropakA ruJjakAdayazca / tatra dumAnvarthasaMjJA pUrvavat, payAM pibantIti pAdapA ityevamanyeSAmapi yathAsambhavamanvarthasaMjJA vaktavyA, rUDhidezIzabdA vA eta iti gaathaarthH|| idAnIM puSpaikArthikapratipAdanAyAha puSpANi a kusumANi a phullANi taheva hoMti pasavANi / sumaNANi a suhumANi a pupphANaM hoMti egaTThA // 36 // / vyAkhyA-puSpANi kusumAni caiva phullAni prasavAni ca sumanAMsi caiva 'sUkSmANi' sUkSmakAyikAni ceti|| sAmpratamekavAkyatayA dumapuSpikAdhyayanazabdArtha ucyate-drumasya puSpaM drumapuSpam, avayavalakSaNaH SaSThIsamAsaH, drumapuSpazabdasya "prAgivAtkaH" (pA05-3-7) iti vartamAne ajJAte (73) kutsite (74)(ke) saMjJAyAM kani (75) ti kani pratyaye nakAralope ca kRte drumapuSpaka iti, prAtipadikasya strItvavivakSAyAm | dumAnvarthasaMjJA pucava godhArthaH // idAnIM tava hoti pasavANi / sumanAMsi caiva sUkSmyam, avayavalakSA // 17 // in Education International For Private & Personel Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avtostoprocta "ajAdyataSTA (4-1-4) iti TApatyaye'nubandhalope ca kRte "pratyayasthAt kAtpUrvasyAta idApyasupaH (pA0 7-3-44) itIttve kRte "akaH savarNe dIrghaH" (pA06-1-101) iti dIrghatve paragamane ca dumapuSpiketi bhavati, dumapuSpodAharaNayuktA dumapuSpiketi, dumapuSpikA cAsau adhyayanaM ceti samAnAdhikaraNastatpuruSaH, dumapuSpikAdhyayanamiti // asya caikArthikAni pratipAdayannAha dumapuSphiA ya AhAraesaNA goare tayA uMcho / mesa jalUgA sappe vaNa'kkhaisugolaputtudae / / 37 // __ vyAkhyA-tatra dumapuSpodAharaNayuktA dumapuSpiketi, vakSyati ca-"jahA dumassa pupphesu" ityAdi, tathA AhArasyaiSaNA AhAraiSaNA, eSaNAgrahaNAd gaveSaNAdigrahaH, tatazca tadarthasUcakatvAdAhAraiSaNeti, tathA gocaraHsAmayikatvAd goriva caraNaM gocaro'nyathA gocAraH, tadarthasUcakatvAccAdhikRtAdhyayanavizeSo gocara iti, evaM sarvatra bhAvamA kAryeti, bhASArthastu yathA gauzcaratyevamavizeSeNa sAdhunA'pyaTitavyaM, na vibhavamaGgIkRtyottamAdhamamadhya meSu kuleSviti, vaNigvatsakadRSTAntena veti, tathA tvagiti' svagivAsAraM bhoktavyamityarthasUcakatvAt tvagu6cyata iti, uktaM ca paramamunibhiH-"jahA casAri ghuNA paNNattA, taMjahA-tayakkhAe challikkhAe kaTThakkhAe sArakkhAe, ebAmeva cattAri bhikkhugA pannattA, taMjahA-tayakkhAe challikkhAe kaDhakkhAe sArakkhAe, | 1 yathA sAlavAravagigvadhUhastAkSyamAttvA'tti vatsastadrUpAlakArAdyanirIkSamANastathA sAdhurapi. 2 yathA catvAro ghuNAH prajJaptAH, tadyathA-tvakkhAdakaH kAlIkhAdakA kASThakhAdakaH sArakhAdakaH / evameva catvAro bhikSukAH prAptAH, tadyathA-vakkhAdakaH chalIkhAdakaH (antastvak chalI) kASThakhAdakaH sArakhAdakaH / AUCRACACASSACCOMOM For Private & Personel Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA hAri-vRttiH // 18 // 3555555555 tayakkhAe NAmaM ege no sArakkhAe sArakkhAe NAmaM ege no tayakkhAe ege tayakkhAe vi sAra-| etadadhyayakkhAe vi ege no tayakkhAe No sArakkhAe / tayakkhAyasamANassa NaM bhikkhussa sArakkhAyasamANe tave | naikArthAbhavai, evaM jahA ThANe taheva dtttthvN"| bhAvArthastu bhAvatastvakalpAsArabhoktuH karmabhedamaGgIkRtya vajrasAraM tapo mAbhidhAnAni bhavati, tathA 'uMcham' iti ajJAtapiNDoJchasUcakatvAditi, tathA 'meSa' iti yathA meSo'lpe'pyambhasi anu-14 dvAlayannevAmbhaH pibati, evaM sAdhunA'pi bhikSApraviSTena bIjAkramaNAdiSvanAkulena bhikSA grAhyetyevaMvidhArthasUcakatvAdadhikRtAbhidhAnapravRttiriti, tathA 'jalaukA' iti aneSaNApravRttadAyakasya mRdubhAvanivAraNArthasUcakatvAditi, tathA 'sarpa' iti yathA'sAvekadRSTirbhavatyevaM gocaragatena saMyamaikadRSTinA bhavitavyamityarthasUcakatvAditi, athavA-yathA drAgaspRzan sarpo bilaM pravizatyevaM sAdhunA'pyanAkhAdayatA bhoktavyamiti, tathA 'vaNa' ityaraktadviSTena vraNalepadAnavadbhoktavyam, tathA 'akSa' ityakSopAGgadAnavacceti, uktaM ca-"vraNalepAkSopAGgavadsaGgayogabharamAtrayAtrArtham / pannaga ivAbhyavaharedAhAraM putrapalavacca // 1 // " ityAdi, tathA 'isutti tatra 'iSuH' zaro bhaNyate, tatra sUcanAtsUtramiti kRtvA "jaha rahio'Nuvautto isuNA lakkhaM Na viMdhai taheva / sAhU go-| 1 tvakkhAdako nAmaikaH no sArakhAdakaH sArakhAdako nAmaiko no tvakkhAdakaH ekastvakkhAdako'pi sArakhAdako'pi eko no tvakkhAdako no sArakhAdakaH / tvakkhAdakasamAnasya bhikSoH sArakhAdakasamAnaM tapo bhavati, evaM yathA sthAnAGge tathaiva draSTavyam . 2 yathA rathiko'nupayukta ighuNA lakSyaM na vidhyati tathaiva / sAdhurgocaraprAptaH saMyamalakSye jJAtavyaH // 1 // // 18 Jain Education in d For Private & Personel Use Only R ainelibrary.org Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arapatto saMjamalakkhammi nAyavvo // 1 // " gola' iti "jaha jagolo agaNissa NAidUre Na Avi Asanne / sakkA kAUNa tahA saMjamagolo gihatthANaM // 1 // dUre aNesaNA'dasaNAi iyarammi teNasaMkAi / tamhA miyabhUmIe cihijA goyrgggo||1||'putr'iti putramAMsopamayA bhoktavyam , susamAdRSTAnto'tra vktvyH| "udaka miti pUtyudakopamAnataH khalvannapAnamupabhoktavyamiti, atrodAharaNam-jahA egaNaM vANiyaeNaM dAriddadukkhAbhibhUeNaM kahaMvi hiMDateNaM rayaNadIvaM pAvittA telukkasuMdarA aNaggheyA rayaNA samAsAdiA, so ate corAkuladIhaddhANabhaeNa Na sakkai NitthAriUNamuvaogabhUmimANeuM, tao so buddhikosalleNa tANi egammi paese ThaveUNa aNNe jarapAhANe ghettuM paDhiogahillagaveseNaM "rayaNavANiogacchaitti"bhAvitaNa tiNi vAre, jAhe koI Na uTThai tAhe ghettUNa palAo, aDavIe tivvatisAe gahio jAva kuhiyapANi chillaraM viNaTuM 1 yathA jatugolo'mernAtidUre na cApyAsanne / zakyate kartuM tathA saMyamagolo gRhasthAnAm (saMyamalakSe jnyaatvyH)||1||2 dUre'neSaNA'darzanAdi itarasmin VAstenazaGkAdiH / tasmAnmitabhUmau gocarAgragataH tiSThet // 1 // 3 yathaikena vaNijA dAridyaduHkhAbhibhUtena kathamapi hiNDamAnena ratnadvIpaM prApya trailokyasundarANi || anANi ratnAni samAsAditAni, sa ca tAni caurAkuladIrghAvabhayena na zaknoti nistArya upabhogabhUmimAnetum, tataH sa buddhikauzalyena tAni ekasmin pradeze sthApayitvA anyAn jaratpASANAn gRhItvA prasthito grahagRhItaveSeNa ratnavaNig gacchatIti bhAvayan tikho vArAH, yadA ko'pi nottiSThati tadA gRhItvA palAyitaH, aTavyAM tIvratRSA gRhIto yAvatkuthitapAnIyaM palvalaM vinaSTaM pazyati, tatrApi bahavo hariNAdayo mRtAH, tena tatsarvamudakaM vasArUpaM jAtaM, tadA tattena anucchsatA'nAkhAdayatA pItaM, nistAritAni cAnena ratnAni, evaM ratnasthAnakAni jJAnadarzanacAritrANi caurasthAnIyA viSayAH kuthitodakasthAnIyAni prAsukaiSaNIyAni antaprAntAni AhArAdIni aahaarytaa| tadA tadbulena yathA vaNik iha bhave sukhI jAtaH, evaM sAdhurapi sukhI bhaviSyati iti / aTavIsthAnIyaM saMsAraM nistarati iti / daza.4 Jain Education Inted ForPrivate sPersonal use Only jainelibrary.org Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 dumapuSpikA0 arthAdhikArAH dazavaikA 18/pAsai, tatthavi bahave hariNAdayo maA, teNa taM savvaM udgaM vasA jAyaM, tAhe taM teNa aNussAsiyAe hAri-vRttiH aNAsAyaMteNa pIaM,nitthAriyANi ya'NeNa rynnaanni| evaM rayaNasthANagANiNANadasaNacarittANi coratthANiA visayA kuhiodagatyANiANi phAsugesaNijjANi aMtapaMtANi AhArAiyANi AhArateNa / tAhe tabbaleNa // 19 // jahA vANiyago iha bhave suhI jAo, evaM sAha vi suhI bhavissaitti / aDavitthANIaM saMsAraM nnitthreitti| evametAnyathaikArthikAni, arthAdhikArA evAnye iti gAthArthaH / ukto nAmaniSpannaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasthAvasaraH, sa ca prAptalakSaNo'pi na nikSipyate, kasmAt kAraNAt ?, yasmAdasti iha tRtIyamanuyogadvAramanugamAkhyaM, tatra nikSipta iha nikSipto bhavati, iha nikSipto vA tatra nikSipto bhavati, tasmAllAghavArtha tatraiva nikSepsyAmaH / atra cAkSepaparihArAvAvazyakavizeSavivaraNAdavaseyau, sAmpratamanugamaH, sa ca dvidhA-sUtrAnugamo niyuktyanugamazca, tatra niyuktyanugamastrividhaH, tadyathA-nikSepaniyuktyanugamaH upodghAtaniryuktyanugamaH sUtrasparzikaniyuktyanugamazceti, tatra nikSepaniyuktyanugamo gataH, ya eSo'dhyayanAdinikSepa iti, upodghAtaniryuktyanugamastu dvAragAthAdvayAdavaseyaH, taccedam-uddese niddese ya niggame khittakAlapurise ya / kAraNa paccaya lakkhaNa nae samoyAraNA'Numae // 1 // kiM kaivihaM kassa kahiM kesu kahaM keciraM havai kAlaM / kaisaMtaramavirahiyaM 1 eSo'dho nAmAdinikSepaH pra. 2 uddezaH nirdezazca nirgamaH kSetra kAlaH puruSazca / kAraNaM pratyayaH lakSaNaM nayAH samavatAraNA'numatam // 1 // kiM katividhaM kasaka keSu kathaM kiyaciraM bhavati kAlam / kati sAntaramavirahitaM. ACCOUNLOADINOSAUSA // 19 // Jain Education Internationa For Private & Personel Use Only ainelibrary.org Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavAgarisa phAsaNa niruttI // 2 // asya ca dvAragAthAdvayasya samudAyArtho'vayavArthazcAvazyakavizeSavivaraNAdevAvaseya iti / prakRtayojanA punastIrthakaropodghAtamabhidhAyAyasudharmasya ca tatpravacanasya pazcAjambUnAmnastataH prabhavasya tato'pyAryazayyambhavasya punaryathA tenedaM niyUMDhamiti tathA kathanena kAryA iti / Aha ca-"jeNa va jaM ca paDuce"tyAdinA yatpUrvamuktaM tadatraiva kramaprAptAbhidhAnatvAt tatrAyuktamiti, na, apAntarAlopodghAtapratipAdakatvena tatrApyupayogitvAditi, Aha-evamapi mahAsambandhapUrvakatvAdapAntarAlopodghAtasyAtraivAbhidhAnaM nyAyyamiti, na, prastutazAstrAntaraGgatvena tatrApyupayogitvAditi kRtaM prasaGgena, akssrgmnikaamaatrphltvaatpryaassy| gata upodghAtaniryuktyanugamaH, sAmprataM sUtrasparzikaniyuktyanugamAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, AhayadyevamihopanyAso'narthakaH, na, niyuktisAmAnyAditi, sUtraM ca sUtrAnugame, sa cAvasaramAsa eva, iha cAskhalitAdiprakAraM zuddhaM sUtramuccAraNIyam , tadyathA-askhalitamamilitamavyatyAneDitamityAdi yathA'nuyogadvAreSu, |tatastasminnuccarite sati keSAzcidbhagavatAM sAdhUnAM kecanArthAdhikArA adhigatA bhavanti, kecana vanadhigatAH, tatrAnadhigatAdhigamAyAlpamativineyAnugrahAya ca pratipadaM vyAkhyeyam / vyAkhyAlakSaNaM cedam-saMhitA ca padaM caiva, padArthaH padavigrahaH / cAlanApratyavasthAnaM, vyAkhyA tantrasya SaDDidhA // 1 // ityalaM prasaGgena, prakRtaM prstumH| kiM ca prakRtam, sUtrAnugame sUtramuccAraNIyamiti, taccedaM sUtram 1 bhava AkarSAH sparzanA niruktiH // 2 // 2 sRSTha dharmaH sudharmaH AryaH sudharmo yasyeti Aryasudharmastasyeti vigRhya kArya, dharmasya kevalasyottarapadatvAbhAvAt lAparamakhadharma itivat na samAsAntaprasaGgaH, na caivaM samAsAntAnityatvakalpanAgauravamapi. Jan Education Intel For Private Personel Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 20 // Jain Education Int dhammo maMgalamukkihUM, ahiMsA saMjamo tavo / devAvi taM namasaMti, jassa dhamme sayA maNo // 1 // vyAkhyA - tatrAskhalitapadoccAraNaM saMhitA, sA pAThasidvaiva / adhunA padAni dharmaH maGgalam utkRSTam ahiMsA saMyamaH tapaH devAH api taM namasyanti yasya dharme sadA manaH / tatra " dhRJ dhAraNe" ityasya dhAtormapratyayAntasyedaM rUpaM dharma iti / maGgalarUpaM pUrvavat / tathA "kRSa vilekhane" ityasya dhAtorutpUrvasya niSThAntasyedaM rUpamutkRSTamiti / tathA " tRhi hisi hiMsAyAm" ityasya "idito num dhAtoH" (pA0 7-1-58) iti numi | kRte khyadhikAre TAvantasya naJpUrvasyedaM rUpaM yadutAhiMseti / tathA "yamu uparame" ityasya dhAtoH saMpUrvasyApratyayAntasya saMyama iti rUpaM bhavati / tathA "tapa santApe" ityasya dhAtorasunpratyayAntasya tapa iti / tathA "divu krIDAvijigISAvyava hAradyutistutikhapnakAntigatiSu" ityasya dhAtoracpratyayAntasya jasi devA iti bhavati / apizabdo nipAtaH / tadityetasya sarvanAmnaH puMstvavivakSAyAM dvitIyaikavacanaM tamiti bhavati / tathA namasityasya prAtipadikasya " namovarivazcitraGaH kyac" ( pA0 3-1-19) iti kyajantasya laT kriyAntA| dezastatazca namasyantIti bhavati / tathA yaditisarvanAmnaH SaSThyantasya yasyeti bhavati / dharmaH pUrvavat / sadeti sarvasmin kAle "sarvekAnyakiMyattadaH kAle dA" ( pA0 5 -3 - 15 ) iti dApratyayaH "sarvasya so'nyatarasyAM di" ( pA0 5-3 - 16 ) iti sa AdezaH sadA / tathA "mana jJAne ityasya dhAtorasunpratyayAntasya man iti bhavati / iti padAni / sAmprataM padArtha ucyate-tatra durgatau prapatantamAtmAnaM dhArayatIti dharmaH, tathA coktam 1 drumapuSpikA0 arthAdhi kArAH // 20 // ainelibrary.org Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -"durgatiprasRtAn jIvAn, yasmAddhArayate ttH| dhatte caitAn zubhe sthAne, tasmAd dharma iti smRtH||1||" maGgayate hitamaneneti maGgalamityAdi pUrvavat, 'utkRSTaM pradhAnam, na hiMsA ahiMsA prANAtipAtaviratirityarthaH, 'saMyamaH' AzravadvAroparamaH, tApayatyanekabhavopAttamaSTaprakAraM karmeti tapaH-anazanAdi, dIvyantIti devAH krIDantItyAdi bhAvArthaH, apiH sambhAvane devA api manuSyAstu sutarAM, 'tamityevaMviziSTaM jIvaM, namasyantIti prakaTArtham , yasya jIvasya kim ?-'dharme prAgabhihitavarUpe 'sadA sarvakAlaM 'mana' ityantaHkaraNam / ayaM padArtha iti / padavigrahastu parasparApekSasamAsabhAkpadapUrvakatveneha nibandhanAbhAvAnna pradarzita iti / cAlanA-18 pratyavasthAne tu pramANacintAyAM yathAvasaramupariSTAdu vkssyaamH| pravRttiH punastayoramunopAyeneti pradarzanAyAha katthai pucchai sIso kahiMca'puTThA kahaMti AyariyA / sIsANaM tu hiyaTThA vipulatarAgaM tu pucchAe // 38 // vyAkhyA-kacitkiJcidanavagacchan pRcchati ziSyaH kathametaditi iyameva cAlanA, gurukathanaM pratyavasthAnam , itthamanayoH pravRttiH / tathA kacidapRSTA eva santaH pUrvapakSamAzaGkaya kiJcitkathayantyAcAryAH, tatpratyavasthAnamiti gamyate, kimartha kathayantyata Aha-ziSyANAmeva hitArtham , tuzabda evakArArthaH, tathA vipulataraM tu' prabhUtataraM tu kathayanti 'pucchAe'tti ziSyaprazne sati, paTuprajJo'yamityavagamAditi gAthArthaH // evaM tAvatsamAsena, vyAkhyAlakSaNayojanA / kRteyaM prastute sUtre, kAryaivamapareSvapi // 1 // granthavistaradoSAnna, vakSyAma upayogi tu / vakSyAmaH pratisUtraM tu, yat sUtrasparzikA'dhunA // 2 // procyate'nugamaniyuktivibhAgazca vishesstH| RSSSSSSSSSSS Jain Education Inter For Private & Personel Use Only Nainelibrary.org Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 21 // sAmAyikabRhadbhASyAjjJeyastatroditaM ytH||3||"hoii kayattho vottuM spyccheaNsuaNsuaannugmo| suttA 1drumapu| lAvaganAso nAmAdiNNAsaviNiogaM // 1 // suttapphAsianijattiNiogo sesao payatthAi / pAyaM so- SpikA |ciya negamaNayAimayagoaro hoi // 2 // evaM suttANugamo suttAlAvagakao a nikkhevo / suttapphAsia-15 cAlanANijjatti NayA a samagaM tu vaccanti // 3 // " ityalaM prasaGgena, gamanikAmAtrametat / tatra dharmapadamadhikRtya sUtra- pratyavasparzikaniyuktipratipAdanAyAha sthAne NAmaMThavaNAdhammo davvadhammo a bhAvadhammo a / eesiM nANattaM vucchAmi ahANupuvvIe // 39 // vyAkhyA-'NAmaMThavaNAdhammotti atra dharmazabdaH pratyekamabhisambadhyate, nAmadharmaH sthApanAdharmo dravyadharmoM bhAvadharmazca / eteSAM 'nAnAtvaM bhedaM vakSye' abhidhAsye 'yathAnupUA' yathAnuparipATyati gAthArthaH // sAmprataM nAmasthApane kSuNNatvAdAgamato noAgamatazca jJAtranupayuktajJazarIretarabhedAMzcAnAdRtya jJazarIrabhavyazarIravyatiriktadravyadharmAdyabhidhitsayA''ha davvaM ca asthikAyappayAradhammo a bhAvadhammo a / davvassa pajavA je te dhammA tassa davvassa // 40 // vyAkhyA-iha trividho'dhikRto dharmaH, tadyathA-dravyadharmaH astikAyadharmaH pracAradharmazceti / tatra dravyaM cetyanena | // 21 // 1 bhavati kRtArtha uktvA sapadacchedaM sUtra sUtrAnugamaH / sUtrAlApakanyAso nAmAdinyAsaviniyogam // 1 // 2 sUtrasparzikaniyuktiniyogaH zeSakaH padArthA| dIn / prAyaH sa eva naigamanayAdimatagocaro bhavati // 2 // 3 evaM sUtraM sUtrAnugamaH sUtrAlApakakRtazca nikSepaH / sUtrasparzikaniyuktiH nayAzca yugapattu vrajanti // 3 // MAMACHAR Jain Education in For Private & Personel Use Only M ainelibrary.org Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadharmiNoH kathaJcidabhedAda dravyadharmamAha, tathAstikAya ityanena tu sUcanAt sUtramitikRtvA upalakSaNatvAdavayava eva samudAyazabdopacArAdastikAyadharma iti, pracAradharmazcetyanena granthena dravyadharmadezamAha / bhAvadharmazcetyanena tu bhAvadharmasya kharUpamAha // sAmprataM prathamoddiSTadravyadharmakharUpAbhidhitsayA''ha-dravyasya paryAyA-ye utpAdavigamAdayaste dharmAstasya dravyasya, tatazca dravyasya dharmA dravyadharmA ityanyAsaMsaktaikadravyadharmAbhAvapradarzanArthI bahuvacananirdeza iti gAthArthaH / idAnImastikAyAdidharmakharUpapratipipAdayiSayA''ha dhammatthikAyadhammo payAradhammo ya visayadhammo ya / loiyakuppAvayaNia loguttara loga'Negaviho // 41 // vyAkhyA-dharmagrahaNAd dharmAstikAyaparigrahaH, tatazca dharmAstikAya eva gatyupaSTambhako'saMkhyeyapradezAtmakaH astikAyadharma iti / anye tu vyAcakSate-dharmAstikIyAdikhabhAvo'stikAyadharma iti, etaccAyuktam, tatra dha AstikAyAdInAM dravyatvena tasya dravyadharmAvyatirekAditi / tathA pracAradharmazca viSayadharma eva, tuzabdasyaivakArArthatvAt, tatra pracaraNaM pracAraH, prakarSagamanamityarthaH, sa evAtmasvabhAvatvAddharmaH pracAradharmaH, sa ca kim ?viSIdantyeteSu prANina iti viSayA-rUpAdayastaddharma eva, tathA ca vastuto viSayadharma evAyaM yadrAgAdimAn sattvasteSu pravartata iti, cakSurAdIndriyavazato rUpAdiSu pravRttiH pracAradharma iti hRdayam, pradhAnasaMsAranivandhanatvena cAsya prAdhAnyakhyApanArtha dravyadharmAt pRthagupanyAsaH / idAnI bhAvadharmaH, sa ca laukikAdibhedabhinna 1 tesi paMcaNhavi dhammo NAma sambhAvo lakkhaNaMti egaTThA iti cUrNiH. 2 jo jassa iMdiassa visao iti cUrNiH. SECREEMAILS For Private & Personel Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 22 // Jain Education iti, Aha ca-laukikaH kuprAvRcanikaH lokottarastu, atra 'logo'Negaviho' tti laukiko'nekavidha iti gAdhArthaH // tadevAnekavidhatvamupadarzayannAha gammapasudesarajje puravaragAmagaNagoTThirAINaM / sAvajjo u kutitthiyadhammo na jiNehi upasattho // 42 // vyAkhyA - tatra gamyadharmo - yathA dakSiNApathe mAtuladuhitA gamyA uttarApathe punaragamyaiva, evaM bhakSyAbhakSyapeyApeyavibhASA karttavyeti, pazudharmo - mAtrAdigamanalakSaNaH, dezadharmo dezAcAraH, sa ca pratiniyata eva nepadhyAdiliGgabheda iti, rAjyadharmaH -pratirAjyaM bhinnaH, sa ca karAdiH, puravaradharma:- pratipuravaraM bhinnaH kacitki JcidviziSTo'pi paurabhASApradAnAdilakSaNaH sadvitIyA yoSihAntaraM gacchatItyAdilakSaNo vA, grAmadharmaHpratigrAmaM bhinnaH, gaNadharmo - mallAdigaNavyavasthA, yathA samapAdapAtena viSamagraha ityAdi, goSThIdhamrmo-goSThIvyavasthA, iha ca samavayasAM samudAyo goSThI, tadvyavasthA punarvasantAdAvidaM karttavyamityAdilakSaNA, rAjadharmo- duSTetaranigrahaparipAlanAdiriti / bhAvadharmatA cAsya gamyAdInAM vivakSayA bhAvarUpatvAt dravyaparyAyatvAdvA, tasyaiva ca dravyAnapekSasya vivakSitatvAt, laukikairvA bhAvadharmatveneSTatvAt, dezarAjyAdibhedazcaikadeza evAnekarAjyasambhava ityevaM svadhiyA bhAvyam ityukto laukikaH, kuprAvacanika ucyate-asAvapi sAvadyaprAyo laukikakalpa eva, yata Aha - "sAvajjo u" ityAdi, avadyaM pApaM sahAvadyena sAvadyaM, tuzabdastve1 pibaMti samavANaM iti cUrNiH 2 attarNe'vi avarAhe Na khAmijjai cU0 1 drumapuSpikA0 dharmanikSepaH // 22 // ainelibrary.org Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int *6**** vakArArthaH, sa cAvadhAraNe, sAvadya eva, kaH ? - 'kutIrthikadharmaH' carakaparivrAjakAdidharma ityarthaH, kuta etadityAha -na 'jinaiH' arhadbhiH tuzabdAdanyaizca prekSApUrvakAribhiH prazaMsitaH' stutaH, sArambhaparigrahatvAt, atra bahu vaktavyam, tattu nocyate, gamanikAmAtra phalatvAt prastutavyApArasyeti gAthArthaH // uktaH kuprAvacanikaH, sAmprataM lokottaraM pratipAdayannAha - fast loguttarao adhammo khalu carittadhammo a / suadhammo sajjhAo carittadhammo samaNadhammo // 43 // vyAkhyA - dvividho- dviprakAro 'lokottaro' lokapradhAno, dharma iti varttate, tathA cAha - zrutadharmaH khalu cAritradharmazva, tatra zrutaM dvAdazAGgaM tasya dharmaH zrutadharmaH, khaluzabdo vizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi ? - sa hi vAcanAdibhedAcitra iti, Aha ca zrutadharmaH khAdhyAyaH - vAcanAdirUpaH, tattvacintAyAM dharmahetutvAddharma iti / tathA cAridharmazca tatra "cara gatibhakSaNayoH" ityasya "arttilUdhUsukha nasahacara itran " ( pA0 3-2-184 ) itItranpratyayAntasya caritramiti bhavati, carantyaninditamaneneti caritraM kSayopazamarUpaM tasya bhAvazcAritram, azeSakarmakSayAya ceSTetyarthaH, tatazcAritrameva dharmaH cAritradharma iti / caH samuccaye / ayaM ca zramaNadharma evetyAha- cAritradharmaH zramaNadharma iti, tatra zrAmyatIti zramaNaH "kRtyalyuTo bahulam " ( pA0 3-3 - 113 ) iti vacanAt karttari lyuT zrAmyatIti-tapasyatIti, etaduktaM bhavati-pravrajyAdivasAdArabhya sakalasAvadyayogaviratau gurUpadezAda 1 prayAsasyeti pra0 ainelibrary.org Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nazanAdi yathAzaktyA'' prANoparamAttapazcaratIti, uktaM ca-"yaH samaH sarvabhUteSu, traseSu sthAvareSu ca / tapazca- 1drumapuhAri-vRttiH harati zuddhAtmA, zramaNo'sau prkiirtitH||1||" iti, tasya dharmaH svabhAvaH zramaNadharmaH, sa ca kSAntyAdi-SpikAra dharmanikSepaH // 23 // 1samA maddavaM ajjavaM soyaM saccaM saMjamo tabo cAo akiMcaNiyattaNaM baMbhaceramiti / tatva samA AkuTThassa vA tAliyassa vA ahiyArsetassa kammakkhao | bhavai, aNahiyAseMtassa kammabaMdho bhavai, tamhA kohassa niggaho kAyamvo, udayapattassa vA viphalIkaraNaM, esa samatti vA titikkhatti vA kodhaniggaheti vA egaTThA / mahavaM nAma jAikulAdIhINassa aparibhavaNasIlattaNaM jahA'haM uttamajAtIo esa nIyajAtIotti mado na kAyanvo, evaM ca karemANassa kammanijjarA bhavai, akaretassa ya kammovacayo bhavai, mANassa uddinassa niroho udayapattassa viphalIkaraNamiti / ajjavaM nAma ujjugattaNati vA akuDilattaNati vA evaM ca kuvyamANassa kammanijarA bhavai, akubvamANassa ya kammovacayo bhavai / mAyAe udaMtIe NIroho kAyabvo udiNNAe viphalIkaraNaMti / soe nAma aladayA dhammovagaraNesuSi, evaM ca kumvamANassa kammanijarA bhavati, akuvvamANassa kammovacao tamhA / lobhassa udeMtassa giroho kAyanyo udayapattassa vA viphalIkaraNamiti / sacaM nAma saM. ciMteuNa asAvajaM tato bhAsiyavvaM saccaM ca, evaM ca karemANassa kammanijjarA bhavai, akaremANassaya kammovacayo bhavai / saMjamo tavo ya ete etthaM na bhannati, ki kAraNa ?, jaM ee uvari ahiMsA saMjamo tavo etthavi suttAlAvage saMjamo tavo vanANiyabvagA ceva, teNa lAghavatthaM iha na bhaNiyA / iyANiM cAgo, cAgo NAma veyAvacakaraNeNa AyariyovajjhAyAdINa mahaMtI kammanijarA bhavai, tamhA vatthapattaosahAdIhiM sAhUNa saMvibhAgakaraNaM kAyavyaMti / akiMcaNiyA nAma sadeha nissaMgatA | nimmamattaNati vuttaM bhavai, evaM ca karemANassa kammanijjarA bhavai, akaremANassa ya kammovacao bhavai, tamhA akiMcaNIya sAhUNA savvapayatteNaM ahiDeyavvaM / idANiM baMbhaceraM, taM advArasapagAraM, taMjahA-orAliyakAmabhoge maNasA Na sevai Na sevAvei sevaMtaM gANujANai, evaM navavidhaM garya, evaM divvAvi kAmabhogA maNasAvi na | sevai na sevAvei sevaMtaM nANujANai, evaM vAyAevi na sevei na sevAvei sevaMtaM nANujANai evaM kAeNAvi na sevei na sevAvei sevaMtaM nANujANai evaM evaM aTThArasavidhaM // 23 // kAbaMbhacera samma Ayaratassa kammanijarA bhavada, aNAyaratassa kammabaMdho bhavaitti nAUNa AseviyambaM / dasaviho samaNadhammo bhaNio, idANi eyaMmi dasabihe sama-| sAdhamme mUlaguNA uttaraguNA samavayArijaMti-saMjamasapaakiMcaNiyaMbakaceragahaNeNa mUlaguNA gahiyA bhavaMti, taMjahA-saMjamaggahaNeNaM paDhamA ahiMsA gahiyA, SASASSASSSSSS 1564594546454545545 Jain Education inese nelibraryong Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakSaNo vakSyamANa iti gAthArthaH / ukto dharmaH, sAmprataM maGgalasyAvasaraH, taca prAgnirUpitazabdArthameva, tatpunarnA - mAdibhedatazcaturdhA, tatra nAmasthApane kSuNNatvAtsAkSAdanAdRtya dravyabhAvamaGgalAbhidhitsayA''ha-- duvve bhAve'vi a maMgalAI duvvammi puNNakalasAI / dhammo u bhAvamaMgalametto siddhitti kAUNaM // 44 // vyAkhyA- 'dravyaM' iti dravyamadhikRtya bhAva iti bhAvaM ca maGgale apizabdAnnAmasthApane ca / tatra 'davvammi puNNakalasAI' dravyamadhikRtya pUrNakalazAdi, AdizabdAt svastikAdiparigrahaH, dharmastu tuzabdo'vadhAraNe dharma eva bhAvamaGgalaM / kuta etadityata Aha- 'ataH' asmAddharmmAtkSAntyAdilakSaNAt 'siddhiritikRtvA' mokSa itikRtvA, bhavagAlanAditi gAthArthaH // ayameva cotkRSTaM pradhAnaM maGgalam, ekAntikatvAdAtyantikatvAcca, na pUrNakalazAdi, tasya naikAntikatvAdanAtyantikatvAcca // sAmprataM 'yathoddezaM nirdeza' itikRtvA hiMsAvipakSato'hiMsA, tAM pratipAdayannAha-- hiMsAe paDivakkho hoi ahiMsA caDavvihA sA u / davve bhAve a tahA ahiMsa'jIvAivAotti // 45 // saccaggahaNeNaM musAvAdaviratI gahiyA, baMbhaceragahaNeNaM mehuNaviratI gahiyA, akiMcaNiyagahaNeNaM apariggaho gahio adattAdANaviratI ya gahiyA, jeNa sadehevi NissaMgatA kAyabvA tamhA tAva apariggahiyA gahiyA, jo saddahe nissaMgo kahUM so adinaM gehati ?, tamhA akiMcaNiyagahaNeNa adattAdANaviratI gahiyA ceva, ahavA egaggahaNe tajjAtIyANaM gahaNaM kathaM bhavatitti tamhA ahiMsAgaNeNa adinnAdANaviratI g2ahiyA, khaMttimaddavajjavatavogahaNeNa uttaraguNANaM gahaNaM kathaM bhavaitti, dhammoti-dAraM gayaM. 1 tatra saMyamAdinA kSAntipramukhena mUlottaraguNAkhyAnaM, Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40-5 dazavaikA0 hAri-vRttiH // 24 // 1555555 vyAkhyA-tatra pramattayogAt prANavyaparopaNaM hiMsA, asyAH hiMsAyAH kim ?-pratikUla pakSa pratipakSA-a- dumapupramattatayA zubhayogapUrvakaM prANAvyaparopaNamityarthaH, kim ?-bhavatyahiMseti, tatra 'caturvidhA' catuSprakArA a- pikA0 hiMsA, 'davve bhAve tti dravyato bhAvatazcetyeko bhaGgaH, tathA dravyato no bhAvataH tathA na dravyato bhAvataH, dharmanikSepaH tathA na dravyato na bhAvata iti tathAzabdasamucito bhaGgatrayopanyAsaH, anuktasamuccayArthakatvAdaspati, uktaM ca "tathA samuccayanirdezAvadhAraNasAdRzyaprakAravacaneSvityAdi, tatrAyaM bhaGgakabhAvArtha:-dravyato bhAvatazceti, "jahA kei purise miavahapariNAmapariNae miyaM pAsittA AyanAiDDiyakodaMDajIve saraM NisirijA, se a mie teNa sareNa viddhe mae siA, esA davvao hiMsA bhAvaovi" yA punadravyato na bhAvataHsA khalvIryAdisamitasya sAdhoH kAraNe gacchata iti, uktaM ca-"uccAliammi pAe iriyAsamiassa saMkamaTThAe / vAvajeja kuliMgI marija taM jogamAsajjA ||1||ne ya tassa taNimitto baMdho suhumo vi desio samae / jamhA so apamatto sA ya pamAotti niddiTTA // 2 // " ityAdi / yA punarbhAvato na dravyataH, seyam-jahA~ kevi pu| 1 yathA kazcit puruSo mRgavadhapariNAmapariNataH mRgaM dRSTvA AkarNAkRSTakodaNDajIvaH zaraM nisRjet , sa ca mRgastena zareNa viddho mRtaH syAt , eSA dravyato hiMsA* | bhAvato'pi, 2 uccAlite pAde IryAsamitena saMkramaNArtham / vyApayeta kuliGgI niyeta taM yogamAsAdya // 1 // 3 dvInizyAdiH vi0pa0 4 na ca tasya tannimitto bandhaH sUkSmo'pi dezitaH samaye / yasmAtso'pramattaH sA ca pramAda iti nirdiSTA // 2 // 5 yathA kazcitpuruSaH mandamandaprakAzadeze saMsthitAmISadalitakArya rajjuM dRSTvAla // 24 // | eSo'hiri ti tadvadhapariNAmapariNataH niSkRSTAsipatro dutaM drutaM chindyAt, eSA bhAvato hiMsA na dravyataH, 4%ASSASR 490 For Private Personal Use Only Jan Education in inelibrary.org Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza. 5 Jain Education Inte rise maMdamaMdaSpagAsappadese saMThiyaM IsivaliakAyaM rajjuM pAsittA esa ahitti tavvahapariNAmapariNae NikaDiyAsipatte duaM duaM chiMdijA esA bhAvao hiMsA na davvao // caramabhaGgastu zUnya iti, evaMbhUtAyAH hiMsAyAH pratipakSo'hiMseti / ekArthikAbhidhitsayA''ha - 'ahiMsa'jIvAivAotti' na hiMsA ahiMsA, na jIvAtipAtaH ajIvAtipAtaH tathA ca tadvataH svakarmAtipAto bhavatyeva, ajIvazca karmeti bhAvanIyamiti / upalakSaNatvAcceha prANAtipAtaviratyAdigraha iti gAthArthaH // sAmprataM saMyamavyAcikhyAsayA''hapuDhavidagaagaNimAruyavaNassaIbiticaupaNidijjIve // pehopehapamajjaNapariTThavaNamaNovaI kAe // 46 // vyAkhyA - puDhavAiyANa jAva ya paMciMdiya saMjamo bhave tesiM / saMghaTTaNAdi Na kare tiviheNaM karaNajoeNaM // 1 // ajjIvehiM jehiM gahiehiM asaMjamo ihaM bhaNio / jaha potthadUsapaNae taNapaNae cammapaNae a // 2 // gaMDI kacchavi muTTI saMpuDaphalae tahA chivADI a / eyaM potthayapaNayaM paNNattaM vIarAehiM // 3 // bAhllapuhutehiM gaMDI pottho u tullago dIho / kacchavi aMte taNuo majjhe pihulo muNeavvo // 4 // caraMguladIho vA vAgiti muTThipotthago ahavA / cauraMguladIho cia caurasso hoi viSNeo // 5 // saMpuMDao dugamAI * uvakaraNasaMjamo cU0 kAlaM puNa paDuca caraNakaraNaTThA abvocchittinimittaM ca geNhamANassa potthae saMjamo bhavai, cU0 1 pRthvyAdInAM yAvaca paJcendriyANAM saMyamo bhavetteSAm / saMghaTTanAdi na karoti trividhena karaNayogena // 1 // 2 ajIveSu yeSu gRhIteSu asaMyamo bhaNita iha / yathA pustakadUSyapaJcake tRNapaJcake carmapaJcake ca // 2 // 3 gaNDI kacchapI muSTiH saMpuTaphalakaM tathA sUpAThikA ca etatpustakapaJcakaM prajJaptaM vItarAgaiH // 3 // 4 bAlyapRthutvAbhyAM gaNDIpustakaM tulyaM dIrgham / kacchapI ante tanukaM madhye pRthu jJAtavyam // 4 // 5 caturaGguladIrghe vA vRttAkRti muSTipustakamathavA / caturaGguladIrghameva caturakhaM bhavati vijJeyam // 5 // 6 saMpuTakaM dvikAdiphalakaM jainelibrary.org Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA hAri-vRttiH // 25 // phalagA vocchaM chivADimettAhe / taNupattosiarUvo hoi chivADI buhA beMti // 6 // dIho vA hasso vA jo pihulo hoi appabAhallo / taM muNia samayasArA chivADipotthaM bhaNatIha // 7 // duvihaM ca dUsapaNaaM samAsao taMpi hoi nAyadhvaM / appaDilehiyadsaM duppaDilehaM ca viSNeyaM // 8 // appaDilehiadUse tUlI ubadhANagaM ca NAyavvaM / gaMDuvadhANAliMgiNi masUrae ceva pottamae // 9 // palhavi koyavi pAvara Navatae taya dA~DhigAlIo / duppaDilehia dUse evaM bIaM bhave paNagaM // 10 // palhevi hatthuttharaNaM koyavao rUapUrio paDao / daDhagAli dhoi potI sesa pasiddhA bhave bhedA // 11 // taNapaNagaM puNa bhaNiyaM jiNehiM kammaTThagaMThidahaNehiM / sAlI vIhI koddava rAlaga raNNetaNAI ca // 12 // aya ela gAvi mahisI miyANamajiNaM ca paMcamaM hoi / tailiyA khallaga kosaga kittI ya bitie || 13|| taha viaDahiraNNAI tAi~ na geNhai asaMjamaM sAhU / vakSye sRpATikAmataH / tanupatrocchritarUpaM bhavati sRpATikAM budhA bruvate // 6 // 1 dIrgha vA havaM vA yatpRthu bhavatyalpabAhalyaM / tatguNitasamayasArAH sRpATikApustakaM bhaNanti iha // 7 // 2 dvividhaM ca dUSyapazcakaM samAsatastadapi bhavati jJAtavyam / apratilekhitadUSyaM duSpratilekhyadUSyaM ca vijJeyam // 8 // 3 apratilekhitadUSye tUlikA upadhAnakaM ca jJAtavyaM / gaNDopadhAnamAliGginI masUrakazcaiva potamayaH // 9 // (1) kharaDiyo. (2) bhUravigA. (3) saloma paTaH. (4) jIrNe. (5) sadRzavastraM vi. pa. 4 prahlAdi kutupi prAvArakaH navatvak tathA ca dRDhagAlikA / duSpratilekhitadUSye etad dvitIyaM bhavetpazcakam // 10 // 5 prahlAdi hastAstaraNaM kutupo rutapUritaH paTakaH / dRDhagAlI dhautapotaM zeSAH prasiddhA bhavanti bhedAH // 11 // 6 tRNapaJcakaM punarbhaNitaM jinaiH karmASTakagranthidahanaiH / zAlinIhiH kodravo rAlako'raNyatRNAni ca // 12 // 7 ajaiDagomahiSImRgANAmajinaM ca (carma) paJcakaM bhavati / talikA khallakaM va kozakaH kRtizva dvitIye ca // 13 // upAnat vardhaH pipaplakasthAnaM carma vi0 pa0 8 tathA vikaTahiraNyAdIni tAni na gRhNAti asaMyamatvAtsAdhuH / (6) 1 drumapuSpikA0 saMyamaH // 25 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte ThANAi jattha cee peha pamajittu tattha kare // 14 // aisA peha uvehA puNovi duvihA u hoi nAyavvA / vAvArAvAvAre vAvAre jaha u gAmassa // 15 // aiso uvikkhago hU avvAbAre jahA viNassaMtaM / kiM eyaM nu uvikkhasi ? duvihAevittha ahiyAro // 16 // vIvAruvvikkha tarhi saMbhoiya sIyamANa coei / coeI iyaraM pihU pAvayaNIammi kajjammi // 17 // avvAvArauvekkhA Navi coei gihiM tu sIaMtaM / kammesu bahuvi - hesuM saMjama eso uvekkhAe // 18 // paeNDisAgarie apamajjiesu pAesa saMjamo hoi / te caiva pamajaMte - sAgarieN saMjamo hoi // 19 // pINAIsaMsattaM bhattaM pANamahavA vi avisuddhaM / uvagaraNabhattamAI jaM vA ai| rikta hojAhi // 20 // taM parippavihIe avahaTTusaMjamo bhave eso / akusalamaNavaharoho kusalANa udI| raNaM caiva // 21 // juyalaM maNavaisaMjama eso kAe puNajaM avassakajjammi / gamaNAgamaNaM bhavai taM uvautto sthAnAdi yatra cetayati prekSya pramArNya tatra kuryAt // 14 // 1 eSA prekSA upekSA punariha dvividhA bhavati jJAtavyA / vyApArAvyApArayoH vyApAre yathaiva grAmasya // 15 // 2 eSa upekSakacaivAvyApAre yathA vinazyantam / kimetaM nUpekSase ? dvividhayApyatrAdhikAraH // 16 // 3 vyApAropekSA tatra sAmbhogikAn sIdatazcodayati / codayatItaramapi prAvacanike kArye // 17 // (1) pArzvasthAdikam vi0 pa0 4 avyApAropekSA naiva codayati gRhiNaM sIdantam / karmasu bahuvidheSu eSa saMyama upekSAyAm // 18 // 5 pratisAgArike apramArjitayoH pAdayoH saMyamo bhavati / tAveva pramRjyamAnayorasAgArike saMyamo bhavati // 19 // (2) appasAgArie cU0 6 prANAdisaMsaktaM bhakaM pAnamathavA'pi avizuddham / upakaraNabhaktAdi yadvAtiriktaM bhavet // 20 // 7 tatpariSThApanavidhinA apahRtyasaMyamo bhavedeSaH / akuzalamanovacorodhaH kuzalAnAmudIraNaM caiva // 21 // 8 yugalaM manovacaH saMyama eSa kAye punaravazyakArye / gamanAgamane bhavataste upayuktaH jainelibrary.org Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 26 // kuNai sammaM // 22 // tavvaja kummassa va susamAhiyapANipAyakAyassa / havai ya kAiyasaMjama ciTuMtassevAmapasAhussa // 23 // uktaH saMyamaH / Aha-ahiMsaiva tattvataH saMyama itikRtvA tadbhedenAsyAbhidhAnamayuktam, nAlA |SpikA saMyamasyAhiMsAyA eva upagrahakAritvAt , saMyamina eva bhAvataH khalvahiMsakatvAditi kRtaM prasaGgena / sAmprataM tapo'dhi0 tapaH pratipAdyate-taca dvidhA-yAhyamAbhyantaraM ca / tatra tAvadvAhyapratipAdanAyAha ___ aNasaNamUNoariA vittI saMkhevaNaM rasaJcAo / kAyakileso saMlINayA ya bajjho tavo hoi // 47 // vyAkhyA-na azanamanazanam-AhAratyAga ityarthaH, tatpunardvidhA-itvaraM yAvatkathikaM ca, tatrevaraM-parimitakAlaM, tatpunazcaramatIrthakRttIrthe caturthAdiSaNmAsAntam , yAvatkathikaM tvAjanmabhAvi, tatpunazceSTAbhedopAdhivizeSatastridhA, tadyathA-pAdapopagamanamiGgitamaraNaM bhaktaparijJA ceti, tatrAnazaninaH parityaktacaturvidhAhArasyAdhikRtaceSTAvyatirekeNa ceSTAntaramadhikRtyaikAntaniSpratikarmazarIrasya pAdapasyevopagamanaM sAmIpyena varttanaM pAdapopagamanamiti, taca dvidhA-vyAghAtavanniAghAtavacca, tatra vyAghAtavannAma yatsihAdyupadravavyAghAte sati kriyata iti, uktaM ca-"sIhAdisu abhibhUo pAvagamaNaM karei thircitto| Aummi pahuppaMte viANi navari gIattho // 1 // " ityAdi, nirvyAghAtavatpunaryatsUtrArthatadubhayaniSThitaH ziSyAnniSpAdyotsargataH dvAkaroti samyak // 1 // 1 tadvajai kUrmasyeva susamAhitapANipAdakAyasya / bhavati ca kAyikaH saMyamastiSThata eva sAdhoH // 2 // (1) ahiMsAyA upakArakaH. PI // 26 // (2) sarvAtmanA, 2 siMhAdibhirabhUtaH pAdapopagamanaM karoti sthiracittaH / AyuSi prabhavati vijJAya kevalaM gItArthaH // 1 // ***5*5*5555256* Jan Education For Private Personel Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E44+4+4 +5+%%%%%%%%%%%% daza samAH kRtaparikarmA sankAla eva karoti, uktaM ca "cattAri vicittAI vigaInihiyAI cattAri / saMvacchare a doNi u egaMtariaMca AyAmaM // 1 ||nnaaivigittttho a tavo chammAse parimiaMca AyAmaM / anne vi a chammAse hoi vigiTuM tavokammaM // 2 // vAsaM koDIsahiyaM AyAmaM kAu ANupuvIe / girikaMdaraM tu gaMtuM pAyavagamaNaM aha karei // 3 // " ityAdi / tathA iGgite pradeze maraNamiGgitamaraNam, idaM ca saMhananApekSamanantaroditamazakuvatazcaturvidhAhAravinivRttirUpaM khata evodvartanAdikriyAyuktasyAvagantavyamiti, uktaM ca-"iMgiadesaMmi sayaM cauvihAhAracAyaNipphaNNaM / uvvattaNAdijuttaM NANeNa u iMgiNImaraNaM // 1 // " ityAdi / bhaktaparijJA punastrividhacaturvidhAhAravinivRttirUpA, sA niyamAtsapratikarmazarIrasyApi dhRtisaMhananavato yathAsamAdhi bhAvato'vagantavyeti, uktaM ca-"bhattapariNANasaNaM tivihAhArAicAyaniSphaNNaM / sapaDikammaM niyamA jahAsamAhiM vinniddih||1||" ityAdi uktamanazanam, adhunA UnodaratA-Unodarasya bhAva UnodaratA, sA punardvividhA-dravyato bhAvatazca, tatra dravyata upakaraNabhaktapAnaviSayA, tatropakaraNe 1 catvAri vicitrANi vikRtiniyUMDhAni catvAri / saMvatsarau ca dvau tu ekAntaritaM cAcAmlam // 1 // (1) rahitAni vi. pra. 2 nAtivikRSTaM ca tapaH | SaNmAsAn parimitaM cAcAmlam / anyAnapi ca SaNmAsAn bhavati vikRSTaM tapaHkarma // 1 // 3 varSe koTIsahitamAcAmAmlaM kRtvA''nupUrvyA / girikandarAM tu gatvA pAdapopagamanamatha karoti // 3 // 4 izitadeze khayaM caturvidhAhAratyAganiSpannaM / udvartanAdiyukaM nAnyenaiva iGginImaraNam // 1 // 5 bhaktaparijJA'nazanaM trividhAhArAdityAganiSpannam / sapratikarma niyamAt yathAsamAdhi vinirdiSTam // 1 // Jain Education Inter For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 dumapupikA. tapo'dhiH dazavaikA0 jinakalpikAdInAmanyeSAM vA tadabhyAsaparANAmavagantavyA, na punaranyeSAm, upadhyabhAve samagrasaMyamAbhAvAda hAri-vRttiH 6 atiriktAgrahaNato vonodarateti, uktaM ca-"jaM vai uvayAre uvagaraNaM taM si hoi uvagaraNaM / airegaM a- higaraNaM ajayaM ajao pariharaMto // 1 // " ityAdi / bhaktapAnodaratA punarAtmIyAhArAdimAnaparityAgavato // 27 // veditavyA, uktaM ca-"vaittIsaM kira kavalA AhAro kucchipUrao bhnnio| purisassa mahiliAe aTThAvIsaM have kavalA // 1 // kaivalANa ya parimANaM kukuDiaMDayapamANamettaM tu / jo vA avigiavayaNo vayaNammi chaheja vIsatyo // 2 // " ityAdi, evaM vyavasthite satyUnodaratA alpAhArAdibhedataH paJcavidhA bhavati, uktaM caappAhAra avaDDA dubhAga pattA taheva kiMcUNA / aha duvAlasa solasa cauvIsa tahekkatIsA ya // 1 // ayamatra bhAvArtha:-alpAhAronodaratA nAmaikakavalAdArabhya yAvadaSTau kavalA iti, atra caikakavalamAnA jaghanyA, aSTakavalamAnA punarutkRSTA, zeSabhedA madhyamA ca, evaM navabhya Arabhya yAvad dvAdaza kavalAstAvadapAGkhanodaratA jaghanyAdibhedA bhAvanIyA iti, evaM trayodazabhya Arabhya yAvatSoDaza tAvad dvibhAgonodaratA, evaM saptadazabhya Arabhya yAvaccaturvizatistAvatprAptA, itthaM paJcaviMzaterArabhya yAvadekatriMzattAvatkizcidUnodaratA, jaghanyAdibhedAH sudhiyA'vaseyAH, evamanenAnusAreNa pAne'pi vAcyA, evaM yoSito'pi draSTavyA iti, bhAvo 1 yadvartata upakAre upakaraNaM tadasya bhavatyupakaraNaM / atirekamadhikaraNamayatamayataH paribhuJjan // 1 // 2 dvAtriMzatkila kavalA AhAraH kukSipUrako bhaNitaH / puruSasya mahilAyAH aSTAviMzatiH syuH kavalAH // 1 // 3 kavalAnAM ca parimArNa kukuyyaNDakapramANamAtrameva / yo vA'vikRtavadano vadanai kSipet vizvastaH // 2 // SASSARIS HALUS // 27 // SCCES in Education Intern a For Private & Personel Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nodaratA punaH krodhAdiparityAga iti, uktaM ca-"kohAINamaNudiNaM cAo jiNavayaNabhAvaNAo abhAhai veNoNodariA paNNattA vIarAgehiM // 1 // " ityAdi / uktonodaratA, idAnI vRttisaGgepa ucyate sa ca hai gocarAbhigraharUpaH, te cAnekaprakArAH, tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, tatra dravyato nirlepAdi grAyamiti, uktaM ca "leDamalevarDa vA amugaM davvaM ca aja ghicchAmi / amugeNa va daveNaM aha dabbAbhiggaho nAma // 1 // aTTha u goarabhUmI elugavikkhaMbhamittagahaNaM ca / saggAmaparaggAme evaiya gharA ya khitammi // 2 // ujjua gaMtuMpaJcAgaI agomuttiA pyNgvihii| peDA ya addhapeDA abhitaravAhisaMbukkA // 3 // kAle abhiggaho puNa AdI majjhe taheva avasANe / appatte saikAle AdI bii majjha taite // 4 // ditagapaDicchayANaM bhaveja suhumaM pi mA hu aciyattaM / iti appattaatIte pavattaNaM mA ya to majjhe // 5 // ukkhittamAicaragA bhAvajuA khalu abhiggahA hoti / gAyanto a ruaMtoja deha nisannamAdI vA // 6 // 1 krodhAdInAmanudinaM tyAgaH jinavacanabhAvanAtazca / bhAvenonodaratA prajJaptA viitraagaiH||1|| 2 lepakRd alepakadvA'mukaM dravyaM cAdya grahISyAmi / amukeNa | vA dravyeNAsau dravyAbhigraho nAma // 1 // 3 aSTa tu gocarabhUmayaH eluka (dehalI) viSkambhamAtragrahaNaM ca / khaprAme paragrAme etAvanti gRhANi ca kSetre // 2 // 4 RjvI gatvApratyAgatizca gomUtrikA ptjhviithii| peTA cArSapeTA abhyantaravAhyazambUke // 3 // 5 kAle'bhiprahaH punarAdI madhye tayaivAvasAne / aprApte smRtikAle AdiH dvitIye madhyaH tRtiiye'ntH||4||6daaykprtiicchkyorbhuut sUkSmA'pi maivAprItiH / ityaprAptAttItayoH pravartanaM ca mA ca (bhUta) tato madhye // 5 // 7 utkSiptacarakatvAcA bhAvayutAH khalu abhigrahA bhavanti / gAyana rudaiva yadadAti niSaNmAdivA // 1 // HASSISHAHAHASA Jan Education in For Private Personel Use Only W w.jainelibrary.org Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 osakkaNa ahisakkaNaparaMmuhAlaMkio naro vAvi / bhAvaNNayareNa juo aha bhAvAbhiggaho NAma // 7 // " ukto 1 drumapuhAri-vRttiH vRttisaMkSepaH, sAmprataM rasaparityAga ucyate-tatra rasAH kSIrAdayastatparityAgastapa iti, uktaM ca-"vigaI |SpikA0 vigaIbhIo vigaigayaM jo u muMjae sAhU / vigaI vigaisahAvA vigaI vigaI balA i|| 1 // vigaI -tapo'dhiH // 28 // pariNaidhammo moho jamudijae udiNNe a / sudRvi cittajayaparo kahaM akaje Na bahihiti? // 2 // dAvAnalamajjhagao ko tavasamaTThayAi jalamAI / santevi Na sevijA? mohANaladIviesuvamA // 3 // " ityAdi, ukto rasaparityAgaH, sAmprataM kAyakleza ucyate-sa ca vIrAsanAdibhedAcitra iti, uktaM ca-"vIrosaNa ukkuDagAsaNAi loAio ya vissnneo| kAyakileso saMsAravAsanivveaheutti // 1 // vIrAsaNAisu guNA kAyaniroho dayA a jIvesu / paraloamaI atahA bahumANo ceva annesiM ||2||nnissNgyaa ya pacchApurakammavi-I vajaNaM ca loaguNA / dukkhasahattaM naragAdibhAvaNAe ya nivveo||3||" tathA'nyairapyuktam-"pazcAtkarma 1 avaSvaSkaNamabhiSvaSkaNaparAGmukhAlato naro vA'pi / bhAvenAnyatareNa yutaH asau bhAvAbhigraho nAma // 7 // 2 vikRti vikRtibhItaH vikRtigataM yastuma bhuLe sAdhuH / vikRtivikRtikhabhAvA vikRtirvigatiM balAnayati // 1 // 3 vikRtiH pariNatidharmA moho yadudIryate udIrNe ca / suSThapi cittajayaparaH kathamakAyeM na vasyati ! // 1 // 4 dAvAnalamadhyagataH kAdupazamArthAya jalAdIni / sanyapi na seveta? mohAnaladIpita eSopamA // 3 // 5 bIrAsanamutkaTukAsanaM ca . locAdikazca vijJeyaH / kAyaklezaH saMsAravAsanirvedaheturiti // 1 // 6 vIrAsanAdiSu guNAH kAyanirodho dayA ca jIveSu / paralokamatizca tathA bahumAnazcaivAnyeSAm kaa||2|| 7 nissaMgatA ca pazcAtapUrvakarmavivarjanaM ca locaguNAH / duHkhasahatvaM narakAdibhAvanayA ca nirvedaH // 3 // 9455 Join Education i deal Www.jainelibrary.org Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puraka (maI) ryApathaparigrahaH / doSA ghete parityaktAH, zirolocaM prakurvatA // 1 // " ityAdi / gataH kAyaklezaH, sAmprataM saMlInatocyate iyaM cendriyasaMlInatAdibhedAcaturvidheti, uktaM ca-"iMdiakasAyajoe paDucca saMlINayA muNeyavvA / tahaya vivittAcariA paNNattA vIarAgehiM // 1 // " tatra zrotrAdibhirindriyaiH zabdAdiSu sundaretareSu rAgadveSAkaraNamindriyasaMlInateti, uktaM ca-"saddesu abhaddayapAvaesu soavisayamuvagaesu / tu?Na va ruTeNa va samaNeNa sayA Na hoavvaM // 1 // " evaM zeSendriyeSvapi vaktavyam , yathA-"rUvesu abhaddagapAvaesu" ityAdi / uktendriyasallInatA, adhunA kaSAyasaMlInatA-sA ca tadudayanirodhodIrNaviphalIkaraNalakSaNeti, uktaM ca-"udayasseva niroho udayaM pattANa vA'phalIkaraNaM / jaM ittha kasAyANaM kasAyasaMlInatA esA // 1 // " ityAdi, uktA kaSAyasaMlInatA, sAmprataM yogasaMlInatA-sA punarmanoyogAdInAmakuzalAnAM nirodhaH kuzalAnAmudIraNamityevaMbhUteti, uktaMca-"apasatthANa niroho jogANamudIraNaM ca kuslaannN| kajammi ya vihigamaNaM joe saMlINayA bhaNiA // 1 // " ityAdi / uktA yogasaMlInatA, adhunA viviktacaryA, 1 indriyakaSAyayogAn pratItya saMlInatA muNitavyA / tathA ca viviktA caryA prajJaptA vItarAgaiH // 1 // 2 zabdeSu ca bhadrakapApakeSu zrotraviSayamupagateSu / *tuSTena vA ruSTena vA zramaNena sadA na bhavitavyam // 1 // 3 rUpeSu ca bhadrakapApakeSu. 4 udayasyaiva nirodha udayaprAptAnAM vA'phalIkaraNam / yadatra kaSAyANAM | kaSAyasaMlInataiSA // 1 // 5 aprazastAnAM nirodho yogAnAmudIraNaM ca kuzalAnAm / kArye ca vidhigamanaM yoge saMlInatA bhaNitA // 1 // Jain Education Internationa For Private & Personel Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 29 // sA punariyam-"ArAmujANAdisu thIpasupaMDagavivajjiesujaM ThANaM / phalagAdINa ya gahaNaM taha bhaNiyaM esnnijjaannN||1||" gatA viviktacaryA, uktA saMlInatA / 'bajjho tavo hohI' iti etadanazanAdi bAcaM tapo SpikA0 bhavati, laukikairapyAsevyamAnaM jJAyata itikRtvA bAdyamityucyate viparItagrAheNa vA kutIrthikairapi kriyata| tapo'dhika itikRtvA iti gaathaarthH|| uktaM bAhyaM tapaH, idAnImAbhyantaramucyate / taca prAyazcittAdibhedamiti, Aha ca pAyacchittaM viNao veAvaccaM taheva sajjhAo / jhANaM ussaggo'vi a abhitarao tavo hoi // 48 // 1 ArAmodyAnAdiSu strIpazupaNDakavivarjiteSu sthAnam / phalakAdInAM ca grahaNaM tathA bhaNitameSaNIyAnAm // 1 // (1) tattha AloyaNA nAma avassakaraNijjesu bhikkhAyariyAiesu jaivi avarAho natthi tahAvi aNAloie aviNao bhavaitti kAUNa avassaM AloetavvaM, to jai kiMci aNesaNAiavarAhaM sarejA, so vA Ayario kiMci sArejA, tamhA AloeyavvaM, AloyaNaMti vA pagAsakaraNaMti vA akkhaNaMti vA visohitti vA egahA / idANaM paDikamaNaM, taM ca micchAmidukkaDasahuttaM bhavada, taMjahA-koi sAhU bhikkhAyariyAe gacchanto kahApamatto iriyaM na sohei, na ya taMmi samae kiMci pANavirAhaNaM kayaM, tAhe so micchAdukaDeNeva sujjhai, evaM sesasamitIsuvi guttIsu, jattha asamitittaNaM kayaM Naya mahanto avarAho bhave micchAdukaDeNeva suddhI bhavatitti / tadubhayaM nAma jattha AloyaNaM paDikamaNaM egidiyANaM jIvANaM saMghaparitAvaNAdiSu kaesu Auttassa bhavanti / vivego nAma paridvAvaNaM, taM ca AhArovahisejjAsaNANasaMsattANa uggamAdIsu ya kAraNesu asuddhANaM bhavai / idANiM kAussagge, so ya kAussaggotti vA viussagotti vA egaTThA, so ya kAussaggo imehiM kijjai taMjahA-NAvAnaIsaMtAre gamaNAgamaNasumiNadasaNaAvassagAdisu kAraNesu bahuviho bhavai / idANiM tavo, so paMcarAiMdiyANi AdikAUNa bahuviyappo bhavaitti / tathA chedo nAma jassa kassavi hu sAhuNo tahArUvaM avarAha NAUNa pariyAo chijjai, taMjahA-ahorattaM vA pakkhaM vA mAsaM vA saMvacchara vA, evamAdicchedo bhavati / mUle nAma so ceva se pariyAo mUlato chijada / aNavaThThappo nAma // 29 // | savvacchedapatto kiMci kAlaM kareUNa tavaM tatto puNovi dikkhA kajjai / pAraMco nAma khettAto desato vA nicchubhai / chedaaNabahumUlapAraMciyANi desaM kAlaM saMjama-19 virAhaNaM purisa paDuca dijaMtitti pacchittaM gataM. * - Jain Education For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In vyAkhyA - tatra pApaM chinattIti pApacchit, athavA yathAvasthitaM prAyazcittaM zuddhamasminniti prAyazcittamiti, uktaM ca- "pAvaM chiMdai jamhA pAyacchittaMti bhaNNae tamhA / pAeNa vAvi cittaM visohaI teNa pacchittaM // 1 // " tatpunarAlocanAdi dazadheti, uktaM ca- "AloyaNapaDikkamaNe mIsavivege tahA viussagge / tavacheamUlaaNabaTTayA ya pAraMcie ceva // 1 // " bhAvArtho'syA AvazyakavizeSavivaraNAdavaseya iti / uktaM prAyazcittaM, sAmprataM vinaya ucyate-tatra vinIyate'nenASTaprakAraM karmeti vinaya iti uktaM ca- "vinayaphalaM zuzrUSA guruzuzrUSAphalaM zrutajJAnam / jJAnasya phalaM viratirviratiphalaM cAzravanirodhaH // 1 // saMvaraphalaM tapobalamatha tapaso nirjarA phalaM dRSTam / tasmAtkriyAnivRttiH kriyAnivRtterayogitvam // 2 // yoganirodhAdbhavasantatikSayaH santatikSayAnmokSaH / tasmAtkalyANAnAM sarveSAM bhAjanaM vinayaH // 3 // " sa ca jJAnAdibhedAt saptadhA, uktaM ca - "NANe daMsaNacaraNe maNavaikAovayArio viNao / NANe paMcapagAroM mahaNANAINa saddahaNaM // 1 // bhattI taha bahumANo taddidvatthANa sammabhAvaNayA / vihigahaNabhAsovi a eso viNao jiNAbhihio // 2 // 1 pApaM chinatti yasmAt prAyazcittamiti bhaNyate tasmAt / prAyeNa vApi cittaM vizodhayati tena prAyazcittam // 1 // 2 AlocanA pratikramaNaM mitraM vivekastathA vyutsargaH / tapazchedo mUlamanavasthApyaM ca pArAJcikaM caiva // 1 // 3 ata eva nAtra cUrNAviva sthAnadarzanam 4 jJAne darzane caraNe manovAkkAyeSu aupacAriko vinayaH / jJAne paJcaprakAraH matijJAnAdInAM zraddhAnam // 1 // 5 bhaktistathA bahumAnaH taddRSTArthAnAM samyagbhAvanatA / vidhigrahaNamabhyAso'pi ca eSa vinayo jinAbhihitaH // 2 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 30 // Jain Education In sussUsaNA aNAsAyaNA ya viNao a daMsaNe duviho / daMsaNaguNAhie kajjai sussUsaNAviNao // 3 // saMkkAra bhuTThANe sammANAsaNa abhiggaho taha ya / AsaNaaNuppayANaM kiikammaM aMjaligaho a // 4 // eMtasmaiNugacchaNayA Thiassa taha pajjuvAsaNA bhaNiyA / gacchaMtANuvvayaNaM eso sustUsaNAviNao // 5 // ittha ya sakkAro - dhuNaNavaMdaNAdi anbhuTThANaM-jao dIsaha tao caiva kAyavvaM, saMmANo vatthapattAdIhiM pUaNaM, AsaNAbhiggaho puNa -acchaMtasse vAyareNAsaNANayaNapuvvagaM uvavisaha etthatti bhaNaNaMti, AsaNaaNuppadANaM tu ThANAo ThANaM saMcAraNaM, kihnakammAdao pagaDatthA / aNAsAyaNAviNao puNa paNNarasaviho, taMjahA - "titthagara dhamma Ayaria vAyage thera kulagaNe saMdhe / saMbhoiya kiriyAeN mahaNANAINa ya taheva // 1 // " ettha bhAvaNA-titthagarANamaNAsAyaNAe titthagarapannattassa dhammassa aNAsAyaNAe / evaM sarvatra draSTavyam / "kA~ 1 zuzrUSA anAzAtanA ca vinayaH darzane dvividhaH / darzanaguNAdhikeSu kriyate zuzrUSAvinayaH // 3 // 2 satkAro'bhyutthAnaM sanmAnamAsanAbhigrahastathA c| AsanAnupradAnaM kRtikarmAaligrahazca // 4 // 3 Agacchato'nugamanaM sthitasya tathA paryupAsanA bhaNitA / gacchato'nuvrajanameSa zuzrUSAvinayaH // 5 // atra ca satkAraH-stavanavandanAdi abhyutthAnaM yatra dRzyate tatraiva karttavyaM sanmAnaM vastrapAtrAdibhiH pUjanam AsanAbhigrahaH punaH tiSThata evAdareNAsanAnayanapUrvakamupavizatAtretibhaNanam AsanAnupradAnaM tu sthAnAt sthAnaM saJcAraNaM, kRtikarmAdayaH prasiddhAH / anAzAtanAvinayaH punaH paJcadazavidha stadyathA-- tIrthaMkara dharmAcArya vAcake sthavirakulagaNe saddhe / sAmbhogike kriyAyAM ca matijJAnAdInAM ca tathaiva // 1 // 5 kiriA NAma atthavAo bhaNNati-taMjahA - atthi AyA asthi jIvA evamAdI, jo evaM Na saddahai vivarIyaM vA paNNavei teNa kiriA AsAditA bhavati 6 atra bhAvanA - tIrthaMkarANAmanAzAtanayA tIrthaMkaraprajJaprasya dharmasyAnAzAtanayA. 7 kartavyA punarbhaktirbahumAnastathaiva varNavAdazca / arhadAdInAM kevalajJAnAvasAnAnAm // 1 // 1 drumapuSpikA0 tapo'dhi0 // 30 // w.jainelibrary.org Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savvA puNa bhattI bahumANo taha ya vaNNavAo a| arihaMtamAiyANaM kevalaNANAvasANANaM // 1 // " ukto darzanavinayaH, sAmprataM cAritravinaya:-"sAmAiyAicaraNassa saddahANaM taheva kAraNaM / saMphAsaNaM parUvaNamaha purao bhavvasattANaM // 1 // meNavaikAiyaviNao AyariyAINa savvakAlaMpi / akusalamaNoniroho kusalANa udIraNaM thy||2||" idAnImaupacArikavinayaH, sa ca saptadhA,-abhAsa'cchaNachaMdANuvattaNaM kayapaDikiI thy| kAriyaNimittakaraNaM dukkhattagavesaNA tahaya // 1 // taha desakAlajANaNa savvatthesu tahayaNumaI bhnniyaa| uvaArio u viNao eso bhaNio samAseNaM // 2 // " tettha abbhAsa'cchaNaM AesasthiNA Nicameva Ayariyassa anbhAse-adUrasAmatthe accheavvaM, chaMdo'Nuvattiyavvo, kayapaDikiI NAma pasaNNA AyariyA suttatthatadubhayANi dAhiMti Na NAma nijaratti AhArAdiNA jaiyavvaM, kAriyaNimittakaraNaM sammamatthapadamahejjAvieNa viNaeNa viseseNa vahiavvaM, tayaTThANuTThANaM ca kAyavvaM, sesa bhedA pasiddhA / ukto vinayaH, idAnIM | 1 sAmAyikAdicaraNAnAM zraddhAnaM tathaiva kAyena / saMsparzanaM prarUpaNamatha purato bhavyasattvAnAM // 1 // 2 manovAkAyikavinayaH AcAryAdInAM sarvakAlamapi / akuzalamanonirodhaH kuzalAnAmudIraNaM tathaiva // 2 // (1) AyariAINa addhANaparissaMtANaM sIsA u Arambha jAva pAyatalA tAva parameNa AdareNa vissAmaNaM cU. |3 abhyAsasthAnaM chando'nuvartanaM kRtapratikRtistathaiva / kAritanimittakaraNaM duHkhArtagaveSaNaM tathA ca // 1 // 4 tathA dezakAlajJAnaM sarvArtheSu tathA cAnumatirbha|NitA / aupacArikastu vinaya eSa bhaNitaH samAsena // 2 // 5 tatra abhyAsasthAnaM AdezAdhinA nityamevAcAryasya abhyAse-adUrAsane sthAtavyam, chando'nulavartitavyaH, kRtapratikRtirnAma-prasannA AcAryAH sUtramarthaM tadubhayaM vA dAsyanti na nAma nirjareti AhArAdinA yatitavyaM, kAritanimittakaraNaM samyagarthapadamadhyApi tamasmArpha vinayena vizeSeNa vartitavyaM, tadanuSThAnaM ca kartavyaM, zeSAH bhedAH prsiddhaaH| daza. 6 Jan Education in For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 pikA0 tapo'dhi dazavaikA0 vaiyAvRttyam-tatra vyApRtabhAvo vaiyAvRttyamiti, uktaM ca-"AvaccaM vAvaDabhAvo iha dhammasAhaNaNimittaM / hAri-vRttiH aNNAdiyANa vihiNA saMpAyaNamesa bhAvattho // 1 // Ayaria uvajjhAe thera tavassI gilANasehANaM / saa||31|| hammiyakulagaNasaMghasaMgayaM tamiha kAyavvaM // 2 // tattha Ayario paMcaviho, taMjahA-pavvAvaNAyario disAyario suttassa uddesaNAyario suttassa samuddessaNAyario vAyaNAyariotti, uvajjhAo pasiddho ceva, thero nAma jo gacchassa saMThitiM karei, jAisuapariyAyAisu vA thero, tavassI nAma jo uggatavacaraNarao, gilANo nAma rogAbhibhUo, sikkhago NAma jo ahuNA pavvaio, sAhammio NAma ego pavayaNao Na liMgao. ego liMgao Na pavayaNao, ego liMgao vi pavayaNao vi, ego Na liMgao Na pavayaNao, kulagaNasaMghA pasiddhA ceva / idAnI sajjhAo, so a paMcaviho-vAyaNA pucchaNA pariahaNA aNuppehA dhammakahA, *jinasya dharmo jinadharmaH, vinayadharmaH / uktaM ca-"mUlAu khaMdhappabhavvo dumassa" ityAdi, yataH "viNao sAsaNe mUlaM viNao nivvaannsaahgo| viNayAu | vippamukkassa kao dhammo ko tavo // 1 // viNayAu nANaM nANAu daMsaNaM dasaNAu caraNaM tu / caraNehiMto mukkho mukkhe sukkhaM aNAbAhaM // 2 iti pra. vinayAtparaM" vaiyAvRttyaM vyApRtabhAvaH iha dharmasAdhananimittam, annAdikAnAM vidhinA sampAdanameSa bhAvArthaH // 1 // AcArya upAdhyAye sthavire tapakhini glAne shaiksske| sAdharmike kule gaNe saGgha sagataM tadiha karttavyam // 2 // tatrAcAryaH paJcavidhaH / tadyathA-pravAjanAcAryaH dizAcAryaH sUtrasyoddezanAcAryaH sUtrasya samuddezanAcAryaH vA canAcArya iti, upAdhyAyaH prasiddha eva, sthaviro nAma yo gacchasya saMsthitiM karoti, jAti (janma) zrutaparyAyairvA sthaviraH, tapakhI nAma ya ugratapazcaraNarataH, 4 glAno nAma rogAbhibhUtaH, zaikSako nAma yo'dhunA pravrajitaH, sAdharmiko nAma ekaH pravacanato na liGgataH, eko liGgato na pravacanataH, eko liGgato'pi pravacana-1 to'pi, eko na liGgato na pravacanataH, kulagaNasaGghAH prasiddhAzcaiva / idAnI khAdhyAyaH, sa ca paJcavidhaH-vAcanA pracchanA parivartanA'nuprekSA dharmakathA / // 31 // Jain Education in For Private & Personel Use Only ainelibrary.org Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte vAyaNA nAma sissassa ajjhAvaNaM, pucchaNA suttassa atthassa vA havai, pariaDaNA nAma pariaTTaNaMti vA abhassaNaMti vA guNaNaMti egaTThA, aNuppehA nAma jo maNasA pariaTThei No vAyAe, dhammakahA NAma jo ahiMsAilakkhaNaM savvaNNupaNIaM dhammaM aNuogaM vA kahei, esA dhammakahA / gataH svAdhyAyaH, idAnIM dhyAnamucyate- tatpunarArttAdibhedAccaturvidham, tadyathA - ArttadhyAnaM raudradhyAnaM dharmadhyAnaM zukladhyAnaM ceti, tatra "rAjyopabhogazayanAsanavAhaneSu, strIgandhamAlyamaNiratnavibhUSaNeSu / icchAbhilASamatimAtramupaiti mohAd, dhyAnaM tadArttamiti tatpravadanti tajjJAH // 1 // saMchedanairdahanabhaJjanamAraNaizca bandhaprahAradamanairvinikRntanaizca / yo yAti rAgamupayAti ca nAnukampAM, dhyAnantu raudramiti tatpravadanti tajjJAH // 2 // sUtrArthasAdhanamahAvratadhAraNeSu, bandhapramokSagamanAgamahetucintA / paJcendriyavyuparamazca dayA ca bhUte, dhyAnaM tu dharmamiti tatpravadanti tajjJAH // 3 // yasyendriyANi viSayeSu parAGmukhAni, saGkalpakalpanavikalpavikAradoSaiH / yogaiH sadA tribhiraho nibhRtAntarAtmA, dhyAnottamaM pravarazuklamidaM vadanti // 4 // Arte tiryagitistathA gatiradho dhyAne tu raudre sadA, dharme devagatiH zubhaM bata phalaM zukle tu janmakSayaH / tasmAd vyAdhirugantake hitakare saMsAranirvAhake, dhyAne zuklavare rajaHpramathane kuryAt prayatnaM budhaH // 5 // " iti / uktaM samAsato dhyAnaM, vistaratastu dhyAnazata vAcanA nAma ziSyasyAdhyApanam / pracchanA sUtrasya arthasya vA bhavati / parivartanA nAma parivartanamiti vA abhyasanamiti vA guNanamiti vA ekArthAH / anuprekSA nAma yo manasA parivarttayati na vAcA / dharmakathA nAma yo'hiMsAdilakSaNaM sarvajJapraNItaM dharmma manuyogaM vA kathayati, eSA dharmakathA. ainelibrary.org Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA kAdavaseyamiti / sAmprataM vyutsargaH, sa ca dvidhA-dravyato bhAvatazca, dravyatazcaturdhA-gaNazarIropadhyAhArabhe 1dumapuhAri-vRttiH dAt, bhAvatazcitraH, krodhAdiparityAgarUpatvAttasyeti, uktaM ca-"devve bhAve a tahA duhA visaggo cau-3 pikA0 viho vve / gaNadehovahibhatte bhAve kohAdicAo tti // 1 // kAle gaNadehANaM atirittAsuddhabhattapA tapo'dhi0 // 32 // NANaM / kohAiyANa sayayaM kAyavo hoi cAo tti // 2 // " ukto vyutsargaH, 'abhitarao tavo hoI' tti, idaM prAyazcittAdi vyutsargAntamanuSThAnaM laukikairanabhilakSyatvAttatrAntarIyaizca bhAvato'nAsevyamAnatvAnmokSaprAsyantaraGgatvAcAbhyantaraM tapo bhavatIti gaathaarthH|| zeSapadAnAM prakaTArthatvAt sUtrapadasparzikA niyuktikRtA noktA, khadhiyA tu vibhAge (na) sthaapniiyti|| atrAha-'dharmo maGgalamutkRSTamityAdau dharmagrahaNe sati ahiMsAsaMyamatapograhaNamayuktaM, tasyAhiMsAsaMyamataporUpatvAvyabhicArAditi, ucyate, na, ahiMsAdInAM dharmakAraNatvAdharmasya ca kAryatvAtkAryakAraNayozca kazcidbhedAt, kathaMcibhedazca tasya dravyaparyAyobhayarUpatvAt, uktaMca -"tthi puDhavIvisiTTho ghaDotti jaM teNa jujjai aNaNNo / jaM puNa ghaDatti puvvaM nAsI puDhavIi to anno // 1 // " ityAdi, gamyAdidharmavyavacchedena tatvarUpajJApanArtha vAhiMsAdigrahaNamaduSTamityalaM vistareNa // Aha dravye bhAve ca tathA dvidhA vyutsargaH caturvidho dravye / gaNadehopadhibhakteSu bhAve krodhAdityAga iti // 1 // kAle gaNadehayoH atiriktAzuddhabhaktajApAnAnAm / krodhAdikAnAM satataM karttavyo bhavati tyAga iti // 2 // 2 nAsti pRthvIvizliSTo ghaTa iti yattena yujyate ananyaH / yatpunarvaTa iti pUrva nAsI- ma // 32 // tatpRthivyAstato'nyaH // 1 // vibhAganihaMsAsaMghamataporUpatvA kacidabhedazca tasya Tukti puSyaM nAsI pUDhatIhata AhAra Jain Education a l IMI For Private 3 Personal Use Only Awtjainelibrary.org Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |-ahiMsAsaMyamataporUpoM dharmoM maGgalamutkRSTamityetadvacA kimAjhAsiLUmAhokhiyuktisiddhamapi?, atrocyate, ubhayasiddhaM, kuto?, jinavacanatvAt, tasya ca vineyasattvApekSayA''jJAdisiddhatvAt, Aha ca niyuktikAraH jiNavayaNaM siddhaM ceva bhaNNae katthaI udAharaNaM / Asajja u soyAraM heU'vi karhici bhaNNejA // 49 // vyAkhyA-jinAHprAgnirUpitakharUpAH teSAM vacanaM tadAjJayA siddhameva-satyameva pratiSThitameva avicAryamevetyarthaH, kutaH?, jinAnAM rAgAdirahitatvAt, rAgAdimatazca satyavacanAsambhavAt, uktaM ca-"rAgAdvA dveSAdvA mohAdvA vAkyamucyate ghanRtam / yasya tu naite doSAstasyAntakAraNaM kiM syAt ? // 1 // " ityAdi, tathApi tathAvidhazrotrapekSayA tatrApi bhaNyate kacidudAharaNam, tathA Azritya tu zrotAraM heturapi kacidbhaNyate, na tu |niyogataH, tuzabdaH zrotRvizeSaNArthaH, kiMviziSTaM zrotAram ?-paTudhiyaM madhyamadhiyaM ca, na tu mandadhiyam iti, tathAhi-paTudhiyo hetumAtropanyAsAdeva prabhUtArthAya gatirbhavati, madhyamadhIstu tenaiva bodhyate, na vitara ityarthaH / tatra sAdhyasAdhanAnvayavyatirekapradarzanamudAharaNamucyate, dRSTAnta ityarthaH, sAdhyadharmAnvayavyatirekalakSaNazca hetuH, iha ca hetumullaGya prathamamudAharaNAbhidhAnaM nyAyAnugatatvAttahalenaiva hetoH sAdhyArthasAdhakatvopapatteH kaciddhetumanabhidhAya dRSTAnta evocyata iti nyAyapradarzanArtha vA, yathA gatipariNAmapariNatAnAM jIvapudgalAnAM gatyupaSTambhako dhAstikAyaH, cakSuSmato jJAnasya dIpavat, uktaM ca-"jIvAnAM pudgalAnAM ca, gatyupaSTambhakAraNam / dharmAstikAyo jJAnasya, dIpazcakSuSmato yathA // 1 // " tathA kvaciddhetureva kevalo'bhidhI Jain Education in For Private & Personel Use Only Omjainelibrary.org Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 33 // 1 drumapuSpikA. pratijJAdayo'vayavAH prati handItyupamadarzanApUrNava, na ca punAna yate na dRSTAntaH, yathA madIyo'yamazvo, viziSTacihopalabdhyanyathAnupapatterityalaM prasaGgeneti gAthArthaH // tathA katthai paMcAvayavaM dasahA vA savvahA na paDisiddhaM / na ya puNa savvaM bhaNNai haMdI saviAramakkhAyaM // 50 // vyAkhyA-zrotAramevAGgIkRtya kacitpazcAvayavaM 'dazadhA veti kaciddazAvayavaM, 'sarvathA' guruzrotrapekSayA na pratiSiddhamudAharaNAdyabhidhAnamiti vAkyazeSaH, yadyapi ca na pratiSiddhaM tathApyavizeSeNaiva, na ca punaH sarva bhaNyate udAharaNAdi, kimityata Aha-'haMdI saviAramakkhAyaM handItyupapradarzane, kimupapradarzayati?, yasmAdihAnyatra ca zAstrAntare 'savicAraM sapratipakSamAkhyAtaM sAkalyata udAharaNAdyabhidhAnamiti gamyate, pacAvayavAzca pratijJAdayaH, yathoktam-"pratijJAhetUdAharaNopanayanigamanAnyavayavAH' (nyAyada0 1-1-32) / daza punaH pratijJAvibhaktyAdayaH, vakSyati ca-"te u paiNNavihattI" ityAdi / prayogAzcaiteSAM lAghavArthamihaiva svasthAne darzayiSyAma iti gAthArthaH // sAmprataM yaduktam-'jiNavayaNaM siddhaM ceva bhaNNaI katthaI udAharaNaM" ityAdi, tatrodAharaNahetvoH kharUpAbhidhitsayA''ha tatthAharaNaM duvihaM cauvvihaM hoi ekamekaM tu // heU caubviho khalu teNa u sAhijae attho / 51 / / __ vyAkhyA-tatrazabdo vAkyopanyAsArtho nirdhAraNArtho vA, udAharaNaM pUrvavat, tacca mUlabhedato 'dvividhaM dviprakAraM, caritakalpitabhedAt, uttarabhedatastu caturvidhaM bhavati, tayordvayorekaikamudAharaNamAharaNaztaddezarataddoSopanyAsa4bhedAt, taca vakSyAmaH, tathA hinoti-gamayati jijJAsitadharmaviziSTAnAniti hetuH, sa 'caturvidhaH' NROERACHA4 // 33 // Jan Education Themational For Private Personel Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BHAROSAURANAGAR catuSpakAraH, khaluzabdo vyaktibhedAdanekavidhazceti vizeSaNArthaH, tuzabdasya punaHzabdArthatvAt tena punaheM-18 tunA sAdhyArthAvinAbhAvabalena 'sAdhyate niSpAdyate jJApyate vA 'arthaH pratijJArtha iti gaathaarthH|| sAmprataM nAnAdezajavineyagaNahitAyodAharaNaikArthikapratipipAdayiSayA''ha nAyamudAharaNaMtima dilutovama nidarisaNaM tahaya / egaTuM taM duvihaM caunvihaM ceva nAyavvaM // 52 // / vyAkhyA-jJAyate'smin sati dAntiko'rtha iti jJAtam, adhikaraNe niSThApratyayaH, tathodAhiyate prAbalyena gRhyate'nena dAntiko'rtha iti udAharaNam , dRSTamarthamantaM nayatIti dRSTAntaH, atIndriyapramANAdRSTaM saMvedananiSThAM nayatItyarthaH, upamIyate'nena dArzantiko'rtha ityupamAnam, tathA ca 'nidarzanaM nizcayena dayate'nena dAntika evArtha iti nidarzanam, 'egaTuMti idamekArtham ekArthikajAtam, idaM ca tatprAgupanyastaM dvividhamudAharaNaM caturvidhaM caivAGgIkRtya jJAtavyaM pratyekamapi, sAmAnyavizeSayoH kathaJcidekatvAd, ata eva sAmAnyasthApi prAdhAnyakhyApanArthamekavacanAbhidhAnam ekArthamiti, atra bahu vaktavyaM tattu nocyate granthavistarabhayAd, gamanikAmAtramevaitaditi gAthArthaH // sAmprataM yaduktaM tatrodAharaNaM dvividha'mityAdi, tad dvaividhyAdipradazanAyAha cariaM ca kappioM vA duvihaM tatto cauThivahekkekaM / AharaNe tase taddose cevuvannAse / / 53 // vyAkhyA-caritaM ca kalpitaM ce(ve)ti dvividhamudAharaNam , tatra caritamabhidhIyate yavRttaM, tena kasyacid dArTI Jain Education Intern For Private & Personel Use Only DEnelibrary.org Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA. hAri-vRttiH // 34 // bhedI ntikArthapratipattirjanyate, tadyathA-duHkhAya nidAnaM, yathA brahmadattasya / tathA kalpitaM khabuddhikalpanAzilpani 1 dumapumitamucyate, tena ca kasyaciddA ntikArthaprattipattirjanyate, yathA-piSpalapatrairanityatAyAmiti, uktaM cA pikA0 -"jaha tunbhe taha amhe tunbhevi a hohihA jahA amhe / appAhera paDataM paMDuapattaM kisalayANaM // 1 // udAharaNa Navi atthi Navi a hohI ullAvo kisalapaMDupattANaM / uvamA khalu esa kayA bhaviajaNavibohaNavAe // 2 // " ityAdi / Aha-idamudAharaNaM dRSTAnta ucyate, tasya ca sAdhyAnugamAdi lakSaNamiti, uktaM ca-"sAdhyenAnugamo hetoH, sAdhyAbhAve ca nAstitA / khyApyate yatra dRSTAntaH, sa sAdhamryetaro dvidhA // 1 // " asya punastallakSaNAbhAvAt kathamudAharaNatvamiti, atrocyate, tadapi kathazcitsAdhyAnugamAdinA dArzantikArthapratipattijanakatvAtphalata udAharaNam , ihApi ca sA'styevetikRtvA kiM nodAharaNateti ? / sAdhyAnugamAdi lakSaNamapi sAmAnyavizeSobhayarUpAnantadharmAtmake vastuni sati kathaJcijhedavAdina eva yujyate, nAnyasya, ekAntabhedAbhedayostadabhAvAditi, tathAhi-sarvathA pratijJAdRSTAntArthabhedavAdino'nugamataH khalu ghaTAdau kRtakatvAderanityatvAdipratibandhadarzanamapi prakRtAnupayogyeva, bhinnavastudharmatvAt, sAmAnyasya ca parikalpitatvAdasattvAd, itthamapi ca tahalena sAdhyArthapratibandhakalpanAyAM satyAmatiprasaGgAdityatra bahu vaktavyaM tattu nocyate grantha PI // 34 // 1 yathA yUyaM tathA vayaM yUyamapi bhaviSyatha yathA vayam / upAlabhate patat pANDurapatraM kizalayAn // 1 // naivAsti naiva bhaviSyati ullApaH kizalayapANDurapatrayoH / upamA khalveSA kRtA bhavikajanavibodhanArthAya // 2 // HainEducation For Private Personal use only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vistarabhayAditi, evaM sarvathA abhevAdino'pyekatvAdeva tadabhAvo bhAvanIya iti, anekAntavAdinastvanantadharmAtmake vastuni tattaddharmasAmarthyAttattadvastunaH pratibandhabalenaiva tasya tasya vastuno gamakaM bhavati, anyathA | tatastasmiMstatpratipattyasambhava iti kRtaMprasaGgena, prakRtaMprastumaH-caritaM ca kalpitaM ce(ve)tyanena vidhinA dvividham , punazcaturvidhaM-catuSprakAramekaikam, kathamata Aha-'udAharaNaM taddezaH taddoSazcaiva upanyAsa' iti / tatrodAha-12 raNazabdArtha ukta eva, tasya dezastaddezaH, evaM taddoSaH, upanyasanamupanyAsaH, sa ca tadvastvAdilakSaNo vakSyamANa iti gaathaarthH|| sAmpratamudAharaNamabhidhAtukAma Aha cauhA khalu AharaNaM hoi avAo uvAya ThavaNA ya / taya paDuppannaviNAsameva paDhamaM cauvigappaM // 54 // vyAkhyA-caturdhA khalu udAharaNaM bhavati, athavA caturdhA khalu udAharaNe vicAryamANe bhedA bhavanti, tadyathA-13 apAyaH upAyaH sthApanA ca tathA ca pratyutpannavinAzameveti, kharUpameSAM prapaJcena bhedato niyuktikAra eva vakSyati, tathA cAha-'prathamam' apAyodAharaNaM 'caturvikalpaM caturbhedam / tatrApAyazcatuHprakAraH, tadyathA-dravyApAyaH kSetrApAyaH kAlApAyo bhAvApAyazca iti gAthArthaH // tatra dravyAdapAyo dravyApAyaH, apAya:-aniSTaprAptiH dravyameva vA apAyo dravyApAyaH, apAyahetutvAdityarthaH, evaM kSetrAdiSvapi bhAvanIyam / sAmprataM dravyApAyapratipAdanAyAha davvAvAe donni u vANiagA bhAyaro dhaNanimittaM / vahapariNaekkamekaM dahami maccheNa nivveo // 55 // Jain Education in malina For Private & Personel Use Only ww.jainelibrary.org Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 35 // Jain Education 1 drumapu dravyApA vyAkhyA - dravyApAye udAharaNa dvau tu tuzabdAdanyAni ca vaNijau bhrAtarau 'dhananimittaM' dhanArtha vadhapariNato 'ekaikam' anyo'nyaM hade matsyena nirveda iti gAthAkSarArthaH // bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH, tacedam- SpikA0 egaMmi saMnivese do bhAyaro dariddappAyA, tehiM soraDaM gaMtRRNa sAhassio Naulao rUvagANaM viDhavio, te a sayaM gAmaM saMpatthiyA, iMtA taM NDalayaM vAraeNa varhati, jayA egassa hatthe tadA iyaro ciMtei - 'mAremiNavaramee rUvagA mamaM hotu' evaM bIo ciMteha "jahA'haM eaM mAremi" te paropparaM vaha pariNayA ajjhavassaMti / tao jAhe saggAmasamIvaM pattA tattha naItaDe jiTTearassa puNarAvitti jAyA- 'dhiratthu mamaM, jeNa mae davvassa kae bhAuviNAso ciMtio' paruNNo, iareNa pucchio, kahio, bhaNaI-mamaMpi eyArisaM cittaM hotaM, tAhe eassa doseNaM amhehiM evaM ciMtiaMtikA tehiM so ulao dahe chUDho, te a gharaM gayA, so a Naulao tattha paDato maccharaNa gilio, so a maccho meeNa mArio, vIhIe oyArio / tesiM ca bhAugANAM bhagiNI mAyAe vIhiM paTThaviA jahA macche ANeha jaM bhAugANaM te sijjhati, tAe a saMmAvatIe so ceva 1 ekasmin sanniveze dvau bhrAtarau daridraprAyau, tAbhyAM saurASTraM gatvA sAhasriko nakulako rUpakANAmarjitaH, tau ca svakaM grAmaM saMprasthitau, AyAntau taM nakulakaM vArakeNa vahataH, yadA ekasya haste tadA itarazcintayati - mArayAmi kevalamete rUpyakA mama bhavantu, evaM dvitIyazcintayati -- yathA'hametaM mArayAmi, tau parasparaM vadhapariNatAvadhyavasyataH, tato yadA svagrAmasamIpaM prAptau tatra nadItaTe jyeSThetarasya punarAvRttirjAtA 'dhigastu mAM yena mayA dravyasya kRte bhrAtRvinAzazcintitaH, grahaditaH, itareNa pRSTaH kathitaH, bhaNati - mamApyetAdRzaM cittamabhUt, tadaitasya doSeNAvAbhyAmetacintitamitikRtvA tAbhyAM sa nakulako hade kSiptaH, tau ca gRhaM gatau, 2 sa ca nakulakastatra patan matsyena gilitaH, sa ca matsyaH zvapacena mAritaH, vIthyAmavatAritaH / tayorbhrAtrorbhaginI ca mAtrA vIthIM prasthApitA yathA matsyAnAnaya yaddhAtRbhyAM te siddhyanti, tayA ca samApattyA sa eva (1) bhavitavyatayA vi0 pra0. yAdyA A haraNabhedAH // 35 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education macchao ANIo, ceDIe phAliMtIe Naulao diTTho, ceDIe ciMtiaM - esa Naulao mama caiva bhavissahatti ucchaMge kao, Thavito ya therIe diTTho NAo a, tIe bhaNiyaM-kimeaM ucchaMge kayaM ?, sAvi lohaM gayANa sAhai, tAo dovi paropparaM pahayAto, sA therI tAe ceDIe tArise mammappaese AhayA jeNa takkhaNameva jIviyAo vavaroviyA, tehiM tu dAraehiM so kalahavaiaro NAo, sa Naulao diTTho, therI gADhappahArA pANavimukkA nissaGkaM dharaNitale paDiyA diTThA, ciMtiaM ca NehiM imo so avAyabahulo a (Na) tthotti / evaM davvaM avAyautti / laukikA apyAhuH - " arthAnAmarjane duHkhamarjitAnAM ca rakSaNe / Aye duHkhaM vyaye duHkhaM, dhiga dravyaM duHkhavardhanam // 1 // apAyabahulaM pApaM, ye parityajya saMzritAH / tapovanaM mahAsattvAste dhanyAste tapakhinaH // 2 // ityAdi / etAvatprakRtopayogi / teo tesiM tamavAyaM picchiUNa Nivveo jAo, tao taM dAriyaM kassai dAUNa nivviNNakAmabhoA pavvaiyatti gAdhArthaH // idAnIM kSetrAdyapAyapratipAdanAyAha 1 1 matsya AnItaH, ceTyA vidArayantyA nakulako dRSTaH, ceTyA cintitam - eSa nakulako mamaiva bhaviSyati iti utsaGge kRtaH, sthApyamAnazca sthavirayA dRSTo jJAtazca, tayA bhaNitam kimetattvayotsane kRtam ?, sApi lobhaM gatA na sAdhayati, te dve api parasparaM prahate, sA sthavirA tayA ceTyA tAdRze marmapradeze AhatA yena tatkSaNameva jIvitAd vyaparopitA, tAbhyAM tu dArakAbhyAM sa kalahavyatikaro jJAtaH sa nakulako dRSTaH, sthavirA gADhaprahArA prANavimuktA nissRSTaM dharaNItale patitA dRSTA, cintitaM cAbhyAm - ayaM so'pAyabahulortha iti / evaM dravyamapAyaheturiti 2 tatastayostamapAyaM dRSTvA nirvedo jAtaH, tatastAM dArikAM kasmaiciddattvA nirviNNakAmabhogau pravrajitAviti. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH pikA0 khetami avakkamaNaM dasAravaggassa hoi avareNaM / dIvAyaNo a kAle bhAve maMDukkiAkhavao // 56 // vyAkhyA-tatra kSetra iti dvAraparAmarzaH, tatazca kSetrAdapAyaH kSetrameva vA tatkAraNatvAditi / tatrodAharaNa-II mapakramaNam-apasarpaNaM 'dazAravargasya dazArasamudAyasya bhavati 'apareNa aparata ityarthaH, bhAvArthaH kathAna- dravyApAkAdavaseyaH, taca vkssyaamH| 'dvaipAyanazca kAle' dvaipAyanaRSiH, kAla ityatrApi kAlAdapAyaH kAlApAyaH kAla yAdyA Aeva vA tatkAraNatvAditi, atrApi bhAvArthaH kathAnakagamya eva, taca vakSyAmaH / 'bhAve maMDukkikAkSapaka' itya- haraNabhedAH trApi bhAvAdapAyo bhAvApAyaH sa eva vA tatkAraNatvAditi, atrApi ca bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, tacca vakSyAma iti gaathaakssraarthH|| bhAvArtha ucyate-khittApAodAharaNaM dasArA harivaMsarAyANo ettha mahaI kahA jahA harivaMse / uvaogiyaM ceva bhaNNae, kaMsaMmi viNivAie sAvAyaM khettameyaMtikAUNa jarAsaMdharAyabhaeNa dasAravaggo mahurAo avakkamiUNa bAravaI gaotti / prakRtayojanAM punarniyuktikAra eva kariSyati, kimakANDa eva naH prayAsena ? / kAlAvAe udAharaNaM puNa-kaNhapucchieNa bhagavayA'riTThaNemiNA vAgariyaM-bArasahiM saMvaccharehiM dIvAyaNAo bAravaINayarIviNAso, ujjotatarAe NagarIe paraMparaeNa suNiUNa dIvAyaNapari __1 kSetrApAyodAharaNam-dazArhA harivaMzarAjAnaH, atra mahatI kathA, yathA harivaMze, aupayogikameva bhaNyate, kase vinipAtite sApAyaM kSetrametaditikRtvA jarAsandharAjabhayena dazAhavargoM madhurAto'pakramya dvAravatIM gata iti. 2 kAlApAye udAharaNaM punaH kRSNapRSTena bhagavatA'richaneminA vyAkRtam-dvAdazabhiH saMvatsadvaipAyanAd dvAra-1 vatInagarIvinAzaH, udyotatarAyAM nagaryo paramparakeNa zrutvA dvaipAyanaparivAjako Jain Education Memonal Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvAyao mA gariM viNAsehAmitti kAlAvadhimaNNao gamemitti uttarAvahaM gao, sammaM kAlamANamayANiUNa ya bArasame ceva saMvacchare Agao, kumArehiM khalIkao, kayaNiANo devo uvavaNNo, tao ya NagarIe avAo jAotti, NaNNahA jiNabhAsiyaMti / bhAvAvAe udAharaNaM khamao-ego khamao cellaeNa samaM bhikkhAyariyaM gao, teNa tattha maMDukkaliyA mAriA, cillaeNa bhaNi-maMDukkaliA tae mAriA, khavagora bhaNai-re duha seha! ciramaiA ceva esA, te gaA, pacchA ratti Avassae AloiMtANa khamageNa sA maMDu-18 kaliyA nAloiyA tAhe cillaeNa bhaNiaM-khamagA! taM maMDukkaliyaM Aloehi, khamao ruho tassa cellayassa khelamallayaM ghecUNa uddhAio, aMsiyAlae khaMbhe AvaDio vegeNa iMto, mao ya joisiesu uvavanno, tao caittA diTThIvisANaM kule diTThIviso sappo jAo, tattha ya egeNa parihiMDateNa nagare rAyaputto sappeNa khaio, ahituMDaeNa vijAo savve sappA AvAhiA, maMDale pavesiA bhaNiyA-aNNe savve gacchaMtu, jeNa 1 mA nagarI vininazamiti ( vinAzayiSyAmIti ) kAlAvadhimanyatra gamayAmIti uttarApathaM gataH / samyakAlamAnamajJAtvA ca dvAdaze caiva saMvatsare AgataH, kumArairupasargitaH, kRtanidAno deva utpannaH, tatazca nagaryA apAyo jAta iti, nAnyathA jinabhASitamiti. bhAvApAye udAharaNaM kSapakaH-ekaH kSapakaH ziSyeNa samaM 4 mikSAcaryA gataH, tena tatra maNDakikA mAritA, ziSyeNa bhaNitam-maNDUkikA tvayA mAritA, kSapako bhaNati-re duSTazaikSa! ciramRtavaiSA, tau gatau, pazcAdAtrAvAvazyake AlocayatAM kSapakeNa sA maNDUkikA nAlocitA tadA ziSyeNa bhaNitam . kSapaka! tAM maNDU kikAmAlocaya, kSapako ruSTastasmai ziSyAya, zleSmamallakaM | | gRhItvoddhAvitaH, akhyAlaye stambhe ApatitaH vegenA''yAn, mRtazca jyotiSkeSUtpannaH, tatathyutvA dRSTiviSANAM kule dRSTiviSaH sarpo jAtaH, tatra caikena parihiNDamAnena daza.75 nagare rAjaputraH sarpaNa daSTaH, AhituNDikena vidyayA sarve sarpA AhUtAH, maNDale pravezitA bhaNitAH-anye sarve gacchantu, yena. ARRRRRRIAN in Education For Private Personel Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 drumapu. pikA0 dravyAdyA apAyA: dazavaikAdapuNa rAyaputto khaio so acchau, sabve gayA, ego Thio, so bhaNio-ahavA visaM Aviyaha ahavA hAri-vRttiH ettha aggimi NivaDAhi, so a agaMdhaNo, sappANaM kila do jAIo-gaMdhaNA agaMdhaNA ya, te agaMdhaNA // 37 // mANiNo, tAhe so aggimi paviTTho, Na ya teNa taM vaMtaM paJcAiyaM, rAyaputtovi mao, pacchA raNA ruTeNa ghosAviyaM rajje-jo mama sappasIsaM ANei tassAhaM dINAraM demi, pacchA logo dINAralobheNa sappe mAreu ADhatto, taM ca kulaM jattha so khamao uppanno taM jAisaraM rattiM hiMDai divasao na hiMDai, mA jIve dahehAmittikAuM, aNNayA AhituMDigehiM sappe maggaMtehiM rattiMcareNa parimaleNa tassa khamagasappassa bilaM diTThati dAre se Thio, osahio AvAhei, ciMtei-diTTho me kovassa vivAo, to jai ahaM abhimuho NigacchAmi to dahihAmi, tAhe puccheNa ADhatto nimphiDiu~, jattiyaM nippheDei tAvaiyameva AhiMDao chiMdei, jAva sIsaM chipaNaM, mao ya, so sappo devayApariggahio, devayAe raNNo sumiNae darisaNaM diNNaM-jahA mA 1 punA rAjaputro daSTaH sa tiSThatu, sarve gatAH ekaH sthitaH, sa bhaNitaH-athavA viSamApiba, athavA'trAmau nipata, sa cAgandhanaH, sarpANAM kila dve jAtIgandhanA agandhanA ca, te agandhanA mAninaH, tadA so'nau praviSTaH, na ca tena tadvAntaM pratyApItaM, rAjaputro'pi mRtaH, pazcAdvAjJA ruSTena ghoSitaM rAjye-yo mama sarpazIrSamAnayet tasmAyahaM dInAraM dadAmi, pazcAloko dInAralobhena sarpAn mArayitumAdRtaH, taca kulaM yatra sa kSapaka utpannasta jAtismaraM rAtrI hiNDate divase na hiNDate, mA jIvAn dhAkSamitikRtvA, anyadA'hituNDakaiH sarpAn mArgayadbhiH rAtriMcareNa parimalena tasya kSapakasarpasya bilaM dRSTamiti dvAre tasya sthitaH, auSadhita Ahvayati, cintayati-dRSTo mayA kopasya vipAkaH, tato yadyahamabhimukho nirgacchAmi tadA dhakSyAmi, tataH pucchenAdRto niHsphiTituM, yAvanisphiTati tAvadevAhituNDikaIN dichanatti, yAvacchIrSa chinnaM, mRtazca, sa sarpo devatAparigRhItaH, devatayA rAjJaH khapne darzanaM dattaM-yathA mA. // 37 // R For Private Personal Use Only Jan Education ainelibrary.org to Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAGARAAGACASSES sappe mAreha putto te nAgakulAo uvvahiUNa bhavissai, tassa dArayassa nAgadattanAmaM karejAhi so a khamagasappo marittA teNa pANapariccAeNa tasseva raNNo putto jAo, jAe dArae NAmaM kayaM NAgadatto, khuDDa-13 lao ceva so pavvaio, so akira teNa tiriyANubhAveNa atIva chuhAluo, dosINavelAe ceva ADhavei muMjiuM jAva sUratthamaNavelaM, uvasaMto dhammasaddhio ya, tammi a gacche cattAri khamagA, taMjahA-cAummAsio timAsio domAsio egamAsiotti, rattiM ca devayA vaMdilaM AgayA, cAummAsio paDhamahio, tassa purao temAsio, tassa purao domAsio, tassa purao egamAsio, tANa ya purao khuddo| savve khamage atikkamittA tAe devayAe khuDao baMdio, pacchA te khamagA ruTThA, niggacchaMtI a gahiyA cAummA|siakhamaeNa potte, bhaNiA ya aNeNa-kaDapUyaNi! amhe tavassiNo Na vaMdasi, eyaM kUrabhAyaNaM vaMdasitti, sA devayA bhaNai-ahaM bhAvakhamayaM vadAmi, Na pUAsakkArapare mANio a vaMdAmi, pacchA te cellayaM teNa amarisaM | 1 sarpAn mAraya putraste nAgakulAdudvartya bhaviSyati, tasya dArakasya nAgadattanAma kuryAH / sa ca kSapakasarpo mRtvA tena prANaparityAgena tasyaiva rAjJaH putro jAtaH, jAte dArake nAma kRtaM nAgadattaH, kSutaka eva sa pravajitaH, sa ca kila tena tiryaganubhAvenAtIva kSudhAluH, prabhAtavelAyAmevAdriyate bhoktuM yAvatsUryA-15 stamayanavelA, upazAnto dharmazraddhikazca / tasmin gacche catvAraH kSapakAstadyathA-cAturmAsikasaumAsiko dvaimAsika ekamAsika iti, rAtrau ca devatA vanditumAgatA. rattivaeNa rAtrisatkena vi0pa0. cAturmAsikaH prathamaH sthitaH tasya purataH traimAsikaH tasya purato dvaimAsikaH tasya purata ekamAsikaH, teSAM ca purataH kSullakaH / sarvAn kSapakAnatikramya tayA devatayA kSullako vanditaH, pazcAtte kSapakA ruSTAH, nirgacchantI ca gRhItA cAturmAsikena pote, bhaNitA cAnena-kaTapUtane! asmA~-1 tapakhino na vandase, enaM kUrabhAjanaM vandasa iti, sA devatA bhaNati-ahaM bhAvakSapakaM vande, na pUjAsatkAraparAn mAninaca vande, pazcAtte kSulakAya tenAmarSa. Jain Education in a l For Private & Personel Use Only ww.jainelibrary.org Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 38 // Jain Education vahaMti, devayA ciMtei mA ee cellayaM kharaMTehiMti, to saNNihiA ceva acchAmi, tAhaM paDibohehAmi, bitiadivase a cellao saMdisAveUNa gao dosINassa, paDiAgao AloittA cAummAsiyakhamagaM NimaMtei, teNa paDiggahe se NicchUDhaM, cellao bhaNai-micchAmidukkaDaM jaM tumbhe mae khelamallao Na paNAmio, taM teNa upparAu ceva pheDittA khelamallae chUTa, evaM jAva timAsieNaM jAva egamAsieNaM NicchUDhaM, taM teNa tahA ceva pheDiaM, aDDayAlittA laMbaNe giNhAmittikAuM khamaeNa cellao bAhaM gahio, taM teNa tassa cellagassa adINamaNasassa visuddhapariNAmassa lessAhiM visujjhamANIhiM tadAvaraNijANaM kammANaM khaNa kevalanANaM samuppaNNaM, tAhe sA devayA bhaNai-kiha tugbhe vaMdiavvA ? jeNevaM kohAbhibhUA acchaha, tAhe te khamagA saMvegamAvaNNA micchAmidukkaDaMti, aho bAlo uvasaMtacitto amhehiM pAvakammehiM AsAio, 1 vahanti, devatA cintayati - maite kSullakaM nirbhartsayiSyanti tataH sannihitaiva tiSThAmi tadA'haM pratibodhayiSyAmi, dvitIya divase ca kSullakaH saMdizya gataH paryuSitAya, pratyAgata Alocya cAturmAsikakSapakaM nimantrayati, tena patagrahe tasya zleSma nibUtam, kSulako bhagati - mithyA me duSkRtaM yattubhyaM mayA zleSma mallako na dattaH tattenoparita eva spheTayitvA zleSmamalake kSiptam, evaM yAvat trimAsikena yAvadekamAsikena nikSiptaM tattena tathaiva spheTitam Azritya ( balAtkAraM kRtvA) lambanAn gRhNAmItikRtvA kSapakena kSuddhako bAhau gRhItaH, tadA tena tasya kSullakasyAdInamanaso vizujyamAnapariNAmasya lezyAbhirvizuddhyamAnAbhistadAvaraNIyAnAM karmaNAM kSayeNa kevalajJAnaM samutpannaM, tadA sA devatA bhaNati kathaM yUyaM vanditavyAH ? yenaivaM krodhAbhibhUtAstiSThatha, tadA te kSapakAH saMvegamApannA mithyA me duSkRtamiti, aho bAla upazAntacitto'smAbhiH pApakarmabhirAzAtitaH, evaM teSAmapi zubhAdhyavasAnena kevalajJAnaM samutpannam. 1 drumapu SpikA 0 dravyAdya pAyAH 11 36 11 w.jainelibrary.org Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evaM tesipi suhajjhavasANeNaM kevalanANaM samuppaNNaM, evaM pasaMgao kahiyaM kahANayaM, uvaNao puNa kohA-|| digAo apasatyabhAvAo duggaie avAo tti // paralokacintAyAM prakRtopayogitAM darzayannAha sikkhagaasikkhagANaM saMvegathiraTThayAi dohaMpi / davAIyA evaM daMsijjate avAyA u / / 57 // ___ vyAkhyA-zikSakAzikSakayoH' abhinavapravRjitacirapravajitayoH abhinavapravajitagRhasthayorvA saMvegasthairyArtha dvayorapi dravyAdyA 'evam uktena prakAreNa vakSyamANena vA dazyante apAyA iti, tatra saMvego-mokSasukhAbhilASaH sthairya punaH abhyupagatAparityAgaH, tatazca kathaM nu nAma duHkhanibandhanadravyAdyavagamAttayoH saMvegasthairye syAtAM? dravyAdiSu cApratibandha iti gAthArthaH // tathA cAha daviraM kAraNagahi vigiMciavvamasivAikhettaM ca / bArasahiM essakAlo kohAivivega bhAvammi // 58 // __ vyAkhyA-ihotsargato mumukSuNA dravyamevAdhikaM vastrapAtrAdyanyadvA kanakAdina grAhya, zikSakAhisaMdiSTAdikAraNagRhItamapi tatparisamAptau parityAjyam, ata evAha-dravyaM kAraNagRhItaM, kim ! 'vikiNcitvyN'| parityAjyam, anekaihikAmuSmikApAyahetutvAt, durantAgrahAdyapAyahetutA ca madhyasthaiH svadhiyA bhaavniiyeti| evamazivAdikSetraM ca, parityAjyamiti vartate, azivAdipradhAnaM kSetramazivAdikSetram, AdizabdAdUnodaratArAjadviSTAdiparigrahaH, parityAjyaM cedamanekaihikAmuSmikApAyasambhavAditi / tathA dvAdazabhirvareSyatkAla:, 1evaM (tat) prasaGgataH kathitaM kathAnakam , upanayaH punaH krodhAdikAt aprazasvabhAvAt durgaterapAya iti. Jain Education jainelibrary.org Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaiaro hAri-vRttiH // 39 // Jain Education In parityAjya iti varttate, tata evApAyasambhavAditi bhAvanA, etaduktaM bhavati - azivAdiduSTa eSyatkAlaH dvAdazabhirvarSairanAgatamevojjhitavya iti uktaM caM - "saMvaiccharavArasaeNa hohiti asivaMti te tao NiMti / suttatthaM kutrtA atisayamAdIhiM nAUNaM // 1 // " ityAdi / tathA 'krodhAdiviveko bhAva' iti krodhAdayo'prazasta bhAvAsteSAM vivekaH - narakapAtanAdyapAya hetutvAtparityAgaH, bhAva iti bhAvApAye, kArya ityayaM gAthArthaH // evaM tAvadvastutazcaraNakaraNAnuyogaMmadhikRtyApAyaH pradarzitaH, sAmprataM dravyAnuyogamadhikRtya pradarzyatedavvAdihiM nico egaMteNeva jesiM appA u / hoi abhAvo tesiM suhaduhasaMsAramokkhANaM // 59 // vyAkhyA- 'dravyAdibhiH' dravyakSetrakAlabhAvaiH nArakatvaviziSTakSetravayo'vasthitatvAprasannatvAdibhiH 'nityaH' avicalitakhabhAvaH 'ekAntenaiva' sarvathaiva 'yeSAM vAdinAm 'AtmA' jIvaH tuzabdAdanyacca vastu bhavati - saMjAyate 'abhAva:' asaMbhavaH 'teSAM' vAdinAM keSAm ? - 'sukhaduHkhasaMsAramokSANAm' tatrAhlAdAnubhavarUpaM kSaNaM sukham, tApAnubhavarUpaM duHkham tiryagnaranArakAmarabhavasaMsaraNarUpaH saMsAraH, aSTaprakArakarmabandhaviyogo mokSaH, tatra kathaM punasteSAM vAdinAM sukhAdyabhAvaH ?, Atmano'pracyutAnutpanna sthirekakhabhAvatvAd, anyathA| tvApariNateH sadaiva nArakatvAdibhAvAd, aparityaktAprasannatve pUrvarUpasya ca prasannatvenAbhavanAdU, evaM zeSe Svapi bhAvanIyamiti gAthArthaH // tatazcaivam - 1 saMvatsaradvAdazakena bhaviSyati azivamiti te tato niryAnti / sUtrArthaM kurvanto'tizayAdibhirjJAtvA // 1 // 1 drumapuSpikA0 dravyAdyA apAyAH // 39 // vjainelibrary.org Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int suhadukkhasaMpaogo na vijjaI niJcavAyapakkhami / egaMtucche aMmi a suhadukkha vigappaNamajuttaM // 60 // vyAkhyA- sukhaduHkhasaMprayogaH, samyak saMgato vA prayogaH saMprayogaH akalpita ityarthaH 'na vidyate' nAsti na ghaTata ityarthaH, ka ? - 'nityavAdapakSe' nityavAdAbhyupagame saMprayogo na vidyate, kalpitastu bhavatyeva, yathA''hurni - tyavAdinaH- "prakRtyupadhAnataH puruSasya sukhaduHkhe staH, sphaTike raktatAdivad buddhiprativimbAdvA'nye" iti, kalpitatvaM cAsya Atmanastattvata eva tathApariNatimantareNa sukhAdyabhAvAd upadhAnasannidhAvapyandhopale raktatAdivat, tadabhyupagame cAbhyupagamakSatiH, buddhipratibimbapakSe'pyavicalitasyAtmanaH sadaivaikasvabhAvatvAt sadaivaikarUpapratibimbApatteH, svabhAvabhedAbhyupagame cAnityatvaprasaGga iti / mA bhUdanityaikAntagraha ityata Aha'ekAntena' sarvathA ut- prAbalyena chedo - vinAzaH ekAntocchedaH - niranvayo nAza ityarthaH asmiMzca kim ? -sukhaduHkhayorvikalpanaM sukhaduHkhavikalpanam, 'ayuktam' aghaTamAnakam, ayamatra bhAvArtha:- ekAntocchede'pi sukhAdyanubhavitustatkSaNa eva sarvathocchedAdahetukatvAttaduttarakSaNasyotpattirapi na yujyate, kutaH punastadvikalpanamiti gAthArthaH // ukto'pAyaH, sAmpratamupAya ucyate tatropa- sAmIpyena (Aya) vivakSitavastuno'vikalalAbhahetutvAdvastuno lAbha evopAyaH - abhilaSitavastvavAptaye vyApAravizeSa ityarthaH asAvapi caturvidha | eva, tathA cAha emeva caDavigappo hoi uvAo'vi tattha davvaMmi / dhAtubbAo paDhamo naMgalakuliehiM khettaM tu // 61 // w.jainelibrary.org Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1dumapu. dazavaikA0 hAri-vRttiH // 40 // vyAkhyA-'evameva' yathA apAyaH, kim ?-'caturvikalpa caturbhedaH bhavatyupAyo'pi, tadyathA-dravyopAyaH kSetropAyaH kAlopAyaH bhAvopAyazca, tatra 'dravya' iti dvAraparAmarzaH dravyopAye vicArye 'dhAturvAdaH' suvarNapAta-18 SpikA0 notkarSalakSaNo dravyopAyaH 'prathama' iti laukikA, lokottare tvadhvAdau paTailAdiprayogataHprAsukodakakaraNam, dravyAdyA kSetropAyastu lAgalAdinA kSetropakramaNe bhavati, ata evAha-'lAGgalakulikAbhyAM kSetram' upakramyata iti upAyA: gamyate, tatazca lAGgalakulike tadupAyo laukikA, lokottarastu vidhinA prAtarazanAdyarthamaTanAdinA kSetrabhAvanam, anye tu yoniprAbhRtaprayogataH kAJcanapAtanotkarSalakSaNameva saGghAtaprayojanAdau dravyopAyaM vyAcakSate, vidyAdibhizca dustarAdhvataraNalakSaNaM kSetropAyamiti / atra ca prathamagrahaNapadArtho'tiricyamAna ivAbhAti, pAThAntaraM vA 'dhAuvvAo bhaNiotti atra ca kathazcidavirodha eveti gaathaarthH|| kAlo a nAliyAihiM hoi bhAvaMmi paMDio abhao / corassa kae nahi vaDakumAri parikahei // 62 / / vyAkhyA-kAlazca nAlikAdibhiHjJAyata iti zeSaH, nAlikA-ghaTikA AdizabdAcchakAdiparigrahaH, tatazca nAlikAdayaH kAlopAyo laukikA, lokottarastu sUtraparAvarttanAdibhistathA bhavati, "bhAve' ceti dvAraparAmarzatvAdbhAvopAye vicArye nidarzanaM, ka ityAha-'paNDitoM vidvAn 'abhayaH' abhayakumArastathA cAha-cauranimittaM nartakyAM (nATye ) vaha (vRddha) kumArI, kim ?, trikAlagocarasUtrapradarzanArthamAha-parikathayati, ta 1 takrakharaNTitacIvavAdi vi. pra. // 40 // Jain Education H Dawjainelibrary.org Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karahi, teNa vahiSNo, jeNesa, tAhe teNa ArAma karemihalo, sAbhAra tazca yathA tenopAyatazcaurabhAvo vijJAtaH evaM zikSakAdInAM tena tena vidhinopAyata evaM bhAvo jJAtavya iti gAthArthaH // navaraM bhAvovAe udAharaNaM-rAyagihaM NAma jayaraM, tattha seNio rAyA, so bhajAe bhaNio jahA mama egakhaMbhaM pAsAyaM karehi, teNa vaDaiNo ANattA, gayA kaTThacchiMdagA, tehiM aDavIe salakkhaNo saralo mahaimahAlao dumo diTTho, dhUvo diNNo, jeNesa pariggahio rukkho so darisAveu appANaM, to NaM Na chiMdAmotti, aha Na dei darisAvaM to chiMdAmotti, tAhe teNa rukkhavAsiNA vANamaMtareNa abhayassa darisAvo diNNo, ahaM raNo egakhaMbhaM pAsAyaM karemi, savvouyaM ca ArAma karemi sabvavaNajAiuveyaM, mA chiMdahatti, evaM teNa kao paasaao| annayA egAe mAyaMgIe akAle aMbayANa dohalo, sA bhattAraM bhaNai-mama |aMbayANi ANehi, tadA akAlo aMbayANaM, teNa oNAmiNIe vijAe DAlaM oNAmiyaM, aMbayANi gahi ANi, puNo a uNNamaNIe upaNAmiyaM, pabhAe raNNA diTuM, payaM Na dIsai, ko esa maNuso atigao, ? | 1 bhAtropAye udAharaNaM rAjagRhaM nAma nagara, tatra zreNiko rAjA, sa bhAryayA bhaNitaH-yathA mamaikastambha prAsAdaM kAraya, tena vardhakina AjJaptAH, gatAH kASThacchekadakAH (kASTAni chettuM), tairaTavyAM salakSaNaH saralo mahA'timahAlayo drumo dRSTaH, dhUpo dattaH, yenaiSa parigRhIto vRkSaH sa darzayatvAtmAnaM, tadA enaM na chinmaH iti, atha na dAdAsyatha darzanaM tadA chetsyAma iti, tadA tena vRkSavAsinA vyantareNAbhayAya darzanaM dattam-ahaM rAjJa ekastambha prAsAdaM karomi sarvakaM cArAmaM karomi sarvavanajAtyupetaM, mA chinddhi (chetsIH) iti, evaM tena kRtaH praasaadH| anyadaikasyA mAtajhyA akAle dauhada AmrANAm , sA bhartAraM bhaNati-mahyamAnAnAnaya, tadA'kAla AmrANAM, tenAvanAminyA vidyayA zAkhA'vanAmitA AmrA gRhItAH punazconnAminyonAmitA, prabhAte rAjJA dRSTa, padAni na dRzyante, ka eSa manuSyo'tigataH / , sAyaM karemi, savvA teNa rukkhavAsiNI darisAveu appANavaNo saralo in Education For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 41 // Jain Education | jassa esA erisI sattitti so mama aMteuraMpi dharisehittikAuM abhayaM sadAveUNa bhaNai-sattarattassa abbhaMtare jaMi coraM NANesi to Natthi te jIviaM / tAhe abhao gavesiuM Adatto, NavaraM egaMmi paese gojjo ramiukAmo, milio logo, tattha gaMtuM abhao bhaNati - jAva gojo maMDei appANaM tAva mamegaM akvANagaM suNeha jahA kahiMpi Nayare ego dariddasiTThI parivasati, tassa dhUyA buDakumArI aIva rUviNI ya, varaNimittaM kAmadevaM accei, sA ya egaMmi ArAme corie puSpANi uceMtI ArAmieNa diTThA, kayasthiumAdattA, tIe so bhaNio - mA maI kumAriM viNAsehi, tavAvi bhayaNIbhANijjIo atthi, teNa bhaNiA-ekAe vavatthAe muyAmi, jai NavaraM jammi divase pariNejjasi taddivasaM caiva bhattAreNa aNugdhADiyA samANI mama sayAsa ehisi to muyAmi, tIe bhaNio evaM havautti, teNa visajjiA annayA pariNIA, 1 yasyaiSedRzI zaktiriti sa mamAntaH puramapi dharSayati itikRtvA'bhayaM zabdayitvA bhaNati saptarAtrasyAbhyantare yadi cauraM nAnayasi tadA te nAsti jIvitam / tadA'bhayo gaveSayitumAhataH, navaramekasmin pradeze narttako rantukAmaH, milito lokaH, tatra gatvA'bhayo bhaNati - yAvannarttako maNDayati AtmAnaM tAvanmamai kamAkhyAnaM zRNuta yathA kasminnapi nagare eko daridrazreSThI parivasati, tasya putrI vRddhakumArI atIva rUpiNI ca, gharanimittaM kAmadevamarcayati sA caikasminnArAme cauryA puSpANyucinvatI ArAmikeNa dRSTA, kadarthitumArabdhA, tayA sa bhaNitaH mA mAM kumArIM vinAzaya, tavApi bhaginIbhAgineyyaH santi, tena bhaNitA - ekayA vyavasthayA muJcAmi yadi paraM yasmin divase pariNayasi tasminneva divase bhartrAnudghATitA satI mama sakAzamAyAsyasi tadA mukhAmi, tayA bhaNitaH evaM bhavatviti, tena visRSTA anyadA pariNItA. 1 drumapu pikA0 dravyAcA upAyAH // 41 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAhe apavarake pavesiA tAhe bhattArassa sambhAvaM kahei, visajiyA baccai, paTThiyA ArAma, aMtarA a corohiM / gahiyA, tesiMpi sambhAvo kahio, mukkA, gacchaMtIe aMtarA rakkhaso diTTho, jo chaNhaM mAsANaM AhArei, teNa| gahiyA, kahie mukkA, gayA ArAmiyasagAsaM, teNa diTThA, so saMbhaMto bhaNai-kahamAgayAsi?, tAe bhaNiaMmayA kao so pulviM samao, so bhaNai-kahaM bhattAreNa mukkA?, tAhe tassa taM savvaM kahiaM, aho sacapainnA esA mahilatti, ettiehiM mukkA kihAhaM duhAmitti teNa vimukkA, paDiyaMtI a gayA savvesiM tesiM majjheNaM, AgatA tehiM savvehiM mukkA, bhattArasagAsaM aNahasamaggA gayA / tAhe abhao taM jaNaM pucchai-akkhaha ettha keNa dukkara kayaM?, tAhe issAluyA bhaNaMti-bhattAreNaM, chuhAluyA bhaNaMti-rakkhaseNaM, pAradAriyA bhaNaMti-mAlA MCCORDARSHASTRA 1 yadA'pavarakaM praviSTA tadA bharnuH sadbhAvaM kathayati, visRSTA brajati, prasthitA''rAmamantarA ca cauraigRhItA, tebhyo'pi sadbhAvaH kathitaH, muktA, gacchantyA'ntarA rAkSaso dRSTaH, yaH SadbhirmAsairAhArayati, tena gRhItA, kathite muktA, gatA''rAmikasakAzaM, tena dRSTA, sa sambhrAnto bhaNati-kathamAgatA'si ?, tayA bhaNitam -mayA kRtaH sa pUrva samagaH (saGketaH), sa bhaNati-kathaM bhartA muktA ? tadA tasmai tatsarve kathitam , aho satyapratijhaiSA mahileti, iyadbhirmukkA kathamahaM dUSayAmi ! iti tenApi muktA, pratiyAntI ca gatA sarveSAM teSAM madhyena, AgatA sarvestairmukkA, bhartuH sakAzamanaghakhamArgA gtaa| tadA'bhayastAn janAn pRcchatiAkhyAtAtra kena duSkara kRtaM ? tadA IrSyAlukA bhaNanti-bhA, kSudhAlukA bhaNanti-rAkSasena, pAradArikA bhaNanti-mAlAkAreNa, harikezena bhaNitamcauraiH, pazcAtsa gRhItaH yathaiSa caura iti / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1dumapuSpikA0 dravyAdyA upAyA: dazavaikA0 gAreNaM, harieseNa bhaNiaM-corohiM, pacchA so gahio, jahA esa corotti / etAvatprakRtopayogi / jahA hAri-vRttiH / abhaeNa tassa corassa uvAeNa bhAvo NAo evamihavi sehANamuvaTThAyaMtayANaM uvAeNa gIattheNa vipri||42|| NAmAdiNA bhAvo jANiabvotti, kiM ee pavvAvaNijjA navatti, pavvAviesuvi tesu muMDAvaNAisu emeva vibhAsA, yaduktam-"pavvAvio siyatti amuMDAveuM na kappaI" ityAdi / kahANayasaMhAro puNa-coro seNiyassa uvaNIo, pucchieNa sambhAvo kahio, tAhe raNNA bhaNiyaM-jai navaraM eyAo vijAo dehi to na mAremi, demitti abbhuvagae AsaNe hio paDhaI, na ThAI, rAyA bhaNaI-kiM na ThAI ?, tAhe taM mAyaMgo bhaNaijahA aviNaeNaM paDhasi, ahaM bhUmIe tuma AsaNe, NIyatare uvaviTTho, ThiyAto siddhAo ya vijAotti / kRtaM prasaGgena / evaM tAvallaukikamAkSiptaM caraNakaraNAnuyogaM cAdhikRtyoktA dravyopAyAdayaH, sAmprataM dravyAnuyogamadhikRtya pradaryanta iti / tatrApyupAyadarzanato nityAnityaikAntavAdayoH sukhAdivyavahArAbhAvaprasaGgena tathA pratyakSagocarAtikrAntezca vastuta AtmAbhAva eveti mA bhUcchiSyakANAM mativibhramo'ta upAyata evAtmAstitvamabhidhAtukAma Aha 1 yathA'bhayena tasya caurasyopAyena bhAvo jJAtaH evamihApi zaikSakANAmupasthApyamAnAnAmupAyena gItArthena vipariNAmAdinA bhAvo jJAtavya iti-kimete pravAjanIyA naveti, pravAjiteSvapi teSu muNDanAdiSu evameva vikalpaH (vibhASA) "pravAjitaH syAditi ca muNDayituM na kalpate" kathAnakasaMhAraH punaH cauraH zrerANikAyopanItaH, pRSTena sadbhAvaH kathitaH, tadA rAjJA bhaNitaM yadi navaramete vidye dadAsi tadA na mArayAmi, dadAmItyabhyupagate Asane sthito bhaNati, na tiSThataH, rAjA bhaNati-kiM na tiSThataH ? tadA taM mAtako bhaNati-yathA avinayena paThasi, ahaM bhUmau tvamAsane, nIcatare upaviSTaH, sthite siddhe ca vidye iti. // 42 // For Private & Personel Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49545555 evaM tu ihaM AyA paJcakkhaM aNuvalabbhamANo'vi / suhadukkhamAiehiM gijjhai hehi~ asthitti / / 63 // vyAkhyA-evameva yathA dhAtuvAdAdibhirdravyAdi 'iha' asmilloke 'AtmA' jIvaH 'pratyakSamiti tRtIyArthe dvitIyA pratyakSeNa 'anupalabhyamAno'pi' adRzyamAno'pi 'sukhaduHkhAdibhiH' AdizabdAt saMsAraparigraho gRhyate 'hetubhiH' yuktibhiH 'asti' vidyata iti-evaM gRhyate, tathAhi-sukhaduHkhAnAM dharmavAddharmasya cAvazyama-12 nurUpeNa dharmiNA bhavitavyaM, na ca bhUtasamudAyamAtra eva deho'syAnurUpo dharmI, tasyAcetanatvAt sukhAdInAM ca cetanatvAditi, atra bahu vaktavyamiti gaathaarthH|| jaha va'ssAo hatthiM gAmA nagaraM tu pAusA sarayaM / odaiyAu uvasamaM saMkaMtI devadattassa / / 64 // __vyAkhyA-yathA veti prakArAntaradarzane 'azvAt' ghoTakAt 'hastinaM gajaM grAmAt nagaraM tu prAvRSaH zaradaM prAvRTkAlAccharatkAlamityarthaH, audayikAd bhAvAd 'upazama'mityaupazamikaM 'saMkrAntiH' saMkramaNaM saGkrAntiH kasya ?-devadattasya, pratyakSeNeti shessH|| ___ evaM sau jIvassavi davvAIsaMkamaM paDuccA u / asthittaM sAhijai paJcakkheNaM parokkhaMpi // 65 // vyAkhyA-evaM' yathA devadattasya tathA, kim ? -'sato' vidyamAnasya jIvasyApi dravyAdiSu saMkramaH, AdizabdAt kSetrakAlabhAvaparigrahaH, taM 'pratItya' Azritya 'astitvaM' vidyamAnatvaM 'sAdhyate' avasthApyate / Ahasato'stitvasAdhanamayuktam, na, avyutpannavipratipannaviSayatvAt sAdhanasya, 'pratyakSeNa' azvAdisaMkrameNa, sa daza.8 Jain Education Inte l For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 43 // Jain Education In sarvathA sAkSAtparicchittimaGgIkRtya 'parokSamapi' apratyakSamapi, avagrahAdikhasaMvedanato lezatastu pratyakSamevaitat, etaduktaM bhavati yathA azvAdisaGkrAntirna devadattAkhyaM dharmiNamatiricya varttate, evamiyamapyaudArikAdvaikriye tiryaglokAdUrdhvaloke parimitavarSAyuSkaparyAyAdaparimitavarSAyuSkaparyAye cAritrabhAvAdaviratabhAve ca saGkAntirna jIvAkhyaM dharmiNamantareNopapadyata iti vRddhA vyAcakSate / anye tu dvitIyagAthApazcArddha pAThAntarato'nyathA vyAcakSate - tatrAyamabhisambandhaH, 'evaM tu ihaM Aye' tyAdigAthayopAyata evAtmAstitvamabhidhAyAdhunopAyata eva sukhaduHkhAdibhAvasaGgatinimittaM nityAnityaikAntapakSavyavacchedenAtmAnaM pariNAminamabhidhitsurAha - 'jahavassAo' gAthAvyAkhyA pUrvavat // evaM sa jIvassavi davvAIsaMkamaM paDuccA u / pariNAmo sAhijjai paJcakkheNaM parokakhevi // 66 // pUrvArddha pUrvavat, pazcArddhabhAvanA punariyam-na kAntanityAnityapakSayordRSTA'pi dravyAdisaGkrAntirdevadattasya yujyate ityatastadbhAvAnyathAnupapattyaiva pariNAmasiddheriti, uktaM ca- "nArthAntaragamo yasmAt sarvathaiva na cAgamaH / pariNAmaH pramAsiddha, iSTazca khalu paNDitaiH // 1 // ghaTamaulisuvarNArthI, nAzotpAdasthitiSvayam / zokapramodamAdhyasthyaM, jano yAti sahetukam // 2 // payovrato na dadhyatti, na payo'tti dadhivrataH / agorasavrato nobhe, tasmAdvastu trayAtmakam // 3 // " iti gAdhAdvayArthaH // uktamupAyadvAramadhunA sthApanAdvAramabhidhitsurAha-- ThavaNAkam ekaM dito tattha poMDarIaM tu / avA'vi sannaDhakaNahiMgusivakayaM udAharaNaM / / 67 / / 1 drumapu SpikA0 upAyA haraNam // 43 // jainelibrary.org Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SEX A vyAkhyA-sthApyate iti sthApanA tayA tasyAstasyAM vA karma-samyagabhISTArthaprarUpaNalakSaNA kriyA sthApanAkarma, 'eka miti tajjAtyapekSayA dRSTAntoM nidarzanaM 'tatra' sthApanAkarmaNi 'pauNDarIkaM tu tuzabdAttathAbhUtamanyacca, tathA ca pauNDarIkAdhyayane pauNDarIkaM prarUpya prakriyayaivAnyamatanirAsena khamataM sthApitamiti, athavetyAdi pazcAI sugamam , laukikaM cedamiti gAthAkSarArthaH // bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccedam-jahA egammi Nagare ego mAlAyAro saNNAio karaMDe pupphe ghettUNa vIhIe ei, so aIva accaio, tAhe teNa sigghaM vosiriUNaM sA pupphapiDigA tasseva uvari palhatthiyA, tAhe loo pucchai-kimayaMti?, jeNistha puphANi chaDDesitti, tAhe so bhaNai-ahaM Alovio, ettha hiMgusivo nAma, etaM taM vANamaMtaraM hiMgusivaM nAma uppannaM, loeNa pariggahiyaM, pUyA se jAyA, khAigayaM ajavi taM pADaliputte hiMgusivaM nAma vaannmNtrN| evaM jai kiMci uDDAhaM pAvayaNIyaM kayaM hojjA keNavi pamAeNa tAhe tahA pacchAeyavvaM jahA parcuNNaM pavayaNu 1 yathaikasmin nagare eko mAlAkAraH saMjJAyitaH karaNDe puSpANi gRhItvA vIthyAmeti, so'tIva vyathitaH, tadA tena zIghraM vyutsRjya sA puSpapiTikA tasyaivopari paryastA, tadA lokaH pRcchati-kimetaditi ?, yenAtra puSpANi tyajasi iti, tadA sa bhaNati-ahamalopikaH, atra hiDazivo nAma, etat tat vyantarika hizivaM nAmotpannaM, lokena parigRhItaM, pUjA tasya jAtA, svAtigatamadyApi tatpATaliputre hiDazivaM nAma vyantarikam / evaM yadi kizcid apabhrAjanAkArya prAvacanikaM kRtaM | bhavet kenApi pramAdena taMdA tathA pracchAdayitavyaM yathA pratyuta pravacanodbhAvanA bhavati 'saMjAtAyAmapabhrAjanAyAM yathA giri siddhaH kuzalabuddhibhiH / lokasya dharmazraddhA pravacanavarNena suSTu kRtA // 1 // "1(1) sNjnyaapiidditH| bAdhitaH vi. pa. (2) prakSiptA. vi. pa. (3) loThio devatayA khayamavalokitaH vi. pa. (4) paccuNNaM pratyuta vi. pa. SIAKASPAS Jan Education For Private Personel Use Only ainelibrary.org Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 44 // BARBARICS bhAvaNA havai / "saMjAe uDDAhe jaha girisiddehiM kusalabuddhIhiM / loyassa dhammasaddhA pavayaNavaNNeNa suTTha 1 dumapukayA // 1 // " evaM tAvacaraNakaraNAnuyogaM lokaM cAdhikRtya sthApanAkarma pratipAditam, adhunA dravyAnuyoga- |SpikA madhikRtyopadarzayannAha sthApano- savvabhicAraM hetuM sahasA vottuM tameva annehiM / uvavUhai sappasaraM sAmatthaM ca'paNo nAuM // 68 // dA0hiGgavyAkhyA-saha vyabhicAreNa vartata iti savyabhicArastaM hetuM' sAdhyadharmAnvayAdilakSaNaM 'sahasA' tatkSa- zivo Nameva 'vottuM' abhidhAya 'tameva hetum 'anyaiH' hetubhireva 'upabRMhate samarthayati 'saprasaram' anekadhA sphArayan 'sAmarthya prajJAbalam , cazabdo bhinnakramaH 'Atmanazca' khasya ca 'jJAtvA' vijJAya, cazabdAtparasya ceti gAthArthaH // bhAvArthastvayam-dravyAstikAdyanekanayasaGkulapravacanajJena sAdhunA tatsthApanAya nayAntaramatApekSayA savyabhicAraM hetumabhidhAya pratipakSanayamatAnusArataH tathA samarthanIyaH yathA samyaganekAntavAdapratipattirbhava-2 tIti / Aha-udAharaNabhedasthApanAdhikAracintAyAM savyabhicArahetvabhidhAnaM kimarthamiti', ucyate, tadAzrayeNa bhUyasAmudAharaNAnAM pravRtteH, tadanvitaM codAharaNamapi prAya iti jJApanArtham , alaM prasaGgena / abhihitaM sthApanAkarmadvAram , adhunA pratyutpannavinAzadvAramabhidhAtukAma AhahoMti paDuppannaviNAsaNaMmi gaMdhavviyA udAharaNaM / sIso'vi katthavi jai ajhovajijja to guruNA // 69 // // 44 // vyAkhyA-bhavanti pratyutpannavinAzane vicArye gAndharvikA udAharaNaM laukikamiti / tatra pratyutpannasya Jain Education Intl For Private & Personel Use Only njainelibrary.org Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int vastuno vinAzanaM pratyutpannavinAzanaM tasminniti samAsaH / gAndharvikA udAharaNamiti yaduktaM tadidam - jahA egammi nagare ego vANiyao, tassa bahuyAo bhayaNIo bhAiNijA bhAujjAyAo ya, tassa gharasamIve rAuliyA gaMdhavviyA saMgIyaM kareMti divasassa tinni bAre, tAo vaNiyamahilAo teNa saMgIyasaddeNa tesu gaMdhavvisu ajjhovavannAo kiMci kammAdANaM na kareMti, pacchA teNa vANiyaeNa ciMtiyaM-jahA viNaTThA eyAotti, ko uvAo hojjA ? jahA na viNassaMtittikAuM mittassa kahiyaM, teNa bhaNNai-apaNo gharasamIve vANamaMtaraM karAvehi, teNa kathaM, tAhe pADahiyANaM rUvae dAuM vAyAveda, jAhe gaMdhavviyA saMgIyayaM ADhaveMti tAhe te pADahiyA paDahe diMti vaMsAdiNo ya phusati gAyaMti ya, tAhe tesiM gaMdhabviyANaM viggho jAo, paDahasaddeNa yaNa subvvaha gIyasaddo, tao te rAule ubaTTiyA, vANio saddAvio, kiM vigdhaM karesitti ? bhaNai-mama ghare devo, ahaM tassa tinni velA paDahe davAvemi, tAhe te bhaNiyA- jahA annattha gAyaha, kiM devassa dive dive 1 yathaikasmin nagare eko vaNik tasya bahukA bhaginyaH bhAgineyyaH bhrAtRjAyAzca, tasya gRhasamIpe rAjakulIyA gAndharvikAH saGgItaM kurvanti divase zrIn vArAn tA vaNigmahilAstena saGgItazabdena teSu gAndharvikeSu abhyupapannAH kizcitkarmAdAnaM na kurvanti, pazcAttena vaNijA cintitam - yathA vinaSTA evA iti, ka upAyo bhavet ? yathA na vinazyantItikRtvA mitrAya kathitaM tena bhaNyate-Atmano gRhasamIpe vyantarikaM kAraya, tena kRtam, tadA pAThahikebhyo rUpyakAn datvA vAdayati, yadA gAndharvikAH saGgItamAdriyante tadA te pATahikAH paTahAn dadati vaMzAdIMzva spRzanti gAyanti ca tadA teSAM gAndharvikANAM vighno jAtaH, paTahazabdena ca na zrUyate gItazabdaH, tataste rAjakule upasthitAH, vaNik zabdAyitaH, kiM vighnaM karoSIti ?, bhaNati mama gRhe devaH, ahaM tasya tisro velAH paTahaM dApayAmi, tadA te bhaNitAH - yathA'nyatra gAyata, kiM devasya divase divase jainelibrary.org Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 | aMtarAiyaM kajaha ? / evaM AyarieNavi sIsesu agArIsu ajjhovavajamANesu tAriso uvAo kAyavo 1 drumapuhAri-vRttiH 18|jahA tesiM dosassa tassa NivAraNA havai, mA te ciMtAdiehiM NarayapaDaNAdie avAe pAvahiMti, uktaM|| pikA0 ca-"ciMteI. dahamicchaha dIhaM NIsarsai taha jairo dAho / bhattAroyaMga mucchA ummatto Ne yANaI maraNaM // 1 // prtyutpnn||45|| paDhame soyaI vege dava taM gacchaI biiyavege / NIsasai taiyavege Aruhai jaro cautthaMmi // 2 // Dajjhai vinAze |paMcamavege chaThe bhattaM na royae vege / sattamiyaMmi ya mucchA aTThamae hoi ummtto||3||nnvme Na yANai kiMci gAndharvidasame pANehiM muccai mnnuuso| eesimavAyANaM sIse rakkhaMti AyariyA // 4 // paraloiyA avAyA bhaggapa- kodA0 iNNA paDaMti naraesu |nn lahaMti puNo yohiM hiMDaMti ya bhavasamuddami // 5 // " amumevArtha cetasyAropyAha-zipyo'pi vineyo'pi 'kacit vilayAdau 'yadI tyabhyupagamadarzane 'abhyupapadyata' abhiSvaGgaM kuryAdityarthaH tato 'guruNA' AcAryeNa, kim ?-gAthA HASAROSARIO PARA 1 antarAyaH kriyate ? / evamAcAryeNApi ziSyeSvagAriNISu adhyupapadyamAneSu tAdRza upAyaH kartavyo yathA teSAM doSasya tasya nivAraNaM bhavati, mA te cintAdikainarakapatanAdikAn apAyAn prApsyantIti-cintayati draSTumicchati dIrgha niHzvasiti tathA jvaro dAhaH / bhaktArocako mUrchA unmatto na jAnAti maraNam // 1 // | prathame zocati vege draSTuM tAM gacchati dvitIyavege / niHzvasiti tRtIyavege Arohati jvarazcaturthe // 2 // dahyate paJcame vege SaSThe bhaktaM na rocate vege / saptame ca mUrcI aSTame bhavatyunmattaH // 3 // navame na jAnAti kiJciddazame prANairmucyate manuSyaH / etebhyo'pAyebhyaH ziSyaM rakSayanyAcAryAH // 4 // pAralaukikA apAyA bhannapratijJAH 4 patanti narakeSu / na labhante punarbodhi hiNDante ca bhavasamudre // 5 // syAdau vi. pa. // 45 // Jain Education inte For Private & Personel Use Only M ainelibrary.org Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wortortor vAreyabbu uvAeNa jaivA vAUlio vadejAhi / savve'vi natthi bhAvA kiM puNa jIvo sa vottavvo // 70 // vyAkhyA-vArayitavyoM' niSeddhavyaH, kiM yathAkathazcit ? netyAha-'upAyena' pravacanapratipAditena, yathA'sau samyagvarttata iti bhAvArthaH / evaM tAvallaukikaM caraNakaraNAnuyogaM cAdhikRtya vyAkhyAtaM pratyutpannavinAzadvAram , adhunA dravyAnuyogamadhikRtyAha-yadivA 'vAtUliko' nAstiko vadet, kiM ?-'sarve'pi ghaTapaTAdayaH 'Natdhitti prAkRtazailyA na santi 'bhAvAH' padArthAH kiM punarjIvaH?, sutarAM nAstItyabhiprAyaH, 'sa vaktavya' so'bhidhAtavyA, kimityAha jaM bhaNasi natthi bhAvA vayaNamiNaM atthi natthi ? jai asthi / eva painnAhANI asao gu nisehae ko Nu! // 71 // vyAkhyA-'yadbhaNasi' yahavISi 'na santi bhAvA' na vidyante padArthA iti, 'vacanamidaM' bhAvapratiSedhakamasti nAstIti vikalpau?, kiM cAto?, yadyasti evaM pratijJAhAniH, pratiSedhavacanasyApi bhAvatvAt, tasya ca sattvAditi bhAvArthaH, dvitIyaM vikalpamadhikRtyAha-'asao gutti athAsaniSedhate ko nu?, niSedhavacanasyaivAsattvAdityayamabhiprAya iti gAthAtrayArthaH / / yaduktam-'kiM punarjIvaH' ityatrApi pratyutpannavinAzamadhikRtyAha No ya vivakkhApubbo saddo'jIvubhavotti na ya sAvi / jamajIvassa u siddho paDisehadhaNIo to jIvo // 72 // vyAkhyA-cazabdasyaivakArArthatvenAvadhAraNArthatvAt 'naca naiva 'vivakSApUrvo vivakSAkAraNaH icchAheturi EISLUSASLAUGOSLASHES t RROR Jan Education Intel For Private Personel Use Only Jainelibrary.org Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 46 // Jain Education Inte tyarthaH, 'zabdo' dhvaniH 'ajIvodbhavaH' ajIvaprabhava ityarthaH, vivakSApUrvakazca jIvaniSedhakaH zabda iti mA bhUdvivakSAyA eva jIvadharmatvAsiddhirityata Aha- 'na ca' naiva 'sApi' vivakSA 'yad' yasmAt kAraNAdU 'ajIvasya tu' ajIvasyaiva, ghaTAdiSvadarzanAt, kintu manastvapariNatA (tya ) nvitatattadravyasAcivyato jIvasyaiva, yatazcaivamataH 'siddha:' pratiSThitaH 'pratiSedhadhvaneH' nAsti jIva iti pratiSedhazabdAdevetyarthaH, 'tataH' tasmAt 'jIva' Atmeti, atra bahu vaktavyaM tattu nocyate granthavistarabhayAditi gAthArthaH // vyAkhyAtaM pratyutpannavinAzadvAraM, tadanvAkhyAnAccodAharaNamiti mUladvAram, adhunA taddezadvArAvayavArthamabhidhitsurAha AharaNaM taddese cauhA aNusaTThi taha uvAlaMbho / pucchA nissAvayaNaM hoi subhaddA'NusaTThI // 73 // vyAkhyA-udAharaNamiti pUrvavad, upalakSaNaM cedamantra, tathA cAha- tasya dezastaddeza udAharaNadeza ityarthaH, ayaM 'caturddhA' 'catuSprakAraH, tadeva catuSprakAratvamupadarzayati- anuzAsanamanuzAstiH-sadguNotkIrttanenopabRMhaNamityarthaH, tathopAlambhanamupAlambhaH - bhaGgayaiva vicitraM bhaNanamityarthaH, pRcchA-praznaH kiM kathaM kenetyAdi, nizrAvacanam-eka kaJcana nizrAbhUtaM kRtvA yA vicitroktirasau nizrAvacanamiti / tatra bhavati subhadrA nAma zrAvi kodAharaNam, ka ? - anuzAstAviti gAthAkSarArthaH // tatthaM aNusaTThIe subhaddA udAharaNaM-caMpAe NayarIe 1 tatrAnuzAstI subhadrodAharaNam - campAyAM nagaryo 1 drumapu SpikA0 taddezodAharaNabhedAH // 46 // jainelibrary.org Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 515555555575453 PIjiNadattassa susAvagassa subhaddA nAma dhUyA, sA aIva rUvavaI sA ya taMcaNiyauvAsaeNa diTThA, so tAe| ajjhovavaNNo, taM maggaI, sAvago bhaNai-nAhaM micchAdihissa dhUyaM demi, pacchA so sAhUNA samIvaM gao dhammo ya aNeNa pucchio, kahio sAhUhiM, tAhe kavaDasAvayadhamma pagahio, tattha ya se sambhAveNaM ceva uvagao dhammo, tAhe teNa sAhUNaM sambhAvo kahio, jahA mae kavaDeNaM dAriyAe kae, NaM NAyaM jahA kavaDeNaM kajahitti, aNNamiyANi deha me aNuvvayAI, loge sa payAso sAvao jAo, tao kAle gae varayA mAlayA paTTavei, tAhe teNa jiNadatteNa sAvaottikAUNa subhaddA diNNA, pANiggahaNaM vattaM, annayA so bhaNai-dAriyaM gharaM mi, tAhe taM sAvao bhaNai-taM savvaM uvAsayakulaM, esA taM NANuvattihiti, pacchA chobhayaM vA labhejatti,NibbaMdhe visajjiyA,NeUNa jugayaM gharaM kayaM, sAsUNaNaMdAo pauhAo bhikkhUNa bhattiM Na kareitti, 1 jinadattasya suzrAvakasya subhadrA nAma putrI, sA'tIva rUpiNI, sA ca taccanika(bauddha)upAsakena dRSTA, sa tasyAmadhyupapannaH, tAM mArgayati, zrAvako bhaNatinAhaM mithyAdRSTaye putrIM dadAmi, sa pazcAt sAdhUnAM samIpe gataH. dharmazcAnena pRSTaH, kathitaH sAdhubhiH, kapaTazrAvakeNa tadA dharmaH pragRhItaH, tatra ca tasya sadbhAvenaivo pagato dharmaH, tadA tena sAdhubhyaH sadbhAvaH kathitaH, yathA mayA kapaTena dArikAyAH kRte, etajjJAtaM yathA kapaTena kriyate iti, anyat idAnIM dehi mahyamaNuvratAni, lAloke sa prakAzaH zrAvako jAtaH, tataH kAle gate parakAH mAlAH prasthApayanti, tadA tena jinadattena dhAvaka itikRtvA subhadrA dattA, pANiprahaNaM vRttam , anyadA | sa bhaNati-dArikAM gRhaM nayAmi, tadA taM zrAvako bhaNati-tat sarvamupAsakakulam eSA tannAnuvartyati, pazcAt apamAnaM vA labheteti, nirbandhe visRthya, nItvA pRthag gRhaM kRtaM, zvazrUnanandaraH pradviSTAH bhikSUNAM bhaktiM na karotIti / (1) tavvaNiya0 pra0 (2) nedam pra. Jain Education Intel For Private & Personel Use Only T ainelibrary.org Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA. hAri-vRttiH 1 dumapu.. SpikA0 // 47 // SECREAS annayA tAhiM subhaddAe bhattArassa akkhAyaM-esA ya seavaDehiM samaM saMsattA, sAvao Na saddahei, annayA khamagassa bhikkhAgayassa achimi kaNuo paviTTho, subhaddAe jibbhAe so kiNuo pheDio, subhaddAe cINapiTeNa tilao kao, so akhamagassa nilADe laggo, uvAsiyAhiM sAvayassa darisio, sAvaeNa pattIyaM, Na tahA aNuyattai, subhaddA ciMtei-kiM accherayaM? jaM ahaM gihatthI chobhagaM labhAmi, ja pavayaNassa uDDAho eyaM me dukkhaitti, sA rattiM kAussaggeNa ThiyA, devo Agao, saMdisAhi kiM karemi ?, sA bhaNai-eaM me ayasaM pamajAhitti, devo bhaNai-evaM havau, ahameyassa Nagarassa cattAri dArAI ThavehAmi, ghosaNayaM ca ghosehAmitti, jahA-jA paivvayA hoi sA eyANi dArANi ugghADehiti, tattha tuma ceva egA ugghADesi tANi ya kavADANi, sayaNassa pacayanimittaM cAlaNIe udagaM chodaNa darisijjAsi, | taddeze'nuzAstau subhadrodA0 -CAKACACAARAKAR 1 anyadA tAbhiH subhadrAyA bhatra prati AkhyAtam-eSA ca zvetapaTaiH saMsaktA, zrAvako na zraddadhAti, anyadA kSapakasya bhikSAgatasya akSiNa rajaH praviSTa, | subhadrayA jihvayA tadrajaH spheTitaM, subhadrayA sindUreNa tilakaH kRtaH, sa ca kSapakasya lalATe lamaH, upAsikAbhiH zrAvakasya darzitaH, zrAvakeNa pratyAyitaM, na tathA'nuvartayati, subhadrA cintayati-kimAzcaryam ! yadahaM gRhasthA'pamAnaM labhe, yatpravacanasyApabhrAjanA etanmAM duHkhayati iti, sA rAtrau kAyotsargeNa sthitA, deva VIAgataH, saMdiza kiM karomi !, sA bhaNati-etanme'yazaH pramAyeti, devo bhaNati-evaM bhavata, ahametasya nagarasya catvAri dvArANi sthagayiSyAmi, ghoSaNAM ca ghoSayiSyAmi iti, yathA-yA pativratA bhavati sA etAni dvArANi udghATayiSyatIti, tatra tvamevaikodghATayiSyasi tAni kapATAni, khajanasya pratyayanimittaM cAlanyAmudakaM kSiptA darzayeH, // 47 // ON Jain Education For Private Personal Use Only aw.jainelibrary.org Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education tao cAlaNI phusiyamavi Na gilihiti, evaM AsAseUNa Niggao devo, NayaradArANi aNeNa ThaviyANi, NAyarajaNo ya addaNNo, io ya AgAse vAyA hoi 'NAgarajaNA mA NiratthayaM kilissaha, jA sIlavaI cAlaNIe chUDhaM udagaM Na gilati sA teNa udgeNa dAraM acchoDei, tao dAraM ugghADijjissati', tattha bahuyAo seTThisatthavAhAdINaM dhUyasuNhAo Na sakkaMti palaiyaMpi lahiu~, tAhe subhaddA sayaNaM Apucchara, avisajatANa ya cAlaNIe udayaM choDhUNa tesiM pADiheraM dariseha, tao visajjiyA, uvAsiAo evaM ciMtiumAdattAo - jahA | esA samaNapaDilehiyA ughADehiti, tAe cAlaNIe udayaM chUDhaM, Na gilainti picchittA visannAo, tao mahAjaNeNa sakkArijaMtI taM dArasamIvaM gayA, arahaMtANaM namokAUNa udaeNa acchoDiyA kavADA, mahayA | saddeNaM koMkAravaM karemANA tinni vi gopuradvArA ugghADiyA, uttaradAraM cAlaNipANieNaM acchoDeUNa bhaNai 1 tatazcAlanyA bindurapi na patiSyati, evamAzvAsya nirgato devaH. nagaradvArANyanena sthagitAni, nAgarajanazvAdhRtimApannaH, itazcAkAze vAgabhUt-nAgarajanAH ! mA nirarthakaM kleziSuH yA zIlavatI ( yayA ) cAlanyAmudakaM kSiptaM (sat) na gilati sA tenodakena dvAramAcchoTayati, tato dvAramudghATiSyate iti, tatra baddvyaH | zreSThisArthavAhAdInAM putrIsnuSAH na zaknuvanti pracAramapi labdhuM tadA subhadrA svajanamApRcchate, avisRjatAM ca cAlanyAmudakaM kSiptvA teSAM prAtIhArye darzayati, tato | visRSTA, upAsikA evaM cintitumAdRtA yathaiSA zramaNapratilekhitodghATayiSyati, tayA cAlanyAmudakaM kSiptaM, na gilati iti prekSya viSaNNAH, tato mahAjanena satkriyamANA taM dvArasamIpaM gatA, arhato namaskRtyodakena AcchoTitAni kapATAni, mahatA zabdena koGkAravaM kurvanti trINyapi gopuradvArANi udghATitAni, uttaradvAraM cAlanIpAnIyenAcchoTya bhaNati (1) patrikAmAtramapi vi. pa. w.jainelibrary.org Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH 11 82 11 Jain Education jA mayA sarisI sIlavaI hohiti sA eyaM dAraM ughADehiti, taM ajavi DhakkiyaM caiva acchaha, pacchA NAyarajaNeNa sAhukAro kao - aho mahAsaitti, aho jayai dhammoti / evaM loiyaM caraNakaraNANuogaM puNa paDuca veyAvaccAdisu aNusAsiyavvA, ujjuttA aNujjuttA ya saMThaveyavvA jahA sIlavaMtANaM iha loe erisaM phalamiti / amumevArthamupadarzayannAha - sAhukkArapurogaM jaha sA aNusAsiyA purajaNeNaM / veyAvaccAIsu vi eva jayaMte NuvohejjA // 74 // vyAkhyA - sAdhukArapuraHsaraM yathA subhadrA 'anuzAsitA' sadguNotkIrttanenopabRMhitA, kena ? - 'purajanena' nAgarikalokena, vaiyAvRttyAdiSvapi - AdizabdAt svAdhyAyAdiparigrahaH, 'evaM' yathA sA subhadrA 'yatamAnAn' udya mavataH kim ? - upabRMhayet, sadguNotkIrttanena tatpariNAmavRddhiM kuryAt, yathA - "bharaheNavi pugvabhave veyAvacaM kayaM suvihiyANaM / so tassa phalavivAgeNa AsI bharahAhivo rAyA // 1 // bhuMjittuM bharahavAsaM sAmaNNamaNuttaraM | aNucaritA / aTThavihakammamukko bharahanariMdo gao siddhiM" // iti gAthArthaH // udAharaNadezatA punarasyodAhRtai 1 yA mamasadRzI zIlavatI bhaviSyati saitat dvAramudghATayiSyati, tadadyApi sthagita mevAsti, pazcAnnAgarajanena sAdhukAraH kRtaH, aho mahAsatIti, aho jayati dharma iti / etallaukikaM caraNakaraNAnuyogaM punaH pratItya vaiyAvRttyAdiSu anuzAsitavyAH, udyuktA anudyuktAzca saMsthApayitavyAH yathA zIlavatAmiha loke IdRzaM phalamiti . 2 bharatenApi pUrvabhave vaiyAvRttyaM kRtaM suvihitAnAm / sa tasya phalavipAkena AsId bharatAdhipo rAjA // 1 // 3 bhuktvA bharatavarSe zrAmaNyamanuttaramanucaryaM / aSTavidhakarmamukto bharatanarendro gataH siddhim // 1 // 1 drumapuSpikA0 taddeze'nuzAstau su bhadrodA0 // 48 // jainelibrary.org Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kadezasyaivopayogitvAttenaiva copasaMhArAt, tathA ca apramAdavadbhiH sAdhUnAM kaNukApanayanAdi kartavyamiti vihAyAnuzAstyopasaMhAramAha, vaiyAvRttyAdiSvapi dezenaivopasaMhAraH, guNAntararahitasya bharatAdenizcayena tadakaraNAditi bhAvanIyamiti, evaM tAvallaukikaM caraNakaraNAnuyogaM cAdhikRtyoktaM tadezadvAre anuzAstidvAram , adhunA dravyAnuyogamadhikRtya darzayati jesipi asthi AyA vattavvA te'vi amhavi sa atthi / kiMtu akattA na bhavai veyayai jeNa suhadukkhaM / / 75 // vyAkhyA-'yeSAmapi dravyAstikAdinayamatAvalambinAM tatrAntarIyANAM kim ?-'asti' vidyate 'AtmA' jIva vaktavyAH 'te'pi tatrAntarIyAH, sAdhvetat asmAkamapyasti saH, tadabhAve sarvakriyAvaiphalyAt, kintu 'akartA na bhavati' sukRtaduSkRtAnAM karmaNAmakA na bhavati-aniSpAdako na bhavati, kintu ? katteva, atraivopapattimAha-vedayate anubhavati 'yena'kAraNena, kim?-sukhaduHkhaM sukRtaduSkRtakarmaphalamiti bhaavH|| na cAkarturAtmanastadanubhAvo yujyate, atiprasaGgAt, muktAnAmapi sAMsArikasukhaduHkhavedanA''patteH, akartRtvAvizeSAt, prakRtyAdiviyogasyApyanAdheyAtizayamekAntenAkAramAtmAnaM pratyakiJcitkaratvAd , alaM vistareNeti gAthArthaH / udAharaNadezatA tvatrApyudAhRtasyaikadezenaivopasaMhArAt tatraiva cAsaMpratipattau samarthanAya nidarzanAbhidhAnAditi / gatamanuzAstitaddezadvAram, adhunopAlambhadvAravivakSayA''ha 1 vaiyAvRttyAkaraNAt vi. pra. For Private & Personel Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 49 // Jain Education In uvalambhammi migAvai nAhiyavAIvi eva vaktavvo / natthitti kuvinnANaM AyA'bhAve sai ajuttaM // 76 // vyAkhyA - upAlambhe pratipAdye mRgAvatidevyudAharaNam / aiyaM ca jahA Avassae duvvaparaMparAe bhaNiyaM taheva daTThavvaM, jAva pavvaiyA ajjacaMdaNAe sissiNI diNNA / annayA bhagavaM viharamANo kosaMbIe samosario, caMdrAdicA savimANehiM vaMdiuM AgayA, cauporasIyaM samosaraNaM kAuM atthamaNakAle paDigayA, tao migAvaI saMbhaMtA, ayi ! viyAlIkayaMti bhaNiUNaM sAhuNIsahiyA jAva ajjacaMdaNAsagAsaM gayA, tAva ya aMdhayArathaM jAyaM, ajjacaMdaNApamuhAhiM sAhuNINaM tAva paDikkataM, tAhe sA migAvaI ajjA ajjacaMdaNAe uvAlabhai, jahA evaM NAma tumaM uttamakulappasUyA hoiUNa evaM karesi ?, aho na laTThayaM, tAhe paNamiUNa pAesa paDiyA, parameNa viNaeNa khAmei, khamaha me egamavarAhaM, NAhaM puNo evaM karehAmitti / ajacaMdaNA ya kila taMmi samae saMthArovagayA pasuttA, iyarIe vi paramasaMvegagayAe kevalanANaM samuppannaM, paramaM ca aMdhayAraM vahaha, 1 etacca yathA''vazyake dravyaparamparAyAM bhaNitaM tathaiva draSTavyaM yAvatpratrajitA AryacandanAye ziSyA dattA / anyadA bhagavAn viharan kozAmbyAM samavasRtaH, candrAdityau khavimAnAbhyAM vanditumAgatau catuSpauruSIkaM samavasaraNaM kRtvA'stamayanakAle pratigatau tato mRgAvatI sambhrAntA - ayi ! vikAlIkRtamiti bhaNitvA | sAdhvIsahitA yAvadAryacandanAsakAzaM gatA tAvacAndhakAraM jAtam, AryacandanApramukhAbhiH sAdhvIbhistAvatpratikrAntaM, tadA sA mRgAvatyAryA AryacandanayopAlabhyate | yathaivaM nAma tvamuttamakulaprasUtA bhUtvA evaM karoSi ?, aho na laSTaM, tadA praNamya pAdayoH patitA parameNa vinayena kSamayati, kSamakha mamaikamaparAdhaM, nAhaM punarevaM kariSyAmi iti / AryacandanA ca kila tasmin samaye saMstAropagatA prasuptA, itarasyA api paramasaMvegagatAyAH kevalajJAnaM samutpannaM, paramaM cAndhakAraM varttate. 1 drumapuSpikA0 taddeze upAlambho0 // 49 // jainelibrary.org Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sappo ya teNaMtareNa Agacchai, pavvattiNIe ya hattho laMbamANo tIe uppADio, paDibuddhA ya ajacaMdaNA, pucchiyA-kimeyaM ?, sA bhaNai-dIhajAio, kahaM tumaM jANasi? kiM koi atisao? AmaMti, paDivAi appa-18 DivAitti pucchiyA sA bhaNai-appaDivAitti, tao khAmiyA / logaloguttarasAharaNameyaM / evaM pamAyaMto sIso uvAlaMbheyabvotti / udAharaNadezatA pUrvavadyojanIyeti / evaM tAvacaraNakaraNAnuyogamadhikRtya vyAkhyAta|mupAlambhadvAram, adhunA dravyAnuyogamadhikRtya vyAkhyAyate-nAstikavAdyapi' cArvAko'pi jIvanAstitvapratipAdaka ityarthaH evaM vaktavyaH' abhidhAtavyaH-'nAsti' na vidyate, kaH? prakaraNAjIva iti, evaMbhUtaM 'kuvijJAnaM' jIvasattApratiSedhAvabhAsItyarthaH, AtmA'bhAve sati na yuktam, AtmadharmavAda jJAnasyeti bhAvanA, bhUtadharmatA punarasya dharmyananurUpatvAdeva na yuktA, tatsamudAyakAryatA'pi pratyekaM bhAvAbhAvavikalpadvAreNa tiraskavyeti gaathaarthH|| amuvevArtha samarthayannAha atthitti jA viyakA ahavA natthitti jaM kuvinnANaM / aJcaMtAbhAve poggalassa evaM cia na juttaM // 77 // vyAkhyA-asti jIva iti evaMbhUtA yA vito'thavA 'nAsti' na vidyata iti evaMbhUtaM yatkuvijJAnaM 1 sarpazca tenAntareNa (mArgeNa madhyena vA) Agacchati, pravartinyAzca hasto lambamAnastayotpATitaH, pratibuddhA cAryacandanA, pRSTA kimetat ?, sA bhaNatidIrghajAtIyaH, kathaM tvaM jAnAsi ? kiM kazcidatizayaH 1 omiti, pratipAtyapratipAtI veti pRSTA sA bhaNati-apratipAtIti, tataH kSAmitA / lokalokotarasAdhAraNametat, evaM pramAdyan ziSya upAlambhanIya iti. 20rthamupasaMharannAha. pra. Jain Education in For Private & Personel Use Only Adjainelibrary.org Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 50 // Jain Education In *% lokottarApakAri atyantAbhAve 'pudgalasya' jIvasya 'idameva na yuktam', idamevAnyAyyaM / bhAvanA pUrvavaditi | gAthArthaH // udAharaNadezatA nAstikasya paralokAdipratiSedhavAdino jIvasAdhanAd bhAvanIyeti / gatamupAlambhadvAram adhunA zeSadvAradvayaM vyAcikhyAsurAha pucchAekoNio khalu nissAvayaNaMmi goyamassAmI / nAhiyavAI pucche jIvatthittaM aNicchaMtaM // 78 // vyAkhyA-'pRcchAyA~' prazna ityarthaH, 'koNikaH' zreNikaputraH khalUdAharaNam / jahA teNa sAmI pucchio-cakavaTTiNo aparicattakAmabhogA kAlamAse kAlaM kiccA kahiM uvavajjaMti ?, sAmiNA bhaNiyaM - ahe sattamIe cakkavaTTINo uvavajjaMti, tAhe bhaNai ahaM kattha uvavajjissAmi ?, sAmiNA bhaNiyaM tumaM chaTThIpuDhavIe, so bha i- ahaM sattamIe kiM na uvavajjissAmi ?, sAmiNA bhaNiyaM sattamIe cakkavaTTiNo uvavajjaMti, tAhe so bhaNai-ahaM kiM na homi cakkavahI ? mamavi caurAsI dantisayasahassANi, sAmiNA bhaNiyaM tava rayaNANi nihIo ya Natthi, tAhe so kittimAI rayaNAI karitA ovatiumAraddho, timisaguhAe pavisiuM pavatto, 1 yathA tena svAmI pRSTaH -- cakravarttino'parityaktakAmabhogAH kAlamAse kAlaM kRtvA kvotpadyante ?, khAminA bhaNitam - adhaH saptamyAM cakravarttina utpadyante, tadA bhaNati - ahaM kotpatsye ?, khAminA bhaNitaM tvaM SaSThyAM pRthivyAM sa bhaNati - ahaM saptamyAM kiM notpatsye ? khAminA bhaNitaM saptamyAM cakravarttina utpadyante, tadA sa bhaNati - ahaM kiM cakravarttI na bhavAmi mamApi caturazItirdantizatasahasrANi khAminA bhaNitaM tava ratnAni nidhayazca na santi tadA sa kRtrimANi ratnAni kRtvA'vapatituM ( jetuM ) ArabdhaH, tamisrAguhAyAM praveSTuM pravRttaH, 1 drumapuSpikA0 taddeze pR cchAni zrodA0 // 50 // jainelibrary.org Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaNio ya kirimAlaeNaM-volINA cakkavaTTiNo bArasavi, viNassihisi tumaM, vArijaMto vi Na ThAI, pacchA kayamAlaeNa Ahao, mao ya chaDiM puDhaviM gao, eyaM loiyaM / evaM loguttarevi bahussuA AyariyA aTThANi heU ya pucchiyavvA, pucchittA ya sakkaNijjANi samAyariyavANi, asakkaNijjANi parihariyabvANi, bha|NiyaM ca-"pucchaha pucchAveha ya paMDiyae sAhave crnnjutte| mA mayalevavilittA pArattahiyaM Na yANihiha // 1 // " udAharaNadezatA punarasyAbhihitaikadeza eva praSTugrahAt tenaiva copasaMhArAditi / evaM tAvaccaraNakaraNAnuyogamadhikRtya vyAkhyAtaM pRcchAdvAram, adhunaitatpratibaddhAM dravyAnuyogavaktavyatAmapAsya gAthopanyAsAnulomato nizrAvacanamabhidhAtukAma Aha-nizrAvacane nirUpye gautamakhAmyudAharaNamiti / ettha gAgalimAdI jahA pavvaiyA tAvasA ya evaM jahA vairasAmiuppattIe Avassae tahA tAva neyaM jAva goyamasAmissa kila adhiI jAyA / tattha bhagavayA bhaNNai-cirasaMsaTTho'si me goyamA ! ciraparicito'si me goyamA! cirabhAvio'si me goyamA! taM mA adhiI karehi, aMte donnivi tullA bhavissAmo, anne ya 1 bhaNitazca kirimAlakena-vyatikrAntA dvAdazApi cakravartinaH, vinazyasi tvaM, vAryamANo'pi na tiSThati, pazcAtkRtamAlakenAhataH, mRtazca SaSTI pRthvIM gataH / etallaukikamevaM lokottare'pi bahuzrutA AcAryAH praSTavyA arthAn hetUMzca, pRSTvA ca zakanIyAnyAcaritavyAni azakanIyAni pariharttavyAni, bhaNitaM ca "pRcchatha pRcchayatha paNDitAn sAdhUn crnnyuktaan|maa madalepaviliptAH pAratrikahitaM na jJAsiSTa // 1 // 2 atra gAGgalyAdayo yathA praajitAstApasAzca, evaM yathA vajrakhAmyutpattAvAvazyake kA tathA tAvajjJeyaM yAvad gautamakhAminaH kilAbhUtijAtA / tatra bhagavatA bhaNyate-cirasaMsRSTo'si mama gautama! ciraparicito'si mama gautama ! cirabhAvito'si me | gautama ! tanmA'dhati kArSIH, ante dvAvapi tulyau bhaviSyAvaH, anye ca 5A5%25A5%25A4552845464 Jan Education For Private Personel Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH siyavvA tAvacaraNaka gAthAdala pUcheta hoi parokNa 1 drumapupikA | taddeze nizrodA0 // 51 // tannissAe aNusAsiyA dumapattae ajjhynnitti| evaM je asahaNA viNeyA te anne maddavasaMpanne NissaM kAUNa tahA'NusAsiyavvA uvAeNa jahA samma paDivajaMti / udAharaNadezatA tvasya dezena-pradarzitalezata eva tathAnuzAsanAd / evaM tAvaccaraNakaraNAnuyogamadhikRtya vyAkhyAtaM pRcchAnizrAvacanadvAradvayam, adhunA dravyAnuyogamadhikRtya vyAkhyAyate-tatredaM gAthAdalam-'NAhiyavAi'mityAdi, 'nAstikavAdinaM' cArvAkaM pRcchejjIvAstitvamanicchantaM santamiti gaathaarthH|| kiM pRcchet ? keNaMti natthi AyA jeNa parokkhotti tava kuvinnANaM / hoi parokkhaM tamhA nasthitti nisehae ko Nu? // 79 // __ vyAkhyA-'keneti' kena hetunA ? 'nAstyAtmA' na vidyate jIva iti pRcchet, sa ced brUyAt 'yena parokSa' iti yena pratyakSeNa nopalabhyata ityarthaH, sa ca vaktavyaH-bhadra ! tava 'kuvijJAnaM jIvAstitvaniSedhakadhvaninimittatvena taniSedhakaM bhavati parokSam, anyapramANAmiti gamyate, 'tasmAd bhavadupanyastayuktyA nAstIti kRtvA niSedhate ko nu?, vivakSA'bhAve viziSTazabdAnutpatteriti gaathaarthH|| udAharaNadezatA cAsya pUrvavaditi gataM pRcchAdvAram // annAvaesao nAhiyavAI jesi~ natthi jIvo u / dANAiphalaM tesiM na vijjai cauha taddosa / / 80 // vyAkhyA-'anyApadezataH' anyApadezena 'nAstikavAdI lokAyato vaktavya iti zeSaH, aho dhikkaSTaM yeSAM" 1 tanizrayA'nuzAsitA drumapatrake'dhyayana iti / evaM ye'sahanA vineyAste'nyAn mAIvasaMpannAn nizrIkRtya tathA'nuzAsitavyA upAyena yathA samyak pratipadyante. Jain Education in For Private & Personel Use Only Naw.jainelibrary.org Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RISHISAIGAS405AASAASAASAASAEG*564 vAdinAM 'nAsti jIva eva' na vidyate Atmaiva 'dAnAdiphalaM teSAM na vidyate' dAnahomayAgatapaHsamAdhyAdiphalaM-khargApavargAdi teSAM-vAdinAM na vidyate-nAstItyarthaH / kadAcitta evaM zrutvaivaM brUyuH-mA bhavatu, kA no hAniH?, 'na hyabhyupagamA evaM bAdhAyai bhavantIti, tatazca sattvavaicitryAnyathAnupapattitaste sampratipattimAnetavyAH, ityalaM vistareNa, gamanikAmAtrametada, udAharaNadezatA caraNakaraNAnuyogAnusAreNa bhaavniiyeti|gtN nizrAdvAra, tadanvAkhyAnAca taddezadvAram , adhunA taddoSadvArAvayavArthapracikaTayiSayopanyAsArtha gAthAvayavamAha -'cauha taddosaM caturdhA taddoSa-iti udAharaNadoSaH, anusvArastvalAkSaNikaH, athavodAharaNenaiva sAmAnAdhikaraNyaM, tatazca taddoSamiti tasyodAharaNasyaiva doSA yasmiMstattadoSamiti gaathaarthH||upnystN cAturvidhyaM pratipAdayannAha paDhamaM ahammajuttaM paDilomaM attaNo uvannAsaM / duruvaNiyaM tu cautthaM ahammajuttami naladAmo // 81 // vyAkhyA-'prathamam' Adyam 'adharmayuktaM pApasambaddhamityarthaH, tathA 'pratiloma pratikUlam, 'Atmana upanyAsa' iti Atmana evopanyAsaH-tathAnivedanaM yasminniti, 'durUpanItaM ceti duSTamupanItaM-nigamitamasminiti caturthamidaM varttate, amISAmeva yathopanyAsamudAharaNairbhAvArthamupadarzayati-adharmayukta naladAmaH kuvindaH, laukikamudAharaNamiti gAthAkSarArthaH // paryantAvayavArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam-cANakkeNa gaMde utthAie 1degNAnusAreNa pra. 2 cANakyena nande utthApite Jain Education For Private Personal Use Only Mainelibrary.org Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 52 // 5ASHRASESAR caMdagutte rAyANae Thavie evaM savvaM vaNNittA jahA sikkhAe, tattha NaMdasaMtiehiM maNussehiM saha coraggAho 1 dumapumilio, NagaraM musai, cANakko'vi annaM coraggAhaM ThaviukAmo tidaMDaM gaheUNa parivAyagaveseNa NayaraM pa- pikA0 viTTho, gao NaladAmakoliyasagAsaM, uvaviTTho vaNaNasAlAe acchai, tassa dArao makkoDaehiM khaio, teNa taddoSe - kolieNa bilaM khaNittA daDDA, tAhe cANakkeNa bhaNNai-kiM ee Dahasi ?, kolio bhaNai-jai ee samUlajAlA dharmayukta Na ucchAijjati, to puNo'vi khAissaMti, tAhe cANakkeNa ciMtiyaM-esa mae laddho coraggAho, esa NaMdateNayA samUlayA uddharissihiitti coraggAho kao, teNa tikhaMDiyA visaMbhiyA amhe saMmiliyA musAmotti, tehiM annevi akkhAyA je tattha musagA, bahuyA suhatarAgaM musAmotti, tehiM annevi akkhAyA, tAhe te teNa |coraggAheNa miliUNa sabvevi mAriyA / evaM ahammajuttaM Na bhANiyabvaM, Na ya kAyavvaMti / idaM tAvallauki-31 kam , anena lokottaramapi caraNakaraNAnuyogaM cAdhikRtya sUcitamavagantavyam, 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNa' 1 candragupte rAjani sthApite evaM sarve varNayitvA yathA zikSAyAm , tatra nandasatkairmanuSyaiH saha cauragrAho militaH, nagaraM muSNAti, cANakyo'pi anya cauragrAhaM sthApayitukAmaH tridaNDaM gRhItvA parivrAjakaveSeNa nagaraM praviSTaH, gato naladAmakolikasakAzamupaviSTo vayanazAlAyAM tiSThati, tasya dArako matkoTakaiH khAditaH, tena kolikena bilaM khanitvA dagdhAH, tadA cANakyena bhaNyate-kimetAn dahasi ?, koliko bhaNati-yadyete samUlajAlA nocchAdyante tadA punarapi khAdiSyanti, tadA cANakyena cintitam-eSa mayA labdhazcauragrAhaH, eSa nandastenakAn samUlAn uddhariSyatIti cauramAhaH kRtaH, tena trikhaNDikAH (stenAH) // 53 // vizrambhitAH-vayaM sammilitA muSNAma iti, tairanye'pyAkhyAtA ye tatra moSakAH, bahavaH sukhataraM muSNIma iti, tairanye'pyAkhyAtAH, tadA tena te caurAheNa | militvA sarve'pi mAritAH / evamadharmayuktaM na bhaNitavyaM na ca kartavyamiti. Jain Education Inter For Private & Personel Use Only LANMainelibrary.org | Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte miti nyAyAt / tatra caraNakaraNAnuyogena "NevaM ahammattaM kAyavvaM kiMci bhANiyavvaM vA / thovaguNaM bahu| dosaM visesao ThANapatteNaM // 1 // jamhA so annesiMpi AlaMbaNaM hoI' / dravyAnuyoge tu - 'vAdammi tahArUve vijJAya baleNa pavayaNaTThAe / kujjA sAvajjaM pihu jaha morINaulimAdIsu // 1 // so parivAyago vilakkhIkao tti' / udAharaNadoSatA cAsyAdharmayuktatvAdeva bhAvanIyeti / gatamadharmayuktadvAram adhunA pratilomadvArAvayavArthavyAcikhyAsayA''ha paDilome jaha abhao pajjoyaM harai avahio saMto / goviMdavAyago'viya jaha parapakkhaM niyattei // 82 // vyAkhyA- 'pratilomeM' udAharaNadoSe yathA 'abhayaH' abhayakumAraH pradyotaM rAjAnaM hRtavAn apahRtaH sanniti, etad jJApakam, iha ca trikAla gocarasUtrapradarzanArthe varttamAnanirdeza ityakSarArthaH / bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, tacca yathAssvazyake zikSAyAM tathaiva draSTavyamiti / evaM tAvallaukikaM pratilomaM, lokottaraM tu dravyAnuyogamadhikRtya sUcayannAha - 'goviMde'tyAdi gAthAdalam, anena caraNakaraNAnuyogamapyadhikRtya sUcitamavagantavyam, AdyantagrahaNe tanmadhyapatitasya tadgrahaNenaiva grahaNAt, tatra caraNakaraNe 'No kiMci ya paDilomaM kAyavvaM 1 naivamadharmayuktaM karttavyaM kiJcid bhaNitavyaM vA / stokaguNaM bahudoSaM vizeSataH sthAnaprAptena // 1 // yasmAt so'nyeSAmapyAlambanaM bhavati / vAde tathArUpe vi dyAyA balena pravacanArthAya / kuryAt sAvayamapi yathA mayUrInakulyAdibhiH // 1 // sa parivAd bilakSIkRtaH iti 2 no kiJcidapi pratilomaM karttavyaM ainelibrary.org Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA bhavabhaeNa maNNesiM / aviNIyasikkhagANa u jayaNAi jahociaM kujjA // 1 // ' dravyAnuyoge tu gopendravA- |1dumapuhAri-vRttiH |cako'pi ca yathA parapakSaM nivrttytiityrthH| so ya kira taccaNNio Asi, viNA (paNA) saNaNimittaM pavva- pikA0 io, pacchA bhAvo jAo, mahAvAdI jAta ityarthaH / sUcakamidam, atra ca-'devaDhiyassa pajjavaNayaTThiya-13 taddoSe pra meyaM tu hoi paDilomaM / suhadukkhAiabhAvaM iyareNiyarassa coijjA // 1 // aNNe u duTTavAdimmi, kiMci tilomo0 * bUyA u kila paDikUlaM / dorAsipaiNNAe tiNi jahA puccha paDiseho // 2 // udAharaNadoSatA tvasya pratha mapakSe sAdhyAsiddheH, dvitIyapakSe tu zAstraviruddhabhASaNAdeva bhAvanIyeti gAthArthaH // gataM pratilomadvAram , idAnImAtmopanyAsadvAraM vivRNvannAha __ attauvannAsaMmi ya talAgabheyaMmi piMgalo thavaI / vyAkhyA-Atmana evopanyAso-nivedanaM yasmiMstadAtmopanyAsaM tatra ca taDAgabhede piGgalasthapatiH udAharaNamityakSarArthaH // bhAvArthaH kathAnakagamyaH, taccedam-deha egassa raNo talAgaM sabbarajassa sArabhU, taM ca SIASAHOROSCOPE nAmata // 53 // 1 bhavabhayenA (jananama) nyeSAm / avinItazikSakANAM tu yatanayA yathocitaM kuryAt // 1 // 2 sa ca kila bauddha AsIt , vinAzana( vijJAna )nimittaM prabajitaH, pazcAdbhAvo jAtaH. 3 dravyArthikasya paryAyanayArthikaM (vacanam ) etattu bhavati pratikUlam / sukhaduHkhAdyabhAvamitarasyetareNa (raH) codayet // 1 // 4 anye tu duSTavAdini kiniyAttu kila pratikUlam / dvirAzipratijJAyAM, trayo yathA pRcchA pratiSedhaH // 2 // 5 ekasya rAzastaTAkaH sarvarAjyasya sArabhUtaH, sa ca Jain Education For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ talAgaM varise varise bhariyaM bhijai, tAhe rAyA bhaNai-ko so uvAo hojA? jeNa taM na bhijjejjA, tattha || |ego kavilao maNUso bhaNai-jai navaraM mahArAya! ittha piMgalo kaviliyAo se dADhiyAo siraM se di kaviliyaM so jIvaMto ceva jaMmi ThANe bhijjai taMmi ThANe Nikkhamai, to NavaraM Na bhijjai, pacchA kumArAmacceNa 1 bhaNiyaM-mahArAya! eso ceva eriso jArisayaM bhaNai, eriso Natthi anno, pacchA so tattheva mArettA nikkhitto| evaM erisaM na bhANiyavvaM jaM appavahAe bhavai / idaM laukikam, anena ca lokottaramapi sUcihai tam, ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNAt, tatra caraNakaraNAnuyoge naivaM brUyAt yaduta-loiyadhammAovihu je panbhaTThA NarAhamA te u / kaha davvasoyarahiyA dhammassArAhayA hoti ? // 1 // ityAdi / dravyAnuyoge punareke- |ndriyA jIvAH, vyaktocchrAsanizvAsAdijIvaliGgasadbhAvAta, ghaTavata, iha ye jIvA na bhavanti na teSu vyatocchAsanizvAsAdijIvaliGgasadbhAvo, yathA ghaTe, na ca tathaiteSvasadbhAva iti, tasmAjjIvA evaita iti, atrAtmano'pi tadrUpA''pattyAtmopanyAsatvaM bhAvanIyamiti / udAharaNadoSatA cAsyAtmopaghAtajanakatvena prakaTAthaiveti na bhAvyate / gatamAtmopanyAsadvAram , adhunA durupanItadvAraM vyAcikhyAsurAha 1 taTAko varSe varSe bhRto bhidyate, tadA rAjA bhaNati-kaH sa upAyo bhavet yenAsau na bhidyate, tatraikaH kapilako manuSyo bhagati-yadi paraM mahArAja! atra piGgalaH kapilAstasya zmazrukezAH zirastasya kapilaM sa jIvanneva yasmin sthAne bhidyate tasmin sthAne nikSipyate tataH paraM na bhidyate, pazcAt kumArAmAtyena bhaNitaM-mahArAja! eSa eva IdRzo yAdRzaM bhaNati tAdRzo nAstyanyaH, pazcAtsa tatraiva mArayitvA nikSiptaH / evamIdRzaM na bhaNitavyaM yadAtmavadhAya bhavati. 2 laukikadharmAdapi ye prabhraSTA narAdhamAste tu / kathaM dravyazaucarahitA dharmasyArAdhakA bhavanti // 1 // 3 ekendriyatvApattyA. ARCHISSARIISISSA ASSA Jain Education in d e For Private & Personel Use Only Navjainelibrary.org Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 54 // 1drumapuSpikA0 AtmopanyAsadurupanIte SER5559 aNimisagiNhaNa bhikkhuga duruvaNIe udAharaNaM // 83 // vyAkhyA-anAnimiSA-matsyAstadgrahaNe bhikSurudAharaNam, idaM ca laukikam, anena coktanyAyAllokottaramapyAkSiptaM veditavyamiti gAthAdalAkSarArthaH // bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam-kila koi taccaNio jAlavAvaDakaro macchagavahAe calio, dhutteNa bhaNNai-Ayariya! aghaNA te kaMthA, so bhaNai jAlametamityAdi zlokAdavaseyam-"kanthA''cAryAghanA te nanu zapharavadhe jAlamanAsi matsyAn ?, te me madyopadaMzAn pibasi nanu ? yuto vezyayA yAsi vezyAm ? / kRtvArINAM galehI ka nu tava ripavo? yeSu sandhi chinani, caurastvaM? dyUtahetoH kitava iti kathaM? yena dAsIsuto'smi // 1 // idaM laukikaM, caraNakaraNAnuyoge tu-Iya sAsaNassa'vaNo jAyai jeNaM na tArisaM buuyaa| vAdevi uvahasijjai nigamaNao jeNa taM ceva // 1 // udAharaNadoSatA punarasya spaSTaiveti / gataM durupanItadvAraM, mUladvArANAM codAharaNadoSadvAramiti, sAmpratamupanyAsadvAraM vyAkhyAyate, tatrAha cattAri uvannAse tabvatthuga annavatthuge ceva / paDiNibhae heummi ya hoMti iNamo udAharaNA // 84 // vyAkhyA-catvAraH 'upanyAse' vicArye adhikRte vA, bhedA bhavanti iti zeSaH, te cAmI-sUcanAt sUtra 1 kila kazcit bauddhaH jAlavyApRtakaro matsyavadhAya calitaH, dhUrtena bhaNyate-AcAryA aghanA te kanthA, sa bhaNati-jAlametat. 2 iti zAsanasyAva! jAyate yena na tAdRzaM brUyAt / vAde'pyupahasyate nigamanato yena tacaiva // 1 // AA% 25A | // 54 // Jan Education For Private Personel Use Only dainelibrary.org Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4545555 mitikRtvA tathAdhikArAnuvRttezca tadvastUpanyAsastathA tadanyavastUpanyAsaH tathA pratinibhopanyAsaH tathA hetU-12 panyAsazca / tatraiteSu bhedeSu bhavanti 'amUni' vakSyamANAnyudAharaNAnIti gAthArthaH // bhAvArthastu pratibhedaM sva-4 yameva vakSyati niyuktikaarH| tatrAdyabhedabyAcikhyAsayA''ha . tavvatthuyaMmi puriso savvaM bhamiUNa sAhai apuvaM / .asyA vyAkhyA-tadvastuke tadastUpanyAsa ityarthaH, puri zayanAtpuruSaH 'sarva bhrAntvA' sarvamAhiNDya kim ?kathayati apUrvam , vartamAnanirdezaH pUrvavaditi gAthAdalArthaH // bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam-egammi devakule kappaDiyA miliyA bhaNaMti-keNa bhe bhamantahiM kiMci accheriyaM diTuM 1, tattha ego kappaDigo bhaNaimae viTThati, jai puNa ettha samaNovAsao natthi to sAhemi, tao sesehiM bhaNiyaM-Natthittha samaNovAsao, pacchA so bhaNai-mae hiMDateNaM putvavetAlIe samudassa taDe rukkho mahaimahaMto diTTho, tassegA sAhA samudde paiTThiyA, egA ya thale, tattha jANi pattANi jale paDaMti tANi jalacarANi sattANi havaMti, jANi thale tANi thalacarANi havaMti, te kappaDiyA bhaNaMti-aho accherayaM deveNa bhaddAraeNa NimmiyaMti, tatthego sAvago: 1 ekasmin devakule kArpaTikA militA bhaNanti-kenacit bhavatAM bhramatA kiJcidAzcarya daSTa 1, tatraikaH kArpaTiko bhaNati-mayA iSTamiti, yadi punaratra / [zramaNopAsako nAsti tadA kathayAmi, tataH zeSairbhaNitaM-nAstyatra zramaNopAsakaH, pazcAtsa bhaNati-mayA hiNDamAnena pUrvavaitAlikAyAM samudrasya taTe vRkSo'tiguruko dRSTaH, tasyaikA zAkhA samudre pratiSThitA ekA ca sthale, tatra yAni patrANi jale patanti tAni jalacarAH sattvA bhavanti, yAni sthale tAni sthalacarA bhavanti, | ve kArpaTikA bhaNanti-aho Avarya devena bhaTTArakena nirmitamiti, tatraikaH zrAvakaH (1) pUrvakUlaM vi. pa. For Private & Personel Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri - vRttiH // 55 // Jain Education In kaMppaDio, so bhaNai - jANi addhamajjhe pati tANi kiM havaMti ?, tAhe so khuMddho bhaNai-mayA puvvaM caiva bha niyaM-jaha sAvao natthi to kahemi / eteNaM taM caiva paDaNavatthumahiki codAhariyaM / evaM tAvallaukikam, idaM | coktanyAyAllokottarasyApi sUcakaM, tatra caraNakaraNAnuyoge yaH kazcidvineyaH kazcanAsagrAhaM gRhItvA na samyagvarttate sa khalu tadvastUpanyAsenaiva prajJApanIyaH, yathA kaJcidAha - "na mAMsabhakSaNe doSo, na madye na ca maithune / pravRttireSA bhUtAnAM nivRttistu mahAphalA // 1 // " idaM ca kilaivameva yujyate, pravRttimantareNa nivRtteH phalAbhAvAt, nirviSayatvenAsambhavAcca, tasmAtphalanibandhananivRttinimittatvena pravRttirapyaduSTaiveti, atrocyate, iha nivRttermahAphalatvaM kiM duSTapravRttiparihArAtmakatvenAhokhidaduSTapravRttiparihArAtmakatveneti ?, yadyAyaH pakSaH kathaM pravRttereduSTatvam, athAparastato nivRtterapyaduSTatvAt tannivRtterapi pravRttirUpAyA mahAphalatvaprasaGgaH, tathA ca sati pUrvAparavirodha iti bhAvanA | dravyAnuyoge tu ya evamAha-ekAntanityo jIvaH amUrttatvAdAkAzavaditi, sa khalu tadevAmUrttatvamAzritya tasyotkSepaNAdAvanitye karmaNyapi tAvadvaktavyaH, karmAmUrttamanityaM 1 drumapu SpikA0 tadvastuni patrANA sattvabhAvaH 1 kArpaTikaH sa bhaNati -- yAni ardhamadhye patanti tAni ke bhavanti ?, tadA sa kSubdho bhaNati - mayA pUrvameva bhaNitaM yadi zrAvako nAsti tataH kathayAmi etena tadeva patanavastvadhikRtyodAhRtam (1) khattho vilakSaH vi. pra. 2 duSTatvAGgIkArAttasyAH, duSTaparihArAtmakatvAt nivRtteH 3 vivakSitAyAH 9 // 55 // nivRtternivRttiH pravRttiH. iv.jainelibrary.org Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cetyayaM vRddhadarzanenodAharaNadoSa eva, yathA'nyeSAM sAdharmyasamA jAtiriti / gataM tadastUpanyAsadvAram , adhunA tadanyavastUpanyAsadvAramabhidhAtukAma Aha tayaannavatthugaMmivi annatte hoi egattaM / / 84 / / vyAkhyA-tadanyavastuke'pi udAharaNe, kim ?-anyatve bhavatyekatvamityakSarArthaHbhAvArthastvayama-kazcidAha iha yasya vAdino'nyo jIvaH anyacca zarIramiti, tasyAnyazabdasyAviziSTatvAttayorapi tadvAcyAviziSTatvenaikatvaprasaGga iti, tasya jIvazarIrApekSayA tadanyavastUpanyAsena parihAraH karttavyaH, katham !, nanvevaM sati sarva bhAvAnAM paramANuyaNukaghaTapaTAdInAmekatvaprasaGgaH, anyaH paramANuranyo dvipradezika ityAdinA prakAreNAnyazabdasyAvi-| ziSTatvAt, teSAM ca tadvAcyatvenAviziSTatvAditi, tasmAdanyo jIvo'nyaccharIramityetadeva zobhanamiti / etadravyAnuyoge, anena cetarasyApyAkSepaH, tatra caraNakaraNAnuyoge 'na mAMsabhakSaNa' ityAdAveva kugrAhe tadanyavastUpanyAsena parihAraH, katham ?, 'na hiMsyAt sarvANi bhUtAnI'tyetadevaM virudhyate iti / laukikaM tu tasminnevodAharaNe tadanyavastUpanyAsena parihAraH-jahA jANi puNa pADiUNa pADiUNa koi khAi vINei vA tANi kiM havaMti tti ? / gataM tadanyavastUpanyAsadvAram , sAmprataM pratinibhamabhidhitsurAha 1degmatena. 2 naiyAyikAnAM. 3 vAdinaH. 4 jIvazarIrayoH. 5 anyazabdavAcyAbhedena. 6 yathA yAni punaH pAtayitvA pAtayitvA kazcitkhAdati (ava) cinute vA tAni ke bhavanti ?. Jain Education Intematona For Private & Personel Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA tujha piyA maha piuNo dhArei aNUNayaM paDinibhami / hAri-vRttiH gAthAdalam / asya vyAkhyA-tava pitA mama piturdhArayatyanUnaM zatasahasramityAdi gamyate / 'pratinibhapikA iti dvAropalakSaNam, ayamakSarArthaH, bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam-aigammi nagare ego parivAyago sova-18 pratinime NNaeNa khoraeNa tahiM hiMDai, so bhaNai-jo mama asuyaM suNAvei tassa eyaM demi khorayaM, tattha ego sAvao, zatasahasra teNa bhaNi"tujjha piyA mama piuNo dhArei aNUNayaM sayasahassaM / jai suyapuvvaM dijau aha na suyaM hetau yavakhorayaM dehi // 1 // idaM laukikam, anena ca lokottaramapi sUcitamavagantavyam, tatra caraNakaraNAnuyoge krayaNaM yeSAM sarvathA hiMsAyAmadharmaH teSAM vidhyanazanaviSayodrekacittabhaGgAdAtmahiMsAyAmapi adharma eveti tadakaraNam / dravyAnuyoge punaradRSTaM madacanamiti manyamAno yaH kazcidAha-asti jIva' iti, atra vada kiJcit, savaktavyo yadyasti jIvaH evaM tarhi ghaTAdInAmapyastitvAjjIvatvaprasaGga iti / gataM pratinibham, adhunA hetumAha kiM nu javA kijate ? jeNa muhAe na lanbhaMti // 85 // vyAkhyA-kiM nu yavAH krIyante?, yena mudhA na labhyanta itykssraarthH| bhAvArthastvayam-kovi godho jave kiNAi, 1 ekasmin nagare ekaH parivrAjakaH sauvarNena khorakeNa (tApasabhAjanena) tatra hiNDate, sa bhapati-yo makhamazrutaM zrAvayati tasai etaddadAmi khorakaM, tatAtraikaH zrAvakaH, tena bhaNitam-"taba pitA mama pituH dhArayati anUnaM zatasahasram / yadi zrutapUrva dadAtu atha na zrutaM khorakaM dehi // 1 // 2 ko'pi vyavahArI // 56 // yavAn krINAti. For Private & Personel Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter so atreNa pucchila - kiM jave kiNAsi ?, so bhaNai - jeNa muhiyAe Na labbhAmi / laukikamidaM hetUpanyAsodAharaNam, anena ca lokottaramapyAkSiptamavagantavyam, tat caraNakaraNAnuyoge tAvat yathAha vineyaH-kimitIyaM bhikSATanAdyA'tikaSTA kriyA kriyate ?, sa vaktavyo yena narakAdiSu na kaSTatarA vedanA vedyata iti / dravyAnuyoge tu yadyAha kazcit kimityAtmA na cakSurAdibhirupalabhyate?, sa vaktavyo - yenAtIndriya iti / gataM hetudvAram, tadabhidhAnAJccopanyAsadvAram, tadabhidhAnAcodAharaNadvAramiti // 85 // sAmprataM heturucyate - tathA cAha - ahavAvi imo heU vinneo tatthimo caDaviappo / jAvaga thAvaga vaMsaga lUsaga heU cauttho u / / 86 / / vyAkhyA athavA tiSThatu eSa upanyAsaH, udAharaNacaramabhedalakSaNo hetu:, 'apiH' sambhAvane, kiM sambhA vayati', 'imoM' ayaM anyadvAra evopanyastatvAttadupanyAsanAntarIyakatvena guNabhUtatvAdaheturapi, kiM tu 'heU viNNeo tatthimo'tti vyavahitopanyAsAt tatrAyaM vakSyamANo heturvijJeyaH 'caturvikalpa' iti caturbheda', vikalpAnupadarzayati-yApakaH sthApakaH vyaMsakaH lUSakaH hetuH caturthastu / anye tvevaM paThanti - ' he utti dAramahuNA, cauvviho so u hoi nAyavvoM'nti, atrApyuktamudAharaNam, heturityetad dvAramadhunA tuzabdasya punaH zabdA 1 so'nyena pRcchyate-kiM yavAn krINAsi ?, sa bhaNati - yena mudhikayA na labhe. (1) pUrvoke (2) pUrvokta0 (3) anantarabhAvitvAt. (4) prastuta udAharaNa carambhedarUpaH. jainelibrary.org Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 sArthatvAt sa punarhetuzcaturvidho bhavati jJAtavya ityevaM gamanikA kriyate, pazcAI tu pUrvavadeveti gAthAkSarArthaH // 1dumapuhAri-vRttiH bhAvArthaM tu yathAvasaraM khayameva vakSyati // 86 // tatrAdyabhedavyAcikhyAsayA'ha pikA. unbhAmigA ya mahilA jAvagaheDemi uNttliNddaaii| yaapkhegaathaadlm|vyaakhyaa-astii mahilA, kim ?-yApayatIti yApakaHyApakazcAsau hetuzcayApakahetuH tasmin u- tAvuSTralidAharaNamiti zeSaH, uSTraliNDAnIti kathAnakasaMsUcakametaditi akssraarthH|| bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedaM NDikA di kathAnakam-ego vANiyao bhajaM giNheUNa pacaMtaM gao, pAeNa khINavvA dhaNiyaparaddhA kayAvarAhA y| pacaMTU sevaMtI purisA durahIyavijjA y||1||saa ya mahilA umbhAmiyA, egami purise laggA, taM vANiyayaM sAgAriyaMti ciMtiUNa bhaNai-bacca vANijjeNa, teNa bhaNiyA-kiM ghettUNa baccAmi?, sA bhaNai-uddaliMDiyAo ghettUNaM vaca ujjoNiM, pacchA so sagaDaM bharettA ujeNiM gato, tAe bhaNio ya-jahA ekkakkayaM dINAreNa dijahatti, sA ciMtei -varaM khu ciraM khippaMto acchau, teNa tAo vIhIe uDDiyAo, koi Na pucchai, mUladeveNa diTTho, pucchio ya, 1eko vaNik bhAryA gRhItvA pratyantaM gataH,-prAyeNa kSINadravyA (dhanikAparAddhAH) dhanikaprArabdhAH kRtAparAdhAzca / pratyanta sevante puruSA durdhiitvidyaashc||1|| | sA ca mahilA udbhAmikA, ekasmin puruSe lAmA, taM vaNija sAgArikamiti cintayitvA bhaNati-braja vANijyena, tena bhaNitA-kiM gRhItvA vrajAmi !, sA bhaNatiuSTraliNDikA gRhItvA brajojjayinI, pazcAt sa zakaTaM bhRtvojayinIM gataH, tayA bhaNitazca yathaikaikikAM dInAreNa dadyA iti, sA cintayati-varameva ciraM (kSipyan) // 57 // pratIkSamANastiSThatu tena tA vIbhyAmavatAritA, ko'pi na pRcchati, mUladevena dRSTaH, pRSTaca, SARALACESAGAROGRAM ACASSACSCGEMCHARX-LC For Private & Personel Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte siMhaM teNa, mUladeveNa ciMtiyaM - jahA esa varAo mahilAchobhio, tAhe mUladeveNa bhaNNati - ameyAu tava vikkiNAmi jai mamavi mullassa addhaM dehi, teNa bhaNiyaM - demitti, abbhuvagae pacchA mUladeveNaM so haMso jAeUNa AgAse uppaio, nagarassa majjhe ThAiUNa bhaNai jassa galae ceDarUvassa uTTaliMDiyA na baddhA taM mAremi, ahaM devo, pacchA savveNa loeNa bhIeNa dINArikAo udyaliMDiyAo gahiyAo, vikkiyAo ya, tAhe teNa mUladevassa addhaM dinnaM / mUladeveNa ya so bhAi-maMdabhagga ! tava mahilA dhutte laggA, tAe tava eyaM kayaM, Na pattiyati, mUladeveNa bhaNNai ehi vaccAmo jA te darisemi jadi Na pattiyasi, tAhe gayA anAe lesAe, viyAle ovAso maggio, tAe diNNo, tattha egaMmi paese ThiyA, so dhutto Agao, iyarI vi dhutteNasaha pibeumADhattA, imaM ca gAyai - 'harimaMdirapaNNahArao, maha kaMtu gato vaNijArao / varisANa sayaM ca jIvau mA jIvaMtu gharaM kayAi eu // 1 // mUladevo bhagai - 'kayalIvaNapattaveDhiyA, para bhaNAmi - 1 ziSTaM tena, mUladevena cintitaM -- yathaiSa varAko mahilAkSobhitaH, tadA mUladevena bhaNyate - ahametAstava vikrApayAmi, yadi mamApi mUlyasyArddhaM dAsyasi, tena bhaNitaM dadAmIti, abhyupagate pazcAnmUladevena sa haMso yAcayitvA AkAze utpatitaM, nagarasya madhye sthitvA bhaNati -- yasya galake (zrIvAyAM ) ceTarUpasya uSTraliNDikA na baddhA taM mArayAmi, ahaM devaH, pazcAt sarveNa lokena bhItena dainArikA uSTraliNDikA gRhItAH, vikrItAca, tadA tena mUladevAyArddhaM dataM mUladevena ca bhaNyate saH - mandabhAgya ! tava mahilA dhUrtte lagnA, tayA tavaitatkRtaM na pratyeti, mUladevena bhaNyate - ehi vrajAvo yAvattava darzayAmi yadi na pratyeSi, tadA gatau | anyayA lezyayA, vikAle'vakAzo mArgitaH, tayA dattaH, tatraikasmin pradeze sthitau sa dhUrta AgataH, itarApi dhUrtena saha pAtumArabdhA, etaca gAyati-lakSmImandirapaNyadhArakaH mama kAnto gato vaNijyArataH / varSANAM zataM jIvatu mA jIvan gRhaM kadAcid gamat // 1 // mUladevo bhaNati - kadalIvanapatraveSTite / pratibhaNAmi, Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 dumapupikA. sthApakahetau loka madhyaM dazavaikA0 devaM jaM maddalaeNa gajjatI, muNau taM muhuttameva // 1 // pacchA mUladeveNa bhaNNati-kiM dhutte?, tao pabhAe nihAri-vRttiH ggaMtUNaM puNaravi Agao, tIya purao Thio, sA sahasA saMbhaMtA acaTThiyA, tao khANapivaNe vaTTate teNa vANieNaM savvaM tIe gIyapajjantayaM sNbhaariyN| eso loio heU, louttarevi caraNakaraNANuyoge evaM sIsovi kei payatthe asaddahaMto kAleNa vijAdIhiM devataM AyaMpaittA saddahAveyavo / tahA davANuogevi paDivAI 'nAUNa tahA visesaNabahulo heU kAyavvo jahA kAlajAvaNA havai, tao so NAvagacchai pagayaM, kuttiyAvaNacaccarI vA kajai, jahA sirigutteNa chalue kyaa| ukto yApakahetuH, sAmprataM sthApakahetumadhikRtyAha logassa majjhajANaNa thAvagaheU udAharaNaM // 87 // asya vyAkhyA-'lokasya caturdazarajjvAtmakasya madhyajJAnam, kim ?, sthaapkhetaavudaahrnnmitykssraarthH|| bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam-aigo parivvAyago hiMDai, so ya parUvei-khette dANAI saphalaMtikaTTha deva (daivataM) yat / mArdalaphena garjati muNatu tanmuhUrtameva // 1 // pazcAn mUladevena bhaNyate kiM dhUrte !, tataH prabhAte nirgatya punarapi AgataH, tasyAH purataH sthitaH, sA sahasA sambhrAntA abhyutthitA, tataH khAdanapAne vartamAne tena vaNijA sarva tasyA mItaparyantaM saMsmAritam / eSa laukiko hetuH, lokottare'pi caraNakaraNAnuyoge evaM ziSyo'pi kAMzcit padArthAn azraddadhAnaH kAlena vidyAdibhirdevatAmAkampya zraddhAvAn karttavyaH / tathA dravyAnuyoge'pi prativAdinaM jJAtvA tathA * vizeSaNabahulo hetuH karttavyo yathA kAlayApanA bhavati, tataH sa nAvagacchati prakRtaM, kutrikApaNacarcarI vA kiyate, yathA zrIguptena SaDulake kRtA. 2 ekaH parivrAjako kA hiNDate, sa ca prarUpayati-kSetre dAnAdi saphalamitikRtvA, 58. For Private Personal use only diainelibrary.org Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In samakhete kAyavvaM, ahaM loassa majjhaM jANAmi Na puNa anno, to logo tamADhAti, pucchio ya saMto causuvi disAsu khIlae hiNiUNa rajjUe pamANaM kAUNa mAiTThANio bhaNai evaM loyamajjhati, tao loo vimhayaM gacchaha- aho bhaTTAraeNa jANiyaMti, ego ya sAvao, teNa nAyaM, kahaM dhutta loyaM payAreinti ?, to ahaMpi vaMcAmitti kaliUNa bhaNiyaM Na esa loyamajjho, bhullo tumaMti, tao sAvaeNa puNo maveUNa aNNo deso kahio, jahesa loyamajjhotti, logo tuTTho, aNNe bhaNati - aNegaTThANesu annaM annaM majnaM parUvaMtayaM daddUNa virodho coiotti / evaM so teNa parivAyago NipiTThapasiNavAgaraNo kao / eso lohao thAvagaheU, louttare'vi caraNakaraNANuyoge kussutIsu asaMbhAvaNijJAsaggAharao sIso evaM ceva paNNaveyavvo / davvANujoge vi sAhuNA tArisaM bhANiyavvaM tAriso ya pakkho gehiyavvo jassa paro uttaraM ceca dAu na tIraha, puvvAvaraviruddho doso ya Na havai // 87 // uktaH sthApakaH, sAmprataM vyaMsakamAha 1 samakSetre karttavyam, ahaM lokasya madhyaM jAnAmi na punaranyaH, tato lokastamAdriyate, pRSTazca san catasRSvapi dikSu kIlakAn nihatya rajjvA pramANaM kRtvA mAtRsthAnikaH ( mAyikaH ) bhaNati - etallokamadhyamiti, tato loko vismayaM gacchati aho bhaTTArakeNa jJAtamiti, ekaca zrAvakaH, tena jJAtaM kathaM dhUrto lokaM pratArayati iti, tato'hamapi vaJcaye iti kalayitvA bhaNitaM naitallokamadhyaM bhrAntastvamiti, tataH zrAvakeNa punaH mitvA'nyo dezaH kathitaH - yathaitallokamadhyamiti, lokastuSTaH / anye bhaNanti - anekasthAneSu anyadanyanmadhyaM prarUpayantaM dRSTvA virodhavodita iti / evaM sa tena parivrAjako niSpRSTapraznavyAkaraNaH kRtaH / eSa laukikaH sthApakahetuH, lokottare'pi caraNakaraNAnuyoge kuzrutibhirasambhAvanIyAsadvAharataH ziSya evameva prajJApayitavyaH, dravyAnuyoge'pi sAdhunA tAdRg vaktavyaM tAdRzaca pakSo grahItavyo yasya paraH uttarameva dAtuM na zaknoti, pUrvAparaviruddho doSazca na bhavati. jainelibrary.org Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA hAri-vRttiH 1dumapupikA0 vyaMsakahetau zakaTatittirI // 59 // sA sagaDatittirI vaMsagaMmi heummi hoi nAyavvA / vyAkhyA-sA zakaTatittirI vyaMsakahetau bhavati jnyaatvyetykssraarthH|| bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedamjahA~ ego gAmellago sagaDaM kaTThANa bhareUNa NagaraM gacchaha, teNa gacchaMteNa aMtarA egA tittirI maiyA diTThA, sotaM giNheUNa sagaDassa uri pakkhiviUNa NagaraM paiTTho, so egeNa nagaradhutteNa pucchio-kahaM sagaDatittirI labbhai, teNa gAmellaeNa bhaNNai-tappaNAduyAliyAe labbhati, tao teNa sakkhiNa uAhaNittA sagaDaM tittirIe saha gahiyaM, ettilago ceva kila esa vaMsago tti, guravo bhaNaMti-tao so gAmellago dINamaNaso acchai, tattha ya ego mUladevasariso maNusso Agacchai, teNa so diTTho, teNa pucchio-kiM jhiyAyasi are devANuppiyA?, teNa bhaNiyaM-ahamegeNa goheNa imaNa pagAreNa chalio, teNa bhaNiyaM-mA bIhiha, tappaNAduyAliyaM tumaM sovayAraM magga, mAihANaM sikkhAvio, evaM bhavautti bhaNiUNa tassa sagAsaM gao, 1 yathaiko grAmeyakaH zakaTaM kASThai tvA nagaraM gacchati, tena gacchatA antarakA tittirikA mRtA dRSTA, sa tAM gRhItvA zakaTasyopari prakSipya nagaraM praviSTaH, sa| | ekena nagaradhUrtena pRSTaH-kathaM zakaTatittirI labhyate?, tena prAmeyakeNa bhaNyate, mathyamAnasAktukena (prAkRtatvAdyatyayaH) labhyate, tatastena sAkSiNa upAhatya zakaTaM tittiryA saha gRhItam , etAvAneva kilaiSa vyaMsaka iti / guravo bhaNanti-tataH sa prAmeyako dInamanAH tiSThati. tatra caiko mUladevasadRzo manuSya Agamat , | tena sa dRSTaH, tena pRSTaH-kiM dhyAyasi are devAnupriya?, tena bhaNitam-amekena vyavahAriNA'nena prakAreNa chalitaH, tena bhaNitaM-mA bhaiSIH, madhyamAnasaktukaM | tvaM sopacAra mArgaya, mAtRsthAnaM zikSitaH, evaM bhavatviti bhaNitvA tasya sakAzaM gato, Jain Education For Private & Personel Use Only Harjainelibrary.org Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAAMANAMASOMAMMALS bhaNiyaM caNeNa-mama jai sagaDaM hiyaM to me iyANiM tappaNAduyAliyaM sovayAraM davAvehi, evaM houtti, gharaM NIo, mahilA saMdiTThA, alaMkiyavibhUsiyA parameNa viNaeNa eassa tappaNAduyAliyaM dehi, sA vayaNasamaM uvaTThiyA, tao so sAgaDio bhaNati-mama aMgulI chinnA, imA cIreNAveDhiyA, Na sakkemi uDDayAleU, tumaM aduyAliuM dehi, aduAliyA teNa hatyeNa gahiyA, gAmaM teNa saMpaDhio, logassa ya kahei-jahA mae satittirIgeNa sagaDeNa gahiyA tappaNAduyAliyA, tAhe teNa dhutteNa sagaDaM visajjiyaM, taM ca pasAeUNa bhajjA NiyattiyA / esa puNa lUsao ceva kahANayavaseNa bhaNio / esa loio, loguttare'vi caraNakaraNANuyoge kusmutibhAviyassa tassa tahA vaMsago paujjati jahA saMmaM paDivajaha / davANuoge puNa kuppAvayaNio coijjA-jahA jai jiNapaNIe magge asthi jIvo atthi ghaDo, atthitaM jIve'vi ghaDevi, dosu aviseseNa 1 bhaNitaM cAnena-mama yadi zakaTaM hataM tadA mahyamidAnIM madhyamAnasaktukaM sopacAraM dApaya, evaM bhavatviti, gRhaM nItaH, mahilA saMdiSTA, alaMkRtavibhUSitA tAparameNa vinayenaitasmai madhyamAnasaktukaM dehi, sA bacanasamamupasthitA, tataH sa zAkaTiko bhaNati-mamAGgalI chinA, iyaM cIvareNAveSTitA, na zaknomi mathitaM. tvaM | mathayitvA dehi, mathikA tena hastena gRhItA, grAmaM tayA samaM (grAmamArgeNa) prasthitaH, lokAya ca kathayati-yathA mayA satittirikeNa zakaTena gRhItA saktumathikA, tadA tena dhUrtena zakaTaM visRSTaM, taM ca prasAdya bhAryA nirvatrtitA, eSa punarleSakaH eva kathAnakavazena bhaNitaH / eSa laukikA, lokottare'pi caraNakaraNAnuyoge kuzrutibhAvitasya tasya tathA vyaMsakaH prayujyate yathA samyak pratipadyate / dravyAnuyoge punaH kuprAvacanikaH codayet yathA yadi jinapraNIte mArge'sti jIvaH asti | ghaTaH, astitvaM jIve'pi ghaTe'pi, dvayorapyavizeSeNa, in Education S naw.jainelibrary.org Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 60 // Jain Education hatti, teNa atthittasaddatullattaNeNa jIvaghaDANaM egattaM bhavati, ah asthibhAvAo vatiritto jIvo, teNa jIvassa abhAvo bhavainti / esa kila eddahametto ceva vaMsago, lUsageNa puNa ettha imaM uttaraM bhANitavyaMjai jIvaghaDA atthite vahaMti, tamhA tesimegantaM saMbhAvehi, evaM te savvabhAvANaM egantaM bhavati, kahaM ?, a tthi ghaDo atthi paDo atthi paramANU asthi dupaesie khaMdhe, evaM savvabhAvesu asthibhAvo vahaitikAuM kiM savvabhAvA egI bhavaMtu ?, ettha sIso bhaNati kahaM puNa evaM jANiyavvaM ? savvabhAvesu asthibhAvo vahaha, na ya te egIbhavaMti, Ayario Aha- aNegaMtAo evaM sijjhai, ettha dito - khairo vaNassaI vaNassaI puNa khadiro palAso vA, evaM jIvo'vi NiyamA atthi, atthibhAvo puNa jIvo va hoja anno vA dhammAdhammAgAsAdINaM ti / ukto vyaMsakaH, sAmprataM lUSakamadhikRtyAha tasagavaMsaMga lUsagaheummi ya moyao ya puNo // 88 // 1 varttata iti, tenAstitvazabdatulyatvena jIvaghaTayorekatvaM bhavati, athAstibhAvAvyatirikto jIvastena jIvasyAbhAvo bhavatIti / eSa kila etAvanmAtrazcaiva vyaMsakaH, lUSakeNa punaratraitaduttaraM bhaNitavyaM -- yadi ( yato ) jIvaghaTau astitve vatrttete tasmAttayorekatvaM sambhAvayasi, evaM tava sarvabhAvAnAmekatvaM bhavati, katham ?, asti ghaTaH asti paTaH asti paramANuH asti dvipradezikaH skandhaH, evaM sarvabhAveSvastibhAvo varttata itikRtvA kiM sarvabhAvA ekIbhavantu ? atra ziSyo bhaNati - kathaM punaretat jJAtavyaM sarvabhAveSvastitvaM varttata, na ca te ekIbhavanti, AcArya Aha----- anekAntAdetat sidhyati, atra dRSTAntaH khadiro vanaspatiH vanaspatiH punaH khadiraH palAzo vA, evaM jIvo'pi niyamAdasti, astibhAvaH punarjIvo vA bhavedanyatamo vA dharmAdharmAkAzAdInAmiti 1 drumapuSpikA0 vyaMsakahe tau zakaTatittirI // 60 // w.jainelibrary.org Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza. 11 Jain Education vyAkhyA - trapuSavyaMsaka prayoge punarlUSake hetau ca modako nidarzanamiti gAthAkSarArthaH // bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam-jahA ego maNusso tausANaM bharieNa sagaDeNa nayaraM pavisaha, so pavisaMto dhutteNa bhaNNajo eyaM tausANa sagaDaM khAijjA tassa tumaM kiM desi ?, tAhe sagaDatteNa so dhutto bhaNio-tassAhaM taM . mo yagaM demi jo nagaraddAreNa Na NipphaDai, dhutteNa bhaNNati-to'haM eyaM tausasagaDaM khayAmi, tumaM puNa taM moyagaM dekhAsi jo nagaraddAreNa Na nIsarati, pacchA sAgaDieNa anbhuvagae dhutteNa sakkhiNo kayA, sagaDaM ahidvittA tesiM tarasANaM ekkekayaM khaMDa avaNittA pacchA taM sAgaDiyaM modakaM maggati, tAhe sAgaDio bhaNati - ime tausA Na khAiyA tume, dhutteNa bhaNNati- jai na khAiyA tausA agghaveha tumaM, tao agghaviesa kaiyA AgayA, pAsaMti khaMDiyA tausA, tAhe kaiyA bhAMti ko ee khaie tause kiNai ?, tao karaNe vavahAro jAo khaiyatti, jio sAgaDio / esa vaMsago ceva lUsaganimittamuvaNNattho, tAhe dhutteNa modagaM magga 1 yathaiko manuSyaH puSAM bhRtena zakaTena nagaraM pravizati, sa pravizan dhUrtena bhaNyate-ya etat trapuSAM zakaTaM khAdet tasmai tvaM kiM dadAsi ? tadA zAkaTikena sa dhUrtoM bhaNitaH tasmAyahaM taM modakaM dadAmi yo nagaradvAreNa na nissarati, dhUrtena bhaNyate tadAhametatrapuSAM zakaTaM khAdAmi tvaM punastaM modakaM dadyAH yo nagaradvAreNa na nissarati, pazcAt zAkaTikenAbhyupagate dhUrtena sAkSiNaH kRtAH zakaTamadhiSThAya teSAM trapuSAmekaikaM khaNDamapanIya pazcAtaM zAkaTikaM modakaM mArgayati tadA zAkaTiko bhaNati - imAni trapUMSi na khAditAni tvayA, dhUrtena bhaNyate yadA na khAditAni tadA trapUMSitvaM ardhaya, tato'rdhiteSu RyikA AgatAH apazyan khaNDitAni trapUMSi, tadA RthikA bhaNantika etAni khAditAni trapUMSi krINAti, tataH karaNe vyavahAro jAtaH khAditAnIti, jitaH zAkaTikaH, eSa vyaMsakazcaiva SakanimittamupanyastaH / tadA dhUrtena modako mArgyate. +++****% Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 61 // jjati, accAMio sAgaDio, jUtikarA olaggiyA, te tuTThA pucchaMti, tesiM jahAvattaM savvaM kaheti, evaM kahite tehiM uttaraM sikkhAvio-jahA tumaM khuDDuyaM modagaM NagaradAre ThavittA bhaNa esa sa modago Na NIsaraha Naga - radAreNa, giNhAhi, jio dhutto / esa loio, loguttarevi caraNakaraNANuyoge kusmRti bhAvitassa tahA lUsagopaja - jahA sammaM paDivajjai / davvANujoge puNa pujjA bhaNaMti-puvvaM darisio ceva / aNNe puNa bhAMtipuvvaM sayameva savvabhicAraM he uccAreUNa paravisaMbhaNAnimittaM sahasA vA bhaNito hojA, pacchA tameva he aNNeNaM niruttavayaNeNaM ThAvei / ukto lUSakastadabhidhAnAcca heturapi / sAmprataM yaduktaM 'kvacitpaJcAcayava' miti, tadadhikRtameva sUtraM 'dhammo maMgala' mityAdilakSaNamadhikRtya nidarzyate-ahiMsAsaMyamataporUpo dharmaH maGgalamutkRSTamiti pratijJA, iha ca dharma iti dharminirdezaH, ahiMsAsaMyamataporUpa iti dharmivizeSaNam, utkRSTaM maGgalamiti sAdhyo dharmaH, dharmidharmasamudAyaH pratijJA, iyaM zlokAddhenoktA iti, devAdipUjitatvAditi hetu:, AdizabdAt siddhavidyAdharanaraparigrahaH, ayaM ca zlokatRtIyapAdena khalUkto'vaseyaH, arhadAdivaditi dRSTAntaH, 1 vyathitaH zAkaTiko yUtakarA avalagitAH, te tuSTAH pRcchanti, tebhyo yathAvRttaM sarve kathayati, evaM kathite tairuttaraM zikSitaM yathA tvaM kSulakaM modakaM nagaradvAre sthApayitvA bhaNa- eSa sa modako na nissarati nagaradvAreNa gRhANa, jito dhUrtaH / eSa laukikaH, lokottare'pi caraNakaraNAnuyoge kuzrutibhAvitAya tathA lUSakaH prayoktavyo yathA samyak pratipadyate / dravyAnuyoge punaH pUjyA bhaNanti - pUrva darzita eva / anye punarbhaNanti - pUrva svayameva savyabhicAraM hetumucArya paravizrambhahetave sahasA vA bhaNito bhavet pazcAt tameva hetumanyena niruktavacanena sthApayati. 1 drumapu. SpikA0 lUpakahetI trapuSaudA0 // 61 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RANA atrApi cAdizabdAda gaNadharAdiparigrahaH, ayaM ca zlokacaramapAdenokto veditavya iNti| na ca bhAcamano'dhikRtyAdRSTAnte'sti kazcidvirodha iti, iha yo yo devAdipUjitaH sa sa utkRSTaM maGgalaM yathA'haMdAdayastathA ca devAdipUjito dharma ityupanayaH, tasmAddevAdipUjitatvAdutkRSTaM maGgalamiti nigamanam / idaM gAvayaSadvayaM sU-tU broktAvayavatrayAvinAbhUtamitikRtvA tena sUcitamavagantavyamityalaM vistareNa // 88 // sAmpratamattAnevAvayavAn sUtrasparzikaniyuktyA pratipAdayannAha __ dhammo guNA ahiMsAiyA u te paramamaMgala painnA / devAvi logapujA paNamaMti sudhammamii heU // 89 // vyAkhyA-dharma:' prAgnirUpitazabdArthaH, sa ca ka hatyAha-guNA ahiMsAdayA, AdizabdAt saMyamatapApadArigrahaH, turevakArArthaH, ahiMsAdaya eva, te paramamaGgalamiti pratijJA, tathA devA api, apizabdAt siddha-18 vidyAdharanarapatiparigrahaH, 'lokapUjyA' lokapUjanIyAH 'praNamaMti' namaskurvanti, kam ?-'sudharmANa' zobhanadharmavyavasthitamiti, ayaM hetvarthasUcakatvAddheturiti mAthArthaH / / 89 // diluto arahaMtA aNagArA ya bahavo u jiNasIsA / vattaNuvatte najai jaM naravaiNo'vi paNamaMti // 9 // vyAkhyA dRSTAntaH' prAgnirUpitazabdArthaH, sa cAzokAdyaSTamahAprAtihAryAdirUpAM pUjAmahantItyahantaH, tathA anagArAzca bahava eva jinaziSyA iti, na gacchantItyagA-vRkSAstaiH kRtamagAraM-vRhaM tvaceSAM vicata iti 1dravyamanaHsattvAt pUrvAvasthAmAdhila vA. Jan Education For Private Personel Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 62 // Jain Education arzaAderAkRtigaNatvAdacpratyayaH agArA-gRhasthAH na agArA - anagArA, cazabdaH samuccayArthaH, turevakArArthaH, tatazca bahava eva nAlpA, rAgAdijetRtvAjjinAstacchiSyAH - tadvineyA gautamAdayaH, Aha- arhadAdInAM parokSatvAt dRSTAntatvamevAyuktam, kathaM caitadvinizcIyate ? yathA te devAdipUjitA iti, ucyate, yattAvaduktaM 'parokSatvAditi, tadduSTam, sUtrasya trikAlagocaratvAt kadAcitpratyakSatvAt, devAdipUjitA iti ca etadvinizcayAyAha-vRttam- atikrAntam anuvarttamAnena - sAmpratakAlabhAvinA jJAyate kathamityata Aha- 'yad' yasmAd narapatayo'pi - rAjAno'pi praNamanti, idAnImapi bhAvasAdhuM jJAnAdiguNayuktamiti gamyate / anena guNAnAM pUjyatvamAveditaM bhavatIti gAthArthaH // 90 // uvasaMhAro devA jaha taha rAyAvi paNamai sudhammaM / tamhA dhammo maMgalamukkiTTamii a nigamaNaM // 91 // vyAkhyA - 'upasaMhAraH' upanayaH sa cAyam - devA yathA tIrthakarAdIn tathA rAjA'pyanyo'pi janaH praNamatIdAnImapi sudharmANamiti / yasmAdevaM tasmAddevAdipUjitatvAd dharmo maGgalamutkRSTamiti ca nigamanam / 'pratijJAhetvoH punarvacanaM nigamana' miti gAthArthaH // 91 // uktaM paJcAvayavam, etadabhidhAnAzcArthAdhikAro'pi dharmaprazaMsA / sAmprataM dazAvayavaM tathA sa cehaiva jinazAsana ityadhikAraM copadarzayati-iha ca dazAvayavAH - pratijJAdaya eva pratijJAdizuddhisahitA bhavanti / avayavatvaM ca tacchuddhInAmadhikRta vAkyArthopakArakatvena pratijJA tional 1 drumapuSpikA0 paJcAvayava // 62 // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SARAS dInAmiva bhAvanIyamiti, atra bahu vaktavyaM, tattu nocyate, gamanikAmAtratvAt prArambhasyeti // sAmpratamadhikRtadazAvayavapratipAdanAyAha biiyapainnA jiNasAsaNaMmi sAheti sAhavo dhammaM / heU jamhA sabbhAviesu'hiMsAisu jayaMti // 92 // vyAkhyA-dvitIyA pazcAvayavopanyastaprathamapratijJApekSayA, pratijJA pUrvavat, dvitIyA cAsau pratijJA ca dvitIyapratijJA, sA ceyam-'jinazAsane' jinapravacane, kim ?-'sAdhayanti' niSpAdayanti 'sAdhavaH' pravrajitAH 'dharma' prAgnirUpitazabdArtham / iha ca sAdhava iti dhamminirdezaH, zeSastu sAdhyadharma iti, ayaM pratijJAnirdezaH / hetunirdezamAha-heturyasmAt 'sAdbhAvikeSu' pAramArthikeSu nirupacariteSvartheSvityarthaH ahiMsAdiSu, AdizabdAnmaSAvAdAdiviratiparigrahaH, anye tu vyAcakSate-'sambhAviehiM ti sadbhAvena nirupacaritasakaladuHkhakSayAyaivetyarthaH 'yatante' prayatnaM kurvanti iti gaathaarthH|| 92 // sAmprataM pratijJAzuddhimabhidhAtukAma Aha jaha jiNasAsaNanirayA dhamma pAleMti sAhavo suddhaM / na kutitthiesu evaM dIsai parivAlaNovAo // 93 // vyAkhyA-'yathA' yena prakAreNa jinazAsananiratA-nizcayena ratA 'dharma prAgnirUpitazabdArtha 'pAlayanti' rakSanti 'sAdhavaH' pravrajitAH SaDjIvanikAyaparijJAnena kRtakAritAdiparivarjanena ca 'zuddham' akalaGka, naivaM tatrAntarIyAH, yasmAnna kutIrthikeSu, 'evaM' yathA sAdhuSu dRzyate paripAlanopAyaH, SaDjIvanikAyaparijJAnAdya H RESS For Private Personal use only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 63 // Jain Education bhAvAt / upAyagrahaNaM ca sAbhiprAyakam, zAstroktaH khalUpAyo'tra cintyate, na puruSAnuSThAnaM, kApuruSA hi vitathakAriNo'pi bhavantyeveti gAthArthaH // 93 // atrAha-- vi ya dhammaso dhammaM niyayaM ca te pasaMsaMti / naNu bhaNio sAvajjo kutitthidhammo jiNavarehiM // 94 // vyAkhyA - 'teSvapi ca' tantrAntarIyadharmeSu, kim ? - dharmazabdo loke rUDhaH, tathA dharma 'nijaM ca' AtmIyameva yathAtathaM te 'prazaMsanti' stuvanti, tatazca kathametaditi, atrocyate, 'nanvi'tyakSamAyAM 'bhaNita' uktaH pUrva 'sAvadyaH' sapApa: 'kutIrthikadharmaH' carakAdidharmaH / kaiH ? - 'jinavaraiH' tIrthakaraiH "Na jiNehiM u pasattho" iti vacanAt, SaDjIvanikAyaparijJAnAdyabhAvAdeveti, atrApi bahu vaktavyaM tattu nocyate granthavistarabhayAditi gAthArthaH // 94 // tathA jo tesu dhammasado so uvayAreNa nicchaeNa ihaM / jaha sIhasaddu sIhe pAhaNNuvayArao'NNattha // 95 // vyAkhyA- yaH 'teSu' tatrAntarIyadharmeSu dharmazabdaH sa 'upacAreNa' aparamArthena, nizcayena 'atra' jinazAsane, katham ? - yathA siMhazabdaH siMhe vyavasthitaH prAdhAnyena, 'upacArata:' upacAreNa 'anyatra' mANavakAdau, yathA siMho mANavakaH, upacAranimittaM ca zauryakrauryAdayaH dharme tvahiMsAyabhidhAnAdaya iti gAthArthaH // 95 // esa painnAsuddhI heU ahiMsAiesa paMcasuvi / sabbhAveNa jayaMtI he visuddhI imA tattha // 1 // ( bhASyam ) // vyAkhyA--'eSA' uktakharUpA pratijJAyAH zuddhiH pratijJAzuddhi:, heturahiMsAdiSu paJcaskhapi sadbhAvena yatanta 1 drumapu* SpikA0 pratijJA zuddhiH // 63 // jainelibrary.org Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education I iti, ayaM ca prAg vyAkhyAta eva, zuddhimabhidhAtukAmena ca bhASyakRtA punarupanyasta iti, ata evAha - hai - torvizuddhirhetuvizuddhiH, viSayavibhASAvyavasthApanaM vizuddhi', 'imA' iyaM 'tatra' prayoga iti gAthArthaH // jaM bhattapANaDavagaraNavasahisayaNAsaNAsu jayaMti / phAsuyaakayaakAriyaaNaNumayANuddiTTabhoI ya || 2 || ( bhASyam ) // vyAkhyA- 'yad' yasmAt, bhaktaM ca pAnaM copakaraNaM ca vasatizca zayanAsanAdayazceti samAsasteSu, kim ? - 'yatante' prayatnaM kurvanti, kathametadevamityatrAha - yasmAt prAsukaM cAkRtaM cAkAritaM cAnanumataM cAnuddiSTaM ca tadbhoktuM zIlaM yeSAM te tathAvidhAH, tatrAsavaH prANAH pragatA asavaH - prANA yasmAditi prAsukaM - nirjIvam, tacca svakR| tamapi bhavatyata Aha-akRtam, tadapi kAritamapi bhavatyata Aha-akAritam, tadapyanumatamapi bhavatyata Aha- ananumatam, tadapyuddiSTamapi bhavati yAvadarthikAdi na ca tadiSyata ityata Aha-anuddiSTamiti / etatparijJAnopAyazcopanyastasakalapradAnAdilakSaNasUtrAdavagantavya iti gAthArthaH // tadanye punaH kimityata Aha aphAsuyakayakAriyaaNumayauddi bhoiNo haMdi / tasathAvarahiMsAe jaNA akusalA u lippaMti // 3 // ( bhASyam ) // vyAkhyA - aprAsukakRtakAritAnumoditoddiSTabhojinazvarakAdayaH, handItyupapradarzane, kimupapradarzayati ? -trasantIti trasAH - dvIndriyAdayaH tiSThantIti sthAvarAH - pRthivyAdayaH teSAM hiMsA - prANavyaparopaNalakSaNA tayA 'janA:' prANinaH 'akuzalA': anipuNAH sthUlamatayazvarakAdayo 'lipyante' sambadhyanta ityarthaH, iha ca hiMsAtri jainelibrary.org Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SpikA dazabaikA hAri-vRttiH // 14 // hetuvizuddhiH yAjanitena karmaNA lipyanta iti bhAvanIyam, kAraNe kAryopacArAt, tatazca te zuddhadharmasAdhakA na bhavanti, sAdhava eva bhavantIti gaathaarthH|| esA heuvisuddhI didruto tassa ceva ya visuddhI / sutte bhaNiyA u phuDA suttaphAse u iyamannA // 4 // (bhASyam ) // vyAkhyA-eSA' anantaroktA 'hetuvizuddhi prAgnirUpitazabdArthA, adhunA 'dRSTAnta' prAgnirUpitazabdArthaH, tathA 'tasyaiva ca' dRSTAntasya vizuddhiH, kim ?-sUtre bhaNitA, uktaiva 'sphuTA' spaSTA // taccedaM sUtram jahA dumassa pupphesu, bhamaro Aviyai rasaM / Na ya puppaM kilAmei, so a pINei appayaM // 2 // asya vyAkhyA-atrAha-atha kasmAdazAvayavanirUpaNAyAM pratijJAdIn vihAya sUtrakRtA dRSTAnta evokta iti?, ucyate, dRSTAntAdeva hetupratijJe abhyUhye iti nyAyapradarzanArtham , kRtaM prasaGgena prakRtaM prstumH| tatra 'yathA yena prakAreNa 'dumasya' prAgnirUpitazabdArthasya 'puSpeSu' prAgnirUpitazabdArtheSveva, asamastapadAbhidhAnamanumeye (upameye) gRhidumANAmAhArAdipuSpANyadhikRtya viziSTasaMbandhapratipAdanArthamiti, tathA ca anyAyopArjitavittadAne'pi grahaNaM pratiSiddhameva, 'bhramara' caturindriyavizeSaH, kim ?-'Apibati' maryAdayA pibatyApibati, kam ?-rasyata iti rasastaM-niryAsaM makarandamityarthaH, eSa dRSTAntaH, ayaM ca taddezodAharaNamadhikRtya veditavya iti, etacca sUtrasparzikaniyuktau darzayiSyati, uktaM ca 'sUtrasparze tviyamanyeti / adhunA dRSTA 1 udAharaNabhedacatuSke prathamabhedagataM, khyApitaM ca prAk etat 2 bhASyagatacaturthagAthAyAm. // 54 // Jain Education For Private Personel Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education ntavizuddhimAha - 'na ca' naiva 'puSpaM' prAgnirUpitakharUpaM 'klAmayati' pIDayati, 'saca' bhramaraH 'prINAti' tarpayatyAtmAnamiti sUtrasamudAyArthaH // avayavArthaM tu niyuktikAro mahatA prapaJcena vyAkhyAsyati / tathA cAhajaha bhramaroti ya etthaM dihaMto hoi AharaNadese / caMdamuhi dArigeyaM somattavahAraNa Na sesaM // 96 // vyAkhyA- yathA bhramara iti ca 'atra' pramANe dRSTAnto bhavatyudAharaNadezamadhikRtya, yathA candramukhI dArikeyamityatra saumyatvAvadhAraNaM gRhyate, na zeSaM-kalaGkAGkitatvAnavasthitatvAdIti gAthArthaH // 96 // evaM bhamarAharaNe aNiyayavittittaNaM na sesANaM / gahaNaM dinaMtavisuddhi sutta bhaNiyA imA cannA // 97 // vyAkhyA evaM bhramarodAharaNe aniyatavRttittvaM gRhyata iti zeSaH, na 'zeSANAm' aviratyAdInAM bhramaradha|rmANAM grahaNaM, dRSTAnta iti / eSA dRSTAntavizuddhiH sUtre bhaNitA, iyaM cAnyA sUtrasparzaniryuktAviti gaathaarthH||97|| ettha bhaNijja koI samaNANaM kIrae suvihiyANaM / pAgovajIviNo tti ya lippaMtAraMbhadoseNaM // 98 // arrer - atra caivaM vyavasthite sati brUyAtkazcidyathA - zramaNAnAM kriyate suvihitAnAmiti, etaduktaM bha vati-yadidaM pAkanirvartanaM gRhibhiH kriyate, idaM puNyopAdAnasaMkalpena zramaNAnAM kriyate 'suvihitAnA' miti tapakhinAM gRhNanti ca te tato bhikSAmityataH pAkopajIvina itikRtvA lipyante ArambhadoSeNa - AhArakara - kriyAphalenetyarthaH tathA ca laukikA apyAhuH - 'krayeNa krAyako hanti, upabhogena khAdakaH / ghAtako vadhaci - ttena, ityeSa trividho vadhaH // 1 // iti gAthArthaH // 98 // sAmpratametatpariharaNAya gururAha-- Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 65 // vAsai na taNassa kae na taNaM vaDUi kae mayakulANaM / na ya rukkhA sayasAlA phullanti kae mahuyarANaM // 99 // vyAkhyA-varSati na tRNasya kRte, na tRNArthamityarthaH, tathA na tRNaM vardhate kRte mRgakulAnAm - arthAya tathA naca vRkSAH zatazAkhA: puSpyanti 'kRte' arthAya madhukarANAm, evaM gRhiNo'pi na sAdhvartha pAkaM nirvartayantItyabhiprAya iti gAthArthaH / / 99 / / atra punarapyAha aggami havI hUi Aico teNa pINio saMto / varisai payAhiyAe teNosahio parohaMti / / 100 / / vyAkhyA - iha yaduktaM "varSati na tRNArtha 'mityAdi, tadasAdhu, yasmAdagnau havirddhayate, AdityaH 'tena' haviSA ghRtena | prINitaH san varSati, kimartham ? - 'prajAhitArthaM lokahitAya, 'tena' varSitena, kim ?, auSadhyaH 'prarohanti' udgacchanti, tathA coktam- "agnAvAjyAhutiH samyagAdityamupatiSThate / AdityAjjAyate vRSTirvRSTeranaM tataH prajAH // 1 // " iti gAthArthaH // 100 // adhunaitatparihArAyedamAha kiM dubbhikkhaM jAyai ? jai evaM aha bhave duriDaM tu / kiM jAyai savvatthA dubbhikkhaM ah bhave iMdo ? // 101 // vAsai to kiM vigdhaM nigdhAyAIhiM jAyae tassa / ah vAsai uusamae na vAsaI to taNaTThAe // 102 // vyAkhyA- kiM durbhikSaM jAyate yadyevam ?, ko'bhiprAyaH ? - taddhaviH sadA hUyata eva tatazca kAraNAvicchede na kAryavicchedo yukta iti, atha bhaved' 'duriSTaM tu' durnakSatraM duryajanaM vA, atrApyuttaram - kiM jAyate sarvatra du 1 varSAtRNAni tasya pratiSedhe ityetacca bhASyakRtA prAk prapaJcitameveti vacanAt pratIyate yadutaitA ekonaviMzatirbhASyagAthAH. 1 drumapuSpikA0 dRSTAnta vizuddhiH // 65 // ww.jainelibrary.org Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education rbhikSaM ?, nakSatrasya duriSTasya vA niyatadezaviSayatvAt, sadaiva sadyajvanAM bhAvAt, uktaM ca- "sadaiva devAH sadgAvo, brAhmaNAzca kriyAparAH / yatayaH sAdhavazcaiva vidyante sthitihetavaH // 1 // " ityAdi, atha bhavedindra iti, kim ?, varSati, tataH kiM 'vighnaH' antarAyo nirghAtAdibhirjAyate ?, AdizabdAdigdAhAdiparigraha', 'tasya' indrasya, paramaizvaryayuktatvena vighnAnupapatteriti bhAvanA, atha varSati Rtusamaye garbhasaGghAta iti vAkyazeSaH, na varSati tatastRNArtha, tasyetthambhUtasyAbhisandherabhAvAditi gAthAdvayArthaH // 101-102 // kiM cakiM cadumA puti bhamarANaM kAraNA ahAsamayaM / mA bhamaramahuyarigaNA kilAmaejjA aNAhArA // 103 // vyAkhyA- kiM ca drumAH puSpyanti bhramarANAM 'kAraNAt' kAraNena 'yathAsamayaM yathAkAlaM mA bhramaramadhukarIgaNA: 'klAmana' (kAmiSuH ) glAniM pratipadyeran, 'anAhArA' avidyamAnAhArAH santaH, kAkkA naivaitaditthamiti gAthArthaH // 103 // sAmprataM parAbhiprAyamAha kassai buddhI esA vittI uvakappiyA payAvaiNA / sattANaM teNa dumA puSpaMti mahuyarigaNaTThA // 104 // vyAkhyA - atha 'kasyacidbuddhiH kasyacidabhiprAyaH syAdyaduta- eSA vRttirupakalpitA, kena ? - prajApatinA, keSAm ? - 'sattvAnAM' prANinAM tena kAraNena drumAH puSpyanti madhukarIgaNArthameveti gAthArthaH // 104 // atrottaramAha - taM na bhavai jeNa dumA nAmAgoyassa pubvavihiyassa / udaeNaM pupphaphalaM nivattayaMtI imaM ca'nnaM // 105 // vyAkhyA - yaduktaM pareNa tanna bhavati, kuta ityAha-yena drumA nAmagotrasya karmaNa: 'pUrvavihitasya' janmA bh w.jainelibrary.org Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 drumapuSpikA dRSTAnta zuddhiH dazavaikAnta ropAttasya 'udayena' vipAkAnubhavalakSaNena puSpaphalaM 'nirvarttayanti' kurvanti, anyathA sadaiva tadbhAvaprasaGga hAri-vRttiH iti bhAvanIyam / idaM cAnyatkAraNaM, vakSyamANamiti gAthArthaH // 105 // atthi bahU vaNasaMDA bhamarA jattha na uveti na vasaMti / tattha'vi puSphati dumA pagaI esA dumagaNANaM // 106 // vyAkhyA-santi bahUni vanakhaNDAni teSu teSu sthAneSu, bhramarA yatra nopayAnti anyataH, na vasanti teSveva, tathApi puSpyanti drumAH, ataH 'prakRtireSA' khabhAva eSa drumagaNAnAmiti gAthArthaH // 106 // atrAha jai pagaI kIsa puNo savvaM kAlaM na deMti puSphaphalaM / jaM kAle puSphaphalaM dayaMti gururAha ata eva // 10 // pagaI esa dumANaM jaM uusamayammi Agae saMte / puSphaMti pAyavagaNA phalaM ca kAleNa baMdhati // 108 // vyAkhyA-yadi prakRtiH kimiti punaH sarvakAlaM 'na dadati' na prayacchanti, kim ?-puSpaphalam ?, evamAzayAha-yad-yasmAtkAle niyata eva puSpaphalaM dadati, gururAha-ata eva-asmAdeva hetoH // prakRtireSA dumANAM yad 'Rtusamaye vasantAdAvAgate sati puSpyanti 'pAdapagaNA' vRkSasaGghAtAH tathA phalaM ca kAlena bannanti, tadarthAnabhyupagame tu nityaprasaGga iti gAthAdvayArthaH // 107-108 // sAmprataM prakRte'pyuktArthayojanAM kurvanAha kiM nu gihI raMdhaMtI samaNANaM kAraNA ahAsamayaM / mA samaNA bhagavaMto kilAmaejjA aNAhArA / / 109 // JainEducation ints Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza. 12 Jain Education vyAkhyA- kiM nu gRhiNo 'rAdhyanti' pAkaM nirvartayanti zramaNAnAM kAraNena yathAkAlaM ?, 'mA zramaNA bhagavantaH klAmannanAhArA' iti pUrvavaditi gAthArthaH // 109 // na caitaditthamityabhiprAyaH // atrAha samaNa'NukaMpanimittaM puNNanimittaM ca ginivAsI u / koi bhaNijjA pAgaM kareMti so bhaNNai na jamhA // 110 // kaMtAre dubbhikakhe Ake vA mahai samuppanne / rattiM samaNasuvihiyA savvAhAraM na bhuMjaMti // 111 // aha kIsa puNa gihatthA ratiM AyaratareNa raMdhati / samaNehiM suvihiehiM cauvvihAhAraviraehiM ? / / 112 / / vyAkhyA- zramaNebhyo'nukampA zramaNAnukampA tannimittam, na hyete hiraNyagrahaNAdinA asmAkamanukampAM kurvantIti matvA bhikSAdAnArtha pArka nirvartayantyataH zramaNAnukampAnimittaM, tathA sAmAnyena puNyanimittaM ca gRhanivAsina eva kazcid brUyAtpAkaM kurvanti, sa bhaNyate naitadevam, kutaH ? - yasmAt 'kAntAre' araNyAdau 'durbhikSe' annAkAle 'AtaGke vA' jvarAdau mahati samutpanne sati rAtrau zramaNAH 'suvihitAH' zobhanAnuchAnAH, kim ? - 'sarvAhAram' odanAdi na bhuJjate // atha kimiti punargRhasthAH tatrApi rAtrau 'AdaratareNa' atyAdareNa rAdhyanti, zramaNaiH suvihitaizcaturvidhAhAravirataiH sadbhiriti gAthAyArthaH // 110-111112 // kiMca atthi bahugAmanagarA samaNA jattha na uvaiti na vasaMti / tatthavi raMdhati gihI pagaI esA gihatthANaM // 113 // 1 prAkRtavAkyapratirUpakamiti, tatra ca saptamyarthe tRtIyA, hetutvApekSayA vA. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S dazavaikA hAri-vRttiH // 67 // GREENERAKAR vyAkhyA-santi bahUni grAmanagarANi teSu teSu dezeSu 'zramaNA' sAdhavo yatra nopayAnti anyato, na vasanti tatraiva, atha ca tatrApi rAdhyanti gRhiNaH, ataH prakRtireSA gRhasthAnAmiti gaathaarthH|| 113 // amu-te SpikA mevArtha spaSTayannAha dazAvayavaM pagaI esa gihINaM jaM gihiNo gAmanagaranigamesuM / raMdhati appaNo pariyaNassa kAleNa aTThAe // 114 // vyAkhyA-prakRtireSA gRhiNAM varttate yadgRhiNo grAmanagaranigameSu, nigamaH-sthAnavizeSaH, rAdhyanti AtmanaH parijanasya 'arthAya' nimittaM kAleneti yoga iti gAthArthaH // 114 // ____ tattha samaNA tavassI parakaDaparaniTThiyaM vigayadhUmaM / AhAraM esaMti jogANaM sAhaNaTThAe // 115 // vyAkhyA-tatra zramaNAH 'tapakhina' iti udyatavihAriNo netare, paraktaparaniSThitamiti, ko'rthaH?-parArtha katam-ArabdhaM parArthaM ca niSThitam-antaM gataM, vigatadhUmam-dhUmarahitam, 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNa'miti nyAyAdvigatAkAraM ca rAgadveSamantareNetyarthaH, uktaM ca-"rAgeNa saiMgAlaM doseNa sadhUmagaM viyANAhi" 'AhAram' odanAdilakSaNam 'eSante' gaveSante, kimartham ? atrAha-'yogAnAM manoyogAdInAM saMyamayogAnAMvA sAdhanArtha, na tu varNAdyarthamiti gaathaarthH||115|| ___ navakoDIparisuddhaM uggamauppAyaNesaNAsuddhaM / chaTThANarakkhaNaTThA ahiMsaaNupAlaNaTThAe // 1 // // 67 // 1 rAgeNa sAkAra dveSeNa sadhUmakaM vijAnIhi. zramaNAH 'tapakhi antaM gataM, vigatadhUmamaNa saiMgAlaM doseNa sUtra ARAIGARCIAL Jain Education in wiw.jainelibrary.org Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SANGALOCCASSES 'vyAkhyA-iyaM ca kila bhinnakartRkI, asyA vyAkhyA-navakoTiparizuddham , tatraitA nava kovyaH, yaduta-Na ha-IN Nai 1Na haNAvei 2 haNataM nANujANai 3, evaM na kiNai 3, evaM na payaI 3, etAbhiH parizuddhaM, tathA udgamotpAdanaiSaNAzuddhamiti, etadvastutaH sakalopAdhivizuddhakoTikhyApanameva, evambhUtamapi kimartha bhuJjate ?-SaTsthAnarakSaNArtham , tAni cAmUni-veyaNaveyAvace iriyaTThAe ya sNjmhaae| taha pANavattiyAe cha8 puNa dhammaciMtAe // 1 // ' amUnyapi ca bhavAntare prazastabhAvanAbhyAsAdahiMsAnupAlanArtham , tathA cAha-"nAhAratyAgato'bhAvitamaterdehatyAgo bhavAntare'pyahiMsAyai bhvtii"tigaathaarthH||1|| diTuMtasuddhi esA uvasaMhAro ya suttanihiho / saMti vijaMtitti ya saMtiM siddhiM ca sAheti // 116 // vyAkhyA-dRSTAntazuddhireSA, pratipAditA, 'upasaMhArastu' upanayastu 'sUtranirdiSTaH' sUtroktaH, taccedaM sUtramemee samaNA muttA, je loe saMti saahunno| vihaMgamA va pupphesu, dANabhattesaNA(Ne)rayA // 3 // asya vyAkhyA-evam' anena prakAreNa 'ete ye'dhikRtAH pratyakSeNa vA paribhramanto dRzyante, zrAmyantIti hai zramaNAH, tapasyantItyarthaH, ete ca tatrAntarIyA api bhavanti, yathoktam-"niggaMthasakkatAvasageruyaAjIva paMcahA samaNA" ata Aha-'muktA' bAhyAbhyantareNa granthena, ye 'loke' ardhatRtIyadvIpasamudraparimANe 'santi' | 1 na hanti na ghAtayati nantaM nAnujAnAti, evaM na krINAti 3, evaM na pacati 3. 2 vedanAyai vaiyAvRttyAyeArtha ca saMyamArtha ca / tathA prANavRttyai SaSThaM punaH dharmacintAyai // 1 // 3 nithazAkyatApasagairikAjIvAH paMcadhA zramaNAH, Jain Education a l w.jainelibrary.org Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 dazavaikA hAri-vRttiH // 68 // vidyante, anena samayakSetre sadaiva vidyanta ityetadAha, sAdhayantIti sAdhavaH, kiM sAdhayanti?-jJAnAdIti ga-18 |1dumapumyate / atrAha-ye muktAste sAdhava evetyata idamayuktam, atrocyate, iha vyavahAreNa nihavA api muktA bha-3 ppikA. vantyeva na ca te sAdhava iti tadvyavacchedArthatvAnna dossH| Aha-na ca te 'sadaivasantI'tyanenaiva vyavacchinnA dazAvayave iti, ucyate, vartamAnatIrthApekSayaivedaM sUtramiti na doSaH, athavA-anyathA vyAkhyAyate-ye loke santi sAdhava | dRSTAntaityatra ya ityuddezaH, loka ityanena samayakSetra eva nAnyatra, kim?-zAnti:-siddhirucyate tAM sAdhayantIti zuddhiH zAntisAdhavaH, tathA coktaM niyuktikAreNa-"saMti vijaMtitti ya saMtiM siddhiM va sAheti" idaM vyAkhyAtameva / 'vihaMgamA iva' bhramarA iva puSpeSu, kim ?-dAnabhaktaiSaNAsu ratAH' dAnagrahaNAddattaM gRhNanti nAdattam, bhaktagrahaNena tadapi bhaktaM prAsukaM na punarAdhAkarmAdi, eSaNAgrahaNena gaveSaNAditrayaparigrahaH, teSu sthAneSu 'ratA' saktA iti sUtrasamAsArthaH / avayavArtha sUtrasparzikaniyuktyA pratipAdayati-tatrApi ca vihaGgamaM vyAcaSTe-sa dvividhaH-dravyavihaGgamo bhAvavihaGgamazca / tatra tAvadravyavihaGgamaM pratipAdayannAha dhArei taM tu davvaM taM davvavihaGgamaM viyANAhi / bhAve vihaMgamo puNa guNasannAsiddhio duviho // 117 // vyAkhyA-'dhArayati' Atmani lInaM dhatte tattu 'dravya'mityanena pUrvopAttaM karma nirdizati, yena hetubhUtena vihaGgameSUtpatsyata iti, tuzabda evakArArthaH, asthAnaprayuktazca, evaM tu draSTavyaH-dhArayatyeva, anena ca dhaar-18||6|| yatyeva yadA tadA dravyavihaGgamo bhavati nopabhuta ityetadAveditaM bhavati, dravyamiti cAtra karmapudgaladravyaM prAsukaM na punarAdhaya sUtrasparzikaniryakkama pratipAdapanAha duvito // 197 // hetUbhUtena / ASS -5 Jain Education a l For Private Personal use only Mr.jainelibrary.org Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In +16 gRhyate, ma punarAkAzAdi, tasyAmUrttatvena dhAraNAyogAt, saMsArijIvasya ca kathaJcinmUrttatve'pi prakRtAnupayogitvAt, tathAhi - yadasau bhavAntaraM netumalaM yacca vihaGgamahetutAM pratipadyate tadatra prakRtaM na caivamanyaH saMsArijIva iti, 'taM dravyavihaGgama' mityatra yattadornityAbhisaMbandhAdanyataropAdAne nAnyataraparigrahAdayaM vAkyArtha upajAyate - dhArayatyeva tadravyaM yastaM dravyavihaGgamamiti, dravyaM ca tadvihaGgamazca sa iti dravyavihaGgamaH, dravyaM jIvadravyameva, vihaGgamaparyAyeNA''vartanAdU, vihaGgamastu kAraNe kAryopacArAditi, taM 'vijAnIhi' anekaiH prakArairAgamato jJAtA'nupayukta ityevamAdibhirjAnIhi 'bhAve vihaGgama' ityatrAyaM bhAvazabdo baharthaH, kacidravyavAcakastadyathA 'nAsao bhuvi bhAvassa, saddo havai kevalo' bhAvasya - dravyasya vastuna iti gamyate, kacicchulAdiSvapi varttate - "jaM jaM je je bhAtre pariNamai" ityAdi yAn 2 zuklAdIn bhAvAniti gamyate, kacidaudayikA|diSvapi vartate yathA - 'oie ovasamie' ityAdyuktvA 'chaivviho bhAvalogo u' audayikAdaya eva bhAvA lokyamAnatvAd bhAvaloka iti, tadevamanekArthavRttiH sannaudayikAdiSveva vartamAna iha gRhIta iti, bhavanaM bhAvaH bhavantyasminniti vA bhAvaH tasmin bhAve- karmavipAkalakSaNe, kim ? - 'vihaGgamo' vakSyamANazabdArthaH, punaH zabdo vizeSaNe, na pUrvasmAdatyantamayamanya eva jIvaH, kiMtu sa eva jIvasta eva pudgalAstathAbhUtA iti vizeSayati, guNazca saMjJA ca guNasaMjJe guNaH - anvarthaH saMjJA pAribhASikI tAbhyAM siddhiH guNasaMjJAsiddhiH, siddhizabdaH samba1 nAsato bhuvi bhAvasya zabdo bhavati kevala:. yayayAnyAn bhAvAn pariNamati 3 audayika aupazamikaH 4 SaDvidho bhAvalokaH. jainelibrary.org Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A A dazavaikA |ndhavAcakaH, tathA ca loke'pi "siddhirbhavatu" ityukte iSTArthasambandha eva pratIyata iti, tayA guNasaMjJAsiddhyA 1 drumapuhAri-vRttiH hetubhUtayA, kim ?-'dvividho' dviprakAraH, guNasiddhyA-anvarthasambandhena tathA saMjJAsiddhyA ca-yadRcchAbhidhAna pikA0 yogena ca / Aha-yadyevaM dvividha iti na vaktavyam , guNasaMjJAsiddhayetyanenaiva dvaividhyasya gatatvAt, na, anenaiva hai vihaGgamaprakAreNeha daividhyaM, AgamanoAgamAdibhedena neti jJApanArthamiti gAthArthaH // 117 // tatra 'yathoddezaM nirdeza nikSepAH iti nyAyamAzritya guNasiddhyA yo bhAvavihaGgamastamabhidhitsurAha vihamAgAsaM bhaNNai guNasiddhI tappaiTThio logo / teNa u vihaGgamo so bhAvattho vA gaI duvihA // 118 // vyAkhyA-vijahAti-vimuJcati jIvapudgalAniti vihaM, te hi sthitikSayAtsvayameva tebhya AkAzapradezebhyazcyavante, tA~zcyavamAnAnvimuJcatIti, zarIramapi ca malagaNDolakAdi vimuzcatyeva (iti) mA bhUt saMdeha ityata Aha-AkAzaM bhaNyate, na zarIrAdi, saMjJAzabdatvAt, AkAzante-dIpyante khadharmopetA AtmAdayo yatra tadAkAzam, kim ?-saMtiSThata ityAdikriyAvyapohArthamAha-'bhaNyate' AkhyAyate, guNasiddhirityetatpadaM gAthAbhaGgabhayAvasthAne prayuktam, saMbandhazcAsya 'tena tu vihaMgamaH sa' ityatra tena vityanena saha veditavya iti, tatazcAyaM vAkyArtha:-tena tuzabdasyaivakArArthatvenAvadhAraNArthatvAdyena vihamAkAzaM bhaNyate tenaiva kAraNena guNasiddhyA-anvarthasambandhena vihaGgamaH, ko'bhidhIyata? ityAha-tatpratiSThito loka tadityanenAkAzaparAmarzaH, 1 bhedeneti pra. 2 vihaGgamA0 pra. AAA-%9A-%ARSA Jain Education in ALId.jainelibrary.org Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasminnAkAze pratiSThitaH tatpratiSThitaH, pratiSThati sma pratiSThita:-prakarSeNa sthitavAnityarthaH, anena sthitaH sthAsyati ceti gamyate, ko'sAvitthamityata Aha-'loka' lokyata iti lokaH, kevalajJAnabhAkhatA dRzyata ityarthaH, iha dharmAdipaJcAstikAyAtmakatve'pi lokasyAkAzAstikAyasyAdhAratvena nirdiSTatvAcatvAra evAstikAyA gRhyante, yato niyuktikAreNAbhyadhAyi-'tatpratiSThito loka', 'vihaGgamaH sa' ityatra vihe-nabhasi gato gacchati gamiSyati ceti vihaGgamaH, gamirayamanekArthatvAddhAtUnAmavasthAne vartate, tatazca vihe sthitavAMstiSThati sthAsyati ceti bhAvArthaH, sa iti-caturastikAyAtmakaH, 'bhAvArtha' iti bhAvazcAsAvarthazca bhAvArthaH, ayaM bhAvavihaGgama ityarthaH / ukta ekena prakAreNa bhAvavihaGgamaH, punarapi guNasiddhimanyena prakAreNAbhidhAtukAma Aha-'vA gatirdividheti, vAzabdasya vyavahita upanyAsaH, evaM tu draSTavyaH-gatirvA dvividheti, tatra gamanaM gacchati vA'nayeti gatiH, dve vidhe yasyAH seyaM dvividhA, dvaividhyaM vakSyamANalakSaNamiti gAthArthaH // 11 // tathA cedameva dvaividhyamupadarzayannAha bhAvagaI kammagaI bhAvagaI pappa asthikAyA u / savve vihaMgamA khalu kammagaIe ime bheyA // 119 // - vyAkhyA-bhavanti bhaviSyanti bhUtavantazceti bhAvAH, athavA bhavantyeteSu khagatA utpAdavigamadhrauvyAkhyAH hapariNAmavizeSA iti bhAvA-astikAyAsteSAMgatiH-tathApariNAmavRttirbhAvagatiH, tathA karmagatirityatra kriyata iti karma-jJAnAvaraNAdi pAribhASikam , kriyA vA, karma ca tadgatizcAsau karmagatiH, gamanaM gacchatyanayA veti in Educator Paww.jainelibrary.org Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA hAri-vRttiH 1 dumapuppikA vihaGgamanikSepAH // 7 // gatiH, tatra 'bhAvagatiM prApya astikAyAstu' iti atra bhAvagatiH pUrvavattAM prApya-abhyupagamyAzritya, kim ? astikAyAstu' dharmAdayaH, tuzabda evakArArthaH, sa cAvadhAraNe, tasya ca vyavahitaH prayogaH, bhAvagatimeva prApya na punaH karmagatiM, 'sarve vihaGgamAH khalu' sarve-catvAraH nAkAzamAdhAratvAt, 'vihaGgamA iti vihaM gacchantyavatiSThante khasattAM bibhratIti vihaGgamAH, khaluzabdo'vadhAraNe, vihaGgamA eva, na kadAcinna vihaGgamA iti / 'karmagate' prAgnirUpitazabdArthAyAH, kim?-'imau bhedo vakSyamANalakSaNAviti gaathaarthH|| 119 // tAvevopadarzayannAha vihagagaI calaNagaI kammagaI u samAsao duvihA / tadudayaveyayajIvA vihaMgamA pappa vigagaI // 12 // vyAkhyA-iha gamyate'nayA nAmakarmAntargatayA prakRtyA prANibhiriti gatiH, vihAyasi-AkAze gatirvihAyogatiH, karmaprakRtirityarthaH, tathA calanagatiriti, calirayaM parispandane vartate, calanaM spandanamityeko'rthaH, calanaM ca tadgatizca sA calanagatiH-gamanakriyeti bhaavH| karmagatistu samAsato dvividhetyatra tuzabda evakArArthaH, sa cAvadhAraNe, karmagatireva dvividhA na bhAvagatiH, tasyA ekarUpatvena vyAkhyAtatvAt, tatra 'tadudayavedakajIvA' iti, atra tadityanenAnantaranirdiSTAM vihAyogatiM nirdizati, tasyA-vihAyogateH udayastadudayo vipAka ityarthaH, tathA vedayanti-nirjarayanti upabhuJjantIti vedakAH tadudayasya vedakAzca te jIvAzceti samAsaH, Aha-tadudayavedakA jIvA eva bhavantIti vizeSaNAnarthakyam, na, jIvAnAM vedakatvAvedakatvayogena saphala // 70 // Jain Education For Private Personal use only Jainelibrary.org Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMOMOMOMOMOMOMOM545 svAt, avedakAzca siddhA iti / 'vihaGgamAH prApya vihAyogatimiti, atra vihe vihAyogaterudayAdudgacchantIti vihaGgamAH,'prApya Azritya, kiM prApya ?-vihAyogatim vihAyogatiruktA tAM, viparyastAnyakSarANyevaM tu draSTavyAni-vihAyogatiM prApya tadudayavedakajIvA vihaGgamA iti gaathaarthH||120 // adhunA dvitIyakarmagatibhedamadhikRtyAha calanakammagaI khalu paDucca saMsAriNo bhave jIvA / poggalavAI vA vihaMgamA esa guNasiddhI // 121 // __vyAkhyA-calanaM-spandanaM, tena karmagatirvizeSyate, katham ?-calanAkhyA yA karmagatiH sA calanakarmagatiH, etaduktaM bhavati-karmazabdena kriyAbhidhIyate, saiva gatizabdena saiva calanazabdena ca / tatra gatervizeSaNaM kriyA kriyAvizeSaNaM calanam / kutaH?-vyabhicArAda, iha gatistAvannarakAdikA bhavati ataH kriyayA vizepyate, kriyA'pyanekarUpA bhojanAdikA tatazcalanena vizeSyate, atazcalanAkhyA karmagatizcalanakarmagatistAm , anukhAro'lAkSaNikaH, khaluzabda evakArArthaH, sa cAvadhAraNe, calanakarmagatimeva, na vihAyogatiM, 'pratItya' | Azritya, kim ?-saMsaraNaM saMsAraH, saMsaraNaM jJAnAvaraNAdikarmayuktAnAM gamanaM, sa eSAmastIti saMsAriNaH, | anena siddhAnAM vyudAsaH, 'bhave iti, ayaM zabdo bhaveyurityasyArthe prayuktA, 'jIvA' upayogAdilakSaNAH / / tatazcAyaM vAkyArtha:-calanakarmagatimeva pratItya saMsAriNo bhaveyurjIvA vihaGgamA iti, vihaM gacchanti-calanti / sarvairAtmapradezairiti vihaGgamAH / tathA 'pudgaladravyANi vetyAdi, pUraNagalanadharmANaH pudgalAH, pudgalAzca te dra Join Education in R N .jainelibrary.org Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 71 // Jain Education In vyANi ca tAni pudgaladravyANi dravyagrahaNaM vipratipattinirAsArtham, tathA caite pudgalAH kaizcidadravyAH santosbhyupagamyante, 'sarve bhAvA nirAtmAnaH' ityAdivacanAd, ataH pudgalAnAM paramArthasadrUpatAkhyApanArthaM dravyagra - haNam, vAzabdo vikalpavAcI, pudgaladravyANi vA saMsAriNo vA jIvA vihaGgamA iti / tatra jIvAnadhikRtyAnvartho nidarzitaH, pudgalAstu vihaM gacchantIti vihaGgamAH, tacca gamanameSAM svataH paratazca saMbhavati, atra svataH parigRhyate, vihaGgamA iti ca prAkRtazailyA jIvApekSayA voktam, anyathA dravyapakSe vihaGgamAnIti vaktavyam, eSa bhAvavihaGgamaH, katham ? - 'guNasiddhyA' anvarthasambandhena, prAkRtazailyA vA'nyathopanyAsa iti gAthArthaH // 121 // evaM guNasiddhyA bhAvavihaGgama uktaH, sAmprataM saMjJAsiddhyA abhidhAtukAma Aha sannAsiddhiM pappA vihaMgamA hoMti pakkhiNo savve / iha puNa ahigAro vihAsagamaNehi bhamarehiM // 122 // vyAkhyA - saMjJAnaM saMjJA nAma rUDhiriti paryAyAH tayA siddhiH saMjJAsiddhi:, saMjJAsambandha itiyAvat, tAM | saMjJAsiddhiM 'prApya' Azritya kim ? - vihe gacchantIti vihaGgamA bhavanti, ke? - pakSA yeSAM santi te pakSiNaH, 'sarve' samastA haMsAdayaH, pudgalAdInAM vihaGgamatve satyapyamISAmeva loke pratItatvAt, itthamanekaprakAraM vihaGga - mamabhidhAya prakRtopayogamupadarzayati- 'iha' sUtre, punaH zabdo'vadhAraNe, ihaiva nAnyatra 'adhikAra' prastAvaH prayojanam, kairityAha - vihAyogamanaiH' AkAzagamanaiH 'bhramareH' SaTpadairiti gAthArthaH // 122 // 1 pugaladravyANAM napuMsakatvAdatra puMstvanirdezaH prAkRtatvAt 2 tRtIyAM prathameti. 1 drumapuSpikA0 vihaGgama nikSepAH // 71 // Jainelibrary.org Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dANeti dattagiNhaNa bhatte bhaja seva phAsugeNhaNayA / esaNatigaMmi nirayA uvasaMhArassa suddhi imA // 123 // vyAkhyA-'dAneti' sUtre dAnagrahaNaM dattagrahaNapratipAdanArtham , dattameva gRhNanti, nAdattam , 'bhakta' iti bhaktagrahaNaM "bhaja sevAyAm' ityasya niSThAntasya bhavati, arthazcAsya prAsukagrahaNaM, prAmukam-AdhAkarmAdirahitaM gRhNanti, netaraditi, esaNa tti eSaNAgrahaNam , 'eSaNAtritaye' gaveSaNAdilakSaNe 'niratAH' saktAH, upasaMhArasya-upanayasya zuddhiH 'iyaM vakSyamANalakSaNeti gaathaarthH||123 // avi bhamaramahuyarigaNA avidinnaM AviyaMti kusumarasaM / samaNA puNa bhagavanto nAdinnaM bhottumicchati // 124 // | vyAkhyA-api bhramaramadhukarIgaNA, madhukarIgrahaNamihApi strIsaMgrahArtha, jAtisaMgrahArthamiti cAnye, avi dattaM santa, kim ?-Apibanti 'kusumarasaM' kusumAsavam, zramaNAH punarbhagavanto nAdattaM bhoktumicchantIti vizeSa iti gAthArthaH // 124 // sAmprataM sUtreNaivopasaMhAravizuddhirucyate-kazcidAha-dANabhattesaNe rayA' ityuktam , yata evamata evaM loko bhaktyAkRSTamAnasastebhyaH prayacchatyAdhAkarmAdi, asya grahaNe sattvopanarodhaH, agrahaNe khavRttyalAbha iti, atrocyate vayaM ca vittiM labbhAmo, na ya koi uvahammai / ahAgaDesu rIyaMte, pupphesu bhamarA jahA // 4 // asya vyAkhyA-vayaM ca vRtti 'lapsyAmaH' prApsyAmaH tathA yathA na kazcidupahanyate, vartamAnaiSyatkAlopanyA-15 Jain Education a l For Private Personal Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-10 dazavaikAzasastraikAlikanyAyapradarzanArthaH, tathA caite sAdhavaH sarvakAlameva 'yathAkRteSu' AtmArthamabhinivartiteSvAhArAdiSu 1 dumapuhAri-vRttiH rIyante' gacchanti, vartante ityarthaH, 'puSpeSu bhramarA yathA' iti, etaca pUrva bhAvitameveti suutraarthH||4|| yata-IX SpikA0 zcaivamato upsNhaar||72|| mahugArasamA buddhA, je bhavaMti annissiyaa|naannaapiNddryaa daMtA, teNa vuccaMti sAhuNo // 5 // 81 zuddhiH ttibemi / paDhamaM dumapuphiyajjhayaNaM samattaM // 1 // asya vyAkhyA-'madhukarasamA bhramaratulyAH budhyante sma buddhA-adhigatatattvA ityarthaH, ka evaMbhUtA ityata Aha-ye bhavanti bhramanti vA 'anizritAH' kulAdiSvapratibaddhA ityarthaH, atrAha assaMjaehiM bhamarehiM jai samA saMjayA khalu bhavaMti / evaM(ya) uvamaM kiccA nUNaM assaMjayA samaNA / / 125 // vyAkhyA-'asaMyataiH kutazcidapyanivRttaiH 'bhramaraiH SaTpadaiH yadi 'samAH' tulyAH 'saMyatAH' sAdhavaH, khalviti samA eva bhavanti, tatazcAsaMjJino'pi te, ata evainAmitthaMprakArAmupamAM kRtvA idamApadyate-nUnamasaMyatAH zramaNA iti gAthArthaH // 125 // evamukte satyAhAcArya:-etaccAyuktaM, sUtroktavizeSaNatiraskRtatvAt, tathA ca buddhagrahaNAdasaMjJino vyavacchedaH, anizritagrahaNAcAsaMyatatvasyeti / niyuktikArastvAha laa||72|| uvamA khalu esa kayA puvvuttA desalakkhaNovaNayA / aNiyayavittinimittaM ahiMsaaNupAlaNaTThAe // 126 // Jain Education in For Private & Personel Use Only L ainelibrary.org Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMOMOMOMOMOM vyAkhyA-upamA khalu 'eSA' madhukarasametyAdirUpA kRtA 'pUrvoktAt pUrvoktena 'dezalakSaNopanayAda' dezalasAkSaNopanayena, yathA candramukhI kanyeti, tRtIyArthA ceha paJcamI, iyaM cAniyatavRttinimittaM kRtA, ahiMsAnupAlanArtham, idaM ca bhAvaya(yiSya)tyeveti gAthArthaH // 126 // ___jaha dumagaNA u taha nagarajaNavayA payaNapAyaNasahAvA / jaha bhamarA taha muNiNo navari adattaM na bhuMjaMti // 127 // vyAkhyA-yathA 'dumagaNAH' vRkSasaGghAtAH khabhAvata eva puSpaphalanakhabhAvAH tathaiva 'nagarajanapadA' nagarAdilokAH khayameva pacanapAcanakhabhAvA vartante, yathA bhramarA iti, bhAvArtha vakSyati, tathA munayo navaram-etAvAvizeSa:-adattaM khAmibhirna bhuJjanta iti gAthArthaH // 127 // amumevArtha spaSTayati kusume sahAvaphulle AhAraMti bhamarA jaha tahA u / bhattaM sahAvasiddhaM samaNasuvihiyA gavesaMti // 128 // ___ vyAkhyA-'kusume puSpe 'khabhAvaphulla' prakRtivikasite 'AhArayanti' kumumarasaM pibanti 'bhramarA' madhukarA 'yathA' yena prakAreNa kusumapIDAmanutpAdayantaH 'tathA' tenaiva prakAreNa 'bhaktam odanAdi 'khabhAvasiddham AtmArtha kRtam udgamAdidoSarahitam ityarthaH, zramaNAzca te suvihitAzca zramaNasuvihitAH-zobhanAnuSThAnavanta ityarthaH 'gaveSayanti' anveSayantIti gAthArthaH // 128 // sAmprataM pUrvokto yo doSaH madhukarasamA ityatra tatparijihIrSayaiva yAvatopasaMhAraH kriyate tadupadarzayannAha uvasaMhAro bhamarA jaha taha samaNAvi avahajIvitti / daMtatti puNa payaMmI nAyavvaM vakkasesamiNaM // 129 // . ***-*-*-*-56443 dakA. 13, Jain Education in R ainelibrary.org Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 73 // vyAkhyA-'upasaMhAra' upanayaH, bhramarA yathA avadhajIvinaH tathA 'zramaNA api sAdhavo'pyatAvatavAM-18 1dumapuzeneti gaathaadlaarthH|| itazca bhramarasAdhUnAM nAnAtvamavaseyaM, yata Aha sUtrakAraH-'nAnApiNDarayA dantA SpikA0 iti nAnA-anekaprakAro'bhigrahavizeSAtpatigRhamalpAlpagrahaNAca piNDa-AhArapiNDaH, nAnA cAsau piDazca dazAvanAnApiNDaH, antaprAntAdirvA, tasmin ratA-anuDhegavantaH, 'dAntA' indriyadamanena, anayozca svarUpamadhasta- yavAH pasi pratipAditameva, atra copanyastagAthAcaramadalasyAvasaraH 'dAntA' iti punaH pade sautre, kim ?-jJAtavyo vAkyazeSo'yamiti gaathaarthH||129 // kiMviziSTo vAkyazeSaH?, dAntA IryAdisamitAzca / tathA cAha jaha ittha ceva iriyAiesu savvaMmi dikkhiyapayAre / tasathAvarabhUyahiyaM jayaMti sabbhAviyaM sAhU // 130 // - vyAkhyA-yathA 'atraiva' adhikRtAdhyayane bhramaropamayaiSaNAsamitI yatante, tathA ryAdiSvapi tathA sarvasmin 'dIkSitapracAre' sAdhvAcaritavya ityarthaH, kim ?-trasasthAvarabhUtahitaM yatante 'sAdbhAvika' pAramArthika sAdhava iti gaathaarthH||130|| anye punaridaM gAthAdalaM nigamane vyAkhyAnayanti, na ca tadaticAru, yata Aha uvasaMhAravisuddhI esa samattA u nigamaNaM teNaM / vuJcati sAhuNotti (ya) jeNaM te mahuyarasamANA // 131 // | vyAkhyA-upasaMhAravizuddhireSA samAptA tu, adhunA nigamanAvasaraH, tacca sautramupadarzayati-nigamanamiti dvAraparAmarzaH, tenocyante sAdhava iti, yena prakAreNa te madhukarasamAnA-uktanyAyena bhramaratulyA iti gAthArthaH // 131 // nigamanArthameva spaSTayati 73 // in Educatan Intematon Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamhA dayAiguNasuTThiehiM bhamarobva avahavittIhi / sAhUhiM sAhiu tti ukTuiM maMgalaM dhammo // 132 // vyAkhyA-tasmAddayAdiguNasusthitaiH, AdizabdAt satyAdiparigrahaH, bhramara ivAvadhavRttibhiH, kai?-sAdhubhiH 'sAdhito' niSpAditaH, 'utkRSTaM maGgalam' pradhAnaM maGgalaM 'dharmaH' prAgnirUpitazabdArtha iti gAthArthaH // 132 // idAnIM nigamanavizuddhimabhidhAtukAma Aha nigamaNasuddhI tityaMtarAvi dhammatthamujjayA vihare / bhaNNai kAyANaM te jayaNaM na muNaMti na kareMti // 133 // vyAkhyA-nigamanazuddhiH pratipAdyate, atrAha-tIrthAntarIyA api' carakaparivrAjakAdayA, kim ?-'dharmArtha dharmAya 'udyatA' udyuktA viharanti, ataste'pi sAdhavaH evetybhipraayH| bhaNyate'tra prativacanam, 'kAyAnAMta pRthivyAdInAM 'te' carakAdayaH, kim ?-yatanAM-prayatnakaraNalakSaNAM'na manyante(muNanti) na jAnanti na manvate vA tathAvidhAgamAzravaNAt, na kurvanti, parijJAnAbhAvAt, bhAvitamevedamadhastAditi gaathaarthH||13|| kiMca ___ na ya uggamAisuddhaM bhujaMtI mahuyarA va'NuvarohI / neva ya tiguttiguttA jaha sAhU niccakAlaMpi // 134 // vyAkhyA-na codgamAdizuddhaM bhuJjate, AdizabdAdutpAdanAdiparigrahaH, 'madhukarA iva' bhramarA iva sattvAnAmanuparodhinaH santo, naiva ca trigupsiguptAH, yathA sAdhavo nityakAlamapi, etaduktaM bhavati-yathA sAdhavo 1 yathA sAdhavo'nuparodhinaH santo bhramarA iva udgamAdizuddhaM bhujate na tathA te carakAdayaH na ca triguptiguptA yathA sAdhavaH, Jan Education For Private 3 Personal Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH SpikA. // 74 // BHARASHTRA nityakAlaM triguptiguptA evaM te na kadAcidapi, tatparijJAnazUnyatvAt , tasmAnnaite sAdhava iti gAthArthaH // 134 // 1 dumapusAdhava eva tu sAdhavaH, katham ?, yataHkArya vAyaM ca maNaM ca iMdiyAiM ca paMca damayaMti / dhAreMti baMbhaceraM saMjamayaMti kasAe ya // 135 // dazAvavyAkhyA-kAyaM vAcaM manazcendriyANi ca pazca damayanti, tatra kAyena susamAhitapANipAdAstiSThanti yavA gacchanti vA, vAcA niSprayojanaM na bruvate prayojane'pyAlocya sattvAnuparodhena, manasA akuzalamanonirodhaM kuzalamanaudIraNaM ca kurvanti, indriyANi pazca damayanti iSTAniSTaviSayeSu rAgadveSAkaraNena, paJceti sAyaparikalpitaikAdazendriyavyacchedArtham , tathA ca vAkpANipAdapAyUpasthamanAMsIndriyANi teSAmiti, dhArayanti 21 brahmacarya, sakalaguptiparipAlanAt, tathA saMyamayanti kaSAyA~zca, anudayenodayaciphalIkaraNena ceti gaathaarthH||135|| jaM ca tave ujuttA teNesiM sAhulakkhaNaM puNNaM / to sAhuNo tti bhaNNati sAhavo nigamaNaM ceyaM // 136 // vyAkhyA-yaca 'tapasi' prAgvarNitakharUpe, kim ?-'udyuktA' udyatAH tena kAraNenaiSAM sAdhulakSaNaM 'pUrNam' avikalam, katham ?-anena prakAreNa sAdhayantyapavargamiti sAdhavaH, yatazcaivaM tataHsAdhava eva bhaNyante sAdhavo, na carakAdaya iti, nigamanaM caitaditi gAthArthaH // 136 // itthamuktaM dazAvayavam , prayogaM tvevaM vRddhA drshynti-4||7 ahiMsAdilakSaNadharmasAdhakAH sAdhava eva, sthAvarajaGgamabhUtoparodhaparihAritvAt, tadanyaivaMvidhapuruSavat, vipakSo *5*5555**** Jain Education For Private 3 Personal Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digambarabhikSubhautAdivat, iha ye sthAvarajaGgamabhUtoparodhaparihAriNaste ubhayaprasidvaivaMvidhapuruSavadahiMsAdilakSaNadharmasAdhakA dRSTAH, tathA ca sAdhavaH sthAvarajaGgamabhUtoparodhaparihAriNa ityupanayaH, tasmAtsthAvarajaGgamabhUtoparodhaparihAritvAtte'hiMsAdilakSaNadharmasAdhakAH sAdhava eveti nigamanam, pakSAdizuddhayastu nidarzitA eveti na pratanyante // 136 // evamarthAdhikAradvayavazAt paJcAvayavadazAvayavAbhyAM vAkyAbhyAM vyAkhyAtamadhyayanamidam , idAnIM bhUyo'pi bhayantarabhAjA dazAvayavenaiva vAkyena sarvamadhyayanaM vyAcaSTe niyuktikAraH te u painna vibhattI he virbhatI vivkkhpNddiseho| "diluto A~saMkA tappaMDiseho nigamaNaM ca // 137 // __vyAkhyA-te' iti avayavAH, tuH punaHzabdArthaH, te punaramI pratijJAdayaH-tatra pratijJAnaM pratijJA-vakSyamANakharUpetyeko'vayavaH, tathA vibhajanaM vibhaktiH-tasyA eva viSayavibhAgakathanamiti dvitIyaH, tathA hinotigamayati jijJAsitadharmaviziSTAnAniti hetustRtIyaH, tathA vibhajanaM vibhaktiriti pUrvavacaturthaH, tathA| visadRzaH pakSo vipakSaH sAdhyAdiviparyaya iti paJcamaH, tathA pratiSedhanaM pratiSedhaH vipakSasyeti gamyate ityayaM SaSThaH, tathA dRSTamarthamantaM nayatIti dRSTAnta iti saptamaH, tathA AzaGkanamAzaGkA prakramAd dRSTAntasyaivetyaSTamaH, tathA tatpatiSedhaH adhikRtAzaGkApratiSedha iti navamaH, tathA nizcitaM gamanaM nigamanaM nizcito'vasAya iti dazamaH, cazabda uktasamuccayArtha iti gAthAsamAsArthaH // 137 // vyAsArtha tu pratyavayavaM vakSyati granthakAra: eva, tathA cAha OM5*5*35******52655 Jain Education in a l OM.jainelibrary.org Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH pikA0 deza iti, sAdhyata itimatipannasaMpatipattinibandha AsavacanaM tasya nirdeza dhammo maMgalamukiTThati painnA attavayaNaniheso / so ya iheva jiNamae nannattha painnapavibhattI // 138 // 1 dumapuvyAkhyA-dharmo maGgalamutkRSTa' miti pUrvavat iyaM pratijJA, Aha-keyaM pratijJeti?, ucyate, 'Aptavacananirdeza'II iti tatrApta:-apratArakaH, apratArakazcAzeSarAgAdikSayAdbhavati, uktaM ca-"Agamo hyApsavacanamAptaM doSa-18 dazAvakSayAdvidaH / vItarAgo'nRtaM vAkyaM, na brUyAtvisaMbhavAt // 1 // " tasya vacanam AptavacanaM tasya nirdeza yavA AptavacananirdezaH, Aha-ayamAgarma iti, ucyate, vipratipannasaMpratipattinibandhanatvenaiSa eva pratijJeti ne doSaH, pAThAntaraM vA sAdhyavacananirdeza iti, sAdhyata iti sAdhyam ucyata iti vacanam-arthaH yasmAtsa ebona cyate, sAdhyaM ca tadvacanaM ca sAdhyavacanaM sAdhyAthe ityarthaH, tasya nirdezaH pratijJeti, uktaH prathamo'vayavaH, adhunA dvitIya ucyate-saca-adhikRto dharmaH kim ?-'ihaiva jinamate' asminneva maunIndra pravacane 'nAnyatra' kapilAdimateSu, tathAhi-pratyakSata evopalabhyante vastrAdyapUtaprabhUtodakAdyupabhogeSu parivrAprabhRtayaH prANyupamarda kurvANAH, tatazca kutasteSu dharmaH?, ityAdyatra bahu vaktavyaM tattu nocyate, granthavistarabhayAd bhAvitatvAceti / pratijJApravibhaktiriyaM-pratijJAviSayavibhAgakathanamiti gAthArthaH // 138 // ukto dvitIyo'vayavaH, adhunA tRtIya ucyate-tatra surapUiotti heU dhammaTThANe ThiyA u jaM parame / heuvibhatti niruvahi jiyANa avaheNa ya jiyaMti // 139 // // 75 // 1 sajjha. 2 ayamAgamo vacanarUpatvAt na pratijJA. 3 naiSa0 pra0 4 arthaH. SCRECACAAMSAROGRESCHACHAR Jain Education a l For Private Personal use only w.jainelibrary.org Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter vyAkhyA - surA - devAstaiH pUjitaH surapUjitaH, suragrahaNamindrAdyupalakSaNam, itizabda upapradarzane, ko'yam ?'hetu:' pUrvavat, hetvarthasUcakaM vedaM vAkyam, hetustu surendrAdipUjitatvAditi draSTavyaH asyaiva siddhatAM darzayati - 'dharmaH' pUrvavat tiSThatyasminniti sthAnam, dharmazcAsau sthAnaM ca dharmasthAnam, sthAnam - Alaya:, tasmin sthitAH, turayamevakArArthaH, sa cAvadhAraNe, ayaM copariSTAt kriyayA saha yokSyate, 'yad' yasmAt, kiMbhUte dhamasthAne ? - 'parame' pradhAne, kim ? - surendrAdibhiH pUjyanta eveti vAkyazeSaH, iti tRtIyo'vayavaH, adhunA caturtha ucyate- hetuvibhaktiriyam - hetuviSayavibhAgakathanam, atha ka ete dharmasthAne sthitA ityatrAha - 'nirupadhayaH' upadhiH chadma mAyetyanarthAntaram, ayaM ca krodhAdyupalakSaNam, tatazca nirgatA upadhyAdayaH sarva eva kaSAyA ye bhyaste nirupadhayo - niSkaSAyA', 'jIvAnAM' pRthvIkAyAdInAm 'avadhena' apIDayA, cazabdAttapazcaraNAdinA ca hetubhUtena 'jIvanti' prANAn dhArayanti ye ta eva dharmasthAne sthitAH, nAnya iti gAthArthaH // 139 // uktacaturtho'vayavaH, adhunA paJcamamabhidhitsurAha jiNavayaNapaduTThevi hu sasurAIe adhammaruiNo'vi / maMgalabuddhIi jaNo paNamai AIduyavivakkho // 140 // vyAkhyA - iha vipakSaH paJcama ityuktam sa cAyam-pratijJAvibhaktyoriti, jinA:- tIrthakarAH teSAM vacanam - AgamalakSaNaM tasmin pradviSTA - aprItA iti samAsastAn, apizabdAdapradviSTAnapi, hu ityayaM nipAto'vadhA - 1 vipakSaH pratijJAvibhaktyoH satkaH. Finelibrary.org Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1dumapupikA. dazAva dazavaikAraNArthaH asthAnaprayuktazca, sthAnaM tu darzayiSyAmaH, zvazurAdIn' zvazuro-lokaprasiddhaH, AdizabdAtpitrAdihAri-vRttiH parigrahaH, na vidyate dharme ruciryeSAM te'dharmarucayastAn, apizabdAddharmarucInapi, kim ?-'maGgalavuddhyA' maGgala pradhAnayA dhiyA, maGgalabuddhyaiva nAmaGgalabuddhyetyevamavadhAraNasthAnam, kim?-'janoM lokaH, prakarSeNa namati praNamati, 'AdyadvayavipakSa' iti atrAdyadvayaM pratijJA tacchuddhizca tasya vipakSaH sAdhyAdiviparyaya iti AdyadvayavipakSaH, tatrAdharmarucInapi maGgalabuddhyA janaH praNamatItyanena pratijJAvipakSamAha, teSAmadharmAvyatirekAt, jinavacanapradviSTAnapItyanena tu tacchuddheH, tatrApi hetuprayogapravRttyA dharmasiddheriti gAthArthaH // 14 // * // 40 // biiyaduyassa vivakkho surehi~ pUjaMti jaNNajAIvi / buddhAIvi suraNayA vuccante NAyapaDivakkho // 141 // vyAkhyA-dvayoH pUraNaM dvitIyaM dvitIyaM ca tadvayaM ca dvitIyadvayaM-hetustacchuddhizca, idaM ca prAguktadvayApekSayA dvitIyamucyate, tasyAyaM vipakSaH-iha suraiH pUjyante yajJayAjino'pIti, iyamatra bhAvanA-yajJayAjino hi maGgalarUpA na bhavantyatha ca suraiH pUjyante tatazca surapUjitatvamakAraNamiti, eSa hetuvipakSA, tathA ajitendriyAH sopadhayazca yataste vartante ato'nenaiva granthena 'dharmasthAne sthitAH parama' ityAdikAyA hetuvibhakterapi vipakSa ukto veditavya iti / udAharaNavipakSamadhikRtyAha-buddhAdayo'pyAdizabdAtkapilAdiparigrahaH, te kim ?-'suranatA' devapUjitA 'ucyante' bhaNyante tacchAsanapratipannairiti jJAtapratipakSa iti gAthArthaH // 141 // Aha-nanu dRSTAntamupariSTAdvakSyati, evaM tatazca tatvarUpa ukte tatraiva vipakSastatpratiSedhazca vaktuM yuktaH tatkimarthamiha vipakSaH tatma 5522 76 // Jain Educational For Private Personal use only (M ainelibrary.org Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education tiSedhasyAbhidhIyate ?, ucyate, vipakSasAmyAdadhikRta eva vipakSadvAre lAghavArthamabhidhIyate, anyathedamapi pRthadvAraM syAt, tathaiva tatpratiSedho'pi dvArAntaraM prApnoti, tathA ca sati granthagauravaM jAyate, tasmAllAghavArthamatraivocyata ityadoSaH / Aha - "dihaMto AsaMkA tappaDiseho" tti vacanAt uttaratra dRSTAntamabhidhAya punarA zaGkAM tatpratiSedhaM ca vakSyatyeva, tadAzaGkA ca tadvipakSa eva tat kimarthamiha punarvipakSapratiSedhAvabhidhIyete ?, ucyate, anantaraparamparAbhedena dRSTAntadvaividhyakhyApanArtham yaH khalvanantaramukto'pi parokSatvAdAgamagamya| tvAddASTantikArthasAdhanAyAlaM na bhavati tatprasiddhaye cAdhyakSasiddho yo'nya ucyate sa paramparAdRSTAntaH, tathA ca tIrthakarAMstathA sAdhUMzca dvAvapi bhinnAvevottaratra dRSTAntAvabhidhAsyete, tatra tIrthakRllakSaNaM dRSTAntamaGgIkRtyeha | vipakSapratiSedhAvuktau, sAdhUMstvadhikRtya tatraivAzaGkAtatpratiSedhau darzayiSyete ityadoSaH / syAnmataM prAguktena vi ghinA lAghavArthamanukte eva dRSTAnte ucyatAM kAmam, ihaiva dRSTAntavipakSastatpratiSedhazca sa eva dRSTAntaH kimityuttaratropadizyate ? yena hetuvibhakteranantaramihaiva na bhaNyate, tathAhi atra dRSTAnte bhaNyamAne pratijJAdInAmiva dvirUpasyApi dRSTAntasyArhatsAdhulakSaNasya etAveva vipakSatatpratiSedhAnupapadyete, tatazca sAdhulakSaNasya dRSTAntasyAzaGkAtatpratiSedhAvuttaratra na pRthag vaktavyau bhavataH, tathA ca sati granthalAghavaM jAyate, tathA pratijJAhetUdAharaNarUpAH savizuddhikAstrayo'pyavayavAH krameNoktA bhavantIti, atrocyate, ihAbhidhIyamAne dRSTAnta 1 dRSTAnta AzaGkA tatpratiSedhaH Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 77 // SpikA dazAvayavAra syeva pratijJAdInAmapi pratyekamAzaGkAtatpratiSedhau vaktavyau staH, tathA ca satyavayavabahutvaM, dRSTAntasya vA pratijJAdInAmiva vipakSatatpratiSedhAbhyAM pRthagAzaGkAtatpratiSedhau na vaktavyau syAtAm, evaM sati dazAvayavA na prApnuvanti, dazAvayavaM cedaM vAkyaM bhaGgayantareNa pratipipAdayiSitam, asyApi nyAyasya pradarzanArtham, ata eva yaduktaM 'sAdhulakSaNadRSTAntasyAzaGkAtatpratiSedhAvuttaratra na pRthara vaktavyau syAtA'mityAdi tadapAkRtaM veditavyam, ityalaM prasaGgena / evaM pratijJAdInAM pratyekaM vipakSo'bhihitaH, adhunA'yameva pratijJAdivipakSaH paJcamo'vayavo vartata ityetaddarzayannidamAha evaM tu avayavANaM cauNha paDivakkhu paMcamo'vayavo / etto chaTTho'vayavo vivakkhapaDiseha taM vocchaM // 142 // __ vyAkhyA-'evam' ityayam, eva(va)kAra upapradarzane, turavadhAraNe, ayameva 'avayavAnAM pramANAGgalakSaNAnAM 'catuNAM' pratijJAdInAM pratipakSo' vipakSaH, paJcamo'vayava iti, Aha-dRSTAntasyApyatra vipakSa ukta eva, tatkimartha caturNAmityuktam ?, ucyate, hetoH sapakSavipakSAbhyAmanuvRttivyAvRttirUpatvena dRSTAntadharmatvAt, tadvipakSa eva cAsyAntarbhAvAdadoSa iti / uktaH paJcamo'vayavaH, SaSTha ucyate, tathA cAha-'ita uttaratra 'SaSTho'vayavoM vipakSapratiSedhastaM 'vakSye' abhidhAsya iti gAthArthaH // 142 // itthaM sAmAnyanAbhidhAyedAnImAyadvayavipakSapratiSedhamabhidhAtukAma Aha sAyaM saMmatta pumaM hArsa rai AunAmagoyasuhaM / dhammaphalaM Aiduge vivakkhapaDiseha mo eso|| 143 / / ALSASALAMGAOLOG // 77 // Jain Education inmals For Private & Personel Use Only mr.jainelibrary.org Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavataH,tathAhi yazAna dharmaNa vA phalaM dhamaka tatsukhahetutvAtina tasmAdasAve vyAkhyA-'sAyaMti sAtavedanIyaM karma 'saMmattaM tisamyaktvaM samyagbhAvaH samyaktvaM-samyaktvamohanIyaM kamaiva, 'pumati puMvedamohanIyaM 'hAsaMti hasyate'neneti hAsaH tadbhAvo hAsya-hAsyamohanIyam, ramyate'nayeti ratiHkrIDAhetuHratimohanIyaM kamaiva, 'AunAmagoyasuhaM ti atra zubhazabdaHpratyekamabhisaMbadhyate ante vacanAt,tatazca AyuH zubhaM nAma zubhaM gotraM zubham, tatrAyuH zubhaM tIrthakarAdisambandhi nAmagotre api karmaNI zubhe teSAmeva bhavataH, tathAhi-yazonAmAdi zubhaM tIrthakarAdInAmeva bhavati, tathocairgotraM tadapi zubhaM teSAmeveti, dharmaphala miti dharmasya phalam dharmaphalaM, dharmeNa vA phalaM dharmaphalam , etad ahiMsAderjinoktasyaiva dharmasya phalam, ahiMsAdinA dU jinoktenaiva vA dharmeNa phalamavApyate, sarvameva caitatsukhahetutvADitam , ataH sa eva dharmo maGgalaM na zvazurAdayaH, tathAhi-mAyate hitamaneneti maGgalam , taca yathoktadharmeNaiva maGgayate nAnyena, tasmAdasAveva maGgalaM na jinavacanabAhyAH zvazurAdaya iti sthitam / Aha-'maGgalabuddhyaiva janaHpraNamatI'tyuktaM tatkatham ? iti, ucyate, maGgalabuddhyApi gopAlAGganAdirmohatimiropaplutabuddhilocano janaH praNamannapi na maGgalavanizcayAyAlam, tathAhina taimirikadvicandropadarzanaM sacetasAM cakSuSmatAM dvicandrAkArAyAH pratIteH pratyayatAM pratipadyate, atadrUpa eva tadrUpAdhyAropadvAreNa tatpravRtteriti / 'AidugaMti AdyadvayaM prAguktaM tasmin AdyadvayaviSaye, vipakSapratiSedhaH, 'moM iti nipAto vAkyAlaGkArArthaH 'eSa' iti yathA varNita iti gAthArthaH // 143 // itthamAdyadvayavipakSapratiSedhaH pratipAditaH, samprati hetutacchuddhyorvipakSapratiSedhapratipipAdayiSayedamAha Jain Education For Private Personel Use Only h w.jainelibrary.org Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH 1162 11 Jain Education ajiiMdiya sovahiyA vahagA jai te'vi nAma pujaMti / aggIvi hoja sIo heuvibhattINa paDiseho // 144 // vyAkhyA - na jitAni zrotrAdInIndriyANi yaiste tathocyante, upadhizchadma mAyetyenarthAntaram, upadhinAsaha varttanta iti sopadhayo - mAyAvinaH paravyaMsakA itiyAvat athavA upadadhAtItyupadhiH - vastrAdyanekarUpaH parigrahaH, tena saha varttante ye te tathAvidhA mahAparigrahA ityarthaH vardhantIti vadhakAH - prANyupamardakarttAraH, 'jai te'vi nAma pujyaMti'tti yadIti parAbhyupagamasaMsUcakaH, ta iti yAjJikAH, apiH saMbhAvane, nAma iti nipAto vAkyAlaGkArArthaH, ye'jitendriyAdidoSaduSTA yajJayAjino varttante, yadi te nAma pUjyante tagnirapi bhavecchItaH, na ca kadAcidapyasau zIto bhavati, tathA viyadindIvarasrajo'pi vAndhyeyoraHsthalazobhAmAdadhIran, na caitad bhavati, yathaivamAdiratyantAbhAvastathedamapIti manyate, athApi kAladaurguNyena kathaJcidavivekinA janena pUjyante tathApi teSAM na maGgalatvasaMprasiddhiH, aprekSAvatAmatadrUpe'pi vastUni tadrUpAdhyAropeNa pravRtteH tathAhi - akalaGkadhiyAmeva pravRttirvastunastadvattAM gamayati, atathAbhUte vastuni tadbuddhyA teSAmapravRtteH, suvizuddhabuddhayazca daityAmarendrAdayaH, te cAhiMsAdilakSaNaM dharmameva pUjayanti na yajJayAjinaH, tasmAdaityAmarendrAdipUjitatvAddharma evotkRSTaM magalaM na yAjJikA iti sthitam, 'heuvibhattINa'nti eSa hetutadvibhaktyoH 1 paryAyAH pra0 2 vadha hiMsAyAmityanyapaThitadhAtugaNApekSayA'yaM prayogaH, agaNapaThitaM vadhiM hiMsArthamAzritya syAtparaM tatrAtmanepadasambhavaH, yadi ca teSAmarthAntare'pi aniyamastyAdIn pratItyapekSya syAtparasmaipaditA tadA tatrApi na doSaH, 1 drumapuSpikA0 dazAva yavAH // 78 // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'paDisehotti vipakSapratiSedhaH, vipakSazabda ihAnukto'pi prakaraNAjjJAtavya iti gAthArthaH // 144 // evaM hetutacchuddhayorvipakSapratiSedho darzitaH, sAmprataM dRSTAntavipakSapratiSedhaM darzayannAha buddhAI uvayAre pUyAThANaM jiNA u sabbhAvaM / diTuMte paDiseho chaTTho eso avayavo u // 145 // vyAkhyA-'buddhAdayaH' AdizabdAtkapilAdiparigrahaH, upacAra iti 'supAM supo bhavantIti nyAyAdupacAreNa kiJcidatIndriyaM kathayantItikRtvA na vastusthityA pUjAyAH sthAnaM pUjAsthAnam , jinAstu 'sadbhAvaM' paramArthamadhikRtyeti vAkyazeSaH sarvajJavAdyasAdhAraNaguNayuktatvAditi bhAvanA, 'dRSTAntapratiSedha' iti vipakSazabdalo-14 pAd dRSTAntavipakSapratiSedhaH, kim ?-SaSTha eSo'vayavaH, turvizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi ?-sarvo'pyayamanantaroditaH pratijJAdivipakSapratiSedhaH paJcaprakAro'pyeka eveti gAthArthaH // 145 // SaSThamavayavamabhidhAyedAnIM saptamaM dRSTAntanAmAnamabhidhAtukAma Aha arihaMta maggagAmI diluto sAhuNo'vi samacittA / pAgaraesu gihIsu esate avahamANA u // 146 // vyAkhyA-pUjAmahantItyahantaH, na ruhantIti vA aruhantaH, kim ?-dRSTAnta iti sambandhaH, tathA 'mArgagA|mina' iti prakramAttadupadiSTena mArgeNa gantuM zIlaM yeSAM ta eva gRhyante, ke ca ta ityata-Aha-sAdhavaH' sA dhayanti samyagdarzanAdiyogairapavargamiti sAdhavaH, te'pi dRSTAnta iti yogaH, kiMbhUtAH ?-'samacittA' rAgadvekoSarahitacittA ityarthaH, kimiti te'pi dRSTAnta iti?, ahiMsAdiguNayuktatvAt , Aha ca-pAkarateSu' AtmA 545440SAR 54SASHARASIS Jain Education inte For Private Personal Use Only Mainelibrary.org Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 drumapuSpikA pratijJAtacchuddhyAdyA dazAvayavA: syavaH, sAmpratamaSTamamabhinityacadaM, sa tu saMskRtya kartavyohadANana pIDAmakurvANA ityarthaH / dazavaikA. themeva pAkasakteSu gRhiSu' agAriSu 'eSanteM gaveSayanti piNDapAtamityadhyAhAraH, kiM kurvANA ityata AhahAri-vRttiH / 'avahamANA u' na nanto'nantaH, turavadhAraNArthaH, tatazcAghnanta eva, ArambhAkaraNena pIDAmakuvoNA ityrthH| // 79 // | evaM dvividho'pi dRSTAnta uktaH, dRSTAntavAkyaM cedaM, sa tu saMskRtya kartavyo'haMdAdivaditi gaathaarthH||146 // 1 tattha bhave AsaMkA uddissa jaivi kIrae pAgo / teNa ra visamaM nAyaM vAsataNA tassa paDisehe // 147 // vyAkhyA-tatra' tasmin dRSTAnte "bhavedAzaGkA' bhavatyAkSepaH, yathA 'uddizya' aGgIkRtya 'yatInapi saMyatAnapi, apizabdAdapatyAdInyapi, 'kriyate' nirvaya'te pAkaH, kai?-gRhibhiriti gamyate, tataH kimityata Ahatena kAraNena, ra iti nipAtaH kilazabdArthaH, 'viSamam' atulyaM 'jJAtam' udAharaNaM, vastutaH pAkopajIvitvena | sAdhUnAmanavadyavRttyabhAvAditi, bhAvitamevaitat pUrvam, ityaSTamo'vayavaH, idAnIM navamamadhikRtyAha-varSAta|NAni tasya pratiSedhe iti, etacca bhASyakRtA prAk prapazcitameveti na pratanyata iti gAthArthaH // 147 // ukto navamo'vayavaH, sAmprataM caramamabhidhitsurAha tamhA u suranarANaM pujattA maMgalaM sayA dhammo / dasamo esa avayavo painnaheU puNovayaNaM / / 148 // | vyAkhyA-yasmAdevaM tasmAt 'suranarANAM devamanuSyANAM pUjyata iti pUjyastadbhAvastasmAt pUjyatvAt 'mngglN'| prAgnirUpitazabdArtha 'sadA sarvakAlaM 'dharmaH prAguktaH, 'dazama eSo'vayava' iti saGkhyAkathanam, kiMviziSTo BONAASIASSAARESSAMAI // 79 // JainEducation, w.jainelibrary.org Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education 'yamityata Aha- 'pratijJAhetvoH punarvacanaM' punarhetupratijJAvacanamiti gAthArthaH // 148 // uktaM dvitIyaM dazA-vayavaM sAdhanAGgatA cAvayavAnAM vineyApekSayA viziSTapratipattijanakatvena bhAvanIyeti / ukto'nugamaH, sA|mprataM nayA ucyante-te ca naigamasaMgrahavyavahAraRjusUtrazabda samabhirUDhaivaMbhUtabhedabhinnAH khalvoghataH sapta bha vanti, kharUpaM caiteSAmadha AvazyakasAmAyikAdhyayane nyakSeNa pradarzitamevAto neha pratanyate, iha punaH sthAnAzUnyArthamete jJAnakriyAnayadvayAntarbhAvadvAreNa samAsataH procyante- jJAnanayaH kriyAnayazca tatra jJAnanayadarzanamidam - jJAnameva pradhAna maihikAmuSmikaphalaprAptikAraNaM, yuktiyuktatvAt, tathA cAha NAyaMmi giNhiyavve agiNhyivvaMmi ceva atyaMmi / jaiyavvameva ii jo uvaeso so nao nAmaM // 149 // vyAkhyA- 'NAmiti jJAte samyakparicchinne 'gihiyavve 'ti grahItavya upAdeye 'agihiyavvaMmitti agrahItavye'nupAdeye heya ityarthaH cazabdaH khalUbhayorgrahItavyAgrahItavyayorjJAtatvAnukarSaNArthaH upekSaNIyasamucayArthI vA, evakArastvavadhAraNArthaH, tasya caivaM vyavahitaH prayogo draSTavyaH - jJAta eva grahItavye tathA'grahItavye tathopekSaNIye cArthe tu jJAta eva nAjJAte, 'atyaMmi' tti arthe aihikAmuSmike, tatraihiko grahItavyaH srakUcandanAGganAdiH agrahItavyo viSazastrakaNTakAdiH upekSaNIyaH tRNAdiH, AmuSmiko grahItavyaH samyagdarzanAdiH agrahItavyo mithyAtvAdiH upekSaNIyo vivakSayA'bhyudayAdiriti, tasminnarthe 'yatitavyameveti anukhAralopAdyatitavyam, evam anena prakrameNaihikAmuSmikaphalaprAtyarthinA sattvena pravRttyAdilakSaNaH prayatnaH kArya i w.jainelibrary.org Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 drumapu dazavaikA0 hAri-vRttiH SpikA jJAnakri yAnayo | tyarthaH / itthaM caitadaGgIkartavyam, samyagajJAte pravarttamAnasya phalavisaMvAdadarzanAt, tathA cAnyairapyuktam "vijJaptiH phaladA puMsAM, na kriyA phaladA matA / mithyAjJAnAtpravRttasya, phalaprApterasaMbhavAt // 1 // " tathA''mu[SmikaphalaprApyarthinApi jJAta eva yatitavyam , tathA cAgamo'pyevameva vyavasthitaH, yata uktam-"paDhamaM nANaM tao dayA, evaM ciTThai savvasaMjae / annANI kiM kAhI?, kiMvA NAhiti cheyapAvagaM? // 1 // " itazcaitadevAGgIkartavyaM yasmAttIrthakaragaNadharairagItArthAnAM kevalAnAM vihArakriyA'pi niSiddhA, tathA cAgamaH-"gIyattho yA vihAro bIo gIyatthamIsio ceva / itto taiyavihAro NANunAo jiNavareMhi // 1 // " yasmAdandhenAndhaH samAkRSyamANaH samyakpanthAnaM na pratipadyata ityabhiprAyaH / evaM tAvatkSAyopazamikaM jJAnamadhikRtyoktaM, kSAyikama(pya)GgIkRtya viziSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyam , yasmAdahato'pi bhavAmbhodhitaTasthasya dIkSAM pratipannasyotkRSTatapazcaraNavato'pi na tAvadapavargaprAptiH saMjAyate yAvajjIvAjIvAdyakhilavastuparicchedarUpaM kevalajJAnaM notpanamiti, tasmAjjJAnameva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNamiti sthitam iti jo uvaeso so Nao NAmati 'iti' evamuktena nyAyena ya upadezo-jJAnaprAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo nAma-jJAnanaya ityarthaH, ayaM ca jJAnavacanakriyArUpe'sminnadhyayane jJAnarUpamevedamicchati, jJAnAtmakatvAdasya, vacanakriye tu tatkAyeMtvAttadAya 1prathamaM jJAnaM tato dayA evaM tiSThati sarvasaMyataH / ajJAnI kiM kariSyati ! kiM vA jJAsyati chekapApakam // 1 // 2 gItArthazca vihAro dvitIyo gItArthamitritazcaiva / itastRtIyo vihAro nAnujJAto jinavaraiH // 1 // // 8 in Educhland TAjainelibrary.org Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ttattvAnnecchati, guNabhUte cecchati iti gaathaarthH||149|| ukto jJAnanayaH, adhunA kriyAnayAvasaraH, tA cedam-kriyaiva pradhAna, aihikAmuSmikaphalaprAptikAraNaM, yuktiyuktatvAt , tathA cAyamapyuktalakSaNAmeva svapakSasiddhaye gAthAmAha ___NAyaMmi gihiyavve agihiyavvaMmi ceva atthaMmi / jaiyadhvameva ii jo uvaeso so nao nAmaM // 149 // asyAH kriyAnayadarzanAnusAreNa vyAkhyA-jJAte grahItavye agrahItavye caiva arthe aihikAmuSmikaphalaprAptya[rthinA yatitavyameva, na yasmAtpravRttyAdilakSaNaprayatnavyatirekeNa jJAnavato'pyabhilaSitArthAvAptidRzyate, tathA cAnyairapyuktam-"kriyaiva phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo, na jJAnAtsukhito bhavet // 1 // " tathA''muSmikaphalaprApsyarthinA'pi kriyaiva kartavyA, tathA ca maunIndrapravacanamapyevameva vyavasthitam , yata uktam-"ceyakulagaNasaMghe AyariyANaM ca pavayaNasue ya / savvesuvi teNa kayaM tavasaMjamamujamaMteNaM // 1 // " itazcaitadevamaGgIkartavyam, yasmAttIrthakaragaNadharaiH kriyAvikalAnAM jJAnamapi viphalamevoktaM, tathA cAgamaH-"subahaMpi suyamahIyaM kiM kAhI caraNavippamukkassa? / aMdhassa jaha palittA dIvasayasahassakoDIvi // 1 // " dRzikriyAvikalatvAttasyetyabhiprAyaH / evaM tAvatkSAyopazamikaM cAritramaGgIkRtyoktam , 1 caityakulagaNasaGke AcAryeSu ca pravacane zrute ca / sarveSvapi tena kRtaM tapaHsaMyamayorudyacchatA // 1 // 2 subahukamapi zrutamadhItaM kiM kariSyati caraNavipramu| kasya ? / andhasya yathA pradIptA dIpazatasahasrakovyapi // 1 // Jain Education in For Private & Personel Use Only M ainelibrary.org Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 drumapu pikA0 sthitapakSaH dazavaikA0cAritraM kriyetyanantaram , kSAyikamapyaGgIkRtya prakRSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyam, yasmAdahato'pi bhagavataH samutpannakevalajJAnasyApi na tAvanmuktyavAptiH saMjAyate, yasmA(yAva)dakhilakarmendhanAnalabhUtA isvapaJcAkSaro cAraNamAtrakAlAvasthAyinI sarvasaMvararUpA cAritrakriyA nAvAti, tasmAtkriyaiva prdhaanmaihikaamussmikphl||81|| prAptikAraNamiti sthitam / iti jo uvaeso so Nao NAmati 'iti' evamuktena nyAyena ya upadezaH kim ?kriyAprAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo nAma-kriyAnaya ityarthaH / ayaM ca jJAnavacanakriyArUpe'sminnadhyayane kriyArU|pamevedamicchati, tadAtmakatvAdasya, jJAnavacane tu tadarthamupAdIyamAnatvAdapradhAnatvAnnecchati guNabhUte cecchatIti |gaathaarthH|| 149 // uktaH kriyAnayaH, itthaM jJAnanayakriyAnayakharUpaM zrutvA'viditatadabhiprAyo vineyaH saMzayApannaH sannAha-kimatra tattvaM?, pakSadvaye'pi yuktisaMbhavAda, AcAryaH punarAha-athavA jJAnakriyAnayamataM pratyekamabhidhAyAdhunA sthitapakSamupadarzayan punarAha savvesipi nayANaM bahuvihavattavvayaM nisAmettA / taM savvanayavisuddhaM jaM caraNaguNaDhio sAhU // 15 // vyAkhyA-'sarveSAmiti mUlanayAnAmapizabdAttatedAnAM ca dravyAstikAdInAM 'bahuvidhavaktavyatAM' sAmAnyameva vizeSA eva ubhayameva vA'napekSamityAdirUpAm, athavA nAmAdInAM nayAnAM kaH kaM sAdhumicchatItyAdirUpAM nizamya' zrutvA tat 'sarvanayavizuddhaM sarvanayasaMmataM vacanaM 'yaccaraNaguNasthitaH sAdhuH' yasmAtsarvanayA 4 eva (sarve'pi nayA)bhAvaviSayaM nikSepamicchantIti gAthArthaH // 150 // ARRRRRR an Education Internation For Private Personal Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dumapuSphiyanijuttI samAsao vaNNiyA vibhAsAe / jiNacauddasapuvvI vitthareNa kahayaMti se aha // 151 // dumapuphiyanijuttI smttaa| sugmaa| ityAcAryazrIharibhadrasUriviracitAyAM dazavaikAlikaTIkAyAM dumapuSpikAdhyayanaM samAptam / vyAkhyAyAdhyayanamidaM prAptaM yatkuzalamiha mayA kiJcit / saddharmalAbhamakhilaM labhatAM bhavyo janastena // 1 // SAUSRICHSROOSAURUSHOSH RACHANA iti sUripurandarazrImaddharibhadrasUriviracitAyAM dazavaikAlikabRhadttau prathamamadhyayanaM drumapuSpikAkhyaM samAptam // TEXNMIGREE Jain Education a l For Private & Personel Use Only ADwew.jainelibrary.org Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zramaNya dazavaikA. hAri-vRttiH pUrvakAdhya // 82 // zramaNapUrvayonikSepAH vyAkhyAtaM dramapuSpikAdhyayanam, adhunA zrAmaNyapUrvakAkhyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH, ihAnantarA- dhyayane dharmaprazaMsoktA, sA cehaiva jinazAsana iti, iha tu tadabhyupagame sati mA bhUdabhinavapravajitasyAdhRteH saMmoha ityato dhRtimatA bhavitavyamityetaducyate, uktaM ca-"jassa dhi tassa tavo jassa tavo tassa muragaI sulabhA je adhiimaMta purisA tavo'vi khalu dullaho tesiM // 1 // " anenAbhisaMbandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi pUrvavat, navaraM nArmavadhyayanaviSayatvAdupakramAdidvArakalApasya vyAptiprAdhAnyato nAmaniSpanna nikSepamabhidhitsurAha niyuktikAraH sAmaNNapuvvagassa u nikakhevo hoi nAmaniSphanno / sAmaNNassa cauko terasago puvvayassa bhave // 152 // vyAkhyA-zrAmyatIti zramaNaH, [zrAmyati tapasyati tadbhAvaH zrAmaNyaM, tasya pUrva-kAraNaM zrAmaNyapUrva tadeva zrAmaNyapUrvakamiti saMjJAyAM kan, zrAmaNyakAraNaM ca dhRtiH, tanmUlattvAttasya, tatpratipAdakaM cedamadhyayanamiti bhaavaarthH| ataH zrAmaNyapUrvakasya tu nikSepo bhavati nAmaniSpannaH, ko'sau ?-anyasyAzrutattvAt zrAmaNyapUrvakamityayameva, tuzabdaH sAmAnyavizeSavannAmavizeSaNArthaH, zrAmaNyapUrvakamiti sAmAnyam, zrAmaNyaM pUrva ceti vizeSaH, tathA cAha-zrAmaNyasya catuSkakastrayodazakaH pUrvakasya bhavennikSepa iti gAthArthaH // 152 // nikSepameva vivRNoti 1 yasya dhRtistasya tapo yasya tapastasya sugatiH sulabhA / ye'timantaH puruSAstapo'pi khaLu durlabhaM teSAm // 1 // 2 rUDhanAmeti 3 nAmaniSpannanikSepasya. 954545555 JainEducational For Private Personal use only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaNassa u nikakhevo caukkao hoi ANupubbIe / dave sarIrabhavio bhAveNa u saMjao samaNo // 153 // vyAkhyA-'zramaNasya tu tuzabdo'nyeSAM ca maGgalAdInAmiha tu zramaNenAdhikAra iti vizeSaNArthaH, nikSepazcaturvidho bhavati, 'AnupU' nAmAdikrameNa, nAmasthApane pUrvavat, dravyazramaNo dvidhA-Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA'nupayuktaH, noAgamatastu jJazarIrabhavyazarIratadvyatirikto'bhilApabhedena dumavadavaseyA, taM cAnenopalakSayati-davve sarIrabhaviutti / bhAvazramaNo'pi dvividha eva-Agamato jJAtopayuktaH noAgamatastu cAritrapariNAmavAn yatiH, tathA cAha-bhAvatastu saMyataH zramaNa iti gAthArthaH // 153 // asyaiva kharUpamAha jaha mama na piyaM dukkhaM jANiya emeva sabvajIvANaM / na haNai na haNAvei ya samamaNaI teNa so samaNo // 154 // | vyAkhyA-yathA mama na priyaM duHkhaM, pratikUlatvAt, jJAtvaivameva sarvajIvAnAM duHkhapratikUlatvam na hanti khayaM na ghAtayatyanyaiH, cazabdAd ghantaM ca nAnumanyate'nyam , ityanena prakAreNa samam aNati-tulyaM gacchati yatastenAsau zramaNa iti gAthArthaH // 154 // nathi ya si koi veso pio va savvesu ceva jIvesu / eeNa hoi samaNo eso anno'vi pajjAo // 155 // vyAkhyA-nAsti ca 'si' tasya kazcid dveSyaH priyo vA sarveSveva jIveSu, tulyamanastvAt, etena bhavati samamanAH, samaM mano'syeti samamanAH, eSo'nyo'pi paryAya iti gaathaarthH||155|| nin Education lA Jainelibrary.org Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA hAri-vRttiH SHILOSASSASSISTICAS to samaNo jai sumaNo bhAveNa va jai na hoi pAvamaNo / sayaNe va jaNe ya samo samo va mANAvamANesu // 156 // 42zramaNyavyAkhyA-tataH zramaNo yadi sumanAH, dravyamanaH pratItya, bhAvena ca yadi na bhavati pApamanAH, etatphalameva pUrvakAdhya0 darzayati-khajane ca jane ca samaH, samazca mAnApamAnayoriti gaathaarthH||156|| zramaNapUrvauragagirijalaNasAgaranahayalatarugaNasamo ya jo hoI / bhamaramigadharaNijalaruharavipavaNasamo jao samaNo // 157 // yonikSepAH vyAkhyA-uragasamaH parakRtavilanivAsivAdAhArAnAsvAdanAtsaMyamaikadRSTitvAca, girisamaH parISahapavanAkampyatvAt, jvalanasamaH tapastejaHpradhAnatvAt tRNAdiSviva sUtrArtheSvatRpteH eSaNIyAzanAdau cAvizeSapravRtteriti, sAgarasamo gambhIratvAjjJAnAdiratnAkaratvAt khamaryAdAnatikramAcca, nabhastalasamaH sarvatra nirAlambanatvAt, tarugaNasamaH apavargaphalArthisattvazakunAlayatvAt vAsIcandanakalpatvAca, bhramarasamaH aniyatavRttitvAt, mRgasamaH saMsArabhayodvignatvAt, dharaNisamaH sarvakhedasahiSNutvAt, jalaruhasamaH kAmabhogodbhavatve'pi paGkajalAbhyAmiva tadUrdhvavRttaH, ravisamaH dharmAstikAyAdilokamadhikRtya vizeSeNa prakAzakatvAt, pavanasamaH apratibaddhavihAritvAt, itthamuragAdisamazca yato bhavati tataH zramaNa iti gAthArthaH // 157 // ___visatiNisavAyavaMjulakaNiyAruppalasameNa samaNeNaM / bhamaruMdurunaDakukkuDaaddAgasameNa hoyavvaM // 1 // (pra.) vyAkhyA-zramaNena viSasamena bhavitavyaM bhAvataH sarvarasAnupAtitvamadhikRtya, tathA tinizasamena mAnapari1 viSe sarvarasAnAmantarbhAvAt , na teSAmanubhavastasmin. // 3 Join Education Intel w.jainelibrary.org Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter tyAgato namreNa, vAtasameneti pUrvavat, vaJjulo - vetasastatsamena krodhAdiviSAbhibhUtajIvAnAM tadapanayanena, evaM hi zrUyate kila vetasamavApya nirviSA bhavanti sarpA iti, karNikArasameneti tatpuSpavatprakaTena azucigandhA|pekSayA ca nirgandheneti, utpalasadRzena prakRtidhavalatayA sugandhitvena ca, bhramarasameneti pUrvavat, undurusamena upayuktadezakAlacAritayA, naTasamena teSu teSu prayojaneSu tattadveSakaraNena, kurkuTasamena saMvibhAgazIlatayA, sa hi kila prAptamAhAraM pAdena vikSipyAnyaiH saha bhuGkta iti, Adarzasamena nirmalatayA taruNAdyanuvRttipratibimbabhAvena ca, uktaM ca- "taruNaMmi hoi taruNo thero thehiM Daharae Daharo / addAoviva rUvaM aNuyattaha jassa jaM sIlaM // 1 // evaMbhUtena zramaNena bhavitavyamiti gAthArthaH // iyaM kila gAthA bhinnakartRkI, ataH pavanAdiSu na punaruktadoSa iti // 1 // sAmprataM 'tattvabhedaparyAyairvyAkhye 'ti nyAyAcchramaNasyaiva paryAyazabdAnabhidhitsurAha-- pavvaie aNagAre pAsaMDe caraga tAvase bhikkhU / parivAie ya samaNe niggaMthe saMjae mute // 158 // vyAkhyA- prakarSeNa brajito gataH prabrajitaH, ArambhaparigrahAditi gamyate, agAraM gRhaM tadasyAstItyagArogRhI na agAro'nagAraH, dravyabhAvagRharahita ityarthaH, pAkhaNDaM vrataM tadasyAstIti pAkhaNDI, uktaM ca - " pAkhaNDaM vratamityAhustadyasyAstyamalaM bhuvi / sa pAkhaNDI vadantyanye, karmapAzAdvinirgataH (tam ) // 2 // caratIti carakaH 1 taruNe bhavati taruNaH sthaviraH sthavireSu vAle bAlaH / Adarza iva rUpamanuvarttate yasya yacchIlam // 1 // ainelibrary.org Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH 11 28 11 Jain Education tapa iti gamyate, tapo'syAstIti tApasaH, bhikSaNazIlo bhikSuH bhinatti vA'STaprakAraM karmeti bhikSuH parisamantAtpApavarjanena vrajati gacchatIti parivrAjakaH, caH samuccaye, zramaNaH pUrvavat, nirgato granthAnnirgranthaH bAhyAbhyantaragrantharahita ityarthaH, sam-ekIbhAvenAhiMsAdiSu yataH - prayatnavAn saMyataH, mukto bAhyAbhyantareNa granthenaiveti gAthArthaH // 158 // tine tAI davie muNI ya khaMte ya danta virae ya / lUhe tIrahe'viya havaMti samaNassa nAmAI // 159 // vyAkhyA -tIrNavAMstIrNaH, saMsAramiti gamyate, trAyata iti trAtA, dharmakathAdinA saMsAraduHkhebhya iti bhAvaH, | rAgAdibhAvarahitatvAdravyam, dravati-gacchati tA~stAn jJAnAdiprakArAniti dravyam, muniH pUrvavat, caH samucaye, kSAmyatIti kSAntaH - krodhavijayI, evamindriyAdidamanAddAntaH, virataH - prANAtipAtAdinivRttaH, snehaparityAgAdrkSaH, tIreNArtho'syeti tIrArthI, saMsArasyeti gamyate, tIrastho vA samyaktvAdiprApteH saMsAraparimA NAt, etAni bhavanti zramaNasya 'nAmAni' abhidhAnAnIti gAthArthaH // 159 // nirUpitaH zramaNazabdaH, adhunA pUrvazabdazcintyate - asya ca trayodazavidho nikSepaH, tathA cAha 'NAmaM ThavaNA davie khette kAle disi tAvakhette ya / pannavagapubvavatthU pAhuDaaipAhuDe bhAve / / 160 / / vyAkhyA-nAmasthApane kSuNNe, dravyapUrvam aGkurAdvIjaM danaH kSIraM phANitAdrasa ityAdi, kSetrapUrva yavakSetrAcchAlikSetraM, tatpUrvakatvAttasya, apekSayA cAnyathA'pyadoSaH, kAlapUrva pUrvaH kAlaH zaradaH prAvRTTU rajanyA divasa 2 zramaNya pUrvakAdhya0 zramaNapa ryAyA0 // 84 // jainelibrary.org Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityAdi AvalikAyA vA samaya ityAdi, dikpUrva pUrvA diga, iyaM ca rucakApekSayA, tApakSetrapUrvam-AdityodayamadhikRtya yatra yA pUrvA dika, uktaM ca-"jassa jao Adico udeha sA tassa hoi puvadisA" ityAdi, prajJApakapUrva-prajJApanaM (ka) pratItya pUrvA dik yadabhimukha evAsau saiva pUrvA, pUrvapUrva caturdazAnAM pUrvANAmAdyaM, tacca utpAdapUrvam , evaM vastuprAbhRtAtiprAbhRteSvapi yojanIyam , apratyakSakharUpANi caitAni, bhAvapUrvam-Adyo bhAvaH sa caudayika iti gAthArthaH // 160 // ukto nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannanikSepasyAvasaraH, ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam, taccedam___ kahaM nu kujA sAmaNNaM, jo kAme na nivArae / pae pae visIdaMto, saMkappassa vasaM gao? // 1 // asya vyAkhyA-iha ca saMhitAdikrameNa pratisUtraM vyAkhyAne granthagauravamiti tatparijJAnanivandhanaM bhAvArthamAtramucyate-tatrApi katyahaM kadAhaM kathamahamityAdyadRzyapAThAntaraparityAgena dRzyaM vyAkhyAyate-'kathaM nu kuryAcchAmaNyaM yaH kAmAnna nivArayati? 'kathaM' kena prakAreNa,nu kSepe, yathA kathaM nu sa rAjA yo na rakSati?, kathaM nu sa vaiyAkaraNo yo'pazabdAn prayuGkte, evaM kathaM nu sa kuryAt 'zrAmaNyaM zramaNabhAvaM yaH kAmAn 'na nivArayati' na pratiSedhate, kimiti na karoti ?, tatra "nimittakAraNahetuSu sarvAsAM vibhaktInAM prAyo darzanam" iti vacanAt 1 yasya yata Aditya udeti sA tasya bhavati pUrvadig. 2 pUrvavRttau darzane'pyAdarzeSu dRzyamAneSvadRzyamAnatA daza.15 Jan Education For Private Personel Use Only dow.jainelibrary.org Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 85 // Jain Education kAraNamAha - 'pade pade viSIdan saMkalpasya vazaM gataH' kAmAnivAraNenendriyAdyaparAdhapadApekSayA pade pade vi SIdanAtsaMkalpasya vazaMgatatvAt / [ aprazastAdhyavasAyaH saMkalpaH ] iti sUtrasamAsArthaH // 1 // avayavArthaM tu sUtrasparzaniyuktyA pratipAdayati tatrApi zeSapadArthAn parityajya kAmapadArthasya heyatayopayogitvAtkha rUpamAha nAmaMThavaNAkAmA davvakAmA ya bhAvakAmA ya / eso khalu kAmANaM nikkhevo caDaviho hoi // 169 // vyAkhyA-nAmasthApanAkAmA ityatra kAmazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, dravyakAmAzca bhAvakAmAzca cazabdau svagatAneka bhedasamuccayArthI, eSa khalu kAmAnAM nikSepazcaturvidho bhavatIti gAthArthaH // 161 // tatra nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravyakAmAn pratipAdayannAha - saddarasarUvagaMdhAphAsA udayaMkarA ya je davvA / duvihA ya bhAvakAmA icchAkAmA mayaNakAmA // 162 // vyAkhyA-zabdarasarUpagandhasparzAH mohodayAbhibhUtaiH sattvaiH kAmyanta iti kAmAH, mohodayakArINi ca yAni dravyANi saMghATakavikaTamAMsAdIni tAnyapi madanakAmAkhyabhAvakAmahetutvAdravyakAmA huti, bhAvakAmAnAha - 'dvividhAzca' dviprakArAzca bhAvakAmAH, icchAkAmA madanakAmAzca tatraiSaNamicchA saiva cittAbhilASarUpatvAtkAmA itIcchAkAmAH, madayatIti tathA madanaH - citro mohodayaH sa eva kAmapravRttihetutvAtkAmA madanakAmA iti gAthArthaH // 162 // icchAkAmAn pratipAdayati 2 zrAmaNya pUrvakAdhya 0 kAmani kSepAH // 85 // jainelibrary.org Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvayApAra ityanye, yA Aha-vedopayogaH' veyata kAmAnAha-madane' iti para dharma icchA pasatthamapasatthigA ya mayaNami veyauvaogo / teNahigAro tassa u vayaMti dhIrA niruttamiNaM // 163 // vyAkhyA-icchA prazastA aprazastA ca, anukhAro'lAkSaNikaH sukhamukhocAraNArthaH, tatra prazastA dharmecchA mokSecchA, aprazastA yuddhecchA rAjyecchA, uktA icchAkAmAH, madanakAmAnAha-'madane' iti upalakSaNArthatvAnmadanakAme nirUpye ko'sAvityata Aha-vedopayogaH' vedyata iti vedaH-strIvedAdistadupayogaH-tadvipA-| kAnubhavanam , tadvayApAra ityanye, yathA strIvedodayena puruSaM prArthayata ityAdi, 'tenAdhikAra' iti madanakAmena, zeSA uccAritasadRzA iti prarUpitAH, 'tasya tu' madanakAmasya vadanti 'dhIrAH' tIrthakaragaNadharA niruktam, 'idaM vakSyamANalakSaNamiti gaathaarthH||163 // visayasuhesu pasattaM abuhajaNaM kAmarAgapaDibaddhaM / ukkAmayaMti jIvaM dhammAo teNa te kAmA // 164 // vyAkhyA-viSIdanti-avabadhyante eteSu prANina iti viSayAH-zabdAdayaH tebhyaH sukhAni teSu prasaktaHAsaktastaM, jIvamiti yogaH, sa eva vizeSyate-abudhaH-avipazcijana:-parijano yasya saH abudhajanastam, akalyANamitraparijanamityarthaH, anena bAhyaM viSayasukhaprasaktihetumAha, 'kAmarAgapratibaddha'miti kAmAmadanakAmAstebhyo rAgA-viSayAbhiSvaGgAstaiH pratibaddho-vyAptastam, anena tvAntaraM viSayasukhaprasaktihetumAha, tatazcAbudhajanatvAtkAmarAgapratibaddhatvAca viSayasukheSu prasaktamiti bhAvaH, kim ?-niruktavaicitryAdAhatatpratyanIkatvAdutkrAmayanti-apanayanti jIvamanantaravizeSitam , kuto?, dharmAt, yattadornityAbhisaMbandhAt CANADASANCHARACLOSAROKAUSAMS JainEducationK E For Private Personal Use Only jainelibrary.org Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH 2zrAmaNyapUrvakAdhya. kAmasya padasya ca nikSepAH // 86 // 45%25A5%25AC yena kAraNena tena (te) sAmAnyenaiva kAmarAgaH kAmA iti gAthArthaH // anye paThanti-utkrAmayanti yasmA atra cAbudhajana eva vizeSyaH, zeSaM pUrvavat // 164 // annaMpiya se nAma kAmA rogatti paMDiyA viti / kAme patthemANo roge patthei khalu jaMtU // 165 // __ vyAkhyA-anyadapi ca 'eSAM kAmAnAM nAma, kiMbhUtamityAha-kAmA rogA 'iti' evaM paNDitA brUvate, kimityetadevamata Aha-kAmAn prArthayamAna:-abhilaSan rogAn prArthayate khalu jantuH, tadrUpatvAdeva, kAraNe kA- ryopacArAditi gAthArthaH // 165 // itthaM pUrvArdhe sUtrasparzikaniyuktimabhidhAyAdhunottarArdhe padAvayavamadhikRtyAha __NAmapayaM ThavaNapayaM davvapayaM ceva hoi bhAvapayaM / ekkekapiya etto NegavihaM hoi nAyavvaM // 166 // vyAkhyA-nAmapadaM sthApanApadaM dravyapadaM caiva bhavati bhAvapadam, ekaikamapi ca 'ata' etebhyo'nekavidhaM bhavati jJAtavyamiti gaathaasmaasaarthH|| 166 // avayavArtha tu nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravyapadamabhidhitsurAha AuTTimaukinnaM uNNejaM pIlimaM ca raMgaM ca / gaMthimaveDhimapUrima vAimasaMghAimacchejaM // 167 // vyAkhyA-AkohimaM jahA rUvao heTThA vi uvari pi muhaM kAUNa AuDijati, utkIrNa zilAdiSu nA1 AkuTTikaM yathA rUpyako'dhastAdapi uparyapi mukhaM kRtvA''kuvyate. // 86 // % Jain Education For Private Personal Use Only w.jainelibrary.org Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education makAdi, tehA baulAdipuSpasaMThANANi cikkhillamayapaDibiMbagANi kArDa paJcaMti, tao tesu vagghAritA ma yaNaM chunbhati, tao mayaNamayA pupphA havanti, etadupaneyam, pIDAvaca - saMveSTitavastrabhaGgAvalIrUpaM, rattAvayavacchavivicittarUvaM raGgaM caH samuccaye, 'grathitaM' mAlAdi, 'veSTimaM' puSpamayamukuTarUpaM, cikikhallamayaM kuNDikArUpaM aNegacchidaM pupphathAmaM pUrimaM, vAtatryaM kuvindairvastravinirmitamazvAdi, saMghAtyaM - kakSukAdi, chedyaM - patracchedyAdi / padatA cAsya payate'nenetyarthayogAt, dravyatA ca tadrUpatvAditi gAthArthaH // 167 // uktaM dravyapadam adhunA bhAvapadamAha bhAvapayaMpi ya duvihaM avarAhapayaM ca no ya avarAhaM / noavarAhaM duvihaM mAuganomAugaM ceva // 168 // vyAkhyA - bhAvapadamapi ca dvividham, dvaividhyameva darzayati- aparAdhahetubhUtaM padamaparAdhapadam - indriyAdi vastu, cazabdaH svagatAnekabhedasamuccayArthaH, 'NoavarAhaM 'ti cazabdasya vyavahitopanyAsAnno aparAdhapadaM ca, caH pUrvavat, noaparAdhamiti - noaparAdhapadaM dvividham- 'mAua nomAuaM ceva'tti mAtRkApadaM nomAtRkA - padaM ca tatra mAtRkApadaM mAtRkAkSarANi, mAtRkAbhUtaM vA padaM mAtRkApadaM, yathA dRSTivAde "utpanne i vA " ityAdi, nomAtRkApadaM tvanantaragAthayA vakSyatIti gAthArthaH // 168 // 1 tathA bakulAdipuSpasaMsthAnAni kardamamayaprativimbAni kRtvA pacyante tatasteSu uSNIkRtya madanaM kSipyate, tato madanamayAni puSpANi bhavanti 2 ratAvayavacchavivicitrarUpam. 3 kardamamayaM kuNDikArUpam anekacchidraM puSpasthAnam. ww.jainelibrary.org Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 87 // Jain Education nomAugaMpi duvihaM gahiyaM ca painnayaM ca boddhavvaM / gahiyaM cauppayAraM painnagaM hoi [a]NegavihaM // 169 // vyAkhyA- 'nomAyaMpi' ti nomAtRkApadamapi dvividham, kathamityAha - 'grathitaM ca prakIrNakaM ca boddhavyam' grathitaM racitaM baddhamityanarthAntaram, ato'nyatprakIrNakaM prakIrNaka kathopayogijJAnapadamityarthaH, grathitaM catuSprakAraMgadyAdibhedAt prakIrNakaM bhavatyanekavidham uktalakSaNatvAdeveti gAthArthaH // 169 // grathitamabhidhAtu kAma Aha gajaM pajjaM geyaM cuNNaM ca cauvvihaM tu gahiyapayaM / tisamuTThANaM savvaM ii beMti salakkhaNA kaiNo / / 170 / / mahuraM unijuttaM gahiyamapAyaM virAmasaMjuttaM / aparimiyaM ca'vasANe kavvaM gajjaM ti nAyavvaM // 171 // pajaM tu hoi tivihaM samamaddhasamaM ca nAma visamaM ca / pAehi~ akkharehiM ya eva vihiSNU kaI beMti / / 172 // taMtisamaM tAlasamaM vaNNasamaM gahasamaM layasamaM ca / kavvaM tu hoi geyaM paMcavihaM gIyasannAe / 173 // atthabahulaM mahatthaM heunivAovasaggagaMbhIraM / bahupAyamavocchinnaM gamaNayasuddhaM ca cuNNapayaM // 174 // noavarAhyaM gayaM vyAkhyA - gadyaM padyaM geyaM caurNa ca caturvidhameva grathitapadam, ebhireva prakArairgrathanAt, etaca tribhyo dharmArthakAmebhyaH samutthAnaM tadviSayatvenotpattirasyeti trisamutthAnaM 'sarva' niravazeSam, Aha evaM mokSasamutthAnasya gadyAderabhAvaprasaGgaH, na, tasya dharmasamutthAna evAntarbhAvAt, dharmakAryatvAdeva mokSasyeti, laukikapada| lakSaNamevaitadityanye, atastrisamutthAnaM sarvam, 'ii' evaM bruvate 'salakSaNA' lakSaNajJAH kavaya iti gAthArthaH // 170 // 2 zrAmaNya pUrvakAdhya0 padani kSepAH 11 2011 w.jainelibrary.org Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SHAHISISUSTUS ROSAS gadyalakSaNamAha-madhuraM' sUtrArthobhayaiH zravyam 'hetuniyuktaM' sopapattikam 'grathitaM' baddhamAnupUrvyA 'apAdaM viziSTacchandoracanAyogAtpAdavarjitam virAmaH-avasAnaM tatsaMyuktamarthato na tu pAThataH ityeke, jahA-jiNavarapAdAraviMdasaMdANiuruNimmallasahassa evamAdi asamANiuM na ciTThaitti, yativizeSasaMyuktaM anye, aparimitaM cAvasAne bRhadbhavatItyeke, anye tvaparimitameva bhavati bRhadityarthaH, avasAne mRdu pavyata iti zeSaH, kAvyaM gadyam, 'iti' evaMprakAraM jJAtavyamiti gAthArthaH // 171 // adhunA padyamAha-padyaM tu, tuzabdo vizeSaPNArthaH, bhavati 'trividhaM triprakAraM, samamardhasamaM ca nAma viSamaM ca, kaiH samamityAdi ?, atrAha-pAdairakSaraizca, pAdaiH catuHpAdAdibhirakSaraiH gurulaghubhiH, anye tu vyAcakSate-samaM yatra caturvapi pAdeSu samAnyakSarANi, ardhasamaM yatra prathamatRtIyayordvitIyacaturthayozca samAnyakSarANi, viSamaM tu sarvapAdeSveva viSamAkSaramityevaM vidhijJAH' chandaHprakArajJAH kavayo bruvata iti gAthArthaH // 172 // adhunA geyamAha-tatrIsamaM tAlasamaM varNasamaM grahasamaM layasamaM ca kAvyaM tu bhavati, tuzabdo'vadhAraNArtha eva, gIyata iti geyaM, 'paJcavidham uktairvidhibhiH 'gItasaMjJAyAM geyAkhyAyAm, tatra tatrIsamaM vINAditatrIzabdena tulyaM militaM ca, evaM tAlAdiSvapi.yojanIyam , navaraM tAlA-hastagamAH, varNA-niSAdapazcamAdayaH, grahA-utkSepAH, prArambharasavizeSA ityanye, layA:-tanIkhana 1 yathA jinavarapAdAravindasaMdAnitorunimalasahasra evamAdyasamApya na tiSThati. JainEducation For Private Personal Use Only Haw.jainelibrary.org Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2zrAmaNyapUrvakAdhya padanikSepAH + dazavakA0 vizeSAHtatthaM kila koNaeNa taMtI chippai tao pahehi aNumajijai, tatya aNNAriso saro udvei, so hAri-vRttiHlayo tti gaathaarthH||173 // sAmprataM caurNa padamAha-arthoM bahulo yasmiMstadarthabahulam, 'kacitpravRttiH kaci dapravRttiH, kacidvibhASA kacidanyadeva / vidhervidhAnaM bahudhA samIkSya, caturvidhaM bAhulakaM vadanti // 1 // tatazvebhiH prakArabahvartham , mahAn-pradhAno heyopAdeyapratipAdakatvenArtho yasmiMstanmahArtham, 'hetunipAtopasagaiMrgabhIram' tatrAnyathA'nupapattilakSaNo hetuH, yathA-madIyo'yamazvo viziSTacihnopalakSitatvAt, cavAkhalvAdayo nipAtAH, paryutasamavAdaya upasargAH, ebhiragAdham, 'bahupAdam' aparimitapAdam 'avyavacchinnaM zlokavadvirAmarahitam , gamanayaiH zuddham , gamA:-tadakSarocAraNapravaNA bhinnArthAH, yathA 'iha khalu chajjIvaNiyA0 kayarA khalu sA chajjIvaNiyA0' ityAdi, nayA:-naigamAdayaH pratItAH, turavadhAraNe, gamanayazuddhameva caurNa padaM brahmacaryAdhyayanapadavaditi gAthArthaH // 174 // uktaM grathitaM, prakIrNakaM lokAdavaseyam, uktaM noaparAdhapadam, adhunA aparAdhapadamAha iMdiyavisayakasAyA parIsahA veyaNA ya uvasaggA / ee avarAhapayA jattha visIyaMti dummehA // 175 // vyAkhyA-indriyANi-sparzanAdIni viSayAH-sparzAdayaH kaSAyAH-krodhAdayaH indriyANi cetyAdidvandaH, 'parISahAH' kSutpipAsAdayaH 'vedanA' asAtAnubhavalakSaNA upasargA-divyAdayaH, etAni 'aparAdhapadAni' 1 tatra kila koNakena tantrI spRzyate, tato nakhairanumRdyate, tatrAnyAdRzaH khara uttiSThate, sa laya iti / 2 iha khalu SaDjIvanikA katarA khalu sA SaDjIvanikA. - SEKS2454545 - Jain Education inte Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSamArga pratyaparAdhasthAnAni, 'yatra' yeSvindriyAdiSu satsu 'viSIdanti' A(ava)badhyante, kiMsarva eva?, netyAha -durmedhasaH kSullakavat, kRtinastu ebhireva kAraNabhUtaiH saMsArakAntAramuttarantIti gAthArthaH // 175 // kSullakastu| pade pade viSIdan saMkalpasya vazaM gataH, ko'sau khullao tti, kahANayaM-kuMkuNao jahA ego khaMto saputto pavvaio, so ya cellao tassa aIva iho, sIyamANo ya bhaNai-khaMtA! Na sakkemi aNuvAhaNo hiMDiuM, aNupAe khaMteNa diNNAo uvAhaNAo, tAhe bhaNai-uvaritalAsIeNaM phuhRti, khallitA se kayAo, puNo bhaNai-5 sIsaM me aIva Dajjhai, tAhe sIsavAriyA se aNuNNAyA, tAhe bhaNai-Na sakemi bhikkhaM hiMDiuM, to se paDisae Thiyassa ANei, evaM Na tarAmi khaMta! bhUmie suviuM, tAhe saMthAro se aNuNNAo, puNo bhaNai-Na tarAmi khaMta! loyaM kAuM, to khureNa pakijjiyaM, tAhe bhaNai-aNhANayaM na sakemi, taose phAsuyapANaeNa kappo dijjai, AyariyapAuggaM vatthajuyalayaM dhippai, evaM jaM jaM bhaNai taM taM so khaMtoNehapaDibaddho tassaNujANai, evaM kAle gacchamANe pabhaNio-na tarAmi aviraiyAe viNA acchiuM khaMtatti, tAhe khaMto bhaNai-saDho, ajo 1kSullaka iti?, kathAnakam-kokaNakaH yathA eko vRddhaH saputraH pravrajitaH, sa ca kSullakaH tasyAtIveSTaH, sIdaMzca bhaNati-vRddha ! na zaknomi anupAnako hiNDitumanukampayA bRddhena dattau upAnahau, tadA bhaNati-uparitalau zItena sphATayataH, khalyau tasya kRte, punarbhaNati-zIrSa me atIva dahyate, tadA zIrSadvArikA tassAyanujJAtA, matadA bhaNati-na zaknomi bhikSAM hiNDituM, tatastasya pratizraye sthitasya Anayati, evaM na zaknomi vRddha ! bhUmau khaptam, tadA saMstArakaH tasya anujJAtaH, punarbhaNati-4 na zaknomi vRddha ! locaM kartuM, tataH kSureNa prakRtaM, tadA bhaNati-ambAnatAM na zaknomi, tatastasya prAsukamAnakena kalpaM dadAti, AcAryaprAyogyaM vastrayugalakaM gRhyate, evaM yad yadbhaNati tattat sa vRddhaH snehapratibaddhaH tasyAnujAnAti, evaM kAle gacchati prabhaNati-na zaknomi aviratikayA vinA sthAtuM vRddha ! iti, tadA vRddho bhaNati Jain Education Intel For Private & Personel Use Only Jainelibrary.org Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 89 // gotti kAUNa paDisayAo NippheDio, kammaM kAuM Na yANei, ayANaMto khaNasaMkhaDIe dhANiM kAuM ajiNNeNa mao, visayavisaho mariDaM mahiso AyAo, vAhijjai ya, so ya khaMto sAmaNNapariyAgaM pAleUNa Aukakhae kAlagao devesu uvavaNNo, ohiM pauMjai, ohiNA AbhoeUNa taM cellayaM teNa puvvaNeheNaM tesiM gohANaM hatthao kiNai, veDabbiyabhaMDIe joei, bAhei ya garugaM, taM ataraMto voDhuM tottaeNa viMdheuM bhaNai-Na tarAmi khaMtA! bhikkhaM hiNDiuM, evaM bhUmIe sayaNaM loyaM kAuM evaM tANi vayaNAni savvANi uccArei jAva avirayayAe viNA na tarAmi khaMtati, tAhe evaM bhaNaMtassa tassa mahisassa imaM cittaM jAyaM kahiM erisaM vakaM suaM ti ?, tAhe IhA hamaggaNagavesaNaM karei, evaM ciMtayaMtassa tassa jAIsaraNaM samuppannaM, deveNa ohI pauttA, saMbuddho, pacchA bhattaM paJcakakhAittA devalogaM gao / evaM pae pae visIdanto saMkappassa vasaM gacchai, jamhAM esa doso tamhA aTThA| rasasIlaMgasahassANaM sAraNANimittaM ee avarAhapae vajjejja / tathA cAha 1. zaThaH, ayogya iti kRtvA pratizrayAt niSkAsitaH, karma kartuM na jAnAti, ajAnan kSaNasaMkhaNDayAM bhrANi kRtvA'jIrNena mRtaH, viSayaviSArto mRtvA mahiSo jAtaH, vAhyate ca sa ca vRddhaH zrAmaNyaparyAyaM pAlayitvA AyuHkSaye kAlagato deveSUtpannaH avadhiM prayuNakti, avadhinA AbhogayitvA taM dhukaM tena pUrvasnehena teSAM godhAnAM hastAt krINAti, vaikriyagatryAM yojayati, vAhayati ca gurukaM, taM azaknuvantaM voDhuM totrakeNa vaidhayitvA bhaNati na zaknomi vRddha! bhikSAM hiNDitum evaM bhUmau zayanaM, locaM kartum, evaM tAni vacanAni sarvANi uccArayati yAvadaviratikayA vinA na zaknomi vRddheti, tadA evaM bhaNatastasya mahiSasya idaM cittaM jAtaM kutra ? etAdRzaM vAkyaM zrutamiti, tadA IhApohamArgaNagaveSaNAH karoti, evaM cintayatastasya jAtismaraNaM samutpannaM, devenAvadhiH prayuktaH saMbuddhaH pazcAt bhaktaM pratyAkhyAya devalokaM gataH, evaM pade pade viSIdan saMkalpasya vazaM gacchati, yasmAt eSa doSaH tasmAdaSTAdazazIlAGgasahasrANAM smaraNanimittaM etAni aparAdhapadAni varjayet, 2 zrAmaNyapUrvakAdhya0 saMkalpakakSulako 0 // 89 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education I aTThArasa u sahassA sIlaMgANaM jiNehiM pannattA / tesi paDi (ri) rakkhaNaTThA avarAhapae u vajjejjA / / 176 // vyAkhyA-aSTAdaza sahasrANi, turavadhAraNe, aSTAdazaiva, zIlaM - bhAvasamAdhilakSaNaM tasyAGgAni - bhedAH kAraNAni vA zIlAGgAni teSAM 'jinaiH' prAgnirUpitazabdArtheH 'prajJaptAni' prarUpitAni, 'teSAM zIlAGgAnAM 'parirakSaNArthaM parirakSaNanimittam 'aparAdhapadAni' prAgnirUpitavarUpANi 'varjayet' jahyAditi gAthArthaH // 176 // sAmprataM zIlAGgasahasrapratipAdanopAyabhUtamidaM gAthAsUtramAha joe karaNe sannA iMdiya bhomAi samaNadhamme ya / sIlaMgasahassANaM aTThArasagassa niSpattI // 177 // sAmaNNapuvvayanijjuttI samattA // 2 // vyAkhyA- tattha tAva jogo tiviho, kAyeNa vAyAe maNeNaM ti, karaNaM tivihaM- kayaM kAriyaM aNumohayaM, sannA caDavvihA, taMjahA- AhArasaNNA bhayasaNNA mehuNasaNNA pariggahasaNNA, iMdie paMca, taMjahA- soiMdie cakkhidie ghANiMdie jinbhidie phAsiMdie, puDhavikAiyAiyA paJca, beiMdiyA jAva paMceMdriyA ajIvanikAyapaMcamA, samaNadhammo dasaviho, taMjahA khaMtI muttI ajjave maddave lAghave sace tave saMjame ya AkiMcaNayA baMbhaceravAse / 1 tatra tAvadyogastrividhaH kAyena vAcA manaseti karaNaM trividhaM kRtaM kAritamanumoditaM saMjJA caturvidhA tadyathA AhArasaMjJA bhayasaMjJA maithunasaMjJA parigrahasaMjJA, indriyANi paJca tadyathA zrotrendriyaM cakSurindriyaM ghrANendriyaM jihendriyaM sparzanendriyaM pRthvIkAyikAdayaH paJca dvIndriyA yAvat pazcendriyAH ajIvanikAyapaJcamAH, zramaNadharmo dazavidhaH, tadyathA- kSAntirmuktirArjavaM mArdavaM lAghavaM satyaM tapaH saMyamazca akiJcanatA brahmacaryavAsaH, Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA04 esA ThANaparUvaNA, iyANiM aTThArasaNhaM sIlaMgasahassANaM samukttiNA-kAeNaM na karemi AhArasannApa- zrAmaNyahAri-vRttiH Divirae soiMdiyaparisaMvuDe puDhavikAyasamAraMbhapaDivirae khaMtisaMpajutte, esa paDhamo gamao 1, iyANiM biiobhaNNai-kAeNaMNa karemi AhArasaNNApaDivirae soiMdiyaparisaMvuDe puDhavikAyasamAraMbhapaDivirae mutti-| 18 sahasrasaMpajutte, esa bIiogamao, iyANiM taiyaoevaM eeNa kameNa jAva dasamo gamao baMbhacerasaMpautto, esa dasa- zIlAGgAni mao gmo| ee dasa gamA puDhavikAyasaMjamaM amuMcamANeNa laddhA, evaM AukAeNavi dasa ceva, evaM jAva a-16 jIvakAeNavi dasa ceva, evameyaM aNUNaM sayaM gamayANaM soiMdiyasaMvuDaM amuMcamANeNa laddhaM, evaM cakkhidieNavi sayaM, ghANidieNavi sayaM, jibhidieNavi sayaM, phAsidieNavi sayaM, evameyANi paMca gamasayANi AhArasaNNApaDivirayamamuMcamANeNaM laddhANi, evaM bhayasaNNAevipaMca sayANi, mehuNasaNNAevi paMcasayANi, pariggaha-6 1 eSA sthAnaprarUpaNA, idAnIM aSTAdazAnAM zIlAsahasrANAM samutkIrtanA-kAyena na karomi AhArasaMjJAprativirataH zrotrendriyasaMvRtaH pRthvIkAyasamArambhaprati-5 * virataH kSAntisaMprayuktaH, eSa prathamo gamaH, idAnI dvitIyo bhaNyate-kAyena na karomi AhArasaMjJAprati virataH zrotrendriyasaMvRtaH pRthvIkAyasamArambhaprativirataH mukti saMprayuktaH eSa dvitIyo gamaH, idAnIM tRtIyaH, evametena krameNa yAvaddazamo gamaH brahmacaryasaMprayuktaH eSa dazamo gamaH, ete daza gamAH pRthvIkAyasaMyamamamuzcatA labdhAH,* evamakAyenA'pi dazaiva, evaM yAvadajIvakAyenApi dazaiva, evametat anUnaM zataM gamakAnAM zrotrendriyasaMvRtamamuzcatA labdham , evaM cakSurindiyeNApi zataM, ghrANendriyeNApi zataM, jihendriyeNApi zataM, sparzanendriyeNApi zataM, evametAni paJca gamazatAni AhArasaMjJAprativiratamamuJcatA labdhAni, evaM bhayasaMjhayA'pi paJca zatAni maithuna // 9 // | saMjJayA'pi paJca zatAni pariprahasaMjJayApi Jain Education a l For Private Personal Use Only v.ininelibrary.org Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza. 16 Jain Education In saNNAevi paMca sayANi, evameyANi vIsaM gamasayANi Na karemi amuJcamANeNa laddhANi, evaM Na kAravemitti vIsaM sayANi, karaMtaMpi annaM na samaNujANAmitti vIsaM sayANi, evameyANi cha sahassANi kArya amuMcamANeNa ladvANi, evaM vAyAeva cha sahassANi, evaM maNeNavi cha sahassANi / evametena prakAreNa zIlAGgasahatrANAmaSTAdazakasya niSpattirbhavatIti gAthArthaH // 177 // na kevalamayamadhikRtasUtroktaH uktavacchrAmaNyAkaraNAdazramaNaH kintvAjIvikAdibhayapravrajitaH saMkliSTacitto dravyakriyAM kurvannapyazramaNa eva - atyAgyeva, katham ?, yata Aha sUtrakAraH vatthagaMdhamalaMkAra, itthIo sayaNANi ya / acchaMdA je na bhuMjaMti, na se cAiti ca // 2 // asya vyAkhyA- 'vastragandhAlaGkArAni'ti, atra vastrANi - cInAMzukAdIni gandhAH - koSThapuTAdayaH alaGkArAH -kaTakAdayaH, anukhAro'lAkSaNikaH, striyo'nekaprakArAH, 'zayanAni paryaGkAdIni cazabda AsanAdyanuktasamuccayArthaH, etAni vastrAdIni kim ?, 'acchandA' akhavazA ye kecana 'na bhuJjate' nAsevante, kiM bahuvacanodeze'pyekavacananirdezaH ?, vicitratvAtsUtragaterviparyayazca bhavatyeveti kRtvA, Aha-- 'nAsau tyAgItyucyate' subandhuvannAsau zramaNa iti sUtrArthaH // 2 // kaH punaH subandhuriti ?, atra kathAnakam-jayA NaMdo caMdragutteNa 1 paJca zatAni, evametAni viMzatirgamazatAni na karomIti amuJcatA labdhAni evaM na kArayAmIti viMzatiH zatAni kurvantamapyanyaM na samanujAnAmIti viMzatiH zatAni, evametAni SaT sahasrANi kAyamamuJcatA labdhAni evaM vAcA'pi paT sahasrANi, evaM manasA'pi pada sahasrANi yadA nandazcandraguptenaM jainelibrary.org Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 91 // SACHCRACROADCAREERACK NicchuDo, tayA tassa dAreNa nigacchaMtassa dahiyA caMdagutte dihi baMdhei, eyaM akkhANayaM jahA Avassae jAva 2 zrAmaNyabiMdusAro rAyA jAo, NaMdasaMtio ya subaMdhU NAma amacco, so cANakkassa padosamAvaNNo chiddANi maggai, pUrvakAdhya0 aNNayA rAyANaM viNNavei-jaivi tumhe amhaM vittaMNa deha tahAvi amhehiM tumha hiyaM vattavvaM, bhaNiyaM ca-tumhI subandhUmAyA cANakkeNa mAriyA, raNNA dhAI pucchiyA, AmaMti, kAraNaM Na pucchiyaM, keNavi kAraNeNa raNNo ya sagAsaMdAharaNaM cANakko Agao, jAva dihi na deI tAva cANako ciMtei-ruTTho esa rAyA, ahaM gayAuottikAuM davvaM putta|pauttANaM dAUNaM saMgovittA ya gaMdhA saMjoiA, pattayaM ca lihiUNa so'vi jogo samugge chUDho, samuggo ya causu maMjUsAsu chuDho, tAsu chubhittA puNo gandhovarae chaDho, taM bahahiM kIliyAhiM sughaDiyaM karettA dabvajAyaM NAtivaggaM ca dhamme NioittA aDavIe gokulaTThANe iMgiNimaraNaM anbhuvagao, raNNA ya pucchiyaM SACROCOCC CCCACANCY 1 nikSiptaH (niSkAzitaH), tadA tasya dvAreNa nirgacchato putrI candragupte dRSTiM badhnAti, etadAkhyAnaka yathA''vazyake yAvadvindusAro rAjA jAtaH, nandasatkazca subandhunAmA'mAyaH, sa cANakye praveSamApannaH, chidrANi mArgayati, anyadA rAjAnaM vijJapayati-yadyapi yUyamasmabhyaM vittaM na datya tathApyasmAbhiryuSmAkaM hitaM vaktavyaM, bhaNitaM ca-yuSmAkaM mAtA cANakyena mAritA, rAjJA dhAtrI pRSTA, omiti, kAraNaM na pRSTaM, kenApi kAraNena rAjJazca sakAzaM cANakya AgataH, yAvadRSTiM na dadAti tAvacANakyaH cintayati-ruSTa eSa rAjA, ahaM gatAyuritikRtvA dravyaM putrapautrebhyo dattvA saMgopya ca gandhAH saMyojitAH, patrakaM ca likhitvA so'pi yogaH samundre kSiptaH, samudgazca catasRSu majUSAsu kSiptaH, tAsu kSiptvA punargandhApavarake kSiptaH, taM bahUbhiH kIlikAbhiH sughaTitaM kRtvA dravyajAtaM jJAtivarga ca dharme niyojyATavyAM gokulasthAne iGginImaraNamabhyupagatavAn , rAjJA ca pRSTa // 91 // Jain Education a l For Private & Personal use only A nw.jainelibrary.org Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAMNako kiM karei ?, dhAI ya se savvaM jahAvattaM parikahei, gahiyaparamattheNa ya bhaNiyaM aho mayA asamikkhiyaM kayaM, savyaMteurajohabalasamaggo khAmeDaM niggao, diTTho aNeNa karIsamajjhaTThio, khAmiyaM sabahumANaM, bha Nio aNeNa-nagaraM vaccAmo, bhAi-mae savvaparicAo kaotti / tao subaMdhuNA rAyA viSNavio - ahaM se pUyaM karemi aNujANaha, aNuNNAe dhUvaM DahiUNa taMmi ceva egappaese karIsassovari te aMgAre paridvavei, so ya karIso palitto, daDo cANakko, tAhe subaMdhuNA rAyA viSNavio- cANakkassa saMtiyaM gharaM mamaM aNujANaha, aNuNNAe gao, pacavikkhamANeNa ya gharaM diTTho apavarao ghaTTio, subaMdhU ciMteha - kimavi itthatti kavADe bhaMjittA ugghADio, maMjUsa pAsai, sAvi ugghADiyA, jAva samuggaM pAsaha, maghamaghaMtaM gaMdhaM sapattayaM pecchaha, taM pattayaM vAei, tassa ya patagassa eso attho-jo evaM cuNNayaM agghAi so jai hAi vA samAlabhai vA alaMkArei sIudgaM pivai mahaIe sejAe suvai jANeNa gacchai gaMdhavvaM vA suNei evamAI aNNe vA iTThe 1 cANakyaH kiM karoti ?, dhAtrI ca tasmai sarve yathAvRttaM parikathayati, gRhItaparamArthena ca bhaNitaM - aho mayA asamIkSitaM kRtaM sarvAntaHpurayodhabalasamagraH kSamayituM nirgataH, dRSTo'nena karISamadhyasthitaH, kSamitaM sabahumAnaM, bhaNitamanena - nagaraM vrajAmaH, bhaNati - mayA sarva parityAgaH kRta iti / tataH subandhunA rAjA vijJaptaH -ahaM tasya pUjAM karomi anujAnIta, anujJAte dhUpaM dagdhvA tasminnevaikapradeze karISasyopari tAnaGgArAn paristhApayati, sa ca karISaH pradIptaH, dagdhavvANakyaH, tadA subandhunA rAjA vijJaptaH cANakyasya satkaM gRhaM madhyamanujAnIta, anujJAte gataH, pratyupekSamANena ca gRhaM dRSTo'pavarako ghaTTitaH, subandhuzcintayati - kimapyatreti kapATI tatvodghATitaH, maJjUSAM pazyati, sA'pyudghATitA yAvatsamudraM pazyati, maghamaghAyamAnaM gandhaM sapatrakaM pazyati, taM patraM vAcayati, tasya ca patrasyaiSo'rthaH ya etacUrNa jighrati sa yadi nAti vA samAlabhate vA'laGkArayati zItodakaM pivati mahatyAM zayyAyAM khapiti yAnena gacchati gAndharva vA zRNoti evamAdInanyAnapi iSTAn Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 92 // Jain Education visae sevei jahA sAhuNo acchaMti taha so jai Na acchei to marai, tAhe subaMdhuNA viNNAsaNatthaM aNNo puriso agdhAvittA saddAhaNo visae bhuMjAvio mao ya, tao subaMdhU jIviTThI akAmo sAhU jahA acchaMtovi Na sAhU / evamadhikRtasAdhurapi na sAdhuH, ato na tyAgItyucyate, abhidheyArthAbhAvAt // yathA cocyate tathA'bhidhAtukAma Aha je ya kaMte pie bhoe, laddhe vipiTThikuvvai / sAhINe cayaI bhoe, se hu cAiti caI // 3 // asya vyAkhyA-cazabdasyAvadhAra (NArtha) tvAt ya eva 'kAntAn' kamanIyAn zobhanAnityarthaH 'priyAn' iSTAn, iha kAntamapi kiJcit kasyacit kutazcinnimitAntarAdapriyaM bhavati, yathoktam - "caMhiM ThANehiM saMte guNe NAsejjA, taMjA-roseNaM paDiniveseNaM akayaNNuyAe micchattAbhiniveseNaM" ato vizeSaNaM priyAniti, 'bhogAn' zabdAdIn viSayAn 'labdhAn' prAptAn upanatAnitiyAvat, 'vipiTThikuvvai'tti vividham-anaikaiH prakAraiH zubhabhAvanAdibhiH pRSThataH karoti, parityajatItyarthaH, sa ca na bandhanabaddhaH proSito vA kintu 'svAdhInaH' aparA yattaH khAdhInAneva tyajati bhogAn, punastyAgagrahaNaM pratisamayaM tyAgapariNAmavRddhisaMsUcanArtham, bhogagrahaNaM tu 1 viSayAn sevate yathA sAdhavastiSThanti tathA sa yadi na tiSThati tadA mriyate / tadA subandhunA vinyAsanArthe (jijJAsAthai ) puruSo'nya AghrApya zabdAdIn viSayAn bhojitaH mRtazca / tataH subandhurjIvitArthI akAmaH sAdhuryathA tiSThannapi na sAdhuH / 2 caturbhiH sthAnaiH sato guNAnnAzayet, tadyathA - roSeNa pratinivezana akRtajJatayA mithyAtvAbhinivezena. 2 zrAmaNya pUrva kAdhya0 subandhU dAharaNaM // 92 // jainelibrary.org Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education saMpUrNa bhogagrahaNArtha - tyaktopanata bhogasUcanArthaM vA, tatazca ya IdRzaH huzabdasyAvadhAraNArthatvAt sa eva tyAgItyucyate, bharatAdivaditi / atrAha - jai bharahajaMbunAmAiNo je saMte bhoe paricayaMti te paricANo, evaM te bhaNaMtassa ayaM doso havai - je kevi atthasArahINA damagAiNo pavvaiUNa bhAvao ahiMsAiguNajutte sA - maNNe abhujyA te kiM aparicAiNo havaMti ?, Ayariya Aha- te'vi tiNi rayaNakoDIo paricaUNa pavvaiyA-aggI udayaM mahilA tiSNi rayaNANi logasArANi paricahaUNa pavvaiyA, dihaMto- ego puriso sudhammasAmiNo sayAse kaTThahArao pavvaio, so bhikUkhaM hiMDato loeNa bhaNNai - eso kaTThahArao pavvaio, so sehatteNa AyariyaM bhaNai-mamaM aNNattha Neha, ahaM na sakkemi ahiyAsettae, AyariehiM abhao Apucchio - vaccAmotti, abhao bhaNai-mAsakappapAuggaM khittaM kiM eyaM na bhavai ? jeNa atthakke aNNattha vaccaha ?, AyariehiM bhaNiyaM - jahA sehanimittaM, abhao bhaNai -acchaha vIsatthA, ahameyaM logaM uvAeNa nivAremi, Thio 1 yadi bharatajambUnAmAdayaH ye sato bhogAn parityajanti te parityAginaH evaM tava bhaNato'yaM doSo bhavati- ye ke'pi arthasArahInA dramakAdayaH pravrajya bhAvato'hiMsAdiyukte zrAmaNye abhyudyatAH te kimaparityAgino bhavanti ? AcArya Aha- te'pi tisro ranakoTIH parityajya prabrajitA: --- abhirudakaM mahilA trINi ratnAni lokasArANi parityajya pravrajitAH, dRSTAntaH- ekaH puruSaH sudharmasvAminaH sakAze kASThahArakaH prabrajitaH sa bhikSAM hiNDamAno lokena bhaNyate- eSa kASThahArakaH pravrajitaH, sa zaikSatvenAcArya bhaNati - mAmanyatra nayata, ahaM na zaknomyadhyAsitum, AcAryairabhaya ApRSTo brajAma iti, abhayo bhaNati - mAsakalpaprAyogyaM kSetraM kimetanna bha vati yenAkANDe'nyatra vrajatha - AcAryairbhaNitaM yathA zaikSanimittam, abhayo bhaNati - tiSThatha vizvastAH, ahamenaM lokamupAyena nivArayAmi, sthitaH ww.jainelibrary.org Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 aayrio| biie divase tiNNi rayaNakoDIo ThaviyAo, ugghosAviyaM nagare-jahA abhao dANaM dei, hAri-vRttiH TU logo Agao, bhaNiyaM ca'NeNa-tassAhaM eyAo tiNi koDio demi jo eyAI tiNNi pariharai-aggI pANiyaM mahiliyaM ca, logo bhaNai-eehiM viNA kiM suvannakoDihiM?, abhao bhaNai-tA kiM bhnnh-dmo||93|| tti pavvaio, jo'vi Niratthao pavvaio teNavi eyAo tiNi suvannakoDIo pariccattAo, sacaM sAmi! Thio logo pttiio| tamhA atthaparihINo'vi saMjame Thio tiNi logasArANi aggI udayaM mahilAo ya paricayaMto cAitti labbhai / kRtaM prasaGgeneti sUtrArthaH // 3 // samAi pehAi parivvayaMto, siyA maNo nissaraI bahiddhA / na sA mahaM novi ahaMpi tIse, icceva tAo viNaija rAgaM // 4 // tasyaivaM tyAginaH 'samayA' AtmaparatulyayA prekSyate'nayeti prekSA-dRSTistayA prekSayA-dRSTyA pari-samantAda zrAmaNyapUrvakAdhya. agyAdityAge tyAgI kASTha| hArodA. RECRUARMA // 93 // 1 AcAryaH / dvitIye divase tisro ratnakovyaH sthApitAH, udghoSitaM nagare-yathA abhayo dAnaM dadAti, loka AgataH, bhaNitaM cAnena-tasmAyahametAstisro'pi koTIdadAmi ya etAni trINi pariharati-agniM pAnIyaM mahilAM ca, loko bhaNati-etairvinA ki suvarNakoTIbhiH ?, abhayo bhaNati tadA kiM bhaNathadamaka iti pravajitaH, yo'pi nirarthakaH prabajitaH tenApyetAstisraH suvarNakoTyaH parityaktAH, satyaM khAmin! sthito lokaH pratItaH / tasmAdarthaparihIno'pi saMyame sthitastrINi lokasArANi-agnimudakaM mahilAzca parityajan tyAgIti labhyate. Jain Education in For Private & Personel Use Only K rjainelibrary.org Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education vrajato- gacchataH parivrajataH, gurUpadezAdinA saMyamayogeSu vartamAnasyetyarthaH, 'syAt kadAcidacintyatvAt karmagateH mano niHsarati 'bahirdhA' bahiH bhuktabhoginaH pUrvakrIDitAnusmaraNAdinA abhuktabhoginastu kutUhalAdinA manaH - antaHkaraNaM niHsarati-nirgacchati bahirdhA - saMyamagehAihirityarthaH / ettha udAharaNam - jahA ego rAyaputta bAhiriyAe uvadvANasAlAe abhiramaMto acchaha, dAsI ya teNa aMteNa jalabhariyaghaDeNa bolei, tao teNa tIe dAsIe so ghaDo goliyAe bhinno, taM ca adhidaM kariMtiM daNa puNarAvattI jAyA, ciMtiyaM ca -je ceva rakkhagA te ceva lolagA kattha kuviDaM sakkA ? / udagAu samujjalio aggI kiha vijjhaveyavvo // 1 // puNo cikkhalagolaeNa takkhaNA eva lahuhatthayAe taM ghaDachiDuM DhakkiyaM / evaM jai saMjayassa saMjamaM kareMtassa bahiyA maNo Niggacchai tattha pasattheNa pariNAmeNa taM asuhasaMka pachi carittajalarakkhaNaTThAe DhakkeyavvaM / kenAlambaneneti ?, yasyAM rAga utpannastAM prati cintanIyam-na sA mama nApyahaM tasyAH, pRthakkarmaphalabhujo hi prANina iti, evaM tatastasyAH sakAzAdvyapanayeta rAgaM, tattvadarzino hi sannivarttanta (sa nivarttate) eva, atatva 1 atrodAharaNam - yathaiko rAjaputraH bAhirikAyAmAsthAnasabhAyAmabhiramamANastiSThati, dAsI ca tena mArgeNa jalabhRtaghaTena vrajati, tatastena tasyA dAsyAH sa ghaTo golikayA bhinnaH, tAM cAdhRtiM kurvatIM dRSTvA punarAvRttirjAtA, cintitaM ca ya eva rakSakAsta eva loThakAH kutra kUjituM zakyam ? udakAt samujjavalito'gniH kathaM vidhyApayitavyaH ? // 1 // punaH kardamagolakena tatkSaNAdeva laghuhastatayA tad ghaTacchidraM sthagitam / evaM yadi saMyatasya saMyamaM kurvato bahirmano nirgacchati tatra prazastena pariNAmena tadazubhasaMkalpacchidraM cAritrajalarakSaNArthAya sthagayitavyam. ww.jainelibrary.org Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 94 // darzananimittatvAttasyeti / tattha na sA mahaM No'vi ahaMvi tIsetti, ettha udAharaNaM - ego vANiyadArao, so jAyaM ujjhitA pavvaio, so ya ohANuppehI bhUo, imaM ca ghosei-na sA mahaM Novi ahaMpi tIse, so ciMtei - sAvi mamaM api tIse, sA mamANurattA kahamahaM taM chaDDehAmittikAuM gahiyAyArabhaMDagaNevattho ceva sNpttttio| gao a taM gAmaM jattha sA so i (ya) NivANataDaM saMpatto, tattha ya sA pubvajAyA pANiyassa AgayA, sA ya sAviyA jAyA pavvaiukAmA ya, tAe so jAo, iyaro taM na yANai, teNa sA pucchiyA - amugassa dhUyA kiM mayA jIvai vA ? so ciMtei - jai sAsaharA to uppabvayAmi, iyarahA Na, tAe NAyaM jahA esa patravajjaM payahi kAmo, to dovi saMsAre bhamissAmi (mo) nti, bhaNiyaM caraNAe-sA aNNassa diNNA, tao so ciMtimAraddho-sacaM bhagavaMtehiM sAhahiM ahaM pADhio jahA Na sA mahaM Novi ahaMpi tIse, paramasaMvega 1 tatra na sA mama no api ahamapi tasyA iti / atrodAharaNam - eko vaNigdArakaH, sa jAyAmujjhitvA prabrajitaH sa cAvadhAvanAnuprekSI bhUtaH, idaM ca ghoSayati na sA mama no api ahamapi tasyAH, sa cintayati - sApi mama ahamapi tasyAH, sA mayyanuraktA kathamahaM tAM tyajAmItikRtvA gRhItAcArabhANDanepathya eva saMprasthitaH gatava taM prAmaM yatra sA, zroto ( sa ca ) nipAnataTaM saMprAptaH tatra sA pUrvajAyA pAnIyAyAgatA, sA ca zrAvikA jAtA pravrajitukAmA ca tathA sa jJAta itarastAM na jAnAti, tena sA pRSTA - amukasya duhitA kiM mRtA jIvati vA?, sa cintayati - yadi zvAsadharA tadotpravrajAmi itarathA na tayA jJAtaM yathaiSa pravrajyAM prahAtukAmaH, tato dvAvapi saMsAre bhramiSyAva iti, bhaNitaM cAnayA - sA'nyasmai dattA, tataH sa cintayitumArabdhaH --- satyaM bhagavadbhiH sAdhubhirahaM pAThitaH yathA na sA mama no api ahamapi tasyAH, paramasaMvega Jain Educationtional 2 zrAmaNyapUrvakAdhya0 nasetyatravaNigdAra kodA0 // 94 // Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int mAvaNNo, bhaNiyaM ca'NeNa - paDiNiyattAmi, tIe veraggapaDiotti NAUNa aNusAsio 'aNicaM jIviyaM kAmabhogA ittariyA' evaM tassa kevalipannattaM dhammaM paDikahei, aNusiTThI jANAvio ya paDigao AyariyasagAsaM pavajjAe thirIbhUo / evaM appA sAhAretacvo jahA teNaMti sUtrArthaH // 4 // evaM tAvadAntaro manonigrahavidhiruktaH, na cAyaM vAhyavidhimantareNa kartuM zakyate atastadvidhAnArthamAha AyavayAhi caya sogamalaM, kAme kamAhI kamiyaM khu dukkhaM / chiMdAhi dosaM viNaeja rAgaM, evaM suhI hohisi saMparAe // 5 // asya vyAkhyA-saMyamagehAnmanaso'nirgamanArtham 'AtAparya' AtApanAM kuru, 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNa'miti nyAyAdyathAnurUpamUnodaratAderapi vidhiH, anenAtmasamutthadoSaparihAramAha, tathA 'tyaja saukumArya' parityaja sukumAratvam anena tubhayasamutthadoSaparihAram, tathAhi - saukumAryAtkAmecchA pravartate yoSitAM ca prArthanIyo bhavati, evamubhayAsevanena 'kAmAn' prAgnirUpitakharUpAn 'kAma' ullaGghaya, yatastaiH kAntaiH krAntameva duHkhaM, bhavati iti zeSaH, kAmanibandhanatvAdduHkhasya, khuzabdo'vadhAraNe, adhunA''ntara kAmakramaNavidhimAhachindvi dveSaM vyapanaya rAgaM samyagjJAnabalena vipAkAlocanAdinA, ka?, kAmeSviti gamyate, zabdAdayo hi 1 mApannaH, bhaNitaM cAnena--pratinivarte, tayA vairAgyapatita iti jJAtvA'nuzAsitaH, 'anityaM jIvitaM kAmabhogA itvarAH ' evaM tasmai kevaliprajJaptaM dharme parikathayati, anuziSTo jJApitazca pratigata AcArya sakAzaM pratrajyAyAM sthirIbhUtaH, evamAtmA dhArayitavyaH yathA veneti. jainelibrary.org Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 95 // viSayA eva kAmA itikRtvA / evaM kRte phalamAha-evam' anena prakAreNa pravartamAnaH, kim ?-sukhamasyA- 42 zrAmaNya. stIti sukhI bhaviSyasi, ka?-'saMparAye' saMsAre, yAvadapavarga na prApsyasi tAvatsukhI bhaviSyasi, 'saMparAye pUrvakAdhya. parISahopasargasaMgrAma ityanye / kRtaM prasaGgeneti sUtrArthaH // 5 // kiM ca saMyamagehAnmanasa evAnirgamanArthamidaM nasetyatracintayet, yaduta vaNigdArapakkhaMde jaliyaM joiM, dhUmakeuM durAsayaM / necchanti vaMtayaM bhottuM, kule jAyA agaMdhaNe // 6 // | kodA0 ___ asya vyAkhyA-'praskandanti' adhyavasyanti 'jvalitaM' jvAlAmAlAkulaM na murmurAdirUpaM, kam ?-'jyo-11 tiSam' agniM 'dhUmaketuM dhUmacihUM dhUmadhvaja nolkAdirUpaM durAsadaM' duHkhenAsAdyate'bhibhUyata iti durAsadastaM, durabhibhavamityarthaH, cazabdalopAt na cecchanti-na ca vAJchanti 'vAntaM bhoktuM' parityaktamAdAtuM, viSamiti gamyate, ke ?-nAgA iti gamyate, kiMviziSTA ityAha-kule 'jAtAH' samutpannA agandhane / nAgAnAM hi bheda-| dvayaM-gandhanAzcAgandhanAzca, tattha gaMdhaNA NAma je Dasie maMtehiM AkaDDiyA taM visaM vaNamuhAo AviyaMti, agaMdhaNAo avi maraNamajjhavassaMti Na ya vaMtamAviyaMti / udAharaNaM dumapuSpikAyAmuktameva / upasaMhArastvevaM bhAvanIyaH-yadi tAvattiyaJco'pyabhimAnamAtrAdapi jIvitaM parityajanti na ca vAntaM bhunate tatkathamahaM jinavacanAbhijJo vipAkadAruNAn viSayAn vAntAn bhokSye ? iti sUtrArthaH / asminnevArthe dvitiiymudaahrnnm-18||95 // 1 tatra gandhanA nAma ye daSTA mantrairAkRSTAstadviSaM vaNamukhAdApibanti, agandhanA api maraNamadhyavasyanti na ca vAntamApibanti iti. JainEducational Me.jainelibrary.org Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadA kila ariDhaNemI pavvaio tayA rahaNemI tassa jeTTho bhAuo rAimaI uvayarai, jai NAma esA mama icchijjA, sAvi bhagavaI niviNakAmabhogA, NAyaM ca tIe-jahA eso mama ajjhovavaNNo, aNNayA ya tIe mahughayasaMjuttA pejjA pIyA, rahanemI Agao, mayaNaphalaM muhe kAUNa ya tIe vaMta, bhaNiyaM ca-eyaM pejaM piyAhi, teNa bhaNiyaM-kahaM vantaM pijai?, tIe bhaNio-jai na pijai vaMtaM tao ahaMpi arihanemisAmiNA vaMtA kaha piviumicchasi / tathA hyadhikRtArthasaMvAdyavAha dhiratthu te jasokAmI, jo taM jIviyakAraNA / vaMtaM icchasi AveDaM, seyaM te maraNaM bhave // 7 // vyAkhyA-tatra rAjImatiH kilaivamuktavatI-'dhigastu'dhikzabdaH kutsAyAm 'astu' bhavatu 'te' tava, pauruSamiti gamyate, he yazaskAminniti sAsUyaM kSatriyAmantraNam, athavA akAraprazleSAdayazaskAmin !, dhigastu tava yastvaM 'jIvitakAraNAt' asaMyamajIvitahetoH vAntamicchasyApAtuM-parityaktAM bhagavatA abhilaSasi bhotum, ata utkrAntamaryAdasya 'zreyaste maraNaM bhavet' zobhanataraM tava maraNaM, na punaridamakAryAsevanamiti sU kA 1 yadA kilAriSTanemiH prabajitaH tadA rathanemistasya jyeSTho bhrAtA rAjImatImupacarati, yadi nAmaiSA mAmicchet , sApi bhagavatI nirviNakAmabhogA, jJAtaM ca | tayA-yathaiSa mayi adhyupapannaH / anyadA ca tayA madhughRtasaMyuktA peyA pItA, rathanemirAgataH, madanaphalaM mukhe kRtvA ca tayA vAntaM, bhaNitaM ca-enAM peyAM piba, tena bhaNitam -kathaM vAntaM pIyate, tayA bhaNitaH-yadi na pIyate vAntaM tadA'hamapi ariSThane mikhAminA vAntA kathaM pAtumicchasi .. Jain Education in d e For Private & Personel Use Only (Galainelibrary.org Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 96 // Jain Education trArthaH // tao dhammo se kahio, saMbuddho pavvaio ya, rAImaIvi taM boheUNaM pavvaiyA / pacchA annayA kayAi so rahanemI bAravaIe bhikkhaM hiMDiUNaM sAmisagAsamAgacchanto vAsavaddalaeNa anbhAhao evaM guhaM aNuppaviTTho / rAImaIvi sAmiNo vaMdanAe gayA, vaMdittA paDassayamAgacchai, aMtare ya varisiumAdatto, titA ya ( bhinnA) tameva gRhamaNuSpaviTThA - jattha so rahanemI, vatthANi ya pavisAriyANi, tAhe tIe aMgapacaMgaM dinaM, so rahaNemI tIe ajjhovavanno, diTTho aNAe iMgiyAgArakusalAe ya NAo asohaNo bhAvo eyassa / tatosAvidamavocata ahaM ca bhogarAyassa, taM ca'si aMdhagavahiNo / mA kule gaMdhaNA homo, saMjamaM nihuora // 8 // itaM kAhisi bhAvaM, jA jA dicchasi nArIo / vAyAvinduvva haDo, aTTiappA bhavissasi // 9 // tIse so vayaNaM soccA, saMjayAi subhAsiyaM / aMkuseNa jahA nAgo, dhamme saMpaDivAio // 10 // evaM karaMti saMbuddhA, paMDiyA pavi 1 tato dharmastasmai kathitaH saMbuddhaH pravrajitazca, rAjImatyapi taM bodhayittvA prabrajitA / pazcAdanyadA kadAcit sa rathanemidvArikAyAM bhikSAM hiNDayitvA khAmisakAzamAgacchan varSAvAdalenAbhyAhata ekAM guphAM anupraviSTaH, rAjImatyapi khAmino vandanAya gatA, vandivA pratidhyamAgacchati, antarA ca varSitumArabdhaH, bhinnA (klinnA) tAmeva guphAmanupraviSTA, yatra sa rathanemiH, vastrANi ca pravisAritAni / tadA tasyA aGgapratyaGgAni dRSTAni, sa rathanemistasyAmabhyupapanno, dRSTo'nayA, iGgitAkArakuzalayA ca jJAto'zobhano bhAva etasya. 52 zrAmaNyapUrvakAdhya0 rathanemi bodhaH // 96 // jainelibrary.org Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yakkhaNA / viNiyati bhogesu, jahA se purisuttamo // 11 // tibemi // sAmannapu vviyajjhayaNaM samattaM // 2 // ___ ahaM ca bhogarAjJaH-ugrasenasya, duhiteti gamyate, tvaM ca bhavasi andhakavRSNe:-samudravijayasya, suta iti gamyate, ato mA ekaikapradhAnakule AvAM gandhanau bhUva, uktaM ca-jaha na sappatullA homutti bhaNiyaM hoI' ataH saMyamaM nibhRtazcara-sarvaduHkhanivAraNaM kriyAkalApamavyAkSiptaH kurviti sUtrArthaH // 8 // kizca-yadi tvaM kariSyasi bhAvam-abhiprAyaM prArthanAmityarthaH, ka?-yA yA drakSyasi nArI:-striyaH, tAsu tAsu etAH zobhanA etAzcAzobhanA ataHseve kAmamityevaMbhUtaM bhAvaM yadi kariSyasi tato vAtAviddha iva haDaH-vAtaprerita ivAbaddhamUlo |vanaspativizeSaH asthitAtmA bhaviSyasi, sakaladuHkhakSayanibandhaneSu saMyamaguNeSva[pratibaddhamUlatvAt saMsAra- sAgare pramAdapavanaprerita itazcetazca paryaTiSyasIti suutraarthH||9||'tsyaaH' rAjImatyA 'asau rathanemiH 'vacanam' anantaroditaM zrutvA' AkarNya, kiMviziSTAyAstasyAH?-'saMyatAyAH' pravrajitAyA ityarthaH, kiMviziSTaM vacanam?'subhASitaM saMveganibandhanam, aGkuzena yathA 'nAgo' hastI evaM dharme saMpratipAdita dharme sthApita ityarthaH, kena?-2 aGkuzatulyena vcnen| 'aGkuzena jahA nAgoM'tti, estha udAharaNaM-vasaMtapuraM nayaraM, tattha egA inbhaNhuyA nadIe 1 yathA na (gandhana) sarpatulyau bhavAva iti bhaNitaM bhavati. 2 yathA nAga iti, atrodAharaNaM, vasantapuraM nagaraM, tatraikebhyavadhUnayAM nAti, anyazca taruNastAM kAdRSTvA bhaNati-sunAtaM te pRcchati eSA nadI AKASASAGANAA%* daza. 17 Jan Education For Private Personal Use Only S Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 97 // Jain Education vhAi, anno ya taruNo taM daddRNa bhaNai-suNhAyaM te pucchai esA naha pavarasohiyataraGgA / ee ya nadIrukkhA ahaM ca pAesu te paDio // 1 // tAhe sA paDibhaNai - suhayA hou naIte ciraM ca jIvaMtu je naIrukkhA / suNhAyapucchayANaM ghattIhAmo piyaM kAuM // 1 // ' so ya tIse gharaM vA dAraM vANa yANaha, tIse ya bitijjiyANi | ceDarUvANi rukkhe paloyaMtANi acchaMti, teNa tANaM pupphaphalANi subahUNi diSNANi pucchiyANi ya-kA esA ?, | tANi bhaNanti- amugassa suNhA, so ya tIe virahaM na lahati, tao parivvAiyaM olaggiumAdatto, bhikkhA di nnA, sA tuTThA bhaNai-kiM karemi olaggAe phalaM ?, teNa bhaNiyA- amugassa suNhaM mama kae bhaNAhi, tIe gantuNa bhaNiyA- amugo te evaMguNajAtIo pucchaI, tAe ruTThAe paullagANi dhovantIe masilittaeNa hattheNa piTThIe AhayA, paMcaguliyaM uTThiyaM, avadAreNa nicchuDA, gayA tassa sAhai - NAmaM pi sA tava Na suNei, teNa NAyaM-kAlapaMcamIe avadAreNa aigaMtavvaM, aigao ya, asogavaNiyAe miliyANi suttANi ya, jAva passavaNAgaraNa sasureNa 1 pravarazobhitataraGgA / ete ca nadIvRkSA ahaM ca pAdayoste patitaH // 1 // tadA sA pratibhaNati zubhatA bhavatu nayAH ciraM ca jIvantu te nadIvRkSAH / sumnAtapracchakAnAM yatiSyAmahe priyaM karttum // 1 // sa ca tasyA gRhaM vA dvAraM vA na jAnAti, tasyAzca dvaitIthikAzveTarUpA vRkSAn pralokayantastiSThanti tena tebhyaH puSpaphalAni subahUni dattAni pRSTAva - kaiSA ?, te bhaNanti -- amukasya snuSA, sa ca tayA virahaM na labhate, tataH parivrAjikAmavalagitumArabdhaH, bhikSA dattA, sASTA bhaNati - kiM karomi sevAyAH phalaM ?, tena bhaNitA - amukasya khuSAM mama kRte bhaNeH, tayA gatvA bhaNitA-- evaMguNajAtIyo'mukaste pRcchati, tayA ruSTayA bhAjanAni prakSAlayantyA maSIliptena hastena pRchyAmAhatA, paJcAGgulaka utthitaH apadvAreNa niSkAzitA, gatA tasmai kathayati - nAmApi sA tava na zRNoti, tena jJAtaM - kRSNa paJcamyAnapadvAreNAtigantavyaM, atigatazca, azokavanikAyAM militau suptau ca yAvat prazravaNAyAgatena zvazureNa 2 zrAmaNya pUrvakAdhya 0 nUpurapaNDitA khyAnaM hastidRSTAnte // 97 // w.jainelibrary.org Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AUKRECOGR divANi, teNa NAyaM-Na esa mama putto, pAradArio koi, pacchA pAyAo teNa NeuraM gahiyaM, ceiyaM ca tIe, so bhaNio-NAsa lahaM, AvaikAle sAhez2a karejAsi, iyarI gaMtUNa bhattAraM bhaNai-ettha dhammo asoyavaNiyaM |vaccAmo, gaMtUNa suttANi, khaNamettaM suviUNaM bhattAraM udvavei bhaNai ya-eyaM tujjha kulANurUvaM? ja NaM mama pAyAo sasuro uraM kahai, so bhaNai-suvasu pabhAe lanbhihiti, pabhAe thereNaM siTuM, so ya ruDho bhaNaivivarIo therotti, thero bhaNai-mayA diTTho anno puriso, vivAe jAe sA bhaNai-ahaM appANaM soyAmi?, evaM karehi, tao NhAyA kayabalikammA gayA jakkhagharaM, tassa jakkhassa aMtareNaM gacchaMto jo kAragArI so laggai, akAragArI nIsarai, tao so viDapiyatamo pisAyarUvaM kAUNa NiraMtaraM ghaNaM kaMThe giNhai, taora sA gaMtUNa taM jakkhaM bhaNai-jo mama mAyApiudinnao bhattAro taMca pisAyaM mottUNa jai annaM purisaM jANAmi GAMACLEOUSESMSALMALL 1 dRSTI, tena jJAtaM-neSa mama putraH, pAradArikaH kazcit , pazcAtpado napuraM tena gRhItaM, jJAtaM ca tayA, sa bhaNitaH-nazya laghu, ApatkAle sAhAyyaM kuryAH, IM | itarA gatvA bhari bhaNati-atra dharmaH azokavanikA bajAvaH, gatvA suptau, kSaNamAtraM suptvA bhIramutthApayati bhaNati ca-etattava kulAnurUpaM ? yanmama padaH zvazuro | napura karSati, sa bhaNati-khapihi prAtarlapsyate, prabhAte sthavireNa ziSTaM, sa ca ruSTo bhaNati-viparItaH sthavira iti, sthaviro bhaNati-mayA dRSTo'nyaH puruSaH, | vivAde jAte sA bhaNati-ahamAtmAnaM zodhayAmi ?, evaM kuru, tataH nAtA kRtabalikarmA gatA yakSagRhaM, tasya yakSasya padorantareNa gacchan yo'parAdhI sa lagati, | anaparAdho nissarati, tataH sa viTaH priyatamaH pizAcarUpaM kRtvA nirantaraM ghanaM kaNThe gRhNAti, tataH sA gatvA taM yakSa bhaNati-yo mama mAtApitRdatto bhartA taM ca | pizAcaM muktvA yadyanyaM puruSaM jAnAmi Jain Education Bonal For Private & Personel Use Only (anaw.jainelibrary.org Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dshvaikaa0|| to me tuma jANijjasitti, jakkho vilakkho ciMtei-esa ya (pAsa) kerisAI dhuttI maMtei ?, ahagaMpi vaMcio 2zrAmaNyahAri-vRttiH tIe, Natthi saittaNaM khu dhuttIe, jAva jakkho ciMtei tAva sA NipphiDiyA, tao so thero savvalogeNa vila- pUrvakAdhya0 kkhIkao hIlio ya / tao therassa tIe adhiIe NiddA NaTThA, ranno ya kanne gayaM, rannA saddAviUNa aMteura- nuupurp|| 98 // vAlao kao, abhisekaM ca hatthirayaNaM vAsagharassa heTThA baddhaM acchai, io ya egA devI hathimiThe A NDitAsattA, NavaraM hatthI coMvAlayAo hattheNa avatArei, pabhAe paDiNINei, evaM vaccai kAlo / annayA ya egAe khyAnaM harayaNIe cirassa AgayA hatthirmiTheNa ruTeNa hathisaMkalAe AyA, sA bhaNai-eyAriso tAriso ya Na stidRSTAnte subvai, mA majjha rUsaha, taM thero picchai, ciMtiyaM ca NeNa-evaMpi rakkhijamANIo eyAo evaM vavaharaMti, kiM puNa tAo sadA sacchaMdAo ti? sutto, pabhAe savvalogo uDhio, so Na udvei, ranno kahiyaM, rannA bhaNiyaM-suvau, cirassa ya uhio pucchio ya, kahiyaM savvaM, bhaNai-jahA egA devINa yANAmi kayarAvi, tao 1 tadA mAM tvaM jAnIyA iti, yakSo vilakSazcintayati-eSA dhUrtI kIzi mantrayati , ahamapi vazcito'nayA, nAsti satItvaM dhUrtIyAH, yAvadyakSazcintayati tAvat sA nirgatA, tataH sa sthaviraH sarvalokena vilakSIkRto hIlitazca / tataH sthavirasya tayA'bhRtyA nidrA naSTA, rAjJazca karNe gataM, rAjJA zabdayitvA antaHkA purapAlakaH kRtaH, abhiSekIyaM hastiratnaM vAsagRhasyAdhastAt baddhaM tiSThati / itazcaikA rAjJI hasti miNThe AsaktA, paraM hastI mAlAt hastenAvatArayati, prabhAte pratimuzcati, | evaM vrajati kAlaH / anyadA caikasyAM rajanyAM cireNAgatA hastimiNTena ruSTena hastizRGkhalayA''hatA, sA bhaNati-IdRzastAdRzazca na khapiti mA mahyaM roSIH, tat lAsthaviraH prekSate, cintitaM cAnena-evamapi rakSyamANA etA evaM vyavaharanti kiM punastAH sadA khacchandA iti suptaH, prabhAte sarvo loka utthitaH sa nottiSThate, rAkSemA // 98 // kathitaM, rAjJA bhaNita-khapitu, cireNotthitaH pRSTaH, kathitaM sarve, bhaNati-yathaikA devI na jAne katarApi, tato Jain Educaticalheational For Private & Personel Use Only . ww.jainelibrary.org Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMOMOMOMSHASEAS roiNA bhaMDahatthI kArAvio, bhaNiyAo-eyassa acaNiyaM kAUNaM olaMDeha, tao savvAhiM olaMDio, *egA Necchai, bhaNai ya-ahaM bIhemi, tao rannA uppaleNa AhayA, mucchiyA paDiyA, rannA jANiyaM-esA kA ritti, bhaNiyaM caNeNa-mattagayaM AruhaMtIeN bhaMDamayassa gayassa bIhIhi / tattha na mucchiya saMkalAhayA, ettha mucchiya uppalAyA // 1 // tao sarIraM joiyaM jAva saMkalApahAro diho| tao paru?Na raNNA devI miTho hatthI ya tiNNivi chinnakaDae caDAviyANi, bhaNiyo ya miTho-etthaM vAhehi hatthiM, dohi ya pAsehiM te(ve)luggAhA uhiyA, jAva ego pAo AgAse Thavio, jaNo bhaNai-kiM esa tirio jANai?, eyANi mAriyavvANi, tahavi rAyA rosaM na muyai, jAva tiNi pAyA AgAse kayA, egeNa Thio, logeNa kao akkando |-kimeyaM hatthirayaNaM viNAsijaI?, raNA miTho bhaNio-tarasi NiyatteuM?, bhaNai-jai duyagANaMpi abhayaM desi, dipaNaM, tao teNa aMkuseNa niyattio hatthitti / dAntikayojanA kRtaiveti sUtrArthaH // 10 // evaM 1 rAjJA bhiNDa(mRnmaya hastI kAritaH, bhaNitAH-etasyArcanaM kRtvollaGghayata, tataH sarvAbhirullacitaH, ekA necchati, bhaNati ca-ahaM bibhemi, tato rAjJotpalenAhatA mUrcchitA patitA, rAjJA jJAta-eSA'parAdhinIti, bhaNitaM cAnena-mattaM gajamArohantI bhiNDa(mRn)mayAgajAdvibheSi ! / tatra na mUJchitA zRGkhalAhatA'tra | mUJchitotpalAddatA // 1 // tataH zarIraM dRSTa, bhyAlAprahAro dRSTaH yAvat , tataH praruSTena rAjJA devI meSTho hastI ca trayo'pi chinakaTake caTApitAni, bhaNitazca meNThaH-atra pAtaya hastinaM, dvayozca pArzvayorveNuprAhAH sthApitAH, yAvadekaH pAda AkAze sthApitaH, jano bhaNati-eSa tiryaG kiM jAnIte, etau mArayitabyau, mAtathApi rAjA roSaM na muJcati, yAvatrayaH pAdA AkAze kRtAH ekena sthitaH, lokenAkandaH kRtaH kimetat hastiranaM vinAzyate ?, rAjJA miSTho bhaNitaH-zaknoSi [nivartayituM !, bhaNati-yadi dvAbhyAmapyabhayaM dadAsi, dataM, tatastenAGkuzena nivartito hastIti. Jan Education intentional For Private Personel Use Only ainelibrary.org Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 99 // rathanemyu CROSSOCIEOCEROSCAMSANGA kurvanti 'saMvuDA buddhimanto vuddhAH samyaga-darzanasAhacaryeNa darzanaikIbhAvena vA buddhAH saMbuddhA-viditaviSaya- 2 zrAmaNyakhabhAvAH, samyagdRSTaya ityarthaH, ta eva vizeSyante-paNDitAH pravicakSaNAH, tatra paNDitAH-samyagjJAnavantaH pra-18 pUrvakAdhya vicakSaNA:-caraNapariNAmavantaH, anye tu vyAcakSate-saMbuddhAH sAmAnyena buddhimantaH paNDitA vAntabhogAsevanadoSajJAH pravicakSaNA avadyabhIrava iti, kiM kurvanti?-'vinivartante bhogebhyaH' vividham-aneka prakArai- dAharaNaranAdibhavAbhyAsabalena karthyamAnA api mohodayena vinivartante bhogebhyo-viSayebhyaH, yathA ka ityatrAha-ya-18 maniyatathA'sau 'puruSottamaH' rathanemiH / Aha-kathaM tasya puruSottamatvaM, yo hi pravrajito'pi viSayAbhilASIti ?, u-hai tvAt cyate, abhilASe'pyapravRttaH, kApuruSastvabhilASAnurUpaM ceSTata eveti / aparastvAha-dazavakAlikaM niyatazrutameva, yata uktam-"NAyajjhayaNAharaNA isibhAsiyamo painnayasuyA y| ee hoMti aNiyayA NiyayaM puNa81 sesamussannaM // 1 // " tatkathamabhinavotpannamidamudAharaNaM yujyate iti?, ucyate, evambhUtArthasyaiva niyatazrute'pi bhAvAd, utsannagrahaNAcAdoSaH, prAyo niyataM na tu sarvathA niytmevetyrthH| bravImIti na khamanISikayA kintu tIrthakaragaNadharopadezena / ukto'nugamo, nayAH pUrvavaditi // ityAcAryazrIharibhadrasUriviracitAyAM dazavaikAlikaTIkAyAM dvitIyaM zrAmaNyapUrvakAdhyayanaM sampUrNam // 2 // iti zrIdazavaikAlike dvitIyAdhyayanaM savRttikaM samAptam // 1 darzanapariNAma0 pra0 2 jJAtAdhyayanAharaNAni RSibhASitAni prakIrNakazrutaM ca / etAni bhavanti aniyatAni niyataM punaH zeSamutsannaM (prAyaH) // 1 // ALGAOCACHECAC-500 For Private Personal Use Only Sanjainelibrary.org in Education Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha tRtIyAdhyayanaM kSullikAcArakathAkhyaM // vyAkhyAtaM zrAmaNyapUrvakAdhyayanamidAnI kSullikAcArakathAkhyamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane dharmAbhyupagame sati mA bhUdabhinavapravajitasyAdhRteH saMmoha ityato dhRtimatA bhvitvymityuktN,| iha tu sA dhRtirAcAre kAryA natvanAcAre, ayamevAtmasaMyamopAya ityetaducyate, uktaJca-"tasyAtmA saMyato yo hi, sadAcAre rataH sadA / sa eva dhRtimAn dharmastasyaiva ca jinoditaH // 1 // " ityanenAbhisambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi pUrvavat, nAmaniSpanne nikSepe kSullikAcArakatheti nAma, tatra kSullakanikSepaH kArya:, AcArasya kathAyAzca, mahadapekSayA ca kSullakamityatazcitranyAyapradarzanArthamapekSaNIyameva mahadabhidhitsurAha nAmaMThavaNAdavie khette kAle pahANa paibhAve / eesi mahaMtANaM paDivakkhe khuDDuyA hoMti // 178 // paikhuDDaeNa pagayaM AyArassa u caukkanikkhevo / nAmaMThavaNAdavie bhAvAyAre ya boddhavve // 179 // nAmaNadhAvaNavAsaNasikkhAvaNasukaraNAviro hINi / davvANi jANi loe davvAyAraM viyANAhi // 180 // nAmamahanmahaditi nAma, sthApanAmahanmahaditi sthApanA, dravyamahAnacittamahAskandhaH,kSetramahallokAlokAkA AAMIRRORAGAR Jain Education Intel For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 zam , kAlamahAnatItAdibhedaHsampUrNaH kAlaH, pradhAnamahatrividham-sacittAcittamizrabhedAt, sacittaM trividham 3kSullikAhAri-vRttiH dvipadacatuSpadApadabhedAt, tatra dvipadAnAM tIrthakaraH pradhAnaH catuSpadAnAM hastI apadAnAM panasaH acittAnAM cArakathA0 vaiDUryaratnaM mizrANAM tIrthakara eva vaiDUryAdivibhUSitaH pradhAna ityata eva caiteSAM mahattvamiti, pratItyamahada mhtkssullk||10 // ApekSikam , tadyathA-AmalakaM pratItya mahat bilvaM bilvaM pratItya kapitthamityAdi, bhAvamahatrividhaM-prAdhAnyataH nikSepAH kAlata Azrayatazceti, prAdhAnyataH kSAyiko mahAn muktihetutvena tasyaiva pradhAnatvAt, kAlataH pAriNAmikaH, jIvatvAjIvatvapariNAmasyAnAdyaparyavasitatvAnna kadAcijIvA ajIvatayA pariNamante ajIvAzca jIvatayeti, AzrayatastvaudayikaH, prabhUta[saMsArisattvAzrayatvAt sarvasaMsAriNAmevAsau vidyata iti, 'eteSAm'anantaroditAnAM mahatAM pratipakSe kSullakAni bhavanti, 'abhidheyavalliGgavacanAni bhavantIti nyAyAt yathArtha kSullaka-13 liGgavacanamiti, tatra nAmasthApane kSuNNe, dravyakSullakaH paramANuH, dravyaM cAsau kSullakazceti, kSetrakSullaka AkAzapradezaH, kAlakSullakaH samayaH, pradhAnakSullakaM trividham-sacittAcittamizrabhedAt, sacittaM trividham-dvipadacatupadApadabhedAt, dvipadeSu kSullakAH pradhAnAcAnuttarasurAH, zarIreSu kSullakamAhArakam , catuSpadeSu pradhAnaH kSullakazca siMhaH, apadeSu jAtikusumAni, acitteSu vajraM pradhAnaM kSullakaM ca, mizreSvanuttarasurA eva zayanIyagatA iti, pratItyakSullakaM tu kapitthaM pratItya bilvaM kSullakaM bilvaM pratItyAmalakamityAdi, bhAvakSullakastu kSAyiko // 10 // sAbhAvaH stokajIvAzrayatvAditi gAthArthaH / itthaM kSallakanikSepamabhidhAyAdhunA prakRtayojanApuraHsaramAcArani JainEducation For Private Personel Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSepamAha-pratItya yat kSullakamupadiSTaM tenAtrAdhikAraH, yato mahatI khalvAcArakathA dharmArthakAmAdhyayanaM tadapekSayA kSullikeyamiti // AcArasya tu catuSko nikSepaH, sa cAyam-nAmAcAraH sthApanAcAro dravyAcAro bhAvAcArazca boddhavya iti gaathaakssraarthH||bhaavaarth tu vakSyati, tatra nAmasthApane kSuNNe, ato dravyAcAramAha-nAmanadhAvanavAsanazikSApanasukaraNAvirodhIni dravyANi yAni loke tAni dravyAcAraM vijAnIhi / ayamatra bhAvArthaH -AcaraNaM AcAraH dravyasyAcAro dravyAcAraH, dravyasya yadAcaraNaM tena tena prakAreNa pariNamanamityarthaH, tatra nAmanamavanatikaraNamucyate, tatprati dvividhaM dravyaM bhavati-AcAravadanAcAravaca, tatpariNAmayuktamayuktaM cetyarthaH, tatra tinizalatAdi AcAravat, eraNDAdyanAcAravat, etaduktaM bhavati-tinizalatAdyAcarati taM bhAvaM-tena rUpeNa pariNamati na tveraNDAdi, evaM sarvatra bhAvanA kAryA, navaramudAharaNAni pradazyante-dhAvanaM prati haridrAraktaM vastramAcAravat sukhena prakSAlanAt, kRmirAgaraktamanAcAravat tadasmano'pi rAgAnapagamAt, vAsanaM prati kavelukAdyAcAravat sukhena pATalAkusumAdibhirvAsyamAnatvAt, vaiDUryAdyanAcAravat azakyatvAt, zikSaNaM pratyAcAravacchukasArikAdi sukhena mAnuSabhASAsampAdanAt, anAcAravacchakuntAdi tadanupapatteH, sukaraNaM pratyAcAravat suvarNAdi sukhena tasya tasya kaTakAdeH karaNAt, anAcAravat ghaNTAlohAdi ta bAnyasya tathAvidhasya kartumazakyatvAditi, avirodhaM pratyAcAravanti guDadhyAdIni rasotkarSAdupabhogaguNAca, 4 anAcAravanti tailakSIrAdIni viparyayAditi, evambhUtAni dravyANi yAni loke tAnyeva tasyAcArasya tadra-4 atyAcAravaghaTukasa sUkhena pATalAkusumAdigiratamanAcAravat tAsa JainEducation For Private Personel Use Only trainelibrary.org Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA hAri-vRttiH 3 kSullikAcArakathA0 AcAranikSepAH 5AcArAH // 1.1 // vyAvyatirekAdravyAcArasya ca vivakSitatvAttathA''caraNapariNAmasya bhAvatve'pi guNAbhAvAdravyAcAraM vijAnIhiavabudhyakheti gAthArthaH / ukto dravyAcAraH, sAmprataM bhAvAcAramAha dasaNanANacaritte tavaAyAre ya viiriyaayaare| eso bhAvAyAro paMcaviho hoi naaybvo||181|| nissaMkiya nikaMkhiya ninvitigicchA amUDhadiTTI a / uvavUha thirIkaraNe vacchallapabhAvaNe aTTha // 182 // aisesaiDiyAyariyavAidhammakahIkhamaganemittI / vijjArAyAgaNasaMmayA ya titthaM pabhAviti // 183 // kAle viNae bahumANe uvahANe taha ya aniNhavaNe / vaMjaNaatthatadubhae aTThaviho nANamAyAro // 184 // paNihANajogajutto paMcahiM samiIhi~ tihi ya guttIhiM / esa carittAyAro aTThaviho hoi nAyabvo / / 185 // bArasavihammivi tave sabhitarabAhire kusaladiDhe / agilAi aNAjIvI nAyavyo so tavAyAro // 186 // aNigRhiyabalaviriyo parakamai jo jahuttamAutto / juMjai a jahAthAmaM nAyabbo vIriyAyAro // 187 // vyAkhyA-darzanajJAnacAritrAdiSvAcArazabdaH pratyekamabhisambadhyate, darzanAcAro jJAnAcArazcAritrAcArastapaAcAro vIryAcArazceti, tatra darzanaM samyagdarzanamucyate, na cakSurAdidarzanaM, taca kSAyopazamikAdirUpatvAdbhAva eva, tatazca tadAcaraNaM darzanAcAra ityevaM zeSeSvapi yojanIyaM, bhAvArtha tu vakSyati-eSa bhAvAcAraH paJcavidho bhavati jJAtavyaH, iti gaathaakssraarthH| adhunA bhAvArtha ucyate-tatra 'yathoddezaM nirdeza' ityAdau darzanAcArabhAvArthaH, darzanAcArazcASTadhA, tathA cAhagAthA-nissaMkI'tyAdi, niHzaGkita ityatra zaGkA zaGkitaM nirgataM zaGkitaM yato'sau niHzaGkitaH dezasarvazaGkArahita ityarthaH, tatra dezazaGkA samAne jIvatve kathameko bhavyo'parastva'bhavya iti za // Jain Education ForPrivate sPersonal use Only ainelibrary.org Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Gkate, sarvazaGkA tu prAkRtanibaddhatvAtsakalamevedaM parikalpitaM bhaviSyatIti, na punarAlocayati yathA-bhAvA hetugrAhyA ahetugrAhyAzca, tatra hetugrAhyA jIvAstitvAdayaH, ahetugrAhyA bhavyatvAdayaH, asmadAdyapekSayA prakRSTajJAnagocaratvAt taddhetUnAmiti, prAkRtanibandho'pi bAlAdisAdhAraNa iti, uktazca-"bAlastrImUDhamUrkhANAM, nRNAM cAritrakAziNAm / anugrahArthaM tattvajJaiH, siddhAntaH prAkRtaH smRtH||1||" dRSTeSTAviruddhazceti, udAharaNaM cAtra peyApeyako yathA''vazyake, tatazca niHzaGkito jIva evArhacchAsanapratipanno darzanAcaraNAt tatprA-18 dhAnyavivakSayA darzanAcAra ucyate, anena darzanadarzaninorabhedamAha, tadekAntabhede tvadarzanina iva tatphalAbhAvAt mokSAbhAva iti, evaM zeSapadeSvapi bhAvanA kAryeti / tathA niSkAsito-dezasarvakAGkSArahitaH, tatra dezakAGkSA ekaM darzanaM kAGgati digambaradarzanAdi, sarvakAsA tu sarvANyeveti, nAlocayati Sar3ajIvanikAyapIDAmasatprarUpaNAMca, udAharaNaM cAtra rAjAmAtyau yathA''vazyaka iti 2 / vicikitsA-mativibhramaH nirgatA vicikitsA-mativibhramo yato'sau nirvicikitsA, sAdhveva jinadarzanaM kintu pravRttasyApi sato mamAmAtphalaM bhaviSyati na bhaviSyatIti?, kriyAyAH kRSIbalAdiSUbhayopalabdheriti vikalparahitaH, na hyavikalpa upAya upeyavastupariprApako na bhavatIti saJjAtanizcayo nirvicikitsa ucyate etAvatAuMzena niHzaGkitAdbhinnA, udAharaNaM cAtra vidyAsAdhako yathA''vazyaka iti, yadvA nirvijugupsaH-sAdhujugupsArahitaH, udAharaNaM cAtra zrAvakaduhitA yathA''vazyaka eva 3 tathA'mUDhadRSTizca bAlatapakhitapovidyA'tizayadarzanairna mUDhA-kharUpAnna ca-18 Jain Education For Private & Personel Use Only naw.jainelibrary.org Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA hAri-vRttiH 3 kSullikA. cArakathA0 darzanAcA // 102 // litA dRSTiH-samyagdarzanarUpA yasyAsAvamUDhadRSTiH, atrodAharaNaM sulasA sAviyA, jahA loiyarisI aMbaDo rAyagihaM gacchaMto bahuyANaM bhaviyANaM thirIkaraNaNimittaM sAmiNA bhaNio-sulasaM pucchijjAsi, aMbaDo ciMtei |-punnamatiyA sulasA jaM arahA pucchei, tao ambaDeNa parikkhaNANimittaM sA bhattaM maggiyA, tAe Na dinnaM, tao teNa bahaNi rUvANi viuviyANi, tahavi Na dinnaM, Na ya saMmUDhA, taha kutitthiyariddhIo daTTaNa amUDhadihiNA bhaviyabvaM etAvAn guNipradhAno darzanAcAranirdezaH, adhunA guNapradhAnaH 'upabRMhaNasthirIkaraNe' iti, upabRhaNaM ca sthirIkaraNaM ca upabRMhaNasthirIkaraNe, tatropabRMhaNaM nAma samAnadhArmikANAM sadguNaprazaMsanena tadvRddhikaraNam , sthirIkaraNaM tu dharmAdviSIdatAM satAM tatraiva sthApanaM / uvavUhaNAe udAharaNaM jahA rAyagihe nayare seNio rAyA, io ya sako devarAyA sammattaM pasaMsaha / io ya ego devo asadahato nagaravAhiM seNiyassa Niggayassa cellayarUvaM kAUNaM aNimise geNhai, tAhe taM nivArei, puNaravi aNNattha saMjaI gugviNI purao ThiyA, tAhe apavarage ThaviUNa jahA Na koi jANai tahA sUigihaM kAravei, jaM kiMci suikammaM taM sayameva 1 sulasA zrAvikA yathA laukikaRSirambaDo rAjagRhaM gacchan bahUnAM bhavyAnAM sthirIkaraNanimittaM svAminA bhaNitaH-sulasAM pRccheH, ambaDazcintayatipuNyavatI sulasA yAmahan pRcchati, tato'mbaDena parIkSaNanimittaM sA bhaktaM mArgitA, tayA na dattaM, tatastena bahUni rUpANi vikurvitAni, tathApi na dattaM, na ca saM mUDhA, tathA kutIrthikadhIdRSTvA'mUDhadRSTinA bhavitavyaM, 2 upabRMhaNAyAmudAharaNaM yathA rAjagRhe nagare zreNiko rAjA, itazca zakro devarAjaH samyaktvaM prazaMsati, itazcaiko jA devo'zraddadhAno nagarAdvahiH zreNike nirgate kSullakarUpaM kRtvA'nimeSAn gRhNAti, tadA taM nivArayati, punarapyanyatra saMyatI garbhiNI purataH sthitA, tadA'pavarake sthApayitvA yathA na ko'pi jAnAti tathA sUtikAgRhaM kArayati yatkizcidapi sUtikAkarma tat khayameva 2 Jain Education ine m al For Private & Personel Use Only -ainelibrary.org. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kareDa, tao so devo saMjaIruvaM paricahaUNa divvaM devarUvaM darisei, bhaNai ya-bho seNiya! suladdhaM te jammajIviyassa phalaM jeNa te pavayaNassuvari erisI bhattI bhavaitti uvavheUNa go| evaM uvahiyavvA sAhammiyA // sthirIkaraNe udAharaNaM jahA ujeNIe ajAsADho kAlaM kareMte saMjae appAhei-mama darisAvaM dijaha, jahA uttarajjhayaNesu etaM akkhANayaM savvaM taheva, tamhA jahA so anjAsADho thiro kao evaM je bhaviyA te thirIkareyavvA / tathA 'vAtsalyaprabhAvanA' iti vAtsalyaM ca prabhAvanA ca vAtsalyaprabhAvane, tatra vAtsalyaMsamAnadhArmikaprItyupakArakaraNaM prabhAvanA-dharmakathAdibhistIrthakhyApaneti, tatra vAtsalye udAharaNaM ajavairA, jahA tehiM dunbhikkhe saMgho nitthArio eyaM savvaM jahA Avassae tahA neyaM, pabhAvaNAe udAharaNaM te ceva ajavairA jahA tehiM aggisihAo suhumakAiAI ANeUNa sAsaNassa unbhAvaNA kayA eyamakkhANayaM jahA Avassae tahA kaheyavvaM, evaM sAhuNAvi sabbapayatteNa sAsaNaM ubbhAveyavvaM / aSTAvityaSTaprakAro darza 1 karoti, tataH sa devaH saMyatIrUpaM parityajya divyaM devarUpaM darzayati, bhaNati ca-bhoH zreNika! sulabdhaM tvayA janmajIvitayoH phalaM yena te pravacanasyopari | IdRzI bhaktirastIti upabaMdha gataH, evamupabRMhyAH sAdharmikAH // sthirIkaraNe udAharaNaM yathojjayinyAmAryASADhaH kAlaM kurvataH saMyatAn saMdizati-mama darzanaM sadadyAta, yathottarAdhyayaneSu etadAkhyAnaka sarva tathaiva, tasmAt sa yathA AryASADhaH sthirIkRta evaM ye bhavyAste sthirIkartavyAH. 2 AryavajrA yathA tairdurbhikSe saGgho| & nistArita etat sarvaM yathA''vazyake tathA jJeyaM, prabhAvanAyAM ta evodAharaNamAryavanA yathA tairagnizikhAt (puSpANi) sUkSma kAyikANyAnIya zAsanasyodbhAvanA kRtA| | etadAkhyAnakaM yathA''vazyake tathA kathayitavyaM, evaM sAdhunA'pi sarvaprayatnena zAsanamudbhAvayitavyam. daza. 18 Jain Education a l For Private & Personel Use Only T w.jainelibrary.org Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA nAcAraH, prakArAzcoktA eva niHzaGkitAdayaH, guNapradhAnazcAyaM nirdezo guNaguNinoH kathaMcidbhedakhyApanArthaH. kSulikAhAri-vRttiH ekAntAbhede tannivRttau guNino'pi nivRttaH zUnyatApattiriti gaathaarthH|vpropkaarinnii pravacanaprabhAvanA tIrtha cArakathA. 8 jnyaanaa||103 // karanAmakarmanibandhanaM ceti bhedena pravacanaprabhAvakAnAha-atizayI-avadhyAdijJAnayuktaH RddhigrahaNAdAmoSa-|| cArA: dhyAdiRddhiprAptaH Rddhi(mat)pravajitovA AcAryavAdidharmakathikSapakanaimittikAH prakaTArthAHvidyAgrahaNAda vidyAsiddhaH AryakhapuTavat siddhamantraH 'rAyagaNasaMmayA' rAjagaNasaMmatAzceti rAjasaMmatA-macyAdayaH gaNasaMmatA-mahazattarAdayaH cazabdAddAnazrAddhakAdiparigrahaH, ete tIrtha-pravacanaM prabhAvayanti-khataH prakAzasvabhAvameva sahakAritayA / prakAzayantIti gaathaarthH| ukto darzanAcAraH, sAmprataM jJAnAcAramAha-'kAla' iti, yo yasyAGgapraviSTAdeH zrutasya kAla uktaH tasya tasminneva kAle svAdhyAyaH kartavyo nAnyadA, tIrthakaravacanAt, dRSTaM ca kRSyAderapi kAlagrahaNe phalaM viparyaye ca viparyaya iti, atrodAharaNam-ekko sAhU pAdosiyaM kAlaM ghettUNa aikaMtAevi paDhamaporisIe aNuvaogeNa paDhai kAliyaM suyaM, sammaddiTTI devayA ciMtei-mA aNNA paMtadevayA chalijjaittikAuM takaM kuMDe ghettUNaM takaM takati tassa purao abhikkhaNaM abhikkhaNaM AgayAgayAiM karei, teNa ya cirassa sajjhAyassa 1 ekaH sAdhuH prAdoSikaM kAlaM gRhItvA atikrAntAyAmapi prathamapauruSyAmanupayogena paThati kAlikazrutaM, samyagdRSTidevatA cintayati-mA'nyA prAntA devatA // 103 // chalIditikRtvA takaM kuNDe gRhItvA takaM takramiti tasya purato'bhIkSNamabhIkSNaM gatAgatAni karoti, tena ca cirAya khAdhyAyasya ECEMARA Jain Education inhindi For Private & Personel Use Only (Garbujainelibrary.org Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *GRAMMERCOMMONSOOCLER vAghAyaM kareitti, bhaNiA ya-ayANie! ko imo takkassa vikaNakAlo?, velaM tA paloeha, tIevi bhaNiyaM| -aho ko imo kAliyasuassa ya sajjhAyakAlotti, tao sAhuNA NAyaM-jahA Na esA pAgaitthitti uva-18 utto, NAo aDDaratto, diNNaM micchAdukkaDaM, devayAe bhaNiyaM-mA evaM karejAsi, mA paMtA chalejA, tao kAle sajjhAiyavvaM Na u akAletti / tathA zrutagrahaNaM kurvatA gurovinayaH kAryaH, vinayaH-abhyutthAnapAdadhAvanAdiH, avinayagRhItaM hi tadaphalaM bhavati, ittha udAharaNaM seNio rAyA bhajAe bhaNNai-mamegakhaMbhaM pAsAyaM karehi, evaM dumapuphiyajjhayaNe vakkhANiyaM, tamhA viNaeNa ahijjhiyavvaM No aviNaeNa / tathA zrutagrahaNodyatena gurobahumAnaH kArya:, bahumAno nAmA''ntaro bhAvapratibandhaH, etasmin satyakSepeNAdhikaphalaM zrutaM bhavati, viNayabahumANesu caubhaMgA-egassa viNao Na bahumANo avarassa bahumANo Na viNao aNNassa viNao'vi bahumANo'vi annassa Na viNao Na bahumAyo / ettha dopahavi visesovadaMsaNatthaM imaM udAharaNaM-egaMmi 1vyAghAtaM karotIti, bhaNitA ca-ajJe ! ko'yaM takrasya vikrayakAlaH ?, velAM tAvat pralokaya, tayA'pi bhaNitaM-aho ayaM kaH kAlikazrutasya ca khAdhyAyakAla iti ?, tataH sAdhunA jJAtaM-yathA naiSA prAkRtA strItyupayuktaH, jJAto'rdharAtraH, dattaM mithyAduSkRtaM, devatayA bhaNitaM-maivaM kuryAH mA prAntA chalIt , tataH kAle khAdhyeyaM natvakAla iti. 2 atrodAharaNaM zreNiko rAjA bhAryayA bhaNyate-mamaikastambhaM prAsAdaM kuru, evaM yathA dumapuSpikAdhyayane vyAkhyAtaM, tasmAdvinayenAdhyeyaM 6 nAvinayena. 3 vinayabahumAnayozcaturbhajJI-ekasya vinayo na bahumAno'parasya bahumAno na vinayo'nyasya vinayo'pi bahumAno'pi anyasya na vinayo na bhumaanH|| atra dvayorapi vizeSopadarzanArthamidamudAharaNaM-ekasyAM Jan Education For Private Personel Use Only Juda.jainelibrary.org Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jutto, Na puNa bahumaNalAvakahAhiM acchai, aparasaNa uchiTTaeNa samaM dazavaikA04 girikaMdare sivo.taM cabaMbhaNo puliMdoya acaMti,baMbhaNo uvalevaNasammajaNAvarise ya payao saIbhUo aJcittAkA hAri-vRttiH thuNai viNayajutto, Na puNa bahumANeNa, puliMdo puNa taMmi sive bhAvapaDibaddho gallodaeNa pahAvei, pahaviUNa cArakathA0 ubaviTTho, sivo ya teNa samaM AlAvasaMlAvakahAhiM acchai, aNNayA ya tesiM baMbhaNeNaM ullAvasaddo suo, teNa 8 jJAnApaDiyariUNa uvaladdho-tumaM eriso ceva kaDapUyaNasivo jo eriseNa ucchiTThaeNa samaM maMtesi, tao sivo cArAH bhaNai-eso me bahumANei, tumaM puNo Na tahA, aNNayA ya acchINi ukkhaNiUNa acchai sivo, baMbhaNo a AgaMtuM raDiumuvasaMto, puliMdo ya Agao sivassa acchi Na pecchai, tao appaNayaM acchi kaMDaphaleNa okkhaNittA sivassa lAei, tao siveNa baMbhaNo pattiyAvio, evaM NANamaMtesu viNao bahumANo ya do'vi kAyavvANi / tathA zrutagrahaNamabhIpsatopadhAnaM kArya, upadadhAtItyupadhAnaM-tapaH, taddhi yadyatrAdhyayane AgADhAdiyogalakSaNamuktaM tattatra kArya, tatpUrvakazrutagrahaNasyaiva saphalatvAt, atrodAharaNam-eMge AyariyA, te vAyaNAe 1 girikandarAyAM zivaH, taM ca brAhmaNaH pulindazcArcayataH, brAhmaNa upalepanasaMmArjanavarSaNeSu prayataH zucIbhUto'rcayitvA stauti vinayayukto na punarbahumAnena, pulindaH punastasmin zive bhAvapratibaddho gallodakena napayati, snapayitvopaviSTaH, zivazca tena samamAlApasaMlApakathAbhistiSThati, anyadA ca tayorbrAhmaNenollApazabdaH zrutaH, tena praticaryopAlandhaH-tvamIdRza eva kaTapUtanAzivo ya IdRzenocchiSTena samaM mantrayase, tataH zivo bhaNati-eSa mAM bahumAnayati, tvaM punarna tathA, anyadA cAkSi utsAya tiSThati zivaH, brAhmaNazcAgalya ruditvopazAntaH, pulindazcAgataH zivasyAkSi nekSate, tata AtmIyamakSi kANDaphalenotkhAya zivAya dadAti, tataH4 104 // &Azivena brAhmaNaH pratyAyitaH, evaM jJAnavatsu vinayo bahumAnazca dvAvapi karttavyau. 2 eke AcAryAH te vAcanAyAM Jain Education in For Private & Personel Use Only Majainelibrary.org Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * saMtA paritaMtA sajjhAe'vi asajjhAiyaM ghoseumAraddhA, NANaMtarAyaM baMdhiUNa kAlaM kAUNa devalokaM gayA, tao devalogAo AukkhaeNa cuyA AhIrakule paJcAyAyA bhoge muMjaMti, annayA ya se dhUyA jAyA, sA ya aIva rUvassiNI, tANi ya paJcaMtayANi gocAraNaNimittaM annattha vacaMti, tIe dAriyAe piuNo sagaDaM savvasagaDANaM purao gacchai, sA ya dAriyA tassa sagaDassa dhuratuMDe ThiyA vaccai, taruNaittehiM ciMtiyaMsamAI kAuM sagaDAI dAriyaM pecchAmo, tehiM sagaDAo uppaheNa kheDiyA, visame AvaDiyA samANA bhaggA, tao loeNa tIe dAriyAe NAmaM kayaM asagaDatti, tAe dAriyAe asagaDAe piyA asagaDapiyatti, tao tassa taM ceva beraggaM jAyaM, taM dAriyaM egassa dAUNa pavvaio jAva cAuraMgijaM tAva paDhio, asaMkhae uddiSTe taM NANAvaraNijjaM se kammaM udinnaM, paDhaMtassa'vi kiMci Na ThAi, AyariyA bhaNaMti, chaTeNaM te aNunnavaitti, * * 1 zrAntaparizrAntAH khAdhyAyike'pyakhAdhyAyikaM ghoSayitumArabdhAH, jJAnAntarAyaM bavA kAlaM kRtvA devalokaM gatAH, tato devalokAdAyuHkSayeNa cyutA AbhIrakule pratyAyAtA bhogAn bhujanti, anyadA ca tasya duhitA jAtA, sA cAtIva rUpiNI, tau ca pratyantagrAmAn gocAraNanimittamanyatra vrajataH, tasyA dArikAyAH pituH zakaTaM sarvazakaTAnAM purato gacchati, sA ca dArikA tasya zakaTasya dhuri sthitA gacchati, taruNaizcintitaM, samAni zakaTAni kRtvA dArikAM prekSAmahe.taiH zakaTAnyatpathe kheTitAni, viSame ApatitAni santi bhannAni, tato lokena tasyA dArikAyA nAma kRtamazakaTeti, tasyA dArikAyA ashkttaayaaH| | pitA azakaTapiteti, tatastasya tadaiva vairAgyaM jAtaM, tAM dArikAmekamai dattvA prabajitaH yAvaccaturaGgIyaM tAvat paThitaH, asaMskRte uddiSTe tat jJAnAvaraNIyaM tasya karmodINa, paThato'pi na kivittiSThati, AcAryA bhaNanti-taba paThenAnujJAyate iti, * Jain Education a l GNw.jainelibrary.org| Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA tao so bhaNai-eyarasa keriso joo?, AyariyA bhaNaMti-jAva Na ThAi tAva AyaMbilaM kAyavvaM, 3 kSullikAhAri-vRttiHtao so bhaNaha-to evaM ceva paDhAmi, teNa tahA par3hateNa bArasa rUvANi bArasasaMvaccharehiM ahiyANi, cArakathA. tAva se AyaMbilaM kayaM, tao NANAvaraNijjaM kammaM khINaM, evaM jahA'sagaDapiyAe AgADhajogo aNupA-dAda jJAnAlio tahA samma aNupAliyavvaM, uvahANetti gayaM / tathA 'aniNhavaNi'tti gRhItazrutenAnihavaH kAryaH, ya cArAH dyasya sakAze'dhItaM tatra sa eva kathanIyo nAnyaH, cittakAluSyApatteriti, atra dRSTAntaH-aigassa pahAviyassa khurabhaMDaM vijJAsAmattheNa AgAse acchai, taM ca ego parivvAyago bahahiM uvasaMpajaNAhiM uvasaMpajiUNa, teNa sA vijA laddhA, tAhe annattha gaMtuM tidaMDeNa AgAsagaeNa mahAjaNeNa pUijjaitti, rannA ya pucchio-bhayavaM! |kimesa vijAisayo uya tavAisao ti?, so bhaNai-vijAisao, kassa sagAsAo gahio?, so bhaNai |-himavaMte phalAhArassa risiNo sagAse ahijio, evaM tu vutte samANe saMkilesaduTTayAe taM tidaMDaM khaDatti 1 tataH sa bhaNati-etasya kIdRzo yogaH?, AcAryA bhaNanti-yAvannAyAti tAvadAcAmAmlaM karttavyaM, tataH sa bhaNati-tadaivameva paThAmi, tena tathA paThatA dvAdaza kAvyAni dvAdazabhiH saMvatsarairadhItAni, tAvattenAcAmlAni kRtAni, tato jJAnAvaraNa karma kSINaM, evaM yathA'zakaTapitrA''gADhayogo'nupAlitastathA samyaganupAlayitavyaH upadhAnamiti gtN| 2 ekasya nApitasya kSuraprAdibhAjanaM vidyAsAmarthenAkAze tiSThati, taM caikaH paritrAT bahubhirupasaMpadbhirupasaMpadya G105 // (sthitaH), tatastAM vidyAM labdhavAn, tato'nyatra gatvA tridaNDenAkAzagatena mahAjanena pUjyate, rAjJA ca pRSTaH-bhagavan ! kimeSa vidyAtizaya uta tapo'tizaya iti !, sa bhaNati-vidyAtizayaH, kasya sakAzAd gRhItaH!, sa bhaNati-himavati phalAhArAdRSeH sakAze adhItaH, evaM tUtamAtre saMklezaduSTatayA tatridaNDaM saTaditi / Jan Education For Private Personel Use Only Karjainelibrary.org Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CASRIGAMACHAR paDiyaM, evaM jo appAgama AyariyaM niNhaveUNa annaM kahei tassa cittasaMkilesadoseNaM sA vijA paraloe Na havaitti, aniNhavaNitti gayaM / tathA vyaJjanArthatadubhayAnyAzritya bhedo na kArya iti vAkyazeSaH, etaduktaM bhavati-zrutapravRttena tatphalamabhIpsatA vyaJjanabhedo'rthabheda ubhayabhedazca na kArya iti, tatra vyaJjanabhedo yathA -dhammo maMgalamukihamiti vaktavye 'puNNaM kallANamukkosa'miti, arthabhedastu yathA 'AvantI keyAvantI logaMsi vipparAmusantI' tyatrAcArasUtre yAvantaH kecana loke-asmin pAkhaNDiloke viparAmRzantItyevaMvidhArthAbhidhAne avantijanapade keyA-rajjurvAntA-patitA lokaH parAmRzati kUpa ityAha, ubhayabhedastu dvayorapi yAthAtmyopamardena yathA-'dharmo maGgalamutkRSTaH ahiMsA parvatamastaka' ityAdi, doSazcAtra vyaJjanabhede'rthabhedastadbhede kriyAyA bhedastadbhede mokSAbhAvastadabhAve ca nirarthikA dIkSeti, udAharaNaM cAtrAMdhIyatAM kumAra iti sarvatra yojanIya, kSuNNatvAdanuyogadvAreSu coktatvAnneha darzitamiti / aSTavidhaH-aSTaprakAraH kAlAdibhedadvAreNa jJAnAcAro / -jJAnAsevanAprakAra iti gAthArthaH // ukto jJAnAcAraH, sAmprataM cAritrAcAramAha-praNidhAnaM-cetaHkhAsthyaM tatpradhAnA yogA-vyApArAstairyuktaH-samanvitaH praNidhAnayogayuktaH, ayaM caughato'viratasamyagdRSTirapi bhavatyata Aha-paJcabhiH samitibhistisRbhizca guptibhiryaH praNidhAnayogayuktaH, etadyogayukta etadyogavAneva, athavA 1 patitaM, evaM yo'lpAgamAmAcArya niDUyAnyaM kathayati tasya cittasaMkliTatAdoSeNa sA vidyA paraloke na bhavati / anihava iti gataM / ***OGAISAIASCAIRO Jain Education For Private Personel Use Only Verjainelibrary.org Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri - vRttiH // 106 // Jain Education | paJcasu samitisu tisRSu guptiSvasmin viSaye - etA Azritya praNidhAna yogayukto ya eSa cAritrAcAraH, AcArAcAravatoH kathaMcidavyatirekAdaSTavidho bhavati jJAtavyaH, samitiguptiyoga bhedAt, samitiguptirUpaM ca zubhaM pravIcArApravIcArarUpaM yathA pratikramaNe iti gAthArthaH // uktazcAritrAcAraH, sAmprataM tapaAcAramAha- dvAdazavidhe'pi tapasi - prathamAdhyayanoktakharUpe sAbhyantarabAhye'nazanAdiprAyazcittAdilakSaNe kuzaladRSTe-tIrthakaropalabdhe a| glAnyA na rAjaveSTikalpena yathAzaktyA vA anAjIviko niHspRhaH phalAntaramadhikRtya yo jJAtavyo'sau tapaAcAraH, AcAratadvatorabhedAditi gAthArthaH / uktastapaAcAraH, adhunA vIryAcAramAha-anigRhitabalavIryaHanihutabAhyAbhyantarasAmarthyaH san parAkramate - ceSTate yo yathoktaM SaTtriMzallakSaNamAcAramAzrityeti vAkyazeSaH, SaTtriMzadvidhatvaM cAcArasya jJAnadarzanacAritrAcArANAmaSTavidhatvAttapaAcArasya ca dvAdazavidhatvAcceti, upayukta ityananyacittaH, parAkramate grahaNakAle, tata UrdhvaM yunakti ca yojayati ca pravartayati ca yathoktaM SaTtriMzallakSaNamAcAramiti sAmarthyAdgamyate, yathAsthAnaM yathAsAmarthya yo jJAtavyo'sau vIryAcAraH AcArAcAra - vatoH kathazcidavyatirekAditi gAthArthaH / abhihito vIryAcAraH, tadabhidhAnAccAcAra iti, sAmprataM kathAmAhaatthakaddA kAmakahA dhammakA caiva mIsiyA ya kahA / etto ekkekAvi ya NegavihA hoi nAyavvA // 188 // vijjAsippamuvAo aNiveo saMcao ya dakkhattaM / sAmaM daMDo bheo uvappayANaM ca atthakahA / / 189 // satthAhasuo dakkhattaNeNa seTThIsuo ya rUveNaM / buddhIeN amaccasuo jIvai punnehiM rAyasuo // 190 // 3 kSullikAcArakathA0 cAritratapaAcArau // 106 // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dakkhattaNayaM purisassa paMcagaM saigamAhu suMderaM / buddhI puNa sAhassA sayasAhassAI punnAI // 191 // vyAkhyA-'arthakathe'ti vidyAdirarthastatpradhAnA kathA'rthakathA, evaM kAmakathA dharmakathA caiva mizrAca kathA, ata AsAM kathAnAM caikaikApi ca kathA anekavidhA bhavati jnyaatvyetyupnystgaathaarthH| adhunA'rthakathAmAha-vidyAzilpaM upAyo'nirvedaH saJcayazca dakSatvaM sAma daNDo bheda upapradAnaM cArthakathA, arthapradhAnatvAdityakSarArthaH, bhAvArthastu vRddhavivaraNAdavaseyaH, taccedam-vijaM paDucca'tthakahA jo vijAe atthaM uvajiNati, jA egeNa vijA sAhiyA sA tassa paMcayaM paippabhAyaM dei, jahA vA saccaissa vijAharacakavahissa vijApabhAveNa bhogA uvaNayA, saccaissa uppattI jahA ya sahakule'vatthito jahA ya mahesaro nAma kayaM evaM niravasesaM jahAvassae jogasaMgahesu tahA bhANiyavvaM vijatti gyN| iyANiM sippetti, sippeNattho uvajiNaitti, ettha udAharaNaM kokAso jahAvassae, sippetti gayaM, iyANi uvAetti, ettha diTuMto cANako, jahA cANakkeNa nANAvihehiM uvAyehiM| attho uvajio, kahaM ?-do majjha dhAurattAo0, eyaMpi akkhANayaM jahAvassae tahA bhANiyavvaM / uvAe tti 1 vidyA pratItyArthakathA yo vidyayA'rthamupArjayati, yAvadekena vidyA sAdhitA sA tasmai paJcakaM pratiprabhAtaM dadAti, yathA vA satyakino vidyAdharacakravartino vidyAprabhAveNa bhogA upanatAH, salyakina utpattiryathA ca zrAddhakule'vasthito yathA ca mahezvaro nAma kRtaM, etaniravazeSa yathA''vazyake yogasaMgraheSu tathA bhaNitavyaM / vidye|ti gataM, idAnIM zilpamiti, zilpenArtha upAyate iti, atrodAharaNaM kokAzo ythaa''vshyke| zilpamiti gataM, idAnImupAya iti, atra dRSTAntazcANakyaH, yathA cANakyena bahuvidhairupAyaratha upArjitaH, kathaM?,dve mama dhAturake, etadapyAkhyAnakaM yathAvazyake tathA bhaNitavyaM / upAya iti JainEducation For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA. hAri-vRttiH // 107 // putrAdi gayaM, iyANiM aNibvee saMcae ya ekameva udAharaNaM mammaNavANio, sovi jahAvassae tahA bhaanniybvo|| kSullikAsAmprataM dakSatvaM tatsaprasaGgamAha-dakSatvaM puruSasya sArthavAhasutasya pazcagamiti-paJcarUpakaphalaM, zatika-zata-bArakathA phalamAhuH saundarya zreSThIputrasya, buddhiH punaH sahasravatI-sahasraphalA matriputrasya, zatasahasrANi puNyAni-zata-I 18 arthakathA yAMdakSatvAsahasraphalAni rAjaputrasyeti gaathaakssraarthH| bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccedam-jahA baMbhadatto kumAro kumA diSu sArtharAmaccaputto seTTiputto satyavAhaputto, ee caurovi paropparaM ullAvei-jahA ko bhe keNa jIvai ?, tattha rAya-18 putteNa bhaNiyaM-ahaM punnehiM jIvAmi, kumArAmaccaputteNa bhaNiyaM-ahaM buddhIe, seTTiputteNa bhaNiyaM-ahaM rUvassi- kathA taNeNa, satthavAhaputto bhaNai-ahaM dakkhattaNeNa, te bhaNaMti-annattha gaMtuM vinANemo, te gayA annaM NayaraM jattha Na NajaMti, ujjANe AvAsiyA, dakkhassa Adeso dinno, sigdhaM bhattaparibbayaM ANehi, so vIhiM gaMtuM egassa theravANiyayassa AvaNe Thio, tassa bahugA kaiyA eMti, taddivasaM kovi Usavo, so Na pahuppati TU 1 gataM, idAnImanivede saMcaye ca ekamevodAharaNaM mammaNavaNig, so'pi yathAvazyake tathA bhaNitavyaH. 2 yathA brahmadattaH kumAraH kumArAmAtyaputraH zreSTiputraH sArthavAhaputraH, ete catvAro'pi parasparamullapanti-yathA'smAkaM kaH kena jIvati?, tatra rAjaputreNoktaM-ahaM puNyairjIvAmi, kumArAmAtyaputreNa bhaNitaM-ahaM buddhyA, zreSThiputreNa bhaNitaM-ahaM rUpitayA, sArthavAhaputro bhaNati-ahaM dakSatvena, te bhaNanti-anyatra gatvA parIkSAmahe, te gatA anyanagaraM yatra na jJAyante, udyAne AvAsitAH, dakSAyAdezo dattaH zIghraM bhaktaparivyayamAnaya, sa vIthIM gatvA ekasya sthaviravaNija ApaNe sthitaH, tasya bahavaH RyikA AyAnti, taddivase | 8 // 107 // ko'pyutsavaH, sa na prabhavati Jain Education telline Liainelibrary.org Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CARDCOROSCOMSACROCESSOCIEOS puMDae baMdheuM, tao satyavAhaputto dakkhattaNeNa jassa jaM uvaujai lavaNatellaghayaguDasuMThimiriyaevamAi tassa taM dei, aivisiTTho lAho laddho, tuTTho bhaNai-tumhettha AgaMtuyA udAhu vatthavvayA?, so bhaNai-AgaMtuyA, to amha gihe asaNapariggahaM karejaha, so bhaNai-anne mama sahAyA ujjANe acchaMti tehiM viNA nAhaM bhuM-18 jAmi, teNa bhaNiyaM-savve'vi eMtu, AgayA, teNa tesiM bhattasamAlahaNataMbolAi uvauttaM taM paJcaNhaM rUvayANaM / / biiyadivase ruvassI vaNiyaputto vutto-aja tume dAyabvo bhattaparivvao, evaM bhavautti, so uTheUNa gaNiyApADagaM gao appayaM maMDeuM, tattha ya devadattA nAma gaNiyA purisavesiNI bahUhiM raayputtsettttiputtaadiihiN| maggiyA Necchai, tassa ya taM rUvasamudayaM daTThaNa khunbhiyA paDidAsiyAe gaMtUNa tIe mAUe kahiyaM jahA dAriyA suMdarajuvANe dihiM dei, tao sA bhaNai-bhaNa eyaM mama gihamaNuvaroheNa ejaha iheva bhattavelaM karejaha 1 puTikA baDhuM, tataH sArthavAhaputro dakSatvena yadyasyopayujyate lavaNatailaghRtaguDazuNThImarIcyAdi tasmai taddadAti, ativiziSTo lAbho labdhaH, tuSTo bhaNatiyUyamatra AgantukA utAho vAstavyAH ?, sa bhaNati-AgantukAH, tadA'smAkaM gRhe'zanaparigrahaM kuryAta, sa bhaNati-anye mama sAhAyyakA udyAne tiSThanti tairvinA nAhaM bhuje, tena bhaNitaM-sarve'pyAyAntu, AgatAH, tena teSAM bhaktasamAlabhanatAmbUlAdhupayuktaM yattadrUpakANAM paJcAnAM / dvitIyadivase rUpI vaNikaputra uktaH-adya tvayA bhaktaparivyayo dAtavyaH, evaM bhavatviti, sa utthAya gaNikApATakaM gata AtmAnaM maNDayitvA, tatra ca devadattAnAmnI gaNikA puruSadveSiNI bahubhiH rAjaputraveSThi-15 putrAdibhirmAgitA necchati, tasya ca tat rUpasamudayaM dRSTvA kSubdhA pratidAsyA gatvA tasyA mAtuH kadhitaM yathA dArikA sundarayUni dRSTiM dadAti, tataH sA bhaNatibhaNaitAn mama gRhamanuparodhenAyAta ihaiva bhaktavelAM kuyAta. Jain Education a l For Private & Personel Use Only xww.jainelibrary.org Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA // 108 // SSPAASSASASAASAASAEGLASE! tahevAgayA saDao davvavao ko| taiyadivase buddhimanto amacaputto saMdiTTho aja tume bhattaparivaokSalikAladAyavyo, evaM havau tti, so gao karaNasAlaM, tattha ya taIo divaso vavahArassa chijjatassa paricche na gacchai, do savattIo, tAsiM bhattA uvarao, ekkAe putto asthi iyarI aputtA ya, sA taM dArayaM NeheNa uva- arthakathAcarai, bhaNai ya-mama putto, puttamAyA bhaNai ya-mama putto, tAsiM Na parichijai, teNa bhaNiyaM-ahaM chiMdAmi yAM dakSatvAvavahAraM, dArao duhA kajau dabapi duhA eva, puttamAyA bhaNai-Na me dabveNa kajaM dAragovi tIe bhavau diSu sArthajIvantaM pAsihAmi puttaM, iyarI tusiNiyA acchai, tAhe puttamAyAe diNNo, taheva sahassaM uvaogo / cau | putrAditthe divase rAyaputto bhaNio-aja rAyaputta! tumhehiM puNNAhiehiM jogavahaNaM vahiyabvaM, evaM bhavau tti, kathA tao rAyaputto tesiM aMtiyAo NiggaMtuM ujANe Thiyo, taMmi ya Nayare aputto rAyA mao, Aso ahivA. |sio, jIe rukkhachAyAe rAyaputto NivaNNo sA Na oyattati, tao AseNa tassovari ThAiUNa hiMsitaM, 1 tathaivAgatAH zatiko dravyavyayaH kRtaH. tRtIyadivase buddhimAn amAtyaputraH saMdiSTaH-adya tvayA bhaktaparivyayo dAtavyaH, evaM bhavatviti, sa gataH karaNazAlA, tatra ca tRtIyo divaso vyavahAraM chindataH, paricchedaM na gacchati, dve sapatnyau, tayorbhoMparataH, ekasyAH putro'sti itarA'putrA ca, sA taM dArakaM snehenopacarati bhaNati ca-mama putraH, putramAtA bhaNati ca-mama putraH, tayorna paricchidyate, tena bhaNitaM-ahaM chinachi vyavahAraM, dArakaM dvidhA karotu dravyamapi dvidhaiva,putramAtA | bhaNati--na me dravyeNa kArya dArako'pi tasyA bhavatu jIvantaM drakSyAmi putraM, itarA tUSNIkA tiSThati, tadA putramAne dattaH, tathaiva sahasrasyopayogaH / caturthe divase rAjaputro bhaNitaH-adya rAjaputra! bhavatA puNyAdhikena yogavahanaM voDhavyaM, evaM bhavatviti, tato rAjaputrasteSAM pArthAt nirgalodyAne sthitaH, tasmiMca nagare'putro // 108 // rAjA mRtaH, azvo'dhivAsitaH, yasyAM vRkSacchAyAyAM rAjaputro niSaNNo na sA parAvartate, tato'zvena tasyopari sthitvA heSitaM, MACROCHACHC Jain Education a l For Private Personal use only Www.jainelibrary.org Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza. 19 Jain Education rAyA ya abhisitto, agANi sayasahassANi jAyANi, evaM atthuppattI bhavai / dakkhattaNaM ti dAraM gayaM, iyANiM sAmabheyadaNDuvappayANehiM cauhiM jahA attho viDhappati, etthimaM udAharaNaM-siyAleNa bhamaMteNa hatthI mao diTTho, so ciMteha-laddho mae uvAeNa tAva NicchaeNa khAiyacco, jAva siMho Agao, teNa cintiyaM sacidveNa ThAiyavvaM eyassa, siMheNa bhaNiyaM kiM are ! bhAiNeja acchiz2ai ?, siyAleNa bhaNiyaMAmaMti mAma!, siMho bhAi - kimeyaM mayaM ti?, siyAlo bhaNai - hatthI, keNa mArio ? - vaggheNa, siMho ciMtei-kahamahaM UNajAtieNa mAriyaM bhakkhAmi ?, gao siMho, NavaraM vaggho Agao, tassa kahiyaM-sIheNa mArio, so pANiyaM pAuM Niggao, vaggho NaTTho, esa bheo, jAva kAo Agao, teNa cintiyaM - jai eyassa Na demi tao kAu kAuntivAsiyasaddeNaM aNNe kAgA ehiMti, tesiM kAgaraDaNasadeNaM siyAlAdi aNNe 1 rAjA cAbhiSiktaH, anekAni zatasahasrANi jAtAni evamarthotpattirbhavati / dakSatvamiti dvAraM gataM idAnIM sAmabhedadaNDopapradAnaizcaturbhiryathA'rthaM upAyete, | atredamudAharaNaM - zRgAlena bhrAmyatA hastI mRto dRSTaH, sa cintayati - labdho mayopAyena tAvannizcayena khAditavyaH, yAvatsiMha AgataH tena cintitaM - etasya saceSTena sthAtavyaM, siMhena bhaNitaM kimare bhAgineya ! sthIyate ?, zRgAlena bhaNitaM - omiti mAtula!, siMho bhaNati - kimetat mRtamiti, zRgAlo bhaNati - hastI, kena mAritaH ?, vyAghreNa siMhazcintayati -- kathamahamUna jAtIyena mAritaM bhakSayAmi ?, gataH siMhaH, navaraM vyAghra AgataH, tasmai kathitaM - siMhena mAritaH, sa pAnIyaM pAtuM nirgataH, vyAghro naSTaH, eSa bhedaH, yAvat kAka AgataH, tena cintitaM - yayetasmai na dadAmi tataH kAka kAketi vAsitazabdenAnye kAkA eSyanti teSAM kAkaraTanazabdena zRgAlAdayo'nye % % w Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 kSulikA. cArakathA |arthakathA yAM zRgAladRSTAntaH kAmakathA dazavaikA0bahave ehiMti, kittiyA vArehAmi, tA eyassa uvappayANaM demi, teNa tao tassa khaMDa chittA diNNaM, so hAri-vRttiH 8|taM ghetUNa gao, jAva siyAlo Agao, teNa NAyameyassa haTheNa vAraNaM karemitti bhiuDi kAUNa vego diNNo, NaTTho siyAlo, uktaM ca-"uttamaM praNipAtena, zUraM bhedena yojayet / nIcamalpapradAnena, sadRzaM ca // 109 // parAkramaiH // 1 // " ityuktaH kathAgAthAyA bhAvArthaH, uktArthakathA, sAmprataM kAmakathAmAha rUvaM vao ya veso dakkhattaM sikkhiyaM ca visaesuM / didaM suyamaNubhUyaM ca saMthavo ceva kAmakahA // 192 / / BI rUpaM sundaraM vayazcodagraM veSaH ujvalA dAkSiNyaM-mArdavaM, zikSitaM ca viSayeSu-zikSA ca kalAsu, dRSTamaddhatada rzanamAzritya zrutaM cAnubhUtaM ca saMstavazca-paricayazceti kAmakathA / rUpe ca vasudevAdaya udAharaNaM, vayasi sarva eva prAyaH kamanIyo bhavati lAvaNyAt, uktaM ca-"yauvanamudagrakAle vidadhAti virUpakepi lAvaNyam / darzayati pAkasamaye nimbaphalasyApi mAdhuryam // 1 // " iti, veSa ujjavalA kAmAjhaM, 'yaM kazcana ujvalaveSaM puruSa dRSTvA strI kAmayate' iti vacanAt, evaM dAkSiNyamapi "pazcAlaH strISu mArdavam" iti vacanAt, zikSA ca kalAsu kAmAGgaM vaidagdhyAt, uktaM ca-"kalAnAM grahaNAdeva, saubhAgyamupajAyate / dezakAlau tvapekSyAsAM, prayogaH saMbhavenna vA // 1 // " anye tvatrAcalamUladevI devadattAM pratItyekSuyAcanAyAM prabhUtAsaMskRtastokasaMskRtapra. 1 bahva eSyanti, kiyato vArayiSyAmi ?, tasmAdetasmai upapradAnaM dadAmi, tena tatastasmai khaNDaM chittvA dattaM, sa tat gRhItvA gataH, yAvacchRgAla AgataH, tena jJAta-etasya haThena vAraNAM karomi, bhRkuTiM kRtvA vego dattaH, naSTaH zRgAlA. Arriors 109 // Jain Education in For Private & Personel Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnadvAreNodAharaNamabhidadhati, dRSTamadhikRtya kAmakathA yathA nAradena rukmiNIrUpaM dRSTrA vAsudeve kRtA, zrutaM vadhikRtya yathA padmanAbhena rAjJA nAradAdraupadIrUpamAkarNya pUrvasaMstutadevebhyaH kathitA, anubhUtaM cAdhikRtya kAmakathA yathA-taraGgavatyA nijAnubhavakathane, saMstavazca-kAmakathAparicayaH 'kAraNAnItikAmasUtrapAThAt, anye tvabhiddhati-'saidaMsaNAu pemmaM pemAu raI raIya vissaMbho / vissaMbhAo paNao paJcavihaM vaDDae pemmaM // 1 // " iti gAthArthaH / uktA kAmakathA, dharmakathAmAha dhammakahA boddhavvA caubvihA dhIrapurisapannattA / akkhevaNi vikkhevaNi saMvege ceva nivvee // 193 // AyAre vavahAre pannattI ceva diTThIvAe ya / esA caubvihA khalu kahA u akkhevaNI hoi // 194 // vijA caraNaM ca tavo purisakkAro ya samiiguttIo / uvaissai khalu jahiyaM kahAi akkhevaNIi rso|| 195 // kahiUNa sasamayaM to kahei parasamayamaha vivaccAsA / micchAsammAvAe emeva havaMti do bheyA // 196 // jA sasamayavajA khalu hoi kahA logaveyasaMjuttA / parasamayANaM ca kahA esA vikkhevaNI nAma // 197 // jA sasamaeNa pudiva akkhAyA taM chubheja parasamae / parasAsaNavakkhevA parassa samayaM parikahei // 198 // AyaparasarIragayA ihaloe ceva taya paraloe / esA caunvihA khalu kahA u saMveyaNI hoi // 199 // vIriyaviuvvaNiDDI nANacaraNadasaNANa taha iDDI / uvaissai khalu jahiyaM kahAi saMveyaNIi rso|| 20 // pAvANaM kammANaM asubhavivAgo kahijjae jattha / iha ya parattha ya loe kahA uNivveyaNI nAma // 20 // thopi pamAyakayaM kammaM sAhijaI jahiM niyamA / paurAsuhapariNAmaM kahAi nivveyaNIi raso // 202 // siddhI ya Jain Education a l For Private & Personel Use Only dilaw.jainelibrary.org Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 110 // Jain Education In %% devalogo sukuluppattI ya hoi saMvego / narago tirikkhajoNI kumANusattaM ca nivveo // 203 // veNaiyassa [ya] paDhamayA kahA u akvaNI kayavvA / to sasamayagahiyattho kahijja vikkhevaNI pacchA // 204 // akkhevaNIakkhittA je jIvA te labhanti saMmattaM / vikkhevaNIeN bhajjaM gADhatarAgaM ca micchattaM // 205 // dharmaviSayA kathA dharmakathA asau boddhavyA caturvidhA dhIrapuruSaprajJaptA-tIrthakaragaNadharaprarUpitetyarthaH, cAturvidhyamevAha - AkSepaNI vikSepaNI saMvegazcaiva nirveda iti, 'sUcanAtsUtra' mitinyAyAt saMvejanI nivedanI caivetyupanyAsagAthAkSarArthaH // bhAvArthaM tvAha-AcAro-locAsnAnAdiH vyavahAraH - kathaJcidApannadoSavyapohAya prAyazcittalakSaNaH prajJaptizcaiva saMzayApannasya madhuravacanaiH prajJApanA dRSTivAdazca zrotrapekSayA sUkSmajIvAdibhAvakadhanaM, anye tvabhidadhati-AcArAdayo granthA eva parigRhyante, AcArAdyabhidhAnAditi, eSA - anantaroditA caturvidhA khaluzabdo vizeSaNArthaH zrotrapekSayA''cArAdibhedAnAzrityAnekaprakAreti kathA tvAkSepaNI bhavati, turevakArArthaH, kathaiva prajJApakenocyamAnA nAnyena, AkSipyante mohAttattvaM pratyanayA bhavyaprANina ityAkSepaNI bhavatIti gAthArthaH / idAnImasyA rasamAha-vidyA- jJAnaM atyantApakAribhAvatamobhedakaM caraNaM - cAritraM | samagraviratirUpaM tapaH - anazanAdi puruSakArazca - karmazatrUn prati svavIryotkarSalakSaNaH samitiguptayaH - pUrvoktA eva etadupadizyate khalu zrotRbhAvApekSayA sAmIpyena kathyate, evaM yatra kacidasAvupadezaH kathAyA AkSe paNyA raso- niSyandaH sAra iti gAthArthaH / gatA''kSepaNI, vikSepaNImAha- kathayitvA khasamayaM - khasiddhAntaM tataH 3 kSullikAcArakathA0 AkSepa NyAcA dharmakathAH // 110 // jainelibrary.org Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathayati parasamayaM-parasiddhAntamityeko bhedaH, athavA viparyAsAda-vyatyayena kathayati-parasamayaM kathayitvA khasamayamiti dvitIyaH, mithyAsamyagvAdayorevameva bhavato dvau bhedAviti, mithyAvAdaM kathayitvA samyagvAdaM |kathayati samyagvAdaM ca kathayitvA mithyAvAdamiti, evaM vikSipyate'nayA sanmArgAt kumArge kumArgAdvA sanmArge zroteti vikSepaNIti gaathaakssraarthH| bhAvArthastu vRddhavivaraNAdavaseyaH, taccedam-vikkhevaNI sA cauvvihA panattA, taMjahA-sasamayaM kahettA parasamayaM kahei 1 parasamayaM kahettA sasamayaM kahei 2 micchAvAdaM kahettA sammAvAdaM kahei 3 sammAvAdaM kahettA micchAvAyaM kahei.4 tattha pulvi sasamayaM kahettA parasamayaM kahei-sasamayaguNe dIvei parasamayadose uvadaMsei, esA paDhamA vikkhevaNI gyaa| iyANi biiyA bhannai-purvi parasamayaM kahettA tasseva dose uvadaMsei, puNo sasamayaM kahei, guNe ya se uvadaMsei, esA biiyA vikkhevaNI gyaa| iyANiM taiyA-parasamayaM kahetA tesu ceva parasamaesu je bhAvA jiNappaNIehiM bhAvehiM saha viruddhA asaMtA ceva viyappiyA te puci kahittA dosA tesiM bhAviUNa puNo je jiNappaNIyabhAvasarisA ghuNakkharamiva 1 vikSepaNI sA caturvidhA prajJaptA, tadyathA-khasamayaM kathayitvA parasamayaM kathayati, parasamayaM kathayitvA khasamayaM kathayati, mithyAvAdaM kathayitvA samyagvAda | kathayati, samyagvAdaM kathayitvA mithyAvAdaM kathayati, tatra pUrva khasamayaM kathayitvA parasamayaM kathayati-khasamayaguNAn dIpayati parasamayadoSAn upadarzayati, eSA prathamA vikSepaNI gatA / idAnI dvitIyA bhaNyate-pUrva parasamayaM kathayitvA tasyaiva doSAn upadarzayati punaH khasamayaM kathayati guNAMzca tasyopadarzayati, eSA dvitIyA | vikSepaNI gatA / idAnIM tRtIyA-parasamayaM kathayitvA teSveva parasamayeSu ye bhAvA jinapraNItairbhAvaviruddhA asanta evaM vikalpitAstAn pUrva kathayitvA doSAMsteSA| muktvA punarye jinapraNItabhAvasadRzA ghuNAkSaramiva. Jain Education For Private & Personel Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA kahavi sobhaNA bhaNiyA te kahyai,ahavA micchAvAdoNatthittaM bhannai sammAvAdo atthitaM bhaNNati, tattha pubdhi kSullikAhAri-vRttiHNAhiyavAINaM diTThIo kahittA pacchA atthittapakkhavAINaM diTThIo kahei, esA taiyA vikkhevaNI gyaa| cArakathA iyANi cautthI vikkhevaNI, sA vi evaM ceva, NavaraM pubbiM sobhaNe kahei pacchA iyaretti, evaM vikkhivati // 111 // AkSepasoyAraM ti gAthAbhAvArthaH / sAmpratamadhikRtakathAmeva prakArAntareNAha-yA khasamayavarjA khattuzabdasya vizeSa-1 NyAdyA dANArthasvAdatyantaM prasiddhanItyA khasiddhAntazUnyA, anyathA vidhipratiSedhadvAreNa vizvavyApakatvAt khasamayasya dharmakathAH tarjA kathaiva nAsti, bhavati kathA 'lokavedasaMyuktA', lokagrahaNAdrAmAyaNAdiparigrahaH vedAstu RgvedAdaya eva, etaduktA kathetyarthaH, parasamayAnAM ca sAGkhyazAkyAdisiddhAntAnAM ca kathA yA sA sAmAnyato doSadarzana-2 dvAreNa vA eSA vikSepaNI nAma, vikSipyate'nayA sanmArgAt kumArge kumArgAdvA sanmArge zroteti vikSepaNI, tathAhi-sAmAnyata eva rAmAyaNAdikathAyAmidamapi tattvamiti bhavati sanmArgAbhimukhasya RjumateH kumArgapravRttiH, doSadarzanadvAreNApyekendriyaprAyasyAho matsariNa eta iti mithyAlocaneneti gAthArthaH / asyA akathane prApte vidhimAha-yA khasamayena-khasiddhAntena karaNabhUtena pUrvamAkhyAtA-Adau kathitA tAM kSipet parasa-1|| 1 kathamapi zobhanA bhaNitAstAn kathayati, athavA mithyAvAdo nAstikyaM bhaNyate samyagvAda AstikyaM bhaNyate, tatra pUrva nAstikavAdinAM dRSTIH kathayitvA pazcAdAstikapakSavAdinA dRSTIH kathayati, eSA tRtIyA vikSepaNI gatA, idAnI caturthI vikSepaNI-sA'pyevameva, navaraM pUrva zobhanAn kathayati pazcAditarAn ityevaM 4 vikSipati zrotAramiti. CASSASON SEASES in Education Intematona For Private & Personel Use Only W Rjainelibrary.org Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education maye kacidoSadarzanadvAreNa yathA'smAkamahiMsAdilakSaNo dharmaH sAGkhyAdInAmapyevaM, 'hiMsA nAma bhaveddharmo na bhUto na bhaviSyati' ityAdivacanaprAmANyAt, kiMtvasAvapariNAminyAtmani na yujyate, ekAntanityAnityayohiMsAyA abhAvAditi, athavA parazAsanavyAkSepAt- 'supAM supo bhavanti' iti saptamyarthe paJcamI, parazAsanena kathyamAnena vyAkSepe - sanmArgAbhimukhatAyAM satyAM parasya samayaM kathayati, doSadarzanadvAreNa kevalamapIti gAthArthaH / uktA vikSepaNI, adhunA saMvejanImAha-AtmaparazarIraviSayA ihaloke caiva tathA paraloke - ihalokaviSayA paralokaviSayA ca eSA caturvidhA khalu anantaroktena prakAreNa kathA tu saMvejanI bhavati, saMvejyatesaMvegaM grAhyate'nayA zroteti saMvejanI, eSo'dhikRtagAthAkSarArthaH / bhAvArthastu vRddhavivaraNAdavaseyaH, taccedam| saMveyaNI kahA cauvvihA, taMjahA- AyasarIrasaMveyaNI parasarIrasaMveyaNI ihaloyasaMveyaNI paraloyasaMveyaNI, tattha AyasarIrasaMveyaNI jahA jameyaM amhacayaM sarIrayaM evaM sukasoNiya maMsa vasAmeda majjadviNhArucamma kesaromaNahRdaMta aMtAdisaMghAyaNiSphaNNattaNeNa muttapurIsabhAyaNa ttaNeNa ya asuitti kahemANo soyArassa saMvegaM uppAei, esA AyasarIrasaMveyaNI, evaM parasarIrasaMveyaNIvi parasarIraM erisaM ceva asuI, ahavA parassa sarIraM 1 saMvejanI kathA caturvidhA, tadyathA- AtmazarIrasaMvejanI parazarIrasaMvejanI ihalokasaMvejanI paralokasaMvejanI, tatrAtmazarIrasaMvejanI yathA yadetadasmadIyaM zarIrakamevaM zukrazoNitamAMsavasAmedomajjAsthisnAyucarma keza romanakhadantAnnAdisaMghAtaniSpannatvena mUtrapurISabhAjanatvena cAzucIti kathayan zrotuH saMvegamutpAdayati, eSAsstmazarIrasaMvejanI, evaM parazarIrasaMvejanyapi parazarIramISTazamevAzuci, athavA parasya zarIraM - ww.jainelibrary.org Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSullikAcArakathA AkSepaNyAdyA dharmakathAH dazavaikA. vaNNemANo soyArassa saMvegamuppAei, parasarIrasaMveyaNI gayA, iyANiM ihaloyasaMveyaNI-jahA savvameyaM mANusahAri-vRttiH ttaNaM asAramadhuvaM kadalIthaMbhasamANaM erisaM kahaM kahemANo dhammakahI soyArassa saMvegamuppAei, esA iha loyasaMveyaNI gayA, iyANiM paraloyasaMveyaNI jahA devAvi issAvisAyamayakohalohAiehiM dukkhehiM abhibhUyA // 112 // kimaMga puNa tiriyanArayA ?, eyArisaM kahaM kahemANo dhammakahI soyArassa saMvegamuppAei, esA paraloyasaMveyaNI gayatti gAthAbhAvArthaH / sAmprataM zubhakarmodayAzubhakarmakSayaphalakathanataH saMvejanIrasamAha-'vIryavaikriyarddhi' tapAsAmodbhavA AkAzagamanajaGghAcAraNAdivIryavaikriyanirmANalakSaNA 'jJAnacaraNadarzanAnAM tatharDi' tatra jJAnarddhiH 'pabhU NaM bhaMte! codasapubvI ghaDAo ghaDasahassaM paDAo paDasahassaM viuvittae ?, haMtA pahU viuvittae' tahA-"jaM annANI kammaM khavei bahuyAhiM vAsakoDIhiM / taM NANI tihiM gutto khavei UsAsamitteNaM // 1 // " ityAdi, tathA caraNaddhiH nAstyasAdhyaM nAma caraNasya, tadvanto hi devairapi pUjyanta i 1 varNayan zrotuH saMvegamutpAdayati, parazarIrasaMvejanI gatA, idAnImihalokasaMvejanI-yathA sarvametat mAnuSamasAramadhuvaM kadalIstambhasamAnamIdRzIM kathAM | kathayan dharmakathI zrotuH saMvegamutpAdayati, eSA ihalokasaMvejanI gatA, idAnIM paralokasaMvejanI, yathA devA api IrSyAviSAdamadakrodhalobhAdibhirduH khairabhibhUtA | kimaGga punaH tiryanArakAH?, IdRzIM kathAM kathayan dharmakathI zrotuH saMvegamutpAdayati, eSA paralokasaMvejanI gateti. 2 prabhurbhadanta ! caturdazapUrvI ghaTAt ghaTasahasraM bApaTAt paTasahasraM vikuktuiM ?, hanta prabhurvikurvituM. 3 yadajJAnI karma kSapayati bahukAbhirvarSakoTIbhiH / tad jJAnI tisRbhirguptaH kSapayatyucchvAsamAtreNa // 1 // // 112 // Jan Education Med For Private Personal Use Only K w .jainelibrary.org Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educat tyAdi, darzanarddhiH prazamAdirUpA, tathA - "sammadiTThI jIvo vimANavajaM Na baMdhae AuM / jaivi Na sammattajaDho ahava Na baddhAuo puSvi // 1 // " ityAdi, upadizyate - kathyate khalu yatra prakrame kathAyAH saMvejanyA raso niSyanda eSa iti gAthArthaH / uktA saMvejanI, nivedanImAha-pApAnAM karmaNAM cauryAdikRtAnAmazubhavi - | pAkaH - dAruNapariNAmaH kathyate yatra - yasyAM kathAyAmiha ca paratra ca loke - ihaloke kRtAni karmANi ihaloka evodIryante iti, anena caturbhaGgikAmAha, kathA tu nirvedanI nAma, nirvedyate bhavAdanayA zroteti nivedanI eSa gAthAkSarArthaH / bhAvArthastu vRddhavivaraNAdavaseyaH, taccedam - iyANiM nivveyaNI, sA cauvvihA, taMjahAihaloe duciNNA kammA ihaloe ceva duhavivAgasaMjuttA bhavantitti, jahA corANaM pAradAriyANaM evamAi esA paDhamA nivveyaNI, iyANiM biiyA, ihaloe duciNNA kammA paraloe duhavivAgasaMjuttA bhavanti, kahaM ?, jahA neraiyANaM annasmi bhave kayaM kammaM nirayabhave phalaM dei, esA biiyA nivveyaNI gayA, iyANIM taiyA, para| loe duciNNA kammA ihaloe duhavivAgasaMjuttA bhavaMti, kahaM ?, jahA bAlappabhitimeva aMtakulesu uppannA 1 samyagdRSTirjIvo vimAnavaje na banAtyAyuH / yadi naiva tyaktasamyaktavo'thavA na pUrva baddhAyuSkaH // 1 // 2 idAnIM nirvedanI, sA caturvidhA, tayathA-ihaloke dukhIrNAni karmANi ihaloka eva duHkhavipAkasaMyuktAni bhavantIti yathA caurANAM pAradArikANAM evamAyeSA prathamA nirvedanI, idAnIM dvitIyA - ihaloke | dukhIrNAni karmANi paraloke duHkhavipAkasaMyuktAni bhavanti, kathaM ?, yathA nairayikairanyasmin bhave kRtaM karma nirayabhave phalaM dadAti, eSA dvitIyA nirvedanI gatA, idAnIM tRtIyA, paraloke dukhIrNAni karmANi ihaloke duHkhavipAkasaMyuktAni bhavanti, kathaM ?, yathA bAlyAtprabhRtyevAntakuleSUtpannAH National Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA hAri-vRtti // 113 // khayakoDhAdIhiM rogehiM dArideNa ya abhibhUyA dIsanti, esA taiyA NivveyaNI, iyANiM cautthI NiveyaNI, 43 kSullikAparaloe duciNNA kammA paraloe ceva duhavivAgasaMjuttA bhavaMti, kahaM ?, jahA pubbi duciNNehiM kammahiM jIvA cArakathA0 saMDAsatuMDehiM pakkhIhiM uvavajaMti, taoteNarayapAuggANi kammANi asaMpuNNANi tANi tAe jAtIe pUriti, AkSepapUriUNa narayabhave vedenti, esA cautthA nivveyaNI gayA, evaM ihalogo paralogo vA paNNavayaM paDDucca bhavai, NyAdyA tattha pannavayassa maNussabhavo ihalogo avasesAo tipiNavi gaIo paralogotti gAthAbhAvArthaH // idAnI- dharmakathAH masyA eva rasamAha-stokamapi pramAdakRtam-alpamapi pramAdajanitaM karma-vedanIyAdi 'sAhijaItti kathyate yatra niyamAt-niyamena, kiMviziSTamityAha-'prabhUtAzubhapariNAmaM bahutIvraphalamityarthaH, yathA yazodharAdInAmiti kathAyA nidinyA rasaH-eSa niSyanda iti gAthArthaH saMkSepataH / saMveganirvedanibandhanamAha-sidvizca devalokaH sukulotpattizca bhavati saMvegaH, etatprarUpaNaM, saMvegahetutvAditi bhAvaH, evaM narakastiryagyoniH kumAnuSatvaM ca nirveda iti gaathaarthH| AsAM kathAnAM yA yasya kathanIyetyetadAha-vinayena carati vainayika: 1kSayakuSThAdibhI rogairdAridyeNa cAbhibhUtA dRzyante, eSA tRtIyA nivedanI, idAnI caturthI nivedanI-paraloke duzcIrNAni karmANi paraloka eva duHkhavi| pAkasaMyukAni bhavanti, kathaM ?, yathA pUrva duzcIrNaiH karmabhirjAvAH saMdaMzatuNDeSu pakSiSu utpadyante, tataste narakaprAyogyANi karmANi asaMpUrNAni tAni tasyAM jAtI pUrayanti, pUrayitvA narakabhave vedayanti, eSA caturthI nivedanI gatA, evaM ihalokaH paraloko vA prajJApakaM pratIla bhavati, tatra prajJApakasya manuSyabhava ihalokaH avaze- // 113 // pAstisro'pi gatayaH paraloka iti. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education ziSyastasmai prathamatayA - Adikathanena kathA tu AkSepaNI uktalakSaNA kathayitavyA, tataH khasamayagRhItArthe sati tasmin kathayed vikSepaNa - uktalakSaNAmeva pazcAditi gAMthArthaH / kimityetadevamityAha - AkSepaNyA kathiyA AkSiptAH- AvarjitA AkSepaNyAkSiptA ye jIvAste labhante samyaktvam, tathA AvarjanaM zubhabhAvasya mithyAtvamohanIyakSayopazamopAyatvAt, vikSepaNyAM bhAjyaM samyaktvaM kadAcillabhante kadAcinneti tacchravaNAttathAvidhapariNAmabhAvAt, gADhataraM vA mithyAtvaM, jaDamateH parasamayadoSAnavabodhAnnindAkariNa ete na dra|STavyA ityabhinivezeneti gAthArthaH // uktA dharmakathA, sAmprataM mizrAmAha jonal dhamma tyo kAma ussai jattha suttakavvesuM / loge vee samaye sA ukahA mIsiyA NAma ||206 // itthikahA bhattakahA rAyakahA corajaNavayakahA ya / naDanaTTajalamuTTiyakahA u esA bhave vikahA // 207 // eyA caiva kahAo pannavagaparUvagaM samAsajja / akahA kahA ya vikahA havijja purisaMtaraM pappa // 208 // micchattaM veyanto jaM annANI kahUM parikahei / liMgattho va gihI vA sA akahA desiyA samae // 209 // tavasaMjamaguNadhArI jaM caraNatthA kahiMti sambhAvaM / savvajagajjIvahiyaM sAu kahA desiyA samae // 290 // jo saMjao pamatto rAgaddosavasagao parikahei / sA u vikahA pavayaNe paNNattA dhIrapurisehiM // 211 // siMgArarasutaiyA mohakuviyaphuMphuMgA sahAsiMti / jaM suNamANassa kahaM samaNeNa Na sA kaheyavvA // 212 // samaNeNa kayanvA tavaniyamakA virAgasaMjuttA / jaM soUNa maNusso vaccai saMveganivveyaM // 293 // attha Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 114 // Jain Education mahaMtIvi kahA aparikilesabahulA kaheyavvA / haMdi mahayA caDagarattaNeNa atthaM kahA haNai // 214 // khettaM kAlaM purisaM sAmatthaM cappaNo viyANettA / samaNeNa u aNavajjA pagayaMmi kahA kaheyabvA / / 215 / / taiyajjhayaNanijjattI samattA // vyAkhyA-dharmaH- pravRtyAdirUpaH arthI-vidyAdiH kAmaH - icchAdiH upadizyate - kathyate yatra 'sUtrakAvyeSu' sUtreSu kAvyeSu ca tallakSaNavatsu, ketyata Aha- loke - rAmAyaNAdiSu vede - yajJakriyAdiSu samaye - taraGgavatyAdiSu sA punaH kathA 'mizrA' mizrAnAma, saMkIrNapuruSArthAbhidhAnAt iti gAthArthaH / uktA mizrakathA, tadabhidhAmAccatuvidhA katheti / sAmprataM kathAvipakSabhUtAM tyAjyAM vikathAmAha, ajJAtakharUpAyAstyAgAsaMbhavAditi - strIkathAevaMbhUtA draviDA ityAdilakSaNA bhaktakathA sundaraH zAlyodana ityAdirUpA rAjakathA amukaH zobhana ityAdilakSaNA caurajanapadakathA ca gRhIto'ya cauraH sa itthaM kadarthitaH tathA ramyo madhyadeza ityAdirUpA naTanarta kajalamuSTikakathA ca eSA bhavedvikathA prekSaNIyakAnAM naTo ramaNIyaH yadvA nartakaH yadvA jala, jallo nAma varatrAkhelakaH muSTiko mallaH, ityAdilakSaNA vikathA, kathAlakSaNavirahAditi gAthArthaH / uktA vikathA, idAnIM prajJApakApekSayA''sAM prAdhAnyamAha-etA evoktalakSaNAH kathAH prajJApayatIti prajJApakaH prajJApakazcAsau prarUpakazceti vigrahastamavabodhakaprarUpakaM na tu ghara bhramaNakalpaM yato na kiJcidavagamyata ityarthaH samAzritya - prApya | kimityAha - 'akathA' vakSyamANalakSaNA kathA coktakharUpA vikathA coktakharUpaiva bhavati, puruSAntaraM zro tRlakSaNaM prApya - AsAdya, sAdhvasAdhvAzayavaicitryAt samyakazrutAdivat, anye tu prajJApaka-mUlakarttAraM prarU 4364-969 3 kSullikAcArakathA0 mizrakathA kathAska thAvikathA svarUpaM ca // 114 // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25%A4% 8 tAramiti vyAcakSata, nAtyamiti-mithyAtvamohana jJAnigrahaNena miyAmaSTo'sAvigAthArthaH / idAnImakAjAnitvaM cAsya mithyASTitvA sampaSTinA vyabhicArAditi evaM prarUpakaprayuktajJAnI kathAM kathayatiditi ceda, na, pradezA : 'gRhI vA' yaH kazcitataH prativiziSTakathAphalAdhAriNaHza jJAnivAlaGgayo vA' dravyaprajitAmanibandhanA akathA dezitAta tacchIlAzceti tapasamAvaziSTami pakaM tatkRtasyAkhyAtAramiti vyAcakSate, na caitadatizobhanaM, "paNNavayaMparUvage samAsajjatti pAThaprasaGgAditi gAthArthaH / idAnImakathAlakSaNamAha-mithyAtvamiti-mithyAtvamohanIyaM karma vedayan vipAkena yAM kAzcidajJAnI kathAM kathayati, ajJAnitvaM cAsya mithyAdRSTitvAdeva, yadyevaM nArtho'jJAnigrahaNena mithyAtvavedakasyAjJAnitvAvyabhicArAditi ceda, na, pradezAnubhavavedakena samyagdRSTinA vyabhicArAditi, kiMviziSTo'sAvityAha-'liGgastho vA' dravyapravrajito'GgAramardakAdiH 'gRhI vA' yaH kazciditara eva 'sA' evaM prarUpakaprayuktayuktyA zrotaryapi prajJApakatulyapariNAmanivandhanA akathA dezitA samaye, tataH prativiziSTakathAphalAbhAvAditi gAthArthaH // atraiva prakrame kathAmAha-tapAsaMyamaguNAn dhArayanti tacchIlAzceti tapaHsaMyamaguNadhAriNaH yAM kAzcana caraNaratAH-caraNapratibaddhA na svanyatra nidAnAdinA kathayanti sadbhAvaM-paramArtha, kiMviziSTamityAha-sarvajagajjIvahitaM, natu vyavahArataH katipayasattvahitamityarthaH, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAt , saiva kathA nizcayato dezitA samaye, nirjarAkhyakhaphalasAdhanAkartRNAM zrotRNAmapi cetAkuzalapariNAmanivandhanA kasAthaiva, no ceddhAjyeti gaathaarthH|| ihaiva vikathAmAha-yaH saMyataH pramattaH-kaSAyAdinA pramAdena rAgadveSavazaM gataH san &Ana tu madhyasthaH parikathayati kizcit sA tu vikathA pravacane-sA punarvikathA siddhAnte prajJaptA dhIrapuruSaiH-tIrthakasArAdibhiH, tathAvidhapariNAmanivandhanatvAt kartRzronoriti, zrotRpariNAmabhede tu taM prati kathAntarameva, evaM sa vatra bhAvanA kAryeti gAthArthaH / sAmprataM zramaNena yathAvidhAna kAryA tathAvidhAmAha-zRGgArarasena-manmathadI- 4 2 daza. 20 -%ESIX Jain Education a l For Private 8 Personal Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikaro hAri-vRttiH // 115 // pakena uttejitA-adhikaM dIpitA, ketyAha- moha eva cAritramohanIyakarmodayasamutthAtmapariNAmarUpaH kupitaphuphukA-ghaTitakukulA 'hasahasiMti'tti jAjvalyamAnA jAyata iti vAkyazeSaH, yAM zRNvataH kathAM mohodayo jAyata ityarthaH, zramaNena-sAdhunA na sA kathayitavyA, akuzalabhAvanibandhanatvAditi gAthArthaH / yatprakArA kathanIyA tatprakArAmAha-zramaNena kathayitavyA, kiMviziSTetyAha- 'taponiyamakathA' anazanAdipaJcAzravaviramaNAdirUpA, sA'pi virAgasaMyuktA na nidAnAdinA rAgAdisaMgatA, ata evAha-yAM kathAM zrutvA manuSyaHzrotA vrajati-gacchati 'saMveyaNigveda'ti saMvegaM nirvedaM ceti gAthArthaH / kathAkathanavidhimAha - mahArthApi kathA apariklezabahulA kathayitavyA, nAtivistarakathanena pariklezaH kArya ityarthaH kimityevamityata Aha- 'haMdI' tyupadarzane mahatA caDakaratvena - atiprapaJcakathanenetyarthaH kimityAha- artha kathA hanti-bhAvArthaM nAzayatIti gAthArthaH / vidhizeSamAha- kSetraM- bhautAdibhAvitaM kAlaM-kSIyamANAdilakSaNaM puruSaM pAriNAmikAdirUpaM sAmarthya cAtmano jJAtvA prakRte vastunIti yogaH zramaNena tvanavadyA- pApAnubandharahitA kathA kathayitavyA, nAnyeti gAthArthaH / uktA kathA, tadabhidhAnAdvato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlA pakaniSpannasyAvasara ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyam, taccedam -- saMjame suTTappANaM, vippamukkANa tAiNaM / tesimeyamaNAiNNaM, niggaMthANa mahesiNaM 3 kSullikAcArakathA0 kathAdi svarUpaM // 115 // jainelibrary.org Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 1 // uddesithaM kIyagaDaM, niyAgamabhihaDANi ya / rAibhatte siNANe ya, gaMdhamalle ya vIyaNe // 2 // saMnihI gihimatte ya, rAyapiMDe kimicchae / saMvAhaNA daMtapahoyaNA ya saMpucchaNA dehapaloyaNA ya // 3 // aTTAvae ya nAlIe, chattassa ya dhAraNaTTAe / tegicchaM pAhaNA pAe, samAraMbhaM ca joiNo // 4 // sijjAyarapiMDaM ca, aasNdiipliyNke| gihataranisijjA ya, gAyassuvvadRNANi ya // 5 // gihiNo veAvaDiyaM, jA ya AjIvavattiyA / tattAnivvuDabhoittaM, AurassaraNANi ya // 6 // mUlae siMgabere ya, ucchakhaMDe anivvuDe / kaMde male ya saccitte, phale bIe ya Amae // 7 // sovaccale siMdhave loNe, romAloNe ya Amae / sAmudde paMsukhAre ya, kAlAloNe ya Amae // 8 // dhuvaNe tti vamaNe ya, vatthIkamma vireyaNe / aMjaNe daMtavaNe ya, gAyAbbhaMgavibhUsaNe // 9 // savvameyamaNAinnaM, niggaMthANa mahesiNaM / saMjamaMmi a juttANaM, lahubhUyavihAriNaM // 10 // For Private Personel Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH asya vyAkhyA-iha saMhitAdikramaH kSuNNaH, bhAvArthastvayam-'saMyameM dumapuSpikAvyAvarNitasvarUpe zobha-3 kSullikAnena prakAreNa AgamanItyA sthita AtmA yeSAM te susthitAtmAnasteSAM, ta evaM vizeSyante-vividham-anekaiH cArakathA. prakAraiH prakarSaNa-bhAvasAraM muktAH-parityaktAH bAhyAbhyantareNa grantheneti vipramuktAsteSAM, ta eva vizeSyante-trA- anAcIrNayante AtmAnaM paramubhayaM ceti trAtAraH, AtmAnaM pratyekabuddhAH paraM tIrthakarAH, svatastIrNavAda, ubhayaM sthavirA svarUpaM iti, teSAmidaM-vakSyamANalakSaNaM anAcaritam-akalpyaM, keSAmityAha-nirgranthAnAM' sAdhUnAmityabhidhAnametat, mahAntazca te RSayazca maharSayo yataya ityarthaH, athavA mahAntaM eSituM zIlaM yeSAM te mahaiSiNasteSAM, iha ca pUrvapUrvabhAva eva uttarottarabhAvo niyamito hetuhetumadbhAvena veditavyaH, yata eva saMyame susthitAtmAno'ta eva vipramuktAH, saMyamasusthitAtmanibandhanatvAdvipramuktaH, evaM zeSeSvapi bhAvanIyaM, anye tu pazcAnupUrtyA hetuhetumadbhAvamitthaM varNayanti-yata eva maharSayo'ta eva nirgranthAH, evaM zeSeSvapi draSTavyamiti sUtrArthaH // sAmprataM yadanAcaritaM tadAha-'uddesiyaMti uddezanaM sAdhvAdyAzritya dAnArambhasyetyuddezaH tatra bhavamaudezikaM 1, krayaNaM-krItaM, bhAve niSThApratyayaH, sAdhvAdinimittamiti gamyate, tena kRtaM-nivartitaM krItakRtaM 2, 'niyAga'mityAmantritasya piNDasya grahaNaM nityaM na tvanAmantritasya 3, "abhihaDANi yatti khagrAmAdeH sAdhunimittamabhimukhamAnItamabhyAhRtaM, bahuvacanaM svaprAmaparagrAmanizIthAdibhedakhyApanArtha4, tathA 'rAtribhaktaM' rAtribhojanaM |divasagRhItadivasabhuktAdicaturbhaGgalakSaNaM 5, 'svAnaM ca dezasarvabhedabhinnaM, dezalAnamadhiSThAnazaucAtirekeNA / // 116 // 515 Jain Educationairin For Private & Personel Use Only T w .jainalibrary.orm Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSipakSmaprakSAlanamapi, sarvalAnaM tu pratItaM 6, tathA 'gandhamAlyavyajanaM ca gandhagrahaNAtkoSTapuTAdiparigrahaH mAlyagrahaNAca grathitaveSTitAdermAlyasya vIjanaM tAlavRntAdinA dharma eva, 78-9 idamanAcaritaM, doSAzcauddezikAdiSvArambhapravartanAdayaH khadhiyA'vagantavyA iti sUtrArthaH // idaM cAnAcaritamityAha-saMnihitti sUtram, asya vyAkhyA-saMnidhIyate'nayA''tmA durgatAviti saMnidhiH-ghRtaguDAdInAM saMcayakriyA 10, 'gRhimAtra gRhasthabhAjanaM ca 11, tathA rAjapiNDo nupAhAraH, kaH kimicchatItyevaM yo dIyate sa kimicchakaH, rAjapiNDo'nyo vA sAmAnyena 12, tathA 'saMbAdhanam asthimAMsatvagromasukhatayA caturvidhaM mardanaM 13, 'dantapradhAvanaM' cAGgulyAdinA kSAlanaM 14, tathA 'saMpraznaH' sAvadyo gRhasthaviSayaH, rADhAthai kIDazo vA'hamityAdirUpaH 15, 'dehapralokanaM ca' AdarzAdAvanAcaritam 16, doSAzca saMnidhiprabhRtiSu parigrahaprANAtipAtAdayaH khadhiyaiva vAcyA iti suutraarthH|| kiMca-'aTThAvae ya' sUtram , asya vyAkhyA-aSTApadaM ceti, "aSTApadaM' dyUtam , arthapadaM vA-gRhasthamadhikRtya nItyAdiviSayamanAcaritaM 17, tathA 'nAlikA ceti dyUtavizeSalakSaNA, yatra mA bhUtkalayA'nyathA pAzakapAtanamiti nalikayA pAtyanta iti, iyaM cAnAcaritA 18, aSTApadena sAmAnyato cUtagrahaNe satyapyabhinivezanibandhanatvena nAlikAyAH prAdhAnyakhyApanArtha bhedena upAdAnam, arthapadamevotArtha tadityanye abhidadhati, asmin pakSe sakaladyUtopalakSaNArtha nAlikAgrahaNam, aSTApadadyUtavizeSapakSe cobhayoriti / tathA 'chatrasya ca' lokaprasiddhasya dhAraNamAtmAnaM paraM vA pratyanAyeti, AgADhaglAnAdyAla SSSSSS Jain Education Inter For Private & Personel Use Only R ainelibrary.org Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazakA0mbanaM muktvA'nAcaritaM, prAkRtazailyA cAtrAnuskhAralopo'kAranakAralopau ca draSTavyau, tathAzrutiprAmANyA- kSullikAhAri-vRttiH | diti 19, tathA 'tegicchati, cikitsAyA bhAvazcaikitsya-vyAdhipratikriyArUpamanAcaritaM 20, tathopAnahI cArakathA0 pAdayoranAcarite, pAdayoriti sAbhiprAyakaM, na vApatkalpaparihArArthamupagrahadhAraNena 21, tathA 'samArambhazca' anaacii||117|| samArambhaNaM ca 'jyotiSaH' agnestadanAcaritamiti 22, doSA aSTApadAdInAM kSuNNA eveti suutraarthH||4|| sva. kiMca-sajjAyarasUtram, asya vyAkhyA-zayyAtarapiNDazcAnAcaritaH, zayyA-vasatistayA tarati saMsAramiti zayyAtaraH-sAdhuvasatidAtA, tatpiNDaH 23, tathA AsandakaparyaGkau anAcaritI, etau ca lokaprasiddhAveva 24-25, tathA gRhAntaraniSadyA anAcaritA, gRhameva gRhAntaraM gRhayorvA apAntarAlaM tatropavezanam, cazabdAtpATakAdiparigrahaH 26, tathA gAtrasya-kAyasyodvartanAni cAnAcaritAni, udvartanAni-paGkApanayanalakSaNAni, cazabdAdanyasaMskAraparigrahaH 27, iti suutraarthH|| 5 // tathA-'gihiNotti sUtram, asya vyAkhyA-gR-18 hiNoM gRhasthasya 'vaiyAvRttyaM vyAvRttabhAvo-vaiyAvRttyaM, gRhasthaM pratyannAdisaMpAdanamityarthaH, etadanAcaritamiti 8|28, tathA ca 'AjIvavRttitA' jAtikulagaNakarmazilpAnAmAjIvanam AjIvastena vRttistadbhAva AjIva vRttitA-jAtyAdyAjIvanenAtmapAlanetyarthaH, iyaM cAnAcaritA 29, tathA 'taptAnivRtabhojitvam' taptaM ca tadanivRtaM ca-atridaNDodvRttaM ceti vigrahaH, udakamiti vizeSaNAnyathAnupapattyA gamyate, tadbhojitvaM-mizrasaci- // 117 // ttodakabhojitvam ityarthaH, idaM cAnAcaritam 30, tathA 'AturasmaraNAni cakSudhAdyAturANAM pUrvopabhuktasma Jain Education intomational VISinelibrary.org Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raNAni ca anAcaritAni, AturazaraNAni vA doSAturAzrayadAnAni 31, iti sUtrArthaH // 3 // kiMca - 'mUlae 'tti sUtram, asya vyAkhyA- 'mUlako' lokapratItaH, 'zRGgaveraM ca' Ardrakam ca tathA 'ikSukhaNDaM ca' lokapratItam, anirvRtagrahaNaM sarvatrAbhisaMbadhyate, anirvRtam - apariNatamanAcaritamiti, ikSukhaNDaM cApariNataM dviparvAntaM yadvartate 32-33-34, tathA 'kando' vajrakandAdiH 35, 'mUlaM ca' sahAmUlAdi, sacittamanAcaritam 36, tathA 'phala' trapuSyAdi 37, 'bIjaM ca' tilAdi 38, 'Amaka' sacittamanAcaritamiti sUtrArthaH // 7 // kiMca -'sovacale'tti sUtram, asya vyAkhyA - sauvarcalaM 39, saindhavaM 40, 'lavaNaM ca sAMbharilavaNaM 41, rumAlavaNaM ca 42, Amakamiti sacittamanAcaritam, sAmudra-samudralavaNameva 43, 'pAMzukSAraca' UparalavaNaM 44, 'kRSNalavaNaM ca ' saindhavalavaNaparvataikadezajam 45, AmakamanAcaritamiti sUtrArthaH // 8 // kiM ca - 'dhUvaNe'nti sUtram, asya vyAkhyA - dhUpanamityAtmavastrAderanAcaritam, prAkRtazailyA anAgatavyAdhinivRttaye dhUmapAna - mityanye vyAcakSate 46, vamanaM madanaphalAdinA 47, vastikarma puTakenAdhiSThAne snehadAnaM 48, virecanaM dantyAdinA 49, tathA aJjanaM rasAJjanAdinA 50, dantakASThaM ca pratItaM 51, tathA gAtrAbhyaGgastailAdinA 52, vibhUSaNaM gAtrANAmeva 53, iti sUtrArthaH // 9 // kriyAsUtramAha - 'savvameyaM ti sUtram, asya vyAkhyA - sarva metad-auddezikAdi yadanantaramuktamidamanAcaritaM keSAmityAha - nirgranthAnAM maharSINAM sAdhUnAmityarthaH, ta eva vizeSyante - saMyame, cazabdAttapasi yuktAnAm - abhiyuktAnAM 'laghubhUtavihAriNAM laghubhUto- vAyuH, ta %%%%%%%%%%%%%%%% Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 kSullikAcArakathA. sAdhusvarUpaM dazavaikA. tazca vAyubhUto'pratibaddhatayA vihAro yeSAM te laghubhUtavihAriNasteSAM, nigamanakriyApadametaditi sUtrArthaH hAri-vRttiH / // 10 // kimityanAcaritaM ?, yatasta evaMbhUtA bhvntiityaah||118|| paMcAsavapariNAyA, tiguttA chasu saMjayA / paMcaniggahaNA dhIrA, niggaMthA ujjudaMsiNo // 11 // AyAvayaMti gimhesu, hemaMtesu avAuDA / vAsAsu paDisaMlINA, saMjayA susamAhiyA // 12 // parIsahariUdaMtA, dhUamohA jiiNdiyaa| savvadukkhappahINA, pakkamaMti mahesiNo // 13 // dukkarAiM karittANaM, dussahAI sahettu ya / keittha devaloesu, kei sijjhaMti nIrayA // 14 // khavittA putvakammAiM, saMjameNa taveNa y| siddhimaggamaNuppattA, tAiNo pariNivvuDa ||15||tti bemi| gAthA graM0 31||ii khuDDi yAyArakahajjhayaNaM taiyaM // 3 // 'paJcAzravA' hiMsAdayaH 'parijJAtA' dvividhayA parijJayA-jJaparijJayA pratyAkhyAnaparijJayA ca pari-samantAjjJAtA yaiste pazcAzravaparijJAtA:, AhitAnyAderAkRtigaNavAnna niSThAyAH pUrvanipAta iti samAso yukta eva, parijJAtapaJcAzravA iti vA, yata eva caivaMbhUtA ata eva 'triguptA' manovAkAyaguptibhiH guptA / 'SaTsu saMyatA // 118 // Jain Education For Private & Personel Use Only MIMw.jainelibrary.org Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education) SaTsu jIvanikAyeSu pRthivyAdiSu sAmastyena yatAH, 'paJcanigrahaNA' iti nigRhNantIti nigrahaNAH kartari lyuT paJcAnAM nigrahaNAH paJcanigrahaNAH, paJcAnAmitIndriyANAM 'dhIrA' buddhimantaH sthirA vA, 'nirgranthAH' sAdhavaH, 'Rjudarzina' iti RjurmokSaM prati RjutvAtsaMyamastaM pazyantyupAdeyatayeti RjudarzinaH - saMyamapratibaddhAH iti sUtrArthaH // 11 // te ca RjudarzinaH kAlamadhikRtya yathAzaktatyetatkurvanti - 'AyAvayati' tti sUtram, asya vyAkhyA- 'AtApayanti - Urdhva sthAnAdinA AtApanAM kurvanti 'grISmeSu' uSNakAleSu, tathA 'hemanteSu' zItakAleSu 'aprAvRtA' iti prAvaraNarahitAstiSThanti, tathA 'varSAsu' varSAkAleSu 'saMlInA' ityekAzrayasthA bhavanti 'saMyatAH' sAdhavaH 'susamAhitA' jJAnAdiSu yatnaparAH, grISmAdiSu bahuvacanaM prativarSakaraNajJApanArthamiti sUtrArthaH // 12 // 'parIsaha 'tti sUtram, asya vyAkhyA - mArgAcyavananirjarArthaM pariSoDhavyAH parISahAH - kSutpipAsAdayaHta eva ripavastattulyadharmatvAtparaSaharipavaste dAntA-upazamaM nItA yaiste parISaharipudAntAH, samAsaH pUrvavat, na prAkRte pUrvAparapadaniyamavyavasthA 'nANavimalajoNhAga' miti yathA, tathA 'ghutamohA' vikSiptamohA ityarthaH, moha: - ajJAnaM, tathA 'jitendriyAH' zabdAdiSu rAgadveSarahitA ityarthaH, ta evaMbhUtAH 'saduHkhaprakSArthI zArIramAnasAzeSaduHkhaprakSayanimittaM 'prakrAmanti' pravartante, kiMbhUtAH ? - 'maharSayaH' sAdhava iti sUtrArthaH // 13 // idAnImeteSAM phalamAha - 'dukkarAiti sUtram, asya vyAkhyA evaM duSkarANi kRtvauddezi kAdityAgAdIni tathA duHsahAni sahitvA''tApanAdIni kecana tatra 'devalokeSu' saudharmAdiSu gacchantIti Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 119 // vaakyshessH| tathA kecana siddhyanti, tenaiva bhavena siddhiM prApnuvanti / vartamAnanirdezaH sUtrasya trikAlavi-18|| kSalikASayatvajJApanArthaH / 'nIrajaskA' ityaSTavidhakarmavipramuktAH, na tvekendriyA iva karmayuktA eveti sUtrArthaH // 14 // cArakathA ye'pi caivaMvidhAnuSThAnato devalokeSu gacchanti te'pi tatazcyutA AryadezeSu sukule janmAvApya zIghra si sAdhusvaDyantyetadAha-khavittatti sUtram, asya vyAkhyA-te devalokacyutAH kSapayitvA pUrvakarmANi sAvazeSANi, rUpaM kenetyAha-saMyamena' uktalakSaNena tapasA ca, evaM pravAheNa 'siddhimArga' samyagdarzanAdilakSaNamanuprAptAH santastrAtAra AtmAdInAM parinirvAnti' sarvathA siddhiM prApnuvanti, anye tu paThanti-parinivvuDatti, tatrApi prAkRtazailyA chAndasatvAcAyameva pATho jyAyAn, iti bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH / ukto'nugamaH, sAmprataM nayAH, te ca puurvvdrssttvyaaH| iti vyAkhyAtaM kSullakAcArakathAdhyayanam // 3 // iti zrIdazavaikAlike haribhadrasUrikRtaTIkAyAM tRtIyamadhyayanam // 3 // sAyakAyAyAyacyA * // 119 // Jain Education For Private Personal Use Only M Lainelibrary.org Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte // atha caturthAdhyayanam // aM me AusaMte bhagavayA evamakkhAyaM iha khalu chajjIvaNiyAnAmajjhayaNaM samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA suakkhAyA supannattA seaM me ahijiuM ajjhaNaM dhammapannattI // ( sU0 1 ) vyAkhyAtaM kSullikAcArakathAdhyayanamidAnIM SaDjIvanikAyAkhyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH - ihAnantarAdhyayane 'sAdhunA dhRtirAcAre kAryA na tvanAcAre, ayameva cAtmasaMyamopAya' ityuktam, iha punaH sa | AcAraH SaDjIvanikAyagocaraH prAya ityetaducyate, uktaM ca- "chasuM jIvanikAesu, je buhe saMjae sayA / se ceva hoi viNNee, paramattheNa saMjae // 1 // " ityanenAbhisaMbandhenAyAtamidamadhyayanam, Aha ca bhASyakAra: javAhAro bhaNNai AyAro teNimaM tu AyAyaM / chajjIvaNiyajjhayaNaM tassa'higArA ime hoMti // bhASyam // 215 // vyAkhyA - jIvAdhAro bhaNyata AcAraH, tatparijJAnapAlanadvAreNeti bhAvaH, yenaitadevaM tenedam ' AyAtam' 1 SaTsu jIvanikAyeSu yo budhaH saMyataH sdaa| sa eva bhavati vijJeyaH paramArthena saMyataH // 1 // ainelibrary.org Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA hAri-vRttiH nikAyA0 // 120 // avasaraprApta, kiM tadityAha-SaDjIvanikAdhyayanam , atrAntare anuyogadvAropanyAsAvasaraH, tathA cAha par3jIvatasya' SaDjIvanikAdhyayanasyArthAdhikArAH 'ete bhavanti' vakSyamANalakSaNA iti gaathaarthH|| tAnAhajIvAjIvAhigamo carittadhammo taheva jayaNA ya / uvaeso dhammaphalaM chajjIvaNiyAi ahigArA // 216 // ekaSaTyo___ vyAkhyA-'jIvAjIvAbhigamoM' jIvAjIvakharUpamabhigamyate'sminnityabhigama itikRtvA, svarUpe ca satyabhi-nikA gamyata iti bhAvaH, tathA 'cAritradharma:' prANAtipAtAdinivRttirUpaH, tathaiva 'yatanA ca' pRthivyAdiSvArambhaparihArayatnarUpA, tathA 'upadezaH' yathA''tmA na badhyata ityAdiviSayaH, tathA 'dharmaphalam' anuttarajJAnAdi, ete SaDjIvanikAyA adhikArA iti gAthArthaH / atrAntare gata upakramaH, nikSepamadhikRtyAha chajjIvaNiyAe khalu nikkhevo hoi nAmaniSphanno / eesiM tiNDaMpi u patteyaparUvaNaM vocchaM // 217 / / vyAkhyA-'SaDjIvanikAyAyAH' prakrAntAyAH khalviti pUraNArthoM nipAtaH, nikSepo bhavati nAmaniSpannaH, SaDjIvanikAyiketyayameva, yatazcaivamata eteSAM 'trayANAmapi SaDjIvanikAyapadAnAM 'pratyeka miti ekameka prati prarUpaNAM sUtrAnusAreNa 'vakSye' abhidhAsya iti gAthArthaH // tatraikasyAbhAve SaNNAmabhAva ityekamarUpaNAmAhaNAmaM ThavaNA davie mAugapayasaMgahekkae ceva / pajavabhAve ya tahA sattee ekagA hoti // 218 // // 120 // nAma ThavaNA davie khette kAle taheba bhAve a / eso u chakkagassA nikkhevo chavviho hoi // 219 // Jain Education For Private Personal Use Only w.jainelibrary.org Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-iyaM drumapuSpikAyAM vyAkhyAteti neha vyAkhyAyate, saMgrahaikakena caatraadhikaarH|| sAmprataM yAdIn sAvihAya SaTprarUpaNAmAha-tatra nAmasthApane kSuNNe, dravyaSadaM-paDU dravyANi sacittAcittamizrANi puruSakArSA-131 paNAlaGkRtapuruSalakSaNAni, kSetraSaT-SaDAkAzapradezAH, yadvA bharatAdIni, kAlaSaT-SaT samayAH SaDU RtavaH, tathaiva 'bhAve ceti bhAvaSaT-SaD bhAvA audayikAdayaH, atra ca sacittadravyaSaTrenAdhikAra iti gAthArthaH // Aha-atra yAdyanabhidhAnaM kimartham ?, ucyate, ekaSaDabhidhAnataH AdyantagrahaNena tadgateriti / vyAkhyAtaM SaTpadam , adhunA jIvapadamAha jIvassa u nikkhevo parUvaNA lakkhaNaM ca asthittaM / annAmuttattaM niccakArago dehavAvittaM // 220 // ___ guNiuDDagaitte yA nimmayasAphallatA ya parimANe / jIvassa tivihakAlammi parikkhA hoi kAyannA // 221 // do daargaahaao|| etadvAragAthAdvayam , asya vyAkhyA-jIvasya tu 'nikSepo'nAmAdiH, 'prarUpaNA' dvividhAzca bhavanti jIvA ityA|dirUpA lakSaNaM ca-AdAnAdi 'astitvaM' sattvaM zuddhapadavAcyatvAdinA 'anyatvaM' dehAt 'amUrtatvaM' khataH 'ni4tyatvaM' vikArAnupalambhena 'kartRtvaM' svakarmaphalabhogAt 'dehavyApitvaM' tatraiva talliGgopalabdhyA 'guNitvaM' yogA dinA 'Urdhvagatitvam' agurulaghubhAvena nirmA(ma)yatA' vikArarahitatvena, saphalatA-ca karmaNaH 'parimANaM lokAkAzamAtra ityAdi (granthAgraM 3000) evaM jIvasya 'trividhakAla' iti trikAlaviSayA, parIkSA bhavati kartavyA iti dvaargaathaadvysmaasaarthH|| vyAsArthastu bhASyAdavaseyaH, tathA ca nikSepamAha bhAvena bhogAta vAcyatvAdinAra daza. 21 Jain Education inal For PrivatesPersonal use Only jainelibrary.org Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 SaDjIvanikAdhya jIvasiddhiH dazavaikA0 nAmaMThavaNAjIvo davajIvo ya bhAvajIvo ya / oha bhavaggahaNaMmi ya tabbhavajIve ya bhAvammi // 222 / / hAri-vRttiH vyAkhyA 'nAmasthApanAjIva iti jIvazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, nAmajIvaH sthApanAjIva iti, tathA dravyajIvazca 'bhAvajIvazca' vakSyamANalakSaNaH, tatra 'ogha' iti oghajIvaH, 'bhavagrahaNe ceti bhavajIvaH, 'tdbh||12|| 8vajIvazca tadbhava evotpannaH, 'bhAve bhAvajIva iti gaathaasmaasaarthH|| vyAsArtha tvAha nAmaMThavaNa gayAo dave guNapajjavehi rahiutti / tiviho ya hoi bhAve ohe bhava tabbhave ceva // 6 // bhASyam / / - vyAkhyA-nAmasthApane gate, kSuNNatvAditi bhAvaH, 'dravya' iti dravyajIvo 'guNaparyAyAbhyAM caitanyamanuSyatvAdilakSaNAbhyAM rahitaH, buddhiparikalpito, na tvasAvitthaMvidhaH saMbhavatIti, trividhazca bhavati bhAva iti, bhAvajIvatraividhyamAha-oghajIvo bhavajIvastadbhavajIvazceti, prAggAthoktamapyetaditthaMvidhabhASyakArazailIprAmANyato|'dRSTameveti / anye tu paThanti-'bhAve u tihA bhaNio, taM puNa saMkhevao vocchaM' 'bhAva' iti bhAvajIvaH, 'vidheti triprakAro 'bhaNito' niyuktikAreNa oghajIvAdiH, tamapi ca bhAvArthamadhikRtya saMkSepato vakSya iti gaathaarthH|| tatraughajIvamAha___ saMte Auyakamme dharaI tasseva jIvaI udae / tasseva nijarAe mao tti siddho nayamaeNaM // 7 // bhASyam // vyAkhyA-'sati' vidyamAna AyuSkakarmaNi sAmAnyarUpe dhriyate sAmAnyenaiva tiSThati bhavodadhau, kathamitthamavasthAnamAtrAjIvatvamasyetyAzayAtraivAnvarthayojanAmAha-'tasyaiva' oghAyuSkakarmaNo 'jIvatyudaye udaye sati 2%ARAC-AACAKACCHAR // 121 // Jain Education Inter For Private Personel Use Only ODainelibrary.org Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvatyAsaMsAraM prANAn dhArayati, ato jIvanAjIva iti, tasyaivaughAyuSkakarmaNo 'nirjarayA' kSayeNa, mRta iti, sarvathA jIvanAbhAvAt, sa ca siddho mRto, nAnyaH, vigrahagatAvapi tathAjIvanasadbhAvAt, 'nayamateneti sarvanayamatenaiva mRta iti gaathaarthH| ukta oghajIvitaviziSTa oghajIvaH, sAmprataM bhavajIvaM tadbhavajIvaM cAha jeNa ya dharai bhavagao jIvo jeNa ya bhavAu sNkmii| jANAhi taM bhavAuM caubvihaM tabbhave duvihaM // 8 // bhASyam ||nikkhevo tti gyN|| vyAkhyA-'yena ca'nArakAdyAyuSkaNa 'dhriyate' tiSThati 'bhavagato nArakAdibhavasthito jIvaH, tathA 'yena ca manuSyAdyAyuSkeNa 'bhavAt nArakAdilakSaNAt 'saMkrAmati' yAti, manuSyAdibhavAntaramiti sAmarthyAdgamyate, 'jAnIhi' viddhi, taditthaMbhUtaM "bhavAyuH' bhavajIvitaM, caturvidhaM nArakatiryamanuSyAmarabhedena, tathA 'tadbhave' tadbhavaviSayam, Ayuriti vartate, taca dvividhaM-tiryaktadbhavAyurmanuSyatadbhavAyuzca, yasmAttAveva mRtau santau bhUyastasminneva bhava utpadyete, nAnye, tadbhavajIvitaM ca tasmAnmRtasya tasminnevotpannasya yattaducyata iti / atrApi ca bhAvajIvAdhikArAttadbhavajIvitaviziSTazca jIva eva grAhyaH, jIvitaM tu tadvizeSaNatvAduktamiti gaathaarthH|| ukto nikSepaH, idAnIM prarUpaNAmAha duvihA ya hu~ti jIvA suhumA taha bAyarA ya logammi / suhumA ya savvaloe do ceva ya bAyaravihANe // 9 // bhASyam // pAta nArakAdilayata tiSTatibhA duvihaM // 8 // 1 atra 'jIvatyaneneti jIva oghena sAmAnyena jIva oghajIvitaviziSTo jIvaH, madhyamapadottarapadalopAd itthaM bhavati' ityadhikaM keSucidAdarzeSu. Jain Education ainelibrary.org Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CASC 441 dazavaikA0 hAri-vRttiH // 122 // SEARC vyAkhyA-'dvividhAzca' dviprakArAzca, cazabdAnnavavidhAzca pRthivyAdidvIndriyAdibhedena bhavanti jIvAH, dvaivi 44 SaDjIvadhyamAha-sUkSmAstathA bAdarAzca, tatra sUkSmanAmakarmodayAtsUkSmA bAdaranAmakarmodayAca bAdarA iti, 'loka' nikAya iti lokagrahaNamaloke jIvabhavanavyavacchedArtha, tatra sUkSmAzca sarvaloka iti, cazabdasyAvadhAraNArthatvAtsUkSmA jIvasiddhiH eva sarvalokeSu, na bAdarAH, kvacitteSAmasaMbhavAt, 'dve eva caM' paryAptakAparyAptakalakSaNe 'bAdaravidhAne bAdaravidhI, cazabdAtsUkSmavidhAne ca, teSAmapi paryAptakAparyAptakarUpatvAditi gAthArthaH / etadeva spaSTayannAha suhumA ya savvaloe pariyAvannA bhavaMti naayvvaa| do ceva bAyarANaM pajattiyare a nAyavvA ||10||bhaassym||pruuvnnaadaarN gayaM ti // vyAkhyA-sUkSmA eva pRthivyAdayaH 'sarvaloke' caturdazarajvAtmake 'paryAyApannA bhavanti jJAtavyAH' 'paryAyApannA' iti tameva sUkSmaparyAyamApannAH bhAvasUkSmA na tu bhUtabhAvino dravyasUkSmA iti bhAvaH / tathA dvau bhedau / bAdarANAM pRthivyAdInAM, cazabdAt sUkSmANAM ca, 'paryAptaketarau jJAtavyau' paryAptakAparyAptakAviti gAthArthaH // uktA prarUpaNA, adhunA lakSaNamucyate, tathA cAha bhASyakAra: lakkhaNamiyANi dAraM ciMdhaM heU a kAraNaM liMgaM / lakkhaNamii jIvassa u AyANAI imaM taM ca // 11 // bhASyam / vyAkhyA-lakSaNamidAnI dvAramavasaraprAptam, asya ca pratipattyaGgatayA pradhAnatvAtsAmAnyatastAvattatvarUpa| mevAha-cihna hetuzca kAraNaM liGgaM lakSaNamiti / tatra ciham-upalakSaNaM, yathA patAkA devakulasya, hetu:-ni saa||122|| mittalakSaNaM yathA kumbhakAranaipuNyaM ghaTasaundaryasya, kAraNam-upAdAnalakSaNaM, yathA mRnmamRNatvaM ghaTabalIya Jain Education na For Private Personal use only Maw.jainelibrary.org Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % A4 % A stvasya, liMGga-kAryalakSaNaM yathA dhUmo'gne, paryAyazabdA vA eta iti / lakSaNamityetallakSaNaM lakSyate'nena parokSaM vastvitikRtvA, jIvasya punarAdAnAdi lakSaNamanekaprakAramidaM, tacca vakSyamANamiti gaathaarthH|| __ AyANe paribhoge joguvaoge kasAyalesA ya / ANApANU iMdiya baMdhodayanijjarA ceva // 223 // cittaM ceyaNa sannA vinnANaM dhAraNA ya buddhI a / IhAmaIviyakA jIvassa u lakkhaNA ee // 224 // dAraM // vyAkhyA-etatpratidvAragAthAdvayam, asya vyAkhyA-AdAnaM paribhogastathA yogopayogI kaSAyalezyAzca tathA''nApAnau indriyANi bandhodayanirjarAzcaiva, tathA cittaM cetanA saMjJA vijJAnaM dhAraNA ca buddhizca tathA pAIhAmativitarkA jIvasya tu lakSaNAnyetAni, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAjjIvasyaiva nAjIvasya iti prtidvaargaathaadvysmaasaarthH|| vyAsArthastu bhASyAdavaseyaH, taccedam lakkhijjaitti najai paJcakkhiyaro va jeNa jo attho / taM tassa lakkhaNaM khalu dhUmuNhAi bva aggissa // 12 / / bhASyam / / vyAkhyA-lakSyata iti jJAyate ko'sAvityAha-'pratyakSaH' akSagocarApannaH 'itaro vA' parokSaH 'yena' uSNatvAdinA 'yo'rthaH' agnyAdistattasya lakSaNaM khalviti, tadeva spaSTayati-dhUmauSNyAdivadagneriti, sa hyauSNyena pratyakSo lakSyate, parokSo dhUmeneti gAthArthaH // tatrAdAnAdInAM dRSTAntAnAha... ayagAra kara parasU aggi suvaNNe a khIranaravAsI / AhAro diTuMtA AyANAINa jahasaMkhaM / / 13 // bhASyam / vyAkhyA-ayaskAraH kUrastathA parazuragniH suvarNa kSIranaravAsyaH tathA AhAro dRSTAntA 'AdAnAdInAM | yasa atyo / taM tasyAH 4 akSagAna dhUmoSaNa % AA% Jain Education in For Private Personal Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 prakrAntAnAM yathAsaMkhyaM, pratijJAdyullabagnena caitadabhidhAnaM parokSArthapratipattiM prati prAyaH pradhAnAGgatAkhyApanArtha- 4 SaDjIvahAri-vRttiHmiti gaathaarthH|| sAmprataM prayogAnAha nikAdhya. jIvasiddhiH dehiMdiyAiritto AyA khalu gjjhgaahgpogaa| saMDAsA ayapiMDo ayayArAivva vinneo // 14 // bhASyam // // 123 // vyAkhyA-dehendriyAtirikta AtmA, khaluzabdo vizeSaNArthaH, kathaMcit, na sarvathA'tirikta eva, tadasaMvedanAdiprasaGgAditi, anena pratijJArthamAha, pratijJA punaH-arthendriyANi AdeyAdAnAni vidyamAnAdAtRkANi, kuta ityAha-grAhyagrAhakaprayogAt, grAdyA-rUpAdayaH grAhakANi-indriyANi teSAM prayogaH-khaphalasAdhanavyApArastahAsmAt, na hyamISAM karmakaraNabhAvaH kartAramantareNa svakAryasAdhanaprayogaH saMbhavati, anenApi hetvarthamAha, hetu zcAdeyAdAnarUpatvAditi / dRSTAntamAha-saMdaMzAd AdAnAt ayaspiNDAdU AdeyAt 'ayaskArAdivat' lo6 hakAravadvijJeyaH atirikto vidyamAna AdAtetyanenApi dRSTAntArthamAha, dRSTAntastu saMdaMzakAyaspiNDavat, yastu tadanatiriktaH na tato grAhyagrAhakaprayogaH, yathA dehAdibhya eveti vyatirekArthaH, vyatirekastu yAni vidyamAnAdAtRkANi na bhavanti tAnyAdAnAdeyarUpANyapi na bhavanti, yathA mRtakadravyendriyAdInIti gaathaarthH|| uktamAdAnadvAram , adhunA paribhogadvAramAha R // 123 // __deho sabhottio khalu bhojattA oyaNAithAlaM va / annappauttigA khalu jogA parasuvva karaNattA // 15 // bhASyam // vyAkhyA-dehaH sabhoktRkaH khalviti pratijJA, bhogyatvAditi hetuH, odanAdisthAlavat-sthAlasthitaudanava - AKSESORISMO ROZLOCA*** Jon Education For Private Personel Use Only ( r.jainelibrary.org Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ diti dRSTAntaH, bhogyatvaM ca dehasya jIvena tathA nivasatopabhujyamAnatvAditi / uktaM paribhogadvAram, adhunA yogadvAramAha-anyaprayoktRkAH khalu yogAH, yogA:-sAdhanAni manaHprabhRtIni karaNAnIti pratijJArthaH, karaNatvAditi hetuH, parazuvaditi dRssttaantH| bhavati ca vizeSe pakSIkRte sAmAnyaM hetuH-yathA anityo varNAtmakaH zabdaH, zabdatvAt , meghazabdavaditi gAthArthaH // uktaM yogadvAraM, sAmpratamupayogadvAramAha uvaogA nAbhAvo aggivva salakkhaNApariccAgA / sakasAyA NAbhAvo pajayagamaNA suvaNNaM va // 16 // bhASyam / vyAkhyA-'upayogAt' sAkArAnAkArabhedabhinnAnnAbhAvo, jIva iti gamyate, kuta ityAha-khalakSaNAparityAgAd upayogalakSaNAsAdhAraNAtmIyalakSaNAparityAgAt, agnivadu, yathA'gnirauSNyAdikhalakSaNAparityAgAnnAbhAvaH tathA jIvo'pIti prayogArthaH, prayogastu-sannAtmA, khalakSaNAparityAgAd, agnivaditi / uktamupayogadvAram, adhunA kaSAyadvAramAha-sakaSAyatvAd-acetanavilakSaNakrodhAdipariNAmopetatvAdityarthaH, nAbhAvo jIvaH, kuta ityAha-paryAyagamanAt-krodhamAnAdiparyAyaprApteH, suvarNavat, kaTakAdiparyAyagamanopetasu-18 varNavaditi prayogArthaH, prayogastu-sannAtmA, paryAyagamanAt, suvarNavaditi gAthArthaH // uktaM kaSAyadvAram, idAnIM lezyAdvAramAha lesAo NAbhAvo pariNamaNasabhAvao ya khIraM va / ussAsA NAbhAvo samasabbhAvA khau vva nro|| 17 // bhASyam // vyAkhyA-'lezyAto' lezyAsadbhAvena nAbhAvo jIvaH, kiMtu bhAva iti, kuta ityAha-pariNamanakhabhAvatvAt Jain EducationHEWinna For Private Personel Use Only Khw.jainelibrary.org Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 124 // Jain Education - kRSNAdidravyasAcivyena jambUkhAdakAdidRSTAntasiddhatathAvidhapariNAmadharmatvAt, kSIravaditi prayogArthaH, prayogastu-sannAtmA, pariNAmitvAt, kSIravaditi / gataM lezyAdvAram, prANApAnadvAramAha-ucchrAsAditi, a| cetanadharmavilakSaNaprANApAnasadbhAvAnnAbhAvo jIvaH, kiMtu bhAva eveti, zramasadbhAvena parispandopeta puruSavaditi prayogArthaH, prayogastu punaratra vyatirekI draSTavyaH, sAtmakaM jIvaccharIraM, prANAdimattvAd, yattu sAtmakaM na bha vati tatprANAdimadapi na bhavati, yathA''kAzamiti gAthArthaH // uktaM prANApAnadvAram adhunA indriyadvAra - mucyate akkhANeyANi paratthagANi vAsAiveha karaNattA / gahaveyaganijjarao kammassa'nno jahAhAro // 18 // bhASyam // vyAkhyA- 'akSANi' indriyANi 'etAnI'ti lokaprasiddhAni dehAzrayANi 'parArthAni' AtmaprayojanAni, | vAsyAdivadiha karaNatvAt ihaloke vAsyAdivaditi prayogArthaH / Aha - AdAnAnyevendriyANi tat kimartha bhedopanyAsaH ?, ucyate, nirvRtyupakaraNadvAreNa dvaividhyakhyApanArthe, tatazca tatropakaraNasya grahaNamiha tu nirvRtteriti, prayogastu-parArthAzcakSurAdayaH saMghAtatvAt, zayanAsanAdivat, na cAyaM vizeSaviruddhaH karmasaMbaddhasyAtmanaH saMghAtarUpatvAbhyupagamAt / gatamindriyadvAram adhunA bandhAdidvArANyAha- grahaNavedakanirjarakaH karmaNo 'nyo, yathA''hAra iti, tatra grahaNaM - karmaNo bandhaH vedanam - udayaH nirjarA-kSayaH, yathA''hAre iti- AhAraviSayANi grahaNAdIni na kartrAdivyatirekeNa tathA karmaNo'pIti prayogArthaH, prayogastu - vidyamAna bhoktRkamidaM karma, graha 4 SaDjIvanikAdhya0 jIvasiddhiH // 124 // jainelibrary.org Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** ** * NavedananirjaraNasadbhAvAda, AhAravaditi gaathaarthH|| uktAni bandhAdidvArANi, vyAkhyAtA ca prathamA pratidvAragAthA, sAmprataM dvitIyAmadhikRtya cittAdisvarUpavyAcikhyAsayA''ha cittaM tikAlavisayaM ceyaNa paJcakkha sannamaNusaraNaM / viNNANa'NegabheyaM kAlamasaMkheyara dharaNA // 19 // bhASyama // __ vyAkhyA-cittaM trikAlaviSayam-oghato'tItAnAgatavartamAnagrAhi, cetanaM cetanA-sA pratyakSavartamAnArthagrAhiNI, saMjJAnaM saMjJA-sA anusmaraNamidaM taditi jJAnaM, vividhaM jJAnaM vijJAnam anekabhedam-anekaprakAram , anekadharmiNi vastuni tathA tathA'dhyavasAya ityarthaH, 'kAlamasaMkhyeyetaram' asaMkhyeyaM saMkhyeyaM vA, dhAraNAavicyutismRtivAsanArUpA, tatra vAsanArUpA asaMkhyeyavarSAyuSAmasaMkhyeyaM saMkhyeyavarSAyuSAM ca saMkhyeyamiti gAthArthaH // &aa atthassa Uha buddhI IhA cedvatthaavagamo u maI / saMbhAvaNatthatakA guNapaJcakkhA ghaDovva'thi // 20 // bhASyam // vyAkhyA-arthasyohA buddhiH saMjJinaH paranirapekSo'rthapariccheda iti bhAvaH, IhA-ceSTA kimayaM sthANuH kiMvA puruSa? iti sadarthaparyAlocanarUpA, 'arthAvagamastu' arthaparicchedastu ziraHkaNDUyanAdidharmopapatteH puruSa evAyamityevaMrUpA matiH, 'saMbhAvaNatthatakatti prAkRtazailyA arthasaMbhAvanA-evameva cAyamartha upapadyata ityAdirUpA trkaa| itthaM dvArANi vyAkhyAya sarva ete cittAdayo guNA vartanta iti jIvAkhyaguNipratipAdakena prayogArthenopasaMharannAha-guNapratyakSatvAddhetorghaTavadasti jIva iti gamyate, eSa gAthArthaH / etadeva spaSTayati * * * * JainEducation a l *S N aw.jainelibrary.org Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH / / 125 / / Y Jain Education Interne jahA cittAIyA jIvassa guNA havaMti paJcakkhA | guNapaJcakkhattaNao ghaDuvva jIvo ao asthi // 21 // bhASyam // vyAkhyA - yasmAt 'cittAdayaH' anantaroktAH jIvasya guNAH, nAjIvasya, zarIrAdiguNavidharmatvAt, ete ca bhavanti pratyakSAH, svasaMvedyatvAt, yatazcaivaM guNapratyakSatvAddhetorghadavajjIvaH ato'stIti prayogArthaH, prayogastu -sannAtmA, guNapratyakSatvAt, ghaTavat, nAyaM ghaTavadAtmano'cetanatvApAdanena viruddha:, 'viruddho'sati bAdhane itivacanAt, etacaitanyaM pratyakSeNaiva bAdhanamiti gAthArthaH // vyAkhyAtaM mUladvAragAthAdvaye pratidvAragAthAdvayena lakSaNadvAram, idAnImastitvadvArAvasaraH, tathA cAha bhASyakAraH atthitti dAramahuNA jIvassai atthi vijjae niyamA / loAyayamayaghAyatthamuccae tatthimo heU // 22 // bhASyam // vyAkhyA-astIti dvAramadhunA - sAmpratamavasaraprAptaM, tatraitaducyate - jIvaH san pRthivyAdivikAradehamAtrarUpaH sanniti siddhasAdhyatA na tu tato'nyo'stItyAzaGkApanodAyAha- astyanyazcaitanyarUpaH, tadapi mAtRcaitanyopAdAnaM bhaviSyati paralokayAyI tu na vidyate iti mohApohAyAha - vidyate 'niyamAt' niyamena, tathA cAha| 'lokAyata mataghAtArthaM' nAstikAbhiprAyanirAkaraNArthamucyata etat tasya cAnantarodita evAbhiprAya iti saphalAni vizeSaNAni, 'tatra' lokAyatamatavighAte kartavye 'ayaM' vakSyamANalakSaNo 'hetuH' anyathAnupapattirUpo yuktimArga iti gAthArthaH // jo ciMtei sarIre natthi ahaM sa eva hoi jIvo tti / na hu jIvaMmi asaMte saMsayaupAyao anno // 23 // bhASyam // 4 SaDjIvanikAdhya0 jIvasiddhiH / / 125 / / jainelibrary.org Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education vyAkhyA - yazcintayati 'zarIre' atra lokapratIte nAstyahaM 'sa eva' cintayitA bhavati jIva iti / kathame tadevamityAha-na yasmAjjIve'sati mRtadehAdau saMzayotpAdakaH 'anyaH' prANAdiH, caitanyarUpatvAtsaMzayasyeti gAthArthaH // etadeva bhAvayati jIvasa esa dhammo jA IhA atthi natthi vA jiivo| khANumaNussANugayA jaha IhA devadattassa // 24 // bhASyam // vyAkhyA- jIvasyaiSa khabhAvaH - eSa dharmaH yA 'IhA' sadarthaparyAlocanAtmikA, kiMviziSThetyAha-asti nAsti vA jIva iti, lokaprasiddhaM nidarzanamAha - 'sthANumanuSyAnugatA' kimayaM sthANuH kiM vA puruSa ityevaMrUpA yehA devadattasya jIvato dharma iti gAthArthaH // prakArAntareNaitadevAha siddhaM jIvassa atthittaM, sahAdevANumIyae / nAsao bhuvi bhAvassa, saddo havai kevalo || 25 || bhASyam || vyAkhyA- 'siddha' pratiSThitaM 'jIvasya' upayogalakSaNasyAstitvaM kuta ityAha- 'zabdAdeva' jIva ityasmAdanumIyate, kathametadevamityAha - 'nAsata' iti na asataH - avidyamAnasya 'bhuvi' pRthivyAM 'bhAvasya' padArthasya zabdo bhavati vAcaka iti, kharaviSANAdizabdairvyabhicAramAzaGkayAha - 'kevala:' zuddhaH anyapadAsaMsRSTaH, kharAdipadasaMsRSTAzca viSANAdizabdA iti gAthArthaH / etadvivaraNAyaivAha bhASyakAraH - atthitti nivvigappo jIvo niyamAu saddao siddhI / kamhA ? suddhapayattA ghaDakharasiMgANumANAo // 26 // bhASyam // vyAkhyA - astIti nirvikalpo jIva', 'nirvikalpa' iti niHsaMdigdhaH, 'niyamAt' niyamenaiva, pratipatrapekSayA Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavekA0 hAri-vRttiH // 126 // Jain Education In 'zabdataH siddhiH' vAcakAdvAcyapratIteH, etadeva praznadvAreNAha - 'kasmAt kuta etadevamiti ?, Aha- 'zuddhapadatvAt' kevalapadatvAjjIvazabdasya, ghaTakharazRGgAnumAnAd, anumAnazabdo dRSTAntavacanaH ghaTakharazRGgadRSTAntAditi prayogArthaH, prayogastu - mukhye nArthenArthavAn jIvazabdaH, zuddhapadatvAd, ghaTazabdavat, yastu mukhyenArthenArthavAn na | bhavati sa zuddhapadamapi na bhavati, yathA kharazRGgazabda iti gAthArthaH // parAbhiprAyamAzaGkya pariharannAha coyaga - suddhapayattA siddhI jai evaM suNNasiddhi amhaM pi / taM na bhavai saMteNaM jaM sunna sunnagehUM va // 27 // bhASyam // vyAkhyA-uktavacchuddhapadatvAtsiddhiryadi jIvasya evaM tarhi zUnyasiddhirasmAkamapi, zUnyanaSTazabdasyApi zuddhapadatvAdityabhiprAyaH, atrottaramAha tanna bhavati yaduktaM pareNa, kuta ityAha- 'satA' vidyamAnena padArthena 'yad' yasmAcchUnyaM zUnyamucyate, kiMvadityAha - zUnyagRhamiva, tathAhi devadattena rahitaM zUnyagRhamucyate, nivRtto ghaTo naSTa iti, natvanayorjIvazabdasya jIvavadaca (vi) ziSTaM vAcyamastIti gAthArthaH // prakArAntareNAsti| tvapakSameva samarthayannAha micchA bhaveDa savvatthA, je keI pAraloiyA / kattA cevopabhottA ya, jai jIvo na vijjai // 28 // bhASyam // vyAkhyA- 'mithyA bhaveyuH' annRtAH syuH sarve'tha ye kecana pAralaukikA - dAnAdayaH, yadi kimityAha - kartA caiva karmaNaH upabhoktA ca tatphalasya, yadi jIvo na vidyate paralokayAyIti gAthArthaH // etadevAvyutpannazi - SyAnugrahArthaM spaSTataramAha 4 SaDjIvanikAdhya0 jIvasiddhiH // 126 // jainelibrary.org Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pANidayAtavaniyamA baMbha dikkhA ya iMdiyaniroho / savvaM niratthayameyaM jai jIvo na vijaI // 29 // bhASyam // vyAkhyA-'prANidayAtaponiyamAH' karuNopavAsahiMsAviratyAdirUpAH, tathA 'brahma' brahmacarya 'dIkSA ca' yAgalakSaNA 'indriyanirodha' pravrajyApratipattirUpaH, sarva 'nirarthaka' niSphalametat, yadi jIvo na vidyate paralokayAyIti gaathaarthH|| kiMca-ziSTAcarito mArgaH, ziSTairanugantavya' iti, tanmArgakhyApanAyAha loiyA veiyA ceva, tahA sAmAiyA viU / nicco jIvo piho dehA, ii savve vavatthiyA // 30 // bhASyam // vyAkhyA-loke bhavA loke vA viditA iti laukikA-itihAsAdikartAraH, evaM vaidikAzcaiva-traividyavRddhAH, tathA sAmayikAH-tripiTakAdisamayavRttayo 'vidvAMsaH' paNDitAH, nityo jIvo, nAnityaH, evaM pRthaga 'dehAt zarIrAdityevaM sarve vyavasthitAH, nAnyatheti gAthArthaH // etadeva vyAcaSTe loge acche jabhejo vee sapurIsadaddhagasiyAlo / samaejahamAsi gao tiviho divvAisaMsAro // 31 / / bhASyam // vyAkhyA-loke'cchedyo'bhedya AtmA paThyate,yathoktaM gItAsu-"acchedyo'yamabhedyo'yamavikAryo'yamucyate / nityaH saMtatagaH sthANuracalo'yaM snaatnH||1||" ityAdi / tathA vede sapurISo dagdhaH zRgAlaH paThyata iti, M yathoktam-"zRgAlo vai eSa jAyate yaH sapurISo dahyate, athApurISo dahyate AkSodhukA asya prajAH prAdubhavanti" ityAdi / tathA samaye "ahamAsIdvajaH" iti paThyate, tathA ca buddhavacanam-"ahamAsaM bhikSavo .. 1 AyahimAsaMgaja iti / ahaMti pra. 2 kSudhA rahitA iti vi0pa0. Jadaza022 POSjainelibrary.org Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 dazavaikA0 IhastI. paDadantaH shsNnibhH| zukaH paJjaravAsI ca, zakunto jiivjiivkH||1||" ityAdi / tathA trividho 4 SaDjIvahAri-vRttiH divyAdisaMsAraH kaizcidiSyate, devamAnuSatiryagabhedena, AdizabdAcaturvidhaH kaizcinnArakAdhikyeneti gAthArthaHnikAdhya atraiva prakArAntareNa tadastitvamAha jIvasvarUpaM // 127 // | atthi sarIravihAyA painiyayAgArayAibhAvAo / kuMbhassa jaha kulAlo so mutto kammajogAo // 32 // bhASyam // __ vyAkhyA-asti zarIrasya-audArikAdervidhAtA, vidhAteti kartA, kuta ityAha-'pratiniyatAkArAdisadbhAvAt AdimatpratiniyatAkAratvAdityarthaH, dRSTAntamAha-kumbhasya yathA kulAlo vidhaataa| kulAlavadevamasA-| vapi mUrtaH prAmotIti viruddhamAzaGkaya pariharannAha-'sa' AtmA yaH zarIravidhAtA asau mUrtaH 'karmayogAditi mUrtakarmasaMbandhAditi gAthArthaH // atraiva ziSyavyutpattaye'nyathA tadgrahaNavidhimAha phariseNa jahA vAU, gijjhaI kAyasaMsio / nANAIhiM tahA jIvo, gijjhaI kAyasaMsio // 33 // bhASyam // | vyAkhyA-'sparzana' zItAdinA yathA vAyurgRhyate 'kAyasaMsto dehasaMgataH adRSTo'pi, tathA 'jJAnAdibhiH jJAnadarzanecchAdibhirjIvo gRhyate 'kAyasaMmRto' dehasaMgata iti gaathaarthH|| asakRdanumAnAdastitvamuktaM jIvasya, anumAnaM ca pratyakSapUrvakaM, na cainaM kecana pazyantIti, tatazcAzobhanametadityAzaGkhyAhaaNidiyaguNaM jIvaM, dunneyaM maMsacakkhuNA / siddhA pAsaMti savvannU, nANasiddhA ya sAhuNo // 34 // bhASyam // // 127 // vyAkhyA-'anindriyaguNam' avidyamAnarUpAdIndriyagrAhyaguNaM 'jIvam' amUrtatvAdidharmakaM 'dujJeyaM' zrAzobhanItA // 34 // mAdharmaka 'duI in Eduelan B For Private Personel Use Only P aw.jainelibrary.org Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'mAMsacakSuSA' chadmasthena, pazyanti siddhAH sarvajJAH, aJjanasiddhAdivyavacchedArtha sarvajJagrahaNaM, tatazca RSabhAdaya ityarthaH, jJAnasiddhAzca sAdhavo-bhavasthakevalina iti gAthArthaH // sAmpratamAgamAdastitvamAha attavayaNaM tu satthaM diTThA ya tao aiMdiyANapi / siddhI gahaNAINaM taheva jIvassa vinneyA // 35 // bhASyam / __ vyAkhyA-AptavacanaM tu zAstram , Apto-rAgAdirahitaH, tuzabdo'vadhAraNe, Aptavacanameva, anenApauruSeyavyavacchedamAha, tasyAsaMbhavAditi / 'dRSTA ca tata' iti upalabdhA ca tataH-AptavacanazAstrAt 'atIndriyANAmapi' indriyagocarAptikrAntAnAmapi, 'siddhiH grahaNAdInA' miti upalabdhizcandroparAgAdInAmityarthaH, tathaiva jIvasya vijJeyeti, atIndriyasyApyAptavacanaprAmANyAditi gaathaarthH|| mUladvAragAthAyAM vyAkhyAtamastitvadvAram, adhunaa'nytvaadidvaartryvyaacikhyaasuraah| aNNattamamuttattaM nizcattaM ceva bhaNNae samayaM / kAraNaavibhAgAIheUhiM imAhiM gAhAhiM // 36 // bhASyam / / _ vyAkhyA-anyatvaM dehAda amUrtatvaM kharUpeNa nityatvaM caiva-pariNAminityatvaM bhaNyate 'samakam' ekaikena hetunA tritayamapi yugapaditi-ekakAlamityarthaH, 'kAraNAvibhAgAdibhiH' vakSyamANalakSaNairhetubhiH 'imAbhiH' timabhirniyuktigAthAbhireveti gAthArthaH // ____ kAraNavibhAgakAraNaviNAsabaMdhassa paJcathAbhAvA / viruddhassa ya atthassApAubbhAvAviNAsA ya // 225 // vyAkhyA-'kAraNavibhAgakAraNavinAzabandhasya pratyayAbhAvAditi atrAbhAvazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, kA didvAratrayavyAcikhyAsurAmAbhAgAIheUhiM imAhiM gAhAhiM // 31 bhaNyate 'samakam', Jan Education For Private Personel Use Only Tibrjainelibrary.org Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 128 // Jain Education raNavibhAgAbhAvAt na khalu jIvasya paTAderiva tantvAdikAraNavibhAgo'sti kAraNAbhAvAdeva / evaM kAraNavinAzAbhAve'pi yojyaM, tathA bandhasya-jJAnAvaraNAdipudgalayogalakSaNasya pratyayAbhAvAt - hetutvAnupapatteH, bandhasyeti badhyamAnavyatiriktabandhajJApanArthamasamAsaH, vyatirekI cAyamanvayavyatirekAvarthasAdhakAviti darzanArthamiti, tathA viruddhasya cArthasya paTAdinAze bhasmAderiva 'aprAdurbhAvAdavinAzAcca' aprAdurbhAve'nutpattau satyAmavinAzAcca hetoH jIvasya nityatvaM, nityatvAdamUrtatvam, amUrtatvAcca dehAdanyatvamiti pratipattyAnuguNyato vyatyayena sAdhyanirdezaH / vakSyati ca niyuktikAra:- 'jIvassa siddhamevaM, niccattamamuttamannantaM' iti gAthAsamAsArthaH / vyAsArthastu bhASyAdavaseyaH, tatrAvyutpannavineyAsaMmohanimittaM yathopanyAsaM tAvadvArANi vyAkhyAya pazcAnniryuktikArAbhiprAyeNa mIlayiSyatItyata Aha annatti dAramahuNA anno dehA gihAu puriso vva / tajjIvatassarIriyamayaghAyatthaM imaM bhaNiyaM // 37 // bhASyam || vyAkhyA- anyo dehAditi dvAramadhunA, tadetadvyAkhyAyate - anyo dehAt jIva iti gamyate, gRhAdigatapuruSavaditi dRSTAntaH, tadbhAve'pi tatrAniyamato bhAvAditi heturabhyUhyaH, na cAsiddho'yaM, mRtadehe'darzanAt, prayogaphalamAha-tajjIvataccharIravAdimatavighAtArtham 'idaM' prayogarUpaM bhaNitamiti gAthArthaH // prayogAntaramAha dehiMdiyAiritto AyA khalu taduvaladdhaatthANaM / tavvigame'vi saraNao gehagavakkhehiM puriso vva // 38 // bhASyam // 1 niryutimUladvArApekSayA saMgRhItArthavAcakA gAthA niyuktiH, tasyAzca yadvivaraNaM tadbhASyaM karttA tvanayoreka evobhayorapIti vi0 pa. 4 SaDjIvanikAdhya0 jIvasvarUpaM // 128 // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-khaluzabdaH vizeSaNArthatvAtkathaJciddehendriyAtirikta Atmeti pratijJArthaH, 'tadapalabdhArthAnA miti saMbhavataH parAmarzatvAt indriyopalabdhArthAnAM 'tadvigame'pi' indriyavigame'pi smaraNAditi hetvarthaH, smaranti cAndhavadhirAdayaH pUrvAnubhUtaM rUpAdIti, gehagavAkSaH puruSavaditi dRssttaantH| prayogastu-kathaJciddehendriyAtirikta AtmA, tadvigame'pi tadupalabdhArthAnusmaraNAt, paJcavAtAyanopalabdhArthAnusmartRdevadattavaditi gAthArthaH // indriyopalabdhimattvAzaGkApohAyAha na u iMdiyAI uvaladdhimati vigaesu visayasaMbharaNA / jaha gehagavakhehiM jo aNusariyA sa uvaladdhA // 39 // bhASyam / vyAkhyA-na punarindriyANyevopalabdhimanti-draSTraNi, kuta ityAha-vigateSvindriyeSu viSayasaMsmaraNAt-tadRhItarUpAdyanusmRterandhavadhirAdInAmiti, nidarzanamAha-yathA gehagavAkSaiH karaNabhUtaiH dRSTAnAnanusmaran yo'nusmatA sa upalabdhA, na tu gavAkSAH, evamatrApIti gAthArthaH // uktamekena prakAreNAnyatvadvAram, adhunA amUrtadvArAvasara ityAha bhASyakAra: saMpayamamuttadAraM aiMdiyattA acheyabheyattA / rUvAivirahao vA aNAipariNAmabhAvAo // 40 // bhASyam // vyAkhyA-sAmpratamamUrtadvAraM, tadvyAkhyAyate, amUrtI jIvaH, 'atIndriyatvAt dravyendriyAgrAhyatvAt, acchedyAbhedyatvAt-khaDgazUlAdinA, rUpAdivirahatazca-arUpatvAdityarthaH / tathA 'anAdipariNAmabhAvAditi khabhAvato'nAdyamUrtapariNAmatvAditi gaathaarthH|| in Educat i onal For Private & Personel Use Only wiw.jainelibrary.org Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 chaumatthANuvalaMbhA taheva savvannuvayaNao ceva / loyAipasiddhIo jIvo'mutto tti nAyavvo // 41 // bhASyam // SaDjIvahAri-vRttiH vyAkhyA-'chadmasthAnupalambhAd' avadhijJAniprabhRtibhirapi sAkSAdagRhyamANatvAt, tathaiva 'sarvajJavacanAcaiva nikAdhya satyavaktavItarAgavacanAdityarthaH, 'lokAdiprasiddheH' lokAdAvamUrtatvena prasiddhatvAt, AdizabdAvedasamayapa- jIvasvarUpaM // 129 // rigrahaH, amUrtI jIva iti jJAtavyaH, sarvatraiveyaM pratijJeti gaathaarthH|| uktamamUrtadvAram , adhunA nityatvadvAraprastAvaH, tathA cAha bhASyakAra: Nicotti dAramahuNA Nicco aviNAsi sAsao jIvo / bhAvatte sai jammAbhAvAu nahaM va vinneo // 42 // bhASyam // vyAkhyA-'nitya' iti nityadvAramadhunA'vasaraprAptaM, tadvyAcikhyAsayA''ha-nityo jIva iti, etAvatyucya8 mAne parairapi saMtAnasya nityatvAbhyupagamAtsiddhasAdhyateti tannirAkaraNAyAha-avinAzI-kSaNApekSayApi na 8 |niranvayanAzadharmA, evamapi parimitakAlAvasthAyI kaizcidiSyate-kappaTThAI puDhavI bhikkhU veti vacanAttadapohAyAha-'zAzvata' iti sarvakAlAvasthAyI, kuta ityAha-'bhAvatve sati' vastutve satItyarthaH, 'janmAbhAvAt anutpatteH 'nabhovada' AkAzavadvijJeyaH, bhAvatve satIti vizeSaNaM kharaviSANAdivyavacchedArthamiti gAthArthaH // hetvantarANyAha 1 kalpasthAyinI pRthvI bhikSavo vA. 2 na ca vAcyaM 'manurnabho'Ggiro vatI' (si. 1-1-24)tyanena nabhakhadityeva syAditi, lokaprasiddhacchAndasazabdasAdhanamUlatvAttatprayAsasya, ata eva 'nabho'ziromanuSAM vetyupasaMkhyAna'miti vaidikyAmAkhyAtavAn dIkSitaH, kaiyaTo bhASyapradIpe'pi 'upasaMkhyAnAnyetAni chandoviSayANIyAhu riti // 129 // jagAda, nabho'syAzrayatveneti nabhakhacchandaM vyutpAdayAmAsuzca vyAkhyAkArA ataH vaayushbdpryaayvyaakhyaane| Jain Education For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educatio saMsArAo AloyaNA taha paJcabhinnabhAvAo / khaNabhaMgavighAyatthaM bhaNiaM telokkasIhiM // 43 // bhASyam // vyAkhyA- 'saMsArA' diti saMsaraNaM saMsArastasmAt sa eva nArakaH sa eva tiryagAdiriti nitya:, 'AlocanAditi AlocanaM-karomyahaM kRtavAnahaM kariSye'hamityAdirUpaM trikAlaviSayamiti nitya:, tathA 'pratyabhijJAbhAvAt sa eSa iti pratyabhijJApratyaya AvidvadaGganAdisiddhaH tadabhedagrAhIti nitya iti uktAbhidhAnaphalamAha - 'kSaNabhaGgavighAtArthe' niranvayakSaNikavastuvAdavighAtArthaM bhaNitaM 'trailokyadarzibhiH' tIrthakaraiH etadanantaroditaM na punareSa eva paramArtha iti gAthArthaH / etadeva darzayati loge ve samae nico jIvo vibhAsao amhaM / iharA saMsArAI savvaMpi na jujjae tassa // 44 // bhASyam // vyAkhyA - loke - 'nainaM chindanti zastrANI tyAdivacanaprAmANyAt, vede 'sa eSa akSayo'ja' ityAdizrutiprAmANyAt samaye 'na prakRtirna vikRtiH puruSa' iti vacanaprAmANyAt, kimityAha - nityo jIvaH - apracyutA nutpannasthiraikasvabhAvaH, ekAntanitya eva na caitanyAyyam, ekasvabhAvatayA saMsaraNAdivyavahArocchedaprasaGgAditi vakSyati, ata Aha-- 'vibhASayA'smAkaM' vikalpena - bhajanayA syAnnitya ityAdirUpayA dravyArthAdezA| nnityaH paryAyArthAdezAdanitya ityarthaH, 'itarathA' yadyevaM nAbhyupagamyate tataH 'saMsArAdi' saMsArAlocanAdi sa sarvameva na yujyate 'tasya' AtmanaH, svabhAvAntarAnApattyA ekasvabhAvatayA vArtamAnikabhAvAtirekeNa bhAvAnta rAnApatteH, evamamUrtatvAnyatvayorapi vibhASA veditavyA, anyathA vyavahArAbhAvaprasaGgAt, ekAntAmUrtasyai ww.jainelibrary.org Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 SaDjIvanikAdhya jIvasvarUpa dazavaikA0kAntadehabhinnasya cAtipAtAdyasaMbhavAdityatra bahu vaktavyaM tattu nocyate, akSaragamanikAmAtratvAtprArabhbhasyeti hAri-vRttiH gaathaarthH|| evamanyatvAdidvAratrayaM vyAkhyAyAdhikRtaniyuktigAthAM vyAcikhyAsurAha kAraNaavibhAgAo kAraNaaviNAsao ya jIvassa / niJcattaM vinneyaM AgAsapaDANumANAo // 45 // bhASyam // // 130 // vyAkhyA-kAraNAvibhAgAt paTAdestanvAderiva kAraNavibhAgAbhAvAdityarthaH, 'kAraNAvinAzatazca' kAraNAvinAzazca kAraNAnAmevAbhAvAt, kimityAha-'jIvasya Atmano nityatvaM vijJeyam, kuta ityAha-'AkAzapaTAnumAnAt atrAnumAnazabdo dRSTAntavacanaH, AkAzapaTadRSTAntAt / tatazcaivaM prayogaH-nitya AtmA, svakAraNavibhAgAbhAvAdu, AkAzavat, tathA kAraNavinAzAbhAvAd, AkAzavadeva, yastvanityastasya kAraNavibhAgabhAvaH kAraNavinAzabhAvo vA yathA paTasyeti vyatirekaH, paTAddhi tantavo vibhajyante vinazyanti ceti nitytvsiddhiH| nityatvAdamUrtaH, amUrtatvAddehAdanya iti gAthArthaH // niyuktigAthAyAM kAraNavibhAgAbhAvAtkAraNavinAzAbhAvAceti dvAradvayaM vyAkhyAya sAmprataM bandhasya pratyayAbhAvAditi vyAcikhyAsurAha| heuppabhavo baMdho jammANatarahayassa no jutto / tajjogavirahao khalu corAighaDANumANAo / / 46 // bhASyam // | vyAkhyA-hetuprabhavo' hetujanmA 'bandhoM' jJAnAvaraNAdipudgalayogalakSaNaH, 'janmAnantarahatasya utpattyanantaravinaSTasya 'na yukto' na ghaTamAnaH 'tadyogavirahata' iti taiH-bandhahetubhirmithyAdarzanAviratipramAdakaSAyayogalakSaNairyo yogaH-saMbandhastadvirahataH-tadabhAvAdeva, khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAt,'caurAdighaTAnumAnA'dityanu // 120 // JainEducation For Private Personal use only Jaw.jainelibrary.org Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educatio mAnazabdo dRSTAntavacanaH, caurAdighaTAdidRSTAntAt, na hi utpattyanantaravinAzI caurazrauryakriyAbhAvena badhyate, sthAyI hi ghaTo jalAdinA saMyujyate iti vyatirekArthaH, prayogazcAtra-na kSaNika AtmA, bandhapratyayatvAcauravat, nityatvAmUrtatvadehAnyatvayojanA pUrvavaditi gAthArthaH // niryuktigAthAyAM bandhasya pratyayAbhAvAditi vyAkhyAtam, adhunA 'viruddhasya cArthasyAprAdurbhAvAvinAzAcceti vyAkhyAyate aviNAsI khalu jIvo vigAraNuvalaMbhao jahAgAsaM / uvalabbhaMti vigArA kuMbhAiviNAsidavvANaM // 47 // bhASyam // vyAkhyA - avinAzI khalu jIvo, nitya ityarthaH, kuta ityAha 'vikArAnupalambhAt ghaTAdivinAze kapAlAdivadvizeSAdarzanAd, yathA''kAzam - AkAzavadityarthaH, etadeva spaSTayati- 'upalabhyante vikArA' dRzyante kapAlAdayaH kumbhAdivinAzidravyANAM na caivamatretyabhiprAyaH, nityatvAmUrtatvadehAnyatvayojanA pUrvavat, iti gAthArthaH / prakRta saMbaddhAmeva niryuktigAthAmAha - nirAmayAmayabhAvA bAlakayANusaraNAduvatthANA / suttAIhiM agahaNA jAIsaraNA thaNabhilAsA / / 226 // vyAkhyA- 'nirAmayAmayabhAvAt' nirAmayasya-nIrogasyA''mayabhAvAd - rogotpatteH upalakSaNaM caitat sAmayanirAmayabhAvasya, tathA caivaM vaktAra upalabhyante - pUrva nirAmayo'hamAsaM samprati sAmayo jAtaH sAmayo vA nirAmaya iti, na caitanniranvayalakSaNavinAzinyAtmanyupapadyate, utpattyanantarAbhAvAditi prayogArthaH, prayogastu - avasthita AtmA, anekAvasthAnubhavanAt, bAlakumArAdyavasthAnubhavitRdevadattavat, nityatvAdamUrtaH, ww.jainelibrary.org Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 131 // Jain Education ** amUrtatvAddehAdanya iti yojanA sarvatra kAryA / tathA 'bAlakRtAnusmaraNAt kRtazabdo'trAnubhUtavacanaH, tatazca bAlAnubhUtAnusmaraNAt, tathA ca bAlenAnubhUtaM vRddho'pyanusmaran dRzyate, na ca anyenAnubhUtamanyaH smarati atiprasaGgAt na cedamanusmaraNaM bhrAntaM, bAghA'siddheH na ca hetuphalabhAvanibandhanametat, niranvayakSaNavinAzapakSe tasyaivAsiddheH, hetoranantarakSaNe'bhAvApatteH, asataJca sadbhAvavirodhAditi prayogArthaH, prayogastu - avasthita AtmA, pUrvAnubhUtArthAnusmaraNAt, tadanyaivaMvidhapuruSavat / upasthAnAditi karmaphalopasthAnamatra gRhyate, yadyenopAttaM karma sa eva tatphalamupabhuGkte, anyazca kriyAkAlo'nyazca phalakAlaH, ekAdhikaraNaM caitadvayam, anyathA svakRtavedanAsiddheH, anyakRtAnyopabhogasya nirupapattikatvAt, kRtanAzAkRtAbhyAgamaprasaGgAt, saMtAnapakSe'pi kartRbhoktRsaMtAninornAnAtvAvizeSAt zaktibhedAt, tasyaiva tathAbhAvAbhyupagame nityatvApatteriti prayogArthaH, prayogazca-avasthita AtmA, svakRtakarmaphalavedanAt, kRSIvalAdivat / zrotrAdibhiragrahaNAtzrotrAdibhirindriyairaparicchitteH na ca zrotrAdibhiraparicchidyamAnasya asattvam, avagrahAdInAM khasaMvedanasiddhatvAt, bauddhairapyatIndriyajJAnAbhyupagamAt jJAnasya ca guNatvAt, guNasya ca guNinamantareNAbhAvAt, prAktanajJAnasyaiva guNitvAnupapatteH, tasyApi guNatvAditi prayogArthaH, prayogazca nitya AtmA, guNitve satyatIndriyatvAt, AkAzavat / tathA jAtismaraNAditi, jAteratikrAntAyAH smaraNAt, na cedamanusmaraNamana|nubhUtasyAnyAnubhUtasya ca bhavati, atiprasaGgAt dRzyate ca kacididaM na cAsau pratArakaH, tatkathitArthasaMvA * 4 SaDjIvanikAdhya0 jIvasvarUpaM // 131 // jainelibrary.org Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ danAt, anubhavAvizeSe sarveSAmeva kasmAnna bhavatIti ced, ucyate, karmapratibandhAd dRDhAnubhavAbhAvAda, iha loke'pi sarveSAM sarvatrAnusmaraNAdarzanAt, na khalu iha loke sarvatrAnusmaraNadarzanaM, tadvadihApi, kacijjAtau sarveSAmastviti cenna, naSTacetasAM sarvatrAnusmaraNazUnyena vyabhicArAditi prayogArthaH, prayogazca bAlakRtAnusmaraNavadraSTavya iti / tathA stanAbhilASAditi, tadaharjAtabAlakasyApi stanAbhilASadarzanAt, na cAnyakAlAnanubhUtastanapAnasyAyamupapadyate, prayogazca-tadaharjAtabAlakasyA''dyastanAbhilASo'bhilASAntarapUrvakaH, abhilASatvAdU, tadanyastanAbhilASavat, tadvadaprathamatvasAdhanAd viruddho heturiti cenna, prathamasvAnubhavena bAdhanAt, 'asati ca bAdhane viruddha' iti nyAyAd, anyathA hetUcchedaprasaGgAdityatra bahu vaktavyaM tattu nocyate, akSaragamanikAmAtrasya prastutatvAditi / nityAdikriyAyojanA pUrvavaditi niyuktigAthArthaH // etAmeva niyuktigAthAM lezato vyAcikhyAsurAha bhASyakAra: rogassAmayasannA bAlakayaM jaM juvA'NusaMbharai / jaM kayamannaMmi bhave tassevannatthuvatthANA // 48 // bhASyam / / vyAkhyA-rogasyAmaya iti saMjJA, bAlakRtaM kimapi vastu 'ya' yasmAdyavA'nusmarati, tathA yatkRtamanyasmin | bhave-kuzalAkuzalaM karma tasyaiva-karmaNo'nyatra-bhavAntare upasthAnAt, sarvatra bhAvArthayojanA kRtaiveti gaathaarthH|| Nico aNidiyattA khaNio navi hoi jAisaMbharaNA / thaNaabhilAsA ya tahA amao nau mimmaunca ghaDo // 49 // bhASyam // Jain Eduent and For Private & Personel Use Only alww.jainelibrary.org Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaDjIvanikAdhya. jIvasvarUpaM dazavaikA04 vyAkhyA-nitya iti, sarvatra kriyAbhisaMbadhyate, atIndriyatvAt-zrotrAdibhiragrahaNAdityarthaH, 'vijJeyoM jJA- hAri-vRttiH tvyH| tathA ca jAtismaraNAt, pAThAntaraM vA 'kSaNiko na bhavati jAtismaraNAditi, etadapyaduSTameva, vi dhipratiSedhAbhyAM sAdhyArthAbhidhAnAt, stanAbhilASAca, tathA amayo'yamAtmA, natu mRnmaya iva ghaTaH, ttshcaa||132|| kAraNa ityarthaH / etadapi nityatvAdiprasAdhakamiti niyuktigAthAyAmanupanyastamapyuktaM sUkSmadhiyA bhASyakAreNeti gAthArthaH // tRtIyAM niyuktigAthAmAha___ samvannuvadidvattA sakammaphalabhoyaNA amuttattA / jIvassa siddhamevaM niccattamamuttamannattaM // 227 // vyAkhyA-'sarvajJopadiSTatvAditi nityo jIva iti sarvajJoktatvAt, avitathaM ca sarvajJavacanaM, tasya rAgAdirahitatvAditi / tathA 'khakarmaphalabhojanAditi khopAttakarmaphalabhogAdityarthaH, upasthAnAdetanna bhidyata iti cenna, abhiprAyAparijJAnAt, tatra hi yena kRtaM tasminneva kartari karmopatiSThata ityuktaM taccaikasminnapi janmani saMbhavati, idaM tvanyajanmAntarApekSayA'pi gRhyata iti na doSaH / tathA 'amUrtatvAditi mUrtirahitatvAd, etadapi zrotrAdibhiragrahaNAdityasmAnna bhidyata iti cenna, tatra hi zrotrAdibhirna gRhyate ityetaduktam, iha tu tatsvarUpameva niyamyate iti, mUrtANUnAmapi zrotrAdibhiragrahaNAditi / dvAratrayamapyupasaMharannAha-jIvasya siddhamevaM nityatvamamUrtatvamanyatvamiti gAthArthaH // mUladvAragAthAdvaye vyAkhyAtamanyatvAdidvAratrayam, idAnIM kartRdvArAvasaraH, tathA cAha // 132 // Jain Education in IM ininelibrary.org Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kattatti dAramahuNA sakammaphalabhoiNo jao jIvA / vANiyakisIvalA iva kavilamayanisehaNaM eyaM // 50 // bhASyam // vyAkhyA-karteti dvAramadhunA-tadetadvyAkhyAyate, khakarmaphalabhogino yato jIvAstataH kAra iti, vaNikRSIvilAdaya iva, na hyamI akRtamupabhuJjate iti prayogArthaH, prayogastu-kartA''tmA, khakarmaphalabhoktRtvAt, karSa kAdivat / aidamparyamAha-kapilamataniSedhanametat sAMkhyamatanirAkaraNametat, tatrAkartRvAdaprasiddheriti gaathaarthH|| mUladvAragAthAdvaye vyAkhyAtaM kartadvAram, idAnIM dehavyApitvadvArAvasara ityAha bhASyakAra: vAvitti dAramahuNA dehavvAvI mao'ggiuNhaM va / jIvo nau savvagao dehe liMgovalaMbhAo // 51 // bhASyam // BI vyAkhyA-vyApIti dvAramadhunA-tadetadvyAkhyAyate, 'dehavyApI' zarIramAtraM vyAptuM zIlamasyeti tathA 'ma iSTaH pravacanajJaiH jIvo, natu sarvaga iti yogaH, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAnna cANvAdimAtraH, kuta ityAha-'dehe liGgopalambhAt' zarIra eva sukhAditalligopalabdheH, agyauSNyavat, uSNatvaM hyagniliGgaM nAnyatrAgneH na ca nAnAviti [gAthA pryogaarthH| prayogastu-zarIraniyatadeza AtmA, parimitadeze liGgopalabdheH, agyoSNyavat iti gAthArthaH // vyAkhyAtA prathamA mUladvAragAthA, sAmprataM dvitIyA vyAkhyAyate-tatra prathamaM guNItyAdyadvAraM, tavyAcikhyAsayA''ha bhASyakAra: ahuNA guNitti dAraM hoi guNehiM guNitti vinneo| te bhogajogauvaogamAi ruvAi va ghaDassa // 52 // bhASyam // vyAkhyA-adhunA guNIti dvAraM-tadetadvyAkhyAyate. bhavati guNairhi guNI, na tadvyatirekeNa 'iti' evaM vi. daza023 Jain Education Imr.jainelibrary.org Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 133 // Jain Education In jJeyaH, amena guNaguNinorbhedAbhedamAha, te bhogayogopayogAdayo guNA iti, AdizabdAdamUrttatvAdiparigrahaH, nidarzanamAha-rUpAdaya iva ghaTasya guNA iti gAthArthaH // vyAkhyAtaM mUladvAragAthAyAM guNidvAram adhunordhvagatidvArAvasara ityAha bhASyakAra: uDuMgaitti ahuNA agurulahuttA sabhAvauDagaI / diTTaMtalAueNaM eraMDaphalAiehiM ca // 53 // bhASyam // vyAkhyA- UrddhagatirityadhunA dvAraM tadetadvyAkhyAyate, agurulaghutvAtkAraNAtsvabhAvataH karmavipramuktaH sannUrdhvagatiH, jIva iti gamyate, yadyevaM tarhi kathamadho gacchati ?, atrAhU - dRSTAntaH 'alAvunA' tumbakena, yathA tatkhabhAvata UrdhvagamanarUpamapi mRllepAjjale'dho gacchati tadapagamAdUrdhvamA jalAntAd, evamAtmA'pi karmalepAdadho gacchati tadapagamAdUrdhvamA lokAntAditi / eraNDaphalAdibhizca dRSTAnta iti, anena dRSTAntabAhulyaM darzayati, yathA cairaNDaphalamapi bandhanaparibhraSTamUrddha gacchati, AdizabdAdanyAdiparigraha iti gAthArthaH // vyAkhyAtaM dvitIyamUladvAragAthAyAmUrdhvagatidvAraM, sAmprataM nirmayadvAravyAcikhyAsayA''h amao ya hoi jIvo kAraNavirahA jaheva AgAsaM / samayaM ca hoanicaM mimmayaghaDataMtumAIyaM // 54 // bhASyam // vyAkhyA - amayazca bhavati jIvaH, na kimmayo'pItyarthaH kuta ityAha- 'kAraNavirahAt' akAraNatvAt, yathaivAkAzam - AkAzavadityarthaH, samayaM ca vastu bhavatyanityam, etadeva darzayati-mRnmayaghaTatantvAdi, yathA 4 SaDjIvanikAdhya0 jIvasvarUpaM // 133 // jainelibrary.org Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / mRnmayo ghaTastantumayaH paTa ityAdi, na punarAtmA, nitya iti darzitam / Aha-asmin dvAre sati 'amayo natu mRnmaya iva ghaTa' iti prAkkimarthamuktamiti, ucyate, ata eva dvArAdanugrahArthamuktamiti lakSyate, bhavati cAsakRcchravaNAdakRcchreNa parijJAnamityanugrahaH, atigambhIratvAdbhASyakArAbhiprAyasya na (vA) vayamabhiprAya vidma iti / anye tvabhidadhati-anyakartRkaivAsI gAtheti gAthArthaH // vyAkhyAtaM dvitIyamUladvAragAthAyAM nirmayadvAram, adhunA sAphalyadvArAvasaraH, tathA cAha bhASyakAra: sAphalladAramahuNA niccAniJcapariNAmijIvammi / hoi tayaM kammANaM iharegasabhAvao'juttaM // 55 // bhASyam / __ vyAkhyA-sAphalyadvAramadhunA-tadetadvyAkhyAyate, nityAnitya eva pariNAmini jIva iti yogaH, bhavati tat sAphalyaM kAlAntaraphalapradAnalakSaNam , keSAmityAha-karmaNAM-kuzalAkuzalAnAM, kAlabhedena kartRbhoktRpariNAmabhede satyAtmanastadubhayopapatteH karmaNAM kAlAntaraphalapradAnamiti, 'itarathA' punaryayevaM nAbhyupagamyate tata ekakhabhAvatvataH kAraNAdayuktaM 'tat' karmaNAM sAphalyamiti, etaduktaM bhavati-yadi nitya AtmA kartRvabhAva eva kuto'sya bhogaH1, bhoktakhabhAvatve cAkartRtvaM, kSaNikasya tu kAladvayAbhAvAdevaitadubhayamanupapannam , ubhaye ca sati kAlAntaraphalapradAnena karma saphalamiti gaathaarthH|| dvitIyamUladvAragAthAyAM vyAkhyAtaM sAphalyadvAram , adhunA parimANadvAramAha 1 bhASyagAthA 49 antyabhAgaH, -SCARSA in Edualan d ia For Private & Personel Use Only law.jainelibrary.org Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazakA hAri-vRttiH // 134 // Jain Education jIvassa u parimANaM vittharao jAva logamettaM tu / ogAhaNA ya suhumA tassa paesA asaMkhejjA // 56 // bhASyam // vyAkhyA - jIvasya tu parimANaM vitatasya 'vistarato' vistareNa yAvallokamAtrameva, etacca kevalisamudghAtacaturthasamaye bhavati, tatrAvagAhanA ca 'sUkSmA' vitataikaikapradezarUpA bhavati, 'tasya' jIvasya pradezAzvAsaMkhyeyAH sarva eva lokAkAzapradezatulyA iti gAthArthaH / anekeSAM jIvAnAM gaNanAparimANamAha pattheNa va kulaeNa va jaha koi miNejja savvadhannAI / evaM mavijamANA havaMti logA anaMtA u // 57 // bhASyam // vyAkhyA- 'prasthena vA' catuHkuDavamAnena 'kuDavena vA' catuHsetikAmAnena yathA kazcitpramAtA minuyAt 'sa dhAnyAni vrIhmAdIni evaM mIyamAnA asadbhAvasthApanayA bhavanti lokA anantAstu, jIvabhRtA iti bhAvaH / Aha-yadyevaM kathamekasminneva te loke mAtA iti ?, ucyate, sUkSmAvagAhanayA, yatraikastatrAnantA vyavasthitAH, iha tu pratyekAvagAhanayA cintyante iti na doSaH, dRSTaM ca bAdaradravyANAmapi pradIpaprabhAparamANvAdInAM tathApariNAmato bhUyasAmekatraivAvasthAnamiti gAthArthaH // vyAkhyAtaM dvitIyamUladvAragAthAyAM parimANadvAraM, tadvyAkhyAnAcca dvitIyA mUladvAragAthA jIvapadaM ceti / sAmprataM nikAyapadaM vyAcikhyAsurAha-- uri ThavaNasarIre gaI NikAyatthikAya davie ya / mAugapajjavasaMgahamAre taha bhAvakAe ya / / 228 // vyAkhyA -nAmasthApane kSuNNe, zarIrakAyaH zarIrameva, tatprAyogyANusaMghAtAtmakatvAt, gatikAyo-yo bhavAntaragatau, sa ca taijasakArmaNalakSaNaH, nikAyakAyaH - SaDjIvanikAyaH, astikAyo - dharmAstikAyAdi:, dravya 4 SaDjIvanikAdhya0 jIvasvarUpaM // 134 // Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educatio kAyazca tryAdighaTAdidravyasamudAyaH, mAtRkAkAyaH jyAdIni mAtRkAkSarANi, paryAyakAyo dvedhA - jIvAjI - vabhedena, jIvaparyAyakAyo- jJAnAdisamudAyaH, ajIvaparyAyakAyo- rUpAdisamudAyaH, saMgrahakAyaH - saMgrahaikazabdavAcyastrikaTukAdivat, bhArakAyaH - kApotI, vRddhAstu vyAcakSate - 'aigo kAo duhA jAo, ego ciTTha ego mArio / jIvaMto maeNa mArio, tallava mANava ! keNa heuNA 1 // 1 // ' udAharaNam ego kAharo talAe do ghaDA pANiyassa bhareUNa kAvoDIe vahaha, so ego AukkAyakAyo dosu ghaDesu duhA kao, tao so kAharo gacchaMto pakkhalio, ego ghaDo bhaggo, tammi jo AukkAo so mao, iyarammi jIvaha, tassa abhAve so'vi bhaggo, tAhe so teNa puvvamaeNa mArio tti bhaNNai / ahavA - ego ghaDo AukkAyabhario, tAhe tamAukArya duhA kAUNa addho tAvio, so mao, atAvio jIvaha, tAhe so'vi tattheva pakkhitto, teNa maeNa jIvaMto mArio tti / esa bhArakAo gao / bhAvakAyacaudayikAdisamudAyaH, iha ca nikAyaH kAya ityanarthAntaramitikRtvA kAyanikSepa ityaduSTa eveti gAthArthaH // 1 ekaH kAyo dvidhA jAta ekastiSThati eko mRtaH / jIvan mRtena mAritaH talapa mAnava ! kena hetunA // 1 // udAharaNaM ekaH kApotIkasvaTAkAta dvau pA| nIyasya ghaTau bhRtvA kApotyA vahati, sa eko'nkAyo dvayorghaTayordvidhA kRtaH, tataH sa kApotIko gacchan praskhalitaH, eko ghaTo bhannaH, tasmin yo'kAyaH sa sRtaH, | itarasmin jIvati, tasyAbhAve so'pi bhagnaH, tadA sa tena pUrvamRtena mArita iti bhaNyate / athavaiko ghaTo'pkAyabhRtaH, tatastamapkAyaM dvidhAkRtvA'rdhastApitaH, sa mRtaH, atApito jIvati, tataH so'pi tatraiva prakSiptaH, tena mRtena jIvan mArita iti / eSa bhArakAyo gataH. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 135 // Jain Education itthaM puNa ahigAro nikAyakAraNa hoi suttaMmi / uccAriatthasadisANa kittaNaM sagANaMpi // 229 // vyAkhyA - atra punaH sUtra iti yoga:, [sUtra ityadhikRtAdhyayane] kimityAha-adhikAro nikAyakAyena bhavati, adhikAra:- prayojanaM, zeSANAmupanyAsavaiyarthyamAzaGkayAha-uccaritArthasadRzAnAM - uccarito nikAyaH tadarthatulyAnAM kIrtanaM saMzabdanaM zeSANAmapi - nAmAdikAyAnAM vyutpattihetutvAtpradezAntaropayogitvAceti gAthArthaH // vyAkhyAtaM nikAyapadam ukto nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ityAdicarcaH pUrvavattApayAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM tacedam suyaM me AusaMteNa bhagavayA evamakkhAyaM - iha khalu chajjIvaNiyA nAmajjhayaNaM, samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA suakkhAyA supannattA seyaM me ahijiuM ajjhayaNaM dhammapaNNattI / kayarA khalu sA chajjIvaNiyAnAmajjhayaNaM samaNeNaM bhayavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA sukkhAyA supannattA seyaM me ahijiuM ajjhayaNaM dhammapannattI ? / imA khalu sA chajjIvaNiyA nAmajjhayaNaM samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveiyA suakkhAyA supannattA seyaM me ahijiuM ajjhayaNaM dhammapannattI // taMjahA - puDhavikAiyA AukAiyA paDjIvanikAdhya0 jIvasvarUpaM // 135 // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SSCCUCCESSACRECTORS teukAiyA vAukAiyA vaNassaikAiyA sasakAiyA / puDhavI cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDhosattA annastha satthapariNaeNaM, AU cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDhosattA annattha satthapariNaeNaM, teU cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDhosattA annastha satthapariNaeNaM vAU cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDhosattA annattha satthapariNaeNaM, vaNassaI cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDhosattA annattha satthapariNaeNaM, taMjahAaggabIyA mUlabIyA porabIyA khaMdhabIyA bIyaruhA saMmucchimA taNalayA, vaNassaikAiyA sabIyA cittamaMtamakkhAyA aNegajIvA puDhosattA annattha satthapariNaeNaM // se je puNa ime aNege bahave tasA pANA, taMjahA-aMDayA poyayA jarAuyA rasayA saMseimA saMmucchimA ubbhiyA uvavAiyA / jesiM kesiMci pANANaM abhikaMtaM paDikaMtaM saMkuciyaM pasAriyaM ruyaM bhaMtaM tasiyaM palAiyaM AgaigaivinAyA je ya kIDapayaMgA jA ya kuMthupipIliyA savve beiMdiyA savve teiMdiyA save cauriMdiyA sabve paM SSSSSSSSSSSSSSSSS Jain Educa For Private & Personel Use Only ww.jainelibrary.org Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 136 // SaDjIvanikAdhya jIvasvarUpaM ciMdiyA savve tirikkhajoNiyA savve neraiyA savve maNuA savve devA savve pANA prmaahmmiaa| eso khalu chaTTo jIvanikAo tasakAu ti pavuccai // (sUtraM 1) zrUyate taditi zrutam-prativiziSTArthapratipAdanaphalaM vAgyogamAtraM bhagavatA nisRSTamAtmIyazravaNakoTarapraviSTaM kSAyopazamikabhAvapariNAmAvirbhAvakAraNaM zrutamityucyate, zrutamavadhRtamavagRhItamiti paryAyAH, 'mayetyAtmaparAmarzaH, AyurasyAstItyAyuSmAn tasyAmantraNaM he AyuSman!, kaH kamevamAha?-sudharmakhAmI jambUkhAminamiti, 'tene ti bhuvanabhartuH parAmarzaH, bhagaH-samagraizvaryAdilakSaNa iti, uktaM ca-"aizvaryasya samagrasya, rUpasya yazasaH shriyH| dharmasyAtha prayatnasya, SaNNAM bhaga itIGganA // 1 // " so'syAstIti bhagavAMstena bhagavatA-vardhamAnakhAminetyarthaH, 'eva miti prakAravacanaHzabdaH, 'AkhyAta'miti kevalajJAnenopalabhyAveditaM, kimata Aha-iha khalu SaDjIvanikAyanAmAdhyayanam , astIti vAkyazeSaH, 'iheti loke pravacane vA, khaluzabdAdanyatIrthakRpravacaneSu ca, 'SaDjIvanikAyeti pUrvavat, 'nAme tyabhidhAnam, 'adhyayana miti pUrvavadeva / iha ca 'zrutaM mayetyanenAtmaparAmarzenaikAntakSaNabhaGgApohamAha, tatretthaMbhUtArthAnupapatteriti, uktaM ca,-"egaMtakhaNiyapakkhe gahaNaM cia savvahA Na atthANaM / aNusaraNasAsaNAI kuo u telogasiddhAiM? // 1 // " tathA 'AyuSmanniti ca 1 ekAntakSaNikapakSe prahaNameva sarvathA nArthAnAm / anusmaraNazAsanAni kutastu trailokya (te loka0) siddhAni // 1 // 2 degloka. pra. // 136 // Join Education in For Private & Personel Use Only INMainelibrary.org Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %95453 pradhAnaguNaniSpannenAmantraNavacasA guNavate ziSyAyAgamarahasyaM deyaM nAguNavata ityAha, tadanukampApravRtteriti, uktaM ca-"Ame ghaDe nihattaM jahA jalaM taM ghaDaM viNAseI / ia siddhatarahassaM appAhAraM viNAsei // 1 // " Ayuzca pradhAno guNaH, sati tasminnavyavacchittibhAvAt, tathA tena bhagavatA evamAkhyAta'mityanena khamanISikAnirAsAcchAstrapArataThyapradarzanena na ghasarvajJena anAtmavatA anyatastathAbhUtAtsamyaganizcitya paralokadezanA kAryetyetadAha, viparyayasaMbhavAda, uktaM ca-"kiM itto pAvayaraM? saMmaM aNahigayadhammasambhAvo / aNNaM kudesaNAe kaTThayarAgaMmi pADei // 1 // " athavA'nyathA vyAkhyAyate sUtraikadezaH-'AusaMteNaM'ti bhagavata eva vizeSaNam , AyuSmatA bhagavatA-cirajIvinetyarthaH, maGgalavacanaM caitad, athavA jIvatA sAkSAdeva, anena ca gaNadharaparamparAgamasya jIvanavimuktAnAdizuddhavaktuzcApohamAha, dehAdyabhAvena tathAvidhaprayatnAbhAvAt, uktaM ca-"vaiyaNaM na kAyajogAbhAve Na ya so aNAdisuddhassa / gahaNaMmi ya No heU satthaM attAgamA kaha Nu // 1 // " athavA 'AvasaMteNaM'ti gurumUlamAvasatA, anena ca ziSyeNa gurucaraNasevinA sadA bhAvya| mityetadAha, jJAnAdivRddhisadbhAvAda, uktaM ca-"NANassa hoi bhAgI thirayarao daMsaNe caritte ya / dhannA Ame ghaTe nihitaM yathA jalaM taM ghaTa vinAzayati / iti ( evaM) siddhAntarahasyamalpAdhAraM vinAzayati // 1 // 2 kimetasmAtpApakaraM samyaganadhigatadhamA sadbhAvaH / anyaM kudezanayA kaSTakarAgasi pAtayati ||1||3vcnN na kAyayogAbhAve na ca so'nAdizuddhasya / prahaNe ca no hetuH zAstramAtmAgamaH (aataapmaa| kathaM nu? // 1 // 4 kAyasyeti. 5 jJAnasya bhAgI bhavati sthirataraH darzane cAritre ca / dhanyA yAvatkathaM gurukulavAsaM na muJcanti // 1 // in Educatari a W ww.jainelibrary.org Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 AvakahAe gurukulavAsaM na muNcNti||1||" athavA 'AmusaMteNaM' AmRzatA bhagavatpAdAravindayugalamuttamA- 4 SaDjIvahAri-vRttiH | Drena, anena ca vinayapratipasergarIyastvamAha, vinayasya mokSamUlatvAt, uktaM ca-"mUlaM saMsArassA hoMti danikAdhya kasAyA aNaMtapattassa / viNao ThANapautto dukkhavimukkhassa mokkhassa // 1 // " kRtaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH // 137 // jIvasvarUpaM -tatra iha khalu SaDjIvanikAyikAnAmAdhyayanamastItyuktam, atrAha-eSA SaDjIvanikAyikA kena praveditA prarUpitA veti?, atrocyate, tenaiva bhagavatA, yata Aha-'samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveDyA suakkhAyA supannatte'ti, sA ca tena 'zramaNena' mahAtapakhinA 'bhagavatA' samagraizvaryAdiyuktena 'mahAvIraNa' |'zUra vIra vikrAntAviti kaSAyAdizatrujayAnmahAvikrAnto mahAvIraH, uktaM ca-"vidArayati yatkarma, tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktazca, tasmAdvIra iti smRtH||1||" mahAMzcAsau vIrazca mahAvIraH tena mahAvIreNa, 'kAzyapene ti kAzyapasagotreNa, 'praveditA' nAnyataH kutazcidAkarNya jJAtA kiM tarhi?, svayameva kevalAlokena prakarSeNa veditA praveditA-vijJAtetyarthaH, tathA 'khAkhyAteti sadevamanuSyAsurAyAM parSadi suSTha AkhyAtA vAkhyAtA, tathA 'suprajJapteti suSTu prajJaptA yathaivAkhyAtA tathaiva suSTu-sUkSmaparihArAsevanena prakarSaNa samyagAsevitetyarthaH, anekArthatvAddhAtUnAM jJapirAsevanArthaH, tAM caivaMbhUtAM SaDjIvanikAyikAM 'zreyo me'dhyetuM' zreyaH-pathyaM hitaM, mametyAtmanirdezaH, chAndasatvAtsAmAnyena mametyAtmanirdeza ityanye, tatazca zreya // 137 // mUlaM saMsArasya bhavanti kaSAyA anantapatrasya / vinayaH sthAnaprayukto duHkhavimuktasya mokSasya // 1 // 2 AtmArthaH, ti kANayuktaca, tamasAnmahAvikAlanA Jain Education For Private Personal use only jainelibrary.org Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmano'dhyetum, 'adhyetu'miti paThituM zrotuM bhAvayituM, kuta ityAha-'adhyayanaM dharmaprajJaptiH' 'nimi sakAraNahetuSu sarvAsAM prAyo darzana miti vacanAt hetau prathamA, adhyayanavAd-adhyAtmAnayanAcetaso ti vizuddhyApAdanAdityarthaH, etadeva kuta ityAha-dharmaprajJapte' prajJapanaM prajJaptiH dharmasya prajJaptiH dharmaprajJaptiH tato dharmaprajJasaH kAraNAcetaso vizuddhyApAdanaM cetaso vizuddhyApAdanAca zreya Atmano'dhyetumiti / ||anye tu vyAcakSate-adhyayanaM dharmaprajJaptiriti pUrvopanyastAdhyayanasyaivopAdeyatayA'nuvAdamAtrametaditi // ziSyaH pRcchati-katarA khalvi'tyAdi, sUtramuktArthameva, anenaitaddarzayati-vihAyAbhimAnaM saMvignena ziSyeNa sarvakAryeSveva guruH praSTavya iti, AcArya Aha-imA khalvi'tyAdi sUtramuktArthameva, anenApyetaddarzayati-guNavate ziSyAya guruNA'pyupadezo dAtavya eveti / 'taMjahA-puDhavikAiyA' ityAdi, atra 'tadyathe'tyudAharaNopanyAsArthaH, pRthivI-kAThinyAdilakSaNA pratItA saiva kAya:-zarIraM yeSAM te pRthivIkAyAH pRthivIkAyA eva pRthivIkAyikAH, svArthikaSThaka, Apo-dravAH pratItA eva tA eva kAyaH-zarIraM yeSAM te'pkAyAH apkAyA eva apkaayikaaH| teja-uSNalakSaNaM pratItaM tadeva kAyA-zarIraM yeSAM te teja:kAyAH tejAkAyA eva tejaHkAyikAH / vAyu:-calanadharmA pratIta eva sa eva kAya:-zarIraM yeSAM te vAyukAyAH vAyukAyA eva vAyukAyikAH / vanaspatiH-latAdirUpaH pratItaH, sa eva kAya:-zarIraM yeSAM te vanaspatikAyAH, vanaspatikAyA eva 1 vibhaktInA. COMRANGILOCALSOCIRCRACANCE JainEducation ineral For Private Personal use only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH EASE 4 SaDjIvanikAdhya0 jIvasvarUpaM // 138 // | vnsptikaayikaaH| evaM trasanazIlAstrasAH-pratItA eva, trasAH kAyA:-zarIrANi yeSAM te trasakAyAH, trasakAyA eva sakAyikAH / iha ca sarvabhUtAdhAratvAt pRthivyAH prathamaM pRthivIkAyikAnAmabhidhAnaM, tadanantaraM tatpratiSThitatvAdapkAyikAnAmapi, tadanantaraM tatpratipakSatvAttejaskAyikAnAM, tadanantaraM tejasa upaSTambhakatvAdvAyukAyikAnAM, tadanantaraM vAyoH zAkhApracalanAdigamyatvAdvanaspatikAyikAnAM, tadanantaraM vanaspatestrasopagrAhakatvAtrasakAyikAnAmiti / vipratipattinirAsArtha punarAha-'puDhavI cittamaMtamakkhAyA' 'pRthivI' uktalakSaNA 'cittavatI'ti cittaM-jIvalakSaNaM tadasyA astIti cittavatI-sajIvetyarthaH, pAThAntaraM vA 'puDhavI cittamattamakkhAyA' atra mAtrazabdaH stokavAcI, yathA sarSapatribhAgamAtramiti, tatazca cittamAtrA-stokacitte| tyarthaH, tathA ca prabalamohodayAtsarvajaghanyaM caitanyamekendriyANAM, tazyadhikaM dvIndriyAdInAmiti, 'AkhyAtA' sarvajJena kathitA, iyaM ca 'anekajIvA' aneke jIvA yasyAM sA'nekajIvA, na punarekajIvA, yathA vaidikAnAM 'pRthivI devatetyevamAdivacanaprAmANyAditi / anekajIvA'pi kaizcidekabhUtAtmApekSayeSyata eva, yathAhureke| "eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte vyvsthitH| ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jalacandravat // 1 // " ata Aha -'pRthaksattvA' pRthagbhUtAH sattvA-AtmAno yasyAM sA pRthaksattvA, akulAsaMkhyeyabhAgamAtrAvagAhanayA pAramArthikyA'nekajIvasamAzriteti bhAvaH / Aha-yadyevaM jIvapiNDarUpA pRthivI tatastasyAmucArAdikaraNe niyamatastadatipAtAdahiMsakatvAnupapattirityasaMbhavI sAdhudharma ityatrAha-'anyatra zastrapariNatAyA zastrapa %252515 // 138 // Jain Education a l For Private Personal Use Only HIMww.jainelibrary.org Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ riNatAM pRthivIM vihAya-parityajyAnyA cittavatyAkhyAtetyarthaH / atha kimidaM pRthivyAH zastramiti zastraprastAvAtsAmAnyata evedaM dravyabhAvabhedabhinnaM zastramabhidhitsurAha___davvaM satthaggivisaMnehabila khAraloNamAIyaM / bhAvo u duppautto vAyA kAo aviraI a // 230 // vyAkhyA-'dravya'miti dvAraparAmarzaH, tatra dravyazastraM khaDgAdi, agniviSalehAmlAni prasiddhAni, 'kSAralavaMNAdIni' atra tu kSAraH-karIrAdiprabhavaH, lavaNaM-pratItam, AdizabdAtkarISAdiparigrahaH / uktaM dravyazastram, * adhunA bhAvazastramAha-bhAvastu duSprayuktau vAkAyau aviratizca bhAvazastramiti, tatra bhAvo duSpayukta ityanenI drohAbhimAneAdilakSaNo manoduSprayogo gRhyate, vAgduSprayogastu hiMsraparuSAdivacanalakSaNaH, kAyaduSpayogastu dhAvanavalganAdiH, aviratistvaviziSTA prANAtipAtAdipApasthAnakapravRttiH, etAni svaparavyApAdakatvAtkarmabandhanimittatvAjhAvazastramiti gaathaarthH|| iha na bhAvazastreNAdhikAraH, apitu dravyazastreNa, taca triprakAraM bhavatItyAha kiMcI sakAyasatthaM kiMcI parakAya tadubhayaM kiMci / eyaM tu davvasatthaM bhAve assaMjamo satthaM // 231 // vyAkhyA-kiMcitkhakAyazastraM, yathA kRSNA mRda nIlAdimRdaH zastram, evaM gandharasasparzabhede'pi zastrayojanA kAryA, tathA 'kiJcitparakAyeti parakAyazastraM, yathA pRthvI aptejaHprabhRtInAm atejAprabhRtayo vA pR thivyAH, 'tadubhayaM kiJciditi kiJcittadubhayazastraM bhavati, yathA kRSNA mRdU udakasya sparzarasagandhAdibhiH daza024 OMOMOMOMOMOMOM Jain Education in Selainelibrary.org Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA pANDumRdazca, yadA kRSNamRdA kaluSitamudakaM bhavati tadA'sau kRSNamRdu udakasya pANDumRdazca zastraM bhavati, 4 SaDjIvahAri-vRttiH evaM(tat)tu dravyazastraM, tuzabdo'nekaprakAravizeSaNArthaH, etadanekaprakAraM dravyazastram, 'bhAva' iti dvAraparAmarzaH, nikAdhya. asaMyamaH zastraM caraNasyeti gaathaarthH|| evaM ca pariNatAyAM pRthavyAmuccArAdikaraNe'pi nAsti tadatipAta itya jIvasvarUpaM // 139 // hiMsakatvopapatteH saMbhavI sAdhudharma iti / eSa tAvadAgamaH, anumAnamapyatra vidyate-sAtmakA vidrumalavaNopalAdayaH pRthivIvikArAH, samAnajAtIyAkurotpattyupalambhAt, devadattamAMsAGkuravat, evamAgamopapattibhyAM vya vasthitaM pRthivIkAyikAnAM jIvatvam, uktaM ca-"Agamazcopapattizca, saMpUrNa dRSTilakSaNam / atIndriyANA6marthAnAM, sadbhAvapratipattaye // 1 // Agamo hyAptavacanamAptaM doSakSayAdviduH / vItarAgo'nRtaM vAkyaM, na brUyAddhe-18 |vasaMbhavAt // 2 // " ityalaM prasaGgena / evamApazcittavatya AkhyAtAH, tejazcittavadAkhyAtaM, vAyuzcittavAnA-1 khyAtaH, vanaspatizcittavAnAkhyAtaH, ityAdyapi draSTavyam / vizeSastvabhidhIyate-sAtmakaM jalaM, bhUmikhAtakhAbhAvikasaMbhavAt, darduravat / sAtmako'gniH, AhAreNa vRddhidarzanAt, bAlakavat / sAtmakaH pavanaH, aparapreritatiryagniganiyamitadiggamanAda, govt|scetnaastrvH, sarvatvagapaharaNe maraNAda, gardabhavat / vanaspatijIvavizeSapratipAdanAyAha-taMjahA aggabIyA' ityAdi, tadyathetyupanyAsArthaH, agravIjA iti-ayaM bIjaM yeSAM te agrabIjA:-koraNTakAdayaH, evaM mUlaM bIjaM yeSAM te mUlabIjA-utpalakandAdayaH, parva bIjaM yeSAM te parvabIjA // 139 // -ikSvAdayaH, skandho bIjaM yeSAM te skandhabIjAH-zallakyAdayaH, tathA bIjAdrohantIti bIjarUhAH-zAlyAdayaH, RANSKARSARKARAN For Private Personal Use Only N Jain Education in ainelibrary.org Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In *%% saMmUrcchantIti saMmUcchimAH - prasiddha bIjAbhAvena pRthivIvarSAdisamudbhavAstathAvidhAstRNAdayaH, na caite na saMbhavanti, dagdhabhUmAvapi saMbhavAt, tathA tRNalatAvanaspatikAyikA iti, atra tRNalatAgrahaNaM svagatAnekabhedasaMdarzanArtha, vanaspatikAyikagrahaNaM sUkSmavAdarAdyazeSavanaspatibhedasaMgrahArtham, etena pRthivyAdInAmapi khagatAH bhedAH pRthivIzarkarAdayaH tathA'vazyAyamihikAdayaH tathA aGgArajvAlAdayaH, tathA jhanjhAmaNDalikAdayo [bhedAH] sUcitA iti / 'sabIjAzcittavanta AkhyAtA' iti ete hyanantaroditA vanaspativizeSAH savIjA: - khakhanibandhanAzcittavantaH - Atmavanta AkhyAtAH kathitAH / ete ca anekajIvA ityAdi dhruvagaNDikA pUrvavat / sabIjAzcittavanta AkhyAtA ityuktam, atra ca bhavatyAzaGkA - kiM bIjajIva eva mUlAdijIvo bhavatyutAnyastasminnukAnte utpadyate iti ?, asya vyapohAyAha AIe joNinbhUe jIvo vukkamai so ya anno vA / jo'vi ya mUle jIvo so'vi ya patte paDhamayAe // 232 // vyAkhyA- bIje yonibhUte iti, bIjaM hi dvividhaM bhavati - yonibhUtamayonibhUtaM ca, avidhvastayoni vidhvastayoni ca, prarohasamarthaM tadasamarthaM cetyarthaH / tatra yonibhUtaM sacetanamacetanaM ca, ayonibhUtaM tu niyamAdacetanamiti / tatra bIje yonibhUte ityanenAyonibhUtasya vyavacchedamAha, tatrotpattyasaMbhavAd, abIjatvAdityarthaH / yonibhUte tu - yonyavasthe bIje, yonipariNAmamatyajatItyuktaM bhavati, kimityAha-jIvo vyutkrAmati - utpadyate, sa eva- pUrvako bIjajIvaH, bIjanAmagotre karmaNI vedayitvA mUlAdinAmagotre copanibaddhya, anyo vA pRthivI jainelibrary.org Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH nikAdhya // 140 // vitmathUmapatramiti na virodhAriNateSvasAveva mUlajAvAntarabhAvinI kisalayAvaha bIjajI kAyikAdijIva evameva, 'yo'pi ca mUle jIva' iti ya eva mUlatayA pariNamate jIvaH so'pi ca patre pratha-44 SaDjIvamatayeti-sa eva prathamapatratayA'pi pariNamata ityekajIvakartRke mUlaprathamapatre iti / Aha-yadyevaM 'savvo'vi kisalao khalu uggamamANo aNaMtao bhaNio' ityAdi kathaM na virudhyate iti?, ucyate, iha bIjajI- jIvasvarUpa vo'nyo vA bIjamUlatvenotpadya taducchUnAvasthAM karoti, tatastadanantarabhAvinI kisalayAvasthAM niyamanAnantajIvAH kurvanti, punazca teSu sthitikSayAtpariNateSvasAvevamUlajIvo'nantajIvatanuM pariNamya(mayya) svazarIratayA tAvadardhate yAvatprathamapatramiti na virodhH| anye tu vyAcakSate-prathamapatrakamiha yA'sau bIjasya samucchUnAvasthA, niyamapradarzanaparametat, zeSaM kisalayAdi sakalaM nAvazyaM mUlajIvapariNAmAvirbhAvitamiti mantavyaM, tatazca 'savvo'vi kisalao khalu uggamamANo aNaMtao hoI' ityAdyapyaviruDaM, mUlapatranirvartanArambhakAle kisalayatvAbhAvAditi gAthArthaH // etadevAha bhASyakAra: viddhatthAviddhatthA joNI jIvANa hoi nAyavvA / tattha aviddhatthAe vukkamaI so ya anno vA // 58 // bhASyam // vyAkhyA-vidhvastA'vidhvastA-aprarohaprarohasamarthA yonirjIvAnAM bhavati jJAtavyA, tatrAvidhvastAyAM yonau vyutkrAmati sa cAnyo vA, jIva iti gamyata iti gaathaarthH|| // 14 // jo puNa mUle jIvo so nivvattei jA paDhamapattaM / kaMdAi jAva bIyaM sesaM anne pakuvvaMti // 59 // bhASyam / / 1 sarvo'pi kizalayaH khalu udgacchan anantako bhaNitaH. For Private Personel Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-yaH punarmUle jIvo bIjagato'nyo vA sa nirvatayati yAvat prathamapatraM tAvadeka eveti, anApi bhAvArthaH pUrvavadeva / kandAdi yAvadvIjaM zeSamanye prakurvanti, vanaspatijIvA eva, vyAkhyAdvayapakSe'pyetadvirodhi, ekataH samucchUnAvasthAyA eva prathamapatratayA vivakSitatvAttadnu kandAdibhAvataH anyatra kandAdevanaspatibhedatvAttasya ca prathamapatrottarakAlameva bhAvAditi gAthArthaH // atidezamAha sesaM suttapphAsaM kAe kAe ahakkama bUyA / ajjhayaNatthA paMca ya pagaraNapayavaMjaNavisuddhA // 60 // bhASyam / / | vyAkhyA-zeSaM sUtrasparza uktalakSaNaM 'kAye kAyeM pRthivyAdau 'yathAkrama yathAparipATi brUyAt anuyogadhara eva, na kevalaM sUtrasparzameva, kiMtu adhyayanArthAn paJca ca-prAgupanyastAn jIvAjIvAbhigamAdIn prakaraNapadavyaJjanavizuddhAn yAt, sUtra eva jIvAbhigamaH kAye kAye ityanenaiva labdha iti paJcagrahaNam, anyathA SaDihArthAdhikArA iti / prakriyante'rthA asminniti prakaraNam-anekArthAdhikAravatkAyaprakaraNAdi, padaM subantAdi, kAdIni vyaJjanAni, ebhirvizuddhAna byAditi gAthArthaH // idAnIM sAdhikAra etadAha-se je puNa imeM iti, sezabdo'thazabdArthaH, asAvapyupanyAsArthaH, 'atha prakriyApraznAnantaryamaGgalopanyAsaprativacanasamuccayevi'ti vacanAt, atha ye punaramI-bAlAdInAmapi prasiddhA aneke-dvIndriyAdibhedena bahavaH ekaikasyAM jAtI trasAH prANina:-trasyantIti trasAH prANA-ucchrAsAdaya eSAM vidyanta iti prANinaH, tadyathA-aNDajA ityAdi, eSa khalu SaSTho jIvanikAyaH trasakAya iti procyata iti yogaH, tatrANDAjAtA aNDajA:-pakSigRhakAkinA Jain Education Wix For Private & Personel Use Only Mr.jainelibrary.org Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA lAdayaH, potA eva jAyanta iti potajAH, "anyaSvapi dRzyate" (pA0 3-2-101) Dapratyayo janeriti vaca 4 SaDjIvanAt / te ca hastivalgulIcarmajalaukAprabhRtayaH, jarAyuveSTitA jAyanta iti jarAyujA-gomahiSyajAvikamanu nikAdhya pyAdayaH, atrApi pUrvavaDapratyayaH, rasAjAtA rasajA:-takrAranAladadhitImanAdiSu pAyukRmyAkRtayo'tisUkSmA jIvasvarUpaM // 14 // 18 bhavanti, saMkhedAjAtA iti saMkhedajA-matkuNayUkAzatapadikAdayaH, saMmUrcchanAjjAtAH saMmUrchanajAH-zalabhapipIlikAmakSikAzAlUkAdayaH, udbhedAjanma yeSAM te udbhedAH, athavA udbhedanamudbhit udbhijjanma yeSAM te udbhijjAH |-pataGgakhaJjarITapAriplavAdayaH, upapAtAjAtA upapAtajAH athavA upapAte bhavA aupapAtikA-devA nArakAzca / eteSAmeva lakSaNamAha-yeSAM keSAzcitsAmAnyenaiva prANinAM-jIvAnAmabhikAntaM bhavatIti vAkyazeSaH, abhikramaNamabhikrAntaM, bhAve niSThApratyayaH, prajJApakaM pratyabhimukhaM kramaNamityarthaH, evaM pratikramaNaM pratikrAntaM-prajJApakAtmatIpaM kramaNamiti bhAvaH, saMkucanaM saMkucitaM-gAtrasaMkocakaraNaM, prasAraNaM prasAritaM-gAtravitatakaraNaM, ravaNaM rutaM-zabdakaraNaM, bhramaNaM bhrAntam-itazcetazca gamanaM, trasanaM trastaM-duHkhAdudvejanaM, palAyanaM palAyitaM-kutazcinAzanaM, tathA''gateH-kutazcitkacit, gatezca-kutazcitkacideva, 'viNNAyA' vijJAtAraH / Aha-abhikrAntapratikrAntAbhyAM nAgatigatyoH kazcidbheda iti kimartha bhedenAbhidhAnam?, ucyate, vijJAnavizeSakhyApanArtham, e-14 taduktaM bhavati- ya eva vijAnanti yathA vayamabhikramAmaH pratikramAmo vA ta eva trasAH, na tu vRtiM pratyabhikra- // 141 // maNavanto'pi vahayAdaya iti / Aha-evamapi dvIndriyAdInAmatrasatvaprasaGgaH, abhikramaNapratikramaNabhAve'pyevaM GOOGLE-RECSCIRC04 Eden For Private Personel Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijJAnAbhAvAt, naitadevaM, hetusaMjJAyA avagataH, buddhipUrvakamiva chAyAta uSNamuSNAdvA chAyAM prati teSAmabhikramaNAdibhAvAt, na caivaM vallyAdInAmabhikramaNAdi, oghasaMjJayA pravRtteriti kRtaM prasaGgena / adhikRtatrasabhedAnAha-'je ya' ityAdi, ye ca kITapataGgA ityatra kITA:-kRmayaH, 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNa'miti dvIndriyAH zaGkhAdayo'pi gRhyante, pataGgAH-zalabhA, atrApi pUrvavaccaturindriyA bhramarAdayo'pi gRhyanta iti, tathA yAzca kunthupipIlikA ityanena trIndriyAH sarva eva gRhyante, ata evAha-sarve dvIndriyAH-kRmyAdayaH sarve zrIndriyAHkunthvAdayaH, sarve caturindriyAH-pataGgAdayaH / Aha-ye ca kITapataGgA ityAdAvuddezavyatyayaH kimartham ?, ucyate, 'vicitrA sUtragatiratantraH krama' iti jJApanArtham , sarve paJcendriyAH sAmAnyato, vizeSataH punaH sarve tiryagyonayogavAdayaH, sarve nArakA-ratnaprabhAnArakAdibhedabhinnAH, sarve manujAH-karmabhUmijAdayaH, sarve devA-bhavanavAsyAdayaH, sarvazabdazcAtra parizeSabhedAnAM trasatvakhyApanArthaH, sarva evaite trasAH na vekendriyA iva prasAH sthAvarAzceti, uktaM ca-"pRthivyambuvanaspatayaH sthAvarAH "tejovAyU dvIndriyAdayazca trasAH" (tattvA0 a0 2 sU013-14) iti / 'sarve prANinaH paramadharmANa' iti sarva ete prANino-dIndriyAdayaH pRthivyAdayazca paramadharmANa iti-atra parama-sukhaM taddharmANaH sukhadharmANaH-sukhAbhilASiNa ityarthaH, yatazcaivamityato duHkhotpAdaparijihIrSayA eteSAM SaNNAM jIvanikAyAnAM naiva khayaM daNDaM samArabheteti yogH| SaSThaM jIvanikAyaM nigamayannAha-eSa khalu-anantaroditaH kITAdiH 'SaSTho jIvanikAya' pRthivyAdipazcakApekSayA SaSThatvamasya, trasakAya Jain Educators For Private & Personel Use Only T ww.jainelibrary.org Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 142 // 4 SaDjIva|nikAdhya. jIvasvarUpa iti 'procyate' prakarSaNocyate sarvairevatIrthakaragaNadharairiti pryogaarthH||pryogshc-vidymaankrtRkmidN zarIram, AdimatpratiniyatAkAratvAt , ghaTavat / Aha-idaM trasakAyanigamanamanabhidhAya asthAne 'sarve prANinaH paramadhamANa' ityanantarasUtrasaMbandhisUtrAbhidhAnaM kimartham ?, ucyate, nigamanasUtravyavadhAnavadarthAntareNa vyavadhAnakhyApanArtham, tathAhi-trasakAyanigamanasUtrAvasAno jIvAbhigamaH, atrAntare ajIvAbhigamAdhikAraH, tadarthamabhidhAya cAritradharmoM vaktavyaH, tathA ca vRddhavyAkhyA-eso khalu chaTTho jIvanikAo tasakAutti pavuccaha, esa te jIvAbhigamo bhaNio, iyANiM ajIvAbhigamo bhaNNai-ajIvA duvihA, taMjahA-puggalA ya nopoggalA ya, poggalA chavvihA, taMjahA-suhumasuhumA suhumA suhumabAyarA bAyarasuhumA bAyarA bAyarabAyarA / suhumasudumA paramANupoggalA, suhamA dupaesiyAo ADhatto jAva suhamapariNao aNaMtapaesio khaMdho, suhu|mabAyarA gaMdhapoggalA, bAyarasuhumA vAukkAyasarIrA, bAdarA AukkAyasarIrA ussAdINaM, bAyarabAyarA teuvaNassaipuDhavitasasarIrANi / ahavA caubvihA poggalA, taMjahA-khaMdhA khaMdhadesA khaMdhapaesA paramANupoggalA, 1 eSa khalu SaSTho jIvanikAyaH prasakAya iti procyate, eSa tubhyaM jIvAbhigamo bhaNitaH, idAnImajIvAbhigamo bhaNyate-ajIvA dvividhAH, tadyathA-pudgalAzca nopudgalAca, pudgalAH SaDvidhAH, tadyathA-sUkSmasUkSmAH sUkSmAH sUkSmabAdarA bAdarasUkSmA bAdarA bAdarabAdarAH / sUkSmasUkSmAH paramANupudgalAH, sUkSmA dvipradezikAdArabdho yAvatsUkSmapariNato'nantapradezikaH skandhaH, sUkSmabAdarA gandhapudgalAH, bAdarasUkSmA vAyukAyazarIrANi, bAdarA apkAyazarIrANi avazyAyAdInAM, bAdarabAdarAstejovanaspatipRthvItrasazarIrANi / athavA caturvidhAH pudgalAH, tadyathA-skandhAH skandhadezAH skandhapradezAH paramANupudgalAH / // 142 // Jain Education-Stional For Private & Personel Use Only R w w.jainelibrary.org Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maesa poggalatthikAo gahaNalakSaNo, NopoggalatthikAo tiviho, taMjahA-dhammatthikAo adhammatthi kAo AgAsatthikAo, tattha dhammatthikAo gailakSaNo, adhammatthikAo ThiilakSaNo, AgAsatthikAo avagAhalakkhaNo, tathA caitatsaMvAdyArSam-"duvihA huMti ajIvA poggalanopoggalA ya cha ttivihA paramANumAdi poggala Nopoggala dhammamAdIyA // 1 // suhumasuhumA ya suhamA taha ceva ya suhumabAyarA nneyaa| vAyarasuhumA boyara taha vAyarabAyarA ceva // 2 // paramANu duppaesAdigA u taha gaMdhapoggalA honti / vIU AusarIrA teUmAdINa carimA u // 3 // dhammAdhammA''gAsA loe NopoggalA tihA hoti / jIvAINa gai-| dviiavagAhaNimittagANeyA // 4 // " iccesiM chaNhaM jIvanikAyANaM neva sayaM daMDaM samAraMbhijA nevannehiM daMDaM samAraMbhAvijA daMDaM samAraMbhaMte'vi anne na samaNujANAmi jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM 1 eSa pudgalAstikAyo grahaNalakSaNaH, nopudgalAstikAyastrividhaH, tadyathA-dharmAstikAyaH adharmAstikAyaH AkAzAstikAyaH, tatra dharmAstikAyo gatilakSaNaH adharmAstikAyaH sthitilakSaNaH AkAzAstikAyo'vagAhalakSaNaH |-dvividhaa bhavantyajIvAH pudgalA nopudgalAzca SaTvividhAH / paramANvAdayaH pudgalA | | nopudgalA dharmAstikAyAdayaH // 1 // sUkSmasUkSmAca sUkSmAstathaiva sUkSmabAdarA jJeyAH / bAdarasUkSmA bAdarAstathA bAdarabAdarAvaiva // 2 // paramANuddhipradezikAstu tathA | gandhapudgalA bhavanti / vAyurapcharIrANi tejaAdInAM caramAstu // 3 // dharmAdharmAkAzAstikAyA loke nopudgalAtridhA bhavanti / jIvAdInAM gatisthityavagAhanimittA | jJeyAH // 4 // JainEducation Yl jainelibrary.org Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 143 // Jain Education Int ma vAyA kANaM na karemi na kAravemi karaMtaMpi annaM na samaNujANAmi tassa bhaMte! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / ( sUtra 0 2 ) ukta jIvAbhigamaH, sAmprataM cAritradharmaH, tatroktasaMbandhamevedaM sUtram -- 'icesiM' ityAdi, sarve prANinaH paramadharmANa ityanena hetunA 'eteSAM SaNNAM jIvanikAyAnA' miti, supAM supo bhavantIti saptamyarthe SaSThI, eteSu SaTsu jIvanikAyeSu - anantaroditakharUpeSu naiva 'svayam' AtmanA 'daNDa' saMghaTTana paritApanAdilakSaNaM 'samArabheta' pravartayet, tathA naiva 'anyaiH' preSyAdibhiH 'daNDam' uktalakSaNaM 'samAraMbhayet' kArayedityarthaH, daNDaM samArabhamANAnapyanyAn prANino 'na samanujAnIyAt' nAnumodayediti vidhAyakaM bhagavadvacanam / yatazcaivamato 'yAvajjIva' mityAdi yAvad vyutsRjAmi, evamidaM samyak pratipadyetetyaidamparya, padArthastu - jIvanaM jIvA yAvajjIvA yAvajjIvam-AprANoparamAdityarthaH kimityAha - 'trividhaM trividhene' ti tisro vidhA- vidhAnAni kRtAdirUpA asyeti trividhaH, daNDa iti gamyate, taM trividhena karaNena, etadupanyasyati -- manasA vAcA kAyena, eteSAM svarUpaM prasiddhameva, asya ca karaNasya karma uktalakSaNo daNDaH, taM vastuto nirAkAryatayA sUtreNaivopanyasyannAha -'na karomi svayaM, na kArayAmyanyaiH kurvantamapyanyaM na samanujAnAmIti, 'tasya bhadanta ! pratikrAmAmI'ti 1 liGokavAd, tathA ca nAyapuruSavacanenApyuktau kSatiH. 4 SaDjIvanikAdhya0 jIvasvarUpaM // 143 // ainelibrary.org Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasyetyadhikRto daNDaH saMbadhyate, saMbandhalakSaNA avayavalakSaNA vA SaSThI, yo'sau trikAlaviSayo daNDastasya saMbandhinamatItamavayavaM pratikrAmAmi, na vartamAnamanAgataM vA, atItasyaiva pratikramaNAt, pratyutpannasya saMvaraNAdanAgatasya pratyAkhyAnAditi, bhadanteti gurorAmantraNam, bhadanta bhavAnta bhayAnta iti sAdhAraNA zrutiH, etacca gurusAkSikyeva vratapratipattiH sAdhvIti jJApanArtha, pratikrAmAmIti bhUtAddaNDAnnivarte'hamityuktaM bhavati, tasmAcca nivRttiryattadanumaterviramaNamiti, tathA 'nindAmi garhAmI ti, atrAtmasAkSikI nindA parasA|kSikI gardI-jugupsocyate, 'AtmAnam' atItadaNDakAriNamailAdhyaM 'vyutsRjAmIti vividhArtho vizeSArtho vA vizabdaH ucchabdo bhRzArthaH sRjAmIti-tyajAmi, tatazca vividhaM vizeSeNa vA bhRzaM tyajAmi vyutsRjA-2 mIti / Aha-yadyevamatItadaNDapratikramaNamAtramasyaidamparya na pratyutpannasaMvaraNamanAgatapratyAkhyAnaM ceti, naita-18 devaM, na karomItyAdinA tadubhayasiddheriti // paDhame bhaMte! mahavvae pANAivAyAo veramaNaM, savvaM bhaMte ! pANAivAyaM paJcakkhAmi, se suhumaM vA bAyaraM vA tasaM vA thAvaraM vA, neva sayaM pANe aivAijjA neva'nnehi pANe aivAyAvijjA pANe aivAyaMte'vi anne na samaNujANAmi, jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujA JainEducation For Private Personel Use Only R w.jainelibrary.org Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH | // 144 // Jain Education NAmi, tassa bhaMte! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / paDhame bhaMte! mahavva uvaTTiomi savvAo pANAivAyAo veramaNaM // 1 // sUtra0 3 ) ayaM cAtmapratipattya daNDanikSepaH sAmAnyavizeSarUpa iti, sAmAnyenoktalakSaNa eva, sa tu vizeSataH paJca mahAvratarUpatayA'pyaGgIkartavya iti mahAvratAnyAha - 'paDhame bhaMte' ityAdi, sUtrakramaprAmANyAt prANAtipAtaviramaNaM prathamaM tasmin bhadanteti gurorAmantraNaM, 'mahAvrata' iti mahacca tadrataM ca mahAvrataM, mahattvaM cAsya zrAvakasaMvandhyaNuvratApekSayeti / atrAntare saptacatvAriMzadadhikapratyAkhyAnabhaGgakazatAdhikAraH, tatreyaM gAthA - 'sIyAlaM bhaMgasayaM paJcakkhANaMmi jassa ubaladdhaM / so paJcakhANakusalo sesA savve akusalA u // 1 // ' enAM cAsaMmohArthamupariSTAdvyAkhyAsyAmaH / tasmin mahAvrate 'prANAtipAtAdviramaNa miti prANA-indriyAdayaH teSAmatipAtaH prANAtipAtaH - jIvasya mahAduHkhotpAdanaM, na tu jIvAtipAta eva, tasmAt prANAtipAtAdviramaNaM, viramaNaM nAma samyagjJAnazraddhAnapUrvakaM sarvathA nivartanaM, bhagavatoktamiti vAkyazeSaH, yatazcaivamata upAdeyametaditi vinizcitya 'sarve bhadanta ! prANAtipAtaM pratyAkhyAmIti sarvamiti - niravazeSaM na tu paristhUrameva, bhadanteti gurvAmantraNaM, prANAtipAtamiti pUrvavat, pratyAkhyAmIti pratizabdaH pratiSedhe AGAbhimukhye yA prakathane, pratIpamabhimukhaM khyApanaM prANAtipAtasya karomi pratyAkhyAmIti, athavA - pratyAcakSe - saMvRtAtmA sAmpratamanAga 4 SaDjIvanikAdhya0 jIvasvarUpaM // 144 // w.jainelibrary.org Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza0 25 tapratiSedhasya AdareNAbhidhAnaM karomItyarthaH, anena vratArthaparijJAnAdiguNayukta upasthAnAI ityetadAha, uktaM ca - " paDhie ya kahiya ahigaya pariharauvaThAvaNAI jogotti / chakaM tIhi~ visuddhaM parihara NavaeNa bhedreNa // 1 // paDapAsAuramAdI dihaMtA hoMti vayasamAruhaNe / jaha maliNAisu dosA suddhAddasu NevamihApi // 2 // " ityAdi, etesiM lesuddeseNa sIsahiyaTTayAe attho bhaNNai-paDhiyAe satyapariNNAe dasakAlie chajjIvaNikAe vA, kahiyAe atthao, abhigayAe samaM parikkhiUNa-pariharai chajjIvaNiyAe maNavayaNakAehiM kayakArAviyANumaibhedeNa, tao ThAvijjai, Na annahA / ime ya ittha paDAdI dihaMtA-mahalo paDo Na raMgijaha sohio raMgijara, asohie mUlapAe pAsAo Na kijjai sohie kijjai, vamaNAIhiM asohie Aure osahaM na dijjai sohie dijai, asaMThavie rayaNe paMDibaMdho na kijjai saMThavie kijjai, evaM paDhiyakahiyA 1 paThite ca kathite adhigate pariharati upasthApanAyA yogya iti / SaTuM tribhirvizuddhaM parihara navakena bhedena // 1 // paTaprAsAdAturAdayo dRSTAntA bhavanti | vratasamArohaNe / yathA malinAdiSu doSAH zuddheSu naivamihApi // 2 // etayorlezoddezena ziSyahitArthAyArtho bhaNyate - paThitAyAM zastraparijJAyAM dazavaikAlikasya SaDjIvanikAyAM vA kathitAyAmarthataH, abhigatAyAM samyak parIkSya -- pariharati SaDjIvanikAyAn manovacanakAyaiH kRtakAritAnumatibhedena tata upasthApyate, nAnyathA / ime cAtra paTAdayo dRSTAntAH - malinaH paTo na rajyate zodhito rajyate, azodhite mUlapAde prAsAdo na kriyate zodhite kriyate, vamanAdibhirazodhite Ature auSadhaM na dIyate zodhite dIyate, asaMsthApite ratne pratibandho na kriyate saMsthApite kriyate, evaM paThitakathitAdibhirazodhite ziSye na vratAropaNaM kriyate zodhite kriyate, azodhite ca (upasthApanAyAH ) karaNe gurordoSAH, zodhite'pAlane ziSyasya doSa iti kRtaM prasaGgena 2 alaGkAreSu nyAsaH . Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 145 // ihiM asohie sIse Na vayArovaNaM kijai sohie kijjai, asohie ya karaNe guruNo dosA, sohiyApAlaNe 4 SaDjIvasissassa doso tti kayaM pasaMgeNa / yaduktam-'sarva bhadanta! prANAtipAtaM pratyAkhyAmIti tadetadvizeSeNa a nikAdhya bhidhitsurAha-se suhumaM ve'tyAdi, sezabdo mAgadhadezIprasiddhaH athazabdArthaH, sa copanyAse, tadyathA-sUkSma jIvasvarUpaM vA bAdaraM vA trasaM vA sthAvaraM vA' atra sUkSmo'lpaH parigRhyate na tu sUkSmanAmakarmodayAtsUkSmaH, tasya kAyena vyApAdanAsaMbhavAt, tadetadvizeSato'bhidhitsurAha-'bAdaro'pi sthUraH, sa caikaiko dvidhA-trasaH sthAvarazca, sUkSmatrasaH kunthvAdiH sthAvaro vanaspatyAdiH, bAdarastraso gavAdiH sthAvaraH pRthivyAdiH, etAna, 'Neva sayaM| pANe aivAejatti prAkRtazailyA chAndasatvAt, 'tiGa tiGo bhavantIti nyAyAt naiva svayaM prANinaH ati-18 pAtayAmi, naivAnyaiH prANino'tipAtayAmi, prANino'tipAtayato'pyanyAnna samanujAnAmi, yAvajjIvamityAdi pUrvavat / iha ca 'sUkSma vA bAdaraM ve'tyAdinopalakSita 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNa'miti caturvidhaHprANAtipAto draSTavyaH, tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazceti, tatra dravyataH SaTsu jIvanikAyeSu sUkSmAdibhedabhinneSu, kSetrato loke tiryaglokAdibhedabhinne, kAlato'tItAdau rAtryAdau vA, bhAvato rAgeNa vA dveSeNa vA, mAMsA-1 dirAgazatrudveSAbhyAM tadupapatteriti / caturbhaGgikA cAtra-davao NAmege pANAivAe Na bhAvao ityAdirUpA yathA dUmapuSpikAyAM tathA draSTavyeti / vratapratipattiM nigamayannAha-prathame bhadanta ! mahAvrate 'upasthito'smi'upa-sA- // 145 // 1 dravyato nAmaikaH prANAtipAto na bhAvataH. Jain Education Intel For Private & Personel Use Only (Malinelibrary.org Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmIpyena tatpariNAmApattyA sthitaH, ita Arabhya mama sarvasmAtprANAtipAtAdviramaNamiti / 'bhadanta' ity| nena cAdimadhyAvasAneSu gurumanApRcchaya na kiMcitkartavyaM kRtaM ca tasmai nivedanIyamevaM tadArAdhitaM bhavatItye-15 vamAha // uktaM prathamaM mahAvratam // azAvare dace bhaMte ! mahavvae musAvAyAo veramaNaM, savvaM bhaMte! masAvAyaM paJcakkhAmi. se kohA vA lohA vA bhayA vA hAsA vA, neva sayaM musaM vaijjA neva'nnehiM musaM vAyAvijjA musaM vayaMte'vi anne na samaNujANAmi jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karatapi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / ducce bhaMte ! mahavvae uvaTThiomi savvAo musAvAyAo veramaNaM 2 // (sU0 4) idAnIM dvitIyamAha-'ahAvare' ityAdi, 'athAparasmin dvitIye bhadanta ! mahAvrate mRSAvAdAdviramaNaM, sarva bhadanta! mRSAvAdaM pratyAkhyAmIti pUrvavat, tadyathA-'krodhAdvA lobhAdve'tyanenAdyantagrahaNAnmAnamAyAparigrahaH, 'bhayAvA hAsyAdvA' ityanena tu premadveSakalahAbhyAkhyAnAdiparigrahaH, 'Neva sayaM musaM vaejatti naiva Jain Education Holi For Private & Personel Use Only X w .jainelibrary.org Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 dazavaikA0 svayaM mRSA vadAmi naivAnyairmRSA vAdayAmi mRSA vadato'pyanyAn na samanujAnAmi ityetat 'yAvajjIva'mi-4ApaDalI hAri-vRttiH tyAdi ca bhAvArthamadhikRtya pUrvavat / vizeSastvayam-mRSAvAdazcaturvidhaH, tadyathA-sadbhAvapratiSedhaH asadbhAvo- nikAdhya // 146 // dbhAvanaM arthAntaraM gardA ca, tatra sadbhAvapratiSedho yathA-nAstyAtmA nAsti puNyaM pApaM cetyAdi, asadbhAvo- jIvasvarUpa sadbhAvanaM yathA-astyAtmA sarvagataH zyAmAkatandulamAno vetyAdi, arthAntaraM gAmazvamabhidadhata ityAdi, gA~ kANaM kANamabhidadhata ityAdiH, punarayaM krodhAdibhAvopalakSitazcaturvidhaH, tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, dravyataH sarvadravyeSvanyathAprarUpaNAt kSetrato lokAlokayoH kAlato rAtryAdau bhAvataH krodhAdibhiH iti / dravyAdicaturbhaGgI punariyam-davao NAmege musAvAe No bhAvao bhAvao NAmege No davvao ege davvao'vi bhAvao'vi ege No davao No bhAvao / tattha koi kahiMci hiMsujao bhaNai-io tae |pasumiNA(gA)iNo diTThatti ?, so dayAe dihAvi bhaNai-Na diTThatti, esa davao musAvAo no bhAvao, avaro musaM bhaNIhAmittipariNao sahasA saccaM bhaNai esa bhAvao no davao, avaro musaM bhaNIhAmittipariNao musaM ceva bhaNaha, esa davvaovi bhAvao'vi, caramabhaMgo puNa muNNo 2 // 1vyato nAmaiko mRSAvAda no bhAvataH bhAvato nAmaiko no dravyataH eko dravyato'pi bhAvato'pi eko no dravyato no bhAvataH, tatra ko'pi kutracit hiMsomadyato bhaNati-itastvayA pazumRgAdayo dRSTA iti !, sa dayayA dRSTA api bhaNati na dRSTA iti, eSa dravyato mRSAvAdo na bhAvataH, aparI mRSA bhaNibhyAmIti pariNataH MIL146 // sahasA savaM bhaNati eSa bhAvato no dravyataH, aparo mRSA bhaNiyAmIti pariNato mRSaiva bhaNati eSa dravyato'pi bhAvato'pi, caramabhaGgaH punaH zUnyaH. Jain Education For Private Personel Use Only VDainelibrary.org Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahAvare tacce bhaMte! mahavvae adinnAdANAo veramaNaM, savvaM bhaMte! adinnAdANaM paccakkhAmi, se gAme vA nagare vA rapaNe vA appaM vA bahuM vA aNuM vA thUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA neva sayaM adinnaM gihijA neva'nnehiM adinnaM giNhAvijjA adinnaM giNhate vi anne na samaNujANAmi jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi / tassa bhaMte! paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / tacce bhaMte ! mahavvae uvaTTiomi savvAo adinnAdANAo veramaNaM 3 // (sU05) uktaM dvitIyaM mahAvratam, adhunA tRtIyamAha-'ahAvare' ityAdi, athAparasmiMstRtIye bhadanta! mahAvrate adattAdAnAdviramaNaM, sarva bhadanta ! adattAdAnaM pratyAkhyAmIti pUrvavat, tadyathA-'grAme vA nagare vA araNye vA' iti, anena kSetraparigrahaH, tatra grasati buddhyAdIn guNAniti grAmaH tasmin, nAsmin karo vidyata iti nakaram, araNyaM-kAnanAdi / tathA 'alpaM vA bahu vA aNu vA sthUlaM vA cittavadvA acittavadvA iti, anena | tu dravyaparigrahaH, tatrAlpaM-mUlyata eraNDakASThAdi bahu-vajrAdi aNu-pramANato vanAdi sthUlam-eraNDakASThAdi, in Eduent an HD ww.jainelibrary.org Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 147 // Jain Education In etacca cittavadvA acittavadveti cetanAcetanamityarthaH / 'Neva sayamadiSNaM gehijjatti naiva khayamadattaM gRhNAmi naivAnyairadattaM grAhayAmi adattaM gRhNato'pyanyAn na samanujAnAmItyetadyAvajjIvamityAdi ca bhAvArthamadhikRtya pUrvavat, vizeSastvayam - adattAdAnaM caturvidhaM dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca dravyato'lpAdau kSetrato grAmAdau kAlato rAtryAdau bhAvato rAgadveSAbhyAm / dravyAdicaturbhaGgI punariyam - davvao NAmege adiNNAdANe No bhAvao bhAvao NAmege No davvao ege davvao'vi bhAvao'vi ege No davvao No bhAvao / tattha arattaduTThassa sAhuNo kahiMci aNaNuNNaveUNa taNAi gevhao davvao adiNNAdANaM No bhAvao, harAmIti anbhujjayassa tadasaMpattIe bhAvao no davvao, evaM ceva saMpattIe davbaovi bhAvaovi, carimabhaMgo puNa sunno // ahAvare cautthe bhaMte! mahavvae mehuNAo veramaNaM, savvaM bhaMte! mehuNaM paJcakkhAmi, se divvaM vA mANusaM vA tirikkhajoNiyaM vA, neva sayaM mehuNaM sevijjA neva'nnehiM mehuNaM 1 dravyato nAmaikamadattAdAnaM no bhAvataH bhAvato nAmaikaM no dravyataH ekaM dravyato'pi bhAvato'pi ekaM no dravyato no bhAvataH, tatrAratadviSTasya sAdhoH kutracit ananujJApya tRNAdi gRhato dravyato'dattAdAnaM na bhAvataH harAmItyabhyudyatasya tadasaMpattau bhAvato no dravyataH evameva saMpattau dravyato'pi bhAvato'pi, caramabhaGgaH punaH zUnyaH / 4 SaDjIvanikAdhya0 jIvasvarUpaM // 147 // Jainelibrary.org Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevAvijjA mehuNaM sevaMte'vi anne na samaNujANAmi jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte ! paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / cautthe bhaMte! mahavvae uvaTTiomi savvAo mehuNAo veramaNaM 4 // (sU06) / uktaM tRtIyaM mahAvratam, idAnIM caturthamAha-ahAvareM ityAdi, athAparasmiMzcaturthe bhadanta! mahAvrate maithunAdviramaNaM, sarva bhadanta ! maithunaM pratyAkhyAmIti pUrvavat, tadyathA-daivaM vA mAnuSaM vA tairyagyonaM vA, anena dravyaparigrahaH, devInAmidaM daivam , apsaro'marasaMbandhItibhAvaH, etacca rUpeSu vA rUpasahagateSu vA dravyeSu bhavati, tatra rUpANi-nirjIvAni pratimArUpANyucyante, rUpasahagatAni tu sajIvAni, bhUSaNavikalAni vA rUpANi bhUSaNasahitAni tu rUpasahagatAni, evaM mAnuSaM tairyagyonaM ca veditavyamiti, 'Neva sayaM mehuNaM sevijA' naivadA khayaM maithuna seve, naivAnyamaithunaM sevayAmi, maithunaM sevamAnAnapyanyAnna samanujAnAmi ityetadyAvajjIvamityAdi ca bhAvArthamadhikRtya pUrvavat / vizeSastvayam-maithunaM caturvidhaM dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, dravyato divyAdau kSetratastriSu lokeSu kAlato rAtryAdau bhAvato rAgadveSAbhyAm / doseNamimIe vayaM bhaMjemitti dosu 1 dveSeNAsyA bataM bhajAmi iti dveSodbhavaM, rAgeNa bhavati. Jain Education U DIE For Private Personal use only M.jainelibrary.org Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4- 6 dazavaikA0 hAri-vRttiH // 148 // bhavaM, rAgeNa hoi / dravyAdicaturbhaGgI viyam-davvao NAmege mehuNe No bhAvao1 bhAvao NAmege No 4 Sar3ajIvadavvao 2 ege vvaovi bhAvaovi 3 ege No davvao No bhAvao4, tattha arattaduTThAe itthiyAe / nikAdhya balA paribhujamANIe dabbao mehuNaM No bhAvao, mehuNasaNNApariNayassa tadasaMpattIe bhAvao No davao, jIvasvarUpa evaM ceva saMpattIe davvao'vi bhAvaovi, caramabhaMgo puNa sunno // ahAvare paMcame bhaMte ! mahavvae pariggahAo veramaNaM, savvaM bhaMte ! pariggahaM paccakkhAmi, se appaM vA bahuM vA aNuM vA thUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA neva sayaM pariggahaM parigihijA nava'nnehiM pariggahaM parigiNhAvijA pariggahaM parigiNhate'vi anne na samaNujANijjA jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte ! paDikamAmi niMdAmi gari1 dravyato nAmaikaM maithunaM na bhAvataH 1 bhAvato nAmaikaM na dravyataH 2 ekaM dravyato'pi bhAvato'pi 3 ekaM na dravyato na bhAvataH 4 / tatra araktadviSTAyAH liyA balAt paribhujyamAnAyA dravyato maithunaM na bhAvataH, maithunasaMjJApariNatasya tadasaMpattau bhAvato na dravyataH, evameva saMpattI dravyato'pi bhAvato'pi, caramabhaGgaH punaH zUnyaH. H // 148 // JainEducation For Private Personal use only jainelibrary.org Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ REACH hAmi appANaM vosirAmi / paMcame bhaMte! mahavvae uvaTTiomi savvAo pariggahAo veramaNaM 5 // (sU07) uktaM caturthaM mahAvrataM, sAmprataM paJcamamAha-'ahAvare ityAdi, athAparasmin pazcame bhadanta! mahAvrate parigrahAdviramaNaM, sarva bhadanta ! parigrahaM pratyAkhyAmIti pUrvavat / tadyathA-alpaM vetyAdyavayavavyAkhyApi pUrvavadeva,3|| naiva khayaM parigrahaM parigRhNAmi naivAnyaiH parigrahaM parigrAhayAmi parigrahaM parigRhNato'pyanyAnna samanujAnAmItyetadyAvajjIvamityAdi ca bhAvArthamadhikRtya pUrvavat, vizeSastvayam-parigrahazcaturvidhaH, tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, dravyataH sarvadravyeSu kSetrato loke kAlato rAtryAdau bhAvato rAgadveSAbhyAm , anyadveSe parigrahopapatteH / dravyAdicaturbhaGgI punariyam-davvao nAmege pariggahe No bhAvao1 bhAvao NAmege No davvao2 ege davaovi bhAvao'vi 3 ege No davao No bhaavo8| tattha arattaduhassa dhammovagaraNaM davvao pariggaho No bhAvao, mucchiyassa tadasaMpattIe bhAvao Na davvao, evaM ceva saMpattIe davao'vi bhAvao'vi, caramabhaMgo uNa sunno|| . 1 dravyato nAmaikaH parigraho no bhAvataH 1 bhAvato nAmaiko no dravyataH 2 eko dravyato'pi bhAvato'pi 3 eko no dravyato no bhAvataH 4 / tatrArakadviSTasya | mAdharmopakaraNaM dravyataH parigraho no bhAvataH, mUJchitasya tadasaMpattI bhAvato no dravyataH, evameva saMpattI dravyato'pi bhAvato'pi, caramabhAH punaH zunyaH. ERS en Education For Private Personal Use Only ainelibrary.org Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 149 // Jain Education Internat ahAvare chaTTe bhaMte! vae rAI bhoyaNAo veramaNaM, savvaM bhaMte! rAIbhoyaNaM paJcakkhAmi, se asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA, neva sayaM rAI bhuMjejjA neva'nnehiM rAI bhuMjAvijjA rAI bhuMjaMte'vi anne na samaNujANejjA jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNaM vAyA kANaM na karemi na kAravemi karaMtaMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte! pamikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi / chaTTe bhaMte! vae uvaTTiomi savvAo rAIbhoyaNAo veramaNaM 6 // ( sU0 8) icceyAI paMca mahavvayAI rAibhoyaNaveramaNachaTTAI attahiyaTTayAe uvasaMpajittA NaM viharAmi // ( sU09) 4 SaDjIvanikAdhya0 jIvasvarUpaM uktaM paJcamaM mahAvratam, adhunA SaSThaM vratamAha - 'ahAvare' ityAdi, athAparasmin SaSThe bhadanta ! vrate rAtribhojanAdviramaNaM, sarva bhadanta ! rAtribhojanaM pratyAkhyAmIti pUrvavat, tadyathA-azanaM vA pAnaM vA khAdyaM vA svAyaM vA, azyata ityazanam - odanAdi, pIyata iti pAnaM mRdvIkApAnAdi khAdyata iti khAdyaM - kharjUrAdi khAdyata iti khAyaM-tAmbUlAdi, 'Neva sayaM rAI bhuMjejjA' naiva svayaM rAtrau bhuJje naivAnyai rAtrau bhojayAmi rAtrau 1 // 149 // bhuJjAnAnapyanyAnnaiva samanujAnAmi ityetadyAvajjIvamityAdi ca bhAvArthamadhikRtya pUrvavat / vizeSastvayam - rAtri jainelibrary.org Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int bhojanaM caturvidhaM, tadyathA - dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca dravyatastvazanAdau kSetrato'rdhatRtIyeSu dvIpasa mudreSu kAlato rAtryAdau bhAvato rAgadveSAbhyAmiti / kharUpato'pyasya cAturvidhyaM tadyathA - rAtrau gRhNAti rAtrau bhuGkte 1 rAtrau gRhNAti divA bhuGkte 2 divA gRhNAti rAtrau bhuGkte 3 divA gRhNAti divA bhuGkte 4 saMnidhiparibhoge, dravyAdicaturbhaGgI punariyama- davvao NAmege rAI bhuMjai No bhAvao 1 bhAvao NAmege No davvao 2 ege | davvao'vi bhAvao'vi 3 ege No davvao No bhAvao 4, tattha aNuggae sUrie uggaotti atthamie vA aNatthamiotti aratadRTThassa kAraNaotti rayaNIe vA bhuMjamANassa davvao rAIbhoaNaM No bhAvao, rayaNIe bhuMjAmi mucchiyassa tadasaMpattIe bhAvao No davvao, evaM ceva saMpattIe davvao'vi bhAvao'vi, cautthabhaMgo uNa sunno / etacca rAtribhojanaM prathamacaramatIrthakaratIrthayoH RjujaDavakrajaDapuruSApekSayA mUlaguNatvakhyApanArthe mahAvratopari paThitaM, madhyamatIrthakaratIrtheSu punaH RjuprajJapuruSApekSayottaraguNavarga iti // samastatratAbhyupagamakhyApanAyAha - 'icceyAI' ityAdi, 'ityetAni' anantaroditAni paJca mahAvratAni rAtribhojanaviramaNaSaSThAni, kimityAha - ' AtmahitAya' Atmahito- mokSastadartham, anenAnyArtha tattvato batA 1 dravyato nAmaiko rAtrI bhuke no bhAvataH 1 bhAvato nAmaiko no dravyataH 2 eko dravyato'pi bhAvato'pi 3eko no dravyato no bhAvataH 4 / tatrAnugate sUrye udgata iti astamite vA'nastamita iti aratadviSTasya kAraNato vA rAtrau bhujAnasya dravyato rAtribhojanaM no bhAvataH, rAtrau bhuje iti mUcchitasya tadasaMpattau bhAvato no dravyataH, evameva saMpattI dravyato'pi bhAvato'pi caturtho bhaGgaH punaH zUnyaH. ainelibrary.org Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 15 // bhAvamAha, tadabhilASAnumatyA hiMsAdAvanumatyAdibhAvot, 'upasaMpadya sAmIpyenAGgIkRtya vratAni 'viharAmiSar3ajIvasusAdhuvihAreNa, tadabhAve cAGgIkRtAnAmapi vratAnAmabhAvAt , doSAzca hiMsAdikartRNAmalpAyurjihvAccheda- nikAdhya. dAridyapaNDakadAkhitatvAdayo vAcyA iti / sAmprataM prAgupanyastagAthA vyAkhyAyate-'saptacatvAriMzadadhika- jIvasvarUpaM bhaGgazataM' vakSyamANalakSaNaM 'pratyAkhyAne pratyAkhyAnaviSayaM, yasyopalabdhaM bhavati 'sa' itthaMbhUtaH pratyAkhyAne kuzalo-nipuNaH, zeSAH sarve 'akuzalAH tadanabhijJA iti gAthAsamAsArthaH / avayavArthastu bhaGgakayojanApradhAnaH, sa caivaM draSTavyaH-'tinni tiyA tini duyA tinnikekA ya hoti joesu / tiduekaM tiduekaM tidueka ceva karaNAI // 1 // trayastrikAH (333) trayo dvikAH (222) trayazcaikakA (111) bhavanti yogeSu / kAyavAGmanovyApAralakSaNeSu, trINi dvayamekaM trINi dvayamekaM trINi dvayamekaM caiva karaNAni-manovAkAyalakSaNAni iti padaghaTanA / bhAvArthastu sthApanayA nirdizyate, (darya) sA ceyam-313123131 / kA'tra bhAvanA ?, na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi maNeNaM vAyAe kAraNaM ekko bheo| iyANi biio-Na karei Na kAravei karaMtaMpi annaM na samaNujANai maNeNaM vAyAe ikko bhaMgo tahA maNeNaM kAraNaM bihao bhaMgo tahA vAyAe kAraNa ya taio bhaMgo, biio mUlabheo go| iyANiM taio-Na karei Na kAraveha karaMtaMpi annaM na // 15 // 1 narendratvAdyabhilASahetunA. 2 doSaprAptyavagamAt. 3 prathamavate trividhaM trividhenetyasya vyAkhyAne. nirdizyamA trINi jayazcaikakA ( Jain Education For Private & Personel Use Only R ainelibrary.org Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaNujANai maNeNaM ekko vAyAe biiyo kAraNaM taio, gao taio muulbheo| iyANi cauttho-Na karei Na kAravei maNeNaM vAyAe kAeNaM ikko na karei karataM NANujANai biio Na kAravei karataM NANujANai taio, gao cauttho mUlabheo / iyANiM paMcamo-Na karei Na kAravei maNeNaM vAyAe eko Na karei karataM NANujANai biio Na kAravei karataM NANujANai taio, ee tinni bhaMgA maNeNaM vAyAe laddhA, anne'vi tinni maNeNaM kAeNa ya labbhaMti, tahAvare'vi vAyAe kAeNa ya lambhaMti tinni, evameva savve ee nava, paMcamo'pyukto mUlabhedaH / idAnIM SaSThaH-Na karei Na kAravei maNeNaM ikko, tahA Na karei karataM NANujANai maNeNaM biio, Na kAravei karataM NANujANai manasaiva tRtIyaH, evaM vAyAe kAeNavi tini tinni bhaMgA labhaMti, ee'vi sabve Nava, uktaH SaSTho mUlabhedaH / saptamo'bhidhIyate-Na karei maNeNaM vAyAe kAeNaM ekko, evaM Na kAravei maNAdIhiM biio, karaMtaM NANujANai taio, saptamo'pyukto mUlabhedaH / idAnImaSTamaH-Na karei maNeNaM vAyAe ekko, maNeNaM kAraNa ya biio, tahA vAyAe kAeNa ya taio, evaM Na kAravei etthaMpi tinni bhaMgA, evameva karataM NANujANai etthaMpi tinni bhaMgA, ee sabve Nava, ukto'STamaH / idAnIM navamaH-Na karei maNeNaM eko, Na kAralavei biio, karaMtaM NANujANai taio, evaM vAyAe biiyaM kAyeNavi hoi taiyaM, evamete savvevi miliyA Nava, navamo'pyuktaH / AgataguNanamidAnI kriyate-laddhaphalamANameyaM bhaMgA u havaMti aunnpnnaasN| 1 labdhaM phalamAnametat bhaGgAstu bhavanti ekonapazcAzat / daza026 Jain Education in For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakA0 hAri-vRttiH // 151 // tIyANAgayasaMpatiguNiyaM kAleNa hoi imaM ||1||siiyaalN bhaMgasayaM, kaha ? kAlatieNa hoti guNaNA u|tiitss 4 SaDjIvapaDikkamaNaM paJcuppannassa saMvaraNaM // 2 // paJcakakhANaM ca tahA hoi ya esassa esa guNaNA u| kAlatieNaM bhaNiyaM nikAdhya jiNagaNadharavAyaehiM ca // 3 // ' iti gAthArthaH // uktazcAritradharmaH, sAmprataM yatanAyA avasaraH, tathA cAha-18jIvasvarUpaM se bhikkha vA bhikkhaNI vA saMjayavirayapaDihayapaJcakkhAyapAvakamme diA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA se puDhaviM vA bhittiM vA silaM vA lelaM vA sasarakkhaM vA kAyaM sasarakkhaM vA vatthaM hattheNa vA pAeNa vA kaTe. Na vA kiliMceNa vA aMguliyAe vA silAgAe vA silAgahattheNa vA na AlihijjA na vilihijjA na ghahijjA na bhiMdijA annaM na AlihAvijjA na vilihAvijA na ghaTAvijjA na bhiMdAvijjA annaM AlihaMtaM vA vilihaMtaM vA ghaTuMtaM vA bhiMdaMtaM vA na sama NujANejA jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAra1 atItAnAgatasaMpratikAlena guNitaM bhavatIdam // 1 // saptacatvAriMzaM bhajazataM, kathaM ? kAlatrayeNa bhavati guNanAttu / atItasya pratikramaNaM pratyutpannasya // 15 // saMvaraNam // 2 // pratyAkhyAnaM ca tathA bhavati ca eSyata eSA (etasmAt ) guNanA tu / kAlatrikeNa bhaNitA jinagaNadharavAcakaiH // 3 // COM Jnin Education Inter For Private Personal use only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte! paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi 1 // (sU0 10) / 'se' iti nirdeze sa yo'sau mahAvratayukto, bhikSurvA bhikSukI vA-ArambhaparityAgAdharmakAyapAlanAya hai| bhikSaNazIlo bhikSuH, evaM bhikSukyapi, puruSosamo dharma iti bhikSurvizeSyate, tadvizeSaNAni ca bhikSukyA api draSTavyAnIti, Aha-saMyataviratapratihatapratyAkhyAtapApakarmA tatra sAmastyena yataH saMyataH-saptadazaprakArasaMyamopetaH, vividham-anekadhA dvAdazavidhe tapasi rato viratA, pratihatapratyAkhyAtapApakarmeti-pratihataMsthitihAsato granthibhedena pratyAkhyAtaM-hetvabhAvataH punarvRddhyabhAvena pApaM karma-jJAnAvaraNIyAdi yena sa tathAvidhA, 'divA vA rAtrau vA eko vA pariSadto vA supto vA jAgradvA rAtrau supto divA jAgrat, kAraNika ekaH, zeSakAlaM pariSadgataH, idaM ca vakSyamANaM na kuryAt / 'se puDhaviM vA' ityAdi, tadyathA-pRthivIM yA bhitti vA zilAM vA loSTaM vA, tatra pRthivI-loSTAdirahitA bhittiH-nadItaTI zilA-vizAla: pASANaH loSTa:-prasiddhaH, tathA saha rajasA-AraNyapAMzulakSaNena vartata iti sarajaskastaM sarajaskaM vA 'kAyam kAyamiti dehaM tathA sarajaskaM vA vastraM-colapaTTakAdi 'ekagrahaNe tajAtIyagrahaNa'miti pAtrAdiparigrahaH, etat kimityAha6 hastena vA pAdena vA kASThena vA kaliona vA-kSudrakASTharUpeNa aGgulyA vA zalAkayA vA-ayAzalAkAdirU SACRACACASSASSAGAR Jain Education in For Private & Personel Use Only Gorainelibrary.org Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 152 // Jain Education In payA zalAkAhastena vA-zalAkAsaMghAtarUpeNa 'NAlihijja'tti nAlikhet na vilikhet na ghaTTayet na bhindyAt, tatra ISatsakRdvA''lekhanaM, nitarAmanekazo vA vilekhanaM, ghaTTanaM cAlanaM, bhedo vidAraNam, etat svayaM na kuryAt, tathA anyamanyena vA nAlekhayet na vilekhayet na ghaTTayet na bhedayet, tathA'nyaM svata eva AlikhantaM vA | vilikhantaM vA ghaTTayantaM vA bhindantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavat // sebhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihaya paJcakkhAyapAvakamme diA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sute vA jAgaramANe vA se udagaM vA osaM vA himaM vA mahiyaM vA karagaM vA harataNugaM vA suddhodagaM vA udaullaM vA kArya udaullaM vA vatthaM sasiNiddhaM vA kAryaM sasiNiddhaM vA vatthaM na AmusijjA na saMphusijA na AvIlijjA na pavIlijjA na akkhoDijjA na pakkhoDijjA na AyAvijjA na payAvijjA annaM na AmusAvijjA na saMphusAvijA na AvIlAvijA na pavIlAvijjA na akkhoDAvijjA na pakkhoDAvijjA na AyAvijjA na payAvijjA annaM AmusaMtaM vA saMphusaMtaM vA AvItaM vA pavitaM vA akkhoDataM vA pakkhoDaMtaM vA AyAvaMtaM vA payAvaMtaM vA na sama 4 SaDjIva| nikAdhya0 jIvasvarUpaM - // 152 // ainelibrary.org Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte jANejjA jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAra - ma karaMtaMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appA vosirAmi // ( sU0 11 ) tathA 'se bhikkhU vA ityAdi yAvajjAgaramANe vatti pUrvavadeva / 'se udagaM vetyAdi, tadyathA-udakaM vA avazyAyaM vA himaM vA mahikAM vA karakaM vA haratanuM vA zuddhodakaM vA, tatrodakaM - zirApAnIyam avazyAyaHtrehaH himaM-styAnodakam mahikA - dhUmikA karakaH - kaThinodakarUpaH haratanuH - bhuvamudbhidya tRNAgrAdiSu bhavati, zuddhodakam-antarikSodakaM, tathA udakA vA kArya udakArdra vA vastraM, udakArdratA ceha galahindutuSArAdyanantaroditodakabhedasaMmizratA, tathA sasnigdhaM vA kArya sasnigdhaM vA vastram, atra snehanaM snigdhamiti bhAve niSThApratyayaH saha snigdhena vartata iti sasnigdhaH, sasnigdhatA ceha bindurahitAnantaroditodakabhedasaMmizratA, etat kimityAha- 'NAmuseja 'tti nAmRSenna saMspRzet nApIDayenna prapIDayet nAsphoTayet na prasphoTayet nAtApayet na pratApayet, tatra sakRdISadvA sparzanamAmarSaNam ato'nyatsaMsparzanam, evaM sakRdISadvA pIDanamApIDanamato'nyatprapIDanam, evaM sakRdISadvA sphoTanamAsphoTanamato'nyatprasphoTanam, evaM sakRdISadvA tApanamAtApanaM viparItaM pratApanam etatsvayaM na kuryAttathA'nyamanyena vA nAmarSayenna saMsparzayet nApIDayet na prapIDayet nAspho Inelibrary.org Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH Tayet na prasphoTayet nAtApayet na pratApayet, tathA'nyaM khata eva AmRSantaM vA saMspRzantaM vA ApIDayanta vA prapIDayantaM vA AsphoTayantaM vA prasphoTayantaM yA AtApayantaM pA pratApayantaM pA na samanujAnIyAdityAdi 4 SaDjIvanikAdhya jIvasvarUpaM // 153 // pUrvavat // se bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaJcakkhAyapAvakamme diA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA se agaNiM vA iMgAlaM vA mummuraM vA aJciM vA jAlaM vA alAyaM vA suddhAgaNiM vA ukaM vA na uMjejvA na ghaTejA na ujAlejjA na nivvAvejA annaM na uMjAvejA na ghaTAvejA na ujAlAvejA na nivvAvejjA annaM uMjaMtaM vA ghaTuMtaM vA ujjAlaMtaM vA nivvAvaMtaM vA na samaNujANejjA jAvajIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte ! paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi // (sU0 12) 'se bhikkhU vA ityAdi jAva jAgaramANe vatti pUrvavadeva, 'se agaNiM ve'khAdi, tadyathA-agniM yA aGgAraM SARSAMACARAM-NCR ||153 // Jain Educaton inte For Private & Personel Use Only wjainelibrary.org Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int vA murmuraM vA'rcirvA jvAlAM vA alAtaM vA zuddhAgniM vA ulkAM vA, iha ayaspiNDAnugato'gniH, jvAlArahito'GgAraH, viralAgnikaNaM bhasma murmuraH, mUlAgnivicchinnA jvAlA arciH pratibaddhA jvAlA, alAtamulmukaM, nirindhanaH- zuddho'gniH ulkA - gaganAgniH, etat kimityAha - 'na ujejjA' notsiMcet 'na ghahejA' na ghaTTayet na ujjvAlayet na nirvApayet, tatroJjanamutsecanaM, ghaTTanaM sajAtIyAdinA cAlanam, ujjvAlanaM vyajanAdi - bhivRddhyApAdanaM, nirvApaNaM-vidhyApanam etatsvayaM na kuryAt, tathA'nyamanyena vA notsecayenna ghaTTayennojjvAlayenna nirvApayet, tathA'nyaM svata eva utsiJcayantaM vA ghaTTayantaM vA ujjvAlayantaM vA nirvApayantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavat // se bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme diA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sute vA jAgaramANe vA se sieNa vA vihuNeNa vA tAliaMTeNa vA patteNa vA pattabhaMgeNa vA sAhAe vA sAhAbhaMgeNa vA pihuNeNa vA pihu hatthe vA veleNa vA celakaNNeNa vA hattheNa vA muheNa vA appaNo vA kArya bAhiraM vAvi puggalaM na phumejA na vIejjA annaM na phumAvejA na vIAvejjA annaM phumaMtaM vA vI 1 na TIkAkRtA vyAkhyAtaM paraM dIpikAyAM vyAkhyAnAt sthitiH, abhyathA'gnikAye 'bhiMdejA pajjAne' tyAdi ko po'bhaviSyadasya. ainelibrary.org Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 154 // Jain Education Int aMtaM vA na samaNujANejjA jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi na kAravemi karaMtaMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte! paDikkamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi // ( sU0 13 ) 'sebhikkhU vA ityAdi jAva jAgaramANe vatti pUrvavadeva, 'se sieNa ve'tyAdi, tadyathA - sitena vA vidhavanena vA tAlavRntena vA patreNa vA zAkhayA vA zAkhAbhaGgena vA pehuNena vA pehuNahastena vA celena vA celakarNena vA hastena vA mukhena vA, iha sitaM cAmaraM vidhavanaM vyajanaM tAlavRntaM tadeva madhyagrahaNacchidraM dvipuDhaM patra-padminIpatrAdi zAkhA - vRkSaDAlaM zAkhAbhanaM tadekadezaH pehuNaM mayUrAdipicchaM pehuNahastaH -- tatsamUhaH celaM - vastraM celakarNaH - tadekadezaH hastamukhe- pratIte, ebhiH kimityAha - Atmano vA kArya - khadehamityarthaH, bAhyaM vA pudgalam - uSNaudanAdi, etat kimityAha - 'na phumejjA' ityAdi, na phUtkuryAt na vyajet, tatra phUtka - raNaM mukhena dhamanaM vyajanaM camarAdinA vAyukaraNam, etatsvayaM na kuryAt, tathA'nyamanyena vA na phUtkArayenna vyAjayet, tathA'nyaM svata eva phUtkurvantaM vyajantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavadeva // se bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme diA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutne vA jAgaramANe vA se bIesu vA bIyapaiTThesu vA 4 SaDjIvanikAdhya0 jIvasvarUpaM / / 154 // jainelibrary.org Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUDhesu vA rUDhapaiTesu vA jAesu vA jAyapaiTesu vA hariesu vA hariyapaiTesu vA chinnesu vA chinnapaihesu vA sacittesu vA sacittakolapaDinissiesu vA na gacchejjA na ciTejA na nisIijjA na tuadRjjA annaM na gacchAvejA na ciTAvejA na nisIyAvejA na tuaTTAvijA annaM gacchaMtaM vA ciTuMtaM vA nisIyaMtaM vA tuyahataM vA na samaNujANejA jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM, maNeNaM vAyAe kAeNaM na karemi na kAravemi karataMpi annaM na samaNujANAmi, tassa bhaMte ! paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi // (sU014) 'se bhikkhU vA ityAdi jAva jAgaramANe vatti pUrvavadeva, 'se bIesu vetyAdi, tadyathA-bIjeSu vA bIjapratiSThiteSu vA rUDheSu vA rUDhapratiSThiteSu vA jAteSu vA jAtapratiSThiteSu vA hariteSu vA haritapratiSThiteSu vA chineSu vA chinnapratiSThiteSu vA sacitteSu vA sacittakolapratinizriteSu vA, iha bIjaM-zAlyAdi tatpratiSThitamAhArazayanAdi gRhyate, evaM sarvatra veditavyaM, rUDhAni-sphuTitabIjAni jAtAni-stambIbhUtAni haritAnidUrvAdIni chinnAni-parazvAdibhivRkSAt pRthaka sthApitAnyAHNi apariNatAni tadaGgAni gRhyante sacittAni Jain Education in For Private Personal Use Only sinelibrary.org Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 155 // Jain Education Inte aNDakAdIni kolo-buNastatpratinizritAni taduparivartani dArvAdIni gRhyante, eteSu kimityAha-na ga cchejjA' na gacchet na tiSThet na niSIdet na tvagvarteta, tatra gamanam - anyato'nyatra sthAnam - ekatraiva niSIdanamupavezanaM tvagvartanaM-khapanam etatsvayaM na kuryAt, tathA'nyameteSu na gamayet na sthApayet na niSIdayet na svApayet, tathA'nyaM svata eva gacchantaM vA tiSThantaM vA niSIdantaM vA khapantaM vA na samanujAnIyAdityAdi pUrvavat // se bhikkhU vA bhikkhuNI vA saMjayavirayapaDihayapaJcakkhAyapAvakamme diA vA rAo vA egao vA parisAgao vA sutte vA jAgaramANe vA se kIDaM vA payaMgaM vA kuMthuM vA pipIliyaM vA hatyaMsi vA pAyaMsi vA bAhuMsi vA UruMsi vA udaraMsi vA sIsaMsi vA vatthaMsi vA paDigrgahaMsi vA kaMbalaMsi vA poyapuMchaNaMsi vA rayaharaNaMsi vA gocchagaMsi vA uMDagaMsi vA daMDagaMsi vA pIDhagaMsi vA phalagaMsi vA sejjaMsi vA saMthAragaMsi vA annayaraMsi vA tahappagAre uvagaraNajAe tao saMjayAmeva paDilehia paDilehia pamajia pamajjia egaMtamavaNejA no NaM saMghAyamAvajejA // ( sU0 15) 1 naitAni vyAkhyAtAni TIkAyAM dIpikAyAM tu vyAkhyAtAni 4 SaDjIvanikAdhya* jIvasvarUpaM // 155 // www.Jainelibrary.org Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education 'se bhikkhU vA ityAdi yAvajjAgaramANe vatti pUrvavat, 'se kIDaM vA' ityAdi, tadyathA - kITaM vA pata vA kunyuM vA pipIlikAM vA, kimityAha-haste vA pAde vA bAhau vA UruNi vA udare vA vastre vA rajoharaNe vA gucche vA undake vA daNDake vA pIThe vA phalake vA zayyAyAM vA saMstArake vA anyatarasmin vA tathAprakAre sAdhukriyopayogini upakaraNajAte kITAdirUpaM asaM kathaJcidApatitaM santaM saMyata eva san prayatnena vA pratyupekSya pratyupekSya-paunaHpunyena samyak pramRjya pramRjya - paunaHpunyenaiva samyaka, kimityAha - 'ekAnte' tasyAnupaghAtake sthAne 'apanayet' parityajet, 'nainaM trasaM saMghAtamApAdayet' nainaM trasaM saMghAtaM - parasparagAtrasaMsparzapIDArUpamApAdayet-prApayet, anena paritApanAdipratiSedha ukto veditavyaH, 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNAd' anyakAraNAnumatipratiSedhazca, zeSamatra prakaTArthameva, navaramundrakaM sthaNDilaM, zayyA-saMstArikA vasatirvA / ityuktA yatanA, gatazcaturtho'rthAdhikAraH // 1 ajayaM caramANo a (u), pANabhUyAI hiMsai / baMdhaI pAvayaM kammaM taM se hoi kahuaMphalaM // 1 // ajayaM ciTTamANo a, pANabhUyAiM hiMsai / baMdhaI pAvayaM kammaM taM se hoi kaDuaMphalaM // 2 // ajayaM AsamANo a, pANabhUyAi hiMsai / baMdhaI pAvayaM kammaM, 'se hoi kaDuaMphalaM // 3 // ajayaM sayamANo a, pANabhUyAI hiMsai / baMdhaI pAvayaM jainelibrary.org Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 156 // Jain Education Inte kammaM taM se hoi kaDuaMphalaM // 4 // ajayaM bhuMjamANo a, pANabhUyAI hiMsai / baMdhaI pAvayaM kammaM taM se hoi kaDuaMphalaM // 5 // ajayaM bhAsamANo a, pANabhUyAI hiMsai / baMdhaI pAvayaM kammaM taM se hoi kaDuaMphalaM // 6 // kahaM care kahaM ciTTe, kahamAse kaha sae / kahaM bhuMjato bhAsato, pAvaM kammaM na baMdhai ? // 7 // jayaM care jayaM ciTThe, jayamAse jayaM sae / jayaM bhuMjaMto bhAsato, pAvaM kammaM na baMdhai // 8 // savvabhUyappabhUassa, sammaM bhUyAI pAsao / pihiAsavassa daMtassa, pAvaM kammaM na baMdhai // 9 // sAmpratamupadezAkhyaH paJcama ucyate- 'ajaya' mityAdi, 'ayataM caran' ayatam anupadezenAsUtrAjJayA iti, kriyAvizeSaNametat, caran - gacchan, turevakArArthaH, ayatameva caran, IryAsamitimullaGghya, na tvanyathA, | kimityAha - 'prANibhUtAni hinasti' prANino- dvIndriyAdayaH bhUtAni - ekendriyAstAni hinasti pramAdAnAbhogAbhyAM vyApAdayatIti bhAvaH tAni ca hiMsan 'badhnAti pApaM karma' akuzalapariNAmAdAdatte kliSTaM jJAnAvaraNIyAdi, 'tat se bhavati kaTukaphalaM tat pApaM karma se - tasyAyatacAriNo bhavati, kaTukaphalamityanukhAro'lAkSaNikaH azubhaphalaM bhavati, mohAdihetutayA vipAkadAruNamityarthaH // 1 // evamayataM tiSThan Urdhva sthAne 4 paDjIva| nikAdhya0 jIvasvarUpaM // 156 // ainelibrary.org Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A4<44*** nAsamAhito hastapAdAdi vikSipan, zeSaM pUrvavat // 2 // evamayatamAsIno-niSaNNatayA anupayukta AkuzcanAdibhAvena, zeSaM pUrvavat // 3 // evamayataM svapana-asamAhito divA prakAmazayyAdinA(vA), zeSaM pUrvavat // 4 // evamayataM bhuJjAno-niSprayojanaM praNItaM kAkazRgAlabhakSitAdinA(vA), zeSaM pUrvavat // 5 // evamayataM bhASamANogRhasthabhASayA niSThuramantarabhASAdinA(vA), zeSaM pUrvavat // 6 // atrAha-yadyevaM pApakarmabandhastataH 'kahaM care' ityAdi, 'kathaM kena prakAreNa caret , kathaM tiSThet, kathamAsIta, kathaM khapet, kathaM bhunAno bhASamANaH pApaM karma na bnaatiiti?||7|| AcArya Aha-'jayaM care' ityAdi, yataM caret-sUtropadezeneryAsamitaH, yataM tiSThet-samAhito hastapAdAdyavikSepeNa, yatamAsIta-upayukta AkuzcanAdyakaraNena, yataM khapet-samAhito rAtrau prakAmazayyAdiparihAreNa, yataM bhuJAna:-saprayojanamapraNItaM pratarasiMhabhakSitAdinA, evaM yataM bhASamANaH-sAdhubhASayA mRdu kAlaprAptaM ca 'pApaM karma kliSTamakuzalAnubandhi jJAnAvaraNIyAdi 'na banAti nAdatte, nirAzravatvAt vihitAnuSThAnaparatvAditi // 8 // kiMca-savvabhUya' ityAdi, sarvabhUteSvAtmabhUtaH sarvabhUtAtmabhUto, ya Atmavat sarvabhUtAni pazyatItyarthaH, tasyaivaM samyag-vItarAgoktena vidhinA bhUtAni-pRthivyAdIni pazyataH sataH 'pihitAzravasya' sthagitaprANAtipAtAyAzravasya 'dAntasya' indriyanoindriyadamena 'pApaM karma na badhyate' tasya pApakarma * * * *** 1 pratikramaNaM kRtvA khAdhyAyaH tataH zayanaM vi. pa. daza027 Jain Education Inter For Private Personel Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 157 // Jain Education bandho na bhavatItyarthaH // 9 // evaM sati sarvabhUtadayAvataH pApakarmabandho na bhavatIti, tatazca sarvAtmanA dayAyAmeva yatitavyam, alaM jJAnAbhyAsenApi (neti) mA bhUdavyutpannavineyamativibhrama iti tadapohAyAha paDhamaM nANaM tau dayA, evaM ciTThai savvasaMjae / annANI kiM kAhI, kiMvA nAhI - apAvagaM ? // 10 // soccA jANai kallANaM, soccA jANai pAvagaM / ubhayaMpi jANae soccA, jaM cheyaM taM samAyare // 11 // jo jIvevi na yANei, ajIvevi na yANei / jIvAjIve ayANaMto, kaha so nAhIi saMjamaM? // 12 // jo jIvevi viyANei, ajIvevi viyANei / jIvAjIve viyANaMto, so hu nAhIi saMjamaM // 13 // 4 SaDjIvanikAdhya0 jIvasvarUpaM 'paDhamaM NANa' mityAdi, prathamam - Adau jJAnaM - jIvakharUpasaMrakSaNopAyaphalaviSayaM 'tataH' tathAvidhajJAnasamanantaraM 'dayA' saMyamastadekAntopAdeyatayA bhAvatastatpravRtteH, 'evam' anena prakAreNa jJAnapUrvakakriyApratipattirUpeNa 'tiSThati' Aste 'sarvasaMyataH' sarvaH pravrajitaH, yaH punaH 'ajJAnI' sAdhyopAyaphala parijJAnavikalaH sa kiM kariSyati ?, sarvatrAndhatulyatvAtpravRttinivRttinimittAbhAvAt kiM vA kurvan jJAsyati 'chekaM' nipuNaM hitaM // 157 // kAlocitaM 'pApakaM vA' ato viparItamiti, tatazca tatkaraNaM bhAvato'karaNameva, samagranimittAbhAvAt, Jainelibrary.org Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int andhamadIsa palAyana ghuNAkSarakaraNavat, ata evAnyatrApyuktam - "gI attho a bihAro bIo gIatthamIsio bhaNio" ityAdi, ato jJAnAbhyAsaH kAryaH // 10 // tathA cAha - 'socA' ityAdi, 'zrutvA' AkarNya sasAdhanakharUpavipAkaM 'jAnAti' buddhyate 'kalyANaM' kalyo - mokSastamaNati prApayatIti kalyANaM-dayAkhyaM saMyamakharUpaM, tathA zrutvA jAnAti pApakam - asaMyamakharUpam, 'ubhayamapi saMyamAsaMyamasvarUpaM zrAvakopayogi jAnAti zrutvA, nAzrutvA yatazcaivamata itthaM vijJAya yat chekaM nipuNaM hitaM kAlocitaM tatsamAcaretkuryAdityarthaH // 11 // uktamevArtha spaSTayannAha - 'jo jIve'vi' ityAdi, yo 'jIvAnapi pRthivIkAyikAdibhedabhinnAn na jAnAti 'ajIvAnapi saMyamopaghAtino madyahiraNyAdInna jAnAti, jIvAjIvAnajAnankathamasau jJAsyati 'saMyamaM ?' tadviSayaM tadviSayAjJAnAditi bhAvaH // 12 // tatazca yo jIvAnapi jAnAtyajIvAnapi jAnAti jIvAjIvAn vijAnan sa eva jJAsyati saMyamamiti / pratipAditaH paJcama upadezArthAdhikAraH // 13 // jayA jIvamajIve a, do'vi ee viyANai / tayA gaIM bahuvihaM, savvajIvANa jAi // 14 // jayA gaIM bahuvihaM, savvajIvANa jANai / tayA puNNaM ca pAvaM ca, baMdhaM mukkhaM ca jAi // 15 // jayA puNNaM ca pAvaM ca, baMdhaM mukkhaM ca jANai / tayA ni 1 gItArthazca vihAro dvitIyo gItArthamizrito bhaNitaH. ainelibrary.org Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 158 // Jain Education Inte viMda bhoe, je divve je a mANuse // 16 // jayA nivviMdae bhoge, je divve je a mANuse / tayA cayai saMjogaM, sabbhitarabAhiraM // 17 // jayA cayai saMjogaM, sabbhitarabAhiraM / tayA muMDe bhavittA NaM, pavvaie aNagAriaM // 18 // jayA muMDe bhavittA NaM, pavvaie aNagAriaM / tayA saMvaramukiTaM, dhammaM phAse aNuttaraM // 19 // jayA saMvaramuki, dhammaM phAse aNuttaraM / tayA dhuNai kammarayaM, abohikalasaMkaDaM // 20 // jayA dhuNai kammarayaM, abohikalasaMkaDaM / tayA savvattagaM nANaM, daMsaNaM cAbhigaccha // 21 // jayA savvattagaM nANaM, daMsaNaM cAbhigacchai / tayA logamalogaM ca, jiNo jANai kevalI // 22 // jayA logamalogaM ca, jiNo jANai kevalI / tayA joge niraMbhittA, selesiM paDivajjai // 23 // jayA joge niraMbhittA, selesiM paDivajjai / tayA kammaM khavittA NaM, siddhiM gacchai nIrao // 24 // jayA kammaM khavittA NaM, siddhiM gacchai nIrao / tayA logamatthayattho, siddho havai sAsao // 25 // 4 SaDjIvanikAdhya0 jIvasvarUpaM // 158 // jainelibrary.org Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * sAmprataM SaSThe'dhikAre dharmaphalamAha-'jayA' ityAdi, 'yadA' yasmin kAle jIvAnajIvAMzca dvAvapyetau vijAnAti-vividhaM jAnAti 'tadA' tasmin kAle 'gati' narakagatyAdirUpAM 'bahuvidhA' svaparagatabhedenAnekaprakArAM sarvajIvAnAM jAnAti, yathA'vasthitajIvAjIvaparijJAnamantareNa gatiparijJAnAbhAvAt // 14 // uttarottarAM laphalavRddhimAha-'jayA' ityAdi, yadA gatiM bahuvidhAM sarvajIvAnAM jAnAti tadA puNyaM ca pApaM ca-bahuvidhaga tinibandhanaM [ca] tathA 'bandhaM jIvakarmayogaduHkhalakSaNaM 'mokSaM ca tadviyogasukhalakSaNaM jAnAti // 15 // 'jayA' ityAdi, yadA puNyaM ca pApaM ca bandhaM mokSaM ca jAnAti tadA nirvinte-mohAbhAvAt samyagvicArayatyasAradu:kharUpatayA 'bhogAn' zabdAdIn yAn divyAn yAMzca mAnuSAn , zeSAstu vastuto bhogA eva na bhavanti // 16 // 'jayA' ityAdi, yadA nirvinte bhogAn yAn divyAn yAMzca mAnuSAn tadA tyajati 'saMyogaM saMbandhaM dravyato bhAvataH 'sAbhyantarabAdyaM krodhAdihiraNyAdisaMbandhamityarthaH // 17 // 'jayA' ityAdi, yadA tyajati saMyogaM sAbhyantarabAhyaM tadA muNDo bhUtvA dravyato bhAvatazca 'pravrajati' prakarSeNa vrajatyapavarga pratyanagAraM, dravyato bhAvatazcAvidyamAnAgAramiti bhAvaH ||18||'jyaa' ityAdi, yadA muNDo bhUtvA pravrajatyanagAraM tadA 'saMvaramukkiTThati prAkRtazailyA utkRSTasaMvaraM dharma-sarvaprANAtipAtAdivinivRttirUpaM, cAritradharmamityarthaH, spRzatyanuttaraM-samyagAsevata ityarthaH // 19 // 'jayA' ityAdi, yadotkRSTasaMvaraM dharma spRzatyanuttaraM tadA dhunoti-anekArthatvAtpAtayati 'karmaraja' kamaiva AtmaraJjanAdraja iva rajaH, kiMviziSTamityAha-'abodhikaluSakRtam' ayodhikaluSeNa | * * * For Private Personal Use Only Join Education Winelibrary.org Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 159 // mithyAdRSTinopAttamityarthaH // 20 // 'jayA' ityAdi, yadA dhunoti karmarajaH abodhikaluSakRtaM tadA 'sarvatragaM jJAnam' azeSajJeyaviSayaM 'darzanaM ca' azeSadRzyaviSayam 'adhigacchati' AvaraNAbhAvAdAdhikyena prApnotItyarthaH // 21 // 'jayA' ityAdi, yadA sarvatragaM jJAnaM darzanaM cAdhigacchati tadA 'lokaM' caturdazarajavAtmakam 'alokaM ca' anantaM jino jAnAti kevalI, lokAlokau ca sarva nAnyataramevetyarthaH // 22 // 'jayA' ityAdi, yadA lokamalokaM ca jino jAnAti kevalI tadocita samayena yogAnniruddhya manoyogAdIn zailezIM pratipadyate, bhavo| pagrAhikarmAzayAya // 23 // 'jayA' ityAdi, yadA yogAnniruddhya zailezIM pratipadyate tadA karma kSapayitvA bhavopagrAhyapi 'siddhiM gacchati' lokAntakSetrarUpAM 'nIrajA'' sakalakarmarajovinirmuktaH // 24 // 'jayA' ityAdi, yadA karma kSapayitvA siddhiM gacchati nIrajA' tadA 'lokamastakasthaH ' trailokyoparivarttI siddho bhavati 'zAzvataH' karmabIjAbhAvAdanutpattidharmeti bhAvaH / ukto dharmaphalAkhyaH SaSTho'dhikAraH // 25 // suhasAyagassa samaNassa, sAyAulagassa nigAmasAissa / uccholaNApahoassa, dulahA sugaI tArisagassa // 26 // tavoguNapahANassa ujjumai khaMtisaMjamarayassa / parIsahe jiNaMtassa sulahA sugaI tArisagassa // 27 // pacchAvi te payAyA, khippaM 1 naiSA gAthA vitratA pUjyaiH haribhadrAcAryaivarNikRdbhiva. all 4 SaDjIvanikAdhya0 jIvasvarUpaM // 159 // jainelibrary.org Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gacchaMti amrbhvnnaaii| jesiM pio tavo saMjamo akhaMtI a baMbhaceraM ca // 1 // (pra.) icceaM chajjIvaNiaM sammaTTiI sayA jae / dullahaM lahittu sAmaNNaM, kammuNA na virA hijjAsi // 28 // tibemi // cautthaM chajjIvaNiANAmajjhayaNaM samattaM // 4 // sAmpratamidaM dharmaphalaM yasya durlabhaM tamabhidhitsurAha-suhe'ti, sukhAkhAdakasya-abhiSvaGgeNa prAptasukhabhoktuH 'zramaNasya' dravyapravajitasya 'sAtAkulasya bhAvisukhArtha vyAkSiptasya 'nikAmazAyinaH' sUtrArthavelAmapyullaGghya zayAnasya 'utsolanApradhAvinaH' utsolanayA-udakAyatanayA prakarSeNa dhAvati-pAdAdizuddhiM karoti yaH sa tathA tasya, kimityAha-'durlabhA duSpApA 'sugatiH' siddhiparyavasAnA 'tAdRzasya' bhagavadAjJAlopakAriNa iti gAthArthaH // 26 // idAnImidaM dharmaphalaM yasya sulabhaM tamAha-'tavoguNe'tyAdi, 'tapoguNapradhAnasya' SaSThASTamAditapodhanavataH 'RjumateH' mArgapravRttabuddheH 'kSAntisaMyamaratasya' kSAntipradhAnasaMyamAsevina ityarthaH, 'parISahAn' kSutpipAsAdIn 'jayataH' abhibhavataH sulabhA 'sugatiH' uktalakSaNA 'tAdRzasya' bhagavadAjJAkAriNa iti gAthArthaH // 27 // mahArthA SaDjIvanikAyiketi vidhinopasaMharannAha-'iceya'mityAdi, 'ityetAM SaDjIvanikAyikAm' adhikRtAdhyayanapratipAditArtharUpAM, na virAdhayeditiyogaH, 'samyagdRSTiH' jIvastattvazraddhAvAn 'sadA yataH sarvakAlaM prayatnaparaH san, kimityAha-'durlabhaM labdhvA zrAmaNyaM duSpApaM prApya zramaNabhAvaM-SaD Jan Education For Private Personel Use Only D ainelibrary.org Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 525 SaDjIvanikAdhya jIvasvarUpaM dazakAmajIvanikAyasaMrakSaNaikarUpaM 'karmaNA' manovAkkAyakriyayA pramAdena 'na virAdhayet' na khaNDayeta. apramattasya ta hAri-pattiHdravyavirAdhanA yadyapi kathaJcid bhavati tathA'pyasAvavirAdhanaivetyartha: / etena 'jale jIvAH sthale jIvA, A kAze jiivmaalini| jIvamAlAkule loke, kathaM bhikSurahiMsakaH? // 1 // ityetatpratyuktaM, tathA sUkSmANAM vi-I // 16 // rAdhanAbhAvAcca / bravImIti pUrvavat / adhikRtAdhyayanapayAyazabdapratipAdanAyAha niyuktikAraH jIvAjIvAbhigamo AyAro ceva dhammapannattI / tatto carittadhammo caraNe dhamme a egaTThA // 233 / / vyAkhyA-'jIvAjIvAbhigamaH' samyagjIvAjIvAbhigamahetutvAt evam 'AcArazcaiva AcAropadezatvAta 'dharmaprajJaptiH' yathAvasthitadharmaprajJApanAt tataH 'cAritradharmaH' tannimittatvAt 'caraNaM caraNaviSayatvAt dharmazca zrutadharmastatsArabhUtatvAt , ekArthikA ete zabdA iti gAthArthaH // anye tvidaM gAthAsUtramanantaroditasUtrasthAdho| vyAkhyAnayanti, tatrApyaviruddhameva / ukto'nugamaH, sAmprataM nayAste ca pUrvavadeva / vyAkhyAtaM Sar3ajIvanikAdhyayanam // 28 // *5*5**** ** iti zrIharibhadrasUrikRtau dazavaikAlikaTIkAyAM caturthAdhyayanam // 4 // GEERRRIERCICINCCR // 16 // **** Jain Education For Private Personel Use Only NMainelibrary.org Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter atha paJcamAdhyayanam / DDC C adhunA piNDeSaNAkhyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH - ihAnantarAdhyayane 'sAdhorAcAraH SaDjIvanikAyagocaraH prAya' ityetaduktam, iha tu dharmakAye satyasau vasthe samyakpAtyate sa cAhAramantareNa prAyaH svastho na bhavati, sa ca sAvadyetarabheda ityanavadyo grAhya ityetaducyate, uktaM ca- "" se saMjae samakkhAe, niravajjAhAri je vika / dhammakATThie sammaM, suhajogANa sAhae // 1 // " ityanenAbhisaMbandhenAyAtamidamadhyayanaM bhaGgayantareNaitadevAha bhASyakAraH - mUlaguNA vakkhAyA uttaraguNaavasareNa AyAyaM / piMDajjhayaNamiyANi nikkheve nAmaniphanne // 61 // bhASyam // vyAkhyA- 'mUlaguNAH' prANAtipAtanivRttyAdayaH 'vyAkhyAtAH' samyak pratipAditA anantarAdhyayane, tatazca 'uttaraguNAvasareNa' uttaraguNaprastAvenAyAtamidamadhyayanam - idAnIM yatprastutam / iha cAnuyogadvAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAmaniSpanno nikSepaH, tathA cAha - nikSepe nAmaniSpanne, kimityAha piMDo a esaNA yadupayaM nAmaM tu tassa nAyavvaM / caucaunikkhevehiM parUvaNA tassa kAyavvA / / 234 // 1 sa saMyataH samAkhyAto niravadyAhAraM yo vidvAn / dharmakAya sthitaH samyak zubhayogAnAM sAdhakaH // 1 // Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 161 // Jain Education Internation nAmaMThavaNApiMDo duvve bhAve a hoi nAyavvo / guDaoyaNAi davve bhAve kohAiyA cauro // 235 // piDi saMghAe jamhA te uiyA saMghayA ya saMsAre / saMghAyayaMti jIvaM kammeNaTTappagAreNa // 236 // duvvesaNA u tivihA sacittAcittamIsavvANaM / dupayacauppayaapayA naragayakarisAvaNadumANaM / / 237 / / bhAvesaNA u duviddA pattha apasatthagA ya nAyavvA / nANAINa pasatthA apasatthA kohamAINaM // 238 // bhAvassuvagArittA etthaM davvesaNAi ahigAro / tIi puNa atthajuttI vattavvA piMDanijjuttI // 239 // piNDesaNAya savvA saMkheveNoyaraha navasu koDIsu / na haNai na payai na kiNai kArAvaNaaNumaIhi nava // 240 // sA navahA duha kIrai uggamakoDI visohikoDI a / chasu paDhamA oyarai kIyatiyammI visohI u // 241 // koDIkaraNaM duvihaM uggamakoDI visohikoDI a / uggamakoDI chakaM visohikoDI aNegavihA // 62 // bhASyam // kammuddesiacarimatiga pUiyaM mIsacarimapAhuDiA / ajjhoyara avisohI visohikoDI bhave sesA // 242 // nava cevadvArasagA sattAvIsA taheva caupannA / nauI do caiva sayA sattariA huMti koDINaM // 243 // rogAI micchAI rAgAI samaNadhamma nANAI / nava nava sattAvIsA nava nauIe ya guNagArA // 244 // vyAkhyA-piNDazcaiSaNA ca 'dvipadaM nAma tu' dvipadameva vizeSAbhidhAnaM 'tasya' uktasaMbandhasyAdhyayanasya jJA 1 pratibhAtIyaM prakSiptaprAyA, padaghaTanA tvevam- rAgadveSau navabhirmithyAtvAjJAnAviratayo navabhiH rAgadveSau saptaviMzatyA zramaNadharmadazakaM navabhiH jJAnadarzanacAritrANi navatyA ca ( evaM ) guNakArAH. 5 piNDaiSaNAdhya0 // 161 // Painelibrary.org Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In tavyaM, catuzcaturnikSepAbhyAM nAmAdilakSaNAbhyAM prarUpaNA 'tasya' padadvayasya kartavyeti gAthArthaH // adhikRtaprarUpaNAmAha - nAmasthApanApiNDo dravye bhAve ca bhavati jJAtavyaH, piNDazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, nAmasthApane kSuNNe, dravyapiNDaM tvAha-guDaudanAdi: 'dravya' miti dravyapiNDaH, bhAve krodhAdayazcatvAraH piNDA iti gAthArthaH // atraivAnvarthamAha - 'piDi saMghAte' dhAturiti zabdavitsamayaH yasmAtte krodhAdaya uditAH santo vipAkapradezodayAbhyAM saMhatA eva saMsAriNaM saMghAtayanti - jIvaM yojayantItyarthaH, kenetyAha- karmaNA'STaprakAreNa - jJAnAvaraNIyAdinA, ataH krodhAdayaH piNDa iti gAthArthaH // prarUpitaH piNDaH, sAmpratameSaNA'vasaraH, tatra kSuNNatvAnnAmasthApane anAdRtya dravyaiSaNAmAha-dravyaiSaNA tu trividhA bhavati, sacittAcittamizradravyANAmeSaNA dravyaiSaNA, sacittAnAM dvipadacatuSpadApadAnAM yathAsaMkhyaM naragajadumANAmiti, kArSApaNagrahaNAdacittadravyaiSaNA alaGkRta| dvipadAdigocaramizradravyaiSaNA ca draSTavyeti gAthArthaH // bhAvaiSaNAmAha - bhAvaiSaNA tu punardvividhA, prazastA aprazastA ca jJAtavyA, etadevAha - 'jJAnAdInA' miti jJAnAdInAmeSaNA prazastA krodhAdInAmaprazastaiSaNeti gAthArthaH // prakRtayojanAmAha - 'bhAvasya' jJAnAderupakAritvAd 'atra' prakrame dravyaiSaNayA'dhikAraH, 'tasyAH' punardravyaiSaNAyAH 'arthayukti:' heyetararUpA arthayojanA vaktavyA piNDaniryuktiriti gAthArthaH // sA ca 1 piNDaniryukteH pRthaksthApitatvAt tatra bhadrabAhu khAminA'rthayuktirvyAkhyAteti nAtrAdhyayanArthAdhikAre tayAkhyAnam / anyathA vA'sti haribhadrasUrikRtA piNDaniryuktivRttiriti tAmAzrityApi syAdidaM vacaH. jainelibrary.org Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 162 // Jain Education Inter pRthaksthApanato mayA vyAkhyAtaiveti neha vyAkhyAyate / adhunA prakRtAdhyayanAvatAraprapaJcamAha - piNDeSaNA ca 'sarvA' udgamAdibhedabhinnA saMkSepeNAvatarati navasu koTIpu, tAcemAH na hanti na pacati na krINAti svayaM, tathA na ghAtayati na pAcayati na krApayatyanyena, tathA nantaM vA pacantaM vA krINantaM vA na samanujAnAtyanyamiti nava / etadevAha - kAraNAnumatibhyAM naveti gAthArthaH // sA navadhA sthitA piNDeSaNA dvividhA kriyate-udgamakoTI vizo ghikoTI ca tatra SaTsu hananaghAtanAnumodanapacanapAcanAnumodaneSu prathamA - udgamakoTI avizodhikoTyavatarati, zrItatritaye krayaNakApaNAnumatirUpe vizodhistu-vizodhikoTI dvitIyeti gAthArthaH // etadeva vyAcikhyAsurAha bhASyakAra:- 'koTIkaraNa' miti koTyeva koTIkaraNaM, koTI (karaNa) dvividham-udgamakoTI vizodhikoTI ca, udgamakoTI paTTa-hananAdiniSpannamAdhAkarmAdi, vizodhikoTI - krItatritayaniSpannA anekadhA oghaudezikAdibhedeneti gAthArthaH // SaTkoTyAha- karma- saMpUrNameva audezikacaramatritayaM - kamadezikasya pAkhaNDazramaNanigranthaviSayaM, pUti- bhaktapAnapUtyeva mizragrahaNAtpAkhaNDazramaNanirgranthamizrajAtaM caramaprAbhRtikA bAdaretyarthaH, adhyavapUraka ityavizodhirityetatSTuM / vizodhikoTI bhavati zeSA-oghauddezikAdibhedabhinnA'nekavidheti gaathaarthH|| ihaiva rAgAdiyojanayA koTIsaMkhyAmAha - nava caiva koTyaH tathA'STAdazakaM koTInAM tathA saptaviMzatiH kodInAM tathaiva catuSpaJcAzatkoTInAM tathA navatiH koTInAM dve eva ca zate saptatyadhike koTInAmiti gAthAkSarArthaH // 1 saMkhyA samAhAre dviguvAnAzyayam ( si0 3-1-99 ) iti dvigubhAvenaikavadbhAvaH. 5 piNDai paNAdhya0 // 162 // inelibrary.org Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArthastu vRddhasaMpradAyAdavaseyaH, sa cAyam-NavaM koDIo dohiM rAgaddosehiM guNiyAo aTThArasa havaMti, tAo ceva nava tihiM micchattANANaaviratIhiM guNitAo sattAvIsaM havaMti, sattAvIsA rAgadosehiM guNiyA cauppannA havaMti, tAo ceva Nava dasaviheNa samaNadhammeNa guNiAo visuddhAo NautI bhavaMti, sA utI tihiM nANadaMsaNacarittehiM guNiyA do sayA sattarA bhavaMtIti gAthArthaH // ukto nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam saMpatte bhikkhakAlaMmi, asaMbhaMto amucchio| imeNa kamajogeNa, bhattapANaM gvese||1|| se gAme vA nagare vA, goaraggagao muNI / care maMdamaNuvviggo, avvakkhitteNa ceasA // 2 // asya vyAkhyA saMprApte' zobhanena prakAreNa svAdhyAyakaraNAdinA prApte 'bhikSAkAle' bhikSAsamaye, anenAsaMprApte bhaktapAnaiSaNApratiSedhamAha, alAbhAjJAkhaNDanAbhyAM dRSTAdRSTavirodhAditi, 'asaMbhrAntaH' anAkulo 1 nava koTyo dvAbhyAM rAgadveSAbhyAM guNitA aSTAdaza bhavanti, tA eva nava trimirmithyAtvAjJAnAviratibhirguNitAH saptaviMzatiH bhavati, saptaviMzatiH rAgadveSAbhyAM | guNitA catuSpaJcAzat bhavati, tA eva nava dazavidhena zramaNadharmeNa guNitA vizuddhA navatirbhavati, sA eva navatiH tribhiH jJAnadarzanacAritrairguNitA dvezate saptatizca bhavati. daza028 Jain Education Intera For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % % % % dazavaikA yathAvadupayogAdi kRtvA, nAnyathetyarthaH, 'amUJchitaH' piNDe zabdAdiSu vA agRddho, vihitAnuSThAnamitikRtvA, 5 piNDaihAri-vRttiH na tu piNDAdAvevAsakta iti, 'anena' vakSyamANalakSaNena 'kramayogena' paripATIbyApAreNa 'bhaktapAnaM' yati- paNAdhyaH yogyamodanAranAlAdi gaveSayed' anveSayediti suutraarthH||1|| yatra yathA gaveSayettadAha-se ityAdi sUtraM, // 163 // vyAkhyA-'se' ityasaMbhrAnto'mUrcchitaH grAme vA nagare vA, upalakSaNatvAdasya karbaTAdau vA, 'gocarAgragata' iti / goriva caraNaM gocaraH-uttamAdhamamadhyamakuleSvaraktadviSTasya bhikSATanam agraH-pradhAno'bhyAhRtAdhAkarmAdiparityAgena tadgataH-tadvartI muni:-bhAvasAdhuH caret-gacchet 'mandaM zanaiH zanaine drutamityarthaH, 'anudvignaH' prazAntaH dra parISahAdibhyo'vibhyat 'avyAkSiptena cetasA' vatsavaNigjAyAdRSTAntAt zabdAdiSvagatena 'cetasA' anta:MkaraNena eSaNopayukteneti sUtrArthaH // 2 // purao jugamAyAe, pehamANo mahiM care / vajaMto bIahariyAI, pANe a dagamaTTikaM // 3 // ovAyaM visamaM khANuM, vijalaM parivajae / saMkameNa na gacchijjA, vijamANe parakame // 4 // pavaDate va se tattha, pakkhalaMte va saMjae / hiMseja pANabhUyAI, tase aduva thAvare // 5 // tamhA teNa na gacchijjA, saMjae susamAhie / sai anneNa // 163 // maggeNa, jayameva parakkame // 6 // iMgAlaM chAriyaM rAsiM, tusarAsiM ca gomayaM / sasara RECARRORESERA -%2-12-% / - - Jain Education inciation For Private & Personel Use Only - Harjainelibrary.org Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kkhehiM pAehi, saMjao taM naikkame // 7 // na careja vAse vAsaMte, mahiyAe vA paDaM tie / mahAvAe va vAyaMte, tiricchasaMpAimesu vA // 8 // yathA carettathaivAha-'purato' iti sUtraM, vyAkhyA-'purataH' agrato 'yugamAtrayA' zarIrapramANayA zakaTorddhisaMsthitayA, dRSTyeti vAkyazeSaH, 'prekSamANaH' prakarSeNa pazyan 'mahIM bhuvaM 'caret' yAyAt, kecinnetti yojayanti, na zeSadigupayogeneti gamyate, na prekSamANa eva api tu 'varjayan' pariharan bIjaharitAnIti, anemAnekabhedasya vanaspateH parihAramAha, tathA 'prANinoM dvIndriyAdIn tathA 'udakam' apkAyaM 'mRttikAM ca pRthivIkAyaM, cazabdAttejovAyuparigrahaH / dRSTimAnaM tvatra laghutarayopalabdhAvapi pravRttito rakSaNAyogAt mahatsarayA tu dezaviprakarSaNAnupalabdheriti suutraarthH||3|| uktaH saMyamavirAdhanAparihAraH, adhunA khAtmasaMyamavirAdhanAparihAramAha-ovAyamiti sUtraM, vyAkhyA-'avapAtaM' gAdirUpaM 'viSamaM nimnonnataM 'sthANum' avakASThaM |'vijalaM' vigatajalaM kardama 'parivarjayet etatsarva pariharet , tathA 'saMkrameNa jalagAparihArAya pASANakATharacitena na gacchet, AtmasaMyamavirAdhanAsaMbhavAt, apavAdamAha-vidyamAne parAkrame-anyamArga ityarthaH, asati tu tasmin prayojanamAzritya yatanayA gacchediti suutraarthH||4|| avapAtAdau doSamAha-pavaDatetti sUtraM, vyAkhyA-prapatanvA'sau 'tatra' avapAtAdau praskhalanvA 'saMyataH sAdhuH 'hiMsyA' vyApAdayet 'prANisU Jain Education in For Private & Personel Use Only Comjainelibrary.org Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 piNDaiSaNAdhya0 dazavaikA0 tAni' prANino-dvIndriyAdayaH bhUtAni-ekendriyAH, etadevAha-prasAnathavA sthAvarAn, prapAtenAtmAnaM cetyehAri-vRttiH / vamubhayavirAdhaneti sUtrArthaH // 5 // yatazcaivaM 'tamhA' sUtraM, vyAkhyA-tasmAttena-avapAtAdimArgeNa na gaccheta saMyataH susamAhito, bhagavadAjJAvartItyarthaH, 'satyanyene ti anyasmin samAdau 'mArgeNe ti mArge, chAndasatvA // 164 // tsaptamyarthe tRtIyA, asati tvanyasminmArge tenaivAvapAtAdinA 'yatameva parAkramet yatamiti kriyAvizeSaNaM. yatamAtmasaMyamavirAdhanAparihAreNa yAyAditi suutraarthH||6|| atraiva vizeSataH pRthivIkAyayatanAmAha-I. gAla'miti sUtram, AGgAramiti aGgArANAmayamAGgArastamAGgAraM rAzim, evaM kSArarAzi, tuSarAziM ca gomayarAziM ca, rAzizabdaH pratyekamabhisaMbadhyate 'sarajaskAbhyAM padbhayA' sacittapRthivIrajoguNDitAbhyAM pAdAbhyAM 'saMyataH' sAdhuH'tam' anantaroditaM rAziM nAkAmet, mA bhUtpRthivIrajovirAdhaneti suutraarthH||7|| atraivApkAyAdiyatanAmAha-'na carejatti sUtraM, na caredvarSe varSati, bhikSArtha praviSTo varSaNe tu pracchanne tiSThet, tathA mahikAyAM vA patantyAM, sA ca prAyo garbhamAseSu patati, mahAvAte vA vAti sati, tadutkhAtarajovirAdhanAdopAta, tiryasaMpatantIti tiryasaMpAtA:-pataGgAdayaH teSu vA satsu kacidazanirUpeNa na carediti suutraarthH||8|| na careja vesasAmaMte, baMbhaceravasANu(Na)e / baMbhayArissa daMtassa, hujjA tattha visu1 ItirUpo hi pataGgAderApAta iti pUrveNAnvayaH, yadvA hetau tRtIyeti sAdhukharUpAkhyAnaM. // 14 // Jain Education Intel For Private Personal Use Only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ttiA // 9 // aNAyaNe caraMtassa, saMsaggIe abhikkhaNaM / huja vayANaM pIlA, sAmanaMmi a saMsao // 10 // tamhA eaM viANittA, dosaM duggaivaDDhaNaM / vajae vesasA maMtaM, muNI egaMtamassie // 11 // . uktA prathamavratayatanA, sAmprataM caturthavratayatanocyate-'na careja'tti sUtraM, 'na caredvezyAsAmante' na gacchedgaNikAgRhasamIpe, kiMviziSTa ityAha-'brahmacaryavazAnayane(naye) brahmacarya-maithunaviratirUpaM vazamAnayati-AtmAyattaM karoti darzanAkSepAdineti brahmacaryavazAnayanaM tasmin, doSamAha-brahmacAriNaH' sAdhoH 'dAntasya' indriyanoindriyadamAbhyAM bhavet 'tatra' vezyAsAmante 'visrotasikA' tadrUpasaMdarzanasmaraNApadhyAnakacavaranirodhataH jJAnazraddhAjalojjhanena saMyamasa(za)syazoSaphalA cittavikriyeti suutraarthH||9|| eSa sakRcaraNadoSo vezyAsAmantasaMgata uktaH, sAmpratamihAnyatra cAsakRccaraNadoSamAha-'aNAyaNe'tti sUtram, anAyatane-asthAne vezyAsAmantAdau 'carato' gacchataH 'saMsargeNa' saMbandhena 'abhIkSNaM' punaH punaH, kimityAha-bhavet 'vratAnAM' prANAtipAtaviratyAdInAM pIDA, tadAkSiptacetaso bhAvavirAdhanA, 'zrAmaNye ca' zramaNabhAve ca dravyato rajoha-18 raNAdidhAraNarUpe bhUyo bhAvavratapradhAnahetau saMzayaH, kadAcidunniSkrAmatyevetyarthaH, tathA ca vRddhavyAkhyA-vesA 1 vezyAdigatabhAvasya maithunaM pIjyate, anupayogenaiSaNA'karaNe hiMsA, pratyutpAdane (vartamAne ) anyapRcchAyAmapalApe'sakhavacanam, ananujJAtavezyAyA darzane| 'dattAdAna, mamatAkaraNe parigrahaH, evaM sarvavratapIDA, dravyazrAmaNye punaH saMzaya uniSkramaNena. Jan Education Intel For Private Personel Use Only inelibrary.org Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 165 // digayabhAvassa mehuNaM pIDijjaha, aNuvaogeNaM aisaNAkaraNe hiMsA, paDupAyaNe annapucchaNaavalavaNA'saccavayaNaM, aNaNuNNAyavesAidaMsaNe adattAdANaM, mamattakaraNe pariggaho, evaM savvavayapIDA, davvasAmanne puNa saMsayo uNNikkhamaNeNa tti sUtrArthaH // 10 // nigamayannAha - 'tamhA' iti sUtram, yasmAdevaM tasmAdetat vijJAya 'doSam ' anantaroditaM durgativardhanaM varjayedvezyAsAmantaM muni' 'ekAntaM' mokSamAzrita iti sUtrArthaH // 11 // Aha-prathamavrata virAdhanAnantaraM caturthavratavirAdhanopanyAsaH kimartham ?, ucyate, prAdhAnyakhyApanArtham, anyatratavirAdhanAhetutvena prAdhAnyam, tacca lezato darzitameveti / atraiva vizeSamAha sANaM sUiaM gAvaM, dittaM goNaM hayaM gayaM / saMDimbhaM kalahaM juddhaM, dUrao parivajjae // 12 // aNunnae nAvaNae, appahiTTe aNAule iMdiANi jahAbhAgaM, damaittA muNI care // 13 // davadavassa na gacchejA, bhAsamANo a goare / hasaMto nAbhigacchijjA, kulaM uccAvayaM sayA // 14 // AloaM thiggalaM dAraM, saMdhiM dagabhavaNANi a / caraMto na vinijjhAe, saMkaTThANaM vivajjae // 15 // raNNo gihavaINaM ca, rahassArakkhiyANa 1 pamANA'karaNe pra. 2 darzane vi. pa. 5 piNDaiSaNAdhya0 // 165 // jainelibrary.org Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ya / saMkilesakaraM ThANaM, dUrao parivajjae // 16 // paDikuTakulaM na pavise, mAmagaM parivajae / aciattakulaM na pavise, ciattaM pavise kulaM // 17 // sANIpAvArapihiaM, appaNA nAvapaMgure / kavADaM no paNullijjA, uggahaMsi ajAiA // 18 // __ 'sANaM'ti sUtraM, 'zvAna' lokapratItam, 'sUtAM gAm' abhinavaprasUtAmityarthaH 'dRsaM ca darpita, kimityAhagAvaM hayaM gaja, gauH-balIvardo hayaH-azvo gjo-hstii| tathA 'saMDimbha' bAlakrIDAsthAnaM 'kalaha' vAkpratibaddhaM 'yuddha' khaDgAdibhiH, etat 'dUratoM dUreNa parivarjayet, AtmasaMyamavirAdhanAsaMbhavAt , zvasUtagoprabhRtizya AtmavirAdhanA, DimbhasthAne vandanAdyAgamanapatanabhaNDanapraluThanAdinA saMyamavirAdhanA, sarvatra cAtmapAtrabhedAdinobhayavirAdhaneti suutraarthH||12|| atraiva vidhimAha-'aNuNNae'tti sUtram, 'anunnato' dravyato bhAvatazca, dravyato nAkAzadarzI bhAvato na jAtyAyabhimAnavAn, 'nAvanato dravyabhAvAbhyAmeva, dravyAnavanato'nIcakAyaH bhAvAnavanataH alabdhyAdinA'dInaH 'apahRSTaH' ahasan 'anAkulaH' krodhAdirahitaH 'indriyANi' sparzanAdIni 'yathAbhArga' yathAviSayaM 'damayitvA' iSTAniSTeSu sparzAdiSu rAgadveSarahito 'muni' sAdhuH 'cared' gacchet, viparyaye prabhUtadoSaprasaGgAt, tathAhi-dravyonnato lokahAsyaH bhAvonnata IyAM na rakSati dravyAvanataH baka iti saMbhAvyate bhAvAvanataH kSudrasatva iti, prahRSTo yoSidarzanAdrakta iti lakSyate, Akula evameva, adAntaH pravajyAnahe iti Jain Education Intel For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 piNDe dazavaikA0 hAri-vRttiH // 166 // sUtrArthaH // 13 // kiM ca-davadavassa' tti sUtraM, "drutaM drutaM tvaritamityarthaH na gacchet bhASamANo vA na gocare gacchet, tathA hasannAbhigacchet, kulamuccAvacaM sadA, ucca-dravyabhAvabhedAvidhA-dravyocaM dhavalagRhavAsiSaNAdhya. bhAvocaM jAtyAdiyuktam , evamavacamapi dravyataH kuTIrakavAsi bhAvato jAtyAdihInamiti / doSA ubhaya-13 virAdhanAlokopaghAtAdaya iti sUtrArthaH / / 14 // atraiva vidhimAha-'AloaMthiggalaM' ti sUtram, 'avaloka' ni!hakAdirUpaM 'thiggalaM' citaM dvArAdi, saMdhiH-citaM kSatram, 'udakabhavanAni' pAnIyagRhANi caran bhikSArtha na 'vinidhyAyet' vizeSeNa pazyet, zaGkAsthAnametadvalokAdi ato vivarjayet, tathA ca naSTAdau tatrAzaGkopajAyata iti sUtrArthaH // 15 // kiMca-raNo'tti sUtraM, rAjJaH-cakravAdeH 'gRhapatInAM zreSThiprabhRtInAM rahasAThANamiti yogaH, 'ArakSakANAM ca daNDanAyakAdInAM rihAsthAnaM gudyApavarakamabragRhAdi 'saMklezakaram asadicchApravRttyA manabhede vA karSaNAdineti, dUrataH parivarjayediti sUtrArthaH // 16 // kiMca-paDikuTTha'tti sUtraM, pratikuSTakulaM dvividham-itvaraM yAvatkathikaM ca, itvaraM sUtakayuktaM, yAvatkathikam-abhojyam, etanna pravizet zAsanalaghutvaprasaGgAt, 'mAmaka' yatrA''ha gRhapatiH-mA mama kazcidgRhamAgacchet, etat varjayet, bhaNDanAdiprasaGgAt, 'aciattakulam' aprItikulaM yatra pravizadbhiHsAdhubhiraprItirutpadyate, na ca nivArayanti, kutazcinnimittAntarAt, etadapi na pravizet, tatsaMklezanimittatvaprasaGgAt, 'ciattam' aciattaviparItaM // 166 // pravizetkulaM, tadanugrahaprasaGgAditi suutraarthH||17|| kiM ca-'sANitti sUtraM, 'zANIprAvArapihita miti zANI Jan Education in njainelibrary.org Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte atasIvalkajA paTI, prAvAraH - pratItaH kambalyAgrupalakSaNametat evamAdibhiH pihitaM sthagita, gRhamiti vA kyazeSaH / 'AtmanA ' svayaM 'nApavRNuyAt' nodghATayedityarthaH, alaukikatvena tadantargata bhujikriyAdikAriNAM pradveSaprasaGgAt, tathA 'kapATaM' dvArasthaganaM 'na prerayet' nodghATayet pUrvoktadoSaprasaGgAt kimavizeSeNa ?, ne| tyAha- 'avagrahamayAcitvA' AgADhaprayojane'nanujJApyAvagrahaM vidhinA dharmalAbhamakRtveti sUtrArthaH // 18 // goara'gapaviTTho a, vaccamuttaM na dhArae / ogAsaM phAsuaM naccA, aNunnavia vosire // 19 // vidhizeSamAha - 'goyaragga'tti sUtraM, gocarAgrapraviSTastu varco mUtraM vA na dhArayet avakAzaM prAsukaM jJAtvA'nujJApya vyutsRjediti / asya viSayo vRddhasaMpradAyAdavaseyaH, sa cAyam - puvvameva sAhuNA sannAkAio vayogaM kAUNa goare pavisiavvaM, kahiMvi Na kao kae vA puNo hojjA tAhe vacamuttaM Na dhAreavvaM, jao muttanirohe cakkhuvadhAo bhavati, vacanirohe jIviovaghAo, asohaNA a AyavirAhaNA, jao bhaNiaM - 'savvattha saMjama' mityAdi, ao saMghADayassa sayabhAyaNANi samappia paDissae pANayaM gahAya sannAbhUmIe vihiNA vosirijjA | vittharao jahA ohaNijattIe / iti sUtrArthaH // 19 // 1 pUrvameva sAdhunA saMjJAkAyikopayogaM kRtvA gocare praveSTavyaM kadAcinna kRtaH kRte vA punarbhavet tadA varcomUtraM na dhArayitavyaM yato mUtranirodhe cakSuSa upaghAto bhavati, barconirodhe jIvitopaghAtaH, azobhanA cAtmavirAdhanA, yato bhaNitam- sarvatra saMyamamityAdi, ataH saGghATakAya svakabhAjanAni samarpya pratizrayAtpAnIyaM gRhItvA saMjJAbhUmau vidhinA vyutsRjet vistarato yathA oghaniryuko. lainelibrary.org Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 NIaduvAraM tamasaM, kuTugaM parivajae / acakkhuvisao jattha, pANA duppaDilehA (hagA) | 5 piNDaihAri-vRttiH / paNAdhya. // 20 // jattha pupphAiM bIAI, vippainnAI kutttthe|ahunnovlittN ullaM, daTTaNaM parivajae // 167 // // 21 // elagaM dAragaM sANaM, vacchagaM bAvi kuTTae / ullaMdhiA na pavise, viuhittANa va saMjae // 22 // tathA 'nIyaduvAra'nti sUtraM, 'nIcadvAraM' nIcanirgamapravezaM 'tamasamiti tamovantaM 'koSThakam' apavarakaM paparivarjayet, na tatra bhikSAM gRhNIyAt, sAmAnyApekSayA sarva evaMvidho bhavatyata Aha-'acakSurviSayo yatra' na cakSuApAro yatretyarthaH, atra doSamAha-prANino duSpatyupekSaNIyA bhavanti, IryAzuddhirna bhavatIti sUtrArthaH // 20 // kiMca-'jattha'tti sUtraM, yatra 'puSpANi' jAtipuSpAdIni 'bIjAni' zAlibIjAdIni 'viprakIrNAni' ane-IN kathA vikSiptAni, parihartumazakyAnItyarthaH, koSThake koSThakadvAre vA, tathA 'adhunopali' sAmpratopaliptam 3 'Am' azuSka koSThakamanyadvA dRSTvA parivarjayeddarata eva, na tu tatra dharmalAbhaM kuryAt, saMyamAtmavirAdhanApatteriti suutraarthH||21|| kiM ca-elagaMti sUtram, 'eDaka' meSaM 'dAraka' bAlaM 'zvAnaM maNDalaM 'ghatsakaM vApi kSudravRSabhalakSaNaM koSThake ullalya padbhyAM na pravizet, 'vyUhya vA' prerya betyarthaH, 'saMyataH' sAdhuH AtmasaMyamavirAdhanAdoSAllAghavAceti sUtrArthaH // 22 // R // 167 // Jain Education Internation Mainelibrary.org Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GACASSAGAR asaMsattaM paloijjA, nAidUrA valoae / upphullaM na vinijjhAe, niahijja ayaMpiro // 23 // aibhUmiM na gacchejjA, goaraggagao muNI / kulassa bhUmiM jANittA, mizra bhUmi parakkame // 24 // tattheva paDilahijjA, bhUmibhAgaM viakkhaNo / siNANassa ya vaccassa, saMlogaM parivajae // 25 // dagamaDiaAyANe, bIANi hariANi a / parivajaMto ciTThijA, saviMdiasamAhie // 26 // ihaiva vizeSamAha-'asaMsattaM' ti sUtram, 'asaMsaktaM pralokayet' na yoSidRSTedRSTiM malayedityarthaH, rAgotpattilokopaghAtadoSaprasaGgAt, tathA 'nAtidUraM pralokayet dAyakasyAgamanamAtradezaM pralokayet, paratazcaurAdizaGkAdoSaH, tathA 'utphullaM' vikasitalocanaM 'na viNijjhAe'tti na nirIkSeta gRhaparicchadamapi, adRSTakalyANa iti lAghavotpatteH, tathA nivarteta gRhAdalabdhe'pi sati ajalpan-dInavacanamanucArayanniti // 23 // tathA-'aibhUmiM na gacchijjA' iti sUtram, atibhUmi na gacched-ananujJAtAM gRhasthaiH, yatrAnye bhikSAcarA na yAntItyarthaH, gocarAgragato muniH, anenAnyadA tadgamanAsaMbhavamAha, kiM tarhi ?, kulasya bhUmim-uttamAdirUpAmavasthAM jJAtvA 'mitAM bhUmi tairanujJAtAM parAkramet, yatraiSAmaprItirnopajAyata iti sUtrArthaH // 24 // vivizeSamAha-tattheva'tti sUtraM, 'tatraiva' tasyAmeva mitAyAM bhUmau pratyupekSeta sUtroktena vidhinA 'bhUmibhAgam' Jain Education Inter For Private Personel Use Only N Mainelibrary.org Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 168 // Jain Education Inter ucitaM bhUmidezaM 'vicakSaNoM' vidvAn, anena kevalAgItArthasya bhikSATanapratiSedhamAha, tatra ca tiSThan snAnasya tathA 'varcaso' viSThAyAH saMlokaM parivarjayet, etaduktaM bhavati lAnabhUmikAyikAdibhUmisaMdarzanaM pariharet, pravacanalAghavaprasaGgAt, aprAvRtastrIdarzanAca rAgAdibhAvAditi sUtrArthaH // 25 // kiMca- 'daga'tti sUtram, 'udakamRttikAdAnam' AdIyate'nenetyAdAno-mArgaH, udakamRttikAnayanamArgamityarthaH, 'bIjAni' zAlyAdIni 'haritAni ca' dUrvAdIni cazabdAdanyAni ca sacetanAni parivarjayaMstiSThedanantarodite deze 'sarvendriyasamAhitaH zabdAdibhiranAkSiptacitta iti sUtrArthaH // 26 // tattha se cimANasa, Ahare pANabhoaNaM / akappiaM na gevhijjA, paDigAhija kapiaM // 27 // AharaMtI siA tattha, parisADija bhoaNaM / diMtiaM paDiAikkhe, na me kappai tArisaM // 28 // saMmaddamANI pANANi, bIANi hariANi a / asaMjamakariM naccA, tArisiM parivajjae // 29 // 'tattha'tti sUtraM, 'tatra' kulocitabhUmau 'se' tasya sAdhostiSThataH sataH 'Ahared' nayetpAnabhojanaM, gRhIti gamyate, tatrAyaM vidhiH - 'akalpikam' aneSaNIyaM na gRhNIyAt, pratigRhNIyAt 'kalpikam' eSaNIyam etacArthApanamapi kalpika grahaNaM dravyataH zobhanamazobhanamapyetadavizeSeNa grAhyamiti darzanArthaM sAkSAduktamiti 5 piNDaipaNAdhya0 // 168 // ainelibrary.org Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza0 29 Jain Education sUtrArthaH // 27 // 'AharaMti' tti sUtram, 'AharantI' AnayantI bhikSAmagArIti gamyate 'syAt' kadAcit 'tatra' deze 'parizAdayed itazcetazca vikSiped bhojanaM vA pAnaM vA, tataH kimityAha - dadatIM 'pratyAcakSIta' pratiSedhayettAmagArI, rUyeva prAyo bhikSAM dadAtIti strIgrahaNaM, kathaM pratyAcakSItetyata Aha-na mama kalpate tAdRzaM parizAdanAvat, samayoktadoSaprasaGgAt, doSAMzca bhAvaM jJAtvA kathayed madhuvindUdAharaNAdineti sUtrArthaH // 28 // kiMca- 'saMmadda' tti sUtraM, 'saMmardayantI' padbhyAM samAkrAmantI, kAnityAha- 'prANino' dvIndriyAdIn 'bIjAni' zAlibIjAdIni 'haritAni' dUrvAdIni 'asaMyamakarIM' sAdhunimittamasaMyamakaraNazIlAM jJAtvA tAdRzIM parivarjayet, dadatIM pratyAcakSIta iti sUtrArthaH // 29 // sAhaddu nikkhivittANaM, sacittaM ghaTTiyANi ya / taheva samaNaTTAe, udagaM saMpaNuliyA // 30 // ogAhaittA calaittA, Ahare pANabhoaNaM / ditiaM paDiAikkhe, na me kappai tArisaM // 31 // purekammeNa hattheNa, davvIe bhAyaNeNa vA / diMtiaM paDiAikkhe, na me kappai tArisaM // 32 // evaM udaule sasiNiddhe, sasarakkhe mahiAuse / hari 1 madhu kSIre jale maye iti hemokervArattakakathApratipAdita kSIre yI dRSTAnto'tra gamyaH. jainelibrary.org Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 169 // Ale hiMgulae, maNosilA aMjaNe loNe // 33 // geruavanniaseDhiasoraTiapiTTha- 5 piNDaikukkusakae ya / ukiTThamasaMsaTTe, saMsaTe ceva boddhavve // 34 // SaNAdhya 1 uddezaH tathA 'sAhaTu'tti sUtraM, saMhRtyAnyasmin bhAjane dadAti, 'taM phAsugamavi vajae, tattha phAsue phAsuyaM sAharai phAsue aphAsuaMsAharai aphAsue phAsuyaM sAharai aphAsue aphAsu sAharai, tattha jaM phAsuaMDU phAsue sAharai tatthavi theve thevaM sAharai theve bahuaMsAharai bahue thevaM sAharai bahue bahuaMsAharai / evamAdi yathA piNDaniyuktau / tathA nikSipya bhAjanagatamadeyaM SaTsu jIvanikAyeSu dadAti, 'sacittam' alAtapuSpAdi 'ghadRyitvA' saMcAlya ca dadAti tathaiva 'zramaNArtha' pravrajitanimittamudakaM 'saMpraNudya' bhAjanasthaM prerya dadAtIti sUtrArthaH // 30 // 'ogAhaittA' sUtraM, tathA ca 'avagAhya' udakamevAtmAbhimukhamAkRSya dadAti tathA cAlayitvA udakameva dadAti, udake niyamAdanantavanaspatiriti prAdhAnyakhyApanArtha sacittaM ghayitvetyukte'pi bhedenopAdAnam, asti cAyaM nyAyo-yaduta sAmAnyagrahaNe'pi prAdhAnyakhyApanArtha bhedenopAdAnaM, yathA-brAhmaNA AyAtA vaziSTho'pyAyAta iti, tatazcodakaM cAlayitvA "Aharet AnIya dadyAdityarthaH, kiM tadityAha 1 tat prAsukamapi varjayet , tatra prAsuke prAsukaM saMharati prAmuke'prAsukaM saMharati aprAsuke prAsukaM saMharati aprAsuke aprAsukaM saMharati, tatra yat prAsuke prA- // 169 // sukaM saharati tatrApi stoke stokaM saMharati stoke bahu saMharati bahI stokaM saMharati bahI bahu saMharati. Jain Education Intematon For Private Personal Use Only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pAnabhojanam odanAranAlAdi taditthaMbhUtAM dadatI 'pratyAcakSIta nirAkuryAt na mama kalpate tAdRzamiti pUrvavadeveti sUtradvayArthaH // 3 // 'purekamme tti sUtraM, purakarmaNA hastena-sAdhunimittaM prAkRtajalojjhanavyApAraNa, tathA 'dA' DovasadRzayA "bhAjanena vA kAMsyabhAjanAdinA dadatI 'pratyAcakSIta' pratiSedhayet, na mama kalpate tAdRzamiti pUrvavadeveti sUtrArthaH // 32 // 'evaM ti sUtram, 'evam' udakAdreNa 'hastena' kareNa, udakAdroM nAma galadudakabinduyuktaH, evaM saligdhena hastena, saligdho nAma ISadudakayuktaH, evaM 'sarajaskena hastena' sarajasko nAma-pRthivIrajoguNDitaH, evaM mRdgatena hastena' mRdgato nAma-kardamayuktaH, evamUSAdiSvapi yojanIyam , etAvanti eva etAni sUtrANi, navaramUSaH-pAMzukSAra, haritAlahiGgalakamanaHzilA:-pArthivA varNakabhedAH, aJjanaM-rasAJjanAdi lavaNaM-sAmudrAdi // 33 // tathA 'geru'tti sUtraM, gairikA-dhAtuH, varNikApItamRttikA, zvetikA-zuklamRttikA, saurASTrikA-tuvarikA, piSTam-AmataNDulakSodaH, kukusAH pratItAH, 'kRteneti' ebhiH kRtena, hasteneti gamyate, tathotkRSTa iti utkRSTazabdena kAliGgAlAbutrapuSaphalAdInAM zastrakRtAni zlakSNakhaNDAni bhaNyante, cizciNikAdipatrasamudAyo vA udUkhalakaNDita iti, tathA asaMsRSTovyaJjanAdinA aliptaH, saMsRSTazcaiva vyaJjanAdilipto boddhavyo hasta iti, vidhiM punaratroddha vakSyati khayameveti sUtrArthaH // 34 // asaMsaTTeNa hattheNa, davvIe bhAyaNeNa vA / dijamANaM na icchijjA, pacchAkammaM jahiM Jain Education For Private Personel Use Only C ainelibrary.org Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 piNDai. SaNAdhya0 1 uddezaH dazavaikA bhave // 35 // saMsaTTeNa ya hattheNa, davIe bhAyaNeNa vA / dijjamANaM paDicchijjA, jaM hAri-vRttiH tatthesaNiyaM bhave // 36 // Aha ca-'asaMsaTeNa' tti sUtram, asaMsRSTena hastena-annAdibhiraliptena dA bhAjanena vA dIyamAnaM necchet, kiM sAmAnyena ?, netyAha-pazcAtkarma bhavati 'yatra' dhyAdau, zuSkamaNDakAdivat tadanyadoSarahitaM gRhNIyAditi sUtrArthaH // 35 // 'saMsa?Na' ti sUtraM, saMsRSTena hastena-annAdiliptena, tathA dA bhAjanena vA dIyamAnaM 'pratIcchedU' gRhNIyAt, kiM sAmAnyena ? netyAha-yattatraiSaNIyaM bhavati, tadanyadoSarahitamityarthaH, iha ca vRddhasaMpradAya:-saMsaDhe hatthe saMsahe matte sAvasese vve, saMsaTe hatthe saMsaDhe matte hiravasese davve, evaM aTTha bhaMgA, ettha paDhamabhaMgo savvuttamo, annesuvi jattha sAvasesaM davvaM tattha dhippar3a, Na iyaresu, pacchAkammado* sAu tti sUtrArthaH // 36 // kiMca duNhaM tu bhuMjamANANaM, ego tattha nimaMtae / dijamANaM na icchijjA, chaMdaM se paDi lehae // 37 // duNhaM tu bhuMjamANANaM, do'vi tattha nimaMtae / dijamANaM paMDicchijjA, 1 saMsRSTo hastaH saMsRSTaM mAtrakaM ( degmamatraM ) sAvazeSaM dravyaM, saMsRSTo hastaH saMsRSTaM mAtrakaM niravazeSa dravyam , evamaSTau bhaGgAH, atra prathamo bhagaH sarvottamaH, banyeSvapi yatra sAvazeSaM dravyaM tatra gRhNIyAt , netareSu, pazcAtkarmadoSAt. // 170 // Jan Education For Private Personel Use Only Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaM tatthesaNiyaM bhave // 38 // gukhiNIe uvaNNatthaM, vivihaM pANabhoaNaM / bhuMjamANaM vivajijjA, bhuttasesaM paDicchae // 39 // siA ya samaNaTAe, guThviNI kAlamAsiNI / uTriA vA nisIijA, nisannA vA puNue // 40 // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiaM / ditiaM paDiAikkhe, na me kappai tArisaM // 41 // thaNagaM pijjemANI, dAragaM vA kumAriaM / taM nikkhivittu roaMtaM, Ahare pANabhoaNaM // 42 // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akppiaN| ditiaM paDiAikkhe, na me kappai tArisaM // 43 // jaM bhave bhattapANaM tu, kappAkappaMmi saMkiaM / diti paDiAikkhe, na me kappai tArisaM // 44 // 'duNDaM ti sUtraM, 'dvayorbhuJjato' pAlanAM kurvatoH, ekasya vastunaH khAminorityarthaH, ekastatra 'nimantrayet taddAnaM pratyAmantrayet, taddIyamAnaM necchedutsargataH, apitu 'chandam' abhiprAyaM 'seM tasya dvitIyasya pratyupekSeta netravakAdivikAraiH, kimasyedamiSTaM dIyamAnaM naveti, iSTaM cedvahIyAnna cennaiveti, evaM zuonayoH-abhyavahArAyodya 1 ucchiSTasyAkalpyatvAddhajiH pAlanArtho'tra. 2 atrANe 'bhunajo'trANe' ityAtmanepadabhAvAta. For Private Personal Use Only Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH 8-9644 pati yattatraipaNa yastama' upakA vivajya, mAnivRttopUrvoktA 'kAla, niSaNNAkapAnaM tu // 171 // tayorapi yojanIyaM, yato bhujiH pAlane'bhyavahAre ca vartata iti sUtrArthaH // 37 // tato 'duNhati sUtraM, dvayostu 5 piNDaipUrvavat bhuJjato(JAnayorvA dvAvapi taMtrAtiprasAdena nimantrayeyAtAM, tatrAyaM vidhiH-dIyamAnaM 'pratIcchedU' gRhNI- PSaNAdhya yAt yattatraiSaNIyaM bhavet , tadanyadoSarahitamiti sUtrArthaH ||38||vishessmaah-'gugvinniie' tti sUtraM, 'gurviNyA' 41 uddezaH garbhavatyA 'upanyastam' upakalpitaM, kiM tadityAha-vividham' anekaprakAraM 'pAnabhojanaM drAkSApAnakhaNDakhAdyakAdi, tatra bhujyamAnaM tayA vivajya, mA bhUttasyA alpatvenAbhilASAnivRttyA garbhapatanAdidoSa iti, 'bhuktazeSa bhuktoddharitaM pratIcchet , yatra tasyA nivRtto'bhilASa iti suutraarthH|| 39 // kiMca-'siA yatti sUtraM, 'syAca kadAcicca 'zramaNArtha sAdhunimittaM 'gurviNI pUrvoktA 'kAlamAsavatI' garbhAdhAnAnnavamamAsavatItyarthaH, utthitA vA yathAkathaJcinniSIdeda niSaNNA dadAmIti sAdhunimittaM, niSaNNA vA khavyApAreNa punaruttiSThed dadAmIti sAdhunimittameveti suutraarthH||40||'tN bhavetti sUtraM, tadbhavedbhaktapAnaM tu tathA niSIdanotthAnAbhyAM dIyamAnaM saMyatAnAmakalpikam , iha casthavirakalpikAnAmaniSIdanotthAnAbhyAM yathAvasthitayA dIyamAnaM kalpikaM, jinakalpikAnAM tvApannasattvayA prathamadivasAdArabhya sarvathA dIyamAnamakalpikameveti sampradAyaH, yatazcaivamato dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamityetatpUrvavadeveti sUtrArthaH // 41 // kiM ca-thaNagaMti sUtraM, stanaM (nyaM) pAyayantI, kimityAha-dArakaM vA kumArikAM, vAzabdasya vyavahitaH saMbandhaH, ata eva napuMsakaMvA, / / 171 // 1 chandena nimantraNAjJApanArthamatItyAdi. cica zramaNArtha sAJja tasyA nivRtto'bhilapatvenAbhilASAnivRttyAnabhojanaM dAkSApAna CERIKARAN ASRA-O-ECR-M-EXA Jain Education Internationa For Private & Personel Use Only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SARAIGAR taddArakAdi nikSipya rudadbhUmyAdI AharetpAnabhojanam , atrAyaM vRddhasaMpradAyaH-gacchavAsI jai thaNajIvI piaMto Nikkhitto to na giNhaMti, rovau vA mA vA, aha annaMpi AhArei to jati Na rovai to giNhaMti, aha rovai to na giNhaMti, aha apiaMto Nikkhitto thaNajIvI rovai tao Na giNhaMti, aha Na rovai to giNhati, gacchaNiggayA puNa jAva thaNajIvI tAva rovau vAmA vA pibaMtao (vA) apibaMtao vA Na giNhaMti, jAhe annapi AhAre ADhatto bhavati tAhe jai pibaMtao to rovau vA mA vA Na geNhaMti, 'aha apibaMtao to jai rovai to pariharaMti, arovie geNhaMti, sIso Aha-ko tattha doso'tthi?, Ayario bhaNaitassa NikkhippamANassa kharehiM hatthehiM ghippamANassa athirattaNeNa paritAvaNAdosA majjArAdi vA avaha-18 reja tti sUtrArthaH // 42 // 'taM bhave' tti sUtraM, tadbhavedbhaktapAnaM tvanantaroditaM saMyatAnAmakalpikaM, yatazcaivamatola dadatI pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti suutraarthH||43|| kiM bahuneti, upadezasarvakhamAha-jaM bhave 1 gacchavAsI yadi stanyajIvI piban nikSiptastadA na gRhNAti, roditu vA mA vA, athAnyadapyAhArayati tadA yadi na roditi tadA gRhNAti, atha roditi tadA na | gRhNAti, athApiban nikSiptaH stanyajIvI roditi tadA na gRhAti, atha na roditi tadA gRhNAti, gacchanirgatAH punaryAvatstanyajIvI tAvad roditi vA mA vA piban apiban vA na gRhanti, yadA anyadapyAhartumAhato bhavati tadA yadi piban tadA roditi vA mA vA na gRhNanti, athApivan tadA yadi roditi tadA pariharanti / | arudati gRhanti / ziSya Aha-kastatra doSo'sti !, AcAryoM bhaNati-tasya nikSipyamANasya kharAbhyAM hastAbhyAM gRhyamANasyAsthiratvena paritApanAdoSA mArjArAdi | vA'paharet. SANSALA CAGRA Join Education Interne For Private sPersonal Uses Only ANMainelibrary.org Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 172 // tti sUtraM, yadbhavedbhaktapAnaM tu 'kalpAkalpayoH' kalpanIyAkalpanIyadharmaviSaya ityarthaH, kim?--'zaGkitaM na vidmaH5 piNDaikimidamudgamAdidoSayuktaM kiMvA netyAzaGkAspadIbhUtaM, taditthaMbhUtamasati kalpanIyanizcaye dadatI pratyAcakSIta |paNAdhya. na mama kalpate tAdRzamiti sUtrArthaH // 44 // 1 uddezaH dagavAreNa pihiaM, nIsAe pIDhaeNa vA loDheNa vAvi leveNa, sileseNavi keNai // 45 // taM ca ubhidiA dijjA, samaNaTAe va dAvae / ditiaM paDiAikkhe, na me kappai tArisaM // 46 // kiM ca 'dagavAreNa' tti sUtraM, 'dakavAreNa' udakakumbhena 'pihitaM' bhAjanasthaM santaM sthagitaM, tathA 'nIsAe'tti peSaNyA, 'pIThakena vA' kASThapIThAdinA, 'loDhena vApi zilAputrakeNa, tathA 'lepena' mRllepanAdinA 'zleSeNa vA' kenacijatusikthAdineti sUtrArthaH // 45 // taM ca tti sUtraM, 'taca' sthagitaM liptaM vA sat udbhidya dadyAcchramaNArtha dAyakaH, nAtmAdyartha, taditthaMbhUtaM dadatI pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti suutraarthH||46|| asaNaM pANagaM vAvi, khAimaM sAimaM tahA / jaM jANija suNijjA vA, dANaTrA pagaDaM imaM // 47 // tArisaM bhattapANaM tu, saMjayANa akppi| ditiaM paDiAikkhe, na 1 madhUcchiSTaM tu sikthakam. // 172 // Jan Education For Private Personel Use Only Ww.jainelibrary.org Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ me kappai tArisaM // 48 // asaNaM pANagaM vAvi, khAimaM sAimaM tahA / jaM jANijja suNijjA vA, puNNaTThA pagaDaM imaM // 49 // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akppiaN| ditiaM paDiAikkhe, na me kappai tArisaM // 50 // asaNaM pANagaM vAvi, khAimaM sAimaM tahA / jaM jANijja suNijjA vA, vaNimaTThA pagaDaM imaM // 51 // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiaM / ditiaM paDiAikkhe, na me kappai tArisaM // 52 // asaNaM pANagaM vAvi, khAimaM sAimaM tahA / jaM jANijja suNijjA vA, samaNaTThA pagaDaM imaM // 53 // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiaM / ditiaM paDiAikkhe, na me kappai tArisaM // 54 // kiMca-"asaNaM ti sUtraM, azanaM pAnakaM vApi khAdyaM khAdyam, 'azanam' odanAdi 'pAnakaM' ca AranAlAdi, lAkhAcaM laDDukAdi, 'khAdya' harItakyAdi, yajAnIyAdAmantraNAdinA, zRNuyAdvA anyataH, yathA dAnArtha prakRta-| 1 dRzyamAneSvAdazeSu tu 'odanAranAlalakaharItakyAdi' ityetAvanmAtrameva, 2 guDasaMskRtadantapavanAdi prAya, khAdyakAvadhizcAzokavRttimodakAdibhojanamA prakAra iti paJcAzakoke. Jain Education Inter For Private & Personel Use Only elainelibrary.org Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 173 // midaM, dAnArtha prakRtaM nAma-sAdhuvAdanimittaM yo dadAtyavyApArapAkhaNDibhyo dezAntarAderAgato vaNikprabhRti- 5 piNDairiti suutraarthH||47||'taarisNti sUtraM, tAdRzaM bhaktapAnaM dAnArtha pravRttavyApAra saMyatAnAmakalpikaM, yatazcai- SaNAdhya0 vamato dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti suutraarthH||48||'asnnN' ti sUtram, evaM puNyArtha, puNyArtha 1 uddezaH prakRtaM nAma-sAdhuvAdAnaGgIkaraNena yatpuNyArthaM kRtamiti / atrAha-puNyArthaprakRtaparityAge ziSTakuleSu vastuto bhikSAyA agrahaNameva, ziSTAnAM puNyArthameva pAkapravRtteH, tathAhi-na pitRkarmAdivyapohenAtmArthameva kSudrasatvavatpravartante ziSTA iti, naitadevam, abhiprAyAparijJAnAt, khabhogyAtiriktasya deyasyaiva puNyArthakRtasya ni-2 SedhAt, khabhRtyabhogyasya punarucitapramANasyetvarayadRcchAdeyasya kuzalapraNidhAnakRtasyApyaniSedhAditi, etenA'deyadAnAbhAvaH pratyuktaH, deyasyaiva yadRcchAdAnAnupapatteH, kadAcidapi vA dAne yadRcchAdAnopapatteH, tathA vyavahAradarzanAt, anIdRzasyaiva pratiSedhAt, tadArambhadoSeNa yogAt, yadRcchAdAne tu tadabhAve'pyArambhapravRtteH nAsau tadartha ityArambhadoSAyogAt, dRzyate ca kadAcitsUtakAdAviva sarvebhya eva pradAnavikalA ziSTAbhimatAnAmapi pAkapravRttiriti, vihitAnuSThAnatvAca tathAvidhagrahaNAnna doSa ityalaM prasaGgena, akSaragamanikAmAtraphalatvAtprayAsasyeti // 49 // taM bhave' tti sUtraM, pratiSedhaH pUrvavat ||50||'asnnN ti sUtraM, evaM vanIpakArtha vanIpakA:-kRpaNAH // 51 // taM bhavetti sUtraM, pratiSedhaH pUrvavat // 52 // 'asaNaM ti sUtraM, evaM zramaNArtha, zramaNA-nirgranthAH shaakyaadyH||53|| 'taM bhave' tti sUtraM, pratiSedhaH pUrvavat // 54 // - CCCCCC CCCX Join Education Intense For Private & Personal use only lainelibrary.org Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACCASEA uddesiaMkIagaDaM, praikammaM ca aahddN| ajjhoara pAmiccaM, mIsajAyaM vivjje|| 55 // kiMca-uddesiti sUtraM, uddizya kRtamaudezikam-uddiSTakRtakarmAdibhedaM, krItakRtaM-dravyabhAvakrayakrItabhedaM pUtikarma-saMbhAvyamAnAdhAkarmAvayavasaMmizralakSaNam , AhRtaM-khagrAmAhRtAdi, tathA adhyavapUraka-khArthamRlAdrahaNaprakSeparUpaM, prAmityaM-sAdhvathemucchidya dAnalakSaNaM, mizrajAtaM ca-Adita eva gRhisaMyatamizropaskratarUpaM, varjayediti sUtrArthaH // 55 // uggamaM se a pucchijjA, kassaTTA keNa vA kaDaM? / succA nissaMkiaM suddhaM, paDigAhija saMjae // 56 // saMzayavyapohAyopAyamAha-'uggamaM ti sUtraM, 'udgamaM tatprasUtirUpam 'se' tasya zaGkitasyAzanAdeH 'pRcchet tatsvAminaM karmakaraM vA, yathA-kasyArthametat kena vA kRtamiti, zrutvA tadbaco na bhavadarthaM kiM tvanyArthamityevaMbhUtaM niHzaGkitaM'zuddha' sahajutvAdibhAvagatyA pratigRhNIyAtsaMyato, viparyayagrahaNe doSAditi sUtrArthaH // 56 // asaNaM pANagaM vAvi, khAimaM sAimaM tahA / pupphesu hujja ummIsaM, bIesu hariesu vA // 57 // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiaM / diti paDiAikkhe, na me CH Jain Education Inter For Private & Personel Use Only R ainelibrary.org Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 174 // SaNAdhya 1 uddezaH kappai tArisaM // 58 // asaNaM pANagaM vAvi, khAimaM sAimaM tahA / udagaMmi hujja nikkhittaM, uttiMgapaNagesu vA // 59 // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappioM / ditiaM paDiAikkhe, na me kappai tArisaM // 60 // asaNaM pANagaM vAvi, khAimaM sAimaM tahA / teummi huja nikkhittaM, taM ca saMghaTTiA dae // 61 // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiaM / ditiaM paDiAikkhe, na me kappai tArisaM // 62 // evaM ussakiyA, osakiyA, ujjAliA, pajAliA, nivvAviyA, ussiciyA, nisiMciyA, uvavattiyA, oyAriyA dae // 63 // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANaM akppi| ditiaM paDiAikkhe, na me kappai tArisaM // 64 // tathA 'asaNaM ti sUtraM, azanaM pAnakaM vApi khAdyaM vAdyaM tathA 'puSpaiH' jAtipATalAdibhiH bhavedunmizra, bIjaiharitairveti suutraarthH|| 57||'taarisNti sUtraM, tAdRzaM bhaktapAnaM tu saMyatAnAmakalpikaM, yatazcaivamato dadatI pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtrArthaH // 58 // tathA 'asaNaM ti sUtraM, azanaM pAnakaM vApi // 174 // Jain Education Intel M ainelibrary.org Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50%AR- 5555 khAdyaM khAdya tathA, udake bhavenikSiptamuttiMgapanakeSu vA kITikAnagarollISu vetyarthaH, udayanikkhittaM duvihaMaNaMtaraM paraMparaM ca, aNaMtaraM NavaNItapoggaliyamAdi, paropparaM jalaghaDovaribhAyaNatthaM dadhimAdi, evaM uttiMgapaNaesubhAvanIyamiti sUtrArthaH // 59||'tN bhavetti sUtraM, tadbhavedbhaktapAnaM tu saMyatAnAmakalpikaM, yatazcaivamato dadatI pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtrArthaH // 60 // tathA 'asaNaM ti sUtraM, azanaM pAnakaM vApi khAdyaM khAdyaM tathA, tejasi bhavennikSiptaM, 'tejasi' ityagnau tejaskAya ityarthaH, tacca saMghaTya, yAvadbhikSAM dadAmi tAvattApAtizayena mA bhUdurtiSyata ityAghaTya dadyAditi sUtrArthaH // 61 // 'taM bhavetti sUtraM, tadbhavedbhaktapAnaM | tu saMyatAnAmakalpikamato dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtrArthaH // 62 // evaM 'ussakiya'tti yAvadbhikSAM dadAmi tAvanmA bhUdvidhyAsyatItyutsicya dadyAd, evaM 'osakkiyA' avasal atidAhabhayAdulmakAnyutsAryetyarthaH, evaM 'ujAliyA pajAliyA' 'ujjvAlya' ardhavidhyAtaM sakRdindhanaprakSepeNa, 'prajvAlya' punaH punaH / evaM 'nivvAviyA' nirvApya dAhabhayAdeveti bhAvaH, evaM ussiMciyA nissiciyA, 'utsicya' atibhRtAdujjhanabhayena tato vA dAnArtha tImanAdIni, 'niSicya' tadbhAjanAdahitaM dravyamanyatra bhAjane tena dadyAt, udvartanabhayena vA''drahitamudakena niSicya, evaM 'ovattiyA oyAriyA', 'apavartya tenaivAgninikSiptena 1 udakanikSiptaM dvividham-anantaraM paramparaM ca, anantaraM navanItamAMsAdi, paramparaM jalaghaToparibhAjanasthaM dadhyAdi, evamuttiApanakayoH. daza030 Jain Education in For Private & Personel Use Only Rainelibrary.org Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH 5 piNDaipaNAdhya0 |1 uddezaH // 175 // bhAjanenAnyena vA dadyAta, tathA 'avatAyeM dAhabhayAddAnArtha vA dadyAt, atra tadanyacca sAdhunimittayogena kalpate // 63 ||'tN bhaveM tti sUtraM pUrvavat // 64 // huja kaTuM silaM vAvi, iTTAlaM vAvi egayA / ThaviaM saMkamaTThAe, taM ca hoja calA calaM // 65 ||nn teNa bhikkhU gacchijjA, diTTho tattha asaMjamo / gaMbhIraM jhusiraM ceva, ___ saviMdiasamAhie // 66 // nisseNiM phalagaM pIDhaM, ussavittA NamAruhe / maMcaM kIlaM ca pAsAyaM, samaNaTTA eva dAvae // 67 // durUhamANI pavaDijjA, hatthaM pAyaM va luuse| puDhavijIve vihiMsijjA, je a tannissiyA jage // 68 // eArise mahAdose, jANiUNa mahesiNo / tamhA mAlohaDaM bhikkhaM, na paDigiNhaMti saMjayA // 69 // gocarAdhikAra eva gocarapraviSTasya 'hoja'tti sUtraM, bhavet kASThaM zilA vApi iTAlaM vApi 'ekadA' ekasmin kAle prAvRDAdau sthApitaM saMkramArtha, tacca bhavet 'calAcalam' apratiSThitaM, na tu sthirameveti sUtrArthaH // 65 // 'Na teNa' tti sUtraM, na 'tena' kASThAdinA bhikSurgacchet , kimiti?, atrAha-dRSTastatrAsaMyamaH, taccalane prANyupamardasaMbhavAt , tathA 'gambhIram' aprakAzaM zuSiraM caiva' antaHsArarahitam, 'sarvendriyasamAhitaH zabdA // 175 // Jain Education Intel For Private & Personel Use Only Jagainelibrary.org Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ diSu rAgadveSAvagacchan, pariharediti sUtrArthaH // 66 // kiM ca-NisseNiM' ti sUtraM, nizreNiM phalaka pITham 'ussavittA' utsRtya Urddha kRtvA ityarthaH, ArohenmazcaM, kIlakaM ca utsRtya kamArohedityAha-prAsAdaM, 'zramaNArtha sAdhunimittaM 'dAyako dAtA Arohet, etadapyagrAhyamiti sUtrArthaH // 67 // atraiva doSamAha-durUhamANi' tti sUtraM, ArohantI prapatet, prapatantI ca hastaM pAdaM vA 'lUSayet khakaM khata eva khaNDayet , tathA pRthvIjIvAn vihiMsyAt, kathaMcittatrasthAn, tathA yAni ca tanizritAni 'jaganti' prANinastAMzca hiMsyAditi sUtrArthaH // 68||'eaarise' tti sUtraM, 'IdRzAn anantaroditarUpAnmahAdoSAn jJAtvA 'maharSayaH saadhvH| yasmAddoSakAriNIyaM tasmAt 'mAlApahRtAM mAlAdAnItAM bhikSAM na pratigRhNanti saMyatAH, pAThAntaraM vA 'haMdi mAlohaDaM' ti, handItyupapradarzana iti sUtrArthaH // 69 // kaMdaM mUlaM palaMbaM vA, AmaM chinnaM va sanniraM / tuMbAgaM siMgaberaM ca, AmagaM parivajae // 70 // taheva sattucunnAI, kolacunnAiM AvaNe / sakuliM phANiaM pUaM, annaM vAvi tahAvihaM // 71 // vikAyamANaM pasadaM, raeNaM priphaasi|ditiaN paDiAikkhe, na me kappai tArisaM // 72 // bahuaTTiyaM puggalaM, aNimisaM vA bahukaMTayaM / acchiyaM Jain Education in Indainelibrary.org Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 piNDaiSaNAdhya0 1 uddezaH dazavaikA0 tiMduyaM billaM, ucchRkhaMDaM va siMbaliM // 73 // appe siA bhoaNajAe, bahuujjhiyadhahAri-vRttiH mmiyaM / ditiaM paDiAikkhe, na me kappai tArisaM // 74 // // 176 // pratiSedhAdhikAra evAha-'kaMdaM mUlaM' ti sUtraM, 'kandaM' sUraNAdilakSaNam 'mUlaM' vidArikArUpam 'pralamba haivA' tAlaphalAdi, AmaM chinnaM vA 'sanniram' sanniramiti patrazAkam , 'tumbArka' tvagmijAntarvati AdrI vA tulasImityanye, 'zRGgaberaM' cAkam , Ama parivarjayediti sUtrArthaH // 70 // taheva' tti sUtraM, tathaiva 'saktucUnirNAn' saktUn 'kolacUrNAn' badarasaktUn 'ApaNe vIthyAM, tathA 'zAkulI tilaparpaTikA 'phANitaM dravaguDaM |'pUyaM kaNikAdimayam , anyadvA tathAvidhaM modakAdi // 71 // kimityAha-vikkAyamANaM' ti sUtraM, vikrIyamANamApaNe iti vartate, 'prasahya' anekadivasasthApanena prakaTam, ata eva 'rajasA' pArthivena parispRSTaM vyAptaM, taditthambhUtaM tatra dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtradvayArthaH // 72 // kiMca-'bahuadviyaM' ti sUtraM, bahvasthi 'pudgalaM' mAMsam 'animiSaM vA' matsyaM vA bahukaNTakam , ayaM kila kAlAdyapekSayA grahaNe pratiSedhaH, anye tvabhidadhati-vanaspatyadhikArAttathAvidhaphalAbhidhAne ete iti, tathA cAha-'atthika' asthikavRkSaphalam, 'teMduka' teMdurukIphalam , bilvam ikSukhaNDamiti ca pratIte, 'zAlmaliM vA' vallAdiphaliM vA, vAzabdasya vyavahitaH saMbandha iti sUtrArthaH // 73 // atraiva doSamAha-'appetti sUtraM, alpaM Jin %Yi Ling Zhong Liu Ge Liu Zhong Shui Leng 444*A*A*A*A // 176 // Jain Education in For Private Personal Use Only ibrary.org Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthAgojanajAtamatra, api tu bahujjhanadharmakametat, yatazcaivamato dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtrArthaH // 74 // tahevuccAvayaM pANaM, aduvA vAradhoaNaM / saMseimaM cAulodagaM, ahuNAdhoaM vivajae // 75 // jaM jANeja cirAdhoyaM, maIe daMsaNeNa vA / paDipucchiUNa succA vA, jaM ca nissaMkiaM bhave // 76 // ajIvaM pariNayaM naccA, paDigAhijja saMjae / aha saMkiyaM bhavijjA, AsAittANa roae // 77 // thovamAsAyaNaTAe, hatthagaMmi dalAhi me / mA me acaMbilaM pUaM, nAlaM taNhaM viNittae // 78 // taM ca acaMbilaM pUyaM, nAlaM taNhaM viNittae / ditiaM paDiAikkhe, na me kappai tArisaM // 79 // taM ca hojja akAmeNa, vimaNeNaM paDicchiaM / taM appaNA na pibe, novi annassa dAvae // 8 // egaMtamavakkamittA, acittaM pddilehiaa| jayaM paridRvijjA, pariThThappa paDikkame // 81 // ukto'zanavidhiH, sAmprataM pAnavidhimAha-tahevatti sUtraM, tathaiva yathAzanamuccAvacaM tathA pAnam / varNAdyupetaM drAkSApAnAdi 'avacaM varNAdihInaM pUtyAranAlAdi athavA 'vArakadhAvana' guDaghaTadhAvanamitya Jain Education in For Private Personel Use Only Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA hAri-vRttiH 5 piNDai| SaNAdhya 1 uddezaH // 177 // 'saMkhedaja' piSTodakAdi, etadazanavadutsargApavAdAbhyAM gRhNIyAditi vAkyazeSaH, 'tandulodakam' advikarakaM 'adhunAdhautam' apariNataM vivarjayediti sUtrArthaH // 75 // atraiva vidhimAha-'jaM jANija'tti sUtraM, yattandulodakaM 'jAnIyAt vidyAcirautam, kathaM jAnIyAdityata Aha-matyA darzanena vA, 'matyA' tagrahaNAdikarmajayA 'darzanena vA' varNAdipariNatasUtrAnusAreNa ca, vA cazabdArthaH, tadapyevaMbhUtaM kiyatI velA'sya dhautasyeti pRSTvA gRhasthaM, 'zrutvA vA' mahatI veleti zrutvA ca prativacanaM 'yace ti yadeva niHzaGkitaM bhavati niravayavaprazAntatayA tandulodakaM tatpratigRhNIyAditi, vizeSaH piNDaniyuktAyukta iti sUtrArthaH // 76 // uSNodakAdividhimAha-'ajIvaMti sUtraM, uSNodakamajIvaM pariNataM 'jJAtvA' tridaNDaparivartanAdirUpaM matyA darzanena vetyAdi vartate, taditthaMbhUtaM pratigRhNIyAtsaMyataH, caturtharasamapUtyAdi dehopakArakaM matyAdinA jJAtvetyarthaH, atha zaGkitaM bhavet tata AkhAdya 'rocayed' vinizcayaM kuryAditi sUtrArthaH // 77 // tacaivaM-'thovaM'ti sUtraM, stokamAkhAdanArtha prathamaM tAvat haste dehi me, yadi sAdhuprAyogyaM tato grahISye, mA me atyamla pUti nAlaM tRDapanodAya / tataH kimanenAnupayogineti suutraarthH|| 78 // taM ca' tti sUtraM, sugamam // 79 // AkhAditaM ca satsAdhuprAyogyaM cedgRhyata eva no cedagrAhyaM / 'taM caMtti sUtraM, 'taca atyamlAdi bhaveda 'akAmena' uparodhazIlatayA 'vimanaskena' anyacittena 'pratIpsitaM' gRhItam tadAtmanA kAyApakArakamityanAbhogadharmazraddhayA na pibet nApyanyebhyo dApayet, ratnAdhikenApi khayaM dAnasya pratiSedhajJApanArtha dApanagrahaNam, iha ca 'savvattha saMjamaM saMja ROGRAA-%CE // 177 // Jain Education Intematica For Private & Personel Use Only Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * **** mAo appANameve'tyAdi bhAvanayeti sUtrArthaH // 8 // asyaiva vidhimAha-egaMtaMti sUtraM, ekAntam 'avakramya gatvA 'acittaM' dagdhadezAdi pratyupekSya cakSuSA pramRjya rajoharaNena sthaNDilamiti gamyate 'yatam atvarita pratiSThApayedvidhinA trirvAkyapUrva vyutsRjet / pratiSThApya vasatimAgataH pratikrAmedIryApathikAm / etaca bahirAgataniyamakaraNasiddhaM pratikramaNamabahirapi pratiSThApya pratikramaNaniyamajJApanArthamiti suutraarthH||8|| siA a goyaramgagao, icchijjA paribhuttuaM(bhuMjiuM) / kuTugaM bhittimUlaM vA, paDilehittANa phaasuaN|| 82 // aNunnavittu mehAvI, paDicchannaMmi sNvudde| hatthagaM saMpamajittA, tattha bhujijja saMjae // 83 // tattha se bhuMjamANassa, aTriaM kaMTao siaa| taNakaTusakaraM vAvi, annaM vAvi tahAvihaM // 84 // taM ukkhivittu na nikkhive, AsaeNa na chaDDae / hattheNa taM gaheUNa, egaMtamavakkame // 85 // egaMtamavakkamittA, acittaM paDilehiA / jayaM paridRvijjA, pariThThappa paDikkame // 86 // evamannapAnagrahaNavidhimabhidhAya bhojanavidhimAha-'siA atti sUtraM, 'syAt' kadAcid 'gocarAgragato' grAmAntaraM bhikSAM praviSTa icchetparibhoktuM pAnAdi pipAsAdyabhibhUtaH san, tatra sAdhuvasatyabhAve 'koSThakaM' 2 *** Jain Education in For Private & Personel Use Only Anjainelibrary.org . Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASSOS 5 piNDai| SaNAdhya. 1 uddezaH dazavaikA0zUnyacaTTamaThAdi 'bhittimUlaM vA' kuDyaikadezAdi, pratyupekSya cakSuSA pramRjya ca rajoharaNena 'prAsukaM' bIjAdirahAri-vRttiH hitaM ceti sUtrArthaH // 82 // tatra 'aNunnavitti sUtraM, 'anujJApya' sAgArikaparihArato vizramaNavyAjena ta tkhAminamavagrahaM 'medhAvI' sAdhuH 'praticchanne tatra koSThakAdau 'saMvRta' upayuktaH san sAdhurIryApratikramaNaM kRtvA // 178 // tadanu 'hastakaM' mukhavastrikArUpam, AdAyeti vAkyazeSaH, saMpramRjya vidhinA tena kArya tatra bhuJjIta 'saMyato rAgadveSAvapAkRtyeti sUtrArthaH // 83 ||'ttth'tti sUtraM, 'tatra' koSThakAdau se tasya sAdhokJAnasya asthi kaNTako vA syAt, kathaMcidvRhiNAM pramAdadoSAt , kAraNagRhIte pudgala evetyanye, tRNakASThazarkarAdi cApi syAt, ucitabhojane'nyadvApi tathAvidhaM badarakarkaTakAdIti sUtrArthaH // 84 // 'taM ukkhivittu' iti sUtraM, 'tada'asthyAdi utkSipya hastena yatra kacinna nikSipet, tathA 'Asyena' mukhena nojjhet, mA bhUdvirAdhaneti, apitu hastena gRhItvA tad' asthyAdi ekAntamavakrAmediti sUtrArthaH // 85 // 'egaMta'tti sUtraM, ekAntamavakramya acittaM pratyupekSya yataM pratiSThApayet, pratiSThApya pratikrAmediti, bhAvArthaH pUrvavadeveti suutraarthH||86|| siA ya bhikkhU icchijjA, sijjamAgamma bhutnuaN| sapiMDapAyamAgamma, uMDuaM paDilehiA // 87 // viNaeNaM pavisittA, sagAse guruNo muNI / iriyAvahiyamAyAya, Agao a paDikkame // 88 // AbhoittANa nIsesa, aIAraM jahakkama / gamaNAga // 178 // Jain Education in For Private & Personel Use Only Diljainelibrary.org Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte maNe ceva, bhattapANe va saMjae // 89 // ujjuppanno aNuvviggo, avvakkhitteNa ceasA / Aloe gurusagAse, jaM jahA gahiaM bhave // 90 // na sammamAloiaM hujjA, puThiMba pacchA va jaM kaDaM / puNo paDikkame tassa, vosaTTo ciMtae imaM // 91 // aho jiNehiM asAvajjA, vittI sAhUNa desiA / mukkhasAhaNaheussa, sAhudehassa dhAraNA // 92 // NamukkAreNa pArittA, karitA jiNasaMthavaM / sajjhAyaM paTTavittA NaM, vIsamejja khaNaM muNI // 93 // vIsamaMto imaM ciMte, hiyamaTuM lAbhamassio / jai me aNuggahaM kujjA, sAhU hujjAmi tArio // 94 // sAhavo to ciatteNaM, nimaMtija jahakamaM / jai tattha ha icchA, tehiM saddhiM tu bhuMjae // 95 // aha koi na icchijjA, tao bhuMjija ekkao / Aloe bhAyaNe sAhU, jayaM apparisADiyaM // 96 // vasatimadhikRtya bhojanavidhimAha - 'siA ya'tti sUtraM, 'syAt' kadAcit tadanyakAraNAbhAve sati bhikSuricchet 'zayyA' vasatimAgamya paribhoktuM tatrAyaM vidhiH- saha piNDapAtena - vizuddhasamudAnenAgamya, vasati jainelibrary.org Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 179 // miti gamyate, tatra bahirevondukaM sthAnaM pratyupekSya vidhinA tatrasthaH piNDapAtaM vizodhayediti sUtrArthaH // 87 // tata UrdhvaM 'viNaeNa'tti sUtraM, vizodhya piNDaM bahi: 'vinayena' naiSedhikInamaH kSamAzramaNebhyo'JjalikaraNalakSaNena pravizya, vasatimiti gamyate, sakAze guroH muniH, gurusamIpa ityarthaH, 'IryApathikAmAdAya' "icchAmi | paDikkamiDaM iriyAvahiyAe" ityAdi paThitvA sUtraM, Agatazca gurusamIpaM pratikrAmet kAyotsarga kuryAditi | sUtrArthaH // 88 // 'AbhoittANa'tti sUtraM tatra kAyotsarge 'AbhogayitvA' jJAtvA niHzeSamaticAraM 'yathAkramaM ' paripAThyA, ketyAha- 'gamanAgamanayozcaiva' gamane gacchata Agamana Agacchato yo'ticAra: tathA 'bhaktapAnayozca' bhakta pAne ca yo'ticAraH taM 'saMyataH' sAdhuH kAyotsargastho hRdaye sthApayediti sUtrArthaH // 89 // | vidhinotsArite caitasmin 'ujjuppanna'tti sUtraM, 'RjuprajJaH' akuTilamatiH sarvatra 'anudvignaH' kSudAdijayAtprazAntaH avyAkSiptena cetasA, anyantropayoga magacchatetyarthaH, AlocayedgurusakAze, gurornivedayediti bhAvaH, 'yad' azanAdi 'yathA' yena prakAreNa hastadA (dhAva) nAdinA gRhItaM bhavediti sUtrArthaH // 90 // tadanu ca 'na saMmaMti sUtraM, na samyagAlocitaM bhavet sUkSmam ajJAnAt-anAbhogenAnanusmaraNAdvA, pUrva pazcAdvA yatkRtaM puraHkarma pazcAtkarma vetyarthaH, 'punaH' AlocanottarakAlaM pratikrAmet 'tasya' sUkSmAticArasya 'icchAmi paDikkamiDaM goaracariAe, ityAdi sUtraM paThitvA 'vyutsRSTaH' kAyotsargasthazcintayedidaM vakSyamANalakSaNamiti sUtrArthaH // 91 // 'aho jiNehiM' sUtraM, 'aho' vismaye 'jinaiH' tIrthakarai: 'asAvayA' apApA 'vRttiH' varttanA sAdhUnAM darzitA 5 piNDaipaNAdhya0 1 uddezaH // 179 // Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter dezitA vA 'mokSasAdhanaheto:' samyagdarzanajJAnacAritra sAdhanasya sAdhudehasya 'dhAraNAya' saMdhAraNArthamiti sUtrArthaH / / 92 / / tatazca - ' NamokkAreNa' tti sUtraM, namaskAreNa pArayitvA 'namo arihaMtANa' mityanena kRtvA jinasaMstavaM "logassujjoagare" ityAdirUpaM, tato na yadi pUrva prasthApitastataH svAdhyAyaM prasthApya maNDalyu|pajIvakastameva kuryAt yAvadnya Agacchanti yaH punastadanyaH kSapakAdiH so'pi prasthApya vizrAmyet 'kSaNa' stokakAlaM muniriti sUtrArthaH // 93 // 'vIsamaMta'tti sUtraM, vizrAmyannidaM cintayet pariNatena cetasA, - 'hitaM' kalyANaprApakamartha - vakSyamANaM, kiMviziSTaH san ? - bhAvalAbhena - nirjarAdinA'rtho'syeti lAbhArthikaH, yadi 'meM' mama anugrahaM kuryuH sAdhavaH prAsukapiNDagrahaNena tataH syAmahaM tArito bhavasamudrAditi sUtrArthaH // 94 // evaM saMcintyocitavelAyAmAcArya mAmantrayed, yadi gRhNAti zobhanaM no cedvaktavyo'sau bhagavan ! dehi kebhyo'pyato yaddAtavyaM, tato yadi dadAti sundaram atha bhaNati tvameva prayaccha, atrAntare - 'sAhavo' tti sUtraM, sAdhUMstato gurvanujJAtaH san 'ciatteNaM'ti manaHpraNidhAnena nimantrayet 'yathAkramaM yathAratnAdhikatayA, grahaNaucityApekSayA bAlAdikrameNetyanye, yadi tatra 'kecana' dharmabAndhavAH 'iccheyuH' abhyupagaccheyustatastaiH sArdhaM bhuJjIta ucitasaMvibhAgadAneneti sUtrArthaH // 94-95 // 'aha koI 'tti sUtraM, atha kazcinecchet sAdhustato bhuJjIta 'ekako' rAgAdirahita iti, kathaM bhuJjItetyatrAha - 'Aloke bhAjane' makSikAdyapohAya prakAzapradhAne bhAjana ityarthaH 'sAdhuH' pravrajitaH 'yataM' prayatnena tatropayuktaH 'aparizAda' hastamukhAbhyAmanujjhan iti sUtrArthaH / / 96 / / ainelibrary.org Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA. hAri-vRttiH 5 piNDaipaNAdhya. 1 uddezaH // 18 // tittagaM va kaDuaM va kasAyaM, aMbilaM va mahuraM lavaNaM vA / ealaddhamannattha pauttaM, mahughayaM va bhuMjija saMjae // 97 // arasaM virasaM vAvi, sUiaM vA asuuiaN| ullaM vA jaivA sukkaM, mathukummAsabhoaNaM // 98 // uppaNNaM nAihIlijjA, appaM vA bahu phaasuaN| muhAladdhaM muhAjIvI, bhuMjijjA dosavajiaM // 99 // dullahA u muhAdAI, muhAjIvIvi dullahA / muhAdAI muhAjIvI, do'vi gacchaMti suggaiM // 10 // ti bemi / piMDesaNAe paDhamo uddeso samatto // 1 // bhojyamadhikRtya vizeSamAha-tittagaM vatti sUtraM, tiktakaM vA elukavAluGkAdi, kaTukaM vA ArdrakatImanAdi, kaSAyaM vallAdi, amlaM takrAranAlAdi, madhuraM kSIramadhvAdi, lavaNaM vA prakRtikSAraM tathAvivaM zAkAdi lavaNotkaTaM vA'nyat, etattiktAdi 'labdham Agamoktena vidhinA prAptam 'anyArtham' akSopAGganyAyena paramArthato mokSArtha prayuktaM tatsAdhakamitikRtvA madhughRtamiva ca bhuJjIta saMyataH, na varNAdyartham, athavA madhughRtamiva 'No vAmAo haNuAo dAhiNaM haNuaM saMcArajatti suutraarthH||97|| kiMca-'arasaMti sUtraM, ara 1vatvAt yathA zIghra jegilyate tathA. 2 na vAmAnuno dakSiNaM hanu saMcArayet, 80 // Jain Education For Private 3. Personal Use Only djainelibrary.org Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sam-asaMprAptarasaMhiGgvAdibhirasaMskRtamityarthaH, 'virasaM vApi' vigatarasamatipurANaudanAdi 'sUcitaM' vyaanAdiyuktam "asUcitaM vA tadrahitaM vA, kathayitvA akathayitvA vA dattamityanye, 'Adra' pracuravyaJjanam , yadivA zuSkaM stokavyaJjanaM vA, kiM tadityAha-'manthukulmASabhojanaM' manthu-badaracUrNAdi kulmASA:-siddhamASA:, yavamASA ityanye iti suutraarthH||98|| etadbhojanaM kimityAha-'uppaNNaM'ti sUtraM, 'utpannaM' vidhinA prApta 'nAtihIlayet' sarvathA na nindet , alpametanna dehapUrakamiti kimanena?, bahu vA asAraprAyamiti, vAzabdasya vyavahitaH saMbandhaH, kiMviziSTaM tadityAha-'prAsuka' pragatAsu nirjIvamityarthaH, anye tu vyAcakSate -alpaM vA, vAzabdAdvirasAdi vA, bahuprAsukaM-sarvathA zuddhaM nAtihIlayediti, api tvevaM bhAvayet-yadeveha lokA mamAnupakAriNaH prayacchanti tadeva zobhanamiti / evaM 'mudhAlabdhaM' koNTalAdivyatirekeNa prApta 'mudhAjIvI' sarvathA anidAnajIvI, jAtyAdyanAjIvaka ityanye, bhuJjIta 'doSavarjitaM' saMyojanAdirahitamiti sUtrArthaH // 99 // etaddurApamiti darzayati-dullahatti, durlabhA eva mudhAdAtAraH, tathAvidhabhAgavatavat, mudhAjIvino'pi durlabhAH, tathAvidhacellakavat / amISAM phalamAha-mudhAdAtAro mudhAjIvinazca dvAvapyetI gacchataH 'mugati' siddhigatiM kadAcidanantarameva kadAciddevalokasumAnuSapratyAgamanaparamparayA / bravImIti pUrvavat / atra bhAgavatodAharaNam-jahA~ ego parivvAyago so egaM bhAgavayaM uvaDio, ahaM tava gihe 1 yathaikaH parivAjakaH, sa eka bhAgavatamupasthitaH, ahaM tava gRhe daza031 Jain Education in For Private & Personel Use Only V ijainelibrary.org Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 181 // Jain Education In vairisArataM karemi, mama udaMtaM vahAha, teNa bhaNio-jai mama udaMtaM na vahasi, evaM havau tti / so se bhAgavao sejabhattapANAdiNA udaMtaM vahati / annayA ya tassa ghoDao corehiM hio, atippabhAyaMtikAUNa jAlIe baddho, so a parivvAyago talAe vhAyao gao, teNa so ghoDao diTTho, AgaMtuM bhaNai-mama pANIyata De pottI vissariyA, goho visajio, teNa ghoDao diTTho, AgaMtuM kahiyaM, teNa bhAgavaeNa NAyaM, jahA-parivvAyageNa kahiye / teNa parivvAyago bhaNNati-jAhi, NAhaM tava NividdhaM udaMtaM vahAmi, NividdhaM appaphalaM | bhavati / eriso mudhAdAI // mudhAjIviMmi udAharaNaM-ekko rAyA dhammaM parikkhaI, ko dhammo ?, jo aNibvi bhuMjaha tti, to taM parikkhAmitti kAUNa maNussA saMdiTThA, rAyA modae dei, tattha bahave kappaDiyAdayo AgayA, pucchijaMti- tumhe keNa bhuMjaha ?, anno bhAi-ahaM muheNa bhuMjAmi, anno ahaM pAehiM, anno- ahaM hatthehiM, anno- ahaM logANuggaheNa, celago bhaNai - ahaM muhiyAe / raNNA pucchiaM kahaM cia 1, egeNa 1 varSAtraM karomi mamodantaM vaha, tena bhaNitaH - yadi mamodantaM na vahasi evaM bhavatviti sa bhAgavatastasmai zayyAbhaktapAnAdinodantaM vahati / anyadA ca tasya ghoTakazcaiaurairhataH, atiprabhAtamiti kRtvA jAlyAM baddhaH, sa ca parivrAjakastaTAke snAtuM gataH, tena sa ghoTako dRSTaH Agatya bhaNati - mama potikA pAnIyataTe vismRtA, karmakaro visRSTaH, tena ghoTako dRSTaH, Agatya kathitaM / tena bhAgavatena jJAtaM yathA-- parivrAjakena kathitaM / tena parivrAjako bhaNyate -- yAhi nAhaM tava nirviSTaM (sasevaM ) udantaM vahAmi, nirviSTamalpaphalaM bhavati / IdRzo mudhAdAyI / mudhAjIvinyudAharaNam - eko rAjA dharmaM parIkSate, ko dharmaH ?, yo'nirviSTaM bhuGkte iti, tatastat parIkSe itikRtvA manuSyAH saMdiSTAH, rAjA modakAn dadAti tatra bahavaH kArpaTikAdaya AgatAH, pRcchayante -- yUyaM kena bhuGgadhvam ? anyo bhaNati - ahaM mukhena bhuje, anyaH - ahaM pAdAbhyAm, anyaH - ahaM hastAbhyAm, anyaH - ahaM lokAnugraheNa, kSullako bhaNati - ahaM mudhikayA / rAjJA pRSTaM - kathameva ?, ekena 5 piNDaiSaNAdhya0 1 uddezaH // 181 // jainelibrary.org Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahiaM-ahaM kahago ao muheNa, aNNeNa bhaNi-ahaM lehavAhagoao pAehiM, aNNeNa bhaNiaM-ahaM lehago ao hatthehiM, bhikkhuNA bhaNiaM-ahaM pabbaio ao logANuggaheNa, cellaeNa bhaNi-ahaM saMjAyasaMsAravirAgo ao muhiyAe, tAhe so rAyA esa dhammottikAUNa AyariyasamIvaM gao, paDibuddho pavvaio ya / eso muhAjIvitti suutraarthH||10|| iti zrIharibhadrasUriviracitAyAM dazavaikAlikavRttau piNDaiSaNAdhyayanasya prathamoddezakaH // 1 // paDiggahaM saMlihitA NaM, levamAyAe saMjae / dugaMdhaM vA sugaMdhaM vA, savvaM bhuMje na chaDDae // 1 // piNDaiSaNAyAH prathamoddazake prakrAntopayogi yannoktaM tadAha-'paDiggaha'ti sUtraM, 'pratigraha' bhAjanaM 'saMlikhya' pradezinyA niravayavaM kRtvA, kathamityAha-lepamaryAdayA' alepaM saMlihya 'saMyataH sAdhuH durgandhi vA 1 kathitam-ahaM kathakaH ato mukhena, anyena bhaNitam-ahaM lekhavAhakaH ataH pAdAbhyAM, anyena bhaNitam-ahaM lekhako'to hastAbhyAm, anyena bhaNitam-ahaM bhikSurato lokAnugraheNa, kSulakena bhaNitam ahaM saMjAtasaMsAravairAgyo'to mudhikayA / tadA sa rAjA eSa dharma itikRtvA''cAryasamIpaM gataH, pratibuddhaH pravajitazca, eSa mudhAjIvIti. Jan Education For Private Personel Use Only Mainelibrary.org Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH 5 piNDai|paNAdhya 2 uddezaH // 182 // sugandhi vA bhojanajAtaM, gandhagrahaNaM rasAyupalakSaNaM, 'sarva' niravazeSa 'bhuJjIta aznIyAt 'nojjhetra notsRjet kiJcidapi, mA bhUtsaMyamavirAdhanA / asyaivArthasya garIyastvakhyApanAya sUtrArdhayorvyatyayopanyAsaH, pratigrahazabdo mAGgalika ityuddezAdau tadupanyAsArtha vA, anyathaivaM syAt-durgandhi vA sugandhi vA, sarva bhuJjIta nojjhet / pratigrahaM saMlihya lepamaryAdayA sNytH| vicitrA ca sUtragatiriti suutraarthH||1|| sejA nisIhiyAe, samAvanno a goare|ayaavytttthaa bhuccA NaM, jai teNaM na saMthare // 2 // tao kAraNamuppaNNe, bhattapANaM gavesae / vihiNA puvvautteNaM, imeNaM uttareNa ya // 3 // vidhivizeSamAha-'seja'tti sUtraM, 'zayyAyAM vasatau 'naSedhikyAM' khAdhyAyabhUmI, zayyaiva vA'samaJjasaniSedhAnnaiSedhikI tasyAM samApanno vA gocare, kSapakAdiH channamaThAdau ayAvadartha bhuktvA na yAvadarthamaparisamAptamityarthaH, Namiti vAkyAlaGkAre / yadi tena bhuktena 'na saMstaretna yApayituM samarthaH, kSapako viSamavelApattanastho glAno veti sUtrArthaH ||2||'to'tti sUtraM, tataH 'kAraNe vedanAdAvutpanne puSTAlambanaH san bhaktapAnaM 'gaveSayed' anviSye(nveSaye)t, anyathA sakRdbhuktameva yatInAmiti 'vidhinA' pUrvoktena saMprApte bhikSAkAla ityAdinA, anena ca vakSyamANalakSaNenottareNa ceti suutraarthH||3|| kAleNa nikkhame bhikkhU , kAleNa ya paDikkame / akAlaM ca vivajittA, kAle kAlaM sa // 182 // Jain Education inte For Private Personal Use Only hinelibrary.org Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5555 mAyare ||4||akaale carasI bhikkhU , kAlaM na paDilehasi / appANaM ca kilAmesi, saM. nivesaM ca garihasi // 5 // sai kAle care bhikkhU , kujA puriskaariaN| alAbhutti na soijjA, tavutti ahiAsae // 6 // tahevuccAvayA pANA, bhattaTTAe smaagyaa| taM ujuaM na gacchijjA, jayameva parakkame // 7 // goaraggapaviTTho a, na nisIija katthaI / kahaM ca na pabaMdhijjA, ciTThittA Na va saMjae // 8 // aggalaM phalihaM dAraM, kavADaM vAvi saMjae / avalaMbiA na ciTThijjA, goaraggagao muNI // 9 // samaNaM mAhaNaM vAvi, kiviNaM vA vaNImagaM / uvasaMkamaMtaM bhattaTTA, pANaTAe va saMjae // 10 // tamaikkamittu na pavise, navi ciTTe cakkhugoare / egaMtamavakkamittA, tattha ciTThija saMjae // 11 // vaNImagassa vA tassa, dAyagassubhayassa vaa| appattiaM siA hujjA, lahuttaM pavayaNassa vA // 12 // paDisehie va dinne vA, tao tammi niyattie / uvasaMkamija bhattaTTA, pANaTTAe va saMjae // 13 // Jain Education in For Private & Personal use only Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 piNDaiSaNAdhya. 2 uddezaH dazavaikA0 IMI 'kAleNaM ti sUtraM, yo yasmin grAmAdAvucito bhikSAkAlastena karaNabhUtena 'niSkrAmeda'bhikSurvasatebhikSAyai, hAri-vRttiHkAlena cocitenaiva yAvatA svAdhyAyAdi niSpadyate tAvatA 'pratikrAmet nivarteta / bhaNi ca-khetaM kAlo bhAyaNaM tinnivi pahuppaMti hiMDautti aDha bhNgaa| 'akAlaM ca varjayitvA' yena vAdhyAyAdi na saMbhAvyate sa khalvakAlastamapAsya kAle kAlaM samAcarediti sarvayogopasaMgrahArtha nigamanaM, bhikSAvelAyAM bhikSAM samAcaret , khAdhyAyAdivelAyAM khAdhyAyAdInIti, uktaM ca-jogo jogo jiNasAsaNaMmI'tyAdi, iti sUtrArthaH // 4 // akAlacaraNe doSamAha-'akAle'tti sUtraM, akAlacArI kazcit sAdhuralabdhabhaikSaH kenacit sAdhunA prAptA bhikSA navetyabhihitaH sannevaM brUyAt-kuto'tra sthaNDilasaMniveze bhikSA?, sa tenocyate-akAle carasi bhikSo! pramAdAtvAdhyAyalobhAdvA, kAlaM na pratyupekSase, kimayaM bhikSAkAlo naveti, akAlacaraNenAtmAnaM ca glapayasi dIrghATananyUnodarabhAvena, saMnivezaM ca garhasi bhagavadAjJAlopato dainyaM pratipadyeti suutraarthH||5||ysmaadyN doSaH saMbhAvyate tasmAdakAlATanaM na kuryAditi / 'satitti sUtraM, 'sati vidyamAne 'kAle' bhikSAsamaye caredbhikSuH, anye tu vyAcakSate-smRtikAla eva bhikSAkAlo'bhidhIyate, smaryante yatra bhikSAkAH sa smRtikAlastasmin, dA'caredbhikSuH' bhikSArthe yAyAt, kuryAt puruSakAraM, jaGghAbale sati vIryAcAraM na lyet| tatra cAlAbhe'pi bhikSAyA alAbha iti na zocayedu, vIryAcArArAdhanasya niSpannatvAt , tadarthaM ca bhikSATanaM nAhArArthamevAto na zocet, 1 bhaNitaM ca-kSetra kAlo bhAjanaM trINyapi prabhavanti hiNDamAnasyetyaSTau bhaGgAH. 2 yogo yogo jinazAsane. yAt, kuryAt pumakSAkAlo'bhidhIyate sati vidyamAne strArthaH // 6 // // 183 // For Private & Personel Use Only hjainelibrary.org Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In apitu tapa ityadhisaheta, anazananyUnodaratAlakSaNaM tapo bhaviSyatIti samyagvicintayediti sUtrArthaH // 6 // uktA kAlayatanA, adhunA kSetrayatanAmAha - 'taheva'tti, tathaiva 'uccAvacAH' zobhanAzobhanabhedena nAnAprakArAH prANino bhaktArtha samAgatA baliprAbhRtikAdiSvAgatA bhavanti, 'tadRjuka' teSAmabhimukhaM na gacchet, tatsaMtrAsanenAntarAyAdhikaraNAdidoSAt, kiMtu yatameva parAkrAmet, tadudvegamanutpAdayanniti sUtrArthaH // 7 // kiM ca 'goaragatti sUtraM, gocarAgrapraviSTastu bhikSArthI praviSTa ityarthaH 'na niSIdet' nopavizet 'kacid' gRhadevakulAdau, saMyamopaghAtAdiprasaGgAt, 'kathAM ca' dharmakathAdirUpAM 'na prabanIyAt' prabandhena na kuryAt, anenaikavyAkaraNaikajJAtAnujJAmAha, ata evAha-sthitvA kAlaparigraheNa saMyata iti, aneSaNAdveSAdidoSaprasaMgAditi sUtrArthaH // 8 // uktA kSetrayatanA, dravyayatanAmAha - 'aggalaM 'ti sUtraM, 'argalaM' gopurakapATA disaMbandhinaM 'parighaM' nagaradvArAdisaMbandhinaM 'dvAraM' zAkhAmayaM 'kapArTa' dvArayantraM vA'pi saMyataH avalambya na tiSThet, lAghavavirAdhanAdoSAt, 'gocarAgragato' bhikSApraviSTaH muniH saMyata iti paryAyau tadupadezAdhikArAdaduSTAveveti sUtrArthaH // 9 // uktA dravyayatanA, bhAvayatanAmAha - 'samaNaM' ti sUtraM, 'zramaNaM' nirgranthAdirUpaM, 'brAhmaNaM' dhigvarNa vApi 'kRpaNaM vA' piNDolakaM 'vanIpaka' paJcAnAM vanIpakA) nAmapyanyatamam 'upasaMkrAmantaM' sAmIpyena gacchantaM gataM vA bha ktArtha pAnArtha vA 'saMyataH sAdhuriti sUtrArthaH // 10 // 'ta'miti sUtraM, 'taM' zramaNAdim 'atikramya' ullaGghya na pravizet, dIyamAne ca samudAne tebhyo na tiSTheccakSurgocare / kastatra vidhirityAha-ekAntamavakramya tatra ti ainelibrary.org Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA. hAri-vRttiH SHASKA5 5 piNDaipaNAdhya. 2 uddezaH // 184 // % 25A5% 2 chet saMyata iti sUtrArthaH // 11 // anyathaite doSA ityAha-vaNImagassa'tti sUtraM, 'vanIpakasya vA tasyetyetacchramaNAApalakSaNaM, dAturvA ubhayorvA aprItiH kadAcit syAt-aho alokajJataiteSAmiti, laghutvaM pravacanasya vA'ntarAyadoSazceti suutraarthH||12|| tasmAnnaivaM kuryAt, kiMtu-paDisehitti sUtraM, pratiSiddhe vA datte vA tataH' sthAnAt 'tasmin vanIpakAdau nivartite sati upasaMkrAmedbhaktArtha pAnArthaM vApi saMyata iti suutraarthH||13|| uppalaM paumaM vAvi, kumuaM vA magadaMtiaM / annaM vA pupphasaJcittaM, taM ca saMlaMciA dae // 14 // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiaM / ditiaM paDiAikkhe, na me kappai tArisaM // 15 // uppalaM paumaM vAvi, kumuaM vA magadaMtiaM / annaM vA pupphasaccittaM, taM ca saMmaddiA dae // 16 // taM bhave bhattapANaM tu, saMjayANa akappiaM / ditiaM paDiAikkhe, na me kappai tArisaM // 17 // sAluaM vA virAliaM, kumuaM upplnaaliaN| muNAli sAsavanAliaM, ucchukhaMDaM anivvuDaM // 18 // taruNagaM vA pavAlaM, rukkhassa taNagassa vA / annassa vAvi hariassa, AmagaM parivajae // 19 // taruNiaM vA chivADiM, AmiaM bhajiaM saI / ditiaM paDiAikkhe, // 184 // 5 Jain Education in For Private Personel Use Only ainelibrary.org Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte na me kappai tArisaM // 20 // tahA kolamaNussinnaM, veluaM kAsavanAliaM / tilapappaDagaM nImaM, AmagaM parivajjae // 21 // taheva cAulaM piTTaM, viaDaM vA tattanivvuDaM / tilapiTupUipinnAgaM, AmagaM parivajjae // 22 // kaviTTaM mAuliMgaM ca, mUlagaM mUlagattiaM / AmaM asatthapariNayaM, maNasAvi na patthae // 23 // taheva phalamaMthUNi bIamaMthUNi jANiA / bihelagaM piyAlaM ca, AmagaM parivajjae // 24 // parapIDApratiSedhAdhikArAdidamAha - 'uppalati sUtraM, 'utpalaM' nIlotpalAdi 'padmam' aravindaM vApi 'kumudaM vA' gardabhakaM vA 'magadantikAM' mettikAM, mallikAmityanye, tathA'nyadvA puSpaM sacittaM - zAlmalIpuSpAdi tacca 'saMlakSya' apanIya chittvA dadyAditi sUtrArthaH // 14 // 'tArisaM'ti sUtraM tAdRzaM bhaktapAnaM tu saMyatAnAmakalpikaM, yatazcaivamato dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzamiti sUtrArthaH // 15 // evaM taca saMmRdya dadyAt, saMmardanaM nAma pUrvacchinnAnAmevApariNatAnAM mardanaM, zeSaM sUtradvaye'pi tulyam / Ah etatpUrvamapyuktameva - 'saMmadamANI pANANi bIANi hariANi a' ityatra, ucyate, uktaM sAmAnyena vizeSAbhidhAnAdadoSaH / / 16-17 // tathA 'sAluaM' ti sUtraM, 'zAlUkaM vA' utpalakandaM 'virAlikAM' palAzakandarUpAM parvava jainelibrary.org Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 8llipratiparvavallipratiparvakandamityanye, kumudotpalanAlau pratItau, tathA 'mRNAlikA' padminIkandotthA 'sarSapanA- 5 piNDehAri-vRttiH likA siddhArthakamaJjarI tathA ikSukhaNDam 'anivRtaM' sacittam / etaccAnivRtagrahaNaM sarvatrAbhisaMbadhyata iti paNAdhya0 suutraarthH||18|| kiMca-taruNayaMti sUtraM, taruNaM vA 'pravAlaM' pallavaM 'vRkSasya' cizciNikAdeH 'tRNasya vA' ma 2 uddezaH dhuratRNAdeH anyasya vApi haritasya AryakAdeH 'Amam' apariNataM parivarjayediti sUtrArthaH // 19 // tathAtaruNiti sUtraM, 'taruNAM vA' asaMjAtAM 'chivADimiti mudgAdiphalim 'AmAm' asiddhAM sacetanA, || tathA bharjitAM 'sakRd' ekavAraM, dadatIM pratyAcakSIta na mama kalpate tAdRzaM bhojanamiti suutraarthH||20|| 'tahA kolaM'ti sUtraM, tathA 'kolaM' badaram 'akhinnaM vahnayudakayogenAnApAditavikArAntaraM, 'veNuka' vaMzakarilaM 'kAsavanAliaM' zrIparNIphalam, akhinnamiti sarvatra yojyaM, tathA 'tilaparpaTa' piSTatilamayam 'nImaM nImaphalamAma parivarjayediti suutraarthH|| 21 ||'thev'tti sUtraM, tathaiva tAndulaM piSTaM, lohamityarthaH, vikaTaM vA-zuddhodakaM tathA taptanivRtaM kathitaM sat zItIbhUtam , taptAnivRtaM vA-apravRttatridaNDaM, tilapiSTaM-tilaloha, 'pUtipiNyAkaM sarSapakhalamAma parivarjayediti sUtrArthaH // 22 // 'kaviTThati sUtraM, 'kapitthaM kapitthaphalaM, 'mAtuliGgaM ca' bIjapUrakaM, 'mUlakaM' sapatrajAlakaM mUlavartikA' mUlakandacakkalim 'AmAm apakkAmazastrapariNatAM khakAyazastrA- // 185 // dinAvidhvastAm , anantakAyatvAdgurutvakhyApanArthamubhayaM, manasApi na prArthayediti sUtrArthaH // 23 // tahevatti MESSAGE For Private & Personel Use Only Brjainelibrary.org Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtraM, tathaiva 'phalamanthUn' badaracUrNAn 'bIjamanthUna yavAdicUrNAn jJAtvA pravacanato bibhItaka' bibhItakaphalaM priyAlaM vA' priyAlaphalaM ca 'Amam' apariNataM parivarjayediti sUtrArthaH // 24 // samuANaM care bhikkhU, kulamuccAvayaM syaa| nIyaM kulamaikkamma, UsaDhaM nAbhidhArae // 25 // adINo vittimesijA, na visIija paMDie / amucchio bhoaNami, mAyaNNe esaNArae // 26 // bahuM paraghare atthi, vivihaM khAimasAimaM / na tattha paMDio kuppe, icchA dija paro na vA // 27 // sayaNAsaNavatthaM vA, bhattaM pANaM va saMjae / aditassa na kapijjA, paJcakkhevi adiiso||28|| vidhimAha-'samuANaM ti sUtraM, samudAnaM bhAvabhakSyamAzritya caredbhikSuH, ketyAha-kulamuccAvacaM sadA, agarhitatve sati vibhavApekSayA pradhAnamapradhAnaM ca, yathAparipATyeva caret 'sadA' sarvakAlaM, nIcaM kulamatikramya vibhavApekSayA prabhUtataralAbhArtham 'utsRtam' RddhimatkulaM 'nAbhidhArayet' na yAyAt, abhiSvaGgalokalAghavA- diprasaGgAditi sUtrArthaH // 25 // kiMca-adINa'tti sUtraM, 'adInoM dravyadainyamaGgIkRtyAmlAnavadanaH 'vRtti' varttanam 'eSayed' gaveSayet, 'na viSIdeda' alAbhe sati viSAdaM na kuryAt 'paNDitaH sAdhuH 'amUJchitaH' +%AANAA GRAA5% en Education For Private Personal Use Only Chainelibrary.org Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 186 // agRho bhojane, lAbhe sati mAtrAjJa AhAramAtrAM prati 'eSaNArataH' udgamotpAdanaiSaNApakSapAtIti sUtrArthaH45 pinnddai||26|| evaM ca bhAvayet-'bahuM ti sUtraM, 'bahu' pramANataH prabhUtaM 'paragRhe' asaMyatAdigRhe'sti 'vividham'ASaNAdhya. anekaprakAraM khAdyaM vAdyam, etaccAzanAdyupalakSaNaM, 'na tatra paNDitaH kupyet' sadapi na dadAtIti na roSaM ku- 2 uddezaH ryAt, kiMtu-'icchayA dadyAt paro na veti icchA parasya, na tatrAnyat kizcidapi cintayeda, sAmAyikabAdhanAditi suutraarthH||27|| etadeva vizeSeNAha-'sayaNa'tti sUtraM, zayanAsanavastraM cetyekavadbhAvaH bhaktaM pAnaM vA saMyato'dadato na kupyet tatvAminaH, pratyakSe'pi ca dRzyamAne zayanAsanAdAviti suutraarthH||28|| ithiaM purisaM vAvi, DaharaM vA mahallagaM / vaMdamANaM na jAijjA, no aNaM pharusaM vae // 29 // je na vaMde na se kuppe, vaMdio na samukkase / evamannesamANassa, sAmaNNama NuciTThai // 30 // 'itthiti sUtraM, striyaM vA puruSaM vApi, apizabdAttathAvidhaM napuMsakaM vA, 'DaharaM taruNaM 'mahallaka vA' vRddhaM vA, vAzabdAnmadhyamaM vA, vandamAnaM santaM bhadrako'yamiti na yAceta, vipariNAmadoSAt, annAdyabhAvena yAcitAdAne na cainaM paruSaM brUyAt-vRthA te vandanamityAdi, pAThAntaraM vA-vandamAno na yAceta lallivyAkara // 186 // Nena / zeSaM pUrvavaditi sUtrArthaH // 29 // tathA-je Na vaMdi'tti sUtraM, yo na vandate kazcidgRhasthAdiHna tasmai Jain Education in For Private & Personel Use Only Plainelibrary.org Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kupyet tathA vanditaH kenacinnRpAdinA na samutkarSat / 'evam uktena prakAreNa 'anveSamANasya' bhagavadAjJAmanupAlayataH zrAmaNyamanutiSThatyakhaNDamiti suutraarthH||30|| siA egaio laTuM, lobheNa viNigRhai / mAmeyaM dAiyaM saMtaM, daNaM sayamAyae // 31 // attaTThA guruo luddho, bahuM pAvaM pakuvvai / duttosao a so hoi, nivvANaM ca na gacchai // 32 // siA egaio lar3e, vivihaM pANabhoaNaM / bhaddagaM bhadagaM bhuccA, vivannaM virasamAhare // 33 // jANaMtu tA ime samaNA, AyayaTThI ayaM muNI / saMtuTTo sevae paMtaM, lUhavittI sutosao // 34 // pUaNaTThA jasokAmI, mANasammANakAmae / bahuM pasavaI pAvaM, mAyAsalaM ca kuvvai // 35 // khapakSasteyapratiSedhamAha-' sitti sUtraM, 'syAt kadAcid 'ekaH' kazcidatyantajaghanyo labdhvotkRSTamAsAhAraM 'lobhena' abhiSvaGgeNa 'vinigUhate' ahameva bhokSya ityantaprAntAdinA''cchAdayati-kimityata Aha-mA mama 'idaM bhojanajAtaM darzitaM saddaSTrA''cAryAdiH "khayamAdadyAd' Atmanaiva gRhNIyAditi sUtrArthaH // 31 // asya doSamAha-'attahatti sUtra, AtmArtha eva jaghanyo-guruH pApapradhAno yasya sa AtmArthagururlubdhaH vaza032 Jain Education For Private Personel Use Only Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 187 // Jain Education In san kSudra bhojane 'bahu' prabhUtaM pApaM karoti, mAyayA dAridraM karmetyarthaH, ayaM paralokadoSaH, ihalokadoSamAha - 'dustoSazca bhavati' yena kenacidAhAreNAsya kSudrasattvasya tuSTiH kartuM na zakyate, ata eva 'nirvANaM ca na gacchati ihaloka eva dhRtiM na labhate, anantasaMsArikatvAdvA mokSaM na gacchatIti sUtrArthaH // 32 // evaM yaH pratyakSamapaharati sa uktaH, adhunA yaH parokSamapaharati sa ucyate - 'sia'tti sUtraM, syAdeko labdhveti pUrvavat, 'vividham' anekaprakAraM pAna bhojanaM bhikSAcaryAgata eva 'bhadrakaM bhadrakaM' ghRtapUrNAdi bhuktvA 'vivarNa' vigatavarNamAmlakhalAdi 'virasaM' vigatarasaM - zItaudanAdi 'Ahared' Anayediti sUtrArthaH // 33 // sa kimarthamevaM kuryAdityata Aha- 'jANaMtu'tti sUtraM, jAnantu tAvanmAM 'zramaNA' zeSasAdhavo yathA 'AyatArthI' mokSArthI ayaM 'muniH' sAdhuH 'saMtuSTo' lAbhAlAbhayoH samaH sevate 'prAntam' asAraM 'rUkSavRttiH' saMyamavRttiH' 'sutoSyaH' yena kenacittoSaM nIyata iti sUtrArthaH // 34 // etadapi kimarthamevaM kuryAttatrAha - 'pUaNaTTha'tti sUtraM, 'pUjArtham' evaM kurvataH khapakSaparapakSAbhyAM sAmAnyena pUjA bhaviSyatIti 'yazaskAmI' aho ayamiti pravAdArthaM vA, tathA mAnasanmAnakAma evaM kuryAt, tatra vandanAbhyutthAnalAbhanimitto mAnaH- vastrapAtrAdilAbhanimittaH sanmAnaH, sa caivaMbhUtaH 'bahu' atipracuraM pradhAnasaMklezayogAt 'prasUte' nirvarttayati pApaM tadgurutvAdeva samyaganAlocayan 'mAyAzalyaM ca' bhAvazalyaM ca karotIti sUtrArthaH // 35 // 5 piNDaiSaNAdhya0 2 uddezaH // 187 // ainelibrary.org Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suraM vA meragaM vAvi, annaM vA majagaM rasaM / sasakkhaM na pibe bhikkhU, jasaM sArakkhamappaNo // 36 // piyae egao teNo, na me koi viANai / tassa passaha dosAiM, niarDiM ca suNeha me // 37 // vaDaI suMDiA tassa, mAyAmosaM ca bhikkhuNo / ayaso a anivvANaM, sayayaM ca asAhuA // 38 // niJcaviggo jahA teNo, attakammehiM dummaI / tAriso maraNaMtevi, na ArAhei saMvaraM // 39 // Ayarie nArAhei, samaNe Avi tArise / gihatthAvi Na garihaMti, jeNa jANaMti tArisaM // 40 // evaM tu aguNappehI, guNANaM ca vivajae / tAriso maraNaMte'vi, Na ArAhei saMvaraM // 41 // pratiSedhAntaramAha-'suraM vatti sUtra-surAM vA piSTAdiniSpannAM, 'merakaM vApi prasannAkhyAM, surAprAyogyadravyaniSpannamanyaM vA 'mAdyaM rasaM sIvAdirUpaM 'sasAkSika' sadAparityAgasAkSikevalipratiSiddhaM na pibedbhikSuH, anenAtyantika eva tatpratiSedhaH, sadAsAkSibhAvAt / kimiti na pibedityAha-yazaH saMrakSanAtmanaH, yazaHzabdena saMyamo'bhidhIyate, anye tu glAnApavAdaviSayametatsUtraM alpasAgArikavidhAnena vyAcakSata 1 sadA parityAge sAkSiNaH kevalyAdayo ye taiH pratisiddhaM, arihaMtasakkhiyamityAdyukterbhavantyeva te sAkSiNaH. HOCHOATGAGAGASISISSA Jan Education For Private Personel Use Only ONainelibrary.org Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 188 // iti sUtrArthaH // 36 // atraiva doSamAha-'piyaetti sUtraM, pibati 'eko dharmasahAyavipramukto'lpasAgAri-45 piNDaikasthito vA 'stena cauro'sau bhagavadadattagrahaNAt anyApadezayAcanAdvA na mAM kazcijjAnAtIti bhAvayan, SaNAdhya tasyetthaMbhUtasya pazyata doSAnaihikAn pAralaukikAMzca nikRti ca' mAyArUpAM zRNuta mameti sUtrArthaH // 37 // 2 uddeza 'vaDDai'tti sUtraM, vardhate 'zauNDikA' tadatyantAbhiSvaGgarUpA tasya mAyA mRSAvAdaM cetyekavadbhAvaH pratyupalabdhApa-18 lApena vardhate tasya bhikSoH, idaM ca bhavaparamparAhetuH, anubandhadoSAt, tathA ayazazca svapakSaparapakSayoH, tathA 0 anirvANaM tadalAbhe satataM cAsAdhutA loke vyavahArataH caraNapariNAmabAdhanena paramArthata iti suutraarthH||38|| kiMca-nicubviggo'tti sUtraM, sa itthaMbhUto 'nityodvignaH' sadA'prazAnto yathA 'stanaH' cauraH 'AtmakarmabhiH' khaduzcaritaiH durmatiH-duSTabuddhiH 'tAdRzaH' kliSTasattvo'maraNAnte'pi caramakAle'pi nArAdhayati 'saMvaraM cAritraM, sadaivAkuzalabuddhyA tabIjAbhAvAditi sUtrArthaH // 39 // tathA-'Ayarie'tti sUtraM, AcAryAnnArAdhayati, azuddhabhAvatvAt-zramaNAMzcApi tAdRzAnnArAdhayatyazubhabhAvatvAdeva, gRhasthA apyenaM duSTazIlaM 'garhante' kutsanti, kimiti ?-yena jAnanti 'tAdRzaM duSTazIlamiti suutraarthH||40||'evN tu'tti sUtraM, "evaM tu' uktena prakAreNa 'aguNaprekSI' aguNAn-pramAdAdIn prekSate tacchIlazca ya ityarthaH, tathA 'guNAnAM ca apramAdAdInAM khaga // 18 // tAnAmanAsevanena paragatAnAM ca pradveSeNa 'vivarjaka' tyAgI 'tAdRzaH' kliSTacitto maraNAnte'pi naaraadhyti| 'saMvara' cAritramiti sUtrArthaH // 41 // Jain Education in For Private & Personel Use Only X ainelibrary.org Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavaM kuvvai mehAvI, paNIaM vajae rasaM / majappamAyavirao, tavassI aiukkaso // 42 // tassa passaha kallANaM, aNegasAhueiaM / viulaM atthasaMjuttaM, kittaissaM suNeha me // 43 // evaM tu saguNappehI, aguNANaM ca vivajae / tAriso maraNaMte'vi, ArAhei saMvaraM // 44 // Ayarie ArAhei, samaNe Avi tArise / gihatthAvi Na pUyaMti, jeNa jANaMti tArisaM // 45 // yatazcaivamata etaddoSaparihAreNa tavaMti sUtraM, tapaH karoti 'medhAvI' maryAdAvartI 'praNItaM' snigdhaM varjayati 'rasaM' ghRtAdikaM, na kevalametatkaroti, apitu madyapramAdavirato, nAsti kliSTasattvAnAmakRtyamityevaM pratiSedhaH, 'tapakhI' sAdhuH 'atyutkarSaH' ahaM tapakhItyutkarSarahita iti suutraarthH|| 42 ||'tss'tti sUtraM, 'tasya' itthaMbhUtasya pazyata 'kalyANaM' guNasaMpadrUpaM saMyama, kiMviziSTamityAha-anekasAdhupUjitaM, pUjitamiti-sevitamAcaritaM, 'vipulaM' vistIrNa vipulamokSAvahatvAt 'arthasaMyukta' tucchatAdiparihAreNa nirupamasukharUpamokSasAdhanatvAt kIrtayiSye'haM zRNuta 'meM mameti suutraarthH||43|| evaM tu' uktena prakAreNa 'sa' sAdhuH 'guNaprekSI' guNAnapramAdAdIn prekSate tacchIlazca ya ityarthaH, tathA 'aguNAnAM ca pramAdAdInAM khagatAnAmanAsevanana paragatAnAM SECSIRSABKAREE Jain Education in For Private Personal Use Only Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ k dazavaikA. hAri-vRttiH // 189 // KASARAKAR cAnanumatyA 'vivarjaka' tyAgI 'tAdRzaH' zuddhavRtto 'maraNAnte'pi' caramakAle'pyArAdhayati 'saMvara' cAritraM, 5 piNDaisadaiva kuzalabuddhyA tabIjapoSaNAditi suutraarthH|| 44 // tathA 'Ayarie'tti sUtraM, AcAryAnArAdhayati, paNAdhya. zuddhabhAvatvAt, zramaNAMzcApi tAdRza ArAdhayati, zuddhabhAvatvAdeva, gRhasthA api zuddhavRttamenaM pUjayanti,62 uddezaH kimiti ?, yena jAnanti 'tAdRzaM zuddhavRttamiti sUtrArthaH // 45 // tavateNe vayateNe, rUvateNe a je nare / AyArabhAvateNe a, kuvvaI devakivvisaM // 46 // laNavi devattaM, uvavanno devakivvise / tatthAvi se na yANAi, kiM me kiccA imaM phalaM? // 47 // tattovi se caittANaM, labbhihI elamUayaM / naragaM tirikkhajoNiM vA, bohI jattha sudullahA // 48 // eaM ca dosaM daTTaNaM, nAyaputteNa bhAsiaM / aNumA yapi mehAvI, mAyAmosaM vivajae // 49 // stenAdhikAra evedamAha-ta'tti sUtraM, tapasteno vAsteno rUpastenastu yo naraH kazcit AcArabhAvastenazca, pAlayannapi kriyAM tathAbhAvadoSAddevakilviSaM karoti-kilbiSikaM karma nirvatayatItyarthaH, tapasteno nAma kSapakarUpakalpaH kazcit kenacit pRSTastvamasau kSapaka iti, sa pUjAdyarthamAha-aham , athavA vakti-sAdhava eva // 189 // Jain Education in For Private Personal use only IT rainelibrary.org Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSapakAH, tUSNIM vA''ste, evaM vAsteno dharmakathakAditulyarUpaH kazcitkenacit pRSTa iti, evaM rUpasteno rAjaputrAditulyarUpaH, evamAcArasteno viziSTAcAravattulyarUpa iti, bhAvastenastu parotprekSitaM kathaJcit kizcit zrutvA svayamanutprekSitamapi mayaitatprapaJcena carcitamityAheti suutraarthH||46|| ayaM cetthaMbhUtaH 'labhUNa'tti sUtraM, labdhvApi devatvaM tathAvidhakriyApAlanavazena upapanno 'devakilbiSe devakilbiSikA ye, tatrApyasau na jAnAtyavizuddhAvadhinA, kiM mama kRtvA 'idaM phalaM' kilbiSikadevatvamiti sUtrArthaH // 47 // atraiva doSAntaramAha-tattovitti sUtraM, 'tato'pi devalokAdasau cyutvA lapsyate 'elamUkatAm ajAbhASAnukAritvaM mAnuSatve, tathA narakaM tiryagyoni vA pAramparyeNa lapsyate, 'bodhiryatra sudurlabhaH' sakalasaMpannibandhanA yatra jinadharmaprAptirdurApA / iha ca prAmotyelamUkatAmiti vAcye asakRdbhAvaprAptikhyApanAya lapsyata iti bhaviSyatkAlanirdeza iti suutraarthH||48|| prakRtamupasaMharati-'eaM catti sUtraM, enaM ca doSam-anantaroditaM satyapi zrAmaNye kilbiSikatvAdiprAptirUpaM dRSTvA Agamato 'jJAtaputreNa bhagavatA varddhamAnena 'bhASitam' uktam 'aNumAtramapi stokamAtramapi kimuta prabhUtaM? 'medhAvI' maryAdAvatI 'mAyAmRSAvAdam anantaroditaM 'varjayet parityajediti sUtrArthaH // 49 // sikkhiUNa bhikkhesaNasohiM, saMjayANa buddhANa sagAse / tattha bhikkhu suppaNihiiM PAISAGISAGALASSIALISASAASAS Jain Education Deta For Private & Personel Use Only Wrjainelibrary.org Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 190 // Jain Education Int die, tivvalajjaguNavaM viharijAsi // 50 // tibemi samattaM piMDesaNAnAmajjhayaNaM paMcamaM // 5 // adhyayanArthamupasaMharannAha - 'sikkhiUNa' tti sUtraM, 'zikSitvA' adhItya 'bhikSeSaNAzuddhim' piNDamArgaNAzuddhimudgamAdirUpAM, kebhyaH sakAzAdityAha - 'saMyatebhyaH' sAdhubhyo 'buddhebhyaH' avagatatattvebhyaH gItArthebhyo na dravyasAdhubhyaH sakAzAt, tataH kimityAha - 'tatra' bhikSaiSaNAyAM 'bhikSuH sAdhuH 'supraNihitendriyaH' zrotrAdibhirgADhaM tadupayuktaH 'tIvralajja' utkRSTasaMyamaH san anena prakAreNa guNavAn viharet - sAmAcArIpAlanaM kuryAd, iti bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH / ukto'nugamaH / sAmprataM nayAH, te ca pUrvavadeva / vyAkhyAtaM piNDaiSaNAdhyayanam // 50 // iti zrIharibhadrasUriviracitAyAM dazavaikAlikazabdArthavRttau piNDaiSaNAdhyayanaM samAptam // 5 // 5 piNDaiSaNAdhya0 2 uddezaH // 190 // jainelibrary.org Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha mahAcArakathAkhyaM sssstthmdhyynm| adhunA mahAcArakathAkhyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-ihAnantarAdhyayane sAdhobhikSAvizodhiruktA, iha tu gocarapraviSTena satA khAcAraM pRSTena tadvidApi na mahAjanasamakSaM tatraiva vistarataH kathayitavya iti, api tvAlaye guravo vA kathayantIti vaktavyamityetaducyate, uktaM ca-"goaraggapaviTTho u, na nisIeja katthai / kahaM ca na pabaMdhejA, ciTThittA Na va sNje||1||" ityanenAbhisaMbandhenAyAtamidamadhyayanam, asya cAnuyogadvAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAmaniSpanno nikSepaH, tatra ca mahAcArakatheti nAma, etaca tattvataH prAnirUpitamevetyatidizannAha jo purdiva uddiTTho AyAro so ahINamairitto / sacceva ya hoi kahA AyArakahAe mahaIe // 245 // vyAkhyA-yaH 'pUrva kSullakAcArakathAyAM nirdiSTa' uktaH 'AcAroM jJAnAcArAdiH asAvahInAtirikto vaktavyaH, saiva ca bhavati 'kathA' AkSepaNyAdilakSaNA vaktavyA, cazabdAttadeva kSullakapratipakSoktaM mahadvaktavyam , AcArakathAyAM mahatyAM prastutAyAmiti gAthArthaH // ukto nAmaniSpanno nikSepa ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvasUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam 1 gocarAmapraviSTastu na niSIdet kutracit / kathAM ca na prabandhayet sthitvA ca saMyataH // 1 // Jain Education Intel For Private Personal Use Only nelibrary.org Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vazavaikA hAri-vRttiH // 191 // 6mahAcArakathAdhya. 2 uddezaH nANadaMsaNasaMpannaM, saMjame a tave rayaM / gaNimAgamasaMpannaM, ujjANammi samosaDhaM // 1 // rAyANo rAyamaccA ya, mAhaNA aduva khattiA / pucchaMti nihuappANo, kahaM bhe AyAragoyaro? // 2 // tesiM so nihuo daMto, savvabhUasuhAvaho / sikkhAe susamAutto, Ayakkhai viakkhaNo // 3 // haMdi dhammatthakAmANaM, niggaMthANaM suNeha me| AyAragoaraM bhIma, sayalaM durahiTiaM // 4 // nannattha erisaM vuttaM, je loe paramadu caraM / viulaTThANabhAissa, na bhUaM na bhavissai // 5 // asya vyAkhyA 'jJAnadarzanasaMpannaM jJAnaM-zrutajJAnAdidarzana-kSAyopazamikAdi tAbhyAM saMpannaM-yuktaM 'saMyameM paJcAzravaviramaNAdau'tapasica'anazanAdauratam'AsaktaM, gaNo'syAstIti gaNItaMgaNinam-AcAryam 'AgamasaMpannaM viziSTazrutadharaM, bahvAgamatvena prAdhAnyakhyApanArthametat, 'udyAne' kacitsAdhupAyogye 'samavasRtaM sthitaM dharmadezanArtha vA pravRttamiti suutraarthH||1|| tatkimityAha-rAyANotti sUtraM, 'rAjAnoM narapatayaH 'rAjAmAtyAca' matriNaH'brAhmaNA' pratItAH 'aduva'tti tathA kSatriyAH' zreSThyAdayaH pRcchanti 'nibhRtAtmAnaH' asaMbhrAntA racitAJjalayaH kathaM 'bhe' bhavatAm 'AcAragocaraH' kriyAkalApaH sthita iti suutraarthH||2||'tesiNti sUtraM, // 9 // JainEducationiraN For Private Personal Use Only inelibrary.org Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24-25************** 'tebhyo' rAjAdibhyaH 'asau gaNI 'nibhRtaH' asaMbhrAnta ucitadharmakAyasthityA, dAnta indriyanoindriyAbhyAM, 'sarvabhUtasukhAvahaH' sarvaprANihita ityarthaH, 'zikSayA' grahaNAsevanarUpayA 'susamAyuktaH' suSTu-ekIbhAvena yuktaH 'AkhyAti kathayati 'vicakSaNaH paNDita iti suutraarthH||3|| 'haditti sUtraM, handItyupapradarzane, tamenaM 'dhamArthakAmAnA miti dharma:-cAritradharmAdistasyArthaH-prayojanaM mokSastaM kAmayanti-icchantIti vizuddhavihitAnuSThAnakaraNeneti dharmArthakAmA-mumukSavasteSAM 'nirgranthAnAM' bAhyAbhyantaragrantharahitAnAM zRNuta mama samIpAda 'AcAragocaraM' kriyAkalApaM 'bhIma' karmazavapekSayA raudraM 'sakalaM' saMpUrNa 'duradhiSThaM kSudrasattvairdurAzrayamiti suutraarthH| dharmArthakAmAnAmityuktaM, tadetatsUtrasparzaniyuktyA nirUpayati-tatra dharmanikSepo yathA prathamAdhyayane, navaraM lokottaramAha dhammo bAvIsaviho agAradhammo'NagAradhammo a / paDhamo a bArasaviho dasahA puNa bIyao hoi // 246 // vyAkhyA-dharmo 'dvAviMzatividhaH' sAmAnyena dvAviMzatiprakAraH, 'agAradharmo' gRhasthadharmaH 'angaardhrmshc'| sAdhudhaH, 'prathamaca' agAradharmo dvAdazavidhaH, dazadhA punaH 'dvitIyA' anagAradharmoM bhavatIti gaathaasmaasaarthH|| vyAsArtha vAha. paMca ya aNuvvayAI guNavvayAiM ca hoMti tinneva / sikkhAvayAI cauro gihidhammo bArasaviho a // 247 // vyAkhyA-pazcANuvratAni-sthUlaprANAtipAtanivRttyAdIni, guNavratAni ca bhavanti trINyeva-digvatAdIni | Jan Education For Private Personel Use Only Collainelibrary.org Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 192 // Jain Education Int zikSApadAni catvAri - sAmAyikAdIni, gRhidharmI dvAdazavidhastu eSa evANuvratAdiH / aNuvratAdisvarUpaM cAvazyake carcitatvAnnoktamiti gAthArthaH // sAdhudharmamAha - khaMtI a maddava'jjava muttI tavasaMjame a boddhavve / saccaM socaM AkiMcaNaM ca baMbhaM ca jaidhammo // 248 // vyAkhyA - kSAntizca mArdavam ArjavaM muktiH tapaHsaMyamau ca boddhavyau satyaM zaucamAkiJcanyaM brahmacaryaM ca ya|tidharma iti gAthAkSarArthaH / bhAvArthaH punaryathA prathamAdhyayane // dhammo esuiTTho atthassa cauvviho u nikkhevo / oheMNa chavviha'ttho causaTThiviho vibhAgeNaM // 249 // vyAkhyA-dharma eSa 'upadiSTo' vyAkhyAtaH, adhunA tvarthAvasaraH, tatredamAha-arthasya caturvidhastu nikSepo-nAmAdibhedAt, tatra 'oghena' sAmAnyataH SaDidho'rtha AgamanoAgamavyatirikto dravyArthaH, catuHSaSTividho 'vibhAgena' vizeSeNeti gAthAsamudAyArthaH // avayavArtha tvAha dhannANi rayaNa thAvara dupayacauppaya taheva kuviaM ca / oheNa chavvihattho eso dhIrehiM pannatto // 250 // vyAkhyA- 'dhAnyAni' yavAdIni, ratnaM suvarNa sthAvaraM - bhUmigRhAdi dvipadaM - ganryAdi catuSpadaM - gavAdi tathaiva kupyaM ca tAmrakalazAdyanekavidham / oghena SaDvidho'rtha 'eSaH' anantaroditaH 'dhIraiH' tIrthakaragaNadharaiH 'prajJaptaH' prarUpita iti gAthArthaH / enameva vibhAgato'bhidhitsurAha 1 carittadhammo samaNadhammo ityatra cUrNikRdbhirvivRtyokteH saMlInatAsaMyamAdI vA vyAkhyAnAdevamAhuH. 6 mahAcArakathAdhya0 2 uddezaH // 192 // ainelibrary.org Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza0 33 Jain Education Internation cavIsA cavIsA tigadugadasahA aNegaviha eva / savvesiMpi imesi vibhAgamahayaM pavakkhAmi // 251 // vyAkhyA - caturviMzatiH caturviMzatIti caturviMzatividho dhAnyArthI ratnArthazca 'tridvidazadhe 'ti trividhaH sthAvarArthaH dvividho dvipadArthaH dazavidhaJcatuSpadArtha, 'anekavidha evetyanekavidhaH kupyArthaH sarveSAmapyamISAM caturvi zatyAdisaMkhyAbhihitAnAM dhAnyAdInAM 'vibhAga' vizeSam 'artha' anantaraM saMpravakSyAmItyarthaH // dhannAI cauvvIsaM java1gohuma 2 sAli 3 vIhi 4 saTThIA5 / koddava 6 aNuyA7 kaMgUTa rAlaga9 tila 10 mugga11 mAsA 12 ya // 252 // ayasi 13 harimantha 14 tiuDaga 15 nipphAva 16 siliMda 17rAyamAsA18a / ikkhU 19 masUra 20 tuvarI 21 kulattha 22 taha 23 dhannagakalAyA 24 // vyAkhyA - dhAnyAni caturviMzatiH, yavagodhUmazAlinIhiSaSTikAH kodravANukAH kaGgurAlagatilamudgamASAzca atasIharimanthatripuTakaniSpAvasilindrarAjamASAzca ikSumasUratuvaryaH kulatthA dhAnyakakalAyAzceti, etAni prAyo laukikasiddhAnyeva, navaraM SaSTikAH-zAlibhedAH kaGgaH-udakaGguH tadbhedo rAlakaH harimanthAH - kRSNacaNakAH niSpAvA- vallA: rAjamASAH - cavalakAH zilindA - makuSThAH dhAnyakaM -kustumbharI kalAyakA - vRttacaNakA iti gAthAdvayArthaH // ukto dhAnyavibhAgaH, adhunA ratnavibhAgamAha rayaNANi cavvIsaM suvaNNatautaMbarayayalohAI / sIsagahiraNNapAsANavaira maNimottiapavAlaM // 254 // saMkho tiNisAgurucaMdaNANi vatthAmilANi kaTThANi / taha cammadaMtavAlA gaMdhA duvvosahAI ca / / 255 // vyAkhyA - ratnAni caturviMzatiH, suvarNatraputAmrarajata lohAni sIsakahiraNyapASANavajramaNimauktikapravA ninelibrary.org Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 193 // Jain Education Inter lAni / zaGkhatinizAgarucandanAni vastrAmilAni kASThAni tathA carmadantavAlA gandhA dravyauSadhAni ca / etAnyapi prAyo laukikasiddhAnyeva navaraM rajataM rUpyam hiraNyaM rUpakAdi pASANA-vijAtIyaratnAni maNayojAtyAni / tinizo-vRkSavizeSaH amilAni - UrNAvastrANi kASThAni - zrIparNyAdiphalakAdIni carmANi siMhAdInAM dantA gajAdInAM vAlAH camaryAdInAM dravyauSadhAni - pippalyAdInIti gAthAdvayArthaH // ukto ratnavibhAgaH, sthAvarAdivibhAgamAha bhUmI gharA ya tarugaNa tivihaM puNa thAvaraM muNeavvaM / cakAravaddhamANusa duvihaM puNa hoi dupayaM tu / / 256 // vyAkhyA - bhUmigRhANi tarugaNAzca cazabdasya vyavahita upanyAsaH, trividhaM punaroghataH sthAvaraM mantavyaM, punaHzabdo vizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi ?, khagatAn bhedAn, tadyathA - bhUmiH - kSetraM, taca tridhA - setu ketu setuketu ca, gRhANi prAsAdAH, te'pi trividhAH -khAtotchritobhayarUpAH, tarugaNA nAlikeryAdhArAmA iti, 'cakrArabaddhamAnuSa' miti cakrArabaddhaM - ganryAdi mAnuSaM - dAsAdi, evaM dvipadaM punarbhavati dvividhamiti gAthArthaH // uktaM sthAvarAdi, catuSpadamAha - gAvI mahisI uTThA ayaelagaAsa AsataragA a / ghoDaga gaddaha hatthI cauppayaM hoi dasahA u / / 257 // vyAkhyA - gaurmahiSI uSTrI ajA eDakA azvA azvatarAzca ghoTakA gardabhA hastinaJcatuSpadaM bhavati dazadhA 6 dharmArtha kAmA0 2 uddezaH // 193 // Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64060ARTARUHUSISHA tu, ete gavAdayaH pratItA eva, navaramazvA-vAlhIkAdidezotpannA jAtyAH azvatarA-vegaMsarAH ajAtyA ghokA iti gAthArthaH // uktaM catuSpadaM, kupyamAha nANAvihovagaraNaM NegavihaM kuppalakkhaNaM hoi / eso attho bhaNio chavviha causaTThibheo u // 258 / / vyAkhyA-'nAnAvidhopakaraNaM' tAmrakalazakaDillAdi jAtitaH anekavidhaM vyaktitaH kupyalakSaNaM bhavati / 'eSaH' anantarodito'rthoM 'bhaNita' uktaH SavidhaH, catuHSaSTibhedastu oghavibhAgAbhyAM prakRtopayogo dravyA! iti gaathaarthH|| ukto'rthaH, sAmprataM kAmamAha kAmo cauvIsaviho saMpatto khalu tahA asaMpatto / saMpatto caudasahA dasahA puNa hoasaMpatto // 259 // vyAkhyA-kAmazcaturvizatividhaH oghataH, saMprAptaH khalu tathA asaMprApto vakSyamANasvarUpaH, saMprAptaH 'caturdazadhA-caturdazaprakAra, dazadhA punarbhavatyasaMprApta iti gAthAsamAsArthaH // vyAsArtha tvAha, tatrApyalpataravaktavya-18 vAdasaMprAptamAha___tattha asaMpatto attho 1 ciMtA 2 taha saddha 3 saMsaraNameva 4 vikkavaya 5 lajjanAso 6 pamAya 7 ummAya 8 tabbhAvo 9 // 26 // vyAkhyA-tatrAsaMprApto'yaM kAmaH, 'arthe ti arthanamarthaH adRSTe'pi vilayAdau, zrutvA tadabhiprAyamAtramityarthaH, tatraivAho rUpAdiguNA ityabhinivezena cintanaM cintA, tathA zraddhA-tatsaMgamAbhilASA, saMsmaraNameva-saMkalpikatadrUpasyAlekhyAdidarzanaM, viyogataH punaH punarativiklavatA-tacchokAtirekeNAhArAdiSvapi nirapekSatA, CARRAROS Jain Education Intel KALLinelibrary.org Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA lajjAnAzo-gurvAdisamakSamapi tadguNotkIrtanaM, pramAdaH-tadarthameva sarvArambheSvapi pravartanam , unmAdo-naSTacitta-1|| 6 dharmArthahAri-vRttiH / tayA AlajAlabhASaNaM, tadbhAvanA-stambhAdInAmapi tadabuddhyA''liGganAdiceSTeti gaathaarthH|| kAmA0 Paa maraNaM 10 ca hoi dasamo saMpattaMpia samAsao vocchaM / diTThIe saMpAo 1 diTThIsevA ya saMbhAso 2 // 261 // | 2 uddezaH // 194 // vyAkhyA-maraNaM ca-zokAtirekeNa krameNa bhavati dazamaH asaMprAptakAmabhedaH / saMprAptamapi ca kAmaM samAsato vakSya iti, tatra dRSTeH puna: saMpAtaH strINAM kucAdyavalokanaM dRSTisevA ca-bhAvasAraM tadRSTedRSTimelanaM, saMbhASaNam-ucitakAle smarakathAbhirjalpa iti gaathaarthH|| XI hasia 3lalia 4uvagUhia 5daMta 6nahanivAya 7cuMbaNaM 8hoi|aaliNgnn 9mAyANaM 10kara 11 sevaNa 12saMga 13kiDDA 14 a // 262 / / vyAkhyA-hasitaM-vakroktigarbha pratItaM lalitaM-pAzakAdikrIDA uparahitaM-pariSvaktaM dantanipAto-dazanagacchedyavidhiH nakhanipAto-nakharadanajAtiH cumbanaM caiveti-cumbanavikalpaH AliGganam-ISatsparzanam AdAnaM kucAdigrahaNaM 'karasevaNaM'ti prAkRtazailyA karaNAsevane, tatra karaNaM nAma-nAgarakAdiprArambhayantram AsevanaM | -maithunakriyA anaGgakrIDA ca-asyAdAvarthakriyeti gAthArthaH / uktaH kAmaH, sAmprataM dharmAdInAmeva sapatnatAsapanate abhidhitsurAha // 194 // dhammo attho kAmo bhinne te piMDiyA paDisavattA / jiNavayaNaM uttinnA asavattA hoMti nAyavvA // 263 / / / vyAkhyA-dharmo'rthaH kAmaH traya ete piNDitA yugapatsaMpAtena 'pratisapatnAH' parasparavirodhinaH loke kupravaca 25545ASAROSASC05 Jain Education For Private & Personel Use Only Foldjainelibrary.org Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In neSu ca yathoktam- " arthasya mUlaM nikRtiH kSamA ca, kAmasya vittaM ca vapurvayazca / dharmasya dAnaM ca dayA damazca, mokSasya sarvoparamaH kriyAzca // 1 // ityAdi" ete ca parasparavirodhino'pi santo jinavacanamavatIrNAH tataH kuzalAzayayogato vyavahAreNa dharmAditattvakharUpato vA nizcayena 'asapatnA:' parasparAvirodhino bhavanti | jJAtavyA iti gAthArthaH // tatra vyavahAreNAvirodhamAha - jiNavayaNaMmi pariNae avatthavihiANuThANao dhammo / sacchAsayappayogA attho vIsaMbhao kAmo // 264 // vyAkhyA - jinavacane yathAvatpariNate sati avasthocita vihitAnuSThAnAt svayogyatAmapekSya darzanAdizrAvakapratimAGgIkaraNe niraticArapAlanAdbhavati dharmaH, svacchAzayaprayogAdviziSTalokataH puNyabalAccArthaH, vizra mbhata ucitakalatrAGgIkaraNatApekSo vizrambheNa kAma iti gAthArthaH / adhunA nizcayenAvirodhamAha - dhammassa phalaM mokkho sAsayamaDalaM sivaM aNAvAhaM / tamabhippeyA sAhU tamhA dhammatthakAma tti / / 265 // vyAkhyA - dharmasya niraticArasya phalaM 'mokSo' nirvANaM, kiMviziSTamityAha - 'zAzvataM ' nityam 'atulam' ananyatulaM 'ziva' pavitram 'anAbAdhaM' bAdhAvarjitametadevArthaH 'taM' dharmArtha mokSamabhipretAH - kAmayantaH sAdhavo yasmAttasmAddharmArthakAmA iti gAthArthaH // etadeva dRDhayannAha - paralogu muttimaggo natthi hu mokkho tti biMti avihinnU / so atthi avitaho jiNamayaMmi pavaro na annattha // 266 // vyAkhyA - 'paraloko' janmAntaralakSaNo 'muktimArgo' jJAnadarzanacAritrANi nAstyeva 'mokSa' sarvakarmakSaya Cainelibrary.org Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA hAri-vRttiH 6 dharmArtha 7242052 -5 kAmA0 2 uddezaH // 195 // lakSaNaH 'iti' evaM bruvate 'avidhijJA' nyAyamArgApravedinaH, atrottaraM-'sa paralokAdiH astyeva 'avitathA' satyo 'jinamate vItarAgavacane, pravaraH pUrvAparAvirodhena, nAnyatraikAntanityAdau, hiMsAdivirodhAditi gaathaarthH|| 4 // vyAkhyAtA kAcitsUtrasparzaniyuktiH, adhunA sUtrAntarAvasaraH, asya cAyamabhisaMbandhaH-ihAnantarasUtre nirgranthAnAmAcAragocarakathanopanyAsaH kRtaH, sAmpratamasyaivArthato gurutAmAha-'NaNNatyatti sUtraM na 'anyatra' kapilAdimate 'IdRzam' uktamAcAragocaraM vastu yat 'loke' prANiloke 'paramaduzcaram' atyantadukaramityarthaH, IdRzaM ca 'vipulasthAnabhAjina' vipulasthAnaM-vipulamokSahetutvAt saMyamasthAnaM tadbhajate-sevate tacchIlazca yastasya, na bhUtaM na bhaviSyati anyatra jinamatAditi sUtrArthaH // 5 // ___ sakhuDDagaviattANaM, vAhiANaM ca je guNA / akhaMDaphuDiA kAyavvA, taM suNeha jahA tahA // 6 // dasa aTTha ya ThANAI, jAiM bAlo'varajjhai / tattha annayare ThANe, niggaM thattAu bhassai // 7 // etadeva saMbhAvayannAha-sakhuDu'tti sUtraM, saha kSullakaiH-dravyabhAvabAlaiye vartante te vyaktA-dravyabhAvavRddhAsteSAM sakSullakavyaktAnAM, sabAlavRddhAnAmityarthaH, vyAdhimatAM cazabdAvyAdhimatAM ca, sarujAnAM nIrujAnAM ceti bhAvaH, ye 'guNA' vakSyamANalakSaNAste'khaNDAsphuTitAH kartavyAH, akhaNDA dezavirAdhanApari CAUSSOOSTEOCOct // 195 // Jain Education Intematon Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int tyAgena asphuTitAH sarvavirAdhanAparityAgena, tat zRNuta yathA kartavyAstatheti sUtrArthaH // 6 // te cAguNaparihAreNAkhaNDAsphuTitA bhavantIti aguNAstAvaducyante - 'dasa' tti sUtraM, dazASTau ca 'sthAnAni' asaMyamasthAnAni vakSyamANalakSaNAni 'yAni' Azritya 'bAlaH' ajJaH 'aparAdhyati' tatsevanayA'parAdhamApnoti, kathamaparAdhyatItyAha- tatrAnyatare sthAne vartamAnaH pramAdena 'nirgranthatvAt' nirgranthabhAvAd 'bhrazyati' nizcayanayenApaiti bAla iti sUtrArthaH // amumevArtha sUtrasparzaniyuktyA spaSTayati aTThArasa ThANAI AyArakahAeN jAI bhaNiyAI / tesiM annatarAgaM sevaMtu na hoi so samaNo // 267 // vyAkhyA- aSTAdazasthAnAnyAcArakathAyAM prastutAyAM yAni bhaNitAni tIrthakaraiH teSAmanyatarasthAnaM seva - mAno na bhavatyasau zramaNa Asevaka iti gAthArthaH // kAni punastAni sthAnAnItyAha niyuktikAraH vayachakaM kAyachakaM, akappo gihibhAyaNaM / paliyaMkanisejjA ya, siNANaM sohavajjaNaM / / 268 / / vyAkhyA- 'vrataSaTuM prANAtipAtanivRttyAdIni rAtribhojanaviratiSaSThAni SaD vratAni kAyaSTuM - pRthivyAdayaH SaD jIvanikAyA: 'akalpaH' zikSakasthApanAkalpAdirvakSyamANaH 'gRhibhAjanaM' gRhasthasaMbandhi kAMsya bhAjanAdi pratItaM 'paryaGkaH' zayanavizeSaH pratItaH / 'niSadyA ca' gRhe ekAnekarUpA 'lAnaM' dezasarvabhedabhinnaM 'zobhAvarjanaM' vibhUSAparityAgaH, varjanamiti ca pratyekamabhisaMbadhyate, zobhAvarjanaM snAnavarjanamityAdIti gAthArthaH // 7 // Jainelibrary.org Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA. hAri-vRttiH 6 dharmArthakAmA0 2 uddeza: // 196 // tatthimaM paDhamaM ThANaM, mahAvIreNa desi / ahiMsA niuNA diTThA, savvabhUesu saMjamo // 8 // jAvaMti loe pANA, tasA aduva thAvarA / te jANamajANaM vA, na haNe Novi ghAyae // 9 // savve jIvAvi icchaMti, jIviDaM na marijiuM / tamhA pANavahaM ghoraM, niggaMthA vajayaMti NaM // 10 // vyAkhyAtA sUtrasparzaniyuktiH, adhunA sUtrAntaraM vyAkhyAyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-guNA aSTAdazasu sthAneSu akhaNDAsphuTitAH kartavyAH, tatra vidhimAha-tathimati sUtraM / 'tatra' aSTAdazavidhe sthAnagaNe vrataSaTre vA anAsevanAdvAreNa 'idaM vakSyamANalakSaNaM prathamaM sthAnaM 'mahAvIreNa' bhagavatA apazcimatIrthakareNa 'dezitaM' kathitaM yadutAhiMseti / iyaM ca sAmAnyataH prabhUtairdezitetyata Aha-nipuNA' AdhAkarmAdyaparibhogataH kRtakAritAdiparihAreNa sUkSmA, na AgamadvAreNa dezitA apitu 'dRSTA' sAkSAddharmasAdhakatvenopalabdhA, kimitIyameva nipuNetyata Aha-yato'syAmeva mahAvIradezitAyAM 'sarvabhUteSu' sarvabhUtaviSayaH saMyamo, nAnyatra, uddizyakRtAdibhogavidhAnAditi suutraarthH||8|| etadeva spaSTayannAha-'jAvaMti' sUtraM, yato hi bhAgavatyAjJA yAvantaH kecana loke prANinastrasA-dvIndriyAdayaH athavA sthAvarA:-pRthivyAdayaH tAn jAnan rAgAdyabhibhUto kyApAdanabuddhyA ajAnanvA pramAdapAratantryeNa na hanyAt khayaM nApi ghAtayedanyaiH 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNAda' // 196 // JainEducation For Private Personel Use Only O diainelibrary.org Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int prato'pyanyAnna samanujAnIyAd, ato nipuNA dRSTeti sUtrArthaH // 9 // ahiMsaiva kathaM sAdhvItyetadevAha - 'sa vetti sUtra, sarve jIvA api duHkhitAdibhedabhinnA icchanti jIvituM na martu prANavallabhatvAt yasmAdevaM tasmAtprANavadhaM 'ghoraM raudraM duHkhahetutvAd 'nirgranthAH' sAdhavo varjayanti bhAvataH / Namiti vAkyAlaGkAra iti sUtrArthaH // 10 // paTTA paTTAvA, kohA vA jai vA bhayA / hiMsagaM na musaM bUA, novi annaM va yA // 11 // musAvAo u logammi, savvasAhUhiM garihio / avissAso a bhUANaM, tamhA mosaM vivajjae // 12 // uktaH prathamasthAnavidhiH, adhunA dvitIyasthAnavidhimAha - 'appaNa' tti sUtraM, 'AtmArtham' AtmanimitamaglAna eva glAno'haM mamAnena kAryamityAdi 'parArtha vA' paranimittaM vA evameva, tathA krodhAdvA tvaM dAsa ityAdi, 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNa' miti mAnAdvA abahuzruta evAhaM bahuzruta ityAdi mAyAto bhikSATana parijihIrSayA pAdapIDA mametyAdi lobhAcchobhanatarAnnalAbhe sati prAntasyaiSaNIyatve'pyaneSaNIyamidamityAdi, yadivA 'bhayAt' kiJcidvitathaM kRtvA prAyazcittabhayAnna kRtamityAdi, evaM hAsyAdiSvapi vAcyam, ata evAha'hiMsaka' parapIDAkAri sarvameva na mRSA brUyAt svayaM nApyanyaM vAdayet, 'ekagrahaNe tajjAtIyagrahaNAt bruvato' ainelibrary.org Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 197 // Jain Education pyanyAnna samanujAnIyAditi sUtrArthaH // 11 // kimityetadevamityAha-'musAvAuti sUtraM, mRSAvAdo hi loke sarvasminneva sarvasAdhubhiH 'garhito' ninditaH, sarvavratApakAritvAt pratijJAtApAlanAtU, 'avizvAsazca' avizvasanIyazca bhUtAnAM mRSAvAdI bhavati, yasmAdevaM tasmAnmRSAvAdaM vivarjayediti sUtrArthaH // 12 // cittamaMtamacittaM vA, appaM vA jaivA bahuM / daMtasohaNamittaMpi, uggahaMsi ajAiyA // 13 // taM appaNA na giNhaMti no'vi giNhAvae paraM / annaM vA giNhamANaMpi, nAjAti saMjaya // 14 // ukto dvitIyasthAnavidhiH, sAmprataM tRtIyasthAnavidhimAha - 'cittamaMta' tti sUtraM, 'cittavad' dvipadAdi vA 'acittavadvA' hiraNyAdi, alpaM vA mUlyataH pramANatazca, yadivA bahu mUlyapramANAbhyAmeva, kiMbahunA ? - 'dantazodhanamAtramapi tathAvidhaM tRNAdi avagrahe yasya tattamayAcitvA na gRhNanti sAdhavaH kadAcaneti sUtrArthaH // 13 // etadevAha - 'taM'ti sUtraM, 'tat' cittavadAdi AtmanA na gRhNanti viratatvAt nApi grAhayanti paraM viratatvAdeva, tathA'nyaM vA gRhNantamapi svayameva 'nAnujAnanti' nAnumanyante saMyatA iti sUtrArthaH // 14 // avaMbhacariaM ghoraM, pamAyaM durahiTTi / nAyaraMti muNI loe, bheAyayaNavajiNo 6 dharmArthakAmA0 2 uddezaH // 197 // ainelibrary.org Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 15 // mUlameyamahammassa, mahAdosasamussayaM / tamhA mehuNasaMsaggaM, niggaMthA vaja yaMti NaM // 16 // uktastRtIyasthAnavidhiH, caturthasthAnavidhimAha-'avaMbha'tti sUtraM, 'abrahmacarya' pratItaM 'ghoraM raudraM raudrAnuThAnahetutvAt , 'pramAdaM' pramAdavat sarvapramAdamUlatvAt 'durAzrayaM dussevaM viditajinavacanenAnantasaMsArahetuvAt, yatazcaivamato 'nAcaranti' nAsevante munayo 'loke manuSyaloke, kiMviziSTA ityAha-'bhedAyatanavarjinoM bhedaH-cAritrabhedastadAyatanaM-tatsthAnamidamevoktanyAyAttadvarjina:-cAritrAticArabhIrava iti sUtrArthaH // 15 // etadeva nigamayati-'mUlaM ti sUtraM, 'mUlaM' bIjametad 'adharmasya' pApasyeti pAralaukiko'pAyaH 'mahAdoSasamucchrayaM mahatAM doSANAM-cauryapravRttyAdInAM samucchrayaM-saMghAtavadityaihiko'pAyaH, yasmAdevaM tasmAt maithunasaMsarga maithunasaMbandhaM yoSidAlApAdyapi nirgranthA varjayanti, Namiti vAkyAlaGkAra iti sUtrArthaH // 16 // biDamubbheimaM loNaM, tillaM sappiM ca phANioM / na te saMnihimicchaMti, nAyaputtavaorayA // 17 // lohassesa aNupphAse, manne annayarAmavi / je siA sannihiM kAme, gihI pavvaie na se // 18 // jaMpi vatthaM va pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMchaNaM / taMpi saMja SociROSAROSAROGR A Jain Education in For Private & Personel Use Only PAAHainelibrary.org Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH 6 dharmArthakAmA0 2 uddezaH malajjaTTA, dhAraMti pariharaMti a // 19 // naM so pariggaho vutto, nAyaputteNa taainnaa| mucchA pariggaho vutto, ia vuttaM mahesiNA // 20 // savvatthuvahiNA buddhA, saMrakkha Napariggahe / avi appaNo'vi dehami, nAyarati mamAiyaM // 21 // pratipAditazcaturthasthAnavidhiH, idAnIM paJcamasthAnavidhimAha-biDa'tti sUtraM, 'viDaM' gomUtrAdipakkaM 'udbhedya' sAmudrAdi yadvA biDaM prAsukam 'udbhedyam' aprAsukamapi, evaM dviprakAraM lavaNaM, tathA tailaM sarpizca phANitam, tatra tailaM pratItaM, sarpighRtaM, phANitaM dravaguDaH, etallavaNAdyevaMprakAramanyaca na te sAdhavaH 'saMnidhiM kurvanti' paryuSitaM sthApayanti, 'jJAtaputravacoratA' bhagavadvardhamAnavacasi niHsaGgatApratipAdanapare saktA iti sUtrArtha: // 17 // saMnidhidoSamAha-lobhassatti sUtraM, 'lobhasya' cAritravighnakAriNazcaturthakaSAyasya 'eso'NupphAsatti eSo'nusparza:-eSo'nubhAvo yadetatsaMnidhikaraNamiti, yatazcaivamato 'manye' manyante, prAkRtazailyA ekavacanam, evamAhustIrthakaragaNadharAH 'anyatarAmapi stokAmapi 'yaH syAt' yaH kadAcitsaMnidhi 'kAmayate' sevate 'gRhI' gRhastho'sau bhAvataH pravajito neti, durgatinimittAnuSThAnapravRttaH, saMnidhIyate narakAdiSvAtmA'nayeti saMnidhiriti zabdArthAt pravajitasya ca durgatigamanAbhAvAditi suutraarthH||18|| Aha-yayevaM vastrAdi dhArayatAM sAdhUnAM kathamasaMnidhirityata Aha 'jaMpitti sUtraM, yadapyAgamoktaM 'vastraM vA' colapaTTakAdi 'pAtraM // 198 // Jain Education !! For Private & Personel Use Only Selainelibrary.org Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 vA' alAbukAdi 'kambalaM' varSAkalpAdi, 'pAdapuMchana' rajoharaNaM, tadapi 'saMyamalajArthamiti saMyamArtha pAtrAdi, tadvyatirekeNa puruSamAtreNa gRhasthabhAjane sati saMyamapAlanAbhAvAt, lajjArtha vastraM, tavyatirekeNAGganAdau viziSTazrutapariNatyAdirahitasya nirlajjatopapatteH, athavA saMyama eva lajjA tadarthaM sarvametadvastrAdi dhArayanti, puSTAlambanavidhAnena 'pariharanti ca paribhuJjate camU rahitA iti suutraarthH||19|| yatazcaivamataH-'na so'tti sUtraM, nAsau nirabhiSvaGgasya vastradhAraNAdilakSaNaH parigraha ukto, bandhahetutvAbhAvAt, kena? 'jJAtaputreNa' jJAta-udArakSatriyaH siddhArthaH tatputreNa vardhamAnena 'jAtrA' khaparaparitrANasamarthena, api tu 'mUrchA asatvapi vastrAdiSvabhiSvaGgaH parigraha ukto, bandhahetutvAdU, arthatastIrthakareNa, tato'vadhArya 'iti' evamukto 'maharSiNA' gaNadhareNa, sUtre sejaMbhava Aheti suutraarthH||20|| Aha-vastrAdyabhAvabhAvinyapi mUrchA kathaM vastrAdibhAve sAdhUnAM na bhaviSyati?, ucyate, samyagbodhena tabIjabhUtAbodhopaghAtAdu, Aha ca-savvatyatti sUtraM, 'savatra' ucite kSetre kAle ca 'upadhinA 'Agamoktena vastrAdinA sahApi 'buddhA' yathAvadviditavastutattvAH sAdhavaH |'saMrakSaNaparigraha' iti saMrakSaNAya SaNNAM jIvanikAyAnAM vastrAdiparigrahe satyapi nAcaranti mamatvamiti yogaH, kiM cAnena?, te hi bhagavantaH 'apyAtmano'pi deha' ityAtmano dharmakAye'pi viziSTapratibandhasaMgatiM na kurvanti 'mamatvam' AtmIyAbhidhAnaM, vastutattvAvabodhAt, tiSThatu tAvadanyat, tatazca dehavadaparigraha eva taditi sUtrArthaH // 21 // 153 daza034 Jain Education Inter For Private 8 Personal Use Only inelibrary.org Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 dharmArtha dazavaikA0 hAri-vRttiH kAmA0 2 uddezaH // 199 // aho niccaM tavo kammaM, savvabuddhehiM vaNNiaM / jAva lajjAsamA vittI, egabhattaM ca bhoaNaM // 22 // saMtime suhumA pANA, tasA aduva thAvarA / jAiM rAo apAsaMto, kahamesaNiaM care? // 23 // udaullaM bIasaMsattaM, pANA nivaDiyA mahiM / diA tAI vivajijjA, rAo tattha kahaM care? // 24 // eaM ca dosaM daTTaNaM, nAyaputteNa bhaasiaN| savvAhAraM na bhuMjaMti, niggaMthA rAibhoaNaM // 25 // uktaH paJcamasthAnavidhiH, adhunA SaSThamadhikRtyAha-'aho'tti sUtraM, 'aho nityaM tapaHkama ti aho-vismaye nityaM nAmApAyAbhAvena tadanyaguNavRddhisaMbhavAdapratipAtyeva tapAkarma-tapo'nuSThAnaM 'sarvavuddha' sarvatIrthakaraiH 'varNitaM' dezitaM, kiMviziSTamityAha-yAvallajjAsamA vRttiH' lajjA-saMyamastena samA-sadRzI tulyA saMyamAvirodhinItyarthaH vartanaM vRttiH-dehapAlanA 'ekabhaktaM ca bhojanam' eka bhaktaM dravyato bhAvatazca yasmin bhojane tattathA, dravyata ekam-ekasaMkhyAnugataM, bhAvata ekaM-karmabandhAbhAvAdadvitIyaM, tadivasa eva rAgAdirahitasya anyathA bhAvata ekatvAbhAvAditi sUtrArthaH // 22 // rAtribhojane prANAtipAtasaMbhavena karmabandhasadvitIyatA darzayati-'saMtima tti sUtraM, santyete-pratyakSopalabhyamAnasvarUpAH sUkSmAH 'prANino' jIvAH nasA-dvIndriyAdayaH athavA sthAvarA:-pRthivyAdayaH yAn prANino rAtrAvapazyan cakSuSA katham 'eSaNIyaM sattvAnuparodhena cari // 199 // Jain Education InteANG For Private & Personel Use Only Jainelibrary.org Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte vyati bhokSyate ca ?, asaMbhava eva rAtrAveSaNIyacaraNasyeti sUtrArthaH // 23 // evaM rAtrau bhojane doSamabhidhAyAdhunA grahaNagatamAha - 'udaulleti sUtraM, udakA pUrvavadekagrahaNe tajjAtIyagrahaNAtsasnigdhAdiparigrahaH, tathA 'bIjasaMsaktaM' bIjaiH saMsaktaM-mizram, odanAdIti gamyate, athavA vIjAni pRthagbhUtAnyeva, saMsaktaM cAranAlAdyapareNeti, tathA 'prANinaH' saMpAtimaprabhRtayo nipatitA 'mahyAM' pRthivyAM saMbhavanti, nanu divApyetatsaMbhavatyeva ?, satyaM, kiMtu paraloka bhIruzcakSuSA pazyan divA tAnyudakArdrAdIni vivarjayet, rAtrau tu tatra kathaM carati saMyamAnuparodhena ?, asaMbhava eva zuddhacaraNasyeti sUtrArthaH // 24 // upasaMharannAha - 'eaM ca'tti sUtraM, 'etaM ca' anantaroditaM prANihiMsArUpamanyaM cAtmavirAdhanAdilakSaNaM doSaM dRSTvA maticakSuSA 'jJAtaputreNa ' bhagavatA 'bhASitam' uktaM 'sarvAhAraM' caturvidhamapyazanAdilakSaNamAzritya na bhuJjate 'nirgranthAH' sAdhavo rAtri - bhojanamiti sUtrArthaH // 25 // puDhavikArya na hiMsaMti, maNasA vayasa kAyasa / tiviheNaM karaNajoeNaM, saMjayA susamAhi // 26 // puDhavikAyaM vihiMsaMto, hiMsaI u tayassie / tase a vivihe pANe, cakkhase a akkhase // 27 // tamhA eaM viANittA, dosaM duggaivaDaNaM / pur3ha 1 yadyapyavacUrNidIpikayornAstIdaM tathApi pratigrahapratilekhanAdoSasaMpAtimasattvoparodhasaMgrahArthaM syAccennAsaMbhava iti manye, sarvAdarzeSu darzanAt. ainelibrary.org Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA. hAri-vRttiH 6 dharmArthakAmA0 2 uddeza: // 20 // vikAyasamAraMbha, jAvajIvAi vajjae // 28 // AukAyaM na hiMsaMti, maNasA vayasa kAyasA / tiviheNa karaNajoeNa, saMjayA susamAhiA // 29 // AukAyaM vihiMsaMto, hiMsaI u tayassie / tase a vivihe pANe, cakkhuse a acakkhuse // 30 // tamhA eaM viANittA, dosaM duggaivaDaNaM / AukAyasamAraMbhaM jAvajIvAi vajae // 31 // uktaM vrataSam , adhunA kAyaSaTramucyate, tatra pRthivIkAyamadhikRtyAha-'puDhavi'tti sUtraM, pRthvIkAyaM na hiMsantyAlekhanAdinA prakAreNa manasA vAcA kAyena, upalakSaNametadata evAha-trividhena karaNayogena' manaHprabhR-4 tibhiH karaNAdirUpeNa, ke na hiMsantItyAha-saMyatA' sAdhavaH 'susamAhitA' udyuktA iti suutraarthH||26|| atraiva hiMsAdoSamAha-puDhavitti sUtraM, pRthivIkAyaM hiMsannAlekhanAdinA prakAreNa 'hinastyeva' turavadhAraNArtho vyApAdayatyeva, 'tadAzritAn' pRthivIzritAn 'sAMzca vividhAn prANino' dvIndriyAdIn cazabdAtsthAvarAMzcApkAyAdIn 'cAkSuSAMzcAcAkSuSAMzca' cakSurindriyagrAhyAnagrAhyAMzceti sUtrArthaH // 27 // yasmAdevaM 'tamha'tti sUtraM, tasmAdevaM vijJAya doSaM tattadAzritajIvahiMsAlakSaNaM 'durgativardhanaM saMsAravardhanaM pRthivIkAyasamAraMbhamAlekhanAdi 'yAvajIvaM' yAvajIvameva varjayediti sUtrArthaH // 28 // uktaH saptamasthAnavidhiH, adhunA'STamasthAnavidhimadhikRtyocyate-'AukArya'ti sUtraM, sUtratrayamakAyAbhilApena neyaM, tatazcAyamapyukta eva 29-30-31 // // 200 Jain Educaton International For Private & Personel Use Only Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAyateaM na icchaMti, pAvagaM jalaittae / tikkhamannayaraMsatthaM, savvao'vi durAsayaM // 32 // pAINaM paDiNaM vAvi, ur3e aNudisAmavi / ahe dAhiNao vAvi, dahe uttaraovi a|| 33 // bhUANamesamAdhAo, havvavAho na saMsao / taM paIvapayAvaTThA, saMjayA kiMci nArabhe // 34 // tamhA eaM viANittA, dosaM duggaivaDhaNaM / teukA yasamAraMbha, jAvajIvAi vajae // 35 // sAmprataM navamasthAnavidhimAha-'jAyateti sUtra, jAtatejA-agniH taM jAtatejasaM necchanti mana:prabhRtibhirapi 'pApakaM' pApa eva pApakastaM, prabhUtasattvApakAritvenAzubhamityarthaH, kiM necchantItyAha-'jvAlayitum' utpAdayituM vRddhiM vA netuM, kiMviziSTamityAha-'tIkSNaM' chedakaraNAtmakam 'anyataratzastraM sarvazastram , ekadhArAdizastravyavacchedena sarvatodhArazastrakalpamiti bhAvaH, ata eva 'sarvato'pi durAzrayaM sarvatodhArakhenAnAzrayaNIyamiti sUtrArthaH // 32 // etadeva spaSTayannAha-pAINa'ti sUtraM, 'prAcyA pratIcyAM vApi' pUrvAyAM pa|zcimAyAM cetyarthaH, UrddhamanudikSvapi, 'supAM supo bhavantIti saptamyarthe SaSThI, vidizvapItyarthaH, adho dakSiNata|zcApi 'dahati' dAhyaM bhasmIkarotyuttarato'pi ca, sarvAsu dikSa vidikSa ca dahatIti suutraarthH|| 33 // yatazca 1vAcA kAyena cecchAdarzakaceSTAnirodhAt. 2 'nava pUrvA vAdI' adidAdau khasupi vA pUrvAdayo nava sarvAdiriti zAkaTAyanasUtrarahasyAnnApaprayogazaGkA. Liu Liu Liu Liu Liu Zhong Liu Zi K Jain Education Intel For Private Personal Use Only hinelibrary.org Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazabaikA hAri-vRttiH // 201 // vamato 'bhUANa'tti sUtraM, 'bhUtAnAM sthAvarAdInAmeSa 'AghAta' AghAtahetutvAdAghAtaH 'havyavAha' agniH 'na dharmArthasaMzaya' ityevamevaitadU AghAta eveti bhAvaH, yenaivaM tena 'taM havyavAhaM 'pradIpapratApanArtham AlokazItApano-8 kAmA0 dArtha 'saMyatA' sAdhavaH 'kizcit' saMghaTanAdinA'pi nArabhante, saMyatatvApagamanaprasaGgAditi sUtrArthaH // 34 // 2 uddezaH yasmAdevaM 'tamha'tti sUtraM, vyAkhyA pUrvavat // 35 // aNilassa samAraMbha, buddhA mannaMti tArisaM / sAvajabahulaM ceaM, neaM tAIhi sevisaM // 36 // tAliaMTeNa patteNa, sAhAvihuaNeNa vA / na te vIiumicchaMti, veAveUNa vA paraM // 37 // jaMpi vatthaM va pAyaM vA, kaMbalaM pAyapuMchaNaM / na te vAyamuIraMti, jayaM pariharaMti a // 38 // tamhA eaM viANittA, dosaM duggaivaDDaNaM / vAukAyasamAraMbhaM, jAvajIvAi vajae // 39 // ukto navamasthAnavidhiH, sAmprataM dazamasthAnavidhimadhikRtyAha-aNilassa'tti, 'anilasya' vAyoH 'samArambhaM tAlavRntAdibhiH karaNaM 'buddhAH' tIrthakarA 'manyante jAnanti 'tAdRzaM' jAtatejaHsamArambhasadRzaM / 'sAvadyabahulaM' pApabhUyiSThaM caitamitikRtvA sarvakAlameva nainaM 'trAtRbhiH' susAdhubhiH 'sevitam' AcaritaM ma SACROCOCCASSESC-S // 201 // Jain Education Inte For Private & Personel Use Only wwwgainelibrary.org Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyante buddhA eveti sUtrArthaH // 36 // etadeva spaSTayati-tAliyaMTeNa'tti sUtraM, tAlavRntena patreNa zAkhAvidhUnanena vetyamISAM kharUpaM yathA SaDjIvanikAyikAyAM, na 'te' sAdhavo vIjitumicchantyAtmAnamAtmanA, naapid| vIjayanti parairAtmAnaM tAlavRntAdibhireva, nApi vIjayantaM paramanumanyanta iti sUtrArthaH // 37 // upakaraNAttadvirAdhanetyetadapi pariharannAha-jaMpitti sUcaM, yadapi vastraM vA pAtraM vA kambalaM vA pAdapuJchanam , amISAM pUrvoktaM dharmopakaraNaM tenApi na te vAtamudIrayanti ayatapratyupekSaNAdikriyayA, kiMtu yataM pariharanti, paribhogaparihAreNa dhAraNAparihAreNa ceti sUtrArthaH // 38 // yata evaM susAdhuvarjito'nilasamArambhaH, 'tamha'tti sUtra, vyAkhyA pUrvavat // 39 // ukto dazamasthAnavidhiH, idAnImekAdazamAzritya ucyate iti vaNassaiMna hiMsaMti, maNasA vayasa kAyasA / tiviheNa karaNajoeNaM, saMjayA susa mAhiA // 40 // vaNassaiM vihiMsaMto, hiMsaI a taMyassie / tase a vivihe pANe, cakkhuse a acakkhuse // 41 // tamhA eaM viANittA, dosaM duggaivaDaNaM / vaNassaisamAraMbha, jAvajIvAi vajae // 42 // tasakAyaM na hiMsaMti, maNasA vayasa kAyasA / tiviheNa karaNajoeNaM, saMjayA susamAhiA // 43 // tasakAyaM vihiMsaMto, hiMsaI u Jain Education in For Private & Personel Use Only Olainelibrary.org Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH 6 dharmArthakAmA0 2 uddeza: // 202 // tyssie| tase a vivihe pANe, cakkhuse a acakkhuse // 44 // tamhA eaMviA NittA, dosaM duggaivaDDaNaM / tasakAyasamAraMbha, jAvajIvAi vajae // 45 // 'vaNassaI' ityAdi sUtratrayaM vanaspaterabhilApena jJeyaM, tatazcaikAdazasthAnavidhirapyukta eva // 40 // 41 // 42 // sAmprataM dvAdazasthAnavidhirucyate-'tasakAyaMti sUtraM, 'trasakAyaM' dvIndriyAdirUpaM na hiMsantyArambhapravRttyA manasA vAcA kAyena-tadahitacintanAdinA 'trividhena karaNayoyena' manaHprabhRtibhiH karaNAdinA prakAreNa 'saMyatAH' sAdhavaH 'susamAhitAH' udyuktA iti suutraarthH||43|| tatraiva hiMsAdoSamAha-'tasakAyaMti sUtra, trasakAyaM vihiMsan ArambhapravRttyAdinA prakAreNa hinastyeva turavadhAraNArthe vyApAdayatyeva tadAzritAn' trasAn vividhAMzca prANina:-tadanyadvIndriyAdIn, cazabdAtsthAvarAMzca pRthivyAdIn, 'cAkSuSAnacAkSuSAMzca' cakSurindriyagrAhyAnagrAhyAMzceti suutraarthH||44|| yasmAdevaM 'tamha'tti sUtraM, tasmAdetaM vijJAya doSaM tadAzritajIvahiMsAlakSaNaM durgativardhanaM saMsAravardhanaM trayakAyasamArambhaM tena tena vidhinA 'yAvajjIvayA' yAvajjIvameva varjayediti sUtrArthaH // 45 // jAiM cattAri bhujAI, isiNA''hAramAiNi / tAI tu vivajaMto, saMjamaM aNupAlae // 46 // piMDaM sijaM ca vatthaM ca, cautthaM pAyameva ya / akappiaM na icchijjA, paDi // 202 // Jain Education | Adjainelibrary.org Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAhija kappiaM // 47 // je niAgaM mamAyaMti, kIamuddesiAhaDaM / vahaM te samaNujANaMti, ia uttaM mahesiNA // 48 // tamhA asaNapANAiM, kIamuddesiAhaDaM / va jayaMti ThiappANo, niggaMthA dhammajIviNo // 49 // | ukto dvAdazasthAnavidhiH, pratipAditaM kAyaSaTram, etatpratipAdanAduktA mUlaguNAH, adhunaitavRttibhUtottaraguNAvasaraH, te cAkalpAdayaH SaDuttaraguNAH, yathoktam-'akappo gihibhAyaNa'mityAdi, tatrAkalpo dvividhaH -zikSakasthApanAkalpa: akalpasthApanAkalpazca, tatra zikSakasthApanAkalpaH anadhItapiNDaniyuktyAdinA''nItamAhArAdi na kalpata iti, uktaM ca-"aNahIA khalu jeNaM piMDesaNasajavatthapAesA / teNANiyANi jatiNo kappaMti Na piMDamAINi // 1 // uubaddhaMmi na aNalA vAsAvAse u do'vi No sehA / dikkhijaMtI pAyaM ThavaNAkappo imo hoi // 2 // " akalpasthApanAkalpamAha-'jAIti sUtraM, yAni catvAri 'abhojyAni' saMyamApakAritvenAkalpanIyAni 'RSINAM' sAdhUnAm 'AhArAdIni' AhArazayyAvastrapAtrANi tAni tu vidhinA varjayan 'saMyama' saptadazaprakAramanupAlayet, tadatyAge saMyamAbhAvAditi sUtrArthaH // 46 // etadeva spaSTa anadhItAH khalu yena piNDeSaNAzayyAvastrapAtraSaNAH / tenAnItAni yateH na kalpante piNDAdIni ||1||Rtubddhe nAmalAH varSAvAse tu dvaye'pi na ze|kSakAH / dIkSyante prAyaH sthApanAkalpo'yaM bhavati // 2 // Jain Educationi For Private Personal Use Only Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 203 // Jain Education I yati - 'piMDa 'nti sUtraM, piNDaM zayyAM ca vastraM ca caturtha pAtrameva ca, etatsvarUpaM prakaTArtham, akalpikaM necchet, pratigRhNIyAt 'kalpikaM' yathocitamiti sUtrArthaH // 47 // akalpike doSamAha - 'je'tti sUtraM, ye kecana dravyasAdhvAdayo dravyaliGgadhAriNo 'niyAgaM'ti nityamAmantritaM piNDaM 'mamAyantI'ti parigRhNanti, tathA 'krItamaudezikAhRtam' etAni yathA kSullakAcArakathAyAM 'vadha' sasthAvarAdighAtaM 'te' dravyasAdhvAdayaH 'anujAnanti' dAtRpravRttyanumodanena ityuktaM ca 'maharSiNA' vardhamAneneti sUtrArthaH // 48 // yasmAdevaM 'tamha'tti sUtraM, tasmAdarzanapAnAdi caturvidhamapi yathoditaM krItamaudezikamAhRtaM varjayanti 'sthitAtmAno' mahAsattvA 'nigranthAH' sAdhavo 'dharmajIvinaH' saMyamaikajIvina iti sUtrArthaH // 49 // kaMsesu kaMsapAe, kuMDamosu vA puNo / bhuMjaMto asaNapANAI, AyArA paribhassai // 50 // sIodagasamArambhe, mattadhoaNachaDDuNe / jAI chanaMti (chippaMti) bhUAI, diTTho tattha asaMjamo // 51 // pacchAkammaM purekammaM siA tattha na kappai / eamaTuM na bhuMjaMti, niggaMthA gihibhAyaNe // 52 // ukto'kalpastadabhidhAnAtrayodazasthAnavidhiH, idAnIM caturdazasthAnavidhimAha - 'kaMsesu'tti sUtraM, 'kaMseSu' karoTakAdiSu 'kaMsapAtreSu' tilakAdiSu 'kuNDamodeSu' hastipAdAkAreSu mRnmayAdiSu bhuJjAno'zanapAnAdi tada 6 dharmArtha kAmA0 2 uddezaH // 203 // jainelibrary.org Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyadoSarahitamapi 'AcArAt' zramaNasaMbandhinaH 'paribhrazyati' apetIti sUtrArthaH // 50 // kathamityAha - 'sIodagaM'ti sUtraM, anantaroddiSTabhAjaneSu zramaNA bhokSyante bhuktaM vaibhiriti zItodakena dhAvanaM kurvanti, tadA 'zItodaka samArambhe' sacetanodakena bhAjanadhAvanArambhe tathA 'mAtrakadhAvanojjhane' kuNDamodAdiSu kSAlanajalatyAge yAni ' kSipyante' hiMsyante 'bhUtAni' aSkAyAdIni so'tra gRhibhAjana bhojane 'dRSTa' upalabdha: kevalajJAnabhAsvatA asaMyamaH tasya bhokturiti sUtrArthaH // 51 // kiMca - 'pacchAkammaM 'ti sUtraM, pazcAtkarma pura:karma syAt tatra kadAcidbhaveddRhi bhAjana bhojane, pazcAtpuraH karmabhAvastUktavadityeke, anye tu bhuJjantu tAvatsAdhavo vayaM pazcAdbhokSyAma iti pazcAtkarma vyatyayena tu puraH karma vyAcakSate, etacca na kalpate dharmacAriNAM yatacaivamataH 'etadartha' pazcAtkarmAdiparihArArthaM na bhuJjate nirgranthAH, ketyAha- 'gRhibhAjane' anantarodita iti sUtrArthaH // 52 // AsaMdIpaliaMkesu, maMcamAsAlaesu vA / aNAyariamajjANaM, Asaittu saintu vA // 53 // nAsaMdIpaliaMkesu, na nisijjA na pIDhae / niggaMthA'paDilehAe, buddhabuttamahiTTagA // 54 // gaMbhIravijayA ee, pANA duppaDilehagA / AsaMdI paliaMko a, amaTuM vivaji // 55 // Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 ukto gRhibhAjanadoSaH, tadabhidhAnAcaturdazasthAnavidhiH, sAmprataM paJcadazasthAnavidhimAha-'AsaMdittiAlA dharmArthahAri-vRttiH sUtraM, AsandIparyako pratItau, tayorAsandIparyayoH pratItayoH, maJcAzAlakayozca, mazcaH-pratItaH AzAla- kAmA0 kastu-avaSTambhasamanvita AsanavizeSaH etayoH 'anAcaritam' anAsevitam 'AryANAM' sAdhUnAm 'Asi- |2 uddeza: // 204 // tum upaveSTuM 'khaptuM vA nidrAtivAhanaM vA kartu, zuSiradoSAditi suutraarthH||53|| atraivApavAdamAha-nAsaMditti sUtraM, na 'AsandIparyayoH pratItayoH na niSadyAyAma-ekAdikalparUpAyAM na pIThake-vetramayAdau 'nirgranthAH' sAdhavaH 'apratyupekSya' cakSurAdinA, niSIdanAdi na kurvantIti vAkyazeSaH, naJ sarvatrAbhisaMbadhyate, na kurvantIti / kiMviziSTA nirgranthAH?, ityAha-'buddhoktAdhiSThAtAra tIrthakaroktAnuSThAnaparA ityarthaH, iha cApratyupekSitAsandhAdau niSIdanAdiniSedhAt dharmakathAdau rAjakulAdiSu pratyupekSiteSu niSIdanAdividhimAha, vizeSaNAnyathAnupapatteriti sUtrArthaH // 54 // tatraiva doSamAha-'gaMbhIra'tti sUtraM, gambhIram-aprakAzaM vijaya -AzrayaH aprakAzAzrayA 'ete' prANinAmAsandhAdayaH, evaM ca prANino duSpratyupekSaNIyA eteSu bhavanti, pIDyante caitadupavezanAdinA, AsandaH paryazca cazabdAnmazcAdayazca etadartha vivarjitAH sAdhubhiriti suutraarthH|| 55 // goaraggapaviTThassa, nisijA jassa kappai / imerisamaNAyAraM, Avajai abohiaM // 204 // // 56 // vivattI baMbhacerassa, pANANaM ca vahe vaho / vaNImagapaDigghAo, paDikoho FACASSASSES Jain Education a l N.jainelibrary.org Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agAriNaM // 57 // aguttI baMbhacerassa, itthIo vAvi saMkaNaM / kusIlavaDDaNaM ThANaM, dUrao parivajae // 58 // tiNhamannayarAgassa, nisijjA jassa kappaI / jarAe abhi bhUassa, vAhiassa tvssinno|| 59 // uktaH paryaGkasthAnavidhiH, tadabhidhAnAtpazcadazasthAnam, idAnIM SoDazasthAnamadhikRtyAha-goaragga'tti sUtraM, gocarAgrapraviSTasya bhikSApraviSTasyetyarthaH, niSadyA yasya kalpate, gRha eva niSIdanaM samAcarati yaH sAdhuriti bhAvaH, sa khalu 'evam IdRzaM vakSyamANalakSaNamanAcAram 'Apadyate' prAmoti 'abodhikaM' mithyAtvaphalamiti sUtrArthaH // 56 // anAcAramAha-vivatti'tti sUtraM, vipattibrahmacaryasya-AjJAkhaNDanAdoSataH sAdhu-I samAcaraNasya prANinAM ca vadhe vadho bhavati, tathA saMbandhAdAdhAkarmAdikaraNena, vanIpakapratIghAtaH, tadAkSepaNAaditsAbhidhAnAdinA, pratikrodhazcAgAriNAM tatvajanAnAM ca syAt tadAkSepadarzaneneti sUtrArthaH // 57 // tathA 3 'aguttitti sUtraM, aguptibrahmacaryasya tadindriyAdyavalokanena, strItazcApi zaGkA bhavati tadutphullalocanadarzanAdinA anubhUtaguNAyAH, kuzIlavardhanaM sthAnam-uktena prakAreNAsaMyamavRddhikArakaM, dUrataH 'parivarjayet' parityajediti sUtrArthaH // 58 // sUtreNaivApavAdamAha-tiNha'tti sUtraM, 'trayANAM vakSyamANalakSaNAnAm 'anyata| rasya' ekasya niSadyA gocarapraviSTasya yasya kalpate aucityena, tasya tadAsevane na doSa iti vAkyazeSaH, kasya | punaH kalpata ityAha-jarayA'bhibhUtasya' atyantavRddhasya 'vyAdhimataH' atyantamazaktasya 'tapakhino vikRSTakSa daza035 Jan Education in For Private Personal Use Only N inelibrary.org Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH / / 205 / / Jain Education Intern pakasya / ete ca bhikSATanaM na kAryanta eva, AtmalabdhikAdyapekSayA tu sUtraviSayaH, na caiteSAM prAya uktadoSAH saMbhavanti, pariharanti ca vanIpakapratighAtAdIti sUtrArthaH // 59 // vAhio vA arogI vA siNANaM jo u patthae / vukkaMto hoi AyAro, jaDho hava saMjamo // 60 // saMtime suhumA pANA, ghasAsu bhilugAsu a / je a bhikkhU siNAyaMto, viaDeNuppalAvae // 61 // tamhA te na siNAyaMti, sIeNa usiNeNa vA / jAvajjIvaM vayaM ghoraM, asiNANamahiTTagA // 62 // siNANaM aduvA kakkaM, luddhaM paumagANi a / gAvNaTTAe, nAyaraMti kayAivi // 63 // ukto niSadyAsthAnavidhiH, tadabhidhAnAtSoDazasthAnaM, sAmprataM saptadazasthAnamAha - 'vAhio va 'tti sUtraM, 'vyAdhimAn vA' vyAdhigrastaH 'arogI vA' rogavipramukto vA 'snAnam' aGgaprakSAlanaM yastu 'prArthayate' sevata ityarthaH tenetthaMbhUtena vyutkrAnto bhavati 'AcAro' bAhyataporUpaH, asnAnaparISahAnatisahanAt, 'jada:' parityakto bhavati 'saMyamaH' prANirakSaNAdikaH, aSkAyAdivirAdhanAditi sUtrArthaH // 60 // prAsukasnAnena kathaM saMyamaparityAga ityAha- 'saMti'tti sUtraM, santi 'ete' pratyakSopalabhyamAnasvarUpAH 'sUkSmA:' lakSNAH 'prANino' dvIndriyAdayaH 'ghasAsu' zuSirabhUmiSu 'bhilugAsu ca' tathAvidhabhUmirAjISu ca, yAMstu 6 dharmArtha kAmA0 2 uddezaH // 205 // nelibrary.org Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ROCCALCCARALLAR bhikSaH slAnajalojjhanakriyayA 'vikRtena prAsukodakenoplAvayati, tathA ca tadvirAdhanAtaH saMyamaparityAga iti suutraarthH||11|| nigamayannAha-tamhatti sUtraM, yasmAdevamuktadoSaprasaMgastasmAt te sAdhavo na slAnti zItena voSNenodakena, prAsukenAprAsukena vetyarthaH, kiMviziSTAsta ityAha-yAvajjIvam' Ajanma vrataM 'ghoreM duranucaramalAnamAzritya 'adhiSThAtAra' asyaiva kartAra iti sUtrArthaH // 62 // kiMca 'siNANa'ti sUtraM, 'slAna' pUrvoktam, athavA 'kalka' candanakalkAdi' 'lodhaM gandhadravyaM 'padmakAni ca kuGkumakesarANi, cazabdAdanyacaivaMvidhaM gAtrasya 'udvartanArtham' udvarttananimittaM nAcaranti kadAcidapi, yAvajjIvameva bhAvasAdhava iti suutraarthH||13|| nagiNassa vAvi muMDassa, dIharomanahasiNo / mehuNA uvasaMtassa, kiM vibhUsAi kAriaM? // 64 // vibhUsAvattiaM bhikkhU , kammaM baMdhai cikkaNaM / saMsArasAyare ghore, jeNaM paDai duruttare // 65 // vibhUsAvattiaM ceaM, buddhA mannaMti tArisaM / sAvajabahulaM ceaM, neyaM tAIhiM seviaM // 66 // ukto'slAnavidhiH, tadabhidhAnAtsaptadazasthAnaM, sAmpratamaSTAdazaMzobhAvarjanAsthAnamucyate-zobhAyAM nAsti doSaH 'alaGkatazcApi careddharma'mityAdivacanAd (iti) parAbhiprAyamAzaGkhyAha-'nagiNassa'tti sUtraM, 'nagnasya vApi' kucelavato'pyupacAranagnasya nirupacaritasya nagnasya vA jinakalpikasyeti sAmAnyameva sUtraM muNDasya CHAROSAROSASSASSOCALCC HainEducation in For Private Personel Use Only mainelibrary.org Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 6 dharmArtha hAri-vRttiH kAmA0 2 uddezaH // 206 // dravyabhAvAbhyAM 'dIrgharomanakhavataH' dIrgharomavataH kakSAdiSu dIrghanakhavato hastAdau jinakalpikasya, itarasya tu pramANayuktA eva nakhA bhavanti yathA'nyasAdhUnAM zarIreSu tamasyapi na laganti / maithunAda 'upazAntasya' uparatasya, kiM 'vibhUSayA' rADhayA kArya?, na kiJciditi sUtrArthaH // 64 // itthaM prayojanAbhAvamabhidhAyApAyamAha-vibhUsa'tti sUtraM, 'vibhUSApratyayaM vibhUSAnimittaM 'bhikSuH' sAdhuH karma badhnAti 'cikkaNaM' dAruNaM, saMsArasAgare 'ghore' raudre yena karmaNA patati 'duruttAre akuzalAnubandhato'tyantadIrgha iti sUtrArthaH // 6 // evaM bAhyavibhUSApAyamabhidhAya saMkalpavibhUSApAyamAha-vibhUsa'tti sUtraM, 'vibhUSApratyayaM vibhUSAnimittaM ceta evaM caivaM ca yadi mama vibhUSA saMpadyata iti, tatpravRttyaGgaM cittamityarthaH, 'buddhAH' tIrthakarA 'manyante' jAnanti 'tAdRzaM raudrakarmabandhahetubhUtaM vibhUSAkriyAsadRzaM 'sAvadyabahulaM caitadU' ArtadhyAnAnugataM cetaH, naisaditthaMbhUtaM trAtRbhiH' AtmArAmaiH sAdhubhiH 'sevitam' AcaritaM, kuzalacittattvAtteSAmiti sUtrArthaH // 66 // khavaMti appANamamohadaMsiNo, tave rayA saMjamaajave gunne| dhuNaMti pAvAI purekaDAiM, navAI pAvAiM na te karaMti // 67 // saovasaMtA amamA akiMcaNA, savijavijANugayA jasaMsiNo / uuppasanne vimaleva caMdimA, siddhiM vimANAI uveti tAiNo // 68 // ttibemi // chaTuM dhammatthakAmajjhayaNaM samattaM // 6 // // 206 // Jan Education in For Private Personal Use Only Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uktaH zobhAvarjanasthAnavidhiH, tadabhidhAnAdaSTAdazaM padaM, tadabhidhAnAcottaraguNAH, sAmpratamuktaphalapradarzanenopasaMharannAha-khavaMti'tti sUtraM, kSapayantyAtmAnaM tena tena cisayogenAnupazAntaM zamayojanena jIvaM, kiMviziSTA ityAha-amohadarzinaH' amohaM ye pazyanti, yathAvatpazyantItyarthaH, ta eva vizeSyante-tapasianazanAdilakSaNe ratAH-saktAH, kiMviziSTe tapasItyAha-saMyamArjavaguNe' saMyamArjabe guNau yasya tapasastasmin , saMyamaRjubhAvapradhAne, zuddha ityarthaH, ta evaMbhUtA 'dhunvanti' kampayantyapanayanti pApAni "purAkRtAni janmAntaropAttAni 'navAni' pratyagrANi pApAni na 'te' sAdhavaH kurvanti, tathA'pramattatvAditi sUtrArthaH // 17 // kiM ca-'sadovasaMta'tti sUtraM, 'sadopazAntAH sarvakAlameva krodharahitAH, sarvatrAmamA-mamatvazUnyAH 'akicanA' hiraNyAdimithyAtvAdidravyabhAvakizcanavinirmuktAH, khA-AtmIyA vidyA vavidyA-paralokopakAriNI kevalazrutarUpA tayA khavidyayA vidyayAnugatA-yuktAH, na punaH paravidyayA ihalokopakAriNyeti, ta eva vizeSyante-'yazasvinaH' zuddhapAralaukikayazovantaH, ta evaMbhUtA Rtau 'prasanne' pariNate zaratkAlAdau vimala iva candramAH candramA iva vimalAH, ityevaMkalpAste bhAvamalarahitAH siddhiM' niti tathA sAvazeSakarmANo 'vimAnAni saudharmAvataMsakAdIni 'upayAnti' sAmIpyena gacchanti 'trAtAra' khaparApekSayA sAdhavaH, iti bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, sAmprataM nayA:, te ca pUrvavat, // 68 // vyAkhyAtaM SaSThAdhyayanam iti zrIharibhadrasUriviracitAyAM dazavakAlikavRttau SaSThamadhyayanam // 6 // Jain Education in For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 207 // Jain Education Inter atha vAkyazuddhayAkhyaM saptamamadhyayanam / sAmprataM vAkyazuddhyAkhyamadhyayanaM prArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH - ihAnantarAdhyayane gocarapraviSTena satA vAcAraM pRSTena tadvidA'pi na mahAjanasamakSaM tatraiva vistarataH kathayitavya ( AcAra) iti, api tvAlaye guravo vA kathayantIti vaktavyamityetaduktam, iha tvAlayagatenApi tena guruNA vA vacanadoSaguNAbhijJena niravadyavacasA kathayitavya ityetaducyate, uktaM ca- "sAvajjaNavajjANaM vayaNANaM jo na yANai visesaM / vottuMpi tassa Na khamaM kimaMga puNa desaNaM kAuM ? // 1 // " ityanenAbhisaMbandhenAyAtamidamadhyayanam asya cAnuyogadvAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAmaniSpanno nikSepaH, tatra vAkyazuddhiriti dvipadaM nAma, tatra vAkyanikSepAbhidhAnAyAha nikkhevo a (u) caukko vakke davvaM tu bhAsadavvAI | bhAve bhAsAsaho tassa ya egaTThiA iNamo // 269 // vyAkhyA - nikSepastu 'catuSko' nAmasthApanAdravyabhAvalakSaNo 'vAkye' vAkyaviSayaH, tatra nAmasthApane kSuNNe, 'dravyaM tu' dravyavAkyaM punajJezarIra bhavyazarIravyatiriktaM 'bhASAdravyANi' bhASakeNa gRhItAnyanuccAryamANAni, 'bhAva' iti bhAvavAkyaM 'bhASAzabdaH' bhASAdravyANi zabdatvena pariNatAnyuccAryamANAnItyarthaH / tasya tu vAkyasya ekArthikAni 'amUni' vakSyamANalakSaNAnIti gAthArthaH // vakkaM vayaNaM ca girA sarassaI bhArahI a go vANI / bhAsA panavaNI desaNI a vayajoga joge a // 270 // 1 sAvadyAnavadyayorvacanayoryo na jAnAti vizeSam / vaktumapi na tasya kSamaM kimaGga punardezanAM karttum // 1 // 1-1-4-6 7 vAkyazuddhya0 bhASAsva rUpam 2 uddezaH // 207 // ainelibrary.org Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-vAkyaM vacanaM ca gIH sarakhatI bhAratI ca gaurvAka bhASA prajJApanI dezanI ca vAgyogo yogazca, etAni nigadasiddhAnyeveti gAthArthaH // pUrvoddiSTAM dravyAdibhASAmAha vve tivihA gahaNe a nisiraNe taha bhave parAghAe / bhAve davve a sue carittamArAhaNI ceva // 271 // ___ vyAkhyA-'dravya' iti dvAraparAmarzaH, dravyabhASA trividhA-grahaNe ca nisarge tathA bhavetparAghAte / tatra grahaNaM bhASAdravyANAM kAyayogena yat sA grahaNadravyabhASA, nisargasteSAmeva bhASAdravyANAM vAgyogenotsagakriyA, parAghAtastu nisRSTabhASAdravyaistadanyeSAM tathApariNAmApAdanakriyAvatpreraNam, eSA triprakArA'pi |kriyA dravyayogasya prAdhAnyena vivakSitatvAt dravyabhASeti / 'bhAva' iti dvAraparAmarzaH, bhAvabhASA trividhaiva, dravye ca zrute cAritra iti, dravyabhAvabhASA zrutabhAvabhASA cAritrabhAvabhASA ca, tatra dravyaM pratItyopayuktairyA bhASyate sA dravyabhAvabhASA, evaM zrutAdiSvapi vAcyam, iyaM triprakArApi vaRbhiprAyAttadravyabhAvaprAdhAnyApekSayA bhAvabhASA, iyaM caughata evArAdhanI caiveti, dravyAdyArAdhanAt, cazabdAdvirAdhanA cobhayaM cAnubhayaM ca bhavati, dravyAdyArAdhanAdizya iti / Aha-iha dravyabhAvavAkyakharUpamabhidhAtavyaM, tasya prastutatvAt, tatkimanayA bhASayeti, ucyate, vAkyaparyAyavAdbhASAyA na doSaH, tatvatastasyaivAbhidhAnAditi gAthAsamudAyArthaH, avayavArtha tu vakSyati / tatra dravyabhAvabhASAmadhikRtyArAdhanyAdibhedayojanAmAha ArAhaNI u vve saJcA mosA virAhaNI hoi / saccAmosA mIsA asaJcamosA ya paDisehA // 272 // GOROSCOMCCORDSSSCREEN Jain Educaton inte For Private & Personel Use Only ainelibrary.org Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 vAkyazudyaH bhASAsvarUpam 2 uddeza: // 208 // dazavaikA0 vyAkhyA-ArAdhyate-paralokApIDayA yathAvadabhidhIyate vastvanayetyArAdhanI tu 'dravya' iti dravyaviSayA hAri-vRttiH bhAvabhASA satyA, tuzabdAt dravyato virAdhanyapi kAcitsatyA, parapIDAsaMrakSaNaphalabhAvArAdhanAditi, mRSA virAdhanI bhavati, tavyAnyathAbhidhAnena tadvirAdhanAditi bhAvaH, satyAmRSA mizrA, mizretyArAdhanI virAdhanI ca, asatyAmRSA ca 'pratiSedha' iti nArAdhanI nApi virAdhanI, tadvAcyadravye tathobhayAbhAvAditi, AsAM |ca kharUpamudAharaNaiH spaSTIbhaviSyatIti gAthArthaH // tatra satyAmAha___ jaNavayasammayaThavaNA nAme rUve paDucca sacce a / vavahArabhAvajoge dasame ovammasacce a / / 273 // vyAkhyA-satyaM tAvadvAkyaM dazaprakAraM bhavati, janapadasatyAdibhedAt, tatra janapadasatyaM nAma nAnAdezabhASArUpamapyavipratipattyA yadekArthepratyAyanavyavahArasamarthamiti, yathodakArthe koGkaNakAdiSu payaH piJcamudakaM nIramityAdyadRSTavivakSAhetutvAnnAnAjanapadeSviSTArthapratipattijanakatvAdvyavahArapravRtteH satyametaditi, evaM zeSedhvapi bhAvanA kAryA / saMmatasatyaM nAma-kumudakuvalayotpalatAmarasAnAM samAne paGkasaMbhave gopAdInAmapi saMmatamaravindameva paGkajamiti / sthApanAsatyaM nAma akSaramudrAvinyAsAdiSu yathA mASako'yaM kArSApaNo'yaM zatamidaM sahasramidamiti / nAmasatyaM nAma kulamavardhayannapi kulavarddhana ityucyate dhanamavardhayannapi dhanavarddhana ityucyate ayakSazca yakSa iti|ruupstyN nAma atadguNasya tathArUpadhAraNaM rUpasatyaM, yathA prapaJcayateH prabajitarUpadhAraNamiti / pratItyasatyaM nAma yathA anAmikAyA dIrghatvaM ikhatvaM ceti, tathAhi-asthAnantapariNAmasya dravyasya 455280 HOSTERONERRORISHA // 208 // Jain Education interest For Private Personel Use Only sindainelibrary.org Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte tattatsahakArikAraNasaMnidhAnena tattadrUpamabhivyajyata iti satyatA / vyavahArasatyaM nAma dahyate girirgalati bhAjanamanudarA kanyA alomA eDaketi girigatatRNAdidAhe vyavahAraH pravartate tathodake ca galati sati tathA saMbhogajabIjaprabhavodarAbhAve ca sati tathA lavanayogyalomAbhAve sati / bhAvasatyaM nAma zuklA balAkA, satyapi paJcavarNasaMbhave zuklavarNotkaTatvAcchukleti / yogasatyaM nAma chatrayogAcchatrI daNDayogAddaNDItyevamAdi / dazamamaupamyasatyaM ca tatraupamyasatyaM nAma samudravattaDAga iti gAthArthaH // uktA satyA, adhunA mRSAmAha kohe mANe mAyA lobhe pejje taheva dose a / hAsabhae akkhAiya uvaghAe nissiA dasamA / / 274 // vyAkhyA - krodha iti krodhanissRtA, yathA krodhAbhibhUtaH pitA putramAha-na tvaM mama putraH, yadvA krodhAbhibhUto vakti tadAzayavipattitaH sarvamevAsatyamiti, evaM mAnanissRtA mAnAdhmAtaH kvacitkenacidalpadhano'pi pRSTha Aha- mahAdhano'hamiti, mAyAnissRtA mAyAkAraprabhRtaya AhuH- naSTo golaka iti, lobhanisRtA vaNikprabhRtInAmanyathAkrItamevetthamidaM krItamityAdi, premanissRtA atiraktAnAM dAso'haM tavetyAdi, dveSanissRtA matsariNAM guNavatyapi nirguNo'yamityAdi, hAsyanissRtA kAndarpikAnAM kiMcitkasyacitsaMbandhi gRhItvA pRSThAnAM na dRSTamityAdi, bhayanissRtA taskarAdigRhItAnAM tathA tathA asamaJjasAbhidhAnam, AkhyAyikAnisRtA tatpratibaddho'satpralApaH, upaghAtanissRtA acaure caura ityabhyAkhyAnavacanamiti gAthArthaH // uktA mRSA, sAmprataM satyAmRSAmAha - ainelibrary.org Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 209 // Jain Education Inte , upapannavigayamIsaga jIvamajIve a jIvaajjIve / taha'NaMtamIsagA khalu paritta addhA a addhaddhA / / 275 // vyAkhyA- 'utpannavigatamizra ke 'ti utpannaviSayA satyAmRSA yathaikaM nagaramadhikRtyAsminnadya daza dArakA u tpannA ityabhidadhatastanyUnAdhikabhAve, vyavahArato'syAH satyAmRSAtvAt zvaste zataM dAsyAmi ityabhidhAya paJcAzatsvapi datteSu loke mRSAtvAdarzanAt, anutpanneSvevAdatteSveva (ca) mRSAtvasiddheH, sarvathA kriyAbhAvena sasarvathA vyatyayAdityevaM vigatAdiSvapi bhAvanIyamiti, tathAca vigataviSayA satyAmRSA yathaikaM grAmamadhikRtyAsminnadya daza vRddhA vigatA ityabhidadhatastanyUnAdhikabhAve, evaM mizrakA satyAmRSA utpannavigatobhayasatyAmRSA, yathaikaM pattanamadhikRtyAhAsminnadya daza dArakA jAtA daza ca vRddhA vigatA ityabhiddhatastanyUnAdhikabhAve, jIvamizrA - jIvaviSayA satyAmRSA yathA jIvanmRtakRmirAzau jIvarAziriti, ajIvamizrA ca-ajIvaviSayA satyAmRSA yathA tasminneva prabhUtamRtakRmirAzAvajIvarAziriti, jIvAjIvamizreti - jIvAjIvaviSayA satyAmRSA yathA tasminneva jIvanmRtakRmirAzau pramANaniyamenaitAvanto jIvantyetAvantazca mRtA ityabhidadhatastanyUnAdhikabhAve / 'tathAnantamizrA khalvi'ti anantaviSayA satyAmRSA yathA mUlakandAdau parItapatrAdimatyanantakAyo'yamityabhidadhataH parItamizrA- parItaviSayA satyAmRSA yathA anantakAyale zavati parItamlAnamUlAdau parIto'yamityabhidadhataH / addhAmizrA - kAlaviSayA satyAmRSA yathA kazcit kasmiMzcit prayojane sahAyAMstvarayan pariNataprAye vAsara eva rajanI vartata iti bravIti, addhaddhamizrA ca divasarajanyekadezaH addhaddhocyate, 7 vAkyazuddhya0 bhASAsva rUpam 2 uddezaH // 209 // ainelibrary.org Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter tadviSayA satyAmRSA yathA kasmiMzcit prayojane tvarayan praharamAtra eva madhyAha ityAha / evaM mizrazabdaH pratyekamabhisaMbadhyata iti gAthArthaH / uktA satyAmRSA, sAmpratamasatyAmRSAmAha AmaMtaNi ANavaNI jAyaNi taha pucchaNI a pannavaNI / paJcakkhANI bhAsA bhAsA icchAnulomA a // 276 // vyAkhyA - AmantraNI yathA he devadatta ityAdi, eSA kilApravartakatvAtsatyAdibhASAtrayalakSaNaviyogatastathAvidhadalotpatterasatyAmRSeti, evamAjJApanI yathedaM kuru, iyamapi tasya karaNAkaraNabhAvataH paramArthenaikatrApyaniyamAttathApratIteH aduSTavivakSAprasUtatvAdasatyAmRSeti, evaM khabuddhyA'nyatrApi bhAvanA kAryeti / yAcanI yathA bhikSAM prayaccheti, tathA pracchanI yathA kathametaditi, prajJApanI yathA hiMsApravRtto duHkhitAdirbhavati, pra tyAkhyAnI bhASA yathA'ditseti bhASA, icchAnulomA ca yathA kenacitkaJciduktaH sAdhusakAzaM gacchAma iti, sa Aha-zobhanamidamiti gAthArthaH // abhiggahi bhAsA bhAsA a abhiggahaMmi boddhavvA / saMsayakaraNI bhAsA vAyaDa avvAyaDA ceva // 277 // vyAkhyA - anabhigRhItA bhASA arthamanabhigRhya yocyate DitthAdivat, bhASA cAbhigrahe boddhavyA-arthama bhigRhya yocyate ghaTAdivat, tathA saMzayakaraNI ca bhASA-anekArthasAdhAraNA yocyate saindhavamityAdivat, vyAkRtA-spaSTA prakaTArthA devadattasyaiSa bhrAtetyAdivat, avyAkRtA caiva- aspaSTA'prakaTArthA bAlakAdInAM thapaniketyAdivaditi gAthArthaH // uktA asatyAmRSA, sAmpratamoghata evAsyAH pravibhAgamAha ainelibrary.org Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA hAri-vRttiH // 21 // *SHAHARASHTRA savvAvi a sA duvihA pajattA khalu tahA apajattA / paDhamA do pajattA uvarillA do apajjattA // 278 // 7vAkyavyAkhyA-sarvA'pi ca 'sA' satyAdibhedabhinnA bhASA dvividhA-paryApsA khalu tathA'paryAptA, paryAptA yA ekapakSe zukhya nikSipyate satyA vA mRSA veti tadvyavahArasAdhanI, tadviparItA punaraparyAptA, ata evAha-prathame dve bhASe satyA- bhASAsvamRSe paryApse, tathAkhaviSayavyavahArasAdhanAt, tathA uparitane dve satyAmRSA'satyAmRSAbhASe aparyAse, tathAkha-18 rUpam viSayavyavahArAsAdhanAditi gAthArthaH // uktA dravyabhAvabhASA, sAmprataM zrutabhAvabhASAmAha 2 uddeza: suadhamme puNa tivihA saccA mosA asaccamosA a / sammaddiTThI u suovauttu so bhAsaI saJcaM // 279 // vyAkhyA-'zrutadharma' iti zrutadharmaviSayA punastrividhA bhavati bhAvabhASA, tadyathA-satyA mRSA asatyAmRSA ceti, tatra 'samyagdRSTistu' samyagdRSTireva 'zrutopayukta' ityAgame yathAvadupayukto yaH sa bhASate 'satyam' AgamAnusAreNa vaktIti gaathaarthH|| sammaTTiI u suaMmi aNuvautto aheugaM ceva / jaM bhAsai sA mosA micchAdiTThIvi a taheva // 28 // vyAkhyA-'sammaddiTTI' samyagadRSTireva sAmAnyena 'zruteM Agame anupayuktaH pramAdAyatkiMcid 'ahetukaM caiva' yuktivikalaM caiva yadbhASate tantubhyaH paTa eva bhavatItyevamAdi sA mRSA, vijJAnAderapi tata eva bhAvAditi / mithyAdRSTirapi tathaive'tyupayukto'nupayukto vA yadbhASate sA mRSaiva, ghuNAkSaranyAya(yAt)saMvAde'pi // 21 // sadasatoravizeSAdyadRcchopalabdherunmattavaditi gaathaarthH|| Jain Education inand For Private Personal Use Only Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FRE5 454543Uba havai u asaccamosA suaMmi uvarillae tinANaMmi / jaM uvautto bhAsai etto vocchaM carittami // 281 // vyAkhyA-bhavati tu asatyAmRSA 'zrute' Agama eva parAvartanAdi kurvatastasyAmantraNyAdibhASArUpatvAttathA 'uparitane' avadhimanaHparyAyakevalalakSaNe 'trijJAna' iti jJAnatraye yadupayukto bhASate sA asatyAmRSA, AmanaNyAdivat tathAvidhAdhyavasAyapravRtteH, ityuktA zrutabhAvabhASA / ata Urddha vakSye 'cAritra' iti cAritraviSayAM bhAvabhASAmiti gaathaarthH|| paDhamabiiA caritte bhAsA do ceva hoMti nAyavvA / sacarittassa u bhAsA saccA mosA u iarassa // 282 // vyAkhyA-prathamadvitIye' satyAmRSe 'cAritra' iti cAritraviSaye bhASe dve eva bhavato jJAtavye, kharUpamAha -sacaritrasya' cAritrapariNAmavataH, tuzabdAttavRddhinibandhanabhUtA ca bhASA dravyatastathA'nyathAbhAve'pi satyA, satAM hitattvAditi / mRSA tu 'itarasya' acAritrasya tadvRddhinivandhanabhUtA ceti gAthArthaH // uktaM vAkyamadhunA zuddhimAha NAmaMThavaNAsuddhI duvvasuddhI a bhAvasuddhI a / eesiM patteaM parUvaNA hoi kAyavvA // 283 // vyAkhyA-nAmazuddhiH sthApanAzuddhidravyazuddhizca bhAvazuddhizca, 'eteSAM' nAmazuddhyAdInAM pratyekaM prarUpaNA bhavati kartavyeti gaathaarthH|| tatra nAmasthApane kSuNNatvAdanaGgIkRtya dravyazuddhimAha tivihA u vvasuddhI taddabbAdesao pahANe a / taddavvagamAeso aNaNNamIsA havai suddhI // 284 // *SHAISANS daza036 Jain Education Inter For Private & Personel Use Only SRMjainelibrary.org Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zavaikA0 hAri-vRttiH ROCESRA 7 vAkyazuddhya bhASAsva. rUpam 2 uddeza: // 211 // bhavati zuddhiranyAna guNNA sAdhaH // prAdhAnyadravyazAsanAnanyatvena ca, EXCARENCE vyAkhyA-trividhA tu dravyazuddhirbhavati tadravyata' iti tadravyazuddhiH 'Adezata' iti AdezadravyazuddhiH 'prAdhAnyatazceti prAdhAnyadravyazuddhizca / tatra tadravyazuddhiH 'ananye'tyananyadravyazuddhiH, yadravyamanyena dravyeNa sahAsaMyuktaM sacchuddhaM bhavati kSIraM dadhi vA asau tadrvyazuddhiH, Adeze mizrA bhavati zuddhiranyAnanyaviSayA, etaduktaM bhavati-Adezato dravyazuddhirdvividhA-anyatvenAnanyatvena ca, anyatve yathA zuddhavAsA devadattaH, ananyatve zuddhadanta iti gAthArthaH // prAdhAnyadravyazuddhimAha vaNNarasagaMdhaphAse samaNuNNA sA pahANao suddhI / tattha u sukila mahurA u saMmayA ceva ukkosA // 285 // vyAkhyA-varNarasagandhasparzeSu yA manojJatA-sAmAnyena kamanIyatA athavA manojJatA-yathAbhiprAyamanukUlatA sA prAdhAnyataH zuddhirucyate, "tatra' caivaMbhUtacintAvyatikare zuklamadhurau varNarasau tuzabdAtsurabhimRdU gandhaspazauM ca saMmatau, yathAbhiprAyamapi prAyo manojJau, bahUnAmitthaMpravRttisiddheH, 'utkRSTau ca' kamanIyau ca / cazabdasya vyavahita upanyAsa iti gAthArthaH / / uktA dravyazuddhiH, adhunA bhAvazuddhimAha emeva bhAvasuddhI tabbhAvAesao pahANe a / tabbhAvagamAeso aNaNNamIsA havai suddhI // 286 // __ vyAkhyA-'evameveti yathA dravyazuddhistathA bhAvazuddhirapi, trividhetyarthaH, 'tadbhAva' iti tadbhAvazuddhiH 'Adezata' iti AdezabhAvazuddhiH 'prAdhAnyatazceti prAdhAnyabhAvazuddhizca, tatra tadbhAvazuddhiH 'ananye'tyananyabhAvazuddhistadbhAvazuddhiH, yo bhAvo'nyena bhAvena sahAsaMyuktaH san zuddho bhavati bubhukSitAderannAdyabhilASava RECOGICALCRICCCCCC // 211 // ainelibrary.org Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasau tadbhAvazuddhiH, Adeze mizrA bhavati zuddhistadanyAnanyaviSayetyarthaH, etaduktaM bhavati-AdezabhAvazuddhi-! vividhA-anyatve'nanyatve ca, anyatve yathA zuddhabhAvasya sAdhorguruH ananyatve zuddhabhAva iti gaathaarthH|| pradhAnabhAvazuddhimAha dasaNanANacaritte tavovisuddhI pahANamAeso / jamhA u visuddhamalo teNa visuddho havai suddho // 287 // vyAkhyA-'darzanajJAnacAritreSu' darzanajJAnacAritraviSayA tathA tapovizuddhiH 'prAdhAnyAdeza' iti yadarzanAdInAmAdizyamAnAnAM pradhAnaM sA pradhAnabhAvazuddhiH, yathA darzanAdiSu kSAyikANi jJAnadarzanacAritrANi, tpHprdhaanbhaavshuddhiH-aantrtpo'nusstthaanaaraadhnmiti| kathaM punariyaM pradhAnabhAvazuddhiriti?, ucyate, ebhirdarzanAdibhiH zuddheryasmAdvizuddhamalo bhavati sAdhuH, karmamalarahita ityarthaH, tena ca malena 'vizuddhoM' mukto bhavati siddha ityataH pradhAnabhAvazuddhiryathoktAnyeva darzanAdInIti gAthArthaH // uktA zuddhiH, iha ca bhAvazuddhyAdhikAraH, sA ca vAkyazuddharbhavatItyAha jaM vakaM vayamANassa saMjamo sujjhaI na puNa hiMsA / na ya attakalusabhAvo teNa ihaM vaksuddhitti // 288 // _ vyAkhyA-'yadU' yasmAdvAkyaM zuddhaM vadataH sataH saMyamaH zuddhyati, zuddhyatIti nirmala upajAyate, na punahiMsA bhavati kauzikAderiva, na cAtmanaH kaluSabhAvaH kAluSyaM-duSTAbhisaMdhirUpaM saMjAyate, tena kAraNena 'iha' pravacane vAkyazuddhirbhAvazuddhenimittamityato'tra prayatitavyamiti gaathaarthH| tatazcaitadeva kartavyamityAha CAMGARAARRANGARCANCHES Jan Education in For Private Personal Use Only Alainelibrary.org Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 212 // CHA vayaNavibhattIkusalassa saMjamaMmI samujuyamaissa / dubbhAsieNa hujA hu virAhaNA tattha jaiavvaM // 289 // 7vAkyavyAkhyA-'vacanavibhaktikuzalasya' vAcyetaravacanaprakArAbhijJasya na kevalamitthaMbhUtasyApitu 'saMyame u(samu) zuddhya dyatamateH' ahiMsAyAM pravRttacittasyetyarthaH tasyApyevaMbhUtasya kathaMcidurbhASitena kRtena bhavet virAdhanA-paralo- bhASAsvakapIDA ataH 'tatra' durbhASitavAkyaparijJAne 'yatitavyaM prayatnaH kArya iti gaathaarthH|| Aha-yadyevamalamanenaiva / rUpam prayAsena, maunaM zreya iti, na, ajJasya tatrApi doSAda, Aha ca 2 uddeza: ___ vayaNavibhattiakusalo vaogayaM bahuvihaM ayANaMto / jaivi na bhAsai kiMcI na ceva vayaguttayaM patto // 29 // vyAkhyA-'vacanavibhattyakuzalo' vAcyetaraprakArAnabhijJaH 'vAggataM bahuvidham' utsargAdibhedabhinnamajAnAnaH yadyapi na bhASate kizcit maunenaivAste, na caiva vAgguptatAM prAptaH, tathApyasau avAragupta eveti gAthArthaH // vyatirekamAha vayaNavibhattIkusalo vaogayaM bahuvihaM viyANaMto / divasaMpi bhAsamANo tahAvi vayaguttayaM patto // 291 // vyAkhyA-vacanavibhaktikuzaloM vAcyetaraprakArAbhijJaH 'vAggatam' bahuvidhamutsargAdibhedabhinnaM vijAnan |divasamapi bhASamANaH siddhAntavidhinA tathApi vAgguptatAM prAptaH, vAggupta evAsAviti gaathaarthH|| mAmprataM // 212 // vacanavibhaktikuzalasyaughato kvanavidhimAha puvvaM buddhIi pehittA, pacchA vayamuyAhare / acakkhuo va netAraM, buddhimanneu te girA // 292 // %A6455 Jain Education in For Private Personal Use Only 0.jainelibrary.org Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-'pUrva prathamameva vacanoccAraNakAle 'buddhyA prekSya' vAcyaM dRSTrA pazcAdvAkyamudAharet, arthApattyA kasyacidapIDAkaramityarthaH, dRSTAntamAha-'acakSuSmAniva' andha iva 'netAram' AkarSaka 'buddhimanvetu te gIH' buddhyanusAreNa vAkpravartatAmiti zlokArthaH // ukto nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam cauNhaM khalu bhAsANaM, parisaMkhAya pannavaM / duNhaM tu viNayaM sikkhe, do na bhAsijja savvaso // 1 // jA a saccA avattavvA, saccAmosA a jA musA / jA a buddhehiM nAinnA, na taM bhAsija pannavaM // 2 // asaccamosaM saccaM ca, aNavajjamakakkasaM / samuppehamasaMdiddhaM, giraM bhAsijja pannavaM // 3 // eaMca aTThamannaM vA, jaM tu nAmei sAsayaM / sa bhAsaM saccamosaMpi, taMpi dhIro vivajae // 4 // catasRNAM khalu bhASANAM, khaluzabdo'vadhAraNe, catasRNAmeva, nAto'nyA bhASA vidyata iti, bhASANAM' satyAdInAM parisaMkhyAya' sarvaiH prakArAtvA, svarUpamiti vAkyazeSaH 'prajJAvAn' prAjJo buddhimAna sAdhuH, kimi-181 tyAha-dvAbhyAM satyAsatyAmRSAbhyAM turavadhAraNedvAbhyAmevAbhyAM 'vinayaM zuddhaprayogaM vinIyate'nena karmetikRtvA Jain Education in For Private & Personel Use Only E njainelibrary.org Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , dazabaikA tyAsatyAmuSe na vamaGgIkRtya ApakA jAtA ityA AmazraNyAsaddhimAna sa hAri-vRttiH // 213 // rUpam 'zikSeta' jAnIyAt, 'dve' asatyAsatyAmRSe na bhASeta 'sarvazaH sarvaiH prakArairiti suutraarthH||1|| vinayamevAha 7 vAkya -'jA a saca'tti sUtraM, yA ca satyA padArthatatvamaGgIkRtya 'avaktavyA' anuccAraNIyA sAvadyatvena, amutra zukhya sthitA pallIti kauzikabhASAvat, satyAmRSA vA yathA daza dArakA jAtA ityAdilakSaNA, mRSA ca saMpUrNaiva, bhASAsvacazabdasya vyavahitaH saMbandhaH, yA ca 'budvaiH' tIrthakaragaNadharairanAcaritA asatyAmRSA AmantraNyAjJApanyAdilakSaNA avidhipUrvakaM kharAdinA prakAreNa, 'nainA bhASeta' netthaMbhUtAM vAcaM samudAharet 'prajJAvAn' buddhimAn sA-3/2 uddezaH |dhuriti suutraarthH||2|| yathAbhUtA'vAcyA bhASA tathAbhUtoktA, sAmprataM yathAbhUtA vAcyA tathAbhUtAmAha'asaccamosaM'ti sUtram, 'asatyAmRSAm uktalakSaNAM 'satyAM ca' uktalakSaNAmeva, iyaM ca sAvadyApi karkazApi bhavatyata Aha-'asAvadyAm' apApAm 'akarkazAm' atizayoktyA hyamatsarapUrvI 'saMprekSya khaparo|pakAriNIti buddhyA''locya 'asaMdigdhA spaSTAmakSepeNa pratipattihetuM 'giraM vAcaM 'bhASeta' brUyAt 'prajJAvAn' buddhimAna sAdhuriti suutraarthH|| 3 // sAmprataM satyAsatyAmRSApratiSedhArthamAha-eaM catti sUtram, 'etaM cArtham' anantarapratiSiddhaM sAvadyakarkazaviSayam 'anyaM vA' evaMjAtIyaM, prAkRtazailyA 'yastu nAmayati zAzvataM' ya eva kazcidartho nAmayati-ananuguNaM karoti zAzvataM-mokSaM tamAzritya 'sa' sAdhuH pUrvoktabhASAbhA|SakatvenAdhikRto bhASAM 'satyAmRSAmapi' pUrvoktAm, apizabdAtsatyApi yA tathAbhUtA tAmapi 'dhIroM' buddhi- // 213 // mAn 'vivarjayet na brUyAditi bhAvaH / Aha-satyAmRSAbhASAyA oghata eva pratiSedhAttathAvidhasatyAyAzca ACADEMONOCIENCE Jain Education Inteta For Private Personal Use Only Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ retto || sAvadyatvena gatArtha sUtramiti, ucyate, mokSapIDAkaraM sUkSmamapyarthamaGgIkRtyAnyatarabhASAbhASaNamapi na kartavyamityatizayapradarzanaparametadaduSTameveti sUtrArthaH // 4 // vitahapi tahAmuttiM, jaM giraM bhAsae naro / tamhA so puTo pAveNaM, kiM puNaM jo musaM vae? // 5 // tamhA gacchAmo vakkhAmo, amugaM vA Ne bhavissai / ahaM vA NaM karissAmi, eso vA NaM karissai // 6 // evamAi u jA bhAsA, esakAlaMmi sNkiaa| saMpayAiamaTe vA, taMpi dhIro vivajae // 7 // sAmprataM mRSAbhASAsaMrakSaNArthamAha-vitahapitti sUtraM, 'vitatham' atathyaM 'tathAmUrtyapi' kathaMcittatvarU|pamapi vastu, apizabdasya vyavahitaH saMbandhaH, etaduktaM bhavati-puruSanepathyasthitavanitAdyapyaGgIkRtya yAM giraM bhASate naraH, iyaM strI Agacchati gAyati vetyAdirUpAM, 'tasmAd' bhASaNAdevaMbhUtAtpUrvamevAsau vaktA bhASaNAbhisaMdhikAle 'spRSTaH pApena baddhaH karmaNA, kiM punaryoM mRSA vakti bhUtopaghAtinIM vAcaM?, sa sutarAM baddhyata iti suutraarthH||5||'tmh'tti sUtraM, yasmAdvitathaM tathAmUrtyapi vastvaGgIkRtya bhASamANo baddhyate tasmAdgamiSyAma eva zva ito'nyatra, vakSyAma eva zvastattadoSadhanimittamiti, amukaM vA naH kArya vasatyAdi bhaviSyatyeva, ahaM cedaM locAdi kariSyAmi niyamena, eSa vA sAdhurasmAkaM vizrAmaNAdi kariSyatyeveti sUtrArthaH // 6 // eva Rontok Jan Education inte For Private Personal use only Mainelibrary.org Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 vAkya-- zudya0 bhASAsva rUpam 2 uddeza: dazavaikA-12mAItti sUtram, evamAyA tu yA bhASA, AdizabdAt pustakaM te dAsyAmyevetyevamAdiparigrahaH, 'eSyatkAle hAri-vRttiH bhaviSyatkAlaviSayA, bahuvinatvAt muhUrtAdInAM 'zaGkitA' kimidamitthameva bhaviSyatyutAnyathetyanizcitago carA, tathA sAmpratAtItArthayorapi yA zaGkitA, sAmpratArthe strIpuruSAvinizcaye eSa puruSa iti, atiitaarthe'||214|| 4 pyevameva balIvardatatkhyAdyanizcaye tadA'tra gaurasmAbhirdaSTa iti| yApyevaMbhUtA bhASA zaGkitA tAmapi dhIro vivarjayet, tattathAbhAvanizcayAbhAvena vyabhicArato mRSAsvopapatteH, vighnato'gamanAdau gRhasthamadhye lAghavAdiprasaGgAt, sarvameva sAvasaraM vaktavyamiti suutraarthH||7|| kiMca aIaMmi a kAlaMmi, paJcuppaNNamaNAgae / jamaTuM tu na jANijjA, evameaMti no vae // 8 // aIaMmi a kAlaMmi, paJcuppaNNamaNAgae / jattha saMkA bhave taM tu, evameaMti no vae // 9 // aIyaMmi a kAlaMmi, paJcuppaNNamaNAgae / nissaMkiaM bhave jaM tu, evameaM tu nidise // 10 // 'aIyaMmi'tti sUtraM, atIte ca kAle tathA 'pratyutpanne vartamAne'nAgate ca yamartha tu na jAnIyAt samyageva|mayamiti, tamaGgIkRtya evametaditi na brUyAditi sUtrArthaH, aymjnyaatbhaassnnprtissedhH||8|| tathA-'aIyammitti sUtraM, atIte ca kAle pratyutpanne'nAgate yatrArthe zaGkA bhavediti tamapyarthamAzrityaivametaditi na brUyA HEREASIAS // 214 // Jain Education For Private Personel Use Only dainelibrary.org Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In diti sUtrArthaH, ayamapi vizeSataH zaGkitabhASaNapratiSedhaH // 9 // tathA-'aIyamiti sUtraM, atIte ca kAle pratyutpanne'nAgate niHzaGkitaM bhavet, yadarthajAtaM tuzabdAdanavadyaM, tadevametaditi nirdizet, anye paThanti - 'stokastoka' miti, tatra parimitayA vAcA nirdizediti sUtrArthaH // 10 // tava pharusA bhAsA, gurubhUovaghAiNI / saccAvi sA na vaktavvA, jao pAvassa Amo // 11 // tava kANaM kANatti, paMDagaM paMDagatti vA / vAhiaM vAvi rogitti, teNaM coratti no vae // 12 // eeNa'nneNa aTTeNaM, paro jeNuvahammai / AyArabhAvadosannU, na taM bhAsijja pannavaM // 13 // taheva hole golitti, sANe vA vasulitti a / damae duhae vAvi, nevaM bhAsijja pannavaM // 14 // ajie pajie vAvi, ammo mAusi atti a / piussie bhAyaNijjatti, dhUpa NantuNiatti a // 15 // hale halitti annitti, bhaTTe sAmiNi gomiNi / hole gole vasulitti, itthiaM nevamAlave // 16 // nAmadhiNa NaM bUA, itthIgutteNa vA puNo / jahArihamabhigijjha, Alavijja lavija vA jainelibrary.org Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 215 // // 17 // ajae pajae vAvi, bappo cullapiutti a| mAulo bhAiNija tti, putte 7vAkyaNatuNiatti a|| 18 // he bho halitti annitti, bhaTTe sAmia gomia / hola zuddha bhASAsvagola vasuli tti, purisaM nevamAlave // 19 // nAmadhijeNa NaM bUA, purisagutteNa vA rUpam puNo / jahArihamabhigijjha, Alavija lavija vA // 20 // 2 uddezaH 'taheva'tti sUtraM, tathaiva 'paruSA bhASA' niSThurA bhAvaleharahitA 'gurubhUtopaghAtinI' mahAbhUtopaghAtavatI, yathA kazcitkasyacit kulaputratvena pratItastadA taM dAsamityabhidadhataH, sarvathA satyApi sA bAhyArthAtathAbhA-15 vamaGgIkRtya na vaktavyA, 'yato' yasyA bhASAyAH sakAzAt 'pApasyAgamaH' akuzalabandho bhavatIti sUtrArtha: // 11 // 'tahevatti sUtraM, tathaiveti pUrvavat, 'kANaM'ti bhinnAkSaM kANa iti, tathA 'paNDaka napuMsakaM paNDaka iti / vA, vyAdhimantaM vApi rogIti, stenaM caura iti no vadet, aprItilajAnAzasthirarogabuddhivirAdhanAdidoSaprasaGgAditi gAthArthaH // 12 // 'eeNa'tti sUtraM, etenAnyena vA'rthenoktena satA paro yenopahanyate, yena kenacitprakAreNa / AcArabhAvadoSajJo yatina taM bhASeta prajJAvAMstamarthamiti sUtrArthaH // 13 // 'taheva'tti sUtraM, tathaiveti pUrvavat, holo gola iti zvA vA vasula iti vA dramako vA durbhagazcApi naivaM bhASeta prajJAvAn / iha // 215 // holAdizabdAstattaddezaprasiddhito naiSThuryAdivAcakAH atastatpratiSedha iti sUtrArthaH // 14 // evaM strIpuruSayoH Jain Education Intemala Liainelibrary.org Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnyena bhASaNapratiSedhaM kRtvA'dhunA striyamadhikRtyAha-'ajie'tti sUtraM, Arjike prArjike vApi amba mAtRSvasa iti ca pitRSvasaH bhAgineyIti duhitaH naptrIti ca / etAnyAmantraNavacanAni vartante, tatra mAtuH piturvA mAtA''ryikA, tasyA api yA'nyA mAtA sA prAryikA, zeSAbhidhAnAni prakaTArthAnyeveti sUtrArthaH // 15 // kiM ca-hale hale'tti sUtraM, hale hale ityevamanne ityevaM tathA bhaha khAmini gomini / tathA hole gole vasule iti, etAnyapi nAnAdezApekSayA AmantraNavacanAni gauravakutsAdigarbhANi vartante, yatazcaivamataH striyaM naivaM halAdizabdairAlapediti, doSAzcaivamAlapanaM kurvataH saGgagahaetatpradveSapravacanalAghavAdaya iti sUtrArthaH // 16 // yadi naivamAlapet kathaM tAlapedityAha-'nAmadhijeNaM ti sUtraM, 'nAmadheyene ti nAnnaiva enAM brUyAstriyaM kacitkAraNe yathA devadatte! ityevamAdi / nAmAsmaraNAdau gotreNa vA punarcyAt striyaM yathA kAzyapagotre! ityevamAdi, 'yathArha' yathAyathaM vayodezaizvaryAdyapekSayA 'abhigRhya' guNadoSAnAlocya 'AlapellapedvA' ISatsakRdvA lapanamAlapanamato'nyathA lapanaM, tatra vayovRddhA madhyadeze IzvarA dharmapriyA'nyatrocyate dharmazIle ityAdinA, anyathA ca yathA na lokopaghAta iti sUtrArthaH // 17 // uktaH striyamadhikRtyAlapanapratiSedho vi|dhizca, sAmprataM puruSamAzrityAha-'ajae'tti sUtraM, AryakaH prAryakazcApi bappazcullapiteti ca, tathA mAtula bhAgineyeti putra napta iti ca, iha bhAvArthaH striyAmiva draSTavyaH, navaraM cullabappaH pitRvyo'bhidhIyata iti suutraarthH||18||kiNc-'he bhotti sUtraM, he bho hleti| annetti bhataH! svAmin gomin hola gola vasula iti Jain Education in (Anjainelibrary.org Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 216 // puruSaM naivamAlapediti, atrApi bhAvArthaH pUrvavadeveti sUtrArthaH // 19 // yadi naivamAlapet, kathaM tarkhAlapedityAha- 'nAmadhijjeNa 'tti sUtraM, vyAkhyA pUrvavadeva, navaraM puruSAbhilApena yojanA kAryeti // 20 // cidiANa pANA, esa itthI ayaM pumaM / jAva NaM na vijANijjA, tAva jAitti Alave // 21 // taheva mANusaM pasuM, pakkhi vAvi sarIsavaM / thUle pameile vajjhe, pAyamitti ano vae // 22 // parivUDhatti NaM bUA, bUA uvaciatti a / saMjAe pINi vAvi, mahAkAyatti Alave // 23 // taheva gAo dujjhAo, dammA gorahagatti a / vAhimA rahajoginti, nevaM bhAsija pannavaM // 24 // juvaM gavitti NaM bUA, rasadayati a / rahasse mahalae vAvi, vae saMvahaNitti a // 25 // uktaH puruSamapyAzrityAlapanapratiSedho vidhizva, adhunA paJcendriyatiryaggataM vAgvidhimAha - 'paMciMdiANanti sUtraM, 'paJcendriyANAM gavAdInAM prANinAM 'kacidU' viprakRSTadezAvasthitAnAmeSA strI gaurayaM pumAn valIvardaH, yAvadetadvizeSeNa na vijAnIyAt tAvanmArgapraznAdau prayojane utpanne sati 'jAti' miti jAtimAzrityAlapet, asmAdgorUpajAtAtkiyaddUreNetyevamAdi, anyathA liGgavyatyayasaMbhavAnmRSAvAdApattiH, gopAlA 7 vAkya zuddhya0 bhASAsva rUpam 2 uddezaH // 216 // Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dInAmapi vipariNAma ityevamAdayo doSAH, AkSepaparihArau tu vRddhavivaraNAdavaseyau, tacedam-jai liMgavaccae doso tA kIsa puDhavAdi napuMsagattevi purisitthiniddeso payai, jahA pattharo mahiA karao ussA mummuro jAlA vAovAulI aMbao aMbiliAkimiojalUyA makkoDaokIDiA bhamarao macchiyA icchevamAdi', Ayario Aha-jaNavayasacceNa vavahArasacceNa ya evaM payaitti Na ettha doso, paMciMdiesu puNa Na eyamaMgIkIrai, govAlAdINaviNa sudiTThadhammatti vipariNAmasaMbhavAo, pucchiasAmAyArikahaNe vA guNasaMbhavAditi iti sUtrArthaH // 21 // kiMca-taheva'tti sUtraM, 'tathaiva' yathoktaM prAka 'manuSyam' AryAdikaM 'pazum' ajAdikaM 'pakSiNaM vApi' haMsAdikaM 'sarIsRpam' ajagarAdikaM sthUla' atyantamAMsalo'yaM manuSyAdiH tathA 'pramedura' prakarSaNa medaHsaMpannaH tathA 'vadhyo' vyApAdanIyaH pAkya iti ca no vadet, 'pAkyaH' pAkaprAyogyaH, kAlaprApta ityanye, 'no vadet na brUyAt tadaprItitadavyApattyAzaGkAdidoSaprasaGgAditi sUtrArthaH // 22 // kAraNe punarutpanna evaM vadedityAha-'parivUDha'tti sUtraM, parivRddha ityenaM-sthUlaM manuSyAdiM brUyAt, tathA brUyAdupacita iti ca, saMjAtaH prINitazcApi mahAkAya iti cAlapet parivRddhaM, palopacitaM pariharedityAdAviti sUtrArthaH 1 yadi liGgavyatyaye doSaH tadA kathaM pRthvyAdInAM napuMsakatve'pi strIpuMsatvena nirdezaH pravartate, yathA prastaro mRttikA karako'vazyAyo murmuro jvAlA vAto vAtUlI (vAtyA) Amra amlikA kRmiH jalaukAH matkoTakaH kITikA bhramaro makSikA ityevamAdi ?, AcArya Aha-janapadasatyena vyavahArasatyena caivaM pravartate iti nAtra | | doSaH, paJcendriyeSu puna tadaGgIkriyate, gopAlAdInAmapi na sudRSTadharmANa iti vipariNAmasaMbhavAt , pRSTasAmAcArIkathane vA guNasaMbhavAta. daza037 Jain Education Inter For Private & Personel Use Only mulainelibrary.org Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAkyazuddhya0 bhASAsvarUpam 2 uddezaH dazavaikA0 // 23 // kiM ca-tahevatti sUtraM, tathaiva gAvo 'dohyA' dohAhIM dohasamaya AsAM vartata ityarthaH, 'damyA' hAri-vRttiH 8 damanIyA gorathakA iti ca, gorathakAH kalhoDAH, tathA vAhyAH sAmAnyena ye kacittAnAzritya rathayogyAzcaita iti naivaM bhASeta prajJAvAn sAdhuH, adhikaraNalAghavAdidoSAditi sUtrArthaH // 24 // prayojane tu kvacideva // 217 // bhASetetyAha-juvaM ti sUtraM, yuvA gauriti-damyo gauryuveti brUyAt, dhenuM gAM rasadeti brUyAt , rasadA gauriti, tathA ikhaM mahallakaM vApi gorathakaM hRkhaM vAhyaM mahallakaM vadet, saMvahanamiti rathayogyaM saMvahanaM vadet, kaciddigupalakSaNAdau prayojana iti sUtrArthaH // 25 // taheva gaMtumujjANaM, pavvayANi vaNANi a / rukkhA mahalla pehAe, nevaM bhAsija pannavaM // 26 // alaM pAsAyakhaMbhANaM, toraNANa gihANa a / phaliha'ggalanAvANaM, alaM udagadoNiNaM // 27 // pIDhae caMgabere (rA) a, naMgale maiyaM siA / jaMtalaTTI va nAbhI vA, gaMDiA va alaM siA // 28 // AsaNaM sayaNaM jANaM, hujjA vA kiMcuvassae / bhUovaghAiNiM bhAsaM, nevaM bhAsijja pannavaM // 29 // taheva gaMtumujjANaM, pavvayANi vaNANi a / rukkhA mahalla pehAe, evaM bhAsijja pannavaM // 30 // jAimaMtA ime rukkhA, SUUSAALISSA mA 217 // Jain Education Inter For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CARRUARCH dIhavaTTA mhaalyaa| payAyasAlA viDimA, vae darisaNitti a // 31 // tahA phalAI pakAiM, pAyakhajjAiM no vae / veloiyAiM TAlAiM, vehimAi tti no vae // 32 // asaMthaDA ime aMbA, bahunivvaDimAphalA / vaijja bahusaMbhUA, bhUarUvatti vA puNo // 33 // tahevosahio pakkAo, nIliAo chavIi a / lAimA bhajjimAutti, pihukhaja tti no vae // 34 // rUDhA bahusaMbhUA, thirA osaDhAvi a / gambhiAo pasUAo, saMsArAutti Alave // 35 // 'taheva'tti sUtraM, 'tathaiveti pUrvavat, gatvA 'udyAnaM' janakrIDAsthAnaM tathA parvatAn pratItAn gatvA tathA vanAni ca, tatra vRkSAn 'mahato mahApramANAn 'prekSya' dRSTvA naivaM bhASeta 'prajJAvAn' sAdhuriti sUtrArthaH // 26 // kimityAha-'alaM'ti sUtraM, 'alaM' paryApsA ete vRkSAH prAsAdastambhayoH, atraikastambhaH prAsAdaH, stambhastu staMbha eva, tayoralam, tathA 'toraNAnAM nagaratoraNAdInAM 'gRhANAM ca kuTIrakAdInAm, alamiti yogaH, tathA 'parighArgalAnAvAM vA' tatra nagaradvAre paridhaH gopurakapATAdiSvargalA nauH pratIteti AsAmalamete vRkSAH, 1 'alaM nivAraNe / alaGkaraNasAmarthyaparyAptiSvavadhAraNe' ityukteH alamitiparyAptyarthagrahaNamityuktezcAtra sAmarthyArthagrahaNAnna caturthI. Join Education Inte For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyatrayaSTiH pratAtaDakA suvarNakArANAzayana' payaGkAra 7vAkyazuddha bhASAsva rUpam 2 uddeza: dazavaikA0tathA udakadroNInAM alam, udakadroNyo'rahahajaladhArikA iti sUtrArthaH // 27 // tathA 'pIDhaetti sUtraM, hAri-vRttiH pIThakAyAlamete vRkSAH, pIThakaM pratItaM tadartham , 'supAM supo bhavantIti caturthyarthe prathamA, evaM sarvatra yojanIyaM, tathA 'caMgaberA yeti caGgaverA-kASThapAtrI tathA naMgale tti lAgalaM-halaM, tathA alaM mayikAya syAt, mayikam | // 218 // 4-uptabIjAcchAdanaM, tathA yantrayaSTaye vA, yantrayaSTiH pratItA, tathA nAbhaye vA, nAbhiH zakaTarathAGgaM, gaNDikAyai 4 vA'laM syurete vRkSA iti, naivaM bhASeta prajJAvAniti vartate, gaNDikA suvarNakArANAmadhikaraNI (ahigaraNI) sthApanI bhavatIti suutraarthH||28|| tathA 'AsaNaM ti sUtraM, 'Asanam AsandakAdi zayanaM' paryAdi 'yAnaM' yugyAdi bhavedvA kizcidupAzraye-vasatAvanyad-dvArapAtrAdyeteSu vRkSeSviti 'bhUtopaghAtinI' sattvapIDAkAriNI bhASAM naiva bhASeta prajJAvAn sAdhuriti sUtrArthaH // doSAzcAtra tadanasvAmI vyantarAdiH kupyet, salakSaNo vA vRkSa ityabhigRhNIyAt , aniyamitabhASiNo lAghavaM cetyevamAdayo yojyaaH|| 29 // atraiva vidhimAha-'taheva'tti sUtraM, vastutaH pUrvavadeva, navaramevaM bhASeta // 30 // 'jAimaMta'tti sUtraM, 'jAtimantaH' uttamajAtayo'zokAdayaH anekaprakArA 'eta' upalabhyamAnakharUpA vRkSA 'dIrghavRttA mahAlayAH' dIrghA nAlikerIprabhRtayaH vRttA nandivRkSAdayaH mahAlayA vaTAdayaH 'prajAtazAkhA' utpannaDAlA 'viTapina' prazAkhAvanto vadedarzanIyA iti ca / etadapi prayojana utpanne vizramaNatadAsannamArgakathanAdau vadennAnyadeti sUtrArthaH // 31 // 'tahA phalANi'tti sUtraM, tathA 'phalAni' AmraphalAdIni 'pakkAni' pAkaprAptAni tathA 'pAkakhAdyAni // 218 // Jan Education in Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baddhAsthInIti gartaprakSepakodravapalAlAdinA vipAcya bhakSaNayogyAnIti no vadet / tathA 'velocitAni' pAkAtizayato grahaNakAlocitAni, ataH paraM kAlaM na viSahantItyarthaH, 'TAlAni' abaddhAsthIni komalAnIti tadaktaM bhavati, tathA 'dvaidhikAnIti pezIsaMpAdanena dvaidhIbhAvakaraNayogyAnIti no vadet / doSAH punaratrAta Uva nAza evAmISAM na zobhanAni vA prakArAntarabhogenetyavadhArya gRhipravRttAvadhikaraNAdaya iti sUtrArthaH // 32 // prayojane punarmArgadarzanAdAvevaM vadedityAha-'asaMthaDa'tti sUtraM, asamarthA 'ete AmrAH, atibharaNa na zaknuvanti phalAni dhArayitumityarthaH, AmragrahaNaM pradhAnavRkSopalakSaNam, etena pakkArtha uktaH, tathA 'bahunirvartitaphalAH' bahUni nirvatitAni-baddhAsthIni phalAni yeSu te tathA, anena pAkakhAdyArtha uktaH, vaded 'bahusaMbhUtAH' bahani saMbhUtAni-pAkAtizayato grahaNakAlocitAni phalAni yeSu te tathA, anena velocitArtha uktaH, tathA bhUtarUpA iti vA punarvadet, bhUtAni rUpANi-abaddhAsthIni komalaphalarUpANi yeSu te tathA, anena TAlAdyartha upalakSita iti sUtrArthaH // 33 ||'thev'tti sUtraM, tathA 'oSadhayaH' zAlyAdilakSaNAH, pakkA iti, tathA nIlAzchvaya iti vA vallacavalakAdiphalalakSaNAH tathA 'lavanavatyo lavanayogyAH "bharjanavatya' iti bharjanayogyAH tathA 'pRthukabhakSyA' iti pRthukabhakSaNayogyAH, no vadediti sarvatrAbhisaMbadhyate, pRthukA ardhapakkazAlyAdiSu kriyante, abhidhAnadoSAH pUrvavaditi sUtrArthaH // 34 // prayojane punarmArgadarzanAdAvevamAlapedityAha-rUDha'tti sUtraM, 'rUDhAH'prAdurbhUtAH 'bahusaMbhUtA' niSpannaprAyAH 'sthirA niSpannAH 'utsRtA' iti Jain Education Intel For Private & Personel Use Only hainelibrary.org Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpam dazavaikA0|| upaghAtebhyo nirgatA iti vA, tathA 'garbhitA' anirgatazIrSakAH 'prasUtA' nirgatazIrSakAH 'saMsArAH' saMjAta-17 7 vAkyatandulAdisArA ityevamAlapet, pakAdyarthayojanA khadhiyA kAryeti sUtrArthaH // 35 // zuddhya // 219 // bhASAsvataheva saMkhaDiM naccA, kicaM kajaMti no ve| teNagaM vAvi vajjhitti, sutitthitti a AvagA // 36 // saMkhaDiM saMkhaDiM bUA, paNiaTTha tti teNagaM / bahusamANi titthANi, 2 uddeza: AvagANaM viAgare // 37 // __ vAgvidhipratiSedhAdhikAre'nuvartamAna idamaparamAha-tahevatti sUtraM, tathaiva 'saMkhaDi jJAtvA' saMkhaNDyante prANinAmAyUMSi yasyAM prakaraNakriyAyAM sA saMkhaDI tAM jJAtvA, 'karaNIye'ti pitrAdinimittaM kRtyaivaiSeti no vadet, mithyAtvopabRMhaNadoSAt, tathA stenakaM vApi vadhya iti no vadet, tadanumatatvena nizcayAdidoSaprasaGgAt , sutIrthA iti ca, cazabdAhastIrthA iti vA 'ApagA' nadyaH kenacitpRSTaH sanno vadet, adhikaraNavighAtAdidoSaprasaGgAditi sUtrArthaH // 36 // prayojane punarevaM vadedityAha-'saMkhaDinti sUtraM, saMkhaDi saMkhaDiM brUyAt , sAdhukathanAdau saMkIrNA saMkhaDItyevamAdi, paNitArtha iti stenakaM vadet, zaikSakAdikarmavipAkadarzanAdau, paNitenArtho'syeti paNitArthaH, prANadyUtaprayojana ityarthaH, tathA bahusamAni tIrthAni 'ApagAnAM nadInAM vyA- // 219 // gRNIyAt sAdhvAdiviSaya iti sUtrArthaH // 37 // NAGERRORRC Jan Education Intel For Private Personel Use Only R ainelibrary.org Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tahA naIo puNNAo, kAyatijatti no vae / nAvAhiM tArimAutti, pANipijjatti no vae // 38 // bahuvAhaDA agAhA, bahusaliluppilodagA / bahuvitthaDodagA Avi, evaM bhAsija pannavaM // 39 // taheva sAvajaM jogaM, parassaTTA a niTThiaM / kIramANaMti ___ vA naccA, sAvajaM na lave muNI // 40 // vAgvidhipratiSedhAdhikAra evedamAha-tahA naIutti sUtraM, tathA nadyaH 'pUrNA' bhRtA iti no vadet, TU pravRttazravaNanivarttanAdidoSAt, tathA 'kAyataraNIyA' zarIrataraNayogyA iti no vadet, sAdhuvacanato'vighnamiti pravarttanAdiprasaGgAt, tathA naubhiH-droNIbhistaraNIyAH-taraNayogyA ityevaM no vadet, anyathA vighnazaGkayA tatpravarttanAt, tathA 'prANipeyAH' taTasthaprANipeyA no vadediti, tathaiva pravartanAdidoSAditi sUtrArthaH // 38 // prayojane tu sAdhumArgakathanAdAvevaM bhASetetyAha-'bahuvAhaDa'tti sUtraM, bahubhRtAH prAyazo bhRtA ityarthaH,8 tathA 'agAdhA' iti bahvagAdhAH prAyogambhIrAH, tathA 'bahusalilotpIlodakAH' pratisrotovAhitAparasarita ityarthaH, tathA vistIrNodakAca' vatIraplAvanapravRttajalAzca, evaM bhASeta prajJAvAna sAdhuH, na tu tadA''gatapRSTo na2 havemyahamiti brUyAt, pratyakSamRSAvAditvena tatpadveSAdidoSaprasaGgAditi sUtrArthaH // 39 // vAgvidhipratiSedhAdhi-18 kAra evedamAha-'taheva'tti sUtraM, tathaiva 'sAvayaM sapApaM 'yoga' vyApAramadhikaraNaM sabhAdiviSayaM 'parasyArthAya' RAHA RAHASIA AUGA *ARUSOSASSOS Join Education inte For Private Personal Use Only Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA hAri-vRttiH 7vAkyazuddhya bhASAsva rUpam 2 uddeza: // 220 // 3555555555 paranimittaM 'niSThitaM' niSpannaM tathA 'kriyamANaM vA vartamAnaM vAzabdAdbhaviSyatkAlabhAvinaM vA jJAtvA 'sAvadyaM nAlapet' sapApaM na brUyAt 'muniH' sAdhuriti sUtrArthaH // 40 // sukaDitti supakkitti, succhinne suhaDe maDe / suniTThie sulaTThitti, sAvajaM vajae muNI // 41 // payattapakkatti va pakamAlave, payattachinnatti va chinnamAlave / payattala ditti va kammaheuaM, pahAragADhatti va gADhamAlave // 42 // tatra niSThitaM naivaM bayAdityAha-'mukaDitti sUtraM, 'sukRta'miti suSTha kRtaM sabhAdi 'supara'miti suSTa pakaM sahasrapAkAdi 'succhinna'miti suSTu chinnaM tadvanAdi 'suhRta miti suSTu hRtaM kSudrasya vittaM 'sumRta' iti suSTu mRtaH pratyanIka iti, atrApi suzabdo'nuvartate, 'suniSThita'miti suSTu niSThitaM vittAbhimAnino vittaM 'sulahitti suSTu sundarA kanyA ityevaM sAvadyamAlapanaM varjayed muniH, anumatyAdidoSaprasaGgAt, niravA tu |na varjayet, yathA-'sukRta miti suSTha kRtaM vaiyAvRttyamanena 'supakamiti suSTu pakaM brahmacarya sAdhoH 'succhinamiti suSTu chinnaM snehabandhanamanena, 'suhRta'miti suSTu hRtaM zikSakopakaraNamupasarge 'sumRta' iti suSThu mRtaH paNDitamaraNena sAdhuriti, atrApi suzabdo'nuvartate, 'suniSThita miti suSTha niSThitaM karmApramattasaMyatasya 'sulahatti suSTu sundarA sAdhukriyetyevamAdIti sUtrArthaH // 41 // uktAnuktApavAdavidhimAha-'payattatti 25 // 220 // Jain Education Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtraM, 'prayatnapakka'miti vA prayatnapakkametat 'pakaM' sahasrapAkAdi glAnaprayojana evamAlapet, tathA 'prayatnacchi4na'miti vA prayatnacchinnametat 'chinnaM vanAdi sAdhunivedanAdau evamAlapet, tathA 'prayatnalaSTeti vA prayatnasu-8 ndarA kanyA dIkSitA satI samyak pAlanIyeti 'karmahetuka'miti sarvameva vA kRtAdi karmanimittamAlapediti yogaH, tathA 'gADhaprahAra'miti vA kaJcana gADhamAlapet-gADhaprahAraM brUyAt kacitprayojane, evaM hi tadaprItyAdayo doSAH parihatA bhavantIti sUtrArthaH // 42 // savvukkasaM paragdhaM vA, aulaM natthi erisaM / avikkiamavattavvaM, aciattaM ceva no vae // 43 // savvameaM vaissAmi, savvameaM ti no vae / aNuvIi savvaM savvattha, evaM bhAsija pannavaM // 44 // sukkI vA suvikkIaM, akijaM kijameva vA / imaM giNha imaM muMca, paNIaM no viAgare // 45 // appagghe vA mahagdhe vA, kae vA vikka evi vA / paNiaTTe samuppanne, aNavajaM viAgare // 46 // ___ kacidvyavahAre prakrAnte pRSTo'pRSTo vA naivaM brUyAdityAha-'sabukkasaM ti sUtraM, etanmadhya idaM 'sarvotkRSTaM svabhAvena sundaramityarthaH, 'parArgha vA uttamAgha vA mahAgha krItamiti bhAvaH atulaM nAstIdRzamanyatrApi kacit, 'avikiti asaMskRtaM sulabhamIdRzamanyatrApi, 'avaktavya'mityanantaguNametat aviattaM vA-a Jain Education ingardG For Private & Personal use only C ainelibrary.org Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpam dazavaikA0 prItikaraM caitaditi no vadeta, adhikaraNAntarAyAdidoSaprasaGgAditi sUtrArthaH // 43 // kiM ca-savva-18 7vAkyahAri-vRttiH meti sUtraM, 'sarvametadvakSyAmIti kenacit kasyacit saMdiSTe sarvametattvayA vaktavyamiti sarvametadvakSyAmIti zuddhya. // 221 // no vadet, sarvasya tathAkharavyaJjanAApetasya vaktumazakyatvAt, tathA sarvametaditi no vadet, kasyacitsaMdezaM bhASAsvaprayacchan sarvametadityevaM vaktavya iti no vadet, sarvasya tathAkharavyaJjanAyupetasya vaktumazakyatvAt, asaMbha-18 vAbhidhAne mRSAvAdaH, yatazcaivamataH 'anucintya' Alocya sarva vAcyaM 'sarvatra' kAryeSu yathA asaMbhavAdyabhi- 2 uddezaH prAdhAnAdinA mRSAvAdo na bhavatyevaM bhASeta prajJAvAn sAdhuriti sUtrArthaH // 44 // kiMca-'sukkI vatti sUtraM, 'sukrItaM veti kiJcit kenacit krItaM darzitaM satsukrItamiti na vyAgRNIyAt iti yogaH, tathA 'suvikrI-18 ta'miti kizcitkenacidvikrItaM dRSTvA pRSTaH san suvikrItamiti na vyAgRNIyAt, tathA kenacit krIte pRSTaH |'akreyaM krayAhameva na bhavatIti na vyAgRNIyAt, tathaivameva 'kreyameva vA' krayAhameveti, tathA 'idaM guDAdi gRhANAgAmini kAle mahAghe bhaviSyati tathA 'idaM muJca ghRtAdyAgAmini kAle samargha bhaviSyatItikRtvA 'paNitaM paNyaM naiva vyAgRNIyAt, aprItyadhikaraNAdidoSaprasaGgAditi sUtrArthaH // 45 // atraiva vidhimAha 'appagghe vatti sUtraM, alpAIM vA mahAghe vA, kasminnityAha-kraye vA vikraye'pi vA 'paNitArthe' paNyavastuni dU samutpanne kenacit pRSTaH san 'anavadyam' apApaM vyAgRNIyAt yathA nAdhikAro'tra tapakhinAM vyApArAbhAvA- // 221 // diti sUtrArthaH // 46 // tortortor Jain Education Intel For Private & Personel Use Only g ainelibrary.org Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int tavAsaMjayaM dhIro, Asa ehi karehi vA / saya ciTTha vayAhitti, nevaM bhAsijja pannavaM // 47 // bahave ime asAhU, loe buccaMti sAhuNo / na lave asAhu sAhutti, sAhuM sAhuti Alave // 48 // nANadaMsaNasaMpannaM, saMjame a tave rayaM / evaMguNasamAuttaM, saMjayaM sAhumAlave // 49 // kiMca--'taheva'tti sUtraM, tathaiva 'asaMyataM' gRhasthaM 'dhIraH saMyataH Askhehaiva, ehIto'tra, kuru vedaM - saMcayAdi, tathA zeSva nidrayA, tiSThordhvasthAnena, vraja grAmamiti naivaM bhASeta prajJAvAn sAdhuriti sUtrArthaH // 47 // kiMca - 'bahave 'ti sUtraM, bahavaH 'ete' upalabhyamAnakharUpA AjIvakAdayaH asAdhavaH nirvANasAdhakayogApekSayA 'loke tu' prANisaMghAte ucyante sAdhavaH sAmAnyena, tatra nAlapedasAdhuM sAdhu, mRSAvAdaprasaGgAt, apitu sAdhuM sAdhumityAlapet, na tu tamapi nAlapet, upabRMhaNAticAradoSaprasaGgAditi sUtrArthaH // 48 // kiMviziSTaM sAdhu sAdhumityAlapedityata Aha- 'nANa'tti sUtraM, jJAnadarzanasaMpannaM- samRddhaM saMyame tapasi ca rataM yathAzakti evaM guNasamAyuktaM saMyataM sAdhumAlapet, na tu dravyaliGgadhAriNamapIti sUtrArthaH // 49 // devANaM maNuANaM ca, tiriANaM ca vuggahe / amugANaM jao hou, mA vA hou ti jainelibrary.org Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH SANSA-A5325 7 vAkyazudhya0 bhASAsva rUpam 2 uddeza: // 222 // no vae // 50 // vAo vuTuM ca sIuNhaM, khemaM dhAyaM sivaMti vA / kayA Nu huja e. ANi?, mA vA hou tti no vae // 51 // taheva mehaM va nahaM va mANavaM, na devadevatti giraM vaijjA / samucchie unnae vA paoe, vaijja vA vuTa balAhaya tti // 52 // aMtalikkhatti NaM bUA, gujjhANucariatti a / riddhimaMtaM naraM dissa, riddhimaMtaMti Alave // 53 // taheva sAvajaNumoaNI girA, ohAriNI jA ya parovaghAiNI / se koha loha bhaya hAsa mANavo, na hAsamANo'vi giraM vaijA // 54 // kiMca-'devANati sUtraM, 'devAnAM devAsurANAM 'manujAnAM narendrAdInAM tirazcAM' mahiSAdInAM ca 'vigrahe' saMgrAme sati 'amukAnAM devAdInAM jayo bhavatu mA vA bhavatviti no vadedu, adhikaraNatatsvAmyAdidveSadoSaprasaGgAditi suutraarthH||50|| kiM ca-'vAu'tti sUtraM, 'vAto malayamArutAdiH, 'vRSTaM vA' varSaNaM, zItoSNaM pratItaM 'kSemaM rAjavivarazUnyaM 'dhrAtaM' subhikSaM 'ziva'miti copasargarahitaM kadA nu bhaveyuH 'etAni vAtAdIni, mA vA bhaveyuriti dharmAdyabhibhUto no vaded, adhikaraNAdidoSaprasaGgAd, vAtAdiSu satsu sattvapIDApatteH IG tadvacanatastathAbhavane'pyAtadhyAnabhAvAditi sUtrArthaH ||51||'thev'tti sUtraM, tathaiva meghaM vA nabho vA mAnavaM // 222 // *55Ura Jain Education in For Private & Personel Use Only Rijainelibrary.org Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA''zritya no devadevatti giraM vadet, meghamunnataM dRSTvA unnato deva iti no vadet, evaM 'nabha' AkAzaM 'mAnavaM' rAjAnaM vA devamiti no vadet, mithyAvAdalAghavAdiprasaGgAt / kathaM tarhi vadedityAha-unnataM dRSTvA saMmUrchita unnato vA payoda iti, vadedvA vRSTo balAhaka iti suutraarthH||52|| nabha AzrityAha-'aMtalikkha'tti sUtraM, iha nabho'ntarikSamiti brUyAdguhyAnucaritamiti vA, surasevitamityarthaH, evaM kila megho'pyetadubhayazabdavAcya eva / tathA 'RddhimantaM saMpadupetaM naraM dRSTvA, kimityAha-'riddhimaMta'miti RddhimAnayamityevamAlapata, vyavahArato mRSAvAdAdiparihArArthamiti sUtrArthaH // 53 // kiMca-taheva'tti sUtraM, tathaiva sAvadyAnumodinI 'gI' vAg yathA suSTu hato grAma iti, tathA 'avadhAriNI idamitthameveti, saMzayakAriNI vA, yA ca paropaghAtinI yathA-mAMsamadoSAya 'se' iti tAmevaMbhUtAM krodhAllobhADyAddhAsAdvA, mAnapremAdInAmupalakSaNametat, 'mAnava' pumAn sAdhune hasannapi giraM vadet, prabhUtakarmabandhahetutvAditi sUtrArthaH // 54 // savakasuddhiM samupehiA muNI, giraM ca duTuM parivajae syaa| miaM aduDhe (8) aNuvIi bhAsae, sayANa majjhe lahaI pasaMsaNaM // 55 // bhAsAi dose a guNe a jANiA, tIse a duDhe parivajae sayA / chasu saMjae sAmaNie sayA jae, vaija buddhe hia1 evamarthe samAptAvityuktarevamartho'tretistena na devamiti viruddham . vA038 Jain Educaton International For Private & Personel Use Only Rww.jainelibrary.org Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH 7 vAkyazuddhya bhASAsva. rUpam 2 uddeza: // 223 // mANulomiaM // 56 // parikkhabhAsI susamAhiiMdie, caukkasAyAvagae aNissie / se nijhuNe dhunnamalaM purekaDaM, ArAhae logamiNaM tahA paraM // 57 // ti bemi // savakkasuddhIajjhayaNaM samattaM // 7 // vAkyazuddhiphalamAha-savakkatti sUtraM, sadvAkyazuddhiM khavAkyazuddhiM vA savAkyazuddhiM vA, satIM zo-| bhanAM, svAmAtmIyAM, sa iti vaktA, vAkyazuddhiM 'saMprekSya' samyag dRSTvA 'muniH' sAdhuH giraM tu duSTAM yathoktalakSaNAM parivarjayet sadA, kiMtu 'mitaM' kharataH parimANatazca, 'aduSTaM dezakAlopapannAdi 'anuvicintya paryA|locya bhASamANaH san 'satAM' sAdhUnAM madhye 'labhate prazaMsanaM prApnoti prazaMsAmiti suutraarthH||55|| yatazcaivamataH--'bhAsAItti sUtraM, 'bhASAyA' uktalakSaNAyA doSAMzca guNAMzca 'jJAtvA yathAvadavetya tasyAzca duSTAyA bhASAyAH parivarjakaH sadA, evaMbhUtaH san SaDjIvanikAyeSu saMyataH, tathA 'zrAmaNye zramaNabhAve caraNapariNAmagarbhe ceSTite 'sadA yataH sarvakAlamuguktaH san vaded buddho 'hitAnuloma' hitaM-pariNAmasundaram anulomaM |-manohArIti sUtrArthaH // 56 // upasaMharannAha-'parikkha'tti sUtraM, 'parIkSyabhASI' AlocitavaktA tathA 'susamAhitendriya' supraNihitendriya ityarthaH, 'apagatacatuSkaSAyaH' krodhAdinirodhakarteti bhAvaH, 'anizrito' 223 // Jain Education in For Private & Personel Use Only Hw.jainelibrary.org Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int dravyabhAvanizrArahitaH, pratibandhavimukta iti hRdayam sa itthaMbhUto 'nirdhUya' prasphoTya 'dhUnnamalaM' pApamalaM 'purAkRtaM' janmAntarakRtaM kimiti ? - ' ArAdhayati' praguNIkaroti lokam 'enaM' manuSyalokaM vAksaMyatatvena, tathA 'para' miti paralokamArAdhayati nirvANalokaM, yathAsaMbhavamanantaraM pAramparyeNa veti garbhaH / bravImIti pUrvavat / nayAH pUrvavadeva // 57 // iti zrIharibhadrasUriviracitAyAM dazavaikAlikaTIkAyAM (saptamasya ) vAkyazuddhyadhyayanasya vyAkhyAnaM samAptam // 7 // jainelibrary.org Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 224 // 2 uddezaH athASTamamAcArapraNidhinAmAdhyayanaM prArabhyate // 48 AcAra praNidhyavyAkhyAtaM vAkyazuddhyadhyayanam , idAnImAcArapraNidhyAkhyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH, ihAnantarA- dhyayanam dhyayane sAdhunA vacanaguNadoSAbhijJena niravadyavacasA vaktavyamityetaduktam, iha tu tanniravadyaM vaca AcAre praNihitasya bhavatIti tatra yatnavatA bhavitavyamityetaducyate, uktaM ca-"paNihANarahiasseha, niravajJapi bhaasi| sAvajatulaM vinne, ajjhattheNeha saMvuDam // 1 // " ityanenAbhisaMbandhenAyAtamidamadhyayanam , asya cAnuyogadvAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAmaniSpanno nikSepaH, tatra cAcArapraNidhiriti dvipadaM nAma, tatrAcAranikSepamatidizan praNidhiM ca pratipAdayannAha jo puTviM uddiTTho AyAro so ahINamairitto / duviho a hoi paNihI dabve bhAve a nAyavyo / 293 // vyAkhyA-yaH pUrva kSullikAcArakathAyAmuddiSTa AcAraH so'hInAtirikta-tadavastha evehApi draSTavya iti| vAkyazeSaH, kSuNNatvAnnAmasthApane anAdRtya praNidhimadhikRtyAha-dvividhazca bhavati praNidhiH, kathamityAha'dravya' iti dravyaviSayo 'bhAva' iti bhAvaviSayazca jJAtavya iti gAthArthaH / tatra // 224 // 1 praNidhAnarahitasyeha niravadyamapi bhASitam / sAvadyatulyaM vijJeyaM adhyAtmastheneha saMvRtam // 1 // SANSAR For Private Personel Use Only w.jainelibrary.org Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dabve nihANamAI mAyapauttANi ceva davvANi / bhAviMdianoiMdia duviho u pasattha apasattho / 294 // vyAkhyA-'dravya' iti dravyaviSayaH praNidhiH nidhAnAdi praNihitaM nidhAnaM nikSiptamityarthaH, AdizabdaH khabhedaprakhyApakaH, mAyAprayuktAni ceha dravyANi dravyapraNidhiH, puruSasya strIveSeNa palAyanAdikaraNaM striyo vA 5 puruSaveSeNetyAdi / tathA 'bhAva' iti bhaavprnnidhirdvividhH-indriyprnnidhinoindriyprnnidhishc, tatrendriyANidhirdvividhA-prazasto'prazastazceti gAthArthaH // prazastamindriyapraNidhimAha saddesu a rUvesu a gaMdhesu rasesu taha ya phAsesu / navi rajjai na vi dussai esA khalu iMdiappaNihI / / 295 // vyAkhyA-zabdeSu ca rUpeSu ca gandheSu raseSu tathA ca sparzeSu eteSvindriyArtheSviSTAniSTeSu cakSurAdibhirindriyairnApi rajyate nApi dviSyate eSa khalu mAdhyasthyalakSaNa indriyapraNidhiH prazasta iti bhAvArthaH, anyathA tvaprazastaH, tatra doSamAha soiMdiarassIhi u mukkAhiM saddamucchio jIvo / Aiai aNAutto saddaguNasamuTThie dose // 296 // vyAkhyA-'zrotrendriyarazmibhiH' zrotrendriyarajubhiH 'muktAbhiH' ucchRGkhalAbhiH, kimityAha-'zabdamUchitaH' zabdagRddho jIvaH 'Adatte' gRhNAtyanupayuktaH san , kAnityAha-zabdaguNasamutthitAn doSAn-zabda evendriyaguNaH tatsamutthitAn doSAna-bandhavadhAdIn zrotrendriyarajabhirAdatta iti gAthArthaH ||shessendriyaatideshmaah jaha eso saddesu eseva kamo u sesaehiM pi / cauhiMpi iMdiehiM rUve gaMdhe rase phAse // 297 // Jain Education For Private Personal Use Only TORjainelibrary.org Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 225 // 15646 vyAkhyA - yathaiSa 'zabdeSu' zabdaviSayaH zrotrendriyamadhikRtya doSa uktaH, eSa eva kramaH 'zeSairapi' cakSurAdibhizcaturbhirapIndriyairdoSAbhidhAne draSTavyaH, tadyathA - cakkhindiarassIhi u, ityAdi, ata evAha - 'rUpe gandhe rase sparze' rUpAdiviSaya iti gAthArthaH // amumevArtha dRSTAntAbhidhAnenAha jassa khalu duppaNihiANi iMdiAI tavaM caraMtassa / so hIrai asahINehiM sArahI vA turaMgehiM // 298 // vyAkhyA- 'yasya khalvi'ti yasyApi duSpraNihitAnIndriyANi vizrotogAmIni 'tapazcarata' iti tapo'pi kurvataH sa tathAbhUto 'hiyate' apanIyate indriyaireva nirvANahetozcaraNAt dRSTAntamAha- 'asvAdhInaiH' asvavazaiH 'sArathiriva' rathaneteva 'turaGgamaiH' azvairiti gAthArthaH // ukta indriyapraNidhiH, noindriyapraNidhimAha kohaM mANaM mAyaM lohaM ca mahatbhayANi cattAri / jo ruMbhai suddhappA eso noiMdiappaNI // 299 // vyAkhyA - krodhaM mAnaM mAyAM lobhaM cetyeteSAM svarUpamanantAnubandhyAdibhedabhinnaM pUrvavat eta eva ca mahAbhayAni catvAri, samyagdarzanAdipratibandharUpatvAt / etAni yo ruNaddhi zuddhAtmA udayanirodhAdinA 'eSa' niroddhA krodhAdinirodhapariNAmAnanyatvAnnoindriyapraNidhiH, kuzalapariNAmatvAditi gAthArthaH // etadanirodhe doSamAha - jassavi a duppaNihiA hoMti kasAyA tavaM caraMtassa / so bAlatavassIviva gayaNhANaparissamaM kuNai // 300 // 1 Avazyake vistareNa pUrva vyAkhyAnAt. 8 AcArapraNidhya dhyayanam 2 uddezaH // 225 // Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-yasyApi kasyacidvayavahAratapakhino duSpraNihitA-aniruddhA bhavanti 'kaSAyAH' krodhAdayaH 'tapazvarataH tapaH kurvata ityarthaH sa bAlatapaskhIva upavAsapAraNakaprabhUtatarArambhako jIvo (yathA) gajalAnaparizrama karoti, caturthaSaSThAdinimittAbhidhAnataHprabhUtakarmabandhopapatteriti gAthArthaH // amumevArtha spaSTataramAha sAmannamaNucaraMtassa kasAyA jassa ukkaDA hoti / mannAmi ucchuphulaM va niSphalaM tassa sAmannaM / / 301 // vyAkhyA-'zrAmaNyamanucarataH' zramaNabhAvamapi dravyataH pAlayata ityarthaH, kaSAyA yasyotkaTA bhavanti krodhAdayaH manye ikSupuSpamiva niSphalaM nirjarAphalamadhikRtya tasya zrAmaNyamiti gAthArthaH // upasaMharannAha eso duviho paNihI suddho jai dosu tassa tesiM ca / etto pasatthamapasattha lakkhaNamajhatthaniephanaM // 302 // __ vyAkhyA-'eSaH' anantarodito 'dvividhaH praNidhiH' indriyanoindriyalakSaNaH 'zuddha' iti nirdoSo bhavati, yadi 'dvayoH' bAhyAbhyantaraceSTayoH 'tasya' indriyakaSAyavataH teSAM ca' indriyakaSAyANAM samyagyogo bhavati, etaduktaM bhavati-yadi bAhyaceSTAyAmabhyantaraceSTAyAM ca tasya ca praNidhimata indriyANAM kaSAyANAM ca nigraho bhavati tataH zuddhaH praNidhiritarathA tvazuddhaH, evamapi tattvanItyA'bhyantaraiva ceSTeha garIyasItyAha, ata evamapi tattve prazastaM cAru, tathA'prazastamacAru lakSaNaM praNidheH 'adhyAtmaniSpannam' adhyavasAnodgatamiti gaathaarthH|| etadevAha mAyAgAravasahio iMdianoiMdiehiM apasattho / dhammatthA a pasattho iMdianoiMdiappaNihI // 303 // Join Education in hainelibrary.org Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 AcAra dazavaikA. hAri-vRttiH praNidhya // 226 // dhyayanam 2 uddeza: vyAkhyA-'mAyAgAravasahito mAtRsthAnayukta RjhyAdigAravayuktazcendriyanoindriyayornigrahaM karoti, mAtRsthAnata IryAdipratyupekSaNaM dravyakSAntyAdyAsevanaM tathA RddhyAdigAravAdveti 'aprazasta' ityayamaprazastaH prnnidhiH| tathA dharmArtha prazasta iti, mAyAgAravarahito dharmArthamevendriyanoindriyanigrahaM karoti yaH sa tadabhedopacArAt 'prazastaH' sundara indriyanoindriyapraNidhinirjarAphalatvAditi gAthArthaH // sAmpratamaprazastetarapraNidherdoSaguNAnAha aTThavihaM kammarayaM baMdhai apasatthapaNihimAutto / taM ceva khavei puNo pasatthapaNihIsamAutto // 304 // __ vyAkhyA-'aSTavidha jJAnAvaraNIyAdibhedAt karmarajo 'badhnAti' Adatte, ka ityAha-'aprazastapraNidhimAyuktaH' aprazastapraNidhau vyavasthita ityarthaH, tadevASTavidhaM karmarajaH kSapayati punaH, kadetyAha-prazastapraNidhisamAyukta iti gaathaarthH|| saMyamAdyartha ca praNidhiH prayoktavya ityAha dasaNanANacarittANi saMjamo tassa sAhaTThAe / paNihI pauMjiavvo aNAyaNAI ca vajAiM // 305 // vyAkhyA-darzanajJAnacAritrANi saMyamaH saMpUrNaH, 'tasya' saMpUrNasaMyamasya sAdhanArtha praNidhiH prazastaH prayoktavyaH, tathA 'anAyatanAni ca'viruddhasthAnAni varjanIyAni iti gAthArthaH // evamakaraNe doSamAha duppaNihiajogI puNa laMchijjai saMjamaM ayANato / vIsatthanisaTuMgovva kaMTaille jaha paDato // 306 // vyAkhyA-'duSpraNihitayogI punaH' supraNidhirahitastu pravrajita ityarthaH laJchayate-khaNDyate saMyamamajAnAna: // 226 // Jain Education For Private Personel Use Only jainelibrary.org Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In 1 saMyata eveti / dRSTAntamAha-vizrabdho nissRSTAGgastathA ayatnaparaH kaMTakavati zvabhrAdau yathA patan kazcilaJchayate tadvadasau saMyata iti gAthArthaH // vyatirekamAha suppaNihiajogI puNa na lippaI puvvabhaNiadosehiM / niddahai a kammAI sukkataNAI jahA aggI // 307 // vyAkhyA- 'supraNihitayogI punaH supraNihitaH pravrajitaH punaH na lipyate 'pUrvabhaNitadoSaiH' karmabandhAdibhiH, saMvRtAzravadvAratvAt, nirdahati ca karmANi prAktanAni tapaHpraNidhibhAvena, dRSTAntamAha-zuSkatRNAni yathA agnirnirdahati tadvaditi gAthArthaH // * tamhA u appasatthaM paNihANaM ujjhiUNa samaNeNaM / paNihANaMmi pasatthe bhaNio AyArapaNihitti // 308 // vyAkhyA - yasmAdevamaprazastapraNidhirduHkhada itarazca sukhadastasmAd 'aprazastaM praNidhAnam' aprazastaM praNidhim 'ujjhitvA' parityajya 'zramaNena' sAdhunA 'praNidhAne' praNidhI 'prazaste' kalyANe, yatnaH kArya iti vAkyazeSaH / nigamayannAha - bhaNita AcArapraNidhiriti gAthArthaH // ukto nAmaniSyanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpanasyAvasara ityAdicarca: pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM taccedamAyArappaNihiM laDDu, jahA kAyavva bhikkhuNA / taM bhe udAharissAmi, ANupuvvi suha me // 1 // jainelibrary.org Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA hAri-vRttiH // 227 // ACCUSANDSAMSUCLOSAR asya vyAkhyA-'AcArapraNidhim' uktalakSaNaM 'labdhvA prApya 'yathA' yena prakAreNa kartavyaM vihitAnuSThAnaM 18 AcArabhikSaNA' sAdhunA 'ta' prakAraM 'bhe' bhavadbhyaH 'udAhariSyAmi' kathayiSyAmi 'AnupUrtyA paripATyA zRNutA praNidhyamameti gautamAdayaH vaziSyAnAhuriti sUtrArthaH // 1 // dhyayanam puDhavidagaagaNimArua, taNarukkhassabIyagA / tasA a pANA jIvatti, ii vuttaM 2 uddezaH mahesiNA // 2 // tesiM acchaNajoeNa, niccaM hoavvayaM siaa| maNasA kAyavakkeNaM, evaM havai saMjae // 3 // puDhaviM bhittiM silaM lelaM, neva bhiMde na saMlihe / tiviheNa karaNajoeNaM, saMjae susamAhie // 4 // suddhapuDhavIM na nisIe, sasarakkhaMmi a AsaNe / pamajittu nisIijA, jAittA jassa uggahaM // 5 // sIodagaM na sevijjA, silAvuTuM himANi a / usiNodagaM tattaphAsuaM, paDigAhijja saMjae // 6 // udaullaM appaNo kAyaM, neva puMche na saMlihe / samuppeha tahAbhUaM, no NaM saMghaTTae muNI // 7 // iMgAlaM agaNiM acciM, alAyaM vA sjoiaN| na uMjijA na ghaTTijA, no NaM nivvAvae muNI // 8 // tAliaMTeNa patteNa, sAhAe vihuNeNa vA / na vIijja'ppaNo kArya, SASSERRASLISSAN AT // 227 // For Private Personal Use Only Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAhiraM vAvi puggalaM // 9 // taNarukkhaM na chiMdijjA, phalaM mUlaM ca kassaI / AmagaM vivihaM bIaM, maNasAvi Na patthae // 10 // gahaNesu na ciTThijA, bIesu hariesu vA / udagaMmi tahA niccaM, uttiMgapaNagesu vA // 11 // tase pANe na hiMsijjA, vAyA aduva kammuNA / uvarao savvabhUesu, pAseja vivihaM jagaM // 12 // taM prakAramAha-'puDhavitti sUtraM, pRthivyudakAgnivAyavastRNavRkSasabIjA ete paJcaikendriyakAyAH pUrvavat, trasAzca prANino dvIndriyAdayo jIvA ityuktaM 'maharSiNA' vardhamAnena gautamena veti sUtrArthaH // 2 // yatazcaiva-18 mataH 'tesiM'ti sUtraM, asya vyAkhyA-'teSAM pRthivyAdInAm 'akSaNayogena' ahiMsAvyApAreNa nityaM 'bhavi-15 tavyaM vartitavyaM syAt bhikSuNA manasA kAyena vAkyena ebhiH karaNairityarthaH, evaM vartamAno'hiMsakaH san bhavati / saMyato, nAnyatheti sUtrArthaH // 3 // evaM sAmAnyena SaDjIvanikAyAhiMsayA saMyatatvamabhidhAyAdhunA tadgatavidhIvidhAnato vizeSeNAha-'puDhavitti sUtraM, pRthivIM zuddhAM 'bhitti' taTIM 'zilA' pASANAtmikAM leSTum / / iTAlakhaNDaM naiva bhindyAt no saMlikhet, tatra bhedanaM dvaidhIbhAvotpAdanaM 'saMlekhanam' ISallekhanaM 'trividhena ka-16 raNayogena' na karoti manasetyAdinA 'saMyataH' sAdhuH 'susamAhitaH zuddhabhAva iti suutraarthH||4|| tathA 'su'tti sUtraM, 'zuddhapRthivyAm' azastropahatAyAmanantaritAyAM na niSIdet, tathA 'sarajaske vA' pRthvIrajo'vagu CACARACARSACREASCARSC- CASCIES Jain Education a l Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 228 // Jain Education NThite vA 'Asane' pIThakAdau na niSIdet, niSIdanagrahaNAtsthAnatvagvartanaparigrahaH, acetanAyAM tu pramRjya tAM rajoharaNena niSIdet 'jJAtve'tyacetanAM jJAtvA 'yAcayitvA'vagraha' miti yasya saMbandhinI pRthivI tamavagrahamanujJApyeti sUtrArthaH // 5 // uktaH pRthivIkAyavidhiH, adhunA aSkAyavidhimAha - 'sIodagaM' ti sUtraM, 'zItodaka' pRthivyudbhavaM sacittodakaM na seveta, tathA zilAvRSTaM himAni ca na seveta, tatra zilAgrahaNena karakAH parigRhyante, vRSTaM varSaNaM, himaM pratItaM prAya uttarApathe bhavati / yadyevaM kathamayaM varttatetyAha - 'uSNodaka' kathitodakaM 'taptaprAkaM' taptaM satprAsukaM tridaNDodvRttaM, noSNodakamAtraM, pratigRhNIyAdvRttyarthaM 'saMyataH' sAdhuH, etacca sauvIrAdyupalakSaNamiti sUtrArthaH // 6 // tathA 'udaullaM'ti sUtraM, nadImuttIrNo bhikSApraviSTo vA vRSTihRtaH 'udakArdram' udakabinducitamAtmana: 'kArya' zarIraM snigdhaM vA naiva 'puJchayed' vastratRNAdibhiH 'na saMli - khet' pANinA, apitu 'saMprekSya' nirIkSya 'tathAbhUtam' udakArdrAdirUpaM naiva kArya 'saMghaTTayet' munirmanAgapi na spRzediti sUtrArthaH // 7 // ukto'SkAyavidhiH, tejaH kAyavidhimAha - 'iMgAlaM'ti sUtraM, 'aGgAraM ' jvAlArahitam 'agnim' ayaHpiNDAnugatam 'arciH' chinnajvAlam 'alAtam' ulmukaM vA 'sajyotiH' sAgnikamityarthaH, | kimityAha - notsizcet na ghaTTayet, tatroJjanamutsecanaM pradIpAdeH, ghaTTanaM mithazcAlanaM, tathA nainam-agniM 'nirvApayed' abhAvamApAdayet 'muniH' sAdhuriti sUtrArthaH // 8 // pratipAditastejaH kAyavidhiH, vAyukAyavidhimAha - 'tAliaMTeNa'tti sUtraM, 'tAlavRntena' vyajanavizeSeNa 'patreNa' padminIpatrAdinA 'zAkhayA' vRkSaDAlarUpayA 18 AcArapraNidhya dhyayanam 2 uddezaH // 228 // w.jainelibrary.org Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza0 39 Jain Education Intel 'vidhUpa ( ba ) nena vA' vyajanena vA kimityAha-na vIjayed 'AtmanaH kAryaM' khazarIramityarthaH 'bAhyaM vApi punalam' uSNodakAdIti sUtrArthaH // 9 // pratipAdito vAyukAyavidhiH, vanaspatividhimAha - 'taNa' tti sUtraM, tRNavRkSamityekavadbhAvaH, tRNAni -darbhAdIni vRkSA:-kadambAdayaH, etAnna chindyAt phalaM mUlaM vA kasyacidvRkSAderna chindyAt, tathA 'Amam' azastropahataM 'vividham' anekaprakAraM bIjaM na manasA'pi prArthayet, kimuta abhIyAditi sUtrArthaH // 10 // tathA 'gahaNesu'tti sUtraM, 'gahaneSu' vananikuJjeSu na tiSThet, saMghaTanAdidoSaprasaGgAt, tathA 'bIjeSu' prasAritazAlyAdiSu 'hariteSu vA' dUrvAdiSu na tiSThet, 'udake tathA nityam' atrodakam - anantavanaspativizeSaH, yathoktam- 'uda avae paNae' ityAdi, udakamevAnye, tatra niyamato vanaspatibhAvAt, uttiGgapanakayorvA na tiSThet tatrottiGgaH sarpacchatrAdiH panakaH- ullivanaspatiriti sUtrArthaH // 11 // ukto vanaspatikAyavidhiH, sakAryAvidhimAha - 'tasa'tti sUtraM, 'trasaprANino' dvIndriyAdIn na hiMsyAt, kathamityAha-vAcA athavA 'karmaNA' kAyena, manasastadantargatatvAdagrahaNam, api ca- 'uparataH' sarvabhUteSu nikSiptadaNDaH san pazyedvividhaM 'jagat' karmaparatantraM narakAdigatirUpaM, nirvedAyeti sUtrArthaH // 12 // aTTha humAi pehAe, jAI jANittu saMjae / dayAhigArI bhUesu, Asa ciTTa sahi 1 udakaM vanaspativizeSaH pra. 2 udakamavakaH panakaH. jainelibrary.org Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 229 // Jain Education Int vA // 13 // kayarAiM aTTha suhumAI ?, jAI pucchija saMjae / imAI tAI mehAvI, Aikkhijja vikkhaNo // 14 // siNehaM pupphasuhumaM ca, pANuttiMgaM taheva ya / paNagaM vIahariaM ca, aMDasumaM ca aTTamaM // 15 // evameANi jANijjA, savvabhAveNa saMjae / appamatto jae niccaM, savvidiasamAhie // 16 // uktaH sthUlavidhiH, atha sUkSmavidhimAha - 'aTTha'ti sUtraM, aSTau 'sUkSmANi' vakSyamANAni prekSyopayogata AsIta tiSThecchayIta veti yogaH, kiMviziSTAnItyAha- yAni jJAtvA saMyato jJaparijJayA pratyAkhyAnaparijJayA ca dayAdhikArI bhUteSu bhavati, anyathA dayAdhikAryeva neti, tAni prekSya tadrahita evAsanAdIni kuryAd, anyathA teSAM sAticArateti sUtrArthaH // 13 // Aha - 'kayarANi' sUtraM, katarANyaSTau sUkSmANi yAni dayAdhikAritvAbhA vabhayAt pRcchetsaMyataH 1, anena dayAdhikAriNa eva evaMvidheSu yatnamAha, sa hyavazyaM tadupakArakANyapakArakANi ca pRcchati, tatraiva bhAvapratibandhAditi / 'amUni' tAni anantaraM vakSyamANAni medhAvI AcakSIta vicakSaNa iti, anenApyetadevAha - maryAdAvartinA tajjJena tatprarUpaNA kAryA, evaM hi zrotustatropAdeyabuddhirbhavati, anyathA viparyaya iti sUtrArthaH // 14 // 'siNeha' ti sUtraM, 'sneha' miti sneha sUkSmam - avazyAyahimamahikA karakaharata1 sArambhANAmazakyaM varjanaM yasya, nirArambhaiH sUkSmopayogena varjanIyaM yat, svarUpeNa vA sUkSmatAbhAk. 8 AcAra praNidhya dhyayanam 2 uddezaH // 229 // Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ROCCCCCUSALAMICROSC nurUpaM, puSpasUkSma ceti vaTodumbarANAM puSpANi, tAni tadvarNAni sUkSmANIti na lakSyante, 'pANI'ti prANi| sUkSmamanuddhariH kunthuH, sa hi calana vibhAvyate, na sthitaH, sUkSmatvAt / 'uttiMgaM tathaiva ce'tyuttiMgasUkSmakITikAnagaraM, tatra kITikA anye ca sUkSmasattvA bhavanti / tathA 'panaka miti panakasUkSma prAyaH prAvRTkAle bhUmikASThAdiSu paJcavarNastadravyalInaH panaka iti, tathA 'bIjasUkSma zAlyAdivIjasya mukhamUle kaNikA, yA loke tuSamukhamityucyate, 'haritaM ceti haritasUkSma, taccAtyantAbhinavodbhinnaM pRthivIsamAnavarNameveti, 'aNDasUkSmaM cASTama miti etacca makSikAkITikAgRhakolikAbrAhmaNIkRkalAsAdyaNDamiti sUtrArthaH // 15 // 'evameANi'tti sUtraM, 'evam' uktena prakAreNa etAni sUkSmANi jJAtvA sUtrAdezena 'sarvabhAvena' zaktyanurUpeNa svarUpasaMrakSaNAdinA 'saMyataH' sAdhuH kimityAha-'apramatto' nidrAdipramAdarahitaH yateta manovAkkAyaiH / / saMrakSaNaM prati 'nityaM' sarvakAlaM 'sarvendriyasamAhitaH' zabdAdiSu rAgadveSAvagacchanniti sUtrArthaH // 16 // dhuvaM ca paDilehijjA, jogasA pAyakaMbalaM / sijamuccArabhUmiM ca, saMthAraM aduvA''saNaM // 17 // uccAraM pAsavaNaM, khelaM siMghANajalliaM / phAsuaM paDilehittA, pariThThAvija saMjae // 18 // pavisittu parAgAraM, pANaTTA bhoaNassa vA / jayaM ciTTe miaM bhAse, na ya rUvesu maNaM kare // 19 // bahuM suNehi kannehiM, bahuM acchIhiM picchai / na ya Jain Education For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 230 // diTTaM suaM savvaM, bhikkhU akkhAumarihai // 20 // suaM vA jai vA diTTaM, na lavi - jo ghAiaM / na ya kei uvAeNaM, gihijogaM samAyare // 21 // niTTANaM rasanijjUDhaM, bhagaM pAvati vA / puTTho vAvi apuTTo vA lAbhAlAbhaM na niddise // 22 // na ya bhoaNami giddho, care uMchaM ayaMpiro / aphAsuaM na bhuMjijjA, kIamuddesiAha // 23 // saMnihiM ca na kuvvijjA, aNumAyaMpi saMjae / muhAjIvI asaMbaddhe, havija jaganissie // 24 // lahavittI susaMtuTThe, apicche suhare siA / AsurataM na gacchijjA, succA NaM jiNasAsaNaM // 25 // kannasukkhehiM sahehiM, pemmaM nAbhinivesa / dAruNaM kasaM phAsaM, kAraNa ahiAsae // 26 // khuhaM pivAsaM dussijaM, sIunhaM araI bhayaM / ahiAse avvahio, dehadukkhaM mahAphalaM // 27 // atthaMgayaMmi Aice, puratthA a aNuggae / AhAramaiyaM savvaM, maNasAvi Na patthae // 28 // tathA 'dhruva'nti sUtraM, tathA 'dhruvaM ca' nityaM ca yo yasya kAla ukto'nAgataH paribhoge ca tasmin pratyupekSeta 8 AcArapraNidhya dhyayanam 2 uddezaH // 230 // Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAntavidhinA 'yoge sati' sati sAmarthye anyUnAtiriktaM, kiM tadityAha-'pAtrakambalam' pAtragrahaNAdalAbudArumayAdiparigrahaH, kambalagrahaNAdUrNAsUtramayaparigrahaH, tathA 'zayyAM vasatiM dvikAlaM trikAlaM ca uccArabhuvaM ca-anApAtavadAdi sthaNDilaM tathA 'saMstArakaM tRNamayAdirUpamathavA 'Asanam' apavAdagRhItaM pIThakAdi pratyupekSeteti sUtrArthaH // 17 // tathA 'uccAti sUtraM, uccAraM prasravaNaM zleSma siMghANaM jallamiti pratItAni, etAni prAsukaM pratyupekSya sthaNDilamiti vAkyazeSaH, 'paristhApayed' vyutsRjet saMyata iti sUtrArthaH // 18 // upAzrayasthAnavidhirukto, gocarapravezamadhikRtyAha-'pavisittu' sUtraM, pravizya 'parAgAraM' paragRhaM pAnArtha bhojanasya glAnAderauSadhArtha vA yataM-gavAkSakAdInyanavalokayan tiSTheducitadeze, mitaM yatanayA bhASeta AgamanaprayojanAdIti, na ca 'rUpeSu' dAtRkAntAdiSu manaH kuryAt, evaMbhUtAnyatAnIti na mano nivezayet, rUpagrahaNaM rasAyupalakSaNamiti sUtrArthaH // 19 // gocarAdigata eva kenacittathAvidhaM pRSTa evaM brUyAdityAha-'bahu'nti sUtraM, athavA upadezAdhikAre sAmAnyenAha-'bahu'nti sUtraM, 'bahu' anekaprakAraM zobhanAzobhanaM zRNoti karNAbhyAM, zabdajAtamiti gamyate, tathA 'bahu' anekaprakArameva zobhanAzobhanabhedenAkSibhyAM pazyati, rUpajAtamiti gamyate, evaM na ca dRSTaM zrutaM sarva svaparobhayAhitamapi 'zrutA te rudatI patnItyevamAdi bhikSurAkhyAtumarhati, cAritropaghAtAt, arhati ca khaparobhayahitaM 'dRSTaste rAjAnamupazAmayaziSya' iti sUtrArthaH // 20 // etadeva spaSTayannAha-suaMti sUtraM, zrutaM vA anyataH yadivA dRSTaM khayameva Jain Education For Private Personel Use Only d ainelibrary.org Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SACH AcArapraNidhyadhyayanam 2 uddezaH dazavaikA 'nAlapeta' na bhASeta, "aupacAtikam upaghAtena nivRttaM tatphalaM vA, yathA-caurastvamityAdi, ato nAlape-16 hAri-vRttiHIdapIti gamyate, tathA na ca kenacidapAyena sUkSmayA'pi bhaGgayA 'gRhiyoga' gRhisaMbandhaM tadvAlagrahaNAdirUpaM gRhivyApAraM vA-prArambharUpaM 'samAcaret kuryAnnaiveti sUtrArthaH // 21 // kiMca-NiTThANa ti sUtraM, 'niSThAna // 23 // sarvaguNopetaM saMbhRtamannaM rasaM niyUDhametadviparItaM kadazanam , etadAzrityAdyaM bhadrakaM dvitIyaM pApakamiti vA, pRSTo vApi pareNa kIdRg labdhamiti apRSTo vA khayameva lAbhAlAbhaM niSThAnAdena nirdized, adya sAdhu labdhamasAdhu vA zobhanamidamaparamazobhanaM veti sUtrArthaH // 22 // kiM ca-'na yatti sUtraM, na ca bhojane gRddhaH san viziSTavastulAbhAyezvarAdikuleSu mukhamaGgalikayA caret, apitu uJchaM bhAvato jJAtAjJAtamajalpana (granthAnam 5500) zIlo dharmalAbhamAtrAbhidhAyI careta, tatrApi 'aprAsukaM sacittaM sanmizrAdi kathaJcidgRhItamapi na bhuJjIta, tathA krItamaudezikAhRtaM prAsukamapi na bhuJjIta, etadvizodhyavizodhikoTyupalakSaNamiti sUtrArthaH // 23 // 'saMnihiMti sUtraM, 'saMnidhiM ca' prAnirUpitakharUpAM na kuryAt 'aNumAtramapi' stokamapi 'saMyataH sAdhuH, tathA mudhAjIvIti pUrvavat, asaMbaddhaH padminIpatrodakavadgRhasthaiH, evaMbhUtaH san bhavet 'jaganizritaH' carAcarasaMrakSaNapratibaddha iti sUtrArthaH // 24 // kiMca-lUha'tti sUtraM, rUkSaiH-vallacaNakAdibhivRttirasyeti rUkSavRttiH, susaMtuSTo yena vA tena vA saMtoSagAmI, alpeccho nyUnodaratayA''hAraparityAgI, subharaH syAt alpecchatvAdeva durbhikSAdAviti phalaM pratyekaM vA syAditi kriyAyogaH, rUkSavRttiH syAdityAdi / tathA 'AsuratvaM' ko-| // 231 // Jain Education in For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AGROCRORECAU dhabhAvaM na gacchet kvacit khapakSAdau zrutvA 'jinazAsana' krodhavipAkapratipAdakaM vItarAgavacanaM / "jahA cauhi 8 ThANohiM jIvA AsurattAe kammaM pakareMti, taMjahA-kohasIlayAe pAhuDasIlayAe jahA ThANe jAva jaNaM mae esa purise aNNANI micchAdiTThI akkosai haNai vA taM Na me esa kiMci avarajjhaitti, kiM tu mama eyANi 8/veyaNijjANi kammANi avarajjhaMtitti sammamahiyAsamANassa nijarA eva bhavissaitti sUtrArthaH // 25 // tathA 'kaNNa'tti sUtraM, karNasaukhyahetavaH karNasaukhyAH zabdA-veNuvINAdisaMbandhinasteSu 'prema' rAgaM 'na abhinivezayet' na kuryAdityarthaH, 'dAruNam' aniSTaM 'karkazaM' kaThinaM sparzamupanataM santaM kAyenAdhisahet na tatra dveSaM kuryAditi, anenAdyantayo rAgadveSanirAkaraNena sarvendriyaviSayeSu rAgadveSapratiSedho veditavya iti sUtrArthaH // 26 // kiM ca-khuhaM pitti sUtraM, 'kSudhaM' bubhukSAM 'pipAsA' tRSa 'duHzayyAM' viSamabhUmyAdirUpAM zItoSNaM pratItam 'aratiM' mohanIyodbhavAM 'bhayaM vyAghrAdisamutthamatisahedetatsarvameva 'avyathitaH' adInamanAH san dehe duHkhaM mahAphalaM saMcintyeti vaakyshessH| tathA ca zarIre satyetaduHkhaM, zarIraM cAsAraM, samyagatisadyamAnaM |ca mokSaphalamevedamiti suutraarthH|| 27 // kiMca-'atyati sUtraM, 'astaM gata Aditye astaparvataM prApte ada 1 yathA caturbhiH sthAnarjIvA AsuratvAya karma prakurvanti, tadyathA-krodhazIlatayA prAbhUtazIlatayA yathA sthAnAoM yAvat yanmAmeSa puruSo'jJAnI mithyAdRSTirAkozati hanti vA tatra me eSa kiJcidaparAdhyatIti, kintu mamaitAni vedanIyAni karmANi aparAdhyantIti samyagadhyAsInasya nirjaraiva bhaviSyatIti, RANGAROKAR Join Education in For Private Personal Use Only Mainelibrary.org Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArapraNidhyadhyayanam 2 uddezaH dazavaikA0rzanIbhUte vA 'purastAcAnudgate' pratyUSasyanudita ityarthaH, AhArAtmakaM 'sarva' niravazeSamAhArajAtaM manasApi hAri-vRttina prArthayet, kimaGga punarvAcA karmaNA veti sUtrArthaH // 28 // // 232 // atiMtiNe acavale, appabhAsI miAsaNe / havija uare daMte, thovaM laTuM na khise||29|| na bAhiraM paribhave, attANaM na samukkase / sualAbhe na majijjA, jaccA tavassibuddhie // 30 // se jANamajANaM vA, kaTu AhammiaM payaM / saMvare khippamappANaM, bIaM taM na samAyare // 31 // aNAyAraM parakamma, neva gRhe na niNhave / suI sayA viyaDabhAve, asaMsatte jiiMdie // 32 // amohaM vayaNaM kujjA, Ayariassa mahappaNo / taM parigijjha vAyAe, kammuNA uvavAyae // 33 // adhuvaM jIviaM naccA, siddhimaggaM viaanniaa| viNiahija bhogesu, AuM parimiappaNo // 34 // balaM thAmaM ca pehAe, saddhAmAruggamappaNo / khittaM kAlaM ca vinAya, tahappANaM nijujae // 35 // jarA jAva na pIDeI, vAhI jAva na vddddii| jAviMdiA na hAyaMti, tAva dhamma samAyare // 232 // 1 neSA vyAkhyAkRnmatA. Jain Education For Private Personal Use Only jainelibrary.org Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 36 // kohaM mANaM ca mAyaM ca, lobhaM ca pAvavaDaNaM / vame cattAri dose u, icchaMto hiamappaNo // 37 // koho pIiM paNAsei, mANo viNayanAsaNo / mAyA mittANi nAseDa, lobho savvaviNAsaNo // 38 // uvasameNa haNe kohaM, mANaM mahavayA jiNe / mAyaM cajjavabhAveNa, lobhaM saMtosao jiNe // 39 // koho a mANo a aNiggahIA, mAyA a lobho a pavaDDamANA / cattAri ee kasiNA kasAyA, siMcaMti mUlAI pu Nambhavassa // 40 // divApyalabhamAna AhAre kimityAha-'atiMtiNetti sUtraM, atintiNo bhavet, atintiNo nAmAlAbhe'pi neSadyatkiJcanabhASI, tathA acapalo bhavet, sarvatra sthira ityarthaH / tathA 'alpabhASI' kAraNe parimitavaktA, tathA 'mitAzano mitabhoktA "bhavedityevaMbhUto bhavet, tathA 'udare dAnto' yena vA tena vA vRttizIlaH, tathA 'stokaM labdhvA na khisayet' deyaM dAtAraM vA na hIlayediti sUtrArthaH // 29 // madavarjanArthamAha-'na bAhirati sUtraM, na 'bAhyam' Atmano'nyaM paribhavet, tathA AtmAnaM na samutkarSayet, sAmAnyenetthaMbhUto'hamiti, zrutalAbhAbhyAM na mAdyeta, paNDito labdhimAnahamityevaM, tathA jAtyA-tApa ACACCESSOCX Jain Education in For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakAlA svyena vuddhyA vA, na mAdyateti vartate, jAtisaMpannastapasvI buddhimAnahamityevam , upalakSaNaM caitatkulabalarUpA- nAda AcAraNAm , kulasaMpanno'haM balasaMpanno'haM rUpasaMpanno'hamityevaM na mAdyateti sUtrArthaH // 30 // oghata AbhogAnA prnnidhy||233|| bhogasevitArthamAha-setti sUtraM, 'sa' sAdhuH 'jAnannajAnan vA' Abhogato'nAbhogatazcetyarthaH kRtvA'dhA dhyayanam mikaM padaM' kathaJcidrAgadveSAbhyAM mUlotsaraguNavirAdhanAmiti bhAvaH 'saMvaret 'kSipramAtmAnaM bhAvato nivA-18 2 uddezaH locanAdinA prakAreNa, tathA dvitIyaM punastanna samAcaret, anubandhadoSAditi suutraarthH|| 31 // etadevAha|'aNAyA'ti sUtraM, 'anAcAraM sAvadyayogaM 'parAkramya' Asevya gurusakAza Alocayan 'naiva gRhayet TUna nihuvIta' tatra gRhanaM kizcitkathanaM nihava ekAntApalApaH, kiMviziSTaH sannityAha-'zuciH' akaluSita|matiH sadA 'vikaTabhAvaH' prakaTabhAvaH "asaMsaktaH' apratibaddhaH kacit 'jitendriyo' jitendriyapramAdaH saniti sUtrArthaH // 32 // tathA 'amohati sUtraM, 'amogham' avandhyaM 'vacanam' idaM kurvityAdirUpaM 'kuryA'diti ra evamityabhyupagamena, keSAmityAha-'AcAryANAM mahAtmanAM zrutAdibhirguNaiH, tatparigRhya vAcA evamityabhyupagamena 'karmaNopapAdayet kriyayA saMpAdayediti sUtrArthaH // 33 // tathA 'adhuvaMti sUtraM, 'adhruvam' anityaM maraNAzaGki jIvitaM sarvabhAvanibandhanaM jJAtvA / tathA 'siddhimArga' samyagdarzanajJAnacAritralakSaNaM vijJAya 6 vinivarteta bhogebhyo bandhaikahetubhyaH, tathA dhruvamapyAyuH parimitaM saMvatsarazatAdimAnena vijJAyAtmano vini-8||233 // hai varteta bhogebhya iti suutraarthH|| 34 // upadezAdhikAre prakrAntameva samarthayannAha-'jatti sUtraM, 'jarA' vayohA maraNAzaGki jIvitaM sarvabhAhatubhyA, tathA dhruvamapyAyuH prAntameva samarthapannAha-jira Jain Education in ww.jainelibrary.org Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAdIni na hIyante tAvadA mAnaM ca mAyAM ca lobha dIna hitamicchannAtmanaH nilakSaNA yAvanna pIDayati 'vyAdhiH' kriyAsAmarthyazatruryAvanna varddhate yAvad 'indriyANi' kriyAsAmopakArINi zrotrAdIni na hIyante tAvadatrAntare prastAva itikRtvA dharma samAcarecAritradharmamiti sUtrArthaH // 35 // // 36 // tadupAyamAha-kohaM' gAhA, krodhaM mAnaM ca mAyAM ca lobhaM ca pApavardhanaM, sarva ete pApahetava iti pApavarddhanavyapadezaH, yatazcaivamato vameccaturo 'doSAn' etAneva krodhAdIn hitamicchannAtmanaH, etadvamane hi sarvasaMpaditi sUtrArthaH // 37 // avamane vihaloka evApAyamAha-koha'tti sUtraM, krodhaH prItiM praNAzayati, krodhAndhavacanatastaducchedadarzanAt, mAno vinayanAzanaH, avalepena mUrkhatayA tadakaraNopalabdheH, mAyA mi-| trANi nAzayati, kauTilyavatastattyAgadarzanAt, lobhaH sarvavinAzana, tattvatastrayANAmapi tadbhAvabhAvitvAditi sUtrArthaH // 38 // yata evamataH-'uvasameNa tti sUtraM, 'upazamena' zAntirUpeNa hanyAt krodham, udayanirodhodayaprAptAphalIkaraNena, evaM mAnaM mArdavena-anucchritatayA jayet udayanirodhAdinaiva, mAyAM ca RjubhAvena-azaThatayA jayet udayanirodhAdinaiva, evaM lobhaM 'saMtoSataH' niHspRhatvena jayet, udayanirodhodayaprAptAphalIkaraNeneti sUtrArthaH // 39 // krodhAdInAmeva paralokApAyamAha-kohotti sUtraM, krodhazca mAnazcAnigRhItI-ucchRGkhalau,mAyA ca lobhazca vivardhamAnau ca' vRddhiM gacchantI, 'catvAra' ete krodhAdayaH 'kRtlA' saMpUrNAH 'kRSNA vA' kliSTAH kaSAyAH siJcanti azubhabhAvajalena mUlAni tathAvidhakarmarUpANi 'punarbhavasya punarjanmataroriti sUtrArthaH // 40 // AGRARIS sarvavinAzAnarodhAta **** Jain Education For Private Personal use only ma.jainelibrary.org Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH AcArapraNidhyadhyayanam 2 uddeza: // 234 // rAyANiesu viNayaM pauMje, dhuvasIlayaM sayayaM na hAvaijjA / kummuvva allINapalINagutto, parakamijjA tavasaMjamaMmi // 41 // nidaM ca na bahu mannijjA, sappahAsaM vivajae / miho kahAhiM na rame, sajjhAyaMmi rao sayA // 42 // jogaM ca samaNadhammami, muMje analaso dhuvaM / jutto a samaNadhammami, aTuM lahai aNuttaraM // 43 // ihalogapArattahiaM, jeNaM gacchai suggaiM / bahussuaM pajuvAsijjA, pucchijjatthaviNicchayaM // 44 // hatthaM pAyaM ca kAyaM ca, paNihAya jiiMdie / allINagutto nisie, sagAse guruNo muNI // 45 // na pakkhao na purao, neva kiccANa piTuo / na ya UruM samAsijjA, ciTThijjA guruNaMtie // 46 // apucchio na bhAsijjA, bhAsamANassa aMtarA / piTTimaMsaM na khAijjA, mAyAmosaM vivajjae // 47 // appatti jeNa siA, Asu kuppija vA paro / savvaso taM na bhAsijjA, bhAsaM ahiagAmiNi // 48 // diTuM miaM asaMdiddhaM, paDipunnaM viaM jiaM / ayaMpiramaNuvviggaM, bhAsaM nisira attavaM // 234 // Jain Education in For Private & Personel Use Only R ainelibrary.org Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza0 40 Jain Education Inte // 49 // AyArapannattidharaM diTTivAyamahijjagaM / vAyavikkhaliaM naccA, na taM uvahase muNI // 50 // taevamataH kaSAyanigrahArthamidaM kuryAdityAha - 'rAyaNie 'tti, 'ratnAdhikeSu' ciradIkSitAdiSu 'vinayam' abhyutthAnAdirUpaM prayuJjIta, tathA 'dhruvazIlatAm' aSTAdazazIlAGgasahasrapAlanarUpAM 'satatam' anavarataM yathAzaktyA (kti) na hApayet, tathA 'kUrma iva' kacchapa ivAlInapralInaguptaH aGgopAGgAni samyak saMyamyetyarthaH, 'parAkrameta' pravartteta 'tapaHsaMyame' tapaHpradhAne saMyama iti sUtrArthaH // 41 // kiMca- 'nidaM ca'ti sUtraM, 'nidrAM vana bahu manyeta' na prakAmazAyI syAt / 'saprahAsaM ca' atIvahAsarUpaM vivarjayet, 'mithaHkathAsu' rAhasthikISu naM rameta, 'svAdhyAye' vAMcanAdau rataH sadA, evaMbhUto bhavediti sUtrArthaH // 42 // tathA - 'jogaM ca'tti sUtraM, 'yogaM ca' trividhaM manovAkkAyavyApAraM 'zramaNadharme' kSAntyAdilakSaNe yuJjIta 'analasaH' utsAhavAn, 'dhruva' kAlAdyaucityena nityaM saMpUrNa sarvatra pradhAnopasarjanabhAvena vA, anuprekSAkAle manoyogamadhyayanakAle vAgyogaM pratyupekSaNAkAle kAyayogamiti / phalamAha - 'yukta' evaM vyASTataH zramaNadharme dazavidhe'rthaM 'labhate' prApnotyanuttaraM bhAvArtha jJAnAdirUpamiti sUtrArthaH // 43 // etadevAha - 'ihaloga'ti sUtraM, 'ihalokaparatrahitam' ihAkuzalapravRttiduHkhanirodhena paratra kuzalAnubandhata ubhayalokahitamityarthaH, 'yena' arthena jJAnAdinA jainelibrary.org Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH --ECORA // 235 // karaNabhUtena gacchati sugati, pAramparyeNa siddhimityarthaH, upadezAdhikAra uktavyatikarasAdhanopAyamAha- AcAra'bahuzrutam' AgamavRddhaM 'paryupAsIta' seveta, sevamAnazca pRccheda 'arthavinizcayam' apAyarakSaka kalyANAvaha praNidhya. vArthAvitathabhAvamiti suutraarthH|| 44 // paryupAsInazca 'hatthaMti sUtraM, hastaM pAdaM ca kAyaM ca 'praNidhAyeti | dhyayanam saMyamya jitendriyo nibhRto bhUtvA AlInagupto niSIdet, ISallIna upayukta ityarthaH, sakAze gurormuniriti 2 uddezaH suutraarthH||45|| kiM ca na pakkhao'tti sUtraM, na pakSataH-pArzvataH na purataH-agrataH naiva 'kRtyAnAm' AcAryANAM 'pRSThato'mArgato niSIdediti vartate, ythaasNkhymvinyvndmaanaantraayaadrshnaadidossprsnggaat| na ca 'UruM samAzritya' UrorupayUlaM kRtvA tiSThedgurvantike, avinayAdidoSaprasaGgAditi suutraarthH|| 46 // uktaH kAyapraNidhiH, vAkapraNidhimAha-'apucchio'tti sUtraM, apRSTo niSkAraNaM na bhASeta, bhASamANasya cAntareNa na bhASeta, nedamitthaM kiM tayavamiti, tathA 'pRSThimAMsa parokSadoSakIrtanarUpaM 'na khAdet na bhASeta, 'mAyAmRSAM' mAyApradhAnAM mRSAvAcaM vivarjayediti suutraarthH||47|| kiMca-'appatti'ti sUtraM, 'aprItiryena syAditi prAkRtazailyA yeneti-yayA bhASayA bhASitayA aprItirityaprItimAtraM bhavet tathA 'Azu' zIghraM 'kupyedvA paroM' roSakArya darzayet 'sarvazaH' sarvAvasthAsu 'tAm' itthaMbhUtAM na bhASeta bhASAm 'ahitagAminIm' ubhayalokaviruddhAmiti sUtrAthaiH // 48 // bhASaNopAyamAha-diti sUtraM, 'dRSTAM' dRSTArthaviSayAM 'mitA' svarUpaprayo- // 4 // 235 // janAbhyAm 'asaMdigdhoniHzaGkitA pratipUrNI' kharAdibhiH 'vyaktAm' alallAM 'jitA' paricitAm 'aja M -CA -4-MORS Jain Education Inter For Private & Personel Use Only ahilainelibrary.org Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lpanazIlA' nocairlagnavilagnAm 'anudvignA nodvegakAriNImevaMbhUtAM bhASAM 'nisRjed' brUyAd 'AtmavAn' sacetana iti sUtrArthaH // 49 // prastutopadezAdhikAra evedamAha-AyAtti sUtraM, 'AcAraprajJaptidhara mityAcAradharaH strIliGgAdIni jAnAti prajJaptidharastAnyeva savizeSANItyevaMbhUtam / tathA dRSTivAdamadhIyAnaM prakRtipratyayalopAgamavarNavikArakAlakArakAdivedinaM 'vAgaviskhalitaM jJAtvA vividham-anekaiH prakArairliGgabhedAdibhiH skhalitaM vijJAya na 'tam' AcArAdidharamupahasenmuniH, aho nu khalvAcArAdidharasya vAci kauzala6 mityevam, iha ca dRSTivAdamadhIyAnamityuktamata idaM gamyate-nAdhItadRSTivAdaM, tasya jJAnApramAdAtizayataH skhalanA'saMbhavAda, yadyevaMbhUtasyApi skhalitaM saMbhavati na cainamupahasedityupadezaH, tato'nyasya sutarAM saMbhavati, nAsau hasitavya iti suutraarthH||50|| nakkhattaM sumiNaM jogaM, nimittaM maMtabhesajaM / gihiNo taM na Aikkhe, bhUAhigaraNaM payaM // 51 // annaTuM pagaDaM layaNaM, bhaija sayaNAsaNaM / uccArabhUmisaMpannaM, itthIpasuvivajiaM // 52 // vivittA a bhave sijA, nArINaM na lave kahaM / gihisaMthavaM na kujA, kujA sAhahiM saMthavaM // 53 // jahA kukkuDapoassa, niccaM kulalao bhayaM / evaM khu baMbhayArissa, itthIviggahao bhayaM // 54 // cittabhittiM na nijjhAe, nAriM vA sualaM Jain Education in For Private & Personel Use Only Grainelibrary.org Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 236 // Jain Education Inte kiaM / bhakkharaMpiva daddUNaM, diTThi paDisamAhare // 55 // hatthapAya palicchinnaM, kaNanAsavigappiaM / avi vAsasayaM nAriM, baMbhayArI vivajjae // 56 // vibhUsA itthisaMsaggo, paNIaM rasabhoaNaM / narassa'ttagavesissa, visaM tAlauDaM jahA // 57 // aMgapaJcaMgasaMThANaM, cArulaviapehiaM / itthINaM taM na nijjhAe, kAmarAgavivaDaNaM // 58 // visaesu maNunnesu, pemaM nAbhinivesae / aNiccaM tesiM vinnAya, pariNAmaM puggalANa u // 59 // poggalANaM parINAmaM, tesiM naccA jahA tahA / viNIataNho vihare, sI* IbhUeNa appaNA // 60 // kiM ca - 'nakkhantaM 'ti sUtraM, gRhiNA pRSTaH sannakSatram - azvinyAdi 'svataM' zubhAzubhaphalamanubhUtAdi 'yogaM' vazIkaraNAdi 'nimittam' atItAdi 'mantraM' vRzcikamannAdi 'bheSajam' atIsArAdyauSadhaM 'gRhiNAm' asaMyatAnAM tad nAcakSIta, kiMviziSTamityAha - 'bhUtAdhikaraNaM padamiti bhUtAni - ekendriyAdIni saMghaTTanAdinA 'dhikriyante'sminniti, tatazca tadprItiparihArArthamitthaM brUyAd-anadhikAro'tra tapakhinAmiti sUtrArthaH // 51 // kiM ca- 'anna'ti sUtraM, 'anyArtha prakRtaM' na sAdhunimittameva nirvarttitaM 'layanaM' sthAnaM vasatirUpaM 'bhajet' 8 AcArapraNidhyadhyayanam 2 uddezaH // 236 // ainelibrary.org Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SARASHTRA seveta, tathA zayanAsanamityanyArtha prakRtaM saMstArakapIThakAdi sevetetyarthaH, etadeva vizeSyate-'uccArabhUmisaMpannam' uccAraprasravaNAdibhUmiyuktaM, tadrahite'sakRttadartha nirgamanAdidoSAt, tathA 'strIpazuvivarjita'mityekagrahaNe tajjAtIyagrahaNAt strIpazupaNDakavivarjitaM khyAdyAlokanAdirahitamiti sUtrArthaH // 52 // taditthaMbhUtaM 4 layana sevamAnasya dharmakathAvidhimAha-vivittA yatti sUtraM, 'viviktA ca' tadanyasAdhubhI rahitA ca, cazabdAttathAvidhabhujaGgaprAyaikapuruSayuktA ca bhavecchayyA-vasatiryadi tato 'nArINAM strINAM na kathayatkathAM, zaGkAdidoSaprasaGgAt, aucityaM vijJAya puruSANAM tu kathayet, aviviktAyAM nArINAmapIti, tathA 'gRhisaMstavaM gRhiparicayaM na kuryAt tatlehAdidoSasaMbhavAt / kuryAtsAdhubhiH saha 'saMstavaM paricayaM, kalyANamitrayogena kuzalapakSavRddhibhAvata iti suutraarthH||53|| kathaJcidgRhisaMstavabhAve'pi strIsaMstavo na kartavya evetyatra kAraNamAha-'jaha'tti sUtraM, yathA 'kukkuTapotasya' kukkuTacellakasya 'nityaM sarvakAlaM 'kulalato' mArjArAt bhayam , evameva 'brahmacAriNaH' sAdhoH 'strIvigrahAt' strIzarIrAdbhayam / vigragrahaNaM mRtavigrahAdapi bhayakhyApanArthamiti suutraarthH||54|| yatazcaivamata:-citta'tti sUtraM, 'cittabhitti' citragatAM striyaM 'na nirIkSeta na pazyet, nArI vA sacetanAmeva khalaGkRtAm , upalakSaNametadanalatAM ca na nirIkSeta, kathaJciddarzanayoge'pi 'bhAskaramiva Adityamiva dRSTvA dRSTiM 'pratisamAharedu'drAgeva nivartayediti sUtrArthaH // 55 // kiMbahunA?'hatya'tti sUtraM, 'hastapAdapraticchinnA'miti praticchinnahastapAdAM 'karNanAsAvikRttA'miti vikRttakarNanA C Jain Education hainelibrary.org Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH ra AcAra| praNidhyadhyayanam 2 uddezaH // 237 // ka sAmapi varSazatikAM nArIm, evaMvidhAmapi kimaGga punastaruNI?, tAM tu sutarAmeva, 'brahmacArI' cAritradhano mahAdhana iva taskarAn vivarjayediti suutraarthH||56|| apica-'vibhUsa'tti sUtraM, 'vibhUSA vastrAdirADhA 'strIsaMsargaH' yena kenacitprakAreNa strIsaMbandhaH 'praNItarasabhojanaM galatsleharasAbhyavahAraH, etatsarvameva vibhUSAdi narasya 'AtmagaveSiNa' AtmahitAnveSaNaparasya 'viSaM tAlapuTaM yathA tAlamAtravyApattikaraviSakalpamahitamiti sUtrArthaH // 57 // 'aMga'tti sUtraM, 'aGgapratyaGgasaMsthAnamiti aGgAni-ziraHprabhRtIni pratyaGgAni-nayanAdIni eteSAM saMsthAna-vinyAsavizeSa, tathA cAru-zobhanaM 'lapitaprekSitaM' lapitaM-jalpittaM prekSita-nirI|kSitaM strINAM saMbandhi, tadaGgapratyaGgasaMsthAnAdi 'na nirIkSeta na pazyet, kimityata Aha-kAmarAgavivarddhana|miti, etaddhi nirIkSyamANaM mohadoSAt maithunAbhilASaM varddhayati, ata evAsya prAk strINAM nirIkSaNapratiSedhAdgatArthatAyAmapi prAdhAnyakhyApanArthoM bhedenopanyAsa iti suutraarthH||58 // kiM ca-visaesutti sUtraM, 'viSayeSu' zabdAdiSu 'manojJeSu' indriyAnukUleSu 'prema' rAgaM 'nAbhinivezayet na kuryAt, evamamanojJeSu dveSam , Aha-uktamevedaM prAk 'kaNNasokkhehI'tyAdau kimarthaM punarupanyAsa iti?, ucyate, kAraNavizeSAbhidhAnena vizeSopalambhArthamiti, Aha ca-'anityameva pariNAmAnityatayA 'teSAM pudgalAnAM, tuzabdAcchabdAdiviSayasaMbandhinAmiti yogaH, 'vijJAya' avetya jinavacanAnusAreNa, kimityAha-'pariNAma paryAyAntarApattilakSaNaM, te hi manojJA api santo viSayAH kSaNAdamanojJatayA pariNamanti amanojJA api manojJatayA ra . // 237 // ... Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti tucchaM rAgadveSayonimittamiti sUtrArthaH // 59 // etadeva spaSTayannAha-poggalANaM ti sUtraM, 'pudalAnA' zabdAdiviSayAntargatAnAM 'pariNAmam' uktalakSaNaM teSAM 'jJAtvA' vijJAya yathA manojJetararUpatayA bhavanti tathA jJAtvA 'vinItatRSNaH' apetAbhilASaH zabdAdiSu viharet 'zItIbhUtena' krodhAdyanyupagamAtprazAntenAtmaneti sUtrArthaH // 6 // jAi saddhAi nikkhaMto, pariAyaTThANamuttamaM / tameva aNupAlijjA, guNe AyariasaMmae // 61 // tavaM cimaM saMjamajogayaM ca, sajjhAyajogaM ca sayA ahiTTae / sure va seNAi samattamAuhe, alamappaNo hoi alaM paresiM // 62 // sajjhAyasajjhANarayassa tAiNo, apAvabhAvassa tave rayassa / visujjhaI jaMsi malaM purekaDaM, samIriaM ruppamalaM va joiNA // 63 // se tArise dukkhasahe jiiMdie, sueNa jutte amame akiMcaNe / virAyaI kammaghaNaMmi avagae, kasiNabbhapuDAvagame va caMdimi // 64 // tti bemi // AyArapaNihI NAma ajjhayaNaM samattaM 8 // kiM ca-'jAi'tti sUtraM, yayA 'zraddhayA' pradhAnaguNakhIkaraNarUpayA niSkrAnto'viratijambAlAt 'paryAya Jain Education Inter For Private & Personel Use Only M ainelibrary.org Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArapraNidhyadhyayanam 2 uddeza: dazavaikA0sthAna' pravrajyArUpam 'uttama pradhAna prApta ityarthaH, tAmeva zraddhAmapratipatitatayA pravarddhamAnAmanupAlayadyatnena, hAri-vRttiH ka ityAha-guNeSu mUlaguNAdilakSaNeSu, 'AcAryasaMmateSu tIrthakarAdibahumateSu, anye tu zraddhAvizeSaNameta diti vyAcakSate, tAmeva zraddhAmanupAlayedguNeSu, kiMbhUtAm ?-AcAryasaMmatAM, na tu svAgrahakalaGkitAmiti suu||238|| trArthaH // 61 // AcArapraNidhiphalamAha-tavaM cimati sUtraM, tapazcedam-anazanAdirUpaM sAdhulokapratIta 'saMyamayogaM ca pRthivyAdiviSayaM saMyamavyApAraM ca 'khAdhyAyayogaM ca' vAcanAdivyApAraM 'sadA sarvakAlam 'adhiSThAtA' tapaHprabhRtInAM kartetyarthaH, iha ca tapo'bhidhAnAttadrahaNe'pi svAdhyAyayogasya prAdhAnyakhyApanArtha bhedenAbhidhAnamiti / 'sa' evaMbhUtaH 'zUra iva' vikrAntabhaTa iva 'senayA' caturaGgarUpayA indriyakaSAyAdirUpayA niruddhaH san 'samAptAyudhaH' saMpUrNatapaHprabhRtikhaDgAdyAyudhaH 'alam' atyarthamAtmano bhavati saMrakSaNAya alaM ca pareSAM nirAkaraNAyeti sUtrArthaH // 62 // etadeva spaSTayannAha-sajjhAya'tti sUtra, svAdhyAya eva saddhyAnaM khAddhyAyasaddhyAnaM tatra ratasya-saktasya 'trAtuH' svaparobhayatrANazIlasya 'apApabhAvasya labdhyAdyapekSArahitatayA zuddhacittasya 'tapasi' anazanAdau yathAzakti ratasya 'vizuddhyate' apaiti yadU 'asya sAdhoH 'malaM' karmamalaM 'purAkRtaM' janmAntaropAtaM, dRSTAntamAha-samIritaM' preritaM rUpyamalamiva 'jyotiSA' agnineti sUtrArthaH // 63 // tataH-se tArise'tti sUtraM, 'sa tAdRzaH' anantaroditaguNayuktaH sAdhuH 'duHkhasahaH parISahajetA 'jitendriyaH' parAjitazrotrendriyAdiH 'zrutena yukto vidyAvAnityarthaH 'amamaH' sarvatra mamatvarahitaH // 238 // Jain Education in Blanes For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education 'akiJcano' dravyabhAvakiJcanarahitaH 'virAjate' zobhate, 'karmaghane' jJAnAvaraNIyAdikarmameghe apagate sati, nidarzanamAha - ' kRtlAbhrapuTApagama iva candramA iti' yathA kRtsne kRSNe vA abhrapuDhe apagate sati candro | virAjate zaradi tadvadasAvapetakarmaghanaH samAsAdita kevalAloko virAjata iti sUtrArthaH // 64 // bravImIti pUrvavat, ukto'nugamaH, sAmprataM nayAH, te ca pUrvavadeva / vyAkhyAtamAcArapraNidhyadhyayanam // 8 // iti zrIharibhadrasUriviracitAyAM dazavaikAlika vRhadvRttAvaSTamAdhyayanam saMpUrNam // 8 // jainelibrary.org Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 239 // Jain Education In atha navamaM vinayasamAdhinAmAdhyayanaM prArabhyate // adhunA vinayasamAdhyAkhyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH - ihAnantarAdhyayane niravadyaM vaca AcAre praNihitasya bhavatIti tatra yatnavatA bhavitavyamityetaduktam, iha tvAcArapraNihito yathocitavinayasaMpanna eva bhavatItyetaducyate, uktaM ca- "AyArapaNihANaMmi, se sammaM vaTTaI buhe / NANAdINa viNIe je, mokkhaTThA nivvigaccha // 1 // " ityanenAbhisaMbandhenAyAtamidamadhyayanam, asya cAnuyogadvAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAmaniSpanno nikSepaH, tatra ca vinayasamAdhiriti dvipadaM nAma, tannikSepAyAha viNayassa samAhIe nikkhevo hoi doNhavi caukko / davvaviNayaMmi tiNiso suvaNNamiccaivamAINi // 309 // vyAkhyA-'vinayasya' prasiddhattattvasya 'samAdhezca' prasiddhatattvasyaiva nikSepo-nyAso bhavati dvayorapi catuSko nAmAdibhedAt, tatra nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravyavinayamAha-dravyavinaye jJazarIra bhavyazarIravyatirikte 'tinizo' vRkSavizeSa udAharaNaM, sa rathAGgAdiSu yatra yatra yathA yathA vinIyate tatra tatra tathA tathA pariNa mati, yogyatvAditi / tathA suvarNamityAdIni kaTakakuNDalAdiprakAreNa vinayanAd dravyANi dravyavinayaH, AdizabdAttattadyogyarUpyAdiparigraha iti gAthArthaH // sAmprataM bhAvavinayamAha - 1 AcArapraNidhAne sa samyagvarttate budhaH / jJAnAdiSu vinIto yo mokSArthe nirvicikitsakaH // 1 // 9 vinaya samAdhya dhyayanam vinaya bhedAH 2 uddezaH // 239 // ainelibrary.org Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAR CARRANGAROO logovayAraviNao atthanimittaM ca kAmaheuM ca / bhayaviNaya mukkhaviNao viNao khalu paMcahA hoi // 310 // abbhuTThANaM aMjali AsaNadANaM atihipUA ya / logovayAraviNo devayapUA ya vihaveNaM // 311 // abbhAsavittichaMdANuvattaNaM desakAladANaM ca / abbhuTThANaM aMjaliAsaNadANaM ca atthakae // 312 // emeva kAmaviNao bhae a neavvamANupuvvIe / mokkhaMmi'vi paMcaviho parUvaNA tassimA hoi / / 313 // vyAkhyA-lokopacAravinayo lokapratipattiphalaH 'arthanimittaM ca' arthaprAptyarthaM ca 'kAmahetuzca kAmanimittazca tathA 'bhayavinayo' bhayanimitto 'mokSavinayoM' mokSanimittaH, evamupAdhibhedAdvinayaH khalu 'paJcadhA' | paJcaprakAro bhavatIti gAthAsamAsArthaH // vyAsArthAbhidhitsayA tu lokopacAravinayamAha-'abhyutthAnaM' taducitasyAgatasyAbhimukhamutthAnam 'aJjali' vijJApanAdau, AsanadAnaM ca gRhAgatasya prAyeNa, atithipUjA cAhArAdidAnena 'eSa' itthaMbhUto lokopacAravinayaH, devatApUjA ca yathAbhakti balyAApacArarUpA 'vibhavene ti yathAvibhavaM vibhavociteti gAthArthaH // ukto lokopacAravinayaH, arthavinayamAha-'abhyAsavRttiH' narendrAdInAM samIpAvasthAnaM 'chando'nuvartanam' abhiprAyArAdhanaM 'dezakAladAnaM ca kaTakAdau viziSTanRpateH prastAvadAnaM, tathA'bhyutthAnamaJjalirAsanadAnaM ca narendrAdInAmeva kurvanti 'arthakRte' arthArthamiti gAthArthaH // ukto'rthavinayaH, kAmAdivinayamAha-evameva' yathArthavinaya ukto'bhyAsavRttyAdiH tathA kAmavinayaH 'bhaye ceti bhayavinayazca 'jJAtavyoM vijJeyaH 'AnupU- paripATyA, tathAhi-kAmino nAM samIpAvasthAna ta gAthArthaH // ukto lokatApUjA ca yathAbhakti bala RORSCICCATEG Jain Education inte For Private & Personel Use Only ainelibrary.org Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 240 // Jain Education In | vezyAdInAM kAmArthamevAbhyAsavRttyAdi yathAkramaM sarva kurvanti preSyAzca bhayena khAminAmiti, uktau kAmabha yavinayau, mokSavinayamAha - 'mokSe'pi' mokSaviSayo vinayaH 'paJcavidhaH' paJcaprakAra: 'prarUpaNA' nirUpaNA tasyaiSA bhavati vakSyamANeti gAthArthaH // 314 // 315 // daMsaNanANacaritte tave a taha ovayArie cevaM / eso a mokkhaviNao paMcaviho hoi nAyavyo / davvANa savvabhAvA uvaiTThA je jahA jiNavarehiM / te taha saddahai naro daMsaNaviNao havai tamhA // nANaM sikkhai nANaM guNei nANeNa kuNai kiJcAI / nANI navaM na baMdhai nANaviNIo havai tamhA || 316 // aTThavihaM kammacayaM jamhA rittaM karei jayamANo / navamannaM ca na baMdhai carittaviNao havai tamhA || 317 // avaNe taveNa tamaM uvaNei a saggamokkhamappANaM / tavaviNayanicchayamaI tavoviNIo havai tamhA || 318 // aha ovayArio puNa duviho viNao samAsao hoi / paDirUvajogajuMjaNa taha ya aNAsAyaNAviNao // 319 // paDirUvo khalu viNao kAiajoe ya vAi mANasio / aTTha caubviha duviho parUvaNA tassimA hoi // 320 // aTThANaM aMjali AsaNadANaM abhiggaha kiI a / sussUsaNamaNugacchaNa saMsAhaNa kAya aTThaviho / 321 // hiamiaapharusavAI aNuvIIbhAsi vAio viNao / akusalacittaniroho kusalamaNaudIraNA caiva // 322 // vyAkhyA- 'darzanajJAnacAritreSu' darzanajJAnacAritraviSayaH 'tapasi ca' tapoviSayazca tathA 'aupacArikazcaiva' pratirUpayogavyApArazcaiva, eSa tu mokSavinayo- mokSanimittaH paJcavidho bhavati jJAtavya iti gAthAsamAsArthaH // 9 vinaya samAdhyadhyayanam vinaya bhedAH 2 uddeza // 240 // Oainelibrary.org Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza0 41 Jain Education Int vyAsArthe darzanavinayamAha - 'dravyANAM dharmAstikAyAdInAM 'sarvabhAvAH' sarva paryAyAH 'upadiSTAH kathitA 'ye' aguruladhvAdayo 'yathA' yena prakAreNa 'jinavaraiH' tIrthakaraiH 'tAn' bhAvAn 'tathA' tena prakAreNa zraddhatte naraH, zraddadhAnazca karma vinayati yasmAddarzanavinayo bhavati tasmAd, darzanAdvinayo darzanavinaya iti gAthArthaH // | jJAnavinayamAha - 'jJAnaM zikSati' apUrva jJAnamAdatte, 'jJAnaM guNayati' gRhItaM satpratyAvarttayati, jJAnena karoti 'kRtyAni saMyamakRtyAni, evaM jJAnI navaM karma na badhnAti prAktanaM ca vinayati yasmAt 'jJAnavinIto' jJAnenApanItakarmA bhavati tasmAditi gAthArthaH // cAritravinayamAha - 'aSTavidham' aSTaprakAraM 'karmacayaM' karmasaMghAtaM prAgabaddhaM yasmAd 'riktaM karoti' tucchatApAdanenApanayati 'yatamAnaH' kriyAyAM yatnaparaH tathA navamanyaM ca karmacayaM na badhnAti yasmAt 'cAritravinaya' iti cAritrAdvinayazcAritravinayaH cAritreNa vinItakarmA bhavati tasmAditi gAthArthaH // tapovinayamAha - apanayati tapasA 'tamaH' ajJAnam upanayati ca svarga mokSam 'AtmAnaM' jIvaM tapovinayanizcayamatiH yasmAdevaMvidhastapovinIto bhavati tasmAditi gAthArthaH // upacAravinayamAha - athaupacArikaH punardvividho vinayaH samAsato bhavati, dvaividhyamevAha-pratirUpayoga yojanaM tathA'nAzAtanAvinaya iti gAthAsamAsArthaH // vyAsArthamAha - 'pratirUpaH' ucitaH khalu vinayastrividhaH, 'kAyayoge ca vAci mAnasaH' kAyiko vAciko mAnasazca, aSTacaturvidhadvividhaH, kAyiko'STavidhaH vAcikacaturvidhaH mAnaso dvividhaH / prarUpaNA tasya kAyikASTavidhAderiyaM bhavati vakSyamANalakSaNeti gAthArthaH // jainelibrary.org Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 241 // Jain Education Inter kAyikamAha - abhyutthAnamarhasya, aJjaliH praznAdau, AsanadAnaM pIThakAdyupanayanam, abhigraho guruniyogakaraNAbhisaMdhiH, 'kRtice 'ti kRtikarma vandanamityarthaH, 'zuzrUSaNaM' vidhivaddUrAsannatayA sevanaM, 'anugamanam' AgacchataH pratyudgamanaM, 'saMsAdhanaM ca' gacchato'nuvrajanaM cASTavidhaH kAyavinaya iti gAthArthaH // vAgAdivinayamAha - 'hitamitAparuSavA' giti hitavAka-hitaM vakti pariNAmasundaraM, mitabAga- mitaM stokairakSaraiH, aparuSavAgaparuSam - aniSThuraM, tathA 'anuvicintyabhASI' khAlocitavatkteti vAciko vinayaH / tathA akuzalamanonirodhaH ArtadhyAnAdipratiSedhena, kuzalamanaudIraNaM caiva dharmadhyAnAdipravRttyeti mAnasa iti gAthArthaH // Aha- kimarthamayaM pratirUpavinayaH ?, kasya caiSa iti ?, ucyate Divo khalu viNao parANuattimaio muNeavvo / appaDirUvo viNao nAyavvo kevalINaM tu / / 323 // eso bhe parikahio viNao paDirUvalakkhaNo tiviho / bAvannavihivihANaM beMti aNAsAyaNAviNayaM // 324 // titthagarasiddhakulagaNasaMghakiyAdhammanANanANINaM / AyariatheraojjhAgaNINaM terasa payANi / / 325 / / aNasAyaNA ya bhattI bahumANo tahaya vannasaMjalaNA / titthagarAI terasa caugguNA hoMti bAvannA // 326 // vyAkhyA- 'pratirUpa : ' ucitaH khalu vinayaH 'parAnuvRttyAtmakaH' tattadvastvapekSayA prAya AtmavyatiriktapradhAnAnuvRttyAtmako mantavyaH / ayaM ca bAhulyena chadmasthAnAM / tathA 'apratirUpo vinayaH' aparAnuvRttyAtmakaH, sa ca jJAtavyaH kevalinAmeva, teSAM tenaiva prakAreNa karmavinayanAt teSAmapItvaraH pratirUpo'jJAtakevala bhAvAnAM 9 vinaya samAdhya dhyayanam 1 uddezaH // 241 // jainelibrary.org Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A NSACSMSSSSSECSUS bhavatyeveti gaathaarthH|| upasaMharannAha-eSaH' anantarodito 'bhe bhavatAM parikathito vinayaH pratirUpalakSaNaH 'trividhaH' kAyikAdiH 'dvipaJcAzadvidhividhAnam etAvatprabhedamityarthaH 'bruvate' abhidadhati tIrthakarA 'anAzAtanAvinayaM vakSyamANamiti gAthArthaH // etadevAha-tIrthakarasiddhakulagaNasaGghakriyAdharmajJAnajJAninAM tathA AcAryasthaviropAdhyAyagaNinAM saMbandhIni trayodaza padAni, atra tIrthakarasiddhau prasiddhau, kulaM nAgendrakulAdi, gaNaH koTikAdiH, saGghaH pratItaH, kriyA'stivAdarUpA, dharmaH zrutadharmAdiH, jJAnaM matyAdi, jJAninasta-18 hai dvantaH, AcAryaH pratItaH, sthaviraH sIdatAM sthirIkaraNahetuH, upAdhyAyaH pratItaH, gaNAdhipatirgaNiriti gAthArthaH // etAni trayodaza padAni anAzAtanAdibhizcaturbhirguNitAni dvipaJcAzadbhavantItyAha-anAzAtanA ca tIrthakarAdInAM sarvathA ahIlanetyarthaH, tathA bhaktisteSvevocitopacArarUpA, tathA bahumAnasteSvevAntarabhAvapratibandharUpaH, tathA ca varNasaMjvalanA-tIrthakarAdInAmeva sadbhUtaguNotkIrtanA / evamanena prakAreNa tIrthakarAdayastrayodaza caturguNA anAzAtanAdyupAdhibhedena bhavanti dvipaJcAzadbhedA iti gAthArthaH // ukto vinayaH, sAmprataM samAdhirucyate, tatrApi nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravyAdisamAdhimAha davvaM jeNa va davveNa samAhI Ahi ca jaM davvaM / bhAvasamAhi cauvviha daMsaNanANe tavacaritte // 327 // vyAkhyA-'dravya'miti dravyameva samAdhiH dravyasamAdhiH yathA mAtrakam avirodhi vA kSIraguDAdi tathA yena vA dravyeNopayuktena samAdhistriphalAdinA tad dravyasamAdhiriti / tathA AhitaM vA yadravyaM samatAM karoti ACADARASAKARAN Jain Education inar For Private & Personel Use Only Marjainelibrary.org Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 242 // tulAropita palazatAdivatsvasthAne tad dravyaM samAdhiriti / ukto dravyasamAdhiH, bhAvasamAdhimAha - 'bhAvasamAdhiH prazasta bhAvAvirodhalakSaNaJcaturvidhaH, cAturvidhyamevAha - darzanajJAnatapazcAritreSu / etadviSayo darzanA| dInAM vyastAnAM samastAnAM vA sarvathA'virodha iti gAthArthaH // uktaH samAdhiH, tadabhidhAnAnnAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ityAdicarcaH pUrvavat tAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM taccedam thaMbhA va kohA va mayappamAyA, gurussagAse viNayaM na sikkhe / so ceva u tassa abhUibhAvo, phalaM va kIassa vahAya hoi // 1 // 'thaMbhA va'tti, asya vyAkhyA- 'stambhAdvA' mAnAdvA jAtyAdinimittAt 'krodhAdvA' akSAntilakSaNAt 'mAyApramAdA' diti mAyAto - nikRtirUpAyAH pramAdAd- nidrAdeH sakAzAt kimityAha - 'guroH sakAze' AcAryAdeH samIpe 'vinayam' AsevanAzikSA bhedabhinnaM 'na zikSate' nopAdatte, tatra stambhAtkathamahaM jAtyA - dimAn jAtyAdihIna sakAze zikSAmIti, evaM krodhAtkacidvitathakaraNacodito roSAdvA, mAyAtaH zUlaM me kriyata ityAdivyAjena, pramAdAtprakrAntocitamanavabuddhyamAno nidrAdivyAsaGgena, stambhAdikramopanyAsazcetthamevAmISAM vinayavighnahetutAmAzritya prAdhAnyakhyApanArthaH / tadevaM stambhAdibhyo guroH sakAze vinayaM na zi 9 vinaya samAdhyadhyayanam 1 uddezaH // 242 // Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education I kSate, anye tu paThanti - guroH sakAze 'vinaye na tiSThati' vinaye na varttate, vinayaM nAsevata ityarthaH / iha ca ' sa eva tu' stambhAdirvinayazikSAvighnahetuH 'tasya' jaDamate: 'abhUtibhAva' iti abhUterbhAvo'bhUtibhAvaH, asaMpadbhAva ityarthaH kimityAha - 'vadhAya bhavati' guNalakSaNabhAvaprANavinAzAya bhavati, dRSTAntamAha- 'phalamiva kIcakasya' kIcako vaMzastasya yathA phalaM vadhAya bhavati, sati tasmiMstasya vinAzAt, tadvaditi sUtrArthaH // 1 // je Avi maMditti guruM vijJattA, Dahare ime appasuatti naccA / hIlaMti micchaM paDiva - mANA, karaMti AsAyaNa te gurUNaM // 2 // pagaIi maMdAvi bhavaMti ege, DaharAvi a je abuddhove / AyAramaMto guNasuTTiappA, je hIliA sihiriva bhAsa kujA // 3 // je Avi nAgaM DaharaMti naccA, AsAyae se ahiAya hoi / evAyaripi hu hIlayaMto, niacchaI jAipahaM khu maMdo // 4 // AsIviso vAvi paraM suruTTo, kiM jIvanAsAu paraM nu kujjA ? / AyariapAyA puNa appasannA, abohiAsAnatha mukkho // 5 // jo pAvagaM jaliamavakkamijjA, AsIvisaM vAvi hu kova jainelibrary.org Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 243 // ijjA / jo vA visaM khAyai jIviaTThI, esovamA''sAyaNayA gurUNaM // 6 // siA huse pAvaya no DahijA, AsIviso vA kuvio na bhakkhe / siA visaM hAlahalaM na mAre, na Avi mukkho guruhIlaNAe // 7 // jo pavvayaM sirasA bhittumicche, suttaM va sIhaM paDibohaijjA / jo vA dae sattiagge pahAraM, esovamA''sAyaNayA gurUNaM // 8 // siA hu sIseNa giriMpi bhiMde, siA hu sIho kuvio na bhakkhe / siA na bhiMdija va sattiaggaM, na Avi mukkho guruhIlaNAe // 9 // AyariapAyA puNa appasannA, abohiAsAyaNa natthi mukkho / tamhA aNAbAhasuhAbhikaMkhI, guruppasAbhoramA // 10 // kiM ca - 'je Avitti sUtraM, ye cApi kecana dravyasAdhavo'gambhIrAH kimityAha - ' manda iti guruM viditvA' kSayopazamavaicitryAttatrayuktatyAlocanA'samarthaH satprajJAvikala iti khamAcArya jJAtvA / tathA kAraNAantarasthApitamaprAptavayasaM 'Daharo'yam' aprAptavayAH khalvayaM, tathA 'alpazruta' ityanadhItAgama iti vijJAya, kimityAha - 'hIlayanti' sUyayA'sUyayA vA khiMsayanti, sUyayA atiprajJastvaM vayovRddho bahuzruta iti, asU 9 vinaya samAdhya dhyayanam 1 uddezaH // 243 // Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S yayA tu mandaprajJastvamityAcabhidadhati, 'mithyAtvaM pratipadyamAnA' iti guruna hIlanIya iti tattvamanyathA'vagacchantaH kurvanti 'AzAtanA' laghutApAdanarUpAM'te' dravyasAdhavaH 'gurUNAm AcAryANAM, tatsthApanAyA abahumAnena ekagurvAzAtanAyAM sarveSAmAzAtaneti bahuvacanam , athavA kurvanti 'AzAtanAM' khasamyagdarzanAdibhAvApahAsarUpAMte gurUNAM saMbandhinI, tannimittatvAditi suutraarthH||2|| atona kAryA hIlaneti, Aha ca-pagaI'tti sUtraM, 'prakRtyA' svabhAvena karmavaicitryAt 'mandA api sadbuddhirahitA api bhavanti 'eke kecana vayovRddhA api tathA 'DaharA api ca' apariNatA api ca vayasA'nye'mandA bhavantIti vAkyazeSaH, kiMviziSTA ityAha-ye ca 'zrutabuDyupapetAH' tathA satprajJAvantaH zrutena buddhibhAvena vA, bhAvinI vRttimAzrityAlpazrutA iti, sarvathA 'AcAravanto jJAnAdyAcArasamanvitAH 'guNasusthitAtmAno' guNeSu-saMgraho pagrahAdiSu suSTu-bhAvasAraM sthita AtmA yeSAM te tathAvidhA na hIlanIyAH, ye 'hIlitAH' khiMsitAH 'zisUkhIva' agnirivendhanasaMghAtaM 'bhasmasAtkuyuH jJAnAdiguNasaMghAtamapanayeyuriti suutraarthH||3|| vizeSeNa Daha rahIlanAdoSamAha-'je Avitti sUtraM, yazcApi kazcidajJo 'nAgaM sarpa Dahara iti' bAla iti 'jJAtvA' vijJAya 'AzAtayati' kiliJcAdinA kadarthayati 'sa' kadarthyamAno nAgaH 'se' tasya kadarthakasya 'ahitAya bhavati' bhakSaNena prANanAzAya bhavati, eSa dRSTAnto'yamarthopanayaH-evamAcAryamapi kAraNato'pariNatameva sthA|pitaM hIlayan nirgacchati 'jAtipanthAna' dvIndriyAdijAtimArga 'mandaH' ajJaH, saMsAre paribhramatIti sUtrArthaH AMOSAMADHAN en Education in For Private Personal Use Only Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 244 // Jain Education // 4 // atraiva dRSTAntadASTantikayormahadantaramityetadAha - 'Asi'tti sUtraM, 'AzIviSazcApi' sarpo'pi paraM 'suruSTaH' sukruddhaH san kiM 'jIvitanAzAt' mRtyoH paraM kuryAt, na kiMcidapItyarthaH, AcAryapAdAH punaH 'aprasannA' hIlanayA'nanugraha pravRttAH, kiM kurvantItyAha - 'abodha' nimittahetutvena midhyAtvasaMhati, tadAzAtanayA mithyAtvabandhAt, yatazcaivamata AzAtanayA gurornAsti mokSa iti, abodhisaMtAnAnubandhenAnantasaM| sArikatvAditi sUtrArthaH // 5 // kiM ca- 'jo pAvagaM'ti sUtraM yaH 'pAvakam' agniM jvalitaM santam 'apakrA med' avaSTabhya tiSThati, 'AzIviSaM vApi hi' bhujaGgamaM vApi hi 'kopayet' roSaM grAhayet, yo vA viSaM khAdati 'jIvitArthI' jIvitukAmaH, 'eSopamA' apAyaprAptiM pratyetadupamAnam, AzAtanayA kRtayA gurUNAM saMbandhinyA tadvadapAyo bhavatIti sUtrArthaH // 6 // atra vizeSamAhU - 'siA hu'tti sUtraM, 'syAt' kadAcinmantrAdipratibandhAdasau 'pAvakaH' agniH 'na dahet' na bhasmasAtkuryAt, 'AzIviSo vA' bhujaGgo vA kupito 'na bhakSayet' na khAdayet, tathA 'syAt kadAcinmantrAdipratibandhAdeva viSaM 'hAlAhalam' atiraudraM 'na mArayet' na prANAMstyAjayet, evametatkadAcidbhavati na cApi mokSo 'guruhIlanayA' gurorAzAtanayA kRtayA bhavatIti sUtrArthaH // 7 // kiMca - 'jo pavvayaM'ti sUtraM yaH parvataM 'zirasA' uttamAGgena bhettumicchet, suptaM vA siMhaM giriguhAyAM pratibodhayet, yo vA dadAti 'zaktyagre' praharaNavizeSAgre prahAraM hastena, eSopamA''zAtanayA guruNAmiti pUrvavadeveti sUtrArthaH // 8 // atra vizeSamAha - 'siA hu'tti sUtraM, 'syAt' kadAcitkazcidvAsu 9 vinaya samAdhya dhyayanam 1 uddezaH / / 244 // w.jainelibrary.org Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education In | devAdiH prabhAvAtizayAcchirasA 'girimapi' parvatamapi bhindyAt, syAnmantrAdisAmarthyAtsiMhaH kupito na bhakSayet, syAddevatAnugrahAderna bhindyAdvA zaktyayaM prahAre datte'pi, evametatkadAcidbhavati na cApi mokSo 'guruhIlanayA' gurorAzAtanayA bhavatIti sUtrArthaH // 9 // evaM pAvakAdyAzAtanAyA gurvAzAtanA mahatItyatizayapradarzanArthamAha- 'Ayaria'tti sUtraM, AcAryapAdAH punaraprasannA ityAdi pUrvArdha pUrvavat, yasmAdevaM tasmAd 'anAbAdhasukhAbhikAGkSI' mokSasukhAbhilASI sAdhuH 'guruprasAdAbhimukhaH' AcAryAdiprasAda udyuktaH san 'rameta' varteta iti sUtrArthaH // 10 // jahAhiaggI jalaNaM nama'se, nANAhuImaMtapayAbhisittaM / evAyariaM uvaciTThaijjA, anaMtanANovagao'vi saMto // 11 // jassaMtie dhammapayAI sikkhe, tassaMtie veNaiyaM pauMje / sakkArae sirasA paMjalIo, kAyaggirA bho maNasA a niccaM // 12 // lajjA dayA saMjama baMbhaceraM, kallANabhAgissa visohiThANaM / je me gurU sayayamaNusAsayaMti, te'haM gurU sayayaM pUjayAmi // 13 // jahA nisaMte tavaNaccimAlI, pabhAsaI kevala bhArahaM tu / evAyario suasIlabuddhie, virAyaI suramajjhe va iMdo // 14 // jainelibrary.org Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH 9 vinayasamAdhyadhyayanam 1 uddezaH // 245 // jahA sasI komuijogajutto, nakkhattatArAgaNaparivuDappA / khe sohaI vimale abbhamukke, evaM gaNI sohai bhikkhumajjhe // 15 // mahAgarA AyariA mahesI, samAhijogesuasIlabuddhie / saMpAviukAme aNuttarAI, ArAhae tosai dhammakAmI // 16 // succANa mehAvi subhAsiAI, sussUsae Ayariappamatto |aaraahittaann guNe aNege, se pAvaI siddhimaNuttaraM ||17||ti bemi|vinnysmaahiie paDhamo uddeso samatto // 9-1 // kena prakAreNetyAha-'jahAhiaggitti sUtraM, yathA 'AhitAgni' kRtAvasathAdirbrAhmaNo 'jvalanam' agniM namasyati, kiMviziSTamityAha-nAnAhutimannapadAbhiSiktaM tatrAhatayo-ghRtaprakSepAdilakSaNA manapadAniagnaye vAhetyevamAdIni tairabhiSiktaM-dIkSAsaMskRtamityarthaH, 'evam agnimivAcAryam 'upatiSThet' vinayena seveta, kiMviziSTa ityAha-'anantajJAnopagato'pIti anantaM khaparaparyAyApekSayA vastu jJAyate yena tadanantajJAnaM tadupagato'pi san, kimaGga punaranya iti sUtrArthaH // 11 // etadeva spaSTayati-'jassa'tti sUtraM, 'yasyAntike' yasya samIpe 'dharmapadAni' dharmaphalAni siddhAntapadAni 'zikSeta' AdadyAt 'tasyAntike' tatsamIpe kimityAha-vainayikaM prayuJjIta' vinaya eva vainayikaM tatkuryAditi bhAvaH, kathamityAha-satkArayedabhyutthA // 245 // Join Education Intematonal For Private Personal Use Only Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1-86 nAdinA pUrvoktena 'zirasA' uttamAGgena 'prAJjaliH' prodgatAJjaliH san 'kAyena' dehena 'girA' vAcA mastakena vande ityAdirUpayA 'bho' iti ziSyAmantraNaM 'manasA ca' bhAvapratibandharUpeNa 'nityaM sadaiva satkArayet, na tu sUtragrahaNakAla eva, kuzalAnubandhavyavacchedaprasaGgAditi sUtrArthaH // 12 // evaM ca manasi kuryAdityAha'lajjA dayatti sUtraM, 'lajjA' apavAdabhayarUpA 'dayA' anukampA 'saMyamaH' pRthivyAdijIvaviSayaH 'brahmacarya' vizuddhatapo'nuSThAnam, etallajjAdi vipakSavyAvRttyA kuzalapakSapravartakatvena kalyANabhAgino jIvasya 'vizodhisthAnaM karmamalApanayanasthAnaM vartate, anena ye mAM 'gurava' AcAryAH 'satatam' anavaratam 'anuzAsayanti' kalyANayogyatAM nayanti tAnahamevaMbhUtAn gurUna satataM pUjayAmi, na tebhyo'nyaH pUjAha iti sUtrArthaH // 13 // ittazcaite pUjyA ityAha-jaha'tti sUtraM, yathA nizAnte' rAtryavasAne divasa ityarthaH, tapan 'arciAlI' sUryaH 'prabhAsayati' udyotayati kevalaM' saMpUrNa 'bhArata' bharatakSetraM, tuzabdAdanyaca krameNa evam-arciAlIvAcAryaH 'zrutena' Agamena 'zIlena' paradrohaviratirUpeNa 'buddhyA ca' svAbhAvikyA yuktaH san prakAzayati jIvAdibhAvAniti / evaM ca vartamAnaH susAdhubhiH parivRto virAjate 'suramadhya iva' sAmAnikAdimadhyagata iva indra iti suutraarthH||14|| kiMca-'jaha'tti sUtraM, yathA 'zazI' candraH'kaumudIyogayuktaH' kArtikapaurNamAsyAmudita i. tyarthaH, sa eva vizeSyate-'nakSatratArAgaNaparivRtAtmA' nakSatrAdibhiryukta iti bhAvaH, 'kheM' AkAze zobhate, kiMviziSTe khe?-'vimale'bhramukte' abhramuktamevAtyantaM vimalaM (tat) bhavatIti khyApanArthametat , evaM candra iva 'gaNI' Jain Education I T For Private & Personel Use Only H djainelibrary.org Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA hAri-vRttiH 9vinayasamAdhyadhyayanam 2 uddeza: // 246 // (tat) AcAryaH zobhate bhikSumadhye sAdhumadhye, ato'yaM mahattvAtpUjya iti suutraarthH||15|| kiMca-'mahAga'tti sUtra, mahAkarA jJAnAdibhAvaratnApekSayA AcAryA 'mahaiSiNoM mokSaiSiNaH, kathaM mahaiSiNa ityAha-'samAdhiyogazrutazIlabuddhibhiH' samAdhiyogaiH-dhyAnavizeSaiH zrutena-dvAdazAGgAbhyAsena zIlena-paradrohaviratirUpeNa buddhyA ca autpattikyAdirUpayA, anye tu vyAcakSate-samAdhiyogazrutazIlavuddhInAM mahAkarA iti / tAnebhUtAnAcAryAn saMprAptukAmo'nuttarANi jJAnAdIni ArAdhayedvinayakaraNena, na sakRdeva, api tu 'toSayeda' asakRtkaraNena toSaM grAhayet dharmakAmo-nirjarAtha, na tu jJAnAdiphalApekSayA'pIti sUtrArthaH ||16||'socaann'tti sUtraM, zrutvA medhAvI subhASitAni gurvArAdhanaphalAbhidhAyIni, kimityAha-zuzrUSayedAcAryAn 'apramatto nidrAdirahitastadAjJAM kurvItetyarthaH, ya evaM guruzuzrUSAparaHsa ArAdhya 'guNAn' anekAn jJAnAdIn prApnoti siddhimanuttarAM, muktimityarthaH, anantaraM sukulAdiparamparayA vA / bravImIti pUrvavadayaM sUtrArthaH // 17 // iti zrIdazavaikAlikaTIkAyAM zrIharibhadrasUriviracitAyAM navamAdhyayane prathama uddezakaH // 1 // // 246 // atha dvitIya uddeshH| mUlAu khaMdhappabhavo dumassa, khaMdhAu pacchA samuviMti sAhA / sAhappasAhA viruhaMti Jain Educaton In For Private & Personel Use Only R ainelibrary.org Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza0 42 Jain Education Int pattA, tao si puSkaM ca phalaM raso a // 1 // evaM dhammassa viNao, mUlaM paramo se mukkho / jeNa kittiM suaM sigdhaM, nIsesaM cAbhigacchai // 2 // vinayAdhikAravAneva dvitIya ucyate, tatredamAdimaM sUtraM - 'mUlAu' ityAdi, asya vyAkhyA- 'mUlAdU' A diprabandhAt 'skandhaprabhavaH' sthuDotpAdaH, kasyetyAha- drumasya' vRkSasya / 'tataH' skandhAt sakAzAt 'pazcAt' tadanu 'samupayAnti' AtmAnaM prAmuvantyutpadyanta ityarthaH, kAstA ityAha- 'zAkhA' tadbhujAkalpAH / tathA 'zA khAbhya' uktalakSaNAbhyaH prazAkhAstadaMzabhUtA 'virohanti' jAyante, tathA tebhyo'pi 'patrANi' parNAni virohanti / 'tata' tadanantaraM 'se' tasya drumasya puSpaM ca phalaM ca rasazca phalagata evaite krameNa bhavantIti sUtrArthaH // 1 // evaM dRSTAntamabhidhAya dAntikayojanAmAha - ' evaM'ti sUtraM, 'evaM' drumamUlavat dharmasya paramakalpavRkSasya vinayo 'mUlam' AdiprabandharUpaM 'parama' ityagro rasaH 'se' tasya phalarasavanmokSaH, skandhAdikalpAni tu | devalokagamanasukulAgamanAdIni, ato vinayaH kartavyaH, kiMviziSTa ityAha- 'yena' vinayena 'kItti' sarvatra zubhapravAdarUpAM tathA 'zrutam' aGgapraviSTAdi 'lA' prazaMsAspadabhUtaM 'niHzeSaM' saMpUrNam 'adhigacchati' prA motIti // 2 // je a caMDe mie thaddhe, duvvAI niyaDI saDhe / vujjhai se aviNIappA, kaTuM soagayaM jainelibrary.org Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 247 // Jain Education 44% jahA // 3 // viNayaMpi jo uvAeNaM, coio kuppaI naro / divvaM so sirimijjatiM, daMDe paDiseha // 4 // avinayavato doSamAha - 'je a'tti sUtraM yaH 'caNDo' roSaNo 'mRgaH' ajJaH hitamapyukto ruSyati tathA 'stabdho' jAtyAdimadonmattaH 'durvAg' apriyavaktA 'nikRtimAna' mAyopetaH 'zaThaH' saMyamayogeSvanAdRtaH, ebhyo doSebhyo vinayaM na karoti yaH udyate'sau pApaH saMsArasrotasA 'avinItAtmA' sakalakalyANaikanibandhanavi| nayavirahitaH / kimivetyAha- kASThaM 'srotogataM' nadyAdivahanIpatitaM yathA tadvaditi sUtrArthaH // 3 // kiM ca'viNayaMpI'ti sUtraM, 'vinayam' uktalakSaNaM yaH 'upAyenApi' ekAnta mRdubhaNanAdilakSaNenApi apizabdasya vyavahitaH saMbandhaH 'codita' uktaH 'kupyati' ruSyati naraH / atra nidarzanamAha - 'divyAm' amAnuSIm 'asau' naraH zriyaM' lakSmIm 'AgacchantIm' Atmano bhavantIM 'daNDena' kASThamayena 'pratiSedhayati' nivArayati / eta duktaM bhavati - vinayaH saMpado nimittaM, tatra skhalitaM yadi kazcicodayati sa guNastatrApi roSakaraNena vastutaH saMpado niSedhaH, udAharaNaM cAtra dazArAdayaH kurUpAgatazrIprArthanApraNayabhaGgakAriNastadrahitAstadabhaGgakArI ca tadyuktaH kRSNa iti sUtrArthaH // 4 // taheva aviNIappA, uvavajjhA hayA gayA / dIsaMti duhamehaMtA, AbhiogamuvaTTiA 19 vinaya samAdhya dhyayanam 2 uddezaH // 247 // Jainelibrary.org Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 5 // taheva suviNIappA, uvavajjhA hayA gayA / dIsaMti suhamehaMtA, iDi pattA mahAyasA // 6 // avinayadoSopadarzanArthamevAha-taheva'tti sUtraM, 'tathaiveti tathavaite 'avinItAtmAno' vinayarahitA anAtmajJAH, upavAhyAnAM-rAjAdivallabhAnAmate karmakarA ityaupavAhyAH 'hayA' azvAH 'gajA' hastinaH, uplkssnnmetnmhisskaadiinaamiti|ete kimityAha-dRzyante' upalabhyanta eva mandurAdau avinayadoSeNa ubhayalokavarttinA yavasAdivoDhAraH 'duHkhaM' saMklezalakSaNam 'edhayantaH' anekArthatvAdanubhavantaH 'AbhiyogyaM karmakarabhAvam 'upasthitAH' prAptA iti sUtrArthaH // 5 // eteSveva vinayaguNamAha-taheva'tti sUtraM, 'tathaiveti tathaivaite 'suvinItAtmAno' vinayavanta AtmajJA aupavAhyA rAjAdInAM hyA gajA iti pUrvavat / ete kimityAha 'dRzyante upalabhyanta eva sukham-AhlAdalakSaNam 'edhamAnA' anubhavantaH 'zuddhiM prAptA' iti viziSTabhUSahoNAlayabhojanAdibhAvataH prApta yo 'mahAyazaso' vikhyAtasadguNA iti sUtrArthaH // 6 // taheva aviNIappA, logaMmi naranArio / dIsaMti duhamehatA, chAyA vigaliteMdiA // 7 // daMDasatthAparijunnA, asabbhavayaNehi a| kaluNAvivannacchaMdA, khuppi Jain Education in For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 248 // 9vinayasamAdhyadhyayanam 2 uddeza: ARRASSASAS vAsAiparigayA // 8 // taheva suviNIappA, logaMsi naranArio / dIsaMti suhamehaMtA, iDhei pattA mahAyasA // 9 // etadeva vinayAvinayaphalaM manuSyAnadhikRtyAha-taheva'tti sUtraM, 'tathaiva' tiryazca iva avinItAtmAna iti puurvvt| 'loke' asminmanuSyaloke, naranArya iti prakaTAthai dRzyante duHkhamedhamAnA iti pUrvavat 'chArA(tA.) kasa ghAtavraNAGkitazarIrAH 'vigalitendriyA' apanItanAsikAdIndriyAH pAradArikAdaya iti sUtrArthaH // 7 // tathA 'daMDa'tti sUtraM, daNDA-vetradaNDAdayaH zastrANi-khagAdIni tAbhyAM parijIrNAH-samantato durbalabhAvamApAditAH tathA 'asabhyavacanaizca' kharakarkazAdibhiH parijIrNAH, ta evaMbhUtAH satAM karuNAhetutvAkaruNA-dInA vyApannacchandasaH-parAyattatayA apetakhAbhiprAyAH, kSudhA-bubhukSayA pipAsayA-tRSA parigatA-vyApsA annAdinirodhastokadAnAbhyAmiti / evamiha loke prAgavinayopAttakarmAnubhAvata evaMbhUtAH paraloke tu kuzalApravRtteduHkhitatarA vijJeyA iti sUtrArthaH // 8 // vinayaphalamAha-'taheva'tti sUtraM, 'tathaiva vinItatiryaJca iva suvinItAtmAno loke'sminnaranArya iti pUrvavat / dRzyante sukhamedhamAnAH zuddhi prAptA mahAyazasa iti pUrvavadeva, navaraM khArAdhitanRpagurujanA ubhayalokasAphalyakAriNa eta iti sUtrArthaH // 9 // taheva aviNIappA, devA jakkhA a gujjhagA / dIsaMti duhamehaMtA, Abhiogamuva RASHISHRA // 248 // Jain Education For Private Personel Use Only hainelibrary.org Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TriA // 10 // taheva suviNIappA, devA jakkhA a gujjhagA / dIsaMti suhamehaMtA, iDiM pattA mahAyasA // 11 // etadeva vinayAvinayaphalaM devAnadhikRtyAha-'taheva'tti sUtraM, 'tathaiva' yathA naranAryaH "avinItAtmAno' bhavAntare'kRtavinayAH 'devA' vaimAnikA jyotiSkA 'yakSAzca vyantarAzca 'guhyakA' bhavanavAsinaH, ta ete dRzyante AgamabhAvacakSuSA duHkhamedhamAnAH parAjJAkaraNaparavRddhidarzanAdinA, AbhiyogyamupasthitA:-abhiyogaH-AjJApradAnalakSaNo'syAstItyabhiyogI tadbhAva AbhiyogyaM karmakarabhAvamityarthaH upasthitA:-prAptA iti, suutraarthH||10|| vinayaphalamAha-tahevatti sUtraM, 'tathaiveti pUrvavat, 'suvinItAtmAnoM' janmAntarakRtavi nayA niraticAradhArAdhakA ityarthaH, devA yakSAzca guhyakA iti pUrvavadeva, dRzyante sukhamedhamAnA ahaMkalyAhaiNAdiSu 'RddhiM prAptA' iti devAdhipAdiprAptarddhayo 'mahAyazasoM' vikhyAtasadguNA iti sUtrArthaH // 11 // je AyariauvajjhAyANaM, sussUsAvayaNaMkarA / tesiM sikkhA pavaTuMti, jalasittA iva pAyavA // 12 // appaNaTA paraTA vA. sippA uNiANi a| gihiNo uvabhogaTA. ihalogassa kAraNA // 13 // jeNaM baMdhaM vahaM ghoraM, pariAvaM ca dAruNaM / sikkhamANA Jain Education Inte For Private Personel Use Only Mainelibrary.org Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 249 // 9 vinayaniacchaMti, juttA te laliiMdiA // 14 // te'vi taM guruM pUaMti, tassa sippassa samAdhyakAraNA / sakAraMti namasaMti, tuTThA nidesavattiNo // 15 // kiM puNaM je suaggAhI, dhyayanam aNaMtahiakAmae / AyariA jaM vae bhikkhU, tamhA taM nAivattae // 16 // 2 uddezaH evaM nArakApohena vyavahArato yeSu sukhaduHkhasaMbhavasteSu vinayAvinayaphalamuktam , adhunA vizeSato loko-13 ttaravinayaphalamAha-'je Ayaritti sUtraM, ya AcAryopAdhyAyayoH-pratItayoH 'zuzrUSAvacanakarA' pUjApadhAnavacanakaraNazIlAsteSAM puNyabhAjAM 'zikSA' grahaNAsevanAlakSaNA bhAvArtharUpAH 'pravarddhante' vRddhimupayAnti, dRSTAntamAha-jalasiktA iva 'pAdapA' vRkSA iti sUtrArthaH // 12 // etaca manasyAdhAya vinayaH kAyeM ityAha'AtmArtham' Atmanimittamanena me jIvikA bhaviSyatIti, evaM 'parArtha vA' paranimittaM vA putramahametabAhayiSyAmItyevaM zilpAni kumbhakArakriyAdIni 'naipuNyAni ca' AlekhyAdikalAlakSaNAni 'gRhiNaH' asaMyatA 'upabhogArtham' annapAnAdibhogAya, zikSanta iti vAkyazeSaH 'ihalokasya kAraNam' ihalokanimittamiti sUtrArthaH // 13 ||'yen' zilpAdinA zikSyamANena 'bandhaM' nigaDAdibhiH 'vadhaM kaSAdibhiH 'ghoraM raudraM paritApaM ca 'dAruNam etajanitamaniSTaM nirbharsanAdivacanajanitaM ca zikSamANA guroH sakAzAt 'niya- R // 249 // cchanti' prAmuvanti 'yuktA' iti niyuktAH zilpAdigrahaNe te 'lalitendriyA' garbhezvarA rAjaputrAdaya iti da en Education in For Private Personal Use Only Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suutraarthH||14|| te'pItvaraM zilpAdi zikSamANAstaM guruM bandhAdikArakamapi pUjayanti sAmAnyato madhuravacanAbhinandanena tasya zilpasyetvarasya kAraNAt, tannimittatvAditi bhAvaH, tathA 'satkArayanti' vastrAdinA 'namasyanti' aJjalipragrahAdinA / tuSTA ityamuta idamavApyata iti hRSTA 'nirdezavartina' AjJAkAriNa iti suutraarthH|| 15 // yadi tAvadete'pi taM guruM pUjayanti ata:-'kiM' sUtraM, kiM punaryaH sAdhuH 'zrutagrAhI' paramapuruSapraNItAgamagrahaNAbhilASI "anantahitakAmukaH' mokSaM yaH kAmayata ityabhiprAyaH, tena tu sutarAM guravaH pUjanIyA iti, yatazcaivamAcAryA yadbadanti kimapi tathA tathA'nekaprakAraM 'bhikSuH' sAdhustasmAttadAcAryavacanaM nAtivarteta, yuktatvAtsarvameva saMpAdayediti suutraarthH||16|| nIaM sijaM gaIM ThANaM, nIaM ca AsaNANi a / nIaM ca pAe vaMdijjA, nIaM kujA a aMjaliM // 17 // saMghaTTaittA kAeNaM, tahA uvahiNAmavi / khameha avarAhaM me, vaija na puNutti a|| 18 // duggao vA paoeNaM, coio vahaI rahaM / evaM dubuddhi kiccANaM, vutto vutto pakuvaI // 19 // "AlavaMte lavaMte vA, na nisijjAi paDissuNe / muttUNa AsaNaM dhIro, sussUsAe paDissuNe // " kAlaM chaMdovayAraM ca, paDilehittA Na heuhiM / teNa teNa uvAeNaM, taM taM saMpaDivAyae // 20 // PROGRACCSCAR 5.5-5-15454555555 RICA Jain Education For Private Personal use only Mainelibrary.org Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 vinayasamAdhyadhyayanam 2 uddeza: dazavaikA0 vinayopAyamAha-nIcAM zayyAM' saMstArakalakSaNAmAcAryazayyAyAH sakAzAtkuryAditi yogaH, evaM nIcAM hAri-vRttiHgatiM AcAryagateH, tatpRSThato nAtidUreNa nAtidrutaM yAyAdityarthaH, evaM nIcaM sthAnamAcAryasthAnAt, yatrAcArya Aste tasmAnnIcatare sthAne sthAtavyamiti bhAvaH / tathA 'nIcAni' laghutarANi kadAcitkAraNajAte 'aas1250|| nAni' pIThakAni tasminnupaviSTe tadanujJAtaH seveta, nAnyathA, tathA 'nIca' ca samyagavanatottamAGgaH san pAdAvAcAryasatkau vandeta, nAvajJayA, tathA kacitpraznAdau 'nIca' namrakAyaM 'kuryAt' saMpAdayecAJjaliM, na tu sthANuvatstabdha eveti sUtrArthaH // 17 // evaM kAyavinayamabhidhAya vAgvinayamAha-'saMghaTTiya' spRSTvA 'kAyena' dehena kathaMcittathAvidhapradezopaviSTamAcArya tathA 'upadhinApi' kalpAdinA kathaMcitsaMghaTya mithyAduSkRtapuraHsaramabhivandya 'kSamakha' sahakha 'aparAdha' doSaM me mandabhAgyasyaivaM 'vadedU' brUyAt 'na punariti ca' nAhamenaM bhuuyH| kariSyAmIti sUtrArthaH // 18 // etaca buddhimAn khayameva karoti, tadanyastu kathamityAha-"durgauriva' galibalIvaIvat 'pratodena' ArAdaNDalakSaNena 'codito' viddhaH san 'vahati' nayati kApi rathaM pratItam, 'evaM' dugauriva 'durbuddhiH' ahitAvahabuddhiH ziSyaH 'kRtyAnAm AcAryAdInAM 'kRtyAni vA' tadabhirucitakAryANi: 'ukta uktaH' punaH punarabhihita ityarthaH, 'prakaroti' niSpAdayati prayute ceti sUtrArthaH // 19 // evaM ca kRtAnyamUni na zobhanAnItyataH(Aha)-'kAla' zaradAdilakSaNaM, 'chandaH tadicchArUpam 'upacAram' ArAdhanAprakAraM, cazabdAdezAdiparigrahaH, etat 'pratyupekSya' jJAtvA 'hetubhiH' yathAnurUpaiH kAraNaiH kimityAha-tena tenopAyena // 25 // Jan Education For Private Personal use only Sinelibrary.org Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gRhasthAvarjanAdinA 'tattat pittaharAdirUpamazanAdi saMpratipAdayet , yathA kAle zaradAdau pittaharAdibhojanaM pravAtanivAtAdirUpA zayyA icchAnulomaM vA yadyasya hitaM rocate ca ArAdhanAprakAro'nulomaM bhASaNaM hai granthAbhyAsavaiyAvRttyakaraNAdi deze anUpadezAdyucitaM niSThIvanAdibhirhetubhiH zleSmAdyAdhikyaM vijJAya taducitaM saMpAdayediti sUtrArthaH // 20 // vivattI aviNIassa, saMpattI viNiassa ya / jasseyaM duhao nAyaM, sikkhaM se abhigacchai // 21 // je Avi caMDe maiiDDigArave, pisuNe nare sAhasahINapesaNe / adiTThadhamme viNae akovie, asaMvibhAgI na hu tassa mukkho // 22 // niddesavittI puNa je gurUNaM, suatthadhammA viNayaMmi koviA / tarittu te oghamiNaM duruttaraM, khavittu kammaM gaimuttamaM gaya // 23 // tti bemi // viNayasamAhiajjhayaNe bIo uddeso samatto // 2 // kiMca-vipattiravinItasya jJAnAdiguNAnAM saMprAptirvinItasya ca jJAnAdiguNAnAmeva, 'yasyaitat jJAnAdiprAtyaprAptidvayam 'ubhayataH' ubhayAbhyAM vinayAvinayAbhyAM sakAzAt bhavatItyevaM 'jJAtam' upAdeyaM caitaditi 56SASAHARSAKS Jain Education Interik For Private & Personel Use Only Plainelibrary.org Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Catara hAri-vRttiH // 251 // Jain Education Intermand bhavati 'zikSA' grahaNAsevanArUpAm 'asau' itthaMbhUtaH adhigacchati - prApnoti, bhAvata upAdeyaparijJAnAditi sUtrArthaH // 21 // etadeva dRDhayannavinItaphalamAha - pazcApi 'caNDa' pravrajito'pi roSaNa: 'RddhigauravamatiH' Rdvigaurave abhiniviSTaH 'pizunaH' pRSThimAMsakhAdakaH 'naro' naravyaJjano na bhAvanaraH 'sAhasikaH' akRtyakaraNaparaH 'hInapreSaNa:' hInagurvAjJApara: 'adRSTadharmA' samyaganupalabdhazrutAdidharmA 'vinaye'kovido' vinayaviSaye'pa|NDitaH 'asaMvibhAgI' yatra vacana lAbhe na saMvibhAgavAn / ya itthaMbhUto'ghamo naiva tasya mokSaH, samyagdRSTecAritravata itthaMvidhasaMklezAbhAvAditisUtrArthaH // 22 // vinayaphalAbhidhAnenopasaMharannAha - nirdeza - AjJA tadvarttinaH punarye 'gurUNAm' AcAryAdInAM 'zrutArthadharmA' iti prAkRtazailyA zrutadharmArthA gItArthA ityarthaH, vinaye karttavye kovidA-vipazcito ya itthaMbhUtAstIrtvA te mahAsattvA 'oghamenaM' pratyakSopalabhyamAnaM saMsArasamudraM duruttAraM tIcaiva tIrtvA caramabhavaM kevalitvaM ca prApyeti bhAvaH, tataH kSapayitvA karma niravazeSaM bhavopagrAhisaMjJitaM gatimuttamAM siddhyAkhyAM 'gatAH' prAptAH / iti bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH // 23 // // iti vinayasamAdhau vyAkhyAto dvitIya uddezaH // 2 // 1 jaM ca pesagaM AyariehiM diSNaM taM desakAlAdIhiM hINaM karei. 9 vinaya samAdhyadhyayanam 2 uddezaH // 251 // Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha tRtIya uddeshH| AyariaM aggimivAhiaggI, sussUsamANo paDijAgarijA / AloiaM iMgiameva naccA, jo chaMdamArAhayaI sa pujo // 1 // AyAramaTThA viNayaM pauMje, sussUsamANo parigijjha vakaM / jahovai8 abhikaMkhamANo, guruM tu nAsAyayaI sa pujo // 2 // rAyaNiesu viNayaM pauMje, DaharA'vi a je pariAyajiTTA / nIattaNe vaTTai saccavAI, uvAyavaM vakkakare sa pujjo // 3 // annAyauMchaM caraI visuddhaM, javaNaTTayA samuANaM ca niccaM / ala aM no paridevaijjA, laDuM na vikatthaI sa pujjo // 4 // saMthArasijAsaNabhattapANe, appicchayA ailAbhe'vi sNte| jo evamappANabhitosaijA, saMtosapAhanarae sa pujjo // 5 // sakA saheDaM AsAi kaMTayA, aomayA ucchahayA nareNaM / aNAsae jo u sahija kaMTae, vaImae kannasare sa pujo // 6 // muhuttadukkhA u ha Jain Education Intain For Private & Personel Use Only Twainelibrary.org Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 252 // Jain Education In vaMti kaMTayA, aomayA te'vi tao suuddharA / vAyAduruttANi duruddharANi, verANubaMNi mahabhANi // 7 // sAmprataM tRtIya Arabhyate, iha ca vinItaH pUjya ityupadarzayannAha - 'AcArya' sUtrArthapradaM tatsthAnIyaM vA'nyaM jyeSThArya, kimityAha - 'agnimiva' tejaskAyamiva 'AhitAgniH' brAhmaNa: 'zuzrUSamANaH' samyaksevamAnaH 'pratijAgRyAt' tattatkRtya saMpAdanenopacaret / Aha-yathA''hitAgnirityAdinA prANidamuktameva, satyaM, kiM tu tadAcAryamevAGgIkRtya idaM tu ratnAdhikAdikamapyadhikRtyocyate, vakSyati ca - 'rAyaNIesa viNaya mityAdi, | pratijAgaraNopAyamAha - 'AlokitaM' nirIkSitam 'iGgitameva ca' anyathAvRttilakSaNaM 'jJAtvA' vijJAyAcAyayaM 'yaH' sAdhuH 'chandaH' abhiprAyamArAdhayati / yathA zIte patati prAvaraNAvalokane tadAnayane, iGgite vA niSThIvanAdilakSaNe zuNThyAdyAnayanena 'sa pUjyaH sa itthaMbhUtaH sAdhuH pUjArhaH, kalyANabhAgiti sUtrArthaH // 1 // prakrAntAdhikAra evAha - 'AcArArtha' jJAnAdyAcAranimittaM 'vinayam' uktalakSaNaM 'prayuGkte' karoti yaH 'zuzrU pan zrotumicchan, kimayaM vakSyatItyevam / tadanu tenokte sati parigRhya vAkyam AcAryayaM tatazca 'yathopadiSTaM yathoktameva abhikAGkSan, mAyArahitaH zraddhayA karttumicchan vinayaM prayuGkte, ato'nyathAkaraNena 'guruM vi'ti AcAryameva 'nAzAtayati' na hIlayati yaH sa pUjya iti sUtrArthaH // 2 // kiM ca - 'ratnAdhikeSu' jJAnA 9 vinaya samAdhyadhyayanam 3 uddezaH / / 252 // ainelibrary.org Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza0 43 Jain Education Int dibhAvaratnAbhyucchriteSu 'vinaya' yathocitaM 'prayuGkte' karoti, tathA DaharA api ca ye vayaH zrutAbhyAM 'paryAyajyeSThA:' cirapravrajitAsteSu vinayaM prayuGkte, evaM ca yo 'nIcatve' guNAdhikAn prati nIcabhAve varttate 'satyavAdI' aviruddhavaktA tathA 'avapAtavAn' vandanazIlo nikaTavartI vA evaM ca yo 'vAkyakaro' gurunirdezakaraNazIlaH sa pUjya iti sUtrArthaH // 3 // kiM ca- 'ajJAtoJcha' paricayAkaraNenAjJAtaH san bhAvoJchaM gRhasthoddharitAdi 'carati' aTitvA''nItaM bhuGkte, na tu jJAtastadbahumatamiti, etadapi 'vizuddham' udgamAdidoSarahitaM na tadviparItam, etadapi 'yApanArtha saMyamabharodvAhizarIrapAlanAya nAnyathA 'samudAnaM ca' ucitabhikSAlabdhaM ca 'nityaM' sarvakAlaM na tUJchamapyekatraiva bahulabdhaM kAdAcitkaM vA, evaMbhUtamapi vibhAgataH 'alabdhvA' anAsAtha 'na pari devayet' na khedaM yAyAt, yathA- mandabhAgyo'hamazobhano vA'yaM deza iti, evaM vibhAgatazca 'labdhvA' prApyo citaM 'na vikatthate' na zlAghAM karoti- sapuNyo'haM zobhano vA'yaM deza ityevaM sa pUjya iti sUtrArthaH // 4 // kiM ca saMstArakazayyAsanabhaktapAnAni pratItAnyeva, eteSu 'alpecchatA' amUccheyA paribhogo'tiriktAgrahaNaM vA atilAbhe'pi sati saMstArakAdInAM gRhasthebhyaH sakAzAt ya evamAtmAnam 'abhitoSayati' yena vA tena vA yApayati 'saMtoSaprAdhAnyarataH' saMtoSa eva pradhAnabhAve saktaH sa pUjya iti sUtrArthaH // 5 // indriyasamAdhidvAreNa pUjyatAmAha-zakyAH soDhum ' Azayeti idaM me bhaviSyatIti pratyAzayA, ka ityAha- kaNTakA 'ayomayA' lohAtmakAH 'utsahatA nareNa' arthodyamavatetyarthaH tathA ca kurvanti kecidayomayakaNTakAstaraNazaya ainelibrary.org Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazakA0 hAri-vRttiH // 253 // Jain Education In namapyarthalipsayA, na tu vAkkaNTakAH zakyA ityevaM vyavasthite 'anAzayA' phalapratyAzayA nirIhaH san yastu saheta kaNTakAn 'vAGmayAn' kharAdivAgAtmakAn 'karNasarAna' karNagAminaH sa pUjya iti sUtrArthaH // 6 // etadeva spaSTayati- 'muhUrttaduHkhA' alpakAladuHkhA bhavanti kaMTakA ayomayAH, vedhakAla eva prAyo duHkhabhAvAt te'pi 'tataH' kAyAt 'sUddharAH' sukhenaivodriyante vraNaparikarma ca kriyate, vAgduruktAni punaH 'duruddharANi' duHkhenodriyante manolakSavedhanAd 'vairAnubandhIni' tathAzravaNapradveSAdineha paratra ca vairAnubandhIni bhavanti, ata eva mahAbhayAni, kugatipAtAdimahAbhayahetutvAditi sUtrArthaH // 7 // samAvayaMtA vayaNAbhighAyA, kannaMgayAM dummaNiaM jaNaMti / dhammutti kiccA paramaggasUre, jiiMdie jo sahaI sa pujjo // 8 // avaNNavAyaM ca parammuhassa, paccakkhao paDiNIaM ca bhAsaM / ohAraNiM appiakAriNi ca, bhAsaM na bhAsija sayAsa pujo // 9 // alolue akuhae amAI, apisuNe Avi adINavittI / no bhAvae no'via bhAviappA, akouhalle a sayA sa pujjo // 10 // guNehi sAhU aguNehi sAhU, gahAhi sAhU guNa sAhU / viANiA appagamappaeNaM, jo rAgadosehiM samo : 9 vinaya samAdhya dhyayanam 3 uddezaH // 253 // ainelibrary.org Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa pujo // 11 // taheva DaharaM ca mahallagaM vA, itthI pumaM pavvaiaM gihiM vA / no hIlae no'vi a khisaijjA, thaMbhaM ca kohaM ca cae sa pujjo // 12 // je mANiA sayayaM mANayaMti, jatteNa kannaM va nivesayaMti / te mANae mANarihe tavassI, jiiMdie saccarae sa pujjo // 13 // tesiM gurUNaM guNasAyarANaM, succANa mehAvi subhAsiAiM / care muNI paMcarae tigutto, caukkasAyAvagae sa pujo // 14 // gurumiha sayayaM paDiaria muNI, jiNamayaniuNe abhigamakusale / dhuNia rayamalaM purekaDaM, bhAsuramaulaM gaI vai // 15 // tti bemi // viNayasamAhIe taio uddeso samatto // 3 // kiM ca-'samApatanta' ekIbhAvenAbhimukhaM patantaH, ka ityAha-vacanAbhighAtAH' kharAdivacanaprahArAH kaNagatAH santaH prAyo'nAdibhavAbhyAsAt 'daurmanasyaM dRSTamanobhAvaM janayanti, prANinAmevaMbhUtAna vacanAbhighAtAn dharma itikRtvA sAmAyikapariNAmApanno na tvazatyAdinA 'paramAgrazUroMdAnasaMgrAmazUrApekSayA pradhAnaH |zUro jitendriyaH san yaH sahate na tu tairvikAramupadarzayati sa pUjya iti sUtrArthaH // 8 // tathA-"avarNadUvAdaM ca' azlAghAvAdaM ca 'parAmukhasya' pRSThata ityarthaH 'pratyakSataca' pratyakSasya ca 'pratyanIkAm' apakAriNI cau Join Education in For Private Personal use only Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH / / 254 / / Jain Education Inf rastvamityAdirUpAM bhASAM tathA 'avadhAriNIm' azobhana evAyamityAdirUpAm 'apriyakAriNIM ca' zrotumRtanivedanAdirUpAM 'bhASA' vAcaM 'na bhASeta sadA' yaH kadAcidapi naiva brUyAtsa pUjya iti sUtrArthaH // 9 // tathA - 'alolupa' AhArAdiSyalubdhaH 'akuhaka' indrajAlAdikuhakarahitaH 'amAyI' kauTilyazUnyaH 'apizunazcApi' no chedabhedakartA 'adInavRtti:' AhArAyalA bhe'pi zuddhavRttiH ( granthAgram 6000 ) no bhAvayed akuzalabhAvanayA paraM yathA'mukapurato bhavatA'haM varNanIyaH 'nApi ca bhAvitAtmA' svayamanyapurataH khaguNavarNanApara: akautukaca sadA naTanarttakAdiSu yaH sa pUjya iti sUtrArthaH // 10 // kiMca - 'guNaiH' anantaroditairvinayAdibhiryuktaH sAdhurbhavati, tathA 'aguNaiH' uktaguNaviparItairasAdhuH, evaM sati gRhANa sAdhuguNAn muJcAsAdhuguNAniti zobhana upadezaH, evamadhikRtya prAkRtazailyA 'vijJApayati' vividhaM jJApayatyAtmAnamAtmanA yaH tathA 'rAgadveSayoH samaH' na rAgavAnna dveSavAniti sa pUjya iti sUtrArthaH // 11 // kiM ca - ' tathaive 'ti pUrvavat, DaharaM vA mahalakaM vA, vAzabdAnmadhyamaM vA, striyaM pumAMsamupalakSaNatvAnnapuMsakaM vA pravrajitaM gRhiNaM vA, vAzabdAdanyatIrthikaM vA 'na hIlayati nApi ca khiMsayati' tatra sUyayA asUyayA vA sakRduSTAbhi dhAnaM hIlanaM, tadevAsakRtkhisanamiti / hIlanakhisanayozca nimittabhUtaM 'stambhaM ca' mAnaM ca 'krodhaM ca' roSaM ca tyajati yaH sa pUjyo, nidAnatyAgena tattvataH kAryatyAgAditi sUtrArthaH // 12 // kiM ca-ye mAnitA abhyusthAnAdisatkArai: 'satatam' anavarataM ziSyAn 'mAnayanti zrutopadezaM prati codanAdibhiH, tathA 'yatnena ka 19 vinaya samAdhya dhyayanam 3 uddezaH // 254 // lainelibrary.org Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A nyAmiva nivezayanti' yathA mAtApitaraH kanyAM guNairvayasA ca saMvaya yogyabhartari sthApayanti evamAcAryAH ziSyaM sUtrArthavedinaM dRSTvA mahatyAcAryapade'pi sthApayanti / tAnevaMbhUtAn gurUnmAnayati yo'bhyutthAnAdinA 'mAnAn'i mAnayogyAna tapasvI san jitendriyaH satyarata iti, prAdhAnyakhyApanArtha vizeSaNadvayaM, sa pUjya iti suutraarthH||13|| teSAM 'gurUNAm' anantaroditAnAM 'guNasAgarANAM' guNasamudrANAM saMbandhIni zrutvA medhAvI 'subhASitAni' paralokopakArakANi 'carati Acarati 'muniH sAdhuH 'paJcarataH' paJcamahAvratasaktaH 'trigupto manogutyAdimAn 'catu:kaSAyApagata' ityapagatakrodhAdikaSAyo yaH sa pUjya iti suutraarthH||14||prstutphlaabhidhaanenopsNhrnnaah-gurum' AcAryAdirUpam iha manuSyaloke 'satatam anavarataM "paricarya vidhinA''rAdhya 'muniH' sAdhuH, kiMviziSTo munirityAha-'jinamatanipuNaH' Agame pravINaH 'abhigamakuzalo' lokamAghUrNakAdipratipattidakSaH, sa evaMbhUtaH vidhUya rajomalaM purAkRtaM, kSapayitvA'STaprakAra karmeti bhAvaH, kimityAha-bhAkharAM jJAnatejomayatvAt 'atulAm' ananyasadRzIM 'gatiM' siddhirUpAM 'bajatIti gacchati tadA janmAntareNa vA sukulaprajAtyAdinA prakAreNa / bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH // 15 // // iti vinayasamAdhau vyAkhyAtastRtIya uddezaH // 3 // RR455225% Jain Education For Private Personel Use Only Jainelibrary.org Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH 9 vinayasamAdhyadhyayanam 4 uddeza: // 255 // CAMERICARANG atha caturtha uddeshH| suaM me AusaM ! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu therehiM bhagavaMtehiM cattAri viNayasamAhiTThANA pannattA, kayare khalu te therehiM bhagavaMtehiM cattAri viNayasamAhiThANA pannattA ?, ime khalu te thairehiM bhagavaMtehiM cattAri viNayasamAhiTThANA pannattA, taMjahAviNayasamAhI suasamAhI tavasamAhI AyArasamAhI / viNae sue a tave, AyAre niccapaMDiA / abhirAmayaMti appANaM, je bhavaMti jiiMdiA // 1 // atha caturtha Arabhyate, tatra sAmAnyoktavinayavizeSopadarzanArthamidamAha-zrutaM mayA AyuSmaMstena bhagavatA evamAkhyAtamityetadyathA SaDjIvanikAyAM tathaiva draSTavyam, iha 'khalvi'ti iha kSetre pravacane vA khaluzabdo vizeSaNArthaH na kevalamatra kiM tvanyatrApyanyatIrthakRtpravacaneSvapi 'sthaviraiH' gaNadharaiH 'bhagavadbhiH' paramaizvaryAdiyuktaizcatvAri 'vinayasamAdhisthAnAni' vinayasamAdhibhedarUpANi 'prajJaptAni' prarUpitAni, bhagavataH sakAze zrutvA granthata uparacitAnItyarthaH, katarANi khalu tAnItyAdinA praznaH, amUni khalu tAnItyAdinA nirvacanaM, 'tadyathe'tyudAharaNopanyAsArthaH, vinayasamAdhiH 1 zrutasamAdhiH 2 tapaHsamAdhiH 3 AcArasamAdhiH - ASSASSSSSSSEO! // 255 // For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4, tatra samAdhAnaM samAdhiH-paramArthata Atmano hitaM sukhaM svAsthya, vinaye vinayAvA samAdhiH vinayasa-13 mAdhiH, evaM zeSeSvapi zabdArtho bhAvanIyaH // etadeva zlokena saMgRhNAti-vinaye yathoktalakSaNe 'zrute' aGgAdau 'tapasi' bAhyAdau 'AcAre ca' mUlaguNAdau, cazabdasya vyavahita upanyAsaH, 'nityaM sarvakAlaM 'paNDitAH' samyakparamArthavedinaH, kiM kurvantItyAha-abhiramayanti' anekArthavAdAbhimukhyena vinayAdiSu yuJjate AtmAnaM' jIvaM, kimiti?, asyopAdeyatvAt, ka evaM kurvantItyAha-ye bhavanti 'jitendriyA' jitacakSurAdibhAvazatravaH, ta eva paramArthataH paNDitA iti pradarzanArthametaditi sUtrArthaH // 1 // cauvvihA khalu viNayasamAhI bhavai, taMjahA-aNusAsijjaMto sussUsai 1 samma saM___ paDivajjai 2 veyamArAhai 3 na ya bhavai attasaMpaggahie 4 cautthaM payaM bhavai / bhavai ___ a ittha silogo-pehei hiANusAsaNaM, sussUsaI taM ca puNo ahiTThae / na ya mA NamaeNa majjaI, viNayasamAhi AyayaTThie // 2 // vinayasamAdhimabhidhitsurAha-caturvidhaH khalu vinayasamAdhirbhavati, 'tadyathe'tyudAharaNopanyAsArthaH, 'aNusAsijjaMto' ityAdi, 'anuzAsyamAnaH' tatra tatra codyamAnaH 'zuzrUSati' tadanuzAsanamarthitayA zrotumiccha |1, icchApravRttitaH tat 'samyak saMpratipadyate' samyag-aviparItamanuzAsanatattvaM yathAviSayamavabuddhyate 2, sa Jain Education Inter For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CISG dazavaikA0 hAri-vRttiH 9vinayasamAdhyadhyayanam 4 uddeza: // 256 // caivaM viziSTapratipattereva vedamArAdhayati, vedyate'neneti vedaH-zrutajJAnaM tad yathoktAnuSThAnaparatayA saphalIkaroti 3, ata eva vizuddhapravRtteH 'na ca bhavatyAtmasaMpragRhItaH' Atmaiva samyak prakarSeNa gRhIto yenAhaM viniitH| susAdhurityevamAdinA sa tathA'nAtmotkarSapradhAnatvAdvinayAdeH, na caivaMbhUto bhavatItyabhiprAyaH, 'caturtha padaM bhavatItyetadeva sUtrakramaprAmANyAduttarottaraguNApekSayA caturthamiti, bhavati ca 'atra zlokaH' atreti vinayasamAdhau 'zlokaH' chandovizeSaH // sa cAyam-'prArthayate hitAnuzAsanam' icchatIhalokaparalokopakAriNamAcAryAdibhya upadezaM, 'zuzrUSatI'tyanekArthatvAdyathAviSayamavabudhyate, taccAvavuddhaM satpunaradhitiSThati-yathAvat karoti, na ca kurvannapi 'mAnamadena' mAnagarveNa 'mAdyati' madaM yAti 'vinayasamAdhauM vinayasamAdhiviSaye 'AyatArthiko mokSArthIti suutraarthH||2|| cauvvihA khalu suasamAhI bhavai, taMjahA-suaM me bhavissaitti ajjhAiavvaM bhavai 1, egaggacitto bhavissAmitti ajjhAiavvayaM bhavai 2, appANaM ThAvaissAmitti ajjhAiavvayaM bhavai 3, Thio paraM ThAvaissAmitti ajjhAiavvayaM bhavai 4, cautthaM payaM bhavai / bhavai a ittha silogo-nANamegaggacitto a, Thio a ThAvaI paraM / suANi a ahijittA, rao suasamAhie // 3 // // 256 // Jain Education in For Private Personel Use Only Isainelibrary.org Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukto vinayasamAdhiH, zrutasamAdhimAha-caturvidhaH khalu zrutasamAdhirbhavati, tdythe'tyudaahaarnnopnyaasaarthH|| zrutaM me AcArAdi dvAdazAGga bhaviSyatItyanayA buddhyA'dhyetavyaM bhavati, na gauravAdyAlambanena 1, tathA'dhyayanaM : kurvannekAgracitto bhaviSyAmi na viplutacitta ityadhyetavyaM bhavatyanena cAlambanena 2, tathA'dhyayanaM kurvanviditadharmatattva AtmAnaM sthApayiSyAmi zuddhadharma ityanena cAlambanenAdhyatavyaM bhavati 3, tathA'dhyayanaphalAt sthitaH svayaM dharme 'paraM' vineyaM sthApayiSyAmi tatraivetyadhyetavyaM bhavatyanenAlambanena 4 caturtha padaM bhavati / bhavati cAtra zloka iti pUrvavat // sa cAyam-'jJAna'mityadhyayanaparasya jJAnaM bhavati 'ekAgracittazca tatparatayA ekAgrAlambanazca bhavati 'sthita' iti vivekAddharmasthito bhavati 'sthApayati para'miti khayaM dharme sthitattvAdanyamapi sthApayati, zrutAni ca nAnAprakArANyadhIte'dhItya ca 'rataH' sakto bhavati zrutasamAdhAviti sUtrArthaH // 3 // cauvvihA khalu tavasamAhI bhavai, taMjahA-no ihalogaTTayAe tavamahiTijjA 1 no paralogaTThayAe tavamahiTijjA 2, no kittivaNNasadasilogaTTayAe tavamahiTThijA 3, nannattha nijaraTTayAe tavamahiTThijA 4, cautthaM payaM bhavai / bhavai a ittha silogovivihaguNatavorae niccaM, bhavai nirAsae nijaraTTie / tavasA dhuNai purANapAvagaM, jutto sayA tavasamAhie // 4 // SARKARREARSACREAL Jan Educani For Private Personel Use Only K ainelibrary.org Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 257 // naiharU, tathA navavyApI mAra, apitu bhavati ta niyama kamanirjarAmA' 9 vinayasamAdhyadhyayanam 4 uddezaH uktaH zrutasamAdhiH, tapAsamAdhimAha-caturvidhaH khalu tapAsamAdhirbhavati, 'tadyathe'tyudAharaNopanyAsArthaH, na 'ihalokArtham' ihalokanimittaM labdhyAdivAJchayA 'tapaH' anazanAdirUpam 'adhitiSThet' na kuryADammilavat 1, tathA na 'paralokArtha janmAntarabhoganimittaM tapo'dhitiSThebrahmadattavat, evaM na 'kIrtivarNazabdazlAghArtha miti sarvadigvyApI sAdhuvAdaH kIrtiH ekadigvyApI varNaH arddhadigvyApI zabdaH tatsthAna eva zlAghA, naitadartha tapo'dhitiSThet , api tu 'nAnyatra nirjarArthamiti na karmanirjarAmekAM vihAya tapo'dhitichet, akAmaH san yathA karmanirjaraiva phalaM bhavati tathA'dhitiSThedityarthaH caturtha padaM bhavati / bhavati cAtra zloka iti pUrvavat ||s cAyam-vividhaguNataporato hi nityam-anazanAdyapekSayA'nekaguNaM yattapastadrata eva sadA bhavati 'nirAzo' niSpatyAza ihalokAdiSu 'nirjarArthikaH' karmanirjarArthI, sa evaMbhUtastapasA vizuddhena 'dhunoti' apanayati 'purANapApaM cirantanaM karma, navaM ca na banAtyevaM yuktaH sadA tapa:samAdhAviti sUtrArthaH // 4 // cauvvihA khalu AyArasamAhI bhavai, taMjahA-no ihalogaTTayAe AyAramahiTThijA 1, no paralogaTTayAe AyAramahidvijA 2, no kittivaNNasadasilogaTTayAe AyAramahidvijjA 3, nannattha ArahaMtehiM heUhiM AyAramahiTijA 4 cautthaM payaM bhavai / bhavai a ittha silogo-jiNavayaNarae atiMtiNe, paDipunnAyayamAyayaTThie / AyArasamA EROSISAAREMAA // 257 // JainEducation intell For Private Personal use only Mainelibrary.org Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A ACCAMCALCCACANCCAGACASSECRECORM hisaMvuDe, bhavai a daMte bhAvasaMdhae // 5 // abhigama cauro samAhio, suvisuddho susmaahiappo| viulahiaM suhAvahaM puNo, kuvvai a so payakhemamappaNo // 6 // jAimaraNAo muccai, itthaMthaM ca caei savvaso / siddhe vA havai sAsae, deve vA apparae mahaDDie // 7 // tti bemi // cauttho uddeso smtto|| 4 // viNayasamAhI NAmajjhayaNaM samattaM // 9 // ___ uktastapAsamAdhiH, AcArasamAdhimAha-caturvidhaH khalvAcArasamAdhirbhavati, 'tadyarthe'tyudAharaNopanyAsArthaH, nehalokArthamityAdi cAcArAbhidhAnabhedena pUrvavadyAvannAnyatra 'AhetaiH' arhatsaMbandhibhirhetubhiranAzravatvAdibhiH 'AcAra' mUlaguNottaraguNamayamadhitiSThennirIhaH san yathA mokSa eva bhavatIti caturtha padaM bhavati / bhavati cAtra zloka iti pUrvavat // sa cAyam-'jinavacanarata' Agame saktaH 'atintinaH' na sakRtkiJciduktaH sannasUyayA bhUyo bhUyo vaktA pratipUrNaH sUtrAdinA, 'AyatamAyatArthika' ityatyantaM mokSArthI 'AcArasamAdhisaMvRta' iti AcAre yaH samAdhistena sthagitAzravadvAraH san bhavati dAnta indriyanoindriyadamAbhyAM dI 'bhAvasaMdhakaH' bhAvo-mokSastatsaMdhaka Atmano mokSAsannakArIti sUtrArthaH // 5 // sarvasamAdhiphalamAha-'a|bhigamya' vijJAyAsevya ca 'caturaH samAdhIn' anantaroditAn , suvizuddho manovAkAyaiH, susamAhitAtmA | RGASCHACHEREKACIRCLOCARE Jain Education in For Private Personel Use Only ainelibrary.org Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH vinayasamAdhyadhyayanam 4 uddezaH // 258 // saptadazavidhe saMyame, evaMbhUto dharmarAjyamAsAdya 'vipulahitasukhAvahaM puna'riti vipulaM-vistIrNa hitaM tadAtve AyatyAM ca pathyaM sukhamAvahati-prApayati yattat tathAvidhaM karotyasau sAdhuH pada-sthAnaM kSema-zivam Atmana ityAtmana eva na tvanyasya ityanenaikAntakSaNabhaGgavyavacchedamAheti sUtrArthaH // 6 // etadeva spaSTayati-'jAtimaraNAt saMsArAnmucyate asau susAdhuH 'itthaMsthaM cetI'daMprakAramApannamittham itthaM sthitamitthaMsthaM-nArakAdivyapadezabIjaM varNasaMsthAnAdi taca tyajati 'sarvaza' sarvaiH prakArairapunargrahaNatayA evaM 'siddho vA' karmakSayAtsiddho bhavati 'zAzvataH' apunarAgAmI sAvazeSakarmA devo vA 'alparataH' kaNDUparigatakaNDUyanakalparatarahitaH 'maharddhikaH' anuttaravaimAnikAdiH / bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH, ukto'nugamaH, nayAH pUrvavat // 7 // iti caturthaH // 4 // iti zrImaddharibhadrasUriviracitAyAM dazavakAlikaTIkAyAM vyAkhyAtaM vinayasamAdhyadhyayanaM nAma navamamadhyayanam // 9 // // 258 // atha dazamaM sabhizvadhyayanam / adhunA sabhikSvAkhyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH, ihAnantarAdhyayana AcAra praNihito yathocitavi Jain Education For Private Personal use only Jainelibrary.org Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayasaMpanno bhavati etaduktam, iha tveteSveva navakhadhyayanArtheSu yo vyavasthitaH sa samyagabhikSurityetaducyate, ityanenAbhisaMbandhenAyAtamidamadhyayanam , asya cAnuyogadvAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAmaniSpanno nikSepaH, tatra ca sabhikSurityadhyayananAma, ataH sakAro nikSeptavyo bhikSuzca, tatra sakAranikSepamAha nAmaMThavaNasayAro duvve bhAve a hoi nAyavyo / duvve pasaMsamAI bhAve jIvo taduvautto // 328 // nAmasakAraH sakAra iti nAma, sthApanAsakAraH sakAra iti sthApanA, 'dravye bhAve ca bhavati jJAtavyaH' dravyasakAro bhAvasakArazca, tatra dravya ityAgamanoAgamajJazarIrabhavyazarIratadvyatiriktaH prazaMsAdiviSayo dravyasakAraH, bhAva iti bhAvasakAro jIva: 'tadupayuktaH sakAropayuktaH tadupayogAnanyatvAditi gAthArthaH / / prakRtopayogItyAgamanoAgamajJazarIrabhavyazarIrAtiriktaM prazaMsAdiviSayaM dravyasakAramAha niddesapasaMsAe atthIbhAve a hoi u sagAro / niddesapasaMsAe ahigAro ittha ajjhayaNe // 329 // nirdeze prazaMsAyAmastibhAve cetyeteSvartheSu triSu bhavati tu skaarH| tatra nirdeze yathA so'nantaramityAdi, prazaMsAyAM yathA satpuruSa ityAdi, astibhAve yathA sadbhUtamamukamityAdi / tatra 'nirdezaprasaMzAyAmiti nirdeze prazaMsAyAM ca yaH sakArastenAdhikAro'trAdhyayane prakrAnta iti gAthArthaH // etadeva darzayati je bhAvA dasaveAliammi karaNijja vaNNia jiNehiM / tesiM samAvaNaMmiti (mI) jo bhikkhU bhannai sa bhikkhU // 330 // ye 'bhAvAH' padArthAH pRthivyAdisaMrakSaNAdayo 'dazavakAlike' prastute zAstre 'karaNIyA' anuSTheyA 'vrnnitaaH'| daza044 Jain Education in For Private Personal Use Only TIMainelibrary.org Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 sabhi dazabaikA kathitA jinaiH-tIrthakaragaNadharaiH, 'teSAM bhAvAnAM 'samApane yathAzaktyA(kti) dravyato bhAvatazcAcaraNena paryantahAri-vRttiH nayanena 'yo bhikSuH tadartha yo bhikSaNazIlo na tUdarAdibharaNArtha bhaNyate sa bhikSuriti, itizabdasya vyava hita upnyaasH| sa bhikSurityatra nirdeze sakAra iti gAthArthaH // prshNsaayaamaah||259|| caragamarugAiANaM bhikkhujIvINa kAuNamapohaM / ajjhayaNaguNaniutto hoi pasaMsAi u sabhikkhU // 331 / / 'carakamarukAdInA'miti carakAH-parivrAjakavizeSAH marukA-dhigvarNAH AdizabdAcchAkyAdiparigrahaH, a18mISAM 'bhikSopajIvinA bhikSaNazIlAnAmaguNavattvenApohaM kRtvA 'adhyayanaguNaniyuktaH' prakrAntazAstraniSya ndabhUtaprakrAntAdhyayanAbhihitaguNasamanvito bhavati / prazaMsAyAmavagamyamAnAyAM sadbhikSuH-saMzcAsau bhikSuzca tattadanyApohena sadbhikSuriti gAthArthaH // uktaH sakAraH, idAnI bhikSumabhidhAtukAma Aha bhikkhussa ya nikkhevo niruttaegadviANi liMgANi / aguNaDhio na bhikkhU avayavA paMca dArAI // 332 // bhikSoH 'nikSepo' nAmAdilakSaNaH kAryaH, tathA niruktaM vaktavyaM bhikSoreva, tathA 'ekAthikAni' paryAyazabdarUpANi vaktavyAni, tathA 'liGgAni' saMvegAdIni, tathA aguNasthito na bhikSurapi tu guNasthita evetyetadvAcyam / atra ca 'avayavAH paJca' pratijJAdayo vakSyamANA iti, dvArANyetAnIti gaathaasmaasaarthH|| yathAkrama vyAsArthamAha NAmaMThavaNAbhikkhU davabhikkhU a bhAvabhikkhU a / davvammi AgamAI anno'vi a pajavo iNamo // 333 / / // 259 // + Jain Education in Mini.jainelibrary.org Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAGACSIRACK 'nAmasthApanAbhikSu riti bhikSuzabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, nAmabhikSuH sthApanAbhikSuH dravyabhikSuzca bhAvabhikSuzceti / tatra nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravyabhikSumAha-dravya' iti dravyabhikSuH 'AgamAdiH' AgamanoAgamajJazarIrabhavyazarIratavyatiriktaikabhavikAdibhedabhinnaH, anyo'pi ca 'paryAyo' bhedaH 'ayaM' dravyabhikSorvakSyamANalakSaNa iti gAthArthaH // bheao bheaNaM ceva, bhiMdiavvaM taheva ya / eesiM tiNhaMpi a, patteaparUvaNaM vocchaM // 334 // bhedakaH puruSaH bhedanaM caiva parazvAdi bhettavyaM tathaiva ca kASTAdIti bhAvaH / eteSAM 'trayANAmapi bhedakAdInAM 'pratyeka' pRthakpRthaka prarUpaNAM vakSya iti gAthArthaH // etadevAha jaha dArukammagAro bheaNabhittavvasaMjuo bhikkhU / annevi davvabhikkhU je jAyaNagA avirayA a // 335 / yathA 'dArukarmakaroM vardhakyAdiH bhedanabhettavyasaMyuktaH san-kriyAviziSTavidAraNAdidArusamanvito dravyabhikSuH, dravyaM bhinattItikRtvA, tathA'nye'pi dravyabhikSavaH-apAramArthikAH, ka ityAha-ye 'yAcanakA' bhikSaNazIlA 'aviratAzca' anivRttAzca pApasthAnebhya iti gAthArthaH // ete ca dvividhAH-gRhasthA liGginazceti, tadAha gihiNo'vi sayAraMbhaga ujuppannaM jaNaM vimaggaMtA / jIvaNia dINakiviNA te vijjA davyabhikkhutti / / 336 / / 'gRhiNo'pi sakalatrA api 'sadAraMbhakA' nityamArambhakAH SaNNAM jIvanikAyAnAmRjuprajJaM janaM anAlo Jain Education India ainelibrary.org Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 260 // Jain Education Inte cakaM vimRgayantaH - anekaprakAraM dvipadAdi bhUmidevA vayaM lokahitAyAvatIrNA ityabhidhAya yAcamAnAH, dravyabhikSaNazIlatvAdravyabhikSavaH, ete ca vigvarNAH, tathA ye ca 'jIvanikAyai' jIvanikAnimittaM 'dInapaNA' kArpaTikAdayo bhikSAmanti tAn 'vidyAd' vijAnIyAddravyabhikSUniti, dravyArtha bhikSaNazIlatvAditi gAthArthaH // uktA gRhasthadravyabhikSavaH, liGgino'dhikRtyAha micchaddddiTThI tasathAvarANa puDhavAiviMdiAINaM / nicaM vahakaraNarayA avabhayArI a saMcaiA // 337 // zAkya bhikSuprabhRtayo hi 'mithyAdRSTayaH' atattvAbhinivezinaH prazamAdiliGgazUnyAH, sasthAvarANAM prANinAM pRthivyAdInAM dvIndriyAdInAM ca atra pRthivyAdayaH sthAvarAH dvIndriyAdayastrasAH, nityaM vadhakaraNaratA:sadaitadatipAte saktAH, kathamityatrAha - abrahmacAriNaH saMcayinazca yataH, ato'pradhAnatvAdravyabhikSavaH, cazabdasya vyavahita upanyAsa iti gAthArthaH / ete cAbrahmacAriNaH saMcayAdeveti saMcayamAha dupayacauppayadhaNadhannakuviati ati apariggahe nirayA / saccittabhoi payamANagA a uddiTThabhoI a || 338 // dvipadaM dAsyAdi catuSpadaM - gavAdi dhanaM hiraNyAdi dhAnyaM - zAlyAdi kupyam-aliJjarAdi eteSu dvipadAdiSu krameNa manolakSaNAdinA karaNatrikeNa trikaparigrahe - kRtakAritAnumataparigrahe niratAH - saktAH / na caitadanArtham - " vihArAn kArayedrasyAnvAsayecca bahuzrutAn" itivacanAt sadbhUtaguNAnuSThAyino netthaMbhUtA | ityAzaGkayAha- sacittabhojinaH, te'pi mAMsApakAyAdibhojinaH, tadapratiSedhAt, 'pacantazca' svayaMpacAstApasA 10 sabhi zvadhya0 // 260 // ainelibrary.org Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5425251525A dayA, uddiSTabhojinazca sarva eva zAkyAdayaH, tatprasiddhyA tapakhino'pi, piNDavizuddhyaparijJAnAditi gAthArthaH // trikatrikaparigrahe niratA ityetadyAcikhyAsurAha karaNatie joatie sAvaje Ayaheuparaubhae / aTThANaTThapavatte te vijA davvabhikkhutti // 339 // ___ karaNatrika iti 'supAM supo bhavantIti 'karaNatrikeNa' manovAkAyalakSaNena 'yogatritaya' iti kRtakAritAnumatirUpe 'sAvayeM sapApe AtmahetoH-AtmanimittaM dehAApacayAya, evaM paranimittaM-mitrAApabhogasAdhanAya evamubhayanimittam-ubhayasAdhanArtham , evamarthAyAtmAdyartham anarthAya vA-vinA prayojanena ArtadhyAnacintanakharAdibhASaNalakSavedhanAdibhiH prANAtipAtAdau pravRttAn-tatparAn tAnevaMbhUtAn 'vidyAdu-vijAnIyAt dravyabhikSuniti, pravRttAzcaivaM zAkyAdayaH, tadravyabhikSava iti gAthArthaH // evaM khyAdisaMyogAdvizuddhatapo'nuSThAnAbhAvAcAbrahmacAriNa eta ityAha ___itthIpariggahAo ANAdANAibhAvasaMgAo / suddhatavAbhAvAo kutitthiA'baMbhacAritti // 340 // __ 'strIparigrahAditi dAsyAdiparigrahAt 'AjJAdAnAdibhAvasaGgAca' pariNAmAzuddharityarthaH na ca zAkyA bhikSavaH, 'zuddhatapo'bhAvAditi zuddhasya tapaso'bhAvAt tApasAdayaH kutIrthikA abrahmacAriNa iti, brahmazabdena zuddhaM tapo'bhidhIyate, tadacAriNa iti gaathaarthH|| ukto dravyabhikSuH, bhAvabhikSumAha Agamato uvautto tagguNasaMveao a (u) bhAvami / tassa niruttaM bheagabheaNabhettavbaeNa tihA // 341 // SHRESS Jain Education InteHRI ONainelibrary.org Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 261 // Jain Education Internation bhAvabhikSurdvividhaH - Agamato noAgamataJca tatrAgamata 'upayukta' iti bhikSupadArthajJastatra copayuktaH, 'tadguNasaMvedakastu' bhikSuguNasaMvedakaH punarnoAgamato bhavati bhAvabhikSurityukto bhikSunikSepaH / sAmprataM niruktamabhidhAtukAma Aha-- 'tasya nirukta' miti 'tasya' bhikSornizcitamuktamanvartharUpaM bhedakabhedana bhetavyairebhirbhedairvakSyamANaistridhA bhavatIti gAthArthaH // etadeva spaSTayati bhettA''gamo utto duviha tavo bheaNaM ca bhettavvaM / aTThavihaM kammakhuhaM teNa niruttaM sa bhikkhutti / / 342 // 'bhettA' bhedako'trAgamopayuktaH sAdhuH, tathA 'dvividhaM' bAhyAbhyantarabhedena tapo bhedanaM vartate, tathA 'bhettavyaM' vidAraNIyaM cASTavidhaM karma ca - aSTaprakAraM jJAnAvaraNIyAdi karma, taca kSudAdiduHkhahetutvAt kSucchandavAcyaM, yatazcaivaM tena niruktaM yaH zAstranItyA tapasA karma bhinatti sa bhikSuriti gAthArthaH // kiM ca bhidaMto a jaha khuhaM bhikkhU jayamANao jaI hoi / saMjamacarao carao bhavaM khivaMto bhavaMto u || 343 // 'bhindaMzca' vidArayaMzca yathA 'kSudhaM' karma bhikSurbhavati, bhAvato yatamAnastathA tathA guNeSu sa eva yatirbhavati nAnyathA, evaM 'saMyamacarakaH' saptadazaprakAra saMyamAnuSThAyI carakaH, evaM 'bhavaM' saMsAraM 'kSapayana' parItaM kurvan sa eva bhavAnto bhavati nAnyatheti gAthArthaH // prakArAntareNa niruktamevAha jaM bhikkhamattavittI teNa va bhikkhU khavei jaM va aNaM / tavasaMjame tavassitti vAvi anno'vi pajjAo / / 344 // 'yad' yasmAd 'bhikSAmAtravRttiH' bhikSAmAtreNa sarvopadhAzuddhena vRttirasyeti samAsaH, tena vA bhikSu 10 sabhi - kSvadhya0 // 261 // jainelibrary.org Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhikSaNazIlo bhikSuritikRtvA, anenaiva prasaGgena anyeSAmapi tatparyAyANAM niruktamAha-kSapayati 'yada yasmAdvA 'RNaM' karma tasmAtkSapaNaH, kSapayatIti kSapaNa itikRtvA, tathA saMyamatapasIti saMyamapradhAnaM tapaH saMyamatapaH tasmin vidyamAne tapasvIti vApi bhavati, tapo'syAstItikRtvA, anyo'pi paryAya iti-anyo'pi bhedo'rthato bhikSuzabdaniruktasyeti gAthArthaH / uktaM niruktadvAram , adhunaikArthikadvAramAha tine tAI davie vaI a khaMte a daMta virae a / muNitAvasapannavagujubhikkhU buddhe jai viU a // 345 // | tIrNavattIrNaH vizuddhasamyagdarzanAdilAbhAdbhavArNavamiti gamyate, tAyo'syAstIti tAyI, tAyaH sudRSTamAgoMktiH, suparijJAtadezanayA vineyapAlayitetyarthaH, dravyaM rAgadveSarahitaH, vratI ca hiMsAdiviratazca, kSAntazca kSAmyati kSamA karotIti kSAntaH, bahulavacanAt kartari niSThA, evaM dAmyatIndriyAdidamaM karotIti dAntaH, viratazca viSayasukhanivRttazca, munirmanyate jagatastrikAlAvasthAmiti muniH, tapaHpradhAnastApasaH, prajJApako'pavargamArgasya prarUpakaH, RjuH-mAyArahitaH saMyamavAn vA, bhikSuH pUrvavat, buddho'vagatatatvaH, yatiruttamAzramI prayatnavAn vA, vidvAMzca-paNDitazceti gAthArthaH // tathA pavvaie aNagAre pAsaMDI caraga baMbhaNe ceva / parivAyage a samaNe niggaMthe saMjae mutte // 346 / / pravrajitaH-pApAnniSkrAntaH, anagAro-dravyabhAvAgArazUnyaH, pASaNDI-pAzADDInaH, carakaH pUrvavat, 'brAhma Jain Education in For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 sabhikSvadhya0 dazavaikA0 Nazcaiva' vizuddhabrahmacArI caiva, parivrAjakazca-pApavarjakazca, zramaNaH pUrvavat, nigraMthaH saMyato mukta ityetadapi / hAri-vRttiH pUrvavadeveti gAthArthaH // tathA sAhU lUhe a tahA tIraTThI hoi ceva nAyabvo / nAmANi evamAINi hoti tavasaMjamarayANaM // 347 // // 262 // sAdhU rUkSazca tatheti nirvANasAdhakayogasAdhanAtsAdhuH svajanAdiSu snehavirahAdrUkSaH 'tIrArthI caiva bhavati jJAtavya iti tIrArthI bhavArNavasya, 'nAmAni' ekArthikAni paryAyAbhidhAnAnyevamAdIni yathoktalakSaNAni bhavanti / keSAmityAha-tapaHsaMyamaratAnAM bhAvasAdhUnAmiti gAthArthaH // pratipAditamekArthikadvAram, idAnIM liGgadvAraM vyAcikhyAsurAha ____ saMvego nivveo visayavivego susIlasaMsaggo / ArAhaNA tavo nANadaMsaNacarittaviNao a // 348 // lA 'saMvego' mokSasukhAbhilASaH, 'nirvedaH' saMsAraviSayaH, 'viSayaviveko viSayaparityAgaH, 'suzIlasaMsargaH' zIlavadbhiH saMsargaH, tathA 'ArAdhanA' caramakAle niryApaNarUpA, 'tapoM' yathAzaktyanazanAdyAsevanaM, 'jJAna' 4 yathAvasthitapadArthaviSayamityAdi 'darzana' naisargikAdi 'cAritraM' sAmAyikAdi 'vinayazca' jJAnAdivinaya iti gAthArthaH // tathA khaMtI a maddava'jjava vimuttayA taha adINaya titikkhA / AvassagaparisuddhI a hoti bhikkhussa liMgAI // 349 // 'kSAntizca' AkrozAdizravaNe'pi krodhatyAgazca 'mArdavArjavavimuktateti jAtyAdibhAve'pi mAnatyAgA SHRSSRAS // 262 // SHASSASS Join Education in For Private Personel Use Only Jainelibrary.org Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nmArdavaM, parasminnikRtipare'pi mAyAparityAga ArjavaM, dharmopakaraNeSvapyamUrchA vimuktatA, tathA'zanAdyalAbhe'pyadInatA, kSudAdiparISahopanipAte'pi titikSA, tathA 'Avazyakaparizuddhizca' avazyaMkaraNIyayoganiraticAratA ca, bhavanti 'bhikSoH' bhAvasAdhoH 'liGgAni' anantaroditAni saMvegAdInIti gAthArthaH // vyAkhyAtaM liGgadvAram , avayavadvAramAha ajjhayaNaguNI bhikkhU na sesa ii No painna-ko heU? / aguNattA ii heU-ko diTThato? suvaNNamiva // 350 // 'adhyayanaguNI' prakrAntAdhyayanoktaguNavAn bhikSuH' bhAvasAdhurbhavatIti, tatkharUpametat, 'na zeSaH' tadguNarahita iti 'naH pratijJA' asmAkaM pakSaH, 'ko hetuH? ko'tra pakSadharma ityAzaGkayAha-'aguNatvAditi hetuH' avidyamAnaguNo'guNastadbhAvastattvaM tasmAdityayaM hetuH, adhyayanaguNazUnyasya bhikSutvapratiSedhaH sAdhya iti, 'ko dRSTAntaH? kiM punaratra nidarzanamityAzaGkhyAha-suvarNamiva yathA suvarNa khaguNarahitaM suvarNa na bhavati tadvaditi gAthArthaH // suvarNaguNAnAha visaghAi rasAyaNa maMgalattha viNie payAhiNAvatte / gurue aDajha'kutthe aTTha suvaNNe guNA bhaNiA // 351 // 'viSaghAti viSaghAtanasamartha 'rasAyanaM' vayastambhanakata 'maGgalArtha maGgalaprayojanaM 'vinItaM' yatheSTakaTakAdiprakArasaMpAdanena 'pradakSiNAvarta tapyamAnaM prAdakSiNyanAvartate 'guru' sAropetam 'adAhyaM nAgninA dadyate RSSCCCC R Jan Education in For Private Personal Use Only Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakA0 hAri-vRttiH // 263 // 'akuthanIyaM na kadAcidapi kuthatItyete'STAvanantaroditAH 'suvarNe suvarNaviSayA guNA bhaNitAstatvarUpajJairiti 8|10 sbhigaathaarthH|| uktAH suvarNaguNAH, sAmpratamupanayamAha zvadhya0 caukAraNaparisuddhaM kasacheaNatAvatAlaNAe a / jaM taM visaghAirasAyaNAiguNasaMju hoi // 352 // 'catuSkAraNaparizuddhaM' catuHparIkSAyuktamityarthaH, kathamityAha-kaSacchedatApatADanayA ceti kaSeNa chedena tApena tADanayA ca, yadevaMvidhaM tadviSaghAti rasAyanAdiguNasaMyuktaM bhavati, bhAvasuvarNa khakAryasAdhakamiti gaathaarthH|| yaccaivaMbhUtam taM kasiNaguNoveaM hoi suvaNNaM na sesayaM juttI / nahi nAmarUvametteNa evamaguNo havai bhikkhU / / 353 // 'tada' anantaroditaM 'katlaguNopetaM' saMpUrNaguNasamanvitaM bhavati suvarNa yathoktaM, na 'zeSa' kaSAdyazuddhaM, 'yukti'riti varNAdiguNasAmye'pi yuktisuvarNamityarthaH, prakRte yojayati-yathaitatsuvarNa na bhavati, evaM na hi nAmarUpamAtreNa-rajoharaNAdisaMdhAraNAdinA 'aguNaH' avidyamAnaprastutAdhyayanoktaguNo bhavati bhikSuH, bhikSAmaTannapi na bhavatIti gaathaarthH|| etadeva spaSTayannAha juttIsuvaNNagaM puNa suvaNNavaNNaM tu jaivi kIrijjA / na hu hoi taM suvaNNaM sesehi guNehiM saMtehiM // 354 // yuktisuvarNa kRtrimasuvarNamiha loke 'suvarNavarNa tu'jAtyasuvarNavarNamapi yadyapi kriyeta puruSanaipuNyena tathApi naiva 3 263 // bhavati tat suvarNa paramArthena 'zeSairguNaiH kaSAdibhiH 'asadbhiH' avidyamAnairiti gAthArthaH / evameva kimityAha A Jan Education Interation For Private Personel Use Only Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAKASCARRANGAROER je ajjhayaNe bhaNiA bhikkhuguNA tehi hoi so bhikkhU / vaNNeNa jaJcasuvaNNagaM va saMte guNanihimi // 355 // ye'dhyayane bhaNitA bhikSuguNA asminneva prakrAnte jinavacane cittasamAdhyAdayaH taiH karaNabhUtaiH sadbhirbhavatyasau bhikSurnAmasthApanAdravyabhikSuvyapohena bhAvabhikSuH, parizuddhabhikSAvRttitvAt / kimivetyAha-varNena' pItalakSaNena 'jAtyasuvarNamiva paramArthasuvarNamiva 'sati guNanidhauM' vidyamAne'nyasmin kaSAdau guNasaMghAte, etaduktaM bhavati-yathA'nyaguNayuktaM zobhanavarNa suvarNa bhavati tathA cittasamAdhyAdiguNayukto bhikSaNazIlo bhikSurbhavatIti gAthArthaH // vyatirekataH spaSTayati jo bhikkhU guNarahio bhikkhaM giNhai na hoi so bhikkhU / vaNNeNa juttisuvaNNagaM va asaI guNanihimmi // 356 // yo bhikSuH 'guNarahitaH' cittasamAdhyAdizUnyaH san bhikSAmaTati na bhavatyasau bhikSurbhikSATanamAtreNaiva, aparizuddhabhikSAvRttivAt, kimivetyAha-varNana yuktisuvarNamiva, yathA tadvarNamAtreNa suvarNa na bhavatyasati 'guNanidhau' kaSAdika iti gAthArthaH // kiMca uddiTTakayaM bhuMjai chakkAyapamahao gharaM kuNai / paJcakkhaM ca jalagae jo piyai kaha nu so bhikkhU ? // 357 // uddizya kRtaM bhuGa ityauddezikamityarthaH, SaTkAyapramardakaH-yatra kacana pRthivyAdyupamaIkaH, gRhaM karoti saMbhavatyevaiSaNIyAlaye mUrchayA vasatiM bhATakagRhaM vA, tathA 'pratyakSaM ca upalabhyamAna eva 'jalagatAn' Jain Education in Twittainelibrary.org Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 264 // Jain Education Inte aSkAyAdIn yaH pibati, tattvato vinA''lambanena, kathaM nvasau bhikSuH naiva bhAvabhikSuriti gAthArthaH // ukta upanayaH, sAmprataM nigamanamAha tamhA je ajjhayaNe bhikkhuguNA tehi hoi so bhikkhU / tehi a sauttaraguNehi hoi so bhAviataro u // 358 // yasmAdetadevaM yadanantaramuktaM tasmAd ye'dhyayane prastuta eva 'bhikSuguNA' mUlaguNarUpA uktAstaiH karaNabhUtaiH sadbhirbhavatyasau bhikSuH, taizca 'sottaraguNaiH' piNDavizuddhyAttaraguNasamanvitairbhavatyasau 'bhAvitataraH' cAritradharme tu prasannatara iti gAthArthaH // ukto nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ityAdicarcaH pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM tacedam nikkhammamANAi a buddhavayaNe, nicaM cittasamAhio havijjA / itthINa vasaM na Avi gacche, vaMtaM no paDiAyai je sa bhikkhU // 1 // puDhaviM na khaNe na khaNAvae, sIo - dagaM na pie na piAvae / agaNisatthaM jahA sunisiaM, taM na jale na jalAvae je sa bhikkhU // 2 // anileNa na vIe na vIyAvae, hariyANi na chiMde na chiMdA - vae / bIANi sayA vivajjayaMto, saccittaM nAhArae je sa bhikkhU // 3 // vahaNaM ta 10 sabhi kSvadhya0 // 264 // Tainelibrary.org Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sathAvarANa hoi, puDhavItaNakaTanissiANaM / tamhA uddesiaM na bhuMje, no'vi pae na payAvae je sa bhikkhU ||4||roia nAyaputtavayaNe, attasame mannija chappi kaae| paMca ya phAse mahavvayAI, paMcAsavasaMvare je sa bhikkhU // 5 // 'niSkramya dravyabhAvagRhAt pravajyAM gRhItvetyarthaH 'AjJayA tIrthakaragaNadharopadezena yogyatAyAM satyAM, niSkramya kimityAha-buddhavacane' avagatatattvatIrthakaragaNadharavacane 'nityaM sarvakAlaM 'cittasamAhitaH cittenAtiprasanno bhavet, pravacana evAbhiyukta iti garbhaH, vyatirekataH samAdhAnopAyamAha-strINAM' sarvAsatkAryanibandhanabhUtAnAM 'vazaM tadAyattatArUpaM na cApi gacchet, tadvazago hi niyamato vAntaM pratyApibati, 'ato buddhavacanacittasamAdhAnataH sarvathA strIvazatyAgAdU, anenaivopAyanAnyopAyAsaMbhavAt, 'vAntaM' parityaktaM sadviSayajambAlaM 'na pratyApibati na manAgapyAbhogato'nAbhogatazca tatsevate yaH sa bhikSuH 4-bhAvabhikSuriti suutraarthH||1|| tathA-'pRthivIM sacetanAdirUpAM na khanati khayaM na khAnayati paraiH, 'ekana haNe tajjAtIyagrahaNa miti khanantamapyanyaM na samanujAnAti, evaM sarvatra veditavyaM / 'zItodakaM sacittaM pA|nIyaM na pibati khayaM na pAyayati parAniti, agniH SaDUjIvaghAtakaH, kiMvadityAha-zastraM' khaDgAdi yathA 'sunizitam' ujjvAlitaM tadvat, taM na jyAlayati khayaM na jvAlayati paraiH, ya itthaMbhUtaH sa bhikSuH / Aha - cA045 Jain Education For Private & Personel Use Only Jhjainelibrary.org Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 265 // Jain Education Inte SaDjIvanikAyAdiSu sarvAdhyayaneSvayamartho'bhihitaH kimarthaM punarukta iti ucyate, taduktArthAnuSThAnapara eva bhikSuriti jJApanArthe, tatazca na doSa iti sUtrArthaH ||2|| tathA 'anilena' anilahetunA celakarNAdinA na vIja| yatyAtmAdi svayaM na vIjayati paraiH / 'haritAni' zaSpAdIni na chinatti svayaM na chedayati paraiH, 'bIjAni ' haritaphalarUpANi vrIhyAdIni 'sadA' sarvakAlaM vivarjayan saMghaTTanAdikriyayA, sacittaM nAhArayati yaH kadAcidapyapuSTAlambanaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 3 // audezikAdiparihAreNa sasthAvaraparihAramAha - 'vadhanaM' hananaM 'sasthAvarANAM' dvIndriyAdipRthivyAdInAM bhavati kRtauddezike, kiMviziSTAnAm ? - 'pRthivItRNakASThanizritAnAM tathAsamArambhAt, yasmAdevaM tasmAdaudezikaM kRtAdyanyacca sAvadyaM na bhuGkte, na kevalametat, kiMtu ? nApi pacati svayaM na pAcayati anyairna pacantamanujAnAti yaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 4 // kiMca - ' roca yitvA' vidhigrahaNabhAvanAbhyAM priyaM kRtvA, kiM tadityAha - 'jJAtaputravacanaM' bhagavanmahAvIravardhamAnavacanam 'AtmasamAn' AtmatulyAn manyate 'SaDapi kAyAn' pRthivyAdIn, 'paJca ce 'ti cazabdo'pyarthaH paJcApi spRzati' sevate mahAvratAni 'paJcAzravasaMvRtazca' dravyato'pi paJcendriyasaMvRtazca yaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 5 // cattAri vame sayA kasA, dhuvajogI havijja buddhavayaNe / ahaNe nijAyarUvarayae, gihijogaM parivajjae je sa bhikkhU // 6 // sammadiTThI sayA amUDhe, atthi hu nANe %%% 10 sabhi kSvadhya0 // 265 // Wainelibrary.org Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int tave saMja a / tavasA dhuNai purANapAvagaM, maNavayakAyasusaMbuDe je sa bhikkhU // 7 // taheva asaNaM pANagaM vA, vivihaM khAimasAimaM labhittA / hohI aTTho sue pare vA, taM na nihe na nihAvae je sa bhikkhU // 8 // taheva asaNaM pANagaM vA, vivihaM khAimasAimaM labhittA / chaMdia sAhammiANa bhuMje, bhuccA sajjhAyarae je sa bhikkhU // 9 // na ya vuggahiaM kahaM kahijjA, na ya kuppe nihuiMdie pasaMte / saMjame dhuvaM jogeNa jutte, uvasaMte aviheDae je sa bhikkhU // 10 // kiM ca- caturaH krodhAdIn vamati tatpratipakSAbhyAsena 'sadA' sarvakAlaM kaSAyAn, dhruvayogI ca- ucitanityayogavAMzca bhavati, buddhavacana iti tRtIyArthe saptamI, tIrthakaravacanena karaNabhUtena, dhruvayogI bhavati yathAgamameveti bhAvaH, 'adhanaH' catuSpadAdirahitaH 'nirjAtarUparajatoM' nirgatasuvarNarUpya iti bhAvaH, 'gRhiyogaM' mUrcchayA gRhasthasaMbandhaM 'parivarjayati' sarvaiH prakAraiH parityajati yaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 6 // tathA -- 'samyagadRSTi:' bhAvasamyagdarzanI sadA 'amUDhaH' aviSThutaH sannevaM manyate-astyeva jJAnaM heyopAdeyaviSayamatIndriye - dhvapi tapazca bAhyAbhyantarakarmamalApanayanajalakalpaM saMyamazca navakarmAnupAdAnarUpaH itthaM ca dRDhabhAvastapasA jainelibrary.org Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA. 10 sabhivadhya. // 266 // dhunoti purANapApaM bhAvasArayA pravRttyA 'manovAkAyasaMvRtaH' timRbhirguptibhirgupto yaH sa bhikSuriti sUtrArthaH ||7||'tthaiveti pUrvarSividhAnena 'azanaM pAnaM ca' prAguktakharUpaM tathA 'vividham' anekaprakAraM 'khAdyaM khAdyaM ca' prAguktakharUpameva 'labdhvA' prApya, kimityAha-bhaviSyati 'artha' prayojanamanena zvaH parazvo veti 'tad' azanAdi 'na nidhatte' na sthApayati svayaM tathA 'na nidhApayati' na sthApayatyanyaiH sthApayantamanyaM nAnujAnAti, yaH sarvathA saMnidhiparityAgavAn sa bhikSuriti suutraarthH||8|| kiM ca-tathaivAzanaM pAnaM ca vividhaM khAdya khAdyaM ca labdhveti pUrvavat, labdhvA kimityAha-'chanditvA' nimaya 'samAnadhArmikAn' sAdhUn bhur3e, khAtmatulya tayA tadvAtsalyasiddheH, tathA bhuktvA svAdhyAyaratazca yaH cazabdAccheSAnuSThAnaparazca yaH sa bhikSuriti sUtrArthaH hai||9|| bhikSulakSaNAdhikAra evAha-na ca 'vaigrahikI' kalahapratibaddhAM kathAM kathayati, sadvAdakathAdiSvapi na ca / kupyati parasya, apitu 'nibhRtendriyaH' anuddhatendriyaH 'prazAnto' rAgAdirahita evAste, tathA 'saMyameM pUrvokte dhruvaM sarvakAlaM 'yogena' kAyavAaAnAkarmalakSaNena yukto yogayuktaH, pratibhedamaucityena pravRttaH, tathA 'upazAntaH' anAkulaH kAyacApalAdirahitaH 'aviheThaka' na kaciducite'nAdaravAn, krodhAdInAM vizleSaka ityanye, ya itthaMbhUtaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 10 // jo sahai hu gAmakaMTae, akkosapahAratajaNAo a / bhayabheravasadasappahAse, samasu // 266 // Jain Education in Sell For Private & Personel Use Only TMainelibrary.org Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hadukkhasahe a je sa bhikkhU // 11 // paDimaM paDivajiA masANe, no bhIyae bhayabheravAiM dissa / vivihaguNatavorae aniccaM, na sarIraM cAbhikaMkhae je sa bhikkhU // 12 // asaI vosaTTacattadehe, akuTe va hae lUsie vA / puDhavisame muNI havijjA, aniANe akouhalle je sa bhikkhU // 13 // abhibhUa kAeNa parIsahAiM, samuddhare jAipahAu appayaM / viittu jAImaraNaM mahanbhayaM, tave rae sAmaNie je sa bhikkhU // 14 // hatthasaMjae pAyasaMjae, vAyasaMjae saMjaiMdie / ajjhapparae susamAhiappA, . suttatthaM ca viANai je sa bhikkhU // 15 // kiMca-yaH khalu mahAtmA sahate 'samyaggrAmakaNTakAn' grAmA-indriyANi taduHkhahetavaH kaNTakAstAna , kharUpata evAha-AkrozAn prahArAn tarjanAzceti, tatrAkrozo yakArAdibhiH prahArAH kazAdibhiH tarjanA asU yAdibhiH, tathA 'bhairavabhayA' atyantaraudrabhayajanakAH zabdAH samahAsA yasmin sthAna iti gamyate tattathA hai tasmin , vaitAlAdikRtArtanAdAhAsa ityarthaH, anopasargeSu satsu samasukhaduHkhasahazca-yaH acalitasAmA Jain Educaton inte For Private & Personel Use Only R ainelibrary.org Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 267 // Jain Education Inte yikabhAvaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 11 // etadeva spaSTayati- 'pratimAM' mAsAdirUpAM 'pratipadya' vidhinA'GgIkRtya 'zmazAne' pitRvane 'na bibheti' na bhayaM yAti 'bhairavabhayAni dRSTvA' raudrabhayahetunupalabhya vaitAlAdirUpazabdAdIni 'vividhaguNataporatazca nityaM mUlaguNAdyanazanAdisaktaJca sarvakAlaM, na zarIramabhikAGkSate niHspRhatayA vArttamAnikaM bhAvi ca ya itthaMbhUtaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 12 // na sakRdasakRtsarvadetyarthaH, kimityAha - 'vyutsRSTatyaktadeha:' vyutsRSTo bhAvapratibandhAbhAvena tyakto vibhUSAkaraNena deha:- zarIraM yena sa tathAvidhaH, AkruSTo vA yakArAdinA hato vA daNDAdinA lUSito vA khaDgAdinA bhakSito vA zvazRgAlAdinA 'pRthivIsamaH' sarvasaho munirbhavati, na ca rAgAdinA pIDyate, tathA 'anidAno' bhAviphalAzaMsArahitaH, akutUhalazca naTAdiSu ya evaMbhUtaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 13 // bhikSukharUpAbhidhAnAdhikAra evAha - 'abhibhUya' parAjitya 'kAyena' zarIreNApi na bhikSusiddhAntanItyA manovAgbhyAmeva, kAyenAnabhibhave tattvatastadanabhibhavAt, 'parISahAna' kSudAdIn, 'samuddharati' uttArayati 'jAtipathAt' saMsAramArgAdAtmAnaM, kathamityAha - 'viditvA' vijJAya jAtimaraNaM saMsAramUlaM 'mahAbhayaM' mahAbhayakAraNaM, 'tapasi rataH' tapasi saktaH, kiMbhUta ityAha- 'zrAmaNye' zramaNAnAM saMbandhini, zuddha iti bhAvaH, ya evaMbhUtaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 14 // tathA hastasaMyataH pAdasaMyata iti kAraNaM vinA kUrmavallIna Aste kAraNe ca samyaggacchati, tathA vAksaMyataH akuzalavAgnirodhakuzalavAgudIraNena, 'saMyatendriyo' nivRttaviSayaprasaraH, 'adhyAtmarataH' prazastadhyAnAsaktaH, 1-%-* 10 sabhi - kSvadhya0 // 267 // ainelibrary.org Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ susamAhitAtmA dhyAnApAdakaguNeSu, tathA sUtrArtha ca yathAvasthitaM vidhigrahaNazuddhaM vijAnAti yaH samyagyathAviSayaM sa bhikSuriti sUtrArthaH // 15 // uvahimi amucchie agiddhe, annAyauMchaM pulanippulAe / kayavikyasaMnihio virae, savvasaMgAvagae a je sa bhikkhU // 16 // alola bhikkhU na rasesu gijjhe, uMchaM care jIvia nAbhikaMkhe / iDDiM ca sakAraNapUaNaM ca, cae ThiappA aNihe je sa bhikkhU // 17 // na paraM vaijAsi ayaM kusIle, jeNaM ca kuppija na taM vaijjA / jANia patteaM puNNapAvaM, attANaM na samukkase je sa bhikkhU // 18 // na jAimatte na ya rUvamatte, na lAbhamatte na sueNa matte / mayANi savvANi vivajaittA, dhammajjhANarae je sa bhikkhU // 19 // paveae ajapayaM mahAmuNI, dhamme Thio ThAvayaI paraM pi / nikkhamma vajijja kusIlaliMgaM, na Avi hAsaMkuhae je sa bhikkhU // 20 // taM dehavAsaM asuiM asAsayaM, sayA cae niccahiaTThiappA / chidittu jAImaraNassa Jain Education in For Private & Personel Use Only R ainelibrary.org Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa dazavakA0 hAri-vRttiH 10 sabhivadhya0 // 268 // baMdhaNaM, uvei bhikkhU apuNAgamaM gaI // 21 // ti bemi // sabhikkhuajjhayaNaM dasamaM / samattaM // 10 // tathA-'upadhau' vastrAdilakSaNe 'amUJchitaH' tadviSayamohatyAgena 'agRddhaH' pratibandhAbhAvena, ajJAtoJcha carati bhAvaparizuddhaM, stokaM stokamityarthaH, "pulAkaniSpulAka' iti saMyamAsAratApAdakadoSarahitaH, 'krayavikrayasaMnidhibhyo virataH' dravyabhAvabhedabhinnakrayavikrayaparyuSitasthApanebhyo nivRttaH, 'sarvasaGgApagatazca yH| apagatadravyabhAvasaGgazca yaH, sa bhikSuriti sUtrArthaH // 16 // kiMca-alolo nAma nAprAptaprArthanaparo 'bhikSuH' sAdhuHna raseSu gRddhaH, prApteSvapyapratibaddha iti bhAvaH, uJchaM carati bhAvoJchameveti pUrvavat, navaraM tatropadhimAzrityoktamiha tvAhAramityapaunarutayaM, tathA jIvitaM nAbhikAGkate, asaMyamajIvitaM, tathA RddhiM ca' AmoSadhyAdirUpAM satkAraM vastrAdibhiH pUjanaM ca stavAdinA tyajeti, naitadarthameva yatate, sthitAtmA jJAnAdiSu, "anibha' ityamAyo yaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 17 // tathA na 'paraM' khapakSavineyavyatiriktaM vadatiayaM kuzIlaH, tadaprItyAdidoSaprasaGgAt, khapakSavineyaM tu zikSAgrahaNabuddhyA vadatyapi, sarvathA yenAnyaH kazcit kupyati na tad bravIti doSasadbhAve'pi, kimityata Aha-jJAtvA pratyekaM puNyapApaM, nAnyasaMbandhyanyasya bhavati agnidAhavedanAvat, evaM satkhapi guNeSu nAtmAnaM samutkarSati-na khaguNairgarvamAyAti yaH sa bhikSuriti sU // 268 // Jain Education Intern For Private Personel Use Only Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int trArthaH // 18 // madapratiSedhArthamAha-na jAtimatto yathA'haM brAhmaNaH kSatriyo vA na ca rUpamatto yathA'haM rUpavAnAdeyaH, na lAbhamatto yathA'haM lAbhavAn, na zrutamatto yathA'haM paNDitaH anena kulamadAdiparigrahaH, ata evAha-madAn sarvAn kulAdiviSayAnapi 'parivarjya' parityajya 'dharmadhyAnarato' yo yathAgamaM tatra saktaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 19 // kiMca - 'pravedayati' kathayati 'AryapadaM' zuddhadharmapadaM paropakArAya 'mahAmuniH' zIlavAn jJAtA evaMbhUta eva vastuto nAnyaH kimityetadevamityata Aha- dharme sthitaH sthApayati paramapi - zrotAraM tatrAdeyabhAvapravRtteH, tathA niSkramya varjayati 'kuzIlaliGgam' ArambhAdi kuzIlaceSThitaM, tathA 'na cApi hAsyakuhakoM' na hAsyakArikuhakayukto yaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // 20 // bhikSubhAvaphalamAha - 'taM dehavAsa' mityevaM pratyakSopalabhyamAnaM cArakarUpaM zarIrAvAsam azuciM zukrazoNitodbhavatvAdinA azAzvataM pratikSaNapariNatyA sadA tyajati mamatvAnubandhatyAgena, ka ityAha- 'nityahite' mokSasAdhane samyagdarzanAdau 'sthitAtmA' atyanta susthitaH, sa caivaMbhUtachittvA 'jAtimaraNasya' saMsArasya 'bandhana' kAraNam 'upaiti' sAmIpyena gacchati 'bhikSuH' yatiH 'apunarAgamAM' punarjanmAdirahitAmityarthaH, gatimiti - siddhigatiM bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH // 21 // ukto'nugamo, nayAH pUrvavat, iti vyAkhyAtaM sabhikSvadhyayanam // 10 // iti zrIharibhadrasUriviracitAyAM zrIdazavaikAlikabRhadvRttau dazamamadhyayanam // 10 // jainelibrary.org Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 269 // atha cUlike / adhunaughatavaDe Arabhyete, anayozcAyamabhisaMbandhaH - ihAnantarAdhyayane bhikSuguNayukta eva bhikSuruktaH, sa caivaMbhUto'pi kadAcit karmaparatantratvAt karmaNazca balavatvAt sIded, atastatsthirIkaraNaM karttavyamiti tadarthAdhikAravaccUDAdvayamabhidhIyate, tatra cUDAzabdArthamevAbhidhAtukAma Aha dubve khette kAle bhAvammi a cUliAya nikkhevo / taM puNa uttarataMtaM suagahiatthaM tu saMgrahaNI // 359 // nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtyAha - 'dravye kSetre kAle bhAve ca' dravyAdiviSayaH cUDAyA 'nikSepo' nyAsa iti tatpunazcUDAdvayam 'uttarataMtra' dazavaikAlikasya AcArapaJcacUDAvat, etaccottaratantraM 'zrutagRhItArthameva' da zavaikAlikAkhyazrutena gRhIto'rtho'syeti vigrahaH, yadyevamapArthakamidaM, netyAha- 'saMgrahaNI' taduktAnuktArthasaMkSepa iti gAthArthaH // dravyacUDAdivyAcikhyAsayA''ha davve saccittAI kukuDacUDAmaNImaUrAI / khettaMmi loganikkuDa maMdaracUDA a kUDAI // 360 // 'dravya' iti havyacUDA AgamanoAgamajJazarIretarAdi, vyatiriktA trividhA 'sacittAyA' sacittA a- 4 // 269 // cittA mizrA ca yathAsaMkhyaM dRSTAntamAha- kukkuTacUDA sacittA maNicUDA acittA mayUrazikhA mizrA / 'kSetra' 1 rativAkyacUlA Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte iti kSetracUDA lokaniSkuTA uparivarttinaH mandaracUDA ca pANDukambalA kUTAdayazca tadanyaparvatAnAM, kSetraprAdhAnyAt, AdizabdAdadholokasya sImantakaH tiryaglokasya mandara UrdhvalokasyeSatprAgbhAreti gAthArthaH // airitta ahigamAsA ahigA saMvaccharA a kAlaMmi / bhAve khaovasamie imA u cUDA muNeavvA // 361 // 'atiriktA' ucitakAlAt samadhikA 'adhikamAsakAH pratItAH, adhikAH saMvatsarAzca SaSTyabdAdyapekSayA 'kAla' iti kAlacUDA, 'bhAva' iti bhAvacUDA kSAyopazamike bhAve iyameva dviprakArA cUDA ' mantavyA' vi | jJeyA kSAyopazamikatvAcchrutasyeti gAthArthaH // tatrApi prathamA rativAkyacUDA, asyAzcAnuyogadvAropanyAsaH pUrvavattAvadyAvannAmaniSpanne nikSepe rativAkyeti dvipadaM nAma, tatra ratinikSepa ucyate tatrApi nAmasthApane anAdRtya dravyabhAvaratyabhidhitsayA''ha-- davve duhA u kamme nokammaraI a saddadavvAI / bhAvaraI tasseva u udae emeva araIvi // 362 // dravyaratirAgamanoAgamajJazarIretarAtiriktA dvidhA - karmadravyarati naukarmadravyaratizca tatra karmadravyaratI rativedanIyaM karma, etaca baddhamanudayAvasthaM gRhyate nokarmadravyaratistu zabdAdidravyANi AdizabdAt sparzarasAdiparigrahaH ratijanakAni-ratikAraNAni / bhAvaratiH 'tasyaiva tu' rativedanIyasya karmaNa udaye bhavati, evamevAratirapi dravyabhAvabhedabhinnA yathoktaratipratipakSato vijJeyeti gAthArthaH / uktA ratiH, idAnIM vAkyama|tidizannAha jainelibrary.org Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 270 // Jain Education Int vakkaM tu putrvabhaNiaM dhamme raikAragANi vakkANi / jeNamimIe teNaM raivakesA havai cUDA // 363 || vAkyaM tu pUrvabhaNitaM - vAkyazuddhyadhyayane'nekaprakAramuktaM 'dharme' cAritrarUpe 'ratikArakANi' ratijanakAni tAni ca vAkyAni yena kAraNena 'asyAM' cUDAyAM tena nimittena rativAkyaiSA cUDA, ratikartRRNi vAkyAni yasyAM sA rativAkyeti gAthArthaH // iha ca ratyabhidhAnaM samyaksahanena guNakAriNItvopadarzanArtham / Aha cajaha nAma Aurassiha sIvaNachejjesu kIramANesu / jaMtaNamapatthakucchA ''madosaviraI hiakarI u / / 364 // * yathA nAmeti prasiddhametat 'Aturasya' zarIrasamutthena Agantukena vA vraNena glAnasya 'iha' loke 'sIvanacchedeSu' sIvanacchedanakarmasu kriyamANeSu satsu, kimityAha-yantraNaM galayantrAdinA 'apathyakutsA' apathyapratiSedhaH 'AmadoSaviratiH' ajIrNadoSanivRttiH hitakAriNyeva vipAkasundaratvAditi gAthArthaH // dASTantikayojanAmAha aTThavihakammarogAurassa jIassa taha timicchAe / dhamme raI adhamme araI guNakAriNI hoi // 365 // 'aSTavidhakarmarogAturasya' jJAnAvaraNIyAdirogeNa bhAvaglAnasya 'jIvasya' AtmanaH 'tathA' tenaiva prakAreNa 'cikitsAyA' saMyamarUpAyAM prakrAntAyAmanA nalocAdinA pIDAbhAve'pi 'gha' zrutAdirUpe 'ratiH' AsaktiH 'adharme' tadviparIte 'aratiH' anAsaktirguNakAriNI bhavati, nirvANasAdhakatveneti gAthArthaH // etadeva spaSTayati 1 rativA kyacUlA // 270 // ainelibrary.org Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajjhAyasaMjamatave veAvacce a jhANajoge a / jo ramai no ramai assaMjamammi so vaccaI siddhiM // 366 // khAdhyAye-vAcanAdau saMyame-pRthivIkAyasaMyamAdau tapasi-anazanAdau vaiyAvRttye ca-AcAryAdiviSaye dhyAnayoge ca-dharmadhyAnAdau yo 'ramate svAdhyAyAdiSu sakta Aste, tathA 'na ramate' na sakta Aste 'asaMyama prANAtipAtAdau sa 'vrajati siddhiM gacchati mokSam / iha ca saMyamatapograhaNe sati svAdhyAyAdigrahaNaM prAdhAnyakhyApanArthamiti gAthArthaH // upasaMharannAha tamhA dhamme raikAragANi araikAragANi u(ya) ahamme / ThANANi tANi jANe jAI bhaNiAI ajjhayaNe / / 367 // tasmAd dharme cAritrarUpe 'ratikArakANi ratijanakAni 'aratikArakANi ca' aratijanakAni ca 'adharme' asaMyame sthAnAni 'tAni' vakSyamANAni jAnIyAt yAni "bhaNitAni' pratipAditAni iha adhyayane pra-14 &AkrAnta iti gAthArthaH // ukto nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasyAvasara ityAdi pUrvavattAvadyAvatsUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam iha khalu bho! pavvaieNaM uppannadukkheNaM saMjame araisamAvannacitteNaM ohANuppehiNA aNohAieNaM ceva hayarassigayaMkusapoyapaDAgAbhUAI imAiM aTThArasa ThANAI samma saMpaDilehiavvAI bhavaMti-taMjahA-haMbho! dussamAe duppajIvI 1, lahusagA itta daza046 Jain Education Intex For Private & Personel Use Only M ainelibrary.org Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C dazavaikA0 hAri-vRttiH 1rativAkyacUlA0 CCCCCCCCC riA gihINaM kAmabhogA 2, bhujo a sAibahulA maNussA 3, ime a me dukkhe na cirakAlovaTAI bhavissaI 4, omajaNapurakAre 5, vaMtassa ya paDiAyaNaM 6, aharagaivAsovasaMpayA 7, dullahe khalu bho! gihINaM dhamme gihavAsamajhe vasaMtANaM 8, AyaMke se vahAya hoi 9, saMkappe se vahAya hoi 10, sovakkese gihavAse niruvakkese pariAe 11, baMdhe gihavAse mukkhe pariAe 12, sAvaje gihavAse aNavajje pariAe 13, bahusAhAraNA gihINaM kAmabhogA 14, patteaM puNNapAvaM 15, aNicce khalu bho ! maNuANa jIvie kusaggajalabiMducaMcale 16, bahuM ca khallu bho! pAvaM kamma pagaDaM 17, pAvANaM ca khalu bho! kaDANaM kammANaM puTiva duccinnANaM duppaDikaMtANaM veittA mukkho , natthi aveittA, tavasA vA jhosaittA 18 / aTThArasamaM payaM bhavai / bhavai a ittha silogo'iha khalu bhoH pravrajitena' iheti jinapravacane khaluzabdo'vadhAraNe sa ca bhinnakrama iti darzayiSyAmaH, bho // 271 // Jain Education Interch Clainelibrary.org Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SACCMSESAMACHAR ityAmantraNe, pravrajitena-sAdhunA, kiMviziSTenetyAha-'utpannaduHkhena' saMjAtazItAdizArIrastrIniSadyAdimAnasadaHkhena 'saMyameM vyAvarNitakharUpe 'aratisamApannacittena' udvegagatAbhiprAyeNa saMyamanirviNNabhAvenetyarthaH, sa eva vizeSyate-'avadhAnotprekSiNA' avadhAnam-apasaraNaM saMyamAdut-prAbalyena prekSituM zIlaM yasya sa tathAvidhastena, utpravajitukAmeneti bhAvaH, 'anavadhAvitenaiva' anutpatrajitenaiva 'amUni' vakSyamANalakSaNAnyaTAdaza sthAnAni 'samyam' bhAvasAraM 'suSTu prekSitavyAni suSTAlocanIyAni bhavantIti yogaH, avadhAvitasya tu pratyupekSaNaM prAyo'narthakamiti / tAnyeva vizeSyante-hayarazmigajAGkuzapotapatAkAbhUtAni' azvakhalinagajAkaizabohitthasitapaTatulyAni, etaduktaM bhavati-yathA hayAdInAmunmArgapravRttikAmAnAM razmyAdayo niyamanahetavastathaitAnyapi saMyamAdunmArgapravRttikAmAnAM bhavyasattvAnAmiti, yatazcaivamataH samyak saMpratyupekSitavyAni bhavanti, khaluzabdo'vadhAraNe, yogAtsamyak-samyageva saMpratyupekSitavyAnyevetyarthaH 'tadyathetyAdi, tadyathetyupanyAsArthaH, 'haMbho duSSamAyAM duSpajIvina' iti haMbho-ziSyAmantraNe duSSamAyAm-adhamakAlAkhyAyAM kAladoSAdeva duHkhena-kRcchreNa prakarSeNodArabhogApekSayA jIvituM zIlA duSpajIvinaH, prANina iti gamyate, narendrAdInAmapyanekaduHkhaprayogadarzanAt, udArabhogarahitena ca viDambanAprAyeNa kugatihetunA kiM gRhAzramaNeti saMpratyupekSitavyamiti prathama sthAnam 1 / tathA laghava itvarA gRhiNAM kAmabhogA', duSSamAyAmiti vartate, santo'pi 'laghavaH' tucchAH prakRtyaiva tuSamuSTivadasArAH 'itvarA' alpakAlAH 'gRhiNAM' gRha For Private 8 Personal Use Only Grjainelibrary.org Join Education in Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 sthAnAM 'kAmabhogA' madanakAmapradhAnAH zabdAdayo viSayA vipAkakaTavazca, na devAnAmiva viparItAH, ataH|1rativAhAri-vRttiH kiM gRhAzrameNeti saMpratyupekSitavyamiti dvitIya sthAnam 2 / tathA 'bhUyazca svAtibahulA manuSyAH' duSamAyA- kyacUlA0 miti vartata eva, punazca 'khAtibahulA' mAyApracurA 'manuSyA' iti prANino, na kadAcidvizrambhahetavo'mI, // 272 // tadrahitAnAM ca kIhaksukhaM?, tathA mAyAbandhahetutvena dAruNataro bandha iti kiM gRhAzrameNeti saMpratyupekSitavyamiti tRtIya sthAna 3 tathA 'idaM ca me duHkhaM na cirakAlopasthAyi bhaviSyati' 'idaM ca' anubhUyamAnaM mama zrAmaNyamanupAlayato 'duHkhaM' zArIramAnasaM karmaphalaM parISahajanitaM na cirakAlamupasthAtuM zIlaM bhaviSyati, zrAmaNyapAlanena parISahanirAkRteH karmanirjaraNAtsaMyamarAjyaprAptaH, itarathA mahAnarakAdau viparyayaH, ataH kiM gRhAzrameNeti saMpratyupekSitavyamiti caturtha sthAnaM 4 / tathA 'omajaNapuraskAra miti nyUnajanapUjA, pravajito hi dharmaprabhAvAdrAjAmAtyAdibhirabhyutthAnAsanAJjalipragrahAdibhiH pUjyate, utpravrajitena tu nyUnajanasyApi khavyasanaguptaye'bhyutthAnAdi kAryam, adhArmikarAjaviSaye vA veSTiprayoktu: kharakarmaNo niyamata eva ihaivedamadharmaphalam ataH kiM gRhAzrameNeti saMpratyupekSitavyamiti paJcamaM sthAnam 5 / evaM sarvatra kriyA yojanIyA, tathA 'vAntasya pratyApAnaM' bhuktojjhitaparibhoga ityarthaH, ayaM ca zvazRgAlAdikSudrasattvAcaritaH satAM nindyo vyAdhiduHkhajanakaH, vAntAzca bhogAH pravrajyAGgIkaraNena, etatpratyApAnamapyevaM cintanIyamiti SaSThaM sthAnam 6 // tathA 'adharagativAsopasaMpat' adho(dhara)gatiH-narakatiryaggatistasyAM vasanamadhogativAsaH, etannimittabhUtaM karma Jain Education For Private Personel Use Only Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inter gRhyate, tasyopasaMpat-sAmIpyenAGgIkaraNaM yadetadutpravrajanam, evaM cintanIyamiti saptamaM sthAnaM 7 / tathA 'durlabhaH khalu bho ! gRhiNAM dharma' iti pramAdabahulatvAddurlabha eva 'bho' ityAmantraNe gRhasthAnAM paramanirvRtijanako dharmaH, kiMviziSTAnAmityAha - 'gRhapAzamadhye vasatA' mityatra gRhazabdena pAzakalpAH putrakalatrAdayo gRhyante, tanmadhye vasatAm, anAdibhavAbhyAsAdakAraNaM snehabandhanam, etaccintanIyamityaSTamaM sthAnaM 8 / tathA 'AtaGkastasya vadhAya bhavati' 'AtaGkaH' sadyoghAtI vipUcikAdirogaH 'tasya' gRhiNo dharmabandhurahitasya 'vadhAya' vinAzAya bhavati, tathA vadhazcAnekavadhahetuH, evaM cintanIyamiti navamaM sthAnaM 9 / tathA 'saMkalpastasya vadhAya bha vati' 'saMkalpa' iSTAniSTaviyogaprAptijo mAnasa AtaGkaH, 'tasya' gRhiNastathA ceSTAyogAnmithyAvikalpAbhyAsena grahAdiprAptervadhAya bhavati, etaccintanIyamiti dazamaM sthAnaM 10 / tathA 'sopaklezo gRhivAsa' iti sahopaklezaiH sopaklezo gRhivAso - gRhAzramaH, upaklezAH kRSipAzupAlyavANijyAdyanuSThAnAnugatAH paNDitajanagarhitAH zItoSNazramAdayo ghRtalavaNacintAdayazceti, evaM cintanIyamityekAdazaM sthAnaM 11 / tathA 'nirupaklezaH paryAya' iti, ebhirevopaklezai rahitaH pravrajyAparyAyaH, anArambhI kucintAparivarjitaH zlAghanIyo viduSAmityevaM cintanIyamiti dvAdazaM sthAnaM 12 / tathA 'bandho gRhavAsaH' sadA taddhetvanuSThAnAt, kozakArakITavaditi, etaci - ntanIyamiti trayodazaM sthAnaM 13 / tathA 'mokSaH paryAyaH' anavarataM karmanigaDavigamAnmuktavadityevaM cintanIyamiti caturdazaM sthAnam 14 / ata eva 'sAvadyo gRhavAsa' iti sAvadha:- sapApaH prANAtipAtamRSAvAdAdi ainelibrary.org Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1rativAkyacUlA. dazavaikA pravRtteretacintanIyamiti paJcadazaM sthAnam 15 / evam 'anavadyaH paryAya' iti apApa ityarthaH, ahiMsAdipAlahAri-vRttiH nAtmakatvAda, etacintanIyamiti SoDazaM sthAnaM 16 / tathA 'bahusAdhAraNA gRhiNAM kAmabhogA' iti bhusaa||273|| dhAraNA:-caurarAjakulAdisAmAnyA 'gRhiNAM' gRhasthAnAM kAmabhogAH pUrvavaditi, etacintanIyamiti saptadazaM sthAnaM 17 / tathA pratyekaM puNyapApa'miti mAtApitRkalatrAdinimittamapyanuSThitaM puNyapApaM 'pratyekaM pratyeka' pRthak pRthak yenAnuSThitaM tasya karturevaitaditi bhAvArthaH, evamaSTAdazaM sthAnam 18 / etadantargato vRddhAbhiprAyeNa zeSagranthaH samasto'traiva, anye tu vyAcakSate-sopaklezo gRhivAsa ityAdiSu SaTsu sthAneSu sapratipakSeSu sthAnatrayaM gRhyate, evaM ca bahusAdhAraNA gRhiNAM kAmabhogA iti caturdazaM sthAnam 14, pratyekaM puNyapApamiti paJcadazaM sthAnam 15, zeSANyabhidhIyante, tathA 'anityaM khalu' anityameva niyamataH bho ityAmantraNe 'manuSyANAM puMsAM 'jIvitam' AyuH, etadeva vizeSyate-kuzAgrajalabinducaJcalaM sopakramatvAdanekopadravaviSayatvAdatyantAsAraM, tadalaM gRhAzrameNeti saMpratyupekSitavyamiti SoDazaM sthAnaM 16, tathA 'bahuM ca khalu bhoH! pApaM karma prakRtam' bahu ca cazabdAt kliSTaM ca khaluzabdo'vadhAraNe baDheva pApaM karma-cAritramohanIyAdi 'prakRtaM' ni vartitaM, mayeti gamyate, zrAmaNyaprAptAvapyevaM kSudrabuddhipravRttaH, nahi prabhUtakliSTakarmarahitAnAmevamakuzalA buPIddhirbhavati, ato na kiJcit gRhAzrameNeti saMpratyupekSitavyamiti saptadazaM sthAnaM 17, tathA 'pApAnAM cetyAdi, 'pApAnAM ca' apuNyarUpANAM cazabdAtpuNyarUpANAM ca 'khalu bho! kRtAnAM karmaNAM khaluzabdaH kAritAnumata // 273 // Join Education in Tadainelibrary.org Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSaNArthaH, bho iti ziSyAmantraNe, 'kRtAnAM manovAkAyayogairoghato nirvatitAnAM 'karmaNAM' jJAnAvaraNIyAdyasAtavedanIyAdInAM 'prAk' pUrvamanyajanmasu 'duzcaritAnAM' pramAdakaSAyajaduzcaritajanitAni duzcaritAni, kAraNe kAryopacArAt, duzcaritahatUni vA duzcaritAni, kArye kAraNopacArAt, evaM 'duSparAkrAntAnAM mithyAdarzanAviratijaduSparAkrAntajanitAni duSparAkrAntAni, hetau phalopacArAt, duSparAkrAntahetUni vA duSparAkrAntAni, phale hetUpacArAt, iha ca duzcaritAni madyapAnAzlIlAnRtabhASaNAdIni, duSparAkrAntAni vadhavandhanAdIni, tadamISAmevaMbhUtAnAM karmaNAM 'vedayitvA' anubhUya, phalamiti vAkyazeSaH, kim?-'mokSo bhavati' pradhAnapuruSArtho bhavati 'nAstyavedayitvA' na bhavatyananubhUya, anena sakarmakamokSavyavacchedamAha, iSyate ca khalpakarmopetAnAM kaizcitsahakArinirodhatastatphalAdAnavAdibhistat, tadapi nAstyavedayitvA mokSaH, tathArUpatvAt karmaNaH, khaphalAdAne karmavAyogAt, 'tapasA vA kSapayitvA' anazanaprAyazcittAdinA vA viziSTakSAyopazamikazubhabhAvarUpeNa tapasA pralayaM nItvA, iha ca vedanamudayaprAptasya vyAdherivAnArabdhopakramasya kramazaH, anyAnibandhanapariklezena, tapAkSapaNaM tu samyagupakrameNAnudIrNodIraNadoSakSapaNavadanyanimittaprakrameNApariklezamiti, atastapo'nuSThAnameva zreya iti na kiMcidgRhAzrameNeti saMpratyupekSitavyamiti 'aSTAdazaM padaM bhavati' aSTAdazaM sthAnaM bhavati 18 / 'bhavati cAtra zlokaH' atretyaSTAdazasthAnArthavyatikare, uktAnuktArthasaMgrahapara ityarthaH, zloka iti ca jAtiparo nirdezaH, tataH zlokajAtiranekabhedA bhavatIti prabhUtazlokopanyAse'pi na virodhH|| GAAAAAAAAACACACAN Jan Education in For Private Personel Use Only Hainelibrary.org Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 274 // Jain Education Inte jayA ya cayaI dhammaM, aNajjo bhogakAraNA / se tattha mucchie bAle, AyaiM nAvabujjhai // 1 // jayA ohAvio hoi, iMdo vA paDio chamaM / savvadhammaparibbhaTTo, sa pacchA paritappai // 2 // jayA a vaMdimo hoi, pacchA hoi avaMdimo | devayA va cuA ThANA, sa pacchA paritappai // 3 // jayA a pUimo hoi, pacchA hoi apUimo / rAyA va rajjapa-bhaTTo, sa pacchA paritappar3a // 4 // jayA a mANimo hoi, pacchA hoi amANimo / siTThi vva kabbaDe chUDho, sa pacchA paritappai // 5 // jayA a therao hoi, samaikaMtajuvvaNo / macchu vva galaM gilittA, sa pacchA paritappai // 6 // jayA a kukuDuMbassa, kutattIhiM vihammai / hatthI va baMdhaNe baddho, sa pacchA paritappai // 7 // puttadAraparIkiNNo, mohasaMtANasaMtao | paMkosanno jahA nAgo, sa pacchA paritappai // 8 // yadA caivamapyaSTAdazasu vyAvarttanakAraNeSu satsvapi 'jahAti' tyajati 'dharma' cAritralakSaNam 'anArya' itya 1 rativAkyacUlA * // 274 // ainelibrary.org Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education nArya ivAnArthI mlecchaceSTitaH kimarthamityAha - 'bhogakAraNAt' zabdAdibhoganimittaM 'sa' dharmatyAgI 'tatra ' teSu bhogeSu 'mUcchito' gRddho 'bAlaH' mandaH 'Ayatim' AgAmikAlaM 'nAvabuddhyate' na samyagavagacchatIti sUtrArthaH // 1 // etadeva darzayati-yadA 'avadhAvitaH' apasRto bhavati saMyama sukhavibhUteH, utpravrajita ityarthaH, 'indro veti devarAja iva 'patitaH kSmAM' kSmAM gataH, khavibhavabhraMzena bhUmau patita iti bhAvaH, kSmA-bhUmiH / 'sarvadharma paribhraSTaH' sarvadharmebhyaH - kSAntyAdibhya Asevitebhyo'pi yAvatpratijJamananupAlanAt laukikebhyo'pi vA gauravAdibhyaH paribhraSTaH sarvatazyutaH, sa patito bhUtvA 'pazcAt ' manAg mohAvasAne 'paritapyate' kimidamakArya mayA'nuSThitamityanutApaM karotIti sUtrArthaH // 2 // yadA ca vandyo bhavati zramaNaparyAyastho narendrAdInAM paJcAdbhavatyunniSkrAntaH sannavandyaH tadA devateva kAcidindravarjA sthAnacyutA satI sa pazcAtparitapyata ityetatpUrvavadeveti sUtrArthaH // 3 // tathA yadA ca pUjyo bhavati - vastrabhaktAdibhiH zrAmaNyasAmarthyAllokAnAM paJcAdbhavatyutpravrajitaH sannapUjyo lokAnAmeva tadA rAjeva rAjyaprabhraSTaH mahato bhogAdvipramuktaH sa pazcAtparitapyata iti pUrvavadeveti sUtrArthaH // 4 // yadA ca mAnyo bhavatyabhyutthAnAjJAkaraNAdinA mAnanIyaH zIlaprabhAveNa pazcAdbhavatyamAnyastatparityAgena tadA zreSThIva 'karbaTe' mahAkSudrasaMniveze kSiptaH san paJcAtparitapyata ityetatsamAnaM pUrveNeti sUtrArthaH // 5 // yadA ca sthaviro bhavati sa vyaktasaMyamo vayaHpariNAmena, etadvizeSapratipAdanAyAha-samatikrAntayauvanaH, ekAntasthavira iti bhAvaH, tadA vipAkakaTukatvAdbhogAnAM matsya lainelibrary.org Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA hAri-vRttiH 1rativAkyacUlA // 275 // iva 'galaM' baDizaM 'gilitvA' abhigRhya tathAvidhakarmalohakaNTakaviddhaH san sa pazcAtparitapyata ityetadapi samAnaM pUrveNeti sUtrArthaH // 6 // etadeva spaSTayati-yadA ca 'kukuTumbasya' kutsitakuTumbasya kutaptibhiH-kutsitacintAbhirAtmanaH saMtApakAriNIbhirvihanyate-viSayabhogAn prati vighAtaM nIyate tadA sa muktasaMyamaH san paritapyate pazcAt, ka iva?-yathA hastI kukuTumbabandhanabaddhaH paritapyate // 7 // etadeva spaSTayati-'putradAraparikIrNo' viSayasevanAtputrakalatrAdibhiH sarvato vikSiptaH 'mohasaMtAnasaMtato' darzanAdimohanIyakarmapravAheNa vyAptaH, ka iva-paGkAvasanno nAgo yathA' kardamAvamagno vanagaja iva sa pazcAtparitapyate-hA hA kiM mayedamasamaJjasamanuSThitamiti sUtrArthaH // 8 // ajja AhaM gaNI hu~to, bhAviappA bahussuo / jai'haM ramato pariAe, sAmaNNe jiNadesie // 9 // devalogasamANo a, pariAo mahesiNaM / rayANaM arayANaM ca, mahAnarayasAriso // 10 // amarovamaM jANia sukkhamuttamaM, rayANa pariAi tahA'rayANaM / niraovamaM jANia dukkhamuttamaM, ramija tamhA pariAi paMDie // 11 // dhammAu bhaTuM sirio aveyaM, jannaggivijjhAamiva'ppate / hIlaMti NaM duvihiaM OSSAIRAAIGARO // 275 // Jain Education For Private Personal Use Only Pujainelibrary.org Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kusIlA, dADhaDDiaM ghoravisaM va nAgaM // 12 // iheva'dhammo ayaso akittI, dunnAmadhijaM ca piTujaNaMmi / cuassa dhammAu ahammaseviNo, saMbhinnavittassa ya hiTao gaI // 13 // bhuMjittu bhogAiM pasajjhaceasA, tahAvihaM kaTu asaMjamaM bahuM / gaI ca gacche aNabhijjhiaM duhaM, vohI a se no sulahA puNo puNo // 14 // kazcit sacetanatara evaM ca paritapyata ityAha-'adya tAvadaham' adya-asmin divase ahamityAtmanirdeze gaNI syAm-AcAryo bhaveyam "bhAvitAtmA' prazastayogabhAvanAbhiH 'bahuzruta' ubhayalokahitabahvAgamayuktaH, yadi kiM syAdityata Aha-yadyaham 'aramiSyaM ratimakariSyaM 'paryAye pravrajyArUpe, so'nekabheda ityAha'zrAmaNye' zramaNAnAM saMbandhini, so'pi zAkyAdibhedabhinna ityAha-jinadezite nirgranthasaMbandhinIti sUtrArthaH // 9 // avadhAnotprekSiNaH sthirIkaraNArthamAha-devalokasamAnastu devalokasadRza eva 'paryAyaH' pravrajyArUpa: 'maharSINAM susAdhUnAM 'ratAnA' saktAnAM, paryAya eveti gamyate, etaduktaM bhavati-yathA devaloke devAH prekSaNakAdivyApRtA adInamanasastiSThantyevaM susAdhavo'pi tato'dhikaM bhAvataH pratyupekSaNAdikriyAyAM vyApRtAH, upAdeyavizeSatvAt pratyupekSaNAderiti devalokasamAna eva paryAyo maharSINAM ratAnAmiti / 'ara|| tAnAM ca bhAvataH sAmAcAryAmasaktAnAM ca, cazabdAdviSayAbhilASiNAM ca bhagavalliGgaviDambakAnAM kSudrasa Jain Education For Private Personal Use Only M ainelibrary.org Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 276 // Jain Education In ttvAnAM 'mahAnarakasadRzo' rauravAditulyastatkAraNatvAnmAnasaduHkhAtirekAt tathA viDambanAcceti sUtrArthaH // 10 // etadupasaMhAreNaiva nigamayannAha - 'amaropamam uktanyAyAdevasadRzaM 'jJAtvA' vijJAya 'saukhyamuttamaM ' prazamasaukhyaM, keSAmityAha - 'ratAnAM paryAye' saktAnAM samyakpratyupekSaNAdikriyAvyaGgaye zrAmaNye, tathA aratAnAM paryAya eva, kimityAha - 'narakopamaM' narakatulyaM jJAtvA duHkham 'uttama' pradhAnamuktanyAyAt, yasmAdevaM ratAratavipAkastasmAd ' rameta' saktiM kuryAt, ketyAha - ' paryAye' uktakharUpe 'paNDitaH' zAstrArthajJa iti sUtrArthaH // 11 // paryAyacyutasyaihikaM doSamAha - 'dharmAt' zramaNadharmAd 'bhraSTa' cyutaM 'zriyo'petaM' tapolakSmyA apagataM 'yajJAgnim' agniSTomAyanalaM vidhyAtamiva yAgAvasAne'lpatejasam, alpazabdo'bhAve, tejaH zUnyaM bhasmakalpamityarthaH ' hIlayanti' kadarthayanti patitastvamiti paGkayapasAraNAdinA, 'enam' unniSkrAntaM 'durvihitam | unniSkramaNAdeva duSTAnuSThAyinaM 'kuzIlAH' tatsaGgocitA lokAH, sa eva vizeSyate - 'dAduhiaM'ti prAkRta zailyA uddhRtadaMSTram - utkhAtadaMSTraM 'ghoraviSamiva' raudraviSamiva 'nAga' sarpa, yajJAgnisapapamAnaM, lokanItyA pra dhAnabhAvAdapradhAnabhAvakhyApanArthamiti sUtrArthaH // 12 // evamasya bhraSTazIlasyaughata aihikaM doSamabhidhAyaihikAmuSmika mAha - 'ihaiva' ihaloka eva 'adharma' ityayamadharmaH, phalena darzayati-yaduta 'ayazaH' aparAkramakRtaM nyUnatvaM tathA 'akIrttiH' adAnapuNyaphalapravAdarUpA tathA 'durnAmadheyaM ca' purANaH patita iti kutsitanAma - dheyaM ca bhavati, ketyAha - 'pRthagjane' sAmAnyaloke'pyAstAM viziSTaloke, kasyetyAha- 'cyutasya dharmAd' u 1 ra tivAkyacUlA0 // 276 // jainelibrary.org Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praza0 47 Jain Education tmavrajitasyetyarthaH, tathA 'adharmasevinaH' kalatrAdinimittaM SaTkAyopamarddakAriNaH, tathA 'saMbhinnavRttasya ca ' akhaNDanIyakhaNDita cAritrasya ca kliSTakarmabandhAd 'adhastAdgatiH' narakeSUpapAta iti sUtrArthaH // 13 // asyaiva vizeSapratyapAyamAha - 'sa' utpravrajito bhuktvA 'bhogAn' zabdAdIn 'prasahyacetasA' dharmanirapekSatayA prakaTena cittena 'tathAvidham' ajJocitamadharmaphalaM 'kRtvA' abhinirvartya 'asaMyamaM' kRSyAdyArambharUpaM 'bahum' asaMto SAtprabhUtaM sa itthaMbhUto mRtaH san gatiM ca gacchati 'anabhidhyAtAm' abhidhyAtA- iSTA na tAmaniSTAmityarthaH, kAcitsukhA'pyevaMbhUtA bhavatyata Aha- 'duHkhAM' prakRtyaivAsundarAM duHkhajananIM, 'bodhizcAsya' jinadharmaprAptizcA| syAnniSkrAntasya na sulabhA 'punaH punaH prabhUteSvapi janmasu durlabhaiva, pravacanavirAdhakatvAditi sUtrArthaH // 14 // imassa tA neraiassa jaMtuNo, duhovaNIassa kilesavattiNo / paliovamaM jhijjha sAgarovamaM, kimaMga puNa majjha imaM maNoduhaM ? // 15 // na me ciraM dukkhamiNaM bhavissai, asAsayA bhogapivAsa jaMtuNo / na ce sarIreNa imeNa vissai, avissAI jI - viapajjaveNa me // 16 // jassevamappA u havijja nicchio, caija dehaM na hu dhammasAsaNaM / taM tArisaM no pailaMti iMdiA, urvitavAyA va sudaMsaNaM giriM // 17 // jainelibrary.org Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 277 // Jain Education Int iccaiva saMpassi buddhimaM naro, AyaM uvAyaM vivihaM viANiA / kAraNa vAyA adu mANaseNaM, tiguttigutto jiNavayaNamahiTTijAsi // 18 // tti bemi // raivakkA paDhamA cUlA samattA // 1 // yasmAdevaM tasmAdutpannaduHkho'pyetadanucintya notpravrajedityAha - 'asya tAva' dityAtmana evaM nirdeza:, 'nArakasya jantoH' narakamanuprAptasyetyarthaH 'duHkhopanItasya' sAmIpyena prAptaduHkhasya 'klezavRtteH' ekAntaklezaceSTitasya sato naraka eva palyopamaM kSIyate sAgaropamaM ca yathAkarmapratyayaM, kimaGga punarmamedaM saMyamAratiniSpannaM manoduHkhaM tathAvidhaklezadoSarahitam ?, etatkSIyata eva, etacintanena notpravrajitavyamiti sUtrArthaH // 15 // vizeSeNaitadevAha - na mama 'ciraM' prabhUtakAlaM 'duHkhamidaM' saMyamAratilakSaNaM bhaviSyati, kimityata Aha- 'azAzvatI' prAyo yauvanakAlAvasthAyinI 'bhogapipAsA' viSayatRSNA 'janto:' prANinaH, azAzvatItva eva kAraNAntaramAha - 'na ceccharIreNAne nApayAsyati' na yadi zarIreNAnena karaNabhUtena vRddhasyApi sato'payAsyati, tathApi kimAkulatvam?, yato'payAsyati 'jIvitaparyayeNa' jIvitasyApagamena maraNenetyevaM nizcitaH syAditi sUtrArthaH // 16 // asyaiva phalamAha - 'tasyeti sAdhoH 'evam' uktena, 'AtmA tu' tuzabdasyaivakArArthatvAt Atmaiva |bhavet 'nizcito' dRDhaH yaH sa tyajeddehaM kacidvina upasthite, 'na tu dharmazAsanaM' na punardharmAjJAmiti, taM 'tAdRzaM 1 rativA vayacUlA0 // 277 // jainelibrary.org Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte dharme nizcitaM 'na pracAlayanti' saMgamasthAnAnna kampayanti 'indriyANi' cakSurAdIni / nidarzanamAha - 'utpatadvAtA iva' saMpatatpavanA iva 'sudarzanaM giriM' merum, etaduktaM bhavati yathA meruM na vAtAJcAlayanti tathA tamapIndriyANIti sUtrArthaH // 17 // upasaMharannAha - ' ityevam' adhyayanoktaM duSprajIvitvAdi 'saMprekSya' Adita Arabhya yathAvaddRSTvA 'buddhimAnnaraH' samyaga buddhyupetaH 'AyamupAyaM vividhaM vijJAya' AyaH samyagjJAnAdeH upAyaH - tatsAdhanaprakAraH kAlavinayAdirvividhaH - anekaprakArastaM jJAtvA, kimityAha-kAyena vAcA'tha manasA-tribhi rapi karaNairyathApravRttaistriguptiguptaH san 'jinavacanam' arhadupadezam 'adhitiSThet' yathAzaktyA taduktaikakriyApAlanaparo bhUyAt, bhAvAyasiddhau tattvato muktisiddheH / bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH // 18 // ukto'nugamaH, sAmprataM nayAH, te ca pUrvavadeva / samAptaM rativAkyAdhyayanamiti // 1 // // iti zrIdazavaikAlike zrIharibhadrasUriviracitavRhadvRttyAM prathamA cUlikA // 1 // atha dvitIyA cUlikA | vyAkhyAtaM prathama cUDAdhyayanam, adhunA dvitIyamArabhyate, asya caughataH saMbandhaH pratipAdita eva, vizeSatastvanantarAdhyayane sIdataH sthirIkaraNamuktam, iha tu viviktacaryocyata ityayamabhisaMbandhaH, etadevAha bhASyakAraH - ainelibrary.org Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH 182 vivikta // 278 // gaadhaarthH|| anasUtrAlApakagatAna cUlikAsyAtipAditaH cA 13 // (bhASyam ) ___ ahigAro pubutto cauvhio biialiajjhayaNe / sesANaM dArANaM ahakarma phAsaNA hoi // 63 // (bhASyam) | 'adhikAra'-oghataH prapaJcaprastAvarUpaH 'pUrvokto' rativAkyacUDAyAMpratipAditaH 'caturvidho nAmacUDA sthApa- cayocUlA nAcUDetyAdirUpo yathA dvitIyacUDAdhyayane AdAnapadena cUlikAkhyena, sAnuyogadvAropanyAsastathaiva vaktavya iti vAkyazeSaH 'zeSANAM dvArANAM' sUtrAlApakagatanikSepAdInAM 'yathAkramaM yathAprastAva sparzanA-ISad vyAkhyAdirUpA bhavatIti gaathaarthH||atrc vyatikare sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam cUliaM tu pavakkhAmi, suaM kevalibhAsiaM / jaM suNittu supuNNANaM, dhamme uppajae maI // 1 // aNusoapaTThiabahujaNaMmi, paDisoaladdhalakkheNaM / paDisoameva appA, dAyavvo houkAmeNaM // 2 // aNusoasuho loo, paDisoo Asavo suvihiaannN| aNusoo saMsAro, paDisoo tassa uttAro // 3 // tamhA AyAraparakkameNaM saMvara samAhibahuleNaM / cariA guNA a niyamA a huMti sAhUNa daTTavvA // 4 // 'cUDAM tu pravakSyAmi cUDAM prAgvyAvarNitazabdArthI tuzabdavizeSitAM bhAvacUDAM pravakSyAmIti-prakarSeNAvasaraprAptAbhidhAnalakSaNena kanayAmi, 'zrutaM kevalibhASita miti iyaM hi cUDA 'zrutaM' zrutajJAnaM vartate, kAraNe // 27 // kAryopacArAt, etacca kevalibhASitam-anantarameva kevalinA prarUpitamiti saphalaM vizeSaNam / evaM ca vR Jain Education For Private Personel Use Only Rajainelibrary.org Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvavAdaH-kayAcidAryayA'sahiSNuH kuragaDukaprAyaH saMyatazcAturmAsikAdAvupavAsaM kAritaH, sa tadArAdhanayA mRta eva, RSighAtikA'hamityudvignA sA tIrthakaraM pRcchAmIti guNAvarjitadevatayA nItA zrIsImandharasvAmisamIpaM, pRSTo bhagavAn, aduSTacittA'ghAtiketyabhidhAya bhagavatemAM cUDAM grAhiteti / idameva vizeSyate-'yachutve ti yacchrutvA''karNya 'supuNyAnAM kuzalAnubandhipuNyayuktAnAM prANinAM 'dharma' acintyacintAmaNikalpe cAritradharme 'utpadyate matiH' saMjAyate bhAvataH zraddhA / anena cAritraM cAritrabIjaM copajAyata ityetaduktaM bhavatIti sUtrArthaH // 1 // etaddhi pratijJAsUtram, iha cAdhyayane cAMguNA abhidheyAH, tatpravRttau mUlapAdabhUtamidamAha-'anusrotaHprasthite' nadIpUrapravAhapatitakASTavad viSayakumArgadravyakriyAnukUlyena pravRtte 'bahujane' tathAvidhAbhyAsAt prabhUtaloke tathAprasthAnenodadhigAmini, kimityAha-'pratisrotolabdhalakSyeNa' dravyatastasyAmeva nadyAM kathaJciddevatAniyogAtpratIpasrotaHprAptalakSyeNa, bhAvatastu viSayAdivaiparItyAtkathaMcidavAptasaMyamalakSyeNa 'pratisrota evaM' durapAkaraNIyamapyapAkRtya viSayAdi saMyamalakSyAbhimukhameva 'AtmA' jIvo 'dAtavyaH' pravartayitavyo 'bhavitukAmena' saMsArasamudraparihAreNa muktatayA bhavitukAmena sAdhunA, na kSudrajanAcaritAnyudAharaNIkRtyAsanmArgapravaNaM ceto'pi karttavyam, apitvAgamaikapravaNenaiva bhavitavyamiti, uktaM ca-"nimitamAsAdya yadeva kiJcana, khadharmamArga visRjanti bAlizAH / tapAzrutajJAnadhanAstu sAdhavo, na yAnti kRcchre parame'pi vikriyAm // 1 // tathA-kapAlamAdAya vipannavAsasA, varaM dviSadvezmasamRddhirIkSitA / vihAya lajjA nadIparapravAhapatitakAcAdhyayane carcAguNa cAritravIja copa Jain Education Inter For Private & Personel Use Only Jainelibrary.org Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 279 // Jain Education In na tu dharmavaizase, surendratA (sA)rthe'pi samAhitaM manaH // 2 // tathA-pApaM samAcarati vItaghRNo jaghanyaH, prApyApadaM saghRNa eva vimadhyabuddhiH / prANAtyaye'pi na tu sAdhujanaH svavRttaM, velAM samudra iva laGghayituM samarthaH // 3 // " ityalaM prasaGgeneti sUtrArthaH // 2 // adhikRtameva spaSTayannAha - 'anusrotaH sukho lokaH' udakanimnAbhisarpaNavat pravRttyA'nukUlaviSayAdisukho lokaH, karmagurutvAt, 'pratisrota eva' tasmAdviparItaH 'AzravaH' indriyajayAdirUpaH paramArthapezalaH kAyavAGmanovyApAraH 'Azramo vA' vratagrahaNAdirUpaH 'suvihitAnAM' sAdhUnAm, ubha yaphalamAha - 'anusrotaH saMsAraH zabdAdiviSayAnukUlyaM saMsAra eva, kAraNe kAryopacArAt, yathA viSaM mRtyuH dadhi puSI pratyakSo jvaraH, 'pratisrotaH' uktalakSaNaH, tasyeti paJcamyarthe SaSThI 'supAM supo bhavantI'ti vacanAt, 'tasmAt' saMsArAd 'uttAraH' uttaraNamuttAraH, hetau phalopacArAt yathA''yurdhRtaM tandulAnvarSati parjanya iti sUtrArthaH // 3 // yasmAdetadevamanantaroditaM tasmAt 'AcAraparAkrameNe'tyAcAre - jJAnAdau parAkramaH -pravR ntibalaM yasya sa tathAvidha iti, gamakatvAdbahuvrIhiH tenaivaMbhUtena sAdhunA 'saMvarasamAdhibahulene' ti saMvare-indriyAdiviSaye samAdhiH - anAkulatvaM bahulaM - prabhUtaM yasya sa iti samAsaH pUrvavat tenaivaMvidhena satA apratipAtAya vizuddhaye ca, kimityAha - 'caryA' bhikSubhAvasAdhanI bAhyA niyatavAsAdirUpA guNAzca-mUlaguNouttaraguNarUpAH niyamAzca - uttaraguNAnAmeva piNDavizuddhyAdInAM khakAlAsevananiyogAH 'bhavanti sAdhUnAM draSTavyA' ityete caryAdayaH sAdhUnAM draSTavyA bhavanti, samyagjJAnAsevanaprarUpaNArUpeNeti sUtrArthaH // 4 // 2-%%% 2 viviktacaryAcUlA / / 279 / / Jainelibrary.org Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Int ani avAso samuANacAriA, annAyauMchaM pairikkayA a / appovahI kalahavivajA a, vihAracariA isiNaM pasatthA // 5 // AinnaomANavivajjaNA a, osanadiTThAhabhattapaNe / saMsaTukappeNa carijja bhikkhU, tajjAyasaMsaTTa jaI jaijjA // 6 // amajjamaMsAsi amaccharIA, abhikkhaNaM nivvigaiM gayA a / abhikkhaNaM kAussaggakArI, sajjhAyajoge payao havijjA // 7 // Na paDinnavijjA sayaNAsaNAI, sijaM nisijjaM taha bhattapANaM / gAme kule vA nagare va dese, mamattabhAvaM na kahiMpi kujjA // 8 // gihiNo veAvaDiaM na kujA, abhivAyaNavaMdaNapUaNaM vA / asaMkiliTThehiM samaM vasijjA, muNa carittassa jao na hANI // 9 // caryAmAha-aniyatavAso mAsakalpAdinA 'aniketavAso vA' agRhe-udyAnAdau vAsaH, tathA 'samudAnacaryA' anekatra yAcitabhikSAcaraNam 'ajJAtoJcha' vizuddhopakaraNagrahaNaviSayaM, 'pairikkayA ya' viz2anaikAntasevitA ca 'alpopadhitvam' anulbaNayuktastokopadhisevitvaM 'kalahavivarjanA ca' tathA tadvAsinA bhaNDanaviva jainelibrary.org Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 vivikta. |caryAcUlA dazavaikA0mArjanA, vivarjanaM vivarjanAzravaNakathanAdinA privrjnmityrthH| vihAracaryA' viharaNasthitirviharaNamaryAdA iyam' hAri-vRttiH evaMbhUtA 'RSINAM sAdhUnAM prazastA-vyAkSepAbhAvAt AjJApAlanena bhAvacaraNasAdhanAtpavitreti sUtrArthaH // 2 // 5 // iyaM sAdhUnAM vihAracaryeti sUtrasparzanamAha dabve sarIrabhavio bhAveNa ya saMjao ihaM tassa / uggahiA paggahiA vihAracariA muNeabbA // 368 // sAdhUnAM vihAracaryA'dhikRteti sAdhurucyate, sa ca dravyato bhAvatazca, tatra 'dravya iti dvAraparAmarzaH, 'zarIrabhavya' iti madhyamabhedatvAdAgamanoAgamajJazarIrabhavyazarIratadvyatiriktadravyasAdhUpalakSaNametat, "bhAvena ceti dvAraparAmarzaH, sa eva 'saMyata' iti saMyataguNasaMvedako bhAvasAdhuH / 'iha' adhyayane 'tasya' bhAvasAdhoH 'avagRhItA' udyAnArAmAdinivAsAdyaniyatA 'pragRhItA' tatrApi viziSTAbhigraharUpA utkaTukAsanAdivihAracaryA 'mantavyA' boddhavyeti gAthArthaH // sA ceyamiti sUtrasparzenAha aNievaM pairika aNNAyaM sAmuANiaM uMchaM / appovahI akalaho vihAracariA isipasatthA // 369 // vyAkhyA suutrvdvseyaa| avayavAkramastu gAthAbhaGgabhayAd, arthatastu sUtropanyAsavadraSTavya iti // 'vihAracaryA RSINAM prazaste'tyuktaM tadvizeSopadarzanAyAha-'AkIrNAvamAnavivarjanA ca' vihAracaryA RSINAM prazasteti, tatrAkIrNa-rAjakulasaMkhaDyAdi avamAnaM-khapakSaparapakSaprAbhUtyajaM lokAbahumAnAdi, asya vivarjanA, 1degkathAdinA vi0 / pariva. pra. // 28 // Jain Education inamed For Private Personal Use Only Mm.jainelibrary.org Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SRCASSNESHSHAHARASHRS AkIrNe hastapAdAdilUSaNadoSAt avamAne alAbhAdhAkarmAdidoSAditi / tathA 'utsannadRSTAhRtaM' prAya upalabdhamupanItam , utsannazabdaH prAyo vRttau vartate, yathA-"devA osannaM sAyaM veyaNaM veeMti" kimetadityAha bhaktapAnam' odanAranAlAdi, idaM cotsannadRSTAhRtaM yatropayogaH zuddhyati, trigRhAntarAdArata ityarthaH, 'bhisakkhaggAhI egattha kuNai bIo a dosumuvaoga'miti vacanAt, ityevaMbhUtamutsannaM dRSTAhRtaM bhaktapAnamRSINAM prazastamiti yogaH, tathA 'saMsRSTakalpena' hastamAtrakAdisaMsRSTavidhinA caredbhikSurityupadezaH, anyathA puraskamAdidoSAt, saMsRSTameva vizinaSTi-tajAtasaMsRSTa' ityAmagorasAdisamAnajAtIyasaMsRSTe hastamAtrakAdau yatiH 'yateta' yatnaM kuryAt, atajAtasaMsRSTe saMsarjanAdidoSAdityanenASTabhaGgasUcanaM, tadyathA-saMsaDhe hatthe saMsahe matte sAvasese davve' ityAdi, atra prathamabhaGgaH zreyAn , zeSAstu cintyA iti suutraarthH|| 6 // upadezAdhikAra evedamAha-amadyamAMsAzI bhavediti yogaH, amadyapo'mAMsAzI ca syAt, ete ca madyamAMse lokAgamapratIte eva, tatazca yatkecanAbhidadhati-AranAlAriSThAdyapi saMdhAnA odanAdyapi prANyaGgatvAtyAjyamiti, tadasat, amISAM madyamAMsatvAyogAt, lokazAstrayoraprasiddhatvAt, saMdhAnaprANyaGgatvatulyatvacodanA tvasAdhvI, atiprasaGgadoSAt, dravatvastrItvatulyatayA mUtrapAnamAtRgamanAdiprasaGgAdityalaM prasaGgena, akSaragamani 1 devA utsannaM sAtavedanAM vedayanti. 2 bhikSAgrAhI ekatra karoti dvitIyazca dvayorupayogam. 3 saMsRSTo hastaH saMsRSTaM mAtrakaM sAvazeSaM dravyam. 4 take zubhe'zubhe ityuktastakam AdinA dadhyAdi. Jain Education in For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 281 // kAmAtraprakramAt / tathA 'amatsarI ca' na parasaMpadveSI ca syAt, tathA 'abhIkSNaM' punaH punaH puSTakAraNAbhAve 'nirvikRtikaJca' nirgatavikRtiparibhogazca bhavet, anena paribhogocitavikRtInAmapyakAraNe pratiSedhamAha, tathA 'abhIkSNaM' gamanAgamanAdiSu, vikRtiparibhoge'pi cAnye, kimityAha - 'kAyotsargakArI bhavet' IryApa thapratikramaNamakRtvA na kiJcidanyat kuryAd, tadazuddhatApatteriti bhAvaH / tathA 'svAdhyAyayoge' vAcanAdyupacA vyApAra AcAmAmlAdau 'prayataH' atizayayatnaparo bhavet, tathaiva tasya phalavattvAd viparyaya unmAdAdidoSaprasaGgAditi sUtrArthaH // 7 // kiMca - 'na pratijJApayet' mAsAdikalpaparisamAptau gacchan bhUyo'pyAgatasya mamaivaitAni dAtavyAnIti na pratijJAM kArayedgRhasthaM, kimAzrityetyAha - ' zayanAsane zayyAM niSayAM tathA bha tapAna' miti tatra zayanaM saMstArakAdi AsanaM- pIThakAdi zayyA vasatiH niSadyA svAdhyAyAdibhUmiH ' tathA ' tena prakAreNa tatkAlAvasthaucityena 'bhaktapAnaM' khaNDakhAdyakadrAkSApAnakAdi na pratijJApayet, mamatvadoSAt / sarvatraitanniSedhamAha - 'grAme' zAligrAmAdau 'kule vA' zrAvakakulAdI 'nagare' sAkelAdI 'deze vA' madhyadezAdau 'mamatvabhAva' mamedamiti snehamohaM na 'kacit' upakaraNAdiSvapi kuryAt, tanmUlatvAduHkhAdInAmiti | // 8 // upadezAdhikAra evAha - 'gRhiNI' gRhasthasya ' vaiyAvRttyaM' gRhibhAvopakArAya tatkarmavAtmano vyAvRtta bhAvaM na kuryAt, khaparobhayAzrayaH samAyojanadoSAt, tathA abhivAdanaM vAGgamaskArarUpaM vandanaM - kAyapraNAmalakSaNaM pUjanaM vA vastrAdibhiH samabhyarcanaM vA gRhiNo na kuryAd, uktadoSaprasaGgAdeva, tathaitaddoSaparihArAyaiva 12 viviktacaryAcUlA // 281 // Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LM SAMACASSOCIEOSECX 'asaMkliSTa' gRhivaiyAvRttyakaraNasaMklezarahitaH sAdhubhiH samaM vasenmuniH 'cAritrasya' mUlaguNAdilakSaNasya 'yato yebhyaH sAdhubhyaH sakAzAnna hAniH, saMvAsatastadakRtyAnumodanAdineti, anAgataviSayaM cedaM sUtraM, praNayanakAle saMkliSTasAdhvabhAvAditi suutraarthH||9|| Na yA labhejA niuNaM sahAyaM, guNAhikaM vA guNao samaM vA / ikko'vi pAvAiM vivajayaMto, viharija kAmesu asajamANo // 10 // saMvaccharaM vA'vi paraM pamANaM, bIaM ca vAsaM na tahiM vasijjA / suttassa maggeNa carija bhikkhU , suttassa attho jaha ANavei // 11 // jo puvvarattAvararattakAle, saMpehae appagamappageNaM / kiM me kaDaM kiM ca me kiccasesaM, kiM sakkaNijaM na samAyarAmi? // 12 // kiM me paro pAsai kiMca appA, kiM vA'haM khaliaM na vivajayAmi / icceva sammaM aNupAsamANo, aNAgayaM no paDibaMdha kujjA // 13 // jattheva pAse kai duppauttaM, kAeNa vAyA adu mANaseNaM / tattheva dhIro paDisAharijA, Ainnao khippamiva kkhalINaM // 14 // jasserisA joga ANGACASSACREERCASCRoC Jan Education For Private Personal use only hinelibrary.org Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA 0 hAri-vRttiH // 282 // Jain Education Intel jiiMdiassa, dhiImao sappurisassa niccaM / tamAhu loe paDibuddhajIvI, so jIajamajIviNaM // 15 // appA khalu sayayaM rakkhiavvo, savviMdiehiM susamA - hihiM / rakkhao jAipahaM uvei, surakkhio savvaduhANa muccai // 16 // i aa || vivittacariA cUlA samattA // 2 // // ii dasaveAliaM sutaM samattaM // asaMkliSTaiH samaM vasedityuktamatra vizeSamAha - kAladoSAda 'na yadi labheta' na yadi kathaJcit prApnuyAt 'nipuNaM' saMyamAnuSThAnakuzalaM 'sahAyaM' paralokasAdhanadvitIyaM, kiMviziSTamityAha - 'guNAdhikaM vA' jJAnAdiguNotkaTaM vA, 'guNataH samaM vA tRtIyArthe paJcamI guNaistulyaM vA, vAzabdAdInamapi jAtyakAJcanakalpaM vinItaM vA, tataH kimityAha-eko'pi saMhananAdiyuktaH 'pApAni' pApakAraNAnyasadanuSThAnAni 'vivarjayan ' vividhamanekaiH prakAraiH sUtroktaiH pariharan vihareducitavihAreNa 'kAmeSu' icchAkAmAdiSu 'asajyamAnaH' saGgamagacchanneko'pi viharet, natu pArzvasthAdipApamitrasaGgaM kuryAt, tasya duSTatvAt tathA cAnyairapyuktam- " varaM viha saha pannagairbhaveccha ThAtmabhirvA ripubhiH sahoSitum / adharmayuktaizcapalaira paNDitairna pApamitraiH saha varttituM kSamam // 1 // ihaiva hanyurbhujagA hi roSitAH, dhRtAsayachidramavekSya cArayaH / asatpravRttena janena saMgataH, paratra viviktacaryAcU lA // 282 // ainelibrary.org Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daza0 48 Jain Education In x-xx xx xxUG | caiveha ca hanyate janaH // 2 // tathA - paralokaviruddhAni kurvANaM dUratastyajet / AtmAnaM yo'bhisaMghante, so'| nyasmai syAtkathaM hitaH ? // 3 // tathA brahmahatyA surApAnaM, steyaM gurvaGganAgamaH / mahAnti pAtakAnyAhurebhizca saha saMgamam // 4 // ityalaM prasaGgeneti sUtrArthaH // 10 // vihArakAlamAnamAha - 'saMvatsaraM vApi ' atra saMvatsara| zabdena varSAsu cAturmAsiko jyeSThAvagraha ucyate tamapi, apizabdAnmAsamapi paraM pramANaM - varSARtubaddhayo rutkRSTamekatra nivAsakAlamAnametat, 'dvitIyaM ca varSam' cazabdasya vyavahita upanyAsaH, dvitIyaM varSa varSAsu | cazabdAnmAsaM ca Rtubaddhe na tatra kSetre vaset yatrako varSAkalpo mAsakalpazca kRtaH, apitu saGgadoSAd dvitIyaM tRtIyaM ca parihRtya varSAdikAlaM tatastatra vasedityarthaH, sarvathA, kiM bahunA ?, sarvatraiva 'sUtrasya mArgeNa | caredbhikSuH' AgamAdezena varttateti bhAvaH, tatrApi naughata eva yathAzrutagrAhI syAt api tu sUtrasya 'artha:' | pUrvAparAvirodhitannayuktighaTitaH pAramArthikotsargApavAdagarbho yathA 'AjJApayati' niyuGkte tathA vartteta, nAnyathA, yatheApavAdato nityavAse'pi vasatAveva pratimAsAdi sAdhUnAM saMstAragocarAdiparivarttena, nAnyathA, zuddhApavAdAyogAdityevaM vandanakapratikramaNAdiSvapi tadarthaM pratyupekSaNenAnuSThAnena vartteta na tu tathAvidhaloka heryA taM parityajet tadAzAtanAprasaGgAditi sUtrArthaH // 11 // evaM viviktacaryAvato'sIdanaguNo| pAyamAha - yaH sAdhuH pUrvarAtrApararAtrakAle, rAtrau prathamacaramayoH praharayorityarthaH, saMprekSate sUtropayoganItyA | AtmAnaM karmabhUtamAtmanaiva karaNabhUtena, kathamityAha - 'kiM me kRta' miti chAndasatvAttRtIyArthe SaSThI, kiM w.jainelibrary.org Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikA0 hAri-vRttiH // 283 mayA kRtaM zaktyanurUpaM tapazcaraNAdiyogasya 'kiM ca mama kRtyazeSa kartavyazeSamucitaM?, kiM zakyaM vayo'va-18 2 viviktasthAnurUpaM vaiyAvRttyAdi 'na samAcarAmi' na karomi, tadakaraNe hi tatkAlanAza iti sUtrArthaH // 12 // tathA caryAcUlA kiM mama skhalitaM 'para' svapakSaparapakSalakSaNaH pazyati? kiM vA''tmA kacinmanAka saMvegApannaH?, kiM vA'hamoghata eva skhalitaM na vivarjayAmi, ityevaM samyaganupazyan anenaiva prakAreNa skhalitaM jJAtvA 'samyag Agamoktena vidhinA bhUyaH pazyet 'anAgataM na pratibandhaM kuryAt AgAmikAlaviSayaM nAsaMyamapratibandhaM karotIti sUtrArthaH // 13 // kathamityAha-'yatraiva pazyet yatraiva pazyatyuktavatparAtmadarzanadvAreNa 'kacit saMyamasthAnAvasare dharmopadhipratyupekSaNAdau 'duSprayuktaM' durvyavasthitamAtmAnamiti gamyate, kenetyAha-kAyena vAcA atha mAnaseneti, mana eva mAnasaM, karaNatrayeNetyarthaH 'tatraiva' tasminneva saMyamasthAnAvasare 'dhIro' buddhimAna 'pratisaMharet pratisaMharati ya AtmAnaM, samyaga vidhi pratipadyata ityarthaH, nidarzanamAha-AkIrNo javAdibhiguNaiH, jAtyo'zva iti gamyate asAdhAraNavizeSaNAt, taccedam-'kSipramiva khalina' zIghaM kavikamiva, yathA jAtyo'zvo niyamitagamananimittaM zIghra khalinaM pratipadyate, evaM yo duSprayogatyAgena khalinakalpaM samyagavidhim, etAvatAuMzena dRSTAnta iti sUtrArthaH // 14 // yaH pUrvarAtretyAyadhikAropasaMhArAyAha-yasya sAdhoH 'IdRzAH svahitAlocanapravRttirUpA 'yogA' manovAkAyavyApArA 'jitendriyasya vazIkRtasparzanAdIndriyaka / / 283 // lApasya 'dhRtimataH' saMyame sadhRtikasya 'satpuruSasya' pramAdajayAnmahApuruSasya 'nityaM sarvakAlaM sAmAyikaprati For Private & Personel Use Only Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Inte patterArabhyAmaraNAntam 'tamAhulake pratibuddhajIvinaM' tamevaMbhUtaM sAdhumAhuH -abhidadhati vidvAMsaH loke - prANisaMghAte pratibuddhajIvinaM-pramAdanidrArahitajIvanazIlaM, 'sa' evaMguNayuktaH san jIvati 'saMyamajIvitena' kuzalAbhisaMdhibhAvAt sarvathA saMyamapradhAnena jIviteneti sUtrArthaH // 15 // zAstramupasaMharannupadezasarvasvamAha - 'AtmA khalvi'ti khaluzabdo vizeSaNArthaH, zaktau satyAM paro'pi 'satataM' sarvakAlaM 'rakSitavyaH' pAlanIyaH pAralaukikApAyebhyaH, kathamityupAyamAha - 'sarvendriyaiH' sparzanAdibhiH 'susamAhitena' nivRttaviSayavyApAreNetyarthaH, arakSaNarakSaNayoH phalamAha- arakSitaH san 'jAtipanthAnaM' janmamArga saMsAramupaiti - sAmIpyena gacchati / surakSitaH punaryathAgamamapramAdena 'sarvaduHkhebhyaH' zArIramAnasebhyo 'vimucyate ' vividham-anekaiH prakArerapunargrahaNaparamasvAsthyApAdanalakSaNairmucyate / iti bravImIti pUrvavaditi sUtrArthaH // 16 // zrI haribhadrasUriviracitaTIkopasaMhAraH / yaM pratItya kRtaM tadUvaktavyatAzeSamAha chahiM mAsehiM ahIaM ajjhayaNamiNaM tu ajjamaNageNaM / chammAsA pariAo aha kAlagao samAhIe // 370 // SaDbhirmAsaiH 'adhItaM' paThitam 'adhyayanamidaM tu' adhIyata ityadhyayanam - idameva dazavaikAlikAkhyaM zAstraM, - venAdhItamityAha - AryamaNakena - bhAvArAdhanayogAt ArAyAtaH sarvaheyadharmebhya ityAryaH AryazcAsau maNakazveti vigrahastena, 'SaNmAsAH paryAya' iti tasyAryamaNakasya SaNmAsA eva pravrajyAkAla:, alpajIvitatvAt, ainelibrary.org Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -1 -NCR dazavaikA ata evAha-atha 'kAlagataH samAdhine ti 'artha' uktazAstrAdhyayanaparyAyAnantaraM kAlagata-Agamoktena vi- 2 viviktahAri-vRttiH dhinA mRtaH, samAdhinA-zubhalezyAdhyAnayogeneti gAthArthaH // 39 // atra caivaM vRddhavAdaH-yathA tenaitAvatAcaryAcUlA zrutenArAdhitam evamanye'pyetadadhyayanAnuSThAnata ArAdhakA bhavantviti // // 284 // ANaMdaaMsupAyaM kAsI sijaMbhavA tahiM therA / jasabhaissa ya pucchA kahaNA a viAlaNA saMghe // 371 // 'AnandAzrupAtam aho ArAdhitamaneneti harSAzrumokSaNam 'akArSaH kRtavantaH zayyambhavAH prAgvyAvarNitasvarUpAH 'tatra' tasmin kAlagate 'sthavirAH' zrutaparyAyavRddhAH pravacanaguravaH, pUjArtha bahuvacanamiti, yazobhadrasya ca-zayyambhavapradhAnaziSyasya gurvazrupAtadarzanena kimetadAzcaryamiti vismitasya sataH pRcchA-bhagavan ! kimetadakRtapUrvamityevaMbhUtA, kathanA ca bhagavataH-saMsAraleha IdRzaH, suto mamAyamityevaMrUpA, cazabdAdanutAe pazca yazobhadrAdInAm-aho gurAviva guruputrake vartitavyamiti na kRtamidamasmAbhiriti, evaMbhUtapratibandha| doSaparihArArthaM na mayA kathitaM nAtra bhavatAM doSa iti guruparisaMsthApanaM ca / 'vicAraNA saMgha' iti zayyambhavenAlpAyuSamenamavetya mayedaM zAstraM niyUDhaM kimatra yuktamiti nivedite vicAraNA saMgha-kAlahAsadoSAt prabhUtasattvAnAmidamevopakArakamatastiSThatvetadityevaMbhUtA sthApanA ceti gAthArthaH // 40 // ukto'nugamaH, sAmprataM nayAH, te ca naigamasaMgrahavyavahAraRjusUtrazabdasamabhirUdvaivambhUtabhedabhinnAH khalvoghataH sapta bhavanti / // 284 // kharUpaM caiteSAmadha Avazyaka sAmAyikAdhyayane nyakSeNa pradarzitameveti neha pratanyate / iha punaH sthAnAzUnyA Jain Education in In jainelibrary.org Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ themete jJAnakriyAnayAntarbhAvadvAreNa samAsataHprocyante-jJAnanayaH kriyAnayazca, tatra jJAnanayadarzanamidam-jJAnameva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNaM, yuktiyuktatvAt, tathA cAha-NAyaMmi giNhiavve agihiavvami ceva atthammi / jaiavvameva ii jo uvaeso so nao nAma // 1 // 'NAyaMmi'tti jJAte samyakparicchinne 'giNhiavveM'tti grahItavya upAdeye 'agiNhiavvetti agrahItavye'nupAdeye heya ityarthaH, cazabdaH | khalUbhayorgrahItavyAgrahItavyayoAtatvAnukarSaNArtha upekSaNIyasamuccayArtho vA, evakArastvavadhAraNArthaH, tasya caivaM vyavahitaH prayogo draSTavyaH-jJAta eva grahItavye tathA'grahItavye tathopekSaNIye ca jJAta eva nAjJAte, 'atthammi'tti arthe aihikAmuSmike, tatraihiko grahItavyaH srakcandanAGganAdiH agrahItavyo viSazastrakaNTakAdiH upekSaNIyastRNAdiH, AmuSmiko grahItavyaH saddarzanAdiragrahItavyo mithyAtvAdirupekSaNIyo vivakSayA abhyudayAdiriti tasminnarthe, 'yatitavyameveti anuvAralopAdyatitavyam evam' anena prakAreNaihikAmuSmikaphalaprAtyarthinA sattvena pravRttyAdilakSaNaH prayatnaH kArya ityarthaH / itthaM caitadaGgIkartavyaM, samyagajJAte pravarttamAnasya phalAvisaMvAdadarzanAt, tathA cAnyairapyuktam-"vijJaptiH phaladA puMsAM, na kriyA phaladA matA / mithyAjJAnAtpravRttasya, phalaprAptarasaMbhavAt // 1 // " tathA''muSmikaphalaprAtyarthinA'pi jJAna eva yatitavyaM, tathA cAgamo'pyevameva vyavasthitaH, yata uktam-"paDhamaM nANaM tao dayA, evaM ciTThai savvasaMjae / aNNANI kiM kAhI, kiMvA NAhIi cheapAvagaM? // 1 // " itazcaitadevamaGgIkartavyaM, yasmAttIrthakaragaNadharairagItArthAnAM keva Jain Education Intl For Private & Personel Use Only jainelibrary.org Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayAdhikAra: dazavaikA lAnAM vihArakriyA'pi niSiddhA, tathA cAgamaH-"gIattho a vihAro biio gIasthamIsio bhahAri-vRttiH / nnio| etto taiavihAro NANuNNAo jiNavarehiM // 1 // " na yasmAdandhenAndhaH samAkRSyamANaH samyakapanthAnaM pratipadyata ityabhiprAyaH / evaM tAvatkSAyopazamikaM jJAnamadhikRtyoktaM, kSAyikamapyaGgIkRtya viziSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyaM, yasmAdahato'pi bhavAmbhodhitaTasthasya dIkSApratipannasyotkRSTatapazcaraNavato'pi na tAvadapavargaprAptirjAyate yAvajjIvAjIvAdyakhilavastuparicchedarUpaM kevalajJAnaM notpannamiti, tasmAjjJAnameva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNamiti sthitam , 'iti jo uvaeso so Nao NAmati iti evamuktena nyAyena ya 'upadezo' jJAnaprAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo nAma, jJAnanaya ityarthaH, ayaM ca jJAnavacanakriyArUpe'sminadhyayane jJAnarUpamevedamicchati, jJAnAtmakatvAdasya, vacanakriye tu tatkAryatvAttadAyattatvAnnecchati guNabhUte cecchatIti gAthArthaH // ukto jJAnanayaH, adhunA kriyAnayAvasaraH, taddarzanaM cedam-kriyaiva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNaM, yuktiyuktatvAt , tathA cAyamapyuktalakSaNAmeva svapakSasiddhaye gAthAmAha-'NAyaMmi gibihaavve' ityAdi, asyAH kriyAnayadarzanAnusAreNa vyAkhyA-jJAte grahItavye agrahItavye caiva arthe aihikAmu|mikaphalaprAptyarthinA yatitavyameveti, na yasmAtpravRttyAdilakSaNaprayatnavyatirekeNa jJAnavato'pyabhilaSitArthAvAptidRzyate, tathA cAnyairapyuktam-"kriyaiva phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo, na jJAnAtsukhito bhavet // 1 // " tathA''muSmikaphalaprAtyarthinApi kriyaiva kartavyA, tathA ca maunIndravacanamapye 285 // Jain Education Inc h For Private & Personel Use Only Mainelibrary.org Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education I vameva vyavasthitaM yata uktam - "ceha akulagaNasaMghe AyariANaM ca pavayaNasue a / savvaisuvi teNa kathaM tavasaMjamamujjamaMteNaM // 1 // itacaitadevamaGgIkartavyaM, yasmAttIrthakaragaNadharaiH kriyAvikalAnAM jJAnamapi viphalamevoktaM, tathA cAgamaH - "subahuMpi suamahIaM kiM kAhI caraNavippamukkassa ? / aMdhassa jaha palittA dIvasayasa hassakoDIvi // 1 // " dRzikriyAvikalatvAttasyetyabhiprAyaH, evaM tAvatkSAyopazamikaM cAritramaGgIkRtyoktaM, cAritraM kriyetyanarthAntaraM, kSAyikamadhyaGgIkRtya prakRSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva vijJeyaM, yasmAdarhato'pi bhagavataH samutpanna kevalajJAnasyApi na tAvanmuktyavAptiH saMjAyate yAvadakhilakarmendhanAnalabhUtA hakhapaJcAkSa| rodgiraNamAtrakAlAvasthAyinI sarvasaMvararUMpA cAritrakriyA nAvApteti, tasmAtkriyaiva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNamiti sthitam 'iti jo uvaeso so Nao NAmaMti ityevamuktena nyAyena ya upadezaH kriyAprAdhAnyakhyApanaparaH sa nayo nAma, kriyAnaya ityarthaH, ayaM ca jJAnavacanakriyArUpe'sminnadhyayane kriyArUpamevedamicchati, tadAtmakatvAdasya, jJAnavacane tu tadarthamupAdIyamAnatvAdapradhAnatvAnnecchati guNabhUte cecchatIti gAthArthaH // uktaH kriyAnayaH, itthaM jJAnakriyAnayakharUpaM zrutvA'viditatadabhiprAyo vineyaH saMzayApannaH sannAha -kimatra tattvam ?, pakSadvaye'pi yuktisaMbhavAt, AcAryaH punarAha - " savvesiMpi nayANaM bahuvihavattavvayaM nisAmettA / taM savvanayavisuddhaM jaM caraNaguNaDio sAhU // 1 // " athavA jJAnakriyAnayamataM pratyekamabhidhAyAdhunA sthitapakSamupadarzayannAha - 'savvesiM gAhA' 'sarveSAmapi' mUlanayAnAm, apizabdAttadbhedAnAM ca 'nayAnAM' jainelibrary.org Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavakA0 hAri-vRttiH // 286 // nayAdhikAraH dravyAstikAdInAM 'bahuvidhavaktavyatA' sAmAnyameva vizeSA eva ubhayameva vA'napekSamityAdirUpAm athavA nAmAdInAM nayAnAM kaH kaM sAdhumicchatItyAdirUpAM nizamya' zrutvA tat 'sarvanayavizuddhaM' sarvanayasaMmataM vacanaM yaccaraNaguNasthitaH sAdhuH, yasmAtsarvanayA eva bhAvaviSayaM nikSepamicchantIti gAthArthaH // namo varddhamAnAya bhagavate, vyAkhyAtaM cUDAdhyayanaM, tadvyAkhyAnAca samAptA dazavaikAlikaTIkA / samAptaM dazavaikAlikaM cUlikAsahitaM niyuktiTIkAsahitaM ca // ||ityaacaaryshriihribhdrsuurivircitaa dazakAlikaTIkA samAptA // mahattarAyA yAkinyA, dharmaputreNa cintitaa| AcAryaharibhadreNa, TIkeyaM ziSyabodhinI // 1 // dazavakAlike TIkAM vidhAyaM yatpuNyamarjitaM tena / mAtsaryaduHkhavirahAdguNAnurAgI bhavatu lokaH // 2 // SAHASRASA HASR MAA iti zrImaddharibhadrAcAryaviracitA sacUlikadazavakAlika vyAkhyA smaaptaa|| // 286 // iti zreSThi devacandra lAlabhAI jainapustakoddhAre granthAGkaH 47. For Private Personel Use Only