Book Title: Acharangasutram Sutrakrutangsutram Cha
Author(s): Sagaranandsuri, Anandsagarsuri, Jambuvijay
Publisher: Motilal Banarasidas
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001423/1
JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArAGgasUtraM sUtrakRtAGgasUtraM ca ACARANGASUTRAM AND SUTRAKRTANGASUTRAM
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyukti TIkAsamala taM AcArAGgasUtraM sUtrakRtAGgasUca
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Lala Sundarlal Jain Agamagranthamala Vol. I ACARANGASUTRAM AND SUTRAKRTANGASUTRAM WITH THE NIRYUKTI OF ACARYA BHADRABAHU SVAMI AND THE COMMENTARY OF SILANKACARYA THE TEXT ORIGINALLY EDITED BY LATE ACARYA SAGARANANDASURIJI MAHARAJA Re-edited with appendices etc. by Muni Jambuvijayaji the disciple of Late H. Holiness Muniraja Sri Bhuvanavijayaji Maharaja MOTILAL BANARSIDASS INDOLOGICAL TRUST DELHI
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAlA sundaralAla jaina AgamagranthamAlA bhAga 1 paJcamagaNadhara-zrImatsudharmasvAmiviracitaM zrIbhadrabAhusvAmiviracitaniyukti-zrIzIlAGkAcAryaviracitaTIkAsamanvitam AcArAGgasUtraM sUtrakRtAGgasUtraM ca niyukti-TIkAsamanvitasUtradvayasya sampAdakAH saMzodhakAzca prAgamoddhArakAH sva0 prAcAryamahArAjazrIsAgarAnandasUrIzvarAH AgamaprabhAkarasva0 munirAjazrIpuNyavijayajImahArAjasaMgRhItaprAcInasAmagyanusAreNa zuddhi-vRddhipatrakAdivividhapariziSTAdibhiH pariSkartA prAcAryamahArAjazrImadvijayasiddhisUrIzvarapaTTAlaMkAraprAcAryamahArAjazrImadvijayameghasUrIzvaraziSya munirAjazrIbhuvanavijayAntevAsI muniH jambavijayaH sahAyako muni: dharmacandravijayaH motIlAla banArasIdAsa iNDolAjika dRsTa / dillI
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhya vitaraka motIlAla banArasIdAsa bhAratIya saMskRti ke pramukha prakAzaka evaM pustaka-vikretA pradhAna kAryAlaya : baMgalo roDa, javAhara nagara, dillI-7 zAkhAe~ : (1) cauka, vArANasI-1 (u0 pra0) 2 azoka rAjapatha, paTanA-4 (bihAra) prathama saMskaraNa, dillI 1978 mUlya ru0 120.00 motIlAla banArasIdAsa iNDolAjikala TrasTa, baMgalo roDa, javAhara nagara, dillI-110007 dvArA prakAzita tathA zAntilAla jaina, zrI jainendra presa, e-45, phesa-1, iNDasTriyala eriyA, nArAyaNA, naI dillI-28 dvArA mudrita /
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka-vijJaptiH jainasaGke zAstradRSTyA''gamazAstrasya bhUyAnutkarSa iti viditacarameva viduSAm / bhagavatA mahAvIrasvAminA jIvanakAle yadupadiSTaM taduttaravartibhizca jainAcAryairyadAcAryaparamparayA gRhItaM tadatra nivezitam / itthaM puNyazlokasya mahanIyakIrterbhagavato mahAvIrasya puNyavacasAmAgamazAstreSu saGa graho jAtaH / saGagrahAtmakA ete puNyagranthA vyAkhyAsahitAH purA prAkAzyamitAH kAlAntareNa ca durlabhAH sajAtAH / kadAcit kvacidupalabdhA api neSTasiddhikarA asaMskRtapAThapracuratvAtsaMzodhanamapekSanta iti matvA lAlAsundaralAlamahAbhAgAsteSAM prakAzanAya samutsukA Asan / saMzodhanakAryavidhaye tatrabhavantamAcAryavaraM zrIjambUvijayamuni sAgrahaM praarthitvntH| taizca puNyAtmabhirdharmAnuSThAnaparairyathAkathaJcidadhigatasamaya: suzrAvakAgraheNa svadharmAGgatvena ca jainAgamazAstrasya zuddhivRddhipatrakAdi pariziSTakArya sampAdya bahupakRtaM jijJAsUnAm / prAcArAGgasUtrakRtAGgasUtradvayAtmako'yaM prathamo bhAgaH zrImati lAlAsundaralAlamahAbhAge jIvatyeva mudrApito'bhUt, kevalamudghATanavidhirevAvaziSTa prAsIt / kAlavazAtpUrvameva divaGgato'sau mahAbhAga iti tasyAnupasthitAveva grantho'yaM prakAzyate / zAsanadevazca tadeSaNAM paripurayatu, jainAgama granthamAlAM ca nirbAdhaM prAkAzyamiyAditi paramakRpAlu devaM prArthayAmahe /
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Lala Sundarlal Jain born : February 15, 1900 died : January 23, 1978
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAlA sundaralAla jainaH sthirapratijJasya paropakAriNo dharmakarmaniSThasya lAlA sundaralAla mahodayasyAsmin 1978 varSe janavarImAse trayoviMze divase'takitopagataM nidhanaM na kevalaM bandhujanasya, paraM tatsamparkavato nikhilasya vidyAvato mAnavasamudAyasya mahatIM vyathAM jnyti| zokAkulasya parivArasyaiva na kSatiriyam, apitu nikhilasya sahRdayavargasya, yasyAH pUrti kevalaM kaThinA prmsmbhvaiv| ayaM mahAbhAgaH prAcInarSivat saMskRtasevAparAyaNa AsIt / satyamevAyaM "motIlAla banArasIdAsa" iti nAmnA labdhakhyAte: prakAzanasaMsthAnasyAdhArastambha AsIt / svayaM prakAzitena sAhityena bhAratIyasaMskRterdharmadarzanayozca deze videze prasAramakarot / taddvArA prakAzitAH sarve te granthA vizvasAhityasyAmUlyanidhayo gaNyante / karmayogino'sya nissvArthabhAvena paripoSiteyaM prakAzanasaMsthA sAkArA smRtiH sjaataa| cirasmaraNIyasya karmayogino'sya stisaMvatsarasyakonaviMzatizatatame varSe pharavarImAse paJcadaze divase pAJcanadarAjadhAnyAM lavapure (lAhaura) nagare 'osavAla' jAtau janmAbhUt / asya pUrvajaH zrImAn bUTAzAhamahodayastatrabhavato mahArAjaraNajItasiMhasya ratnaparIkSAdhyakSa AsIditi kulaparamparAprasiddham / sikkha rAjyabhraMzAdanantaramapyayaM mahAnubhAvo briTiza rAjye'sulabhaM nagaranigamasadasyapadamalaJcakAreti rAjakIyapatreSu likhitam / etatsaMsthAnasya saMsthApakastvasya pitA zrImAn motIlAlamahodaya prAsIt / ayaJca vaMzaparamparAyAtaM ratnavyavasAyamanusarannapi lavapure prAcyavidyAgranthaprakAzanavyavasAyamArabhata, tatkAryaM ca svaM priyamAtmajaM banArasIdAsamahAbhAgaM nyayuGa kta / alpIyasyeva vayasi divaGgate zrImati banArasIdAsamahAbhAge navopAttamadRDhamUlametatsaMsthAnakArya draDhiyatutadanujaM svatanayaM sundaralAlamahAbhAgamAdizat / aprAptayauvano'pyayaM bAlaH svargatasya jyeSThabhrAtustanayasya zAntilAlamahAbhAgasya sAhacaryeNa prAcyagraMthaprakAzanakAryamArabhata / athoparate pitari sarvAtmanA kAryabhAramudvahan paNDitabhagavaddattanirdiSTayA saraNyA zrImatAM majumadArajAyasvAlasvarUpakaileNDajAlITAmasa. prabhRtInAM vidyAvAridhipayoniSNAtAnAmanekeSAM viduSAM prazastAH kRtIH prAkAzayat, guNagrAhitAJca bahumanyamAno vyavasAyamArge zuddhAcAramavalambya tathA prAvartata yathA svalpaireva varSeH prakAzanasaMsthAyA dizidizi yazaH prAsarat, svayaJca mahatA zrameNa paramayA ca niSThayA samupAjitaM prAcyavidyAprakAzakeSvapUrva yazo'labhata / / __san 1915 varSAdArabhya san 1928 varSaparyantamayaM prakAzanAlayo mahatImunnatimAsannaH / mudraNAlayazca pracuraM prasRtaH / prakAzanasaMsthAnasya vyavahArazuddhatA carcA ca dezadezAntareSu vyAptA / asya sevAkAryaJca IzavIye 1928 tame varSe lavapure'khilabhAratIyaprAcyavidyAgoSThIsammelanasabhApatipadamalaGa kurvANaistatrabhavadbhirmahAmahopAdhyAya DAkTara haraprasAda zAstribhiH suSThu palASitam / I0 1930-1947 varSeSu etad vyavasAyagRhasya bhUyAnpracAro jAtaH / asyakA zAkhA bihAraprAnte paTanAnagare sNsthaapitaa| tavAyamAzaizavAtparipAlitamekaM bAndhavaM prabandhakArye niyuktavAn / bahuprasRtasya vyavasAyasyodvahanAya svabhrAtRtanayaM zAntilAlamahAbhAgaM niyujya nirIkSaNakArya kurvANaH samAjonnayanakArye savizeSamAtmAnaM vyApAritavAn __atha IzavIye 1947 tame varSe vidhivazAd jAte dezabhaGge, pravRtte bhISaNe copaplave, dagdhe mudraNAlaye, vahnisAtkRte ca vyavasAyAlaye yathAkathaJcidAtmAnaM parirakSan saparivAro vArANasImupetaH tattraka vyavasAyAlayaM mudraNAlayaM ca saMsthApya prakAzanakArya samArabdhavAn / atra nirantareNaujasA, parayA bhaktyA, anupamenAvadhAnena rAtrindivaM kAryaparAyaNo vyavasAyAlayaM punarapi svaM gauravamalambhayata / tatazca IzavIye 1957 tame varSe mukhyo vyavasAyakAryAlayo'nena mahAbhAgena dillInagaryAM saMsthApitaH / tatrAkhilabhAratIyaprAcyavidyAgoSThIsammelane sabhApatipadamala G kurvANAH zrImanto DA0esa0ela0altekara mahodayA dillIvizvavidyAlayakSetre baMgalomArge'sya saMsthAnasya navanirmitaM sundaraM bahubhUmikaM vyavasAyAlayam udghATitavantaH / tata Arabhya adyAvadhi vyatIteSu vizeSu varSeSu mahAbhAgenAnena mahatA zrameNAtmA vyApAritaH / nagaryA upakaNThaM nArAyaNAkhye caudyogikakSetre mahAn mudraNAlayaH saMsthApito yatra prAcyavidyAgranthAH prkaashynte| atra "sekreDa buks Apha di IsTa, liMgvisTika sarve Apha iMDiyA," "enziyanTa iNDiyana TreDizana eNDa mAitholAjI" prabhRtayo granthamAlAH prakA
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAlA sundaralAla jainaH zitAH / asmin mahati kArye'dyatve'sya vyavasAyagRhasyAdhiSThAtRRNAM zrImatAM zAntilAlamahAbhAgAnAM, sotsAhAnAM kuzalAnAmeSAmAtmajAnAJca bhUyAn yoga AsIt / sAmprataM te kulakramAgataM prakAzanakAryaM paramayA niSThayA'nubhUtiyutayA dhiyA'nutiSThanti / samAjonnayanAya vidyAprasArAya prAcyasaMskRtipracArAya cAsya mahAntyAzcaryANi zrUyante / sAmAjikasaMsthAnemyo dhArmikasaMsthAbhyazcAnena bhUri dravyaM vitIrNam / arthAnAmarjane, ajitAnAJca samyag vitaraNe'nena svaM kauzalaM prazitam / aucityamavagamyavArthinAmiSTapUtivihitA'nena / vRttibhAjo'neke chAtrAH sAmpratamuccapadAsInA asya gauravagAthA gAyanti / zrI AtmAnandajanasabhAyAH sadasyatvena, dillIzrIsaGghasya pramukhanetRtvena, zrI prAtmAnanda jaina vidyAlayasyAdyasaMsthApakatvena, 'hastinApuratIrthakameTI hastinApura', 'zrI AnandajI kalyANajI borDa ahamadAbAda,' 'zvetAmbara jaina tIrthasabhA vArANasI' 2500 mahAvIranirvANotsavasabhA dillI, prabhRtInAM sadasAM sadasyatvena ca cirasmaraNIyamasya nAma jAtam / jainadharme'sya kulakramAgatA pragADhA niSThA / ayaM hi tatrabhavatAmAcAryapravarANAM zrI 1008 vijayavallabhasUrINAM paramabhaktaH, evameva nikhilasya vidvadvargasyApi / sAdhuprakRtirayaM prakAzanasaMsthAnakAryeSu nitarAM sakto'pyasakta ivAsIt / RSINAM munInAM samparkamAsAdyAsya bahugAminI dhI nAsrotobhyo jJAnajitavatI / vyavasAyavyApRto'pi samaya vibhAgena prAtaHsAyamAtmacintanaparo'bhUt / apUrva eva kazcitprabhAvo'sya savidhe'nvabhUyata janena / etadgoSThyA prabhAvitA janA asya dAkSiNyaM saujanyamaudArya gAmbhIryamamanyantatarAm / asya nidhanena na kevalaM jainasamAjasya bahumUlyaM ratnaM viluptam, apitu mAnavavargasyAdarzamAnavo vinaSTaH / etAdRzA janAH kAlatritaye'pi viralA eva jAyante / dharmaniSThaH samAjotkarSAbhilASI janapriyaH satyavaktA bhAratIyasAhityasya prakAzane pracAre ca satataM kRtaprayAso'yaM mahAnubhAvo jainasamAje vyAvasAyikakSetre buddhivAdikSetre ca cirasmaraNIyaH sthAsyati / zAsanadevazcAsya mAyAmohAnupahitaM caitanyaM zAzvatazAnti nayediti prArthayAmahe /
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ LALA SUNDARLAL JAIN Lala Sundarlal Jain, a solid and strong pillar to the house of Messrs Motilal Banarsidass, Delhi, Varanasi, Patna, passed away on 23-1-78 at his residence 41 U.A. Bungalow Road, Delhi. Calm and serene, assiduous and alert, interprising and vigilant, this grand old man of Indological publishers was the most beloved of all. His sudden and unexpected demise is an irreparable loss to the family, the international community of scholars and publishers associated with him. He was born on 15-2-1900 in the Oswal Jain family of Lahore, the capital of undivided punjab where all facets of religious movements flourished, reviving the ancient glory of India and giving a fillip to traditional and modern learning of Sanskrit and Indic studies. His ancestor, Lala Buta Shah Jauhari, was the court-jeweller of Maharaja Ranjit Singh of Punjab. Even in the crucial days of political turmoil, following the fall of Sikh rule, the family maintained its social status. It is recorded that Lala Buta Shah was nominated a municipal commissioner by the British regime. The hereditary profession of the family continued for generations till Lala Motilal Jauhari diverted his mind to book trade and opened a book shop at Lahore in 1903. He set up his son Banarsidass at the shop and himself continued the profession of jewellery. After the passing away of Lala Banarsidass at young age, the boy Sundarlal, the younger brother of Banarsidass, was called from school and initiated to the trade. He took charge of business at the age of fifteen and worked under the direction of his father who also desolated him in 1930. The sole survivor of seven brothers, given to devotion and saintly life he shouldered the management of the firm for his loving nephew Shantilal Jain, son of his elder brother Lala Banarsidass. What was undertaken as a duty became a hobby with him and then a national mission. In the publication of books he received guidance from the great Indological scholar Pandit Bhagavaddatta whose direction he always acknowledged with gratitude. By the grace of god and under the guidance of scholars he started the Punjab Oriental Series, published works of distinguished scholars like Drs. Majumdar, Jayaswal, Law, Sarup, Caland, Jolly, Thomas and others. His missionary zeal, singular devotion to work and policy of integrity in business played a conspicuous role in creating good will for the firm. By dint of hard labour infused with faith and devotion he earned reputation in the field of Indological Publications. In all his activities he received complete cooperation from his nephew Shantilal Jain, the present head of the family and the senior partner of the firm Messrs Motilal Banarsidass. During 1915-1928 the publishing house made rapid strides. The printing press of the firm had also developed by this time. Eminent scholars in India and abroad began to admire its services and extended cooperation by recommending its valuable publications to their institutions for purchase. The services were recognized by no less authority than Mahamahopadhyaya Dr. Har Prasad Shastri in his presidential address at the All India Oriental Conference, held at Lahore in 1928. From 1930 to 1941 was the period of intense activity. While he entrusted the task of administration to his nephew Shantilal Jain, he applied himself to bringing social reforms in Jain commu
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 nity which he did through practice rather than precept. He opened a branch of the firm at Patna and appointed as a manager, a near relative whom he had nurtured from childhood. Then came a crash with the partition of the country. The firm suffered complete destruction at the hands of fanatics who set fire to the entire stock of books and the printing press. In 1947, the family, homeless and hearthless, migrated to Varanasi where they opened a book house and set up a printing press. Here he worked with unabated vigour and unswerving devotion and restored the firm to its former glory and excellence. In 1957 he established permanent head office at Delhi when on the occasion of All India Oriental Conference Dr. A. S. Altekar opened the firm's splendid mansion at the Bungalow Road. Since then, during the twenty years from 1958 to 1978 he had been very active. He set up a big printing press in the suburbs of Delhi and published over 1200 books including the Sacred Books of the East, Linguistic Survey of India, Ancient Indian Tradition and Mythology Series. In this he was assisted by his co-partners Lala Shantilal Jain and his sons who worked shoulder to shoulder with him and are discharging responsibility with the spirit of devotion and zeal. A versatile genius and a humane man he devoted his life for the betterment of society, diffusion of knowledge, propagation of ancient culture. Large-hearted and liberal-minded he gave large sums of money to social and religious institutions. To the needy and deserving individuals his purse was always open. He contributed splendidly to the progress of S. A. Jain College and as a founder member played a crucial role in bringing it to the present form and position. He was attached to several societies which received the benefit of his sound advice and wholesome direction. He was a member of Shri Atmanand Jain Mahasabha, Panjab, S. A. Jain College Committee, Ambala, Hastinapur Jain Tirth Committee, Hastinapur, Seth Anand Ji Kalyana Ji Board, Ahmedabad, Shri Atmanand Jain Sabha, Roop Nagar, Delhi, Svetambara Jain Tirth Society, Varanasi, 2500 years Mahavir Nirvana Celebration Committee, Delhi, and a founder Trustee of Atma Vallabha Jain Smaraka Trust. An ardent believer in the preachings of Acarya Shri Vijaya Vallabha Suri, he developed a multi-dimensional personality by his constant association with seers and saints preaching different religions and advocating various ways of Sadhana. He could read 'sermons in stones, books in running brooks' and receive knowledge from whatever source it came. He was a man of pragmatic nature, religious and benevolent in words and deeds. His quest of truth was inward. He devoted most of his precious time, snatched from business tangles, to meditation for Self-realization. There was a kind of halo around him and anyone who came to see him could not have left his presence without a very real sense of having been in touch with a very special mind and a most superior person, His sweet memory will long be cherished by us all. May his soul rest in peace.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrIgautamasvAmikevalajJAnakalyANakadinam // samarpaNam prAtaHsmaraNIyAnAM paramopakAriNAM paramapUjyAnAM gRhAvasthAyAM pitRcaraNAnAM samprati zramaNAvasthAyAM zrIsadgurudevAnAM munirAja zrIbhuvanavijayajImahArAjAnAM, tathA paramopakAriNyAH paramavatsalAyAH paramapUjyAyAH pUrvAvasthAyAM jananyAH samprati zramaNyAH sAdhvIjI zrI manoharazriya ityevam anantopakAriNormAtA-pitroH pavitrakarakamalayoretad grantharatnaM samA'dya paramamAnandaM kRtArthatAM cAnubhavAmi / -tatrabhavatAM zizuH jambUvijayaH vikrama saMvat 2034 kAttikazuklapratipad
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthAnukramaH pRSTha prastAvanA pariziSTopayuktagranthasUciH saGketavivaraNaM ca prastAvanA prAcArAGgasUtrasya viSayAnukramaH zrIpAcArAGgasUtraM niyukti-TIkAsametam prathamaH zrutaskandhaH (navAdhyayanAtmakaH) dvitIyaH zrutasandhaH (SoDazAdhyayanAni) sUtrakRtAGgasya viSayAnukramaH zrIsUtrakRtAGgasUtraM niyukti-TIkAsametam prathamaH zrutaskandhaH (SoDazAdhyayanAtmakaH) dvitIyaH zrutaskandhaH (saptAdhyayanAtmakaH) prAcArAGgasUtrasya niyukti-TIkAsametasya pariziSTAni vRddhipatrakam zuddhipatrakam aGkazuddhipatrakam TIkAyAmuddhRtAH pAThAH prAcArAGgasUtrANAM gadyarUpANAmakArAdikramaH prAcArAGgasUtrAntargatAnAM gAthAnAmakArAdikramaH prAcArAGganiyuktInAmakArAdikramaH sUtrakRtAGgasya niyukti-TIkAsametasya pariziSTAni vRddhipatrakam zuddhipatrakam TIkAyAmuddhRtAH pAThA: sUtrakRtAGgasUtrANAM gadyarUpANAmakArAdikramaH sUtrakRtAGagagAthAnAmakArAdikramaH sUtrakRtAGganiyuktInAmakArAdikramaH 14-15 17-42 1-16 1-288 1-212 212-288 1-14 1-285 1-178 178-285 287-341 289-305 305-320 320 321-326 327-332 333-335 336-341 343-400 345-357 358-378 379-385 386-387 388-397 398-400
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA-pariziSTopayuktagranthasUciH saGkatavivaraNaM ca pranthAH prakAzakAdi AgamodayasamitiH zrImahAvIra jaina vidyAlayaH, bambaI, IsavIya san 1977 zrIRSabhadevajI kezarImalajI, ratalAma atra mudritA atra mudritA zrIRSabhadevajI kezarImalajI, ratalAma motIlAla banArasIdAsa, dillI bhA0 digambarajainasaMgha granthamAlA, mathurA muni zrI hajArImala smRtigrantha, byAvara anuyogadvArasUtram anuyogadvAravRttiH [maladhArihemacandrasUriviracitA] AcArAGgasUtram AcArAGgacUNiH AcArAGganiyuktiH prAcArAGgavRttiH [zIlAcAryaviracitA] AvazyakacUrNiH upaniSadaH jayadhavalA (vIrasenAcAryaviracitA kasAyapAhuDaTIkA) jaina Agamadhara aura prAkRta vAGamaya tattvArthasUtram tattvArthabhASyam tattvArthasUtrasya vyAkhyA sarvArthasiddhiH tattvArthasUtrasya vyAkhyA rAjavAttikam triSaSTizalAkApuruSacaritram (dazamaM parva) dazavakAlikacUrNiH (agastyasiMhaviracitA) dhavalA (SaTkhaNDAgamaTIkA vIrasenAcAryaviracitA) nandIsUtram nandIsUtracUNiH nandIsUtrasya hAribhadrI vRttiH nandIvRttiTippanakam pariziSTaparva pAlitripiTikAntargatA granthAH theragAthA dIghanikAya buddhavaMsa majjhimanikAya suttapiTaka suttanipAta suttanipAta-aTThakathA saMyuttanikAya pratikramaNagranthatrayI zrI RSabhadevajI kezarImalajI, ratalAma bhAratIya jJAnapITha, kAzI bhAratIya jJAnapITha, kAzI gaMgAbAI jaina ceriTebala TrasTa, muMbaI-56 prAkRtaTeksTa sosAyaTI jaina saMskRti saMrakSaka saMgha, zolApura prAkRtaTeksTa sosAyaTI prAkRtaTeksTa sosAyaTI prAkRtaTeksTa sosAyaTI prAkRtaTeksTa sosAyaTI jainadharma prasArakasabhA, bhAvanagara navanAlandAmahAvihAra, nAlandA, bihAra jinasena bhaTTAraka, paTTAcArya mahAsvAmI saMsthAna maTha, kolhApura bauddhabhAratI, vArANasI pramANavAttikam prazamaratiH
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA-pari ziSTopayuktagranthasUciH saGa ketavivaraNaM ca bRhatkalpasUtram jaina AtmAnandasabhA, bhAvanagara mUlArAdhanATIkA vijayodayA aparAjitasUriviracitA, svAmI devendrakIti digambara jainagranthamAlA, kAraMjA, IsavIya san 1935 zrAvakabhUmiH kAzIprasAda jAyasvAla risarca insTITyUTa, paTanA, bihAra samavAyAGgasUtram AgamodayasamitiH samavAyAGgavRttiH [abhayadevasUriviracitA] sAMkhyakArikA sUtrakRtAGgasUtram zrI mahAvIrajaina vidyAlayaH, bambaI, san 1978 / sUtrakRtAGgaNiH (prathamazrutaskandhaH) prAkRtaTeksTa sosAyaTI sUtrakRtAGgacUNiH (dvitIyazrutaskandhaH) zrI RSabhadevajI kezarImalajI, ratalAma sUtrakRtAGganiyuktiH atra mudritA sUtrakRtAGgavRttiH [zIlAcAryaviracitA] ava mudritA strImuktikevalibhuktiprakaraNe jaina AtmAnandasabhA, bhAvanagara sthAnAGgasUtram AgamodayasamitiH tti0-ttippnnm| ni0 =nirvaannsmvt| pR0 = pRsstthm| paM0 -pNktiH| pra0 = pratyantare (hstlikhitaadrshaantre)| bhaa0=bhaagH| sU0 sUtram P_Page. L-Line Jain Education Interational
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIzaGkazvarapArzvanAthAya namaH / zrIajitanAthasvAmine namaH / prAcAryamahArAjazrImadvijayasiddhisUrIzvarajIpAdapagrebhyo namaH / prAcAryamahArAjazrImadvijayameghasUrIzvarajIpAdapatrebhyo namaH / sadgurudevamunirAjazrIbhuvanavijayajIpAdapatrebhyo namaH / prastAvanA paramakRpAloH paramAtmanaH sadgurudevAnAM ca kRpayA bhadrabAhusvAmiviracitaniyukti-zolAcAryaviracitavRttisahitaM zrI prAcArAGgasUtraM zrI sUtrakRtAGgasUtraM ceti prAgamazAstradvayaM viduSAM purata upanyasyate / ___kevalajJAnaprAdurbhAvAnantaraM caturviMzatitamajainatIrthakareNa zramaNena bhagavatA mahAvIrasvAminA (zrIvardhamAnasvAminA) apApApuryAM mahAsenavane prArabdhAM dharmadezanAmanusatya bhagavacchiSyaiH zrI indrabhUtigautamAdibhirgaNadharairardhamAgadhyAM prAkRtabhASAyAM dvAdaza aGgasUtrANi praNItAni, tadyathAprAkRte nAma saMskRte nAma prAkRte nAma saMskRte nAma 1. prAyAro prAcAraH 7. uvAsagadasAno upAsakadazAH 2. sUyagaDo sUtraMkRtam 8. aMtagaDadasAmo antakRddazAH . 3. ThANaM sthAnam 6. aNuttarovavAiyadasAmro anuttaraupapAtikadazAH 4. samavAno samavAyaH 10. paNhAvAgaraNAI praznavyAkaraNam 5. viyAhapaNNattI vyAkhyAprajJaptiH 11. vivAgasuyaM vipAkazrutam 6. NAyAdhammakahAno' jJAtadharmakathAH 12. didvivAno dRSTivAda: iyaM ca dvAdazAGgI 'dvAdazAGgaM gaNipiTakam' ityapi zAstreSu gIyate / zrutapuruSasya aGgasthAnIyatvAdamISAm AcAra-sUtrakRta 1. nandIsUtrAnusAreNemAni nAmAni / / 2. bhagavaIsutta (bhagavatIsUtra) nAmnApyasya prasiddhiH / / 3. digambaragrantheSu jayadhavalA [pR0 114] diSu 'NAhadhammakahA' ityapi ullekhaH / 4. tattvArthabhASye [1 / 20] idaM nAma / anyatra nandI [hAribhadrI] vRttyAdau jJAtAdharmakathAH ityapi ullekhaH / tattvArthasUtra [1|120]vyaakhyaasrvaarthsiddhyaadau jJAtRdharmakathA ityapi nAma / / 5. 'paNhavAyaraNaM' iti jayadhavalAdau [pR0 119] / / 6. "vivAgasuttaM' iti jayadhavalAdau [pR0 119] / 7. 'vipAkasUtram' iti tattvArthabhASyAdau 1120 // 8. 'dRSTipAtaH' iti tattvArthabhASye // 20 // idaM dRSTivAdAkhyaM dvAdazamaGgasUtraM cirAd vyavacchinnam / kintu yadA tadAsIt tadA mahAsamudravadativizAlamAsIt / asmin 1 parikarma, 2 sUtrANi, 3 pUrvagatam, 4 cUlikA, 5 prathamAnuyoga iti vibhAgA Asan, teSu pUrvagate utpAvapUrvAdIni uttarottaram atimahAnti caturdaza pUrvANi Asan // 9. nandIsUtrAdiSu / /
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 prastAvanA sthAnAdInAM dvAdazAnAmAgamagranthAnAm 'aGga' sUtratvena vyavahAraH pravartate, yathA-1. prAcArAGgasUtram, 2. sUtrakRtAGgasUtram, 3. sthAnAGgasUtramityAdi / etad dvAdazAGgIzrutam 'aGgapraviSTam ucyate, yattu prAya etadupajIvya tatkAlInaiH pazcAtkAlInaizca sthaviraryAni sUtrANi viracitAni tad 'aGgabAhyam' shrutmucyte| zvetAmbaramUrtipUjakajainaparamparAyAM' samprati adhastAd nirdiSTA granthA aGgabAhyeSu AgamagrantheSu parigaNyante-- 1. "pAyadugaM 2 jaMgho 2 rU 2 gAtadugaddhaM (gAtaduyagaM--haribhadrasUriracitavRttau pAThaH) 2 tu do ya bAhuyo 2 / gIvA 1 siraM ca 1 puriso bArasagraMgo suyavisiTTho // 1 // " iti nandIsUtrasya cUNauM / "iha puruSasya dvAdaza aMgAni bhavanti, tadyathA-dvau pAdau, dve jaGgha, dve uruNI, dve gAnArdhe, dvau bAhU, grIvA, zirazca / evaM zrutarUpasyApi paramapuruSasya pAcArAdIni dvAdaza aGgena krameNa veditavyAni / .. zrutapuruSasya aGgeSu praviSTam aGgabhAvena vyavasthitamityarthaH / yat punaretasyaiva dvAdazAG gAtmakasya zrutapuruSasya vyatirekeNa sthitam aGgabAhyatvena vyavasthitaM tadanaGagapraviSTam" iti malayagirisUriviracitAyAM vRttI / 2. "gaNadhara-therakataM vA AtesA mukkavAgaraNato vaa| dhuva-calavisesato vA aMgANaMgesu NANattaM / / 547 // gaNadhara0 gAhA / gaNadharakRtamaGgapraviSTamAcArAdi arthAdezaniyataM ca, sthavirakRtamaGgabAhyam utsRSTa-vyAkaraNamAtropasaMhRtaM vA / athavA sarvatIrtheSu niyatamaGgapraviSTam, aniyatamitarat |"-vishessaavshykbhaassysvopjnyvRtti pR0 115 / gaNadharakatamaMgagataM jaM kataM therehiM bAhiraM taM ca / NiyataM vaMgapaviTTha aNiyatasutaM bAhiraM bhaNitaM ||--nNdiicuunni pR0 57 / / "atha zrutajJAnasya dvividhamaneka-dvAdazavidhamiti kiMkRtaH prativizeSa iti ? anocyate--vaktavizeSAd dvaividhyam / yad bhagavadbhiH sarvajJaH sarvadazibhiH paramarSibhirahadbhiH tatsvAbhAvyAt paramazubhasya ca pravacanapratiSThApanaphalasya tIrthakaranAmakarmaNo'nubhAvAduktaM bhagavacchiSyaratizayavadbhiruttamAtizayavAgbuddhisampannargaNadharairdRbdhaM tadaGgapraviSTam, gaNadharAnantaryAdibhistvatyantavizuddhAgamaiH paramaprakRSTa vAGamatizaktibhirAcAryaH kAla-saMhananA-''yurdoSAdalpazaktInAM ziSyANAmanugrahAya yat prokta tadaGgabAhyamiti"--tattvArthabhASya 1 / 20 / "kikRto'yaM vizeSaH ? vaktRvizeSakRtaH / sarvajJastIrthakara itaro vA, zrutakevalI, pArAtIyazceti / tatra sarvajJena paramarSiNA paramAcintyakevalajJAnavibhUtivizeSeNa arthata Agama uddiSTaH, tasya pratyakSadarzitvAt prakSINadoSatvAcca prAmANyam / tasya sAkSAcchiSyabuddhyatizaddhiyuktaM gaNadharaiH zrutakevalibhiranusmRtagrantharacanamaG gapUrvalakSaNam / tat pramANam, tatprAmANyAt / pArAtIyaH punarAcAryaiH kAladoSAt saMkSiptAyurmatibalaziSyAnugrahArthaM dazavakAlikAdyupanibaddham / tat pramANamarthatastadevedamiti kSIrArNavajalaM ghaTagRhItamiva"--tattvArthasUtrasya vyAkhyA sarvArthasiddhiH // 20 // 3. "mahAvIro'rthakartA / teNa mahAvIreNa kevalaNANiNA kahidattho ......... bamhaNeNa godamagotteNa ....... iNdbhuudinnaavhaarido| .........puNo teNiMdabhUdiNA bArahaMgANaM coddasapuvvANaM ca gaMthANamekkeNa ceva muhUtteNa kameNa rayaNA kadA / .. .... teNa vigodameNa duvihamavi sudaNANaM lohajjassa sNcaaridN| teNa vi jaMbUsAmissa saMcAridaM godamathero lohajjAiriyo jaMbUsAmI ya ede tiNNi vi sattavihaladdhisaMpaNNA sayalasuyasAyarapArayA hoUNa kevalaNANamuppAiya NivvuiM pttaa| tado viNhU NaMdimitto avarAido govaddhaNo bhaddabAhU tti ede purisolIkameNa paMca vi coddasapuvvaharA / tado visAhAiriyo poTThilo khattiyo jayAiriyo NAgAiriyo siddhatthathero dhidiseNo vijayAiriyo buddhillo gaMgadevo dhammaseNo tti ede purisolIkameNa ekkArasavi AiriyA ekkArasahamaMgANaM uppAyapuvAdidasaNhaM puvvANaM ca pArayA jaadaa| seso varimacaduNhaM puvvANamegadesadharA ya tadoNakkhattAiriyo jayapAlopAMDusAmI dhuvaseNo kaMsAiriyo tti ede purisolIkameNa paMca vi AiriyA ekkArasaMgadhArayA jAdA coddasaNhaM puvvANamegadesadharA ya / tado subhaddo jasabhaddo jasabAhU lohajjo tti ede cattAri vi AiriyA AyAraMgadharA sesaMgapuvvANamegadesadharA ya / tado savesimaMgapuvANamegadeso pAiriyaparaMparAe pAgacchamANo dharaseNAiriyaM saMpatto"-dhavalA pR0 65-68 / "teNa mahAvIra bhaDAraeNa iMdabhUdissa ....... attho khiyo| tado teNa goamagotteNa iMdabhudiNA atomuhattaNAvahAriyaduvAlasaMgattheNa teNeva kAleNa kayaduvAlasaMgagaMtharayaNeNa guNehiM sagasamANassa suhammAiriyassa gaMtho bkkhaannido| tado kettieNa vi kAleNa kevalaNANamuppAiya bArasa 12 vAsANi kevalavihAreNa vihariya iMdabhUdibhaDAro NivvuI sNptto| taddivase ceva suhammAiriyo jaMbUsAmiyAdINamaNeyANamAiriyANaM bakkhANidaduvAlasaMgo ghAicaukkakhaeNa kevalI jaado| tado suhammabhaDAro vi bAraha 12 vassANi kevalavihAreNa vihariya NivvuI patto / taddivase ceva jaMbUsAmibhaDAro viNDAiriyAdINamaNeyANaM vakkhANidaduvAlasaMgo kevalI jaado| so vi advattIsa 38 vAsANi kevalavihAreNa viharidUNa NivvuiM gado / eso etthosappiNIe aMtimakevalI / edamhi NivvuiM gade viNDAiriyo sayalasiddhatimro
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA dvAdaza upAGgAni 1. provAiyaM 2. rAyapaseNiyaM 3. jIvAbhigamo 4. paNNavaNA 5. sUrapaNNattI 6. jaMbuddIvapaNNattI aupapAtikam rAjapraznIyam jIvAbhigamaH prajJApanA sUryaprajJaptiH jambUdvIpaprajJaptiH 7. caMdapaNNattI 8. nirayAvaliyA 9. kappaDisiyA 10. puphiyA 11. pupphacUliyA 12. vahidasA candraprajJaptiH nirayAvalikA kalpAvataMsikA puSpitA puSpacUlA vRSNidazA daza prakIrNakAH (painnagA) 1. causaraNaM 2. pAurapaccakkhANaM 3. mahApaccakkhANaM 4. bhattapariNA 5. taMdulaveyAliyaM catu zaraNam 6. saMthArago AturapratyAkhyAnam 7. gacchAcAro mahApratyAkhyAnam 8. gaNivijjA bhaktaparijJA 9. devidathavo tandulavaicArikam 10. maraNasamAhI 'caMdAvejmaya' prakIrNakamapi kecit parigaNayanti / saMstAraka: gacchAcAra: gaNividyA devendrastavaH maraNasamAdhiH SaT chedasUtrANi ---- 1. dasAno 2. kappo 3. vavahAro dazAzrutaskandhaH kalpa: vyavahAraH 4. nisIhaM 5. mahAnisIhaM 6. jIyakappo nizItham mahAnizItham jItakalpaH dve cUlikAsUtre-- 3. nandI nandiH 2. aNuprogadArAI anuyogadvArANi catvAri mUlasUtrANi 1. uttarajjhayaNAI 2. dasa veyAliyaM uttarAdhyayanAni dazavakAlikama 3. AvassayaM 4. proghaNijjuttI Avazyakam proghaniyuktiH svasamiyacaukasAyo NaMdimittAiriyassa samappiyaduvAlasaMgo devalomaM gdo| puNo edeNa kameNa avarAiyo govaddhaNo bhaddabAhu tti ede paMca purisolIe sayalasiddhatiyA jAyA / edesiM paMcaNhaM pi sudakevalINaM kAlo vassapadaM 100 / tado bhaddabAhubhayavaMte saggaM gade sayalasudaNANassa vo chado jaado| Navari visAhAiriyo takkAle AyArAdINamekkArasaNhamaMgANamuppAyapuvvAINaM dasaNhaM puvvANaM ca paccakkhANa-pANAvAya -- kiriyAvisAlalogabiMdusArapuvvANamegadesANaM ca dhAro jaado| puNo atuTTasaMtANeNa pochillo khattio jayaseNo nAgaseNo siddhattho dhidiseNo vijayo buddhillo gaMgadevo dhammaseNo tti ede ekkArasa jaNA dasapuvvaharA jAdA / tesiM kAlo tesIdisadavassANi 183 / dhammaseNe bhayavaMte saggaM gade bhArahavasse dasaNhaM puvvANaM vocchedo jaado| Navari NakkhantAiriyo jasapAlo pAMDU dhuvaseNo kaMsAiriyo cedi ede paMca jaNA jahAkameNa ekkArasaMgadhAriNo coddasaNhaM puvvANamegadesadhAriNo ca jAdA / edesi kAlo vIsutaravisadavAsametto 220 / puNo ekkArasaMgadhArae kaMsAirie samgaM gade ettha bharahakhette Natthi koi vi ekkaarsNgdhaaro| Navari takkAle purisolIkameNa suhaddo jasabhaddo jahabAhU lohajjo cedi ede cattAri vi pAyAraMgadharA sesaMgapuvvANamegadesadharA ya jAdA / edesimAyAraMgadhArINaM kAlo aTThArasuttaraM vAsasadaM 118 / puNo lohAirie saggaM gade pAyAraMgassa vocchedo jaado| edesi sabesi kAlANaM samAso chassadavAsANi tesIdivAsehi samahiyANi 683 / vaDDhamANajiNide NivvANaM gade puNo ettiesu sesesu aikkatesu edamhi bharahakhete savve pAiriyA savvesimaMgapuvvANa megadesadhArayA jAdA / tado aMgapuvvANamegadeso ceva AiriyaparaMparAe prAgaMtUNa guNaharAiriyaM sNptto|"--jydhvlaa pR0 75-79 /
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA dvAdazamaGga dRSTivAdaH samprati nAsti, ataH 11 aGgAni+12 upAGgAni+10 prakIrNakAH+6 chedasUtrANi+dve cUlikAsUtre+4 mUlasUtrANi-ityevaM 45 AgamAH zvetAmbaramUrtipUjakajanaparaMparAyAM samprati prsiddhaaH| teSu prAdyamaGgasUtradvayamasmin granthe prkaashyte| bhASA-yadyapi sarve'pIme 45 AgamagranthA ardhamAgadhyAM bhASAyAM gaNadharabhagavadbhiviracitAstathApi kAlakrameNa kecid bhASAyAH saMskArAsteSu sajAtAH / kintu prAcArAGga-sUtrakRtAGgayorupalabhyamAnA bhASA atiprAcIneti aitihyavido badanti / anayoH kiJcit svarUpamatra krameNa prastUyate-- prAcArAgasUtram dvAdazAGa gyAM prathamamAcArAGgasUtraM janAnAM kila vedaH / asya prAthamyaM prAdhAnyaM ca jinapravacanasArabhUtatvAdinA hetukalApena prAcArAGganiyuktau [gAthAH 8-11] bhagavatA bhadrabAhusvAminA parameNa bahumAnena varNitam, dRzyatAM pR. 4 / vibhAgAH--AcArAGgasUtrasya dvau mukhyavibhAgau, etau ca 'zrutaskandhau' iti vypdishyte| tatra prathama prAcArAkhyaH zrutaskandhaH, asau ca brahmacaryanAmnApi--navAdhyayanAtmakatvAd navabrahmacaryanAmnApi-prasiddhaH / tasyaiva paJcacUlikArUpo' dvitIyaH zrutaskandhaH, 1. "savvesi AyAro titthassa pavattaNe paDhamayAe / sesAI aMgAI ekkArasa ANupuvIe // 8 // AyAro aMgANaM paDha maM aMga duvAlasaNhaM pi / ettha ya mokkhovAno ettha ya sAro pavayaNassa // 9 // pAyArammi ahIe jaM NAmro hoI samaNadhammo u / tamhA AyAradharo bhaNNai paDhamaM gaNivAraNaM // 10 // navabaMbhaceramaiyo aTThArasapayasahassimo vedo / havai ya sa paMcacUlo bahu-bahutaro payaggeNaM ||11||"-aacaaraanggniyuktiH / "se kiM taM puvvagataM ? ti, ucyate--jamhA titthakaro titthapavattaNakAle gaNadharANa savvasutAdhArattaNato puvvaM puvvagatasuttatthaM bhAsati tamhA puvva tti bhaNitA, gaNadharA puNa suttarayaNaM kareMtA AyArAikameNa rayaMti TThati ya / aNNAyariyamateNaM puNa puvvagatasuttattho puvvaM arahatA bhAsito, gaNaharehi vi puvagatasuttaM ceva puvvaM raitaM, pacchA aayaaraai| evamukta codaka Aha--NaNu puvAvaraviruddhaM, kamhA? jamhA AyAranijjuttIe bhaNitaM "sabbesi AyAro0" gAhA [prAcArAGganiyukti gA0 8] / AcAryA''ha--satyamuktaM, kiMtu sA ThavaNA, imaM puNa akkhararayaNaM paDucca bhaNitaM, puvvaM pubvA katA ityarthaH / " --nandIcUNiH pR0 75 / nandIvRttiH hAribhadrI pR088 / samavAyAMgavRttiH pR0 130-131 / / "iyANi pavattaNaM-savvesi AyAro0 (gA08) gaahaa| savvatitthagarA vi AyArassa atthaM paDhamAikkhaMti, tato sesagANaM ekkArasaNhaM aMgANaM, tAe cceva parivADIe gaNaharA vi suttaM gNthNti| iyANi paDhamaMgaM ti, kiMnimittaM AyAro paDhamaM Thaviyo? ettha gAhA-AyAro aMgANaM0 (gA0 9) / jeNa kAraNeNa ettha AyAro caraNaM ceva mokkhassa sAro, tattha ya Thito sesANi aMgANi ahijjai, teNa so paDhamaM kto|" --AcArAMgacUNi: / "idAnI pravartanAdvAram / kadA punarbhagavatA''cAraH praNIta ityata Aha--sabbesimityAdi / sarveSAM tIrthaGkarANAM tIrthapravartanAdAvAcArArthaH prathamatayA'bhavad bhavati bhaviSyati ca tataH zeSAGgArtha iti / gaNadharA apyanayavAnupUrvyA sUtratayA grathnantIti / idAnIM prathamatve hetumAha--AyAro ityAdi |"-aacaaraanggvRtti pR06| "prathamamaGgaM sthApanAmadhikRtya, racanApekSayA tu dvAdazamaGgam"--samavAyAGgavRtti pR0 101 / 2. "jAvoggahapaDimAo paDhamA 1, sattikkagA biiacUlA 2 / bhAvaNa 3 vimuttI 4 AyArapakappA 5 tinni ia pNc|| 297 // " -AcArAGganiyuktiH pR0 320 / "AyArassa NaM bhagavo sacUliyAgassa paMcAsII uddesaNakAlA paNNatA" (smvaayaanggsuutr)| vRtti:--"tatra AcArasya prathamAGgasya navAdhyayanAtmakaprathamazrutaskandhasya sacUliyAgassa tti, dvitIye hi tasya zrutaskandhe paJca cUlikAH, tAsu ca paJcamI nizIthAkhyeha na gRhyate bhinnaprasthAnarUpatvAt tasyAH, tadanyAzcatasraH, tAsu ca prathamadvitIye saptasaptAdhyayanAtmike, tRtIyacaturthyAvekakAdhyayanAtmike, tadevaM saha cUlikAbhirvartata iti sacUlikAkaH, tasya paJcAzItiruddezanakAlA bhvntiiti|"-smvaayaanggvRttiH pR0 92 / ___ "puvvANupuvvIe icceyaM NisIhacUlajjhayaNaM chavvIsaima"--nizIthacUNiH bhA0 1 pR0 4 / "prAyArassa NaM bhagavano sacUliyAyassa paNavIsaM ajjhayaNA paNNattA, taM jahA-satthapariNNA 1 logavijayo 2 sIsosaNI 3 sammattaM / / AvaMti 5 dhuya 6 vimoho 7 uvahANasuyaM 8 mahapariNNA 9 // 1 // piMDesaNa 10 sijjiriyA 11-12 bhAsajjhayaNA 13 ya vatthapAesA 14-15 / uggahapaDimA 16 sattikkasattayA 23 bhAvaNa 24 vimuttI 25 // 2 // nisIhajjhayaNaM paNavIsa (chavvIsa) imaM |"-smvaayaanggsuutrm /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA sa ca upakArakatvAdupacArarUpatvAdvA' 'agra'nAmnA 'pAcArAGa ga'nAmnA vA vypdishyte| dvitIye zrutaskandhe paJca cUlA:, tAsu paJcamI nizIthAkhyA cUlA AcArAGgasUtrAt pRthakkRtya 'nizItha'sUtranAmnA pRthak sUtrarUpeNa cirAd vyavahriyate, cUNikRtaH zIlAcAryAdayo vRttikRtazcApi prAcArAGgasUtrasya caturthacUlikAparyantaM vyAkhyAM vihitavantaH / ataH prathamaH zrutaskandhaH, cUlAcatuSTayAtmako dvitIyazca zrutaskandhaH samprati prAcArAGgasUtrarUpeNa prasiddhaH / "tiNhaM gaNipiDagANaM AyAracUliyAvajjANaM sattAvannaM ajjhayaNA paNNattA, taM jahA--AyAre sUyagaDe tthaanne|" -samavAyAGgasUtram / asya vRtti:--"gaNipiDagANaM ti gaNina:-AcAryasya piTakAnIva piTakAni sarvasvabhAjanAnIti gaNipiTakAni teSAm / AcArasya zrutaskandhadvayarUpasya prathamAGgasya cUlikA sarvAntimamadhyayanaM vimuktyabhidhAnamAcAracUlikA, tadvarjAnAm / tatrAcAre prathamazrutaskandhe navAdhyayanAni, dvitIye SoDaza, nizIthAdhyayanasya prasthAnAntaratvenehAnAzrayaNAt, SoDazAnAM madhye ekasya AcAracUliketi parihRtatvAt zeSANi paJcadaza, sUtrakRte dvitIyAGge prathamazrutaskandhe SoDaza, dvitIye sapta, sthAnAGge dazetyevaM sptpnycaashditi|"-smvaayaanggvRtti pR073 / "se ki taM pAyAre? se NaM aMgaThThayAe paDhame aMge, do suyakkhaMdhA, paNuvIsaM ajjhayaNA, paMcAsItI uddesaNakAlA, paMcAsItI samuddesaNakAlA, aTThArasa payasahassAiM pdggennN...| settaM pAyAre 1|"-nndiisuutr 87, smvaayaanggsuutr| 1. "niyuktikRdAha- . . aggaM bhAve u pahANa-bahuya-uvayA (gA-pra0) ro tivihaM // ... .bhAvAgraM tu vividham-pradhAnAgraM prabhUtAgram 2 upakArAgraM 3 ca / tatra pradhAnAgraM sacittAdi tridhA * * * / prabhUtAgraM tvApekSikaM tadyathA--jIvA poggala samayA dabva paesA ya pajjavA ceva / thovA'NatANaMtA visesamahiyA duve NaMtA / atra ca yathottaramagram, paryAyAgraM tu sarvAgramiti / upakArAgraM tu yat pUrvoktasya vistarato'nuktasya ca pratipAdanAdupakAre vartate tad yathA dazavaikAlikasya cUDe, ayameva vA zrutaskandha AcArasyeti ato'tropakArAgreNAdhikAra iti / Aha ca niyuktikAraH--uvayAreNa u pagayaM pAyArasseva uvarimAiM tu| rukkhassa ya pavvayassa ya jaha aggAI taheyAiM / upakArAgreNAtra prakRtam-- adhikAraH, yasmAdetAnyAcArasyaivopari vartante taduktavizeSavAditayA tatsambaddhAni yathA vRkSa-parvatAderagrANIti |"--aacaaraanggvRtti pR0 318-319 / ___ "bhAvaggaM vi (ti) vihaM pahANaggaM 1, bahu aggaM 2, uvacAraggaM 3 / pahANaggaM khAiyo bhaavo| bahuagge jIvAdINaM chaNhaM pajjavaggaM / uvacAreNa (cAraNe-pra0) Nava baMbhacerANi uvacaritaM prAcAraggANi vijjati (dijjaMti-pra0), ato AyArasseva aggANi pAyAraggANi, jahA rukkhassa pavvayassa vA aggANi tadheyANi AyArassa aggANi / jahA rukkhaggaM pavvataggaM vA Na rukkhA pavvatA vA atyaMtarabhUtaM evaM Na AyArA AyAraggANi atyaMtarabhUyANi / ettha puNa bhAveNa ahiigaaro| tattha vi aAyArauvayArabhAvaggeNa / uvacara (ri)taM ti vA ahIyaM ti vA ma (gi? ) jjhitaM ti vA eglN|" --AcArAGgaNi: (dvitiiyshrutskndhpraarmbhe)| "agaM bhAvo tu pahANa-bahuya-upacArato tividhaM // 46 // . . . . . . . pahANo khAigo bhAvo / jIvAdichakkae puNa bahuyaggaM pajjavA hoMti // 55 // "aggaM bhAvo' ti, taM evaM vattavvaM bhAvo aggaM / pahANabhAvaggaM bahuyabhAvaggaM uvacArabhAvaggaM evaM tivihaM / - tattha pahANabhAvagaM udaiyAdINa bhAvANa samIvAno pahANo khAtito bhaavo| pahANe ti gayaM / iyANi bahuyaggaM bhaNNati--jIvo Adi jassa chakkagassa taM jiivaaichkkgN| taM cima--jIvA poggalA samayA davvA padesA pajjayA ceti / eyammi chakkage savvattho vA jIvA' . . . pajjavA aNataguNA / : 'bahuyaggaM pajjavA hoti| bahutteNa aggaM bahuyaggaM, bahutvenAgraM paryAyA bhavaMtIti * * * gataM bahuaggaM / iyANi uvacAragga--uvacaraNaM uvacAro / uvacAro nAma grahaNam adhigmetyrthH| - - - piTThimo jo gheppai so uvacAraggaM bhAvaggaM bhavati / . . taM cimaM ceva pakappajjhayaNaM / kahaM ? jo bhaNati-- paMcaNha vi aggANaM uvayAreNedaM paMcamaM aggaM / jaM uvacarittu tAI tassuvayAro Na iharA tu|| * * * "upacaraNaM upcaarH| teNa uvacAreNa karaNabhUteNa idamityAcAraprakalpa: paMcamaM aggaM ti| - - - -ziSyAha-kathaM ? AcAryAha--jaM uvacarittu taaii| jaM yasmAt kAraNAt uvacarattu gRhItvA tAI ti cauro aggAI tasseti prAcAraprakalpasya upacAro grahaNam / Na iti pratiSedhe, itarahA tu teSvagRhIteSu / sIso pucchati -dasavihavakkhANe kathameNa aggeNAhikAro? bhaNNati-upacAreNa tu pagataM uvacaritAdhItagamitamegaTThA / uvacAro vakkhAto / pagataM ahigAraH prayojanamityarthaH / * * *uvacAro tti vA ahitaM ti vA AgamiyaM ti vA gRhItaM ti vA eglN|"-nishiithcuunni bhA0 1, pR0 27-30 / "ziSyAha--kAliyasuyaM AyArAdi ekkArasa aMgA, tattha pakappo aayaargto| je puNa aMgabAhirA cheyasuyajjhayaNA te kattha aNuproge vattavvA ? ucyate--jaM ca mahAkappasuyaM jANi ya sesAI chedsuttaae| caraNakaraNANuyogo tti kAlittheuvagayANi ya ||6190||"--nishiithcuunni bhA0 4, pR0 254 // ,
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA 2. etAsu catvArazcUlA pAcArAGgasUtrasya prathamazrutaskandhata eva niyaMDhA:, kevalaM paJcamI nizIthAkhyA cUlA navamapUrvato niyuuNddhaa| etacca AcArAGganiyukti-cUrNi-vRttiSu vistareNetthaM varNitam-- biiassa ya paMcamae aTThamagassa biiyammi uddese|| 1 bhaNiyo piMDo sejjAzvatthaM 5 pAuggaho 6-7 ceva // 7 // paMcamagassa cautthe iriyA 3 vaNijjaI samAseNaM / chaTussa ya paMcamae bhAsajjAyaM 4 viyANAhi // 8 // sattikkagANi 8-14 satta vi nijjUDhAI mhaaprinaayo| . satthaparinnA bhAvaNa 15 nijjUDhA u dhuya vimuttI 16 // 9 // AyArapakappo puNa paccakkhANassa tiyvtthuuyo| AyAranAmadhejjA vIsaimA pAhuDaccheyA ||10||"--praacaaraanggniyuktiH "so puNa katarehito kato ? bitiyassa ajjhayaNassa paMcamagAto uddesAto 'jamiNaM visvarUhi satthehi logassa kammasamAraMbhA kajjaMti, taM jahA-appaNo se puttANaM dhUyANaM' [sU0 87] / savvAmagaMdhaM vA pariNNAya (sU0 88) vattha (tthaM) paDiggaha (haM) kaMbala (laM) pAdapuMchaNaM to (pro) ggahaM ca kaTThA (DA)saNaM [sU089] / aTThamassa bitiyAto uddesagAto taM bhikkhU uvasa (saMka) mittu gAhAvaI bUyA-pAusaMto samaNA! ahaM khalu tava aDhAe asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA batthaM vA paDiggahaM vA kaMbalaM vA pAyapuMchaNaM vA pANAiM bhUyAI jIvAiM sattAI samAraMbha samuddissA koyaM pAmiccaM acchijjaM aNisaTTha abhihaDaM pAhaTTa cetemi pAvasahaM vA samussiNemi (sU0 240) etehito piMDesaNA sejjA vatthesaNA pAdesaNA uggahapaDimA NijjUDhA / paMcamassa logasAra[jjhayaNassa cautthAmro uddesagAno gAmANugAma dUijjamANassa0 taddiTThIe0 palibAhire pAsita pANe gacchijjA se abhikkamamANe paDikkamamANe saMkucemANe pasAremANe viNiyaTTamANe saMpalijjamANe [sU0 162] etto riyA NijjUDhA / chaThussa paMcamAto uddesagAto pAinnaM (INaM) paDinnaM (DINaM) dAhiNaM udINaM prAikkhe vibhae kiTTe [sU0 196] eto bhaasjjaayaa| sattikkagAI satta vi mahApariNNAto ekkekkaM uddesaayo| satthapariNNAno bhaavnnaa| dhuyAyo vimuttii| aAyAra[pa]kappo paccakkhANapuvvassa tatiyavatthUto AyAraNAmadhijjAto vIsatimAto paahuddchedaato| ahavA bitiyAdeseNaM sayAto pAyArAto AyAraggAI NijjUDhAI, bitiyAto jahA puNNassa katthati tahA tucchassa kathati[sU0 102]|"--paacaaraanggcuurnni| "dvitIyamadhyayanaM lokavijayAkhyaM, tatra paJcamoddezaka idaM sUtram-savvAmagaMdhaM parinnAya nirAmagaMdho parivvae (sU0 88) / tatra 'Ama'grahaNena hananAdyAstisraH koTayo gRhItAH, gandhopAdAnAdaparAstisraH, etAH SaDapi avizodhikoTyaH / * * tavaiva sUtram-- -adissamANo kayavikkaehi [sU0 88], anenApi tisro vizodhikoTayo gRhItAH / * * * * aSTamasya vimohAdhyayanasya dvitIyoddezaka idaM sUtram-bhikkhU parakkamejja vA ciTThajja vA nisIejja vA tuyaTTejja vA susANaMsi vA [sU0 204] ityAdi yAvad bahiyA viharejjA, taM bhikkhU gAhAvatI uvasaMkamittu vaejjA--ahamAusaMto samaNA tubbhaTTAe asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA pANAiM bhUyAiM jIvAI sattAI samAraMbha samuddissa kIyaM pAmiccaM [sU0 204] ityaadi| etAni sarvANyapi sUtrANyAzritya ekAdaza piNDaiSaNA nirmUDhAH / tathA tasminneva dvitIyAdhyayane paJcamoddezake sUtram--se vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pAyapuMchaNaM uggahaM ca kaDAsaNaM [sU0 89] iti| tatra vastrakambala-pAdapuJchanagrahaNAd vastraSaNA niyUMDhA, patadgrahapadAt pASaNA niyUMDhA, avagraha ityetasmAdavagrahapratimA niyUDhA, kaTAsanamityetasmAcchayyeti / tathA paJcamAdhyayanAvantyAkhyasya caturthoddezake sUtram--gAmANugAmaM dUijjamANassa dujjAyaM duSparikkaMtaM [sU0 162] ityAdinA IryA saGkSepeNa vyAvaNitetyata eva IryAdhyayanaM nirdRDham / tathA SaSThAdhyayanasya dhUtAkhyasya paJcamoddezake sUtram --prAikkhai vihayai kiTTai dhammakAmI [sU0 196] ityetasmAd bhASAdhyayanamAkRSTamityevaM vijaaniiyaastvmiti| tathA mahAparijJAdhyayane saptoddezakAH, tebhyaH pratyeka saptApi saptakakA nirmUDhAH / tathA zastraparijJAdhyayanAd bhAvanA nirdU DhA / tathA dhUtAdhyayanasya dvitIyacaturthoddezakAbhyAM vimuktyadhyayanaM niyaMDhamiti / tathA AcAraprakalpo nizIthaH, sa ca pratyAkhyAnapUrvasya yat tRtIyaM vastu tasyApi yadAcArAkhyaM viMzatitamaM prAbhRtaM tato nirdRDha iti / brahmacaryAdhyayanebhya prAcArAgrANi niDhAni, ato niryahanAdhikArAdeva tAnyapi zastraparijJAdhyayanAd niyUDhAnIti darzayati-avbogaDo ityaadi|" -AcArAGgavRtti pR0 319-320 / "ayaM saMdhi [sU0 88] ityArabhya kAleNuDhAi [sU0 88] tti yAvadetebhyaH sUtrebhya ekAdaza piNDaiSaNA niyaMDhA iti / vastragrahaNena vastraSaNA suucitaa| pAtram, etadgrahaNena pAnaSaNA sUcitA / etebhya eva vastraiSaNA pAtraiSaNA ca nirmUDhA / / 'avagrahaH * * * *anena cAvagrahapratimAH sarvAH sUcitAH, ata evAsau niyUMDhA / - 'AsanagrahaNena zayyA sUcitA, ata eva niyuMDheti |"-paacaaraanggvRtti pR0 133-134 /
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA dhutaM adhyayanAni--prAcArAGgasUtrasya prathame zrutaskandhe navAdhyayanAni / teSAm AcArAGganiyukto' samavAyAGgasUtrAdau ca kazcinAmabhedaH kramabhedazca dRzyate so'pyatra pradarzyateprAcArAGgani samavAyAGga prAcArAGgani0 samavAyAGga 1. satthapariNNA satthapariNA 6. dhutaM 2. logavijayo logavijo 7. mahApariNNA vimohAyaNaM 3. sIyosaNijjaM sIaosaNIyaM 8. vimokkho uvahANasayaM 4. sammattaM sammattaM 6. uvahANasuyaM mahapariNNA 5. logasAro AvaMti atra 'prAvati" iti paJcamasya lokasArAdhyayanasyaiva nAmAntaram / 'vimokkho' iti vimohAyatanasyaiva nAmAntaram / vastutaH 7-8-9 adhyayaneSu kramabhedo vartate / 7 vimoho, 8 mahAparinnA, 9 uvahANasuyaM-ityevamapi kramaH nandIvRtti'-samavAyAGgavRttyAdau dRzyate / umAsvAtiviracite prazamaratiprakaraNe'pi samavAyAGgasUtranirdiSTaH kramo'bhipreta iti bhAti / 1. "satthapariNNA 1 logavijayo 2 ya sImosaNijja 3 sammattaM 4 / taha logasAranAmaM 5 dhutaM 6 taha mahApariNNA 7 ya // 31 // aTThamae ya vimokkho 8 uvahANasuyaM 9 ca navamagaM bhaNiyaM / icceso pAyAro AyAraggANi sesANi ||32||"-paacaaraanggniyukti pR0 9 / "nava baMbhacerA paNNatA, taMjahA--satthapariNNA 1 logavijayo 2 sIgrosaNijja 3 sammattaM 4 / AvaMtI 5 dhutaM 6 vimohAyaNaM 7 ubahANasuyaM 8 mahapariNNA 9||"--smvaayaanggsuutr / "Nava baMbhacerA paNNattA, taMjahA--satthaparinnA logavijo jAva ubahANasuyaM mahapariNNA ||"---sthaanaanggsuutr / 3. 1 zastraparijJA, 2 lokavijayaH, 3 zItoSNIyam, 4 samyaktvam, 5 lokasAraH, 6 dhUtam, 7 mahAparijJA, 8 vimokSaH, 9 upadhAnazrutam // 4. "dvidhA nAma-AdAnapadena gauNaM ceti / etad dvividhamapi niyuktikAraH pratipAdayitumAha-AyANapaeNAvaMti goNNanAmeNa logasAru tti * // 239 / / AdIyate prathamameva gRhyata ityAdAnaM, tacca tat padam AdAnapadaM, tena kAraNabhUtena 'pAvaMtI' ityetad nAma, adhyayanAdau 'pAvantI' zabdasyoccAraNAt / guNaniSpannaM gauNaM, tacca tannAma ca gauNanAma, tena hetunA lokasAra iti|"--aacaaraanggvRtti pR0 196 / "se ki ta prAyANapadeNaM ? pAyANapadeNaM pAvatI"---anuyogadvArasUtra 266 / "prAvatItyAcArasya paJcamAdhyayanam, tatra hyAdAveva AvaMtI keyAvaMtI ityAlApako vidyate ityAdAnapadenaitannAma"--anuyogadvAravRtti pR0 130 / " 'AvaMtI' ti Adyapadena, nAmAntareNa tu lokasAra:"--sthAnAGgavRtti pR0 444 / 5. "dvau zrutaskandhAvadhyayanasamudAyalakSaNau / paJcaviMzatiradhyayanAni / tadyathA satthaparinnA 1 logavijayo ya 2 sItosaNijja 3 sammattaM 4 / AvaMti 5 dhuna 6 vimoho 7 mahAparinno 8 vahANasuyaM 9 // 1 // paDhamo suykkhNdho| piDesaNa 1 sejji 2riyA 3 bhAsajjAyA 4 ya vattha 5 pAesA 6 / uggahapaDimA 7 satta ya sattikayA 14 bhAvaNa 15 vimuttI 16 // 2 // evametAni nizIthavarjAni paJcaviMzatiradhyayanAni / tathA paJcAzItyuddezanakAlAH / katham ? ucyate--aGgasya zrutaskandhasyAdhyayanasyoddezakasya ca eteSAM caturNAmapyeka eva, evaM satthaparinnAe satta uddesaNakAlA 4, logavijayassa 6 (phA), sIaosaNijjassa cauro 4 (Tka), logasArassa cha 6 ((), dhutassa paMca 5 (nA), vimohajjhayaNassa 8 (hra), mahAparinnAe satta 7 (gra), uvahANasutassa cauro 4 (ka), piMDesaNAe ekkArasa 11, sejjAe tinni 3, iriyAe tinni 3, bhAsajjAe donni 2, vatthesaNAe donni 2, pAesaNAe donni 2, uggahapaDimAe donni 2, sattikayAe satta 7, bhAvaNAe ekko 1, vimuttIe ekko 1, evameya saMpiDiyA paMcAsII bhavaMti / * * * *evaM samuddesaNakAlA vi bhaanniybvaa|"--nndivRtti hAribhadrI pR0 76 / "satthaparinnetyAdigAthAyAmatra caturthapAdo 'mahAparinovahANasuya'miti vakSyamANavyAkhyAnenAyamevAna paatthH| anyatra ca
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA saptamaM mahAparijJAdhyayanaM samprati vyavacchinnam' iti zIlAcAryaiH spaSTameva vRttau [pR. 173] abhihitam / prAcArAGgacUrNikAreNa "saMpataM mahApariNNA Na paDhijjaI" iti aSTamAdhyayanaprArambhe'bhihitamiti cUNikRtAM samaye'pi tasya paThanapAThanaparaMparA nAsIditi spaSTamavasIyate / dvitIye zrutaskandhe catuSu cUlAsu prathamAyAM cUlAyAM saptAdhyayanAni, tadyathA1. piMDesaNA, 2. sejjA, 3. iriyA, 4. bhAsajjAyaM, 5. vatthesaNA, 6. pAesaNA, 7. progghpddimaa| dvitIyAyAM cUlAyAM saptakakAbhidhAnAni saptAdhyayanAni tadyathA 1. ThANasattikkayo, 2. NisIhiyAsattikko, 3. uccArapAsavaNasattikko, 4. saddasattikko, 5. rUvasattikkayo, 6. parakiriyAsattikkayo, 7. aNNamaNNakiriyAsattikkayo / atra prAcArAGgacUrNyanusAreNa tu '4 rUvasattikkayo, 5 saddasattikko ' iti kramo'bhipretaH, tathaiva ca tatra vyAkhyA vartate / vizeSato jijJAsubhiH zrI mahAvIrajainavidyAlaya (muMbaI) prakAzitasya AcArAGgasUtrasya pR0 239 Ti0 1, pR0 247 Ti0 8 ityatra, prastAvanAyAM pR0 29 inyatra ca vilokanIyam / / tRtIyAyAM cUlAyAmekamevAdhyayanam - 1 bhAvaNA (bhaavnaa)| caturthyAmapi cUlAyAmekamevAdhyayanam --1 vimuttI (vimuktiH)| prathame zrutaskandhe 9+dvitIye zrutaskandhe prathamacUlAyAM 7+dvitIyacUlAyAM 7+tRtIyacUlAyAm 1+caturthacUlAyAm 1 - ityevaM sarvasaMkhyayA pAcArAGgasUtre 25adhyayanAni / adhyayane uddezakAH adhyayane uddezakAH 11 17--25 upavahANasuyaM mahAparigneti paThyate tacceha nopapadyate uddezanakAlasaMkhyAyA vighaTanAt mahAparijJAyAstatra prathamamupAdAnAt pazcAdupadhAnazrutasyeti / 'havai ya sa paMcacUlo' tti dvitIyazrutaskandhe paJca cUDAH" nandivRttidurgapadavyAkhyA pR0 163-164 / "dvau zrutaskandhau adhyayanasamudAyalakSaNo, paJcaviMzatiradhyayanAni / tadyathA--'satthapariNNA 1. . . 'mahApariNo 8 vahANasuyaM 9 // iti prathamaH shrutskndhH| 'piMDesaNa 1. . . . vimuttI 16 // ' iti dvitIyaH zrutaskandhaH / evametAni nizIthavarjAni paJcaviMzatiradhyayanAni / " --samavAyAMgavRtti pR0 108 / 1. vajrasvAminAM samaye tu mahAparijJAdhyayanamAsIt, yathoktam"jeNuddhariyA vijjA AgAsasamA mahAparinnAyo / vaMdAmi ajjavairaM apacchimo jo suyadharANaM // " ||769||-aavshykniyukti / "mahAparijJAdhyayanAdAcArAGgAntarasthitAt / zrIvajeNoddhRtA vidyA tadA gaganagAminI ||148||"-prbhaavkcrit, vajraprabandha / 2. 1 piNDaiSaNA, 2 zayyA, 3 IryA, 4 bhASAjAtam, 5 vasvaiSaNA, 6 pAvaiSaNA, 7 avgrhprtimaa| 3. "sattekkagANi ikkasaragANi puvvabhaNiyaM tahiM ThANaM / " -prAcArAGganiyukti pR0 407 / "sattikA (kkA?) bitiyA cUlA, dArA-pANupubbIe ahigArA egasaraNa (reNa? ragA?) / uddhaTThANe pagataM, taM puvvabhaNitaM logvije|"-aacaaraancuunni / "kIdRze sthAne kAyotsarga-svAdhyAyoccAra-prazravaNAdi vidheyamityetatpratipAdanAya dvitIyA cUDA, sA ca saptAdhyayanAtmiketi niyuktikRd darzayitumAha-satte0 gAhA / saptakakAni (saptakaikAni-zIkhaM 2) ekasarANIti saptAdhyayanAni uddezakarahitAni bhavantItyarthaH / tatrApi pUrva prathama sthAnAkhyamabhihitamityatastad vyAkhyAyate |"--aacaaraanggvRtti pR 407 / 4. 1 sthAnasaptakakaH, 2 niSIdhikAsaptakakaH, 3 uccAra-prazravaNasaptakakaH, 4 zabdasaptakakaH, 5 rUpasaptakakaH, 6 parakriyAsaptaikakaH, 7 anyonyakriyAsaptakakaH //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA 17 ta: 25 paryanteSvadhyayaneSu uddezakavibhAgo nAsti / ataH sarvasaMkhyayA 25 adhyayaneSu 85 uddezanakAlAH samuddezanakAlAzca / parimANam --prathamazrutaskandhasya 18000 aSTAdaza sahasrANi padAni parimANam / zAstreSu yat 18000 padAni parimANaM nirdiSTaM tat prathamazrutaskandhasyaiva, dRzyatAmatra pR0 4 paM0 34 / 'yatrArthopalabdhistat padam' iti padasya svarUpaM nandIsUtrasya hAribhadryAM vRttau [pR0 76] nirdiSTam / anyA api zvetAmbara-digambara grantheSu padasya pAribhASikyo vyAkhyA upalabhyante / yathA sUtrAntareSu pAThaparihANyA kAlAntareNa kiJcid nyUnatvaM jAtaM tathA pAcArAGge'pi jJAtavyam / / samprati tu 32 akSarANAmeko'nuSTup zloka iti gaNanayA prAcArAGgasUtrasya saM0 dI0 pratau prathamazrutaskandhAnte 'granthAgraM 800' iti ullekhadarzanAt prathamazrutaskandhasya 800 zlokA: parimANaM pratIyate, dRzyatAM zrImahAvIrajanavidyAlayaprakAzitamAcArAGgasUtraM pR0 418 paM0 5 / sampUrNasya AcArAGgasya zlokaparimANaM 2454, 2554, 2644, 2654 iti vividhAsu pratiSu bhinna bhinnaM likhitaM dRzyate, dRzyatAM zrImahAvIrajaina vidyAlayaprakAzite prAcArAGgasUtre pR0 298 tti07| racanAzailI--prathamazrutaskandhasya sAmAnyato racanA gadya-padyamizrA vilokyate / 'aSTamAdhyayanasya aSTama uddezakaH, saMpUrNa ca navamamadhyayanam etat padyanibaddhameva / prathame zrutaskandhe prabhUtAni vAkyAni padyAMzasadRzAni' pratIyante, 'pUrva sampUrNAni padyAni tatra bhaveyuH, kAlAntareNa tu kasyacidaMzasya parigalanAt khaNDitapadyarUpANi vAkyAni tatra sajAtAni' ityapi saMbhavet, yathA sUtrakRtAGge [13 / 2] "aho ya rAmro ya .." [pR. 155] iti sampUrNA gAthopalabhyate, AcArAGge tu tasyA uttarArdhameva samprati "samAhimAghAtamajosayaMtA satthArameva pharusaM vayaM ta" [pR0 166] ityupalabhyate / racayitAraH-prAcArAGgasUtrasya prathamaH zrutaskandhastAvat paJcamena gaNadhareNa bhagavatA sudharmasvAminA praNIta iti sarvasammatam / dvitIyasya tu zrutaskandhasya racanAyAM vividhA nirdezAH praapynte| 'pAcArAgrANi sthaviraviracitAni' iti AcArAGganiyuktau bhadrabAhusvAminaH, dRzyatAM pR0 213 / atra "therA gaNadharA" iti curNAvuktam, vRttau [pR0 213 paM0 11] tu "sthaviraiH zrutavRddhazcaturdazapUrvavidbhiH" ityuktam / tRtIya-caturthI cUlike sthUlabhadrasya bhaginyA yakSayA sAdhvyA mahAvidehakSetrataH [bhagavataH sImandharasvAminaH sakAzAt] AnIte ityapi AvazyakacUrNI [bhAga 2, pR0 188] pariziSTaparva Na' [9 / 97--101] ca zrUyate pravAdarUpeNa / AcArAGgasya paJcamI culA 1. "aSTAdaza padasahasrANi padAgreNa, iha yatrArthopalabdhistat padam, codaka pAha--jadi do sutakkhaMdhA, paNuvIsaM ajjhayaNANi, aTThArasa padasahassANi padaggeNaM bhavaMti, to jaM bhaNiyaM "NavabaMbhaceramaiyo aTThArasapadasahassiyo veo|' [prAcArAGgani0 gA0 11] tti eyaM virujjhi| AcArya Aha-naNu ettha vi bhaNiyaM "havai ya sapaMcacUlo bahu-bahuayaro payaggeNaM" [prAcArAGgani0 gA0 11] ti, iha suttAlAvayapadehi sahito bahU bahuyaro ya vaktavya ityarthaH, athavA "do suyakkhaMdhA, paNuvIsaM ajjhayaNANi' eyaM AyAraggasahitassa AyArassa pamANaM bhaNiyaM, aTThArasa payasahassANi uNa paDhamasuyakkhaMdhassa NavabaMbhaceramatiyassa pamANaM, vicittatthabaddhANi ya suttANi, gurUvadesato tesi attho jaanniybbo|"-nndivRtti hAribhadrI pR076 / "codaka grAha-jadi do . - 'gurUvadesato siM attho bhANitavvo"--nandIcUNi pR062| "aSTAdaza padasahasrANi padAgreNa prajJaptaH / iha yatrArthopalabdhistat pdm| nanu yadi . . "gurUpadezatasteSAmartho'vaseya iti|"-smvaayaanggvRtti pR0 108 / 2. "gAthA katamA ? yA na gayena bhASitA, api tu pAdopanibandhena dvipadA vA catuSpadA vA paMcapadA vA SaTpadA vA iyamucyate gAthA" iti bauddhAcAryAsaGgaviracitAyAM zrAvakabhUmau pR0 137 / 3. therehiSNuggahaTThA sIsahi hou pAgaDatthaM ca / AyArAmro attho AyAraggesu pavibhatto // 287 // [cUNiH]---eyANi puNa AyAraggANi AyArA ceva NijjUDhANi / keNa NijjUDhAti ? therehiM / therA gaNadharA / kiNimittaM ? aNuggahatthaM sAhUNaM, sissANa hiyatthaM, pAgaDatthaM ca bhavau tti AyArassa attho AyAraggesu NijjUDho Thavito vibhatto piDIkRto pRthak pRthak, piMDassa piMDesaNAsu kato, sejjattho sejjAsu, evaM sesANa vi / [vRtti:]--"tatredamidAnI vAcyam-kenaitAni niDhAni kimarthaM kuto veti, ata Aha-therehItyAdi / sthaviraiH shrutvRddhshctudshpuurvvidbhini!ddhaani| kimartham ? ziSyahitaM bhavatviti kRtvA'nugrahArtham, tathA'prakaTo'rthaH prakaTo yathA syAdityevamarthaM c| kuto niSUDhAni? AcArAt sakAzAt samasto'pyartha AcArAneSu vistareNa pravibhakta iti / " [--pR0 319] / 4. "thUlabhaddassa ya tAno bhagiNI prosatta vi pavvaitikAtro bhaNaMti--AyarikA ! bhAukaM vaMdakA baccAmo * * *tAhe gatAmo, baMdiyo ya, khemakusalaM pucchati, jathA siriao pavvaito abbhattaTheNaM kAlagato, mahAvidehe ya pucchikA gatA ajjA, do vi ajjhayaNANi bhAvaNA vimottI ya aannitaanni| vaMdittA gtaano'|-aavshykcuunniH / 5. "zrIsaGghAyopadAM praiSInmanmukhena prasAdabhAk / zrImAn sImandharasvAmI catvAryadhyayanAni ca // 97 / / bhAvanA ca vimuktizca ratikalpamathAparam / tathA viviktacaryA ca tAni caitAni nAmataH // 98 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA nizIthasUtram, prAcAraprakalpo nizIthasyaiva nAmAntaram, dRzyatAmatra pR0 213 paM034 / "teNa bhagavatA AyArapakappa-dasA-kappa-bavahArA navamapuvvanIsaMdabhUtA NijjUDhA" iti hi paJcakalpabhASyacUrNAvuktam / ata AcAraprakalpo navamapUrvato bhagavatA bhadrabAhusvAminA niyUMDha iti paJcakalpabhASyacUrNerabhiprAyaH / nizIthacUrNyabhiprAyeNa tu gaNadhararacitatvaM nizIthasUtrasya / viSayaH-sAmAnyata AcArAGgasya viSayaH samavAyAGgasUtrAdau varNitaH / vizeSatastu atraiva mudritAd viSayAnukramAjjJAtavyaH / bhagavatA umAsvAtinApi prazamaratiprakaraNe saMkSepata AcArAGgasya paJcaviMzateradhyayanAnAM kramazo viSaya itthaM varNitaH -- "iti guNadoSaviparyAsadarzanAdviSayamUchito hyAlmA / bhavaparivartanabhIrubhirAcAramavekSya parirakSyaH / 112 / / samyaktvajJAnacAritratapovIryAtmako jinaH proktaH / paJcavidho'yaM vidhivat sAdhvAcAraH samanugamyaH / / 113 // SaDjIvakAyayatanA [1] laukikasantAnagauravatyAgaH [2] / zItoSNAdiparISahavijayaH [3] samyaktvamavikampyam [4] // 114 / / saMsArAdudvegaH [5] kSapaNopAyazca karmaNAM nipuNaH [6] / vaiyAvRtyodyoga [7] stapovidhi [8] yoSitAM tyAgaH [9] // 115 / / vidhinA bhaikSyagrahaNaM [10] strIpazupaNDakavijitA zayyA [11] / IryA[12]bhASA[13]'mbara[14]bhAjanaiSaNA[15]'vagrahAH zuddhAH [16] // 116 / sthAna[17]niSadyA[18]-vyutsarga[19]zabda-[20]rUpa-[21] kriyAH parA-'nyonyAH[22-23] / paJcamahAvratadADhyaM [24] vimuktatA sarvasaGgebhyaH [25] / / 117 / / sAdhvAcAraH khalvayamaSTAdazapadasahasraparipaThitaH / samyaganupAlyamAno rAgAdIn mulato hanti // 118 // prAcArAdhyayanoktArthabhAvanAcaraNaguptahRdayasya / na tadasti kAlavivaraM yatra kvacanAbhibhavanaM syAt // 119 ||"--prshmrtiH / prazamaratau saptamA-'STama-navamAdhyayanAnAM viSayavarNanaM '7 vimohAyatanam, 8 upadhAnazrutam, 9 mahAparijJA' iti samavAyAGa gasUtrAbhimatakramAnusAreNa jJeyam / apyekayA vAcanayA mayA tAni dhRtAni ca / udgItAni ca saGghAya tattathAkhyAnapUrvakam / / 19 / / AcArAGgasya cUle dve pAdyamadhyayanadvayam / dazavakAlikasyAnyadatha saGghana yojitam // 10 // ityAkhyAya sthUlabhadrAnujJAtA nijamAzrayam / tA yayuH sthUlabhadro'pi vAcanArthamagAd gurum ||101||"--prishissttprv / 1. "pAgamo tiviho--attAgamo 1 aNaMtarAgamo 2 paraMparAgamo 3 / icceyassa NisIhacUlajjhayaNassa titthagarANaM atthassa attaagme| gaNaharANaM suttassa attaagme| gaNaharANaM atthassa annNtraagme| gaNaharasissANaM suttassa aNaMtarAgame, atthassa prNpraagme| teNa paraM sesANaM suttassa vi atthassa vi No attAgame, No aNaMtarAgame, prNpraagme| se taM praagmo|"--nishiithcuunni bhA0 1, pR0 4 / 2. "se ki taM pAyAre ? AyAre NaM samaNANaM niggaMthANaM AyAra-goyara-viNaya-veNaiya-TANa-gamaNa-caMkamaNa-pamANa-joga-jujaNabhAsAsamiti-guttI-sejjovahi-bhatta-pANa-uggamauppAyaNaesaNAvisohi-suddhAsuddhagahaNa-vaya-Niyama-tavovahANasuppasatthamAhijjai, se samAso paMcavihe paNNatte, taM jahA-NANAyAre dasaNAyAre carittAyAre tavAyAre viriyaayaare|"--smvaayaanggsuutr // 136 / / "se ki taM AyAre? AyAre NaM samaNANaM NiggaMthANaM AyAra-goyara-viNaya-veNaiya-sikkhA-bhAsA-prabhAsA-caraNa-karaNajAyA-mAyA-vittIpo Aghavijjati / se samAso paMcavihe paNNatte, taM jahA--NANAyAre 1 daMsaNAyAre 2 carittAyAre 3 tavAyAre 4 vIriyAyAre"----nandIsUtra 87 / "prAcAre caryAvidhAnaM zuddhayaSTakapaJcasamititriguptivikalpaM kathyate"-tattvArtharAjavAttika 1120 / "jiasaMjamo a 1 logo jaha bajjhai jaha ya taM pajahiyavvaM 2 / suhadukkhatitikkhA vi ya 3 sammattaM 4 logasAro ya 5 // 33 // nissaMgayA ya chaThe 6 mohasamutthA parIsahuvasaggA 7 / nijjANaM aTThamae 8 navame ya jiNeNa evaM ti 9 ||34||"--yaacaaraanggniyukti| "etthAyAraMgamaTThArahapadasahassehi "kadhaM care kadhaM ciThe kadhamAse kadhaM se| kadhaM bhuMjejja bhAsejja kadhaM pAvaM Na bajjhaI / / jadaM care jada ciThe jadamAse jadaM se| jadaM bhujejja bhAsejja evaM pAvaM Na bjjhii||" evamAdiyaM muNINamAyAraM vaNNedi"--dhavalA pR0 100 / "tattha AyAraMga "jadaM care jadaM ciThe jadamAse jadaM se| jadaM bhuMjejja bhAsejja evaM pAvaM Na bajjhai // " iccAiyaM sAhUNamAcAraM vaNNedi" --jayaghavalA, pR0 112-113 / /
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA pAThaparaMparA--bhagavato mahAvIrasvAminaH ziSyA indrabhUtigautamAdayaH sarve'pi gaNadharA' dvAdazAGgI praNItavantaH / bhagavato mahAvIrasya gaNadharA ekAdaza, gaNAstu navaiva, iti dvAdazAGa gyA nava vAcanA bbhuuvuH| navasvapi vAcanAsu dvAdazAG gI arthata ekarUpaivAsIdityatra na matabhedaH / kintu sarvA vAcanAH sUtrata ekarUpA na vetyatra vipratipattiH / arthata ekarUpatve'pi sUtrato bhinnarUpatvAd navasu vAcanAsu 'navavidhA dvAdazAGagI abhUdityeke / "jadA ya gaNaharA savve pavvajitA tAhe kira eganisajjAe egArasa aMgANi coddasahi coddasa puvvANi, evaM tA bhagavatA attho kahito, tAhe bhagavaMto egapAse suttaM kare (re) ti, taM akkharehi padehi vaMjaNehiM samaM, pacchA sAmI jassa jattiyo gaNo tassa tattiyaM aNujANati / AtIya suhammaM kareti, tassa mahallamAuyaM, etto titthaM hohiti tti" [AvazyakacUNi pR0 337] iti Avazyakaca NivacanAnusAreNa sUtrato'pi sarveSAM gaNadharANAM dvAdazAGgI ekarUpA pratIyata itypre| paJcamagaNadharasya bhagavataH sudharmasvAmino dIrghAyuSkatvAt sarve'pyanye gaNadharAH svaM svaM ziSyagaNaM tasmai samarpya nirvANamAsAdayAmAsuH / ato bhagavato mahAvIrasya zAsane ziSyaparamparAyAM pravartamAnA dvAdazAGagI sudharmasvAmidvAraiva pravRttA, ato'smAkaM vAcanA sudharmasvAmisatkA ityatra na ko'pi vivAdaH / 1. "atthaM bhAsai arahA suttaM gaMthaMti gaNaharA niuNaM / sAsaNassa hiyaTThAe to suttaM pavattai |||92||"---aavshykniyukti / "ekkArasa vi gaNahare pavAyae pavayaNassa vaMdAmi / * * * // 1062 // yathA arhannarthasya vakteti pUjyastathA gaNadharA gautamAdayaH sUtrasya vaktAra iti pUjyante mnggltvaacc"--vishessaavshykbhaassysvopjnyttiikaa| "tatra sarvajJena paramarSiNA paramAcintya-kevalajJAnavibhUtivizeSeNa arthata Agama uddiSTa: / : : 'tasya sAkSAcchiSyaiH buddhyatizaddhiyuktaH gaNadharaiH zrutakevalibhiranusmRtagrantharacanamaGgapUrvalakSaNam" --tattvArthasUtra [za20] srvaarthsiddhiH| ityevaM sarveSu zvetAmbaragrantheSu bahuSu digambaragrantheSu ca sAmAnyena gaNadharakRtatvaM dvAdazAGgayA vnnitm| keSucid digambaragrantheSu 'dvAdazAGgI indrabhUtinA gautamasvAminA viracitA' ityapi varNitam / tathAhi "teNa mahAvIrabhaDAraeNa iMdabhUdissa - - 'attho khiyo| tado teNa goamagotteNa iMdabhUdiNA aMtomuhutteNAvahAriyaduvAlasaMgattheNa teNeva kAleNa kayaduvAlasaMgagaMtharayaNeNa guNehi sagasamANassa suhammAiriyassa gaMtho vkkhaannido| tado kettieNa vi kAleNa kevalaNANamuppAiya bArasavAsANi kevalavihAreNa vihariya iMdabhUdibhaDArao NivvuI sNptto| taddivase ceva suhammAiriyo jaMbUsAmiyAdINamaNeyANamAiriyANaM vakkhANidaduvAlasaMgo ghAicaukkakhaeNa kevalI jAdo"--jayadhavalA pR0 75-76 / ___"mahAvIro'rthakartA / teNa mahAvIreNa kevalaNANiNA kahidattho tamhi ceva kAle tattheva khette khayovasamajaNidacauramalabuddhisaMpaNNeNa bamhaNeNa godamagotteNa sayaladussudipAraeNa jIvAjIvavisayasaMdehaviNAsaTThamuvagayavaDDhamANapAdamUleNa iNdbhuudinnaavhaarido| . . . ... puNo teNidabhUdiNA bhAvasudapajjayapariNadeNa bArahaMgANaM coddasapuvvANaM ca gaMthANamekkeNa ceva muhutteNa kameNa rayaNA kdaa| tado bhAvasudassa atthapadANaM ca titthayaro kattA / titthayarAdo sudapajjAeNa godamo pariNado tti davvasudassa godamo kattA, tatto gaMtharayaNA jAdetti / teNa vi godameNa duvihamavi sudaNANaM lohajjassa saMcAridaM / teNa vi jaMbUsAmissa saMcAridaM / parivADimassidUNa ede tiNNi vi sayalasudadhArayA bhnniyaa| aparivADie puNa sayalasudapAragA saMkhejjasahassA"--dhavalA pR0 65-67 // 2. "teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavo mahAvIrassa nava gaNA ikkArasa gaNaharA hutthA / * * there akapie goyamasagutteNaM there ayalabhAyA hAriyAyaNe gutteNaM te dunni vi therA tiNNi tiNNi samaNasayAI vAeMti / there meajje there pabhAse ee dunni vi therA koDinnA gutteNaM tiNNi tiNNi samaNasayAI vaaeNti| se teNaTheNaM ajjo evaM vuccai samaNassa bhagavo mahAvIrassa nava gaNA ikkArasa gaNaharA hutthA"--kalpasUtra / 3. "evaM racayatAM teSAM saptAnAM gaNadhAriNAm / parasparamajAyanta vibhinnAH sUtravAcanAH / / 173 / / akampitA-'calabhrAtroH zrImetArya-prabhAsayoH / parasparamajAyanta sadRkSA eva vAcanAH / / 174 / / zrIvIranAthasya gaNadhareSvekAdazasvapi / dvayordvayorvAcanayoH sAmyAdAsan gaNA nava ||175||"--trissssttishlaakaapurusscritr, parva 10, sarga 5 / "tIrthakaragaNabhRtAM mithobhinnavAcanatve'pi sAmbhogikatvaM bhavati na vaa| tathA sAmAcAryAdikRto bhedo bhavati na vA? iti prazne uttaram--gaNabhRtAM parasparaM vAcanAbhedena sAmAcAryA api kiyAn bhedaH sambhAvyate, tadbhede ca kathaJcidasAmbhogikatvamapi sambhAvyate"-senaprazna, ullAsa 3, prazna 81 / 4. "je ime ajjattAe samaNA niggaMthA viharaMti ee NaM savve ajjasuhammassa AvaccijjA, avasesA gaNaharA niravaccA vucchinnA" Jain Education Interational
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 prastAvanA bhagavato mahAvIrAt 160 varSeSu gateSu caturdazapUrvadharasya bhagavato bhadrabAhusvAminaH samaye dvAdazavarSIyabhikSavazAd dvAdazAGga yA anekeM'zA vismRtAH sAdhubhiH, ata: pATaliputre zramaNasaGko militaH, tatra ca yasya sAdhoH samIpe yadaGgAdhyayanoddezakAdi avismRtamAsIt tat tata prAdAya ekAdazAGga yAH saMghaTanaM zramaNasaMghena vihitam / dvAdazAGgasya dRSTivAdasyAdhyayanArthaM tu sthUlabhadrAdayo munayo nepAladezamArgasthasya bhadrabAhusvAmino'ntikaM gatAH / sudharmasvAminaH pazcAt prathamo'yaM vAcanoddhAraH zAstreSu shruuyte| bhagavato mahAvIrasvAmino nirvANAt 827 varSeSu gateSu punarapi dvAdazavarSIyabhikSavazAt sAdhUnAMpUrvAdhItaM zrutajJAnaM khaNDakhaNDIbhUtam / prato dubhikSAvasAne prAryaskandilAcAryasannidhau mathurAyAma, nAgArjunAcAryasannidhau valabhyAM (saurASTradeze) punarapi zramaNasaMghena ekatrIbhUya kAlikazrutaM saMghaTitam / kintu parasparaM kvacit kvacid vAcanAbhedaH saMjAtaH, dvayorapi prAcAryayoH tataH paraM parasparaM milanaM kadAcidapi na jAtamiti sa vAcanAbhedastathaiva sthitaH / mathurAyAM yA vAcanA jAtA sA mAthurIti bhaNyate, yA tu valabhIpuryAM nAgArjunAcAryasannidhau pravRttA sA nAgArjunIyA iti giiyte| -kalpasUtrasthavirAvalI / "sAmissa jIvaMte Nava kAlagatA, jo ya kAlaM kareti so sudhammasAmissa gaNaM deti, iMdabhUtI sudhammo ya sAmimmi parinivvue parinivvutA"-AvazyakacUrNi pR0 339 / / 1. "tammi ya kAle bArabariso dukkAlo uvaTTito, saMjatA ito ito ya samuddatIre gacchittA puNaravi pADalipute militaa| tesi aNNassa uddeso, aNNassakhaMDa, evaM saMghADitehi ekkArasa aMgANi saMghAtitANi, diTTivAdo ntthi| nepAla-vattiNIe ya bhaddabAhusAmI acchaMti coddasapuvvI, tesi saMgheNa patthavito saMghADo 'diTTivAdaM vAehi tti gato, niveditaM saMghakajja / taM te bhaNaMti dukkAlanimittaM mahApANaM na paviTTho mi, iyANi paviTTho mi, to na jAti vAyaNaM dAtuM / paDiniyattehi saMghassa avakhAtaM / tehi aNNo vi saMghADo visajjito, jo saMghassa ANaM atikkamati tassa ko daMDo? te gatA, kahitaM / to akkhAi--ugghADijjai, te bhaNaMti mA ugghADeha, peseha medhAvI, satta paDipucchagANi demi"|-- AvazyakacUNi, bhAga 2, pR0 187 / "itazca tasmin duSkAle karAle kAlarAtrivat / nirvAhArthaM sAdhusaGghastIraM nIranidheryayo // 55 / / aguNyamAnaM tu tadA sAdhUnAM vismRtaM zrutam / anabhyasanato nazyatyadhItaM dhImatAmapi // 56 // saGgho'tha pATaliputre duSkAlAnte'khilo'milat / yadaGgAdhyayanoddezAdyAsId yasya tadAdade // 57 // tatazcaikAdazAGgAni zrIsaGgho'melayat tadA / dRSTivAdanimittaM ca tasthau kiJcid vicintayan / / 58 // nepAladezamArgasthaM bhadrabAhuM ca pUrviNam / jJAtvA saGghaH samAhvAtuM tataH preSInmunidvayam // 59 / / gatvA natvA munI tau tamityUcAte kRtAJjalI / samAdizati vaH saGghastatrAgamanahetave // 60 // so'pyuvAca mahAprANadhyAnamArabdhamasti yat / sAdhyaM dvAdazabhiva gamiSyAmyahaM tataH // 61 // : 'sapta dAsyAmi vAcanAH // 86 // tatraikAM vAcanAM dAsye bhikSAcaryAta AgataH / tisRSu kAlavelAsu tisro'nyA vAcanAstathA // 68 // sAyAhnapratikramaNe jAte tisro'parAH punaH / setsyatyevaM saGghakArya matkAryasyAvibAdhayA // 69 // "-- pariziSTaparva, navama sarga / 2. "jesi imo aNuprogo payarai ajjAvi addddhbhrhmmi| bahunagaraniggayajase te vaMde khaMdilAyarie // 32 // " iti nandIsUtragAthAyA vyAkhyAyAM cUrNikAreNa itthamabhihitam-"kahaM puNa tesi aNuprogo? ucyate--bArasasaMvaccharie mahaMte dubbhikkhakAle bhattaTTA aNNaNNato phiDitANaM gahaNa-guNaNA-'NuppehAbhAvAto sute vippaNaDhe puNo subhikkhakAle jAte madhurAe mahaMte sAhusamudae khaMdilAyariyappamuhasaMgheNa 'jo jaM saMbharati' ti evaM saMghaDitaM kAliya-sutaM / jamhA ya etaM madhurAe kataM tamhA mAdhurA vAyaNA bhaNNati / sA ya khaMdilAyariyasammaya tti kA tassaMtiyo aNugogo bhaNNati / sesaM klN| aNNe bhaNaMti jahA-sutaM Na NaTuM, tammi dubbhikkhakAle je aNNe pahANA aNuprogadharA te viNaTThA, ege khaMdilAyarie saMdhare, teNa madhurAe aNuaogo puNo sAdhUNaM pavattito tti mAdhuravAyaNA bhaNNati / tassaMtito ya aNuyogo bhaNNati ||32||"-nndiicuunni pR06| "atthi mahurAurIe suyasamiddho khaMDilo nAma sUrI, tahA valahinayarIe nAgajjuNo NAma suurii| tehi ya jAe bArasavarisie dukkAle nivvaubhAvapro viphuTTi (?) kAUNa pesiyA disodisiM saahvo| gamiuM ca kahavi dutthaM te puNo miliyA sugAle / jAva sajjhAyaMti tAva khaMDakharuDIbhUyaM puvvAhIyaM / tato mA suyavocchittI hou tti pAraddho sUrihi siddhNtuddhaaro| tattha vi jaM na vIsariyaM taheva saMThaviyaM / pamhuTThANaM uNa puvvAvarAvaDaMtasuttANusAro kayA sNghddnnaa|"--khaavlii| "paropparamasaMpaNNamelAvA ya tassamayAno khaMdilla-nAgajjuNAyariyA kAlaM kAuM devalogaM gyaa| teNa tullayAe vi taduddhariyasiddhaMtANaM jo saMjAyo kattha ya vAyaNAbhezro so ya na cAliyo pacchimehi, tapro vivaraNakArehi pi 'nAgajjuNIyA uNa evaM paDhaMti' tti samulligiyA tahevAyArAisu |"-khaavlii / "dubhikSAtikrame subhikSapravRttau dvayoH saGghayormelApako'bhavat, tadyathA-eko valabhyAm eko mathurAyAm, tatra ca sUtrArthasaMghaTanena parasparavAcanAbhedo jAtaH |"-jyotisskrnnddkttiikaa malayagirisUri-viracitA pR0 41 /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA mAthura-nAgArjunIyavAcanayormadhye yaH pAThabhedaH saMjAtastasya katipayA ullekhA pAcArAGgacUNi-sUtrakRtAGgacUNi-zIlAcAryaviracitavRtti-uttarAdhyayanacUNi-dazavakAlikacUNiSu dRzyante / prAcArAGgacUA~ paJcadazakRtva:, zIlAcAryaviracitAyAmAcArAGgavRttau dazakRtvaH, sUtrakRtAGgacUNauM trayodazakRtvaH, zIlAcAryaviracitasUtrakRtAGgavRttau tu caturdA sthAneSu cAcArAGga-sUtrakRtAGgasaMbandhinAM nAgArjunIyavAcanAgatAnAM pAThabhedAnAM nAmagrAhamullekho dRzyate / bhagavato mahAvIrasya nirvANAt 980 varSe valabhyAM devadhigaNikSamAzramaNapramukhasaMghenAgamagranthAH pustakeSu likhitAH / devadhigaNikSamAzramaNAH mAthurasaMghasya prAcAryAH / pustakalekhanasamaye mAthurI vAcanA taiH prAmukhyenAnusRtA iti sAmpratakAlInAH saMzodhakA vidvAMsaH saMbhAvayanti / tadabhiprAyeNa samprati vartamAnA prAcArAGga-sUtrakRtAGgAdInAM bahUnAmAgamagranthAnAM pAThaparaMparA mAthurI vAcanAmanusarati / munirAjazrIpuNyavijayajImahAbhAgaiH 'jaina Agamadhara aura 'prAkRta vAGamaya' ityasmin nibandhe mAthura-vAlabhIvAcanAdiviSaye hindIbhASAyAM yaccacitaM tadapyatra upayogitvAdakSaraza uddhi yate-- "skandilAcArya va nAgArjunAcArya (vIra ni. 827 se 840)-ye sthavira kramaza: mAthurI yA skAndilI aura vAlabhI yA nAgArjunI vAcanA ke pravartaka the. donoM hI samakAlIna sthavira prAcArya the. inake yuga meM bhayaMkara dubhikSa upasthita hone ke kAraNa jaina zramaNoM ko idhara-udhara viprakIrNa choTe-choTe samUhoM meM rahanA par3A. zrutadhara sthaviroM kI viprakRSTatA evaM bhikSA kI durlabhatA ke kAraNa jainazramaNoM kA adhyayana-svAdhyAyAdi bhI kama ho gayA. aneka zrutadhara sthaviroM kA isa durbhikSa meM dehAvasAna ho jAne ke kAraNa jainAgamoM kA bahuta aMza naSTa-bhraSTa, chinna-bhinna evaM asta-vyasta ho gayA, dubhikSa ke aMta meM ye donoM sthavira, jo ki mukhya rUpa se zrutadhara the, baca rahe the kintu eka-dUsare se bahuta dUra the. Arya skandila mathurA ke AsapAsa the aura Arya nAgArjuna saurASTra meM. durbhikSa ke anta meM ina donoM sthaviroM ne vI. saM. 827 se 840 ke bIca kisI varSa meM kramazaH mathurA va valabhI meM saMghasamavAya ekatra karake jaina AgamoM ko jisa rUpa meM yAda thA usa rUpa meM grantharUpa se likha liyA. donoM sthavira vRddha hone ke kAraNa paraspara mila na sake. isakA pariNAma yaha huA ki donoM ke ziSyapraziSyAdi apanI-apanI paramparA ke AgamoM ko apanAte rahe aura unakA adhyayana karate rahe. yaha sthiti lagabhaga DeDha sau varSa taka rahI. isa samaya taka koI aisA pratibhAsampanna vyakti nahIM huA jo AgamoM ke isa pAThabheda kA samanvaya kara pAtA. isI kAraNa AgamoM kA vyavasthita lekhana Adi bhI nahIM ho sakA. jo kucha bhI ho Aja jo jainAgama vidyamAna haiM ve ina donoM sthaviroM kI dena hai.... devadhigaNi va gandharva vAdivetAla zAntisUri (vIra ni. 993)--devadhigaNi kSamAzramaNa mAthurI vAcanAnuyAyI pratibhAsampanna samartha prAcArya the. inhIM kI adhyakSatA meM valabhI meM mAthurI evaM nAgArjunI vAcanAoM ke vAcanAbhedoM kA samanvaya karake jainAgama vyavasthita kiye gaye aura likhe bhI gaye. gandharva vAdivetAla zAntisUri vAlabhI vAcanAnuyAyI mAnya sthavira the. inake viSaya meM-- 1. dRzyatAM zrImahAvIrajainavidyAlayaprakAzite AcArAGgasUtre pa0 21 Ti0 1,8, pR0 33 Ti0 10, pR0 35 Ti0 13, pR040 Ti0 12, pR0 46 Ti0 1,pR0 47 Ti0 2,pR.0 60 Ti0 1,1063 Ti011,1064 Ti0 9, pR066 Ti0 10, pR0 67 Ti06, pR068 Ti0 18, pR0 84 Ti0 5, pR0 90 Ti0 10, pR0 94 Ti0 10 / / 2. dRzyatAmasmin granthe prAcArAGga vRttau pR0 79,111, 122,132, 134, 159, 163, 171, 202 / / 3. dRzyatAM zrImahAvIrajainavidyAlayaprakAzite sUtrakRtAGgasUtre pR0 11 Ti0 12, pR0 16 Ti0 7, pR0 21 Ti0 19, pR0 22 Ti08.pR0 191 Ti08,pR0 194 Ti0 7, pR0 195 Ta04,pa.0 212 Ti0 49, 10 240 Ti0 17, 23, pR0 245 Ti0 15, pR0 542 Ti0 16 // 4. dRzyatAmasmin granthe sUtrakRtAGgavRttau pu. 43, 43, 233, 243 / / 5. "zrIdevaddhigaNikSamAzramaNena zrIvIrAdazItyadhikanavazatavarSe (980) jAtena dvAdazavarSIyadubhikSavazAd bahutarasAdhuvyApattau bahuzrutavicchittau ca jAtAyAM / bhaviSyadbhavyalokopakArAya zrutabhaktaye ca zrIsaGghAgrahAd mRtAvaziSTatadAkAlInasarvasAdhUna valabhyAmAkArya tanmukhAd vicchinnAvaziSTAn nyUnAdhikAn truTitAnutruTitAnAgamAlapakAnanukrameNa svamatyA saMkalayya pustakArUDhAH kRtAH"--iti sAmAcArIzatake upAdhyAyasamayasundararacite / "tathokta'--ballahipurammi Nayare devaDhipamuhasayalasaMdhehiM / putye Agamalihiyo navasayaasiyAno vIrAno |"--klpsuutrsubodhikaa pR0 126 / / "jinavacanaM ca duSSamAkAlavazAducchinnaprAyamiti matvA bhagavadbhirnAgArjuna-skandilAcAryaprabhRtibhiH pustakeSu nyastam |"--yogshaastrvRtti,pR0 207 / etadanusAreNa nAgArjunAcAryANAM samaye'pi pustakalekhanamabhUditi hemacandrasUrINAmabhiprAyaH pratIyate /
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA vAlabbhasaMghakajje ujjamiyaM jugapahANatullehi / gaMdhavvavAiveyAlasaMtisUrIhi valahIe // isa prakAra kA prAcIna ullekha bhI pAyA jAtA hai. isa gAthA meM 'valabhI meM vAlabhyasaMgha ke kArya ke lie gandharva vAdivetAla zAMtisUri ne prayatna kiyA thA aisA jo ullekha hai vaha vAlabhyasaMghakArya vAlabhI-vAcanA ko lakSya karake hI adhika saMbhAvita hai. anyathA 'vAlabhasaMghakajje aisA ullekha na hokara 'saMghakajje' itanA hI ullekha kAphI hotA. isa ullekha se pratIta hotA hai ki zrI devadhigaNi kSamAzramaNa ko mAthurI-vAcanAmoM ko vyavasthApita karane meM inakA pramukha sAhAyya rahA hogA. digaMbarAcArya devasenakRta darzanasAranAmaka granya meM zvetAmbaroM kI utpatti ke varNanaprasaMga meM-- chattIse varisasae vikkamarAyassa maraNapattassa soraThe uppaNNo sevaDasaMgho hu valahIe // 42 // ekka puNa saMtiNAmo saMpatto blhiinnaamnnaayriie| bahusIsasaMpautto visae soraTThae ramme // 46 // isa prakAra kA ullekha hai. yadyapi isa ullekha meM diyA huA saMvat milatA nahIM hai tathApi uparyukta 'vAlabbhasaMghakajje' gAthA meM nirdiSTa vAlabhyasaMghakArya, zAMtisUri, valabhI Adi ullekha ke sAtha tulanA karane ke lie darzanasAra kA yaha ullekha jarUra upayukta hai. devadhigaNi jo svayaM mAthura saMgha ke yuga pradhAna the, unakI adhyakSatA meM valabhInagara meM ekatrita saMghasamavAya meM donoM vAcanAoM ke zrutadhara sthavirAdi vidyamAna the, isa saMghasamavAya meM sarvasammati se mAthurI vAcanA ko pramukha sthAna diyA gayA hogA, isakA kAraNa yaha ho sakatA hai ki mAthurI-vAcanA ke jainAgamoM kI vyavasthitatA evaM parimANAdhikatA thI. isameM jyotiSkaraMDaka jaise granthoM ko bhI sthAna diyA gayA jo kevala vAlabhI-vAcanA meM hI the. itanA hI nahIM apitu mAthurI-vAcanA se bhinna evaM atirikta jo sUtrapATha evaM vyAkhyAntara the una sabakA ullekha nAgArjuna.cArya ke nAma se tattat sthAna para kiyA bhI gayA. yAcArAMga Adi kI cUNiyoM meM aise ullekha pAe jAte haiM. samajha meM nahIM pAtA ki jisa samaya jaina AgamoM ko pustakArUDha kiyA gayA hogA usa samaya ina vAcanAbhedoM kA saMgraha kisa DhaMga se kiyA gayA hogA? jainAgama kI koI aisI hastaprati maujUda nahIM hai jisameM ina vAcanA bhedoM kA saMgraha yA ullekha ho. Aja hamAre sAmane isa vAcanAbheda ko jAnane kA sAdhana prAcIna cUNigranthoM ke alAvA anya eka bhI grantha nahIM hai. cUNiyA~ bhI saba AgamoM kI nahIM kintu kevala Avazyaka, nandI, anuyogadvAra, dazavakAlika, uttarAdhyayana, AcArAMga, sUtrakRtAMga, bhagavatI, jIvAbhigama, jambU dvIpaprajJapti, nizItha, kalpa, paMcakalpa vyavahAra evaM dazAzrutaskandha kI hI milatI haiM. Upara jina AgamoM kI cUNiyoM ke nAma die gae haiM unameM se nAgArjunIya-vAcanAbheda kA ullekha kevala AcArAMga, sUtrakRtAMga uttarAdhyayana va dazavaikAlika kI cUrNiyoM meM hI milatA hai. anya AgamoM meM nAgArjunIya vAcanA kI apekSA nyUnAdhikya yA vyAkhyAbheda kyA thA, isakA Aja koI patA nahIM lagatA. bahuta saMbhava hai, ye vAcanAbheda cUrNi-vRtti Adi vyAkhyAnoM ke nirmANa ke bAda meM sirpha pAThabheda ke rUpa meM pariNata ho gae hoM. yahI kAraNa hai ki cUrNikAra aura vRttikAroM kI vyAkhyA meM pAThoM kA kabhI-kabhI bahuta antara dikhAI detA hai."-pR0 721-723 / "pAcArAGgasUtra kI cUNi meM nAgArjunIya vAcanA kA ullekha paMdraha jagaha pAyA jAtA hai cUNi pR0 vRttipatra cUNi pR0 vRttipatra 1 bhadanta nAgArjunIyAstu paDhaMti 118 9 bhadantaNAgajjuNA tu 219 245 2 NAgajjuNiyA paDhaMti 10 NAgajjuNiyA u 219 3 bhadaMta NAgajjuNiyA tu paDhaMti 113 11 NAgajjuNA 253 4 bhadaMta NAgajjuNiyA 120 166 12 NAgajjuNA tu 237 5 bhadaMtaNAgajjuNiyA paDhaMti 139 183 13 NAgajjuNA 287 6 ettha sakkhI bhadantanAgArjunAH 198 14 NAgajjuNA tu paDhaMti 303 7 nAgArjunIyAstu 201 15 bhadantanAgArjunIyA tu 8 NAgajjuNIyA 207239 yahA~ para AcArAMgacUNi aura zIlAMkAcAryaracita vRtti ke jo pRSTha-patrAMka Adi diye gaye haiM ve pAgamoddhAraka pUjya AcArya zrI sAgarAnandasUri sampAdita AvRtti ke haiM / uparyukta paMdraha ullekhoM meM se pAMca ullekha zIlAMkIya vRtti meM nahIM haiN| bAkI ke dasa ullekha zIlAMkAcArya ne diye haiM / ve sabhI ullekha pAcArAMga ke prathama zrutaskandha kI cUrNi-vRtti meM hI haiN| dvitIya zrutaskandha kI cUNi-vRtti meM 232
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 nAgArjunIya vAcanA kA koI ullekha nahIM hai / yahAM prAcArAMga cUrNi meM se nAgArjunIya vAcanA ke jo paMdraha ullekha uddhRta kiye gaye haiM unameM sAta jagaha pratipUjyatAsUcaka 'bhadanta' vizeSaNa kA prayoga kiyA hai jo anya kisI cUrNi vRtti Adi meM nahIM hai / isase anumAna hotA hai ki isa cUrNi ke praNetA, jinake nAma kA ullekha kahIM bhI nahIM milatA, kama se kama nAgArjunIya paraMparA ke prati prAdara rakhane vAle the / prastAvanA sUtrakRtAMga kI cUrNi meM nAgArjunIya vAcanA ke jo ullekha milate haiM una sabhI sthAnoM para 'nAgArjunIyAstu' aisA likhakara hI nAgArjunIya vAcanAbheda kA ullekha kiyA gayA hai jo prathama zrutaskandha meM cAra jagaha va dUsare zrutaskandha meM nau jagaha pAyA gayA hai / prAcArya zAMka ne apanI vRtti meM 'nAgArjunIyAstu paThanti' likhakara nAgArjunIya bAcanA kA ullekha cAra jagaha kiyA hai| saMbhava hai pichale jamAne meM nAgArjunIya vAcanAbheda kA koI khAsa mahattva rahA na hogA / uttarAdhyayana sUtra kI bhUmi meM cUrNikAra dyAcArya ne pAMca sthAnoM para nAgArjunIya vAcanAbheda kA ullekha kiyA hai| pAipaTIkAkAra yAdivetAla zAntimUrijI ne bhI ina pAMcoM sthAnoM para nAgArjunIya vAcanAbheda kA ullekha kiyA hai, kintu sirpha eka sthAna para nAgArju nIya vAcanA kA nAma na lekara paThyate ca [ patra 264-4] aisA likhakara nAgArjunIya vAcanAbheda kA ullekha kiyA hai| kucha vidvAn sthavira prArya devadhirANi ke zrAgama vyavasthApana va grAgama-lekhana ko vAlabhI vAcanArUpa se batalAte haiM kiMtu Upara vAlI vAcanA ke viSaya meM jo kucha kahA gayA hai usase usakA yaha kathana bhrAnta siddha hotA hai, vAstava meM vAlabhI vAcanA vahI hai jo mAthurI vAcanA ke samaya meM sthavira prArya nAgArjuna ne valabhInagara meM saMghasamavAya ekatra kara jaina grAgamoM kA saMkalana kiyA thA / sthavira Arya devaddhaNi ne valabhI meM saMghasamavAya ko ekatrita kara jaina AgamoM ko vyavasthita kiyA va likhavAyA usa samaya lekhana kI prAraMbhika pravRtti kisa rUpa meM huI isakA spaSTa ullekha kahIM bhI nahIM miltaa| sAmAnyatayA mukhopamukha kahA jAtA hai ki valabhI meM hajAroM kI saMkhyA meM graMtha likhe gae the, kintu hamAre sAmane zIlAMkAcArya, navAMgavRttikAra yabhavadevapUri yadi vyAyAkAra yAcAyoM ke jo vivAdapUrNa ullekha vidyamAna haiM unase to yaha mAnA nahIM jA sakatA ki itane pramANa meM graMthalekhana huA hogA / zrI zIlAMkAcArya ne sUtrakRtAMga kI apanI vRtti meM isa prakAra likhA hai : "iha ca prAyaH sUtrAdarzeSu nAnAvidhAni sUtrANi dRzyante, na ca TIkAsaMvAdI eko'pyAdarzaH samupalabdha:, zrata ekamAdarzamaGgIkRtyAsmAbhivivaraNaM kriyata iti etadavagamya mUtravisaMvA dadarzanAccittavyAmoho na vidheya iti / " (mudrita patra 3361) arthAt cUrNisaMmata mUlasUtra ke sAtha tulanA kI jAya aisI eka bhI mUlasUtra kI hastaprati prAcArya zIlAMka ko nahIM milI thI / zrI abhayadevAcArya ne bhI sthAnAMga, samavAyAMga va praznavyAkaraNa ina tInoM aMga zrAgamoM kI vRtti ke prArambha evaM aMta meM isI Azaya kA ullekha kiyA hai jo kramaza: isa prakAra hai / 1. vAcanAnAmanekatvAt pustakAnAmazuddhitaH / sUtrANAmatigAMbhIryAd matabhedAcca kutracit // 2 // 2. yasya graMthavarasya vAkyajalasaM sahasrANi ca catvArizadaho ! catubhiradhikA mAnaM padAnAmabhUt / tasyoccaizvalAkRti vidadhataH kAlAdidoSAt tathA dukhAt khitAM gatasya kudhiyaH kurvantu ki mAdRzAH ? // 2 // 3. azA vayaM zAstramidaM gaMbhIra prAyojya kUTAni ca pustakAni sUtaM vyavasthApyamato vimRzya, vyAyapAna kalpAdita evaM naiva // 5 // Upara udAharaNa ke rUpa meM zrI zIlAMkAcArya va zrI abhayadevAcArya ke jo ullekha die haiM unase pratIta hotA hai ki valabhI meM sthavira Arya devadvigaNi, gaMdharvavAdivetAla zAMtisUri Adi ke prayatna se jo jaina AgamoM kA saMkalana evaM vyavasthApana huA aura unheM pustakArUDha kiyA gayA, yaha kArya jaina sthavira dhamaNoM kI jainAgamAdi ko saMcAruda karane kI alparuci ke kAraNa bahuta saMkSipta rUpa meM hI huA hogA tathA nikaTa bhaviSya meM hue valabhI ke bhaMga ke sAtha hI vaha vyavasthita kiyA huA AgamoM kA likhita choTA-sA graMtha saMgraha naSTa ho gayA hogaa| pariNAma yaha huA ki Akhira jo sthavira Arya skandila evaM sthavira Arya nAgArjuna ke samaya kI hastapratiyAM hoMgI, unhIM kI zaraNa vyAkhyAkAroM ko lenI par3I hogI / yahI kAraNa hai ki prAcIna cUrNiyAM evaM vyAkhyAgraMthoM meM saikar3oM pAThabheda ullikhita pa haiM jinakA udAharaNa ke rUpa meM maiM yahA~ saMkSepa meM ullekha karatA hUM / AcArAMgana kI cUmi meM cUrNikAra ne nAgArjunIya vAcanA ke ullekha ke alAvA pahijja ya' aisA likhakara unnIsa sthAnoM para pAThabheda kA ullekha kiyA hai| AcArya zrI zIlAMka ne bhI apanI vRtti meM upalabdha hastapratiyoM ke anusAra kitane hI sUtrapAThabheda diye haiM / isI prakAra sUtrakRtA~gacUrNi meM bhI nAgArjunIya vAcanAbheda ke alAvA 'paThyate ca paThyate cAnyathA sadbhiH, athavA, athavA iha tu, mUlapAThastu pAThavizeSastu, anyathA pAThastu zrayamacarakalpaH pAThAntaram' Adi vAkyoM kA ullekha kara kevala prathamabhUtaskandha kI cUrNi meM hI lagabhaga savAsau jagaha jinheM vAstavika pAThabheda mAnA jAya aise ullekhoM kI gAthA kI gAthAeM, pUrvArdha ke pUrvArdha va caraNa ke caraNa pAye jAte haiN| dvitIya taskandha ke pAThabheda to isameM zAmila hI nahIM kiye gaye haiN| prAcArya zIlAMka ne bhI bahuta se pAThabheda diye haiM, phira bhI cUrNikAra
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 prastAvanA kI apekSA ye bahuta kama haiN| yahAM para eka bAta vizeSa dhyAna dene yogya hai ki svayaM prAcArya zIlAMka ne svIkAra kiyA hai ki 'hameM cUrNikArasvIkRta Adarza milA hI nhiiN|' yahI kAraNa hai ki unakI TIkA meM cUNi kI apekSA mUla sUtrapATha evaM vyAkhyA meM bahuta antara par3a gayA hai| isake sAtha merA yaha kathana hai ki Aja hamAre sAmane jo prAcIna sUtrapratiyAM vidyamAna haiM unake pAThabhedoM kA saMgraha kiyA jAya to sImAtIta pAThabheda mileNge| inameM agara bhASAprayoga ke pAThabhedoM ko zAmila kiyA jAya to maiM samajhatA hUM ki pAThabhedoM kA saMgraha karane vAle kA dama nikala jaay| phira bhI yaha kArya kama mahattva kA nahIM hai|" devadhigaNikSamAzramaNapramukhasaMghena valabhyAM pustakeSu likhitAyAmapi aAgamavAcanAyAM kAlAntareNa bahavaH pAThabhedAH saMjAtA iti saMbhAvyate, yataH cuNiSu vRttiSu ca tatra tatra bahavaH pAThabhedA nirdiSTAH / kiJca, AcArAGga-sUtrakRtAGgacUrNikRtAM samakSaM yA pAThaparamparA AsIt tato'pyanekeSu sthAneSu alpIyasA bhUyasA vAMzena bhinnA pAThaparamparA vRttikRtAM zIlAcAryANAM samakSamAsIt / ataeva zIlAcArya: ___ "iha ca prAyaH sUtrAdarzaSu nAnAvidhAni sUtrANi dRzyante, na ca TIkA (cUNi) saMvAdI eko'pyAdarzaH samupalabdhaH / ata ekamAdarzamaGgIkRtyAsmAbhivivaraNaM kriyata iti, etadavagamya mUtravisaMvAdadarzanAccittavyAmoho na vidheya iti / " (sUtrakRtAGgavRtti pR0 336) iti vacanena svakIyaM mAnasika kaSTaM spaSTamevAveditam / evaM ca cariNakRdbhiH teSAM samakSaM yaH pATha prAsIt tadanusAreNa cUNiviracitA, vRttidbhiH zIlAcAryaistu teSAM samakSaM ya pATha AsIt tadanusAreNa TIkA viracitA / tata ubhayoH pAThayorAcArAGgasUtrasya prathame zrutaskandhe kvacit kvacit svalpo bhedo dRzyate, dvitIye zrutaskandhe tu bhayAn pAThabhedaH, tatrApi dazamAdhyayanAdArabhya anekeSu sthAneSu atIva atIva pAThabhedo dRzyate / vRttikRcchIlAcAryAnasRtapAThaparamparApekSayA prAcArAGgaNikRdanusRtA pAThaparamparAtIva prAcInA prAyaH zobhanatarA ca vrtte| samprati yA AcArAGgasUtrasya pAThaparamparA hastalikhitAdarzeSa dRzyate sA vRttikRdanusRtapAThaparamparayaiva prAyazaH sNvdti| cUNikRdanusRtapAThaparamparAsambaddhA bahava AcArAMgasUtrapratIkAzca NoM samapalabhyante, tadanusAreNa cUNikRdabhimatAH pAThabhedAH, zrImahAvIrajainavidyAlayaprakAzita prAcArAgasatre TippaNeSa vistareNa dazitA iti tatraiva vilokanIyAH vizeSato jijJAsubhiH / kiJcAnyat, AcArAGgasUtrasya dvitIye zrutaskandhe dvitIyAyAM cUlAyAM saptakakAkhyAni saptAdhyayanAni vartante tatra cUNikRtA catoM 'rUpa'saptakakaH paJcamazca 'zabda'saptakako nirdiSTo vyAkhyAtazca tathA, zIlAcAryAdibhirvRttikArastu caturthaH 'zabda'saptakakaH paJcamasta 'rUpa'saptakako nirdiSTastathaiva vyAkhyAtaca, ato'tra cUNi-vRttinirdiSTayoH pAThayormadhye parasparamatyantaM bhedo vartate / dvitIye zrutaskandhe SoDaze bhAvanAdhyayane cUrNikRtA vyAkhyAtaH 'chinnasote niruvaleve kaMsapAdI va mukkatoye' ityAdi yAn pAThaH sampati bhAvanAdhyayane nopalabhyate, bhAvanAdhyayanaprAntabhAge cUrNikRtA vyAkhyAtAH 'riyAsu nityaM samito satA jate' ityAdayaH SaD gAthA api samprati bhAvanAdhyayane na dRzyante / jijJAsubhirmahAvIrajainavidyAlayaprakAzitamAcArAGgasUtraM draSTavyam / kenacidaMzena digambaraistulyaH kenaciccAMzena zvetAmbaraistulyo yApanIyasaMgho'pi purAtanakAle AsIt / yApanIyasaMghasya bhUyAMso granthA mandira-mAdikaM ca samprati digambarasaMghe samAviSTam / yApanIyasaMghe digambarasaMghe vA prAcArAGgasya vibhinnA viziSTA vA pAThaparamparA mIdityapi digambareSa bahamatasya mUlArAdhanAgranthasya aparAjitasUriviracitAyA' vijayodayAyASTIkAyA avalokanAta pratIyate / tathAhi tattulanA 1. sthAnAGgasUtre tu navame'dhyayane jahA bhAvaNAe iti bhAvanAdhyayanasthasyAsya pAThasyAtidezo dRzyate / / 2. dRzyatAM strInirvANa-kevali-bhuktiprakaraNaprastAvanA // 3. ayaM TIkAkAro digambaraH, prAsaGgikavastrapAtrAdisvIkArAd yApanIyasaMghAnuyAyI vA pratIyate / tathA cAyaM taTTIkAgataH pATha:-- ___ "athaivaM manyase pUrvAgameSu vastrapAtrAdigrahaNamupadiSTam / tathAhi prAcArapraNidhau bhaNitam-'pratilikhet pAtrakambalaM dhruvam" dhuvaM ca paDilehejjA jogasA paaykmblN| dshvai08|17] iti| asatsu pAtrAdiSu kathaM pratilekhanA dhruvaM kriyate ? AcArasyApi dvitIyo'dhyAyo lokavica (ja? )yo nAma, tasya paJcame uddeze evamuktam-"paDilehaNaM pAdapuMchaNaM uggahaM kaDAsaNaM aNNadaraM uvadhi pAvejja" iti / tathA vatthesaNAe vRttaM-"tattha e (ye) se hirimaNe segaM vatthaM vA dhArejja paDilehaNagaM bidiyaM / tattha e se juggide de(?) se duve vatthANi dhArijja, paTilehaNagaM tadiyaM / tattha e se parissahaM aNadhihAsassa tovatthANi dhArejja paDilehaNaM cautthaM / " tathA pAyesaNAe kthitN| --"hirimaNe vA jaggide vA viaNNage vA tassa NaM kappadi vatthAdikaM pAdaM cArittae" iti / punazcokta tatraiva-"alAbupattaM vA dArugapattaM vA maTTigapattaM vA appapANaM appasa (ha)ridaM tathAppakAraM pAtra lAbhe sati paDiggahissAmi" iti / vastra-pAtre yadi na grAhye, kathametAni sUtrANi nIyante ? bhAvanAyAM coktam-"varisaM cIvaradhArI teNa paramacelake tu jiNe' iti / tathA sUtrakRtasya puNDarIke'dhyAye kathitam-"Na kahejjA dhammakahaM vatthapattAdihedu" iti /
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA mUjArAdhanATIkA tathAcoktamAcArAGge ---- sudaM me grAussaMto bhagavadA evamakkhAdaM - iha tu saMyamAbhimukhA duvihA isvIpurisA ( sa ) jAdA bhavati, taM jahA -- savvasama NAgade, NosavvasamA (maNNA ) gade ceva / tattha je savvasamaNNAgade thirAMga - hattha - pANi-pAde savviMdiyasamaNNAgade tassa NaM No kaSpadi egamavi vatvaM dhAriu evaM parihiu evaM caragatva emega paDilehameNa / " " graha puNa evaM jANijjA-upAtikate hemate ci paviNe, se atha parijuSNamuvadhi padiTThAvejja / -- 4/421 TIkA, pR0 612 pahilehaNaM pAdapuMcha uggahaM kAraNaM aNNadaraM ubadhi pAvejja / -- 4 / 421 TIkA, pR0 611 tathA batthesaNAe vRttaM tattha me se harimaNe segaM vatvaM vA dhArejja, paDilehaNagaM bidiyaM / tattha ye se juggide de se duve vatthANi dhAriNya, paDiseNayaM tadiyaM tattha me se parisA (sahA) hUM praNadhihAsa (se) ssa (se) to yatyANi dhArejja, paDileha cautthaM / " -- 41421 TIkA, pR0 611 tavA pAesaNAe kathitaM -- hirimaNe vA juggide yA vidya vA tassa ra kampadi batyAdikaM pAda (da) nA(dhA) ritae punazvokta' tavaivApata vA dAmapattaM vA maTTigapataM vA appapAppabIjaM appasa (ha) ridaM tathAppakAraM pAtraM lAbhe sati parigahissAmi / ' - 4 / 421 TIkA, pR0 611 bhAvanAyAM coktam- "varisaM cIvaradhArI teNa paramacelake tu jile|" -- 41421 TIkA, pR0 611 AcArAGgam graha puNa evaM jANejjA 'uvAtikkate khalu hemaMte, gimhe paDivaNe' hAparijuNAI vatthAI pariTThavejjA / ( sU0 212 ) 33 jAjA yatpagga va pAdapuMcha uga kA ete caiva (mu0 89) je NiggaMthe taruNe jugavaM balavaM appAyaMke thirasaMghaya se egaM vatthaM dhArejjA, go bitiyaM / (pU0 262 sU0 141 ) sebhikkhu vA bhikheApAyaM esittae se jpuNa pAye jAnA, jahA nAupAya vA dArupAyaM vA mahAvAtaha pagAraM pAyaM je NiggaMthe taruNe jAva thirasaMghayaNe se egaM pAyaM dhArejjA go bitiyaM / (10 266 0 152 ) niSedhe (nizIthe) upyuktam - kasiNA vatya-valAI jo bhikkhU paDimmahidi pajjadi mAsigaM lahUgaM evaM sUtranirdiSTe cele bacelatA katham ? ityavocyate--dhAvikAnAmAgame anujJAtaM vastraM kAraNApekSayA bhikSUNAM hImAn ayogyazarIrAvayavo duznamabhilamba mAnavIjo vA parapasahane vA prakSamaH sa gRhNAti tathA coktamAcArA sudaM me bhAsato (to) ! bhagavadA evamakkhAdaM -- iha khalu saMyamAbhimukhA duvihA itthI purisajAdA bhavaMti taM jahA -- savvasamaNNAgade NosavvasamAgade caiva tatva je saccasamaNAgade virAMgAMvapANipAde savvidiyasamaNNAgade tassa NaM No kappadi egamavi batyaM dhArijaM, evaM parihiDaM, evaM aNNattha egeNa paDileha[Na] geNa / tathA coktaM kalpe--hirihetukaM va hoi dehaduguMchaMti dehe juggidage / dhArejja siyaM vatthaM parissahANaM carNAdhihAsIti / dvitIyamapi sUtaM kAraNamapekSya vastragrahaNamityasya prasAdhakam zrAcAre vidyate - 'graha puNa evaM jANejja upAtikate hemaMte hi (ci) su paDivaNe se atha pariNamuvadhi pavidvAvejja' iti himasamaye zItavAdhA'sahaH parigRhya cevaM tasmini SkrAnte grISme samAyAte pratiSThApayediti kAraNApekSaM grahaNamAkhyAtam / parijIrNavizeSopAdAnAd dRDhAnAmaparityAga iti cet, pracelatAvacanena virodhaH / prakSAlanAdikasaMskAravirahAt parijIrNatA vastrasya kathitA na tu dRDhasya (syA) tyAgakathanArtham / pAtrapratiSThApanA sUtre No(no) kteti saMyamArthaM pAtagrahaNaM sidhyati iti manyase naiva, acelatA nAma parigrahatyAgaH, pAtraM ca parigraha iti tasyApi tyAgaH siddha eveti / tasmAt kAraNApekSaM vastrapAtragrahaNam / yadu (dyu) pakaraNaM gRhyate kAraNamapekSya grahaNavidhiH gRhItasya ca pariharaNamavazyaM vaktavyameva / tasmAd vastraM pAtaM cArvAdhikAramapekSya sUtreSu bahuSu yaduktaM tat kAraNamapekSya nirdiSTamiti braahmm| " 0 611-12 / 3
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA tulanA-AcArAGgasUtre vidyamAnAH kecana vicArAH zabdAzca bauddhAdigrantheSvapi dRzyante, yathA--pR. 11 madhye 'natthi me AyA uvavAie' iti vrtte| bauddhagranthe dIghanikAyAdau (bhAga 1, pR 48) 'natthi sattA propapAtikA' iti ajitakezakambalamataM varNitamasti / pR0 87 madhye 'savvAmagaMdhaM parinnAya nirAmagaMdho parivvae' iti dvitIyAdhyayane paJcamoddezake vartate / bauddhAnAM suttapiTake suttanipAte (pR0 305-306) prAmagandhasuttaM vartate, tatra punaH punaH 'prAmagadha' zabdo vartate, 'nirAmagandha' zabdo'pi vartate / "pAmagandho nAma maMsa-macchaMm" iti vyAkhyApi buddhaghoSAcAryaviracitAyAM suttanipAta-aTThakathAyAM (bhAga 2, pR0 46) vartate / pR0 101 madhye'tra 'suttA amuNI sayA muNiNo jAgaraMti' iti sUtraM vartate / bhagavadgItAyAM "yA nizA sarvabhUtAnAM tasyAM jAgati saMyamI / yasyAM jAgrati bhUtAni sA nizA pazyato muneH / / 2 / 69 // " iti vartate / pR0 106-107 madhye'tra 'tivijja' zabdo vartate, vRttau cUNau ca 'atividvAn' 'atividyaH' iti cArthadvayamasya dazitam / vedatrayajJAtA traividya ucyate vaidikazAstreSu / bauddhagranthe suttanipAte [pR0 248-250] tevijjasuttaM vartate, 1 pUrvajanmajJAnaM, 2 janmamaraNajJAnam, 3 aAzravathayajJAnaM ceti vidyAlayaM tatrAbhipretam, tadvAMzca tevijja ucyate bauddhagrantheSu / / 10 111 madhye 'dohi vi aMtehiM adissamANehi' iti vartate, pR. 129 madhye ca "jassa natthi purA pacchA majjhe tassa kupro siyA" iti vartate / tejobindUpaniSadi "pAdAvante ca madhye ca jano yasminna vidyate / yenedaM satataM vyAptaM sa dezo vijanaH smRtaH // 23 // " iti vartate / gauDapAdakArikAyAm "prAdAvante ca yannAsti vartamAne'pi tattathA / 2 / 6 / " iti vartate / bauddhagranthe suttanipAte [pR0 367] "yassa pure ca pacchA ca majjhe ca natthi kiJcanaM / akiJcanaM anAdAnaM tamahaM brUmi brAhmaNam // " iti vartate / pR0111 madhye 'se na chijjai na bhijjai na Dajjhai na haMmai kaMcaNaM savvaloe' iti vartate / bhagavadgItAyAmapi "na hanyate hanyamAne zarIre ||2||20||'acchedyo'ymdaahyo'ymkledyo'shossy eva ca // 2 // 24 // " ityAdi vartate / "na bhidyate na dahyate na chidyate na kampate na kupyate, sarvadahano'yamAtmA" iti subAlopaniSadi navamakhaNDe dRzyate / pu0 140 madhye'tra 'puvvuTThAI pacchAnivAI' iti vartate / bauddhagranthe dIghanikAye'pi (bhAga 1, pR0 53) 'pubbuTThAyI pacchAnipAtI' iti dRshyte| pR0 150 madhye'tra "tumaM si nAma sacceva" ityAdi sUtraM vartate / chAndogyopaniSadi (6|8|7|ityaadii) "tat tvamasi" iti mahAvAkyaM vartate / pR0 153 madhye "savve sarA niyaTTati" ityAdi siddhasvarUpavarNanamatra vrtte| etena kiJcit kiJcittulyaM brahmaNaH svarUpaM bRhadAraNyakopaniSadi (3 / 8 / 3) anyAsu ca kena-kaTha-mANDUkya-taittirIyAdyupaniSatsu saMkSepeNa dRzyate / prAcArAGgasUtrasya vyAkhyAH niyukti:--pAcArAGgasUtrasya samprati upalabhyamAnAsu vyAkhyAsu caturdazapUrva vidA bhagavatA bhadrabAhusvAminA prAkRtabhASAyAM viracitA niyuktiH prAcInatamA vyAkhyA / asyAzca parimANaM 367 gAthAH / saptamaM mahAparijJAdhyayanaM sUtrato vyavacchinnam, kiMtu tasya 18 niyuktigAthAH santi / tAsu upayoginyaH saptava gAthA atra granthaprAnte [pR0288] mudritAH / gAthAtrayaM pR0 239 madhye'navadhAnAdamudritam, tadapi pR0 320 madhye'smAbhiH zuddhipatrake nirdiSTam / kvaciddhastalikhitAdarza tu pR0 288 ityatra nirdiSTaM "sattahi chahiM' ityAdi antyaM gAthAdvayaM nopalabhyata ityapi dhyeym| vivaraNam--tataH paraM vikramanapato dvizatavarSeSu vyatIteSu gandhahastiviracitam AcArAGgasUtra vivaraNamAsIditi himavaMtatherAvalIvacanAdavasIyate / zIlAcAryastu AcArAGgasUtrasya prArambhe [pR0 1 paM0 4] "zastraparijJAvivaraNamatibahu gahanaM ca gandhahastikRtam / tasmAt sukhabodhArthaM gRlAmyahamaJjasA sAram / / 3 // " ityuktam, dvitIyAdhyayanaprArambhe (pR0 55 paM0 2) ca "zastraparijJAvivaraNamatigahanamitIva kila vRtaM pUjyaH / zrIgandhahastimivivRNomi tato'hamavaziSTam // 2 // " ityabhihitam, ataH zIlAcAryavacanAnusAreNa zastraparijJAkhyasya prathamAdhyayanasyaiva vivaraNaM gandhahastinA viracitam / yadvA teSAM samaye prathamAdhyayanaparyantameva gandhahastiviracitaM vivrnnmbhuut| samprati tu vivaraNamidaM nopalabhyate / 1. "AryarevatInakSatrANAm AryasiMhAkhyAH ziSyA abhUvan, te ca brahmadvIpikAzAkhopalakSitA abhUvan / teSAmAryasiMhAnAM sthavirANAM madhumitrA''yaskandilAcAryanAmAnau dvau ziSyAvabhUtAm / AryamadhumitrANAM ziSyA Aryagandhahastino'tIva vidvAMsaH prabhAvakAzcAbhUvan / taizca pUrvasthavirottaMsomAsvAtivAcakaracitatattvArthopari azItisahasrazlokapramANaM mahAbhASyaM racitam / ekAdazAGgopari cAryaskandilasthavirANAmuparodhatastaivivaraNAni racitAni / yaduktaM tadracitAcArAGgavivaraNAnte yathA-- therassa mahumittassa, sehehi tipuvvanANajuttehiM / muNigaNavivaMdiehi, vavagayarAgAidosehiM // 1 // baMbhaddIviyasAhAmauDehiM gaMdhahatthivibuhehiM / vivaraNameyaM raiyaM dosayavAsesu vikkamayo ||2||"-himvNttheraavlii / bRhatkalpasUtrasya SaSThabhAgasya prastAvanAyAm Amukhe (pR0 3-4) uddhRto'yaM himavaMtartharAvalIpAThaH / /
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA cUNiH-prAcArAGgasUtrasya niyukta zca pAcInatameyaM vyAkhyA, iyaM ca saMskRtamizritaprAkRtabhASAyAM likhitaa| yApanIyAnAM nirdezaH, zUnyavAdibauddhAnAM' bauddhAcAryadiGa nAgamatasya, sAMkhyakArikAdezvollekha ityAdi bahutaramaitihyopayogyapi atra dRzyate / asyAH prakAzanama RSabhadevajI kesarImalajI-ratalAma-ityanayA saMsthayA kRtamasti, tathApi tava pade pade pracurA azuddhayo dRzyante, ato'sya granthasya saMzodhana vidhAya punarmudraNamAvazyakam / TIkA--tataH paraM zIlAcAryaH saMskRtabhASAyAM viracitA mahatI vRttiruplbhyte| sA cAsmin granthe prakAzyate / imAmeva mahatI vRttimupajIvya kAlAntare viracitA dIpikAdayo'nekAH saMkSiptA vRttayaH samupalabhyante / bahUnAM viSayANAM vAdAnAM cAkararUpeyaM vRttiH / asyA vRtte racayitaNAM zIlAcAryANAM 'zIlAGkAcArya nAmnA prasiddhiH samprati vartate, tathApi AcArAGgaTIkAyAM pR0 211-212 madhye sUtrakRtAGgaTIkAyAM ca pR0 285 madhye 'zIlAcArya' nAmnaiva svollekhastaireva vihita iti vayamapi 'zIlAcArya' nAmnA nidizAmaH / tattvAditya ityapi teSAmaparaM nAma / __ khaMbhAtanagare zrIzAntinAthatAlapatrIyajanajJAnabhANDAgAre vidyamAnAyAM vikramasaMvat 1327 varSe pauSazudi 10 bhaume likhitAyAM prAcInatarAyAM pratau-- "zakanRpakAlAtItasaMvatsarazateSu saptasu caturazItyadhi keSu vaizAkhapaJcamyAmAcAraTIkA dRbdheti / 1. nizIthacUNijinadAsagaNimahattaraviracitA / nizIthacUrNeH prArambhe bhaNiyA "vimutticUlA ahuNAvasaro nnisiihcuulaae| ko saMbaMdho tassA ? bhaNNai iNamo NisAmehi // 4 // " iti gAthA vilokyate, tadanusAreNa AcArAGgacUNirapi ekakarta kA'tazca jinadAsagaNimahattaraviraciteti pratibhAti // 2. "Aha--jai evaM appa-bahu-aNu-thullaceyaNAceyaNadavvAdANAto pariggaho bhavati, teNa je ime sarIramittapariggahA pANipuDabhoiNo te NAma apariggahA, taM jahA--udaMDaga-boDiya-sarakkhamAdi, tesi appAdipariggahaviyappA Natthi, taM ca [5]pariggahaM bhattaM (vataM) laddhaM sesANi vi vayANi tesi bhavissaMti, vatitte ya saMjamo, tato mokkha iti / taM ca Na bhavati, jamhA etadevegesi mahabbhayaM bhvti| je boDiyAdi prAukAyA rasagAdi tiviheti (AukkAya-uddesigAdi giNheMti ?) tesi tadeva sarIraM mahabbhayaM / je vi AukkAya-uddesigAdi pariharaMti jAvaNijjAiNo te vi apaDilehitaM bhuMjaMti apaDilehite ya ThANAdINi kareMti"-149 sUtrasya AcArAGgaNiH / 3. "atatIti appA, heu-paccayasAmaggipibbhAvesu ahAvA (= abhAvA), heturvIrya, pacco pANiyaM bhUmI AgAsaM kAlo evamAdi, etehiM kuheUhi 'atthi appA' evaM egesi No pariNNAtaM bhavati"-prathamasUtrasya AcArAGgaNiH / "punbuttaraviruddhaM bhAsittA to(te) ya viNAseMti' * * 'keti bhaNaMti-asthi logo| NaNu atthimeva logo, teNa kahaM viNAsitaM ? bhaNijjai-logaatthitaM pati avirodho (dhA?) nANAvihehi sacchaMda-vigappehi viNAseMti, taMjahA--logo kira vAmato kesiMci NiccaM bhavati aadicce| avaTThiyameva taM AdiccamaMDalaM / dUrattAno je puvvaM pAsaMti tesiM prAiccodayo, prAiccamaMDalahiTThiyANaM majjhaNha (vhaM), je tu dUrAtikkatA prAiccamaMDalaM Na passaMti tesiM atthamiyo / - - 'Natthi loe tti vaittaliyA paDivannA, taMjahA-'gaMdhavvanagaratullaM mAtAkAraga hetu-paccaya-sAmaggipihabbhAvehi abhAvA' evamAdi heUhi Natthi logo paDivajjati / dhuvo logo vAyaM viyuMjaMti satkAryakAraNatvAt, tesiM Na kiMci uppajjati viNassatI vaa| asadakaraNAdupAdAnagrahaNAt sarvasambhavAbhAvAt / zaktasya zakyakaraNAt kAraNabhAvAcca sat kAryam // [sAMkhyakArikA 9] ege bhaNaMti "jAtireva bhAvAnAM vinAzahetu" mi (ri)ti / "--199 sUtrasya prAcArAGgacUNiH / hetupratyayasAmagrIpRthagbhAveSvabhAvAt sarvabhAvAnAM zUnyatvaM vigrahavyAvartanyAdau nAgArjunena siddhAntitam / vaidalyaprakaraNamapi nAgArjunena viracitam // 4. "pratlAnAmapyAdarzAnAmazuddhatamatvAt kRte'pi yathAmati zodhane na santoSaH, paraM pravacanabhaktirasikatAprasAraNe'syAH prayojiketi vidvadbhiH zodhanIyaiSA cUNiH, kSAmyatu cAparAdhaM zrutadevIti / " ityevamAcArAGgacUrNe: prAnte tatsampAdakaiH zrIsAgarAnandasUripAdaiH svayamevAbhihitam / / 5. khaMbhAtanagare zrIzAntinAthatAlapatrIyajainajJAnabhANDAgAre vidyamAnAyAM vikramasaMvat 1327 varSe likhitAyAM pratau "prAcAryazrIsIlAMgaviracitAyAmAcAraTIkAyAM dvitIyazrutaskandhaH samAptaH" [pR0 366] ityullekhopi dRzyate, pattana (pATaNa)nagare vidyamAnAyAM saMghavIpADAjainajJAnabhANDAgArasatkAyAM vikramasaMvat 1467 varSe likhitAyAM pratAvapi "prAcAryazrIzIlAMgaviracitAyAmAcAraTIkAyAM dvitIyazrutaskandhaH parisamAptaH" [pR0 366] iti zIlAMganAmno'pi ullekho dRzyate, 'zIlAcArya'nAmnastu ullekha ubhayatrApi vartata eva / Jain Education Interational
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 zIlAcAryeNa kRtA gambhUtAyAM sthitena TIkaiSA samyagupayujya zodhyA mAtsaryavinAkRtairAryaiH / / " 1 ityullekha prAcArAMgaTIkAsamAptau dRzyate / tadanusAreNa 784 zakasaMvatsare [vikramasaMvat 918 varSe ] zIlAcAryairiyaM vRttiviracitA prathama zrutaskandhAnte tu tatra " brahmacaryAkhyazrutaskandhasya nirvR tikulInazrIzIlAcAryeNa tattvAdityAparanAmnA vAharisAghusahAyena kRtA TIkA parisamApteti / granthapramANa 9661 / prastAvanAM satta sahassA paMca ya sayAI ahiyAiM Neya NUNAI / ganthassa ya raiyAI vihiNA kammakkhayaTThAe || akkhara mattA bindu vayaNa payaM taha ya gAha vittaM ca / jaM ettha ga me lihiyaM taM samayaviUhi khamiyavvaM // kRtiH zIlAcAryasyeti" ityulekha dRmyate / evameva dhanyAsvapi pratiSu prathamaskandhAnte samayanirdezo nAsti, kintu kevalaM dvitIyataskandhAnte-"prAcAraTIkAkaraNe yadAptaM puSpaM mayA mogamai khetu| tenApanIyAzubharAtimucairAcAramArga pravaNo'stu lokaH / / zakanRpakAlAtIta saMvatsarazateSu saptasu praSTAnavatItyadhikeSu vaizAkhazuddhapaJcamyAmAcAraTIkA kRteti ityulekha dRzyate, tadanusAreNa 798 zakasaMvatsare [vikramasaMvat 132 varSa] vRttiriyaM zIlAcA viracitA / " kasyAJciddhastalikhitAyAM pratau prAcArAGgasUtraprathamazrutaskandhaTIkAnte "dvAsaptatyadhikeSu hi zateSu saptasu gateSu guptAnAm / saMvatsareSu mAsi ca bhAdrapade zuklapaJcamyAm ||1|| zIlAcAryeNa kRtA gambhUtAyAM sthirtana TIpA samyagupayujya zodhyaM mAtsarvavinAkRtairAyaiH // za" ityapi pATha upalabhyate, atrApi pR0 212 madhye'yaM pATho mudritaH / zrayaM ca guptasaMvatsaro yadi zakasaMvatsara eva tarhi 772 zakasaMvatsare [906 vikramasaMvatsare prathamabhUtaskandhaTIkA viracitA / sUtrakRtAGgavRttI [ pR0 231] yApanIyasaMghAgraNIzAkaTAyanAcAryaviracitAt kevalibhuktiprakaraNAt "apavartate'kRtArthaM nAyurjJAnAdayo na hIyantaM / // 16 // " iti kArikA uddhRtA / zAkaTAyanasya samayo vaikramasya navamasya zatakasyottarArdhe dazamasya zatakasya prArambhe ca vartate, atastenApi saha saMvadati zIlAcAryANAmupari nirdiSTaH samayaH / dRzyatAM strInirvANa kevalibhuktiprakaraNayoH prastAvanA q. 16, 22-23 ****** (1) dIpikA-kharataragacchIyAcArya jinasamudrasUripaTTaziSyaiH zrIjinahaMsaribhiH 1582 vikramasaMvatsare viracitA / (2) dIpikA-aJcala gaNDIvameturiziSyamAnazvazekharasUriviracitA / tattvAvagamA-- prAyaH 1606 vikramasaMvatsare harSakallolaziSyalakSmIkallolaviracitA / zratha sUtrakRtAGgaM prastUyate- sUtrakRtAGgasya nAma - sUtrakRtAGganiyuktau [gAthA 2 pR0 2] prAkRtabhASAyAM 1 sUtagaDaM 2 suttagaDaM 3 sUyagaDa' iti trINi nAmAnyasya sUtrasya vilokyante krameNAsya nAmatrayasya 1 sUtakRtaM 2 sUcakRtaM 3 sUcAkRtam' iti traya paryAyAH saMskRtabhASAyAM bhavanti / bhUSi 1 1. etadanantaraM khaMbhAtanagarasthAyAM pratau " iti bhadram / yAdRzaM pustake dRSTaM tAdRzaM likhitaM myaa| yadi zuddhamazuddhaM vA mama doSo na dIyate / 1 // udakAnalacaurebhyo mUSakebhyo vizeSataH rakSaNIyA prayatnena yataH kaSTena likhyate // 2 // zrI bhdrmstu| zubhaM bhavatu lekhakapAThakAvadhAraNAdisamastalokajanazrAvakasaMghasya // saM0 1327 varSe poSa zudi 10 bhaume AcArAMgapustakaM Tha0 vikramasiMhena likhitamidamiti / maMgalamastu // cha // ityullekho] dRzyate / / 2. "sUyagaDaM gANaM vitiya tassa va imANi nAmANi sUtagaDaM suttagaDaM sUpagaha ceva goSNAI || 2 || " -- sUvakRtAGganiyukti / "suprapurusassa bArasaMgANi mUlatthANIyANi / sesasutakkhaMdhA uvaMgANi kalAcyaGga uSThAdivat / tesiM bArasaM aMgANaM etaM vitiyaM aMgaM / NAmANi egaTTiyANi indra-zakra purandaravat, taM jadhA -- sUtakaDaM ti vA suttakaDaM ti vA sUyakaDaM ti vA / NAmaM puNa duvidhaM goNNaM itaraM ca, guNebhyo jAyate gauNam, jadhA tavatIti tavaNo, jalatIti javaNa evamAdi tatvANi emaTTiyaNAmAni goNNAti tatthata prANiprasave" [pA0 dhA0 1132] 'bhAvaprasavo gaNadharebhya idaM prasUtam, athavA " pratthaM bhAsati arahA" [ prAva0 ni0 gA0 92], tataH sUtraM prasavati sUtakaDa ti 'bhAvasUtreNa tu sUtrAnusAreNa nirvANapathaM gamyate / sUtakaDaM bhAve sasamaya parasamayasUyaNAmettaM / " --sUtrakRtAMgacUrNa pR0 4 / " sUtrakRtamityetadaGgAnAM dvitIyam, tasya cAmUnyekAthikAni, tadyathA sUtam utpannamartharUpatayA tIrthakRdbhyaH, tataH kRtaM grantharacanayA gaNadharairiti tathA sUtrakRtamiti sUtrAnusAreNa tattvAvabodhaH kriyate'sminniti tathA sUcAkRtamiti svaparasamayasUcanA sA'smin kRteti / etAni cAsya guNaniSpannAni nAmAnIti / " - zIlAcAryaviracitA sUtrAGgatiH pu0 2 /
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA 37 kRtA cUrNI vRttikRtA zolAcAryeNa ca vRttau trayANAmapyeteSAM nAmnAmarthaH samyak spaSTIkRtaH / 'soUNa jiNavaramayaM" [gA0 18 pR. 4] iti niyuktau ullekhadarzanAt 'zruta (tvA) kRtam' ityapi saMskRtaparyAyaH saMbhavet / tathApi 'sUyagaDa' iti prAkRtanAmnaiva sUtrakRtam' iti saMskRtanAmnava cAsya sarvatra prasiddhiH shvetaambrprmpraayaam| samavAyAGga-nandIsUvAdiSvAgamazAstreSvapi 'sUyagaDa' nAmnollekho'sya dRzyate / yadyapi 'sUyagaDa' zabdasya vyutpattyartho'nyeSvapi sUtreSu ghaTate tathApi rUDhyA dvitIyamevAGgaM 'sUyagaDa' zabdena 'sUtrakRta' zabdena vocyate / etacca nandIsUtravRttyAdau spaSTam / digambaraparamparAyAM' 1 suddayaDaM, 2 sUdayaDaM, 3 sUdayadaM' iti tridhA nAmanirdezaH prAkRtabhASAyAmupalabhyate, tatra sudda iti 'sUtra' zabdasya rUpam / sUda ityapi 'sUtra' zabdasya 'sUta' zabdasya vA rUpam, yaDa iti yada iti ca 'kRta' zabdasya prAkRte rUpam / saMskRtabhASAyAM sarvatra 'sUtrakRta' nAmnava nirdeshH| vibhAgA :--sUtrakRtAGgasya dvau mukhyavibhAgau, tI ca 'zrutaskandhau' iti vyapadizyate / tatra SoDazAdhyayanAtmake prathamazrutaskandhe gAthAdhyayanaM SoDazaM vartate, ato 'gAhAsolasaga (gAthASoDazaka)' nAmnApi ttprsiddhiH| dvitIye zrutaskandhe vartamAnAni puNDarIkAdIni saptAdhyayanAni mahAnti, ato 'mahajjhayaNa'zabdenApi teSAM vyapadezaH, dRzyatAM pR0 178 prathame zrutaskandhe SoDaza adhyayanAni, dvitIye tu sapta, iti sarvasaMkhyayA sUtrakRtAne trayoviMzatiradhyayanAni / teSAM prAkRtabhASAyAM saMskRtabhASAyAM cAbhidhAnAni itthaM vartanteprAkRtanAma saMskRtanAma prAkRtanAma saMskRtanAma 1 samaya samaya 14 gaMtha grantha 2 veyAliya baitAlIya 15 prAyANijja AdAnIya veyAliya dArika saMkalita saMkalikA 3 uvasaggapariNA upasargaparijJA jamatIta yamakIya 4 itthIpariNA strIparijJA 16 gAhA gAthA 5 Nirayavibhatti narakavibhakti 17 poMDarIya pauNDarIka puNDarIka 6 mahAvIratthava mahAvIrastava 18 kiriyAThANa kriyAsthAna 7 kusIlaparibhAsiya kuzIlaparibhASita 19 aAhArapariNNA AhAraparijJA kusolaparibhAsA kuzIlaparibhASA 20 paccakkhANakiriyA pratyAkhyAnakriyA 8 vIriya vIrya 21 aAyArasuta prAcArazruta 9 dhamma dharma aNagArasuya anAcArazruta 10 samAhi samAdhi aNagArasuya anagArazruta 11 maga mArga 22 addaijja ArdrakIya 12 samosaraNa samavasaraNa 23 NAlaMdaijja nAlandIya 13 pAhattahiya yAthAtathya 1. "soUNa jiNavaramataM gaNahArI kAu tavakhovasamaM / ajjhavasANeNa kayaM suttamiNaM teNa sUyagaDaM // 18 // . . . . avakharaguNamatisaMghAyaNAe kammaparisADaNAe ya / tadubhayajogeNa kayaM suttamiNaM teNa suttagaDaM ||20||"--suutrkRtaanggniyukti // "zrutvA nizamya jinavarANAM tIrthakarANAM matam abhiprAya mAtRkAdipadaM gaNadharaiH gautamAdibhiH, kRtvA grantharacane kSayopazamaM, ' ' ' zubhAdhyavasAyena ca satA kRtamidaM sUtraM tena sUtrakRtamiti" sUtrakRtAGgavRttiH pR0 6 / 2. "se ki taM sUyagaDe ? sUyagaDe NaM sasamayA sUijjati . . . ."-samavAyAMgasUtra / "se kiM taM sUyagaDe ? sUyagaDe NaM loe sUiijjati . . . . ."--nndiisuutr| "se ki taM sUyagaDetyAdi suttaM / sUijjai tti jadhA NaTThA sUI taMtuNA sUijjai uvalabbhatetyarthaH / ahavA jahA sUyI paDaM sUtei tahA sUyagaDe jIvAdipadatthA sUijjati"-nandIcUNi pR063 / "se kiM taM sUyagaDe ? sUc sUcAyAm [ ], sUcanAt sUtram, sUtreNa kRtaM sUtrakRtaM rUDhayocyate"--nandIvRtti hAribhadrI pR0 77 / "sUyagaDetyAdi rUDhayocyate iti sUtrakRtazabdena dvitIyamevAGgamucyate nAnyat"-nandIvRttiTippanaka pR0 164 / 3. "tevIsAe suddayaDajjhANesu"-pratikramaNagraMthatrayI / "jaM tamaMgapaviTheM taM bArasavihaM AyAro sUdayaDaM ThANaM viyAhapaNNattI NAhadhammakahA uvAsayajjhayaNaM aMtayaDadasA aNuttarovavAdiyadasA paNhavAyaraNaM vivAyasuttaM diTTivAdo cedi|"-jydhvlaa pa0 23 / prAyAraMge aTThAraha padasahassANi 18000, sUdayade chattIsa padasahassANi 36000"-jayadhavalA pR0 85 /
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 prastAvanA prathameyane catvAra uddezakAH dvitIye tapaH tRtIye catvAra, caturtha-mayoDoM dvau ityevaM paJcAnAmadhyayanAnAM 15 udde zakA, tAvanta eva uddezanakAlAH smudeshnkaalaa| avaziSTeSu 22 adhyayaneSu uddezaka vibhAgI nAsti yataH 22 uddejanakAlA, tAvanta eva ca samuddezanakAlA grataH sUtakRtAGge sarvasaMkhyA 37 uddezanakAlAH samuddezanakAlAzca / parimANam -sUtrakRtAGgasya 36000 padAni zAstrIya prAcInaM parimANam / samprati 32 akSarANAmeko'nuSTup zloka iti gaNanayA'nekeSu hastalikhitAdartheSu 2100 zlokAH pramANaM likhitaM dRzyate / kvacit kiJcidadhikamapi dRshyte| dRzyatAM zrImahAvIrajainavidyAlayaprakAzite sUtrakRtAGge pR0 258 Ti0 3, 6,9 / mahAparijJAsvasaptamAdhyayanarahitasya yAcArAjasva [prathamabhUtaskandhAtmakasyaiva] 800 zlokAH pramANamiti AcArAGgasya parimANanirdeze'bhihitamasmAbhiH saptokamahAparijJAdhyayanazlokasaMkhyAmItane tu etat pramANaM kiJcidadhikaM bhavati prata AcArAGgAt sUtrakRtaM dviguNam iti sUtrakRtAGganiryu ko yadabhihitaM tadapi samyak saMgacchate / racanAzailI -- sUtrakRtAGgasya prathame zrutaskandhe 'AyANijja' paryantAni paJcadazAdhyayanAni padyanibaddhAni SoDazaM gAthAdhyayanaM samprati gadyarUpaM vilokyate tathApi tat sAmudreNa chandasA nibaddhamiti sUtrakRtAGganiryu ktyAdau vaNitam, pUrvasmin kAle tat kathaJcid gIyate sma ityapi vRttyAdau nirdezaH, dRzyatAM pR0 175 | "padyaM gAdhAsolasagAdi" iti sUtrakRtAGgacUrNI [pR0 4] prabhihitam / "satta mahajjhayaNA"-- sthAnAGgasUtra / "gAdhA solasagammI jesi prajjhayaNANaM te ime gAdhAsolasagA / mahanti zrajjhayaNANi adhavA mahaMti ca tANi brAyaNANi ca mahAyaNANi / " sUtrakRtAGgapUrNa pR0 15 / "do ceva suyakkhaMdhA prajjhayaNAI ca huMti tevIsaM / tettisudesaNakAlA ( tettIsa uddesA - pra0 ) AyArAmro duguNamaMgaM // 22 // " --sUtrakRtAGganiyukti "dvAta dhRtaskandhI, [tayovizatidhyayanAni trayastrimaduddezanakAlAH / te caiva bhavanti - pramAdhyayane catvAro dvitIye vayastRtIye catvAraH evaM caturvanmayo Dau, sabaikAdazaravekarasakekAdazati prathamazrutaskandhe tathA dvitIya saptAdhyayanAni teSAM saptaivoddezanakAlA, evamete sarve'pi trayastriMzaditi / etaccAcArAGgAd dviguNamaGgam, SaTtriMzatpadasahasraparimANamityarthaH / " - sUtrakRtAGgavRttiH zIlAcAryaviracitA pR0 8 / "se NaM aMgaTTayAe biie aMge, do suyavakhaMdhA, tevIsaM ajjhayaNA, tettIsa uddesaNakAlA, tettIsa samuddesaNakAlA, chattIsaM padasahassANi payaggeNaM " - - nandIsUta / samavAyAGgasUtra - / "tevIsAe sUtagaDajjhayaNehiM sUtram / tattha imA gAdhA -- " puMDarIya 1 kiriyaThANaM 2 AhArapariNNa 3 paccakhANe 4 ya / aNagAra 5 aT 6 NAnaMda 7 solasAI 16 ca tevIsa | AvazyakacUNiH (pratikramaNAdhyayane) pU0 143 "tebIsAe sUpapaNehi prayoviMzatimi sUtrakRtAdhyayana kiyA pUrvavat, tAni punaramUni puMDari 1 kiriyaThANaM 2 AhArapariSNa 3 paJcavakhAkiriyA 4 ya aNagAra 5 6 5 nAlaMda 6 solasAI 16 ca tevIsa 23|| gAthA nigadasiddhaiva / " zrAvazyaka vRtti hAribhadrI pR0 658 / "tevIsaM sUyagaDajjhayaNA pa0 0 1 samae, 2 vetAlie, 3 uvasagga-pariNNA, 4 thIpariNNA, 5 narayavibhattI, 6 mahAvIrathuI, 7 kusIlaparibhAsie, 8 vIrie, 9 dhamme, 10 samAhI, 11 magge, 12 samosaraNe, 13 grAhatahie. 14gaye, 15 jamaIe 16 mAhA, 17 puMDarIe 18 kiriyAThANe, 19 prahArapariNA 20 prapaJcavakhANakirinA, 21 aNagArasuyaM, 22 grahaijja, 23 NAlaMdaijjaM / " -- samavAyAGgasUtra / digambarAcAryaprabhAcandraviracitAyAM pratikramaNasUtravRttau "tevIsAe suddayaDajjhANesu" ityasya vRttau sUtrakRtAGgasya trayoviMzatiradhyayanAni evaM varNitAni ( dRzyatAM pratikramaNagranthatrayI) - ny " samae 1, vedAlijje 2, etto uvasagga 3, itthapariNAme 4 / NarayaMtara 5, vIrathudI 6, kusIlaparibhAsa (si) e 7, vIrie 8 / / 1 // dhammo ya9, agga (agha ? ) 10, magge 11, samovasaraNaM 12, tikAla 13, gaMthahide 14 / dhAvA (hA ?) tatva 15 gAthA 16 purIko 17 kiriyaThANe va 18 / / 2 / / AhArayapariNAme 19, paJcavakhANa 20, aNagAraguNakitti / suda 21, attha ( ? ) 22, NAlaMde 23 suddayaujjhANANi tevIsaM // 3 // ' " 1. "hoti puNa bhAvanAhA sAgAruvayogabhAvaniSkaraNA mahUrAbhihANajuttA teSaM gAha ti NaM viti // / 138 / / gAhIyA va atyA grahava Na sAmuddaeNa chaMdeNaM / eeNa hoti gAhA eso anno vi pajjA / / 139 / / paNNarasasu ajjhayaNesu piDitatthesu jo avitaha tti / piMDiyavayapoNatvaM maheti tamhA tato gAhA / / 140 / / " mUtrakRtAGganiryukti / "madhurAbhidhApajuttA coyato vA pucchato vA paripato yA gAyatIti gIyate vA gAthA" -- cUrNi pR0 245 / "madhuraM zrutipezalamabhidhAnam uccAraNaM yasyAH sA madhurAbhidhAnayuktA, gAthAchandasopanibaddhasya prAkRtasya madhuratvAdityabhiprAyaH / gIyate paThyate madhurAkSarapravRttyA gAyanti vA tAmiti gAthA / yata evamatastena gAthAmiti tAM bruvate, Namiti vAkyAlaGkAre, enAM vA gAthAmiti / anyathA vA niruktimadhikRtyAha -- gAthIkRtAH piNDIkRtA vikSiptAH santa ekatra mIlitA prarthA yasyAM sA gAtheti / athavA sAmudreNa chandasA yA nibaddhA sA yAyetyucyate taccedaM chandaH anibaddhaM ca yalloke gAtheti tat paNDitaH proktam / eSo'nantarokto gAthAzabdasya paryAyo niruktaM tAtparyArtho draSTavyaH, tadyathA - gIyate'sau gAyanti vA tAmiti, gAthIkRtA vArthAH, sAmudreNa vA chandaseti gAthetyucyate, anyo vA svayamabhyUhya niruktavidhinA vidheya iti / " vRtti pR0 262 / " gAthA'trAnuktam / atra zAstre yannokta chandastad gAthAsaMjJam /
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA 39 dvitIye zrutaskandhe paJcama-SaSThe adhyayane pdynibddhe| avaziSTAni paJcApyadhyayanAni padyanibaddhAni, kevalaM tRtIyAdhyayanAnte catvAri padyAni vrtnte| viSayaH--1 caraNakaraNAnuyogaH, 2 dharmakathAnuyogaH, 3 gaNitAnuyogaH, 4 dravyAnuyoga iti catuvidheSvanuyogeSu iha caraNa-karaNAnuyogenAdhikAra iti sUtrakRtAGgacUNikRtAmabhiprAyaH', iha dravyAnuyogenAdhikAra iti tu vRttikRtAM zIlAcAryANAmabhiprAyaH / ubhayamapyetadApekSikatvAt sNgcchte| keSucidadhyayaneSu sva-parasiddhAntAnAmatra vyAvarNanaM vartata iti dravyAnuyogo'pyatrAdhikRtaH, bahuSvadhyayaneSu cAritrazuddhevicAro'tra mukhyatayA vartata iti caraNakaraNAnuyogo'pyanAdhikRtaH / __sAmAnyato'sya sUtrasya viSayaH samavAyAGa gAdiSu varNitaH, vizeSato viSayAnukrame vistareNa vilokanIyaH / tathApi kiJcid viziSyAbhidhIyate prathame'dhyayane paJcamahAbhUtavAdaH, ekAtmavAdaH (AtmAdvaitavAdaH), tajjIva-taccharIravAdaH,akArakavAdaH, prAtmaSaSThapaJcamahAbhUtavAdaH, aphalavAdaH (kSaNikavAdino bauddhAH), niyativAdaH, AjJAnikavAdaH, jJAnavAdaH, bhikSusamaye (bauddhamate) 1 avijJopacitaM, 2 parijJopacitaM 3 IryApathaM, 4 svapnAntikaM ca karmacayaM na gacchati' iti vAdaH, 'IzvareNa kRtamidaM jagata, pradhAnena kRtamidaM jagata' ityAdayo vividhA jagatkartRtvavAdA ityevaM bahavaH parapravAdA upadazitA dUSitAzca / tathAvidhAyAmApadi putramapi vyApAdya tanmAMsabhakSaNe na doSa iti bauddhamataM' pradarya tadapi dUSitam / yathA--"daza dharma na jAnanti dhRtarASTra ! nibodha tAn / matta: pramatta unmattaH kruddhaH zrAnto bubhukSitaH / tvaramANazca bhIruzca lubdha: kAmIti te daza // " [mahAbhArata, 5 udyogaparva, adhyAya 33, zloka 82], atra tribhiH paDbhirvA pAdaiH shlokH|"--iti hemacandrAcAryaviracite chandonuzAsane saptamAdhyAye / / ___ "gAthA katamA ? yA na gayena bhASitA, api tu pAdopanibandhena dvipadA vA catuSpadA vA paJcapadA vA SaTpadA vA iyamucyate gAthA" iti bauddhAcAryeNa prasaGgena viracitAyAM zrAvakabhUmau pR0 137 / / 1. "tattha kAliyasUyaM caraNa-karaNANuyogo 1 isibhAsiyottarajjhayaNANi dhammANuyogo 2 sUrapaNNattAdigaNitANuyogo 3 diTThivAto davvANujogo tti 4 / ... iha caraNANayogeNa adhikAro"--sUtrakRtAGgaNi pR03| "aNNoNNakkharAbhidhANadvitaM jaM paDhijjati taM agamiyaM, taM ca prAyaso AyArAdi kAliyasutaM"---nandIcUNi pR0 56 / "agamikaM tu prAyo gAthAdi asamAnagranthatvAt kAlikazrutamAcArAdi"---nandIvRtti hAribhadrI pR0 69 / "pAgamazca dvAdazAGgAdirUpaH, so'pyAryarakSitamibhairaidaMyugInapuruSAnugrahabuddhyA caraNakaraNa-dravya dharmakathA-gaNitAnuyogabhedAccaturdhA vyavasthApitaH tatrAcArAGgaM caraNakaraNaprAdhAnyena vyAkhyAtam, adhunA'vasarAyAtaM dravyaprAdhAnyena sUtrakRtAkhyaM dvitIyamaGgaM vyAkhyAtumArabhyata iti"--sUtrakRtAGgavRttiH zIlAcAryaviracitA pR0 1 / 2. "se kiM taM sUyagaDe / sUyagaDe NaM sasamayA suuijjti| parasamayA sUijjati sasamayaparasamayA sUijjati jIvA sUijjati ajIvA sUijjati jIvAjIvA sUijjati loge sUijjati aloge sUijjati logAloge sUijjati sUyagaDe NaM jIvAjIva-puNNa-pAvA-''sava-saMvara-nijjara-baMdhamokkhA-basANA payatthA sUijjati, samaNANaM acirakAlapavvaiyANaM kusamaya moha-moha-mai-mohiyANaM saMdehajAya-sahajabuddhi-pariNAmasaMsaiyANaM pAvakara mailamai-guNa-visohaNatthaM pAsItassa kiriyAvAdisatassa caurAsIe akiriyavAINaM, sattaTThIe aNNANiyavAINaM, battIsAe veNaiya vAINaM-tiNhaM tesaTThANaM aNNadiTThiyasavANaM vUhaM kiccA sasamae ThAvijjati / NANAdiLaMtavayaNaNissAraM suThTha darisayaMtA vivihavittharANugamaparamasabbhAva-guNa-visiTThI mokkhapahoyAragA udArA aNNANatamaMdhakAraduggesu dIvabhUtA sovANA ceva siddhisugaidharuttamassa Nikkhobha-nippakaMpA sutttthaa|" iti samavAyAGgasUtre / "se ki taM sUyagaDe ? sUyagaDe NaM loe sUijjai, aloe suijjai, loyA'loe sUijjai, jIvA sUijjati, ajIvA sUijjati, jIvA-'jIvA sUijjati, sasamae sU ijjai, parasamae sUijjai, sasamaya-parasamae suuijji| sUyagaDe NaM AsItassa kiriyAvAdisayassa, caurAsIIe akiriyavAdINaM, sattaTThIe, aNNANiyavAdINaM, battIsAe veNaiyavAdINaM, tiphaM tesaTThANaM pAvAduyasayANaM vUhaM kiccA sasamae tthaavijji|" iti nandIsUtre / "sUdayadaM NAma aMga sasamayaM parasamayaM thIpariNAmaM klavyA-sphuTatva-madanAvezavibhramA''sphAlanasukha-puMskAmatAdistrIlakSaNaM ca prarUpayati / " jayadhavalA pR0 112 / "sUdayadaM NAma aMga chattIsapaya sahassehi NANAviNayapaNNAvaNA-kappAkappa-cchedovaTThAvaNa-vavahAradhammakiriyApro paruvei" dhavalA pR0 100 / "sUtrakRte jJAnavinayaprajJApanA-kalpyAkalpyachedopasthApanA-vyavahAradharmakriyA: prarUpyante |"--tttvaarthraajvaattik 1 / 20 / 3. bauddhAnAM suttapiTake khuddakanikAye jAtakapAlimadhye 246 tame bAlovAdajAtake "putta-dAraM pi ce hantvA deti dAnaM asnyto| bhuJjamAno pi sappaJo na pApamupalimpatIti / " iti gAthA vartate / asya matasya nirdezaH sUtrakRtAGgasya prathame'dhyayane dvitIya uddezake "puttaM
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA eSu kecid vAdAH pAlitripiTakAntargateSu dIghanikAya-majjhimanikAyAdibauddhagrantheSu manusmRtyAdiSu ca vaidikagrantheSvapi varNitA vilokyante / vistareNa jijJAsubhiH zrI mahAvIrajanavidyAlayaprakAzitasUtrakRtAGgasya tRtIye pariziSTe vilokniiym| tRtIye'dhyayane caturthe uddezake namividehi-rAmagupta-bAhuka-tArAgaNa-Asiladevila-dvIpAyana-pArAzarAdaya RSayo yathA svena svenAcAreNa muktiM gatAstathA varNitam / ete ca kecidRSaya isibhAsiyAiM (RSibhASitAni) iti granthe jainAnAmapi sammatAH / 'sukhena sukhaM labhyate' iti bauddhamatamapi vnnitmsminndhyyne| vistareNa jijJAsubhiH zrImahAvIrajainavidyAlayaprakAzitasya sUtrakRtAGgasya tRtIye pariziSTe prastAvanAyAM ca vilokanIyam / / dvAdaze'dhyayane samosaraNe (samavasaraNe) 1 kriyAvAdinAm, 2 akriyAvAdinAM, 3 vinayavAdinAm, 4 ajJAnavAdinAM ca svarUpaM vaNitam / sApekSaH kriyAvAdazca samyagvAdatvena darzitaH / saptadaze'dhyayane pauNDarIke tajjIva-taccharIravAdinA paJcamahAbhUtavAdinAm pAtmaSaSThapaJcamahAbhUtavAdinAm IzvarakAraNikAnAM niyativAdinAM ca matAni kiJcidvistareNa vaNitAni / dvAvize'dhyayane ArdrakumArasya gozAlakAdibhiH saha vAdo vaNitaH, asmiMzca prasaMge gozAlaka-bauddha bhikSu-brahmavati-tridaNDi-hastitApasAnAM matAni varNitAni / trayovize'dhyayane bhagavato gautamasvAminaH pArzvanAthasantAnIyena udakena peDhAlaputreNa saha jAtasya pAlApasya varNanam / ityevaM vividhAH sva-parasamayavicArAH sUtrakRtAGge dRzyante / pAThaparamparAviSayaka itihAsa aacaaraanggvdvgntvyH| sUtrakRtAGgacUNikRdbhisteSAM samakSaM yaH sUtrakRtAGgasya pATha AsIt tadanusAreNa cUNiviracitA, vRttikRdbhiH zIlAcAryastu teSAM samakSaM yaH pATha AsIt tadanusAreNa TIkA vircitaa| ata ubhayoH pAThayoH prathame zrutaskandhe kvacit kvacid bhedaH, dvitIyazrutaskandhe tu bhUyAn pAThabhedaH / samprati yA sUtrakRtAGgasya pAThaparamparA hastalikhitAdarzeSUpalabhyate sA TIkAkRdanusRtayA pAThaparamparayA prAyazaH saMvadati / cUrNikRdanusRtA api kecana pAThAH kvaciddhastalikhitAdarza dRzyante / ete ca cUrNigatA pi tA samAraMbha pAhArejja asNje| bhuMjamANo vi mehAvI kammuNA novalippate // " iti gAthAyAM dRshyte| (atra "puttaM piyA samAraMbha.... bhujamANo ya....novalippai // " iti vRttisammataH pAThaH, dRzyatAM pR. 26) / asya cUrNI vRttI ca vyAkhyA "putramapi tAvat samArabhya, samArambho nAma vikrIya mArayitvA tanmAMsena vA dravyeNa vA, kimaMga puNarapurva zUkaraM vA chAgalaM vA, AhArArthaM kuryAd bhaktaM bhikkhUNaM, assaMjato nAma bhikkhuvyatiriktaH, sa punarupAsako'nyo vA, taM ca bhikSuH trikoTizuddhaM bhujAno'pi medhAvI kammuNA Novalippate"---sUtrakRtAGgacUrNipR0 38 / "puttaM pitA ityaadi| putramapatyaM pitA janakaH samArabhya vyApAdya AhArArtha kasyAJcit tathAvidhAyAmApadi taduddharaNArthamaraktadviSTa: asaMyato gRhastha: tatpizitaM bhujAno'pi, cazabdasya apizabdArthatvAditi, tathA medhAvyapi saMyato'pItyarthaH; tadeva gRhastho bhikSurvA zuddhAzayaH pizitAzyapi karmaNA pApena nopalipyate nAzliSyate"--sUtrakRtAGgavRtti zIlAcAryaviracitA pR0 39 / 1. "samavasaraMti jesu darisaNANi diTThIyo vA tANi smosrnnaanni|"--cuunni pR0 207 / "samyag ekIbhAvenAvasaraNam ekatra melApakaH samavasaraNam"--vRtti pR0 207, "vAdinAM samyagavasaraNaM melApaka:"--vRtti pu0 210, "samavasaraNAni paratIthikAbhyupagamasamUharUpANi"--vRtti pR0 212 / asiyasayaM kiriyANaM akkiriyANaM ca hoi culasItI |annnnaanniy sattaTThI veNaiyANaM ca battIsA // 119 // --sUtrakRtAMganiyukti / tulanA-"yAni ca tINi yAni ca saTTi samaNappavAdasitAni bhuuripny| sAkkharasaJjanissitAni prosaraNAni vineyya prodyatamagA // " iti bauddhAnAM suttapiTake suttanipAte pR0 351 / "prosaraNAnIti progahaNAni titthAni, diTThiyo ti attho, tAni yasmA sakkAyadiTThiyA saha brahmajAle vuttadvAsaTThidiTThigatAni gahetvA tesaTTi honti / yasmA ca tAni aJatitthiya samaNANaM pavAdabhUtAni satthAni sitAni upadisita bbasena, na uppattivasena" iti buddhaghoSAcAryaviracitAyAM suttanipAta-aTThakathAyAm pR0 265-266 // 2. "sammaTThiI kiriyAvAdI micchA ya sesagA vaaii| jahiUNa micchavAyaM sevaha vAyaM imaM saccaM ||121||"--suutrkRtaanggniyukti / "samyagdRSTi . . . .kriyAm 'asti' ityevambhUtAM vadituM zIlamasyeti kriyAvAdI . . . 'sarvAnapi kAlAdIn kAraNatvenAbhyupagacchan tathAtmapuNya-pApa-paralokAdikaM cecchan kriyAvAdI samyagdRSTitvenAbhyupagantavyaH / zeSakAstu vAdA prakriyAvAdA-jJAnavAda-vainayikavAdA mithyAvAdA ityevaM draSTavyAH"--vRtti pR0 210 / "kriyAvAditve'pi sati sammaddiTriNo ceva ege sammAvAdI, avasesA cattAri vi samosaraNA micchAvAdiNo"-cUNi pR0 207 /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA 41 apare ca pAThabhedA zrImahAvIrajanavidyAlayena prakAzite sUtrakRtAMge vistareNAsmAbhirdazitAH, bauddhAdigranthAntaraiH saha vistareNa tulanApi tatra pariziSTAdau dazitA, ato vistareNa jijJAsubhistatra vilokanIyam / pR0 199 paM04 madhye vidyamAnaH pAThaH samprati digambareSu bahumatasya mUlArAdhanAgranthasya aparAjitasUriviracitAyAM vijayodayATIkAyAM [pR0 612] tathA sUtrakRtasya puNDarIke'dhyAye kathitaM 'Na kahejjA dhammakahaM vatthapattAdihetuM' iti pAThabhedena dRzyate, ato digambarANAmapi kiJcid bhinnA pAThaparamparAsIditi pratIyate / sUtrakRtAGgasya vyAkhyAH niyuktiH prAkRtabhASAyAM zrIbhadrabAhusvAmiviracitA, 205 gAthAtmikA / cUNiH saMskRtamizritaprAkRtabhASAyAM vircitaa| asyAH karturnAma na jnyaayte| "araNataraNANadaMsaNadharo, eteNa ekatvaM NANadaMsaNANaM khyApitaM bhavati" (2 / 4 / 22, pR0 76) ityullekhadarzanAdete cUrNikRtaH siddhasena divAkarAcAryamatAnuyAyinaH saMbhAvyante / atra dUSagaNikSamAzramaNaziSyabhaddiyAcAryA bruvate" ityullekhaH, gurjaradezavartinaH [cANasmAsamIpasthasya] moDheragagrAmasyollekhazca dvitIyazrutaskandhacUgauM vrtte| TIkA zIlAcAryaviracitA 32 akSarANAmekaH zloka iti gaNanayA 12850 shlokprmitaa| iyaM cAtra mudritA / imAmeva mahatIM vRttimupajIvyAnyaH kAlAntare saMkSiptA vRttayo viracitAH / vRttiriyaM bahUnAM vAdAnAM vicArANAM caakrklpaa| zIlAcAryANAM samayAdiviSaye prAcArAGgavarNane pUrvameva vicAritam / (1) dIpikA hemavimalasUriziSyaharSakulagaNinA vikramasaMvat 1583 varSe viracitA / (2) dIpikA vikramasaMvat 1599 varSe bhuvnsomshissy-upaadhyaaysaadhurnggvircitaa| vartamAnaM saMskaraNam namupalabdhAn hastalikhita / Agamodayasamitispa rapAdaH saMpAdanaM vihita bhadrabAhusvAmisandubdhaniyukti-zIlAcAryaviracitavRttisamanvitayorAcArAGga-sUtrakRtAGgasUtrayoH tadAnImupalabdhAn hastalikhitAdarzAnavalambya mahatA prayAsena saMzodhana vidhAya AgamoddhArakasAgarAnandasUrIzvarapAdaiH saMpAdanaM vihitam, tacca krameNa vikramasaMvat 1972, 1973 varSe ca AgamodayasamityA prakAzitam / AgamodayasamitiprakAzitamidaM saTIka sUtradvayaM samprati atidurlabham / kiJcAnyat, tataH paraM sva0 AgamaprabhAkara munirAjazrI puNyavijayajImahAbhAgaH pattana-jesalameradurga-khaMbhAta-prabhRtisthAneSu vidyamAnAH prAcInatarAH prAcInatamA vA bahavo hastalikhitAdarzAH sUtrANAM taTTIkAnAM ca mahatA prayAsena smuplbdhaaH| tatra ca sthAne sthAne bahavaH pAThabhedAH santi / eteSAM sarveSAM pAThabhedAnAM saMgraho mudritapratiSu munirAjazrIpuNyavijayamahAbhAgaH kRtaH kArito vaa| teSu bahavaH pAThabhedA atyupayoginaH / ata upayogipAThabhedAnAM samAvezaM vidhAya sUtrANAM taTTIkAnAM ca punarmudraNaM samprati atyAvazyakam / kintu saMskRtamudrakAstathAvidhA mudraNAlayAH samprati na sulabhAH, punarmudraNe'tyantaM kAlavilambo'pi jAyate, anyadapi bahuvidhaM kAThinyaM punarmudraNe vartate / ataH punarmudraNaklezaparihArAya prAgamodayasamityA prakAzitamevedaM granthadvayaM pratibimba Photo-Copy rUpeNAtra mudyate, ye tatra atyAvazyakAH zuddhA viziSTA vA pAThabhedAste'tra granthAnte prathama-dvitIyapariziSTayovRddhipatrake zuddhipatrake ca sNgRhiitaaH| ye tu alpamahattvakAH pAThabhedAste upekssitaaH| anayo prathama 1. pR0 43 madhye'tra (2 / 2 / 11) "mahayaM paligova jANiyA jAvi ya vaMdaNapUyaNA ihaM / suhume usalle duruddhare. . . . . // " iti gAthA vartate / bauddhagranthe suttapiTake theragAthAyAM "paGko ti hi naM pavedayu yAyaM vandana pUjanA kulesu| sukhumaM sallaM durubbahaM sakkAro kApurisena dujjaho / " iti gAthA vartate pR0 263, 314, 372 / pR0 44 madhye'tra (2 / 2 / 17) "uvaNIyatarassa tAiNo bhayamANassa vivikkamAsaNaM / sAmAiyamAhu tassa jaM jo appANa bhae Na daMsae // " iti gAthA vartate / bauddhagranthe suttapiTake suttanipAte (pR0 394) "patilInacarassa bhikkhuno bhajamAnassa vivittamAsanaM / sAmaggiyamAhu tassa taM yo attAnaM bhavane na dassaye // " iti dRzyate / pR0 143 madhye (1217) "NAicco uei Na atthameti Na caMdimA vaDDhati hAyatI vaa| salilA Na saMdaMti Na vaMti vAyA vaMjho Niyato kasiNo hu loe // " iti gAthA vartate / bauddhagranthe suttapiTake saMyuttanikAye (pR0414) "na vAtA vAyanti, na najjo sandanti, na gabbhiniyo vijAyanti, candama-sUriyA udenti vA apenti vA, esika-TThAyi-TThitA" iti pATho vartate / "mahAvAtA na vAyanti na sandanti svntiyo| tAni ajja padissanti dhuvaM buddho bhavissati / / 83 // " iti suttapiTake buddhavaMse pR0 311 vidyate / 2. "bhaddiyApariprovaeseNaM bhinnarUvA ekkakA dasasaddeNa saMgihIyA bhavaMti" iti agastyasiMhaviracitAyAM dazavakAlikacUNoM pR. 3 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA dvitIyapariziSTayorupayoga vidhAyava grantho'yamadhyetavya ityabhyarthyate / avaziSTeSu pariziSTeSu TIkAyAmuddhatAnAM pAThAnAM sUtrANAM niyuktigAthAnAM cAkArAdikrama upanyastaH / - idaM punaratnAvadheyam-TIkAgatAH pAThabhedA evAtra pariziSTayoH prAmukhyena saMgRhItAH / ye tu mUlasUtragatAH pAThabhedAste'tibahava iti patra prAyo na saMgRhItAH / kintu zrImahAvIrajana vidyAlaya-bambaI-prakAzitayorAcArAGga-sUtrakRtAGgasUtrayoH sUtragatA pAThabhedA mahatA vistareNAsmAbhirdazitA iti jijJAsubhistatraiva vilokanIyAH / pratibimba (Photocopy) rUpeNA'smin granthe ye'kSaramAtrAdayo na samyak prakaTIbhUtAste tatra tatna sudhIbhiH svayamevAbhyU hyaaH| dhanyavAdA: saTIkayorAcArAGgasUtra tAGgayoH saMzodhanaM sampAdanaM ca prAgamoddhArakaH sva0zrIsAgarAnandasUrIzvarapAdairmahatA mahatA parizrameNa vihitam, tadeva cAtra pratibimba (Photo) rUpeNa prakAzyate, ataste sahasrazo dhanyavAdamarhanti / AgamaprabhAkarairAjIvanazrutopAsakaiH sva0 munirAjazrIpuNyavijayamahAbhAgairmahatA parizrameNa saMgRhItAH pAThabhedA evAtra prathamadvitIyapariziSTanirmANe'tyantamupayoginaH saJjAtA iti te'pyanekazo dhanyavAdamarhanti / dehalI (Delhi) prabhRtinagareSu vidyamAnasya 'motIlAla banArasIdAsa' iti pustakApaNasyAdhipatayo jinAgamabhaktA lAlA zrI suMdaralAlajI mahodayA AgamAnAM saTIkAnAM punarmudraNe nitAntaM svarasamAvahanti / mudraNa-prakAzanAdivyavasthA sarvApi taireva svIkRtA / teSAmeva preraNayA utsAhena ca dvAdazAGa gyAmAdime ime saTIke prAcArAGga-sUtrakRtAGgasUtre prAkAzyamApnutaH agretanAnapi sthAnAGgasUtrAdInAgamagranthAnanayava rItyA zIghra prakAzayituM te samIhanta iti te'pi bhUyaso dhanyavAdAnahanti / pariziSTa-viSayAnukramAdisarvapariSkAreSu vividheSu cAnyakAryeSu vineyAH munirAja zrIdharmacandravijayamahodayA nitAntaM sAhAyakamanutiSThanti sma / paramAtmA sadgurudevAzca taM paramazreyasA yujIranniti prArthyante / paramakRpAloranantopakAriNaH zrIzaGkezvarapArzvanAthaprabhoH paramopakAriNAM paramapUjyAnAM prAtaHsmaraNIyAnAM sadgurudevAnAM pitRcaraNAnAM munirAjazrIbhuvanavijayajImahArAjAnAM ca paramakRpayA sAhAyyAccaiva kAryamidaM sampannamiti teSAM caraNeSvanantazaH praNipAtaM vidhAya prabhumahAvIrasvAminirvANa kalyANakapavitrite'dya dIpAlikAparvadine praNamya zrImahAvIraM mayAmyatena kusumena / vikramasaMvat 2033 zrImahAvIrasvAminirvANakalyANakadinam pUjyapAdAcAryamahArAjazrImadvijayasiddhisUrIzvarapaTTAlaMkAra10-11-77 pUjyapAdAcAryamahArAjazrImadvijayameghasUrIzvaraziSyavAva (jilA banAsakAMThA) pUjyapAdamunirAjazrIbhuvanavijayAntevAsI uttara gujarAta muniH jambUvijaya : with Best Compliments, from: refe, Resi........... ... office. 90396 35795 Smt. Visi N. Trumani. A/3, Sl: : : Society, Ashram kund, fert i liyapill, AHMEDABAD-13.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhadrabAhusvAmisandRbdhaniyukti-zIlAcAryaviracitavivaraNasamanvitasya AcArAGgasUtrasya viSayAnukramaH // sUtrAriNa 402, sUtragAthAH 147, niyuktigAthAH 356 // AAACcc00000 oranA 1 ni0 niyuktikAramaGgalaM niyuktikathanapratijJA ca / " prAcArAdIni nikSepapadAni (10) " caraNe SaT, dizi sapta, zeSeSu catvAraH nAmAdicatuSTayasya sarvavyApitvam AcArAGgayonikSepacatuSTayam bhAvAcAre dvArANi (7) prAcArasyakAthikAni (10) pravartanAdvAre'sya prathamatvam prathamatve hetuH AcArAyattaM gaNitvam adhyayanAdibhirAcArasya parimANam 12-14 samavatAradvAre brahmacaryAdhyayaneSu cUDA'vataraNam mahAvratAnAM sarvadravyeSvavatAraH 5 16-17 " sAradvAre'GgAdInAM sArapradarzanam brahmanikSepAH (8) sthApanAyAM brAhmaNasyotpattiH, varNa(7)varNAntarANA(9) ca " varNavarNAntarotpattiH " varNavarNAntarasaGkhyA saptavarNapradarzanam varNAntaranAmAni varNAntare hetuH varNAntarANAM saMyogotpattiH dravyabhAvabrahmapratipAdanam caraNanikSepAH (6) gatyAhAraguNabhedena bhAvacaraNam adhyayananAmAni adhyayanArthAdhikArA: 20 zastraparijJAyA uddezArthAdhikAra: zastranikSepAH (4) dravye zastrAgnyAdiH, bhAve duSprayogo'viratizca 37 " dravyabhAvayorjJAnapratyAkhyAne (prAsAdadRSTAntaH) 7 1 sU0 keSAJcitsajJA'bhAvaH 38 ni0 dravye sacittAcitamizrabhedAH, bhAve jJAnamanubhavazca sajJA 39 " anubhavanasajJA SoDazadhA 2 sU0 pUrvAdyAgamanajJAnAbhAvaH keSAJcit 40 ni0 dinikSepA: (7) " trayodazapradezAvagADhaM dravyaM dravyadik kSetradizo rucakAt dignAmAni digvidiksvarUpam diksaMsthAnam 47-48 " tApadikcatuSTayajJAnam 49-50 " merulavaNayoruttaradakSiNayoH sthiti: 51 ni0 prajJApakadik (18) 52-58 " prajJApakadigjJAnaM tannAmAni ca prajJApakadiksaMsthAnam bhAvadig (28) nirUpaNam 61-62 " prajJApakabhAvadigguNanena sarvAsu dikSu jIvAjIvAnAM gatyAgatI 63 " jJAnasacAyA astinAstitvam 3 sU0 aupapAtiketaratve pUrvAparabhavajJAnaM ca (AtmasiddhiH, 363 pAkhaNDinazca) 4 " jAtismRtyAdinA jJAnam 13-14 64.66 ni viziSTasajJAkAraNe niyuktigAthAH 14 5 sU0 AtmavAdino lokakarmakriyAvAditvam 15 6 " anatizayino matijJAnena sadbhAvAgamaH " kriyAparimANanizcayaH / 15 " aparijJAtakarmaNo'pAyapradarzana vipAkapradarzanaM vA 16 " tasya yonibhramaNaM duHkhavedanaM ca 16-17 10 " parijJAvarNanam 17 67 ni0 sadasanmatihetubhyAM bandhajJAnam 17 11 sU0 jIvitasya parivandanAdyartha karma 17-18 23-25 + 25000.00 or or mrr orm
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 19-20 20 20 20-21 26-27 27 21 12 sU0 kriyAvizeSaparimANanizcayaH 13 " karmArambhaparijJAvAn muniH ||prthmoddeshk: 1 // 68 ni0 pRthivyA nikSepAdIni dvArANi (9) 69 " pRthivyA nikSepacatuSTayam " dravyabhAvapRthivIvarNanam 71-76 " sarvaloke sUkSmAH , bAdare zlakSNA: (5) kharAH (36) 77-78 " varNAdinA yonibhedA: 79 " bAdare paryAptAparyAptabhedAnAM tulyatvaM sUkSme ca vRkSAdyauSadhyAdya dAharaNena pRthvIbhedapradarzanam asaGkhyapRthivIjIvazarIrANAM dRzyatvam cakSuHsparzAgatapRthivIzarIrakathanopa- saMhAraH zeSANAmAjJAgrAhyatA lakSaNadvAre udayalezyAbhedAH (11) zarIrAsthidRSTAntena kaThinapRthivIzarIre cetanatvam 86-88 " pRthivIkAyaparimANam kSetrakAlayoH sUkSmabAdaratvam kAlataH pRthvIkAyaparimANam pRthivIkAyAnAM parasparamavagAhaH cakramaNAdibhi (16) manuSyANAM pRthvyA upabhogaH sukhArtha paraduHkhodIrakatvam zastradvAre halakulikAdisamAsadravyazastrapratipAdanam vibhAgadravyabhAvazastrapratipAdanam pRthvIkAye vedanAH pRthvIkAyasyAGgopAGgarahitatve'pi vedanA'stitvam vadhadvAre kutIthikasvarUpam " dRSTAntagarbha kutIthikasvarUpanigamanam kRtakAritAnumatibhirvadhaH pRthivIkAyavaghe nidAnidAbhyAM tadAzritAnyadRzyAdRzyajIvavadhapradarzanam 103 ni0 pRthvyA vaSe tanizritAnAM sUkSmAdInAM vadhaH 104-105 " pRthvIvadhaviratA guptyAdimanta zcAnagArAH - sU0 pRthvIhiMsakA pAtaparighu nAdimantaH '' asaGkhyeyajIvasaGghAtarUpA pRthivIti pradarzanam kRtakAritAnumatibhiH pRthivIsamArambhe pravRttipradarzanam andhAdivat pRthivIsamArambhe pravRttamaterahitAdi, bhogyaphalaprAptiH pRthibIdaNDavirato muniH // dvitIya uddezakaH / / 106 ni0 apkAyadvArANi bhedaparimANopa bhogazastralakSaNeSu vizeSaH / 107-108 " apkAyasya bhedanAnAtva, bAdare paJca zuddhodakAdyA bhedAH apkAyaparimANadvAram apkAyalakSaNadvAram apkAyopabhoga (7) dvAram 112 " apkAyavadhapravartane hetuH 113 " apkAye zastradvAram (utsiJcanAdi 6) 114 ni0 vibhAgato dravyabhAvazastram 115 " pRthivIvadapkAyasya zeSadvArANi sU0 anagArasvarUpam niSkramaNazraddhArakSopadezaH mahApuruSaH kRtapUrvo mArgaH prAjJayA'pakAyajJAne saMyamaH apkAyalokAtmAbhyAkhyAnavyAptiH zAkyAdidRSTAntenApkAyasamArambhe doSapradarzanam jinapravacane udakajIvopadezaH apkAyasya nAnavidhazastrapradarzanam prazastropahatApkAyaparibhoge'dattAdAnadUSaNam w??
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39.40 142 143 125 " ukta 151 " 28 sU0 pAnavibhUSArthamazastropahatApkAya. paribhoge'nyamatAni 29 " anyamate'pkAyajIvacchedanatvam 31 30 " anyAgamAsAratvam apkAyavadhavirato muniH // tRtIya uddezakaH // 116 ni0 tejaso dvArAtidezaH vidhAnAdiSu bhedaH 33 117-118 " tejojIvAnAM vaividhyaM, bAdarapaJca bhedapratipAdanaM ca " khadyotakajvaroSmadRSTAntena tejaso jIvatvam tejojIvaparimANadvAram tejasa upabhogadvAram (5) tejaHkAyikahiMsane hetu: 123 " tejaHkAyikAnAM samAsato dravyazastram 124 " tejaHkAyikAnAM vibhAgato dravyazastram uktazeSadvArAtidezenopasaMhAraH 32 sU0 agnilokAtmAbhyAkhyAnavyAptiH " vanaspatisaMyamakhedajJAnavyAptiH " agnizastrasya vIradRSTapUrvatA pramatto randhanAdyarthI daNDavAn agnisamArambhAkarttavyatA agnizastrasamArambhe'nyatIthikA nAmayathAvAditvam " agnisamArambhe nAnAprANivihiMsanam / 39 " agnisamArambhaparijJAtA muniH 37-38 // caturtha uddezakaH // 126 ni0 pRthivIto vanaspatidvAre nAnAtvaM vidhAnAdibhiH 127 " dvidvibhedena sUkSmabAdarA vanaspatayaH 128 " bAdaravanaspaterbhedAH pratyekatarorvAdaza bhedAH pratyekavanaspatijIvabhedAH (agrabIjAdyAH 6) 131-132 " pratyekataruzarIrasaGghAtadRSTAntaH 133 " patraskandhAdau ekajIvatvam 134 ni0 pratyekatarujIvarAziparimANam 135 " zeSA prAjJAgrAhyAH 136-137 sAdhAraNavanaspatilakSaNam 138 " mUlaprathamapatrayorekajIvatvam 139-140 " anantakAyalakSaNam 141 " sAdhAraNavanaspaterbhedAH ekAdyasaGkhyAtAnAM pratyeke dRzyatvam sAdhAraNe'nantAnAM dRzyatvam 144 " sUkSmAnantajIvaparimANam 145 bAdaranigodaparimANam 146-147 upabhogavidhiH, AhArAdirAto dyAdizca 148 " upabhogopasaMhAraH, vadhahetuzca vanaspateH samAsadravyazastraM kalpanyAdi 150 " vanaspatevibhAgato dravyabhAvazastram vanaspateruktazeSadvArANAM pRthivyAH sAdRzyam 40 sU0 vanaspatyArambhAkaraNe'nagAratvam guNAvarttayorakyam vanaspatyabhinirvRttazabdAdInAM sarvadigbhAktvam zabdAdiguNAguptatve'nAjJAkAritvam " zabdAdiguNAsvAde'saMyamAnuSThAyitvam " zabdAdiguNapramattatve gRhasthatvam " banaspatizastrasamArambhe'nyatIrthikadazA vanaspatijIvAstitve liGgam (janmavRddhayAdi) vanaspatyArambhatatparihArAbhyAM bandha-munitve // paJcama uddezakaH / / 152 ni0 pRthvItrasadvArasAdRzya, nAnAtvaM vidhAnAdinA 153 " trasa-labdhigatibhyAM dvidhA 154 " trasajIvabhedAH 155 " trasajIvottarabhedAH (yonikulAni) 37 101 " 130 " po
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 47-48 156-157 ni0 trasajIvAnAM darzanAdIni (19) lakSaNAni 45-46 158 " trasajIvAnAM parimANam 159 " avirahitapravezanirgamaparimANam 46 upabhogazastravedanAdvAratrayam 161-162 " mAMsAdya pabhogArtha jIvavadhaH uktazeSadvArANAM pRthivyAH sAdRzyam 49 sU0 aNDajAditrasabhedakathanapUrvaka saMsArasvarUpam ajJAnino bhavabhramaNam saMsAro duHkham vadhyamAnaduHkham traseSvanyatIthikAnAmayathAvAditvaM tatphalaM ca 54 " trasavadhe kAraNAni trasakAyasamArambhaparijJAtRtve munitvam // SaSTha uddezakaH // 164 ni0 vAyupRthivIdvArasAdRzyaM, nAnAtvaM vidhAnAdinA 165-166 " sUkSmAH sarvaloke, paJcadhA bAdarA utkAlikAdyAH devAntahitazarIravad vAyoH sattvam vAyujIvAnAM parimANam bAdaravAyukAyopabhoga: vyajanadhamanAdibhiH vAyukAyAnAM vyajanAdi dravyazastram uktazeSadvArANAM pRthivyAH sAdRzyam 56 sU0 vAyusamArambhanivRttau manuSyasya zaktatvam 50 57 " antarbahirjJAnayoAptiH (dravyAtaGka kSAragalitapuruSadRSTAntaH) vAyujIvasaMrakSaNe sAdhutvam vAyuzastrasamArambhe'nyatIthikasvarUpam vAyukAyArambhaparijJAne munitvama pRthivyAdisamArambhe karmabandhanama 62 sU0 sarvArambhanivRtti, nitvam (upasthApanAvidhiH) 52 - // saptama uddezakaH / / -54 // iti zastraparijJAdhyayanam 1 // -54 172-196 ni0 lokavijayAdhyayanaM 55-99 172 " uddezaSaTkArthAdhikArAH 173-175 " loka (8) vijaya (6) guNa-mUlAnAM nikSepAH, pAdyayoniSpanne, parayoH sUtrAlApe 56 176 " lokanikSepAtidezaH, bhAvakaSAyalokavijayenAdhikAraH bhAvalokavijayena phalama 56 178 guNanikSepAH (15) sacittAcittamizrabhedena dravyaguNastridhA 57 jIvaguNaH, saGkocavikAzau lokapUraNaM ca 57 devakurvAdiSu suSamasuSamAdiparyanirbhajanA, gaNanAyAM dvikAdi, karaNe kalAH, abhyAse bhojanaM, RjutA aguNaguNe, guNAguNe vakratA, bhave nArakAdi, zIle kSAntyAdi, bhAve jIvAjIvayoH 57 mUlanikSepAH (6) 58-59 183 " bhAvamUlasya vidhyam, praudayika upadeSTA AdiH (vinayakaSAyAdi) 184 " sthAnanikSepAH (15) 185 " zabdAdiviSayeSu mUlasthAnatvam 186 " pAdapadRSTAntena karmaNa: saMsArapratiSThitamUlatvam karmANi mohanIyamUlAni kAmamUlAni vA, tatazca saMsAraH mohanIyasya dvaividhyam karmaNi kaSAyANAM pradhAnakAraNatvaM, teSAM sthAnavizeSAzca kaSAyanikSepAH (8) 191 " saMsAraH paJcadhA 192 karma nikSepAH nAmasthApanAdravyaprayoga samudAneryApathikA'dhAtapaHkRtibhAvakarmabhedena (vargaNAsvarUpaM mUlottaraprakRtisthityanubhAvapradezabandhAH) 61-62 168 52
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 92 73 193 ni0 aSTavidhakarmaNA'dhikAraH 84 sU0 arthasya dAyAdAdisAdhAraNatvama 63 sU0 guNamUlasthAnayorakyaM pramattasvarUpaM 85 " strIbhirvyathito ma Dho'samartho dharma mAtrAdimamatvaM ca (parazurAma-cANakya " bhogalipsostatprAptyaprAptyoH svarUpam jarAsindhudRSTAntAH) 66-67 dvitIye caturthaH 2-4 // 194 " svajanatyAgAt kaSAyakama bhavacchedA: 67 putrAdyartha karmasamArambhAH 195 " snehAsaktatvena janmamaraNaprAptiH 67 samutthitAnagArasyA''magandhaparijJAtRtvam 64 sU0 jarAyAmindriyANAM zithilatA (indriya krayAdiniSedhaH, kAlAdijJAnaM nirmamanirUpaNam) tvAdizca, (42 doSAH) " vArddhakye lokAvagItatvam (vRddhadRSTAntaH) 70 asnehasya vastrAdeho gRhibhyaH prazastamUlasthAnam, apramAdaH AhAravidhiH saMsArAbhiSvaGgisvarUpam dharmopakaraNasyAparigrahatvam 90 jarAdhabhibhave'rthasyAtrANatvam 72-73 kAmAnAM kAmakAminazca svarUpam 90-91 svakRtakarmaphalasukhaduHkha yorjJAne pratimocako bahirantarjJAnavAn, zravatpUtideha'vaiklavyam darzanama yauvane dharmodyamaH vAntAzanamAyAniSedhaH, aviratiphalama kSaNe dravye trasAdi, kSetre karmabhUmayaH, kAle (daghighaTikAdramaka-dhanasArthavAhadRSTAntau) 92 tRtIyacaturthArako, bhAve karmaNi nyUnakoTi anagAratvAya bAlasaGganiSedhaH sAgaratA (dhra vaprakRtayaH), nokarmaNi // dvitIye paJcamaH 2-5 // AlasyA (23) dyabhAvaH 73 anagArasya pApakarmAkaraNam 72 " yAvadindriyazakti AtmArthopadezaH 98 " hiMsAyAmanyAnyapi pApAni, anagArasya // dvitIye prathama: 2-1 // karmopazAntiprakArazca 73 " aratirahito mucyeta 74-75 99 " mamatAtyAge munitvam 196 ni0 saMyamAvadhAvanahetavaH 2 sU0gA. vIralakSaNam sU0 anAjJAvatinAma bhayabhraSTatvam 3 " sparza'saktaH nandIniviNNaH karmacchedako saMsAravimuktasvarUpam anagArasvarUpamajJAnopahatasvarUpaM ca 100 sU0 rUkSasevisamyaktvadazino vIrAH ajJAnasvarUpajJAtuH karttavyama 101 " durvasu-suvasumunilakSaNaM, lokasaMyogAtyayaH 96 gotrAbhimAnaparihAraH (pudgalAvata 102 // ananyadarzanAnanyArAmayoAptiH pUrNatucchayoH svarUpam ) kathanavyAptizca " andhatvAdiprekSyasamitIbhAva: 79-80 103 " dezakasya puruSAdijJAnAvazyakatA 80 " uccargotrAbhimAnama DhasvarUpama 80 104 " jinakRtAkRtayoH karaNAkaraNe 97-98 sU0gA0 mokSacArisvarUpam 81 105 sU0 bAlasya duHkhAvateM bhramaNam 99 - sU0 mRtyAgamAniyatatAdi dRSTvA hitArthI, // dvitIye SaSThaH 2-6 // " vijJasyAnupadezyatvaM, bAlasyAvataH // iti dvitIyaM lokavijayAdhyayanam 2 // // dvitIye tRtIyaH 2-3 // ___ atha zItoSNIyAdhyayanam-3 83 " bhoginAM rogAdAvasahAyatA (brahmadattadRSTAntaH) 84 197-198 ni0 uddezacatuSkArthAdhikArAH 76 muniH 96 97 97 83 99
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 " heta: 101 101 ___P. 199 " zItoSNayonikSepAH (4) .. 100 115 " dvitIyAnAsevAniHsAratAdarzanAdidravyabhAvazItoSNe - 100 svarUpo muniH 109 201 " pramAdAdiparISahANAM zItatvaM, 8 sU0 gA0 krodhAdityAgino laghubhUtagAmitA 109 tapaudyamAdiparISahANAM coSNatvam - 100 100 9 " " dhIratvalakSaNama 110 202-204 " strI-satkArayoH, mandapariNAmAnAM parISahAnAM // tRtIye dvitIyaH 3-2 // dharme pramAdino vA zItatvam 100 116 sU0 pApakarmAkaraNamAtreNa na munitvama 110 upazamakAthikAni (6) 100 10 sU0gA0 117 sU0 prAtmaprasAdI yAtrAmAtrAsaMyamAsaMyamayoH zItoSNatve hetu: 100 yApako viraktazchedabhedAdyaviSayaH 111 207 sukhaduHkhayoH zItoSNatve hetu: 101 11-12 " sAmpratakSiNAmatikrAntA'nAgata208 " kaSAyAdInAmuSNatve tapasa uSNataratve ca vicArAbhAvaH Ill 101 118 sU0 mahAyogIzvarasvarUpam, AtmamitratA 112 209 " zItoSNAdisahAnAM munitvam 101 karmApanetRmokSamAgiNoAptiH 210 " bhikSUNAM parISahasahanaM kAmatyAgazca Atmopadezazca 112-113 106 sU0 munInAM jAgaraNam . 120 " pramattalakSaNam 113 211 ni0 munInAM svApe'pi jAgaraNam 101 121 " apramattalakSaNam - 113 212 " dravyasuptasyeva bhAvasuptasyApi // tRtIye tRtIyaH 3-3 / / duHkhaprAptiH _101 122 sU0 kaSAyavamane tIrthakRdupadezaH, svakRtakarma213 " palAyanapathyAdiSu sacetanavat sukhI bhettRtvaM ca 114 zramaNaH 102 ekasarvajJAnayoAptiH / / 114-5 107 sU0 zabdAdirUpavedinaH saMyamaH 102-103 124 pramattasya bhayam, ekabahukSapaNavyAptiH , 108 " viSayaviraktamunisvarUpam ___103 nirlobhasya mahAyAnaM, parAtparatvaM c| 115 " nigraMtho ratyaratyAdisahaH vairoparataH, dharmAjJAnI 125 " prAjJayA saMyamaH, zastrAzastrayoH tu mUDhaH (devAnAM jarA) 103-104 pAraMparyam / 116 110 sU0 bhAvajAgarasya karttavyaM, paryAyazastrasaMyama 126 " krodhamAnAdibhirmAnamAyAdInAM vyAptiH, khedayoAptiH, upAdhi: karma pazyakakRtyaM ca / 116 (karmasattAsthAnAni) 104 // tRtIye caturthaH 3-4 / / 111 " rAgadveSayoradRzyo muniH 106 // iti zItoSNIyAdhyayanam // 3 // 117 // tRtIye prathamaH 3-1 // 214-215 ni0 uddezacatuSkArthAdhikArAH (7) / 117 sU0gA0 samyaktvadarzilakSaNam 106. 216 " samyaktvanikSepAH (4) / 117 kAmasaGgo garbhamUlam 106 217-218 " kRtasaMskRtasaMyuktaprayuktatyaktabhinnaamRtAtmasvarUpama 107 cchinnadravye, darzana (3) jJAna (2) AtaGkadarzI pApavirato'grama laM cAritra (3) rbhAve, (vIrasenasUrasenachindyAt 107 dRSTAntaH) ____117 112 sU0 niSkarmadazinaH svarUpam (prakRtibandha- 219-221 ni0 andhAnandhazatrujayAjayadRSTAntena sthAnAni) samyagmithyAdRSTayoH siddhayasiddhI 113 " satye dhRtiH, pApakSapaNaM ca 108 222-223 " samyaktvotpatyAdijinAntazreNyA 114 " anekacittapuruSapravRttiH 109 asaGkhyaguNanirjarakatvam 118 107 Jain Education Interational
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 224 ni0 tyaktAhArAdya padheH zramaNatvam / 119 127 sU0 utthitAdiSu sarvakAlInajinabhASitaM tattvaM sarvaprANAdyahiMsAdi / 119-120 225-226 ni0 sarvajinAnAmahiMsAvAditvam / 120 128 sU0 dRSTanirvedo lokeSaNAtyAgaH / 120 129 " gRddhAnAM bhavabhramaH / 121 130 " pramattAn dRSTvA dhiirsyaaprmtttaa| 121 // caturthe prathamaH // 4-1 // 131 sU0 pAthavanirjarayoAptiH / 121 132 " na mRtyoranAgamaH, yathecchAnAM bhavabhramaH / 121-22 133 " krUrAkrUrayoH phale kevlishrutkevlinorekvaakytaa| 123 134 " prANAdInAM hantavyAhantavyAdinA AryAnAryatvam 124 227-231 ni0 rohaguptakAritA svAnyasAdhuparIkSA 125 232-233 , zuSketaragolakadRSTAntena viraktA virktyorlepaalepau| 125-126 // caturthe dvitIyaH 4-2 // 135 sU0 pAkhaNDinAM dharmabAhyatA, prArambhaje karmaduHkhe, (prakRtyudayasthAnAni) 126 136 , jIrNakASThadAhavat zarIrakarmadhunanadAhI 126 234 ni0 zuSirakASThadAhadRSTAntena munInAM krmkssyH| 137 sU0 alpamAyurAgamiSyad duHkhaM nivRttapApa syAnidAnateti na ca krudhyet / 128 // caturthe tRtIyaH 4-3 // 138 , tyAgI smArako mArgasthito dhunAti krm| 129 139 , pramattasvarUpam 129 140 ,, buddhasya pazyattA, vedavido niryANam / 129 141 , vIrANAM satyaratatA, pazyakasya nopAdhiH / 130 // caturthe caturthaH 4-4 / / 130 iti samyaktvAdhyayanam // 4 // 235-237 ni0 uddezaSaTkArthAdhikArAH / - 238 " lokasArayonikSepAH (4) (loka khaNDukAni) 239 , sarvasvasthUlAdiSu dhanaraNDAdInAM sAratA drvye| 131 240 , bhAve siddhiH, tasyAH sAdhanaM ca jJAnAdi / 131 241 , jJAnAdeH siddhayupAyasya bhAvasAratA pratipAdanam / 242 , jIvamokSayatanAnAM graahytaa| 132 243-244 ni0 lokAdInAM dharmAdiH sAraH / 132 142 sU0 aviratAnA kAmamArasaMsArAH 132 143 , kuzAgrabadAyuH krUrakarmaNo mohagarbhamaraNapAramparyam / 133 144 , saMzayajJAnAtsaMsAraparijJAnam 133 145 , cheko maithunAdvirataH, bAlasya dvitIyA baaltaa| 134 gRddhaH prArambhI pAparataH ekacArI bahukrodhAdiH ajJAtadharmo bhvbhrmii| 134 245 ni0 cArazabdasya nikSepAH (6) ekAthikAzca (3) dravye dArusaGkramAdiH / 135 246 , kSetrAdicArAH, bhAve prshstaaprshstau| 135 247 , praznadvAreNa prazastabhAvacAraH / 135-6 248 , dravyAdicAreSu ytevishesstaa| 135-6 paJcame prathamaH / / 5-1 // 147 sU0 sandhidarzI utthitaH pRthakkarmajJAtA virataH 136 148, pUrvapazcAdbhAvabhidurAdidharmatvAccharIrasya virtpaapsyaadhyaasnm| 137 zarIrAsAratAdazino na paryaTanam / 137 150 , aviratavAdinaH parigrahavattvam 138 151 , paramacakSa : parAkramI, zrutAdyadhyAtma sthatA, pramattasya bAhyatvam / 139 // paJcame dvitIyaH // 5-2 // 152 , sandhikSapaNAya vIryam / 139 153 , pUrvotthAyipazcAnnipAtibhaGga svarUpam / 154 , akAmo'jhaJjho bAhana na yudhyeta / 140 155 ,, antarAriSaDvargaripujayasAmagryA duSprApatvam 141-2 128 140 131 Jain Education Intemational
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 156 sU0 samyaktvamaunayoAptiH, apramattasyaiva samyaktvamaune / 142 // paJcame tRtIyaH // 5-3 // 157 , avyaktabhikSorda vihaartaa| 142-3 158 , ajJasya krodhamohasaMbAdhabhAvAH, taddRSTi-muktyAdimuniH 144 159 , apramattasyAkuTTikRtakarmavivekaH / 145 160 , jnyaandhrmbaadhitsyaavmodrikaadiH| 146 ||pnycme caturthaH / / 5-4 // 161 , hradavatpratipUrNa upazAntarajA prAcAryaH 147 (sampadaSTakam) 162 , vicikitsako'samAdhimAn baudhA bodhayonirvedaH bhavyatvazaGkA 148 163 , jinapraveditasya styniHshngktaa| 148 164 , prAkpazcAtsamyaktve SaDbhaGgI 158 165 sU0 hantavyaghAtakayorekatA / 166 , AtmajJAnayorabhinnatA / 151 ||pnycme paJcamaH / / 5-5 / / 167 , prAjJA'nAjJayonirudyamI, tadRSTyAdikaH syAt 151 168 , abahirmanA mahAn, pravAdasvarUpaM c| 152 169 , tIrthakaranirdezAnativartI, niSThitArtha Agamana parAkrameta / 153 13 sU0gA0 saGga AzravaH / 153 170 sU0 AvartaprekSI gtyaagtynaakaangksskH| 153-4 171 , muktAtmasvarUpam / 154 172 , muktAtmanAmazabdAdirUpatvam 154 ||pnycme SaSThaH // 5-6 / / / / iti lokasArAdhyayanam // 5 // 249-250 ni0 dhutAkhyAdhyayanasyoddezapaJcakArthA dhikArAH, dravyabhAvadhUte ca / 155 251 // upasargasahasya karmadhunanA bhAvadhUtam / 165 173 sU0 samutthitAdaNDasamAhitaprAjJAnAM muktimArgopadezaH, avasIdatAM dossaashc| 155-6 14-16 sU0gA0 SoDaza rogAH / 157 174 sU0 nArakaduHkhAni, prANinAM klezazca mahadbhayam / (yonikulAni) 157-8 175 sU0 bahuduHkhatA kAmAsaktiH, bhaguraM zarIram / 159 176 , dhUtavAde karmadhUnanopAyaH / 159 177 , kuTumbavilApe'pi pravrajati / 160 // SaSThe prathamaH / / 6-1 // 178 sU0 tyAgI jJAnyapi jAtu kuzIlaH 160 179 sU0 kuzIlasvarUpam 160 180 , pravarddhamAnAdhyavasAyasAdhuvicArAH / 161 181 , mumukSorAjaiva dharmaH, zuddhaSaNAdi parISahasahanaM c| 161 182 , acelakasya celjiirnntaadivicaaraabhaavH| 162-3 183 , sAdhoH zarIrAvayavAnAM kRzatvama / 164 184 , cirarAtroSitasyApyAyadhama'ratiH / (eDakAkSasAdhudRpTAntaH) 164-165 185 , gRddhAnAM pravrAjakazikSakaguruSvavajJA 166 186 , aparasAdhunindA dvitIyA baaltaa| 167 187 , zithilA api satyaprarUpakAH, anye jnyaansmyktvbhrssttaaH| 167 188 , baahykriyopetaanaampyaatmnaashH| 168 , prArambhI, adharmI, dharmasya ghoratA c| 168 190 , samutthitAnAmapi pazcAddInatA, vazAlatA, samanvAgatAdiSvasamanvAgatatvAdi / 169 // SaSThe caturthaH / / 6-4 // 191 , vIrasya parISahasahanatA, utthitAdiSu zAntyAdyAkhyAnam / (upasargAH) 170 192 , dharmakathanaprakAraH / / 193 , maraNaM saGgrAmazIrSam / 172 // SaSThe paJcamaH / / 6-5 / / // iti dhutAdhyayanam / / 6 / / (saptamaM vyucchinnam) // 7 // 173 256 ni0 uddeshaassttkaarthaadhikaaraaH| 173 1 , pArzvasthatyAgaH / 173 2 , akalpitatyAgaH ruSTe sdbhaavkthnm| 173 189 " 171
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 185 186 175 266 190 3 sU0 kAmAdyAzaGkAyAM kathanam, upakaraNa zarIramokSaH 4-8 , vaihaansaadi| 173 , glAnirbhaktaparijJA ca / 173 , ekatveGginImaraNe 173 7 , pratimApAdapopagamane ca / 173 8 , AnupUrvIvihArabhaktaparizeGginIpAdapopagamanAni / 173-4 259 ni0 vimokSanikSepaH / 174 261 ,, bandhamokSasvarUpam 174 262 , anazanatra vidhyaM bhaavvimokssshc| 174-5 263 , saparAkrametare maraNe samAdhimaraNakartavyatA ca / 175 264 , AryavajrapAdapopagamanam 265 , samudrAcAryasyAparAkramapAdapopagamanam 175 tosaleyAghAtimam / 175 267 avyAghAtimamaraNam 175 268 , bhAvasaMlekhanAyA Avazyakatvam 175 169-272 , saMlekhanApAdapogamanavidhiH 176 173-274 , AhArahrAsaH - 177 194-195 sU0 pArzvasthAnyatIthikebhyo'zanAdidAna niSedhaH / pArzvasthAdInAmazanAdyanaGgIkAraH / 176-177 196 sU0 pareSAmastinAstidhra vAdhra vAdivAditvam 177 197 , suprjnyaapitdhrmtaa| 179 198 sU0 UrvAdhastiryagAdiSu dnnddnissedhH| // aSTame prathamaH // 8-1 // 199 , prAdhAkarmAdyazanAdyapratijJAnam 181 200 , prAdhAkarmAdyazanAdyagrahaNam 181 201 , ghAtAdisahanaM dharmAkhyAnaM ca / 182 202 , amanojJAyAzanAdidAnaniSedhaH / 182 , samanojJAyAzanadAnAdya padezaH / 182 aSTame dvitIyaH / / 8-2 / / 204 , yUnAM tyAgadharmavatvam / 183 205 , keSAJcitparISahabhagnatvam 183 206 , sAdhoH parISahe kartavyam / 184 207 , parakRtAgnerasevanam / 184 // aSTame tRtIyaH / / 208 sU0 trivstrdhaarismaacaarH| 185 209 , zItApagame vastratyAgaH / 210 , ekaikavastratyAge tapastvam 185 211 , bhagavaduktajJAnakriyAvattvam / 186 212 , zItAdyAA maraNe'pi mokSaH / ||assttme caturthaH // 8-4 / / / 213 , dvivastradhArisamAcAraH abhyAhRtAnnAdiniSedhazca / 187 - 214 , vaiyAvRttyasya kAraNe'kAraNe ca mokSaH 187-8 / / aSTame paJcamaH // 8-5 // 188 215 , ekavastradhArisamAcAraH / 188-9 216 , ekAkitvabhAvanA / 189 217 sU0 pAhArAdehanvantare'pracAraH / __ 189 218 , saMlekhanA'nazanabuddhiH / 189-190 219 , anazanavidhiH / // aSTame SaSThaH 8-6 // 191 220 " acelakasya samAcAraH / 191 221 / acelakasya tRNazItatejaprAdisparza sahanam 222 " pAhAragrahaNAdau caturbhaGgI 192 223 " acelakasyodyatamaraNam / 192 // aSTame saptamaH 8-7 193 17-20 sU0gA0 maraNe dhIrasya samAdhiH / karmASTaka troTanam / kaSAyAhArayoralpatvamante'glAnizca / jiivitmrnnyorsnggH| 193 21-24 sU0gA0 samAdhinA zuddhAtmaSaNam / arddhasaMlikhite 'nyatra cApi saMlekhanA'nazanam / grAmAdau saMstArakaH / anAhAre'pyupasarga-. sahanam / 194 25-28 " pipIlikAdyupasarge hiMsAnivAraNayorabhAvaH / dehakleze'pi viSayAdibAghAsahanam / gItArthasya senggitmrnnm| prAtmavarjakriyAtyAgastridhA vidhaa| 194 29-32 // maharite saMstArake parISahAdisahanam / indriyaglAnau ago, acelasya samAdhiH / 192 180 Jain Education Interational
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 204 62 " apa P. . iGgitadeze'bhikrAntAdiH / tatra va cakramaNo 52. " ekatvabhAvanAbhAvanAdiguNavattA / 202 pavezanAdiH / / 19553-54 ssttkaayprtilekhnaa| 203 trasasthAvarayoH sarvajIvAnAM ca parasparaM 33-36 sU0gA0 azuSirAnveSaNam prAtmotkarSaH gamAgamaH / / 203 sparzAdhyAsanaM ca / pAdapopagamana- - sopabhraMmaNaM pApaniSedhazca / 203 sthitiH / paadpopgmnpaalnm| 195 5 7 " indriyahiMsAdyAzravatyAgena 37-40 " acitte sthitiH, kAyatyAgazca / saMyamasyAkhyAnam / 203 tyaktadehasyopasarge pIDAsahanam / 58 " saMsArastrIviratasya karmadRSTiH / 204 kAmeSvicchAlobhayostyAgaH / prAdhAkarmaparityAgaH prAsukabhojanaM ca / devarlobhane'pi mAyAtyAgaH / 196 paravastrapAtratyAgaH zuddhaSaNA ca / / 204 41 " amUrcchasyAnte'pi titikssaa| 197 maatraajnyo'gRddho'kssnno'prmaarjno|| aSTame'STamaH 8-8 / / .. 197 'kaNDUyanazca / 275 ni0 upadhAne jinAnAM tapovarNane niyamaH 198 apratibhaNato yatanayA pathi 276 " vIrasya va tapaH sopsrgm| 198 prekSiNa: caryA / 204 277-278 " tIrthakarasya tapasyudyamamapekSya tatkRtiH / 198 63. " zIte'dhvani skandhe bAhoranAlambaH / 204 279 " uddezakacatuSTayArthAdhikAraH 64 " apratijJasya bhagavato vihAraH / 205 1 zrIvIrasya cryaa| // navame prathamaH / / 9-2 / / 2 " shyyaa| 65 sU0gA0 bhagavacchayyAyAM ziSyapraznaH / 205 3 " parISahAH / 68 " AvezanasabhAdau pratrayodazavarSI 4 " 'cikitsaa| bhagavato nivAsaH / 205 tapazcaraNe sarvatra / 69 " nidrAtyAge jAgaraNam 205 280-282 " upadhAnasya nikSepAH / 198 70 " apramattasya bahizcamitvA dhyAne 283 " tapasA karmaNo'vadhUnanAdyA avasthA: . 198 sthitiH| 205 284 " zivAptyupAyo vIratapaH / bhImopasargAvisahanam aihalaukikAdisU0gA0 zrIvIracaryAkathane prtijnyaa| 201 shbdshnm| 206 " vastre yAvajjIvamapidhAnAdiH / 201 74, " virUpasparzasahanaM ratyaratyorabhibhavo" sAdhikamAsacatuSTayamupasargaH / 201 'bahuvAditA ca / 206 " sAdhikasaMvatsaramAsAdvastratyAga: 201 75 ", janaH prazne maune kaSAye samAdhiH / 206 " antazcakSuSo dhyAne'pi vadhaH / 201 76 " gRhiprazne uttare'nuttare kaSAye maithunaM tyaktvA vasato dhyAnam / 201 maunena dhyAnam / 206 " gRhisaGga tyaktvA dhyAnaM maunavataH -77-79 " nibiDe zIte nivAtasaMghATI- sNymkriyaa| 202 vahnayAdiseviSvapareSvapratijJo bhagavAn ", anabhivAdanaM vadhasahanaM ca / prtimaasthaayii| .. ." sparzasahana natyAdAvakautukaM ca / 202 prastutavidherbahuzaH sevanam 206 " gRhikathAyAM vizokaharSasya // navame dvitIya: 9-2 // . saMyamAyodyogaH / / 202 ... 81 " tRNazItatejaprAdisparza sahanam 207 52 " prAk sAdhikavarSadvayaM zItodakasyAbhogaH 202 82 " lADhe prAntazayyAsanAdiH / 207 201 202 206 80 " prasa
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. P. 208 208 208 208 208 83 sU0gA0 lADhe daNDakukkurAdinA vdhaadiH| 2074 285 ni0 dravyAgranikSepaH / 212 84 " nivArakasyAbhAvazchutkArakaraNaM ca / 207 upkaaraagraadhikaarH| 213 85-86 " lAr3he yaSTinAlikA gRhItvA 287 " agrANAmuddhAraka-prayojanA-pAdAnAni / 213 zAkyAdevihAre'pi dazanAdinA 288-292 " agroddhArasya vibhaagenaakhyaanm| .213 duzcaratvam / 207 292 " prAcArAgrANAM zastraparijJAdhyAyanAadvandvo'daNDo vyutsRSTakAyo| nirdRDhatvam / 213 grAmakaNTakasor3hA / 207 293-294 " saGkrapAbhihitasaMyamasya 88 " lADhe sthAnasyAprAptAvapi raNe nAga / / vistArapradarzanam / 213-4 iva sthiro vIraH / niH208 - 295 " paJcamahAvrataprajJApane hetuH| 214 89 " grAmapraveze'pi nivAraNam _296 " tadrakSaNArthamekaikasya bhAvanApaJcakaM, . 90-92 " daNDAdinA ghAte Akroze chede loce tAsAM zastraparijJAdhyayanApAMzau pAte vyutsRSTakAyasya duHkha bhyantaratvam / 214 sahanam / 297 " cUDAnAM yathAsvaM parimANam 214 " raNe zUra iva virUpaspaze'calo 224 sU0 azanAdiviSayo vidhiH / 214 bhgvaan| 225 " auSadhiviSayo vidhiH / 215 94 " upsNhaarH| 226 " AhArasya grAhyAgrAhyavidhiH 216 // navame tRtIya: 9-3 // 208 227 gRhapatikulapravezavidhiH / 216 " roge'pyavamaudariko'cikitsA ca / 228 anyatIthikebhyo'zanAdidAna" sNshodhnvmnaadestyaagH| 208 prtissedhH| 216 97 " birato bhagavAn zizire chAyAyAM 229 " aneSaNIyavizeSapratiSedhaH / 216 dhyaataa| prakArAntareNAvizuddhikoTiH / 217 98 " grISme pAtape sthAtA, vishodhikottiH| 217 rUkSaudanAdyAhAraH 209 " nityaagrpinnddvrjnm| 218 99-101 " ziziragrISmayormAsArddhamAsAdinA ||prthme prathamaH / / 2-1-1-1 // pAnabhojanam / 209 - 233 " aSTamIpauSadhikAdyazanAdipApasya trividhaM trividhena viratiH / 209 varjanam / prkRtaahaarsevaa| 209 bhikSArtha praveSTavyakulAni / 218 104-106 " bAyasAdevI vAyasAdeAhmaNAdervRtticchedama 235 " samavAyAdyazanAdipratiSedhaH / prItikaM parihRtya grAsaiSaNA 236 anyagrAmasaGkhaDyAhArAdipratiSedhaH, 107 " prArdra zuSkAdau piNDe samatA / 210 pUrvapravRttagamanena paripATayAgatagrAme / 108 " bhagavato dhyAnam saGkhaDijJAne'nyadiggamanaM, tannimittaM kaSAyAdirahitasya pramAdatyAgaH / 210 gacchataH sAdhUnuddizya gRhasthasya 110 " yAvajjIvamAyatayogAdiH / 211 vasatikaraNaprakArazca / 219-220 upasaMhAraH / // prathame dvitIyaH / / 2-1-1-2 // // navame caturthaH 9-8 // 210-212 237 sU0 sngkhddyaahaaridossaaH| 220 / / ityupadhAnazrutAdhyayanam 9 // 238 " saMkhaDyAm aihikAmuSmikApAyazca / / iti prathamazrutaskandhaH // 239 " anytrsngkhddyaahaarprtissedhH| 221 r 209 mr r mm 218 lh 219 209 " 210 210 221
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 222 234 235 222 223 223 223 249 225 250 252 240 sU0 grAmAdisakhaDIpratiSedhaH / 221 . prathame'STamaH 2-1-1-8 // 233 241 " sAmAnyena pinnddshngkaa| 273 sU0 aneSaNIyapiNDaparihAryatvopadezaH 233 242 " gacchanirgatAdhikAraH / 222 274 " aneSaNIyapiNDayAcanapratiSedhaH / 243 " sarvabhaNDakasahitagRhapatikula gRhItAhArasya surabhidurabhigamanAbhAve nimittam / 222 ganyatve'parityAgatvam / ajugupsiteSvapi doSadarzanA 276 " gRhItapAnakasya puSpakaSAyapAnakAtpravezapratiSedhaH / parityAgatvam / 235 // prathame tRtIyaH // 2-1-1-3 // 277 " adhikAhAre parigRhIte vidhiH / 235 245 " mAMsAdisaGkhaDIpratiSedhaH / 278 " aneSaNIyAhAraparityAge bhikSoH XE " duhyamAnagoprekSaNe bhikSArtha sAmagryam / 235 pravezapratiSedhaH / ||prthme navamaH // 2-1-1-9 // 235 240 " pa prAghUrNakabhikSorAhAravidhiH / ra 224 279-280 " sAdhAraNAdipiNDAvAptI vsti|| prathame caturthaH // 2-1-1-4 // 224 gatasAdhoH karttavyavidhiH, asAdhAraNapiNDA248 " agrapiNDAdipratiSedhaH / 224-5 vAptI kartavyavidhizca / 235-6 bhikssaattnvidhiH| 281 " ikSa parvamadhyAdyakalpanIyaparigrahaNe " bhikSArtha praviSTasya pathyupayogaH / 225 pariSThApanavidhiH 236 bhikSoH pihitadvAramudghATya 282 " aprAsukalavaNAgame vidhiH / 237 pravezApravezavidhiH / 226 // prathame dazamaH // 2-1-1-10 yathAvidhyudghATaya praviSTasya vidhiH| 226 283 sU0 glAnAya gRhIte piNDe maayaanissedhH| 237 253 " bahirAlokasthAnapravezapratiSedhaH / glAnAya datte piNDe mithyAglAnAprathame paJcamaH / / 2-1-1-5 // 227 ntarAyaniSedhaH / 237 254 " kukkuTAdiprANyantarAyabhayAd 285 " piNDapAneSaNAsaptake / 238 gRhprveshprtissedhH| 227 pratipadyamAnapUrvapratipannapiNDagRhapatikulapraviSTasya sAdhovidhiH / / pAneSaNasya kartavyo vidhiH / 239 // prathame SaSThaH // 2-1-1-6 // // prathame ekAdazaH // 2-1-1-11 // 239 mAlAhRtAhArapratiSedhaH / 229 iti piNDaiSaNAdhyayanam / / 2-1-1 // 239 pRthivIkAyAvaliptAhAra 298-302 ni0 dravyAdibhedena zayyAyA nikSepapratiSedhaH / 230 catuSkam / sUryAdinA zItIkRtAhArapratiSedhaH 230 303 ni0 sacittadravyazayyAyAM gautamanaimittikavanaspatitrasakAyapratiSThitAhAra dRSTAntaH / 240 pratiSedhaH 230 304 " kAye SaDbhAve bhAvazayyA / 240 pAnakagrahaNavidhiH / 230-1 305-307 " uddezatraye zayyAdhikAraH / 240 // prathame saptamaH / / 2-1-1-7 / / 1 udgamadoSAH saMsaktApAyAzca / / 240 266 " pAnakavidhigatavizeSaH / 231 2 zaucavAdidoSAH zayyAbhaktapAna vizeSe rAgAkaraNIyatvo tyAgazca / 240 padezaH / 232 3 chalanAparihAraH svAdhyAyayogya272 " akalpanIyAgrAhyatvopadezaH 232-3 sthAnam / 240 227 284 " 259 227 229 239 2 231 267 "
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 247 247 248 "paavaa| 287 sU0 sANDAyekabahusArmikazramaNabhivAdyu 314 sU0 sAgnike vasata vasthAnam / ddiSTAdizayyAyAM sthAnAdi 315 , kulamadhyagamanayukte'sthAnam / varjanam 241 316-319 ,, gAthApatyAdeH parasparamAkrozAdyabhyaGgAdyA288 " sAdhUddezena mahAdvArakaraNe kandapIThAdi gharSaNAdisnAnAdiyukta SvasthAnam / 247 saGkramaNe sthAnAdiniSedhaH 241 320 ,, nagnAdigRhapatyAdiyukta 'sthAnam / 248 289 " vinA''gADhAnAgADhakAraNaH skandhamaJcA- 321-322 ,, sANDAdisaMstArakasya niSedhaH (4) itarasya dAvasthAnaM, sthAne yatanA ca 241 grahaH (5) 248 290 " strIkSullakAdiyukta upAzraye vyAdhAva 323 ,, uddiSTakasaMstArakapratimA / bhyaGgAdiprasaGgAdasthAnam / 242 324 ,, prekSyasaMstArakapratimA zayyAtarasaMstAraka291 , gAthApatyAdyAkrozAdeH zubhAzubhamano pratimA ca / 248 bhAvAt tathAvidhopAzraye sthAnAdiniSedhaH / 242 325 ,, yathAsaMstRtapratimA / 249 292 ,, sAgnikasthAnaniSedhaH / 242 326 ,, pratipannasaMstArakapratimApAlanam / 249 293 , sakuNDalAdike niSedhaH / 242 327-328 ,, saMstArakapratyarpaNavidhiH / 249 294 ,, gAthApatistyAdiyukte sthAnAdiniSedhaH / 243 329 ,, uccArAdibhUmipratilekhanam / 249 // dvitIye prathamaH 2-1-2-1 // 243 330 ,, prAcAryAdibhUmIrmuktvA saMstArakaH / 249 295 ,, zaucavAdhupAzraye sthAnAdiniSedhaH / 243 31 ,, saMstArArohazayanavidhiH / 249 296 , punarazanAdyupaskRte sAgArikopAzraye 332 ,, anyo'nyahastAdisparzaniSedhaH uccha vAsAdi'sthAnam / 243 niSedhazva / 249 297 ,, dArubheda-krayaNAdyagnikAyAtApanAdiprasaGgA 333 ,, samaviSamAdau sAmyena sthAnam 249 ttathAvidhe'sthAnam / // dvitIye tRtIyaH 2-1-2-3 / / 198 ,, dvArodghATane stenaprasaGge'sthAnam / 243 // iti zayyaSaNAdhyayanam 2-1-2 // 299 ,, satRNAdAvasthAnam / 244 308 ni0 IryAyA nAmAdinikSepeNa ssddvidhtvm|| 250 300 , bhUyaH sArmikAvapAte'sthAnam / 309 ni0 dravyakSetrakAleryApratipAdanam / 250 301 ,, kAlAtikrAntazayyA 244 310-311 ,, bhAveryA, bhAveryA pAlambanAdibhaGgaH 302 ,, upsthaankriyaa| 244 ssoddshdhaa| 250 303 ,, abhikraantshyyaa| 244 312 , sAdhorgamanasya kAraNacatuSTayena pari304 ,, anabhikrAntazayyA / 244 zuddhatvam / 250 305 ,, vaya'kriyA vasatiH / 313 ,, IryoddezArthAdhikAraH / 06 ,, mhaavy'kriyaa| 245 314-315 ,, uddezakatrayAdhikAraH / 250 307 ,, sAvadyakriyA / 1 varSAkAlAdau sthAnaM zaratkAlAdau 308 ,, mahAsAvadhakriyA 245 nirgamazca / 250 309 , alpakriyA vasatiH 245 2 nAvAdAvArUDhasya prakSepaNaM, jngghaa|| dvitIye dvitIya: 2-1-2-2 // santAre yatanA, nAnAprakAraprazne 310 , pracuraprAsukAnne grAme zuddhavasatikathanam / 246 vidheyavidhizca / 250 311 ,, laghUpAzraye'nyacchatrAdyasaMghaTTena gmnaadi| 246-247 3 udakAdiprazne jAnatA'pyapradarzanatA 312 ,, vasatiyAjJAvidhiH / 247 vidheyA, upadhAvapratibandhaH, tadapaharaNe 313 ,, zayyAtarapiNDavarjanama / 247 svajanarAjagRhagamanAdiniSedhazca / 250 243 244 245 250 245
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 sU0 abhipravRSTe payomuci sAdhoranAgatASADha-' caturmAsike'pi grAmAnugrAmavihArapratiSedhaH, tatprayojanaM ca / laghuvihArabhUmyAdiyukte varSAvAsaniSedhaH / 251 nivRttavarSAkAle yadA yathA ca gamanaM 250 tatprakAraH / grAmAnugrAmavihAre mArgayatanA / prAtyantikAdimlecchasthAneSu saMyamAtmavirAdhanAprasaGgAdvihArapratiSedhaH / arAjAdisvAne vihArapratiSedhaH / 335 336 337 / 338 339 340 " 341-342, nAvArohaNapratiSedhaH kAraNajAte tadA 344, , rohaNavidhiH, ArUDhasya vidhirupasaMhAra zca / / / tRtIye prathamaH 2-1-3-1 / / 343 0 nAvAsAdho haracakathitacchatrAdidhAraNa pratiSedhaH / tadakaraNe pradviSTanavaH pratiptasya karttavyam / 350 11 345 udake plavamAnasya vidhiH / 346 " udakaniHsRtasya gamanavidhiH / 347 mArgAntarAne jaGghAtaraNavidhiH / udakottIrNasya gamanavidhiH / 348 349, antarAle gacchataH prAtipathikagramasvarUpe pRSThe niruttaratvam / // tRtIye dvitIyaH 2-1-3-2 // prANisaMtrAsadoSabhayAtsAdhorvaprAdInAmapradarzanam AcAryAdibhiH saha viharaNaM ca 351 AcAryAdinA saha gacchataH sAdhovidhiH 352 prAtipathikaprazneSu sAdhonistaratvam / 353 pathi hiMsakaprANibhayAddIrghAdhvani stenAdibhayAcconmArgagamanAdiniSedhaH / 354, pathi stenAdinA luNTite grAme gRhasthAdibhyo'kathanam / // tRtIye tRtIyaH 2-1-3-3 / / // iti tRtIyamIryAdhyayanam 2-1-3-3 / / " 31 77 17 11 251-252 252 anekAhagamanIyapathi vihArapratiSedhaH / 252 P. 316 ni0 bhASAjAtazabdayonilepAH / 251 251 252-253 253 253 253 253 254 254 254-255 256 255 255 256 256 257 14 317 355 sU0 kodhAdivAgniSedhaH poTarAdhA vacanaM bhASA catuSkaM ca zabdasya kRtvAviSkaraNam puruSAdIn prati sAdhorbhASaNavidhiH / sAdhoH 'nabhodeva iti vA ityAdibhASAniSedhaH / 37 356 357 sU0 358 " 359 " 360 361 " " 362 zabdAdiviSayo bhASAbhASaNavidhiH / 363, krodhAdityAgena niSThAdibhASitvam / 71 370 367 " 368 " 369 371 uddezAdhikAraH // 1 ekavacanAdiSoDazavidhavacanavibhAgaH / 2 krodhAdyutpattiryathA na bhavati tathA bhASaNavidhiH / 318 ni0 vastreSaNomayAdhikAraH / 1] vastrahaNavidhiH 2 vastradhAraNavidhiH / pAnanikSepaH, guNadhArisAdhoreva bhAvapAnatvaM ca / 364 sU0 vastragrahaNadhAraNavidhiH / 365 svArthaM dUragamananiSedhaH / AdhAkarmikaprakAraH / 366 " sAdhunimittakrItadhautAdikavastraniSedhaH / // caturthe prathamaH 2-2-4-1 / / gaNDIkuSThyAdibhASAniSedhaH / azanAdigatasAvadyabhASAniSedhaH / manuSyAdIn prati puSTapuSTAvibhASAniSedhaH / " // caturthe dvitIyaH // 2-1-4-2 // iti bhASAdhyayanam / / 2-1-4 / / bahumUlyavastragrahaNaniSedhaH / vastrapratimAcatuSkaM vastragrahaNavidhizca / sANDAdikaniSedha: abhinavavastraniSedhaH malApanayanArthaM niSiddhaM taddAnaM na / dhautasya pratApanavidhiH / paJcame prathamaH / / 2-1-4-1 / / 372 sU0 vastradhAraNavidhiH / 373 prAtihArikopahatavastravidhiH / P. 257 257 257 257 257 259 259 259 260 260 261 261 262 262 262 262 262 262 262 262 262 263 264 264 265 265
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 P. 374 ,, varNAntarAdyakaraNaM stenAdiprasaGge gopanaM c| 265 ||pnycme dvitIyaH / / 2-1-5-2 // // iti vastraiSaNAdhyayanam // 2-1-5 // 2, 375 , pAtragrahaNadhAraNavidhiH / 266-267 || SaSThe prathamaH / / 2-1-6-1 // . 376 ,, pAtrapratyupekSaNAnantaraM piNDagrahaNam / 267 377 , pAtreSu pAnakagrahaNavidhiH / 267 // SaSThe dvitIyaH / / 2-1-6-2 // // iti pASaNAdhyayanam // 2-1-6 // 319 ni0 avagrahapratimAyA drvyaadinikssepctussttym| 268 320, dravyAdyavagrahapratipAdanam / 268 321 , bhAvAvagrahaH 268 322 , grahaNAvagrahaH 268 . 378 sU0 adattAdAnaniSedhaH, chatrAdInAmanujJApya grahaNaM ca / 268 379 , avagrahayAcanavidhiH, tatrAgataprAghUrNakasAdhuvidhizca / / 269 380 , parapratyayikapIThAdinA prAtihArika sUcyAdinA paranimantraNam daanvidhishc| 269 sapRthivIkAdau sthUNAdau kulikAdau skandhAdau sastrIkAdau gRhamadhyamArge parasparAkrozAdimati gRhe'vagrahagrahaNaniSedhaH / 269-270 // saptame prathamaH // 2-1-7-1 // 382 , yathAlandikAvagrahe zramaNAdezchatAdera parAvartanam / 383 , IkSvAmralazunavaneSu sthAnavidhiH / 270 384 ,, avagrahabhedasaptakam / 270-271 385 , devendrAdyavagrahAH / 271 // saptame dvitIyaH // 2-1-7-2 // // ityavagrahapratimA'dhyayanam // 2-1-7 // / / iti prathamA AcArAGgacUlA // 1 // 323 ni0 sthAnasaptatikAyAmUrddhasthAnena prakRtaM, nizItha-nikSepaSaTkaM ca / 271 386 sU0 anaNDAdike sthAnaM caturdhA pratimA [271-272 // iti sthAnasaptakakAkhyamaSTamAdhyayanam / / // 2-2-8 // . 387 sU0 anaNDAdike svAdhyAye AliGganAdiniSedhaH 272 // iti niSIdhikAsaptakakAdhyayanam / / // 2-2-9 // 324-325 ni0 uccAraprazravaNazuddhiH tatkaraNavidhizca 273 388 sU0 yAcitapAve'nANDAdike uccArAdikaraNam, 273 sabIjAdike sarandhanAdike ArAmADAlakatrikAGgAradAhanadyAyatanamRtkhani ddaagaashnvnaadissuuccaaraadinissedhH| 273-274 . 390 ,, uccAraprazravaNavidhiH / 274 // ityuccAraprazravaNasaptakakAdhyayanam // // 2-2-10 // 326 ni0 zabdasya dravyabhAvanikSepo 275 391 sU0 bhikSovitatAdizabdazravaNArthaM gamananiSedhaH 275 - 392 , vaprAdisthAnavarNakazravyageyAdizabda - zravaNapratijJayA tatra gmnnissedhH| 275 393 , kathAnakatavarNanasthAnAdizravaNArtha gamananiSedhaH / 275 ||iti zabdasaptakakAdhyayanam / / 2-2-11 // 327 ni0 rUpasya dravyabhAvanikSepI 276 394 sU0 grathitaveSTimAdi rUpaM, tadarzanArtha gamananiSedhaH / 276 327 ni0 parazabdasya nikSepaSaTkam / 277 ||iti rUpasaptakakAdhyayanam // 2-2-12 // 395 sU0 parakRtakriyAyAH (zuzrUSAyAH) vividhena niSedhaH / sAdhogbilAdibhiH parakRtacikitsAniSedhaH / 278 // iti parakriyAsaptakakAdhyayanam // // 2-2-13 // 328 ni0 anyazabdasya nikSepaSaTkam 278 329 , gacchanirgatAnAmanyakriyAyA aprayojanam 278 397 sU0 anyo'nyakriyAniSedhaH / 278 // ityanyo'nyakriyAsaptakakAdhyayanam // // 2-2-18 // // iti saptasaptakakAkhyA dvitIyA cUlA // 2 // 270 277
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 279 279 330 ni0 bhAvanAyAM dravyabhAvabhAvanayonikSepI, / / iti bhAvanAdhyayanam / / 2-3-15 / / bhAve dvividhatvam / // iti bhAvanAkhyA tRtIyA cUlA // 3 // 331 , aprazastabhAvanA / 345 ni0 anitya-parvata-rUpya-bhujagatvak-samudrA332, prazastabhAvanA / 279 dhikaaraaH| 286 -- 333 , darzanabhAvanA / 279 346 , sAdhusiddhayordezasarvavimuktatvam / 1286 334-335 ni0 janmabhUmyAdigatajinacaMtyeSvabhigamanAdi 136 sU0 gA0 anityAvAsaH / 286 kurvato drshnshuddhiH| 279 138 / , parvatadRSTAntaH / 286 336-337 ni0 prAvacanikAcAryAdeH prazaMsAguNamAhA 143 , rUpyadRSTAntaH / 287 tmyAdi kurvato darzanazuddhiH / 279 144 , bhujagatvagdRSTAntaH / 287 338-340, jJAnabhAvanA / 279 145-147 ,, samudradRSTAntaH / 287 341-342 , cAritrabhAvanA 280 // iti vimuktayadhyayanaM samAptam // 343-344 , tapobhAvanA / 280 // 2-3-16 // 398 sU0 saGakSipta-madhyamavAcanayA vIracaritram 280 // iti caturthacUlA smaaptaa||4|| 399 , cyavanAd yauvanaM yAvat zrIvIravarNanam / 281 347 ni0 caturthacUlopasaMhAraH pnycmcuulaaprtijnyaa| 288 400 , zrIvIratatpitRmAtRpitRvyabhrAtRbhaginI 348, navAdhyayanoddezasaMkhyA / 288 bhAryAduhitunaptrabhidhAnAni / 281 349 ,, dvitIyazrutaskandhAdhyayanoddezasaGakhyA / / 288 401 , zrIvIramAtApitrorantyArAdhanA deva 350-352, mahacchabdanikSepaH / 288 gatizca / 281-282 353-356 , parijJAzabdanikSepAH / 288 402 sU0, 112-135 sU0 gA0, dIkSopasargakevala // ityAcArAGgasUtrasya viSayAnukramaH // sbhaavnaakmhaavrtdeshnaa| 282-286
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 18+RNA52.5 // aham // shraasudhrmsvaamivircitN| zrIzrutakevalibhadrabAhusvAmidRbdhaniyuktiyutaM / zrIzIlAGkAcAryavihitavivaraNasamanvitaM / shriiaacaaraanggsuutrm| adhyayana uddezakaH1 OM namaH sarvajJAya // jayati samastavastuparyAya vicArApAstatIrthaka, vihitaikaikatIrthanayavAdasamUhavazAtpratiSThitam / bahuvidhabhaGgisiddhasiddhAntavidhUnitamalamalImasaM, tIrthamanAdinidhanagatamanupamamAdinataM jineshvraiH||1|| (skandakacchandaH) AcArazAstraM suvinizcitaM yathA, jagAda vIro jagate hitAya yH| tathaiva kizcidgadataH sa eva me, punAtu dhImAn vinayArpitA giraH // 2 // zastraparijJAvivaraNamatibahugahanaM ca gandhahastikRtam / tasmAt sukhabodhArtha gRhNAmyahamaJjasA sArama // 3 // zrIAcA- iha hi rAgadveSamohAbhibhUtena sarveNApi saMsArijantunA zArIramAnasAnekAtikaTukaduHkhopanipAtapIDitena tadapanayanAya rAGgavRttiH heyopAdeyapadArthaparijJAne yato vidheyaH, sa ca na viziSTavivekamRte, viziSTavivekazca na prAptAzeSAtizayakalApAptopadeza(zI0) mantareNa, Aptazca rAgadveSamohAdInAM doSANAmAtyantikaprakSayAt, sa cAhata eva, ataH prArabhyate'rhadvacanAnuyogaH, sa ca caturdhA, tadyathA-dharmakathAnuyogo gaNitAnuyogo dravyAnuyogazcaraNakaraNAnuyogazceti, tatra dharmakathAnuyoga uttarAdhyayanAdikaH, gaNitAnuyogaH sUryaprajJaptyAdikaH, dravyAnuyogaH pUrvANi sammatyAdikazca, caraNakaraNAnuyogazcAcArAdikaH, sa ca pradhAnatamaH, zeSANAM tadarthatvAt , taduktam-caraNapaDivattiherDa jeNiyare tiNNi aNuoga"tti, tathA "caraNapaDivattiheuM dhammakahAkAladikkhamAdIyA / davie dasaNasohI daMsaNasuddhassa caraNaM tu // 1 // " gaNadharairapyata eva tasyaivAdau praNayanamakAri, atastatpratipAdakasyAcArAGgasyAnuyogaH samArabhyate, sa ca paramapadaprAptihetutvAtsavighnaH, taduktam"zreyAMsi bahuvighnAni, bhavanti mahatAmapi / azreyasi pravRttAnAM, kApi yAnti vinaaykaaH|| 1 // " tasmAdazeSapratyU hopazamanAya maGgalamabhidheyaM, taccAdimadhyAvasAnabhedAtridhA, tatrAdimaGgalaM 'surya me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAya'midatyAdi, atra ca bhagavadvacanAnuvAdo maGgalam , athavA zrutamiti zrutajJAnaM, tacca nanvantaHpAtitvAnmaGgalamiti, etaccA vighnenAbhilaSitazAstrArthapAragamanakAraNaM, madhyamaGgalaM lokasArAdhyayanapazcamoddezakasUtraM 'se.jahA. kevi harae paDipuNNe | ciTThai samaMsi bhomme uvasantarae sArakkhamANe ityAdi, atra ca idaguNairAcAryaguNotkIrtanam , AcAryAzca pazcanamaskA| caraNapratipattihetavo yenetare trayo'nuyogAH / caraNapratipattihetavo dharmakathAkAladIkSAdikAH / dravye darzanazuddhirdarzanazuddhasya varaNaM tu // 1 // rAntaHpAtitvAnmaGgalamiti, etaccAbhilaSitazAstrArthasthirIkaraNAthem, avasAnamaGgalaM navamAdhyayane'vasAnasUtram 'abhinivvuDe amAI AvakahAe bhagavaM samiyAsI' atrAbhinivRtagrahaNaM saMsAramahAtarukandocchebAIvipratipayA dhyAnakAri svAnmaGgalamiti, etacca ziSyapraziyasantAnAvyavacchedArthamiti, adhyayanagatasUtramaGgalatvapratipAdenainavAdhyayanAnAmapi maGgadalatvamuktameveti na pratanyate, sarvameva vA zAstraM maGgala, jJAnarUpatvAt , jJAnasya ca nirjarArthatvAt, nirjarArthatvena ca tasyAvipratipattiH, yaduktam-"jaM annANI kamma khavei bahuyAhiM vAsakoDIhiM / taM nANI tihi~ gutto khavei ussAsamitteNaM // 1 // " maGgalazabdaniruktaM ca mAM gAlayatyapanayati bhavAditi maGgalaM, mA bhUdgalo vighno gAlo vA nAzaH zAstrasveti maGgalamityAdi, zeSaM tvAkSepaparihArAdikamanyatotraseyamiti / __ sAmpratamAcArAnuyogaH prArabhyate-AcArasyAnuyogaH-arthakathanamAcArAnuyogaH, sUtrAdanu-pazcAdarthasya yogo'nuyogaH, 4 sUtrAdhyayanAtpazcAdarthakathanamiti bhAvanA, aNorvA laghIyasaH sUtrasya mahatA'rthena yogo'nuyogaH, sa cAmIbhidvArairanuga-4 ntavyaH, tadyathA-nikkhevegahaniruttivihipavittI ya keNa vA kassa / taddArabheyalakkhaNa tadarihaparisA ya suttattho // 1 // tatra nikSepo-nAmAdiH saptadhA, nAmasthApane kSuNNe, dravyAnuyogo dvedhA-Agamato noAgamatazca, tatrAgamato jJAtA tatra cAnupayukto, noAgamato jJazarIrabhavyazarIratahAtirikto'nekadhA, dravyeNa-seTikAdinA dranyasya-AtmaparamANyAderdravyeniSadyAdau vA anuyogo dravyAnuyogaH, kSetrAnuyogaH kSetreNa kSetrasya kSetre vA'nuyogaH kSetrAnuyogaH, evaM kAlena kAlasya * pratiziSyeti pra. 1 yadajJAnI karma kSapayati baTukAbhirvarSakoTIbhiH / tajjJAnI tribhiptaH kSapayatyucchvAsamAtreNa // 1 // %A4%AAAAAAAAAKAARAKHARA SARKARMANANAGAR Jain Education Interational
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcA- kAle vA'nuyogaH kAlAnuyogaH, vacanAnuyoga ekavacanAdinA, bhAvAnuyogI dvedhA-Agamato noAgamatazca, tatrAga-1 adhyayana rAGgavRttiHmato jJAtopayukto, noAgamatastu aupazamikAdibhAvaiH, teSAM cAnuyogo'rthakathanaM bhAvAnuyogaH, zeSamAvazyakAnusAreNa dAuddezaka (zI0) jJeyaM, kevalamihAnuyogasya prastutatvAsasya cAcAryAdhInatvAt keneti dvAraM vitriyate, tathopakramAdIni ca dvArANi pracura taropayogityAtpradarzyante, tatra keneti kathambhUtena ?, yathAbhUtena ca sUriNA vyAkhyA karttavyA tathA prdrshyte-"deskul||2|| jAirUvI saMghayaNI dhiijuo aNAsaMsI / avikatthaNo amAI thiraparivADI gahiyavakko // 1 // jiyapariso jiyaniho| majjhattho desakAlabhAvannU / Asannaladdhapaibho NANAvihadesabhAsaNNU // 2 // paMcavihe AyAre jutto suttatthatadubhayavihinnU / AharaNaheukAraNaNayaNiuNo gAhaNAkusalo // 3 // sasamayaparasamayaviU gaMbhIro dittimaM sivo somo / guNasayakalio jutto pavayaNasAraM parikaheuM // 4 // AryadezodbhUtaH sukhAvabodhavacano bhavatItyato dezagrahaNaM, paitRkaM kulamikSvAkAdi jJAtakulazca yathotkSiptabhAravahane na zrAmyatIti, mAtRkI jAtistasaMpanno vinayAdiguNavAn bhavati, 'yatrAkRtistatra guNA basantI'ti rUpagrahaNaM, saMhananadhRtiyuto vyAkhyAnAdiSu na khedameti, anAzaMsI zrotRbhyo na vastrAdyAkA ti, avikatthano hitamitabhASI, amAyI sarvatra vizvAsyaH, sthiraparipATiH paricitagranthasya sUtrArthagalanAsaMbhavAt , grAhyavAkyaH sarvatrAskhalitAjJaH, jitaparSad rAjAdisadasi na kSobhamupayAti, jitanidro'pramattatvAnnidrApramAdinaH ziSyAn sukhenaiva prabodhayati, madhyasthaH ziSyeSu samacitto bhavati, dezakAlabhAvajJaH sukhenaiva guNavaddezAdau vihariSyati, Asanna // 2 // labdhapratibho drAka paravAdyuttaradAnasamartho bhavati, nAnAvidhadezabhASAvidhijJasya nAnAvidhadezajAH ziSyAH vyAkhyAnaM sukhamavabhotsyante, jJAnAdyAcArapaJcakayuktaH zraddheyavacano bhavati, sUtrArthatadubhayavidhijJa utsargApavAdaprapaJca yathAvat jJApa| yiSyati, hetUdAharaNanimittanayaprapaJcajJaH anAkulo hetvAdInAcaSTe, grAhaNAkuzalo bahIbhiryuktibhiH ziSyAn bodhayati, svasamayaparasamayajJaH sukhenaiva tatsthApanocchedo kariSyati, gambhIraH khedasahaH, dIptimAn parAdhRSyaH, zivahetutvAt zivaH, tadadhiSThitadeze mAryAdyupazamanAt , saumyaH sarvajananayanamanoramaNIyaH, guNazatakalitaH prazrayAdiguNopetaH, evaMvidhaH sUriH pravacanAnuyoge yogyo bhavati // tasya cAnuyogasya mahApurasyeva catvAryanuyogadvArANi-vyAkhyAGgAni bhavanti, tadyathA -upakramo nikSepo'nugamo nayaH, tatropakramaNamupakramaH upakramyate'nenAsmAdasminniti vopakramaH-vyAcikhyAsitazAstrasya samIpAnayanamityarthaH, sa ca zAstrIyalaukikabhedAd dvidhA, tatra zAstrIyaH AnupUrvI nAma pramANaM vaktavyatArthA-15 dhikAraH samavatArazceti poDhA, laukiko nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt pova / nikSepaNamanenAsmAdasminniti vA nikSepaH, upakramAnItasya vyAcikhyAsitazAstrasya nAmAdinyasanamityarthaH, sa ca trividhaH, tadyathA-oghaniSpanno nAmaniSpannaH sUtrAlApakaniSpannazca, tatraughaniSpanno'GgAdhyayanAdisAmAnyAbhidhAnanyAsaH, nAmaniSpanna AcArazastraparijJAdivizeSAbhidhAnanAmAdinyAsaH, sUtrAlApakaniSpannazca sUtrAlApakAnAM nAmAdinyasanamiti / anugamanamanenAsmAdasminniti vA'nugamaH, arthakathanamityarthaH, sa ca dvidhA-niryuktyanugamaH sUtrAnugamazceti, tatra niryuktyanugamastrividhaH, tadyathAnikSepaniyuktyanugamaH upodghAtaniryuktyanugamaH sUtrasparzikaniryuktyanugamazceti, tatra nikSepaniyuktyanugamo nikSepa eva sAmAnyavizeSAbhidhAnayoroghaniSpannanAmaniSpannAbhyAM nikSepAbhyAmanugataH sUtrApekSayA vakSyamANalakSaNazceti, upodghAtapIAcA- niyuktyanugamazcAbhyAM dvAragAthAbhyAmanugantavyaH, kyathA-"uddese Niddese ya Niggame khettakAlapurise ya / kAraNapaJcayala- adhyayana nivRttiHkkha Na Nae samoyAraNA'Numae // 1 // kiM kativihaM kassa kahiM kesu kahaM keciraM havai kaalN| kai saMtaramavirahiyaM bhavA(zI0) |garisa phAsaNaNiruttI // 9 // " sUtrasparzikaniyuktyanugamaH sUtrAvayavAnAM nayaiH sAkSepaparihAramarthakathanaM, sa ca sUtre sati | uddezakaH1 bhavati, sUtraM ca sUtrAnugame, sa ca sUtroccAraNarUpaH padacchedarUpazceti / anantadharmAdhyAsitaM vastvekenaiva dharmeNa nayanti -paricchindantIti jJAnavizeSA nayAH, te ca naigamAdayaH sapteti / sAmpratamAcArAGgasyopakramAdInAmanuyogadvArANAM yathAyoga kizcid bibhaNiSurazeSapratyUhopazamanAya maGgalArtha prekSApUrvakAriNAM ca pravRttyartha sambandhAbhidheyaprayojanapratipAdikA niyuktikAro gAthAmAha__vaMdittu savvasiddhe jiNe a aNuogadAyae sabve / AyArassa bhagavao nijati kitsahassAmi // 2 // tatra vanditvA sarvasiddhAn jinAMzceti maGgalavacanam , anuyogadAyakAnityetacca sambandhavacanamapi, AcArasyetyabhidheyavacanaM, niyuktiM kariSye iti prayojanakathanamiti tAtparyArthaH, avayavArthastu 'vanditve'ti 'vadi abhibhavAdanastutyo rityarthadvayAbhidhAyI dhAtuH, tatrAbhivAdanaM kAyena stutirvAcA, anayozca manaHpUrvakatvAtkaraNatrayeNApi namaskAra Avedito bhavati, sitaM dhmAtameSAmiti siddhAH-prakSINAzeSakarmANaH, sarve ca te siddhAzca sarvasiddhAH, sarvagra1 uddazo nirdevAzca nirgamaH kSetra kAlaH puruSazca / kAraNaM pratyayaH lakSaNaM nayAH samavatAraH anumatam // 1 // ki kati vidhaM kasya ka keSa kathaM kiyazciraM bhavati // 3 // kAlam / kati sAntaramavirahitaM bhavAkarSAH sparzanA niruktiH // 2 // KASANASANSACROSSANAACARRANSAC%ANSRXXX AS
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ KARNAGACAAAAA% jAhaNaM tIrthAtIrthAnantaraparamparAdisiddhapratipAdaka, tAnvanditveti sambandhaH sarvatra yogyaH, rAgadveSa jito jinA:-tIrtha kRtastAnapi sarvAn atItAnAgatavartamAnasarvakSetragatAniti, anuyogadAyinaH-sudharmasvAmiprabhRtayo yAvadasya bhagavato niyuktikArasya bhadrabAhusvAminazcaturdazapUrvadharasyAcAryo'tastAn sarvAniti, anena cAmnAyakathanena svamanISikAvyudAsaH kRto bhavati, 'vanditve ti ktvApratyayasyottarakriyAsavyapekSatvAduttarakriyAmAha-'AcArasya' yathArthanAmnaH 'bhagavata' iti arthadharmaprayatnaguNabhAjastasyaivaMvidhasya, nizcayenArthapratipAdikA yuktiniyuktistAM 'kIrtayiSye' abhidhAsye iti antastatvena niSpannAM niyuktiM vahistattvena prakAzayiSyAmItyarthaH // 1 // yathApratijJAtameva bibhaNiSunikSepArhANi padAni tAvat suhadbhUtvA''cAryaH saMpiNDya kathayati AyAra aMga suyakhaMdha baMbha caraNe taheva satthe ya / pariNAe saMNAe nikkhevo taha disANaM ca // 2 // AcAraaGgazrutaskandhabrahmacaraNazastraparijJAsaMjJAdizAmityeteSAM nikSepaH kartavya iti / tatrAcArabrahmacaraNazastraparijJAzabdA nAmaniSpanne nikSepe draSTavyAH, aGgazrutaskandhazabdA oghaniSpanne, saMjJAdikzabdau sUtrAlApakaniSpane nikSepe draSTahAvyAviti // 2 // eteSAM madhye kasya katividho nikSepa ityata Aha caraNadisAvajANaM nikhevo caukkao ya nAyabyo / caraNami chaviho khalu sattaviho hoi u disANaM // // 1 cAndramatena Nija ubhayapadabhAvAt / zrIAcA- caraNadigvarjAnAM caturvidho nikSepaH, caraNasya SavidhaH, dikzabdasya saptavidho nikSepaH, atra ca kSetrakAlAdikaM yathA-IP adhyayanaM 1 rAGgavRttiH sambhavamAyojyam // 3 // nAmAdicatuSTayaM sarvavyApIti darzayitumAha(zI0) jattha ya ja jANijA nikkhevaM nikkhive nirvsesN| jatthaviya na jANijjA caukkayaM nikvice tattha // 4 // uddezakaH1 | 'yatra' caraNadikzabdAdau yaM nikSepa-kSetrakAlAdikaM jAnIyAttaM tatra niravazeSa nikSiped, yatra tu niravazeSaM na jAnIyAdA-1 // 4 // cArAGgAdau tatrApi nAmasthApanAdravyabhAvacatuSkAtmakaM nikSepaM nikSipedityupadeza iti gaathaarthH||4|| pradezAntaraprasiddhasyAparthasya lAghavamicchatA niyuktikAreNa gAthA'bhyadhAyi| AyAre aMgaMmi ya puvuTTio caukkanikkhevo / navaraM puNa nANataM bhAvAyAraMmi taM vocchaM // 5 // kSullikAcArakathAyAmAcArasya pUrvoddiSTo nikSepaH aGgasya tu caturaGgAdhyayana iti, yazcAtra vizeSaH so'bhidhIyate-'bhAvAcAraviSaya' iti // 5 // yathApratijJAtamAha tassegaha pavattaNa paDhamaMga gaNI taheva parimANe / samoyAre sAro ya sattahi dArehi nANattaM // 6 // | 'tasya' bhAvAcArasya ekArthAbhidhAyino vAcyAH, tathA kena prakAreNa pravRttiH-pravartanamAcArasyAbhUt tacca vAcyaM, tathA|8 prathamAGgatA ca vAcyA, tathA gaNI-AcAryastasya katividhaM sthAnamidamiti ca vAcyaM, tathA 'parimANam' iyattA hai| vAcyA, tathA kiM va samavataratItyetacca vAcyaM, tathA sArazca vAcyaH, ityebhiraiH pUrvasmAdbhAvAcArAdasya bhedo-nAnA-1 // 4 // svamiti pinnddaarthH||6|| avayavArtha tu niyuktikRdevAbhidhAtumAha AyAro AcAlo AgAlo Agaro ya aasaaso| Ayariso aMgati ya AiNNA''jAi AmokkhA // 7 // Acaryate Asevyata ityAcAraH, sa ca nAmAdicaturDA, tatra zazarIrabhavyazarIratathyatirikto dravyAcAro|nayA gAthayA'nusatavyaH-'NAmaNadhoyaNavAsaNasikkhAvaNasukaraNAvirohINi / davvANi jANi loe davAyAraM viyAzANAhi // 1 // bhAvAcAro dvidhA-laukiko lokottarazca, tatra laukikaH pANDikAdayaH paJcarAtrAdikaM yat kurvanti 4)sa vijJeyo, lokottarastu pazcadhA jJAnAdikaH, tatra jJAnAcAro'STadhA, tadyathA-kAle viNae bahumANe uvahANe hAtahA aNiNhavaNe / vaMjaNaatthatadubhae ahaviho NANamAyAro // 1 // ' darzanAcAro'pyaSTadhaiva, tadyathA-'nissa-1 kiyanikaMkhiya ninvitigicchA amUDhadiTTI ya / uvavUhathirIkaraNe vacchallapabhAvaNe aha // 2 // ' cAritrAcAro1'pyaSTadhaiva,-'tinneva ya guttIo paMca samiio aha miliyAo / pavayaNamAIu imA tAsu Thio caraNasaMpanno // 3 // ' tapaAcAro dvAdazadhA, tadyathA-'aNasaNamUNoyariyA vittIsaMkhevaNaM rasaccAo / kApakileso saMlINayA ya MACACAAAAAACHACK 1nAmanadhAvanavAsanazikSaNamukaraNAvirodhIni / dravyANi yAni loke dravyAcAra vijAnIhi // 1 / / 2 kAlo vinayaH bahumAnaH upadhAna tathA anivaH / vyajanamarthastadubhayalin aSTavidho jJAnAcAraH // 1 // nizzaktio niSkAsito nirvicikitso'mUDhadRSTizca / / upabRMhA sthirIkaraNaM vAtsalyaM prabhAvanA'STI / / 2 // tisa eva ca guptayaH paJca samitayo'STa militAH / pravacanamAtara imAstAsu sthitadharaNasaMpannaH // 3 // anazana-ra mavamaudarya vRttisaMkSepaNaM rasatyAgaH / kAyaklezaH saMlInatA ca bAhyaM tapo bhavati // 4 // prAyazcittaM vinayo vaiyAvRttyaM tathaiva svAdhyAyaH / dhyAnamutsargo'pi ca abhyantaraM tapo bhavati // 5 // anigRhitabala vIryaH parAkramate yo yathoktamAyuktaH / yunakti ca yathAsthAma jJAtavyaH sa vIryAcAraH // 6 // eHAA
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 5 // zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 6 // janjho yo hoi // 4 // pAvacchittaM viNao veyAyacaM saheba sjjhaao| zArNa ussaggoviya abhiMtarao tayo hoi // 5 // vIryAcArastvanekadhA - 'aNi gUhiyabala virio parakamai jo jahuttamAGato jujara va jahAthAmaM nAvacyo vIri yAyAro // 6 // eSa paJcavidha AcAraH, etatpratipAdakazcAyameva granthavizeSo bhAvAcAraH, evaM sarvatra yojyam / idAnImAcAlaH, AcAlyate'nenAtiniviDaM karmAdItyAcAlaH, so'pi caturdhA, vyatirikto vAyuH, bhAvAcAlastvayameva jJAnAdiH pazcadhA idAnImAgADA, AgA unamA gADA - samapradezAvasthAnaM so'pi caturthA, vyatirikta udakAdekhi pradezAvasthAnaM, bhAvAmADho jJAnAdika eva tasyAtmani rAgAdirahite'pasthAnamitikRtvA / idAnImAkaraH Agatya tasmin kurvantItyAkaraH, nAmAdiH, tatra vyatirikto rajatAdiH, bhAvAkaro'yameva jJAnAdi, tavyatipAdakazcAyameva grantho, nirjarAdiranAnAmatra lAbhAt / idAnImAzvAsaH, AzvasantyasminnityAzvAso nAmAdiH, tatra vyatirikto yAnapAtradvIpAdiH, bhAvAzvAso jJAnAdireva / idAnImAdarzaH, AdRzyate asminnityAdarzo nAmAdiH, vyatirikto darpaNaH, bhAvAdarza ukta eva, yato'smi - nitikarttavyatA dRzyate / idAnImaGgam, ajyate vyaktIkriyate asminnityaGgaM, nAmAdyeva, tatra vyatiriktaM zirobAhvAdi, bhAvAGgamayamevAcAraH / idAnImAcIrNam AsevitaM tacca nAmAdiSoDhA, tatra vyatiriktaM dravyAcIrNa siMhAdestRNAdiparihAreNa pizitabhakSaNaM, kSetrAcIrNa vAlhIkeSu saktavaH koNeSu peyA, kAlAcIrNa tvidaM saraso caMdaNapaMko agghai sarasA ya gaMdhakAsAI pADalisisamaliya piyAI kAle nidAni // 1 // ' bhASAcIrNa tu jJAnAdipaJcakaM tatpratipAdakazcAcA 1 sarasazcandanapaGgo'ti sarasA ca gandhakASAyikI / pATalazirISamallikAH priyAH kAle nidAghe // 1 // ragranthaH / idAnImAjAtiH, AjAyante tasyAmityAjAtiH, sA'pi caturddhA, vyatiriktA manuSyAdijAtiH, bhAvAjAtistu zAnAthAcAraprasUtirayameva grantha iti / idAnImAmokSaH, Amucyante'sminnityAmokSaNaM vA''mokSo, nAmAdiH, tatra vyati riko nigaDAde, bhAvAmA karmASTako ITana mazeSametatsAdhakakhayamevAcAra iti / ete kicidvizeSAdekamevArtha viziSantaH pravarttanta ityekAryikA zakapurandarAdivat ekArthAbhidhAyinAM ca indadhitivandhAnulomyAdipratipattyarthamudghaTTanam ukaM ca "baMdhANulomayA tu satyami va tApa asammoho / saMtaguNadIpaNAviva egaiguNA havateSTa || ||" // idAnIM pravarttanAdvAraM, kadA punarbhagavatA''cAraH praNIta ityata Aha " savyesi ApAro tityassa padasaNe pdmpaae| sesAI aMgAI ekArasa ANupuccIe // 8 // sarveSAM tIrthaGkarANAM tIrthapravarttanAdAvAcArArthaH prathamatayA'bhavadbhavati bhaviSyati ca tataH zeSAGgArtha iti, gaNadharA adhyana vaivAnupUrvyA sUtratayA pranantIti // 8 // idAnIM prathamasyedetumAha ApAro aMgANaM padamaM aMgaM dubAlasahaMpi / ittha pa mobakhoyAo esa pa sAro pavayaNassa // 9 // ayamAcAro dvAdazAnAmapyaGgAnAM prathamamaGgamityanUdya kAraNamAha--yato'tra mokSopAyaH - caraNakaraNaM pratipAdyate, eSa pravacanasya sAdhyadhAnamoha hetupatipAdanA, atra ca sthitasya zeSAGgAdhyayanayogyatvAd asya prathamatayopanyAsa iti // 2 // idAnIM gaNidvAraM sAdhuvargoM guNagaNo vA gaNaH so'syAstIti gaNI, AcArAyataM ca gaNityamiti pradarzayatsAha 1 bandhAnulomatA khalu zAstre ca lAghavamasaMmohaH / saguNadIpanamapi ca ekArthaguNA bhavantyete // 1 // AyArammi ahIe jaM nAo hoha samaNadhammo u| tamhA AyAradharo bhaNNai paDhamaM gaNihANaM // 10 // yasmAdAcArAdhyayanAt kSAntyAdikazcaraNakaraNAtmako vA zramaNadharmaH parijJAto bhavati, tasmAtsarveSAM gaNitvakAraNAnAmAcAradharasvaM prathamam bhArya pradhAnaM vA gaNisthAnamiti // 10 // idAnIM parimANaM kiM punarasyAdhyayanataH padatazca parimA Namityata Aha NavayaMbhaSeramaio aTThArasapapasahassio beo| vaha pa sapaMcacUlo bahubahutarao papaggaNaM // 11 // tatrAdhyayanato navabrahmacaryyAbhidhAnAdhyayanAtmako'yaM padato'STAdazapadasahasrAtmako 'veda' iti vidantyasmAddheyopAdeyapadArthAniti veda-AyopazamikabhAvavartyayamAcAra iti saha padmabhizrAbhirvarttata iti sapacacUTaca bhavati, uSA (0) (2) (3) (4) (4) (6) (7) yAdinI cUDA, tatra prathamA "viTeSaNa sejiriyAbhAsajAyA va vatthapAesA uggahapaDimati' saptAdhyayanAtmikA, dvitIyA sattasattikayA, tRtIyA bhAvanA, caturthI vimuktiH, pacamI nizIthAdhyayanaM 'bahubahurao padaggeNaM'ti tatra catubhUtikAtmakadvitIya zrutaskandhaprakSepAdvahuH, nizIthAkhyapazca macUlikAprakSepAdbahutaro'nantagamaparyAyAtmakatayA bahutamazca, pa dAgheNa-padaparimANena bhavatIti // 11 // idAnImupakramAntargataM samayatAradvAraM tatretAdA navasu trahmacaryAdhyayaneSvavatarantIti darzayitumAha * piTekaniriyA bhAsA yatthesaNA ya pAesA iti pra. adhyayanaM 1 uddezaH 1 // 5 // adhyayana uddezaH 1 // 6 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ OMOMOMOMOM5453 A..sU.2 5 AyAraggANatyo baMbhacceresu so smoyrh| so'vi ya satyapariNAeN piMDiatyo samoyarai // 19 // satyapariNAattho chassuvi kAesu so samoyarai / chajjIvaNiyAattho paMcasuvi vaesu oyarai // 13 // paMca ya mahavvayAI samoyaraMte ya sababvesuM / savvesiM pajavANaM aNaMtabhAgammi oyarai // 14 // uttAnArthAH, navaram 'AcArAmANi'cUlikAH dravyANi-dharmAstikAyAdIni paryAyA-aguruladhvAdayaH teSAmanantabhAge bratAnAmavatAra iti // 12-13-14 // kathaM punarmahAvratAnAM sarvadravyeSvavatAra iti?, tadAha chajjIvaNiyA paDhame bIe carime ya sabvabvAI / sesA mahabvayA khalu tadekadeseNa davANaM // 15 // 'chajjIvaNiyA'ityAdispaSTA, kathaM punarmahAvratAnAM sarvadravyeSvavatAro na sarvaparyAyeSviti ucyate, yenAbhiprAyeNa codatavAMstamAviSkartumAha--"NaNu savvaNabhapaesANaMtaguNaM paDhamasaMjamaTThANaM / chanvihaparivuDDIe chahANAsaMkhayA seddhii||6|| anne ke pajAyA? jeNuvauttA carittavisayammi / je tatto'NaMtaguNA jesiM tamaNaMtabhAgammi // 2 // anne kevalagammatti te maI te ya ke tadabbhahiyA / evaMpi hoja tullA NANataguNattaNaM juttaM // 3 // co| seDhIsu NANadasaNapajjAyA teNa tappamANesA / iha puNa carittamettovaogiNo teNa te thovA // 4 // ayamAsAmarthoM lezataH-nanvityasUyAyAM, saMyamasthAnAnyasaMkhyAtAni tAvadbhavanti, teSAM yajjadhanyaM tadavibhAgapalicchedena buddhyA khaNDyamAnaM paryAyairanantAvibhAgapalicchedAtmaka bhavati, tacca paryAyasaMkhyayA nirdiSTaM sarvAkAzapradezasaMkhyAyA anantaguNaM, sarvanabhaHpradezavagIkRtapramANamityarthaH, tato dvitI 1pajIvanikAyaH prathame dvitIye carame ca sarvadravyANi / zeSANi mahAvratAni khalu tadekadezena dravyANAm / zrIAcA- yAdisthAnarasaMkhyAtagacchagateranantabhAgAdikayA vRddhyA SaTsthAnakAnAmasaMkhyeyasthAnagatA zreNirbhavati, evaM caikamapi sthAna adhyayana rAGgavRttiH sarvaparyAyAnvitaM na zakyate paricchettuM, kiM punaH sarvANyapItyataH ke'nye paryAyAH yeSAmanantabhAge vratAni vartaraniti / (zI0) sthAnmatiH, anye kevalagamyA iti, idamuktaM bhavati-kevalagamyAprajJApanIyaparyAyANAmapi tatra prakSepAbahutvam, evamapi Tra uddezakA jJAnajJeyayostulyatvAttulyA eva nAnantaguNA iti / atrAcArya Aha-yA'sau saMyamasthAnazreNinirUpitA sA sarvA cAriaparyAyainidarzanaparyAyasahitaiH paripUrNA tAmANA-sarvAkAzapradezAnantaguNA, iha punazcAritramAnopayogitvAsaryAyAnantabhAgavRttitvamityadoSaH / idAnIM sAradvAra, kaH kasya sAra ityAha aMgANaM kiM sAro? AyAro. tassa havai kiM saaro?| aNuogattho sAro tassavi ya parUvaNA saaro||16|| saSTA, kevalamanuyogArtho-vyAkhyAnabhUto'rthastasya prarUpaNA-yathAsvaM viniyoga iti / anyacca sAro parUvaNAe caraNaM tassavi ya hoi nivvANaM / nivvANassa u sAro avvAbAhaM jiNA ciMti // 17 // spaSTaiva / idAnIM zrutaskandhapadayornAmAdinikSepAdikaM pUrvavadvidheyaM, bhAvena cehAdhikAraH, bhAvazrutaskandhazca brahmacaryAmaka ityato brahmacaraNazabdau nikSeptavyAvityAha baMbhammI ya caukkaM ThavaNAe hoi bNbhnnuppttii| sattaNhaM vaNNANaM navaNha vaNNaMtarANaM ca // 18 // tatra brahma nAmAdicaturdA, tatra nAmabrahma brahmetyabhidhAnam , asadbhAvasthApanA akSAdau sadbhAvasthApanA prtivishisstty| AcAryA AhuH pra. lAjJopavItAgAkRtimRlepyAdau dravye, athavA sthApanAyAM vyAkhyAyamAnAyAM brAhmaNopattivaktavyA, tamasaGgana ca saptAnAM varNAnAM navAnAM ca varNAntarANAmutpattiNanIyeti / yathApratijJAtamAha ekA maNussajAI rajjuppattIha do kayA usame / tiNNeva sippavaNie sAvagadhammammi cattAri // 19 // yAvannAbheyo bhagavAnnAdyApi rAjalakSmImadhyAste, tAvadekaiva manuSyajAtiH, tasyaiva rAjyotpattI bhagavantamevAzritya ye sthitAste kSatriyAH, zeSAzca zocanAdrodanAcca zUdrAH, punarabhyusattAvayaskArAdizilpavANijyavRttyA vezanAdvaizyAH, bhagavato jJAnotpattI bharatakAkaNIlAJchanAcchAvakA eva brAhmaNA jajJire, ete zuddhAtrayazcAnye gAthAntaritagAthayA pradarzayiSyante // sAmprataM varNavarNAntaraniSpannaM saMkhyAnamAha- . saMjoge solasagaM satta ya vaNNA u nava ya aNtrinno| ee dovi vigappA ThavaNA bhassa NAyavvA // 20 // saMyogena SoDaza varNAH samutpannAH, tatra sapta varNA nava tu varNAntarANi, etacca varNavarNAntaravikalpadvayaM sthApanAbrahmeti jJAtavyam // sAmprataM pUrvasUcitaM varNanayamAha-yadi vA prAguddiSTAn sapta varNAnAha pagaI caukagANaMtare ya te huMti satta vaNNA u / ANaMtaresu caramo vaNNo khalu hoi NAyavvo // 21 // 1je rAya assitA te khattimA jAyA, aNassiyA gihavaiNo jAyA, jayA aggI uppaNNo tayA pAgabhAvassitA sippiyA vANiyagA jAyA, vehi tehiM sippavANijjehiM visi bisaMtIti vaissA uppaNNA / mahArae pabvaie bharahe abhisitte sAvagadhamme uppaNNe baMbhaNA jAyA, NissitA baMbhaNA jAyA, mAhaNatti ukassagabhAvA dhammapiA jaMca kicivi haNataM picchaMti taM nivAreMti mA haNa bho mA haNa, evaM te jaNeNa sukammanivvattitasaNNA bhaNA AyA / je puNa bhaNassitA asippiNo asAvagA te vayaM khalA itikAuM tesu tesu paoyaNesu hiMsAcoriyAdiyAsu dunbhamANA srogadohaNasIlA suddA saMvuttA (iti cUrNi:). SECRE TARARHINOSASARASAAAAAAAAC%AAAAAKASAS PRASAUSOSASSASSIS%*%*%*
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgadRttiH (zI0) // 8 // zrI AcA rAGgavRttiH (zI0) // 9 // prakRtayazcatasraH - brAhmaNakSatriyavaizyazUdrAkhyA AsAmeva catasRNAmanantarayogena pratyekaM varNatrayotpattiH, tadyathA-dvijena kSatriyayoSito jAtaH pradhAnasatriyaH saMkarakSatriyo vA, evaM kSatriyeNa vaizyayoSito vaizyena zUnyAH pradhAnasaMkarabhedau vaktavyAvityevaM sapta varNA bhavanti, anantareSu bhavA AnantarAsteSu yogeSu caramavarNavyapadezo bhavati brAhmaNena kSatriyAyAH kSatriyo bhavatItyAdi, sa ca svasthAne pradhAno bhavatItibhAvaH // idAnIM varNAntarANAM navAnAM nAmAnyAha 6 aMbaDugganisAyA ya ajogavaM mAgahA ya sUyA ya / khattA (ya) videhAviya caMDAlA navamagA huMti // 22 // ambaSTha ugraH niSAdaH ayogavaM mAgadhaH sUtaH kSatA videhaH cANDAlazceti // kathamete bhavantItyAhaetarie iNamo aMbaTTho ceva hoi uggo y| biiyaMtaria nisAo parAsaraM taM ca puNa vege // 23 // paDilome sudAI ajogavaM mAgaho ya sUo a / egaMtarie khattA vedehA caiva nAyavvA // 24 // facyaMtare niyamA caNDAlo so'vi hoi NAyavvo / aNulome paDilome evaM ee bhave bheyA / / 25 / / AsAmartho yantrakAdavaseyaH, taccedam brahmapuruSaH vaizyA strI ambaSThaH [ kSatriyaH puruSaH | brAhmaNaH puruSaH zUdraH puruSaH zUdI strI zUdrI strI vaizyA strI niSAdaH ayogavam umra: pArAsaro vA etAni nava varNAntarANi, idAnIM varNAntarANAM saMyogotpattimAha- vaizya puruSaH kSatriyA strI mAgadhaH upra puruSaH kSattA strI kSatriyaH puruSaH brahmastrI sUtaH raj khattA sovAgo veNavo videheNaM / aMbaTTIe suddIya bukaso jo nisAraNaM // 26 // sUpaNa nisAIe kukkarao sovi hoi NAyavvo / eso bIo bheo cauvviho hoi NAyavvo // 27 // anayorapyartho yantrakAdavaseyaH, taccedam / videhaH puruSaH kSattA strI zvapAkaH vaiNavaH gataM sthApanAbrahma, idAnIM dravyabrahmapratipAdanAya Aha davvaM sarIrabhavio annANI vatthisaMjamo ceva / bhAve u vatthisaMjama NAyavvo saMjamo veva // 28 // jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM zAkyaparivrAjakAdInAmajJAnAnugatacetasAM vastinirodhamAtraM vidhavAproSitabhartRkAdInAM ca kulavyavasthArtha kAritAnumatiyuktaM dravyabrahma, bhAvabrahma tu sAdhUnAM vastisaMyamaH, aSTAdazabhedarUpo'pyayaM saMyabha eva, saptadazavidhasaMyamAbhinnarUpatvAdasyeti, aSTAdaza bhedAstvamI - 'divyAtkAmaratisukhAt trividhaM trividhena viratiriti navakam / audArikAdapi tathA tadbrahmASTAdazavikalpam // 1 // caraNanikSepArthamAha caraNami hoi chakaM gaimAhAro guNo va caraNaM ca / khittaMmi jaMmi khitte kAle kAlo jahiM jAo (jo u ) // 29 // zUdraH puruSaH / vaizyapuruSaH kSatriyA strI brAhmastrI vaidehaH kSatA niSAdaH puruSaH ambaSThI strI zUdrI strI vA bukasaH zUdapuruSaH brAdAtrI cANDAlaH 1 taca prathamacatuSkoSThakAdavagantavyam pra. caraNaM nAmAdiSoDhA, vyatiriktaM dravyacaraNaM tridhA bhavati - gatibhakSaNaguNabhedAt, tatra gaticaraNaM gamanameva, AhAracaraNaM modakAdeH, guNacaraNaM dvidhA-laukikaM lokottaraM ca, laukikaM yat dravyArtha hastizikSAdikaM vaidyakAdikaM vA zikSante, lokottaraM sAdhUnAmanupayuktacaraNamudAyinRpamArakAdervA, kSetracaraNaM yasmin kSetre gatyAhArAdi caryyate vyAkhyAyate vA, zabdasAmAnyAntarbhAvAdvA zAlikSetrAdicaraNamiti, kAle'pyevameva // bhAvacaraNamAha zUdraH puruSaH niSAdastrI kukkurakaH bhAve gaimAhAro guNo guNavao pasatthamapasatthA / guNacaraNe pasattheNa vaMbhacerA nava havaMti // 30 // bhAvacaraNamapi gatyAhAraguNabhedAt tridhA, tatra gaticaraNaM sAdhorupayuktasya yugamAtradattadRSTergacchataH, bhakSaNacaraNamapi zuddhaM piNDamupabhuJjAnasya, guNacaraNamaprazastaM mithyAdRSTInAM samyagdRSTInAmapi sanidAnaM, prazastaM teSAmeva karmodveSTanArthaM mUlottaraguNakalApaviSayam, iha cAnenaivAdhikAro, yato navApyadhyayanAni mUlottaraguNasthApakAni nirjarArthamanuzIlyante // eteSAM cAnvArthAbhidhAnAni darzayitumAha- satthapariNNA 1 logavijao 2ya sIosaNija 3 samma 4 taha logasAranAmaM 5 dhuyaM 6 taha mahApariNNA7ya 39 aTThamae ya vimokkho 8 uvahANasuyaM 9 ca navamagaM bhaNiyaM / icceso AyAro AyAraggANi sesANi // 12 // For Private Personal Use Only spaSTe, kevalamityeSa navAdhyayanA AcAro, dvitIyazrutaskandhAdhyayanAni tu zeSANi - AcArAprANIti // sAmpratamupakramAntargato'rthAdhikAro dvedhA-adhyayanArthAdhikAra uddezArthAdhikArazca tatrAdyamAha - adhyayanaM 1 uddezakaH 5 // 8 // adhyayanaM 1 uddezakaH 1 // 9 //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcA rAGgavRttiH (zI0) // 10 // 116 7 |jiasaMjamo 1 a logo jaha bajjhai jaha ya taM pajahiyavvaM 2 / suhadukkhatitikkhAviya 3 sammattaM 4 loga sAro 55 3.3 nissaMgayA 6 ya chaTThe mohasamutthA parIsahuvasaggA 7 / nijANaM 8 aTThamae navame ya jiNeNa evaM ti 9 // 34 // tatra zastraparijJAyAmayamarthAdhikAro - 'jina saMjamo'tti jIveSu saMyamo jIvasaMyamaH- teSu hiMsAdiparihAraH, sa ca jIvAstitvaparijJAne sati bhavatyato jIvAstitvaviratipratipAdanamatrArthAdhikAraH / lokavijaye tu 'logo jaha bajjhai jaha ya taM pajahiyanvaM'ti, vijitabhAvalokena saMyamasthitena loko yathA badhyate aSTavidhena karmaNA yathA ca tatpradAtavyaM tathA | jJAtavyamityayamarthAdhikAraH / tRtIye svayam - saMyamasthitena jitakaSAyeNAnukUla pratikUlopasarganipAte sukhaduHkhatitikSA vidheyeti / caturthe tvayam - prAktanAdhyayanArthasaMpannena tApasAdikaSTatapaH se vinAmaSTaguNaizvaryamudvIkSyApi dRDhasamyaktvena bhavi - tavyamiti / pazcame tvayam - caturadhyayanArthasthitenAsAraparityAgena lokasAraratnatrayodyuktena bhAvyamiti / SaSThe tvayam-prAguktaguNayuktena nisaGgatAyuktenApratibaddhena bhavitavyam / saptame svayam - saMyamAdiguNayuktasya kadAcinmohasamutthAH parIpahA upasargA vA prAdurbhaveyuste samyak soDhavyAH / aSTame tvayam - niryANam-antakriyA sA sarvaguNayuktena samyagvidheyeti / navame svayam-aSTAdhyayanapratipAdito'rthaH samyagevaM varddhamAnasvAminA vihita iti, tatpradarzanaM ca zeSasAdhUnAmutsAhArthaM, 1 udaio bhAvo logA kasAyA jANiyavvA (iti cUrNiH ). taduktam - "titthaMyaro caraNANI suramahio sijjhiyavvayadhuvaMmi / aNigUhiyabalavirio savvatthAmesu ujjamai // 1 // kiM puNa 'avasesehiM dukkhakkhayakAraNA suvihiehiM / hoMti na ujjamiyanvaM sapaccavAyaMmi mANusse // 2 // // sAmpratamudde - zArthAdhikAraH zastraparijJAyA ayam jIvo chakkAyaparuvaNA ya tesiM vahe ya baMdhonti / viraIe ahigAro satthapariNNAe~ NAyavvo // 35 // tatra prathamodeza ke sAmAnyena jIvAstitvaM pratipAdyaM, zeSeSu tu SaTsu vizeSeNa pRthivIkAyAdyastitvamiti, sarveSAM vAdasAne bandhaviratipratipAdanamiti, etaccAnte upAttatvAtpratyeka muddezArtheSu yojanIyaM, prathamodezake jIvastadvadhe bandho viratizcetyevamiti // tatra zastraparijJeti dvipadaM nAma, zastrasya nikSepamAha - davvaM satthaggivisannehaMbilakhAraloNamAIyaM / bhAvo ya duppaunto vAyA kAo aviraI yA // 36 // zastrasya nikSepo nAmAdizcaturddhA vyatiriktaM dravyazastraM khaDgAdyagniviSasnehAmlakSAralavaNAdikaM, bhAvazastraM duSprayukto bhAvaH - antaHkaraNaM tathA vAkkAyAvaviratizceti, jIvopaghAtakAritvAditibhAvaH // parijJApi caturjetyAha davvaM jANaNa pacakkhANe davie sarIra ubagaraNe / bhAvapariNNA jANaNa pacakkhANaM ca bhAveNaM // 37 // 1 tIrthakara caturjJAnI suramahitaH dhavaM sevitavye / anigUhitabalavIryaH sarvasthAnodyacchati // 1 // kiM punaravazeSairduHkhakSayakAraNAtpravihitaiH / bhavati nodyantavyaM sasyapAye mAnuSye // 2 // tatra dravyaparijJA dvidhA - jJaparijJA pratyAkhyAnaparijJA ca jJapAMrejJA AgamanoAgamabhedAdvidhA, Agamato jJAtA'nupayuktaH, noAgamatastridhA, tatra vyatiriktA dravyaparijJA yo yat dravyaM jAnIte sacittAdi sA paricchedyadravyaprAdhAnyAt dravyaparijJeti, pratyAkhyAnaparijJA'pyevameva, tatra vyatiriktadravyapratyAkhyAnaparijJA dehopakaraNaparijJAnam, upakaraNaM ca rajoharaNAdi, sAdhakatamatvAt, bhAvaparijJApi dvidhaiva-jJaparijJA pratyAkhyAnaparijJA ca tatrAgamato jJAtopayuktazca, noAgamatastvidamevAdhyayanaM jJAnakriyArUpaM, nozabdasya mizravAcitvAt pratyAkhyAnabhAvaparijJApi tathaiva, AgamataH pUrvavat, noAgamatastu prANAtipAtanivRttirUpA manovAkkAyakRtakAritAnumatibhedAtmikA jJeyeti / gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmpratamAcArAdipradAnasya sukhapratipattayaM dRSTAntopanyAsena vidhirAkhyAyate yathA kazcidrAjA abhinavanagaranivezecchayA bhUkhaNDAni vibhajya samatayA prakRtibhyo dattavAn tathA kacavarApanayane zalyoddhAre bhUsthirIkaraNe pakkeSTakApIuprAsAdaracane ratnAdyupAdAne copadezaM dattavAn, tAzca prakRtayastadupadezAnusAreNa tathaiva kRtvA yathA'bhipretAn bhogAn bubhujire, ayamatrArthopanayaH - rAjasadRzena sUriNA prakRtisadRzasya ziSyagaNasya bhUkhaNDasadRzaH saMyamo mithyAtvakacavarAdyapanIya sarvopAdhizuddhasyAropaNIyaH, taM ca sAmAyikasaMyamaM sthirIkRtya pakkeSTikApIThatulyAni vratAnyAropaNIyAni, tataH prAsAdakalpo'yamAcAro vidheyaH, tatrasthazcAzeSazAstrAdiratnAnyAdatte, nirvANabhAk bhavati / sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNalakSaNopetaM sUtramuccAraNIyaM, lakSaNaM tvidam - "appaggaMthamahatthaM battIsAdosavirahiyaM jaM ca / lakkhaNajuttaM 1 alpagranthaM mahArtha dvAtriMzaddoSavirahitaM yaca / lakSaNayuktaM sUtramaSTabhizca guNairupapetam // 1 // For Private Personal Use Only adhyayanaM uddezakaH 1 // 10 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ +915% adhyayana dazakaH1 4%AAAA% // 11 // zrIAcA- ||sury me AusaM ! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM-ihamegesiM No saNNA bhavai (sU01) rAGgavRttiH sutaM ahahi ya guNehiM uvaveyaM // 1 // ' ityAdi, taccedaM sUtram-'suyaM me AusaM! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM-ihamegesiM No (zI0) disaNNA bhavati' asya saMhitAdikrameNa vyAkhyA-saMhitoccAritaiva, padacchedastvayam-zrutaM mayA AyuSman ! tena bhagavatA pavamAkhyAtam-iha ekeSAM no saMjJA bhavati / eka tiGantaM zeSANi subantAni, gataH sapadacchedaH sUtrAnugamaH, sAmprataM sUtrapadArthaH samunnIyate-bhagavAn sudharmasvAmI jaMbUnAmna idamAcaSTe yathA-'zrutam' AkarNitamavagatamavadhAritamitiyAvad, anena svamanISikAvyudAso, 'maye'ti sAkSAnna punaH pAramparyeNa 'AyuSmanniti jAtyAdiguNasaMbhave'pi dIrghAyuSkatvaguNopAdAnaM dIrghAyuravicchaMdena ziSyopadezapradAyako yathA syAt , ihAcArasya vyAcikhyAsitatvAttadarthasya ca tIrthakRtpraNItatvAditi sAmarthyaprApitaM teneti tIrthakaramAha, yadi vA-AmRzatA bhagavatpAdAravindam , anena vinaya Avedito bhavati, AvasatA vA tadantika ityanena gurukulavAsaH karttavya ityAveditaM bhavati, etaccArthadvayaM 'AmusaMveNa AvasaMteNe'tyetasAThAntaramAzrityAvagantavyamiti, 'bhagavateti bhagaH-aizvaryAdiSaDAtmakaH so'syAstIti bhagavAn tena, 'eva'miti vakSyamANavidhinA 'AkhyAta'mityanena kRtakatvavyudAsenArtharUpatayA Agamasya nityatvamAha, 'ihe'ti kSetre pravacane AcAre zastraparijJAyAM vA AkhyAtamitisaMbandho, yadi vA-'iheti saMsAre 'ekeSAM' jJAnAvaraNIyAvRtAnAM prANinAM 'no saMjJA 1 cUrNyabhiprAyeNa dvitIyasUtrAvataraNametat. ... 2 patteyaM patteyaM (gaNaharA) simmeI pajuvAsijamAlA evaM bhaNati-'mayaM me* (iti pUrNiH). bhavati' saMjJAnaM saMjJA smRtiravabodha ityanarthAntaraM, sA no jAyata ityarthaH, uktaH padArthaH, padavigrahasya tu sAmAsikapadAbhAvAdaprakaTanam / idAnI cAlanA-nanu cAkArAdikapratiSedhakalaghuzabdasaMbhave sati kimartha nozabdena pratiSedhaH iti?, atra pratyavasthA, satyamevaM, kiMtu prekSApUrvakAritayA nozabdopAdAnaM, sA ceyam-anyena pratiSedhena sarvaniSedhaH syAd, yathA na ghaTo'ghaTa iti cokte sarvAtmanA ghaTaniSedhaH, sa ca neSyate, yataH prajJApanAyAM daza saMjJAH sarvaprANinAmabhihitAstAsAM sarvAsAM pratiSedhaHprAmotItikRtvA, tAzcemAH-"kANaM bhaMte ! saNNAo paNattAo?, goyamA! dasa saNNAo paNNattAo, taMjahA-AhArasaNNA bhayasaNNA mehuNasaNNA pariggahasaNNA kohasaNNA mANasaNNAmAyAsaNNA lobhasaNNA ohasaNNA logasaNNa"si, AsAM ca pratiSedhesaSTo doSaH, atonozabdena pratiSedhanamakAri,yato'yaM sarvaniSedhavAcI dezaniSedhavAcIca, tathAhi-noghaTa ityuke yathA ghaTAbhAvamAtra pratIyate, tathA prakaraNAdisaktasya vidhAnaM, sa punarvidhIyamAnaH pratiSedhyAvayavo grIvAdiH pratiSedhyAdanyo vA paTAdiH pratIyata iti, tathA coktam-"pratiSedhayati samastaM prasaktamartha ca jagati noshbdH| sa punastadavayavo vA tasmAdarthAntaraM vA syAt // 1 // " iti, evamihApi na sarvasaMjJAniSedhaH, apitu viziSTasaMjJAniSedho, yayA''tmAdipadArthasvarUpaM gatyAgatyAdikaM jJAyate tasyA niSedha iti // sAmprataM niyuktikRtsUtrAvayavanikSepArthamAha kati bhadanta ! saMjJAH prAptAH 1. gautama! daza saMzAH prAptAH, tadyathA-AhArasaMjJA bhayasaMjJA maithunasaMjJA pariprahasaMjJA krodhasaMjhA mAnasaMjhA mAyAsamA lobhasaMjhA oghasaMjJA lokasaMjJA... 2.kte ghaTAbhAvamAtraM pratIyate arthaprasaktaniSedhena cAprasaktasya pra. zrIAcA bve sacittAI bhAve'NubhavaNajANaNA snnnnaa| mati hoi jANaNA puNa aNubhavaNA kammasajuptA // 38 // rAGgavRttiH saMjJA nAmAdibhedAcaturddhA, nAmasthApane kSuNNe, zarIrabhavyazarIravyatiriktA sacittAcittamizrabhedAnidhA, sacittena (zI0) hastAdidravyeNa pAnabhojanAdisaMjJA acittena dhvajAdinA mizreNa pradIpAdinA saMjJAna-saMjJA avagama itikRtvA, bhAva saMjJA punarddhidhA-anubhavanasaMjJA jJAnasaMjJA ca, tatrAlpavyAkhyeyatvAcAvat jJAnasaMjJA darzayati-'mai hoi jANaNA puNa'tti mananaM matiH-avabodhaH sA ca matijJAnAdiH pazcadhA, tatra kevalasaMjJA kSAyikI zeSAstu kSAyopazamikyaH, anabhavanasaMjA va svakRtakarmodayAdisamutthA jantorjAyate, sA ca poDazabhedeti darzayati AhAra bhaya pariggaha mehuNa sukha dukkha moha vitigicchA |koh mANa mAya lohesoge loge ya dhmmohe|39|| __ AhArAbhilASa AhArasaMjJA, sA ca taijasazarIranAmakamrmodayAdasAtodayAca bhavati, bhayasaMjJA trAsarUpA, parigraha1 saMjJA mUrNArUpA, maithunasaMjJA syAdivedodayarUpA, etAzca mohanIyodayAt, sukhaduHkhasaMjJe sAtAsAnAnubhavarUpe vedanIyo dayaje, mohasaMjJA mithyAdarzanarUpA mohodayAt, vicikitsAsaMjJA cittaviplutirUpA mohodayAt jJAnAvaraNIyodayAca, koSasaMjJA aprItirUpA, mAnasaMjJA garvarUpA, mAyAsaMjJA vakratArUpA, lobhasaMjJA gRddhirUpA, zokasaMjJA vipralApavaimanasyarUpA, patA mohodayajAH, lokasaMjJA svacchandapaTitavikalparUpA laukikAcaritA, yathA-na santyanapatyasya lokAH, zvAno yakSAH, vidhA devAH, kAkAH pitAmahAH, barhiNAM pakSavAtena garbha ityevamAdikA jJAnAvaraNakSayopazamAnmohodayAca bha- vati, dharmasaMjJA kSamAdyAsevanarUpA mohanIyakSayopazamAjjAyate, etAzcAvizeSopAdAnAsandriyANAM samyagmithyAzA IM adhyayanaM 1 uddezakaH1 STERSRKARIES 13 // SEASOM
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ * RARES vibhAgasthApana svAvaM ogAda jo %25% jJazarIrabhavya % draSTavyAH, oghasaMjJA tu avyaktopayogarUpA vallivitAnArohaNAdiliGgA jJAnAvaraNIyAlpakSayopazamasamutthA draSTavyeti / iha punarjJAnasaMjJayA'dhikAro, yataH sUtre saiva niSiddhA 'iha ekeSAM no saMjJA jJAnam-avabodho bhavatIti // 1 // pratiSiddhajJAnavizeSAgamArthamAha sUtram taMjahA-purasthimAo vA disAo Agao ahamasi, dAhiNAo vA disAo Agao ahamaMsi, paJcatthimAo vA disAo Agao ahamaMsi, uttarAo vA disAo Agao ahamaMsi, udghAo vA disAo Agao ahamaMsi, ahodisAo vA Agao ahamaMsi, aNNayarIo vA disAo aNudisAo vA Agao ahamaMsi, evamegesiM No NAyaM bhavati (sU02) "taMjahetyAdi No NAyaM bhavatIti yAvat" tadyatheti pratijJAtArthodAharaNaM, 'puratthimAu'tti prAkRtazailyA mAgadhadezIbhASAnuvRttyA pUrvasyA dizo'bhidhAyakAt puratthimazabdAsazcamyantAttasA nirdezaH, vAzabda uttarapakSApekSayA vikalpArthaH, yathA loke bhoktavyaM vA zayitavyaM veti, evaM pUrvasyA vA dakSiNasyA veti / dizatIti dik, atisRjati vyapadizati | A. sU. 3 || dravyaM dravyabhAgaM veti bhaavH|| tAM niyuktikRnikSepnumAhazrIAcA- nAma ThavaNA davie khite tAve ya paNNavaga bhaave| esa disAnikkhevo sattaviho hoi nnaayvvo||40|| * adhyayanaM 1 rAGgavRttiH nAmasthApanAdravyakSetratApaprajJApakabhAvarUpaH saptadhA dignikSepo jJAtavyaH, tatra sacittAderdravyasya digityabhidhAnaM nAma bhy'ngkH (zI0) dik, citralikhitajambUdvIpAderdigvibhAgasthApanaM sthApanAdika / drvydignikssepaarthmaah||13|| terasapaesiyaM khalu tAvaiesuM bhave pesesuN| davvaM ogADhaM jahaNNayaM taM dasadisAgaM // 41 / / dravyadig dvedhA-Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA'nupayukto, noAgamato jJazarIrabhavyazarIravyatiriktA tviyam-trayodazapradezikaM dravyamAzritya yA pravRttA, khaluravadhAraNe, trayodazapradezikameva dik, na punaIzapradezikaM yat kaizciduktamiti, pradezAH-paramANavastairniSpAditaM kAryadravyaM tAvatsveva kSetrapradezeSvavagADhaM jaghanyaM dravyamAzritya dazadivibhAgaparikalpanAto dravyadigiyamiti / tatsthApanA (2) / tribAhukaM navapradezikamabhilikhya catasRSu dikSvekaikagRhavaddhiH kAryA // kSetradizamAha aTTha paeso ruyago tiriyaM loyassa majjhayAraMmi / esa pabhavo disANaM eseva bhave aNudisANaM // 42 // // l tiryaglokamadhye ratnaprabhApRthivyA upari bahumadhyadeze mez2antadvauM sarvakSullakapratarau tayoruparitanasya catvAraH pradezA| gostanAkArasaMsthAnA adhastanasyApi catvArastathAbhUtA evetyeSo'STAkAzapradezAtmakazcaturasro rucako dizAmanudizAM ca prabhava-utpattisthAnamiti / sthApanA (3) / AsAmabhidhAnAnyAha___haMdaggeI jammA ya nerutI vAruNI ya vAyavvA / momA IsANAvi ya vimalA ya tamA ya boddhavvA // 43 // AsAmATundrI vijayadvArAnusAreNa zeSAH pradakSiNataHsaptAvaseyAH, Urdhva vimalA tamA boddhavyA iti // AsAmeva svarUpa| nirUpaNAyAha dupaesAi durutsara egapaesA aNuttarA ceva / cauro cauro ya disA caurAi aNuttarA duNNi // 44 // catasro mahAdizo dvipradezAdyA dvidvipradezottaravRddhAH, vidizazcatana ekapradezaracanAmikAH 'anuttarA'vRddhirahitAH, UodhodigadvayaM tvanuttarameva catuSpradezAdiracanAtmakam // kiJca aMto sAIAo bAhirapAse apnyjvsiaao| sabvANaMtapaesA savvA ya bhavaMti kaDajummA // 45 // sarvA'pyantaH-madhye sAdikA rucakAdyA itikRtvA bahizca alokAkAzAzrayaNAdaparyavasitAH, 'sarvAzca' dazApyanantapradezAtmikA bhavanti, 'savvA ya havaMti kaDajumma'tti sarvAsAM dizAM pratyekaM ye pradezAste catuSkakenApahiyamANAzcatuSkAvazeSA bhavantItikRtvA, tanadezAmikAca diza AgamasaMjJayA kaDajummattizabdenAbhidhIyante, tathA cAgamaH-"kaI bhaMte ! jummA paNNatA,goyamA! casAri jummA paNNattA, taMjahA-kaDajumme teue dAvarajumme klioe|se keNaDeNaM bhaMte ! evaM buJcai, goyamA! je NaM rAsI caukagAvahAreNaM avahIramANe avahIramANe caupajavasie siyA, se NaM kaDajumme, evaM tipajavasie teue, dupajjavasie dAvarajumme, egapajjavasie kalioe"tti // punarapyAsAM saMsthAnamAha kAMta bhadanta ! yugmAH prAptAH!, gautama! casvAro yugmAH prajJaptAH, tadyathA-kRtayugmaH yojaH dvApara yugmaH klyojH| atha kenArthena bhadantaivamucyate ?, gautama ! morAzicatukakApahAreNApahiyamANohiyamAgavatuSparyavAsitaH smAt sa kRtayugmaH, evaM triparyavasitamyojaH, dviparyavasito dvApara yugmaH, ekaparyavasitaH kalyojaH. 13 // CAMICIAN, 05409ASAASAASAASAASAASAS -% 0345%8%A7 +RANC
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 zrIAcA sagaDaddhIsaMThiAo mahAdisAo havaMti cattAri / muttAvalI ya cauro do ceva havaMti ruyaganibhA // 46 // adhyayanaM 1 rAGgavRttiH mahAdizazcatasro'pi zakaTorddhisaMsthAnAH, vidizazca muktAvalinibhAH, UrdhvAdhodigdvayaM rucakAkAramiti // tApadi uddezakaH1 (zI0) zamAha jassa jao Aico udai sA tassa hoi puvvdisaa| jatto a atthamei u avaradisA sA u NAyavvA // 47 // // 14 // dAhiNapAsaMmi ya dAhiNA disA uttarA u vAmeNaM / eyA cattAri disA tAvakhitte u akkhAyA // 48 // tApayatIti tApaH-AdityaH, tadAzritA dik tApadik zeSaM sugama, kevalaM dakSiNapAGadivyapadezaH pUrvAbhimukhasyeti draSTavyaH / tApadigaGgIkaraNenAnyo'pi vyapadezo bhavatIti prasaGgata Aha je maMdarassa puveNa maNussA dAhiNeNa avareNa / je Avi uttareNaM savasiM uttaro meruu||49|| savvesiM uttareNaM merU lavaNo ya hoi daahinno| pubveNaM uDheI avareNaM atthamai sUro // 50 // ye 'mandarasya' meroH pUrveNa manuSyAH kSetradigaGgIkaraNena, rucakApekSaM pUrvAdidiktvaM veditavyaM, teSAmuttaro merudakSiNena lavaNa iti tApadigaGgIkaraNena, zeSaM saSTam // prajJApakadizamAhajattha ya jo paNNavao kassavi sAhai disAsu ya nnimittN| jattomuho yaThAI sA puvA pacchao avarA // 51 // | prajJApako yatra kvacit sthitaH dizAM balAtkasyacinnimittaM kathayati sa yadabhimukhastiSThati sA pUrvA, pRSThatazcApareti, // 14 // nimittakathanaM copalakSaNamanyo'pi vyAkhyAtA grAhya iti // zeSadiksAdhanArthamAha dAhiNapAsaMmi u dAhiNA disA uttarA u vAmeNaM / eyAsimantareNaM aNNA cattAri vidisAo // 52 // eyAsiM ceva aTThaNhamaMtarA aTTa huMti annnnaao| solasa sarIraussayavAhallA savvatiriyadisA // 53 // hehA pAyatalANaM ahodisA sIsauvarimA uDDA / eyA aTThArasavI paNNavagadisA muNegavyA // 54 // evaM pakappiANaM dasaNha aTThaNha ceva ya disANaM / nAmAI vucchAmI jahakama ANupuvIe // 55 // pubvA ya puruvadakkhiNa dakSiNa taha dakSiNAvarA ceva / avarA ya avarauttara uttara puvuttarA ceva // 56 // sAmutthANI kavilA khelijjA khalu taheva ahidhmmaa| pariyAdhammA ya tahA sAvittI paNNavittI ya // 5 // heTThA neraiyANaM ahodisA uvarimA u devANaM / eyAI nAmAiM paNNavagassA disANaM tu // 58 // etAH sapta gAthAH kaNThyAH, navaraM dvitIyagAthAyAM sarvatiryagdizAM bAhalyaM-piNDaH zarIrocchrayapramANamiti // sAmpratamAsAM saMsthAnamAha____ tolasa tiriyadisAo sagaDuddhIsaMThiyA munneyvaa| do mallagamUlAo uDDhe a ahevi ya disAo // 59 // SoDazApi tiryadizaH zakaToddhisaMsthAnA boddhavyAH, prajJApakapradeze saGkaTA bahirvizAlAH, nArakadevAkhye dve eva u.-31 dhogAminyau zarAvAkAre bhavataH, yataH ziromUle pAdamUle ca svalpatvAnmallakabunAkAre gacchantyau ca vizAle bhavata iti // IPI AsAM sarvAsA tAtparya yantrakAdavaseyaM, taccedam (4) // bhAvadignirUpaNArthamAha / maNuyA tiriyA kAyA taha'ggabIyA caukkagA cauro / devA neraiyA vA aTThArasa hoti bhAvadisA // 60 // 13 zrIAcA- manuSyAzcaturbhedAstadyathA-sammUrchanajAH karmabhUmijA akarmabhUmijAH antaradvIpajAzceti, tathA tiryaJco dvIndriyAstrI- adhyayanaM rAGgavRttiH (zI0) ndriyAzcaturindriyAH paJcendriyAzceti caturddhA, kAyAH pRthivyaptejovAyavazcatvAraH, tathA'yamUlaskandhaparvabIjAzcatvAra eva, uddezakaH1 ete poDaza devanArakaprakSepAdaSTAdaza, ebhirbhAvairbhavanAjIvo vyapadizyata iti bhAvadigaSTAdazabhedeti // atra ca saamaany||15|| diggrahaNe'pi yasyAM dizi jIvAnAmavigAnena gatyAgatI spaSTe sarvatra sambhavatastayaivehAdhikAra iti tAmeva niyuktika sAkSAdarzayati, bhAvadivAvinAbhAvinI sAmarthyAdadhikRtaiva, yatastadarthamanyA dizazcintyanta ityata AhapaNNavagadisahArasa bhAvadisAo'vi tattiyA ceva / ikika viMdhejA havaMti atttthaarsdvaaraa||1|| paNNavagadisAe puNa ahigAro ettha hoi nnaayvvo| jIvANa puggalANa ya eyAsu gayAgaI atthi // 12 // | prajJApakApekSayA aSTAdazabhedA dizaH, atra ca bhAvadizo'pi tAvatpramANA eva pratyeka sambhavantItyataH ekaikAM prajJApakadizaM bhAvadigaSTAdazakena 'vindhyet' tADayed , ato'STAdazASTAdazakAH, te ca saMkhyayA trINi zatAni caturvizatyadhikAni bhavantIti, etaccopalakSaNaM tApadigAdAvapi yathAsambhavamAyojanIyamiti / kSetradizi tu catasRSveva mahAdikSu sambhavo na vidigAdiSu, tAsAmekapradezikatvAccatuSpadezikatvAcceti gAthAdvayArthaH // ayaM ca diksaMyogakalApaH 'aNNayarIo disAo Agao ahamaMsI'tyanena parigRhItaH, sUtrAvayavArthazcAyam-iha diggrahaNAt prajJApakadizazcatasraH pUrvAdikA Uddha 15 // dhodizau ca parigRhyante, bhAvadizastvaSTAdazApi, anudiggrahaNAtu prajJApakavidizo dvAdazeti, tatrAsaMjJinAM naiSo'vage OMOMOMOMOM25%25A5%%ANSARAN
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ dho'sti, saMjJinAmapi kepAzcidbhavati keSAzcinneti, yathA'hamamuSyA dizaH samAgata iheti / evamegesiM No NAyaM bhavaitti' 'eva' mityanena prakAreNa, prativiziSTadigvidigAgamanaM naikeSAM viditaM bhavatItyetadupasaMhAravAkyam, etadeva niyuktikRdaah| kesiMci nANasaNNA asthi kesiMci natthi jIvANaM / ko'haM paraMmi loe AsI kayarA disAo vA? // 6 // keSAzcijjIvAnAM jJAnAvaraNIyakSayopazamavatAM jJAnasaMjJA'sti, kezaJcittu tadAvRtimatAM na bhavatIti / yAdRgbhUtA saMjJA na bhavati tAM darzayati-ko'haM parasmin 'loke' janmani manuSyAdirAsam, anena bhAvadig gRhItA, katarasyA vA dizaH samAyAta ityanena tu prajJApakadigupAteti, yathA kazcinmadirAmadapUrNitalolalocano'vyaktamanovijJAno rathyAmA nipatitastacchAkRSTazvagaNApalihyamAnavadano gRhamAnIto madAtyaye na jAnAti kuto'hamAgata iti, tathA prakRto manupyAdirapIti gaathaarthH|| na kevalameSaiva saMjJA nAsti aparA'pi nAstIti sUtrakRdAha asthi me AyA uvavAie, natthi me AyA uvavAie, ke ahaM AsI ? ke vA io cue iha peccA bhavissAmi ? (sU03) ___ 'asti' vidyate 'mame'tyanena SaSThyantena zarIraM nirdizati, mamAsya zarIrakasyAdhiSThAtA, atati-gacchati satatagatipravRtta AtmA-jIvo'stIti, kiMbhUtaH?-'aupapAtikaH' upapAtaH-prAdurbhAvo janmAntarasaMkrAntiH, upapAte bhava aupapAtika iti, aupapAtikavRttyabhiprAyeNaima nRtIyasatrAkAraNabhAgaH cUrNyabhiprAyeNa tu 'bhatismAmi' iti paryanta upasaMjharaH bhavati' iti 'taMjahA' iti cAdhikama zrIAcA anena saMsAriNaH svarUpaM darzayati, sa evaMbhUta AtmA mamAsti nAstIti ca evaMbhUtA saMjJA keSAJcidajJAnAvaSTabdhacetasA adhyayanaM 1 rAGgavRttiH na jAyata iti / tathA 'ko'haM' nArakatiryagmanuSyAdiH pUrvajanmanyAsaM ?, ko vA devAdiH 'ito' manuSyAderjanmanaH uddezakaH1 (zI0) 'cyuto' vinaSTaH 'iha' saMsAre 'pretya' janmAntare 'bhaviSyAmi' utpatsye iti, eSA ca saMjJA na bhavatIti // iha ca yadyapi sarvatra bhAvadizA'dhikAraH prajJApakadizA ca, tathApi pUrvasUtre sAkSAtmajJApakadigupAttA'tra tu bhAvadigityavagantavyam / nanu cAtra saMsAriNAM digvidigAgamanAdijA viziSTA saMjJA niSidhyate na sAmAnyasaMjJeti, etacca saMjJini dharmimaNyAtmani siddhe sati bhavati, 'sati dhammiNi dharmAzcintyanta' iti vacanAt, saca pratyakSAdipramANagocarAtItatvAdurupapAdaH, | tathAhi-nAsAvadhyakSeNArthasAkSAtkAriNA viSayIkriyate, tasyAtIndriyatvAd , atIndriyatvaM ca svabhAvaviprakRSTatvAd,5|| atIndriyatvAdeva ca tadavyabhicArikAryAdiliGgasambandhagrahaNAsambhavAt naapynumaanen| tasyApratyakSatve tatsAmAnyagrahaNazaktyanupapatteH nApyupamAnena, AgamasyApi vivakSAyAM pratipAdyamAnAyAmanumAnAntabhovAd anyatra ca bAhye'rthe samba-] ndhAbhAvAdapramANatvaM, pramANatve vA parasparavirodhitvAnnApyAgamena, tamantareNApi sakalArthopapatte pyarthApattyA, tadevaM |pramANapazcakAtItatvAtSaSThapramANaviSayatvAdabhAva evAtmanaH / prayogazcAyam-nAstyAtmA, pramANapazcakaviSayAtItatvAt, | kharaviSANavaditi, tadabhAve ca viziSTasaMjJApratiSedhAbhAvasambhavenAnutthAnameva sUtrasyeti, etatsarvamanupAsitagurorvacaH | tathAhi-pratyakSa evAtmA, tadgaNasya jJAnasya svasaMvitsiddhatvAt, svasaMviziSThAzca viSayabyavasthitayo, ghaTapaTAdInAmapi // 16 / / rUpAdiguNapratyakSatvAdevAdhyakSatvamiti, maraNAbhAvaprasaGgAca na bhUtaguNazcaitanyamAzaGkanIya, teSAM sadA sannidhAnasambhavAditi, heyopAdeyaparihAropAdAnapravRttezcAnumAnena parAtmani siddhirbhavatIti, evamanayaiva dizopamAnAdikamapi svadhiyA svaviSaye yathAsambhavamAyojyaM, kevalaM maunIndreNAnenaivAgamena viziSTasaMjJAniSedhadvAreNAhamiti cAtmollekhenAtmasadbhAvaH pratipAditaH, zeSAgamAnAM cAnAptapraNItatvAdaprAmANyameveti / atra cAstyAtmetyanena kriyAvAdinaH saprabhedA nAstItyanena cAkriyAvA| dina etadantaHpAtitvAccAjJAnikavainayikAzca saprabhedA upakSiptAH, te cAmI-'asiyasayaM kiriyANaM akiriyavAINa hoi culasII / annANiya sattaTThI veNaiyANaM ca battIsA // 1 // tatra jIvAjIvAzravabandhapuNyapApasaMvaranirjarAmokSAkhyA nava padArthAH svaparabhedAbhyAM nityAnityavikalpadvayena ca kAlaniyatisvabhAvezvarAtmAzrayaNAdazItyuttaraM bhedazataM bhavati kriyA vAdinAm , ete cAstitvavAdino'bhidhIyante, iyamatra bhAvanA-asti jIvaH svato nityaH kAlataH 1 asti jIvaH svatodAnityaH kAlataH 2 asti jIvaH parato nityaH kAlataH 3 asti jIvaH parato'nityaH kAlataH 4 ityevaM kAlena catvAro bhedA labdhAH, evaM niyatisvabhAvezvarAtmabhirapyekaikena catvArazcatvAro vikalpA labhyante, ete ca paJca catuSkakA viMzatirbhavati, iyaM ca jIvapadArthena labdhA, evamajIvAdayo'pyaSTau pratyekaM viMzatibhedA bhavanti, tatazca nava viMzatayaH zatamazItyuttaraM bhavati 180 / tatra svata iti svenaiva rUpeNa jIvo'sti, na paropAdhyapekSayA isvatvadIrghatve iva, nityaH-zA|zvato na kSaNikaH, pUrvottarakAlayoravasthitatvAt , kAlata iti kAla eva vizvasya sthityutpattipralayakAraNam, uktaM ca"kAlaH pacati bhUtAni, kAlaH saMharate prajAH / kAlaH supteSu jAgarti, kAlo hi duratikramaH // 1 // " sa cAtIndriyo yugapaccirakSiprakriyAbhivyajayo himoSNavarSAvyavasthAhetuH kSaNalavamuhUrtayAmAhorAtramAsartuayanasaMvatsarayugakalpapalyopama
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19644 12 zrIAcA- sAgaropamotsarpiNyavasarpiNIpudgalaparAvartAtItAnAgatavartamAnasarvAddhAdivyavahArarUpaH / dvitIyavikalpe tu kAlAdevA adhyayana rAvRttiH tmano'stitvamabhyupeyaM, kiM tvanityo'sAviti vizeSo'yaM pUrvavikalpAt 2 / tRtIyavikalpe tu parata evAstitvamabhyupaga-18| uddezakaH1 (zI.) myate, kathaM punaH parato'stitvamAtmano'bhyupeyate ?, nanvetatprasiddhameva sarvapadArthAnAM parapadArthasvarUpApekSayA svarUpaparicchedo, yathA dIrghatvApekSayA isvatvaparicchedo isvatvApekSayA ca dIrghatvasyeti, evameva cAnAtmanaH stambhakumbhAdIn samIkSya t||17|| vyatirikta vastunyAtmabuddhiH pravarttata iti, ato yadAtmanaH svarUpaM tatparata evAvadhAryate na svata iti 3 / caturthavikahailpo'pi prAgvaditi catvAro vikalpAH 4 / tathA'nye niyatita evAtmanaH svarUpamavadhArayanti, kA punariyaM niyatiriti, ucyate, padArthAnAmavazyatayA yadyathAbhavane prayojakakatrI niyatiH, uktaM ca-"prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH, soDavazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vA / bhUtAnAM mahati kRte'pi hi prayatne, nAbhAvyaM bhavati na bhAvino'sti naashH||1||" iyaM ca maskariparivrANmatAnusAriNI prAya iti / apare punaH svabhAvAdeva saMsAravyavasthAmabhyupayanti, kaH punarayaM svabhAvaH, vastunaH svata eva tathApariNatibhAvaH svabhAvaH, uktaM ca-"kaH kaNTakAnAM prakaroti taikSNyaM, vicitrabhAvaM mRgapakSiNAM ca / svabhAvataH sarvamidaM pravRttaM, na kAmacAro'sti kutaH prayalaH // 1 // svabhAvataH pravRttAnAM, nivRttAnAM svbhaavtH| nAhaM karteti bhUtAnAM, yaH pazyati sa pazyati // 2 // kenAJjitAni nayanAni mRgAGganAnAM, ko'laGkaroti rucirAGgaruhAnmayUrAn / kazcokhaleSu dalasannicayaM karoti, ko vA dadhAti vinayaM kulajeSu pussu ? // 3 // " tathA'nye'bhi- MIL17 // dadhate-samastametajjIvAdIzvarAtprasUtaM, tasmAdeva starUpe'vatiSThate, kaH punarayamIzvaraH?, aNimAdyaizvaryayogAdIzvarA, uktaM ca-"ajJo janturanIzaH syAdAtmanaH sukhduHkhyoH| Izvaraprerito gacchecchubhra vA svargameva vA // 1 // " tathA'nye bruvate PI-na jIvAdayaH padArthAH kAlAdibhyaH svarUpaM pratipadyante, kiM tarhi ?, AtmanaH, kaH punarayamAtmA?, AtmAdvaitavAdinAM | vizvapariNatirUpaH, uktazca-"eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte vyavasthitaH / ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jalacandravat // " tathA-"puruSa evedaM sarva yadbhUtaM yacca bhAvya"mityAdi / evamastyajIvaH, svataH nityaH kAlata ityevaM sarvatra yojyam // PI tathA akriyAvAdino-nAstitvavAdinaH, teSAmapi jIvAjIvAzravavandhasaMvaranirjarAmokSAkhyAH sapta padArthAH, svapa rabhedadvayena tathA kAlayahacchAniyatisvabhAvezvarAtmabhiH SanizcintyamAnAzcaturazItivikalpA bhavanti, sakhathA-nAsti jIvaH svataH kAlataH nAsti jIvaH parataH kAlata iti kAlena dvau labdhau, evaM yadRcchAniyatyAdiSvapi dvau dvau bhedo pratyeka bhavataH, sarve'pi jIvapadArthe dvAdaza bhavanti, evamajIvAdi' vapi pratyekaM dvAdazaite, sapta dvAdazakAzcaturazItiriti 84 / ayamatrArtha:-nAsti jIvaH svataH kAlata iti, iha padArthAnAM lakSaNena sattA nizcIyate kAryato vA, na cAtmanastAdRgasti kicillakSaNaM yena sattA pratipadyemahi, nApi kAryamaNUnAmiva mahIdhAdi sambhavati, yacca lakSaNakAryAbhyAM nAbhigamyate vastu tannAstyeva, viyadindIvaravat, tasmAnAstyAtmeti / dvitIyavikalpo'pi yacca svato nAtmAnaM vibharti gaganAravindAdikaM tatsarato'pi nAstyeva, athavA sarvapadArthAnAmeva parabhAgAdarzanAtsarvArvAgbhAgasUkSmatvAccobhayAnupalabdheH sarvAnupalabdhito nAstitvamadhyavasIyate, ukaM ca-"yAvad dRzyaM parastAvadbhAgaH sa ca na dRzyate" ityAdi, tathA yadRcchA to'pi nAstitvamAtmanaH, kA punaryadRcchA?, anabhisandhipUrvikA'rthaprAptiryadRcchA, "atarkitopasthitameva sarva, citraM zrIAcA- janAnAM sukhaduHkhajAtam / kAkasya tAlena yathA'bhighAto, na buddhipUrvo'tra vRthaa'bhimaanH||1|| satyaM pizAcAH sma adhyayanaM 1 rAGgavRttiH vane vasAmo, bheriM karAtrairapi na spRzAmaH / yadRcchayA sikSyati lokayAtrA, bherI pizAcAH paritADayanti // 2 // " yathA (zI0) kAkatAlIyamabuddhipUrvakaM, na kAkasya buddhirasti-mayi tAlaM patiSyati, nApi tAlasyAbhiprAyaH-kAkopari patiSyAmi, atha uddezakaH1 ca tattathaiva bhavati, evamanyadapyatarkitopanatamajAkRpANIyamAturabheSajIyamandhakaNTakIyamityAdi draSTavyam , evaM sarva jAtijarAmaraNAdikaM loke yAdRcchikaM kaaktaaliiyaadiklpmvseymiti| evaM niyatisvabhAvezvarAtmabhiraNyAtmA niraakrttvyH|| ___ tathA'jJAnikAnAM saptaSaSTirbhedAH, te cAmI-jIvAdayo nava padArthA utpattizca dazamI sat asad sadasat avaktavyaH sadavaktavyaH asadavaktavyaH sadasadavaktavya ityetaiH saptabhiH prakArairvijJAtuM na zakyante na ca vijJAtaiH prayojanamasti, bhAvanA ceyam-san jIva iti ko vetti? kiM vA tena jJAtena?, asan jIva iti ko jAnAti ? kiM vA tena jJAtenetyAdi, evamajIvAdiSvapi pratyeka sapta vikalpAH, nava saptakAstriSaSTiH, amI cAnye catvArastriSaSTimadhye prakSi-| pyante, tadyathA-satI bhAvotpattiriti ko jAnAti ? kiM vA'nayA jJAtayA? evamasatI sadasatI avaktavyA bhAvotpattiriti ko vetti ? kiM vA'nayA jJAtayeti, zeSavikalpatrayamutpattyuttarakAlaM padArthAvayavApekSamato'tra na sambhavatIti noktam , etaccatuSTayaprakSepAtsaptaSaSTirbhavanti / tatra san jIva iti ko vetti? ityasyAyamarthaH-na kasyacidviziSTaM jJAnamasti yo'tIhai ndriyAna jIvAdInavabhotsyate, na ca taijJAtaiH kizcitphalamasti, tathAhi-yadi nityaH sarvagato mUrto jJAnAdiguNopeta // 18 // etadguNavyatirikto vA ? tataH katamasya puruSArthasya siddhiriti, tasmAdajJAnameva zreyaH / api ca-tulye'pyaparAdhe akA SCSRASAKARSANSKRA%AA%E4%AA%* +
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ A. sU. 4 zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 19 // 13 makaraNe loke svalpo doSo, lokottare'pi AkuTTikAnAbhogasaha sAkArAdiSu kSullakabhikSusthaviropAdhyAyasUrINAM yathAkra| mamuttarottaraM prAyazcittamityevamanyeSvapi vikalpeSvAyojyam // tathA vainayikAnAM dvAtriMzadbhedAH, te cAnena vidhinA | bhAvanIyAH - suranRpayatijJAtistha virAdhamamAtRpitRnvaSTasu manovAkkAyapradAna caturvidhavinaya karaNAt, tadyathA - devAnAM vinayaM karoti manasA vAcA kAyena tathA dezakAlopapannena dAnenetyevamAdi / ete ca vinayAdeva svargApavargamArgamabhyupayanti, nIcairvRttyanutsekalakSaNo vinayaH, sarvatra caivaMvidhena vinayena devAdiSUpatiSThamAnaH svargApavargabhAga bhavati, uktaM ca - "viNayA NANaM NANAo daMsaNaM daMsaNAhi caraNaM ca / caraNAhiMto mokkho mokkhe sokkhaM aNAbAhaM // 1 // " atra ca kriyAvAdinAmastitve satyapi keSAJcitsarvagato nityo'nityaH karttA'karttA mUrto'mUrttaH zyAmAkataNDulamAtro'GguSThapasarvamAtro dIpazikhopamo hRdayAdhiSThAna ityAdikaH, asti caupapAtikazca, akriyAvAdinAM tvAtmaiva na vidyate, kutaH punaraupapAtikatvam ?, ajJAnikAstu nAtmAnaM prati vipratipadyante, kintu tajjJAnamakiJcitkara meSAmiti, vainayikAnAmapi nAtmAsstitve vipratipattiH, kintvanyanmokSasAdhanaM vinayAhate na sambhavatIti pratipannAH / tatrAnena sAmAnyAtmAstitvapratipAdanenAkriyAvAdino nirastA draSTavyAH, AtmAstitvAnabhyupagame ca - " zAstA zAstraM ziSyaH prayojanaM vacanahetudRSTAntAH / santi na zUnyaM bruvatastadabhAvAccApramANaM syAt // 1 // pratiSeddhapratiSedhau stazcecchranyaM kathaM bhavetsarvam ? / tadabhAvena tu siddhA apratiSiddhA jagatyarthAH // 2 // evaM zeSANAmapyatraiva yathAsambhavaM nirAkaraNamutprekSyamiti // 3 // gatamAnuSaGgikaM, 1 vinayAt jJAnaM jJAnAdarzanaM darzanAt (jJAnadarzanAbhyAM caraNaM ca / varaNAt (jJAnadarzanacAritrebhyaH) mokSo gokSe saukhyamanAbAdham // 1 // prakRtamanutriyata-tatreha 'evamegesiM No NAyaM bhavaH' ityanena keSAJcideva saMjJAniSedhAtkeSAJcittu bhavatItyuktaM bhavati, * adhyayanaM 1 tatra sAmAnyasaMjJAyAH pratiprANi siddhatvAttatkAraNaparijJAnasya cehAkizcitkaratvA dviziSTasaMjJAyAstu keSAJcideva bhAvAt tasyAzca bhavAntaragAmyAtmaspaSTapratipAdane sopayogitvAd sAmAnyasaMjJAkAraNapratipAdanamanAdRtya viziSTasaMjJAyAH kAraNaM sUtrakRddarzayitumAha uddezakaH 1 se jaM puNa jANejjA saha saMmaiyAe paravAgaraNeNaM aNNesiM aMtie vA soccA taMjahA - puratthimAo vA disAo Agao ahamaMsi jAva aNNayarIo disAo aNudisAo vA Agao ahamaMsi, evamegesiM jaM NAyaM bhavati-atthi me AyA uvavA - ie, jo imAo (disAo ) aNudisAo vA aNusaMcarei, savvAo disAo a disAo, so'haM ( sU0 8 ) 'se jaM puNa jANejjanti sUtraM yAvat so'hamiti 'se' iti nirdezo mAgadhazailyA prathamaikavacanAntaH, sa ityanena ca yaH prAgnirdiSTo jJAtA viziSTakSayopazamAdimAn sa pratyavamRzyate, yadityanenApi yatprAgnirdiSTaM digvidigAgamanaM, tathA koDahamabhUvamatItajanmani devo nArakastiryagyono manuSyo vA ? strI pumAnnapuMsako vA ?, ko vA'muto manuSyajanmanaH prabhraSTo 1 aNusaMsaraha ( iti pA0 ) 'haM pretya divAdirbhaviSyAmItyetatsarAmRzyate, 'jAnIyAd' avagacched, idamuktaM bhavati na kazcidanAdau saMsRtau paryaTanasumAn digAgamanAdikaM jAnIyAt, yaH punarjAnIyAtsa evaM 'saha sammaiyAra'ti sahazabdaH sambandhavAcI, saditi prazaMsAyAM, matiH- jJAnam, ayamatra vAkyArthaH - AtmanA saha sadA yA sanmatirvarttate tayA sanmatyA kazcijjAnIte, sahazabdavizeSaNAzca sadA''tmasvabhAvatvaM materAveditaM bhavati, na punaryathA vaizeSikANAM vyatiriktA satI samavAyavRttyA''tmani samaveteti / yadi vA 'samma'tti svakIyayA matyA svamatyeti, tatra bhinnamapyazvAdikaM svakIyaM dRSTamataH sahazabdavizeSaNaM, sahazabdazvAsamasta iti, satyapi cAtmanaH sadA matisannidhAne prabalajJAnAvaraNAvRtatvAnna sadA viziSTo'vabodha iti sA punaH sa nmatiH svamatirvA avadhimanaHparyAyakevalajJAnajAtismaraNabhedAccaturvidhA jJeyA, tatrAvadhimanaHparyAyakevalAnAM svarUpamanyatra vistaraNoktaM, jAtismaraNaM tvAbhinibodhikavizeSaH, tadevaM caturvidhayA matyA''tmanaH kazcidviziSTadiggatyAgatI jAnAti, kazcicca paraH - tIrthakRtsarvajJaH, tasyaiva paramArthataH parazabdavAcyatvAtparatvaM, tasya tena vA vyAkaraNam-upadezastena jIvAMstadbhedAMzca pRthivyAdIn tadgatyAgatI ca jAnAti, aparaH punaH 'anyeSAM' tIrthakaravyatiriktAnAmatizayajJAninAmantike zrutvA jAnAtIti, yacca jAnAti tat sUtrAvayavena darzayati tadyathA pUrvvasthA diza Agato'hamasmi evaM dakSiNasyAH pazcimAyAH uttarasyA Urdhvadizo'dhodizo'nyatarasyA dizo'nudizo vA''gato'hamasmItyevamekeSAM viziSTakSayopazamAdimatAM tIrthakarAnyAtizayajJAnibodhitAnAM ca jJAnaM bhavati, tathA prativiziSTadigAgamana parijJAnAntarameSAmetadapi jJAnaM bhavatiyathA asti messya zarIrakasyAdhiSThAtA jJAnadarzanopayogalakSaNa 'upapAduko' bhavAntarasaMkrAMtibhAga asarvagato bhoktA For Private Personal Use Only // 19 //
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 14 ** . / zrIAnA- mattirahito'vinAzI zarIramAtravyApItyAdiguNavAnAtmeti / sa ca dravyakapAyayogopayogajJAnadarzanacAritravIryAtmabhe- adhyayanaM 1 rAGgavRttiH dAdaSTadhA, tatropayogAtmanA bAhulyenehAdhikAraH, zeSAstu tadaMzatayopayujyanta iti upnystaaH| tathA asti ca mamAtmA, uddezakaH1 (zI0) yo'muSyA dizo'nudizazca sakAzAd 'anusazcarati' gatiprAyogyakarmopAdAnAdanu-pazcAt saJcaratyanusaJcarati, pAThAntaraM vA 'aNusaMsaraItti digvidizAM gamanaM bhAvadigAgamanaM vA smaratItyarthaH / sAmprataM sUtrAvayavena pUrvasUtroktamevArthamupasaMharati-sarvasyA dizaH sarvasyAzcAnudizo ya Agato'nusaJcarati anusaMsmaratIti vA saH 'aha' mityAtmollekhaH, ahaMpratyayagrAhyatvAdAtmanaH, anena pUrvAdyAH prajJApakadizaH sarvA gRhItAH bhAvadizazceti / imamevA) niyuktikRddarzayitumanA gAthAtritayamAha jANai sayaM maIe agnesiM vAvi antie socA / jANagajaNapaNNavio jIvaM taha jIvakAe vA // 14 // ittha ya saha saMmahaatti jaM eaMtastha jANaNA hoI / ohImaNapajjavanANakevale jAisaraNe y||65|| paravai vAgaraNaM puNa jiNavAgaraNaM jiNA paraM natthi / aNNasiM socaMtiya jiNehiM sabbo paro aNNo // 66 // kazcidanAdisaMsRtau paryaTannavadhyAdikayA caturvidhayA svakIyayA matyA jAnAti / anAnupUrvInyAyaprakaTanArtha pazcAdu-18 pAttamapyamanyeSAmityetatpadaM tAvadAcaSTe-'anyeSAM vA' atizayajJAninAmantike zrutvA jAnAti, tathA 'jANagajaNapagNavio' ityanena paravyAkaraNamupAtaM, tenAyamoM-jJApakaH-tIrthakRttatprajJApitazca jAnAti, yajAnAti tat svata eva // 20 // darzayati-sAmAnyato 'jIva'miti, anena cAdhikRtoddezakasyArthAdhikAramAha, tathA 'jIvakAyAMzca' pRthvIkAyAdIn itya-131 nena cottareSAM SaNNAmapyuddezakAnAM yathAkramamadhikArArthamAheti, atraca 'saha sammaie'tti sUtre yasadaM, tatra jANaNanti jJAnamupAttaM bhavati, 'mani jJAne' mananaM matiritikRtvA, tacca kiMbhUtamiti darzayati-avadhimanaHparyAyakevalajAti-|| smaraNarUpa'miti, tatrAvadhijJAmI saMkhyeyAnasaMkhyeyAnvA bhavAn jAnAti, evaM manaHparyAyajJAnyapi, kevalI tu niyamato'nantAn , jAtismaraNastu niyamataH saMkhyeyAniti, zeSaM saSTam / atra ca sahasammatyAdiparijJAne sukhapratipattyartha trayo dRSTAntAH pradarzayante, tadyathA-vasantapure nagare jitazatrU rAjA, dhAraNI nAma mahAdevI, tayoddharmarucyabhidhAnaH sutaH, saca rAjA'nyadA tApasatvena pravrajitumicchurddharmaruciM rAjye sthApayitumudyataH, tena ca jananI pRSTA-kimiti tAto rAjyazriyaM tyajati ?, tayoktam-kimanayA capalayA nArakAdisakaladuHkhahetubhUtayA svargApavargamArgArgalayA avazyamapAyinyA paramArthata ihaloke'pyabhimAnamAtraphalayetyato vihAyainAM sakalasukhasAdhanaM dharma kartumudyataH, dharmarucistadAkoktavAn-yadyevaM kimahaM tAtasyAniSTo? yenaivaMbhUtAM sakaladoSAzrayiNI mayi niyojayati, sakalakalyANahetorddharmAtpracyAvayatItyabhidhAya | pitrA'nujJAtastena saha tApasAzramamagAt, tatra ca sakalAstApasakriyA yathoktAH pAlayannAste, anyadA'mAvAsyAyAH pUrvA he kenacittApaseno STam-yathA bho bhoH tApasAH! zvo'nAkuTTibhavitA, ato'dyaiva samitkusumakuzakandaphalamUlAdyAharaNaM kuruta, etaccAkarNya dharmarucinA janakaH pRSTaH-tAta! keyamanAkuTTiriti, tenoktam-putra ! kandaphalAdInAmacchedanaM, taddhya yA cetyato pra0 2 ekena pra. 3 latAdInAmacche. pra. zrIAcA mAvAsyAdike viziSTe parvadivase na vartate, sAvadyatvAcchedanAdikriyAyAH, zrutvA caitadasAvacintayat-yadi sarvadA'nA- adhyayana rAma ku TTiH syAcchobhanaM bhavet , evamadhyavasAyinastasthAmAvAsyAyAM tapovanAsannapathena gacchatAM sAdhUnAM darzanamabhUt, te ca (zI.) uddezakA tenAbhihitA:-kimadya bhavatAmanAkuTirna saJjAtA yenATavI prasthitAH, tairapyabhihitam-'yathA'smAkaM yaavjjiivmnaa||21|| hi kuTTirityabhidhAyAtikrAntAH sAdhvaH, tasya ca tadAkayehApohavimarzana jAtimaraNamutpanna-yathA'haM janmAntare pravrajyAM kRtvA devalokasukhamanubhUyehAgata iti, evaM tena viziSTadigAgamanaM svamatyA-jAtismaraNarUpayA vijJAtaM, pratyekabuddhazca jAtaH, evamanye'pi valkalacIrizreyAMsaprabhRtayo'tra yojyA iti / parabyAkaraNe tvidamudAharaNam-gautamasvAminA bhagavAnvarddhamAnasvAmI pRSTho-bhagavan ! kimiti me kevalajJAnaM notpadyate !, bhagavatA vyAkRta-bho gautama! bhavato'tIva mamo-4 pari sneho'sti, tadvazAt , tenoktam-'bhagavannevamevaM, kiMnimittaH punarasau mama bhagavadupari snehaH, tato bhagavatA tasya bahuSu bhavAntareSu pUrvasambandhaH samAveditaH 'cirasaMsiho'si me paricio'si me goyame'tyevamAdi, tacca tIrthakRLyAkaraNamAkarNya gautamasvAmino viziSTadigAgamanAdivijJAnamabhUditi / anyazravaNe vidamudAharaNam-mallisvAminA SaNNAM rAjaputrANAmuddhAhArthamAgatAnAmavadhijJAnena tamatibodhanArtha yathA janmAntare sahitaireva pravrajyA kRtA, yathA ca tatphalaM devaloke jayantAbhidhAnavimAne'nubhUtaM tathA''khyAtaM, taccAkarNya te laghukarmatvAtpratibuddhA viziSTadigAgamanavijJAnaM ca // 21 // 1.metat pra. 2 cirasaMsRSTo'si bhayA gautama ! ciraparicito'si mama gautama ! *** % A4% 4%ARSA%%A4%A4%AGAR
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 ***%%%********** zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) // 22 // saJjAtaM, uktaM ca-'kiM the taiyaM pamhuhUM jaM ca tayA bho! jayaMtapavaraMmi / vucchA samayanivaddhaM devA! taM saMbharaha jAtiM // 1 // iti gAthAtrayatApArthaH // 4 // | sAmprataM prakRtamanumriyate-yo hi so'hamityanenAhaGkArajJAnenAtmollekhena pUrvAderdiza AgatamAtmAnamavicchinnasaMtatipatitaM dravyArthatayA nityaM paryAyArthatayA tvanityaM jAnAti sa paramArthataH AtmavAdIti sUtrakRddarzayati se AyAvAdI loyAvAdI kammAvAdI kiriyAvAdI (sU0 5) _ 'sa' iti yo bhrAntaH pUrva nArakatiryagnarAmarAdyAsu bhAvadikSu pUrvAdyAsu ca prajJApakadikSu akSaNikAmUrttAdilakSaNopetamAtmAnamavaiti, sa itthaMbhUtaH 'AtmavAdIti AtmAnaM vadituM zIlamasyeti, yaH punarevaMbhUtamAtmAnaM nAbhyupagacchati so'nAtmavAdI nAstika ityarthaH / yo'pi sarvavyApinaM nityaM kSaNikaM vA''smAnamabhyupaiti so'pyanAtmavAdyeva, yataH sarvavyApino niSkriyatvAdbhavAntarasaMkrAntina syAt, sarvathA nityatve'pi 'apracyutAnutpannasthiraikasvabhAvaM nitya'mitikRtvA / maraNAbhAvena bhavAntarasaMkrAntireva na syAt , sarvathA kSaNikatve'pi nirmUlavinAzAtso'hamityanena pUrvottarAnusandhAnaM na syAt / ya eva cAtmavAdI sa eva paramArthato lokavAdI, yato lokayatIti lokaH-prANigaNastaM vadituM zIlamasyeti, anena cAtmAdvaitavAdinirAsenAtmabahutvamuktaM, yadivA 'lokApAtI'ti lokaH-caturdazarajvAtmakaH prANigaNo vA, tatrApatituM 1ca. pra. 2 kimatha tadvismRtaM yaca tadA bho jayantapravare / uSitAH nibaddhasamayaM devAstAM smarata jAtim // // 3 naM vetti. zIlamasyeti, anena ca viziSTAkAzakhaNDasya lokasaMjJA''veditA, tatra ca jIvAstikAyasya sambhavena jIvAnAM gamanA- adhyayana gamanamAveditaM bhavati, ya eva ca digAdigamanaparijJAnenAtmavAdI lokavAdI ca saMvRttaH, sa evAsumAn 'karmavAdI' karma uddezakaH1 jJAnAvaraNIyAdi tadvadituM zIlamasya, yato hi prANino mithyAtvAviratipramAdakaSAyayogaiH pUrva gatyAdiyogyAni karmA-| NyAdadate, pazcAttAsu tAsu virUparUpAsu yoniSUtpadyante, karma ca prakRtisthityanubhAvapradezAtmakamavaseyamiti / anena ca kAlayadRcchAniyatIzvarAtmavAdino nirastA drssttvyaaH| tathA ya eva karmavAdI sa eva kriyAvAdI, yataH karma yoganimittaM vadhyate, yogazca vyApAraH, sa ca kriyArUpaH, ataH karmaNaH kAryabhUtasya vadanAttatkAraNabhUtAyAH kriyAyA apyasAveva paramArthato vAdIti, kriyAyAzca karmanimittatvaM prasiddhamAgame, sa cAyamAgamaH-"jAvaM NaM bhaMte ! esa jIve sayA samiyaM 31 eyai veyai calati phaMdati paddati tippati jAva taM taM bhAvaM pariNamati tAvaM ca NaM aTThavihabaMdhae vA sattavihabaMdhae vA chabihabaMdhae vA egavihabaMdhae vA No NaM abaMdhae"tti, evaM ca kRtvA ya eva karmavAdI sa eva kriyAvAdIti, anena ca sAMkhyAbhimatamAtmano'kriyAyAditvaM nirastaM bhavati // 5 // sAmprataM pUrvoktA kriyAmAtmapariNatirUpAM viziSTakAlAbhidhAyinA tiDpratyayenAbhidadhadahaMpratyayasAdhyasyAtmanastadbhava evAvadhimanaHparyAyakevalajJAnajAtismaraNavyatirekeNava | trikAlasaMsparzinA matijJAnena sadbhAvAvagamaM darzayitumAha 1 yAvad bhadanta ! eSa jIvaH sadA samitamejate gyejate calati spandate tipyati yAvat taM taM bhAvaM pariNamati tAvaca aSTavidhavandhako yA saptavidhayandhako 22 / vA Sadvidhayandhako vA ekavidhabandhako vA, nAbandhakaH, akarissaM ca'haM, kAravesuM ca'haM, karao Avi samaNunne bhavissAmi (sU06) iha bhUtavartamAnabhaviSyatkAlApekSayA kRtakAritAnumatibhinava vikalpAH saMbhavanti, te cAmI-ahamakArpamacIkaramahaM kurvantamanyamanujJAsiSamahaM karomi kArayAmyanujAnAmyahamiti kariSyAmyahaM kArayiSyAmyahaM kurvantamanyamanujJAsyAmyahamiti, eteSAM ca madhye Adyantau sUtreNaivopAttau, tadupAdAnAcca tanmadhyapAtinAM sarveSAM grahaNam , asyaivArthasyAviSkaraNAya dvitIyo vikalpaH 'kAravesuM ca'hamiti sUtreNopAttaH, ete ca cakAradvayopAdAnAdapizabdopAdAnAcca manovAkAyaizcintyamAnAH saptaviMzatirbhedA bhavanti, ayamatra bhAvArthaH-akArSamahamityatrAhamityanenAtmollekhinA viziSTakriyApariNatirUpa AtmA'bhihitaH, tatazcAyaM bhAvArtho bhavati-sa evAhaM yena mayA'sya dehAdeH pUrva yauvanAvasthAyAmindriyavazagena viSayaviSamohitAndhacetasA tattadakAryAnuSThAnaparAyaNenA''nukUlyamanuSThitam , uktaM ca-"vihevAvalevanaDiehiM jAI kIraMti jovaNamaeNaM / vayapariNAme sariyAi~ tAI hiyae khuDukaMti // 1 // " 'tathA acIkaramaha'mityanena paro'kAryAdI prava-18 taimAno mayA pravRtti kAritaH, tathA kurvantamanyamanujJAtavAnityevaM kRtakAritAnumatibhirbhUtakAlAbhidhAnaM, tathA 'karomI' tyAdinA vacanatrikeNa vartamAnakAlollekhaH, tathA kariSyAmi kArayiSyAmi kurvato'nyAn prati samanujJAparAyaNo bhavipyAmItyanAgatakAlollekhaH, anena ca kAlatrayasaMsparzana dehendriyAtiriktasyAtmano bhUtavartamAnabhaviSyatkAlapariNatirU 1cakAradvayApizabdopAdAnAnmano. pra. 2 vibhavAvalepanaTitairyAni kriyante yauvanagadena / vayaHpariNAme smRtAni tAni hRdaye zAlyAyante // 1 // ************ KHA hamati sUtreNopAttaH, etAmahamityatrAhamityanenAramAvasthAyAmindriyavazana vita *** **
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 zrIAcArAGgavRttiH (zI.) bhAdavA anena kriyAprabandhapAta, etA evetyAha- .. // 23 // jANiyavvA bhavaMti (sU0 ANSKARNUSKRISKSEIGNCREASEASEASANA pasyAstitvAvagatirAveditA bhavati, sA ca naikAntakSaNikanityavAdinAM sambhavatItyato'nena te nirastAH, kriyApariNA- adhyayana menAtmanaH pariNAmitvAbhyupagamAditi, etadanusAreNaiva sambhavAnumAnAdatItAnAgatayorapi bhavayorAtmAstitvamavaseyam / yadivA-anena kriyAprabandhapratipAdanena karmaNa upAdAnabhUtAyAH kriyAyAH svarUpamAveditamiti // 6 // atha kimetAvatya uddezakaH1 eva kriyA utAnyA api santIti, etA evetyAha eyAvaMti savvAvaMti logaMsi kammasamAraMbhA parijANiyavvA bhavaMti (sU0 7) patAvantaH sarve'pi 'loke' prANisahamate 'karmasamArambhA' kriyAvizeSA ye prAguktAH atItAnAgatavartamAnabhedena kRtakAritAnumatibhizca azeSakriyAnuyAyinA ca karotinA sarveSAM saGgrahAditi, etAvanta eva parijJAtavyA bhavanti nAnya iti / parijJA cazapratyAkhyAnabhedAdvidhA, tatra jJaparijJayA''smano bandhasya cAstitvametAvadbhireva sarvaiH karmasamArambhaiAtaM bhavati, pratyAkhyAnaparijJayA ca sarve pApopAdAnahetavaH karmasamArambhAH pratyAkhyAtavyA iti / iyatA sAmAnyena jIvAstitvaM prasAdhitamadhunA tasyaivAtmano digAdibhramaNahetUpadarzanapurassaramapAyAn pradarzitumAha-yadivA yastAvadAtmakarmAdivAdI sa digAdibhramaNAnmokSyate, itarasya tu vipAkAn darzayitumAhaapariNAyakammA khalu ayaM purise jo imAo disAo aNudisAo aNusaMcarai, // 23 // savvAo disAo savvAo aNudisAo sAheti (sU0 ) yo'yaM puri zayanAtpUrNaH sukhaduHkhAnA vA puruSo-janturmanuSyo vA, prAdhAnyAca puruSasyopAdAnam, upalakSaNaM caitat, sarvo'pi caturgatyApannaH prANI gRhyate, dizo'nudizo vA'nusaJcarati, saH 'aparijJAtakarmA' aparijJAtaM karmAnenetyapa-5 rijJAtakarmA, khaluravadhAraNe, aparijJAtakamaiva digAdau bhrAmyati netara iti, upalakSaNaM caitad , aparijJAtAtmAparijJAtakriyazceti, yazcAparijJAtakarmA sa sarvA dizaH sarvAzcAnudizaH 'sAheti' svayaMkRtena karmaNA sahAnusaJcarati, sarvagrahaNaM sarvAsAM prajJApakadizA bhAvadizAM copasaGgrahArtham // 8 // sa yadAmoti tadarzayati 9ARA%******** ***** ** zrIAcA aNegaruvAo joNIo saMdhei, virUvarUve phAse paDisaMvedeDa (sU0 9) aneka saMkaTavikaTAdikaM rUpaM yAsa tAstathA, yauti-mizrIbhavatyaudArikAdizarIravargaNApudgalairasumAn yAsu tA yonayaH-prANinAmutpattisthAnAni, anekarUpatvaM cAsAM saMvRtavivRtobhayazItoSNobhayarUpatayA, yadivA caturazItilakSabhedena, te cAmI caturazItirlakSA:-'puDhavIjalajalaNamAruya ekeke satta satta lkkhaao| vaNa patteya aNaMte dasa coddasa joNilakkhAo // 1 // vigaliMdiesu do do cauro cauro ya NArayasuresuM / tiriesu huMti cauro codasa lakkhA ya pRthvIjasajvalanamArateSu ekakasmin sapta sapta lakSAH / pratyekavane anante daza caturdaza yonilkssaaH||1|| vikalendriyeSu ve dve catanazvatanadha nArakamareSu / tiravibhavanti catastracaturdaza lakSAva manuSye // 2 // maNuesu // 2 // tathA zubhAzubhabhedena yonInAmanekarUpatvaM gAthAbhiH pradaryate-'sIyAdI joNIo caurAsItI ya saya- adhyayana sahassAI / asubhAo ya subhAo tattha subhAo imA jANa // 1 // assaMkhAumaNurasA rAIsara saMkhamAdiAUNaM / ti uddezakA sthagaranAmagotaM savvasuhaM hoi nAyabvaM // 2 // tatthavi ya jAisaMpannatAdi sesAu haMti asubhaao| devesu kibdhisAdI sesAo hu~ti u subhAo // 3 // paMciMdiyatirieK hayagayarayaNe havaMti u subhAo / sesAo a subhAo subhavaNNe|nidiyAdIyA // 4 // deviMdacakkavaTTittaNAI mottuM ca titthagarabhAvaM / aNagArabhAvitAviya sesA u aNaMtaso pattA 8 5 // " etAzcAnekarUpA yonIdiMgAdiSu paryaTanaparijJAtakarmA'sumAn 'saMdheiti sandhayati-sandhi karotyAtmanA, dA sahAvicchedena saMghaTTayatItyarthaH, 'saMdhAvaI'tti vA pAThAntaraM, 'sandhAvati' paunaHpunyena tAsu gacchatItyarthaH, tatsandhAne || ca yadanubhavati tadarzayati-virUpaM-bIbhatsamamanozaM rUpaM-svarUpaM yeSAM sparzAnAM duHkhopanipAtAnAM te tathA, sparzAzritA duHkhopanipAtAH sparzA ityuktAH, 'tAtsthyAttavyapadeza' itikRtvA, upalakSaNaM caitanmAnasyo'pi vedanA mAyAH, atastAnevambhUtAn sparzAn 'pratisaMvedayati' anubhavati, pratigrahaNAtpratyekaM zArIrAnmAnasAMzca duHkho (zI0) // 24 // // paMciMdiyattiA radasthati ya jAisaMpannatAdAyamaNurasA rAIsara saMsA zItAcA yonayazcaturazItiya zatasahasrANi / bhazubhAH zubhAzca tatra zubhA imA jAnIhi // 1 ||asNkhyaayurmnussyaaH saMkhyAyuSkANAM rAjezvarAyAH / tIrthakaranAmagotraM sarvagubhaM bhavati jJAtavyam // 2 // tatrApi ca jAtisampannatAyAH zeSA bhavantyazubhAH / deveSu kilbiSAyAH zeSA bhavanti ca zubhAH // 3 // pnycendriyti| yA hayagajaramayormavati shubhaa| zeSAzca zubhAH zabhataNe kendriyaadyaaH||4|| devendracakravartitve muktvA tIrthakarabhAva c|bhaavitaangaartaampi ca zeSAstvanantazaH praaptaaH||5|| 2tAH pra. // 24 //
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 panipAtAnanubhavatItyuktaM bhavati, sparzabhrahaNaM ceha sarvasaMsArAntarvartijIvarAzisaGgrahArtha, sparzanendriyasya sarvajIvavyApitvAd, atredamapi vaktavyaM-sarvAnvirUparUpAn rasagandharUpazabdAn pratisaMvedayatIti, virUparUpatvaM ca sparzAnAM kAryabhUtAnAM vicitrakarmodayAtkAraNabhUtAdbhavatIti veditavyaM, vicitrakarmodayAccAparijJAtakarmA saMsArI sparzAdI|nvirUparUpAMsteSu teSu yonyantareSu vipAkataH parisaMvedayatIti, Aha ca-"taiH karmabhiH sa jIvo vivazaH saMsAracakramupayAti / dravyakSetrAddhAbhAvabhinnamAvarttate bahuzaH // // narakeSu devayoniSu tiryagyoniSu ca manujayoniSu ca / paryaTati ghaTIyantravadAtmA bibhraccharIrANi // 3 // satatAnubaddhamuktaM duHkhaM narakeSu tIvrapariNAmam / tiryakSu bhayakSuttadhA-18/ diduHkhaM sukhaM cAlpam // 1 // sukhaduHkhe manujAnAM manaHzarIrAzraye bahuvikalpe / sukhameva hi devAnAM duHkhaM svalpaM ca manasi bhavam // // karmAnubhAvaduHkhita evaM mohAndhakAragahanavati / andha iva durgamArge bhramati hi saMsArakAntAre // 5 // duHkhapratikriyArtha sukhAbhilASAca gunarapi tu jIvaH / prANivadhAdIn doSAnadhitiSThati mohsNchnnH||1|| banAti tato bahuvidhamanyatpunarapi navaM subahu karma / tenAtha pacyate punaragneragniM pravizyeva // ||evN karmANi punaH punaH sa| babhaMstathaiva muzcaMzca / sukhakAmo bahuduHkhaM saMsAramanAdikaM bhramati // // evaM bhramataH saMsArasAgare durlabhaM manuSyatvam / / sNsaarmhttvaadhaarmiktvdusskrmbaahulyaiH|| ||aaryoN dezaH kularUpasampadAyuzca dIrghamArogyam / yatisaMsargaH zraddhA dharmazravaNaM ca matitakSNyam // 10 // etAni durlabhAni prAptavato'pi dRDhamohanIyasya / kupathAkule'haMdukto'tidurlabho thA. sU. 5kA tatre pra. bhIAcA- jagati sanmArgaH // 11 // " yadi vA yo'yaM puruSaH so dizo'nudizazcAnusaJcarati tathA'nekarUpA yonIH sandhAvati vi- adhyayanaM 1 rAvRttiH rUparUpAMzca sparzAn pratisaMvedayati, saH 'avijJAtakarmA' avijJAtam-aviditaM karma-kriyA vyApAro manovAkAyalakSaNaH, uddezakaH1 (zI0) akArSamahaM karomi kariSyAmItyevaMrUpaH jIvopamardAtmakatvena bandhahetuH sAvadho yena so'yamavijJAtakarmA, avijJAtaka mitvena ca tatra tatra karmaNi jIvopamardAdike pravarttate yena yenAsyASTavidhakarmabandho bhavati, tdudyaaccaanekruupyonynus||25|| jadhAnaM virUparUpaparzAnubhavazca bhavatIti // 9 // yadyevaM tataH kimityata aah| tattha khalu bhagavatA pariNNA paveiA (sU010) 'tatra' karmaNi vyApAre akArSamahaM karomi kariSyAmItyAtmapariNatisvabhAvatayA manovAkAyavyApArarUpe 'bhagavatA' vIravarddhamAnasvAminA parijJAnaM parijJA sA prakarSeNa prazastA''dau vA veditA praveditA, etacca sudharmasvAmI jambUsvAminAmne kathayati, sA ca dvidhA-jJaparijJA pratyAkhyAnaparijJA ca, tatra jJaparijJayA sAvadhavyApAreNa bandho bhavatItyevaM bhagavatA parijJA praveditA, pratyAkhyAnaparijJayA ca sAvadyayogA bandhahetavaH pratyAkhyeyA ityevaMrUpA ceti // ammevArtha niyuktikRdAha-- / tattha akAri karissaMti baMdhaciMtA kayA puNo hoi / sahasammaiyA jANai koi puNa hetujuttIe // 67 // 'tatra' karmaNi kriyAvizeSe, kimbhUta ityAha-'akAri karissaMti' akArIti kRtavAn karissanti-kariSyAmIti, anenAtItAnAgatopAdAnena tanmadhyavartino vartamAnasya kAritAnumatyocopasaGgrahAnnavApi bhedA AtmapariNAmatvena yogarUpA upAttA draSTavyAH, tatrAnenAtmapariNAmarUpeNa kriyAvizeSeNa 'bandhacintA kRtA bhavati' bandhasyopAdAnamupAta bhavati, 'karma yoganimittaM badhyate' iti vacanAt, etacca kazcijAnAti AtmanA saha yA sammatiH svamatirvA-avadhimanaHparyAyakevalajAtismaraNarUpA tayA jAnAti, kRzcicca pakSadharmAnvayavyatirekalakSaNayA hetuyuttayeti / atha kimarthamasau kaTukaviNakeSu karmAzravahetubhUteSu kriyAvizeSeSu pravartata ityAhaimassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe jAImaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheuM (sU0 11) tatra jIvitamiti-jIvantyanenAyuHkarmaNeti jIvitaM-prANadhAraNam , tacca pratiprANi svasaMviditamitikRtvA pratyakSAsanavAcinedamA nirdizati, cAbdo vakSyamANajAtyAdisamuccayArthaH, evakAro'vadhAraNe, asyaiva jIvitasyArthe pariphalgu-ra sArasya taDillatAvilasitacaJcalasya bahvapAyasya dIrghasukhArtha kriyAsu pravarttate, tathAhi-jIviSyAmyahamarogaH sukhena bhogAn bhokSya tato vyAdhyapanayanArtha snehApAnalAvakapizitabhakSaNAdiSu kriyAsu pravarttate, tathA'lpasya sukhasya kRte abhimAnagrahAkulitacetA bahArambhaparigrahAdbazubhaM karmAdatte, uktaM ca-"dve vAsasI pravarayoSidapAyazuddhA, zayyA''sanaM karivarasturago ratho vA / kAle bhiSagniyamitAzanapAnamAtrA, rAjJaH parAkyamiva sarvamavehi zeSam // 1 // puSTyarthamannamiha | yatpraNidhiprayogaiH, saMtrAsadoSakaluSo nRpatistu bhute / yannirbhayaH prazamasaukhyaratizca bhaikSaM, tat svAdutAM bhRzamupaiti na dApArthivAnnam // 2 // bhRtyeSu mantriSu suteSu manorameSu, kAntAsu vA madhumadAGkaritekSaNAsu / vizrambhameti na kadAcidapi, lakSitIzaH, sarvAbhizaGkitamateH kataratta saukhyam // 3 // " tadevamanavabuddhataruNakizalayapalAzacaJcalajIvitaratayaH karmA
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 adhyayanaM 1 zrIAcA- zraveSu jIvitopamardAdirUpeSu pravartante, tathA'syaiva jIvitasya parivandanamAnanapUjanArtha hiMsAdiSu pravartante, tatra 'pari rAGgavRttiH bandanaM' saMstavaH prazaMsA tadarthamAceSTate, tathAhi-ahaM mayUrAdipizitAzanAdalI tejasA dedIpyamAno devakumAra iva (zI.) lokAnAM prazaMsAspadaM bhaviSyAmIti 'mAnanam' abhyutthAnAsanadAnAJjalipragrahAdirUpaM tadartha vA ceSTamAnaH karmAci noti tathA pUjanaM pUjA-draviNavastrAnapAnasatkArapraNAmasevAvizeSarUpaM tadartha ca pravarttamAnaH kriyAsu karmAzravairAtmAnaM // 26 // sambhAvayati, tathAhi-vIrabhogyA vasundhare'ti matvA parAkramate, daNDabhayAcca sarvA prajA bibhyatIti daNDayati, ityevaM rAjJAmanyeSAmapi yathAsambhavamAyojanIyam , atra ca vandanAdInAM dvandvasamAsaM kRtvA tAdayeM caturthI vidheyA, pariva-| ndanamAnanapUjanAya jIvitasya karmAzraveSu pravarttanta iti samudAyArthaH / na kevalaM parivandanAdyarthameva karmAdatte, anyArthamapyAdatta iti darzayati-jAtizca maraNaM ca mocanaM ca jAtimaraNamocanamiti samAhAradvandvAttAdarthe caturthI, etadarthaM ca prANinaH kriyA pravarttamAnAH karmAdadate, tatra jAtyartha krauJcArivandanAdikAH kriyA vidhatte, tathA yAn yAn kAmAn brAhmaNAdibhyo dadAti tAMstAnanyajanmani punarjAto bhokSyate, tathA manunA'pyuktam-"vAridastRptimAmoti, sukhamakSayamannadaH / tilapradaH prajAmiSTAmAyuSkamabhayapradaH // 11 // " atra caikameva subhASitam-'abhayapradAna'miti tuSamadhye kaNikAvaditi, evamAdikumArgopadezAddhisAdau pravRttiM vidadhAti / tathA maraNArthamapi pitRpiNDadAnAdiSu kriyAsu pravatate , yadivA mamAnena sambandhI vyApAditastasya vairaniryAtanArtha vadhabandhAdau pravarttate, yadivA maraNanivRttyarthamAtmano 1 kArtikeyaH. dugAdhupayAcitamajAdinA valiM vidhatte yazodhara iva piSTamayakukkuTena, tathA muktyarthamajJAnAvRtacetasaH paJcAgnitapo'nuSThAnAdikeSu prANyupamaIkAriSu pravarttamAnAH karmAdadate, yadivA jAtimaraNayorvimocanAya hiMsAdikAH kriyAH kurvate / 'jAibharaNabhoyaNAe'tti vA pAThAntaraM, tatra bhojanArtha kRSyAdikarmasu pravarttamAnA vasudhAjalajvalanapavanavanaspatidvitricatuppaJcendriyavyApattaye vyApriyanta iti / tathA duHkhapratighAtamurarIkRtyAtmaparitrANArthamArasnAnAsevante, tathAhi-vyAdhivedanAta lAvakapizitamadirAdyAsevante, tathA vanaspatimUlatvapatraniryAsAdisiddhazatapAkAditailArthamanyAdisamArambheNa pApaM kurvanti svataH kArayantyanyaiH kurvato'nyAn samanujAnata ityevamatItAnAgatakAlayorapi manovAkAyayogaiH karmAdAnaM vidadhatItyAyojanIyam / tathA duHkhapratighAtArthameva sukhopattyartha ca kalatraputragRhopaskarAdyAdadate, tallAbhapAlanArthaM ca tAsu tAsu kriyAsu pravarttamAnAH pApakarmAsevanta iti. kaca-"Adau pratiSThA'dhigame prayAso, dAreSu pazcAgRhiNaH suteSu / kartuM punasteSu guNaprakarSa, ceSTA taduccaiHpadalaGghanAya // 1 // " tadevaMbhUtaiH kriyAvizeSaiH karmopAdAya nAnAdizvanusaJcaranti anakarUpAsu ca yoniSu sandhAvanti virUparUpAMzca sparzAn pratisaMvedayanti, ityetajjJAtvA kriyAvizeSanivRttividheyeti // 11 // etAvanta eva ca kriyAvizeSA iti darzayitumAha eyAvaMti savvAvaMti logaMsi kammasamAraMbhA parijANiyavvA bhavaMti (sU012) _ 'eAvantI 'savyAvantIti etau dvau zabdau mAgadhadezIbhASAprasiddhyA etAvantaH sarve'pItyetatparyAyau, etAvanta eva 1 mokSAyA pra. zrIAcA sarvasmin 'loke' dharmAdharmAstikAyAvacchinne nabhaHkhaNDe ye pUrva pratipAditAH 'karmasamArambhAH' kriyAvizeSAH, naitebhyorAvRttiH |'dhikAH kecana santItyevaM parijJAtavyA bhavanti, sarveSAM pUrvatropAdAnAditi bhAvaH tathAhi-AtmaparobhayahikAmuSmikA(zI0) tItAnAgatavartamAnakAlakRtakAritAnumatibhirArambhAH kriyante, te ca sarve'pi prAgupAttA yathAsambhavamAyojyA iti // 12 // evaM sAmAnyena jIvAstitvaM prasAdhya tadupamaIkAriNAM ca kriyAvizeSANAM bandhahetutvaM pradopasaMhAradvAreNa // 27 // hai viratiM pratipAdayannAha jassete logasi kammasamAraMbhA pariNAyA bhavaMti se hu muNI pariNNAyakamme (sU0 13) tibemi // pramathoddezakaH 1 // bhagavAn samastavastuvedI kevalajJAnena sAkSAdupalabhyaivamAha-'yasya' mumukSoH 'ete' pUrvoktAH 'karmasamArambhAH' kriyAvizeSAH karmaNo vA-jJAnAvaraNIyAdhaSTaprakArasya samArambhA-upAdAnahetavaste ca kriyAvizeSA eva, pari-samantAt jJAtAH -paricchinnAH karmabandhahetutvena bhavanti, huravadhAraNe, manute manyate vA jagatastrikAlAvasthAmiti muniH sa eva munijaparijJayA parijJAtakarmA pratyAkhyAnaparijJayA ca pratyAkhyAtakarmabandhahetubhUtasamastamanovAkkAyavyApAra iti, anena || ca mokSAGgabhUte jJAnakriye upAtte bhavato, na hyAbhyAM vinA mokSo bhavati, yata uktam-"jJAnakriyAbhyAM mokSa" iti / itizabda etAvAnavamAtmapadArthavicAraH karmabandhahetuvicArazca sakaloddezakena parisamApita iti pradarzakaH, yadivA 4%AAAAAACAKACAAACHANKHORAKHNAACHARYANA adhyayana uddezakA sarve'pi prAgupAta AtmaparobhayahikAmaNibhyo tadupamaIkAriNA // 27 //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 OM45454 uddezaka 'iti' etadahaM bravImi yatprAguktaM yacca vakSye tatsarva bhagavadantike sAkSAt zrutveti zastraparijJAyAM prazamoddezakaH smaaptH|| uktaH prathamoddezakaH sAmprataM dvitIyaH prastUyate-asya cAyamabhisambandhaH-prathamoddezake sAmAnyena jIvAstitvaM prasA-181 |dhitam , idAnIM tasyaivekendriyAdipRthivyAdyastitvapratipipAdayiSayA''ha-yadivA prAk parijJAtakarmatvaM munitvakAraNamupAdezi, yaH punaraparijJAtakarmatvAnmunirna bhavati-viratiM na pratipadyate sa pRthivyAdiSu bambhramIti, atha ka ete pRthivyAdaya ityatastadvizeSAstitvajJApanArthamidamupakramyata iti / anenAbhisambandhenAyAtasyAsyoddezakasya catvAryanuyogadvArANi vAcyAni, yAvannAmaniSpanne nikSepe pRthivyuddezaka iti, tatroddezakasya nikSepAderanyatra pratipAditatvAnneha pradarzyate, pRthivyAstu yannikSepAdi sambhavati tanniyuktikRddarzayitumAha pudavIe nikakhevo parUvaNAlakkhaNaM parImANaM / uvabhogo satthaM veyaNA ya vahaNA nivittIya // 68 / / prAg jIvoddezake jIvasya prarUpaNA kiM na kRtetyetaca nAzaGkanIyaM, yato jIvasAmAnyasya vizeSAdhAratvAt vizeSasya ca pRthivyAdirUpatvAt sAmAnyajIvasya copabhogAderasambhavAt pRthivyAdicarcayaiva tasya cintitatvAditi / tatra pRthivyA. nAmAdinikSepo vaktavyaH, prarUpaNA-sUkSmavAdarAdibhedA, lakSaNaM-sAkArAnAkAropayogakAyayogAdika, parimANa-saMvartitalokapratarAsaMkhyeyabhAgamAtrAdikam , upabhogaH-zayanAsanacakramaNAdikaH, zastra-snehAmlakSArAdi, vedanA-svazarIrAvyaktacetanAnurUpA sukhaduHkhAnubhavasvabhAvA, vadhaH-kRtakAritAnumatibhirupamaInAdikaH, nivRttiH-apramattasya manovAkkAyagu syA'nupamardAdiketi samAsArthaH / vyAsArtha tu niyuktikRdyathAkramamAhazrIAcA- nAmaMThavaNApuDhavI davapuDhavI ya bhAvapuDhavI ya / eso khalu puDhavIe nikkhavo cauviho hoi // 11 // adhyayana rAGgavRttiH spaSTA, nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtyAha(zI0) vvaM sarIrabhavio bhAveNa ya hoi puDhavijIvo u / jo puDhavinAmagoyaM kammaM veei so jIvo // 7 // ta dravyapRthivI Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH, noAgamatastu pRthivIpadArthajJasya zarIraM // 28 // jIvApetaM tathA pRthivIpadArthajJatvena bhavyo-bAlAdistAbhyAM vinirmukto dravyapRthivIjIvaH-ekabhaviko baddhAyuSko'bhimukhanAmagotrazca, bhAvapRthivIjIvaH punaryaH pRthivInAmAdikarmodINe vedayati / gataM nikSepadvAraM, sAmprataM prarUpaNAdvAram duvihA ya puDhavijIvA muhumA taha pAyarA ya logaMmi / suhumA ya savvaloe do ceva ya thAyaravihANA // 7 // NI pRthivIjIcA dvividhAH-sUkSmA vAdarAzca, sUkSmanAmakarmodayAt sUkSmAH, bAdaranAmakarmodayAttu bAdarAH, karmodayajanite evaiSAM sUkSmabAdaratve na tvApekSike badarAmalakayoriva / / tatra sUkSmAH samudgakaparyAptaprakSiptagandhAvayavavat sarvalokavyApinaH, bAdarAstu mUlabhedAdvividhA ityAha duvihA bAyarapuDhavI samAsao sahapuDhavi kharapuDhavI / saNhA ya paMcavaNNA avarA chattIsaivihANA // 72 // ___ 'samAsata:' saMkSepAdvividhA vAdarapRthivI-zlakSNabAdarapRthivI kharabAdarapRthivI ca, tatra zlakSNabAdarapRthivI kRSNanIlalohitapItazuklabhedAtpazcadhA, iha ca guNabhedAdgaNibhedo'nyupagantavyaH, kharabAdarapRthivyAstvanye'pi patriMzadvizeSabhedAH IR28 // sambhavantIti // tAnAha. puDhavI ya sakarA vAlugA ya uvale silA ya loNUse / aya taMba tauasIsaga ruppa suvaNe ya vaire y||73|| hariyAle hiMgulae maNosilA sAsagaMjaNa pvaale| anbhapaDalambhavAlua bAyarakAe maNivihANA // 74 // gomejjae ya ruyage aMko phalihe ya lohiyakkhe ya / maragaya masAragalle bhuyamoyaga iMdanIle y||7|| caMdappaha berulie jalakate ceva sUrakante ya / ee kharapuDhavIe nAmaM chattIsayaM hoi // 76 // atra ca prathamagAthayA pRthivyAdayazcaturdaza bhedAH parigRhItAH, dvitIyagAthayA tvaSTau haritAlAdayaH, tRtIyagAthayA daza gomedakAdayaH, turyagAthayA catvArazcandrakAntAdayaH / atra ca pUrvagAthAdvayena sAmAnyapRthivIbhedAH pradarzitAH, utta ragAthAdvayana maNibhedAH pradarzitAH, etAH spaSTA iti kRtvA na vivRtaaH|| evaM sUkSmabAdarabhedAn pratipAdya punarvarNAditabhedena pRthivIbhedAn darzayitumAha__vaNNarasagaMdhaphAse joNippa hA bhavaMti sNkhejaa| NegAi sahassAI iMti vihANami ikike // 77 // tatra varNAH zuklAdayaH paJca rasAstiktAdayaH paJca gandhau surabhidurabhI sparzAH mRdukarkazAdayaH aSTau, tatra varNAdike ekaikasmin 'yonipramukhA' yoniprabhRtayaH saMkhyayA bheda bhavanti, saMkhyeyasyAnekarUpatvAdviziSTasaMkhyArthamAha-anekAni sahasrANi ekaikasmin varNAdike 'vidhAne' bhede bhavanti, yonito guNatazca bhedAnAmiti / etacca saptayonilakSapramANatvAta 1 caMdaNa gezya haMsaga bhuyamoya masAragalle ya pra. 4 1.4-
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 29 // zrIAcA rAGgavRttiH (zI0 ) // 30 // 20 pRthivyA evaM sambhAvanIyamiti / uktaM ca prajJApanAyAm - "tettha NaM je te pajjattagA eesi NaM vaNNAdeseNaM gaMdhAdeseNaM | rasAdeseNaM phAsAdeseNaM sahassaggaso vihANAI saMkhejjAI joNipamuhasaya sahassAI pajjattayaNissAe apajjattayA vakkamaMti, taM jatthego tattha niyamA asaMkhejjA, se ttaM kharabAyarapuDhavikAiyA" iha ca saMvRtayonayaH pRthivIkAyikA uktAH, sA punaH sacittA acittA mizrA vA, tathA punazca zItA uSNA zItoSNA vetyevamAdikA draSTavyeti // etadeva bhUyo niryuktikRt spaSTataramAha avita ya iyia gaMdhaMmi rasaMmi taha ya phAsaMmi / nANattI kAyavvA vihANae hoi ikkikaM // 78 // varNAdike ekaikasmin 'vidhAne' bhede sahasrAgrazo nAnAtvaM vidheyaM, tathAhi - kRSNo varNa iti sAmAnyaM tasya ca bhra | marAGgAra kokilagavalakajjalAdiSu prakarSAprakarSavizeSAdbhedaH kRSNaH kRSNataraH kRSNatama ityAdi, evaM nIlAdiSvapyAyojyaM, tathA rasagandhasparzeSu sarvatra pRthivIbhedA vAcyAH, tathA varNAdInAM parasparasaMyogAddhUsara ke sara karburAdivarNAntarotpattirevamutprekSya varNAdInAM pratyekaM prakarSAprakarSatayA parasparAnuvedhena ca bahavo bhedA vAcyAH // punarapi paryAptakAdibhedAde damAha je bAyare vihANA pacatA tattiA apajatA / suhumAvi huMti duvihA pajjattA ceva apajJantA // 79 // 1 bhAvanIyamiti pra. 2 tatra ye se paryAptakAH eteSAM varNAdezena gandhamadezena rasAdezena sparzAdezena sahasrAgrazo vidhAnAni saMkhyeyAni yonipramukhAni zatasahasrANi paryAptakanizrayA'paryAptakA vyutkrAmanti tad yatraikastatra niyamAdasaMkhyeyAH ityete kharabAdarapRthvIkAyikAH. yAni bAdarapRthivIkAye 'vidhAnAni' bhedAH pratipAditAstAni yAvanti paryAptakAnAM tAvantyevAparyAptakAnAmapi, atra ca bhedAnAM tulyatvaM draSTavyaM na tu jIvAnAM yata ekaparyAptakAzrayeNA saMkhyeyA aparyAptakA bhavanti, sUkSmA api paryAptakAparyAptakabhedena dvividhA eva, kintu aparyAptakanizrayA paryAptakAH samutpadyante yatra caiko'paryApta kastatra niyamAdasaMkhyeyAH paryAptakAH syuH / paryAnistu 'AhArasarIrindiyaUsAsava omaNo'hinivvanttI / hoti jato daliyAo karaNaM pai sA u pajjattI // 1 // ' janturupadyamAnaH pudgalopAdAnena karaNaM nirvarttayati tena ca karaNavizeSeNAhAramavagRhya pRthag khalarasAdibhAvena pariNatiM nayati sa tAdRkaraNavizeSa AhAraparyAptizabdenocyate, evaM zeSaparyAptayo'pi vAcyAH, tatraikendriyANAmAhArazarIrendriyocchvAsAbhidhAnAzcatasro bhavanti, etAzcAntarmuhUrttena janturAdatte, anAptaparyAptiraparyAptako vAptaparyAptistu paryAptaka iti, atra ca pRthivyaMva kAyo yeSAmiti vigrahaH // yathA sUkSmabAdarAdayo bhedAH siddhyanti tathA prasiddhabhedenodAharaNena darzayitumAha- rukkhANaM gucchANaM gummANa layANa vallivalayANaM / jaha dIsaha nANasaM puDhavIkAe tahA jANa // 80 // yathA vanaspatervRkSAdibhedena spaSTaM nAnAtvamupalabhyate, tathA pRthivIkAyike'pi jAnIhi tatra vRkSA:- cUtAdayo gucchAvRntAkIsallakIkapasyAdayaH, gulmAni-navamAlikAkoraNTakAdIni, latAH - punnAgAzokalatAdyAH, vahnyaH - trapupIvAluGkIkozAtakyAdyAH, valayAni - ketakIkadalyAdIni // punarapi vanaspatibhedadRSTAntena pRthivyA bhedamAha- 1 AhAraH zarIramindriyANi ucchvAso vacaH manaH (eSAM ) abhinirvRttiH / bhavati yato dalikAt karaNaM prati saiva paryAptiH // 1 // osahi taNa sevAle paNagavihANe ya kaMda mUle ya / jaha dIsaha nANasaM puDhavIkAe tahA jANa // 81 // yathA hi vanaspatikAyasya oSadhyAdiko bheda evaM pRthivyA api draSTavyaH, tatra oSadhyaH - zAlyAcAH, tRNAni -darbhA dIni, sevAlaM- jalopari malarUpaM, panakaH kASThAdAvullIvizeSaH paJcavarNaH kandaH - sUraNakandAdiH, mUlam - uzIrAdIti // ete ca sUkSmatvAnnaikadvyAdikAH samupalabhyante, yatsaMkhyAstupalambhyante taddarzayitumAha ikassa duNha tinha va saMkhijANa va na pAsiuM skaa| dIsaMti sarIrA puDhavijiyANaM asaMkhANaM // 82 // spaSTA // kathaM punaridamavagantavyam ?, santi prathivIkAyikA iti ucyate, tadadhiSThitazarIropalabdheH adhiSThAtari pratItirgavAzvAdAviva iti etaddarzayitumAha eehi~ sarIre hiM paJcakakhaM te parUviyA huMti / sesA ANAgijjhA cakkhuphAsaM na jaM iMti // 83 // 'ebhiH' asaMkhyeyatayopalabhyamAnaiH pRthivIzarkarAdibhedabhinnaiH zarIraiste zarIriNaH zarIradvAreNa 'pratyakSaM' sAkSAt 'prarUpitAH khyApitA bhavanti, zeSAstu sUkSmA AjJAgrAhyA eva draSTavyAH, yataste cakSuHsparza nAgacchanti, sparzazabdo viSayArthaH // prarUpaNAdvArAnantaraM lakSaNadvAramAha uvaogajoga ajjhavasANe maisuya acakkhudaMse ya / aTThavihodayalesA sannussA se kasAyA ya // 84 // tatra pRthivIkAyAdInA styAnardhyAdyudayAdyA ca yAvatI copayogazaktiravyaktA jJAnadarzanarUpetyevamAtmaka upayogo lakSaNaM, tathA yogaH - kAyAkhya eka eva audArikatanmizrakArmmaNAtmako vRddhayaSTikalpo jantoH sakarmakasyAlambanAya For Private Personal Use Only adhyayanaM1 uddezakaH 2 // 29 // adhyayanaM 1 uddezakaH 2 // 30 //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 vyApriyate, tathA adhyavasAyAH-sUkSmA AtmanaH pariNAmavizeSAH, te ca lakSaNam, avyaktacaitanyapuruSamanaHsamudbhUtacintAvizeSA ivAnabhilakSyAste'bhigantavyAH, tathA sAkAropayogAntaHpAtimatizrutAjJAnasamanvitAH pRthivIkAyikA boddhavyAH, tathA sparzanendriyeNAcakSurdarzanAnugatA boddhavyAH, tathA jJAnAvaraNIyAdyaSTavidhakarmodayabhAjastAvadvandhamAjazca, tathA lezyA-adhyavasAyavizeSarUpAH kRSNanIlakApotatejasyazcatasraH tAbhiranugatAH, tathA dazavidhasaMjJAnugatAH, tAzca AhArAdikAH prAguktA eva, tathA sUkSmocchAsaniHzvAsAnugatAH, uktaM ca-"puDhavikAiyA NaM bhaMte ! jIvA ANavanti |vA pANavanti vA Usasanti vA nIsasaMti vA ?, goyamA ! avirahiyaM satayaM ceva ANavanti vA pANavanti vA Usasanti / vA nIsasanti vA" kaSAyA api sUkSmAH krodhaadyH| evametAni jIvalakSaNAnyupayogAdIni kaSAyaparyavasAnAni pRthivIkAyikeSu sambhavantIti, tatazcaivaMvidhajIvalakSaNakalApasamanugatatvAt manuSyavatsacittA pRthivIti / nanu ca tadidamasiddhamasiddhena sAdhyate, tathAhi-na chupayogAdIni lakSaNAni pRthivIkAyeSu vyaktAni samupalakSyante, satyametad , avyatAni tu vidyante, yathA kasyacityuMsaH hRtpUrakavyatimizramadirAtipAnapittodayAkulIkRtAntaHkaraNavizeSasyAvyaktA cetanA, na caitAvatA tasyAcidrUpatA, evamatrApyavyaktacetanAsambhavo'bhyupagantavyaH, nanu cAtrocchAsAdikamavyaktacetanAliGgaA masti, na ceha tathAvidhaM kiJciccetanAliGgamasti, naitadevam , ihApi samAnajAtIyalatodbhedAdikamarzomAMsAGkuravacetanA-13 1pRthvIkAyikA bhadanta ! jIvA Ananti vA prANanti vA ucchusanti vA niHzvasanti vA ?, gautama ! avirahitaM satatameva cAnanti vA prANanti vA uccasanti A. sU. 6JvA niHzvasanti bA. zrIAcA- cihnamastyeva, avyaktacetanAnAM hi sambhAvitaikacetanAliGgAnAM vanaspatInAmiva cetanA'bhyupagantavyeti, vanaspatezca caitanyaM adhyayana 1 rAGgavRttiH viziSTatupuSpaphalapradatvena spaSTaM sAdhayiSyate ca, tato'vyaktopayogAdilakSaNasadbhAvAt sacittA pRthivIti sthitam // uddezakaH2 (zI0) nanu cAzmalatAdeH kaThinapudgalAtmikAyAH kathaM cetanatvamityata Aha aTThI jahA sarIraMmi aNugayaM ceyaNaM kharaM diDaM / evaM jIvANugayaM puDhavisarIraM kharaM hoi // 85 // yathA'sthi zarIrAnugataM sacetanaM kharaM dRSTam , evaM jIvAnugataM pRthivIzarIramapIti // sAmprataM lakSaNadvArAnantaraM parimANadvAramAha je bAyarapajasA payarassa asaMkhabhAgamittA te / sesA tinnivi rAsI vIsuM loyA asaMkhijA // 86 // tatra pRthivIkAyikAzcaturdA, tadyathA-bAdarAH paryAptA aparyAptAzca tathA sUkSmA aparyAptAH paryAptAca, tatra ye bAdarAH paryAptakAste saMvartitalokapratarAsaMkhyeyabhAgamAtravartipradezarAzipramANA bhavanti, zeSAstu trayo'pi rAzayaH pratyekamasaMkhyeyAnAM lokAnAmAkAzapradezarAzipramANA bhavanti, yathAnirdiSTakrameNa caite yathottaraM bahutarAH, yata uktam-"savvatthovA bAdarapuDhavikAiyA pajjattA, bAdarapuDhavikAiyA apajattA asaMkhejaguNA suhumapuDhavikAiyA apajattA asaMkhejaguNA suhumapuDhavikAiyA pajjattA asaMkhejaguNA" // prakArAntareNApi rAzitrayasya parimANaM darzayitumAha // 31 // 1 sarvastokA bAdarapRthvIkAyikAH paryAptAH bAdarapRthvIkAyikA aparyAptA asaMkhyeyaguNAH sUkSmapRthvIkAyikAH aparyAptA asaMkhyeyaguNAH sUkSmapRthvI| kAyikAH paryAptA asaMkhyeyaguNAH. pattheNa va kuDaveNa va jaha koha miNijja svvdhnnaaii| evaM mavijamANA havaMti loyA asaMkhijjA // 87 // yathA prasthAdinA kazcitsarvadhAnyAni minuyAd, evamasadbhAvaprajJApanAGgIkaraNAlokaM kuDavIkRtyAjaghanyotkRSTAvagAhanAn pRthivIkAyikajIvAn yadi minoti tato'saMkhyeyAna lokAn pRthivIkAyikAH pUrayanti // punarapi prakArAntareNa parimANamAha logAgAsapaese ikika nikkhive puDhavijIvaM / evaM mavijamANA havaMti loA asaMkhijjA // 4 // spaSTA // sAmprataM kAlataHpramANaM nirdidikSuH kSetrakAlayoH sUkSmavAdaratvamAha--- niuNo u hoi kAlo tatto niuNayarayaM havai khittaM / aMgulaseDhImitte osappiNIo asaMkhijA // 49 // 'nipuNaH' sUkSmaH kAlaH' samayAtmakaH, tato'pi sUkSmataraM kSetraM bhavati, yato'GgalIzreNimAtrakSetrapradezAnAM samayApahAreNAsaMkhyeyA utsarpiNyavasarpiNyo'pakrAmantItyataH kAlAt kSetraM sUkSmataram / prastutaM kAlataH parimANaM dayitumAha__ aNusamayaM ca paveso nikkhamaNaM ceva puDhavijIvANaM / kAe kAyaTThiyA cauro loyA asaMkhijjA // 9 // / tatra jIvAH pRthivIkAye'nusamayaM pravizanti niSkAmanti ca, ekasmin samaye kiyatAM niSkramaH pravezazca 1-2, tathA divivakSite ca samaye kiyantaH pRthivIkAyapariNatAH sambhavanti 3, tathA kiyatI ca kAyasthiti 4 rityete catvAro vi kalpAH kAlato'bhidhIyante, tatrAsaMkhyeyalokAkAzapradezaparimANAH samayenopadyante vinazyanti ca, pRthivItvena pari
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 zrIAcA- (zI0) // 32 // NatA apyasaMkhyeyalokAkAzapradezapramANAH, tathA kAyasthitirapi mRtvA mRtvA'saMkhyeyalokAkAzapradezaparimANaM kAlaM tatra | tatrotpadyanta iti, evaM kSetrakAlAbhyAM parimANaM pratipAdya parasparAvagAhapratipipAdayiSayA''ha- gAyarapuDhavikAiyapajjatto annamannamogADho / sesA ogAhaMte suhamA puNa savvalogaMmi // 91 // uddezakaH2 __bAdarapRthivIkAyikaH paryApto yasminnAkAzakhaNDe avagADhaH tasminnevAkAzakhaNDe'parasyApi bAdarapRthivIkAyikasya / zarIramavagADhamiti, zeSAstu aparyAptakAH paryAptakanizrayA samutsadyamAnA anantaraprakriyayA paryAptakAvagADhAkAzapradezAvagADhAH, sUkSmAH punaH sarvasminnapi loke'vagADhA iti // upabhogadvAramAha caMkamaNe yahANe nisIyaNa tuyadRNe ya kayakaraNe / uccAre pAsavaNe uvagaraNANaM ca nikkhivaNe // 92 // AlevaNa paharaNa bhUsaNe ya kayavikkae kisIe ya / bhaMDANaMpi ya karaNe uvabhogavihI maNussANaM // 93 // cakamaNodbhasthAnaniSIdanatvagvartanakRtakaputrakakaraNauccAraprazravaNaupakaraNanikSepaAlepanAharaNabhUSaNakrayavikrayakRSIkaraNabhaNDakaghaTTanAdiSUpabhogavidhirmanuSyANAM pRthivIkAyena bhavatIti / yadyevaM tataH kimityata Aha eehiM kAraNehiM hiMsaMti puDhavikAie jIve / sAyaM gavesamANA parassa dukkhaM udIraMti // 94 // ebhizcamaNAdibhiH kAraNaiH pRthivIjIvAn hiMsanti, kimarthamiti darzayati-'sAta' sukhamAtmano'nveSayantaH paraduHkhAnyajAnAnAH katipayadivasaramaNIyabhogAzAkarSitasamastendriyagrAmA vimUDhacetara iti, 'parasya' pRdhivyAzritajanturAzeH // 32 // 'duHkhama' asAtalakSaNaM tadudIrayanti-utsAdayantIti, anena bhradAnajanitaH zubhaphalodayaH pratyukta iti // adhunA zastradvAra-zasyate'neneti zastraM, tacca dvidhA-dravyazastraM bhAvazastraM ca, dravyazasnamapi samAptavibhAgabhedAdvidhaiva, tatra samAsadravyazastrapratipAdanAyAha| halakuliyavisakudAlAlittayamigasiMgakaTThamaggI ya / uccAre pAsavaNe eyaM tu samAsao satthaM // 15 // tatra halakulikaviSakuddAlAlitrakamRgazRGgakASThAbhyuccAraprazravaNAdikametat 'samAsataH' saMkSepato dravyazastram // vibhAgadravyazatrapratipAdanAyAhakiMcI sakAyasasthaM kiMcI parakAya tadubhayaM kiMci / eyaM tu davyasatthaM bhAve a asaMjamo satthaM // 9 // kizcitsvakAyazakhaM pRthivyeva pRthivyAH, kizcisarakAyazastramudakAdi, tadubhayaM kizciditi bhUdakaM militaM bhuva iti / taca sarvamapi dravyazavaM, bhAve punaH 'asaMyamaH' duSpayuktA manovAkAyAH zastramiti // vedanAdvAramAha pAyaccheyaNa bheyaNa jaMghora taheva aNguvNgesuN| jahaIti narA duhiyA puDhaSikAe tahA jANa // 97 // yathA pAdAdikeSvaGgapratyaGgeSu chedanabhedAdikayA kriyayA narA duHkhitAH, tathA pRthivIkAye'pi vedanAM jAnIhi // yadyapi pAdazirogrIvAdInyaGgAni pRthivIkAyikAnAM na santi tathApi tacchedanAnurUpA vedanA'styeveti darzayitumAha natthi ya si aMguSaMgA tayANurUvA ya veyaNA tesiM / kesiMci udIratI kesiMca'tiyAgae pANe // 98 // pUrvArddha gatArtha, keSAzcitpRthivIkAyikAnAM tadArambhiNaH puruSA vedanAmudIrayanti, keSAzcittu prANAnapyatipAtayeyuriti / tathA hi bhagavatyAM dRSTAnta upAtto yathA-caturantacakravarttino gandhapeSikA yauvanavartinI balavatI ArdrAmalakapramANaM sacittapRthivIgolakamekaviMzatikRtvo gandhapaTTake kaThimazilAputrakeNa piMSyAt, tatasteSAM pRthivIjIvAnA kazci- adhyayana tsaGghaTTitaH kazcitsaritApitaH kazcinyApAdito'paraH kila tena zilAputrakeNa na spRSTo'pIti // vadhadvAramAhapavayaMti ya aNagArA Na ya tehi guNehi jehiM aNagArA / puDaviM vihiMsamANA na hutevAyAhi anngaaraa||19|| uddezakaH2 | iha hyeke kutIrthikA yativeSamAsthAya evaM ca pravadanti-vayam 'anagArAH' pravrajitAH, na ca teSu guNeSu' niravadyAnuSThAnarUpeSu pravartante, yeSvanagArAH, yathA cAnagAraguNeSu na pravartante tadarzayati-yataste'harnizaM pRthivIjantuvipattikAriNo dRzyante gudapANipAdaprakSAlanArtham , anyathApi nirlepanirgandhatvaM kartuM zakyam , atazca yatiguNakalApazUnyA na vAGmAtreNa yuktinirapekSeNAnagAratvaM bibhratIti, anena prayogaH sUcitaH, tatra gAthApUrvArddhana pratijJA, pazcArDena hetuH, uttaragAthArddhana sAdharmyadRSTAntaH, sa cAyaM prayogaH-kutIthikA yatyabhimAnavAdino'pi yatiguNeSu na pravartante, pRthivIhiMsApravRttatvAd , iha || ye ye pRthivIhiMsApravRttAste te yatiguNeSu na pravartante, gRhasthavat / sAmprataM dRSTAntagarbha nigamanamAhaaNagAravAiNo puDhavihiMsagA nigguNA agArisamA / nihosatti ya mahalA viraidugaMchAi mailatarA // 10 // ___ 'anagAravAdinoM' vayaM yataya iti vadanazIlAH pRthivIkAyavihiMsakAssanto nirguNA yato'taH 'agArisamA' gRhastha-| tulyA bhavanti, abhyuccayamAha-sacetanA pRthivItyevaM jJAnarahitatvena tatsamArambhavartinaH sadoSA api santo vayaM nirdoSA ityevaM manyamAnAH svadoSaprekSAvimukhatvAt 'malinAH' kaluSitahRdayAH, punazcAtipragalbhatayA sAdhujanAzritAyA niravadyAnuSThAnAsmikAyA virateH 'jugupsayA' nindayA malinatarA bhavanti, anayA ca sAdhunindayA'nantasaMsAritvaM pradarzitaM bhava tikRtvo gamatena zilApusimANAnateSu guNe zrIAcArAGgavRttiH (zI)
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ (zI0) tIti // etacca gAthAdvayaM sUtropAttArthAnusAryapi vadhadvArAvasare niyuktikRtA'bhihitaM, tasya svayamevopAttatvena tavyAkhyAnasya nyAyyatvAt , taccedaM sUtram 'lajjamANA puDho pAsa aNagArA motti ege pavayamANe'tyAdi / / ayaM ca vadhaH kRtakAritAnumatibhirbhavatIti tadarthamAha kaI sayaM vahaMtI keI annehi u vahAvitI / keI aNumannaMtI puDhavikAyaM vahemANA // 101 // drA spaSTA, tadvadhe anyepAmapi tadAzritAnAM vadho bhavatIti darzayitumAha jo puDhavi samAraMbhai anne'vi ya so samArabhai kAe / aniyAe aniyAe disse ya tahA adisse y||12|| ___ yaH pRthvIkArya 'samArabhate' vyApAdayati saH 'anyAnapi' apkAyadvIndriyAdIn 'samArabhate' vyApAdayati udumbaravaTaphalabhakSaNapravRttaH tatphalAntaHpraviSTatrasajantubhakSaNavaditi, tathA 'aNiyAe ya niyAItti akAraNena kAraNena ca, yadiva.'saGkalpena saGkalpena ca pRthivIjantUn samArabhate tadArambhavAMzca 'dRzyAn' da rAdIn 'adRzyAn' panakAdIn 'samArabhate' vyaapaadytiityrthH|| etadeva spaSTataramAha puDhaviM samArabhaMtA haNaMti tannisie ya bahujIve / suhame ya bAyare ya pajatte yA apjte||103 // spaSTA, atra ca sUkSmANAM vadhaH pariNAmAzuddhatvAttadviSayanivRttyabhAvena draSTavya iti // viratidvAramAhaeyaM viyANiUNaM puDhavIe nikvivaMti je daMDaM / tiviheNa sabakAlaM maNeNa vAyAe kAraNaM // 104 // 'evami'tyuktaprakArAnusAreNa pRthivIjIvAn vijJAya tadvadhaM vandhaM ca vijJAya pRthivIto nikSipanti ye daNDaM-pRthivIzrIAcA- samArambhAdayuparamanti, te IdRkSA anagArA bhavantItyuttaragAthAyAM vakSyati, 'trividhene ti kRtakAritAnumatibhiH 'sarvakAlaM' adhyayana rAGgavRttiH yAvajIvamapi manasA vAcA kAyeneti // anagArabhavane uktazeSamAha 13uddezakaH2 guttA guttIhi savAhiM samiyA samiIhiM sNjyaa| jayamANagA suvihiyA erisayA huMti aNagArA // 10 // - tisRbhirmanovAkAyaguptibhirguptAH, tathA paJcabhirIryAsamityAdibhissamitAH, samyak-utthAnazayanacamaNAdikriyAsu // 34 // yatAH saMyatAH 'yatamAnAH' sarvatra prayalakAriNaH, zobhanaM vihitaM-samyagdarzanAdyanuSThAnaM yeSAM te tathA, te IkSA anagArA bhavanti, na tu pUrvoktaguNAH pRthivIkAyasamArambhiNaH zAkyAdaya iti // gato nAmaniSpanno nikSepaH, adhunA sUtrAnugame''skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAryate, tazcedaM sUtram ahe loe parijuNNe dussaMbohe avijANae assi loe pavvahie tastha tattha puDho pAsa AturA paritAveti (sU0 14) asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarasUtre parijJAtakarmA munirbhavatItyuktaM, yastvaparijJAtakarmA sa bhaavaato bhavatIti, tathA''disUtreNa saha sambandhaH-sudharmasvAmI jambUnAmne idamAcaSTe-'zrutaM mayA' kiM tacchrutaM? pUrvodezakArtha pradaryedamapIti, 'aTTe' ityAdi, paramparasamvandhastu 'iha egesiM No sannA bhavatI'tyuktaM, kathaM punaH saMjJA na bhavatIti, AtatvAt , tadAha- 4 // 34 // 'adR'ityAdi, aato nAmAdizcaturddhA, nAmasthApane kSuNNe, jJazarIrabhavyazarIravyatirikto noAgamato dravyAtaH zakaTAdicakrANAmuddhimUle vA yo lohamayaH paTTo dIyate sa dravyAtaH, bhAvArtastu dvidhA-Agamato noAgamataca, tatrAgamato jJAtA-ArsapadArthajJastatra copayukto, noAgamatastu audayikabhAvavartI rAgadveSagrahaparigRhItAntarAtmA priyaviprayogAdi* duHkhasaGkaTanimagno bhAvAta iti vyapadizyate, athavA zabdAdiviSayeSu viSavipAkasadRzeSu tadAkAtivAddhitAhitavicAra zUnyamanA bhAvAtaH karmopacinoti, yata uktam-"soiMdiyavasaTTe NaM bhaMte! jIve kiM baMdhai? kiM ciNAi ? kiM uvaciNAi?, goyamA! aha kammapagaDIo siDhilabaMdhaNabaddhAo dhaNiyabaMdhaNavaddhAo pakarei, jAva aNAdiyaM ca NaM aNavadaggaM dIhamaddhaM cAurantasaMsArakantAramaNupariyaTTaI" evaM sparzanAdiSvapyAyojanIyam , evaM krodhamAnamAyAlobhadarzanamohanIyacAritramohanIyAdibhirbhAvArtAH saMsAriNo jIvA iti, uktaM ca-"rogabosakasAehiM, iMdiehi ya pnychiN| duhA vA mohaNijjeNa, aTTA saMsAriNo jiyA // 1 // " yadivA jJAnAvaraNIyAdinA zubhAzubhenASTaprakAreNa karmaNA''rtaH, kaH punarevaMvidha ityatrAha-lokayatIti lokaH-ekadvitricatuSpaJcendriyajIvarAzirityarthaH, atra lokazabdasya nAmasthApanAdravyakSetra kAlabhavabhAvaparyAyabhedAdaSTadhA nikSepaM pradaryAprazastabhAvodayavarttinA lokenehAdhikAro vAcyaH, yasmAdyAvAnAtaH sa sarvodApi pariyUno nAma paripelavo nissAraH aupazamikAdiprazastabhAvahIno'vyabhicArimokSasAdhanahIno veti, sa ca dvidhAdravyabhAvabhedAt, tatra sacittadravyaparighuno jIrNazarIraH sthavirakaH jIrNavRkSo vA, acittadravyapariGno jIrNapaTAdiH, 1 zrotrendriyavazAtA bhadanta ! jIvaH ki badhnAti ? kiM cinoti ! kimupacinoti ?, gautama ! aSTa karmaprakRtIH zithilabandhanabaddhA gADhavandhanabaddhAH prakaroti, yAvadanAdikamanavanatA dIpAvAnaM cAturantasaMsArakAntAramanuparyaTati. 2 rAgadveSakaSAyairindriyaizca paJcabhiH / dvidhA mohanIyena vA ArtAH saMsAriNo jIvAH // 1 // sarakAra ARACK ROCKS NAGACC+%A4 % %% %%% %%%%257 4
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 MCO zrIAcA- bhAvaparighUna audayikabhAvodayAprazastajJAnAdibhAvavikalaH, kathaM vikala: ?, anantaguNaparihANyA, tathAhi-paJca catustrivye ke- adhyayanaM 1 rAvRttiH ndriyAH kramazo jJAnavikalAH, tatra sarvanikRSTajJAnAH sUkSmanigodAparyAptakAH prathamasamayotpannA iti, uktaM ca-"sarvanikRSTo uddezakaH2 (zI0) jIvasya dRSTa upayoga eSa vIreNa / sUkSmanigodAparyAptakAnAM sa ca bhavati vijnyeyH|| 1 // tasmAtprabhRti jJAnavivRddhiddeSTA jinena jIvAnAm / labdhinimittaiH karaNaiH kAyendriyavADamanohabhiH // 2 // " sa ca viSayakapAyAtaH prazastajJAnaghUnaH kimavastho bhavatIti darzayati-'dussaMbodha' iti, duHkhena sambodhyate-dharmacaraNapratipattiM kAryata iti dussambodho, metAyavaditi, yadivA dussambodho yo bodhayitumazakyo brahmadattavata, kimityevam?, yataH 'aviyANae'tti viziSTAvavodharahitaH, sa caivaMvidhaH kiM vidadhyAdityAha-'asmin pRthivIkAyaloke 'pravyathite' prakarSeNa vyathite, sarvasyArambhasya radAzrayatvAditi prakarSArthaH, tattatprayojanatayA khananAdibhiH pIDite nAnAvidhazastrAgIte vA vyatha bhayacalanayo ritikRtvA vyathitaM bhItamiti, 'tattha tattheti teSu teSu kRSikhananagRhakaraNAdiSu 'pRthag'vibhinneSu kArye pUtpanneSu 'pazya'ti vineyasya lokAkAryapravRttiH pradarzyate, siddhAntazailyA ekAdeze'pi prAkRte bahvAdezo bhavatIti, 'AturA' viSayakaSAyAdibhiH 'asmin' pRthivIkAye viSayabhUte sAmarthyAt pRthivIkArya 'paritApayanti' pari-samantAttApayanti-pIDayantItyarthaH, bahuvacananirdezastu tadArambhiNAM bahutvaM gamayati, yadivA-lokazabdaH pratyekamabhisambadhyate, kazcilloko viSayakaSAyAdibhirAroM'parastu kAyaparijIrNaH kazciduHkhasambodhaH tathA'paro viziSTajJAnarahitaH, ete sarve'pyAturA viSayajIrNadehAdibhiH sukhA 1 kazcittu pra0 aparo duHsambodhaH nAstIdaM. taye'smin-pRthivIkAyaloke viSayabhUte pRthivIkArya nAnAvidhairupAyaiH 'paritApanti' pari-samantAttApayanti-pIDayantIti suutraarthH||14||nnu caikadevatAvizeSAvasthitA pRthivIti zakyaM pratipattuM na punarasaMkhyeyajIvasaGghAtarUpetyetatsariha - kAma Aha saMti pANA puDho siyA lajjamANA puDho pAsa aNagArA motti ege pavayamANA jamiNaM virUvarUvehi satyehiM puDhavikammasamAraMbheNaM puDhavisatthaM samAraMbhemANA aNegarUve paNe vihiMsai (sU0 15) 'santi' vidyante 'prANAH sattvAH 'pRthag' pRthagbhAvena, aGgalAsaMkhyeyabhAgasvadehAvagAhanayA pRthivyAzritAH sitA vA-sambaddhA ityarthaH, anenaitatkathayati naikadevatA pRthivI, api tu pratyekazarIrapRthivIkAyAtmiketi, tadevaM sacetanatvamanekajIvAdhiSThitatvaM ca pRthivyA AviSkRtaM bhavatIti / etacca jJAtvA tadArambhanivRttAn darzayitumAha-'lajamANA puDho pAsa'tti, lajjA dvividhA-laukikI lokottarA ca, tatra laukikI snuSAsubhaTAdeH zvazurasaGgrAmaviSayA, lokottarA saptadazaprakAraH saMyamaH, taduktam-"jjA dayA saMjama baMbhacera'mityAdi, lajamAnAH-saMyamAnuSThAnaparAH, yadivA lajA dayA saMyamo brahmacaryam, zrIAcA-1-pRthivIkAyasamArambharUpAdasaMyamAnuSThAnAllajjamAnAH 'pRthagiti pratyakSajJAninaH parokSajJAninazca, atastAn lajjamAnAn adhyayana rAGgavRttiH pazyetyanena ziSyasya kuzalAnuSThAnapravRttiviSayaH pradarzito bhavatIti / kutIrthikAstvanyathAvAdino'nyathAkAriNa iti darza(zI0) yitumAha-'aNagArA' ityAdi,navidyate'gAraM-gRhameSAmityanagArA-yatayaH smo vayamityevaM prakarSeNa vadantaHpravadanta iti, 'eke| uddezakaH2 zAkyAdayo grAhyAH, te ca vayameva janturakSaNaparAH kSapitakaSAyAjJAnatimirA iti' evamAdi pratijJAmAtramanarthakamAraTanti, yazA kazcidatyantazucirvodrazcatuHSaSTimRttikAsnAyI gozavasyAzucitayA parityAgaM vidhAya punaH karmakaravAkyAcAsthipizitambAyvAderyathAsvamupayogArtha saGgrahaM kAritavAn , tathA ca tena zucyabhimAnamudhatA'pi kiM tasya parityaktam / evamete'pi zAkyAdayo'nagAravAdamudvahanti,na cAnagAraguNeSu manAgapi pravartante, na ca gRhasthacaryA manAgapyatilayantIti darzayati'yad' yasmAd 'ima'miti sarvajanapratyakSaM pRthivIkArya 'virUparUpaiH' nAnAprakAraiH 'zasvaiH' halakuddAlakhanitrAdibhiH pRthivyA zrayaM karma-kriyAM samArabhamANA vihiMsanti, tathA'nena ca pRthivIkarmasamArambheNa pRthivIzastraM 'samArabhamANo' vyApA-4 harayan pRthivIkArya nAnAvidhaiH zastrairvyApAdayan 'anekarUpAn' tadAzritAnudakavanaspatyAdIn vividhaM hinasti, nAnAvidhai| rupAyApAdayatItyarthaH, evaM zAkyAdInAM pArthivajantuvairiNAmayatitvaM pratipAdya mAmprataM sukhAbhilASitayA kRtakAritAnumatibhirmanovAkAyalakSaNAM pravRttiM darzayitumAha___ tattha khalu bhagavayA pariNNA paveiyA, imassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUya1 yeSAM ne pra. 2 samprati.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 A. sU. 7 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) adhyayanaM 1 uddezakaH2 NAe jAimaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheuM sa sayameva puDhavisatthaM samAraMbhai aNNehiM vA puDhavisatthaM samAraMbhAvei aNNe vA puDhavisatthaM samAraMbhaMte samaNujANai (sU015) tatra pRthivIkAyasamArambha khaluzabdo vAkyAlaGkAre 'bhagavatA' zrIvarddhamAnasvAminA parijJAnaM parijJA sA pravediteti, idamuktaM bhavati-bhagavatedamAkhyAtaM-yathaibhirvakSyamANaiH kAraNaiH kRtakAritAnumatibhiH sukhaiSiNaH pRthivIkArya samArabhante, tAni cAmUni-asyaiva jIvitasya paripelavasya parivandanamAnanapUjanArtha, tathA jAtimaraNamocanArtha duHkhapratighAtahetuM ca sa sukhalipsurduHkhadvida svayamAtmanaiva pRthivIzastraM samArabhate, tathA'nyaizca pRthivIzastraM samArambhayati, pRthivIzastraM samArabhamANAnanyAMzca sa eva samanujAnIte, evamatItAnAgatAbhyAM manovAkAyakarmabhirAyojanIyam / tadevaM pravRttamateryadbhavati taddarzayitumAha taM se ahiAe taM se abohIe se taM saMbujjhamANe AyANIyaM samuTThAya soccA khallu bhagavao aNagArANaM ihamegesiM NAtaM bhavati-esa khallu gaMthe esa khallu mohe esa . khalu mAre esa khalu Narae iccatthaM gahie loe jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM puDhavikammasamAraMbheNa puDhavisatthaM samAraMbhamANe aNNe aNegaruve pANe vihiMsaDa, se bemi appege aMdhamabbhe appege aMdhamacche appege pAyamanbhe appege pAyamacche appege gupphamabbhe appege gupphamacche appege jaMghamabbhe 2 appege jANumabbhe 2 appege Urumanbhe 2 appege kaDimabbhe 2 appege NAbhimabbhe 2 appege udaramabbhe 2 appege pAsamabbhe 2 appege piTimabbhe 2 appege uramabbhe 2 appege hiyayamabbhe 2 appege thaNamabhe 2 appege khaMdhamanbhe 2 appege bAhumabbhe 2 appege hatthamanbhe 2 appege aMgulimanbhe 2 appege Nahamanbhe 2 appege gIvamanbhe 2 appege haNumabbhe 2 appege ho?manbhe 2 appege daMtamabbhe 2 appege jibbhamanbhe 2 appege tAlumabbhe 2 appege galamabbhe 2 appege gaMDamabbhe 2 appege kaNNamabbhe 2 appege NAsamabbhe 2 appege acchimabbhe 2 appege bhamuhamabhe 2 appege NiDAlamabbhe 2 appege sIsamanbhe 2 appege saMpasArae appege uddavae, itthaM satthaM samAraMbhamANassa iccete AraMbhA aparipaNAtA bhavaM ti (sU0 16) 'taM se ahiyAe taM se abohIe' tat pRthivIkAyasamArambhaNaM 'se' tasya kRtakAritAnumatibhiH pRthvIzastraM samArabhamANasyAgAmini kAle ahitAya bhavati, tadeva cAbodhilAbhAyeti, na hi prANigaNopamardanapravRttAnAmaNIyasA'pi hitenA|''yatyAM yogo bhavatItyuktaM bhavati, yaH punarbhagavataH sakAzAttacchiSyAnagArebhyo vA vijJAya pRthvIsamArambhaM pApAtmakaM bhAvayati sa evaM manyata ityAha-se ta'mityAdi, 'saH' jJAtapRthivIjIvatvena viditaparamArthaH 'ta' pRthvIzastrasamArambhamahitaM samyagavabudhyamAnaH 'AdAnIya' grAhyaM samyagdarzanAdi samyagutthAya-abhyupagamya, kena pratyayeneti darzayati-'zrutvA' avagamya sAkSAdbhagavato'nagArANAM vA samIpe, tataH 'iha' manuSyajanmani 'ekeSAM' pratibuddhatattvAnAM sAdhUnAM jJAtaM bhavatIti, yat jJAtaM bhavati taddarzayitumAha-'ese'tyAdi, eSa pRthvIzastrasamArambhaH khaluravadhAraNe kAraNe kAryopacAraM kRtvA 'naDvalodakaM pAdaroga' iti nyAyenaiSa eva granthaH-aSTaprakArakarmabandhaH, tathaiSa eva pRthvIsamArambho mohahetutvAnmohaHkarmabandhavizeSo darzanacAritrabhedo'STAviMzatividhaH, tathaiSa eva maraNahetutvAnmAraH-AyuSkakarmakSayalakSaNaH, tathaiSa eva narakahetutvAnnarakaH-sImantakAdirbhUbhAgaH, anena cAsAtAvedanIyamupAttaM bhavati, kathaM punarekapANivyApAdanapravRttAvaSTavidhakarmabandhaM karotIti, ucyate, mAryamANajantujJAnAvarodhitvAt jJAnAvaraNIyaM banAtyevamanyatrApyAyojanIyamiti, anyadapi teSAM jJAtaM bhavatIti darzayitumAha-'iccasthamityAdi, 'ityevamartham' AhArabhUSaNopakaraNArtha tathA parivandanamAnanapUjanArtha duHkhapratighAtahetuM ca 'gRddho' mUrchito 'lokaH' prANigaNaH, evaMvidhe'pyatiduritanicayavipAkaphale pRthvIkAyasamArambhe ajJAnavazAnmUcchitastvetadvidhatta iti darzayati-'yad' yasmAd 'ima' pRthvIkArya virUparUpaiH zastraiH pRthvI
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 38 // zrIAcA rAGgavRttiH (zI0) // 39 // 26 karma samArabhamANo hinasti, pRthivIkAyasamArambheNa ca pRthivyeva zastraM svakAyAdeH pRthivyA vA zastraM halakuddAlAdi tatsamArabhate, pRthivIzastraM samArabhamANazcAnyAnanekarUpAn 'prANino' dvIndriyAdInvividhaM hinastIti / syAdArekA, ye hi na pazyanti na zRNvanti na jighranti na gacchanti kathaM punaste vedanAmanubhavantIti grahItavyam ?, amuSyArthasya prasijaye dRSTAntamAha - ' se bemI' tyAdi, so'haM pRSTo bhavatA pRthivIkAyavedanAM bravImi athavA 'se' iti tacchabdArthe varttate, yattvayA pRSTastadahaM bravImi apizabdo yathAnAmazabdArthe, yathA nAma kazcijjAtyandho vadhiro mUkaH kuSThI paGgaH anabhinirvRttapANyAdyavayavavibhAgo mRgAputravat pUrvakRtAzubhakarmodayAddhitAhitaprAptiparihAravimukho'tikaruNAM dazAM prAptaH, tamevaMvidhamandhAdiguNopetaM kazcitkuntAgreNa 'ambhe' iti AbhindyAt tathA'paraH kazcidandhamAcchindyAt, sa ca bhidyamA| nAdyavasthAyAM na pazyati na zRNoti mUkatvAnnoce rAraTIti, kimetAvatA tasya vedanA'bhAvo jIvAbhAvo vA zakyo vijJAtum ?, evaM pRthivIjIvA apyavyaktacetanA jAtyandhabadhiramUkapaGgAdiguNopetapuruSavaditi, yathA vA paJcendriyANAM | parispaSTacetanAnAM 'appege pAyamanbhe' iti yathA nAma kazcitpAdamAbhindyAdAcchindyAdvetyevaM gulphAdiSvapyAyojanIyamiti darzayati, evaM jaGghAjAnUrukaTInAbhyudarapArzvapRSThaurohRdaya stanaskandhabAhuhastAGgalina khagrIvAhana kauSTha dantajihvAtAlugalaga|NDakarNanAsikAzibhrUlalATaziraHprabhRtiSvavayaveSu bhidyamAneSu chidyamAneSu vA vedanotsattirlakSyate, evameSAmutkaTamohAjJAnabhAjAM styAnadyudayAda vyaktacetanAnAmavyaktaiva vedanA bhavatIti grAhyam / atraiva dRSTAntAntaraM darzayitumAha- 'appege 1 kArya pra. saMpamArae appe uddavae yathA nAma kazcit 'sam' ekIbhAvena prakarSeNa prANAnAM mAraNam-avyaktatvApAdanaM kasyacit kuryAt, mUrcchAmApAdayedityarthaH, tathA'vasthaM ca yathA nAma kazcidapadrApayet prANebhyo vyaparopayet na cAsau tAM vedanAM sphuTamanubhavati, asti cAvyaktA tasyAsau vedaneti, evaM pRthivIjIvAnAmapi draSTavyamiti / pRthivIkAyikAnAM jIvatvaM | prasAdhya tathA nAnAvidhazastrasaMpAte vedanAM cAvirbhAvya adhunA tadvadhe bandhaM darzayitumAha ettha satthaM asamArabhamANassa iccete AraMbhA pariNNAtA bhavati, taM pariNNAya mehAvI neva sayaM puDhavisatthaM samAraMbhejjA NevapaNehiM puDhavisatthaM samAraMbhAvejA, NevaNe puDhavisatthaM samAraMbhaMte samajANejjA, jassete puDhavikammasamAraMbhA pariNNAtA bhavaMti se humaNI pariNNAtakammetti bemi ( sU0 17 ) iti dvitIya uddezakaH // 'atra' pRthivIkAye 'za' dravyabhAvabhinnaM, tatra dravyazastraM svakAyaparakAyobhayarUpaM, bhAvazastraM tvasaMyamo duSpraNihitamanovAkkAyalakSaNaH, etadvividhamapi zastraM samArabhamANasyeti 'ete' khananakRSyAdyAtmakAH samArambhAH bandhahetutvena 'aparijJAtA' aviditA bhavanti, etadviparItasya parijJAtA bhavantIti darzayitumAha - 'etthe' tyAdi, 'atra' pRthivIkAye dvividhamapi zastram 'asamArabhamANasya' avyApArayata iti, 'ete' prAguktAH karmasamArambhAH 'parijJAtA' viditA bha 1 cetaneti. 2 pratipAdayan 3 0tIti. vanti, anena ca viratyadhikAraH pratipAdito bhavatIti tAmeva viratiM svanAmagrAhamAha - 'ta' mityAdi, taM pRthivIkAyasamArambhe bandhaM parijJAya asamArambhe vADabandhamiti 'medhAvI' kuzalaH etat kuryAditi darzayati-naiva pRthivIzastraM | dravyabhAvabhinnaM samArabheta, nApi tadviSayo'nyaiH samArambhaH kArayitavyaH, na cAnyAn pRthivIzastraM samArabhamANAn samanujAnIyAt iti, evaM manovAkkAyakarmabhiratItAnAgatakAlayorapyAyojanIyamiti, tatazcaivaM kRtanivRttirasau muniriti vyapadizyate, na zeSa iti darzayannupasaJjihIrSurAha - 'yasya' viditapRthivIjIvavedanAsvarUpasya, 'ete' pRthivIviSayAH karmma| samArambhAH khanana kRpyAdyAtmakAH karmabandhahetutvena parijJAtA bhavanti jJaparijJayA tathA pratyAkhyAnaparijJayA ca parihRtA bhavanti, huravadhAraNe, sa eva munirdvividhayA'pi parijJayA parijJAtaM karma - sAvadyAnuSThAnamaSTaprakAraM vA karma yena sa parijJAtakarmA, nAparaH zAkyAdiH, bravImi pUrvavaditi zastraparijJAyAM dvitIya uddezakaH samAptaH // gataH pRthivyuddezakaH, sAmpratamapkAyoddezakaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarodezake pRthivIkAyajIvAH pratipAditAstadvadhe bandho viratizca, sAmprataM kramAyAtasyApUkAyasya jIvatvaM tadvadhe bandho viratizca pratipAdyate iti, anena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasya catvAryanuyogadvArANi vAcyAni, tatra nAmaniSpanne nikSepe apakAyoddezakaH, tatra pRthivI kAya jIvasvarUpasamadhigataye yAni nava nikSepAdIni dvArANyuktAni, apakAye'pi tAnyeva samAnatayA'tideSTukAmaH kAnicidvizeSAbhidhitsayoddhartukAmazca niyuktikAro gAthAmAha Aussavi dArAI tAI jAI havaMti puDhavIe / nANattI u vihANe parimANuvabhogasatthe ya // 106 // For Private Personal Use Only adhyayanaM 1 uddezakaH 2 // 38 // adhyayanaM ? uddezakaH 2 // 39 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcA rAGgavRttiH (zI0 ) 1| 80 || 27 akAyasyApi tAnyeva dvArANi bhavanti yAni pRthivyAH pratipAditAnIti, 'nAnAtvaM' bhedarUpaM vidhAnaparimANopabhogazastraviSatyaM draSTavyaM cazabdAlakSaNaviSayaM ca tuzabdo'vadhAraNArthaH, etadgatameva nAnAtvaM nAnyagatamiti // tatra vidhAnaM - prarUpaNA, tadgataM nAnAtvaM pradarzayitumAha duvihA u AujIvA suhamA taha bAyarA ya logaMmi / suhamA ya savvaloe paMceva ya bAyaravihANA // 107 // spaSTA // tatra pazca bAdaravidhAnAni darzayitumAha suddhodae ya ussA hime ya mahiyA ya harataNU ceva / bAyara AuvihANA paMcavihA vaNiyA ee // / 108 / / 'zuddhodakaM' taDAgasamudranadIhadAvadAdigatamavazyAyAdirahitamiti, 'avazyAyo' rajanyAM yastrehaH patati, himaM tu zizirasamaye zItapudgalasamparkajjalameva kaThinIbhUtamiti, garbhamAsAdiSu sAyaM prAtarvA dhUmikApAto mahiketyucyate, varSAzaratkAlayorharitAGkuramastakasthito jalabindurbhUmisnehasamparkodbhUto haratanuzabdenAbhidhIyate, evamete paJca vAdarAkAyavidhayo vyAvarNitAH / nanu ca prajJApanAyAM bAdarApkAyabhedA bahavaH paripaThitAH, tadyathA - karakazItoSNakSArakSatrakaTumlalavaNavaruNakAloda puSkarakSIraghRtekSurasAdayaH, kathaM punasteSAmatra saGgrahaH 1, ucyate, karakastAvatkaThinatvAddhimAnta:pAtI, zeSAstu sparzarasasthAnavarNamAtrabhinnatvAnna zuddhodakamativarttante yadyevaM prajJApanAyAM kimartho'parabhedAnAM pAThaH ?, ucyate, strIbAlamandabuddhyAdipratipattyarthamiti, ihApi kasmAnna tadarthaM pAThaH ?, ucyate, prajJApanAdhyayanamupAGgatvAdArpa, tatra | yuktaH sakalabhedopanyAsaH khyAdyanugrahAya niryuktayastu sUtrArthaM piNDIkurvantyaH pravartanta ityadoSaH / ta ete vAdarApUkAyAH samAsato dvedhAH- paryAptakA aparyAptakAzca tatrAparyATakA varNAdInasamprAptAH, paryAptakAstu varNagandharasasparzAdezaiH sahasrAprazo bhidyante, tatazca saGghayeyAni yonipramukhAni zatasahasrANi bhavanti bhedAnAmityavagantavyaM, saMvRtayonayazcaite, sA ca yoniH sacittAcittamizrabhedAt tridhA, punazca zItoSNobhayabhedAtrividhaiva evaM gaNyamAnAH yonInAM sapta lakSA bhavantIti // prarUpaNAnantaraM parimANadvAramAha je bAyarapajjatA payarassa asaMkhabhAgamitA te / sesA tinnivi rAsI vIsuM logA asaMkhijA // 109 // ye bAda kAyaparyApta kAste saMvarttitalokapratarAsaGgha yeyabhAgapradezarAziparimANAH, zeSAstu trayo'pi rAzayoM 'viSvakU' pRthagasaGkhya lokAkAzapradezarAziparimANA iti, vizeSazcAyam - bAdarapRthivIkAyaparyAptakebhyo bAdarApUkAya paryAptakA asaGkhayeyaguNAH bAdarapRthvI kAyAparyAmakebhyo bAdarApkAyikAparyAptakA asaMkhyeyaguNAH sUkSmapRthivIkAyAparyAptakebhyaH | sUkSmAtkAyA paryAptakA vizeSAdhikAH sUkSmapRthvIra : yaparyAptakebhyaH sUkSmApUkAyaparyAptA vizeSAdhikAH // sAmprataM parimANadvArAnantaraM cazabdasUcitaM lakSaNadvAramAha jaha hathissa sarIraM kalalAbatthassa ahuNoSavanassa / hoi udgaMDagassa ya esubamA savvajIvANaM // 110 // athavA para AkSipati nApakAyo jIvaH, talakSaNAyogAt prazravaNAdivadityasya hetorasiddhatodbhAvanArtha dRSTAntadvAreNa | lakSaNamAha-jahetyAdi, yathA hastinaH zarIraM kalalAvasthAyAmadhunotpannasya dravaM cetanaM ca dRSTam evamapUkAyo'pIti, yathA vA udakapradhAnamaNDakamudakANDa kama dhunotpannamityarthaH, tanmadhyavyavasthitaM rasamAtramasaJjAtAvayavamanabhivyaktacazvAdipravibhAgaM cetanAvad dRSTam eSA evopamA apkAyajIvAnAmapIti, hastizarIrakalalagrahaNaM va mahAkAyatvAttadbahu bhavatItyataH sukhena pratipadyate, adhunopapannagrahaNaM saptAhaparigrahArtha, yataH saptAhameva kalalaM bhavati, paratastvarbudAdi, aNDake'pyudakagrahaNamevamarthameva, prayogazcAyam sacetanA ApaH, zastrAnupahatatve sati dravatvAt, hastizarIropAdAnabhUtakalalavat, vizeSaNopAdAnAtmazravaNAdivyudAsaH, tathA sAtmakaM toyam, anupahatadravatvAd, aNDakamadhyasthitakalalavaditi, tathA Apo jIvazarIrANi, chedyatvAdbhedyatvAdutkSepyatvAdbhojyatvAdbhogyatvAt preyatvAdrasanIyatvAt sparzanIyatvAt dRzyatvAd dravyatvAd evaM sarve'pi zarIradharmA hetutvenopanyasanIyAH, gaganavarjabhUtadharmAzca rUpavattvAkAravasvAdayaH, sarvvatra cAyaM dRSTAntaH - sAsnAviSANAdisaGghAtavaditi, nanu ca rUpavattvAkAravattvAdayo bhUtadharmAH paramANuSvapi dRSTA ityanaikAntikatA, naitadevaM yadatra chedyatvAdihetutvenopanyastaM tatsarvamindriyavyavahArAnupAti, na ca tathA paramANavaH, | ataH prakaraNAdatIndriyaparamANuvyavacchedaH, yadivA naivAsau vipakSaH, sarvasya pudgaladravyasya dravyazarIrAbhyupagamAt, jIvasahitAsahitatvaM tu vizeSaH, uktaM ca - "tarNavo'NanbhAtivigAra muttajAittao'NilaMtA u / satyAsatyahayAo nijIvasajIvarUvAo // 1 // " evaM zarIratve siddhe sati pramANaM - sacetanA himAdayaH kacit apUkAyatvAd, itarodakavat iti, tathA sacetanA ApaH, kvacit khAtabhUmisvAbhAvikasambhavatvAd, darduravat, athavA sacetanA antarikSodbhavA 1 tanavo'SvabhrAdivikArA mUrttajAtitvataH anilAntAstu / zasnAzastraddatA nirjIvasajIvarUpAH // 1 // For Private Personal Use Only adhyayanaM 1 uddezakaH * // 40 //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 41 // zrIAcArAGgavRttiH (zI 0 ) // 42 // 28 ApaH, svAbhAvikavyomasambhUtasampAtitvAt, matsyavat, ata ete evaMvidhalakSaNabhAktvAjjIvA bhavantyapUkAyAH // sAmpratamupabhogadvAramAha pahANe piaNe taha ghoaNe ya bhattakaraNe a see a / Aussa u paribhogo gamaNAgamaNe ya jIvANaM // 111 // snAnapAnadhAvanabhaktakaraNase kayAnapAtro DupagamanAgamanAdirupabhogaH // tatazca tatparibhogAbhilASiNo jIvA etAni kAraNAnyuddizyApkAyavadhe pravarttanta iti pradarzayitumAha eehiM kAraNehiM hiMsaMtI AukAie jIve / sAyaM gavesamANA parassa dukkhaM udIraMti // 112 // 'ebhiH' snAnAvagAhanAdikaiH kAraNairupasthitaiH viSaya viSamohitAtmAno niSkaruNA apakAyikAn jIvAn 'hiMsanti ' vyApAdayanti, kimarthamityAha - 'sAtaM' sukhaM tadAtmanaH 'anveSayantaH' prArthayantaH hitAhitavicArazUnyamanasaH katipayadivasa sthAyiramya yauvana darpAdhmAtacetasaH santaH sadvivekarahitAH tathA vivekijanasaMsargavikalAH 'parasya ' avAderjantuga'Nasya 'duHkham ' asAtalakSaNaM tad 'udIrayanti' asAtAvedanIyamutpAdayantItyarthaH uktaM ca- "ekaM hi cakSuramalaM sahajo | vivekastadvadbhireva saha saMvasatirdvitIyam / etadvayaM bhuvi na yasya sa tattvato'ndhastasyApamArgacalane khalu ko'parAdhaH ? // 1 // idAnIM zastradvAramucyate uciNagAlaNadhovaNe ya uvagaraNamattabhaMDe ya / vAyaraAukkAe evaM tu samAsao satyaM // 113 // zastraM dravyabhAvabhedAt dvidhA - dravyazastramapi samAsavibhAgabhedAt dvidhaitra tatra samAsato dravyazastramidam - U secanamutsecanaM - kUpAdeH kozAdinotkSepaNamityarthaH, 'gAlanaM' ghanamasRNavastrArddhAntena 'dhAvanaM' vastrAdyupakaraNa carmakozakaTAhAdibhaNDakaviSayam, evamAdikaM bAdarApkAye 'etat' pUrvoktaM 'samAsataH' sAmAnyena zastraM, tuzabdo vibhAgApekSayA vizeSaNArthaH // vibhAgatastvidam - kiMcI sakAya satyaM kiMcI parakAya tadubhayaM kiMci / eyaM tu davvasatthaM bhAve ya asaMjamo satthaM // 114 // kiJcit svakAyazastraM nAdeyaM taDAgasya kiJcitparakAyazastraM mRttikAsnehakSArAdi kiJciccobhayaM udakamizrA mRttikodakasyeti, bhAvazastramasaMyamaH pramattasya duSpraNihitamanovAkkAyalakSaNa iti // zeSadvArANi pRthivIkAyavanetavyAni iti darzayitumAha sesAI dArAI tAI jAI havaMti puddhviie| evaM Auchese nijjuttI kintiyA esA ( hoi ) // 115 // 'zeSANI' tyuktazeSANi nikSepavedanAvadhanivRttirUpANi tAnyevAtrApi draSTavyAni yAni pRthivyAM bhavantIti, 'evam' uktaprakAreNApakAyo dezake 'niryuktiH' nizcayenArthaghaTanA 'kIrttitA' pradarzitA bhavatIti / sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM taccedam se bemi jahA aNagAre ujjukaDe niyAyapaDivaNe amAyaM kuvvamANe triyAhie (sU018 ) nikAyaM pavitre iti pA. 'se bemItyAdi asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarodeza ke parisamAptisUtre 'pRthivIkAyasamArambhavyAvRtto muni' rityuktaM, na caitAvatA sampUrNo munirbhavati, yathA ca bhavati tathA darzayati tathA''disUtreNAyaM sambandhaH - sudharmasvAmI idamAha zrutaM mayA bhagavadantike yat prAk pratipAditamanyazcedamityevaM paramparasUtrasambandho'pi prAgvadvAcyaH / sezabdastacchabdArtho, sa yathA pRthivIkAyasamArambhavyAvRttyuttarakAlaM sampUrNAnagAravyapadezabhAgU bhavati tadahaM bravImi, apiH samuccaye, sa yathA vA'nagAro na bhavati tathA ca bravImi 'aNagArA moti ege payavamANe tyAdineti, na vidyate agAraM - gRhamasyetyanagAraH, iha ca yatyAdizabdavyudAsenAnagArazabdopAdAnenaitadAcaSTe -gRhaparityAgaH pradhAnaM munitvakAraNaM, tadAzrayatvAtsAvadyAnuSThAnasya, niravadyAnuSThAyI ca muniriti darzayati- 'ujjukaDe 'tti RjuH - akuTilaH saMyamo duSpraNihitamanovAkkAyanirodhaH sarvasattvasaMrakSaNa pravRttatvAddayaikarUpaH, sarvatrAkuTilagatiritiyAvat yadivA mokSasthAnagamanarju zreNipratipattiH sarvasavarasaMyamAt, kAraNe kAryopacAraM kRtvA saMyama eva saptadazaprakAra RjuH taM karotIti RjukRt, RjukArItyarthaH / anena cedamuktaM bhavati - azeSasaMyamAnuSThAyI sampUrNo'nagAraH, evaMvidhazceham bhavatIti darzayati- 'niyAgapaDivanne' tti, yajanaM yAgaH niyato nizcito vA yAgo niyAgo mokSamArgaH saGgatArthatvAddhAtoH samyagjJAnadarzanacAritrAtmatayA gataM saGgatamiti, taM niyAgaM- samyagdarzanajJAnacAritrAtmakaM mokSamArga pratipanno niyAga pratipannaH, pAThAntaraM vA 'nikAyapratipanno' nirgataH kAyaH - audArikAdiryasmAdyasminvA sati sa nikAyo-mokSastaM pratipanno nikAyapratipannaH, tatkAraNasya samyagdarzanAdeH svazaktyA'nuSThAnAt, svazaktyA'nuSThAnaM cAmAyAvino bhavatIti darzayati For Private Personal Use Only adhyayanaM 1 uddezakaH da // 41 // adhyayana 1 uddezakaH 3 11 82 11
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 A. sU. 8 zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) // 43 // -'amAyaM kubvamANe'tti mAyA-sarvatra svavIryanigUhanaM, na mAyA amAyA tAM kurvANaH, anigUhitabalavIryaH saMyamAnuThAne parAkramamANo'nagAro vyAkhyAta iti, anena ca tajAtIyopAdAnAdazeSakaSAyApagamo'pi draSTavya iti, uktaM ca -"sohI ya ujjuyabhUyassa, dhammo suddhassa ciDhaI"tti // tadevamasAvuddhRtasakalamAyAvallIvitAnaH kiM kuryAdityAha jAe saddhAe nikkhaMto tameva aNupAlijA, viyahittA visottiya ( sUtra0 19) yayA zraddhayA' pravarddhamAnasaMyamasthAnakaNDakarUpayA 'niSkrAntaH' pravrajyAM gRhItavAn 'tAmeva' zraddhAmazrAnto yAvajjIvam anupAlayed' rakSedityarthaH, trajyAkAle ca prAyazaH pravRddhapariNAma eva pravrajati, pazcAttu saMyamazreNI pratipanno varddhamAnapariNAmo vA hIyamAnapariNAmo vA avasthitapariNAmo veti, tatra vRddhikAlo hAnikAlo vA samayAdyutkarSeNAntamAhUrtikaH, nAtaH paraM saiklezavizuddhyaddhe bhavataH, uktaM ca-"nAntarmuhUrttakAlamativRtya zakyaM hi jagati saDkeSTum / nApi vizoDhuM zakyaM pratyakSo hyAtmanaH so'rthaH // 1 // upayogadvayaparivRttiH sA nirhetukA svabhAvatvAt / AtmapratyakSo hi svabhAvo vyarthA'tra hetuuktiH|| 2 // " avasthitakAlazca dvayovRddhihAnilakSaNayoryavamadhyavajramadhyayoraSTau samayAH, tata UrddhamavazyaM pAtAt , ayaM ca vRddhihAnyavasthitarUpaH pariNAmaH kevalinAM nizcayena gamyo na chadmasthAnAmiti / yadyapi ca pramajyAbhigamottarakAlaM zrutasAgaramavagAhamAnaH saMvegavairAgyabhAvanAbhAvitAntarAtmA kazcitpravarddhamAnameva pariNAma // 1zodhizcarjubhUtasya dharmaH zuddhasya tiSTati. 2 puvvasaMjoyaM iti pA. bhajate, tathA coktam-"jaha jaha suyamavagAhai aisayarasapasarasaMjuyamauvvaM / taha taha palhAi muNI navanavasaMvegasa- adhyayanaM 1 ddhAe // 1 // " tathApi stoka eva tAdRk bahavazca paripatanti ato'bhidhIyate 'tAmevAnupAlayediti, kathaM punaH kRtvA zraddhAmanupAlayedityAha-vijahe'tyAdi, 'vihAya' parityajya 'visrotasikAM'zaGkA, sA ca dvidhA-sarvazaGkA dezazaGkA ca, tatra sarvazaGkA kimasti Ahato mAMjhe naveti, dezazaGkA tu kiM vidyante apakAyAdayo jIvAH, vizeSya pravacane'bhihitatvAt spaSTacetanAtmaliGgAbhAvAnna vidyante iti vA, ityevamAdikAmArekA vihAya sampUrNAnanagAraguNAn pAlayet , yadivA visrotAMsi dravyabhAvabhedAt dvidhA-tatra dravyavisrotAMsi nadyAdisrotasAM pratIpagamanAni, bhAvavisrotAMsi tu mokSaM prati samyagdarzanAdisrotasA prasthitAnAM virUpANi, pratikUlAni gamanAni bhAvavisrotAMsi, tAni vihAya sampUrNA-| nagAraguNabhIg bhavati, zraddhAM vA'nupAlayediti, pAThAntaraM vA 'vijahittA puvvasaMjoga' pUrvasaMyogaH-mAtApitrAdibhiH, asya copalakSaNArthatvAtpazcAtsaMyogo'pi zvazurAdikRto grAhyastaM 'vihAya' tyaktvA 'zraddhAmanupAlayediti mIlanIyaM // tatra yasyAyamupadezo dIyate yathA 'vihAya visrotAMsi tadanu zraddhAnupAlanaM kArya' sa evAbhidhIyate-na kevalaM bhavAnevApUrvamidamanuSThAnamevaMvidhaM kariSyati, kiM tvanyairapi mahAsattvaiH kRtapUrvamiti darzayitumAha___ paNayA vIrA mahAvIhiM (sU0 20) // 43 // 1 yathA yathA zrutamavagAhate'tizayarasaprasarasaMyutamapUrvam / tathA tathA prahAdate munirnavanavasaMvegazraddhayA // 1 // 2 mArga uta neti pra. 'praNatAH' prahAH 'vIrAH' parISahopasargakaSAyasenAvijayAt vIthiH-panthAH mahAMzcAsau vIdhizca mahAvIthiH-samyagdarzanAdirUpo mokSamArgo jinendracandrAdibhiH satpuruSaH prahataH, taM prati prahvAH-vIryavantaH saMyamAnuSThAnaM kurvanti, tatazcottamapuruSamahato'yaM mArga iti pradarzya tajanitamArgavisambho vineyaH saMyamAnuSThAne sukhenaiva pravarttayiSyate // upadezAntara-8 mAha-lokaM cetyAdi, athavA yadyapi bhavato matirna kramate'pkAyajIvaviSaye, asaMskRtatvAt , tathApi bhagavadAjJeyamiti zraddhAtavyamityAha logaM ca ANAe abhisameccA akuobhayaM (sU0 21) atrAdhikRtatvAdakAyaloko lokazabdenAbhidhIyate, tamapkAyalokaM cazabdAdanyAMzca padArthAn 'AjJayA' maunIndravacanenAbhimukhyena samyagitvA-jJAtvA, yathA'pkAyAdayo jIvAH, ityevamavagamya na vidyate kutazciddhetoH-kenApi prakAreNa jantUnAM bhayaM yasmAt so'yamakutobhayaH-saMyamastamanupAlayediti sambandhaH, yadvA 'akutobhayaH' apkAyaloko,X yato'sau na kutazcidbhayamicchati, maraNabhIrutvAt, tamAjJayA'bhisametyAnupAlayed-rakSedityarthaH // apkAyalokamAjJayA | abhisametya yatkarttavyaM tadAha se bemiNeva sayaM logaM abbhAikkhijjA va attANaM abbhAiki je loyaM a --RAMASSACANASAAMA .
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 MARATHAMACROCHE zrIAcA bbhAikkhai se attANaM abbhAikkhai, je attANaM abbhAikkhai se loyaM anbhAi- adhyayanaM 1 rAGgavRttiH kkha i (sU0 22) bhAuddezakaH3 (zI0) so'haM bravImi, sezabdasya yuSmadarthatvAtsyAM vA bravImi, na 'svayam' AtmanA 'lokaH' apkAyaloko'bhyAkhyAtavyaH, // 44 // abhyAkhyAnaM nAmAsadabhiyogaH, yathA'cauraM cauramityAha, iha tu jIvA na bhavantyApaH, kevalamupakaraNamAtraM, ghRtatailAdivat , eSo'sadabhiyogaH, hastyAdInAmapi jIvAnAmupakaraNatvAt , syAdArekA-nanvetadevAbhyAkhyAnaM yadajIvAnAM jIdAvatvApAdanaM, naitadasti, prasAdhitamapAM prAk sacetanatvaM, yathA hi asya zarIrasyAhaMpratyAdibhirhetubhiradhiSThAtA''tmA vyati riktaH prAda prasAdhita evamapkAyo'pyavyaktacetanayA sacetana iti prAk prasAdhitaH, na ca prasAdhitasyAbhyAkhyAnaM nyAyyam , athApi syAd , Atmano'pi zarIrAdhiSThAturabhyAkhyAnaM karttavyaM, na ca takriyamANaM ghaTAmiyatIti darzayati -'neva attANaM abhAikkhejjA' naiva 'AtmAnaM zarIrAdhiSThAtAramahaMpratyayasiddhaM jJAnAbhinnaguNaM pratyakSa 'pratyAcakSIta' apaDavIta, nanu caitadeva kathamavasIyate-zarIrAdhiSThAtA''tmA'stIti, ucyate, vismaraNazIlo devAnAM priya uktamapi bhANayati, tathAhi-AhRtamidaM zarIraM kenacidabhisandhimatA, kapharudhirAGgopAGgAdipariNateH, annAdivat, tathotsRSTamapi | kenacidabhisandhimataiva, AhRtatvAt , annamalavaditi, tathA na jJAnopalabdhipUrvakaH parispando bhrAntirUpaH, parispanda // 44 // tvAt , tvadIyavacanaparispandavat, tathA vidyamAnAdhiSThAtRvyApArabhAJjIndriyANi, karaNatvAt , dAtrAdivat, evaM kutakamArgAnusArihetumAlocchedaH syAdvAdaparazunA kAryaH, ata evaMvidhopapattisamadhigatamAtmAnaM zubhAzubhaphalabhAja na pratyA cakSIta, evaM ca sati yo hyajJaH kutarkatimiropahatajJAnacakSurapakAyalokamabhyAkhyAti-pratyAcaSTe sa sarvapramANasiddhamAtmAnamabhyAkhyAti, yazcAtmAnamabhyAkhyAti-nAsmyahaM, sa sAmarthyAdapUkAyalokamabhyAkhyAti, yato hyAtmani pANyAdyavayavopetazarIrAdhiSThAyini praspaSTaliGge'bhyAkhyAte satyavyaktacetanAliGgo'pakAyalokastena sutarAmabhyAkhyAtaH // evamanekadoSopapattiM viditvA nAyamakAyaloko'bhyAkhyAtavya ityAlocya sAdhavo nApkAyaviSayamArambhaM kuvantIti, zAkyAdayastvanyathopasthitA iti darzayitumAha lajamANA puDho pAsa-aNagArA mo tti ege pavayamANA jamiNaM viruvaruvehiM satthehi udayakammasamAraMbheNaM udayasatthaM samAraMbhamANe aNegarUve pANe vihiMsai / tattha khalu bhagavatA paripaNA paveditA / imassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe jAimaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheuM se sayameva udayasatthaM samArabhati aNNehiM vA udayasatthaM samAraMbhAveti aNNe udayasatthaM samAraMbhaMte samaNujANati / taM se ahi yAe taM se abohIe / se taM saMbujjhamANe AyANIyaM samuTrAya soccA bhagavao azrIAcA- gagArANaM aMtie ihamegesiM NAyaM bhavati-esa khalu gaMthe esa khalu mohe esa khalu adhyayana rAGgavRttiH mAre esa khalu Narae, iccatthaM gaDDie loe jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM udayakamma(zI0) uddezakaH3 samArambheNaM udayasatthaM samAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsai / se bemi saMti pANA udayanissiyA jIvA aNege (sU0 23) 'lajjamAnAH' svakIyaM pravrajyAbhAsaM kurvANAH yadivA sAvadyAnuSThAnena lajjamAnAH-lajjA kurvANAH 'pRthag'vibhinnAH zAkyoTUkakaNabhukakapilAdiziSyAH, pazyati ziSyacodanA, avivakSitakarmakA api akarmakA bhavanti, yathA-pazya mRgo dhAvatIti, dvitIyArthe vA prathamA suvyatyayena draSTavyA, tatazcAyamarthaH-zAkyAdIn gRhItapravrajyAnapi sAvadyAnuSThAnaratAn pRthagvibhinnAn pazya, kiM tairasadAcaritaM ? yenaivaM pradaryanta iti darzayati-anagArA vayamityeke zAkyAdayaH pravadanto 'yadidaM' yadetana, kAkA darzayati-'virUparUpaiH' utsecanAgnividhyApanAdizastraiH svakAyaparakAyabhedabhinnarudakakarma samArabhante, udakakarmasamArambheNa ca udake zastraM udakameva vA zastraM samArabhante, tacca samArabhamANo'nekarUpAnvana|spatidvIndriyAdInvividhaM hinasti, tatra khalu bhagavatA parijJA praveditA, yathA asyaiva jIvitavyasya parivandanamAnanapUjanArtha jAtimaraNamocanArtha duHkhapratighAtahetuM yat karoti tadarzayati-sa svayamevodakazastraM samArabhate anyaizcodaka- // 45 // zastraM samArambhayati anyAMzcodakazakhaM samArabhamANAn samanujAnIte, tacodakasamArambhaNaM tasyAhitAya bhavati, tathA - -- - -- C ORAMANARTHANAMA -- -
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIacA rAGgavRttiH (zI0) // 46 // 31 tadevAbodhilAbhAya bhavati, sa etatsambudhyamAna AdAnIyaM samyagdarzanAdi samyagutthAya - abhyupagamya zrutvA bhagava tosnagArANAM vA'ntike ihaikeSAM sAdhUnAM yat jJAtaM bhavati taddarzayati- 'eSaH ' apkAyasamArambho grantha eSa khalu moha epa khalu mAra eSa khalu naraka ityevamarthaM gRddho loko yadidaM virUparUpaiH zastraiH udakakarmasamArambheNodakazastraM samArabhamANo'nyAnanekarUpAn prANino vividhaM hinastItyetatprAgvat vyAkhyeyaM punarapyAha - 'se bemI'tyAdi, sezabda Atmanirdeze, so'hamevamupalabdhAne kApUkAyatattvavRttAnto bravImi - 'santi' vidyante prANina udakanizritAH- pUtarakamatsyAdayo yAnudakArambhapravRtto hanyAditi, athavA'paraH sambandha - prAguktamudakazastraM samArabhamANo'nyAnapyanekarUpAn jantUn | vividhaM hinastIti, tat kathametacchakyamabhyupagantumityata Aha- 'santi pANA' ityAdi pUrvavat kiyantaH punasta iti darzayati- 'jIvA aNegA punarjIvopAdAnamudakAzritaprabhUtajIvabhedajJApanArtha, tatazcedamuktaM bhavati ekaikasmin jIvabhede udakAzritA 'aneke' asaMkhyeyAH prANino bhavanti, evaM cApakAyaviSayArambhabhAjaH puruSAste tannizritaprabhUtasatyavyApattikAriNo draSTavyAH // zAkyAdayastUdakAzritAneva dvIndriyAdIn jIvAnicchanti nodakamityetadeva darzayati ihaM ca khalu bho ! aNagArANaM udayajIvA viyAhiyA ( sU0 24 ) khazabdo'vadhAraNe 'ihaiva' jJAtaputrIye pravacane dvAdaza) ne gaNipiTake 'anagArANAM' sAdhUnAm 'udakajIvA' udakarUpA jIvAzcazabdAttadAzritAzca pUtarakachedana kalodaNaka bhramaraka matsyAdayo jIvA vyAkhyAtAH, avadhAraNaphalaM ca nAnyeSAmudakarUpA jIvAH pratipAditAH // yadyevamudakameva jIvAstato'vazyaM tatparibhoge sati prANAtipAta bhAjaH sAdhava iti, atrocyate, naitadevaM, yato vayaM trividhamaSkAyamAcakSmahe sacitaM mizramacittaM ca tatra yo'citto'pakAyastenopayogavidhiH sAdhUnAM, netarAbhyAM, kathaM punarasau bhavatyacittaH ? kiM svabhAvAdevAhozvicchastrasambandhAt ?, ubhayathA'pIti, tatra | yaH svabhAvAdevA cittIbhavati na bAhyazastrasamparkAt, tamacittaM jAnAnA api kevalamanaHparyAyAvadhizrutajJAnino na paribhuJjate, anavasthAprasaGgabhIrutayA, yato nu zrUyate bhagavatA kila zrIvarddhamAnasvAminA vimalasalilasamullasattaraGgaH zaivalapaTala sAdirahito mahAido vyapagatAzeSajalajantuko'cittavAriparipUrNaH svaziSyANAM tRDvAdhitAnAmapi pAnAya nAnujajJe, tathA acittatilazakaTasthaNDilaparibhogAnujJA cAnavasthAdoSasaMrakSaNAya bhagavatA na kRteti zrutajJAnaprAmANyajJApanArtha ca, tathAhi - sAmAnyazrutajJAnI bAhyendhanasamparkAruSitasvarUpamevAcittamiti vyavaharati jalaM, na punarnirindhanameveti, ato yadvAhyazastrasamparkAt pariNAmAntarApannaM varNAdibhistadacittaM sAdhuparibhogAya kalpate, kiM punastacchastrami - * tyata Aha satthaM cetthaM aNuvIi pAsA, puDho satthaM paveiyaM ( sU0 25 ) zasyante - hiMsyante'nena prANina iti zastraM, taJcotsecanagAlanaupakaraNadhAvanAdi svakAyAdi ca varNAdyApattayo vA pUrvAvasthAvilakSaNAH zastraM, tathAhi - agnipudgalAnugatatvAdISasiGgalaM jalaM bhavatyuSNaM gandhato'pi dhUmagandhi rasato vi | rasaM sparzata uSNaM taccodvRttatridaNDam, evaMvidhAvasthaM yadi tataH kalpate, nAnyathA, tathA kacavarakarISagomUtroSAdIndhanasa|mbandhAt stokamadhyabahubhedAta stokaM stoke prabhipatItyAdi caturbhaGgikAbhAvanA kAryA, evametat trividhaM zastraM, cazabdo |'vadhAraNArthaH, anyatamazastrasamparkavidhvastameva grAhyaM, nAnyatheti, 'ettha'tti etasmin apakAye prastute 'anuvicintya' vicArya idamasya zastramityevaM grAhyaM, 'pazye' tyanena ziSyasya codaneti / tadevaM nAnAvidhaM zastramapkAyasyAstIti pratipAditam, etadeva darzayati- 'puDho satthaM paveditaM' 'pRthag' vibhinnamutsecanAdikaM zastraM 'praveditam' AkhyAtaM bhagavatA, pAThAntaraM vA 'puDhospAsaM paveditaM' evaM pRthagvibhinnalakSaNena zastreNa pariNAmitamudakagrahaNamapAzaM praveditam - AkhyAtaM bhagavatA, apAzaH - abandhanaM zastrapariNAmitodakagrahaNa mabandhanamAkhyAtamitiyAvad // evaM tAvatsAdhUna sacittamizrApkAyaparityAgenAcittapayasA paribhogaH pratipAditaH, ye punaH zAkyAdayo'pakAyopabhogapravRttAste niyamata evAkAyaM vihiMsanti, tadAzritAMzcAnyAniti, tatra na kevalaM prANAtipAtApattireva teSAM kimanyadityata Aha aduvA adinnAdANaM ( sU0 26 ) 'athave 'ti pakSAntaropanyAsadvAreNAbhyuccayopadarzanArthaH, azastropahatApkAyopabhogakAriNAM na kevalaM prANAtipAtaH, api tvadattAdAnamapi tatteSAM yato yairapUkAyajantubhiryAni zarIrANi nirvarttitAni tairadattAni te tAnyupabhuJjate, yathA kazcit pumAn sacittazAkyabhikSukazarIrakAt khaNDamutkRtya gRhNIyAd, adattaM hi tasya tat, paraparigRhItatvAt, parakIyagavAdyAdAnavat, evaM tAni zarIrANyabjIvaparigRhItAni gRhNato'dattAdAnamavazyambhAvi, svAmyanujJAnAbhAvAditi, nanu yasya tattaDAgakUpAdi tenAnujJAtaM sakRttasya iti, tatazca nAdattAdAnaM, svAminA'nujJAtatvAt parAnujJAtapazvAdighAtavat, nanvetadapi sAdhyAvasthamevopanyastaM yataH pazurapi zarIrapradAnavimukha eva bhinnAryamaryAdairuccairAraTanvizasyate, For Private Personal Use Only adhyayanaM 1 uddezakaH 3 // 46 //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) 1180 11 zrIAcA - rAGgavRttiH (zI0) // 48 // 32 tatazca kathamiva nAdattAdAnaM syAt ? na cAnyadIyasyAnya. svAmI dRSTaH paramArthacintAyA, nanvevamazeSalokaprasiddha godAnAdivyavahArastruTyati, truTyatu nAmaivaMvidhaH pApasambandhaH, taddhi deyaM yadduHkhitaM svayaM na bhavati dAsIbalIvardAdivat, na cAnyeSAM duHkhosatteH kAraNaM halakhaGgAdivat, etadvyatiriktaM dAtRparigRhItrorekAntata evopakArakaM deyaM pratijAnate jinendramatAvalambinaH, uktaM ca- " yat svayamaduHkhitaM syAnna ca paraduHkhe nimittabhUtamapi / kevalamupagrahakaraM dharmakRte tadbhaveddeyam // 1 // " iti, tasmAdavasthitametat-teSAM tadadattAdAnamapIti // sAmpratametaddoSadvayaM svasiddhAntAbhyupagamadvAreNa paraH parijihIrSurarAha kappar3a Ne kappai pAu, aduvA vibhUsAe ( 27 sU0 ) azo hatodakArambhiNo hi coditAH santa evamAhuH yathA naitat svamanISikAtaH samArambhayAmo vayaM, kiM tvAgame nirjIvatvenAniSiddhatvAt 'kalpate' yujyate 'naH' asmAkaM 'pAtum' abhyavahartumiti, vIpsayA ca nAnAvidhaprayojanaviSaya upabhogo'bhyanujJAto bhavati, tathAhi -AjIvikabhasmasnAyyAdayo vadanti pAtumasmAkaM kalpate na strAtuM vAriNA, zAkyaparivrAjakAdayastu snAnapAnAvagAhanAdi sarva kalpate iti prabhASante, etadeva svanAmagrAhaM darzayati-athavodakaM vibhUSArthamanujJAtaM naH samaye, vibhUSA - karacaraNapAyUpasthamukhaprakSAlanAdikA vastra bhaNDakAdiprakSAlanAtmikA vA, evaM snAnAdi| zaucAnuSThAyinAM nAsti kazciddoSa iti / evaM te pariphalguvacasaH parivrAjakAdayo nijarAddhAntopanyAsena mugdhanvimohya kiM kurvantItyAha puDho satthehiM vihanti ( sU0 28 ) 'pRthag' vibhinnalakSaNaiH nAnArUpairutsecanAdizastraste anagArAyamANAH 'viuTTanti' tti apkAyajIvAn jIvanAdvyAvarttayanti - vyaparopayantItyarthaH, yadivA pRthagvibhinnaiH zastrairapUkAyikAntrividhaM kuTTanti- chindantItyarthaH, kuTTerddhAtoH chedanArthatvAt // adhunaiSAmAgamAnusAriNAmAgamAsAratvapratipAdanAyAha etthavi tesiM no nikaraNAe (sU0 29 ) 'etasminnapi' prastute svAgamAnusAreNAbhyupagame sati 'kalpa Ne kappai Ne pAuM, aduvA vibhUsAe'tti evaMrUpastepA mayamAgamo yaddhalAdapUkAyaparibhoge te pravRttAH sa syAdvAdayuktibhirabhyAhataH san 'no nikaraNAe ti no nizcayaM karttu samartho bhavati, na kevalaM teSAM yuktayo na nizcayAyAlam, api tvAgamo'pItyapizabdaH, kathaM punastadAgamo nizcayAya nAlamiti, atrocyate, ta evaM praSTavyAH ko'yamAgamo nAma ? yadAdezAtkalpate bhavatAmapakAyArambhaH, ta AhuH- prativi - ziSThAnupurvIvinyastavarNapadavAkyasaGghAta AptapraNIta AgamaH, nityo'kartRko vA ?, tatazcaivamabhyupagate yo yena pratipanna AzaH sa nirAkarttavyaH, anApto'sau apkAyajIvAparijJAnAt tadbadhAnujJAnAdvA bhavAniva jIvatvaM cApAM prAkU prasA dhitameva, tatastatpraNItAgamo'pi saddharmmacodanAyAmapramANam, anAptapraNItatvAd, rathyApuruSavAkyavat, atha nityokartakaH samayo'bhyupagamyate tato nityatvaM duSpratipAdaM yataH zakyate vaktuM bhavadabhyupagataH samayaH sakartRko varNapadavAkyAtmakatvAt, vidhipratiSedhAtmakatvAt ubhayasammatasakartRkagranthasandarbhavaditi, abhyupagamya vA brUmaH - apramANamasau, nityatvAdAkAzavat yacca pramANaM tadanityaM dRSTaM pratyakSAdivaditi, tathA vibhUSAsUtrAvayave'pi pRSTA na pratyuttaradAne kSamAH, yatiyogyaM snAnaM na bhavati, kAmAGgatvAt, maNDanavat, kAmAGgatA ca sarvajanaprasiddhA, tathA coktam- "snAnaM madada karaM, kAmAGgaM prathamaM smRtam / tasmAtkAmaM parityajya, naiva snAnti dame ratAH // 1 // " zaucArtho'pi duSkalo, vAriNA bAhyamalApanayanamAtratvAt na hyantarvyavasthitakarmamalakSAlanasamarthaM vAri dRSTaM, tasmAccharIravAGmanasAmakuzalapravRttinirodho bhAvazaucameva karmakSayAyAlaM tacca vArisAdhyaM na bhavati, kutaH ?, anvayavyatirekasamadhigamyatvAtsarvabhAvAnAM, na hi matsyAdayaH tatra sthitA matsyAditvakarmakSaya bhAkatvenAbhyupagamyante, vinA ca vAriNA maharSayo vicitratapobhiH karmma kSapayantIti, ataH sthitametat - tatsamayo na nizcayAya prabhavatIti // tadevaM niHsapatnamaNaM jIvatvaM pratipAdya talAvRttinivRttivikalpa phalapradarzanadvAreNopasaMjihIrSuH sakalamuddezArthamAha " ettha satthaM samArabhamANassa iccee AraMbhA apariNNAyA bhavaMti, ettha satthaM asamArabhamANassa iccete AraMbhA pariNNAyA bhavaMti, taM pariNNAya mehAvI Neva sayaM udayasatthaM samArambhejA NevaNNehiM udayasatthaM samAraMbhAvejA udayasatthaM samAraMbhaMte'vi For Private Personal Use Only adhyayanaM 1 uddezakA 3 // 47 // adhyayanaM 1 udezakaH 3 / / 48 / /
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhA. sU. 9 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 49 // 33 aN Na samaNujANejA, jassete udayasatthasamAraMbhA pariNNAyA bhavaMti se hu muNI pariNAtakamme ( sU0 30 ) ti bemi // iti tRtIyo'pkAyoddezakaH // 'etasmin ' apakAye 'zastraM' dravyabhAvarUpaM samArabhamANasyetyete samArambhA bandhakAraNatvenAparijJAtA bhavanti, atraivApakAye zastramasamArabhamANasyetyete ArambhA jJaparijJayA parijJAtA bhavanti pratyAkhyAnaparijJayA ca parihRtA bhavanti, tAmeva pratyAkhyAnaparijJAM vizeSato jJaparijJApUrvikAM darzayati- 'tad' udakArambhaNaM bandhAyetyevaM parijJAya medhAvI maryA dAvyavasthito naiva svayamudakazastraM samArabheta, naivAnyairudakazastraM samArambhayet naivAnyAnudakazastraM samArabhamANAnsamanujAnIyAt, yasyaite udakazastrasamArambhAH dvidhA parijJAtA bhavanti sa eva muniH parijJAtakarmA bhavati / bravImIti pUrvavad / iti zastraparijJAyAM tRtIyoddezakaH samAptaH // uktastRtIyodezakaH, sAmprataM caturtha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarodezake munitvapratipattaye apUkAyaH pratipAditaH, tadadhunA tadarthameva kramAyAta stejaskAyapratipAdanAyAyamudezakaH samArabhyate tasya copakramAdIni catvAryanuyogadvArANi vAcyAni tAvadyAvannAmaniSpanne nikSepe tejauddezaka iti nAma, tatra tejaso nikSepAdIni dvArANi vAdhyAni, atra ca pRthivIvikalpatulyatvAt keSAJcidatidezo dvArANAmapareSAM tadvilakSaNatvAt apoddhAra ityetat dvayamurarIkRtya niyuktikRd gAthAmAha tessa dArAI tAI jAI havaMti puDhavIe / nANasI u vihANe parimANuvabhogasatthe ya // 116 // 'tejasospi' agnerapi 'dvArANi' nikSepAdIni yAni pRthivyAH samadhigame'bhihitAni tAnyeva vAcyAni, apavAdaM darzayitumAha- 'nAnAtvaM' bhado vidhAnaparimANopabhogazastreSu, turavadhAraNe, vidhAnAdiSveva ca nAnAtvaM nAnyatreti, cazabdAlakSaNadvAraparigrahaH // yathApratijJAtanirvahaNArthamAdidvAravyAcikhyAsayA''ha duvihA ya tejIvA suhumA taha bAyarA ya logaMmi / suhamA ya savvaloe paMcaiva ya bAyaravihANA // 117 // spaSTA // vAdarapaJcabhedapratipAdanAyAha iMgAla agaNi acI jAlA taha mummure ya boddhave / bAyarateuvihANA paMcavihA vaNiyA ee // 118 // dagdhendhano vigatadhUmajvAlo'GgAraH-, indhanasthaH pThoSakriyAviziSTarUpaH tathA vidyudulkA'zanisaGgharSasamutthitaH sUryamaNisaMsRtAdirUpaJcAgniH, dAhyapratibaddho jvAlAvizeSo'ciH, jvAlA chinnamUlA'naGgArapratibaddhA, praviralAgnikaNAnuviddhaM bhasma murmuraH, ete bAdarA agnibhedAH paJca bhavantIti // ete ca bAdarAgnayaH svasthAnAGgIkaraNAnmanuSyakSetre'rddhatRtIyeSu | dvIpasamudreSvavyAghAtena paJcadazasu karmmabhUmiSu vyAghAte sati paJcasu videheSu nAnyatra, upapAtAGgIkaraNena lokAsaGghayeyabhAgavartinaH, tathA cAgamaH -- " uvavAeNaM dosu uDhakavADesu tiriyaloyataTTe (he) ya" asyAyamarthaH - arddha tRtIyadvIpasamudrabAhalye pUrvAparadikSaNottarasvayambhUramaNaparyantAyate UrddhAdholokapramANe kapATe tayoH praviSTA bAdarAgniSUdyamAnakAstadvyapadezaM labhante, tathA 'tiriyaloyataTTe (he ) ya'tti tiryaglokasthAlake ca vyavasthito bAdarAniSUtpadyamAno bAdarAgnivyapadezabhAg bhavati / anye tu vyAcakSate -tayostiSThatIti tatsthaH, tiryaglokazcAsau tatsthazca tiryaglokatatsthaH, tatra ca sthita | utpitsurbAdarAgnivyapadezamAsAdayati, asmiMzca vyAkhyAne kapATAntargata eva gRhyata, sa ca dvayorUrddhakapATayorityanenaivopAtta iti tadvyAkhyAnAbhiprAyaM na vidmaH / kapATasthApanA ceyam / samudghAtena sarvalokavarttinaH, te ca pRthivyAdayo mAraNAntikasamudghAtena samavahatA bAdarAniSUtpadyamAnAstadvyapadezabhAjaH sarvalokavyApino bhavanti, yatra ca bAdarAH paryASTakAstatraiva bAdarA aparyAptakAH, tannizrayA teSAmutpadyamAnatvAt, tadevaM sUkSmA vAdarAJca paryAptakAparyAptakabhedena pratyekaM dvidhA bhavanti, ete ca varNagandharasasparzAdezaiH sahasrAgrazo bhidyamAnAH saGkSecayonipramukhazatasahasrabhedaparimANA bhavanti, tatraiSAM saMvRtA yoniruSNA ca sacittAcittamizrabhedAt tridhA, sapta caiSAM yonilakSA bhavanti // sAmprataM cazabdasamuccitaM lakSaNadvAramAha jaha dehappariNAmo ratiM khajjoyagassa sA ubamA / jariyassa ya jaha umhA taovamA te jIvANaM // 119 // 'yatheti dRSTAntopanyAsArthaH 'dehapariNAmaH' prativiziSTA zarIrazakti: 'rAtrA' viti viziSTakAlanirdezaH 'khadyotaka' iti prANivizeSaparigrahaH, yathA tasyAsau dehapariNAmo jIvaprayoganirvRttazaktirAvizcakAsti, evamaGgArAdInAmapi prati| viziSTA prakAzAdizaktiranumIyate jIvaprayogavizeSAvirbhAviteti / yathA vA jvaroSmA jIvaprayogaM nAtivarttate, jIvAghiTitazarIrakAnupAtyeva bhavati, eSaivopamA''gneyajantUnAM na ca mRtA jvariNaH kvacidupalabhyante, evamanvayavyatirekAbhyAmagneH sacittatA muktakagranthopapattimukhena pratipAditA, samprati prayogamAropyate ayamevArthaH - jIvazarIrAjyArAdayaH, chedyatvAdihetugaNAntritatvAt sAsnAviSANAdisaGghAtavat, tathA AtmasaMyogAvirbhUto'GgArAdInAM prakAzapariNAmaH, For Private Personal Use Only | adhyayanaM 1 * uddezakaH 4 // 49 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM 1 uddezakaH4 meyaparyAptakA visUkSmapRthivIkAyApakAyavabhAvanIyAmANAH bhavanti, / 50 // zrIAcA- zarIrasthatvAt , khadyotakadehapariNAmavat, tathA AtmasamprayogapUrvako'GgArAdInAmUSmA, zarIrasthatvAt , jvaroSmavat, rAGgavRttiH na cAdityAdibhiranekAntaH, sarveSAmAtmaprayogapUrvakaM yata uSNapariNAmabhAktvaM tasmAnnAnekAntaH, tathA sacetanaM tejo, (zI0) yathAyogyAhAropAdAnena vRddhivizeSatadvikAravattvAt, puruSavat, evamAdinA lakSaNenAgneyA jantavo nizreyA iti / uktaM lakSaNadvAraM, tadanantaraM primaanndvaarmaah||50|| je bAyarapajattA paliassa asaMkhabhAgamisA u / sesA tipiNavi rAsI vIsuM logA asaMkhijjA // 120 // ye vAdaraparyAptAnalajIvAH kSetrapalyopamAsaGkhayeyabhAgamAtravartipradezarAziparimANAH bhavanti, te punarbAdarapRthivIkAyapaptikebhyo'saGkhayeyaguNahInAH, zeSAstrayo'pi rAzayaH pRthvIkAyavadbhAvanIyAH, kintu bAdarapRthivIkAyAparyAptakebhyo bAdarAgyaparyAptakA asaMkhyeyaguNahInAH sUkSmapRthivIkAyAparyAptakebhyaH sUkSmAgneyAparyAptakA vizeSahInAH sUkSmapRthivIkAyaparyAptakebhyaH sUkSmAgneyaparyAptakA vizeSahInA iti // sAmpratamupabhogadvAramAha dahaNe payAvaNa pagAsaNe ya see ya bhattakaraNe ya / bAyarateukAe uvabhogaguNA maNussANaM // 121 // | dahanaM-zarIrAyavayavasya vAtAdyapanayanArtha prakRSTaM tApanaM pratApana-zItApanodAya prakAzakaraNamudyotakaraNaM-pradIpAdinA bhaktakaraNam-odanAdirandhanaM svedo-jvaravisUcikAdInAm , ityevamAdiSvanekaprayojaneSUpasthiteSu manuSyANAM vAdaratejaskAyaviSayA upabhogarUpA guNA upabhogaguNA bhavantIti // tadevamevamAdibhiH kAraNaiH samupasthitaiH satatamArambhapravRttA gRhiNo yatyAbhAsA vA sukhaiSiNastejaskAyajantUna hiMsantIti darzayitumAha eehiM kAraNehiM hiMsaMtI teukAie jIve / sAyaM gavesamANA parassa dukkhaM udIraMti // 122 // 'etaiH' dahanAdibhiH kAraNaistejaskAyikAn jIvAn 'hiMsantIti saGghaTanaparitApanApadrAvaNAni kurvanti 'sAta' sukha tadAtmano'nviSyantaH 'parasya' bAdarAgnikAyasya duHkham 'udIrayanti' utpAdayantIti // sAmprataM zastradvAraM, tacca dravya|bhAvazastrabhedAt dvidhA, dravyazastramapi samAsavibhAgabhedAt dvidhaiva, tatra samAsato dravyazastrapratipAdanAyAha puDhavI AukkAe ullA ya vaNassaI tasA pANA / bAyarateukkAe eyaM tu samAsao satthaM // 123 // 'pRthivI' dhUliH apakAyazca Ardrazca vanaspatiH trasAzca prANinaH, etadvAdaratejaskAyajantUnAM 'samAsataH' sAmAnyena | zastramiti // vibhAgato dravyazastramAha kiMcI sakAyasatthaM kiMcI parakAya tadubhayaM kiNcii| eyaM tu vvasatthaM bhAve ya asaMjamo satthaM // 124 // kiJcicchastraM svakAya eva-agnikAya eva agnikAyasya, tadyathA-tArNo'gniH pArNAgneH zastramiti, kiJcicca parakAyazastramudakAdi, ubhayazastraM punaH-tuSakarISAdivyatimizro'gniraparAgneH, tuzabdo bhAvazastrApekSayA vizeSaNArthaH, 'etattu' pUrvoktaM samAsavibhAgarUpaM pRthivIsvakAyAdi dravyazastramiti / bhAvazastraM darzayati-bhAve zastram asaMyamo-duSpraNihitamanovAkkA|yalakSaNa iti // uktavyatiriktadvArAtidezadvAreNopasaJjihIrSurniyuktikRdAha sesAI dArAiM tAI jAI havaMti puDhavIe / evaM teuddese nijuttI kittiyA esA // 125 // uktazeSANi dvArANi tAnyeva yAni pRthivyuddezake'bhihitAni 'evam ' uktaprakAreNa tejaskAyAbhidhAnodezake zrIAcA- niyuktiH 'kIrtitA' vyAvarNitA bhavatIti // sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedamrAGgavRttiH se bemi va sayaM logaM abbhAikkhejjA va attANaM abbhAikkhejjA, je loyaM a(zI0) bbhAikkhai se attANaM abbhAikkhai, je attANaM abbhAikkhai se loyaM abbhaai||51|| kkhai (sU0 31) asya ca sambandhaH prAgvadvAcya iti, yena mayA sAmAnyAtmapadArthapRthivyapkAyajIvapravibhAgavyAvarNanamakAri sa dievAhamavyavacchinna jJAnapravAhastejojIvasvarUpopalambhasamupajanitajinavacanasammado bravImi, kiM punastaditi darzayati 'naive'tyAdi, iha hi prakaraNasambandhAllokazabdenAgnikAyaloko'bhidhitsitaH, atastamagnilokaM jIvatvena naiva 'svayam' AtmanA'bhyAcakSIta-naivApahavItetyarthaH, etadabhyAkhyAne hyAtmano'pi jJAnAdiguNakalApAnumitasyAbhyAkhyAnamavApnoti, atha ca prAk prasAdhitatvAdabhyAkhyAnaM naivAtmano nyAyyam , evaM tejaskAyasyApi prasAdhitatvAt abhyAkhyAnaM kriyamANaM na yuktipathamavatarati, evaM cAsya yuktyAgamabalaprasiddhasyAbhyAkhyAne kriyamANe satyAtmano'pyahaMpratyayasiddhasyAbhyAkhyAnaM bhavataHprAptam / evamastiti cet , tanneti darzayati-neva attANaM abbhAikkhejA' naivAtmAnaM-zarIrAdhiSThAtAraM jJAnaguNaM pratyAtmasaMvedyaM pratyAcakSIta, tasya zarIrAdhiSThAtRtvena AhRtamidaM zarIraM kenacidabhisandhimatA, tathA tyaktamidaM zarIraM kenacidabhisandhimataivetyevamAdibhirhetubhiH prasAdhitatvAt , na ca prasAdhitaprasAdhanaM piSTapeSaNavat vidvajanamanAMsi rajayati, adhyayana uddezakaH4 SARRISOARA tyarthaH, etadabhyA nyAyyam, evaM takriyamANe satyA vAtmAna // 51 //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 evaM ca satyAtmavatprasAdhitamagnilokaM yaH pratyAcakSIta so'tisAhasika AtmAnamabhyAkhyAti-nirAkaroti, yazcAtmAbhyAkhyAnapravRttaH sa sadaivAgnilokamabhyAkhyAti, sAmAnyapUrvakatvAdvizeSANAM, sati hyAtmasAmAnye pRthivyAdyAtmavibhAgaH |siddhyati, nAnyathA, sAmAnyasya vizeSavyApakatvAt , vyApakavinivRttau ca vyApyasyApyavazyaMbhAvinI vinivRttiriti-|| kRtvA / evamayamagnilokaH sAmAnyAtmavannAbhyAkhyAtavya iti pradarzitam , adhunA'gnijIvapratipattau satyAM tadvipayasamArambhakaTukaphalaparihAropanyAsAya sUtramAha je dIhalogasatthassa kheyapaNe se asatyassa kheyapaNe je asatthassa kheyapaNe se dIha logasatthassa kheyapaNe (sU032) 'ya' iti mumukSudIrghaloko-vanaspatiryasmAdasau kAyasthityA parimANena zarIrocchrayeNa ca zeSekendriyebhyo dIrgho vartate, tathAhi-kAyasthityA tAvat 'vaNassaikAie NaM bhaMte ? vaNassaikAietti kAlao kevaJciraM hoi ?, goyamA ! aNaMtaM kAlaM aNaMtAo ussappiNiavasappiNio khettao aNaMtA loyA asaMkhejjA poggalapariyaTTA, te NaM puggalapariyaTTA Ava. liyAe asaMkhejjaibhAge' parimANatastu 'parduppannavaNassaikAiyANaM bhaMte ! kevatikAlassa nillevaNA siyA?, goyamA! 1 vanaspatikAyo bhadanta ! vanaspatikAya iti kAlataH kiyaciraM bhavati !, gautama ! anantaM kAlam , anantA utsarpiNyavasarpiNyaH, kSetrato'nantA lokAH, asaMkhyeyAH pudgalaparAvartAH, te pudgalaparAvartI AvalikAyA asoye bhAge. 2 pratyutpannavanaspatikAyikAnAM bhadanta! kiyatA kAlena nilepanA syAt 1, gItama! pratyutpannavanaspatikAyikAnAM nAsti nilepanA. zrIAcA- paDuppannavaNassaikAiyANaM natthi nillevaNA' tathA zarIrocchyAcca dIrgho vanaspatiH 'vaNassaikAiyANaM bhaMte ! ke mahAliyA adhyayanaM 1 rAGgavRttiH ra sarIrogAhaNA paNNattA ?, goyamA! sAiregaM joyaNasahassaM sarIrogAhaNA' na tathA'nyeSAmekendriyANAm , ataH sthita(zI0) metat-sarvathA dIrghaloko vanaspatiriti, asya ca zastramagniH, yasmAtsa hi pravRddhajvAlAkalApAkulaH sakalatarugaNapradhvaM. uddezakaH4 sanAya prabhavati, ato'sau tadutsAdakatvAcchastraM, nanu ca sarvalokaprasiddhyA kasmAdagnireva noktaH?, kiM vA prayojanamura-16 // 52 // rIkRtyoktaM dIrghalokazastramiti, atrocyate, prekSApUrvakAritayA, na nirabhiprAyametatkRtamiti, yasmAdayamutpAdyamAno jvAlyamAno vA havyavAhaH samastabhUtagrAmaghAtAya pravartate, vanaspatidAhapravRttastu bahuvidhasattvasaMhativinAzakArI vizepataH syAt , yato vanaspatau kRmipipIlikAbhramarakapotazvApadAdayaH sambhavanti, tathA pRthivyapi tarukoTaravyavasthitA syAt, Apo'pyavazyAyarUpAH, vAyurapIpaccaJcalasvabhAvakomalakizalayAnusArI sambhAvyate, tadevamagnisamArambhapravRttaH etAvato jIvAnnAzayati, asyArthasya sUcanAya dIrghalokazastragrahaNamakarot sUtrakAra iti, tathA coktam-"jAyateyaM na icchanti, pAvagaM jalaittae / tikkhamannayaraMsatthaM, savvao'vi durAsayaM // 1 // pAINaM paDiNaM vAvi, u8 aNudi|sAmavi / ahe dAhiNao vAvi, dahe uttarao'vi ya // 2 // bhUyANamasamAdhAo, havavAho na sNso| taM paIvapayAvaThA, 1 vanaspatikAyikAnAM bhadanta ! kA mahatI zarIrAvagAhanA prajJaptA !, gautama ! sAtireka yojanasahasra zarIrAvagAhanA. 2 jAtatejasaM necchanti pAvakaM jvala X // 52 // yitum / tIkSNamanyatarat zatraM sarvato'pi durAzrayam // 1 // prAcInaM pratIcInaM vApi UrdhvamanudikSvapi / adho dakSiNato vApi dahati uttarato'pi ca // 2 // bhUtAnAmepa AghAto havyavAho na saMzayaH / tat pradIpapratApAthai saMyataH kizcitrArabheta // 3 // saMjao kiMci naarbhe|| 3 // " athavA bAdaratejaskAyAH paryAptakAH stokAH, zeSAH pRthivyAdayo jIvakAyA bahvaH, bhavasthitirapi trINyahorAtrANi svalpA itareSAM pRthivyabvAyuvanaspatInAM yathAkramaM dvAviMzatisaptatridazavarSasahasraparimANA dIrghA avaseyA iti, ato dIrghalokaH-pRthivyAdistasya zastram-agnikAyastasya 'kSetrajJo nipuNaH agnikArya varNAdito jAnAtItyarthaH, 'khedajJo vA' khedaH-tadvyApAraH sarvasattvAnAM dahanAtmakaH pAkAdhanekazaktikalApopacitaH pravaramaNiriva jAjvalyamAno labdhAgnivyapadezaH yatInAmanArambhaNIyaH, tamevaMvidhaM khedam-agnivyApAra jAnAtIti khedajJaH, ato ya eva dIrghalokazastrasya khedajJaH sa eva 'azastrasya' saptadazabhedasya saMyamasya khedajJaH, saMyamo hi na kazcijIva vyApAdayati ato'zastram , evamanena saMyamena sarvasattvAbhayapradAyinA'nuSThIyamAnenAgnijIvaviSayaH samArambhaH zakyaH parihatu pRthivyAdikAyasamArambhazcetyevamasau saMyame nipuNamatirbhavati, tatazca nipuNamatitvAdviditaparamArtho'gnisamArambhAdyAvRtya saMyamAnuSThAne pravarttate / idAnIM gatapratyAgatalakSaNenAvinAbhAvitvapradarzanArtha viparyayeNa sUtrAvayavaparAmarza karoti-'je asatthasse' tyAdi, yazcAzastre-saMyame nipuNaH sa khalu dIrghalokazastrasya-agneH kSetrajJaH khedajJo vA, saMyamapUrvakaM hyagniviSayakhedajJatvam, agniviSayakhedajJatApUrvakaM ca saMyamAnuSThAnam, anyathA tadasambhava evetyetadgatapratyAgataphalamAvirbhAvita bhavati // kaiH punaridamevamupalabdhamityata Aha-'vIrehI gAdi, athavA sadvaktaprasiddhau satyAM vAkyaprasiddhirbhavatItyata upadizyate vIrehiM eyaM abhibhUya diTuM, saMjaehiM sayA jattehiM sayA appamattehiM (sU0 33) Jain Education Interational
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ % 1 36 zrIAcA- panaghAtikarmasaGghAtavidAraNAnantaraprAptAtulakevalazriyA virAjanta iti vIrA:-tIrthakarAstaivIrairarthato dRSTametadgaNa adhyayanaM 1 rAjavRttiH dharaizca sUtrato'gnizastraM dRSTam azastra saMyamasvarUpaM ceti / kiM punaranuSThAyedaM tairupalabdhamiti, atrocyate, 'abhi-dA zakA4 (zI0) bhUyeti abhibhavo nAmAdizcaturdA, dravyAbhibhavo-ripusenAdiparAjayaH AdityatejasA vA candragrahanakSatrAditejo'bhi bhavaH, bhAvAbhibhavastu parIpahopasargAnIkajJAnadarzanAvaraNamohAntarAyakarmaniIlanaM, parIpahopasargAdisenAvijayAdvimalaM caraNaM, caraNazuddheAnAvaraNAdikarmakSayaH, tatkSayAnnirAvaraNamapratihatamazeSajJeyamAhi kevalajJAnamupajAyate, idamuktaM bhavatiparISahopasargajJAnadarzanAvaraNIyamohAntarAyANyabhibhUya kevalamutsAdya tairupalabdhamiti / yathAbhUtaistairidamupalabdhaM taddarzayati-'saMjaehiM samyag yatAH saMyatAH prANAtipAtAdibhyastaiH, tathA 'sadA' sarvakalaM caraNapratipattI mUlottaraguNa|bhedAyAM niraticAratvAdyalavantastaiH, tathA 'sadA' sarvakAlaM na vidyate pramAdo-madyaviSayakaSAyavikathAnidrAkhyo yeSAM te'pramattAstaiH, evaMbhUtairmahAvIraiH kevalajJAnacakSuSedaM dIrghalokazastram azastraM ca saMyamo dRSTam-upalabdhamiti / atra ca 4 yatnagrahaNAdIryAsamityAdayo guNA gRhyante, apramAdagrahaNAttu madyAdinivRttiriti / tadevametatpradhAnapuruSapratipAditamagni zastramapAyadarzanAdapramattaiH sAdhubhiH parihAryamiti // evaM pratyakSIkRtAnekadopajAlamapyagnizastramupabhogalobhApramAdavazagA jAye na pariharanti tAnuddizya vipAkadarzanAyAha je pamatte guNaTrIe se hadaMDetti pavuccai (sU034) yo hi pramatto bhavati madyaviSayAdipramAdairasaMyato 'guNArthI' randhanapacanaprakAzAtApanAdyagniguNaprayojanavAn sa duSpaNihitamanovAkkAyo'gnizastrasamArambhakatayA prANinAM daNDahatatvAddaNDaH prakarSaNocyate procyate, AyughRtAdivyapadezavaditi // yatazcaivaM tataH kiM karttavyamityata Aha taM pariNAga mehAvI iyANiM No jamahaM puvvamakAsI pamAeNaM (sU0 35) 'tam' agnikAyasamArambhaM daNDaphalaM parijJAya-jJaparijJApratyAkhyAnaparijJAbhyAM 'medhAvI' maryAdAvyavasthito vakSyamANaprakAreNa vyavacchedamAtmanyAcinotIti / tameva prakAraM darzayitumAha-'iyANI' tyAdi, yamahamagnisamArambhaM viSayapramAdenAkulIkRtAntaHkaraNaH san pUrvamakArSa tamidAnIM jinavacanopalabdhAgnisamArambhadaNDatattvaH no karomIti // anye tvanyathAvAdino'nyathAkAriNa iti darzayitumAha lajamANA puDho pAsa-aNagArA motti ege pavadamANA jamiNaM virUvarUvehi satthehiM agaNikammasamArambheNaM agaNisatyaM samArabhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsaMti / tattha khala bhagavatA pariNNA paveditA. imassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapraya NAe jAimaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheuM se sayameva agaNisatthaM samArabhai aNNe hiM vA agaNisatyaM samAraMbhAvei aNNe vA agaNisatthaM samArabhamANe samaNujAzrIAcA- Nai, taM se ahiyAe taM se abohiyAe se taM saMbujjhamANe AyANIyaM samuTThAya adhyayana ra rAjavRttiH soccA bhagavao aNagArANaM ihamegesiM NAyaM bhavati-esa khalu gaMthe esa khalu mohe (zI0) uddezakA esa khalu mAre esa khalla Narae, iccatthaM gahie loe jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM // 54 // agaNikammasamAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsai (sU0 36) asya granthasyoktArthasyAyamoM lezataH pradarzyate-'lajjamAnAH' svAgamokAnuSThAnaM kurvANAH sAvadhAnuSThAnena vA lajjA kurvANAH 'pRthag' vibhinnAH zAkyAdayaH 'pazye ti saMyamAnuSThAne sthirIkaraNAthai ziSyasya codanA, anagArA vayamityeke pravadamAnAH, kiM tairvirUpamAcaritaM yenaivaM pradarzyanta iti darzayati yadidaM virUparUpaiH zakhairagnikarmasamArambheNa agnizastraM samArabhamANaH sannanyAnanekarUpAn prANino vihinasti, tatra khalu bhagavatA parijJA praveditA, yathA'syaiva pariphalgujIvitasya parivandanamAnanapUjanArthajAtimaraNamocanArtha duHkhapratighAtahetuM yatkaroti tadarzayati-sa' parivandanAdyarthI svata evAgnizastraM samArabhate tathA anyaizcAgnizastra samArambhayati tathA'nyAMzca agnizakhaM samArabhamANAn samanujAnIte, taccAne samArambhaNaM 'se' tasya sukha lipsoramutrAnyatra cAhitAya bhavati, tathA tadeva ca tasyAbodhilAbhAya bhavati, 'sa' iti yasyaitadasadAcaraNaM pradarzita, sa tu ziSyastadagnisamArambhaNaM pApAyetyevaM sambudhyamAna 'AdAnIya grAhyaM samyagdarzanAdi 'samya- // 54 // gutthAya' abhyupagamya zrutvA bhagavadantike'nagArANAM vA ihaikeSAM sAdhUnAM hAtaM bhavati, kim ?, tadarzayati-'epa' 4%CREAKANGANAGARIKAARAKACAKASH
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ | agnisamArambhaH granthaH-karmahetutvAd eSa eva moha eSa eva mAra eSa eva narakastaddhe tutvAditi bhAvaH, ityevamartha ca gRddho loko yatkaroti nadarzayati-yadidaM virUparUpaiH zastrairagnikarma samArabhate tadArambheNa cAgnizastra samArabhate taccA-18 harabhamANo'nyAnanekarUpAn prANino vihinastIti // kathaM punaragnisamArambhapravRttA nAnAvidhAn prANino vihiMsantIti darzayitumAha se bemi-saMti pANA puDhavInissiyA taNaNissiyA pattaNissiyA kaTTanissiyA gomayaNissiyA kayavaraNissiyA, saMti saMpAtimA pANA Ahacca saMpayaMti, agaNiM ca khalu puTThA ege saMghAyamAvajaMti, je tattha saMghAyamAvajaMti te tattha pariyAvajaMti, je tattha pariyAvajaMti te tattha uddAyaMti (sU0 37) tadahaM bravImi yathA nAnAvidhajIvahiMsanamanikAyasamArambheNa bhavatIti / yathApratijJAtArtha darzayati-'santi' vidyante | 'prANA' jantavaH, pRthivIkAyanizritAH pRthivIkAyatvena pariNatA ityarthaH, tadAzritA vA kRmikunthupipIlikAgaNDUpadA himaNDUkavRzcikakarkaTakAdayaH, tathA vRkSagulmalatAvitAnAdayaH, tathA tuNapatranizritAH pataGgelikAdayaH, tathA kASThaniA. sU. 10 zritA-dhuNodehikApipIlikA'NDAdayaH, gomayanizcitAH-kunthupanakAdayaH, kacavaraH-patratRNadhUlisamudAyastanizritAH zrIAcA- kRmikiittptnggaadyH| tathA 'santi' vidyante sampatitumutplutyotplutya gantumAgantuM vA zIlaM yeSAM te sampAtinaH prANino adhyayanaM1 rAGgavRttiH -jIvA makSikAbhramarapataGgamazakapakSivAtAdayaH, ete ca sampAtinaH 'Ahatya' upetya svata eva, yadivA atyartha kadAcidvA uddezakaH4 (zI0) agnizikhAyAM sampatanti ca / tadevaM pRthivyAdinizritAnAM jIvAnAM yadbhavati taddarzayitumAha-'agaNiM cetyAdi, randha napacanatApanAghaniguNArthibhiravazyamagnisamArambho vidheyaH, tatsamArambhe ca pRthivyAdininitAnAM jIvAnAmetA vakSya-12 mANA avasthA bhavanti, chAndasatvAt tRtIyArthe dvitIyA, tatazcAyamarthaH-agninA 'spRSTA'chuptA eke kecana saGghAtam-1 adhikaM gAtrasaGkocanaM mayUrapicchavadApadyante, cazabdasyAdhikyArthatvAt, khaluzabdo'vadhAraNe, agnerevAyaM pratApo nApara| syeti, yadivA saptamyarthe dvitIyA spRSTazabdazca patitavacanaH, tatazcAyamartho bhavati-agnAveva spRSTAH-patitA 'eke zalabhAdayaH 'salAta' samekIbhAvenAdhikaM gAtrasaGkocanam 'Apadyante' prApnuvanti, ye ca 'tatra'agnau patitAH sahAtamApadyante te prANinaH 'tatra'agnau paryApadyante, paryApattiH-sammUrchanam , USmAbhibhUtA mUrchAmApadyante ityarthaH / atha kimartha sUtrakRtA vibhaktipariNAmo'kArIti, ucyate, mAgadhadezIsamanuvRtteH vyAkhyAvikalpapradarzanArtha vA, adhyAhArAdayo'pi vyAkhyAjhAnItyanena ziSyo jJApito bhavati / atha ke punaste'dhyAhArAdaya iti ?, ucyante, adhyAhAro vipariNAmo vyavahitaka-18 lpanA guNakalpanA lakSaNA vAkyabhedazceti, iha ca dvitIyAvibhakkeH saptamIpariNAmaH kRta iti / ye ca 'tatra'agnau paryApadyante te prANinaH kRmipipIlikAbhramaranakulAdayastatrAgnAvapadAvanti-prANAn muzcantItyarthaH, tadevamagnisamArambhe sati na DIL // 55 // kevalamagnijantUnAM vinAzaH kiM tvanyeSAmapi pRthivItRNapatrakASThagomayakacavarAzritAnAM sampAtinAM ca vyApattiravazya mbhAvinIti, ata eva ca bhagavatyAM bhagavatoktam-"do purisA sarisavayA annamannehiM saddhiM agaNikArya samAraMbhaMti, tattha naNaM ege purise agaNikAyaM samujAleti, ege vizaveti, tattha NaM ke purise mahAkammayarAe? ke purise appakammayarAe?, |goyamA! je ujjAleti se mahAkammayarAe, je vijjhaveti se appakammayarAe" // tadevaM prabhUtasattvopamaInakaramagyArambha | vijJAya manovAkAyaiH kRtakAritAnumatibhizca taparihAraH kArya iti darzayitumAha ettha satyaM asamAraMbhamANassa icchete AraMbhA pariNNAyA bhavaMti, taM pariNNAya mehAvI va sayaM agaNisatthaM samAraMbhe nevaNNehi agaNisatthaM samAraMbhAvejjA agaNisatthaM samAraMbhamANe aNNena samaNujANejA, jassete agaNikammasamAraMbhA pariNAyA bhavaMti se hu muNI pariNNAyakamme (sU0 38) tti bemi // iti caturtha uddezakaH // 'atra' agnikAye 'zastraM' svakAyaparakAyabhedabhinnaM 'samArabhabhANasya' vyApArayata ityete ArambhAH pacanapAcanAdayo dabandhahetutvenAparijJAtA bhavanti, tathA atraivAgnikAye zastramasamArabhamANasyaite ArambhAH parijJAtA bhavanti, yasyaite agni-1|| FL dvau puruSau sadRzavayasau anyo'nyaM samakamagnikArya samArambhayataH, tatraikaH puruSo'mikArya samujvalayati, eko vidhyApayati, tatra kaH puruSo mahAkarmA kaH puruIPSo'lpakarmA, gautama ! ya ujjvalayati sa mahAkarmA yo vidhyApayati so'lpakarmA. 9
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 5. 0 8 -- --- - zrIAcA- kAyasamArambhA jJaparijJayA jJAtA bhavanti pratyAkhyAnaparijJayA ca parihRtA bhavanti sa eva muniH paramArthataH parijJAtaka- adhyayana 1 timrmeti bravImIti pUrvavat / iti zastraparijJAyAM caturthoddezakaTIkA samAptA // uddezakaH5 (zI) ___ uktazcaturthoddezakaH, sAmprataM paJcamaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake tejaskAyaH pratipAditaH, 156 // tadanantaramavikalasusAdhuguNapratipattaye kamAyAtavAyukAyapratipAdanAvasare vanaspatikAyajIvasvarUpamAvirbhAvyate, kiM punaH kramollaGghanakAraNamiti, ucyate, eSa hi vAyuracAkSuSatvAduHzraddhAnaH, ataH samadhigatAzeSapRthivyAyekendriyaprANigaNasvarUpaH ziSyaH sukhameva vAyujIvasvarUpaM pratipatsyate, sa eva ca kramo yena ziSyAH jIvAditattvaM prati protsahante yathAvaatipattumiti, vanaspatikAyastu samastalokapratyakSaparisphuTajIvaliGgakalApopetaH, ataH sa eva tAvatpratipAdyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsya catvAryanuyogadvArANi vAcyAni yAvannAmaniSpanne nikSepe vanaspatyuddezakaH, tatra vanaspateH svabhedakalApapratipAdanAya pUrvaprasiddhArthAtidezadvAreNa niyuktikRdAha puDhavIe je dArA vaNasaikAe'vi huMti te ceva / nANattI u vihANe parimANuvabhogasatthe ya // 126 // yAni pRthavIkAyasamadhigataye dvArANyuktAni tAnyeva vanaspatI draSTavyAni, nAnAtvaM tu prarUpaNAparimANopabhogazastreSu cazabdAlakSaNe ca draSTavyamiti // tatrAdau prarUpaNAsvarUpanipinAyAha jaa||56|| duviha vaNassaijIvA suhumA taha bAyarA ya logaMmi / suhumA ya savvaloe do ceva ya bAyaravihANA // 127 // vanaspatayo dvividhAH-sUkSmA bAdarAzca, sUkSmAH sarvalokApannAzcakSurgrAhyAzca na bhavantyekAkArA eva, vAdarANAM punaDhe | vidhAne // ke punaste bAdaravidhAne ityata Aha patteyA sAhAraNa bAyarajIvA samAsao duvihA / bArasaviha'NegavihA samAsao chavihA huMti // 128 // bAdarAH samAsataH dvividhAH-pratyekAH sAdhAraNAca, tatra patrapuSpamUlaphalaskandhAdIn prati pratyeko jIvo yeSAM te pratyekajIvAH, sAdhAraNAstu parasparAnuviddhAnantajIvasaGghAtarUpazarIrAvasthAnAH, tatra pratyekazarIrA dvAdazavidhAnAH, sAdhAraNAstvanekabhedAH, sarve'pyete samAsataH poDhA prtyetvyaaH|| tatra pratyekatarudvAdazabhedapratyAyanAyAharukkhA gucchA gummA layA ya vallI ya pavvagA ceva / taNavalayahariyaosahijalaruhakuhaNA ya boddhavvA // 12 // | vRzyanta iti vRkSAH, te dvividhAH-ekAsthikA bahubIjakAca, tatraikAsthikAH-picumandAmrakozambazAlAGkolapIluzallakyAdayaH, bahubIjakAstu-udumbarakapitthAstikatindukabilvAmalakapanasadADimamAtuliGgAdayaH, gucchAstu-vRntAkIkarpAsIjapAADhakItulasIkusumbharIpippalInIlyAdayaH, gulmAni tu-navamAlikAseriyakakoraNTakabandhujIvakabANakaravIrasinduvAravicakilajAtiyUthikAdayaH, latAstu-padmanAgAzokacampakacUtavAsantIatimuktakakundalatAdyAH, valyastu-kupmANDIkAliGgItrapuSItumbIvAluGkIelAlukIpaTolyAdayaH, parvagAH punaH-ikSuvIraNazuNThazaravetrazataparvavaMzanalaveNukAdayaH / tRNAni tu-zvetikAkuzadarbhaparvakArjunasurabhikuruvindAdIni, valayAni ca-tAlatamAlatakalIzAlasaralAketakIkadalIka 1 zatapatrI. pra. 2 varcakA. pra. zrIAcA- ndalyAdIni, haritAni-tandulIyakAdhUyAruhavastulabadarakamArjArapAdikAcillIpAlakyAdIni, auSadhyastu-zAlIvrIhigodhU- adhyayanaM1 rAGgavRttiH mayavakalamamasUratilamudramApaniSpAvakulatthAtasIkusumbhakodravakanavAdayaH, jalaruhA-udakAvakapanakazaivalakalambukApAvaka(zI0) kazerukausalapamakumudanalinapuNDarIkAdayaH, kuhuNAstu-bhUmisphoTakAbhidhAnAH AyakAyakuhuNakuNDukodehalikAzalAkAsa uddezakaH5 pacchatrAdayaH, eSAM hi pratyekajIvAnAM vRkSANAM mUlaskandhakandatvakzAlapravAlAdiSvasaMkhyeyAH pratyekaM jIvAH, patrANi puSpANi caikajIvAni mantavyAni, sAdhAraNAstvanekavidhAH, tadyathA-lohInihustubhAyikAazvakarNIsiMhakarNIzRGgaberaimAlukAmUlakakRSNakandasUraNakandakAkolIkSIrakAkolIprabhRtayaH // 'sarve'pyete saMkSepAt poDhA bhavantI'tyuktaM, ke punaste bhedA 31 ityAha aggaSIyA mUlabIyA khaMdhaSIyA ceva poravIyA ya / bIyaruhA samucchima samAsao vaNasaIjIvA // 130 // | tatra koriNTakAdayo'prabIjAH, kadalyAdayo mUlabIjAH, nihuzallakavaraNikAdayaH skandhabIjAH, ikSuvaMzavetrAdayaH parvabIjAH, bIjaruhAH zAlinIhyAdayaH, sammUrchanajAH padminIzRGgATakapAThazaivalAdayaH, evamete samAsAttarujIvAH SoDhA kathitAH, nAnye santIti pratipattavyaM // kiMlakSaNAH punaH pratyekataravo bhavantItyata Aha jaha sagalasarisavANaM silesamissANa vattiyA vttttii| patteyasarIrANaM taha haMti sarIrasaMghAyA // 131 // yatheti dRSTAntopanyAsArthaH, yathA sakalasarpapANAM zleSayatIti zleSaH-sarjarasAdistena mizritAnAM 'vartitA' valitA vartiH | // 57 // 10trilarI. pra. 20pAvAka* pra. 3 kuhaNeti ni. 4 rA.pra. AAKA4%AMRAPAL.4% AAAAAA%% %%%%SESS
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcA rAGgavRttiH (zI0) // 58 // 39 tasyAM ca vartI pratyekapradezAH krameNa siddhArthakAH sthitAH, nAnyo'nyAnuvedhena, cUrNitAstu kadAcidanyo'nyAnuvedhabhAjo'pi syurityataH sakalagrahaNaM, yathA'sau varttistathA pratyekataruzara (rasaGghAtaH, yathA ca sarSapAstathA tadadhiSThAyino jIvAH, yathA zleSavimizritAstathA rAgadveSapracitakarmapudgalodayamizritAH jIvAH, pazcimArjena gAthAyA upanyastadRSTAntena saha | sAmyaM pratipAditaM tatheti zabdopAdAnAditi // asminnevArthe dRSTAntAntaramAha jaha vA tilasakuliyA bahuehiM tilehiM meliyA saMtI / patteyasaMrIrANaM taha huMti sarIrasaMghAyA // 132 // yathA vA tilazaSkulikA - tilapradhAnA piSTamayapolikA bahubhistilairniSpAditA satI bhavati, tathA pratyekazarIrANAM tarUNAM zarIrasaGghAtA bhavantIti draSTavyamiti // sAmprataM pratyekazarIrajIvAnAmekA nekAdhiSThitatvapratipipAdayiSayA''ha nANAvihasaMThANA dIsaMtI egajIviyA pattA / khaMdhAvi egajIvA tAlasaralanAlierINaM // 133 // nAnAvidhaM - bhinnaM saMsthAnaM yeSAM tAni nAnAvidhasaMsthAnAni patrANi yAni caivaMbhUtAni dRzyante tAnyekajIvAdhiSThitAnyavagantavyAni, tathA skandhA apyekajIvAdhiSThitAstAlasaralanAlikeryAdInAM nAtrAnekajIvAdhiSThitatvaM sambhavatIti, avaziSTAnAM tvanekajIvAdhiSThitatvaM sAmarthyAtpratipAditaM bhavati // sAmprataM pratyekatarujIvarAziparimANAbhidhitsayA''ha patyA pajjattA seDhIeN asaMkhabhAgamittA te / logAsaMkhappajjatagANa sAhAraNANatA // 134 // pratyekatarujIvAH paryAptakAH saMvarttitacaturasrIkRta lokazreNyasaMkhyeyabhAgavattrtyA kAzapradezarAzitulyapramANAH, ete ca punaboMdaratejaskAyaparyAptakarA zerasaGghayeyaguNAH, ye punaraparyAptakAH pratyekatarujantavaH te hyasaGkhyaMyAnAM lokAnAM yAvantaH pradezAstAvanta iti ete'pyaparyASTakA bAdaratejaskAya jIvarAzerasaGghayeyaguNAH, sUkSmAstu vanaspatayaH pratyekazarIriNaH payatakA aparyAptakA vA na santyeva, sAdhAraNAstvanantA iti vizeSAnupAdAnAt ?, sAdhAraNAH sUkSmabAdaraparyAptakAparyA| takabhedena caturvidhA api pRthak pRthaganantAnAM lokAnAM yAvantaH pradezAstAvanta iti, ayaM tu vizeSaH-- sAdhAraNabAdaraparyAptakebhyo bAdarA aparyAptakA asaMkhyeyaguNAH bAdarAparyASTakebhyaH sUkSmAH aparyAptakA asaGkhyeyaguNAstebhyo'pi sUkSmAH paryAptakAH asaGghaceyaguNA iti // sampratyeSAM tarUNAM yo jIvatvaM necchati taM prati jIvatvapratipAdanecchayA niryuktikRdAhaeehiM sarIrehiM paJcakkhaM te parUviyA jIvA / sesA ANAgijjhA cakkhuNA je na dIsaMti // 135 // 'etaiH ' pUrvapratipAditaistaruzarIraiH pratyakSapramANaviSayaiH 'pratyakSa' sAkSAt 'te' vanaspatijIvAH 'prarUpitAH ' prasAdhitAH, tathAhi na hyetAni zarIrANi jIvavyApAramantareNaivaMvidhAkArabhAji bhavanti, tathA ca prayogaH - jIvazarIrANi vRkSAH, akSAdyupalabdhibhAvAt, pANyAdisaGghAtavat, tathA kadAcit sacittA api vRkSAH, jIvazarIratvAt, pANyAdisaGghAtava| deva, tathA mandavijJAnasukhAdimantastaravaH avyaktacetanAnugatatvAt, suptAdipuruSavat, tathA coktam -- "vRkSAdayo'kSAdyupalabdhibhAvAtsANyAdisaGghAtavadeva dehAH / tadvatsajIvA api dehatAyAH, suptAdivat jJAnasukhAdimantaH // 1 // " 'zeSA' iti sUkSmAste ca cakSuSA nopalabhyanta ityAjJayA grAhyA iti, AjJA ca bhagavadvacanamavitathamaraktadviSTapraNItamiti zraddhAtavyamiti // sAmprataM sAdhAraNalakSaNamabhidhitsurAha sAhAraNamAhAro sAhAraNa ANapANagahaNaM ca / sAhAraNajIvANaM sAhAraNalakkhaNaM eyaM // 136 // samAnam ekaM dhAraNam-aGgIkaraNaM zarIrAhArAderyeSAM te sAdhAraNAH teSAM sAdhAraNAnAm-anantakAyAnAM jIvAnAM 'sAdhAraNaM' sAmAnyamekamAhAragrahaNaM tathA prANApAnagrahaNaM ca sAdhAraNameva, etatsAdhAraNalakSaNam, etaduktaM bhavati - ekasminnAhAritavati sarve'pyAhAritavantastathaikasminnucchrasite niHzvasite vA sarve'pyucchrasitA niHzvasitA veti // amumevArtha spaSTayitumAha egassa u jaM gahaNaM bahUNa sAhAraNANa te ceva / jaM bahuyANaM gahaNaM samAsao taMpi egassa // 137 // eko yaducchrAsaniHzvAsayogyapudgalopAdAnaM vidhatte bahanAmapi sAdhAraNajIvAnAM tadeva bhavati, tathA yacca bahavo | grahaNamakArSurekasyApi tadeveti // atha ye bIjAtmarohanti vanaspatayasteSAM kathamAvirbhAva ityata Aha joNigbhUe bIe jIvo vakamaha so va anno vA / jo'vi ya mUle jIvo so ciya patte paDhamayAe / 138 // atra bhUtazabdo'vasthAvacanaH, yonyavasthe bIje yonipariNAmamajahatItyarthaH, bIjasya hi dvividhAvasthA -yonyavasthA ayonyavasthA ca yadA yonyavasthAM na jahAti bIjamujjhitaM ca jantunA tadA yonibhUtamucyate, yonistu jantorutpattisthAnamavinaSTamiti, tasmin bIje yonibhUte jIvo 'vyutkrAmati' utpadyate, sa eva pUrvako bIjajIvo'nyo vA''gatya tatropadyate, etaduktaM bhavati-yadA jIvenAyuSaH kSayAdvIjaparityAgaH kRto bhavati, tasya ca yadA bIjasya kSityudakAdisaMyogastadA kadAcitsa eva prAktano jIvastatrAgatya pariNamate kadAcidanya iti, yazca mUlatayA jIvaH pariNamate sa eva prathama For Private Personal Use Only adhyayanaM 1 uddezaka:5 / / 58 / /
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASA rAjavRttiH (at) // 59 // zrI bhAcA - rAjavRniH (zI0) // 60 // 40 " patratayA'pIti, ekajIvakartRke mUlapatre itiyAvat prathamapatrakaM ca vAsI bIjasya samuSnAvasthA bhUjalakAlApekSA do cyata iti niyamapradarzanametat zeSaM tu kisalayAdi sakalaM na mUlajIcapariNAmAvirbhAvitamevetyavagantavyamiti // yata uctam- "senvo'vi kisalao khaDa uggamamANo ananta bhaNio" ityAdi / tathA'paraM sAdhAraNalakSaNamabhidhitsurAha cakkAgaM bhajjamANassa gaMThI cuNNaghaNo bhave / puDhavisarisa bheeNaM anaMtajIvaM viyANehi // 139 // yasya mUlakandatva patrapuSpaphalAderbhajyamAnasya cakrakaM bhavati, cakrAkAraH samacchedo bhaGgo bhavatItiyAvat yasya ca pradhiH parva bhaGgasthAnaM vA 'cUrNena' rajasA 'pano' vyApto bhavati, yo vA bhidyamAno vanaspatiH pRthivIsaTazena bhedena kedAroparizuSkattarikAvat puTabhedena bhidyate, tamanantakAyaM vijAnIhi // tathA lakSaNAntaramAha " gaDhasirAgaM pattaM sacchIraM jaMca hoha nicchIraM / jaM puNa paNaDusaMghiya anaMtajIvaM vidyANAhi // 140 // spaSTArthA // evaM sAdhAraNajIvAn kSaNataH pratipAdya samprati nAmagrAhamanantAn vanaspatIn darzavitumAhasevAlakalpabhANipaavara paNae va kiMnae va htte| ee anaMtajIvA bhaNiyA aNNe aNegavihA // 141 // sevAkarathabhANikA'vakapana kiNvAdayo'nantajIvA gaditA anekaprakArAcAnve'pItyamatragantavyA iti // samprati pratyekatarUNAmekAdijI yaparigRhItazarIrarazvatvaM pratipipAdaviSayAha esa duhati va saMkhiyANa va tahA asaMkhANaM / patteyasarIrANaM dIsaMti sarIrasaMpAyA / / 142 // 1 sarvo'pi kizalayaH khaludracchannanantako bhaNitaH. ekajIva parigRhItazarIraM tAlasaralanAlikeryAdiskandhaH, sa ca cakSurgrAhyaH, tathA bisamRNAlakarNikAkuNaka kaTAhAnAmekajIvaparigRhItatvaM cazyatvaM ca dvivisaGgha peyAsaGgha beyajIva parigRhItatyamapyevaM dRzyatayA bhAvanIyamiti // kimanantAnAmapyevaM ? netyata Aha ikkasa duNha tinha va saMkhijJANa va na pAsiuM sakkA / dIsaMti sarIrAI nioyajIvANa'NaMtANaM // 143 // naikAdInAmadheyAvasAnAnAmanantatarujIvAnAM zarIrANyupalabhyante, kutaH 1 abhAvAt na hokAdijIvaparigRhItAnyanantAnAM zarIrANi santi, anantajIva piNDatvAdeva, kathaM tadyupalabhyAse bhavantIti darzayati-dazyante zarIrANi vAdaranigodAnAmananta jIvAnAM sUkSmanigodAnAM tu nopalabhyante, anantajIvasaGgatatve satyapyatisUkSmatvAditi bhAvaH niyo dAstu niyamata evAnantajIvasaGghAtA bhavantIti, uca" goThA ya asalelA huMti NibhomA asaGkhyA gole epheko ya nioe anaMtajIvo muNeyavvo // 1 // " evaM vanaspatInAM vRkSAdipratyekAdibhedAttathA varNagandharasasparzabhedAt sahasrA - zo vidhAnAni saGghayeyAni yonipramukhAni zatasahasrANi bhedAnAmavaseyAnIti, tathAhi vanaspatInAM saMvRtA yoniH, sA sacittAcittamizrabhedAt tridhA tathA zItoSNamizrabhedAca, tathA pratyekatarUNAM daza hA yonibhedAnAM sAdhAraNAnAM ca caturdaza, kulakoTInAM dvayorapi paJcaviMzatikoTizatasahasrANIti // uctaM vidhAnadvAram idAnIM parimANamabhidhIyatetatra prathamaM sUkSmAnantajIvAnAM darzavitumAha 1 golAvAsa vA bhavanti nigodA asaGkhyeyA gole / ekaikazca nigodo'nantajIvo muNitavyaH // 1 // " 1 je vAparapacatA paparassa asaMla bhAgamitA te sesA asaMkhalopA tinini sAhAraNANatA / / 145 / / ye paryAyakavAdanigodAste saMvardhita caturazrI kRtasakalalokapratarAsaGgha caiva bhAgavarttipradezarAziparimANA bhavanti ete punaH pratyekazarIramAdavanaspatiparyAptakajIvebhyo'saGgha beyaguNAH zeSAkhayo'pi rAzayaH pratyekamasayevaDhokAkAzaprade zaparimANAH ke punakhaya iti ?, ucyante, aparyAptakabAdaranigodA aparyAptasUkSmanigodAH paryATakasUkSmanigodAH, ete ca kramazo bahutarakA draSTavyA iti, sAdhAraNajIvAstebhyo'nantaguNAH, etacca jIvaparimANaM, prAktanaM tu rAzicatuSTayaM nigodaparimANamiti // parimANadvArAnantaramupabhogadvAramabhidhitsurAha patyeNa va kUTaveNa va jaha koI miNica savvadhanA evaM macitramANA havaMti logA anaMtA // 144 // prasthakuDavAdinA yathA kazcitsarvadhAnyAni pramizuyAt, mitvA cAnyatra prakSiped evaM yadi nAma kacitsAdhAraNajIvarArthi lokakuDavena mitvA'nyatra prakSipet tata evaM mIyamAnA anantA chokA bhavantIti / idAnIM vAdanigodapari-5 mANAbhidhitsayA'' 7 AhAre uvagaraNe sayaNAsaNa jANa juggakaraNe ya / AvaraNa paharaNesu a satthavihANasu a bahusuM // 146 // AhAra - phalapatra kizalayamUlakandasvagAdinirvaH, upakaraNaM vyajanakaTakavalakAlAdi zayanaM sadAphalakAdi, A. sanam-AsandakAdi, yAnaM zibikAdi, yugyaM-gantrikAdi, AvaraNam - phalakAdi, praharaNaM - lakuTa musuNDyAdi, zastravidhAnAni bahUni tazirvayani, zaradAjakha dhurikAdigaNDopayogitvAditi / tathA'paro'pi paribhogavidhiH, tadarthanAyAha adhyayanaM 1 uddezaka: 5 / / 59 / / adhyayanaM 1 // 60 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 adhyayanaM 1 uddezakaH 5 Auna kaTThakamme gaMdhaMge vattha malla joe ya / jhAvaNaviyAvaNesu a tillavihANe a ujjoe // 147 // AtodyAni-paTahabherIvaMzavINAjhallAdIni, kASThakarma-pratimAstambhadvArazAkhAdi, gandhAGgAni-vAlakapriyaGgapatrakadamanakatvakkandanozIradevadArvAdIni, vastrANi-valkalakArpAsamayAdIni, mAlyayogA-navamAlikAbakulacampakapunnAgAzokamAlatIvicakilAdayaH, dhmApanaM-dAho bhasmasAtkaraNamindhanaiH, vitApana-zItAbhyarditasya zItApanayanAya kASThaprajvAlanAt, tailavidhAnaM-tilAtasIsarSapeGgadIjyotiSmatIkaranAdibhiH, udyoto-vartitRNacUDAkASThAdibhiriti // evametAnyupabhogasthAnAni pratipAdya tadupasaJjihIrgharAha___ eehiM kAraNehiM hiMsaMti vaNassaI baha jIve / sAyaM gavesamANA parassa dukkhaM udIraMti // 148 // _ 'etaiH' gAthAdvayopAttaiH 'kAraNaH' prayojanaiH 'hiMsanti' vyApAdayanti pratyekasAdhAraNavanaspatijIvAna bahUn vanaspatisamArambhiNaH puruSAH, kiMbhUtAsta iti darzayati-'sAta' sukhaM tadanveSiNaH 'parasya' vanaspatyAyekendriyAdeH 'duHkhaM' bAdhAmutsAdayanti // sAmprataM zastramucyate-tacca dvidhA-dravyabhAvabhedAt, dravyazastramapi samAsavibhAgabhedAt dvidhaiva, tatra samAsadravyazastrAbhidhitsayA''hakappaNikuhANiasiyagadattiyakuddAlavAsiparasU a / satthaM vaNassaIe hatthA pAyA muhaM aggI // 149 // kalpyate-chidyate yayA sA kalpanI-zastravizeSaH, kuThArI prasiddhaiva, asiyagaM--dAtraM, dAtrikA prasiddhA, kuddAlakavAsU. pAsiparazavazca, ete vanaspateH zastraM, tathA hastapAdamukhAgnayazca ityetatsAmAnyazastramiti // vibhAgazastrAbhidhitsayA''hazrIAcA- kiMcI sakAyasatthaM kiMcI parakAya tadubhayaM kiMci / eyaM tu basasthaM bhAve ya asaMjamo satthaM // 150 // / rAGgavRttiH kiJcit svakAyazastra-lakuTAdi kizcicca parakAyazastraM-pASANAcyAdi tathobhayazasva-dAtradAtrikAkuThArAdi, etad dravya(zI0) zastraM, bhAvazastraM punarasaMyamaH duSpaNihitamanovAkAyalakSaNa iti / sklniyuktyrthprismaaptiprcikttyissyaa''h|| 61 // sesAI dArAiM tAI jAI havaMti puDhavIe / evaM vaNassaIe nijjuttI kittiyA esA // 151 // uktavyatiriktazeSANi tAnyeva dvArANi yAni pRthivyAmabhihitAni tatastadvArAbhidhAnAdanaspatI niyuktiH 'kIrtitA' vyAvarNiteti // sAmprataM sUtrAnugame askhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIya, taccedam taM No karissAmi samuTThAe, mattA maimaM, abhayaM vidittA, taM je No karae, esovarae, etthovarae, esa aNagAreni pavuccaI (sU0 39) asya cAnantaraparamparAdisUtraiH sambandhaH prAgvadvAcyaH, uktaM prAk 'sAtAnveSiNo hi vanaspatijantUnAM duHkhamudIra-| | yanti, tatazca tanmUlameva duHkhagahane saMsArasAgare bhrAmyanti sattvAH' ityevaM viditakaTukavipAkaH samastavanaspatisattva| viSayavimardanivRttimAtyantikImAtmani darzayannAha-'tat' vanaspatInAM duHkhamahaM dRSTapratyapAyo na kariSye, yadivA tadduHkhotpattinimittabhUtaM vanaspatAvArambha-chedanabhedanAdirUpaM no kariSye manovAkAyaiH, tathA'parairna kArayiSye, tathA kurvatazcAnyAnAnumaMsye, kiM kRtveti darzayati-sarvajJopadiSTamArgAnusRtyA samyak pravrajyotthAnenotthAya samutthAya, pravrajyAM pratipadyetyarthaH, tadevaM varjitasakalasAvadyArambhakalApaH saMstadvanaspatiduHkhaM tadArambhaM vA no kariSyAmIti, anena ca saMyamakriyA darzitA, na ca kriyAta eva mokSAvAptiH, kiM tahiM !, jJAnakriyAbhyAM, taduktam-"nANaM kiriyArahiyaM kiriyAmettaM ca do'vi egntaa| na samatthA dAuM je jmmmrnndukkhdaahaaii||1||" yata evamato viziSTamokSakAraNabhUta jJAnapratipipAdayiSayA''ha-'mattA maima' matvA-jJAtvA avabudhya yathAvat jIvAn , matirasyAstIti matimAn , matimAnevopadezA) bhavatItyatastadvAreNaiva ziSyAmantraNaM he matiman ! pravrajyAM pratipadya jIvAdipadArthAzca jJAtvA mokSamavAmotIti, samyagjJAnapUrvikA hi kriyA phalavatIti darzitaM bhavati / punaratraivAha-'abhayaM vidittA' avidyamAnaM bhayamasminsattvAnAmityabhayaH-saMyamaH, sa ca saptadazavidhAnastaM cAbhayaM-sarvabhUtaparipAlanAtmakaM saMsArasAgarAnnirvAhakaM viditvA || vanaspatyArambhAnnivRttirvidheyeti / etadeva darzayitumAha-'taM je no karae' ityAdi, 'ta' vanaspatyArambha 'yo' viditatadArambhakaTukavipAkaH no kuryAt , tasya prativiziSTeSTaphalAvAptirnAnyasyAndhamUyA pravarttamAnasya, abhilaSitaviprakRSTa sthAnaprAptipravRttAndhakriyAvyAghAtavaditi mantavyaM, jJAnamapi kriyAhInaM na mokSAya, gRhAntardadhamAnaninakSupaGgacakSurjJAnavaditi, evaM jJAtvA'bhyupetya ca tatparihAraH karttavya iti darzitaM bhavati / evaM yaH samyagjJAnapUrvikAM nivRtti karoti sa eva samastArambhanivRtta iti darzayati-'esovarae'tti eSa eva sarvasmAdArambhAdUnaspativiSayAduparato yo yathAvat jJAtvA''rambhaM na karotIti, sa punarevaMvidhanivRttibhAkiM zAkyAdiSvapi sambhavatyutehaiva pravacana iti darzayati-'etthova 1jJAnaM kriyArahitaM kriyAmAtraM ca dvebhapyekAntAt / na samarthe dAtuM yAni janmamaraNaduHkhadAhakAni // 1 // 4000+KACTSANCTICAAAA% sasa
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanaM 1 uddezakaH5 // 2 // zrIAcA- rae'tti etasminneva jainendre pravacane paramArthata uparato nAnyatra, yathApratijJAtaniravadyAnuSThAyitvAduparatavyapadeza- rAGgavRttiHbhAg bhavati na zeSAH zAkyAdayaH, tadviparItatvAd , eSa eva ca sampUrNAnagAravyapadezamaznute iti darzayati-'esa (zI0) aNagAretti pavuccaI' 'eSaH' atikrAntasUtrArthavyavasthito'vidyamAnAgAro'nagAraH prakarSeNa ucyate procyate iti, kiM- kRtaH prakarSaH ?, anagAravyapadezakAraNabhUtaguNakalApasambandhakRtaH prakarSaH, itizabdo'nagAravyapadezakAraNaparisamAptidyotI, etAvadanagAralakSaNaM nAnyaditi, ye punaH projjhitapAramArthikAnagAraguNAH zabdAdInviSayAnaGgIkRtya pravarttante te tu nApekSante vanaspatIn jIvAna, yato bhUyAMsaH zabdAdayo guNA vanaspatibhya eva niSpadyante, zabdAdiguNeSveva vartamAnA rAgadveSaviSamaviSavighUrNamAnalolalocanA narakAdicaturvidhagatyantaHpAtino boddhavyAH, tadantaHpAtina eva ca zabdAdiviSayAbhiSvaGgiNo bhavantIti // asyArthasya prasiddhaye gatapratyAgatalakSaNamitaretarAvadhAraNaphalaM sUtramAha . je guNe se AvaDhe je AvaTTe se guNe (sU040) | yo 'guNaH' zabdAdikaH sa AvataH, Avartante-paribhramanti prANino yatra sa AvataH-saMsAraH, iha ca kAraNameva kAryatvena vyapadizyate yathA naDDalodakaM pAdarogaH, evaM ya ete zabdAdayo guNAH sa AvataH, tatkAraNatvAt , athavaikavacanopAdAnAtpuruSo'pitAmbadhyate, yaH zabdAdiguNe vartate sa Avarte varttate, yazcAvarte varttate sa guNe vartata iti, atra kazciccodyacaJcarAha-yo guNeSu vartate sa Avarte vartata iti sAdhu, yaH punarAvarte vartate nAsau niyamata eva guNeSu varttate, yasmAtsAdhavo vartanta Avarte na guNeSu tadetatkathamiti, atrocyate, satyam , Avarte yatayo varttante na guNeSu, kintu rAgadveSapUrvakaM guNeSu vartanamihAdhikriyate, tacca sAdhUnAM na sambhavati, tadabhAvAt , Avarto'pi saMsaraNarUpo duH khAtmako na sambhavati, sAmAnyatastu saMsArAntaHpAtitvaM sAmAnyazabdAdiguNopalabdhizca sambhavatyevAto nopalabdhiH 6 pratiSidhyate, ragapariNAmo dveSapariNAmo vA yastatra sa pratiSidhyate, tathA coktam-"kaNNasokkhehiM saddehiM pemma nAbhi navesae" ityAdi, tathA-"na zakya rUpamadraSTuM, cakSurgocaramAgatam / rAgadveSau tu yau tatra, tau budhaH parivarjayet // 1 // " kathaM punarguNabhUyastvaM vanaspatibhya iti pradarzyate-veNuvINApaTahamukundAdInAmAtodyavizeSANAM vanaspaterutpattiH, tatazca manoharAH "dA niSpadyante, prAdhAnyamatra vanaspatervivakSitaM, anyathA tu tantrIcarmapANyAdisaMyogAcchandaniSpattiriti, rUpaM punaH kASThakarmastrIpratimAdiSu gRhatoraNavedikAstambhAdiSu ca catharamaNIyaM, gandhA api hi karpUrapATalAlavalIlavaketakIsarasacandanAgurukakkolakelAjAtiphalapatrikAkesaramAMsItvapatrAdInAM surabhayo gandhendriyAvAdakAriNaH prAdubhavanti, rasAstu visamRNAlamUlakandapuSpaphalapatrakaNTakamaJjarItvagaGkurakisalayAravindakesarAdInAM jihvendriyaprahAdino niSpadyante atibahava iti, tathA sparzAH padminIpatrakamaladalamRNAlavalkaladukUlazATakopadhAnatUlikapracchAdanapaTAdInAM sparzanendriyasukhAH prAduSSyanti, evameteSu vanaspatiniSpanneSu zabdAdiguNeSu yo varttate sa Avarte varttate, yazca AvarttavatI sa rAgadveSAtmakatvAt guNeSu vartata iti, sa caavto nAmAdibhedAccaturdA, nAmasthApane kSuNNe, dravyAvataH svAmitvakaraNAdhikaraNeSu yathAsambhavaM yojyaH, svAmitve nadyAdInAM kvacittavibhAge jalaparicamaNaM dravyasyAvataH, karNasaukhyeSu zabdeSa prema nAbhinivezayeta . zrIAcA- dravyANA vA haMsakAraNDavacakravAkAdInAM yoni krIDatAmAvartanAdAvartaH, karaNe tu tenaiva jaladravyeNa bhramatA yadanyarAjavRttiH dAvarttate tRNakaliJcAdi sa dravyeNAvataH, tathA pusIsakaloharajatasuvaNarAvartyamAnairyadanyattadantaHpAtyAvartyate sa dravya(zI0) rAvarttata iti, adhikaraNavivakSAyAmakasmin jaladravye AvartastathA rajatasuvarNarItikAtrapusIsakeSvekasthIkRteSu bahuSu dravyeSvAvartaH, bhAvAva? nAmAnyo'nyabhAvasaGkrAntiH, audayikabhAvodayAdvA narakAdigaticatuSTaye'sumAnAvarttate, iha ca // 63 // bhAvAvartenAdhikAro na zeSairiti // atha ya ete guNAH saMsArAvarttakAraNabhUtAH zabdAdayo vanaspaterabhinivRttAste kiM niyatadigdezabhAjaH uta sarvadikSu ityata Aha uhUM ahaM tiriyaM pAINaM pAsamANe rUvAiM pAsati, suNamANe sadAiM suNeti, uhUM ahaM pAINaM mucchamANe rUvesu mucchati, saddesu Avi (sU0 41) prajJApakadigaGgIkaraNAdUrddhadigvyavasthita rUpaguNaM pazyati prAsAdatalahAdiSu, 'adha'mityavA adhastAt girizikharaprAsAdAdhirUDho'dhovyavasthitaM rUpaguNaM pazyati, adhaHzabdArthe avADintyayaM vartate, gRhabhittyAdivyavasthitaM rUpaguNaM tiryak pazyati, tiryakzabdena cAtra dizo'nudizazca parigRhyante, tAzcemAH-'prAcIna miti pUrvA dig, etaccopalakSaNam , | anyA apyetadAdyAstiryagdizo draSTavyA iti, etAsu dikSu pazyan cakSurjJAnapariNato rUpAdidravyANi cakSurgrAhyatayA pariPNatAni pazyati-upalabhata ityarthaH, tathA tAsu ca zRNvan zRNoti zabdAnupayuktaH zrotreNa nAnyatheti // atropalabdhimAtraM AASARORAKA+ adhyayana uddezakaH5
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 zrIAcArAvRttiH (zI0) adhyayanaM 1 uddezaka // 64 // pratipAditaM, na copalaghimAtrAtsaMsAraprapAtaH, kintu yadi mUrchA rUpAdiSu karoti, tato'sya bandha iti darzayitumAha'uDa'mityAdi punarUde sambandhanArthamupAdAnaM, mUrchan rUpeSu mUrchati, rAgapariNAma yAn rajyate ruupaadivityrthH,| evaM zabdeSvapi mUrchati, apizabdaH sambhAvanAyAM samuccaye vA, rUpazabdaviSayagrahaNAcca zeSA api gandharasasparzA gRhItA bhavanti, 'ekagrahaNe tajAtIyAnAM grahaNAd, AdyantagrahaNAdvA tanmadhyagrahaNamavaseyamiti // evaM viSayalokamAkhyAya vivakSitamAha esa loe viyAhie ettha agutte aNANAe (sU0 42) __ 'eSa' iti rUparasagandhasparzazabdaviSayAkhyo loko vyAkhyAtaH, lokyate paricchidyate itikRtvA, etasmiMzca prastute / zabdAdiguNaloke'gupto yo manovAkkAyaiH manasA dveSTi rajyate vA vAcA prArthanaM zabdAdInAM karoti kAyena zabdAdi| viSayadezamabhisarpati, evaM yo hyagupto bhavati so'nAjJAyAM vartate, na bhagavatpraNItavacanAnusArItiyAvadipti // evaMguNazca yatkuryAttadAha puNo puNo guNAsAe, vaMkasamAyAre (sU0 43) __ tatazcAsAvasakRcchabdAdiguNalubdho na zaknotyAtmAnaM zabdAdigRddhenivarttayitum , anivartamAnazca punaH punarguNAsvAdo bhavati, kriyAsAtatyena zabdAdiguNAnAsvAdayatItyarthaH, tathA ca yAdRzo bhavati tadarzayati-vakra:-asaMyamaH kuTilo narakAdigatyAbhimukhyapravaNatvAt , samAcaraNaM samAcAraH-anuSThAnaM, vakraH samAcAro yasthAsau vakrasamAcAraH, asaMyamAnuSThAyI- tyarthaH, avazyameva zabdAdiviSayAbhilASI bhUtopamaIkArItyato vakrasamAcAraH, prAk zabdAdiviSayalavasamAsvAdanAmRddhaH punarAtmAnamAcArayitumasamarthatvAdapathyAtraphalabhojirAjavadvinAzamAzu saMzrayata iti // evaM cAsau nitarAM jitaH zabdAdiviSayasamAsvAdanAt 'khaMtaputtobba' idamAcarati pamatte'gAramAvase (sU0 44) pramatto viSayaviSamUrchitaH 'agAraM' gRhamAvasati, yo'pi dravyaliGgasamanvitaH zabdAdiviSayapramAdavAn asAvaMpi viratirUpabhAvaliGgarahitatvAt gRhastha eveti // anyatIrthikAH punaH sarvadA sarvathA'nyathAvAdino'nyathAkAriNa iti darzayitumAha lajjamANA puDho pAsa, aNagArA motti ege pavadamANA jamiNaM virUvarUvehiM satthehi vaNassaikammasamAraMbheNaM vaNassaisatthaM samArabhamANA aNNe aNegarUve pANe vihisaMti, tattha khalu bhagavayA pariNNA paveditA, imassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe jAtImaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheuM se sayameva vaNassaisatthaM samAraMbhai aNNehiM vA vaNassaisatthaM samAraMbhAvei aNNe vA vaNassaisatthaM samArabhamANe samaNujANai, taM se ahiyAe taM se abohIe, se taM saMbujjhamANe AyANIyaM samuTThAe soccA bhagavao aNagArANaM vA aMtie ihamegesiM NAyaM bhavati-esa khalu gaMthe esa khalu mohe esa khallu mAre esa khallu Narae, iccatthaM gaDDie loe, jamiNaM virUvarUvehi satthehiM vaNassaikammasamAraMbheNaM vaNassaisatthaM samAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsaMti (sU0 45) prAgvat jJeyaM, navaraM vanaspatyAlApo vidheya iti // sAmprataM vanaspatijIvAstitve liGgamAha se bemi imaMpi jAidhammayaM eyapi jAidhammayaM imaMpi vuDDidhammayaM eyapi vuvidhammayaM imaMpi cittamaMtayaM eyaMpi cittamaMtayaM imaMpi chipaNaM milAi eyaMpi chiNNaM milAi imaMpi AhAragaM eyapi AhAragaM imaMpi aNicayaM eyapi aNiJcayaM imaMpi asAsayaM eyapi asAsayaM imaMpi caovacaiyaM eyapi caovacaiyaM imaMpi vipariNAmadhammayaM eyapi vipariNAmadhammaya (sU0 46) // 64 // CACROROSCORCAMERICANAMSACSCRICACAK
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ CA4% adhyayana1 uddezaka.5 zrIAcA- so'nupalabdhatattvo bravImi, athavA vanaspaticaitanyaM pratyakSapramANasamadhigamyamAnasvarUpaM yattadahaM bravImi, yathA-1 rAGgavRttiH pratijJAtamartha darzayati-'imaMpi jAidhammayaMti ihopadezadAnAya sUtrArambhastadyogyazca puruSo bhavatyatastasya sAmarthana (zI0) sannihitatvAttaccharIraM pratyakSAsannavAcinedamA parAmRzati, idamapi-manuSyazarIraM, jananaM-jAtirutpattistaddharmakam, eta dapi vanaspatizarIraM taddharmaka-tatsvabhAvameva, itipUrvako'pizabdaH sarvatra yathAzabdArthe dvitIyastu samuccaye vyAkhyeyaH, tatazcAyamarthaH-yathA manuSyazarIraM bAlakumArayuvavRddhatApariNAmavizeSavat cetanAvatsadAdhiSThitaM praspaSTacetanAkamupalabhyate, tathedamapi vanaspatizarIraM, yato jAtaH ketakatarurvAlako yuvA vRddhazca saMvRtta iti, atastulyatvAdetadapi jAtidharmakaM, na ca kazcidvizeSo'sti, yena satyapi jAtidharmave manuSyAdizarIrameva sacetanaM na vanaspatizarIramiti, nanu ca jAtidharmatvaM kezanakhadantAdiSvaSyasti, avyabhicAri ca lakSaNaM bhavatyasti ca vyabhicAraH, tasmAdayuktaM kalpayituM jAtidharmatvaM jIvaliGgamiti, ucyate, satyamasti jananamAtra, kintu manuSyazarIraprasiddhavAla kumArakAdyavasthAnAmasambhavaH kezAdiSvasti sphuTaH, tasmAdasamaJjasametad , api ca-kezanakhaM cetanAvapadArthAdhiSThitazarIrasthaM jAtamityucyate, varddhate iti vA, na punastvayaivaM taravo'pi cetanAvatpadArthAdhArasthA iSyante, tvanmate bhuvo'cetanatvAttasmAdayuktamiti / / athavA jAtidharmatvAdIni samuditAni sUtroktAnyeka eva hetuH, na pRthak hetutA, na ca samudAyahetuH kezAdiSvasti || tasmAdadoSa iti / tathA yathedaM manuSyazarIrakamanavarataM bAlakumArAdyavasthAvizeSarvarddhate, tathaitadapi vanaspatizarIramaGkura-| 16 kizalayazAkhAprazAkhAdibhirvizeSairvarddhata iti, tathA yathedaM manuSyazarIraM cittavadevaM vanasatizarIramapi cittavat , katham ?, cetayati yena taccittaM-jJAnaM, tatazca yathA manuSyazarIraM jJAnenAnugatamevaM vanaspatizarIramapi, yato dhAtrIprapunnA-1 TAdInAM svApavibodhasadbhAvaH tathA'dhonikhAtadraviNarAzeH svaprarohaNAveSTanaM prAvRijaladharaninAdaziziravAyusaMsparzAdakarodbhedaH, tathA madamadanasaGgaskhaladgativighUrNamAnalolalocanavilAsinIsannUpurasukumAracaraNatADanAdazokataroH palla kusumodgamaH, tathA surabhisurAgaNDUpasekAdbakulasya spRSTaprarohikAdInAM ca hastAdisaMparzAtsaGkocAdikA parisphuTA kriyopalabdhiH, na caitadabhihitatarusambandhi kriyAjAlaM jJAnamantareNa ghaTate, tasmAtsiddhaM cittavattvaM vanaspateH iti / tathA yathedaM chinnaM mlAyati tathaitadapi chinnaM mlAyati, manuSyazarIraM hi hastAdi chinnaM mlAyati-zuSyati, tathA taruzarIramapi pallavaphalakusumAdi chinnaM zoSamupagacchat dRSTaM, na cAcetanAnAmayaM dharma iti / tathA yathedaM manuSyazarIraM stanakSIravyaJjanaudanAdyAhArAbhyavahArAdAhArakaM tathaitadapi vanaspatizarIraM bhUjalAdyAhArAbhyavahArakaM, na caitadAhArakatvamacetanAnAM dRSTam , atastadbhAvAtsacetanatvamiti / tathA yathedaM manuSyazarIramanityaka-na sarvadA'vasthAyi tathaitadapi vanaspatizarIramanityaM niyatAyuSkatvAt , tathAhi-asya daza varSasahasrANi utkRSTamAyuH / tathA yathedaM manuSyazarIramazAzvataM-pratikSaNamAvIcImaraNena maraNAt tathaitadapi vanaspatizarIramiti / tathA yathedamiSTAniSTAhArAdiprAdhyA 'cayApacayika' vRddhihAnyA|tmakaM tathaitadapi iti / tathA yathedaM manuSyazarIraM vividhapariNAmaH-tattadrogasamparkAt pANDutvodaravRddhizophakRzatvAGgulinA| sikApravezAdirUpo bAlAdirUpo vA, tathA rasAyanasnehAdhupayogAdviziSTakAntibalopacayAdirUpo vipariNAmaH taddhammekaM tatsvabhAvakaM tathaitadapi vanaspatizarIraM tathAvidharogodbhavAtpuSpapatraphalatvagAdyanyathAbhavanAt tathA viziSTadauhRdapradAnena zrIAcA- puSpaphalAdyupacayAdvipariNAmadharmakam / evamanantaroktadharmakalApasadbhAvAdasaMzayaM gRhANaitat-sacetanAstarava iti // evaM rAGgavRttiH * vanaspatezcaitanyaM pradarya tadArambhe bandhaM tatparihArarUpaviratyAsevanena ca munitvaM pratipAdayannupasaJjihIrSurAha(zI0) ettha satthaM samArabhamANassa iccete AraMbhA aparipaNAtA bhavaMti, ettha satthaM asamArabhamANassa iccete AraMbhA pariNAyA bhavaMti, taM pariNAya mehAvI va sayaM vaNassaisatthaM samAraMbhejA NevaNNehiM vaNassaisatthaM samAraMbhAvejA jevaNNe vaNassaisatthaM samAraMbhaMte samaNujANejA, jassete vaNassatisatthasamAraMbhA pariNAyA bhavaMti se hu muNI pariNNAyakamme (sU0 47) tti bemi // paJcama uddezakaH samAptaH // 'etasmin' vanaspatI zastraM dravyabhAvAkhyamArabhamANasyetyete ArambhA aparijJAtA-apratyAkhyAtA bhavanti, etasmiMzca vanaspatI zastramasamArabhamANasyetyete ArambhAH parijJAtAH-patyAkhyAtA bhavantIti pUrvavacarcaH, yAvat sa eva muniH parijJAtakarmeti bravImi pUrvavaditi / zastraparijJAdhyayane paJcamoddezakaTIkA parisamAteti / uktaH paJcamoddezakaH, sAmprataM SaSThaH samArabhyate-asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake vanaspatikAyaH pratipAditaH, tadanantaraM ca trasakAyasyAgame paripaThitatvAt tatsvarUpAdhigamAyAyamuddezakaH samArabhyate, tasya copakramAdIni catvArya adhyayana 1 uddezakaH5
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ . sU. 12 zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 67 // 45 nuyogadvArANi vAcyAni yAvannAmaniSpanne nikSepe sakAyodezakaH, tatra trasakAyasya pUrvvaprasiddhadvAra kramAtidezAya tadvibhinnalakSaNadvArAbhidhAnAya ca niyuktikRdAha tasakAe dArAI lAI jAI havaMti puDhavIe / nANattI u vihANe parimANuvabhogasatthe ya / / 152 / / trasyantIti prasAsteSAM kAya kAya smiMstAnyeva dvArANi bhavanti yAni pRthivyAM pratipAditAni nAnAvidhA naparimANopabhogazakhadvAreSu zandAlakSaNe ca pratipattavyamiti / tatra vidhAnadvAramAha- duvihA tu tasajIvA laditasA caiva gahatasA caiva drIya sevA meNa'higAro ihaM nazci / / 153 / / 'dvividhA' dvibhedA, kharavadhAraNe, prasatvaM prati dvibhedatyameva vasanAt-spandanAt sAH, jIvanAyANadhAraNAjIvA, asA eva jIvAskhasajIvAH, udhitramA gatitrasAtha, upadhyA tejovA sI umpitacchatimAtraM tabdhitra sAbhyAmihAdhikAro nAsti, tejaso'bhihitatvAdvAyozcAbhidhAsyamAnatvAd, ataH sAmarthyAdgatitrasA evAdhikriyate / ke punaste kiyadbhedA vetyata Aha 9 " nerayatiriyamaNuyA surA ya gaio caugvihA ceva / pajattA'pajattA neraiyAI a nAyavvA // 154 // nArakA - rakSaprabhAdimahAtamA pRthvIparyantanarakAvAsinaH saptabhedAH, tiryatho'pi dvitricatuSpathendriyAH, manuSyAH sammUrtanajAH garbhamyutkAntayazca surA bhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikA, ete gatitrasAzcaturvidhAH, nAmakarmodayAbhinirvRrAgatilAbhAGgatitrasatyam ete ca nArakAdayaH paryAptAparyAptabhedena dvividhA jJAtavyA, tatra paryAptiH pUrvoktava poDhA, tathA yathAsambhayaM niSpannAH paryAptAH tadviparItAtvaparyATakA antarmuhUrtakAlamiti // idAnImuttarabhedAnAha tivihA tivihA joNI aMDApoaajarADaA va beiMdriya teindiya cauro paMbiMdiyA ceva / / 155 / / dAraM / / atra hi zItoSNamizrabhedAttathA sacittAcittamizrabhedAttathA saMvRtavivRtatadubhayabhedAttathA strIpuMnapuMsakabhedAccetyAdIni vahani yonInAM trikANi sambhavanti teSAM sarveSAM sahArthaM vividhA vividheti vIpsAnirdezaH, tatra nArakANAmAdyAsu tisRSu bhUmiSu zItaiva yoniH caturthyAmuparitananarakeSu zItA adhastananarakeSUSNA paJcamISaSThI saptamI pUSNaiva netare, garbhavyutkrAntikatiryaGamanuSyANAmazeSadevAnAM ca zItoSNA yonirnetare, dvitricatuHpaJcendriyasaMmUrcchana jatiryaGmanuSyANAM trividhA'pi yoniH zItA uSNA zItoSNA ceti tathA nArakadevAnAmacittA netare, dvIndriyAdisammUrchana japathendriyatiryakhAnuSyANAM trividhA'pi yoniH savittAcittA mizrA ca garbhavyutkrAntikatiryamanuSyANAM mizrA yonineMtare, tathA deva nArakANAM saMvRttA yonirnetare, dvitricaturindriyasammUrchana japaJcendriyatiryaGmanuSyANAM vivRtA yonirnetare, garbhavyutkrAntikatimanuSyANAM saMvRtavivRtA yoninaMtare, tathA nArakA napuMsakavonaya evaM tirvazavividhAH strIpuMnapuMsakayonayo'pi manuSyA adhyevaM traividhyabhAjaH, devA: strIpuMyonaya eva, tathA'paraM manuSyayone straividhyaM tadyathA - kUrmonnatA, tasyAM cAhata cakravatya 1 zItA zItoSNeti / tatra nArakANAmAyAsu tisRSu bhUmighUSNaiva yoniH caturthyAMmuparitananara ke ghUSNA'dha stananarakeSu zItA pazcamISaSThIsaptamISu zItaiva nevare iti pA., matAntarAbhiprAyakazcAyaM pAThaH asti samaNIttAvevaM matadvayamapi. disatpuruSANAmukhatiH tathA zaGkhAvarttA sA ca khIrasyeva tasyAM ca prANinAM sambhavo'sti na niSpattiH, tathA vaMzIpatrA, sA ca prAkRtajanasyeti, tathA'paraM traividhyaM niryuktikRddarzayati tadyathA - aNDajAH potajAH jarAyujAzceti, tatrANDajAH pazcAdayaH potajAH valgulIgajakalabhakAdayaH, jarAyujA gomahiSImanuSyAdayaH, tathA dvitricatuHpazendriyadAca bhidyante, evamete prasAkhividhayonyAdibhedena prarUSitAH, etayonisaGgrAhiyo ca gAdhe' puDhe vibhagaNimAsyapatteya nioyajIvajoNINaM / sattaga sattaga sattaga sattaga dasa coddasa ya lakkhA // 1 // vigalidiesu do do cauro cauro ya nAravasuresu tiriyANa honti caDaro codasa maNuANa klAI // 2 // evamete caturazItiyogitA bhavanti, tathA kuchaparimANaM 'kulekoTisahassA battIsaDanava va paNavIsA / emiMdivavitiiMdiyacaridiyahariyakAvANaM // 1 // addhatterasa bArasa dasa dasa nava ceva koDilakkhAI / jalayarapakkhicauppaya urabhuyaparisappajIvANaM // 2 // paNuvIsaM chavvIsaM ca saya sahassAIM nArayasurANaM / bArasa ya sayasahassA kulakoDINaM maNussANaM // 3 // egA koDAkoDI sattANautiM ca sayasahassAiM / pazcAsaM ca sahassA kulakoDINaM muNeyabvA // 4 // aGkato'pi 197500000000000 sakalakulasaGgraho'yaM boddhavya iti // uktA parUpaNA, tadanantaraM lakSaNadvAramAha 1 pRvyudakA nibhArata pratyekanigodajIvayonInAm / sapta sapta sapta sapta daza caturdaza ca lakSAH // 1 // vikalendriyeSu dve dve catasravatanazca nArakasurayoH / tirakSAM bhavanti catasrazcaturdaza manuSyANAM lakSAH // 2 // 2 kulakoTizatasahasrANi dvAtriMzat aSTASTanava ca paJcaviMzatiH / ekendriyadvitrIndriyacaturindriyaharitakAyAnAm // 1 // ardhatrayodaza dvAdaza daza daza nava caiva koTIlakSAH / jalacarapakSicatuSpadorobhujaparisarpajIvAnAm // 2 // paJcaviMzatiH zitizca zatasahasrANi nArakasurayoH / dvAdaza ca zatasahasrANi kulakoTInAM manuSyANAm // 3 // ekA koTIkoTI saptanavatizva zatasahasrANi / pazcAzazca sahasrANi kulakoTIna: muNitavyAni // 4 // 3 sataha ya nava ya aTThavIsaM ca beindiyateindiya. pra. adhyayana 1 uddezA // 67 //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 - (zI0) zrIAcA daMsaNanANacaritte cariyAcarie adANalAbhe a| uvabhogabhogavIriya iMdiyavisae ya ladvI ya // 156 // adhyayana rAGgavRttiH uvaogajogaajjhabasANe vIsuM ca laddhi odaiyA(NaM udyaa)| aTTavihodaya lemA sannumAse kasAe a 157 'darzana' sAmAnyopalabdhirUpaM cakSuracakSuravadhikevalAkhyaM, matyAdIni jJAnAni svaparaparicchedino jIvasya pariNAmAH uhazakaH6 jJAnAvaraNavigamavyaktAstattvArthaparicchedAH, sAmAyikacchedopasthApyaparihAravizuddhisUkSmasamparAyayathAkhyAtAni cAritraM, // 68 // cAritrAcAritraM dezaviratiH sthUlaprANAtipAtAdinivRttilakSaNaM zrAvakANAM, tathA dAnalAbhabhogopabhogavIryazrotracakSurghANarasanardezanAkhyAH daza labdhayaH jIvadravyAvyabhicAriNyo lakSaNaM bhavanti, tathopayogaH-sAkAro'nAkArazcASTacaturbhedaH, yogo manovAkAyAkhyastridhA, adhyavasAyAzcAnekavidhAH sUkSmAH manaHpariNAmasamutthAH, viSvag-pRthaga labdhInAmudayAHprAdurbhAvAH zIramadhvAmravAdayaH, jJAnAvaraNAdyantarAyAvasAna karmASTakasya svazaktipariNAma udayaH, lezyAH-kRSNAdibhedA azubhAH zubhAzca kapAyayogapariNAmavizeSasamutthAH, saMjJAstvAhArabhayaparigrahamaithunAkhyAH, athavA dazabhedAH-anantarotAzcatastraH krodhAdyAzca catasrastathaughasaMjJA lokasaMjJA ca, ucchAsaniHzvAso prANApAnau, kaSAyAH kaSaH-saMsArastasyAyAH krodhAdayo'nantAnubandhyAdibhedAt SoDazavidhAH / etAni gAthAdvayopanyastAni dvIndriyAdInAM lakSaNAni yathAsambhavamavagantavyAnIti, na caivaMvidhalakSaNakalApasamuccayo ghaTAdiSvasti, tasmAttatrAcaitanyamadhyavasyanti vidvaaNsH|| abhihitalakSaNakalApopasaJjihIrSayA tathA parimANapratipAdanArtha gAthAmAha__ lakkhaNamevaM ceva u payarassa asaMkhabhAgamittAu / nikkhamaNe ya pavese egAIyAvi emeva // 158 // tuzabdaH paryAptivacanaH, dvIndriyAdijIvAnAM lakSaNaM-liGgametAvadeva darzanAdi paripUrNa, nAto'nyadadhikamastIti / parimANaM punaH kSetrataH saMvartitalokapratarAsaGkhayeyabhAgavartipradezarAziparimANAstrasakAyaparyAptakAH, ete ca bAdaratejaskAyaparyAptakebhyo'saGkhayeyaguNAH, trasakAyaparyAptakebhyastrasakAyikAparyAptakAH asaGkhayeyaguNAH, tathA kAlataH pratyutpanatrasakAyikAH sAgaropamalakSapRthaktvasamayarAziparimANA jaghanyapade, utkRSTapade'pi sAgaropamalakSapRthaktvaparimANA e-| veti, tathA cAgamaH-"paDuppannatasakAiyA kevatikAlassa nillevA siyA?, goyamA! jahannapae sAgarovamasayasahassapuhuttassa ukkosapade'vi saagrovmsyshsspuhuttss"| udvartanopapAtau gAthAzakalenAbhidadhAti-niSkramaNam-udvarttanaM pravezaHupapAtaH jaghanyenaiko dvau trayo vA utkRSTatastu 'evameveti pratarasyAsaGkhayeyabhAgapradezaparimANA evetyarthaH // sAmpratamavirahitapravezanirgamAbhyAM parimANavizeSamAhanikkhamapavesakAlo samayAI istha aavliibhaago| aMtomuhatta'viraho udahisahassAhie donni // 159 // daarN| ___ jaghanyena avirahitA saMtatA traseSu utpattiniSkramo vA jIvAnAmekaM samayaM dvau trIn vetyAdi, utkRSTenAtrAvalikA'sa-| yeyabhAgamAtraM kAlaM satatameva niSkramaH pravezo vA, ekajIvAGgIkaraNenAvirahazcintyate gAthApazcimAyina-avirahaH sAta| tyenAvasthAnam , ekajIvo hi trasabhAvena jaghanyato'ntarmuhUrtamAsitvA punaH pRthivyAyekendriyeSatvadyate, prakarSaNAdhikaM sAgaropamasahasradvayaM ca trasabhAvenAvatiSThate santatamiti // uktaM pramANadvAraM, sAmpratamupabhogazastravedanAdvAratrayapratipAdanAyAha 1 pratyutpanatrasakAyikAH kiyatA kAlena nilepAH syuH ?, gautama ! jaghanyapade sAgaropamazatasahasrapRthaktvena utkRSTapade'pi sAgaropamazatasahasrapRthaktvena / zrIAcA- masAIparibhogo satthaM satdhAiyaM aNegavihaM / sArIramANasA veyaNA ya duvihA bahuvihA ya // 160 // dAraM // 18 adhyayana rAGgavRttiH hA mAMsacarmakezaromanakhapicchadantasnAyavasthiviSANAdibhistrasajIvasambandhibhirupabhogo bhavati, zastraM punaH 'zastrAdika(zI0) miti' (zastra) khagatomarakSurikAdi tadAdiryasya jalAnalAdestacchastrAdikamanekavidhaM-svakAyaparakAyobhayadravyabhAvabhedabhinna manekaprakAraM trasakAyasyeti, vedanA cAtra prasaGgenocyate-sA ca zarIrasamutthA manaHsamutthA ca dvividhA yathAsambhavaM, // 69 // tatrAdyA zalyazalAkAdibhedajanitA, itarA priyaviprayogApriyasamprayogAdikRtA, bahuvidhA ca jvarAtIsArakAsazvAsabhagandarazirorogazUlagudakIlakAdisamutthA tIbreti // punarapyupabhogaprapazcAbhidhitsayA''ha maMsassa kei aTThA ke cammassa keha romANaM / picchANaM pucchANaM daMtANa'TThA vahijaMti // 161 // keI vahaMti aTThA keha aNaTThA pasaMgadoseNaM / kammapasaMgapasattA baMdhaMti vahaMti mAraMti // 162 // mAMsAthai mRgazUkarAdayo vadhyante, carmArtha citrakAdayaH, romArtha mUSikAdayaH, picchArtha mayUragRddhakapizurudukAdayaH, pucchArtha camaryAdayaH, dantArthaM vAraNavarAhAdayaH, vadhyanta iti sarvatra sambadhyate iti // tatra kecana pUrvoktaprayojanamuddizya nanti, kecittu prayojanamantareNApi krIDayA nanti, tathA pare prasaGgadopAt mRgalakSakSipteSulelukAdinA tadantarAlavyavasthitA aneke kapotakapiJjalazukasArikAdayo hanyante, tathA karma-kRSyAdyanekaprakAraM tasya prasaGga:-anuSThAnaM tatra prasaktAH-sanniSThAH santastrasakAyikAn bahUn ghnanti rajjvAdinA, nanti-kazalakuTAdibhiH tADayanti, mArayanti-18 // 69 // prANairviyojayantIti // evaM vidhAnAdidvArakalApamupavarNya sakalaniryuktyarthopasaMhArAyAha RAAAAAAXASASRANASACARRORAN
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 sesAI dArAiM tAI jAiM havaMti puDhavIe / evaM tasakAyaMmI nijjuttI kittiyA esA // 163 // uktavyatiriktAni zeSANi dvArANi tAnyeva vAcyAni yAni pRthvIsvarUpasamadhigame nirUpitAni, ata evamazeSadvArAbhidhAnAtrasakAye niyuktiH kIrtitaiSA sakalA bhavatItyavagantavyeti // sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam se bemi saMtime tasA pANA, taMjahA-aMDayA poyayA jarAuA rasayA saMseyayA saMmucchimA ubbhiyayA uvavAiyA, esa saMsAretti pavuccaI (sU048) asya cAnantaraparamparAdisUtrasambandhaH prAgvadvAcyaH, so'haM bravImi yena mayA bhagavadvadanAravinda vinisRtArthajAtAvadhAraNAt yathAvadupalabdhaM tattvamiti, 'santi' vidyante trasyantIti trasAH-prANino dvIndriyAdayaH, te ca kiyajhedAH |kiMprakArAzceti darzayati-tadyatheti vAkyopanyAsArthaH, yadivA 'tat' prakArAntaramarthato yathA bhagavatA'bhihitaM / tathA'haM bhaNAmIti, aNDAjAtAH aNDajAH-pakSigRhakokilAdayaH, potA evaM jAyante potajAH 'anyeSvapi dRzyate' (pA-3-2-101) iti janerDapratyayaH, te ca hastivalgulIcarmajalUkAdayaH, jarAyuveSTitA jAyanta iti jarAyujAH, pUrva vat DapratyayaH, gomahiSyajAvikamanuSyAdayaH, rasAjAtA rasajAH-takrAranAladadhitImanAdiSu pAyukRmyAkRtayo'tisUkSmA bhavanti, saMsvedAjAtAH saMsvedajAH-matkuNayUkAzatapadikAdayaH, sammurchanAjAtAH sammUrchanajAH-zalabhapipIlikAmakSi kAzAlikAdayaH, udbhedanamudbhittato jAtA udbhijAH, pRSodarAditvAddalopaH, pataGgakhaJjarITapArIpravAdayaH, upapAtAjAtA zrIAcA- upapAtajAH, athavA upapAte bhavA aupapAtikAH-devA nArakAca, evamaSTavidhaM janma yathAsambhava saMsAriNo nAtivartante, adhyayana rAGgavRttiH etadeva zAstrAntare trividhamupanyastaM "sammUrchanagarbhopapAtA janma" (tattvArtha0a0 2 sU0 32) rasasvedajodbhijjAnAM | (zI0) || sammUrchanajAntaHpAtitvAt aNDajapotajajarAyujAnAM garbhajAntaHpAtitvAt devanArakANAmaupapAtikAntaHpAtitvAt | uddezakA // iti trividhaM janmeti, iha cASTavidhaM sottarabhedatvAditi / evametasminnaSTavidhe janmani sarve trasajantavaH saMsAriNo nip||7 // tanti, naitadvyatirekeNAnye santi, ete cASTavidhayonibhAjo'pi sarvalokapratItA bAlAGganAdijanapratyakSapramANasamadhigamyAH, 'santi ca' anena zabdena traikAlikamastitvaM pratipAdyate sAnAM, na kadAcidetairvirahitaH saMsAraH sambhavatIti, etadeva darzayati-'esa saMsArotti pavuJcati' eSaH-aNDajAdiprANikalApaH saMsAraH procyate, nAto'nyastrasAnAmusattiprakAro'stItyuktaM bhavati // kasya punaratrASTavidhabhUtagrAme utpattirbhavatItyAha maMdassAviyANao (sU0 49) mando dvidhA-dravyabhAvabhedAt, tatra dravyamando'tisthUlo'tikRzo vA, bhAvamando'pyanupacitabuddhirbAlaH kuzAstravA|| sitabuddhirvA, ayamapi sadbuddherabhAvAdvAla eva, iha bhAvamandenAdhikAraH, 'mandasyeti bAlasyAviziSTabuddheH ata eva avijAnato-hitAhitaprAptiparihArazUnyamanasaH ityeSo'nantaroktaH saMsAro bhavatIti // yadyevaM tataH kimityAha // 70 // nijjhAittA paDilehittA patteyaM parinivvANaM savvesi pANANaM savvesi bhUyANaM savvesi jIvANaM savvesi sattANaM assAyaM aparinivvANaM mahabbhayaM dukkhaM tibemi, tasaMti pANA padiso disAsu ya (sU0 50) evamimaM trasakAyamAgopAlAGganAdiprasiddhaM nizcayena dhyAtvA niAya cintayitvetyarthaH, ktvApratyayasyottarakriyApekSatvAt bravImItyuttarakriyA sarvatra yojanIyeti / pUrva ca manasA''locya tataH pratyupekSaNaM bhavatIti darzayati-'paDilehetta'tti pratyupekSya-dRSTvA yathAvadupalabhyetyarthaH, kiM taditi darzayati-'pratyeka'mityekamekaM trasakArya prati parinirvANasukhaM pratyekasukhabhAjaH sarve'pi prANinaH, nAnyadIyamanya upabhute sukhamityarthaH, eSa ca sarvaprANidharma iti darzayati-sarveSAM prANinAM-dvitricaturindriyANAM, tathA sarveSAM bhUtAnAM-pratyekasAdhAraNasUkSmabAdaraparyAptakAparyAptakatarUNAmiti, tathA sarveSAM jIvAnAM-garbhavyutkrAntikasammUrchanajaupapAtikapaJcendriyANAM, tathA sarveSAM sattvAnAM-pRthivyAyekendriyANAmiti, iha ca prANAdizabdAnAM yadyapi paramArthato'bhedastathApi uktanyAyena bhedo draSTavyaH, ukkaM ca-'prANA dvitricatuHproktAH, bhUtAstu taravaH smRtAH / jIvAH paJcendriyAH proktAH, zeSAH sattvA udiiritaaH|| 1 // " iti, yadivAzabdavyutpattidvAreNa samabhirUDhanayamatena bhedo draSTavyaH, tadyathA-satataprANadhAraNAsrANAH kAlatrayabhavanAd bhUtAH trikAlajIvanAt jIvAH sadA'stitvAtsattvA iti, tadevaM vicintya pratyupekSya ca yathA sarveSAM jIvAnAM pratyeka parinirvANaM-sukhaM tathA pratyekamasAtam-aparinirvANaM mahAbhayaM duHkhamahaM bravImi, tatra duHkhayatIti duHkhaM, tadviziSyate-ki
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 zrIAcA- viziSTam ?-'asAtam' asadvedyakarmIzavipAkajamityarthaH, tathA 'aparinirvANa'miti samantAt sukhaM parinirvANaM na pari- adhyayana rAGgavRttiH nirvANamaparinirvANaM samantAt zarIramanaHpIDAkaramityarthaH, tathA 'mahAbhaya'miti mahacca tadbhayaM ca mahAbhayaM, naatH| (zI0) paramanyad bhayamastIti mahAbhayaM, tathAhi-sarve'pi zArIrAnmAnasAcca duHkhAdudvijante prANina iti, iti zabdaevamarthe, uddezaka evamahaM bravImi samyagupalabdhatattvo yatyAguktamiti / etacca bravImItyAha-'tasaMtI tyAdi, evaM vidhena ca asaataadivishe|| 71 // paNaviziSTena duHkhenAbhibhUtAstrasyanti-udvijanti prANA iti prANinaH, kutaH punarudvijantIti darzayati-pragatA dik / hai pradigvidik ityarthaH, tataH pradizaH sakAzAdudvijanti, tathA prAcyAdiSu ca dikSu vyavasthitAstrasyanti, etAzca prajJApa kavidhivibhaktA dizo'nudizazca gRhyante, jIvavyavasthAnazravaNAt, tatazcAyamarthaH pratipAdito bhavati kAkA-na kAcihiganudinA yasyAM na santi trasAH trasyanti vA yasyAM sthitAH kozikArakITavat, kozikArakITo hi sarvadigbhyo'nu| digbhyazca bibhyadAtmasaMrakSANArtha veSTanaM karoti zarIrasyeti, bhAvadigapi na kAcittAdRzyasti yasyAM vartamAno janturna trasyet, zArIramAnasAbhyAM duHkhAbhyAM sarvatra narakAdiSu jaMghanyante prANino'tastrAsaparigatamanasaH srvdaa'vgntvyaaH|| evaM sarvatra dikSvanudikSu ca trasAH santIti gRhImaH, digvidigvyavasthitAstrasAstrasyantItyuktaM, kutaH punasvasyanti ?-yasmAsadArambhavadbhiste vyApAdyante, kiM punaH kAraNaM, te tAnArambhanta ityata Aha x // 71 // | tattha tattha puDho pAsa AturA paritAvaMti, saMti pANA puDho siyA (sU051) 'tatra tatra' teSu teSu kAraNepUtpanneSu vakSyamANeSu arcAjinazoNitAdiSu ca pRthagvibhinneSu prayojaneSu, pazyeti ziSyacodanA, kiM tatpazyeti darzayati-mAMsabhakSaNAdigRddhA AturAH-asvasthamanasaH pari-samantAttApayanti-pIDayanti nAnAvidhavedanotpAdanena prANivyApAdanena vA tadArambhiNastrasAniti, yena kenacidArambheNa prANinAM santApanaM bhavatIti darzayannAha-'saMtI'tyAdi, 'santi' vidyante prAyaH sarvatraiva prANAH-prANinaH 'pRthak vibhinnAH dvitricatuHpaJcendriyAH 'zritAH' pRthivyAdizritAH, etacca jJAtvA niravadyAnuSThAyinA bhavitavyamityabhiprAyaH // anye punaranyathAvAdino'nyathAkAriNa iti darzayannAha lajamANA puDho pAsa aNagArA motti ege pavayamANA jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM tasakAyasamAraMbheNa tasakAyasatthaM samArabhamANA aNNe aNegarUve pANe vihiMsati, tattha khalu bhagavayA pariNNA paveiyA, imassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe jAImaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheuM se sayameva tasakAyasatthaM samArabhati aNNehiM vA tasakAyasatthaM samAraMbhAvei apaNe vA tasakAyasatthaM samArabhamANe samagujANai, taM se ahiyAe taM se abohIe, se taM saMbujjhamANe AyANIyaM samuTThAya soccA bhagavao aNagArANaM aMtie ihamegesiM NAyaM bhavati-esa khala gaMthe esa khalu zrIAcA- mohe esa khalu mAre esa khalu Narae, iccatthaM gahie loe jamiNaM virUvarUvehiM adhyayanaM. rAgavRttiH satthehiM tasakAyasamAraMbheNa tasakAyasatthaM samAraMbhamANe apaNe aNegarUve pANe (zI0) uddezakaH vihiMsati (sU0 52) pUrvavat vyAkhyeyaM, yAvat 'aNNe aNegarUve pANe vihiMsai'tti // yAni kAnicitkAraNAnyuddizya trasavadhaH kriyate tAni darzayitumAha se bemi appege accAe haNaMti, appege ajiNAe vahaMti, appege maMsAe vahaMti, appege soNiyAe vahaMti, evaM hiyayAe pittAe vasAe picchAe pucchAe vAlAe siMgAe visANAe daMtAe dADhAe NahAe pahAruNIe aTTIe aTTimiMjAe aTTAe aNaTAe, appege hiMsiMsu metti vA vahati appege hiMsaMti metti vA vahati appege hiMsissaMti metti vA vahaMti (sU0 53) II tadahaM bravImi yadartha prANinastadArambhapravRttApAdyanta iti, apyeke'rcAyai nanti, apiruttarApekSayA samuccayArthaH, // 72 // 'eke' kecana tadarthitvenAturAH, arcyate'sAvAhArAlaGkAravidhAnairityarcA-dehastadartha vyApAdayanti, tathAhi-lakSaNavatpuru // 72 //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ r m.muAMEmain iande pamakSatamavyaGgaM vyApAdya taccharIreNa vidyAmantrasAdhanAni kurvanti upayAcitaM vA yacchanti durgAdInAmagrataH, adhalA viSaM yena bhakSitaM sa hastinaM mArayitvA taccharIre prakSipyate pazcAdviSaM jIyeti, tathA ajinArtha-citrakavyApAra vyApAdayanti, evaM mAMsazoNitahRdayapittavasApicchapucchavAlazRGgAviSANadantadaMSTrAnakhasnAyvasthyasthimijAdiSvapi mAramA mAMsAthai sUkarAdayaH, trizUlAlekhArtha zoNitaM gRhNanti, hRdayAni sAdhakA gRhItvA maznanti. pittArtha mayUrAdayaH, vasA vyAghamakaravarAhAdayaH, picchArtha mayUragRdhrAdayaH, pucchArtha rojhAdayaH, vAlAI camaryAdayaH, zRGgArtha rusamA hAdarAH, tatkila zRGgaM pavitramiti yAjJikA gRhaNanti, viSANArtha hastyAdayaH, dantArtha zRgAlAdayaH: timirApahatvAttadantAnAM daMSTrArtha varAhAdayaH, nakhArtha vyAghrAdayaH, snAyvartha gomahiSyAdayaH, asthyartha zajazuktyAdayaH, asthimijAthai mahipavarAhAdayaH, evameke yathopadiSTaprayojanakalApApekSayA nanti, apare tu kRkalAsagRhakokilAdIn vinA prayojanena vyApAdayanti, anye punaH 'hiMsisu metti' hiMsitavAneSo'smatasvajanAnsihaH so'rirvA'to nanti, mama vA pIDAM kRtavanta ityato hanti, tathA anye vartamAnakAla eva hinasti asmAn siMho'nyo veti nanti, tathA'nye'smAnayaM hiMsiSyatItyanA-1 gatameva sapodikaM vyApAdayanti / evamanekaprayojanopanyAsena hananaM trasaviSayaM pradazye uddezakAthemupasaJjihIrAha ettha satthaM samArabhamANassa iccete AraMbhA apariNAyA bhavaMti, ettha satthaM asamA rabhamANassa iccete AraMbhA pariNAyA bhavanti, taM pariNAya mehAvI va sayaM tasaA. sa. 13 | 1 viSANArtha gAlAdayaH, dantArtha hastyAdayaH iti pra0, paraM 'viSANaM tu ge kolebhadantayoH' ityanekArthavacanAmAyamasundaraH. zrIAcAkAyasatthaM samAraMbhejA jevaNNehiM tasakAyasatthaM samAraMbhAvejjA NaNe tasakAyasatthaM pari1 rAGgavRttiH samAraMbhaMte samaNujANejA, jassete tasakAyasamAraMbhA pariNAyA bhavaMti se ha muNI uddezaka (zI.) pariNAyakamme (sU0 54) tibemi // iti SaSTha uddezakaH // prAgvadvAcyaM, yAvatsa eva munistrasakAyasamArambhaviratatvAt parijJAtakarmatvAtpratyAkhyAtapApakaramatvAditi bImikA bhagavataH trilokabandhoH paramakevalAlokasAkSAtkRtasakalabhuvanaprapaJcasyopadezAditi SaSThodezakaH samAptaH // uktaH SaSThoddezakaH, sAmprataM saptamaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-abhinavadharmANAM duHzraddhAnavAdaparibhAgatvAdutkramAyAtasyoktazeSasya vAyoH svarUpanirUpaNArthamidamupakramyate-tadanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakanyopakramAdIni / catvAryanuyogadvArANi vAcyAni yAvannAmaniSpanne nikSepe vAyUddezaka iti, tatra vAyoH svarUpanirUpaNAya katiciddArasatidezagI niyuktikRdgAthAmAha bAussa'vi dArAiM tAI jAI havaMti puDhavIe / nANattI u vihANe primaannuvmogstyey||164|| / vAtIti vAyustasya vAyorapi tAnyeva dvArANi yAni pRthivyAM pratipAditAni, nAnAtvaM-bhedaH, tacca vidhAnaparimAgoSa-1 sabhogazastreSu, cazabdAlakSaNe ca draSTavyamiti // tatra vidhAnapratipAdanAyAha 1 vanAvanIrya pra. duvihA u vAujAvA suhamA taha bAyarA u logaMmi / suhamA ya savvaloe paMceva ya bAyaravihANA // 135 / / / vAyureva jIvA vAyujIvAH, te ca dvividhAH-sUkSmavAdaranAmakarmodayAt sUkSmA bAdarAzca, tatra sUkSmAH sakalalokacyApitayA avatiSThante, dattakapATasakalavAtAyanamAragehAnta mavat vyAptyA sthitAH, bAdarabhedAstu paJcavAnantaragAthayA ka-1 kSyamANA iti // bAdarabhedapratipAdanAyAha ukkaliyA maMDaliyA guMjA ghaNavAya suddhavAyA ya / bAyaravAravihANA paMcavihA vaNiyA ee|| 166 // sthitvA sthityotkalikAbhiryo vAti sa utkalikAvAtaH, maNDalikAvAtastu vAtolIrUpaH, guJjA-bhambhA tadvat guJjan yo vAti sa guAvAtaH, ghanavAto'tyantaghanaH pRthivyAdhAdhAratayA vyavasthito himapaTalakalpo, mandastimitaH zItakAlAdiSu zuddhavAtaH, ye tvanye prajJApanAdau prAcyAdivAtA abhihitAsteSAmeSveva yathAyogamantarbhAvo draSTavya iti, evamityete bAdaravAyuvidhAnAni-bhedAH paJcavidhAH' paJcaprakArA vyAvarNitA iti // lakSaNadvArAbhidhitsayA''ha jaha devassa sarIraM aMtadvANaM va aNjnnaaiisuN| eovama Aeso vAe'saMtevi rUvaMmi // 167 // __ yathA devasya zarIraM cakSuSA'nupalabhyamAnamapi vidyate cetanAvaccAdhyavasIyate, devAH svazaktiprabhAvAttathAbhUtaM rUpaM kurca- nti yaccakSuSA nopalabhyate, na caitadvaktuM zakyate-nAstyacetanaM ceti, tadvadvAyurapi cakSuSo viSayo na bhavati, asti ca cittavAMzceti, yathA vA'ntarvAnamaJjanavidyAmantrairbhavati manuSyANAM, na ca nAstitvamacetanatvaM ceti, etadupamAno vAyAvapi bhavati 1 etadupamAnena pra jAtyAvarNitA jAsteSAmeva himapaTala
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 74 // zrIAcA rAGgavRttiH (zI0) / / 75 / / 50 zastra. pari1 * uddezakaH 7 'Adezo' vyapadezo'satyapi rUpa iti, atra cAsacchando nAbhAvavacanaH, kiM tvasadrUpaM vAyoriti cakSurgAhyaM tadrUpaM na bhavati, sUkSmapariNAmAt, paramANoriva, rUparasasparzAtmakazca vAyuripyate, na yathA'nyeSAM vAyuH sparzavAneveti, prayogArthazca gAthayA pradarzitaH, prayogazcAyaM cetanAvAn vAyuH, aparapreritatiryaganiyamitagatimattvAt, gavAzvAdivat tiryageva gamananiyamAbhAvAt aniyamita vizeSaNopAdAnAcca paramANunA'nekAntikAsaMbhavaH, tasya niyamitagatimattvAt, jIvapudgalayoH + 'anuzreNigati ( tattvA0 a0 2 sU0 27) riti vacanAt evameSa vAyuH - ghanazuddhavAtAdibhedo'zastropahatazcetanAvAnavagantavya iti // parimANadvAramAha je vAyarapajjattA payarassa asaMkhabhAgamittA te / sesA tinnivi rAsI vIsuM logA asaMkhijjA / / 168 / / ( dAraM ) ye bAdaraparyAptakA vAyavaste saMvarttitalokapratarAsaGghayeyabhAgavarttipradezarAziparimANAH, zepAstrayo'pi rAzayo viSvak| pRthagasaGkhaH yeyalokAkAzapradezaparimANA bhavanti, vizeSazcAyamatrAvagantavyaH - vAdarAkAya paryAptakebhyo vAdarAyuparyAptakA asaGkhayeyaguNAH vAdApUkAyAparyAptakebhyo bAdaravAyukAyAparyAptakA asaGghayeyaguNAH sUkSmApUkAyAparyAptakebhyaH sUkSmavAyvaparyAptakA vizeSAdhikAH sUkSmApUkAyaparyAptakebhyaH sUkSmavAyuparyAptakA vizeSAdhikAH // upabhogadvAramAha vidhamaNAbhidhAraNa ussiMcaNaphusaNaANupANU a / bAyaravAukkAe upabhogaguNA maNussANaM / / 169 // vyajanabhastrAdhmAtAbhidhAraNotsizcana phUtkAraprANApAnAdibhirvAdaravAyukAyena upabhoga eva guNa upabhogaguNo manuSyA[NAmiti // zastradvArAbhidhitsayA''ha, tatra zastraM dravyabhAvabhedAdvividhaM dravyazastrAbhidhitsayA''ha viaNe a talavaMDe suppasiyapatta celakaNNe ya / abhidhAraNA ya vAhiM gaMdhaggI vAsatthAI // 170 // vyajanaM tAlavRntaM sUrpasitapatracela karNAdayaH dravyazastramiti, tatra sitamiti cAmaraM, prasvinno yadbahiravatiSThate vAtAgamanamArge sA'bhidhAraNA, tathA gandhAH- candanozIrAdInAM agnijvAlA pratApazca tathA pratipakSavAtazca zItoSNAdikaH, pratipakSavAyugrahaNena svakAyAdizastraM sUcitamiti, evaM bhAvazastramapi duSpraNihitamanovAkkAyalakSaNamavagantavyamiti // adhunA sakalaniyuktyarthopasa jihIrSurAha - sesAI dArAraM tAI jAI havaMti puDhavIe / evaM vAuchese nijjuntI kittiyA esA // 171 // 'zeSANi' uktavyatiriktAni tAnyeva dvArANi pRthivIsamadhigame yAnyabhihitAnIti, evaM sakaladvAra kalApavyAvarNanAd vAyukAyodezake niryuktiH kIrttitaipA'vagantavyeti // gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM taccedam- 'pahU ejassa durguchaNAe 'tti, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantaroddezake paryantasUtre trasakAyaparijJAnaM tadArambhavarjanaM ca munitvakAraNamabhihitam, ihApi tadeva dvayaM vAyukAyaviSayaM munitvakAraNamevocyate, tathA paraparasUtrasambandhaH 'ihamegesiM No NAyaM bhavaitti, kiM tat jJAtaM bhavati ?, 'pahu ejassa duguMchaNAe 'tti, tathA Adi sUtrasambandhaJca 'suyaM me AusaMteNa' mityAdi, kiM tat zrutaM 1 yatprAgupadiSTaM tathaitacca pahU ejassa durguchaNAe ( sU0 55 ) 'duguJcha 'tti jugupsA prabhavatIti prabhuH samarthaH yogyo vA, kasya vastunaH samartha iti ?, 'ejU kampane' ejatItyejovAyuH kampanazIlatvAt tasyaijasya jugupsA - nindA tadAsevanaparihAro nivRttiritiyAvat tasyA- tadviSaye prabhurbhavati, vAyukAyasamArambhanivRttau zakto bhavatItiyAvat pAThAntaraM vA 'pahU ya egassa durguchaNAe' udrekAvasthAvarttinaikena guNena sparzAkhyenopalakSita ityeko - vAyustasyaikasya ekaguNopalakSitasya vAyorjugupsAyAM prabhuH cazabdAt zraddhAne ca prabhurbhavatIti, arthAt yadi zraddhAya jIvatayA jugupsate tataH // yo'sau vAyukAyasamArambhanivRttau prabhuruktastaM darzayatiAyaMkasI ahiMyaMti NaccA, je ajjhatthaM jANai se bahiyA jANai, je bahiyA jA ise ajjhatthaM jANai, eyaM tulamannesiM ( sU0 56 ) 'taki kRcchrajIvana' ityAtaGkanamAtaGkaH - kRcchrajIvanaM duHkhaM, tacca dvividhaM - zArIraM mAnasaM ca tatrAdyaM kaNTakakSArazastragaNDalUtAdisamutthaM, mAnasaM priyaviprayogApriyasamprayogepsitAlAbhadAridrya daurmanasyAdikRtam, etadubhayamAtaGkaH, enamAtaGkaM pazyati tacchIlazcetyAtaGkadarzI, avazyametadubhayamapi duHkhamApatati mayyanivRttavAyukAyasamArambhe, tatazcaitadvAyukAyasamArambhaNamAtaGkahetubhUtamahitamiti jJAtvaitasmAnnivarttane prabhurbhavatIti / yadivA''taGko dvedhA- dravyabhAvabhedAt, tatra dravyAtaGke idamudAharaNam - jaMbuddIve dIve bharahe vAsaMmi atthi supasiddhaM / bahuNayaraguNasamiddhaM rAyagihaM NAma NayaraMti // 1 // tatthAsi garuyadariyArimaddaNo bhuyaNaniggayapayAvo / abhigayajIvAjIvo rAyA NAmeNa jiyasattU // 2 // aNa10 mApatitamayyanivRtta0 pra. atrAyIti sambodhane'nyasyAzvarye vA. 2 jambUdvIpe dvIpe bharate varSe'sti suprasiddham / bahunagaraguNasamRddhaM rAjagRhaM nAma nagaramiti // 1 // tatrAsIt gurudatArimardano bhuvananirgata pratApaH / abhigatajIvAjIvo rAjA nAmrA jitazatruH // 2 // For Private Personal Use Only 11 68 11 zastra. pari 1 uddezakaH 7 / / 75 / /
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) varayagaruyasaMvegabhAvio dhammaghosapAmUle / so annayA kayAI pamAiNaM pAsae sehaM // 3 // coijatamabhikkhaM avarAha 1 taM puNo'vi kuNamANaM / tassa hiyaha rAyA sesANa ya rakkhaNahAe // 4 // AyariNANuNNAe ANAvai so u NiyayapurisehiM / tibbukkaDadavvehiM saMdhiyapuvaM tahiM khAraM // 5 // pakkhitto jattha Naro NavaraM godohamettakAleNaM / NijiNNamaMsaso|Niya adviyasesattaNamuvei ||6||do tAhe yuvamae purise ANAvae tahiM raayaa| egaM gihatthavesaM bIyaM pAsaMDiNevatthaM // 7 // puvvaM ciya sikkhavie te purise pucchae tahiM raayaa| ko avarAho esiM? bhaNaMti ANaM aikkamai // 8 // pAsaMDio jahutte Na vaTTai attaNo ya AyAre / pakkhivaha khAramajhe khittA godohamettassa // 9 // daNa'hivasese te purise | aliyarosarattaccho / sehaM AloyaMto rAyA to bhaNai AyariyaM // 10 // tumhavi ko'vi pamAdI ? sAsemi ya taMpi Natthi | bhaNai gurU / jai hohI to sAhe tumhe cciya tassa jANihiha // 11 // seho gae NivamI bhaNaI te sAhuNo u Na puNatti / hohaM pamAyasIlo tumheM saraNAgao dhaNiyaM // 12 // jai puNa hoja pamAo puNo mamaM saDabhAvarahiyassa / tumha guNehiM 1 anavaratagurusaMvegabhAvito dharmaghoSapAdamUle / so'nyadA kadAcitpramAdinaM pazyati ziSyam // 3 // codyamAnamabhISaNamaparAdhaM taM punarapi kurvantam / tasya hitArtha rAjA zeSANAM ca rakSaNArthAya // 4 // AcAryAnujJayA Anayati sa tu nijapuruH / tImotkaTadavyaiH saMyukapUrva tatra kSAram // 5 // prakSipto yatra naro navare godohamAtrakAlena / nirmANamAMsazoNito'sthi zeSatvamupaiti // 6 // dvau tadA pUrvamRtI puruSAvAnayati tatra rAjA / eka prahasthaveSaM dvitIyaM pASaNDinepathyam // 7 // pUrvameva zikSitAn tAn puruSAn pRcchati tatra rAjA / ko'parAdho'nayoH bhaNanti AjJAmatikAmati // 8 // pAkhaNDiko yathokta na vartate AtmanavAcAre / prakSipata kSAramadhye | kSiptau godohamAtreNa // 9 // dRSTvA'sthyavazeSI tI puruSI ali krossrktaakssH| zaikSakamAlokayan rAjA tato bhaNayAcAryam // 10 // yuSmAkamapi ko'pi pramAdI ?, zAsayAmi ca tamapi nAsti bhaNati guruH / yadi bhaviSyati tadA kathayiSyAmi yUyameva taM zAsmatha // 11 // zaikSako gate nRpe bhaNati tAn sAdhUMstu na punariti / bhaviSyAmi pramAdazIlo yuSmAkaM zaraNAgato'tyartham // 12 // yadi punarbhavetpramAdaH punarmama zaTha(dhAra) bhAvarahitasya / yuSmAkaM guNaiH suvihiya! to sAvagarakkhasA mucce // 13 // AyaMkabhaoviggo tAhe so Niccaujjuo jaao| koviyamatI ya samae raNNA 18 zastra.pari marisAvio pacchA // 14 // dabvAyaMkAdaMsI attANaM savvahA Niyattei / ahiyAraMbhAu sayA jaha sIso dhammaghosassa // 15 // bhAvAtaGkAdarzI tu narakratiyaGamanuSyAmarabhaveSu priyaviprayogAdizArIramAnasAtaGkabhItyA na pravartate vAyusamA uddezakaH7 rambhe, api tvahitametadvAyusamArambhaNamiti matvA pariharati, ato ya AtaGkadI bhavati vimalavivekabhAvAt sa vAyusamArambhasya jugupsAyAM prabhuH, hitAhitaprAptiparihArAnuSThAnapravRtteH, tadanyaivaMvidhapuruSavaditi / vAyukAyasamArambhanivRtteH kAraNamAha-je ajjhattha'mityAdi, AtmAnamadhikRtya yadvarttate tadadhyAtma, tacca sukhaduHkhAdi, tadyo jAnAti-avabudhyate svarUAto'dhagacchatItyarthaH, sa vahirapi prANigaNaM vAyukAyAdikaM jAnAti, yathaiSo'pi hi sukhAbhilASI duHkhAccodvijate, yathA mayi duHkhamApatitamatikaTukamasaddhedyakarmodayAdazubhaphalaM svAnubhavasiddhaM evaM yo vetti svAtmani sukhaM ca sadvedyakarmodayAt zubhaphalamevaM ca yo'vagacchati sa khalvadhyAtma jAnAti, evaM ca yo'dhyAtmavedI sa bahirvyavasthitavAyu-| kAyAdiprANigaNasyApi nAnAvidhopakramajanitaM svaparasamutthaM ca zarIramanaHsamAzrayaM duHkhaM sukhaM vA vetti, svapratyakSatayA paratrApyanumIyate, yasya punaH svAtmanyeva vijJAnamevaMvidhaM na sanasti kutastasya bahirvyavasthitavAyukAyAdiSvapekSA ?, yazca / bahirjAnAti so'dhyAtma yathAvadavaiti, iteratarAvyabhicArAditi / parAtmaparijJAnAcca yadvidheyaM taddarzayitumAha-'eyaM 1 muvihitAH tataH zrAvakarAkSasAt muyam // 13 // AtahamAdvimastadA sa nityamudhukto jAtaH / kovidamatizca samaye rAjJA kSamitaH pazcAt // 14 // vyA x // 76 // sahAdI AtmAnaM sarvathA nivartayati / ahitArambhAt sadA yathA ziSyo dharmaghoSasya // 15 // |tulamannesi'mityAdi, etAM tulAM yathoktalakSaNAm anveSayed-gaveSayediti, kA punarasau tulA ?, yathA''tmAnaM sarvathA sukhAbhilASitayA rakSasi tathA'paramapi rakSa, yathA paraM tathA''ramAnamityetAM tulAM tulitasvaparasukhaduHkhAnubhavo'nveSayedevaM kuryAdityarthaH, uktaM ca-"kaTeNaM kaMTaeNa va pAe viddhassa veyaNaTTassa / jaha hoi anivyANI sabbattha jiesutaM jANa // 1 // " tathA "mariSyAmIti yad duHkhaM, puruSasyopajAyate / zakyastenAnumAnena, paro'pi parirakSitum // 1 // " // | atazca yathA'bhihitatulAtulitasvaparA narAH sthAvarajaGgamajantusaGghAtarakSaNAyaiva pravartante, kathamiti darzayati iha saMtigayA daviyA NAvakaMkhaMti jIviuM (sU0 57) - 'iha' etasmin dayekarase jinapravacane zamanaM zAntiH-upazamaH prazamasaMveganirvedAnukampAstikyAbhivyaktilakSaNasamyagadarzanajJAnacaraNakalApaH zAntirucyate, nirAbAdhamokSAkhyazAntiprAptikAraNatvAt , tAmevaMvidhAM zAntiM gatAH-prAptAH zAntigatAH, zAntau vA sthitAH zAntigatAH, dravikA nAma rAgadveSavinirmuktAH, dravaH-saMyamaH saptadazavidhAnaH karmakAThinyadravaNakAritvAd-vilayahetutvAt sa yeSAM vidyate te dravikAH, nAvakAnti-na vAJchanti nAbhilapantItyarthaH, kiM nAyakAsanti ?-'jIvituM' prANAn dhArayituM, kenopAyena jIvituM nAbhikAGkanti ?, vAyujIvopamardanenetyarthaH, zeSapRthivyAdijIvakAyasaMrakSaNaM tu pUrvoktameva, samudAyArthastvayam-ihaiva jaine pravacane yaH saMyamastavyavasthitA evonmUlitAtituGgarA 1 kApTena kaSTakena vA pAde viddhA vedanAtasya / yathA bhavatyanirvANI (asAtA) sarvatra jIveSu tA jAnIhi // 1 // 2 khaparAntarAH. pra. Jain Education Interational
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 zrIAcA- gadveSadumAH parabhUtopamardaniSpannasukhajIvikAnirabhilASAH sAdhavo, nAnyatra, evaMvidhakriyAvabodhAbhAvAditi // evaM vyava- zastra.pari1 rAvRttiH da sthite sati hauddezaka (zI0) lajjamANe puDho pAsa aNagArA motti ege pavayamANA jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM // 77 // vAukammasamAraMbheNaM vAusatthaM samAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsati / tattha khalu bhagavayA pariNNA paveiyA / imassa ceva jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe jAImaraNamoyaNAe dukkhapaDighAyaheuM se sayameva vAusatthaM samArabhati aNNehiM vA vAusatthaM samAraMbhAvei aNNe vAusatthaM samAraMbhaMte samaNujANati, taM se ahiyAe taM se avohIe. se taM saMbajjhamANe AyANIyaM samaTAe soccA bhagavao aNagArANaM aMtie ihamegesiM NAyaM bhavati-esa khalu gaMthe esa khalu mohe esa khalu mAre esa // 77 // khalu Nirae, iccatthaM gaDDie loe jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM bAukammasamAraMbheNaM vAusatthaM samAraMbhamANe aNNe aNegarUve pANe vihiMsati (sU0 58) se bemi saMti saMpAimA pANA Ahacca saMpayAMte ya pharisaM ca khalu pudrA ege saghAyamAvajaMti, ne tattha saMghAyamAvajaMti te tattha pariyAvajaMti, je tattha pariyAvajaMti te tattha uddAyaMti, ettha satthaM samArabhamANassa iccete AraMbhA apariNAyA bhavaMti, ettha satthaM asamArabhamANassa iccete AraMbhA pariNAyA bhavaMti, taM pariNAya mehAvI va sayaM bAusatthaM samAraMbhejA NevaNNehiM vAusatthaM samAraMbhAvejA vApaNe vAusatthaM samAraMbhaMte samAjANejA, jassete vAusatthasamAraMbhA paripaNAyA bhavaMti se ha muNI pariNAyakamme (su0 59) tibemi pUrvabanneyaM // samprati paDIvanikAyaviSayavadhakAriNAmapAyadidarzayipayA tannivRttikAriNAM ca sampUrNamunibhAvapradarzanAya sUtrANi prakramyante etthaMpi jANe uvAdIyamANA, je AyAre Na ramaMti, AraMbhamANA viNayaM vayaMti, chaMdo vIyA ajjhovavaNNA, AraMbhasattA pakaraMti saMgaM (sU060) etasminnapi-prastute vAyukAye, apizabdAt pRthivyAdiSu ca samAzritamArambhaM ye kurvanti te upAdIyante-karmaNA zrIAcA vadhyanta ityarthaH, ekasmin jIvanikAye vadhapravRttaH zeSanikAyavadhajanitena karmaNA vadhyate, kimiti ?-yato na hyakajIva- parita rAGgavRttiH nikAyaviSaya ArambhaH zeSajIvanikAyopamardamantareNa kartuM zakyata ityatastvamevaM jAnIhi, zroturanena parAmarzaH, atra ca (zI0) dvitIyArthe prathamA, tatazcaivamanvayo lagayitavyaH-pRthivyAdyArambhiNaH zeSakAyArambhakarmaNA upAdIyamAnAn jAnIhi, ke uddezakaH7 punaH pRthivyAdyArambhiNaH zeSakAyArambhakarmaNopAdIyante ? iti, Aha-je AyAre Na ramaMti' ye hyaviditaparamArthA / jJAnadarzanacaraNatapovIryAkhya paJcaprakArAcAre 'na ramante'na dhRtiM kurvanti, tadadhRtyA ca pRthivyAdyArambhiNaH, tAn karmabhirupAdIyamAnAn jAnIhi, ke punarAcAre na ramante ?, zAkyadigambarapAvasthAdayaH / kimiti ?, yata Aha-AraMbhamANA viNayaM vayaMti' ArambhamANA api pRthivyAdIn jIvAn vinaya-saMyamameva bhASante, karmASTakavinayanAdvinayaH-saMyamaH, zAkyAdayo hi vayamapi vinayavyavasthitA ityevaM bhASante, na ca pRthivyAdijIvAbhyupagamaM kurvanti, tadabhyupagame vA tadAzritArambhitvAt jJAnAdyAcAravikalatvena naSTazIlA iti / kiM punaH kAraNaM?, yenaivaM te duSTazIlA api vinayavyavasthitamAtmAnaM bhASante ityata Aha--'chandovaNIyA ajjhovavaNNA' chandaH-svAbhiprAyaH icchAmAtramanAlocitapUrvAparaM viSayAbhilApo vA, tena chandasA upanItA:-prApitA ArambhamArgamavinItA api vinayaM bhASante, adhikamatyarthamupapannA taccittAstadAtmakAH adhyupapannAH-viSayaparibhogAyattajIvitA ityarthaH, ya evaM viSayAzAkarSitacetasaste kiM kuryuri| tyAha-'AraMbhasattA pakaraMti saMga'ArambhaNamArambha:-sAvadyAnuSThAnaM tasmin saktAH-tatparAH prakarSeNa kurvanti, sajyante 1 chandanopanItAH pra. 'abhiprAyavazI chando' ityamarokteH 'chando vaze'bhiprAye ca' iti sakArAnte'nekArthotte yamasAdhuH. AAAAAAAAAKAAMKARACK 3D
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 zastra.pari1. uddezakaH7 yena saMsAre jIvAH sa saGgaH-aSTavidhaM karma viSayasaGgo vA taM saGgaM prakurvanti, saGgAcca punarapi saMsAraH, AjavaMjavIbhAvarUpaH, evaMprakAramapAyamavAmoti SaDjIvanikAyaghAtakArIti // atha yo nivRttastadArambhAtsa kiMviziSTo bhavatItyata Aha se vasumaM sabasamaNNAgayapapaNANeNaM appANeNaM akaraNi pAvaM kammaMNo aNNesiM, taM pariNAya mehAvI Neva sapaM chajjIvanikAyasatthaM samAraMbhejA Neva'NNehiM chajjIvanikAyasatthaM samAraMbhAvejjA NevANe chajjIvanikAyasatthaM samAraMbhaMte samaNujANejA, jassete chajIvanikAyasatthasamAraMbhA pariNAyA bhavaMti se hu muNI pariNAyakamme (sU061 / ttivemi // iti saptamoddezakaH / iti prathamamadhyayanam // 'sa' iti pRdhivyuddezakAdyabhihitanivRttiguNabhAk SaDjIvanikAyahanananivRtto 'vasumAn' vasUni dravyabhAvabhedAvidhAdravyavasUni-marakatendranIlavajrAdIni bhAvavasUni-samyaktvAdIni tAni yasya yasminvA santi sa vasumAn drvyavAnityarthaH, iha ca bhAvavasubhirvasumattvamaGgIkriyate prajJAyante yaistAni prajJAnAni-yathAvasthitaviSayagrAhINi jJAnAni sarvANi samanvAgatAni prajJAnAni yasyAtmanaH sa sarvasamanvAgataprajJAna:-sarvAvabodhavizeSAnugataH sarvendriyajJAnaH paTubhiryathAvasthitaviSaya grAhibhiraviparItairanugata itiyAvat , tena sarvasamanvAgataprajJAnenAtmanA, athavA sarveSu dravyaparyAyeSu samyaganugataM prajJAnaM A.sU. 14| itaH prAka 'panaH punastatracotpattiH' iti pra. na ca yaktaH, 2 punaH punastatraiva sara: kotpattirUpaH. zrIAcA- yasyAtmanaH sa sarvasamanvAgataprajJAna AtmA, bhagavadvacanaprAmANyAdevametat dravyaparyAyajAtaM nAnyatheti sAmAnyavizeSapari- rAGgavRttiHcchedAnnizcitAzeSajJeyaprapaJcasvarUpaH sarvasamanvAgataprajJAna Atmetyucyate, athavA-zubhAzubhaphalasakalakalApaparijJAnAnnara(sI0) katiryaknarAmaramokSasukhasvarUpaparijJAnAccAparituSyannanaikAntikAdiguNayukta saMsArasukhe mokSAnuSThAnamAviSkurvan sarva samanvAgataprajJAna AtmA'bhidhIyate, tenaivaMvidhenAtmanA 'akaraNIyam' akarttavyamihaparalokaviruddhatvAdakAryamiti matvA // 79 // nAnveSayet-na tadupAdAnAya yatnaM kuryAdityarthaH, kiM punaH tadakaraNIyaM nAnveSaNIyamiti !, ucyate, 'pApaM karma' adhaHpatanakAritvAtpApaM kriyata iti karma, taccASTAdazavidhaM prANAtipAtamRpAvAdAdattAdAnamaithunaparigrahakrodhamAnamAyAlobhapremaddhepakalahAbhyAkhyAnapaizUnyaparaparivAdaratyaratimAyAmRSAmithyAdarzanazalyAkhyamiti, evametat pApamaSTAdazabhedaM nAnveSayet-na kuryAt svayaM na cAnyaM kArayet na kurvANamanyamanumodeta / etadevAha-'taM pariNNAya mehAdI'tyAdi 'tat' pApamaSTAdazaprakAraM pariH-samantAt jJAtvA medhAvI-maryAdAvAn naiva svayaM SaDjIvanikAyazastraM svakAyaparakAyAdibhedaM samArabheta naivAnyaiH samArambhayet na cAnyAn samArabhamANAn samanujAnIyAt , evaM yasyaite suparIkSyakAriNaH SaDjIvanikAyazastrasamArambhAH tadvipayAH pApakarmavizeSAH parijJAtA parijJayA pratyAkhyAnaparijJayA ca, sa eva muniH pratyAkhyAtakarmatvAt-pratyAkhyAtAzeSapApAgamatvAt , tadanyaivaMvidhapuruSayaditi / itizabdo'dhyayanaparisamAptipradarzanAya, bravImIti sudharmasvAmyAha svamanISikAvyAvRttaye, bhagavato'panItaghanaghAtikarmacatuSTayasya samAsAditAzeSapadArthAvirbhAvakadivyajJAnasya praNatAzeSagIrvANAdhipatezcatustriMzadatizayasamanvitasya zrIvarddhamAnasvAmina upadezAtsarvametadAkhyAtaM yadatikrAntaM mayeti / ukaH sUtrAnugamaH nikSepazca ssuutrsprshniyuktiH| samprati nayA naigamAdayaH, te cAnyatra suvicAritAH, saGkepatastu sarve'pi ete dvedhA bhavanti, jJAnanayAzcaraNanayAzca, tatra jJAnanayA jJAnameva pradhAna mokSasAdhanamityadhyavasyanti, hitAhitaprAptiparihArakAritvAt jJAnasya, tatpUrvakasakaladuHkhaprahANAcca jJAnameva na tu kriyA, caraNanayAstu caraNasya prAdhAnyamabhidadhati, anvayavyatirekasamadhigamyatvAtsakalapadArthAnAM, tathAhi-satyapi jJAne sakalavastugrAhiNi samulasite na caraNamantareNa bhavadhAraNIyakarmocchedaH, tadanucchedAcca mokSAlAbhaH, tasmAnna jJAnaM pradhAna, caraNe punaH sati sarvamUlottaraguNAkhye ghAtikarmocchedaH, taducchedAt kevalAvabodhaprAptiH, tatazca yadhAkhyAtacAritravAhijvAlAkalApapratApitasakalakarmakandocchedaH, taducchedAdavyAvAdhasukhalakSaNamokSAcAptiriti, tasmAcaraNaM prdhaanmitydhyvsyaamH| atrocyate, ubhayamapyetanmithyAdarzanaM, yata uktam-"heyaM nAgaM kiyAhINaM, hayA annANao kiyaa| pAsaMto paMgulo daho, dhAvamANo ya aNdho||1||" tadevaM sarve'pi nayAH parasparanirapekSA mithyAtvarUpatayA na samyagbhAvamanubhavanti, samuditAstu yathAvasthitArthapratipAdanena samyaktvaM bhavanti, yata uktam-"aivaM savvevi NayA micchAdihI sapakkhapaDibaddhA / aNNoNNaNissiyA puNa havaMti te ceva sammattaM // 1 // " tasmAdubhayaM parasparasApekSaM mokSaprAptaye alaM, na pratyekaM jJAnaM caraNaM ceti, nirdoSaH khalveSa pakSa iti vyavasthitaM / tathA cobhayaprAdhAnyadidarzayiSayAha-sabvesipi NayANaM bahuvidhavatta hataM jhAnaM kriyAhInaM hatA'jJAnataH kiyA / pazyan pArdagdho dhaavaandhH||1|| 2 evaM sarve'pi nayAH mibhyAdRSTayaH khapakSapratibaddhAH / anyo'nyanibAdhitAH punarbhavanti ta evaM samyaktvam // 1 // // 79 // *ARSAKS
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI AdhArAvRttiH (zI0) // 80 // 54 vvayaM NisAmettA / taM savvaNayavisuddhaM jaM caraNaguNaDio sAhU // 1 // caraNaMzca guNazca caraNaguNau tayoH sthitazcaraNaguNasthitaH, guNazabdopAdAnAt jJAnameva parigRhyate, yato na kadAcidAtmano guNinastena jJAnAkhyena guNena viyogo'sti, tato'sau sahabhAvI guNaH, ato bahuvidhavaktavyaM nayamArgamavadhAryApi saGkSepAt jJAnacaraNayoreva sthAtavyamiti nizcayo viduSAM na cAbhilaSitaprAptiH kevalena caraNena, jJAnahInatvAt, andhagamikriyAprativiziSTapradezaprAptivat na ca jJAnamAtreNAbhISTaprAptiH, kriyAhInatvAt cakSurjJAnasamanvitapaGgapuruSa ardhadagdhanagaramadhyAvasthitayathAvasthitadarzijJAnavat, tasmAdubhayaM pradhAnaM, nagaradAhanirgame padabandhasaMyogakriyAjJAnavat // evamidamAcArAGgasandohabhUtaM prathamAdhyayanaM SaDjIvanikAya svarUpa rakSaNopAya garbhamAdimadhyAvasAneSu dayaikarasamekAntahitApattikAri mumukSuNA yadA'dhItaM bhavati sUtrataH zikSakeNArthatAvataM bhavati zraddhAnasaMvegAbhyAM ca yathAvadAtmIkRtaM bhavati tato'sya mahAtratAropaNamupasthApanaM parIkSya nizAdyabhihitakrameNa sacittapRthivImadhyagamanAdinA zraddadhAnasya sarve yathAvidhi kAryam / kaH punarupasthApane vidhiriti atrocyate, zobhaneSu tithikaraNanakSatramuhUrtteSu dravyakSetrabhAveSu ca bhagavatAM pratikRtIrabhivandya pravarddhamAnAbhiH stutibhiH atha pAdapatitotthitaH sUriH saha zikSakeNa mahAvratAropaNapratyayaM kAyotsargamutsAryaikaikaM mahAvratamAdita Aramya triruccArayed yAvannizibhuktiviratiravikalA triruccAritA, paJcAdidaM triruccaritavyam - 'IceiyAI paMca mahatvayAI rAibhoyaNaveramaNachaThThAI attahiyaDayAe upasaMpajjittA NaM viharAmi pazcAdvandanakaM dattvotthito'bhidhatte avanatAGga 1 ityetAni paJca mahAvratAni rAtribhojanaviramaNapaSThAni AtmahitArthAyopasaMpadya virahAmi . yaSTiH-- ' saMdizata kiM bhaNAmI 'ti ?, sUriH pratyAha - ' vanditvA'bhidhatsve' tyevamukto'bhivandyeotthito bhaNati - 'yuSmA - bhirmama mahAvratAnyAropitAni icchAmyanuziSTi' miti, AcAryo'pi praNigadati - 'nistArakapArago bhavAcAryaguNairvarddhasva' vacanaviratisamanantaraM ca surabhivAsacUrNamuSTiM ziSyasya zirasi kirati, pazcAdvandanakaM dattvA pradakSiNIkarotyAcArya namaskAramAvarttayan punarapi vandate, tathaiva ca karoti sakalakriyAnuSThAnam evaM tripradakSiNIkRtya viramati ziSyaH, zeSAH sAdhavazcAsya mUrdhni yugapadvAsamuSTiM vimuJcanti surabhiparimalAM yatijanasulabhakesarANi vA, pazcAtkAritakAyotsargaH sUrirabhidadhAti - gaNastava koTikaH sthAnIyaM kulaM vairAkhyA zAkhA amukAbhidhAna AcArya upAdhyAyazca, sAdhvyAH pravarttinI tRtIyoddeSTavyA, yathA''sannaM copasthApyamAnA ratnAdhikA bhavanti, pazcAdAcAmlaM nirvikRtikaM vA svagacchasantatisamAyAtamAcarantIti / evametadadhyayanamAdimadhyAntakalyANakalApayogi bhavyajanatAmanaHsamAdhAnAdhAyi priyaviprayogAdiduHkhAvarttabahulakaSAyajhaSAdikulAkulaviSamasaMsRtisaritAraNasamarthamamaladayaikarasamasakRdabhyasitavyaM mumukSuNeti // AcAryazrIzIlAGkaviracitA zastraparijJAdhyayanaTIkA samApteti ( granthAnaM zlokAH 2221 ) // XOXOTO XOXODIDADY KAAR ityAcArAGge zastraparijJAdhyayanam // 1 // OXOXOXONORONG For Private Personal Use Only zastra. pari1 uddezakaH 7 11 20 11
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcA rAGgavRttiH (zI0) // 82 // 55 namaH zrIvarddhamAnAya, varddhamAnAya paryayaiH / uktAcAraprapazcAya, niSprapaJcAya tAyine // 1 // zastraparijJAvivaraNamati gahanamitIva kila vRtaM pUjyaiH / zrIgandhahastimizrairvivRNomi tato'hamavaziSTam // 2 // uktaM prathamAdhyayanaM, sAmprataM dvitIyamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - iha hi mithyAtvopazamakSaya kSayopazamAnyatarAvAsasamyagdarzana jJAna kArya syAtyantikai kAntAnAvAdhaparamAnandasvatattvasukhAnAvaraNajJAnadarzanalakSaNalakSitamokSakAraNasyAzravanirodhanirjarArUpasya mUlottaraguNabhedabhinnasya cAritrasyAparAzeSanata vRtikalpaniSpAditaniSpratyUhasakalaprANigaNasaGghaTTanaparitApanApadrAvaNanivRttirUpasya saMsiddhaye maraNAbhAvaprasaGgAdabhUtaguNAtmadharmmajJAnopalabdhervArhaspatyamatanirAsena sAmAnyato jIvAstitvaM pratipAdya vizeSatazca vauddhAdimatanirAsenai kendriyAvanivanAnalapavanavanaspatibhedAMzca jIvAn prakaTayya yathAkramaM | samAnajAtIyAzmalatAdyuddhe dadarzanAdarzomAMsAGkuravat avikRtabhUmikhananopalabdhermmaNDUkavat viziSTAhAropacayApacayazarIrAbhivRddhikSayAnvayavyatirekagatera bhakazarIravat apara preritApratihatAniyatatirazcInagamanAdGgavAzvAdivat sAlakakanUpurAlaGkA|rakAminIcaraNatADanavikArAdhigateH kAmukavadityAdibhiH prayogeH tathoccaiH zira udghATya sUkSmavAdaradvitricatuSpaJcendriyasaMjJItaraparyAptaka aparyAptakabhedAMzca pradarzya zastraM ca svakAyaparakAyabhedabhinnaM tadvadhe bandhaM viratiM ca pratipAdya punarapi tadeva cAritraM yathA sampUrNabhAvamanubhavati tathA'nenAdhyayanenopadizyate, tathAhi -- adhigatazastraparijJAsUtrArthasya tatpratipAditai kendriyapRthivIkAyAdi zraddadhAnasya samyak tadrakSApariNAmavataH sarvopAdhizuddhasya tadyogyatayA''ropitapazca mahAvratabhArasya sAdhoryathA rAgAdikaSAya lokasya zabdAdiviSayalokasya vA vijayo bhavati tathA'nenAdhyayanena pratipAdyate / tathA ca niyuktikAreNAdhyayanArthAdhikAraH zastraparijJAyAM prAgniradezi - " loo jaha bajjhai jaha ya taM vijahiya vaM" ti, | ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi bhavanti / tatra sUtrArthakathanamanuyogaH, tasya dvArANi | upAyA vyAkhyAGgAnItyarthaH tAni copakramAdIni tatropakramo dvedhA - zAstrAnugataH zAstrIyaH lokAnugato laukika iti, nikSepatridhA - oghanAmasUtrAlApaka niSpannabhedAt, anugamo dvedhA sUtrAnugamo niryuktyanugamazca, nayA-naigamAdayaH / tatra zAstrIyopakramAntargato'rthAdhikAro dvedhA-adhyayanArthAdhikAra uddezArthAdhikArazca tatrAdhyayanArthAdhikAro'dhyayanasambandhe zastraparijJAyAM prAgeva niradezi, uddezArthAdhikAraM tu svayameva niyuktikAraH pracikaTayiSurAha - ? sayaNe ya aDhataM bIyagaMmi mANo a atthasAro a / bhogesu loganissAi loge amamijayA ceva / / 133 / / tatra prathamodezakAryAdhikAraH 'svajane' mAtApitrAdike abhiSvaGgo'dhigatasUtrArthena na kArya ityadhyAhAraH, tathA ca sUtram-- 'mAyA me piyA meM' ityAdi 1, 'adaDhasaM vIyagaMmi'tti dvitIya uddezake adRDhatvaM saMyame na kAryamiti zeSaH, viSaya kaSAyAdau cAdRDhatvaM kAryamiti, vakSyati ca - ' araI AuTTe mehAvI' 2, tRtIya uddezake 'mANo a atthasAro atti jAtyAdyupetena sAdhunA karmmavazAdvicitratAmavagamya sarvamadasthAnAnAM mAno na kAryaH, Aha ca - ' ke goAvAdI ke mANAvAdI'tyAdi, arthasArasya ca nissAratA varNyate, tathA ca- 'tiviheNa jA'vi se tattha mattA appA vA bahugA vetyAdi 3, caturthe tu 'bhogepu'ti bhogeSvabhiSvaGgo na kArya iti zeSaH, yato bhoginAmapAyAn vakSyati, sUtraM ca -- thI- 4 // 82 // hiM loe pavvahie' 4, paJcame tu 'logaNissAe 'tti tyaktasvajanadhanamAna bhogenApi sAdhunA saMyamadehapratipAlanAya svArthArambhapravRtta lokanizrayA viharttavyamiti zeSaH, tathA ca sUtram - 'samuTThie aNagAre' ityAdi jAva parivvae' 5, SaSThodezake tu' loe amamijjayA ceva' lokanizrayA'pi viharatA sAdhunA tasmin loke pUrvApara saMstute'saMstute ca na mamatvaM kArya, paGkajavattadAdhArasvabhAvAnabhiSvaGgiNA bhAvyamiti, tathA ca sUtram-je mamAIyamaI jahAti se jahAti mamAtiyaM' gAthAtAsaryArthaH // nAmaniSpanne tu nikSape lokavijaya iti dvipadaM nAma, tatra lokavijayayornikSepaH kAryaH, sUtrAlApaka niSpanne ca nikSepe yAni nikSepArhANi sUtrapadAni teSAM ca nikSepaH kAryaH, sUtrapadopanyastamUlazabdasya ca kapAyAbhidhAyakatvAt kapAyAzca nikSeptavyAH, tadevaM nAmaniSpannaM bhaviSyatsUtrAlApaka niSpannanikSepopakSiptaM sAmarthyAyAtaM ca yannikSemavyaM tanniryuktikAro gAthayA sampiNDyA''caSTe logassa ya vijayassa ya guNassa mUlassa taha ya ThANassa / nikkhevo kAyavo jaMmUlAgaM ca saMsAro // 164 // kaLyA, kevalaM 'jaMmUlAgaM ca saMsAra' iti yanmUlakaH saMsArastasya ca nikSepaH kAryaH, tacca mUlaM kaSAyAH, yataH nArakatiryagrAmaragatiskandhasya garbhaniSekakalalArbudamAMsapezyAdijanmajarAmaraNazAkhasya dAridryAdyanekavyasano panipAtapatragahanasya priya viprayogApriyasamprayogArthanAzAne kavyAdhizatapuSpopacitasya zArIramAnasopacitatIvra taraduHkhopanipAtaphalasya saMsAratarormUlam - AdyaM kAraNaM kaSAyAH - kaSaH - saMsArastasyA''yA itikRtvA // tadevaM yAnyatra nAmaniSpanne yAni ca sUtrA| lApakaniSpanne nikSeptavyapadAni sambhavanti tAni niyuktikAraH suhRdbhUtvA vivekenA''caSTelogoti ya vijaatti ya ajjhayaNe lakkhaNaM tu niSkaNNaM / guNamUlaM ThANaMti ya suttAlAve ya niSphaNNaM // 165 // | loka.vi. 2 | uddezaka 11 For Private Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 zrIAcA-18 kaNThyA, tatra 'yathoddezastathA nirdeza'iti nyAyAlokavijayayonikSepamAha loka.vi.2 3 butiH | logassa ya nikkheyo aTThaviho chabviho u vijayassa / bhAve kasAyalogo ahigAro tassa vijaeNaM // 166 // ALL uddezakaH1 tatra lokyata iti lokaH, 'loka darzana' ityasmAddhAtoH 'akartari ca kArake saMjJAyA (pA. 3-3-19) miti ghaJ, saca dharmAdharmAstikAyavyavacchinnamazeSadravyAdhAraM vaizAkhasthAnasthakaTinyastakarayugmapuruSopalakSitamAkAzakhaNDaM paJcAstisAyAtmako veti, tasya nikSepo'STadhA-nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhavabhAvaparyavabhedAt, 'chavyiho u vijayarasa'ti vijyH| abhibhyaH parAbhavaH parAjaya iti paryAyAH, tasya nikSepaH SaDDidho vakSyate, tatrASTaprakAre loke yenAtrAdhikArastamAha--'bhAve kamAyaTogotti bhAvalokenAtrAdhikAraH, sa ca bhAvaH SaTprakAra audayikAdiH, ttraapyaudyikbhaavkaaylokenaadhikaarH| tanmUlatvAta saMsArasya, yadyevaM tataH kimata Aha-'ahigAro tassa vijaeNaM'ti adhikAro-vyApAraH, tasya-AdayikabhAvapAyalokasya 'vijayena' parAjayeneti gAthArthaH // tatra loko'STadhA nikSepArtha prAgupAdezi vijayazca poDhA, tannikSepArthamAhalogo bhaNio davaM khittaM kAlo a bhAvavijao a| bhava loga bhAvavijao pagayaM jaha bajjhaI logo 1674 / tanna lokazcaturvizatistave vistarato'bhihitaH, nanu ca keyaM vAco yuktiH? 'lokazcaturviMzatistave'bhihita' iti, kimatrA-1 nam ?, ucyate, iha hyapUrvakaraNaprakramAdhirUDhakSapakazreNidhyAnAgnidagdhaghAtikarmendhanenotpannanirAvaraNajJAnena vipacyamAnatIrthakaranAmAvirbhUtacatustriMzadatizayopetena zrIvardhamAnasvAminA heyopAdeyArthAvirbhAvanAya sadevamanujAyAM pariSadyAcA-19 gartho bhASa, gaNadharaizca mahAmatibhiracintyazaktyupetairgautamAdibhiH pravacanArthamazeSAsumadupakArAya sa evAcArAGgatayA dabhe, AvazyakAntarbhUtazcaturviMzatistavastvArAtIyakAlabhAvinA bhadrabAhusvAminA'kAri, tatazcAyuktaH pUrvakAlabhAvinyAcArA vyAkhyAyamAne pazcAtkAlabhAvinA caturviMzatistavenAtideza iti kazcit sukumAramatiH, atrAha-naiSa dopo, to bhadrabAhusvAminA'yamatidezo'bhyadhAyi, sa ca pUrvamAvazyakaniyuktiM vidhAya pazcAdAcArAGganiyuktiM cakre, tathA coktam-"Avassayassa dasakAliyarasa taha uttarajjhamAyAre"tti sUktam / vijayasya tu nikSepaM nAmasthApane kSuNNatvAdadinAtya dravyAdikamAha-'daya'mityAdinA, dravyavijayo vyatirikto dravyeNa dravyAt dravye vA vijayaH kaTutiktakapA yAdinA zleSmAdapatimallAdervA, kSetravijayaH SaTkhaNDabharatAderyasmin vA kSetre vijayaH prarUpyate, kAlavijaya iti kAlena | vijayo yathA SaSTibhirvarSasahasrarbharatena jitaM bharataM, kAlasya prAdhAnyAt, bhRtakakarmaNi vA mAso'nena jita iti, yasmin vA kAle vijayo vyAkhyAyata iti, bhAvavijaya audayikAderbhAvasya bhAvAntareNa aupazamikAdinA vijayaH / tadevaM lo* kavijayayoH svarUpabhupadarya prakRtopayogyAha-bhave'tyAdi, atra hi bhavalokagrahaNena bhAvaloka evAbhihitaH, chandobhaGga bhItyA hasva evopAdAyi, tathA cAvAci "bhAve kasAyalogo ahigAro tassa vijaeNaM ti, tasya audayikabhAvakapAyalokasya aupazamikAdibhAvalokena vijayo yata etadatra prakRtam, idamatra hRdayam-aSTavidhalokapaDDidhavijayayoH prA 1 Avazyakasya dazakAlikasya tathottarAdhyayaneSvAcAre bhI vyAvarNitasvarUpayorbhAvalokabhAvavijayAbhyAmatropayoga iti, yathA cASTaprakAreNa karmaNA lokA-prANigaNo badhyate, loka.vi.2 zanibandhasyopalakSaNatvAdyathA ca mucyata ityetadapyatrAdhyayane prakRtamiti gAthArthaH // tenaiva bhAvalokavijayena kiM phalamityAha vijio kasAyalogo seyaM khu tao niyasi hoi / kAmaniyattamaI khalu saMsArA muccaI khippaM // 18 // __ vyAkhyA-'vijitaH' parAjitaH, ko'sau ?-kaSAyalokaH audayikabhAvakaSAyaloka itiyAvat, vijitakaSAyalokaH / // 84 san kimavApnotItyAha-saMsArAnmucyate kSipram , atastasmAnnivartituM zreyaH, khurvAkyAlaGkAre avadhAraNe vA, nivartituM zreya eva, kiM kaSAyalokAdeva nivRttaH saMsArAnmucyate AhozvidanyasmAdapi pApopAdAnahetoriti darzayati-'kAme'tyAdi gAthArddha sugamam / gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannanikSepAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, tatrAsvalitAdiguNopetaM sUtrAnugame sUtramuccArayitavyaM, taccedam-'je guNe se mulaTThANe je mUlaTThANe se guNe' ityaadi| ___ asya ca nikSepaniyuktyanugamana pratipadaM nikSepaH kriyate, tatra guNasya pazcadazadhA nikSepaHbve vitta kAle phala pajjava gaNaNa karaNa anbhAse / guNaaguNe aguNaguNe bhava sIlaguNe ya bhAvaguNe // 169 // nAmaguNaH sthApanAguNaH dravyaguNaH kSetraguNaH kAlaguNaH phalaguNaH paryavaguNaH gaNanAguNaH karaNaguNaH abhyAsaguNaH guNAguNaH aguNaguNaH bhavaguNaH zIlaguNaH bhAvaguNazceti gAthAsamAsArthaH // tadevaM sUtrAnugamena sUtre samuccarite nikSepaKi niyuktyanugamena tadavayave nilipte satyupodghAtaniryuktaravasaraH, sA ca 'uddese'tyAdinA dvAragAthAdvayenAnugantavyA 4 // sAmprataM sUtrasparzikaniyukeravasaraH, tatrApi sugamanAmasthApanAbhyudAsena dravyATrikamAha 42 Jain Education Interational
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ + -+- dazvaguNo davvaM ciya guNANa jaM taMmi saMbhavo hoi / saJcitte azcitte mIsaMmi ya hoi davvami // 17 // tatra dravyaguNo nAma dravyameva, kimiti !, guNAnAM yato guNini tAdAtmyena sambhavAt (vaH), nanu ca dravyaguNayorlakSaNavidhAnabhedAjhedaH, tathAhi-dravyalakSaNaM-guNaparyAyavad dravyaM, vidhAnamapi-dharmAdharmAkAzajIvapudgalAdikamiti, guNalakSaNa-dravyAzrayiNaH sahavartino nirguNA guNA iti, vidhAnamapi-jJAnecchAdveSarUparasagandhasparzAdayaH svagatabhedabhinnA iti, naiSa dopo, yato dravye sacittAcittamizrabhedabhinne sa guNastAdAtmyena sthitaH, tatrAcittadravyaM dvidhA-arUpi rUpi ca, tatrArUpidravyaM tridhA-dharmAdharmAkAzabhedabhinnaM, tacca gatisthityavagAhadAnalakSaNaM, guNo'pyasyAmUrttatvAgurulaghuparyAyalakSaNaH, tatrAmUrttatvaM trayasyApi svaM rUpaM na bhedena vyavasthitam , agurulaghuparyAyo'pi, tatparyAyatvAdeva, mRdo mRtpiNDasthAsakozakuzalaparyAyavat, rUpidravyamapi skandhataddezapradezaparamANubhedaM, tasya ca rUpAdayo guNAH abhedena vyavasthitAH, | bhedenAnupalabdheH, saMyogavibhAgAbhAvAt , svAtmavat / tathA sacittamayogalakSaNalakSitaM jIvadravyaM, na ca tasmAdbhinnA jJAnAdayo guNAH, tadbhede jIvasyAcetanatvaprasaGgAt, tatsambandhAdbhaviSyatIti cet, anupAsitaguroridaM vaco, yato na hira svato'satI zaktiH kartumanyena pAryate, na hyandhaH pradIpazatasambandhe'pi rUpAvalokanAyAlamiti / anayaiva dizA mizradravye'pyekatvasaMyojanA svabuddhyA kAryeti gaathaarthH| tadevaM dravyaguNorekAntenaikatve pratipAdite satyAha ziSyaH-tatkimidA nImabhedo'stu ?, naitadapyasti, yataH sarvathA'bhede'bhyupagamyamAne satyekenaivendriyeNa guNAntarasyApyupalabdheraparendriyavaiphalyaM // syAt, tathAhi-cUtaphalarUpAdau cakSurAdyupalabhyamAne rUpAdyAtmabhUtAbayavidravyAvyatiriktarasAderapyuelabdhiH syAd, rUzrIAcA-pAdisvarUpavad, evaM hyabhedaH syAd-yadi rUpAdau samupalabhyamAne'nye'pi samupalabhyeran , anyathA viruddhadharmAdhyAsA- loka.vi.2 rAvRttiH dbhidyeran ghaTapaTavaditi / tadevaM bhedAbhedopapattibhirvyAkulitamatiH ziSyaH pRcchati-ubhayathA'pi doSApattidarzanAtkathaM - (zI.) gRhImaH?, AcArya Aha-ata eva bhedAbhedo'stu, tatrAbhedapakSe dravyaM guNo bhedapakSe tu bhAvo guNa iti, tathAhi-guNagu uddezakaH1 NinoH paryAyaparyAyiNoH sAmAnyavizeSayoravayavAvayavinorbhedAbhedabyavasthAnenaivAtmabhAvasadbhAvAt , Aha hi-"davvaM pajjavavijuyaM dayaviuttA ya pajjavA Natthi / uppAyadviibhaMgA haMdi daviyalakkhaNaM eyaM // 1 // nayAstava syAtsadalAmichatA ime, rasopaviddhA iva lohadhAtavaH / bhavantyabhipretaphalA yatastato, bhavantamAryAH praNatA hitaissinnH||2||" ityAdi svayUthyaratra baDu vijRmbhitamityalaM vistareNa / etadeva niyuktikAraH samastadravyapradhAne jIvadravye guNabhedena vyava-| sthitamAha saMkuciyaviyasiyatta eso jIvassa hoi jiivgunno| pUrei haMdi logaM bahuppaesattaNaguNaNaM // 171 // jIvo hi sayogivIryasadvyatayA pradezasaMhAravisargAbhyAmAdhAravazAt pradIpavat saGkucati vikasati ca, eSa jIvasyAtmabhUto guNo, bhedaM vinA'pi SaSThayupalabdheH, tadyathA-rAhoH ziraH zilAputrakasya zarIramiti, tadbhava eva vA saptasa // 85 // mudghAtavazAt saGkucati vikasati ca, samyak-samantataH ut-prAbalyena hananam -itazcetazcAtmapradezAnAM prakSepaNaM samurAtaH, sa ca kapAyavedanAmAraNAntikavaikriyataijasAhArakakevalisamudghAtabhedAt saptadhA, tatra kaSAyasamudghAto'nantA dravyaM paryAyaviyutaM dravyaviyutAzca paryavA na santi / utpAdasthitibhA handi dravyalakSaNametat // 1 // bandhikrodhAdyupahatacetasa AtmapradezAnAmitazcetazca prakSepaH, ityevaM tIvrataravedanopahatasyApi vedanAsamudghAtaH, mAraNAntikasamudghAto hi mumUrSArasumata Aditsitotpattipradeze AlokAntAdAtmapradezAnAM bhUyo bhUyaH prakSepasaMhArAviti, vaikriyasamudghAto vaikriyalabdhimato vaikriyotpAdanAya bahirAtmapradezaprakSepaH, tejasasamudghAtastaijasazarIranimittaM tejolezyAlabdhimatastejolezyAprakSepAvasare iti, AhArakasamudghAtazcaturdazapUrvavida AhArakalabdhimataH kvacitsandehApagamanAya tIrthaGkarAntikagamanArthamAhArakazarIraM samupAdAtuM bahirAtmapradezaprakSepaH, kevalisamudghAtaM tu samastalokavyApitayA'ntItAnyasamudghAtaM niyuktikAraH svata evAcaSTe-'pUrayati' vyAmoti handItyupapradarzane, kim ?-'lokaM' caturdazarajvAtmakamAkAzakhaNDaM, kuto?, bahupradezaguNatvAt , tathAhi-utpannadivyajJAna AyuSo'lpatvamavadhArya vedanIyasya ca prAcurya daNDAdikrameNa lokapramANatvAdAtmapradezAnAM lokamApUrayati, taduktam-"daMDe kavADe maMthaMtare yatti gAthArthaH // gato dravyaguNaH, kSetrAdikamAhadevakuru susamasusamA siddhI nimbhaya dugAdiyA ceva / kala bhoaNuja caMke jIvamajIve ya bhAvaMmi // 172 // kSetraguNaH devakurvAdiH, kAlaguNe suSamasuSamAdiH, phalaguNe siddhiH, paryavaguNe nirbhajanA, gaNanAguNe dvikAdi, karaNaguNe kalAkauzalyam , abhyAsaguNe bhojanAdi, guNAguNe RjutA, aguNaguNe vakratA, bhavaguNazIlaguNayorbhAvaguNArthamupAttena jIvagrahaNena gatArthatvAdgAthAyAM pRthaganupAdAnaM, bhavaguNo jIvasya nArakAdirbhavaH, zIlaguNo jIvaH kSAntyAdhu 1 daNDaH kapATo manthA antarANi ca. - + + + + + +
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) loka.vi.2 uddezakaH1 // 86 // peto, bhAvaguNo jIvAjIvayoH, iti saMyojyaikaiko vyAkhyAyate-tatra devakurUttarakuruharivarSaramyakahaimavataharaNyavataSaTpaJcA- zadantaradvIpakAkarmabhUmInAmayaM guNo, yaduta tatratyamanujA devakumAropamAH sadAvasthitayauvanA nirupakramAyuSo manojJazana bdAdiviSayopabhoginaH svabhAvamAIvArjavaprakRtibhadrakaguNAsannadevalokagatayazca bhavanti / kAlaguNo'pi bharatairAvatayostisRSvapyekAntasuSamAdiSu samAsu sa eva sadAvasthitayauvanAdiriti / phalameva guNaH phalaguNaH, phalaM ca kriyAyA bhavati, tasyAzca kriyAyAH samyagdarzanajJAnacAritrarahitAyA aihikAmuSmikArtha pravRttAyA anAtyantiko'naikAntiko bhavan | phalaguNo'pyaguNa eva bhavati, samyagdarzanajJAnacAritrakriyAyAstvaikAntikAtyantikAnAvAdhasukhAkhyasiddhiphalaguNo'vApyate, etaduktaM bhavati-samyagdarzanAdikaiva kriyA siddhiphalaguNena phalavatI, aparA tu sAMsArikasukhaphalAbhAsa eva, |phalAdhyAropAnniSphaletyarthaH / paryAyaguNo nAma dravyasyAvasthAvizeSaH paryAyaH sa eva guNaH paryAyaguNaH, guNaparyAyayonayavAdAntareNAbhedAbhyupagamAt , sa ca nirbhajanArUpo, nizcitA bhajanA nirbhajanA-nizcito bhAga ityarthaH, tathAhi-skandha dravyaM dezapradezena bhidyamAnaM paramANvantaM bhedaM dadAti, paramANurapyekaguNakRSNadviguNakRSNAdinA anantazo'pi bhidyamAno bhedadAyIti / gaNanAguNo nAma dvikAdikaH, tena ca sumahato'pi rAzergaNanAguNeneyattA'vadhAryate / karaNaguNo nAma | kalAkauzalaM, tathAhi-udakAdau karaNapATavArtha gAtrotkSepAdikAM kriyAM kurvanti / abhyAsaguNo nAma bhojanAdiviSayaH, tadyathA-tadaharjAtabAlako'pi bhavAntarAbhyAsAt stanAdikaM mukha eva prakSipati uparataruditazca bhavati, yadivA'bhyAsavazAt santamase'pi kavalAdermukhavivaraprakSepAvyA(po vyA)kulitacetaso'pi catudadgAtrakaNDUyanamiti / guNAguNo nAma guNa eva kasyacidaguNatvena vipariNamate, yathA''rjavopetasyarjutvAkhyo guNo mAyAvinaH pratyaguNo bhavati, uktaM ca-"zAThyaM hImati gaNyate vratarucau dambhaH zucau kaitavaM, zUre nighRNatA Rjau vimatitA dainyaM priyAbhApiNi / tejasvinyavaliptatA mukharatA vaktaryazaktiH sthire, tatko nAma guNo bhavet sa viduSAM yo durjnairnaangkitH||1||"| aguNaguNo nAmAguNa eva ca kasyacit guNatvena vipariNamate, sa ca vakraviSayo, yathA gaugalirasaJjAtakiNaskandho gogaNasya madhye sukhenaivAste, tathA ca-"guNAnAmeva daurjanyAdhuri dhuryo niyujyate / asaJjAtakiNaskandhaH, sukhaM jIvati gaugaliH // 1 // " / bhavaguNo nAma bhavanti-utpadyante teSu teSu sthAneSviti nArakAdirbhavaH, tatra tasya vA guNo bhavaguNaH, sa ca jIvaviSayaH, tadyathAnArakAstIvrataravedanAsahiSNavastilazazchinnasandhAnino'vadhimantazca bhavaguNAdeva bhavanti, tiryazcazca sadasadvivekavikalA api santo gaganagamanalabdhimanto, gavAdInAM ca tRNAdikamapyazanaM zubhAnubhAvenApadyate, manujAnAM cAzeSakarmakSayo, devAnAM ca sarvazubhAnubhAvo bhavaguNAdeveti / zIlaguNo nAma parairAkruzyamAno'pi zIlaguNAdeva na krodhavazo bhavati, athavA zabdAdike zobhane azobhane vA svabhAvAdeva viditavedyavanmAdhyasthyamavalambate / bhAvaguNo nAma bhAvA:-audayikAdayasteSAM guNo bhAvaguNaH, sa ca jIvAjIvaviSayaH, tatra jIvaviSaya audayikAdiH SoDhA, tatraudayikaH prazasto'pra| zastazca, tIrthakarAhArakazarIrAdiH prazastaH, aprazastastu zabdAdiviSayopabhogahAsyaratyaratItyAdiH, aupazamika upazamazreNyantargatAyuSkakSayAnuttaravimAnaprAptilakSaNastathA satkarmAnudayalakSaNazceti, kSAyikabhAvaguNazcaturkI, tadyathA-kSINasapta 1'rjave pra. 2 daurAtmyAt pra. kasya punarmithyAtvAgamanaM 1 kSINamohanIyasyAvazyaMbhAvizeSaghAtikarmakSayaH 2 kSINaghAtikarmaNo'nAvaraNajJAnadarzanAvi- rbhAvaH 3 apagatAzeSakarmaNo'punarbhavastathA''tyantikaikAntikAnAbAdhaparamAnandalakSaNasukhAvApti 4 zceti, kSAyopazamikaH kSAyopazamikadarzanAdyayAptiriti, pAriNAmiko bhavyatvAdiriti, sAnnipAtikastvaudayikAdipaJcabhAvasamakAlaniSpAditaH, tadyathA-manuSyagatyudayAdaudayikaH sampUrNapaJcendriyatvAvApteH kSAyopazamikaH darzanasaptakakSayAt kSAyikA cAritramohanIyopazamAdaupazamikaH bhavyatvAsAriNAmika iti, ukto jIvabhAvaguNaH / sAmpratamajIvabhAvaguNaH, sa caudayikapAriNAmikayoreva sambhavati, nAnyeSAM, tatraudayikastAvad udaye bhava audayikaH, sa cAjIvAzrayo'nayA vivakSayA, | yaduta-kAzcit prakRtayaH pudgalavipAkinya eva bhavanti, kAH punastAH ?, ucyante, audArikAdIni zarIrANi pazca paT | saMsthAnAni trINyaGgopAGgAni SaT saMhananAni varNapaJcakaM gandhadvayaM paJca rasA aSTau sparzA agurulaghunAma upaghAtanAma parAghAtanAma udyotanAma AtapanAma nirmANanAma pratyekanAma sAdhAraNanAma sthiranAma asthiranAma zubhanAma azubhanAma, etAH sarvA api pudgalavipAkinyaH, satyapi jIvasambandhitve pudgalavipAkitvAdAsAmiti, pAriNAmiko'jIvaguNastu dvedhA-anAdipAriNAmikaH sAdipAriNAmikazceti, tatrAnAdipAriNAmiko dharmAdharmAkAzAnAM gatisthityavagAhalakSaNaH sAdipAriNAmikastvadhendradhanurAdInAM paramANUnAM ca varNAdiguNAntarApattiriti gAthAtAtparyArthaH // ukto guNo, mUlanikSepArthamAha __ mUle chakkaM dave odaiuvaesa AimUlaM ca / khitte kAle mUlaM bhAve mUlaM bhave tivihaM // 173 // zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) // 87 // loka.vi.2 uddezakaH1 443 // 87 //
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 loka.vi.6 uddezakA mUlasya SoDhA nikSepo, nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt , nAmasthApane gatArthe, dravyamUlaM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM tridhA-audayikamUlamupadezamUlamAdimUlaM ceti, tatraudayikadravyamUlaM vRkSAdInAM mUlatvena pariNatAni yAni dravyANi, upadezamUlaM yacikitsako rogapratighAtasamartha mUlamupadizatyAturAyeti, tacca pippalImUlAdikaM, AdimUlaM nAma yadvakSAdimUlotpattAvAdyaM kAraNaM, tadyat sthAvaranAmagotraprakRtipratyayAnmUlanivartanottaraprakRtipratyayAcca mUlamutpadyate, etaduktaM bhavati-teSAmaudArikazarIratvena mUlanivarttakAnAM pudgalAnAmudayiSyatAM kArmaNaM zarIramAdyaM kAraNaM, kSetramUlaM yasmin kSetre mUlamupadyate vyAkhyAyate vA, evaM kAlamUlamapi, yAvantaM vA kAlaM mUlamAste, bhAvamUlaM tu vidheti gAthArthaH / / tathAhi odaiyaM uvadiTThA Ai tigaM mUlabhAva odi| Ayario uvadiTThA viNayakasAyAdio AI // 174 // bhAvamUlaM trividham-audayikabhAvamUlam upadeSTramUlam AdimUlaM ceti, tatraudayikabhAvamUlaM vanaspatikAyamUlatvamanubhavannAmagotrakarmodayAt mUlajIva eva, upadeSTrabhAvamUlaM tvAcArya upadeSTA-yaiH karmabhiH prANino mUlatvenopadyante, teSAmapi mokSasaMsArayoda yadAdibhAvamUlaM tasya copadeSTetyetadeva darzayati-'viNayakasAAio AI' tatra mokSasyAdimUla jJAnadarzanacAritratapaaupacArikarUpaH paJcadhA vinayaH, tanmUlatvAnmokSAvApteH, tathA cAha-"viNayA NANaM NANAu |dasaNaM daMsaNAhi caraNaM tu / caraNAhiMto mokkho mukkhe sukkhaM aNAbAhaM // 1 // vinayaphalaM zuzrUSA guruzuzrUSAphalaM zrutajJAnam / jJAnasya phalaM viratirviratiphalaM caashrvnirodhH||2|| saMvaraphalaM tapobalamatha tapaso nirjarA phalaM dRSTam / 1 vinayAt jJAnaM jJAnAddarzanaM jJAnadarzanAbhyAM caraNa tu / jJAnadarzanacaraNebhyastu mokSo mokSe saukhyamanAbAdham // 1 // zrIAcA- tasmAkriyAnivRttiH kriyAnivRtterayogitvam // 3 // yoganirodhAd bhavasantatikSayaH santatikSayAnmokSaH / tasmAtkalyA- rAnavRttiH PANAnAM sarveSAM bhAjanaM vinayaH // 4 // " ityAdi, saMsArasya tvAdimUlaM viSayakaSAyA iti // mUlamuktamidAnI sthAnasya (zI0) paJcadazadhA nikSepamAha___NAmaMThavaNAdavie khittaddhA uDDa uvaraI vshii| saMjama paggaha johe ayala gaNaNa saMdhaNA bhAve // 175 // tatra dravyasthAnaM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyANAM sacittAcittamizrANAM sthAnam-AzrayaH, kSetrasthAnaM bharatAdi UrdhvAdhastiryaglokAditi, yatra vA kSetre sthAnaM vyAkhyAyate, addhA-kAlaH tatsthAnaM dvidhA-kAyasthitibhavasthitibhedAt, tatra kAyasthitiH pRthivyaptejovAyUnAmasaGkha-yeyA utsarpiNyavasarpiNyaH, vanaspatestu tA evAnantAH, vikalendriyANAma(NAM)| saGkhayeyA varSasahasrAH, paJcendriyatiryagmanujAnAM saptASTau vA bhavAH / bhavasthitistu vAyUdakavanaspatipRthivInAM trisaptadazadvAviMzativarSasahasrAtmikA, tejasastrINyahorAtrANi, dvIndriyANAM zaGkhAdInAM dvAdaza varSANi, trIndriyANAM pipIlikAdI. nAmekonapazcAzadahorAtrANi, caturindriyANAM bhramarAdInAM SaNmAsAH, paJcendriyatiryagmanuSyANAM trINi palyopamAni, devAnAM nArakANAM ca kAyasthiterabhAvAdbhavasthitiH trayastriMzatsAgaropamANIti, iyamutkRSTA dvirUpApi, jaghanyA tu sarvepAmantarmuhUrtAtmikA, navaraM devanArakayordaza varSasahasrANIti, athavA addhAsthAnaM-samayAvalikAmuhUrtAhorAtrapakSamAsarvayanasaMvatsarayugapalyopamasAgaropamotsarpiNyavasarpiNIpudgalaparAvartAtItAnAgatasarvAddhArUpamiti / UsthAnaM tu kAyotsargAdikam , asyopalakSaNatvAnniSaNNAdyapi gRhyate / uparatiH-viratiH, tatsthAnaM deze sarvatra ca zrAvakasAdhuviSayaM / vasatisthAnaM yo yatra grAmagRhAdau vasati / saMyumasthAnaM saMyamaH-sAmAyikacchedopasthApanIyaparihAravizuddhisUkSmasamparAyayathAkhyAtarUpaH, tasya paJcavidhasyApyasaGkhayeyAni saMyamasthAnAni, kiyadasaGkhyamiti cet atIndriyatvAdarthasya na sAkSAnnirdeSTu zakyate, AgamAnusAropamayA tUcyate-ihaikasamayena sUkSmAgnijIvA asaGkhayeyalokAkAzapradezapramANA utpadyante, tebhyo'gnikAyatvena pariNatA asaGkhayeyaguNAH, tato'pi tatkAyasthitirasa yeyaguNAH, tato'pyanubhAgabandhAdhyavasAyasthAnAnyasaGghayeyaguNAni, saMyamasthAnAnyapyetAvantyeveti sAmAnyataH, vizeSatastUcyate-sAmAyikacchedopasthApanIyaparihAravizuddhInAM pratyekamasaGkhayeyalokAkAzapradezatulyAni saMyamasthAnAni, sUkSmasamparAyasya tvAntamuhUrtikatvAdantarmuhUttamamayatulyAnyasaGkhayeyAni saMyamasthAnAni, yathAkhyAtasya tvekamevAjaghanyotkRSTa saMyamasthAnam , athavA saMyamazreNyantargatAni saMyamasthAnAni grAhyANi, sA cAnena krameNa bhavati, tadyathA-anantacAritraparyAyaniSpAditamekaM saMyamasthAnam , asaGkhayeyasaMyamasthAnanirvartitaM kaNDakaM, taizcAsaGkhayeyairjanitaM SaTsthAnakaM, tadasaGkha-yeyAtmikA zreNIti / pragrahasthAnaM tu prakarSaNa gRhyate vaco'syeti pragrahaH-grAhyavAkyo nAyaka ityarthaH, sa ca laukiko lokottarazca, tasya sthAna pragrahasthAnaM, laukikaM tAvatpazvavidhaM, tadyathA-rAjA yuvarAjo mahattaraH amAtyaH kumArazceti, lokottaramapi paJcavidhaM, tadyathA-AcAryopAdhyAyapravRttisthaviragaNAvacchedakabhedAditi / yodhasthAnaM paJcadhA, tadyathA-AlIDhapratyAlIDhavaizAkhamaNDalasamapAdabhedAt / acalasthAnaM tu caturddhA-sAdisaparyavasAnAdibhedAt, tadyathA-sAdisaparyavasAnaM paramANvAderdravyasyaikapradezAdAvavasthAnaM jaghanyata eka samayamutkRSTatazcAsaGkhayeyakAlamiti, sAdyaparyavasAnaM siddhAnAM bhaviSyadaddhArUpam , anAdisaparyavasAnamatItAddhArU // 88 // KAAKAAKACAAAAAAAA%
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 11 zrIAcA- pasya zailezyavasthAntyasamaye kArmaNataijasazarIrabhanyavAnA caMti, anAdyaparyavasAnaM dharmAdharmAkAzAnAmiti / gaNanA- loka.vi.2 rAgavRttiH sthAnamekaThyAdikaM zIrSaprahelikAparyantaM / sandhAnagyAnaM dvidhA-dravyato bhAvatazca, punarapyekai dvidhA-chinnAcchinnabhedAt , (zI0) tatra dravyacchinnasandhAnaM kajhukAdeH, acchinnasandhAnaM tu pakSmotpadyamAnatantvAderiti, bhAvasandhAnamapi prazastAprazastabhaMdAt uddezakaH dvadhA, tatra prazastAcchinnabhAvasandhAnamupazamakSapakazreNyAmArohato jantorapUrvasaMyamasthAnAnyacchinnAnyeva bhavanti, shrenni||89|| vyatirekeNa vA pravarddhamAnakaNDakasyeti, chinnaprazastabhAvasandhAnaM punaropazamikAdibhAvAdaudayikAdibhAvAntaragatasya punarapi zuddhapariNAmavataH tatraiva gamanam , aprazastAcchinnabhAvasandhAnamupazamazreNyAH pratipatato'vizuddhyamAnapariNAmasyAna ntAnuvandhimithyAtvodayaM yAvat , upazamazreNimantareNApi kaSAyavazAt bandhAdhyavasAyasthAnAnyuttarottarANyavagAhamAnasya havA iti, aprazastacchinnabhAvasandhAnaM punaraudayikabhAvAdaupazamikAdinAvAntarasaGkAntau satyAM punastatraiva gamana miti / iha dvAradvayaM yogapadyena vyAkhyAtaM, tatra sandhAnasthAnaM dravyaviSayamitaratu bhAvaviSayamityuktaM sthAnam // athavA bhAva sthAnaM kapAyANAM yat sthAnaM tadiha parigRhyate, teSAmeva jetavyatvenAdhikRtatvAt , teSAM kiM sthAnaM?, yadAzritya ca te! dabhavanti, zabdAdiviSayAnAzritya ca te bhavantIti tadarzayati* paMcasu kAmaguNesu ya saddappharisarasarUvagaMdhesuM / jassa kasAyA vadaMti mUlaDhANaM tu saMsAre // 176 // / // 89 // | tatrecchAnaGgarUpaH kAmastasya guNA yAnAzrityAsI cetaso vikAramAdarzayati, te ca zabdasparzarasarUpagandhAsteSu paJcasvapi vyasteSu samasteSu vA viSayabhUteSu 'yasya' jantIviSayasukhapipAsonmukhasyAparamArthadarzinaH saMsArAbhiSvagiNo rAgadvapatimiropaplatadRSTamanojJetaraviSayopalabdhI satyAM kaSAyA 'vartante' prAdurbhavanti, tanmUlazca saMsArapAdapaH prAdurbhavatItyataH zabdAdiviNyodbhUta(tAH)kapAyAH 'saMsAre' saMsAraviSayaM mUlasthAnameveti, etaduktaM bhavati-rAgAdyupahatacetAH paramArthamajAnAno'tatsvabhAve'pi tatsvabhAvAropaNenAndhAdapyandhatamaH kAmI modate, yata Aha-"dRzyaM vastu paraM na pazyati jagatyandhaH puro'vasthitaM, rAgAndhastu yadasti tatsariharan yannAsti tat pazyati / kundendIvara pUrNacandrakalazazrImallatApallavAnAropyAzucirAziSu priyatamAgAtreSu yanmodate // 1 // " dveSaM vA karkazazabdAdau vrajatIti, tatazca manojJetarazabdAdivipayAH kaSAyANAM mUlasthAnaM, te ca saMsArasyeti gAdhAtAsaryArthaH // yadi nAma zabdAdiviSayAH kaSAyAH kathaM tebhyaH saMsAra iti ?, ucyate, yataH karmasthiteH kaSAyA mUlaM, sA'pi saMsArasya, saMsAriNaznAvazyaMbhAvinaH kaSAyA iti, etadevAha jaha savvapAyavANaM bhUmIe paiTTiyAiM mUlAI / iya kammapAyavANaM saMsArapaiTThiyA mUlA // 177 // yathA sarvapAdapAnAM bhUmau pratiSThitAni mUlAni, evaM karmapAdapAnAM saMsAre kaSAyarUpANi mUlAni pratiSThitAnIti gAdhArthaH // nanu ca kathametacchraddheyaM-karmaNaH kaSAyA mUla miti?, ucyate, yato mithyAtvAviratipramAdakapAyayogA bandhahetavaH, tathA cAgamaH-"jIve NaM bhaMte! katihiM ThANehiM NANAvaraNi kammaM baMdhai!, goyamA! dohiM ThANehiM, taMjahArAgeNa va dosaNa va / rAge duvihe-mAyA lobhe ya, dose duvihe-kohe ya mANe ya / eehiM carahiM ThANehiM vIriovagUhiehiM 1jIvo bhadanta ! katibhiH sthAdarzanAvaraNIyaM karma banAti ?, gautama! dvAbhyAM sthAnAbhyAM, tadyathA-rAgeNa vA dveSeNa vA / rAgo dvividho mAyA lobhava, dveSo. dvividhaH-krodhazca mAnava, etezcanubhiH sthAnavAryopagUDhajhAnAvaraNapyaM karma badhnAti. zrIAcA- INANAvaraNijaM kammaM baMdhai' evamaSTAnAmapi karmaNAM yojyamiti / te ca kaSAyA mohanIyAntaHpAtino'STaprakArasya ca loka.vi.ra rAGgavRttiH karmaNaH kAraNaM, mohanIya kAmaguNAnAM ca (iti) darzayati(zI0) / aTThavihakammarukkhA sabve te mohnnijmuulaagaa| kAmaguNamUlagaM vA tammUlAgaM ca sNsaaro||178|| bAda uddezakaH1 | yadavAdi prAk-'iya kammapAyavANaM' tatra katiprakArAH te karmapAdapAH kiMkAraNAzceti?, ucyate, aSTavidhakarma vRkSAH, te sarve'pi mohanIyamUlAH, na kevalaM kaSAyAH, kAmaguNA api mohanIyamUlAH, yasmAdvedodayAt kAmAH, vedazca mohanIyAntaHpAtItyatastanmohanIyaM mUlam-AdyaM kAraNaM yasya saMsArasya sa tathA iti gAdhArthaH // tadevaM pAramparyeNa saMsArakapAyakAmAnAM kAraNatvAnmohanIyaM pradhAnabhAvamanubhavati, tatkSaye cAvazyambhAvI karmakSayaH, tathA cAbhANi "jaha matthayasUIe, hayAe hammae tlo| tahA kammANi hammaMti, mohaNije khayaM gae // 1 // " tacca dvidhA-darzanacAritra* mohanIyabhedAt, etadevAha duviho ahoi moho daMsaNamoho carittamoho a| kAmA carittamoho teNa'higAro iha sutte // 179 // mohanIyaM karma dvedhA bhavati, darzanamohanIyaM cAritramohanIyaM ceti, bandhaheto vidhyAt, tathAhi-arhatsiddhacaityatapaHzrutagurusAdhusaGghapratyanIkatayA darzanamohanIyaM karma banAti, yena cAsAvanantasaMsArasamudrAntaHpAtyevAvatiSThate, tathA tIvrakapAyabahurAgadveSamohAbhibhUtaH san dezasarvaviratyupadhAti cAritramohanIyaM karma vanAti, tatra mithyAtvasamyagmithyAtvasa kaa||10|| 1 yayA astakasUcyA hatAyAM hanyate tAlaH / tathA karmANi hanyante mohanIye kSayaM gate // 1 // +KMANASANCA-%AMAMMALA RARAM hanIyaM cAriti, yena cAnIya kAma
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ A. sU. 13 zrI AcA rAGgavRttiH (zI0) // 91 // 61 myaktvabhedAzreA darzanamohanIyaM tathA poDazakapAyanavanopayameAcAritramohanIyaM paJcaviMzatidhA, taba kAmAH padA dayaH paJca cAritramohaH tena cAtra suve'dhikArI yataH kapAyANAM sthAnamatra prakRte taca zabdAdikapaJcaguNAtmaka mizi gAdhArthaH // tatra cAritramohanIyottara kRtistrIpuMnapuMsakave dahA svara tilobhAzritakAmAviNaH kaSAyA: saMsAramUtasya kammaiNaH pradhAnaM kAraNamiti cikaTayipurAha saMsArassa u mUlaM kammaM tassavi huMti ya kasAyA / 'saMsAra' nArakatijharAmaragatisaMmRtirUpakha (mUla) kAraNamaekA kamme tasvApi karmmaNaH kaSAyAH krodhAdanimittaM bhavati teSAM ca pratipAditasandAdisthAnAnAM pracura sthAnatvapratipAdanAya punarapi sthAnavizeSa gAthAzakalenAte paNa pesa asthAi aThijA / / 180 / / 1 svajanApUrvApara saMstuto mAtApitRbhrAdikA preyo nRtyAdidhanadhAnyakuSyavAsrabhedarUpaH te svajanAdayaH kRtadvandvA Adi mitrAdInAM teSu sthitAH kapAyA viSayarUpatayA adhyAtmani ca vidhirUpatayA prasA dInAmiti gAthArthaH // tadevaM kaSAyasthAdarzanena sapadopArAnaM parisamApya teSAmeva kapAyANAM sUtramUlapadopAcAna sthAdhikRtAnAM nikSepamAha - OM NAmaMThavaNAdatrie upapattI paJcae ya AesI / rasabhAvaka sAe yA leNa ya kohAiyA cauro // 189 // yathAbhUtArthanirapekSamabhidhAnamA nAma, sadbhAvApratikRti sthApanA kRtIpaTa) zUlaraktAsyanayanasandaSTAdharaspandmAnasvedasalilacitra pustAdyakSavarATakAdigateti, dravyakaSAyA jJasarIrabhavyazarIrAbhyAM vyatiriktAH karmadravyakapAyA nokarmmadravyakapAyAceti tacAditsitAsAnudINoMdIrNAH pulA ityaprAdhAnyAt karmmadravyakapAyAH dravyakapAyAstu vibhItakAdayaH utpattikAyAH zarIropadhikSepAstusthANyAdayo yadAzritya teSAmutpattiH, tathA pokam kiM aito karaMjaM mUDho thANuammi AvaDio dhANusa tasya rusad na appaNo duppaogassa || 1 || pratyayakaSAyAH kaSAyANAM ye pratyayAH - yAni bandhakAraNAni, te ceha manojJetarabhedAH zabdAdayaH, ata evotpattipratyayayoH kAryakAraNagato bhedaH AdezakaSAyAH kRtrimakRtabhRkuTIGgAdayaH rasato rasakapAyaH kaTutiktakaSAyapAntargataH bhAvakaSAyAH zarIropadhikSetra vAstusvajanapreSyAcAdinimittAvirbhUtAH zabdAdikAmaguNakAraNakAryabhUtarUpAyakamaMda vAtmapariNAmavizeSAH krodhamAnamAyAlobhAH, te caikaikazo'nantAnuvandhya pratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasajjvalanabhedena bhidyamAnAH poDazavidhA bhavanti teSAM ca svarUpAnubandhaphalAni gAthAbhirabhidhIyante tAmA:- "jala pirAIsariso paTo phoTo tisiyAbhovamo mAno // 1 // mAyAvahigomunimeDasiMgapaNasamUlasamA / Dhobho halidda kaddama khaMjaNakimirAyasAmANo // 2 // pakkhacaumAsavaccharajAvajjIvANugAmiNo kamaso / devaNaratiriyaNArayagaisAhaNahebako bhaNiyA // 2 // " eSAM ca nAmAdyaSTavidhaka pAya nikSepANAM katamo nayaH kamicchatItyetadabhidhIyate tatra naiga - 9 1 kimetasmAtkaSTakaraM yanmUDhaH sthANAvApatitaH / sthANave tasmai rudhyati nAtmano duSprayogAya // 1 // 2 jalareNupRthvI parvatarAjIsadRzazvaturvidhaH krodhaH / tinizalatAkASThAsthi zailastambhopamo mAnaH // 1 // mAyA'valekhikAgomUtrikAmeya zRGga ghanavaMzI mUlasamA / lobho harei kaImakhaJjanakRmirAgasamAnaH // 2 // 4 pakSacaturmAsaktsasyAvajIvAnugAminaH kramazaH / devanara tirtha bhArakagatisAdhana hetavo bhaNitAH // 3 // masya sAmAnyavizeSarUpatvAnnaikagamatvAcca tadabhiprAyeNa sarve'pi sAdhavI nAmAdayaH, sahavyavahArau tu kaSAyasambandhAbhAvAdAdezasamutpattI necchataH, RjusUtrastu varttamAnArthaniSThatvAdAdezasamutpattisthApanA necchati, zabdastu nAmno'pi kathazidbhAvAntarbhAvAnAmabhAvAvicchatIti gAthAtAtparyArthaH // tadevaM kaSAyAH karmakAraNatvenokAH, tadapi saMsArasya ru katividha iti darzayati 9 dace khise kAle bhavasaMsAra abhAvasaMsAre paMcavize saMsAro jatthene saMsarAta jibhA / / 182 / / dravyasaMsAro vyatirikto dravyasaMsRtirUpaH kSetrasaMsAro yeSu kSetreSu dravyANi saMcaranti kAlasAraH yasmin kAla iti, nArakatiryakSamaragaticaturvidhAnudayAtrAntarasaGkramaNaM bhavasaMsAraH bhAvasaMsArastu saMmRtisvabhAva auyikAdibhAva pariNatirUpaH tatra ca prakRtisthityanubhAgapradezasthAna pradezAnubhavanam evaM dravyAdikaH pazavidhaH saMsAraH, athavA dravyAdikaturdhA saMsAraH, tadyathA-vAta prAmAjagaraM vasantA bhImaM bhadavikAdopazamikamiti gAthArthaH // tasmiMzca saMsAre karmavazagAH prANinaH saMsarantItyataH karmanidarzanArthamAha " maMtravaNAmmaM davvakammaM paogakammaM ca / samudANiriyAvahiyaM AhAkammaM tavokammaM // 183 // kikamma bhASakam savita kammaM samAsao hoi / nAmaka kammardhazUnyamabhidhAnamAtraM sthApanAkamrmma pustakapatrAdI karmaNAnAM sadbhAva sadbhAvarUpa sthApanA, dravyakarma vyatiriktaM dvidhA dravyakam mohavyakarma ca tatra dravyakarmma karmmavargaNAntapAtinA putA bandhayogyA badhyamAnA loka.vi. 2 uddezakaH 1 // 99 //
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 loka.vi.2 uddezakaH 1 zrIAcA- baddhAzcAnudIrNA iti, novyakarma kRSIvalAdikarma | atha karmavargaNAntaHpAsinaH pudgalA dravyakamrmetyavAci, kAH pu- rAGgavRttiH / nastA vargaNA iti saGkIrtyante ?, iha vargaNAH sAmAnyena caturvidhAH-dravyakSetrakAlabhAvabhedAt, tatra dravyata ekaTyAdi(zI0) | sakhyeyAsa-khyeyAnantapradezikAH kSetrato'vagADhadravyaikavyAdisakhyeyAsa-khyeyapradezAtmikAH kAlata ekaTyAdisa |GkhyeyAsaGkhyeyasamayasthitikAH bhAvato rUparasagandhasparzasvagatabhedAtmikAH sAmAnyataH, vizeSatastUcyante-tatra pr||92 // mANUnAmekA vargaNA, evamekaikaparamANUpacayAt sadasyeyapradezikAnAM skandhAnAM saGkhyeyAH asakhyeyapradezikAnAmasaGkhyeyAH, etAzcaudArikAdipariNAmAgrahaNayogyAH, anantapradezikAnAmapyanantA agrahaNayogyAH, tA ullaGghaya audArikagrahaNayogyAstvanantAnantapradezikAH khalvanantA eva bhavanti, tatrAyogyotkRSTavargaNAyAM rUpe prakSipte audArikazarIragrahaNayo yA jaghanyA vargaNA bhavati, punarekaikapradezavRkhyA prabarddhamAnA audArikayogyotkRSTavargaNA yAvadanantA bhavanti, atha jaghanyotkRSTayoH ko vizeSaH, japanyAt utkRSTA vizeSAdhikAH, vizeSastvasyA evaudArikajaghanyavargaNAyA anantabhAgaH, tasya cAnantaparamANumayatvAdekaikottarapradezopacaye satyapyaudArikayogyavargaNAnAM jaghanyotkRSTamadhyavartinInAmAnantya, tata audArikayogyotkRSTavargaNAyAM rUpaprakSepeNAyogyavargaNA jaghanyA bhavanti, etA apyekaikapradezavRddhyo|tkRSTAntA anantA bhavanti, jaghanyotkRSTavargaNAnAM ko vizeSaH1, jaghanyAbhyo'sakhyeyaguNA utkRSTAH, tAzca bahupradezatvAdatisUkSmapariNAmatvAcaudArikasyAnantA evAgrahaNayogyA bhavanti, alpapradezatvAdvAdarapariNAmatvAca vaikriyasyApIti, atra ca yathA yathA pradezopacayastathA tathA vizrasApariNAmavazAvargaNAnAM sUkSmataratvamavaseyam / etadevotkRSTopari rUpaprakSepayogyAyogyAdika vaikriyazarIravargaNAnAM jaghanyotkRSTavizeSalakSaNaM cAvaseyaM, tathA vaikriyAhArakAntarAlavaya'yogyavargaNAnAM jaghanyotkRSTavizeSAsa-khyeyaguNatvamiti, punarapyayogyavargaNopari rUpaprakSepAt jaghanyAhArakazarIrayogyavagaNA bhavanti, tAzca pradezavRkhyA vardhamAnA utkRSTAM yAvadanantA bhavanti, atha jaghanyotkRSTayoH kiyadantaramiti ucyate, jaghanyAbhya utkRSTA vizeSAdhikAH, ko vizeSa iti cet?, jaghanyavargaNAyA evAnantabhAgaH, tasyApyanantaparamANutvAdAhArakazarIrayogyavargaNAnAM pradezottaravRddhAnAmAnantyamiti bhAvanA, tasyAmevotkRSTavargaNAyAM rUpe prakSipte jaghanyA AhArakAgrahaNayogyavargaNAH, tataH pradezavRddhyA varddhamAnA utkRSTAM yAvadanantA eva AhArakasya sUkSmatvAd bahupradezatvAccAyogyA eva bhavanti, bAdaratvAdalpapradezatvAcca taijasasyeti, jaghanyotkRSTayoH kiyadantaramiti ? ucyate, jaghanyAbhya utkRSTA anantaguNAH, kena guNakAreNeti cet, abhavyebhyo'nantaguNAH siddhAnAmanantabhAga iti, tadupari rUpe prakSipte taijasazarIravargaNA jaghanyAH, etA api pradezavRddhyA varddhamAnA utkRSTAM yAvadanantA bhavanti, atha jaghanyotkRSTayoH kiyadantaraM?, jaghanyAbhya utkRSTA vizeSAdhikA, vizeSastu jaghanyavargaNAnantabhAgaH, tasyApyanantapradezatvAjaghanyotkRSTAntarAlavargaNAnAmAnantyaM bhavati, taijasotkRSTavargaNopari rUpe prakSipte satyagrahaNavargaNA bhavanti, evamekAdivRkSyotkRSTAntA anantAH, tAzcAtisUkSmatvAd bahupradezasvAca taijasasyAgrahaNayogyAH, bAdaratvAt alpapradezatvAcca bhASAdravyasyApIti, jaghanyotkRSTayoranantaguNatvena vizeSo, guNakArazcAbhavyebhyo'nantaguNaH siddhAnAmanantabhAga iti, tasyAmayogyotkRSTavarga NAyAM rUpe prakSipte jaghanyA bhASAdravyavargaNA bhavati, tasyAzca pradezavRkhyA utkRSTavargaNAparyantAnyanantAni sthAnAni zrIAcA- bhavanti, japanyotkRSTayorvizeSo jaghanyavargaNAnamtabhANAdhikotkRSTavargaNA bhavati, atrApyanamtabhAgasthAnantaparamANvAramarAmavRttiHkatvAnApAdravyayogyavargaNAnAmAnantyamavase, tadanenaikAdipradezavRddhiprakrameNAyogyavargaNAnAM jaghanyotkRSTAdika jJAtavyaM, (zI0) navaraM jaghamyotkRSTayorbhedo'yam-abhavyAnantaguNaH siddhAnamtabhAgAtmakA, tAsAM ca pUrvahetukadambakAdeva bhASAdravyA nApAnadravyayorayogyatvamavaseyam, ayogyotkRSTavargaNAyAM rUpe prakSipte AnApAnavargaNA jaghanyA, tato rUpottaravRddhyobhatkRSTavargaNAntA anantA bhavanti, japanyAtautkRSTA jaghanyAnamtabhAgAdhikA, tadupari rUposaravRkhyA jaghanyotkRSTabhede nAgrahaNavargaNA, vizeSastvabhavyebhyo'nantaguNaH siddhAnAmanantabhAmA, punarapyayogyotkRSTavargaNopari pradezAdivRddhyA jaghanyotkRSThabhedA manodrabyavargaNA, jaghanya vargaNAnantabhAgo vizeSaH, punarapi pradezottarakrameNAgrahaNavargaNA, vizeSazcAbhavyAnantaguNAdikA, tAca pradezabahutvAdatisUkSmatyAca manodravyAyogyAH, alpapradezasvAda bAdaratvAcca kArmaNasvApi, tadupari rUpe prakSise jaghanyAH kArmaNazarIravartaNA, punarapyekaikapradezavRkhyA varddhamAmA utkRSTA yAvadanamtA bhavanti, atha jaghanyoskRSTayo kA prativizeSa iti , pacyate, aSanvadharmaNAnantabhAgAdhikotkRSTavargaNA, sa thAnantabhAgo'namtAnantaparamANyAtmako'ta evAnamtabhedabhinnA karmadrajyavargaNA evaM bhavanti, AbhivAtra prayojana, dravvakarmaNo vyAcikhyAsitatvA diti / zeSA api vargaNAH kamAyAtA vineyajanAnumahArtha vyutsAyante-punarapyutkRSTakarmavargaNopari rUpAdiprakSepeNa jaghadinthotkRSTabhedamitA bhuSavargaNA, jayanyAbhya utkRSTAH sarvajIvebhyo'nantaguNAH, sadupari rUpaprakSepAdikrameNAnantA eva apamyotkRhabhedA anuSavargaNA, abhuvasvAdadhruvAra, pAkSikasatrAbAdadhruvasvaM, jaghanyotkRSTabhedoDamantarokta eva, taduskRSTo loka.vi.2 uddezakaH1
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 63 4 %ACTORX loka.vi.2 zrIAcA- rAGgavRttiH (zI) A // 94 // CARRACKERASACAR+ pari rUpAviprakhyA japanyotkRSTabhedA anantA eva zUnyA vargaNA bhavanti, jaghanyotkRSTavizeSaH pUrvavat , tAsAM saMsAre'pyabhAvAt zUnyavargaNA ityabhidhAnam, etaduktaM bhavati-adhruvavargaNopari pradezavRkyA'mantA api na sambhavantIti | prathamA zUnyavargaNA, tadupari rUpAdivRddhyA jaghanyotkRSTabhedAH pratyekazarIravargaNA bhavanti, jaghamyAtaH kSetrapalyopamAsaDakhyeyabhAgapradezaguNotkRSTA, tadupari rUpottarAdivRkhyA jaghanyotkRSTabhedA anamtA eva zUnyavargaNA bhavanti, jaghanyavagaNAta uskRSTA tvasamkhyeyabhAgapradezaguNA, tadasaikhyeyabhAgo'pyasakhyeyalokAtmaka iti dvitIyA zUnyavargaNA, tadupari rUpAdivRyA bAdaranigodazarIravargaNA jaghanyAtaH kSetrapalyopamAsa-khyeyabhAgapradezaguNotkRSTA, tadupari rUpAdivRddhayA jaghanyotkRSTabhedA tRtIyA zUnyavargaNA, utkRSTA jaghanyAso'sakhyeyaguNA, ko guNakAra iti ?, ucyate, aGgalApainsyeyabhAgapradezarAzerAvalikAkAlAsasyeyabhAgasamavapramANakRtapaunaHpunyavargamUlasyAsaGkhyeyabhAgapradezapramANa iti, tadupari rUpottaravRjhyA aghanyotkRSTabhedA sUkSmanigodazarIravargaNA, jaghanyAta utkRSTA AvalikAkAlAsaMkhyeyabhAgasamayaguNA, tadupari rUpotsaravRkhyA jaghanyotkRSTabhedA caturthI zUmyavargaNA, jaghanyAta utkRSTA caturastrIkRtalokasyAsakhyeyAH zreNyaH, tAzca pratarAsaGkhyethabhAgatulyA iti, tadupari rUpAdivRkhyA jaghanyotkRSTabhedA mahAskandhavargaNA, japanyAta utkRSTA kSetrapasyopamasyAsaikhyeyaguNA saMkhyeyaguNA gheti / ukkAH samAsato vargaNAH, vizeSArthinA tu karmaprakRtiravalokanIyeti / sAmprataM prayogakarma, vIryAntarAyakSayopazamAvirbhUtavIryeNAtmanA prakarSeNa yujyata iti prayogaH, sa ca manovAkAyalakSaNaH pazcadazadhA, kathamiti ?, ucyate, tatra manoyogaH satyAsatyamizrAnubhayarUpazcatI, evaM vAgyogo'pi, kAya-1 yogaH saptadhA-audArikaudArikamizravaikriyavaikriyamizrAhArakAhArakamizrakArmaNayogabhedAt , tatra manoyogo manaHparyAptyA paryAptasya manuSyAdeH, vAgyogo'pi dvIndriyAdInAm , audArikayogastiryagmanujayoH zarIraparyApterUI, tadAratastu mizrA kevalino vA samudghAtagatasya dvitIyaSaSThasaptamasamayeSu, vaikriyakAyayogo devanArakabAdaravAyUnAm , anyasya vA vaikriyalabdhimataH, tanmizrastu devanArakayorutpattisamaye'nyasya vA vaikriyaM nivartayataH, AhArakakAyayogazcaturdazapUrvavida AhA-1 rakazarIrasthasya, tanminastu nirvarttanAkAle, kArmaNayogo vigrahagatI kevalisamudghAte vA tRtIyacaturthapaJcamasamayeSviti / / tadanena paJcadazavidhenApi yogenAtmA'STau pradezAn vihAyottaptabhAjanodakavadudvartamAnaiH sarvairevAtmapradezairAtmapradezAvaSTabdhAkAzadezastha kArmaNazarIrayogyaM karmadalikaM yad banAti tatprayogakarmetyucyate, uktaM ca-"jAva NaM esa jIve eyai veyai calai phaMdaItyAdi tAva NaM aDavihabaMdhae vA sattavihabaMdhae vA chavihabaMdhae vA egavihabaMdhae vA no NaM abNdhe"| samudAnakarma sampUrvAdAnpUrvAcca dadAteyuDantAt pRSodarAdipAThena AkArasyokArAdezena rUpaM bhavati, tatra prayogakarmajaikarUpatayA gRhItAnAM karmavargaNAnAM samyagmUlottaraprakRtisthityanubhAvapradezabandhabhedenAi-maryAdayA dezasarvopaghAtirUpayA tathA spRSTanidhattanikAcitAvasthayA ca svIkaraNaM samudAnaM tadeva karma samudAnakarma, tatra mUlaprakRtibandho jJAnAvaraNIbAdiH, uttaraprakRtibandhastUcyate-uttaraprakRtibandho jJAnAvaraNIyaM paJcadhA-matizrutAvadhimanaHparyAyakevalAvaraNabhedAt , tatra kevalAvArakaM sarvaghAti zeSANi tu dezasarvaghAtInyapi, darzanAvaraNIyaM navadhA-nidrApaJcakadarzanacatuSTayabhedAt, tatra 1 yAvadeSa jIva ejate vyejate calati spandate, tAvadaSTavidhabandhako vA saptavidhavandhako vA SaDvidhabandhako vA ekavidhabandhako bA, maivAbandhakaH. nidrApazcarka prAptadarzanalabdhyupayogopaghAtakAri, darzanacatuSTayaM tu darzanalabdhiprAptereva, atrApi kevaladarzanAvaraNaM sarvaghAti zeSANi tu dezataH, vedanIyaM dvidhA-sAtAsAtabhedAt , mohanIyaM dvidhA-darzanacAritrabhedAt, tatra darzanamohanIyaM tridhA-1 mithyAtvAdibhedAt, bandhatastvekavidha, cAritramohanIyaM SoDazakaSAyanavanokaSAyabhedApaJcaviMzatividham , atrApi midhyAtvaM saJjavalanagharjA dvAdaza kaSAyAzca sarvaghAtinyaH, zeSAstu dezaghAtinya iti, AyuSkaM caturddhA-nArakAdibhedAt , nAma dvicatvAriMzadbhedaM gatyAdibhedAt, trinavatibhedaM cottarottaraprakRtibhedAt, gatizcaturddhA jAtirekendriyAdibhedAsazvadhA zarIrANi audArikAdibhedAtpazcadhA audArikavaikriyAhArakabhedAdaGgopAGgaM tridhA nirmANanAma sarvajIvazarIrAvayavaniSpAdakamekadhA bandhananAma audArikAdikarmavargaNaikatvApAdakaM paJcadhA saGghAtanAmaudArikAdikarmavargaNAracanAvizepasaMsthApakaM paJcadhA saMsthAnanAma samacaturasrAdi SoDhA saMhanananAma vajraRSabhanArAcAdi SoDaiva sparzo'STadhA rasaH paJcadhA gandho dvidhA varNaH pazcadhA AnupUrvI nArakAdizcaturddhA vihAyogatiH prazastAprazastabhedAt dvidhA agurulaghUpaghAtaparAghAtAtapodyotocchAsapratyekasAdhAraNatrasasthAvarazubhAzubhasubhagadurbhagasusvaraduHsvarasUkSmabAdaraparyAptakAparyAptakasthirAsthirAdeyAnAdeyayaza-kIrtiayazaHkIrtitIrthakaranAmAni pratyekamekavidhAnIti, gotramuccanIcabhedAt dvidhA, antarAyaM dAnalAbhabhogopabhogavIryabhedAt paJcadhetyuktaH prakRtibandho, bandhakAraNAni tu gAthAbhirucyante-"paMDiNIyamaMtarAiya uvadhAe // 94 // A % % % %* CARKAR - -- 1 saptadhA-anantAnubandhimithyAtvAdibhedAt bandhatastu paJcadhA pra. 2 dvAdaza pra.. ekaviMzatividham pra. 4 prasanIkatve'ntarAya upadhAte.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcA- tappaosa NiNhavaNe / AvaraNadurga bandhai bhUo accAsaNAe ya // 1 // bhUyANukaMpavayajogaujjuo khaMtidANaguru-pAloka.vi.. rAvRttiHbhatto / bandhai bhUo sAyaM vivarIe bandhaI iyaraM // 2 // arhNtsiddhceiytvsuagurusaadhusNghpddinniio| baMdhai saNa(zI0) mohaM aNaMtasaMsArio jeNaM // 3 // tivvakasAo bahumohapariNato rAgadosasaMjutto / baMdhai carittamohaM duvihaMpi cari uddezakaH? nattaguNaghAI // 4 // micchaddiTTI mahAraMbhapariggaho tivvalobha NissIlo / niraAuyaM nibaMdhai pAvamatI roddapariNAmo // 5 // ummaggadesao maggaNAsao gUDhahiyaya mAilo / saDhasIlo a sasallo tiriAuM baMdhaI jIvo // 6 // pagatI' taNukasAo dANarao sIlasaMjamavihUNo / majjhimaguNehiM jutto maNuyAuM bandhaI jIvo // 7 // aNuvvayamahabvaehi ya bAlatavo'kAmanijjarAe ya / devAuyaM NibaMdhai sammadiDI u jo jIvo // 8 // maNavayaNakAyarvako mAilo gAravehiM pddibddho| anubhaM baMdhai nAma tappaDipakkhahiM subhanAmaM // 9 // arihaMtAdisu bhatto suttaruI payaNumANa guNapehI / bandhai ASSAS - - - - - - 1 tatpradveSe nihnne| AvaraNadvikaM badhnAti bhUto'tyAzAtanayA ca // 1 // bhUtAnukampAvatayogoyuktaH kSAnti (mAn ) dAnI gurubhaktaH / banAti bhUtaH sAtaM viparIto DibabhAtItarat // 2 // bahalsiddhacailatapaHzrutagussAdhusahapratyanIkaH / manAti darzanamohamanantasaMsAriko vena // 3 // tInakaSAyo bahumohapariNato rAgadveSasaMyuktaH / banAti cAritramohaM dvividhamapi cAritraguNaghAvi // 4 // mithyAdRdhimaMhArammapariprahastIpralobho vizTIkaH / narakAbuSaM niyamati sapamatI raudrapariNAmaH // 5 // unmArgadezako mArganAzako gUgadamo mAyAvI / zAvyazIlakSa sazasyastiryagAyurmabhAti jIvaH // 6 // prakRyA tanukaSAyo dAnarataH zIlasaMyamavihInaH / madhyamaguNairyukto Mil|| 95 // manumAyudhadhAti jIvaH // 7 // aNunatamahAmataiSa bAlatapo'kAmanirjarayA ca / devAyunivabhAti samyagraSTiya yo jIvaH // 8 // manovacanakAyavako mAyAvI gauravaiH pratibaddhaH / adhabhaM pAti nAma tattratipaH zubhanAma // ahaMdAviya bhaktaH sUtrakaviH pratanamAno gunnprekssii| ucAgoyaM vivarIe baMdhaI iyaraM // 10 // pANavahAdIsu rato jiNapUyAmokkhamaggavigghayaro / ajjei aMtarAyaM Na laii jeNicchiyaM lAbha // 11 // " sthitibandho mUlottaraprakRtInAmutkRSTajaghanyabhedaH, tatrotkRSTo mUlaprakRtInAM jJAnAvaraNIyadarzanAvaraNIyavedanIyAntarAbANAM triMzatsAgaropamakoTIkovyA, yasya ca yAvatyaH koTIkovyaH sthitistasya tAvantyeva varSazatAnyabAdhA, tadupari pradezato vipAkato kA anubhavaH, etadeva pratikarmasthiti yojanIyaM, saptatimrmohanIyasya, nAmagotrayoviMzatiH, trayastriMzatsAgaropamANyAyuSaH pUrvakoTItribhAgo'bAdhA / jaghanyo jJAnadarzanAvaraNamohanIyAntarAyANAmantarmuhUrta, nAmagotrayoraSTau muhUrtAH, vedanIyasya dvAdaza, AyuSaH kSullakabhavaH, sa cAnApAnasaptadazabhAgaH / sAmpratametadeva bandhadvayamuttaraprakRtInAmucyate-tatrotkRSTo mati zrutAvadhimanaHparyAyakevalAvaraNanidrApaJcakacakSudarzanAdicatukAsadvedyadAnAdyantarAyapaJcakabhedAnAM viMzateruttaraprakRtInAM triMzatsAgaropamakoTIkovyaH, strIvedasAtavedanIyamanujagatyAnupUrvINAM catasRNAM paJcadaza, mithyAtvasyaudhikamohanIyavat, kaSAyapoDazakasya catvAriMzat koTIkolA, napuMsakavedAratizokabhayajugupsAnarakatiyaggatyekendriyapaJcandriyajAtyaudArikavaikithazarIratadaGgopAGgadvayataijasakAmaNahuNDasaMsthAnAntyasaMhananavarNagandharasamarzanarakatiryagAnupUrvIagurulaghUpaghAtapasaghAtocchAsAtapodyotAprazastavihAyogatitrasasthAvaravAdaraparyA|ptakapratyekAsthirAzubhadurbhagaduHsvarAnAdeyAyazaHkIrtinirmANanIcairgotrarUpANAM vicatvAriMzata uttaraprakRtInAM viMzatiH, puMvedahAsyaratidevagatyAnupUrvIdvavAdyasaMsthAnasaMhAnaprazastavihAyogatisthirazubhasubhamasukharAdeyayazAkIyuccairgotrarUpANAM pa 1 vanAtyucairgotraM viparIto banAtItarat // 10 // prANavadhAdiSu rato jinapUjAmokSamArgavighnakaraH / arjayatyantarAyaM na labhate yenepsitaM lAbham // 11 // zrIAcA- cadazAnAmuttaraprakRtInAM daza, nyagrodhasaMsthAnadvitIyasaMhananayorvAdaza tRtIyasaMsthAnanArAcasaMhananayozcaturdaza kubjasaM- loka.vi.2 rAvRttiH sthAnArdhanArAcasaMhananayoH SoDaza vAmanasaMsthAnakIlikAsaMhananadvitricaturindriyajAtisUkSmAparyAptakasAdhAraNAnAmaSTAnA(zI0) muttaraprakRtInAmaSTAdaza, AhArakatadaGgopAGgatIrthakaranAmnAM sAgaropamakoTIkoTibhinnAntarmuhUrtamabAdhA, devanArakAyuSorI uddezakaH1 // 96 // ghikavat , tiryagmanuSyAyuSaH palyopamatrayaM pUrvakoTitribhAgo'bAdhA / ukta utkRSTaH sthitibandho, jaghanya ucyate-matyAdipaJcakacakSurdarzanAdyAvaraNacatuSkasavalanalobhadAnAdyantarAyapazcakabhedAnAM paJcadazAnAmantarmuhUrtamantarmuhUrtamevAbAdhA, nidrApaJcakAsAtAvedanIyAnAM SaNNAM sAgaropamasya trayaH saptabhAgAH palyopamAsaGkhayeyabhAganyUnAH, sAtAvedanIyasya dvAdaza muhUrtA | antarmuhUrtamabAdhA, mithyAtvasya sAgaropamaM palyopamAsaGkhyeyabhAganyUnam , AdyakaSAyadvAdazakasya catvAraH saptabhAgAH sAgaropamasya palyopamAsaGkhyeyabhAganyUnAH, savalanakrodhasya mAsadvayaM, mAnasya mAsaH, tadadhaiM mAyAyAH, puMvedasyASTA, saMvatsarAH, sarvatrAntarmuharttamabAdhA, zeSanokaSAyamanuSyatiryaggatipazcendriyajAtyaudArikatadaGgopAGgataijasakArmaNaSaTsaMsthAnasaMhananavarNagandharasasparzatiryagmanujAnupUrvIagurulaghUpaghAtaparAghAtocchAsAtapodyotaprazastAprazastavihAyogatiyazaHkIrtivarjanasAdiviMzatikanirmANanIcairgotradevagatyAnupUvIMdvayanarakagatyAnupUrvIdvayavaikriyazarIratadaGgopAGgarUpANAmaSTaSaSTyuttaraprakRtInAM sAgaropamasya dvau saptabhAgau palyopamAsakhyeyabhAganyUnau antarmuhUrttamabAdhA, vaikriyaSaTkasya tu sAgaropamasaha 1 ggatijAtipazcakaudA. pra. 2 devadvikanarakadvikavaikriyadvikaAhArakadvikayazaHkIrtitIrthakaranAmakarmarahitAnAM zeSanAmaprakRtInAM tathA nIcairgotrasya cetyAsAmumAttaraprakRtInAM pra. -54-
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65 anawanemamaamtaesamammer R kisahananavayamavayAsahaSTAnta srasya dvau saptabhAgI palyopamAsaGkhyayabhAganyUnAvantarmuhUrtamabAdhA, AhArakatadaGgopAGgatIrthakaranAmnAM saagraapr| TIkoTirbhinnAntarmuhUrttamabAdhA, nanu cotkRSTo'pyetAvanmAtra evAbhihitastataH ko'nayorbheda iti ?, ucyate, utkRSTAra rhaa| khyeyaguNahIno jaghanya iti, yazaHkIryuccairgotrayoraSTamuhUrtAnyantarmuhUrttamabAdhA, devanArakAyuSordaza varSasahasrApagantama harttamavAdhA, tiryagmanujAyuSoH kSullakabhavo'ntarmuhUrtamabAdheti, bandhanasaGghAtayoraudArikAdizarIrasahacaritatvAttagata evo. tkRSTajaghanyabhedo'vagantavya iti / uktaH sthitivandhaH, anubhAvabandhastUcyate-tatra zubhAzubhAnAM karmaprakRtInAM prayogakA NopAttAnAM prakRtisthitipradezarUpANAM tIvramandAnubhAvatayA'nubhavanamanubhAvaH, sa caikadvitricatuHsthAnabhedenAnugantavyaH / tatrAzubhaprakRtInAM kozAtakIrasasamakvathyamAnArddhatribhAgapAdAvazeSatulyatayA tIvrAnubhAvo'vagantabyo, smdaanubhaarmnu| jAtirasaikadvitricaturguNodakaprakSepAsvAdatulyatayeti, zubhAnAM tu kSIrekSurasadRSTAntaH pUrvavadyojanIyaH, atra ca kozAtakIrNarasAdAvudakabindvAdiprakSepAt vyatyayAdA bhedAnAmAnantyamavaseyamiti / atra cAyUMSi bhavavipAkIni AnupRvyaH kSetravipAkinyaH zarIrasaMsthAnAGgopAGgasaGghAtasaMhananavarNagandharasasparzAgurulaghUpaghAtaparAghAtodyotAtapanirmANapratyekasA-! dhAraNasthirAsthirazubhAzubharUpAH pudgala vipAkinyaH, zeSAstu jJAnAvaraNAdikA jIvavipAkinya ityukto'nubhAvabandhaH / pradezabandhastvekavidhAdibandhakApekSayA bhavati, tatra yadaikavidhaM banAti tadA prayogakarmaNaikasamayopAttAH pudgalAH sAtAve danIyabhAvena vipariNamante, pazidhavandhakasya tvAyummohanIyavarjaH poDhA, saptavidhabandhakasya saptadhA, aSTavidhatayAra mA.sa. 15 dheti, tatrAdyasamayaprayogAttAH pudgalAH samudAnena dvitIyAdisamayeSvalpabahupradezatayA'nena krameNa vyavasthApayadi tabAzrIAcA- yuSaH stokAH pudgalAH, tadvizeSAdhikAH pratyeka nAmagotrayoH, parasparaM tulyAH, tadvizeSAdhikAra pratyeka jJAnadarzanAsaraNA- loka.vi.2 rAGgavRttiHntarAyANAM, tebhyo vizeSAdhikA mohanIye / nanu ca tebhyo vizeSAdhikA ityatra nirdhAraNe paJcamI, sA ca "pazamI vibha" (zI0) (pA02-3-42) ityanena sUtreNa vidhIyate, asya cAyamoM-vibhAgo vibhaktaM tatra paJcamI vidhIyamAnA yatrAtyannavibhAgasta va bhavati, yathA mAthurebhyaH pATaliputrakA abhirUpatarAH, iha ca karmApudgalAnAM sarvadaikatvaM, tathAvasthAnAmeva ca buyA bahupradezAdiguNena pRthakkaraNaM cikIrSitaM, tatra SaSThI saptamI vA nyAyyA, tadyathA-gavAM goSu vA kRSNA sampannakSIratati, naiSa doyo, yatrAvadhyavadhimatoH sAmAnyavAcI zabdaH prayujyate tatraiva SaSThIsaptamyau, "yatazca nirdhAraNa (pA02-2-42) mitya-18 nena sUtreNa vidhIyete, yathA gavAM kRSNA sampannakSIratamA, manuSyeSu pATaliputrakAH AyatarAH, kamAvargamApudgalAnAM vedanIye bahutarA iti, yatra punarvizeSavAcI zabdo'vadhitvenopAdIyate tatra paJcamyeva, yathA khaNDamuNDazavalazAvaleyadhavaladhAvaleyavyaktibhyaH kRSNA sampannakSIratameti, ato nAtra vibhAgaH kAraNamavibhAgovA, pano mAdhurapATaliputra kAdivibhAgena vibhaktAnAmapi sAmAnyamanuSyAdizabdoccAraNe SaSThIsaptamyau bhavato, yatra tu punaprAthurAdivizeSo'va|dhitvenopAdIyate tatra kAryavazAdekasthAnAmapi paJcamyeva, tadiha satyapi karmavargaNAnAmekarale tadvizedapAvadhitvenopadA-1 nAtpaJcamyeva nyAyyeti, tadvizeSAdhikA vedanIye / uktaH pradezavandhaH samudAnakarmApIti / sAmpratamI pathika, "Ira gatipreraNayoH" asmAdbhAve Nyat , IraNamIryA tasyAH panthA IryApathastatra bhavamIryApathika, kazcaryAyAH pandhA bhavani 1, sadAzritA sA bhavatIti?, etacca vyutpattinimittaM yatastiSThato'pi tavati. prapattinimittaM tu sthityabhAnaH, taccopazAntahINa-TH hai| mohamayogakevalinAM bhavati, sayogakevalino'pi hi tiSThato'pi sUkSmagAtrasaJcArA bhavanti, uktaM -- kevalI NaM bhaMte / assiM samayasi jesu AgAsapadesesu hatthaM vA pAyaM vA ogAhittA NaM paDisAharejA, pabhU NaM bhaMte ! kevalI tesu ceyAgAsapadesesu paDisAharittae?, No iNaDe samaDe, kahI, kevalissa NaM calAI sarIrovagaraNAI bhavaMti, caloyagaraNattAra kevtii| No sazcAeti tesu cevAgAsapadesesu hatthaM vA pAyaM vA paDisAharittae" tadevaM sUkSmataragAtrasaJcArarUpeNa yogena yatkammara | badhyate tadIyA'padhikam-IryAprabhavaM, IryAhatukamityarthaH, taJca dvisamayasthitikam-ekasmin samaye baddhaM dvitIye yeditaM, tRtIyasamaye tadapekSayA cAkarmAteti, kathamiti ?, ucyate, yatastatprakRtitaH sAtAvedanIyamakaSAyatvAt sthityabhAvena vAmAnameva parizaTati, anubhAvato'nuttaropapAtikasukhAtizAyi pradezataH sthUlarUkSazuklAdibahupradezamiti, uktaM ca-"appaM bAyaramajyaM bahuM ca lukkhaM ca sukkilaM ceva / maMdaM mahavvataMtiya sAtAbahulaM ca taM kammaM // 1 // " alpaM sthititaH sthitere-1XI vAbhAvAt , vAdaraM pariNAmato'nubhAvato mRdanubhAvaM, bahu ca bahupradezaiH, rUkSaM sparzato, varNena zuklaM, mandaM lepataH, sthUla-15 cUrNamuSTimRSTakuDyApatitalepavat mahAvyayamekasamayenaiva sarvApagamAt, sAtAbahulamanuttaropapAtikasukhAtizAyIti / uktamIryApathikam , adhunA AdhAkarma, yadAdhAya-nimittavenAzritya pUrvoktamaSTaprakAramapi karma badhyate tadAdhAkarmeti, taca zabdasparzarasarUpagandhAdikamiti, tathAhi-zabdAdikAmaguNaviSayAbhiSvaGgavAn sukhalipsurmohopahatacetAH paramArthA kevalI bhadanta ! asmin samaye yevAkAzapradezeSu istaM vA pAdaM vA'vagAya pratisaMharet , prabhurbhadanta! kevalI teSvevAkAzapradezeSu pratisaMhartum / , nepoInsH samarthaH, katham ?, kevalinazcalAni zarIropakaraNAni bhavanti, calopakaraNatayA kevalI na zakroti teSvevAkAzapradezeSu hantaM vA para vA pratisaMhartum.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ . kI loka.vi, uddezakaH1 +++14...+ // 98 // 2225 - zrIAcA- sukhamayeSvapi sukhAdhyAropaM vidadhAti, taduktam-"duHkhAtmakeSu viSayeSu sukhAbhimAnaH, saukhyAtmakeSu niyamAdiSu duHkha- rAGgavRttiH buddhiH| utkIrNavarNapadapatirivAnyarUpA, sArUpyameti viparItagatiprayogAt // 1 // " etaduktaM bhavati-karmanimittabhUtA (zI0) manojJetarazabdAdaya evAdhAkarmetyucyante iti / tapaHkarma tasyaivASTaprakArasya karmaNo baddhaspRSTanidhattanikAcitAvastha syApi nirjarAhetubhUtaM bAhyAbhyantarabhedena dvAdazaprakAraM tapaHkarmetyucyate / kRtikarma tasyaiva karmaNo'panayanakArakamahasiddhAcAryopAdhyAyaviSayamavanAmAdirUpamiti / bhAvakarma punaravAdhAmulakaya svodayenodIraNAkaraNena vodIrNAH pudgalAH pradezavipAkAbhyAM bhavakSetrapudgalajIveSvanubhAvaM dadato bhAvakarmazabdenocyanta iti / tadevaM nAmAdinikSepeNa dazadhA karmoktam , iha tu samudAnakarmopAttenASTavidhakarmaNAdhikAra iti gAthAgakalena darzayati aTThaviheNa u kammeNa ettha hoI ahiigaaro||184 // gAthAI kaNThyamiti gaathaadvyprmaarthH|| tadevaM sUtrAnugamena sUtre samuccArite nikSepaniyuktyanugamena pratipadaM nikSipte |-|nAmAdinikSepe ca vyAkhyAte satyuttarakAlaM sUtraM vitriyate je guNe se mUlaDhANe, je mUlaDhANe se guNe / iti se guNaTrI mahayA pariyAveNaM puNo puNo rate pamatte-mAyA me piyA me bhajjA me puttA me dhUA me NDasA me sahisayaNasaMgaMthasaMthuA me vivittuvagaraNaparivaTTaNabhoyaNacchAyaNaM me / iJcatthaM gahie loe aho ya rAo ya paritappamANe kAlAkAlasamuTThAI saMjogaTThI aTTAlobhI Alupe sahasAkAre viNiviTThacitte, ettha satthe puNo puNo, appaM ca khallU AuyaM ihamegesiM mANa vANaM taMjahA- 62 // asya cAnantaraparamparAdisUtraiH sambandho vAcyaH, tatrAnantarasUtrasambandhaH--'se hu muNI pariNNAyakamme'ti, sa muniH parijJAtakA bhavati yasyaitadguNamUlAdikamadhigataM bhavati, paramparasUtrasambandhastu se jaM puNa jANijA sahasaMmuiyAe paravAgaraNeNaM aNNesiM vA soccA' svasammatyA paravyAkaraNena tIrthakaropadezAdanyebhyo vA''cAryAdibhyaH zrutvA jAnIyAt-paricchindyAt, kiM tadityucyate-'je guNe se mUlaThThANe', AdisUtrasambandhastu 'suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAya' kiM tat zrutaM bhavatA yadbhagavatA AyuSmatA''khyAtamiti ?, ucyate, 'je guNe se mUlaTThANe,' 'ya' iti sarvanAma | prathamAntaM mAgadhadezIvacanatvAdekArAntaM sAmAnyoddezArthAbhidhAyIti, guNyate-bhidyate vizepyate'nena dravyamiti guNaH, sa ceha zabdarUparasagandhasparzAdikaH, 'sa' iti sarvanAma prathamAntamuddiSTa nirdezArthAbhidhAyIti, 'mUla'miti nimittaM kAraNaM pratyaya iti paryAyAH, tiSThantyasminniti sthAnaM, mUlasya sthAnaM mUlasthAnaM, 'vyavacchedaphalatvAd vAkyAnA'miti nyAyAt ya eva zabdAdikaH kAmaguNaH sa eva saMsArasya-nArakatiryagnarAmarasaMsRtilakSaNasya yanmUlaM kAraNaM kaSAyAsteSAM sthAnam Azrayo varttate, yasmAnmanojJetarazabdAdhupalabdhau kaSAyodayaH, tato'pi saMsAra iti, athavA mUlamiti-kAraNaM, taccAzrIAcA- TaprakAraM karma, tasya sthAnam-AzrayaH kAmaguNa iti, athavA mUla-mohanIyaM tadbhedo vA kAmastasya sthAnaM zabdAdiko rAGgavRttiH viSayaguNaH, athavA mUlaM-zabdAdiko viSayaguNastasya sthAnamiSTAniSTaviSayaguNabhedena vyavasthito guNarUpaH saMsAra eva, (zI) AtmA vA zabdAdhupayogAnanyatvAd guNaH, athavA mUlaM-saMsArastasya zabdAdayaH sthAnaM kaSAyA vA, guNo'pi zabdAdikaH kaSAyapariNato vA''tmeti, yadivA mUlaM saMsArasya zabdAdikaSAyapariNataH sannAtmA tasya sthAnaM zabdAdikaM, guNo'pyasAveveti, tatazca sarvathA ya eva guNaH sa eva mUlasthAnaM vartate / nanu ca vartanakriyAyAH sUtre'nupAdAnAt kathaM prakSepa iti ?, ucyate, yatra hi kAcidvizeSakriyA naivopAdAyi tatra sAmAnyakriyAmasti bhavati vidyate varttata ityAdikAmupAdAya vAkyaM parisamApyate, evamanyatrApi draSTavyamiti / athavA mUlamityAcaM pradhAnaM vA, sthAnamiti kAraNaM, mUlaM ca tatkAraNaM ceti vigRhya karmadhArayaH, tatazca ya eva zabdAdiko guNaH sa eva mUlasthAnaM saMsArasya AdyaM pradhAnaM vA kAraNamiti, zeSa pUrvavaditi / sAmpratamanayoreva guNamUlasthAnayorniyamyaniyAmakabhAvaM darzayaMstadupAttAnAM viSayakaSAyAdInAM bIjAGkaranyAyena parasparataH kAryakAraNabhAva sUtreNaiva darzayati-'je mUlaThANe se guNe'tti, yadeva saMsAramUlAnAM karmamUlAnAM vA kaSAyANAM sthAnam-AzrayaH zabdAdiko guNo'pyasAveva, athavA kaSAyamUlAnAM zabdAdInAM yat sthAnaM karma saMsAro vA tattatsvabhAvApatteH guNo'pyasAveveti, athavA zabdAdikaSAyapariNAmamUlasya saMsArasya karmaNo vA yat sthAna-mohanIyaM | karma zabdAdikaSAyapariNato vA''tmeti tadguNAvAH guNo'pyasAveva, yadivA-saMsArakaSAyamUlasyAtmano yat sthAnaviSayAbhiSvaGgo'sAvapi zabdAdiviSayatvAd guNarUpa eveti / atra ca viSayopAdAnena viSayiNo'pyAkSepAt sUcanArtha 2 * loka.vi.2 uddezakA * ** OM
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 4- 9- 02- tvAca sUtrasyetyevamapi draSTavyaM-yo guNe guNeSu vA varttate sa mUlasthAne mUlasthAneSu vA varttate, yo mUlasthAnAdau vartate sa eva guNAdau vartata iti, ya eva jantuH zabdAdike prAgvyAvarNitasvarUpe guNe vartate sa eva saMsAramUlakaSAyAdisthAnAdI| vartate, etadeva dvitIyasUtrApekSayA vyatyayena prAgvadAyojyam, anantagamaparyAyatvAt sUtrasyaivamapi draSTavyaM--yo guNaH sa eva mUlaM sa eva ca sthAnaM, yanmUlaM tadeva guNaH sthAnamapi tadeva, yat sthAnaM tadeva guNo mUlamapi tadeveti, yo guNaH | zabdAdiko'sAveva saMsArasya kaSAcakAraNatvAnmUlaM sthAnamapyasAveva ityevamanyeSvapi vikalpeSu yojya, viSayanirdeze ca viSayyapyAkSipto, yo guNe vartate sa mUle sthAne cetyevaM sarvatra draSTavyam , iha ca sarvajJapraNItatvAdanantArthatA sUtrasyAvagantavyA, tathAhi-mUlamatra kAmayAdikamupanyastaM, kaSAyAzca krodhAdayazcatvAraH, krodho'pyanantAnubandhyAdibhedena caturdA, anantAnubandhino'pyasaGkhyeyalokAkAzapradezapramANAni bandhAdhyavasAyasthAnAnyanantAzca tatparyAyAsteSAM ca pratyeka sthAna guNanirUpaNenAnantArthatA sUtrasya sampadyate, sA ca chamasthena sarvAyuSA'pyaviSayatvA(danantatvA)cAzakyA darzayituM, digdarzana ztu kRtamevAto'nayA dizA kuzAgrIyazemuSyA guNamUlasthAnAnAM parasparataH kAryakAraNabhAvaH saMyojanA va kAryeti / tadevaM ya eva guNaH sa eva mUlasthAnaM dhadeva mUlasthAnaM sa eva guNa ityukta, tataH kimityata Aha-'iti se guNahI mahayA' ityAdi, itihetau yasmAcchabdAdiguNaparIta AtmA kaSAyamUlasthAne vartate, sarvo'pi ca prANI 'guNArthI' guNaprayojanI guNAnurAgItyatasteSAM guNAnAmaprAsau prAptinAze vA kAGkAzokAbhyAM sa prANI mahatA' aparimitena pari-samantAttApaH paritApastena-zArIramAnasaravabhAvena duHkhenAbhibhUtaH san paunaHpunyena teSu teSu sthAneSu 'vaset tiSThedupayeta, krimbhUtaH zrIAcA- san ?-pramattaH / pramAdazca rAgadveSAtmako, dveSazca prAyo na rAgamRte, rAgo'pyutpatterArabhyAnAdibhavAbhyAsAnmAtApitrA- loka.vi.2 rAGgavRttiH divipayo bhavatIti darzayati--'mAyA meM' ityAdi, tatra mAtRviSayo rAgaH saMsArasvabhAvAdupakArakartRtvAdvopajAyate, rAge uddezakA (zI.) ca sati madIyA mAtA kSutpipAsAdikAM vedanAM mA prApadityataH kRSivANijyasevAdikAM prANyupaghAtarUpAM kriyAmArabhate, tadupaghAtakAriNi vA tasyAM vA'kAryapravRttAyAM dveSa upajAyate, tadyathA-anantavIryaprasaktAyAM reNukAyAM rAmasyeti, evaM pitA me, pitRnimittaM rAgadveSau bhavato, yathA rAmeNa pitari rAgAttadupahantari ca dveSAt saptakRtvaH kSatriyA vyApAditAH, subhUmenApi trisaptakRtvo brAhmaNA iti, bhaginInimittena ca klezamanubhavati prANI, tathA bhAryAnimittaM rAgadveSodbhavaH, tadyathA cANAkyena bhaginIbhaginIpatyAdyavajJAtayA bhAryayA coditena nandAntikaM dravyArthamupagetana kopAnandakulaM kSayaM / ninye, tathA putrA me na jIvantIti Arambhe pravartate, evaM duhitA me duHkhinIti rAgadveSopahatacetAH paramArthamajAnAnastatta|dvipatte yena aihikAmuSmikAn apAyAn avApnoti, tadyathA-jarAsandho jAmAtari kase vyApAdite svabalAvalepAdapasRtavAsudevapadAnusArI sabalavAhanaH kSayamagAt , snuSA me na jIvantItyArambhAdau pravarttate, 'sakhisvajanasaMgranthasaMstutA meM sakhA-mitraM svajanaH-pitRvyAdiH saMgranthaH-svajanasyApi svajanaH pitRvyaputrazAlAdiH saMstuto-bhUyo bhUyo darzanena paricitaH, athavA pUrvasaMstuto mAtApitrAdirabhihitaH pazcAtsaMstutaH zAlakAdiH sa iha grAhyaH, sa ca me duHkhita iti paritapyate, viviktaM zobhanaM pracura vA upakaraNaM-hastyazvarathAsanamaJcakAdi parivartanaM-dviguNatriguNAdibhedabhinnaM tadeva, bhojana-modakAdi AcchAdanaM-paTTayugmAdi tacca me bhaviSyati naSTaM vA / 'iccattha'miti ityevamartha gRddho lokaH teSveva mAtApitrAdirAgAdinimittasthAneSvAmaraNaM pramatto mamedamahamasya svAmI poSako vetyevaM mohitamanA 'vaset tiSThediti, uktaM ca-"putrA me bhrAtA me svajanA me gRhakalatravargo me / iti kRtamemezabdaM pazumiva mRtyurjanaM harati // 1 // 1 // putrakalatraparimamamatvadoSainaro brajati nAzam / kRmika iva kozakAraH parigrahAdduHkhamAnoti // 2 // " amumevArtha niyutikAro gAdhAdvayenAha saMsAraM chettumaNo kammaM ummUlae tadahAe / ummUlijja kasAyA tamhA u caijja sayaNAI // 185 // mAyA metti piyA me bhagiNI bhAyA ya puttadArA me|atthNmi ceva giddhA jammaNamaraNANi paavNti||186|| 'saMsAra' nArakatiryagnarAmaralakSaNaM mAtApitRbhAryAdisnehalakSaNaM vA 'chettumanA' unmumUlayiSuraSTaprakAraM karmonmUlayet , tadunmUlanArtha ca tatkAraNabhUtAn kaSAyAnunmUlayet, kaSAyApagamanAya ca mAtApitrAdigataM snehaM jayAt, yasmAnmAtApitrAdisaMyogAbhilASiNo'rthe-ratnakupyAdike gRddhA:-adhyupapannA janmajarAmaraNAdikAni duHkhAnyasubhRtaH prApnuvantIti gAthAdayArthaH / tadevaM kaSAyendriyapramatto mAtApitrAdyarthamarthopArjanarakSaNatatparo duHkhameva kevalamanubhavatItyAha-'aho' ityAdi, ahazca sampUrNa rAtriM ca, cazabdAtpakSaM mAsaM ca, nivRttazubhAdhyavasAyaH pari-samantAttapyamAnaH paritapyamAnaH san tiSThati, | tadyathA-"kaiyA vaJcai sattho? kiM bhaNDaM kattha kittiyA bhUmI / ko kayavikkayakAlo nimvisai kiM kahiM keNa? // 1 // ", CineC -AAAAAAAAC++ 1 kadA najati sArthaH kiM bhANDaM kutra kiyatI bhUmiH / kaH krayavikrayakAlo nirviSayati (nirvizati) kika kena ? // 1 //
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 101 // zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 102 // 68 uddezakaH 1 ityAdi, sa ca paritapyamAnaH kimbhUto bhavatItyAha - 'kAle 'tyAdi, kAlaH - karttavyAvasarastadviparIto'kAlaH samya- ke loka.vi. gutthAtum - abhyudyantuM zIlamasyeti samutthAyIti padArthaH, vAkyArthastu kAle karttavyAvasare akAlena tadviparyAsena samutiSThate - abhyudyatamanuSThAnaM karoti tacchIlazceti, karttavyAvasare na karotyanyadA ca vidadhAtIti yathA vA kAle karotyevamakAle'pIti, yathA vA'navasare na karotyevamavasare'pIti, anyamanaskatvAdapa gatakAlAkAlaviveka iti bhAvanA, yathA pradyotena mRgApatirapagatarbhatRkA satI grahaNakAlamativAhya kRtaprAkArAdirakSA jighRkSiteti, yastu punaH samyakkAlotthAyI | bhavati sa yathAkAlaM parasparAnAbAdhayA sarvAH kriyAH karotIti, taduktam -- "mAsairaSTabhirahA ca, pUrveNa vayasA''yuSA / tat karttavyaM manuSyeNa yenAnte sukhamedhate // 1 // dharmAnuSThAnasya ca na kazcidakAlo mRtyoriveti / kimarthaM punaH kAlAkAlasamutthAyI bhavatItyAha - 'saMjogaDI' saMyujyate saMyojanaM vA saMyogo'rthaH - prayojanaM saMyogArthaH so'syAstIti saMyogArthI, tatra dhanadhAnyahiraNyadvipadacatuSpadarAjyabhAryAdiH saMyogastenArthI - tatprayojanI, athavA zabdAdiviSayaH saMyogo | mAtApitrAdibhirvA tenArthI kAlAkAlasamutthAyI bhavatIti / kiM ca- 'aThThAlobhI' artho - ratnakupyAdistatra A-samantAllobho'rthAlobhaH sa vidyate yasyetyasAvapi kAlAkAlasamutthAyI bhavati, mammaNavaNigvat, tathAhi - asAvatikrAntArthopArjanasamarthayauvanavayA jalasthalapathapreSitanAnAdezabhANDabhRtabohitthagantrIkoSTramaNDalikAsambhRtasambhAro'pi prAvRSi saptarAtrAvacchinnamuzalapramANajaladhArAvarSAniruddhasakalaprANigaNasaJcAramanorathAyAM mahAnadIjalapUrAnItakASThAni jighRkSuru - pabhogadharmAvasare nivRttAparAzeSazubhapariNAmaH kevalamarthopArjanapravRtta iti, uktaM ca - " ukakhaNai khaNai nihaNai rasiM Na suati diyAvi ya ssNko| liMpai Thaei sayayaM laMchiyapaDilaMchiyaM kuNai // 1 // bhuMjasu na tAva rikko jemeuM naviya ajja majjIhaM / navi ya vasIhAmi ghare kAyavvamiNaM bahuM ajaM // 2 // " punarapi lobhino'zubhavyApArAnAha - 'Alupe' A - samantAlumpatItyAlumpaH, sa hi lobhAbhibhUtAntaHkaraNo'pagatasakalakarttavyAkarttavyaviveko'rthalo bhaikadattadRSTiraihikAmu|SmikavipAkakAriNIrnirlAJchanagalakarttanacauryAdikAH kriyAH karoti, anyacca - 'sahasakAre' karaNaM kAraH, asamIkSitapUrvA| paradoSaM sahasA karaNaM sahasAkAraH sa vidyate yasyetyarza Adibhyo'c, (pA0 5-2-127) athavA chAndasatvAtkarttaryeva ghaJ, karotIti kAraH, tathAhi-lobha timirAcchAditadRSTirarthaikamanAH zakuntavacchrAghAtamanAlocya pizitAbhilASitayA sandhicchedanAdito vinazyati, lobhAbhibhUto hyarthaikadRSTistanmanAstadarthopayukto'rthameva pazyati nApAyAn Aha 'ca- 'viNiviTThacitte' vividham- anekadhA niviSTaM sthitamavamADhamarthopArjanopAye mAtApitrAdyabhiSvaGge vA zabdAdiviSayopabhoge vA cittam-aantaHkaraNaM yasya sa tathA, pAThAntaraM vA 'viNiviTThaciTThe'tti, vizeSeNa niviSTA kAyavAgmanasAM parispadAtmikA'rthopArjanopAyAdau ceSTA yasya sa viniviSTaceSTaH / tadevaM mAtApitrAdisaMyogArthI arthAlobhI AlumpaH sahasAkAro viniviSTacitto viniviSTaceSTo vA kimbhUto bhavatItyAha - ' ittha' ityAdi, 'atra' asminmAtApitrAdau zabdAdiviSayasaMyoge vA viniviSTacittaH 1 utkhanati khanati nidadhAti (inti ) rAtrau na svapiti divA'pi ca sazaGkaH / limpati sthagayati satataM lAJchita pratilAJchitaM karoti // 1 // bhuGkSva na tAvannirvyApAro jimitaM nApi cAdya mahasyAmi / nApi ca vatsyAmi gRhe karttavyamidaM bahadya // 2 // san pRthivIkAyAdijantUnA yacchastram - upaghAtakAri tatra punaH punaH pravarttate, evaM paunaHpunyena zastre pravRtto bhavati yadi pRthivI kAyAdijantUnAmupaghAte varttate, tathAhi - 'zasu hiMsAyAmityasmAcchasyate hiMsyata iti karaNe STranvihitaH tacca svakAyaparakAyAdibhedabhinnamiti / pAThAntaraM vA 'ettha satte puNo puNo,' 'atra' mAtApitRzabdAdisaMyoge lobhArthI san 'sakto' gRddhaH adhyupapannaH paunaHpunyena viniviSTaveSTa AlumpakaH sahasAkAraH kAlAkAlasamutthAyI vA bhavatIti / etacca sAmpratekSiNAmapi yujyeta yadyajarAmaratvaM dIrghAyuSkaM vA syAt, taccobhayamapi nAstItyAha - 'appaM ca' ityAdi, alpaMstokaM cazabdo'dhikavacanaH, khaluravadhAraNe, Ayuriti bhavasthitihetavaH karmmapudgalAH 'ihe'ti saMsAre manuSyabhave vA 'ekeSAM' keSAJcideva 'mAnavAnAM' manujAnAmiti padArthaH, vAkyArthastu -iha asmin saMsAre keSAJcinmanujAnAM kSullakabhavopalakSitAntarmuhUrttamAtramalpaM - stokamAyurbhavati, cazabdAduttarottara samayAdivRddhyA palyopamatryAvasAne'pyAyuSi khaluzabda| syAvadhAraNArthatvAtsaMyama jIvitamalpameveti, tathAhi - antarmuhUrtAdArabhya dezonapUrvakoTiM yAvatsaMyamAyuSkaM taccAlpameveti, athavA tripalyopamasthitikamapyAyuralpameva, yatastadapyantarmuhUrttamapahAya sarvamapavarttate, uktaM ca- " addhA jogukko se vaMdhattA bhogabhUmiesu lahuM / sabvappajIviyaM vajjaittu uvvaTTiyA donhaM // 1 // " asyA ayamarthaH - utkRSTe yoge - bandhAdhyavasAyasthAne AyuSo yo bandhakAlo'ddhA utkRSTa eva taM baddhA, ka ? -- 'bhogabhUmikeSu' devakurvvAdijeSu, tasya kSiprameva sarvAlpamAyurvarjayitvA 'dvayoH ' tiryagmanuSyayorapavRttikA - apavarttanaM bhavati, etaccAparyASTakAntarmuhUrtAntardraSTavyaM tata Urdhvamanapavarttanameveti / sAmAnyena vA''yuH sopakramAyuSAM sopakramaM nirupakramAyuSAM nirupakramaM yadA hyasumAn svAyuSastri For Private Personal Use Only // 101 // loka.vi. 2 * uddezakaH 1 * // 102 //
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ hitAhitaprAptiparihAravivekazana parikSIyamANAnyAtmanaHjAneSvapi yojyam bhAge tribhAgatribhAge vA jaghanyata ekena dvAbhyAM votkRSTataH saptabhiraSTabhirvA varSerantarmuhUrtapramANena kAlenAtmapradezaracanAnADikAntarvartina AyuSkakarmavargaNApudgalAn prayatnavizeSeNa vidhatte tadA nirupakramAyurbhavatIti, anyadA tu sopakramAyuka iti, upakramazcopakramaNakAraNairbhavati, tAni cAmUni-"daMDakasasattharajU aggI udagapaDaNaM visaM vAlA / sIuNhaM arai bhayaM khuhA pivAsA ya vAhI ya // 1 // muttapurIsanirohe jiNNAjiNNe ya bhoyaNe bahuso / ghaMsaNagholaNapIlaga | Aussa uvakamA ete // 2 // " uktaM ca-"svato'nyata itastato'bhimukhadhAvamAnApadAmaho nipuNatA nRNAM kSaNamapIha yajIvyate / mukhe phalamatikSudhA sarasamalpamAyojitaM, kiyacciramacarvitaM dazanasaGkaTe sthaasyti?|| 1 // ucchAsAvadhayaH prANAH, sa cocchrAsaH samIraNaH / samIraNAccalaM nAnyat , kSaNamapyAyuradbhutam // 2 // " ityAdi / ye'pi dIrghAyuSkasthitikA upakramaNakAraNAbhAve AyuHsthitimanubhavanti te'pi maraNAdapyadhikAM jarAbhibhUtavigrahA jaghanyatamAmavasthAmanubhavantIti tadyathetyAdinA darzayati taMjahA-soyapariNANehiM parihAyamANehiM cakkhupariNANehiM parihAyamANehiM ghANapariNANehiM parihAyamANehiM rasaNApariNANehiM parihAyamANehiM phAsapariNANehiM 1 daNDaH kazA zastraM rajjuranirudakaM patanaM viSaM vyaalaaH| zItamuSNamaratiyaM kSutpipAsA ca byAdhizca // 1 // mUtrapurISanirodhaH jIrNe'jINe ca bhojane bahuzaH / mA.sU. 18 gharSaNaM gholanaM pIDanamAyuSa upakramA ete // 2 // zrIAcA- parihAyamANehiM abhikaMtaM ca khalu vayaM sa pehAe tao se egadA mUDhabhAvaM loka.vi.2 rAGgavRttiH jaNayaMti // 63 // NuddezakaH / (zI0) zRNoti bhASApariNatAn pudgalAniti zrotraM, tacca kadambapuSpAkAraM dravyato bhAvato bhaassaadrvygrhnnlbdhyupyogsvbhaa||103|| vamiti, tena zrotraNa pariH-samantAd ghaTapaTazabdAdiviSayANi jJAnAni parijJAnAni taiH zrotraparijJAnarjarAprabhAvAtparihI dayamAnaiH sadbhistato'sau-prANI 'ekadA' vRddhAvasthAyAM rogodayAvasare vA 'mUDhabhAvaM' mUDhatAM kartavyAkarttavyAjJatAmindriya pATavAbhAvAdAtmano janayati, hitAhitaprAptiparihAravivekazUnyatAmApadyata ityarthaH, janayantIti caikavacanAvasare 'tiDa tiDo bhavantIti bahuvacanamakAri, athavA tAni vA zrotravijJAnAni parikSIyamANAnyAtmanaH sadasadvivekavikalatAmApAda-13 yantIti, zrotrAdivijJAnAnAM ca tRtIyA prathamArthe subvyatyayena draSTavyeti, evaM cakSurAdivijJAneSvapi yojyam , atra ca karaNatvAdindriyANAmevaM sarvatra draSTavyaM-zrotreNAtmano vijJAnAni cakSuSA''tmano vijJAnAnIti, nanu ca tAnyeva draSTuNi kuto na bhavanti ?, ucyate, azakyamevaM vijJAtuM, tadvinAze tadupalabdhArthasmRtyabhAvAt , dRzyate ca hRSIkopaghAte'pi tadupalabdhArthasmaraNaM, tadyathA-dhavalagRhAntarvartipuruSapaJcavAtAyanopalabdhArthasya tadanyatarasthagane'pi tadupapattiriti, tathAhiahamanena zrotreNa cakSuSA vA mandamarthamupalabhe, anena ca sphuTataramiti spaSTaiva karaNatvAvagatirakSANAM, yadyevamanyAnyapi // 103 // karaNAni santi tAni kiM nopAttAni?, kAni punastAni?, ucyante, vAkpANipAdapAyUpasthamanAMsi vacanAdAnaviharaNosargAnandasaGkalpavyApArANi, tatazcaiteSAmAtmopakArakatvena karaNatvaM, karaNatvAdindriyatvamiti, evaM caikAdazendriyasadbhAve sati paJcAnAmevopAdAnaM kimarthamiti, AhAcAryo-naiSa doSaH, iha hyAtmano vijJAnotpattau yat prakRSTamupakArakaM tadeva karaNatvAdindriyam , etAni tu vAkpANyAdIni naivAtmano'nanyasAdhAraNatayA karaNatvena vyApriyante, atha yAM kAJcana | || kriyAmupAdAya karaNatvamucyate evaM tarhi bhUdarAderapyutkSepAdisambhavAtkaraNatvaM syAt, kiM ca-indriyANAM svaviSaye niya-13 tatvAt nAnyendriyakAryamanyadindriyaM kartumalaM, tathAhi-cakSureva rUpAvalokanAyAlaM na tadabhAve zrotrAdIni, yastu rasAdhupalambhe zItasparzAderapyupalambhaH sa sarvavyApitvAt sparzanendriyasyetyanAzaGkanIyam , iha tu punaH pANicchede'pi tatkAyesyAdAnalakSaNasya dazanAdinA'pi nirvaya'mAnatvAdyatkizcidetat , manasastu sarvendriyopakArakatvAdantaHkaraNatvamiSyata eva, tasya ca vAhyendriyavijJAnopaghAtenaiva gatArthatvAnna pRthagupAdAnamiti, pratyekopAdAnaM ca kramotpattivijJAnopalakSakaNArtha, tathAhi-yenaivendriyeNa saha manaH saMyujyate tadevAtmIyaviSayaguNagrahaNAya pravarttate netaraditi, nanu ca dIrghazaSkulI-1 bhakSaNAdau paJcAnAmapi vijJAnAnAM yogapadyenopalabdhiranubhUyate, naitadasti, kevalino'pi dvAvupayogau na staH, AstAM tAvadArAtIyabhAgadarzinaH paJcopayogA iti, etaccAnyatra nyakSeNa pratipAditamiti neha pratAyate, yastu yaugapadyenAnubhavA|bhAsaH sa drAgvRttitvAnmanaso bhavatIti, uktaM ca-"AtmA saheti manasA mana indriyeNa, svArthena cendriyamiti krama eSa shiighrH| yogo'yameva manasaH kimagamyamasti?, yasminmano brajati tatra gato'yamAtmA // 1 // " / iha cAyamAtmendri 1 khapakSe bhAvamano vyApriyate ityarthaH. -% 2 ---6 TAM - AKAKKAR23
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 2016 yalabdhimAn Aditsitajanmotpattideze samayenAhAraparyAptiM nivarttayati, tadanantaramantarmuhUtena zarIraparyAptiM, tato'pI |ndriyaparyAptiM tAvataiva kAlena, tAni ca paJcendriyANi-sparzanarasanaghANacakSuHzrotrANIti, tAnyapi dravyabhAvabhedAt pratyeka (ko0) dvividhAnIti, tatra dravyendriya nirvRttyupakaraNabhedAt dvidhA, nivRttirapyAntarabAhyabhedAt dvidhaiva, nivartyata iti ni-hAuddaza vRttiH, kena nirvaya'te ?, karmaNA, tatrotsedhAGgalAsaGkhyeyabhAgapramitAnAM zuddhAnAmAtmapradezAnAM pratiniyatacakSurAdIndri yasaMsthAnenAvasthitA yA vRttirabhyantarA nivRttiH, teSvevAtmapradezeSvindriyavyapadezabhAk yaH pratiniyatasaMsthAno nirmANanAmnA pudgalavipAkinA varddha kisaMsthAnIyena AracitaH karNazaSkulyAdivizeSaH aGgopAGganAmnA ca niSpAdita iti vAhyA nivRttiH, tasyA eva nivRtterdvirUpAyAH yenopakAraH kriyate tadupakaraNaM, taccendriyakAryasamartha, satyAmapi nivRttAvanupahatAyAM masUrAkRtirUpAyAM nivRttau tasyopaghAtAnna pazyati, tadapi nirvRttivad dvidhA, tatrAbhyantaramaNastAvat kRSNazuklamaNDalaM bAhyamapi patrapakSmadvayAdi, evaM zeSeSvapyAyojanIyamiti, bhAvendriyamapi labdhyupayogabhedAt dvidhA, tatra labdhi. zAnadarzanAvaraNIyakSayopazamarUpA yatsannidhAnAdAtmA dravyendriyanivRttiM prati vyApriyate, tannimitta Atmano manassAcivyAdarthagrahaNaM prati vyApAra upayoga iti, tadatra satyAM labdhau nivRttyupadAraNopayogAH, satyAM ca nivRttAvupakaraNopayogI, matyupakaraNa upayoga iti, eteSAM ca zrotrAdInAM kadambakamasUrakalambukApuSpakSurapranAnAsaMsthAnatA'vagantavyeti, viSayazca zrotrendriyasya dvAdazabhyo yojanebhya AgataM zabdaM gRhNAti cakSurapyekaviMzatiSu lakSeSu sAtirekeSu vyavasthitaM // 104 // prakAzakaM prakAzyaM tu sAtirekayojanalakSasthitaM rUpaM gRhNAti, zeSANi tu navabhyo yojanebhya AgataM svaviSayaM gRhNanti, jayanyatastvaGgalAsakhyeyabhAgaviSayatvaM sarveSAm , atra ca 'soyapariNANehi parihAyamANehI tyAdi ya utpattiM prati vyatyayanandriyANAmupanyAsaH sa evamartha draSTavyaH-iha saMjJinaH paJcendriyasya upadezadAnenAdhikRtatvAdupadezazca zrotrendriyaviSaya itikRtvA tatsaryAptau ca sarvendriyaparyAptiH sUcitA bhavati / zrotrAdivijJAnAni ca vayo'tikrame parihIyante, tadevAha-'abhikata'mityAdi, athavA zrotrAdivijJAnarapacitaiH karaNabhUtaiH sadbhiH 'abhikaMtaM ca khalu vayaM sa pehAe' tatra prANinAM kAlakRtA zarIrAvasthA yauvanAdirvayaH tajjarAmabhi mRtyuM vA krAntamabhikrAntam , iha hi catvAri vayAMsi-kumArayauvanamadhyamavRddhatvAni, uktaM ca "prathame vayasi nAdhItaM, dvitIye nArjitaM dhanam / tRtIye na tapastaptaM, caturthe ki kariSyati ? // 1 // " tatrAdyavayodvayAtikrame jarAbhimukhamabhikrAntaM vayo bhavati, anyathA vA trINi vayAMsi kaumArayauvanasthaviratvabhedAd, uktaM ca-"pitA rakSati kaumAre, bhartI rakSati yauvane / putrAzca sthAvire bhAve, na strI svAtanyamahati // 1 // " anyathA vA trINi vayAMsi, vAlamadhyavRddhatvabhedAt , uktaM ca-ASoDazAdbhavedvAlo, yAvatkSIrAnnavarttakaH / madhyamaH saptatiM yAvatparato vRddha ucyate // 1 // " eteSu vayassu sarveSvapi yopacayavatyavasthA tAmatikrAnto'tikrAntayA ityucyate, caH samuccaye, na kevalaM zrotracakSurghANarasanasparzanavijJAnairvyastasamastadaMzataH sarvato vA parihIyamANairvA maukhyamApadyate, vayazcAtikrAntaM 'prekSya' paryAlocya 'sa' iti prANI khaluriti vizeSaNe vizeSeNa-atyartha moThyamApadyata iti, Aha ca-tato se' ityAdi, 'tata' iti tasmAdindriyavijJAnApacayAdayo'tikramaNAdvA sa iti prANI 'ekadeti vRddhAva 1 cakSupaH saMkhyeyabhAge yadyapi tathApi sarveSAM viSayasya sAmAnyena vivakSaNAditthamuktaM. zrIAcA- sthAyAM mUDhabhAvo mUDhatvaM-kiMkartavyatAbhAvamAtmano janayati, athavA 'se'tasyAsubhRtaH zrotrAdivijJAnAni parihIyamA- loka.vi.2 rAGganiHNAni mUDhabhAvaM janayantIti // sa evaM vArdhakye mUDhasvabhAvaH san prAyeNa lokAvagIto bhavatItyAha(zI0) uddezakaH 1 jehiM vA sandriM saMvasati te viNaM egadA NiyagA puTiva parivayaMti, so'vi te Niyae pacchA parivaejjA, NAlaM te tava tANAe vA saraNAe vA, tumaMpi tesiM NAlaM tANAe vA saraNAe vA, se Na hAsAya Na kiDDAe Na ratIe Na vibhUsAe (sU064) vAzabdaH pakSAntaradyotakaH, AstAM tAvadaparo loko 'yaiH' putrakalanAdibhiH 'sAI' saha saMvasati, ta eva bhAryAputrAdayo Namiti vAkyAlaGkAre 'ekadeti vRddhAvasthAyAM 'niyagA' AtmIyA ye tena samarthAvasthAyAM pUrvameva poSita... te taM 'parivadaMti' pari-samantAdvadanti-yathA'yaM na mriyate nApi maJcakaM dadAti, yadivA parivadanti-paribhavantItyuktaM bhavati, athavA kimanena vRddhenetyevaM parivadanti, na kevalameSAM, tasyAtmApi tasyAmavasthAyAmavagIto bhavatIti, Aha ca-"valisantatamasthizeSitaM, zithilasnAyudhRtaM kaDevaram / svayameva pumAn jugupsate, kimu kAntA kamanIyavigrahA? // 1 // " gopAlavAlAGganAdInAM ca dRSTAntadvAreNopanyasto'rtho buddhimadhitiSThatItyatastadAvirbhAvanAya kathAnakam-kauzAmbyAM nagaryA arthavAn bahuputro dhano nAma sArthavAhaH, tena caikAkinA nAnAvidhairupAyaiH svApateyamupArjitaM, taccAzepaduHkhitaba- // 105 // ndhujanasvajanamitrakalatraputrAdibhogyatAM ninye, tato'sau kAlaparipAkavazAdRddhabhAvamupagataH san putreSu samyapAlano
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ an zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 106 // AAAAAAAAAAAAACAR pacitakalAkuzaleSu samastakAryacintAbhAraM nicikSepa / te'pi vayamanenedRzImavasthAM nItAH sarvajanAgresarA vihitA iti hai| kRtopakArAH santa kulaputratAmavalambamAnAH svataH kvacit kAryavyAsaGgAt svabhAryAbhistamakalpaM vRddhaM pratyajajAgaran , tA apyudvartanasnAnabhojanAdinA yathAkAlamakSuNNaM vihitvtyH| tato gacchatsu divaseSu varddhamAneSu putrabhANDeSu prauDhIbhavatsu bhartRSu jaradvRddhe ca vivazakaraNaparicAre sarvAGgakampini galadazeSazrotasi sati zanaiH zanairucitamupacAraM zithilatAM | ninyuH / asAvapi mandapratijAgaraNatayA cittAbhimAnena vizrasayA ca sutarAM duHkhasAgarAvagADhaH san putrebhyaH snupAkSuNNAnyAcacakSe, tAzca svabhartRbhizcekhidyamAnAH sutarAmupacAraM parihRtavatyaH, sarvAzca paryAlocyaikavAkyatayA svabhartanabhihitavatyaH-triyamANe'pyayaM pratijAgaraNe vRddhabhAvAdviparItabuddhitayA'pahute, yadi bhavatAmapyasmAkamuparyavisrambhastato'nyena vizvasanIyena nirupayata, te'pi tathaiva cakruH, tAstu tasminnavasare sarvA api sarvANi kAryANi yathA'vasaraM vihitavatyaH, asAvapi putraiH pRSTaH pUrvavirukSitacetAstathaiva tA apavadati, naitA mama kizcitsamyak kurvanti, taistu pratyayikavacanAdavagatatattvairyathA'yamupacaryamANo'pi vArdhakyAdrorudyate, tatastairapyavadhIrito'nyeSAmapi yathAvasare tadbhaNDanasvabhAvatAmAcacakSire / tato'sau putrairavadhIritaH snuSAbhiH paribhUtaH parijananAvagIto vAimAtreNApi kenacidapyananuvaya'mAnaH sukhiteSu duHkhitaH kaSTatarAmAyuHzeSAmavasthAmanubhavatIti / evamanyo'pi jarAbhibhUtavigrahastRNakubjIkaraNe'pyasamarthaH san kAryakaniSThalokAtparibhavamAmotIti, Aha-"gAtraM saGkacitaM gatirvigalitA dantAzca nAzaM gatA, dRSTibhraMzyati rUpameva 1 smRtopakArAH 2 asamartha. hasate vakraM ca lAlAyate / vAkyaM naiva karoti bAndhavajanaH palI na zuzrUSate, dhikaSTaM jarayA'bhibhUtapuruSaM putro'pyava. loka.vi.2 jJAyate // 1 // " ityAdi / tadevaM jarAbhibhUtaM nijAH parivadanti, asAvapi paribhUyamAnastadviraktacetAstadapavAdAJjanAyAcaSTe, Aha ca-'so vA' ityAdi, vAzabdaH pUrvApekSayA pakSAntaraM darzayati, te vA nijAstaM parivadanti, sa vA jarAja uddezakA jaritadehastAnnijAnanekadoSodghaTTanatayA parivadet-ninded, athavA khiMdyamAnArthatayA taansaabvgaayti-pribhvtiityrthH| ye'pi pUrvakRtadharmavazAttaM vRddhaM na parivadanti te'pi taduHkhApanayanasamarthA na bhavanti, Aha ca-nAla'mityAdi, nAlana samarthAH te-putrakalatrAdayaH, taveti pratyakSabhAvamupagataM vRddhamAha, trANAya zaraNAya veti, tatrApattaraNasamartha trANamucyate, yathA mahAzrotobhiruhyamAnaH sukarNadhArAdhiSThitaM plavamAsAdyApastaratIti, zaraNaM punaryadavaSTambhAnnirbhayaiH sthIyate taducyate, tat punardurga parvataH puruSo veti, esaduktaM bhavati-jarAbhibhUtasya na kazcit trANAya zaraNAya vA, tvamapi teSAM nAlaM trANAya 8 zaraNAya veti, uktaM ca-"janmajarAmaraNabhayairabhidrute vyAdhivedanAgraste / jinavaravacanAdanyatra nAsti zaraNaM kvacilloke // 1 // " ityAdi, sa tu tasyAmavasthAyAM kimbhUto bhavatItyAha-'se Na hassAeM' ityAdi, 'sa' jarAjIrNavigraho na hAsyAya bhavati, tasyaiva hasanIyatvAt na parAna hasituM yogyo bhavatItyarthaH, sa ca samakSaM parokSaM vA evamabhidhIyate janaiH-kiM kilAsya hasitena hAsyAspadasyeti, na ca krIDAyai-na ca laGghanavalganAsphoTanakrIDAnAM yogyo'sau bhavati, nApi ratyai bhavati, ratiriha viSayagatA gRhyate, sA punarlalanAvagRhanAdikA, tathAbhUto'pyavajugUhiSuH strIbhirabhidhIyate-na lajjate // 106 // | 1 tadvyatirikta0 pra0 2 vidyamAnA0 pra. bhavAn na pazyati AtmAnaM nAvalokayati ziraH palitabhasmAvaguNDitaM mAM duhitRbhUtamevaM guhitumicchasItyAdivacasAmA-si spadasvAna ratyai bhavati, na vibhUSAyai, yato vibhUSito'pi pratatacarmavalIkaH sa naiva zobhate, uktaM ca-"na vibhUSaNamasya yujyate, na ca hAsyaM kuta eva vibhramaH / atha teSu ca vartate jano, dhruvamAyAti parAM viDambanAm // 1 // jaM 'jaM karei taM taM na sohae jovaNe atikate / purisassa mahiliyAi va ekkaM dharma pamuttUrNa // 2 // " gatamaprazastaM mUlasthAnaM, sAmprataM prazastamucyate iccevaM samuTThie ahovihArAe aMtaraM ca khalu imaM sapehAe dhIre muhuttamavi No pamA yae vao acceti jovvaNaM va (sU065) ___ athavA yata evaM te suhRdo nAlaM trANAya zaraNAya vA ataH kiM vidadhyAdityAha-'icceva' mityAdi, 'itiH' upapradarzane, aprazastamUlaguNasthAne vartamAno jarAbhibhUto na hAsyAya na krIDAyai na ratyai na vibhUpAyai pratyekaM ca zubhAzubhakarmaphalaM| mANinAmityevaM matvA samutthitaH-samyagutthitaH zastraparijJokaM mUlaguNasthAnamadhitiSThan aho-ityAzcarye viharaNaM vihAraH AzcaryabhUto vihAro ahovihAro-yathoktasaMyamAnuSThAnaM tasmai ahovihArAyotthitaH san kSaNamapi no pramAdayedittyuttareNa saNTaGkaH, kiMca-'aMtaraM ce'tyAdi, antaramityavasaraH, taccAryakSetrasukulotpattibodhilAbhasarvaviratyAdikaM, caH samuccaye, khalu 1 yadyatkaroti tattanna zobhate yauvane'tikAnte / puruSasya mahilAyA vA ekaM dharma pramucya // 2 // -441
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 zrIAcA- loka vi.2 .. raddaza .. . 1 1 // 107 // vadhAraNe, 'ima'mityananadamAha-vineyastapaHsaMyamAdAvavasIdan pratyakSabhAvApanamAryakSetrAdikamantaramavasaramupadAbhidhIyate- vAyamevambhUto'vasaro'nAdau saMsAre punaratIva sudurlabha eveti, atastamavasaraM 'saMprekSya'paryAlocya dhIraH sanmuhartamapyeka no 'pramAdayet' pramAdavazago bhUyAditi, samprekSyetyatra anusvAralopazchAndasatvAditi, anyadapyalAkSaNikamevaMjAtIyamasmA- deva henoranagantavyamiti, AntamauhartikatvAcca chAnasthikopayogasya muhUrttamityuktam , anyathA samayamapyekaM na pramAdayaditi vAcya, taduktam--"samprApya mAnuSatvaM saMsArAsAratAM ca vijJAya / he jIva ! kiM pramAdAnna ceSTame zAntaye satatam ? / 1 // nanu punaridamatidurlabhamagAdhasaMsArajaladhivibhraSTam / mAnuSyaM khadyotakataDilatAvilasitapratimam // 2 // " ityAdi, kimarthaM ca jo pramAdayedityAha-'vayo acceitti, vayaH-kumArAdi atyeti-atIva eti-yAti atyeti, anyacca-'jovaNa] tti atyalyanuvartate, yauvanaM vA'tyeti-atikrAmati, vayograhaNenaiva yauvanasya gatatvAttadupAdAnaM prAdhAnyakhyApanArtha, dharmArthakAmAnAM tannivandhanatvAtsarvavayasAM yauvanaM sAdhIyaH, tadapi tvaritaM yAtIti, uktaM ca-"nayaMgasamaM cakra ca joviyaM jovaNaM ca kusumasamaM / sokkhaM ca jaM aNiccaM tiNNivi turamANabhojAI // 1 // " tadevaM matvA ahovihArAvIdhAnaM zreya iti // ye punaH saMsArAbhiSaGgiNo'saMyamajIvitameva bahu manyante te kiMbhUtA bhavatItyAha jIvie iha je pamattA se haMtA chettA bhettA lupittA vilupittA uddavittA uttAsaittA, 1 dAvezagama capalaneva jIvitaM yauvanaM ca kusumasamam / saukhyaM ca yadanityaM trINyapi tvaramANabhojyAni // 1 // akaDaM karissAmitti maNNamANe, jehiM vA saddhiM saMvasai te vA NaM egayA niyagA taM pabbi poseMti, so vA te niyage pacchA posijjA, nAlaM te tava tANAe vA saraNAe vA, tumaMpi tasiM nAlaM tANAe vA saraNAe vA (sU0 66) ye tu vayo'tikramaNaM nAvagacchanti, te 'ihe'tyasminnasaMyamajIvite 'pramattAH' adhyupapannA viSayakapAyeSu pramAdyanti, samattAzcahannizaM paritapyamAnAH kAlAkAlasamutthAyinaH santaH sattvopaghAtakAriNIH kriyAH samArambhata iti, Aha ca-'se haMtA' ityAdi, 'se'ityaprazastaguNamUlasthAnavAnviSayAbhilASI pramattaH san sthAvarajaGgamAnAmasumatAM hantA bhavatIti, atra ca bahuvacanaprakrame'pi jAtyapekSayaikavacana nirdeza iti, tathA chettA karNanAsikAdInAM bhettA zironayanodarAdInAM lampayitA granthicchedAdibhiH vilumpayitA grAmaghAtAdibhiH apadrAvayisA prANavyaparopako viSazastrAdibhiH avadrApayitA vA, utrAsako lossttprkssepaadibhiH| sa kimarthaM hananAdikAH kriyAH karotItyAha-'akaDaM' ityAdi, akRtamiti, yadanyena nAnuSThitaM tadahaM kariSyAmItyevaM manyamAno'rthopArjanAya hananAdiSu pravarttate / sa evaM krUrakarmAtizayakArI samudalaGganAdikAH kriyAH kurvannapyalAbhodayAdapagatasarvasvaH kiMbhUto bhavatItyAha-'jehiM vA' ityAdi, vAzabdo bhinnakramaH, pAntaradyotakaH 'yaiH'mAtApitRsvajanAdibhiH sArddha saMvasatyaso ta eva vANa'miti vAkyAlaGkAre 'ekade'tyarthanAzAdyApadi zaizave vA nijAH' AtmIyA bAndhavAH suhRdo vA 'pudhi' pUrvameva 'taM' sopAyakSINaM poSayanti, sa vA prApteSTamano loka.vi.2 6 uddezakaH1 pIAcA- rathalAbhaH saMstAnnijAn pazcAt 'poSayeda' arthadAnAdinA sanmAnayediti / te ca poSakAH poSyA vA tava Apadgatasya na trA kRSiNAya bhavantItyAha --'nAlaM' ityAdi, 'te' nijA mAtApitrAdayaH, tavetyupadezaviSayApanna ucyate, 'trANAya' ApadrakSaNArtha (zI0) 18'zaraNAya'nirbhayasthityartha 'nAlaM' na samarthAH, tvamapi teSAM trANazaraNe kartuM nAlamiti // tadevaM tAvatsvajano na trANAya bhavatItyetatpratipAditaM, artho'pi mahatA klezenopAtto rakSitazca na trANAya bhvtiityeprtipipaadyissuraah||108|| uvAIyaseseNa vA saMnihisaMnicao kijaI, ihamegesiM asaMjayANa bhoyaNAe, tao se egayA rogasamuppAyA samuppajaMti, jehiM vA saddhiM saMvasai te vA NaM egayA niyagA taM puTviM pariharaMti, so vA te niyage pacchA pariharijA, nAlaM te tava tANAe vA saraNAe vA, tumaMpi tesiM nAlaM tANAe vA saraNAe vA (sU067) upAdite'ti 'ada bhakSaNe' ityatasmAdupapUrvAnniSThApratyayaH, tatra 'bahulaM chandasI'tIDAgamaH, upAditam-upabhuktaM, tasya zeSamupabhuktazeSa, tena vA, vAzabdAdanupabhuktazeSeNa vA sannidhAnaM-sannidhistasya saMnicayaH sannidhisannicayaH, athavA samyag nidhIyate-avasthApyata upabhogAya yo'rthaH sa sannidhistasya sannicayaH-prAcuryamupabhogyadravyanicaya ityarthaH, sa 'iha' asminsaMsAre 'ekepAm' asaMyatAnAM saMyatAbhAsAnAM vA keSAzcid 'bhojanAya' upabhogArtha "kriyate' vidhIyata vA, vAzabdAdanupayo'rthaH sa sannidhistasyAmida bhojanAya // 10 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ bA. sU. 19 zrIAcA rAGgavRttiH 'zI0 ) // 109 // 73 iti, asAvapi yadarthamanuSThito'ntarAyodayAttatsaMpattaye na prabhavatItyAha- 'tao se' ityAdi, 'tato' dravyasannidhisannicayAduttarakAlamupabhogAvasare 'se'tasya bubhukSoH 'ekade'ti dravyakSetrakAlabhAvanimittAvirbhAvita vedanIya kamrmodaye 'rogasamutpAdAH' jvarAdiprAdurbhAvAH 'samutpadyanta' ityAvirbhavanti / sa ca taiH kuSTharAjayakSmAdibhirabhibhUtaH sanmagnanAsiko galatpANipAdo'vicchedapravRttazvAsAkulaH kiMbhUto bhavati ityAha- 'jehiM' ityAdi, 'yaiH 'mAtApitrAdibhirnijaiH sArddha saMvasati ta eva vA nijAH 'ekadA ' rogotpattikAle pUrvameva taM pariharanti sa vA tAnnijAnpazcAtparibhavotthApitavivekaH 'pariharet' tyajet, tannirapekSaH seDukavat syAdityarthaH, te ca svajanAdayo rogotpattikAle pariharanto'pariharanto vA na trANAya bhavantIti darzayati- 'nAla'mityAdi, pUrvavad, rogAdyabhibhUtAntaHkaraNena cApagatatrANena ca kimAlambya samyakaraNena rogavedanAH soDhavyAH ? ityAha jANittu dukkhaM patteyaM sAyaM ( sU0 68 ) jJAtvA pratyekaM prANinAM duHkhaM tadviparItaM sAtaM vA'dInamanaskena jvarAdivedanotpattikAle svakRtakarmmaphalamavazyamanubhavanIyamiti matvA na vaiklavyaM kAryamiti, uktaM ca- " saha kalevara ! duHkhamacintayan svavazatA hi punastava durlabhA / bahutaraM ca sahiSyasi jIva hai !, paravazo na ca tatra guNo'sti te // 1 // " yAvacca zrotrAdibhirvijJAnaiH parihIyamAnaiH jarAjIrNa na nijAH parivadanti yAvaccAnukampayA na poSayanti rogAbhibhUtaM ca na pariharanti tAvadAtmArtho'nuSTheya |ityetaddarzayati aNabhitaM ca khalu vayaM saMpehAe (sU0 69 ) cazabda Adhikye khaluzabdaH punararthe pUrvamabhikAntaM vayaH samIkSya mUDhabhAvaM vrajatIti pratipAditam, anabhikrAntaM ca punarvayaH saMprekSya " Aya samaNuvAsejjAsi" ityuttareNa sambandhaH, 'AtmArtham' AtmahitaM 'samanuvAsayet kuryAdityarthaH / kimanatikrAntavayasaivAtmahitamanuSTheyamutAnyenApi iti, pareNApi labdhAvasareNAtmahitamanuSTheyamityetaddarzayati khaNaM jANAhi paMDie ( sU0 70 ) kSaNaH - avasaro dharmAnuSThAnasya, sa cAryakSetrasukulotpatyAdikaH, parivAdapoSaNaparihAradoSaduSTAnAM jarAbAlabhAvarogANAmabhAve sati, taM kSaNaM 'jAnIhi' avagaccha 'paNDita' AtmajJa ! / athavA'vasIdan ziSyaH protsAhyate - he anatikrA ntayauvana ! parivAdAdidoSatrayAspRSTa! paNDita ! dravyakSetrakAlabhAvabhedabhinnaM 'kSaNam' avasaramevaMvidhaM 'jAnIhi' avabudhyasva, tathAhi dravyakSaNo dravyAtmako'vasaro jaGgamatva paJcendriyatvaviziSTajAti kularUpabalArogyAyuSkAdiko manuSyabhAvaH saMsA'naitaccAritrarottaraNasamarthacAritrAvAptiyogyastvayA'vAptaH sa cAnAdau saMsAre paryaTato'sumato durApo bhavati, anyatra mavApyate, tathAhi - devanArakabhavayoH samyaktvazrutasAmAyike eva, tiryakSu ca kasyaciddezaviratireveti / kSetrakSaNaH kSetrAtmako'vasaro yasmin kSetre cAritramavApyate, tatra sarvaviratisAmAyikasyAdholaukikagrAmasamanvitaM tiryakkSetrameva, tatrApyatRtIyadvIpasamudrAH, tatrApi paJcadazasu karmabhUmiSu tatrApi bharatakSetramapekSya arddhaSaDizeSu janapadeSvityAdikaH kSetrakSaNaHkSetrarUpo'vasaro'dhigantavyaH, anyasmiMzca kSetra Adye eva sAmAyike / kAlakSaNastu kAlarUpaH kSaNo'vasaraH, sa cAvasarpiNyAM tisRSu samAsu suSamaduSpamAduSpamasuSamAduSSamAkhyAsu utsarpiNyAM tu tRtIyacaturthArakayoH sarvaviratisAmAyikasya bhavati, etacca pratipadyamAnakaM pratyabhyadhAyi, pUrvapratipannAstu sarvatra tiryagUrddhAdholoke sarvAsu ca samAsu draSTavyAH, bhAvakSaNastu dvedhA-karmmabhAvakSaNo nokarmmabhAvakSaNazca tatra karmabhAvakSaNaH karmaNAmupazamakSayopazamakSayAnyatarAvAtAvavasara ucyate, tatropazamazreNyAM cAritramohanIya upazamite'ntammauhUrtika aupazamikazcAritrakSaNo bhavati, tasyaiva mohanIyasya kSayeNAntammauhUrtika eva chadmasthayathAkhyAtacAritrakSaNo bhavati, kSayopazamena tu kSAyopazamikacAritrAvasaraH, sa cotkRSTato | dezonAM pUrvakoTiM yAvadavagantavyaH, samyaktvakSaNastva jaghanyotkRSTasthitAvAyuSo varttamAnasya, zeSANAM tu karmmaNAM palyopamAsaGkhyeyabhAganyUnAntaH sAgaropamakoTikoTIsthitikasya jantorbhavati, sa cAnena krameNeti, granthikasattvebhyo'bhavyebhyo'nantaguNayA zuddhyA vizuddhayamAno matizrutavibhaGgAnyatarasAkAropayuktaH zuddhalezyAtri kAnyataralezyo'zubhakarmaprakRtInAM catuHsthAnikaM rasaM dvisthAnikatAmApAdayan zubhAnAM ca dvisthAnikaM catuHsthAnikatAM nayan babhraMzca dhruvaprakRtIH parivarttamAnAzca bhavaprAyogyA bananniti, dhruvakarmmaprakRtayazcemAH paJcadhA jJAnAvaraNIyaM navadhA darzanAvaraNIyaM mithyAtvaM kaSAyapoDazakaM bhayaM jugupsA tejasakArmaNazarIre varNagandharasasparzAguruladhUpaghAta nirmANanAmAni paJcadhA'ntarAyaH, etAH saptacatvAriMzad dhruvaprakRtayaH, AsAM sarvadA badhyamAnatvAt, manuSyatirazcoranyataraH prathamaM samyaktvamutpAdayannetA ekaviMzatiH (m) parivarttamAnA badhnAti, tadyathA-devagatyAnupUrvIdvayapacendriyajAtivaikriyazarIrAGgopAGgadvayasamacaturasra saMsthAnaparAghAtocchvAsaprazasta vihAyogatiprazastanasAdidazaka sAtAvedanIyoccairgotrarUpA iti, devanArakAstu manuSyagatyAnupUrvIdvayaudArikadvayaprathama saMhanana sahitAni For Private Personal Use Only loka.vi. 2 uddezakaH 1 // 109 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 loka.vi.2 uddezakaH1 zrIAcA- zubhAni bannanti, tamatamAnArakAstu tiryaggatyAnupUdviyanIcairgotrasahitAnIti, tadadhyavasAyopapatnaH sannAyuSkamavaghnan rAGgavRttiH yathApravRttena karaNena granthimAsAdyApUrvakaraNena bhitvA mithyAtvasyAntarakaraNaM vidhAyAnivRttikaraNena samyaktvamavApnoti, (zI.) tata Urddha krameNa kSIyamANe karmaNi pravarddhamAneSu kaNDakeSu dezaviratyAderavasara iti / nokarmabhAvakSapAravAlasyamo hAvarNavAdastambhAdyabhAve samyaktvAdyavApyavasara iti, AlasyAdibhistUpahato labdhvA'pi saMsAralaGkanakSama manuSyabhavaM // 11 // bodhyAdikaM nAmotIti, uktaM ca-"Alassamoha'vannA thaMbhA kohA pamAya kiviNattA / bhayasogA annANA vikkheva | kuUhalA ramaNA // 1 // eehiM kAraNehiM ladrUNa sudulahapi mANussaM / na lahai suI hiariM saMsAruttAraNiM jIvo // 2 // " tadevaM caturvidho'pi kSaNa uktaH, tadyathA-dravyakSaNo jaGgamatvAdiviziSTaM manuSyajanma kSetrakSaNa AryakSetraM kAlakSaNo| dharmacaraNakAlo bhAvakSaNaH kssyopshmaadiruupH| ityevaMbhUtamavasaramavAdhyAtmArtha samanuvAsayedityuttareNa smbndhH| kiM ca jAva soyapariNANA aparihINA nettaparigaNANA aparihINA ghANapariNANA aparihINA jIhapariNANA phari0, icceehiM virUvarUvehiM paNNANehiM aparihINehiM A yaTuM saMmaM samaNuvAsijjAsi (sU0 71 ) ttivemi // prathamoddezaH // 1 AlasyaM moho'varNaH stambhaH krodhaH pramAdaH kRpnntaa| bhayazoko ajJAnaM vikSepaH kautUhaLa ramaNam // 1 // etaiH kAraNalavA mudurlabhamapi mAnuSyaM / na labhate * zruti hitakarI saMsArottAriNI jIvaH // 2 // ___ yAvadasya vizarAroH kAyApazadasya zrotra vijJAnAni jarasA rogeNa vA aparihInAni bhavAnta, evaM netraghANarasanasparzavijJAnAni na viSayagrahaNasvabhAvatayA mAndha pratipadyante, ityetaiH 'virUparUpaiH' iSTAniSTarUpatayA nAnArUpaiH 'prajJAnaiH' prakRTaiAnairaparikSIyamANaiH sadbhiH kiM kuryAd ? ityAha-'AyaI' ityAdi, Atmano'rtha AtmArthaH, saca jJAnadarzanacAritrAtmakaH, anyastvanartha eva, athavA''tmane hitaM-prayojanamAtmArtha, taJca cAritrAnuSThAnameva, athavA AyataHaparyavasAnAnmokSa eva, sa cAsAvarthazcAyatArtho'tastaM, yadi vA''yatto-mokSaH arthaH-prayojanaM yasya darzanAditrayasya tattathA 'samanuvAsayet' iti 'vasa nivAse' ityetasmAddhetumaNNijantAllisie saM-samyag yathoktAnuSThAnena anu-pazcAdanabhikrAntaM vayaH saMprekSya kSaNam-avasaraM pratipadya zrotrAdivijJAnAnAM vA prahINatAmadhigamya tata AtmArtha 'samanuvAsayeH' |Atmani viddhyaaH| athavA 'arthavazAd vibhaktipuruSapariNAma'itikRtvA tena vA AtmArthena jJAnadarzanacAritrAtmakenA|tmAnaM 'samanuvAsayed'bhAvayedraJjayet , AyatArtha vA mokSAkhyaM samyaga-apunarAgamanenAnviti-yathoktAnuSThAnAtpazcAdAtmanA |'samanuvAsayed'adhiSThApayet / 'itiH' parisamAptA, bravImIti sudharmasvAmI jambUsvAminamidamAha, yadbhagavatA zrIvarddhamAna-1 svAminA'rthato'bhyadhAyi tadevAhaM sUtrAtmanA vacmIti / dvitIyAdhyayanasya prathama uddezakaH smaaptH|| zrIAcA- uktaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIyasya vyAkhyA pratanyate, asya cAyamabhisambandhaH, iha viSayakaSAyamAtApitrAdilo- loka.vi.2 rAGgavRttiH kavijayena mokSAvAptihetubhUtaM cAritraM yathA sampUrNabhAvamanubhavatyevaMrUpo'dhyayanArthAdhikAraH prAGkiradezi, tatra mAtA(zI0) pitrAdilokavijayena rogajarAdyanabhibhUtacetasA''tmArthaH-saMyamo'nuSTheya ityetatprathamoddezake'bhihitam : ihApi tasmi neva saMyame vartamAnasya kadAcinmohanIyodayAdaratiH syAd , ajJAnakarmalobhodayAdvA'dhyAtmadoSeNa saMyame na dRDhatvaM bhve||11|| nAdityato'ratyAdivyudAsena yathA saMyame dRDhatvaM bhavati tathA'nena pratipAdyate, athavA yathA'STaprakAraM karmApahIyate tathA asminnayane pratipAdyate ityadhyayanArthAdhikAre'bhyadhAyi, tacca kathaM kSIyata ityaah| araiM AuTTe se mehAvI, khaNaMsi mukke (sU072) __ asya cAnantarasUtreNa sambandho vAcyaH, sa cAyam-'Ayaha samaNuvAsejjAsi' AtmArthaM saMyama samyaktayA kuryAt, tatra kadAcidaratyudbhavo bhavettadarthamAha-'araI' ityAdi, paramparasUtrasambandhastu 'khaNaM jANAhi paMDie' kSaNaM-cAritrAvasaramavApyAratiM na kuryAdityAha-'araI' ityAdi, AdisUtrasambandhastu 'suaM me AusaMteNaM bhagavayA evmkkhaayN'| kiM tacchutamityAha-'araI AuTTe se mehAvI' ramaNaM ratistadabhAvo'ratistAM paJcavidhAcAraviSayA~ mohodayAt kapAyA|bhiSvaGgajanitAM mAtApitRkalavAdyutthApitAM 'sa' ityaratimAn 'medhAvI' viditAsArasaMsArasvabhAvaH san Avarteta apavabhAta nivartayedityuktaM bhavati, saMyame cAratirna viSayAbhiSvaGgaratimRte kaNDarIkasyevetyata idamuktaM bhavati-viSayAbhiSvaGge // 111 // 4|| ratiM nivarttata, nivartanaM caivamupajAyate yadi dazavidhacakavAlasAmAcArIviSayA ratirutpadyate pauNDarIkasyeveti, tatazcedamuktaM || CHECK
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcA rAGgadRtiH (zI0) // 195 // 75 bhavati-saMyame ratiM kubbIMta, tadvihitaratastu na kiJcidrAdhAyai, nApIhAparasukhocarabuddhiriti, Aha ca "kSititalazayanaM vA prAntabhaikSAnaM vA, sahajaparibhavo vA nIcadurbhASitaM vA / mahati phalavizeSe nityamabhyudyatAnAM na manasi na zarIre duHkhamutpAdayanti // 1 // taNasaMdhAranisaNNo'di muNivaro bhanurAgamayamoho / jaM pAvai muttisuhaM taM vato cakavaTTIvi ? // 2 // " ityAdi ca / atra hi cAritramohanIyakSayopazamAdavApta cAritrasya punarapi tadudayAdavadidhAviSoranena sUtreNopadezo dIyate taccAvadhAvanaM saMyamAt yairhetubhirbhavati tAnniyuktikAro gAthayA''STe biuse adaDho u saMgame koi huja ariie| annANakammalo bhAiehiM ajjhatthadosehiM // 197 // iha hi prathamodeza yo niryuktigAthA AsmiMstviyamevaiketyato mandabuddheH syAdArekA yathA iyamapi tatratyaivetyato vineyasukhapratipattyarthaM dvitIyodezakagrahaNamiti, kazcitkaNDarIkadezIyaH 'saMyame' saptadazabhedabhinne 'adRDhaH' zithilo mohanIyodayAdaratyudbhavA bhavet, mohanIyodayo'pyAdhyAtmikairdoSairbhavet, te cAdhyAtmadoSA ajJAnalobhAdayaH, AdizabdAdicchA madanakAmAnAM parigraho, mohasyAjJAnalobhakAmAdyAtmakatvAtteSAM cAdhyAtmikatvAditi gAthAyeH // [dvitIyAdhyayane dvitIyodezaka niyuktiH ] // nanu cAratimato medhAvino'nena sUtreNopadezo dIyate yathA-saMyamAratimapavartteta, medhAvI cAtra viditasaMsArasvabhAvo vivakSito yazcaivaMbhUto nAsAvaratimAn tadvAMzcenna viditavedya ityanayoH sahAnavasthAnalakSaNena virodhena virodhAcchAyAtapayoriva naikatrAvasthAnam, uktaM ca--" tajjJAnameva na bhavati yastizudite vibhAti rAgagaNaH / 1 taNasaMstAra niSaNNo'pi munivaro bhraSTarAgamadamohaH / yatprApnoti muktimukhaM kutastat cakravartyapi // 1" tamasaH kuto'sti zaktirdina karakiraNAmataH svAtum // 1 // " ityAdi, yo jJAnI mohopahatacetAH sa viSayAbhiSvaGgAtsaMyame sarvadvandvapratyanIke ratyabhAvaM vidadhyAd, Aha ca-ajJAnAndhAzcaTulavanitApAGgavikSepitAste, kAme sakiM dadhati vibhavAbhogaGgArjane vA / vidvazcikhaM bhavati hi mahanmokSamArgekatAnaM, nAlpaskandhe viTapini kapatyaMsabhisi gajendraH // 2 // naitanmRSyAmahe, yato hyavAptacAritrasyAyamupadezo ditsitaH, cAritrAvAptizca na jJAnamRte, tatkAryatvAJcAritrasya, na ca jJAnAratyorvirodhaH, api tu ratyaratyoH, tatazca saMyamagatA ratirevAratyA bAdhyate na jJAnam, ato jJAnino'pi cAritra mohanIyodayAtsaMyame syAdevAratiH, yato jJAnamapyajJAnasyaiva bAdhakaM, na saMyamArateH, tathA coktam- jJAnaM bhUri yathAvaivastuviSayaM svasya dviSo bAdhakaM, rAgArAtizamAya hetumaparaM yuke na kartR svayam / dIpo yattamasi vyanati kimu no rUpaM sa evekSatA, sarvaH svaM viSayaM prasAdhyati hi prAsaGgiko'nyo vidhiH // 1 // tathedamapi bhavato va karNavivaramagAd yathA-'balavAnindriyagrAmaH, paNDito'pyatra muhyatI'tyato yatkicidetat, athavA nAratyApanna evaivamucyate, api tvayamupadezo medhAvI saMyamaviSaye mA vidhAdaratimiti / saMyamAratinivRttazca san kaM guNamavAmotItyAha - 'khaNaMsi mukke' paramaniruddhaH kAlaH kSaNaH jaratpaTTazATikApATanadRSTAntasyaprasAdhitaH tatra muko vibhaktipariNAmAdvA kSaNena- aSTaprakAreNa karmaNA saMsArabandhanairvA viSayAbhiSvaGgasnehAdibhirmuko bharatavaditi, ye punaranupadezavarttinaH kaNDarIkA dyAste caturga| tikasaMsArAntarvarttino duHkhasAgaramabhivasantItyAha ca- aNANAya puTThAvi page niyahaMti, maMdA moheNa pAuDA, apariggahA bhavissAmo samu la kAme abhigAhai, aNANAe muNiNo paDilehaMti, itbha mohe puNo puNo sanA no havvApa no pArAe (sU073 ) AjJApyata ityAjJA - hitAhitaprAptiparihArarUpatayA sarvajJopadezastadviparyayo'nAjJA tathA anAjJayA satyA 'spRSTAH ' | parIpahopasargaiH, apizabdaH sambhAvanAyAM sa ca bhinnakramo nivarttanta ityasmAdanantaraM draSTavyaH, 'eke' mohanIyodayAkaNDarIkAdayo na sarve saMyamAtsamastadvandvopazamarUpAt nivarttante apIti, sambhAvyata etanmohodayasyetyapizabdArthaH, kiMbhUtAH santo nivarttanta ityAha- 'mandA' jaDA apayatakarttavyAkarttavyavivekAH, kuta evaMbhUtA ?, yato 'mohena prAvRtA' moha:- ajJAnaM mithyAtvamohanIyaM vA tena prAvRtA-guNThitAH, uktaM ca- "ajJAnaM khalu kaSTaM krodhAdibhyo'pi sarvapApebhyaH / artha hitamahitaM vA na vetti yenAvRto lokaH // 1 // " ityAdi, tadevamavApta cAritro'pi kamrmodayAtparISahodaye'GgIkRta| liGgaH pazcAdbhAvatA mAlambata ityukam / apare tu svaruciviracitavRttayo nAnAvidhairupAyairlokAdarthaM jighRkSavaH kila vayaM | saMsArodvignA mumukSavasteSu teSu ArambhaviSayAbhiSvaGgeSu pravartata iti darzayati- 'apariggahA' ityAdi, pari:- samantAt mano| vAkkAyakarmabhirgRhyata iti parigrahaH sa yeSAM nAstItyaparigrahA evaMbhUtA vayaM bhaviSyAma iti zAkyAdimatAnusAriNaH svayUthyA vA 'samutthAya' cIvarAdigrahaNaM pratipadya, tato labdhAn kAmAn 'abhigAhante' sevante, tivyatyayena caikavacanamiti, atra cAntyatratopAdAnAt zeSANyapi brAhmANi ahiMsakA vayaM bhaviSyAma evamamRpAvAdina ityAdyapyAyojyam / tadevaM zailUpA ivAnyathAvAdino'nyathAkAriNaH kAmArthameva tAMstAn pratrajyAvizeSAnvivati, uktaM ca- "svecchAviracitazAstraH For Private Personal Use Only lAka.vi.2 uddezakA // 112 //
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 * zrIAcA pravrajyAveSadhAribhiH kSudraiH / nAnAvidhairupAyairanAthavanmuSyate lokaH // 1 // " ityAdi / tadevaM pravrajyAveSadhAriNo labdhA- loka.vi.2 rAGgavRttiH kAmAnavagAhante tallAbhArthaM ca tadupAyeSu pravartante ityAha-'aNANAe' ityAdi, 'anAjJayA' svairiNyA buddhyA 'munaya' uddezakA 2 (zI0) iti muniveSaviDambinaH kAmopAyAn 'pratyupekSante' kAmopAyArambheSu paunaHpunyena lagantIti, Aha ca- ettha' ityAdi, 'atra' asmin viSayAbhiSvaGgAjJAnamaye bhAvamohe paunaHpunyena 'sannAH' viSaNNA nimagnAH paGkAyamagnA nAgA ivAtmAnamAkraSTuM // 113 // nAlamiti, Aha ca-'no havvAe no pArAe' yo hi madhyemahAnadIpUra nimagno bhavatyasI nArAtIyatIrAya nApi pAremahA nadIpUramiti, evamatrApi kutazcinnimitAttyaktagRhagRhiNIputradhanadhAnya hiraNyaratnakupyadAsIdAsAdivibhava AkizcanyaM pratijJAyArAtIyatIradezyAgahavAsasaukhyAnnirgataH san no havAetti bhavati, punarapi vAntabhogAbhilASitayA yathoktasaMyamAbhAvena takriyAyA viphalatvAt no pArAe tti bhavati, ubhayato muktabandhanA muktolIvobhayabhraSTo na grahastho nApi pravrajita ityuktaM bhavati, uktaM ca-"indriyANi na guptAni, lAlitAni na cecchyaa| mAnuSyaM durlabhaM prApya, na bhuktaM nApi zoSitam 6 // 1 // " iti / ye punaraprazastaratinivRttAH prazastaratimadhizayAnAste kiMbhUtA bhavantItyAha vimuttA hu te jaNA je jaNA pAragAmiNo, lobhamalobheNa duguMchamANe laddhe kAme nAbhigAi (sU074) G // 113 // vividham-anekaprakAraM dravyato dhanasvajanAnuSaGgAdbhAvato viSayakaSAyAdibhyo'nusamayaM mucyamAnA eva bhAvini bhUta|vadupacArAnmuktA vimuktAH te janA ye janAH sarvasvajanabhUtA nirmamatvAH pAragAmino bhavanti, pAro-mokSaH saMsArANavataTavRttitvAttatkAraNAni jJAnadarzanacAritrANyapi pAra iti, bhavati hi tAdAttAcchabdyaM yathA tandulAn varSati parjanyaH, atastatpAraM-jJAnadarzanacAritrAkhyaM gantuM zIlaM yeSAM te pAragAminaH, te muktA bhavantIti pUrveNa sambandhaH / kathaM punaH samparNapAragAmitvaM bhavatItyAha-'lobha' ityAdi, iha hi lobhaH sarvasaGgAnAM dustyajo bhavati, tathAhi-kSapakazreNyantargatasthApagatAzeSakaSAyasyApi khaNDazaH kSipyamANo'pyanubadhyata iti, atastaM lobha, tadvipakSeNa alobhena 'jugupsamAno' nindanpariharan kiM karotItyAha-'laddhe' ityAdi, 'labdhAn' prAptAnicchAmadanarUpAn kAmAn 'nAbhigAhate' na sevate, yo hi zarIrAdAvapi nivRttalobhaH sa kAmAbhiSvaGgavAnna bhavati, brahmadattAmantritacitravaditi, pradhAnAntyalobhaparityA* gena copasarjanAdhastanaparityAgo draSTavyaH, tadyathA-krodhaM kSAntyA jugupsamAno mAnaM mAIvena mAyAmArjavenesyAdyapyA yojyaM, lobhopAdAnaM tu sarvakaSAyaprAdhAnyakhyApanArthamupAdade, tathAhi-tatpravRttaH sAdhyAsAdhyavivekavikalaH kAryAkArya-15 vicArarahitaH sannarthaMkadattadRSTiH pApopAdAnamAsthAya sarvAH kriyAH adhitiSThatIti, taduktam-"dhAvei rohaNaM tarai sAyaraM bhamai giriNiguMjesuM / mArei baMdhavaMpihu puriso jo hoi dhaNaluddho // 1 // aDai bahuM vahai bharaM sahai chuha pAvamAyarai dhiho / kulasIlajAipaccayadhiiM ca lobhahuo cayai // 2 // " ityAdi, tadevaM kutazcinimittAtsahApi lobhA-18 dinA niSkramya punarlobhAdiparityAgaH kAryaH, anyastu lobhaM vinApi pravrajyAM pratipadyata iti darzayati 1 dhAvati rohaNaM tarati sAgara bhrAmyati girinikuzeSu / mArayati bAndhavamapi puruSo yo bhavati dhnlubdhH||1|| aTati bahu vahati bhAra sahate kSudhAM pApamAIPIcarati dhRSTaH / kulazIlajAtipratyayadhRtIzca lobhAbhidrutastyajati // 2 // zrIAcA- viNAvi lobhaM nikkhamma esa akamme jANai pAsai, paDilehAe nAvakaMkhai, esa loka.vi.2 rAGgavRttiH aNagAritti pavuccai, aho ya rAo paritappamANe kAlAkAlasamuTThAi saMjogaTTI aTThA(zI0) * uddezakaH2 lobhI AlaMpe sahakAre viNiviTTacitte ittha satthe puNo puNo se Ayabale se nAibale // 114 // se mittabale se piJcavale se devabale se rAyavale se corabale se atihibale se kiviNabale se samaNavale, icceehiM virUvarUvehiM kajjehiM daMDasamAyANaM saMpehAe bhayA kajjai, pAvamukkhutti mannamANe, aduvA AsaMsAe (sU075) kazcidbharatAdiniHzeSato lobhApagamAdvinApi lobhaM 'niSkramya' pravrajyA pratipadya, pAThAntaraM vA 'viNaittu lobha' saJcapAlanasaMjJakamapi lobhaM 'vinIya nirmUlato'panIya eSa evaMbhUtaH san 'akarmA'apagataghAtikarmacatuSTayAvirbhUtAnAvaraNa jJAno vizeSato jAnAti sAmAnyataH pazyati, etaduktaM bhavati-evaMbhUto lobho yena tatkSaye mohanIyakSaye cAvazyaM ghAti-- karmakSayastasmiMzca nirAvaraNajJAnasadbhAvastato'pi bhavopagrAhikarmApagama ityato lobhApagame akamrmetyuktam / yatazcaivambhUto lobho durantastaddhAnI cAvazyaM karmakSayastataH kiM kartavyamityAha-'paDilehAe'ityAdi, pratyupekSaNayA-guNadoSaparyAlo canayopapannaH sannathavA lobhavipAkaM pratyupekSya-paryAlocya tadabhAve guNaM ca lobhaM 'nAvakAGkSati' nAbhilaSatIti, yazcAjJAno- 114 // 6 pahatAntaHkaraNo'prazastamUlaguNasthAnavartI viSayakapAyAdyupapannastasya pUrvoktaM viparItatayA sarva saitiSThate, tathAhi-alobha , tadyathA-krodhaM mAnyatAhi-talAvRttaH sAdhyAdatam-dhAve CHARXXXA4%9** / * * *
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ A. sa. 20 lobhena jugupsamAno labdhAn kAmAnavagAhate, lobhamanapanIya niSkramya punarapi lobhaikamanAH sakA na jAnAti nApi pazyati, apazyaMzcApratyupekSaNayA'bhikAsati / yacca prathamoddezake'prazastamUlaguNasthAnamavAcitaca vAcyamiti, Aha ca-'aho ya rAo' ityAdi, ahorAtraM paritapyamAnaH kAlAkAlasamutthAyI saMyogArthI arthAlobhI AlumpaH sahasAkAro viniviecittaH atra-zastre pRthivIkAyAdhupaghAtakAriNi paunaHpunyena vartate / kiM ca-'se Ayabale' Atmano balaM-zaktyupacaya AtmabalaM tanme bhAvItikRtvA nAnAvidhairupAryarAtmapuSTaye tAstAH kriyAH aihikAmuSmikopaghAtakAriNIrvidhate, tathAhi'mAMsena puSyate mAMsamitikRtvA pazcendriyaghAtAdAvapi pravartate, aparAzca lumpanAdikAH sUtreNaivAbhihitAH, evaM ca 'jJAtivalaM' svajanabalaM me bhAvIti, tathA tanmitravalaM me bhaviSyati yenAhamApadaM sukhenaiva nistariSyAmi, tatpretyabalaM bhavipyatIti vastAdikamupahanti, tadvA devavalaM bhAvIti pacanapAcanAdikAH kriyA vidhatte, rAjabalaM vA bhe bhaviSyatIti rAjAnamupacarati, cauragrAme vA vasati caurabhArga vA prApsyAmIti caurAnupacarati, atithibalaM vA me bhaviSyatItyatithInupacarati, atithirhi niHspRho'bhidhIyate iti, uktaM ca-"tithiparvotsavAH sarve, tyaktA yena mhaatmnaa| atithi taM vijAnIyAccheSamabhyAgataM viduH // 1 // " etaduktaM bhavati-tadvalArthamapi prANiSu daNDo na nikSepzavyaH iti, evaM kRpaNazramaNArthamapi vAcyamiti, evaM pUrvoktaH 'virUparUpaiH'nAnAprakAraiH piNDadAnAdibhiH kAyaH 'daNDasamAdAna'miti daNDyante-vyApAdyante prANino yena sa daNDastasya samyagAdAnaM-grahaNaM samAdAnaM, tadAtmabalAdikaM mama nAbhaviSyat yadyahametannAkariSyamityevaM 'saMprekSayA' paryAlocanayA evaM saMprekSya vA bhayAt kriyate, evaM tAvadihabhavamAzritya daNDa|samAdAnakAraNamupanyastam , AmuSmikArthamapi paramArthamajAnAnairdaNDasamAdAnaM kriyata iti darzayati-pAvamokkho'tti | loka.vi.2 ityAdi, pAtayati pAsayatIti vA pApaM tasmAnmokSaH pApamokSaH, 'iti' hetau, yasmAtsa mama bhavISyatIti manyamAnaH daNDasamAdAnAya pravartata iti, tathAhi-hutabhuji SaDjIvopaghAtakAriNi zastre nAnAvidhopAyaprANyupaghAtAttapApavidhvaM uddezakaH 2 sanAya pippalazamIsamittilAjyAdikaM zaThavyudAhitamatayo juhvati, tathA pitRpiNDadAnAdau bastAdimAMsopaskRtabhojanAdikaM dvijAtibhya upakalpayanti tadbhuktazeSAnujJAtaM svato'pi bhuJjate, tadevaM nAnAvidhairupAyairajJAnopahatabuddhayaH pApamokSArtha daNDopAdAnena tAstAH kriyAH prANyupaghAtakAriNIH samArabhamANAH anekabhavazatakoTIdurmocamaghamevIpAdadata iti / kiJca-'aduvA' ityAdi, pApamokSa iti manyamAno daNDamAdatta ityuktam , athavA AzaMsanam AzaMsA-aprAptaprApaNAbhilApastadartha daNDasamAdAnamAdatte, tathAhi-mamaitat parutsarAri vA pretya vopasthAsyate ityAzaM-IP sayA kriyAsu pravartate, rAjAnaM vA'rthAzAvimohitamanA avalagati, uktaM ca-"ArAdhya bhUpatimavApya tato dhanAni, bhokSyAmahe kila vayaM satataM sukhAni / ityAzayA dhanavimohitamAnasAnA, kAlaH prayAti maraNAvadhireva puMsAm // 1 // ehi gaccha patottiSTha, vada maunaM samAcara / ityAdyAzAgrahagrastaiH, krIDanti dhanino'rthibhiH // 2 // " ityAdi // tadevaM jJAtvA kiM karttavyamityAha zrIAcArAvRttiH (zI0) // 115 // taM pariNAya mehAvI neva sayaM eehiM kajehiM daMDaM samAbhijA neva annaM eehiM kajehiM daMDaM samAraMbhAvijA eehiM kajjehiM daMDaM samAraMbhaMtaMpi annaM na samaNujANijjA, esa magge AripahiM paveie, jahettha kusale novaliMpijjAsi tibemi (sU076) logavijayassa bitio uddeso // 2 // 'taditi sarvanAma prakrAntaparAmarzi, 'tat' zastraparijJoktaM svakAyaparakAyAdibhedabhinnaM zastram , iha vA yaduktam aprazastaguNamUlasthAnaM-viSayakaSAyamAtApitrAdikaM, tathA kAlAkAlasamutthAnakSaNaparijJAnazrotrAdivijJAnaprahANAdikaM tathA''tmabalAdhAnAdyarthaM ca daNDasamAdAnaM jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA pariharet 'medhAvI' maryAdAvartI, jJAtaheyopAdeyaH san kiM kuryAdityAha-'neva sayaM' ityAdi, naiva 'svayam' AtmanA etaiH-AtmabalAdhAnAdikaiH 'kAryaiH' karttavyaiH samupasthitaiH sabhiH 'daNDaM' sattvopaghAtaM samArabhet , nApyanyamaparamebhiH kArhisAnRtAdikaM daNDaM samArambhayet, tathA samArabhamANamapyaparaM yogatrikeNa na samanujJApayed / eSa copadezastIrthakudbhirabhihita ityetat sudhazarmasvAmI jambUsvAminamAheti darzayati-'esa' ityAdi, 'epa' iti jJAnAdiyukto bhAvamArgo yogatrikakaraNatrikeNa daNDasamAdAnaparihAralakSaNo vA 'Aya' ArAdyAtAH sarvaheyadharmebhya ityAryAH-saMsArArNavataTavartinaH kSINaghAtikatAmrmAMzAH saMsArodaravivaravartibhAvavidaH tIrthakRtastaiH 'prakarSaNa' sadevamanujAyAM parSadi sarvasvabhASAnugAminyA vAcA yogapadyAzeSasaMzIticchetryA prakarSeNa veditaH kathitaH pratipAdita itiyAvat, evambhUtaM ca mArga jJAtvA kiM karttavya
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 bara zrIAcA-8 mityAha-'jahettha' ityAdi, teSu teSvAtmabalopadhAnAdikeSu kAryeSu samupasthiteSu satsu daNDasamupAdAnAdikaM pAraharan / rAvRttiH 'kuzalo' nipuNaH avagatatattvo yathaitasmin daNDasamupAdAne svamAtmAnaM 'nopalimpayeH' na tatra saMzleSaM kuryA iti, (zA0) vibhaktipariNAmAdvA etena daNDasamupAdAnajanitakarmaNA yathA nopalipyase tathA sarvaiH prakAraiH kuryAstvam / itizabdaH parisamAptau, bravImIti pUrvavat / lokavijaye dvitIya uddezakaH smaaptH|| loka.vi.2 dezakA 3 *%%%A4%%% I ukko dvitIyodezakaH, sAmprataM tRtIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhA-nahAnantaroddezake saMyame dRDhatvaM kArya-17 hamasaMyame cAratatvamukta, tacobhayamapi kaSAyavyuvAsena sampadyate, tatrApi mAna utpatterArabhya ucairgotrotthApitaH syAt atastadA sArthamidamabhidhIyate / aba cAnantarasUtreNa sambandhaH-'jastha kusale novaliMpejAsi' kuzalo nipuNaH samasmimurgotrAbhimAne yathA''ramAnaM nopalimpayetathA vidabhyAstvaM, kiM matvA', ityatastadabhidhIyate se asaI uccAgoe asaI nIAgoe, no hINe no airitte, no'pIhae, iya saMkhAya ko goyAvAI ko mANAvAI?, kaMsi vA ege gijjhA, tamhA no harise no kupaNe bhUehiM jANa paDileha sAyaM (suu077)| 'se asaI uccAgoe asaI nIAgoetti' 'sa' iti saMsAryasumAna 'asakRd' anekazaH uccairgotre mAnasatkArArhe. utpanna iti zeSaH, tathA asakRnIcairgotre sarvalokAvagIte, paunaHpunyenosanna iti, tathAhi-nIcairgotrodayAdanantamapi kAlaM tiryazvAste, tatra ca paryaTan dvinavatinAmottaraprakRtisatkarmA saMstathAvidhAdhyavasAyopapannaH AhArakazarIratatsasAtabandhanAGgopAGgadevagatyAnupUrvIdvayanarakagatyAnupUrvIdvayavaikriyacatuSTayarUpA etA dvAdazakarmaprakRtInirlepyAzItisakarmA tejovAyuSUtpannaH san manujagatyAnupUrvIdvayamapi nirlepya tata uccairgotramudvalayati palyopamAsaMkhyeyabhAgena, atastejovAyuSvAdya eva bhaGgakaH, tadyathA-nIcairgotrasya bandha udayo'pi tasyaiva satkarmatA'pIti, tato'pyudvattasyAparaikendriyagatasyAyameva bhaGgaH, traseSvapyaparyAptakAvasthAyAmayameva, anilepite tUccairgotre dvitIyacatuthau~ bhaGgo, tadyathA-nIcairgotrasya bandha udayo'pi tasyaiva satkarmatA tUbhayarUpasyaiveti dvitIyaH, tathA uccairgotrasya bandho nIcasyodayaH satkarmAtA tubhayarUpasyeti caturthaH, zeSAstu catvAro na santyeva, tiryasUccairgotrasyodayAbhAvAditi bhAvaH, tadevamuccairgotrodbalanena kalaMkalIbhAvamApano'nantaM kAlamekendriyeSvAste, anudalite vA tiryazvAste'nantA utsarpiNyavasapiNIH, AvalikAkAlAsakhye 1.sthAnyatrApi AdAvaya. pra. 2 anilepite tUSoMne dvitIyo bhaGgakaH, kasyacitprathamasamaya evAparasyAntamuhUrtAvordhvamuccairgotrasambandhasadbhAve caturthabhanakaH, tadyathA-nIceotrasya bandha udayo'pi tasyaiva satkammaitA tUbhayarUpassaiveti dvitIyaH, tayothairgotrasya bandho nIcasyodayaH satkarmatA tUbhayarUpasyeti caturthaH, zeSAstu catvAro na santyeva, tiryagAtrasyodayAbhAvAditi bhAvaH / tadevamurgotrodalanena kalaMkalIbhAvamApano'saMkhyeyamapi kAlaM sUkSmatrasevArate, tato'pyudatta | utriodayAbhAve sati dvitIyacaturthamanakastho'nantamapi kAlaM tiryazvAste iti, sa ca anantA utsarNivyavasarpiNIH, AvalikAkAlAsaMkhyeyabhAgasamayasaMkhyAn pudgalaparAvartIniti pra. 3 nIcergotrasya bandha ucairgotrasyodayaH ucanIcairgotra satI 3 ucairgotrasya bandha ucairgotrasyodaya ucanIcaigotre satI 5 ugotrasyodaya uccanIce!tra satI / ucairgotrasyodaya ucairgotraM sat 7 ityevarUpAH zeSAstRtIyapazcamaSaSThasaptamabhaGgarUpAvatvAraH. pra. zrIAcA- yabhAgasamayasaMkhyAna pudgalaparAva niti, kIDazaH punaH pudralaparAvarta iti ? ucyate, yadaudArikavaikriyataijasabhASAnApA- loka.vi.2 rAjavRttiH namanaHkarmasaptakena saMsArodaravivaravartinaH pudgalAH AtmasAtpariNAmitA bhavanti tadA pudgalaparAvarta ityeke, anye tudAyakA (zI0) dravyakSetrakAlabhAvabhedAccaturkI varNayanti, pratyekamasAvapi bAdarasUkSmabhedAt dvaividhyamanubhavati, tatra dravyato bAdaro yadau dArikavaikriyataijasakAmaNacatuSTayena sarvapudgalA gRhItvojjhitAstadA bhavati, sUkSmaH punaryadaikazarIreNa sarvapudgalAH sarzitA // 117 // bhavanti tadA draSTavyaH 1, kSetrato bAdaro yadA kramotkramAbhyAM triyamANena sarve lokAkAzapradezAH spRSTA bhavanti tadA vijJeyaH, sUkSmastu tadA vijJeyo yadaikasmin vivakSitAkAzakhaNDake mRtaH punaryadA tasyAnantarapradezavRddhyA sarva lokAkAzaM vyAmoti tadA grAhyaH 2, kAlato bAdaro yadotsarpiNyavasarpiNIsamayAH kramotkramAbhyAM ghiyamANenAliGgitA bhavanti tadA vijJeyaH, sUkSmastUtsarpiNIprathamasamayAdArabhya krameNa sarvasamayA niyamANena yadA chuptA bhavanti tadA'vagantavyo 3, bhAvato bAdaro yadA'nubhAgabandhAdhyavasAyasthAnAni kramotkramAbhyAM mriyamANena vyAptAni bhavanti tadA'bhidhIyate, anubhAgabandhAdhyavasAyapramANaM tu saMyamasthAnAvasare prAgevAbhyadhAyIti, sUkSmastu jaghanyAnubhAgabandhAdhyavasAyasthAnAdArabhya yadA sarveSvapi krameNa mRto bhavati tadA'vaseya iti / tadevaM kalaMkalIbhAvamApanno'nyo vA nIcairgotrodayAdanantamapi kAle tiryavAste, manuSyeSvapi tadudayAdeva cAvagIteSu sthAneSUtpadyate, tathA kalaMkalIsattvo'pi dvIndriyAdiSUtpannaH san prathamasamaye eva paryAyuttarakAlaM voccairgotraM baddhA manuSyeSvasakRduccairgotramAskandati, tatra kadAcittRtIyabhaGgakasthaH // 117 // pazcamabhaGgopapanno vA bhavati, tAvimau-nIcairgotraM banAtyuccairgotrasyodayaH satkarmatA tabhayasya tRtIyaH, paJcamastUccairgotraM
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ % A6 6%25EWROT%2594% banAti tasyavodayaH satkarmatA tUbhayasya, SaSThasaptamabhaGgo tUparatabandhasya bhavataH, aviSayatvAnna tAbhyAmihAdhikAraH, tau cemauvandhoparame uccairgotrodayaH satkarmatA tUbhayasyeti SaSThaH, saptamastu zailezyavasthAyAM dvicaramasamaye nIcairgotre kSapite uccaigotrodayastasyaiva satkarmateti, tadevamuccAvaceSu gotreSu asakRdukhadyamAnenAsumatA paJcabhaGgakAntarvartinA na mAno vidheyo nApi dInateti / tayozcoccAvacayoH gotrayondhiAdhyavasAyasthAnakaNDakAni tulyAnItyAha-'No hINe No airitte' yAvantyuccairgotre'nubhAvabandhAdhyavasAyasthAnakaNDakAni nIcairgotre'pi tAvantyeva, tAni ca sarvANyapyasumatA'nAdisaMsAre bhUyo bhUyaH sparzitAni, tata uccairgotrakaNDakArthatayA'subhRnna hIno nApyatiriktaH, evaM nIcairgotrakaNDakArthatayA'pIti / nAgArjunIyAstu paThanti-"egamege khalu jIve aIaddhAe asaI uccAgoe asaI nIAgoe, kaMDagaDyAe no hINe no airitte" ekako jIvaH khaluzabdo vAkyAlaGkAre atIte kAle'sakRduccAvaceSu gotreSUtpannaH, sa cocAvacAnubhAgakaNDakApekSayA na hIno nApyatirikta iti, tathAhi-uccairgotrakaNDakebhya ekabhavikebhyo'nekabhavikebhyo vA nIcairgotrakaNDakAni na hInAni nApyatiriktAnItyato'vagamyotkarSApakoM na vidheyau, asya copalakSaNArthatvAt sarveSvapi madasthAneSvetadAyojyaM / yatazcoccAvaceSu sthAneSu karmavazAdutpadyante, balarUpalAbhAdimadasthAnAnAM cAsamaJjasatAmavagamya kiM karta|vyamityAha-'no'pIhae' apiH sambhAvane sa ca bhinnakramo, jAtyAdInAM madasthAnAnAmanyatamadapi no 'IhetApi' nA bhilaSedapi athavA no spRhayet-nAvakAnediti / tatra yadhuccAvaceSu sthAneSvasakRdutpanno'sumAMstataH kimityAha-'iya dA saMkhAya' ityAdi, itirupapradarzane 'iti' etatpUktinItyocAvacasthAnosAdAdikaM 'parisaMkhyAya' jJAtvA 'ko gotravAdI zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) bhaved ?' yathA mamoccairgotraM sarvalokamAnanIyaM nAparasyetyevaMvAdI ko buddhimAn bhavet!, tathAhi-mayA'nyaizca jantubhiH loka.vi.2 sarvANyapi sthAnAnyanekazaH prAptapUrvANIti, tathoccairgotranimittamAnavAdI vA ko bhavet ?, na kazcitsaMsArasvarUpaparicchedI uddezakA tyarthaH, kiMca-kasi vA ege gijjhe anekazo'nekasmin sthAne'nubhUte sati tanmadhye kasminyA ekasminnuccairgotrAdikesnavasthitasthAnake rAgAdivirahAdekaH kathaM gRdhyet ?, tAtparyam-AsevAM viditakarmapariNAmo vidadhyAt, yujyeta gAya yadi tatsthAna prAptapUrva nAbhaviSyat , taccAnekazaH prAptapUrvam, atastallAbhAlAbhayoH notkarSApakoM vidheyAviti, Aha ca'tamhA' ityAdi, yato'nAdau saMsAre paryaTatA'sumatA'dRSTAyattAnyasakRduccAvacAni sthAnAnyanubhUtAni tasmAtkathazciducAvacAdikaM madasthAnamavApya 'paNDito' heyopAdeyatattvajJo 'na hRSyet' na harSa vidadhyAd, uktaM ca-"sarvasukhAnyapi bahuzaH prAptAnyaTatA mayA'tra saMsAre / uccaiHsthAnAni tathA tena na me vismayasteSu // 1 // jai so'vi Nijjaramao paDi-15 siddho ahamANamahaNehiM / avasesa mayahANA parihariavyA payatteNaM // 2 // " nApyavagItasthAnAvAptau vaimanasyaM vidadhyAd, Aha ca-'no kuppe' adRSTavazAttathAbhUtalokAsammataM jAtikularUpabalalAbhAdikamadhamamavApya 'na kupyet' na krodhaM kuryAt, katarannIcasthAnaM zabdAdikaM vA duHkhaM mayA nAnubhUtamityevamavagamya nodvegavazagena bhAvyam, uktaM ca-"avamAnAsaribhraMzAdhavandhadhanakSayAt / prAptA rogAzca zokAzca, jAtyantarazateSvapi // 1 // saMte ye avimhaiuM asoiDa paMDieNa 1 yadi so'pi nirjarAmadaH pratiSiddho'STamAnamadhanaiH / avazeSANi madasthAnAni pariharttavyAni prayatnena // 1 // 2 satsu ca vismetumazocituM paNDitena | // 118 // cAsatsu / zakyaM hi dumopamitahRdayena hitaM dharatA // 1 // bhUtvA cakravartI pRthvIpatilimalapANDuracchatraH / sa eva nAma bhUyo'nAthazAlAlayo bhavati // 2 // ya asaMte / sakkA hu dumovamiahiaeNa hi dharateNa // 2 // hoUNa cakkavaTTI puhaivaI vimalapaMDaracchatto / so cevara nAma bhujo aNAhasAlAlao hoi // 3 // " ekasmin vA janmani nAnAbhUtAvasthA uccAvacAH karmavazato'nubhavati / tadevamuccanIcagotranirvikalpamanAH anyadapi avikalpena kiM kuryAdityAha-bhUehi' ityAdi, bhavanti bhaviSyantyabhUvaniti ca bhUtAni-asubhRtasteSu 'pratyupekSya' paryAlocya vicArya kuzAgrIyayA zemuSyA jAnIhi-avagaccha, kiM jAnIhi:| 'sAta' sukhaM tadviparItamasAtamapi jAnIhi, kiM ca kAraNaM sAtAsAtayoH? etajAnIhi, kiM cAbhilaSantyavigAnena prANina iti, atra jIvajantuprANyAdizabdAnupayogalakSaNadravyasya mukhyAna vAcakAnvihAya sattAvAcino bhUtazabdasyopAdAnenedamAvirbhAvayati-yathA'yamupayogalakSaNapadArtho'vazyaM sattAM vibhati, sAtAbhilASyasAtaM ca jugupsate, sAtAbhilASazca zubhaprakRtitvAd ato'parAsAmapi zubhaprakRtInAmupalakSaNametadavaseyam , ataH zubhanAmagotrAyurAdyAH karmaprakRtIranudhAvatyazubhAzca jugupsate sarvo'pi prANI / evaM ca vyavasthite sati kiM vidheyamityAha-- samie eyANupassI, taMjahA-andhattaM bahirantaM mUyattaM kANattaM kuMTattaM khujattaM vaDabhattaM sAmattaM sabalattaM saha pamAeNaM aNegarUvAo joNIo saMdhAyai virUvarUve phAse parisaMveyai (sU078) 1 karmavazago. pra. 2 budhyakha.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRtti (zI0) // 119 // zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 120 // 80 athavA bhUteSu zubhAzubharUpaM karmma pratyupekSya yatteSAmapriyaM tanna vidadhyAt ityayamupadezo, nAgArjunIyAstu paThanti"puriseNaM khalu dukkhube asuhesae" 'puruSo' jIvaH Namiti vAkyAlaGkAre 'khaluH' avadhAraNe duHkhAt udvego yasya sa duHkhodvegaH, sukhasyaiSakaH sukhaiSakaH, yAjakAditvAtsamAsazchAndasatvAdvA, duHkhodvegazvAsau sukhaiSakazca duHkhodvegasukhaipakaH, sarvo'pi prANI duHkhodvegamukheSaka eva bhavatyato jIvaprarUpaNaM kArya, taccAvanivanapavanAnalavanaspatisUkSmavAdaravikalapaJcendriyasaMjJI tara paryAptakAparyAptakarUpaM zastraparijJAyAmakAryeva teSAM ca duHkhaparijihIrSUNAM sukhalipsUnAmAtmaupamyamAcaratA tadupamardakAni hiMsAdisthAnAni pariharatA''tmA paJcamahAvrateSvAstheyaH, tatparipAlanArthaM cottaraguNA apyanuzIlanIyAH, tadarthamupadizyate - 'samie eyANupassI' paJcabhiH samitibhiH samitaH san etat - zubhAzubhaM karma vakSyamANaM | cAndhatvAdikaM draSTuM zIlaM yasyetyetadanudarzI bhUteSu sAtaM jAnIhIti saNTaGkaH, tatra 'samiti'riti 'iN gatA' vityasmAtsa -- pUrvAt kinnantAdbhavati, sA ca pazcadhA, tadyathA - iryAbhASaiSaNA''dAnanikSepotsargarUpAH, tatreryAsamitiH prANavyaparopaNatrataparipAlanAya, bhASAsamitira sadabhidhAna niyamasaMsiddhaye, eSaNAsamitirasteyavrataparipAlanAya, zeSadvayaM tu samastatrataprakRSTa| syAhiMsAvratasya saMsiddhaye vyApriyate iti, tadevaM paJcamahAvratopapetastadvRttikalpasamitibhiH samitaH san bhAvata etadbhUtasAtAdikamanupazyati, athavA yadanudarzyasau bhavati tadyathetyAdinA sUtreNaiva darzayati 'andhatvamityAdinA yAvat virUparUpe phAse parisaMveei' saMsArodare paryaTana prANI andhatvAdikA avasthA bahuzaH parisaMvedayate sa cAndho dravyato bhAvatazca tatraikendriyadvIndriyatrIndriyA dravyabhAvAndhAH, caturindriyAdayastu mithyAdRSTayo bhAvAndhAH uktaM ca - "ekaM hi cakSuramalaM sahajo vivekastadvadbhireva saha saMvasatirdvitIyam / etadvayaM bhuvi na yasya sa tatvato'ndhastasyApamArgacalane khalu ko'parAdhaH // // 1 // " samyagdRSTayastupahatanayanA dravyAndhAH, ta evAnandhA na dravyato na ca bhAvataH, tadevamandhatvaM dravyabhAvabhinnamekAntena duHkhajananamavApnotIti, uktaM ca- "jIvanneva mRto'ndho yasmAtsarvakriyAsu paratantraH / nityAstamitadivAkarastamo'ndhakArArNavanimagnaH // 1 // lokadvayavyasanavahnividIpitAGgamandhaM samIkSya kRpaNaM parayaSTineyam / ko nodvijeta bhayakRjjananAdivogrAtkRSNAhinaikanicitAdiva cAndhagarttAt ? // 2 // evaM badhiratvamapyadRSTavazAdanekazaH parisaMvedayate, tadAvRtazca sadasadvivekavi kalatvAdaihikAmuSmikeSTaphala kriyAnuSThAnazUnyatAM vibhartti iti uktaM ca-- "dharmmazrutizravaNamaGgalavarjito hi, lokazrutizravaNasaMvyavahArabAhyaH / kiM jIvatIha badhiro ? bhuvi yasya zabdAH, svapnopalabdhadhananiSphalatAM prayAnti ? | // 1 // svakalatrabAlaputrakamadhuravacaH zravaNavAhyakaraNasya / badhirasya jIvitaM kiM jIvanmRtakAkRtidharasya 1 // 2 // " evaM mUkatvamadhye kAntena duHkhAvahaM parisaMvedayate, uktaM ca- " duHkhakaramakIrttikaraM mUkatvaM sarvalokaparibhUtam / pratyAdezaM mUDhAH karmmakRtaM kiM na pazyanti 1 // 1 // " tathA kANatvamapyevaMrUpamiti, Ah ca - "kANo nimagnaviSamonnatadRSTirekaH, zakto virAgajanane jananAturANAm / yo naiva kasyacidupaiti manaH priyatvamAlekhya karmmalikhito'pi kimu svarUpaH ? || 1 // " evaM 'kuNTatvaM' pANivakratvAdikaM 'kubjatvaM' vAmanalakSaNaM 'vaDabhatvaM' vinirgata pRSThIvaDabhalakSaNaM 'zyAmatvaM' kRSNalakSaNaM 'zabalatvaM' zvitralakSaNaM sahajaM pazcAdbhAvi vA karmmavazago bhUrizo duHkharAzidezIyaM parisaMvedayate / kiM ca saha 'pramAdena' viSaya krIDAbhiSvaGgarUpeNa zreyasyanudyamAtmakena 'anekarUpAH' saGkaTavikaTazItoSNAdibhedabhinnA yonI: 'saMdadhAti' saMdhatte / | caturazItiyonilakSasambandhAvicchedaM vidadhAtIti bhAvaH, samyag dhAvatIti vA, tAsu tAsvAyuSkabandhottarakAlaM gacchatItyarthaH, tAsu ca nAnAprakArAsu yoniSu 'virUparUpAn' nAnAprakArAn 'sparzAna' duHkhAnubhavAn parisaMvedayate, anubhavatI| tyarthaH // tadevamuccairgotrotthApitamAnopahatacetA nIcairgotravihitadInabhAvo vA'ndhavadhirabhUyaM vA gataH sannAvabudhyate karttavyaM na jAnAti karmmavipAkaM nAvagacchati saMsArApasadatAM nAvadhArayati hitAhite na gaNayati aucityanavaganatattvo mUDhastatraivoccairgotrAdike viparyAsamupaiti Aha ca se abujjhamANe haovahae jAImaraNaM aNupariyaTTamANe, jIviyaM puDho piyaM ihamegesi mANavANaM khittavatthumamAyamANANaM, ArataM virattaM maNikuMDalaM saha hiraNNeNa itthiyAo parigijjhati tattheva rattA, na ittha tavo vA damo vA niyamo vA dissai, saMpurNa bAle jIvikAme lAlappamANe mUDhe vippariyAsamuvei (sU079) 'se' ityuccairgotrAbhimAnI andhabadhirAdibhAvasaMvedako vA karmmavipAka manavabudhyamAno hatopahato bhavati, nAnAvyAdhisa - dbhAvakSatazarIratvAddhataH samastalokaparibhUtatvAdupahataH, athavoccairgotragarvAdhmAta tyaktocitavidheya vidvajjanavadanasamudbhUtazavdAyazaH paTahahatatvAddhataH abhimAnotpAditAnekabhavakoTinIcairgotrodayAdupahataH, mUDho viparyAsamupaitItyuttareNa sambandhaH, tathA jAtizca maraNaM ca samAhAradvandvastad' 'anuparivarttamAnaH' punarjanma punarbharaNamityevamarahaTTaghaTIyantranyAyena saMsArodare For Private Personal Use Only loka. vi. 2 uddezakaH 3 // 119 // loka.vi. 2 uddezaH 3 // 120 //
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ . sU. 21 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 121 // 81 vivarttamAnaH, AvIcImaraNAdvA pratikSaNaM janmavinAzAvanubhavan duHkhasAgarAvagADho vizarAruNyapi nityatAkRtamatiH | hite'pyahitAdhyavasAyo viparyAsamupaiti Aha ca- 'jIvitam ' AyuSkAnuparamalakSaNamasaMyamajIvitaM vA 'pRthag' iAMte pratyekaM pratiprANi 'priyaM' dayitaM vallabham 'ihe'ti asmin saMsAre 'ekeSAm' avidyopahatacetasAM mAnavAnAmiti, upalakSaNArthatvAt prANinAM tathAhi - dIrghajIvanArthaM tAstA rasAyanAdikAH kriyAH sattvopaghAtakAriNIH kurvate, tathA 'kSetra' zAlikSetrAdi 'vAstu' dhavalagRhAdi mama idamityevamAcaratAM satAM tatkSetrAdikaM preyo bhavati, kiM ca - 'Aratam' ISadraktaM vastrAdi 'viraktaM' vigatarAgaM vividharAgaM vA 'maNiH' iti ralavaiDUryendranIlAdi 'kuNDalaM' karNAbharaNaM hiraNyena saha strIH parigRhya 'tatraiva' kSetravAsvAraktaviraktavastramaNikuNDa lakhyAdau 'raktA' gRddhA adhyupapannA mUDhA viparyAsamupayAnti, vadanti canAtra 'tapo vA' anazanAdilakSaNaM 'damo vA' indriyanoindriyopazamalakSaNo 'niyamo vA' ahiMsAvratalakSaNaH phalavAn dRzyate, * tathAhi - taponiyamopapetasyApi kAyakleza bhogAdivaJcanAM vihAya nAnyatphalamupalabhyate, janmAntare bhaviSyatIti cedryudrA| hitasyolApaH, kiM ca dRSTahAniradRSTakalpanA ca pApIyasIti, tadevaM sAmpratekSI bhogasaGgavihitaikapuruSArthabuddhiH sampUrNa yathAvasara sampAditaviSayopabhogaM 'bAlaH' ajJaH 'jIvitukAmaH' AyuSkAnubhavanamabhilaSan 'lAlapyamAnaH ' bhogArthamatyarthe lapan vAgdaNDaM karoti, tadyathA - atra tapo damo niyamo vA phalavAnna dRzyata ityevamarthaM bruvan mUDhaH abudhyamAno hatopahato jAtimaraNamanuparivarttamAno jIvitakSetrakhyAdilobhaparimohitamanAH 'viparyAsamupaiti' tattvetattvAbhinivezam atattve ca tattvAbhinivezaM hite'hitabuddhimityevaM sarvatra viparyayaM vidadhAti, uktaM ca - "dArAH paribhavakArA bandhujano bandhanaM viSaM viSayAH / ko'yaM janasya moho ?, ye ripavasteSu suhRdAzA // 1 // " ityAdi / ye punarunmajjatzubhakarmApAditAdhyavasAyapuraskRtamokSAste kiMbhUtA bhavantItyAha iNameva nAvakhaMti, je jaNA dhuvacAriNo / jAImaraNaM parinnAya, care saMkamaNe daDhe (1) nattha kAlassa NAgamo, savve pANA piyAuyA, suhasAyA dukkhapaDikUlA appiyavahA piyajIviNo jIvikAmA, savvesiM jIviyaM piyaM, taM parigijjha dupayaM cauppayaM abhijuMjiyA NaM saMsiMciyA NaM tiviheNa jA'vi se tattha mattA bhavai appA vA bahuyA vA, se tattha gaDhie cigs, bhoaNAe, tao se egayA vivihaM parisihaM saMbhUyaM mahovagaraNaM bhavai, taMpi se egayA dAyAyA vA vibhayanti, adattahAro vA se avaharati, yo vA se vipati, nassai vA se viNassai vA se, agAradAheNa vA se ujjhai iya, se parassa'TTAe kUrAI kammAI bAle pakuvvamANe teNa dukkheNa saMmUDhe vippariyAsamui, muNiNA hu eyaM paveiyaM, aNohaMtarA ee no ya ohaM tarittae, atIraMgamA ee noya tIraM gamittae, apAraMgamA ee no ya pAraM gamittae, AyANijjaM ca AyAya miThANe na ciTTha, vihaM pappakheyanne taMmi ThANaMmi ciTThai ( sU080 ) 'iNametra' ityAdi, idameva pUrvoktaM sampUrNajIvitaM kSetrAGganAparibhogAdikaM vA 'nAvakAGkSati' nAbhilapanti, ye janA 'dhruvacAriNo' dhruvo-mokSastatkAraNaM ca jJAnAdi dhruvaM tadAcarituM zIlaM yeSAM te tathA, dhUtacAriNo vA dhunAtIti dhUtaMcAritraM taccAriNa iti / kiM ca - 'jAI' ityAdi, jAtizca maraNaM ca samAhAradvandvaH tat 'parijJAya' paricchidya jJAtvA 'caret' udyukto bhavet, ka ? - 'saGkramaNe' saGkrasyate'neneti saGkramaNaM - cAritraM tatra 'dRDha' vizrotasikArahitaH parISahopasageH niSprakampo vA yadi vA azaGkamanAH san saMyama cara, na vidyate zaGkA yasya manasastadazaGkam azaGkaM mano yasyAsAvazaGkamanAH- tapodamaniyamaniSphalatvAzaGkArahita AstikyamatyupapetastapodamAdau pravartteta yatastadvAn rAjarAjAdInAM pUjAprazaMsArho bhavati, na caupazamika sukhAvAptaphalasya tapasvinaH samastadvandvadavIyaso'satyapi paraloke kizcit zrUyate, uktaM ca- " saMdigdhe'pi pare loke, tyAjyamevAzubhaM budhaiH / yadi nAsti tataH kiM syAdasti cennAstiko hataH // 1 // " | ityAdi / tasmAt svAyatte saMyamasukhe dRDhena bhAvyaM, na caitadbhAvanIyaM yathA-parutparAri vRddhAvasthAyAM vA dharmaM kariSyAmIti, yataH - 'natthi' ityAdi, 'nAsti' na vidyate 'kAlasya' mRtyoranAgamaH - anAgamanamanatrasara itiyAvat, tathAhi - sopakramAyupo'sumato na kAcitsA'vasthA yasyAM karmmapAvakAntarvarttI janturjatugolaka iva na vilIyeta iti uktaM ca - " zizuma For Private Personal Use Only loka.vi. 2 uddezakaH 3 // 121 //
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 122 // zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 123 // 82 zizuM kaThoramakaThoramapaNDitamapi ca paNDitaM, dhIramadhIraM mAninamamAninamapaguNamapi ca bahuguNam / yatimayatiM prakA| zamavalInamacetanamadha sacetanaM, nizi divase'pi sAndhyasamaye'pi vinazyati ko'pi kathamapi // 1 // tadevaM sarvakaSatvaM mRtyoravadhAryAhiMsAdiSu dattAvadhAnena bhAvyaM kimiti ?, yataH - 'sabve pANA piyAjyA' prANazabdenAtrAbhedopacArAt tadvanta eva gRhyante, sarve prANino - jantavaH 'priyAyuSaH' priyamAyuryeSAM te tathA, nanu ca siddhairvyabhicAro, na hi te priyAyuSastadabhAvAt, naiSa doSo, yato mukhyajIvAdizabdavyudAsena prANazabdasyopacaritasya grahaNaM saMsAraprANyupalakSaNArthamiti yatkiJcidetat, pAThAntaraM vA 'savve pANA piyAyayA' AyataH - AtmA'nAdyanantatvAt sa priyo yeSAM te tathA, sarve'pi prANinaH priyAtmAnaH / priyAtmatA ca sukhaduHkhaprAptiparihAratayA bhavatIti Aha ca- 'suhasAyA dukkhapaDikUlA' sukham-AnandarUpamAsvAdayantIti sukhAsvAdAH - sukhabhoginaH sukhaiSiNa ityuktaM bhavati, duHkham asAtaM tatpratikUlayantIti duHkhapratikUlAH- duHkhadveSiNa ityuktaM bhavati, tathA 'apriyavadhA' apriyaM duHkhakAraNaM tat ghnantyapriyavadhAH, tathApi 'piyajIviNo' priyaM dayitaM jIvitam - AyuSkamasaMyamajIvitaM yeSAM te tathA, 'jIviukAmA' yata eva priyajIvino'ta eva dIrghakAlaM jIvitukAmAH - dIrghakAlamAyuSkAbhilASiNo duHkhAbhibhUtA apyantyAM dazAmApannA jIvitumevAbhilaSanti, uktaM ca-- "remai vihavI visese ThitimittaM thevavittharo mahaI / maggai sarIramahaNo rogI jIe ciya kayattho // 1 // " tadevaM sarvo'pi prANI sukhajIvitAbhilASI, tacca nArambhamRte, asAvapi prANyupaghAtakArI, prANinAM ca jIvitamatyartha dayi 1 ramate vibhavavAn vizeSe sthitimAtraM stokavistAro'bhilaSati / mArgayati zarIramaghano rogI jIvita evaM kRtArthaH // 1 // tamityato bhUyo bhUyastadevopadizyata ityAha- 'savvesiM' ityAdi, sarveSAmavigAnena 'jIvitam' asaMyamajIvitaM 'priyaM' dayitaM yadyevaM tataH kimityata Aha- 'taM parigijjha' tad-asaMyamajIvitaM 'parigRhya' Azritya kiM kurvantItyAha'dupayaM' ityAdi, 'dvipadaM' dAsIkarmakarAdi 'catuSpadaM' gavAzvAdi 'abhiyujya' yojayitvA abhiyogaM grAhayitvA vyApArayitvetyuktaM bhavati, tataH kimityata Aha- 'saMsiMciyA NaM' ityAdi, priyajIvitArthamarthAbhivRddhaye dvipadacatuSpadAdivyApAreNa 'saMsicya' ardhanicayaM saMvarddhA 'trividhena' yogatrikakaraNatrikeNa yApi kAcidalpA paramArthacintAyAM bahvayapi phalgudezyA 'se' tasyArthArambhiNaH sA cArthamAtrA 'tatra' iti dvipadAdyArambhe 'mAtrA' iti sopaskAratvAtsUtrANAM artha| mAtrA arthAtpatA 'bhavati' sattAM vibhartti kiMbhUtA ?, sA sUtreNaiva kathayati - alpA vA bahvI yA, alpabahutvaM cApekSikamataH sarvA'pyalpA sarvA'pi vahI 'sa' ityarthavAn 'tatra' tasminnarthe 'gRddhaH' adhyupapannastiSThati, nAlocayatyarthasyopArjanaklezaM na gaNayati rakSaNaparizramaM na vivecayati taralatAM nAvadhArayati phalgutAm uktaM ca-kRmikulacitaM lAlAklinnaM vigandhi jugupsitaM, nirupamarasaprItyA khAdannarAsthi nirAmiSam / surapatimapi vA pArzvasthaM sazaGkitamIkSate, na hi gaNayati kSudro lokaH parigrahaphalgutAm // 1 // " ityAdi, sa ca kimarthamarthamarthayata ityata Aha- 'bhoyaNAe' bhojanam - upabhogastasmai arthamarthayate, tadarthI ca kriyAsu pravarttate, kriyAvatazca kiM bhavatItyAha - 'tao se' ityAdi, tataH 'se' tasyA| valaganAdikAH kriyAH kurvataH 'ekadA ' lAbhAntarAyakarmmakSayopazame 'vividhaM' nAnAprakAraM 'pariziSTaM' prabhUtatvAdbhuktoddharitaM 'sambhUtaM' samyakaparipAlanAya bhUtaM saMvRttaM kiM tat ?, mahacca tatsaribhogAGgatvAdupakaraNaM ca mahopakaraNaM - dravyanicaya ityarthaH, sa kadAcillAbhodaye bhavati, asAvapyantarAyodayAnna tasyopabhogAyetyAha - 'taMpi se' ityAdi, tadapi samudrouttaraNarohaNakhananavilapraveza rasendramardana rAjAvalagana kRSIvalAdikAbhiH kriyAbhiH svaparopatApakAriNIbhiH svopabhogAyopArjitaM sat ''se' tasyArthopArjanopAya klezakAriNaH 'ekadA 'bhAgyakSaye 'dAyAdAH' pitRpiNDodakadAnayogyAH 'vibhajante ' vilumpanti, 'adattahAro vA' dasyurvA apaharati rAjAno vA 'vilumpanti' avacchindanti 'nazyati vA' svata evATa - vItaH 'se' tasya 'vinazyati vA' jIrNabhAvApatteH 'agAradAhena vA' gRhadAhena vA dahyate, kiyanti vA kAraNAnyarthanAze vakSyante ityupasaMharati -- 'iti' evaM bahubhiH prakArairupArjito'pyartho nAzamupaiti naivopArjayiturupatiSThata ityupadizyate, saH arthasyotpAdayitA parasmai - anyasmai arthAya - prayojanAya anyaprayojanakRte 'krUrANi' galakarttanAdIni karmANi ' anuSThAnAni 'vAla:' ajJaH 'prakurvANaH' vidadhAnaH 'tena' karmmavipAkApAditena 'duHkhena' asAtodayena ' (saM) mUDhaH' apagatavivekaH 'viparyAsamupaiti' apagata sadasadvivekatvAtkAryamakAryaM manyate vyatyayaM ceti, uktaM ca - " rAgadveSAbhibhUtatvAkAryAkAryaparAGmukhaH / eSa mUDha iti jJeyo, viparItavidhAyakaH // 1 // tadevaM mauDhyAndhatamasAcchAditAlokapathAH sukhArthino duHkhamRcchanti jantava iti jJAtvA sarvajJavacanapradIpamazeSapadArthasvarUpAvirbhAvakamAlalambire munayaH, adazca | mayA na svamanISikayocyate sudharmmasvAmI jambUsvAminamAha, yadi svamanISikayA nocyate kautastyaM tarhAMIMdamityata Aha'muNiNA' ityAdi, manute jagatastrikAlAvasthAmiti muni:- tIrthakRttena 'etad' asakRduccairgotra bhavanAdikaM prakarSeNAdau vA sarvasvabhASAnugAminyA vAcA veditaM kathitaM vakSyamANaM ca praveditaM, kiM tadityAha - 'aNohaM' ityAdi, ogho dvidhA For Private Personal Use Only loka.vi. 2 uddezakaH 3 // 122 // loka.vi.3. uddezakaH 3 // 123 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 83 dravyabhAvabhedAt , dravyogho nadIpUrAdiko bhAvaugho'STaprakAraM karma saMsAro vA, tena hi prANyanantamapi kAlamuhyate, tamoghaM jJAnadarzanacAritrabohitthasthAHtarantItyoghantarA na oghantarA anoghantarAH, taratezchAndasatvAt khaz , khittvAnmumAgamaH, ete kutIrthikAH pArzvasthAdayo vA jJAnAdiyAnavikalAH yadyapi te'pyodhataraNAyodyatAstathApi samyagupAyAbhAvAt na oghataraNasamarthA bhavantIti, Aha ca-'no ya ohaM tarittae' 'na ca' naivoghaM-bhAvaughaM tarituM samarthAH, saMsAraughataraNapratyalA na bhavantItyarthaH, tathA 'atIraMgamA' ityAdi, tIraM gacchantIti tIraGgamAH pUrvavat khazapratyayAdikaM, na tIraGgamA atIraGgamAH eta iti pratyakSabhAvamApannAn kutIrthikAdIn darzayati, na ca te tIragamanAyodyatA api tIraM 4 gantumalaM sarvajJopadiSTasanmArgAbhAvAditi bhAvaH, tathA 'apAraMgamA' ityAdi, pAraH-taTaH parakUlaM tadgacchantIti pAraGgamA na pAraGgamA apAraGgamAH 'eta' iti pUrvoktAH, pAragatopadezAbhAvAdapAraGgatA iti bhAvanIyaM, na ca te pAragatopadezamRte. pAragamanAyodyatA api pAraM gantumalam , athavA gamanaM gamaH pArasya pAre vA gamaH pAragamaH, sUtre tvanusvAro'lAkSaNiko, na pAragamo'pAragamastasmA apAragamAya, asamarthasamAso'yaM, tenAyamarthaH-pAragamanAya te na bhavantItyuktaM bhavati, tatazcAnantamapi kAlaM saMsArAntarvartina evAsate, yadyapi pAragamanAyodyamayanti tathApi te sarvajJopadezavikalAH svaruciviracitazAstrapravRttayo naiva saMsArapAraM gantumalam , atha tIrapArayoH ko vizeSa iti, ucyate, tIraM mohanIyakSayaH pAraM zeSaghAtikSayaH, athavA tIraM ghAticatuSTayApagamaH pAraM bhavopagrAhyabhAva ityarthaH, syAt-kathamoghatArI kutIrthAdiko na bhavati tIrapAragAmI cetyAha-'AyANija' ityAdi, AdIyante-gRhyante sarvabhAvA anenetyAdAnIyaM-zrutaM tadAdAya zrIAcA- tadukte tasmin saMyamasthAne na tiSThati, yadi bA-AdAnIyam-AdAtavyaM bhogAGgaM dvipadacatuSpadadhanadhAnyAharaNyAdi loka.vi. rAvRttiH tadAdAya-gRhItvA, athavA-mithyAtvAviratipramAdakaSAyayogairAdAnIyaM-kAdAya, kiMbhUto bhavatItyAha-'tasmin' jJA udezakA (zI0) nAdimaye mokSamArge samyagupadeze vA prazastaguNasthAne na tiSThati-nAtmAnaM vidhatte, na kevalaM sarvajJopadezasthAne na tiSThati viparyayAnuSThAyI ca bhavatIti darzayati-'vitaha' ityAdi, vitatham-asadbhUtaM durgatihetuM tattathAbhUtamupadezaM praapyaakhedjnyH||124|| akuzalaH khedajJo vA'saMyamasthAne tasmiMzca sAmpratekSyAcarita upadiSTe vA tiSThati, tatraivAsaMyamasthAne'dhyupapanno bhavatItiyAvat , athavA vitathamiti AdAnIyabhogAvyatiriktaM saMyamasthAnaM tatprApya khedajJo-nipuNastasmin sthAne AdAnIyasya hantRNi tiSThati, sarvajJAjJAyAmAtmAnaM vyavasthApayantItyarthaH / ayaM copadezo'navagatatattvasya vineyasya yathopadeza virtamAnasya dIyate, yastvavagataheyopAdeyavizeSaH sa yathAvasaraM yathAvidheyaM svata eva vidhatta ityAha ca uddeso pAsagassa natthi, vAle puNa nihe kAmasamaNunne asamiyadukkhe dukkhI dukkhA Nameva AvadR aNupariyadRi (sU0 81) tibemi // lokavijaye tRtIyodezakaH // uddizyate ityuddezaH-upadezaH sadasatkarttavyAdezaH sa pazyatIti pazyaH sa eva pazyakastasya na vidyate, svata eva viditavedyatvAttasya, athavA pazyatIti pazyakaH-sarvajJastadupadezavartI vA tasya uddizyata ityuddezo-nArakAdivyapadezaH // 124 // | uccAvacagotrAdivyapadezo vA sa tasya na vidyate, tasya drAgeva mokSagamanAditi bhAvaH, kaH punaryathopadezakArI na bhava-14 tItyAha-bAle' ityAdi, bAlo nAma rAgAdimohitaH, sa punaH kaSAyaiH karmabhiH parISahopasagai nihanyata iti nihaH, nipUrvAddhanteH karmaNi DaH, athavA snihyata iti strihaH-snehavAn rAgItyarthaH, ata evAha-'kAmasamaNunne kAmAH4 icchAmadanarUpAH samyag manojJA yasya sa tathA, athavA saha manojJairvarttata iti samanojJo, gamakatvAtsApekSasyApi samAsaH, kAmaiH saha manojJaH kAmasamanojJo, yadivA kAmAn samyaganu-pazcAt snehAnubandhAjAnAti sevata iti kAmasamanujJaH, evaMbhUtazca kiMbhUto bhavatItyAha-'asamiyadukkhe' azamitam-anupazamitaM viSayAbhiSvaGgakaSAyotthaM duHkhaM yena sa tathA, yata evAzamitaduHkho'ta eva duHkhI zArIramAnasAbhyAM duHkhAbhyAM, tatra zArIraM kaNTakazastragaNDalUtAdisamutthaM mAnasaM priyaviprayogApriyasaMprayogepsitAlAbhadAridyadaurbhAgyadaurmanasyakRtaM tadvirUpamapi duHkhaM vidyate yasyAsau duHkhI, evaMbhUtazca san kimavAmotItyAha-'dukkhANaM' ityAdi, duHkhAnA-zArIramAnasAnAmAvarta-paunaHpunyabhavanamanuparivarttate, duHkhAvartAvamagno babhramyata ityarthaH, / itiH parisamAptau, bravImIti pUrvavat // lokavijayasya tRtIyodezakaTIkA samAptA // 3 //
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcAtao se egayA rogasamuppAyA samuppajaMti, jehiM vA saddhiM saMvasai te va NaM egayA loka.vi.2 rAGgavRttiH (zI0) niyayA pudiva parivayaMti, so vA te niyage pacchA parivaijA, nAlaM te tava tANAe uddezakaH4 vA saraNAe vA, tumaMpi tesiM nAlaM tANAe vA saraNAe vA, jANittu dukkhaM patteyaM // 125 // sAyaM, bhogA me va aNusoyanti ihamegesiM mANavANaM (sU0 82) uktastRtIyodezakaH, sAmprataM caturthasya vyAkhyA prastUyate-bhogeSvanabhiSaktena bhAvyaM, yato bhoginAmapAyA darzyante (iti) prAguktaM, te cAmI-'tao se egayA' ityAdi, anantarasUtrasambandhaH 'dukkhI dukkhANameva AvaTuM aNupariyaTTai' tAtti, tAni cAmUni duHkhAni 'tao se' ityAdi, paramparasUtrasambandhastu 'bAle puNa nihe kAmasamaNuNNe', te ca kAmA duHkhAtmakA eva, tatra cAsaktasya dhAtukSayabhagandarAdayo rogAH samutpadyante ityato'padizyate-'tata' iti kAmAnuSaGgAt kamrmopacayastato'pi paJcatvaM tasmAdapi narakabhavo narakAnniSekakalalArbudapazIvyUhagarbhaprasavAdirjAtasya ca rogAH prAduHpyanti, 'se' tasya kAmAnuSaktamanasaH 'ekade'tyasAtAvedanIyavipAkodaye 'rogasamutpAdA' iti rogANAM-ziro'tizUlA-1 dInAM samutpAdAH-prAdurbhAvAH 'samutpadyante' prAdurbhavanti, tasyAM ca rogAvasthAyAM kiMbhUto bhavatyasAvityata Aha-'jehiM / hA // 125 // ityAdi, yA 'sArddhamasau saMvasati, ta evaikadA nijAH pUrva parivadanti, sa vA tAnnijAn pazcAtparivadet , nAlaM 'te' tava trANAya yA zaraNAya vA, tvamapi tepAM nAlaM trANAya vA zaraNAya vA, iti jJAtvA duHkhaM pratyekaM sAtaM ca svakRtakarmaphalabhujaH sarve'pi prANina iti matvA rogotpattau na daurmanasyaM bhAvanIyaM, na bhogAH zocanIyA iti, Aha cabhogA meM' ityAdi, bhogAH-zabdarUparasagandhasparzaviSayAbhilASAstAnevAnuzocayanti-kathamasyAmapyavasthAyAM vayaM bhogAn bhujhmahe?, evaMbhUtA vA'smAkaM dazA'bhUdyena manojJA api viSayA upanatA nopabhogAyeti / IdRkSazcAdhyavasAyaH keSAzcideva bhavatItyAha-'ihamegesiM' ityAdi, 'iha' saMsAre ekeSAmanavagataviSayavipAkAnAM brahmadattAdInAM mAnavAnAmevaMbhUto'dhyavasAyo bhavati, na sarveSAM, sanatkumArAdinA vyabhicArAt, tathAhi-brahmadatto mAraNAntikarogavedanAbhibhUtaH santApAtizayAt spRzantIM praNayinImiva vizvAsabhUmI mUchI bahumanyamAnaH tathA hastIkRto vihastatayA viSayIkRto vaiSamyeNa gocarIkRto glAnyA dRSTo duHkhAsikayA kroDIkRto kAlena pIDitaH pIDAbhirnirUpito niyatyA Aditsito daivena antike'ntyocchAsasya mukhe mahApravAsasya dvAri dIrghanidrAyA jihvAgre jIvitezasya vartamAno viralo vAci vihvalo vipuSi pracuraH pralApe jito jRmbhikAbhirityevaMbhUtAmavasthAmanubhavannapi mahAmohodayAt bhogAMzcikAsiSuH pArthopaviSTAM bhAryAmanavaratavedanAvezavigaladazruraktanayanAM kurumati ! kurumatItyevaM tAM vyAharannadhaH saptamI narakapRthvImagAt, tatrApi tIvrataravedanAbhibhUtopya'vagaNayya vedanAM tAmeva kurumatI vyAharatItyevaMbhUto bhogAbhiSvaGgo dustyajo bhavati keSAzcit , na punaranyeSAM mahApuruSANAmudArasattvAnAm Atmano'nyaccharIramityevamavagatatattvAnAM sanatkumArAdInAmiva yathoktaro gavedanAsadbhAve satyapi mayaivaitatkRtaM soDhavyamapi mayaivetyevaM jAtanizcayAnAM karmakSapaNocatAnAM na manasaH pIDotpadyate 6 iti, uktaM ca-"upto yaH svata eva mohasaliloM janmAlavAlo'zubho, raagdvesskssaaysnttimhaanirvighnbiijstvyaa| zrIAcA- rogairakarito vipatkusumitaH karmadumaH sAmprataM, soDhA no yadi samyageSa phalito duHkhairadhogAmibhiH // 1 // loka.vi.2 rAvRttiH punarapi sahanIyo duHkhapAkastvayA'yaM, na khalu bhavati nAzaH karmaNA saMcitAnAm / iti saha gaNayitvA yadyadAyAti (zI0) samyag , sadasaditi viveko'nyatra bhUyaH kutastyaH? // 2 // " api ca-bhogAnAM pradhAnaM kAraNamartho'tastatsvarUpameva uddezakaH4 nirdidikssuraah||126|| tiviheNa jA'vi se tattha mattA bhavai appA vA bahugA vA, se tattha gaDDie ciTTai, bhoyaNAe, tao se egayA viparisi saMbhUyaM mahovagaraNaM bhavai, taMpi se egayA dAyAyA vibhayaMti, adattahAro vA se harati, rAyANo vA se vilupaMti, nassai vA se viNassai vA se, agAraDAheNa vA se Dajjhai iya, se parassa aTTAe kUrANi kammANi vAle pakuvvamANe teNa dukkheNa mUDhe vippariyAsamuvei (sU083) trividhena yA'pi tasya tatrArthamAtrA bhavati alpA vA bahvI vA, sa tasyAmarthamAtrAyAM gRddhastiSThati, sA ca bhojanAya kila bhaviSyati, tatastasyaikadA vipariziSTaM sambhUtaM mahopakaraNaM bhavati, tadapi 'se' tasyaikadA dAyAdA vibhajante, 4 // 126 // adattahAro vA tasya harati, rAjAno vA vilumpanti, nazyati vA vinazyati vA, agAradAhena vA dahyate iti, sa ACCORMACOCOCCC
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ A. sU. 22 zrIAcA rAGgavRttiH ( gI0) // 127 // 85 parasmai arthAya krUrANi karmANi bAlaH prakurvANastena duHkhena mUDho viparyAsamupaiti etacca prAgeva vyAkhyAtamiti neha pratAyate // tadevaM duHkhavipAkAn bhogAn pratipAdya yat karttavyaM tadupadizatItyAha AsaM ca chandaM ca vigiMca dhIre !, tumaM ceva taM salamAhahu, jeNa siyA teNa no siyA, iNameva nAvabujjhaMti je jaNA mohapAuDA, thIbhi loe pavvahie, te bho ! vayaMti eyAI AyayaNAI, se dukkhAe mohAe mArAe naragAe naragatirikkhAe, sayayaM mUDhe dhammaM nAbhijANai, uAhu vIre, appamAo mahAmohe, alaM kusalassa pamAeNaM, saMtimaraNaM saMpehAe bheuradhammaM saMpehAe, nAlaM pAsa alaM te eehiM (sU0 84) 'AzAM' bhogAkAGkSAM, caH samuccaye, chandanaM chandaH - parAnuvRttyA bhogAbhiprAyastaM ca cazabdaH pUrvApekSayA samuccayArthaH, tAvAzAchandau 'vevizva' pRthakkuru tyaja 'dhIra !' dhIH - buddhistayA rAjata iti, bhogAzAchandAparityAge ca duHkhameva kevalaM na tatprAptiriti, Aha ca- 'tumaM ceva' ityAdi, vineya upadezagocarApanna AtmA vA upadizyate - tvameva tadbhogAzAdikaM zalyamAhRtya - svIkRtya paramazubhamAdatse, na tu punarupabhogaM, yato bhogopabhogo yairevArthAdyupAyairbhavati taireva na | bhavatItyAha - 'jeNa siA teNa no siyA' yenaivArthopArjanAdinA bhogopabhogaH syAt tenaiva vicitratvAt karmmapari Naterna syAd, athavA yena kenaciddhetunA karmmabandhaH syAttanna kuryAt, tatra na varttetetyarthaH, yadivA yenaiva rAjyopabhogAdinA karmmabandho yena vA nirgranthatvAdinA mokSaH 'syAd' bhavettenaiva tathAbhUtapariNAmavazAnna syAditi / etaccAnubhavAvidhAritamapi mohAbhibhUtA nAvagacchantItyAha --' iNameva' ityAdi, idameva hetuvaicitryaM 'na budhyante' na saMjAnate, ke ?ye janA maunIndropadezavikalA mohena-ajJAnena mithyAtvodayena vA prAvRtAH - chAditAstattvaviparyastamatayo mohanIyo> dayAdbhavanti / mohanIyasya ca tadbhedakAmAnAM ca striyo garIyaH kAraNamiti darzayati- 'dhIbhi' ityAdi, strIbhiH - aGganAbhirbhUtkSepAdivibhramairasau lokaH AzAcchandAbhibhUtAtmA krUrakarmmavidhAyI narakavipAkaphalaM zalyamAhRtya tatphalamabudhyamAno mohAcchAditAntarAtmA prakarSeNa vyathitaH parAjito vazIkRta itiyAvat, na kevalaM svato vinaSTAH, aparAnapi asakRdupadezadAnena vinAzayantItyAha - 'te bho !' ityAdi, 'te' strIbhiH pravyathitA bho ! ityAmantraNe etadvadanti-yathai-tAni khyAdIni 'AyatanAni' upabhogAspadabhUtAni varttante, etaizca vinA zarIrasthitireva na bhavatIti / etacca pravyathanamupadezadAnaM vA teSAmapAyAya syAdityAha - 'se' ityAdi, teSAM 'se' ityetat pravyathanamAyatanabhaNanaM vA 'duHkhAya' bha vati - zArIramAnasAsAtavedanIyodayAya jAyate, kiM ca- 'mohAe' mohanIya karmmabandhanAya ajJAnAya veti, tathA 'mArAe' maraNAya, tato'pi 'naragAe' narakAya narakagamanArtha, punarapi 'naragatirikkhAe' tato'pi narakAduddhRtya tirazcayetatprabhavati, tiryagyonyarthaM tat strIpravyathanaM bhogAyatanavadanaM vA sarvatra sambandhanIyaM / sa evamaGganApAGgavilokanAkSitastAsu tAsu yoniSu paryaTannAtmahitaM na jAnAtItyAha - 'sayayaM' ityAdi, satatam - anavarataM duHkhAbhibhUto mUDho 'dharma' kSAntyAdilakSaNaM durgatiprasRtiniSedhakaM 'na jAnAti' na veti / etacca tIrthakRdAheti darzayati- 'udAhu' ityAdi, utprAbalyenAha udAha-uktavAn, ko'sau ? - vIraH - apagata saMsArabhayastIrthakRdityarthaH kimuktavAn?, tadeva pUrvoktaM vAcA darzayati- 'apramAdaH karttavyaH, kva ? - 'mahAmohe' aGganAbhiSvaGga eva, mahAmohakAraNatvAnmahAmohaH, tatra pramAdavatA na bhAvyam / Aha ca - 'alam' ityAdi, 'alaM' paryAptaM, kasya ? - 'kuzalasya' nipuNasya sUkSmekSiNaH, kenAlaM ? - madyaviSayakaSAyanidrAvikathArUpeNa paJcavidhenApi pramAdena, yataH pramAdo duHkhAdyabhigamanAyokta iti / syAt - kimAlambya pramAdenAlamiti 1, ucyate - 'santi' ityAdi, zamanaM zAntiH - azeSakarmApagamoDato mokSa eva zAntiriti, triyante prANinaH paunaHpunyena yatra caturgati ke saMsAre sa maraNaH - saMsAraH zAntizca maraNaM ca zAntimaraNaM, samAhAradvandvastat 'saMprekSya' paryA locya, pramAdavataH saMsArAnuparamastatparityAgAcca mokSa ityetadvicAryeti hRdayaM, sa vA kuzalaH prekSya viSayakaSAyapramAdaM na vidadhyAd, athavA zAntyA - upazamena maraNaM - maraNAvadhiM yAvat tiSThato yatphalaM bhavati tatparyAlocya pramAdaM na kuryA - diti / kiM ca- 'bheDara' ityAdi, pramAdo hi viSayakaSAyAbhiSvaGgarUpaH zarIrAdhiSThAnaH, tacca zarIraM bhiduradharmma, svata eva | bhidyata iti bhiduraM sa eva dharmaH - svabhAvo yasya tadbhiduradharmaM etat 'samIkSya' paryAlocya pramAdaM na kuryAditi sambandhaH, ete ca bhogA bhujyamAnA api na tRptaye bhavantItyAha - 'nAla' ityAdi, 'nAlaM' na samardhA abhilASo cchittaye yatheSTAvAptAvapi bhogAH etat 'pazya' jAnIhi, ato'laM tava kuzala! 'ebhiH pramAdamayairduHkhakAraNasvabhAvairviSayairupabho gairiti, na caite bahuzo'pyupabhujyamAnA upazamaM vidadhatIti, uktaM ca - "yaloke vrIhiyavaM, hiraNyaM pazavaH striyaH / For Private Personal Use Only loka.vi. 2 uddezakaH 4 // 127 //
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 AcA- rAGgavRttiH (zI0) loka.vi.2 uddezakaH4 // 128 // // 128 // nAlamekasya tatsarvamiti matvA zamaM kuru // 1 // upabhogopAyaparo vAJchati yaH zamayituM viSayatRSNAm / dhAvatyAkrami- tumasau, puro'parAhe nijacchAyAm // 2 // " tadevaM bhogalipsUnAM tatprAptAvaprAptau ca duHkhameveti darzayati eyaM passa muNI! mahabbhayaM, nAivAija kaMcaNaM, esa vIre pasaMsie, je na nivvijjai AyANAe, na me dei na kuppijA thovaM laTuM na khisae, paDisehio pariNamijjA, evaM moNaM samaNuvAsijjAsi (sU0 85) tibemi // 'etat' pratyakSameva bhogAzAmahAjvaragRhItAnAM kAmadazAvasthAtmakaM mahadbhayaM bhayahetutvAt duHkhameva mahAbhayaM, tacca maraNakAraNamiti mahadityucyate, etat mune! 'pazya' samyagaihikAmuSmikApAyApAdakatvena jAnIhItyuktaM bhavati / yadyevaM tatkiM kuryAdityAha-'nAivAeja' ityAdi, yato bhogAbhilaSaNaM mahadbhayamatastadartha 'nAtipAtayet' na vyatheta 'kaJcana' kamapi jIvamiti, asya ca zeSavratopalakSaNArthatvAnna pratArayet kaJcanetyAdyapyAyojyaM / bhoganirIhaH prANAtipAtAdivratArUDhazca ke guNamavAmotItyAha-'esa' ityAdi, 'epa' iti bhogAzAcchandavivecako'pramAdI paJcamahAvratabhArArohaNonnAmitaskandho vIraH karmavidAraNAt 'prazaMsitaH' stuto devarAjAdibhiH, ka eSa vIro nAma ? yo'bhiSTrayata ityata Aha-'je' i. tyAdi, yo 'na nirvidyate' na khidyate na jugupsate, kasmai ?- AdAnAya' AdIyate gRhyate'vApyate AtmasvatattvamazeSAvA-|| rakakarmakSayAvirbhUtasamastavastugrAhijJAnA(nA)bAdhasukharUpaM yena tadAdAnaM-saMyamAnuSThAnaM tasmai na jugupsate, tadvA kurvan sikatAkavalacarvaNadezIyaM kvacidalAbhAdau na khedamupayAtIti, Aha-'na meM' ityAdi, mamAyaM gRhasthaH sambhRtasaMbhAro'-1 pyupasthite'pi dAnAvasare na dadAtItikRtvA 'na kupyet' na krodhavazago bhUyAd, bhAvanIyaM ca-mamaivaiSA karmapariNatirityalAbhodayo'yam , anena cAlAbhena karmakSayAyodyatasya me tatkSapaNasamartha tapo bhAvIti na kizcitthUyate, athApi kathaJcit stokaM prAntaM vA labheta tadapi na nindedityAha-thovaM' ityAdi, 'stokam' aparyAptaM 'laDhuM' labdhA na nindehAtAraM dattaM vA, tathAhi-katicitsikthAnayane bravIti-siddha odano bhikSAmAnaya lavaNAhAro vA asmAkaM nAstItyannaM | dadasvetyevaM atyudvRttacchAtravanna vidadhyAt / kiM ca-'paDisehio' ityAdi, 'pratiSiddhaH' aditsitastasmAdeva pradezAt | 'pariNamet nivarteta, kSaNamapi na tiSThenna daurmanasyaM vidadhyAnna ruNTannapagacchet na tAM sImantinImapavaded-dhikte gRhavAsamiti, uktaM ca-"diTThA'si kaserumaI ! aNubhUyAsi kserumi!| pIyaM ciya te pANiyayaM vari tuha nAma na daMsaNaM // 1 // " |ityAdi / paThyate ca-'paDilAbhio pariNamejA" pratilAbhitaH-prAptabhikSAdilAbhaH san pariNamet , noccAvacAlApaiH tatraiva saMstavaM vidadhyAd, vaitAlikavaddAtAraM noprAsayediti / upasaMharannAha-'eyaM' ityAdi, 'etat pravrajyAnirvedarUpaM adAnAkopanaM stokAjugupsanaM pratiSiddhanivarttanaM muneridaM maunaM-munibhirmumukSubhirAcaritaM tvamapyavAptAnekabhavakoTidurApasaMyamaH san 'samanuvAsayeH' samyag vidhatsvAnupAlayeti vineyopadeza AtmAnuzAsanaM vA / itiH parisamAptau, bravImi pUrvavat // lokavijayAdhyayanacaturthoddezakaTIkA samAptA // loka.vi.2 uddezakA 1 dRSTA'si udAramate / anubhUtA'si udAramate! / pItameva te pAnIyaM varaM tava nAma na darzam // 1 // zrIAcA-18| uktazcaturthoddezakaH, sAmprataM paJcamasya vyAkhyA pratanyate, tasya cAyamabhisambandhaH, iha bhogAn parityajya loka- rAGgavRttiH nizrayA saMyamadehapratipAlanArtha viharttavyamityuktaM tadatra pratipAdyate, iha hi saMsArodvegavatA parityaktabhogAbhilASeNa (zI0) mumukSuNorikSaptapaJcamahAvratabhAreNa niravadyAnuSThAna vidhAyinA dIrghasaMyamayAtrArtha dehaparipAlanAya lokanizrayA viharttavyaM, nirAzrayasya hi kuto dehasAdhanAni ?, tadabhAve dharmazceti, uktaM hi-"dharmaM carataH sAdhorloke nizrApadAni paJcApi / // 129 // rAjA gRhapatiraparaH paTAyA gaNazarIre ca // 1 // " sAdhanAni ca vastrapAtrAnnAsanazayanAdIni, tatrApi prAyaH pratidinamupayogitvAdAhAro garIyAniti, sa ca lokAdanveSTavyo, lokazca nAnAvidhairupAyairAtmIyaputrakalavAdyartha Arambhe pravRttaH, tatra sAdhunA saMyamadehanimittaM vRttiranveSaNIyeti darzayati jamiNaM virUvarUvehiM satthehiM logassa kammasamAraMbhA kajaMti, taMjahA-appaNo se puttANaM dhUyANaM suNhANaM nAINaM dhAINaM rAINaM dAsANaM dAsINaM kammakarANaM kammakarINaM AesAe puDhopaheNAe sAmAsAe pAyarAsAe, saMnihisaMnicao kajai, ihamegesiM mANavANaM bhoyaNAe (sU0 86) 'yaiH' aviditavedyaiH 'ida'miti sukhaduHkhaprAptiparihAratvamuddizya 'virUparUpaiH' nAnAprakArasvarUpaiH 'zastraiH' prANyupaghAtakAribhivyabhAvabhedabhinnaiH 'lokAya' zarIraputraduhitRsnuSAjJAtyAdyartha karmaNAM-sukhaduHkhaprAptiparihArakriyANAM
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 87 SARAMMARCHECK zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 130 // kAyikAdhikaraNikAprAdoSikApAritApanikAprANAtipAtarUpANAM kRSivANijyAdirUpANAM vA, samArambhA iti madhyagrahaNAdbahuvacananirdezAcca saMrambhArambhayorapyupAdAnaM, tenAyamarthaH-zarIrakalatrAdyartha saMrambhasamArambhArambhAH 'kriyante' anuSThIyante, tatra saMrambha iSTAniSTaprAptiparihArAya prANAtipAtAdisaGkalpAvezaH, tatsAdhanasannipAtakAyavAgvyApArajanitaparitApanAdilakSaNaH samArambhaH, daNDatrayavyApArApAditacikIrSitaprANAtipAtAdikriyAnivRttirArambhaH, karmaNo vA-aSTaprakArasya samArambhAH-upArjanopAyAH kriyanta iti, lokasyeti caturthyarthe SaSThI, sA'pi tAdarthe, kaH punarasau loko? yadartha saMrambhamabhArambhArambhAH kriyanta ityAha-taMjahA appaNo se' ityAdi, yadivA lokasya tRtIyArthe SaSThI, yaditi hetau, yasmAlokena nAnAvidhaiH zastraiH karmasamArambhAH kriyanta ityatastasmin loke sAdhuvRttimanveSayet , yadarthaM ca lokena karmasamArambhAH kriyante tadyathetyAdinA darzayati-taMjahA appaNo se' ityAdi, 'tadyathe'tyupapradarzanArtho, noktamAtramevAnyadapyevaMjAtIyaka mitrAdikaM draSTavyaM, 'se'tasyArambhAripsorya AtmA-zarIraM tasmai artha tadartha karmasamArambhAH-pAkAdayaH kriyante, nanu ca lokArthamArambhAH kriyanta iti prAgabhihitaM, na ca zarIraM loko bhavati, naitadasti, yataH paramArthadRzAM jJAnadarzanacAritrAtmakamAtmatattvaM vihAyAnyatsarva zarIrAdyapi parAkyameva, tathAhivAhyasya paudgalikasyAcetanasya karmaNo vipAkabhUtAni paJcApi zarIrANItyataH zarIrAtmA'pi lokazabdAbhidheya iti, tadevaM kazciccharIranimittaM kArabhate, parastu putrebhyo duhitRbhyaH snupAH-vadhvastAbhyo jJAtayaH-pUrvAparasambaddhAH svajanAH tebhyo dhAtrIbhyo rAjabhyo dAsebhyo dAsIbhyaH karmakarebhyaH karmakarIbhyaH Adizyate parijano yasminnAgate tadAtitheyAyetyAdeza:-mAghUrNakastadartha karmasamArambhAH kriyanta iti sambandhaH, tathA 'puDho paheNAe' ityAdi, pRthak pRthak putrAdibhyaH loka.vi.2 praheNakArtha tathA 'sAmAsAe'tti zyAmA-rajanI tasyAmazanaM zyAmAzaH tadartha, tathA 'pAyarAsAe'ti prAtarazanaM prAtarAzastasmai, karmasamArambhAH kriyanta iti sAmAnyenoktAvapi vizeSArthamAha-'sannihi' ityAdi, samyagnidhIyata iti sannidhiH uddezaka 5 vinAzidravyANAM dadhyodanAdInAM saMsthApanaM, tathA samyag nizcayena cIyata iti sannicayaH-avinAzidravyANAM abhayA| sitAmRdvIkAdInAM saGgrahaH, sannidhizca sannicayazca sannidhisannicayaM, prAkRtazailyA pulliGgatA, athavA sannidheH sanni-11 cayaH sannidhisannicayaH, sa ca parigrahasaMjJodayAdAjIvikAbhyAsAdvA dhanadhAnyahiraNyAdInAM kriyata iti / sa ca kimarthamityAha-'iha' ityAdi, 'ihe'ti manuSyaloke 'ekeSA'mihaloke kRtaparamArthabuddhInAM 'mAnavAnAM manuSyANAM 'bhojanAya' upabhogArthamiti / tadevaM virUparUpaiH zastrarAtmaputrAdyartha karmasamArambhapravRtte loke pRthakpraheNakAya zmAmAzAya prAtarAzAya keSAdhinmAnavAnAM bhojanArtha sannidhisannicayakaraNodyate sati sAdhunA kiM karttavyamityAha samuTThie aNagAre Arie Ariyapanne AriyadaMsI ayaMsaMdhitti adakkhu, se nAIe nAiyAvae na samaNujANai, savvAmagaMdhaM parinnAya nirAmagaMdho parivvae (sU087) samyak satataM saGgataM vA saMyamAnuSThAnenotthitaH samutthito, nAnAvidhazastrakarmasamArambhoparata ityarthaH, na vidyatesgAraM-gRhamasyetyanagAraH, putraduhitRsnuSAjJAtidhAtryAdirahita ityarthaH, so'nagAraH ArAdyAtaH sarvaheyadharmebhyaH ityAryaH-cAritrAhaH, AryA prajJA yasyAsAvAryaprajJaH, zrutavizeSitazemuSIka ityarthaH, Arya-praguNaM nyAyopapannaM pazyati tacchIlazcetyAryadazI pRthakpraheNakazyAmAzanAdisaGkalparahita ityarthaH, 'ayaMsaMdhIti' sandhAnaM sandhIyate vA'sAviti sandhirayaM sandhiryasya sAdhorasAvayaMsandhiH, chAndasatvAdvibhaktaralugityayaMsandhiH-yathAkAlamanuSThAna vidhAyI yo yasya vartamAnaH kAlaH karttavyatayopasthitastatkaraNatayA tameva sandhatta iti, etaduktaM bhavati-sarvAH kriyAH pratyupekSaNopayogasvAdhyAyabhikSAcaryApratikramaNAdikAH asaprajA anyo'nyAvAdhayA AtmIyakarttavyakAle karotItyarthaH, itiH heto, yasmAdyathAkAlAnuSThAna vidhAyI tasmAdasaviva paramArtha pazyatItyAha-'adakkhu'tti, tivyatyayena ekavacanAvasare bahuvacanamakAri, tatazcAyamarthaH-yo hyArya AryaprajJa AryadarzI kAlajJazca sa eva paramArthamadrAkSInnApara iti, pAThAntaraM vA 'ayaM saMdhimadakkhu' 'ayam' anantaravizeSaNaviziSTaH sAdhuH 'sandhi' karttavyakAlam 'adrAkSId' dRSTavAn, etaduktaM bhavati-yaH parasparAbAdhayA hitAhitaprAptiparihArarUpatayA vidheyAvasaraM vetti vidhatte ca sa paramArtha jJAtavAniti, athavA bhAvasandhiH-jJAnadarzanacAritrANAmabhivRddhiH sa ca zarIramRte na bhavati, tadapi nopaSTambhakakAraNamantareNa, tasya ca sAvadyasya parihAraH karttavya ityata Aha-se NAIe' ityAdi, 'sa' bhikSustadvA'kalpyaM 'nAdadIta' na gRhNIyAnnApyaparamAdApayet-grAhayet , nApyaparamaneSaNIyamAdadAnaM samanujAnIyAdapi, athavA saiGgAlaM sadhUmaM vA nAdyAt-na bhakSapetrAvaramAdayedadantaM vA na samanujAnIyAditi, Aha-'sabvAmagaMdhaM' ityAdi, AmaM ca gandhazca AmagandhaM samAhAradUndUH, sarva ca tadAmagandhaM ca sarvAmagandhaM, sarvazabdaHprakArakArUrye'tra gRhyate na dravyakArUrye, Amam-aparizuddhaM, gandhagraha 6- 4PR
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ .88 ve. zrIAcArAmavRttiH (zI0) uddazakA5 // 131 // Nena tu pUtirgRhyate, nanu ca pUtidravyasyApyazuddhatvAt AmazabdenaivopAdAnAkimartha bhedenopAdAnamiti, satyam , azuddhasAmAnyAvayate, kiMtu pUtigrahaNenehAdhAkarmAdyavizuddhakoTirupAttA, tasyAzca gurutaratvAt prAdhAnyakhyApanArtha punarupAdAnaM, tatazcAyamA-gandhagrahaNenAdhAkarma 1 audezikatrikaM 2 pUtikarma 3 mizrajAtaM 4 bAdaraprAbhRtikA 5 adhyavapUraka 6 caite paDadgamadoSA avizuddhakovyantargatA gRhItAH, zeSAstu vizuddhakovyantarbhUtA AmagrahaNenopAttA draSTavyA iti, sarvazabdasya ca prakArakAsAbhidhAyakatvAd yena kenacit prakAreNa Amam-aparizuddha pUti vA bhavati tatsarva jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA 'nirAmagandhaH' nirgatAvAmagandhau yasmAtsa tathA 'parivrajet' mokSamArge jJAnadarzanacAritrAkhye pariH-samantAdgacchet saMyamAnuSThAnaM samyaganupAlayeditiyAvat / AmagrahaNena pratiSiddhe'pi krItakRte tathApyalpasattvAnAM vizuddhakoTyAlambanatayA mA bhUttatra pravRttiratastadeva nAmagrAhaM pratiSiSedhiSurAha adissamANe kayavikayesu, se Na kiNe na kiNAvae kiNaMtaM na samaNujANai, se bhikkhU kAlanne bAlanne mAyanne yanne khaNayanne viNayanne sasamayaparasamayanne bhAvanne pariggahaM amamAyamANe kAlANuTThAI apaDiNNe (sU0 88) bhogI bhavatIti, Aha ca-'se Na kiNe ityAdi, 'sa'mumukSurakiJcano dharmopakaraNamapi na krINIyAt svato nApyapahAreNa kApayet krINantamapi na samanujAnIyAt , athavA nirAmagandhaH parivrajedityatrAmagrahaNena hananakoTitrikaM gandhagraha Nena pacanakoTitrikaM krayaNakoTitrikaM tu punaH svarUpeNaivopAttam, ato navakoTiparizuddhamAhAraM vigatAGgAradhUmaM bhuJjIta, etadguNaviziSTazca kiMbhUto bhavatItyAha-se bhikkhU kAlanne' kAla:-karttavyAvasarastaM jAnAtIti kAlajJaH-viditavedyaH, tathA 'bAlaNNe' balajJaH balaM jAnAtIti balajJaH, chAndasatvAddIrghatvaM, AtmabalaM sAmarthya jAnAtIti yathAzatyanuSThAnavidhAyI, anigRhitabalavIrya ityarthaH, tathA 'mAyanne yAvadravyopayogitA mAtrA tAM jAnAtIti tajjJaH, tathA 'kheyanne khedaH-abhyAsastena jAnAtIti khedajJaH athavA khedaH-zramaH saMsAraparyaTanajanitastaM jAnAtIti, uktaM ca-"jarAmaraNadaurgatyavyAdhayastAvadAsatAm / manye janmaiva dhIrasya, bhUyo bhUyastrapAkaram // 1 // " ityAdi, athavA 'kSetrajJaH' saMsaktaviruddhadravyaparihAryakulAdikSetrasvarUpaparicchedakaH, tathA 'khaNayanno' kSaNa eva kSaNakaH-avasaro bhikSArthamupasarpaNAdikastaM jAnAtIti, tathA "viNayanne' vinayo-jJAnadarzanacAritraupacArikarUpastaM jAnAtIti, tathA 'sasamayaparasamayaNNe' svasamayaparasamayau jAnAtIti, svasamayajJo gocarapradezAdau pRSTaH san sukhenaiva bhikSAdoSAnAcaSTe, tadyathA-poDazodgamadoSAH, te cAmI-AdhAkarma 1 auddezikaM 2 pUtikarma 3 mizrajAtaM 4 sthApanA 5 prAbhRtikA 6 prakAzakaraNaM 7 krItaM 8 udyatakaM 9 parivartitaM 10 abhyAhRtaM 11 udbhinnaM 12 mAlApahRtaM 13 AcchedyaM 14 anisRSTaM 15 adhya vapUrakazceti 16 / SoDazotsAdanadoSAH, te cAmI-dhAtrIpiNDaH 1 dUtIpiNDaH 2 nimittapiNDaH 3 AjIvapiNDaH 4 zrIAcA- vanIpakapiNDaH 5 cikitsApiNDaH 6 krodhapiNDaH 7 mAnapiNDaH 8 mAyApiNDaH 9 lobhapiNDaH 10 pUrvasaMstavapiNDaH 11|loka.vi.2 rAvRttiH pazcAtsaMstavapiNDaH 12 vidyApiNDaH 13 mantrapiNDaH 14 cUrNayogapiNDaH 15 mUlakarmapiNDazceti 16 / tathA dazaiSaNA(zI0) doSAH, te cAmI-zaGkita 1 prakSita 2 nikSipta 3 pihita 4 saMhRta 5 dAyako 6 mizrA 7 'pariNata 8 lipto 9 jjhita uddezaka 5 10 doSAH / eSAM codgamadopA dAtRkRtA eva bhavanti, utpAdanAdoSAstu sAdhujanitAH, eSaNAdoSAzcobhayotpAditA iti / // 132 // tathA parasamayajJo grISmamadhyAhnatIvratarataraNikaranikarAvalIDhagalatsvedabindukaH klinnavapuSkaH sAdhuH kenacid dhigjAtidezyenAbhihita:-kimiti bhavatAM sarvajanAcIrNa snAnaM na sammatamiti !, sa Aha-prAyaH sarveSAmeva yatInAM kAmAGgatvAjalasnAnaM pratiSiddhaM, tathA cArSam-"snAnaM madadapakaraM, kAmAGgaM prathamaM smRtam / tasmAtkAmaM parityajya, naiva strAnti dame rtaaH||1||" ityAdi, tadevamubhayajJastadviSaye prazna uttaradAnakuzalo bhavati, tathA 'bhAvanne' bhAvaH-cittAbhiprAyo dAtuHzroturvA taM jAnAtIti bhAvajJaH, kiM ca-'pariggahaM amamAyamANe' parigRhyata iti parigrahaH-saMyAtiriktamupaka-| raNAdiH tamamamIkurvan-asvIkurvan manasA'pyanAdadAna itiyAvat, sa evaMvidho bhikSuH kAlajJo balajJo mAtrajJaH kSetrajJaH khedajJo kSaNajJaH vinayajJaH samayajJo bhAvajJaH parigrahamamamIkurvANazca kiMbhUto bhavatItyAha-'kAlANuDhAI' yadyasmin kAle karttavyaM tattasminnevAnuSThAtuM zIlamasyeti kAlAnuSThAyI-kAlAnatipAtakartavyodyato, nanu cAsyArthasya 'se bhikkhU | kAlanne' ityanenaiva gatArthatvAt kimarthaM punarabhidhIyate iti ?, naiSa doSaH, tatra hi jJaparijJaiva kevalA'bhihitA, karttavyakAlaM // 132 // jAnAti, iha punarAsevanAparijJA karttavyakAle kArya vidhatta iti / kiM ca-'apaDiNNe' nAsya pratijJA vidyate ityapratijJaH, AASARALASS
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 89 loka.di dezakA pratijJA ca kaSAyodayAdAvirasti, tadyathA-krodhodayAt skandAcAryeNa svaziSyayanapIlanavyatikaramAlokya sabalavAhanarAjadhAnIsamanvitapurohitopari vinAzapratijJA'kAri, tathA mAnodayAt bAhubalinA pratijJA vyadhAyi-kathamahaM zizUna svabhAvanutpannanirAvaraNajJAnAzchadmasthaH san drakSyAmIti !, tathA mAyodayAt mallisvAmijIvena yathA'parayativipralambhanaM bhavati tathA pratyAkhyAnaparijJA jagRhe, tathA lobhodayAccAviditaparamArthAH sAmpratakSiNo yatyAbhAsA mAsakSapaNAdikA api pratijJAH kurvate, athavA apratijJaH-anidAno vasudevavat saMyamAnuSThAnaM kurvan nidAnaM na karotIti, athavA gocarAdau praviSTaH sannAhArAdikaM mamaivaitadbhaviSyatItyevaM pratijJA na karotItyapratijJo, yadivA syAdvAdapradhAnatvAnmaunIndrAgamasyaikapakSAvadhAraNaM pratijJA tadrahito'pratijJaH, tathAhi-maithunaviSayaM vihAyAnyatra na kvacinniyamavatI pratijJA vidheyA, yata uktam -"ne ye kiMci aNuNNAyaM paDisiddhaM vAvi jiNavariMdehiM / mottuM mehuNabhAvaM na taM viNA rAgadosehiM // 1 // tathA 1nApi kizcidakalpanIyamanujJAtaM kAraNe ca samutpanne nApi kizcit pratiSiddhaM, kintu eSA teSAM tIrthakRtAM nizcayavyavahAranayadvayAzritA samyagAjhA mantavyA | yaduta kArye jJAnAdyAlambane satyena sadbhAvasAreNa sAdhunA bhavitavyaM, na mAtRsthAnato yatkiJcidAlambanIyamityarthaH, tAttvikajJAnAdyAlambana sidhyaiva mokSapathasiddheLayAnuSThAnasya anekAntikatvAdanAtyantikatvAca, ityameva tasya dravyatvasiddheH, athavA satyaM nAma saMyamastena kArye samutpane bhavitavyaM, yathA yathA saMyama upasarpati tathA tathA karttavyaM, tadutsarpaNaM ca zaktyanigRhanenaiva nirvahatIti, sarvatra yathAzakti yatitavyameveti bhAvaH, Aha ca bRhadbhASyakAra:-"kajaM nANAdIyaM sacaM puNa hoi saMjamo NiyamA / jaha jaha soheha caraNaM taha taha kAyayvayaM ho| ||1||"dossaa rAgAdayo nirudhyante-santo'pyapravRttimanto jAyante yenAnuSThAnavizeSeNa pUrvakarmANi prAgU bhavopAttajJAnAvaraNAdikarmANi ca yena kSIyante sa so'nuSThAnavizeSo mokSopAyo jJAtavyaH, rogAvasthAsu-jvarAdirogaprakAreSu zamanamivocitauSadhapradAnApathyaparihArAa.sa. 13 | dhanuSThAnamiva, yathA tena vidhIyamAnena jvarAdirogaH kSayamupagacchati, evamutsarge utsargamapavAde cApavAdaM samAcarato rAgAdayo nirudhyante pUrvakarmANi ca kSIyante, zrIAcA- "dosA jeNa nirujjhati jeNa jijhaMti pubbkmmaaii| so so mukkhovAo, rogAvasthAsu samaNaM va ||2||je jattiyA rAjavRttiH heU bhavassa te ceva tattiyA mukkhe| gaNaNAiyA loyA duNhavi puNNA bhave tullA // 3 // " ityAdi / 'aryasamdhI(sI.) tyArabhya kAle aNuhAItti yAvadetebhyaH sUtrebhya ekAdaza piNDaiSaNA nirmUDhA iti / evaM tIpratijJa ityanena sUtreNeda mApana-na kacitkenacinnatijJA vidheyA, pratipAditAzcAgame nAnAvidhA abhigrahavizeSAH, tatazca pUrvocaranyAhatiriva - // 133 // lakSyata ityata Aha__duhao chettA niyAi, vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pAyapuMchaNaM uggahaNaM ca kaDAsaNaM eesu ceva jANijjA (sU089) 'dvidheti rAgeNa dveSeNa vA yA pratijJA tAM chipavA nizcayena niyataM vA yAti niyAti jJAnadarzanacAritrAkhye mokSamArge saMyamAnuSThAne vA bhikSAdyartha vA, etaduktaM bhavati-rAgadveSau chittvA pratijJA guNavatI, vyatyaye vyatyaya iti, sa evambhUto bhikSuH kAlajJo balajJo yAvavidhA chindan kiM kuryAdityAha-vatthaM paDiggahaM ityAdi yAvat eesu ceva athavA yathA kasyApi rogiNo'dhikRtapathyauSadhAdikaM pratiSidhyate kasyApi punastadevAnumAyate, evamatrApi yaH samarthastasyAkalpyamanyasya tu tadevAnukAyate, vayo miSagvarazAne-"utpadyate hi sA'vasthA, dezakAlAmayAn prati / yasyAmakArya kArya sthAt, karmakArya ca varjaye ||1||"viti.| 2 naiva kidhivanuhArta pratipipApi jinavareneH / muktvA maithunabhAvaM na tad vinA rAgadveSAbhyAm ||1||dossaa yena nirudhyante yena zrIyante pUrvakAli moDopAyo rogAvasvAsasamamamiva // ye yAvanto detavo bhavasya te eva tAvanto mokSamA / gaNanAtItA chokA dvayorapi pUrNA bhaveyukhatyAH3. jANejjA' eteSu putrAdyarthamArambhapravRtteSu sannidhisagnicayakaraNodyateSu jAnIyAt-zuddhAzuddhatayA paricchindyAt, paricchedazcaivamAtmakaH-zuddhaM gRhNIyAdazuddhaM parihareditiyAvat , kiM tadvijAnIyAt ?-vastraM vastragrahaNena vastraiSaNA sUcitA, tathA patanaha-pAtram, etadhaNena ca pAtraiSaNA sUcitA, kambalamityanenA''vikaH pAtraniryogaH kalpazca gRhyate, pAdapuJchanakamityanena ca rajoharaNamiti, ebhizca sUtrairoghopadhiraupagrahikazca sUcitaH, tathaitebhya eva vastraiSaNA pAtraiSaNA ca nihDhA, tathA| avagRhyata ityavagrahaH, sa ca paJcadhA-devendrAvagrahaH 1 rAjAvagrahaH 2 gRhapatyavagrahaH 3 zayyAtarAvagrahaH 4 sAdharmikAvagrahazceti, anena cAvagrahapratimAH sarvAH sUcitAH, ata evAsau niyUDhAH, avagrahakalpikazcAsminneva sUtre kalpyate, tathA kaTAsanaM, kaTagrahaNena saMstAro gRhyate, AsanagrahaNena cAsandakAdiviSTaramiti, Asyate-sthIyate asminniti vA'ssanaM-zayyA, tatazca AsanagrahaNena zayyA sUcitA, ata eva niyUMDheti / etAni ca sarvANyapi vastrAdInyAhArAdIni caiteSu svArambhapravRtteSu gRhastheSu jAnIyAt , sarvAmagandhaM parijJAya nirAmagandho yathA bhavati tathA parivrajeriti bhaavaarthH| eteSu ca svArambhapravRtteSu gRhastheSu parivrajana yAvallAbhaM gRhNIyAduta kazciniyamo'pyastItyAha laddhe AhAre aNagAro mAyaM jANijjA, se jaheyaM bhagavayA paveIyaM, lAbhuttina majijjA, alAbhutti na soijjA, bahuMpi la<
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 zrIAcA- bhUtAM mAtrAmavagacchediti bhAvaH, etacca svamanISikayA nocyata ityata Aha-se jaheyaM' ityAdi, tadyathA-idamuddezakA- loka.vi.2 rAvRttiH derArabhyAnantarasUtraM yAvadbhagavatA-aizvaryAdiguNasamanvitenArdhamAgadhayA bhASayA sarvasvabhASAnugatayA sadevamanujAyAM pari uddezakA 5 (zI0) padi kevalajJAnacakSuSA'valokya 'praveditaM' pratipAdita, sudharmasvAmI jambUsvAmine idamAcaSTe / kiM cAnyat-'lAbho'tti ityAdi, lAbho vastrAhArAdermama saMvRtta ityato'ho! ahaM labdhimAnityevaM madaM na vidadhyAt, na ca tadabhAve shokaabhi||134|| bhUto vimanasko bhUyAditi, Aha ca-'alAbho'tti ityAdi, alAbhe sati zokaM na kuryAt , kathaM ?-dhigmAM mandabhA gyo'haM yena sarvadAnodyatAdapi dAturna labhe'hamiti, api tu tayorlAbhAlAbhayormAdhyasthyaM bhAvanIyamiti, uktaM ca-"lalabhyate labhyate sAdhu, sAdhureva na labhyate / alabdhe tapaso vRddhilabdhe tu prANadhAraNam // 1 // " ityAdi, tadevaM piNDa pAtravastrANAmeSaNAH pratipAditAH, sAmprataM sannidhipratiSedhaM kurvannAha-'bahupI'tyAdi, 'bahuMpi' bahvapi labdhvA 'na nihe'tti na sthApayet-na sannidhiM kuryAt, stokaM tAvanna sannidhIyata eva, bahvapi na sannidadhyAdityapizabdArthaH, na kevalamAhArasannidhiM na kuryAd , aparamapi vastrapAtrAdikaM saMyamopakaraNAtiriktaM na bibhRyAditi, Aha-'pari' ityAdi, parigRhyata iti parigraho-dharmopakaraNAtiriktamupakaraNaM tasmAdAtmAnamapaSvaSked-apasarpayed, athavA saMyamopakaraNamapi muurchyaa| parigraho bhavati, 'mUrchA parigrahaH' (tattvA0 a0 8 sU0) itivacanAt, tata AtmAnaM parigrahAdapasarpayannupakaraNe turagavat mUrchA na kuryAt, nanu ca yaH kazciddharmopakaraNAdyapi parigraho, na sa cittakAluSyamRte bhavati, tathAhi-A H // 134 // tmIyopakAriNi rAga upaghAtakAriNi ca dveSaH, tataH parigrahe sati rAgadveSau nediSThau, tAbhyAM ca karmabandhaH, tataH kathaM na parigraho dharmopakaraNam ?, uktaM ca-"mamAhamiti caipa yAvadabhimAnadAhajvaraH, kRtAntamukhameva tAvaditi na prazAntyunayaH / yazaHsukhapipAsitairayamasAvanoMttaraH, parairapasadaH kuto'pi kathamapyapAkRSyate // 1 // " naiSa doSaH, na hi dharmo|pakaraNe mamedamiti sAdhUnAM parigrahAgrahayogo'sti, tathA hyAgamaH-"avi appaNo'vi dehami, nAyaraMti mamAiuM", yadiha parigRhItaM karmabandhAyopakalpate sa parigraho, yattu punaH karmanirjaraNArtha prabhavati tatparigraha eva na bhavatIti / Aha ca____ annahA NaM pAsae pariharijA, esa magge AyariehiM paveie, jahittha kusale nova liMpijjAsi ttivemi (sU0 91) Namiti vAkyAlaGkAre, 'anyathe'tyanyena prakAreNa pazyakaH san parigrahaM pariharet , yathA hi aviditaparamArthA gRhasthAH sukhasAdhanAya parigrahaM pazyanti na tathA sAdhuH, tathAhi ayamasyAzayaH-AcAryasatkamidamupakaraNaM na mameti, rAgadveSa-18 mUlatvAt parigrahAgrahayogo'tra niSedhyo, na dharmopakaraNaM, tena vinA saMsArArNavapArAgamanAditi, uktaM ca-"sAdhyaM yathA kathaJcit svalpaM kArya mahacca na tatheti / plavanamRte na hi zakyaM pAraM gantuM samudrasya // 1 // " atra cAhatAbhAsaikreTikaiH saha mahAnvivAdo'stItyato vivakSitamartha tIrthakarAbhiprAyeNApi sisAdhayiSurAha-'esa magge' ityAdi, dharmopakaraNaM na parigrahAyetyeSaH-anantarokto mArgaH ArAdyAtAH sarvaheyadharmebhya ityAryAH-tIrthakRtastaiH 'praveditaH' kathito, na tu yathA boTikaiH kuNDikA taTTikA lambaNikA azvavAladhivAlAdi svaruciviracito mArga iti, na vA yathA maudgalikhAtiputrAbhyAM 1 apyAtmano'pi dehe nAcaranti mamAyitum. zrIAcA- zauddhodaniM dhvajIkRtya prakAzitaH, ityanayA dizA anye'pi parihAryA iti / iha tu svazAstragauravamutpAdayitumAryaiH loka.vi.2 rAGgavRttiH pravedita ityuktam , asmiMzcAryapravedite mArge prayatnavatA bhAvyamiti, Aha ca-'jahettha' ityAdi, labdhvA karmabhUmi (zI0) mokSapAdapavIjabhUtAM ca bodhiM sarvasaMvaracAritraM ca prApya tathA vidheyaM yathA 'kuzalo' viditavedyaH 'atra' asminnAryapraye dite mArge AtmAnaM pApena karmaNA nopalimpayet iti / evaM copalimpanaM bhavati yadi yathoktAnuSThAnavidhAyitvaM na bhavati, satAM cAyaM panthA yaduta-yatsvayaM pratijJAtaM tadantyocchAsaM yAvadvidheyamiti, uktaM ca-"lajAM guNaughajananI jananImivAryAmatyantazuddhahRdayAmanuvartamAnAH / tejasvinaH sukhamasUnapi santyajanti, satyasthitivyasanino na punaH pratijJAm // 1 // " itizabdo'dhikArasamAptyartho, 'bravImi' iti so'haM bravImi yena mayA bhagavatpAdAravindamupAsatA azrAvIti // parigrahAdAtmAnamapasarpayedityuktaM, tacca na nidAnocchedamantareNa, nidAnaM ca zabdAdipaJcaguNAnugAminaH 3 kAmAH, teSAM cocchedo'sukaro, yata Aha kAmA duratikamA, jIviyaM duppaDivUhagaM, kAmakAmI khalu ayaM purise, se soyai jUrai tippai paritappai (sU0 92) / kAmA dvividhAH-icchAkAmA madanakAmAzca, tatrecchAkAmA mohanIyabhedahAsyaratyudbhavAH, madanakAmA api mohanI-IIM yabhedavedodayAt prAduSSyanti, tatazca dvirUpANAmapi kAmAnAM mohanIyaM kAraNaM, tatsadbhAve ca na kAmoccheda ityato // 15 // |duHkhenAtikramaH-atilayanaM vinAzo yeSAM te tathA, tatazcedamuktaM bhavati-na tatra pramAdavatA bhAvyaM / na kevalamatra jI
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 91 vite'pi na pramAdavatA bhAvyamiti, Aha ca-'jIviyaM' ityAdi, jIvitam-AyuSkaM tat kSINaM sat 'duSpativrahaNIya || durabhAvArthe, naiva vRddhiM nIyate itiyAvat , athavA jIvitaM-saMyamajIvitaM tahuSpratibRhaNIyaM, kAmAnuSaktajanAntarvatinA duHkhena vRddhi nIyate, duHkhena niSpratyUhaH saMyamaH pratipAlyate iti, uktaM ca-"AgAse gaMgasouvva, paDisouvva duttro| bAhAhiM ceva gaMbhIro, tarianvo mahoahI // 1 // vAlugAkavalo ceva, nirAsAe hu saMjamo / javA lohamayA ceva, cAveyavvA sudukkaraM // 2 // " ityAdi, yena cAbhiprAyeNa kAmA duratikramA iti prAgabhyadhAyi tamabhiprAyamAviSkurvannAha'kAmakAmI' ityAdi, kAmAn kAmayitum-abhilaSituM zIlamasyeti kAmakAmI 'khalu' vAkyAlaGkAre 'ayam' ityadhyakSa: ['puruSaH' jantuH / yastvevaMvidho'viratacetAH kAmakAmI sa nAnAvidhAn zArIramAnasAna duHkhavizeSAnanubhavatIti darza yati-'se soyaItyAdi, 'sa' iti kAmakAmI IpsitasyArthasyAprAptau tadviyoge ca smRtyanuSaGgaH zokastamanubhavati ta athavA zocata iti kAmamahAjvaragRhItaH san pralapatIti, uktaM ca-"gate premAvandhe praNayabahumAne ca galite, nivRtte sadbhAve jana iva jane gacchati purH| tamutprekSyotprekSya priyasakhi! gatAMstAMzca divasAna , na jAne ko heturdalati zatadhA yanna hRdayam // 1 // " ityAdi zocate, tathA 'jUraItti hRdayena khidyate, tadyathA-"prathamataramathedaM cintanIyaM tavAsIbahujanadayitena prema kRtvA janena / hRtahRdaya ! nirAza kIba! saMtapyase kiM?, na hi jaDagatatoye setubandhAH kriyante // 1 // " 1 AkAze gaGgAzrota ica, pratizrota iva dustaraH / bAhubhyAmeva gambhIrasvarItavyo mahodadhiH ||1||vaakaakvl iva, nirAkhAda eva saMyamaH / yavA lohamayA & eva, cayitavyAH sumkaram // 2 // zrIAcA- ityevamAdi, tathA 'tippaitti 'tipR te prakSaraNArthoM tepate-kSarati saJcalati maryAdAto bhrazyati nirmaryAdo bhavatItiyAvat , loka.vi 2 rAGgavRttiH tathA zArIramAnasaiduHkhaiH pIjyate, tathA pariH samantAdvahirantazca tapyate paritapyate, pazcAttApaM vA karoti, yatheSTe putraka(zI0) latrAdau kopAt kvacidgate sa mayA nAnuvartita iti paritapyate, sarvANi caitAni zocanAdIni viSayaviSAvaSTabdhAntaHkara NAnAM duHkhAvasthAsaMsUcakAni, athavA zocata iti yauvanadhanamadamohAbhibhUtamAnaso viruddhAni niSevya punrvyHprinnaa||136|| mena mRtyukAlopasthAnena vA mohApagame sati kiM mayA mandabhAgyena pUrvamazeSaziSTAcIrNaH sugatigamanaikaheturdurgatidvArapa-18 righo dharmo nAcIrNaH ? ityevaM zocata iti, uktaM ca-"bhavitrIM bhUtAnAM pariNatimanAlocya niyatAM, purA yadyat kizcidvihitamazubhaM yauvanamadAt / punaH pratyAsanne mahati paralokaikagamane, tadevaikaM puMsAM vyathayati jarAjIrNavapuSAm // 1 // " tathA jUratItyAdInyapi svabuddhyA yojanIyAni, uktaM ca-"saguNamapaguNaM vA kurvatA kAryajAtaM, pariNatiravadhAryA tayatnataH paNDitena / atirabhasakRtAnAM karmaNAmAvipatterbhavati hRdayadAhI zalyatulyo vipAkaH // 1 // " ityAdi / kaH punarevaM na zocata ityAha AyayacakkhU logavipassI logassa aho bhAgaM jANai uddhaM bhAgaM jANai tiriyaM bhAgaM jANai, gaDDie loe aNupariyamANe, saMdhiM viittA iha macciehi, esa vIre pasaMsie je baddhe paDimoyae jahA aMto tahA bAhiM jahA bAhiM tahA aMto, aMto aMto pUi dehatarANi pAsai puDhovi savaMtAI paMDie paDilehAe (sU0 93) AyataM-dIrghamaihikAmuSmikApAyadarzi cakSuH-jJAnaM yasya sa AyatacakSuH, kaH punarityevaMbhUto bhavati ? yaH kAmAnekAntenAnarthabhUyiSThAn parityajya zamasukhamanubhavati, kiM ca 'logavipassI' lokaM viSayAnuSaNAvezAptaduHkhAtizayaM tathA tyaktakAmAvAptaprazamasukhaM vividhaM draSTuM zIlamasyeti lokavidarzI, athavA lokasya UrdhvAdhastiryagbhAgagatikAraNAyuSkasukhaduHkhavizeSAn pazyatIti, etaddarzayati-'logassa' ityAdi, lokasya-dharmAdharmAstikAyAvacchinnAkAzakhaNDasyAdhobhAgaM jAnAtIti-svarUpato'vagacchati, idamuktaM bhavati-yena karmaNA tatropadyante'sumantaH yAdRk tatra sukhaduHkhavipAko bhavati taM jAnAti, evamUrddhatiryagbhAgayorapi vAcyaM, yadivA lokavidazIti-kAmArthamarthopArjanaprasaktaM gRddhamadhyupapannaM lokaM pazyatIti / etadeva darzayitumAha-'gaDDie' ityAdi, ayaM hi loko 'gRddhaH' adhyupapannaH kAmAnuSaGge tadupAye vA tatraivAnuparivarttamAno bhUyo bhUyastadevAcaraMstajanitena vA karmaNA saMsAracakre'nuparivarttamAnaH-parya-|| TannAyatacakSuSo gocarIbhavan kAmAbhilApanivartanAya na prabhavati?, yadivA kAmagRddhAn saMsAre'nuparivarttamAnAnasumataH pazyetyevamupadezaH, api ca-'saMdhi' ityAdi, iha 'matyeSu' manujeSu yo jJAnAdiko bhAvasandhiH, sa ca matryeSveva sampUrNo bhavatIti martyagrahaNam, atastaM viditvA yo viSayakaSAyAdIn parityajati sa eva vIra iti darzayati-'esa' ityAdi, 'eSaH' anantaroktaH AyatacakSuryathAvasthitalokavibhAgasvabhAvadarzI bhAvasandhervettA parityaktaviSayatarSo vIraH karmavidAraNAt 'pracasitaH' stutaH viditatattvairiti / sa evaMbhUtaH kimaparaM karotIti cedityAha-'je baddhe' ityAdi, yo // 136 //
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 zrIjAcArAjavRttiH (zI0) baddhAn dravyabhAvabandhanena svato vimukto'parAnapi mocayatItyetadeva dravyabhAvabandhanavimokSaM vAyuktyA'caSTe- loka.vi.2 'jahA aMto tahA bAhiM' ityAdi, yathA'ntarbhAvavandhanamaSTaprakArakarmanigaDanaM mocayati evaM putrakalabAdi bAgamapi, yathA vA bAhyaM bandhubandhanaM mocayati evaM mokSagamanavighnakAraNamAntaramapIti, yadivA-kathamasau mocayatIti cettattvAvirbhAva-18dazakA 5 nena, syAdetat-tadeva kiMbhUtamityAha-'jahA aMto' ityAdi, yathA svakAyasyAntaH-madhye amedhyakalalapizitAskapUtyAdipUrNatvenAsAratvamityevaM bahiraNyasAratA draSTavyA, amedhyapUrNaghaTavaditi, uktaM ca-"yadi nAmAsya kAyastha, IP yadantastadvahirbhavet / daNDamAdAya loko'yaM, zunaH kAkAMzca vArayet // 1 // " iti, yathA vA bahiramAratA tathAsntarapIti / kiMca-'anto anjo' ityAdi, dehasya madhye madhye pUtyantarANi-pUtivizeSAn 'dehAntarANi' dehasyAvasthAvizeSAn , iha mAMsamiha rudhiramiha medo majA cetyevamAdi pUtidehAntarANi 'pazyati' yathAvasthitAni paricchinnattItyuktaM bhavati, yadivA dehAntarANyevaMbhUtAni pazyati-'puDho' ityAdi, 'pRthagapi' pratyekamapi apizabdAtkuSThAdyavasthAyAM yogaponApi sravanti naSabhiH zrotrobhiH karNAkSimalazleSmalAlAprazravaNoccArAdIn tathA'paravyAdhivizeSApAditavraNamukhapUtizoNitarasikAdIni ceti / yadyetAni tataH kiM?-paMDie paDilehAe' etAnyevaMbhUtAni galacchrototraNaromakUpAni 'paNDitaH' avagatatattvaH 'pratyupekSeta' yathAvasthitamasya svarUpamavagaccheviti, ukta c-"mshiru| mAMsAsthirudhiramAyvavanaddhakalmaSamedamajAbhiH / pUrNe carmakoze durgandhezucibIbhatse // 1 // saMcAraka(zravat )yantragalamJAntasvedapUrNe / dehe bhavet kiM rAgakAraNaM bhavitI // hiraNhAruvaNaddhakalamalayameyamajjAsu / puNNami cammakose duggaMdhe asuibIbhacche // 1 // saMcArimajaMtagalaMtavaccamuttaMtaseapuNNami / dehe hujjA kiM rAgakAraNaM asuiheummi? // 2 // " ityAdi / tadevaM pUtidehAntarANi pazyan pRthagapi navantItyevaM pratyupekSya kiM kuryAdityAha se maimaM parinnAya mA ya hu lAlaM paccAsI, mA tesu tiricchamappANamAvAyae, kAsaM kAse khallu ayaM purise, bahumAI kaDeNa mUDhe, puNo taM karei lohaM veraM vaDlei appaNo, " jamiNaM parikahijai imassa ceva paDivUhaNayAe, amarA ya mahAsaDI ameyaM tu pehAe - apariNNAe kaMdai (sU0 94 ). 'sa' pUrvotko yatirmatimAn-zrutasaMskRtabuddhiryathAvasthitaM dehasvarUpaM kAmasvarUpaM ca dvividhayA'pi parijJayA parijJAya kiM kuryAdityAha-'mA ya hu' ityAdi, 'mA' pratiSedhe caH samuccaye hurvAkyAlaGkAre, lalatIti lAlA-atruvyanmukhazleSmasantatiH tAM pratyazituM zIlamasyeti pratyAzI, vAkyArthastu yathA hi bAlo nirgatAmapi lAlAM sadasadvivekAbhAvAt punarapyaznAtItyevaM tvamapi lAlAvatyaktvA mA bhogAn pratyazAna, vAntasya punarapyabhilASaM mA kurvityrthH| kiM - |'mA tesu tiricchaM' ityAdi, saMsArazrotAMsi ajJAnAviratimithyAdarzanAdIni pratikUlena vA tirazcInena vA'tikramaNIyAni, nirvANazrotAMsi tu jJAnAdIni tatrAnukUlyaM vidheyaM, mA teSvAtmAnaM tiradhInamApAdaye, jJAnAdikArye pratikalavAM mA vidadhyAH, tatrApramAdavatA bhAvyaM, pramAdavAMzcehaiva zAnti na labhate, yata Aha-kAsaMkAse' ityAdi, yo hi jJAnA- loka.vi.2 |dizrotasi tirazcInavattI bhogAbhilASavAn sa evaMbhUto'yaM puruSaH sarvadA kiMkarttavyatAkula idamahamakArSamidaM ca kariSye ityevaM bhogAbhilASakriyAvyApRtAntaHkaraNo na svAsthyamanubhavati, khaluzabdo'vadhAraNe, vartamAnakAlasyAtisUkSma uddezaka-5 tvAdasaMvyavahAritvamatItAnAgatayozcedamahamakArSamidaM ca kariSya ityevamAturasya nAstyeva svAsthyamiti, uktaM ca-"idaM tAvat karomyadya, zvaH kartA'smIti cAparam / cintayanniha kAryANi, pretyArtha nAvabudhyate // 1 // " atra dadhighaTikAdramakadraSTAnto vAcyaH, sa cAyaM-dramakaH kazcit kacinmahiSIrakSaNAvAptadugdhaH taddadhIkRtya cintayAmAsa, mamAto ghRtavetanAdi yAvadAryA apatyotpattistatazcintA, kalahe pANiprahAreNaiva dadhighaTikAvyApattirityevaMcintAmanorathavyAkulIkRtAntaHkaraNa iti taddadhyAnayane ziroviNTalIkAcIvare AdIyamAne iva ziro vidhUyAsphoTitA dadhighaTiketyevaM yathA tena na taddadhi bhakSitaM nApi kasmaicitpuNyAya dattam, evamanyo'pi kAsakasaH-kiMkarttavyatAmUDho niSphalArambho bhavatIti, athavA kasyate'sminniti kAsaH-saMsArastaM kaSatIti-tadabhimukho yAtIti kAsaMkaSaH, yo jJAnA| dipramAdavAn vakSyamANo vetyAha-'bahamAyI kAsaMkaSo hi kaSAyairbhavati, tanmadhyabhUtAyA mAyAyA grahaNe teSAmapi grahaNaM draSTavyamiti, tataH krodhI mAnI mAyI lobhIti draSTavyamiti / api ca-'kaDeNa mUDha' karaNaM kRtaM tena mUDhaH-18 || kiMkarttavyatAkulaH sukhArthI duHkhamaznute iti, uktaM hi-"souM sovaNakAle majaNakAle ya majiu lolo| jemeuM ca // 138 // 1 khapituM zayanakAle majjanakAle ca maoN lolaH (capalaH) / jemituM ca varAko jemanakAle na zaknoti // 1 // zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 138 // Jain Education Interational
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 93 *** ** * * navarAo jemaNakAle na cAei // 1 // " atra mammaNavaNigdRSTAnto vAcyaH, sa caivaM kAsaMkaSaH bahumAyI kRtena mUDhasta tatkaroti yenAtmano vairAnuSaGgo jAyata iti, Aha ca-puNo taM kareItyAdi, mAyAvI paravaJcanabujhyA punarapi tatlobhAnuSThAnaM tathA karoti yenAtmano vairaM varddhate, athavA taM lobhaM karotIti-arjayati yena janmazateSvapi vairaM varddhata | iti, uktaM ca-"duHkhAtaH sevate kAmAn , sevitAste ca duHkhadAH / yadi te na priyaM duHkhaM, prasaGgasteSu na kSamaH // 1 // " kiM punaH kAraNamasumAMstatkaroti yenAtmano vairaM varddhate ?, ityAha-'jamiNaM' ityAdi, 'yaditi yasmAdasyaiva-viza-18 rAroH zarIrakasya paribRMhaNArtha prANaghAtAdikAH kriyAH karotIti, te ca tenopahatAH prANinaH punaH zatazo ghnanti, tato mayedaM kathyate-kAsaMkaSaH khalvayaM puruSo bahumAyI kRtena mUDhaH punastatkaroti yenAtmano vairaM vardhayatIti, yadivA | yadidaM mayopadezaprAyaM paunaHpunyena kathyate tadasyaiva saMyamasya paribRMhaNArtham, idaM cAparaM kathyate-'amarAya' ityAdi, amarAyate'namaraH san dravyayauvanaprabhutvarUpAvasakto'mara ivAcarati amarAyate, ko'sau ?-'mahAzraddhI' mahatI cAso zraddhA ca mahAzraddhA sA vidyate bhogeSu tadupAyeSu vA yasya sa tathA. atrodAharaNaM-rAjagRhe nagare magadhasenA gaNikA, tatra kadAciddhanaH sArthavAho mahatA dravyanicayena samanvitaH praviSTaH, tadrUpayauvanaguNagaNadravyasampadAkSiptayA magadhasenayA'sAvabhisaritaH, tena cAyavyayAkSiptamAnasenAsau nAvalokitA'pi, asyAzcAtmIyarUpayauvanasaubhAgyAvalepAnmahatI | duHkhAsikA'bhUt, tatazca tAM parimlAnavadanAmavalokya jarAsandhenAbhyadhAyi-kiM bhavatyA duHkhAsikA kAraNaM?, kena | vA sArddhamuSiteti, sA tvavAdId-amareNeti, kathamasAvamara ityukte tayA sadbhAvaH kathito nirUpitazca yAvattathaivAdyAbhA.sU. 24 AcA- pyAsta ityato bhogArthino'rthe prasaktA ajarAmaravakriyAsu pravartanta iti / vazcAmarAyamANaH kAmabhogAbhilASukaH sa loka.vi.2 rAGgavRttiH kiMbhUto bhavatItyAha-'aTTa' ityAdi, atiH-zArIramAnasI pIDA tatra bhava AstimArttamamarAyamANaM kAmArtha mahA uddezakaH5 (zI0) zraddhAvantaM 'prekSya dRSTvA paryAlocya vA kAmArthayorna mano vidheyaM iti, punaramarAyamANabhogazraddhAnataH svarUpamucyate / -'apariNNAe' ityAdi, kAmasvarUpaM tadvipArka vA aparijJAya tatra dattAvadhAnaH kAmasvarUpAparijJayA vA 'krndte'| // 139 // 4 bhogeSvaprAptanaSTeSu kAsAzokAvanubhavatIti, uktaM ca-"cintA gate bhavati sAdhvasamantikasthe, mukta tu tatiradhikA| ramite'pyadRptiH / deSo'nyabhAji vazavartini dagdhamAnaH, prAptiH sukhasya dayite na sthazcidasti // 1 // " ityaadi| tadevamanekadhA kAmavipAkamupadarya upasaMharati se taM jANaha jamahaM bemi, teicchaM paMDie pavayamANe se haMtA chittA bhittA lupaittA vilupaittA uddavaittA, akaDaM karissAmitti mannamANe, jassavi ya NaM karei, alaM bA lassa saMgaNaM, je vA se kArai bAle, na evaM aNagArassa jApai (sU0 95) tibemi / kill 'seti tadarthe tadapi hetvarthe, yasmAtkAmA duHkhaikahetavaH tasmAcajAnIta yadahaM pravImi, madupadezaM kAmaparityAgaviSaya karNe kuruteti bhaavaarthH| nanu ca kAmamigraho'tra cikIrSitaH, sa cAmbopadezAdapi sizyatyevetyetadAzayAha-'teic // 139 / ityAdi, kAmacikitsAM 'paNDitaH' paNDitAbhimAnI bacaparabyApicikitsAmiyopavizanapara:-tIthiko jIvopamaH vartata iti, Aha-se haMsA' ityAdi, 'sa' ityaviditatattvaH kAmacikitsopadezakaH prANinAM hantA daNDAdibhiH chettA karNAdInAM bhettA zUlAdibhiH lumpayitA granthicchedanAdinA pilumpayitA avaskandAdinA apadrAvayitA prANavyaparopaNAdinA, nAnyathA kAmacikitsA vyAdhicikitsA vA aparamArthadRzAM sampadyate, kiM ca-'akRtaM' yadapareNa na kRtaM kAmacikitsanaM vyAdhicikitsanaM vA tadahaM kariSya ityevaM manyamAnaH hananAdikAH kriyAH karoti, tAbhizca karmabandhaH, ato ya evaMbhUta upadizati yasyApyupadizyate ubhayorapyetayorapathyatvAdakAryamiti, Aha ca-'jassavi ya ' ityAdi, yasyApyasAvevabhUtAM cikitsAM karoti, na kevalaM svasyetyapizabdArthaH, tayordvayorapi kartuH kArayituzca hananAdikAH kriyAH, ato 'alaM' paryAptaM 'bAlasya' ajJasya 'saGgena' karmabandhahetunA karturiti, yo'pyetat kArayati 'bAlaH' ajJastasyApyalamiti saNTaGkaH, etaccaivambhUtamupadezadAnaM vidhAnaM vA'vagatatattvasya na bhavatItyAha-'na evaM' ityAdi, evambhUtaM prANyupamardaina cikitsopadezadAnaM karaNaM vA 'anagArasya' sAdhoH jJAtasaMsArasvabhAvasya na jAyate-na kalpate, ye tu kAmacikitsAM vyAdhicikitsAM vA jIvopamardaina pratipAdayanti te cAlA:-avijJAtatattvAH, teSAM vacanamavadhIraNIyameveti bhAvArthaH / itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavaditi lokavijayasya paJcamoddezakaTIkA samApteti / AAAAAAE
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 ***** zrIAcA- uktaH paJcamoddezakaH, sAmprataM SaSTha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-saMyamadehayAtrArtha lokamanusaratA sAdhunA loka.vi.2 rAvRttiH loke mamatvaM na karttavyamityuddezArthAdhikAro'bhihitaH, so'dhunA pratipAdyate-asya cAnantarasUtrasambandho vAcyo 'naiva(zI0) managArasya jAyata' ityabhihitam , etadevAtrApi pratipipAdayiSurAha uddezaka se taM saMbujjhamANe AyANIyaM samuTThAya tamhA pAvakammaM neva kujA na kAravejjA (sU096) ___ yasyAnagArasyaitatpUrvoktaM na jAyate so'nagArastat-prANyupaghAtakAri cikitsopadezadAnamanuSThAnaM vA saMbukhyamAnaHavagacchan jJaparijJayA pratyAkhyAnaparijJayA ca pariharannAdAtavyam AdAnIyaM tacca paramArthato bhAvAdAnIyaM jJAnadarzanacAritrarUpaM tad 'utthAyeMtyanekArthatvAdAdAya-gRhItvA athavA so'nagAra ityetadAdAnIyaM-jJAnAdyapavagaiMkakAraNamityevaM samyagavabudhyamAnaH samyaksaMyamAnuSThAnenotthAya-sarva sAvadhaM karma na mayA karttavyamityevaM pratijJAmandaramAruhya, ktvApratyayasya pUrvakAlAbhidhAyitvAt kiM kuryAdityAha-'tamhA' ityAdi, yasmAt saMyamaH sarvasAvadyArambhanivRttirUpaH tasmAttamAdAya pApaM-pApahetutvAt karma kriyAM na kuryAt svato manasA'pi na samanujAnIyAdityavadhAraNaphalaM, apareNApi na kArayediti, Aha ca-na kAraveM' ityAdi, apareNApi karmakarAdinA pApasamArambhaM na kArayedityuktaM bhavati, prANAtipAtamRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigrahakrodhamAnamAyAlobharAgadveSakalahAbhyAkhyAnapaizUnyaparaparivAdAratiratimAyAmRpAvAdamithyAdarzanazalyarUpamaSTAdazaprakAraM pAra karma svato na kuryAnnApyapareNa kArayedevakArAcAparaM kurvantaM na samanujAnIyAyoga- // 14 // trikeNApi bhAvArthaH / syAdetat-kimekaM prANAtipAtAdikaM pApaM kurvato'paramapi Dhokate AhosvinnetyAha siyA tattha egayaraM vipparAmusai chasu annayaraMmi, kappai suhaTThI lAlappamANe, saeNa dukkheNa mUDhe vippariyAsamuvei, saeNa vippamAeNa puDho vayaM pakuvvai, jaMsime pANA pavvahiyA, paDilehAe no nikaraNayAe, esa parinnA pavuccai, kammovasaMtI (sU0 97) 'syAttatra' kadAcittatra pApArambhe 'ekataraM' pRthivIkAyAdisamArambhaM viparAmRzati-pRthivIkAyAdisamArambhaM karoti, ekataraM vA''zravadvAraM parAmRzati-Arabhate sa SaTsvanyatarasmin kalpyate, yasminnevAlocyate tasminneva pravRtto draSTavyaH, idamuktaM bhavati-pRthivIkAyAdiSu SaTsu jIvanikAyeSvAzravadvAreSu vA madhye'nyatarasminnapi pravarttamAno yasminneva paryAlocyate tasminneva kalpyate, sarvasminneva vartata iti bhAvArthaH / kathamanyatarasmin pRthivIkAyAdisamArambhe vartamAno'parakAyasamArambhe sarvapApasamArambhe vA varttate ityevaM manyate?, kumbhakArazAlodakaplAvanadRSTAntenaikakAyasamArambhako'parakAyasamArambhako bhavati, athavA prANAtipAtAsravadvAravighaTanAdekajIvAtipAtAdekakAyAtipAtAdvA aparajIvAtipAtI draSTavyaH, pratijJAlopAccAnRto, na ca tena vyApAdyamAnenAsumatA''tmA vyApAdakAya dattastIrthakareNa cAnujJAto'taH prANinaH prANAn gRhNannadattagrAhI, sAvadyopAdAnAca pArigrAhikaH, parigrahAcca maithunarAtrIbhojane api gRhIte, yato nAparigRhItamupabhujyate paribhujyate cetyato'nyatarArambhe SaNNAmapyArambho'thavA anAvRtacaturAzravadvArasya kathaM caturthaSaSThavratAvasthAnaM syAd ?, ataH padasvanyatarasmin pravRttaH sarveSvapi pravRtta iti, athavaikataramapi pApasamArambhaM ya Arabhate sa SaTsvanyatara smin kalpate-yogyo bhavati, akarttavyapravRttatvAd, athavaikataramapi yaH pApArambhaM karotyasAvaSTaprakAraM karmAdAya SaTzrIAcA- khanyatarasmin kalpate-prabhavati, paunaHpugyenotpadyata ityarthaH, sthAt-kimarthamevaMvidha pApa karma samArabhate, taducyate-- 18 loka.vi.2 rAvRttiH | 'suhahI lAlappamANe' sukhenAryaH sukhArthaH sa viyate yasyAsAviti matvarthIyaH, sa evambhUtaH sannatyartha lapati punaH punarvA (sI0) 1lapati lAlapyate vAcA kAyena bhASanavalganAdikAH kriyAH karoti manasA ca tatsAdhanopAyAMzcintayati, tathAhi-sukhArthI uddezakA 6 san kRSyAdikarmabhiH pRthivIM samArabhate snAnArthamudakaM vitApanArthamagniM dharmApanodArtha vAyu AhArArthI vanaspati prs||14 // kArya vetyasaMyataH saMyato vA rasasukhArthI saJcittaM lavaNavanaspatiphalAdi gRhNAtyevamanyadapi yathAsaMbhavamAyojyaM / sa caivaM lAlapyamAnaH kiMbhUto bhavatItyAha-'saeNa'ityAdi, yattaduptamanyajanmani duHkhatarukarmabIjaM tadAtmIyaM duHkhatarakAryamAvirbhAvayati, tacca tenaiva kRtamityAtmIyamucyate, atastena svakIyena 'duHkhena' svakRtakamrmodayajanitena 'mUDhaH' paramArthamajAnAno 'viparyAsamupaiti' sukhArthI prANyupaghAtakAraNamArambhamArabhate, sukhasya ca viparyAso duHkhaM tadupaiti, uktaM ca"duHkhadvid sukhlipsurmohaandhtvaaddRssttgunndossH| yAM yAM karoti ceSTAM tayA tayA duHkhamAdatte // 1 // " yadivA 'mUDho hitAhitaprAptiparihArarahito viparyAsamupaiti-hitamapyahitabujhyAdhitiSThatyahitaM ca hitabuddhyeti, evaM kAryAkAryapazvApathyavAcyAvAcyAdiSvapi viparyAso yojyaH, idamuktaM bhavati-mohojjJAnaM mohanIyabhedo vA, tenobhayaprakAreNApi mohena mUDho'lpasukhakRte tattadArabhate yena zArIramAnasaduHkhavyasanopanipAtAnAmanantamapi kAlaM pAtratAM vrajatIti / punarapi mUDhasyAnarthaparamparAM darzayitumAha-'saeNa' ityAdi, svakIyenAtmanA kRtena pramAdena-madyAdinA vividha miti madyaviSa // 14 // yakaSAyavikathAnidrANAM svabhedagrahaNaM, tena pRthag-vibhinna prataM karoti, madivA pRthu vistIrNa 'payAmiti vayanti-paryaTanti TAGRANAMOKAARCRAHASKOCTSACROCCACARDASTI **** -RRRRRRRERA2%%%25A
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 95 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) loka.vi.. uddezakA // 142 // prANinaH svakIyena karmaNA yasmin sa payaH-saMsArastaM prakaroti, ekaikasmin kAye dIrghakAlAvasthAnAd, yadivAkAraNe kAryopacArAt svakIyena nAnAviSapramAdakRtena karmaNA dhayaH-abasthAvizeSastamekendriyAdikalalArbudAditadaharjAtabAlAdigyAdhigRhItadAridyadaurbhAgyavyasanopanipAtAdirUpaM prakarSaNa karoti-vidhatta iti / tasmiMzca saMsAre'vasthAvizeSe vA prANinaH pIDyante iti darzayitumAha-jasimeM' ityAdi, yasmin svakRtapramAdApAditakarmavipAkajanite caturgatikasaMsAre ekendriyAcavasthAvizeSe vA 'ima' pratyakSagocarIbhUtAH 'prANA'ityabhedopacArAmANinaH 'pragyathitAH' nAnAprakArairvyasanopanipAtaiH pIDitAH, sukhArthibhirArambhapravRttarmohAdviparyastaiH pramAdavadbhizca gRhasthaiH pANDikairyatyAbhAsaizceti vA / yadi nAmAtra pramyathitAH prANinastataH kimityAha-'paDi' ityAdi, etat saMsAracakravAle svakRtakarmaphalezvarANAmasumatA gRhasthAdibhiH parasparato vA karmavipAkato vA pravyathana pratyupekSya viditavedhaH sAdhunizcayena nitarAM vA niyataM vA kriyante nAnAduHkhAvasthA jantavo yena tannikaraNaM nikAraH-zArIramAnasaduHkhosAdana tasmai no karma kuryAda, yena prANinAM pIDopadyate tamArambha na vidadhyAditi bhaavaarthH| evaM ca sati kiM bhavatItyAha-'esa' ityAdi, yeyaM sAvadyayoganivRttireSA parijJA-etasattvataH parijJAnaM prakarSaNocyate procyate, na punaH zailUpasyeva jJAnaM nivRttiphalarahitamiti / evaM dvividhayA'pi jJaparijJayA pratyAkhyAnaparijJayA ca prANinikAraparihAre sati kiM bhavatItyAha-'kammovasaMtI'tti karmaNAm-azeSadvandvavAtAtmakasaMsArataruvIjabhUtAnAmupazAntiH-upazamaH, karmakSayaH prANinikArakriyAnivRtterbhavatItyuktaM bhavati / asya ca karmakSayapratyUhasya prANinikaraNava mUlamAtmAtmIyagrahA, sadapanodArthamAha je mamAiyamaiM jahAi se cayai mamAiyaM, se hu dilRpahe muNA jassa natthi mamAiyaM, taM parinnAya mehAvI viittA logaM vaMtA logasannaM se maimaM parikkamijAsi tibemi|| nAraiM sahaI vIre, vIre na sahaI rti|jmhaa avimaNe vIre, tamhA vIre na rjji||1||(suu098) mamAyita-mAmakaM tatra matirmamAyitamatistAM yaH parigrahavipAkajJo 'jahAti' parityajati sa 'mamAyitaM' svIkRtaM parigrahaM 'jahAti' parityajati, iha dvividhaH parigraho-dravyato bhAvatazca, tatra parigrahamatiniSedhAdAnsaro bhAvaparigraho niSiddhaH, parigrahabuddhiviSayapratiSedhAcca bAhyo dravyaparigraha iti / athavA kAkA nIyate, yo hi parigrahAdhyavasAyakaluSitaM jJAnaM parityajati sa eva paramArthataH sabAhyAbhyantaraM parigrahaM parityajati, tatazcedamuktaM bhavati-satyapi sambandhamAtre cittasya parigrahakAluSyAbhAvAnagarAdisambandhaH pRthvIsambandhe'pi jinakalpikasyeva niSparigrahataiva, yadi nAmaivaM tataH kimi|tyAha-'se hu' ityAdi, yo hi mokSakavighnahetoH saMsArabhramaNakAraNAt parigrahAnnivRttAdhyavasAyaH, huH avadhAraNe, sa eva muniH dRSTo jJAnAdiko mokSapatho yena sa dRSTapathaH, yadivA dRSTabhayaH-avagatasaptaprakArabhayaH zarIrAdeH parigrahAtsAkSApAramparyeNa vA paryAlocyamAnaM saptaprakAramapi bhayamApanIpadyata ityataH parigrahaparityAge jJAtabhayatvamavasIyata iti / etadeva pUrvoktaM spaSTayitumAha-'jassa' ityAdi, yasya 'mamAyita' svIkRta parigraho na vidyate sa dRSTabhayo muniriti sambandhaH, kiM ca-'taM' ityAdi, 'ta' pUrvavyAvarNitasvarUpaM parigrahaM dvividhayA'pi parijJayA parijJAya 'medhAvI' jJAtajJeyo viditvA 'loka' parigrahAgrahayogavipAkinamekendriyAdiprANigaNaM 'vAntvA' udgIrya 'lokasya' prANigaNasya saMjJA dazaprakArA atastAM 'sa' iti muniH, kiMbhUto?-matimAn sadasadvivekajJaH 'parAkramethAH' saMyamAnuSThAne samudyaccheH, saMyamAnuSThAnodyogaM samyagvidadhyA itiyAvad, athavA'STaprakAraM kAriSaDvarga vA viSayakaSAyAn vA parAkramasveti, itiradhikArasamAptau, bravImIti pUrvavat / sa evaM saMyamAnuSThAne parAkramamANastyaktaparigrahAgrahayogo muniH kiMbhUto bhavatItyAha-tasya hi tyaktagRhagRhiNIdhanahiraNyAdiparigrahasya niSkizcanasya saMyamAnuSThAnaM kurvataH sAdhoH kadAcinmohanIyodayAdaratirAviH syAt , tAmutpannAM saMyamaviSayAM 'na sahate' na kSamate, ko'sau ?-vizeSeNerayati-preyarati aSTaprakAraM karmAriSavarga veti vIraH-zaktimAna , sa eva vIro'saMyame viSayeSu parigrahe vA yA ratirutpadyate tAM 'na sahate' na marSati, yA cAratiH saMyame vipayeSu ca ratistAbhyAM vimanIbhUtaH zabdAdiSu na rajyati, ato ratyaratiparityAgAnna vimanasko bhavati nApi rAgamupayAtIti darzayati-yasmAttyaktaratyaratiravimanA vIrastasmAt kAraNAdvIro 'na rajyati' zabdAdiviSayagrAme na gArya vidadhAti / yata evaM tataH kimityAha__ sadde phAse ahiyAsamANe niviMda naMdi iha jIviyassa / muNI moNaM samAyAya, dhuNe kammasarIragaM // 2 // paMtaM lUhaM sevaMti vIrA sNmttdNsinno| esa ohaMtare muNI tinne mutte virae viyAhie tibemi ( sU0 99) OM2% AR bhyantaraM parigraha pathavA kAkA nIyata, nAniSedhAdAntaro bhAva di, yo hi mokAsambandhe'pi jinakalpikastazcadamuktaM bhavati-satyapi sambandha samyagvidadhyA itiyAvara saMyamAnuSThAne parAkramamANAnuSThAnaM kurvataH sAdhoH kadA aSTaprakAraM karmAtyatagRhagRhiNIdhanahiraNyAdipAra kSamate, ko'sau?-vizeSaNarayAna sahate' na marSati, ko'sau?-vizeSa kurvataH sAdhoH kahAniH kiMbhUto bhavatAta.
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 zrIAcA- yasmAdvIro ratyaratI nirAkRtya zabdAdiSu viSayeSu manojJeSu na rAgamupayAti, nApi duSTeSu dveSaM, tasmAcchabdAn sparzAzca dAvira rAGgavRttiH manojJetarabhedabhinnAn 'ahiyAsamANe'tti samyak sahamAno nirvinda nandItyuttarasUtreNa sambandhaH, etaduktaM bhavati-mano(zI0) jJAn zabdAn zrutvA na rAgamupayAti, nApItarAn dveSTi, AdyantagrahaNAcetareSAmapyupAdAnaM draSTavyaM, satrApyatisahanaM uddezakA 6 hai vidheyamiti, uktaM-"saddesu a bhayapAvaesu, soyavisayamuvagaesu / tuDeNa va ruTeNa va samaNeNa sayA na hoavvaM // 1 // // 143 // evaM rUvesu a bhaddayapAbaesu0 / tahA gaMdhesu a0||" ityAdi vAcyaM, tatazca zabdAdIviSayAnatisahamAnaH kiM kuryA-1 dityAha-niviMda' ityAdi, ihopadezagocarApanno vineyo'bhidhIyate, sAmAnyena vA mumukSorayamupadezaH, nirvindasva-jugupsasva aizvaryavibhavAtmikA manasastuSTinandistAm 'iha' manuSyaloke yajIvitamasaMyamajIvitaM vA tasya yA nandiH-tuSTiH pramodo yathA mamaitatsamRddhyAdikamabhUdbhavati bhaviSyati vetyevaMvikalpajanitAM nandI jugupsasva-yathA kimanayA pApopAdAnahetubhUtayA'sthirayeti?, uktaM ca-vibhava iti kiM madaste ?, cyutavibhavaH kiM viSAdamupayAsi ? / karanihitakandukasamAH, pAtotpAtA manuSyANAm // 1 // " evaM rUpabalAdiSvapi vAcyaM, sanatkumAradRSTAnteneti, athavA pazcAnAmapyatIcArANAmatItaM nindati pratyutpannaM saMvRNotyanAgataM pratyAcaSTe, syAdetat-kimAlambya karotItyAha-'muNI' tyAdi, munistrikAlavedI yatirityarthaH, munerayaM maunaH-saMyamo, yadivA munerbhAvaH munitvaM tadapyasAveva maunaM vA vAcaH saMyamanam , asya copalakSaNArthatvAt kAyamanasorapi, ataH sarvathA saMyamamAdAya, kiM kuryAt 1-dhunIyAt karmazarIrakaM audArikAdiza-IN IPL 1 zabdeSu ca bhadrakapApakeSu zrotraviSayamupagateSu / tuSTena vA iSTena vA zramaNena sadA na bhavitavyam // evaM rUpeSu ca bhadrakapApakeSu / tathA gandheSu ca. rIraM vA, athavA 'dhunIhi vivecaya pRthakuru tadupari mamatvaM mA vidhatsveti bhAvArthaH / karSa taharIrakaM pUyate, mamatvaM vA tadupari na kRtaM bhavatItyAha-prAnta' svAbhAvikarasarahitaM svalpaM yA 'sakSam AgantukanehAdirahitaM dravyato bhAvato'pi prAntaM-dveSarahitaM vigatadhUma rUkSa-rAgarahitamapagatAkAraM 'sevante' bhuJjate, ke ?-'vIrAH' sAdhavaH, kiMbhUtAH'samatvadarzinaH' rAgadveSarahitAH samyaktvadarzino vA-samyak tattvaM samyaktvaM saddarzinaH paramArthadRzaH, tathAhi-idaM zarIrakaM kRtaghnaM nirupakAri, etatkRte prANinaH aihikAmuSmikaklezabhAjo bhavanti, anekAdeze caikAdeza itikRtvA, prAntarUkSasekI samatvadazI ca kaM guNamayAmotItyAha-'esa' ityAdi, eSa iti prAntarukSAhArasevanena kAvizarIraM dhunAno bhAvato bhavaurgha taratIti / ko'sau ?-'muniH' yatiH, athavA kriyamANaM kRtamitikRtvA tIrNa eva bhavauSaM, kazca bhavaughaM tarati ?-yo 'muktaH' sabAhyAbhyantaraparigraharahitaH, kazca parigrahAnmukto bhavati ?-yo bhAvataH zabdAdiviSayAbhiSvaGgAdvirataH, tatazca yo muktatvena viratatvena pA vikhyAto muniH sa eva bhayoghaM tarati, tIrNa eveti | |vA sthitam / itiradhikAra parisamAptau, pravImIti pUrvavat / yazca muktatvaviratatvAbhyAM na vikhyAtaH sa kiMbhUto bhavatItyAha duvvasumuNI aNANAe, tucchae gilAi vattae, esa vIre pasaMsie, accei loyasaM jogaM, esa nAe pavuJcai (sU0 100) zrIAcA- vasu-dravyametacca bhavye'rthe vyutpAditaM 'dravyaM ca bhavya' ityanena, bhavyazca-muktigamanayogyaH, tatazca muktigamanayogyaM loka.vi.2 rAgavRttiH yadravyaM tadvasu, duSTaM vasu durvasu durvasu cAsau munizca durvasumuniH-mokSagamanAyogyaH, sa ca kuto bhavati ?-anAjJayA(zI0) tIrthakaropadezazUnyaH svairItyarthaH, kimatra tIrthakaropadeze duSkaraM yena svairitvamabhyupagamyate ?, taducyate-uddezakAderArabhya uddezaka sarva yathAsambhavamAyojyaM, tathAhi-mithyAtvamohite loke saMboddhaM duSkaraM vrateSvAtmAnamadhyAropayituM ratyaratI nigrahItuM // 144 // zabdAdiviSayeSviSTAniSTeSu madhyasthatAM bhAvayituM prAntarUkSANi bhoktum , evaM yathoddiSTayA maunIndrAjJayA asidhArakalpayA duSkaraM saJcarituM, tathA'nukUlapratikUlAMzca nAnAprakArAnupasargAn soDhum , asahane ca karmodayo'nAdyatItakAlasukhabhAvanA ca kAraNaM, jIvo hi svabhAvato duHkhabhIruranirodhasukhapriyaH, ato nirodhakalpAyAmAjJAyAM duHkhaM vasati, avasaMzca kiMbhUto bhavatItyAha-tuccha' ityAdi, tuccho-riktaH, sa ca dravyato nirddhano ghaTAdirvA jalAdirahito bhAvato jJAnAdirahitaH, jJAnAdirahito hi kvacitsaMzItiviSaye kenacitpRSTo'parijJAnAt glAyati vaktuM, jJAnasamanvito vA cAritrariktaH pUjAsatkArabhayAt zuddhamArgaprarUpaNAvasare glAyati yathAvasthitaM prajJApayituM, tathAhi-pravRttasannidhiH sannidhernirdoSatAmAcaSTe, evamanyatrApIti / yastu kaSAyamahAviSAgadakalpabhagavadAjJopajIvakaH sa suvasurmunirbhavatyarikto na glAyati ca vaktuM, yathAvasthitavastuparijJAnAdanuSThAnAca, Aha ca-'esa' ityAdi, 'eSa' iti suksumunirjJAnAdharikto yathAvasthitamArgaprarUpako vIraH karmavidAraNAt 'prazaMsitaH' tadvidbhiH zlASita iti / kiM ca-'acceItyAdi, sa // 144 // evaM bhagavadAjJAnuvartako vIro'tyeti-atikrAmati, kaM?-'lokasaMyoga' lokenAsaMyatalokena saMyogaH-sambandhaH
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) / / 145 / / 97 mamatva kRtastamatye te, athavA loko vAhyo'bhyantarazca, tatra bAhyo dhanahiraNyamAtRpitrAdiH Antarastu rAgadveSAdistatkArya vA aSTaprakAraM karmma tena sArddha saMyogamatyeti - atilakSyatItyuktaM bhavati / yadi nAmaivaM tataH kimityAha - 'esa' ityAdi, yo'yaM lokasaMyogAtikramaH 'eSa nyAyaH' eSa sanmArgaH mumukSUNAmayamAcAraH 'procyate' abhidhIyate, athavA param AtmAnaM ca mokSaM nayatIti chAndasatvAtkarttari ghaJ nAyaH, yo hi tyaktalokasaMyoga eSa eva parAtmano mokSasya nyAyaH procyate - mokSaprApako'bhidhIyate sadupadezAt / syAdetat- kiMbhUto'sAvupadeza ityata Aha parinnAya savvaso je aNannadaMsI se jahA puNNassa katthai tahA tucchassa katthai ( sU0 101 ) jaM dukkhaM paveiyaM iha mANavANaM tassa dukkhassa kusalA parinnamudAharati, ii kammaM aNannArAme je aNaNNArAme se aNannadaMsI, katthai jahA tucchassa katthai tahA puNNassa yadduHkhaM duHkhakAraNaM vA karmma lokasaMyogAtmakaM vA 'praveditaM' tIrthakRdbhirAveditaM 'iha' asmin saMsAre ' mAnavAnA' jantUnAM tataH kiM ? - tasya 'duHkhasya' asAtalakSaNasya karmaNo vA 'kuzalA' nipuNA dharmmakathAlabdhisampannAH svasamayaparasamayavida udyuktavihAriNo yathAvAdinastathAkAriNo jitanidrA jitendriyA dezakAlAdikramajJAste evaMbhUtAH parijJAm| upAdAnakAraNaparijJAnaM nirodhakAraNaparicchedaM codAharanti jJaparijJayA pratyAkhyAna parijJayA ca pariharanti parihArayanti ca / kiM ca - ' iti kammaM' ityAdi, itiH pUrvaprakrAntaparAmarzako yattaduHkhaM praveditaM manujAnAM yasya ca duHkhasya parijJAM kuzalA udAharanti tadduHkhaM karmmakRtaM tatkarmmASTaprakAraM parijJAya tadAzravadvArANi ca tadyathA-jJAnapratyanIkatayA jJAnAvaraNIyamityAdi, pratyAkhyAnaparijJayA pratyAkhyAya tadAzravadvAreSu 'sarvazaH' sarvaiH prakArairyogatrikakaraNatrikarUpairna vartteta, athavA sarvazaH parijJAya kathayati, sarvazaH parijJAnaM ca kevalino gaNadharasya caturddazapUrvavido vA yadivA sarvazaH kathayati AkSepaNyAdyA caturvidhayA dharmakathayeti / sA ca kITakathetyAha -- 'je' ityAdi, anyadraSTuM zIlamasyetyanyadarzI yastathA | nAsAvananyadarza - yathAvasthitapadArthadraSTA, kazcaivaMbhUto ? - yaH samyagdRSTirmonIndrapravacanAvirbhUtatattvArtho, yazcAnanyadRSTiH so'nanyArAmo- mokSamArgAdanyatra na ramate / hetuhetumadbhAvena sUtraM lagayitumAha - 'je' ityAdi, yazca bhagavadupadezAdanyatra na ramate so'nanyadarzI, yazcaivambhUtaH so'nyatra na ramata iti uktaM ca - " zivamastu kuzAstrANAM vaizeSikaSaSTitantrabIddhAnAm / yeSAM durvihitatvAdbhagavatyanurajyate cetaH // 1 // " ityAdi / tadevaM samyaktvasvarUpamAkhyAtaM kathayaMzcArakadviSTaH | kathayatIti darzayati- 'jahA puNNassa' ityAdi, tIrthakaragaNadharAcAryAdinA yena prakAreNa 'puNyavataH' surezvaracakravarttimANDalikAdeH 'kathyate' upadezo dIyate 'tathA' tenaiva prakAreNa 'tucchasya' dramakasya kASThahArakAdeH kathyate, athavA pUrNo 1 kathAcatuSTayalakSaNaM tvidaM-- sthApyate hetudRSTAntaiH khamataM yatra paNDitaiH / syAdvAdadhvanisaMyuktaM, sA kathA''kSepaNI matA // 1 // mithyAdRzAM mataM yatra, pUrvAparavirodhakRt / tannirAkriyate sadbhiH, sA ca cikSepaNI matA // 2 // yasyAH zravaNamAtreNa bhavenmokSAbhilASitA / bhavyAnAM sA ca vidvadbhiH proktA saMvedanI kathA // 3 // yatra saMsArabhogAnasthitilakSaNavarNanam / vairAgyakAraNaM bhavyaiH, sotA nirvedanIkathA // 4 // jAtikularUpAdyupetastadviparItastuccho, vijJAnavAn vA pUrNastato'nyastuccha iti uktaM ca-- "jJAnaizvaryadhanopeto, jAtyanvayabalAnvitaH / tejasvI matimAn khyAtaH, pUrNastuccho viparyayAt // 1 // " etaduktaM bhavati - yathA dramakAdestadanugrahabuddhyA pratyupakAranirapekSaH kathayatyevaM cakravartyAderapi yathA vA cakravarttyAdeH kathayatyAdareNa saMsArottaraNahetumevamitarasyApi, atra ca nirIhatA vivakSitA, na punarayaM niyamaH - ekarUpatayaiva kathanIyaM, tathA hi-yo yathA budhyate tasya tathA kathyate, buddhimato nipuNaM sthUlabuddhestvanyatheti, rAjJazca kathayatA tadabhiprAyamanuvarttamAnena kathanIyaM kimasAvabhigRhItamithyAha|STiranabhigRhIto vA saMzItyApanno vA?, abhigRhIto'pi kutIrthikai yuddhAhitaH svata eva vA ?, tasya caivambhUtasya yadyevaM katha|yedyathA--" daza sUnAsamazcakrI, dazacakrisamo dhvajaH / dazadhvajasamA vezyA, dazavezyAsamo nRpaH // 1||" tadbhaktiviSayarudrA| didevatAbhavanacaritakathane ca mohodayAttathAvidhakamrmodaye kadAcidasau pradveSamupagacched, dviSTazcaitadvidadhyAdityAha caavi ya haNe aNAiyamANe, itthaMpi jANa seyaMti natthi, keyaM purise kaM ca nae ?, esa vIre pasaMsie, je baddhe paDimoyae, uGkaM ahaM tiriyaM disAsu, se savvao savvaparinnAcArI, na lippaI chaNapaeNa, vIre se mehAvI aNugdhAyaNakheyanne, je ya bandhapamukkhamannesI kusale puNa no baddhe no mukke ( sU0 102 ) 1 tAdAruvana0 pra. For Private Personal Use Only loka. vi. 2 uddezakaH 6 // 145 //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 loka.vi.2 uddezakaH6 // 146 // zrIAcA apiH sambhAvane, AstAM tAvadvAcA tarjanam , anAdriyamANo hanyAdapi, cazabdAdanyadapyevaMjAtIyakrodhAbhibhUto rAGgavRttiH daNDakazAdinA tADayediti, uktaM ca-tattheva ya nivaNaM baMdhaNa nicchubhaNa kaDagamaddo vA / nivisayaM va nariMdo kareja (zI0) saMghapi so kuddho||1||" tathA taJcanikopAsako nandabalAt buddhotpattikathAnakAdbhAgavato vA bhaligRhopAkhyAnAdraudro vA peDhAlaputrasatyakyumAvyatikarAkarNanAt pradveSamupagacchet , dramakakANakuNTAdirvA kazcittamevoddizyoddizya dhrmphlop||146|| darzaneneti / evamavidhikathanenehaiva tAvaddhAdhA, Amupmiko'pi na kazcidguNo'stItyAha ca-'etthaM pi' ityAdi, mumukSoH parahitArtha dharmakathAM kathayatastAvatpuNyamasti, pariSadaM tvaviditvA'nantaropavarNitasvarUpakathane 'atrApi' dharmakathAyAmapi 'zreyaH' puNyamityetanAstItyevaM jAnIhi, yadivA'sau rAjAdiranAdriyamANastaM sAdhu dharmakathikamapi hanyAt / kathamityAha-'etthaMpI'tyAdi, yadyadasau pazuvadhatarpaNAdikaM dharmakAraNamupanyasyati tattadasau dharmakathiko'trApi zreyo na vicate ityevaM pratihanti, yadivA yadyadavidhikathanaM tatra tatredamupatiSThate-atrApi zreyo nAstIti, tathAhi-akSarakovidapariSadi pakSahetudRSTAntAnanAdRtya prAkRtabhASayA kathanamavidhiritarasyAM cAnyatheti / evaM ca pravacanasya hIlanaiva kevalaM karmabandhazca, na punaH zreyo, vidhimajAnAnasya maunameva zreya iti, uktaM ca-"sAvajaNavajANaM vayaNANaM jo na yANai visesaM / vuttuMpi tassa na khamaM kimaMga puNa desaNaM kAuM? // 1 // " syAdetat-kathaM tarhi dharmakathA kAryetyucyate-'ko'yaM' 1 tatraiva niSThApanaM bandhanaM niSkAzanaM kaTakamadaM vA / nirviSayaM vA narendraH kuryAtsaGghamapi sa kruddhaH // 1 // 2 sAvadhAnavadyayorvacanayoryo na jAnAti [vizeSam / vaktumapi tasya na kSamaM kimaGga punardezanAM kartum ? // 1 // ityAdi, yo hi vazyendriyo viSayaviSaparAGmukhaH saMsArodvignamanA vairAgyAkRSyamANahRdayo dharma pRcchati, tenAcAryAdinA dharmakathikenAsau paryAlocanIyaH-ko'yaM puruSo?, mithyAdRSTiruta bhadrakaH, kena vA''zayenAyaM pRcchati, kaM ca devatAvizeSa nataH, kimanena darzanamAzritamityevamAlocya yathAyogyamuttarakAlaM kathanIyaM, etaduktaM bhavati-dharmakathAvidhijJo hyAtmanA paripUrNaH zrotAramAlocayati dravyataH-kSetrataH kimidaM kSetraM taccanikairbhAgavatairanyairvA tajjAtIyaiH pArzvasthAdibhirvotsargarucibhirvA bhAvitaM, kAlato duSSamAdikaM kAlaM durlabhadravyakAlaM vA, bhAvato'raktadviSTamadhyasthabhAvApannamevaM paryAlocya yathAyathA'sau budhyate tathA tathA dharmakathA kAryA, evamasau dharmakathAyogyaH, aparasya tvadhikAra evaM nAstIti, uktaM ca-"jo heuvAyapakkhaMmi heuo Agamammi Agamio / so sasamayapaNNavao siddhaMtavirAhao aNNo // 1 // " ya evaM dharmakathAvidhijJaH sa eva prazasta ityAha ca-'esa' ityAdi, yo hi puNyApuNyavatordharmakathAsamadRSTividhijJaH zrotRvivecakaH 'eSaH' anantarokto 'vIraH karmavidArakaH 'prazaMsitaH' zlASitaH / kiMbhUtazca yo bhavatItyAha--'je baddhe' ityAdi, yo daSTaprakAreNa karmaNA snehanigaDAdinA vA baddhAnAM jantUnAM pratimocakaH dharmakathopadezadAnAdinA, sa ca tIrthakRdgaNadhara AcAryAdirvA yathoktadharmakathAvidhijJa iti / va punarvyavasthitAna jantUn mocayatItyAha-'uDe' ityAdi, UrdU jyotikAdIn adho bhavanapatyAdIna tiryakSu manuSyAdIniti / kiM ca-'se sabao' ityAdi, 'sa' iti vIro baddhapratimocakaH | 'sarvataH' sarvakAlaM sarvaparijJayA dvividhayA'pi carituM zIlamasyeti sarvaparijJAcArI-viziSTajJAnAnvitaH sarvasaMvaracAritro 1 yo hetavAdapakSe hetuka Agame AgamikaH / sa svasamayaprajJApakaH siddhAntavirAdhako'nyaH // 1 // zrIAcA- peto vA, sa evaMbhUtaH ke guNamavAnotItyAha-na lippaItyAdi, 'na lipyate' nAvaguNThayate, kena?-kSaNapadena' hiMsAspadena rAgavRttiH prANyupamardajAnetena, 'kSaNu hiMsAyAmi tyasyaitadrUpaM / ko'sau ?, vIra iti / kimetAvadeva vIralakSaNamutAnyadapya(stya)stItyAha(zI0) 'se mehAvI'tyAdi, sa 'medhAvI buddhimAn yaH 'aNodghAtanasya khedajJaH' aNatyanena jantugaNazcaturgatika sNsaarmitynnN||147|| karma tasyot-prAbalyena ghAtanam-apanayanaM tasya tatra vA khedajJo-nipuNaH, iha hi karmakSapaNodyatAnAM mumukSUNAM yaH karmakSapaNavidhijJaH sa medhAvI kuzalo vIra ityuktaM bhavati, kiM cAnyat-'je ya'ityAdi, yazca prakRtisthityanubhAvapradezarUpasya caturvidhasyApi bandhasya yaH pramokSaH tadupAyo vA tamanveSTuM-mRgayituM zIlamasyetyanveSI, yazcaivambhUtaH sa vIro medhAvI khedajJa iti pUrveNa sambandhaH, aNodghAtanasya khedajJa ityanena mUlottaraprakRtibhedabhinnasya yoganimittAyAtasya kaSAyasthitikasya karmaNo badhyamAnAvasthAM baddhaspRSTanidhattanikAcitarUpAM tadapanayanopAyaM ca vettItyetadabhihitaM, anena cApanayanAnuSThAnamiti na punaruktadoSAnuSaGgaH prasajati / syAdetat-yo'yamaNodghAtanasya khedajJo bandhamokSAnveSako vA'bhihitaH sa kiM chadmastha Ahosvit kevalI?, kevalino yathoktavizeSaNAsambhavAt chadmasthagrahaNaM, kevalinastarhi kA vArteti?, ucyate-'kusale' ityAdi, kuzalo'tra kSINaghAtikamAzo vivakSitaH, sa ca tIrthakRt sAmAnyakevalI vA chadmastho hi karmaNA baddho mokSArthI tadupAyAnveSakaH, kevalI tu punarghAtikarmakSayAno baddho bhavopagrAhikarmasadbhAvAno mukto, yadivA chadmastha evAbhidhIyate-'kuzalaH' avAptajJAnadarzanacAritro mithyAtvadvAdazakaSAyopazamasadbhAvAt taduda loka.vi.2 uddezaka // 147 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 99 yavAniva na baddho'dhApi tatsatkarmatAsadbhAvAnno mukta iti / evambhUtazca kuzalaH kevalI chadmastho vA yadAcIrNavAnAcarati vA tadapareNApi mumukSuNA vidheyamiti darzayati se jaM ca Arabhe jaM ca nArabhe, aNAraddhaM ca na Arabhe, chaNaM chaNaM pariNNAya logasannaM ca savvaso (sU0 103) _ 'sa' kuzalo yadArabhata ArabdhavAn vA azeSakarmakSapaNopAyaM saMyamAnuSThAnaM yacca nArabhate mithyAtvAviratyAdikaM saMsArakAraNaM, tadArabdhavyamArambhaNIyamanArabdhamanArambhaNIyaM ceti, saMsArakAraNasya ca mithyAtvAviratyAdeH prANAtipAtAdyaSTAdazarUpasya caikAntena nirAkAryatvAt , tanniSedhe - vidheyasya saMyamAnuSThAnasya sAmarthyAyAtatvAttanniSedhamAha'aNAraddhaM ca' ityAdi, anArabdham-anAcIrNa kevalibhirviziSTamunibhirvA tanmumukSu ramate-na kuryAdityupadezo, yaJca mokSAGgamAcIrNa tatkuryAdityuktaM bhavati / yattadbhagavadanAcIrNa parihArya tannAmagrAhamAha-'chaNaM chaNaM' ityAdi, 'kSaNu / hiMsAyAM' kSaNanaM kSaNo-hiMsanaM kAraNe kAryopacArAt yena yena prakAreNa hiMsopadyate tattajjJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA parihared, yadivA kSaNaH-avasaraH karttavyakAlastaM taM jJaparijJayA jJAtvA''sevanAparijJayA ca Acarediti / kiM ca-'loyasannaM' ityAdi, 'lokasya' gRhasthalokasya saMjJAnaM saMjJA-viSayAbhiSvAjanitasukhecchA parigrahasaMjJA vA tAM hAca jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA ca pariharet, kathaM'sarvazaH sarvaiH prakArairyogatrikakaraNatrikeNetyarthaH, tasyaivaMzrIAcA- vidhasya yathoktaguNAvasthitasya dharmakathAvidhijJasya baddhapratimocakasya karmodghAtanakhedajJasya bandhamokSAnveSiNaH satsa- loka.vi.2 rAGgavRttiH thavyavasthitasya kumArganirAcikIrSohiMsAdyaSTAdazapApasthAnaviratasyAvagatalokasaMjJasya yadbhavati tadarzayati(zI0) uddezakA uddeso pAsagassa natthi, bAle puNe nihe kAmasamaNunne asamiyadukkhe dukkhI dukkhaa||148|| ____Nameva AvaDhe aNupariyadRi (sU0 104) tti bemi // lokavijayAdhyayanam 2 // uddizyate nArakAdivyapadezenetyuddezaH sa 'pazyakasya' paramArthadRzo na vidyate ityAdIni ca sUtrANyuddezakaparisamApti yAvattRtIyoddezake vyAkhyAtAni, tata evArtho'vagantavyaH, AkSepaparihArau ceti / tAni cAmUni bAlaH punarnihaH kAmasamanujJaH azamitaduHkhaH duHkhI duHkhAnAmevAvarttamanuparivarttate / itiH parisamAptau bravImIti pUrvavat // (granthAnam, 2500) / uktaH sssstthoddeshkH|| tatsarisamAptau coktaH sUtrAnugamaH sUtrAlApakaniSpannanikSepazca sasUtrasparzaniyuktikaH / sAmprataM naigamAdayo nayAH, te cAnyatra nyakSeNa pratipAditA iti neha pratanyante, saMkSepatastu jJAnakriyAnayadvayAntargatatvAtteSAM tAveva pratipAdyate, tayorapyAtmIyapakSasAvadhAraNatayA mokSAGgatvAbhAvAt pratyeka mithyAdRSTitvam, ataH paDagvandhavat parasparasApekSatayeSTakAryAvAptiravagantavyeti upagamyate // iti lokavijayAdhyayanasya TIkA samAptA // 2 // zrIAcArAne itizrIzIlAGkAcAryavRttiyutaM lokavijayAdhyayanaM dvitIyam __ atha tRtIyamadhyayanaM zItoSNIyaM / darama uktaM dvitIyamadhyayanaM, sAmprataM tRtIyamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, tatra zastraparijJAyAmasyArthAdhikAro'bhANi, yathA zItoSNayoranukUlapratikUlapariSahayoratisahanaM karttavyaM, tadadhunA pratipAdyate, adhyayanasambandhastu zastraparijJoktamahApratasampannasya lokavijayAdhyayanaprasiddhasaMyamavyavasthitasya vijitakaSAyAdilokasya mumukSoH kadAcidanulomaprati-4 lomAH parISahAH prAduSSanti, te'vikRtAntaHkaraNena samyak soDhavyA ityanena sambandhenAyAtamidamadhyayanam, asya copakramAdIni catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakrame'rthAdhikAro dvedhA, tatrApyadhyayanArthAdhikAro'bhihitaH, uddezArthAdhikArapratipAdanArthaM tu niyuktikAra AhapaDhame suttA assaMjayatti 1 biie duhaM aNuhavaMti zataie nahudukkheNaM akaraNayAe va samaNutti 3 // 198 // uddesaMmi cautthe ahigAro u vamaNaM kasAyANaM / pAvaviraIo viuNo u saMjamo ittha mulputti 4 // 199 / / prathamoddezake'yamarthAdhikAro, yathA-bhAvanidrayA suptAH-samyavivekarahitAH, ke?-asaMyatAH-gRhasthAsteSAM ca bhAvasusAnA doSA abhidhIyante, jAgratAM ca guNAH, tadyathA-'jarAmacuvasovaNIe nare' ityAdi 1, dvitIye tu ta evAsaMyatA ra yathA bhAvanidrApannA duHkhamanubhavanti tathocyate, tadyathA-kAmesu giddhA nicarya karaMti' 2, tRtIye tu 'na hu' naiva duHkhasahanAdeva kevalAcchramaNaH akaraNatayaiva-akriyayaiva saMyamAnuSThAnamantareNetyarthaH, vakSyati ca-'sahie dukkhamAyAya tu niyuktikAlAnta, tatropakampaka soDavyA pAyAdilokasya
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 *44425 **4444444442 zrIAcA- teNeva ya puDho no jhaMjhAe' 3, caturthoddezake tvayamadhikAro, yathA-kaSAyANAM vamanaM kArya, pApasya ca karmaNo viratiH, zIto03 rAGgavRttiH | viduSo' viditavedyasya saMyamo'traiva pratipAdyate, kSapakazreNiprakramAt kevalaM bhavopagrAhikSayAnmokSazceti gAthAdvayArthaH / (zI0) nAmaniSpanne tu nikSepe zItoSNIyamadhyayanamataH zItoSNayornikSepaM nirdidikSurAha uddezakA 1 nAma ThavaNA sIyaM dave bhAve ya hoi nAyabvaM / emeva ya upahassavi caubbiho hoha nikkhevo // 20 // // 149 // sugamA / tatra nAmasthApane anAdRtya dravyazItoSNe darzayitumAha- . dabve sIyaladvvaM davvuNDaM ceva uNhadavvaM tu / bhAve u puggalaguNo jIvassa guNo aNegaviho // 201 // jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyazItaM zItaguNopetaM guNaguNinorabhedAt zItakAraNaM vA yadravyaM dravyaprAdhAnyAcchItaladravyameva dravyazIta-himatupArakarakAdi, evaM dravyoSNamapIti / bhAvatastu dvedhA-pudgalAzritaM jIvAzritaM ca, gAthAzakalenAcaSTe-tatra pudgalAzritaM bhAvazItaM pudgalasya zIto guNo guNasya prAdhAnyavivakSayeti, evaM bhAvoSNamapi, jIvasya tu zItoSNarUpo'nekavidho guNaH, tadyathA-audayikAdayaH SaD bhAvAH, tatraudayikaH karmodayAvirbhUtanArakAdibhavakaSAyosattilakSaNaH uSNaH, aupazamikaH kamrmopazamAvAptasamyaktvaviratirUpaH zItaH, kSAyiko'pi zIta eva, kSAyikasamyaktvacAritrAdirUpatvAd, athavA'zeSakarmadAhAnyathAnupapatteruSNaH, zeSA api vivakSAto dvirUpA apIti // asya ca jIvabhAvaguNasya zItoSNaviveka svata eva niyuktikAraH pracikaTayiSurAha 4 // 149 // sIyaM parIsahapamAyuvasamaviraI suhaM cauNhaM tu / parIsahatavujamakasAya sogAhiveyAraI dukkhaM // 202 // dAraM / __ 'zIta'miti bhAvazItaM, tacceha jIvapariNAmasvarUpaM gRhyate, sa cAyaM pariNAmo-mArgAcyavananirjarArtha pariSoDhavyAH parISahAH 'pramAdaH' kAryazaithilyaM zItalavihAratA 'upazamo' mohanIyopazamaH, sa ca samyaktvadezaviratisarvaviratilakSaNaH, upazamazreNyAzrito vA, tatkSayo veti, 'viratiriti prANAtipAtAdiviratyupalakSitaH saptadazavidhaH saMyamaH 'sukhaM ca' sAtAvedanIyavipAkAvirbhUtamiti / etat sarvaM parIpahAdi zItamuSNaM ca gAthAzakalenAha-parISahAH-pUrvavyAvarNitasvarUpAH tapasyudyamo-yathAzakti dvAdazaprakAratapo'nuSThAnaM 'kaSAyAH' krodhAdayaH 'zoka' iSTAprAptivinAzodbhavaH AdhiH 'vedaH' strInapuMsakavedodayaH 'aratiH' mohanIyavipAkAJcittadauHsthyaM 'duHkhaM ca' asAtAvedanIyodayAdIni, etAni parIpahAdIni pIDAkAritvAduSNamiti gAthAsamAsArthaH / vyAsArtha tu niyuktikAraH svata evAcaSTe-tatra parISahAH zItoSNayoyorapyabhihitAH, tato mandabuddheranadhyavasAyaH saMzayo viparyayo vA syAd atastadapanodArthamAha itthI sakkAraparIsaho ya do bhAvasIyalA ee| sesA vIsaM uNhA parIsahA huMti nAyavyA // 203 // strIparIpahaH satkAraparISahazca dvAvapyetau zItI, bhAvamano'nukUlatvAt , zeSAstu punarvizatiruSNA jJAtavyA bhavanti, manasaH pratikUlatvAditi gaathaarthH|| yadivA parISahANAM zItoSNatvamanyathA AcaSTeje tibvappariNAmA parIsahA te bhavaMti uNhA u / je maMdappariNAmA parIsahA te bhave siiyaa||204|| daarN| tIno-duHsahaH pariNAmaH-pariNatiryeSAM te tathA, ya evambhUtAH parISahAste uSNAH, ye tu mandapariNAmAste zItA iti, idamuktaM bhavati-ye zarIraduHkholAdakatvenodIrNAH samyaksahanAbhAvAccAdhividhAyinaste tItrapariNAmatvAduSNAH, ye punazrIbhAcA- rudIrNAH zArIrameva kevalaM duHkhamutsAdayanti mahAsattvasya na mAnasaM te bhAvato mandapariNAmAH, yadivA ye tIvraparirAvRttiH NAmAH-prabalAvirbhUtasvarUpAste uSNAH, ye tu mandapariNAmAH-IpalakSyamANasvarUpAste zItA iti / yasarISahAnantaraM pramA-8 (zI0) dapadamupanyastaM zItatvena yacca tapasyudyama ityuSNatvena tadubhayaM gAthayA''caSTe uddezaka dhamaMmi jo pamAyai atthe vA sIalutti taM viti / ujuttaM puNa asaM tatto uhaMti NaM biti / / 205 // daarN| // 15 // | 'dharme' zramaNadharme yaH 'pramAdyati'nodyama vidhatte 'arthe vA' arthyata ityartho-dhanadhAnyahiraNyAdistatra tadupAye vA zItala ityevaM taM 'ivate' AcakSate, udyuktaM punaranyaM tataH-saMyamodyamAt kAraNAduSNamityevaM bruvate, Namiti vAkyAlaGkAra iti gAthArthaH / upazamapadavyAcikhyAsayA''hasIIbhUo parinibvuo ya saMtotaheva paNhANo (lhAo)houvasaMtakasAoteNuvasaMto bhave jiivo||206|| vaarN| | upazamo hi krodhAdyudayAbhAve bhavati, tatazca kaSAyAyupazamAt zItIbhUto bhavati, krodhAdijvAlAnirvANAt parinivRto bhavati, caH samuccaye, rAgadveSapAvakopazamAdupazAntaH, tathA krodhAdiparitApopazamAt 'prahAditaH' Apannasukho, yato hyupazAntakaSAya eva evambhUto bhavati tenopazAntakaSAyaH zIto bhavatIti, ekArthikAni vaitAnIti gAthArthaH // adhunA viratipadavyAkhyAmAhaabhayakaro jIvANaM sIyagharo saMjamo bhavai siio|assNjmo ya uNho eso anno'vi pjaao||207||daarN| // 15 // abhayakaraNa zIlaH, keSAM -jIvAnAM, zIta-sukhaM tadnuha-tadAvAsaH, ko'sau-saMyamaH saptadazabhedaH, ato'sau zIto SARKASARA Jain Education Interational
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 bhavati, samastaduHkhahetudvandvoparamAd, etadviparyayastvasaMyama uSNaH, 'eSa' zItoSNalakSaNaH saMyamAsaMyamayoH paryAyo'nyo vA sukhaduHkharUpo vivakSAvazAdbhavatIti gaathaarthH|| sAmprataM sukhapadavivaraNAyAhanivvANasuhaM sAyaM sIIbhUyaM payaM aNAyAhaM / ihamavi jaM kiMci suhaM taM sIyaM dukkhamavi uNhaM // 208 // sukhaM zItamityuktaM, tacca samastadvandvoparamAdAtyantikaikAntikAnAbAdhalakSaNaM nirupAdhikaM paramArthacintAyAM muktisukhameva sukhaM nAparam , etacca samastakamrmopatApAbhAvAcchItamiti darzayati-'nirvANasukha'miti, nirvANam-azeSakarmakSa-18 yastadavAptau vA viziSTAkAzapradezaH tena tatra vA sukhaM nirvANasukham , asya caikArthikAni-sAta zItIbhUtaM padamanAbAdhamiti / ihApi saMsAre yatkicit sAtAvedanIyavipAkodbhUtaM sAta-sukhaM tadapi zItaM manaAlhAdAdU, etadvipayaryastu duHkhaM, taccoSNamiti gaathaarthH|| kapAyAdipadavyAcikhyAsayAha_ Dajjhai tibvakasAo sogabhibhUo uinnaveo ya / uNhayaro hoi tavo kasAyamAIvi jaM Dahaha // 209 // . PL 'dahyate' paripacyate, ko'sau ?-tIvA' utkaTA udIrNA vipAkAnubhavena kaSAyA yasya sa tathA, na kevalaM kaSAyAgninA dahyate, 'zokA'bhibhUtazca' iSTaviyogAdijanitaH zokastenAbhibhUtaH tirohitazubhavyApAro'sAvapi dahyate, tathA udIrNovipAkApanno vedo yasya sa tathA, udIrNavedo hi pumAn striyaM kAmayate, sA'pItaraM, napuMsakastUbhayamiti, tamAptyabhAve kAsodbhatAratidAhena dahyate, cazabdAdicchAkAmAprAptijanitAratipAvakena dahyate, tadevaM kaSAyAH zoko vedodayazca dAhakatvAduSNaH, sarva vA mohanIyamaSTaprakAraM vA karmoSNaM, tato'pi taddAhakatvAduSNataraM tapa iti gAthAzakalena 4%A4%EXXX thA. sU. 26 zrIAcA rAGgavRttiH (zI0) // 151 // -AAMRAP-RSSEXSACCAAAAAAAAA% ARSAKARANA darzayati-uSNataraM tapo bhavati, kimiti ?-yataH kaSAyAdikamapi dahati, AdizandAcchokAdiparigraha iti gAthArthaH zIto. yenAbhiprAyeNa dravyabhAvabhedabhinne parIpahapramAdodyamAdirUpe zItoSNe jagAdAcAryastamabhiprAyamAviSkaroti uddezakaH1 sIuNhaphAsasuhaduhaparIsahakasAyaveyasoyasaho / hujja samaNo sayA ujuo ya tavasaMjamovasame // 210 // zItaM coSNaM ca zItoSNe tayoH sparzaH taM sahata iti sambandhaH, zItasparzoSNasparzajanitavedanAmanubhavannArtadhyAnopagato bhavatItiyAvat , zarIramanasoranukUlaM sukhamiti, tadviparItaM duHkhaM, tathA parISahakasAyavedazokAn zItoSNabhUtAn sahata iti / tadevaM zItoSNAdisahaH san bhavet 'zramaNaH' yatiH sadodyuktazca, ka-tapaHsaMyamopazame iti gaathaarthH|| sAmpratamupasaMhAravyAjena sAdhunA zItoSNAtisahanaM karttavyamiti darzayati sIyANi ya upahANi ya bhikkhUNaM huMti vishiyvvaaiN| kAmA na seviyabvA sIosaNijassa nijuttI // 21 // x. 'zItAni' parIpahapramAdopazamaviratisukharUpANi yAnyabhihitAni 'uSNAni ca' parISahatapaudyamakaSAyazokavedAratyAtmakAni prAgabhihitAni tAni 'bhikSUNAM' mumukSUNAM viSoDhavyAni, na sukhaduHkhayoH utsekaviSAdau vidheyau, tAni caivaM samyagdRSTinA sahyante yadi kAmaparityAgo bhavatIti gAthAzakalenAha-kAmA' ityAdi gAthAI sugama / gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetamazeSadopatrAtavikalaM sUtramuccArayitavyaM, taccedam // 151 // suttA amuNI sayA muNiNo jAgaraMti (sU0 105) asya cAnantarasUtreNa sambandho vAcyaH, sa cAyam-iha duHkhI duHkhAnAmevAvarttamanuparivartata ityuktaM, tadihApi bhAvasuptA ajJAnino duHkhino duHkhAnAmevAvartamanuparivartante iti, uktaM ca-"nAtaH paramahaM manye, jagato duHkhakAraNam / yathA'jJAnamahArogo, durantaH sarvadehinAm // 1 // " ityAdi, iha suptA dvidhA-dravyato bhAvatazca, tatra nidrApra-10 mAdavanto dravyasuptAH, bhAvasuptAstu mithyAtvAjJAnamayamahAnidrAvyAmohitAH, tato ye 'amunayaH' mithyAdRSTayaH satataM || bhAvasuptAH sadvijJAnAnuSThAnarahitatvAt , nidrayA tu bhajanIyAH, munayastu sadbodhopetA mokSamArgAdacalantaste satatam-anavarataM 'jAgrati' hitAhitaprAptiparihAraM kurvate, ato dravyanidropagatA api kacidvitIyapauruSyAdau satataM jAgarUkA eveti // enameva bhAvasvApaM jAgaraNaM ca viSayIkRtya niyuktikAro gAthAM jagAdasuttA amuNio sayA muNio suttAvi jAgarA huMti / dhammaM paDuca evaM niddAmutteNa bhaiyabvaM // 212 // suptA dvidhA-dravyato bhAvataca, tatra nidrayA dravyasuptAn gAthAnte vakSyati, bhAvasuptAstvamunayo-gRhasthA mithyAsvAjJAnAvRtA hiMsAdhAnavadvAreSu sadA pravRttAH, munayastvapagatamithyAtvAdinidratayA'vAptasamyaktvAdibodhA bhAvato jAgarUkA eva, yadyapi kvacidAcAryAnujJAtA dvitIyapauruSyAdau dIrghasaMyamAdhArazarIrasthityartha nidrAvazopagatA bhavanti tathApi sadA jAgarA eva, evaM ca dharma pratItyoktAH suptA jAgradavasthAzca / dravyanidrAsuptena tu bhAjyametad-dharmaH syAdvA na vA, yadyasau bhAvaso jAgarti tato nidrAsutasyApi dharmaH syAdeva, yadivA bhAvato jAgrato nidrApramAdAvaSTabdhAntaHkaraNasya na syAdapi, yastu dravyabhAvasuptastasya na syAdeveti bhajanArthaH / atha kimiti dravyasuptasya dharmo na bhavatIti !, Jain Education Interational
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 * MAMM M .. +MA-% %* zrIAcA-18|| ucyate, dravyasupto hi nidrayA bhavati, sA ca durantA, kimiti, yataH styAniitrakodaye samyaktvAvAptirbhavasiddhi- zIto03 rAvRttiH kasyApi na bhavati, tadvandhazca mithyAdRSTisAsvAdanayoranantAnuvandhibandhasahacaritaH, kSayastvanivRttibAdaraguNasthAnakAlasaM uddezakaH1 (zI0) khyeyabhAgeSu kiyatsvapi gateSu satsu bhavati, nidrApracalayorapi udaye prAgvadeva, bandhoparamastvapUrvakaraNakAlasaMkhyeyabhAgAnte bhavati, kSayaH punaH kSINakaSAyadvicaramasamaye, udayastUpazamakopazAntamohayorapi bhavatItyato duranto nidrApramAdaH / yathA // 152 // |ca dravyasupto duHkhamavAmotyevaM bhAvasupto'pi (iti) darzayitumAha jaha sutta matta mucchiya asahINo pAvara pahuM dukkhaM / tivvaM apaDiyAraMpi vahamANo tahA logo // 213 // supto nidrayA matto madirAdinA mUchito gADhamarmaprahArAdinA asvAdhInaH-parAyatto vAtAdidoSodbhavagrahAdinA yathA bahu duHkhamapratIkAramavAmoti, tathA bhAvasvApe-mithyAtvAviratipramAdakaSAyAdike'pi 'vartamAnaH' avatiSThamAno 'lokaH' prANigaNo narakamavAdikaM duHkhamavAmotIti gAthArthaH // punarapi vyatirekadRSTAntadvAreNopadezadAnAyAhaeseva ya uvaeso paditta payalAya pNthmaaiisuN| aNuhavai jaha saceo suhAI samaNo'vi taha ceva // 214 // ____ 'eSa evaM pUrvokta upadezo yo vivekAvivekajanitaH, tathAhi-sacetano vivekI pradIpte sati prapalAyamAnaH sukhamanubhavati, pathiviSaye ca sApAyanirapAyavivekajJaH, AdigrahaNAdanyasminvA dasyubhayAdau samupasthite sati, yathA vivekI haa||152|| sukhenaiva tamapAyaM pariharan sakhabhAg bhavati, evaM zramaNo'pi bhAvataH sadA vivekitgajAgradavasthAmanubhavan samastakalyANAspadIbhavati / atra suptAsuptAdhikAragAthA:-"jAgaraha NarA NicaM jAgaramANassa bahue buddhI / jo suaina so dhaNNo jo jaggai so sayA dhno||1|| suara suaMtassa suAM saMkiyakhaliyaM bhave pamattassa / jAgaramANassa sujhaM thirapariciamappamattassa // 2 // nAlasseNa samaM suklaM, na vijA saha nidyaa| na veraggaM pamAeNaM, nAraMbheNa dayAluyA // 3 // jAgariA dhammINaM AhammINaM tu suttayA seA / vacchAhivabhagiNIe akahiMsu jiNo jayaMtIe ||4||suyh ya ayagarabhUo suaMpi se nAsaI amayabhU / hohii goNambhUo naTuMmi sue amayabhUe // 5 // " tadevaM darzanAvaraNIyakarmavipAkodayena kvacitsvapannapi yaH saMvino yatanAvAMzca sa darzanamohanIyamahAnidrApagamAjApradavastha eveti / ye tu suptAste'jJAnodayAdbhavanti, ajJAnaM ca mahAduHkhaM, duHkhaM ca jantUnAmahitAyeti darzayati loyaMsi jANa ahiyAya dukkhaM, samayaM logassa jANittA, ittha satthovarae, jassime sadA ya rUvA ya rasA ya gaMdhA ya phAsA ya abhisamannAgayA bhavaMti (sU0106) 'loke' SaDjIvanikAye 'jAnIhiM' paricchindyA duHkhahetutvAduHkham-ajJAnaM mohanIyaM vA tadahitAya-narakAdibha 1 jAgRta narA nityaM jAmato vardhate buddhiH / yaH khapiti na sa bhanyaH yo jAgarti sa sadA dhanyaH // 1 // khapiti sapataH zrutaM zaktisvalitaM bhavetramatasya / jAgarataH zrutaM sthiraparicitamapramattasya // 2 // nAlasyena mamaM saukyaM na vidyA saha nidrayA / na vairAgyaM pramAdena nArambheNa dayALatA // 3 // jAgrattA dharmiNAM adharmiNAM tu suptatA zreyasI / batsAdhipabhaginyA akathayat jino jayanyAH // 4 // khapiti cAjagarabhUtaH zrutamapi tasya nazyatyamRtabhUtam / bhaviSyati gobhUto naTe zrute'matabhUte // 5 // zrIAcA- vavyasanopanipAtAya, iha vA bandhavadhazArIramAnasapIDAyai jAyata ityetajjAnIhi, parijJAnAccaitatphalaM yaduta-dravyabhAva- zIto03 rAjavRttiH svApAdajJAnarUpAhuHkhahetorapasarpaNamiti, kiM cAnyat-'samaya'mityAdi, samayaH-AcAro'nuSThAnaM taM lokasyAsumadrA(zI) tasya jJAtvA atra zastroparato bhavedityuttarasUtreNa sambandho, loko hi bhogAbhilASitayA prANyupamardAdikaSAyahetukaM ka uddezakA 1 |mrmopAdAya narakAdiyAtanAsthAneSUtpadyate, tataH kathaJcidudvattyAvApya cAzeSaklezabAtanaM dharmakAraNamAryakSetrAdau manuSya-16 // 153 // janma punarapi mahAmohamohitamatistattadArabhate yena yenAdho'dho brajati, saMsArAnonmajatIti, ayaM lokAcArastaM jJAtvA, athavA samabhAvaH samatA tAM jJAtvA, 'lokasyeti saptamyarthe SaSThI, tatazcAyamoM-'loke' jantusamUhe 'samatAM' samazatrumitratA samAtmaparatAM vA jJAtvA, yadivA sarve'pyekendriyAdayo jantavaH sadA svosattisthAnarirasavo maraNabhIravaH sukhepsavo duHkhadviSa ityevambhUtAM samatAM jJAtvA, kiM kuryAdityAha-'ettha satthovarae', 'atra' asmin SaTkAyaloke zastrAvyabhAvabhedAduparato dharmajAgaraNena jAgRhi, yadivA yadyasaMyamazastra prANAtipAtAdyAsravadvAraM zabdAdipaJcaprakArakAmaguNAbhiSvaGgo vA tasmAca uparataH sa muniriti, Aha ca-'jassimeM' ityAdi, yasya munerime-pratyAtmavedyAH samastaprANigaNendriyapravRttiviSayabhUtAH zabdarUparasagandhasparzA manojJetarabhedabhinnA 'abhisamanvAgatA' iti, abhiH-A-IN bhimusyena samyag-iSTAniSTAvadhAraNatayA'nviti-zabdAdisvarUpAvanamAt pazcAdAgatAH-jJAtA: paricchinnA yasya munerbhavanti sa lokaM jAnAtIti sambandhaH, idamukkaM bhavati-iSTeSu na rAmamupayAti nApItareSu dveSam, etadevAbhisamanvAgamanaM IR // 15 // teSAM nAnyaviti, badive?va zamdAdayo dukhAya bhavantyAstAM tAvatparaloka iti, raktaM ca-"rakA zabde hariNaH saroM ****** *** N, 'lokasyeti saptamyAdayo jantavaH sadAlA 'atra' asmi 4.4% Jain Education Interational
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 nAgo rase ca vAricaraH / kRpaNapataGgo rUpe bhujago gandhe nanu vinaSTaH // 1 // paJcasu raktAH paJca vinaSTA yantrAgRhItaparamArthAH / ekaH paJcasu raktaH prayAti bhasmAntatAmabudhaH ||2||" athavA zabde puSpazAlAdbhadrA nanAza rUpe arjunakataskaraH | gandhe gandhapriyakumAraH rase saudAsaH sparze satyakiH sukumArikApatirvA lalitAGgakaH, paratra ca nArakAdiyAtanAsthAnabhayamiti // evaM zabdAdInubhayaduHkhasvabhAvAnavagamya yaH parityajedasau kaM guNamavApnuyAdityAha se AyavaM nANavaM veyavaM dhaMmavaM vaMbhavaM pannANehiM pariyANai loyaM, muNIti vucce, dhammaviU ujjU, Avahasoe saMgamabhijANai ( sU0 107 ) yo hi mahAmohanidrAvRte loke duHkhamahitAya jAnAno lokasamayadarzI zastroparataH san zabdAdIn kAmaguNAn duHkhaikahetUnabhisamanvAgacchati jJaparijJayA pratyAkhyAna parijJayA ca pratyAcaSTe 'sa' mumukSurAtmavAn - AtmA jJAnAdiko'syAstItyAtmavAn zabdAdiparityAgena hyAtmA'nena rakSito bhavati, anyathA nArakai kendriyAdipAte satyAtmakAryAkaraNAtkuto'syAtmeti pAThAntaraM vA 'se AyavI nANavI' AtmAnaM zvavAdipatanarakSaNadvAreNa vettItyAtmavit, tathA jJAnaMyathAvasthita padArtha paricchedakaM vettIti jJAnavit, tathA vedyate jIvAdisvarUpam aneneti vedaH - AcArAdyAgamaH taM vetIti dedavit, tathA durgatiprasRtajantudharaNasvabhAvaM svargApavargamArga dharma vettIti dharmmavit, evaM brahma-azeSamalakalaGkavikalaM yogizarma vetIti brahmavit, yadivA aSTAdazadhA brahmeti, evambhUtazcAsau prakarSeNa jJAyate jJeyaM yaistAni prajJAnAni-matyAzrIAcAdIni tairlokaM yathAvasthitaM jantulokaM tadAdhAraM vA kSetraM jAnAti paricchinattItyuktaM bhavati ya eva zabdAdiviSayasaGgasya rAGgavRttiH pariharttA sa eva yathAvasthitalokasvarUpaparicchedIti / yazcAnantaraguNopetaH sa kiM vAcya ? ityata Aha- 'muNI' tyAdi, yo hyAtmavAn jJAnavAn vedavAn dharmmavAn brahmavAn prajJAnairvyastaiH samastairvA lokaM jAnAti sa munirvAcyo, manute * manyate vA jagatastrikAlAvasthAM muniritikRtvA, kiM ca- 'dhamma' ityAdi, dharmma- cetanAcetanadravyasvabhAvaM zrutacAritrarUpaM // 154 // 4 vA vettIti dharmavit, 'Rju'riti Rjo:- jJAnadarzanacAritrAkhyasya mokSamArgasyAnuSThAnAdakuTilo yathAvasthitapadArtha svarUpaparicchedAdvA RjuH sarvopAdhizuddho'vakra itiyAvat / tadevaM dharmmavidRjurmuniH kimbhUto bhavatItyAha - 'AvaTTa' ityAdi, bhAvAvatta-janmajarAmaraNarogazokavyasa nopanipAtAtmakaH saMsAra iti uktaM hi - " rAgadveSavazAviddhaM, mithyAdarzanadustaram / janmAvartte jagatkSiptaM, pramAdAdrAmyate bhRzam // 1 // " bhAvazroto'pi zabdAdikAmaguNaviSayAbhilASaH, Avarttazca zrotazcAvarttazrotasI tayo rAgadveSAbhyAM sambandhaH - saGgastamabhijAnAti - Abhimukhyena paricchinatti - yathA'yaM saGgaH AvarttazrotasoH kAraNaM, jAnAnazca paramArthataH ko'bhidhIyate ?, yo'nartha jJAtvA pariharati, tatazcAyamarthaH - saMsArazrotaHsaGgaM rAgadveSAtmakaM jJAtvA yaH pariharati sa eva AvarttasrotasoH saGgasyAbhijJAtA // sutajApratAM doSaguNaparicchedI kaM |guNamavAnuyAdityAha - (zI0) sIusicAI se niggaMthe arairaisahe, pharusayaM no veei, jAgara verovarae, vIre evaM dukkhA pamukkhasi, jarAmaccuvasovaNie nare sayayaM mUDhe dhammaM nAbhijANai (sU0 108) sabAhyAbhyantaragrantharahitaH san zItoSNatyAgI sukhaduHkhAnabhilASukaH zItoSNarUpau vA parISahAvatisahamAnaH saMyamAsaMyamaratyaratisahaH san paruSatAM - karkazatAM pIDAkAritAM parISahANAmupasargANAM vA karmakSapaNAyodyataH sAhAyyaM manyamAno 'no vetti' na tAn pIDAkAritvena gRhNAtItyuktaM bhavati, yadivA saMyamasya tapaso vA paruSatAM zarIrapIDotpAdanAt karmmale pApanayanAdvA saMsArodvignamanA mumukSurnirAbAdhasukhonmukho 'na vetti' na saMyamatapasI pIDAkAritvena gRhNAtItiyAvat / kiM ca- 'jAgara' ityAdi, asaMyamanidrApagamAjjAgatati jAgaraH, (abhimAnasamuttho'marSAvezaH parApakArAdhyavasAyo vairaM tasmAduparato vairoparato, / jAgarazvAsau vairoparatazceti vigRhya karmmadhArayaH, ka evambhUto ? - 'vIraH' karmmApana - yanazaktyupetaH, evambhUtazca tvaM vIra ! AtmAnaM paraM vA duHkhAdduHkhakAraNAdvA karmmaNaH pramokSyasIti / yazca yathoktAdviparItaH AvarttazrotasoH saGgamupagato'jAgaraH sa kimApnuyAdityAha-jarA ca mRtyuzca tAbhyAmAtmavazamupanIto 'naraH' prANI 'satatam' anavarataM 'mUDho' mahAmohamohitamatirddhamma - svargApavargamArga nAbhijAnIte- nAvagacchati, tat saMsAre sthAnameva nAsti yatra jarAmRtyU na staH, devAnAM jarA'bhAva iti cet, na tatrApyupAntyakAle lezyAbalasukhaprabhutvavarNahAnyupapatterastyeva ca teSAmapi jarAsadbhAvaH, uktaM ca - "devA NaM bhaMte! sabve samavaNNA?, no iNaTThe samahe, sekeNa TTheNaM bhaMte! evaM 1 devA bhadanta ! sarve samavarNAH ?, naiSo'rthaH samarthaH, tat kenArthena bhadanta / evamucyate ?, gautama ! devA dvividhAH - pUrvotpannakAzca pazcAdupapannakAzca / tatra ye te pUrvotpanna kAste'vizuddhavarNAH, ye pazcAdutpannAste vizuddhavarNAH. For Private Personal Use Only zIto0 3 uddezaka 2 manAdi mana-mana hAyAnI sabhyatA dhavAdhI // 154 //
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 zrIAcA vuccai !, goyamA! devA duvihA-pubvovavaNNagA ya pacchovavaNNagA ya / tattha NaM je te pubbonavaNNagA te NaM avisuddha- zIto03 rAjavRttiH vaNNayarA, jeNaM pacchovavaNNagA te NaM visuddhavaNNayarA" evaM leNyAdyapIti, cyavanakAle tu sarvasyevaitadbhavati, tadyathA "mAlyamlAniH kalpavRkSaprakampaH, zrIhInAzo vAsasAM coparAgaH / dainyaM tandrA kAmarAgAGgabhaGgo, dRSTibhrAntirvepathuzcAra(zI0) uddezaka tizca // 1 // " yatazcaivamataH sarva jarAmRtyuvazopanItamabhisamIkSya kiM kuryaadityaah|| 155 // pAsiya AurapANe appamatto parivvae, maMtA ya maimaM, pAsa AraMbhajaM dukkhamiNaMti NacA, mAI pamAI puNa ei gabhaM, uvehamANo saharUvesu ujjU mArAbhisaMkI maraNA pamuccaI, appamatto kAmehiM, uvarao pAvakammehi, vIre Ayagutte kheyanne, je pajjavajAyasatthassa kheyapaNe se asatthassa kheyanne, je asatthassa kheyapaNe se pajjavajAyasasthassa kheyanne, akammassa vavahAro na vijai, kammuNA uvAhI jAyai, kammaM ca paDi lehAe (sU0 109). sa hi bhAvajAgarastaistairbhAvasvApajanitaiH zArIramAnasairduHkhairAturAn-kiMkartavyatAmUDhAn duHkhasAgarAvagADhAn prANA- // 155 // zAnabhedopacArAt prANino 'dRSTvA' jJAtvA'pramattaH parivrajed-udyuktaH san saMyamAnuSThAnaM vidadhyAt / api ca-'maMtA' i-19 tyAdi, he matiman!-sazrutika! bhAvasuptAturAn pazya, matvA caitajjAgratsuptaguNadopApAdanaM mA svApamatiM kuru, kiM tAca-'AraMbha'mityAdi, ArambhaH-sAvadhakriyAnuSThAnaM tasmAjAtamArambha, kiM tad ?-duHkhaM tatkAraNaM vA karma / 'ida'miti pratyakSagocarApannamazeSArambhapravRttapANigaNAnubhUyamAnamityetat 'jJAtvA' paricchidya nirArambho bhUtvA''tmahite jAgRhi / yastu viSayakaSAyAcchAditacetA bhAvazAyI sa kimAnuyAdityAha-mAI' ityAdi, madhyagrahaNAccAdyantayorgrahaNaM, tena krodhAdikaSAyavAn madyAdipramAdayAnArakaduHkhamanubhUya punastiryakSu garbhamupaiti / yastvakaSAyI pramAdarahitaH sa kimbhUto bhavatItyAha-'uha' ityAdi, bahuvacananirdezAdAdyartho gamyate, zabdarUpAdiSu yau rAgadveSau tAvupekSamANaH-akurvan Rjurbhavati-yatirbhavati, yatireva paramArthata RjuH, aparastvanyathAbhUtaH khyAdipadArthAnyathAgrahaNAdvakraH, kiM ca-sa RjuH zabdAdInupekSamANo maraNaM mArastadabhizaGkI-maraNAdudvijastatkaroti yena maraNAt prmucyte| kiM tatkarotItyAha-'appamatta' ityAdi, kAmairyaH pramAdastatrApramatto bhavet / kazcApramattaH syAd?, ya kAmArambhakebhyaH pApebhya uparato bhavatIti darzayati |-'uvarao' ityAdi, uparato manovAkkAyaiH, kutaH-pApopAdAnakarmabhyaH, ko'sau ?-vIraH, kimbhUto?-guptAtmA, kazca gupto bhavati?, yaH khedajJo, yazca khedajJaH sa kaM guNamavApnuyAdityAha-'je pajjava' ityAdi, zabdAdInAM viSayANAM paryavAHvizeSAsteSu-tannimittaM jAtaM zastraM paryavajAtazatraM-zabdAdivizeSopAdAnAya yaprANyupaghAtakAryanuSThAnaM tasaryavajAtazastraM tasya paryavajAtazatrasya yaH khedajJo-nipuNaH so'zastrasya-niravadyAnuSThAnarUpasya saMyamasya khedajJo, yazcAzastrasya saMyamasya 8 khedajJaH sa paryavajAtazastrasya khedajJaH, idamuktaM bhavati-yaH zabdAdiparyAdhAniSTAniSTAtmakAn tatprAptiparihArAnuSThAnaM ca | zrIAcA- zastrabhUtaM vetti so'nupaghAtakatvAtsaMyamamapyazatrabhUtamAtmaparopakAriNaM vetti, zastrAzastre ca jAnAnastatprAptiparihArau vi- zIto03 rAvRttiH dhatte, etatphalatvAt jJAnasyeti, yadivA zabdAdiparyAyebhyastajanitarAgadveSaparyAyebhyo vA jAtaM yajjJAnAvaraNIyAdi karma tasya yacchastraM dAhakatvAt tapastasya yaH khedajJaH tajjJAnAnuSThAnataH so'zastrasya saMyamasyApi khedajJaH, pUrvoktAdeva uddezakA 1 hetoH, hetuhetumadbhAvAcca yo'zastrasya khedajJaH sa paryavajAtazastrasyApi khedajJa iti, tasya ca sNymtpHkhedjnysyaanvniro||156|| dhAdanAdibhavopAttakarmakSayaH / karmakSayAcca yadbhavati tadapyatidizati-'akammassa' ityAdi, na vidyate kASTaprakAramasyetyakA tasya 'vyavahAro na vidyate' nAsau nArakatiryanarAmaraparyAptakAparyAptakabAlakumArAdisaMsArivyapadezabhAm | bhavati / yazca sakarmA sa nArakAdivyapadezena vyapadizyata ityAha-kammuNA' ityAdi, upAdhIyate-vyapadizyate yenetyupAdhiH-vizeSaNaM sa upAdhiH karmaNA-jJAnAvaraNIyAdinA jAyate, tadyathA-matizrutAvadhimanaHparyAyavAn mandamatistIkSNo vetyAdi, cakSudarzanI acakSurdarzanI nidrAlurityAdi, sukhI duHkhI veti, mithyAdRSTiH samyagmithyAdRSTiH strI pumAnapuMsakaH kapAyItyAdi, sopakramAyuSko nirupakramAyuSko'lpAyurityAdi, nArakaH tiryagyonika ekendriyo dvIndriyaH paryAtako'paryAptakaH mubhago durbhaga ityAdi, uccairgotro nIcairgotro veti, kRpaNastyAgI nirupabhogo nirvIryaH, ityevaM karmaNA saMsArI vyapadizyate / yadi nAmaivaM tataH kiM karttavyamityAha-'kammaM ca ityAdi, karma-jJAnAvaraNIyAdi tatpratyupekSya | vandhaM vA prakRtisthityanubhAvapradezAtmakaM paryAlocya, tatsattAvipAkApannAMzca prANano yathA bhAvanidrayA zerate tathA'vaga- // 156 // myAkarmatopAye bhAvajAgaraNe yatitavyamiti, tadabhAvazcAnena prakrameNa bhavati, tadyathA-aSTavidhasatkarmApUrvAdikaraNakSa CACANCCAAAACARA (zI0)
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 AAAAA-MASAMACARSAAS 5.44 pakazreNiprakrameNa mohanIyakSayaM vidhAyAntarmuhUrtamajaghanyotkRSTaM kAlaM saptavidhasatkarmA, tataH zeSaghAtitraye kSINe caturvidhabhavopagrAhisatkA jaghanyato'ntarmuhUrttamutkRSTato dezAnAM pUrvakoTiM yAvat, punarUddhe paJcahasvAkSarogiraNakAlIyAM zailezyavasthAmanubhUyAkA bhavati / sAmpratamuttaraprakRtInAM sadasatkarmatAvidhAnamucyate-tatra jJAnAvaraNIyAntarAyayoH pratyekamupAttapaJcabhedayozcaturdazasvapi jIvasthAnakeSu guNasthAnakeSu ca mithyAdRSTerArabhya kevaliguNasthAnAdArato'paravikalpAbhAvAt pnycvidhstkrmaataa| darzanAvaraNasya trINi satkarmatAsthAnAni, tadyathA-navavidhaM nidrApaJcakadarzanacatuSTayasamanvayAd etat sarvajIvasthAnAnuyAyi, guNasthAneSvapyanivRttibAdarakAlasaGkhyeyabhAgAn yAvat 1, tataH katicitsaGkhyeyabhAgAvasAne styAnarddhitrayakSayAt SaTsatkarmatAsthAnaM 2, tataH kSINakaSAyadvicaramasamaye nidrApracalAdvayakSayAccatuHsatkarmatAsthAnaM, tasyApi kSayaH kSINakaSAyakAlAnta iti 3 / vedanIyasya dve satkarmatAsthAne, tadyathA-dve api sAtAsAte ityekaM, anyatarodayArUDhazailezyavasthetaradvicaramakSaNakSaye sati sAtamasAtaM vA karmeti dvitIyaM 2 / mohanIyasya paJcadaza satkarmatAsthAnAni, tadyathA-SoDaza kaSAyA nava nokaSAyA darzanatraye sati samyagdRSTeraSTAviMzatiH 1, samyaktvodalane samyagamithyAdRSTeH saptaviMzatiH 2, darzanadvayodalane'nAdimithyAdRSTervA paDriMzatiH 3, samyagdRSTeraSTAviMzatisatkarmaNo'nantAnubandhyuddhalane kSapaNe vA caturviMzatiH 4, mithyAtvakSaye trayoviMzatiH 5, samyagmithyAtvakSaye dvAviMzatiH 6, sAyikasamyagdRSTerekaviMzatiH 7, apratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNakSaye trayodaza 8, anyataravedakSaye dvAdaza 9, dvitIyaveda kSaye satyekAdaza 10, hAsyAdiSaTkSaye paJca 11, puMvedAbhAve catvAri 12, savalanakrodhakSaye trayaH 13, mAnakSaye dvau 14, zrIAcA- mAyAkSaye satyeko lobhaH 15, tatkSaye ca mohanIyAsatteti / AyuSo dve satkarmatAsthAne sAmAnyena, tadyathA-parabhavA-| zIto03 rAjavRttiH yuSkabandhottarakAlamAyuSkadvayamekaM 1, dvitIyaM tu tadvandhAbhAva iti / nAno dvAdaza satkarmatAsthAnAni, tadyathA-trina(zI0) vatiH 1 dvinavatiH 2 ekonanavatiH 3 aSTAzItiH 4 paDazItiH 5 azItiH 6 ekonAzItiH 7 aSTasaptatiH 8 SaTsa-1 patiH 9 paJcasaptatiH 10 nava 11 aSTau 12 ceti, tatra trinavatiH-tayazcatasraH 4 paJca jAta 5 paJca zarIrANi 5 // 157 // pazca sAtAH 5 bandhanAni paJca 5 saMsthAnAni SaT 6 aGgopAGgatrayaM 3 saMhananAni SaT 6 varNapaJcakaM 5 gandhadvayaM 2 rasAH pazca 5 aSTau sparzA 8 AnupUrvIcatuSTayaM 4 aguruladhUpaghAtaparAghAtocchAsAtapodyotAH SaT 6 prazastetaravihAyogatidvayaM 2 pratyekazarIratrasazubhasubhagasusvarasUkSmaparyAptakasthirAdeyayazAMsi setarANIti viMzatiH 20 nirmANaM tIrthakaratvamityevaM sarvasamudAye trinavatirbhavati 93, tIrthakaranAmAbhAve dvinavatiH 92, trinavaterAhArakazarIrasaGghAtabandhanAGgopAGgacatuSTayAbhAve satyekonanavatiH 89, tato'pi tIrthakaranAmAbhAve'STAzItiH 88, devagatitadAnupUrvIdvayodalane SaDazItiH 86, yadivA azItisatkarmaNo narakagatiprAyogya banataH tadgatyAnupUrvIdvayavaikriyacatuSkabandhakasya paDazItiH, devagatiprAyogyabandhakasya veti, tato narakagatyAnupUrvIdvayavaikriyacatuSTayodalane'zItiH 80, punarmanuSyagatyAnupUrvIdvayodalane'STasaptatiH 78, etAnyakSapakANAM satkarmatAsthAnAni / kSapakareNyantargatAnAM tu procyante, tadyathA-trinavatenarakatiryaggatitadAnupUrvIdvayaikadvitricaturindriyajAtyAtapodyotasthAvarasUkSmasAdhAraNarUpairnarakatiryaggatiprAyogyaistrayodazabhiH karmabhiH kss-10|| pitairazItirbhavati, dvinavatestvebhistrayodazabhiH kSapitairekonAzItiH, yA'sAvAhArakacatuSTayApagamenaikonanavatiH saJjAtA||3|| tatastrayodazanAnni kSapite SaTsaptatirbhavati, tIrthakaranAmAbhAvApAditA'STAzItiH, aSTAzItestrayodazanAmAbhAve paJcasakaptatiH, tatrAzIteH SaTsaptatervA tIrthakarakevalizailezyApanadvicaramasamaye tIrthakaranAmnaH prakSepAt vedyamAnanavakarmaprakRti vyudAsena kSayamupagate zeSanAmni antyasamaye navasatkarmatAsthAnaM, tAzca vedyamAnA navemAH, tadyathA-manujagati 1 paJcedandriyajAti 2 trasa 3 bAdara 4 paryAptaka 5 subhagAdeya 6-7 yaza-kIrti 8 tIrthakararUpAH 9, etA eva zailezyantyasamaye sattAM vibhrati, zeSAstu ekasaptatiH saptapaSTirvA dvicaramasamaye kSayamupayAnti, etA eva nava atIrthakarakevalinastIrthakaranAmarahitA aSTau bhavanti, ato'ntyasamaye'STasatkarmatAsthAnamiti / sAmAnyena gotrasya dve satkarmatAsthAne, tadyathAuccanIcagotrasadbhAve satyekaM satkarmatAsthAnaM, tejovAyUccairgotrodalane kAlaMkalIbhAvAvasthAyAM nIcairgotrasatkarmAteti dvitIyaM, yadivA ayogidvicaramasamaye nIcairgotrakSaye satyuccairgotrasatkarmatA, evaM dvirUpagotrAvasthAne satyekaM satkarmatAsthAnamanyataragotrasadbhAve sati dvitIyamityevaM karma pratyupekSya tatsattApagamAya yatinA yatitavyamiti / kiM ca kammamUlaM ca jaM chaNaM, paDilehiya savvaM samAyAya dohiM aMtehiM adissamANe taM parinAya mehAvI viittA logaM vaMtA logasannaM se mehAvI parikkamijAsi (sU0 110) tibemi // zItoSNIyodezaH 1 // karmaNo mUla-kAraNaM mithyAtvAviratipramAdakapAyayogAH, caH samuccaye, karmamUlaM ca pratyupekSya 'yatkSaNa'miti 'kSaNu SOCRACCRACACACANCACANCY
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 zrIAcA-|hiMsAyAM' kSaNanaM-hiMsanaM yatkimapi prANyupaghAtakAri tat karmamUlatayA pratyupekSya parityajet , pAThAntaraM vA 'kammamAhUyAbIno rAGgavRttiH jaM chaNa' ya upAdAnakSaNo'sya karmaNaH tatkSaNaM kAhaya-karmopAdAya tatkSaNameva nivRttiM kuryAd, idamuktaM bhavati-a jJAnapramAdAdinA yasminneva kSaNe karmahetukamanuSThAnaM kuryAttasminneva kSaNe labdhacetAH tadupAdAnahetonivRtti vidadhyAditi, uddezakaH 2 punarapyupadezadAnAyAha-'paDilehi' ityAdi, 'pratyupekSya' pUrvoktaM karma tadvipakSamupadezaM ca sarva 'samAdAya' gRhItvA // 158 // antahetutvAdantau-rAgadveSo tAbhyAM sahAdRzyamAnaH tAbhyAmanapadizyamAno vA tatkarma tadupAdAnaM vA rAgAdikaM jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pariharediti, rAgAdimohitaM lokaM viSayakaSAyalokaM vA jJAtvA vAntvA ca 'lokasaMjJA'| viSayapipAsAsaMjJitAM dhanAyAgrahagraharUpAM vA 'sa' medhAvI maryAdAvyavasthitaH san 'parAkrameta' saMyamAnuSThAne udyukto bhavet viSayapipAsAmariSaDurga vA'STaprakAraM vA karmAvaSTabhyAd / itiH parisamAptau bravImIti pUrvavata / iti zItoSNIyAdhyayanaprathamoddazakaTIkA samAptA / | uktaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, pUrvoddezake bhAvasuptAH pradarzitAH, iha tu teSAM svApavipAkaphalamasAtamucyate ityanena sambandhenAyAtasyAsya sUtrAnugame sUtramuccArayitavyaM, taccedamjAiM ca buddhiM ca iha'ja ! pAse, bhUehiM jANe paDileha sAyaM / tamhA'tivije paramaMti // 158 // NaccA, saMmattadaMsI na karei pAvaM // 1 // jAti:-prasUtiH bAlakumArayauvanavRddhAvasthAvasAnA vRddhiH 'iha' manuSyaloke saMsAre vA adyaiva kAlakSepamantareNa, jAtiM ca vRddhiM ca pazya' avalokaya, idamuktaM bhavati-jAyamAnasya yaduHkhaM vRddhAvasthAyAM ca yacchArIramAnasamutpadyate tadvivekacakSuSA pazya, uktaM ca-"jAyamANassa jaM dukkhaM, maramANassa jaMtuNo / teNa dukkheNa saMtatto, na sarai jaai|mppnno||1|| virasarasiyaM rasaMto to so joNImuhAu niSphiDai / mAUe appaNo'via veaNamaulaM jaNemANo // 2 // "13 tathA-'hINabhiNNasaro dINo, vivarIo vicittao / dubbalo dukkhio vasai, saMpatto carimaM dasaM // 3 // ityAdi, athavA Arya ityAmantraNaM bhagavAn gautamamAmantrayati, iha Arya ! jAtiM vRddhiM ca tatkAraNaM karma kArya ca duHkhaM pazya, dRSTvA'vabuddhyasva, yathA ca jAtyAdikaM na syAt tathA vidhatsva / kiM cAparaM-bhUehi mityAdi, bhUtAni-caturdazabhUtagrAmAstaiH samamAtmanaH sAta-sukhaM 'pratyupekSya' paryAlocya jAnIhi, tathAhi-yathA tvaM sukhapriya evamanye'pIti, yathA ca tvaM duHkhadviDevamanye'pi jantavaH, evaM matvA'nyeSAmasAtosAdanaM na vidadhyAH, evaM ca janmAdiduHkhaM na prApsyasIti, uktaM ca-"yatheSTaviSayAH sAtamaniSTA itarattava / anyatrApi viditvaivaM, na kuryAdapriyaM jane // 1 // " yadyevaM tataH kimityAha-'tamhA' ityAdi, 'tasmAd' jAtivRddhisukhaduHkhadarzanAdatIva vidyA-tattvaparicchetrI yasyAsAvatividyaH sa 1jAyamAnasya yaduHkhaM mriyamANasya jantoH / tena duHkhena saMtapto na smarati jAtimAtmanaH // 1 // virasarasitaM rasan tataH sa yonimukhAt nissarati / mAtu rAtmano'pi ca vedanAmatulAM janayan // 2 // hInabhinnakharo dIno viparIto vicittakaH / durbalo duHkhito vasati saMprAptaH caramAM dazAm // 3 // bhIAcA- 'paramaM' mokSaM jJAnAdikaM vA tanmArga jJAtvA samyaktvadazI san pApaM na karoti, sAvadyamanuSThAnaM na vidadhAtItyuktaM bhavati / zIto03 pApasya ca mUlaM sohapAzAstadapanodArthamAha GuddezakA ummuMca pAsa iha macciehiM, AraMbhajIvI ubhayANupassI / kAmesu giddhA nicayaM k||159|| raMti, saMsiccamANA puriti gambhaM // 2 // 'iha' manuSyaloke caturvidhakaSAyaviSayavimokSakSamAdhAre mattyaiH sArddha dravyabhAvabhedabhinnaM pAzamut-prAbalyena 'muzca' apAkuru, sa hi kAmabhogalAlasastadAdAnahetohisAdIni pApAnyArabhate ato'padizyate-AraMbha' ityAdi, ArambheNa jIvituM zIlamasyetyArambhajIvI-mahArambhaparigrahaparikalpitajIvanopAyaH ubhayaM-zArIramAnasamaihikAmuSmikaM vA draSTuM zIlamasyeti sa tathA, kiM ca-'kAmesu' ityAdi, kAmA-icchAmadanarUpAsteSu gRddhA:-adhyupapannA nicayaM-karmopacayaM kurvanti / yadi nAmaivaM tataH kimityAha-'saMsica' ityAdi, tena kAmopAdAnajanitena karmaNA 'saMsicyamAnAH' ApU ryamANA garbhAdgarbhAntaramupayAnti, saMsAracakravAle'raghaTTaghaTIyantranyAyena paryaTante, Asata ityuktaM bhavati / tadevamanibhRda tAtmA kiMbhUto bhavatItyAhaavi se hAsamAsaja, haMtA naMdIti mnnii| alaM bAlassa saMgeNa, veraM vaDDhei appnno||3|| // 159 // hImayAdinimittazcetoviplavo hAsastamAsAdya-aGgIkRtya 'sa' kAmagRbhurhatvA'pi prANino 'nandI ti krIDeti manyate, XXXXXX--/-%%%%%%%% (zI0) *A4%* kalakara
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 RSONNECTORREARSHAGAWARKARK zIto. zrIAcArAjavRttiH (zI0) // 16 // vadati ca mahAmohAvRto'zubhAdhyavasAyo yathA ete pazavo mRgayAthai sRSTAH, mRgayA ca sukhinAM krIDAyai bhavati, ityevaM mRpAvAdAdattAdAnAdiSvapyAyojyaM / yadi nAmaivaM tataH kimityAha-'ala'mityAdi, alaM-paryAptaM bAlasya-ajJasya yaH prANAtipAtAdirUpaH saGgo viSayakaSAyAdimayo vA tenAlaM, bAlasya hAsyAdisa nAlaM, kimiti ced?, ucyate, 'vera'mityAdi, puruSAdivadhasamutthaM vairaM tadvAlaH saGgAnuSaGgI sannAtmano varddhayati, tadyathA-guNasenena hAsyAnuSaGgAdagnizANaM nAnAvidhairupAyairupahasatA navabhavAnuSaGgi vairaM varddhitaM, evamanyatrApi viSayasaGgAdAvAyojyaM // yatazcaivamataH kimityAha tamhAtivijo paramaMti NaccA, AyaMkadaMsI na karei pAvaM / aggaM ca mUlaM ca vigiMca dhIre, palicchidiyA NaM nikammadaMsI // 4 // yasmAdvAlasaGgino vairaM varddhate tasmAdatividvAn parama-mokSapadaM sarvasaMvararUpaM cAritraM vA samyagjJAnaM samyagdarzanaM vA, etatparamiti jJAtvA kiM karotItyAha-Aryake'tyAdi, AtaGko-narakAdiduHkhaM tadraSTuM zIlamasyetyAtaGkadarzI sa 'pApa' pApAnubandhi karma na karoti, upalakSaNArthavAna kArayati nAnumanyate / punarapyupadezadAnAyAha-'aggaM ca'ityAdi, agraMbhavopamAhikarmacatuSTayaM mUlaM-ghAtikarmacatuSTayaM, yadivA mohanIyaM mUlaM zeSANi tvagaM, yadivA mithyAtvaM mUlaM zeSaM tvagraM, tadevaM sarvamagraM mUlaM ca 'vigiMca' iti tyajApanaya pRthakaru, tadanenedamuktaM bhavati-na karmaNaH paudgalikasyAtyantikaH kSayaH, api tvAtmanaH pRthakaraNaM, kathaM mohanIyasya mithyAtvasya vA mUlatvam iti cet, tadvazAccheSaprakRtibandho yataH, ukta ca-"na mAhamAtavRttya bandha uditastvayA karmaNAM, na kavidhavandhanaM prakRtibandhavibhavo mahAn / anAdibhavahetureSa / na ca badhyate nAsakRtvayA'tikuTilA gatiH kuzala! karmaNAM darzitA // 1 // " tathA cAgamaH-"kahaNNaM bhaMte ! jIvA aha kammapagaDIo baMdhati !, goyamA! NANAvaraNijassa udaeNaM darisaNAvaraNija kammaM niyacchai, darisaNAvaraNijassa kammassa udaeNaM dasaNamohaNIyaM kammaM niyacchai, IsaNamohaNijassa kammassa udaeNaM micchattaM niyacchai, micchatteNaM udiNeNaM evaM khalu jIve ahakammapagaDIo baMdhaI", kSayo'pi mohanIyakSayAvinAbhAvI, uktaM ca-"nAyagaMmi hate saMte, jahA seNA vinnssii| evaM kammA viNassaMti, mohaNije layaM gae // 1 // " ityAdi, athavA mUlam-asaMyamaH karma vA, agra-saMyamatapasI mokSo vA te mUlAgre 'dhIraH' akSobhyo dhIvirAjito vA vivekena duHkhasukhakAraNatayA'yadhAraya / kiM ca-'palicchidiyA Na'mityAdi, tapaHsaMyamAbhyAM rAgAdIni bandhanAni tatkAryANi vA karmANi chittvA niSkarmadarzI bhavati, niSkarmANamAtmAnaM pazyati tacchIlaba niSkarmatvAddhA apagatAvaraNaH sarvadazI sarvajJAnI ca bhavati // yazca nikarmadI bhavati so'paraM kimApnuyAdityAha kathaM bhadanta ! jIvA aSTa karmaprakRtInanti !, gautama! jJAnAvaraNIyasyodayena darzanAvaraNIyaM karma bananti, darzanAvaraNIyasya karmaNa udayena darzanamohanI karma bananti, darzanamohanIyasya karmaNa udayena mithyAtvaM bAnti, mithyAtvenoditenaivaM khala jIvA aSTa karmaprakRtIbhranti // 1 nAyake hate sati yathA senA vinazyati / evaM karmANi vinazyanti mohanIye kSayaM gate // 1 // esa maraNA pamuccai, se hu diTThabhae muNI, logaMsi paramadaMsI vivittajIvI uvasaMte samie sahie sayA jae kAlakaMkhI parivae, bahuM ca khalu pAvaM kammaM pagaDaM (sU0 191) 'eSa' 3tyanantarokko mUlAgrarecako niSkarmadI maraNAda-AyuHkSayalakSaNAt mucyate, AyuSo bandhanAbhAvAt, yadivA AjavaMjavIbhAvAdAvIcImaraNAdvA sarva eva saMsAro maraNaM tasmAtpramucyate / yazcaivaM sa kimbhUto bhavatItyAha-se | hu' ityAdi, 'saH' anantarokko munidRSTaM saMsArAya saptaprakAraM vA yena sa tathA, huravadhAraNe dRSTabhaya eva / kiM ca'loyaMsi' ityAdi, loke dravyAdhAre caturdazabhUtagrAmAtmake vA paramo-mokSastatkAraNaM vA saMyamaH taM draSTuM zIlamAyeti paramadarzI, tathA 'viviktaM' strIpazupaNDakasamanvitazayyAdirahitaM dravyataH bhAvatastu rAgadveSarahitamasakliSTaM jIvituM zIlamasyeti viviktajIvI, yazcaivambhUtaH sa indriyanondriyopazamAdupazAnto, yazcopazAntaH sa paJcabhiH samitibhiH samyagvA ito-gato mokSamArge samitaH, yazcaivaM sa jJAnAdibhiH sahitaH-samanvito, yazca jJAnAdisahitaH sa sadA yataHapramAdI / kimavadhizvAyamanantaroko guNopanyAsa ityAha-'kAla' ityAdi, kAlo-mRtyukAlastamAkAsituM zIlamasyeti kAlAkAGkI sa evambhUtaH pariH-samantAtbrajeparivrajet , yAvatparyAyAgataM paNDitamaraNaM tAvadAkAGkamANo viviktajIvitvAdiguNopetaH saMyamAnuSThAnamArge pariSvaSkediti / sthAdetat-kimartha evaM kriyate? ityAha-mUlottaraprakRtibhedabhinna prakRtisthityanubhAvapradezabandhAtmakaM bandhodayasatkarmatAvyavasthAmayaM tathA baddhaspRSTanidhattanikAcitAvasthA 16. // A 4%A8%AAAA
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 // 16 // zrIAcA- gataM karma tacca na isIyasA kAlaMna kSayamupayAtItyataH kAlAkAGkItyuktaM, tatra bandhasthAnApekSayA tAvanmUlottara- zIto03 rAvRttiH prakRtInA bahutvaM pradaryate, tadyathA-sarvamUlaprakRtIbadhnato'ntamuhUrta yAvadaSTavidhaM, AyuSkavarja saptavidhaM, tajaghanye-IPL (zI0) |nAntarmuhartamutkRSTatastadrahitAni trayastriMzatsAgaropamANi pUrvakoTitribhAgAbhyadhikAni, sUkSmasaMparAyasya mohniiyvndho||16|| parame AyuSkabandhAbhAvAt SaDvidham , etacca jaghanyataH sAmayikamutkRSTatastvantarmuhUrttamiti, tathopazAntakSINamohasayogikevalinAM saptavidhabandhoparame sAtamekaM banatAmekavidhaM bandhasthAnaM, tacca jaghanyena sAmayikamutkaSTato dezonapUrvakoTi-12 kAlIyaM / idAnImuttaraprakRtibandhasthAnAnyabhidhIyante-tatra jJAnAvaraNAntarAyayoH paJcabhedayorapyekameva dhruvabandhitvAddhandhasthAnaM, darzanAvaraNIyasya trINi bandhasthAnAni-nidrApaJcakadarzanacatuSTayasamanvayAd dhruvabandhitvAnnavavidhaM 1, tataH styAnarddhitrikasyAnantAnuvandhibhiH saha bandhoparame paDidhaM 2, apUrvakaraNasaGkhyeyabhAge nidrApracalayorbandhoparame catu-1 vidhaM bandhasthAnaM 3 / vedanIyasyaikameva bandhasthAna-sAtamasAtaM vA banataH, ubhayorapi yaugapadyena virodhitayA bandhAbhA-3 vAt / mohanIyavandhasthAnAni daza, tadyathA-dvAviMzatiH-mithyAtvaM 1 SoDaza kaSAyA 17 anyataravedo 18 hAsyaratiyugmAratizokayugmayoranyatara 20 dyaM 21 jugupsA 22 ceti 1, mithyAtvabandhoparame sAsvAdanasya saivaikaviMzatiH 2, saiva samyagamithyAdRSTeraviratasamyagdRSTervA anantAnubandhyabhAve saptadazavidhaM bandhasthAnaM 3, tadeva dezaviratasyApratyAkhyAnabandhAbhAve trayodazavidhaM 4, tadeva pramattApramattApUrvakaraNAnAM yatInAM pratyAkhyAnAvaraNabandhAbhAvAnavavidhaM 5, etadeva hAsthAdiyugmasya bhayajugupsayozcApUrvakaraNacaramasamaye bandhoparamAtsaJcavidhaM 6, tato'nivRttikaraNasaGkhye yabhAgAvasAne puMvedabandhoparamAccaturvidhaM 7, tato'pi tasminneva saGkhyeyabhAge kSayamupagacchati sati krodhamAnamAyAlobhasavalanAnAM krameNa bandhoparamAtrividhaM 8 dvividha 9 mekavidhaM 10 ceti, tasyApyanivRttikaraNacaramasamaye bandhoparamAnmohanIyasyAva-dA ndhakaH / AyuSaH sAmAnyenekavidhaM vandhasthAnaM caturNAmanyatarat, vvAdeyaugapacena bandhAbhAvo virodhAditi / nAmo|'STau bandhasthAnAni, tadyathA-trayoviMzatistiryaggatiprAyogyaM banatastiryaggatirekendriyajAtiraudArikataijasakArmaNAni huNDasaMsthAnaM varNagandharasasparzAstiryaggatiprAyogyAnupUrvI agurulaghUpaghAta sthAvaraM bAdarasUkSmayoramyataradaparyAptakaM pratyekasAdhAraNayoranyatarat asthiraM azubhaM durbhagaM anAdeyaM ayaza kIrtinirmANamiti, iyamekendriyAparyAptakamAyogya banato mithyAdRSTerbhavati 1, iyameva parAghAtocchAsasahitA paJcaviMzatiH, navaramaparyAptakasthAne paryAptakameva vAcyaM 2, iyameva cAtapodyotAnyatarasamanvitA SaDviMzatiH, navaraM bAdarapratyeke eva vAcye 3, tathA devagatiprAyogyaM banato'STAviMzatiH, tathAhi-devagatiH 1 paJcendriyajAtiH 2 vaikriya 3 taijasa 4 kArmaNAni 5 zarIrANi samacaturasra 6 aGgopAGgaM 7 varNAdicatuSTayaM 11 AnupUrvI 12 agurulaghU 13 paghAta 14 parAghAta 15 ucchAsAH 16 prazastavihAyogatiH17 trasaM 18 bAdaraM 19 paryAptakaM 20 pratyekaM 21 sthirAMsthirayoranyatarat 22 zubhAzubhayoranyatarat 23 subhagaM 24 susvaraM 25 AdeyaM 26 yazAkIrtyayazAkIyoranyatarat 27 nirmANamiti 28, eSaiva tIrthakaranAmasahitA ekonatriMzat, sAmprataM |triMzat-devagatiH 1 pazcendriyajAtiH 2 vaikriyA 3 hArakA 4 jopAGga 6 catuSTayaM taijasa 7 kArmaNe 8 saMsthAnamAyaM 9 1 sthira. 2 zubhaM. zrIAcA- varNAdicatuSkaM 13 AnupUrvI 14 agurulaghU 15 paghAtaM 16 parAghAtaM 17 ucchAsaM 18 prazastavihAyogatiH 19 vasaM 20 zIto. bAdaraM 21 paryAptakaM 22 pratyekaM 23 sthiraM 24 zubhaM 25 subhagaM 26 susvaraM 27 AdeyaM 28 yazaHkIrti 29 nirmANa-| (zI0) 30 miti ca banata eka bandhasthAnaM 6, eSaiva triMzattIrthakaranAmasahitA ekatriMzat 7, eteSAM ca bandhasthAnAnAmeke uhezakaH2 |ndriyadvIndriyatrIndriyanarakagatyAdibhedena bahuvidhatA karmagranthAdavaseyA, apUrvakaraNAdiguNasthAnakatraye devgtipraayo||162|| I gyabandhoparamAdyazaHkIrtimeva banataH ekavidhaM bandhasthAnamiti 8, tata Urkha nAmno bandhAbhAva iti / gotrasya sAmA nyenaika bandhasthAna-uccanIcayoranyatarat, yogaponobhayorbandhAbhAvo virodhAditi / tadevaM bandhadvAreNa lezato bahutvamAveditaM karmaNAM, tacca bahu karma prakRtaM baddhaM prakaTaM vA, tatkAryapradarzanAt, khaluzabdo vAkyAlaGkAre'vadhAraNe vA, baheva tatkarma / yadi nAmaivaM tatastadapanayanArtha kiM karttavyamityAha saccami dhiI kuvvahA, etthovarae mehAvI savvaM pAvaM kammaM josai (sU0112) sayo hitaH satyaH-saMyamastatra dhRtiM kuruvaM, satyo vA maunIndrAgamo yathAvasthitavastusvarUpAvirbhAvanAt , tatra bhaga6 vadAjJAyAM dhRtiM kumArgaparityAgena kurudhvamiti, kiM ca-'etthovarae' ityAdi, 'atra' asmin saMyame bhagavadvacasi vA upa sAmIpyena rato-vyavasthito 'medhAvI' tattvadarzI 'sarvam' azeSa 'pApa' karma saMsArArNavaparibhramaNahetuM .jhoSayati-zoSayati kSayaM nayatItiyAvat / ukto'pramAdaH, tatpratyanIkastu pramAdaH, tena ca kaSAyAdipramAdena pramattaH kiMguNo bhava- // 162 // tItyAha SANCCCCXXX %
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 163 // 109 agacitte khalu ayaM purise, se keyaNaM arihae pUriNNae, se aNNavahAe aNNapariyAare aNNapariggahAe jaNavayavahAe jaNavayapariyAvAe jaNatrayapariggahAe (sU0 113) anekAni cittAni kRSivANijyAvalaganAdIni yasyAsAva nekacittaH, khaluravadhAraNe, saMsArasukhAbhilApyanekacitta eva bhavati, 'ayaM puruSa' iti pratyakSagocarIbhUtaH saMsAryapadizyate, atra ca prAgupanyastadadhighaTikayA kapiladaridreNa ca dRSTAnto vAcya iti / yazcAnekacitto bhavati sa kiM kuryAdityAha - 'se keyaNa' mityAdi, dravyaketanaM cAlinI paripUrNakaH samudro veti bhAvaketanaM lobhecchA, tadasAvanekacittaH kenApyabhRtapUrva purayitumarhati, arthitayA zakyAzakya vicA rAkSamo'zakyAnuSThAne'pi pravarttata ityuktaM bhavati, sa ca lobhecchApUraNavyAkulitamatiH kiM kuryAdityAha -- ' se aNNavahAe' ityAdi, sa lobhapUraNapravRtto'nyeSAM prANinAM vadhAya bhavati, tathA'nyeSAM zArIramAnasaparitApanAya tathA'nyeSAM dvipadacatuSpadAdInAM parigrahAya janapade bhavA jAnapadAH kAlapraSTAdayo rAjAdayo vA tadbadhAya, magadhAdijanapadA vA tadvadhAya, tathA janapadAnAM lokAnAM parivAdAya - dasyurayaM pizuno vetyevaM marmodghaTTanAya, tathA janapadAnAM magadhAdInAM parigrahAya, prabhavatIti sarvatrAdhyAhAraH // kiM ya ete lobhapravRttA vadhAdikAH kriyAH kurvvanti te tathAbhUtA evAsate utAnyathA'pIti darzayati AsevittA etaM (vaM) aTuM iccevege samuTTiyA, tamhA taM biiyaM no seve, nissAraM pAsiya nANI, uvavAyaM cavaNaM NaccA, aNaNNaM cara mAhaNe, se na chaNena chaNAvae chaNataM nANujANa, niviMda naMdi, arae payAsu, aNomadaMsI, nisaNNe pAvehiM kammehiM (sU0114) evam - anantaroktamarthamanyavadhaparigrahaparitApanAdikamAsevya ' ityeve 'ti lobhecchApratipUraNAyaiva 'eke' bharatarAjAdayaH 'samutthitAH' samyagyogatrikeNotthitAH saMyamAnuSThAnenodyatAstenaiva bhavena siddhimAsAdayanti / saMyamasamutthAnena ca samutthAya kAmabhogAn hiMsAdIni cAsravadvArANi hitvA kiM vidheyamityAha - 'tamhA' yasmAdvAntabhogatayA kRtaprati| jJastasmAdbhogalipsutayA taM dvitIyaM mRSAvAdamasaMyamaM vA nAseveta / viSayArthamasaMyamaH sevyate, te ca viSayA niHsArA iti darzayati- 'nissAraM' ityAdi, sAro hi viSayagaNasya tatprAptau tRptistadabhAvAnniHsArastaM dRSTvA 'jJAnI' tattvavedI na viSayAbhilASaM vidadhyAt / na kevalaM manuSyANAM devAnAmapi viSayasukhAspadamanityaM jIvitamiti ca darzayati- 'ubavAyaM cavaNaM NaccA' upapAtaM janma cyavanaM - pAtastacca jJAtvA na viSayasaGgonmukho bhavediti, yato niHsAro viSayagrAmaH samastaH saMsAro vA sarvANi ca sthAnAnyazAzvatAni, tataH kiM karttavyamityAha - 'aNaNNa' mityAdi, mokSamArgAdanyo'saMyamo nAnyo'nanyaH - jJAnAdikastaM cara 'mAhaNa' iti muniH / kiM ca- 'se na chaNe' ityAdi, sa munirananyasevI prANino na kSaNuyAt na hanyAt nApyaparaM ghAtayet ghAtayantaM na samanujAnIyAt / caturthavrata siddhaye tvidamupadizyate - 'niviMda' // 163 // ityAdi, nirvindasva - jugupsasva viSayajanitAM 'naMdI' pramodaM kimbhUtaH san 1 'prajAsu' strISu arakko - rAgarahito, bhAvayecca yathaite viSayAH kimpAkaphalopamAstra puSIphalanibandhanakaTavaH, atastadarthe parigrahAgrahayogaparAGmukho bhavediti, uttama dharmapAlanArthamAha- 'aNoma' ityAdi, avamaM - hInaM mithyAdarzanAviratyAdi tadviparyastamanavamaM tadraSTuM zIlamasye| tyanavamadarzI samyannarzanajJAnacAritravAn, evambhUtaH san prajAnugAM nandi nirvindasveti saNTaGkaH / yazvAnavamasaMdarzI sa kimbhUto bhavatItyAha - ' nisanna' ityAdi, pApopAdAnebhyaH karmmabhyo niSaNNo- nirviNNaH pApakarmmabhyaH pApakarmmasu vA karttavyeSu nivRtta itiyAvat // kiM ca kohAimANaM haNiyA ya vIre, lobhassa pAse nirayaM mahaMtaM / tamhA ya vIre virae vahAo, chiMdijja soyaM lahubhUyagAmI // 1 // gaMthaM pariNNAya iha'jja ! dhIre, soyaM pariNNAya carija daMte / ummaja lahuM iha mANavehiM, no pANiNaM pANe samArabhijjA // 2 // sittimi / dvitIya uddezakaH 3-2 // krodha AdiryeSAM te krodhAdayaH mIyate paricchidyate'neneti mAnaM-svalakSaNaM anantAnubandhyAdivizeSaH, krodhAdInAM mAnaM krodhAdimAnaM, krodhAdirvA yo mAno - garvaH krodhakAraNastaM hanyAt, ko'sau 1- vIraH, dveSApanodamuktvA rAgApanodArthamAha - 'lohassa' ityAdi, lobhasyAnantAnubandhyA dezvaturvidhasyApi sthitiM vipAkaM ca pazya, sthitirmahatI sUkSmasamparAyAnuyAyitvAda vipAko'pyapratiSThAnAdinarakApattermahAn, yata AgamaH- "macchA maNuA ya sattamiM puDhaviM" te ca mahA zIto0 3 uddezakaH 2 For Private Personal Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 4444MAC - % % % % zrIAcA- lobhAbhibhUtAH saptamapRthivIbhAjo bhavantIti bhAvArthaH / yadyevaM tataH kiM karttavyamityAha-'tamhA' ityAdi, yasmAllo- zIto03 rAGgavRttiH bhAbhibhUtAH prANivadhAdipravRttitayA mahAnarakabhAjo bhavanti, tasmAdvIro lobhahetoH-vadhAdvirataH syAt, kiM ca'chiMdija' ityAdi, zokaM bhAvoto vA chindyAt-apanayet, kimbhUto?-laghubhUto-mokSaH saMyamo vA taM gantuM zIla uddezaka:2 (zI.) masyeti laghubhUtagAmI, laghubhUtaM vA kAmayituM zIlamasyeti laghubhUtakAmI, punarapyupadezadAnAyAha-gandha' mityAdi, // 164 // 'granthaM' bAhyAbhyantarabhedabhinnaM jJaparijJayA parijJAya ihAdyaiva kAlAnatipAtena dhIraH san pratyAkhyAnaparijJayA paritya jet , kiM ca-'soya' mityAdi, viSayAbhiSvaGgaH saMsArazrotastat jJAtvA dAnta indriyanoindriyadamena saMyamaM carediti, kimabhisandhAya saMyamaM caredityAha-'ummaja laDu'mityAdi, iha mithyAtvAdizaivalAcchAditasaMsAraide jIvakacchapaH zrujatizraddhAsaMyamavIryarUpamunmajanamAsAdya-labdhvA, anyatra sampUrNagokSamArgAsambhavAt mAnuSyeSvityuktaM, ktvApratyayasyottara-18 kriyAsavyapekSatvAduttarakriyAmAha-'no pANiNa' mityAdi, prANA vidyante yeSAM te prANinasteSAM prANAn-pazcendriyatrividhabalocchAsanizvAsAyuSkalakSaNAn 'no samArabhedhAH' na vyaparopayaH, tadupaghAtakAryanuSThAnaM mA kRthA ityuktaM bhavati, itiH / parisamAptau, bravImIti pUrvavat / zItoSNIyAdhyayane dvitIyodezakaTIkA samApteti / ukto dvitIyodezakaH, sAmprataM tRtIya Arabhyate, asya pAyamabhisambandhaH, ihAnantaroddezake duHkhaM tatsahanaM ca pratipAditaM, na ca tatsahanenaiva maMyamAnuSThAnarahitena pApakarmAkaraNatayA yA zramaNo bhavatItyetat prAgudezArthAdhikArani-1 // 164 // diSTamucyate, tato'nena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasya sUtrAnugame sUtramucArayitavyaM, tavedam saMdhi loyassa jANittA, Ayao bahiyA pAsa, tamhA na hatA na vidhAyae, jamiNaM anna mannavitigicchAe paDilehAe na kareDa pAvaM kammaM, kiMtastha muNI kAraNaM siyA? (sa0115) tatra sandhidravyato bhAvatazca, tatra dravyataH kukhyAdivivaraM bhAvataH karmavivaraM, tatra darzanamohanArya yadudIrNa tatkSINaM zeSamupazAntamityayaM samyaktvAvAptilakSaNo bhAvasandhiH, yadivA jJAnAvaraNIyaM viziSTakSAyopazamikabhAvamupagatamityayaM samyagjJAnAvAptilakSaNaH sandhiH, athavA cAritramohanIyakSayopazamAtmakaH sandhistaM jJAtvA na pramAdaH zreyAniti, yathA hi lokasya cArakAdyavaruddhasya kuDyanigaDAdInAM sandhi-chidraM jJAtvopalabhya na pramAdaH zreyAn , evaM mumukSorapi karmavivaramAsAdya lavakSaNamapi putrakalatrasaMsArasukhavyAmoho na zreyase bhavatIti, yadivA sandhAnaM sandhiH, sa ca bhAvasandhi - nadarzanacAritrAdhyavasAyastha karmodayAt truvyataHpunaH sandhAna-mIlanam , etatkSAyopazamikAdibhAvalokasya vibhaktipariNAmAdvA loke jJAnadarzanacAritrAhe bhAvasandhi jJAtvA tadakSuNNapratipAlanAya vidheyamiti, yadivA sandhiH-avasaro dharmAnuSThAnasya taM jJAtvA lokasya-bhUtagrAmasya duHkhotpAdanAnuSThAnaM na kuryAt / sarvatrAtmaupamyaM samAcaredi tyAha-'Ayao' ityAdi, yathA hyAtmanaH sukhamiSTamitarattvanyathA tathA bahirapi-Atmano vyatiriktAnAmapi jantUnAM sukhapriyatvamasukhApriyatvaM ca pazya' avadhAraya / tadevamAtmasamatAM sarvaprANinAmavadhArya kiM karttavyamityAha-'tamhA' ityAdi, yasmAtsarve'pi jantavo duHzvadviSaH sukhalipsavastasmAtteSAM 'na hantA' na vyApAdakaH syAnnApyaparaistAn jantUna mividhaiH-nAnAprakAraimpAzrIAcA- yairyAtayet vighAtayediti, yadyapi kAMzcit sthUlAn sasvAn svayaM pApaNDino na nanti tathA'pyaudezikasannidhyAviparibho- zIto03 rAvRttiH gAnumateraparairghAtayanti / na caikAntena pApakarmAkaraNamAtratayA zramaNo bhavatIti darzayati-'jamiNa' mityAdi, yadidaM uddezaka:3 (zI0) yadetat pApakarmAkaraNatAkAraNaM, kiM tad !, darzayati-anyo'nyasya parasparaM yA vicikitsA-AzaGkA parasparato bhayaM lajjA vA tayA tAM vA pratyupekSya parasparAzaGkayA'pekSayA vA pApaM-pApopAdAnaM karmAnuSThAnaM 'na karoti' na vidhatte, kiM prazne kSepe vA, 'tatra' tasmin pApakarmAkaraNe kiM muniH kAraNaM syAt, kiM muniritikRtvA pApakarma na karoti !, kAkA 4 pRcchati, yadivA yadi nAmAsau yathoktanimittAlApAnuSThAna vidhAyI na samajhe kimetAvataiva munirasI ?, naiva munirityarthaH || adrohAdhyavasAyo hi munibhAvakAraNaM, sa ca tatra na vidyate, aparopAdhyAvezAt , vineyo vA pRcchati-yadidaM parasparAzaGkayA AdhAkAdipariharaNaM tanmunibhAvAGgatAM yAtyAhosvineti ?, AcArya Aha-saumya ! nirastAparavyApAraH zRNu-'jamiNa'mityAdi, aparopAdhinirasta heyavyApAratvameva munibhAvakAraNamiti bhAvArthaH, yataH zubhAntaHkaraNapariNAmavyApArApAditadAkriyasya munibhAvo nAnyatheti, ayaM tAvanizcayanayAbhiprAyo vyavahArAbhiprAyeNa tUcyate-yo hi samyagdRSTirutkSiptapaJcamahAtabhArastadvahane pramAdyannapyaparasamAnasAdhulajjayA gurvAdhArAdhyabhayena gauraveNa vA kenicidAdhAkammodi pariharan | pratyupekSaNAdikAH kriyAH karoti, yadi ca tIrthodbhAsanAya mAsakSapaNAtApanAdikA janavijJAtAH kriyAH karAti, tatra tasya munimAva eya kAraNaM, taLyApArApAditapAramparya zubhAdhyavasAyopapatteH // tadevaM zubhAntaHkaraNabyApAravikalasya munitve G // 165 // sadasajhAvaH pradarzitaH, kathaM tarhi naizcayiko munibhAva ityata Aha % % % %+ ++ NERA C C
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 ARREARRIA samayaM tatthuvehAe appANaM vippasAyae-aNannaparamaM nANI, no pamAe kayAivi / Ayagutte sayA vIre, jAyAmAyAi jAvae // 1 // virAgaM rUvehiM gacchijjA mahayA khuhuehi ya, AgaI gaI pariNAya dohivi aMtehiM adissamANehiM se na chijjai na bhijai na Dajjhai na hamai kaMcaNaM savvaloe (sU0 116) samabhAvaH samatA tAM tatrAtprekSya-paryAlocya samatAvyavasthito yadyatkaroti yena kenacitprakAreNAneSaNIyapariharaNaM la / jAdinA janaviditaM copavAsAdi tatsarva munibhAvakAraNamiti, yadivA samayam-AgamaM tatroprekSya yadAgamoktavidhinAnuSThAnaM tatsarva munibhAvakAraNamiti bhAvArthaH, tena cAgamotprekSaNena samatotprekSayA vA''tmAnaM 'viprasAdayed' vividha prasAdayedAgamaparyAlocanena samatAdRSTayA vA AtmAnaM vividhairupAyairindriyapraNidhAnApramAdAdibhiH prasannaM vidadhyAd / AtmaprasannatA ca saMyamasthasya bhavati, tatrApramAdavatA bhAvyamityAha ca-'aNaNNaparama mityAdyanuSTup , na vidyate'nyaH paramaH-pradhAno'smAdityananyaparamaH-saMyamastaM 'jJAnI' paramArthavit 'no pramAdayet' tasya pramAdaM na kuryAtkadAcidapi, yathA cApramAdavattA bhavati tathA darzayitumAha-'Ayagutte' ityAdi, indriyanoindriyAtmanA guptaH AtmaguptaH 'sadA' sarva| kAlaM yAtrA-saMyamayAtrA tasyAM mAtrA yAtrAmAtrA, mAtrA ca 'accAhAro na sahe' ityAdi, tayA''tmAnaM yApayedyathA viSa yAnudIraNena dIrghakAlaM saMyamAdhAradehapratipAlanaM bhavati tathA kuryAdityuktaM bhavati, uktaMca-"AhArArtha karma kuryAdanindha, zrIAcA- syAdAhAraH prANasandhAraNArtham / prANAH dhAryAstattvajijJAsanAya, tattvaM jJeyaM yena bhUyo na bhUyAt // 1 // " saivAtmaguptatA zIto. rAmatiH kathaM syAditi cedAha-'virAga' mityAdi, viraJjanaM virAgastaM virAgaM rUpeSu manojJeSu cakSurgocarIbhUteSu 'gacched' yAyAt, (zI rUpamatIvA''kSepakArI ato rUpagrahaNam, anyathA zeSaviSayeSvapi virAgaM gacchedityuktaM syAt, mahatA-divyabhAvana yaya- uddezakA 3 vasthitaM rUpaM kSullakeSu vA manuSyarUpeSu sarvatra virAgaM kuryAditi, athavA divyAdi pratyekaM mahat kSulaM ceti kriyA pUrvavat, nAgArjunIyAstu paThanti-"visayaMmi paMcagaMmIvi, duvihaMmi tiyaM tiyaM / bhAvao suGa jANittA, se na lippai dosuvi // 1 // " zabdAdiviSayapaJcake'pi iSTAniSTarUpatayA dvividhe hInamadhyamotkRSTabhedamityetat bhAvataH-paramArthataH suSTu jJAtvA sa muniH pApena karmaNA dvAbhyAmapi-rAgadveSAbhyAM na lipyate , tadakaraNAditi bhAvaH, syAt-kimAlambyaitatkarttavyamityAha-'AgaI' mityAdi, Agamanam-AgatiH sA ca tiryamanuSyayozcaturddhA, caturvidhanarakAdigatyAgamanasadbhAvAd, devanArakayoddhedhA, tiryagmanuSyagatibhyAmevAgamanasadbhAvAd, evaM devagatirapi, manuSyeSu tu paJcadhA, tatra mokSagatisadbhAvAd, atastAmAgatiM gatiM ca parijJAya saMsAracakravAle'raghaTTaghaTIyantranyAyamavetya manuSyatve ca mokSagatisadbhAvamAkalayyAntahetutvAdantau-rAgadveSau tAbhyAM dvAbhyAmantAbhyAmadRzyamAnAbhyAmanapadizyamAnAbhyAM vA, kvApratyayasyottarakriyAmAha-se' i-18 tyAdi, saH-AgatigatiparijJAtA rAgadveSAbhyAmanapadizyamAno na chidyate'syAdinA na bhidyate kuntAdinA na dahyate pAvakAdinA na hanyate narakagatyAnupUrvyAdinA bahuzaH, athavA rAgadveSAbhAvAt siddhyatyeva, tadavasthasya caitAni chedanAdIni 18 // 16 // vizeSaNAni 'kaMcaNa' miti vibhaktipariNAmAt kenacitsarvasminnapi loke na chidyate nApi bhidyate rAgadveSopazamAditi, tadevamAgatigatiparijJAnAdrAgadveSaparityAgastadabhAvAcca chednaadisNsaarduHkhaabhaavH| apare ca sAmpratekSiNaH kuto vayamAgatAH ka yAsyAmaH? kiMvA tatra naH sampatsyate ?, naivaM bhAvayantyataH saMsArabhramaNapAtratAmanubhavantIti darzayitumAha avareNa puTviM na saraMti ege, kimassa tIyaM kiM vA''gamissaM / bhAsaMti ege iha mANavAo, jamassa tIyaM tamAgamissaM // 1 // nAIyamaTuM na ya AgamissaM, aTuM niyacchanti ___tahAgayA u| vihuyakappe eyANupassI, nijjhosaittA khavage mhesii||2|| rUpakaM, 'apareNa' pazcAtkAlabhAvinA saha pUrvamatikAntaM na smarantye ke'nye mohAjJAnAvRtabuddhayo yathA kimasya |jantonarakAdibhavodbhUtaM. bAlakumArAdivayopacitaM vA duHkhAdyatItaM kiM vA''gamiSyati AgAmini kAle kimasya sukhAbhihAlASiNo duHkhadviSo bhAvIti, yadi punaratItAgAmiparyAlocanaM syAnna tarhi saMsAraratiH syAditi, uktaM ca-"keNa mametthuppattI kaha io taha puNo'vi gaMtavvaM? / jo ettiyapi ciMtai itthaM so ko na niviNNo // 1 // " eke punamahAmithyAjJAnino bhASante-'iha' asmin saMsAre manuSyaloke vA mAnavA-manuSyA yathA yadasya jantoratItaM strIpuMnapuMsakasubhagadurbhagazvagomAyubrAhmaNakSatriyavizUdrAdibhedAvezAt punarapyanyajanmAnubhUtaM tadevAgamiSyam-AgAmIti, yadivA na vidyate para:-pradhAno'smAdityaparaH-saMyamastena vAsitacittAH santaH 'pUrva' pUrvAnubhUtaM viSayasukhopabhogAdi 1kena mamAtrotpattiH ketaH tathA punarapi gantavyam / ya iyadapi cintayati atra sa kaH na nirviSNaH // 1 // pacataM vA duHkhAdyatIta kiMvA saMsAraratiH syAditi // 1 // eke puna
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 62-% *SHAKAACAR // 167 // zrIAcA- 'na smaranti' na tadanusmRtiM kurvate, eke rAgadveSavipramuktAH, tathA'nAgatadivyAGganAbhogamapi nAkAnti, kiM ca-asya | zIto03 rAGgavRttiH jantoratItaM sukhaduHkhAdi kiM vA''gamiSyam-AgAmItyetadapi na smaranti, yadivA kiyAn kAlo'tikrAntaH kiyAneSyati, lokottarAstu bhASante-eke rAgadveSarahitAH kevalinazcaturdazapUrvavido vA yadasya jantoranAdinidhanatvAt kAla uddezakA (zI0) zarIrasukhAdyatItamAgAminyapi tadeveti, apare tu paThanti-"avareNa puvvaM kiha se atItaM. kiha AgamissaM na saraMti // 167 // ege / bhAsanti ege iha mANavAo, jaha sa aIaM taha AgamissaM // 1 // " apareNa-janmAdinA sArddha pUrvam-atikAntaM janmAdi na smaranti, 'kathaM vA' kena vA prakAreNAtItaM sukhaduHkhAdi, kathaM caiSyamityetadapi na smaranti, eke bhASante-kimatra jJeyaM, yathaivAsya rAgadveSamohasamutthaiH karmabhirbadhyamAnasya jantostadvipAkAMzcAnubhavataH saMsArasya yadatikrAntamAgAmyapi tatprakArameveti, yadivA pramAdaviSayakaSAyAdinA karmANyupacityeSTAniSTaviSayAnanubhavataH sarvajJavAksudhAsvAdAsaMvido yathA saMsAro'tikAntastathAgAmyapi yAsyati, ye tu punaH saMsArArNavatIrabhAjaste pUrvottahiravedina ityetaddarzayitumAha-'nAIya' mityAdi, tathaiva-apunarAvRttyA gataM-gamanaM yeSAM te tathAgatA:-siddhAH, yadivA yathaiva jJeyaM tathaiva gataM-jJAnaM yeSAM te tathAgatAH-sarvajJAH, te tu nAtItamarthamanAgatarUpatayaiva niyacchanti-avadhArayanti nApyanAgatamatikrAntarUpatayaiva, vicitratvAt pariNateH, punararthagrahaNaM paryAyarUpArtha, dravyArthatayA tvekatvameveti, yadivA nAtItamartha viSayabhogAdikaM nApyanAgataM divyAGganAsaGgAdikaM smarantyabhilapanti vA, ke?, tathAgatA:-rAgadveSAbhAvAt punarAvRttirahitAH, tuzabdo vizeSamAha, yathA mohodayAdeke pUrvamAgAmi vA'bhilaSanti, sarvajJAstu naivamiti / tanmArgAnuyAyyapyevambhUta eveti darzayitumAha-'vihUya kappe' ityAdi, vividham-anekadhA dhUtam-apanItamaSTaprakAraM karma yena sa vidhUtaH, ko'sau ? kalpaH-AcAro, vidhUtaH kalpo yasya sAdhoH sa vidhUtakalpaH sa etadanudIM bhavati, atItA nAgatasukhAbhilASI na bhavatItiyAvat, etadanudI ca kiMguNo bhavatItyAha-'nijjhosa' ityAdi, pUrvopacitaka4ArmaNAM nijhoSayitA-jhapaka kSapayiSyati vA tRjantametalluDantaM thaa| karmakSapaNAyodyatasya ca dharmAdhyAyinaH zukladhyA-18 yino vA mahAyogIzvarasya nirastasaMsArasukhaduHkhavikalpAbhAsasya yatsyAttaddarzayati kA araI ke ANaMde?, itthaMpi aggahe care, savvaM hAsaM paricaja AlINagutto pari vvae, purisA!-tumameva tuma mittaM kiM bahiyA mittamicchasi ? (sU0 117 ) iSTAprAtivinAzottho mAnaso vikAro'ratiH, abhilaSitArthAvAtAvAnandaH, yogicittasya tu dharmazukladhyAnAvezAviSTabdhadhyeyAntarAvakAzasyAratyAnandayorupAdAnakAraNAbhAvAdanutthAnamevetyato'padizyate-keyamaratirnAma ko vA''nanda iti ?, nAstyevetarajanakSuNNo'yaM vikalpa iti / evaM tIratirasaMyame saMyame cAnanda ityetadanyatrAnumatamanenAbhiprAyeNa na vidheyamityetadanicchato'pyApanamiti cet, na, abhiprAyAparijJAnAd yato'trAratirati vakalpAdhyavasAyo niSiSitsitaH, na prasaGgAyAte apyaratiratI, tadAha-etthaMpI'tyAdi, atrApyaratAvAnande copasarjanaprAye na vidyate 'graho' gArsa tAparya yasya so'grahaH, sa evambhUtazcared-avatiSTheta, idamuktaM bhavati-zukladhyAnAdArato'ratyAnandau kutazcinnizrIAcA- |mittAdAyAtau tadAgrahagraharahitastAvapyanucarediti / punarapyupadezadAnAyAha-savva' mityAdi, sarva hAsyaM tadAspadaM vAzIto03 rAvRttiH parityajyAi-maryAdayendriyanirodhAdikayA lInaH AlIno gupto manovAkAyakarmabhiH kUrmavadvA saMvRtagAtraH, AlInazcAsau (zI0) guptathAlInaguptaH sa evambhUtaH pariH-samantAjet parivrajet-saMyamAnuSThAnavidhAyI bhavediti / tasya ca mumukSorAtmasA uddezakA 3 hAmAt saMyamAnuSThAnaM phalavadbhavati na paroparodheneti darzayati-'purisA' ityAdi, yadivA tyktgRhputrklbdhndhaany||168|| hiraNyAditayA akizcanasya samatRNamaNimuktAleSTukAzcanasya mumukSorupasargavyAkulitamateH kadAcinmitrAdhAzaMsA bhavesadapanodArthamAha-'purisA' ityAdi, pUrNaH sukhaduHkhayoH puri zayanAdvA puruSo-jantuH, puruSadvArAmantraNaM tu puruSasyaivopadezArhatvAttadanuSThAnasamarthatvAcati, kazcitsaMsArAdudvigno viSamasthito vA''tmAnamanuzAsti, pareNa vA sAdhvAdinAnuzAsyate-yathA he puruSa-he jIva! tava sadanuSThAnavidhAyitvAttvameva mitraM, viparyayAJcAmitraH, kimiti bahimitramicchasi !-mRgayase, yato cupakAri mitraM, sa copakAraH pAramArthikAtyantikaikAntikaguNopetaM sanmArgapatitamAtmAnaM vihAya | nAnyena zakyo vidhAtuM, yo'pi saMsArasAhAyyopakAritayA mitrAbhAsAbhimAnastanmohavijRmbhitaM, yato mahAvyasanopanipAtArNavapatanahetutvAdamitra evAsI, idamukkaM bhavati-AtmaivAtmano'pramatto mitram, AtyantikaikAntikaparamArthasukhotpAdanAt, viparyayAcca viparyayo, na bahirmitramanveSTavyamiti, yastvayaM bAhyo mitrAmitravikalpaH so'dRSTo. dayanimittatvAdaupacArika iti, ukta hi-"duppatthio amittaM appA supatthio a te mittaM / suhadukkhakAraNAo // 168 // 1 duSprasthito'mitra AtmA suprasthitaya te mitram / sukhaduHkhakAraNAt AtmA mitramamitrazca // 1 // * * GANGACACACA OM* 2-
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 CASSESCAAAAAACAR appA mittaM amittaM ca // 1 // " tathA-"apyekaM maraNaM kuryAt , saMkruddho blvaanriH| maraNAni tvanantAni, janmAni ca karotyayam // 1 // " yo hi nirvANanirvatakaM vratamAcarati sa Atmano mitraM, sa caivambhUtaH kuto'vagantavyaH ? dakiMphalazcetyAha jaM jANijA uccAlaiyaM taM jANijjA dUrAlaiyaM, jaM jANijjA dUrAlaiyaM taM jANijjA uccAlaiyaM, purisA! attANamevaM abhiNigijjha evaM dukkhA pamuccasi, purisA! saccameva samabhijANAhi, saccassa ANAe se uvaTTie mehAvI mAraM tarai, sahio dhamma mAyAya seyaM samaNupassai (sU0 118) 'yaM' puruSa 'jAnIyAt' paricchindyAtkarmaNAM viSayasaGgAnAM coccAlayitAram-apanetAraM taM jAnIyAd 'dUrAlayika'miti, dUre sarvaheyadharmebhya ityAlayo dUrAlayaH-mokSastanmArgo vA sa vidyate yasyeti matvarthIyaSThana dUrAlayikastamiti, hetuhetumadbhAvaM darzayituM gatapratyAgatasUtramAha-'jaM jANeje'tyAdi, ya jAnIyAdUrAlayikaM taM jAnIyAduJcAlayitAramiti, etaduktaM bhavati-yo hi karmaNAM tadAsravadvArANAM coccAlayitA-apanetA sa mokSamArgavyavasthito mukto veti, yo vA|| sanmArgAnuSThAyI sa karmaNAmuccAlayiteti, sa ca Atmano mitramato'padizyate-'purisA' ityAdi, he jIva! AtmAna-1 mevAbhinigRhya dharmadhyAnAdvahirviSayAbhiSvaGgAya niHsarantamavarudhya tataH 'evam' anena prakAreNa duHkhAtsakAzAdAtmAna | A. sU. 29 moAcA- 1pramokSyasi, evamAtmA karmaNAM uccAlayitA''tmano mitraM bhavati / api ca-'purisA' ityAdi, he puruSa! sadbhyo hitaH zIto03 rAjavRttiH satyaH-saMyamastamevAparavyApAranirapekSaH samabhijAnIhi-AsevanAparijJayA samanutiSTha, yadivA satyameva samabhijAnIhi-8 uddezakaH3 - (zI0) gurusAkSigRhItapratijJAnirvAhako bhava, yadivA satyaH-AgamastaparijJAnaM ca mumukSostaduktapratipAlanaM / kimarthametaditi cedAha-saccasse'tyAdi, satyasya-AgamasyAjJayopasthitaH san medhAvI 'mAraM' saMsAraM tarati, kiM ca-'sahI'tyAdi, s||19|| hito-jJAnAdiyuktaH saha hitena vA yuktaH sahitaH 'dharma' zrutacAritrAkhyaM 'AdAya' gRhItvA, kiM krotiityaah-shreyH'| puNyamAtmahitaM vA samyag-aviparItatayA'nupazyati samanupazyati / ukto'pramattaH tadguNAca, tadviparyayamAha duhao jIviyassa parivaMdaNamANaNapUyaNAe, jaMsi ege pamAyaMti (119) dvidhA-rAgadveSaprakAradvayenAtmaparanimittamahikAmuSmikArtha vA yadivA dvAbhyA-rAgadveSAbhyAM hato dvihato duSTaM hato vA durhataH, sa kiM kuryAda-jIvitasya kadalIgarbhaniHsArasya taDillatAsamullasitacaJcalasya parivandanamAnanapUjanArtha hiMsAdiSu pravartate, parivandana-parisaMstavastadarthamAceSTate, lAvakAdimAMsopabhogapuSTaM sarvAGgopAGgasundaramAlokya mAM janAH sukhameva parivandiSyante, zrImAn jIyAstvaM bahUni varSazatasahasrANItyevamAdi parivandanaM, tathA mAnanArtha karmopacinoti, dRSTIrasabalaparAkramaM mAmanye'bhyutthAnavinayAsanadAnAJjalipramaharmAnayiSyantItyAdi mAnanaM, tathA pUjanArthamapi pravarttamAnAH // 19 // karmAsravarAtmAnaM bhAvayanti, mama hi kRtavidyasyopacitadravyaprAgbhArasya paro dAnamAnasatkArapraNAmasevAvizeSaiH pUjAM | kariSyatItyAdi pUjanaM, tadevamartha karmopacinoti / kica-'jaMsi ege'ityAdi, yasmin parivandanAdinimitte eke rAgadveSopahatAH pramAdyanti, na te Atmane hitAH // etadviparItaM tvAha sahio dukkhamattAe puTTho no jhaMjhAe, pAsimaM davie lokAlokapavaMcAo muccai (120) tibemi // tRtIya uddezo 3-3 // sahito-jJAnAdisamanvito hitayukto vA duHkhamAtrayA upasargajanitayA vyAdhyudbhavayA vA spRSTaH san 'no jhaMjhAe'tti no vyAkulitamatibhavet , tadapanayanAya nodyacched , iSTaviSayAvAptau rAgajhaJjhA'niSTAvAptau ca dveSajhaJjheti, tAmubhayapra-1 kArAmapi vyAkulatAM parityajediti bhAvaH / kiM ca-pAsima' mityAdi, yaduktamuddezakAderArabhyAnantarasUtraM yAvat tamimamartha pazya-paricchinddhi kartavyAkartavyatayA vivekenAvadhAraya, ko'sau ?-dravyabhUto-muktigamanayogyaH sAdhurityarthaH, 3 evambhUtazca kaM guNamavApnoti ?-Alokyata ityAlokaH, karmaNi ghaJ, loke caturdazarajvAtmake Aloko lokAlokastasya prapaJcaH-paryAptakAparyAptakasubhagAdidvandvavikalpaH, tadyathA-jArako nArakatvenAvalokyate, ekendriyAdirekendriya-1 (yAdi) tvena, evaM paryAptakAparyAptakAdyapi vAcyaM, tadevambhUtAtmapazcAnmucyate-caturdazajIvasthAnAnyataravyapadezAoM na bhavatItiyAvad / itiH parisamAptau, bravImIti pUrvavat // iti zItoSNIyAdhyayane tRtIyoddezakaTIkA samAptA // ROCOCONSURANAGANA
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 17 // uktastRtIyoddezakaH, sAmprataM caturtha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake pApakAkaraNatayA duHkha-10 zIto03 sahanAdeva kevalAcchramaNo na bhavatIti api tu niSpratyUhasaMyamAnuSThAnAdityetatpratipAditaM, niSpratyUhatA ca kapAyavamanAdbhavati, tadadhunA prAguddezArthAdhikAranirdiSTaM pratipAdyate, tadanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasya sUtrAnugame sUtramu uddezakaH / cArayitavyaM, taccedam se vaMtA kohaM ca mANa ca mAyaM ca lobhaM ca, eyaM pAsagassa daMsaNaM, uvarayasatthassa paliyaMtakarassa, AyANaM sagaDabbhi (sU0 121) 'sa' jJAnAdisahito duHkhamAtrAspRSTo'vyAkulitamatirdravyabhUto lokAlokaprapazcAt muktadezyaH svaparApakAriNaM krodhaM ca vamitA 'Tuvam udgiraNe' ityasmAttAcchIlikastRn , tadyoge ca SaSThyAH pratiSedhe krodhazabdAd dvitIyA, luDantaM vaitat, yo hi yathoktasaMyamAnuSThAyI so'cirAt krodhaM vamiSyati, evamuttaratrApi yathAsambhavamAyojyaM, tatrAtmAtmIyopaghAtakAriNi krodhakarmavipAkodayAtkrodhaH, jAtikularUpabalAdisamuttho garyo mAnaH, paravaJcanAdhyavasAyo mAyA, tRSNAparigrahapariNAmo lobhaH, kSapaNopazamakramamAzritya ca krodhAdikramopanyAsaH, anantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasaJjavalanasvagatabhedAvirbhAvanAya vyastanirdezaH, cazabdastu parvatapRthvIreNujalarAjilakSaNalakSakaH krodhasya, zailastambhAsthikA- // 170 // chatinizalatAlakSaNalakSako mAnasya, vaMzakuDaGgImeSazRGgagomUtrikA'valekhakalakSaNalakSako mAyAyAH, kRmirAgakaDemakhaJjanaharidrAlakSaNasUcako lobhasya, tathA yAvajjIvasaMvatsaracAturmAsapakSasthityAvirbhAvakazceti / tadevaM krodhamAnamAyAlobhavamanAdeva pAramArthikaH zramaNabhAvo, na tatsambhave sati, yata uktam-sAmaNNamaNucaraMtassa kasAyA jassa ukaDA huMti / mannAmi ucchupuSpaM va niSphalaM tassa sAmaNNaM // 1 // ajiaM carittaM desUNAevi puvakoDIe / taMpi kasAiyametto hArei naro muhutteNaM // 2 // " / svamanISikAparihArArtha gautamasvAmyAha-'eya' mityAdi, 'etad' yatkaSAyavamanamanantaramupAdezi tat pazyakasya darzana' sarva nirAvaraNatvAsazyati-upalabhata iti pazyaH sa eva pazyakaH-tIrthakRt zrIvarddhamAnasvAmI tasya darzanam-abhiprAyo yadivA dRzyate yathAvasthitaM vastutattvamaneneti darzanam-upadezo, na svamanISikA, kimbhUtasya pazyakasya darzanamityAha-'uvaraya' ityAdi, uparataM dravyabhAvazastraM yasyAsAvuparatazastraH zastrAdvoparataH zastroparataH, bhAve zastraM tvasaMyamaH kaSAyA vA, tasmAduparataH, idamuktaM bhavati-tIrthakRto'pi kaSAyavamanamRte na nirAvaraNasakalapadArthagrAhiparamajJAnAvAptiH, tadabhAve ca siddhivadhUsamAgamasukhAbhAvaH, evamanyenApi mumukSuNA tadupadezavartinA tanmArgAnuyAyinA kaSAyavamanaM vidheyamiti, zastroparamakArya darzayan punarapi tIrthakaravizeSaNamAha-'paliyaMtakarassa' paryantaM karmaNAM saMsArasya vA karoti tacchIlazceti paryantakarastasyaitad rdazanamiti snnttngkH| yathA ca tIrthakRt saMyamApakArikaSAyazastroparamAtkarmaparyantakRdevamanyo'pi taduktAnusArIti darzayitumAha-'AyANa' mityAdi, AdIyate-gRhyate prAgaNyamanucarataH kaSAyA yasyotkaTA bhavanti / manye ikSupuSpavat niSphalaM tasya zrAmaNyam // 1 // yadarjitaM cAritraM dezonayA'pi pUrvakovyA / tadapi AtmapradezaiH saha zliSyate'STaprakAra karma yena tadAdAnaM-hiMsAdyAzravadvAramaSTAdazapApasthAnarUpaM vA taristhatenimittatvA-1 zIto03 kaSAyA vA''dAnaM tadvamitA svakRtabhidbhavati, svakRtamanekajanmopAttaM karma bhinattIti svakRtabhit, yo hyAdAnaM| karmaNAM kaSAyAdi niruNaddhi so'pUrvakarmapratiSiddhapravezaH svakRtakarmaNAM bhettA bhavatIti bhAvaH, tIrthakaropadezenApi uddezakA 4 parakRtakarmakSapaNopAyAbhAvAt svakRtagrahaNaM, tIrthakareNApi parakRtakarmakSapaNopAyo na vyajJAyIti cet, tanna, tajjJA-1 nasya sakalapadArthasattAvyApitvenAvasthAnAt // nanu ca heyopAdeyapadArthahAnopAdAnopadezajJo'sau na sarvajJa iti saGgi-|| rAmahe, etAvataiva paropakArakartRtvena tIrthakaratvopapatteH, tadetana satAM manAMsyAnandayati, yuktivikalatvAt , yataH samyagjJAnamantareNa hitAhitaprAptiparihAropadezAsambhavo, yathAvasthitaikapadArthaparicchedazca na sarvajJatAmantareNeti darzayitumAha__je egaM jANai se savvaM jANai, je savvaM jANai se egaM jANai (sU0 122) 'yaH kazcidavizaSitaH 'eka' paramANvAdi dravyaM pazcAtpuraskRtaparyAyaM svaparaparyAyaM vA 'jAnAti' paricchinatti sa sarva svaparaparyAyaM jAnAti, atItAnAgataparyAyidravyaparijJAnasya samastavastuparicchedAvinAbhAvivAda, idameva hetuhetumadbhAvena | lagayitumAha-je savva' mityAdi, yaH sarva saMsArodaravivaravarti vastu jAnAti sa eka ghaTAdi vastu jAnAti, tasyaivAanItAnAgataparyAyabhedaistattatsvabhAvApattyA'nAdyanantakAlatayA samastavastusvabhAvagamanAditi, taduktam-"egadaviyassa je 271 // 1 ekadravyasya ye'rthaparyavA vacanaparyavA vA'pi / tItAnAgata bhUtA(vartamAnA) tAvattad bhavati dravyam // 1 // AAAAAAAAXXSHA zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) // 171 // KARA****
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 172 // 115 atyapajavA vayaNapajanA cAvi tIyAnAgavabhUSA tAvazyaM se vaha davaM // 1 // tadevaM sarvatIrthakRt sarva sambhavinameva sarvasattvopakAriNamupadezaM dadAtIti darzayati savvao pamattassa bhayaM savvao appamattassa natthi bhayaM, je egaM nAme se bahu nAme, je bahuM nAma se egaM nAme, dukkhaM logassa jANittA vaMtA logassa saMjogaM jaMti dhIrA mahAjANaM, pareNa paraM jaMti, nAvakakhaMti jIviyaM ( sU0 123 ) - sarvataH sarvaprakAreNa dravyAdinA yayakAri kammapAdIyate tataH 'pramattasya' madyAdipramAdavato 'bha' bhItiH, tadyathApramo hi kammopacinoti dravyataH srvairaatmprdethe| kSetrataH padivyavasthitaM kAThato'nusamayaM bhAvato hiMsAdibhiH va divA 'sarvatra' sarvato bhavamihAmutra ca etadviparItasya ca nAsti bhayamiti, Aha ca- 'sadhyao' ityAdi, 'sarvataH' aihiM kAmuSmikApAyAd 'apramattasya' AtmahiteSu jAgrato nAsti bhayaM saMsArApasadArasakAzAtkarmmaNo yA apramatatA pAyAbhAvAdbhavati, tadabhAvAJcAzeSamohanIyAbhAvaH, tato'pyazeSakarmakSayaH, tadevamekAbhAve sati bahUnAmabhAvasambhavaH, ekAbhAvo'pi bahUvabhAvAnAntarIyaka ityevaM gatapratyAgatasUtreNa hetuhetumadbhAvaM darzayitumAha - 'je ega' mityAdi, yo hi pravarddhamAnazubhAdhyavasAyAdhirUDhakaNDakaH ekamU-anantAnubandhinaM krodhe 'nAmavati' kSapayati sa bahUnapi mAnAdInAmayati -apayati apratyAkhyAnAdIna vA svabhedAnAmayati, mohanIyaM caikaM yo nAmayati sa zeSA api prakRtIrnAmayati, yo vA bahUn sthitizeSAnnAmayati sA'nantAnubandhinamekaM nAmayati mohanAya vA tathAhi ekonasaptatibhirmohanIya koTIkoTibhiH kSayamupAgatAbhi jJAnAvaraNIyadarzanAvaraNIya vedanIyAntarAvANAmekonatriMzadbhiH nAmagotrayorekonaviMzatibhiH zeSakoTIko'pi dezonayA mohanIyakSapaNAhoM bhavati nAnya ityato'padizyate yo bahunAmaH sa eva paramArthata ekanAma iti nAma iti kSapako'bhidhIyate upazAmako yA upazamazreNyAzrayeNa kabahUpazamatA bahekopazamatA vA vAcyeti, tadevaM makakammabhAvamantareNa mohanIyakSayasvopazamasva vA'bhAvaH, tadabhAve ca jantUnAM bahuduHkhasambhava iti darzayati'dukkha' mityAdi, 'duHkham asAtodavasatkAraNaM vA karma tat 'lokasya' bhUtagrAmasya jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnapa rijJayA ca yathA tadabhAvo bhavati tathA vidadhyAt kathaM tadabhAvaH ? kA vA tadabhAve guNAvAptirityubhayamapi darzayitu mAha - 'paMtA' ityAdi, 'vAnsvA tyaktvA Dhokasya Atmavyatirikasya dhanaputra zarIrAdeH 'saMyogaM' mamatyapUrvakaM sambandhaM zArI duHkhAdihetuM taddhetukammopAdAnakAraNaM yA 'yAnti' gacchanti 'dhIrAH' kamrmmavidAraNasahiSNavaH yAntyanena mokSamiti yAnaM - cAritraM taccAnekabhavakoTidurlabhaM labdhamapi pramAdyatastathAvidhakamrmodayAt svabhAvAtanidhisamatAmavApnotyato mahacchabdena vizeSyate, mahaca tathAnaM ca mahAyAnaM, yadivA mahayAnaM samyagdarzanAditrayaM yasya sa mahAyAno - mohastaM vAmtIti sambandhaH / syAt kimekenaiva bhavenAvAptamahAyAnadezya cAritrasya mokSAvAsista pAramparyeNa ubhayathA'pi zramaH, tadyathA| avAptatadyogyakSetra kAlasya laghukarmmaNastenaiva bhavena muktyavAptiraparasya tvanyatheti darzayati- pareNa para' mityAdi, samyaktvapratiSiddhanarakagatitiryyaggatayo jJAnAvAptiyayAzaktipratipAThita saMghamA AyaSaH kSayAta saumyAdikaM devalokamavAzuvanti tato'pi puNyazeSatayA karmmabhUmyAryakSetra sukulolasyArogyazraddhAzravaNasaMyamAdikamavApya viziSTataraM svargamanuttaropapAtikaparyantamadhitiSThanti punarapi tataputasyA yAsamanuSyAdisaMyamabhAvasyAzeSa karmmayAnmokSaH, tadevaM pareNa saMyamenodiSTavidhinA 'paraM svarNa pAramparyeNApavargamapi yAnti yadivA 'pareNa samyagaSTiguNasthAnena 'para' dezaparatvAthayogikevaliparyantaM guNa kamadhitiSThanti pareNa vA'nantAnubandhiyeNolasarakaNDakasthAnA 'para' darzanamohanIya cAritramohanIyakSayaM ghAtibhavopagrAhikarmmaNAM vA yamavAzuvanti evaMvidhAtha kakSapaNodyatA jIvitaM kivaGgataM kiMvA zeSamityevaM nAvAta, dIrghajIvitvaM nAbhipantItyarthaH, asaMyamajIvitaM vA nAvakAntIti divA pareNa paraM vAntItyuttarottarAM tejolezyAmavAzuvantIti u "je Ime ajantAra samaNA niggaMdhA bihareti ee NaM kaksa taiyaleevaM pIIvardhati ?, govamA, mAsapariyAe samaNe niAMce vANamaMtarANaM devANaM leyarsa pIhavaya evaM dumAlapariyAra asuriMdarajiyArNa bhavaNavAsINaM devANaM, timAsaparivAra asurakumArANaM devArNa paramAsaparivAra gagaNanaktArAjvANaM osiyANaM devANaM, paMcamAsapariyAe caMdimasUriyANaM joisiMdANaM joisarAINaM teulessaM, chammAsapariyAe sohammIsANANaM devANaM, / , 1 ya ime ayatayA zramaNA nirdhandhA viharanti ete kasya tejolezyAM vyatitrajanti ?, gautama! mAsaparyAyaH zramaNo nirmantho vyantarANAM devAnAM tejolezyA vyatiSajati, evaM dvimAsaparyAyaH asurendravarjitAnAM bhavanavAsinAM devAnAM trimAsapayapo'surakumArANAM devAnAM caturmAsaparyAyaH pragaNanakSatratArArUpANAM jyotiSkAnAM / devAnAM pacamAsaparyAyaH candrasUrya yojyautikendrayojyatIrAja yostejolezyAM SaNmAsaparyAyaH saudharmezAnAnAM devAnAM saptamAsaparyAyaH sanatkumAramAhendrANAM devAnAM aSTamAsaparyAyo] brahmalokalAntakAnAM devAnAM navamAsaparyAyo mahAzukrasahasrArANAM devAnAM dazamAsaparyAya AnataprANatAraNAcyutAnAM devAnAM ekAdaza maiveyakANAM dvAdazamAsaH zramaNo nirdhanyo'nataropapAtikAnAM devAnAM tejolezyAM vyajati tataH paraM zukraH zukrAbhijAtirbhU (tyo bhUtvA tataH paJcAribhyati , zIto0 3 uddezaH 4 // 172 //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 AAAA zrIAcA- sattamAsapariAe sarNakumAramAhiMdANaM devANaM, aTThamAsapariyAe baMbhalogalaMtagANaM devANaM, navamAsapariAe mahA sukkasa- zIto03 rAmavRttiH hassArANaM devANaM, dasamAsapariyAe ANayapANaya AraNacuANaM devANaM, egArasamAsapariyAe gevejANaM, bArasamAse (zI0) Kuddezaka:4 samaNe niggaMthe aNuttarobavAiyANaM devANaM teyalesaM vIyavayai, teNa paraM mukke sukkAbhijAI bhavittA tao pacchA sijjhi|" yazcAnantAnubandhyAdikSapaNodyataH sa kimekakSayAdeva pravartate uta netyaah||173|| egaM vigiMcamANe puDho vigiMcai, puDhovi, saDDI ANAe mehAvI logaM ca ANAe abhisamiccA akuobhayaM, asthi satthaM pareNa paraM, nasthi asatthaM pareNa paraM (sU0 124) 'ekam' anantAnubandhinaM krodhaM kSapakazreNyArUDhaH kSapayan 'pRthag' anyadapi darzanAdika kSapayati, baddhAyuSko'pi darzanasaptakaM yAvatkSapayati, pRthaganyadapi kSapayannavazyamanantAnubandhinAmaka kSapati pRthag-anyad kSayAnyathAnupapatteH, kiMguNaH kSapakaveNiyogyo bhavatItyAha-'saDDI' ityAdi, shrddhaa-mokssmaargaadymecch| vidyate yasyAsau zraddhAvAn 'AjJayA' tIrthakarapraNItAgamAnusAreNa yathoktAnuSThAnavidhAyI 'medhAvI' apramattayatiH maryAdAvyavasthitaH zreNyoM nApara iti / kiM ca--'logaM ca' ityAdi, caH samuccaye 'loka' paDDIvanikAyAtmakaM kaSAyaloka vA 'AjJayA' maunIndrAgamopadezena 'abhisametya' jJAtvA SaDDIvanikAyalokasya yathA na kutazcinnimittAdbhayaM bhavati tathA vidheyaM, kapAyalokapratyAkhyAnaparijJAnAcca IG ||173 // tasyaiva pariharturna kutazcidbhayamupajAyata iti, lokaM vA carAcaramAjJayA-AgamAbhiprAyeNAbhisametya na kutazcidaihikAmumikApAyasandarzanato bhayaM bhavAMta |tcc bhayaM zastrAdbhavati, tasya ca zastrasya prakarSagatirastyuta neti?, astIti darzayati'atthi' ityAdi, tatra dravyazastraM kRpANAdi tatpareNApi paramasti-tIkSNAdapi tIkSNatarama sti, lohakartRsaMskAravizeSAt , yadibA zastramityupaghAtakAri tata ekasmAtpIDAkAriNo'nyat pIDAkAryutpadyate tato'pyaparamiti, tadyathA-kRpANAbhighAtAdvAtotkopaH tataH ziro'rtiH tasyA jvaraH tato'pi mukhazoSamUrchAdaya iti, bhAvazastrapAramparya tvekasUtrAntaritaM svata eva pratyAkhyAnaparijJAdvAreNa vakSyati, yathA ca zastrasya prakarSagatirasti pAramparya vA vidyate azastrasya tathA nAstIti darzayitumAha-'natthi' ityAdi, 'nAsti' na vidyate, kiM tad-'zastraM' saMyamaH tat 'pareNa para miti prakarSagatyApannamiti, tathAhi-pRthivyAdInAM sarva tulyatA kAryA na mandatIvrabhedo'stIti, pRthivyAdiSu samabhAvatvAt sAmAyikasya, athavA zailezyavasthAsaMyamAdapi paraH saMyamo nAsti, tadUrddha guNasthAnAbhAvAditi bhaavH| yo hi krodhamupAdAnato bandhataH sthitito vipAkato'nantAnubandhilakSaNataH kSayamAzritya pratyAkhyAnaparijJayA jAnAti so'paramAnAdidaryApItyetadeva 6 pratisUtraM lagayitavyamityAha__ je kohadaMsI se mANadaMsI, je mANadaMsI se mAyAdaMsI, je mAyAdaMsI se lobha daMsI, je lobhadaMsI se pijadaMsI, je pijadaMsI se dosadaMsI, je dosadaMsI se mo hadaMsI, je mohadaMsI se gabbhadaMsI, je ganbhadaMsI se jammadaMsI, je jammadaMsI se zrIAcA- mAradaMsI, je mAradaMsI se narayadaMsI, je narayadaMsI se tiriyadaMsI, je tiriyadaMsI zIto03 rAjavRttiH se dukkhadaMsI / se mehAvI abhiNivahijjA kohaM ca mANaM ca mAyaM ca lobhaM ca pijaM (zI0) uddezakA 4 ca dosaM ca mohaM ca ganbhaM ca jammaM ca mAraM ca narayaM ca tiriyaM ca dukkhaM ca / eyaM // 174 // pAsagassa daMsaNaM uvarayasatthassa paliyaMtakarassa, AyANaM nisiddhA sagaDabhi, kimathi ovAhI pAsagassa? na vijai ?, natthi(sU0125) tibemi||shiitossnniiyaadhyynm 3 // yo hi krodha svarUpato vetti anarthaparityAgarUpatvAjjJAnasya pariharati ca sa mAnamapi pazyati pariharati ceti, yadivA yaH krodhaM pazyanyAcarati sa mAnamapi pazyati, mAnAdhmAto bhavatItyarthaH, evamuttaratrApi AyojyaM, yAvat sa duHkhadazIti, sugamatvAnna vitriyate / sAmprataM krodhAdeH sAkSAnnivarttanamAha-'se' ityAdi, sa medhAvI 'abhinivartayed' vyAvarttayet, kiM tat ?-'krodhamityAdi yAvaduHkhaM', sugamatvAvyAkhyAnAbhAvaH, svamanISikAparihArArthamAha-eya' mityAdi, 'etad' anantaroktamuddezakAderArabhya pazyakasya-tIrthakRto darzanam-abhiprAyaH, kimbhUtasya ?-uparatazastrasya paryantakRtaH, puna-2 rapi kimbhUto'sau?-'AyANa mityAdi, AdAnaM karmopAdAnaM niSedhya pUrvasvakRtakarmabhidasAviti, kiM cAsya bhavatItyAha-'kimatthI'tyAdi, 'pazyakasya' kevalinaH 'upAdhiH' vizeSaNaM upAdhIyata iti vopAdhiH, dravyato hiraNyAdirbhA- // 174 // vato'STaprakAraM karma, sa dvividho'pyupAdhiH kimastyAhosvinna vidyate?, nAstIti, etadahaM bravImi, sudharmasvAmI jambU AXXMOSAMADHANASAMASASARAMAGAR
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 117 svAminaM kathayati, yathA so'haM bravImi yena mayA bhagavatpAdAravindamupAsa(ya)tA sarvametadazrAvi tadbhavate tadupadiSTArthAnusAritayA kathayAmi, na punaH svamativikalpazilparacanayeti / gataH sUtrAnugamaH, tadgatau ca samAptazcaturthoddezakaH // tatsamAptau cAtItAnAgatanayavicArAtidezAt samAptaM zItoSNIyAdhyayanamiti // granthAyam 790 // atha caturthaM samyaktvAkhyamadhyayanam / uktaM tRtIyamadhyayana, sAmprataM caturthamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-iha zastraparijJAyAmanvayavyatirekAbhyAM SaDDIPAvanikAyAna vyutpAdayatA jIvAjIvapadArthadvayaM vyutpAditaM, tadvadhe ca bandhaM viratiM ca bhaNatA''sravasaMvarapadArthadvayamUce, tathA lokavijayAdhyayane loko yathA vadhyate yathA ca mucyata iti vadatA bandhanirjare gadite, zItoSNIyAdhyayane tu zI-3 |toSNarUpAH parIpahAH soDhavyA iti bhaNatA tatphalalakSaNo mokSo'bhihitaH, tatazcAdhya yanatrayeNa saptapadArthAtmaka tattvamabhihitaM, tattvArthazraddhAnaM ca samyaktvamucyate, tadadhunA pratipAdyate, anena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi vyAvopakrame'rthAdhikAro dvedhA, tatrAdhyayanArthAdhikAraH samyaktvAkhyaH zastraparijJAyAM prAgevAbhANi, udde|zakAdhikArapratipAdanAya tu niyuktikAra Aha paDhame sammAvAo bIe dhammappavAiyaparikkhA / taie aNavajatavo na hu bAlataveNa mukkhutti // 215 // uddesaMmi cautthe samAsavayaNeNa NiyamaNaM bhaNiyaM / tamhA ya nANadaMsaNatavacaraNe hoi jaiyavvaM / / 216 // A.sU. 30 tara zrIAcA | prathamoddezake samyagvAda ityayamAdhikAraH, samyag-aviparItA vAdaH samyagbAdo-yathAvasthitavastvAvirbhAvanaM, dvi- samya04 rAjavRttiH tIye tu dharmapravAdikaparIkSA, dharma pravadituM zIlaM yeSA te dharmapravAdinasta eva dharmapravAdikAH, dharmaprAvAdukA ityartha-18 uddezakaH1 (zI0) |steSAM parIkSA-yuktAyuktavicAraNamiti, tRtIye'navadyatapovyAvarNanaM, na ca bAlatapasA-ajJAnitapazcaraNena mokSa ityayamarthA dhikAraH, caturthoddezake tu 'samAsavacanena' sopavacanena 'niyamanaM bhaNitaM' saMyana ukta iti / tadevaM prathamoddezake smy||175|| |gdarzanamukta, dvitIye tu samyagjJAnaM, tRtIye bAlatapovyudAsena samyaktapaH, caturthe tu samyakcAritramiti, tasmAccazabdo hetI, yatazcatuSTayamapi mokSAGgaM prAguktaM tasmAt jJAnadarzanastapazcaraNeSu 'mumukSuNA yatitavyaM tatpratipAlanAya yAvajjIvaM sAyano vidheya iti gAthAdvayArthaH // adhunA nAmaniSpannanikSepAyAtasya samyaktvAbhidhAnasya nikSepaM cikIrSurAha nAmaMThavaNAsammaM davasammaM ca bhAvasammaM ca / eso khalu sammassA nikkhevo caubviho hoi // 217 // akSarArthaH sugamaH, bhAvArtha tu sugamanAmasthApanAvyudAsena dravyabhAvagataM niyuktikAraH pratipipAdayiSurAhaaha vvasamma icchANulomiyaM tesu tesu dvvesuN| kayasaMkhayasaMjuso pautsa jaDha bhiNNa chiNNaM vA // 218 // 'athe' tyAnantarye jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyasamyaktvamityAha, 'aicchAnulomika' icchA-cetaHpravRttirabhiprAyastasyAnulomam-anukUlaM tatra bhavamaicchAnulomikaM tacca teSu teSvicchA bhAvAnukUlyatAbhAkSu dravyeSu kRtAdyupAdhibhedena saptadhA // 175 // bhavati, tadyathA-kRtam-apUrvameva nirvartitaM rathAdi, tasya yathA'vayavalazraNaniSpatterdavyasamyakartustannimittacittasvAsthyopatteH yadartha vA kRtaM tasya zobhanAzukaraNatayA samAdhAnahetutvAdvA dravyasamyag 1, evaM saMskRte'pi yojyaM, tasyaiva rathAderbhagrajI poDhAparAvayavasaMskArAditi 2, tathA yayordravyayoH saMyogo guNAntarAdhAnAya nopamardAya upabhokturvA manaHprItyai payaHzarkarayoriva tatsaMyuktadravyasamyak 3, tathA yatprayuktaM dravyaM lAbhahetutvAdAtmanaH samAdhAnAya prabhavati tatprayuktadravyasamyak | 4, pAThAntaraM vA-'uvautta'tti yadupayuktam-abhyavahRtaM dravyaM manaHsamAdhAnAya prabhavati tadupayuktadravyasamyak 4, tathA jaDhaM-parityaktaM yaddhArAdi tattyaktadravyasamyak 5, tathA dadhibhAjanAdi bhinnaM sat kAkAdisamAdhAnotpattebhinnadravyasamyak |6, tathA'dhikamAsAdicchedAcchinnasamyak 7, sarvamapyetatsamAdhAnakAraNatvAha vyasamyak, viparyayAdasamyagiti gaathaarthH|| bhAvasamyakpratipAdanAyAhativihaM tu bhAvasamma dasaNa nANe tahA caritte ya / dasaNacaraNe tivihaM nANe duvihaM tu nAyavvaM // 219 / / trividhaM bhAvasamyak-darzanajJAnacAritrabhedAt, punarapyekaikaM bhedata AcaSTe-tatra darzanacaraNe pratyeka trividhe, tadyathA| anAdimithyAdRSTerakRtatripuJjasya yathApravRttakaraNakSINazeSakarmaNo dezonasAgaropamakoTikoTIsthitikasyApUrvakaraNabhinnagranthemithyAtvAnudayalakSaNamantarakaraNaM vidhAyAnivRttikaraNena prathamaM samyaktvamukhAdayata aupazamikaM darzanam 1, uktaM ca -"UsaradesaM dahelayaM ca vijjhAi vaNadavo pappa / iya micchattANudae uvasamasamma lahai jIvo // 1 // " upazamazreNyAM caupazamikamiti 2, tathA samyaktvapudgalopaSTambhajanitAdhyavasAyaH kSAyopazamikaM 2, darzanamohanIyakSayAt kSAyikaM 3, 1UparadezaM dagdhaM ca vidhyAti vanavaH prApya / evaM mithyAtvAnudaye aupazamikasamyaktvaM labhate jIvaH // 1 //
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 zrIAcA- cAritramapyupazamazreNyAmaupazamikaM 1 kapAyakSayopazamAt kSAyopazamikaM cAritraM 2 cAritramohanIyakSayAtkSAyikaM 3, jJAne: samya0 4 rAGgavRttiH tu bhAvasamyag dvidhA jJAtavyaM, tadyathA-kSAyopazamika kSAyikaM ca, tatra caturvidhajJAnAvaraNIyakSayopazamAt matyAdi catu uddezakA (zI0) vidha kSAyopazamikaM jJAnaM, samastakSayAtkSAyika kevalajJAnamiti / tadevaM trividhe'pi bhAvasamyaktve darzite sati parazco dayati-yadyevaM trayANAmapi samyagvAdasambhave kathaM darzanasyaiva samyaktvavAdo rUDho? yadihAdhyayane vyAvarNyate, ucyate, // 176 // tadbhAvabhAvivAditarayoH, tathAhi-mithyAdRSTaste na staH, atra ca samyaktvaprAdhAnyakhyApanAya andhetararAjakumAradvayana PlbAlAGganAdyavabodhArtha dRSTAntamAcakSate-tadyathA-urdayasenarAjJo vIrasenasUrasenakumAradvayaM, tatra vIraseno'ndhaH, sa ca ta-12 sAyogyA gAndharvAdikAH kalA mAhitaH, itarastvabhvastadhanurvedo lokazlAghyAM padavImagamat , etacca samAkarNya vIrasenenApi rAjA vijJapto yathA'hamapi dhanurvedAbhyAsaM vidaghe, rAjJA'pi tadAgrahamavagamyAnujJAtaH, tato'sau samyagupAdhyAyopadezAt prajJAtizayAdabhyAsavizeSAca zabdavedhI samajhe, tena cArUDhayauvanena svabhyastadhanurvedavijJAnakriyeNAgaNitacakSudarzanasadasadbhAvena zabdavedhitvAvaSTambhAparabalopasthAne sati rAjA yuddhAyAdezaM yAcitaH, tenApi yAcyamAnena vitere, vIrasenena ca zabdAnuvedhitayA parAnIke jambhe, paraizAvagatakumArAndhabhAvairmUkatAmAlambyAsau jagrahe, sUrasenena ca / viditavRtAntena rAjAnamApRcchaya nizitazarazatajAlAvaSTabdhaparAnIkena mocitaH / tadevamabhyastavijJAnakriyo'pi cakSuvikalatvAnnAlamabhipretakAryasiddhaye iti / etadeva niyuktikAro gAthayopasaMharjumAha // 176 // kuNamANo'viya kiriyaM paricayaMtovi synnghnnbhoe|dito'vi duhassa una jiNai aMdho parANIyaM // 220 // kurvannapi kriyAM parityajannApe svajanadhanabhogAn dadadapi duHkhasyoraHna jayatyandhaH parAnIkamiti gaathaarthH|| tadevaM dRSTAntamupadarya dArTAntikamAhakuNamANo'vinivitiM pricyNto'visynnghnnbhoe|dito'viduhss uraM micchaTThiIna sisai u||22|| kurvannapi nivRttim-anyadarzanAbhihitA, tadyathA-paca bamAH paJca niyamA ityAdikAM tathA parityajannapi svajanadhanabhogAn paJcAgnitapaAdinA dadadapi duHkhasyoraH mithyAdRSTirna sidhyati, turavadhAraNe, naiva sidhyati, darzanavikalatvAd, andhakumAravat asamarthaH kAryasiddhaye / yata evaM tataH kiM karttavyamityAhaI tamhA kammANIyaM jeumaNo dasaNaMmi pyijaa| saNavao hi saphalANi huMti tvnaanncrnnaaiN||222|| | yasmAsiddhimArgamUlAspadaM samyagdarzanamantareNa na karmakSayaH syAt, tasmAtkAraNAtkAnIkaM jetumanAH samya darzane prayateta, tasmiMzca sati yadbhavati tadarzayati-darzanavato hi hiH' hetau yasmAtsamyagdarzaninaH saphalAni bhavanti | tapojJAnacaraNAnyatastatra yanavatA bhAvyamiti gAthArthaH // prakArAntareNApi samyagdarzanasya tatpUrvakANAM ca guNasthAnakAnAM guNamAvirbhAvayitumAhasammatpattI sAvae ya virae annNtkmmNse| IsaNamohakkhavae avasAmante ya uvasaMte // 223 // khavae ya khINamohe jiNe a seDhI bhaye asaMkhijAtavivarIo kAlo saMkhijaguNAha seDhIe // 224 // samyaktvasyotpattiH samyaktvotpattistasyAM vivakSitAyAmasAdheyaguNA zreNirbhavedityuttaragAthArddhAnte kriyAmapekSya sa-1 %AC+CACARRA ARAN zrImAcArAGgavRttiH (zI0) // 177 // SCRASHUGHU+34XS*XXSHXATAA mbandho lagavitavyaH, kathamasaikhyeyaguNA zreNirbhavediti !, atrocyate, iha mithyAdRSTayo dezonakoTIkoTikarmasthitikA samya04 prandhikasattvAste karmanirjarAmAzritya tusyAH, dharmapracchanotpannasaMjJAstebhyo'sakhyeyaguNanirjarakAra, tato'pi pipRcchiSuH uddezakA san sAdhusamIpaM jigamiSustasmAdapi kriyAviSTaH pRcchan , tato'pi dharma pratipitsuH, asmAdapi kriyAviSTaH pratipadyamAnaH, tasmAdapi pUrvapratipanno'saDkhyeyaguNanirjaraka iti samyaktvotpattiAkhyAtA, tadanantaraM viratAviratiM pratipitsupratipadyamAnapUrvapratipamAnAmuttarottarasyAsamsyeyaguNA nirjarA yojyA,evaM sarvaviratAvapIti, tato'pi pUrvapratipannasarvavirate. sakAzAt 'aNaMtakammase'tti 'padaikadeze padaprayoga' iti yathA bhImasano bhImaH satyabhAmA bhAmA evamanantazabdopala-18 kSitA anantAnubandhinaH, te hi mohanIyasyAMzAH-bhAgAH tAMzcikSapayiSurasakhyeyaguNanirjarakaH, tato'pi kSapakaH, tasmAdapi kSINAnantAnubandhikaSAyaH, etadeva darzanamohanIyatraye'bhimukhakriyArUDhApavargatrayamAyojyaM, tato'pi kSINasaptakArakSINa3 saptaka evopazamazreNyArUDho'sakhyeyaguNanirjarakA, tato'pyupazAntamohaH, tasmAdapi cAritramohanIyakSapakaH, tato'pi kSINamohaH, atra cAbhimukhAditrayaM yathAsambhavamAyojanIyam, asmAdapi 'jino' bhavasthakevalI, tasmAdapi zailezyavasthoDasakhyeyaguNanirjarakaH / tadevaM karmanirjarAyai asakhyeyalokAkAzapradezapramANaniSpAditasaMyamasthAnapracayopAttazreNiH sottarottareSAmasaGkhyeyaguNA, uttarottarapravarddhamAnAdhyavasAyakaNDakopapatteriti, kAlastu tadviparIto'yogikevalina Arabhya pratilomatayA saikhyeyaguNayA zreNyA jJeyaH, idamukaM bhavati-yAvatkAlena yAvatkarmAyogikevalI kSapayati tAva- // 177 // nmAtraM karma sayogikevalI sakhyeyaguNena kAlena kSapayati evaM pratilomatayA yAvaddharma pipRcchiSustAvanneyamiti gAthA
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 4%AAAAAAARAK dvayArthaH // evamantarIktayA nItyA darzanavataH saphalAni tapojJAnacaraNAnyabhihitAni, yadi punaH kenacidupAdhinA vidadhAti tataH saphalatvAbhAvaH, kazcAsAvupAdhistamAha AhArauvahipUA iDDIsu ya gAravesu kaitaviyaM / emeva vArasavihe tavaMmi na hu kaitave samaNo // 225 // AhArazca upadhizca pUjA ca Rddhizca-AmapoSadhyAdikA AhAropadhipUjarddhayastAsu nimittabhUtAsu jJAnacaraNakriyAM karoti, tathA gAravee triSu prativaddho yatkaroti tatkRtrimamityucyate, yathA ca jJAnacaraNayorAhArAdyarthamanuSThAnaM kRtrimaM / sanna phalavadbhavati evaM sabAhyAbhyantare dvAdazaprakAre tapasyapIti, na ca kRtrimAnuSThAyinaH zramaNabhAvo, na cAzramaNasyAnuSThAnaM guNavaditi, tadevaM nirupadherdarzanavatastapojJAnacaraNAni saphalAnIti sthitamato darzane yatitavyaM, darzanaM ca tattvArthazraddhAnaM, tattvaM cotpannApagatakalaGkAzeSapadArthasattAvyApijJAnastIrthakRdbhiryadabhASi, tadeva sUtrAnugamAyAtena sUtreNa darzayati se vemi je aIyA je ya paDupannA AgamissA arahaMtA bhagavaMto te savve evamAi khanti evaM bhAsaMti evaM paNNaviMti evaM parUviMti-savve pANA savve bhUyA savve jIvA savve sattA na haMtavvA na ajAveyavvA na paricittavvA na pariyAveyavvA na uddaveyavyA, esa dhamme suddhe niie samiJca loyaM kheyaNNehiM paveie, taMjahA-uTThiesu vA aNuTThiesu zrIAcA vA uvaTipasu vA aNuvaDhiesu vA uvarayadaMDesu vA aNuvarayadaMDesu vA sovahiesu rAGgavRttiH (zI0) vA aNovahiesu vA saMjogaraesu vA asaMjogaraesu vA, taccaM ceyaM tahA ceyaM assi ceyaM pavuccai (sU0 126) // 178 // // gautamasvAmyAha-yathA so'haM bravImi yo'haM tIrthakaravacanAvagatatattvaH zraddheyavacana iti, yadivA zauddhodaniziSyA| bhimatakSaNikatvavyudAsenAha-yena mayA pUrvamabhANi so'hamadyApi bravImi nAparo, yadivA sezabdastacchabdArthe yacchraddhAne 6 samyaktvaM bhavati tadahaM tattvaM bravImIti, ye'tItA:-atikrAntA ye ca pratyutpannAH-vartamAnakAlabhAvino ye cAgAminaH ta evaM prarUpayantIti sambandhaH, tatrAtikrAntAstIrthakRtaH kAlasyAnAditvAdanantA atikrAntA anAgatA apyanantA AgA-10 |mikAlasyAnantatvAtteSAM ca sarvadaiva bhAvAditi, vartamAnatIrthakRtAM ca prajJApakApekSitayA anavasthitatve satyapyutkRSTajaghanyapadina eva kathyante, tatrotsargataH samayakSetrasambhavinaH saptatyuttarazataM, taccaivaM-pazcasvapi videheSu pratyekaM dvAtriMzatkSetrAtmakatvAdekaikasmin dvAtriMzat dvAtriMzat paJcasvapi bharateSu pazcaivamairAvateSvapIti, tatra dvAtriMzatpaJcabhirguNitAH SaSTayuttarazataM (160) bharataisavatadazaprakSepeNa saptatyadhikaM zatamiti, jaghanyatastu viMzatiH, sA caivaM-pazcasvapi mahAvideheSu mahAvidehAntarmahAnadyubhayataTasadbhAvAttIrthakRtAM pratyeka catvAraH, te'pi paJcabhirguNitA viMzatirbharatairAvatayostvekAntasuSamAdAvabhAva eveti, anye tu vyAcakSate-meroH pUrvAparavidehayorekaikasadbhAvAnmahAvidehe dvAveva, tataH pazcasvapi dazaiveti, tathA ca te samya04 // 178 // AhuH-"sattarasayamukosaM iare dasa samayakhettajiNamANaM / cottIsa paDhamadIve aNaMtara'ddhe ya te duguNA // 1 // " ke ime?-'arhanto' arhanti pUjAsatkArAdikamiti, tathA aizvaryAdyupetA bhagavantaH, te sarva eva parapraznAvasare evamAcakSate || yaduttaratra vakSyate, vartamAnanirdezasyopalakSaNArthatvAdidamapi draSTavyam-evamAcacakSire evamAkhyAsyanti, evaM sAmAnyataH sadevamanujAyAM pariSadi arddhamAgadhayA sarvasattvasvabhASAnugAminyA bhASayA bhASante, evaM prakarSeNa saMzItyapanodAyAntevAsino jIvAjIvAsravabandhasaMvaranirjarAmokSapadArthAn jJApayanti prajJApayanti, evaM samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH | mithyAtvAviratipramAdakaSAyayogA bandhahetavaH svaparabhAvena sadasatI tattvaM sAmAnyavizeSAtmakamityAdinA prakAreNa prarUpaya|nti, ekArthikAni vaitAnIti, kiM tadevamAcakSate iti darzayati-yathA 'sarve prANAH' sarva eva pRthivyatejovAyuvanaspatayaH dvitricatuHpaJcendriyAzcendriyabalocchAsanizvAsAyuSkalakSaNaprANadhAraNAt prANAH, tathA sarvANi bhavanti bhaviSyantyabhUvanniti ca bhUtAni caturdazabhUtanAmAntaHpAtIni, evaM sarva eva jIvanti jIviSyanti ajIviSuriti jIvAH-nArakatiryagnarAmaralakSaNAzcaturgatikAH, tathA sarva eva svakRtasAtAsAtodayasukhaduHkhabhAjaH sattvAH, ekArthA vaite zabdAH 'tattvabhedaparyAyaH pratipAdana mitikRtveti, ete ca sarve'pi prANinaH paryAyazabdAveditA na hantavyAH daNDakazAdibhiH nAjJApayitavyAH prasahyAbhiyogadAnato na parigrAhyA bhRtyadAsadAsyAdimamatvaparigrahato na paritApayitavyAH zArIramAnasapIDotpAdanato nApadAvayitavyAH prANavyaparopaNataH 'eSaH' anantarokto 'dharmo' durgatyargalAsugatisopAnadezyaH, asya ca pradhAnapurapArthatvAdvizeSaNaM darzayati-'zuddha' pApAnubandharahitaH na zAkyadhigjAtInAmivaikendriyapaJcendriyavadhAnumatikalaGkAGkitaH,
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 179 // zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) 11 860 11 120 tathA 'nityaH' apracyutirUpaH, paJcasvapi videheSu sadAbhavanAt, tathA 'zAzvataH' zAzvatagatihetutvAt yadivA nityatvAcchAzvato, na tu nityaM bhUtvA na bhavati, bhavyatvavat abhUtvA ca nityaM bhavati ghaTAbhAvavaditi, ayaM tu trikAlAvasthAyIti, amuM ca 'loka' jantulokaM duHkhasAgarAvagADhaM 'sametya' jJAtvA taduttaraNAya 'khedajJaiH' jantuduHkhaparicchettRbhiH 'praveditaH' pratipAdita iti etacca gautamasvAmI svamanISikAparihAreNa ziSyamatisyairyArtha babhASe // enametra sUtroktamarthe niyuktikAraH sUtrasaMsparzakena gAthAdvayena darzayati je jiNavarA aIyA je saMpai je aNAgae kAle / savvaivi te ahiMsaM vAsu vadihiMti vivAdeti // 223 // chappiya jIvanikAe Novi haNe No'vi a haNAvijjA / no'vi a aNumannijjA sammattassesa nijuntI // 227|| [ caturthe'dhyayane prathamoddezakaniryuktiH ] gAthAdvayamapi kaNThyaM / tIrthakaropadezazca paropakAritayA tatsvAbhAvyAdeva pravarttamAno bhAskarodaya iva prabodhyavizeSanirapekSatayA pravarttate (tat) tadyathetyAdinA darzayati--' taM jahA - uTThiesa vA' ityAdi, dharmacaraNAyodyatA utthitA - jJAnadarzanacAritrodyogavantaH tadviparyayeNAnutthitAH teSu nimittabhUteSu tAnuddizya bhagavatA sarvavedinA trijagatpatinA dharmmaH praveditaH, evaM sarvatra lagayitavyaM, yadivA utthitAnutthiteSu dravyato niSaNNAniSaNNeSu, tatraikAdazasu gaNadhareSUtthiteSveva vIravarddhamAnasvAminA dharmaH praveditaH, tata upasthitA dharmma zuzrUSavo jighRkSavo vA tadviparyayeNAnupasthitAsteSviti, nimittasaptamI ceyaM, yathA carmaNi dvIpinaM hantIti, nanu ca bhAvopasthiteSu cilAtiputrAdiSviva dharmmakathA yuktimatI anupasthiteSu tu kaM guNaM puSNAti ?, anupasthiteSvapIndra nAgAdiSu vicitratvAtkarmma|| pariNataH kSayopazamApAdanAdguNavatyeveti yatkiJcidetat prANina AtmAnaM vA daNDayatIti daNDaH, sa ca manovAkkAyalakSaNaH, uparato daNDo yeSAM te tathA, tadviparyayeNAnuparatadaNDAH, teSUbhayarUpeSvapi tatroparatadaNDeSu tatsthairyaguNAntarAdhAnArthaM dezanA, itareSu tUparatadaNDatvArthamiti, upadhIyate - saGgRhyata ityupadhiH, dravyato hiraNyAdiH bhAvato mAyA, saha upadhinA varttanta iti sopadhikAsta dviparyayeNAnupadhikAsteSviti, saMyogaH - sambandhaH putrakalatra mitrAdijanitastatra ratAH saMyogaratAstadviparyayeNaikatvabhAvanAbhAvitA asaMyogaratAsteSviti, tadevamubhayarUpeSvapi yadbhagavatA dharmmadezanAkAri tat 'tathyaM' satyametaditi, zabdo niyamArthaH, tathyamevaitadbhagavadvacanaM yathAprarUpitavastu sadbhAvAttathyatA vacaso bhavatItyato vAcyamapi tathaiveti darzayati tathA caitadvastu yathA bhagavAn jagAda, yathA-sarve prANA na hantavyA ityAdi, evaM samyagdarzanaM zraddhAnaM vidheyam, etaccAsminneva maunIndrapravacane samyag mokSamArgavidhAyini samastadambhaprabandhoparate prakarSeNocyate procyata iti, na tu yathA anyatra 'na hiMsyAtsarvabhUtAnI' tyabhidhAyAnyatra vAkye yajJapazuvadhAbhyanujJAnAt pUrvottarabAdheti // tadevaM samyaktvasvarUpamabhidhAya tadavAptau yadvidheyaM taddarzayitumAha taM Aintu na nihe na nikkhive jANittu dhammaM jahA tahA, diTThehiM nivveyaM gacchijjA, no logassesaNaM care ( sU0 127 ) 'tat' tattvArthazraddhAnalakSaNaM samyagdarzanamAdAya gRhItvA tatkAryAkaraNato 'na nihe'ti na gopayet tathAvidhasaMsargAdinimittotthApitamithyAtvo'pi jIvasAmarthyaguNAnna tyajedapi, yathA vA zaivazAkyAdInAM gRhItvA vratAni punarapi vratezvarayAgAdividhinA gurusamIpe nikSipyotprabrajanaM, evaM gurvAdeH sakAzAdavApya samyagdarzanaM 'na nikSipet' na tyajet, kiM kRtvA ? - yathA tathA'vasthitaM dharmaM jJAtvA zrutacAritrAtmakamavagamya, vastUnAM vA dharma-svabhAvamavabudhyeti / tadavagame tu kiM cAparaM kuryAdityAha - 'diTThehiM' ityAdi, dRSTairiSTAniSTarUpairnirvedaM gacched, virAgaM kuryAdityarthaH, tathAhizabdaH zrutaiH rasairAsvAditairgandhairAghrAtaiH sparzaiH spRSTaiH sadbhirevaM bhAvayet yathA zubhetaratA pariNAmavazAdbhavatItyataH kasteSu rAgo dveSo veti / kiM ca - 'no loyassa' ityAdi, 'lokasya' prANigaNasyaiSaNA - anveSaNA iSTeSu zabdAdiSu pravRttiraniSTeSu tu heyabuddhistAM 'na caret' na vidadhyAt // yasya caiSA lokaiSaNA nAsti tasyAnyApyaprazastA matirnAstIti darzayati jassa natthi imA jAI aNNA tassa kao siyA ?, diTTaM suyaM mayaM viSNAyaM jaM evaM parikahijjai, samemANA palemANA puNo puNo jAI pakappaMti ( sU0 128 ) yasya mumukSoreSA jJAtiH - lokaiSaNAbuddhiH 'nAsti' na vidyate, tasyAnyA sAvadyArambhapravRttiH kutaH syAt ?, idabhuktaM / bhavati - bhogecchArUpAM lokaiSaNAM parijihIrSornaiva sAvadhAnuSThAnapravRttirupajAyate, tadarthatvAttasyA iti, yadivA 'imA' anantaroktatvAt pratyakSA samyaktvajJAtiH prANino na hantavyA iti vA yasya na vidyate tasyAnyA avivekinI buddhiH kumArgasAvadyAnuSThAna parihAradvAreNa kutaH syAt ? / ziSyamatisthairyArthamAha - 'dina' mityAdi, yadetanmayA parikathyate tatsa | For Private Personal Use Only samya0 4 uddezakaH 1 // 279 // sasya 5 uddezakaH 1 // 180 //
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 -AAAAAAC+C+A vaH kevalajJAnAvalokena dRSTaM, tataH zuzrUSubhiH zrutaM, laghukarmaNAM bhavyAnAM mataM, jJAnAvaraNIyakSayopazamAdvizeSeNa jJAtaM vijJAtam, ato bhavatA'pi samyaktvAdike makathite yasavatA bhavitavyamiti / ye punaryathoktakAriNo na syuH te kathambhUtA bhaveyurityAha-'samemANA' ityAdi, tasminneva manuSyAdijanmani 'zAmyanto' gAyenAtyarthamAsevAM kurvantaH tathA 'pralIyamAnAH' manojJendriyArtheSu paunaHpunyenaikendriyadvIndriyAdikAM jAti prakalpayanti, saMsArAvicchittiM viddhtiityrthH|| yadyevamaviditavedyAH sAmpratakSiNo yathAjanmakRtarataya indriyArtheSu pralInAH paunaHpunyena janmAdikatasandhAnA jantavastataH kiM kartavyamityAha aho arAo ya jayamANe dhIre sayA AgayapaNNANe pamatte bahiyA pAsa appamatta sayA parikkamijAsi tibemi (sU0 129) // samyaktvAdhyayane prathamoddezakaH 4-1 // __ ahazca rAtriM ca yatamAna eva yalavAneva mokSAdhvani 'dhIraH' parISahopasargAkSobhyaH sadA' sarvakAlam 'AgataM' svIkRta 'prajJAnaM' sadasadviveko yasya sa tathA, 'pramattAn' asaMyatAn paratIthikAnvA dharmAdvahirvyavasthitAn pazya, tAMzca tathAbhUtAn dRSTvA kiM kuryAdityAha-'appamatte' ityAdi, apramattaH sannidrAvikathAdipramAdarahito'kSinimeSonmeSAdAvapi sadopayuktaH parAkramethAH karmaripUna mokSAdhvani vA / itiradhikArasamAptau, bravImIti pUrvavat / iti samyaktvAdhyayane prathamohezakaTIkA prismaataa| SARAN samya0 4 A zrIAcArAjavRtti (zI0) uddezakA2 // 181 // CECASSOCHARGAOROSCE uktaH prathamoddezakaH / sAmprataM dvitIyavyAkhyA pratamyate, asya cAyamabhisambandhaH-raha anantarAzake samyagvAdaH jApratipAditA, saca pratyanIkamithyAvAdavyudAsenAramalAbha labhate, vyudAsazca na parijJAnamantareNa, parijJAnaM ca na vicAra mRte, ato mithyAvAdabhUtatIrthikamatavicAraNAyedamupakramyate, anena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyedamAdisUtra-'je AsavA' ityAdi, yadiveha samyaktvamadhikRta, tacca saptapadArthazraddhAnAtmaka, tatra mumukSuNA'vagatazastraparijJAjIvAjIvapadArthena saMsAramokSakAraNe niNetavye, tatra saMsArakAraNamAtravastarahaNAca bandhagrahaNaM, mokSakAraNaM tu nirjarA tabrahaNAca saMvarastaskAryabhUtaba mokSaH sUcito bhavatItyata Azravanirjare saMsAramokSakAraNabhUte samyaktvavicArAyAte darzayitumAha je AsavA te parissavA je parissavA te AsavA, je aNAsavA te aparissavA je aparissavA te aNAsavA, ee pae saMbujjhamANe loyaM ca ANAe abhisamicA puDho paveiyaM (sU0 130) 'ya' iti sAmAmyanirdezaH, AzravatyaSTaprakAra karma thairArambhaiste AsravAra, pariH-samantAtvavati-galati bairanuSThAnavizeSaiste parisravAH, ya evAnavAH-karmabandhasthAnAni ta eva parisravAH-karmanirjarAsadAni, idamuktaM bhavati-yAni itarajanAcaritAni nagaGgAnAdIni sukhakAraNatayA tAni karmabandhahetutvAdAnavAH, punastAnyeva tattvavido viSayasukhapa-I rAbhulAnAM niHsAratayA saMsArasaraNidezyAnItikRtvA vairAgyajanakAni ataH parisravA:-nirjarAsthAnAni / sarvavastanAmanaikAstikatA darzayitumetadeva viparyayeNAha-'je parissavA' ityAdi, ya eva parizravAH-nirjarAsthAnAni-arhatsAdhutapazcaraNadazavidhacakravAlasAmAcAryanuSThAnAdIni, tAnyeva kammodayAvaSTabdhazubhAdhyavasAyasya durgatimArgapravRttasArthavAhasya jantormahAzAtanAvataH sAtarddhirasagAravapravaNasyAsravA bhavanti-pApopAdAnakAraNAni jAyante, idamuktaM bhavati-yAvanti karmanirjarArtha saMyamasthAnAni tadvandhanAyAsaMyamasthAnAnyapi tAvantyeva, uktaM ca-"yathAprakArA yAvantaH, saMsArAvezahetavaH / taavntstdvipryaasaanirvaannsukhhetvH||1||" tathAhi-rAgadveSavAsitAntaHkaraNasya viSayasukhonmukhasya duSTA-1 zayatvAtsarva saMsArAya, picumandarasavAsitAsyasya dugdhazarkarAdikaTukatvApattivaditi, samyagdRSTastu viditasaMsArodamvataH nyakRtaviSayAbhilASasya sarvamazuci duHkhakAraNamiti ca bhAvayataH saJjAtasaMvegasthetarajanasaMsArakAraNamapi mokSAyeti bhaavaarthH| punaretadeva gatapratyAgatasUtraM sapratiSedhamAha-'je aNAsavA' ityAdi, prasajyapratiSedhasya kriyApratiSedhaparyavasAnatayA parisaMvA ityanena saha sambandhAbhAvAt paryudAso'yam, Amravebhyo'nye'nAnavAH-vratavizeSAH, te'pi karmoda-10 yAdazubhAdhyavasAyino'parisravAH karmaNaH, koNAryaprabhRtInAmiveti, tathA'parisravAH-pApopAdAnakAraNAni kenacidupAdhinA pravacanopakArAdinA kriyamANAH kaNavIralatAbhrAmakakSullakasyevAnAnavA:-karmabandhanAni na bhavanti, yadivA | AmravantItyAnavAH, pacAyaca, evaM parisravantIti parisravAH, atra caturbhaGgikA-satra mithyAtvAviratipramAdakapAyayogairya eva karmaNAmAnavA:-bandhakAH ta evApareSAM parisravAH-nirjarakAH, ete ca prathamabhaGgApatitAH sarve'pi saMsAriNacaturga-18 tikAH, sarveSAM pratikSaNamubhayasadbhAvAt , tathA ye AsravAste'parinavA iti zUnyo'yaM dvitIyabhAko, bandhasya zATAvi HELL
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 samya04 udaMzakAra // 182 / / nAbhAvivAda, evaM ye'nAsravAste parisravAH, ete cAyogikevalinastRtIyabhaGgapatitAH, caturthabhaGgapatitAstu siddhAH, terAGgavRttiH pAmanAsravatvAdaparisravatvAcceti, atra cAdyantabhaGgAko sUtropAttI, tadupAdAne ca madhyopAdAnasyAvazyaMbhAvitvAt madhyabha(zI0) GgakadvayagrahaNaM draSTavyamiti / yadyevaM tataH kimityAha-ee pae' ityAdi, etAni-anantaroktAni padyate-gamyate yebhyo' rthastAni padAni, tadyathA-ye AsravA ityAdIni, parasya cArthAvagatyartha zabdaprayogAdetatsadavAcyAnarthAzca smym-avipryaa||182|| sena budhyamAnastathA 'loka' jantugaNamAnavadvArAyAtena karmaNA vadhyamAnaM tapazcaraNAdinA ca mucyamAnamAjJayA-tIrthakarapraNItAgamAnusAreNAbhisametya-Abhimukhyena samyak paricchidya cazabdo bhinnakramaH pRthak praveditaM cAbhisametya pRthagAnavopAdAnaM nirjaropAdAnaM cetyetacca jJAtvA ko nAma dharmAcaraNaM prati nodyacchediti?, kathaM praveditamiti cet ?, taducyate, AsravastAvajjJAnapratyanIkatayA jJAnanihavena jJAnAntarAyeNa jJAnapradveSeNa jJAnAtyAzAtanayA jJAnavisaMvAdena jJAnAvaralaNIyaM karma badhyate, evaM darzanapratyanIkatayA yAvadarzanavisaMvAdena darzanAvaraNIyaM karma vadhyate, tathA prANinAmanukampana tayA bhUtAnukampanatayA jIvAnukampanatayA sattvAnukampanatvena bahUnAM prANinAmaduHkhotpAdanatayA azocanatayA ajUraNatayA apIDanatayA aparitApanatayA sAtAvedanIyaM kamme badhyate, etadviparyayAccAsAtAvedanIyamiti, tathA'nantAnubandhyukaTatayA tIvradarzanamohanIyatayA prabalacAritramohanIyasadbhAvAnmohanIyaM karma badhyate, mahArambhatayA mahAparigrahatayA paJcendriyavadhAt kuNimAhAreNa narakAyuSkaM badhyate, mAyAvitayA anRtavAdena kUTatulAkUTamAnavyavahArAtiryagAyurvadhyate / prakRtivinItatayA sAnukrozatayA amAtsaryAnmanuSyAyuSkaM, sarAgasaMyamena dezaviratyA bAlatapasA akAmanirjarayA devAyu kamiti, kAya tayA bhAvarjutayA bhASarjutayA avisaMvAdanayogena zubhanAma badhyate, viparyayAcca viparyaya iti, jAtihai kulabalarUpatapaHzrutalAbhaizvaryamadAbhAvAduccairgotraM, jAtyAdimadAt paraparivAdAcca nIcairgotraM, dAnalAbhabhogopabhogavIryAnta rAyavidhAnAdAntarAyikaM karma badhyate, ete hyAsravAH, sAmprataM parisravAH pratipAdyante-anazanAdi sabAhyAbhyantaraM tapa ityAdi, evamAnavakanirjarakAH saprabhedA jantavo vAcyAH, sarve'pi ca jIvAdayaH padArthA mokSAvasAnA vaacyaaH| etAni ca padAni sambudhyamAnaistIrthakaragaNadharairlokamabhisametya pRthak pRthak praveditam , anyo'pi tadAjJAnusArI catuIzapUrvavidAdi sattvahitAya parebhya AvedayatItyetaddarzayitumAha AghAi nANI iha mANavANaM saMsArapaDivaNNANaM saMbujjhamANANaM vinnANapattANaM, aTTAvi saMtA aduvA pamattA ahA saccamiNaM tibemi, nANAgamo maJcumuhassa asthi, iccha paNIyA vaMkAnikeyA kAlagahiyA nicayaniviTA puDho puDho jAiM pakappayaMti (sU0 131) jJAnaM sakalapadArthAvirbhAvakaM vidyate yasyAsau jJAnI sa 'AkhyAti' AcaSTe 'iheti pravacane keSAM?-mAnavAnAM, sarvasaMvaracAritrAhatvAtteSAm , athavopalakSaNaM caitaddevAdInAM, tatrApi kevalyAdivyudAsAya vizeSaNamAha-saMsAra' ityAdi, | saMsAra-caturgatilakSaNaM pratipannAH saMsArapratipannAH, tatrApi ye dharma bhotsyante grahISyante ca munisuvratasvAmighoTaka dRSTAntena teSAmevAkhyAtItyetadarzayati-sambudhyamAnAnAM' yathopadiSTaM dhamma samyagavabudhyamAnAnAM. chadmasthena tvajJAtazrIAcA budhyamAnetaravizeSeNa yAdRgabhUtAnAM kathayitavyaM tAn sUtreNaiva darzayati-'vijJAnaprAptAnA' hitAhitaprAptiparihArAdhyavarAGgavRttiH hai sAyo vijJAnaM tatprAptA vijJAnaprAptAH, samastaparyAptibhiH paryAptAH, saMjJina ityarthaH, nAgArjunIyAstu paThanti-"AghAi (zI0) dhamma khalu se jIvANaM, taMjahA-saMsArapaDivannANaM mANusabhavatthANaM AraMbhaviNaINaM dukkhuvveasuhesagANaM dhmmsvnng||183|| vesayANaM sussUsamANANaM paDipucchamANANaM viNNANapattANaM" etacca prAyo gatArthameva, navaramArambhavinayinAmityArambhavinayaH-ArambhAbhAvaH sa vidyate yeSAmiti matvarthIyasteSAmiti / yathA ca jJAnI dharmAmAcaSTe tathA darzayati-'aTTAvi' ityAdi, vijJAna prAptA dharma kathyamAnaM kutazcinnimittAdArtA api santaH cilAtiputrAdaya iva athavA pramattA viSayAbhiSvaGgAdinA zAlibhadrAdaya iva tathAvidhakarmakSayopazamApatteryathA pratipadyante tathA''caSTe yadivA''rtAH-duHkhinaH pramattAH-sukhinaH, te'pi pratipadyante dharma, kiM punarapare?, athavA ArtAH-rAgadveSodayena pramattA viSayaiH, te ca tIthikA gRhasthA vA saMsArakAntAraM vizantaH kathaM bhavatAM vijJAtajJeyAnAM karuNAspadAnAM rAgadveSaviSayAbhilAponmUlanAya na prabhavanti / etaccAnyathA mA maMsthA iti darzayitumAha-'ahA saca' mityAdi, idaM yanmayA kathitaM kathyamAnaM ca tadyathAsatyaM, yAthAtathyamityarthaH, ityetadahaM bravImi, yathA durlabhamavApya samyaktvaM cAritrapariNAma vA pramAdo na kAryaH, syAt-1 kimAlambya pramAdo na kAryastadAha-'nANAgamo' ityAdi, na hyanAgamo mRtyormukhasya kasyacidapi saMsArodaravartinosstIti, uktaM ca-"vadata yadIha kazcidanusaMtatasukhaparibhogalAlitaH / prayatnazataparo'pi vigatavyathamAyuravAptavAnnaraH // 1 // na khalu naraH suraughasiddhAsurakinnaranAyako'pi yH| so'pi kRtAntadantakulizAkrameNa kRzito na nazyati // 2 // " REACHESAARAAAAAAAAA samya04 uddezaka:2 // 183 // KA
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 *******% zrIAcArAvRttiH (zI0) // 184 // %ARNAKA+RANA NRNAKALA tathopAyo'pi mRtyumukhapratiSedhasya na kazcidastIti, uktaM ca-"nazyati nauti yAti vitanoti karoti rasAyanakriyAM, carati gurubratAni vivarANyapi vizati vizeSakAtaraH / tapati tapAMsi khAdati mitAni karoti ca mantrasAdhanaM, tadapi kRtAntadantayantrakrakacakramaNairvidAryate // 1 // " ye punarviSayakaSAyAbhiSvaGgAt pramattA dharma nAvabudhyante te kimbhUtA hai| bhavantItyAha-'icchA' ityAdi, indriyamanoviSayAnukUlA pravRttirihecchA tayA viSayAbhimukhamabhikarmabandhaM saMsArAbhimukhaM vA prakarSeNa nItA icchApraNItAH, ye caivambhUtAste 'vaMkAniketA' vaGkasya-asaMyamasya A-maryAdayA saMyamAvadhibhUtayA niketabhUtAH-AzrayA vaGkAniketAH, vako vA niketo yeSAM te vaGkAniketAH, pUrvapadasya dIrghatvaM, ye caivambhUtAste 'kAlagRhItAH' kAlena-mRtyunA gRhItAH kAlagRhItAH, paunaHpunyamaraNabhAja ityarthaH, dharmacaraNAya vA gRhItaH-abhisandhitaH kAlo yaiste kAlagRhItAH, AhitAgnidarzanAdApatvAdvA niSThAntasya paranipAtaH, tathAhi-pAzcAtye vayasi parutparAri vA apatyapariNayanottarakAlaM vA dharma kariSyAma ityevaM gRhItakAlAH, ye caivambhUtAste nicaye niviSTA-nicaye karmanicaye tadupAdAne vA sAvadyArambhanicaye niviSTAH-adhyupapannAH, ye cecchApraNItA vaGkAniketAH kAlagRhItA nicaye niviSTAste | taddharmANaH kimaparaM kurvantIti darzayitumAha-'puDho puDho' ityAdi, pRthakpRthagekendriyadvIndriyAdikAM jAtimanekazaH 'prakalpayanti' prakurvanti, pAThAntaraM vA 'ettha mohe puNo puNo' 'atra' asminnicchApraNItAdike hRSIkAnukUle mohe karmarUpe vA mohe nimagnAH punaH punastatkurvanti yena tadapracyutiH syAt // tadapracyutau ca kiM syAdityAha ihamegesiM tatza grantha saMthavo bhavai ahovavAie phAse paDisaMveyaMti, ciTuM kammehiM kUrehiM ciTuM pariciTui, aciTuM kUrehi kammehiM no ciTuM pariciTui, ege vayaMti adu- samyaka vAvi nANI nANI vayaMti aduvAvi ege (sU0 132) uddezakAra 'iha' asmiMzcaturdazarajjvAtmake loke 'ekeSAM mithyAtvAviratipramAdakapAyavatAM tatra tatra' narakatiryaggatyAdiSu yAtanAsthAnakeSu 'saMstavaH' paricayo bhUyobhUyogamanAdbhavati, tataH kimityAha-'ahovavAie' ityAdi, ta evamicchayA praNItatvAdindriyavazagAstadvazitvAttadanukUlamAcaranto narakAdiyAtanAsthAnajAtasaMstavAstIthikA apyaudezikAdi nirdoSamAcakSANA 'adhaaupapAtikAn' narakAdibhavAn 'sparzAn' duHkhAnubhavAn 'pratisaMvedayanti' anubhavanti, tathAhi-lokAyatikA avate-"piba khAda ca cArulocane 1, yadatItaM varagAtri! tanna te / na hi bhIru! gataM nivartate, samudayamAtramidaM kalevaram // 1 // " vaizeSikA api sAvadyayogArambhiNaH, tathAhi te bhASante-'abhiSecanopavAsabrahmacaryagurukulavAsavAnaprasthayajJadAnamo(pro)kSaNadinakSatramantrakAlaniyamAH' ityAdi, anye'pi sAvadyayogAnuSThAyino'nayA dizA vAcyAH, syAt kiM sarvo'pIcchApraNItAdiryAvattatra tatra kRtasaMstavo'dhaaupapAtikAn sparzAn pratisaMvedayatyAhosvitkazcideva tadyogyakarmakAryevAnubhavati !, na sarva iti darzayati-'ciTTha' ityAdi, ciTTha-bhRzamatyartha 'krUraiH' vadhabandhAdibhiH 'karmabhiH' kriyAbhiH 'ciha'miti bhRzamatyarthameva virUpAM dazAM vaitaraNItaraNAsipatravanapatrapAtAbhighAtazAlmalIvRkSAliGga kaa||184|| nAdijanitAmanubhavaMstamastamAdisthAneSu paritiSThati, yastu nAtyartha hiMsAdibhiH karmabhirvartate so'tyantavedanAnicitepvapi narakeSu notpadyate, syAt-ka evaM vardatItyAha-ege vayaMtI' tyAdi, 'eke' caturdazapUrvavidAdayo 'vadanti' yuvate|'thavA'pi jJAnI vadati, jJAna-sakalapadArthAvirbhAvakam asyAstIti jJAnI, sa caitad bravIti, yadivyajJAnI kevalI bhASate zrutakevalino'pi tadeva bhASante, yacca zrutakevalino bhASante nirAvaraNajJAnino'pi tadeva vadantItyetadgatapratyAgatasUtreNa darzayati-nANI' ityAdi, 'jJAninaH' kevalino yadvadantyathavA'pyeke-zrutakevalino yadvadanti tathArthabhASivAdekameva, ekeSAM sarvArthapratyakSatvAdapareSAM tadupadezapravRtteriti, vakSyamANe'pyekavAkyateti / tadAha AvaMtI keyAvaMtI loyaMsi samaNA ya mAhaNA ya puDho vivAyaM vayaMti, se diTuM ca Ne suyaM ca Ne mayaM ca Ne viNNAya ca Ne uDDhe ahaM tiriyaM disAsu savvao supaDilehiyaM ca Ne-savve pANA savve jIvA savve bhUyA savve sattA hantavvA ajAveyavvA pariyAveyavvA parighettavvA upayavvA, itthavi jANaha natthitya doso aNAriyavayaNameyaM, tattha je AriA te evaM vayAsI-se dudiTuM ca me dussuyaM vabhe dummayaM ca bhe duviNNAyaM ca bhe uhUM ahaM tiriyaM disAsu savvao duppaDilehiyaM ca bhe, jaMNaM tumbhe evaM Aikkhaha evaM bhAsaha evaM parUveha evaM papaNaveha-savve pANA 4 Jain Education Interational
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 185 // zrIAcA rAGgavRttiH (zI0) // 186 // 124 tavvA 5, itthavi jANaha natthittha doso, aNAriyavayaNameyaM, vayaM puNa evamAikkhAmo evaM bhAsAmo evaM paruvemo evaM paNNavemo- savve pANA 4 na haMtavvA 1 na ajjAveyavyA 2 na paridhitavvA 3 na pariyAveyavvA 4 na uddaveyavvA 5, itthavi jANaha natthittha doso, AyariyavayaNameyaM puvvaM nikAya samayaM patteyaM patteyaM pucchissAmi, haMbho pavAiyA! kiM bhe sAyaM dukkhaM asAyaM ? samiyA paDivaNNe yAvi evaM brUyA - savvesiM pANANaM savvesiM bhUyANaM savvesiM jIvANaM savvesiM sattANaM asAyaM aparinivvANaM mahabhayaM dukkhaM tibemi ( sU0 133 ) // caturthAdhyayane dvitIya uddezakaH 4-2 // 'AvantI 'ti yAvantaH 'ke AvantI' ti kecana 'loke' manuSyaloke 'zramaNAH' pASaNDikAH 'brAhmaNA' dvijAtayaH vRSakpRthagU viruddho vAdo vivAdastaM vadanti, etaduktaM bhavati - yAvantaH kecana paralokaM jJIpsavaste AtmIyadarzanAnurAgitayA pArAkyaM darzanamapavadanto vivadante, tathAhi bhAgavatA bruvate - "pazaviMzatitattvaparijJAnAnmokSaH, sarvavyApyAtmA niSkriyo nirguNazcaitanyalakSaNo, nirvizeSaM sAmAnyaM tattva" miti, vaizeSikAstu bhASante - " dravyAdiSaTpadArthaparijJAnAnmokSaH, samavAyijJAnaguNenecchAprayala dveSAdibhizca guNairguNavAnAtmA, parasparanirapekSaM sAmAnyavizeSAtmakaM tattva" miti | zAkyAstu vadanti - "yathA paralokAnuyAyyAtmaiva na vidyate, niHsAmAnyaM vastu kSaNikaM ce"ti, mImAMsakAstu mokSasarvajJAbhAvena vyavasthitA iti, tathA keSAJcit pRthivyAdaya ekendriyA jIvA na bhavanti, apare vanaspatInAmapyacetanatAmAhuH, tathA dvIndriyAdInAmapi kRmyAdInAM na jantusvabhAvaM pratipadyante, tadbhAve vA na tadvadhe bandho'lpabandhatA veti, tathA hiMsAyAmapi bhinnavAkyatA, taduktam- prANI prANijJAnaM ghAtakacittaM ca tadgatA ceSTA / prANaizca viprayogaH pazcabhirApadyate hiMsA // 1 // " ityevamAdika audezika paribhogAbhyanujJAdikazca viruddho vAdaH svata evAbhyUhyaH / yadi vA brAhmaNAH zramaNA dharmmaviruddhaM vAdaM yadvadanti tatsUtreNaiva darzayati- 'se dihaM ca Ne' ityAdi yAvat 'natthittha doso'nti, 'se' ti tacchabdArthe yadahaM vakSye tat 'dRSTam' upalabdhaM divyajJAnenAsmAbhirasmAkaM vA sambandhinA tIrthakRtA AgamapraNAyakena cazabda uttarApekSayA samuccayArthaH zrutaM cAsmAbhirgurvAdeH sakAzAt, asmadguruziSyairvA tadantevAsibhirvA matam - abhimataM yuktiyuktatvAdasmAkamasmattIrthakarANAM vA vijJAtaM ca tattvabhedaparyAyairasmAbhirasmattIrthakareNa vA, svato na paro|padezadAnena, etacordhvAdhastiryakSu dazasvapi dikSu sarvataH sarvaiH- pratyakSAnumAnopamAnAgamArthApattyAdibhiH prakAraiH suSThu pratyupekSitaM ca-paryAlocitaM ca, manaHpraNidhAnAdinA asmAbhirasmattIrthakareNa vA, kiM tadityAha - sarve prANAH sarve jIvAH sarve bhUtAH sarve sattvA hantavyA AjJApayitavyAH parigRhItavyAH paritApayitavyA apadrApayitavyAH, 'atrApi' dharmacintAyAmapyevaM jAnItha, yathA nAstyatra yAgArthaM devatopayAcitakatayA vA prANihananAdau 'doSa' pApAnubandha iti, evaM yAvantaH kecana pASaNDikA auddezikabhojino brAhmaNA vA dharmmaviruddhaM paralokaviruddhaM vA vAdaM bhASante / ayaM ca jIvopamardakatvAt pApAnubandhI anAryapraNIta - iti, Aha ca - ArAdyAtAH sarvaheyadhamrmebhyaH ityAryAstadviparyAsAdanAryAH krUrakarmANisteSAM prANyupaghAtakArIdaM vacanaM, ye tu tathAbhUtA na te kimbhUtaM prajJApayantItyAha - 'tattha' ityAdi, 'tatre'ti vAkyopanyAsArthe nirdhAraNe vA ye te AryA dezabhASAcAritrAryAsta evamavAdiSuryathA yattadanantaroktaM durdaSTametadduSTaM dRSTaM durdRSTaM 'bhe' yusmAbhiryuSmattIrthakareNa vA, evaM yAvadduSpratyu|pekSitamiti / tadevaM durdRSTAdikaM pratipAdya duSprajJApanAnuvAdadvAreNa tadabhyupagame doSAviSkaraNamAha - 'jaM Na 'mityAdi, Namiti vAkyAlaGkAre, yadetadvakSyamANaM yUyamevamAcadhvamityAdi yAvadatrApi yAgopahArAdau jAnItha yUyaM yathA nAstyevAtra - prANyupamardAnuSThAne doSaH - pApAnubandha iti, tadevaM paravAde doSAvirbhAvanena dharmmaviruddhatAmAvirbhAvya svamatavAdamAryA Avi rbhAvayanti - 'vaya' mityAdi, punaH zabdaH pUrvasmAdvizeSamAha, vayaM punaryathA dharmmaviruddhavAdo na bhavati tathA pajJApayAma iti, tAnyeva padAni sapratiSedhAni hantavyAdIni yAvanna kevalamatra - asmadIye vacane nAsti doSo'trApi-adhikAre jAnItha yUyaM yathA 'atra' hananAdipratiSedhavidhau nAsti doSaH - pApAnubandhaH, sAvadhAraNatvAdvAkyasya nAstyeva doSaH, prANyupadhAtapratiSedhAccAryavacanametat, evamukte sati te pASaNDikA UcuH - bhavadIyamAryavacanamasmadIyaM tvanAryamityetannirantarAH suhRdaH pratyeSyanti, yuktivikalatvAt, tadatrAcAryo yathA paramatasyAnAryatA syAttathA didarzayiSuH svavAgyantritA vAdino na vicalayiSyantIti kRtvA pratyekamatapracchanArthamAha- 'puvva' mityAdi, 'pUrvam' AdAveva 'samayam' AgamaM yadyadIyAgame'bhihitaM tat 'nikAcya' vyavasthApya punastadvirUpApAdanena paramatAnAryatA pratipAdyetyatastadeva paramataM praznayati, For Private Personal Use Only samya0 4 uddezakaH2 // 185 // samya0 4 uddezakaH2 // 186 //
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ A. sU. 32 zrIAcA rAGgavRttiH (zI0) // 187 // 125 yadivA pUrva prAnikAnnikAcya tataH pASaNDikAn praznayitumAha - 'patteya' mityAdi, ekamekaM prati pratyekaM bhoH prAvAdukAH ! bhavataH praznayiSyAmi kiM 'bhe' yuSmAkaM 'sAtaM' manaAhlAdakAri duHkhamutAsAtaM manaH pratikUlaM ?, evaM pRSTAH santo yadi | sAtamityevaM brUyuH tataH pratyakSAgamalokavAdhA syAd, atha cAsAtamityevaM brUyuH tataH 'samiyA' samyak pratipannAMstAn prA. vAdukAn svavAgyantritAnapyevaM brUyAt- 'apiH' sambhAvane, sambhAvyate etadbhaNanaM yathA na kevalaM bhavatAM duHkhamasAtaM, sarveSAmapi prANinAM duHkhamasAtaM manaso'nabhipretam aparinirvANam-anirvRttirUpaM mahadbhayaM duHkhamityetat parigaNayya sarve'pi prANino na hantavyA ityAdi vAcyaM taddhanane ca doSaH, yastvadoSamAha tadanAryavacanam / itiradhikAraparisamAptau, bravImIti pUrvavat, tadevaM prAvAdukAnAM svavAgniyantraNayA'nAryatA pratipAditA, atraiva rohaguptamantriNA viditAgamasadbhAvena mAdhya - sthyamavalambamAnena tIrthikaparIkSAdvAreNa yathA nirAkaraNaM cakre tathA niyuktikAro gAthAbhirAcaSTe khuDDaga pAyasamAsaM dhammakapi ya arjapamANeNaM / chantreNa annaliMgI paricchiyA rohagutteNaM // 227 // anayA gAthayA saGkSepataH sarva kathAnakamAveditaM kSullakasya, 'pAdasamAso' gAthApAdasaGkSepasta majalpatA dharmmakathAM ca 'channena' prakaTena 'anyaliGginaH' prAvAdukAH 'parIkSitAH' nirUpitAH 'rohaguptena' rohaguptanAmnA mantriNeti gAthAsamA| sArthaH / bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccedam-campAyAM nagaryAM siMhasenasya rAjJo rohagupto nAma mahAmantrI, sacAI - darzana bhAvitAntaHkaraNo vijJAtasadasadvAdaH, tatra ca kadAcidrAjA''sthAnastho dharmmavicAraM prastAvayati, tatra yo yasyAbhimataH sa taM zobhanamuvAca sa ca tUSNIbhAvaM bhajamAno rAjJoktaH - dharmmavicAraM prati kimapi na brUte bhavAn ?, sa tvAha kimAbhaH pakSapAtavacobhiH ?, vimarzAmaH svata eva dharmaM parIkSAmahe tIrthikAnityabhidhAya rAjAnumatyA 'sakuNDalaM vA vadanaM na vatti, ayaM gAthApAdo nagaramadhye Alalambe, sampUrNA tu gAthA bhANDAgAritA, nagaryAM coddhuSTaM, yathA-ya enaM gAthApAdaM pUrayiSyati tasya rAjA yathepsitaM dAnaM dAsyati tadbhaktazca bhaviSyatIti taM ca gAthApAdaM sarve'pi gRhItvA prAvAdukA nirjagmuH punazca saptame'hani rAjAnamAsthAnasthamupasthitAH, tatrAdAveva parivrAD bravIti -- bhikkhaM pavidveNa maejja dihaM, pamayAmuhaM kamalavisAlanettaM / vaktacitteNa na suTTu nAyaM, sakuMDalaM vA vayaNaM na vanti // 228 // sugamaM, navaramaparijJAne vyAkSepaH kAraNamupanyastaM na punarvItarAga teti pUrvagAthAvisaMvAdAdasau tiraskRtya nirddhATitaH / | punastApasaH paThati phalodaNaM mi hiM paviTTho, tatthAsaNatthA pamayA mi diTThA / vittacitreNa na suTTu nAyaM, sakuMDalaM vA vayaNaM na vatti / / 229 / / sugamaM pUrvavat / tadanantaraM zauddhodaniziSyaka Aha mAlAvihAraMmi maejja diTThA, uvAsiyA kaMcaNabhUsiyaMgI / vakvacitteNa na suDDu nAyaM, sakuMDalaM vA vayaNaM na vatti // 230 // pUrvavad evamanayA dizA sarve'pi tIrthikA vAcyA, Ahatastu punarna kazcidAgata iti rAjJA'bhANi, mantriNA tvAhatalako'pyevambhUta pariNAma ityevaM saMpratyaya eSAM syAdityato bhikSArthI praviSTaH pratyuSasyeva kSullakaH samAnItaH, tenApi gAdhApAdaM gRhItvA gAthA babhASe tadyathA tassa daMtassa jiiMdiyassa, ajjhaSpajoge gayamANasassa / kiM majjha eeNa vicitaeNaM?, sakuMDalaM vA vayaNaM na vatti / / 231 / / sugamA, atra ca kSAntyAdikamaparijJAne kAraNamupanyastaM na punarvyAkSepa ityato gAthAsaMvAdAt kSAntidamajitendriyatvAdhyAtmayogAdhigatezca kAraNAdrAjJo dharmaM prati bhAvollAso'bhUt, kSullakena ca dharmapraznottarakAlaM pUrvagRhItazuSke tara kaImagolakadvayaM bhittau nikSipya gamanamArebhe punargacchan rAjJotaM kimiti bhavAn dharmma pRSTo'pi na kathayati ?, sa cAvocat-he mugdha ! nanu kathita eva dhamrmmo bhavataH zuSketaragolakadRSTAntena / etadeva gAthAdvayenAha ullo sukko ya do chUDhA, golayA mahiyAmayA / doSi AvaDiyA kuDDe, jo ullo tattha (so'ttha) laggai // evaM laggaMti dummehA, je narA kAmalAlasA / virattA u na laggaMti, jahA se sukagolae // 233 // amatra bhAvArtha:-ye hyaGgapratyaGganirIkSaNavyAsaGgAt kAminInAM mukhaM na pazyanti tadabhAve tu pazyanti te kAmagRbhutayA sArdrAH, sAItayA ca saMsArapaGke karmmakardame vA laganti, ye tu punaH kSAntyAdiguNopetAH saMsArasukhaparAGmukhAH For Private Personal Use Only samya0 4 uddezakaH2 // 187 //
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 samya0 4 zrIAcA- kASThamunayaste zuSkagolakasannibhA na kacillagantIti gAthAdvayArthaH / samyaktyAdhyayane dvitIyoddezakaniyuktiH / iti rAGgavRttiH Ma| samyaktvAdhyayane dvitIyodezakaH samAptaH // 4-2 // (zI0) / ukto dvitIyoddezakaH, sAmprataM tRtIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake paramatavyudAsadvAreNa samyaktvamavicalaM pratipAdayatA tatsahacaritaM jJAnaM tatphalabhUtA ca viratirabhihitA, satyapi cAsmiMstraye na pUrvopAttakarmaNo niravadyatapo'nuSThAnamantareNa kSayo bhavatItyatastadadhunA pratipAdyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdi sUtram santi ? yebhyo'dhikaH syAditya yaste vidvAMso bhavantyeva etadaNDAH' nizcayena kSipto ni uvehi gaM bahiyA ya logaM, se savvalogaMmi je kei viSNU , aNuvIi pAsa nikkhittadaMDA, je kei sattA paliyaM cayaMti, narA muyaccA dhammaviutti aMjU , AraMbhajaM dukkhamiNaMti NaccA, evamAhu saMmattadaMsiNo, te savve pAvAiyA dukkhassa kusalA pariNa mudAharaMti iya kamma paripaNAya savvaso (sU0 134) yA'yamanantaraM pratipAditaH pApaNDilokaH enaM dharmAdvahirvyavasthitamupekSasva-tadanuSThAnaM mA anumaMsthAH, cazabdo'nu- // 18 // tasamuccayArthaH, tadupadezamabhigamanaparyupAsanadAnasaMstavAdikaM ca mA kRthA iti / yaH pApaNDilokopekSakaH sa ke guNamavAmuyAdityAha-'se sabbaloe' ityAdi, yaH pApaNDilokamanAryavacanamavagamya tadupekSAM vidhatte sa sarvasmilloke-manuSyaloke ye kecidvidvAMsastebhyo'graNIvidvattama iti syAt, loke kecana vidvAMsaH santi ? yebhyo'dhikaH syAdityata Aha-'aNuvII' ityAdi, ye kecana loke 'nikSiptadaNDAH' nizcayena kSipto nikSiptaH-parityaktaH kAyamanovAGmayaH prANyupadhAtakArI daNDo yaste vidvAMso bhavantyeva etadanuvicintya-paryAlocya pazya-avagaccha / ke coparatadaNDA ityata Aha--'je keI' ityAdi, ye kecanAvagatadharmANaH sattvAH-prANinaH 'palita'miti karma tattyajanti, ye coparatadaNDA bhUtvA'prakAraM karma nanti te vidvAMsa ityetadanuvicintya-akSinimIlanena paryAlocya 'pazya' vivekinyA matyA'vadhAraya / ke punarazeSakarmakSayaM kurvanti? ityata Aha-'nare' ityAdi, narAH-manuSyAsta evAzeSakarmakSayAyAlaM nAnye, te'pi na sarve api tu mRtArcA-mRteva mRtAra saMskArAbhAvAda; zarIraM yeSAM te tathA, niSpratikarmazarIrA ityarthaH, yadivA arcA-tejaH, saca krodhaH, sa ca kaSAyopalakSaNArthaH, tatazcAyamartho-mRtA-vinaSTA arcA kaSAparUpA yeSAM te mRtArcAH, akaSAyiNa ityarthaH, kiM ca-'dharma' zrutacAritrAkhyaM vidantIti dharmavidaH, iti heto, yata eva dharmavido'ta eva RjavaH-kauTilyarahitAH / syAdetat-kimAlambyatadvidheyamityata Aha-'AraMbhaja' mityAdi, sAvadhakriyAnuSThAnamArambhastasmAjAtamArambharja, kiM tad-duHkhamidamiti sakalaprANipratyakSaM, tathAhi-kRSisevAvANijyAdyArambhapravRtto yacchArIramAnasaM duHkhamanubhavati tadvAcAmagocaramityataH pratyakSAbhidhAyinedamoktam, 'itiH' upapradarzane, ityetadanubhavasiddhaM duHkhaM jJAtvA mRtArcA dharmavida Rjavazca bhavantIti / etacca samastavedino bhASanta iti darzayati-'eva'mityAdi, 'evaM' pUrvokaprakAreNa 'AhaH' uktavantaH, ke eva-| mAhuH?-samatvadarzinaH samyaktvadarzinaH samastadarzino vA, yaduddezakAderArabhyoktaM tadevamUcurityarthaH, kasmAtta UcurityAha samba. 4 -te sabve' ityAdi, yasmAtte sarve'pi sarvavidaH 'prAvAdikAH' prakarSeNa maryAdayA vadituM zIlaM yeSAM te prAvAdinaH, ta uddezaka eva prAvAdikAH-yathAvasthitArthasya pratipAdanAya vAvadUkAH, 'duHkhasya' zArIramAnasalakSaNasya tadupAdAnasya vA karmaNaH 'kuzalA' nipuNAstadapanodopAyavedinaH santaH te sarve'pi jJaparijayA parijJAya heyArthasya pratyAkhyAnaparijJAmudAharanti, 'itiH' upapradarzane, ityevaM pUrvoktanItyA karmabandhodayasatkarmatAvidhAnataH parijJAya 'sarvazaH' sarvaiH prakAraiH kuzalAH pratyArUpAnaparijJAmudAharanti, yadivA mUlottaraprakRtiprakAraiH sarvaiH parijJAyeti mUlaprakArA aSTau uttaraprakRtipakArA aSTapazvAzaduttaraM zatam , athavA prakRtisthityanubhAvapradezaprakAraiH, yadivodayaprakArairbandhasatkarmAtAkAryabhUtairAgAmivandhasatka-II matAkAraNaizca karma parijJAyeti, te cAmI udayaprakArAH, tadyathA-mUlaprakRtInAM trINyudayasthAnAni, aSTavidhaM saptavidhaM caturvidhamiti, tatrASTApi karmaprakRtIyogapadyena vedayato'STavidhaM, tacca kAlato'nAdikamaparyavasitamabhavyAnAM bhavyAnAM tvanAdisaparyavasitaM sAdisaparyavasitaM ceti, mohanIyopazame kSaye vA saptavidhaM, ghAtikSaye caturvidhamiti / sAmpratamuttaraprakRtInAmudayasthAnAnyucyante, tatra jJAnAvaraNIyAntarAyayoH pazcaprakAraM ekamudayasthAnaM, darzanAvaraNIyara dve, darzanacatuSkasyodayAccatvAri anyataranidrayA saha paJca, vedanIyasya sAmAnyenaikamudayasthAnaM sAtamasAtaM veti, virodhAdyogapadyodayAbhAvaH, mohanIyasya sAmAnyena navodayasthAnAni, tadyathA-daza nava aSTau sapta SaT paJca catvAri dve ekaM ceti, tatra // 189 // daza mizyAtvaM 1 anantAnubandhI krodho'pratyAkhyAnaHpratyAkhyAnAvaraNaH savalanazcetyetatkrodhacatuSTayam 5 evaM mAnAdi syAdetat-kimAla kam, 'itiH pANijyAdyArambhapravRtto yabhArambhastasmAjAtamArambha 96+ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) A // 189 // + +
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 catuSTayamapi yojyaM anyataro vedaH 6 hAsyaratiyugmam aratizokayugmaM vA 8 bhayaM 9 jugupsA 10 ceti,bhayajugupsayoranyatarAbhAve nava, dvayAbhAve'STau, anantAnuvandhyabhAve sapta, mithyAtvAbhAve SaT , apratyAkhyAnodayAbhAve paJca, pratyAkhyAnAvaraNAbhAve catvAri, parivarttamAnayugalAbhAve sajvalanAnyataravedodaye sati dve, vedAbhAve ekamiti, AyuSo'pyekamevodayasthAna caturNAmAyuSAmanyataraditi, nAno dvAdazodayasthAnAni, tadyathA-viMzatiH ekaviMzatiH caturvizatiH paJcaviMzatiH SaviMzatiH saMptaviMzatiH aSTAviMzatiH ekonatriMzat triMzat ekatriMzat nava aSTau ceti, tatra saMsArasthAnAM sayoginAM jIvAnAM dazodayasthAnAni nAno bhavanti, ayoginAM tu caramadvayamiti, atra ca dvAdaza dhruvodayAH karmaprakRtayaH, tadyathA-taijasakArmaNe zarIre 2 varNagandharasasparzacatuSTaya 6 agurulaghu 7 sthiraM 8 asthiraM 9 zubhaM 10 azubhaM 11 nirmANa 12 miti, tatra viMzatiratIrthakarakevalinaH samudghAtagatasya kArmaNazarIrayogino bhavati, tadyathA-manuSyagatiH 1 paJcendriyajAtiH 2 trasaM 3 vAdaraM 4 paryAptakaM 5 subhagaM 6 AdeyaM 7 yazaHkIrtiriti 8dhruvodaya 12 sahitA viMzatiH 20, ekaviMzatyAdIni tUdayasthAnAni ekatriMzatparyantAni jIvaguNasthAnabhedAdanekabhedAni bhavanti, tAni ceha grandhagauravabhayAt patyeka nocyanta ityata ekaikabhedAvedanaM kriyate, tatraikaviMzatiH gatiH 1 jAtiH 2 AnupUrvI 3 trasaM 4 bAdaraM 5 paryAptAparyAptayoranyatarat 6 subhagadurbhagayoranyatarat 7 AdeyAnAdeyayoranyatarat 8 yaza-kIrtyayazAkIyoranyatarat 9, etAzca nava dhruvodaya 12 sahitA ekaviMzatiH 21, caturviMzatistu tiryaggatiH 1 ekendriyajAtiH 2 audArikaM 3 huNDasaMsthAnaM 4 upaghAtaM 5 pratyeda kasAdhAraNayoranyatarat 6 sthAvaraM 7 sUkSmabAdarayoranyatarat 8 durbhaga 9 anAdeyaM 10 aparyAptakaM 11 yazAkIrtyayazaH CAKAC- AACANCREAST zrIAcA- koranyatara 12 diti, tatraivAparyAptakApanayane paryAptakaparAghAtAbhyAM prakSiptAbhyAM paJcaviMzatiH 25, SaDiMzatistu yA- samya04 rAjavRttiH 'sau kevalino viMzatirabhihitA saivaudArikazarIrAGgopAGgadvayAnyatarasaMsthAnAdyasaMhananopaghAtapratyekasahitA veditavyA mizrakAyayoge vartamAnasya 26, saiva tIrthakaranAmasahitA kevalisamudghAtavato mizrakAyayogina eva saptaviMzatiH 27, saiva hai| zI0) uddezaka prazastavihAyogatisamanvitA'STAviMzatiH 28, tatra tIrthakaranAmApanayane ucchAsa 1 susvara 2 parAghAta 3 prakSepe sati | // 19 // triMzadbhavati 30, tatra susvare niruddhe ekonatriMzat 29, saiva triMzattIrthakaranAmasahitA ekatriMzat 31, navodayastu manupyagatiH 1 paJcendriyajAtiH 2 trasaM 3 bAdaraM 4 paryAptakaM 5 subhagaM 6 AdeyaM 7 yazaHkIrti 8 stIrthakaramiti 9, etA ayogitIrthakarakevalinaH, etA eva tIrthakaranAmarahitA aSTAviti 8, gotrasyaikameva sAmAnyenodayasthAnaM, uccanIcayoranyatara, yaugapadhenodayAbhAvo virodhAditi, tadevamudayabhedairanekaprakAratAM karmaNaH parijJAya pratyAkhyAnaparijJAmadAharantIti // yadi nAma karmaparijJAmudAharanti tataH kiM kAryamityAha iha ANAkaMkhI paMDie aNihe, egamappANaM saMpehAe dhuNe sarIraM, kasehi appANaM jarehi appANaM,-jahA junnAiM kaTTAI havvavAho pamatthai / evaM attasamAhie aNihe, vigiMca kohaM avikaMpamANe (sU0 135) // 19 // 'iha' asmin pravacane AjJAmAkAvituM zIlamasyeti AjJAkAGkI-savajJApadezAnuSThAyI, yazcaivambhUtaH sa 'paNDito' viditavedyaH asniho bhavati, snihyate-zliSyate'STaprakAreNa karmaNeti sniho na sniho'strihaH, yadivA snihyatIti snihorAgavAn yo na tathA so'snihaH, upalakSaNArthatvAJcAsya rAgadveSarahita ityarthaH, athavA nizcayena hanyata iti nihataH bhAva| ripubhirindriyakaSAyakarmabhiH yo na tathA so'nihataH, iha pravacane AjJAkAnI paNDito bhAvaripubhiranihato, nAnyatra, * yazcAnihataH sa paramArthataH karmaNaH prijnyaataa| yazcaivambhUtaH sa kiM kuryAdityAha-egamappANa' mityAdi, so'nihatoDa sniho vA AtmAnamekaM dhanadhAnyahiraNyaputrakalatrazarIrAdivyatiriktaM 'saMprekSya' paryAlocya dhunIyAccharIraka, sambhAvanAyAM liD, sarvasmAdAtmAnaM vyatiriktaM pazyataH sambhAvyata etaccharIravidhUnanamiti, tacca kurvatA saMsArasvabhAvakatvabhAvanavarUpA bhAvayitavyeti-"saMsAra evAyamanarthasAraH, kaH kasya ko'tra svajanaH paro vA ? / sarve bhramantaH svajanAH pare ca, bhavanti bhUtvA na bhavanti bhuuyH||1|| vicintyametadbhavatA'hameko, na me'sti kazcitpurato na pazcAt / svakarmabhirdhA[ntiriyaM mamaiva, ahaM purastAdahameva pazcAt // 2 // sadaiko'haM na me kazcit , nAhamanyasya kasyacit / na taM pazyAmi yasyAhaM, nAsau bhAvIti yo mama // 3 // " tathA-ekaH prakurute karma, bhunattyekazca tatphalam / jAyate mriyate caika, eko yAti bhavAntaram // 1 // ityAdi, kiM ca-kasehi appANaM jarehi appANaM' paravyatirikta AtmA zarIraM tat kaSTatapazcaraNAdinA kRzaM kuru, yadivA 'kaSa' kasmai karmaNe'lamityevaM paryAlocya yacchaknoSi tatra niyojayedityarthaH, tathA 'jara' zarIrakaM jarIkuru, tapasA tathA kuru yathA jarAjINamiva pratibhAsate, vikRtiparityAgadvAreNAtmAnaM niHsAratAmApAdayedityarthaH, | kimarthamityetaditi cedAha-'jahA' ityAdi, yathA 'jIrNAni' niHsArANi kASThAni 'havyavAho' hutabhukpramaznAti-zIghraM |
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - 128 zrIAcArAvRttiH (sI0) *** * samya04 uddezakA // 191 // bhasmasAt karoti, dRSTAntaM pradarzya dArzantikamAha-evaM attasamAhie' 'evam' anantaroktadRSTAntaprakAreNAtmanA samAhitaH AtmasamAhitaH, jJAnadarzanacAritropayogena sadopayukta ityarthaH, AtmA vA samAhito'syetyAtmasamAhitaH, sadA zubhavyApAravAnityarthaH, AhitAgyAdidarzanAdApatvAdvA niSThAntasya paranipAtaH, yadivA prAkRte pUrvottaranipAto'tantraH, samAhitAtmetyarthaH, 'anihaH' sneharahitaH saMstapo'gninA karmakASThaM dahatIti bhAvArthaH // etadeva dRSTAntadAntikagatamartha niyuktikAro gAthayopasaJjighRkSurAhajaha khalu jhusiraM kahU~ suciraM sukaM lahuM Dahai aggii| taha khalu khavaMti kammaM sammacaraNe ThiyA saah||234|| __gatArthA / atra cAstrihapadena rAganivRttiM vidhAya dveSanivRttiM vidhitsurAha-'vigiMca koha'mityAdi, kAraNe'kAraNe vAtirAdhyavasAyaH krodhaH taM parityaja, tasya ca kArya kampanaM tatpratiSedhaM darzayati-avikampamAnaH // kiM vigaNayyaitatkuryA|| dityAha imaM niruddhAuyaM saMpehAe, dukkhaM ca jANa adu AgamessaM, puDho phAsAI ca phAse, loyaM ca pAsa viphaMdamANaM, je nivvuDA pAvehiM kammehiM aNiyANA te viyAhiyA, tamhA ativijjo no paDisaMjalijAsi tibemi (sU0 136) caturthe tRtiiyH||4-3|| 'idaM' manuSyatvaM 'niruddhAyuSka' niruddhaM-parigalitamAyuSka 'samprekSya paryAlocya krodhAdiparityAgaM vidadhyAt, kiM ca -dukkha' mityAdi, krodhAdinA dandahyamAnasya yanmAnasaM duHkhamutpadyate tajAnIhi, tajanitakarmavipAkApAditaM cAgAmi duHkhaM samprekSya krodhAdikaM pratyAkhyAnaparijJayA jAnIhi, parityajerityarthaH, AgAmiduHkhasvarUpamAha-'puDho' ityAdi, pRthak saptamanarakapRthivIsambhavazItoSNavedanAkumbhIpAkAdiyAtanAsthAneSu 'sparzAn' duHkhAni, caH samuccaye, na kevalaM krodhAdhmAtastasminneva kSaNe duHkhamanubhavatItyAgAmIni pRthag duHkhAni ca spRzed-anubhavet , tena cAtiduHkhenAparo'pi loko duHkhita ityetadAha-'loyaM ca' ityAdi, na kevalaM krodhAdivipAkAdAtmA duHkhAnyanubhavati, lokaM ca zArIramAnasaduHkhApannaM vispandamAnamasvatantramitazcetazca duHkhapratIkArAya dhAvantaM 'pazya' vivekacakSuSA'valokaya / ye tvevaM na te kimbhUtA bhavantItyata Aha-'je nivvuDA' ityAdi, ye tIrthakaropadezavAsitAntaHkaraNA viSayakaSAyAmyupazamAnivRtAHzItIbhUtAH pApeSu karmasu 'anidAnAH' nidAnarahitAste paramasukhAspadatayA vyAkhyAtAH, aupazamikasukhabhAktvena prasiddhA ityarthaH, yata evaM tataH kimityAha-'tamhA' ityAdi, yasmAdrAgadveSAbhibhUto duHkhabhAgbhavati tasmAdatividvAnviditAgamasadbhAvaH sanna pratisavale:-krodhAgninA''tmAnaM noddIpayeH, kaSAyopazamaM kurvityarthaH / itiradhikAraparisaNaptau, avImIti pUrvavat, samyaktvAdhyayane tRtIyodezakaTIkA samApteti / // // 19 // *SATTACK+CAN+KA+NAGAR%%AAR zrIAcArAvRttiH (zI0) // 192 // uktastRtIyoddezakaH, sAmprataM caturtha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnamsarodezake niravadhaM tapo'bhihitaM, tazcA-18 vikalaM satsaMyamavyavasthitasya bhavatItyataH saMyamapratipAdanAya caturthoddezaka ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezasyAdi sUtram AvIlae pavIlae nippIlae jahittA puvvasaMjogaM hiccA uvasamaM, tamhA avimaNe samya0.4 vIre, sArae samie sahie sayA jae, duraNucaro maggo vIrANaM aniyagAmINaM, uhazakA3 vigiMca maMsasoNiyaM, esa purise davie vIre, AyANijje viyAhie, je dhuNAi samussayaM vasittA baMbhaceraMsi (sU0 137) ADISadarthe, ISatpIDayed avikRSTena tapasA zarIrakamApIDayed, etacca prathamapravrajyA'vasare, tata UddhemadhItAgamaH pariNatArthasadbhAvaH san prakarSeNa vikRSTatapasA pIDayerapIDayet, punaradhyApitAntevAsivargaH sakrAmitArthasAraH zarIraM tityakSu sArddhamAsakSapaNAdibhiH zarIraM nizcayena pIDayenniSpIDayet, syAt-karmakSayArtha tapo'nuSThIyate, sa ca pUjAlAbhakhyAtyarthena tapasA na bhavatyato nirarthaka eva zarIrapIDanopadeza ityato'nyathA vyAkhyAyate-kammaiva kArmaNazarIraM vA ApIDayetprapIDaye-|| niSpIDayet ,atrApISadarthAdikA prakarSagatiravaseyA,yadivA ApIDayetkarma apUrvakaraNAdikeSu samyagdRSTyAdiSu guNasthAnakeSu, tato'pUrvakaraNAnivRttibAdarayoH prapIDayet , sUkSmasamparAyAvasthAyAM tu niSpIDayet , athavA ApIDanamupazamazreNyAM prapIDanaM kSapaka zreNyAM niSpIDanaM tu zailezyavasthAyAmiti / kiM kRtvaitatkuryAdityAha-'jahitA' ityAdi, pUrvaH saMyogaH pUrvasaMyogo-dhanadhAnyahiraNyaputrakalatrAdikRtastaM tyaktvA, yadivA pUrvaH-asaMyamo'nAdibhavAbhyAsAttena saMyogaH pUrvasaMyogastaM tyaktvA 'AvIlaye'dityAdisamvandhaH, kiM ca-'hiccA'ityAdi, "hi gatA'vityasmAt pUrvakAle ktvA 'hitvA' gatvA, kiM| haa||192||
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 129 * tat ?-upazama-indriyanoindriyajayarUpaM saMyama vA 'gatvA' pratipadyApIDayediti varttate, idamuktaM bhavati-asaMyamaM tyaktvA saMyama pratipadya tapazcaraNAdinA''tmAnaM karma vA''pIDayet prapIDayenniSpIDayediti, yataH karmApIDanArthamupazamapratipattistA|tipattau cAvimanaskatetyAha-'tamhA' ityAdi, yasmAtkarmakSayAyAsaMyamaparityAgastatparityAge cAvazyaMbhAvI saMyamastatra ca na cittavaimanasyamiti, tasmAdavimanA vigataM bhogakaSAyAdiSvaratau vA mano yasya sa vimanA yo na tathA so'vimanAH, ko'sau?, vIraH karmavidAraNasamarthaH, / avimanaskatvAcca yatsyAttadAha-'sArae' ityAdi, suSTavA-jIvanamaryAdayA saMyamAnu-18 chAne rataH svArataH, paJcabhiH mamitibhiH samitaH, saha hitena sahito jJAnAdisamanvito yA sahitaH, 'sadA' sarvakAlaM sakRdAropitasaMyamabhAraH saMstatra 'yateta' yatnavAn bhavediti / kimartha punaH paunaHpunyana saMyamAnuSThAnaM pratyupadezo dIyate / ityAha-'duranucaro' ityAdi, duHkhenAnucaryata iti duranu-naraH, ko'sau ?-mArgaH-saMyamAnuSThAnavidhiH, keSAM ?-'vIrANAm' apramattayatInAM, kimbhUtAnAmityAha-'aNiyaTTa' ityAdi, anivoM-mokSastatra gantuM zIlaM yeSAM te tathA teSAmiti, yathA * ca tanmArgAnucaraNaM kRtaM bhavati taddarzayati-vigiMca' ityAdi, mAMsa' zoNitaM darpakAri vikRSTatapo'nuSThAnAdinA 'vivecaya' pRthakkuru, tadbhAsaM vidhehItiyAvat , evaM vIrANAM mArgAnucaraNaM kRtaM bhavatIti bhAvaH / yazcaivambhUtaH sa ke guNamavApnuyAdityAha-'esa' ityAdi, 'eSa' mAMsazoNitayorapanetA puri zayanAt puruSaH dravaH-saMyamaH sa vidyate yasyAsau dravikA, ma. tvarthIyaSThan , dravyabhUto vA muktigamanayogyatvAt , karmAripuvidAraNasahiSNutvAdvIra iti, mAMsazoNitApacayapratipAdanAcca taduttareSAmapi maMdaAdInAmapacaya ukta eva draSTavyaH, tadbhAvabhAvitvAtteSAmiti / kiM ca 'AyANije' ityAdi, sa vI-1 draSTavyaH, tanAvabhAvivASNavAdIra iti, mAMsazIla yasyAsau davikA, ma mA.sU. 33 kAka taka zrIAnA-rANAM mArga pratipannaH mAMsazoNitayorapanetA mumukSUNAmAdAnIyo-grAhya Adeyavacanazca vyAkhyAta iti| kazcaivambhUta ityAha || samya04 nivRttiH -'je dhuNAI' ityAdi, 'brahmacarye' saMyame madanaparityAge voSitvA yaH 'samucchrayaM' zarIrakaM karmopacayaM vA tapazcaraNA(zI0) dinA 'dhunAti' kRzIkaroti sa AdAnIya iti vividhamAkhyAto vyAkhyAta iti sambandhaH // uktA apramattAH, tadvidha zarmaNastu pramattAnabhidhitturAha||193 // ___ nittehiM palicchinnehiM AyANa soyagaDhie bAle, avocchinnabaMdhaNe aNabhikaMtasaMjoe tamaMsi aviyANao ANAe laMbho nasthi tibemi ( sU0 138) nayatyarthadezam-arthakriyAsamarthamarthamAvirbhAzyantIti netrANi-cakSurAdInIndriyANi taiH paricchinnaiH-yathAsvaM viSayagrahaNaM prati niruddhaiH sadbhirAdAnI yo'pi bhUtvoSitvA brahmacarye punarmohodayAdAdAnasrotogRddhaH-AdIyate-sAvadyAnuSThAnena svIki-1, yata ityAdAnaM-karma saMsArabIjabhUtaM tasya srotAMsi-indriyaviSayA mithyAtvAviratiyamAdakavAyayogA vA teSu gRddhaHadhyupapannaH syAt, ko'sau ?-vAlaH' ajJaH raagdvessmhaamohaabhibhuunaantHkrnnH| yazcAdAnasrotoddhaH sa kimbhUtaH syAdityAha-'abbocchinnabaMdhaNe' ityAdei, avyavacchinnaM janmazatAnuvRtti bandhanam-aSTaprakAraM karma yasya sa tathA, kiM ca -'aNabhikaMta' ityAdi, anabhikAntaH-anati laDvitaH saMyogo dhanadhAnya hiraNyaputra kalavAdikRto'saMyamasaMyogo vA // 19 // yenAsAvanabhikAntasaMyogaH tasya caivambhUtasyendriyAnukUlyarUpe mohAtmake vA tamasi vartamAnasyAtmahitaM mokSopAyaM vA'vijAnata AjJAyAH-tIrthakaropadezasya lAbho nAstItyetadahaM bravImi tIrthakaravacanopalabdhasadbhAva iti, yadivA''jJA bodhiH samyaktvam, astizabdazcAyaM nipAtastrikAlaviSayI, tenAyamarthaH-tasyAnabhikAntasaMyogasya bhAvatamasi vartamAnasya bodhilAbho nAsInAsti na bhAvIti / etedavAha jassa natthi purA pacchA majjhe tassa kuo siyA ?, se hu pannANamaMte buddhe AraMbhovarae, saMmameyaMti pAsaha, jeNa baMdhaM vahaM ghoraM pariyAvaM ca dAruNaM palichiMdiya bAhiragaM ca soyaM, nikaMmadaMsI iha macciehiM, kammANaM saphalaM daTTaNa tao nijAi veyavI (sU0 139) yasya kasyacidavizeSitasya karmAdAnasrotogRddhasya bAlasyAvyavacchinnabandhanasyAnabhikAntasaMyogasyAjJAnatamasi vartamAnasya 'purA' pUrvajanmani bodhilAbho nAsti-samyaktvaM nAsIt 'pazcAdapi' eNye'pi janmani na bhAvi 'madhye madhyajanmani tasya kutaH syAt iti ?, etaduktaM bhavati-yasyaiva pUrva bodhilAbhaH saMvRtto bhaviSyati vA ta tyaiva vartamAnakAle bhavati, yena hi samyaktvamAsvAditaM punarmithyAtvodayAttacyavate tasyApArddhapudgalaparAvartenApi kAlenAvazyaM tatsadbhAvAt, na hyayaM sambhavo'sti pracyutasya samyaktvasya punarasambhava eveti, athavA niruddhendriyo'pi AdAnasrotogRddha ityuktaH, tadviparyayabhUtasya tvatikrAntasukhasmaraNamakurvataH AgAmi ca divyAGganAbhogamanabhikAGkato vartamAna sukhAbhiSvaGgo'pi naiva syAditvetadarzayitumAha-'jassa natthi' ityAdi, yasya bhogavipAkavedinaH pUrvabhukAnusmRtirnAsti nApi pAzcAtya kAla +sce-%ACCANALOOK
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 194 // zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 195 // 130 bhogAbhilASitA vidyate tasya vyAdhicikitsArUpAn bhogAna bhAvayato 'madhye' varttamAnakAle kuto bhogecchA syAt ?, mohanIyopazamAnnaiva syAdityarthaH / yasya tu trikAlaviSayA bhogecchA nivRttA sa kimbhUtaH syAdityAha - ' se hu' ityAdi, 'hu:' yasmAdarthe yasmAnnivRttabhogAbhilASastasmAtsa prajJAnavAn prakRSTaM jJAnaM prajJAnaM - jIvAjIvAdiparicchettR tadvidyate yasyAsau prajJAnavAn, yata eva prajJAnatrAnata eva buddha:- avagatatattvo, yata evambhUto'ta evAha - ' AraMbhovarae' sAvadyAnuSThAna mArambhastasmAduparata ArambhoparataH / etaccArambhoparamaNaM zobhanamiti darzayannAha - 'samma' mityAdi, yadidaM sAvadyArambhoparamaNaM samyagetat zobhanametat samyaktvakAryatvAdvA samyaktvametadityevaM pazyata evaM gRhNIta yUyamiti / kimi - tyArambhoparamaNaM samyagiti cedAha - 'jeNa' ityAdi, yena kAraNena sAvadyArambhapravRtto bandhaM nigaDAdibhiH vadhaM kazAdibhiH 'ghoraM ' prANasaMzayarUpaM 'paritApaM' zArIramAnasaM 'dAruNaM' asahyamavApnotyata ArambhoparamaNaM samyagbhUtaM kuryAt kiM | kRtvetyAha- 'palicchindi' ityAdi, 'paricchindya' apanIya, kiM tat ? - 'srotaH' pApopAdAnaM, tacca bAhyaM dhanadhAnyahiraNyaputrakalatrAdirUpaM hiMsAdyAzravadvArAtmakaM vA, cazabdAdAntaraM ca rAgadveSAtmakaM viSayapipAsArUpaM veti, kiM ca- 'NikkammadaMsI' tyAdi, niSkrAntaH karmmaNo niSkarmmA-mokSaH saMvaro vA taM draSTuM zIlamasyeti niSkarmmadarzI, 'ihe'ti saMsAre martyeSu madhye ya eva niSkarSmadarzI sa eva bAhyAbhyantarasrotasazchetteti syAt / kimabhisandhya sa bAhyAbhyantarasaMyogasya chettA | niSkarmmadarzI vA bhavet ityata Aha- 'kammANaM' ityAdi, mithyAtvAviratipramAdakaSAyayogaiH kriyante - badhyanta iti ka| mrmANi-jJAnAvaraNIyAdIni teSAM saphalatvaM dRSTvA sa vA niSkarmmadarzI vedavidvA karmmaNAM phalaM dRSTvA teSAM ca phalaM -jJAnAvaraNIyasya jJAnAvRtiH darzanAvaraNasya darzanAcchAdanaM vedanIyasya vipAkodayajanitA vedanetyAdi, nanu ca na sarveSAM karmmaNAM vipAkodaya micchanti, pradezAnubhavasyApi sadbhAvAt tapasA ca kSayopapatterityataH kathaM karmmaNAM saphalatvaM ?, naiSa doSo, nAtra prakArakAtsUryamabhipretam, apitu dravyakAtsUrya, taccAstyeva, tathAhi - yadyapi pratibandhavyakti na vipAkodayastathApyaSTAnAmapi karmaNAM sAmAnyena so'styevetyataH karmmaNAM saphalatvamupalabhyate, tasmAt karmmaNastadupAdAnAdAtravAdvA nizcayena yAti niryAti-nirgacchati, tanna vidhatta itiyAvat, ko'sau ? - ' vedavid' vedyate sakalaM carAcaramaneneti veda:AgamastaM vettIti vedavita. sarvajJopadezavarttItyarthaH // na kevalasya mamaivAyamabhiprAyaH, sarveSAmeva tIrthakarANAmayamAzaya iti darzayitumAha je khalu bho ! vIrA te samiyA sahiyA sayAjayA saMghaDadaMsiNo AovarayA ahAtahaM loyaM uvehamANA pAINaM paDiNaM dAhiNaM uINaM iya saccaMsi pari (cie) cihiMsu, sA. hissAmo nANaM vIrANaM samiyANaM sahiyANaM sayAjayANaM saMghaDadaMsINaM AovarayANaM ahAtahaM loyaM samuvehamANANaM kimatthi uvAhI ?, pAsagassa na vijjai natthittibemi (sU0140) // caturthe caturthaH 4-4 / iti samyaktvAdhyayanam // 4 // yadivA uktaH samyagvAdo niravadyaM tapazcAritraM ca adhunA tatphalamucyate- 'je khalu' ityAdi, khaluzabdo vAkyAla - GkAre, ye kecanAtItAnAgatavarttamAnAH 'bho' ityAmantraNe 'vIrAH ' kamrmmavidAraNasahiSNavaH samitAH samitibhiH sahitA | jJAnAdibhiH sadA yatAH satsaMyamena 'saMghaDadaMsiNo 'ti nirantaradarzinaH zubhAzubhasya AtmoparatAH pApakarmmabhyo yathA tathA avasthitaM 'lokaM' caturddazarajvAtmakaM karmmalokaM vopekSamANAH - pazyantaH sarvAsu prAcyAdiSu dikSu vyavasthitA ityevaMprakArAH 'satya' miti RtaM tapaH saMyamo vA tatra paricite - sthire tasthuH sthitavantaH, upalakSaNArthatvAt trikAlaviSayatA draSTavyA, tatrAtIte kAle anantA api satye tasthuH varttamAne paJcadazasu karmabhUmiSu saGkhyeyAstiSThanti anAgate anantA api sthAsyanti teSAM cAtItAnAgatavarttamAnAnAM satyavatAM yajjJAnaM yo'bhiprAyastadahaM kathayiSyAmi bhavatAM zRNuta yUyaM, kimbhUtAnAM teSAM ? - 'vIrANA' mityAdIni vizeSaNAni gatArthAni kimbhUtaM jJAnamiti cedAha kiM prazne 'asti' vidyate ?, ko'sau ? - ' upAdhiH ' karmma janitaM vizeSaNaM, tadyathA - nArakastiryagyonaH sukhI duHkhI subhago durbhagaH paryAptako'paryAptaka | ityAdi, Ahosvinna vidyata iti paramatamAzaGkya ta UcuH - 'pazyakasya' samyagvAdAdikamarthaM pUrvopAttaM pazyatIti pazyaH sa eva pazyakastasya karmmajanitopAdhirna vidyate, ityetadanusAreNAhamapi bravImi na svamanISikayeti / gataH sUtrAnugamaH, tadgatau ca samAptazcaturthoddezako, nayavicArAtidezAt samAptaM samyaktvAdhyayanaM caturthamiti // graM0 620 // For Private Personal Use Only samya* 4 uddezakaH3 // 194 // samya0 4 uddezakaH // 195 //
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 % OM% ST loka.. atha lokasArAkhyaM paJcamamadhyayanam / uktaM caturthamadhyayanaM, sAmprataM pazcamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane samyaktvaM pratipAditaM tadantargata ca jJAnaM, tadubhayasya ca cAritraphalatvAt tasyaiva ca pradhAnamokSAGgatayA lokasAratvAt tatpratipAdanArthamidamupakramyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasyopakramAdIni catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakrame'rthAdhikAro dvedhA, tatrApyadhyayanArthAdhikAro'bhihitaH, uddezArthAdhikAraM tu niyuktikAraH pratipipAdayiSurAhahiMsagavisayAraMbhaga egacarutti na muNI paDhamagaMmi / virao muNitti biie avirayavAI pariggahio // 236 // taie eso apariggaho ya nivinakAmabhogo ya / avvattassaMgacarassa paJcavAyA cautthaMmi // 237 // haraovamo ya tavasaMgharaguttI nissaMgayA ya paMcamae / ummaggavajaNA chaTTagaMmi taha rAgadose ya // 238 // | hinastIti hiMsakaH ArambhaNamArambho viSayANAmArambho'syeti viSayArambhakaH, vyadhikaraNasyApi gamakatvAtsamAsaH, Nvulantasya vA yAjakAdidarzanAt samAso, viSayANAmArambhako viSayArambhaka iti, hiMsakazca viSayArambhakazceti vigRhya samAhAradvandvaH, prAkRtatvAtpuMlliGgatA, ayamoM-hiMsakaH prANinAM viSayArambhakazca viSayArtha sAvadyArambhapravRttazca na muniH, tathA viSayArthameva eka eva caratyekacaraH sa ca na muniriti, etadadhikAratrayaM prathamoddezake 1, dvitIye tu hiMsAdipApasthA-| nakebhyo virato munirbhavatItyayamarthAdhikAraH, vadanazIlo vAdI aviratasya vAdI aviratavAdI parigrahavAn bhavatItyetazrIAcA- cAtroddezake pratipAdayiSyata iti 2, tRtIye tveSa eva virato muniraparigraho bhavatIti nirviNNakAmabhogazcetyayamarthAdhirAvRttiH kAraH 3, caturthe tvavyaktasya-agItArthasya sUtrArthApariniSThitasya pratyapAyA bhavantItyayamAdhikAraH 4, pazcamake tu hrado(zI0) pamena sAdhunA bhAvyaM, yathA hi hrado jalabhRto'pratisravaH prazasyo bhavati, evaM sAdhurapi jJAnadarzanacAritrabhRto visrota sikArahita iti, tathA tapaHsaMyamaguptayo niHsaGgatA cetyayamarthAdhikAraH 5, SaSThe tUnmArgavarjanA-kudRSTiparityAgaH, tathA raag||196|| dveSau ca tyAjyAvityayamarthAdhikAraH 6, iti gaathaatryaarthH|| nAmaniSpanne tu nikSepe'tra dvidhA nAma-AdAnapadena gauNaM ceti, etat dvividhamapi niyuktikAraH pratipAdayitumAha___ AyANapaeNAvaMti goNNanAmeNa logasArutti / logassa ya sArassa ya caukkao hoi nikkhevo // 239 // AdIyate-prathamameva gRhyata ityAdAnaM tacca tasadaM ca AdAnapadaM tena karaNabhUtenAvantItyetanAma, adhyayanAdAvAvantIzabdasyoccAraNAd , guNairniSpannaM goNaM tacca tannAma ca gauNanAma tena hetunA lokasAra iti, lokasya-catuI zarajjvAtmakasya sAraH-paramArtho lokasAraH dvipadaM nAmetyataH lokasya sArasya ca pratyekaM catuSkako nikSepo bhavati, tadyathA-nAmaloko yasya kasyacilloka iti nAma kriyate, sthApanAlokazcaturdazarajjvAtmakasya lokasya sthApanA gAthAtrayAdavaseyA, taJcatat-tiriaM cauro dosuM chaddosuM aTTha dasa ya ekeke / bArasa dosuM solasa dosuM vIsA ya causuM tu // 1 // puNaravi solasa dosuM bArasa dosuM tu huMti nAyavvA / tisu dasa tisu aThaccha ya dosu dosuM tu cattAri // 2 // oyaria loamajjhA cauro cauro ya samvahiM NeyA / tia tia duga duga ekekagaM ca jA sattamIe u // 3 // dravyaloko jIvapugaladharmAdharmAkAzakAlAtmakaH SaDidhaH bhAvalokastvaudayikAdiSaDbhAvAtmakaH sarvadravyaparyAyAtmako vA / sAro'pi nAmAdi caturvidhaH, tatra nAmasthApane sugamatvAdanAdRtya dravyasArapratipAdanAyAha saJcassa thUla gurue majjhe desappahANa sarirAI / dhaNa eraMDe vahare khaharaM ca jiNAdurAlAI // 24 // ___ atra pUrvArddhapazcArddhayoryathAsakhyaM laganIyaM, sarvasve dhanaM sArabhUtaM, tadyathA-koTisAro'yaM paJcakapardakasAro vA, sthUle eraNDaH sAraH, sArazabdo'tra prakarSavAcI, sthUlAnAM madhye eraNDo bhiNDo vA prakarSabhUtaH, gurutve vajra, madhye khadiraH, deze | AmravRkSo veNurvA, pradhAne yo yatra pradhAnabhAvamanubhavati sacitto'citto mizrazceti, sacitto dvipadazcatuSpado'padazceti, dvipadeSu jinaH catuSpadeSu siMhaH apadeSu kalpavRkSaH, acitteSu vaiDUryo maNiH, mizreSu tIrthakara eva vibhUSitaH, zarIreSvaudArikaM muktigamanayogyatvAdviziSTarUpApattezca, AdigrahaNAt svAmitvakaraNAdhikaraNeSu sAratA yojyA, tadyathA-svAmitve gorasasya ghRtaM sArabhUtaM, karaNatve maNisAreNa mukuTena zobhate rAjA, adhikaraNe dani ghRtaM jale padmamutthitamityAdigAthArthaH // bhAvasArapratipAdanAyAha bhAve phalasAhaNayA phalao siddhI suhuttamavarihA / sAhaNaya nANadaMsaNasaMjamatavasA tahiM pagayaM // 241 // | "bhAve' bhAvaviSaye sAre cintyamAne phalasAdhanatA sAraH phalam-arthakriyAvAptistasya sAdhanatA phalasAdhanatA-phalAkArthamArambhe pravartana tataH phalAvAptiH dhAnaM, phalato'pyanaikAntikAnAtyantikarUpAt sAMsArikAtsakAzAttadviparyastaM phalaM sAraH, kiM tat ?-siddhiH, kimbhUtA'sau ?-'uttamasukhavariSThA' uttama ca tadAtyantikaikAntikAnAbAdhatvAt sukhaM ca // 1967
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 k OM - - - - -- - zrIAcA- uttamasukhaM tena variSThA-varatamA, tatsAdhanAni ca gAthAzakalena darzayati-sAdhanakAni' prakRSTopakArakANi jJAnadarzanasaM-II loka05 rAvRttiH yamatapasi, tasmiMzca bhAvasAre siddhAkhyaphalasAdhane jJAnAdike prakRtaM jJAnadarzanacAritreNa bhAvasArarUpeNAtrAdhikAra iti (zI0) gAthArthaH / / tasyaiva jJAnAdeH siddhyupAyasya bhAvasAratAM pratipAdayannAha radezakA // 197 // KI logaMmi kusamaesu ya kAmapariggahakumaggalaggesuM / sAro hu nANadaMsaNatavacaraNaguNA hiyaTThAe // 242 / / 'loke' gRhasthaloke kutsitAH samayAH kusamayAH teSu ca, kimbhUteSu ?-kAmaparigrahega ye kutsitA mArgAsteSu lagneSu, huhetau, yasmAllokaH kAmaparigrahAgrahI gRhasthabhAvameva prazaMsati, vakti ca-gRhAzramasamo dharmo, na bhUto na bhaviSyati / pAlayanti narAH zUrAH, klIbAH pASaNDamAzritAH // 1 // gRhAzramAdhArAzca sarve'pi pApaNDinaH ityevaM mahAmohamohitaicchAmadanakAmeSu pravarttate, tathA tIthikA apyaniruddhendriyaprasarA dvirUpakAmAbhidhvaGgiNaH ityatasteSu sAro jJAnadarzana-11 tapazcaraNaguNAH, uttamasukhavariSThasiddhihetutvAt , hitA-siddhistadarthatvAditi gAthArthaH // yato jJAnadarzanatapazcaraNaguNA hitArthatayA sArastasmAtkiM kartavyamityAha| caiUNaM saMkapayaM sArapayamiNaM daDheNa cittavvaM / asthi jio paramapayaM jayaNA jA rAgadosehiM // 243 // 'tyaktvA' projjhya, kiM tat?-'zaGkApadaM' kimetanmadArabdhamanuSThAnaM niSphalaM syAdityevambhUto vikalpaH zaGkA tasyAH // 198 // padaM-nimittakAraNaM taccAhemokteSvatyantasUkSmeSvatIndriyeSu kevalAgamagrAhyeSvartheSu yA saMzItiH-sandeha ityetadrUpaM tacchakApadaM vihAya sArapadaM-idaM jJAnAdikaM prAgupanyastaM dRDhena-ananyamanaskena nIrthikadambhapratAraNAkSobhyena grAhya, tadeva zaGkApadavyudAsakArya gAthAzakalena darzayati-asti jIvaH, asya ca padArthAnAmAdAvupaNyAsAjIvapadArthasya ca prAdhAnyAdupalakSaNArthatvAdvA zeSapadArthagrahaNaM, asti-vidyate jIvitavAn jIvati jIviSyatIti vA jIvaH zubhAzubhaphalabhokteti, sa ca pratyakSa evAhaMpratyayasAdhyaH, icchAdveSaprayatnAdikAryAnumAnasAdhyo vA, tathA ajIvA api dharmAdharmAkAzapudgalA gatisthityavagAhaLyaNukAdiskandhahetavaH santi,evamAna vasaMvarabandhanirjarA api vidyante, pradhAnapuruSArthatvAd AdyantagrahaNe madhyagrahaNasyAvazyaMbhAvitvAdAcaM jIvapadArtha sAkSAdupanyasyAntyaM mokSapadArthamupanyasyati-paramaM ca tatpadaM ca paramapadaM, taccAstIti sambandha iti, asti mokSaH zuddhapadavAcyatvAd bandhasya sapratipakSatvAnmokSAvinAbhAvitvAdvA bandhasyeti, satyapi mokSe yadi tadavAtAvupAyo na syAttato janAH kiM kuryurityata tatkAraNAstitvaM darzayati-'yatanA'yatno rAgadve. peSu, rAgadveSopazamAdyaH saMyamo'sAvapyastIti / tadevaM sati jIve paramapade ca zaGkApadavyudAsena jJAnAdikaM sArapadaM dRDhena grAhyamiti gaathaarthH|| tato'pyaparAparasAraprakarSagatirastIti darzayannupakSepamAhalogassa u ko sAro? tassa ya sArassa ko havaha sAro?tassa yasAro sAraM jaha jANasi pucchio sAha244 __ 'lokasya' caturdazarajayAtmakasya kA sAraH, tasyApi sArasya ko'paraH sAraH?, tasyApi sArasArasya sAraM yadi jAnAsi tataH pRSTo mayA kathayeti gAthArthaH // praznapativacanArthamAha logassa sAra dhammo dhammapi ya mANasAriya biti / nANaM saMjamasAraM saMjamasAraMca nivvANaM // 245 // zrIAcA-8 samastasyApi lokasya tAvaddharmaH sAro, dharmamapi jJAnasAraM avate, jJAnamapi saMyamasAraM, saMyamasyApi sArabhUtaM nirvANa- loka0 5 rAvRttiH| miti gAthArthaH // ukto nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAnugame sUtramuccArayitavyaM, taccedam(zI0) AvaMtI keyAvaMtI loyaMsi vipparAmusaMti aTTAe aNaTAe, eesu ceva vipparAmusaMti, guru se uddezakA kAmA, tao se mArate, jao se mArate tao se dUre, neva se aMto neva dUre (sU0 141) / / 198 // __ 'AvantI'tti yAvanto jIvA manuSyA asaMyatA vA syuH, 'keAvaMti'tti kecana 'loke' caturdazarajvAtmake gRhasthAnya-5 tIrthikaloke vA SaDjIvanikAyAn ArambhapravRttA vividham-anekaprakAraM viSayAbhilASitayA 'parAmRzanti' upatApayanti, daNDakazatADanAdibhirghAtayantItyarthaH, kimartha viparAmRzantIti darzayati-'arthAya' arthArtha arthAdvA arthaH-prayojanaM dharmArthakAmarUpaM, karmaNi lyablope paJcamI, arthamuddizya-prayojanamutprekSya prANino ghAtayanti, tathAhi-dharmanimittaM zaucAthai pRthivIkArya samArabhante, arthArtha kRSyAdi karoti, kAmArthamAbharaNAdi, evaM zeSeSvapi kAyeSu yathAyogaM vAcyaM, anarthAdvA-prayojanamanuddizyaiva tacchIlatayaiva mRgayAdyAH prANyupapAtakAriNIH kriyAH kurvanti, tadevamarthAdanAdvA prANino hatvA eteSveva-SaDjIvanikAyasthAneSu vividham-anekaprakAraM sUkSmabAdaraparyAptakAparyAptakAdibhedena tAnekendridAyIna prANinastadupaghAtakAriNaH parAmRzanti, tAn prapIDya tebvevAnekaza utsadyanta itiyAvat, yadivA tatSaDjIvanikAyabAdhA'yAptaM karma teSveva kAyeSUtpadya te taistaiH prakArairudIrNa viparAmRzanti-anubhavantIti, nAgArjunIyAstu paThanti -"jAvaMti kei loe chakkAyavahaM samArabhaMti ahAe aNahAe vA"ityAdi, gatArtha, syAd-asau kimarthamevaMvidhAni ka - - --- // 198 //
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 %2525% % % %25E%-%252% ANi kurute yAnyasya kAyagatasya vipacyante ?, taducyate-'gurU se kAmA' 'se' tasyAparamArthavidaH kAmyanta iti kAmAHzabdAdayaste guravo dustyajatvAt, kAmA hyalpasattvairanavAptapuNyopacayairullacayituM duSkaramityatastadartha kAyeSu pravartate tatpravRttau ca pApopacayastadupacayAca yatsyAttadAha-'tataH' paDjIvanikAyaviparAmarzAt paramakAmagurutvAcAsau maraNaM mAraH-AyuSaH kSayastasyAntarvartate, mRtasya ca punarjanma janmani cAvazyaMbhAvI mRtyurevaM janmamaraNAt saMsArodanvati majanonmajanarUpAnna mucyate / tataH kimaparamityAha-'jao se'ityAdi, yato'sau mRtyorantastato'sau 'dUre' paramapadopAyAt jJAnAditrayAt tatkAryAdvA mokSAda, yadivA sukhArthI kAmAna parityajati, tadaparityAge ca mArAntarvatI, yatazca mArAntarvatI tato jAtijarAmaraNarogazokAbhibhUtatvAdasau sukhAre / yasmAdasau kAmagurustadgurutvAnmArAntarvatI tadantavartitvAtkimbhUto bhavatItyata Aha-'neva se'ityAdi, naivAsI viSayasukhasyAntarvarttate, tadabhilASAparityAgAca naivAsau dUre, yadivA yasya guravaH kAmAH sa kiM karmaNo'ntarbahirveti praznAvasare satyAha-'Neva se'ityAdi, naivAsau karmaNo'ntaH-madhye bhinnagranthitvAtsambhAvitAvazyaMbhAvikarmakSayopapatteH, nApyasau dUre dezonakoTIkoTikarmasthitikatvAt , cAritrAvAptAvapi naivAntanaiva ca dUre ityetacchakyate vaktuM, pUrvoktAdeva kAraNAditi, athavA yenedaM prANAyi kimasAvantarbhUtaH saMsArasyAhozvidvahirvarttate ityAzaGkayAha-Neva se ityAdi, naivAsau saMsArAntaH ghAtikarmakSayAt nApi dUre adyApi bhavopagrAhikarmasadbhAvAditi // yo hi bhinnagranthiko durApAvAptasamyaktvaH saMsArArAtIyatIravI sa kimadhyavasAyI syAdityAha % loka05 thA. sU. 34 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) 1% uddezakA DI||199 // ASRASAINARONACHARYA se pAsai phusiyamiva kusagge paNunnaM nivaiyaM vAeriyaM, evaM bAlassa jIviyaM maMdassa aviyANao, kUrAI kammAI bAle pakuvvamANe teNa dukkheNa mUDhe vippariAsamuvei, moheNa gambhaM maraNAi ei, ettha mohe puNo puNo (sU0 142) 'se pAsaI tyAdi, 'saH' apagatamithyAtvapaTalaH samyaktvaprabhAvAvagatasaMsArAsAraH 'pazyati' zirupalabdhikriya ityata ra upalabhate-avagacchati, kiM tat1-'phusiyamiva'tti kuzAgra udakabindumiva bAlasya jIvitamiti sambandhaH, tatkimbhUta mityAha-paNuzamityAvi, praNunam-anavaratAparAparodakaparamANUpacayAt praNu-preritaM vAteneritaM sanipatitaM bhAvini bhUtavadupacArAnipatadeva nipatitaM, dArzantikaM darzayati evaM miti yathA kuzAgre binduH kSaNasambhAvitasthitikaH evaM bAlasyApi jIvitam , avagatatatvo hi svayamevAvagacchati nApyasau tadabhikAzati ato bAlagrahaNaM, bAlo hyajJaH, sa cAjJAnatvAdeva jIvitaM bahu manyate, yata eva bAlo'ta eva mandaH-sadasadvivekApaTuH, yata eva buddhimando'ta eva paramArtha na jAnAti, ataH paramArthamavijAnata evambhUtaM jIvitamityevaM pazyati / paramArthamajAnazca yatkuryAttadAha-'kUrANi'ityAdi, 'krUrANi' nirdayAni niranukrozAni ' karmANi' anuSTAnAni hiMsAnRtasteyAdIni sakalalokacamatkRtikArINi aTAdaza vA pApasthAnAni 'bAlaH' ajJaH prakarSeNa kurvANaH, kaJabhiprAye kriyAphale AtmanepadavidhAnAttasyaiva tarikrayAphalavipAkaM darzayati-'tena' krUrakarmavipAkApAditena duHkhena 'mUDhaH' kiMkartavyatA''kulaH, kena kRtena mamaitahuHkhamupazamaM yAyAditi mohamohito viparyAsamupaiti-yadeva prANyupaghAtAdi duHkhosAdane kAraNaM tadupazamAya tadeva vidadhAtIti / kiM ca -'moheNa'ityAdi, 'mohaH' ajJAnaM mohanIyaM vA mithyAtvakaSAyaviSayAbhilASamayaM tena mohena mohitaH san karma vanAti, tena ca garbhamavAmoti, tato'pi janma punarvAlakumArayauvanAdivayovizeSAH, punarviSayakaSAyAdinA kamrmopAdAyAyuSaHkSayAt maraNamavApnoti, AdigrahaNAtpunargamityAdi, narakAdiyAtanAsthAnametItyato'bhidhIyate-'ettha'ityAdi, 'atra' asminnanantarokke 'mohe' mohakArye garbhamaraNAdike paunaHpunyenAnAdikamaparyantaM caturgatikaM saMsArakAntAraM paryaTati, nAsmAdapaitItiyAvat, kathaM punaH saMsAre na bamdhamyAt, taducyate-mithyAtvakaSAyaviSayAbhilASAbhAvAd, asAveva kuto?, viziSTajJAnosatteH?, saiva kuto?, mohAbhAvAt, yadyevamitaretarAzrayatvaM, tathAhi-moho'jJAnaM mohanIyaM vA, tadabhAvo viziSTajJAnotpatteH, sA'pi tadabhAvAditi bhaNatA spaSTameva itaretarAzrayatvamukta, tatazca na yAvadviziSTajJAnotpattiH saMvRttA na tAvatkarmazamanAya pravRttiH syAt, naiSa doSaH, arthasaMzayenApi pravRttidarzanAditi / Aha ca saMsayaM pariANao saMsAre parinnAe bhavai, saMsayaM apariyANao saMsAre apari nAe bhavai (sU0 143) 'saMsaya'mityAdi, saMzItiH saMzayaH-ubhayAMzAvalambA pratItiH saMzayaH, sa cArthasaMzayo'narthasaMzayazca, iha cArtho mokSo mokSopAyazca, tatra mokSe na saMzayo'sti, paramapadamitipratipAdanAt, tadupAye tu saMzaye'pi pravRttirbhavatyeva, arthasaMza 25- 50
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcAvRttiH (zI0) // 200 // zrIAvA rAGgavRti: (zI0) // 201 // 134 yasya pravRttyaGgatvAt / anarthastu saMsAraH saMsArakAraNaM ca tatsandehe'pi nivRttiH syAdeva, anarthasaMzayasya nivRttyaGgatvAt ' ataH saMzayamarthAnarthagataM parijAnato heyopAdeyapravRttiH syAdityetadeva paramArthataH saMsAraparijJAnamiti darzayati - tena saMzayaM parijAnatA saMsArazcaturgatikaH tadupAdAnaM vA mithyAtvAviratyAdi anartharUpatayA parijJAtaM bhavati jJaparijJayA, pratyAkhyAnaparijJayA tu parihRtamiti, yastu punaH saMzayaM na jAnIte sa saMsAramapi na jAnAtIti darzayitumAha - 'saMsayaM' ityAdi, 'saMzayaM' sandehaM dvividhamapyaparijAnato heyopAdeyapravRttirna syAt, tadapravRttau ca saMsAro'nityAzucirUpo vyasanopanipAtabahulo niHsAro na jJAto bhavati // kutaH punaretannizcIyate ? yathA tena saMzayavedinA saMsAraH parijJAta iti ?, kimatra nizcetavyaM ?, saMsAraparijJAna kArya viratyupalabdheH, tatra sarvaviratipraSThAM viratiM nirdidikSurAha je che se sAgAriyaM na sevai, kaTTu evamaviyANao biiyA maMdassa bAlayA, lA hutthA paDilehAe AgamittA ANavijjA aNAsevaNaya tti bemi (sU0 144 ) 'je chee' ityAdi yazcheko nipuNa upalabdhapuNyapApaH sa 'sAgAriyaM'ti maithunaM na sevate manovAkkAyakarmabhiH, sa eva yathAvasthitasaMsAravedI, yastu punarmohanIyodayAtpArzvasthAdiH tatsevate, sevitvA ca sAtagauravabhayAt kiM kuryAdityAha - 'kaTTa' ityAdi, rahasi maithunaprasaGgaM kRtvA punargurvAdinA pRSTaH sannapalapati, tasya caitramakAryamapalapato'vijJApayato vA kiM syAdityAha- 'biiyA' ityAdi, 'mandasya' abuddhimata ekamakAryAsevanamiyaM bAlatA - ajJAnatA, dvitIyA tadapahnavanaM mRSAvAdaH tadakaraNatayA vA punaranutthAnamiti, nAgArjunIyAstu paThanti - " je khalu visae sevaI sevittA vA NAlo-ei, pareNa vA puTTho niNhavai, ahavA taM paraM saeNa vA doseNa pAviTThayareNa vA doseNa uvaliMpijja' tti" sugamaM / yadyevaM tataH kiM kuryAdityAha - 'laddhA hu' ityAdi, labdhAnapi kAmAn 'huratthe' tti bahizcitrakSullakAdivattadvipAkaM pratyupekSya cittAdbahiH kuryAt, yaditrA huzabdo'pizabdArthe, rephAgamaH suvyatyayena dvitIyArthe prathamA, tato'yamartho - labdhAnapyarthyante -abhilaSyanta ityarthA:- zabdAdayastAnupanatAnapi tadvipAkadvAreNa 'pratyupekSya' paryAlocya tataH 'Agamya' jJAtvA durantaM zabdAdiviSayAnuSaGgaM, ktvApratyayasyottarakriyAsavyapekSatvAttAM darzayati - tadanAsevanatayA parAnAjJApayet svato'pi pariharediti, etadahaM bravImi yena mayA pUrvArthavyAvarNanamakAri sa evAhamavyavacchinnasamyagjJAnapravAhaH zabdAdiviSayasvarUpopalambhAt samupajanitajinavacanasaMmada iti / etacca vakSyamANaM bravImIti, tadAha pAsaha ege rUvesu giddhe pariNijamANe, ittha phAse puNo puNo, AvaMtI keyAvaMtI loyaMsi AraMbhajIvI, eesa ceva AraMbhajIvI, itthavi vAle paripaJcamANe ramaI pAvehiM kammehiM asaraNe saraNaMti mannamANe, ihamegesiM egacariyA bhavai, se bahukohe bahumANe bahumAe bahulobhe bahurae bahunaDe bahusaDhe bahusaMkappe AsavasattI paliGacchanne uTTiyavAyaM pavayamANe, mA me kei adakkhU annAyapamAyadoseNaM, sayayaM mUDhe dhammaM nAbhijAi, aTTA payA mANava ! kaMmakoviyA je aNuvarayA avijjAe palimakkhamAhu Avameva aNupariyadvaMti tibemi ( 145) // lokasAre prathamoddezakaH 5-1 // 'pAsaha' ityAdi, he janAH ! pazyata yUyamekAntapuSTadharmANo, bahuvacananirdezAdAdyartho gamyate, 'rUpeSu' rUpAdiSvindriya|viSayeSu niHsArakaTuphaleSu 'gRddhAn' abhyupapannAn sataH indriyairviSayAbhimukhaM saMsArAbhimukhaM vA narakAdiyAtanAsthAnakeSu vA pariNIyamAnAn prANina iti / te ca viSayagRbhava indriyavazagAH saMsArArNave kimAzuyurityAha- 'ettha phAse' ityAdi, 'atra' asmin saMsAre hRSIkavazagaH san karmmapariNatirUpAn sparzAn paunaHpunyena - AvRttyA tAneva teSu teSveva sthAneSu prApnuyAditi / pAThAntaraM vA 'ettha mohaM puNo puNo' 'atra' asmin saMsAre 'mohe' ajJAne cAritramohe vA punaH punarbhavatIti / ko'sAvevambhUtaH syAdityata Aha- 'AvaMtI'tyAdi, yAvantaH kecana 'loke' gRhasthaloke 'ArambhajIvinaH' sAvadyAnuSThAnasthitikAH, te paunaHpunyena duHkhAnyanubhaveyuriti / ye'pi gRhasthAzritAH sArambhAstIrthikAdayaste'pi tadduHkhabhA| jina iti darzayati- 'eesu' ityAdi, 'eteSu' sAvadyArambhapravRtteSu gRhastheSu zarIrayApanArthaM varttamAnastIrthikaH pArzvasthAdirvA 'ArambhajIvI' sAvadyAnuSThAnavRttiH pUrvoktaduHkhabhAg bhavati / AstAM tAvadgRhasthastIrthiko vA, yo'pi saMsArArNava taTadezamavApya samyaktvaralaM labdhvA'pi mokSaikakAraNaM viratipariNAmaM saphalatAmanItvA kamrmmodayAt so'pi sAvadhAnuSThAyI | syAdityAha -- ' etthavi bAle' ityAdi, 'atra' asminnapyarhANIta saMyamAbhyupagame 'bAlo' rAgadveSAkulitaH paritapyamAnaH loka0 5 uddezakA 1 For Private Personal Use Only 11 200 11 loka0 5 uddezakaH 1 // 201 //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 4%AAAAAACAN CHANAMA-NAMANASANC zrIAcArAvRttiH (zI0) paripacyamAno vA viSayapipAsayA ramate, kaiH?-pApaiH karmabhiH, viSayArtha sAvadyAnuSThAne dhRti vidhatte, kiM kurvANa ityAha -'asaraNa mityAdi, kAmAgninA pApairvA karmabhiH paripacyamAnaH sAvadyAnuSThAnamazaraNameva zaraNamiti manyamAno bhogecchA'jJAnatamisrAcchAditadRSTiviparyayaH san bhUyo bhUyo nAnArUpAvedanA anubhavediti / AstAM tAvadanye, pravrajyAmapyabhyupetya kecidviSayapipAsAstiAMstAn kalkAcArAnAcarantIti darzayitumAha-'ihamegesi'mityAdi, 'iha' manuSyaloke ekeSAM na sarveSAM, caraNaM caryate vA caryA ekasya caryA ekacaryA, sA ca prazastetarabhedena dvidhA-sA'pi dravyabhAvabhedAt pratyeka dvidhA, tatra dravyato gRhasthapApaNDikAdeviSayakaSAyanimittamekAkino viharaNaM, bhAvatastu aprazastA na vidyate, sA | hi rAgadveSavirahAdbhavati, na ca tadrahitasyAprazastateti / prazastA tu dravyataH pratimApratipannasya gacchanirgatasya sthavirakalpikasya caikAkinaH saGghAdikAryanimittAnnirgatasya, bhAvatastu punA rAgadveSavirahAdbhavati, tatra dravyato bhAvatazcaikacaryA anutpannajJAnAnAM tIrthakRtAM pratipannasaMyamAnAm , anye tu caturbhaGgapatitAH, tatrAprazastadravyaikacaryodAharaNaM, tadyathA-pUrvadeze dhAnyapUrakAbhidhAne sanniveze ekastApasaH prathamavayA devakumArasadRzavigrahaH SaSThabhaktena tadrAmanirgamapathe tapastepe, dvitIyo'pyupagrAmaM girigahare'STamabhaktena tapaHkarmaNA''tApanAM vidhatte, tasmai ca grAmanirgamapathavartine zItoSNasahiSNave guNairAkRSTo loka AhArAdibhiH saparyayopatiSThate, sa ca tathA lokena pUjyamAno vAgbhirabhiSTrayamAnaH AhArAdinopacaryamANo janamUce-matto'pi giriparisarAtApI duSkarakArakaH, tato'sau lokastena bhUyo bhUyaHprocyamAnastamekAkinaM tApasamadrikuharavAsinaM paryapUjayad, duSkaraM ca paraguNotkIrtanamitikRtvA tasyApi saparyAdikaM vyadhAt, tadevamAbhyAM pUjAkhyAtyarthamekacaryA vidadhe, ato'prazastA, evamanayA dizA'nye'pyaprazastaikacaryAzritA dRSTAntA yathAsambhavamAyojyA iti / / lAka05 tadevaM sUtrArthe vyAkhyAte sUtrasarzikaniyuktyA niyuktikAro vyAcikhyAsurAha uddezakA | cAro cariyA caraNaM ega8 baMjaNaM tahiM chakkaM / davvaM tu dArusaMkama jalathalacArAiyaM bahuhA // 246 // | 'cAra' iti 'cara gatibhakSaNayoH' bhAve ghaJ , caryeti 'gadamadacarayamazcAnupasarge' (pA. 3-1-100) ityanena karmaNi bhAve vA yat , caraNamiti vA, bhAve lyuT, ekaH-abhinno'rtho'syetyekArtha, kiM tat ?--'vyaJjana vyajyate-AviSkriyate'rtho'neneti vyaJjanaM-zabda ityetatpUrvoktaM zabdatrayamekArtha, ekArthatvAcca na pRthag nikSepaH, 'tatra' cAranikSepe paDheM, cArasya SaTprakAro nikSepa ityarthaH, tadyathA-nAmasthApanetyAdi, tatra sugamatvAnnAmasthApane anAdRtya jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyacAraM gAthAzakalena darzayati-'davvaM tu' tti tuzabdaH punaHzabdArthe dravyaM punarevambhUtaM bhavati, dArusaGgamazca jalasthalacArazca dArusamajalasthala cArau tAvAdI yasya tadArusamajalasthalacArAdikaM 'bahudhA' anekadhA, tatra dArusaGkamo jale setvAdiH kriyate, sthale vA gartalaGghanAdikaH, jalacAro nAvAdinA, sthalacAro rathAdinA, AdigrahaNAt prAsAdAdau sopAnapatayAdiriti, yadyaddezAddezAntarAvAptaye dravyaM sa sa dravyacAra iti gAthArthaH // sAmprataM kSetrAdikamAhakhitaM tu jaMmi khitte kAlo kAle jahiM bhave caaro| bhAvaMmi nANadasaNacaraNaM tu pasatthamapasatthaM // 247 // kSetraM punaryasmin kSetre cAraH kriyate yAvadvA kSetraM caryate sa kSetracAraH, kAlastu yasmin kAle carati yAvantaM vA kAlaM ||202 // 3 sa kAlacAraH, bhAve tu dvidhA caraNaM-prazastamaprazastaM ca, tatra prazastaM jJAnadarzanacaraNAni, ato'nyadaprazastaM gRhasthAnyatIrthakANAmiti gaathaarthH|| tadevaM sAmAnyato dravyAdikaM cAraM pradarya prakRtopayogitayA yate vacAraM prazastaM praznadvAreNa drshyitumaah| loge cauvihaMmI samaNassa cauviho kahaM caaro?| hoI ghiI ahigAro visesao khittakAlesaM // 248 // __ 'loke' caturvidhe dravyakSetrakAlabhAvarUpe 'zramaNasya' zrAmyatIti zramaNo yatistasya kathambhUto dravyAdizcaturvidhazcAraH syAd , iti prazna nirvacanamAha-bhavati dhRtirityepo'dhikAraH, dravye tAvadarasavirasaprAntarukSAdike dhRtirbhAvayitavyA, kSetre'pi kutIrthikabhAvite prakRtyabhadrake vA nodvegaH kAryaH, kAle'pi duSkAlAdau yathAlAbhaM santoSiNA bhAvyaM, bhAvepyAkrozopahasanAdau noddIpitavyaM, vizeSatastu kSetrakAlayoravamayorapi dhRtirbhAvyA, dravyabhAvayorapi prAyastannimittasvAt // punarapi dravyAdikaM vizeSato yatezcAramAha pAvovarae apariggahe a gurukulanisevae jutte / ummaggavajae rAgadosavirae ya se vihare // 249 // 'pApoparataH' pApAt-pApahetoH sAvadyAnuSThAnAddhiMsA'nRtAdattAdAnAbrahmarUpAduparataH pApoparataH, tathA na vidyate parigraho'syetyaparigrahaH, pApoparato'parigrahazceti dravyacAraH, kSetracAramAha-guroH kulaM gurukulaM-gurusAnnidhyaM tatsevako-yuktaH samanvito yAvajIvaM gurUpadezAdineti, anena kAlacAraH pradarzitaH, sarvakAlaM gurUpadezavidhAyitvopadezAd, bhAvacAramAha-udgato mArgAdunmArgaH-akAryAcaraNaM tadarjakaH, tathA rAgadveSavirataH sa sAdhurviharet-saMyamAnuSThAnaM kuryAditi gtaa| niyuktiH| sAmprataM sUtramanuzriyate-tatra viSayakaSAyanimittaM yasyaikacaryA syAt sa kimbhUtaH syAdityAha-se bahu kohe' ARACKSO900 | khittaM tu misAddezAntarAvAptaye dravyAsa nAvAdinA, sthalacA dhA' anekadhA, tatra AROSCAKACAAAAAAAAA
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 zrIAcA- ityAdi, 'sa' viSayagRnurindriyAnukUlavatyekacaryApratipannastIrthiko gRhastho vA paraiH paribhUyamAno bahuH krodho'syeti loka sAvRttiHbahukrodhaH, tathA vandyamAno mAnamudvahata iti bahumAnaH, tathA kurukucAdibhiH kalkatapasA ca bahumAyI, sarvametadAhArA(zI.) dilobhAtkarotItyato bahulobhaH, yata evamato bahurajA:-bahupApo bahuSu vA''rambhAdiSu rato bahurataH, tathA naTavadbhogArtha uddezakA |bahUna veSAn vidhatta iti bahunaTaH, tathA bahubhiH prakAraiH zaTho bahuzaThaH, tathA bahavaH saGkalpA:-karttavyAdhyavasAyA yasya sa // 203 // bahusaGkalpaH, ityevamanyeSAmapi caurAdInAmekacaryA vAcyeti, sa evambhUtaH kimavasthaH syAdityAha-'Asava' ityAdi, AsravAH-hiMsAdayasteSu saktaM-saGgaM AzravasaktaM tadvidyate yasyAsAvAzravasaktI-hiMsAdyanupaGgavAn palitaM-karma tenAvacchannaH, karmAvaSTabdha itiyAvat, sa caivambhUto'pi kiM brUyAdityAha-'uDhiya'ityAdi, dharmacaraNAyodyuktaH utthitasta dvAda utthitavAdastaM pravadan , tIrthako'pyevamAha-yathA ahamapi pravajito dharmacaraNAyodyata ityevaM pravadan karmaNA'vacchAdadyata iti / sa cotthitavAdI AsraveSu pravarttamAnaH AjIvikAbhayAt kathaM pravarttata ityAha-'mA me'ityAdi, mA mAM 'ke-|| cana' anye'drAkSuravadyakAriNamityataH pracchannamakArya vidadhAti, etaccAjJAnadoSeNa pramAdadoSeNa vA vidhatta iti / kiM Milca-'sayaya'mityAdi, 'satatam' anavarataM mUDho mohanIyodayAdajJAnAdvA 'dharma' zrutacAritrAkhyaM nAbhijAnAti, na vi-10 vecayatItyarthaH / yadyevaM tataH kimityAha-'aTTA' ityAdi, ArtA viSAyakaSAyaiH 'prajAyanta' iti prajAH-jantavaH he mAnava!, manujasyaivopadezAhatvAnmAnavagrahaNaM, 'karmaNi' aSTaprakAre vibhaMtsite 'kovidAH' kuzalAH, na dharmAnuSThAna iti, ke punaH te ye satataM dharma nAbhijAnanti karmabandhakovidAzceti?, ata Aha-je aNuvarayA' ityAdi, ye kecanAnidiSTasvarUpAH 'anuparatA' pApAnuSThAnebhyo'nivRttA jJAnadarzanacAritrANi mokSamArga ityeSA vidyA ato viparyayeNAvidyA tayA pari-samantAt mokSamAhuH te dharma nAbhijAnanta iti sambandhaH, dharmamajAnAnAzca kimAmuyurityAha-'Ava' ityAdi, bhAvAvartaH-saMsArastamaraghaTTaghaTIyantranyAyenAnuparivartante, tAsveva narakAdigatiSu bhUyo bhUyo bhavantItiyAvat / / itiradhikAraparisamAptau, bravImIti pUrvavat / lokasArAdhyayane prathamoddezaka iti // 1 // RANSWERRAKASA%A5, uktaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIyaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-iha prAgudezake ekacaryApratipanno'pi sA-| vadyAnuSThAnAdviraterabhAvAcca na munirityuktam , iha tu tadviparyayeNa yathA munibhAvaH syAttathocyate, ityanena sambandhenA-I yAtasyAsyohezakasyAdi satrama AvantI keyAvantI loe aNAraMbhajIviNo tesu, etthovarae taM jhosamANe, ayaM saM. dhIti adakkhU, je imassa viggahassa ayaM khaNetti annesI esa magge AriehiM pa. veie, uTThie no pamAyae, jANittu dukkhaM patteyaM sAyaM, puDhochaMdA iha mANavA puDho dukkhaM paveiyaM se avihiMsamANe aNavayamANe, puTTho phAse vipaNunnae (sU0 146.) zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 204 // 'yAvantaH' kecana 'loke' manuSyaloke 'anArambhajIvinaH' ArambhaH-sAvadyAnuSThAnaM pramattayogo vA, uktaM ca-"AdANe loka05 nikkheve bhAsussagge a ThANagamaNAI / savvo pamattajogo samaNassavi hoi AraMbho // 1 // " tadviparyayeNa tvanArambhastena jIvituM zIlaM yeSAM ityanArambhajIvino yatayaH samastArambhanivRttAH teSveva-gRhiSu putrakalatrasvazarIrAdyarthamArambhapravRtteSva uddezakA nArambhajIvino bhavanti, etaduktaM bhavati-sAvadyAnuSThAnapravRtteSu gRhastheSu dehasAdhanArthamanavadyArambhajIvinaH sAdhavaH paGkAdhArapaGkajavannirlepA eva bhavanti / yadyevaM tataH kimityAha-'atra' asmin sAvadyArambhe karttavye 'uparataH' saGkucitagAtraH, atra vA''hate dharme vyavasthita uparataH pApArambhAt, kiM kuryAt sa?-'tat' sAvadyAnuSThAnAyAtaM karma 'jhoSayan' kSapayan munibhAvaM bhajata iti / kimabhisandhAyAtroparataH syAdityAha-'ayaM saMdhI' ityAdi, avivakSitakarmakA apyakarmakA || dhAtavo, yathA pazya mRgo dhAvati, evamatrApyadrAkSIdityetakriyAyoge'pyayaM sandhiriti prathamA kRteti, 'aya'miti pratyakSagocarApanna AryakSetrasukulotpattIndriyanivRttizraddhAsaMvegalakSaNaH 'sandhiH' avasaro mithyAtvakSayAnudayalakSaNo vA samyaktvAvAptihetubhUtakarmavivaralakSaNaH sandhiH zubhAdhyavasAyasandhAnabhUto vA sandhirityenaM svAtmani vyavasthApitamadrAkSIavAnityataH kSaNamapyekaM na pramAdayet na viSayAdipramAdavazago bhUyAt / kazca na pramattaH syAdityAha-'je imassa' ityAdi, 'ya' ityupalabdhatattvaH 'asya' adhyakSasya vizeSeNa gRhyate anenASTaprakAraM karma tadvetarazarIraviziSTaM bAhyendriyeNa gRhyata iti vigrahaH-audArikaM zarIraM tasya 'ayaM' vArttamAnikakSaNaH evambhUtaH sukhaduHkhAnyatararUpazca gataH evambhUtazca bhAvItyevaM / 204 // 1 AdAne nikSepe bhASAyAmutsarge ca sthAne gamanAdI / sarvaH pramattayogaH zramaNasyApi bhavalyArambhaH // 1 // rApanna AryakSetrasAlakSaNaH sandhiH zubhAdhamAdavazago bhUyAt / kama tadvetara
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 137 loka. 5 uddezakaH2 yaH kSaNAnveSaNazIlaH so'nveSI sadA'pramattaH syAditi / svamanISikAparihArArthamAha-esa magge' ityAdi, 'eSaH' anantarokto 'mArgo' mokSapathaH 'AyaH sarvaheyadhArAtIya(tIra)vartibhistIrthakaragaNadharaiH prakarSeNAdau vA veditaH-kathitaH pravedita iti / na kevalamanantarokto vakSyamANazca tIrthakaraiH pravedita iti tadAha-'uhie' ityAdi, sandhimadhigamyotthito dharmAcaraNAya kSaNamapyekaM na pramAdayet / kiM cAparamadhigamyetyAha-jANitu' ityAdi, jJAtvA prANinAM pratyeka duHkhaM tadupAdAnaM vA karma tathA pratyekaM sAtaM ca-manAhAdi jJAtvA samutthito na pramAdayet / na kevalaM duHkhaM karma vA pratyeka, tadupAdAnabhUto'dhyavasAyo'pi prANinAM bhinna eveti darzayitumAha-'puDho' ityAdi, pRthag-bhinnaH chandaH-abhiprAyo yeSAM te pRthagchandAH, nAnAbhUtabandhAdhyavasAyasthAnA ityarthaH, 'ihe'ti saMsAre saMjJiloke vA, ke te?--'mAnavAH' manuSyAH, upalakSaNArthatvAdanye'pi, saMjJinAM pRthaksaGkalpatvAcca tatkAryamapi karma pRthageva, tatkAraNamapi duHkhaM nAnArUpamiti, kAraNabhede kAryabhedasya avazyaMbhAvitvAditi, ataH pUrvoktaM smArayannAha-'puDho' ityAdi, duHkhopAdAnabhedAd duHkhamapi prANinAM pRthak praveditaM, sarvasya svakRtakarmaphalezvaratvAt nAnyakRtamanya upabhute iti / etanmatvA kiM kuryAdityAha-'se' ityAdi, 'saH' anArambhajIvI pratyekasukhaduHkhAdhyavasAyI prANino vividhairupAyairahiMsan tathA'napavadan-anyathaiva vyava|sthitaM vastvanyathA vadannapavadan nApavadan anapavadan , mRpAvAdamabruvannityarthaH, pazya ca tvaM tasyApi prAkRtatvAdArSatvAdvA lopaH, evaM parasvamagRhNannityAdyapyAyojyam / etadvidhAyI ca kimaparaM kuryAdityAha-puTThoM' ityAdi, sa paJcamahAvatavyava sthitaH san yathAgRhItapratijJAnirvahaNodyataH spRSTaH parISahopasargastAna tatkRtAn zItoSNAdisparzAn duHkhasparzAn vA tabA. sU.35 zrIAcA- sahiSNutayA anAkulo vividhairupAyaiH-prakAraiH saMsArAsArabhAvanAdibhiH prerayet, tatpreraNaM ca samyaksahana, na tatkRtayA rAGgavRttiH||duHkhAsikayA''tmAnaM bhAvaye ditiyAvat // yo hi samyakaraNatayA parISahAna saheta sa kiMguNaH syAdityAha(zI0) esa samiyA pariyAe viyAhie, je asattA pAvahiM kammehiM udAhu te AyaMkA phu saMti, iti udAhu dhIre te phAse puTTho ahiyAsai, se pudipeyaM pacchApeyaM bheuradhamma viddhaMsaNadhammamadhuvaM aNiiyaM asAsayaM cayAvacaiyaM vipariNAmadhamma, pAsaha evaM rUvasaMdhi / (sU0 147) 'eSaH' anantarokto yaH parIpahANAM praNodakaH 'samiyA' samyak zamitA vA zamo'syAstIti zamI tamAyaH zamitA 'paryAyaH' pratrajyA samyak zamitayA vA paryAyaH-pravajyA'syeti vigRhya bahuvrIhiH sa samyakaparyAyaH zamitAparyAyo vA vyAkhyAto nApara iti / tadevaM parISahopasargAkSobhyatAM pratipAdya gyAdhisahiSNutAM pratipAdayamAha-'je asattA' ityAdi, ye'pAkRtamadanatayA samatRNamaNileSTukAzcanAH samatApannAH pApeSu karmasvasaktAH-pApopAdAnAnuSThAnAratAH 'udAhu' kadAcittAn tathAbhUtAn sAdhUna 'AtaGkA' AzujIvitApahAriNaH zUlAdayo vyAdhivizeSAH 'spRzanti' abhibhavanti pIDayanti / yadi nAmaivaM tataH kimityAha-'iti udAhu' ityAdi, 'iti' etadvakSyamANamudAhRtavAn-vyAkRtavAn, ko'sau ?-'dhIro' dhI:-buddhistayA rAjate, sa ca tIrthakRgaNadharo vA, kiM tadudAhRtavAn ?-tairAtaH spRSTaH san tAn parzAna-duHkhAnubhavAn vyAdhivizeSApAditAnadhyAsayet-saheta / kimAkalayyetyAha-'se puva' mityAdi, sa spRSTaH pIDitaH AzukAribhirAtakairetadbhAvayed yathA pUrvamapyetad-asAtAvedanIyaviSAkajanitaM duHkhaM mayaiva soDhavyaM, pazcA-16 dapyetanmayaiva sahanIyaM, yataH saMsArodaravivaravattI na vidyata evAsau yasyAsAtAvedanIyavipAkApAditA rogAtaGkA na bhaveyuH, tathAhi-kevalino'pi mohanIyAdighAticatuSTayakSayAdutpannajJAnasya vedanIyasadbhAvena tadudayAttatsambhava iti, yatazca tIrthakarairapyetadvaddhaspRSTanidhattanikAMcanAvasthAyAtaM kammovazyaM vedyaM nAnyathA tanmokSaH, ato'nyenApyasAtAvedanIyodaye sanatkumAradRSTAntena mayaivaitatsoDhavyamityAkalayya nodvijitavyamiti, uktaM ca-"svakRtapariNatAnAM durnayAnAM vipAkA, ||205 // 1-3-3-4 karmabandhazcaturvidhaH, tadyathA-prakRtibandhaH 1 sthitibandhaH 2 anubhAgabandhaH 3 pradezabandhaH 4, tatra prakRtibandho'STavidhaH, jJAnAvaraNIyAdyantarAyAntaH, ete'STAvapi mUlabhedAH, uttarabhedAstu zAnAvaraNIye pazca, darzanAvaraNIye nava, vedanIye dau, mohanIye'STAviMzatiH, AyuSazcatvAraH, nAmnaH dvicatvAriMzat saptaSaSTiA trinavatirvA vyuttarazataM vA, gotre dvau, antarAye paJca, iti mUlottaraprakRtivandhaH / sthitibandhe jJAnAvaraNIyadarzanAvaraNIyavedanIyAntarAyeSu triMzatkoTIkovya utkRSTA sthitiH, mohanIye saptatikoTAkovyaH, nAmagotrayoviMzatiH, AyuSi 33 sAgaropamANi pUrvakoTitribhAgonAni, nAmagotrayorjaghanyA sthitiraSTau muhUrtAH, vedanIyassa bArasamuhuttA, aMtomuhuttA sesANaM iti sthitibandhaH, zubhAzubhakarmapugaleghu-"jo raso aNubhAgo buJca tattha subhesu mahuro asubhesu amahuro raso tassa bandho aNubhAgabaMdho" aNubhAgabandho samatto / pradezAH-karmavargaNAskandhAH teSAM bandhaH jIvapradezaiH samaM vayayaHpiNDavatkSIranIrasambandhavadvA, uktaM ca-"jIvakarmapradezAnA, yaH sambandhaH parasparam / kRzAnulohavaddhetoH, taM bandhaM jagadurbudhAH // 1 // " spRSTavaddhanidhattanikAcitakAraNabhedAt sa punacaturvidhaH, tathAhisamUhagatAyaHsUcisambandhavat spRSTakarmabandhaH, davarakabaddhasUcisambandhavaddhakarmabandhaH, varSAntaritadavarakabaddhasUcikAsambandhavanidhattakarmabandhaH, animAtazcikAsamavAyamelakavabhikAcitakarmabandhaH.
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 zrIAcA- punarapi sahanIyo'nyatra te nirguNasya / svayamanubhavato'sau duHkhamokSAya sadyo, bhavazatagatiheturjAyate'nicchataste // 1 // " loka... rAGgavRttiH api ca-etadaudArikaM zarIraM suciramapyaupadharasAyanAdyupabRMhitaM mRnmayAmaghaTAdapi niHsArataraM sarvathA sadA vizarAbiti ta uddezakA (zI) darzayannAha-'bhiduradhamma'mityAdi, yadivA pUrva pazcAdapyetadaudArikaM zarIraM vakSyamANadharmasvabhAvamityAha-'bhidura dhamma'mityAdi, svayameva bhidyata iti bhiduraH sa dharmo'sya zarIrasyeti bhiduradharma, idamaudArikaM zarIraM supoSitamapi // 206 // vedanodayAcchirodaracakSururaHprabhRrtyavayaveSu svata eva bhidyata iti bhiduraM, tathA vidhvaMsanadharma pANipAdAdyavayavavidhvaMsanAt , tathA avazyaMbhAvasambhAvitaM triyAmAnte sUryodayavat dhruvaM na tathA yattadadhruvaM, tathA apracyutAnutpannasthiraikasvabhAvatayA | TrakUTasthanityatvena vyavasthitaM sannityaM naiva yattadanityamiti, tathA tena tena rUpeNodakadhArAvacchazvadbhavatIti zAzvataM tato 'nyadazAzvataM, tatheSTAhAropabhogatayA dhRtyupaSTambhAdaudArikazarIravargaNAparamANUpacayAcayaH tadabhAvena tadvicaTanAdapacayaH, cayApacayau vidyate yasya taccayApacayikam , ata eva vividhaH pariNAmaH-anyathAbhAvAtmako dharmaH-svabhAvo yasya tadvipariNAmadharma / yatazcaivambhUtamidaM zarIrakamato'syopari ko'nuvandhaH kA mUrchA?, nAsya kuzalAnuSThAnamRte'nyathA sAphalyamityetadevAha-pAsaha' ityAdi, pazyatainaM pUrvoktaM rUpasandhi, bhiduradharmAdyAghrAtaudArikaM paJcendriyanivRttilAbhAvasarAtmaka, dRSTvA ca vividhAtaGkajanitAn parzAnadhyAsayediti // etatpazyatazca yatsyAttadAha samuppehamANassa ikkAyayaNarayassa iha vippamukkassa natthi magge virayassa ttibemi / (sU0 148) || // 206 / / samyagutprekSamANasya-pazyato'nityatAghrAtamidaM zarIramityevamavadhArayato nAsti mArga iti sambandhaH, kiM ca-ADabhividhau samastapApArambhebhyaH AtmA Ayatyate-Aniyamyate yasmin kuzalAnuSThAne vA yatnavAn kriyata ityAyatanaMjJAnAditrayam ekam-advitIyamAyatanamekAyatanaM tatra ratastasya, kiM ca-'iha' zarIre janmani vA vividha paramArthabhAva-18 nayA zarIrAnubandhAt pramukto vipramuktastasya 'nAsti' na vidyate, ko'sau?--'mArgo' narakatiryamanuSyagamanapaddhatiH, vartamAnasAmIpye vartamAnadarzanAnna bhaviSyatIti nAstItyuktaM, yadivA tasminneva janmani samasta karmakSayopapatternAsti narakA dimArgaH, kasyeti darzayati-'viratasya' hiMsAdyAzravadvArebhyo nivRttasya, itiradhikAraparisamAptau, bravImIti pUrvavat sudhajarmasvAmyAtmAnamAha, yadbhagavatA vIravarddhamAnasvAminA divyajJAnenArthAnupalabhya vAgyogenoktaM tadahaM bhavatAM bravImi, na svamativiracaneneti / virata eva munirbhavatyetatpratipAdya sAmpratam 'aviratavAdI parigrahavAniti yaduktaM tatpratipAdayannAha AvaMtI keyAvaMtI logaMsi pariggahAvaMtI, se appaM vA bahuM vA aNuM vA thUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA eesu ceva pariggahAvaMtI, etadeva egesiM mahabbhayaM bhavai, logavittaM ca NaM uvehAe, ee saMge aviyaanno| (sU0 149) yAvantaH kecana loke 'parigrahavantaH' parigrahayuktAH syustata(tra) evambhUtaparigrahasadbhAvAdityAha-'se appaM vA' ityAdi, tadravyaM yatparigRhyate tadalpaM vA-stokaM vA syAt kapardakAdi, bahu vA syAt dhanadhAnyahiraNyagrAmajanapadAdi, aNu vA syAt mUlyatastRNakASThAdi pramANato vajrAdi, sthUlaM vA syAt mUlyataH pramANatazca hastyazvAdi, etacca cittavadvA syAdazrIAcA- cittavadveti / etena ca parigraheNa parigrahavantaH santa eteSveva parigrahavatsu gRhastheSvantarvatino tino'pi syuH, yadi- loka0 5 rAGgavRttiH vaiteSveva SaTsu jIvanikAyeSu viSayabhUteSvalpAdiSu vA dravyeSu mUchI kurvantaH parigrahavanto bhavanti, tathA cAvirato uddezakaH2 (zI.) virativAdaM vadannalpAdapi parigrahAt parigrahavAn bhavati, evaM zeSeSvapi vrateSvAyojyam , ekadezAparAdhAdapi sarvAparA |dhitAsambhavaH, anivAritAsravatvAt / yadyevamalpenApi parigraheNa parigrahavattvamataH pANipuTabhojino digambarAH sr||207|| |jaskaboTikAdayo'parigrahAH syuH, teSAM tadabhAvAt , naitadasti, tadabhAvAdityasiddho hetuH, tathAhi-sarajaskAnAmasthyAdiparigrahAdvoTikAnAmapi pichikAdiparigrahAd anta(ntata)zca zarIrAhArAdiparigrahasadbhAvAt , dharmopaSTambhakatvAdadoSa iti ced tad itaratrApi samAnaM, kiM digambarAgrahagraheNeti / etaccAlpAdiparigraheNa parigrahavattvamaparigrahAbhimAninA cAhArazazarIrAdikaM mahate'narthAyeti darzayannAha-'etadeve'tyAdi, etadeva-alpabahutvAdiparigraheNa parigrahavattvamekeSAM-parigrahavatAM narakAdigamanahetutvAt sarvasyAvizvAsakAraNAdvA mahAbhayaM bhavati, prakRtiriyaM parigrahasya, yaduta-tadvAn sarvasmAccakati, yadivaitadeva zarIrAhArAdikamaparasyAlpasyApi pAtratvaktrANAderddharmopakaraNasyAbhAvAd gRhigRhe samyagupAyAbhAvAdavidhi| nA'zuddhamAhArAdikaM bhuJjAnasya karmabandhajanitamahAbhayahetutvAnmahAbhayaM, tathaitaddharmazarIraM samastAcchAdanAbhAvAdvIbhatsa pareSAM mahAbhayaM, tanniravadyavidhipAlanAbhAvAcca mahAbhayamiti / yataH parigraho mahAbhayamato'padizyate-'loga' ityAdi, 'lokasya' asaMyatalokasya 'vittaM' dravyamalpAdivizeSaNaviziSTaM, cazabdaH punaHzabdArthe, Namiti vAkyAlaGkAre, loka // 207 // vittaM lokavRttaM vA AhArabhayamaithunaparigrahotkaTasaMjJAtmakaM mahate bhayAya punarutprekSya-jJAtvA jJaparijJayA pratyAkhyAnapari
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 139 RE MANGANAGARIKC jJayA pariharet / tatpariharjuzca yatsyAttadAha-ee saMge' ityAdi, 'etAn' alpAdidravyaparigrahasaGgAn zarIrAhArAdisa-1 GgAn vA 'avijAnataH'akurvANasya vA tatparigrahajanitaM mahAbhayaM na syAt // kiM - se supaDibaddhaM sUvaNIyaMti naccA purisA paramacakkhU viparikamA, eesu ceva baMbhaceraM tibemi, se suyaM ca me ajjhatthayaM ca me-baMdhapamukkho ajjhastheva, ittha virae aNagAre dIharAyaM titikkhae, pamatte bahiyA pAsa, appamatto parivvae, eyaM moNaM sammaM a NuvAsijjAsi tibemi (sU0 150) / lokasArAdhyayane dvitIyoddezakaH 5-2 // 'se' tasya parigrahaparihartuH suSTu pratibaddhaM supratibaddhaM suSTupanItaM sUpanItaM jJAnAdi ityetat jJAtvA 'he puruSa!' mAnava ! paramaM jJAnaM cakSuryasyAsau paramacakSuH mokSakadRSTiA san vividhaM tapo'nuSThAna vidhinA saMyame karmaNi vA parAkramasveti / / atha kimartha parAkramaNopadeza ityata Aha-'eesu ceve' tyAdi, ya ime parigrahaviratAH paramacakSuSazcaiteSveva paramArthato| brahmacarya nAnyeSu, navavidhabrahmacaryaguptyabhAvAd , yadivA brahmacaryAkhyo'yaM zrutaskandhaH, etadvAcyamapi brahmacarya tadetebvevAparigrahahvatsu, itiradhikAraparisamAptau, bravImyahaM yaduktaM vakSyamANaM ca sarvajJopadezAdityAha-se suaMca meM ityAdi, tadyat kathitaM yacca kathayiSyAmi tadbhutaM na mayA tIrthakarasakAzAt tathA Atmanyadhi adhyAtma mamaitaccetasi vyavasthitaM, kiM tadadhyAtmani sthitamiti darzayatibandhAtsakAzAtpramokSaH bandhapramokSastathA 'adhyAtmanyeva' brahmacarye | vyavasthitasyaiveti / kiM ca-'ittha' ityAdi, 'atra' asmin parigrahe jikSite virataH, ko'soM ?-nAsyAgAraM-gRhaM vidyata loka05 ityanagAraH, sa evambhUto 'dIrgharAtraM' yAvajjIvaM parigrahAbhAvAt yat kSutpipAsAdikamAgacchati tat 'titikSeta' saheta / uddezakA punarapyupadezadAnAyAha-'pamatte' ityAdi, pramattAn-viSayAdibhiH pramAdairbahirddharmAbyavasthitAn pazya gRhasthatIrthikAdIn / dRSTvA ca kiM kuryAditi darzayati-apramattaH san saMyamAnuSThAne parivrajediti / kiMca-'eya' mityAdi, 'etat' pUrvoktaM saMyamAnuSThAnaM muneridaM maunaM-sarvajJoktaM samyag 'anuvAsayeH' pratipAlayeH 'iti' adhikAraparisamAptI, bravImIti || pUrvavat / lokasArAdhyayane dvitIyoddezakaH samAptaH C zrIAcArAGgavRttiH (zI0) E // 208 // %%AKAR 208 // | ukto dvitIyoddezakaH, sAmprataM tRtIya Arabhyate-asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarokkoddezake'viratavAdI parigrahavAnityabhihitam , iha tu tadviparyaya ucyate ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtram AvaMtI keyAvaMtI loyaMsi apariggahAvaMtI eesu ceva apariggahAvaMtI, succA vaI mehAvI paMDiyANa nisAmiyA samiyAe dhamme AriehiM paveie jahitya mae saMdhI jho sie evamannattha saMdhI dujosae bhavai, tamhA bemi no nihaNija vIriyaM / (sU0 151) yAvantaH kecana loke'parigrahavanto viratA yataya ityarthaH, te sarve eteSveva-alpAdiSu dravyeSu tyakteSu satsvaparigrahavanto bhavanti, yadivaiteSveva SaTsu jIvanikAyeSu mamatvAbhAvAdaparigrahA bhavanti / syAt-kathamaparigrahabhAvaH syAdityAha-'soccA' ityAdi 'vaItti suvyatyayena dvitIyArthe prathamA'to vAcaM-tIrthakarAjJAmAgamarUpAM 'zrutvA' AkarNya | 'medhAvI' maryAdAvyavasthitaH sazrutiko heyopAdeyaparihArapravRttijJaH, tathA 'paNDitAnA' gaNadharAcAryAdInAM vidhiniyamAtmakaM vacanaM nizamya sacittAcittaparigrahaparityAgAdaparigraho bhavati / syAdetat-kadA punarutpannanirAvaraNajJAnAnAM tIrthakRtAM vAgyogo bhavati yenAsAvAkarNyate ?, ucyate, dharmakathA'vasare, kimbhUtastaiH punardharmaH pravedita ityArekApanodArthamAha-'samiya'tti 'samatA' samazatrumitratA tayA''rddharmaHpravedita iti, uktaM ca-"jo caMdaNeNa bAhuM AliMpai vAsiNA va taccheti / saMthuNai jo ajiMdati mahesiNo tattha samabhAvA // 1 // " yadivA''ryeSu-dezabhASAcaritrA''ryeSu samatayA bhagavatA dharmaH praveditaH, tathA coktam-"jahma puNNassa kathai tahA tucchassa katthaI"tyAdi, athavA zamino bhAvaH zamitA tayA sarvaheyadhArAtIyavartibhiH AryaiH prakarSaNAdau vA dharmoM veditaH praveditaH, indriyanoindriyopazamena tIrthakRdbhirddharmaH prajJApita itiyaavt| syAd-anyairapi svAbhiprAyeNa dharmAH praveditA evetyatastadvyudAsArthabhagavAnevAha'jahetthe'tyAdi, sadevamanujAyAM parSadi bhagavAnevamAha-yathA'tra mayA jJAnAdiko mokSasandhiH 'jhosio'tti sevita iti, yadivA 'atra' asmin jJAnadarzanacAritrAtmake mokSamArge samabhAvAtmake indriyanoindriyopazamarUpe mayA mumukSuNA svata eva sandhAnaM sandhiH-karmasantatiH sandhIyata iti vA bhavAdbhavAntaramaneneti sandhiH-aSTaprakArakarmasantatirUpaH sa 1 yazcandanena bAhU Alimpati vAsyA vA takSNoti / saMstauti yazca nindati maharSayastatra samabhAvAH // 1 // mabhAvAtmakAdiko mokSasAnadhAtavyadAsArthamayopazamena , ACANCAKACT -*
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 209 // zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 210 // 140 jhoSitaH kSapitaH ato ya eva tIrthakRdbhirddhamma'bhihitaH sa eva mokSamArgo nApara ityetadevAha - yathA'tra mayA sandhijhaSitaH evamanyatra - anyatIrthikapraNIte mokSamArge sandhiH - karmmasantatirUpaH durjhApyo bhavati duHkSayo bhavati, asamIcInatayA tadupAyAbhAvAd, yadi nAma bhagavatA'tra karmmasandhirzoSitastataH kimityAha yasmAdasminneva mArge vyavasthitena mayA'pi vikRSTatareNa tapasA karma kSapitaM tato'nyo'pi mumukSuH saMyamAnuSThAne tapasi ca vIrya 'no nihanyAt' no nigUhayed anigUhitabalavIryo bhUyAd, etadahaM bravImi paramakAruNyAkRSTahRdayaH parahitaikopadezadAyItyetadvIravarddhamAnasvAmyAha, sudharmasvAmI svaziSyANAM kathayati sma // kazcaivambhUtaH syAdityAha- je puTThAI no pacchAnivAI, je puvvuTTAI pacchAnivAI, je no puvvuTTAyI no pacchAnivAI, se'vi tArisie siyA, je parinnAya logamannesayaMti / ( sU0 152 ) yaH kazcidviditasaMsArasvabhAvatayA dharmacaraNaikapravaNamanAH pUrva-pratrajyA'vasare saMyamAnuSThAnenotthAtuM zIlamasyeti pUrvosthAyI pazcAcca zraddhAsaMvegatayA vizeSeNa varddhamAnapariNAmo no nipAtI, nipatituM zIlamasyeti vigRhya NiniH nipatanaM vA nipAtaH so'syAstIti nipAtI, siMhatayA niSkrAntaH siMhatayA vihArI ca gaNadharAdivat prathamo bhaGgaH / dvitIyabhaGgaM sUtreNaiva darzayannAha - pUrvamutthAtuM zIlamasyeti pUrvotthAyI, punarvicitratvAt karmmapariNatestathAvidhabhavitavyatAniyogAtpazcAnnipAtI syAt, nandiSeNavat, kazciddarzanato'pi goSThAmA hilavaditi / tRtIyabhaGgasya cAbhAvAdanupAdAnaM, sa cAyam -- 'je no puvvuTThAyI pacchAnivAtI', tathAhi - utthAne sati nipAto'nipAto vA cintyate, sati dharmiNi dharmacintA, tadutthAnapratiSedhe ca dUrotsAditaiva nipAtacinteti / caturthabhaGgadarzanAya tvAha-yo hi no pUrvotthAyI na ca pazcAnnipAtI so'virata eva gRhasthaH sannotthAyI bhavati samyagviraterabhAvAt nApi pazcAnnipAtI utthAnA vinAbhAvi tvAnnipAtasya, zAkyAdayo vA caturthabhaGgapatitA draSTavyAH teSAmapyubhayAsadbhAvAditi / nanu ca gRhasthA eva caturthabha GgapatitA yuktA vaktuM, tathAhi teSAM sAvadyayogAnuSThAnenAnutthAnatayA pratijJAmandarAropAbhAvAnnipAtAbhAvaH, zAkyAdirapi caturthabhaGgapatita ityata Aha- 'so'pi zAkyAdirgaNaH pazca mahAvratabhArAropaNAbhAvena sAvadyayogAnuSThAnatayA no pUrvotthAyI nipAtasya ca tatpUrvakatvAnnopazcAnipAtItyatastAdRza eva-gRhasthatulya eva syAd, AsravadvArANAmubhayeSAmapyasaMvRtatvAt, udAyinRpamArakavat / anye'pi ye sAvadhAnuSThAyinaste'pi tAdRkSA eveti darzayannAha - ye'pi svayUthyAH pArzvasthAdayo dvividhayA'pi parijJayA lokaM parijJAya punaH pacanapAcanAdyarthaM tameva lokamanvAzritA amveSayanti vA te'pi gRhastha tulyA eva bhaveyuH // svamanISikAparihArArthamAha eyaM niyAya muNiNA paveiyaM, iha ANAkaMkhI paMDie aNihe, puvvAvararAyaM jayamANe, sayA sIlaM supehAe suNiyA bhave akAme ajhaMjhe, imeNa ceva jujjhAhi, kiM te jujjheNa bajhao ? (sU0 153 ) 'etad' yadutthAnanipAtAdikaM prAgupanyastaM tatkevalajJAnAvalokanena 'niyAya'tti jJAtvA 'muninA' tIrthakRtA 'praveditaM' kathitam / idaM cAnyatpraveditamityAha - 'iha' asmin maunIndre pravacane vyavasthitaH san 'AjJA' tIrthakaropadezamAkAGgituM zIlamasyetyAjJAkAGkSI - AgamAnusArapravRttikaH, kaJcaivambhUtaH ? - 'paNDitaH sadasadvivekajJaH 'astrihaH' sneharahitaH / | rAgadveSavipramukto'harnizaM gurunirdezavartI yatnavAn syAdityetadAha - pUrvarAtraM- rAtreH prathamo yAmo'pararAtra-rAtreH pAzcAtyaH etadyAmadvayamapi 'yatamAnaH' sadAcAramAcaret, madhyavarttiyAmadvayamapi yathoktavidhinA svapan vairAtrAdikaM vidadhyAt, rA|triyatanApratipAdanena cAhnayapi pratipAditaiva bhavati, AdyantagrahaNe madhyagrahaNasyAvazyaMbhAvitvAt / kiM ca - 'sadA' | sarvakAlaM 'zIlam' aSTAdazabhedasahasrasaGkhyaM saMyamaM vA yadivA caturddhA zIlaM - mahAvratasamAdhAnaM tisro guptayaH pazJcendri yadamaH kaSAyanigrahazcetyetacchIlaM samprekSya mokSAGgatayA'nupAlayet nAkSinimeSamAtramapi kAlaM pramAdavazago bhUyAt / kazca zIlasamprekSakaH syAdityAha-yo hi zrutvA zIlasamprekSaNaphalaM niHzIla nirvratAnAM ca narakAdipAtavipAkamAkarNyAgamAt, 'bhavet' syAt 'akAma' icchAmadanakAmarahita iti, tathA nAsya 'jhaJjhA' mAyA lobhecchA vA vidyata ityajhaJjhaH, kAma| jhaJjhApratiSedhAcca mohanIyodayaH pratiSiddhaH, tatpratiSedhAcca zIlavAn syAditi, etaduktaM bhavati-dharmaM zrutvA syAt a| kAmo'jhaJjhazcetyanena cottaraguNA gRhItAH, upalakSaNArthatvAcca mUlaguNA api gRhItAH, tataH syAt ahiMsakaH satyavAdItyAdyapi draSTavyaM / nanu cAnyajIvAccharIramityevaMbhAvanAyuktasyAnigUhitabalavIryasya parAkramamANasyASTAdazazIlAGgasahasradhAriNo'pi me yathopadezaM pravarttamAnasyApi nAzeSakarmamalApagamo'dyApi bhavatItyatastathAbhUtamasAdhAraNakAraNamAcakSva For Private Personal Use Only loka0 5 uddezakA 3 // 209 // loka0 5 uddezakaH3 // 210 //
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 211 // 141 yenAhamAzvevAzeSamalakalaGkarahitaH syAm ahaM ca bhavadupadezAd api siMhenApi saha yuddhaye, na me karmmakSayArtha pravRttasya ki vidazakyamastItyatrottaraM sUtreNaivAha- anenaivodArikeNa zarIreNendriyanoindriyAtmakena viSayasukhapipAsunA svairiNA sArddha yudhyasva, idameva sanmArgAvatAraNato vazIkuru, kimapareNa bAhyataste yuddhena ?, antarAriSaGghargakarma ripujayAdvA sarva setsyati bhavato, nAto'paraM duSkaramastIti // kiMtviyameva sAmagrI agAdhasaMsArArNave paryaTato bhavakoTisahasreSvapi duSprApeti darzayitumAha juddhArihaM khalu dulahaM, jahittha kusalehiM parinnAvivege bhAsie, cue hu bAle gabhAisa rajjai, assi ceyaM paccai, rUvaMsi vA chaNaMsi vA, se ege saMviddhapahe muNI, annahA logamuvehamANe, iya kamma pariNNAya savvaso se na hiMsai, saMjamaI no pa bhai, uvehamANo patteyaM sAyaM vaNNAesI nArabhe kaMcaNaM savvaloe egappamuhe vidisampanne nivviNNacArI arae payAsu ( sU0 154 ) etadaudArikaM zarIraM bhAvayuddhArha, khaluravadhAraNe, sa ca bhinnakramo durlabhameva - duSprApameva, uktaM ca - " nanu punari damatidurlabhamagAdhasaMsArajaladhivibhraSTam / mAnuSyaM khadyotakataDillatAvilasitapratimam // 1 // " ityAdi, pAThAntaraM vA - " juddhAriyaM ca dulahaM" tatrAnArya saGgrAmayuddhaM purISahAdiripuyuddhaM tvAyai tad durlabhameva tena yuddhyasva tato bhavato'zepakarmakSayalakSaNo mokSo'cirAdeva bhAvIti bhAvArthaH / tacca bhAvayuddhArha zarIraM labdhvA kazcittenaiva bhavenAzeSakarmakSayaM vidhatte, marudevIkhAminIva, kazcit saptabhiraSTabhirvA bhavairbharatavat kazcidapArddha pudgalaparAvarttena, aparo na setsyatyeva, | kimityevaM yata Aha-yathA yena prakAreNa 'atra' asmin saMsAre 'kuzalaiH' tIrthakRdbhiH 'parijJAvivekaH' parijJAnaviziSTatA, kasyacit ko'pyadhyavasAyaH saMsAravaicitryahetuH 'bhASitaH' prajJApitaH, sa ca matimatA tathaivAbhyupagantavya iti / tadeva | parijJAnanAnAtvaM darzayannAha - labdhvA'pi durlabhaM manujatvaM prApya ca mokSaikagamanahetuM dharmma punarapi kamrmmodayAttasmAt cyuto 'bAlaH' ajJaH 'garbhAdiSu rajyate' garbha AdiryeSAM kumArayauvanAvasthAvizeSANAM te garbhAdayaH teSveva gArddhAmupayAti, yathaibhiH sArddha mama viyogo mA bhUt ityadhyavasAyI bhavati, yadivA dharmmAzvayutastatkaroti yena garbhAdiSu yAtanAsthAneSu saGgamupayAti, 'rijjai'tti vA kvacitpAThaH, rIyate-gacchatItyarthaH / syAt - koktamidaM ? yat prAg vyAvarNitamityAha -- 'asmi niti Arhate pravacane 'etat' pUrvoktaM prakarSeNocyate procyate / etacca vakSyamANamatraivocyate iti darzayannAha - 'rUpe' 'cakSurindriyaviSaye'bhyupapanno, vAzabdAdanyatra vA sparzarasAdau 'kSaNe' pravarttate, 'kSaNu hiMsAyAM' kSaNanaM kSaNo-hiMsA tasyAM pravarttate vAzabdAdanyatra cAnRtasteyAdAviti, rUpapradhAnatvAdviSayANAM rUpitvAcca rUpopAdAnaM, AsravadvArANAM ca hiMsApradhAnatvAttadAditvAcca tadupAdAnamiti / bAlo rUpAdiviSayanimittaM dharmAcyutaH san garbhAdiSu rajyate, atrAhate mArge idamucyate yastu punargarbhAdigamanahetuM jJAtvA viSayasaGgaM dharmmAdacyuto hiMsAdyAzravadvArebhyo nivarttate sa kiMbhUtaH | syAdityAha - 'sa' jitendriyo, huravadhAraNe, sa evaikaH - advitIyo 'muniH' jagatrayamantA 'saMviddhapathaH ' samyagviddhaH - tADitaH kSuNNaH panthAH- mokSamArgoM jJAnadarzanacAritrAkhyo yena sa tathA, 'saMviddhabhaye' tti vA pAThaH, saMviddhabhayo dRSTabhaya ityarthaH, yo hyAsravadvArebhyo hiMsAdibhyo nivRttaH sa eva muniH kSuNNamokSamArga iti bhAvArthaH / kiM ca-anyena prakAre NAnyathA-viSayakapAyAbhibhUtaM hiMsAdikarmmasu pravRttaM 'lokaM' gRhasthalokaM pAkhaNDilokaM vA pacanapAcanaudezikasazcittAhArAdipravRttamutprekSamANo'nyathA vA AtmAnaM nivRttAnubhavyApAramutprekSamANaH saMviddhapatho muniH syAt iti / lokaM cAnyathotprekSya kiM kuryAdityAha - 'iti' pUrvokairhetubhiryadvaddhaM karma tadupAdAnaM ca sarvataH parijJAya jJaparijJayA pratyAkhyAna parijJayA'pi sarvataH pariharet / kathaM pariharatItyAha - 'sa' karmmapariharttA kAyavAGmanobhirna hinasti jantUn na ghAtayatyaparairnApyanumanyate / kiM ca - pApopAdAnapravRttamAtmAnaM saMyamayati, saptadazaprakAraM vA saMyamaM karoti saMyamayati, AcArakkibantaM vaitat saMyama ivAcarati saMyamayati / kiM ca- 'no paga bhai' 'galbha dhArthe' asaMyamakarmmasu pravRttaH san na pragalbha tvamAyAti, rahasyapya kAryapravRtto jihreti na dhRSTatAM avalambata iti, upalakSaNArthatvAdasya kSuNNamokSapatho munirna krudhyati, na jAtyAdimAnamudvahati, na vaJcanAM vidhatte, na lubhyati / kimAkalayyaitatkuryAdityAha - 'utprekSamANaH' avagacchan pratyekaM prANinAM sAtaM mano'nukUlaM nAnyasukhenAnyaH sukhIti nApi paraduHkhena duHkhItyataH prANino na hiMsyAditi / prANinAM pratyekaM sAtamutprekSamANazca kiM kuryAdityAha-varNyate - prazasyate yena sa varNa:- sAdhukArastadAdezI varNAdezI-varNAbhilASI san nArabhate kaJcana pApArambhaM sarvasminnapi loke, yadivA - tapaHsaMyamAdikamapyArambhaM yazaH kIrttyarthaM nArabhate, pravacano For Private Personal Use Only loka0 5 | uddezakaH 3 // 211 //
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 -61-62 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 212 // bhAvanArtha tvArabhate, tadudbhAvakAzcAmI-"prAvacanI dharmakathI vAdI naimittikastapasvI ca / vidyAsiddhaH khyAtaH kavi- loka 5 rapi codbhAvakAratvaSTau // 1 // " yadivA varNo-rUpaM tadAdezI-tadabhilASukaH nodvartanAdikAH kriyA Arabheta, kimbhUtaH sannetatkuryAdityAha-'eko' mokSo'zeSamalakalaGkarahitatvAt saMyamo yA rAgadveSarahitatvAt tatra pragataM mukhaM yasya sa tathA uddezakA -mokSe tadupAye vA dattakadRSTirna kaJcana pApArambhamArabheta iti, kiM ca-mokSasaMyamAbhimukhA dik tato'nyA vidik tAM prakarSeNa tI! vidikpratIrNaH, sa caivambhUtaH sannArambhI syAt, kumArgaparityAgena na pApArambhAnveSI bhavatItyarthaH, kiM| ca-caraNaM cAraH-anuSThAnaM nirviNNasya cAro niviNNacAraH so'syAstIti nirviNNacArI, kuta iti cet , yataH 'prajAsvarataH' prajAyanta iti prajAH-prANinastatrArataH-tadArambhApravRtto nirmamatvo vA, yazca zarIrAdiSyapi mamatvarahitaH sa nirveNNacAryeva bhavati, yadivA prajAH-striyastAsvarataH Arambhe'pi nirvedamAgacchati, kAraNAbhAve kAryasyApyabhAvAditi // yazca prajAsvaraktaH ArambharahitaH sa kimbhUtaH syAdityAha se vasumaM savvasamannAgayapannANeNaM appANeNaM akaraNijaM pAvakammaM taM no annesI, jaM saMmaMti pAsahA taM moNaMti pAsahA jaM moNaMti pAsahA taM saMmaMti pAsahA, na imaM sakaM siDhilehiM abijamANehiM guNAsAehiM vaMkasamAyArehiM pamattehiM gAramAvasaMtehiM, ||212 // muNI moNaM samAyAe dhuNe sarIragaM, paMtaM lUhaM sevaMti vIrA sammattadaMsiNo, esa ohantare muNI, tiNNe mutte virae viyAhie tibemi ( sU0 155) // lokasAre tRtI yoddezakaH // 5-3 // vasu-dravyaM, sa cAtra saMyamastadvidyate yasya sa nivRttArambho munirvasumAn sarva samyaganvAgataM prajJAnaM padArthAvirbhAvaka yasyAtmanastenAtmanA sarvasamanvAgataprajJAnarUpApannena yadakarttavyaM pApakarma tanno kadAcidapyanveSati, upalabdhaparamArtha-| rUpeNAtmanA na sAvadyAnuSThAna vidhAyI syAditi bhAvArthaH / yadeva samyak prajJAnaM tadeva pApakarmavarjanaM, yadeva ca pApakarmavarjanaM tadeva ca samyak prajJAnamityetadgatapratyAgatasUtreNaiva darzayitumAha-samyagiti-samyagjJAnaM samyaktvaM vA tatsahacaritaM, anayoH sahabhAvAdekagrahaNe dvitIyagrahaNaM nyAyyaM, yadidaM samyagjJAnaM samyaktvaM vetyetatpazyata tanmune vo mauna-saMyamAnuchAnamityetatpazyata, yacca maunamityetat pazyata tatsamyagjJAnaM naizcayikasamyaktvaM vA pazyata, jJAnasya viratiphalatvAt samyaktvasya cAbhivyaktikAraNatvAt samyaktvajJAnacaraNAnAmekatA'dhyavaseyeti bhAvArthaH / etaJca na yena kenacicchakyamanuSThAtumityAha-naitatsamyaktvAditrayaM samyaganuSThAtuM zakyaM, kaiH-'zithilaiH' alpapariNAmatayA mandavIyaH saMyamatapasodhRtidRDhimarahitairiti, kiM ca-AhaiH-putrakalanAdyanuSaGgajanitasnehAdAkriyamANairetatpUrvoktamazakyamiti sambandhaH, kiM ca-guNA:-zabdAdayasteSvAsvAdo yeSAM te guNAsvAdAstairiti, kiM ca-vakraH samAcAro yeSAM te tathA taiH, mAyAvimirityarthaH, tathA-viSayakaSAyAdipramAdaiH pramattairiti, kiM ca-agAraM-gRhaM tad AdyakSaralopAdAramityuktaM tadagAramAvasaniH-sevamAnaiH, pApakarmavarjanarUpaM maunamanuSThAnamazakyamiti sarvatra yojanIyaM / kathaM tarhi shkymityaah-'muniH| loka05 jagatrayasya mantA maunaM-munitvamazeSasAvadyAnuSThAnavarjanarUpaM 'samAdAya' gRhItvA dhunIyAccharIrakamaudArikaM karmazarIraM uddezakA3 veti / kathaM ca taDunanamityAha-prAntaM-paryuSitaM vallacanakAdyalpaM vA, tadapi rUkSaM vikRterabhAvAt , tat 'sevante' tadabhyavaharanti, ke te?-vIrAH' karmavidAraNasahiSNavaH, kiMbhUtAH?-samyaktvadarzinaH samatvadarzino vA / yazca prAntarUkSasevI sa kiMguNaH syAdityAha-'eSaH' anantaroktavizeSaNaviziSTaH ogho-bhAvaudhaH saMsArastaM taratIti, ko'sau ?-muniH, vartamAnasAmIpya vA vartamAnavadveti tIrNa evAsau, sabAhyAbhyantarasaGgAbhAvAnmuktavanmuktaH, kazcaivambhUto?-yaH sAvadyAnuSThAnAdvirata ityevaM vyAkhyAtaH / itiradhikAraparisamAptI, bravImIti pUrvavat / lokasArAdhyayane tRtIyoddezakaH pari-15 samApta iti|| AARAASANA zrIAcArAvRttiH (zI0) // 213 // uktastRtIyoddezakaH, sAmprataM caturtha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAdyoddezake hiMsakasya viSayArambhakasyaikacarasya munisvAbhAvaH pradarzito, dvitIyatRtIyayostu hiMsAviSayArambhaparigrahavyudAsena tadvato doSaM pradazya virata eva munirbhavatItyetatpratipAditam , asmiMzca ekacarasyAmunibhAve doSodbhAvanataH kAraNamAha, ityanena sambandhenAyAtasyAsyodezakasyAdisUtram gAmANugAma dUijamANassa dujAyaM dupparakaMtaM bhavai aviyattassa bhikkhuNo (sU0 156 ) // 21 //
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 143 AUSAMANARCOACCASSASSA grasati buddhyAdIn guNAniti grAmaH, grAmAdanu-pazcAdaparo grAmo grAmAnugrAmastaM, 'dUyamAnasya' anekArthatvAddhAtUnAM viharataH ekAkinaH sAdhoyatsyAt taddarzayati-duSTaM yAtaM duryAtaM, gamanakriyAyA gardA, gacchata evAnukUlapratikUlopasargasadbhAvAdahannakasyeva kRtagatibhedasya duSTavyantarIjaGghAcchedavat , tathA duSTaM parAkrAntam-AkrAntaM sthAnamekAkino bhavati, sthUlabhadreAzritopakozAgRhasAdhoriveti, yadivA-catuSproSitabhartRkAgRhoSitasAdhoriva, tasya mahAsattvatayA akSobhe'pi duSparAkrAntameveti, etacca na sarvasyaiva duryAtaM duSparAkrAntaM ca bhavatItyato vizinaSTi-avyaktasya bhikSoriti, bhikSaNazIlo bhikSustasya, kimbhUtasya ?-avyaktasya, sa cAvyaktaH zrutavayobhyAM syAt , tatra zrutAvyakto yenAcArapra-4 kalpo'rthato nAdhigato bhavati gacchagatAnAM tannirgatAnAM tu navamapUrvatRtIyavastviti, vayasA cAvyakta ASoDazavarSAdgacchagatAnAM tannirgatAnAM ca triMzata iti, atra caturbhaGgikA, zrutavayobhyAmavyaktasyaikacaryA na kalpate, saMyamAtmavirAdhanAtaH ityAdyo bhaGgaH, tathA zrutenAvyakto vayasA ca vyaktaH, asyApyekacaryA na kalpate, agItArthatvAdubhayavirAdhanAsadbhAvAditi dvitIyaH, tathA zrutena vyakto vayasA cAvyaktaH, tasyApi na kalpate, bAlatayA sarvaparibhavAspadatvAd vizeSataH stenakuliGgAdInAmiti tRtIyaH, yastUbhayavyaktaH sa sati kAraNe pratimAmekAkivihAritvamabhyudyatavihAraM vA pratipadyatAm , asyApi kAraNAbhAve ekacaryA nAnumatA, yatastasyAM guptIryAbhASeSaNAdiviSayA bahavo doSAH prAduSSanti, tathAhi-ekAkI paryaTan yadIryApathaM zodhayati tataH zvAyupayogAdbhazyati tadupayuktazcenneryApathaM zodhayedityAdikAH zeSA api samitayo vAcyAH, anyacca-ajIrNena vAtAdikSobheNa vA vyAdhyudbhave saMyamAtmavirAdhanA pravacanahIlanA ca, tatra yadi sa sati tasyApinacaryA naspakacaryA zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 214 // loka05 uddezakA4 karuNApannA gRhasthAH pratijAgaraNaM kuryustayajJAnatayA paTkAyopamardana kurvANAH saMyamabAdhAmApAdayeyuH, atha na kazcittatra tathAbhUtaH karttavyodyataH syAt tata AtmavirAdhanA, tathA'tisArAdau mUtrapurISajambAlAntarvartitvAt pravacanahIlanA, api ca-grAmAdivyavasthitaH san dhigjAtyAdinA kezaluJcitAdyadhikSepeNAdhikSiptaH san parasparopamardakAri daNDAdaNDi bhaNDanaM vidadhyAt , tacca gacchagatasya na sambhavati, gurvAdhupadezasambhavAt, taduktaM ca-"akkosahaNaNamAraNadhammabhaMsANa bAlasulabhANaM / lAbhaM maNNai dhIro jahuttarANaM abhAvaMmi // 1 // " ityevamAdinopadezena gacchAntargato guruNA'nuzAsyate, gacchanirgatasya punardoSA eva kevalA iti, uktaM ca-"sAhamiehiM saMmujjaehiM egAgio a jo vihare / AyaMkapaurayAe chakkAyavahaMmi AvaDai // 1 // aigAgiassa dosA itthI sANe taheva paDiNIe / bhikkha'visohi mahabvaya tamhA sa|biijjae gamaNaM // 2 // " ityAdi, gacchAntarvartinastu bahavo guNAH, tannizrayA aparasyApi bAlavRddhAderudyatavihArAbhyupagamAt , yathAhi udake samarthastarannaparamapi kASThAdi vilagnaM tArayati, evaM gacche'pyudyatavihAryaparaM sIdantamudyamayati, tadevamekAkino doSAn vIkSya gacchAntarvihAriNazca guNAn kAraNAbhAve vyaktenApi naikacaryA vidheyA, kutaH punaravyakteneti sthitaM / nanu ca sati sambhave pratiSedho yukto, na cAsti sambhavaH ekAkivihAritAyAH, ko hi nAma bAlizaH sahAyAn vihAya samastApAyAspadamekAkivihAritAmabhyupeyAditi, atrocyate, na kiJcidapi karmapariNaterazakyamasti, tathAhi 1 AkrozavadhamAraNadharmabhraMzAnA bAlasulabhAnAm / lAbhaM manyate dhIraH yadhottarANAmabhAve // 1 // 2 sAdharmikeSu samyagudyateSu ekAkI ca yo viharet / AtApracuratAyAM SaTrAyavaghe sa patati // 1 // 3 ekAkino doSAH strI zvA tathaiva pratyajIkaH / bhikSA'vizodhiH mahAnateSu tasmAtsadvitIyena gamanam // 2 // -svAtanyagadAgadakalpasya samastavyasanapravAhasetubhUtasyAzeSakalyANaniketanasya zubhAcArAdhArasya gacchasyAntarvarttinaH kvacitramAdaskhalite coditAH avagaNayya sadupadezamaparyAlocya saddharmamavicArya kaSAyavipAkakaTukatAmanavadhArya paramArtha pRSThataH kRtvA kulaputratAM vAGamAtrAdapi kecitkopaninAH sukhaiSiNo'gaNitApado gacchAnirgacchanti, tatra caihikAmuSmikApAyAnavAmuvantIti, uktaM ca-"jaha sAyaraMmi mINA saMkhohaM sAyarassa asahaMtA / Niti tao suhakAmI NiggayamittA viNassaMti // 1 // evaM gacchasamudde sAraNavIIhiM coIyA saMtA / Niti. tao suhakAmI mINA va jahA viNassaMti // 2 // gacchaMmi kei purisA sauNI jaha paMjaraMtaraNiruddhA / sAraNavAraNacoiya pAsatthagayA pariharaMti // 3 // jahA diyApoyama-2 pakkhajAyaM, savAsayA paviumaNaM maNAgaM / tamacAiyA taruNamapattajAyaM, DhaMkAdi avvattagarma harejA // 4 // " evamajAtasUvayaHpakSastIrthikadhvAGgAdibhirvilupyate gacchAlayAnnirgato vAGmAtreNApi coditaH san iti / etaddarzayitumAha vayasAvi ege buiyA kuppaMti mANavA, unnayamANe ya nare mahayA moheNa mujjhai, saMbAhA bahave bhujo 2 duraikkammA ajANao apAsao, eyaM te mA hou, eyaM kusalassa // 14 // 1 yathA sAgare mInAH saMkSobhaM sAgarasyAsahamAnAH / nirgacchanti tataH sukhakAmino nirgatamAtrA vinazyanti // 1 // evaM gacchasamujhe smAraNavIcimi!ditAH santaH / nirgacchanti tataH sukhakAmino mInA iva yathA vinazyanti // 2 // gacche kecit puruSAH zakunayo yathA pajarAntaraniruddhAH / smAraNavAraNacoditAH pArzvasthatAM gatAH parityajanti // 3 // yathA dvijapotamajAtapakSaM khakAdAvAsakAt plavitumanarsa manAm / tatrAzaktaM taruNamajAtapatraM, uhAdayo'vyaktagarma hreyuH(rnti)||4||
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 AAAAAAA bhirdraSTavyA ityAdinAkA doSA avyaktaikacAyA, paNa matiH kAryA / yadi mokSa zrIAcA loka05 dasaNaM, taddiTTIe tammuttIe tappurakAre tassannI tannivesaNe, jayaM vihArI cittanivAI rAvRttiH uddezakA4 (zI0) paMthanijjhAI palivAhire, pAsiya pANe gacchijjA (sU0 157) // 215 // vAcattapaHsaMyamAnuSThAnAdAvavasIdantaH pramAdaskhalitA vA gudinA dharmeNa vacasA'pi 'eke' apuSTadharmANaH anavagataparamArthAH 'uktAH' coditAH kupyanti, ke te ?-'mAnavA' manujAH krodhavazagA bhavanti, bruvate ca-kathamahamaneneyatAM sAdhUnAM madhye tiraskRtaH, kiM mayA kRtam ?, athavA'nye'pyetatkAriNaH santyeva, mamApyevambhUto'dhikAro'bhUt, dhigme jIvitamityAdi, mahAmohodayena krodhatamisrAcchAditadRSTayaH ujjhitasamucitAcArA ubhayAnyatarAvyaktA mInA iva gacchasamudrArnigatya vinAzamAmuvanti, yadivA vacasA'pi yathA ka ime luJcitAH malopahatagAtrayaSTayaH pragatanAvasara evAsmAbhirdraSTavyA ityAdinoktA eke krodhAndhAH kupyanti mAnavAH, apizabdAtkAyenApi spRSTAH kupyanti, kupitAzcAdhikaraNAdi kurvantItyevamAdayo doSA avyaktaikacaryAyAM gurvAdiniyAmakAbhAvAtyAduSpyuriti, gurusAnnidhye caivambhUta upadezaH sambhavet , tadyathA-"AkruSTena matimatA tattvArthAnveSaNe matiH kAryA / yadi satyaM kaH kopaH? syAdanRtaM kiM nu kopena ? // 1 // " tathA-"apakAriNi kopazcetkope kopaH kathaM na te ? / dharmArthakAmamokSANAM prasahya paripanthini ||2||"ityaadi, ||215 // kiM punaH kAraNaM vacasA'pyabhihitA aihikAmuSmikApakArakAriNaH svaparavAdhakasya krodhasyAvakAzaM dadatItyAha-unnato mAno'syetyunatamAnaH, unnataM vA''tmAnaM manyata iti, sa caivambhUto 'naroM' manuSyo mahatA mohena-prabalamohanIyodayena ajJAnodayena vA 'muhyati' kAryAkAryavicAravivekavikalo bhavati, sa ca mohamohitaH kenacicchikSaNArthamabhihito mithyAha|STinA vA vAcA tiraskRto jAtyAdimadasthAnAnyatarasadbhAvenonnatamAnamandarArUDhaH kupyati, mAmapyevamayaM tiraskaroti, dhigme jAti pauruSaM vijJAnaM cetyevamabhimAnagrahagRhIto vADamAtrAdapi gacchAnnirgacchati, tannirgato vA'dhikaraNAdiviDambanayA''tmAnaM viDambayati, athavonnamyamAnaH kenacit durvidagdhenAho'yaM mahAkulaprasUta AkRtimAn paTuprajJo mRSTavAk samastazAstravettA subhagaH sukhasevyo vetyAdinA vacasA tathyenAtathyena votprAsyamAna unnatamAno garvAdhmAto mahatA cAritramohena muhyati saMsAramohena vohyata iti / tasya connatamAnatayA mahAmohena muhyato mohAcca vAGmAtreNApi kupyataH kopAcca gacchanirgatasyAnabhivyaktasya bhikSoAmAnugrAmamekAkinaH paryaTato yatsyAttadAha-tasyAvyaktasyaikacarasya paryaTataH| sambAdhayantIti sambAdhAH-pIDAH upasargajanitA nAnAprakArAtaDkajanitA vA bhUyo bhUyo bahvayaH syuH, tAzcaikAkinAP'vyaktena niravadyavidhinA 'duratikamA' duratilakanIyAH, kimbhUtasya duratikamA ityAha-tAsAM nAnAprakAranimittotthA-15) pitAnAM bAdhAnAmatisahanopAyamajAnAnasya samyakkaraNasahanaphalaM cApazyato duratikramaNIyAH pIDA bhavanti, tatazcAtaGkapIDAkUlIbhUtaH sanneSaNAmapi laiyat , prANyupamardamapyanumanyeta, vAkaNTakanuditaH sannavyaktatayA prajvaleta, naitadbhAvayed yathA matkarmavipAkApAditA etAH pIDAH paro'tra kevalaM nimittabhUtaH, kiM ca-"AtmadrohamamaryAdaM, mUDhamujjhitasatpatham / sutarAmanukampeta, narakAciSmadindhanam // 1 // " ityAdikA bhAvanA AgamAparimalitamatenaM bhavediti / etatpadarya bhagavAn vineyamAha-'etad' ekacaryApratipannasya bAdhAduratikramaNIyatvamajAnAnasyApazyatazca 'te' tava zrIAcA- 1madupadezavartino mA bhavatu, AgamAnusAritayA sadA gacchAntarvatI bhavetyarthaH / sudharmasvAmyAha-etata pUrvoktaM tatA lAka05 rAjavRttiH 'kuzalasya' zrIvarddhamAnasvAmino 'darzanam' abhiprAyo yathA'vyaktasyaikacarasya doSAH satatamAcAryasamIpavartinazca guNA (zI0) iti / AcAryasamIpavartinA ca kiM vidheyamityAha-tasya-AcAryasya dRSTistadRSTistayA satataM vartitavyaM heyopAdeyArtheSu, uddezakA yadivA tasmin saMyame dRSTistadRSTiH, sa eva vA''gamo dRSTistadRSTistayA sarvakAryeSu vyavaharttavyam , tathA-tenoktA srv||21|| saGgebhyo viratirmuktistayA sadA yatitavyam, tathA puraskaraNaM puraskAraH-sarvakAryeSvagrataH sthApanaM, tasya-AcAryasya puraskArastatpuraskArastasmin-tadviSaye yatitavyam , tathA tasya saMjJA tatsaMjJA-tajjJAnaM tadvAMstatsaMjJI sarvakAryeSu syAt, na svamativiracanayA kArya vidadhyAt, tathA tasya-gurornivezanaM-sthAnaM yasyAsau tannivezanaH, sadAgurukulabAsI syAditi | bhAvaH / tatra gurukule nivasan kimbhUtaH sthAdityAha-yatamAno-yatanayA viharaNazIlo vihArI syAt , yatamAnaH prANyupamardanamakurvan pratyupekSaNAdikAH kriyAH kuryAditi, kiM ca-cittam-AcAryAbhiprAyastena nipatituM-kriyAyAM pravartituM 4 zIlamasyeti cittanipAtI sadA syAditi, tathA guroH kacidgatasya panthAnaM niryAtu-pralokituM zIlamasyeti pathani-3 yAyI, upalakSaNaM caitat tena suSupsoH saMstArakapralokI bubhukSorAhArAnveSItyAdinA gurorArAdhakaH sadA syAt, kiM capariH-samantAt guroravagrahAt purataH pRSThato vA'vasthAnAtsadA kAryamRte bAhyaH syAd, etasmAca sUtrAzrayaH IyodezakA nirgatA iti / kiM ca-kacitkAryAdau gudinA preSitaH san dRSTvA prANino yugamAtradRSTistadupaghAtaM pariharan gacchet / kiM ca // 216 // se abhikkamamANe paDikkamamANe saMkucamANe pasAremANe viNivahamANe saMpalijjamANe, RUGSAGARMANACHARCOACACACA4%ii CRACCOMMERCCC
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 egayA guNasamiyassa rIyao kAyasaMphAsaM samaNucinnA egatiyA pANA uddAyaMti, ihalogaveyaNavijAvaDiyaM, jaM AuhikayaM kaMmaM taM parinnAya vivegamei, evaM se appa mAeNa vivegaM kidRi veyavI (sU0 158) 'sa' bhikSuH sadA gurvAdezavidhAyI etadvyApAravAn bhavati, tadyathA-abhikrAman-gacchan pratikrAman-nivartamAnaH saGkucana hastapAdAdisaGkocanataH prasArayan hastAdInavayavAn vinivartamAnaH samastAzubhavyApArAt, samyak pariHsamantAddhastapAdAdInavayavAMstannikSepasthAnAni vA rajoharaNAdinA mRjana-parimRjana gurukulavAse vasediti sarvatra samba-ra ndhanIyaM, tatra niviSTasya vidhiH-bhUmyAmekamULaM vyavasthApya dvitIya mukSipya tiSThet, nizcalasthAnAsahiSNutayA bhUmI pratyu-17 pekSya pramAya' ca kukkuTIvijRmbhitadRSTAntena saGkocayet prasArayedvA, svapannapi mayUravatsvapiti, sa kilAnyasattvabhayAdekapArzvazAyI sacetanazca svapiti, nirIkSya ca parivartanAdikAH kriyA vidhatte, ityevamAdi saMparimRjan savAH kriyAH karoti / evaM cApramattatayA pUrvoktAH kriyAH kurvato'pi kadAcidavazyaMbhAvitayA yatsyAttadAha-'ekadA' kadAcit , 'guNasamitasya' guNayuktasyApramattatayA yateH 'rIyamANasya' samyaganuSThAnavato'bhikrAmataH parikrAmataH saGkucataH prasArayato vinivartamAnasya saMparimRjataH kasyAJcidavasthAyAM kAyaH-zarIraM tatsaMsparzamanucIrNAH-kAyasaGgamAgatAH sampAtimAdayaH / prANinaH eke paritApamAmuvanti-eke glAnatAmupayAnti eke'vayavavidhvaMsamApadyante, apazcimAvasthAM tu sUtreNeva darza A. sU. 37 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 217 // // 217 // yati-eke 'prANAH' prANinaH 'apadrAnti' prANairvimucyante, atra ca karmabandhaM prati vicitratA, tathAhi-zailezyavasthAyA lokA mazakAdInAM kAyasaMsparzena prANatyAge'pi bandhopAdAnakAraNayogAbhAvAnnAsti bandhaH, upazAntakSINamohasayogikevalinA uddezakA4 sthitinimittakaSAyAbhAvAt sAmayikaH, apramattayatejaghanyato'ntarmuhUrtamutkRSTatazcAntaHkoTIkoTIsthitiriti, pramattasya tvanAkuTTikayA'nupetyapravRttasya kvacisANyAdyavayavasaMsparzAt prANyupatApanAdau jaghanyataH karmabandha utkRSTatazca prAktana eva vishessittrH| sa ca tenaiva bhavena kSipyata iti sUtreNaiva darzayitumAha-iha-asmin loke-janmani vedanam-| anubhavanamihalokavedanaM tena vedyam-anubhavanIyamihalokavedanavedyaM tatrApatitamihalokavedanavedyApatitaM, idamuktaM bhavati-pramattayatinA'pi yadakAmataH kRtaM karma kAyasaGghATTanAdinA tadaihikabhavAnubandhi, tenaiva bhavena kSapyamANatvAd, AkuTTIkRtakarmaNi tu yadvidheyaM tadAha-yattu punaH kAkuTTayA kRtam-AgamoktakAraNamantareNopetya prANyupamardena vihitaM tatparijJAya jJaparijJayA 'vivekameti' vivicyate'neneti vivekaH-prAyazcittaM dazavidhaM tasyAnyataraM bhedamupaiti, tadviveka vA-abhAvAkhyamupaiti-tatkaroti yena karmaNo'bhAvo bhavati / yathA ca karmaNo viveko bhavati tathA darzayitumAha-eva'miti ke vakSyamANena prakAreNa 'se' tasya karmaNaH sAmparAyikasya sadA vedavid 'apramAdena' pramAdAbhAvena dazavidhaprAyazcittAnya-15 tarabhedasamyaganuSThAnena 'vivekam' abhAvaM kIrtayati 'vedavit' tIrthakaro vedavidvA-AgamavidgaNadharazcaturdazapUrvavidveti / / kimbhUtaH punarapramAdavAn bhavatItyAha se pabhUyadaMsI pabhUyaparinnANe uvasaMte samie sahie sayAjae, duTuM vippaDiveei a. ppANaM kimesa jaNo karissai?, esa se paramArAmo jAo logaMmi itthIo, muNiNA hu evaM paveiyaM, ubbAhijjamANe gAmadhammehiM avi nibbalAsae avi omoyariyaM kujjA avi uddhaM ThANaM ThAijjA avi gAmANugAmaM dUijijjA avi AhAraM vucchidijA avi cae itthI maNaM, puvvaM daMDA pacchA phAsA puvvaM phAsA pacchA daMDA, iccee kalahAsaMgakarA bhavaMti, paDilehAe AgamittA ANavijA aNAsevaNAe ttibemi, se no kAhie no pAsaNie no saMpasAraNie no mAmae No kayakirie vaigutte ajjhappasaMvuDe parivajai sayA pAvaM evaM moNaM samaNuvAsijjAsittibemi (sU0 159) // 5-4 // lokasAre caturthaH // 'sa' sAdhuH prabhUtaM pramAdavipAkAdikamatItAnAgatavartamAna vA karmavipAka draSTuM zIlamasyeti prabhUtadazI, sAmpratekSitayA na yakizcanakArItyarthaH, tathA prabhUtaM sattvarakSaNopAyaparijJAnaM saMsAramokSakAraNaparijJAnaM vA yasya sa prabhUtaparijJAnaH, yathAvasthitasaMsArasvarUpadarzItyarthaH, kiM ca-upazAntaH kaSAyAnudayAdindriyanoindriyopazamAdA, tathA paJcabhiH samitibhiH samitaH samyagvA mokSamArgamitaH samitaH, tathA jJAnAdibhiH sahitaH-samanvitaH saha hitena vA sahitaH, 'sadA'
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 - 64542 zrIAcA sarvakAla yataH sadAyataH, sa evambhUto'pramatto gurorantikamAvasan pramAdajanitasya karmaNo'ntaM vidhatte / sa ca rUyA- loka0-5 rAGgavRttiH dyanukUlaparISahopapattau kiM vidadhyAdityAha-'dRSTvA' avalokya strIjanamupasargakaraNAyodyatamAtmAnaM 'viprativedayati' uddezakA (zI0) paryAlocayati, tadyathA-samyagdRSTirasmi, tathotkSiptamahAvatabhAraH zaracchazAGkanirmalakulalabdhajanmA akaaryaakrnntyo||218|| sthita ityevamAtmAnaM paryAlocayati, taM ca strIjanaM kimeSa strIjano mama tyaktajIvitAzasyojjhitaihikasukhAbhilASasyopasa gargAdikaM kuryAt?, athavA vaiSayikasukhasya duHkhapratIkArarUpatvAt kimeSa strIjanaHsukhaM vidadhyAd ? anyo vA putrakalatrAdiko jano mama mRtyunA jighRkSitasya vyAdhinA vA''ditsitasya kiM tatpratIkArAdikaM kuryAditi ? / yadivaivaM strIjanasvabhAvaM cintayediti sUtreNaiva darzayati-sa eSa strIjana AramayatItyArAmaH paramazcAsAvArAmazca paramArAmaH jJAtatattvamapi janaM hAsavilAsopAGganirIkSaNAdibhirvibbokarmohayatItyarthaH, yAH kAzcanAsmin loke striyaH tA moharUpA vijJAya yAvana parityajanti tAvatsvata eva parityajet / etacca tIrthakareNa praveditamiti darzayitumAha-'muninA' zrIvarddhamAnasvAminotpannajJAnenaiva 'etat' pUrvoktaM, yathA striyo bhAvabandhanarUpAH, 'praveditaM' prakarSaNAda vA vyAkhyAtamiti / etacca vakSyamANaM praveditamityAha-ut-prAbalyena mohodayAt bAdhyamAnaH-pIDyamAnaH udghAdhyamAnaH, kaiH-prAmadhammaiH grAmAH-indriyagrAmAsteSAM dharmAH-svabhAvA yathAsvaM viSayeSu pravartanaM tairudvAdhyamAno gacchAntargataH san gurvAdinA'nuzAsyate, kathamanuzAsyata ityata Aha-apiH sambhAvanAyAM, nirbalaM-niHsAramantaprAntAdikaM yadravyaM tadAzakaH-tadbhojI syAt , yadivA nirgataM // 218 // balaM-sAmarthyamasyeti nirbalaH evambhUtaH sannAzIta, balAbhAve ca grAmadharmopazagadarzanAd, balAbhAvazcAhArahAnyA syAditi darzayati-apyavamaudarya kuryAda, yadi hyantaprAntAzino'pi na mohopazamaH sAt tatastadapi vallacanakAdinA dvAtriMzakavalamAtraM gRhNIyAt , tenApyanupazame kAyotsargAdinA kAyakkezaM kuryAdityetadarzayati-apyUrvaM sthAnaM tiSThet , zItoSNAdau kAyotsargeNAtApanAM kuryAt , tenApyanupazame grAmAnugrAmamapi viharet , niSkAraNe vihAro niSiddho mohopazamanArtha tu kuryAt , kiMbahunA?, yena yenopAyena viSayecchA nivarttate tattatkuryAt , paryante AhAramapi vyavacchindyAd, api pAtaM vidadhyAt apyuddhandhanaM kuryAt na ca strISu manaH kuryAdityAha ca-apiH samuccaye, strISu yanmanaH pravRttaM tat | parityajet , tatparityAge hi kAmA dvirUpA api dUrata eva parityaktA bhavantIti, uktaM ca-"kAma! jAnAmi te rUpaM, saMkalpAtkila jAyase / na tvAM saMkalpayiSyAmi, tato me na bhaviSyasi // 1 // " kiM punaH kAraNaM strISu mano na vidheyamityAha-strIsaGgapravRttAnAmaparamArthadRzAM 'pUrva prathamameva tatsaGgAvicchedArthamarthopArjanapravRttasya kRSivANijyAdikriyAH kurvato'gaNitakSutpipAsAzItoSNAdiparISahasyaihikaduHkharUpA daNDAH, te ca strIsambhogAtprathamameva kriyanta iti pUrvamityuktaM, pazcAca viSayanimittajanitakarmavipAkApAditanarakAdiduHkhavizeSAH sparzA bhavanti, yadivA khyAdyakAryapravRttasya pUrva daNDapAtAH pazcAddhastapAdacchedAdikAH sparzA bhavanti, yadivA pUrva sparzAH pazcAddaNDapAtA iti, athavA pUrva daNDAHtADanAdikAH pazcAtsparzA:-sambAdhanAliGganacumbanAdikAH, tadyathA-vandyAnItAvaruddharAjakumArIgavAkSakSiptapatadAvIlagrahaNAdrAjapuruSAvalokanatADanena mUchitarAjakumArItaddarzanato vaNigindradattasyAgrato daNDAH pazcAtsparzA iti, pUrva vA sukhAdisparzAH pazcAddaNDA lalitAGgakasyevAnyeSAM copapatInAmiti / kiM ca-ityete strIsambandhAH kalahA-saGgrAmastazrIAcA- trAsaGgaH-saMbandhastatkarA bhavanti, yadivA kalahaH-krodhaH AsaGgo-rAga ityato rAgadveSakAriNo bhavanti, yadyevaM tataH kiM| | loka.5 rAGgavRttiH / kuryAdityAha-aihikAmuSmikApAyataH strIsaGgapratyupekSayA 'Agamettatti jJAtvA AjJApayedAtmAnamanAsevanayeti, itiradhi uddezakA4 (zI0) kAraparisamAptau, bravImyahaM tIrthakaravacanAnusAreNa-duHkhaM ca tAH pAraha miti / punarapi tatsariharaNopAyamAha-sa' // 219 // strIsaGgaparityAgI strInepathyakathAM zRGgArakathAM vA no kuryAt , evaM ca tAstyaktA bhavanti, tathA-tAsAM narakavIthInAM svargApavargamArgArgalAnAmaGgapratyaGgAdikaM na pazyet , yatastannirIkSyamANaM mahate'narthAya bhavatIti, uktaM ca-"sanmArge tAvadAste |prabhavati puruSastAvadevendriyANAM, lajjA tAvadvidhatte vinayamapi samAlambate tAvadeva / bhrUcApAkRSTamuktAH zravaNapathajuSo| nIlapakSmANa ete, yAvallIlAvatInAM na hRdi dhRtimuSo dRSTibANAH patanti // 1 // " tathA-tAbhirnarakavisambhabhUmibhiH sAI bha samprasAraNaM-paryAlocanamekAnte nijasvacAdibhirapi kuryAditi, uktaM ca-"mAtrA svasrA duhitrA vA, na viviktAsano bhavet / balavAnindriyagrAmaH, paNDito'pyatra muhyati // 1 // " ityevamAdi, tathA-na tAsu svArthaparAsu mamatvaM kuryAt, tathA-kRtA-anuSThitA tadupakAriNI maNDanAdikA kriyA yena sa kRtakriya ityevambhUto na bhUyAt, na strINAM vaiyAvRttyaM / kuryAt , kAyayoganirodha iti bhAvaH, tathA tathaitAH zubhAnuSThAnaparipanthinIna vADmAtreNApyAlapediti vAgyoganirodhaH, tathA-Atmanyadhi adhyAtma-manastena saMvRtto'dhyAtmasaMvRttaH-strIbhogAdattamanAH sUtrArthopayuktaniruddhamanoyogaH, evambhUtazca x // 219 // kimaparaM kuryAdityAha-pariH-samantAt varjayet-pariharet 'sadA' sarvakAlaM 'pApa' kilbiSaM tadupAdAnaM vA karma, upasaM -%A4OMsarakAra 18 MARWA RA
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ A8 147 haraNArthamAha-etad' yadudezakAderArabhyoktaM, muneridaM maunaM munibhAvo vA tadAtmani samanuvAsayeH-Atmani viddhyaaH|| itiradhikAraparisamAptau, bravIpIti pUrvavat / lokasArAdhyayana caturthoddezakaH prismaaptH|| - - uktazcaturthoddezakaH, sAmprataM paJcama Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake'vyaktasyaikacarasya pratyapAyAH pradarzitAH, atastAn parijihIrSuNA sadA''cAryasevinA bhavitavyam , AcAryeNa ca idopamena bhAvyaM, tadantevAsinA ca tapaHsaMyamaguptena niHsaGgena ca viharttavyamiti, etatpratipAdanasambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtram se vemi taMjahA-avi harae paDipuNNe samaMsi bhome ciTTai uvasaMtarae sArakkhamANe, se ciTThai soyamajjhagae se pAsa savvao gutte, pAsa loe mahesiNo je ya pannANamaMtA pabuddhA ArambhovarayA sammameyaMti pAsaha, kAlassa kaMkhAe parivvayaMti ttibemi (sU0 160) sazastacchandAthai, yadguNa AcAryoM bhavati tadahaM tIrthakaropadezAnusAreNa bravImIti, tadyatheti vAkyopanyAsArthe, | apizabdo bhaGgasamuccayArthaH, te cAmI bhaGgAH-eko ido-jalAzayaH parigalasrotAH paryAgalatsrotAca, sItAsIto dApravAhahUdavat , aparastu parigalatsrotAH no paryogalatsrotAH, padmadavat, tathA paro no parigalatsrotAH paryAgala- loka05 rAGgavRttiH srotAzca, lavaNodadhivat , aparastu no parigalatsrotA no paryAgalasrotAzca, manuSyalokAdvahiH samudravat / tatrAcAryaH uddezakA (zI0) |zrutamaGgIkRtya prathamabhaGgapatitaH, zrutasya dAnagrahaNasadbhAvAt, sAmparAyikakarmApekSayA tu dvitIyabhaGgapatitaH, kaSAyo dayAbhAvena grahaNAbhAvAttapaHkAyotsargAdinA kSapaNopapattezceti, AlocanAmaGgIkRtya tRtIyabhaGgapatitaH, AlocanAyA 8 // 22 // | apratizrAvitvAt , kumArga prati caturthabhaGgapatitaH, kumArgasya hi pravezanirgamAbhAvAt, yadivA dharmibhedena bhaGgA yojyante-tatra sthavirakalpikAcAryAH prathamabhaGgapatitAH, dvitIyabhaGgapatitastIrthakRt , tRtIyabhaGgasthastvahAlandikaH, saca kacidarthAparisamAptAvAcAryAdennirNayasadbhAvAt , pratyekabuddhAstUbhayAbhAvAccaturthabhaGgasthA iti, iha punaH prathamabhaGgapatidAtenobhayasadbhAvinA'dhikAraH, tathAbhUtasyaivAyaM hRdadRSTAntaH, sa ca hRdo nirmalajalasya 'pratipUrNo' jalajaiH sarvartujairupa zobhitaH same bhUbhAge vidyamAnodakanirgamapravezo nityameva tiSThati, na kadAcicchoSamupayAti, sukhottArAvatArasamanvitaH, upazAntam-apagataM rajaH kAluSyApAdakaM yasya sa tathA, nAnAvidhAMzca yAdasAM gaNAn saMrakSan saha vA yAdogaNairAtmAnamArakSan-pratipAlayan sArakSan tiSThatItyeSA kriyA prakRtaiva / yathA cAsau idastathA''cAryo'pIti darzayati-'saH' // 220 // 1 udakAH karo yAvatkAlena zuSyati tajaghanyaM landaM tata ArabhyotkRSTaM paJcarAtriMdivalakSaNaM landa, tadatra gRhyate, utkRSTalandasyAnatikrameNa carantIti yathAlandikAH, paJcako gaNo'muM kalpaM pratipadyate, mAsakalpakSetraM ca gRhapanihArAbhiH SadbhirvIthIbhirjinakalpikavatparikalpayanti, 2 paryApalasrotovadaryApekSayA grAhakatvAta tRtIyabhApatita iti gamyam. AcAryaH prathamabhaGgapatitaH paJcavidhAcArasamanvito'STavidhAcAryasampadupetaH, [tadyathA-"AyAra sua sarIre vayaNe vA-1 yaNa maI paogamaI / ee susaMpayA khalu ahamiA saGgahaparinnA // 1 // "] paTtriMzadguNagaNAdhAro idakalpo nirmalajJAnapratipUrNaH same bhUbhAga iti saMsaktAdidoSarahite sukhavihAre kSetre samo vA jJAnadarzanacAritrAkhyo mokSamArgaH upazamavatAM tatra tiSThati-samadhyAste, kiMbhUtaH ?-'upazAntarajA' upazAntamohanIya iti, kiM kurvan 1-jIvanikAyAn rakSan svataH paratazca sadupadezadAnato narakAdipAtAdveti, 'srotomadhyagata' ityanena prathamabhaGgapatitaM sthavirAcAryamAha, tasya hi zrutArthadAnagrahaNasadbhAvAt srotomadhyagatatvam, sa ca kimbhUtaH syAdityAha-saH' AcAryo'kSobhyahadakalpaH 'sarvataH' sarvaprakAratayendriyanoindriyarUpayA guhyA gupta ityetatpazya AcAryavyatirekeNAnye'pyevambhUtA bahavaH sAdhavaH sambhavantItyetannirdidikSurAha-iha manuSyaloke pUrvavyAvarNitasvarUpAH 'maharSayo' mahAmunayaH santi, ityetatpazya, kimbhUtAste maharSaya ityata Aha-na kevalamAcAryA hradakalpA ye cAnye sAdhavaste'pi idakalpAH, kimbhUtAH?-prakarSaNa jJAyate'neneti prajJAnaM-svaparAvabhAsakatvAdAgamastadvantaH prajJAnavantaH, Agamasya vettAra ityarthaH, tajjJA api mohodayAt kvaciddhetUdAharaNAsambhave jJeyagahanatayA saMzayAnAH na samyak zraddhAnaM vidadhyurityato vizinaSTi-'prabuddhAH' prakarSeNa yathaiva tIrthakRdAha tathaivAvagatatattvAH prabuddhAH, tathAbhUtA api karmagurutvAnna sAvadyAnuSThAnaviratiM kuryurityato vizeSayati-'ArambhoparatAH' ArambhaH-sAvadyo yogastasmAduparatA ArambhoparatAH, etacca na maduparodhena grAhyam api tu svata eva ku 1 AcAraH zrutaM zarIraM vacanaM vAcanA matiH prayogamatiH / etAH susaMpadaH khalu aSTamI saMgrahaparijJA // 1 //
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 221 // zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 222 // | zAgrIyayA buddhyA vicAryamityAha - etadyanmayA proktaM tatsamyag madhyasthA bhUtvA samaryAdaM yUyamapi pazyata / api caitasa|zyata - 'kAla' samAdhimaraNakAlastadabhikAGkSanyA sAdhavo mokSAdhvani saMyame pari:- samantAdrajanti parivrajanti-udyacchanti, itiradhikAraparisamAptau bravImItyetatprakaraNoddezakAdhyayana zrutaskandhAGgaparisamAptau prayujyate, tadihAdhikAraparisamAptau draSTavyamiti // AcAryAdhikAraM parisamApayya vineyavaktavyatAmAha 148 vitigacchasamAvanneNaM appANeNaM no lahai samAhiM, siyA vege aNugacchaMti asitA vege anugacchati, aNugacchamANehiM aNaNugacchamANe kahaM na nivvije ? ( sU0 161 ) vicikitsA yA cittaviplutiH yathA idamapyastItyevamAkArA yuktayA samupapanne'pyarthe mativibhramo mohodayAdbhavati, tathAhi - asya mahatastapaH klezasya sikatAkaNakavala niHsvAdasya syAt saphalatA na veti ? kRSIbalAdikriyAyA ubhayathAspyupalabdheriti, iyaM ca matirmithyAtvAMzAnuvedhAdbhavati jJeyagahanatvAcca tathAhi - arthastrividha:- sukhAdhigamo duradhiga| moDanadhigamazca zrotAraM prati bhidyate, tatra sukhAdhigamo yathA cakSuSmatazcitrakarmmanipuNasya rUpasiddhiH duradhigamastvanipuNasya anadhigamastvandhasya, tatrAnadhigamarUpo'vastveva, sukhAdhigamastu vicikitsAyA viSaya eva na bhavati, dezakAlasva| bhAvaviprakRSTastu vicikitsA gocarIbhavati, tasmin dharmmAdharmmAkAzAdau yA vicikitseti, yadivA 'viigiccha 'ti vidvajjugupsA, vidvAMsaH - sAdhavo viditasaMsArasvabhAvAH parityaktasamastasaGgAsteSAM jugupsA - nindA asnAnAt prasvedajala klinnamalatvAddurgandhivapuSastAnnindati - ko doSaH syAdyadi prAsukena vAriNA'GgazAlanaM kurvIrannityAdi jugupsA tAM vicikitsAM vidvajjugupsAM vA samyagApannaH - prAptaH AtmA yasya sa tathA tena vizcikitsAsamApaznenAtmanA nopalabhate 'samAdhiM' cittasvAsthyaM jJAnadarzanacAritrAtmako vA samAdhistaM na labhate, vizcikitsAkaluSintAntaHkaraNo hi kathayato'pyAcAryasya sa - myaktvAkhyAM bodhiM nAvApnoti / yazcAvAmoti sa gRhastho vA syAdyatirveti darzayitumAha- 'sitAH putrakalatrAdibhiravabaddhAH, vAzabda uttarApekSayA pakSAntaramAha, 'eke' laghukarmANaH samyaktvaM pratipAdayantamAcAryamanugacchanti - AcAryoktaM pratipadyante, tathA 'asitA vA' gRhavAsavimuktA vA 'eke' vizcikitsAdirahitA AcAryamArgamanugacchanti / teSAM ca madhye | yadi kazcit kaGkaTukadezyaH syAt sa tAn prabhUtAnanapAcI namArgapratipannAnavalokyAsAvapi karmmavivarataH pratipadyetApIti darzayitumAha- AcAryoktaM samyaktvamanugacchadbhirviratAvirataiH saha saMvasaMstairvA codyamAno'nanugacchan- apratipadyamAnaH kathaM na nirvedaM gacched ?, asadanuSThAnasya mithyAtvAdirUpAM vicikitsAM parityajyAcAryoktaM samyaktvameva pratipadyetetyarthaH, yadivA sitAsitairAcAryoktamanugacchadbhiH- avagacchadbhirbudhyamAnaiH sadbhiH kazcidajJAnodayAnmatijADyatayA kSapakA| dizcirapravrajito'pyananugacchan- anavadhArayan kathaM na nirvidyeta ?, na nirvedaM tapaHsaMyamayorgacchet, nirviNNazcedamapi bhAvayet, yathA-nAhaM bhavyaH syAM na ca me saMyatabhAvo'pyastIti, yataH sphuTavikaTamapi kathitaM nAvagacchAmi, evaM ca nirvi NNasyAcAryAH samAdhimAhuH - yathA - bhoH sAdho ! mA viSAdamavalambiSThAH, bhavyo bhavAn, yato bhavatA samyaktvamabhyupagataM, * tacca na granthibhedamRte, tadbhedazca na bhavyatvamRte, abhavyasya hi bhavyAbhavyazaGkAyA abhAvAditi bhAvaH // kiM cAyaM viratipariNAmo dvAdazakaSAyakSayopazamAdyanyatamasadbhAve sati bhavati, sa ca bhavatA'vAptaH, tadevaM darzanacAritramohanIye bhavataH kSayopazamaM samAgate, darzanacAritrAnyathAnupapatteH, yatpunaH kathyamAne'pi samastapadArthAvagatirna bhavati tajjJAnAvaraNIya vijRmbhitaM, tatra ca zraddhAnarUpaM samyaktvamAlambana mityAha tameva saccaM nIsaMkaM jaM jiNehiM paveiyaM ( sU0 162 ) yatra kvacitsvasamaya para samayajJAcAryAbhAvAt sUkSmavyavahitAtIndriyapadArthe SUbhaya siddhadRSTAntasamyagRhetvabhAvAcca jJAnAvaraNIyodayena samyagjJAnAbhAve'pi zaGkA vizcikitsAdirahita idaM bhAvayet, yathA-tadevaikaM satyam - avitathaM, 'niHzaGka'miti arhadukteSvatyanta sUkSmeSvatIndriyeSu kevalAga magrAhyeSvartheSvevaM syAt evaM vA ityevamAkArA saMzItiH zaGkA nirgatA zaGkA yasmin pravedane tanniHzaGkaM yatkimapi dharmAdharmmAkAzapudgalAdi praveditaM, kaiH 1- jinaiH' tIrtha karai rAgadveSajayanazIlaiH, tattathyamevetyevambhUtaM zraddhAnaM vidheyaM samyakpadArthAnavagame'pi na punarvicikitsA kAryeti / kiM yaterapi vicikitsA syAdyenedamabhidhIyate 1, saMsArAntarvarttino mohodayAttatkiM ? yanna syAditi, tathA cAgamaH - "asthi NaM bhaMte! samaNAvi niggaMthA kaMkhAmohaNijjaM kammaM vedeti ?, haMtA asthi kahanaM samaNAvi NiggaMthA kaMkhAmohaNijjaM kammaM veyaMti ?, goamA ! 1 asti bhadanta / zramaNA api nirmanthAH kAhAmohanIyaM karma vedayanti ?, inta asti, kathaM zramaNA api nirmanthAH kAhAmohanIyaM karma vedayanti ?, gautama 1 teSu teSu jJAnAntareSu caritrAntareSu zaGkitAH kAGkSitA vicikitsA sagApanA bhedasamApannAH kAluSyasamApannAH, evaM khalu gautama / zramaNA api nirmanthAH kAhAmohanIyaM karma vedayanti tatrAlambanaM 'tadeva satyaM nizzakaM yajjinaiH praveditam' / atha nUnaM bhadanta ! evaM mano dhArayan bhajJAyA ArAdhako bhavati ?, hanta gautama / evaM mano dhArayan AzAyA ArAdhako bhavati. For Private Personal Use Only loka0 5 uddezakA5 // 221 // loka0 5 uddezaka:5 // 222 //
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 hAtesu tesu nANantaresu carittaresu saMkiyA kaMkhiyA viigicchAsamAvanA bheyasamAvanA kalusasamAvannA, evaM khalu goyamA! samaNAvi niggaMthA kaMkhAmohaNija kammaM vedaMti, tatthAlaMbaNaM 'tameva saJcaM NIsaMkaM jaM jiNehiM paveiyaM,' se pUrNa bhaMte ! evaM [maNaM dhAremANe ANAe ArAhae bhavati?, haMtA goamA! evaM maNaM dhAremANe ANAe ArAhae bhavati" kiM caanyt| -"vItarAgA hi sarvajJA, mithyA na avate kvacit / yasmAttasmAdvacasteSAM, tathyaM bhUtArthadarzanam // 1 // " ityAdi // sA punarvicikitsA pravivrajiSorbhavatyAgamAparikarmitamateH, tatrApyetatpUrvoktaM bhAvayitavyamityAha saDissa NaM samaNunnassa saMpavvayamANassa samiyaMti mannamANassa egayA samiyA hoi 1, samiyaMti mannamANassa egayA asamiyA hoi 2, asamiyaMti mannamANassa egayA samiyA hoi 3, asamiyaMti mannamANassa egayA asamiyA hoi 4, samiyaMti mannamAmANassa samiyA vA asamiyA vA samiA hoi uvehAe 5, asamiyaMti mannamANassa samiyA vA asamiyA vA asamiyA hoi uvehAe 6, uvehamANo aNuvehamANaM vyA-uvehAhi samiyAe, iccevaM tattha saMdhI jhosiobhavai, se uTriyassa Thiyassa gaI samaNupAsaha, itthavi bAlabhAve appANaM no uvadaMsijjA (sU0 163) mA. sU. 30 zrIAcA- zraddhA-dhamrmecchA sA vidyate vasthAsau azAvAMstava 'samanujasva saMvinavihAribhirbhAvitasya saMvignAdibhirvA guNaiH prana- loka05 jyAhasya 'saMpravrajataH samyakpravrajyAmabhyupagacchato vicikitsA-zaGkA bhavet , tatraitasya samyagjIvAdipadArthAvadhAraNAza(zI.) kasyedamupadeSTavyam , yathA-tadeva satyaM niHzakaM yajinaiH praveditamiti, tadevaM pratrajyAvasare tadeva niHzakaM yajinaiH prve||223|| 4|ditamityevaM yathopadezaM pravartamAnasya pravarddhamAnakaNDakasya sata uttarakAlamapi tadadhikatA tatsamatA tanyUnatA tadabhAvo davA syAdityevaMrUpAM vicitrapariNAmatAM darzayitumAha-takha zraddhAvataH samanujJasya saMpravrajatastadeva niHzakaM yajinaiH pravedi-12 tamityetatsamyagityevaM manyamAnasya 'ekavA' ityuttarakAlamapi zaGkAkAlAvicikitsAdirahitatayA samyageva bhavati-na tIrthakarabhASite sAdhulayata iti 1 / kasyacitu pramajyAvasare aDAnusAritayA samyagiti manyamAnasya taduttarakAlamadhItAnvIkSikIkasya durgrahItahetudRSTAntalezasya zeyagahanatAbyAkulitamateH 'ekadeti mithyAtvAMzodaye'samyagiti bhavati, tathAhi-asau sarvanayasamUhAbhiprAyatayA anantadharmAdhyAsitavastuprasAdhane sati mohAdekanayAbhiprAyeNaikAMzasAdhanAyaDU prakramate, yadi nityaM kathamanityamanityaM cetkathaM nityamiti, parasparaparihAralakSaNatayA'nayoravasthAnAt, tathAhi-apracyutAnusataspiraikasvabhAvaM hi nityam ato'nyatyatikSaNavizarAharUpamanityamityevamAdikamasamyagbhAvamupayAti, na punarvivecayati, yathA anantadharmAdhyAsita vastu sarvanayasamUhAtmakaM ca darzanamatigahanaM mandadhiyAM zraddhAgamyameva na hetukSobhyamiti, uktaM ca "sanayairniyatanaigamasanahAyerekaikazo vihitatIrthikazAsanairyat / niSThAM gataM bahuvidhairmamaparvayaistA, // 223 // zraddheyameva vacanaM na tu hetugamyam // 1 // " ityAdi, yato hetuH pravartamAna ekanayAbhiprAyeNa pravartate, ekaM ca dharma sAdhayet, sarvadharmaprasAdhakasya hetorsmbhvaaditi| punarapi vicitrabhAvanAmAha-kavacit mithyAtvalezAnuviddhasya kathaM paugAlikA zabda ityAdikamasamyagiti manyamAnasya 'ekadeti mithyAtvaparamANUpazamatayA zaGkAvicikitsAyabhAve gurvAdhupadezataH samyagiti bhavati, yadi hi paugAlikA zabdo na syAt tatastaskRtAvanugrahopaghAtau zravaNendriyasya na syAtAm , amUrtatvAdAkAzavadityAdikaM samyag bhavati3 / kasyacittvAgamAparimilitamateH kathamekenaiva samayena paramANolokAntagamanamitvAdikamasamyagiti manyamAnasyaikadeti-kuhetuvitarkAvibhAvAvasare nitarAmasamyageva bhavati, tathAhi-caturdeza| rajavAtmakasya lokasyAdyantAkAzapradezayoH samayAbhedatayA yaugapadyasaMskhazot tAvanmAtratA paramANoH syAt, pradezayolokAntadvayagatayorvaikyamityAdikamasamyagiti bhavati, na tvasau svAgrahAviSTa etadbhAvayati, yathA- visApariNAmena zIghragatitvAt paramANorekasamayenAsainthyeyapradezAtikramaNaM, yathA hi aGgalidravyamekasamayenAsakhyeyAnapyAkAzapradezAnatilahAyati, etadeva kuta iti cet, na hi dRSTe'nupapatraM nAma, na ca sakalapramANapraSThapratyakSasiddhe'rthe'numAnamanveSTavyaM, tathAhibacanekapradezAtikramaNaM sAmayikaM na bhavet tato'nlamAtramapi kSetramasankhyeyasamayAtikamaNIyaM syAt, tathA ca sati dRSTeSTabAdhA''padyateti yatkizcidetat 4 / sAmprataM bhaGgAkopasaMhAradvAreNa paramArthamAvirbhAvayannAha-samyagityevaM manyamAnasya ghakAvicikitsAdirahitasya satastadvastu yalena tathArUpatayaiva bhAvitaM tatsamyagvA syAdasamyagvA, tathApi tasya tatra samyagutaprekSayA-payolocanayA samyageva bhavati, IryApathopayuktasya kvaciprANyupamardavat 5 / sAmpratametadviparyayamAha-asamyagiti kizcidvastu manyamAnasya zaGkA svAdagdarzitayA chamasthasya satastadvastu samyagvA syAdasamyagvA, tasya tadasamyagevole .
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ patrAcA (zI 0 ) // 224 // zrImAcArAtravRtiH (zI0) / / 225 / / 150 kSayA, asamyagaparyAlocanatayA'zuddhAdhyavasAya tayeti yAvat, 'vadyathA zaGkayettattathaiva samApadyete' ti vacanAditi 6 // yadivA - " samiyaMti manamANassa" ityAdyanyathA vyAkhyAyate - zamino bhAvaH zamitA 'itiH' upapradarzane tAmetAM zamitA manya|mAnasya zubhAdhyavasAyinaH 'ekade' tyuttarakAlamapi zamitaiva bhavati-upazamavattaivopajAyate, anyasya tu zamitAmapi manyamAnasya kapAyodayAdazamitopajAyata iti, anayA dizottarabhaGgeSvapi samyagupayujyAyojyamiti / tadevaM samyagasamyagityevaM | paryAlocayannaparasyApyupade zadAnAyAlamiti, Aha ca-AgamaparikammitamaritvAdyadhAvasthitapadArthasvabhAvadarzitayA samyagasamyagiti cotprekSamANaH-paryAlocayannaparamanutprekSamANaM gaDarikAyUthapravAhapravRttaM gatAnugatikanyAyAnusAriNaM zaGkayA vA'padhAvantaM brUyAd, yathA- 'utprekSasva 'paryAlocaya samyagbhAvena mAdhyasthamavalambya kimetadarhaduktaM jIvAditattvaM ghaTAmiya hozcinetyakSiNI nimIlya cintayeti bhAvaH / yadivA utprekSamANaH saMyamamut- prAbalyenekSamANaH - saMyame udyacchannanulekSamANaM brUyAt, yathA- samyagbhAvApannaH san saMyamamutprekSasva-saMyame udyogaM kuru / kimavalambyetyAha - ' ityevaM' pUrvoktena prakAreNa 'tatra' tasmin saMyame 'sandhiH' karmmasantatirUpo 'jhoSitaH' kSapito bhavati, yadi saMyame samyagbhAve votprekSaNaM syAt, nAnyatheti / samyagutprekSamANasya ca yatsyAsadAha - 'se' tasya samyagutthAnenotthitasya niHzaGkasya zraddhAvataH sthitasya gurukule gurorAjJAyAM vA yA gatirbhavati-yA padavI bhavati tAM samyaganupazyata yUyaM tadyathA-sakalaloka zlAdhyatA jJAnadarzanasthairya cAritre niSprakampatA zrutajJAnAdhAratA ca syAditi, yadivA svargApavargAdikA gatiH syAt, tAM pazyateti sambandhaH, athavA utthitasya- saMyamodyogavataH tadabhAvena ca sthitasya pArzvasthAdergatiM sakalajanopahAsya rUpAmadhamasthAnagatiM vA pazyateti / tadevamudyuktetarayorgatimupalabhya paJcavidhAvArasAre prakramitavyaM, yadi nAmAnupasthitasya virUpA gatirbhavati tataH kimityAha- 'atrApi' asaMyame bAlabhAvarUpe itarajanAcarite AtmAnaM sakalakalyANAsadaM nopadarzayet, bAlAnuchAnavidhAyI mA bhUditi yAvat, tathAhi - bAlAH zAkyakA pilAdayastadbhAvito bAlabhAvamAcarati, vakti ca- nityatvAdamUrttatvAccAtmanaH prANAtipAta eva nAstyAkAzasyeva, na hi vRkSAdicchede dAhe vA''kAzasya bhidA ploSo vA syAt evamAtmano'pi zarIravikAre'vikAritvam uktaM ca- "na jAyate na mriyate kadAcinnAyaM bhUtyA bhaviteti // nainaM chindanti zastrANi, nainaM dahati pAvakaH / na cainaM kledayantyApo na zoSayati mArutaH // 1 // acchedyo'yamabhaMdyo'yamadhikArI sa ucyate / nityaH satatagaH sthANuracalo'yaM sanAtanaH // 2 // " ityAdi // adhyavasAyAttaddhananAdau pravRttasya tatpratiSedhArthamAha- tumaMsa nAma saJcaiva jaM haMtavvaMti mannasi tumaMsi nAma sacceva jaM ajjAveyavvaMti ma nasi tumaMsi nAma saccaiva jaM pariyAveyavvaMti mannasi, evaM jaM paridhittavvaMti mannasi, jaM udaveti mannasi, aMjU ceyapaDibuddhajIvI, tamhA na haMtA navi ghAyae, aNusaMveyaNamappANeNaM jaM haMtavvaM nAbhipatthae ( sU0 164 ) yo'yaM hantavyatvena bhavatA'bhyavasitaH sa tvameva, nAmazabdaH sambhAvanAyAM yathA bhavAna ziraHpANipAdapArzvapRSThorUdaravAn evamasAvapi yaM hantavyamiti manyase, yathA ca bhavato hannodyataM dRSTvA duHkhamukhadyate evamanyeSAmapi tadduHkhApAdanAcca kilbiSAnuSaGgaH, idamukkaM bhavati-mAtrAntarAtmanaH AkAzadezasya vyApAdanena hiMsA, api tu zarIrAtmanaH, tasya hi yatra kvacitsvAdhAraM zarIraM nitarAM dabitaM tadviyojIkaraNameva hiMseti, uktaM ca- "paJcendriyANi trividhaM balaM ca, uniHzvAsamadhAnyadAyuH / prANA dazaite bhagavadbhiruktAsteSAM viyojIkaraNaM tu hiMsA // 1 // " na ca saMsArasthasya sarvathA amUrttatvAvAptiH, yenAkAzasyeva vikAro na syAt, sarvatraiva ca prANyupamardacikIrSitAyAmAtmatulyatA bhAvayitavyetyetaduttarasUtrairdarzayitumAha-svamapi nAma sa eva yaM preSaNAdinA AjJApayitavyamiti manyase, tathA tvamapi nAma sa eva yaM paritApayitavyamiti manyase, evaM yaM parigRhItavyamiti manyase yamapadrAvayitavyamiti manyase asau tvameva yathA bha vato'niSTApAdanena duHkhamutpadyate evamasyApItyarthaH, yadivA yaM kAryaM hantavyAditayA'dhyavasyasi tatrAnekazo bhavato'pi bhAvAttvamevAsau evaM mRSAvAdAdAvapyAyojyam / yadi nAma hantavyaghAtakayoruktakrameNaikyaM tataH kimityAha -- 'aJju 'riti RjuH praguNaH sAdhuritiyAvat, cazabdo'vadhAraNe, etasya - hantavyaghAtakaikatvasya pratibodhaH pratibuddhametatpratibuddhaM tena jIvituM zIlamasyetyetatpratibuddhajIvI sAdhureva tatparijJAnena jIvati nApara ityuktaM bhavati / yadi nAmaivaM tataH kimityAha'tasmAd' hanyamAnasyAtmana iva mahadduHkhamukhadyate tasmAdAtmaupamyAdanyeSAM jantUnAM na hantA syAt, nApyaparairghAtayet na ca nato'numanyeta kiM ca saMvedanam-anubhavanaM anu-pazcAtsaMvedanaM kena ? - AtmanA, yatpareSAM mohodayAddhananAdinA duHkhotpAdanaM vidhIyate tatpazcAdAtmanA saMvedyamityAkalayya yatkimapi hantavyamiti cikIrSitaM tannAbhiprArthayet-nAbhila For Private Personal Use Only loka0 5 uddezaka 15 // 224 // loka0 uddezaka 15 / / 225 / /
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 -CARRC- AAAAAAC dipet / nanu cAtmanA'nusaMvedanamityuktaM, saMvedanaM ca sAtAsAtarUpaM, tacca yathA naiyAyikavaizeSikANAmAtmano bhinnena guNabhUtenaikArthasamavAyinA jJAnena bhavati tathA bhavatAmapyAhosvidabhinnenAtmana ityasya prativacanamAha je AyA se vinnAyA je vinnAyA se AyA jeNa viyANai se AyA ta paDucca paDi saMkhAe, esa AyAvAI samiyAe pariyAe viyAhie tibemi (sU0 165) // 5-5 // ya AtmA nitya upayogalakSaNaH vijJAtA'pyasAveva, na tu punastasmAdAtmano bhinnaM jJAnaM padArthasaMvedaka, yazca vijJAtA -padArthAnAM paricchedaka upayogaH AtmA'pyasAveva, upayogalakSaNatvAjIvasya upayogasya ca jJAnAtmakatvAditi / jJAnAmanorabhedAbhidhAnAdvauddhAbhimataM jJAnamevaikaM sthAditi cet , tanna, bhedAbhAvo'tra kevalaM cikIrSito naikyaM, etadevakyaM yo bhedAbhAva iti ced, vArtametat , tathAhi-paTazuklatvayorbhedenAvasthAnAbhAve'pi naikatvApattiH, atrApi zuklatvavyatirekeNa nAparaH paTaH kazcidapyastIti ced, azikSitasyollApo, yataH zuklaguNavinAze sarvathA paTAbhAvApattiH syAt , tadAtmanA vinaSTa eveti cet, bhavatu kA no hAniH1, anantadhAtmakatvAdvastuno'paramRdvAdidharmasadbhAve taddharmavinAze'pyavinaSTa eva, ityevamAtmano'pi pratyutpanna jJAnAtmakatayA vinAze'pyaparAmUrttatvAsaGkhyeyapradezatA'guruladhvAdidharmasadbhAvAdavinAza evetyalaM prasaGgena / nanu ca ya AtmA sa vijJAtetyatra tRjantena karturabhidhAnAdAtmanazca kartRtvAttatazca ya evAtmA sa eva vijJAtetyatra vipratipattyabhAvo, yena cAso jAnAti tadbhinnamapi syAt, tathAhi-tatkaraNaM kriyA vA bhaved ?, yadi zrIAcA-1 karaNaM taddAtrAdivabhinnaM syAt, atha kriyA sA yathA kartRsthA sambhavatyevaM karmasthA'pItyevaM bhadasambhave kuta aikya-18 loka05 rAGgavRttiH miti yazcodayettaM prati spaSTataramAha-'yena' matyAdinA jJAnena karaNabhUtena kriyArUpeNa vA vividhaM-sAmAnyavizeSAkA(zI0) ratayA vastu jAnAti vijAnAti stra AtmA, na tasmAdAtmano bhinnaM jJAnaM, tathAhi-na karaNatayA bhedaH, ekasyApi kartR uddezaka:5 karmakaraNabhedenopalabdheH, tadyathA-devadatta AtmAnamAtmanA paricchinatti, kriyApakSe pAkSiko hyabhedo bhavatA'pyabhyupagata // 226 // eva, api ca-bhUtiryeSAM kriyA saiva, kArakaM saiva cocyata' ityAdinaikatvameveti / jJAnAtmanozcaikatve yadbhavati tadarzayitumAha-taM' jJAnapariNAma 'pratItya'AzrityAtmA tenaiva 'pratisaGkhacAyate' vyapadizyate, tadyathA-indropayukta indra ityAdi, yadivA matijJAnI zrutajJAnI yAvatkevalajJAnIti, yazca jJAnAtmanorekatvamabhyupagacchati sa kiMguNaH syAdityAha-'eSaH' anantaroktayA nItyA yathAvasthitAtmavAdI syAt , tasya ca samyagbhAvena zamitayA vA 'paryAyaH' saMyamAnuSThAnarUpo vyAkhyAtaH / ityadhikAraparisamAptau, bravImIti puurvvt|| lokasArAdhyayane pazcamodezakaH // RevearuktaH pazcamoddezakaH, sAmprataM SaSTha Arabhyate, asya cAyamAbhasambandhaH-ihAnantaroddezake idopamenAcAryeNa bhAvyamityetaduktaM, tathAbhUtAcAryasaMparkAca kumArgaparityAgo rAgadveSahAnizcAvazyaMbhAvinItyatastatpratipAdanasambandhenAgatasyA- // 226 // syoddezakasyAdisUtram aNANAe ege sovaTANA ANAe ege niruvaTANA, eyaM te mA hou, eyaM kusalassa daMsaNaM, tadiTrIe tammuttIe tappurakAre tassannI tannivesaNe (sU0166) iha tIrthakaragaNadharAdinopadezagocarIbhUto vineyo'bhidhIyate, yadivA sarvabhAvasambhavitvAdbhAvasya sAmAnyato'bhi|dhAnam , anAjJA-anupadezaH svamanISikAcarito'nAcArastayA'nAjJayA tasyAM vA 'eke' indriyavazagA durgatiM jigamiSavaH svAbhimAnagrahagrastAH saha upasthAnena-dharmAcaraNAbhAsodyamena vartanta iti sopasthAnAH, kila vayamapi pratrajitAH sadasaddharmavizeSavivekavikalAH sAvadyArambhatayA pravartante, eke tu na kumArgavAsitAntaHkaraNAH, kintu AlasyAvarNastambhAdhupabRMhitabuddhayaH, 'AjJAyAM' tIrthakaropadezapraNIte, sadAcAre nirgatamupasthAnam-udyamo yeSAM te nirupsthaanaa:-srvjnyprnniitsdaacaaraanusstthaanviklaaH| etatkumArgAnuSThAnaM sanmArgAvasIdanaM ca dvayamapi 'te' tava guruvineyopagatasya durgatihetutvAnmA bhUditi / sudharmasvAmI svamanISikAparihArArthamAha-'etad' yatpUrvoktaM yadivA anAjJAyAM nirupamasthAnatvamAjJAyAM ca sopamasthAnatvamityet 'kuzalasya' tIrthakRto darzanamabhiprAyaH, yadivaitadvakSyamANaM kuzalasya darzanamityAha-kumArga parityajya sadA''cAryAratavAsinA evaMbhUtena bhAvya, tasya-AcAryasya dRSTistadRSTistayA vartitavyaM, sA vA tIrthakarapraNI|tAgamadRSTistadRSTistayeti, tathA tasya-AcAryasya tIrthakRto vA muktistanmuktistayA, tathA tamAcArya sarvakAryeSu puraH karotIti tatpuraskAraH-AcAryAnumatyA kriyAnuSThAyItyarthaH, tathA tatsaMjJI-tajjJAnopayuktaH, tathA tannivezana:-sadA gurukulanivAsI // sa evaMbhUtaH kiMguNaH syAdityAha
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 zrIAcAsaGgavRttiH (zI0) // 227 // abhibhUya adakkhU aNabhibhUe pabhU nirAlaMbaNayAe je mahaM avahimaNe, pavAraNa pa. loka05 vAyaM jANijjA, sahasaMmaiyAe paravAgaraNeNaM annesi vA aMtie succA (sU0 167) uddezakA6 'abhibhUya' parAjitya parISahopasargAn ghAticatuSTayaM vA tattvamadrAkSIt , kiM ca-nAbhibhUto'nabhibhUtaH anukUlapratikUlopasargaH paratIrthikairvA, sa evambhUtaH 'prabhuH' samartho nirAlambanatAyAH-nAtra saMsAre mAtApitRkalatrAdikamAlambanamastIti tIrthakRddhacanamantareNa narakAdau patatAmityevambhUtabhAvanAyAH samarthoM bhavati, kaH punaH parISahopasargANAM jetA kenacidanabhibhUto nirAlambanatAyAH prabhurbhavati ? ityevaM pRSTe tIrthakRt sudharmasvAmyAdiko vA''cAryo'ntevAsinamAha-yaH puraskRtamokSo 'mahAn' mahApuruSo laghukarmA mamAbhiprAyAnna vidyate vahirmano yasyAsAvabahimmanAH, sarvajJopadezavattIti yAvat, kutaH punastadupadezanizcaya iti cedAha-prakRSTo vAdaH pravAdaH-AcAryapAramparyopadezaH pravAdastana pravAdena pravAdasarvajJopadezaM 'jAnIyAt' paricchindyAditi / yadivA'NimAdyaSTavidhaizvaryadarzanAdapi na tIrthadvacanAdvahirmano vidhatte, tIrthakAnindrajAlikakalpAniti matvA tadanuSThAnaM tadvAdAMzca paryAlocayati, kathamityAha-'pavAeNa pavAyaM jANijA' pra-19 kRSTo vAdaH pravAdaH-sarvajJavAkyaM tena maunIndreNa pravAdena tIrthikapravAdaM 'jAnIyAt' parIkSayet , tadyathA-vaizeSikAH tanu-| bhuvanakaraNAdikamIzvarakartRkamiti pratipannAH, taduktam-"anyo janturanIzaH syAdAtmanaH sukhaduHkhayoH / Izvaraprerito // 22 // gacchetsvarga vA zvabhrameva ca // 1 // " ityAdikaM pravAdamAtmIyapravAdena paryAlocayet, tadyathA-abhrendradhanurAdInAM visra-2 sApariNAmalabdhAtmalAbhAnA tadatiriktezvarAdikAraNaparikalpanAyAmatiprasaGgaH syAt , tathA ghaTapaTAdInAM daNDacakracI-13 varasalilakulAlaturIvemazalAkAkuvindAdivyApArAnantarAvAptAtmalAbhAnAM tadanupalabdhavyApArezvarasya kAraNaparikalpanAyAM rAsabhAderapi kiM na syAt !, tanukaraNAdInAmapyavandhyasvakRtakApAditaM vaicitryaM, karmaNo'nupalabdheH kuta etaditi cet , samAnaH paryanuyogaH, api ca-tulye mAtApitrAdike kAraNe'patyavaicitryadarzanAttadadhikena nimittena bhAvyaM, tazcezvarAbhyupagame'pyadRSTameveSTavyaM, nAnyathA sukhaduHkhasubhagadurbhagAdi jagadvaicitryaM syaaditi| tathA sAGkSacA evamAhuH-yathA 'sattvarajastamasAM sAmyAvasthA prakRtiH, prakRtermahAMstato'haGkAraH, tasmAdekAdazendriyANi paJca tanmAtrANi, tanmAtrebhyaH pazcabhUtAni, bukhyadhyavasitamartha puruSazcetayate, sa cAkartA nirguNazceti, tathA prakRtiH karoti puruSa upabhuGkte tataH kaivalyAva-13 sthAyAM draSTA'smIti nivartate' ityAdikaM yuktivikalatvAnnirantarAH suhRdaH pratyeSyanti, tathAhi-prakRteracetanatvAt kuta AtmopakArAya kriyApravRttiH syAt 1, kuto vA dRSTetyAtmopakArAya pravRttirna syAt ?, acetanAyAstadvikalpAsambhavAt , nityAyAzca pravRttinivRttyabhAvAt, puruSasyApyakartRtve saMsArodvegamokSautsukyabhoktRtvAdyabhAvaH syAditi, uktaM ca-"na virakto na nirviNNo, na bhIto bhavabandhanAt / na mokSasukhakADI vA, puruSo niSkriyAtmakaH ||1||kH pravrajati sAGkhyAnAM, niSkriye kSetrabhoktari / niSkriyatvAtkathaM vA'sya, kSetrabhoktRtvamiSyate ? // 2 // " iti / tathA zauddhodaniziSyakA yatsattatsarva kSaNikamityevaM vyavasthitAH, tatrottaram, yadi niranvayo vinAzaH syAt tataH pratiniyataH kAryakAraNabhAva eva na syAt, ekasantAnAntargatatvAtsyAditi cet, azikSitasyollApaH, tathAhi-na santAmivyatirekeNa kazcitsantAno'sti, tathA ca sati pUrvakAlakSaNAvasthAyitvameva kAraNatvam, evaM ca sarva sarvasya kAraNaM syAt, sarvasya pUrvakAlakSaNAvasthAyi- loka0 5 vAyatkiJcidetaditi, kiMca-"yajjAtamAtrameva pradhvastaM tasya kA kriyA kumbhe ? / notpannamAtrabhanne kSiptaM santiSThate vAri uddezakA // 1 // kartari jAtavinaSTe dharmAdharmakriyA na sambhavati / tadabhAve bandhaH ko bandhAbhAve ca ko mokSaH // 2 // " ityAdi / vAhatpatyAnA tu bhUtavAdanAtmapuNyA tyAdi / bArhaspatyAnAM tu bhUtavAdenAtmapuNyapApaparalokAbhAvavAdinA nirmaryAdatayA janatAtigAnAM nyakkArapadavyAdhA-14 namanuttaramevottaramiti / api ca-"abrahmacaryaraktairmUDhaiH paradAragharSaNAbhirataiH / mAyendrajAlaviSavavartitamasatkimapyetat // 1 // " tathA-"mithyA ca dRSTirbhavaduHkhadhAtrI, mithyAmatizcApi vivekazUnyA / dharmAya yeSAM puruSAdhamAnAM, teSAmadharmo bhuvi kIdRzo'nyaH? // 2 // " ityanayA dizA sarve'pi tIrthikavAdAH sarvajJavAdamanuzritya nirAkAryA iti | da sthitaM / tannirAkaraNaM ca sarvajJapravAdaM nirAkArya ca tIrthikapravAdamebhistribhiH prakArarjAnIyAdityAha-mananaM matiH-jJAnaM jJAnAvaraNIyakSayakSayopazamAnyatarasadbhAvAnantarameva sahasA-tatkSaNameva matyA prAtibhabodhAvadhyAdijJAnena paricchindyAt saha vA jJAnena jJeyaM sacchobhanayA mithyAtvakalaGkAGkarahitayA matyA'vagacchet , svaparAvabhAsakatvAnmateriti, kadAcitsaravyAkaraNenApyavagacchet paraH-tIrthakRttasya tena vA vyAkaraNaM-yathAvasthitArthaprajJApanam AgamaH paravyAkaraNaM tena vA jAnIyAt , tathA'pyanavagame'nyeSAmAcAryAdInAM antike zrutvA yathAvasthitavastusadbhAvamavadhArayed // avadhArya ca kiM kuryA- // 228 // dityAha "LAAMACARALARMACANCERNATAKAASCALENTERCOC vyavasthitAH, navA'sya, kSetrabhokADI vA, puruSo nAtyAghabhAvaH sthAstavika zrIAcArAmavRttiH (zI0) // 228 // AOMOMOM
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 AAAAAA%* (zI0) nidesaM nAivaDhejA mehAvI supaDilehiyA savvao savvappaNA sammaM samabhiNNAya, iha ArAmo parivvae niTriyaTTI vIre AgameNa sayA parakame (sU0 168) nirdizyata iti nirdezaH-tIrthakarAdyupadezastaM nAtivarteta 'medhAvI' maryAdAvAniti / kiM kRtvA nirdeza nAtivartetetyata Aha-suSTu pratyupekSya heyopadeyatayA tIrthakavAdAn sarvajJavAdaM ca 'sarvataH' sarvaiH prakArairdravyakSetrakAlabhAvarUpaiH sarvAtmanAsAmAnyavizeSAtmakatayA padArthAn paryAlocya sahasanmatyAditrikeNa paricchidya sadA''cAryanirdezavI tIrthikapravAdani-1 rAkaraNaM kuryAt, kiM ca kRtvetyata Aha-samyageva svaparatIrthikavAdAn 'samabhijJAya' buvA tato nirAkaraNaM kuryAt / kiM ca-'iha' asmin manuSyaloke AramaNamArAmo ratirityarthaH, sa cArAmaH paramArthacintAyAmAtyantikaikAntikaratirUpaH saMyamaH tamAsevanaparijJayA parijJAya AlIno guptazca 'parivrajet' saMyamAnuSThAne viharet , kiMbhUta ityAha-niSThitomokSastenArthI yadivA niSThitaH-parisamAptaH arthaH-prayojanaM yasya sa niSThitArthaH 'vIra' karmavidAraNasahiSNuH san 'Agamena' sarvajJapraNItAcArAdinA 'sadA' sarvakAlaM 'parAkramethAH' karmaripUn prati mokSAdhvani vA gaccheH / ityadhikAraparisamAptau, bravImIti pUrvavat / kimartha punaH paunaHpunyenopadezadAnamityAha uhUM soyA ahe soyA, tiriyaM soyA viyAhiyA / ee soyA viakkhAyA, jehiM saM gaMti pAsaha // 1 // A. sU. 1 zrIAcA- zrotAMsi-kaunavadvArANi tAni ca pratibhavAbhyAsAdviSayAnubandhAdIni gRhyante, tata jI zrotAMsi-vaimAnikA- loka0 rAjavRttiH kAGganA'bhilASecchA vaimAnikasukhanidAnaM vA, adho bhavanapatisukhAbhilASitA, tiryag vyantaramanuSyatiryagviSayecchA, yadi uddezakaH6 vA prajJApakApekSayoI girizikharaprAgbhAranitambaprapAtodakAdIni adho'pi zvabhranadIkUlaguhAlayanAdIni tiryagapyArA masabhA''vasathAdIni prANinAM viSayopabhogasthAnAni vividhamAhitAni-prayogavinasAbhyAM svakarmapariNatyA vA janitAni se // 229 // vyAhitAni, etAni ca kAnavadvArANItikRtvAzrotAMsIva srotAMsi, ebhizca tribhiH prakArairapyanyaizca pApopAdAnahetubhUtaiH 'saGga' prANinAmAsakti karmAnuSaGga vA pazyata, itiheto, tasmAtkarmAnuSaGgAt kAraNAdetAni srotAMsItyato'pavizyate, |Agamena sadA parAkramethA iti // kiMca AvadaM tu pehAe ittha viramija veyavI, viNaittu soyaM nikkhamma esamahaM akammA jANai pAsai paDilehAe nAvakaMkhai iha AgaI gaI parinnAya (sU0 169) rAgadveSakaSAyaviSayAvartta karmabandhAvata vA tuzabdaH punaHzabdArthe bhAvAvarta punarutprekSya 'atra' asmin bhAvAvarte viSayarUpe 'vedavid' Agamavid 'viramed' AsravadvAranirodhaM vidadhyAt, pAThAntaraM vA "vivegaM kiTTai vedavI" AmravadvAranirodhena tajanitakarmavivekam-abhAvaM 'kIrtayati' pratipAdayati vedaviditi / AsravadvAranirodhena ca yatsyAtta 29 / dAha-srotaH-AsravadvAraM tadvinetum-apanetuM niSkramya' pravrajya 'eSa' iti pratyakSaH prastutArthasya cAvazyaMbhAvitvAdeSa iti pratyakSavAcinA sarvanAmnokto yaH kazcidityarthaH 'mahAn' mahApuruSaH atizayikakarmavidhAyI, evambhUtazca kiMviziSTaH syAditi darzayati-'akarmA'nAsya karma vidyata ityakarmA, karmazabdena cAtra ghAtikarma vivakSitaM, tadabhAvAca jAnAti vizeSataH pazyati ca sAmAnyataH, sarvAzca labdhayo vizeSopayuktasya bhavantItyataH pUrva jAnAti pazcAcca pazyati, anena ca kramopayoga AviSkRtaH, sa cotpannadivyajJAnastrailokyalalAmacUDAmaNiH surAsuranarendraikapUjyaH saMsArArNavapAravatI | viditavedyaH san kiM kuryAdityAha-sa hi jJAtajJeyaH surAsuranaropahitAM pUjAmupalabhya kRtrimAmanityAmasArAM sopAdhikA ca 'pratyupekSya' paryAlocya hRSIkavijayajanitasukhaniHspRhatayA tAM nAkAsati-nAbhilapatIti / kiM ca-'iha' asmin manuSyaloke vyavasthitaH san utpannajJAnaH prANinAmAgatiM gatiM ca saMsArabhramaNaM tatkAraNaM ca jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA nirAkaroti // tannirAkaraNe ca yatsyAttadAha accei jAImaraNassa vaTTamaggaM vikkhAyarae, savve sarA niyati, takkA jattha na vijai, maI tattha na gAhiyA, oe, appaiTANassa kheyanne, se na dIhe na hasse na vaDhe na taMse na cauraMse na parimaMDale na kiNhe na nIle na lohie na haali| na sukille na surabhigaMdhe na durabhigaMdhe na titte na kaDue na kasAe na aMbile na mahure na kakkhaDe na maue na garue na lahue na uNhe na niddhe na lukkhe na kAU na ruhe na SAAKAASARAS+% A4%-* MCHA
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ --- - --- - - 154 zrIAcA- saMge na itthI na purise na annahA parinne sanne uvamA na vijae, arUbI sattA, apa- loka05 rAGgavRttiH yassa payaM natthi, (sU0 170) (zI0) uddezakA ___ 'atyeti' atikAmati jAtizca maraNaM ca jAtimaraNaM tasya 'vaTTamaggaMti panthAnaM mArga upAdAnaM kamrmetiyAvat , td||230|| | tyeti-azeSakarmakSayaM vidhatte, tatkSayAcca kiMguNaH syAdityAha-vividham-anekaprakAraM pradhAnapuruSArthatayA''rabdhazAstrA rthatayA tapaHsaMyamAnuSThAnArthatvena (AkhyAto) vyAkhyAto mokSaH-azeSakarmakSayalakSaNo viziSTAkAzapradezAkhyo vA tatra || rato vyAkhyAtarataH, AtyantikaikAntikAnAbAdhasukhakSAyikajJAnadarzanasaMpadupeto'nantamapi kAlaM saMtiSThate / kimbhUta iti cet, na tatra zabdAnAM pravRttiH, na ca sA kAcidavasthA'sti yA zabdairabhidhIyeta ityatatpratipAdayitumAha-'sarve' niravazeSAH 'svarA'dhvanayastasmAnidartante, tadvAcyavAcakasambandhe na pravarttante, tathAhi-zabdAH pravarttamAnA rUparasagandhasparzAnAmanyatame vizeSe saGketakAlagRhIte tattulye vA pravarteran , na caitattatra zabdAdInAM pravRttinimittamasti, ataH zabdAnabhidheyA mokSAvastheti / na kevalaM zabdAnabhidheyA, utprekSaNIyA'pi na sambhavatItyAha-sambhavatpadArthavizeSAstitvAdhyavasAya UhastarkaH-evamevaM caitatsyAt , sa ca yatra na vidyate tataH zabdAnAM kutaHpravRttiH syAt / kimiti tatra tarkAbhAva iti cedAhamananaM matiH-manaso vyApAraH padArthacintA sautsattikyAdikA caturvidhA'pi matistatra na grAhikA, mokSAvasthAyAH sakala // 230 / / vikalpAtItatvAt , tatra ca mokSe kauzasamanvitasya gamanamAhozciniSkarmaNaH, na tatra karmasamanvitasya gamanamastItyetadarzayitumAha-'ojaH' eko'zeSamalakalaGkAGkarahitaH, kiMca-na vidyate pratiSThAnamaudArikazarIrAdeH karmaNo vA yatra so'pratiSThAno-mokSastasya 'khedajJo' nipuNo, yadivA apratiSThAno-narakastatra sthityAdiparijJAnatayA khedajJo, lokanADiparyantaparijJAnAvedanena ca samastalokakhedajJatA AveditA bhavati / sarvasvaranivartanaM ca yenAbhiprAyeNoktavAMstamabhiprAyamAviSkurvannAha- 'sa' paramapadAdhyAsI lokAntakozaSaDbhAgakSetrAvasthAno'nantajJAnadarzanopayuktaH saMsthAnamAzritya na dIrgho na isvo na vRtto na vyasro na caturasro na parimaNDalo varNamAzritya na kRSNo na nIlo na lohito na hAridro na zuklo gandhamAzritya na surabhigandho na durabhigandho rasamAzritya na tikto na kaTuko na kaSAyo nAmlo na madhuraH sparzamAzritya na karkazo na mRdurna laghuna guruna zIto noSNo na snigdho na rukSo 'na kAU' ityanena lezyA gRhItA, yadivA na kAyavAn yathA vedAntavAdinAm-'eka eva muktAtmA tatkAyamapare kSINaklezA anupravizanti Adityarazmaya ivAMzumantamiti, tathA na ruhaH 'ruha bIjajanmani prAdurbhAve ca' rohatIti ruhaH, na ruho'ruhaH, karmabIjAbhAvAdapunarbhAvItyarthaH, na punaryathA zAkyAnAM darzananikArato muktAtmano'pi punarbhavopAdAnamiti, uktaM ca-"dagdhendhanaH punarupaiti bhavaM pramathya, nirvANamapyanavadhAritabhIruniSTham / muktaH svayaMkRtabhavazca parArthazUrastvacchAsanapratihateSviha moharAjyam // 1 // " tathA ca na vidyate saGgo'mUrttatvAdyasya sa tathA, tathA na strI na puruSo nAnyatheti-na napuMsakaH, kevalaM sarvairAtmapradezaiH pariH-samantAdvizeSato jAnAtIti parijJaH, tathA sAmAnyataH samyagjAnAti-pazyatIti saMjJaH, jJAnadarzanayukta ityarthaH, yadi nAma svarUpato na | jJAyate muktAtmA tathA'pyupamAdvAreNAdityagatiriva jJAyata eveti cet, tanna, yata Aha-upamIyate sAdRzyAt paricchizrIAcA- 1dyate yayA sopamA-tulyatA sA muktAtmanastajjJAnasukhayorvA na vidyate, lokAtigatvAtteSA, kuta etaditi cedAha-teSAM loka0 5 rAvRttiHmuktAtmanAM yA sattA sA arUpiNI, arUpitvaM ca dIrghAdipratiSedhena pratipAditameva / kiM ca na vidyate padam-avasthA uddezakaH6 (zI0) vizeSo yasya so'padaH, tasya padyate-gamyate yenArthastatsadam-abhidhAnaM tacca 'nAsti' na vidyate, vAcyavizeSAbhAvAt , tathAhi-yo'bhidhIyate sa zabdarUpagandharasasparzAnyataravizeSeNAbhidhIyate, tasya ca tadabhAva ityetadarzayitumAha, yadivA // 231 // dIrgha ityAdinA rUpAdivizeSanirAkaraNaM kRtaM, iha tu tatsAmAnyanirAkaraNaM kartukAma Aha se na sadde na rUve na gaMdhe na rase na phAse, iccheva tibemi (sU0 171) // SaSTha uddeshkH| lokasArAdhyayanaM samAptaM // 5-6 // 'sa' muktAtmA na zabdarUpaH na rUpAtmA na gandhaH na rasaH na sparza ityetAvanta eva vastuno bhedAH syuH, tatpratiSedhAcca nAparaH kazcidvizeSaH sambhAvyate yenAsau vyapadizyateti bhAvArthaH / itiradhikAraparisamAptau, bravImIti pUrvavat / gataH sUtrAnugamaH, tadgatau cApavargamApta uddezakaH, tadapavargAvAptau ca nayavaktavyatA'tidezAtsamAptaM lokasArAkhyaM paJcamamadhyayanamiti // grnthaagr01115|| // 231 // A A % 5605250%-6-6454250%
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcA rAGgavRttiH (zI0) // 232 // 155 atha dhutAkhyaM SaSThamadhyayanam $10K Spe uktaM paJcamamadhyayanaM sAmprataM SaSThamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarAdhyayane lokasArabhUtaH saMyamo mokSazca pratipAditaH, sa ca niHsaGgatAvyatirekeNa karmmadhunanamantareNa ca na bhavatItyatastatpratipAdanArthamidamupakramyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakrame'rthAdhikAro dvedhA-adhyayanArthAdhikAra uddezAdhikArazca tatrAdhyayanArthAdhikAraH prAgabhANi, uddezArthAdhikAraM tu niryuktikArI bibhaNipurAha paThame niyagaviNaNA kammANaM bitiyae taiyagaMmi / uvagaraNasarIrANaM vautthae gAravatigassa // 290 // prathamodeza ke nijakAH - svajanAsteSAM vidhUnanetyayamarthAdhikAraH, dvitIye karmmaNAM, tRtIye upakaraNazarIrANAM caturthe gauravatrikasya, vidhUnaneti sarvatra sambandhanIyam, upasargAH sanmAnanAni ca yathA sAdhubhirvidhUtAni tathA paJcamoddeza ke pratipAdyata ityarthAdhikAraM parisamApayya nikSepamAha - sa ca tridhA, tatraughaniSpanne'dhyayanaM, nAmaniSpanne tu dhUtaM, tazca caturddhA, tatrApi nAmasthApane sugamatvAdanAdRtya dravyabhAvadhUtapratipAdanAya gAthAzakalam - uvasaggA sammANayavihU ANi paJcamaMmi uddese / davvadhuyaM vatthAI bhAvadhuyaM kamma aTThavihaM // 251 // dravyadhUtaM dvidhA - Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH, noAgamatastu jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM dravyadhUtaM dravyaM ca tadvastrAdi dhUtaM ca rajo'panayanAthai dravyadhUtaM, AdigrahaNAdvRkSAdi phalArthe, bhAvadhUtaM ka maSTavidhaM tadvimokSArthaM dhUyata iti gAthAzakalArthaH // punarapyenamevArtha vizeSataH pratipAdayitumAha ahiyAsitvasagge divve mANussae tiricche y| jo vihuNai kammAI bhAvadhuyaM taM viyANAhi // 252 // adhikamAsAtyarthaM soyA, kAnatisahya ? - upasargAn, kiMbhUtAn ? - divyAnmAnuSAMstairazvAMzca yaH karmANi saMsArataruvIjAni vidhunAti - apanayati tadbhAvadhutamityevaM jAnIhi kriyAkArakayorabhedAdvA karmmadhUnanaM bhAvadhUtaM jAnIhIti bhAvArthaH // gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM taccedam obujjhamANe iha mANatresu AghAi se nare, jassa imAo jAio savvao supaDilehiyAo bhavaMti, AghAi se nANamaNelisa, se kii tesiM samuTTiyANaM nikkhittadaNDANaM samAhiyANaM pannANamaMtANaM iha muttimaggaM, evaM (avi) ege mahAvIrA vipparikamaMti, pAsaha ege avasIyamANe aNattapanne se bemi, se jahAvi (sevi) kuMme harae viNiviTThacitte pacchannapalAse ummaggaM se no lahai bhaMjagA iva saMnivesaM no cayaMti evaM (avi) ege agarUvehiM kulehiM jAyA rUvehiM sattA kalaNaM thAMti niyANao te na labhaMti mukkhaM, aha pAsa tehiM kulehiM AyattAe jAyA, -gaMDI ahavA koDhI, rAyasI avamA riyaM / kANiyaM jhimiyaM ceva, kuNiyaM khujjiyaM tahA // 1 // udariM ca pAsa mUyaM ca, sUNIyaM ca gilAsaNiM / vevaI pIDhasapi ca, silivayaM madhumehaNiM // 2 // solasa ee rogA akkhAyA aNupuvvaso / aha NaM phusaMti AyaMkA, phAsA ya asamaMjasA // 3 // maraNaM tesiM saMpehAe uvavAyaM cavaNaM ca naccA, pariyAgaM ca saMpehAe (sU0 172 ) svargApavagga tatkAraNAni ca tathA saMsAraM tatkAraNAni cAvabudhyamAno'nAvArakajJAnasadbhAvAd 'ihe'ti martyaloke mAnaveSu viSayabhUteSu dharmamAkhyAti sa naro bhavopagrAhikarmmasadbhAvAt manuSyabhAvavyavasthitaH san dharmamAcaSTe, na punayathA zAkyAnAM kuDyAdibhyo'pi dharmmadezanAH prAduSSyanti, yathA vA vaizeSikANAmulukabhAvena padArthAvirbhAvanam, eva| masmAkaM na, kathaM ? - ghAtikarmakSaye tUlananirAvaraNajJAno manuSyabhAvApanna eva kRtArtho'pi sattvahitAya sadevamanujAyAM parSadi kathayatIti / kiM tIrthakara eva dharmmamAcaSTe utAnyo'pi ?, anyo'pi yo viziSTajJAnaH samyakpadArthaparicchedI sa dharmAvibhavinaM karotIti darzayitumAha-yasyAtIndriyajJAninaH zrutakevalino vA 'imAH' zastraparijJAyAM sAdhitatvAt pratyakSavAcinedamA'bhihitAH 'jAtayaH' ekendriyAdayaH 'sarvataH sarvaiH prakAraiH sUkSmavAdaraparyAptakAparyAptakarUpaiH suSThu zaGkAdivyu For Private Personal Use Only dhutA0 6 uddezakaH 1 // 232 //
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ -% 156 dhutA0 uddezakaH ER // 233 // zrIAcA- dAsena 'pratyupekSitAH' prati upa-sAmIpyena IkSitAH-jJAtA bhavanti sa dharmamAcaSTe nApara iti / idamevAha-AkhyAti rAGgavRttiH kathayati 'sa' tIrthakRtsAmAnyakevalI aparo vA'tizayajJAnI zrutakevalI vA, kimAkhyAti?-'jJAna' jJAyante paricchi(zI0) dyante jIvAdayaH padArthAH yena tajjJAnaM-matyAdi paJcadhA, kimbhUtaM jJAnamAkhyAti?-'anIdRzaM' nAnyatredazamastItyanI dRzaM, yadivA sakalasaMzayApanayanena dharmamAcakSANa eva sa Atmano jJAnamananyasadRzamAkhyAti / keSAM punaH sa dhrm||233|| mAcaSTa ityata Aha-'sa' tIrthakRdgaNadharAdiH 'kIrtayati' yathAvasthitAna bhAvAn pratipAdayati 'teSAM' dharmacaraNAya samya gutthitAnAM, yadivA utthitA dravyato bhAvatazca, tatra dravyataH zarIreNa bhAvato jJAnAdibhiH, tatra striyaHsamavasaraNasthA ubha-1 pAyathA'pyutthitAH zRNvanti, puruSAstu dravyato bhAjyAH, bhAvotthitAnAM tu dharmamAvedayati uttiSThAsUnAM ca devAnAM tirazcAMca, ye'pi kautukAdinA zRNvanti tebhyo'pyAcaSTe, bhAvasamutthitAn vizizeSayiSurAha-nikSiptAH-saMyamitAH manovAkAyarUpAH prANyupamardakAritvAddaNDA iva daNDA yaiste tathA teSAM nikSiptadaNDAnAM, tathA samAhitANaM' samyagAhitA:-tapaHsaM-| yama udyuktAH samAhitA ananyamanaskAsteSAM, tathA prakarSeNa jJAyate'neneti prajJAnaM tadvatAM sazrutikAnAm 'iha' asmi-1 nmanuSyaloke 'muktimArga' jJAnadarzanacAritrAtmakaM kIrtayatIti sambandhaH / tasya ca tIrthakRtaH sAkSAddharmamAvedayataH kecana laghukarmANastathaiva pratipadya dharmacaraNAyodyacchantyapare tvanyathetyetatpratipAdayitumAha-apizabdazcArthe, cazabdazca vAkyopanyAsAthai, evaM ca tIrthakRtA''vedite satyeke-labdhakarmavivarA vividhaM saMyamasAmazirasi parAkramante, parAn vA indriyakamaripUn Akramante parAkramanta iti / etadviparyayamAha-sAkSAttIrthakare sakalasaMzayacchettari dharmamAvedayati satyekAn prabalamohodayAvRtAn saMyame'vasIdataH pazyata yUyaM, kimbhUtAnityAha-nAtmane hitA prajJA yeSAM te anAtmaprajJAstAniti, hA kutaH punaH saMyamAnuSThAne'vasIdanti ityArekAyAM so'haM bravImi / atra dRSTAntadvAreNa sopapatti kiM kAraNamityAha saMzabdakhacchandAthai, apizabdazcArthe, sa ca vAkyopanyAsArthaH, tadyathA ca kUmrmo mahAde viniviSTaM cittaM yasyAsau viniviSTacitto-gAyamupagataH palAzaiH-patraiH pracchannaH palAzapracchannaH, sUtre tu prAkRtatvAvyatyayaH, 'ummaggati vivaraM unmajyata te'neneti vonmajyam, UrdU vA mArgamunmArga, sarvathA arandhramityarthaH , tadasau na labhataH ityakSarArthaH / bhAvArthastvayam kazcid hudo yojanazatasahasravistIrNaH prabalazevAlaghanakaThinavitAnAcchAdito nAnArUpakarimakaramatsyakacchapAdijalacarAzrayaH, tanmadhye caikaM vinasApariNAmApAditaM kacchapagrIvAmAtrapramANaM vivaramabhUt, tatra jaikena kUrmeNa nijayUthAt prabhraSTena viyogAkulatayetastatazca zirodharAM prakSipatA kutazcisathAvidhabhavitavyatAniyogena tadrandhra prIvAnirgamanamAptaM, tatra cAsau zaraccandracandrikayA kSIrodasalilapravAhakalpayopazobhitaM vikacakumudanikarakRtopacAramiva tArakAkIrNa nabhastalamIkSAzcake, dRSTvA cAtIva mumude, AsIccAsya manasi-yadi tAni madANyetatsvargadezyamadRSTapUrva manorathAnAmapyaviSayabhUtaM pazyanti tataH zobhanamApadyata ityetadavadhArya tUrNamanveSaNAya bandhUnAmitazcetazca babhrAma, avApya ca nijAn punarapi tadvivarAnveSaNArtha sarvataH paryaTati, na ca tadvivaraM vistIrNatayA idasya pracuratayA yAdasAmIkSate, tatraiva ca vinAzamupayAta iti / asyAyamarthopanayaMH-saMsArahUde jIvakUrmaH karmazevAlavivarato manuSyAryakSetrasukulotpattisamyaktvAvasAnanabhastalamAsAdya mohodayAt jJAtyarthaM viSayopabhogAya vA sadanuSThAnavikalo na saphalatAM nayati, tattyAge kutaH punaH dhutA06 zrIAcArAmavRttiH (zI0) uddezaka CAMERAMACHARACTERS // 234 // PARE-REALLAHAT saMsArahadAntarvatinastadavAptiH, tasmAdavApya bhavazatadurApaM karmavivarabhUtaM samyaktvaM kSaNamapyekaM tatra na pramAdavatA bhA vyamiti tAtparyArthaH / punarapi saMsArAnuSaGgiNAM dRSTAntAntaramAha-bhaJjagA' vRkSAsta iva zItoSNaprakampanacchedanazAkhAkakArSaNakSobhAmoTanabhaJjanarUpAnupadravAn sahamAnA api 'sannivezaM sthAnaM karmaparatayA na tyajanti, evamityAdinA dArTAntikamartha darzayati-'eva'miti vRkSopamayA 'apiH' sambhAvane, 'eke' karmaguravo'nekarUpeSu kuleSUccAvaceSu jAtA dharmacaraNayogyA api rUpeSu cakSurindriyAnukUleSUpalakSaNArthatvAcchabdAdiSu ca viSayeSu 'saktAH' adhyupapannAHzArIramAnasaduHkhaduHkhitA rAjopadravopadrutAH agnidAhadagdhasarvasvA nAnAnimittAhitAdhayo'pi na sakaladuHkhAvAsaM gRhavAsaM karmaninAstyaktumalam , api tu tatsthA eva teSu teSu vyasanopanipAteSu satsu 'karuNaM stananti' dInamAkrozanti, tadyathA-hA tAta! hA mAtaH hA deva! na yujyate bhavata evaM vidhe'vasare evambhUtaM vyasanamApAdayituM, taduktam-"kimidamacintitamasadRzamaniSTamatikaSTamanupamaM duHkham / sahasaivopanataM me narayikasyeva sattvasya ? // 1 // " ityAdi, yadivA rUpAdiviSayAsaktA upacitakamANo narakAdivedanAmanubhavantaH karuNaM stanantIti, na ca karuNaM stananto'pyetasmAt duHkhAnmucyante ityetaddarzayitu|mAha-duHkhasya nidAnam-upAdAnaM karma tataste vilapanto'pi na labhante 'mokSaM duHkhApagamaM mokSakAraNaM vA saMyamAnuSThAnamiti / duHkhavimokSAbhAve ca yathA nAnAbyAdhyupasRSTAH saMsArodare prANino vivarttante tathA darzayitumAha-'artha' iti vAkyopanyAsArthe pazya tvaM tepUccAvaceSu kuleSu, AtmatvAya--AtmIyakarmAnubhavAya jAtAH, tadudayAccemA avasthAmanubhavantItyAha-poDazarogavaktavyAnugataM zlokatraya, vAtapittazleSmasannipAtajaM caturdA gaNDaM, tadasyAstIti gaNDI-gaNDa // 234 //
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157 mAlAvAnityAdi, athavetyetatpratirogamabhisambadhyate, athavA rAjAMsI apasmArItyAdi, athavA tathA--'kuSThI' kuSThamaSTAdazabhedaM tadasyAstIti kuSThI, tatra sapta mahAkuSThAni, tadyathA-aruNodumbaranizyajiekapAlakAkanAdapauNDarIkadadrukuSThAnIti, mahattvaM caiSAM sarvadhAtvanupravezAdasAdhyatvAcceti, ekAdaza kSudrakuSThAni, tadyathA-sthUlAruSka 1 mahAkuSTha 2 kakuSTha 3carmadala 4 parisarpa 5 visarpa 6 sidhma 7 vicarcikA 8 kiTibha 9pAmA 10 zatAruka 11 saMjJAnIti, sarvANyapyaSTAdaza, sAmAnyataH kuSThaM sarva sannipAtajamapi vAtAdidoSotkaTatayA tu bhedbhaagbhvtiiti| tathA-rAjAMso-rAjayakSmA so'syAstIti rAjAMsI, kSayItyarthaH, sa ca kSayaH sannipAtajazcaturvyaH kAraNebhyo bhavati iti, uktaM ca-"tridoSo jAyate yakSmA, gado | hetucatuSTayAt / vegarodhAt kSayAzcaiva, sAhasAdviSamAzanAt // 1 // " tathA-apasmAro vAtapittazleSmasannipAtajatvAccatuoM, tadvAnapagatasadasadvivekaH bhramamUrchAdikAmavasthAmanubhavati prANIti, uktaM ca-"bhramAvezaH sasaMrambho, dveSodreko hRtsmRtiH| apasmAra iti jJeyo, gado ghorshcturvidhH||||" tathA 'kANiya'ti akSirogaH, sa ca dvidhA-garbhagatasyotpadyate jAtasya ca, tatra garbhasthasya dRSTibhAgamapratipannaM tejo jAtyandhaM karoti,tadevaikAkSigataM kANaM vidhatte, tadeva raktAnugataM raktAkSaM pittAnugataM piGgAkSaM zleSmAnugataM zuklAkSaM vAtAnugataM vikRtAkSa, jAtasya ca vAtAdijanito'bhiSyando bhavati, tasmAcca sarve rogAH prAduSyantIti, uktaM c-"vaataapittaatkphaadrkaadbhissyndshcturvidhH| prAyeNa jAyate ghoraH, sarvanetrAmayAkaraH // 1 // " iti, tathA-'jhimiya'ti jAbyatA sarvazarIrAvayavAnAmavazitvamiti, tathA 'kuNiya'ti garbhAdhAnadoSAd 1apagataH bhAraH smaraNaM yasmAt saH apasmAraH tasminsati tadrogiNaH sarva viSayA smRtiH nazyati. HERE- STOREXAMKAnkrk mA. sU. 40 zrIAcArAvRttiH (zI0) // 235 // isvaikapAdo nyUnaikapANirvA kuNiH, tathA 'khujiya'ti kubjaM pRSThAdAvasyAstIti kubjI, mAtApitRzoNitazukradoSeNa garbha- dhutA06 sthadoSodbhavAH kubjavAmanakAdayo doSA bhavantIti, uktaM ca-"garbhe vAtaprakopena, dohade vA'pamAnite / bhavet kubjaH | uddezakaH kuNiH paGgarbhUko manmana eva vA // 1 // " mUko manmana evetyetadekAntarite mukhadoSe laganIyamiti / tathA-'udariM catti caH samuccaye vAtapittAdisamutthamaSTadhodaraM tadasyAstItyudarI, tatra jalodaryasAdhyaH zeSAstvacirotthitAH sAdhyA iti, te cAmI bhedAH-"pRthak samastairapi cAnilAdyaiH, plIhodaraM baddhagudaM tathaiva / AgantukaM saptamamaSTamaM tu, jalodaraM cote bhavanti tAni // 1 // " iti, tathA 'pAsa mUyaM ca'tti pazya-avadhAraya mUkaM manmanabhASiNaM vA, garbhadoSAdeva jAtaM taduttarakAlaM ca, paJcaSaSTirmukhe rogAH saptasvAyataneSu jAyante, tatrAyatanAni oSThau dantamUlAni dantA jihvA tAlu kaNThaH sarvANi ceti, tatrASTAvoSThayoH paJcadaza dantamUleSvaSTau danteSu paJca jihvAyAM nava tAluni saptadaza kaNThe trayaH sarveSvAyataneSviti, 'sUNiyaM ca tti zUnatvaM-zvayathurvAtapittazleSmasannipAtaraktAbhighAtajo'yaM poDheti, uktaM ca-"zophaH syAt SaDvidho ghoro, doSairutsedhalakSaNaH / vyastaiH samastaizcApIha, tathA raktAbhighAtajaH // 1 // " iti, tathA 'gilAsaNi ti bhasmako vyAdhiH, sa ca vAtapittotkaTatayA zleSmanyUnatayopajAyata iti, tathA 'vevaIti vAtasamutthaH zarIrAvayavAnAM kampa iti, uktaM ca-"prakAmaM vepate yastu, kampamAnazca gacchati / kalApakhaJja taM vidyAnmuktasandhinibandhanam | // 1 // " iti, tathA 'pIDhasappiM ca'tti janturgarbhadoSAt pIDhasappitvenotpadyate, jAto vA karmadoSAdbhavati, sa kila pANigRhItakASThaH prasapa'tIti, tathA 'silivayaMti zlIpadaM-pAdAdau kAThinyaM, tadyathA-prakupitavAtapittazleSmANo'dhaH prapannA vakSNo(vakSo)rujaGghAsvavatiSThamAnAH kAlAntareNa pAdamAzritya zanaiH zanaiH zophamupajanayanti tacchalIpadamityAcakSate -"purANodakabhUmiSThAH, sarvartuSu ca shiitlaaH| ye dezAsteSu jAyante, zlIpadAni vishesstH||1|| pAdayohastayozcApi, zlIpadaM jAyate nRNAm / karNoSThanAzAsvapi ca, kecidicchanti tdvidH||2||" tathA 'mahumehaNi ti madhumeho-bastirogaH sa vidyate yasyAsau madhumehI, madhutulyaprasrAvavAnityarthaH, tatra pramehANAM viMzatirbhedAH, statrAsyAsAdhyatvenopanyAsaH, tatra sarva eva pramehAH prAyazaH sarvadoSotthAstathApi vAtAdyutkaTabhedAviMzatidhaMdA bhavanti, tatra kaphAddaza SaT pittAt vAtajAzcatvAra iti, sarve'pi caite'sAdhyAvasthAyAM madhumehatvamupayAntIti, uktaM ca-"sarva eva pramehAstu, kAlenApratikAriNaH / madhumehatvamAyAnti, tadA'sAdhyA bhavanti te // 1 // " iti / tadevaM SoDazApyete-anantaroktAH 'rogA' vyAdhayo vyAkhyAtAH 'anupUrvazo' anukrameNa 'atha' anantaraM 'Na' iti vAkyAlaGkAre 'spRzanti' abhibhavanti 'AtaDkA' AzujIvitApahAriNaH zUlAdayo vyAdhivizeSAH 'sparzAzca' gADhaprahArAdijanitA duHkhavizeSAH 'asamaJjasAH' kramayogada padyanimittAnimittotpannAH spRzantIti sambandhaH / na rogAtakaireva kevalairmucyate, anyadapi yat saMsAriNo'dhikaM| syAttadAha-teSAM karmagurUNAM gRhavAsAsaktamanasAmasamaJjasarogaiH klezitAnAM 'maraNaM' prANatyAgalakSaNaM 'saMprekSya' paryAlocya punarupapAtaM cyavanaM ca devAnAM karmodayAt sazcitaM jJAtvA tadvidheyaM yena gaNDAdirogANAM maraNopapAtayozcAtyantiko|'bhAvo bhavati, kiM ca-karmaNAM mithyAtvAviratipramAdakaSAyayogAhitAnAmabAdhottarakAlamudayAvasthAyAM paripAkaM ca | 'samprekSya' zArIramAnasaduHkhotpAdakaM paryAlocya taducchittaye yatitavyaM // sa ca karuNaM stanantItyAdinA granthenopapAta / syAttadAha-teSAM kamazantIti sambandhaH / na gAhamahArAdijanitA duHkhavizeSA
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 964 k4%96446464645629% 86+ ARK5025625% // 23 // 158 zrIAcA-8 cyavanAvasAnenAvedito'pi punarapi tagarIyasvakhyApanAya prANinAM saMsAre nirvedavairAgyotpattyarthamabhidhitsukAma Aha- dhutA0 6 rAGgavRttiH taM suNeha jahA tahA saMti pANA aMdhA tamasi viyAhiyA, tAmeva saI asaI aia uddezakAra (zI0) ca uccAvayaphAse paDisaMveeDa, baddhahiM evaM paveDayaM-saMti pANA vAsagA rasagA udae udaecarA AgAsagAmiNo pANA pANe kilesaMti, pAsa loe mahabbhayaM (sU0 177) | 'ta' karmavipAkaM yathAvasthitaM tathaiva mamAvedayataH zRNuta yUyaM, tadyathA-nArakatiryaDnarAmaralakSaNAzcatasro gatayaH, tatra narakagatau catvAro yonilakSAH paJcaviMzatikulakoTilakSAH trayastriMzatsAgaropamANyutkRSTA sthitiH vedanAzca paramAdhArmikapara rodIritasvAbhAvikaduHkhAnAM nArakANAM yA bhavanti tA vAcAmagocarAH, yadyapi lezatazcikathayiSorabhidheyaviparya na vAgavatarati tathA'pi karmavipAkAvedanena prANinAM vairAgyaM yathA syAdityevamartha zlokaireva kizcidabhidhIyateM"zravaNalavanaM netroddhAra karakramapATana, hRdayadahana nAsAcchedaM pratikSaNadAruNam / kaTavidahanaM tIkSNApAtatrizUlavibhedana, 8 dahanavadanaiH kaGka|raiH samantavibhakSaNam // 1 // tIkSNairasibhidIptaH kuntairviSamaiH parazvadhaizcakaiH / parazutrizUlamudgaratomaravAsImuSaNDIbhiH // 2 // sambhinnatAluzirasa chinnabhujAzchinnakarNanAsauSThAH / bhinnahRdayodaMrAtrA bhinnAkSipuTAH suduHkhaartaaH||3||niptnt utsatamto viceSTamAnA mahItale dInAH / nekSante trAtAraM nairayikAH karmapaTalAndhAH // 4 // |chidyante kRpaNAH kRtAntaparazostIkSNena dhArAsinA, krandanto viSavIci(vaccha)bhiH parivRtAH saMbhakSaNavyAvRtaiH / pAThyante krakacena dAruvadasinA pracchinnabAhudvayAH, kumbhISu trapupAnadagdhatanavo mUSAsu cAntargatAH // 5 // bhRjyante jvaladambarISahutabhugajvAlAbhirArAviNo, dIkSAGgAranibheSu vjrbhvnessvnggaarkessutthitaaH| dahyante vikRtorvabAhuvadanAH krandanta ArsasvanAH, pazyantaH kRpaNA dizo vizaraNAstrANAya ko no bhvet| // 6 // " ityAdi / tathA tiryaggatau pRthivIkAyajantUnAM sapta yonilakSA dvAdaza kulakoTilakSAH svakAyaparakAyazastrANi zItoSpAdikA vedanAH, tathA'pkAyasyApi sapta yonilakSAH sapta ca kulakoTilakSAH vedanA api nAnArUpA eva, tathA tejaskAyasya sapta yonilakSAH trayaH kulakoTIlakSAH pUrvavadvedanAdikaM, vAyorapi sapta yonilakSAH sapta ca kulakoTIlakSAH vedanA api zItoSNAdijanitA nAnArUpA eva, pratyekavanaspaterdaza yonilakSAH sAdhAraNavanasatezcaturdaza ubhayarUpasyApyaSTAviMzatiH kulakoTIlakSAH, tatra ca gato'sumAnanantamapi kAlaM chedanabhedanamoTanAdijanitA nAnArUpA vedanA anubhavannAste, vikalendriyANAmapi dvau dvau yonilakSau kulakovyastu dvIndriyANAM sapta trIndriyANAmaSTau caturindriyANAM nava, duHkhaM tu kSutpipAsAzItoSNAdijanitamanekadhA'dhyakSameva teSAmiti, paJcendriyatirazcAmapi catvAro yonilakSAH kulakoTIlakSAstu jalacarANAmarddhatrayodaza pakSiNAM dvAdaza catupadAnAM daza uraHparisarpANAM daza bhujaparisarpANAM nava vedanAzca nAnArUpA yAstirazcAM sambhavanti tAH pratyakSA eveti, ukaMca-"kSusahimAtyuSNabhayArditAnAM, parAbhiyogavyasanAturANAm / aho! tirazcAmatidu:khitAnAM, sukhAnuSaGgaH kila vArtametad ||1ityaadi / manuSyagatAvapi caturdaza yonilakSA dvAdaza kulakoTIlakSAH, vedanAstvevambhUtA iti-"duHkhaM strI-13 kukSimadhye prathamamiha bhave garbhavAse narANAM, bAlatve cApi duHkhaM malalulitatanustrIpayaHpAnamizram / tAruNye cApi duHkhaM zrIAcA- bhavati virahaja vRddhabhAvo'pyasAraH, saMsAre re manuSyA! vadata yadi sukhaM svalpamapyasti kizcit // 1 // bAlyAprabhRti dhutA06 rAGgavRttiH ca rogairdaSTo'bhibhavazca yAvadiha mRtyuH| zokaviyogAyogairdurgatadoSaizca naikvidhaiH||2|| kSuttRhimoSNAnilazItadAhadA uddezakA (zI0) riyazokapriyaviprayogaiH / daurbhAgyamAnabhijAtyadAsyavairUpyarogAdibhirasvatantraH // 3 // " ityAdi / devagatAvapi catvAro yonilakSAH paDviMzatiH kulakoTIlakSAH teSAmapIr2yAMviSAdamatsaracyavanabhayazalyavitudyamAnamanasAM duHkhAnuSaGga // 237 // eva, sukhAbhAsAbhimAnastu kevalamiti, uktaMca-"deveSu cyavanaviyogaduHkhiteSu, krodheAmadamadanAtitApiteSu / AryA! nastadiha vicArya saMgirantu, yatsaukhyaM kimapi nivedanIyamasti // 1 // " ityAdi / tadevaM caturgatipatitAH saMsAriNo nAnA-13 rUpaM karmavipAkamanubhavantItyetadeva sUtreNa darzayitumAha-'santi' vidyante 'prANAH' prANinaH 'andhAH' cakSurindriyavikalA bhAvAndhA api sadvivekavikalAH 'tamasi' andhakAre narakagatyAdau bhAvAndhakAre'pi ca mithyAtvAviratipramAdakapAyAdike karmavipAkApAdite vyavasthitA vyAkhyAtAH / kiM ca-tAmevAvasthAM kuSThAdyApAditAmekendriyAparyAptakAdikAM vA sakRdanubhUya karmodayAttAmeva asakRd-anekazo'tigatyoccAvacAna-tIvramandAn sparzAn-duHkhavizeSAn 'pratisaMvedayari' anubhavati / etacca tIrthakRdirAveditamityAha-'buddhaiH' tIrthakRdbhiH 'etad' anantaroktaM prakarSaNAdau vA veditaM pravevitam / etacca vakSyamANaM praveditamityAha-santi' vidyante 'prANAH' prANino 'vAsakAH' 'vAsa zabdakutsAyAM' vAsantIti vAsakA:-bhASAlabdhisampannA dvIndriyAdayaH, tathA rasamanugacchantIti rasagA:-kaTutiktakaSAyAdirasavedinaH // 237 // saMjina ityarthaH, ityevambhUtaH karmavipAkaH saMsAriNAM samprekSya iti sambandhaH, tathA-'udake' udakarUpA evaikendriyA + S + + + + G+ 4% AC DE .
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 238 // 159 | jantavaH paryApta kA paryAptakabhedena vyavasthitAH, tathA udake carantItyudakacarAH - pUtarakaccheda nakaloDDuNakatrasA matsyakaccha - pAdayaH, tathA sthalajA api kecana jalAzritA mahoragAdayaH pakSiNazca kecana tadgatavRttayo draSTavyAH, apare tu AkAzagAminaH pakSiNaH, ityevaM sarve'pi 'prANAH prANino'parAn prANinaH AhArAdyarthe matsarAdinA vA 'klezayanti' upatApayanti / yadyevaM tataH kimityata Aha- 'pazya' avadhAraya 'loke' caturddazarajvAtmake, karmmavipAkAtsakAzAt 'mahadbhayaM ' nAnAgatiduHkha klezavipAkAtmakamiti // kimiti karmmavipAkAnmahadbhayamityAha bahudukkhA hu jantavo, sattA kAmesu mANavA, abaleNa vahaM gacchanti sarIreNaM pabhaMgureNa aTTe se bahudukkhe ii bAle pakuvvai ee rogA bahU naccA AurA pariyAvae nAlaM pAsa, alaM taveehiM eyaM pAsa muNI ! mahabbhayaM nAivAija kaMcaNaM ( sU0 178 ) bahUni duHkhAni karmmavipAkApAditAni yeSAM jantUnAM te tathA, huryasmAdevaM tasmAttatrApramAdavatA bhAvyaM / kimityevaM bhUyo bhUyo'padizyata ityata Aha- yasmAdanAdibhavAbhyAsenAgaNitottarapariNAmAH 'saktAH' gRddhAH 'kAmeSu' icchAmadanarUpeSu 'mAnavAH puruSA ityato na punaruktadoSAnuSaGgaH / kAmAsaktAzca yadavAmuvanti tadAha balarahitena niHsAreNa tuSa| muSTikalpenIdArikeNa zarIreNa 'prabhaGgureNa' svata eva bhaGgazIlena tatsukhAdhAnAya kamrmopacityA'nekazo vadhaM gacchanti, kaH punarasau vipAkakaTukeSu kAmeSu yo ratiM vidadhyAdityAha - mohodayAdArttaH agaNitakAryAkAryevivekaH so'sumAnbahu duHkhaM prAptavyamaneneti bahuduHkha ityenaM kAmAnuSaGgaM prANinAM klezaM vA 'bAlo' rAgadveSAkulitaH prakarSeNa karoti prakaroti, tajjanitakarmmavipAkAzca anekazo vadhaM gacchati, yadivA rogeSu satsu ityetadvakSyamANaM bAlo'jJaH prakaroti tadAhaetAn gaNDakuSTharAjayakSmAdIn rogAn bahunUtpannAniti jJAtvA tadrogavedanayA AturAH santaH cikitsAyai prANinaH paritApayeyuH, 'lAvakAdipizitAzinaH kila kSayavyAdhyupazamaH syAdityAdivAkyAkarNanAjjIvitAzayA garIyasyapi prANyupa| marde pravartteran, naitadavadhArayeyuH yathA-svakRtAvandhyakarmmavipAkodayAdetat, tadupazamAccopazamaH, prANyupamardacikitsayA ca kilbiSAnuSaGga eveti etadevAha pazyaitadvimalavivekAvalokanena yathA 'nA' na samarthAH cikitsAvidhayaH kamrmodayopazamaM vidhAtuM, yadyevaM tataH kiM karttavyamiti darzayati- 'alaM' paryAptaM 'tava' sadasadvivekinaH 'ebhiH ' pApopAdAnabhUtaizcikitsA vidhibhiriti / kiM ca- 'etat' prANyupamardAdikaM 'pazya' avadhAraya he 'mune' ! jagatrayasvabhAvavedin mahad - bRhadbhayahetutvAdbhayaM yadyevaM tataH kiM kuryAditi darzayati- 'nAtipAtayet' na hanyAt kaJcana prANinaM, yata ekasminnapi prANini - hanyamAne'STaprakAramapi karma badhyate taccAnutsArasaMsAragamanAyetyato mahAbhayamiti, yadivA ee roge bahU NazcetyAdiko granthaH kAmAnadhikRtya neyaH, etAn rogarUpAn kAmAn bahUn jJAtvA AsevanAprajJayeti AturA:kAmecchAndhA aparAn prANinaH paritApayeyuH ityAdinA prakrameNeti // tadevaM rogakAmAturatayA sAvadyAnuSThAnapravRttAnAmu|padezadAna purassaraM mahAbhayaM pradarzya tadviparyastAnAM sasvarUpAM guNavattAM didarzayiSuH prastAvamAracayannAha - AyANa bho sussUsa ! bho dhUyavAyaM paveyaissAmi iha khalla attattAe tehiM tehiM kulehiM obhaseeNa abhisaMbhUyA abhisaMjAyA abhimivvuDA abhisaMbuDDA abhisaMbuddhA abhinitA aNupuvveNa mahAmunI ( sU0 179 - 'bhoH' iti ziSyAmantraNaM, yadahamuttaratrAvedayiSyAmi bhavatastad' 'AjAnIhi ' - avadhAraya, 'zuzrUSasva' zravaNecchAM vi dhehi 'bhoH' iti punarapyAmantraNamarthagarIyastvakhyApanAya nAtra bhavatA pramAdo vidheyo, dhUtavAdaM kathayiSyAmyahaM dhUtam - aSTaprakArakarmmadhUnanaM jJAtiparityAgo vA tasya vAdo dhUtavAdaH taM pravedayiSyAmi, avahitena ca bhavetA bhAvyamiti nAgArjunIyAstu paThanti - " dhutovAyaM paveyaMti" aSTaprakArakarmmadhUnanopAyaM nijadhUnanopAyaM vA pravedayanti tIrthakarAdayaH / ko'sAvupAya ityata Aha- 'iha' asmin saMsAre 'khaluH' vAkyAlaGkAre Atmano bhAva AtmatA-jIvAstitA svakRtakarmmapariNatirvA tayA'bhisambhUtAH saJjAtAH, na punaH pRthivyAdibhUtAnAM kAyAkArapariNAmatayA IzvaraprajApatiniyogena veti teSu teSUzcAvaceSu kuleSu yathAsvaM kamrmmodayApAditeSu 'abhiSekeNa' zukrazoNitaniSekAdikrameNeti, tatrAyaM krama:- " saptAhaM kalalaM vindyAttataH saptAhamarbudam / arbudAjjAyate pezI, pezIto'pi dhanaM bhavet // 1 // " iti, tatra yAvatkalalaM tAvadabhisambhUtAH, pezIM yAvadabhisaJjAtAH, tataH sAGgopAGgastrAyuziroromAdikramAbhinivarttanAdabhinirvRttAH, tataH prasUtAH santo'bhisaMvRddhAH, dharmmazravaNayogyAvasthAyAM varttamAnA dharmmakathAdikaM nimittamAsAdyopalabdhapuNyapApatabA'bhisambuddhAH, tataH sadasadvivekaM jAnAnAH abhiniSkrAntAH tato'dhItAcArAdizAstrAstadartha bhAvanopabRMhitacara For Private Personal Use Only dhutA0 6 uddezakaH 1 // 238 //
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 239 // 160 NapariNAmA anupUrveNa zikSakagItArthakSapakaparihAra vizuddhi kai kA kivihArijina kalpikAvasAnA munago'bhUvanniti / abhisambuddhaM va praviprajiSumupalabhya yannijAH kuryustaddarzayitumAha taM parikamaMtaM paridevamANA mA cayAhi iya te vayaMti-chaMdovaNIyA ajjhovavannA akkaMdakArI jaNagA ruyaMti, atArise muNI (Na ya) ohaM tarae jaNagA jeNa vippajaDhA, saraNaM tattha no samei, kahaM nu nAma se tattha ramai ?, eyaM nANaM sayA samaNuvAsijjAsi timi (sU0 180 ) dhUtAdhyayanodezakaH 6-1 // 'tam' abagatatattvaM gRhavAsaparAGmukhaM mahApuruSasevitaM panthAnaM parAkramamANamupalabhya mAtApitRputrakalatrAdayaH paridevamAnA mA'smAn parityaja 'iti' etat te kRpAmApAdayanto vadanti, kiM cAparaM vadantItyAha - chandenopanItAH cha|ndopanItAH - tavAbhiprAyAnuvarttinastvayi cAbhyupapannAH, tadevambhUtAnasmAnmA'vamaMsthA ityevamAkrandakAriNo 'janakA mAtApitrAdayo janA vA rudanti / evaM ca vadeyurityAha-na tAdRzo munirbhavati, na caughaM saMsAraM tarati, yena pAkhaNDa - vipralabdhena 'janakA' mAtApitrAdayaH 'apoDhAH tyaktA iti / sa cAvagatasaMsArasvabhAvo yatkaroti tadAha-na hyasAvanuraktamapi bandhuvarga 'tatra' tasminnavasare zaraNaM sameti, na tadabhyupagamaM karotItyarthaH / kimityasau zaraNaM naitItyAhakathaM nu nAmAsau 'taMtra' tasmin gRhavAse sarvanikArAspade narakapratinidhau zubhadvAraparidhe ramate 1. kathaM gRhavAse dvandvekahatau vighaTitamohakapATaH san ratiM kuryAditi 1 / upasaMhAramAha- 'etat pUrvoktaM jJAnaM sadA Atmani 'samyaganuvA - sayeH' vyavasthApayeH, itiradhikAraparisamAptau bravImIti pUrvavat / dhUtAdhyayanasya prathamodezakaH samAptaH // BWAREN uktaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarodezake nijakavidhUnanA pratipAditA, sA caivaM phalavati syAdyadi karmmavidhUnanaM syAd ataH karmmavidhUnanArthamidamupakramyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdi sUtram AuraM logamAyAe caittA puvvasaMjogaM hiccA uvasamaM vasittA baMbhaceraMsi vasu vA a vasu vA jANittu dhammaM ahA tahA ahege tamacAi kusIlA (sU0 181 ) 'lokaM' mAtApitRputrakalatrAdikaM tamAturaM snehAnuSaGgatayA viyogAt kAryAvasAdena vA yadivA jantulokaM kAmarA - gAturam 'AdAya' jJAnena 'gRhItvA' paricchidya tathA tyaktvA ca 'pUrvasaMyogaM' mAtApitrAdisambandhaM, tathA' hitvA gatvopazamaM uSitvApi brahmacarye, kimbhUtaH sanniti darzayati-vasu dravyaM tadbhUtaH kaSAyakAlikAdimalApagamAdvItarAga ityarthaH, tadviparyayeNAnuvasu sarAga ityarthaH, yadivA vasuH sAdhuH anuvasuH - zrAvakaH, taduktam- " vItarAgo vasurjJeyo, jino vA maMyato'thavA / sarAgo hyanuvasuH proktaH, sthaviraH zrAvako'pi vA // 1 // " tathA jJAtvA 'dharmaM zrutacAritrAkhyaM zrIAcA- 2 yathAtathAvasthitaM dharmma pratipadyApyathaike mohodayAttathAvidhabhavitavyatAniyogena 'taM' dharmma prati pAlayituM na zaknuvanti, rAGgavRttiH kiMbhUtAH ? - kutsitaM zIlaM yeSAM te kuzIlA iti yata eva dharmapAlanAzaktA ata eva kuzIlAH // evambhUtAzca santaH kiM (zI0) kuryurityAha // 240 // vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pAyapuMchaNaM viusijjA, aNupuvveNa aNahiyAsemANA parIsahe durahiyAsae, kAme mamAyamANassa iyANiM vA muhutteNa vA aparimANAe bheSa, evaM se aMtarAehiM kAmehiM AkevaliehiM avainnAcee ( sU0 182 ) kecidbhavazatakoTidurApamavApya mAnuSaM janma samAsAdyAlabdhapUrvI saMsArArNavottaraNapratyalAM bodhidroNImaGgIkRtya mokSatarubIjaM sarvaviratilakSaNaM caraNaM punardurnivAratayA manmathasya pAriplavatayA manaso TholupatayendriyagrAmasyAnekabhavAbhyAsApAditaviSayamadhuratayA prabalamohanIyodayAdazubhavedanIyodayAsannaprAdurbhAvAdayazaH kIrttyatkaTatayA avagaNayyA''yatimavicArya kAryAkArya urarIkRtya mahAvyasanasAgaraM sAmpratekSitayA'dhaH kRtakulakramAcArAstattyajeyuH, tattyAgazca dharmopakaraNaparityAgAdbhavatItyatastaddarzayati-vastramityanena kSaumikaH kalpo gRhItaH, tathA 'patagrahaH' pAtraM 'kambala' aurNikaM kalpaM pAtraniryogaM vA 'pAdapuJchanakaM' rajoharaNaM etAni nirapekSatayA vyutsRjya kazciddeza viratimabhyupagacchati, kazciddarzanamevAlambate, kazcittato'pi bhrazyati / kathaM punardurlabhaM cAritramavApya punastattyajedityAha - parISahAn duradhisahanIyAn 'anukra For Private Personal Use Only dhutA0 6 uDezakA 1 / / 239 / / dhutA0 6 uddezakaH2 // 240 //
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 161 meNa' paripAcyA yogapadyena vodIrNAnanadhisahamAnAH-parISadarbhagnA mohaparavazatayA puraskRtadurgatayo mokSamArga parityajanti / bhogArtha tyaktavatAmapi pApodayAdyatsyAttadAha-kAmAn' virUpAnapi 'mamAyamANassa'tti svIkurvato bhogAdhyavasAyino'ntarAyodayAt 'idAnIM' tatkSaNameva pravrajyAparityAgAnantarameva bhogaprAptisamanantarameva vA antarmuhUrtena vA kaNDarIkasyevAhorAtreNa vA tato'pyUrva zarIrabhedo bhavatyaparimANAya, evambhUta AtmanA sArddha vivakSitazarIrabhedo bhavati yenAnantenApi kAlena punaH paJcendriyatvaM na prAmoti / etadevopasaJjihIrgharAha-evaM' pUrvoktaprakAreNa 'sa' bhogAbhilASI AntarAyikaiH kAmaiH-bahupratyapAyaiH na kevalamakevalaM tatra bhavA AkevalikAH-sadvandvAH sapratipakSA itiyAvat asampUrNA vA, taiH sadbhiravatIrNAH saMsAraM tAn vA dvitIyArthe tRtIyA, 'caH' samuccaye, 'eta' iti bhogAbhilASiNaH, kAmairatRptA eva zarIrabhedamavAmuvantIti tAtparyArthaH // apare tvAsannatayA mokSasya kathaJcitkutazcit kadAcidavApya caragaNapariNAmaM pratikSaNaM laghukarmatayA pravarddhamAnAdhyavasAyino bhavantIti darzayitumAha ahege dhammamAyAya AyANappabhiisu paNihie care, appalIyamANe daDhe savvaM giddhiM parinnAya, esa paNae mahAmuNI, aiacca savvao saMgaM na mahaM athitti iya ego ahaM, assi jayamANe ittha virae aNagAre savvao muMDe rIyaMte, je acele parivu sie saMcikkhai omoyariyAe, se AkuTe vA hae thA lucie vA paliyaM pakattha amA. sU. 41 zrIAcA- duvA pakastha atahehiM sadaphAsehiM iya saMkhAe egayare annayare abhinnAya titikkharAGgavRttiH mANe parivvae je ya hirI je ya ahirImANA (sU0 183) uddezakA (zI0) 'atha' anantarameke vizuddhapariNAmatayA AsannApavargatayA 'dhammai zrutacAritrAkhyaM 'AdAya' gRhItvA vstrptgRhaa||241|| didharmopakaraNasamanvitA dharmakaraNeSu praNihitAH parISahasahiSNavaH sarvajJopadiSTaM dharma careyuriti / atra ca pUrvANi pramAdasUtrANyapramAdAbhiprAyeNa paThitavyAnIti, uktaM ca-"yatra pramAdena tiro'pramAdaH, syAdvA'pi yatnena punaH prmaadH| viparyayeNApi paThanti tatra, suutraannydhiikaarvshaadvidhijnyaaH||1||"| kimbhUtAH punardhama careyurityAha-kAmeSu mAtApitrAdike vA loke na pralIyamAnA apralIyamAnAH-atabhiSaktA dharmacaraNe 'haDhAH' tapaHsaMyamAdau draDhimAnamAlambamAnA dharma carantIti, kiM ca-sarvA 'gRddhiM' bhogakA duHkharUpatayA jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA parityajet / tatsarityAge guNamAha-eSa' iti kAmapipAsAparityAgI prakarSeNa nataH-prahaH saMyame karmadhunanAyAM vA mhaamunirbhvti| nApara iti / kiM ca-'atigatya' atyetyAtikramya 'sarvataH sarvaiH prakAraiH 'saGga sambandhaM putrakalatrAdijanitaM kAmamanu paGgaM vA, kiM bhAvayedityAha-na mama kimapyastIti yatsaMsAre patata AlambanAya syAditi, tadabhAvAcca 'iti' uktakameThANako'hamasmin-saMsArodare, na cAhamanyasya kasyaciditi / etadbhAvanAbhAvitazca yatkuryAttadAha-atra' asmin mI // 241 // nIndre pravacane virataH san sAvadhAnuSThAnAhazavidhacakravAlasAmAcAryA yatamAnaH, ko'sau?-'anagAraH' pravajitaH, eka 02- sarvajJopadiSTaM dharma careyuriti / avala pi paThanti tatra, paThitavyAnIti, uktaM ca yA 264415% tvabhAvanA bhAvayannavamodarye saMtiSThata ityuttarasUtreNa sambandhaH, iyameva kriyA anantarasUtreSvapi lagayitavyeti, kiM ca'sarvataH' dravyato bhAvatazca muNDo rIyamANaH' saMyamAnuSThAne gacchan , kimbhUta ityAha-yaH'acela' alpacelo jinakalpiko vA 'paryuSitaH' saMyame udyuktavihArI antaprAntabhojI, tadapi na prakAmatayetyAha-'saMcikkhaI' saMtiSThate avamaudarye / nyUnodaratAyAM vartamAnaH san kadAcitpratyanIkatayA grAmakaNTakaistutetyetaddarzayitumAha-'sa' munirvAgbhirAkruSTo vA dabhaNDAdibhirhato vA luzcito vA kezotpATanataH pUrvakRtakarmapariNatyudayAdetadavagacchan samyaktitikSamANaH parivrajediti, etacca bhAvayet , tadyathA-"pAvANaM ca khalu bho kaDANaM kammANaM pubiduzcinnANaM duppaDikaMtANaM vedayittA mukkho, natthi aveyaittA, tavasA vA jhosaittA" ityAdi / kathaM punarvAgbhirAkruzyata ityAha-'paliaMti karma jugupsitamanuSThAnaM | tena pUrvAcaritena kuvindAdinA prakathya jugupsyate, tadyathA-bho kolika ! pratrajita! tvamapi mayA sArddhamevaM jalpasIti, athavA jakAracakArAdibhiraparaiH prakAraiH prakathya nindA vidhatte, ebhirvA vakSyamANaiH prakArairityAha-'atathyaiH' vitathairasadbhUtaiH zabdaizcaurastvaM pAradArika ityevamAdikaiH sparzezca asadbhUtaiH sAdho kartumayuktaiH karacaraNacchedAdibhiH svakRtAdRSTaphalamityetat 'sakhyAya' jJAtvA titikSamANaH pravrajediti, yadivA etat sakhyAya, tadyathA-"paMcahiM ThANehiM chau pApAnA ca khalu bhoH kRtAnA karmaNAM pUrva dudhIrNAnA duSparAkrAntAnAM vedayitvA mokSaH, nAstyavedayitvA, tapasA vA kSapayitvA. 2 paJcabhiH sthAnazchayastha utpannAnupasargAn sahate kSamate titikSate adhyAsayati, tadyathA-yakSAviSTo'yaM puruSaH, unmAdaprApto'yaM puruSaH, dRptacitto'yaM puruSaH mama ca tadbhavavedanIyAni karmANyudIrNAni dAbhavanti yadeSa puruSa Akrozati banAti tepate pizyati paritApayati, mama ca samyak sahamAnasya yAbadadhyAsInasyaikAntataH karmanirjarA bhavati / paJcabhiH sthAnaH kevalI saudIrNAn parISahAnupasargAn yAvadabhyAsayet yAvat mamAdhyAsayataH bahavazchaprasthAH zramaNA nirgranyA udIrNAn parIpahopasargAn samyak sahiSyante yAvad adhyAsiSyante.
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) dhutA06 uddezakaH2 / / 242 // // 242 // matthe uppanne uvasagge sahai khamai titikkhai ahiyAsei, taMjahA-jakkhAiTe ayaM purise 1, ummAyapatte ayaM purise 2, dittacitte ayaM purise 3, mamaM ca NaM tabbhavaveaNIyANi kammANi udinANi bhavaMti-jannaM esa purise Ausai baMdhai tippar3a piTTai paritAvei 4, mamaMcarNa samma sahamANassa jAva ahiyAsemANassa egaMtaso kammaNijarA havai5 / paMcahiM ThANehiM kevalI udinne parIsahe uvasagge jAva ahiyAsejjA, jAva mamaM ca NaM ahiyAsemANassa bahave cha umatthA samaNA niggaMthA udinne parIsahovasagge samma sahissaMti jAva ahiyAsissaMti" ityAdi, parIpahAzcAnukUlapratikUlatayA bhinnA ityetaddarzayitumAha -ekatarAn-anukUlAn anyatarAn-pratikUlAn parISahAnudInabhijJAya samyaktitikSamANaH parivrajet yadivA'nyathA parIpahANAM dvaividhyamityAha-ye ca parISahAH satkArapuraskArAdayaH sAdhoreriNo-manaAhAdakAriNo ye tu pratikUlatayA ahAriNo-manaso'niSTA, yadivA hIrUpAH-yAcanA'celAdayaH, ahImanasazca-alajjAkAriNaH zItoSNAdayaH ityetAn dvirUpAnapi parIpahAn samyak titikSamANaH parivrajediti // kiMca ciccA savvaM visuttiyaM phAse samiyadaMsaNe, ee bho NagiNA vuttA je logaMsi aNAgamaNadhammiNo ANAe mAmagaM dhamma esa uttaravAe iha mANavANaM viyAhie, itthovarae taM jhosamANe AyANijaM parinnAya pariyAraNa vigiMcai, iha egesiM egacariyA hor3a tatthiyarA iyarehiM kalehiM saddhesaNAe savvesaNAe se mehAvI parivvae surlibha aduvA dubhi aduvA tattha bheravA pANA pANe kilesaMti, te phAse puTTho dhIre ahiyA sijjAsi ttibemi (sU0 184 ) // dhUtAdhyayane dvitIyodezakaH // 6-2 // tyaktvA savA parISahakRtAM visrotasikAM parISahApAditAn sparzAn-duHkhAnubhavAn 'spRzet' anubhavet samyagadhisa-| heta, sa kimbhUtaH ?-samyag itaM-gataM darzanaM yasya sa samitadarzanaH, samyagdRSTirityarthaH / tatsahiSNavazca kimbhUtAH syurityAha-bhoH' ityAmantraNe 'ete' parISahasahiSNavo niSkiJcanA nirgranthA bhAvanagnA 'uktAH' abhihitAH, yasminmanuSyaloke anAgamanaM dharmo yeSAM te'nAgamanadharmANaH, yathA''ropitapratijJAbhAravAhitvAnna punargRhaM pratyAgamanepsava iti, kiM ca-AjJApyate'nayetyAjJA tayA mAmakaM dharma samyaganupAlayet tIrthakara evamAheti, yadivA dharmAnuSThAyyevamAha-dharma evaiko mAmakaH anyattu sarva pArakyamityatastamahamAjJayA-tIrthakaropadezena samyakkaromIti, kimityAjJayA dharmo'nupAlyata ityata Aha-'eSaH' anantaroktaH 'uttaravAda' utkRSTavAda iha mAnavAnAM vyAkhyAta iti / kiM ca -'atra' asmin karmadhunanopAye saMyame upa-sAmIpyena rata uparataH tad-aSTaprakAraM karma 'jhoSayan' kSapayana dharma carediti, kiM cAparaM kuryAdityAha-AdIyata ityAdAnIyaM-karma tatparijJAya mUlottaraprakRtibhedato jJAtvA 'paryAyeNa' zrAmaNyena vivecayati, kSapayatItyarthaH / atra cAzeSakarmadhunanAsamartha tapastadvAhyamadhikRtyocyate--'iha' asmin pravacane 'ekeSAM' zithilakarmaNAmekacaryA bhavati-ekAkivihArapratimA'bhyupagamo bhavati, tatra ca nAnArUpAbhigrahavizepAstapazcaraNavizeSAzca bhavantItyatastAvanAbhRtikAmadhikRtyAha-'tatra' tasminnekAkivihAre 'itare' sAmAnyasAdhubhyo viziSTatarA 'itareSu' antaprAnteSu kuleSu zuDheSaNayA dazaiSaNAdoSarahitenAhArAdinA 'sarveSaNayeti sarvA yA''hArAdyugamotpAdanagrAsaiSaNArUpA tayA suparizuddhena vidhinA saMyame parivrajanti, bahutve'pyekadezatAmAha-sa medhAvI maryAdAvyavasthitaH saMyame parivrajediti, kiMca-su AhArastevitareSu kuleSu surabhirvA syAt athavA durgandhaH, na tatra rAgadveSau vidadhyAt, kiM ca-athavA tatraikAkivihAritve pitRvanapratimApratipannasya sato 'bhairavA' bhayAnakA yAtudhAnAdikRtAH zabdAH prAdurbhaveyuH, yadivA 'bhairavA' bIbhatsAH 'prANAH' prANino dIptajihAdayo'parAn prANinaH 'klezayanti' upatApayanti, tvaM tu punastaiH spRSTastAn sparzAn duHkhavizeSAn 'dhIraH' akSobhyaH sannatisahasva / itiradhikAraparisamAptau, avImIti pUrvavat / dhUtAdhyayane dvitIyoddezakaH parisamAptaH // ukto dvitIyodezakaH, sAmprataM tRtIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantaroddezake karmadhUnanA'bhihitA, sA ca nopakaraNazarIravidhUnanAmantareNa, ityatastadvidhUnanArthamidamArabhyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasya sUtramuccArayitavyam , taccedam eyaM khu muNI AyANaM sayA suyakkhAyadhamme vihUyakappe nijjhosaittA, je acele pa'rikhusie tassa NaM bhikkhussa no evaM bhavai-parijuNNe me vatthe vatthaM jAissAmi suttaM zrIAcArAGgavRttiH (zI0) dhutA06 uddezakA // 243 // KASARAKAR // 243 //
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAdhArAGgavRttiH (zI0) // 244 // 163 jAssAmi sUI jAissAmi saMdhislAmi sIvissAmi ukkasissAmi vukkasi sAmi parihissAmi pANissAmi, aduvA tattha parikkamaMtaM bhujjo acelaM taNaphAsA phusaMti sIyaphAsA phusaMti uphAsA phusaMti daMsamasagaphAsA phusaMti egayare annayare virUvarUve phAse ahiyAsei acele lAghavaM AgamamANa, tave se abhisamannAgae bhavai, jayaM bhagavayA paveiyaM tameva abhisamiccA savvao savvattAe saMmattameva samabhijANijjA, evaM tesiM mahAvIrANaM cirarAyaM puravAI vAsANi rIyamANANaM daviyANaM pAsa ahiyAsiyaM ( sU0 185 ) 'etat ' yatpUrvoktaM vakSyamANaM vA 'khuH' vAkyAlaGkAre, AdIyate ityAdAnaM karma AdIyate vA'nena karmetyAdAnaMkamrmopAdAnaM tacca dharmopakaraNAtiriktaM vakSyamANaM vastrAdi tanmuniH nirdoSayiteti sambandhaH kimbhUtaH ? - 'sadA' | sarvakAlaM suvAkhyAto dhamrmo'syeti svAkhyAtadharmmA - saMsArabhIrutvAdyadhAropitabhAravAhItyarthaH tathA vidhUtaH - kSuNNaH samyagaspRSTaH kalpaH- AcAro yena sa tathA sa evambhUto munirAdAnaM jhoSayitvA AdAnamapaneSyati kathaM punastadAdAnaM vastrAdi syAdyena tata jhopayitavyaM bhavedityAha - alpArthe naJ, yathA'yaM pumAnajJaH, svalpajJAna ityarthaH, yaH sAdhurnAsya celaM - vastramastItyacelaH, alpacela ityarthaH, saMyame 'paryuSito' vyavasthita iti, tasya bhikSoH 'naitadbhavati' naitatkalpate yathA parijIrNa me vastramacelako'haM bhaviSyAmi na me tvakrANaM bhaviSyati, tatazca zItAdyarditasya kiM zaraNaM me syAditi vastraM | vinetyato'haM kaJcana zrAvakAdikaM pratyayaM vastraM yAciSye, tasya vA jIrNasya vastrasya sandhAnAya sUtraM yAcipye, sUciM nva vyAciSye, avAptAbhyAM ca sUci sUtrAbhyAM jIrNavastrarandhaM sandhAsyAmi - pATitaM seviSyAmi, laghu vA sadaparazakalalaganata utkarSayiSyAmi, dIrgha vA sat khaNDApanayanato vyutkarSayiSyAmi, evaM ca kRtaM satparidhAsyAmi tathA prAvariSyAmItyAdyArttadhyAnopahatA asatyapi jIrNAdivatrasadbhAve yadbhaviSyattA'dhyavasAyino dharmaikapravaNasya na bhavatyantaHkaraNavRttiriti, yadivA jinakalpikAbhiprAyeNaivaitatsUtraM vyAkhyeyaM tadyathA - 'je acele' ityAdi, nAsya celaM - vastramastItyacela:acchidrapANitvAt pANipAtraH, pANipAtratvAt pAtrAdisaptavidhatanniryogarahito'bhigrahavizeSAt tyaktakalpatrayaH kevalaM rajoharaNamukhavastrikAsamanvitastasyAcelasya bhikSornaitadbhavati, yathA- parijIrNa me vastraM chidraM pATitaM cetyevamAdi vastragatamapadhyAnaM na bhavati, dhammiNo'bhAvAddhamrmmAbhAvaH, sati tu dharmiNi dharmAnveSaNaM nyAyyamiti satpathaH, tathedamapi tasya na bhavatyeva yathA - aparaM vastramahaM yAciSye ityAdi pUrvavanneyaM, yo'pi chidrapANitvAt pAtraniryogasamanvitaH kalpatrayAnyatarayukto'sAvapi parijIrNAdisadbhAve tadgatamapadhyAnaM na vidhatte, yathAkRtasyAlpaparikarmmaNo grahaNAtsUcisUtrAnveSaNaM na karoti / tasya cAcelasyAlpacelasya vA tRNAdisparzasadbhAve yadvidheyaM tadAha-tasya hyacelatayA parivasato jIrNavastrAdikRtamapadhyAnaM na bhavati, athavaitatsyAt tatrAcelatve parAkramamANaM punastaM sAdhumacelaM kacidrAmAdau tvakrANAbhAvAt tRNazayyAzAyinaM tRNAnAM sparzAH paruSAstRNairvA janitAH sparzAH - duHkhavizeSAstRNasparzAste kadAcit spRzanti, tAMzca samyag adInamanasko'tisahata iti sambandhaH, tathA zItasparzAH spRzanti-upatApayanti, tejaH- uSNastatsparzAH spRzanti, tathA daMzamazaka sparzAH spRzanti, eteSAM tu parIpahANAmekatare'viruddhA daMzamazakatRNasparzAdayaH prAdurbhaveyuH, zItoSNAdiparIpahANAM vA parasparaviruddhAnAmanyatare prAduSSyuH, pratyekaM bahuvacananirdezazca tIvramandamadhyamAvasthA saMsUcakaH, ityetadeva darza yati - virUpaM - bIbhatsaM mano'nAhAdi vividhaM vA mandAdibhedAdrUpaM svarUpaM yeSAM te virUparUpAH, ke te? - 'sparzAH ' duHkhavizeSAH, tadApAdakAstRNAdisparzA vA, tAn samyakaraNenApadhyAnarahito'dhisahate, ko'sau ? - 'acela H' apagatacelo'lpacelo vA acalanasvarUpo vA samyaktitikSate kimabhisandhya parISahAnadhisahata ityata Aha-laghorbhAvo lAghavaM, dravyato bhAvatazca dravyato chupakaraNalAghavaM bhAvataH karmalAghavaM 'Agamayana' avagamayan budhyamAna itiyAvad adhisahate parISahopasargAniti, nAgArjunIyAstu paThanti - " evaM khalu se uvagaraNalAghaviyaM tavaM kammakkhayakAraNaM karei" 'evam' uktakrameNa bhAvalAghavArthamupakaraNalAghavaM tapazca karoti iti bhAvArthaH / kiM ca- 'se' tasyopakaraNalAghavena karmalAghavamAgamayataH karmmalAghavena copakaraNalAghavamAgamayatastRNAdisparzAnadhi sahamAnasya 'tapaH' kAyaklezarUpatayA bAhyamabhisamanvAgataM bhavati - samyag Abhimukhyena soDhaM bhavati / etacca na mayocyate ityetaddarzayitumAha- 'yathA' yena prakAreNa 'ida' miti yaduktaM vakSyamANaM caitadbhagavatA - vIravarddhamAnasvAminA prakarSeNAdau vA veditaM praveditamiti, yadi nAma bhagavatA praveditaM tataH kimityAha tad - upakaraNalAghavamAhAralAghavaM vA 'abhisametya' jJAtvA evakAro'vadhAraNe tadeva lAghavaM For Private Personal Use Only dhutA0 6 uddezakaH 3 // 244 //
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 zrIAcA- jJAtvetyarthaH, kathamiti cet taducyate-'sarvata' iti dravyataH kSetrataH kAlato bhAvatazca, tatra dravyataH AhAropakaraNAdau dhutA. 6 rAGgavRttiH kSetrataH sarvatra grAmAdau kAlato'hani rAtrau vA durbhikSAdau vA sarvAtmaneti bhAvataH kRtrimakalkAdyabhAvena, tathA 'samyaktva'(zI0) uddezakA miti prazastaM zobhanaM eka saGgataM vA tattvaM samyaktvaM, yaduktam-"prazastaH zobhanazcaiva, ekaH saGgata eva ca / ityetairup||245|| saSTastu, bhAvaH samyaktvamucyate // 1 // " tadevambhUtaM samyaktvameva samatvameva vA 'samabhijAnIyAt' samyagAbhimukhyena jAnIyAt-paricchindyAt, tathAhi-acelo'pyekacelAdikaM nAvamanyate, yata uktam-"jo'vi duvasthativattho egeNa acelago va saMtharai / Na hu te hIlaMti paraM sabve'vi ya te jiNANAe // 1 // " tathA-"je khalu visarisakappA saMghayaNadhiyAdikAraNaM pappa / Na'vamannai Na ya hINaM appANaM mannaI tehiM // 2 // sabve'vi jiNANAe jahAvihiM kammakhavaNaahAe / viharaMti ujjayA khalu samma abhijANaI evaM // 3 // " ti, yadivA tadeva lAghavamabhisametya sarvato dravyAdinA | sarvAtmanA nAmAdinA samyaktvameva samyagabhijAnIyAt, tIrthakaragaNadharopadezAt samyakkuryAditi tAtparyArthaH / etacca nAzakyAnuSThAnaM jvaraharatakSakacUDAlaGkAraratnopadezavadbhavataH kevalamupanyasyate, api tvanyairbahubhizcirakAlamAsevitamityeta darzayitumAha-'evam' ityacelatayA paryuSitAnAM tRNAdisparzAnadhisahamAnAnAM teSAM mahAvIrANAM sakalalokacamatkRtidikAriNAM 'cirarAtraM' prabhUtakAlaM yAvajjIvamityarthaH, tadeva vizeSato darzayati-'pUrvANi' prabhUtAni varSANi 'rIyamANAnAM' // 245 // 1 yo'pi dvivastrastrivastra ekena acelako vA nirvahati / naiva hIlayati paraM sarve'pi ca te jinAjJAyAm // 1 // ye khalu visadRzakalpAH saMhananadhRtyAdikAraNaM prApya / nAvamanyate na ca hInamAtmAnaM manyate tebhyaH // 2 // sarve'pi jinAjJAyAM yathAvidhi karmakSapaNArthaM / viharantyudyatAH khalu samyagabhijAnAtyevam // 3 // saMyamAnuSThAnena gacchatA, pUrvasya tu parimANaM varSANAM saptatiH koTilakSAH paTpaJcAzacca koTisahasrAH, tathA prabhUtAni va pANi rIyamANAnAM, tatra nAbheyAdArabhya zItalaM dazamatIrthakaraM yAvatpUrvasaGkhyAsadbhAvAt pUrvANItyuktaM, tataH ArataH zreyAMsAdArabhya varSasaGkhyApravRttervaSANItyuktamiti, tathA 'dravyANAM' bhavyAnAM muktigamanayogyAnAM 'pazya' avadhAraya yattRNasparzAdikaM pUrvamabhihitaM tadadhisoDhavyamiti samyakraNena sparzAtisahanaM kRtametadavagaccheti // etaccAdhisahamAnAnAM yatsyAttadAha AgayapannANANaM kisA bAhavo bhavaMti payaNue ya maMsasoNie visseNiM kaddu parivAya, esa tiNNe mutte virae viyAhie tibemi ( sU0 186) AgataM prajJAnaM padArthAvirbhAvakaM yeSAM te tathA teSAmAgataprajJAnAnAM tapasA parISahAtisahanena ca kRzA 'bAhavaH' bhujA bhavanti, yadivA satyapi mahopasargaparISahAdAvAgataprajJAnatvAd 'bAdhAH' pIDAH kRzA bhavanti, karmakSapaNAyotthitasya | zarIramAtrapIDAkAriNaH parIpahopasargAn sahAyAniti manyamAnasya na manaHpIDotpadyata iti, taduktam-"NimmANei paro cciya appANa uNa veyaNaM sarIrANaM / appANo cia hiayassa Na uNa dukkhaM paro dei // 1 // " ityAdi, zarIrasya tu pIDA bhavatyeveti darzayitumAha-pratanuke ca mAMsaM ca zoNitaM ca mAMsazoNite dve api, tasya hi rUkSAhAra 1 vidadhAni paro naivAtmano vedanA zarIrANAm / Atmana eva hRdayasya na punarduHkhaM paro dadAti // 1 // zrIAcArAGgavRttiH (zI.) dhutA06 uddezakA // 246 // COMAMRAKARMA |tvAdalpAhAratvAcca prAyazaH khalatvenaivAhAraH pariNamati, na rasatvena, kAraNAbhAvAcca pratanveva zoNitaM tattanutvAnmAMsamapIti tato medAdInyapi, yadivA prAyazo rUkSaM vAtalaM bhavati, vAtapradhAnasya ca pratanutaiva mAMsazoNitayoH, acelatayA ca tRNasparzAdiprAdurbhAvena zarIropatApAt pratanuke mAMsazoNite bhavata iti sambandhaH, 'saMsArazreNI' saMsArAvataraNI rAgadveSakaSAyasaMtatistAM kSAntyAdinA vizreNI kRtvA, tathA 'parijJAya' jJAtvA ca samatvabhAvanayA, tadyathA-jinakalpikaH kazcidekakalpadhArI dvau trIn vA bibharti, sthavirakalpiko vA mAsArddhamAsakSapakaH tathA vikRSTAvikRSTa-| tapazcArI pratyahaM bhojI kUragaDuko vA, ete sarve'pi tIrthakRdvacanAnusArataH parasparAnindayA samatvadarzina iti, uktaM ca-"jovi duvatthativattho egeNa acelago va saMtharai / na hu te hIleMti paraM sabvevi hu te jiNANAe // 1 // " tathA jinakalpikaH pratimApratipanno vA kazcitkadAcit SaDapi mAsAnAtmakalpena bhikSAM na labheta tathA'pyasau kUragaDukamapi yathaudanamuNDastvamityevaM na hIlayati / tadevaM samatvadRSTiprajJayA vizreNIkRtya 'eSa' uktalakSaNo muniH tIrNaH saMsArasAgara epa eva muktaH sarvasaGgebhyo virataH sarvasAvadyAnuSThAnebhyo vyAkhyAto nApara iti / bravImItizabdau pUrvavat // tadevaM saMsArazreNI vizleSayitvA yaH saMsArasAgaratIrNavattIrNo muktavanmukto virato vyAkhyAtaH, taM ca tathAbhUtaM kimaratirabhibhaveduta neti, acintyasAmarthyAt karmaNo'bhibhavedityetadevAha virayaM bhikkhU rIyaMtaM cirarAosiyaM araI tattha kiM vidhArae?, saMdhemANe samuTThie, / / 246 //
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ _165 jahA se dIve asaMdINe evaM se dhamme Ariyapadesie, te aNavakaMkhamANA pANe aNa ivAemANA jaiyA mehAviNo paMDiyA, evaM tesiM bhagavao aNuTANe jahA se diyApoe evaM te sissA diyA ya rAo ya aNupubveNa vAiya tibemi (sU0 187) dhUtA dhyayane tRtIyoddezakaH // 6-3 // viratamasaMyamAd bhikSaNazIlaM bhikSu 'rIyamANaM' nissarantamaprazastebhyo'saMyamasthAnebhyaH prazasteSvapi guNotkarSAduparyupari vartamAnaM cirarAtraM-prabhUtaM kAlaM saMyame uSitazcirarAtroSitastamevaMguNayuktam 'aratiH' saMyamodvignatA 'tatra' tasmin | saMyame pravarttamAnaM 'kiM vidhArayet' kiM pratiskhalayet , kiMzabdaH prazne, kiM tathAbhUtamapi mokSaprasthitaM praNAyya viSayamaratirvidhArayet , omityucyate, tathAhi-durbalAnyavinayavanti cendriyANyacintyA mohazaktirvicitrA krmprinntiH| kiM na kuryAditi, uktaM ca-"kammANi NUNaM ghaNacikkaNAI garuyAiM vairasArAI / NANahiaMpi purisaM paMthAo uppaha |Niti // 1 // " yadivA kiM kSepe, kiM tathAbhUtaM vidhArayedaratiH1, naiva vidhArayedityarthaH, tathAhi-asau kSaNe kSaNe vizuddhataracaraNapariNAmatayA viSkambhitamohanIyodayatvAllaghukarmA bhavatIti, kutastamarativi(na vi)dhArayedityAha-kSaNe kSaNe'vyavacchedenottarottaraM saMyamasthAnakaNDakaM saMdadhAnaH samyagutthitaH samutthitaH uttarottaraM guNasthAnakaM vA saMdadhAno yathAkhyAtacA * karmANi nUnaM ghanakaThorANi gurukAni vajrasArANi / jJAnasthitamapi puruSa patha utpathaM nayanti // 1 // kA kathaM vidhAti dvIpa dIpo, yA mA. sa. 42 bhIAcArAjavRttiH || (zI0) asAva // 247 // ritrAbhimukhaH samutthito'sAvatastamaratiH kathaM vidhArayediti / sa caivambhUto na kevalamAtmanastrAtA pareSAmapyaratividhAra- dhutA. 6 katvAt trANAyetyetaddarzayitumAha-dvirgatA Apo'sminniti dvIpaH, sa ca dravyabhAvabhedAt dvedhA-tatra dravyadvIpa AzvAsadvIpaH, AzvAsyate'sminnityAzvAsaH AzvAsazcAsau dvIpazcAzvAsadvIpo, yadivA AzvasanamAzvAsaH, AzvAsAya dvIpa uddezakaH3 AzvAsadvIpaH, tatra nadIsamudrabahumadhyapradeze bhinnabohitthAdayastamavApyAzvasanti, asAvapi dvedhA-sandIno'sandInazceti, yo hi pakSamAsAdAvudakena plAvyate sa sandIno, viparItastvasandInaH siMhaladvIpAdiH, yathA hi sAMyAtrikAstaM dvIpamasandInamudanvadAderuttitIrSavaH samavApyAzvasanti evaM taM bhAvasaMdhAnAyotthitaM sAdhumavApyApare prANinaH samAzvasyuH, yadivA dIpa iti prakAzadIpaH, prakAzAya dIpaH prakAzadIpaH, sa cAdityacandramaNyAdirasandIno'parastu vidyudulkAdiH sandIno, yadivA pracurendhanatayA vivakSitakAlAvasthAyyasandIno viparItastu sandIna iti, yathA hyasau sthapuTAdhAvedanato heyopAdeyahAnopAdAnavatAM nimittabhAvamupayAti tathA kvacitsamudrAdhantarvatinAmAzvAsakArI ca bhavati evaM jJAnasaMdhAnAyotthitaH parISahopasargAkSobhyatayA'sandInaH sAdhurviziSTopadezadAnato'pareSAmupakArAyeti, apare bhAvadvIpaM bhAvadIpaM vA anyathA vyAcakSate-tadyathA-bhAvadvIpaH samyatkvaM, tacca pratipAtitvAdaupazamikaM kSAyopaza-18 mikaM ca saMdIno bhAvadvIpaH, kSAyikaM tvasandIna iti, taM dvividhamavApya parItasaMsAratvAt prANina Azvasanti, bhAvadIpastu sandInaH zrutajJAnam asaMdInastu kevalamiti, taccAvApya prANino'vazyamAzvasantyeveti, athavA dharma sNd-10||247 // dhAnaH samutthitaH sannaraterduSpradhRSyo bhavatItyukta kazciccodayet-kimbhUto'sau dharmoMyatsandhAnAya samatthita iti, atrocyate, yathA'sau dvIpo'sandInaH-asalilapluto'varugNavAhanAnAmitareSAM ca bahUnAM jantUnA zaraNyatayA''zvAsahe-16 turbhavatyevamasAvapi dharmaH 'AryapradezitaH' tIrthakarapraNItaH kaSatApacchedanirghaTito'sandInaH, yadivA kutarkApradhRSyatayA'sandIna:-akSobhyaH prANinAM trANAyAzvAsabhUmirbhavati / tasya cAryadezitasya dharmasya kiM samyaganuSThAyinaH kecn| santi !, omityucyate, yadi santi kimbhUtAsta ityata Aha-'te' sAdhayo bhAvasandhAnodyatAH saMyamArateH praNodakA mokSanediSThA bhogAnanavakAvanto dhameM samyagutthAnavantaH syuriti, etaduttaratrApi yojyam , tathA prANino'natipAta|yantaH, upalakSaNArthatvAt zeSamahAvratagrahaNamAyojyaM, tathA kuzalAnuSThAnapravRttatvAddayitAH sarvalokAnAM, tathA 'medhAvinoM' maryAdAvyavasthitAH 'paNDitAH' pApopAdAnaparihAritayA samyakpadArthajJA dharmacaraNAya samutthitA bhavantIti / ye punastathAbhUtajJAnAbhAvAt samyagvivekavikalatayA nAdyApi pUrvoktasamutthAnavantaH syuH te tathAbhUtA AcAryAdibhiH samyaganupAlyA yAvadvivekino'bhUvannityetaddarzayitumAha-evam' uktavidhinA 'teSAm' aparikarmitamatInAM bhagavato' vIravarddhamAnasvAmino dharme samyaganutthAne sati tatsaripAlanatastathA sadupadezadAnena parikarmitamatitvaM viSayamiti, atraiva dRSTAntamAha-dvijaH-pakSI tasya potaH-zizuH dvijapotaH sa yathA tena dvijena garbhaprasavAt prabhRtyaNDakocchUnocchranatarabhedAdikAsvavasthAsu yAvanniSpannapakSastAvatpAlyate evamAcAryeNApi zikSakaH pravrajyAdAnAdArabhya sAmAcAryupadezadAnenAdhyApanena ca tAvadanupAlyate yAvadgItArtho'bhUt , yaH punarAcAryopadezamulakya svairitvAdyathA kathaJcikriyAsu pravarttate sa ujjayinIrAjaputravadvinazyediti, tadyathA-ujjayinyAM jitazatro rAjJo dvau putrau, tatra jyeSTho dharmagho Jain Education Interational
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhutA06 zrIAcA- rAjavRttiH (zI0) uddezakA // 24 // ACANCSCANCE 166 pAcAryasamIpe saMsArAsAratAmavagamya pravanAja, krameNa cAdhItAcArAdizAstro'vagatatadarthazca jinakalpaM pratipitsuH dvi- tIyAM sattvabhAvanAM bhAvayati, sA ca paJcadhA-tatra prathamopAzraye dvitIyA tadvahiH tRtIyA catuSke caturthI zUnyagRhe pacamI zmazAne, tatra paJcamI bhAvanAM bhAvayataH sa kaniSTho bhrAtA tadanurAgAdAcAryAntikamAgatyovAca-mama jyAyAn bhrAtA kAste !, sAdhubhirabhANi-kiM tena?, sa Aha-pravrajAmyahaM, AcAryeNokto-gRhANa tAvat pratrajyAM punazyasi, sa tu tathaiva cakre, punarapi pRcchata AcAryA UcuH-kiM tena dRSTena ?, nAsau kasyacidullApamapi dadAti, jinakalpa pratipatukAma iti, asAvAha-tathA'pi pazyAmi tAvaditi, nivandhe darzitaH, tUSNIbhAvasthita eva vanditaH, tadanurAgAcca niSiddho'pyAcAryeNa nivAryamANo'pyupAdhyAyena dhriyamANo'pi sAdhubhirasAmpratametadbhavato duSkaraM duradhyavaseyamityevaM kathyabhAne'pyahamapi tenaiva pitrA jAta ityavaSTambhena mohAttathaiva tasthau yathA jyeSTho bhrAteti, itaro devatayA''gatya vanditaH, zikSakastu na vanditaH, tato'sAvaparikarmitamatitvAtkupitaH, avidhiritikRtvA devatA'pi tasyopari kupitA satI talaprahAreNAkSigolako bahinizcikSepa, tatastajyAyAn hRdayenaiva devatAmAha-kimityayamajJastvayA kadarthitaH, tadasyAkSiNI punarnavIkuru, sA tvavAdIt-jIvapradezairmuktAvimau golako na zakyau punarnavIkartuM ityuktvA RSivacanamalaGghanIyamityavadhArya tatkSaNazvapAkavyApAditailAkSigolako gRhItvA tadakSNozcakAra / ityevamanupadezapravartanaM sApAyamityavadhArya ziSyeNa sadA''cAryopadezavarttinA bhAvyam, AcAryeNApi sadA svaparopakAravRttinA samyak svaziSyA yatho- tavidhinA pratipAlanIyA iti sthitam / ityetadevopasaMharannAha-yathA dvijapoto mAtApitRbhyAmanapAlyate evamAcAyeNApi ziSyA aharnizam 'anupUrveNa' krameNa 'vAcitAH' pAThinAH zikSA grAhitAH samastakAryasahiSNavaH saMsArottaraNasamarthAzca bhavanti / itiradhikAraparisamAptau, bravImIti pUrvavat / dhUtAdhyayane tRtIyoddezakaH parisamApta iti // // 248 // uktastRtIyoddezakaH, sAmprataM caturtha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake zarIropakaraNadhUnanADabhihitA, sA ca paripUrNA na gauravatrikasamanvitasyetyatastadbhUnanArthamidamupakramyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezaka-4 syAskhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam evaM te sissA diyA ya rAo ya aNupuvveNa vAiyA tehiM mahAvIrehiM pannANamantehiM tesimaMtie pannANamuvalabbha hiccA uvasamaM phArusiyaM samAiyaMti, vasittA baMbhaceraMsi ANaM taM notti mannamANA AghAyaM tu succA nisamma, samaNunnA jIvissAmo ege nikkhamaMte asaMbhavaMtA viDajjhamANA kAmehiM giddhA ajjhovavatrA samAhimAghAyamajosayaMtA satthArameva pharusaM vayaMti (sU0 188) evam' iti vijapotasaMvarddhanakrameNaiva 'te ziSyAH' svahastapravAjitA upasampadAgatAH prAtIcchakAzca divA ca rAtrau ca | zrIAcA- rAjavRttiH (zI.) dhutA0 6 uddezakA IPI // 249 // 'anupUrveNa' krameNa 'vAcitA' pAThitAH, tatra kAlikamasaH prathamacaturthapauruSyAradhyApyate utkAlikaM tu kAlavelAvarja sakalamapyahorAtramiti, taccAdhyApanamAcArAdikrameNa kriyate, AcArazca trivarSaparyAyo'dhyApyata ityAdikrameNAdhyApitAH ziSyAzcAritraM ca grAhitAH, tadyathA-yugamAtradRSTinA gantavyam kUrmavatsaGkacitAGgena bhAvyamityAdyevaM zikSA grAhitA vAcitAH-adhyApitAH, kairiti darzayati-tairmahAvIraiH-tIrthakarairgaNadharAcAryAdibhiH, kimbhUtaiH?-prajJAnavadbhiH, jJAnibhirevopadezAdi dattaM lagatItyato vizeSaNaM, te tu ziSyAH dviprakArA api prekSApUrvakAriNasteSAm-AcAryAdInAm 'antike' samIpe prakarSeNa jJAyate aneneti prajJAnaM-zrutajJAnaM, tasyaivAparasmAdAptisadbhAvAdityatastad, 'upalabhya' labdhvA bahuzrutIbhUtAH pravalamohodayApanItasadupadezotkaTamadatvAt tyaktvopazamaM, sa ca dvedhA-dravyabhAvabhedAt , tatra dravyopazamaH katakaphalAdyApAditaH kaluSajalAdeH bhAvopazamastu jJAnAditrayAt , tatra yo yena jJAnenopazAmyati sa jJAnopazamaH, tadyathA-AkSepaNyAdyanyatarayA dharmakathayA kazcid upazAmyatItyAdi, darzanopazamastu yo hi zuddhena samyagdarzanenAparamupazamayati, yathA zreNikenAzraddadhAno devaH pratibodhita iti, darzanaprabhAvakairvA sammatyAdibhiH kazcidupazAmyati, cAritropazamastu krodhAdyupazamo vinayanamrateti, tatra kecana kSudrakA jJAnodanvato'dyApyuparyeva plavamAnAstamevaMbhUtamupazamaM tyaktvA jJAnalavottambhitagarvAdhmAtAH 'pAruSya' paruSatAM 'samAdadati' gRhNanti, tadyathA-parasparaguNanikAyAM mImAMsAyAM vA eko'paramAha-tvaM na jAnISe na caiSAM zabdAnAmayamartho yo bhavatA'bhANi, api ca-kazcideva mAdRzaH zabdArthanirNayAyAlaM, na sarva iti, uktaM ca-"pRSTA guravaH svayamapi parIkSitaM nizcitaM punaridam naH / vAdini ca mallamukhya ca mAgevAntaraM ga // 249 / /
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 167 OMOMOMOMOMOMOMOMOM cchet // 1 // " dvitIyastvAha-nanvasmadAcAryA evamAjJApayantItyukte punarAha-so'pi vAcikuNTho buddhivikalaH kiM jAnIte?, tvamapi ca zukavatpAThito nirUhApoha ityAdInyanyAnyapi durgRhItakaticidakSaro mahopazamakAraNaM jJAnaM viparItatAmApAdayan svauddhatyamAvirbhAvayana bhASate, uktaM ca-"anyaiH svecchAracitAnarthavizeSAn zrameNa vijJAya / kRtsnaM vADmayamita iti khAdatyaGgAni darpaNa // 1 // krIDanakamIzvarANAM kukkuTalAvakasamAnavAllabhyaH / zAstrANyapi hAsyakathAM laghutAM vA kSullako nayati // 2 // " ityAdi, pAThAntaraM vA "heccA uvasamaM ahege pArusiyaM samAruhaMti" tyaktvopazamam 'artha' anantaraM bahuzrutIbhUtAH eke na sarve paruSatAmAlambante, tatazcAlaptAH zabditA vA tUSNIbhAvaM bhajante huGkAraziraHkampanAdinA vA prativacanaM dadati / kiM ca-eke punarbrahmacarya-saMyamastatropitvA AcAro vA brahmacarya tadartho'pi brahmacayameva tatroSitvA AcArArthAnuSThAyino'pi tadbhasitAstAmAjJAM-tIrthakaropadezarUpAM 'no iti manyamAnAH' nozabdo dezapratiSedhe dezatastIrthakaropadezaM na bahu manyamAnAH sAtAgauravabAhulyAccharIrabAkuzikatAmAlambante, yadivA apavAdamAlambya vartamAnA utsargacodanAcoditAH santaH naiSA tIrthakarAjJetyevaM manyante, darzayanti cApavAdapadAni "kujA bhikkhU gilANassa, agilAe samAhiyaM" ityAdi, tatazca yo yena glAyati tasya tadapanayanArthamAdhAkAMdyapi kArya, syAdetatkiM teSAM nAkhyAtAH kuzIlAnAM pratyapAyAH yathA''zAtanAvahulAnAM dIrghaH saMsAra iti?, taducyate-'tuH' avadhAraNe, AkhyAtanevaitatkuzIlavipAkAdikaM zrutvA 'nizamya' avabudhya ca zAstArameva paruSaM vadantIti sambandhaH / kimarthaM tarhi 1ryAdikSAnasya aglAnyA samAhitaM. dhutA // 25 // zrIAcA- zRNvantIti cettadAha-samanojJA' lokasammatA jIviSyAma itikRtvA praznavyAkaraNArthameva zabdazAstrAdIni zAstrArAvRttiHNyadhIyate, yadivA anenopAyena lokasammatA jIviSyAma itikRtvaike niSkramya, athavA samanojJA udyuktavihAriNaH santo (zI.) jIviSyAmaH saMyamajIvitenetyevaM niSkramya punarmohodayAd asambhavantaH-te gauravatrikAnyataradoSAt jJAnAdike mokSamArge| na samyagbhavanto-nopadeze vartamAnA vividhaM dahyamAnAH kAmaiddhA gauravatrike'dhyupapannA viSayeSu 'samAdhi' indriyprnni||250|| dhAnamAkhyAtaM tIrthakRdAdibhiH yamA(A)vedita(taH)taM 'ajoSayantaH asevamAnA durvidagdhA AcAryAdinA zAstrAbhiprAyeNa codyamAnA api tacchAstArameva paruSa vadanti-nAsminviSaye bhavAn kizcijAnAti, yathA'haM sUtrArtha zabdaM gaNitaM nimittaM vA jAne tathA ko'nyo jAnIte?, ityevamAcAryAdika zAstAraM hIlayantaH paruSaM vadanti, yadivA zAstA-tIrthakRdAdistamapi paruSa vadanti, tathAhi-vacitskhalite coditA jagaduH-kimanyadadhikaM tIrthakRdvakSyatyasmagarakarttanAdapIti, ityAdi| bhirapAcInairAlAparalIkavidyAmadAvalepAcchAstrakRtAmapi dUSaNAni vadeyuH // na kevalaM zAstAraM paruSaM vadantyaparAnapi sAdhUnapavadeyurityetadAha sIlamaMtA uvasaMtA saMkhAe rIyamANA asIlA aNuvayamANassa biiyA maMdassa bA layA (sU0 189) zIlam-aSTAdazazIlAGgasahasrasakhyaM, yadivA mahAvratasamAdhAnaM paJcendriyajayaH kaSAyanigrahaviguptiguptatA cetyetacchIla vidyate yeSAM te zIlavantaH, tathA upazAntAH kaSAyopazamAt, atra zIlavadrahaNenaiva gatArthatvAdupazAntA ityetadvizeSaNaM kaSAyanigrahaprAdhAnyakhyApanAthe, samyak khyAyate-prakAzyate'nayeti saMkhyA-prajJA tayA 'rIyamANAH' saMyamAnuSThAne parAkramamANAH santaH kasyacidvizrAntabhAgadheyatayA azIlA eta ityevamanuvadato'nu-pazcAdvadataH pRSThato vadato'nyena vA mithyAdRSTyAdinA kuzIlA ityevamukte'nuvadataH pArzvasthAdeH dvitIyaipA. 'mandasya' ajJasya 'bAlatA' mUrkhatA, eka tAvatsvatazcAritrApagamaH punaraparAnudyuktavihAriNo'pavadata ityeSA dvitIyA bAlatA, yadivA zIlavanta ete upazAntA vetyevamanonAbhihite vaiSAM pracuropakaraNAnAM zIlavattopazAntatA vA ityevamanuvadato hInAcArasya dvitIyA bAlatA bhavatIti // apare tu vIryAntarAyodayAt svato'vasIdanto'pyaparasAdhuprazaMsAnvitA yathAvasthitamAcAramAvedayeyuH, ityetaddarzayitumAha niyamANA vege AyAragoyaramAikkhaMti, nANabbhaTTA dasaNalUsiNo (sU0 190) | eke-karmodayAt saMyamAnnivartamAnA liGgAdvA, vAzabdAdanivartamAnA vA, yathAvasthitamAcAragocaramAcakSate, vayaM tu kartumasahiSNava AcArastvevambhUta ityevaM vadatAM teSAM dvitIyA bAlatA na bhavatyeva, na punarbadanti-evaMbhUta evAcAro yo'smAbhiranuSThIyate, sAmAtaM duSSamAnubhAvena balAdyapagamAnmadhyabhUtaiva vartanI zreyasI notsargAvasara iti, uktaM hi -"nAtyAyataM na zithilaM, yathA yuJjIta sArathiH / tathA bhadraM vahantyazvA, yogaH sarvatra puujitH||1||" api ca jo jattha hoi bhaggo, ovAsaM so paraM aviMdaMto / gaMtuM tattha'cayaMto, imaM pahANaMti ghoseti // 1 // " ityAdi / kimbhUtAH yo yatra bhavati bhamo'vakAzaM so'paramavindan / gantuM tatrAsamartha idaM pradhAnamiti ghoSayati // 1 //
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 zrIAcArAjhavRttiH (zI0) // 251 // RSS RRRRRRE hi tato'nyeSAmupadezyasAyapazAntAvAn svAlamaJcAyatavaivAsate, apazaka punaretadevaM samarthayeyurityAha-sadasadviveko jJAnaM tasmAdbhaSTA jJAnabhraSTAH, tathA 'dasaNalUsiNo'tti samyagdarzanavidhvaMsino- dhutA06 'sadanuSThAnena svato vinaSTA aparAnapi zaGkotpAdanena sanmArgAcyAvayanti // apare punarbAhyakriyopapetA apyAtmAnaM do udezakA nAzayantItyAha namamANA vege jIviyaM vippariNAmaMti puTTA vege niyati jIviyasseva kAraNA, nikkhaMtaMpi tesiM dunnikkhaMtaM bhavai, bAlavayaNijjA hu te narA, puNo puNo jAiM pakampiti ahe saMbhavaMtA vidAyamANA ahamaMsIti viukkase udAsINe pharusaM vayaMti, paliyaM pa kathe aduvA pakathe atahehi, taM vA mehAvI jANijA dhamma (sU0 191) namanto'pyAcAryAdevyataH zrutajJAnArtha jJAnAdibhAvavinayAbhAvAt kammodayAd eke na sarve saMyamajIvitaM 'vipariNAmayanti' apanayanti, saccaritAdAtmAnaM dhvNsyntiityrthH| kiM cAparamityAha-eke-aparikarmitamatayo gauravatrikapratibaddhAH spRSTAH parISahairnivartante saMyamAt liGgAdveti, kimartha ?-jIvitasyaiva-asaMyamAkhyasya kAraNAt-nimittAt sukhena vayaM jIviSyAma itikRtvA sAvadyAnuSThAnatayA saMyamAnnivartante / tathAbhUtAnAM ca yatsyAttadAha-teSAM gRhavAsAnnikAntamapi jJAnadarzanacAritramUlottaraguNAnyataropaghAtAhuniSkrAntaM bhavati / taddharmaNAM ca yatsyAttadAha-hurhetI yasmAda- // 251 // samyaganuSThAnAt durniSkrAntAstasmAdvAlAnAM-prAkRtapuruSANAmapi vacanIyAH-gA bAlavacanIyAste narA iti / kiM capaunaHpunyenArahaTTaghaTIyantranyAyena jAtiH-utpattistAM kalpayanti, kimbhUtAste ityAha-adhaHsaMyamasthAneSu sambhavantovartamAnA avidyayA vA'dho vartamAnAH santo vidvAMso vayamityevaM manyamAnA laghutayA''tmAnaM vyutkarSayeyuriti-AtmanaH zlAghAM kurvate, yatkiJcijjAnAno'pi mAnonnatatvAdrasasAtAgauravabahulo'hamevAtra bahuzruto yadAcAryo jAnAti tanmayAslpenaiva kAlenAdhItamityevamAtmAnaM vyutkarSayediti / nAtmazlAghatayaivAsate, aparAnapyapavadeyurityAha-'udAsInAH' rAgadveSarahitA madhyasthA bahuzrutatve satyupazAntAstAn skhalitacodanodyatAn paruSaM vadanti, tadyathA-svayameva tAvatkRtyamakRtyaM | vA jAnIhi tato'nyeSAmupadezyasIti / yathA ca paruSa vadanti tathA sUtreNaiva darzayitumAha-paliya'ti anuSThAnaM tena pUrvAcaritenAnuSThAnena tRNahArAdinA prakathayevU-evambhUtastvamiti, anyathA vA kuNTamaNTAdibhirguNairmukhavikArAdibhivA prakathayediti / kimbhUtaiH?-'atathyaiH' avidyamAnairiti / upasaMharannAha-'tad' vAcyamavAcyaM bA 'ta' vA dharma zrutacAritrAkhyaM 'medhAvI' maryAdAvyavasthito 'jAnIyAt' samyak paricchindyAditi // so'sabhyavAdapravRtto bAlo gurvAdinA yathA'nuzAsyate tathA darzayitumAha ahammaTrI tumaMsi nAma bAle AraMbhaTThI aNuvayamANe haNa pANe ghAyamANe haNaA yAvi samaNujANamANe, ghore dhamme, udIrie uvehai NaM aNANAe, esa visanne viyade viyAhie tibemi ( sU0 192) artho'syAstItyarthI, adharmeNArthI adharmArthI, yato nAma tvamevambhUto'to'nuzAsyase, kuto'dharmArthI ? yato 'bAla' dhutA06 ajJaH, kuto bAlo?, yata 'ArambhArthI' sAvadyArambhapravRttaH, kutaH ArambhArthI ?, yataH prANyupamardavAdAnanuvadannaitad brUSe, tadyathA-jahi prANino'parairevaM ghAtayan pratazcApi samanujAnAsi gauravatrikAnubaddhaH pacanapAcanAdikriyApravRttAMstapiNDa uddezakaH4 tI tatsamakSaM tAnanuvadasi-ko'tra doSo?, na hyazarIrairddharmaH kartuM pAryyate, ato dharmAdhAraM zarIraM yatnataH pAlanIyamiti, uktaM ca-"zarIraM dharmasaMyuktaM, rakSaNIya prayahataH / zarIrAjjAyate dharmo, yathA biijaatsdngkrH||1||" iti, kiM caivaM bravIpi tvaM, tadyathA-'ghoraH' bhayAnako dharmaH sarvAnavanirodhAt duranucaraH ut-prAbalyaneritaH-kathitaH pratipAditastIrthakaragaNadharAdibhirityevamadhyavasAyI bhavAMstamanuSThAnata 'upekSate' upekSAM vidhatte, 'Nam' iti vAkyAlaGkAre, 'anAjJayA' tIrthakaragaNadharAnupadezena svecchayA pravRtta iti, ka evambhUta iti darzayati-'eSa' ityanantaroko'dharmArthI bAla ArambhArthI prANinAM hantA ghAtayitA nato'numantA dharmopekSaka iti, viSaNNaH kAmabhogeSu, vividhaM tadatIti vitardo| hiMsakaH 'tarda hiMsAyA'mityasmAt kartari pacAdyaca , saMyame vA pratikUlo vitardaH ityevaMrUpastvameSa vyAkhyAta ityato'haM pravImi-vaM medhAvI dharma jAnIyA iti // etacca vakSyamANamahaM bravImItyata AhakimaNeNa bho! jaNeNa karissAmitti mannamANe evaM ege vaittA mAyaraM piyaraM hiccA // 252 // nAyao ya pariggahaM vIrAyamANA samuTAe avihiMsA suvvayA daMtA passa dINe ** * zrIAcArAjavRttiH (zI0) // 252 //
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa ma cana viditavedyA vIrAyamANAH patrakalaMtrAdinA svArthapareNa paramANapraviprajiSuH kenacidabhihita gatAmApanno bravIti ra- 169 uppaie paDivayamANe vasahA kAyarA jaNA lUsagA bhavaMti, ahamegesiM siloe pAvae bhavai, se samaNo bhavittA vibhaMte 2 pAsahege samannAgaehiM saha asamannAgae namamANehiM anamamANe viraehiM avirae daviehiM adavie abhisamicA paMDie mehAvI niTThiyaTTe vIre AgameNaM sayA parakkamijAsi tibemi (sU0 193) // iti dhUtAdhyayane caturtha uddezakaH 6-4 // kecana-viditavedyA vIrAyamANAH samyagutthAnenotthAya punaH prANyupamardakA bhavantIti, kathamutthAya?-kimahamanena / bhoH' ityAmantraNe 'janena' mAtApitRputrakalatrAdinA svArthapareNa paramArthato'nartharUpeNa kariSyAmIti, na mamAyaM kasyacidapi kAryasya rogApanayanAderalamityato'nena kimahaM kariSye ?, yadivA pravibrajiSuH kenacidabhihitaH kimanayA sikatAkavalasannibhayA pravrajyayA kariSyati bhavAn ?, adRSTavazAyAtaM tAvadbhojanAdikaM bhukSvetyabhihito virAgatAmApanno bravItikimahamanena bhojanAdinA kariSye?, bhuktaM mayA'nekazaH saMsAre paryaTatA tathApi tRpti bhUt, takimidAnImanena janmanA bhaviSyatItyevaM manyamAnA eke viditasaMsArasvabhAvA uditvA'pyevaM tato 'mAtaraM' jananIM 'pitaraM' janayitAraM hitvA' tyaktvA 'jJAtayaH' pUrvAparasambandhinaH svajanAstAn parigRhyata iti parigrahaH-dhanadhAnyahiraNyadvipadacatuSpadAdiH taM, kimbhUtAH-vIramivAtmAnamAcaranto vIrAyamANAH, samyak saMyamAnuSThAnenotthAya samutthAya vividhairupAyairhisA vihiMsA bA.sU.43 zrIAcA- na vidyate vihiMsA yeSAM ta'vihiMsAH, tathA zobhanaM vrataM yeSAM te suvratAH, tathendriyadamAddAntAH, ityevaM samutthAya, nAgA- dhutA0 6 rAjavRttiH rjunIyAstu paThanti-"samaNA bhavissAmo aNagArA akiMcaNA aputtA apasUyA avihiMsagA subvayA daMtA paradattabho uddezakA4 iNo pAvaM karma na karessAmo samuThAe" sugamatvAnna viniyate, ityevaM samutthAya pUrva pazcAt 'pazya' nibhAlaya 'dInAn' zRgAlatvavihAriNo vAntaM jighRkSUna pUrvamukhatitAn saMyamArohaNAt pazcAsApodayAt pratipatata iti, kimiti dInA // 253 // bhavantIti darzayati-yato 'vazArI' vazA indriyaviSayakaSAyANAM tata ArtA vArtAH, tathAbhUtAnAM ca karmAnuSaGgaH, taduktam-"soiMdiyavasaTTeNaM bhaMte! kai kammapagaDIo baMdhai?, goyamA! AuavajAo satta kammapagaDIo jAva aPNupariadRi / kohavasaTTeNaM bhaMte! jIve evaM taM ceva" evaM mAnAdiSvapIti, tathA 'kAtarAH' parISahopasargopanipAte sati 4|| viSayalolupA vA kAtarAH, ke te?-janAH, kiM kurvanti te pratibhagnAH santaH 'lUSakA bhavanti' pratAnAM vidhvaMsakA bha vanti, ko hyaSTAdazazIlAGgasahasrANi dhArayiSyatItyevamabhisandhAya dravyaliGgaM bhAvaliGga vA parityajya prANinAM virAdhakA bhavanti / teSAM ca pazcAtkRtaliGgAnAM yatsyAttadAha-'atha' Anantarye 'ekeSAM' bhanapratijJAnAmutpaprajitAnAM tatsamanantaramevAntarmuhurtena vA pazcatvApattiH syAd, ekeSAM tu 'zloko' zlAghArUpaH pApako bhavet, svapakSAsarapakSAdvA mahatyayazaHkIrtirbhavati, tadyathA-sa eSa pitRvanakASThasamAno bhogAbhilASI brajati tiSThati vA, nAsya vizvasanIyaM, yato nAsyAkarttavyamastIti, uktaM ca-"paralokaviruddhAni, kurvANaM dUratastyajet / AtmAnaM yo na saMdhatte, so'nyasmai syAtkathaM // 253 // 1 shrotrendriyvshaattto bhadanta ! kati karmaprakRtIbaMdhAti ?, gautama! AyurvarjAH sapta karmaprakRtIryAvat anuparivartate / kodhvshaattto bhadanta ! jIvaH, evameva tat. hitaH // 1 // " ityAdi, yadivA sUtreNaivAzlAdhyatAM darzayitumAha-so'yaM zramaNo bhUtvA vividhaM bhrAnto-bhagnaH zramaNa| vibhrAnto, vIpsayA'tyantajugupsAmAha, kiMca-pazyata yUyaM karmasAmarthyam 'eke' vizrAntabhAgadheyAH samanvAgatairuyuktavihAribhiH saha vasanto'pyasamanvAgatAH-zItalavihAriNaH, tathA 'namamAnaiH' saMyamAnuSThAnena vinayavadbhiH 'anamamAnAn' nipuNatayA sAvadyAnuSThAyino, viratairaviratA dravyabhUtairadravyabhUtAH pApakalaGkAGkitatvAdevambhUtairapi sAdhubhiH saha 6 vasanto'pi, evambhUtAn 'abhisametya jJAtvA kiM karttavyamiti darzayati-paNDitaH' tvaM jJAtajJeyo 'medhAvI' maryAdAvyavasthito 'niSThitArthaH' viSayasukhaniSpipAso 'vIra' karmavidAraNasahiSNurbhUtvA 'Agamena' sarvajJapraNItopadezAnusAreNa 'sadA' sarvakAlaM parikAmayeriti / itiradhikAraparisamAptau, bravImIti pUrvavat // dhUtAdhyayanasya caturthoddezakaH prismaaptH|| (zI0) / kohavasaharSA bhate! kai kammapagaDIvAyANAM tata Ata vazamatipatata iti, kimiti dAna va-CACCOAGREENGACANCCCCCCCCC uktazcaturthoddezakaH, sAmprataM paJcama Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantaroddezake karmavidhUnanArtha gauravatra-| yavidhUnanA'bhihitA, sA ca karmavidhUnanopasargavidhUnanAmantareNa na sampUrNabhAvamanubhavati, nApi satkArapuraskArAtma6 kasanmAnavidhUnanAmantareNa gauravatrayavidhUnanA sampUrNatAmiyAdityata upasargasanmAnavidhUnanArthamidamupakramyate, ityanena 3 sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAskhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam se gihesu vA gihataresu vA gAmesu vA gAmaMtaresu vA nagaresu vA nagaraMtaresu vA jaNa
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) dhutA0 6 uddezakA5 // 254 // sadA sarvajJapraNAnarAmarakRtodayati-AhAtAta prAmAH tayaSu te // 254 // vayesu vA jaNavayaMtaresu vA gAmanayaraMtare vA gAmajaNavayaMtare vA nagarajaNavayaMtare vA saMtegaiyA jaNA lUsagA bhavaMti aduvA phAsA phusaMti te phAse puDhe vIro ahiyAsae, oe samiyadaMsaNe, dayaM logassa jANittA pAINaM paDINaM dAhiNaM udINaM Aikkhe, vibhae kiTTe veyavI, se uThThiesu vA aNuTTiesu vA sussUsamANesu paveyae saMtiM viraiM uvasamaM nivvANaM soyaM ajaviyaM maddaviyaM lApaviyaM aNaivattiyaM savvesiM pANANaM savvesiM bhUyANaM savvesiM sattANaM savvesiM jIvANaM aNuvIi bhikkhU dhammamAi kkhijjA (sU0 194) 'sa' paNDito medhAvI niSThitArtho vIraH sadA sarvajJapraNItopadezAnuvidhAyI gauravatrikApratibaddho nirmamo niSkiJcano nirAza ekAkivihAritayA grAmAnugrAmaM rIyamANaH kSudratiryagnarAmarakRtopasargaparIpahApAditAn duHkhasparzAna nirjarAthIM samyagadhisaheta, ka punarvyavasthitasya te parIpahopasargA abhipateyuriti darzayati-AhArAdyartha praviSTasya gRheSu vA, ucanIcamadhyamAvasthAsaMsUcakaM bahuvacanaM, tathA gRhAntareSu vA, grasanti buddhyAdIn guNAniti grAmAH teSu vA tadantarAleSu vA, naiteSu karo'stIti nakarANi teSu vA tadantarAleSu vA, janAnAM-lokAnAM padAni-avasthAnAni yeSu te janapadAHavantyAdayaH sAdhuviharaNayogyAH arddhaSaviMzatirdezAsteSu tadantarAleSu vA, tathA grAmanagarAntare vA grAmajanapadAntare vA nagarajanapaTAntare vA udyAne vA tadantare vA vihArabhUmigatasya vA gacchato vA, tadevaM tasya bhikSoAmAdInadhizayAnasya kAyotsargAdi vA kurvata eke kAluSyopahatAtmAno ye janA lUpayantIti lUSakA bhavanti, 'lUSa hiMsAyA'mityasmAt lyuDa, te 'santi' vidyante, tatra nArakAstAvadupasargakaraNaM pratyavastu, tiryagamarayorapi kAdAcitkatvAnmAnuSyANAmevAnukUlamatikUlasadbhAvAjanagrahaNaM, yadivA jAyanta iti janAH, te ca tiryagnarAmarA eva janazabdAbhihitAH, te ca janA anukUlapratikUlAnyatarobhayopasargApAdAnenopasargayeyuriti, tatra divyAzraturvidhAH, tadyathA- hAsyAt 1 praddhe. pAda 2 vimarzAt 3 pRthagvimAtrAto 4 vA, tatra kelIkilaH kazcidvyantaro vividhAnupasargAn hAsyAdeva kuryAt , yathA bhikSArtha praviSTaiH kSullakairbhikSAlAbhArtha palalavikaTatarpaNAdinopayAcitakaM vyantarasya prapede, bhikSAvAptau ca tadyAcamAnasya kutazcidupalabhya vikaTAdikaM taihuMDhauke, tenApi kelyaiva te kSullakAH kSIbA iva vyadhAyiSata 1, pradveSeNa yathA bhagavato mAghamAsarajanyante tApasIrUpadhAriNyA vyantaryodakajaTAbhAravalkalavipnunissecanamakAri 2, vimarzAkimayaM dRDhadhAna vetyanukUlapratikUlopasargaH parIkSayet, yathA saMvignasAdhubhAvitayA kayAciDyantaryA strIvekdhAriNyA zUnyadevakulikAvAsitaH 'puracchimeNaM kappai niggaMthANa vA niggaMthINa vA jAva magahAo ettae, dakkhiNeNaM kappai niggaMdhANa vA niggaMdhINa vA jAva kosaMbIo ettae, pacchimeNaM jAva thUNAvisao, uttareNaM jAva kuNAlAvisao, tAva Arie khitte, no kappai itto bAhiM'ti, asyAM ca AryabhUmikAyAM sArddhapaJcaviMzatirjanapadA dharmakSetrANyaIdbhiktAni / sa zrIAcA- sAdhuranukUlopasargarupasamgito dRDhadharmeti ca kRtvA vandita iti 3, tathA pRthag vividhA mAtrA yeSUpasagargeSu te pRthagvi-18 dhutA0 3 rAjavRttiH mAtrAH-hAsyAditrayAnyatarArabdhA anyatarAvasAyino bhavanti, tadyathA bhagavati saGgamakeneva vimarzArabdhAH pradveSeNa paryava-| uddezakA5 (zI0) sitA iti, mAnupA api hAsyapradveSavimarzakuzIlapratisevanAbhedAccaturddhA, tatra hAsyAddevasenAgaNikA kSullakamupasargayantI daNDena tADitA rAjAnamupasthitA, kSullakena tadAhUtena zrIgRhodAharaNena rAjA pratibodhita iti 1, prdvessaadgjsukumaar||255|| syaiva zvazurasomabhUtineti 2, vimarzAccandragupto rAjA cANAkyacodito dharmaparIkSArthamantaHpurikAbhirdharmamAvedayantaM sAdhumupasargayati, sAdhunA ca pratADya tAH zrIgRhodAharaNaM rAjJe niveditamiti 3, tatra kutsitaM zIlaM kuzIlaM tasya pratisevanaM kuzIlapratisevanaM tadartha kazciduparagarga kuryAt , tadyathA-IrSyAlugRhaparyuSitaH sAdhuzcatasRbhiH sImantinIbhiH proSitabhartRkAbhiH sakalAM rajanImekaikayA pratiyAmamupasamgito na cAsau tAsu lulubhe mandaravanniSpakampo'bhUditi 4 / tairyagyonA api bhayapradvepAhArApatyasaMrakSaNabhedAccaturdaiva, tatra bhayAtsAdibhyaH, pradveSAdyathA bhagavatazcaNDakauzikAt , AhArAt siMhavyAghrAdibhyaH, apatyasaMrakSaNAt kAkyAdibhya iti / tadevamuktavidhinopasargApAdakatvAjanA lUpakA bhavanti, athavA teSu grAmAdiSu sthAneSu tiSThato gacchato vA sparzAH-duHkhavizeSA AtmasaMvedanIyAH spRzanti-abhibhavanti, te cturvidhaaH| -tadyathA-ghaTTanatA'kSikaNukAdeH patanatA bhramimUrchAdinA stambhanatA vAtAdinA zleSaNatA tAlunaH pAtAdaGgulyAdevA di syAt, yadivA vAtapittazlepmAdikSobhAt sparzAH spRzanti, athavA niSkiJcanatayA tRNasparzadaMzamazakazItoSNAdyApA- G // 255 // |ditAH sparzA:-duHkhavizeSAH kadAcispRzanti-abhibhavanti, taizca spRSTaH parISahastAn sparzAn-duHkhavizeSAn 'dhIraH'
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ . .171 akSAbhyo'dhisaheta narakAdiduHkhabhAvanayA'vanNakarmodayApAditaM punarapi mayaivaitatsoDhavyamityAkalayya samyak titiva kSeteti / kIdRkSo'dhisahetetyata Aha, yadivA sa evambhUto na kevalamAtmanastrAtA sadupadezadAnataH pareSAmapIti darzayitumAha- ojaH' eko rAgAdivirahAt samyag ita-gataM darzanamasyeti samitadarzanaH, samyagdRSTirityarthaH, yadivA 'zamitam' upazamaM nItaM 'darzana' dRSTiAnamasyeti zamitadarzanaH, upazAntAdhyavasAya ityarthaH, athavA samatAmitadigataM darzana-dRSTirasyeti samitadarzanaH, samadRSTirityarthaH, evambhUtaH sparzAnadhisaheta, yadivA dharmamAcakSItetyuttarakriyayA | saha sambandhaH, kimabhisandhAya dharmamAcakSIteti darzayati-'dayAM' kRpAM 'lokasya' jantulokasyopari dravyato jJAtvA kSetrataHprAcInaM pratIcInaM dakSINamudIcInamaparAnapi digvibhAgAnabhisamIkSya sarvatra dayAM kurvan dharmamAcakSIta, kAlato yAvajjIvaM, bhAvato'rakto'dviSTaH, kathamAcakSIta?-tadyathA-sarve jantavo duHkhadviSaH sukhalipsavaH AtmopamayA sadA draSTavyA iti, uktaM ca-"na tatparasya saMdadhyAt, pratikUlaM yadAtmanaH / eSa saGkrAhiko dharmaH, kAmAdanyaH pravarttate // 1 // " ityAdi, tathA dharmamAcakSANo 'vibhajet' dravyakSetrakAlabhAvabhedairAkSepaNyAdikathAvizeSairvA prANAtipAtamRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigraharAtrIbhojanavirativizeSairvA dharma vibhajet , yadivA ko'yaM puruSaH kaM nato devatAvizeSamabhigRhIto'nabhigRhIto vA? evaM vibhajet , tathA kIrtayedratAnuSThAnaphalaM, ko'sau kIrtayed-vedavid, Agamaviditi / nAgArjunIyAstu paThanti-"je khalu samaNe bahussue bajjhAgame AharaNaheukusale dhammakahAladdhisampanne khettaM kAlaM purisaM samAsajja ke'yaM purise ke vA darisaNamabhisampanno? evaMguNajAie pabhU dhammassa Aghavittae" iti, zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 256 // kaNThyaM / sa punaH keSu nimittabhUteSu kIrtayedityAha-'sa' Agamavit svasamayaparasamayajJaH 'utthiteSu vA' bhAvotthAnena dhutA06 yatiSu, vAzabdaH uttarApekSayA pakSAntaradyotakaH, pArzvanAthaziSyeSu caturyAmotthiteSveva varddhamAnatIrthAcAryAdiH paJcayAma dharma pravedayediti, svaziSyeSu vA sadotthiteSvajJAtajJApanAya dharma pravedayediti, 'anutthiteSu vA' zrAvakAdiSu 'zuzrUSa uddezakA mANeSu' dharma zrotumicchatsu gurvAdeH paryupAsti kurvatsu thA saMsArottAraNAya dharma pravedayet / kimbhUtaM pravedayedityAha-zamanaM zAntiH, ahiMsetyarthaH, tAmAcakSIta, tathA viratim, anena ca mRSAvAdAdizeSavratasaGgrahaH, tathA 'upazama' krodhajayAd, anena cottaraguNasaGgrahaH, tathA nirvRtiH nirvANaM mUlaguNottaraguNayoraihikAmuSmikaphalabhUtamAcakSIta, tathA 'zaurca' sarvopAdhizucitvaM nirvAcyavratadhAraNaM, tathA ArjavaM mAyAvakratAparityAgAt, tathA mArdavaM mAnastabdhatAparityAgAt, tathA lAghavaM sabAhyAbhyantaragranthaparityAgAt , kathamAcakSIteti darzavati-'anatipatya' yathAvasthitaM vasvAgamAbhihitaM tathA'natikramyetyarthaH, keSAM kathayati?-'sarveSAM prANinAM' dazavidhAH prANA vidyante yeSAM te prANinasteSAM sAmAnyataH saMjJipazcendriyANAM, tathA 'sarveSAM bhUtAnAM' muktigamanayogyena bhavyatvena bhUtAnAM-vyavasthitAnA, tathA 'sarveSAM jIvAnAM || saMyamajIvitena jIvatAM jijIviSUNAM ca, tathA 'sarveSAM satsvAnA tiryanarAmarANAM saMsAre klizyamAnatayA karuNAspadAnAmekArthikAni vaitAni prANAdIni vacanAni ityatasteSAM kSAntyAdikaM dazavidhaM dharma yathAyogaM prAgupanyastaM zAntyAdipadAbhihitam 'anuvicintya' svaparopakArAya bhikSaNazIlo bhikSurdharmakathAlabdhimAn 'AcakSIta' pratipAdayediti / yathA // 256 // |ca dharma kathayettathA''ha aNuvIi bhikkhU dhammamAikkhamANe no attANaM AsAijA no paraM AsAijA no annAiM pANAiM bhUyAiM jIvAI sattAI AsAijA se aNAsAyae aNAsAyamANe va. jjhamANANaM pANANaM bhUyANaM jIvANaM sattANaM jahA se dIve asaMdINe evaM se bhavai saraNaM mahAmaNI, evaM se uTrie ThiyappA aNihe acale cale abahillese parivae saMkkhAya pesalaM dhammaM diTTimaM parinivvuDe, tamhA saMgati pAsaha gaMthehiM gaDhiyA narA visannA kAmakaMtA tamhA lUhAo no parivittasijA, jassime AraMbhA savvao savvappayAe suparinnAyA bhavaMti jesime lUsiNo no parivittasaMti, sevaMtA kohaM ca mANaM ya mAyaM ca lobhaM ca esa tuTTe viyAhie tibemi (sU0 195) sa bhikSurmumukSuranuvicintya-pUrvApareNa dharma puruSa vA''locya yo yasya kathanayogyastaM dharmamAcakSANaH AGiti | maryAdayA yathA'nuSThAnaM samyagdarzanAdeH zAtanA AzAtanA tayA AtmAnaM no AzAtayet , tathA dharmamAcakSIta yathA''tmana AzAtanA na bhavet , yadivA''tmana AzAtanA dvidhA-dravyato bhAvatazca, dravyato yathA''hAropakaraNAdedrevyasya kAlAtipAtAdikRtA''zAtanA-bAdhA na bhavati tathA kathayed, AhArAdidravyabAdhayA ca zarIrasyApi pIDA
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 440-964 dhutA06 uddezakA5 (zI0) zrIAcA lAbhAvAzAtanArUpA syAt, kathayato vA yathA gAtrabhaGgarUpA bhAvAzAtanA na syAt tathA kathayediti, tathA no paraM zurAGgavRttiH zrRSu AzAtayed-hIlayed , yataH paro hIlanayA kupitaH sannAhAropakaraNazarIrAnyatarapIDAyai pravarttateti, atastadAzAtanAM 18 varjayan dharma brUyAditi, tathA'nyAn vA sAmAnyena prANino bhUtAn jIvAn sattvAnno AzAtayed-bAdhayet , ta devaM sa muniH svato'nAzAtakaH parairanAzAtayan tathA'parAnAzAtayato'nanumanyamAno pareSAM vadhyamAnAnAM prANinAM 257 // bhUtAnAM jIvAnAM sattvAnAM yathA pIDA notpadyate tathA dhammai kathayediti, tadyathA-yadi laukikakuprAvanikapArzvasthAdidAnAni prazaMsati avaTataTAgAdIni vA tataH pRthivIkAyAdayo vyApAditA bhaveyuH, atha dUSayati tato'pareSAM antarAyApAdanena tatkRto bandhavipAkAnubhavaH syAt, uktaM ca-"je je dANaM pasaMsaMti, vahamicchaMti pANiNaM / je uNaM paDisehiMti, vitticcheaM kariti te // 1 // " tasmAttadAnAvaTataDAgAdividhipratiSedhabyudAsena yathAvasthitaM dAnaM zuddhaM prarUpayet sAvadyAnuSThAnaM ceti, evaM ca bruvannubhayadoSaparihArI jantUnAmAzvAsabhUmirbhavatIti, etadRSTAntadvAreNa darzayati-yathA'sau dvIpo'sandInaH zaraNaM bhavatyevamasAvapi mahAmuniH tadrakSaNopAyopadezataH vadhyamAnAnAM vadhakAnAM ca tadadhyavasAyavinivarttanena viziSTaguNasthAnApAdanAccharaNyo bhavati, tathAhi-yathoddiSTena kathAvidhAnena dharmakathA kathayan kAzcana pravrAjayati kAMzcana zrAvakAn vidhatte kAzcana samyagdarzanayujaH karoti, keSAzcitprakRtibhadrakatAmApAdayati / kiMguNazcAsau dvIpa iva zaraNyo bhavatItyAha-'eva'miti vakSyamANaprakAreNa 'sa' zaraNyo mahAmunirbhAvotthAnena ye tu dAnaM prazaMsanti vadhamicchanti prANinAm / ye caitat pratiSedhayanti vRtticchedaM kurvanti te // 1 // saMyamAnuSThAnarUpeNa ut-prAbalyena sthita utthitaH, tathA sthito jJAnAdike mokSAdhvanyAtmA yasya sa sthitAtmA, tathA snihyatIti niho na sniho'smihaH-rAgadveSarahitatvAt apratibaddhaH, tathA na calatItyacalaH parISahopasargavAterito |'pIti, tathA cala: aniyatavihAritvAt , tathA saMyamAdahirnirtagA lezyA-adhyavasAyo yasya sa bahirlezyaH yo na tathA so'bahirlezyaH, sa evambhUtaH pari-samantAt saMyamAnuSThAne vrajet parivrajet , na kvacitpratibadhyamAna itiyAvat, sa ca kimiti saMyamAnuSThAne parivrajedityAha-'saMkhyAya' avadhArya 'pezala' zobhanaM 'dhamma' aviparItArtha darzana-dRSTiH sadanuSThAnaM vA sA yasyAstyasau dRSTimAna , sa ca kaSAyopazamAt kSayAdvA, pariH-samantAnivRtaH-zItIbhUto / yastvasaGkhyAtavAn pezalaM dharma mithyAdRSTirasau na nirvAtIti darzayitumAha-itihetau yasmAdviparItadarzano mithyAdRSTiH saGgavAnna nirvAti tasmAt 'saGga' mAtApitRputrakalatrAdijanitaM dhanadhAnyahiraNyAdijanitaM vA saGgavipAkaM vA pazyata yUyaM vivekenAvadhArayata, sUtreNaiva saGgamAha-ta evaM saGgino narAH sabAhyAbhyantaraigrenthaigrethitA avabaddhA viSaNNA granthasaGge nimanAH kAmaiH-icchAmadanarUpairAkrAntA avaSTabdhA na nirvAnti, yadyevaM tataH kiM kartavyamityAha-yasmAtkAmAdyAsaktacetasaH svajanadhanadhAnyAdimUrchitAH kAmajaiH zArIramAnasAdibhirduHkhairupatApitAstasmAd rUkSAt-saMyamAniHsaGgAtmakAt 'no parivitraset' na saMyamAnuSThAnAdvibhIyAt, yataH prabhUtataraduHkhAnuSaGgiNo hi saGgina iti / kasya punaH saMyamAna pri||vitrsnN sambhAvyata ityAha-yasya mahAmuneravagatasaMsAramokSakAraNasyeme saGgAH-ArambhA anantaroktA avigAnataH sarvaja nAcaritatvAt pratyakSAsannavAcinedamA'bhihitAH 'sarvataH' sarvAtmakatayA suparijJAtA bhavanti, kimbhUtA ArambhAH-ye KARAMOROSCARSAMACROCOSMAX CAHOR zrIAcArAGgavRttiH (zI0) dhutA06 uddezaka:5 // 258 // vime granthagrathitA viSaNNAH kAmabharAkrAntA janA 'lUSiNo' lUSaNazIlAH hiMsakA ajJAnamohodayAt 'na parivitrasanti' na ribhyati, yo hyevambhUtAMzcArambhAn jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA ca pariharati tasyaite suparijJAtA bhavanti / yazcArammANAM parijJAtA sa kimaparaM kuryAdityAha-'sa' mahAmuniH pUrvavyAvarNitasvarUpo 'vAntvA' tyaktvA krodhaM ca mAnaM ca mAyAM ca lobhaM ceti, svagatabhedasaMsUcanArtho vyastanirdezaH, sarvAnuyAyitvAt krodhasya prathamopAdAnaM tatsambaddhatvAnmAnasya lobhArtha mAyopAdIyata ityatastatkAraNatvAnmAyAyA lobhasyAdAvupanyAsaH tataH sarvadoSAzrayatvAt sarvagurutvAcca sarvopari lobhasya, kSapaNAkramaM vA''zrityAyamupanyAsa iti, cakAro hItaretarApekSayA samuccayArthaH / sa evaM krodhAdIn || vAntvA mohanIya troTayati, sa caiSo'pagatamohanIyaH saMsArasantatestuTTaH-apasto vyAkhyAtastIrthakRdAdibhiritiradhikAraparisamAptI, bravImItyetat pUrvoktaM // yadi vaitadvakSyamANamityAha kAyassa viyAghAe esa saMgAmasIse viyAhie se hu pAraMgame muNI, avihammamANe phalagAvayaTTI kAlovaNIe kaMkhijja kAlaM jAva sarIrabheuttibemi (sU0 196) 6-5 // dhUtAdhyayanam // 6 // 'kAyaH' audArikAditrayaM ghAticatuSTayaM vA tasya 'vyAghAto' vinAzaH, athavA cIyata iti kAyastasya vizeSeNAGgamaryAdayA''yuSkakSayAvadhilakSaNayA ghAto vyAghAtaH-zarIravinAza epa saGgrAmazIrSarUpatayA vyAkhyAto, yathA hi saGgrAma // 258 //
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ ******** 173 zirasi parAnIkanizitAkRSTakRpANaniyaMtprabhAsaMvalitodyatsUryaviDudbhUtavidyunnayanacamatkRtikAriNi kRtakaraNo'pi subhaTazcittavikAraM vidhatte, evaM maraNakAle'pi samupasthite parikammitamaterapyanyathAbhAvaH kadAcitsyAd ato yo maraNakAle na muhyati sa pAragAmI muniH saMsArasya karmaNo vA utkSiptabhArasya vA paryantayAyIti / kiM ca-vividhaM parIpahopasagaihai-* nyamAno vihanyamAnaH na vihanyamAno'vihanyamAnaH na nirviNNaH san vaihAnasaM gArddhapRSThamanyadvA bAlamaraNaM pratipadyata iti, yadivA hanyamAno'pi sabAhyAbhyantaratayA tapaHparISahopasagaiH phalakavadavatiSThate na kAtarIbhavati, tathA kAleno|panItaH kAlopanIto-mRtyukAlenAnyavazatAM prApitaH san dvAdazavarSasaMlekhanayA''tmAnaM saMlikhya girigahvarAdisthaNDila-| pAdapopagamanejitamaraNabhaktaparijJAnyatarAvasthopagataH 'kAlaM' maraNakAlamAyuSkakSayaM yAvaccharIrasya jIvena sArddha bhedo bha|vati tAvadAkAlendu, ayameva ca mRtyukAlo yaduta zarIrabhedo, na punarjIvasyAtyantiko vinAzo'stIti / itiradhikArapa-| risamAptau, avImItyAdikaM pUrvavaditi, paJcamoddezakaH, tatsamAptI samAptaM dhUtAkhyaM SaSThamadhyayanamiti // 0835 // * mA. sU. 44 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 259 // *** ***** * // 259 *** vimo0 athASTamaM vimokSAdhyayanam (saptamaM vyucchinnam) uddezaka uktaM SaSThamadhyayanaM, atha saptamASTamAdhyayanamArabhyate, adhunA saptamAdhyayanasya mahAparijJAkhyasyAvasaraH, tacca vyavacchibhamitikRtvA'tilayASTamasya sambandho vAcyaH, sa cAyam-ihAnantarAdhyayane nijakarmazarIropakaraNagauravatrikopasargasanmAnavidhUnanena niHsaGgatA'bhihitA, sA caivaM sAphalyamanubhavati yadyantakAle'pi samyagniryANaM syAdityataH samyagniryANapratipAdanAyedamArabhyate, yadivA niHsaGgavihAriNA nAnAvidhAH parISahopasaggAH soDhavyA ityetatpratipAditaM, tatra mAraNAntikopasarganipAte sati adInamanaskena samyagniryANameva vidheyamityasyArthasya pratipAdanAyedamArabhyate ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasyopakramAdIni catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakramadvArAyAto'rthAdhikArI dvedhA, tatrA pyadhyayanArthAdhikAraH prAgabhihitaH, uddezArthAdhikAraM tu niyuktikAro bibhaNiSurAhaasamaNunassa vimukkho paDhame biie akppiyvimukkho| paDisehaNAya ruTThassa ceva sanbhAvakahaNA ya // 25 // taiyaMmi aMgaciTThAbhAsiya AsaMkie ya kahaNA ya / sesesu ahIgAro uvagaraNasarIramukkhesu // 254 / / uddesaMmi cautthe vehANasagiddhapiTThamaraNaM ca / paMcamae gelanaM bhattaparinnA ya yoddhavvA // 255 / / chahami u egasaM iMgiNimaraNaM ca hoi boddhavvaM / sattamae paDimAo pAyavagamaNaM ca nAyavvaM // 256 / / aNupudhivihArINaM bhattaparinA ya iMgiNImaraNaM / pAyavagamaNaM ca tahA ahigAro hoha aTThamae // 257 // atrAdyoddezake'yamarthAdhikAraH, tadyathA-asamanujJAnAma samanojJAnAM vA trayANAM triSaSTyadhikAnAM prAvAdukazatAnAM vimokSaH-parityAgaH kAryaH, tathA tadAhAropadhizayyAtadRSTiparityAgazca, pArzvasthAdayaH punazcAritratapovinayeSvasamanojJAH, yathAcchandAstu paJcasvapi jJAnAcArAdiSvasamanojJAsteSAM yathAyogaM tyAgo vidheya iti 1 / dvitIye tu akalpikasya-AdhAkAdevimokSaH-parityAgaH kAryo, yadivA''dhAkarmaNA kazcinnimantrayet, tataH pratiSedho vidheyaH, tatpratiSedhe ca ruSTasya sataH siddhAntasadbhAvaH kathanIyo yathaivambhUtaM dAnaM tava mama ca na guNAyeti 2 / tRtIye tUhezake'yamarthAdhikAraH, tadyathAgocaragatasya yateH zItAdinA kampanAdikAyAmaGgaceSTAyAM satyAM gRhasthasyeyamArekA syAd yathA-prAmadhammairudvAdhyamAnasya zRGgArabhAvAvezAdasya yateH kampanamityevaM bhASite AzaGkitevA tadAzaGkAvyudAsAya yathAvasthitArthakathanA kriyata iti 3 / / zeSeSu tUddezakeSu paJcasvayamarthAdhikAraH, tadyathA-upakaraNazarIrANAM vimokSaH-parityAgastadviSayaH samAsato vyAsatastUcyatecaturthoddezake tvayamAdhikAraH, tadyathA-vaihAnasam-udbandhanaM gArddhapRSTham-aparamAMsAdihRdayanyAsAbRddhAdinA''tmavyApA-18 danam , etat prakAradvayaM maraNaM vAcyaM 4 / paJcamake tuglAnatA bhaktaparijJA ca boddhavyA 5 / SaSThe tvekatvam-ekatvabhAvanA tathegitamaraNaM ca boddhavyaM 6 / saptamakepu pratimAH-bhikSupratimA mAsAdikA vAcyAH, tathA pAdapopagamanaM ca jJAtavyamiti7aSTamake tvayamarthAdhikAraH, stadyathA-anupUrvavihAriNAM-pratipAlitadIrghasaMyamAnAM zAstrArthagrahaNapratipAdanottarakAlamavasIdatsaMyamAdhyayanAdhyApanakriyANAM niSpAditaziSyANAmutsargataH dvAdazasaMvatsarasaMlekhanAkramasaMlikhitadehAnAM bhaktaparijeGgita * *******
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 vimo08 uddezakAra // 26 // zrIAcA- maraNaM pAdapopagamanaM vA yathA bhavati tathocyata iti gAthApaJcakasamAsArtho, vyAsArthastu pratyuddezakaM vakSyate / nikSepastu rAGgavRttiH vidhA-oghaniSpanno nAmaniSpannaH sUtrAlApakaniSpannazceti, tatraughaniSpanne nikSepe'dhyayanaM, nAmaniSpane tu vimokSa iti (zI0) nAma, tatra vimokSasya nikSepaM cikIrSuH niyuktikAra Aha nAmaMThavaNavimukkho davve khitte ya kAla bhAve ya / eso u vimukkhassA nikkhevo chaviho hoI // 258 // // 26 // nAmavimokSaH sthApanAvimokSo dravyavimokSaH kSetravimokSaH kAlavimokSo bhAvavimokSazcetyevaM vimokSasya nikSepaH poTA bhavatIti gAthAsamAsArthaH // vyAsArthapratipAdanAya tu sugamanAmasthApanAvyudAsena dravyAdivimokSapratipAdanadvAreNAha vyavimukkho niyalAiesu khittaMmi caaryaaiisuN| kAle ceiyamahimAiesu aNaghAyamAIo // 259 // * dravyavimokSo dUdhA-Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH, noAgamatastu jJazarIrabhavyazarIravya|tirikto nigaDAdikeSu viSayabhUteSu yo vimokSaH sa dravyavimokSaH, suvyatyayena vA paJcamyarthe saptamI, nigaDAdibhyo dravyebhyaH sakAzAdvimokSo dravyavimokSaH, aparakArakavacanasambhavastu svayamabhyUhyAyojyaH, tadyathA-dravyeNa dravyAt sacittAcittamizrAdvimokSa ityAdi, kSetravimokSastu yasmin kSetre cArakAdike vyavasthito vimucyate kSetradAnAdvA yasminvA kSetre vyAvarNyate sa kSetravimokSaH, kAlavimokSastu caityamahimAdiketu kAledhvanAghAtAdipoSaNApAdito yAvantaM kAlaM mucyate yasminvA kAle vyAkhyAyate so'bhidhIyate iti gAthArthaH // bhAvavimokSapratipAdanAyAha duviho bhAvavimakkho desavimukkho ya sbmuksoy| desavimukkhA sAha mantravimukkhA bhave siddhaa||260|| RI bhAvavimokSo dvidhA-Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA tatra copayukto, noAgamatastu dvidhA-dezataH sarva tazca, tatra dezato'viratasamyagdRSTinAmAcakaSAyacatuSkakSayopazamAdezaviratAnAmAdyASTakaSAyakSayopazamAdbhavati, sAdhUnAM ca dvAdazakaSAyakSayopazamAt kSapakazreNyAM ca yasya yAvanmAnaM kSINaM tasya tatkSayAddezavimuktatetyataH sAdhavo dezavimuktA, bhavasthakevalino'pi bhavopanAhisadbhAvAddezavimukkA eva, sarvavimuktAca siddhA bhaveyuH iti gAthArthaH // nanu bandhapUrvakatvAnmokSasya nigaDAdimokSavadityAzaGkAvyavacchedArtha bandhAbhidhAnapUrvakaM mokSamAha kammayavvehi samaM saMjogo hoDa jo u jIvassa / so baMdho nAyavyo tassa viogo bhave mukkho // 261 // karmadravyaiH' karmavargaNAdravyaiH 'sama' sArddha yaH saMyogo jIvasya sabandhaH prakRtisthityanubhAvapradezarUpo baddhaspRSTanidhattanikAcanAvasthazca jJAtavyaH, tathaikaiko hyAtmapradezo'nantAnantaiH karmapudgalairbaddhaH, badhyamAnA apyanantAnantA eva, zeSANAmagrahaNayogyatvAt , kathaM punaraSTaprakAra karma banAtIti cet, ucyate, mithyAtvodayAditi, uktaM ca-"kehaM gaM| bhaMte ! jIvA aTTa kammapagaDIo baMdhati?, goamA! NANAvaraNijjassa kammassa udaeNaM darisaNAvaraNija kammaM niacchanti, daMsaNamohaNijjassa kammassa udaeNaM micchataM Niyacchanti, micchatteNaM uinneNaM evaM khalu jIve ahakammapagaDIo ba atra kathamanyathA ? ityevaMrUpA. 2 kathaM bhadanta ! jIvA aSTakarmaprakRtIbadhnanti ?, gautama! jJAnAvaraNIyasya karmaNa udayena darzanAvaraNIya karma bananti (udayate), darzanamohanIyasya karmaNa udayena mithyAtvaM badhanti (udayate ), mithyAvena divena evaM khalu jIvo'STakarmaprakRtIrthadhAti. zrIAcA- dhaI" yadivA-"Nehatuppiagattassa reNuo laggaI jahA aNge| taha rAgadosaNehAliyassa kammapi jIvassa // 1 // ". rAvRttiH |tyAdi, tasyaivambhUtasyASTaprakArasya kammeNaH AsravanirodhAt tapasA'pUrvakaraNakSapakazreNiprakrameNa zailezyavasthAyAM vA yo'sau -' (zI0) viyoga:-kSayaH sa mokSo bhavediti gAthArthaH // asya ca pradhAnapuruSArthatvAt prArabdhAsidhArAvratAnuSThAnaphalatvAt tIrthikaiH saha vipratipattisadbhAvAcca yathAvasthitamavyabhicAri mokSasya svarUpaM darzayitumAha, yadivA pUrva karmaviyogoddezena mokss||21|| svarUpamabhihita, sAmprataM jIvaviyogoddezena mokSasvarUpaM darzayitumAhajIvassa asajaNiehi ceva kammehiM puSvaSaddhassa / savvavivego jo teNa tassa aha ittio mukkho // 262 / / jIvasyAsakhyeyapradezAtmakasya svato'nantajJAnasvabhAvasyAtmanaiva-mithyAtvAviratipramAdakapAyayogapariNatena jani-1 tAni-baddhAni yAni karmANi tai pUrvabaddhasyAnAdibandhabaddhasya pravAhAprekSayA tena karmaNA 'sarvavivekaH' sarvAbhAvarUpatayA yo vizleSastasya-jantoH 'athe'tyupapradarzane etAvanmAtra eva mokSo nAparaH paraparikalpito nirvANapradIpakalpAvika iti digaathaarthH|| ukto bhAvavimokSA, sa ca yasya bhavati tasyAvazyaM bhaktaparijJAdimaraNatrayAnyatareNa maraNena bhAvya, tatra kArye kAraNopacArAt tanmaraNameva bhAvavimokSo bhavatItyetapratipAdayitumAha bhatsaparikSA iMgiNi pAyavagamaNaM ca hoe nAyabvaM / jo maraha carimamaraNaM bhAvavimukkhaM viyANAhi // 26 // bhaktasya parijJA bhaktaparijJA'nazanamityarthaH, taba vividhacaturvidhAhAranivRttimAn sapratikarmazarIro dhRtisaMhananavAn 1 mehamrakSitagAtrasa reNulaMgati yathA'jhe / tathA rAporosimApanIvasya / RANASAGARAAAAAAAAAAAAM + vibho. udezakA K S GANGA // 21 // Jall Education International
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 262 // yathA samAdhirbhavettathA'nazanaM pratipadyate, tathegite pradeze maraNamiGgitamaraNamidaM caturvidhAhAranivRttisvarUpaM viziSTasaMhananavataH svata evodvartanAdikriyAyuktasyAvagantavyaM, tathA parityaktacaturvidhAhArasyaivAdhikRtaceSTAvyatirekeNa ceSTAntaramadhikRtyaikAntaniSpratikarmazarIrasya pAdapasyevopa-sAmIpyena gamanaM-vatanaM pAdapopagamanametacca jJAtavyaM bhavati, yo hi bhavasiddhikazcarama-antimaM maraNamAzritya mriyate sa etatpUrvoktatrayAnyatareNa maraNena biyate, nAnyena vaihAnasAdinA bAlamaraNanetyetaccAnantaroktaM maraNaM ceSTAbhedopAdhivizeSAt traividhyamanubhavadbhAvamokSaM vijAnIhIti gaathaarthH|| sAmpratametadeva maraNaM saparAkrametarabhedAd dvividhamiti darzayitumAha-- saparikame ya aparikkamae ya vAghAya ANupuvIe / suttatthajANaeNaM samAhimaraNaM tu kAyavvaM // 264 // | 'parAkramaH' sAmarthya saha parAkrameNa vartata iti saparAkramastasmiMzca maraNaM syAt , tadviparyaye cAparAkrame-javAbalaparikSINe tadbhaktaparijJeGgitamaraNapAdapopagamanabhedAtrividhamapi maraNaM saparAkrametarabhedAt pratyekaM dvaividhyamanubhavati, tadapi / vyAghAtimetarabhedAt dvidhA bhavet , tatra vyAghAtaH siMhavyAghrAdikRto'vyAghAtastu pravrajyAsUtrArthagrahaNAdikayA''nupUrvyA vipakrimamAyuSkakSayamanubhavato yo bhavati so'vyAghAta ihAnupUrvItyuktaM, tatra paramArthopakSepeNopasaMharati-vyAghAtenAnupA vA saparAkramasyAparAkramasya vA maraNe samupasthite sati sUtrAthejJena kAlajJatayA samAdhimaraNameva kartavyaM, bhaktaparijeGgitamaraNapAdapopagamanAnAmanyatarad yathAsamAdhi vidheyaM, na vehAnasAdikaM vAlamaraNaM karttavyamiti gAthArthaH // tatra saparAkramamaraNaM dRSTAntadvAreNa darzayitumAha saparakkamamAeso jaha maraNaM hoI ajavairANaM / pAyavagamaNaM ca tahA eyaM saparakarma maraNaM // 265 // vimo00 saha parAkrameNa vartata iti saparAkrama, kiM tat?-maraNaM Adizyate-ityAdezaH AcAryapAramparyazrutyAyAto vRddhavAdo uddezakA yamaitihyamAcakSate, sa Adezo 'yathe'tyudAharaNopanyAsArthaH, yathaitattathA'nyadapyanayA dizA draSTavyaM, 'AryavairAvairasvAmino yathA teSAM maraNamabhUt tathA pAdapopagamanaM ca, etacca saparAkramaM maraNamanyatrApyAyojyamiti gaathaarthH|| bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH, tacca prasiddhameva yathA''ryavairaivismRtakarNAhitazRGgaberaiH pramAdAdavagatAsannamRtyubhiH saparAkramaireva rathAvarsazikhariNi pAdapopagamanamakArIti / sAmpratamaparAkramaM darzayitumAha aparakkamamAeso jaha maraNaM hoi udahinAmANaM / pAovagame'vi tahA eyaM aparakama maraNaM // 266 // navidyate parAkramaH-sAmarthyamasminnityaparAkrama, kiM tat ?-maraNaM, tacca yathA javAbalaparikSINAnAmudadhinAmnAm-Aryasamu drANAM maraNamabhUd ayamAdezo-dRSTAnto vRddhavAdAyAta iti, pAdapopagamane'pi tathaivAdezaM jAnIyAd yathA pAdapopagamanena teSAM maraNamabhUditi, etad-aparAkrama maraNaM yadAryasamudrANAM saJjAtamevamanyatrApyAyojyamiti gaathaa'kssraarthH|| bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccedam-AryasamudrA AcAryAH prakRtikRzA evAsan , pazcAca tairjavAbalaparikSINaiH zarIrAlAbhamanapekSya tattityakSubhirgacchasthairevAnazanaM vidhAya pratizrayaikadeze nirhArimaM pAdapopagamanamakAri // sAmprataM vyApAtimamAha vAghAiyamAeso avaraDo huja annataraeNaM / tosali mahisIi hao eyaM vAghAiyaM maraNaM // 267 // // 26 // vizeSeNAghAto vyAghAtaH-siMhAdikRtaH zarIravinAzastena nivRttaM tatra vA bhavaM vyAghAtimaM, kazcitsiMhAdhanyatareNApa-13 rAddho bhaved-Arabdho bhavet tena yanmaraNaM tavyAghAtimaM, tatra vRddhavAdAyAta Adezo-dRSTAntaH, yathA-tosalinAmA-1 cAryo mahiSyA''rabdhazcaturvidhAhAraparityAgena maraNamabhyupagatavAn etadvyAghAtimaM maraNamiti gAthA'kSarArthoM, bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccedam-tosalinAmAcAryo'raNyamahiSIbhiH prArabdhaH, tosalideze vA baDhayo mahiSyaH sambhavanti, tAbhizca kadAcidekaH sAdhuraTavyantarvArabdhaH, sa ca tAbhiH kSudyamAno'nirvAhamavagamya caturvidhAhAraM pratyAkhyAtavA-1 niti // sAmpratamavyAghAtimapratipAdanecchayA''ha| aNupubvigamAeso pavvajAsuttaatthakaraNaM ca / vIsajio(ya)ninto mukko tivihassa nIyassa // 268 // AnupUrvI-kramastaM gacchatItyAnupUrvIgaH, ko'sau ?--Adezo-vRddhavAdaH, sa cAya, tadyathA-pUrvamutthitasya pravrajyAdAnaM, tataH sUtrakaraNaM punararthagrahaNaM, tatastadubhayanirmAtaH supAtranikSiptasUtrArthaH gudinA'nujJAto'bhyudyato maraNatrikAnyatarAya 'niryan' nirgacchan trividhasyAhAropadhizayyAkhyasya nityaparibhogAnnityasya mukto bhavati, tatra yadyAcAryastadA ziSyAnnipAdyA'paramAcArya vidhAyotsargeNa dvAdazasAMvatsarikyA saMlekhanayA saMlikhya tato gacchavisarjito gacchAnujJayA svasthApitAcAryavisarjito vA abhyudyatamaraNAyAparAcAryAntikamiyAt , evamupAdhyAyaH pravartiH sthaviro gaNAvacchedakaH sAmAnyasAdhurvA''cAryavisarjitaH kRtasaMlekhanAparikA bhaktaparijJAdikaM maraNamabhyupeyAt , tatrApi bhAvasaMlekhanAM kuryAt // dravyasaMlekhanAyAM tu kevalAyAM doSasambhavAdityAhapaDicoio ya kuvio raNojaha tikkha sIyalA aannaa|tNyole ya vivego ghaNayA jA pasAo y||26||
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 *-64-5 zrIAcA- praticoditaH sannAcAryeNa punarapi saMlikhetyevamabhihitaH 'kupitaH' kruddho yathA ca rAjJaH pUrva tIkSNAjJA pazcAcchI- vimo08 rAGgavRttiH talIbhavati evamAcAryasyApi, 'tambole' nAgavallIpatre ca kuthite zeSarakSaNAya 'vivekaH' parityAgaH kAryaH, tataH 'gha(zI0) hanA' kadarthanA kAryA, tatsahiSNoH pazcAdyAvat prasAda iti gAthA'kSarArthaH, bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH, taccedam-e uddezakA // 263 // kena sAdhunA dvAdazavarSasaMlekhanayA''tmAnaM saMlikhya punarabhyudyatamaraNAyAcAryo vijJaptaH, tenApyabhANi-yathA'dyApi saMlikha, tato'sau kupitaH tvagasthizeSAmaGgulI bhaGkatvA darzayati, kimatrAzuddhamiti ?, AcAryo'pi yenAbhiprAyeNoktavA~-1 | stamAviSkaroti-ata evAzuddho bhavAn, yato vacanasamanantaramevAGgalIbhaGgadvAreNa bhAvAzuddhatAmAviSkRtavAnityuktvAsscAryastatpratibodhanAya dRSTAntaM darzayati, yathA-kasyacidrAjJo nityaM niSpandinI locane, te ca svavaidyopanyastAnuSThAnavato'pi na svasthatAmiyAtAM, punarAgantukena vaidyanAbhihitaH-svasthIkaromi bhavantaM yadi muhUrta vedanAM titikSase vedanArtazca na mAM ghAtayasIti, rAjJA cAbhyupagataM, aJjanaprakSepAnantarodbhUtatIvravedanArtenApagate mamAkSiNI ityevaMvAdinA vyApAdayitumArebhe, tato rAjJastIkSNAjJA, yatazca pUrvamavyApAdanamabhyupagatamataH zItaleti, muhUrtAccApagatavedanaH paTunayanazca pUjitavaidyo mumude rAjeti, evamAcAryasyApi tIkSNA praticodanAdikA''jJA paramArthatastu zItaleti, yadi punarevaM kathite'pi nopazAmyati tataH zeSasaMrakSaNArtha vikRtanAgavallIpatrasyeva vivekaH kriyate, athAcAryopadezaM pratipadyate tato gaccha eva tichato ghaTanA durvacanAdibhiH kadarthanA kriyate, yadi ca tathApi na jvalati tataH zuddha itikRtvA'nazanadAnena pratijAgaraNena ca prasAdaH kriyata iti // kimbhUtaH punaH kiyantaM vA kAlaM kathaM vA''tmAnaM saMlikhedityetat hRdi vyavasthApyAha-14 nipphAIyA ya sIsA sauNI jaha aMDagaM payatteNaM / bArasasaMvacchariyaM so saMlehaM aha karei // 27 // cattAri vicittAiM vigaInijUhiyAI cattAri / saMvacchare ya dunni u egaMtariyaM tu AyAmaM // 271 // nAivigiTTho u tavo chammAse parimiyaM tu AyAmaM / annevi ya chammAse hoi vigiTuM tavokammaM // 272 // vAsaM koDIsahiyaM AyAmaM kAu ANupuvIe / girikaMdaraMmi gaMtuM pAyavagamaNaM aha karei // 273 / / sUtrArthatadubhayaiH svaziSyAH prAtIcchakA vA 'niSpAditA' yogyatAmApAditAH zakuninevANDaka prayatnena, tato'sau | * atha' anantaraM dvAdazasAMvatsarikI saMlekhanAM karoti, tadyathA-catvAri varSANi 'vicitrANi' vicitratapo'nuSThAnavanti bhavanti, caturthaSaSThASTamadazamadvAdazAdike kRte pAraNakaM savikRtikamanyathA veti, paJcamAdArabhya saMvatsarAdaparANi catvAri | varSANi nirvikRtikameva pAraNakamiti, navamadazamasaMvatsaradvayaM tvekAntaritamAcAmlamekasminnahani caturthamaparedhurAcA mlena pAraNakamiti, tata ekAdazasaMvatsaraM dvidhA vidhatte-tatrAdyaM SaNmAsaM nAtivikRSTaM tapaH karoti, caturtha SaSThaM vA 3 vidhAya parimitenAcAmlena pAraNakaM vidhatte, nyUnodaratAM karotItyarthaH, aparaSaNmAsaM tu vikRSTatapazcaraNavataH pUrvokta meva pAraNakaM, dvAdazaM tu saMvatsaraM koTIsahitamAcAmlaM karoti, pratidinamAcAmlena bhute, AcAmlasya kovyAH koTiM mIlayatyataH koTIsahitamityuktaM, caturmAsAvazeSe tu saMvatsare tailagaNDUSAnaskhalitanamaskArAdyadhyayanAyApagatavAtamukhaya pracArArtha paunaHpunyena karotIti, tadevamanayA''nupUrtyA sarva vidhAya sati sAmarthya guruNA'nujJAto girikandaraM | gatvA sthaNDilaM pratyupekSya 'atha' anantaraM pAdapopagamanaM karoti, iGgitamaraNaM vA bhaktapratyAkhyAnaM vA yathAsamAdhi zrIAcA- vidhatta iti gaathaactussttyaarthH|| anayA ca dvAdazasaMvatsarasaMlekhanA''nupUrvyA krameNa AhAraM paritana kurvata AhArAbhilA- vimo08 rAGgavRttiH pocchedo bhavatItyetadgAthAdvayena darzayitumAha uddezakaH1 (zI0) kaha nAma so tavokammapaMDio jo na nicujuttappA / lahuvittIparikkhevaM baccai jemaMtao va ? / / 274 // AhAreNa virahio appAhAro ya saMvaranimittaM / hAsato hAsaMto evAhAraM niraMbhijjA // 275 // // 264 // kathaM nAmAsau tapaHkarmaNi paNDitaH syAt ?, yo na nityamudhuktAtmA san varttanaM vRttiH-dvAtriMzatkavalaparimANalakSaNA tasyAH parikSepaH-saMkSepo vRttiparikSepaH laghurvRttiparikSepo'syeti laghuvRttiparikSepaH tadbhAvaM yo bhuJjAna eva na vrajati | kathamasau tapaHkarmaNi paNDitaH syAt ?, tathA''hAreNa virahito dvitrAn paJcaSAn vA vAsarAn sthitvA punaH pArayati tatrApyalpAhAro'sau bhavati, kimartha ?-'saMvaranimittam' anazananimittaM, evamasAvupavAsaiH pratipAraNakamalpAhAratayA ca hAsayan hAsayannAhAramuktavidhinA pazcAnnirundhyAd-bhaktapratyAkhyAnaM kuryAditi gaathaadvyaarthH|| ukto nAmaniSpano nikSepastaniyuktizca, sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM taccedam se bemi samaNunnassa vA asamaNunnassa vA asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA vatthaM vA paDiggahaM vA kaMbalaM vA pAyapuMcchaNaM vA no pAdejA no nimaMtijA no kujjA // 264 // veyAvaDiyaM paraM ADhAyamANe tibemi (sU0 197) BREASINESSORRECR+RACCA kaSTa CACACTRICA Jain Education Interational
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 177 so'haM bravImi yo'haM bhagavataH sakAzAt jJAtajJeya iti, kiM tadravImi -vakSyamANaM, tadyathA-'samanojJasya vA' dAvAzabda uttarApekSayA pakSAntarodyotakaH, samanojJo dRSTito liGgato na tu bhojanAdibhiH tasya, tadviparItastvasamanojJaH zAkyAdistasya vA, azyata ityazanaM-zAlyodanAdi, pIyata iti pAnaM-drAkSApAnakAdi, khAdyata iti khAdima-nAlikerAdi, svAdyata iti svAdima-karpUralavaGgAdi, tathA vastraM vA pAtraM vA patanahaM vA kambalaM vA pAdapuJchanaM vA, no pradadyAt-prAsukamaprAsukaM vA tadanyeSAM kuzIlAnAmupabhogAya no vitareta, nApi dAnArtha nimantrayet, na ca teSAM vaiyA vRttyaM kuryAt, param-atyarthamAdriyamANa iti, atyarthamAdaravAnna tebhyaH kimapi dadyAt nApi tAnAmantrayet na ca 4 teSAM vaiyAvRttyamuccAvacaM kuryAditi, bravImItyadhikAraparisamAptau // etacca vakSyamANamahaM bravImItyAha dhuvaM ceyaM jANijjA asaNaM vA jAva pAyapuMchaNaM vA labhiyA no labhiyA bhuMjiyA no bhujiyA paMthaM viuttA viukkamma vibhattaM dhammaM josemANe samemANe calemANe pAijA vA nimaMtija vA kujA veyAvaDiyaM paraM aNADhAyamANe tibemi (sU0 198) te hi zAkyAdayaH kuzIlA azanAdikamupadazvaM brayuH, yathA-dhruvaM caitajAnIyAt-nityamasmadAvasathe bhavati labhyate vA'to bhavadbhiretadazanAdikamanyatra labdhvAvA'labdhvA vA bhuktvA vA'bhuktvA vA asmaddhRtaye'vazyamAgantavyaM, alabdhe zrIAcArAGgavRttiH vimo08 uddezakaH1 (zI0) // 265 // // 265 // lAbhAya labdhe'pi vizeSAya bhukte punaH punarmojanAyAbhukte'pi prathamAlikArthamasmaddhRtaye yathAkathaJcidAgantavyaM, yadyathA vA bhavatAM kalpanIyaM bhavati tattathA dAsyAma iti, anupatha evAsmadAvasatho bhavatAM vartate, anyathA'pyasmatkRte panthAnaM vyAvApi vakrapathenApyAgantavyamapakramya vA'nyagRhANi samAgantavyaM, nAtrAgamane khedo vidheyaH, kimbhUto'sau zAkyAdiriti darzayati-'vibhaktaM' pRthagbhUtaM dharma 'juSan' Acaran , etacca kadAcitpratizrayamadhyena 'samemANe tti samAgacchan tathA 'calemANe'tti gacchan brUyAd yadivA'zanAdi pradadyAt azanAdidAnena vA nimantrayadanyadvA prazrayavadvaiyAvRttyaM kuryAt , tasya kuzIlasya nAbhyupeyAt na tena saha saMstavamapi kuryAt , kathaM param-atyarthamanAdriyamANaH-anAdaravAn, evaM hi darzanazuddhirbhavatIti bravImItyetatpUrvoktaM // yadi vaitadvakSyamANamityAha ihamegesiM AyAragoyare no sunisaMte bhavati te iha AraMbhaTThI aNuvayamANA haNa pANe ghAyamANA haNao yAvi samaNujANamANA aduvA adinnamAyayaMti aduvA vAyAu viujjaMti, taMjahA-atthi loe natthi loe dhuve loe adhuve loe sAie loe aNAie loe sapajjavasie loe apajjavasie loe sukaDetti vA dukkaDetti vA kallANetti vA pAvetti vA sAhutti vA asAhutti vA siddhitti vA asiddhisi vA niraetti vA aniraetti vA, jamiNaM vippaDivannA mAmagaM dhamma pannavemANA itthavi jA Naha akasmAt evaM tesiM no suyakkhAe dhamme no supannatte dhamme bhavai (sU0 199) 'iha' asminmanuSyaloke 'ekeSAM' puraskRtAzubhakarmavipAkAnAmAcaraNamAcAro-mokSArthamanuSThAnavizepastasya gocaro| viSayaH no suSTu nizAntaH-paricito bhavati, te cApariNatAcAragocarA yathAbhUtAH syuH tathA darzayitumAha-'te' anadhItAcAragocarA bhikSAcaryA'snAnasvedamalaparIpahatarjitAH sukhavihAribhiH zAkyAdibhirAtmasAtpariNAmitAH 'iha' manuSyaloke ArambhArthino bhavanti, te vA zAkyAdayo'nye vA kuzIlAH sAvadyArambhArthinaH, tathA vihArArAmataDAgakUpakaraNodezikabhojanAdibhirdharma vadanto'nuvadantaH, tathA jahi prANina ityevamaparairghAtayanto natazcApi samanujAnantaH, athavA adattaM parakIyaM dravyamagaNitavipAkAstirohitazubhAdhyavasAyAH 'Adadati' gRhNantIti, kiM ca-tatra prathamatRtIyavrate a-1 lpavaktavyatvAt pUrva pratipAdya tato vahutaravaktavyatvAt dvitIyavratopanyAsa iti, 'athaveti' pUrvasmAt pakSAntaropakSepakaH, tadyathA adattaM gRhNantyathavA vAco vividhaM-nAnAprakArA yuJjanti, 'tadyathe'tyupakSepArthaH, asti 'lokaH' sthAvarajaGgamAtmakaH, tatra navakhaNDA pRthvI saptadvIpA vasundhareti vA, apareSAM tu brahmANDAntarvartI, apareSAM tu prabhUtAnyevambhUtAni brahmANDAnyudakamadhye plavamAnAni saMtiSThante, tathA santi jIvAH svakRtaphalabhujaH, asti paralokaH, sto bandhamokSau, santi paJca mahAbhUtAni ityAdi, tathA'pare cArvAkA AhuH-nAsti loko mAyendrajAlasvaprakalpamevaitatsarvaM, tathA hyavicAritaramaNI
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 R-5--- -- vinAzayoH, asato"" ityAdi, tathA sAitakAni zarIrANi, viSAzcintyante, // 26 zrIAcA- yatayA bhUtAbhyupagamo'pi teSAmato nAsti paralokAnuyAyI jIvo, na staH zubhAzubhe, kiNvAdibhyo madazaktivadbhUtebhya vimoda rAGgavRttiH eva caitanyamityAdinA sarva mAyAkAragandharvanagaratulyam , upapattyakSamatvAditi, uktaM ca-"yathA yathA'rthAzcintyante, (zI0) vivicyante tathA tathA / yadyetatsvayamarthebhyo, rocate tatra ke vayam ? // 1 // bhautikAni zarIrANi, viSayAH karaNAni 31 na / tathApi mandairanyasya, tattvaM samupadizyate // 2 // " ityAdi, tathA sAGkhyAdaya AhuH-'dhruvo' nityo lokaH, // 266 // AvirbhAvatirobhAvamAtratvAdusAdavinAzayoH, asato'nutpAdAt satazcAvinAzAt, yadivA 'dhuvaH' nizcalaH, sarisamudrabhUbhUdharAmrANAM nizcalatvAt , zAkyAdayastvAhuH-adhuvo loko'nityaH, pratikSaNaM vizarArusvabhAvatvAt , vinAzatorabhAvAt nityasya ca kramayogapadyAbhyAmarthakriyAyAmasAmarthyAt , yadivA 'adhruvaH' calaH, tathAhi-bhUgolaH keSAcinmatena nitya calannevAste, Adityastu vyavasthita etra, tatrAdityamaNDalaM dUratvAdye pUrvataH pazyanti teSAmAdityodayaH AdityamaNDalAdho vyavasthitAnAM madhyAhnaH ye tu dUrAtikrAntatvAnna pazyanti teSAmastamita iti, anye punaH sAdiko loka iti pratipannAH, tathA cAhuH-"AsIdidaM tamobhUtamaprajJAtamalakSaNam / aprataya'mavijJeyaM, prasuptamiva sarvataH / // 1 // tasminnekArNavIbhUte, naSTasthAvarajaGgame / naSTAmaranare caiva, pranaSToragarAkSase // 2 // kevalaM gaharIbhUte, mahAbhUtavivajite / acintyAtmA vibhustatra, zayAnastapyate tpH|| 3 // tasya tatra zayAnasya, nAbheH padmaM vinirgatam / taruNaravimaNDalanibhaM, hRdyaM kAJcanakarNikam // 4 // tasmin pajhe tu bhagavAn daNDI yajJopavItasaMyuktaH / brahmA tatrotpannastena jaga mAtaraH sRSTAH // 5 // aditiH surasaGghAnAM ditirasurANAM manurmanuSyANAm / vinatA vihaGgamAnAM mAtA vizvaprakArAhANAm // 6 // kadrUH sarIsRpANAM sulasA mAtA tu nAgajAtInAm / surabhizcatuSpadAnAmilA punaH sarvabIjAnAm // 7 // " ityAdi, apare tu punaranAdiko loka ityevaM pratipannAH, yathA zAkyA evamAhuH-anavadagro'yaM bhikSavaH! saMsAraH, pUrvA ca koTI na prajJAyate, avidyA nirAvaraNAnAM sattvAnAM na vidyate, na ca sattvotpAda iti, tathA saparyavasito loko, jagatpralaye sarvasya vinAzasadbhAvAt , tathA'paryavasito lokaH, sataH AtyantikavinAzAsambhavAt , 'na kadAcidanIdarza jagaditi vacanAt , tatra yeSAM sAdikasteSAM saparyavasito yeSAM tvanAdikasteSAmaparyavasita iti, keSAzcittUbhayamapIti, tathA coktam-"dvAveva puruSau loke, kSarazcAkSara eva ca / kSaraH sarvANi bhUtAni, kUTastho'kSara ucyate // 1 // " ityAdi, tadevaM paramArthamajAnAnA astItyAdyabhyupagamena lokaM vivadamAnAH nAnAbhUtA vAco niyuJjanti, tathA''tmAnamapi prati vivadante, tadyathA-suSTu kRtaM sukRtamiti vA duSkRtamiti vetyevaM kriyAvAdinaH saMpratipadyante, tathA suSTha kRtaM yat sarvasaGgaparityAgato mahAnatamagrAhi, tathA'pare duSkRtaM bhavatA yadasau mugdhamRgalocanA putramanutpAdyojjhiteti, tathA ya eva kazcitpratrajyodyataH kalyANa ityevamabhihitaH sa evApareNa pAkhaNDikavipralabdhaH klIbo'yaM gRhAzramapAlanAsamartho'napatyaH pApa ityevamabhidhIyate, tathA sAdhuriti vA asAdhuriti vA svamativikalpitarucibhirabhidhIyate, tathA siddhiriti vA asiddhiriti vA naraka iti vA anaraka iti vA, evamanyadapyAzritya svAgrahagrahiNo vivadanta iti darzayati, 'yadidaM vipratipannA' yatpUrvoktaM lokAdikaM tadidamAzritya vividhaM pratipannA vipratipannAH, tathA coktam-"icchaMti kRtrimaM sRSTivA dinaH sarvameva mitiliGgam / kRtsnaM lokaM mAhezvarAdayaH sAdiparyantam // 1 // nArIzvarajaM kecit kecitsomAgnisambhavaM zrIAcA- lokam / dravyAdipaDikalpaM jagadetatkecidicchanti // 2 // IzvarapreritaM kecitkecidbrahmakRtaM jagat / avyaktaprabhavaM sarva, vimo08 rAGgavRttiH vizvamicchanti kApilAH // 3 // yAdRcchikamidaM sarva, kecidbhUtavikArajam / keciccAnekarUpaM tu, bahudhA saMpradhAvitAH (zI0) // 4 // " ityAdi, tadevamanavagAhitasyAdvAdodanvatAmekAMzAvalambinAM matibhedAH prAduSSyanti, taduktam-"lokakriyA uddezakaH1 VIsstmatattve vivadante vAdino vibhinnArtham / aviditapUrva yeSAM syAdvAdavinizcitaM tattvam // 1 // " yeSAM tu punaH syAdvAdamataM / / / 267 // nizcitaM tepAmastitvanAstitvAderarthasya nayAbhiprAyeNa kathaJcidAzrayaNAt vivAdAbhAva eveti, atra ca bahu vaktavyaM tata no|cyate, granthavistarabhayAd, anyatra ca sUtrakRtAdau vistareNa suvihitatvAditi / te ca vivadantaH parasparato vipratipannAH 'mAmakam' ityAtmIyaM dharma prajJApayantaH svato naSTAH parAnapi nAzayanti, tathAhi kecitsukhena dharmamicchanti apare duHkhenAnye snAnAdineti, tathA mAmaka evaiko dhammo mokSAyAnirvAcyazca nApara ityevaM vadanto'puSTadharmANo'viditaparamAthAn pratArayanti, teSAmuttaraM darzayati-'atrApi' asti loko nAsti vetyAdau jAnIta yUyam 'akasmAditi mAgadhadeze AgopAlAGganAdinA saMskRtasyaivoccAraNAdihApi tathaivoccArita iti, kasmAditi heturna kasmAdakasmAd hetorabhAvAdityarthaH, tatrAsti loka ityukte'trApyevaM jAnIta yathA na bhavatyevamakasmAd, hetorabhAvAditi, tathAhi-yokAntenaiva loko'sti / tato'stinA saha samAnAdhikaraNyAdyadasti tallokaH syAd evaM ca tatpratipakSo'pyaloko'stItikRtvA loka evAlokaH syAd, vyApyasadbhAve vyApakasyApi sadbhAvAdalokAbhAvaH, tadabhAve ca tatpratipakSabhUtasya lokasya prAgevAbhAvaH sarvagatatvaM // 267 // vA lokasya syAditi, athavA loko'sti, na ca loko bhavati, loko'pi nAmAsti, na ca loko'lokAbhAva ityevaM BAS
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' 179 / AA%%ARACHAR vimo00 uddezakA syAd, aniSTaM caitat , kiM ca-astervyApakatve lokasya ghaTapaTAderapi lokatvaprAptiH, vyApyasya vyApakasadbhAvanAntarIyakatvAt , kiM ca-asti lokaH ityeSApi pratijJA loka itikRtvA hetorapyastitvAt, pratijJAhetvorekatvAvAptiH, tadekatve hetvabhAvaH, tadabhAve kiM kena siddhyatIti?, utAstitvAdanyo loka ityevaM ca pratijJAhAniH syAt , tadevamekAntenaiva lokAstitve'bhyupagamyamAne hetvabhAvaH pradarzitaH, evaM nAstitvapratijJAyAmapi vAcyaM, tathAhi-nAsti loka iti bruvan vAcyaHkiM bhavAnastyuta neti?, yadyasti kiM lokAntarvI na veti, yadi lokAntargataH kathaM nAsti loka iti bravISi?, atha bahirbhUtastataH kharaviSANavadasadbhUta eveti kasya mayottaraM dAtavyam , ityanayA dizaikAntavAdinaH svayamabhyUhya pratikSeptavyA iti, 'eva' miti yathA'stitvanAstitvavAdasteSAmAkasmiko-niyuktikaH, evaM dhuvAdhruvAdayo'pi vAdA niyuktikA eveti, asmAkaM tu syAdvAdavAdinAM kathaJcidabhyupagamAnna yathoktadoSAnuSaGgo, yataH svaparasattAvyudAsopAdAnApAdyaM hi vastuno vastutvam , ataH svadravyakSetrakAlasvabhAvato'sti paradravyAdicatuSTayAnnAstIti, uktaM ca-"sadeva sarva ko necchet , svarUpAdicatuSTayAt? / asadeva viparyAsAnna cenna vyavatiSThate // 1 // " ityAdi, alamatiprasaGgenAkSaragamanikArthatvAt prayAsasya, evaM dhruvAdhuvAdiSvapi paJcAvayavena dazAvayavena vA'nyathA vaikAntapakSaM vikSipya syAdvAdapakSo'bhyUhyAyojya iti / sAmpratamupasaMharati evaM' uktanItyA teSAmekAntavAdinAM na svAkhyAto dharmo bhavati, nApi zAstrapraNayanena suprajJApito bhavati // kiM svamanISikayA bhavatedamabhidhIyate ?, netyAha-yadivA kimbhUtastarhi suprajJApito dharmo bhavatItyAha se jaheyaM bhagavayA paveDyaM AsupanneNa jANayA pAsayA aduvA guttI vaogoyarassa zrIAcA- ttibemi savvattha saMmayaM pAvaM, tameva uvAikvamma esa mahaM vivege viyAhie, gAme vA rAGgavRttiH aduvA raNe neva gAme neva raNe dhammamAyANaha paveiyaM mAhaNeNa maimayA, jAmA (zI0) tinni udAhiyA jesu ime AyariyA saMbujjhamANA samuTThiyA, je NivvuyA pAvehiM // 268 // kammehiM aNiyANA te viyAhiyA (sU0 200) tadyathA 'idaM' syAdvAdarUpaM vastuno lakSaNaM samastavyavahArAnuyAyi kacidapyapratihataM 'bhagavatA' zrIvarddhamAnasvAminA praveditam, etadvA'nantaroktaM bhagavatA praveditamiti, kimbhUteneti darzayati-AzuprajJena, nirAvaraNatvAt satatopayukenetyarthaH, kiM yogapadyena ?, neti darzayati-'jAnatA' jJAnopayuktena, tathA 'pazyatA' darzanopayuktenaitatpraveditaM, yathA naipAmekAntavAdinAM dharmaH svAkhyAto bhavati, athavA guptirvAggocarasya-bhASAsamitiH kAryetyetatpraveditaM bhagavatA, yadivA asti nAsti dhruvAdhuvAdivAdinAM vAdAyotthitAnAM trayANAM triSaSTyAdhikAnAM prAvAdukazatAnAM vAdalabdhimatAM pratijJAhetudRSTAntopanyAsadvAreNa tadupanyastadUSaNopanyAsena ca tatparAjayApAdanataH samyaguttaraM deyam, athavA guptiAggocarasya vidheyetyetadahaM bravImi, vakSyamANaM cetyAha-tAn vAdino vAdAyotthitAnevaM brUyAd-yathA bhavatAM sarvepAmapi pRthivyaptejovAyuvanaspatyArambha' kRtakAritAnumatibhiranujJAto'taH sarvatra 'sammatam' abhipretamapratiSiddhaM 'pApa' pApAnuSThAnaM, mama tu naitatsammatamityetadarzayitumAha-tadeva' etatpApAnuSThAnamupa-sAmIpyenAtikramya-atiladhya yato'haM vyavasthi to'ta epa mama viveko vyAkhyAtaH, tatkathamahaM sarvApratiSiddhAsravadvAraiH saMbhASaNamapi kariye ?, AstA tAbadvAda ityeevamasamanujJavivekaM karotIti, atrAha codakaH-kathaM tIrthakAH sammatapApA ajJAnino mithyAdRSTayo'caritriNo'tapa svino veti ?, tathAhi-te'pyakRSTabhUmivanayAsino mUlakandAhArA vRkSAdinivAsinazceti, atrAhAcAryaH-nAraNyavAsAdinA dharmaH, api tu jIvAjIvaparijJAnAt tatpUrvakAnuSThAnAcca, tacca teSAM nAstItyato'samanojJAste iti / kiM ca-sadasadvivekino hi dharmaH, sa ca grAme vA syAt athavA'raNye, naivAdhAro grAmo naivAraNyaM dharmanimittaM, yato bhagavatA na vasimamitaradvA''zritya dharmaH praveditaH, api tu jIvAditattvaparijJAnAt samyaganuSThAnAcca, atastaM dharmamAjAnIta 'praveditaM' kathitaM 'mAhaNeNa'tti bhagavatA, kimbhUtena ?-'matimatA' manana-sarvapadArthaparijJAnaM matistadvatA matimatA kevlinetyrthH| kiMbhUto dharmaH pravedita ityAha-'yAmA' vratavizeSAH traya udAhRtAH, tadyathA-prANAtipAto mRpAvAdaH parigrahazceti, adattAdAnamaithunayoH parigraha evAntarbhAvAt trayagrahaNaM, yadivA yAmA-vayovizepAH, tadyathA-aSTavarSAdAtriMzataH prathamastata UrddhamASapTeH dvitIyastata Urddha tRtIya iti atibAlavRddhayoguMdAso, yadivA yamyate-uparamyate saMsArabhramaNAdebhiriti yAmAH-jJAnadarzanacAritrANIti te 'udAhRtA' vyAkhyAtAH, yadi nAmaivaM tataH kimityAha-'yeSu' avasthAvizeSeSu jJAnAdiSu vA ime dezAryA apAkRtaheyadharmA vA sambudhyamAnAH santaH samutthitAH, ke ?-ye 'nivRtAH' krodyAdyapagamena zItIbhUtAH pApeSu karmasu 'anidAnA' nidAnarahitAH te 'vyAkhyAtAH' pratipAditA iti // kva ca punaH pApakarmasvanidAnA ityata Aha 268 / / ..NAL Jain Education Interational
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAmavRttiH (zI0) // 269 // vimo08 uddezakAra X430X4X4X*********** 180 urla ahaM tiriyaM disAsu savvao savvAvati ca NaM pADiyakaM jIvahiM kammasamArambhe NaM taM parinnAya mehAvI neva sayaM eehiM kAehiM daMDaM samAraMbhijA nevanne eehiM kAehiM daMDa samAraMbhAvijA nevanne eehiM kAehiM daMDaM samAraMbhaMte'vi samaNujANejA jeva'nne eehiM kAehiM daMDaM samAraMbhaMti tesiMpi vayaM lajjAmo taM parinnAya mehAvI taM vA daMDaM annaM vA no daMDabhI daMDaM samAraMbhijAsi ttivemi (sU0 201) // vimokSAdhyayano dezakaH 8-1 // UrdUmadhastiryagdikSu 'sarvataH' sarvaiH prakAraiH sarvA yAH kAzcana dizaH cazabdAdanudizazca 'Nam' iti vAkyAlaGkAre 'pratyeka jIveSu' ekendriyasUkSmetarAdikeSu yaH karmasamArambhaH-jIvAnuddizya ya upamardarUpaH kriyAsamArambhaH 'Nam' iti vAkyAlaGkAre taM karmasamArambhaM jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA pratyAcakSIta, ko'sau ?-'medhAvI' maryAdAvyavasthita iti, kathaM pratyAcakSItetyAha-naiva svayamAtmanA 'eteSu' caturdazabhUtagrAmAvasthiteSu 'kAyeSu' pRthivIkAyAdiSu 'daNDam' upamarda samArabheta, na cApareNa samArambhayet, naivAnyAn samArabhamANAn samanujAnIyAt , ye cAnye daNDaM samArabhante, suvyatyayena tRtIyArthe SaSThI, tairapi vayaM lajjAma ityevaM kRtAdhyavasAyaH san tajjIveSu karmasamArambhaM mahate'narthAya 'parijJAya' jJAtvA 'medhAvI' maryAdAvAn, tathA pUrvoktaM daNDamanyadvA mRSAvAdAdikaM daNDAdvibhetIti daNDabhIH san no 'daNDa || prANyupamardAdikaM samArabhethAH, karaNatrikayogatrikeNa pariharediti, itiradhikAraparisamAptau bravImIti pUrvavat / vimokSA-| dhyayane prathamoddezaka iti // // 269 // zrIAcArAGgavRttiH (zI0) **SAASAASAAS 24240SXXX***NA*** uktaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantaroddezake'naghasaMyamapratipAlanAya kuzIlaparityAgo'bhihitaH, sa caitAvatA'kalpanIyaparityAgamRte na sampUrNatAmiyAd ato'kalpanIyaparityAgArthamidamupakramyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtram se bhikkhU parikamija vA ciMTrija vA nisIijja vA tuhija vA susANaMsi vA sunAgAraMsi vA giriguhaMsi vA rukkhamUlaMsi vA kuMbhArAyayaNaMsi vA huratthA vA kahiMci viharamANaM taM bhikkhu uvasaMkamittu gAhAvaI bUyA-AusaMto samaNA! ahaM khalu tava aTTAe asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM kA vatthaM vA paDiggahaM vA kaMbalaM vA pAcapucchaNaM kA pANAiM bhUyAI jIvAI sattAI samAsbha samudissa kIyaM pAmicaM acchijaM aNisaTuM abhihaDaM Aha1 ceemi AvasahaM vA samussiNomi se bhuMjaha va- vimo08 saha, AusaMto samaNA! bhikkhU taM gAhAvaI samaNasaM savayasaM paDiyAikkhe-Au uddezakAra saMto! gAhAvaI no khallu te vayaNaM ADhAmi no khalu te vayaNaM parijANAmi, jo tuma mama adAe asaNaM vA 4 vatthaM vA 4 pANADaM vA 4 samArambha samRdissa kIyaM pAmicaM acchijaM aNisaTuM abhihaDaM AhaTu ceesi AvasahaM vA samussiNAsi, se virao Auso gAhAvaI ! eyassa akaraNayAe (sU0 202) 'sa' kRtasAmAyikaH sarvasAvadyAkaraNatayA pratijJAmandaramArUDho bhikSaNazIlo bhikSuH bhikSArthamanyakAryAya vA 'parAkrameta' viharet tiSThedvA dhyAnavyagro niSIdedvA adhyayanAdhyApanazravaNazrAvaNAhataH, tathA zrAntaH kvacidadhvAnAdau tvagvattenaM vA vidadhyAt, kaitAni vidadhyAditi darzayati-'zmazAne vA' zabAnAM zayanaM zmazAnaM-pitRvanaM tasmin vA, tatra ca tvagvarttanaM na sambhavatyato yathAsambhavaM parAkramaNAdyAyojyaM, tathAhi-gacchavAsinastatra sthAnAdikaM na kalpate, pramAdaskhali| tAdau vyantarAdyupadravAt , tathA jinakalpArthaM sattvabhAvanAM bhAvayato'pi na pitRvanamadhye nivAso'nujJAtaH, pratimAprati-|| // 270 // pannasya tu yatraiva sUryo'stamupayAti tatraiva sthAnaM, jinakalpikasya vA, tadapekSayA zmazAnasUtram , evamanyadapi yathAsambhava // 27 //
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ A. sU. 46 zrIAcA rAGgavRttiH (zI0) // 279 // 181 mAyojyaM, zUnyAgAre vA giriguhAyAM vA 'huratthA va'tti anyatra vA prAmAderbahistaM bhikSaM kvacidviharantaM gRhapatirupasaMkramya vineyadezaM gatvA 'brUyAd' vadediti, yacca brUyAttaddarzayitumAha-sAdhuM zmazAnAdiSu parikramaNAdikAM kriyAM kurvANamupasaGkramya-upetya pUrvasthito vA gRhasthaH prakRtibhadrako'bhyupetasamyaktvo vA sAdhvAcArAkovidaH sAdhumuddizyai tadbhUyAt-yathaite labdhApalabdhabhojinaH tyaktArambhAH sAnukrozAH satyazucaya eteSu nikSiptamakSayamityato'hametebhyo dAsyAmItyabhisandhAya sAdhumupatiSThate, vakti ca- AyuSman ! bhoH zramaNa ! ahaM saMsArArNavaM samuttitIrSuH 'khaluH' vAkyAlaGkAre 'tatrArthAya' yuSmanimittaM azanaM vA pAnaM vA khAdimaM vA svAdimaM vA tathA vastraM vA patagrahaM vA kambalaM vA pAdapuJchanaM vA samuddizyaAzritya kiM kuryAditi darzayati--pazJcendriyocchrAsanizvAsAdisamanvitAH prANinastAn abhUvan bhavanti bhaviSyanti ceti bhUtAni tAni tathA jIvitavanto jIvanti jIviSyantIti vA jIvAH tAn, saktAH sukhaduHkheSviti sattvAstAn samArabhya - upamartha, tathAhi - azanAdyArambhe prANyupamardo'vazyaMbhAvI, etacca samastaM vyastaM vA kazcitpratipadyeta, iyaM cAvizuddhikoTigRhItA, sA cemA - " AhAkammuddesia mIsajjA bAyarA ya pAhuDiA / pUia ajjhoyarago uggamakoDI a chanbheA // 1 // " vizuddhikoTiM darzayati- 'krItaM' mUlyena gRhItaM 'pAmiccaM ti aparasmAducchinnamudyatakaM gRhItaM, valAtkAritayA vA'nyasmAdAcchidya rAjopasRSTo vA'nyebhyo gRhibhyaH sAdhordAsyAmItyAcchindyAt, tathA 'anisRSTaM' parakIyaM yattadantike tiSThati na ca pareNa tasya nisRSTaM dattaM tadanisRSTaM tadevaMbhUtamapi sAdhordAnAya pratipadyate, tathA svagRhAdAhRtya 1 AdhAkamauddezike mizrajAtaM bAdarA va prAkRtikA / pUtiva adhyavapUraka udgamakoTI va SaDbhedA // 1 // 'ce emi'tti dadAmi tubhyaM vitarAmi, evamazanAdikamuddizya brUyAt, tathA 'AvasathaM vA' yuSmadAzrayaM samucchRNomi - AderArabhyApUrva karomi saMskAraM vA karomItyevaM prAJjaliravanatottamAGgaH san azanAdinA nimantrayet, yathA- bhuGkSvAzanA - dikaM matsaMskRtAvasathe vasetyAdi, dvivacanabahuvacane adhyAyojye / sAdhunA tu sUtrArdhavizAradenAdInamanaskena pratiSedhitavyamityAha - AyuSman ! zramaNa ! bhikSo! taM gRhapatiM samanasaM savayasamanyathAbhUtaM vA pratyAcakSIta, kathamiti ceddarzayati -yathA AyuSman ! bho gRhapate ! na khalu tavaivaMbhUtaM vacanamahamAdriye, khaluzabdo'pizabdArthe, sa ca samuccaye, nApi tavaitadvacanaM 'parijAnAmi' AsevanaparijJAnena parividadhe'hamityarthaH, yastvaM mama kRte'zanAdi prANyupamardena vidadhAsi yAvadAvasathasamucchrayaM vidadhAsi bho AyuSman gRhapate ! virato'hamevambhUtAdanuSThAnAt katham ? - etasya - bhavadupanyastasyAkaraNatayetyato bhavadIyamabhyupagamaM na jAne'hamiti // tadevaM prasahyAzanAdisaMskArapratiSedhaH pratipAdito, yadi punaH kazcidviditasAdhvabhiprAyaH pracchannameva vidadhyAttadapi kutazcidupalabhya pratiSedhayedityAha se bhikkhuM parikkamija vA jAva huratthA vA kahiMci viharamANaM taM bhikkhu uvasaMkamittu gAI gAe hAe asaNaM vA 4 vatthaM vA 4 jAva Ahaddu ceei AvasahaM vA samusiNAi bhikkhU parighAseuM, taM ca bhikkhU jANijA sahasammaiyAe paravAgaraNeNaM annesiM vA succA-ayaM khalu gAhAvaI mama aTThAe asaNaM vA 4 vatthaM vA 4 jAva AvasahaM vA samussiNAi, taM ca bhikkhU paDilehAe AgamittA ANavijA aNAseare timi (sU0 203 ) taM bhikSu kvacit zmazAnAdau viharantamupasaGkramya prAJjalirvanditvA gRhapatiH prakRtibhadrakAdikaH kazcidAtmagatayA prekSayAnAviSkRtAbhiprAyaH kenacidalakSyamANo yathA'hamasya dAsyAmItyazanAdikaM prANyupamardenArabheta, kimarthamiti ceddarzayati - tadazanAdikaM bhikSu 'parighAsayituM' bhojayituM, sAdhubhojanArthamityarthaH, AvasathaM ca sAdhubhiradhivAsayitumiti, tadazanAdikaM sAdhvartha niSpAditaM bhikSuH 'jAnIyAt' paricchindyAt, kathamityAha - svasammatyA paravyAkaraNena vA tIrthakaro| padiSTopAyena vA anyebhyo vA tatparijanAdibhyaH zrutvA jAnIyAditi varttate, yathA'yaM khalu gRhapatirmadarthamazanAdikaM prANyupamardena vidhAya mahyaM dadAtyAvasathaM ca samucchraNoti, tadbhikSuH samyakU 'pratyupekSya' paryAlocyAvagamya ca jJAtvA 'jJApayet' taM gRhapatimanAsevanayA yathA'nena vidhAnenopakalpitamAhArAdikaM nAhaM bhuje evaM tasya jJApanaM kuryAd, yadyasau zrAvakastato lezataH piNDaniryuktiM kathayed, anyasya ca prakRtibhadrakasyodgamAdidoSAnAvirbhAvayet prAsukadAnaphalaM ca prarUpayet, yathAzaktito dharmmakathAM ca kuryAt, tadyathA - "kAle deze kalpyaM zraddhAyuktena zuddhamanasA ca / satkRtya ca dAtavyaM dAnaM prayatAtmanA sadbhyaH // 1 // " tathA - "dAnaM satpuruSeSu svalpamapi guNAdhikeSu vinayena / vaTakaNikeva mahAntaM nyagrodhaM satphalaM kurute // 2 // duHkhasamudraM prAjJAstaranti pAtrArpitena dAnena / laghuneva makaranilayaM vaNijaH sadyAnapAtreNa // 3 // " ityAdi, itiradhikAraparisamAptau bravImItyetatpUrvoktaM vakSyamANaM cetyAha For Private Personal Use Only vimo0 8 udezakaH 2 // 271 //
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 272 // zrIAcArAGgavRttiH (zI 0 ) // 273 // 182 bhikkhu ca khalu puTTA vA apuTTA vA je ime Ahacca gaMdhA vA phusaMti, se haMtA haNaha khaNaha chiMdaha dahaha payaha AlaMpaha viluMpaha sahasAkAreha vipparAmusaha, te phAse dhIro yat ahiyAsa aduvA AyAragoyaramAikkhe, takiyA NamaNelisaM aduvA vaiguttIe goyarasa aNuputreNa saMmaM paDilehae Ayatagutte buddhehiM eyaM paveiyaM ( sU0 204 ) 'caH' samuccaye 'khaluH' vAkyAlaGkAre bhikSaNazIlo bhikSustaM bhikSu pRSTvA kazcidyathA bho bhikSo ! bhavadarthamazanAdikamAvasa vA saMskariSye'nanujJAto'pi tenAsau tatkarotyavazyamayaM cAdubhirvalAtkAreNa vA grAhayiSyate, aparastvIpatsAdhvAcAravidhijJo'to'pRSTvaiva chadmanA grAhayiSyAmItyabhisandhAyAzanAdikaM vidadhyAt sa ca tadaparibhoge zraddhAbhaGgAccAduzatAgrahaNAcca ropAvezAnniHsukhaduHkha tayA'lokajJA ityanuzayAcca rAjAnusRSTatayA ca nyakkAra bhAvanAtaH pradveSamupagato hananAdikamapi kuryAditi darzayati-ekAdhikAre bahvatidezAdya ime praznapUrvakamapraznapUrvakaM vA AhArAdikaM 'granthAt ' ma hato dravyavyayAd 'AhRtya' DhaukitvA AhRtagranthA vA vyayIkRtadravyA vA tadaparibhoge 'spRzanti' upatApayanti, kathamiti ceddarzayati- 'sa' IzvarAdiH pradviSTaH san hantA svato'parAMzca hananAdau codayati, tadyathA - hatainaM sAdhuM daNDAbhi'kSaNuta' vyApAdayata chinna hastapAdAdikaM dahata adhyAdinA pacata urumAMsAdikaM Alumpata vastrAdikaM vilumpata sarvasvAH pahAreNa sahasAt kArayata - Azu paJcatvaM nayata tathA vividhaM parAmRzata- nAnApIDAkaraNairvAdhayata, tAMzcaivambhUtAn 'spa zana' duHkhavizeSAn 'dhIraH' akSobhyaH taiH sparzaiH spRSTaH sannadhisaheta, tathA paraiH kSutpipAsAparISahaiH spRSTaH sannadhisaheta, na tu punarupasagaiH parISahairvA tarjito viklavatAmApannastaduddezikAdikamabhyupeyAdanukUlairvA sAntvavAdAdibhirupasargito nAdadyAd, api tu sati sAmarthye jinakalpikAdanyaH AcAragocaramAcakSItetyAha- nAnAvidhopasargajanitAn sparzAnadhisa heta, athavA sAdhUnAmAcAragocaram - AcArAnuSThAnaviSayaM mUlottaraguNabhedabhinnamAcakSIta, na punarnayairdravyavicAraM tatrApi mUlaguNasthairyArthamuttaraguNAn tatrApi piNDaiSaNAvizuddhimAcakSIta, atra ca piNDaipaNAsUtrANi paThitavyAni api ca - "yasvayamaduHkhitaM syAnna ca paraduHkhe nimittabhUtamapi / kevalamupagrahakaraM dharmmakRte tadbhaveddeyam // 1 // kiM sarvasya sarva kathayet ?, neti darzayati- 'tarkayitvA ' paryAlocya puruSaM, tadyathA - ko'yaM puruSaH kaJca nato'bhigRhIto'nabhigRhIto madhyasthaH prakRtibhadrako vetyevamupayujya yathArha yathAzakti cAvedayet, satyAM ca zaktau pazcAvayavenAnyathA vA vAkyenAnIdRzam-ananyasadRzaM svaparapakSasthApanAvyudAsadvAreNAvedayediti, atha sAmarthyavikalaH syAt kupyati vA kathyamAne'sAvanukUlapratya nIkastato vAgguptirvidheyetyAha- sati sAmarthyaM zRNvati vA dAtari AcAragocaramAcakSIta, ' athave' tyanyathAbhAve tu vAgudhyA vyavasthitaH sannAtmahitamAcaran 'gocarasya' piNDavizuddhyAderA cAragocarasya 'AnupUrvyA' udgamapraznAdirUpayA sa myagazuddhiM pratyupekSeta, kimbhUtaH ? - AtmaguptaH san satatopayukta ityarthaH naitanmayocyata ityAha- 'buddhaiH' kalpayAkalpya - vidhijJaiH 'etat' pUrvoktaM praveditam // etadvA vakSyamANamityAha se samaNunne asamaNunnassa asamaNaM vA jAva no pAijA no nimaMtijA no kujjA veyAvaDiyaM paraM ADhAyamANe tivemi ( sU0 205 ) na kevalaM gRhasthebhyaH kuzIlebhyo vA akalpyamiti kRtvA''hArAdikaM na gRhNIyAt sa samanojJo'samanojJAya tat pUrvoktamazanAdikaM na pradadyAt nApi param - atyarthamAdriyamANo'zanAdinimantraNato'nyathA vA teSAM vaiyAvRttyaM kuryAditi, bravImItizabdAvadhikAra parisamAjhyarthI / kimbhUtastarhi kimbhUtAya dadyAdityAha dhammamAyaNa paveiyaM mAhaNeNa maimayA samaNunne samaNunnassa asaNaM vA jAva kujjA veyAvaDiyaM paraM ADhAyamANe ( sU0 206 ) tibemi // 8-2 // 'dharma' dAnadharmma jAnIta yUyaM 'praveditaM' kathitaM kena ? - zrIvarddhamAnasvAminA, kimbhUtena ? - ' matimatA' kevalinA, kimbhUtaM dharmmamiti darzayati-yathA samanojJaH - sAdhurudyuktavihArI aparasmai- samanojJAya cAritravate saMvignAya sAmbhogi kAyaikasAmAcArIpraviSTAyAzanAdikaM caturvidhaM tathA vastrAdikamapi caturddhA 'pradadyAt' prayacchet, tathA tadarthaM ca nimantra yet pezalamanyadvA vaiyAvRttyam - aGgamardanAdikaM kuryAt, naitadviparyastebhyo gRhasthebhyaH kutIrthikebhyaH pArzvasthAdibhyo'saMvignabhyo'samanojJebhyo vetyetatpUrvoktaM kuryAditi, kintu samanojJebhya eva param- atyarthamAdriyamANastadarthasIdane para mutapyamAnaH samyagvaiyAvRttyaM kuryAt, tadevaM gRhasthAdayaH kuzIlAdayastyAjyA iti darzitam, ayaM tu vizeSo - gRhasthebhyo For Private Personal Use Only vimo0 8 uddezakaH2 / / 272 // vimo0 8 uddezakaH 2 // 273 //
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 274 // 183 yAvallabhyate tAvadgRhyate, kevalamakalpanIyaM pratiSidhyate, asamanojJebhyastu dAnagrahaNaM prati sarvaniSedha iti / iti bravImi - zabdau pUrvavad / vimokSAdhyayane dvitIyodezakaH samAptaH // 8-2 // ukto dvitIyodezakaH, sAmprataM tRtIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarodezake'kalpanIyAhArA diprati|Sedho'bhihitastatpratiSedhakupitasya dAturyathAvasthitapiNDadAnaprarUpaNA ca tadihApyAhArAdinimittaM praviSTena zItAdyaGgokampadarzanAnyathAbhAvavato gRhapateryathAvasthitapadArthAvedanato gItArthena sAdhunA'sadArekA'paneyetyanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasya sUtrAnugame sUtramuccArayitavyaM taccedam majjhimeNaM vayasAvi ege saMbujjhamANA samuTTiyA, succA mehAvI vayaNaM paMDiyANaM nisAmiyA samiyAe dhamme AriehiM paveie te aNavakaMkhamANA aNaivAemANA apariggamANA no pariggahAvaMtI savvAvaMti ca NaM logaMsi nihAya daMDaM pANehiM pAva kammaM kuvvamANe esa mahaM agaMthe viyAhie, oe juimassa kheyanne ubavAyaM cavaNaM canaccA ( sU0 207 ) iha trINi vayAMsi - yuvA madhyamatrayA vRddhazceti, tatra madhyamavayAH paripakvabuddhitvAddhamrmmA ityAdau darzayati-madhyamena vayasA'pyeke sambudhyamAnAH dharmacaraNAya samyagutthitAH samutthitA iti, satyapi prathamacaramavayasorutthAne yato bAhulyAyogyatvAcca prAyo vinivRttabhogakutUhala iti niSpratyUhadharmmAdhikArIti madhyamavayograhaNaM / kathaM sambuddhyamAnAH samutthitA ityAha- iha trividhAH sambudhyamAnakA bhavanti, tadyathA - svayaM buddhAH pratyekabuddhAH buddhabodhitAzca tatra buddhabodhitenehAdhikAra iti darzayati- 'medhAvI' maryAdAvyavasthitaH 'paNDitAnAM' tIrtha kRdAdInAM 'vacanaM' hitAhitaprApti parihArapravarttakaM 'zrutvA' AkarNya pUrva pazcAt 'nizamya' avadhArya samatAmAlambeta, kimiti ? -yataH samatayA - mAdhyasthyenAryaiH - tIrthakRdbhirdharmaH zrutacAritrAkhyaH 'praveditaH' AdI prakarSeNa vA kathita iti, te ca madhyame vayasi zrutvA dharmma sambudhyamAnAH samutthitAH santaH kiM | kuryurityAha- te niSkrAntAH mokSamabhi prasthitAH kAmabhogAnabhikAGkSantaH tathA prANino'natipAtayantaH parigrahamaparigRhNantaH, AdyantayorgrahaNe madhyopAdAnamapi draSTavyam, tathA (to) mRSAvAdamavadanta ityAdyapi vAcyam, evambhUtAH svadehe'pyamamatvAH 'savvAyaMti'tti sarvasminnapi loke, caH samuccaye sa ca bhinnakramaH, 'Nam' iti vAkyAlaGkAre, no parigrahavantazca bhavantItiyAvat kiM ca - prANino daNDayatIti daNDaH - paritApakArI taM daNDaM prANiSu prANibhyo vA 'nidhAya' kSivA tyaktvA 'pApa' pApopAdAnaM 'karmma' aSTAdazabhedabhinnaM tat 'akurvANaH' anAcaranneSu mahAn na vidyate granthaH sabAhyAbhyantaro'syetyagranthaH ' vyAkhyAtaH' tIrthakaragaNadharAdibhiH pratipAdita iti / kazcaivambhUtaH syAdityAha - 'ojaH' advitIyo | rAgadveSarahitaH 'dyutimAn ' saMyamo mokSo vA tasya 'khedajJo' nipuNo devalokaM'pyupapAtaM cyavanaM ca jJAtvA sarvasthAnAnityatA hitamatiH pApakarmmavaja syAditi / kecittu madhyamavayasi samutthitA api parIpahendriyaiglanatAM nIyanta iti darza yitumAha AhArovacayA dehA parIsahapabhaMgurA pAsaha ege savviMdiehiM parigilAyamANehiM ( sU0 208 ) AhAreNopacayo yeSAM te AhAropacayAH, ke te ? - dihyanta iti dehAstadabhAve tu mlAyante mriyante vA, tathA 'parIpahaprabhaJjinaH' parISahaiH sadbhirbhaGgarA dehA bhavanti, tatazcAhAropacitadehA api prAptaparIpahA vAtAdikSobheNa vA pazyata yUyameke klIbAH sarvairindriyaiglayamAnaiH klIvatAmIyuH, tathAhi bhulIDito na pazyati na zRNoti na jighratItyAdi, tatra kevalino'pyAhAramantareNa zarIraM glAnabhAvaM yAyAd AstAM tAvadaparaH prakRtibhaGgurazarIra iti syAnmataM - akevalyakRtArthatvAt kSudvedanIyasadbhAvAccAhArayati dayAdIni vratAnyanupAlayati, kevalI tu niyamAt setsyatItyataH kimarthaM zarIraM dhArayati ? taddharaNArthaM cAhArayatIti ?, atrocyate, tasyApi catuHkarmmasadbhAvAnnaikAntena kRtArthatA, tatkRte zarIraM vibhR yAt, taddharaNaM ca nAhAramantareNa, kSudvedanIyasadbhAvAcceti, tathAhi vedanIyasadbhAvAttatkRtA ekAdazApi parIpahAH kevalino vyastasamastAH prAduSSyanti ityata AhArayatyeva kevalIti sthitam, ata AhAramRte glAnatendriyANAmiti pratipAditaM // viditavedyazca parISahapIDito'pi kiM kuryAdityAha oe dayaM dayai, je saMnihANasatthassa kheyanne se bhikkhU kAlanne balanne mAnne For Private Personal Use Only vimo0 8 uddezakaH 3 / / 274 //
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) vimo08 uddezakA // 275 // G ||275 // khaNanne viNayanne samayanne pariggahaM amamAyamANe kAleNuDhAi apaDinne duhao chittA niyAI ( sU0 209) 'ojaH' eko rAgAdirahitaH san satyapi kSutpipAsAdiparISahe 'dayAmeva dayate' kRpAM pAlayati, na parISahaiH tarjito dayAM khaNDayatItyarthaH / kaH punardayAM pAlayatItyAha-yo hi laghukarmA samyaG nidhIyate nArakAdigatiSu yena tatsannidhAnaMkarma tasya svarUpanirUpakaM zAstraM tasya khedajJo-nipuNo, yadivA sannidhAnasya-karmaNaH zastra-saMyamaH sannidhAnazastraM tasya khedajJaH-samyak saMyamasya vettA, yazca saMyamavidhijJaH sa bhikSuH kAlajJaH-ucitAnucitAvasarajJaH, etAni ca sUtrANi lokavijayapaJcamoddezakavyAkhyAnusAreNa netavyAnIti, tathA balajJo mAtrajJaH kSaNajJo vinayajJaH samayajJaH parigrahamamatvena acaran kAlenotthAyI apratijJaH ubhayatazchettA, sa caivambhUtaH saMyamAnuSThAne nizcayena yAti niryAtIti // tasya ca saMyamAnuThAne parivrajato yatsyAttadAha taM bhikkhu sIyaphAsaparivevamANagAyaM uvasaMkamittA gAhAvaI bUyA-AusaMto samaNA ! no khalu te gAmadhammA uvvAhaMti ?, AusaMto gAhAvaI ! no khalu mama gAmadhammA uvvAhaMti, sIyaphAsaM ca no khala ahaM saMcAemi ahiyAsittae, no khalu me kappai agaNikAyaM ujjAlittae vA (pajjAlittae vA) kAyaM AyAvittae vA payAvittae vA annesiM vA vayaNAo, siyA sa evaM vayaMtassa paro agaNikAyaM ujAlittA pajjAlittA kAyaM AyAvija vA payAvija vA, taM ca bhikkhU paDilehAe AgamittA ANavijA aNAseSaNAe tibemi (sU0 210) // 8-3 // 'tam' antaprAntAhAratayA nistejasaM niSkiJcanaM bhikSaNazIlaM bhikSumatikrAntasoSmayauvanAvasthaM samyaktvakrANAbhAvatayA zItasparzaparivepamAnagAtraM upasaGkramya-AsannatAmetya gRhapatiH-aizvaryoSmAnugato mRganAbhyanuviddhakazmIrajabahalarasAnuliptadeho mInamadAgurughanasAradhUpitarallikAcchAditavapuH prauDhasImantinIsandohaparivRto vArtIbhUtazItasparzAnubhavaH san kimayaM munirupahasitasurasundarIrUpasampado matsImantinIravalokya sAttvikabhAvopetaH kampate uta zItenetyevaM saMzayAno brUyAt-bho AyuSman ! zramaNa ! kulInatAmAtmana AvirbhAvayan pratiSedhadvAreNa praznayati-no bhavantaM grAmadhAH -viSayA ut-prAvalyena bAdhante?, evaM gRhapatinokte viditAbhiprAyaH sAdhurAha-asya hi gRhapaterAtmasaMvittyA'GganAvalokanA''viSkRtabhAvasyAsatyAzaGkA'bhUd ato'hamasyApanayAmItyevamabhisandhAya sAdhurvabhASe-AyuSman ! gRhapate ! 'no khalu' naiva grAmadharmA mAmuddhAdhante, yatpunarvepamAnagAtrayaSTiM mAmIkSAMcakRSe tacchItasparzavijRmbhitaM, na manasijavikAraH, zItasparzamahaM na khalu zaknomyadhisoDhuM, evamuktaH san bhaktikaruNArasAkSiptahRdayo brUyAt-suprajvalitamAzuzukSaNi kimiti na sevase, mahAmunirAha-bho gRhapate ! na khalu me kalpate'gnikArya manAm jvAlayituM (ujjvAlayituM) prakarSaNa jvAlayituM prajvAlayituM svato jvalitAdau 'kArya' zarIramISat tApayitumAtApayituM vA prakarSeNa tApayituM pratApayituM vA, anyeSAM vA vacanAt mamaitatkartuM na kalpate, yadivA'gnisamArambhAyAnyo vA vaktuM na kalpate mameti / taM caivaM vadantaM sAdhumavagamya gRhapatiH kadAcidetatkuryAdityAha-syAt-kadAcitsa-paro gRhastha evamuktanItyA vadataH sAdhoragnikAyamujvAlayya prajvAlayya vA kAyamAtApayet pratApayedvA, taccojvAlanAtApanAdikaM bhikSuH 'pratyupekSya' vicArya svasanmatyA paravyAkaraNenAnyeSAM vA'ntike zrutvA-avagamya jJAtvA taM gRhapatimAjJApayet-pratibodhayet , kayA ?-anAsevanayA, yathaitat mamAyuktamAsevituM, bhavatA tu punaH sAdhubhaktyanukampAbhyAM puNyaprAgbhAropArjanamakArIti, bravImItizabdAvuktArthoM / vimokSAdhyayanasya tRtIyoddezakaH prismaaptH| zrIAcArAGgavRttiH (zI0) uddezakA4 // 276 // RASANG****** uktastRtIyoddezakaH, sAmprataM caturtha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantaroddezake gocarAdigatena zItAdyaGgavikAradarzanAnyathAbhAvApannasya gRhasthasyAsadArekA vyudastA, yadi punargRhasthAbhAve yoSita evAnyathAbhAvAbhiprAyeNopasargayeyuH tato vaihAnasagArddhapRSThAdikaM maraNamapyavalambanIyaM, kAraNAbhAve tu tanna kAryamityetatpratipAdanArthamidamArabhyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtram // 276 // .
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185 je bhikkhU tihiM vatthehiM parivusie pAyacautthehiM tassa NaM no evaM bhavai-cautthaM vatthaM jAissAmi, se ahesaNijAI vatthAI jAijjA ahApariggahiyAI vatthAI dhArijA, no dhoijA no dhoyarattAiM vatthAI dhArijA, apaliovamANe gAmaMtaresu omacelie, eyaM khu vatthadhArissa sAmaggiyaM (sU0 211) iha pratimApratipanno jinakalpiko vA ucchidrapANiH, tasya hi pAtraniryogasamanvitaM pAtraM kalpatrayaM cAyamevIghopadhirbhavati naupagrahikaH, tatra zizirAdau kSaumika kalpadvayaM sArddhahastadvayAyAmaviSkambhaM tRtIyastvaurNikaH, sa ca satyapi zIte nAparamAkAGkatItyetadarzayati-yo bhikSuH tribhirvastraiH 'paryuSito' vyavasthitaH, tatra zIte patatyeka kSaumikaM prAvRNoti, tato'pi zItAsahiSNutayA dvitIyaM kSaumika, punarapi atizItatayA kSaumikakalpadvayopaurNikamiti, sarvadhaurNikasya bAhyAcchAdanatA vidheyA, kimbhUtaistribhirvasvairiti darzayati-'pAtracaturthaiH patantamAhAraM pAtIti pAtraM, tadbhahaNena ca pAtraniryogaH saptaprakAro'pi gRhItaH, tena vinA tadgrahaNAbhAvAt, sa cAyam-"pattaM pattAbaMdho pAyaDhavaNaM ca pAyakesariA / paDalAi rayattANaM ca gocchao pAyaNijjogo // 1 // " tadevaM saptaprakAraM pAtraM kalpavayaM rajoharaNaM 1 mukhavastrikA 2 cetyevaM dvAdazadhopadhiH, tasyaivambhUtasya bhikSoH 'Nam' iti vAkyAlaGkAre 'naivaM bhavati' nAyamadhyavasAyo bhavati, tadyathA-na mamAsmin pAtraM pAtrabandhaH pAtrasthApanaM ca pAtrakezarikA / paTalAni rajanANaM ca gocchakaH pAtraniyogaH // 1 // *Bu *****Li Tai Tai Liao Da Zhang A. sU. 47 zrIAcA- rAGgavRttiH (zI0) // 277 // kAle kalpatrayeNa samyak zItApanodo bhavatyatazcaturtha vastramahaM yAciSye, adhyavasAyaniSedhe ca tadyAcanaM dUrotsAditameva, vimo. yadi punaH kalpatrayaM na vidyate zItakAlazcApatitastato'sau jinakalpikAdiryathaiSaNIyAni vastrANi yAceta-utkarSa uddezaka:4 NApakarSaNarahitAnyaparikarmANi prArthayediti, tatra "uddiDa 1 pahe 2 aMtara 3 ujjhiyadhammA 4 ya" catasro vastraSaNA bhavanti, tatra cAdhastanyorddhayoragraha itarayostu grahaH, tatrApyanyatarasyAmabhigraha iti, yAjAvAptAni ca vastrANi yathAparigRhItAni dhArayet, na tatrotkarSaNadhAvanAdikaM parikarma kuryAd // etadeva darzayitumAha-no dhAvetprAsukodakenApi na prakSAlayet, gacchavAsino hyaprAptavarSAdau glAnAvasthAyAM vA prAsukodakena yatanayA dhAvanamanujJAtaM, na tu jinakalpikasyeti, tathA-na dhautarakkAni vastrANi dhArayet, pUrva dhautAni pazcAdraktAnIti, tathA grAmAntareSu gacchan vastrANyagopayana bajed , etaduktaM bhavati-tathAbhUtAnyasAvantaprAntAni bibharti yAni gopanIyAni na bhavanti, tadevamasAvavamacelikaH, avamaM ca taccelaM cAvamacelaM pramANataH parimANato mUlyatazca, tadyasyAstyasAvavamacelika ityetat-pUrvoktaM 'khuH' avadhAraNe, etadeva vastradhAriNaH sAmagryaM bhavati-eSaiva trikalpAtmikA dvAdazaprakAraudhikopadhyAtmikA vA sAmagrI bhavati, nApareti // zItApagame tAnyapi vastrANi tyAjyAnItyetaddarzayitumAha aha puNa evaM jANijjA-uvAikaMte khalu hemaMte gimhe paDivanne ahAparijunnAI vatthAI paridRvijA, aduvA saMtaruttare aduvA omacele aduvA egasADe aduvA acele (sU0 212) yadi tAni vastrANyaparahemantasthitisahiSNUni tata ubhayakAlaM pratyupekSayan vibharti, yadi punarjIrNadezyAni jIrNAnIti jAnIyAt tataH parityajatItyanena sUtreNa darzayati, atha punarevaM jAnIyAdyathA'pakrAntaH khalvayaM hemanto griissmH| pratipannaH apagatA zItapIDA yathAparijIrNAnyetAni vastrANi, evamavagamya tataH pariSThApayet-parityajediti, yadi punaH sarvANyapi na jIrNAni tato yadyajIrNa tattatsariSThApayet , pariSThApya ca nissaGgo viharet , yadi punaratikrAnte'pi zizire kSetrakAlapuruSaguNAdbhavecchItaM tataH kiM karttavyamityAha-apagate zIte vastrANi tyAjyAni, athavA kSetrAdiguNAddhimakaNini vAte vAti satyAtmaparitulanArtha zItaparIkSArthaM ca sAntarottaro bhavet-sAntaramuttaraM-prAvaraNIyaM yasya sa tathA, kvacinA vRNoti kvacitpArzvavarti bibharti, zItAzaGkayA nAdyApi parityajati, athavA'vamacela ekakalpaparityAgAt dvikalpadhAmArItyarthaH, athavA zanaiH zanaiH zIte'pagacchati sati dvitIyamapi kalpaM parityajet tata ekazATakaH saMvRtaH, athavA''tya ntike zItAbhAve tadapi parityajedato'celo bhavati, asau mukhvstrikaarjohrnnmaatropdhiH|| kimarthamasAvekaikaM vastraM parityajedityAha lAghaviyaM AgamamANe, tave se abhisamannAgae bhavai (sU0 213) * lagho vo lAghavaM lAghavaM vidyate yasyAsau lApavika(sta)mAtmAnamAgamayan-ApAdayan vastraparityAgaM kuryAt, zarI ropakaraNakarmaNi vA lAghavamAgamayan vastraparityAgaM kuryAditi / tasya caivambhUtasya kiM syAdityAha-'se' tasya vastrapa
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 278 // zrIAcA rAGgavRttiH (zI0 ) // 279 // 186 rityAgaM kurvataH sAdhostapo'bhisamanvAgataM bhavati, kAyaklezasya tapobhedatvAt uktaM ca - "paMcehiM ThANehiM samaNANaM nigaMdhANaM acelagatte pasatthe bhavati, taMjahA - appA paDilehA 1 vesAsie rUve 2 tave aNumae 3 lAghave pasatthe 4 viule | iMdiyaniggahe 5 " // etacca bhagavatA praveditamiti darzayitumAha jameyaM bhagavayA paveiyaM tameva abhisamiccA savvao savvattAe sammattameva sama bhijANijA ( sU0 214 ) yadetadbhagavatA - vIravarddhamAnasvAminA praveditaM tadevAbhisametya - jJAtvA 'sarvataH sarvaiH prakAraiH sarvAtmatayA samyaktvameva | samatvaM vA - sacelAcelAvasthayostulyatAM 'samabhijAnIyAt ' AsevanAparijJayA Aseveteti // yaH punaralpasattvatayA bhagavadupadiSTaM naiva samyag jAnIyAtsa etadadhyavasAyI syAdityAha - jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai - puTTho khalu ahamaMsi nAlamahamaMsi sIyaphAsaM ahiyAsittae, se vasumaM savvasamannAgayapannANeNaM appANeNaM kei akaraNayAe AuTTe tavasiNo hu taM seyaM jamege vihamAie tatthAvi tassa kAlapariyAra, se'vi tattha 1 pazcabhiH kAraNaiH zramaNAnAM nirmanthAnAmacelakatvaM prazastaM bhavati, tadyathA-- alpA pratilekhanA 1 vaizvasikaM rUpaM 2 tapo'numataM 3 lAghavaM prazastaM 4 vipula indriyanigrahaH 5. viaMtikArae, iccheyaM vimohAyataNaM hiyaM suhaM khamaM nissesaM ANugAmiyaM tibemi ( sU0 215 ) // 8-4 // vimokSAdhyayane caturtha uddezakaH // 'Nam' iti vAkyAlaGkAre yasya bhikSormandasaMhanana tayA evambhUto'dhyavasAyo bhavati, tadyathA-spRSTaH khalvahamasmi rogAtakaiH zItasparzAdibhirvA ruyAdyupasargairvA tato mamAsminnavasare zarIravimokSaM karttuM zreyo 'nA' na samartho'hamasmi 'zItasparza' zItApAditaM duHkhavizeSaM bhAvazItasparza vA rUyAdyupasargam 'adhyAsayitum' adhisodumityato bhaktaparijJeGgitamaraNapAdapopagamanamutsargataH karttuM yuktaM, na ca tasya mamAsminnavasare'vasaro yato me kAlakSepAsahiSNurupa sargaH samusthito rogavedanAM vA cirAya soDhuM nAlamato vehAnasaM gArddhapRSThaM vA ApavAdikaM maraNamatra sAmprataM na punarupasargitasta| devAbhyupeyAdityAha - 'sa' sAdhuH vasu-dravyaM sa cAtra saMyamaH sa vidyate yasyAsau vasumAn, sarvasamanvAgataprajJAnenAtmanA kazcidarddha kaTAkSanirIkSaNAdupasargasambhave satyapi tadakaraNatayA A-samantAdvRtto vyavasthita AvRtto, yadivA zItasparzavAtAdijanitaM duHkhavizeSamasahiSNustaccikitsAyA akaraNatayA vasumAn sarvasamanvAgataprajJAnenAtmanA AvRtto vyavasthita iti, sa copasargito vAtAdivedanAM cAsahiSNuH kiM kuryAdityAha - hurhetau yasmAccirAya vAtAdivedanAM soDhumasahiSNuH, yadivA yasmAt sImantinI upasargayitumupasthitA viSabhakSaNodbandhanAdyupanyAsenApi na muJcati tatastapasvinaH prabhUtatarakAlanAnAvidhopAyopArjitatapodhanasya tadaiva zreyo yadaikaH kazcinnijaiH sapatnIko'pavarake pravezitaH ArUDha praNayapreyasIprArthitastannirgamopAyamalabhamAna AtmodbandhanAya vihAyogamanaM tadA''dadyAdviSaM vA bhakSayet patanaM vA kuryAd | dIrghakAlaM vA zItasparzAdikamasahiSNuH sudarzanavat prANAn jahyAt / nanu ca vehAnasAdikaM bAlamaraNamuktaM, taccAnarthAya, tatkathaM tasyAbhyupagamaH ?, tathA cAgamaH - "IcceeNaM bAlamaraNeNaM maramANe jIve aNaMtehiM neraiyabhavaggahaNehiM appANaM saMjoei jAtra aNAiyaM ca NaM aNatrayaggaM cAuraMtaM saMsArakaMtAraM bhujjo bhujjo pariyaTTai'tti, atrocyate, naiSa doSo'trAsmA| kamAhatAnAM, naikAntataH kiJcitpratiSiddhamabhyupagataM vA maithunamekaM vihAya, api tu dravyakSetrakAlabhAvAnAzritya tadeva pratiSidhyate tadeva cAbhyupagamyate, utsargo'pyaguNAyApavAdo'pi guNAya kAlajJasya sAdhoriti, etaddarzayitumAha - dIrghakAlaM saMya| mapratipAlanaM vidhAya saMlekhanAvidhinA kAlaparyAyeNa bhaktaparijJAdimaraNaM guNAyeti, evaMvidhe tvavasare tatrApi vehAnasagA| rddhapraSThAdimaraNe api kAlaparyAya eva yadvatkAlaparyAyamaraNaM guNAya evaM vehAnasAdikamapItyarthaH, bahunA'pi kAlaparyAyeNa | yAvanmAtraM karmmAsau kSapayati tadasAvalpenApi kAlena karmakSayamavApnotIti darzayati- 'so'pi ' vehAnasAdervidhAtA, na | kevalamAnupUrvyA bhaktaparijJAdeH karttetyapizabdArthaH, 'tatra' tasmin vehAnasAdimaraNe 'viaMtikAra'tti vizeSeNAntirvyantiH -antakriyA tasyAH kArako vyantikArakaH, tasya hi tasminnavasare tadvehAnasAdikamautsargikameva maraNaM, yato'nenApyApaMvAdikena maraNenAnantAH siddhAH setsyanti ca, upasajihIrSurAha --' ityetat pUrvoktaM vehAnasAdimaraNaM vigatamohAnAmAyatanam--AzrayaH karttavyatayA tathA hitam apAyaparihAratayA tathA sukhaM janmAntare'pi sukhahetutvAt tathA 'kSamaM' yuktaM 1 ityetena bAlamaraNena mriyamANo jIvo'nantairnairayikabhavagrahaNairAtmAnaM saMyojayati yAvadanAdikaM cAnavadayaM cAturantaM saMsArakAntAraM bhUyo bhUyaH parivartate. For Private Personal Use Only vimo0 8 uddezakaH4 // 278 // vimo0 8 | uddezakaH4 // 279 //
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 187 prAptakAlatvAt tathA niHzreyasaM karmakSayahetutvAt tathA 'AnugAmika' tadarjitapuNyAnugamanAt, itibravImizabdaura pUrvavad / vimokSAdhyayanasya caturthoddezakaH samAptaH // rakama - RAKAASARAMAYANAMA.COC uktazcaturthoddezakaH, sAmprataM paJcama Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantaroddezake bAlamaraNaM gArddhapRSThAdikamupanyastam , iha tu tadviparyastaM glAnabhAvopagatena bhikSuNA bhaktaparijJAkhyaM maraNamabhyupagantavyamityetatpratipAdyate, tadanena | sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtram je bhikkhU dohiM vatthehi parisie pAyataiehiM tassa NaM no evaM bhavai-taiyaM vatthaM jAissAmi, se ahesaNijjAI vatthAI jAijjA jAva evaM khu tassa bhikkhussa sAmaggiyaM, aha puNa evaM jANijA-uvAikaMte khallu hemante gimhe paDivaNNe, ahAparijunnAiM vatthAI pariTThavijjA, ahAparijunnAiM pari?vittA aduvA saMtaruttare aduvA omacele aduvA egasADe aduvA acele lAghaviyaM AgamamANe tave se abhisamannAgae bhavai jameyaM bhagavayA paveiyaM tameva abhisamiccA savvao savvattAe sammattameva sazrIAcA mabhijANiyA, jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-puTTo avalo ahamasi nAlamahamaMsi rAGgavRttiH (zI0) gihatarasaMkamaNaM bhikkhAyariyaM gamaNAe, se evaM vayaMtassa paro abhihaDaM asaNaM vA 4 AhaDha dalaijA, se puvAmeva AloijjA-AusaMto! no khalu me kappai abhihaDaM // 28 // asaNaM 4 bhuttae vA pAyae vA anne vA eyappagAre (sU0 216) tatra vikalpaparyuSitaH sthavirakalpiko jinakalpiko vA syAt , kalpadvayaparyuSitastu niyamAjinakalpikaparihAravizuddhikayathAlandikapratimApratipannAnAmanyatamaH, asmin sUtre'padiSTo yo bhikSurjinakalpikAdirdhAbhyAM vastrAbhyAM paryuSito, vastrazabdasya sAmAnyavAcitvAdekaH kSaumiko'para auNika ityAbhyAM kalpAbhyAM paryuSitaH-saMyame vyavasthitaH, kimbhUtAbhyAM kalpAbhyAM?-pAtratRtIyAbhyAM paryuSita ityAdyanantarodezakavanneyaM yAvat 'nAlamahamaMsi'tti spRSTo'haM vAtAdibhI rogaiH 'avalaH asamarthaH 'nAlaM' na samartho'smi gRhAdhAntaraM saGkamituM, tathA bhikSArtha caraNaM caryA bhikSAcaryA tadgamanAya 'nAlaM' na |samartha iti, tamevambhUtaM bhikSumupalabhya syAgRhastha evambhUtAmAtmIyAmavasthAM vadataH sAdhoravadato'pi paro gRhasthAdiranu kampAbhaktirasAhRdayo'bhihRtaM-jIvopamardanivRttaM, kiM tad-azanaM pAnaM khAdima svAdimaM cetyArAdAhRtya tasmai sAdhave dilaejatti dadyAditi / tena ca glAnenApi sAdhunA sUtrArthamanusaratA jIvitaniSpipAsunAvazyaM marttavyamityadhyavasA- yinA kiM vidheyamityAha-sa jinakalpikAdInAM caturNAmapyanyatamaH pUrvameva-AdAveva 'Alocayet' vicArayet , katareNodgamAdinA doSeNa duSTametat ?, tatrAbhyAhRtamiti jJAtvA'bhyAhRtaM ca pratiSedhayet , tadyathA-AyuSman gRhapate! na khalvetanmamAbhihatamabhyAhRtaM ca kalpate azanaM bhoktuM pAnaM pAtumanya dvaitaprakAramAdhAkarmAdidoSaduSTaM na kalpate, ityevaM taM gRhapati dAnAyodyatamAjJApayediti, pAThAntaraM vA "taM bhikkhu kei gAhAvaI uvasaMkamittu bUyA-AusaMto samaNA! ahannaM tava ahAe asaNaM vA 4 abhihaDaM dalAmi, se puvAmeva jANejA-AusaMto gAhAvaI ! jannaM tuma mama aTThAe asaNaM vA 4 abhihaDaM cetesi, No ya khalu me kappai eyappagAraM asaNaM vA 4 bhottae vA pAyae vA, anne vA tahappagAre"tti, kaNThyaM, tadevaM pratipiddho'pi zrAvakasaMjJiprakRtibhadrakamithyAdRSTInAmanyatama evaM cintayet , tadyathA-epa tAvat glAno | na zaknoti bhikSAmaTituM na cAparaM kaJcana bravIti tadasmai pratiSiddho'pyahaM kenacicchadmanA dAsyAmItyevamabhisandhAyAhArAdikaM Dhokayati, tatsAdhuraneSaNIyamitikRtvA pratiSedhayet // kiM ca jassa NaM bhikkhussa ayaM pagappe-ahaM ca khala paDinnatto apaDinnattehiM gilANo agilANehiM abhikaMkha sAhammiehiM kIramANaM ceyAvaDiyaM sAijissAmi, ahaM vAvi khalu appaDinnattoM paDinnattassa agilANo gilANassa abhikaMkha sAhammiyassa kujjA veyAvaDiyaM karaNAe Aha1 parinnaM aNukkhissAmi AhaDaM ca sAijissAmi 1, AhaTTu parinnaM ANakkhissAmi AhaDaM ca no sAijissAmi 2, Aha9 parinnaM no ANa vimo08 uddezaka:5 // 28 // CASSACSCR CASEAAA-256-54--0522 tatsAdhuranepaNIya kaJcana bravIti tadapASTInAmanyatama etae vA pAyae yA,
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 vimo08 uddezakA5 kasyAmi, kimbhUto'haca' samuccaye 'khala ravizuddhikasya yathAlAna zrIAcA- kkhissAmi AhaDaM ca sAijissAmi 3, Ahahu parinnaM no ANakkhissAmi AhaDaM rAGgavRttiH ca no sAijissAmi 4 evaM se ahAkiTTiyameva dhammaM samabhijANamANe saMte virae (zI0) susamAhiyalese tatthAvi tassa kAlapariyAe se tattha viaMtikArae, icceyaM vimohaay||281|| yaNaM hiyaM suhaM khamaM nissesaM ANugAmiyaM tibemi (sU0 217) 8-5 / vimokSAdhya yane pazcama uddeshkH|| * 'Nam' iti vAkyAlaGkAre yasya bhikSoH parihAravizuddhikasya yathAlandikasya vA'yaM-vakSyamANaH 'prakalpaH' AcAro bha vati, tadyathA-ahaM ca khalu 'caH' samuccaye 'khaluH' vAkyAlaGkAre ahaM kriyamANaM vaiyAvRttyamaparaiH 'svAdayiSyAmi' abhilaSiSyAmi, kimbhUto'haM ?-pratijJapto-vaiyAvRttyakaraNAyAparairuktaH-abhihito yathA tava vayaM vaiyAvRttyaM yathocitaM kurma iti, kimbhUtaiH paraiH?-apratijJaptaiH-anuktaiH, kimbhUto'haM-glAno-vikRSTatapasA karttavyatA'zakto vAtAdikSobheNa vA glAna iti, kimbhUtairaparaiH?-aglAnaiH-ucitakarttavyasahiSNubhiH, tatra parihAra vizuddhikasyAnupArihArikaH karoti kalpasthito vA paro, yadi punaste'pi glAnAstato'nye na kurvanti, evaM yathAlandikasyApIti, kevalaM tasya sthavirA api kurvantIti darzayati-nirjarAm 'abhikAjhya' uddizya 'sAdhammikaiH sadRzakalpikairekakalpasthairaparasAdhubhirvA kriyamANaM vaiyAvRttyamahaM 'svAdayiSyAmi' abhikAlayiSyAmi yasyAyaM bhikSoH prakalpaH-AcAraH syAt sa tamAcAramanupAlayana bhaktaparijJayA'pi jIvitaM jahyAt , na punarAcArakhaNDanaM kuryAditi bhaavaarthH| tadevamanyena sAdhammikeNa vaiyAvRttyaM kriyamANamanujJAtaM, sAmprataM sa evAparasya kuryAditi darzayitumAha-'caH' samuccaye apizabdaH punaHzabdArthe, sa ca pUrvasmAdvizeSadarzanArthaH, 'khaluH' vAkyAlaGkAre, ahaM ca punarapratijJaptaH-anabhihitaH pratijJaptasya-vaiyAvRttyakaraNAyAbhihitasya aglAno glAnasya nirjarAmabhikAkSya sAdhammikasya vaiyAvRttyaM kuryA, kimartha ? -'karaNAya' tadupakaraNAya tadupakArAyetyarthaH, tadevaM pratijJA da parigRhyApi bhaktaparijJayA prANAn jahyAt, na punaH pratijJAmiti sUtrabhAvArthaH / idAnI pratijJAvizeSadvAreNa caturbhaGgi-1 kAmAha-ekaH kazcidevambhUtAM pratijJAM gRhNAti, tadyathA-glAnasyAparasya sAdharmikasyAhArAdikamanveSayiSyAmi, aparaM ca vaiyAvRttyaM yathocitaM kariSyAmi, tathA'pareNa ca sAdharmikeNAhRtamAnItamAhArAdikaM svAdayiSyAmi-upabhokSye, evambhUtAM pratijJAmAhRtya-gRhItvA vaiyAvRttyaM kuryAditi 1, tathA'para AhRtya-pratijJA gRhItvA yathA'paranimittamanvIkSiSye AhArAdikamAhRtaM cApareNa na svAdayiSyAmIti 2, tathA'para AhRtya pratijJAmevambhUtAM, tadyathA-nAparanimittamanvIkSiSyAmyAhArAdikamAhRtaM cAnyena svAdayiSyAmIti 3, tathA'para AhRtya pratijJAmevambhUtAM, tadyathA-nAnvIkSiSye'paranimittamAhArAdikaM nApyAtamanyena svAdayiSyAmIti 4, evambhUtAM ca nAnAprakArAMpratijJA gRhItvA kutazcid glAyamAno'pi jIvitaparityAgaM kuryAt, na punaH pratijJAlopamiti / amumevArthamupasaMhAradvAreNa darzayitumAha-'evam' uktavidhinA 'sa' bhikSuravagatatattvaH zarIrAdiniSpipAsuH yathAkIrtitameva dharmam-uktasvarUpaM samyagabhijAnan-AsevanAparijJayA AsevamAnaH, tathA lAghavikamAgamayannityAdi yaccaturthoddezake'bhihitaM tadatra vAcyamiti, tathA 'zAntaH' kaSAyopazamAcchrAnto vA azrIAcA- nAdisaMsAraparyaTanAd virataH sAvadyAnuSThAnAt zobhanAH samAhRtA-gRhItA lezyAH-antaHkaraNavRttayastaijasIprabhRtayo vA yena rAGgavRttiH 18sa susamAhRtalezyaH, evambhUtaH san pUrvagRhItapratijJApAlanAsamarthoM glAnabhAvopagatastapasA rogAtakena vA pratijJAlopa(zI0) makurvan zarIraparityAgAya bhaktapratyAkhyAnaM kuryAt, 'tatrApi' bhaktaparijJAyAmapi 'tasya' kAlaparyAyeNAnAgatAyAmapi // 282 // kAlaparyAya eva niSpAditaziSyasya saMlikhitadehasya yaH kAlaparyAyo-mRtyoravasaro'trApi glAnAvasare'sAveva kAlaparyAya iti, karmanirjarAyA ubhayatra samAnatvAt , sa bhikSustatra-lAnatayA'nazana vidhAne vyantikArakaH-karmakSayavidhAyIti / 6 uddezakArthamupasaJjihIrgharAha-ptavaM pUrvavad / vimokSAdhyayanasya paJca moddezakaH prismaaptH|| // 281 // ARCHCECEMLC00CCCXANCACANC CACRACANCARRANCCASR Da sana vimo08 uddezakaH5 uktaH paJcamoddezakaH, sAmprataM paSTha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake glAnatayA bhaktapratyAkhyAnamuktam , iha dhRtisaMhananAdibalopeta ekatvabhAvanAM bhAvayanniGgitamaraNaM kuryAdityetatpratipAdyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdau sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedam - je bhikkhU egeNa vattheNa parivusie pAyabiIeNa, tassa NaM no evaM bhavai-biiyaM vatthaM jAissAmi, se ahesaNija vatthaM jAijA ahApariggahiyaM vatthaM dhArijA jAva gimhe // 282 //
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2-NCROSCALACK-MARAT A. sU. 48 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 283 // 189 paDivanne ahAparijunnaM vatthaM paridRvijjA 2 tA aduvA egasADe aduvA acele lAgha viyaM AgamamANe jAva sammattameva samabhijANIyA (sU0 218) gatArtha // tasya ca bhikSorabhigrahavizeSAt sapAtramekaM vastraM dhArayataH parikammitamatelaghukarmatayA ekatvabhAvanA'dhyavasAyaH syAditi darzayitumAha jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-ege ahamaMsi na me asthi koi na yAhamavi kassavi, evaM se egAgiNameva appANaM samabhijANijjA, lAghaviyaM AgamamANe tave se abhi samannAgae bhavai jAva samabhijANiyA (sU0 219) 'Nam' iti vAkyAlaGkAre, yasya bhikSoH 'eva'miti vakSyamANaM bhavati, tadyathA-eko'hamasmi saMsAre paryaTato na me || pAramArthika upakArakartRtvena dvitIyo'sti, na cAhamanyasya duHkhApanayanataH kasyacid dvitIya iti, svakRtakarmaphalezvaratvAtprANinAM, evamasau sAdhurekAkinamevAtmAnam-antarAtmAnaM samyagabhijAnIyAt, nAsyAtmano narakAdiduHkhatrANatayA zaraNyo dvitIyo'stItyevaM saMdadhAno yadyadrogAdikamupatApakAraNamApadyate tattadaparazaraNanirapekSo mayaivaitatkRtaM mayaiva soDhavyamityetadadhyavasAyI samyagadhisahate / kuta etadadhisahata ityata Aha-lAghaviyamityAdi, caturthoddezakavadgatArtha, yAvat 'sammattameva samabhi jaanniy'tti|| iha dvitIyoddezake udgamosAdanaiSaNA pratipAditA, tadyathA-'AusaMto samaNA! ahaM khalu tava aThAe asaNaM vA 4 vatthaM vA paDiggahaM vA kaMbalaM vA pAyapuMchaNaM vA pANAI bhUyAI jIvAiM sattAI samAraMbha samuhissa vimo08 kIyaM pAmiccaM acchejaM aNisihaM AhaTTa ceemi' ityAdinA grantheneti, tathA'nantaroddezake grahaNaiSaNA pratipAditA, "siyA ya se evaM vayaMtassavi paro abhihaDaM asaNaM vA 4 Aha1 dalaejjA" ityAdinA granthena, tato prAsaiSaNA'vaziSyate, he uddezaka atastatpratipAdanAyAha se bhikkhU vA bhikkhuNI vA asaNaM vA 4 AhAremANe no vAmAo haNuyAo dAhiNaM haNuyaM saMcArijA AsAemANe, dAhiNAo vAmaM haNuyaM no saMcArijA AsAemANe, se aNAsAyamANe lAghaviyaM AgamamANe tave se abhisamannAgae bhavai, jameyaM bhagavayA paveiyaM tamevaM abhisamiccA savvao savvattAe sammattameva a(sama)bhi jANiyA (sU0 220) __ 'sa' pUrvavyAvarNito 'bhikSuH' sAdhuH sAdhvI vA azanAdikamAhAramudgamotsAdanaiSaNAzuddhaM pratyutpannaM grahaNaiSaNAzuddhaM ca gRhItaM sadaGgAritAbhidhUmitavarjamAhArayet, tayozcAGgAritAbhidhUmitayo rAgadveSau nimittaM, tayorapi sarasanIrasopalabdhiH , kAraNAbhAve ca kAryAbhAva itikRtvA rasopalabdhinimittaparihAraM darzayati--sa bhikSurAhAramAhArayanno vAmato hanuto dakSiNAM hanuM rasopalabdhaye saJcArayedAsvAdayannazanAdikaM, nApi dakSiNato vAmAM saJcArayedAsvAdayan , tatsaJcArAsvAdanena / hi rasopalabdhau rAgadveSanimitte aGgAritatvAbhidhUmitatve syAtAmato yatkizcidapyAsvAdanIyaM nAsvAdayet, pAThAntaraM vA 'ADhAyamANe' AdaravAnAhAre mUchito gRddho na saJcArayediti, hanvantarasaGkramavadanyatrApi nAsvAdayediti darzayati-sa hyAhAraM caturvidhamapyAhArayan rAgadveSau pariharannAsvAdayediti, tathA kutazcinnimittAddhanvantaraM saJcArayannapyanAkhAdayan snycaaryediti| kimiti yata Aha-AhAralAghavamAgamayan-ApAdayan no AsvAdayedityAsvAdaniSedhena cAntaprAntAhArAbhyupagamo'bhihito bhavati, evaM ca tapaH 'se' tasya bhikSorabhisamanvAgataM bhavatItyAdi gatArtha yAvat 'sammattameva smbhijaanniy'tti|| tasya cAntaprAntAzitayA'pacitAMsazoNitasya jaradasthisantateH kriyA'vasIdatkAyaceSTasya zarIraparityAgabuddhiH syAdityAha jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-se gilAmi ca khalu ahaM imaMmi samae imaM sarIragaM aNupuvveNa parivahittae, se aNupuTveNaM AhAraM saMvahijjA, aNuputveNaM AhAraM saMvaTTittA kasAe payaNue kiccA samAhiyacce phalagAvayaTTI uTThAya bhikkhU abhini vuDacce (sU0 221) 'Nam' iti vAkyAlaGkAre yasyaikatvabhAvanAbhAvitasya bhikSorAhAropakaraNalAghavaM gatasya 'eva'miti vakSyamANo'bhiprAyo bhavati, 'se' iti tacchabdArthe tacchabdo'pi vAkyopanyAsArthe, 'caH' zabdasamuccaye 'khaluH' avadhAraNe, ahaM cAsmin 'samaye
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ - la 190 GANAGAR zrIAcA- avasare saMyamAvasare glAyAmi glAnimeva gato rUkSAhAratayA tatsamutthena vA roNa pIDito'to na zaknomi rUkSatapo-|| vimo08 rAGgavRttiH bhirabhiniSTaptaM zarIrakamAnupUrvyA-yatheSTakAlAvazyakakriyArUpayA parivoDhuM-nAlamahaM kriyAsu vyApArayitum , asminnavasare uddezakA (zI0) idaM pratikSaNaM zIryamANatvAccharIrakamiti matvA sa bhikSurAnupUrvyA-caturthaSaSThAcAmlAdikayA AhAraM 'saMvartayet' saMkSipet na punAdazasaMvatsarasaMlekhanA''nupUrvIha gRhyate, glAnasya tAvanmAtrakAlasthiterabhAvAd , atastatkAlayogyayA''nupUrvyA // 284 // dravyasaMlekhanArthamAhAraM nirandhyAditi / dravyasaMlekhanayA saMlikhya ca yadaparaM kuryAttadAha-SaSThASTamadazamadvAdazAdikayA''nupUrvyA''hAraM saMvartya kapAyAn pratanUna kRtvA sarvakAlaM hi kaSAyatAnavaM vidheyaM vizeSatastu saMlekhanAvasare ityatastAn pratanUna kRtvA samyagAhitA-vyavasthApitA arcA-zarIraM yena sa samAhitArcaH, niyamitakAyavyApAra ityarthaH, yadivA arcAlezyA samyagAhitA-janitA lezyA yena sa samAhitArcaH, ativizuddhAdhyavasAya ityarthaH, yadivA'rcA-krodhAdyadhyavasAyAtmikA jvAlA samAhitA-upazamitA'rcA yena sa tathA, 'phalaM' karmakSayarUpaM tadeva phalakaM tenApadi-saMsArabhramaNarUpAyAmarthaH-prayojanaM phalakApadarthaH sa vidyate yasyAsau phalakApadarthI, yadivA phalakavadvAsyAdibhirubhayato bAhyato'bhyantaratazcAvakRSTaH phalakAvakRSTa ityevaM vigRhyApatvAt 'phalagAvayaTThI' ityuktaM, yadivA takSyamANo'pi durvacanavAsyAdibhiH kapAyAbhAvatayA phalakavadavatiSThate tacchIlazceti phalakAvasthAyI, vAsIcandanakalpa ityarthaH, sa evambhUtaH pratidinaM sAkArabhaktapratyAkhyAyI balavati rogAvege utthAya-abhyudyatamaraNodyamaM vidhAyAbhinivRttArcaH-zarIrasantAparahito dhRtisaM-18 // 284 // hananAdyupato mahApuruSAcIrNamArgAnuvidhAyIGgitamaraNaM kuryAt // kathaM kuryAdityAha aNupavisittA gAma vA nagaraM vA kheDaM vA kabbaDaM vA maDaMbaM vA paTTaNaM vA doNamuhaM vA AgaraM vA AsamaM vA sannivesaM vA negamaM vA rAyahANiM vA taNAI jAijjA taNAI jAittA se tamAyAe egaMtamavakkamijA, egaMtamavakkamittA appaMDe appapANe appabIe appaharie appose appodae apputtiMgapaNagadagamaTTiyamakaDAsaMtANae paDilehiya 2 pamajjiya 2 taNAI saMtharijA, taNAI saMtharittA itthavi samae ittariyaM kujjA, taM saccaM saccavAI oe tinne chinnakahakahe AIyaTe aNAIe ciccANa bheuraM kAyaM saMvihaya virUvarUve parIsahovasagge assi vissaMbhaNayAe bheravamaNucinne tasthAvi tassa kAlapariyAe jAva aNugAmiyaM tibemi (sU0 222 ) 8-6 // vimo kSAdhyayane SaSTha uddezakaH // 8 // grasati buddhyAdIn guNAniti gamyo vA'STAdazAnAM karANAmiti grAmaH, sarvatra vAzabdaH pakSAntaradarzanArthaH, nAtra karo vidyata iti nakara, pAMzuprAkAravaddhaM kheTaM, kSullakaprAkAraveSTitaM kaTaM, arddhatRtIyagavyUtAntAmarahitaM maDambaM, pattanaM zrIAcA- tu dvidhA-jalapattanaM sthalapattanaM ca, jalapattanaM yathA kAnanadvIpaH, sthalapattanaM yathA mathurA, 'droNamurkha' jalasthalanirgama- vimo08 rAGgavRttiHpravezaM yathA bharukacchaM tAmaliptI vA, 'AkaroM' hiraNyAkarAdiH, 'AzramaH' tApasAvasathopalakSita AzrayaH, 'sannivezaH' yAtrA(zI0) 4 samAgatajanAvAso janasamAgamo vA 'naigamaH' prabhUtataravaNigvargAvAsaH 'rAjadhAnI' rAjAdhiSThAnaM rAjJaH pIThikAsthAnami-18 uddezakaH6 tyarthaH, eteSvetAni vA pravizya tRNAni yAceta, tataH kimityAha-saMstArakAya prAmukAni darbhavIraNAdikAni kacidrAmAdau // 285 // tRNasvAminamazuSirANi tRNAni yAcitvA sa tAnyAdAyakAnte-giriguhAdAvapakrAmed-gacchedekAntaM-raho'pakramya ca prAsukaM mahAsthaNDilaM pratyupekSate, kimbhUtaM tadarzayati-alpAnyaNDAni kITikAdInAM yatra tadalpANDaM tasmin , alpazabdo'trAbhAve varttate, aNDakarahita ityarthaH, tathA'lpAH prANino-dvIndriyAdayo yasmin tattathA, tathA alpAni bIjAni nIvArazyAmAkAdInAM yatra tattathA, tathA alpAni haritAni-dUrvApravAlAdIni yatra tattathA, tathA'lpAvazyAya-adhastanoparitanAvazyAya| viguDvarjite, tathA'lpodake-bhaumAntarikSodakarahite, tathottiGgapanakodakamRttikAmarkaTasantAnarahite, tatrottigaH-pipIlikAsantAnakaH panako-bhUmyAdAvullivizeSaH udakamRttikA-acirApkAyAIkRtA mRttikA markaTasantAnako-lUtAtantujAlaM, tadevambhUte mahAsthaNDile tRNAni saMstaret , kiM kRtvA-tat sthaNDilaM cakSuSA pratyupekSya 2, vIpsayA bhRzabhAvamAha, evaM rajoharaNAdinA pramRjya 2, atrApi vIpsayA bhRzArthatA sUcitA, saMstIrya ca tRNAnyuccAraprasravaNabhUmi ca pratyupekSya pUrvA-13 bhimukhasaMstArakagataH karatalalalATasparzidhRtarajoharaNaH kRtasiddhanamaskAraH AvartitapazcanamaskAro'trApi samaye apiza- // 285 // bdAdanyatra vA samaye 'itvara'miti pAdapopagamanApekSayA niyatadezapracArAbhyupagamAdiGgitamaraNamucyate, na tu punaritvaraM gataH karatalalalATasapazidhApyA bhUzArthatA sUcitA, saMstAnacakSuSA pratyupekSya 2, vIpsa
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 191 sAkAraM pratyAkhyAnaM, sAkArapratyAkhyAnasyAnyasminnapi kAle jinakalpikAderasambhavAt kiM punaryAvatkathikabhaktapratyAkhyAnAvasara iti, itvaraM hi rogAturaH zrAvako vidhatte, tadyathA - yadyahamasmAdrogAt paJcapaira hobhirmuktaH syAM tato bhokSye, nAnyathetyAdi, tadevamitvaram - iGgitamaraNaM dhRtisaMhananA divalopetaH svakRtatvagvarttanAdikriyo yAvajjIvaM caturvidhAhAraniyamaM kuryAditi, uktaM ca-- " paccekkha AhAraM cavvihaM niyamao gurusamIve / iMgiyadesaMmi tahA ciTThapi hu niyamao kui // 1 // uvvattai pariattara kAigamAI'vi appaNA kuNai / savvamiha appaNaci Na annajogeNa dhitivalio // 2 // tacceGgitamaraNaM kimbhUtaM kimbhUtazca pratipadyata ityAha- 'tad' iGgitamaraNaM sadbhyo hitaM satyaM, sugatigamanAvi saMvAdanAtsarvajJopadezAcca satyaM tathyaM, tathA svato'pi satyaM vadituM zIlamasyeti satyavAdI, yAvajjIvaM yathoktAnuSThAnAdyathA''ropita pratijJAbhAranirvahaNAdityarthaH, tathA 'ojaH' rAgadveparahitaH, tathA 'tIrNaH' saMsArasAgaraM, bhAvini bhUtavadupacA rAttIrNavatIrNa ityarthaH, tathA 'chinnA' apanItA 'kathaM kathamapi yA 'kathA' rAgakathAdikA vikathArUpA yena sa chinnakathaMkathaH, yadivA kathamahamiGgitamaraNapratijJAM nirvahiSye ityevaMrUpA yA kathA sA chinnA yena sa chinnakathaM kathaH, duSkarAnuSThAnavidhAyI hi kathaMkathI bhavati, sa tu punarmahApuruSatayA na vyAkulatAmiyAditi, tathA A-samantAdatIva itA - jJAtA paricchinnA jIvAdayo'rthA yena so'yamAtItArthaH AdattArtho vA yadivA'tItAH - sAmastyenAtikrAntAH arthA: 1 pratyAkhyAti AhAraM caturvidhaM niyamAd gurusamIpe / iGgitadeze tathA ceSTAmapi niyamataH karoti // 1 // udvartate parivartate kAyikayApi AtmanA karoti / sarvamihAtmanaiva nAnyayogena dhRtivalikaH // 2 // zrIAcA- prayojanAni yasya sa tathA uparatavyApAra ityarthaH, tathA A-samantAdatIva ito gato'nAdyanante saMsAre AtItaH na rAGgavRttiH * AtItaH anAtItaH, anAdatto vA saMsAro yena sa tathA saMsArArNavapAragAmItyarthaH, sa evambhUta iGgitamaraNaM pratipadyate, (zI0) vidhinA ' tyaktvA' projjhya svayameva bhidyate iti bhiduraM pratikSaNavizarAruM 'kArya' karmmavazAgRhItamaudArikaM zarIraM tyaktvA, tathA 'saMvidhUya' parIpahopasargAn pramathya 'virUparUpAn' nAnAprakArAn soDhA 'asmin ' sarvajJapraNIta Agame 'visrambha3 NatayA' vizvAsAspade taduktArthAvi saMvAdAdhyavasAyena bhairavaM bhayAnaka manuSThAnaM klIvairduradhyava samiGgitamaraNAkhya manucIrNavAnanuSThitavAniti, tacca tena yadyapi rogAturatayA vyadhAyi tathApi tatkAlaparyAyAgatatulyaphalamiti darzayitumAha- 'ta trApi rogapIDA''hiteGgitamaraNAbhyupagame'pi na kevalaM kAlaparyAyeNetyapizabdArthaH, 'tasya' kAlajJasya bhikSorasAveva kAlaparyAyaH, karmakSaya syobhayatra samAnatvAditi, Aha ca - 'sevi tattha viyaMtikArae' ityAdi pUrvavadgatArtham itibravImizabdAvapi kSuNNArthAviti vimokSAdhyayanasya paSThoddezakaH samAptaH // // 286 // uktaH SaSThoddezakaH, sAmprataM saptamavyAkhyA pratanyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarodezake ekatva bhAvanAbhAvi - tasya dhRtisaMhananAdyupetasyeGgitamaraNamabhihitam, iha tu saivaikatvabhAvanA pratibhAbhirniSpAdyata itikRtvA'tastAH pratipAdyante, tathA viziSTatarasaMhananopetazca pAdapopagamanamapi vidadhyAditye taccetyanena sambandhenAyAtasyAsyodezakasyAdisUtram -- je bhikkhU acele parivusie tassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-cAemi ahaM taNaphAsaM ahiyAsittae sIyaphAsaM ahiyAsittae teuphAsaM ahiyAsittae daMsamasaga phArsa ahiyAsittae egayare annatare virUvarUve phAse ahiyAsittae, hiripaDicchAyaNaM ca'haM no saMcAe ma ahiAsittae, evaM se kappei kaDibaMdhaNaM dhArittae // ( sU0 223 ) yo bhikSuH pratimApratipanno'bhigrahavizeSAda celo- digvAsAH 'paryuSitaH ' saMyame vyavasthito 'Nam' iti vAkyAlaGkAre 'tasya' bhikSoH 'eva'miti vakSyamANo'bhiprAyo bhavati, tadyathA - zaknomyahaM tRNasparzamapi soDhuM dhRtisaMhananAdyupetasya vairAgyabhAvanAbhAvitAntaHkaraNasyAgamena pratyakSIkRtanAra katiryagvedanA'nubhavasya na me tRNasparzo mahati phalavizeSe'bhyudyatasya kiJcit pratibhAsate, tathA zItoSNadaMzamazakasparzamadhisodumiti, tathA ekatarAn anyatarAMzcAnukUla pratyanIkAn virUparUpAn 'sparzAn' duHkhavizeSAnadhyAsayituM -sodumiti, kiM tvahaM hI-lajjA tayA guhyapradezasya pracchAdanaM hIpracchAdanaM taccAhaM tyaktuM na zaknomi etacca prakRtilajjAlukatayA sAdhanavikRtarUpatayA vA syAt, evamebhiH kAraNaiH 'se' tasya 'kalpate' yujyate 'kaTibandhanaM' colapaTTakaM karttuM sa ca vistareNa caturaGgulAdhiko hasto dairyeNa kaTipramANa iti gaNanApramANenaikaH, punaretAni kAraNAni na syuH tato'cela eva parAkrameta, acelatayA zItAdisparza samyagadhisaheteti // etatpratipAdayitumAha aduvA tattha parakamaMtaM bhujjo acelaM taNaphAsA phusanti sIyaphAsA phusanti teuphAsA For Private Personal Use Only vimo0 8 uddezakaH7 // 286 //
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) vimo08 uddezakA // 287 // // 287 // AAROCHACASSACREAMSANCHCOOK kasaraCCCCCC 192 phusanti daMsamasagaphAsA phusanti egayare annayare virUvarUve phAse ahiyAsei, a cele lApaviyaM AgamamANe jAva samabhijANiyA (sU0 224) sa evaM kAraNasadbhAve sati vastraM vibhRyAdathavA vAsau jiheti, tato'cela eva parAkrameta, taM ca tatra saMyame'celaM parAkramamANaM bhUyaH-punastRNasparzAH spRzanti-upatApayanti, tathA zItoSNadaMzamazakasparzAH spRzantIti, tathaikatarAnanyatarAMzca virUparUpAn sparzAnudInadhisahate asAvacelo'celalAghavamAgamayannityAdi gatArtha yAvat 'sammattameva samabhijANiya'tti // kiM ca-pratimApratipanna eva viziSTamabhigrahaM gRhIyAt , tadyathA-ahamanyeSAM pratimApratipannAnAmeva kizciddAsyAmi, tebhyo vA grahISyAmItyevamAkAraM caturbhaGgikayA'bhigrahavizeSamAha jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-ahaM ca khalu annesiM bhikkhUNaM asaNaM vA 4 AhaGa dalaissAmi AhaDaM ca sAinjissAmi 1 jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-ahaM ca khalu annesiM bhikkhUNaM asaNaM vA 4 AhaDha dalaissAmi AhaDaM ca no sAissAmi 2 jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-ahaM ca khalu asaNaM vA 4 Ahahu no dalaissAmi AhaDaM ca sAijissAmi 3 jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-ahaM ca khalu annesiM bhikkhUNaM asaNaM vA 4 AhaGa no dalaissAmi AhaDaM ca no sAijissAmi 4, ahaM ca khalu teNa ahAiritteNa ahesaNijjeNa ahApariggahieNaM asaNeNa vA 4 abhikaGga sAhammiyassa kujjA veyAvaDiyaM karaNAe, ahaM vAvi teNa ahAiritteNa ahesaNijeNa ahApariggahieNaM asaNeNa vA pANeNa vA 4 abhikala sAhammiehiM kIramANaM veyAvaDiyaM sAijissAmi lAghaviyaM AgamamANe jAva sammattameva samabhi jANiyA (sU0 225) etacca pUrva vyAkhyAtameva, kevalamiha saMskRtenocyate-yasya bhikSorevaM bhavati-vakSyamANam , tadyathA-ahaM ca khalvanyebhyobhikSubhyo'zanAdikamAhRtya dAsyAmyaparAhRtaM ca svAdayiSyAmItyeko bhaGgakaH1, tathA yasya bhikSorevaM bhavati, tadyathA-ahaM |ca khalvanyebhyo'zanAdikamAhRtya dAsyAmyaparAhRtaM ca no svAdayiSyAmIti dvitIyaH 2 yasya bhikSorevaM bhavati, tadyathAahaM ca khalvanyebhyo'zanAdikamAhRtya no dAsyAmyaparAhRtaM ca svAdayiSyAmIti tRtIyaH 3 tathA yasya bhikSorevaM bhavati, tadyathA-ahaM ca khalvanyebhyo bhikSubhyo'zanAdikamAhRtya no dAsyAmyaparAhRtaM ca no svAdayiSyAmIti caturthaH 4 / ityevaM caturNAmabhigrahANAmanyataramabhigrahaM gRhNIyAt, athavA eteSAmevAdyAnAM trayANAM bhaGgAnAmekapadenaiva kazcidabhigrahaM gRhNIyAditi dayitumAha-yasya bhikSorevaMbhUto'bhigrahavizeSo bhavati, tadyathA-ahaM ca khalu tena yathA'tiriktena-Atmapari- bhogAdhikena yathaiSaNIyena yatteSAM pratimApratipannAnAmeSaNIyamuktam , tadyathA-paJcasu prAbhRtikAsu agrahaH dvayorabhigrahaH tathA yathAparigRhItenAtmArtha svIkRtenAzanAdinA nirjarAmabhikAya sAdharmikasya vaiyAvRtyaM kuryAd, yadyapi te pratimApratipannatvAdekatra na bhuJjate tathApyekAbhigrahApAditAnuSThAnatvAtsAmbhogikA bhaNyante, atastasya samanojJasya karaNAyaupakaraNArtha vaiyAvRtyaM kuryAmityevaMbhUtamabhigrahaM kazcidhAti / tathA'paraM darzayitumAha-bAzabdaH pUrvasmAtpakSAntaramAhaapizabdaH punaHzabdArthe, ahaM vA punastena yathAtiriktena yathaiSaNIyena yathAparigRhItenAzanena 4 nirjarAma bhikAkSya sAdhammikaiH kriyamANaM vaiyAvRttyaM svAdayiSyAmi-abhilaSiSyAmi, yo vA'nyaH sAdhammiko'nyasya karoti taM cAnumodayiSyAmi-yathA suSTu bhavatA kRtamevaMbhUtayA vAcA, tathA kAyena ca prasannadRSTimukhena tathA manasA ceti, kimityevaM ka- roti?-lAghavikamityAdi, gatArtha // tadevamanyatarAbhigrahavAn bhikSuracelaH sacelo vA zarIrapIDAyAM satyAmasatyAM vA |AyuHzeSatAmavagamyodyatamaraNaM vidadhyAditi darzayitumAha jassa NaM bhikkhussa evaM bhavai-se gilAmi khalu ahaM imammi samae imaM sarIragaM aNupuTveNaM parivahittae, se aNupuTveNaM AhAraM saMvahijA 2 kasAe payaNue kiccA samAhiyacce phalagAvayaTThI uTThAya bhikkhU abhinivvuDacce aNupavisittA gAma vA nagaraM zrIAcArAGgavRttiH (zI0) vimo08 uddezakA // 288 // maraNaM vidadhyAditi tarAbhigrahavAn bhikSuracalakhena tathA manasA ceti, // 288 //
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 193 vA jAva rAyahANiM vA taNAI jAijA jAva santharijA, itthavi samae kArya ca jogaM ca IriyaM ca paJcakkhAijA, taM saccaM saccAvAI oe tinne chinnakahakahe AiyaTe aNAIe ciccANaM bheuraM kAyaM saMvihuNiya virUvarUve parIsahovasagge assi vissaMbhaNAe bheravamaNucinne tatthavi tassa kAlapariyAe, sevi tattha viantikArae, icceyaM vimohAya yaNaM hiyaM suhaM khamaM nissesaM ANugAmiyaM tibemi (sU0 226)8-7 // Namiti vAkyAlaGkAre, yasya bhikSorevaMbhUto-vakSyamANo'bhiprAyo bhavati, tadyathA-glAyAmi khatvahamityAdi yAvatRNAni saMstaret , saMstIrya ca tRNAni yadaparaM kuryAttadAha-atrApi samaye-avasare na kevalamanyatrAnujJApya saMstArakamAruhma siddhasamakSaM svata eva paJcamahApratAropaNaM karoti, tatazcaturvidhamapyAhAraM pratyAcaSTe, tataH pAdapopagamanAya kAyaM c-shriirNg| pratyAcakSIta, tadyogaM ca-AkuzcanaprasAraNonmeniSameSAdikam , tathairaNamIryA tAM ca sUkSmAM kAyavAggatAM manogatAM vAsprazastAM pratyAcakSIta, tacca satyaM satyavAdItyAyanantarodezakavaneyam / itibravImizabdAvapi kSuNNArthAviti vimokSAdhyayanasya saptamoddezakaH samAptaH 8-7 // vimo08 uddezakA // 289 // bhA. sU. 49 zrIAcA- uktaH saptamoddezakaH, sAmpratamaSTama Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezakeSu rogAdisambhave kAlaparyAyArAjavRttiH gataM parijJeGgitamaraNapAdapopagamanavidhAnamuktam , iha tu tadevAnupUrvIvihAriNAM kAlaparyAyAgatamucyate ityanena sambandhenA(zI0) yAtasyAsyoddezakasyAdisUtramucyate anuSTup // aNuputveNa vimohAiM, jAiM dhIrA samAsajja / vasumanto maimanto, savvaM // 289 // naccA aNelisaM // 1 // duvihaMpi viittA NaM, buddhA dhammassa pAragA / aNupuvIi savAe, ArambhAo(ya)tiuddaI // 2 // kasAe payaNU kiccA, appAhAre titikkhae / aha bhikkhU gilAijA, AhArasseva antiyaM // 3 // jIviyaM nAbhikaGkhijjA, maraNaM novi patthae / duhao'vina sajjijjA, jIvie maraNe tahA // 4 // PI AnupUrvI-kramaH, tadyathA-pravrajyAzikSAsUtrArthagrahaNapariniSThitasyaikAkivihAritvamityAdi, yadivA AnupUrvI-saMlekha nAkramazcatvAri vikRSTAnItyAdi tayA AnupUrvyA yAnyabhihitAni, kAni punastAni?-'vimohAni' vigato moho yeSu yeSAM vA yebhyo vA tAni tathA-bhaktaparijJeGgitamaraNapAdapopagamanAni yAnyevaMbhUtAni yathAkramamAyAtAni dhIrAH-akSobhyAH samAsAdya-prApya vasu-dravyaM saMyamastadvanto vasumantaH, tathA mananaM matiH-heyopAdeyahAnopAdAnAdhyavasAyastadvanto matimantaH, tathA 'sarva' kRtyamakRtyaM ca jJAtvA yadyasya vA bhaktaparijJAnAdikaM maraNavidhAnamucitaM dhRtisaMhananAdyapekSayA'nanyasa zam-advitIyam, sarva jJAtvA samAdhimanupAlayediti // 1 // kiM ca-dve vidhe prakArAvasyeti dvividhaM tapo bAhyamabhyantaraM ca, tadviditvA-Asevya yadivA mokSAdhikAre vimoktavyaM dvividhaM, tadapi bAhyaM zarIropakaraNAdi AntaraM rAgAdi, taddheyatayA viditvA tyaktvetyarthaH, heyaparityAgaphalatvAt jJAnasya, 'Na'miti vAkyAlaGkAre, ke viditvA ?-'buddhA' avagatatattvA dharmAsya-zrutacAritrAkhyasya pAragAH-samyagvettAraH, te buddhA dharmasvarUpavedinaH 'AnupUrvyA' pramajyAdikrameNa saMyamamanupAlya mama jIvataH kazcidguNo nAstItyataH zarIramokSAvasaraH prAptaH tathA kasmai maraNAyAlamahamityevaM 'saMkhyAya' |jJAtvA, ArambhaNamArambha:-zarIradhAraNAyAnapAnAdyanveSaNAtmakastasmAt truvyati-apagacchatItyarthaH, subvyatyayena paJcamyarthe caturthI, pAThAntaraM vA 'kammuNAo tiaTTaI' karmASTabhedaM tasmAt truTayiSyatIti truTyati 'vartamAnasAmIpye vartamAnavadve'(pA. 3-3-131)tyanena bhaviSyatkAlasya vrtmaantaa||2|| sa cAbhyudyatamaraNAya saMlekhanAM kurvan pradhAnabhUtAM bhAvasaMlekhanA kuryAdityetadarzayitumAha-kaSaH-saMsArastasyAyAH kaSAyAH-krodhAdayazcatvArastAn pratanUn kRtvA tato yakizvanAznIyAt , tadapi na prakAmamiti darzayati-'alpAhAraH' stokAzI SaSThASTamAdi saMlekhanAkramAyAtaM tapaH kurvan yatrApi pArayettatrApyalpamityarthaH, alpAhAratayA ca krodhogataH syAdatastadupazamge vidheya iti darzayati-titikSate-asadRzajanAdapi durbhASitAdi kSamate, rogAtakaM vA samyak mahata iti, tathA ca saMlekhanAM kurvanAhArasyAlpatayA 'athe'tyAnantarye 'bhikSuH mumukSuH 'glAyet' AhAreNa vinA glAnatAM brajet , kSaNe mUrchannAhArasyaivAntika-paryavaptAnaM brajeviti, catvAri vikRSTAnItyAdi saMlekhanAkranaM vihAyAzanaM vidadhyAdityarthaH, yadivA glAnatAmupagataH sannAhArasyAntika-samIpaM na brajet , tathAhi SRXCLEARNERA%AAAAAAA%
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 zrIAcA vimo08 uddezakAra (zI0) // 29 // // 29 // AhArayAmi tAvatkaticidinAni punaH saMlekhanAzeSaM vidhAsye'hamityevaM nAhArAntikamiyAditi // 3 // kiM ca-tatra saMlekhanAyAM vyavasthitaH sarvadA vA sAdhujIvitaM-prANadhAraNalakSaNaM nAbhikAGket, nApi kSudvedanAparISahamanadhisahamAno maraNaM prArthayed 'ubhayato'pi' jIvite maraNe vA na saGgaM vidadhyAt jIvite maraNe tathA // 4 // kiM bhUtastahi syAdityAha majjhattho nijjarApehI, samAhimaNupAlae / anto vahiM viUssija, ajjhatthaM suddhamesae ||5||jN kiMcuvakarma jANe, aauukhemssmppnno| tasseva antaraddhAe, khippaM sikkhija paNDie // 6 // gAme vA aduvA raNe, thaMDilaM paDilehiyA / appapANaM tu vinAya, taNAI saMthare muNI // 7 // aNAhAro tuyahijjA, puTo tatthahiyAsae / nAivelaM uvacare, mANussehi vipuTravaM // 8 // rAgadveSayormadhye tiSThatIti madhyasthaH, yadivA jIvitamaraNayonirAkAGkSatayA madhyastho nirjarAmapekSituM zIlamasyeti nirjarApekSI, sa evaMbhUtaH samAdhi-maraNasamAdhimanupAlayet-jIvitamaraNAzaMsArahitaH kAlaparyAyeNa yanmaraNamApadyate tat samAdhistho'nupAlayediti bhAvaH / antaH kaSAyAn bahirapi zarIropakaraNAdikaM vyusRjyAtmanyadhyadhyAtmam-antaHkaraNaM tacchuddhaM sakaladvandvoparamAdvisrotasikArahitamanveSayet-prArthayediti // 5 // kiM caupakramaNamupakramaH-upAyastaM yaM kaJcana jAnIta, kasyopakramaH-'AyuHkSemasya' AyuSaH kSema-samyakpAlanaM tasya, kasya sambandhi tadAyuH-AtmanaH, etaduktaM bhavati-AtmAyuSo yaM kSemapratipAlanopAya jAnIta taM kSiprameva zikSet-vyApArayet paNDito-buddhimAn, 'tasyaiva' saMlekhanAkAlasya 'antaraddhAe'tti antarakAle'rddhasaMlikhita eva dehe dehI yadi kazcit vAtAdikSobhAt AtaGka AzujIvitApahArI syAt tataH samAdhimaraNamabhikAGkSan tadupazamopAyameSaNIyavidhinA'bhyaGgAdikaM vidadhyAt, punarapi saMlikhet , yadivA''tmanaH AyuHkSemasya-jIvitasya yatkimapyupakramaNam-AyuHpudgalAnAM saMvartanaM samupasthitaM tajjAnIta, tatastasyaiva saMlekhanAkAlasya madhye'vyAkulitamatiH kSiprameva bhaktaparijJAnAdikaM zikSeta -Aseveta paNDito-buddhimAniti // 6 // saMlekhanAzuddhakAyazca maraNakAlaM samupasthitaM jJAtvA kiM kuryAdityAha-grAma:pratIto, grAmazabdena cAtra pratizraya upalakSitaH, pratizraya eva sthaNDilaM-saMstArakabhuvaM pratyupekSya, tathA araNye vetyanena copAzrayA(hirityetadupalakSitam , udyAne giriguhAyAmaraNye vA sthaNDilaM pratyupekSya vijJAya cAlpaprANa-prANirahitam ,grAmAdiyAcitAni prAsukAni darbhAdimayAni tRNAni saMstaret 'muniH' yathocitakAlasya vetteti||7||sNstiiry ca tRNAni yatkuryAtadAha-na vidyate AhAro'syetyanAhAraH tatra yathAzakti yathAsamAdhAnaM ca trividhaM caturvidha vA''hAraM pratyAkhyAyAropitapaJcamahAvrataH kSAnta:-kSAmitasamastaprANigaNaHsamasukhaduHkhaH AvarjitapuNyaprAgbhAratayA maraNAdabibhyat saMstArake tvagvartanaM kuryAt, tatra ca spRSTaH parIpahopasargastyaktadehatayA samyaktAnadhyAsayed-adhisaheta, tatra mAnuSyairanukUlapratikUlaiH parIpahopasargaH spRSTo-vyApto nAtivelamupacaret-na maryAdolanaM kuryAt, putrakalatrAdisambandhAnArtadhyAnavazago bhUyAt , pratikUlairvA parISahopasargarna krodhaninaH syAditi // 8 // etadeva darzayitumAha zrIAcArAmavRttiH (zI0) vimo00 uddezakAra 5 5 saMsappagA ya je pANA, je ya uDamahAcarA / bhuJjanti maMsasoNiyaM, na chaNe na pamajae // 9 // pANA dehaM vihiMsanti, ThANAo navi ubbhame / AsavehiM vivittehiM, tippamANo'hiyAsae // 10 // ganyahiM vivittehiM,AukAlassa paare| paggahiyataragaM ceyaM, daviyassa viyANao // 11 // ayaM se avare dhamme, nAyaputteNa saahie|aayvjj paDIyAraM, vijahijjA tihA tihA // 12 // saMsarpantIti saMsarpakA:-pipIlikAkoSTrAdayo ye prANA:-prANino ye corddhacarA-gRdhrAdayo ye cAdhazvarAH bilavAsityAtsAdayasta evaMbhUtA nAnAprakArAH 'bhujante' abhyavahAnti mAMsaM siMhavyAghrAdayaH tathA zoNitaM mazakAdayaH, tAMzca prANina AhArArthinaH samAgatAnavantisukumAravaddhastAdibhinna kSaNuyAt-na hanyAt na ca bhakSyamANaM zarIrAvayavaM rajoharaNAdinA pramArjayediti ||9||kiN ca-prANAH-prANino dehaM mama (vi)hiMsanti, na tu punanidarzanacAritrANItyatastyaktadehAzinastAnantarAyabhayAna niSedhayet, tasmAcca sthAnAnnAyudbhamet-nAnyatra yAyAt, kiMbhUtaH san ?AzrayaiH-prANAtipAtAdibhirviSayakapAyAdibhirvA 'viviktaiH' pRthagbhUtairavidyamAnaiH zubhAdhyavasAyI tairbhakSyamANo'pyamRtAdinA tRSyamANa iva samyaktatkRtAM vedanAM taistapyamAno vA'dhyAsayed-adhisaheta // 10 // kiM cagranthaH sabAhyAbhyantaraiH zarIrarAgAdibhiH 'viviktaiH' tyataiH sadbhigranthairvA-aGgAnaGgapraviSTairAtmAnaM bhAvayan dharmazukla // 29 // 256155
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- 195 - - - ACAMMAR -- zrIAcArAGgavRttiH (zI0) dhyAnAnyataropetaH 'AyuHkAlasya' mRtyukAlasya 'pAragaH' pAragAmI syAt-yAvadantyA ucchAsanizvAsAstAvattadviddhyA etanmaraNavidhAnakArI siddhiM triviSTapaM vA prAmuyAditi gataM bhaktaparijJAmaraNaM / sAmpratamiGgitamaraNaM zlokAddhAMdinocyotadyathA-'pragRhItataraka cadaM' prakarSaNa gRhItataraM pragRhItataraM tadeva pragRhItatarakam , 'ida'miti vakSyamANamiGgitamaraNamA etaddhi bhaktapratyAkhyAnAtsakAzAnniyamena caturvidhAhArapratyAkhyAnAdiGgitapradezasaMstArakamAtravihArAbhyupagamAca viziSTa taradhRtisaMhananAdyupatena prakarpaNa gRhyata iti, kasyaitadbhavati ?-dravyaM-saMyamaH sa vidyate yasyAsau dravikastasya "vijA nato' gItArthasya jaghanyato'pi navapUrvavizAradasya bhavati, nAnyasyeti, atrApIGgitamaraNe yatsaMlekhanAtRNasaMstArA6 dikamabhihitaM tatsarva vAcyam // 11 // ayamaparo vidhirityAha-'ayaM sa' iti so'yam 'aparaH' anyo bhaktapratyAkhyAnAdbhinna iGgitamaraNasya 'dharmo' vizeSo 'jJAtaputreNa' vIravarddhamAnasvAminA suSThAhitaH-upalabdhaH svAhitaH, asya cAnantaraM vakSyamANatvApratyakSAsannavAcinedamA'bhidhAnaM, anApIGgitamaraNe pravrajyAdiko vidhiH saMlekhanAca pUrvavadraSTavyA, tathopakaraNAdikaM hitvA sthaNDilaM pratyupekSyAlocitapratikrAntaH paJcamahAvratArUDhazcaturvidhamAhAraM pratyAkhyAya saMstArake tiSThati, ayamatra vizeSaH-Atmavarja praticAram-aGgavyApAra vizeSeNa jahyAt-tyajet 'trividhatrividhene'ti manovAkAyaiH kRtakAritAnumatibhiH svavyApAravyatirekeNa parityajet svayameva codvartanaparivartanaM kAyikAyogAdika vidhatte // 12 // sarvathA prANisaMrakSaNaM paunaHpunyena vidheyamiti darzayitumAha hariesu na nivajijA, thaNDilaM muNiyA sae / viosija aNAhArI, puTo tattha: hiyAsae // 13 // indiehiM gilAyanto, samiyaM Ahare muNI / tahAvi se agarihe, vimo08 ___ acale je samAhie // 14 // abhikkame paDikame, saGkucae pasArae / kAyasAhAra uddezakA NaTAe, itthaM vAvi aceyaNo // 15 // parikame parikilante, aduvA ciTTe ahAyae / ThANe Na parikilante, nisIijjA ya aMtaso // 16 // haritAni-dUrvAGkurAdIni teSu na zayIta sthaNDilaM matvA zayIta tathA sabAhyAbhyantaramupadhiM vyutsRjya-tyaktvA'nAhAraH san spRSTaH parISahopasargaH 'tatra' tasmin saMstArake vyavasthitaH san sarvamadhyAsayed-adhisaheta // 1 // kiM ca-- sa hyanAhAratayA munilAyamAna indriyaiH zamino bhAvaH zamitA-samatA tAM sAmyaM vA AtmanyAhArayed vyavasthA-1 |payet nArtadhyAnopagato bhUyAditi, yathAsamAdhAnamAste, tadyathA-saGkocananirviNNo hastAdikaM prasArayet tenApi nirviSNa upavizet yatheGgitadeze saJcaredvA, tathApyasau svakRtaceSTatvAdagI eva, kiMbhUta iti darzayati-acalo yaH samAhitaH, yadyapyasAviGgitapradeze svataH zarIramAtreNa calati tathApyabhyudyatamaraNAnna calatItyacalaH samyagAhita-vyavasthApitaM dharmadhyAne zukladhyAne vA mano yena sa samAhitaH, bhAvAcalitazceGgitapradeze caGkramaNAdikamapi kuryAditi // 14 // etadarzayitumAha -prajJApakApekSayA'bhimukhaM kamaNamabhikramaNaM, saMstArakAdgamanamityarthaH, tathA pratIpaM-pazcAdabhimukha kramaNaM pratikramaNa- DIL // 29 // mAgamanamityarthaH, niyatadeze gamanAgamane kuryAditiyAvat, tathA niSpanno niSaNNo vA yathAsamAdhAnaM bhujAdikaM saGko-2 cayetprasArayedvA, kimarthametaditi ceddarzayati-kAyasva-zarIrasya prakRtipelavasya sAdhAraNAthe, kAyasAdhAraNAca tasoDAtAyuSkopakramaparihAreNa svAyuHsthitikSayAnmaraNaM yathA syAt, na punasteSAM mahAsattvatayA zarIrapIDotthApitacittasyAnyathAbhAvaH syAditi bhAvaH, nanu ca niruddhasamastakAyaceSTasya zuSkakASThavadacetanatayA patitasya pracuratarapuNyaprAgbhAro'bhi|hita iti, nAyaM niyamaH, saMvizuddhAdhyavasAyatayA yathAzaktyAropitabhAranirvAhiNaH tattulya eva karmakSayaH atrApyasau vAzabdAttatra vA pAdapopagamane'cetanavatsakriyo'pi niSkriya eva, yadivA 'atrApi' iGgitamaraNe'cetanavacchuSkakASThavatsakriyArahito yathA pAdapopagamane tathA sati sAmarthya tiSThed // 15 // etatsAmarthyAbhAve caitatkuryAdityAha-yadi niSaNNasyAniSaNNasya vA gAtrabhaGgaH syAt , tataH parikrAmet-caGgamyAd yathAniyamite deze'kuTilayA gatyA gatAgatAni kuryAt , tenApi zrAntaH san athavopaviSTastiSThet , 'yathAyato' yathApraNihitagAtra iti, yadA punaH sthAnenApi pariklama-! miyAt tadyathA-niSaNNo vA paryaGkeNa vA arddhaparyaveNa votkuTukAsano vA paritAmyati tadA niSaNNaH syAt , tatrApyuttAnako vA pArzvazAyI vA daNDAyato vA lagaNDazAyI vA yathA samAdhAnamavatiSThet // 16 // kiM ca AsINe'NelisaM maraNaM, indiyANi samIrae / kolAvAsaM samAsajja, vitahaM pAure sae // 17 // jao vajaM samuppajje, na tattha avalambae / tau ukkase appANaM, phAse tattha'hiyAsae // 18 // ayaM cAyayatare siyA, jo evmnnupaale| savvagAyaniro RSSC++ // 292 //
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ + 196 zrIAcArAvRttiH (zI0) // 293 // + 3 // he'vi, ThANAo navi ubbhame // 19 // ayaM se uttame dhamme, puvaThThANasta pgghe| vimo.. aciraM paDilehittA, vihare ciTTha mAhaNe // 20 // uddezakAra AsInaH' AzritaH kiM tat?-maraNam , kiMbhUtam?-'anIdRzam' ananyasadRzamitarajanaduradhyavasayam , tathAbhU-| tazca kiM kuryAditi darzayati-indriyANISTAniSTasvaviSayebhyaH sakAzAdrAgadveSAkaraNatayA samyagIrayet-prerayediti, kolAghuNakITakAsteSAmAvAsaH kolAvAsastamantarpaNakSatamudehikAnicitaM vA 'samAsAdya'labdhvA tasmAdyadvitatham-AgantukatadutthajanturahitamavaSTambhanAya prAdurepayet-prakaTaM pratyupekSaNayogyamazupiramanyeSayet // 17 // iGgitamaraNe codanAmabhidhAya yanniSedhyaM tadayitumAha-'yato' yasmAdanuSThAnAdavaSTambhanAdervajravadvajra-gurutvAkarma avadyaM vA-pApaM vA tatsamupadyetaprAduSpyAt, na tatra ghuNakSatakASThAdAvavalambeta-nAvaSTambhanAdikAM kriyAM kuryAt , tathA 'tataH tasmAburakSepaNApakSepaNAdeH kA. yayogAhuSpraNihitavAgyogAdArtadhyAnAdimanoyogAccAvadyasamutpattihetorAtmAnamutkarSet-utkrAmayet , pApopAdAnAdAtmAnaM nivartayeditiyAvat , tatra ca dhRtisaMhananAdyupato'pratikarmazarIraH pravardhamAnazubhAdhyavasAyakaNDako'pUrvApUrvapariNAmArohI sarvajJapraNItAgamAnusAreNa padArthasvarUpanirUpaNAhitamatiH anyadidaM zarIraM tyAjyamityevaMkRtAdhyavasAyaH sarvAn sparzAnduHkhavizeSAnanukUlapratikUlopasargaparISahApAditAn tathA vAtapittazleSmadvandvetaraprodbhUtAn karmakSayAyodhato mayaivaitadavadha kRtaM soDhavyaM cetyetadadhyavasAyI adhyAsayed-adhisaheta, yato yanmayA tyaktaM zarIrakametadevopadravanti na punarjighakSitaM dhammocaraNamityAkalayya sarvapIDAsahiSNurbhavediti ||18||gt iGgitamaraNAdhikAraH, sAmprataM pAdapopagamanamAzrityAhaanantaramabhidhAsyamAnatvAdyo'yaM pratyakSo maraNavidhiH, sa cA''yatataro, na kevalaM bhaktaparijJAyA iGgitamaraNavidhirAyatataraH, ayaM ca tasmAdAyatatara iti cazabdArthaH, Ayatatara ityAGabhividhau sAmastyena yata AyataH, ayamanayoratizayenAyata AyatataraH, yadivA'yamanayoratizayenAtto-gRhIta AttataraH, yatnenAdhyavasita ityarthaH, tadevamayaM pAdapopagamanamaraNavidhirAttataro-dRDhataraH syAdbhavet , atrApi yadiGgitamaraNe pravrajyAsaMlekhanAdikamuktaM tatsarvaM draSTavyamiti, yadyasAvAyatataraH tataH kimiti darzayati-yo bhikSuH 'evam' uktavidhinaiva pAdapopagamanavidhimanupAlayet 'sarvagAtranirodhe'pi' uttapyamAnakAyo'pi mUrcchannapi maraNasamudghAtagato vA bhakSyamANamAMsazoNito'pi kroSTugRdrapipIlikAdibhirmahAsattvatayA''zaMsitamahAphalavizeSaH saMstasmAtsthAnAt-pradezAt dravyato bhAvato'pi zubhAdhyavasAyasthAnAnna vyuddhamet-na sthAnAntaraM yAyAt // 19 // kiM ca-'aya' mityantaHkaraNaniSpannatvAtpratyakSaH 'uttamaH' pradhAno maraNavidhiH sarvo|ttaratvAddharmo-vizeSaH pAdapopagamanarUpo maraNavizeSa iti, uttamatve kAraNaM darzayati-'pUrvasthAnasya pragraha' iti paJcamyarthe / SaSThI pUrvasthAnAdbhaktaparijJeGgitamaraNarUpAprakarSeNa graho'tra pAdapopagamane, pragRhItatarametadityarthaH, tathAhi-atra yadiGgitamaraNAnumataM kAyaparispandanaM tadapi niSedhyate acchinnamUlapAdapavannizceSTo niSkriyo dahyamAnazchidyamAno vA viSamapa-1 tito vA tathaivAste na tasmAtsthAnAccalati, cilAtaputravat , etadeva darzayati-aciraM sthAnaM, tacca sthaNDilaM tatpUrvavidhinA 8 pratyupekSya tasmin pratyupekSite sthaNDile viharediti, atra pAdapopagamanAdhikArAdviharaNaM tadvidhipAlanamuktaM, tacca sthAnA +++AAAAAAAAAAC% zrIAcA. rAGgavRttiH (zI0) // 294 // sthAnAntarasaMkramaNam, etadeva ca darzayati-tiSThet sarvagAtranirodhe'pi, sthAnAntarAsakramaNaM kuryAdityarthaH, ko'sau ?- vimo08 'mAhaNe'tti sAdhuH, sa hi niSaNNo niSagNa Urvasthito vA niSpratikAyadyathAnikSiptamaGgamacetana iva na cAlayeditiyAvat // 20 // etadeva prakArAntareNa darzayitumAha uddezakA acittaM tu samAsajja, ThAvae tattha appagaM / vosire savvaso kArya, na me dehe parIsahA // 21 // jAvajIvaM parIsahA, uvasaggA iti saGkhyA / saMvuDe dehabheyAe, iya panne'hiyAsae // 22 // bheuresu na rajijjA, kAmesu bahutaresuvi / icchA lobhaM na sevijA, dhuvavannaM sapehiyA // 23 // sAsarahiM nimantijA, divvamAyaM na sarahe / taM paDibujjha mAhaNe, savvaM nUmaM vihUNiyA // 24 // | na vedyate cittamasminnityacittam-acetanaM jIvarahitamityarthaH, tacca sthaNDilaM phalakAdi vA 'samAsAdya' labdhvA phala-3 ke'pi samarthaH kazcitkAThe vA'vaSTabhya tatrAtmAnaM sthApayet , vyavasthApya ca tyaktacaturvidhAhAro meruriva niSpakampaH kRtAlocanAdiparikA gurubhiranujJAto vyutsRjet , 'sarvazaH' sarvAtmanA 'kArya'dehaM, vyutsRSTadehasya ca yadi kecana parIpahopasargAH syustato bhAvayet-'na me dehe parIpahAH' matsambandhI deha eva na bhavati, parityaktatvAt , tadabhAve kutaH R // 29 // parIpahAH?, yadiyA na mama dehe parIpahAH, samyakkaraNena sahamAnasya tatkRtapIDayodvegAbhAvAt , ataH parISahAn % Jain Education Interational
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcA rAGgavRttiH (zI0) / / 295 / / 197 | karmmazatrujayasahAyAniti kRtvA'parIpahAneva manyate // 21 // te punaH kiyantaM kAlaM soDhavyA ityAzaGkAvyudAsArthamAha'yAvajjIvaM' yAvatprANadhAraNaM tAvatsarIpahA upasargAzca soDhavyA ityetat 'saGkhyAya' jJAtvA tAnadhyAsayediti, yadi - vA na me yAvajjIvaM parISahopasargA ityetatsaGkhyAya - jJAtvA'dhisaheta, yadivA yAvajjIvamiti yAvadeva jIvitaM tAvatpapahopasargajanitA pIDeti, tatpunaH katipaya nimeSA'vasthAyi etadavasthasya mamAtyantamalpamevetyata etatsaGkhyAya - jJAtvA saMvRto yathAnikSiptatyaktagAtro 'dehabhedAya' zarIratyAgAyosthita itikRtvA 'prAjJaH' ucitavidhAnavedI, yadyatkAyapIDAkAryapatiSThate tattatsamyagadhisaheta // 22 // evaMbhUtaM ca sAdhumupalabhya kazcidrAjAdirbhogairupanimantrayet, tatpratividhAnArthamAha| bhedanazIlA bhidurAH-zabdAdayaH kAmaguNAsteSu prabhUtatareSvapi 'na rajyet' na rAgaM yAyAt, pAThAntaraM vA 'kAmesu bahule suvi' icchAmadanarUpeSu kAmeSu bahuleSu - analpeSvapItyarthaH, yadyapi rAjA rAjyakanyAdAnAdinopapralobhayet tathApi tatra na gArghyamiyAt, tathA icchArUpo lobha icchA lobhaH - cakravartIndratvAdyabhilASAdiko nidAnavizeSastamasau nirjarApekSI na seveta, surarddhidarzanamohito vahmadattavannidAnaM na kuryAdityarthaH tathA cAgamaH - ' ihalogAsaMsappaoge 1 paralogA saMsappaoge 2 jIviyAsaMsappayoge 3 maraNAsaMsappayoge 4 kAmabhogAsaMsappayoge 5 ityAdi, 'varNaH' saMyamI mokSo vA sa ca sUkSmo durjJeyatvAt, pAThAntaraM vA - ' dhuvavannamityAdi, dhruvaH - avyabhicArI sa cAsau varNazca dhruvavarNastaM saMprekSya dhruvAM vA zAzvatIM yazaHkIrti paryAlocya kAmecchAlo bhavikSepaM kuryAditi // 23 // kiM ca - zAzvatA - yAvajjIvamaparizramA| prAMte dinadAnAdvA'rthAstaistathAbhUtairvibhavaiH kazcinimantrayet tatpratibudhyasva yathA zarIrArthe dhanaM mRgyate tadeva zarIramazAzvatamiti, tathA divyAM mAyAM na zraddadhIta, tadyathA-yadi kazciddevo mImAMsayA pratyanIkatayA vA bhaktyA vA'nyathA vA kautukAdinA nAnarddhidAnato nimantrayet, tAM ca tatkRtAM mAyAM na zraddadhIta, tathA budhyasva yathA devamAyaiSA, anyathA kuto'yamAkasmikaH puruSo durlabhametaddravyaM prabhUtataramevaMbhUte kSetre kAle bhAve va dadyAt ?, evaM dravyAdinirUpaNayA devamAyAM budhyasva iti, tathA devAGganA vA yadi divyaM rUpaM vidhAya prArthayet tAmapi budhyasveti, 'mAhaNe'tti sAdhuH 'sarvam' azeSaM 'nUmaM'ti karmma mAyAM vA tat tAMnA 'vidhUya' apanIya devAdimAyAM budhyasveti kriyA // 24 // kiMca savvaTThehiM amucchie, AukAlassa pArae / titikkhaM paramaM naccA, vimohannayaraM hiyaM // 25 // tibemi // vimokSAdhyayanamaSTamaM samAptam / uddezaH // 8-8 // sarve ca te'thazca sarvArthAH - paJcaprakArAH kAmaguNAstatsampAdakA vA dravyanicayAstaisteSu vA amUcchitaH - anadhyupapannaH | AyuHkAlasya yAvanmAtraM kAlamAyuH saMtiSThate asau AyuHkAlastasya pAram - AyuSkapudgalAnAM kSayo maraNaM tadgacchatIti pAragaH, yathoktavidhinA pAdapopagamanavyavasthitaH pravarddhamAna zubhAdhyavasAyaH gvAyuH kAlAntagaH syAditi / tadevaM pAdapo| pagamanavidhiM parisamApathyopasaMhAradvAreNa trayANAmapi maraNAnAM kAlakSetrapuruSAvasthAzrayaNAttulyakakSatAM pazcArddhana darzayatititikSA - parISahopasargApAditaduHkhavizeSasahanaM tatrayANAmapi paramaM pradhAnamastIti 'jJAtvA' avadhArya 'vimohAnyataraM hitamiti vigato moho yeSu tAni vimohAni - bhaktaparijJeGgitamaraNapAdapopagamanAni teSAmanyataratkAlakSetrAdikamAzritya tulyaphalatvAddhitaM abhipretArthasAdhanAdato yathAzakti tryANAmanyatarattulyabalatvAdyathAvasaraM vidheyaM, iti adhikAraparisamAptau bravImIti pUrvavat, nayavicArAdikamanugataM vakSyamANaM ca draSTavyamiti vimokSAdhyayanasyASTamoddezakaH samAptaH / samAptaM ca vimokSAdhyayanamaSTamamiti // granthAgram // 1020 // For Private Personal Use Only vimo0 8 | uddezakaH // 295 //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 mes more 7Thkk BREMEMORA 40- 2 athopadhAnazrutAkhyaM navamamadhyayanam upadhA09 uddezakaH1 uktamadhyayanamaSTamaM, sAmprataM navamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayaneSvaSTasu yo'rtho'bhihitaH sa tIrthakRtA vIravarddhamAnasvAminA svata evAcIrNa ityetanavame'dhyayane pratipAdyate, anantarAdhyayanasambandhastvayam-ihAbhyudyatamaraNaM triprakAramabhihitaM, tatrAnyatarasminnapi vyavasthito'STAdhyayanArthavidhAyinamatighoraparISahopasargasahiSNumAviSka-18 tasanmArgAvatAraM tathA ghAtitaghAticatuSTayAvirbhUtAnantAtizayAprameyamahAviSayasvaparAvabhAsakakevalajJAnaM bhagavantaM zrIvaImAnasvAminaM samavasaraNasthaM sattvahitAya dharmadezanAM kurvANaM dhyAyedityetatpratipAdanArthamidamadhyayanamucyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakrame'rthAdhikAro dvedhA-adhyayanArthAdhikAra uddezArthAdhikArazca, tatrAdhyayanArthAdhikAro lezato'bhihitastameva niyuktikAraH spaSTataraM bibhaNiSurAha jo jaiyA titthayaro so tahamA appaNo ya titthammi / vaNNei tavokammaM ohANasuyaMmi ajjhayaNe // 27 // IM yo yadA tIrthakRdutpadyate sa tadA''tmIye tIrthe AcArArthapraNayanAvasAnAdhyayane svatapaHkarma vyAvarNayatItyayaM sarvatI yakRtAM kalpaH, iha punarupadhAna zrutAkhyaM caramamadhyayanamabhUt ata upadhAnazrutamityuktamiti // kimekAkAraM kevljnyaanv-H|| 296 // sarvatIrthakRtAM tapaHkamrmotAnyathetyArekAvyudAsArthamAhasanvesiM tavokamma niruvasaggaM tu vapiNaya jiNANaM / navaraM tu vaddhamANassa sovasaragaM muNeyavvaM // 277 // titthayaro caunANI suramahio sijjhiyavvaya dhuvammi / aNimUhiyabalavirio tavovihANami ujmi|| kiM puNa avasesehiM dukkhakkhayakAraNA suvihiehiM / hoina ujjamiyatvaM sapaJcavAyaMmi mANusse ? // 279 // gAthAtrayamapyuttAnArtham // adhyayanArthAdhikAraM pratipAdyoddezArthAdhikAra pratipAdayannAhacariyA rasijAya2 parIsahAya 3 AyaMkiyA(e)cimicchA4yAtavacaraNeNa'higAro caumuddesesu naaybbo||280|| caraNaM caryata iti vA caryA-zrIvIravarddhamAnasvAmino vihAraH, ayaM prathamoddezake'rthAdhikAraH 1, dvitIyodezake tvayamanAdhikAraH, tadyathA-zayyA-vasatiH sA ca yAhagbhagavata AsIt tAharavakSyate 2, tRtIye tvayamarthAdhikAraH-mArgAcyavana nirjarArtha pariSoDhavyAH parISahAH, upalakSaNArthatvAdupasargAzcAnukUlapratikUlA varddhamAnasvAmino ye'bhUvan te'tra pratipAdyante 3, caturthe tvayamarthAdhikAraH, tadyathA-'AtaGkite' kSutpIDAyAmAtakotpattau viziSTAbhigrahAvAptAhAreNa cikitsediti 4, tapazcaraNAdhikArastu caturvapyudezakeSvanuyAyIti gaathaarthH|| nikSepastridhA-oghaniSpanno nAmaniSpannaH sUtrAlApa kaniSpannazca, tatraughaniSpanne nikSepe'dhyayana, nAmaniSpanne tUpadhAnazrutamiti dvipadaM nAma, tatropadhAnasya zrutasya ca yathArAkramaM nikSepaH kartavya iti nyAyAdupadhAnanikSepacikIrSayA''ha nAmaMThavaNuvahANaM davve 'bhAve ya hoi nAyavvaM / emeva ya mutsassavi nikkhavo caubviho hoi / / 281 // nAmopadhAnaM sthApanoSadhAnaM dravyopadhAnaM bhAvopadhAnaM ca, zrutasyApyevameva caturddhA nikSepaH, tatra dravyazrutamanupayaktasya / zrIAcA- zrutaM dravyArthaM vA yat zrutaM kugAvacanikazrutAni cAte dravyazrutam , bhAvazrutaM tvnggaannggprvissttshrutvissyopyogH|| upadhA09 rAvRttiHtra sugamanAmasthApanAvyudAsena dravyAdhupadhAnapratipAdanAyAha uddezakA davvuvahANaM sayaNe bhAvuvahANaM tavo carittassa / tamhA u nANadaMsaNatavacaraNohiM ihAgiyaM // 282 / / upa-sAmIpyena dhIyate-vyavasthApyata ityupadhAnaM dravyabhUtamupadhAnaM dravyopadhAnaM, tatpunaH zayyAdau sukhazayanArtha zirobaTarabhanavastu, 'bhAvopadhAna miti bhAvasyopadhAnaM bhAvopadhAnaM, tatpunarjJAnadarzanacAritrANi tapo vA sabAhyAbhyantaraM, tena hi cAritrapariNatabhAvasyopaSTambhanaM kriyate, yata evaM tasmAt jJAnadarzanatapazcaraNairihAdhikRtamiti gAthArthaH // kiM punaH kAraNaM cAritropaSTambhakatayA sapo bhAvopadhAnamucyate ityAhajaha gvala mahalaM vatthaM sujjhai udagAiehiM davehiM / evaM bhAvuvahANeNa sujjhae kammamaDhavihaM // 283 // 'yathe'tyudAharaNopanyAsArthaH yathaitattathA'nyadapi draSTavyamityarthaH, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, yathA malinaM vastramudakAdibhidrenyaiH zuddhimupayAti evaM jIvasyApi bhAvopadhAnabhUtena sabAhyAbhyantareNa tapasA aSTaprakAraM karma zuddhimupayAtIti // asya ca karmakSayahetostapama upadhAnazrutatvenAtropAttasya 'tattvabhedaparyAyAkhye'tikRtvA paryAyadarzanAyAha-yadivA tapo'nuSThAnanApAditA avadhUnanAdayaH kApagamavizeSAH sambhavantItyatastAn darzayitumAha ApUNaNa dhuNaNa nAmaNa viNAmaNaM jhavaNa gvavaNa sohikrN|cheynn bheyaNa pheDaNa DahaNaM dhuvaNaM ca kammANaM // 284 // // 297 // ! tabAvadhananam-apUrvakaraNana karmagranthe dApAdanaM, tacca tapo'nyatarabhedasAmarthyAdbhavatItyepA kriyA zeSeSvaSyakAdaza ROSA S AN****AX
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 199 AAAAAAAA supadevAyojyA, tathA 'dhUnanaM' bhinnagrantheranivartikaraNena samyaktvAvasthAnaM, tathA 'nAzanaM' karmaprakRteH stibukasameNa prakRtyantaragamana, tathA 'vinAzanaM' zailezyavasthAyAM sAmastyena kAbhAvApAdanaM, tathA dhyApanam-upazamazreNyA karmAnudayalakSaNaM vidhyApanaM, tathA 'kSapaNam' apratyAkhyAnAdiprakrameNa kSapaka zreNyAM mohAdyabhAvApAdanaM, tathA 'zuddhikara'mityanantAnubandhikSayaprakrameNa kSAyikasamyaktvApAdanaM, tathA 'chedanam uttarottarazubhAdhyavasAyArohaNAsthitihAsajananaM, tathA 'bhedanaM' bAdarasamparAyAvasthAyAM saJjavalanalobhasya khaNDazo vidhAnaM, tathA 'pheDaNa'nti apanayanaM catuHsthAnikAdI-18 nAmazubhaprakRtInAM rasatarUyAdisthAnApAdanaM, tathA 'dahana' kevalisamudghAtadhyAnAgninA vedanIyasya bhasmasAtkaraNaM, zeSasya ca dagdharajutulyatvApAdanaM, tathA 'dhAvana' zubhAdhyavasAyAnmithyAtvapudgalAnAM samyaktvabhAvasaMjananamiti, etAzca karmaNo'vasthAH prAyaza upazamazreNikSapakazreNikevalisamudghAtazailezyavasthAprakaTanena prabhUtA AvirbhAvitA bhavantItyatastatprakaTanAya prakramyate, tatropazamazreNyAmAdAvevAnantAnubandhinAmupazamanA tAvatkathyate, ihAsaMyatasamyagdRSTidezaviratapramattApramattAnAmanyataro'nyatarayoge vartamAna Arambhako bhavati, tatrApi darzanasaptakamekenopazamayati, tadyathA-anantAnuvandhinazcaturaH, uparitanalezyAtrike ca vizuddha sAkAropayogyantaHkoTIkoTIsthitisatkarmA parivarta-18 mAnAH zubhaprakRtIreva banan pratisamayamazubhaprakRtInAmanubhAgamanantaguNahAnyA hAsayan zubhAnAM cAnantaguNavRddhyA'nubhAgaM vyavasthApayan palyopamAsakhyeyabhAgahInamuttarottaraM sthitibandhaM kurvan karaNakAlAdapi pUrvamantarmuhUrta vizudhya mAnaH karaNatrayaM vidhatte, tacca pratyekamAntamauhartika, tadyathA-yathApravRttakaraNamapUrvakaraNamanivRttikaraNaM ceti, caturyupazrIAcA- zAntAddhA, tatra yathApravRttakaraNe pratisamayamanantaguNavRddhyA vizuddhimanubhavati, na tatra sthitighAtarasaghAtaguNazreNIguNa TapadhA09rAGgavRttiH saGkamANAmanyatamo'pi vidyate, tathA dvitIyamapUrvakaraNaM, kimuktaM bhavati ?-apUrvAmapUrvI kriyAM gacchatItyapUrvakaraNaM, tatra (zI0) ca prathamasamaya eva sthitighAtarasaghAtaguNazreNiguNasaGkamA anyazca sthitibandha ityete paJcApyadhikArA yogapadyena pUrvama udezakA pravRttAH pravartanta ityapUrvakaraNa, tathAnivRttikaraNamityanyo'nyaM nAtivartante pariNAmA asminnityanivRttikaraNaM, et|| 298 // 4 duktaM bhavati-prathamasamayapratipannAnAM tatkaraNamasumatAM sarveSAM tulyaH pariNAmaH, evaM dvitIyAdiSvapyAyojyaM, atrApi pU. voktA eva sthitighAtAdayaH pazcApyadhikArA yugapatpravartanta iti, tata ebhistribhirapi karaNairyathoktakrameNAnantAnubandhinaH kaSAyAnupazamayati, upazamanaM nAma yathA dhUlirudakena siktA dughaNAdibhirhatA na vAybAdibhiH prasarpaNAdivikArabhAgbhavati, evaM karmadhUlyapi vizuddhayudakAIkRtA anivRttikaraNakriyAhatA satyudayodIraNasaGkramanidhattanikAcanAkaraNAnAmayogyA bhavati, tatrApi prathamasamayopazAntaM karmadalika stoka dvitIyAdiSu samayeSvasa-khyeyaguNavRddhyopazamyamAnamantarmuhUrttana sarvamapyupazAntaM bhavati, evamekIyamatenAnantAnubandhinAmupazamo'bhihitaH, anye tvanantAnubandhinAM visaMyojanAmevAbhidadhati, tadyathA kSAyopazamikasamyagdRSTayazcaturgatikA apyanantAnuvandhinAM visaMyojakAH, tatra nArakA devA aviratasamyagdRSTayastiyazco'viratadezaviratA manuSyA aviratadezaviratapramattApramattAH, ete sarve'pi yathAsambhavaM vizohAdhivivekena pariNatA anantAnubandhivisaMyojanArtha prAguktaM karaNatrayaM kurvanti, tatrApyanantAnubandhinAM sthitimapavarttaya- // 298 // napavartayan yAvatsalyopamAsaGkhyeyabhAgamAtrA tAvadvidhatte, tamapi palyopamAsaGkhyeyabhAgaM vadhyamAnAsu mohaprakRtiSu pratisamayaM saGkAmayati, tatrApi prathamasamaye stokaM dvitIyAdivasa-khyeyaguNaM evaM yAvaccaramasamaye sarvasaGkameNAvalikAgataM muktvA sarva saGkAmayati, AvalikAgatamapi stibukasaGkrameNa vedyamAnAsvaparaprakRtiSu saGkAmayati, evamanantAnubandhino visaMyojitA bhavanti / idAnI darzanatrikopazamanA bhaNyate-tatra mithAtvasyopazamako mithyAdRSTirvedakasamyagdRSTiA samyaktvasamyagmithyAtvayostu vedaka evopazamakaH, tatra mithyAtvasyopazamaM kurvastasyAntaraM kRtvA prathamasthitiM vipAke |nAnubhUyopazAntamithyAtvaH sannupazamasamyagdRSTirbhavatIti / sAmpataM vedakasamyagdRSTirupazamaNi pratipadyamAno'nantAnubandhino visaMyojya saMyame vartamAno darzanatrikamupazamayatyanena vidhinA, tatra yathApravRttAdIni prAgvatrINi karaNAni kRtvA'ntarakaraNaM kuvan vedakasamyaktvasya prathamasthitimAntamauhUrtikI karoti, itarAM tvAvalikAmAtrAM, tataH kiJcinyUna muhUrttamAtrAM sthiti khaNDayitvA badhyamAnAnAM prakRtIna sthitibandhamAtreNa kAlena tatkarmadalikaM samyaktvaprathamasthitI pra| kSipannetyevamanayA prakriyayA samyaktvavandhAbhAvAdantaraM kriyamANaM kRtaM bhavati, mithyAtvasamyagmithyAtvaprathamasthitidalikamAva-13 likAmAtraparimANaM samyaktvaprathamasthitau stibukasaGkameNa saGkramayati, tasyAmapi samyaktvaprathamasthitau kSINAyAM satyAmupazAntadarzanatriko bhavatIti / tadanantaraM cAritramohanIyamupazamayan pUrvavat karaNatrayaM karoti, navaraM yathApravRttakaraNamapramattaguNasthAna eva bhavati, dvitIyaM tvapUrvakaraNamaSTamameva guNasthAnaka, tasya ca prathamasamaya eva sthitighAtarasaghAtaguNa zreNiguNasaGkramApUrvasthitibandhA yaugapadyena pazcApyadhikArAH pravartante, tatrApUrvakaraNasaGkhyeyabhAge gate nidrApracalayorbandhavyavacchedo bhavati, tato'pi bahuSu sthitikaNDakasahaneSu gateSu satsu parabhavikanAmnAM caramasamaye triMzato nAma
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ : % ERS zrIAcA- rAvRttiH upadhA09 uddezakA (shii0)| // 299 // 200 prakRtInAM bandhavyavacchedaM vidhatte, tAzcemAH-devagatistadAnupUrvI paJcendriyajAtikriyAhArakazarIratadaGgopAGgAni taijasa-1 kArmaNazerIre caturasrasaMsthAnaM varNagandharasasparzAgurulaghUpaghAtaparAghA~tocchAsa~prazastavihAyogaititrasaMbAdaraMparyAptakapratyeka sthirazubhaisubhagasusvarAdeyanirmANatIrthakarainAmAni ceti, tato'pUrvakaraNacaramasamaye hAsyaratibhayajugupsAnAM bandhavyavacchedaH, hAsyAdiSaTkasya tUdayavyavacchedazca, sarvakarmaNAmaprazasto (NAM dezo) pazamanAnidhattanikAcanAkaraNAni ca vyavacchidyante, tadevamasaMyatasamyagdRSTyAdiSvapUrvakaraNAnteSu sapta karmANyupazAntAni labhyante, tata UrdhvamanivRttikaraNaM, saca navamo guNaH, tatra vyavasthita ekaviMzatInAM mohaprakRtInAmantaraM kRtvA napuMsakavedamupazamayati, tadanantaraM strIvedaM, tato hAsyAdisaptakaM (SaT), punaH puMvedasya bandhodayavyavacchedaH, tata UrdhvaM samayonAlikAdvayena puMvedopazamaH, tataH krodhadvayasya punaH saJcalanakrodhasyaivaM mAnatrikasya mAyAtrikasya ca, tataH sajvalanalobhaM sUkSmakhaNDAni vidhatte, tatkaraNakAlacaramasamaye lobhadvayamupazamayati, evaM cAnivRttikaraNAnte saptaviMzatirupazAntA bhavati, tataH sUkSmakhaNDAnyanubhavan sUkSmasa|mparAyo bhavati, tadante jJAnAntarAyadazakadarzanAvaraNacatuSkayaza-kIryuccairgotrANAM bandhavyavacchedaH, tadevamaSTAviMzati mohaprakRtyupazame satyupazAntavItarAgo bhavati, sa ca jaghanyata eka samayamutkRSTato'ntarmuhUrta, tatpratipAtazca bhavakSayejANAddhAkSayeNa vA syAt , sa ca yathA''rUDho bandhAdivyavacchedaM ca yathA kRtavAMstathaiva pratipatanvidhatte, kazcicca mithyAtvamapi gacchediti, yastu bhavakSayeNa pratipatati tasya prathamasamaya eva sarvakaraNAni pravartante, ekabhava eva kazcid vAradvayamupazamaM vidadhyAditi / sAmprataM apakaNiAvarNyate-asyAzca manuSya evASTavarSopari vartamAna Arambhako bhavati, sa ca hkhewatch // 299 // kat -14- prathamameva karaNatrayapUrvakamanantAnubandhino visaMyojayati, tataH karaNatrayapUrvakameva mithyAtvaM taccheSaM ca samyagamithyAtve prakSipan kSapayati, evaM samyagmithyAtvaM, navaraM taccheSaM samyaktve prakSipati, evaM samyaktvamapi, taccaramasamaye ca vedakasamyagdRSTirbhavati, tata Urva kSAyikasamyagdRSTiriti, etAzca saptApi karmaprakRtIrasaMyatasamyagdRSTyAcapramattAntAH kSapayanti, baddhAyuSkazcAtraivAvatiSThate, zreNikavad , aparastu kaSAyASTaka kSapayituM karaNatrayapUrvakamArabhate, tatra yathApravRttakaraNama-15 pramattasyaiva, apUrvakaraNe tu sthitighAtAdikaM prAgvannidrAdvikasya devagatyAdInAM ca triMzatA hAsyAdicatuSkasya (ca) yathAkrama bandhavyavaccheda upazamazreNikrameNa vaktavyaH, anivRttikaraNe tu styAniitrakasya narakatiryaggatitadAnupU] kendriyAdijAticatuSTayAtapodyotasthAvarasUkSmasAdhAraNAnAM SoDazaprakRtInAM kSayaH, tataH kaSAyASTakasyApi, anyeSAM tu mataM-pUrva kaSAyASTakaM kSapyate, pazcAt SoDazeti, tato napuMsakavedaM, tadanantaraM hAsyAdiSaTka, punaH puMvedaM, tataH strIveda, tataH krameNa krodhAdIn savalanAn kSapayati, lobhaM ca khaNDazaH kRtvA kSapayati, tatra bAdarakhaNDAni kSapayannanivRttibAdaraH sUkSmAni tu sUkSmasamparAya iti, tadante ca jJAnAvaraNIyAdInAM SoDazaprakRtInAM bandhavyavacchedaM vidhatte, tataH kSINamoho'ntarmuharta sthitvA tadante dvicaramasamaye nidrAdvayaM kSapayati, antasamaye ca jJAnAntarAyadazakaM darzanAvaraNa catuSkaM ca kSapayitvA nirAvaraNajJAnadarzanasamandhitaH kevalI bhavati, sa ca sAtAvedanIyamevaikaM badhnAti yAvatsayoga iti, sa cAntarmuhUrta dezonAM pUrvakoTiM vA yAvadbhavati, tato'sAvantarmuhartAvazeSamAyurjJAtvA vedanIyaM ca prazUtataramatastayoH sthitimAmyApAdanArtha samudghAtametena krameNa karoti, tadyathA-audArikakAyayogI AlokAntAdUrvAdhaHzarIrapariNApramANaM prathamasamaye daNDaM karoti, punardvitIyasamaye tirazcInamAlokAntAtkAyapramANamevaudArikakArmaNazarIrayogI kapATavatkapATaM vidhatte, upadhA09 tRtIyasamaye tvaparadiktirazcInameva kArmaNazarIrayogI manthAnavanmanthAnaM karoti, anuzreNigamanAcca lokasya prAyazo bahu pUritaM bhavati, tatazcaturthasamaye kArmaNakAyayogenaiva manthAntarAlabyApanAtsaha niSkuTairlokaH pUrito bhavati, punarane uddezakaH1 nava krameNa pazcAnupUrvyA samudghAtAvasthAM caturbhireva samayairupasaMharaMstadvyApAravAMstattadyogo bhavati, kevalaM paSThasamaye manthA-15 namupasaMharannaudArikamizrayogI syAditi, tadevaM kevalI samudghAtaM saMhRtya pratyarpya ca phalakAdikaM tato yoganirodhaM vidhatte, tadyathA-pUrva manoyogaM bAdaraM niruNaddhi, punarvAgyogaM kAyayogaM ca bAdarameveti, punaranenaiva krameNa sUkSmamanoyogaM niruNaddhi, tataH sUkSmavAgyogaM niruNaddhi, tataH sUkSmakAyayogaM nirundhan sUkSmakriyamapratipAti tRtIyaM zukladhyAnabhedamArohati, tannirodhe ca vyuparatakriyamanivarti caturtha zukladhyAnamArohati, tadArUDhazcAyogikevalibhAvamupagataH sannantarmuhUrta yAvatkAlamajaghanyotkRSTamAste, tatra cAsau yeSAM karmaNAmudayo nAsti tAni sthitikSayeNa kSapayan vedyamAnAsu cAparaprakRtiSu saGkAmayan kSapayaMzca tAvadgato yAvavicaramasamayaM, tatra ca dvicaramasamaye devagatisahagatAH karmaprakRtIH kSapayati, tAzcemAH-devagatistadAnupUrvI vaikriyAhArakazarIratadaGgopAGgacatuSTayametadvandhanasaGghAtAviti ca, tathA tatraivAparA imAH kSapayati, tadyathA-audArikataijasakArmaNAni zarIrANi etadvandhanAni trINi saGghAtAMzca SaT saMsthAnAni SaT saMhananAni audArikazarIrAGgopAGgaM varNagandharasasparzA manuSyAnupUrvyagurulaghUpaghAtaparAghAtocchrAsaprazastAprazastavihAyogatayastathA'paryAkapratyekasthirAsthirazubhAzubhasubhagadurbhagasusvaraduHsvarAnAdeyAyazaHkIrtinirmANAni tathA nIcairgotramanyataradvedanIyamiti, zrIAcA- rAGgavRttiH zI0)
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 -%22%25AR 25% caramasamaye tu manuSyagatipazcendriyajAtitrasavAdaraparyAptakasubhagAdeyayazaHkIrtitIrthakaratvAnyataravedanIyAyuSkoccairgotrANyetA dvAdaza tIrthakRt keSAMcinmatenAnupUrvIsahitAstrayodaza atIrthakRcca dvAdazaikAdaza vA kSapayati, azeSakarmakSayasamanantarameva cAsparzavadgatyA aikAntikAtyantikAnAbAdhalakSaNaM sukhamanubhavan siddhA(byAkhyaM lokAyamupaitItyayaM gaathaataatpryaarthH|| |sAmpratamupasaMharastIrthakarAsevanataH prarocanatA darzayitumAha evaM tu samaNucinnaM vIravareNaM mahANubhAvaNaM / jaM aNucaritu dhIrA sivamacalaM janti nivvANaM // 284 // 'evam' uktavidhinA bhAvopadhAnaM-jJAnAdi tapo vA vIravarddhamAnasvAminA svato'nuSThitamato'nyenApi mumukSuNaitadahanuSTheyamiti gAthArthaH // samAptA brahmacaryAdhyayananiyuktiH // sAmprataM sUtrAnugame sUtramuccAraNIya, taccedam ahAsuyaM vaissAmi jahA se samaNe bhagavaM uTTAe / saMkhAe taMsi hemaMte ahuNo pavvaie rIitthA // 1 // No cevimeNa vattheNa pihissAmi taMsi hemaMte / se pArae AvakahAe, eyaM khu aNudhammiyaM tassa // 2 // cattAri sAhie mAse, bahave pANajAiyA Agamma / abhirujjha kAyaM vihariMsu, ArusiyA NaM tattha hiMsiMsu // 3 // saMvaccharaM sAhiyaM mAsaM jaM na rikAsi vatthagaM bhgvN|acele tao cAi taM vosija vatthamaNagAre // 4 // mA.mU. 51 zrIAcA- AryasudharmasvAmI jambUsvAmine pRcchate kathayati, yathAzrutaM yathAsUtraM vA vadiSyAmi, tadyathA-sa zramaNo bhagavAn upadhA09 rAvRttiH vIravarddhamAnasvAmyutthAya-udyatavihAraM pratipadya sarvAlaGkAraM parityajya paJcamuSTikaM locaM vidhAyaikena devadUSyeNendrakSiptena uddezakA (zI0) yuktaH kRtasAmAyikapratijJa AvirbhUtamanaHparyAyajJAno'STaprakArakarmakSayArtha tIrthapravarsanArtha cotthAya 'saMkhyAya'jJAtvA tasmin hemante mArgazIrSadazamyAM prAcInagAminyAM chAyAyAM pravrajyAgrahaNasamanantarameva 'rIyate sma' vijahAra, tathA ca kila kuNDagrAmAnmuhUrttazeSa divase kAragrAmamApa, tatra ca bhagavAnita Arabhya nAnAvidhAbhigrahopeto ghorAn parISaho-13 pasargAnadhisahamAno mahAsattvatayA mlecchAnapyupazamaM nayan dvAdaza varSANi sAdhikAni chamastho maunapratI tapazcacAra, atra |ca sAmAyikAropaNasamanantarameva surapatinA bhagavadupari devadUSyaM cikSipe, tat bhagavatA'pi niHsaGgAbhiprAyeNaiva dharmopakaraNamRte na dharmo'nuSThAtuM mumukSubhiraparaiH zakyata iti kAraNApekSayA madhyasthavRttinA tathaivAvadhAritaM, na punastasya tadupabhogecchA'stIti // etadarzayitumAha-na caivAhamanena vastreNendraprakSiptenAtmAnaM pidhAsyAmi-sthagayiSyAmi tasmin hemante tadvA vastraM tvaktrANIkariSyAmi, lajjApracchAdanaM vA vidhAsyAmi, kiMbhUto'sAviti darzayati-'sa' bhagavAn pratijJAyAH parISahANAM saMsArasya vA pAraM gacchatIti pAragaH, kiyantaM kAlamiti darzayati-yAvatkathaM yAvajjIvamityarthaH, kimarthaM punarasau bibhartIti ceddarzayati-khuravadhAraNe sa ca bhinnakramaH, etadvastrAvajJAvadhAraNaM tasya bhagavato'nu-pazcAddhAmikamanudhArmikameveti, aparairapi tIrthakRdbhiH samAcIrNamityarthaH, tathA cAgamaH-"se bemi je ya aIyA je ya paDuppannA je ya Aga // 301 // messA arahaMtA bhagavanto je ya pabvayanti je a pavvaissanti sabve te sovahI dhammo desiabvottikaTTha titthadhammayAe esA'Nudhammigatti egaM devadUsamAyAe pavvaIsu vA pabvayaMti vA pabvaissanti va"tti, api ca--'garIyastvAtsacelasya, dharmasyAnyaistathAgataiH / ziSyasya pratyayAccaiva, vastraM dadhe na lajjayA ||1||"ityaadi / / tathA bhagavataH pravrajato ye divyAH sugandhipaTavAsA AsaMstadgandhAkRSTAzca bhramarAdayaH samAgatya zarIramupatApayantIti, etaddarzayitumAha-caturaH samadhikAn mAsAn bahavaH prANijAtayo-bhramarAdikAH samAgatya Aruhya ca 'kArya' zarIraM 'vijahuH' kAye pravicAraM cakruH, tathA mAMsazoNitArthitayA''ruhya 'tatra' kAye 'Na'miti vAkyAlaGkAre, 'hiMsiMsu' itazcetazca vilumpanti smetyarthaH // kiyanmAtraM kAlaM taddevadUSyaM bhagavati sthitamityetaddarzayitumAha-tadindropAhitaM vastraM saMvatsaramekaM sAdhika mAsaM 'jaM Na rikAsitti | 4 yanna tyaktavAn bhagavAn tatsthitakalpa itikRtvA, tata UrdhvaM tadvastraparityAgI, vyutsRjya ca tadanagAro bhagavAnaceloDabhUditi, tacca suvarNavAlukAnadIpUrAhatakaNTakAvalagnaM dhigjAtinA gRhItamiti // kiM ca adu porisiM tiriyaM bhittiM cakkhumAsaja antaso jhAyai / aha cakkhubhIyA saMhiyA te hantA hantA bahave kaMdisu // 5 // sayahiM vitimissehiM ithio tattha se parinnAya / sAgAriyaM na sevei ya, se sayaM pavesiyA jhAi // 6 // je ke ime agAratthA mIsIbhAvaM pahAya se jhAI / puTThovi nAbhibhAsiMsu gacchai nAivattai aMjU RRORISASEARSACREASSESEARCH AGACAS S%AC%2520RRIA%%%%%
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 302 // zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 303 // 202 // 7 // No sukarameyamegesiM nAbhibhAse ya abhivAyamANe / hayapuvve tattha daNDehiM lUsiyapuvve appapuNNehiM // 8 // 'atha' Anantarye puruSapramANA pauruSI- AtmapramANA vIthI tAM gacchan dhyAyatIryAsamito gacchati, tadeva cAtra dhyAnaM | yadIryAsamitasya gamanamiti bhAvaH kiMbhUtAM tAM ? -tiryagbhitiM zakaTorddhivadAdau saGkaTAmagrato vistIrNAmityarthaH, kathaM dhyAyati ?, - 'cakSurAsAdya' cakSurdattvA'ntaH - madhye dattAvadhAno bhUtveti taM ca tathA rIyamANaM dRSTvA kadAcidavyaktavayasaH kumArAdaya upasargayeyuriti darzayati- 'atha' Anantarye cakSuH zabdo'tra darzanaparyAyo, darzanAdeva bhItA darzanabhItAH saMhitA - militAste bahavo DimbhAdayaH pAMsumuSTyAdibhirhatvA hatvA cakranduH, aparAMzca cukruzuH pazyata yUyaM nagno muNDitaH, tathA ko'yaM kuto'yaM kimIyo vA ayamityevaM halabolaM cakruriti // kiM ca zayyata eSviti zayanAni - vasatayasteSu kutazcinnimittAdvyatimizreSu gRhasthatIrthikaiH, tatra vyavasthitaH san yadi strIbhiH prArthyate tatastAH zubhamArgAlA iti jJAtvA jJaparijJayA pratyAkhyAna parijJayA pariharan sAgArikaM - maithunaM na seveta, zUnyeSu ca bhAvamaithunaM na seveta, ityevaM sa bhagavAn svayam-AtmanA vairAgyamArgamAtmAnaM pravezya dharmmadhyAnaM zukladhyAnaM vA dhyAyati // tathA-ye kecana ime'gAraM gRhaM tatra tiSThantIti agArasthA:--gRhasthAstairmizrIbhAvamupagato'pi dravyato bhAvatazca taM mizrIbhAvaM prahAya tyaktvA sa bhagavAn dharmadhyAnaM dhyAyati, tathA kutazcinnimittAdgRhasyaiH pRSTo'pRSTo vA na vakti, svakAryAya gacchatyeva, na tairukto mokSapathamativarttate dhyAnaM vA, 'aMjuti RjuH RjoH saMyamasyAnuSThAnAt, nAgArjunIyAstu paThanti - 'puTTho va so apuTTho va No aNunnAi pAvagaM bhagavaM kaNThyam // kiM ca-naitadvakSyamANamuktaM vA ekeSAm anyeSAM sukarameva, nAnyaiH prAkRtapuruSaiH karttumalaM, kiM tattena kRtamiti darzayati- abhivAdayato nAbhibhASate, nApyanabhivAdayantyaH kudhyati, nApi pratikUlopasargeranyathAbhAvaM yAtIti darzayati - daNDairhatapUrvaH 'tatra' anAryadezAdau paryaTan tathA 'lUSitapUrvo' hiMsitapUrvaH kezaluJcanAdibhirapuNyaiH - anAryaiH pApAcArairiti // kiM ca pharusAI dutitikkhAi aiacca muNI parakkamamANe / AghAyanahagIyAI daNDajuddhAI muTTAI // 9 // gaDhie mihukahAsu samayaMmi nAyasue visoge adakkhu / eyAi se urAlAI gacchai nAyaputte asaraNayAe // 10 // avi sAhie duve vAse sIodaM accA nikkhante / egattagae pihiyacce se ahinnAyadaMsaNe sante // 11 // 'parupANi' karkazAni vAgduSTAni tAni cAparairduHkhena titikSyanta iti dustitikSANi tAnyatigatya - avigaNayya 'muniH ' bhagavAn viditajagatsvabhAvaH parAkramamANaH samyaktitikSate, tathA AkhyAtAni ca tAni nRtyagItAni ca AkhyAtanRtyagItAni tAni uddizya na kautukaM vidadhAti, nApi daNDayuddhamuSTiyuddhAnyAkarNya vismayotphullalocana uddhRSitaromakUpo bhavati, tathA 'pra thitaH' avabaddho 'mithaH' anyo'nyaM 'kathAsu' svairakathAsu samaye vA kazcidavabaddhastaM strIdvayaM vA parasya kathAyAM gRddhamapekSya tasmi - navasare 'jJAtaputro' bhagavAn vizoko vigataharSazca tAnmithaH kathA'vabaddhAn madhyastho'drAkSot, etAnyanyAni cAnukUla pratikUlAni parISahopasargarUpANyurAlAni duSpradhRSyANi duHkhAnyasmaran 'gacchati' saMyamAnuSThAne parAkramate, jJAtAH - kSatriyAsteSAM putraH - apatyaM jJAtaputraH - vIravarddhamAnasvAmI sa bhagavAnnaitaduHkhasmaraNAya gacchati-parAkramata iti sambandhaH, yadivA zaraNaMgRhaM nAtra zaraNamastItyazaraNaH - saMyamastasmai azaraNAya parAkramata iti, tathAhi -kimatra citraM yadbhagavAnaparimitabalaparAkramaH pratijJAmandaramArUDhaH parAkramate iti 1, sa bhagavAnaprabrajito'pi prAsukAhArAnuvarttyAsIt, zrUyate ca kila paJcatvamupagate | mAtApitari samAptapratijJo'bhUt, tataH pravitrajiSuH jJAtibhirabhihito, yathA-bhagavan ! mA kRthAH kSate kSArAvasecanamityevamabhihitena bhagavatA'vadhinA vyajJAyi, yathA-mayyasminnavasare pravrajati sati bahavo naSTacittA vigatAsavazca syurityavadhArya tAnuvAca kiyantaM kAlaM punaratra mayA sthAtavyamiti ?, te UcuH- saMvatsaradvayenAsmAkaM zokApagamo bhAvIti, bhaTTArako'pyomityuvAca kiM tvAhArAdikaM mayA svecchayA kArya, necchAvighAtAya bhavadbhirupasthAtavyaM, tairapi yathAkathaJcidayaM ! tiSThatvitimatvA taiH sarvaistathaiva pratipede // tato bhagavAMstadvacanamanuvartyAtmIyaM ca niSkramaNAvasaramavagamya saMsArAsAratAM | vijJAya tIrthapravarttanAyodyata iti darzayitumAha-api sAdhike dve varSe zItodakamabhuktvA - anabhyavahRtyApItvetyarthaH, aparA api pAdadhAvanAdikAH kriyAH prAsukenaiva prakRtya tato niSkrAnto yathA ca prANAtipAtaM parihRtavAn evaM zeSavratAnyapi pAlitavAniti, tathA 'ekatva'miti tata ekatvabhAvanAbhAvitAntaHkaraNaH pihitA - sthagitA'ca - krodhajvAlA yena sa tathA, For Private Personal Use Only upadhA0 9 uddezakaH1 // 302 // upadhA0 9 uddezakaH 1 // 303 //
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 4 yadivA pihitArtho-guptatanuH sa bhagavAn chadmasthakAle'bhijJAtadarzanaH-samyaktvabhAvanayA bhAvitaH zAntaH indriynoindriyaiH|| sa evaMbhUto bhagavAn gRhavAse'pi sAvadyArambhatyAgI, kiM punaH pravrajyAyAmiti darzayitumAha puDhaviM ca AukAyaM ca teukAyaM ca vAukAyaM ca / paNagAiM bIyahariyAI tasakAyaM ca savvaso naccA // 12 // eyAiM santi paDilehe, cittamantAi se abhinnAya / parivajjiya viharitthA iya saGkhAya se mahAvIre // 13 // adu thAvarA ya tasattAe, tasA ya thAvaratAe / aduvA savvajoNiyA sattA kammuNA kappiyA puDho bAlA // 14 // bhagavaM ca evamannesiM sovahie hu luppaI bAle / kammaM ca savvaso naccA taM paDiyAikkhe pAvagaM bhagavaM // 15 // duvihaM samiJca mehAvI kiriyamakkhAya'NelisaM nANI / AgANaso yamaivAyasoyaM jogaM ca savvaso NacA // 16 // zlokadvayasyApyayamarthaH-etAni pRthivyAdIni cittamantyabhijJAya tadArambhaM parivartya viharati sma, kriyAkArakasambandhaH, tatra prathivI sakSmabAdarabhedena dvidhA, sUkSmA sarvagA, bAdarA'pi zlakSNakaThinabhedena dvidhaiva, tatra zlakSNA zuklAdipaJcavarNA, SAMROSCO400204004444444444 upadhA09 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) uddezakA // 304 // // 304 // kaThinA tu pRthvIzarkarAvAlukAdi SaTtriMzadbhedA zastraparijJAnusAreNa draSTavyA, apkAyo'pi sUkSmabAdarabhedAvidhA, tatra sUkSmaH pUrvavadvAdarastu zuddhodakAdibhedena paJcadhA, tejaHkAyo'pi pUrvavat navaraM bAdaro'GgArAdi paJcadhA, vAyurapi tathaiva, navaraM bAdara utkalikAdibhedena paJcadhA, vanaspatirapi sUkSmabAdarabhedena dvidhA, tatra sUkSmaH sarvago bAdaro'pyagramUlaskandhaparvabIjasammUrchanabhedAtsAmAnyataH SoDhA, punardidhA-pratyeka sAdhAraNazca, tatra pratyeko vRkSagucchAdibhedAvAdazadhA, sAdhA-1 raNastvanekavidha iti, sa evaM bhedabhinno'pi vanasatiH sUkSmasya sarvagatatvAdatIndriyatvAcca tavyudAsena bAdaro bhedatvena saMgRhItaH, tadyathA-panakagrahaNena bIjArabhAvarahitasya panakAderulyAdivizeSApannasya grahaNaM, bIjagrahaNena tvagrabIjAderupAdAnaM, haritazabdena zeSasyetyetAni pRthivyAdIni bhUtAni santi' vidyanta ityevaM pratyupekSya tathA 'cisavanti' sacetanAnyabhidhAya-jJAtvA 'iti' etatsaGkhyAya-avagamya sa bhagavAnmahAvIrastadArambhaM parivarNya vihRtavAniti // pRthivIkAyAdInAM jantUnAM trasasthAvaratvena bhedamupadarya sAmpratameSAM parasparato'nugamanamadhyastItyetadarzayitumAha-'artha' Anantarye 'sthAvarAH' pRthivyaptejovAyuvanaspatayaH te 'trasatayA' dvIndriyAditayA 'vipariNamante' karmavazAd gacchanti, cazabda uttarApekSayA samuccayArthaH, tathA 'trasajIvAzca' kRmyAdayaH 'sthAvaratayA' pRthivyAditvena karmanighnAH samutpadyante, tathA cAnyatrApyuktam-"ayaNNaM bhante ! jIve puDhavikkAiyattAe jAva tasakAiyattAe ubavaNNapuve?, hantA goamA! asaI aduvA'NaMtakhutto jAva uvavaNNapunve"tti, athavA sarvA yonaya:-usattisthAnAni yeSAM sattvAnAM te sarvayonikAH ayaM bhadanta ! jIvaH pRthvIkAyikatayA yAvat trasakAyikatayotpannapUrvaH ?, hanta gautama! asakRt anantakRtvo yAvadutpannapUrvaH, satvAH sarvagatibhAjaH, te ca 'bAlArAgadveSAkalitAH svakRtena karmaNA pRthaktayA sarvayonibhAvatvena ca 'kalpitAH' vyava| sthitA iti, tathA coktam-"tthi kira so paeso loe vAlaggakoDimitto'vi / jammaNamaraNAbAhA aNegaso jattha Navi pattA // 1 // " api ca-"raGgabhUmirna sA kAcicchuddhA jagati vidyate / vicitraiH karmanepathyairyatra sattvaina nATitam // 2 // " ityAdi // kiM ca-bhagavAMzca-asau vIravarddhamAnasvAmyevamamanyata-jJAtavAn saha upadhinA vartata iti sopadhikaH-dravyabhAvopadhiyuktaH, huravadhAraNe, lupyata eva-karmaNA klezamanubhavatyeva 'ajJo' bAla iti, yadivA hurhetau yasmAtsopadhikaH karmaNA lupyate bAlastasmAtkarma ca sarvazo jJAtvA tatkarma pratyAkhyAtavAMstadupAdAnaM ca pApakamanuSThAnaM bhagavAn varddhamAnasvAmIti // kiM ca-dve vidhe-prakArAvasyeti dvividha, kiM tat-karma, tacceryApratyayaM sAmparAyikaM ca, tadvividhamapi 'sametya' jJAtvA 'medhAvI' sarvabhAvajJaH, "kriyAM' saMyamAnuSThAnarUpAM karmocchetrImanIhazIm-ananyasadRzImAkhyAtavAn , kiMbhUto?-jJAnI, kevalajJAnavAnityarthaH, kiM cAparamAkhyAtavAniti darzayati-AdIyate karmAneneti AdAna-duSpraNihitamindriyamAdAnaM ca tat srotazcAdAnasrotastat jJAtvA tathA'tipAtamotazca upalakSaNArthatvAdasya mRSAvAdAdikamapi jJAtvA tathA 'yogaM ca' manovAkAyalakSaNaM duSpraNihitaM 'sarvazaH' sarvaiH prakAraiH karmabandhAyeti jJAtvA | |kriyAM saMyamalakSaNAmAkhyAtavAniti smbndhH|| kiM ca aivattiyaM aNAuhi sayamannesiM akrnnyaae|jssitthio parinnAyA savvakammAvahAnAsti kila sa praveko loke vAlAmakoTImAdho'pi / janmamaraNAvAdhA bhanekako mantra naiva prAptAH // 1 //
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ % 204 -% X 00-54-- & 4-0 % % 2% % zrIAcA- u se adakkhu // 17 // ahAkaDaM na se seve savvaso kamma adakkhU / ja kiMci upadhA09 rAGgavRttiH pAvagaM bhagavaM taM akuvvaM viyaDaM bhuJjitthA // 18 // No sevai ya paravatthaM parapAevI se uddezakAra (zI0) na bhuJjitthA / parivajiyANa umANaM gacchai saMkhaDiM asaraNayAe // 19 // mAyaNNe asaNapANassa nANugiddhe rasesu apaDinne / acchipi no pamajijA novi ya kaMDUyae muNI gAyaM // 20 // AkuTTiH-hiMsA nAkuTTiranAkuTirahiMsetyarthaH, kiMbhUtAm ?-atikrAntA pAtakAdatipAtikA-nirdoSA tAmAzritya, svato'nyeSAM cAkaraNatayA-avyApAratayA pravRtta iti, tathA yasya striyaH svarUpatastadvipAkatazca parijJAtA bhavanti, sarva kavihantIti sarvakarmAvahAH-sarvapApopAdAnabhUtAH sa evAdAkSIt-sa eva yathAvasthitaM saMsArasvabhAvaM jJAtavAniti, etaduktaM bhavati-strIsvabhAvaparijJAnena tatparihAreNa ca sa bhagavAn paramArthadaryabhUditi // mUlaguNAnAkhyAyottaraguNa-|| (NAn )pracikaTayiSurAha-'yathA' yena prakAreNa pRSTvA vA'pRSTvA vA kRtaM yathAkRtam-AdhAkAdi nAsau sevate, kimiti -yataH 'sarvazaH' sarvaiH prakAraistadAsevanena karmaNA'STaprakAreNa bandhamadrAkSIt-dRSTavAn , anyadapyevaMjAtIyakaM na sevata iti darzayati-yatkizcitsApakaM-pApopAdAnakAraNaM tadbhagamanakurvan 'vikaTa' prAsukamabhuta-upabhuktavAn // kiM ca-no se-11 vate ca-nopabhune ca paravastra-pradhAna vastraM parasya vA vastra paravastraM nAsavate, tathA parapAtre'pyasau na bhule, tathA parivajyApamAnam-avagaNayya gacchati asAvAhArAya saGkhaNDyante prANino'syAmiti saGkaNDistAmAhArapAkasthAnabhUtAmazaraNAya zaraNamanAlambamAno'dInamanaskaH kalpa itikRtvA parISahavijayAthai gacchatIti // kiM ca-AhArasya mAtrAM jAnA|| tIti mAtrAjJaH, kasya?-azyata ityazanaM-zAlyodanAdi pIyata iti pAnaM-drAkSApAnakAdiH tasya ca, tathA nAnugRddho 'raseSu' vikRtiSu, bhagavato hi gRhasthabhAve'pi raseSu gRddhirnAsIt, kiM punaH prabajitasyeti ?, tathA raseSveva grahaNaM pratyapratijJo, yathA-mayA'dya siMhakesarA modakA eva grAhyA ityevaMrUpapratijJArahito'nyatra tu kulmASAdI sapratijJa eva, tathA'kSyapi rajaHkaNukAdyapanayanAya no pramArjayennApi ca gAtraM munirasau kaNDUyate-kASThAdinA gAtrasya kaNDUvyapanodaM na | vidhatta iti // kiMca appaM tiriya pehAe api piTuo pehAe / appaM buie'paDibhANI paMthapehi care jayamANe // 21 // sisiraMsi addhapaDivanne taM vosijja vatthamaNagAre / pasArittu bAhuM parakkame no avalambiyANa kaMdhami // 22 // esa vihI aNukanto mAhaNeNa maImayA / bahusoapaDinneNa bhagavayA evaM riyaMti ||23||ttibemi ||updhaanshrutaadhyynoddeshH1||9-1|| zrIAcA- alpazabdo'bhAve vartate, alpaM tiryak-tirazcInaM gacchan prekSate, tathA'lpaM pRSThataH sthitvotprekSate, tathA mArgAdi kenaci- upadhA06 rAGgavRttiH ||tpRSTaH sannapratibhASI sannalpaM brUte, mAnena gacchatyeva kevalamiti darzayati-pathiprekSI 'cared' gacchedyatamAnaH-prANiviSaye || uddezakaH1 (zI0) yatnavAniti // kiM ca-adhvapratipanne zizire sati taddevadUpyaM vastraM vyutsRjyAnagAro bhagavAn prasArya vAhU parAkramate, na tu punaH zItArditaH san saGkocayati, nApi skandhe'valambya tiSThatIti // sAmpratamupasaJjihIrgharAha-eSa caryAvidhi4 ranantarokto'nukrAntaH-anucIrNaH 'mAhaNeNa'tti zrIvarddhamAnasvAminA 'matimatA' viditavedyena 'bahuzaH' anekaprakArama pratijJena-anidAnena 'bhagavatA' aizvaryAdiguNopetena, 'evam' anena pathA bhagavadanucIrNenAnye mumukSavo'zeSakarmakSayAya sAdhavo 'rIyante' gacchantIti / itiradhikAraparisamAptau, bravImIti pUrvavad, upadhAnazrutAdhyayanasya prathamoddezaka iti // uktaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddeza ke bhagavatazcaryA'bhihitA, tatra cAvazyaM kayAcicchayyayA-vasatyA bhAvyamatastatpratipAdanAyAyamuddezakaH prakramyate ityanena sambandhenAyAtasyAsyodezakasyAdi sUtram cariyAsaNAI sijjAo egaiyAo jAo buiyAo / Aikkha tAI sayaNAsaNAI jAiM sevitthA se mahAvIre // 1 // AvesaNasabhApavAsu paNiyasAlAsu egayA maa||306|| vAso / adavA paliyaThANesu palAlapuJjesu egayA vAso // 2 // AgantAre ArA 20 4-04- CM
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 444 mAgAre taha ya nagare va egayA vaaso|susaanne suNNagAre vA rukkhamUle va egayA vAso // 3 // eehiM muNI sayaNehiM samaNe Asi paterasavAse / rAiM divaMpi jayamANe a pamatte samAhie jhAi // 4 // caryAyAmavazyaMbhAvitayA yAni zayyAsanAnyabhihitAni sAmarthyAyAtAni tAni zayanAsanAni-zayyAphala kAdInyAhAcakSva sudharmasvAmI jambUnAmnA'bhihito yAni sevitavAn mahAvIro-varddhamAnasvAmIti, ayaM ca zlokazcirantanaTIkA-3 kAraNa na vyAkhyAtaH, tatra kiM sugamatvAdutAbhAvAt , sUtrapustakeSu tu dRzyate, tadabhiprAyaM ca vayaM na vidma iti // praznapativacanamAha-bhagavato hyAhArAbhigrahavat pratimAvyatirekeNa prAyazo na zayyA'bhigraha AsIt, navaraM yatraiva caramapauruSI bhavati tatraivAnujJApya sthitavAn , tadarzayati-A-samantAdvizanti yatra tadAvezanaM-zUnyagRhaM sabhA nAma grAmanagarAdInAM , tadvAsilokAsthAyikArthamAgantukazayanArthaM ca kuDyAdyAkRtiH kriyate, 'prapA' udakadAnasthAnam AvezanaM ca sabhA ca prapA |ca AvezanasabhAprapAstAsu, tathA 'paNyazAlAsu' ApaNeSu 'ekadA kadAcidvAso bhagavato'thavA 'paliya'nti kamme tasya sthAna karmasthAnaM-ayaskAravarddhakikuDyAdika, tathA palAlapuJjeSu maJcopari vyavasthiteSvadho, na punasteSveva, jhuSiratvA diti // kiM ca-prasaGgAyAtA Agatya vA yatra tiSThanti tadAgantAraM tatpunAmAnagarAdvA bahiH sthAnaM tatra, tathA ArAA. sa. 524 me'gAraM-gRhamAgamAgAraM tatra vA tathA nagare vA ekadA vAsaH, tathA zmazAne zUnyAgAre vA, AvezanazUnyAgArayorbhedaH zrIAcA- sakuDyAkujyakRto, vRkSagUle vA ekadA vAsa iti // kiM ca eteSu' pUrvokteSu zayaneSu' vasatiSu sa 'muniH' jagatrayavettA upadhA09 rAvRttiH RtubaddheSu varSAsu vA 'zramaNaH' tapasyudhuktaH samanA vA''sIt nizcalamanA ityarthaH, kiyantaM kAlaM yAvaditi darzayati 'patelasavAse'tti prakarSaNa trayodazaM varSe yAvatsamastAM rAtriM dinamapi yatamAnaH saMyamAnuSThAna udyuktavAn tathA'pramatto-ni drAdipramAdarahitaH 'samAhitamanAH' visrotasikArahito dharmadhyAnaM zukladhyAnaM vA dhyAyatIti / / kiM c||307|| Nipi no pagAmAe, sevai bhagavaM uTThAe / jaggAvai ya appANaM isiM sAI ya apaDinne // 5 // saMbujjhamANe puNaravi AsiMsu bhagavaM uTTAe / nikkhamma egayA rAo bahi caMkamiyA muhuttAgaM // 6 // sayaNehiM tatthuvasaggA bhImA AsI aNegarUvA ya / saMsappagA ya je pANA aduvA je pakkhiNo uvacaranti // 7 // adu kucarA uvacaranti gAmarakkhA ya sattihatthA ya / adu gAmiyA uvasaggA itthI egaiyA purisA ya // 8 // nidrAmapyasAvaparapramAdarahito na prakAmataH sevate, tathA ca kila bhagavato dvAdazasu saMvatsareSu madhye'sthikagrAme vyantaropasargAnte kAyotsargavyavasthitasyaivAntarmuhUrta yAvatsvamadarzanAdhyAsinaH sakRnnidrApramAda AsIt, tato'pi // 307 // cotthAyAtmAnaM 'jAgarayati' kuzalAnuSThAne pravarttayati, yatrApIpacchayyA''sIt tatrApyapratijJA-pratijJArahito, na ta (zI0) AAAAAAAAS prApi svApAbhyupagamapUrvaka zayita ityrthH|| kiMba-sa munirnidrApramAdA vyutthitacittaH 'saMyudhyamAnaH' sasArapAtAyAyaM pramAda ityevamavagacchan punarapramatto bhagavAn saMyamotthAnenotthAya yadi tatrAntarvyavasthitasya kutazcibhidrApramAdaH syAt tatastasmAniSkramyaikadA zItakAlarAtrAdau bahizcaGgamya muhUrtamAnaM nidrApramAdApanayanAtha dhyAne sthitavAniti // kiM ca-za-10 gyate-sthIyate utkuTukAsanAdibhiryeSviti zayanAni-AzrayasthAnAni teSu tairvA tasya bhagavata upasargA 'bhImA' bhayAnakA Asan anekarUpAzca zItoSNAdirUpatayA'nukUlapratikUlarUpatayA vA, tathA saMsarpantIti saMsarpakAH-zUnyagRhAdAvahinakulAdayo ye prANinaH 'upacaranti'upa-sAmIpyena mAMsAdikamaznanti athavA zmazAnAdau pakSiNo gRdhrAdaya upacarantIti vartate // kiM ca-'atha' anantaraM kustitaM carantIti kucarA:-caurapAradArikAdayaste ca kacicchUnyagRhAdau 'upacaranti' upasargayanti, tathA grAmarakSAdayazca trikacatvarAdivyavasthita zaktikuntAdihastA upacarantIti, atha 'grAmikA' grAmadharmAzritA upasargA ekAkinaH syuH, tathAhi-kAcitstrI rUpadarzanAdhyupapannA upasargayet puruSo veti // kiMca ihaloiyAiM paraloiyAiM bhImAI aNegarUvAiM / avi subbhi dubbhigandhAiM sahAI aNegarUvAiM // 9 // ahiyAsae sayA samie phAsAiM viruuvruuvaaii| araiM raI abhibhUya rIyai mAhaNe abahuvAI // 10 // sa jaNehiM tattha pucchisu egacarAvi egayA rAo / avvAhie kasAitthA pehamANe samAhi apaDinne // 11 // ayamaMtaraMsi C+4+CCCCCCACA A %
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 308 // ko ittha? ahamaMsitti bhikkhu Ahahu / ayamuttame se dhamme tusiNIe kasAie jhAi // 12 // upadhA09 ihaloke bhavA aihalaukikAH-manuSyakRtAH ke te?-'sparzAH' duHkhavizeSA divyAstairazcAzca pAralaukikAstAnupasargApAdi- | uddezakA tAn duHkhavizeSAnadhyAsayati-adhisahate, yadivA ihaiva janmani ye duHkhayanti daNDaprahArAdayaH pratikUlopasargAsta aihalo-4 kikAH, tadviparyastAstu pAralaukikAH, 'bhImA' bhayAnakA 'anekarUpAH' nAnAprakArAH, tAneva darzayati-api surabhigandhAH-mrakcandanAdayo durgandhAH-kuthitakaDevarAdayaH, tathA zabdAzcAnekarUpA vINAveNumRdaGgAdijanitAH, tathA kra-| melakarasitAdyutthApitAstAMzcAvikRtamanA 'adhyAsayati' adhisahate, 'sadA' sarvakAlaM sabhyagitaH samitaH-paJcabhiH samitibhiryuktaH, tathA sparzAna-duHkhavizeSAnaratiM saMyame rati copabhogAbhiSvaGge'bhibhUya-tiraskRtya 'rIyate' saMyamAnuSThAne 6 brajati, 'mAhaNe'tti pUrvavat 'abahuvAdI' abahubhASI, ekadvivyAkaraNaM kvacinnimitte kRtavAniti bhAvaH // 'sa' bhagavAnarddhatrayodaza pakSAdhikAH samA ekAkI vicaran tatra zUnyagRhAdau vyavasthitaH san 'janaiH' lokaH pRSTaH, tadyathA-ko bhavAn ? kimatra sthitaH? kutastyo vetyevaM pRSTo'pi tUSNIMbhAvamabhajat, tathopapatyAdyA apyekacarA-ekAkina ekadA-kadAcidrAtrAvahni vA papracchuH, avyAhRte ca bhagavatA kapAyitAH tato jJAnAvRtadRSTayo daNDamuSTyAditADanato'nAyetvamAcaranti, bhagavAMstu tatsamAdhi prekSamANo dharmadhyAnopagatacittaH san samyaktitikSate, kiMbhUtaH1-'apratijJo' nAsya vairaniryAtanapratijJA vidyata ityprtijnyH|| kathaM te papracchuriti darzayitumAha-ayamantaH-madhye ko'tra vyavasthitaH?, evaM saGkatAgatA| // 308 // duzcAriNaH pRcchanti karmakarAdayo vA, tatra nityavAsino duSpraNihitamAnasAH pRcchanti, tatra caivaM pRcchatAmeSAM bhagavAMstUSNIbhAvameva bhajate, kvacidbahutaradoSApanayanAya jalpatyapi, kathamiti darzayati-ahaM bhikSurasmIti, evamukte yadi te|'vadhArayanti tatastiSThatyeva, athAbhipretArthavyAghAtAt kapAyitA mohAndhAH sAmpratekSitayaivaM brUyuH, yathA-tUrNamasmAsthAnAnnirgaccha, tato bhagavAnaciyattAvagraha itikRtvA nirgacchatyeva, yadivA na nirgacchatyeva bhagavAn kiMtu so'yamuttamaH pradhAno dharma AcAra itikRtvA sa kapAyite'pi tasmin gRhasthe tUSNIbhAvavyavasthito yadbhaviSyattayA dhyAyatyeva-na dhyAnAtpracyavate // kiMca jaMsippege paveyanti sisire mAlae pavAyante / taMsippege aNagArA himavAe nivAyamesanti // 13 // saMghADIo pavesissAmo ehA ya samAdahamANA / pihiyA va sakkhAmo aidukkhe himagasaMphAsA // 14 // taMsi bhagavaM apaDinne ahe vigaDe ahIyAsae / davie nikkhamma egayA rAo ThAie bhagavaM samiyAe // 15 // esa vihI aNukanto mAhaNeNa maImayA / bahuso apaDiNNeNa bhagavayA evaM rIyanti // 16 // ttibemi // navamasya dvitIya uddezakaH 9-2 // yasmin zizirAdAvapyeke tvaktrANAbhAvatayA 'pravepante' dantavINAdisamanvitAH kampante, yadivA 'pravedayanti' zrIAcA- zItajanitaM duHkhasparzamanubhavanti, ArtadhyAnavazagA bhavantItyarthaH, tasmiMzca zizire himakaNini mArute ca pravAti sa- upadhA09 rAGgavRttiH tyeke na sarve 'anagArA' tIrthikaprabajitA himavAte sati zItapIDitAstadapanodAya pAvakaM prajvAlayanti-aGgArazaka(zI0) TikAmanveSayanti, prAvArAdikaM yAcante, yadivA'nagArA iti-pArzvanAthatIrthapravrajitA gacchavAsina eva zItArditA | uddezakaH2 nivAtameSanti-ghazAlAdikAvasatIvAtAyanAdirahitAH prArthayanti // kiM ca-iha saGghATIzabdena zItApanodakSama klp||309|| dvayaM trayaM vA gRhyate, tAH sahATIH zItArditA vayaM pravezyAmaH, evaM zItArditA anagArA api vidadhati, tIrthikapravajitAstvedhAH-samidhaH kASThAnItiyAvad etAzca samAdahantaH zItasparza soDhuM zakSyAmaH, tathA saMghAcyA vA pihitAH-sthagitAH kambalAdyAvRtazarIrA iti, kimarthametatkurvantIti darzayati-yato'tiduHkhametad-atiduHsahametadyaduta himasaMsparzAHzItasparzavedanA duHkhena sahyanta itiyAvat / tadevamevaMbhUte zizire yathoktAnuSThAnavatsu ca svayUthyetarevanagAreSu yadbhagavAn vyadhAttadarzayitumAha-tasmin' evaMbhUte zizire himavAte zItasparza ca sarvakaSe 'bhagavAn' aizvaryAdiguNopetastaM zItasparzamadhyAsayati-adhisahate, kiMbhUto'sau?-'apratijJo' na vidyate nivAtavasatiprArthanAdikA pratijJA yasya sa tathA, kAdhyAsayati?'adho vikaTe' adha:-kuDyAdirahite channe'pyupari tadabhAve'pi ceti, punarapi vizinaSTi-rAgadveSaviradahAvyabhUtaH karmagrandhidrAvaNAdvA dravaH-saMyamaH sa vidyate yasyAsau dravikaH, sa ca tathA'dhyAsayan yadyatyantaM zItena bA-15 dhyate tatastasmAt channAnniSkramya bahirekadA-rAtrI muhUrttamAtraM sthitvA punaH pravizya sa bhagavAn zamitayA samyagvA sama- // 309 // tayA vA vyavasthitaH san taM zItasparza rAsabhadRSTAntena soDhuM zaknoti-adhisahata iti // etadevodezakArthamupasaMjihIrSa-1
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 207 - rAha-esa vihI ityAdyanantaroddezakavanneyamiti / itivravImItizabdau pUrvavat / upadhyAnazrutasya dvitIyodezakaH parida samApta iti // ukto dvitIyodezakaH, sAmprataM tRtIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake bhagavataH zayyAH pratipA-13 ditAH, tAsu ca vyavasthitena ye yathopasargAH parIpahAzca soDhAstatpratipAdanArthamidamupakramyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtram taNaphAse sIyaphAse ya teuphAse ya daMsamasage ya / ahiyAsae sayA samie phAsAI virUvarUvAiM // 1 // aha duccaralADhamacArI vajabhUmiM ca subbhabhUmiM ca / paMtaM sijaM seviMsu AsaNagANi ceva paMtANi // 2 // lADhehiM tassuvasaggA bahave jANavayA lUsiMsu / aha lUhadesie bhatte kukurA tattha hiMsiMsu nivaiMsu // 3 // appe jaNe nivA rei lUsaNae suNae dasamANe / chacchakAriMti AhaMsu samaNaM kukkarA dasaMtatti // 4 // tRNAnAM-kuzAdInAM sparzAstRNasparzAH tathA zItasparzAH tathA tejaHsparzA-uSNasparzAzcAtApanAdikAle Asan yadivA gacchataH kila bhagavatastejaHkAya evAsIt, tathA daMzamazakAdayazca, etAn tRNasparzAdIn 'virUparUpAn' nAnAbhUtAn | zrIAcA- bhagavAnadhyAsayati, samyagita:-samyagbhAvaM gataH samitibhiH samito veti // kiM ca-'atha' Anantarye duHkhena caryate - upadhA09 rAGgavRttiH | sminniti duzcaraH sa cAsau lADhazca-janapadavizeSo duzcaralADhastaM cIrNavAna-vihRtavAn , sa ca dvirUpo-vajrabhUmiH zubhrabhU-kA uddezakA (zI0) mizca, taM dvirUpamapi vihRtavAn , tatra ca prAntAM 'zayyAM' vasatiM zUnyagRhAdikAmanekopadravopadrutA sevitavAn , tathA prAntAni cAsanAni-pAMzUtkarazarkarAloSTAdyupacitAni ca kASThAni ca durghaTitAnyAsevitavAniti // kiM ca-lADhA nAma janapa-1 // 31 // davizeSAsteSu ca dvirUpeSvapi lADheSu 'tasya' bhagavato bahava upasargAH prAyazaH pratikUlA AkrozazvabhakSaNAdaya Asan , tAneva darzayati-janapade bhavA jAnapadA-anAryA''cAriNo lokAH te bhagavantaM lUpitavanto-dantabhakSaNolmukadaNDaprahArAdibhirjihiMsuH, adhazabdo'pizabdArthe, sa caivaM draSTavyaH, bhaktamapi tatra 'rUkSadezya' rUkSakalpamantaprAntamitiyAvat , te |cAnAryatayA prakRtikodhanAH karpAsAdhabhAvatvAcca tRNaprAvaraNAH santo bhagavati virUpamAcaranti, tathA tatra 'kurkurAH' zvAnaste ca jihiMsuH, upari ca nipeturiti / / kiM ca-'alpaH' stokaH sa jano yadi paraM sahasrANAmeko yadivA nAstyevAsAviti yastAn zuno lUSakAn dazato 'nivArayati' niSedhayati, api tu daNDaprahArAdibhirbhagavantaM hatvA tatpreraNAya sItkuvanti, kathaM nAmainaM zramaNaM kurkurAH zvAno dazantu-bhakSayantu, tatra caivaMvidhe janapade bhagavAn SaNmAsAvadhi kAlaM sthitavAniti // kiM ca %2549-OM4%A5-01-04- 02th %*% // 310 // 4 elikkhae jaNA bhujo bahave vajabhUmi pharusAsI / laDhei gahAya nAliyaM samaNA tattha ya vihariMsu // 5 // evaMpi tattha viharantA puTTapuvvA ahesi suNiehiM / saMluzcamANA suNaehiM duzcarANi tattha lADhehiM // 6 // nihAya daNDaM pANehiM taM kAyaM vosajjamaNagAre / aha gAmakaNTae bhagavante ahiAsae abhisamiccA // 7 // nAgo saMgAmasIse vA pArae tattha se mahAvIre / evaMpi tattha lAhiM aladdhapuvovi egayA gAmo // 8 // 'idRkSaH' pUrvoktasvabhAvo yatra janastaM tathAbhUtaM janapadaM bhagavAn 'bhUyaH' paunaHpunyena vihRtavAn , tasyAM ca vajrabhUmau bahvo janAH paruSAzino-rUkSAzino rUkSAzitayA ca prakRtikrodhanAstato yatirUpamupalabhya kadarthayanti, tatastatrAnye zramaNAH zAkyAdayo yaSTiM-dehapramANAM caturaGgulAdhikapramANAM vA nAlikAM gRhItvA zvAdiniSedhanAya vijahuriti / kiM ca-evamapi yaSTyAdikayA sAmagyA zramaNA viharantaH 'spRSTapUrvA' ArabdhapUrvAH zvabhirAsan , tathA saMlucyamAnA' itazcetazca bhakSyamANAH zvabhirAsan , durnivAratvAtteSAM, 'tatra' teSu lADheSvAryalokAnAM duHkhena caryanta iti duzcarANi-grAmAdInIti // tadevaMbhUteSvapi lADheSu kathaM bhagavAn vihRtavAniti darzayitumAha-prANiSu yo daNDanAiNDo-manovAkkAyAdikastaM bhagavAn nidhAya' tyaktvA, tathA taccharIramapyanagAro vyutsRjyAtha 'grAmakaNTakAn' nIcajanarUkSAlApAnapi bhagavAMstAMstAn samyakkaraNatayA nirjarAmabhisametya-jJAtvA'dhyAsayati-adhisahate // kathamadhisahata iti dRSTAntadvAreNa darzayitumAha-'nAgo'hastI ya gadika vAratvAtteSAM, 'tatra' ta -prANiSu yo daNDAlApAnapi bhaga 779XXXA
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 upadhA09 raddezakA3 +3++++ zrIAcA- thA'sau saMgrAmamUrddhani parAnIka jitvA tatsArago bhavati, evaM bhagavAnapi mahAvIrastatra lADheSu parISahAnIkaM vijitya rAGgavRttiH pArago'bhUt , kiM ca-tatra' lADheSu viralatvAdrAmANAM kvacidekadA vAsAyAlabdhapUrvo grAmo'pi bhagavatA // kiM ca(zI0) uvasaMkamantamapaDinnaM gAmaMtiyammi appattaM / paDinikkhamittu lUsiMsu eyAo paraM // 311 // palehitti // 9 // hayapuvo tattha daNDeNa aduvA muTThiNA adu kuntaphaleNa / adu le luNA kavAleNa hantA hantA bahave kandisu // 10 // maMsANi chinnapuvvANi uTraMbhiyA egayA kAyaM / parIsahAI laMciMsu aduvA paMsuNA uvakariMsu // 11 // uccAlaiya nihaNiMsu aduvA AsaNAu khalaiMsu / vosa?kAyapaNayA''sI dukkhasahe bhagavaM apaDinne // 12 // 'upasajhAmanta' bhikSAyai vAsAya vA gacchanta, kiMbhUtam-'apratijhaM' niyatanivAsAdipratijJArahitaM prAmAstikaM prAptamaprAptamapi tasmAdvAmAgratinirgatya te janA bhagavantamalUSiSuH, etaccocuH-ito'pi sthAnAsara dUrataraM sthAna 'paryehi ga ccheti // kiMca-tatra prAmAderbahirvyavasthitaH pUrva hato hatapUrvaH, kena?-daNDenAthavA muSTinA'thavA kuntAdiphalenAthavA vAleSTunA kapAlena-ghaTasarparAdinA hatvA hatvA bahavo'nAryAzcakranduH-pazyata yUrya kiMbhUto'yamityevaM kalakalaM cakruH // kiM ca-mAMsAni ca tatra bhagavatacchinnapUrvANi ekadA kAyamavaSTabhya-Akramya tathA nAnAprakArAH pratikUlaparIpahAca bhagavantamaluzcipuH, athavA pAMsunA'vakIrNavanta iti // kiM ca-bhagavantamUrdhvamukSipya bhUmau 'nihatavantaH' kSiptavantaH, athavA 'AsanAt' godohikotkuTukAsanavIrAsanAdikAt 'skhalitavanto' nipAtitavantaH, bhagavAMstu punaryutsRSTakAyaH parISahasahanaM prati praNata AsIt , parISahopasargakRtaM duHkhaM sahata iti duHkhasaho bhagavAn, nAsya duHkhacikitsApratijJA vidyata ityapratijJaH // kathaM duHkhasaho bhagavAnityetadRSTAntadvAreNa darzayitumAha sUro saGgAmasIse vA saMvuDe tattha se mahAvIre / paDisevamANe pharusAiM acale bha gavaM rIyitthA // 13 // esa vihI aNukkato. jAva rIyaM // 14 // tibemi 9-3 // yathA hi saMgrAmazirasi 'zUra' akSobhyaH paraiH kuntAdibhirbhidyamAno'pi varmaNA saMvRtAGgo na bhaGgamupayAtIti, evaM sa bhagavAnmahAvIraH 'tatra' lADhAdijanapade parISahAnIkatudyamAno'pi pratisevamAnazca 'paruSAn' duHkhavizeSAn merurivA calo-niSpakampo dhRtyA saMvRtAGgo bhagavAn rIyate sma' jJAnadarzanacAritrAtmake mokSAdhvani parAkramate smeti // uddezakAbhArthamupasaMjihIrgharAha-esa vihI'tyAdi pUrvavat / upadhAnazrutAdhyayanatya tRtIyoddezakaH prismaaptH|| pANavanta iti // kiM ca-bhagavanta nipAtitavantaH, bhagavAstu duHkhAcakitsApratijJA ki +SAORANX X.COMCAAROCCORRUAR upadhA09 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) uddezakaH4 // 312 // / uktastRtIyoddezakaH, sAmprataM caturtha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake bhagavataH parIpahopasargApAdhisahanaM pratipAditaM, tadihApi rogAtakapIDAcikitsAvyudAsena samyagadhisahate tadukhattau ca nitarAM tapazcaraNAyodya|cchatItyetatpratipAdyate, tadanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtram omoyariyaM cAei apuDhe'vi bhagavaM rogehiM / puDhe vA apuDhe vA no se sAijaI taicchaM // 1 // saMsohaNaM ca vamaNaM ca gAyabbhaMgaNa va siNANaM ca / saMbAhaNaM ca na se kappe dantapakkhAlaNaM ca parinAe // 2 // virae gAmadhammehiM rIyai mAhaNe abhuvaaii| sisimi egayA bhagavaM chAyAe jhAi AsIya // 3 // AyAvai ya gimhANaM acchaha ukuDue abhittAve / adu jAva ittha lUheNaM oyaNamaMthukummAseNaM // 4 // - api zItoSNadaMzamazakAkrozatADanAdyAH zakyAH parISahAH soDhuM na punaravamodaratA, bhagavAMstu punA rogairaspRSTo'pi vAtAdizobhAbhAve'pyavamaudarya nyUnodaratAM zaknoti kartu, loko hi rogairabhidrutaH saMstadupazamanAyAvamodaratAM vidhatte bhagavAMstu tadabhAve'pi vidhatta ityapizabdArthaH, athavA'spRSTo'pi kAsazvAsAdibhirdravyarogaiH apizabdAtspRSTo'pyasadinI-|| yAdibhirbhAvarogainyUnodaratAM karoti, atha kiM dravyarogAtaGkA bhagavato na prAduSSyanti yena bhAvarogaiH spRSTa ityuktaM?, taducyate, bhagavato hi na prAkRtasyeva dehajAH kAsazvAsAdayo bhavanti, AgantukAstu zastraprahArajA bhaveyuH, ityetadeva // 12 //
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 209 * * * ACANCCCCCAR-MARCC464HCROSAROKAR *** darzayati-saca bhagavAn spRSTo vA zvabhakSaNAdibhiraspRSTo vA kAsazvAsAdibhirnAsau cikitsAmabhilapati, na dravyoSadhAdhuupayogataH pIDopazamaM praarthytiiti|| etadeva darzayitumAha-gAtrasya samyak zodhanaM saMzodhanaM-virecanaM niHsotrAdibhiH tathA vamanaM madanaphalAdibhiH, cazabda uttarapadasamuccayArtho, gAtrAbhyaGganaM ca sahasrapAkatailAdibhiH svAnaM codvartanAdibhiH saMbAdhanaM ca hastapAdAdibhistasya-bhagavato na kalpate, tathA sarvameva zarIramazucyAtmakamityevaM 'parijJAya' jJAtvA dantakASThAdibhidantaprakSAlanaM ca na kalpata iti // kiM ca-virato' nivRttaH kebhyo ?-'grAmadharmebhyo' yathAsvamindriyANAM zabdAdibhyo viSayebhyo 'rIyate' saMyamAnuSThAne parAkramate, 'mAhaNe'tti, kiMbhUto bhagavAn ? asAvabahuvAdI, sakRbyAkaraNabhAvAdvahuzabdopAdAnam , anyathA hi avAdItyeva brUyAt , tathaikadA zizirasamaye sa bhagavAMzchAyAyAM dharmazukladhyAnadhyAyyAsIcceti // kiM ca-suvyatyayena saptamyarthe SaSThI, grISmevAtApayati, kathamiti darzayati-tiSThatyutkuTukAsano'bhitApa-tApAbhimukhamiti, 'artha' Anantarye dharmAdhAraM dehaM yApayati sma rUkSeNa-neharahitena kena?-'odanamanthukulmASeNa' odanaM ca-kodravaudanAdi manthu ca-badaracUrNAdikaM kulmASAzca-mASavizeSA evottarApathe dhAnyavizeSabhUtAH paryuSitamASA vA siddhamASA vA odanamanthukulmASamiti samAhAradvandvaH tenAtmAnaM yApayatIti sambandha iti // etadeva kAlAvadhivizeSaNato darzayitumAha eyANi tinni paDisave aTTa mAse a jAvayaM bhagavaM / Apa ittha egayA bhagava addha mAsaM aduvA mAsaMpi // 5 // avi sAhie duve mAse chappi mAse aduvA vihazrIAcA- ritthA / rAovarAyaM apaDinne annagilAyamegayA bhuje // 6 // chaTeNa egayA bhule rAvRttiH (zI0) aduvA aTTameNa dasameNaM / duvAlasameNa egayA bhuJja pehamANe samAhiM apaDinne // 7 // NaccA NaM se mahAvIre no'viya pAvagaM sayamakAsI / annehiM vA Na kAritthA kIraMtaMpi // 313 // nANujANisthA // 8 // 'etAni' odanAdInyanantaroktAni pratisevate, tAni ca samAhAradvandvena tirohitAvayavasamudAyapradhAnena nirdezAkasyacinmandabuddheH syAdArekA yathA-trINyapi samuditAni pratisevata iti, atastadvyudAsAya trINItyanayA saGkhyayA nirdeza iti, trINi samastAni vyastAni vA yathAlAbhaM pratisevata iti, kiyantaM kAlamiti darzayati-aSTau mAsAn RtubaddhasaMjJakAnAtmAnaM ayApayad-vartitavAn bhagavAniti, tathA pAnamapyarddhamAsamathavA mAsaM bhagavAn pItavAn // api ca-1 mAsadvayamapi sAdhikam athavA SaDapi mAsAn sAdhikAn bhagavAnpAnakamapItvA'pi 'rAtroparAtra'mityaharnizaM vihRtavAn, kiMbhUtaH-'apratijJaH' pAnAbhyupagamarahita ityarthaH, tathA 'annagilAya'nti paryuSitaM tadekadA bhuktavAniti // |kiM ca-SaSThenaikadA bhute, SaSThaM hi nAmaikasminnahanyekabhaktaM vidhAya punardinadvayamabhuktvA caturthe'hayekabhaktameva vidhatte, tatazcAdyantayorekabhaktadinayoktadvayaM madhyadivasayozca bhaktacatuSTayamityevaM SaNNAM bhaktAnAM parityAgAtvaSThaM bhavati, evaM dinAdivRddhyA'STamAdyAyojyamiti, athASTamena dazamenAthavA dvAdazamenaikadA kadAcidbhuktavAn, 'samAdhi' zarIrasamA bhA.sU.53 *4 upadhA09 uddezakaH4 -%AAAACHAR CA% A // 313 // 4 dhAnaM 'prekSamANaH' paryAlocayan na punarbhagavataH kathaMciddaurmanasyaM samutpadyate, tathA'pratijJaH-anidAna iti // kiMca-jJAtvA heyopAdeyaM sa mahAvIraH karmapreraNasahiSNurnApi ca pApakaM karma svayamakArSIt na cApyanyairacIkarat na ca kriyamANamaparairanujJAtavAniti // kiM ca gAmaM pavise nagaraM vA ghAsamese kaDaM paraTTAe / suvisuddhamesiyA bhagavaM AyatajogayAe sevitthA // 9 // adu vAyasA digichattA je anne rasesiNo sattA / ghAsesaNAe ciTThanti sayayaM nivaie ya pehAe // 10 // aduvA mAhaNaM ca samaNaM vA gAmapiNDolagaM ca atihiM vaa| sovAgamUsiyAriM vA kukuraM vAvi viTriyaM purao // 11 // vitticcheyaM vajanto tesimapattiyaM pariharanto / mandaM parakame bhagavaM ahiMsamANo ghAsamesitthA // 12 // prAmaM nagaraM vA pravizya bhagavAn prAsamanveSayet, parArthAya kRtamityudgamadoSarahitaM, tathA suvizuddhamutpAdanAdoSarahitaM, datathaiSaNAdoSaparihAreNaiSitvA-anveSya bhagavAnAyataH-saMyato yogo-manovAkAyalakSaNaH AyatazcAsau yogazcAyatayogo -jJAnacatuSTayena samyagyogapraNidhAnamAyatayogasya bhAva AyatayogatA tayA samyagAhAraM zuddha prAsaiSaNAdoSaparihAreNa se %B4-04 -2424
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 upadhA09 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) uddezakA // 314 // 1994 NAGARCANARAS vitavAniti // kiM ca-atha bhikSAM paryaTato bhagavataH pathi vAyasA:-kAkA 'digichatti bubhukSA tayA''rtA bubhukSArtA | ye cAnye rasaiSiNaH-pAnArthinaH kapotapArApatAdayaH sattvAH tathA grAsasyaiSaNArtham-anveSaNArtha ca ye tiSThanti tAn satatam-anavarataM nipatitAn bhUmau 'prekSya' dRSTvA teSAM vRttivyavacchedaM varjayanmandamAhArArthI parAkramate // kiM ca-atha brAhmaNaM lAbhArthamupasthitaM dRSTvA tathA zramaNaM zAkyAjIvakaparivATtApasanirgranthAnAmanyatamaM 'grAmapiNDolaka' iti bhikSayodarabharaNArtha grAmamAzritastundaparimRjo dramaka iti, tathA'tithiM vA-Agantukam tathA zvapAka-cANDAlaM mArjArI vA kukuraM vApi-zvAnaM vividhaM sthitaM 'purataH' agrataH samupalabhya teSAM vRtticchedaM varjayan manaso duSpraNidhAnaM ca varjayan manda-manAk teSAM trAsamakurvan bhagavAn parAkramate, tathA parAMzca kunthukAdIn jantUn ahiMsan grAsamanveSitavAniti // kiMca avi sUiyaM vA sukaM vA sIyaM piMDaM purANakummAsaM / adu bukkasaM pulAgaM vA laddhe piMDe aladdhe davie // 13 // avi jhAi se mahAvIre AsaNatthe akukkue jhANaM / uhUM ahe tiriyaM ca pehamANe samAhimapaDinne // 14 // akasAI vigayagehI ya saharUvesu amucchie jhAI / chaumattho'vi parakamamANo na pamAyaM saiMpi kuzvitthA // 15 // saya- * meva abhisamAgamma AyatajogamAyasohIe / abhinivvuDe amAille AvakahaM bhagavaM samiyAsI // 16 // esa vihI aNu0 rIyai // 17 // tibemi 9-4 brahmacaryazrutaskandhe navamAdhyayane caturtha uddezakaH // 9 // 'sUiya'tti dadhyAdinA bhaktamAdrIkRtamapi tathAbhUtaM zuSkaM vA-vallacanakAdi zItapiNDaM vA-paryuSitabhaktam tathA 'purANakulmASaM vA' bahudivasasiddhasthitakulmASaM, 'bukkasaM'ti cirantanadhAnyaudanaM, yadivA purAtanasaktupiNDaM, yadivA bahudivasasambhRtagorasaM godhUmamaNDakaM ceti, tathA 'pulAkaM' yavaniSpAvAdi, tadevambhUtaM piNDamavApya rAgadveSavirahAd draviko bhagavAn tathA'nyasminnapi piNDe labdhe'labdhe vA dravika eva bhagavAniti, tathAhi-labdhe paryApte zobhane vA notkarSa yAti, nApyalavdhe'paryApte'zobhane vA''tmAnamAhAradAtAraM vA jugupsate // kiM ca-tasmiMstathAbhUta AhAre labdha upabhukte'labdhe cApi dhyAyati sa mahAvIro, duSpraNidhAnAdinA nApadhyAnaM vidhatte, kimavastho dhyAyatIti darzayati-AsanasthaHutkuTu kagodohikAvIrAsanAdyavastho'kautkucaH san-mukhavikArAdirahito dhyAna-dharmazuklayoranyataradArohati, kiM punastatra dhyeyaM dhyAyatIti darzayitumAha-Urdhvamadhastiryaglokasya ye jIvaparamANvAdikA bhAvA vyavasthitAstAn dravyaparyAyanityAnityAdirUpatayA dhyAyati, tathA samAdhim-antaHkaraNazuddhiM ca prekSamANo'pratijJo dhyAyatIti // kiM ca-na kaSAyyaka|pAyI tadudayApAditabhrakuTyAdikAryAbhAvAt , tathA vigatA gRddhiH-gArthya yasyAsau vigatagRddhiH, tathA zabdarUpAdiSvindriyArtheSvamUcchito dhyAyati, mano'nukUleSu na rAgamupayAti nApItareSu dveSavazago'bhUditi, tathA chadmani-jJAnadarzanA // 314 // * ** vyAdikAryAbhAvAtantaHkaraNazuddhiM ca bhAvAdikA bhAvA vyavasyoranyataradArohati, * zrIbhAcArAGgavRttiH (zI0) // 315 // RAKA varaNIyamohanIyAntarAyAtmake tiSThatIti chadmastha ityevaMbhUto'pi vividham-anekaprakAraM sadanuSThAne parAkramamANo na pramAda | upadhA09 -kaSAyAdikaM sakRdapi kRtavAniti // kiMca-svayameva-AtmanA tattvamabhisamAgamya viditasaMsArasvabhAvaH svayaMbuddhaH saM 4 uddezakA4 stIrthapravarttanAyodyatavAn , tathA coktam-"AdityAdivibudhavisaraH sAramasyAM trilokyAmAskandantaM padamanupama yacchivaM tvAmuvAca / tIrtha nAtho laghubhavabhayacchedi tUrNaM vidhatsvetyetadvAkyaM tvadadhigataye no kimu syAnniyogaH // 1 // " ityAdi, kathaM tIrthapravartanAyodyata iti darzayati-'AtmazuddhyA' AtmakarmakSayopazamopazamakSayalakSaNayA''yatayoga-supraNihitaM manovAkkAyAtmakaM vidhAya viSayakaSAyAdyapazamAdibhinivRtta:-zItIbhUtaH, tathA amAyAvI-mAyArahita upalakSaNArthatvAdasyAkrodhAdyapi draSTavyaM, 'yAvatkatha miti yAvajjIvaM bhagavAn paJcabhiH samitibhiH samitaH tathA tisRbhirguptibhirguptshcaasiiditi||shrutskndhaadhyynoddeshkaarthmupsNjihiirssuraah-essH-anntroktH zastraparijJAderArabhya yo'bhihitaH so'nukrAntaHanuSThita AsevanAparijJayA sevitaH, kena?-zrIvarddhamAnasvAminA 'matimatA' jJAnacatuSTayAnvitena bahuzaH-anekazo'pratijJena-anidAnena bhagavatA-aizvaryAdiguNopetena, ato'paro'pi mumukSuranenaiva bhagavadAcIrNena mokSapraguNena pathA''tmahitamAcaran rIyate-parAkramate, itiradhikAraparisamAptau, bravImIti sudharmasvAmI jambUsvAmine kathayati-so'haM bravImi yena mayA bhagavadvadanAravindAdarthajAtaM niryAtamavadhAritamiti // ukto'nugamaH sUtrAlApakaniSpannanikSepazca sasUtrasparzaniyuktikaH, sAmprataM nayAH, te ca naigamasaGgrahavyavahAraRjusUtrazabdasamabhirUdvaivaMbhUtabhedabhinnAH sAmAnyataH sapta, te cAnyatra // 315 // sammatyAdI lakSaNato vidhAnatazca nyakSeNAbhihitA iti, iha punasta eva jJAnakriyAnayAntarbhAvadvAreNa samAsataHpro R
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI 0 ) // 316 // 211 cyante, adhikRtAcArAGgasya jJAnakriyAtmakatayobhayarUpatvAt jJAnakriyAdhInatvAnmokSasya tadarthaM ca zAstrapravRtteriti bhAvaH, atra ca parasparataH savyapekSAveva jJAnakriyAnayau vivakSitakAryasiddhaye'laM nAnyo'nyanirapekSA vityetatprapaJzcayate, tatra jJAnanayAbhiprAyo'yam - yathA jJAnameva pradhAnaM na kriyeti, samastaheyopAdeyahAnopAdAnapravRtterjJAnAdhInatvAt tathA hi sunizcitAt samyagjJAnAtmavRtto'rthakriyArthI na visaMvAdyate, tathA coktam- "vijJaptiH phaladA puMsAM, na kriyA phaladA matA / mithyAjJAnAt pravRttasya, phalAsaMvAdadarzanAd // 1 // " ityAdi, saMviniSThatvAcca viSayavyavasthitInAM tatpUrvakasaka laduHkhaprahINatvAccAnvayavyatirekadarzanAcca jJAnasya prAdhAnyaM tathAhi - jJAnAbhAve'narthaparihArAya pravarttamAno'pi tatkaroti yena nitarAM pataGgavadanarthena saMyujyate, jJAnasadbhAve ca samastAnapyarthAnarthasaMzayAMzca yathAzaktitaH pariharati, tathA cAgamaH - 'paDhamaM nANaM tao' ityAdi, evaM tAvatkSAyopazamikaM jJAnamAzrityoktaM, kSAyikamapyAzritya tadeva pradhAnaM yasmAdbhagavataH praNatasurAsuramukuTakoTivedikAGkitacaraNayugalapIThasya bhavAmbhodhitaTasthasya pratipannadIkSasya trilokabandhostapazcaraNavato'pi na tAvadapavargaprAptiH saJjAyate yAvajjIvAjI vAdyakhilavastuparicchedarUpaM ghanaghAtikarmmasaMhatikSayAtkevalajJAnaM notpannamityato jJAnameva pradhAnamaihikAmuSmikaphalaprAptikAraNaM, yuktiyuktatvAditi / adhunA kriyAnayAbhiprAyo'bhi dhIyate, tadyathA- kriyaiva pradhAna maihikAmuSmika phalaprAptikAraNaM, yuktiyuktatvAt yasmAddarzite'pi jJAnenArthakriyAsamarthe'rthe pramAtA prekSApUrvakArI yadi hAnopAdAnarUpAM pravRttikriyAM na kuryAt tato jJAnaM viphalatAmiyAt tadarthatvAttasyeti, yasya hi yadarthe pravRttistattasya pradhAnamitaradapradhAnamiti nyAyAt, saMvidA viSayavyavasthAnasyApyarthakriyArthatvAtkriyAyAH prAdhAnyam, anvayavyatirekAvapi kriyAyAM samupalabhyete, yataH - samyacikitsAvidhijJo'pi yathArthauSadhAvAtA - vapi upayogakriyArahito nollAghatAmeti, tathA coktam - " zAstrANyadhItyApi bhavanti mUrkhA, yastu kriyAvAn puruSaH sa vidvAn / saMcintyatAmauSadhamAturaM hi kiM jJAnamAtreNa karotyarogam 1 // 1 // " tathA "kriyaiva phaladA pusAM, na jJAnaM | phaladaM natam / yataH strIbhakSyabhogajJo na jJAnAtsukhito bhavet // 1 // ityAdi, tatkriyAyuktastu yathA'bhilaSitArthabhAgbhavatyapi, kuta iti cet na hi dRSTe'nupapannaM nAma, na ca sakalalokapratyakSa siddhe'rthe'nyatpramANAntaraM mRgyata iti, tathA''muSmikaphalaprAdhyArthanA'pi tapazcaraNAdikA kriyaiva kartavyA, maunIndraM pravacanamapyevameva vyavasthitaM yata uktaM'ceiyakulagaNasaGke AyariyANaM ca pavayaNa sue ya / savrvvasu'vi teNa kathaM tavasaJjamamujjamanteNaM // 1 // " itazcaitadevamaGgIkartavyaM yatastIrthakRdAdibhiH kriyArahitaM jJAnamadhyaphalamuktaM, uktaM ca- 'subahu pi suamadhItaM kiM kAhi caraNavippahUNa ( mukka )ssa ? | aMdhassa jaha palittA dIvasa tasahassakoDIvi // 1 // " dRzikriyApUrvakakriyAvikalatvAttasyeti bhAvaH, na kevalaM kSAyopazamikAjjJAnAtkriyA pradhAnA, kSAyikAdapi, yataH satyapi jIvAjIvAdyakhilavastupariccheda ke jJAne samullasite na vyuparata kriyAnivarttidhyAnakriyAmantareNa bhavadhAraNIyakamrmocchedaH, tadacchedAcca na mokSAvAptirityato na jJAnaM pradhAnaM, caraNakriyAyAM punaraihikAmuSmikaphalAvAptirityataH saiva pradhAnabhAvamanubhavatIti, tadevaM jJAnamRte samyakriyAyA abhAvaH tadabhAvAcca tadarthapravRttasya jJAnasya vaiphalyam / evamAdInAM yuktInAmubhayatrApyupalabdhervyAkulitamatiH 1 caityakulagaNasaGke AcArye ca pravacane zrute ca / sarveSvapi tena kRtaM tapaHsaMyamayorayacchatA // 1 // 2 subahRpi zrutamadhItaM kiM kariSyati viprahINacaraNasya ? / andhasya yathA pradIptA dIpazatasahasra koTyapi // 1 // ziSyaH pRcchati - kimidAnIM tattvamastu ?, AcArya Aha- nanvabhihitameva vismaraNazIlo devAnAMpriyo yathA jJAnakriyAnayau parasparasavyapekSau sakalakarmakandocchedAtmakasya mokSasya kAraNabhUtAviti, pradIptasamasta nagarAntarvartti parasparopakAryo|pakArakabhAvAvAtAnAbAdhasthAnau pavandhAviveti, tathA coktam - "saMjoyasiddhIeN phalaM vadantItyAdi, svatantrapravRttau tu na vivakSitakArya sAdhayata ityetacca prasiddhameva, yathA 'hayaM NANa' mityAdi, Agame'pi sarvanayopasaMhAradvAreNAyamevArtho'bhihito, yathA- 'saibvesiMpi NayANaM bahuvihavattavayaM NisAmettA / taM savvaNayavisuddhaM jaM caraNaguNaDio sAhU // 1 // tti', tadetadAcArAnaM jJAnakriyAtmakaM adhigatasamyakpathAnAM kuzrutasaritkaSAyajhaSakulAkulaM priyaviprayogA priya saMprayogAdyaneka vyasanoM panipAtamahAvartta mithyAtvapavaneraNopasthApitabhayazokahAsyaratyaratyAditaraGgaM vizrasAvelAcitaM vyAdhizatana cakrAlayaM mahAgambhIraM bhayajananaM pazyatAM trAsotpAdakaM mahAsaMsArArNavaM sAdhUnAmuttitIrSatAM taduttaraNasamartha| mavyAhataM yAnapAtramiti, ato mumukSuNA''tyantikai kAntikA nAbAdhaM zAzvatamanantamajaramamara makSayamavyAbAdhamuparatasamastadvandvaM samyagdarzanajJAnatratacaraNakriyAkalApopetena paramArthaparamakAryamanuttamaM mokSasthAnaM lipsunA samAlambanIyamiti tadAtmakasya brahmacaryAkhyazrutaskandhasya nirvRtikulInazrI zIlAcAryeNa tattvAdityAparanAmnA vAharisAdhusahAyena kRtA TIkA parisamApteti // zlokato granthamAnam // 976 // 1 saMyogasiddheH phalaM vadanti (naivaikacakreNa rathaH prayAti / andhava pakSa bane sametya tau saMprayukto nagaraM praviSTau // 1 // ) 2 hataM jJAnaM kriyA hInaM. 3 sarveSAmapi nayAnAM bahuvidha vaktavyatAM nizamya / tatsarvanayavizuddhaM yazcaraNaguNa sthitaH sAdhuH // 1 // For Private Personal Use Only nayavi cAraH / / 316 //
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 nayavicAraH zrIAcArAGgavRttiH (zI0) dvAsaptatyadhikeSu hi zateSu saptasu gateSu guptAnAm / saMvatsarepu mAsi ca bhAdrapade zuklapazcamyAm // 1 // zIlAcAryeNa kRtA gambhUtAyAM sthitena TIkaiSA / samyagupayujya zodhyaM maatsryvinaakRtairaayH||2|| kRtvA''cArasya mayA TIkA yatkimapi saMcitaM puNyam / tenAmuyAjagadidaM nivRtimatulA sadAcAram // 3 // varNaH padamatha vAkyaM padyAdi ca yanmayA prityktm| tacchodhanIyamantra ca vyAmohaH kasya no bhavati? // 4 // tattvAdityAparAbhidhAnazrImacchIlAcAryavihitA vRttibrahmacaryazrutaskandhasya AcArAGgasya smaaptaa|| // 317 // ROCC00402040520RRORRECTROPOSANA iti zrImadbhadrabAhusvAmisaMhabdhaniyuktisaMkalitAcArAGgaprathamazrutaskandhasya vRttiH zrIvAharigaNivihitasAhAyyakena zrIzIlAGkAcAryeNa tattvA dityAparAbhidhAnena vihitA''yAtA saMpUrtim / // 317 // // aham / / jayatyanAdiparyantamanekaguNaratnabhRt / nyatkRtAzeSatIrthezaM tIrtha tIrthAdhipairnutam // 1 // nama' zrIvarddhamAnAya, sadAcAravidhAyine / praNatAzeSagIrvANacUDAratnArcitahiye // 2 // AcAramerorgaditasya lezataH, pravacmi taccheSikacUlikAgatam / Aripsite'rthe guNavAn kRtI sadA, jAyeta niHshessmtthossitkriyH||3|| ukto navabrahmacaryAdhyayanAtmaka AcArazrutaskandhaH, sAmprataM dvitIyo'yazrutaskandhaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-uktaM prAgAcAraparimANaM pratipAdayatA, tadyathA-"navebaMbhaceramaio aTThArasapayasahassio veo / havai ya sapaMcacUlo bahubahuayaro payaggeNaM // 1 // " tatrAdye zrutaskandhe navabrahmacaryAdhyayanAni pratipAditAni, teSu ca na samasto'pi vivakSito'rtho'bhihitaH abhihito'pi saGkepato'to'nabhihitArthAbhidhAnAya saGkepoktasya ca prapaJcAya tadanabhUtAzcatasrazcaDA uktAnuktArthasamAhikAH pratipAdyante, tadAtmakazca dvitIyo'grazrutaskandhaH, ityanena sambandhenAyAtasyAsya vyAkhyA pratanyate, tatra nAmasthApane anAdRtya dravyAgranikSepArtha niyuktikRdAha 1degtavizeSa. 2 degnatam 3 vIranAthAya 4 degdhye 5 navabrahmacaryamayo'dhyAdazapadasahasrako vedaH / bhavati ca sapazcacUlo bahubahutaH padApreNa // 1 // zrutaska02 upakramaH zrIAcA- davyogAhaNa Aesa kAla kamagaNaNasaMcae bhAve / aggaM bhAve u pahANavahuye uvagArao tivihaM // 4 // rAGgavRttiH (zI0) tatra dravyAgraM dvidhA-Agamato noAgamata ityAdi bhaNitvA vyatirikta tridhA-sacittAcittamizradravyasya vRkSakuntA deryadagramiti, avagAhanAnaM yadyasya dravyasyAdhastAdavagADhaM tadavagAhanAgraM, tadyathA-manuSyakSetre mandaravarjAnAM prvtaanaamu||318|| cchrayacaturbhAgo bhUmAvavagADha iti mandarANAM tu yojanasahasramiti, AdezAgram Adizyata ityAdezaH-vyApAraniyojanA, agrazabdo'tra parimANavAcI, tatazca yatra parimitAnAmAdezo dIyate tadAdezAgraM, tadyathA-tribhiH puruSaiH karma kArayati tAn vA bhojayatIti, kAlAgram-adhikamAsakaH, yadivA'nazabdaH parimANavAcakastatrAtItakAlo'nAdiranAgato'nantaH sarvAddhA vA, kramAgraM tu krameNa-paripATyA'yaM kramAgraM, etad dravyAdi caturvidhaM, tatra dravyAgramekANukAd vyaNukaM yaNukAd vyaNukamityevamAdi / kSetrAgram-ekapradezAvagADhAd dvipradezAvagADhaM, dvipradezAvagADhAtripradezAvagADhamityAdi / kAlAgramekasamayasthitikAd dvisamayasthitikaM dvisamayasthitikAtrisamayasthitikamityAdi, bhAvAgramekaguNakRSNAd dviguNakRSNaM dviguNa kRSNAtriguNakRSNamityAdi, gaNanAgraM tu saGkhyAdharmasthAnAtsthAnaM, dazaguNamityarthaH, tadyathA-eko daza zataM sahasramityAdi, saJcayAgraM tu saJcitasya dravyasya yadupari tatsaJcayAgraM, yathA tAmropaskarasya sazcitasyopari zaGkhaH, bhAvAgraM tu trividhaM-pradhAnAyaM 1 prabhUtAgram 2 upakArAgraM 3 ca, tatra pradhAnAnaM sacittAdi tridhA, sacittamapi dvipadAdadibhedAbhidhaiva, tatra dvipadeSu tIrthakarazcatuSpadeSu siMhaH apadeSu kalpavRkSA, acittaM vaiDUryAdi minaM tIrthakara evAlaGkRta MARUSALAM // 318 // sa
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 213 4. ES iti, prabhUtAgraM tvApekSika, tadyathA-"jIvA poggala samayA dabya paesA ya pajavA ceva / thovA'NatANatA visesamahiyA duve gaMtA // 1 // " atra ca yathottaramagraM, paryAyAgraM tu sarvAgramiti, upakArAgraM tu yatpUrvoktasya vistarato'nuktasya ca 4 pratipAdanAdupakAre vartate tad yathA dazavaikAlikasya cUDe, ayameva vA zrutaskandha AcArasyetyato'tropakArAgreNAdhikAra ta iti // Aha ca niyuktikaarH| uvayAreNa u pagayaM AyArasseva uvarimAiM tu / rukkhassa ya pavvayassa ya jaha aggAiM taheyAiM // 5 // upakArAgreNAtra prakRtam-adhikAraH, yasmAdetAnyAcArasyaivopari vartante, taduktavizeSavAditayA tatsaMbaddhAni, yathA vRkSaparvatAdeggrANIti / zeSANi tvagrANi ziSyamativyutpattyarthamasya copakArAgrasya sukhapratipattyarthamiti, taduktam-"uccAriassa sarisaM jaM keNai taM parUvae vihiNA / jeNa'higAro taMmi u parUvie hoi suhagejha // 1 // " tatredamidAnIM vAcyaM-kenaitAni nirmUDhAni ? kimartha ? kuto veti?, ata Aha therehi'NuggahaTTA sIsahi hou pAgaDatthaM ca / AyArAo attho AyAe~gesu pavibhatto // 6 // 'sthaviraiH' zrutavRddhaizcaturdazapUrvavidbhirniyUDhAnIti, kimartha , ziSyahitaM bhavatvitikRtvA'nugrahArtha, tathA'prakaTo'rthaH 1jIvAH pudgalAH samayAH (kAlikAH) dravyANi pradezAzca paryavAthaiva / stokAH anantaguNA anantaguNA vizeSAdhikAH dvaye'nantAH (anantaguNAH anantaguNAH) // 1 // 2 gAthAyAM pajavA ityanenopAtaM. 3 uccAritasya sadRzaM yatkenacit tat prarUpyate vidhinA / yenAdhikArastasmiMstu prarUpite mavati sukhaprAyam // 1 // A.su. 54 zrIAcArAvRttiH (zI0) // 319 // prakaTo yathA syAdityevamartha ca, kuto niyUDhAni!, AcArAtsakAzAtsamasto'pyartha AcArAgreSu vistareNa pravibhakta itizrutaskaM02 sAmprataM yadyasmAniyUDhaM tadvibhAmenAcaSTa iti upodghAta: bihaassa ya paMcamae aTThamagassa biiyaMmi uddese / bhaNio piMDo sijA vatthaM pAuggaho ceva // 7 // paMcamagassa cautthe iriyA vaNijaI samAseNaM / chahassa ya paMcamae bhAsajjAyaM viyANAhi // 8 // sattikagANi sattavi nijjUDhAI mahAparinnAo / satthaparinnA bhAvaNa nijjUdA u dhuya vimuttI // 9 // AyArapakappo puNa paccakkhANassa tiyvtthuuo| AyAranAmadhijA vIsaimA pAhuDaccheyA // 10 // brahmacaryAdhyayanAnAM dvitIyamadhyayanaM lokavijayAkhyaM, tana paJcamoddezaka idaM sUtram-"savvAmagaMdhaM parinnAya nirAmagaMdho parivvae" tatrAmagrahaNena hananAdyAstinaH kovyo gRhItA gandhopAdAnAdaparAstisraH, etAH SaDapyavizodhikovyo gRhItAH, tAzcemAH-svato hanti ghAtayati antamanyamanujAnIte, tathA pacati pAcayati pacanta (manya) manujAnIta iti, tathA| tatraiva sUtram-"adissamANo kayavikkaehiM"ti, anenApi timro-vizodhikovyo gRhItAH, tAzcemAH-krINAti kApayati krINantamanyamanujAnIte, tathA'STamasya-vimohAdhyayanasya dvitIyoddezaka idaM sUtram-"bhikkhU parakkamejA cituja vA nisIeja vA tuyaTTija vA susANaMsi ve"tyAdi yAvad "bahiyA viharijA taM bhikkhaM gAhAvatI uvasaMkamittu vaejA // 319 // ahamAusaMto samaNA! tubbhahAe asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA pANAI bhUyAI jIvAI sattAiM samArabbha samuddissa kIyaM pAmicca"mityAdi, etAni sarvANyapi sUtrANyAzrityaikAdaza piNDaiSaNA niyUDhAH, tathA tasminneva dvitIyAdhyayane paJcamoddezake sUtram-"se vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pAyapuMchaNaM uggahaM ca kaDAsaNa"miti, tatra vastrakambalapAdapuJchanagrahaNAd vastraiSaNA niyUMDhA, patanahapadAt pAtraiSaNA nieMDhA, avagraha ityetasmAdavagrahapratimA niyUDhA, kaTAsanamityetasmAcchayyeti, tathA pazcamAdhyayanAvantyAkhyasya caturthoddezake sUtram-"gAmANugArma dUijamANassa dujAyaM dupparikaMta" ityAdineryA saGkepeNa vyAvarNitetyata evaM IryAdhyayanaM nirmUDham, tathA SaSThAdhyayanasya dhUtAkhyasya paJcamoddezake sUtram-"Aikkhai vihayai kiTTai dhammakAmI"tyetasmAdbhASAjAtAdhyayanamAkRSTamityevaM vijAnIyAstvamiti / tathA mahAparijJAdhyayane saptoddezakAstebhyaH pratyekaM saptApi saptaikakA niyUMDhAH, tathA zastraparijJAdhyayanAdbhAvanA niyUMDhA, tathA dhUtAdhyayanasya dvitIyacaturthoddezakAbhyAM vimuktyadhyayanaM ni!Dhamiti, tathA 'AcAraprakalpaH'nizIthaH, sa ca pratyAkhyAnapUrvasya yattRtIyaM vastu tasyApi yadAcArAkhyaM viMzatitamaM prAbhRtaM tato niyUMDha iti // brahmacaryAdhyayanebhya AcArAgrANi niDhAnyato niyUhanAdhikArAdeva tAnyapi zastraparijJAdhyayanAnniyUDhAnIti darzayati| anvogaDo u bhaNio satthaparinnAya daMDanikkhevo / so puNa vibhajamANo tahA tahA hoi naayvvo||11|| _ 'avyAkRtaH' avyakto'parisphuTa itiyAvat 'bhaNitaH' pratipAditaH, ko'sau?--'daNDanikSepaH' daNDaH-prANipIDAlakSaNadastasya nikSepaH-parityAgaH saMyama ityarthaH, sa ca zastraparijJAyAmavyakto'bhihito yatastena punaH vibhajyamAnaH aSTasvapya dhyayaneSvasAveva tathA tathA-anekaprakAro jJAtavyo bhavatIti // kathaM punarayaM saMyamaH saGgepAbhihito vistAryate ? ityAha Trmirmwww
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 zrutaskaM02 upodghAtaH (zI.) // 32 // * . egaviho puNa so saMjamutti ajjhattha bAhiro yaduhA / maNavayaNakAya tiviho caubviho cAujAmo u||12|| paMca ya mahanvayAI tu paMcahA rAibhoaNe chaTThA / sIlaMgasahassANi ya AyarassappavIbhAgA // 13 // ___ aviratinivRttilakSaNa ekavidhaH saMyamaH, sa evAdhyAtmikabAhyabhedAd dvidhA bhavati, punarmanovAkkAyayogabhedAtrividhaH, sa eva caturyAmabhedAccaturdhA, punaH paJcamahAvratabhedAtpaJcadhA, rAtrIbhojanaviratiparigrahAcca poDhA, ityAdikayA prakriyayA bhidyamAno yAvadaSTAdazazIlAGgasahasraparimANo bhavatIti // kiM punarasau saMyamastatra tatra pravacane paJcamahAvratarUpatayA bhidyate ? ityAha Aikkhi vibhai vinA ceva suhatara hoi / eeNa kAraNeNaM mahavvayA paMca pannattA // 14 // saMyamaH paJcamahAvratarUpatayA vyavasthApitaH sannAkhyAtuM vibhaktuM vijJAtuM ca sukhenaiva bhavatItyataH kAraNAtpaJcamahAvatAni prajJApyante // etAni ca paJca mahAvratAni askhalitAni phalavanti bhavantyato rakSAyalo vidheyastadarthamAha tesiM ca rakkhaNaTThA ya bhAvaNA paMca paMca ikkikke / tA satthaparinnAe eso abhitaro hoI // 15 // 'teSAM ca' mahAvratAnAmekaikasya tadvRttikalpAH paJca paJca bhAvanA bhavanti, tAzca dvitIyAgrazrutaskandhe pratipAdyante'to'yaM zastraparijJAdhyayanAbhyantaro bhavatIti // sAmprataM cUDAnAM yathAsvaM parimANamAha__ jAvoggahapaDimAo paDhamA sattikagA bihacuulaa| bhAvaNa vimutti AyArapakkappA tinni ia paMca // 16 // 1 ahArasagassa nipphattI pra. eso u abbhantaro hoi pra. 4 4 // 32 // + + + piNDaiSaNAdhyayanAdArabhyAvagrahapratimAdhyayanaM yAvadetAni saptAdhyayanAni prathamA cUDA, saptasaptaikakA dvitIyA, bhAvanA tRtIyA, vimuktizcaturthI, AcAraprakalpo nizIthaH, sA ca paJcamI cUDeti / tatra cUDAyA nikSepo nAmAdiH paDDidhaH, nAmasthApane kSuNNe, dravyacUDA vyatiriktA sacittA kurkuTasya acittA mukuTasya cUDAmaNiH mizrA mayUrasya, kSetracUDA lokaniSkuTarUpA, kAlacUDA'dhikamAsakasvabhAvA, bhAvacUDA tviyameva, kSAyopazamikabhAvavartitvAt / iyaM ca saptAdhyayanAtmikA, tatrAdyamadhyayana piNDaiSaNA, tasya catvAryanuyogadvArANi bhavanti, yAvannAmaniSpanne nikSepe piNDaipaNA'dhyayanaM, tasya nikSepadvAreNa sarvA piNDaniyuktiratra bhaNanIyeti // sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam se bhikkhU vA bhikkhuNI vA gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe aNupaviTThe samANe se jaM puNa jANijjA-asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA pANehiM vA paNagehiM vA bIehiM vA hariehiM vA saMsattaM ummissaM sIodaeNa vA osittaM rayasA vA paridhosiyaM vA tahappagAraM asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA parahatthaMsi vA parapAyaMsi vA aphAsuyaM aNesaNijaMti mannamANe lAbhe'vi saMte no paDiggAhijjA ||se ya Ahaca paDiggahe siyA se taM AyAya egatamavakamijA, egaMtamavakamittA ahe ArAmaMsi vA ahe uvassayaMsi vA appaMDe appapANe appabIe appaharie appose appudae apputrtigapaNagadagamaTTiyamakkaDAsaMtANae vigiMciya 2 ummIsaM visohiya 2 tao saMjayAmeva aeNjijja vA pIijja vA, jaM ca no saMcAijjA bhuttae vA pAyae vA se tamAyAya egaMtamavakkamijA, ahe jhAmathaMDilaMsi vA ahirAsiMsi vA kiTTarAsisi vA tusarA1 parivAsiyaM pra. evaM vRttAvapi pra. sisi vA gomayarAsisi vA annayaraMsi vA tahappagAraMsi thaMDilaMsi paDilehiya paDilehiya pamajjiya pamajjiya tao saMja zrutaskaM02 yAmeva parivijA // (sU. 1) cUlikA 1 'se' iti mAgadhadezIvacanataH prathamAnto nirdeze varttate, yaH kazcidbhikSaNazIlo bhAvabhikSurmUlottaraguNadhArI vivi piNDaSa01 dhAbhigraharataH 'bhikSuNI vA' sAdhvI, sa bhAvabhikSurvedanAdibhiH kAraNairAhAragrahaNaM karoti, tAni cAmUni-"veaNa 1 uddezaH 1 veAvacce 2 iriyahAe ya 3 saMjamahAe 4 / taha pANavattiyAe 5 chaha puNa dhammaciMtAe 6 // 1 // " ityAdi, amISAM madhye'nyatamenApi kAraNenAhArArthI san gRhapatiH-gRhasthastasya kulaM-gRhaM tadanupraviSTaH, kimarthaM ?-'piMDavAyapaDiyAe'tti || piNDapAto-bhikSAlAbhastatpratijJayA-ahamatra bhikSAM lapsya iti, sa praviSTaH san yatpunarazanAdi jAnIyAt , kathamiti darzayati-'prANibhiH' rasajAdibhiH 'panakaiH' ullIjIvaiH saMsaktaM 'bIjaiH' godhUmAdibhiH 'haritaiH' dUrvA'GkarAdibhiH 'unmibhaM' zabalIbhUtaM, tathA zItodakena vA 'avasiktam' AkRtaM 'rajasA vA' sacittena 'parighAsiya'ti pariguNDitaM, |kiyadvA vakSyati ? 'tathAprakAram' evaMjAtIyamazuddhamazanAdi caturvidhamapyAhAraM 'parahaste' dAtRhaste parapAtre vA sthitam 'aprAsukaM' sacittam 'aneSaNIyam' AdhAkarmAdidoSaduSTam 'iti' evaM manyamAnaH 'sa' bhAvabhikSuH satyapi lAbhe |na pratigRhNIyAdityutsargataH, apavAdatastu dravyAdi jJAtvA pratigRhNIyAdapi, tatra dravyaM durlabhadravyaM kSetraM sAdhAraNadravyalAbharahitaM sarajaskAdibhAvitaM vA kAlo durbhikSAdiH bhAvo glAnatAdiH, ityAdibhiH kAraNairupasthitairalpabahutvaM 4 // 321 // 1 vedanA vaiyAvRttyaM iyartha ca saMyamArtha ca / tathA prANapratyayAya SaSThaM punardharmacintAyai // 1 // zrInAcArAGgavRttiH (zI0) // 321 // XMAMATA
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 215 [bha udakasUkSmanupAI. alpazApAtaviziSTapAlakamasampAta bhUtamazuddhamA cidanAbhogA / iNhi jaha na zrIAcA- GgivRttiH (zI0) // 2 // " yaccAhArA, apakramya ca paryAlocya gItArthoM gRhNIyAditi // atha kathaJcidanAbhogAtsaMsaktamAgAmisattvAnmiyaM vA gRhItaM tatra vidhimAha|'se Ahacce'tyAdi sa ca bhAvabhikSuH 'AhaJceti sahasA saMsaktAdikamAhArajAtaM kadAcidanAbhogAtpratigRhNIyAt , sa| cAnAbhogo dAtRpratigRhItRpadadvayAccaturdhA yojanIya iti, 'tam' evaMbhUtamazuddhamAhAramAdAyaikAntam 'apakAmet' gacchet , na 'apakramya, gatveti / yatra sAgArikANAmanAlokamasampAtaM ca bhavati tadekAntamanekadheti darzayatiathArAme vA athopAzraye vA athazabdo'nApAtaviziSTapradezopasaGgrahArthaH, vAzabdo vikalpArthaH zUnyagRhAdyupasanmahArtho vA, tadvizinaSTi-'alpANDe' alpazabdo'bhAvavacanaH, apagatANDa ityarthaH, evamalpabIje'lpaharite 'alpAvazyAye' avazyAya udakasUkSmatuSAraH, alpodake, tathA, 'alpottiGgapanakadagamRttikAmarkaTasantAnake' tatrottiGgastRNAgraudakavinduH, [bhuJjItetyuttarakriyayA sambandhaH] panakaH-ullIvizeSaH, udakapradhAnA mRttikA udakamRttiketi, markaTa:-sU-18 kSmajIvavizeSasteSAM santAnaH, yadivA markaTakasantAnaH-koliyakaH, tadevamaNDAdidoSarahite ArAmAdike sthaNDile gatvA prAggRhItAhArasya yatsaMsaktaM tad vivicya vivicya' tyaktvA tyaktvA, kriyA'bhyAvRttyA'zuddhasya parityAganiHzeSatAmAha, 'unminaM vA' AgAmukasattvasaMvalitaM saktukAdi tataH prANinaH 'vizodhya vizodhya' apanIyApanIya 'tataH' tadanantaraM zeSaM zuddhaM parijJAya samyagyata eva bhuJjIta pivedvA rAgadveSavipramuktaH sanniti, uktaJca-"bAyAlIsesaNasaMkaDaMmi 1 dvAcatvAriMzadeSaNAsaMkaTe gahane jIva ! naiva chalitaH / idAnIM yathA na chalyase bhannan rAgadveSAbhyAM (tathA prvrtkh)||1|| gageNa mAjhAra dveSeNa sadhUmakaM vijAnAhi / rAgadveSavimukto bhuzIta vA nirjarAprekSI // 1 // gahaNami jIva ! Na hu chAlao / iNhi jaha na chalijasi bhuMjato rAgadosehiM ||1||raagenn saiMgAlaM doseNa sadhUmagaM zrutaska0 viyANAhi / rAgaddosavimukko bhuMjejjA nijarApehI // 2 // " yaccAhArAdikaM pAtuM bhoktuM vA na zakuyAtnAcuryAdazuddha- cUlikA pRthakkaraNAsambhavAdvA sa bhikSuH 'tad' AhArajAtamAdAyakAntamapakrAmet , apakramya ca tadAhArajAtaM 'pariSThApayet' tyaje- piNDaiSa. diti sambandhaH, yatra ca pariSThApayettaddarzayati-'atha' AnantaryArthe vAzabda uttarApekSayA vikalpArthaH 'jhAmeti dagdhaM uddeshH| tasmin vA sthaNDile'sthirAzau vA kiTTo-lohAdimalastadrAzau vA tuparAzau vA gomayarAzau vA, kiyadvA vakSyate ityu-8 pasaMharati-anyatararAzI vA 'tathAprakAre pUrvasadRze prAsuke sthaNDile gatvA tat pratyupekSya pratyupekSya akSNA pramRjya 2 rajoharaNAdinA, atrApi dvirvacanamAdarakhyApanArthamiti, pratyupekSaNapramArjanapadAbhyAM sapta bhaGgakA bhavanti, tadyathA-apratyupekSitamapramArjitam 1, apratyupekSitaM pramArjitaM 2, pratyupekSitamapramArjitaM 3, tatrApyapratyupekSya pramRjana sthAnAtsthA-13 nasaGkramaNena trasAn virAdhayati, pratyupekSyApyapramRjannAgantukapRthvIkAyAdIn virAdhayatIti, caturthabhaGgake tu catvAro'mI, tadyathA-duSpratyupekSitaM duSpramArjitaM 4, duSpratyupekSitaM supramArjitaM 5, supratyupekSitaM duSpramArjitaM 6, supratyupekSitaM supramArjitamiti 7, sthApanA / tatraivaMbhUte saptamabhaGgAyAte sthaNDile 'saMyata eva' samyagupayukta eva zuddhAzuddhapuJjabhAgaparika-1 lpanayA 'pariprApayeta' nyajediti // sAmpratamauSadhiviSayaM vidhimAha se bhikkha vA bhikkhUNI vA gAhAvai, jAva paviThU samANe se jAo puNa osahIo jANijjA-kasiNAo sAsiyAo avidalakaDAo atiricchacchinnAo avucchiNNAo taruNiyaM vA chivADi aNabhikaMtabhajjiyaM pehAe aphAsuyaM aNesaNijaMti mantramANe lAbhe saMte no paDiggAhijA // se bhikkhU vA0 jAva paviDhe samANe se jAo puNa osahIo jANijjA-akasiNAo asAsiyAo vidalakaDAo tiricchacchinnAo vucchinnAo taruNiyaM vA chivADiM abhikaMtaM bhajiyaM pehAe phAsuyaM esaNijaMti mannamANe lAbhe saMte paDiggAhijjA / / (sU0 2) ___ sa bhAvabhikSurgRhapatikulaM praviSTaH san yAH punaH "auSadhIH" zAlibIjAdikAH evaMbhUtA jAnIyAt , tadyathA-kasiNAo'tti 'kRtsnAH' sampUrNA anupahatAH, atra ca dravyabhAvAbhyAM caturbhaGgikA, tatra dravyakRtsnA azastropahatAH, bhAvakRtsnAH sacittAH, tatra kRtsnA ityanena caturbhaGgakeSvAdyaM bhaGgatrayamupAtaM, 'sAsiyAo'tti, jIvasya svAm-AtmIyAmusattiM pratyAzrayo yAsu tAH svAzrayAH, avinaSTayonaya ityarthaH, Agame ca kAsAJcidauSadhInAmavinaSTo yonikAlaH paThyate, taduktam-"etesi NaM bhaMte ! sAlINaM kevaiaM kAlaM joNI saMciTThai ?" ityAdyAlApakAH, 'avidalakaDAo'tti na dvidalakRtAH advidalakRtAH, anUrdhvapATitA ityarthaH, 'atiricchacchinnAo'tti tirazcInaM chinnA:-kandalIkRtAstatpratiSedhAdatirazcInacchinnAH, etAzca dravyataH kRtsnA bhAvato bhAjyAH, 'avvocchinnAotti vyavacchinnA-jIvarahitA na vyavacchinnAH avyavacchinnAH, bhAvataH kRtsnA ityarthaH, tathA 'taruNiyaM vA chivADi ti, 'taruNIm' aparipakvAM 'chivADi'nti mudgAdeH phaliM, tAmeva vizinaSTi-'aNabhitabhajiya'nti, nAbhikAntA jIvitAd anabhikAntA, sacetanetyarthaH, 'abhajiyaM' abhagnAm-amarditAmavirAdhitAmityarthaH, iti 'prekSya' dRSTvA tadevaMbhUtamAhArajAtamaprAsukamaneSaNIyaM vA manyamAno lAbhe - 1 eteSAM bhadanta ! zAlInAM kiyantaM kAlaM yoniH saMtiSTati. He, atra ca drA bhaGgatrayamupAta kAsAccidai kRtsnA ityanena vinaSTayonaya ityarthaH ciTa ityAgAlApakAlinAH kandalIlatAna
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 zrIAcA- rAjavRttiH paTTINA dravyato bhAvatazca pUrvavacarcA phalAjAvitAdapakrAntAM bhagnAM ceviza panadhikRtyAha // 323 // KAC%ACANCICANAKOSTAL CORPORA sati na pratigRhNIyAt / sAmpratametadeva sUtraM viparyayeNAha-ta eva bhAvabhikSuryAH punarauSadhIrevaM jAnIyAt, tadyathA-'a- zrutaskaM02 kRtsnAH' asampUrNA dravyato bhAvatazca pUrvavacarcaH, 'asvAzrayAH' vinaSTayonayaH, 'dvidalakRtAH' UrdhvapATitAH 'tira- cUlikA 1 zcInacchinnAH' kandalIkRtAH tathA taruNikAM vA phalIM jIvitAdapakrAntAM bhagnAM ceti, tadevaMbhUtamAhArajAtaM prAsaka- 4 piNDaiSa01 meSaNIyaM ca manyamAno lAbhe sati kAraNe gRhNIyAditi // grAhyAgrAhyAdhikAra evAhAravizeSamadhikRtyAha uddezaH 1 se bhikkhU vA. jAva samANe se jaM puNa jANijjA-pihuyaM vA bahurayaM vA bhuMjiyaM vA maMthu vA cAulaM vA cAulapalaMba vA saI saMbhajjiyaM aphAsuyaM jAva no paDigAhijA // se bhikkhU vA0 jAva samANe se jaM puNa jANijA-pihuyaM vA jAva cAulapalaMba vA asaI bhajiyaM dukkhutto vA tikkhutto vA bhajiyaM phAsuyaM esaNijaM jAva paDigAhijjA // (sU0 3; sa bhAvabhikSuhapatikulaM praviSTaH san ityAdi pUrvavadyAvat 'pihuyaM vatti pRthukaM jAtAvekavacanaM navasya zAlibrIhyAderagninA ye lAjAH kriyante ta iti, bahu rajaH-tuSAdikaM yasmiMstadbahurajaH, 'bhujiyanti agyarddhapakvaM godhUmAdeH zIrSakamanyadvA tilagodhUmAdi, tathA godhUmAdeH 'manthu cUrNa tathA 'cAulAH' tandulAH zAlibrIhyAdeH ta eva cUrNIkRtAstatkaNikA vA cAulapalaMbaMti, tadevaMbhUtaM pRthukAdyAhArajAtaM sakRd ekavAraM 'saMbhajiya'ti AmarditaM kizcidagninA kizcidaparazastreNApAsukamaneSaNIyaM manyamAno lAbhe sati na pratigRhNIyAt // etadviparItaM grAhyamityAha-pUrvavat,8 navaraM yadasakRd-anekazo'DyAdinA pakvamAmarditaM vA duSpakkAdidoSarahitaM prAsukaM manyamAno lAbhe sati gRhNIyAditi // sAmprataM gRhapatikulapravezavidhimAha CAMERACCSCCCCASSAMASANSAGAR se bhikkhU vA bhikkhuNI vA gAhAvaikulaM jAva pavisiukAme no annauthieNa vA gArathieNa vA parihArio vA appari. hArieNaM saddhiM gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe pavisija vA nikkhamija vA // se bhikkhU vA0 bahiyA viyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhamamANe vA pavisamANe vA no annautthieNa vA gArathieNa vA parihArio vA aparihArieNa saddhiM bahiyA biyArabhUmi vA vihArabhUmi vA nikkhamija vA pavisija vA // se bhikkhU vA0 gAmANugAma dUijamANe no annautthieNa vA jAva gAmANugAmaM dUijijjA // (sU0 4) sa bhikSuryAvagrahapatikulaM praveSTukAma ebhirvakSyamANaiH sArddha na pravizet prAk praviSTo vA na niSkrAmediti sambandhaH / yaiH saha na praveSTavyaM tAn svanAmagrAhamAha-tatrAnyatIrthikAH-sarajaskAdayaH 'gRhasthAH' piNDopajIvino dhigjAtiprabhRtayaH, taiH saha pravizatAmamI doSAH, tadyathA-te pRSThato vA gaccheyuragrato vA, tatrAgrato gacchanto yadi sAdhvanuvRttyA gaccheyustatastatkRta IryApratyayaH karmabandhaH pravacanalAghavaM ca, teSAM vA svajAtyAdyutkarSa iti, atha pRSThatastatastadveSo dAturvA'bhadrakasya, lAbhaM ca dAtA saMvibhajya dadyAttenAvamaudaryAdau durbhikSAdau prANavRttirna syAdityevamAdayo doSAH, tathA pariharaNaM-parihArastena carati pArihArikaH-piNDadoSapariharaNAdudyuktavihArI sAdhurityarthaH, sa evaMguNakalitaH sAdhuH 'aparihArikeNa' pArzvasthAvasannakuzIlasaMsaktayathAcchandarUpeNa na pravizet, tena saha praviSTAnAmaneSaNIyabhikSAgrahaNAgrahaNakRtA doSAH, tathAhi-aneSaNIyagrahaNe tatpravRttiranujJAtA bhavati, agrahaNe taiH sahAsaGkhaDAdayo doSAH, tata etAn doSAn jJAtvA sAdhuhapatikulaM pipAtapratijJayA taiH saha na pravizenApi niSkrAmediti // taiH saha prasaGgato'nya O RSC- zrIAcArAjavattiH (zI0) // 324 // AAAAAACARAL trApi gamana pratiSedhamAha-sa bhikSubahiH 'vicArabhUmi' sajJAvyutsargabhUmi tathA 'vihArabhUmi' svAdhyAyabhUmi tairanyatIrthikAdibhiH saha doSasambhavAna pravizediti sambandhaH, tathAhi-vicArabhUmau prAsukodakasvacchAsvacchabahvalpanirlepanakRto- cUlikA 1 paghAtasadbhAvAd, vihArabhUmau vA siddhAntAlApakavikatthanabhayAtsehAdyasahiSNukalahasadbhAvAJca sAdhustAM taiH saha napiNDaiSa01 pravizenApi tato niSkrAmediti // tathA-sa bhikSu mAtrAmo grAmAntaramupalakSaNArthatvAnnagarAdikamapi 'dUijjamANo'tti| uddezaH 1 gacchannebhiranyatIrthikAdibhiH saha doSasambhavAnna gacchet , tathAhi-kAyikyAdinirodhe satyAtmavirAdhanA, vyutsarge ca] prAsukApAsukagrahaNAdAvupaghAtasaMyamavirAdhane bhavataH, evaM bhojane'pi doSasambhavo bhAvanIyaH sehAdivipratAraNAdidoSazceti // sAmprataM tahAnapratiSedhArthamAha se bhikkhU vA bhikkhUNI vA0 jAva paviDhe samANe no annautthiyassa vA gAratthiyassa vA parihArio vA aparihAriyassa asaNaM vA pANaM vA khAimaM vA sAimaM vA dijA vA aNupaijjA vA // (sU05) sa bhikSuryAvadgRhapatikulaM praviSTaH sannupalakSaNatvAdupAzrayastho vA tebhyo'nyatIrthikAdibhyo dopasambhavAdazanAdikaM 4 na dadyAt svato nApyanupradApayedapareNa gRhasthAdineti, tathAhi-tebhyo dIyamAnaM dRSTrA loko'bhimanyate-ete hyevaMvidhAnAmapi dakSiNArhAH, api ca-tadupaSTambhAdasaMyamapravarttanAdayo doSA jAyanta iti // piNDAdhikAra evAnepaNIyavizeSapratiSedhamadhikRtyAha // 324 // se bhikkhU vA. jAva samANe asaNaM vA 4 assiMpaDiyAe egaM sAhammiyaM samuhissa pANAI bhUyAI jIvAI sattAI samA
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ bA. sU. 55 zrIAcArAjavRtiH (zI0) // 325 // bha samuddisa kI pAbhiyaM achijjaM aNisaGkaM abhihaDaM AhaTTu ceei, taM tahappagAraM asaNaM vA 4 purisaMtarakaDaM vA apurisaMtarakaDaM vA bahiyA nIhaDaM vA anIhaDhaM vA attaTThiyaM vA aNattadviyaM vA paribhuktaM vA aparimuttaM vA AseviyaM yA agAsevi vA aAsu jAva no pahiggAhiyA evaM bahane sAhammiyA evaM sAhammiNi bahave sAhammiNIo samu dissa cattAri AlAvagA bhANiyatvA // ( sU0 6 ) bhiryApati praviSTaH sarvabhUtamAhArajAtaM no pratigRhNIyAditi sambandhaH, 'asaMpaDiyAe ti na vidyate svaM dravyamasya so'yamasvo nirdhanya ityarthaH, tatyatijJayA kaviH prakRtibhadraka eka 'sAdharmika' sAdhuM 'samudizva' asvo'yamityabhisandhAya 'prANino bhUtAni jIvAH sasvAtha' eteSAM kiJcidbhedAdaH tAn samArabhyetyanena madhya| grahaNAtsaMrambhasamArambhArambhA gRhItAH, eteSAM ca svarUpamidam - "saMkappo saMraMbho pariyAvakaro bhave samAraMbho / AraMbho uddavao suddhanayANaM tu savvesiM // 1 // " ityevaM samArambhAdi 'samuddizya' adhikRtyAdhAkarma kuryAditi, anena saryA'vizuddhikoTihItA, tathA 'krItaM' mUlyagRhIta 'pAmi' ucchinnakam 'acche' parasmAdvaDhAdAcchinnam 'aNisiddha'ti 'anisRSTa' tatsvAminA'nutsaGkalitaM colakAdi 'abhyAsa' gRhasthenAnItaM tadevaMbhUtaM krItAcAhatya 'vepaiti dadAti, anenApi samastA vizuddhikoTirgRhItA, 'tad' AhArajAtaM caturvidhamapi 'tathAprakAram' AdhAkarmAdidoSaduSTaM yo dadAti tasmAtpuruSAdaparaH puruSaH puruSAntaraM tatkRtaM vA apuruSAntarakRtaM vA tathA tenaiva dAtrA kRtaM tathA gRhAnni 1 saMkalpaH saMrambhaH paritApakaro bhavet samArambhaH Arambha upadravataH zuddhanayAnAM ca sarveSAm // 1 // 217 gatamAnagavA, tathA tenaiva dAtrA svIkRtamasvIkRtaM vA tathA tenaiva dAvA tasmAduparibhukamaparibhukaM vA, tathA stokamAyAditamanAsvAditaM vA tadevamaprAsukamaneSaNIyaM ca manyamAno lAbhe sati na pratigRhIyAditi / etaca prathamacaramatIrthakRtorakalpanIyaM madhyamatIrthakarANAM cAnyasya kRtamanyasva kalpata iti / evaM bahUn sAdharmikAn samuddizya prAgyadharcaH tathA sAdhvIsUtramadhyekatvabahutvAbhyAM yojanIyamiti / punarapi prakArAntareNAvizuddhikoTimadhikRtyAhase bhikkhU vA0 jAva samANe se jaM puNa jANilA asaNaM vA 4 bahave samaNA mAhaNA atihi kivaNavaNImae pagaNiya 2 samuddissa pANAI vA 4 samArambha jAva no paDiggAhijA || ( sU0 7 ) bhAvabhidhuryAvahupatitaM praviSTadyatpunarevaMbhUtamazanAdi jAnIyAt tadyathA-bahUn zramaNAnuddizya teca paJcavidhA:-nirgranthazAkyatApasagairikAjIvikA iti, brAhmaNAn bhojana kAlopasthAyyapUrvI vA'tithistAniti kRpaNAdaridrAstAn vaNImakA - vandiprAyAstAnapi zramaNAdIn bahUn 'uddizya' pragaNayya pragaNayyoddizati, tadyathA - dvitrAH amaNAH paJcapAH brAhmaNA ityAdinA prakAreNa zramaNAdIn parisahayAtAnuddizya tathA prANyAdIn samArabhya yadazanAdi saMskRtaM tadAsevitamanAsevitaM vA'prAsukamanepaNIyamAdhAkarma evaM manyamAno lAbhe sati na pratigRhNIyAditi // vizodhiko TimadhikRtyAha- 9 se bhikkhU vA bhikkhuNI vA0 jAva paviTThe samANe se jaM puNa jANijA asaNaM vA 4 bahave samaNA mAhaNA atihiM kivaNavaNImae samuddista jAgA asaNaM vA 4 aritaraka vA abahiyAnIha ahi apari " aNAseviyaM aphAsuyaM aNesaNijjaM jAva no paDiggAhijjA / aha puNa evaM jANijjA purisaMtarakaDaM bahiyAnIhaDaM attaTThiyaM paribhuttaM AseviyaM phAsUyaM esaNijjaM jAva paDiggAhijA || ( sU0 8 ) 7 sa bhikSuryatpunarazanAdi jAnIyAt kiMbhUtamiti darzayati pahUna amaNatrAhmaNAtithikRpaNa vaNImakAn samuddizya zramaNAdyardhamiti yAvat prANAdIMzca samArabhya yAvadAhRtya kazcid gRhastho dadAti tattathAprakAramanAya puruSAntarakRtamabahirnirgatamanAtmIkRtamaparibhuktamanAsevitamatrA sukamaneSaNIyaM manyamAno lAbhe sati na pratigRhNIyAt // iyaM ca "jAvaMtiyA bhiksa"tti, etayatyayena prAdyamAha-adhazabdaH pUryApekSI punaHzabdo vizeSaNArthaH atha sa bhikSuH punarevaM jA nIyAt, tadyathA - 'puruSAntarakRtam' anyArtha kRtaM bahirnirgatamAtmIkRtaM paribhuktamAsevitaM prAsukameSaNIyaM ca jJAtvA lAbhe sati pratigRhNIyAt, idamuktaM bhavati-avizodhikoTiryathA tathA na kalpate, vizodhikoTistu puruSAntarakRtAtmIya| kRtAdiviziSTA kalpata iti // vizuddhikoTimadhikRtyAha - sebhikkhu vA nikkhuNI vA vADiyAe pavisikAme se AI puNa kulAI jAgi kulesu niie piMDe dijjai aggapiMDe dijjai niyae bhAe dijjai niyae abaDabhAe dijai, tahappagArAI kulAI niiyAI niiramANAI no bhattAe vA pANAe vA pavisija vA nikkhamijja vA / eyaM khalu tassa bhikkhussa bhikkhuNIe vA sAmaggiyaM jaM savvaTThehiM samie sahie sayA jae ( sU0 9 ) tibemi / / piNDeSaNAdhyayana AyodezakaH // 1-1-1 / / 1 yAvatyo bhikSAH --- zrutaskaM0 2 cUlikA 1 piNDeSa01 uddezaH 1 // 325 //
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 326 // zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 327 // 218 sa bhikSuryAvadgRhapatikulaM praveSTukAmaH se- tacchabdArthe sa ca vAkyopanyAsArthaH, yAni punarevaMbhUtAni kulAni jAnIyAt, tadyathA - imeSu kuleSu 'khalu' vAkyAlaGkAre 'nityaM' pratidinaM 'piNDaH' poSo dIyate, tathA agrapiNDaH- zAlyodanAdeH prathamamuddhRtya bhikSArthI vyavasthApyate so'prapiNDo nityaM bhAgaH- ardhapoSo dIyate, tathA nityamupArddhabhAgaH - poSacaturthabhAgaH, tathAprakArANi kulAni 'nityAni' nityadAnayuktAni nityadAnAdeva 'niiumANAi'nti nityam 'umANaM' ti pravezaH svapakSaparapakSayoryeSu tAni tathA, idamuktaM bhavati-nityalAbhAtteSu svapakSaH- saMyatavargaH parapakSa:-aparabhikSAcaravargaH sarvo bhikSArtha pravizet, tAni ca bahubhyo dAtavyamiti tathAbhUtameva pAkaM kuryuH, tatra ca SaTrAyavadhaH, alpe ca pAke tadantarAyaH kRtaH | syAdityatastAni no bhaktArtha pAnArtha vA pravizenniSkrAmedveti // sarvopasaMhArArthamAha 'etaditi yadAderArabhyoktaM khaluzabdo vAkyAlaGkArArthaH, etattasya bhikSoH 'sAmagryaM' samagratA yadumosAdanagrahaNaipaNAsaMyojanApramANeGgAladhUmakAraNaiH suparizuddhasya piNDasyopAdAnaM kriyate tajjJAnAcArasAmagryaM darzanacAritratapovIryAcArasaMpannatA ceti, athavaitatsAmagryaM sUtreNaiva darzayati-yat 'sarvArthaiH' sarasavirasAdibhirAhAragataiH yadivA rUparasagandhasparzagataiH samyagitaH samitaH, saMyata ityarthaH, paJcabhirvA samitibhiH samitaH zubhetareSu rAgadveSavirahita itiyAvat, evaMbhUtazca saha hitena varttata iti sahitaH sahito vA jJAnadarzanacAritraiH evaMbhUtazca sadA 'yateta' saMyamayukto bhavedityupadezaH, bravImIti jambUnAmAnaM sudharmasvAmIdamAha - bhagavataH sakAzAcchrutvA'haM bravImi na tu svecchayeti / zeSaM pUrvavaditi // piNDeSaNAdhyayanasya prathamoddezakaH samAptaH // uktaH prathamodezakaH, sAmprataM dvitIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarodeza ke piNDaH pratipAditastadihApi tadgatAmeva vizuddhakoTimadhikRtyAha sebhikkhU vA bhikkhuNI vA gAhAvaikulaM paDavAyapAMDayAe aNupaviTTe samANe se jaM puNa jANijA asaNaM vA 4 ahami posahiesu vA addhamAsiesa vA mAsiesa vA domAsiesu vA temAsiesu vA cAummAsiesa vA paMcamAsiesu vA chammAsiesa vA uU vA usaMdhIsu vA uupariyaTTesu vA bahave samaNamAhaNaatihikivaNavaNImage egAo ukkhAo pariesijjamANe pehAe dohiM ukkhAhiM pariesijjamANe pehAe tihiM ukkhAhiM parie sijamANe pehAe kuMbhImuhAo vA kalovAio vA saMnihisaMnicayAo vA pariesijjamANe pehAe tahapagAraM asaNaM vA 4 apurisaMtarakaDaM jAva aNAseviyaM aphAsuyaM jAva no paDiggAhijjA // aha puNa evaM jANijjA purisaMtarakaDaM jAva AseviyaM phAsUyaM paDiggAhijjA // ( sU0 10 ) sa bhAvabhikSuryatpunarazanAdikamAhAramevaMbhUtaM jAnIyAt, tadyathA - aSTamyAM pauSadhaH - upavAsAdiko'STamIpauSadhaH sa vidyate yeSAM te'STamIpauSadhikA - utsavAH tathA'rddhamAsikAdayazca RtusandhiH - RtoH paryavasAnam RtuparivarttaH - Rtvantaram, ityAdiSu prakaraNeSu bahUn zramaNabrAhmaNAtithikRpaNavaNI magAne kasmAtpiTharakAd gRhItvA kUrAdikaM 'pariesijamANe'tti taddIyamAnAhAreNa bhojyamAnAn 'prekSya' dRSTvA, evaM dvikAdikAdapi piTharakAd gRhItvetyAyojanIyamiti, piTharaka eva saGkaTamukhaH kumbhI, 'kalovAio vatti picchI piTakaM vA tasmAdvaikasmAditi, sannidheH- gorasAdeH saMnicayastasmAdveti, ['tao evaMvihaM jAvaMtiyaM piMDaM samaNAdINaM pariesijamANaM pehAe' tti, ] evaMbhrataM piNDaM dIyamAnaM dRSTvA apuruSA ntarakRtAdivizeSaNamaprAsukamaneSaNIyamiti manyamAno lAbhe sAMte na pratigRhNIyAditi // etadeva savizeSaNaM grAhyamAhaatha punaH sa bhikSurevaMbhUtaM jAnIyAttatto gRhNIyAditi sambandhaH, tadyathA- puruSAntarakRtamityAdi // sAmprataM yeSu kuleSu bhikSArthI praveSTavyaM tAnyadhikRtyAha se bhikkhU vA 2 jAva sasANe se jAI puNa kulAI jANijjA, taMjahA -- uggakulANi vA bhAgakulANi vA rAinnakulANi vA khattiyakulANi vA ikkhAgakulANi vA harivaMsakulANi vA esiyakulANi vA vesiyakulANi vA gaMDAgakulANi vA koTAgakulANi vA gAmarakkhakulANi vA bukkAsakulANi vA annayaresu vA tahappagAresu kulesu aduguchie agarahiesa asaNaM vA 4 phAsUyaM jAva paDiggAhijjA / / (sU0 11 ) ma bhikSurbhikSArthI praveSTukAmo yAni punarevaMbhUtAni kulAni jAnIyAtteSu pravizediti sambandhaH, tadyathA - ugrA-ArakSikAH, bhogA-rAjJaH pUjyasthAnIyAH, rAjanyAH - sakhisthAnIyAH, kSatriyA - rASTrakUTAdayaH, ikSvAkavaH - RSabhasvAmivaMzikAH, harivaMzAH- harivaMzajAH ariSThanemivaMzasthAnIyAH, 'esia'tti goSThAH, vaizyA-vaNijaH, gaNDako - nApitaH, yo hi grAma udghoSayati, koTTAgAH - kASThatakSakA varddhakina ityarthaH, bokkazAliyA:- tantuvAyAH kiyanto vA vakSyante ityupasaMharati-anyatareSu vA tathAprakAreSvajugupsiteSu kuleSu, nAnAdezavineyasukhapratipattyartha paryAyAntareNa darzayati- agartheSu, yadivA jugupsitAni carmakArakulAdIni garhANi - dAsyAdikulAni tadviparyayabhUteSu kuleSu labhyamAnamAhArAdikaM prAsuka meSaNIyamiti manyamAno gRhNIyAditi // tathA For Private Personal Use Only zrutaskaM02 cUlikA 1 piNDaipa0 1 uddezaH 1 // 326 // zrutaskaM0 2 cUlikA 1 piNDaipa0 1 uddezaH 2 // 327 //
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 219 zrIAcArAGgavRttiH (zI.) zrutaskaM02 cUlikA 1 piNDaiSa01 uddezaH2 // 328 // se bhikkhU vA 2 jAva samANe se jaM puNa jANijjA-asaNaM vA 4 samavAesu vA piMDaniyaresu vA iMdamahesu vA khaMdamahesu vA evaM ruhamahesu vA muguMdamahesu vA bhUyamahesu vA jakkhamahesu vA nAgamahesu vA thUbhamahesu vA ceiyamahesu vA rukkhamahesu vA girimahesu vA darimahesu vA agaDamahesu vA talAgamahesu vA dahamahesu vA naimahesu vA saramahesu vA sAgaramahesu vA Agaramahesu vA annayaresu vA tahappagAresu virUvarUvesu mahAmahesu vaTTamANesu bahave samaNamAhaNaatihikivaNavaNImage egAo ukkhAo parigasijjamANe pehAe dohiM jAva saMnihisaMnicayAo vA pariesijamANe pehAe tahappagAraM asaNaM vA 4 apurisaMtarakaDaM jAva no paDiggAhijjA / / aha puNa evaM jANijA dinnaM jaM tesiM dAyavvaM, aha tattha bhuMjamANe pehAe gAhAvaibhAriyaM vA gAhAvaibhagiNiM vA gAhAvaiputtaM vA dhUyaM vA suNDaM vA dhAI vA dAsaM vA dAsiM vA kammakaraM vA kammakariM vA se puvAmeva AloijA-Ausitti vA bhagiNitti vA dAhisi me itto annayaraM bhoyaNajAyaM, se sevaM vayaMtassa paro asaNaM vA 4 AhaTTa dalaijA tahappagAraM asaNaM vA 4 sayaM vA puNa jAijjA paro vA se dijA phAsuyaM jAva paDiggAhijA / / (sU0 12) sa bhikSuryatpunarevaMbhUtamAhArAdikaM jAnIyAttadapuruSAntarakRtAdivizeSaNamaprAsukamaneSaNIyamiti manyamAno no gRhNIyAditi sambandhaH, tatra samavAyo-melakaH zaGkhacchedazreNyAdeH piNDanikaraH-pitRpiNDo mRtakabhaktamityarthaH, indrotsavaHpratItaH skandaH-svAmikArtikeyastasya mahimA-pUjA viziSTe kAle kriyate, rudrAdayaH-pratItAH navaraM mukundo-baladevaH, tadevaMbhUteSu nAnAprakAreSu prakaraNeSu satsu teSu ca yadi yaH kazcicchramaNabrAhmaNAtithikRpaNavaNImagAdirApatati tasmai savasmai dIyata iti manyamAno'puruSAntarakRtAdivizeSaNaviziSTamAhArAdikaM na gRhNIyAt, athApi sarvasmai na dIyate tathAspi janAkIrNamiti manyamAna evaMbhUte saGkaDivizeSe na pravizediti // etadeva savizeSaNaM grAhyamAha___ atha punarevaMbhUtamAhArAdikaM jAnIyAt, tadyathA-dattaM yattebhyaH zramaNAdibhyo dAtavyam , 'artha' anantara tatra svata eva tAn gRhasthAna bhuJjAnAn 'prekSya' dRSTvA''hArArthI tatra yAyAt, tAn gRhasthAna svanAmagrAhamAha, tadyathA-gRhapatibhAryAdikaM bhuJjAnaM pUrvameva 'Alokayet' pazyet prabhu prabhusaMdiSTaM vA brUyAt , tadyathA-AyuSmati! bhagini! ityAdi, dAsyasi mahyamanyataradojanajAtamiti, evaM vadate sAdhave paro-gRhastha AhRtyAzanAdikaM dadyAt, tatra ca janasaGkalatvAtsati vA'nyasmin kAraNe svata eva sAdhuryAcet, ayAcito vA gRhastho dadyAt, tatprAsukameSaNIyamiti manyamAno gRhNIyAditi // anyagrAmacintAmadhikRtyAha se bhikkhU vA 2 paraM addhajoyaNamerAe saMkhaDiM naJcA saMkhaDipaDiyAe no abhisaMdhArijA gamaNAe // se bhikkhU vA 2 pAINaM saMkhaDi nacA paDINaM gacche aNADhAyamANe, paDINaM saMkhaDi nacA pAINaM gacche aNADhAyamANe, dAhiNaM saMkhaDiM nacA udINaM gacche aNADhAyamANe, uINaM saMkhaDiM nacA dAhiNaM gacche aNADhAyamANe, jattheva sA saMkhaDi siyA, taMjahA--AmaMsi vA nagaraMsi vA kheDasi vA kabbaDaMsi vA maDaMbaMsi vA paTTaNaMsi vA AgaraMsi vA doNamuhaMsi vA negamaMsi vA AsamaMsi vA saMnivesaMsi vA jAva rAyahANisi vA saMkhaDi saMkhaDipaDiyAe no abhisaMdhArijjA gamaNAe, kevalI bUyA-AyANameyaM saMkhaDi saMkhaDipaDiyAe abhidhAremANe AhAkammiyaM vA uddesiyaM vA mIsajAyaM vA kIyagaDaM vA pAmizcaM vA acchijja vA aNisiTuM vA abhiDaM vA Ahada dijamANaM bhuMjijA // sa bhikSuH 'paraM' prakarSeNArddhayojanamAtre kSetre saMkhaNDyante-virAdhyante prANino yatra sA saGkaDistAM jJAtvA tatpratijJayA 'nAbhisaMdhArayet' na paryAlocayettatra gamanamiti, na tatra gaccheditiyAvat // yadi puna meSu paripATyA pUrvapravRttaM gamanaM tatra ca saGkhaDiM parijJAya yadvidheyaM taddarzayitumAha| sa bhikSuryadi 'prAcInAM' pUrvasyAM dizi saMkhaDi jAnIyAttataH 'pratIcInam' aparadigbhAgaM gacchet , atha pratIcInAM jAnIyAttataH prAcInaM gacchet , evamuttaratrApi vyatyayo yojanIyaH, kathaM gacchet ?-'anAdriyamANaH' saGkhaDimanAdara| yannityarthaH, etaduktaM bhavati-yatraivAsau saGghaDiH syAttatra na gantavyamiti, kva cAsau syAditi darzayati, tadyathA-grAme vA prAcuryeNa grAmadharmopetatvAt , karAdigamyo vA grAmaH, nAsmin karo'stIti nakara, dhUliprAkAropetaM kheTaM, karbaTaM-kunagaraM, sarvato'rddhayojanAtsareNa sthitagrAma maDambaM pattanaM-yasya jalasthalapathayoranyatareNa paryAhArapravezaH, AkaraH-tAmrAderusattisthAnaM, droNamukha-yasya jalasthalapathAvubhAvapi, nigamA-vaNijasteSAM sthAnaM naigamam , AzramaM yattIrthasthAnaM, rAja|dhAnI-yatra rAjA svayaM tiSThati, sannivezo yatra prabhUtAnAM bhANDAnAM praveza iti, tatraiteSu sthAneSu saGkhaDiM jJAtvA saGkhaDipratijJayA na gamanam 'abhisaMdhArayet' na paryAlocayet, kimiti ?, yataH kevalI brUyAt 'AdAnametat' karmopAdAnametaditi, pAThAntaraM vA 'AyayaNameya'ti AyatanaM-sthAnametaddoSANAM yatsaGkhaDIgamanamiti, kathaM doSANAmAyatana miti darzayati-'saMkhaDi saMkhaDipaDiyAe'tti, yA yA saGkaDistAM tAm 'abhisandhArayataH' tatpratijJayA gacchataH sAdhoravazyame // 328 // yA prAcIna gacchet , evamuttamaDiH syAttatra na gantabastIti nakaraM, dhUliyAhArapravezaH, Akara bhisaMdhArayetna patra prabhUtAnAM bhAvaNijasteSAM sthAnataraNa paryAhArapraveza
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 zrIAcA-1 rAGgavRttiH (zI0)| // 329 // teSAM madhye'nyatamo doSaH syAt , tadyathA-AdhAkarma vA auddezikaM vA mizrajAtaM vA krItakRtaM vA udyatakaM vA AcchedyaM zrutaska02 vA anisRSTama (STaM vAs )bhyAhRtami( taM veti,) eteSAM doSANAmanyatamadoSaduSTaM bhuJjIta, sa hi prakaraNakatrtavamabhisaMdhAra-151cUlikA 1 yet-yathA'yaM yatimatprakaraNamuddizyehAyAtaH, tadasya mayA yena kenacitprakAreNa deyamityabhisandhAyAdhAkarmAdi vidadhyA- piNDaiSa01 diti, yadivA yo hi lolupatayA saGkaDipratijJayA gacchet sa tata evAdhAkarmAdyapi bhuJjIteti // kizva-saGkaDinimi- uhegaH2 ttamAgacchataH sAdhUnuddizya gRhastha evaMbhUtA vasatIH kuryAdityAha assaMjAe bhikkhupaDiyAe khuDiyaduvAriyAo mahalliyaduvAriyAo kujA, mahalliyaduvAriyAo khur3iyaduvAriyAo kujA, samAo sijAo visamAo kujA, visamAo sijAo samAo kujjA, pavAyAo sijAo nivAyAo kujA, nivAyAo sijAo pavAyAo kujjA, aMto vA vahiM vA ubassayamsa hariyANi chidiya chidiya dAliya dAliya saMthAragaM saMthArijA, esa viluMgayAmo sijAe, tamhA se saMjae niyaMThe tahappagAraM puresaMkhaDi vA pacchAsaMkhaDiM vA saMkhaDi saMkhaDipaDiyAe no abhisaM dhArijA gamaNAe, eyaM khalu tassa bhikkhussa jAva sayA jae (sU0 13) ttibemi // piNDepaNAdhyayane dvitIyaH 1-1-2 'asaMyataH' gRhasthaH sa ca zrAvakaH prakRtibhadrako vA syAt, tatrAsau sAdhupratijJayA kSudradvArAH-saGkaTadvArAH satyastA mahAdvArAH kuryAt , vyatyayaM vA kAryApekSayA kuryAt , tathA samAH zayyA-vasatayo viSamAH sAgArikApAtabhayAt kuryAt , sAdhusamAdhAnArtha vA vyatyayaM kuryAt , tathA pravAtAH zayyAH zItabhayAnnivAtAH kuryAt , grISmakAlApekSayA vA vyatyayaM // 329 // vidadhyAditi, tathA'ntaH-madhye upAzrayasya bahirvA haritAni chittvA chittvA vidArya vidArya upAzrayaM saMskuryAt , saMstArakaM vA saMstArayet, gRhasthazcAnenAbhisandhAnena saMskuryAd-yathaiSaH-sAdhuH zayyAyAH saMskAre vidhAtavye 'viluMgayAmo'tti nirgranthaH akiJcana ityataH sa gRhasthaH kAraNe saMyato vA svayameva saMskArayedityupasaMharati-tasmAt 'tathAprakArAm' anekadoSaduSTAM saGkhaDiM vijJAya sA puraHsaGkhaDiH pazcAtsaGghaDirvA bhavet , jAtanAmakaraNavivAhAdikA puraHsaGkhaDiH tathA mRtakasaGkhaDiH pazcAtsaGkhaDiriti, yadivA puraH-agrataH saGkhaDirbhaviSyati ato'nAgatameva yAyAt , yasatiM vA gRhasthaH saMskuryAt , vRttA vA salaDirato'tra taccheSopabhogAya sAdhavaH samAgaccheyuriti, sarvathA sarvAM saGkhaDiM saDipratijJayA 'no'bhisaMdhArayet' na paryAlocayedgamanakriyAmiti, evaM tasya bhikSoH sAmagrya-sampUrNatA bhikSubhAvasya yatsarvathA saGkaDivarjanamiti // prathamasya dvitIyaH smaaptH|| 44-4412-M4-4- MANACACANCONC E + zrIAcArAGgavRttiH (zI.) // 330 // ukto dvitIyaH, sAmprataM tRtIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarodezake doSasaMbhavAtsaGkhaDigamanaM nipiddhaM, prakArAntareNApi tadgatAneva doSAnAha se egaio annayara saMkhaDiM AsittA pibittA chaDDija vA vamijja vA bhutte vA se no sammaM pariNamijA annayare vA se dukkhe rogAyake samuppajijjA kevalI bUyA AyANameyaM / / (sU0 14) iha khalu bhikkhU gAhAvaIhiM vA gAhAvaINIhiM vA parivAyaehiM vA parivAIyAhiM vA egajaM saddhiM suMDaM pAuM bho vaimissaM huratthA vA uvasmayaM paDilehemANo no labhijjA tameva uvassayaM saMmissIbhAvamAvajijA, anamaNe vA se matte vipariyAsiyabhUe itthiviggahe vA kilIbe vA taM bhikkhaM uvasaMkamittu bUyA-AusaMto samaNA! ahe ArAmaMsi vA ahe uvassayaMsi vA rAo vA viyAle vA gAmadhammaniyaMtiyaM zrutaskaM02 kaTu rahassiyaM mehuNadhammapariyAraNAe AuTTAmo, taM cevegaIo sAtijijA-akaraNijaM ceyaM saMkhAe ee AyANA cUlikA 1 (AyataNANi) saMti saMvijamANA paJcavAyA bhavaMti, tamhA se saMjae niyaMThe tahappagAraM puresaMkhaDi vA pacchAsaMkhaDi vA piNDaiSa01 saMkhaDiM saMkhaDipaDiyAe no abhisaMdhArijA gamaNAe // (sU015) uddezaH3 sa bhikSuH 'ekadA' kadAcid ekacaro vA 'anyatarAM' kAJcitpuraHsaGghaDiM pazcAtsalahiM vA 'saGkaDi'miti saGkaDibhaktam 'AsvAdya' bhuktvA tathA pItvA zikhariNIdugdhAdi, taccAtilolupatayA rasagRGkhyA''hAritaM sat 'chaDDeja vA' chardaii vidadhyAt, kadAciccApariNataM sadvizUcikAM kuryAt , anyataro vA rogaH-kuSThAdikaH AtaGkastvAzujIvitApahArI jhUlA|dikaH samutpadyeta, kevalI-sarvajJo brUyAt , yathA 'etat' saGkhaDIbhaktam 'AdAnaM' karmopAdAnaM vartata iti / yathaitadAdAnaM bhavati tadhA darzayati-'iheti saGkaDisthAne'smin vA bhave'mI apAyAH AmuSmikAstu durgatigamanAdayaH, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, bhikSaNazIlo bhikSuH sa gRhapatibhistadbhAryAbhirvA parivrAjakaiH parivrAjikAbhirvA sArddhamekadyam-ekavAkyatayA saMgradhArya 'bho' ityAmantraNe etAnAmanya caitadarzayati-saGghaDigatasya lolupatayA sarva saMbhAvyata ityatastairvyatimizraM 'soMDaMti sIdhumanyadvA prasannAdikaM pAtuM' pItvA tataH 'huravatthA vA bahirvA nirgatyopAzrayaM yAceta, yadA ca pratyupekSamANo vivakSitamupAzrayaM na labheta tatastamevopAzrayaM yatrAsau saGkhaDistatrAnyatra vA gRhsthprivraajikaadibhirmi-ISM330|| zrIbhAvamApadyeta, tatra cAsAvanyamanA matto gRhasthAdiko viparyAsIbhUta AtmAnaM na smarati, sa vA bhikSarAtmAnaM na smaret ,
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ syA dAmpatyaM tatra bhava maithunam anaya rahasi maithunaprArthanAM kAcina kuryAt , yasmAdetAni / bhavanti 'saMcIyamAnAcAya' jJAtvA saGkaDigayA, tAM caikaH kacidA A. sU. 56 zrIAcArAvRttiH (zI0) zrutaskaM02 cUlikA 1 piNDaiSa01 uddezaH 3 221 asmaraNAccaivaM cintayed-yathA'haM gRhastha eva, yadivA-strIvigrahe zarIre 'viparyAsIbhUtaH' adhyupapannaH 'klIbe vA' napuMsake vA, sA ca strI napuMsako vA, taM bhikSum 'upasaGkramya' AsannIbhUya brUyAt , tadyathA-AyuSman ! zramaNa ! tvayA sahaikAntamahaM prArthayAmi, tadyathA-ArAme vopAzraye vA kAlatazca rAtrI vA vikAle vA, taM bhikSu grAmadhaH-viSayopabhogagataivyApAraniyantritaM kRtvA, tadyathA-mama tvayA vipriyaM na vidheyaM, pratyahamahamanusarpaNIyeti, evamAdibhirniyamya grAmAsanne vA kutracidrahasi mithunaM-dAmpatyaM tatra bhavaM maithunam-abrahmeti tasya dharmAH-tadgatA vyApArAsteSAM pariyAraNA-AsevanA tayA 'AuTTAmotti pravartAmahe, idamuktaM bhavati-sAdhumuddizya rahasi maithunaprArthanAM kAcitkuryAt , tAM caikaH kazcidekAkI vA 'sAijejatti abhyupagacchet , akaraNIyametad evaM 'saGkhyAya' jJAtvA saGkaDigamanaM na kuryAd , yasmAdetAni |'AyatanAni' kamrmopAdAnakAraNAni 'santi' bhavanti 'saMcIyamAnAni' pratikSaNamupacIyamAnAni, idamukaM bhavati-anyAnyapi karmopAdAnakAraNAni bhaveyuH, yata evamAdikAH pratyapAyA bhavanti tasmAdasau saMyato nirgranthastathAprakArAM sa DiM puraHsaGkhaDi pazcAtsaGghaDiM vA saGkaDiM jJAtvA saGghaDipratijJayA 'nAbhisaMdhArayed gamanAya' gantuM na pryaalocyedityrthH|| tathA se bhikkhU vA 2 annayariM saMkhaDi succA nisamma saMpahAvai ussuyabhUSaNa appANeNaM, dhuvA saMkhaDI, no saMcAei tattha iyareyarehiM kulehiM sAmudANiyaM esiyaM vesiyaM piMDavAyaM paDiggAhittA AhAraM AhArittae, mAiTThANaM saMphAse, no evaM karijA // se tattha kAleNa aNupavisittA tatthiyareyarehiM kulehiM sAmudANiyaM esiyaM vesiyaM piMDavAyaM paDigAhittA AhAraM AhArijA // (sU. 16) sa bhikSuranyatarAM puraHsaGkhaDiM pazcAtsaGghaDi vA zrutvA'nyataH svato vA 'nizamya' nizcitya kutazciddhetostatastadabhimukhaM saMpradhAvatyutsukabhUtenAtmanA-yathA mamAtra bhaviSyatyadbhutabhUtaM bhojyaM, yatastatra 'dhruvA' nizcitA saGkaDirasti, 'no saMcAeitti na zaknoti 'tatra' saGghaDigrAme itaretarebhyaH kulebhyaH saGghaDirahitebhyaH 'sAmuyANiya'ti bhaikSaM, kimbhUtam -'eSaNIyam' AdhAkarmAdidoSarahitaM 'vesiyaMti kevalarajoharaNAdiveSAllabdhamutpAdanAdidoSarahitam , evaMbhUtaM piNDapAtam-AhAraM parigRhyAbhyavahartuM na zaknotIti sambandhaH, tatra cAsau mAtRsthAnaM saMspRzet, tasya mAtRsthAnaM saMbhAvyeta, kathaM ? yadyapItarakulAhArapratijJayA gato, na cAso tamabhyavahartumalaM pUrvoktayA nItyA, tato'sau saGghaDimeva gacchet , evaM ca mAtRsthAnaM tasya saMbhAvyata, tasmAnnaivaM kuryAd-aihikAmuSmikApAyabhayAt saGkhaDigrAmagamanaM na vidadhyAditi // yathA ca kuryAttathA''ha'saH' bhikSuH 'tatra' saGkhaDiniveze kAlenAnupravizya tatretaretarebhyo gRhebhyaH ugrakulAdibhyaH 'sAmudAnika' samudAnaM-bhikSA tatra bhavaM sAmudAnikam 'eSaNIya' prAsukaM 'vaiSika' kevalaveSAvAptaM dhAtrIpiNDAdirahitaM piNDapAtaM pratigRhyAhAramAhAraye. diti // punarapi saGkhaDivizeSamadhikRtyAha se bhikkhU vA 2 se jaM puNa jANijjA gAmaM vA jAva rAyahANiM vA imaMsi khalu gAmaMsi vA jAva rAyahANisi vA saMkhaDI siyA taMpi ya gAma vA jAva rAyahANiM vA saMkhaDiM saMkhaDipaDiyAe no abhisaMdhArijjA gamaNAe // kevalI bUyA AyANameyaM AinnA'vamA NaM saMkhaDiM aNupavissamANassa-pAeNa vA pAe akaMtapuThave bhavai, hattheNa vA hatthe saMcAliyapuvve bhavei, pAeNa vA pAe AvaDiyapuvve bhavai, sIseNa vA sIse saMghaTTiyapuvve bhavai, kAraNa vA kAe saMkhobhiyapubve bhavai, daMDeNa vA aTThINa vA muTThINa vA laluNA vA kavAleNa vA amihayapubveNa vA bhavai, sIodaeNa vA ussittapubve bhavai, rayasA vA parighAsiyapuvve bhavai, aNesaNijje vA paribhuttapuvve bhavai, anesi vA dijamANe paDiggAhiyapuvve bhavai, tamhA se saMjae niyaMThe tahappagAra AinnAvamA gaM saMkhaDi saMkhaDipaDiyAe no abhisaMdhAriyA gamaNAe // (sU. 17) sa bhikSuryadi punarevaMbhUtaM prAmAdikaM jAnIyAt , tadyathA-prAme vA nagare vA yAbadrAjadhAmyAM vA saGkhaDirbhaviSyati, tatra ca carakAdayo'pare vA bhikSAcarAH syuratastadapi prAmAdikaM sajaDipratijJayA 'nAbhisandhArayedgamanAya' na tatra gamanaM kuryaadityrthH|| tadgatAMzca doSAn sUtreNaivAha-kevalI brUyAd yathaitadAdAnaM-karmopAdAnaM vartata iti darzayati-sA ca saGghaDiH AkIrNA vA bhavet-carakAdibhiH saGghalA 'avamA'hInA zatasyopaskRte paJcazatopasthAnAditi, tAM cAkIrNAmavamA cAnupravizato'mI doSAH, tadyathA-pAdenAparasya pAda AkrAnto bhavet , hastena vA hastaH saMcAlito bhavet , 'pAtreNa vA' bhAjanena vA 'pAtraM bhAjanamApatitapUrva bhavet , zirasA vA ziraH saGghaTTitaM bhavet , kAyenAparasya-carakAdeH kAyaH saGkobhitapUrvo bhavediti, sa ca carakAdirAruSitaH kalahaM kuryAt , kupitena ca tena daNDenAsyA vA muSTinA vA loSThena vA kapAlena vA sAdhurabhihatapUrvo bhavet , tathA zItodakena vA kazcitsiJcet , rajasA vA parigharSito bhavet / ete tAvatsaGkIrNadoSAH, avamadoSAzcAmI-ane| SaNIyaparibhogo bhavet , stokasya saMskRtatvAtprabhUtatvAccArthinAM, prakaraNakArasyAyamAzayaH syAd-yathA maprakaraNamuddizyate samAyAtAstata etebhyo mayA yathAkathaJciddeyamityabhisandhinA''dhAkarmAdyapi kuryAd , ato'neSaNIyaparibhogaH syAditi, kadAcidvA dAtrA'nyasmai dAtumabhivAJchitaM, taccAnyasmai dIyamAnamantarAle sAdhuhIyAt, tasmAdetAn doSAnabhisaMpradhArya ARROCALCOCCAAAAAAAAACAN sarakAra4%AA%**AMCACAAAAAA%944SAGARMACOCROROR // 33 // tamaH syuratastadapi prAda yathaitadAdAna-mopasthAnAditi,
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 332 // bhaH zaGkAgRhIta ApunarAhArajAtamepaNAlA saMte no paDigAmA agresaNije siyA ARRARAKAKARAA%C4% A CANAKAMANASARAN saMyato nirgandhastathAprakArAmAkIrNAmavamA vA saGkaDiM vijJAya saGguDipratijJayA nAbhisaMdhArayed gamanAyeti // sAmprataM sAmAnyena piNDazaGkAmadhikRtyAha cUlikA 1 se bhikkhU vA 2 jAba samANe se jaM puNa jANijjA asaNaM vA 4 esaNijje siyA aNesaNije siyA vitigichasamAva piNDaiSa01 neNa appANeNa asamAhaDAe lesAe tahappagAraM asaNaM vA 4 lAbhe saMte no paDigAhijjA / / (sU. 18) uddezaH3 __sa bhikSurgRhapatikulaM praviSTaH san yatpunarAhArajAtameSaNIyamapyevaM zaGketa, tadyathA vicikitsA-jugupsA pAuneSaNIyAzaGkA tayA samApanna:-zaGkagRhIta AtmA yasya sa tathA tena zaGkAsamApannenAtmanA 'asamAhaDAe' azuddhayA le. zyagA-udgamAdidoSaduSTamidamityevaM cittaviplutyA'zuddhA lezyA-antaHkaraNarUpopajAyate tayA satyA 'tathAprakAram' anepaNIyaM zaGkAda.paduSTamAhArAdikaM sati lAbhe "'jaM saMke taM samAvaje" iti vacanAnna pratigRhNIyAditi // sAmprataM gacchanizaitAnadhikRtya sUtramAha se mikkhU0 gAhAvaikulaM pavisiukAme savvaM bhaMDagamAyAe gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe pavisija vA nikkhamija vA // se mikkhU vA 2 bahiyA vihArabhUmi vA viyArabhUmi vA nikkhamamANe vA pavisamANe vA savvaM bhaMDagamAyAe bahiyA vihArabhUmi vA viyArabhUmi vA nikkhamija vA pavisija bA // se mikkhU vA 2 gAmANugAma dUijjamANe savvaM bhaMDagamAyAe gAmANugAmaM dUijijjA // (sU. 19) // 32 // 1 yaM zaheta taM samApaTota. sa bhikSurgacchanirgato jinakalpikAdirgRhapatikulaM praveSTukAmaH 'sarva' niravazeSa 'bhaNDaka' dharmopakaraNam 'AdAya' gRhItvA gRhapatikulaM piNDapAtapratijJayA pravizedvA tato niSkAmedvA / tasya copakaraNamanekadheti, tadyathA-"duga tiga cakka paMcaga nava dasa ekkAraseva bArasahe"tyAdi / tatra jinakalpiko dvividhaH-chidrapANiracchidrapANizca, tatrAcchidrapANeH zaktyanurUpAbhigrahavizeSAd dvividhamupakaraNaM, tadyathA-rajoharaNaM mukhavastrikA ca, kasyacittvaktrANArtha kSaumapaTaparigrahAtrividham , aparasyodakabinduparitApAdirakSaNArthamaurNikapaTaparigrahAccaturkI, tathA'sahiSNutarasya dvitIyakSaumapaTaparigrahAsaJcadheti / chidrapANestu jinakalpikasya saptavidhapAtraniryogasamanvitasya rajoharaNamukhavastrikAdigrahaNakrameNa yathAyogaM navavidho dazavidha ekAdaza vidho dvAdazavidhazcopadhirbhavati, pAtraniryogazca-"pattaM 1 pattAbaMdho 2 pAyaDhavaNaM 3 ca pAya-18 kesariyA 4 / paDalAi rayattANaM 6 ca gocchao 7 paaynijogo||1||" anyatrApi gacchatA sarvamupakaraNaM gRhItvA gantavyamityAha-sa bhikSurghAmAderbahirvihArabhUmi svAdhyAyabhUmi vA tathA 'vicArabhUmi' viSThotsargabhUmi sarvamupakaraNamAdAya pravizenniSkAmedvA, etadvitIya, evaM grAmAntare'pi tRtIyaM sUtram // sAmprataM gamanAbhAve nimittamAha se bhikkhU0 aha puNa evaM jANijjA-tivvadesiyaM vAsaM vAsemANaM pehAe tibvadesiyaM mahiyaM saMnicayamANaM pehAe mahavAeNa vA rayaM samuddhayaM pehAe tiricchasaMpAimA vA tasA pANA saMthaDA saMnicayamANA pehAe se evaM nazA no savvaM bhaMDaga zrIAcArAjavRttiH (zI0) // 333 // CASAMACARAKASKAR 1 pAtraM pAtrabandhaH pAtrasthApanaM ca pAtrakezarikA / paTalAni rajanANaM ca goccakaH pAtraniryogaH // 1 // mAyAe gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe pavisija vA nikkhamija vA bahiyA vihArabhUmi vA viyArabhUmi vA nikkhamija zrutaska02 vA pavisija vA gAmANugAmaM dUijijjA // (sU0 20) cUlikA 1 ___ sa bhikSuratha punarevaM vijAnIyAt , tadyathA-tInaM-bRhadvAropetaM dezirka-bRhatkSetravyApi tI ca taddezikaM ceti samAsaH, piNDaiSa01 bRhadAraM mahati kSetre varSantaM prekSya, tathA tIvradezikA-mahati deze'ndhakAropetAM 'mahikAM vA' dhUmikA saMnipatantI prekSya | uddezaH 3 upalabhya, tathA mahAvAtena vA samudbhutaM rajaH prekSya tirazcInaM vA saMnipatato-cchataH 'mANinaH' pataGgAdIn 'saMskR(stAra hAtAn' dhanAn prekSya sa bhikSurevaM jJAtvA gRhapatikulAdau sUtratrayoddiSTaM sarvamAdAya na gacchennApi niSkAmedeti, idamukta bhavati-sAmAcAryevaiSA yathA gacchatA sAdhunA gacchanirgatena tadantargatena vA upayogo dAtavyaH, tatra yadi varSamahikAvika jAnIyAttato jinakalpiko na gacchatyeva, yatastasya zaktireSA yayA SaNmAsaM yAvatpurIpotsarganiSe(ro), vidadhyAda, itarastu sati kAraNe yadi gacchet na sarvamupakaraNaM gRhItvA gacchediti taatpryaarthH|| adhastAjjugupsiteSu doSadarzanAtpravezapratipedha uktaH, sAmpratamajugupsiteSvapi keSucidoSadarzanApravezapratiSedhaM darzayitumAha se bhikkhU vA 2 se jAI puNa kulAI jANijA taMjahA-battiyANa vA rAINa vA kurAINa vA rAyapesiyANa vA rAyasaTTiyANa vA aMto vA bAhiM vA gacchaMtANa vA saMniviTThANa vA nimaMtemANANa vA animaMtemANANa vA asaNaM vA4Ame saMte no pabigAhilA (sU0 21) // 1-1-3 // pipaNAyAM tRtIya udeshkH|| Don333 // sa bhikSuryAni punarevabhUtAni kulAni jAnIpAt, tapathA-catriyAH-cakravartivAsudevabaladevamamRtayasteSAM kulAni. AARAKHANKARRAYERS
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 223 rAjAnaH-kSatriyebhyo'nya, kurAjAnaH-pratyantarAjAnaH, rAjapreSyA:-daNDapAzikaprabhRtayaH, rAjavaMze sthitA-rAjJo mAtalabhAgineyAdayaH, eteSAM kuleSu saMpAtabhayAna praveSTavyaM, teSAM ca gRhAntarbahirvA sthitAnAM 'gacchatA' pathi vahatAM 'saMniviSTAnAm AvAsitAnAM nimantrayatAmanimantrayatAM vA'zanAdi sati lAbhe na gRhNIyAditi // prathamasyAdhyayanasya tRtIya uddezakaH samAptaH // 1-1-3 // uktastRtIyoddezakaH, sAmprataM caturtha Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake saGkaDigato vidhirabhihihAtastadihApi taccheSavidheH pratipAdanArthamAha se bhikkhU vA. jAva samANe se jaM puNa jANejA masAiyaM vA macchAiyaM vA masakhalaM vA mAchakhalaM vA AheNaM vA paheNaM vA hiMgolaM vA saMmelaM vA hIramANaM pehAe aMtarA se maggA bahupANA bahubIyA bahuhariyA bahuosA bahuudayA bahuuttiMgapaNagadagamaTTIyamakaDAsaMtANayA bahave tattha samaNamAhaNaatihikivaNavaNImagA uvAgayA uvAgamissaMti ( uvAgacchaMti ) tatthAinnA vittI no pannassa nikkhamaNapavesAe no pannassa vAyaNapucchaNapariyaTTaNANuppehadhammANuogaciMtAe, se evaM nathA tahappagAraM puresaMkhaDi vA pacchAsaMkhaDiM vA saMkhaDi saMkhaDipaDiAe no abhisaMdhArijjA gamaNAe // se bhikkhU vA0 se jaM puNa jANijjA maMsAiyaM vA macchAiyaM vA jAva hIramANaM vA pehAe aMtarA se maggA appA pANA jAva saMtANagA no jattha bahave samaNa jAva uvAgamissaMti appAinnA vittI pannassa nikkhamaNapavesAe pannassa vAyaNapucchaNapariyaTTaNANuppehadhammANuogaciMtAe. mevaM naJcA tahappagAraM puresaMkhaDiM vA0 abhisaMdhArija gamaNAe / (sU0 22) zrIAcA- ___ sa bhikSuH kvacidrAmAdau bhikSArtha praviSTaH san yadyevaMbhUtA saGghaDiM jAnIyAt tatpratijJayA nAbhisaMdhArayed gamanAye-dizrutaska02 rAGgavRttiH tyante kriyA, yAdRgbhUtAM ca saGghaDiM na gantavyaM tAM darzayati-mAMsamAdau pradhAnaM yasyAM sA mAMsAdikA tAmiti, ida- cUlikA 1 (zI0) muktaM bhavati-mAMsanivRttiM kartukAmAH pUrNAyAM vA nivRttI mAMsapracurAM saGkhaDiM kuryuH, tatra kazcitsvajanAdistadanurUpameva 8 piNDaiSa01 kiJcinnayet, tacca nIyamAnaM dRSTrA na tatra gantavyaM, tatra doSAn vakSyatIti, tathA matsyA Adau pradhAnaM yasyAM sA tathA, uddezaH4 // 334 // evaM mAMsakhalamiti, yatra saGghaDinimittaM mAMsaM chittvA chittvA zoSyate zuSkaM vA puJjIkRtamAste tattathA, kriyA pUrvavat, evaM matsyakhalamapIti, tathA 'AheNaM'ti yadvivAhottarakAlaM vadhUpraveze varagRhe bhojanaM kriyate, 'paheNaM'ti vadhvA nIyamAnAyA yatpitRgRhabhojanamiti, "hiMgolaM'ti mRtakabhaktaM yakSAdiyAtrAbhojanaM vA, 'saMmelaM'ti parijanasanmAnabhaktaM goSThIbhaktaM vA, tadevaMbhUtAM saGkhaDiM jJAtvA tatra ca kenacitsvajanAdinA tannimittameva kizcid hriyamANaM' nIyamAnaM prekSya tatra bhikSArtha 18na gacched , yatastatra gacchato gatasya ca doSAH saMbhavanti, tAMzca darzayati-gacchatastAvadantarA-antarAle 'tasya' bhikSoH||3|| 'mArgAH' panthAno bahavaH prANA:-prANinaH-pataGgAdayo yeSu te tathA, tathA bahubIjA bahuharitA bahavazyAyA bahUdakA battiGgapanakodakamRttikAmarkaTasantAnakAH, prAptasya ca tatra saGkhaDisthAne bahavaH zramaNabrAhmaNAtithikRpaNavaNImagA upA4 gatA upAgamiSyanti tathopAgacchanti ca, tatrAkIrNA carakAdibhiH 'vRttiH' vartanam ato na tatra prAjJasya niSkramaNapravezAya vRttiH kalpate, nApi prAjJasya vAcanApracchanAparivartanA'nuprekSAdharmAnuyogacintAyai vRttiH kalpate, na tatra // 34 janAkIrNe gItavAditrasambhavAt svAdhyAyAdikriyAH pravanta iti bhAvaH, sa bhikSurevaM gacchagatApekSayA bahudoSAM tathAprakArAM mAMsapradhAnAdikAM puraHsaGgaDi pazcAtsaGgaDi vA jJAtvA tatpratijJayA nAbhisandhArayedgamanAyeti // sAmpratamapavAdamAha PI-sa bhikSuradhvAnakSINo glAnotthitastapazcaraNakarSito vA'vamaudarya vA prekSya durlabhadravyArthI vA sa yadi punarevaM jAnI yAt-mAMsAdikamityAdi pUrvavadAlApakA yAvadantarA-antarAle 'se' tasya bhikSorgacchato mArgA alpaprANA alpabIjA alpaharitA ityAdi vyatyayena pUrvavadAlApakA, tadevamalpadoSAM saGguDiM jJAtvA mAMsAdidoSapariharaNasamarthaH sati kAraNe tanpratijJayA'bhisaMdhArayedgamanAyeti // piNDAdhikAre'nuvattemAne bhikSAgocaravizeSamadhikRtyAha se mikkhU vA 2 jAva pavisiukAme se jaM puNa jANijA khIriNiyAo gAvIo khIrijamANIo pehAe asaNaM vA 4 uvasaMkhaDijamANaM pehAe purA appajUhie sevaM nayA no gAhAvaikulaM piMDavAyapaDiyAe nikkhamija vA pavisijja vA // se tamAdAya ergatamavakamijjA aNAvAyamasaMloe ciTThijjA, aha puNa evaM jANijjA-khIriNiyAo gAvIo khIriyAo pehAe asaNaM vA 4 uvakkhaDiyaM pehAe purAe jUhie sevaM nacA tao saMjayAmeva gAhA0 nikkhamija vA // (sU0 23) sa bhikSurgRhapatikulaM praveSTukAmaH sannatha punarevaM vijAnIyAd , yathA kSIriNyo gAvo'tra duhyante, tAzca duhyamAnAH prekSya | tathA'zanAdikaM caturvidhamapyAhAramupasaMskriyamANaM prekSya tathA 'appajUhie'tti siddhe'pyodanAdike 'purA' pUrvamanyeSAmadatte sati pravartamAnAdhikaraNApekSI pUrvatra ca prakRtibhadrakAdiH kazcidyatiM dRSTrA zraddhAvAn bahutaraM dugdhaM dadAmIti vatsakapIDAM kuryAt traseyurvA duhyagAnA gAvastatra saMyamAtmavirAdhanA, arddhapakkaudane ca pAkArthaM tvarayA'dhikaM yataM kuryAt | Jain Education Interational
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ SMS 224 zrIAcArAjavRttiH (zI0) zrutaska02 cUlikA piNDaiSa01 uddezaH4 tataH saMyamavirAdhaneti, tadevaM jJAtvA sa bhikSurgRhapatikulaM piNDapAtapratijJayA na pravizenApi niSkrAmediti // yacca kuryAttadarzayitumAha 'saH' bhikSuH 'tam' artha godohanAdikam 'AdAya' gRhItvA'vagamyetyarthaH, tata ekAntamapakrAme , apakramya ca gRhata sthAnAmanApAte'saMloke ca tiSThet, tatra tiSThannatha punarevaM jAnIyAd yathA kSIriNyo gAvo dugdhA ityAdi pUrvavyatyayenAlApakA neyA yAvanniSkAmetpravizedveti // piNDAdhikAra evedamAha bhikkhAgA nAmege evamAhaMsu-samANA vA vasamANA vA gAmANugAma dUijamANe khuDAe khalu ayaM gAme saunaruddhAe ne mahAlae se haMtA bhayaMtAro bAhiragANi gAmANi miklAyariyAe vayaha, saMti tatthegaiyassa mikkhussa puresaMthuyA vA pacchAsaMthuyA vA parivasaMti, taMjahA-pAhAvaI vA gAhAvaiNIo vA gAhAvaiputtA vA gAhAvaidhUyAo vA gAhAvaIsuNhAo vA dhAio vA dAsA vA dAsIo vA kammakarA vA kammakarIo vA, tahappagArAI kulAI puresaMdhuyANi vA pacchAsaMthuyANi vA puvvAmeva bhikkhAyariyAe aNupavisissAmi, aviya. ittha labhissAmi piMDaM vA loyaM vA khIraM vA dahiM vA navaNIya vA ghayaM vA gullaM vA tillaM vA mahuM vA majaM vA maMsaM vA sakuliM vA phANiyaM vA pUrva vA sihiriNiM vA, taM puvAmeva bhuSA picA paDiggahaM ca saMlihiya saMmajiya tao pacchA bhikkhUhiM saddhiM gAhA. pavisissAmi vA nikkhamissAmi vA, mAihANaM saMphAse, taM no evaM karijA // se tattha mikkhUhiM saddhiM kAleNa aNupavisittA tatthiyareyarehiM kulehiM sAmudANiyaM esiya vesiyaM piMDavArya paDigAhittA AhAra AhArijA, eyaM khalu tassa bhikkhusta vA mikkhuNIe vA sAmaggiyaM0 (sU0 24 // 1-1-4 // piNDaiSaNAyAM caturtha uddeshkH|| bhikSaNazIlA bhikSukA nAmaike sAdhavaH kecanaivamuktavantaH, kimbhUtAste ityAha-'samAnAH' iti jabAbalaparikSINatayaikasminneva kSetre tiSThantaH, tathA 'vasamAnAH' mAsakalpavihAriNaH, ta evaMbhUtAH prAghUrNakAn samAyAtAn prAmAnuprAmaM dUyamAnAn-cchata evamUcuH yathA kSullako'yaM grAmo'lpagRhabhikSAdo vA, tathA saMniruddhaH-sUtakAdinA, no mahAniti punavacanamAdarakhyApanArtham , atizayena kSullaka ityarthaH, tato hanta! ityAmantraNaM, yUyaM bhavantaH-pUjyA bahirgameSu bhikSAcaryArtha bajatetyevaM kuryAt , yadivA tatraikasya vAstavyasya bhikSoH 'puraHsaMstutAH' bhrAtRvyAdayaH 'pazcAtsaMstutAH' zvazurakulasaMbaddhAH parivasanti, tAn svanAmagrAhamAha, tadyathA-gRhapatirvetyAdi sugamaM yAvattathAprakArANi kulAni puraHpazcAtsaMstutAni pUrvameva bhikSAkAlAdahameteSu bhikSArtha pravakSyAmi, api caiteSu svajanAdikuleSvabhipretaM lAbha lapsye, tadeva darzayati-'piNDa' zAlyodanAdikaM 'loyam' itIndriyAnukUlaM rasAdhupetamucyate, tathA kSIraM vetyAdi sugama yAvatsihariNIM veti. navaraM madyamAMse chedasUtrAbhiprAyeNa vyAkhyeye, athavA kazcidatipramAdAvaSTagdho'tyantagRbhutayA madhumaghamAsAnyapyAzrayedatastadupAdAnaM, 'phANiya'ti udakena dravIkRto guDaH kathito'kathito vA zikhariNI mArjitA, tallabdhaM pUrvameva bhuktvA peyaM |ca pItvA patanahaM saMliya niravayavaM kRtvA saMmRjya ca vakhAdinA''rdratAmapanIya tatA pacAdupAgate bhikSAkAle'vikRtavadanaH prAghUrNakabhikSubhiH sArddha gRhaetikulaM piNDapAtapratijJayA pravekSyAmi niSkramiSyAmi cetyabhisandhinA mAtasthAna saMspRzedasAvityataH pratiSidhyate-naivaM kuryAditi // kathaM ca kuryAdityAha| 'saH' bhikSuH 'tatra' grAmAdau prAghUrNakabhikSubhiH sArddha 'kAlena' bhikSAvasareNa prAptena gRhapatikulamanupravizya tatra 'ita- retarebhyaH' uccAvacebhyaH kulebhyaH 'sAmudAnika' bhikSApiNDam 'eSaNIyam' udgamAdidoSarahitaM 'vaiSika' kevalaveSAvApta dhAtrIdUtanimittAdipiNDadoSarahitaM 'piNDapAta' bhaivaM pratigRhya prApUrNakAdibhiH saha prAsaipraNAdidoSarahitamAhAramAhArayed , etattasya bhikSoH 'sAmagya' saMpUrNo minabhAva iti / / prathamasya caturthaH samAptaH 1-1-4 // KAKAMAKA4%AC%ERSO4002040* -SERIES zrIAcArAGgavRttiH (zI0) zrutaskaM02 cUlikA 1 piNDaipa01 uozaH4 | uktazcaturthoddezakaH, adhunA paJcamaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake piNDagrahaNavidhirabhihitaH, atrApi sa evAbhidhIyata ityAha se bhikkhU vA 2 jAva paviDhe samANe sa jaM puNa jANijjA-aggapiMDaM ukkhippamANaM pehAe aggapiMDa nikkhippamANaM pahAe aggapiMDaM hIramANaM pehAe aggapiMDaM paribhAijjamANaM pehAe aggapiMDaM paribhujamANaM pahAe aggapiMDa parihavijamANaM pehAe purA asiNAi vA avahArAi vA purA jattha'NNe samaNa vaNImagA khaddhaM 2 uvasaMkamaMti se haMtA ahamavi khaddhaM 2 uvasaMkamAmi, mAiTThANaM saMphAse, no evaM karejA // (sU0 25) sa bhikSuhapatikulaM praviSTaH san yatpunarevaM jAnIyAttadyathA-aprapiNDo-niSpannasya zAlyodanAderAhArasya devatAya) hANaM saMphAse, nA vA purA jatthA pehAe agApikA // 56 //
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 225 stokastokoddhArastamutkSipyamANaM dRSTvA, tathA'nyatra nikSipyamANaM, tathA 'hiyamANaM' nIyamAnaM devatAyatanAdI, tathA 'paribhajyamAna' vibhajyamAnaM stokaM stokamanyebhyo dIyamAnaM, tathA paribhujyamAnaM, tathA parityajyamAnaM-devAyatanAccaturdiA kSipyamANaM, tathA 'purA asiNAi vatti-'purA'pUrvamanye zramaNAdayo ye'mumagrapiNDamazitavantaH, tathA pUrvamapahRtavanto vyava sthayA'vyavasthayA vA gRhItavantaH, tadabhiprAyeNa punarapi pUrvamiva vayamatra lapsyAmaha iti yatrAmapiNDAdau zramaNAdayaH hAvaddha khati tvaritaM tvaritamupasaMkrAmanti, sa bhikSuretadapekSya kazcidevaM 'kuryAd' Alocaye, yathA 'hanta' iti vAkyopa nyAsArthaH ahamapi tvaritamupasaMkramAmi, evaM ca kurvan bhikSurmAtRsthAna saMspRzedityato naivaM kuryAditi // sAmprataM bhikSATanavidhipradarzanArthamAha se bhikkhU vA. jAva samANe aMtarA se vappANi vA phalihANi vA pAgArANi vA toraNANi vA aggalANi vA amAlapAsagANi vA sati parakame saMjayAmeva parikkamijA, no ujuyaM gamchijjA, kevalI dhUyA AyAgameyaM, se tattha parakamamANe payalija vA pakSaleja vA pavaDina vA, se tattha payalamANe vA pakkhalejamANe vA pavaDamANe vA, tattha se kAe ucAreNa vA pAsavaNeNa vA kheleNa vA siMghANeNa vA vaMteNa vA pitteNa vA pUraNa vA sukeNa vA soNieNa vA uvalite siyA, tahappagAraM kAyaM no arNatarahiyAe puDhavIe no sasiNiddhAe puDhavIe ne, sasarakkhAe puDhavIe no cittamaMtAe silAe no cittamaMtAe lellUe. kolAvAsaMsi vA dArue jIvapaiTrie saaMDe sapANe jAva sasaMtANae no Amajija vA pamajjina yA saMlihija vA nilihijja vA uvaleja vA uccaTTija vA AyAvijJa vA payAvija vA, se puvAmeva appasasarakkhaM naNaM vA prA. sU. 57 zrIAcA pattaM vA kaTuM vA sakaraM vA jAijA, jAittA se tamAyAya egatamavakkamijA 2 ahe jhAmathaMDilaMsi vA jAba annayaraMsi vA zrutaskaM02 rAGgavRttiH tahappagAraMsi paDilehiya paDilehiya pamajiya pamajiya tao saMjayAmeva Amajija vA jAva payAvija vA // (sU0 26) cUlikA 1 (zI0) sa bhikSurbhikSArtha gRhapatikulaM-pATakaM rathyAM grAmAdikaM vA praviSTaH san mArga pratyupekSeta, tatra yadi 'antarA' antarAle piNDaiSa01 'se' tasya bhikSorgacchata etAni syuH, tadyathA-'vaprAH' samunnatA bhUbhAgA grAmAntare vA kedArAH, tathA parikhA vA prAkArA uddezaH 5 // 337 // vA gRhasya pattanasya vA, tathA toraNAni vA, tathA'rgalA vA'rgalapAzakA vA-yatrArgalA'grANi nikSipante, etAni cAntadarAle jJAtvA prakramyate'neneti prakramo-mArgastasminnanyasmin sati saMyata eva tena 'parAkrameta' gacchet , naivarjunA gacchet , kimiti?, yataH 'kevalI' sarvajJo brUyAd 'AdAna' karmAdAnametat , saMyamAtmavirAdhanAtaH, tAmeva darzayati-'sa' bhikSuH 'tatra' tasmin vaprAdiyukte mArge 'parAkramamANaH' gacchan viSamatvAnmArgasya kadAcit 'pracalet' kampet praskhaledvA tathA hA prapatedvA, sa tatra praskhalan prapatan vA SaNNAM kAyAnAmanyatamaM virAdhayet , tathA tatra 'se' tasya kAya uccAreNa vA prasa vaNena vA zleSmaNA vA sivAnakena vA vAntena vA pittena vA pUtena vA zukreNa vA zoNitena vA upaliptaH syAdityata evaM-18 bhUtena pathA na gantavyam, atha mArgAntarAbhAvAttenaiva gataH praskhalitaH san kardamAdyupaliptakAyo naivaM kuryAditi darzayati-sa yatistathAprakArabha-azucikardamAdyupaliptaM kAyamanantarhitayA-avyavahitayA pRthivyA tathA 'sasnigdhayA' ArdrayA evaM sarajaskayA vA, tathA 'cittavatyA' sacittayA zilayA, tathA cittavatA 'lelunA' pRthivIzakalena vA, evaM kolA- Al // 33 // ghuNAstadAvAsabhUte dAruNi jIvapratiSThite sANDe saprANini yAvatsasantAnake 'no' naiva sakRdAmRjyAnApi punaH punaH pramRjyAta , kardamAdi zodhayedityarthaH, tathA tatrastha eva 'na saMlihejA' na saMlikhet, nodvattenAdinodalet , nApi tadeveSacchaSkamudvarttayet , nApi tatrastha eva sakRdAtApayet, punaH punarvA pratApayet, yatkuryAttadAha-sa bhikSuH 'pUrvameva' tadanantaramevAlparajaskaM tRNAdi yAceta, tena caikAntasthaNDile sthitaH san gAtraM 'pramRjyAt' zodhayet, zeSa sugmmiti|| kizca se bhikkhU vA0 se jaM puNa jANijA goNaM viyAlaM paDipahe pehAe mahisaM viyAlaM paDipahe pehAe, evaM maNussaM AsaM hatyi sIhaM vagdhaM vigaM dIviyaM acchaM taracchaM parisaraM siyAlaM birAlaM suNayaM kolasuNayaM kokaMtiyaM cittAcillaDayaM viyAlaM paDipahe pehAe sai parakame saMjayAmeva parakamejjA, no ujjuyaM gacchijjA / se bhikkhU vA0 samANe aMtarA se uvAo vA khANue vA kaMTA vA dhasI vA bhilugA vA visame vA vijale vA pariyAvajijA, sai parakame saMjayAmeva, no ujjuyaM gacchijjA / / (sU. 27) sa bhikSurbhikSArtha praviSTaH san pathyupayogaM kuryAt , tatra ca yadi punarevaM jAnIyAd yathA'tra kizcidgavAdikamAsta iti tanmArga rundhAnaM 'gAM' balIva 'vyAlaM' dRptaM duSTamityarthaH, pandhAna prati pratipathastasmin sthita pratyupekSya, zeSa sugama, yA| vatsati parAkrame-mArgAntare RjunA pathA''tmavirAdhanAsammavAnna gacchet , navaraM 'virga'ti vRkaM 'dvIpina' citrakam 'acchaMti RkSa 'parisara'nti sarabhaM 'kolasuNayaM' mahAsUkaraM 'kokaMtiyanti zRgAlAkRtirlomaTako rAtrI ko ko ityevaM rAraTIti, 'cittAcillaDaya'ti AraNyo jIvavizeSastamiti // tathA-sa bhikSurbhikSArtha praviSTaH san mArgopayogaM dadyAt, tatrAntarAle yadyetatparyApadyata-syAt , tadyathA-'avapAtaH' gartaH sthANurvA kaNTako vA ghasI nAma-sAlAdadhastAdavataraNaM| KAYARGAORRORA%a4%EOSRO * ** - * * **
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAjapati (zI0) // 338 // zrImAcArAGgavRttiH (zI0) // 339 // 'bhiGaga 'si sphuTitakRSNarAja viSamaM ninojJataM vikardamaH tatrAtmasaMyamavirAdhanAsambhavAt 'parAkrame mArgAntare sati RjunA pathA na gacchediti // tathA 226 se bhikkhU vA0 gAhAikulassa duvAravAhaM kaMTagabuMdiyAe paripihiyaM pehAe tesiM puvvAmeva uggahaM aNaNunnaviya apaDilehiya appamajjiya no avaMguNijja vA pavisijja vA nikkhamijja vA, tesiM putrvAmeva uggahaM aNunnaviya paDilehiya paDilehiya majiya pamajjita saMjayAmeva avaMguNijja vA paviseja vA nikkhameja vA / / ( sU028 ) 2 " sa bhikSurbhikSArthI praviSTaH san gRhapatikulasya 'duvArabAhaM' ti dvArabhAgastaM kaNTakazAkhayA 'pihitaM' sthagitaM prakSya yeSAM sahaM teSAmavagrahaM pUrvameva 'ananujJApya' ayAcitvA tathA amakhupezya cakSuSA'yamRjya ca rajoharaNAdinA 'no'yaMguNejati naivopATaye upAya ca na pravizenApi niSkAmet, doSadarzanAt tathAhi gRhapatiH pradveSaM gacchet na pa vastuni sAdhuviSayA zosaceta, udghATadvAre cAnyat pazvAdi pravizedityevaM ca saMyamAtmavirAdhaneti / sati kAraNe'pavAdamAha-sa bhikSurveSAM teSAM sambandhinamavagraham 'anujJApya' yAcitvA pratyupetya pramRjya ca gRhodghATanAdi kuryA diti, etaduktaM bhavati-svato dvAramudghATya na praveSTavyameva, yadi punarlAnAcAryAdiprAyogyaM tatra labhyate vaidyo vA tatrAste durlabhaM vA dravyaM tatra bhaviSyati avamaudarye vA satyebhiH kAraNairupasthitaiH sthagitadvAri vyavasthitaH san zabdaM kuryAt, svayaM vA yathAvidhyupAya praveSTavyamiti / tatra praviSTasya vidhiM darzavitumAha se bhikkhU vA 2 se jaM puNa jANijA samaNaM vA mAhaNaM vA gAmapiMDolagaM vA atihiM vA puvvapaviTTha pehAe no tesiM saMloe sapaDiduvAre ciTThinA, se tamAyAya egaMtamavakamijjA 2 aNAvAyamasaMloe ciTThijjA, se se paro aNAvAyamasaMloe ciTThamANassa asaNaM vA 4 Ahaddu dalahUjA, se ya evaM vaijjA - AusaMto samaNA ! ime bhe asaNe vA 4 savvajaNAe - saTTe taM bhuMjaha vA NaM paribhAeha vA NaM taM cegaio paDigAhittA tusiNIo uvehijjA, aviyAI eyaM mamameva siyA, mAidvANaM saMphAse, no evaM karijjA, se tamAyAe tattha gacchijjA 2 se puvvAmeva AloijjA AusaMto samaNA ! ime me asaNe vA 4 savvajaNAe nisiTThe taM bhuMjaha vA NaM jAva paribhAeha vA NaM, seNamevaM vayaMtaM paro vaijjA - AusaMto samaNA ! tumaM cetra NaM paribhAehi, se tattha paribhAemANe no appaNo khaddhaM 2 DAyaM 2 UsaDhaM 2 rasiyaM 2 maNunaM 2 niddhaM 2 luphkhaM 2, se tattha amuchie agiddhe ana (nA) die apane bahusamameva paribhAimA, se NaM paribhAemANaM paro vA AvasaMto samaNA ! mANaM tumaM paribhAehi sabve vegaiA ThiyA - u bhukkhAmo vA pAhAmo vA, se tattha bhuMjamANe no appaNA kharddha khaddhaM jAva lukkhaM se tattha amucchi e 4 bahusamameva bhuMjijjA vA pAijjA vA / / ( sU0 29 ) " , bhimAda mikSArthI praviSTo yadi punarevaM vijAnIyAd vadhA'tra gRhe zramaNAdiH kacitpraviSTaH taM ca pUrvapraviSTaM prekSya dAtRpratigrAhakAsamAdhAnAntarAyabhayAna sadAloke tichet nApi sannirgamadvAraM prati dAtRpratigrAhakAsamAdhA nAntarAyabhayAt kintu sa nikSutaM zramaNAdikaM bhikSArthamupasthitam 'AdAba' avagamyaikAntamapAmet, apakramya cAnyeSAM cAnApAte-vijane'saMloke ca saMtiSThet, tatra ca tiSThataH sa gRhasthaH 'se' tasya bhikSozcaturvidhamapyAhAramAhRtya dadyAt prayacchaMzcaitadbhUyAd yathA yUyaM bahavo bhikSArthamupasthitA ahaM ca vyAkulatvAnnAhAraM vibhAjayitamalamato he AyuSmantaH ! zramaNAH ! ayamAhArazcaturvidho'pi 'bhe' yuSmabhyaM sarvajanArthaM mayA nisRSTo - dattastatsAmprataM svarucyA tamAhAramekatra yAvaM paribhajayaM vA vibhamya vA gRhItetyarthaH, tadevaMvidha AhAra utsargato na mAyA durmile pA dhyAnanirgatAdI vA dvitIyapade kAraNe sati gRhNIyAd gRhItvA ca naivaM kuryAt yathA samAhAraM gRhItvA tuSNIko gaccha zevamutprekSeta - yathA mamaivAyamekasya datto'pi cAyamalpatvAnmamaivaikasya syAd evaM ca mAtRsthAnaM saMspRzet, ato naivaM kuryAditi, yathA ca kuryAttathA ca darzayati-sa bhikSustamAhAraM gRhItvA tatra zramaNAdyantike gacched, gatvA ca saH 'pUrvameva' AdAveva teSAmAhAram 'Alokayet' darzayet idaM ca nUyA-yathA bho AyuSmantaH ! bhramaNAdayaH / ayamazanAdika AhAro yuSmAkaM sarvajanArthamavibhakta eva gRhasthena nisRSTo dattastayamekatra bhuvaM vibhajadhvaM vA 'se' acenaM sAdhumeyaM suvANaM kazcicchramaNAdirevaM brUyAt yathA bho AyuSman ! zramaNa ! tvamevAsmAkaM paribhAjaya, naivaM tAvatkuryAt, atha sati kAraNe kuryAt tadA'nena vidhineti darzayati sa bhikSurvibhAjayannAtmanaH 'kha 2' pracuraM 2 'DAga'ti zAkam 'asada'ti ucchritaM yarNAdiguNopetaM zeSaM sugamaM yAvadrkSamiti na gRhNIyAditi / api ca- 'sA' bhikSuH 'taMtra' AhAre.. mUrchito'mRddho'nAdato'nabhyupapanna iti etAnyAdarakhyApanArthamekArthikAmyupAsAni kathacidAi vyAkhyAtavyAnIti, 'bahusama' miti sarvamaMtra samaM kimittikadhAdinA yadyadhikaM bhavediti tadevaM prabhUtasamaM paribhAjayet taM ca sAdhuM paribhAjayantaM kazcidevaM bhUyAd yathA-AyuSman ! bhramaNa ! mAtvaM paribhAjaya, kintu sarva eva caikatra vyavasthitA vayaM bhokSyAmahe pAsvAmo vA tatra paratIrthikaiH sArddhaM na bhokavyaM, svayUSyaizca pArzvasthAdibhiH saha sambhogikeH sahopA " " 9 9 taskaM02 likA 1 piNDeSa01 uddezaH 5 // 338 // zruta05 cUlikA 1 piNDaiSa0 1 uddezaH 5 // 339 //
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 227 4%AMERASANASAKARA locanAM dattvA bhuJjAnAnAmayaM vidhiH, tadyathA-no Atmana ityAdi, sugamamiti // ihAnantarasUtre bahirAlokasthAnaM niSiddhaM, sAmprataM tatpravezapratiSedhArthamAha se bhikkhU vA se jaM puNa jANijA samaNaM vA mAhaNaM vA gAmapiMDolaga vA atihiM vA puSvapaviTTha pehAe no te uvAikkamma pavisija vA obhAsijja vA, se tamAyAya egaMtamavakamijjA 2 aNAvAyamasaMloe ciTThijjA, aha puNevaM jANijjA-paDisehie vA dine vA, tao taMmi niyattie saMjayAmeva pavisija vA obhAsija vA eyaM0 sAmaggiyaM0 (sU0 30) // 2-1-1-5 // piNDaiSaNAyAM paJcA uddezakaH / / sa bhikSurbhikSArthaM prAmAdau praviSTaH san yadA punarevaM vijAnIyAt , tadyathA-atra gRhapatikule zramaNAdikaH praviSTaH, taM ca pUrvapraviSTaM zramaNAdikaM prekSya tato na tAn zramaNAdIn pUrvapraviSTAnatikramya pravizet , nApi tatstha evaM 'avabhASeta' dAhAtAraM yAcet , api ca-sa tam 'AdAya' avagamyaikAntamapakrAmed anApAtAsaMloke ca tiSThet tAvadyAvacchramaNAdi ke pratiSiddhe piNDe vA tasmai datte, tatastasmin 'nivRtte' gRhAnirgate sati tataH saMyata evaM pravizedavabhASeta veti, evaM ca 6 tasya bhikSoH 'sAmagya' sampUrNo bhikSubhAva iti // prathamasya paJcamoddezakaH smaaptH|| zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 34 // paJcamodezakAnantaraM SaSThaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake zramaNAdyantarAyabhayAgRhapravezo niSiddhaH, tadihApyaparaprANyantarAyapratiSedhArthamAha se bhikkhU vA0 se jaM puNa jANijjA-rasesiNo bahave pANA ghAsesaNAe saMthaDe saMnivaie pehAe, taMjahA-kukuDajAiyaM vA zrutaskaM02 sUyarajAiyaM vA aggapiMDaMsi vA vAyasA saMthaDA saMnivaiyA pehAe sai parakkame saMjayA no ujjuyaM gacchijjA / / (sU0 31) cUlikA 1 piNDaiSa01 sa bhikSurbhikSArtha praviSTaH san yadi punarevaM vijAnIyAt, tadyathA-bahavaH 'prANAH' prANinaH rasyate-AsvAdyata iti rasa-1 stameSTuM zIlameSAM te rasaiSiNaH, rasAnveSiNa ityarthaH, te tadarthinaH santaH pazcAd grAsArtha kvacidrathyAdau saMnipatitAstAzcAhArArtha saMskR(stR)tAn-dhanAn saMnipatitAn prekSya tatastadabhimukhaM na gacchediti sambandhaH, tAMzca prANinaH svanAmagrAhamAha-kukkuTajAtikaM vetyanena ca pakSijAtiruddiSTA, sUkarajAtikamityanena ca catuSpadajAtiriti, 'agrapiNDe vA' kAkapiNDyAM vA bahiH kSiptAyAM vAyasAH saMnipatitA bhaveyuH, tAMzca dRSTvA'grataH, tataH sati parAkrame-anyasmin mArgAntare dra | 'saMyataH' samyagupayuktaH saMyatAmantraNaM vA RjustadabhimukhaM na gacched , yatastatra gacchato'ntarAyaM bhavati, teSAM cAnyatra saMnipatitAnAM vadho'pi syAditi // sAmprataM gRhapatikulaM praviSTasya sAdhorvidhimAha se bhikkhU vA 2 jAva no gAhAvaikulassa vA duvArasAI avalaMbiya 2 ciTThijjA, no gA0 dagacchaNamattA ciTThijA, no gA0 caMdaNiuyae ciTThijjA, no gA0 siNANassa vA vacassa vA saMloe sapaDiduvAre ciTThijjA, no0 AloyaM vA thiggalaM vA saMdhiM vA dagabhavaNaM vA bAhAo pagijhiya 2 aMguliyAe vA uhisiya 2 uNNamiga 2 avanamiya 2 nijjhA // 34 // ijA, no gAhAvaiaMguliyAe uddisiya 2 jAijA, no gA0 aMgulie cAliya 2 jAijA, no gA0 aM0 tajiya 2 HAMRODAMAKAASACCCCCCCCX jAijA, no gA0 a0 ukkhulaMpiya [ukkhaluMdiya] 2 jAijA, no gAhAvaI baMdiya 2 jAijA no vayaNaM pharasaM vaijA / / (sU0 32) 8sa bhikSurbhikSArtha gRhapatikulaM praviSTaH sannaitatkuryAt, tadyathA-no gRhapatikulasya dvArazAkhAm 'avalambyAvalambya' paunaHpunyena bhRzaM vA'valambya tiSThed , yataH sA jIrNatvAtpated duSpratiSThitatvAdvA calet tatazca saMyamAtmavirAdhaneti, tathA 'udakapratiSThApanamAtrake' upakaraNadhAvanodakaprakSepasthAne pravacanajugupsAbhayAnna tiSThet , tathA 'caMdANaudaya'tti AcamanodakapravAhabhUmau na tiSThed , doSaH pUrvokta eva, tathA snAnavarcaHsaMloke tatpratidvAraM vA na tiSThet , etaduktaM bhavatiyatra sthitaiH snAnavarcaHkriye kurvan gRhasthaH samavalokyate tatra na tiSThediti, dopazcAtra darzanAzaka yA niHzaGkatarikrayAyA abhAvena nirodhapradveSasambhava iti, tathA naiva gRhapatikulasya 'Alokam' AlokasthAna-gavAkSAdikaM, 'thiggalaM'ti pradezapatitasaMskRtaM, tathA 'saMdhi'tti caurakhAtaM bhittisandhi vA, tathA 'udakabhavanam' udakagRha, sarvANyapyetAni bhujAM 'pragRhya | pragahya' paunaHpunyena prasArya tathAlyoddizya tathA kAyamavanamyonnamya ca na nidhyApayet-na pralokayelApyanyasmai pradarzayet, sarvatra dvivacanamAdarakhyApanArtha, tatra hi hatanaSTAdau zaGkotpadyata iti ||api ca sa bhikSurgahapatikulaM praviSTaH sannaiva gRhapatimaGgalyA'tyarthamuddizya tathA cAlayitvA tathA 'tarjayitvA' bhayamupadarya tathA kaNDUyanaM kRtvA tathA gRhapati 'vanditvA' vAgbhiH stutvA prazasya no yAceta, adatte ca naiva tadnuhapati paruSaM vadet , tadyathA-yastvaM paragRhaM rakSasi, kutaste |
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ % 228 4 na zrIAcA-3 rAvRttiH (zI0) zrutaskaM02 cUlikA piNDaiSa01 | uddezaH // 341 // dAnaM, vAtaiva bhadrikA bhavato na punaranuSThAnam , api ca-"akSaradvayametaddhi, nAsti nAsti yaducyate / tadidaM dehi dehIti, viparItaM bhaviSyati // 1 // " anyacca aha tattha kaMci bhuMjamANaM pehAe gAhAvaI vA0 jAva kammakariM vA se pubbAmeva AloijjA-Ausotti vA bhaiNitti vA dAhisi me itto annayara bhoyaNajAyaM?, se sevaM vayaMtassa paro hatthaM vA mattaM vA dAbi vA bhAyaNaM vA sIodagaviyaDeNa vA usiNodagaviyaDeNa vA uccholija vA pahoijja vA, se puvAmeva AloijA-Ausotti vA bhaiNitti vA! mA eyaM tuma hatthaM vA04 sIodagaviyaDeNa vA 2 uccholehi vA 2, abhiphaMkhasi me dAuM evameva dalayAhi, se sevaM vayaMtassa paro hatthaM vA 4 sImo0 usi0 uccholittA pahoittA Ah1 dalaijA, tahappagAreNaM purekammakaeNaM hattheNa vA 4 asaNaM vA 4 aphAsurya jAva no paDigAhijA / aha puNa evaM jANijjA no purekammakaeNaM udaulleNaM tahappagAreNaM vA udaulleNa vA hatyeNa vA 4 asaNaM vA 4 aphAsuyaM jAva no paDigAhijA / aha puNevaM jANijjA-no udaulleNa sasiNiddheNa sesaM taM ceva evaM-sasarakkhe udaulle, sasiNiddhe maTTiyA uuse| hariyAle hiMgulue, maNosilA aMjaNe loNe // 1 // geruya vaniya seDiya soraTThiya piTTha kukusa ukuTThasaMsaTTeNa / aha puNevaM jANijjA no asaMsaDhe saMsaDhe tahappagAreNa saMsadveNa hattheNa vA 4 asaNaM vA 4 phAsurya jAva paDigAhijA // (sU0 33) atha bhikSustatra gRhapatikule praviSTaH san kazcana gRhapatyAdikaM bhuJjAnaM prekSya sa bhikSuH pUrvamevAlocayed-yathA'yaM gRhapatistaddhAryA vA yAvatkarmakarI vA bhute. polocya ca sanAmagrAI yAceta, tadyathA-'Aumetti ve'tti, amuka iti // 341 // CAMESSAGAR gRhapate ! bhagini ! iti vA ityAdyAmadhya dAsyasi me'smAdAhArajAtAdanyatarabhojanajAtamityevaM yAceta, tacca na vartate karnu, kAraNe vA satyevaM vadet-atha 'se' tasya bhikSorevaM vadato yAcamAnasya paro gRhasthaH kadAciddhastaM mAtra darvI bhAjanaM vA 'zItodakavikaTena' apkAyena 'uSNodakavikaTena' uSNodakenAprAsukenAtridaNDodvattena pazcAdvA sacittIbhUtena |'uccholeja'tti sakRdudakena prakSAlanaM kuryAt , 'pahoejatti prakarSaNa vA hastAde vanaM kuryAt, sa bhikSuhastAdikaM pUrvameva prakSAlyamAnamAlocayed, dattAvadhAno bhavedityarthaH, tacca prakSAlyamAnamAlocyAmuka ityevaM svanAmagrAhaM nivArayed , yathA-maivaM kRthAstvamiti, yadi punarasau gRhastho hastAdikaM sacittodakena prakSAlya dadyAttadaprAsukamiti jJAtvA na pratigRhIyAditi // kizca-athAsau bhikSurgRhapatikulaM praviSTaH san yadi punarevaM vijAnIyAt, tadyathA-'no' naiva sAdhubhi|kSAdAnArthaM puraH-agrataH kRtaM prakSAlanAdikaM karma-kriyA yasya hastAdeH sa tathA tenodakenANeti-galadvinduneti, etaduktaM bhavati-sAdhubhikSAdAnArtha naiva hastAdikaM prakSAlitaM kintu tathAprakAra eva svataH kuto'pyanuSThAnAdudakArdo hastastena, evaM mAtrAdinA 'pi galadvindunA dIyamAnaM caturvidhamapyAhAramaprAsukamaneSaNIyamiti matvA no gRhNIyAditi // atha punarevaM vijAnIyAt , tadyathA-naiva 'udakAINa' galadvindunA hastAdinA dadyAt, kintu 'sasnigdhena' zItodakastimitenApi hastAdinA dIyamAnaM na pratigRhNIyAt , 'eva'miti prAktanaM nyAyamatidizati, yathodakasnigdhena hastena na grAhyaM tathA'nyena rajasA'pi, evaM mRttikAdyapyAyojyamiti, tatroSaH-kSAramRttikA haritAlahiDDulakamanaHzilA'analavaNagerukAH pratItAH, sacittAzca khanivizeSotsatteH, varNikA-pItamRttikA, seTikA-khaTikA, saurASTrikA-tubarikA, pi-18 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) MARA // 342 // 4444444443SARAS Tam-acchaTitatandulacUrNaH, kukasA:-pratItAH, 'ukuDa'ti pIluparNikAderudUkhalacUrNitamArdraparNacUrNamityevamAdinA sasni zrutaskaM02 gdhena hastAdinA dIyamAnaM na gRhNIyAt, ityevamAdinA tu asaMsRSTena tu gRhNIyAditi / atha punarevaM jAnIyAnno'saMsRSTaHcalikA 1 kiM tarhi ?-saMsRSTastajjAtIyenAhArAdinA tena saMsRSTena hastAdinA prAsukameSaNIyamiti gRhNIyAt, atra cASTau bhaGgAH, ta- piNDaiSa01 dyathA-"asaMsahe hatthe asaMsahe matte niravasese dave" ityekaikapadavyabhicArAneyAH, sthApanA ceyam-atha punarasau uddezaH6 bhikSurevaM jAnIyAt , tadyathA-udakAdinA'saMsRSTo hastAdistato gRhNIyAt , yadivA tathAprakAreNa dAtavyadravyajAtIyena saMsRSTo hastAdistena tathA prakAreNa hastAdinA dIyamAnamAhArAdikaM prAsukameSaNIyamitikRtvA pratigRhNIyAditi // kizca se bhikkhU vA 2 se jaM puNa jANijjA pihuyaM vA bahurayaM vA jAva cAulapalaMba vA asaMjae bhikkhupaDiyAe cittamaMtAe silAe jAva saMtANAe kuTTisu vA kuTTiti vA kuTTissaMti vA uphphaNiMsu vA 3 tahappagAraM pihuyaM vA0 aphAsurya no paDigAhijA // (sU0 34) sa bhikSurbhikSArtha gRhapatikulaM praviSTaH san yadi punarevaM vijAnIyAt , tadyathA-'pRthuka' zAlyAdilAjAn 'bahuraya'ti pahuMka 'cAulapalaba'ti arddhapakkazAlyAdikaNAdikamityevamAdikam 'asaMyataH' gRhasthaH 'bhikSupratijJayA' bhikSumuvizya cittamatyAM zilAyAM tathA sabIjAyAM saharitAyAM sANDAyAM yakSanmarkaTasantAnopetAyAm 'akuTTiSuH' kuTTitavantaH // 342 / / tathA kuTTanti kuTipyanti vA, ekavacanAdhikAre'pi chAndasatvAttivyatyayena bahuvacanaM draSTavyaM, pUrvatra vA jAtAvekavacanaM,
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 229 ARMANAS tacca pRthukAdikaM sacittamacittaM vA cittamatyAM zilAyAM kudRyitvA 'uppharNisu'tti sAdhvartha vAtAya dattavanto dadati dA-10 syanti vA, tadevaM tathAprakAraM pRthukAdi jJAtvA lAbhe sati no pratigRhNIyAditi // kiJca se bhikkhU vA 2 jAva samANe se jaM. vilaM vA loNaM ubhiyaM vA loNaM assaMjae jAva saMtANAe bhiMdisu 3 ruciMsu vA 3 bilaM vA loNaM ubhiyaM vA loNaM aphAsuyaM0 no paDigAhijA // (sU0 35) ___ sa bhikSuryadi punarevaM vijAnIyAt , tadyathA-bilamiti khanivizeSotpannaM lavaNam , asya copalakSaNArthatvAtsaindhavasauvarcalAdikamapi draSTavyaM, tathodbhijamiti samudropakaNThe kSArodakasamparkAd yadudbhidyate lavaNam, asyApyupalakSaNArthatvArakSArodakasekAdyadbhavati rumakAdikaM tadapi grAhya, tadevaMbhUtaM lavaNaM pUrvoktavizeSaNaviziSTAyAM zilAyAmabhaitsuH-kaNikAkAraM kuryuH, tathA sAdhvarthameva bhindanti bhetsyanti vA tathA zlakSNatarArtha 'ruciMsuva'tti piSTavantaH piMpanti pekSyanti vA, tadapi lavaNamevaMprakAraM jJAtvA no (prati) gRhNIyAt // api ca se bhikkhU vA0 se 0 asaNaM vA 4 agaNinikkhittaM tahappagAraM asaNaM vA 4 aphAsuyaM no0, kevalI bUyA AyANameyaM, assaMjae bhikkhupaDiyAe ussicamANe vA nissiMcamANe vA AmajjamANe vA pamajamANe vA oyAremANe vA ubvattamANe vA agaNijIve hiMsijjA, aha mikkhUNaM puvvovaiTThA esa painnA esa heU esa kAraNe esuvaese jaM tahappagAraM asaNaM vA 4 agaNinikkhittaM aphAsuyaM no0 paDi0 eyaM0 sAmaggiyaM // (sU0 36) / / piNDaiSaNAyAM SaSTha uddezakaH 2-1-1-6 // sa bhikSurrahapatikulaM praviSTazcaturvidhamapyAhAramannAvupari nikSiptaM tathAprakAraM jvAlAsaMbaddhaM lAbhe sati na pratigRhIyAt / atraiva doSamAha-kevalI zrUyAt 'AdAna' karmAdAnametaditi, tathAhi 'asaMyataH' gRhastho bhikSupatijJayA tatrA zrutaska0 myuparivyavasthitamAhAram 'utsiJcan' AkSipan "ni:siJcan' dattodvarita prakSipan, tathA 'Amarjayan' sakRddhastAdinA zodhayan , tathA prakarSaNa mArjayan-zodhayan , tathA'vatArayan , tathA 'apavartayan' tirazcInaM kurvantagnijIvAn hiMsyA * piNDaiSa01 diti / 'atha' anantaraM 'bhikSUNAM' sAdhUnAM pUrvopadiSTA eSA pratijJA eSa heturetatkAraNamayamupadezaH yattathAprakAramanisaM | uddezaH baDamazanAdhagninikSiptamaprAsukamaneSaNIyamiti jJAtvA lAbhe sati na pratigRhNIyAt, etatkhalu bhikSoH 'sAmagya' samagro bhikSubhAva iti // prathamAdhyayanasya SaSTha uddezakaH smaaptH||2-1-1-6 // mA. sU. 5811 cUlikA rAGgavRttiH (zI0) // 43 // // 343 // SaSThoddezakAnantaraM saptamaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandha:-ihAnantaroddezake saMyamavirAdhanA'bhihitA, iha tu saMyamAtmadAtRvirAdhanA tayA ca virAdhanayA pravacanakutsetyetadatra pratipAdyata iti se bhikkhU vA 2 se jaM. asaNaM vA 4 khadhaMsi vA thaMbhaMsi vA maMcaMsi vA mAlaMsi vA pAsAyaMsi vA hammiyatalaMsi vA annayaraMsi vA tahappagAraMsi aMtalikkhajAyaMsi uvanikkhitte siyA tahappagAraM mAlohaDaM asaNaM vA 4 aphAsuyaM no0, kevalI bUyA AyANameyaM, assaMjae bhikkhupaDiyAe pIDhaM vA phalagaM vA nisseNiM vA udUhalaM vA AhaTTa ussabiya durUhijjA, se tA namhamANe payalija vA pavaDija vA, se tattha payalamANe vA 2 hatthaM vA pAyaM vA bAhaM vA UraM vA udaraM vA sIsaM vA annayaraM vA kAryasi iMdiyajAlaM lUsija vA pANANi vA 4 abhihaNijja vA vittAsija vA lesija vA saMghasija vA saMghaTTija vA pariyAvija vA kilAmija vA ThANAo ThANaM saMkAmija vA, taM tahappagAraM mAlohaDaM asaNaM vA 4 lAbhe saMte no paDigAhijjA, se bhikkhU vA 2 jAva samANe se jaM. asaNaM vA 4 kuTThiyAo vA kolejjAu vA assaMjae bhikkhupaDiyAe ukujiya avaujjiya ohariya AhaTTa dalaijA, tahappagAraM asaNaM vA 4 lAbhe saMte no paDigAhijjA // (suu037)| sa bhikSurbhikSArtha praviSTaH san yadi punarevaM caturvidhamaNyAhAraM jAnIyAt , tadyathA-'skandhe' arddhaprAkAre 'stambhe vaa| zailadArumayAdI, tathA maJcake vA mAle vA prAsAde vA harmyatale vA anyatarasmin vA tathAprakAre'ntarikSajAte sa AhAraH 'upanikSiptaH' vyavasthApito bhavet , taM ca tathAprakAramAhAraM mAlAhRtamiti matvA lAbhe sati na pratigRhNIyAt , kevalI brUyAdyata AdAnametaditi, tathAhi-asaMyato bhikSupratijJayA sAdhudAnArtha pIThakaM vA phalakaM vA nizreNiM vA udukhalaM vA''hatya-Urca vyavasthApyArohet , sa tatrArohana pracaledvA prapatedvA, sa tatra pracalan prapatan vA hastAdikamanyataradvA kAye indriyajAtaM 'lUseja'tti virAdhayet , tathA prANino bhUtAni jIvAn sattvAnabhihanyAdvitrAsayedvA leSayedvA-saMzleSa vA kuryAt tathA saMgharSa vA kuryAt tathA saGghAI vA kuryAt, etacca kurvastAn paritApayedvA klAmayedvA sthAnAtsthAnaM saGkAmayedvA, tadetajjJAtvA yadAhArajAtaM tathAprakAraM mAlAhRtaM tallAbhe sati no pratigRhNIyAditi // sa bhikSuryadi punarevaMbhUtamAhAraM jAnIyAt , tadyathA-'koSThikAtaH' mRnmayakuzUlasaMsthAnAyAH tathA 'kolejAo'tti adhovRtsakhAtAkArAd asaMyataH 'bhikSupratijJayA' sAdhumuddizya koSThikAtaH 'ukujiya'tti UrddhakAyamunnamya tataH kubjIbhUya, tathA kolejAo
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 asaNaM vA0 jaNa vA 4 maTTiyAuta / adhunA praviSAhAramAhatya kI aha minA puDhavikAyaM samA tahappagAra asAyamadhikRtyAha pazcAtkarmabhayAasaMyataH' gRhasthamA tejovAyuvopadiSTA zrIbhAvA-'avaujitti adho'vanamya, tathA 'ohariya'tti tirazcIno bhUtvA''hAramAhRtya dadyAt , tacca bhikSastathAprakAramadho- zrutaskaM02 rAmAlAhRtamitikRtvA lAbhe sati na pratigRhNIyAditi // adhunA pRthivIkAyamadhikRtyAha cUlikA 1 (sho0)| se bhikkhU vA0 se 0 asaNaM vA 4 maTTiyAulittaM tahappagAraM asaNaM vA 4 lAbhe saM0, kevalI 0, assaMjae bhi0 ma- piNDaiSa01 TTiolittaM asaNaM vA0 ubhidamANaM puDhavikAyaM samAraMbhijA taha teuvAuvaNassaitasakAyaM samAraMbhijA, puNaravi ulliMpamANe uddezaH7 // 344 // pacchAkamma karijA, aha bhikkhUNaM puvo0 jaM tahappagAraM maTTiolitaM asaNaM vA lAbhe0 / se bhikkhU0 se 0 asaNaM vA 4 puDhavikAyapaiTThiyaM tahappagAraM asaNaM vA0 aphAsurya0 / se bhikkhU0 ja0 asaNaM vA 4 AukAyapaiTThiyaM ceva, evaM agaNikAyapaiTThiyaM lAbhe0 kevalI0, assaMja0 mi. agaNiM ussakiya nissakiya ohariya AhaTTa dalaijA aha bhikkhUNaM0 jAva no paDi0 // (sU0 38) // __ sa bhikSuhapatikulaM praviSTaH san yadi punarevaM jAnIyAt , tadyathA-piTharakAdau mRttikayA'valiptamAhAraM 'tathAprakAra'-10 mityavaliptaM kenacitparijJAya pazcAtkarmabhayAccaturvidhamapyAhAraM lAbhe sati na pratigRhNIyAt, kimiti?, yataH kevalI -I yAtkarmAdAnametaditi, tadeva darzayati-'asaMyataH' gRhastho bhikSupratijhyA mRttikopaliptamazanAdikam-azanAdibhAjana taccodbhindan pRthivIkArya samArabheta, sa eva kevalyAha, tathA tejovAyuvanaspatitrasakAyaM samArabheta, datte satyuttarakAlaM punarapi zeSarakSArtha tadbhAjanamavalimpan pazcAtkarma kuryAt , atha bhikSUNAM pUrvopadiSTA eSA pratijJA eSa heturetatkAraNamaya- // 344 // mupadezaH yattathAprakAraM mRttikopaliptamazanAdijAtaM lAbhe sati no pratigRhNIyAditi // sa bhikSuhapatikulaM praviSTaH san yadi punarevaMbhUtamazanAdi jAnIyAt , tadyathA-'sacittapRthivIkAyapratiSThitaM' pRthvIkAyoparivyavasthitamAhAraM vijJAya pRthivIkAyasaGghaTanAdibhayAllAbhe satyaprAsukamaneSaNIyaM ca jJAtvA na pratigRhNIyAditi // evamaSkAyapratiSThitamagnikAyapratiSThitaM lAbhe sati na pratigRhNIyAd, yataH kevalI brUyAdAdAnametaditi / tadeva darzayati-asaMyato bhikSupratijJayA'gnikAyamulmukAdinA 'osakkiya'tti prajvAlya (niSicya), tathA 'ohariya'tti agnikAyopari vyavasthitaM piTharakAdikamAhArabhAjanamapavRttya tata AhRtya-gRhItvA''hAraM dadyAt, tatra bhikSUNAM pUrvopadiSTA eSA pratijJA yadetattathAbhUtamAhAraM no pratigRhNIyAditi // se bhikkhU vA 2 se ja0 asaNaM vA 4 aJcusiNaM assaMjae bhi. suppeNa vA vihuyaNeNa vA tAliyaMTeNa vA patteNa vA sAhAe vA sAhAbhaMgeNa vA pihuNeNa vA pihuNahattheNa vA celeNa vA celakaNNeNa vA hattheNa vA muheNa vA phumija vA vIija vA, se puvAmeva AloijA-Ausotti vA bhaiNitti vA! mA etaM tumaM asaNaM vA ajusiNaM suppeNa vA jAva phumAhi vA vIyAhi vA abhikakhasi me dAuM, emeva dalayAhi, se sevaM vayaMtassa paro suppeNa vA jAva vIittA AhaTu dalaijjA taha(pagAraM asaNaM vA 4 aphAsuyaM vA no paDi0 // (sU0 39) // sa bhikSurgrahapatikulaM praviSTaH san yadipunarevaM jAnIyAd yathA'tyuSNamodanAdikamasaMyato bhikSupratijJayA zItIkaraNArtha sUrpaNa vA vIjanena vA tAlavRntena vA mayUrapicchakRtavyajanenetyarthaH, tathA zAkhayA zAkhAbhaGgena pallavenetyarthaH, tathA bahaeNNa vA varhakalApena vA, tathA vastreNa vastrakarNena vA hastena vA mukhena vA tathAprakAreNAnyena vA kenacit 'phumejjA veti zrIAcA- mukhavAyunA zItIkuryAd vastrAdibhirvA vIjayet , sa bhikSuH pUrvameva 'Alokayed' dattopayogo bhavet , tathAkurvANaM ca rAvRttiH dRSTvaitadvadet , tadyathA-amuka! iti vA bhagini! iti vA ityAmanya maivaM kRthA yadyabhikAGkasi me dAtuM tata evaMsthitameva cUlikA 1 (zI0) dadastra, atha punaH sa paro-gRhasthaH 'se' tasya bhikSorevaM vadato'pi sUrpaNa vA yAvanmukhena vA vIjayitvA''hatya tathAprakAra piNDaipa01 |mazanAdikaM dadyAt , sa ca sAdhuraneSaNIyamiti matvA na parigRhNIyAditi // piNDAdhikAra evaiSaNAdopamadhikRtyAha- uddezaH7 // 345 // se bhikkhU vA 2 se jaM0 asaNaM vA 4 vaNassaikAyapaiTThiyaM tahappagAraM asaNaM vA 4 vaNa. lAbhe saMte no paDi0 / evaM tasakAevi / / (suu040)|| kA sa bhikSurgrahapatikulaM praviSTaH san yatpunarevaM jAnIyAd-vanasatikAyapratiSThitaM, taM caturvidhamapyAhAraM na gRhNIyAditi // evaM trasakAyasUtramapi neyamiti / atra ca vanaspatikAyapratiSThitamityAdinA nikSiptAkhya eSaNAdoSo'bhihitaH, evamanye'pyepaNAdoSA yathAsambhavaM suutressvevaayojyaaH| te cAmI-"saMkiye 1 makkhiya 2 nikkhitta 3 pihiya 4 sAhariya 5 dAyagu 6 mmIse 7 / apariNaya 8 litta 9 chaDDiya 10 esaNadosA dasa havaMti // 1 // " tatra zaGkitamAdhAkarmAdinA 1, vakSitanudakAdinA 2, nikSiptaM pRthivIkAyAdau 3, pihitaM bIjapUrakAdinA 4, 'sAhariyati mAtrakAdestupAdyadeyamanyatra sacittapRthivyAdau saMhRtya tena mAtrakAdinA yaddadAti tatsaMhRtamityucyate 5, 'dAyaga'tti dAtA bAlavRddhAdyayogyaH 6, u|nmizra-sacittamizram 7, apariNatamiti yaddeyaM na samyagacittIbhUtaM dAtRgrAhakayorvA na samyagbhAvopetaM 8, liptaM vasA M // 345 // dinA 9, 'chaDiyaMti parizATava 10 dityessnnaadossaaH|| sAmprataM pAnakAdhikAramuddizyAha 1 zakita prakSitaM nikSiptaM pihitaM saMhRtaM dAyakadoSaduSTaM unmizram / apariNataM liptaM charditaM eSaNAdoSAM daza bhavanti // 1 // . zrutaskaM02 Jain Education Interational
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 231 se bhikva vA 2 se jaM puNa pANagajAyaM jANijA, taMjahA-usseimaM vA 1 saMseimaM vA 2 cAulodagaM vA 3 annayaraM vA tahappagAraM pANagajAyaM ahuNAdhoyaM aNaMbilaM abbukaMtaM apariNayaM aviddhatthaM aphAsuyaM jAva no paDigAhijA / aha puNa evaM jANijA cirAdhoyaM aMbilaM cukaMtaM pariNayaM viddhatthaM phAsuyaM paDigAhijjA / se bhikkhU vA0 se jaM puNa pANagajAyaM jANijA, taMjahA-tilodagaM vA 4 tusodagaM vA 5 javodagaM vA 6 AyAma vA 7 sovIraM vA 8 suddhabiyaDaM vA 9 annayaraM vA tahappagAraM vA pANagajAyaM puvAmeva AloijA-Ausotti vA bhaiNitti vA ! dAhisi me itto annayaraM pANagajAyaM ?, se sevaM vayaMtassa paro vaijA-AusaMto samaNA! tumaM ceveyaM pANagajAyaM paDiggaheNa vA ussiciyA NaM uyattiyA gaM giNhAhi, tahappagAraM pANagajAyaM sayaM vA gihijA paro vA se dijA, phAsurya lAbhe saMte paDigAhijA // (sU0 41) sa bhikSugRhapatikulaM pAnakAI praviSTaH san yatpunarevaM jAnIyAt tadyathA-'usseimaM veti piSTotsvedanArthamudakaM 1 'saMseimaM veti tiladhAvanodakaM, yadivA'raNikAdisaMsvinnadhAvanodakaM 2, tatra prathamadvitIyodake prAsuke eva, tRtIyacaturthe tu mizre, kAlAntareNa pariNate bhavataH, 'cAulodaya'ti tanduladhAvanodakam 3, atra ca trayo'nAdezAH, tadyathA-budbuda | vigamo vA 1 bhAjanalagnabinduzoSo vA 2 tandulapAko vA 3, Adezastvayam-udakasvacchIbhAvaH, tadevamAdhudakam 'anAmlaM' svasvAdAdacalitam avyutkrAntamapariNatamavidhvastamaprAsukaM yAvanna pratigRhNIyAditi // etadviparItaM tu grAhyami tyAha-ahetyAdi sugamam / punaH pAnakAdhikAra eva vizeSArthamAha-sa bhikSuhapatikulaM praviSTo yatpunaH pAnakajAtamevaM zrIAcA- jAnIyAt , tadyathA-tilodaka' tilaH kenacityakAraNa prAsukIkRtamudakam 4, evaM tuparyavairvA 5-6, tathA 'AcAmlam' zrutaska02 rAGgavRttiHavazyAnaM 7, 'sauvIram' AranAlaM 8 'zuddhavikaTaM' prAsukamudakam 9, anyadvA tathAprakAraM drAkSApAnakAdi 'pAnakajAtaM" cUlikA 1 (zI0) pAnIyasAmAnyaM pUrvameva 'avalokayet' pazyet, tacca dRSTvA taM gRhastham amuka! iti vA bhagini! iti vetyAmanyaivaM piNDaiSa01 |brUyAd-yathA dAsyasi me kiJcitpAnakajAtaM?, sa parastaM bhikSumevaM vadantamevaM brUyAd-yathA AyuSman! zramaNa! tvamevedaM uhezaH7 // 346 // pAnakajAtaM svakIyena patagraheNa TopparikayA kaTAhakena votsicyApavRttya vA pAnakabhANDakaM gRhANa, sa evamabhyanujJAtaH |svayaM gRhIyAt paro vA tasmai dadyAt, tadevaM lAbhe sati pratigRhNIyAditi / kiJca se bhikkhU vA0 se jaM puNa pANagaM jANijA-aNaMtarahiyAe puDhavIe jAva saMtANae uddhaTu 2 nikkhitte siyA, asajae bhikkhupaDiyAe udaulleNa vA sasiNiddheNa vA sakasAeNa vA matteNa vA sIodageNa vA saMbhoittA AhaTTa dalaijA, tahappagAraM __ pANagajAyaM aphAsuyaM0 eyaM khalu sAmaggiya0 // (sU0 42 ) // piNDaiSaNAyAM saptamaH 2-1-1-7 / / ___ sa bhikSuryadi punarevaM jAnIyAt tapAnakaM sacitteSvavyavahiteSu pRthivIkAyAdiSu tathA markaTakAdisantAnake vA'nyato bhAjanAdudvatyoddhRtya 'nikSiptaM' vyavasthApitaM syAt , yadivA sa eva 'asaMyataH' gRhasthaH 'bhikSupratijJayA' bhikSumuddizya 'udakATTaiNa' galadvindunA 'sasnigdhena' galadudakabindunA 'sakaSAyeNa' sacittapRthivyAdyavayavaguNThitena 'mAtreNa' bhAjanena zItodakena vA 'saMbhoettA' mizrayitvA''hRtya dadyAt, tathAprakAraM pAnakajAtamaprAsukamaneSaNIyamiti matvA na parigRhNI-15| // 346 // yAta, etattasya bhikSobhikSuNyA vA 'sAmagryaM samagro bhikSubhAva iti // prathamasya saptamaH smaatH||2-1-1-7|| uktaH saptamoddezakaH, sAmpratamaSTamaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake pAnakavicAraH kRtaH, i-1 hApi tadgatameva vizeSamadhikRtyAha se bhikkhU vA 2 se jaM puNa pANagajAyaM jANijA, taMjahA-aMbapANagaM vA 10 aMbADagapANagaM vA 11 kaviTThapANa0 12 mAuliMgapA0 13 muddiyApA0 14 dAlimapA0 15 khajU pA0 16 nAliyerapA0 17 karIrapA0 18 kolapA0 19 AmalapA0 20 ciMcApA0 22 annayaraM vA tahappagAraM pANagajAtaM saaTThiyaM sakaNuyaM sabIyagaM assaMjae bhikkhupaDiyAe chaThaveNa vA dUseNa vA vAlageNa vA AviliyANa parivIliyANa parisAviyANa AhaTu dalaijA tahappagAraM pANagajAyaM aphA0 lAbhe saMte no paDigAhijA / / (sU0 43) // sa bhikSugRhapatikulaM praviSTaH san yatpunarevaMbhUtaM pAnakajAtaM jAnIyAt , tadyathA-'aMbagapANagaM ve'tyAdi sugama, navaraM 'muddiyA' drAkSA kolAni-badarANi, eteSu ca pAnakeSu drAkSAbadarAmbilikAdikaticitsAnakAni tatkSaNameva saMmarya kiyante aparANi tvAmrAmbADakAdipAnakAni dvitrAdidinasandhAnena vidhIyanta ityevaMbhUtaM pAnakajAtaM tathAprakAramanyadapi 'sAsthika' sahAsthinA kulakena yadvarttate, tathA saha kaNukena-tvagAdyavayavena yadvarttate, tathA bIjena saha yadvarttate, asthibIjayozcAmalakAdau pratIto vizeSaH, tadevaMbhUtaM pAnakajAtam 'asaMyataH' gRhastho bhikSumuddizya-sAdhvartha drAkSAdikamAmarya punarvazatvagniSpAditacchabbakena vA, tathA dUsa-yastraM tena vA, tathA 'vAlageNaM ti gavAdivAladhivAlaniSpannacAlanakena sughahArikAgRhakena vA ityAdinopakaraNenAsthyAdyapanayanArtha sakRdApIDya punaH punaH paripIDya, tathA, parisrAvya nirmAlyAhRtya
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 zrIAcA-10 sAdhusamIpaM dadyAditi, evaMprakAraM pAnakajAtamudgamadoSaduSTaM satyapi lAbhe na pratigRhNIyAt , te cAmI udgamadoSAH- zrutaskaM02 ziH "AhAkammu 1 desia 2 pUtIkamme 3 a mIsajAe a4 / ThavaNA 5 pAhuDiyAe 6 pAoara 7 kIya 8 pAmicce 9 cUlikA 1 pI.) 1 // pariyaTTie 10 abhihaDe 11 ubbhinne 12 mAlohaDe 13 ia / accheje 14 aNisahe 15 ajjhoarae 16 a piNDaiSa01 |solasame // 2 // " sAdhvardhaM yatsacittamacittIkriyate acittaM vA yatpacyate tadAdhAkarma 1 / tathA''tmArtha yatpUrvasiddhameva uddezaH 8 laDukacUrNakAdi sAdhumuddizya punarapi [saMta] guDAdinA saMskriyate taduddezikaM sAmAnyena, vizeSato vizeSasUtrAdavagantavya-| miti 2 // yadAdhAkarmAdyavayavasammizraM tatpUtIkarma 3 / saMyatAsaMyatAdyarthamAderArabhyAhAraparipAko bhizram 4 / sAdhvartha kSIrAdisthApanaM sthApanA bhaNyate 5 / prakaraNasya sAdhvarthamutsarpaNamavasarpaNaM vA prAbhRtikA 6 / sAdhUnuddizya gavAkSAdiprakAzakaraNaM bahirvA prakAze AhArasya vyavasthApanaM prAduSkaraNam 7 / dravyAdivinimayena svIkRtaM krItam 8 / sAdhvartha yadanya-| smAducchinnakaM gRhyate tatpAmiJcati 9 / yacchAlyodanAdi kodravAdinA prAtivezikagRhe parivartya dadAti tatparivartitam / 10 / yagRhAdeH sAdhuvasatimAnIya dadAti tadAhRtam 11 / gomayAdyupaliptaM bhAjanamudbhidya dadAti tadudbhinnam 12 // mAlAdyavasthitaM nizreNyAdinA'vatArya dadAti tanmAlAhRtam 13 / bhRtyAderAcchidya yaddIyate tadAcchedyam 14 / sAmAnya zreNIbhaktakAdyekasya dadato'nisRSTam 15 / svArthamadhizrayaNAdau kRte pazcAttandulAdiprasRtyAdiprakSepAdadhyavapUrakaH 16 / / // 347 // tadevamanyatamenApi doSeNa duSTaM na pratigRhNIyAditi // punarapi bhaktapAnavizeSamadhikRtyAha se bhikkhU vA0 2 AgaMtAresu vA ArAmAgAresu vA gAhAvaIgihesu vA pariyAvasahesu vA annagaMdhANi vA pANagaMdhANi vA sura- 6 bhigaMdhANi vA AghAya 2 se tattha AsAyapaDiyAe muchie giddhe gaDhie ajhovavanne aho gaMdho 2 no gaMdhamAghAijA ( sU044) __'AgaMtAresu vatti pacanAdahiheSu, teSu hyAgatyAgatya pathikAdayastiSThantIti, tathA''rAmagRheSu vA gRhapatigRheSu vA 'pa-1 yAvasatheSu' iti bhikSukAdimaTheSu vA, ityevamAdiSvannapAnagandhAna surabhInAghrAyAghrAya sa bhikSusteSvAsvAdanapratijJayA mUrchito| gRddho grathito'dhyupapannaH sannaho! gandhaH aho! gandha ityevamAdaravAn na gandhaM jinediti // punarapyAhAramadhikRtyAha se bhikkhU vA 2 se jaM0 sAluyaM vA birAliyaM vA sAsavanAliyaM vA annayaraM vA tahappagAraM AmagaM asatthapariNayaM aphAsu / se bhikkhU vA0 se jaM puNa. pippaliM vA pippalacuNaM vA miriyaM vA miriyacuNNaM vA siMgaberaM vA siMgaberacuNNaM vA annayaraM vA tahappagAraM vA AmagaM vA asattha pa0 / se bhikkhU vA0 se jaM puNa palaMbajAyaM jANijjA, taMjahAaMbapalaMyaM vA aMbADagapalaMbaM vA tAlapa0 mijjhiripa0 surahi0 sallarapa0 annayaraM tahappagAraM palaMbajAyaM AmagaM asatthapa0 / se bhikkhU 5 se jaM puNa pavAlajAyaM jANijjA, taMjahA-AsohapavAlaM vA niggopa0 piluMkhupa0 nipUrapa0 sallaipa0 annayaraM vA tahappagAraM pavAlajAyaM AmagaM asatthapariNayaM0 / se bhi0 se jaM puNa0 saraDuyajAyaM jANijjA, taMjahA-saraDyaM vA kaviTThasara0 dADimasara0 billasa0 annayaraM vA tahappagAraM saraDuyajAyaM AmaM asatya prinnyN0|se mikkhU vA0 se jaM pu0 taMjahA- uMbaramaMthu vA naggohamaM0 piluMkhumaM0 AsotthamaM0 annayaraM vA tahappagAraM pA maMthujAyaM AmayaM durukaM sANubIyaM aphAsuyaM0 / / (sU0 45) // zrIAcA- sugama, 'sAlukam' iti kandako jalajaH, 'birAliyaM' iti kanda eva sthalajaH, 'sAsavaNAlinti sarSapakandalya iti zrutaskaM02 rAGgavRttiH kiMca-pippalImarice-pratIte 'zRGgaberam' ArdrakaM tathAprakAramAmalakAdi Amam-azastropahataM na pratigRhNIyAditi // cUlikA 1 (zI0) sugama, navaraM palambajAtamiti phalasAmAnya jhijjhirI-vallI palAzaH surabhiH-zatayuriti // piNDaiSa01 gatArtha, navaram 'AsoTTe'tti azvatthaH 'piluMkhu'tti pipparI nnipuuro-nndiivRkssH|| punarapi phalavizeSamadhikRtyAha- | uddezaH 8 // 348 // sugama, navaraM 'saraDuaM veti abaddhAsthiphalaM, tadeva viziSyate kpitthaadibhiriti|| spaSTaM, navaraM 'mathu'nti cUrNaH 'durukkaMti IpasiSTaM 'sANubIya'nti avidhvastayonibIjamiti // se bhikkhU bA0 se jaM puNa0 AmaDAgaM vA pUipinnAgaM vA mahu~ vA majaM vA sappi vA kholaM vA purANagaM vA ittha pANA aNu ppasUyAI jAyAI saMvur3AI avvukaMtAI apariNayA ittha pANA aviddhatthA no eTigAhijA / (sU0 46 ) / | sa bhikSuryatpunarevaM jAnIyat, tadyathA-'AmaDAgaM veti 'Amapatram' araNikatandulIyakAdi taccArddhapakkamapakkaM vA, 4 pUtipinnAga'nti kuthitakhalaM madhumadya-pratIte 'sarpiH' ghRtaM 'kholaM' madyAdhaHkardamaH, etAni purANAni na grAhyANi, yata e-15 teSu prANino'nuprasUtA jAtAH saMvRddhA avyutkrAntA apariNatAH-avidhvastAH, nAnAdezajavineyAnugrahArthamekAthikAnyevaitAni kizcidbhedAdvA bhedH|| se bhikkhU vA0 se jaM. ucchumeragaM vA aMkakarelugaM vA kaserugaM vA siMghADagaM vA pUiAlugaM vA annayaraM vA0 / se bhikkhU // 348 // vA se jaM0 uppalaM vA uppalanAlaM vA bhisaM vA bhisamuNAlaM vA pukkhalaM vA pukkhalavibhaMga vA annayaraM vA thppgaarN0| (sU047) LATESANSAMACHAR
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 233 'ucchumeragati apanItatvagikSugaNDikA 'aMkakareluaM vA' ityevamAdIn vanaspativizeSAn jalajAn anyadvA tathAprakAramAmam-azastropahataM no pratigRhNIyAditi // sa bhikSuryatpunarevaM jAnIyAt, tadyathA-'utpalaM' nIlotpalAdi nAlaM-tasyaivAdhAraH, 'bhisaM' padmakandamUlaM 'bhisamuNAlaM' padmakandoparivartinI latA 'pokkhalaM' padmakesaraM 'pokkhalavibhaMga' padmakandaH anyadvA tathAprakAramAmam-azastropahataM na pratigRhNIyAditi // se bhikkhU vA 2 se jaM pu0 aggavIyANi vA mUlabIyANi vA khaMdhabIyANi vA porabI0 aggajAyANi vA mUlajA0 khaMdhajA0 porajA0 nannattha takalimatthae Na vA takalisIse Na vA nAliyeramatthaeNa vA khajUrimatthaeNa vA tAlama0 annayara vA taha / se bhikkhU vA 2 se jaM0 urcha vA kANagaM vA aMgAriyaM vA saMmissaM vigadUmiyaM vita(ta)ggagaM vA kaMdalIUsugaM annayaraM vA tahappagA0 / se bhikkhU vA0 se jaM. lasuNaM vA lasuNapattaM vA la. nAlaM vA lasuNakaMdaM vA la0 coyagaM vA annayaraM vA0 / se bhikkhU vA0 se jaM0 acchiyaM vA kuMbhipakaM tiMdurga vA velugaM vA kAsavanAliyaM vA annayaraM vA tahappagAraM AmaM astthp0| se bhikkhU vA0 se jaM0 kaNaM vA kaNakuMDagaM vA kaNapUyaliyaM vA cAulaM vA cAulapiDhe vA tilaM vA tilapi vA tilapappaDagaM vA anayaraM vA tahapagAraM AmaM satyapa0 lAbhe saMte no pa0, evaM khalu tassa bhikkhussa sAmaggiyaM / / (sU0 48) 2-1-1-8 / / piNDaipaNAyAmaSTama uddezakaH / / sa bhikSuryatpunarevaM jAnIyAt , tadyathA-'agrabIjAni' japAkusumAdIni 'mUlabIjAni' jAtyAdIni 'skandhabIjAni' 4 sallAdIni 'parvabIjAni' ikSvAdIni, tathA agrajAtAni mUlajAtAni skandhajAtAni parvajAtAnIti, 'Nannattha'tti nAnyamIAcA smAdaprAderAnIyAmyatra prarohitAni kintu tatraivAprAdau jAtAni, tathA 'takalimatthae Na vA' takalI-kandalI 'Na' iti vA- | kyAlaGkAre tanmastaka-tanmadhyavattIM garbhaH, tathA 'kandalIzIrSa kamdalIstabakA, evaM nAlikerAderapi draSTavyamiti, athavA kandalyAdinastakena sadRzamanyadhacchinnAnantarameva dhvaMsamupayAti tattathAprakAramanyadAmam-azatrapariNataM na prtigRhnniiyaadi||349|| ti // sa bhikSuryatpunarevaM jAnIyAt, tadyathA-pardhA vA 'kANagaMti vyAdhivizeSAtsacchidraM, tathA 'aMgArakita' vivarNIbhUtaM, tathA 'sammizra' sphuTitasvak 'vigadUmiyaMti kaiH zRgAlairvA pikSita, na ghetAvatA randhrAghupadraveNa tamAsukaM bhavatIti sUtropanyAsaH, tathA vetrAnaM 'kaMdalIUsurya'ti kandalImadhya, tathA'nyadapyevaMprakAramAmam-azakhopahataM na pratigRhNIyAviti // evaM lazunasUtramapi sugama, navaraM 'coagaM'ti kozikAkArA lazunasya bAhyatvaka, sAca yAvatsAo tAvatsacitteti // 'apUcchiya'ti vRkSavizeSa phalaM 'teMdurya'ti TembarUyaM 'veluyaM ti bilvaM 'kAsavanAliyaM ti zrIpIphalaM, kumbhIpakazabdaH pratyekama-| |bhisaMbadhyate, etaduktaM bhavati-yadacchikaphalAdigamA'dAvaprAptapAkakAlameva balAtpAkamAnIyate tadAmam-apariNataM na pratigRhNIyAditi // 'kaNam' iti zAlyAdeH kaNikAstatra kadAciccAbhiH saMbhavet 'kaNikakuNDa' kaNikAbhirmizrAH kukusAH 'kaNapUyaliaMti kaNikA bhirmizrAH pUpalikAH kaNapUpalikAH, atrApi mandapakkAdau nAbhiH saMbhAvyate, zeSaM sugamaM yAvattasya [bhikSoH 'sAmagryaM' sampUrNo bhikSubhAva iti // prathamasyASTamoddezakaH smaaptH|| (zI0) zrutaska02 cUlikA 1 piNDaiSa01 uddeza: % // 349 // A4% AC+++++ C ukto'STamoddezakaH, sAmprataM vama Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-mahAnantaramaneSaNIyapiNDaparihAra uktaH, ihApi prakArAntareNa sa evAbhidhIyate iha khalu pAINaM vA 4 saMtegaiyA saDA bhavaMti, gAhAvaI vA jAva kammakarI vA, tesiM ca NaM evaM vuttapuvvaM bhavai-je ime bhavaMti samaNA bhagavaMtA sIlavaMto vayavaMto guNavaMto saMjayA saMvuDA baMbhayArI uvarayA mehuNAo dhammAo, no khalu eesi kappai AhAkammie asaNe vA 4 bhuttara vA pAyae vA, se jaM puNa imaM amhaM appaNo advAra nihiyaM taM asaNaM 4 savvameyaM samaNANaM nisirAmo, aviyAI vayaM pacchA appaNo aTThAe asaNaM vA 4 ceissAmo, eyappagAraM nigyosaM succA nisamma tahappagAraM asaNaM vA 4 aphAsuyaM0 // (sU0 49) 'ihe'ti vAkyopanyAse prajJApakakSetre vA, khaluzabdo vAkyAlaGkAre prajJApakAdyapekSayA prAdhyAdau dizi santi-vidyante | puruSAH teSu ca kecana zraddhAlavo bhaveyuH teca zrAvakAH prakRtibhadrakA vA, te cAmI-gRhapatiryAvatkarmakarI veti, teSAM cedamuktapUrva bhavet-'Nam' iti vAkyAlakAre, ye me 'zramaNAH' sAdhavo bhagavantaH 'zIlavantaH' aSTAdazazIlAsahasradhAriNaH 'pratavantaH' rAtribhojanaviramaNapaSThapazcamahAvratadhAriNaH 'guNavantaH' piNDavizukhyAdhuttaraguNopetAH 'saMyatAH' indri| yanoindriyasaMyamavantaH 'saMvRtAH pihitAnavadvArAH 'brahmacAriNaH' navavidhabrahmaguptiguptAH 'uparatA maithunAddharmAt' aSTAdazavikalpabrahmopetA(saMyatA), eteSAM ca na kalpate AdhAkA umazanAdi bhoktuM pAtuM vA, ato yadAtmArthamasmAkaM niSThitaMsiddhamazanAdi 4 tatsarvametebhyaH zramaNebhyaH "NisirAmo'tti prayacchAmaH, api ca-vayaM pazcAdAtmArthamazanAdyanyat 'ceta OMNAMA
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ % 234 % * zrIAcA-13 yiSyAmaH' saGkalpayiSyAmo nirvattayiSyAma itiyAvat, tadevaM sAdhurevaM 'nirghoSa' dhvani svata eva zrutvA'nyato vA kuta- zrataskara rAjavRttiH [zcit 'nizamya' jJAtvA tathAprakAramazanAdi pazcAtkarmabhayAdaprAsukamityaneSaNIyaM matvA lAbhe sati na pratigRhNIyAditi // TAR (zI0) kizca piNDaiSa01 se bhikkhU vA0 basamANe vA gAmANugAmaM vA dUijjamANe se jaM. gAma vA jAva rAyahANiM vA imaMsi khalu gAmAMsa vA raay||35 // | uddezaH 9 hANisi vA saMtegaiyassa bhikkhussa puresaMthuyA vA pacchAsaMthuyA vA parivasaMti, taMjahA-gAhAvaI vA jAva kamma0 tahappagArAI kulAI no puvAmeva bhattAe vA nikkhamija vA paviseja vA 2, kevalI bUyA--AyANameyaM, purA pehAe tassa paro aTThAe asaNaM vA 4 uvakarija vA uvakkhaDija vA, aha bhikkhUNaM putvovaiTThA 4 jaM no tahappagArAI kulAI puvAmeva bhattAe vA pANAe vA pavisijja vA nikkhamija vA 2, se tamAyAya ergatamavakamijjA 2 aNAvAyamasaMloe cidvijA, se tattha kAleNaM aNupavisijjA 2 tatthiyareyarehiM kulehiM sAmudANiyaM esiyaM vesiyaM piMDavAyaM esittA AhAraM AhArijA, siyA se paro kAleNa aNupaviTThassa AhAkammiyaM asaNaM vA uvakarija vA uvakkhaDija vA taM gaio nusiNIo uvehejA, AhaDameva paJcAikkhissAmi, mAiTThANaM saMphAse, no evaM karijjA, se puvAmeva AloijjA-Ausotti vA bhaiNitti vA! no khalu me kappai AhAkammiyaM asaNaM vA 4 bhuttae vA pAyae vA, mA uvakarehi mA uvakkhaDehi, se sevaM vayaMtassa paro AhAkammiyaM asaNaM vA 4 uvakkhaDAvittA AhaTTa dalaijjA tahappagAraM asaNaM vA0 aphaasuyN0|| (sU0 50) // 35 // sa bhikSuryatpunarevaM jAnIyAta , tadyathA-grAmaM vA yAvadrAjadhAnI vA, asmiMzca prAmAdau 'samti' vidyante kasyacidikSoH / |'pUrvasaMstutAH' pitRvyAdayaH 'pazcAtsaMstutA vA zvazurAdayaH, te ca tatra baddhagRhAH prabandhena prativasanti, te cAmI-gRhapa tirvA yAvatkarmakarI vA, tathAprakArANi ca kulAni bhaktapAnAdyartha na pravizet nApi niSkAmet , svamanISikAparihArAmArthamAha-kevalI brUyAtkarmopAdAnametat, kimiti, yataH pUrvamevaitat 'pratyupekSeta' paryAlocayet , tathA 'etasya' bhikSoH kRte |'paraH' gRhastho'zanAdyartham 'upakuryAt' DhokayedupakaraNajAtam, 'uvakkhaDeja'tti tadazanAdi pacedveti, 'atha' anantaraM bhitANAM pUrvopadiSTametatpratijJAdi, yathA-no tathAprakArANi svajanasambandhIni kulAni pUrvameva-bhikSAkAlAdArata eva bhaktA dyartha pravizedvA niSkAmedveti / yadvidheyaM tadarzayati-se tamAdAyeti 'saH' sAdhuH etat' svajanakulam 'AdAya' jJAtvA 8|| kenacitsvajanenAjJAta evaikAntamapakrAmed, apakramya ca svajanAdyanApAte'nAloke ca tiSThet, sa ca tatra svajanasambaddha grAmAdau 'kAlena' bhikSA'vasareNAnupravizet , anupravizya ca 'itaretarebhyaH kulebhyaH' svAnarahitebhyaH 'esiya'ti eSaNIyam-udgamAdidoSarahitaM 'vesiyaMti veSamAtrAdavAptamutpAdanAdidoSarahitaM 'piNDapAtaM' bhikSAm 'eSitvA' anviSya evaMbhUtaM grAsaiSaNAdoSarahitamAhAramAhArayediti / te cAmI utpAdanAdoSAH, tadyathA-"dhAI 1 dui 2 nimitte 3 AjIva 4 vaNImage 5 tigicchA 6 ya / kohe 7 mANe 8 mAyA 9 lobhe 10 ya havanti dasa ee // 1 // puvipacchAsaMthava 11 vijjA 12 maMte 13 a cuNNa 14 joge 15 ya / uppAyaNAya dosA solasame mUlakamme ya 16 // 2 // " tatrAzanAdyartha dAturapatyopakAre vartata iti dhAtrIpiNDaH 1, tathA kAryasaGghanAya dautyaM vidhatte iti dUtIpiNDaH 2, nimittam-aGguSThapraznAdi | tadavApto nimittapiNDaH 3, tathA jAtyAdyAjIvanAdavApta AjIvikApiNDaH 4, dAturyasmin bhaktistatprazaMsayA'vApno vazrIAcA-rANImagapiNDaH 5, sUkSmetaracikitsayA'vAptazcikitsApiNDaH 6, evaM krodhamAnamAyAlobhairavAptaH krodhAdipiNDaH 10,bha- zrutaskaM02 rAvRttiHkSAdAnAtpUrva pazcAdvA dAtuH karNAyate bhavAni'tyevaM saMstavAdavAptaH pUrvapazcAtsaMstavapiNDaH 11, vidyayA'vApto vidyApiNDaH |cUlikA 1 12, tathaiva mantrajApAvApto mantrapiNDaH 13, vazIkaraNAdyartha dravyacUrNAdavAptacUrNapiNDaH 14, yogAd-aJjanAderavApto piNDaiSa01 | uddezaH 9 // 351 // yogapiNDaH 15, yadanuSThAnAdgarbhazAtanAdermUlamavApyate tadvidhAnAdavApto mUlapiNDaH 16, tadevamete sAdhusamutthAH SoDazotpA danAdoSAH / prAsaiSaNAdoSAzcAmI-"saMjoaNA 1 pamANe 2 iMgAle 3 dhUma 4 kAraNe 5 ceva / " tatrAhAralolupatayA dadhiguDAdeH saMyojanAM vidadhataH saMyojanAdoSaH 1, dvAtriMzatkavalapramANAtiriktamAhAramAhArayataH pramANadoSaH 2, tathA|''hArarAgAdgAryAd bhuJjAnasya cAritrAGgAratvApAdanAdaGgAradoSaH 3, tathA'ntaprAntAdAvAhAradveSAccAritrasyAbhidhUmanADUsadoSaH 4, vedanAdikAraNamantareNa bhuJjAnasya kAraNadoSaH 5, ityevaM veSamAtrAvAptaM grAsaiSaNAdidoSarahitaH sannAhAramAhArayediti / atha kadAcidevaM syAt , saH 'paraH' gRhasthaH kAlenAnupraviSTasyApi bhikSorAdhAkarmikamazanAdi vidadhyAt, tacca kazcitsAdhustUSNIbhAvenoprekSeta, kimartham?, Ahutameva pratyAkhyAsyAmIti, evaM ca mAtRsthAnaM saMspRzet , na caivaM kuryAt , yathA ca kuryAttaddarzayati-sa pUrvameva 'Alokayet' dattopayogo bhavet , dRSTvA cAhAraM saMskriyamANamevaM vaded // 351 // yathA amuka! iti vA bhagini ! iti vA na khalu mama kalpata AdhAkarmika AhAro bhoktuM vA pAtuM vA'tastadartha yaso na vidheyaH, athaivaM vadato'pi para AdhAkarmAdi kuryAttato lAbhe sati na pratigRhNIyAditi // RAMMAR (zI0)
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 235 MAKARANWARSACARANAGAR zrIAcArAGgavRttiH (zI0) se bhikkhU vA se jaM0 maMsaM vA macchaM vA bhajijamANaM pehAe tillapUrya vA AesAe uvakkhaDijamANaM pehAe no khaddhaM 2 uvasaMkamittu obhAsijjA, nannattha gilANaNIsAe / / (sU0 51) sa punaH sAdhuryadi punarevaM jAnIyAt , tadyathA-mAMsaM vA matsya vA 'bhajyamAna'miti pacyamAnaM tailapradhAnaM vA pUpaM, tacca kimartha kriyate iti darzayati-yasminnAyAte karmaNyAdizyate parijanaH sa AdezaH-prAghUrNakastadartha saMskriyamANamAhAraM prekSya lolupatayA 'no' naiva 'khaddhaM 2'ti zIghra 2, dvirvacanamAdarakhyApanArthamupasaMkramyAvabhASeta-yAceta, anyatra glAnAdikAryAditi // se bhikkhU vA0 annayara bhoyaNajAyaM paDigAhittA subhi subhi bhuSA dubhi 2 parihavei, mAiTThANaM saMphAse, no evaM karijA / subhi vA dubhi vA savvaM bhuMjijA no kiMcivi pariTThavijjA / / (sU0 52) sa bhikSuranyatarad bhojanajAtaM parigRhya surabhi surabhi bhakSayet durgandhaM 2 parityajet , vIpsAyAM dvivacanaM, mAtRsthAnaM caivaM saMspRzet , tacca na kuryAt , yathA ca kuryAt tadarzayati-surabhi vA durgandhaM vA sarva bhuJjIta na parityajediti // se bhikkhU vA 2 annayaraM pANagajAyaM paDigAhittA puSpha 2 AviittA kasAyaM 2 parihavei, mAiTTANaM saMphAse, no evaM karijA / purpha pupphei vA kasAyaM kasAi vA savvameyaM bhuMjijA, no kiMcivi pari0 // (sU0 53) evaM pAnakasUtramapi, navaraM varNagandhopetaM puSpaM tadviparItaM kaSAyaM, vIpsAyAM dvirvacanaM, doSazcAnantarasUtrayorAhAragAsAt sUtrArthahAniH karmabandhazceti / se bhikkhU vA0 bahupariyAvannaM bhoyaNajAyaM paDigAhittA bahave sAhammiyA tattha vasaMti saMbhoiyA samaNunnA aparihAriyA adUragayA, tesiM aNAloiyA aNAmaMte parivei, mAiTThANaM saMphAse, no evaM karejjA, se tamAyAe tattha gacchijjA 2 se puvAmeva AloijjA-AusaMto samaNA ! ime me asaNe vA pANe vA 4 bahupariyAvanne taM bhuMjaha NaM, se sevaM vayaMta paro vaijA-AusaMto samaNA ! AhArameyaM asaNaM vA 4 jAvaiyaM 2 sarai tAvaiyaM 2 bhukkhAmo vA pAhAmge vA savvameyaM parisa Dai savvameyaM bhukkhAmo vA pAhAmo vA // (sU0 54) sa bhikSurvahvazanAdi paryApannaM-labdhaM parigRhya bahubhirvA prakArairAcAryaglAnaprAghUrNakAdyartha durlabhadravyAdibhiH paryApanamA4 hArajAtaM parigRhya tadbahutvAdbhoktumasamarthaH, tatra ca sAdharmikAH sambhogikAH samanojJA aparihArikA ekArthAzcAlApakAH, ityeteSu satsvadUragateSu vA tAnanApRcchaca pramAditayA 'pariSThApayet' parityajet , evaM ca mAtRsthAnaM saMspRzet , naivaM kuryAt, yacca kuryAttadarzayati-sa bhikSustadadhikamAhArajAtaM parigRhya tatsamIpaM gacched , gatvA ca pUrvameva 'Alokayet' darzayet, evaM ca brUyAd-AyuSman ! zramaNa! mamaitadazanAdi bahu paryApannaM nAhaM bhoktumalamato yUyaM kizcid bhuGgadhvaM, tasya caivaM vadataH sa paro brUyAd-yAvanmAnaM bhoktuM zaknumastAvanmAnaM bhokSyAmahe pAsyAmo vA, sarva vA 'parizaTati' upayujyate tatsarva | bhokSyAmahe pAsyAma iti // se bhikkhU vA 2 se jaM. asaNaM vA 4 paraM samuddissa bahiyA nIharaM jaM parehiM asamaNunAyaM aNisiTuM aphA0 jAva no paDigAhijA jaM parehiM samaNuNNAyaM sammaM NisiTuM phAsurya jAva paDigAhijjA, evaM khalu tassa bhikkhussa bhikkhuNIe vA sAmaggiya (sU0 55) // 2-1-1-9 // piNDaiSaNAyAM navama uddezakaH / sa punaryadevaMbhUtamAhArajAtaM jAnIyAt , tadyathA-paraM' cArabhaTAdikamuddizya gRhAnniSkrAntaM yacca paraiyadi bhavAn kasmaiciddadAti dadAtvityevaM samanujJAtaM neturdAturvA svAmitvenAnisRSTaM vA tad bahudoSaduSTatvAdaprAsukamaneSaNIyamiti matvA na pratigRhNIyAt , tadviparItaM tu pratigRhNIyAditi, etattasya bhikSoH sAmagryamiti // prathamAdhyayanasya navamoddezakaH parisamAptaH // zrutaska02 |cUlikA 1 piNDaipa01 uddeza: // 352 // ukto navamo'dhunA dazama Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaraM piNDagrahaNavidhiH pratipAditaH, iha tu va sAdhAraNAdipiNDAvAptau vasatau gatena sAdhunA yadvidheyaM taddarzayitumAha se egaio sAhAraNaM * vA piMDavAyaM paDigAhittA te sAhammie aNApucchittA jassa jassa icchai tassa tassa khaddhaM khaddhaM dalaI, mAiTThANaM saMphAse, no evaM karijA / se tamAyAya tattha gacchijjA 2 evaM vaijA-AusaMto samaNA ! saMti mama puresaMthuyA vA pacchA0 taMjahA-Ayarie vA 1 uvajjhAe vA 2 pavittI vA 3 dhere vA 4 gaNI vA 5 gaNahare vA 6 gaNAvaccheie vA 7 aviyAI eesiM khaddhaM khaddhaM dAhAmi, seNevaM vayaMtaM paro vaijA-kAmaM khalu Auso! ahApajjataM - nisirAhi, jAvaiyaM 2 paro badai tAvaiyaM 2 nisirijA, savvamevaM paro vayai savvameyaM nisirijjA / / (sU0 56) Jain Education Intemational
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 + zrutaskaM02 cUlikA 1 piNDaiSa01 | uddezaH10 // 353 // zrIAcA- 'sa: bhikSuH 'ekataraH' kazcit 'sAdhAraNaM' bahUnAM sAmAnyena dattaM vAzabdaH pUrvottarApekSayA pakSAntaradyotakaH piNDapAtaM rAGgavRttiH parigRhya tAn sAdharmikAnanApRcchaya yasmai yasmai rocate tasmai tasmai svamanISikayA 'khaddhaM khaddhaMti prabhUtaM prabhUtaM prayacchati, (zI.) evaM ca mAtRsthAnaM saMspRzet tasmAnnaivaM kuryAditi // asAdhAraNapiNDAvAptAvapi yadvidheyaM tadarzayati | 'saH' bhikSuH 'tam' eSaNIyaM kevalaveSAvAptaM piNDamAdAya 'tatra' AcAryAdhantike gacchet , gatvA caivaM vaded, yathAAyuSman ! zramaNa ! 'santi' vidyante mama 'puraHsaMstutAH' yadantike pravajitastatsambandhinaH 'pazcAtsaMstutA vA' yadantike'dhItaM zrutaM vA tatsambandhino vA'nyatrAvAsitAH, tAMzca svanAmagrAhamAha, tadyathA-'AcAryaH' anuyogadharaH 1 'upAdhyAyaH' adhyApakaH 2 pravRttiryathAyogaM vaiyAvRttyAdau sAdhUnAM pravartakaH 3, saMyamAdau sIdatAM sAdhUnAM sthirIkaraNAtsthaviraH 4, gacchAdhipo gaNI 5, yastvAcAryadezIyo gurvAdezAt sAdhugaNaM gRhItvA pRthagviharati sa gaNadharaH 6, gaNAvacchedakastu gacchakAryacintakaH 7, 'aviyAIti ityevamAdInuddizyaitadvaded-yathA'hametebhyo yuSmadanujJayA 'khaddhaM khaddhaMti prabhUtaM prabhUtaM dAsyAmi, tadevaM vijJaptaH san 'paraH' AcAryAdiryAvanmAtramanujAnIte tAvanmAtrameva 'nisRjeta' dadyAt sarvAnujJayA sarva vA dadyAditi // kiJca se egaio maNunaM bhoyaNajAyaM paDigAhittA paMteNa bhoyaNeNa palicchAei mA meyaM dAiyaM saMtaM dadvaNaM sayamAie Ayarie vA jAva gaNAvacchee vA, no khalu me kassai kiMci dAyavvaM siyA, mAiTThANaM saMphAse, no evaM karijA / se tamAyAe tattha galchijjA 2 pubbAmeva uttANa5 hatthe paDiggahaM kaTu imaM khalu imaM khalutti AloijA, no kiMcivi nnihijjaa| se egaio annayaraM bhoyaNajAyaM paDigAhittA bhayaM 2 bhuvA vivanaM virasamAharA, mAi0, no evaM0 / / (sU0 57) sugama, yAvarSa kuryAt, yacca kuryAttadarzayati-'saH' bhikSuH 'ta' piNDamAdAya 'tatra' AcAryAdhantike gaccheda, gatvA ca sarva yathA'vasthitameva darzayet, na kizcit 'avagRhayet' pracchAdayediti // sAmpratamaTato mAtRsthAnapratiSedhamAha| 'sa' bhikSuH 'ekataraH kazcit 'anyatarat' varNAdyupetaM bhojanajAtaM parigRhyATaneva rasagRbhutayA bhadrakaM 2 bhuktvA yat vivarNam' antaprAntAdikaM tAtizraye 'samAharati' Anayati, evaM ca mAtRsthAnaM saMspRzet, na caivaM kuryAditi // kica se bhikkhU vA0 se jaM. aMtarucchiyaM vA ucchugaMDiyaM vA ucchucoyagaM vA ucchumeragaM vA ukachusAlagaM vA ucchuDAlagaM vA siMbaliM vA siMbalathAlagaM vA assi khalu paDipAhiyaMsi appe bhoyaNajAe bahuujiyadhammie tahappagAraM aMtaracchuyaM vA0 aphaa0||se bhikkhU vA 2 se jaM. bahuaTTiyaM vA maMsaM vA macchaM vA bahukaMTayaM assi khalu0 tahappagAra bahuaTThiyaM vA maMsaM. lAbhe saMto0 / se bhikkhU vA0 siyA NaM paro bahuaTThieNaM maMseNa vA maccheNa vA uvanimaMtijA-AusaMto samaNA! abhikaMkhasi bahuaTThiyaM maMsaM paDigAhittae ? eyappagAraM nigdhosaM succA nisamma se puvvAmeva AloijA-Ausotti vA 2 no khalu me kappai bahu0 paDigA0, abhikakhasi me dAuM jAvaiyaM tAvaiyaM puggalaM dalayAhi, mA ya aDhiyAI, se sevaM vayaMtassa paro abhihaTTa aMto paDiggahagaMsi bahu0 paribhAittA niha1 dalaijjA, tahappagAraM paDiggahaM parahatthaMsi vA para pAyaMsi vA aphA0 no| se Ahaca paDigAhie siyA taM nohitti vaijjA no aNihitti vaijjA, se tamAyAya egatamazrIAcA- vakkamijjA 2 aha ArAmaMsi vA ahe ubassayaMsi vA appaMDe jAva saMtANae maMsagaM maccharga bhuccA aTThiyAI kaMTae gahAya rAGgavRttiH se tamAyAya egatamavakkamijjA 2 ahe jhAmathaMDilaMsi vA jAva pamajiya pamajjiya parahavijA // (sU0 58) (zI0) __sa bhikSuryatpunarevaMbhUtamAhArajAtaM jAnIyAt , tadyathA-'aMtarucchuaM vatti ikSuparvamadhyam 'ikSugaMDiya'ti saparvekSuzakalaM 'coyagoM' pIliteSucchodikA 'merukaM tyagraM 'sAlagaM'ti dIrghazAkhA 'DAlagaM'ti zAkhaikadezaH 'siMbali'nti mudgAdInAM vidhvastA // 354 // phaliH 'siMbalithAlagaM'ti valyAdiphalInAM sthAlI phalInAM vA pAkaH, atra caivaMbhUte parigRhIte'pyantarikSvAdike'lpamazanIyaM bahuparityajanadharmakamiti matvA na pratigRhNIyAditi // evaM mAMsasUtramapi neyam, asya copAdAnaM kvacilutAdyupaza manArtha sadvaidyopadezato bAhyaparibhogena svedAdinA jJAnAdyupakArakatvAtphalavaddaSTa, bhujizcAtra bahiHparibhogArthe nAbhyavadahArArthe padAtibhogavaditi // evaM gRhasthAmantraNAdividhipudgalasUtramapi sugamamiti, tadevamAdinA chedasUtrAbhiprAyeNa grahaNe satyapi kaNTakAdipratiSThApanavidhirapi sugama iti // se bhikkhU0 siyA se paro abhihaTTa aMto paDiggahe bilaM vA loNaM ubhiyaM vA loNaM paribhAittA nIhaTTa dalaijjA, tahappagAraM paDiggahaM parahatthaMsi vA 2 aphAsuyaM no paDi0, se Aha paDigAhie siyA taM ca nAjadUragae jANijjA, se tamAyAe tattha gamichajjA 2 pubvAmeva AloijjA-Ausotti vA 2 imaM kiM te jANayA dinnaM uyAhu ajANayA?, se ya bhaNijjAno khalu me jANayA dinnaM, ajANayA dinnaM, kAma khalu Auso! iyANiM nisirAmi, taM bhuMjaha vA gaM paribhAeha vA gaM taM parehiM samaNumAyaM samaNusahUM tao saMjayAmeva bhujija vA pIija vA, jaMca no saMcAera bhottae vA pAyae vA sAhammiyA zrutaskaM02 cUlikA 1 piNDaiSa01 uddezaH10 --CLAKOAAORTARA // 354 //
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 237 -4-9-4XAMA . 4 . tattha vasaMti saMbhoiyA samaNunnA aparihAriyA adUragayA, tesiM aNuppayAyavvaM siyA, no jattha sAhammiyA jaheva bahupa riyAvanaM kIrai taheva kAyadatvaM siyA, evaM khalu0 / / ( sa0 59 ) // 2-1-1-10 // piNDaiSaNAyAM dazama uddezakaH // | sa bhikSurgrahAdau praviSTaH, tasya ca syAt-kadAcit 'paraH gRhasthaH 'abhihaTTa aMto' iti antaH pravizya patanahe-kASTha-18 kacchabbakAdau glAnAdyartha khaNDAdiyAcane sati 'biDaM vA lavaNaM' khanivizeSotpannam 'udbhija vA' lavaNAkarAdyutpannaM pari-2 bhAetta'tti dAtavyaM vibhajya dAtavyadravyAtkaJcidaMzaM gRhItvetyarthaH, tato niHsRtya dadyAt , tathAprakAraM parahastAdigatameva pratiSedhayet, taJca 'AhaJceti sahasA pratigRhItaM bhavet , taM ca dAtAramadUragataM jJAtvA sa bhikSustallavaNAdikamAdAya tatsamIpaM gacched, gatvA ca pUrvameva tallavaNAdikam 'Alokayet' darzayed, etacca brUyAd-amuka! iti vA bhagini! iti vA, etacca lavaNAdikaM kiM tvayA jAnatA dattamutAjAnatA?, evamuktaH san para evaM vaded-yathA pUrva mayA'jAnatA datta, sAmprataM tu yadi bhavato'nena prayojanaM tato dattam , etatparibhogaM kurudhvaM, tadevaM paraiH samanujJAtaM samanusRSTaM samAsukaM kAraNavazAdaprAsukaM vA bhuJjIta pibedvA, yaJca na zaknoti bhoktuM pAtuM vA tatsAdharmikAdibhyo dadyAt, tadabhAve bahuparyApannavidhi prAktanaM vidadhyAt, etattasya bhikSoH sAmayyamiti // prathamasya dazamaH smaaptH||2-1-1-10|| ukto dazamaH, adhunakAdazaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake labdhasya piNDasya vidhiruktaH bhA. sU. 6. tadihApi vizeSataH sa evocyate tAdahApA zrIAcA- bhikkhAgA nAmege evamAsu samANe vA vasamANe vA gAmANugAma vA dUijjamANe maNunnaM bhoyaNajAyaM labhittA se bhikkhU zrutaska02 rAGgavRttiH gilAi, se haMdaha NaM tassAharaha, se ya mikkhU no bhuMjijA tumaM ceva NaM a~jijjAsi, se egaio bhokkhAmittikaTTha paliuM- hocUlikA 1 (zI0) ciya 2 AloijA, taMjahA-ime piMDe ime loe ime titte ime kaDuyae ime kasAe ime aMbile ime mahure, no khalu piNDaiSa01 itto kiMci gilANassa sayaitti mAiTThANaM saMphAse, no evaM karijA, tahAThiyaM AloijjA jahAThiyaM gilANassa sayaitti, | uddezaH11 // 355 // taM tittayaM tittaetti vA kaDuyaM kaDuyaM kasAyaM kasAyaM avilaM aMbilaM mahuraM mahuraM0 / / (sU0 60) bhikSAmaTanti bhikSATAH bhikSaNazIlAH sAdhava ityarthaH, nAmazabdaH sambhAvanAyAM, vakSyamANameSAM saMbhAvyate, 'eke' ke|cana evamAhuH-sAdhusamIpamAgatya vakSyamANamuktavantaH, te ca sAdhavaH 'samAnA vA' sAmbhogikA bhaveyuH, vAzabdAdasAmbhogikA vA, te'pi ca 'vasantaH' vAstavyA anyato vA grAmAdeH samAgatA bhaveyuH, teSu ca kazcitsAdhuH 'glAyati' glAnimanubhavati, tatkRte tAn sambhogikAdIMste bhikSATA manojJabhojanalAbhe satyevamAhuriti sambandhaH, 'se' iti etanmanojJamAhArajAtaM 'handaha' gRhIta yUyaM 'Nam' iti vAkyAlaGkAre 'tasya' glAnasya 'Aharata' nayata, tasmai prayacchata ityarthaH, glAnazcenna bhujhe grAhaka evAbhidhIyate tvameva bhukSveti, sa ca bhikSurbhikSohastAd glAnArtha gRhItvA''hAraM tatrAdhyupapannaH | sanneka evAhaM bhokSya itikRtvA tasya glAnasya 'paliuMcia paliuciya'tti manojJaM gopitvA gopitvA vAtAdirogamudizya tathA tasya 'Alokayet' darzayati yathA'pathyo'yaM piNDa iti buddhirutpadyate, tadyathA-agrato DhaukayitvA vadati IPI|355 // -ayaM piNDo bhavadartha sAdhunA dattaH, kintvayaM 'loe'ni rUkSaH, tathA tikaH kaTaH kaSAyo'mlo madhuro vetyAdi doSaduSTatvAmAtaH kizcid glAnasya 'svadatIti' upakAre na vatteta ityathaH, evaM ca mAtRsthAnaM saMspRzet , na caitatkuryAditi / yathA ca kuryAttadarzayati-tathA'vasthitameva glAnasyAlokayedyathA'vasthitamiti, etaduktaM bhavati-mAtRsthAnaparityAgena yathA'vasthitameva brUyAditi, zeSaM sugamam // tathA mikkhAgA nAmege evamAiMsu-samANe vA vasamANe vA gAmANugArma dUijjamANe vA maNunnaM bhoyaNajAyaM labhittA se ya / mikkhU gilAi se iMdaha NaM tassa Aharaha, se ya mikkhU no bhujijjA AhArijA, se NaM no khalu me aMtarAe AharissAmi, izcayAI AyataNAI uvAikamma / / (sU061) "bhikSAdAH' sAdhavo manojJamAhAraM labdhvA samanojJAMstAMzca vAstavyAn prAghUrNakAn vA glAnamuddizyaivamUcuH-etanmano-| jJamAhArajAtaM gRhIta yUyaM glAnAya nayata, sa cenna bhuGkte tato'smadantikameva glAnAdyartham 'Aharet' Anayet, sa caiva muktaH sannevaM vaded-yathA'ntarAyamantareNAhariSyAmIti pratijJayA''hAramAdAya glAnAntikaM gatvA prAktanAn bhaktAdirUMkSAdidoSAnudghAvya glAnAyAdavA svata eva laulyAdbhuktvA tatastasya sAdhornivedayati, yathA mama zUlaM vaiyAvRttyakAlApa ryAptyAdikamantarAyikamabhUdato'haM tad glAnabhaktaM gRhItvA nAyAta ityAdi mAtR[saM sthAnaM saMspRzet, etadeva darzayatiityetAni-pUrvoktAnyAyatanAni-karmopAdAnasthAnAni 'upAtikamya' samyak parihRtya mAtRsthAnaparihAreNa glAnAya vA dadyAdAtRsAdhusamIpaM vA''harediti / / piNDAdhikAra eva saptapiNDaiSaNA adhikRtya sUtramAha- aha bhikkhU jANijjA satta piMDesaNAo satta pANesaNAo, tattha khalu imA paDhamA piMDesaNA--asaMsaTTe hatthe asaMsaTTe -CANARASCA.SAXASA 1) nAzca vAstavyAn nAdyartham 'AharAnAn bhaktAdi N AACACACACAAKAAS
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) / / 356 / / zrIAcArAvRttiH (zI0) 11340 11 matte, taha pagAreNa asaMsadveNa hattheNa vA matteNa vA asaNaM vA 4 sayaM vA NaM jAijjA paro vA se dijA phAsuyaM paDigAhijjA, paDhamA piMDesaNA 1 || ahAvarA duvA piMDesaNA-saMsaTTe hatthe saMsaTTe matte, taheva duccA piMDesaNA 2 // ahAvarA taccA piMDesaNA--iha khalu pAINaM vA 4 saMtegaiyA saDA bhavaMti -- gAhAvaI vA jAva kammakarI vA, tesiM caNaM annayare rUpa bhAvanA upanikkhipuSyesiyA, jahA pAuMsi vA pisi yA sarAMsi vA zivA varagaMsi vA, aha puNevaM jANijA - asaMsaThThe hatthe saMsaTTe matte, saMsaTTe vA hatthe asaMsaThThe matte se ya paDigahadhArI siyA pANipaDiggAhie vA, se puvvAmeva0 - Ausotti vA ! 2 eeNa tumaM asaMsadveNa hattheNa saMsadveNa matte saMsadveNa vA hattheNa asaMsaNa matteNa assi paDiggahagaMsi vA pANisi vA nihaTTu ucittu dalayAhi tahappagAraM bhoyaNajAyaM sayaM vA NaM jAijjA 2 phAsUyaM 0 paDigAhijjA, taiyA piMDesaNA 3 || ahAvarA cautthA piMDesaNA-se bhikkhU vA0 se jaM0piyaM bA jAva cADalapalaMbaM vA assi khalu paDiggahiyaMsi appe pacchAkamme appe pajjabajAe, tahapagAraM pihUyaM vA jAva vAlapalaMbaM vA sayaM vA NaM0 jAva paDi0, cautthA piMDesaNA 4 || ahAvarA paMcamA piMDesaNA-se mikkhU vA 2 uggahayameva bhoyaNajAyaM jANijjA, taMjahA--sarAvaMsi vA DiMDimaMsi vA kosagaMsi vA, aha puNevaM jANijjA bahupariyAvane pANI dagaleve, tahappagAraM asaNaM vA 4 sayaM0 jAva paDigAhi 0, paMcamA piMDesaNA 9 // ahAvarA chaTThA piMDesaNAse bhikkhU vA 2 paggahiyameva bhoyaNajAyaM jANijjA, jaM ca sayadvAe paggahiyaM, jaM ca paradvAe paggAhiyaM taM pAyapariyAvanaM taM pANipariyAvanaM phAsUrya paDi0, chaTThA piMDesaNA 6 || ahAvarA sattamA piMDesaNA-se bhikkhU vA0 bahuujjhiyadhammiyaM bhoyaNajAyaM jANijjA, jaM cane bahave dupayacautpayasamaNamAhaNaatihi kivaNavaNImagA nAvakaMkhaMti, tahappagAraM ujjhiyadhammiyaM bhoyaNajAyaM sayaM vA NaM jAijA paro vA se dijA jAva paDi0, sattamA piMDesaNA 7 // itheyAo santa piMDesaNAo ahAvarA satapAsaNAoM, taba vaha imA paDhamA pANesaNA- asaMsa harave asaMsa mase saM cetra bhANiyavvaM, navaraM cautthAe nANattaM / se bhikkhU vA0 se jaM0 puNa pANagajAyaM jANijjA, taMjahA -- tilodagaM vA 6, ariMsa khalu paDiggAhiyaMsi appe pacchAkamme taheva paDigAhijjA // ( sU0 62 ) " athazabdo'dhikArAntare, kimadhikurute sapta piNDeSaNA pAnapaNAceti, 'atha' anantaraM mithurjAnIyAt kA-sahapiNDapaNAH pAnaiSaNAtha, tAmAH, tadyathA - " asA 1 saMsA 2 uddhA appalevA 4 ummahiA 5 paggahiyA 6 ujjhiyadhammeti, atra ca dvaye sAdhavo- gacchAntargatA gacchavinirgatAzca tatra gacchAntargatAnAM saptAnAmapi grahaNamanujJAtaM, gacchanirgatAnAM punarAdyayordvayoragrahaH paJcasvabhigraha iti, tatrAdyAM tAvaddarzayati- 'tatra' tAsu madhye 'khalu' ityalaGkAre, imA prathamA piNDaiSaNA, tadyathA - asaMsRSTo hasto'saMsRSTaM ca mAtraM dravyaM punaH sAvazeSaM vA syAnniravazeSaM vA, tatra niravazeSe pazcAtkarmadoSastathA'pi gacchasya bAlAdyAkulatvAttanniSedho nAsti, ata eva sUtre tazcintA na kRtA, zeSaM sugamam // tathA'parA dvitIyA piNDeSaNA tadyathA-To hataH saMsRI mAtrakamityAdi sugamam // adhAparA tRtIyA piNDeSaNA tadyathA iha khalu prajJApakApekSayA prAdhyAdiSu dikSu santi kecit zraddhAlavaH, te cAmI -gRhapatyAdayaH karmakarIparyantAH, teSAM ca gRheSyamya tareSu nAnAprakAreSu bhAjaneSu pUrvamutthitamazanAdi syAt bhAjanAni ca sthAThAdIni subodhyAni navaraM 'saragam' iti zarikAbhiH kRtaM sUrpAdi 'paragaM' vaMzAniSpannaM chabbakAdi 'varagaM' maNyAdi mahArghamUlyaM, zeSaM sugamaM yAvatparigRhNIyAditi, atra ca saMsRSTAsaMsRSTasAvazeSadravyairaSTa bhaGgAH, teSu cASTamo bhaGgaH saMsRSTo hastaH saMsRSTaM mAtra sAvazeSaM dravyamityeSa gacchanirgatAnAmapi kalpate, zeSAstu bhaGgA gacchAntargatAnAM sUtrArthahAnyAdikaM kAraNamAzritya kalpanta iti // aparA caturthI piNDaiSaNA'lpalepA nAma, sA yatpunarevamalpalepaM jAnIyAt, tadyathA - 'pRthukam' iti bhugnazAlyAcapagatatuSaM yAvat 'tandulapalam iti bhugnazAyAditandukhAniti atra ca pRthukAdike gRhIte'pyapaM pazcAtkarmAdi, tathA'lpaM paryAyajAtamalpaM pAdityacanIyamityevaMprakAramalpalepam anyadapi vAcanakAdi yAvatparigRhNIyAditi // athAparA pazcamI piNDeSaNAgRhItA nAma tadyadhAsa bhikSuryAdupahatameva bhoktukAmasya bhAjanasthitameva bhojanajA dIkitaM jAnIyAt tatpunarbhA janaM darzayati, tadyathA - 'zarAvaM' pratItaM 'DiNDimaM' kaMza (kAMsya) bhAjanaM 'kozakaM' pratItaM, tena ca dAtrA kadAcit pUrvamebodakena hasto mAtrakaM vA dhItaM syAt tathA ca niSiddhaM grahaNam, atha punarevaM jAnIyAdvahuparyApannaH - pariNataH pANyAdiSa dakalepaH tata evaM jJAtyA yAca gRhNIyAditi // athAparA SaSThI piNDeSaNAM pragRhItA nAma-svArtha parArtha vA piTharakAderuduttva bahukAdinotkSiptA pareNa ca na gRhItA pratrajitAya vA dApitA sA prakarSeNa gRhItA pragRhItA vAM tathAbhUtAM prA tiai 'pAtraparyApaai ai' pAtrasthitAM 'pANiparyApannAM vA' hastasthitAM vA yAvatpratigRhNIyAditi // athAparA saptamI piNDaipaNA ujjhitadharmikA nAma, sA pa sugamA // Asu ca saptasvapi piNDeSaNAsu saMsRSTASTabhaGgakA bhaNanIyAH, navaraM catu rthyA nAnAtvamiti, tasyA alepatvAtsaMsRSTAdyabhAva iti // evaM pAnaiSaNA api neyA bhaGgakAzcAyojyAH, navaraM caturthyAM " 9 238 " zrutaskaM02 cUlikA 1 viNDeya01 uddezaH 11 / / 356 / / taskaM0 2 cUlikA 1 piNDeSa01 uddezaH 11 / / 357 / /
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcA rAGgavRttiH (zI 0 ) // 358 // 239 nAnAvaM, svacchatvAcca tasyA alpalepatvaM, tatazca saMsRSTAdyabhAva iti, AsAM caiSaNAnA yathottaraM vizuddhitAratamyAdeSa eva karaNe nyAyya iti / sAmpratametAH pratipadyamAnena pUrvapratipannena vA yadvidheyaM tarzayitumAha icaiyAsi sattaNDaM piMDesaNANaM sattaNha pANesaNANaM annayaraM paDimaM paDivajjamANe no evaM vaijjA - micchApaDivannA khalu ee bhayaMtAro, amege sammaM paDivanne, je ee bhayaMtAro eyAo paDimAo paDivajjittA NaM viharaMti jo ya ahamaMsi eyaM paDimaM paDivajittANaM viharAmi savve'vi te u jiNANAe uvaTTiyA annunnasamAhIe, evaM ca NaM viharaMti, eyaM khalu miksa miksupIe vA sAmaggiyaM // (063) 2-1-1-11 pipagAyAmekAra pradezakaH / tyetAsAM saptAnAM piNDeSaNAnAM pAnaiSaNAnAM vA'nyatarAM pratimAM pratipadyamAno naitadvadet, tadyathA- 'mithyApratipannAH na samyak piNDeSaNAdyanimayanto bhagavantaH sAdhavaH, ahamevaikaH sampapratipanno yato mayA vizuddha piNDeSa NAbhigrahaH kRta ebhi na ityevaM gacchanirgatena gacchAntargatena vA samadRSTyA draSTavyAH, nApi gacchAntargatenottarottara piSaNAbhigrahavatA pUrvapUrvatara piNDeSaNAbhimavanto dRpyA iti vacca vidheyaM taddarzayati ya ete bhagavantaH-sAdhana etAH 'pratimAH ' piNDeSaNAdyabhigrahavizeSAn 'pratipadya' gRhItvA grAmAnugrAmaM 'viharanti' yathAyogaM paryaTanti, yAM cAhaM pratimAM pratipadya viharAmi sarve'pyete jinAjJAyAM jinAjJayA vA 'samutthitAH' abhyudyatavihAriNaH saMvRttAH, te cAnyo'nyasamA dhinA yo yasya gacchAntargatAdeH samAdhirabhihitaH, tadyathA - saptApi gacchavAsinAM, tannirgatAnAM tu dvayoragrahaH paJcasvabhigrahaH stha ityanena 'viharanti' baranta iti tathAvihAriNaya sarve'pi te jinAzAM nAtiddhante tathA cokam - "joDaviM tivattho bahuyattha anya saMdharai na hu se hIti paraM saccevi a te jiNANAe // 1 // etasya bhikSomiMdhuNyA vA 'sAmagrya' sampUrNo bhikSubhAvo yadAtmotkarSavarjana miti 2-1-1-11 // dvitIyazrutaskandhe prathamAdhyayanaTIkA parisamAptA // 1. yauspi dvivavitra bahuvano'celako vA saMstarati / naiva ve dIlanti parAn sarva'pi ca te jinAmrAyAm // 1 // atha dvitIyaM zayyaiSaNAkhyamadhyayanam ukta prathamamadhyayanaM sAmprataM dvitIyamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarAdhyayane dharmAdhArazarIraparipAlanArthamAdAveva piNDagrahaNa vidhiruktaH, sa ca gRhItaH sannavazyamalpasAgArike pratizraye bhoktavya ityatastadgataguNadoSanirUpaNArthI dvitIyamadhyavanam anena ca sambampenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi vyAvarNanIyAni, tatra nAmaniSpanne nikSepe zayyaiSaNeti, tasyA nikSepavidhAnAya piNDeSaNA niryuktiryatra saMbhavati tAM tatrAtidizya prathamagAthayA aparAsAM ca niyuktInAM yathAyogaM saMbhave dvitIyagAthamA AvirbhAvya nikSepaM ca tRtIyagAthayA zayyApaTTanikSetre prApte nAmasthA pane anAdRtya nirmuktikRdAha davye khise kAle bhAve sikhA ca jA tarhi pamayaM / kerisiyA sikSA khalu saMjayajogati nApavyA / / 298 // dravyazayyA kSetrazayyA kAlazayyA bhAvazayyA, atra va yA dravyazayyA tasyAM prakRtaM, tAmeva ca darzayati- kIdRzI sA dravyazayyA ? saMyatAnAM yogyetyevaM jJAtavyA bhaviSyati // dravyazayyAvyAcikhyAsayA''ha tivihA padavyasiJjA sacittA'citta mIsamA caiva khitaMmi jaMmi khise kAle jA jaMmi kAlaMmi ||299 / / trividhA dravyazayyA bhavati, tadyathA-sacitA acittA mizrA ceti, tatra sacittA pRthivIkAyAdau, acittA tatraiva prA zrutaskaM02 cUlikApiNDeSa01 11 / / 358 / /
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 444 zrutaska02 cUlikA 1 zayyaipa02 (zI0) anavasana yadA tadA'yamamAnA gautamo bhavAmi yadi valgamAsako zrIAcA- suke, mizrA'pi tatraivArddhapariNate, athavA sacittAmuttaragAthayA svata eva niyuktikRd bhAvayiSyati / 'kSetra'miti tu kSetra- rAGgavRttiH zayyA, sA ca yatra grAmAdike kSetre kriyate, kAlazayyA tu yA yasminnatubaddhAdike kAle kriyate // tatra sacittadravyazayyo dAharaNArthamAha ukkalakaliMga goama vaggumaI ceva hoi nAyavvA / eyaM tu udAharaNaM nAyabvaM dabasijAe // 30 // // 359 // asyA bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, taccedam-ekasyAmaTavyAM dvau bhrAtarAvutkalakaliGgAbhidhAnau viSamapradeze paliM nivezya | |cauryeNa vartete, tayozca bhaginI valgumatI nAma, tatra kadAcid gautamAbhidhAno naimittikaH samAyAtaH, tAbhyAM ca pratilApannaH, tayA ca valgumatyoktaM-yathA nAyaM bhadrakaH, atra vasan yadA tadA'yamasmAkaM pallivinAzAya bhaviSyatyato nirbhAvyate, tatastAbhyAM tadvacanAnnioTitaH, sa tasyAM pradveSamApannaH pratijJAmagrahId, yathA-nAhaM gautamo bhavAmi yadi valgamatyadaraM vidArya tatra na svapimIti, anye tu bhaNanti-saiva balgumatyapatyAnAM laghutvAtpallisvAminI, utkalakaliGgo naimittiko, sA tayorbhaktyA gautamaM pUrvanaimittikaM nirjhaTitavatI, atastadveSAtpratijJAmAdAya sarSapAn vapanirgataH, sarvapAca varSAkAlena jAtAH, tatastadanusAreNAnyaM rAjAnaM pravezya sA pallI samastA luNTitA dagdhA ca, gautamenApi valgumatyA udaraM pATayitvA sAvazeSajIvitadehAyA upari suptamityeSA vA sacittA dravyazayyeti // bhAvazayyApratipAdanArthamAha duvihAya bhAvasijA kAyagae chavdhihe ya bhAvaMmi / bhAve jo jattha jayA suhaduhaganbhAisijjAsu // 301 // de vidhe-prakArAvasyAH sA dvividhA, tadyathA-kAyaviSayA SaDbhAvaviSayA ca, tatra yo jIvaH 'yatra' audayikAdau bhAve 'yadA' yasmin kAle varttate sA tasya panAvarUpA bhAvazayyA, zayana zayyA sthitiritikRtvA, tathA sayAdikAyagato garbhahai tvena sthito yo jIvastasya rUyAdikAya eva bhAvazayyA, yataH khyAdikAye sukhite duHkhite supte usthite vA tAhagavastha Peva tadantarvI jIvo bhavati, ataH kAyaviSayA bhAvazayyA dvitIyeti // adhyayanArthAdhikAraH sarvo'pi zayyAviSayaH, uddezArthAdhikArapratipAdanAya niyuktikRdAha__ sabvevi ya sijavisohikAragA tahavi asthi u viseso / uddese uddese vucchAmi samAsao kiMci // 302 // ___ 'sarve'pi' trayo'pyuddezakA yadyapi zayyAvizuddhikArakAstathA'pi pratyekamasti vizeSastamahaM lezato vakSya iti // etadevAha uggamadosA paDhamillayaMmi saMsattapaccavAyA ya 1 / bIyaMmi soavAI bahuvihasijjAvivego 2 y||303|| / tatra prathamoddezake vasaterudgamadoSA:-AdhAkarmAdayastathA gRhasthAdisaMsaktapratyapAyazca cintyante ?, tathA dvitIyoddezake 4|| zaucavAdidoSA bahuprakAraH zayyAvivekazca-tyAgazca pratipAdyata ityayamarthAdhikAraH 2 // taie jayaMtachalaNA sajjhAyassa'Nuvarohi jaiyavvaM / samavisamAIesu ya samaNeNaM nijarahAe 3 // 304 // tRtIyoddezake yatamAnasya-udgamAdidoSaparihAriNaH sAdhoryA chalanA syAttatparihAre yatitavyaM, tathA svAdhyAyAnuparodhini samaviSamAdau pratizraye sAdhunA nirjarArthinA sthAtavyamityayamarthAdhikAraH 3 // gato niyuktyanugamaH, adhunA sUtrAnugame sUtramucArayitavyaM, taccedamzrIAcA se bhikkhU vA0 amikaMkhijjA uvassayaM esittae aNupa visittA gAma vA jAva rAyahANi vA, se jaM puNa uvassayaM jA rAGgavRttiH NijjA saDaM jAya sasaMtANayaM sahappagAre ubassae no ThANaM vA sija vA nisIhiyaM vA ceijA // se bhikkhU vA0 seja (zI0) puNa uvassayaM jANijjA appaDaM jAva appasaMtANayaM tahappagAre uvassae' paDilehittA pamajittA tao saMjayAmeva ThANaM vA 3 ceijjA / / se jaM puNa avassayaM jANijjA assi paDiyAe egaM sAhammiyaM samuhissa pANAI 4 samArabbha samuhissa kIyaM pAmicaM acchijaM aNisaTTha abhihaDaM AhuTu ceei, tahappagAre uvassae purisaMtarakaDe vA jAva aNAsevie vA no ThANaM vA 3 ceijjA / evaM bahave sAhammiyA egaM sAhammiNiM bahave sAhammiNIo // se bhikkhU vA0 se jaM puNa u0 bahave samaNavaNImae pagaNiya 2 samuhissa taM ceva bhANiyavvaM // se bhikkhU vA0 se jaM. bahave samaNa samuhissa pANAI4 jAva ceeti, tahappagAre uvassae apurisaMtarakaDe jAva aNAsevie no ThANaM vA 3 ceijjA 3, aha puNevaM jANijjA purisaMtarakaDe jAva sevie paDilehittA 2 tao saMjayAmeva ceijjA // se bhikkhU vA0 se jaM puNa assaMjae bhikkhupaDiyAe kaDie vA ubie vA channe vA litte vA ghaTe vA mahe vA saMmaDhe vA saMpadhUmie vA tahappagAre uvassae apurisaMtarakaDe jAva aNAsevie no ThANaM vA sejaM vA nisIhiM vA ceijjA, aha puNa evaM jANijjA purisaMtarakaDe jAva Asevie paDilehittA 2 tao ceijjA / / (sU064) sa bhikSuH 'upAzrayaM vasatimeSituM yadyabhikAGkettato grAmAdikamanupravizet , tatra ca pravizya sAdhuyogya pratizrayama- nveSayet, natra ca yadi sANDAdikamupAzrayaM jAnIyAttatastatra sthAnAdikaM na vidadhyAditi darzayati-sugama, navaraM 4444444494% ACACANA shrutsk0|| cUlikA 1 zayyaiSa02 uddezaH 1 // 30 // -
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 241 A. sa.61 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) AAMACHC%20RROREACTROSAROSAROKARAAAAAAACAN 'sthAna' kAyotsargaH zayyA' saMstArakaH 'niSIdhikA' svAdhyAyabhUmiH 'No ceijjatti no cetayet-no kuryaadityrthH|| etadviparIte tu pratyupekSya sthAnAdIni kuryAditi // sAmprataM pratizrayagatAnudgamAdidoSAn bibhaNiSurAha-'sa' bhAvabhikSuryatpunarevaMbhUtaM pratizrayaM jAnIyAt, tadyathA-'assiMpaDiyAe'tti etatpratijJayA etAn sAdhUna pratijJAya-uddizya prANyupamardaina sAdhupratizrayaM kazcicchrAddhaH kuryAditi / etadeva darzayati-eka sAdharmika 'sAdhum' arhapraNItadharmAnuSThAyinaM samyaguddizya-pratijJAya prANinaH 'samArabhya' pratizrayArthamupamarca pratizrayaM kuryAt , tathA tameva sAdhuM samyaguddizya 'krIta' mUlyenAvAptaM, tathA 'pAmicchati anyasmAducchinnaM gRhItam 'Acchedyamiti bhRtyAdebalAdAcchidya gRhItam 'anisRSTaM' svAminA'nutsaGkalitam 'abhyAhRtaM' niSpannamevAnyataH samAnItam , evaMbhUtaM pratizrayam 'Ahutya' upetya 'ceeItti | sAdhave dadAti, tathAprakAre copAzraye puruSAntarakRtAdau sthAnAdi na vidadhyAditi // evaM bahuvacanasUtramapi neyam // tathA sAdhvIsUtramapyekavacanabahuvacanAbhyAM neyamiti // kiJca-sUtradvayaM piNDaiSaNAnusAreNa neyaM, sugamaM ca // tathA|sa bhikSuryatpunarevaMbhUtaM pratizrayaM jAnIyAt , tadyathA-bhikSupratijJayA 'asaMyataH' gRhasthaH pratizrayaM kuryAt, sa caivaMbhUtaH|| syAt , tadyathA-'kaTakitaH' kASThAdibhiH kuDyAdau saMskRtaH 'ukaMbio'tti vaMzAdikambAbhiravabaddhaH 'channe vatti dIdibhizchAditaH liptaH gomayAdinA ghRSTaH sudhAdikharapiNDena mRSTaH sa eva levanikAdinA samIkRtaH 'saMsRSTaH' bhUmikarmA-| dinA saMskRtaH 'saMpradhUpitaH' durgandhApanayanAtha dhUpAdinA dhUpitaH, tadevaMbhUte pratizraye'puruSAntarasvIkRte yAvadanAsevite / sthAnAdi na kuryAt, puruSAntarakRtAsevitAdau pratyupekSya sthAnAdi kuryAditi // se bhikkhU vA0 se jaM0 puNa avassayaM jA0 assaMjae mikkhupaDiyAe khuDiyAo duvAriyAo mahalliyAo kujA, jahA zrutaskaM02 piMDesaNAe jAva saMthAragaM saMthArijA bahiyA vA ninnakkhu tahappagAre uvassae apu0 no ThANaM0 3 aha puNevaM0 puri cUlikA 1 saMtarakaDe Asevie paDile hittA 2 tao saMjayAmeva Ava ceijjA // se bhikkhU vA0 se jaM. assaMjae bhikkhupaDiyAe zayyaiva02 udaggappasUyANi kaMdANi vA mUlANi vA pattANi vA puSpANi vA phalANi vA bIyANi vA hariyANi vA ThANAo ThANaM uddezaH 1 sAharai bahiyA vA niNNakkhU ta0 apu0 no ThANaM vA ceijjA, aha puNa. purisaMtarakaDaM ceijjA || se bhikkhU vA se jaM. assaMja0 bhi0 pIDhaM vA phalagaM vA nisseNiM vA udUkhalaM vA ThANAo ThANaM sAharai bahiyA vA niNNakkhU tahappagAre u0 apu0 no ThANaM vA ceijjA, aha puNa0 purisaM0 ceijA // (sU0 65) sa bhikSurya punarevaMbhUtaM pratizrayaM jAnIyAt , tadyathA-'asaMyataH' gRhasthaH sAdhupratijJayA laghudvAraM pratizrayaM mahAdvAraM vidadhyAt, tatraivaMbhUte puruSAntarAsvIkRtAdau sthAnAdi na vidadhyAt, puruSAntarasvIkRtAsevitAdau tu vidadhyAditi, atra sUtradvaye'pyuttaraguNA abhihitAH, etaddoSaduSTA'pi puruSAntarasvIkRtAdikA kalpate, mUlaguNaduSTA tu puruSAntarasvIkRtA'pi na kalpate, te cAmI mUlaguNadoSAH-"paTTI vaMso do dhAraNAu cattAri mUlavelIo" etaiH pRSThavaMzAdibhiH sAdhupratijJayA yA vasatiH kriyate sA mUlaguNaduSTA // sa bhikSurya punarevambhUtaM pratizrayaM jAnIyAt, tadyathA-gRhasthaH sAdhupratijJayA udakaprasUtAni kandAdIni sthAnAntaraM saGkAmayati bahirvA 'niNNakkhu'tti nissArayati tathAbhUte pratizraye purussaa-19||361 / / / 1 pRSThivaMzo dve dhAraNe catamro mUlavelyaH. ntarAsvIkRte sthAnAdi na kuryAt , puruSAntarasvIkRte tu kuryAditi // evamacittaniHsAraNasUtramapi neyam , atra ca trasAdivirAdhanA syAditi bhaavH|| kizca se bhikkhU vA0 se jaM0 taMjahA-khaMdhasi vA maMcaMsi vA mAlaMsi vA pAsA0 hammi0 annayaraMsi vA tahappagAraMsi aMtalikkhajAyaMsi, nannattha AgADhANAgADhehiM kAraNehiM ThANaM vA no ceijjA / / se Ahazca ceie siyA no tattha sIodagaviyaDeNa vA 2 hatthANi vA pAyANi vA acchINi vA daMtANi vA muha vA uccholijja vA pahoija vA, no tattha UsaDhaM pakarejA, taMjahA-uccAraM vA pA0 khe0 siM0 vaMtaM vA pittaM vA pUrva vA soNiyaM vA annayara vA sarIrAvayavaM vA, kevalI bUyA AyANameyaM, se tattha UsaDhaM pagaremANe payalija vA 2, se tattha payalamANe vA pavaDamANe vA hatthaM vA jAva sIsaM vA annayaraM vA kAryasi iMdiyajAlaM lUsija vA pANiM 4 abhihaNijja vA jAva vavarovija vA, atha bhikkhUNaM puvvovaiTThA 4 jaM tahappagAraM uvassae aMtalikkhajAe no ThANasi vA 3 ceijjA / / (sU066) sa bhikSarya punarevaMbhUtamupAzrayaM jAnIyAt , tadyathA-skandhaH-ekasya stambhasyoparyAzrayaH, maJcamAlo-pratItI, prAsAdodvitIyabhUmikA, harmyatalaM-bhUmigRham , anyasmin vA tathAprakAre pratizraye sthAnAdi na vidadhyAdanyatra tathAvidhaprayojanAditi, sa caivaMbhUtaH pratizrayastathAvidhaprayojane sati yadyAhRtya-upetya gRhItaH syAttadAnIM yattatra vidheyaM tadarzayati-na tatra zItodakAdinA hastAdidhAvanaM vidadhyAt, tathA na ca tatra vyavasthitaH 'utsRSTam' utsarjanaM-tyAgamuccArAdeH kuryAt, kevalI brUyAtkarmopAdAnametadAtmasaMyamavirAdhanAtaH, etadeva darzayati-sa tatra tyAgaM kurvan patedvA pataMzcAnyataraM zarIrAva
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 362 // TRA%AAAcks+ARTISAXA%ARA yavamindriyaM vA vinAzayet, tathA prANinazcAbhihanyAdhAvajIvitAd 'vyaparopayet' pracyAvayediti, atha bhiSaNAM pUrvopa-1 zrutaskaM02 |diSTametatpratijJAdikaM yattathAbhUte'ntarikSajAte pratizraye sthAnAdi na vidheyamiti // api ca cUlikA 1 se mikkhU vA0 se jaM. saitthiyaM sakhuI sapasubhattapANaM tahappagAre sAgArie uvassae no ThANaM vA 3 ceijA / A zayyaiSa02 yANameyaM bhikkhussa gAhAvaikuleNa saddhiM saMvasamANassa alasage vA visUjhyA vA chaDDI vA ubvAhijjA annayare vA se uddezaH 1 dukkhe rogAyake samupajijjA, assaMjae kaluNapaDiyAe taM mikkhussa gAyaM tilleNa vA ghaeNa vA navaNIeNa vA basAe vA abhaMgija vA makkhija vA siNANeNa vA koNa vA luDheNa vA vaNNeNa vA cuNNeNa vA paumeNa vA AghaMsija vA paghaMsija vA ubvalija vA uvvaTTija vA sIodagaviyadeNa vA usiNodagaviyaDeNa vA uccholija vA pakkhAlija vA siNAvija vA siMcija vA dAruNA vA dArupariNAma kaTTa agaNikArya ujjAlija vA pajAlija vA ujAlittA kArya AyAvinA vA pa0 aha bhikkhUNaM pubbovaiTTA0 jaM tahappagAre sAgArie uvassae no ThANaM vA 3 ceijA // (sU0 67) sa bhikSurya punarevaMbhUtamupAzrayaM jAnIyAt tadyathA-yatra striyaM tiSThantI jAnIyAt, tathA 'sakhuDDu'nti savAlaM, yadivA saha kSudairavabaddhaH-siMhazvamArjArAdibhiryo vartate, tathA pazavazca bhaktapAne ca, yadivA pazUnAM bhaktapAne tadhukaM, tathAprakAre sAgArike gRhasthAkulapratizraye sthAnAdi na kuryAd, yatastatrAmI doSAH, tadyathA-AdAnaM karmopAdAnametad, bhikSogRhapatikuTumbena saha saMvasato yatastatra bhojanAdikriyA niHzaGkA na saMbhavati, vyAdhivizeSo vA kazcitsaMbhavediti darza- // 362 yati-'alasage'tti hastapAdAdistambhaH zvayathurvA, vizUcikAchI pratIte, ete vyAdhayastaM sAdhumuddhAdheran, anyataradvA duHkhaM 'rogaH' jvarAdiH 'AtaGkaH' sadyaH prANahArI zUlAdistatra samusota, taM ca tathAbhUtaM rogAtaGkapIDitaM dRSTvA'saMyataH kAruNyena bhaktyA vA tadbhikSugAtraM tailAdinA'bhyayAt tatheSanmrakSayedvA punazca snAna-sugandhidravyasamudayaH, kalkaH-kapAyadravyakvAthaH, lobhraM-pratItaM, varNakaH-kampillakAdiH, cUrNo yavAdInAM padmaka-pratItam , ityAdinA dravyeNa ISatpunaH punarvA gharSayet, ghRSTvA cAbhyaGgApanayanArthamudvarttayet , tatazca zItodakena vA uSNodakena vA 'uccholejatti ISaduccholanaM | vidadhyAt prazAlayet, punaH punaH snAnaM vA-sottamAGgaM kuryAtsizcedveti, tathA dAruNA vA dArUNAM pariNAmaM kRtvA-saM-1* gharSa kRtvA'gnimujvAlayetprajvAlayedvA, tathA ca kRtvA sAdhukAyam 'AtApayet' sakRt pratApayetpunaH punaH / atha sAdhUnAM pUrvopadiSTametatpratijJAdikaM yattathAbhUte sasAgArike pratizraye sthAnAdikaM na kuryAditi // AyANameyaM bhikkhussa sAgArie uvassae saMvasamANassa iha khalu gAhAvaI vA jAva kammakarI vA annamannaM akosaMti vA pacaMti vA ruMbhaMti vA uddarviti vA, aha mikkhUNaM uccAvayaM maNaM niyaMchijjA, ee khalu annamannaM akkosaMtu vA mA vA akkosaMtu jAva mA vA udavitu, aha mikkhUNaM pubva. jaM tahappagAre sA0 no ThANaM vA 3 ceijjA // (sU068) karmopAdAnametadbhikSoH sasAgArike pratizraye vasato, yatastatra bahavaH pratyapAyAH saMbhavanti, tAneva darzayati-'yaha' itthaMbhUte pratizraye gRhapatyAdayaH parasparata AkrozAdikAH kriyAH kuryuH, tathA ca kurvato dRSTvA sa sAdhuH kadAciduccAvace manaH kuryAt , tatrocaM nAma maivaM kurvantu, avacaM nAma kurvanviti, zeSa sugamamiti // AyAName mikkhussa gAhAvaIhiM saddhiM saMvasamANassa, iha khalu gAhAvaI appaNo sayaTThAe agaNikArya ujjAlijjA vA pajAlija vA vijhavija vA, aha bhikkhU uccAvayaM maNaM niyaMchijA, ee khalu agaNikAyaM u0 vA 2 mA vA u0 pajA liMtu zrutaskaM.2 vA mA vA 50, vijjhavitu vA mA vA vi0, aha bhikkhUrNa pu0 jaM tahappagAre u0 no ThANaM vA 3 ceijjA / / (sU069) cUlikA 1 etadapi gRhapatyAdibhiH svArthamagnisamArambhe kriyamANe bhikSorucAvacamanaHsambhavapratipAdakaM sUtraM sugamam // apica- zayyaipa02 AyANameyaM bhikkhussa gAhAvaIhiM saddhiM saMvasamANassa, iha khalu gAhAvaissa kuMDale vA guNe vA maNI vA muttie vA uddezaH 1 hiraNNesu vA suvaNNesu vA kaDagANi vA tuDiyANi vA tisarANi vA pAlaMbANi vA hAre vA avahAre vA egAvalI vA kaNagAvalI vA muttAvalI vA rayaNAvalI vA taruNIyaM vA kumAri malaMkiyavibhUsiyaM pehAe, aha bhikkhU uccAva0 erisiyA vA sA no tA erisiyA iya vA gaM bUyA iya vA NaM maNaM sAijA, aha bhikkhUNaM pu04 jaM tahappagAre uvassae no0 ThA0 // (sU0 70) gRhasthaiH saha saMvasato bhikSorete ca vakSyamANA doSAH, tadyathA-alaGkArajAtaM dRSTvA kanyakAM vA'laGkatA samupalabhya IdRzI tAdRzI vA zobhanA'zobhanA vA madbhAryAsadRzI vA tathA'laGkAro vA zobhano'zobhana ityAdikAM vAcaM yAt, tathoccAvacaM zobhanAzobhanAdau manaH kuryAditi samudAyArthaH, tatra guNo-rasanA hiraNya-dInArAdidravyajAtaM truTitAnimRNAlikAH prAlambaH-ApradIpana AbharaNavizeSaH, zeSa sugamam // kica- AyANameyaM bhikkhussa gAhAvaIhiM saddhiM saMvasamANassa, iha khalu gAhAvaiNIo vA gAhAvaidhUyAo vA gA0 suhAo vA gA0 dhAIo vA gA0 dAsIo vA gA0 kammakarIo vA tAsiM ca gaM evaM vuttapuvvaM bhavai-je ime bhavaMti samaNA zrIAcArAjavRttiH (zI.) ARSASARAKAR 363 //
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 243 MACASECSC+ bhagavaMto jAva uvarayA mehuNAo dhammAo, no khalu eesiM kappai mehuNadhamma pariyAraNAe AuTTittae, jA ya khalu eehiM saddhiM mehuNadhamma pariyAraNAe AuTTAvijA puttaM khalu sA labhijA uyassi teyasi vacassiM jasassiM saMparAiyaM AloyaNadarasaNijja, eyappagAraM nigdhosaM succA nisamma tAsiM ca NaM annayarI saDDI taM tavassi bhikkhuM mehuNadhammapaDiyAraNAe AuhAvijA, aha bhikkhUNaM pu0 jaM tahappagAre sA0 u0 no ThA 3 ceijjA eyaM khalu tassa0 // (sU0 71 ) paDhamA sijA sammattA 2-1-2-1 // pUrvokte gRhe vasato bhikSoramI doSAH, tadyathA-gRhapatibhAryAdaya evamAlocayeyuH-yathaite zramaNA maithunAduparatAH, tadetebhyo yadi putro bhavettato'sau 'ojasvI' balavAn 'tejasvI' dIptimAna 'varcasvI' rUpavAn 'yazasvI' kIrtimAn , ityevaM saMpradhArya tAsAM ca madhye evaMbhUtaM zabda kAcitputrazraddhAlu zrutvA taM sAdhu maithunadharma(sya) 'paDiyAraNAe'tti AsevanArtham 'AudyAveja'tti abhimukhaM kuryAt, ata etadoSabhayAtsAdhUnAM pUrvopadiSTameta pratijJAdikaM yattathAbhUte pratizraye sthAnAdi na kAryamiti, etatsatya bhikSobhiMdhuNyA vA 'sAmagya' sampUrNo bhikSubhAva iti // dvitIyAdhyayanasya prathamoddezaka: samAsaH / / 2-1-2-1 // SANSKANAS + zrIAcArAjavRttiH (zI0) // 364 // zrutaska02 cUlikA 1 zayyaiSa02 uddezaH 2 + ++ // 364 // uktaH prathamoddezakaH, adhunA dvitIyaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake sAgArikapratibaddhavasatidoSAH pratipAditAH, ihApi tathAvidhavasatidoSavizeSapratipAdanAyAha gAhAvaI nAmege suisamAyArA bhavaMti, se mikkhU ya asiNANae moyasamAyAre se tagaMdhe duggaMdhe paDikUle paDilome yAvi bhavai, jaM puvvaM karma taM pacchA kammaM jaM pacchA kammaM taM pure kamma, taM mikkhupaDiyAe vaTTamANA karijA vA no karijA vA, aha bhikkhUNaM pu0 jaM tahappagAre u0 no ThANaM0 // (sU0 72) 'eke' kecana gRhapatayaH zuciH samAcAro yeSAM te tathA, te ca bhAgavatAdibhaktA bhavanti bhogino vA-candanAgurukuGkamakarpUrAdisevinaH, bhikSuzcAsnAnatayA tathAkAryavazAt 'moyA'tti kAyikA tatsamAcaraNAtsa bhikSustadgandho bhavati, tathA ca durgandhaH, evaMbhUtazca teSAM gRhasthAnAM 'pratikUlaH' nAnukUlo'nabhimataH, tathA 'pratilomaH' tadgandhAdviparItagandho bhavati, ekArthiko vaitAvatizayAnabhimatatvakhyApanArthAvupAtAviti, tathA te gRhasthAH sAdhupratijJayA yattatra bhojanasvAdhyAyabhUmI snAnAdikaM pUrva kRtavantastatteSAmuparodhAtpazcAtkurvanti yadvA pazcAtkRtavantastatpUrva kurvanti, evamavasarpaNotsarpaNakriyayA sAdhUnAmadhikaraNasambhavaH, yadivA te gRhasthAH sAdhUparodhAprAptakAlamapi bhojanAdikaM na kuryuH, tatazcAntarAyamanaHpIDAdidoSasambhavaH, athavA ta eva sAdhavo gRhasthoparodhAcatpUrva karma-pratyupekSaNAdikaM tatpazcAtkuyurviparItaM vA kAlAtikrameNa kuryuna kuryurvA, atha bhikSUNAM pUrvopadiSTametatpratijJAdikaM yattathAvidhe pratizraye sthAnAdikaM na kAryamiti // kiJca AyANameyaM miksyussa gAhAvaIhiM saddhiM saM0, iha khalu gAhAkAssa appaNo sayaTThAe virUvarUve bhoyaNajAe uvakkhaDie siyA, aha pacchA miksyupaTiyAe asaNaM vA 4 uvakkhaDina vA uvakariva vA, taM ca mikkhU abhikaMkhijA bhutae vA pAyae vA viyaTrittae vA, aha mi. mo vh0|| (sU0.3) mAyANameyaM bhikkhussa gAhAvANA saddhiM saMva0 iha khalu gAhAvaissa appaNo sayavAe virUvarUvAI vAhavAI minnapuSvAI bhavaMti, aha pacchA bhikkhupaDiyAe virUvarUbAI dAruyAI mivija vA kiNija vA pAmicela vA dAruNA vA pAhapariNAmaM kaha agaNikAyaM u0pa0, tattha mikkhU amikaMkhiyA AyAvittae vA payAvittae vA viyaTTipae mA, aha mikkha no tahappagAre // (sU0 74) karmopAdAnametadbhikSoryadgRhasthAvabaddha pratizraye sthAnamiti, tapathA-'gAhAvaissa appaNoti, tRtIyArthe SaSThI, gRhapatinA AtmanA svArtha 'virUparUpA' nAnAprakAra AhArA saMskRtaH syAt, 'artha' anantaraM pazcAtsAdhUnuddizyAzanAdipArka vA kuryAt , tadupakaraNAdi vA Dhokayet , taM ca tathAbhUtamAhAraM sAdhurmo pAtuM vA'bhikAGgret , 'viaTTittae vatti tatraivAhAragRkhyA vivartitum-AsitumAkAGket , zeSa pUrvavaditi // evaM kASThAgniprajvAlanasUtramapi neyamiti // kizca se mikkhU vA0 uccArapAsavaNeNa uvvAhijjamANe rAo vA viyAle vA gAhAvaIkulassa duvArabAhaM avaMguNijjA, teNe ya tassaMdhicArI aNupavisijjA, tassa bhikkhussa no kappar3a evaM vaittae-ayaM teNo pavisai vA no vA pavisai uvalliyai vA no vA0 Avayai vA no vA0 vayai vA no vA0 teNa hA ameNa havaM tassa hara mannassa haDaM ayaM teNe ayaM uvacarae ayaM haMtA ayaM itthamakAsI taM tavassi bhikkhaM ateNaM teNaMti saMkA, aha bhikkhUNaM pu0 jAva no ThA0 // (sU0 75) sa bhikSustatra gRhasthasaMsake pratizraye vasaccArAdinA bAdhyamAno vikAlAdau pratizrayadvArabhAgamudghATayet, tatra ca 'stenaH' cauraH 'tatsandhicArI chidrAnveSI anupravizet, taM ca dRSTvA tasya bhikSonaivaM vakuM kalpate-yathA'yaM cauraH pravizati na veti, tathopalIyate na veti, tathA'yamatipatati na veti, tathA vadati vA na vadati vA. tenAmukenApahRtam anyena vA, AAR
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 365 // zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 66 // 244 tasyApatamanyatva yA ayaM sa lenastadupacArako yA, ayaM gRhItAyudho'yaM hantA apamatrAkArSIdityAdi na badanIyaM yata evaM tasya caurasya vyApattiH syAt sa vA pradviSTastaM sAdhuM vyApAdayedityAdidoSAH, abhaNane ca tameva tapasvinaM bhikSumastenaM tenamityAzaGketeti zeSaM pUrvaSaditi // punarapi vasatidoSAbhidhitsayA''ha se bhikkhU vA se jaM0 taNapuMjesu vA palAlapuMjesu vA saaMDe jAva sasaMtANae tahappagAra u0 no ThANaM vA0 // 3 // se bhikkhU vA0 se jaM0 taNapuM0 palAla0 appaMDe jAva ceijjA / / ( sU0 76 ) sugamam, etadviparItasUtramapi sugamaM, navaramalpazabdo'bhAvavAcI // sAmprataM vasatiparityAgamuddezakArthAdhikAranirdiSTamadhikRtyAha se AgaMtAresu ArAmAgAresu vA gAhAvaikulesu vA pariyAvasahesu vA abhikkhaNaM sAhammiehiM uvayamANehiM no uvaijjA // (sU0 77) yatra grAmAderbahirAgatyAgatya pathikAdayastiSThanti tAnyAgantAgArANi, tathA''rAmamadhyagRhANyArAmAgArANi, paryAva sathA-maThA, ityAdiSu pratizrayeSu 'abhIkSNam' anavarataM 'sAdharmikaiH' aparasAdhubhiH 'avapatadbhiH AgacchannirmAsAdivihAribhizcharditeSu 'nApatet' nAgacchetteSu mAsakalyAdi na kuryAditi / sAmprataM kADhAtikrAntaya satidoSamAha - se AgaMtAresu vA 4 je bhayaMtAro uDubaddhiyaM vA vAsAvAsiyaM vA kappaM uvAiNittA tattheva bhujjo saMvasaMti, ayamAuso ! kAlAta kariyAva bhavati 1 // ( sU0 78 ) vAgantAgArAdiSu ye bhagavantaH 'Rtubaddham' iti zItoSNakAlayormAsakalpam 'upanIya' ativAhya varSAsu vA catu romAsAnativAhya tatraiva punaH kAraNamantareNAsate, ayamAyuSman ! kAlAtikramadoSaH saMbhavati, tathA ca rUpAdipratibandhaH snehAdutamAdidoSasambhavo vetyatastathA sthAnaM na kalpata iti 1 // idAnImupasthAnadoSamabhidhitsurAdda se AvAre yA 4 je bhayaMtAro hu0 vAsA0 kAmAvitA duguNA du (vi) guyoga vA apariharitA satyeva bhujo0 ayamAuso ! uvadvANaki0 2 // ( sU0 79 ) the 'bhagavantaH sAdhaya AgantAgArAdiSu RtubaddhaM varSo vA'tivAdyAnyatra mAsamekaM sthitvA 'dviguNatriguNAdinA' mAsa(sAdi) kalpena aparihRtya - dvitrairmAsairvyavadhAnamakRtvA punastatraiva vasanti, ayamevaMbhUtaH pratizraya upasthAnakriyAdoSaduSTo bhavatyatastatrAvasthAtuM na kalpata itei 2 // idAnImabhikrAntavasatipratipAdanAyAha iha khalu pAINaM vA 4 saMtegaiyA saDDhA bhavaMti, taMjahA -- gAhAvaI vA jAva kammakarIo vA, tesiM ca NaM AyAragoyare no sunisaMte bhavai, taM saddahamANehiM pattiyamANehiM royamANehi bahave samaNa mAhaNa atihi kivaNavaNImae samuddissa tattha 2 agArIhiM agArAI ceiyAI bhavati, taMjahA-- AesaNANi vA AyataNANi vA devakulANi vA sahAo vA pavANi vA paNiyagihANi vA paNiyasAlAo vA jANagihANi vA jANasAlAo vA suhAkammaMtANi vA davbhakammaMtANi vA vaddhakaM0 vakyakaM0 iMgAkaTuka sApaka0 suhAgAragirikaMdaratitheoSAgANi vA bhavaNahANi vA je bhayaMtA tagArAI AesaNANi vA jAva gihANi vA tehiM uvayamANehiM uvayaMti ayamAuso ! abhikaMtakiriyA yAvi bhavai 3 // (sU080 ) iha prajJApakAdyapekSayA prAcyAdiSu dikSu zrAvakAH prakRtibhadrakA vA gRhapatyAdayo bhaveyuH teSAM ca sAdhvAcAragocaraH 'No suNisaMto bhavati na su nizAntaH zruto'vagato bhavati, sAdhUnAmevaMbhUtaH pratizrayaH kalpate biMbhUta ityevaM na jJAtaM bhavatItyarthaH pratizrayadAnaphalaM ca svargAdikaM taiH kutadinagataM tacchadAH pratIyamAne rocayadbhirityekArthA ete kii medAdvA bhedaH, tadebhUtaH 'agAribhiH' gRhasthairbahUn bhramaNAdIna uddizya tatra tatrArAmAdI yAnazAvAdIni svArtha kurvadbhiH zramaNAdyavakAzArthaM 'cehayAI' mahAnti kRtAni bhavanti, tAni cAgArANi svanAmagrAhaM darzayati tathavA- 'AdezanAni' chohakArAdizAlA 'AyatanAni' devakulapAmbapacarakA 'devakulAni' pratItAni 'sabhA' pAtuvaidyAdizAlA 'prapA' uda kadAnasthAnAni paNyagRhANi vA' paNyApaNAH 'paNyazAlAH padmAlA 'yAnagRhANi rathAdIni yatra yAnAni tiSThanti 'yAnazAkhA' patre yAnAni niSpAdyante 'sudhAkarmAntAni yatra sudhAparikarma kriyate, evaM darbhakAGgArakASTha karma kATha] gRhANi draSTavyAni, 'zmazAna gRhaM' pratItaM (zUnyAgAraM - viviktagRhaM ) zAntikarmagRhaM yatra zAntikarma kriyate girigRha- parvatoparigRhaM kandaraM giriguhA saMskRtA zaiDopasthApanaM - pASANamaNDapaH, tadevaMbhUtAni gRhANi taikharakabrAhmaNAdibhirabhikAntAni pUrva pazcAd 'bhagavantaH' sAdhavaH 'avapatanti' avataranti, iyamAyuSman ! vineyAmantraNam, abhikrAntakriyA vasatirbhavati, alpadoSA veyam 3 // " pAvA va rocamAnehi bahave samaNamA atihi vigavaNama sahahissa tasya tattha agAra agArAI vezyAiM bhavaMti, taM0 AesaNANi vA jAva bhavaNagihANi vA, je bhayaMtAro tahappa AesaNANi jAva gihANi vA tehiM aNovayamANehiM uvayaMti ayamAuso ! aNabhikaMtakiriyA yAvi bhavai // ( sU0 81 ) zrutaskaM0 2 cUlikA 1 zayyaiSa02 uddezaH 2 / / / 365 // taskaM0 2 mUlikA 1 zabdeSa0 2 uddezaH 2 // 366 //
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ A. sU. 62 zrIAcA rAGgavRttiH (zI0) // 367 // 245 sugameM, nayaraM parakAdibhiranavasevitapUrvA anabhikAntakriyA vasatirbhavati, evaM cAnabhikAntatyAdeyAkalpanIyeti 4 // sAmprataM varSAbhidhAnAM vasatimAha iha khalu pAINaM vA 4 jAva kammakarIo vA, tesiM ca NaM evaM vuttapuvvaM bhavai - je ime bhavaMti samaNA bhagavaMto jAva varayA mehuNAo dhammAo, no khalu eesiM bhayaMtArANaM kappai AhAkaMmmie uvassae vatthae, se jANimANi amhaM appaNI sayaTThAe ceiyAI bhavaMti, taM0 AesaNANi vA jAva gihANi vA, savvANi tANi samaNANaM nisirAmo, aviyAI vayaM pacchA appaNo sayaTThAe ceissAmo, taM0 AesaNANi vA jAva0, eyappagAraM nigghosaM sudhA nisamma je bhayaMtAro tahappa 0 AsaNANi vA jAva gihANi vA uvAgacchaMti iyarAiyarehiM pAhuDehiM vaTTaMti, ayamAuso ! vajjakiriyAvi bhavai 5 / / (sU0 82) iha khalvatyAdi prAyaH sugamaM, samudAyArthastvayam - gRhasthaiH sAdhvAcArAbhijJairyAnyAtmArthaM gRhANi nirvarttitAni tAni sAdhubhyo dattvA''tmArtha tvanyAni kurvanti te ca sAdhavatevitaretareSucAvaceSu 'pAhuDehiMti pradatteSu gRheSu yadi varttante tato varNyakriyAbhidhAnA pasatirbhavati sA ca na kalpata iti 5 // idAnIM mahAvayabhidhAnAM vasatimadhikRtyAha iha khalu pAINaM vA 4 saMtegaiA saDDA bhavaMti, tesiM ca NaM AyAragoyare jAva taM royamANehiM bahave samaNamAhaNa jAva vaNImage pagaNiya 2 samuddissa tattha 2 agArIhiM agArAI ceiyAI bhavati, taM0 - AesaNANi vA jAva gihANi vA, je bhayaMtAro tahappagArAI AesaNANi vA jAva giddANi vA uvAgacchaMti iyarAiyarehiM pAhuDehiM0, ayamAuso ! kiriyAvi bhavai 6 // ( sU0 83 ) mahAvajja ityAdi prAyaH sugamameva, navaraM zramaNAdyarthe niSpAditAyA yAvantikavasatau sthAnAdi kurvato mahAvarjyAbhidhAnA vasatirbhavati, ataH akalpyA ceyaM vizuddhakoTizceti 6 // idAnIM sAvadyAbhidhAnAmadhikRtyAha iha khalu pAINaM vA 4 saMtegaiyA jAba taM saddahamANehiM taM pattiyamANehiM taM royamANehiM bahave samaNamAhaNaatihikivaNavaNImage pagaNiya 2 samuddissa tattha 2 agArAI ceiyAiM bhavaMti taM0 - AesaNANi vA jAva bhavaNagihANi vA, je bhayaMtAro tahappagArANi AesaNANi vA jAva bhavaNagihANi vA uvAgacchaMti iyarAiyarehiM pAhuDehiM, ayamAuso ! sAvajjakiriyA yAvi bhavai 7 / / ( sU0 84 ) ihetyAdi prAyaH sugamaM, navaraM paJcavidhazramaNAdyarthamevaiSA kalpitA, te cAmI zramaNAH- "niggaMdha 1 sakka 2 tAvasa 3 gerua 4 AjIva 5 paMcahA samaNA / " iti, asyAM ca sthAnAdi kurvataH sAvadyakriyA'bhidhAnA vasatirbhavati, akalpanIyA, ceyaM vizuddhakoTizceti 7 // mahAsAvadyAbhidhAnAmadhikRtyAha iha khalu pAINaM vA 4 jAva taM royamANehiM egaM samaNajAyaM samuddissa tattha 2 agArIhiM agArAI ceiyAI bhavanti, taM0 AsaNANi jAva gihANi vA mahayA puDhavikAyasamAraMbheNaM jAva mahayA tasakAyasamAraMbheNaM mahayA virUvarUvehiM pAvakammasiMjA chAvaNI sevaNa saMdhAraduvArapaNao sImodara vA paravivaye bhaya agaNikAra vA lAyabe 1 nirmanyAH zAkyAH tApasA gairikA AjIvikAH pacadhAH zramaNAH bhavai, je bhayaMtAro taha AesaNANi vA0 uvAgacchati iyarAiyarehiM pAhuDehiM dupakkhaM te kammaM sevaMti, ayamAuso ! mahAsAvajjakiriyA yAvi bhavai 8 / / ( sU0 85 ) iha kadhipatyAdikaM sAdharmikamuddizya pRthivIkAyAdisaMrambhasamArambhArambhairanyatareNa vA mahatA tathA 'virUparUpaiH' nAnArUpaiH pApakarmakRtvaH-anuSThAnaH, tadyathA-chAdanato lepanatastathA saMstArakArya dvAraDhakanArtha ca ityAdIni prayoja nAnyuddizya zItodakaM tyaktapUrvaM bhavet agnirvA prajvAlitapUrvA bhavet, tadasyAM vasatau sthAnAdi kurvantaste dvipakSaM karmAsevante tadyathA-pramanyAm AdhAkarmikavasatyAsevanAsvatvaM ca rAgadveSaM ca Iyartha sAmparAyikaM ca ityAdidoSAnmahAsAvadyakriyA'bhidhAnA vasatirbhavatIti 8 // idAnImatpakriyA'bhidhAnAmadhikRtyAha iha khalu pAINaM vA0 royamANehiM appaNo sayaTThAe tattha 2 agArIhiM jAva ujjAliyapuvve bhavai, je bhayaMtAro tahappa0 AesaNANi vA uvAgacchati iyarAiyarehiM pAhuDehiM egapakkhaM te kammaM sevaMti, ayamAuso ! appasAvajjakiriyA yAvi bhavai 9 / / evaM khalu tassa0 ( sU0 86 ) ||2-1-2-2 // zayyaiSaNAyAM dvitIyodezakaH / / sugarma, navaramayazabdo'bhAvavApIti 9 / etattasya bhikSo 'sAma' saMpUrNa bhikSubhAva iti // "lAikaMtu 1 va ThANa 2 abhikaMtA 3 ceva aNabhikaMtA 4 ya / vajjA ya 5 mahAvajjA 6 sAvajja 7 maha 8 'ppakiriA 9 ya // 1 // " 1 kAlAtikAntA upasthAnA abhikrAntA caivAnabhikrAntA ca varjyA ca mahAvarjyA sAvadyA mahAsAvayA alpakriyA ca // 1 // zrutaskaM0 2 cUlikA 1 zabbaiSa02 uddezaH 2 // 367 //
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 // 368 // 368 // KAACANT 24 zrIAcA etAzca nava vasatayo yathAkramaM navabhiranantarasUtraiH pratipAditAH, Asu cAbhikrAntAlpakriye yogye zeSAstvayogyA itizrutaskaM02 dvitIyAdhyayanasya dvitiiyH||2-1-2-2|| cUlikA 1 matiH zayyaiSa02 (zI0) ___ ukto dvitIyoddezako'dhunA tRtIyaH samArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH, ihAnantarasUtre'lpakriyA zuddhA vasatira | uddezaH 3 |bhihitA, ihApyAdisUtreNa tadviparItAM darzayitumAha se ya no sulabhe phAsue uMche ahesaNije no ya khalu suddhe imehi pAhuDehiM, taMjahA-chAyaNao levaNao saMthAraduvArapihaNao piMDavAesaNAo, se ya bhikkhU cariyArae ThANarae nisIhiyArae sijjAsaMthArapiMDavAesaNArae, saMti bhikkhuNo evamakkhAiNo ujjuyA niyAgapaDivannA amAyaM kubvamANA viyAhiyA, saMtegaiyA pAhuDiyA ukkhittapuvvA bhavai, evaM nikkhittapuvvA bhavai, paribhAiyapuvvA bhavai, paribhuttapuvvA bhavai paridvaviyapubbA bhavai, evaM viyAgaremANe samiyAe viyAgarei ?, haMtA bhavai // (sU087) atra ca kadAcitkazcitsAdhurvasatyanveSaNArtha bhikSArtha vA gRhapatikulaM praviSTaH san kenacicchraddhAlunaivamabhidhIyate, tadyathA-pracurAnapAno'yaM grAmo'to'tra bhavatAM vasatimabhigRhya sthAtuM yuktamityevamabhihitaH sannevamAcakSIta-na kevalaM pi-18 NDapAtaH prAsuko durlabhastadavAptAvapi yatrAsau bhujyate sa ca prAsukaH-AdhAkarmAdirahitaH pratizrayo durlabhaH, 'ucha' iti chAdanAdyuttaraguNadoSarahitaH, etadeva darzayati-'ahesaNije'tti yathA'sau mUlottaraguNadoSarahitatvenaiSaNIyo bhavati tathAbhUto durlabha iti, te cAmI mUlottaraguNAH-"pahI baMso do dhAraNAo cattAri mUlavelIo / mUlaguNauheM visuddhA esA AhAgaDA vasahI ||1||vNsgkddnnokNpnn chAyaNa levaNa duvaarbhuumiio| parikammavippamukA esA mUluttaraguNesu Dolm2 // dUmiadhUmiavAsiaujjoviyabalikaDA a vattA ya / sittA sammahAvi avisohikoDIgayA vasahI // 3 // " atra ca prAyazaH sarvatra sambhavitvAduttaraguNAnAM tAneva darzayati, na cAsau zuddhA bhavatyamIbhiH karmopAdAnakarmabhiH, tadyathA-'chAdanataH' darbhAdinA, 'lepanataH' gomayAdinA saMstArakam-apavartakamAzritya, tathA dvAramAzritya bRhallaghutvApAdAnataH, tathA dvArasthaganaM-kapATamAzritya, tathA piNDapAtaiSaNAmAzritya, tathAhi-kasmiMzcimatizraye prativasataH sAdhUna zayyAtaraH piNDenopanimantrayet , tahe niSiddhAcaraNamagrahe tanadveSAdisambhava ityAdibhiruttaraguNaiH zuddhaH pratizrayo durApaH, zuddhe ca pratizraye sAdhunA sthAnAdi vidheya, yata ukam-"mUrkhattaraguNasuddhaM thIpasupaMDagavivajjiyaM vasahiM / seveja savvakAlaM vivajjae huti dosA u // 1 // " mUlottaraguNazuddhAvAptAvapi svAdhyAyAdibhUmIsamanvito vivikto durApa iti darzayati-'se' ityAdi, tatra ca bhikSavaH caryAratAH-nirodhAsahiSNutvAcakamaNazIlAH, tathA 'sthAnaratAH' kAyotsargakAriNaH 'nipIdhikAratAH' svAdhyAyadhyAyinaH zayyA-sarvAGgikI saMstAraka:-arddhatRtIyahastapramANaH, yadivA zayanaM zayyA 1 pRSTiyo dve dhAraNe catasro mUlavelyaH / mUlaguNAvezuddhA eSA yathAkatA vasatiH // 1 vaMzakakaTanotkampanacchAdanalepanaM dvArabhUmeH / parikarmavipramuktA eSA Ki mUlottaragaNaiH // 2 // dhavalitA dhUpitA vAsitA udyotitA katabalikA ca vyakA ca / sikkA saMmRSTA'pi ca vizodhikoTIgatA vasatiH // 3 // 2 mUlottaraguNazuddhAM zrIpazupaNDakavivarjita vasatim / seveta sadAkAlaM viparyaye tu bhavanti doSAH // 1 // zrIAcA- tadartha saMstArakaH zayyAsaMstArakastatra kecidratAH glAnAdibhAvAt , tathA labdhe piNDapAte grAsaiSaNAratAstadevaM 'santi' zrutaskaM02 rAjapattiH bhavanti kecana bhikSavaH 'evamAkhyAyinaH' yathA'vasthitavasatiguNadopAkhyAyinaH Rjavo niyAga:-saMyamo mokSo vA cUlikA 1 taM pratipannAH, tathA amAyAvinaH, evaM viziSTAH sAdhavaH 'vyAkhyAtAH' pratipAditAH, tadevaM vasatiguNadoSAnAkhyAya gateSu zayyaiSa02 teSu taizca zrAvakairevaMbhUtaiSaNIyavasatyabhAve sAdhvarthamAderArabhya vasatiH kRtA pUrvakRtA vA chAdanAdinA saMskRtA bhavet, | uddezaH 3 // 369 // punazca teSvanyeSu vA sAdhuSu samAgateSu 'santi' vidyante tathAbhUtAH kecana gRhasthAH ya evaMbhUtAM chalanAM vidadhyu, tadyathA-prAbhRtikeva prAbhRtikA-dAnArtha kalpitA vasatiriha gRhyate, sA ca tairgRhasthaiH 'utkSiptapUrvA' teSAmAdau darzitA yathA'syAM vasata yUyamiti, tathA 'nikSiptapUrvA' pUrvameva asmAbhirAtmakRte niSpAditA, tathA 'paribhAiyapuvva'tti pUrvamevAsmAbhiriyaM bhrAtRvyAdeH parikalpitetyevaMbhUtA bhavet ; tathA'nyairapIyaM parimuktapUrvA, tathA pUrvamevAsmAbhiriyaM parityakteti, yadi ca bhagavatAM nopayujyate tato vayamenAmapaneSyAmaH, ityevamAdikA chalanA punaH samyag vijJAya parihartavyeti, nanu kimevaM chalanAsambhave'pi yathA'vasthitavasatiguNadoSAdikaM gRhasthena pRSTaH sAdhuLakurvan-kathayan samyageva vyAkaroti !, yadivaivaM vyAkurvan samyag vyAkartA bhavati / , AcArya Aha-hanta iti ziSyAmantraNe samyageva vyAkartA bhavatIti // tathAvidhakAryavazAcarakakArpaTikAdibhiH saha saMvAse vidhimAha // 369 // se mikkhU vA0 se jaM puNa uvassayaM jANijjA khuDiyAmI khuduvAriyAmao niyayAo saMniruddhAo bhavanti, tahappagA0 uvassae rAo vA viyAle vA niksamamANe vA 50 purA hatyeNa vA pacchA mAraNa vA tao saMjayAmeva nikkhamija vA 2, I (zI0)
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 247 SACARRORK48454 mI pAcArAjavRttiH (zI.) -SONGC09404 kevalI bUyA AyANameyaM, je tatya samaNANa vA mANANa vA chattae vA mattae vA daMDae vA laTThiyA vA misiyA vA nAliyA vA celaM vA cilimilI vA cammae vA cammakosae vA cammacheyaNae vA dubbaddhe dunikkhitte aNikaMpe calAcale bhikkhU ya rAo vA viyAle vA nikkhamamANe vA 2 payalija vA 2, se tattha payalamANe vA0 hatthaM vA0 lUsija vA pANANi vA 4 jAva vavarovija vA, aha mikkhUNaM puvvovaiTuM jaM taha0 uvassae purA hatyeNa nikkha0 vA pacchA pAeNaM tao saMjayAmeva ni0 pavisijja vA // (sU0 88) sa bhikSurya punarevaMbhUtaM pratizrayaM jAnIyAt, tadyathA-'kSudrikA' ladhvyaH tathA kSudradvArAH 'nIcA' uccastvarahitA 'saMnirudrAH' gRhasthAkulA vasatayo bhavanti, tAzcaivaM bhavanti-tasyAM sAdhuvasatau zayyAtareNAnyeSAmapi katipayadivasasthAyinAM carakAdInAmavakAzo datto bhavet , teSAM vA pUrvasthitAnAM pazcAtsAdhUnAmupAzrayo datto bhavet , tatra kAryavazAdvasatA rAtryAdau nirgacchatA pravizatA vA yathA carakAdhupakaraNopaghAto na bhavati tadavayavopaghAto vA tathA puro hastakaraNAdikayA gamanAgamanAdikriyayA yatitavyaM, zeSa kaNThyaM, navaraM 'cilimilI' yamanikA 'carmakozaH' pANitraM khllkaadiH|| idAnIM vasatiyAjAvidhimadhikRtyAha se AgaMtAresu vA aNuvIya uvassayaM jAijjA, je tattha Isare je tattha samahivAe te uvassayaM aNunavijA-kAmaM khalu Auso! ahAlaMdaM ahAparimAyaM vasissAmo jAva AusaMto! jAva AusaMtassa ubassae jAva sAhammiyAI tato uvassarva gihissAmo teNa paraM viharissAmo // (sU0 89) sa bhikSurAgantAgArAdIni gRhANi pUvAtAne teSu pravizyAnuvicintya ca-kiMbhUto'yaM pratizrayaH kazcAtrezvaraH 1 - zrutaskaM02 olltyevaM paryAlocya ca pratizrayaM yAceta, yastatra 'Izvara' gRhasvAmI yo vA tatra 'samadhiSThAtA' prabhuniyuktatAnupAzrayamanu- cUlikA 1 jJApayet , tadyathA-'kAma' tavecchayA AyuSman ! tvayA yathAparijJA pratizrayaM kAlato bhUbhAgatazca tathaivAdhivatsyAmaH, zayyaiSa02 evamuktaH sa kadAcid gRhastha evaM brUyAd-yathA kiyatkAlaM bhavatAmatrAvasthAnamiti, evaM gRhasthena pRSTaH sAdhuH-vasati- uddezaH 3 pratyupekSaka etad brUyAd-yathA kAraNamantareNa Rtubaddhe mAsamekaM varSAsu caturo mAsAnavasthAnamiti, evamuktaH kadAci-15/ saro brUyAt-naitAvantaM kAlaM mamAtrAvasthAnaM vasatirvA, tatra sAdhustathAbhUtakAraNasadbhAve evaM brUyAd-yAvatkAlamihAyuSmanta Asate yAvadvA bhavata upAzrayastAvatkAlamevopAzrayaM gRhISyAmaH, tataH pareNa vihariSyAma ityutsareNa sambandhaH, sAdhupramANaprazne cottaraM dadyAd yathA samudrasaMsthAnIyAH sUrayo, nAsti parimANaM, yatastatra kAryArthinaH kecanAgacchanti apare kRtakAryA gacchantyato yAvantaH sAdharmikAH samAgamiSyanti tAvatAmayamAzrayaH, sAdhuparimANaM na kathanIyamiti bhAvArthaH // kiJca se mikkhU vA0 jassuvassae saMvasijjA tassa puvAmeva nAmaguttaM jANijjA, to pacchA tassa gihe nimaMtemANassa vA animaMtemANassa vA asaNaM vA 4 aphAsurya jAva no paDigAhejjA // (sU0 90) * sugama, navaraM sAdhUnAM sAmAcAryeSA, yaduta zayyAtarasya nAmagotrAdi jJAtavyaM, tatparijJAnAca sukhenaiva prAghUrNikA- // 37 // hAdayo bhikSAmaTantaH zayyAtaragRhapravezaM parihariSyantIti // kizca se mikkhU vA0 se ja0 sasAgAriyaM sAgaNiya saudayaM no pannassa nikkhamaNapavesAe jAva'NuSitAe tahappagAre uvassae no tthaa0|| (sU0 91) / sabhikSurya punarevaMbhUtaM pratizrayaM jAnIyAt, tadyathA-sasAgArikaM sAnikaM sodakaM, tatra svAdhyAyAvikRte sthAnAdi na vidheyamiti // tathA se mikkhU vA0 se jaM0 gAhAvaikulassaM manamoNaM gaMtuM paMthae paDibaddhaM vA no pannassa jAva ciMtAe taha u0 no tthaa0|| (sU0 92) yasyopAzrayasya gRhasthagRhamadhyena panthAstatra bahupAyasambhavAttatra na sthAtavyamiti // tathA se mikkhU vA0 se jaM0, iha khalu gAhAvaI vA0 kammakarIo vA anamanaM akosaMti vA jAva uravaMti vA no panassa0, sevaM nayA tahappagAre 70 no tthaa0|| (sU0 93) se mikkhU vA0 se jaM puNa. iha khalu gAhAvaI vA kammarIo vA annamassa gAyaM tilleNa vA nava0 gha0 basAe vA abhaMgeti vA makkheMti vA no paNNassa jAva vahappa0 uva0 no ThA0 (sU0 94) se mikkhU vA0 se jaM puNa0-yaha khalu gAhAvaI vA jAva kammakarIo annamanassa gAyaM siNANeNa vA ka0 lu0 cu0pa0 AghasaMti vA paghaMsaMti vA uvvalaMti vA uvvaTTiti vA no pannassa0 (sU0 95) se mikkhU0 se jaM puNa uvasmayaM jANijjA, baha khalu gAhAvatI vA jAva kammakarI vA aNNamaNNassa gAyaM sIodaga. usiNo0 ccho0 pahoyaMti siMcaMti siNAvaMti vA no panassa jAva no ThANaM0 / / (sU0 96) +S CCCCA
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 zrIAcArAvRttiH (zI0) // 371 // sugama, navaraM yatra prAtivezikAH pratyahaM kalahAyamAnAstiSThanti tatra svAdhyAyAdhuparodhAnna stheyamiti // nailAdya- zrutaskaM02 bhyaGgakalkAdyudvarttanodakaprakSAlanasUtramapi neyamiti // kizca cUlikA 1 se bhikkhU vA0 se jaM0 iha khalu gAhAvaI vA jAva kammakarIo vA nigiNA ThiyA nigiNA ullINA mehuNadhammaM vinavi zayyaiSa02 ti rahassiyaM vA maMtaM maMtaMti no pannassa jAva no ThANaM vA 3 ceijjA / / (sU0 97 ) hA uddezaH 3 yatra prAtivezikastriyaH 'NigiNA'tti muktaparidhAnA Asate, tathA 'upalInAH' pracchannA maithunadharmaviSayaM kiJcidrahasya | rAtrisambhogaM parasparaM kathayanti, aparaM vA rahasyamakAryasaMbaddhaM mantraM mannanyate, tathAbhUte pratizraye na sthAnAdi vidheyaM, yatastatra svAdhyAyakSiticittaviplutyAdayo doSAH samupajAyanta iti // api ca se bhikkhU vA se jaM puNa u0 AinnasaMlikkhaM no pannassa0 // (sU0 98) / kaNThyaM, navaraM, taMtrAyaM doSaH-citrabhittidarzanAtsvAdhyAyakSitiH, tathAvidhacitrasthastrayAdidarzanAtpUrvakrIDitAkrIDitasmaraNakautukAdisambhava iti // sAmprataM phalahakAdisaMstArakamadhikRtyAha se mikkhU vA0 abhikaMkhijA saMthAragaM esittae, se jaM. saMthAragaM jANijjA saaMDaM jAva sasaMtANayaM, tahappagAraM saMthAraM lAme saMte no pddi01|| se bhikkhU vA se jaM0 appaMDaM jAva saMtANagaruyaM tahappagAraM no pa0 2 // se mikkhU vA0 appaMDaM / / 371 // lahuyaM apADihAriyaM taha0 nopa0 3 // se bhikkhU vA0 appaMDaM jAva appasaMtANagaM lahuaM pADihAriyaM no ahAbaddhaM tahappagAraM lAbhe saMte no paDigAhijA 4 // se bhikkhU vA 2 se jaM puNa saMthAragaM jANijA appaDaM jAva saMtANagaM lahuaM pADihAriaM ahAbaddhaM, tahappagAraM saMthAragaM lAbhe saMte paDigAhijA 5 // (sU0 99) sa bhikSuryadi phalahakAdisaMstArakameSitumabhikAGkanyet, taccaivaMbhUtaM jAnIyAt, tadyathA-prathamasUtre sANDAditvAtsaMyamavirAdhanAdoSaH 1, dvitIyasUtre gurutvAdutkSepaNAdAvAtmavirAdhanAdidoSaH 2, tRtIyasUtre'pratihArakatvAttaparityAgAdidoSaH 3, caturthasUtre tvabaddhatvAttadvandhanAdipalimanthadoSaH 4, paJcamasUtre tvalpANDaM yAvadalpasantAnakalaghupAtihArikAvabaddhatvAtsarvadoSavipramuktatvAtsaMstArako grAhya iti sUtrapaJcakasamudAyArthaH 5 // sAmprataM saMstArakamuddizyAbhigrahavizeSAnAha icceyAI AyataNAI uvAikama-aha bhikkhU jANijjA imAI cauhiM paDimAhiM saMthAragaM esittae, tattha khalu imA paDhamA paDimA-se bhikkhU vA 2 uddisiya 2 saMthAragaM jAijjA, taMjahA-ikaDaM vA kaDhiNaM vA jaMtuyaM vA paragaM vA moragaM vA taNagaM vA soragaM vA kusaM vA kuccagaM vA pippalagaM vA palAlagaM vA, se putvAmeva AloijjA-Ausoti vA bha0 dAhisi me itto annayaraM saMthAragaM ? taha0 saMthAragaM sayaM vA NaM jAijjA paro vA dejA phAsayaM esaNijaM jAva paDi0, paDhamA paDimA / (sU0 100) 'ityetAni' pUrvoktAni 'AyatanAdIni doSarAhatasthAnAni vasatigatAni saMstArakagatAni ca 'upAtikramya parihRtya vakSyamANAMzca doSAn parihatya saMstArako grAhya iti darzayati-'artha' Anantarye sa bhAvabhikSurjAnIyAt 'AbhiH' karaNabhUtAbhizcatasRbhiH 'pratimAbhiH' abhigrahavizeSabhUtAbhiH saMstArakamanveSTuM, tAzcemA:-uddiSTa 1 prekSya 2 tasyaiva 3 yathAsaMstRta 4 rUpAH, tatroddiSTA phalahakAdInAmanyatamadrahISyAmi netaraditi prathamA 1, yadeva prAguddiSTaM tadeva drakSyAmi zrutaskaM02 tato grahISyAmi nAnyaditi dvitIyA pratimA 2, tadapi yadi tasyaiva zayyAtarasya gRhe bhavati tato grahISyAmi nAnyatAlikA 1 AnIya tatra zayiSya iti tRtIyA 3 tadapi phalahakAdikaM yadi yathAsaMstRtamevAste tato gRhISyAmi nAnyatheti caturthI zayyaiSa02 pratimA 4 / Asu ca pratimAsvAdyayoH pratimayorgacchanirgatAnAmagrahaH, uttarayoranyatarasyAmabhigrahaH, gacchAntargatAnAM tu|| uddezaH 3 catamro'pi kalpanta iti, etAzca yathAkrama sUtrairdarzayati-tatra khalvimA prathamA pratimA tadyathA-uddizyoddizyekaDAdInAmanyatamadrahISyAmItyevaM yasyAbhigrahaH so'paralAbhe'pi na pratigRhNIyAditi, zeSa kaNThyaM navaraM 'kaThina' vaMzakaTAdi 'jantukaM' tRNavizeSotpannaM 'paraka' yena tuNavizeSeNa puSpANi grathyante 'moragati mayUrapicchaniSpannaM 'kuccagaM'ti yena kUrcakAH takriyante, ete caivaMbhUtAH saMstArakA anUpadeze sArdAdibhUmyantaraNArthamanujJAtA iti // ahAvarA dudhA paDimA-se mikkhU vA0 pehAe saMthAragaM jAijA, taMjahA-gAhAvaI vA kammakariM vA se pubvAmeva AloijA-Au0 ! bhai0! dAhisi me? jAva paTigAhijjA, ducA paDimA 2 // ahAvarA tathA paDimA-se mikkhU vA0 jassuvassae saMbasijjA je tattha ahAsamannAgae, taMjahA-ikaDe i vA jAva palAle i vA tassa lAbhe maMtasijA tassAlAbhe ukuDue vA nesajjie vA viharijjA tathA paDimA 3 // (sU0 101) P372 // atrApi pUrvavatsarva bhaNanIyaM, yadi paraM tamikaDAdikaM saMstArakaM dRSTvA yAcate nAdRSTamiti // evaM tRtIyA'pi neyA, zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 372 //
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ A. sU. 63 zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 373 // 249 iyAMstu vizeSaH- gacchAntargato nirgato vA yadi vasatidAtaiva saMstArakaM prayacchati tato gRhNAti, tadabhAve utkaTuko vA niSaNNo vA padmAsanAdinA sarvarAtramAsta iti // ahAvarA utthA paDimA se bhikkhU vA ahAsaMthaDameva saMthAragaM jAijjA, taMjahA --- puDhavisilaM vA kaTThasilaM vA ahAsaMthaDameva, tassa lAbhe saMte saMbasijjA, tassa alAbhe ukaDue vA 2 viharijjA, cautthA paDimA 4 // ( sU0 102 ) etadapi sugamaM kevalamasyAmayaM vizeSaH yadi ziThAdisaMstArakaM yathAsaMstRtaM zayanayogyaM labhyate tataH zete nAnyadheti // kiJca - ceyANaM caM parimANaM annayaraM paDimaM paDivajjamANe taM ceva jAva anno'nnasamAhIe evaM ca NaM viharati // ( sU0 103 ) pAsa cataNAM pratimAnAmanyatarAM pratipadyamAno'nyamaparapratimApratipannaM sAdhuM na dIDayed, yasmAce sarve'pi jinA - | zAmAzritya samAdhinA varttanta iti // sAmprataM prAtihArakasaMstArakapratyarpaNe vidhimAha se bhikkhU vA0 abhikaMkhijjA saMdhAragaM paJcappiNittae, se jaM puNa saMthAragaM jANijjA saaMDaM jAva sasaMtANayaM tappa 0 saMdhAragaM no paJcappiNijjA / / ( sU0 104 ) sa bhikSuH prAtihArikaM saMstArakaM yadi pratyarpayitumabhikAGkSadevaMbhUtaM jAnIyAt tadyathA-gRhakokilakAdyaNDakasaMbaddhamapratyupekSaNayogyaM tato na pratyarpayediti / kica se bhikkhU0 abhikaMkhijjA saM0 se jaM0 appaMDaM0 tahapagAraM0 saMthAragaM paDilehiya 2 pa0 2 AyAviya 2 viNiya 2 tao saMjayAmeva paJcappiNijjA | ( sU0 105 ) mugamam / sAmprataM vasatau vasatAM vidhimadhikRtyAha semiphlU vA0 samAge vA yasamAne yA gAmAyugAnaM dRzyamANe yA puNyAmeva pannarasa ubArapAsavaNabhUmiM pahilehiyA ke balI bUcA AyANameyaM apahile hicA uccArAsaraNabhUmIe se bhikkhU vA0 rAo yA viyAle yA uccArapAsavarga paridvayemANe payalijja vA 2, se tattha payalamANe vA 2 itthaM vA pAyaM vA jAva lUsejja va pANANi vA 4 vavarovijjA, aha bhikkhU NaM pu0 jaM puNvAmeva pannassa u0 bhUmiM paDilehijjA // ( sU0 106 ) sugama, navaraM sAdhUnAM sAmAcAryeSA, yaduta-vikAle prazravaNAdibhUmayaH pratyupekSaNIyA iti // sAmprataM saMstArakabhUmimadhikRtyAha se bhikkhU vA 2 abhikaMkhijA sijjAsaMthAragabhUmiM paDilehittae nannattha AyarieNa vA u0 jAva gaNAvaccheeNa vA bAleNa vA vuDeNa vA seheNa vA gilANeNa vA AeseNa vA aMteNa vA majjheNa vA sameNa vA visameNa vA pavAeNa vA nivANae vA, tao saMjayAmeva paDilehiya 2 pamajiya 2 tao saMjayAmeva bahuphAsuyaM sijjAsaMthAragaM saMtharijjA // ( sU0 107 ) sa bhikSurAcAyoMpAdhyAyAdibhiH svIkRtAM bhUmiM muktvA'myAM svasaMstaraNAya pratyupekSeta, zeSaM suganaM, navaramAdeza:prAghUrNaka iti, tathA'ntena vetyAdInAM padAnAM tRtIyA saptamyartha iti // idAnIM zayanavidhimadhikRtyAha - se miksa vA bahu saMdaritA adhikhiyA bahuphAmue sivyAsaMdhAraNa hurahie | se miklU bahu0 durUhamANe puNyAmeva sasIsovariyaM kArya pAe ya pamajjiya 2 tao saMjayAmeva bahu0 durUhittA tao saMjayAmeva bahu0 saijjA || (sU0 108 ) se ityAdi spaSTam / idAnIM suptavidhimadhikRtyAha se bhikkhU vA0 bahu0 sayamANe no annamannassa hattheNa hatthaM pAeNa pAyaM kAraNa kArya AsAijjA, se aNAsAyamANe tao saMjayAmeva bahu0 saijjA / / se bhikkhU vA ussAsamANe vA nIsAsamANe vA kAsamANe vA chIyamANe vA jaMbhAyamANe vA uDDoe vA vAyanisaggaM vA karemANe puvvAmeva AsayaM vA posayaM vA pANiNA paripehittA tao saMjayAmeva UsasijjA vA jAva vAyanisaggaM vA karejjA / ( sU0 109 ) nigadasiddham zvamatra bhAvanA svapanirhatamAtravyavahitasaMstArakaiH svaptavyamiti // evaM suptasya niHzvasitAdividhisUtramuttAnArtha, navaram 'AsayaM va'ti AsyaM 'posayaM vA' ityadhiSThAnamiti / sAmprataM sAmAnyena zayyAmaGgIkRtyAha - se bhikkhU vA0 samA vegayA sijjA bhavijjA visamA vegayA si0 pavAyA ve0 nivAyA ve0 sasarakkhA ve0 appasasarakkhA ve0 sadaMsamasagA vegayA appadaMsamasagA0 saparisADA ve0 aparisADA0 sauvasaggA ve0 niruvasaggA ve0 tahappagArAhiM simAsaMga pAktirAgaM bihAraM vihariSyAmo kiMcivi gilAi evaM samyahiM sahie sayA ettibemi ( sU0 110) 2-1-2-2 // " zrutaska02 cUlikA 1 zayyaipa02 uddezaH 3 // 373 //
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 (zI0) zrutaskaM02 cUlikA 1 | IyaiSa03 uddezaH 1 thai gamanaM vidheyaM, tacca yAyarakSaNArtha vasatau bhoktavya itihAdhe'dhyayane dharmazarIraparipAla CACANCCOMCRPM- --2425 zrIAcA- sukhoneyaM, yAvattathAprakArAsu vasatiSu vidyamAnAsu 'pragRhItatara miti yaiva kAcidviSamasamAdikA vasatiH saMpannA tAmeva samacitto'dhivaset-na tatra vyalIkAdikaM kuryAt , etattasya bhikSoH sAmagryaM yatsarvAthaiH sahitaH sadA yateteti // dvitIyamadhyayanaM zayyAkhyaM samAptam // 2-1-2-2 // // 374 // uktaM dvitIyamadhyayanaM, sAmprataM tRtIyamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAdye'dhyayane dharmazarIraparipAlanArtha piNDaH pratipAditaH, sa cAvazyamaihikAmuSmikApAyarakSaNArtha vasatau bhoktavya iti dvitIye'dhyayane vasatiH pratipAditA, sAmprataM tayoranveSaNArtha gamanaM vidheyaM, tacca yadA yathA vidheyaM yathA ca na vidheyamityetatpratipAdyam , ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatra nikSepaniyuktyanugame nAmanikSepaNArtha niyuktikRdAhanAmaM 1 ThavaNAiriyA 2 dabve 3 khitte.4 yakAla 5 bhAve 6 y| eso khalu iriyAenikkhevo chavviho hoi // 30 // kaNThyaM / nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravyeryApratipAdanArthamAhadavairiyAoM tivihA sacittAcittamIsagA ceva / khittami jaMmi khitte kAle kAlo jahiM hoi // 306 // tatra dravyeryA sacittAcittamizrabhedAtrividhA, IraNamIryA gamanamityarthaH, tatra sacittasya-vAyupuruSAdevyasya yadgamanaM |sA sacittadravyeryA, evaM paramANvAdidravyasya gamanamacittadravyeryA, tathA mizradravyeryA rathAdigamanamiti, kSetreyo yasmin kSetre gamanaM kriyate IryA vA varNyate, evaM kAleA'pi draSTavyeti // bhAveryApratipAdanAyAhabhAvairiyAo duvihA caraNariyA ceva saMjamariyA ya |smnnss kahaM gamaNaM nihosaM hoi parisuddhaM ? // 307 // bhAvaviSayeryA dvidhA-caraNeryA saMyameryA ca, tatra saMyameryA saptadazavidhasaMyamAnuSThAnaM, yadivA'sakhyeyeSu saMyamasthAnepvekasmAtsaMyamasthAnAdaparaM saMyamasthAnaM gacchataH saMyameryA bhavati, caraNeryA tu 'abhra vabhra mabhra cara gatyarthAH' caraterbhAve lyuTa caraNaM tadrUperyA caraNA, caraNaM gatirgamanamityarthaH, tacca zramaNasya 'kathaM' kena prakAreNa bhAvarUpaM gamanaM nirdoSa bhavati? iti // Aha AlaMbaNe ya kAle magge jayaNAi ceva parisuddhaM / bhaMgehiM solasavihaM jaM parisuddhaM pasatthaM tu // 308 // RI 'AlambanaM' pravacanasagacchAcAryAdiprayojanaM 'kAla' sAdhUnAM viharaNayogyo'vasaraH 'mArgaH' janaiH payAM kSuNNaH panthAH 'yatanA' upayuktasya yugamAtradRSTitvaM, tadevamAlambanakAlamArgayatanApadairekaikapadavyabhicArAd ye bhaGgAstaiH SoDazavidhaM gamanaM bhavati // tasya ca yatparizuddhaM tadeva prazastaM bhavatIti darzayitumAha caukAraNaparisuddhaM ahavAvi (C)hoja kaarnnlaae| AlaMyaNajayaNAe kAle magge ya jaiyavvaM / / 309 // kA caturbhiH kAraNaiH sAdhorgamanaM parizuddhaM bhavati, tadyathA-Alambanena divA mArgeNa yatanayA gacchata iti, athavA'kA le'pi glAnAdyAlambanena yatanayA gacchataH zuddhameva gamanaM bhavati, evaMbhUte ca mArge sAdhunA yatitavyamiti / / ukto nAmadi niSpakSo nikSepaH, sAmpratamuddezArthAdhikAramadhikRtyAha-. pavevi IriyavisohikAragA tahavi asthi u viseso / uddese uddese vucchAmi jahAmaM kiMci // 31 // zrIAcA 'sarve'pi trayo'pi yadyapIryAvizuddhikArakAstathA'pi pratyuddezakamasti vizeSaH, taM ca yathAkrama kiJcidazyAma iti / rAvRttiH * yathApratijJAtamAha paDhame uvAgamaNa niggamo ya addhANa nAvajayaNA ya / viie ArUDha chalaNaM jaMghAsaMtAra pucchA y|| 311 // // 375 // ||| prathamoddezake varSAkAlAdAvupAgamanaM-sthAnaM tathA nirgamazca zaratkAlAdau yathA bhavati tadatra pratipAdyamadhvani yatanA ceti, dvitIyoddezake nAvAdAvArUDhasya chalana-prakSepaNaM vyAvayete, javAsantAre ca pAnIye yatanA, tathA nAnAprakAre ca prazne sAdhunA yadvidheyametacca pratipAdyamiti // aa taiyaMmi adAyaNayA appaDibaMdho ya hoi uvahimi / vajeyavvaM ca sayA saMsAriyarAyagihagamaNaM // 312 // tRtIyoddezake yadi kazcidudakAdIni pRcchati, tasya jAnatA'pyadarzanatA vidheyetyayamadhikAraH, tathopadhAvapratibandho vidheyaH, tadapaharaNe ca svajanarAjagRhagamanaM ca varjanIyaM, na ca teSAmAkhyeyamiti // sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam anbhuvagae khalu vAsAvAse abhipavuDhe bahave pANA abhisaMbhUyA bahaH bIyA ahuNAbhinnA aMtarA se maggA vahupANA bahubIyA jAva sasaMtANagA aNamikatA paMthA no vinnAyA maggA sevaM naccA no gAmANugAmaM dUijijA, tao saMjayAmeva vAsA vAsaM uvalliijjA / / (sU0 111) __AbhimukhyenopagatAsu varSAsu abhipravRSTe ca payomuci, atra varSAkAlavRSTibhyAM catvAro bhaGgAH, tatra sAdhUnAM sAmA -%%%%% zrutaskaM02 cUlikA 1 IyeSa03 uddezaH 1 (zI0) ASEASONICATCAMPOOR // 375
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ SCk2444444-445CALS zrutaskaM02 cUlikA 1 uddezaH 1 251 cArye vaiSA, yaduta-nirvyAghAtenAprApta evASADhacaturmAsake tRNaphalakaDagalakabhasmamAtrakAdiparigrahaH, kimiti ?, yato jAtAyAM vRSTau bahavaH 'prANinaH' indragopakabIyAvakagardabhakAdayaH 'abhisaMbhUtAH' prAdurbhUtAH, tathA bahUni 'bIjAni' abhinavAGka|ritAni, antarAle ca mArgAstasya-sAdhorgacchato bahuprANino bahubInA yAvatsasantAnakA anabhikAntAzca panthAnaH, ata eva tRNAkulatvAnna vijJAtAH mArgAH, sa-sAdhurevaM jJAtvA na grAmAnAmAntaraM yAyAt, tataH saMyata eva varSAsu yathA'vasaraprAptAyAM vasatAvupalIyeta-varSAkAlaM kuryAditi // etadapavAdArthamAha se bhikkhU vA0 sejaM gAmaM vA jAva rAvahANi vA imaMsi khalu gAmaMsi vA jAva rAya0 no mahaI vihArabhUmI no mahaI vivArabhUmI no sulabhe pIDhaphalagasibAsaMthArage no sulabhe phAsue uMche ahesaNije jattha bahave samaNa. vaNImagA uvAgayA uvAgamissaMti ya accAinnA vittI no pannassa nikkhamaNe jAva ciMtAe, sevaM nayA tahappagAraM gAma vA nagaraM vA jAva rAyahANiM vA no vAsAvAsaM uvalliijjA / / se bhi0 se jaM0 gArma vA jAva rAya0 imaMsi khalu gAmaMsi vA jAva mahaI vihArabhUmI mahaI viyAra0 sulabhe jattha pIDha 4 sulabhe phA0 no jattha bahave samaNa. uvAgamissaMti vA appAinnA vittI jAva rAyahANiM vA tao saMjayAmeva vAsAvAsaM uvaliijA // (sU0 112) sa bhikSuryatpunarevaM rAjadhAnyAdikaM jAnIyAt , tadyathA-asmin prAme yAvad rAjadhAnyAM vA na vidyate mahatI 'vihAharabhUmiH' svAdhyAyabhUmiH, tathA 'vicArabhUmiH' bahirgamanabhUmiH, tathA naivAtra sulabhAni pIThaphalahakazayyAsaMstArakAdIni, tathA na sulabhaH prAsukaH piNDapAtaH, 'uMche'ti eSaNIyaH, etadeva darzayati-'ahesaNIjetti yathA'sAvudgamAdidoSarazrIAcA- hita eSaNIyo bhavati tathAbhUto durlabha iti, yatra ca mAmanagarAdau bahavaH zramaNabrAhmaNakRpaNavaNImagAdaya upAgatA apare rAGgavRttiH hAcopAgamiSyanti, evaM ca tatrAtyAkIrNA vRttiH, vana-vRttiH, sA ca bhikSATanasvAdhyAyadhyAnabahirgamanakAryeSu janasaGka(zI0) latvAdAkINoM bhavati, tatazca na prAjJasya tatra niSkramaNapravezau yAvaJcintanAdikAH kriyA nirupadravAH saMbhavanti, sa sAdhurevaM jJAtvA na tatra varSAkAlaM vidadhyAditi // evaM ca vyatyayasUtramapi vyatyayena neyamiti // sAmprataM gate'pi vrssaa||376|| kAle yadA yathA ca gantavyaM tadadhikRtyAha___ aha puNevaM jANijA-cattAri mAsA vAsAvAsANaM vIikatA hemaMtANa va paMcadasarAyakappe parikhusie, aMtarA se mage bahupANA jAva sasaMtANagA no jattha bahave jAva uvAgamissaMti, sevaM nayA no gAmANugAma dUijijjA / / aha puNevaM jANijA cattAri mAsA0 kappe parivusie, aMtarA se magge appaMDA jAva sasaMtANagA bahave jattha samaNa0 uvAgamissaMti, sevaM nazA tao saMjayAmeva0 dUijija // (sU0 113) athaivaM jAnIyAt yathA catvAro'pi mAsAH prAvRdakAlasambandhino'tikrAntAH, kArtikacAturmAsikamatikAntamityarthaH, tatrotsargato yadi na vRSTistataH pratipadyevAnyatra gatvA pAraNakaM vidheyam, atha vRSTistato hemantasya paJcasu dazasu vA dineSu 'paryuSiteSu' gateSu gamanaM vidheyaM, tatrApi yadyantarAle panthAnaH sANDA yAvatsasantAnakA bhaveyurna ca tatra bahavaH zramaNabrAhmaNAdayaH samAgatAH samAgamiSyanti vA tataH samastameva mArgaziraM yAvattatraiva stheyaM, tata Urddha yathA tathA'stu ma stheyamiti // evametadviparyayasUtramapyuktArtham // idAnI mArgayatanAmadhikRtyAha se bhikkhU vA0 gAmANugAmaM dUijjamANe purao jugamAyAe pehamANe vaNa tase pANe uddhaTu pAvaM rIijjA sAhaTTa pAyaM rIijA vitiricchaM vA kaTu pAyaM rIijjA, sai parakame saMjayAmeva parikamijjA no ujuyaM gacchijA, tao saMjayAmeva gAmANugAma dUijijAM // se bhikkhU vA0 gAmA0 dUijjamANe aMtarA se pANANi vA bI0 hari0 udae vA maTTiA vA aviddhatthe sai parakkame jAva no ujjuyaM gacchijjA, tao saMjayA0 gAmA0 dUijijA // (sU0 114) ___ sa bhikSuryAvad prAmAntaraM gacchan 'purataH' agrataH 'yugamAtraM caturhastapramANaM zakaTorddhisaMsthitaM bhUbhAgaM pazyan gacchet , tatra ca pathi dRSTvA 'trasAn prANinaH' pataGgAdIn 'uddhaTu'tti pAdamudRttyAgratalena pAdapAtapradezaM vA'tikramya gacchet , evaM saMhRtya-zarIrAbhimukhamAkSipya pAdaM vivakSitapAdapAtapradezAdArata eva vinyasya utkSipya vA'grabhAgaM pArNikayA gacchet , hai tathA tirazcInaM vA pAdaM kRtvA gacchet , ayaM cAnyamArgAbhAve vidhiH, sati tvanyasmin parAkrame-manamArge saMyataH saMstenaiva 'parAkramet gacchet na RjunetyevaM grAmAntaraM gacchet sarvopasaMhAro'yamiti // se ityAdi, uttAnArtham // api ca se bhikkhU vA0 gAmA0 dUijjamANe aMtarA se virUvarUvANi paJcatigANi dasugAyayANi milakkhUNi aNAyariyANi dusaappANi duppannavaNijANi akAlapaDibohINi akAlaparibhoINi sai lADhe vihArAe saMtharamANehiM jANavaehiM no vihAravaDiyAe pavajijA gamaNAe, kevalI bUyA AyANameyaM, teNaM bAlA ayaM teNe ayaM uvacarae ayaM tato AgaettikaTTa taM bhikkhU akkosija vA jAva uddavija vA vatyaM 50 kaM0 pAya0 apichadija vA bhiMdija vA avaharija vA pariDhavija Pl // 376 //
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcA rAGgavRttiH (zI0) // 377 // zrIAcArAGgavRttiH (zI0 ) // 378 // OM *% 252 vA, aha bhikkhUNaM pu0 jaM tahappagArAI viru0 pacaMtiyANi dassugA0 jAva vihArabattiyAe no pavajjijja vA gamaNAe tao saMjayA gA0 dU0 // ( sU0 115 ) sa bhikSugramAntaraM gacchan yatpunarevaM jAnIyAt, tadyathA - 'antarA' grAmAntarAle 'virUparUpANi' nAnAprakArANi prAtyantikAni dasyUnAM cIrANAmAyatanAni-sthAnAni 'milaklUNi'tti paravarapuDindrAdimlecchaprapAnAni 'anArvANi arddhajanapadavAhyAni 'duHkhajJApyAni duHkhenAryasaJjJAM jJApyante tathA 'duSprApyAmi' duHkhena dharmasaJjJo padezenAnAryasaGkalpAnnivartyante 'akAlapratibodhIni' na teSAM kazcidaparyaTanakAlo'sti, arddharAtrAdAvapi mRgayAdau gamanasambhavAt tathAskAlabhojInyapIti, satyanyasmin grAmAdike vihAre vidyamAneSu cAnyeSvAryajanapadeSu na teSu mlecchasthAneSu vihariSyAmIti gamanaM na pratipadyeta, kimiti ?, yataH kevalI brUyAtkarmopAdAnametat saMyamAtmavirAdhanAtaH, tatrAtmavirAdhane saMyamavirAdhanA'pi saMbhavatItyAtmavirAdhanAM darzayati- 'te' checchA'Nam' iti vAkyAlaGkAre evama tadyathA-ayaM stenA, ayamupacarakaH- paro'yaM tasmAdasmacchagrAmAdAgata itikRtvA pAcADako tathA daNDena tADayeyuH yAvajjIvitAdaparopayeyuH tathA pakhAdi 'AcchindyuH' apahareyuH, tatastaM sAdhuM nirddhAdayeyuriti / atha sAdhUnAM pUrvIpadiSTametatpratijJAdikaM yattathAbhUteSu mlecchasthAneSu gamanArthe na pratipadyate, tatastAni pariharan saMyata eva grAmAntaraM gacchediti // tathA " " se bhikkhU0 dRijamANe aMtarA se arAyANi vA gaNarAyANi vA jubarAyANi vA dorajANi vA verajjANi vA viruddharajjANi vA sai lADhe vihArAe saMtha0 jaNa0 no vihAravaDiyAe0, kevalI vUyA AyANameyaM, teNaM vAlA taM caiva jAva gamaNAe tao saM0 gA0 dU0 // ( sU0 116 ) " kaNTha, navaram 'arAjAni' yatra rAjA mRtaH 'yuvarAjAni' patra nAyApi rAjyAbhiSeko bhavatIti // kiza se bhikkhU vA gA0 dUijamANe aMtarA se vihaM siyA, se jaM puNa vihaM jANijjA egAheNa vA duAheNa vA tiAheNa vA ca AheNa vA paMcAheNa vA pADaNijja vA no pAuNijja vA tahappagAraM vihaM aNegAhagamaNiaM sai lADhe jAva gamaNAe, kevalI yA AyAgamevaM aMtarA se vAse ziyA pAnesu vA paNa vA bIe vA hari0 u0 mahiyAe vA avivA aha bhikkhU jaM taha0 aNegAha0 jAva no pava0, tao saM0 gA0 samagramAntaraM gacchan yatpunarevaM jAnIyAt 'antarA' prAmAntarAThe mama gacchataH 'vidaMti anekAhagamanIyaH panthAH 'syAt' bhavet tamevaMbhUtamadhvAnaM jJAsyA satyanyasmin vihArasthAne na rAtra gamanAya matiM vidadhyAditi zeSaM sugam // sAmprataM nIgamanavidhimadhikRtyAha dU0 // ( sU0 117 ) " se bhi0 gAmA0 dUijjijjA0 aMtarA se nAvAsaMtArime udae siyA se jaM puNa nAvaM jANijjA asaMjae a bhikkhupaDiyAe kijijja vA pAmivejja vA nAvAe vA nAvaM pariNAmaM kaTTu thalAo vA nAvaM jalaMsi ogAhijjA jalAo vA nAvaM thalaMsi ukkasijjA puNNaM vA nAvaM ussiMcijjA sannaM vA nAvaM uppIlAvijjA tahappagAraM nAvaM uDDagAmiNiM vA AhegA0 tiriyagAmi0 paraM joyaNamerAe addhajoyaNamerAe appatare vA bhujatare vA no dUruhijjA gamaNAe / se bhivakhU vA0 puNyAmeva tiricchavAha nAvaM jANiyA, jAnittA se samApAra etamavacamiyA 2 bhaNDarga pahile 2 ego bhoyaNabhaMDagaM karijjA 2 sasIsovariyaM kArya pAe pamajjijjA sAgAraM bhattaM paJcakkhAijjA, egaM pAyaM jale kiyA egaM pAyaM thale kiccA tao saM0 nAvaM dUrUhijjA // ( sU0 118 ) sa bhikSurgrAmAntarAle yadi nausaMtAryamudakaM jAnIyAt, nAvaM caivaMbhUtAM vijAnIyAt, tadyathA - ' asaMyataH ' gRhastho bhikSupratijJayA nAvaM krINIyAt anyasmAducchinnAM vA gRhNIyAt parivartanAM vA kuryAt evaM syAdyAnayanAdikriyo petAM nAvaM jJAtvA nAruhediti zeSaM sugamam // idAnIM kAraNajAte nAvArohaNavidhimAha - sugamam // tathA 9 se bhikkhU vA0 nAvaM durUhamANe no nAvAo purao durUhijA no nAvAo maggao durUhijjA no nAvAo majjhao durUhijA no bAhAo parijjhiya 2 aMguliyAe uddisiya 2 oNamiya 2 unnamiya 2 nijjhAijjA / se NaM paro nAvAgao nAvAgayaM vaijjA AusaMto ! samaNA evaM tA tumaM nAvaM ukkasAhijjA vA vukkasAhi vA khivAhi vA rajjUyAe vA gahAya AkAsAhi no se taM parinaM parijANijA, tusiNIo ubehijjA se NaM paro nAvAgao nAvAga0 vai0 - AusaM0 no saMcAesi tumaM nAvaM uktasittae vA 3 rajjUyAe vA gahAya Akasittae vA Ahara evaM nAvAe rajjUyaM sayaM ceva NaM vayaM nAvaM ukkasissAmo vA jAva rajjUe vA gahAya AkasissAmo, no se taM pa0 tusi0 / se NaM pa0 AusaM0 eaM tA tumaM nAvaM AlitteNa vA pIDhaeNa vA vaMseNa vA balaeNa vA avalueNa vA vAhehi, no se taM pa0 tuMsi0 / se NaM paro0 eyaM tA tumaM " zrutaskaM0 2 cUlikA 1 92. iyeSa0 3 uddezaH 1 // 377 // zrutaskaM0 2 cUlikA 1 01 uddezaH 1 // 378 //
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 253 nAvAe udayaM hattheNa vA pAeNa vA matteNa vA paDiggaheNa vA nAvAussiMcaNeNa vA ussicAhi, no se taM0 se NaM paro0 samaNA ! eyaM tuma nAvAe uttiMgaM hattheNa vA pAeNa vA bAhuNA vA UruNA vA udareNa vA sIseNa vA kAraNa vA ussicaNeNa vA celeNa vA maTTiyAe vA kusapattaeNa vA kudieNa vA pihehi, no se taM0 // se mikkhU vA 2 nAvAe uttiMgeNa udayaM AsavamANaM pehAe uvaruvariM nAvaM kajjalAvemANiM pehAe no paraM uvasaMkamittu evaM bUyA-AusaMto! gAhAvai eyaM te nAvAe udayaM uttiMgeNa Asavai uvaruvari nAvA vA kajalAvei, eyappagAraM maNaM vA vAyaM vA no purao kaTTha viharijA appussue abahillese egaMtagaeNa appANaM viusejA samAhIe, tao saM0 nAvAsaMtArime vyaudae AhAriyaM rIijjA, eyaM khalu sayA jar3a jAsi ttibemi // iriyAe paDhamo uddeso (sU0 119) 2-1-3-1 // spaSTaM, navaraM no nAvo'grabhAgamAruhet niryAmakopadravasambhavAt , nAvArohiNAM vA purato nAroheta , pravartanAdhikaraNasambhavAt , tatrasthazca nauvyApAraM nApareNa coditaH kuryAt, nApyanyaM kArayediti / 'uttiMgati randhra 'kajalAvemANati plAvyamAnam 'appussue'tti avimanaskaH zarIropakaraNAdau mUrchAmakurvan tasmiMzcodake nAvaM gacchan 'ahAriya'miti yathA''yaM bhavati tathA gacched, viziSTAdhyavasAyo yAyAdityarthaH, etattasya bhikSoH sAmagyAmiti // tRtIyasyAdhyayanasya prathamoddezakaH samAptaH 2-1-3-1 // 4%AA-%AA% % bhA. sU. 64 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) zrutaskaM02 cUlikA 1 // 379 // uktaH prathamoddezako'dhunA dvitIyaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake nAvi vyavasthitasya vidhirabhihitastadihApi sa evAbhidhIyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtram se NaM paro NAvA0 AusaMto! samaNA eyaM tA tumaM chattagaM vA jAva cammacheyaNagaM vA giNhAhi, eyANi tumaM virUvarUvANi IryAdhya03 satthajAyANi dhArehi, eyaM tA tumaM dAragaM vA pajjehi, no se taM0 // (sU0 120) | uddezaH 2 saH 'paraH' gRhasthAdirnAvi vyavasthitastatsthameva sAdhumevaM brUyAt, tadyathA-AyuSman ! zramaNa! etanmadIyaM tAvacchatrakAdi gRhANa, tathaitAni 'zastrajAtAni' AyudhavizeSAn dhAraya, tathA dArakAdhudakaM pAyaya, ityetAM 'parijJA' pArthanAM || parasya na zRNuyAditi / / tadakaraNe ca paraH pradviSTaH san yadi nAvaH prakSipettatra yatkarttavyaM tadAha se NaM paro nAvAgae nAvAgayaM vaejjA-AusaMto! esa NaM samaNe nAvAe bhaMDabhArie bhavai, se NaM bAhAe gahAya nAvAo udagaMsi pakkhivijA, eyappagAraM nigdhosaM succA nisamma se ya cIvaradhArI siyA khippAmeva cIvarANi uvveDhija vA niveDhija vA upphesaM vA karijA, aha0 abhikaMtakUrakammA khalu bAlA bAhAhiM gahAya nA0 pakkhivijjA se puvAmeva vaijjA-AusaMto! gAhAvaI mA metto bAhAe gahAya nAvAo udagaMsi pakkhivaha, sayaM ceva NaM ahaM nAvAo udagaMsi ogAhissAmi, se NevaM vayaMtaM paro sahasA balasA bAhAhiM ga0 pakkhivijjA taM no sumaNe siyA no dummaNe siyA no uccAvayaM maNaM niyaMchijjA no tesiM bAlANaM ghAyAe vahAe samuhijjA, appussue jAva samAhIe tao saM0 udagaMsi // 379 // pavijA // (sU0 121) sa paraH 'Nam' iti vAkyAlaGkAre naugatastatsthaM sAdhumuddizyAparamevaM brUyAt, tadyathA-AyuSman ! ayamatra zramaNo bhANDavannizceSTatvAd guruH bhANDena vopakaraNena guruH, tadenaM ca bAhugrAhaM nAva udake prakSipata yUyamityevaMprakAraM zabdaM zrutvA tathA'nyato vA kutazcit 'nizamya' avagamya 'saH' sAdhurgacchagato nirgato vA tena ca cIvaradhAriNaitadvidheyaM-kSiprameva cIvarANyasArANi gurutvAnnirvAhitumazakyAni ca 'udveSTayet' pRthak kuryAt , tadviparItAni tu 'nirveSTayet' subaddhAni kuryAt , tathA 'upphesaM vA kujja'tti ziroveSTanaM vA kuryAd yena saMvRtopakaraNo nirvyAkulatvAtsukhenaiva jalaM tarati, tAMzca dharmadezanayA'nukUlayet, atha punarevaM jAnIyAdityAdi kaNThyamiti // sAmpratamudakaM plavamAnasya vidhimAha se mikkhU vA0 udagaMsi pavamANe no hattheNa hatthaM pAeNa pAyaM kAraNa kAyaM AsAijA, se aNAsAyaNAe aNAsAyamANe tao saM0 udgasi pavijA // se bhikkhU vA0 udgaMsi pavamANe no ummugganimuggiyaM karijA, mAmeyaM udgaM kannesu vA acchIsu vA nakasi vA muhaMsi vA pariyAvajjijjA, tao0 saMjayAmeva udagaMsi pavijA // se bhikkhU vA udagaMsi pavamANe dubbaliyaM pAuNijjA khippAmeva uvahiM vigicija vA visohija vA, no ceva NaM sAijijjA, aha pu. pArae siyA udagAo tIraM pAuNittae, tao saMjayAmeva udaulleNa vA sasiNagreNa vA kAraNa udagatIre ciTThijA // se bhikkhU vA0 udaullaM vA 2 kArya no AmajjijjA vA No pamajijjA vA saMlihijjA vA nillihijjA vA udhvalijjA vA uvvaTTijA vA AyAvija vA payA0, aha pu0 vigaodao me kAe chinnasiNehe kAe tahappagAraM kArya Amajija vA payAvija vA tao saM0 gAmA0 duijjijjA / / (sU0 122) ACREA4040444SCRECASSAGAUSHAS
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ - -2 254 zrIAcA-18 sa bhikSurudake plavamAno hastAdika hastAdinA 'nAsAdayet' na saMspRzed , apkAyAdisaMrakSaNArthamiti bhAvaH, tatastathA taskAra kurvan saMyata evodakaM plavediti // tathA-sa bhikSurudake plavamAno majanotmajane no vidadhyAditi (zeSa) sugamamiti // calikA (zI0) kizca sa bhikSurudake plavamAnaH 'daurbalyaM zramaM prAmuyAt tataH kSipramevopadhiM tyajet taddezaM vA vizodhayet-tyajediti, naivopa6 dhAvAsakto bhavet / atha punarevaM jAnIyAt 'pArae sitti samartho'hamasmi sopadhirevodakapAragamanAya tatastasmAduda uddezaH 2 // 380 // kAduttIrNaH san saMyata evodakAi~Na galadvindunA kAyena sasnigdhena vodakatIre tiSThet , tatra ceryApathikAM ca prati kAmet // na caitatkuryAdityAha-paSTa, nabaramatreyaM sAmAcArI-padudakAI balaM tatvata eva yAvaniSpragalaM bhavati | tAvadudakatIra eva syeyam , atha caurAdibhayAnamanaM syAttataH pralambamAnaM kAyenAspRzatA neyamiti // tathA___ se mikkhU vA gAmANugAma dUijjamANe no parehiM saciM parijaviya 2 gAmA0 dUi0, tao0 saM0 gAmA0 duui0||(suu0123) kaNThyaM, navaraM 'parijaviyara'tti paraiH sAI bhRzamullApaM kurvanna gacchediti // ivAnI jahAsaMtaraNavidhimAha se mikkhU vA gAmA0 dU0 aMtarA se jaMpAsavArime udage siyA, se puSvAmeva sasIsovariya kArya pAe va panabinA 2 egaM pAyaM jale kiyA ega pArya bale kiyA to saM0 udagaMsi AhAriyaM rIejjA // se mi0 AhAriyaM rIyamANe no hatyeNa hatyaM jAva aNAsAyamANe tao saMjayAmeva jaMghAsaMtArime udae ahAriyaM rIejjA // se mikkhU vA0 jaMghAsaMtArime udae ahAriyaM rIyamANe no sAyAvaDiyAe no parivAhapaDiyAe mahaimahAlayasi udayasi krAyaM viusijjA, tao saMjayAmeva // 38 // jaMghAsaMtArime udae ahAriyaM rIejjA, aha puNa evaM jANijjA pArae siyA udagAo tIraM pAuNitae, tao saMjayAmeva udaulleNa vA 2 kAraNa dagatIrae ciDhilA / / se mi0 udaullaM vA kArya sasi0 kArya no Amajija vA no0 aha pu0 vigaodae me kAe chinnasiNehe sahappagAra kArya Amajija vA0 payAvija vA tao saM0 gAmA0 dUi0 // (sU0 124) 'tasya' bhikSormAmAntaraM gacchato yadA antarAle jAnudannAdikamudakaM syAttata U kArya mukhavastrikayA adhaHkArya ca rajoharaNena pramRjyodakaM pravizet , praviSTazca pAdamekaM jale kRtvA'paramurikSapan gacchet, na jalamAloDayatA gantavyamityarthaH, 'ahAriyaM rIejatti yathA Rju bhavati tathA gacchenArdavita vikAraM vA kurvan gacchediti // sa bhikSuryathA''yameva gacchan mahatyudake mahAzraye vakSaHsthalAdipramANe javAtaraNIye nadIidAdau pUrvavidhinaiva kArya pravezayet, praviSTazca yadhupakaraNaM nirvAhayitumasamarthastataH sarvamasAraM vA parityajet , athaivaM jAnIyAcchakto'haM pAragamanAya tatastathAbhUta eva gacchet , uttIrNazca kAyotsargAdi pUrvavatkuryAditi // AmarjanapramArjanAdisUtraM pUrvavanneyamiti // sAmpratamudakottIrNasya gamanavidhimAha se mikkhU vA0 gAmA0 dUijamANe no maTTiyAgaehiM pAehiM hariyANi chidiya 2 vikujiya 2 viphAliya 2 ummaggeNa hariyavahAe gacchijjA, jameyaM pAehi maTTiyaM khippAmeva hariyANi avaharaMtu, mAiTThANaM saMphAse, no evaM karijjA, se puvvAmeva appahariyaM maggaM paDilahijjA tao0 saM0 gaamaa0|| se mikkhU vA 2 gAmANugAma dUijjamANe aMtarA se vappANi vA pha0 pA0 to0 a0 aggalapAsagANi vA gaDAo vAdarIo vA saha parakame saMjayAmeva parikamijjA no unju0, kevalI, se tatya parakamamANe payalijja vA 2,se tattha payalamANe vA 2 rukkhANi vA gucchANi vA gummANi vA chayAo vA vallIo bAmAcAmA taNANi vA gahaNANi vA hariyANi vA avalaMbiya 2 uttariyA, je tattha pAripahiyA uvAgacchaMti se pANI jAijjA 2, zrutaska02 rAjAti tabo saM0mavalaMbiya 2 uttariyA to sa0 gAmA0 0 // se mikkhU vA. gA. ejamANe aMtarA se javasANi vA cUlikA 1 (sI.) sagaDANi vA rahANi vA sacakANi vA paracamANi vA se gaM vA virUvarUvaM saMniruddhaM pehAe sai parakAme saM0 no u0, se kAryAdhya01 NaM paro seNAgao vaijjA AusaMto! esa NaM samaNe seNAe aminivAriyaM karei, se gaM bAhAe gahAya Agasaha, se NaM paro uddezaH 2 // 18 // bAhArhi gahAya AgasijjA, taM no sumaNe siyA jAva samAhIe tao saM0 gAmA0 duu0|| (sU0 125) sa bhikSurudakAvuttIrNaH san kardamAvilapAdaH san(no)haritAni bhRzaM chittvA tathA vikubjAni kRtvA evaM bhRzaM pATayi-15 tatvonmArgeNa haritavadhAya gacched-yathainAM pAdamRttikA haritAnyapanayeyurityevaM mAtRsthAnaM saMspRzet, na caitatkuryAccheSaM sugmmiti||s bhikSuAmAntarAle yadi vaprAdikaM pazyettataH satyanyasmin saGkame tena RjunA pathA na gacched, yatastatra gartAdau nipatan sacittaM vRkSAdikamavalambeta, taccAyuktam, atha kAraNikastenaiva gacchet , kathazcitpatitazca gacchagato vahayAdikamapyavalammya prAtipathika hastaM vA yAcitvA saMyata evaM gacchediti // kizva-sa bhikSuryadi prAmAntarAle 'yavasa' godhUmAdidhAnyaM zakaTaskandhAvAranivezAdikaM vA bhavet tatra bahapAyasambhavAttanmadhyena satyaparasmin parAkrame na gacchet, zeSa| sugamamiti // tathA // 381 // se mikkhU vA0 gAmA0 dUijjamANe aMtarA se pADivahiyA uvAgacchijjA, te NaM pArivahiyA evaM vaijA-Au0 samaNA! kevaie esa gAme vA jAva rAyahANI vA kevaIyA itva AsA hatthI gAmapiMDolagA maNussA parivasati! se bahubhatte OMOMOMOMOMOMOM
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 255 bahuudae bahujaNe bahujabase se appabhatte appudae appajaNe appajavase ?, eyappagArANi pasiNANi pucchijjA, eyappa0 puTTho vA apuTTho vA no vAgarijA, evaM khalu* jaM savvadvehiM0 / / (sU0 126) // 2-1-3-2 'se' tasya bhikSorapAntarAle gacchataH 'prAtipathikAH' saMmukhAH pathikA bhaveyuH, te caivaM vadeyuryathA''yuSman ! zramaNa ! | kimbhUto'yaM grAmaH? ityAdi pRSTo na teSAmAcakSIta, nApi tAn pRcchediti piNDArthaH, etattasya bhikSoH sAmagryamiti // tRtIyasyAdhyayanasya dvitiiyH||2-1-3-2 KARO ukko dvitIyodezakaH sAmprataM tRtIyaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaraM gamana vidhiH pratipAditaH, PihApi sa eva pratipAdyate, ityanena sambandhenAyAtasvAsyoddezakasyAdisUtram se mikkhU vA gAmA0 dUijjamANe aMtarA se vappANi vA jAba darIo vA jAva kUDAgArANi vA pAsAyANi vA nUmagi hANi vA rukkhagihANi vA pavvayagi0 rukkhaM vA ceiyakaDaM thUbhaM vA ceiyakarDa AesaNANi vA jAva bhavaNagihANi vA no bAhAo pagijhiya 2 aMguliAe udisiya 2 oNamiya 2 unnamiya 2 nijjhAijA, tao saM0 gAmA0 // se mikkhU vA0 gAmA0 dU0 mANe aMtarA se kacchANi vA daviyANi vA nUmANi vA valayANi vA gahaNANi vA gahaNavidu mamANi vaNANi vA vaNavi. pavvayANi vA pavvayavi0 agaDANi vA talAgANi vA dahANi vA naIo vA bAvIo vA zrIAcA- pukkhariNIo vA dIhiyAo vA guMjAliyAo vA sarANi vA sarapaMtiyANi vA sarasarapaMtiyANi vA no bAhAmao pagi- zrutaska01 rAGgavRttiH jimaya 2 jAva nijhAijA, kevalI, je tattha migA vA pasU vA paMkhI vA sarIsivA vA sIhA vA jalacarA vA thalacarA vA likA 1 (zI.) khahacarA vA sattA te uttasija vA vittasija vA vArDa vA saraNaM vA kaMkhijjA, cAritti me ayaM samaNe, aha mikkhU NaM pu0 IryAya jaM no bAhAo pagijhiya 2 nijjhAijA, tao saMjayAmeva AyariuvamAehiM saddhiM gAmANugAma dUijijA // (sU0127) uddezA // 382 // sa bhikSu mAvAmAntaraM gacchan yadyantarAle etatpazyet, tadyathA-parikhAH prAkArAn 'kUTAgArAn' parvatopari gR18 hANi, 'nUmagRhANi' bhUmIgRhANi, vRkSapradhAnAni tadupari vA gRhANi vRkSagRhANi, parvatagRhANi-parvataguhAH, 'rukkhaM vA ceakarDa'ti vRkSasyAdho vyantarAdisthalakaM 'stUpaM vA' vyantarAdikRtaM, tadevamAdikaM sAdhunA bhRzaM bAhuM 'pragRhya' utkSipya tathA'GgulIH prasArya tathA kAyamavanamyonnamya vA na darzanIyaM nApyavalokanIyaM, doSAzcAtra dagdhamuSitAdau sAdhurAza yetAjitendriyo vA saMbhAvyeta tatsthaH pakSigaNo vA saMtrAsaM gacchet , etaddoSabhayAtsaMyata eva 'tUyet' gacchediti // tathAsa bhikSuomAntaraM gacchet , tasya ca gacchato yadyetAni bhaveyuH, tadyathA--'kacchAH' nadyAsannanimnapradezA mUlakavAlakAdivATikA vA 'daviyANi'tti aTavyAM ghAsArtha rAjakulAvaruddhabhUmayaH 'nimnAni' gAdIni 'valayAni' nadyAdiveSTitabhUmibhAgAH 'gahanaM nirjalapradezo'raNyakSetraM vA 'guJjAlikAH dIrghA gambhIrAH kuTilAH lakSaNAH jalAzayAH 'sarampazAyaH' pratItAH 'sarAsarampatyaH' parasparasaMlagnAni bahUni sarAMsIti, evamAdIni bAhAdinA na pradarzayed avalokayedvA, yataH kevalI yAtkarmopAdAnametat, kimiti !, yato ye tatsthAH pakSimagasarIsRpAdayaste trAsaM gaccheyuH, tadAvAsitAnAM vA sAdhuviSayA''zaGkA samupadyeta, atha sAdhUnAM pUrvopadiSTametapratijJAdikaM yattathA na kuyot, AcAryopAdhyAyAdibhizca gItAthaiH saha viharediti // sAmpratamAcAryAdinA saha gacchataH sAdhovidhimAha se mikkhU vA 2 AyariuvamA0 gAmA0 no AyariyauvamAyassa hatyeNa vA hatthaM jAva aNAsAyamANe tao saMjayAmeva Ayarija. saddhiM jAva dUijijjA // se mikkhU vA Aya. saddhiM dUijamANe aMtarA se pADivahiyA uvAgarichajjA, te NaM pA0 evaM vaijjA-AusaMto! samaNA! ke tubbhe ? kao vA eha ? karhi vA gacchihiha ?, je tattha Ayarie vA uvamAe vA se bhAsijja vA viyAgarija vA, AyariuvamAyassa bhAsamANassa vA viyAgaremANassa vA no aMtarA bhAsaM karijjA, tao0 saM0 ahArAINie dA0 dUijijA // se mikkhU vA ahArAiNiyaM gAmA0 dU0 no rAINiyassa hatyeNa hatthaM jAva aNAsAyamANe tao saM0 ahArAiNiyaM gAmA0 dU0 // se mikkhU vA 2 ahArAiNi gAmANugAma dUinamANe aMtarA se pArivahiyA uvAgacchijjA, te NaM pADipahiyA evaM vaijA-AusaMto! samaNA! ke tumbhe?, je tattha savvarAiNie se bhAsija vA vAgarija vA, rAiNiyassa bhAsamANassa vA viyAgaremANassa vA no atarA bhAsa bhAsijA, tao saMjayAmeva ahArAiNiyAe gAmANugAmaM dUijijA // (sU0 128) / sa bhikSurAcAryAdibhiH saha gacchastAvanmAtrAyAM bhUmau sthito gacched yathA hastAdisaMsparzo na bhavatIti // tathAsa bhikSurAcAryAdibhiH sArddha gacchan prAtipathikena pRSTaH san AcAryAdInatikramya nottaraM dadyAt, nApyAcAryAdau kA jalpatyantarabhASAM kuryAt, gacchaMzca saMyata eva yugamAtrayA dRSyA yathAratAdhikaM gacchediti tAtsaryArthaH // evamuttarasU-12 182 //
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 zrIAcArAjavRttiH (zI0) zrutaskaM02 cUlikA 1 IryAdhya03 // 38 // uddezaH 3 // 383 // dvayamapyAcAryopAdhyAyairivApareNApi ralAdhikena sAdhunA saha gacchatA hastAdisaTTo'ntarabhASA ca varjanIyeti draSTa- vyamiti // kiJca se mikkha vA. dAijamANe aMtarA se pADivahiyA uvAgacchijjA, te NaM pA. evaM vaijA-Au0 sa0! aviyAI itto pativahe pAsaha, taM0-maNussaM vA goNaM vA mahisaM vA pasuM vA pakkhi vA sirIsivaM vA jalayaraM vA se Aikkhaha daseha, taM no AikkhijjA no daMsijjA, no tassa taM parinnaM parijANijjA, tusiNIe uhijjA, jANaM vA no jANaMti vaijjA, tao saM0 gAmA0 duu0|| se mikkhU vA0 gA0 dU0 aMtarA se pADi0 uvA0, te NaM pA0 evaM vaijA-Au0 sa0! aviyAI itto paDivahe pAsaha udgapasUyANi kaMdANi vA mUlANi vA tayA pattA puSphA phalA bIyA hariyA udagaM vA saMnihiyaM agaNiM vA saMnikhittaM se Aikkhaha jAva dUijijA // se bhikkhU vA0 gAmA0 dUijamANe aMtarA se pADi. uvA0, te gaM pAkhi evaM Au0 sa0 aviyAI itto paDivahe pAsaha javasANi vA jAva se NaM vA virUvarUvaM saMniviTTha se Aikkhaha jAva dUiJjijjA // se mikkhu vA0 gAmA0 dUijamANe aMtarA pA0 jAva Au0 sa0 kevaie itto gAme vA jAva rAyahANiM vA se Aikkhaha jAva dUijijA // se mikkhU vA 2 gAmANugAmaM dUijejA, aMtarA se pADipahiyA AusaMto samaNA! kevaie itto gAmassa nagarassa vA jAva rAyahANIe vA magge se Aikkhaha, taheba jAva dUijijA // (sU0129) 'se tasya bhikSorgacchataH prAtipathikaH kazcitsaMmukhIna etadryAt, tadyathA-AyuSman ! zramaNa ! apica kiM bhavatA pathyAgacchatA kazcinmanuSyAdirupalabdhaH 1, taM caivaM pRcchantaM tRSNIbhAvenopekSeta, yadivA jAnannapi nAhaM jAnAmItyevaM vadediti // api ca-sa bhikSuomAntaraM gacchan kenacitsaMmukhInena prAtipathikena pRSTaH san udakaprasUtaM kandamUlAdi naivAcakSIta, jAnannapi naiva jAnAmIti vA brUyAditi // evaM yavasAsanAdisUtramapi neyamiti // tathA kiyahUre prAmAdipraznasUtramapi neyamiti // evaM kiyAn panthA ityetadapIti / kizca se mikkhU0 gA. dU0 aMtarA se goNaM viyAlaM paDivahe pehAe jAva cittacillaDaM viyAlaM pa0 pehAe no tesiM bhIo ummamoNaM gacchijjA no maggAo ummamA saMkamijA no gaNaM vA varNa vA duggaM vA aNupavisijA no rukkhaMsi dUruhijjA no mahAmahAlayaMsi udayaMsi kArya viusijA no vArDa vA saraNaM vA seNaM vA satthaM vA kaMkhijA appussue jAva samAhIe tao saMjayAmeva gAmANugAmaM dUijijjA / / se mikkhU0 gAmANugAma dUijamANe aMtarA se vihaM siyA, se jaM puNa vihaM jANijjA imaMsi khalu vihaMsi bahave AmosagA uvagaraNapaDiyAe saMpiMDiyA gacchijjA, no tersi bhIo ummaggeNa gacchijjA jAva samAhIe tao saMjayAmeva gAmANugAmaM dUijjejA // (sU0 130) sa bhikSuomAntaraM gacchan yadyantarAle "gAM' vRSabhaM 'vyAlaM' darpita pratipathe pazyet , tathA siMha vyAghra yAvaccitrakaM tadapatyaM vA vyAlaM krUraM dRSTvA ca tadbhayA navonmArgeNa gacchet , na ca gahanAdikamanupravizet , nApi vRkSAdikamArohet, na codakaM pravizet , nApi zaraNamabhikAGket, api tvalpotsuko'vimanaskaH saMyata eva gacchet , etacca gacchanirgatairvidheyaM, gacchAntargatAstu vyAlAdikaM pariharatyapIti / kizca-'se' tasya bhikSoAmAntarAle gacchataH 'vihati aTavIprAyo dIrgho'dhvA bhavet, tatra ca 'AmoSakAH' stenAH 'upakaraNapratijJayA' upakaraNArthinaH samAgaccheyuH, na tadbhayAdunmArgagamanAdi kuryAditi // se mikkhU vA0 gA0 dU0 aMtarA se AmosagA saMpiDiyA gacchijjA, te NaM A0 evaM vaijA-Au0 sa0! Ahara evaM vatthaM vA 4 dehi nikkhivAhi, taM no dijjA nikkhivijjA, no vaMviya 2 jAijjA, no aMjali kaTu jAijA, no kalujapaDiyAe jAijA, dhammiyAe jAyaNAe jAijA, tusiNIyabhAveNa vA te NaM AmosagA sayaM karaNijaMtikaTu akosaMti vA jAva uddarviti vA vatthaM vA 4 acchivija vA jAva pariDhavija vA, taM no gAmasaMsAriyaM kujA, no rAyasaMsAriyaM kujA, no paraM uvasaMkamittu bUyA-AusaMto! gAhAvaI ee khalu AmosagA uvagaraNapaDiyAe sayaMkaraNijjatikaTTha akkosaMti vA jAva pariTThavaMti vA, eyappagAraM maNaM vA vAyaM vA no purao kaTTa viharijjA, appussue jAva samAhIe tao saMjayAmeva gAmA0 dUra // eyaM khalu0 sayA jai0 (sU0 131) tibemi // samAptamIryAkhyaM tRtIyamadhyayanam // 2-1-3-3 sa bhikSuomAntare gacchan yadi stenairupakaraNaM yAcyeta tatteSAM na samarpayet , balAdlatAM bhUmau nikSipet, na ca cauragRhItamupakaraNa vanditvA dInaM vA vaditvA punaryAceta, api tu dharmakathanapUrvakaM gacchAntargato yAceta tUSNIbhAvena vopekSeta, te punaH stenAH svakaraNIyamitikRtvaitatkuryuH, tadyathA-Akrozanti vAcA tADayanti daNDena yAvajjIvitAcyAjayanti, vastrAdikaM vA''cchinyuryAvattatraiva 'pratiSThApayeyuH' tyajeyuH, tacca teSAmevaM ceSTitaM na prAme 'saMsAraNIyaM' kathanIyaM, nApi rAjakulAdI, nApi para-gRhasthamupasaMkramya cauraceSTitaM kathayet, nApyevaMprakAraM mano vAcaM vA saGkalpyAnyatra gacchediti, etattasya bhikSoH sAmadhyamiti // tRtIyamadhyayanaM samAptam // zrutaska02 cUlikA 1 zrIAcArAGgadRttiH (zI0) // 384 // IryAdhya03 uddezaH 3 // 384 // Jain Education Interational
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 257 atha caturtha bhASAjAtamadhyayanam : CAKACAMASI-ARMAC uktaM tRtIyamadhyayanaM, sAmprataM caturthamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane piNDavizuddhyartha gamanavidhiruktaH, tatra ca gatena pathi vA yAdRmbhUtaM vAcyaM na vAcyaM vA, anena ca sambandhenAyAtasya bhASAjAtAdhyayanasya hai catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatra nikSepaniyuktyanugame bhASAjAtazabdayonikSepArtha niyuktikRdAhajaha vakaM taha bhAsA jAe chakkaM ca hoi nAyavvaM / uppattIe 1 taha pajjavaM 2tare 3 jAyagahaNe 4 ya // 313 // ___ yathA vAkyazuddhyadhyayane vAkyasya nikSepaH kRtastathA bhASAyA api karttavyaH, jAtazabdasya tu paTranikSepo'yaM jJAtavyonAma 1 sthApanA 2 dravya 3 kSetra 4 kAla 5 bhAva 6 rUpaH, tatra nAmasthApane kSuNNe, dravyajAtaM tu Agamato noAgamataH, vyatiriktaM niyuktikAro gAthApazcArDena darzayati-tacaturvidham , utpattijAtaM 1 paryavajAtam 2 antarajAtaM 3 grahaNajAtaM 4, tatrotpattijAtaM nAma yAni dravyANi bhASAvargaNAntaHpAtIni kAyayogagRhItAni vAgyogena nisRSTAni bhASAtvenotpadyante tadutpattijAtaM, yadravyaM bhASAtvenotpannamityarthaH 1, paryavajAtaM taireva vAgnisRSTabhASAdravyairyAni vizreNisthAni bhASAvargaNAntargatAni nisRSTadravyaparAghAtena bhASAparyAyatvenotpadyante tAni dravyANi paryavajAtamityucyante 2, yAni tvantarAle samazreNyAmeva nisRSTadravyamizritAni bhASApariNAma bhajante tAnyantarajAtamityucyante 3, yAni puna bhA. sU. 65 zrIAcA- rAGgavRttiH (zI.) cUlikA 1 bhASA0 4 | uddezaH 1 // 385 // M ALAMAALOCAXIAOCONOCOCALORE vyANi samazreNivizreNisthAni bhASAtvena pariNatAni karNazaSkulIvivarapraviSTAni gRhyante tAni cAnantapradezikAni dravyataH kSetrato'saGkhyeyapradezAvagADhAni kAlata ekadvitryAdiyAvadasaGkhyeyasamayasthitikAni bhAvato varNagandharasa- sparzavanti tAni caivaMbhUtAni grahaNajAtamityucyante 4 / uktaM dravyajAtaM, kSetrAdijAtaM tu spaSTatvAnniyuktikAreNa noktaM, taJcaivaMbhUtaM-yasmin kSetre bhASAjAtaM vyAvaya'te yAvanmAtraM vA kSetraM spRzati tatkSetrajAtam , evaM kAla jAtamapi, bhAvajAtaM tu tAnyevotpattiparyavAntaragrahaNadravyANi zrotari yadA zabdo'yamiti buddhimutpAdayantIti / iha tvadhikAro dravyabhA-1 pAjAtena, dravyasya prAdhAnyavivakSayA, dravyasya tu viziSTAvasthA bhAva itikRtvA bhAvabhASAjAtenApyadhikAra iti / / uddezArthAdhikArArthamAhasave'vi ya vayaNavisohikAragA tahavi asthi u biseso| vayaNavibhattI paDhame uppattI dhajaNA bIe // 314 // yadyapi dvAvapyuddezako vacanavizuddhikArako tathA'pyasti vizeSaH, sa cAya-prathamoddezake vacanasya vibhaktiH vacanavibhaktiH ekavacanAdiSoDazavidhavacanavibhAgaH, tathaivaMbhUtaM bhASaNIyaM naivaMbhUtamiti vyAvayete, dvitIyodezake tUtpattiH-kodhAdyutpattiryathA na bhavati tathA bhASitavyam // sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam--- se bhikkhU vA 2 imAI vayAyArAI succA nisamma imAI aNAyArAI aNAriyapuvvAiM jANijjA-je kohA vA vAyaM viuMjaMti je mANA vA je mAyAe vA je lobhA vA vAyaM viuMjaMti jANao vA pharusaM vayaMti ajANao vA pha0 savvaM ceyaM sAvajaM vajijjA vivegamAyAe, dhuvaM ceyaM jANijjA adhuvaM ceyaM jANijjA asaNaM vA 4 labhiya no lamiya bhuMjiya no bhuMjiya aduvA Agao aduvA no Agao aduvA eha atuvA no ei aduvA pahii aduvA no ehii ityavi Agae ilavi no Agae ityavi ei itthavi no pati ityavi ehiti itthavi no ehiti / / aNuvIi nihAbhAsI samiyAe saMjae bhAsaM bhAsijjA, taMjahA-egavayaNaM 1 duvayaNaM 2 bahuva0 3 ithi0 4 puri0 5 napuMsagavayaNaM 6 ajAtthava0 7 uvaNIyavayaNaM 8 avaNIyavayaNaM 9 uvaNIyaavaNIyava0 10 avaNIyauvaNIyava0 11 tIyava0 12 paDuppannava0 13 aNAgayava0 14 paJcakkhavayaNaM 95 parukkhava0 16, se egavayaNaM vaIssAmIti egavayaNaM vaijA jAva parukkhavayaNaM vaissAmIti parukkhavayaNaM vaijjA, itthI vesa puriso vesa napuMsagaMsa eyaM vA ceyaM annaM vA ceyaM aNuvIi nihAbhAsI samiyAe saMjae bhAsaM bhAsijjA, iJceyAI AyayaNAI uvAtikamma // aha mikkhU jANijjA cattAri bhAsajjAyAI, taMjahA--saccamegaM paDhamaM bhAsajjAyaM 1 bIyaM mosaM 2 taIyaM saccAmosaM 3 jaM neva sarva neva mosaM neSa saJcAmosaM asaJcAmosaM nAma taM cautthaM bhAsajAyaM 4 // se bemi je aIyA je ya paDuppannA je aNAgayA arahaMtA bhagavaMto savve te eyANi ceva cattAri bhAsajjAyAI bhAsiMsu vA bhAsaMti vA bhAsissaMti vA panaviMsu vA 3, samvAI ca NaM eyAI acittANi vaNNamaMtANi gaMdhamaMtANi rasamaMtANi phAsamaMtANi caovacaiyAiM vipariNAmadhammAI bhavaMtIti akkhAyAiM // (sU0 132) sa bhAvabhikSuH 'imAn' ityantaHkaraNaniSpannAna, idamaH pratyakSAsannavAcitvAtsamanantaraM vakSyamANAn vAcyAcArA vAgAcArAH-vAgvyApArAstAn zrutvA, tathA 'nizamya jJAtvA bhASAsamityA bhASAM bhASetottareNa sambandha iti / tatra yAhambhUtA bhASA na bhASitavyeti tattAvadarzayati-'imAn' vakSyamANAn 'anAcArAn' sAdhUnAmabhASaNayogyAn pUrva
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 zrutaskaM02 cUlikA 1 bhASA04 uddezaH 1 (zI0) // 386 // 258 zrIAcA sAdhubhiranAcIrNapUrvAn sAdhurjAnIyAt , tadyathA-ye kecana krodhAdvA vAcaM 'viujanti' vividhaM vyApArayanti-bhASante rAjavRttiH yathA caurastvaM dAsastvamityAdi tathA mAnena bhASante yathottamajAtiraha hInastvamityAdi tathA mAyayA yathA glAno 'hamaparasandezaka vA sAvadyaka kenacidupAyena kathayitvA mithyAduSkRtaM karoti sahasA mamaitadAyAtamiti tathA lobhe nAhamanenoktanAtaH kiJcillapsya iti tathA kasyaciddoSaM jAnAnAstaddoSodghaTanena paruSaM vadanti ajAnAnA vA, sarva cait||386|| krodhAdivacanaM sahAvadyena-pApena garyeNa vA vartata iti sAvadhaM tadvarjayet vivekamAdAya, vivekinA bhUtvA sAvadhaM vacanaM varjanIyamityarthaH, tathA kenacitsArddha sAdhunA jalpatA naiva sAvadhAraNaM vaco vaktavyaM yathA 'dhruvametat' nizcitaM vRSTyAdikaM bhaviSyatItyevaM jAnIyAd anuvaM vA jAnIyAditi / tathA kathazcitsAdhu bhikSArtha praviSTaM jJAtikulaM vA gataM cirayantamuddizyApare sAdhava evaM bravIran yathA-bhumahe vayaM sa tatrAzanAdikaM labdhvaiva samAgamiSyati, yadivA dhriyate tadartha kiJcit naivAsau tasmAllandhalAbhaH samAgamiSyati, evaM tatraiva bhuktvA'bhuktvA vA samAgamiSyatIti sAvadhAraNaM na vaktavyam , atha caivaMbhUtAM sAvadhAraNAM vAcaM na brUyAd yathA''gataH kazcidrAjAdinoM vA samAgataH tathA''gacchati na vA samAgacchati evaM samAgamiSyati na veti, evamatra pattanamaThAdAvapi bhUtAdikAlatrayaM yojyaM, yamartha samyag na jAnIyAttadevamevaitaditi na brUyAditi bhAvArthaH, sAmAnyena sarvatragaH sAdhorayamupadezo, yathA-'anuvicintya' vicArya samyagnizcityAtizayena zrutopadezena vA prayojane sati 'niSThAbhASI' sAvadhAraNabhASI san 'samityA' bhASAsamityA samatayA vA rAgadveSAkaraNalakSaNayA SoDazavacanavidhijJo bhASAM bhASeta / yAdRgbhUtA ca bhASA bhASitavyA tAM SoDazavacanavidhigatAM darzayati-tadyathe'tyayamupapradarzanArthaH, ekavacanaM vRkSaH 1, dvivacanaM vRkSau 2, bahuvacanaM vRkSA iti 3, strIvacanaM vINA kanyA ityAdi 4, puMvacanaM ghaTaH paTa ityAdi 5, napuMsakavacanaM pIThaM devakulamityAdi 6, adhyAtmavacanam , Atmanyadhi adhyAtma-hRdayagataM tatparihAreNAnyadbhaNiSyatastadeva sahasA patitam 7, 'upanItavacana' prazaMsAvacanaM yathA rUpavatI strI 8, tadviparyayeNApanItavacanaM yatheyaM rUpahIneti 9, 'upanItApanItavacanaM' kazcid guNaH prazasyaH kazcinnindyo, yathA-rUpavatIyaM strI kintvasadvatteti 10, 'apanItopanItavacanam' arUpavatI strI kintu sadbhutteti 11, 'atItavacanaM' kRtavAn 12 'vartamAnavacana' karoti 13 'anAgatavacana' kariSyati 14 'pratyakSavacanam' eSa devadattaH | 15, 'parokSavacanaM' sa devadattaH 16, ityetAni SoDaza vacanAni, amISAM sa bhikSurekArthavivakSAyAmekavacanameva brUyAd yAvatparokSavacanavivakSAyAM parokSavacanameva brUyAditi / tathA rUyAdike dRSTe sati khyevaiSA puruSo vA napuMsakaM vA, evamevaitadanyadvaitat , evam 'anuvicintya' nizcitya niSThAbhASI san samityA samatayA saMyata eva bhASAM bhASeta, tathA 'ityetAni' pUrvoktAni bhASAgatAni vakSyamANAni vA 'AyatanAni' doSasthAnAni 'upAtikramya' atilakaca bhASAM bhASeta / atha sa bhikSurjAnIyAt 'catvAri bhASAjAtAni' catamro bhASAH, tadyathA-satyamekaM prathama bhASAjAtaM yathArtham-avitathaM, tadyathA| gogArevAzco'zva eveti 1, etadviparItA tu mRSA dvitIyA, yathA gaurazvo'zvo gauriti 2, tRtIyA bhASA satyAmRSeti, yatra kiJcitsatyaM kiJcinmRti, yathA'zvena yAntaM devadattamuSTeNa yAtItyabhidadhAti 3, caturthI tu bhASA yocyamAnA na satyA nApi mRSA nApi satyAmRSA AmantraNAjJApanAdikA sAnAsatyA'mRSeti 4 // svamanISikAparihArArthamAhazrIAcA- so'haM yadetadbravImi tatsarvaireva tIrthakRdbhiratItAmAgatavartamAnairbhASitaM bhASyate bhASiSyate ca, api caitAni-sarvANya- rAnavRttiH pyetAni bhASAdravyANyacittAni ca varNaganaparasasparzavanti cayopacayikAni vividhapariNAmadharmANi bhavantIti, evamAkhyAtaM (zI0) tIrthakRdbhiriti, atra ca varNAdimattvAviSkaraNena zabdasya mUrtatvamAveditaM, na hyamUrtasyAkAzAdevarNAdayaH saMbhavanti tathA cayopacayadharmANItyanena tu zabdasyAnityatvamAviSkRtaM, vicitrapariNAmatvAcchabdadravyANAmiti // sAmprataM zabdasya kRt||387|| katvAviSkaraNAyAha se bhikkhU vA0 se jaM puNa jANijjA puci bhAsA abhAsA bhAsijamANI bhAsA bhAsA bhAsAsamayavIikatA ca NaM bhAsiyA bhAsA abhAsA // se mikkhU vA0 se jaM puNa jANijA jA va bhAsA saccA 1 jA ya bhAsA mosA 2 jA ya bhAsA sacAmosA 2 jA ya bhAsA asacA'mosA 4, tahappagAraM bhAsaM sAvaja sakiriyaM kakasaM kaDuvaM nihuraM pharusaM aNyakari cheyaNakariM bheyaNakariM pariyAvaNakari uhavaNakari bhUovaghAiyaM amikaMkha no bhAsijjA / / se bhikkhU vA mikkhuNI vA se jaM puNa jANijjA, jA ya bhAsA sacA suhumA jAya bhAsA asacAmosA tahappagAraM bhAsaM asAvajaM jAva abhUovadhAivaM abhikaMkha bhAsaM bhAsijjA / / (sU0 133) sa bhikSurevaMbhUtaM zabdaM jAnIyAt, tadyathA-bhASAdravyavargaNAnAM vAgyoganissaraNAt 'pUrva prAgabhASA 'bhASyamANaiva' hai vAyogena nisRjyamAnaiva bhAma, bhASAdravvANi bhASA bhavati, tadanena tAlvoSThAdibyApAreNa prAgasataH zabdasya niSpAda nAtsphuTameva kRtakatvamAveditaM, mRtpiNDe daNDacakrAdimeva ghaTasyeti, sA voccaritapradhvaMsitvAcchabdAnA bhASaNottarakAlamapya zrutaska02 cUlikA 1 bhASA04 uddezaH 1 ARTA
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 259 zrIAcArAvRttiH (zI) bhASaiva, yathA kapAlAvasthAyAM ghaTo'ghaTa iti, tadanena prAgabhAvapradhvaMsAbhAvI zabdarayAveditAviti // idAnI catasRNA bhASANAmabhASaNIyAmAha-sa bhikSuryA punarevaM jAnIyAt, tadyathA-satyAM 1 mRSAM 2 satyAmRSAm 3 asatyAmRSAM 4, tatra mRSA satyAmRSA ca sAdhUnAM tAvanna vAcyA, satyApi yA karkazAdiguNopetA sA na vAcyA, tAM ca darzayati-sahAvayena varsata iti sAvadyA tAM satyAmapi na bhASeta, tathA saha kriyayA-anarthadaNDapravRttilakSaNayA vartata iti sakriyA tAmiti tathA 'karkazAM cArvatAkSarAM tathA 'kaTukAM' cittodvegakAriNI tathA 'niSThurAM' hakkApradhAnAM 'paruSAM' marmodghATanaparAm | 'aNhayakari'nti karmAzravakarIm, evaM chedanabhedanakarI yAvadapadrAvaNakarImityevamAdikAM 'bhUtopaghAtinI' prANyupatApakAriNIm 'abhikAjanya' manasA paryAlocya satyAmapi na bhASeteti // bhASaNIyAM tvAha-sa bhikSuryA punarevaM jAnIyAt , tadyathA-yA ca bhASA satyA 'sUkSmeti kuzAgrIyayA buddhyA paryAlocyamAnA mRSA'pi satyA bhavati yathA satyapi mRgadarzane lubdhakAderapalApa iti, uktazca-"aliaMna bhAsiavvaM asthi hu saccapi jaM na vattavvaM / saccaMpi hoi aliaM jaM | parapIDAkaraM vayaNaM / / 1 // " yA cAsatyAmRSA-AmantraNyAjJApanAdikA tAM tathAprakArAM bhASAmasAvadyAmakriyAM yAvadabhUtopaghAtinI manasA pUrvam 'abhikAsaca' paryAlocya sarvadA sAnurbhASAM bhASeteti // kiJca se bhikkhU vA pumaM AmaMtemANe AmaMtie vA apaDisuNemANe no evaM vaijA-holitti vA golitti vA vasuletti vA kupakkhetti vA ghaDadAsitti vA sANetti vA teNitti vA cArietti vA mAItti vA musAvAitti vA, eyAI tuma te jaNagA vA, 1 alIkaMna bhASitavyaM astyeva satyamapi yatra vaktavyam / satyamapi bhavatyalIkaM yat parapIDAkara vacanam // 1 // eappagAraM bhAsaM sAvaja sakiriyaM jAva bhUovadhAiyaM abhikaMkha no bhAsijjA // se bhikkhU vA0 pumaM AmaMtemANe AmaM- zrutaskaM02 tie vA appaDisuNemANe evaM vaijA-amuge i vA Ausotti vA AusaMtArotti vA sAvagetti vA uvAsagetti vA dha cUlikA 1 mmietti vA dhammapietti vA, eyappagAra bhAsaM asAvajaM jAva amikakha bhAsijjA / / se bhikkha vA 2 isthi AmaMtemANe bhASA04 AmaMtie ya appaDisuNemANe no evaM vaijA holI i vA golIti vA itthIgameNaM neyavvaM // se bhikkhU vA 2 itthi | uddezaH 1 AmaMtemANe AmaMtie ya appaDisuNemANI evaM vaijjA-Ausotti vA bhaiNitti vA bhoIti vA bhagavaIti vA sAvigeti vA uvAsietti vA dhammietti vA dhammappietti vA, eyappagAraM bhAsaM asAvanaM jAva abhikaMkha bhAsijjA / / (sU0 134) sa bhikSuH pumAMsamAmantrayannAmantritaM vA'zRNvantaM naivaM bhASeta, tadyathA-hola iti vA gola iti vA, etau ca dezAntare'vajJAsaMsUcakI, tathA 'vasule'tti vRSalaH 'kupakSaH' kutsitAnvayaH ghaTadAsa iti vA zveti vA stena iti vA cArika iti vA mAyIti vA mRSAvAdIti vA, ityetAni-anantaroktAni tvamasi tava janako vA-mAtApitarAvetAnIti, evaMprakArAM bhASAM yAvanna bhASeteti // etadviparyayeNa ca bhASitavyamAha-sa bhikSuH pumAMsamAmantrayannAmantritaM vA'zRNvantamevaM brUyAd yathA'muka iti vA AyuSmanniti vA AyuSmanta iti vA tathA zrAvaka dharmapriya iti, evamAdikAM bhASAM bhASeteti // evaM striyamadhikRtya sUtradvayamapi pratiSedhavidhibhyAM neyamiti // punarapyabhASaNIyAmAha se bhi0 no evaM vaijA-nabhodevitti vA gajjadevitti vA vijjudevitti vA pabuTThade0 nivuTThadevittae vA paDau vA vAsaM mA vA paDau niSphajau vA sassaM mA vA ni0 vibhAu vA rayaNI mA vA vibhAu udeu vA sUrie mA vA uddeu so vA rAyA jayau vA mA jayau, no eyappagAraM bhAsaM bhAsijjA // pannavaM se bhikkhU vA 2 aMtalikkhetti vA gujjhANucarietti vA saMmucchie vA nivaie vA pao vaijjA vuTabalAhagetti vA, eyaM khalu tassa bhikkhussa bhikkhuNIe vA sAmaggiya jaM sa vvadvehiM samie sahie sayA jaijjAsi ttibemi 2-1-4-1 // bhASAdhyayanasya prathamaH // (sU0 135) / sa bhikSurevaMbhUtAmasaMyatabhASAM na vadet , tadyathA-nabhodeva iti vA garjati deva iti vA tathA vidyudevaH pravRSTo devH| nivRSTo devaH, evaM patatu varSA mA vA, niSpadyatAM zasyaM meti vA, vibhAtu rajanI meti vA, udetu sUryo mA vA, jayatvasau rAjA mA veti, evaMprakArAM devAdikAM bhASAM na bhASeta // kAraNajAte tu prajJAvAn saMyatabhASayA'ntarikSamityAdikayA bhASeta, etattasya bhikSoH sAmagyamiti // caturthasya prathamoddezakaH samAptaH 2-1-4-1 // // 388 // RCMCALMAANMAAAAAACAR-ACAMACACANC945445440 uktaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIyaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarodezake vAcyAvAcyavizeSo'bhi1 hitaH, tadihApi sa eva zeSabhUto'bhidhIyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtram se bhikkhU vA jahA vegaIyAI rUvAI pAsijjA tahAni tAI no evaM vaijA, taMjahA-AMDI gaMDIti vA kuTTI kuTThIti vA jAva mahumehuNIti vA hatyacchinnaM hatyacchinnetti vA evaM pAyachinnetti vA nakachiNNei vA kaNNachinneha vA uTThachinneti vA, jeyAvanne tahappagArA eyappagArAhiM bhAsAhi bujhyA 2 kuppaMti mANavA te yAvi tahappagArAhiM bhAsAhiM abhikaMkha no bhAsijjA / /
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) zrutaskaM02 cUlikA 1 bhASA04 uddezaH 2 // 189 // // 389 // CASSACROSASSSSSORRANAS AASCCCCCCAREACT se mikkhU vA0 jahA vegaiyAI rUvAI pAsijjA tahAvi tAI evaM vaijA-taMjahA-oyaMsI oyaMsitti vA teyaMsI teyaMsIti vA jasaMsI jasaMsIi vA vazaMsI vaccaMsIi vA amirUyaMsI 2 paDirUvaMsI 2 pAsAiyaM 2 darisaNijjaM darisaNIyatti vA, je yAvanne tahappagArA tahappagArAhiM bhAsAI buiyA 2 no kuppaMti mANavA teyAvi tahappagArA eyappagArAhiM bhAsAhiM abhikaMkha bhAsijjA / / se bhikkhU vA0 jahA vegaiyAI rUvAiM pAsijjA, taMjahA-vappANi vA jAva gihANi vA, tahAvi tAI no evaM vaijA, taMjahA-sukkaDe i vA sugukaDe i vA sAhukaDe i vA kallANe i vA karaNije i vA, eyappagAraM bhAsaM sAvajaM jAva no bhAsijjA // se bhikkhU vA0 jahA vegaIyAI rUvAI pAsijjA, taMjahA-vappANi vA jAva gihANi vA tahAvi tAI evaM vaijA, taMjahA-AraMbhakaDe i vA sAvajakaDe i vA payattakaDe i vA pAsAiyaM pAsAie vA darisaNIyaM darasaNIyaMti vA abhirUvaM abhirUvaMti vA paDirUvaM paDirUvaMti vA eyappagAraM bhAsaM asAvajaM jAva bhAsijjA / (sU0 136) sa bhikSuryadyapi 'egaiyAi'nti kAnicidrUpANi gaNDIpadakuSThyAdIni pazyet tathApyetAni svanAmagrAhaM tadvizeSaNaviziTAni noccArayediti, tadyathetyudAharaNopapradarzanArthaH, 'gaNDI' gaNDamasyAstIti gaNDI yadivocchUnagulphapAdaH sa gaNDItyevaM na vyAharttavyaH, tathA kuSThyapi na kuSThIti vyAharttavyaH, evamaparavyAdhiviziSTo na vyAharttavyo yAvanmadhumehIti |madhuvarNamUtrAnavarataprazrAvIti, atra ca dhUtAdhyayane vyAdhivizeSAH pratipAditAstadapekSayA sUtre yAvadityuktam, evaM chinnahastapAdanAsikAkarNoSThAdayaH, tathA'nye ca tathAprakArAH kANakuNTAdayaH, tadvizeSaNaviziSTAbhirvAgbhiruktA uktAH kupyanti mAnavAstAMstathAprakArAMstathAprakArAbhirvAgbhirabhikAGkSaya no bhASeteti // yathA ca bhASeta tathA''ha-sa bhikSuryadyapi gaNDIpadAdivyAdhigrastaM pazyettathA'pi tasya yaH kazcidviziSTo guNa ojasteja ityAdikastamuddizya sati kAraNe vadediti, kezavavatkRSNazvazukladantaguNodghATanavadguNagrAhI bhavedityarthaH // tathA sa bhikSuryadyapyetAni rUpANi pazyettadyathA-vaprAH' prAkArA yAvadgRhANi, tathA'pyetAni naivaM vadet , tadyathA-sukRtametat suSTu kRtametat sAdhu-zobhanaM kalyANametat , karttavyamevaitadevaMvidhaM bhavadvidhAnAmiti, evaMprakArAmanyAmapi bhASAmadhikaraNAnumodanAt no bhASeteti // punarbhASaNIyAmAhasa bhikSurvaprAdikaM dRSTvA'pi taduddezena na kiJcid brUyAt, prayojane satyevaM saMyatabhASayA brUyAt, tadyathA-mahArambhakRtametat sAvadyakRtametat tathA prayatnakRtametat , evaM prasAdanIyadarzanAdikAM bhASAmasAvadyA bhASeteti // se bhikkhU vA 2 asaNaM vA0 uvakkhaDiyaM tahAvihaM no evaM vaijjA, taM0 sukaDetti vA suGakaDe i vA sAhukaDe i vA kalANe i vA karaNijje i vA, eyappagAraM bhAsaM sAvajaM jAva no bhAsijjA // bhikkhU vA 2 asaNaM vA 4 uvakkhaDiyaM pehAya evaM vaijjA, taM0-AraMbhakaDetti vA sAvajakaDetti vA payattakaDe i vA bhadeti vA UsaDhaM UsaDhe i vA rasiyaM 2 maNunnaM 2 eyappagAraM bhAsaM asAvajaM jAva bhAsijjA / / (sU0 137) evamazanAdigatapratiSedhasUtradvayamapi neyamiti, navaram 'UsaDha'nti ucchritaM varNagandhAdhupetamiti // punarabhApaNIyAmAhakiJca se bhikkhU vA bhikkhuNI vA maNussaM vA goNaM vA mahisaM vA mirga vA pasu vA pakkhi vA sarIsivaM vA jalacaraM vA se taM parivUDhakAya pehAe no evaM vaijjA-thUle i vA pameile i vA vaTTe i vA vajhe i vA pAime i vA, eyappagAraM bhAsaM sAvaja jAva no bhAsijA / / se bhikkhU vA mikkhuNI vA maNussaM vA jAva jalayaraM vA settaM parivUDhakAyaM pehAe evaM vijj| -parivUDhakAetti vA uvaciyakAetti vA thirasaMghayaNetti vA ciyamaMsasoNietti vA bahupaDipunnaiMdiietti vA, eyappagAraM bhAsaM asAvajaM jAva bhAsijjA / / se bhikkhU vA 2 virUvarUvAo gAo pehAe no evaM vaijA, taMjahA-gAo dujmAotti vA dammetti vA gorahatti vA vAhimatti vA rahajoggatti vA, eyappagAraM bhAsaM sAvajaM jAva no bhAsijjA / / se mi. virUvarUvAo gAo pehAe evaM vaijjA, taMjahA-juvaMgavitti vA gheNutti vA rasavaitti vA hasse i vA mahalle i vA mahatvae i vA saMvahaNitti vA, eappagAraM bhAsaM asAvajaM jAva amikaMkha bhAsijjA // se mikkhU vA0 taheva gaMtumujjANAI pabvayAI vaNANi vA rukkhA mahalle pehAe no evaM vaijjA, taM0-pAsAyajoggAti vA toraNajoggAi vA gihajoggAi vA phalihajo0 amgalajo0 nAvAjo0 udga0 doNajo0 pIDhacaMgaberanaMgaLakuliyajaMtalaTThInAmigaMDIAsaNajo0 sayaNajANauvassayajogAI vA, eyappagAraM0 no bhAsijjA // se mikkhU vA0 taheva gaMtuka evaM vaijjA, taMjahA-jAimaMtA i vA dIhavaTTA / vA mahAlayA i vA payAyasAlA i vA viDimasAlAi vA pAsAiyA i vA jAva paDirUvAti vA eyappagAraM bhAsaM asAvajaM jAva bhAsijjA // se bhi. bahusaMbhUyA vaNaphalA pehAe tahAvi te no evaM vaijA, taMjahA-pakA i vA pAyakhajjA i vA veloiyA i vA TAlA i vA vehiyA i vA, eyappagAraM bhAsaM sAvajaM jAva no bhAsijjA // se bhikkhU0 bahusaMbhUyA vaNaphalA aMbA pehAe evaM vaijjA, taM0-asaMthaDA i vA bahunivaTTimaphalA i vA bahusaMbhUyA i vA bhUyarucitti vA, eyappagAra bhA0 asaa0|| se bahusaMbhUyA osahI pehAe tahAvi tAo na evaM vaijjA, taMjahA-pakA i vA nIlIyA i vA chavI zrIAcArAvRttiH (zI0) zrutaska02 cUlikA 1 bhASA04 uddezaH 2 | // 39 //
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ SAA 261 zrIAcArAjavRttiH (sI0) CARASACROSOCIOSA -AAAACOCAL 1391 // iyA i vA lAimA i vA bhajjimA i vA bahukhajjA i vA, eyappagA0 nA bhAsajjA // se0 bahu0 pehAe tahAvi evaM vahajjA, taM0-rUDhA i vA bahusaMbhUyA i vA thirA i vA UsaDhAi vA gambhiyA i vA pasuyA i vA sasArA i vA, eyappagAraM bhAsaM asAvajaM jAva bhaasi0|| (sU0 138) | sa bhikSurgavAdikaM 'parivRddhakAyaM' puSTakArya prekSya naitadvadet , tadyathA-sthUlo'yaM prameduro'yaM tathA vRttastathA vadhyo vahanayogyo vA, evaM pacanayogyo devatAdeH pAtanayogyo veti, evamAdikAmanyAmapyevaMprakArAM sAvadyAM bhASAM no bhASeteti // 5 bhASaNavidhimAha-sa bhikSurgavAdikaM parivRddhakArya prekSyaivaM vadet , tadyathA-parivRddhakAyo'yamityAdi sugmmiti||tthaa-s bhikSuH / |'virUparUpAH' nAnAprakArA gAH samIkSya naitadvadet , tadyathA-dohanayogyA etA gAvo dohanakAlo vA varttate tathA 'damyaH' damanayogyo'yaM 'gorahakaH' kalhoTakaH, evaM vAhanayogyo rathayogyo veti, evaMprakArAM sAvadyAM bhASAM no bhASeteti // sati kAraNe bhASaNavidhimAha-sa bhikSurnAnAprakArA gAH prekSya prayojane satyevaM brUyAt , tadyathA-'juvaMgave'tti yuvA'yaM gauH dhenuriti vA rasavatIti vA, (hasvaH mahAn mahAvyayo vA) evaM saMvahana iti, evaMprakArAmasAvadyAM bhASAM bhASeteti // kiJca-sa bhikSurudyAnAdikaM gatvA mahato vRkSAn prekSya naivaM vadet , tadyathA-prAsAdAdiyogyA amI vRkSA iti, evamAdikAM sAvadyAM bhASAM nobhASeteti // yattu vadettadAha-sa bhikSustathaivodyAnAdikaM gatvaivaM vadet , tadyathA-'jAtimantaH' sujAtaya iti, evamAdikA bhASAmasAvadhAM saMyata eva bhASeteti // kizca-sa bhikSurbahusaMbhUtAni vRkSaphalAni prekSya naivaM vadet , tadyathA-etAni phalAni |'pakkAni' pAkaprAptAni, tathA 'pAkakhAdyAni' baddhAsthIni gartAprakSepakodravapalAlAdinA vipacya bhakSaNayogyAnIti, tathA 'velocitAni' pAkAtizayato grahaNakAlocitAni, ataH paraM kAlaM na viSahantItyarthaH, 'TAlAni' anavabaddhAsthIni koma-| lAsthInIti yaduktaM bhavati, tathA 'dvaidhikAni' iti pezIsampAdanena dvaidhIbhAvakaraNayogyAni veti, evamAdikAM bhASAMcUlikA 1 phalagatAM sAvadyAM no bhASeta // yadabhidhAnIyaM tadAha-sa bhikSurbahusambhUtaphalAnAbAn prekSyaivaM vadet , tadyathA-'asa-| bhASA0 4 uddezaH 2 marthAH' atibhareNa na zaknuvanti phalAni dhArayitumityarthaH, etena pakvArtha uktaH, tathA 'bahunivartitaphalAH' bahUni | nirvarttitAni phalAni yeSu te tathA, etena pAkakhAdyArtha uktaH, tathA 'bahusambhUtAH' bahUni saMbhUtAni pAkAtizayato grahaNakAlocitAni phalAni yeSu te tathA, anena velocitArtha uktaH, tathA 'bhUtarUpAH' iti vA bhUtAni rUpANyanavabaddhAsthIni komalaphalarUpANi yeSu te tathA, anena TAlAdyartha upalakSitaH, evaMbhUtA ete AmrAH, AsragrahaNaM pradhAnopalakSaNam , evaMbhUtAmanavadyAM bhASAM bhASeteti // kiJca-sa bhikSurbahusambhUtA oSadhIvIkSya tathA'pyetA naitadvadet, tadyathA-pakkA nIlA ArdrAH chavimatyaH 'lAimA' lAjAyogyA ropaNayogyA vA, tathA 'bhajimAo'tti pacanayogyA bhaJjanayogyA vA 'bahukhajA' bahubhakSyAH pRthukakaraNayogyA veti, evaMprakArAM sAvadyAM bhASAM no bhASeta // yathA ca bhASeta tadAha-sa bhikSurbahusaMbhUtA oSadhIH prekSyaitad brUyAt , tadyathA-rUDhA ityAdikAmasAvadyA bhASAM bhASeta // kizcase mikkhU vA0 tahappagArAiM sadAI suNijA tahAvi eyAI no evaM vaijA, taMjahA-susadetti vA dusadetti vA, eyappa // 391 // gAraM bhAsaM sAvaja no bhAsijjA // se mi0 tahAvi tAI evaM vaijjA, taMjahA-susaraM susahitti vA dusaraM dusaditti vA, eyappagAraM asAvajaM jAva bhAsijjA, evaM svAiM kiNhetti vA 5 gaMdhAI suramigaMdhitti vA 2 rasAI tittANi vA 5 phAsAI kakkhaDANi vA 8 // (sU0 139) sa bhikSuryadyapyetAn zabdAn zRNuyAt tathA'pi naivaM vadet, tadyathA-zobhanaH zabdo'zobhano vA mAGgaliko'mAGga-| liko vA, ityayaM na vyAhartavyaH // viparItaM tvAha-yathA'vasthitazabdaprajJApanAviSaye etadvadet , tadyathA-'susaiMti | zobhanazabda zobhanameva brUyAd, azobhanaM tvazobhanamiti // evaM rUpAdisUtramapi neyam // kiJca se bhikkhU vA vaMtA kohaM ca mANaM ca mAyaM ca lobhaM ca aNudIi niTThAbhAsI nisammabhAsI aturiyabhAsI vivegamAsI samiyAe saMjae bhAsaM bhAsijjA 5 // evaM khalu. sayA jai (sU0 140)ttibemi / / 2-1-4-2 / / bhASA'dhyayanaM caturtham / / 2-1-4 // sa bhikSuH krodhAdikaM vAntvaivaMbhUto bhavet , tadyathA-anuvicintya niSThAbhASI nizamyabhASI atvaritabhASI vivekabhASI| bhASAsamityupeto bhASAM bhASeta, etattasya bhikSoH sAmagyamiti // caturthamadhyayanaM bhASAjAtAkhya 2-1-4 samAptamiti / / /
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 zrItAsArAvRttiH (zI0) 20 khatt ourname ** atha vastraiSaNA'dhyayanam / / zrutaska0 caturthAdhyayanAnantaraM pazcamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane bhASAsamitiH pratipAditA, tadananta cUlikA 1 rameSaNAsamitirbhavatIti sA vastragatA pratipAdyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi upa vakheSa05 kramAdIni bhavanti, tatropakramAntargato'dhyayanArthAdhikAro vastraiSaNA pratipAdyeti, uddezArthAdhikAradarzanArthaM tu niyukti uddezaH 1 kAra Aha paDhame gahaNaM bIe dharaNaM pagayaM tu davvaSattheNaM / emeva hoi pAyaM bhAve pAyaM tu guNadhArI // 315 // prathame uddezake vastragrahaNavidhiH pratipAditaH, dvitIye tu dharaNavidhiriti // nAmaniSpanne tu nikSepe vastraiSaNeti, tatra vastrasya nAmAdizcaturvidho nikSepaH, tatrApi nAmasthApane kSuNNe, dravyavastraM tridhA, tadyathA-ekendriyaniSpanna kAryAsikAdi, vikalendriyaniSpannaM cInAMzukAdi, paJcendriyaniSpannaM kambalaralAdi, bhAvavastraM tvaSTAdazazIlAGgasahasrANIti, iha tu dravyavastreNAdhikAraH, tadAha niyuktikAraH-'pagayaM tu davvavastheNaM'ti |vkhsyev pAtrasyApi nikSepa iti manyamAno'traiva pAtrasyApi nikSepAtinirdezaM niyuktikAro gAthApazcArdunAha-'evameva' iti vastravatpAtrasyApi caturvidho nikSepaH, tatra dravyapAtramekendriyAdiniSpannaM, bhAvapAtraM sAdhureva guNadhArIti // sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam- // 392 // se mi0 abhikaMkhijjA vatthaM esittae, se jaM puNa vatvaM jANijjA, taMjahA-jaMgiyaM vA bhaMgiyaM vA sANiyaM vA pottagaM vA khomiyaM vA tUlakaDaM vA, tahappagAraM vatthaM vA je niggaMbe tahaNe jugavaM balavaM appAyake thirasaMghaya se ega vatthaM dhAritA no bIyaM, jA niggaMthI sA cattArisaMghArIo dhArijA, ega duhatthavitthAraM do tihatyavitthArAo ega cauhatyavitthAraM, tahappagArehiM vatthehiM asaMdhijamANehiM, aha pacchA egamegaM saMsivijA / / (sU0 141) sa bhikSurabhikAnedvastramanveSu tatra yatpunarevaMbhUtaM vakhaM jAnIyAt, tadyathA-'jaMgiya'ti jaGgamoSTrAcUrNAniSpanna, tathA 'bhaMgiyaMti nAnAbhaGgikavikalendriyalAlAniSpanna, tathA 'sANaya'ti saNavalkalaniSpannaM 'pottarga'ti tAjyAdipatrasaGghAtanippannaM 'khomiya'ti kAryAsikaM 'tUlakati arkAditUlaniSpamam , evaM tathAprakAramanyadapi vastra dhArayedityuttareNa sambandhaH / yena sAdhunA yAvanti dhAraNIyAni tadarzayati-tatra yastaruNo nimranthaH-sAdhuyauvane varttate 'balavAn' samarthaH 'alpAtaGkaH' arogI 'sthirasaMhanana' DhakAyo hadadhRtizca, sa evaMbhUtaH sAdhureka 'vastra' prAvaraNaM tvaktrANArtha dhArayet no dvi-1 tIyamiti, yadaparamAcAryAdikRte bibharti tasya svayaM paribhoga na kurute, yaH punarbAlo durbalo vRddho vA yAvadalpasaMhananaH sa yathAsamAdhi vyAdikamapi dhArayediti, jinakalpikastu yathApratijJameva dhArayet na tatrApavAdo'sti / yA punarnirgranthI sA catasraH saMghATikA dhArayet, tadyathA-ekAM dvihastaparimANAM yAM pratizraye tiSThantI prAvRNoti, dve trihastaparimANe, tatraikAmujvalAM bhikSAkAle prAvRNoti, aparAM bahirbhUmigamanAvasara iti, tathA'parAM caturhastavistarAM samavasaraNAdau sarvazarIrapracchAdikAM prAvRNoti, tasyAzca yathAkRtAyA alAbhe atha pazcAdekamekena sArddha sIvyediti // kiJca se bhi0 paraM addhajoyaNamerAe vatthapaDiyA0 no abhisaMdhArija gamaNAe / / (sU0 142) sa bhikSurvasvArthamarkhayojanAsarato gamanAya manona vidadhyAditi // * zrutaskaM02 cUlikA 1 se mi0 se jaM. assiMpaDiyAe ega sAhammiyaM samuhissa pANAI jahA piMDesaNAe bhANiyavvaM / / evaM bahave sAhammiyA vasvaiSa05 ega sAhammiNiM bahave sAhammiNIo bahave samaNamAhaNa0 taheva purisaMtarakaDA jahA piMDesaNAe / / (sU0 143) uddezaH 1 sUtradvayamAdhAkarmikoddezena piNDaiSaNAvagneyamAte // sAmpratamuttaraguNAnadhikRtyAha se bhi se jaM. asaMjae bhikkhupaDiyAe kIyaM vA dhoyaM vA rattaM vA ghaTuM vA maTuM vA saMpadhUmiyaM vA tahappagAraM vatthaM apu rimaMnarakaDaM jAva no0, aha pu0 purisaM0 jAva paDigAhijjA // (sU0 144) 'mAdhupatijJayA' sAdhumuddizya gRhasthena krItadhautAdikaM vastramapuruSAntarakRtaM ma pratigRhNIyAt , puruSAntarasvIkRtaM tu gRhNIyAditi piNDArthaH // api ca se bhikva vA 2 se jAI puNa vatthAI jANijjA virUvarUvAI mahaddhaNamulAI, tai0-AINagANi vA sahiNANi vA sahiNakallANANi vA AyANi vA kAyANi vA khomiyANi vA dugullANi vA paTTANi vA malayANi vA pannANi vI aMsuyANi yA cINaMsuyANi vA desarAgANi vA amilANi vA gajaphalANi vA phAliyANi vA koyavANi vA kaMbalagANi vA pAva // 393 // gaNi vA, annayagaNi vA taha. vatthAI mahaddhaNamulAI lAme saMte no paDigAhilA // se mi0 AiNNapAuraNANi vatvANi jANijA, naM0-uhANi vA pesANi vA pesalANi vA kiNhAnigAINagANi vA nIlamigAINagANi vA gorami0 kaNagANi zrIAcArAvRttiH (zI0) // 393 // 24-OM
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 263 vA kaNagarkatANi vA kaNagapaTTANi vA kaNagakhaiyANi vA kaNagaphusiyANi vA bagghANi vA vivagyANi vA [vigANi vA] AbharaNANi vA AbharaNavicittANi vA, annayarANi naha0 AINapAiraNANi vatthANi lAbhe maMte no / (sU0 145) sa bhikSuryAni punarmahAdhanamUlyAni jAnIyAt , tadyathA-'AjinAni' mUSakAdicarmaniSpannAni zlakSNAni-sUkSmANi | |ca tAni varNacchavyAdibhizca kalyANAni-zobhanAni vA sUkSmakalyANAni, 'AyANi'tti kvaciddezavizeSe'jAH sUkSmaro-| mavatyo bhavanti tatpazmaniSpannAni AjakAni bhavanti, tathA kvaciddeze indranIlavarNaH karpAso bhavati tena niSpannAni kAyakAni, 'kSaumika' sAmAnyakAsika 'dukUlaM' gauDaviSayaviziSTakAsikaM paTTasUtraniSpannAni paTTAni 'malayAni' malayajasUtrotpannAni 'pannunnaM ti valkalatantuniSpannam aMzukacInAMzukAdIni nAnAdezeSu prasiddhAbhidhAnAni, tAni ca mahAghamUlyAnItikRtvA aihikAmuSmikApAyabhayAlAbhe sati na pratigRhNIyAditi // sa bhikSuryAni punarevaMbhUtAni ajinaniSpa-16 |nnAni 'prAvaraNIyAni' vastrANi jAnIyAt , tadyathA-'uddANi vatti udrAH-sindhuviSaye matsyAstatsUkSmacarmaniSpannAni udrANi 'pesANi'tti sindhuviSaya eva sUkSmacarmANaH pazavastaJcarmaniSpannAnIti 'pesalANi'tti taccarmasUkSmapazmaniSpannAni kRpNanIlagauramRgAjinAni-pratItAni 'kanakAni ca' iti kanakarasacchuritAni, tathA kanakasyeva kAntiryeSAM tAni kanakakAntIni tathA kRtakanakarasapaTTAni kanakapaTTAni evaM 'kanakakhacitAni' kanakarasastabakAzcitAni kanakaspRSTAni tathA vyAghracarmANi evaM 'vagdhANitti vyAghracarmavicitritAni 'AbharaNAni' AbharaNapradhAnAni 'AbharaNavicitrANi' girivizrIAcA-lADakAdivibhUSitAni anyAni vA tathAprakArANyajinaprAvaraNAni lAbhe sati na pratigRhNIyAditi // sAmprataM vastragrahaNA zrutaskaM02 rAvRttiH bhigrahavizeSamadhikRtyAha cUlikA 1 (zI0) izceiyAI AyataNAI uvAikamma aha bhikkhU jANijjA cauhiM paDimAhiM vatthaM esittae, tattha khalu imA paDhamA paDimA, 8 vakhaiSa05 se bhi0 2 udesiya batthaM jAijjA, taM0-jaMgiyaM vA jAva tUlakaDaM vA, taha. vatthaM sayaM vA Na jAijjA, paro0 phAsuyaM0 // 394 // uddezaH 1 paDi0, paDhamA paDimA 1 / ahAvarA ducA paDimA se mi0 pehAe vatthaM jAijA gAhAvaI vA0 kammakarI vA se puvAmeva AloijjA-Ausotti vA 2 vAhisi me itto annayaraM vatthaM ?, tahappa0 vatthaM sayaM vA0 paro0 phAsuyaM esa0 lAbhe0 paDi0, dudhA paDimA 2 / ahAvarA taccA paDimA-se bhikkhU vA0 se jaM puNa0 taM aMtarijaM vA uttarijjaM vA tahappagAraM vatthaM sayaM. paDi0, tacA paDimA 3 / ahAvarA cautthA paDimA-se. ujhiyadhammiyaM vatthaM jAijjA jaMca'nne bahave samaNa0 vaNImagA nAvakhaMti tahappa0 ujhiya0 vatthaM sayaM0 paro0 phAsurya jAva pa0, cautthApaDimA 4 // iyANaM cauNhaM paDimANaM jahA piMDesaNAe / siyA NaM etAe esaNAe esamANaM paro vaijA--AusaMto samaNA! ijAhi tumaM mAseNa vA dasarAeNa vA paMcarAeNa vA sute sutatare vA to te vayaM annayaraM vatthaM dAhAmo, eyappagAraM nigdhosaM succA ni0 se pubvAmeva AloijA-Ausotti vA ! 2 no khalu me kappai eyappagAraM saMgAraM paMDisuNittae, abhikaMkhasi me dAra iyANimeva dalayAhi, se NevaM vayaMna paro vaijA-Au0 sa0! aNugacchAhi to te vayaM anna0 vatthaM dAhAmo, se // 394 / puvAmeva AloijjA-Ausotti ! vA 2 no khalu me kappai saMgAravayaNe paDisuNittae0, se sevaM vayaMta paro NeyA vaijA -Ausotti vA bhaiNitti vA! AhareyaM vatthaM samaNassa dAhAmo, aviyAI vayaM pacchAvi appaNo sayaTThAe pANAI 4 samAraMbha samuhissa jAva ceissAmo, eyappagAraM nigyosaM succA nisamma tahappagAraM vatthaM aphAsu jAva no paDigAhijjA // siA NaM paro netA vaijjA-Ausoti ! vA 2 Ahara eyaM vatthaM siNANe vA 4 AghaMsittA vA pa0 samaNassa NaM dAhAmo, eyappagAraM nigghosaM succA ni0 se puvAmeva Au0 bha0! mA eyaM tumaM vatthaM siNANeNa vA jAva paghaMsAhi vA, ami0 emeva dalayAhi, se sevaM vayaMtassa paro siNANeNa vA paghaMsittA dalaijjA, tahappa0 vatthaM aphAno p0|| se NaM paro netA vaijjA0-bha0! Ahara eyaM vatthaM sIodagaviyaDeNa vA 2 uccholecA vA paholettA vA samaNassa NaM dAhAmo0, eya0 nigdhosaM taheva navaraM mA eyaM tumaM vatthaM sIodaga0 usi. uccholehi vA paholehi vA, abhikaMkhasi, sesaM taheva jAva no paDigAhijjA // se NaM paro ne0 A0 bha0! AreyaM vatthaM kaMdANi vA jAva hariyANi vA visohittA samaNassa NaM dAhAmo, eya0 nigdhosaM taheva, navaraM mA eyANi tumaM kaMdANi vA jAva visohehi, no khalu me kappai eyappagAre vatthe paDiggAhittae, se sevaM vayaMtassa paro jAva visohitA dalaijjA, tahappa0 vatthaM aphAsu no pa0 // siNa se paro netA vatthaM nisirijA, se puvvA0 A0 bha0! tumaM ceva NaM saMtiyaM vatthaM aMtoaMteNaM paDilehijissAmi, kevalI bUyA A0, vatteNa baddhe siyA kuMDale vA guNe vA hiraNNe vA suvaNNe vA maNI vA jAva rayaNAvalI vA pANe vA bIe vA harie vA, aha mikkhU NaM pu0 jaM punvAmeva vatthaM aMtoaMteNa paDilehijjA // (sU0 146) - ityetAni' pUrvoktAni vakSyamANAni vA''yatanAnyatikramyAtha bhikSuzcatasRbhiH 'pratimAbhiH' nakSyamANairabhigrahavizeSai
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcA- rAmakRti (zI) - 264 vastramanveSTuM jAnIyAt , tadyathA-'uddiSTa' prAk saGkalpitaM vakhaM yAciSye, prathamA pratimA 1, tathA 'prekSitaM' dRSTaM sad zrutaskaM02 vastraM yAciSye nAparamiti dvitIyA 2, tathA antaraparibhogena utsarIyaparibhogena vA zayyAtareNa paribhuktaprAyaM vastraM cUlikA 1 grahISyAmIti tRtIyA 3, tathA tadevotsRSTadhArmikaM vakhaM grahISyAmIti caturthI pratimeti 4 suutrctussttysmudaayaarthH| 4 vastreSa05 AsAM catasRNAM pratimAnAM zeSo vidhiH piNDaiSaNAvagneya iti // kizca-syAt' kadAcit 'Nam' iti vAkyAlaGkAre 'e- uddezaH 1 tayA' anantaroktayA vakSepaNayA vastramanveSayantaM sAdhu paro vaded, yathA-AyuSman ! zramaNa! tvaM mAsAdau gate samAgaccha| tato'haM vastrAdikaM dAsyAmi, ityevaM tasya na zRNuyAt , zeSaM sugama yAvadidAnImeva dadasveti, evaM vadantaM sAdhu paro brU-| yAd, yathA-anugaccha tAvatpunaH stokavelAyAM samAgatAya dAsyAmi, ityetadapi na pratizRNuyAd, vadeccedAnImeva dadasveti, tadevaM punarapi vadantaM sAdhuM 'paro' gRhastho netA'paraM bhaginyAdikamAhUya vaded yathA''nayaitad, vastraM yena zramaNAya dIyate, vayaM punarAtmArtha bhUtopamardainAparaM kariSyAma iti, etatprakAraM vastraM pazcAtkarmabhayAlAbhe sati na pratigRhNIyAditi // tathA-syAtpara evaM vaded, yathA-snAnAdinA sugandhidravyeNAgharSaNAdikAM kriyAM kRtvA dAsyAmi, tadetannizamya pratiSedhaM vidadhyAt , atha pratiSiddho'pyevaM kuryAt , tato na pratigRhNIyAditi // evamudakAdinA dhAvanAAdesUtramapi // sa paro vade|dyAcitaH san yathA kandAdIni vastrAdapanIya dAsyAmIti, atrApi pUrvavanniSedhAdikazcarca iti // kizca-syAtparo yaacitH| // 395 // san kadAcidvastraM 'nisRjet' dadyAt, taM ca dadamAnamevaM brUyAd, yathA-tvadIyamevAhaM vastramantopAntena pratyupekSiSye, naivApratyupekSitaM gRhNIyAt, yataH kevalI brUyArakarmopAdAnametat, kimiti !, yatastatra kizcitkuNDalAdikamAbharaNajAtaM baddhaM bhavet , sacittaM vA kiMcid bhaved, ataH sAdhUnAM pUrvopadiSTametatpratijJAdikaM yadvastraM pratyupekSya gRhNIyAditi // kiJca se mi0 se jaM0 saaMDe0 sasaMtANaM tahappa0 vatthaM aphA0 no pa0 // se bhi0 se jaM appaMDaM jAba saMtANagaM analaM athiraM adhuvaM adhAraNijja roijjataM na ruccai taha aphA0 no pa0 // se mi0 se je0 appaMDaM jAva saMtANagaM alaM thiraM dhuvaM dhAraNijja roijjataM ruccai, taha0 vatthaM phAsu0 paDi0 // se mi0 no navae me vatyettikaTTa no bahudesieNa siNANeNa vA jAva paghaMsijjA // se bhi0 no navae me vatthettika? no bahude0 sIodagaviyaDeNa vA 2 jIva pahoijA // se bhikkhU vA 2 dunbhigaMdhe me vasthittikaTu no bahu0 siNANeNa taheva bahusIo0 ussi0 aalaavo|| (sU0 147) sa bhikSuryatpunaH sANDAdikaM vastra jAnIyAt tanna pratigRhNIyAditi // sa bhikSuryatpunarevaMbhUtaM vastraM jAnIyAt , tadyathAalpANDaM yAvadalpasantAnakaM kintu 'analam' abhISTakAryAsamaya hInAditvAt , tathA 'asthiraM' jIrNam 'adhruvaM' svalpakAlAnujJApanAt , tathA 'adhAraNIyam' aprazastapradezakhaJjanAdikalaGkAGkitatvAt , tathA coktam-"cattAri deviyA bhAgA, do ya bhAgA ya maannusaa| AsurA ya duve bhIgA, majjhe vatthassa rakkhaso / / 1 // deviesuttamo lAbho, mANusesu a majjhimo / Asuresu a gelana, maraNe jANa rakkhase // 2 // " sthApanA ceyam // kizca-"lakkhaNahINo uvahI uvahaNaI ra 1 catvAro devikA bhAgA dvau ca bhAgau ca mAnujau / Asurau ca dvau bhAgau madhye vastrasya rAkSasau // 1 // daivikepUtamo lAbho mAnuSyayozca madhyamaH / AmurajAgo glAnatvaM maraNaM jAnIhi rAkSase // 2 // 2 lakSaNahIna upadhirupahanti jhAnadarzanacAritrANi. nANadaMsaNacaritaM" ityAdi, tadevaMbhUtamaprAyogyaM 'rocyamAna' prazasyamAnaM dIyamAnamapi vA dAtrA na rocate, sAdhave na taskaM02 kalpata ityrthH|| eteSAM cAnalAdInAM caturNI padAnAM pogna bhaGgA bhavanti, tatrAdyAH paJcadazAzuddhAH, zuddhastvekaH SoDazastamadhikRtya sUtramAha-sa bhikSuryatpunarebhUtaM vastraM catuSpadavizuddhaM jAnIyAttacca lAbhe sati gRhNIyAditi piNDArthaH // | vastraiSa05 kiJca-sa bhikSuH 'navam' abhinavaM vastraM mama nAstItikRtvA tataH 'bahudezyena' ISadbahunA 'snAnAdikena' sugandhidravyeNA | uddezaH 1 ghRSya praghRpya vA no zobhanatvamApAdayediti // tathA-sa bhikSuH 'navam' abhinavaM vastraM mama nAstItikRtvA tatastasyaiva 'no' naiva zItodakena bahuzo na dhAvanAdi kuryAditi // api ca-sa bhikSuryadyapi malopacitatvAhurgandhi vastraM syAt tathA'pi tadapanayanAtha sugandhidravyodakAdinA no dhAvanAdi kuryAd gacchanirgataH, tadantargatastu yatanayA prAsukodakAdinA lokopaghAtasaMsaktibhayAt malApanayanArtha kuryAdapIti // dhautasya pratApanavidhimadhikRtyAha se bhikkha vA abhikakhija vatthaM AyAvittae vApa0, tahappagAraM vatvaM no aNaMtAhiyAe jAba puDhavIe saMtANae AyAvija nA 50 // se mi0 abhi0 vatthaM A0 pa0 ta0 vatthaM thUNasi vA gihelugaMsi vA usuyAlaMsi vA kAmajalaMsi vA annayare tahappagAra analikkhajAe dubaddhe dunikkhitte aNikaMpe calAcale no A0 no p0|| se bhikkhU vA0 abhi0 AyAvittae vA taha. vatthaM kukiyaMsi vA bhittaMsi vA silasi vA leluMsi vA anayare vA taha. aMtali. jAva no AyAvija vA p0|| se bhi0 vatthaM AyA 50 taha0 vatthaM khaMdhaMsi vA maM0 mA0 pAsA. ha. annayare vA taha. aMtali. no AyAvija // 396 // vaa0p0|| se. tamAyAe egaMtamavakamijA 2 ahe sAmathaMDillaMsi vA jAva annayaraMsi vA tahappagAraMsi thaMDillaMsi paDile --225- 2 2.--- zrIAcArAGgavRttiH (zI0)
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ A 265 *** hiya 2 pamaniya 2 tamao saM. batthaM AyAvija vA pavA0, evaM khalu. sayA jaibAsi (sU0 148) tibemi // 2-1-5-1 // vatthesaNassa paDhamo Doso smtto|| sa bhikSuravyavahitAyAM bhUmau vastraM naataapyediti|| kica-sa bhikSuryadyabhikAyedvastramAtApayituM tataH sthUNAdau calAcale sthUNAdivatrapatanabhayAzAtApayet, tatra gihelukA-umbaraH 'usUyAlaM' udukhalaM 'kAmajalaM' snAnapIThamiti // sa bhikSubhittizilAdau patanAdibhayAdvakhaM nAtApayediti // sa bhikSuH skandhamaJcakaprAsAdAdAvantarikSajAte vastraM patanAdibhayAdeva nAtApayediti // yathA cAtApayettathA cAha-sa bhikSustadvastramAdAya sthaNDilAdi pratyupekSya cakSuSA pramRjya ca rajoharaNA|dinA tata AtApanAdikaM kuryAditi, etattasya bhikSoH sAmagryamiti // paJcamasya prathamoddezakaH samAptaH // 2-1-5-1 // AKAA *********4%82-%AR uktaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIyaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake vastragrahaNavidhirabhihi-1 tastadanantaraM dharaNavidhirabhidhIyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtram se mikkhU vA0 ahesaNijjAI vatyAiM jAijA ahAparimagahiyAI vatthAI dhArijA no dhoijA no raejA no dhoyarattAI vatthAI dhArijA apaliuMcamANo gAmaMtaresu0 omacelie, eyaM khalu vatyadhArissa sAmaggiyaM // se mi0 gAhAvaikulaM pavisiukAme savvaM cIvaramAyAe gAhAvaikulaM nikkhamija vA pabisija vA, evaM bahiya vihArabhUmi vA viyArabhUmi vA gAmANugAmaM vA A. sU. 67 zrIAcAdUijijjA, aha pu0 tivvadesiyaM vA vAsaM vAsamANaM pehAe jahA piMDesaNAe navaraM savvaM cIvaramAvAe // (sU0 149) zrutaskaM02 rAvRttiH sa bhikSaH 'yathaiSaNIyAni' aparikarmANi vakhANi vAceta bathAparigRhItAni ca dhArayet, na tatra kizcitkuryAditi calikA 1 (zI0) darzayati, tadyathA-na tadvakhaM gRhItaM sat prakSAlayet nApi raJjayet tathA nApi bAkuzikatayA dhautaraktAni dhArayet, tathA-18vaSa05 bhUtAni na gRhIyAdityarthaH, tathAbhUtAdhautAraktavastradhArI ca prAmAntare gacchan 'apaliuMcamANe'tti agopayan sukhenaiva | | uddezaH 2 gacched, yato'sau-'avamacelikaH' asAravastradhArI, ityetattasya bhikSorvastradhAriNaH 'sAmagya' sampUrNo bhikSubhAvaH yade-II vaMbhUtavastradhAraNamiti, etacca sUtraM jinakalpikoddezena draSTavyaM, vastradhAritvavizeSaNAd gacchAntargate'pi cAviruddhamiti // kizva-se ityAdi piNDaiSaNAvagneyaM, navaraM tatra sarvamupadhim , atra tu sa sarva cIvaramAdAyeti vizeSaH // idAnI prAtihArikopahatavastravidhimadhikRtyAha se egaio muhuntarga 2 pADihAriyaM vatthaM jAijA jAva egAheNa vA du0 ti. cau. paMcAheNa vA vippavasiya 2 uvAgacchijjA, no taha vatthaM appaNo givhijjA no anamannassa dijjA, no pAmicaM kujjA, no vattheNa vatthapariNAmaM karijA, no para uvasaMkamittA evaM vaijA-Au0 samaNA! amikaMkhasi vatthaM dhArittae vA pariharittae vA?, thiraM vA saMtaM no palipichaviya 2 paraDhavijA, tahappagAra vatthaM sasaMdhiyaM vatvaM tassa ceva nisirijA no NaM saaijjiyaa||se egaio eyappagAraM nigdhosaM succA ni0 je bhayaMtAro tahappagArANi vatthANi sasaMdhiyANi muhuttagaM 2 jAva egAheNa vA0 5 vippavasiya 2 u // 397 // vAgacchaMti, taha. vatthANi no appaNA giNhaMti no annamannassa dalayaMti taM ceva jAva no sAijaMti, bahuvayaNeNa bhANiyavvaM, se haMtA ahamavi muhuttagaM pADihAriyaM batthaM jAicA jAba egAheNa vA 5 vippavasiya 2 uvAgAMcchassAma, aviyAI evaM mameva siyA, mAiTThANaM saMphAse no evaM karijA // (sU0 150) sa kazcitsAdhuraparaM sAdhu muhUrtAdikAloddezena prAtihArikaM vastraM yAceta, yAcitvA caikAkyeva prAmAntarAdau gataH, tatra cAsAvekAhaM yAvatpazcAhaM voSitvA''gataH, tasya caikAkitvAtsvapato vastramupahataM, tacca tathAvidhaM vastraM tasya samarpayato|'pi vakhAsvAmI na gRhIyAt , nApi gRhItvA'nyasmai dadyAt, nApyucchinnaM dadyAda , yathA gRhANedaM, tvaM punaH katibhirahobhirmamAnyaddadyAt, nApi tadaiva vastreNa parivartayet, na cAparaM sAdhumupasaMkramyaitadvadet , tadyathA-AyuSman ! zramaNa ! 'abhikAzasi' icchasyevaMbhUtaM vastraM dhArayituM paribhoktuM ceti ?, yadi punarekAkI kazcidgacchettasya tadupahataM vastraM samarpayet / na sthiraM-dRDhaM sat 'paricchindya paricchindya' khaNDazaH2 kRtvA 'pariSThApayet' tyajet , tathAprakAraM vastraM 'sasaMdhiya'nti upa18 hataM svato vastrasvAmI 'nAsvAdayet' na paribhuJjIta, api tu tasyaivopahantuH samarpayet , anyasmai vaikAkino gantuH sama yediti / evaM bahuvacanenApi neyamiti // kiJca-'saH' bhikSuH ekaH' kazcidevaM sAdhvAcAramavagamya tato'hamapi prAtihA-18 rika vastraM muhUrtAdikAlamuddizya yAcitvA'nyatraikAhAdinA vAsenopahaniSyAmi, tatastadvastraM mamaiva bhaviSyatItyevaM mAtRsthAnaM saMspRzet, na caitatkuryAditi // tathA se mi0 no vaNNamaMtAI vatthAI vivaNNAI karijA vivaNNAI na vaNNamaMtAI karijA, annaM vA vatthaM lamissAmittika? no amamamassa vijjA, no pAmirca kujjA, no vattheNa vatthapariNAmaM kunA, no paraM uvasaMkamittu evaM vadejA-Auso ! AAAAAAAAAAA A NAGAR ASSAGACAC4XCCCCCXXX For Private & Personal use only.
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ % 266 % + zrIbAcArAjapattiH (sI0) zrutaskaM02 cUlikA 1 vasvaiSa05 uddezaH 2 // 198 // samamikakhasi me vatthaM dhArittae vA pariharittae vA?, thiraM vA saMtaM no palicchidiya 2 parihavijjA, jahA meyaM vatthaM pAvagaM paro mannai, paraM ca NaM adattahArI paDipahe pehAe tassa vatthassa niyANAya no tesiM bhIo ummaggeNaM gacchijjA, jAva appussue, tao saMjayAmeva gAmANugAmaM dUijijjA // se bhikkhU vA0 gAmANugAmaM dUijjamANe aMtarA se vihaM siyA, se jaM puNa vihaM jANijA imaMsi khalu vihaMsi bahave AmosagA batthapaDiyAe saMpiMDiyA gacchejA, No tesi bhIo ummaggeNaM gacchejA jAva gAmA0 dUijjejjA // se bhi0 dUijjamANe aMtarA se AmosagA paDiyAgacchejA, te NaM AmosagA evaM vadejA-AusaM0 ! AhareyaM vatthaM dehi NikkhibAhi jahA riyAe NANattaM vatthapaDiyAe, eyaM khalu sayA jaijAsi (sU0 151) tibemi vatthesaNA samattA // 2-1-5-2 PI sa bhikSurvarNavanti vastrANi caurAdibhayAno vigatavarNAni kuryAt , utsargatastAdRzAni na grAhyANyeva, gRhItAnAM vA parikarma na vidheyamiti tAsaryArthaH, tathA vivarNAni na zobhanavarNAni kuryAdityAdi sugamamiti // navaraM 'vihati aTavIprAyaH pnthaaH| tathA tasya bhikSoH pathi yadi 'AmoSakAH' caurA vastragrahaNapratijJayA samAgaccheyurityAdi pUrvoktaM yAvadetattasya bhikSoH sAmagyamiti // pazcamamadhyayanaM samAptam // 2-1-5 // ha // 398 // CACCALCASSANAACACACANCHARACROSUSTAGRAM atha patraiSaNAkhyaM SaSThamadhyayanam / MA****%252%*** avinA piNDo napa pASaNAzAdiguNopeta * zrIAcArAGgavRttiH paJcamAdhyayanAnantaraM SaSThamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-iha prathame'dhyayane piNDavidhiruktaH, sa ca vasatAvAgamokena vidhinA bhoktavya iti dvitIye vasatividhirabhihitaH, tadanveSaNArtha ca tRtIye IryAsamitiH pratipAditA, piNDAdyartha pravRttena kathaM bhASitavyamiti caturthe bhASAsamitiruvA, sa ca paTalakaivinA na grAhya iti tadarthaM paJcame vastraiSaNA pratipAditA, tadadhunA pAtreNApi vinA piNDo na grAhya ityanena sambandhena pAtraiSaNA'dhyayanamAyAtam , asya ca catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatra nAmaniSpanne nikSepe pAtraiSaNA'dhyayanam, asya ca nikSepo'rthAdhikArazcAnantarAdhyayana eva lAghavArtha niyuktikRtA'bhihitaH, sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedam se bhikkhU vA abhikakhijA pAyaM esittae, se jaM puNa pAdaM jANijA, taMjahA-alAuyapArya vA dArupAyaM vA maTTiyApArya vA, tahappagAraM pAyaM je niggaMthe taruNe jAva thirasaMghayaNe se egaM pAyaM dhArijA no biiyaM // se bhi0 paraM addhajoyaNamerAe pAyapaDiyAe no abhisaMdhArijA gamaNAe / se bhi0 se jaM0 assi paDiyAe egaM sAhammiyaM samuhissa pANAI 4 jahA piMDesaNAe cattAri AlAvagA, paMcame bahave samaNa. pagaNiya 2 taheva // se bhikkhU vA0 assaMjae bhikkhupaDiyAe bahave samaNamAhaNe0 vtthesnnaa''laavo||se bhikkhU vA0 se jAI puNa pAyAI jANijjA virUvarUvAI mahaddhaNamullAI, taM0-ayapAyANi vA taupAyA0 taMbapAyA. sIsagapA0 hiraNNapA0 suvaNNapA0 rIriapAyA0 hArapuDapA0 maNikAyakaMsapAyA0 saMkhasiMgapA0 daMtapA0 celapA0 selapA0 cammapA0 annayarAI vA taha. virUvarUvAI mahaddhaNamullAI pAyAI aphAsuyAiM no0||se bhi0 se jAI puNa pAyA0 virUva0 mahaddhaNabaMdhaNAI, taM0-ayabaMdhaNANi vA jAva cammabaMdhaNANi vA, annayarAI tahappa0 mahaddhaNabaMdhaNAI aphA0 no pa0 ||.iyaaii AyataNAI uvAikamma aha bhikkhU jANijA cauhiM paDimAhiM pAyaM esittae, tattha khalu imA paDhamA paDimA-se bhikkhU0 uddisiya 2 pAyaM jAejA, taMjahA-alAuyapAyaM vA 3 taha0 pAyaM sayaM vA NaM jAijjA jAva paDi0 paDhamA paDimA 1 / ahAvarA0 se0 pehAe pAyaM jAijjA, taM0-pAhAvaI vA kammakarI vA se pubbAmeva AloijjA, Au0 bha0! dAhisi me itto annayaraM pAdaM taM0-lAuyapAyaM vA 3, taha. pAyaM sagaM vA jAva paDi, ducA paDimA 2 / ahA0 se bhi0 se jaM puNa pArya jANijA saMgaiyaM vA vejaiyaMtiyaM vA tahappa0 pAyaM sayaM vA jAva paDi0, taccA paDimA 3 / ahAvarA cautthA paDimA-se mi0 ujjhiyadhammiyaM jAejjA jAva'nne bahave samaNA jAva nAvakaMkhaMti taha jAejA DAva paDi0, cautthA paDimA 4 / iceiyANaM cauNiM paDimANaM annayaraM paDimaM jahA piMDesaNAe // se NaM eyAe esaNAe esamANaM pAsittA paro vaijjA, Au0 sa0! ejjAsi turma mAseNa vA jahA vatthesaNAe, se NaM paro netA va0-A0 bha0 ! AhAreyaM pAyaM sileNa vA gha0 nava0 vasAe vA ambhaMgittA vA taheva siNANAdi taheva sIodagAI kaMdAiM taheva // se NaM paro ne-Au0 sa0! muhuttagaM 2 jAva acchAhi tAva amhe asaNaM vA uvakareMsu vA ubakkhaDeMsu vA, to te vayaM Auso0! sapANaM sabhoyaNaM paDiggahaM dAhAmo, tucchae paDiggahe dive samaNassa no muTu zrutaska02 cUlikA 3 (zI0) pAtraiSa06 uddezaH 1 // 399 // +MATKAR // 399 //
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 400 // 267 sAhu bhavai, se pubbAmeva AloijA Au0 bhai0 ! no khalu me kappara AhAkammie asaNe vA 4 bhuttae vA0, mA ubakarehi mA uvakkhadehi, abhikaMkhasi me dADaM emema valayAhi, se sevaM vayaMtassa paro asaNaM vA 4 uvakaritA uvakkhaDittA sapANaM sabhoyaNaM paDiggahagaM dalaijjA taha paDiggahagaM aphAsuyaM jAba no paDigAhijjA / / siyA se paro ubaNitA DiggahagaM nisiriyA, se pubbAme0 Au0 bha0 ! tumaM ceva NaM saMtiyaM paDiggAhagaM aMtoaMteNaM paDilehissAmi, kevalI 0 AyANa0, aMto paDiggahAMsi pANANi vA bIyA0 hari0, aha miklUrNa pu0 jaM puSyAmeva paDiggahagaM aMtoaMteNaM paDi0 aMDAI savve AlAvA bhANiyavvA jahA vatthesaNAe, nANattaM tilleNa vA ghaya0 nava0 basAe vA siNANAdi jAna anna yaraMsi vA tahappagA0 thaMDilaMsi paDilehiya 2 pama0 2 tao0 saMja0 Amajijja, evaM khalu0 sayA jajjA ttibemi || ( sU0 152 ) 2-1-6-1 sa bhikSurabhikAGget pAtramanveSTuM tatpunarevaM jAnIyAt, tadyathA - alAbukAdikaM tatra ca yaH sthira saMhananAdyupetaH sa ekameva pAtraM vibhRyAt na ca dvitIyaM sa va jinakalpikAdiH, itarastu mAtrakasadvitIyaM pAtraM dhArayet, tatra saGghATake satyekasmin bhaktaM dvitIye pAtre pAnakaM, mAtrakaM tvAcAryAdiprAyogyakRte'zuddhasya veti // 'se bhikkhU' ityAdIni sUtrANi sugamAni yAvanmahArthamUlyAni pAtrANi lAbhe satyaprAsukAni na pratigRhNIyAditi, navaraM 'hArapuDapAya'ti lohapAtramiti // evamayo bandhanAdisUtramapi sugamaM / tathA pratimAcatuSTayasUtrANyapi vastreSaNAvanneyAnIti, navaraM tRtIyapratimAyAM 'saMgaiyaM ti dAtuH svAGgikaM paribhuktaprAyaM 'bejayaMtiyaM'ti dvitreSu pAtreSu paryAyeNopabhujyamAnaM pAtraM vAceta / etayA' anantaroktavA pAtreSaNayA pAtramanviSantaM sAdhuM mekSya paro yAda bhaginyAdikaM yathA tailAdinA'bhyanya sAdhave dadasvetyAdi sugamamiti // tathA-sa netA taM sAdhumevaM bhUyAd, yathA-rikkaM pAtraM dAtuM na varttata iti muhUrttakaM tiSTha tvaM yAgadazanAdikaM kRtvA pAtrakaM bhRtvA dadAmItyevaM kurvataM niSedhayet niSiddho'pi yadi kuryAttataH pAtraM na gRhNIyAditi // yathA dIyamAnaM gRhIyAtayA''ha tena dAtrA dIyamAnaM pAtramantopAntena pratyupekSetetyAdi bakhapatreyamiti etattasya bhikSoH sAmamyamiti / pahalAdhyayanasya prathamohesakA parisamAsaH / 2-1-1-1 / , uddezakAbhisambandho'yam - ihAnantarastre pAtranirIkSaNamabhihitamihApi taccheSamabhidhIyate ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyedamAdisUtram sebhikkhU vA 2 gAhAvaikulaM piMDa0 paviTThe samANe puvvAmeva pehAe paDiggahagaM avahaTTu pANe pamajjiya rayaM tao saM0 gAhAvaI0 piMDa0 nikkha0 pa0, kevalI 0, Au0 ! aMto paDiggahagaMsi pANe vA bIe vA hari0 pariyAbajjijjA, aha bhikkhUNaM pu0 jaM pubbAmeva pehAe paDiggahaM avahaTTu pANe pamajjiya rayaM tao saM0 gAhAvai0 nikkhamijja vA 2 / / ( sU0 153 ) sa bhikSugRhapatiku piNDapAtapratijJayA pravizan pUrvameva bhRzaM pratyupezya patagrahaM tatra ca yadi prANinaH pazyettatastAna 'AhRtya' niSkRSya tyaktvetyarthaH tathA pramRjya va rajastataH saMyata eva gRhapatikulaM pravizedvA niSkrAmedvA ityeSopi pAtravidhireva yato'trApi pUrva pAtraM samyak pratyupekSya prasRtya ca piNDo grAhya iti pAtragataiva cinteti kimiti pAtraM pratyupekSya piNDo grAhya iti, amatyupekSite tu karmabandho bhavatItyAha- kevalI yA yathA karmopAdAnametat vacA va karmopAdAnaM tathA darzayati- 'antaH' madhye pataGgrahakasya prANino- dvAndrayAdayaH, tathA bIjAni rajo vA 'paryApadyeran' bhaveyuH, tathAbhUte ca pAtre piNDaM gRhNataH karmopAdAnaM bhavatItyarthaH, sAdhUnAM pUrvopadiSTametatpratijJAdikaM yatpUrvameva pAtrapratyupekSaNaM kRtvA saGgatANino rajazcApanIya gRhapatikule pravezo niSkramaNaM vA kAryamiti / kica " 9 se bhi0 jAva samANe siyA se paro Ahaddu aMto paDiggahagaMsi sIodagaM paribhAittA nIhaTTu dalaijjA, tahappa0 paDiggAhagaM parahatyaMsi vA parapAyaMsi vA aphAkhuyaM jAba no pa0, se ya Ahaba paDiggAhie siyA khippAmeva udagaMsi sAirijjA, paggamAyA pANaM paridvabijjA, sasiNiddhAe vA bhUmIe niyamijjA | se0 udaulaM vA sasiNiddhaM vA paDiggahaM no Amajijja vA 2 aha pu0 vigaodae me paDiggahae chinnasiNehe taha0 paDiggahaM tao0 saM0 Amajjijja vA jAva payAvijJa vA // se mi0 gAhA0 pavisiukAme paDiggahamAyAe gAhA0 piMDa0 pavisijja vA ni0, evaM bahiyA viyArabhUmIM vihArabhUmIM bA gAmA0 dUijijA, tibbadesIyAe jahA biiyAe vatyesaNAe navaraM ittha paDiggahe, eyaM khalu tassa0 jaM sabbaTThehiM sahie sayA evAsi ( sU0 154 ) tibemi || pAesaNA sammattA // 2-1-6-2 // sa bhikSurgRhapatikulaM piNDapAtapratijJayA praviSTaH san pAnakaM vAcela, tasya ca svAt kadAcitsa paro gRhastho'nAbhogena pratyanIkatathA tathA'nukampayA vimarSatayA vA gRhAntaH-madhya evAparasmin patagrahe svakIye bhAjane Ahatya zIlerakaM 'paribhAjya' vibhAmIkRta 'mI'ti niHsArya dAda kA zItodakaM parahastagataM parapAtaM bAyaka + zrutaskaM02 cUlikA 1 06 uddezaH 2 1939
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 zrIAcArAjavRttiH (zI.) miti matvA na pratigRhNIyAt, tadyathA'kAmena vimanaskena vA pratigRhItaM syAt tataH kSiprameva tasyaiva dAturudakabhAjane zrutaskaM03 prakSipet , anicchataH kUpAdau samAnajAtIyodake pratiSThApanavidhinA pratiSThApanaM kuryAt , tadabhAve'nyatra vA chAyAgartAdau || cUlikA 1 prakSipet , sati cAnyasmin bhAjane tat sabhAjanameva niruparodhini sthAne muJcediti // tathA-sa bhikSurudakAdrodeH pata-|| | pAtraiSa06 drahasyAmarjanAdi na kuryAdISacchuSkasya tu kuryAditi piNDArthaH // kiJca-sa bhikSuH kvacid gRhapatikulAdau gacchan sa- uddezaH 2 patadraha eva gacchedityAdi sugama yAvadetattasya bhikSoH sAmagryamiti // SaSThamadhyayanaM samAptam // 2-1-6 // // 401 // // 401 // atha saptamamavagrahapratimAkhyamadhyayanam / uktaM SaSThamadhyayanamadhunA saptamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-piNDazayyAvastrapAtrAdayo'vagrahamAzritya bhavantItyato'sAveva katividho bhavatItyanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakramAntargato'rthAdhikAro'yaM-yathA sAdhunA vizuddho'vagraho grAhya iti, nAmaniSpanne tu nikSepe'vagrahapratimeti nAma, tatrAvagrahasya nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravyAdicaturvidhaM nikSepaM darzayitukAmo niyuktikAra Ahadavve khitte kAle bhAve'vi ya uggaho cauddhAuAdeviMda 1 rAyauMggaha 2 gihavai 3 sAgariya 4 sAhammI // 31 // | dravyAvagrahaH kSetrAvagrahaH kAlAvagraho bhAvAvagrahazcetyevaM caturvidho'vagrahaH, yadivA sAmAnyena paJcavidho'vagrahaH, tadyathA-devendrasya lokamadhyavartirucakadakSiNA mavagrahaH 1, rAjJazcakravAderbharatAdikSetraM 2, gRhapateAmamahattarAdema-| pATakAdikamavagrahaH 3, tathA sAgArikasya-zayyAtarasya ghazAlAdikaM 4, sAdharmikA:-sAdhavo ye mAsakalpena tatrAvasthitAsteSAM vasatyAdiravagrahaH sapAdaM yojanamiti 5, tadevaM paJcavidho'vagrahaH, vasatyAdiparigrahaM ca kurvatA sarve'pyete yathA'vasaramanujJApyA iti // sAmprataM dravyAdyavagrahapratipAdanAyAhadabuggaho u tiviho sacittAcittamIsao ceva / khittuggaho'vi tiviho duviho kAluggaho hoi // 317 // dravyAdyavagrahastrividhaH, ziSyAdeH sacitto rajoharaNAderacittaH ziSyarajoharaNAdemizraH, kSetrAvagraho'pi sacittAdi zrIAcA- rAGgavRttiH (sI0) // 402 // SANSKARSARKAR4 strividha eva, yadivA grAmanagarAraNyabhedAditi, kAlAvagrahastu RtubaddhavarSAkAlabhedAvidheti ||bhaavaavgrhprtipaadnaarthmaah- zrutaskaM02 maiuggaho ya gahaNuggaho ya bhAvuggaho duhA hoi| iMdiya noiMdiya athavaMjaNe uggaho dasahA // 318 // IRI cUlikA 1 bhAvAvagraho dvedhA, tadyathA-matyavagraho grahaNAvagrahazca, tatra matyavagraho dvidhA-arthAvagraho vyaJjanAvagrahazca, tatrArthAva | avama07 graha indriyanoindriyabhedAt SoDhA, vyaJjanAvagrahastu cakSurindriyamanovarjazcaturdhA, sa eSa sarvo'pi matibhAvAvagraho daza | uddezaH 1 dheti // grahaNAvagrahArthamAhagahaNuggahammi apariggahassa samaNassa ghnnprinnaamo| kaha pADihAriyA'pADihArie hoi? jaiyavvaM 319 // ___ aparigrahasya sAdhoryadA piNDavasativastrapAtragrahaNapariNAmo bhavati tadA sagrahaNabhAvAvagraho bhavati, tasmiMzca sati'kartha' kena prakAreNa mama zuddhaM vasatyAdikaM prAtihArikamaprAtihArikaM vA bhavedityevaM yatitavyamiti, prAguktazca devendrAdyavagrahaH paJcavidho'pyasmin grahaNAvagrahe draSTavya iti // gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedam samaNe bhavissAmi aNagAre akiMcaNe aputte apasU paradattabhoI pAvaM kammaM no karissAmitti samuTThAe savvaM bhaMte! adinAdANaM pazakkhAmi, se aNupavisittA gAma vA jAva rAyahANiM vA neva sayaM adinnaM gihijA neva'nnehiM adinaM giNhAvijA adinaM giNhaMtevi anne na samaNujANijA, jehivi saddhiM saMpanvaie tesipi jAiM chattagaM vA jAva cammacheyaNagaM vA tesi puncAmeva uggahaM aNaNunaviya apaDilehiya 2 apamajiya 2 no uggihijjA vA parigihija vA, tesiM pubvAmeva uggahaM // 402 // jAijA aNunaviya paDilehiya pamaJjiya tathA saM0 unnihija kaap0|| (sU0 155)
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 269 4%AE% zrutaskaM.2 cUlikA 1 avagra07 uddezaH 1 zrAmyatIti zramaNaH-tapasvI yato'hamata evaMbhUto bhaviSyAmIti darzayati-'anagAraH' agA-vRkSAstairniSpannamagAraM| tanna vidyata ityanagAraH, tyaktagRhapAza ityarthaH, tathA 'akiJcanaH' na vidyate kimapyasyetyakiJcano, niSparigraha ityarthaH, tathA| aputraH' svajanabandhurahito, nirmama ityarthaH, evam 'apazuH' dvipadacatuSpadAdirahitaH, yata evamataH paradattabhojI san pApaM karma na kariSyAmItyevaM samutthAyaitatpratijJo bhavAmIti darzayati-yathA sarva bhadanta ! adattAdAnaM pratyAkhyAmi, dantazodhanamAtramapi parakIyamadattaM na gRhNAmItyarthaH, tadanena vizeSaNakadambakenApareSAM zAkyasarajaskAdInAM samyaktramaNatvaM nirAkRtaM bhavati, sa caivaMbhUto'kizcanaH zramaNo'nupravizya grAmaM vA yAvadrAjadhAnI vA naiva svayamadattaM gRhNIyAt naivApareNa grAhayet nApyaparaM gRhNantaM samanujAnIyAt , yairvA sAdhubhiH saha samyak pravrajitastiSThati vA teSAmapi sambandhyupakaraNamananujJApya na gRhNIyAditi darzayati, tadyathA-chatrakamiti 'chada apavAraNe' chAdayatIti chatraM-varSAkalpAdi, yadivA kAraNikaH kvacitkukkaNadezAdAvativRSTisambhavAcchanakamapi gRhNIyAd yAvaJcarmacchedanakamapyananujJApyApratyupekSya ca nAvagRhIyAt sakRt pragRhNIyAdanekazaH / teSAM ca sambandhi yathA gRhNIyAttathA darzayati-pUrvameva tAnanujJApya pratyupekSya |cakSuSA pramRjya rajoharaNAdinA sakRdanekazo vA gRhNIyAditi // kizca se mi0 AgaMtAresu vA 4 aNuvIi uggahaM jAijA, je tattha Isara je tattha samahiTThae te uggaI aNunavijA-kAma khalu Auso0! ahAlaMdaM ahAparinAyaM vasAmo jAva Auso! jAva AusaMtassa uggahe jAva sAhammiyA eitAvaM umgaI uggihi ssAmo, teNa paraM viharissAmo // se kiM puNa tatthoggahaMsi evoggahiyaMsi je tattha sAhammiyA saMbhoiyA samaNunA uvAgaA. sU. 68 zrIAcA chijA je teNa sayamesittae asaNe vA 4 teNa te sAhammiyA 3 uvanimaMtijA, no ceva NaM paravaDiyAe ogijhiya 2' rAvRttiH uvaniH / / (sU. 156) (zI0) sa bhikSurAgantAgArAdau pravizyAnuvicintya ca-paryAlocya yativihArayogya kSetraM tato'vagrahaM vasatyAdikaM yAceta, yazca // 403 // yAcyastaM darzayati-yastatra 'IzvaraH' gRhasvAmI tathA yastatra 'samadhiSThAtA' gRhapatinA nikSiptabharaH kRtastAnavagraha-kSetrAvagraham / | 'anujJApayet' yAceta, kathamiti darzayati-'kAma'miti tavecchayA 'khalu' iti vAkyAlaGkAre AyuSman ! gRhapate! 'a hAlaMda'miti yAvanmAnaM kAlaM bhavAnanujAnIte 'ahAparinnAya'ti yAvanmAnaM kSetramanujAnISe tAvanmAnaM kAlaM tAvanmAtra |ca kSetramAzritya vayaM vasAma iti yAvat, ihAyuSman ! yAvanmAtraM kAlamihAyuSmato'vagraho yAvantazca sAdharmikA:-sAdhavaH |samAgamiSyanti etAvanmAtramavagrahiSyAmastata UrdhvaM vihariSyAma iti // avagRhIte cAvagrahe satyuttarakAlavidhimAha-tadetavamavagRhIte'vagrahe sa sAdhuH kiM punaH kuryAditi darzayati-ye tatra kecana prAghUrNakAH 'sAdharmikAH' sAdhavaH 'sAmbho-16 [gikAH' ekasAmAcArIpraviSTAH 'samanojJAH' udyuktavihAriNaH 'upAgaccheyuH' atithayo bhaveyuH, te caivaMbhUtA ye tenaiva sAdhunA 4 paralokArthinA svayameSitavyAH, te ca svayamevAgatA bhaveyuH, tAMzcAzanAdinA svayamAhRtena sa sAdhurupanimantrayed , yathA-- nAhIta yUyametanmayA''nItamazanAdika kriyatAM mamAnugrahamityevamupanimantrayet, na caiva 'paravaDiyAe'tti parAnItaM yadazanAdi tabhRzam 'avagRhya' Azritya nopanimantrayet, kiM tarhi !, svayamevAnItena nimantrayediti // tathA se AgaMtAresu vA 4 jAva se kiM puNa tatthoggahaMsi evoggahiyaMsi je tattha sAimmiA annasaMbhoiA samaNumA uvAgacchijA je teNa sayamesittae pIDhe vA phalae vA sijA vA saMdhArae vA teNa te sAhammie annasaMbhoie samaNugne uvanimaMtijA no cevaNaM paravaDiyAe ogijimaya uvanimaMtijA ||se AgaMtAresu vA 4 jAva se kiM puNa tatthuggahaMsi evoggahiyaMsi je tattha gAhAvaINa vA gAhA0 puttANa vA sUI vA pippalae vA kaNNasohaNae vA nahaccheyaNae vA taM apaNo egassa avAe pADihAriyaM jAittA no annamannassa vija vA aNupaija vA, sayaMkaraNijjatika, se tamAyAe tattha gacchijjA 2 puvAmeva uttANae hatthe kaTTa bhUmIe vA ThavittA imaM khalu 2 ti AloijA, no ceva NaM sayaM pANiNA parapANisi pacappiNijjA / / ( sU0 157) pUrvasUtravatsarva, navaramasAmbhogikAn pIThaphalakAdinopanimantrayed, yatasteSAM tadeva pIThikAdisaMbhogyaM nAzanAdIni // FIkizva-tasminnavagrahe gRhIte yastatra gRhapatyAdiko bhavet tasya sambandhi sUcyAdikaM yadi kAryArthamekamAtmAnamuddizya gRhIyAt tadapareSAM sAdhUnAM na samarpayet , kRtakAryazca pratIpaM gRhasthasyaivAnena sUtroktena vidhinA samarpayediti // api ca se mi0 se jaM0 uggaI jANijjA aNaMtarahiyAe puDhavIe jAva saMtANae taha0 uggaI no gihijjA vA 2 / / se bhi0 se jaM puNa uggaI thUNaMsi vA 4 taha0 aMtalikkhajAe dubbaddhe jAva no ugivhijjA vA 2 // se mi0 se jaM0 kuliyasi vA 4 jAva no ugivhijja vA 2 // se mi0 khaMdhaMsi vA 4 annayare vA taha. jAva no uggahaM ugihija vA 2 // se mi0 se jaM. puNa0 sasAgAriyaM0 sakhupasubhattapANaM no panassa nikkhamaNapavese jAva dhammANuogaciMtAe, sevaM naccA taha. uvassae - sasAgArie0 no savaggaI ugihijjA vA 2 // se mi0 se jaM0 gAhAvaikulassa majhamajheNaM gaMtu paMthe paDibaddhaM vA no 403 // ASKAR
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ -MA 270 zrIAcArAvRttiH (zI0) pannassa jAva sevaM n0||se mi0 se jaM. iha khalu gAhAvaI vA jAva kammakarIo vA anamannaM akosaMti vA taheva tillAdi siNANAdi sIodagavivaDAvi nigiNAi vA jahA sijAe AlAvagA, navara uggavattavvayA / / se mi0 se jaM. Ainna- saMlikkhe no pannassa. ugihijja vA 2, eyaM khlu0|| (sU0158) uggahapaDimAe paDhamo udeso / / 2-1-7-1 // yatpunaH sacittapRthivIsambandhamavagrahaM jAnIyAttanna gRhIyAditi // tathA-antarikSajAtamapyavagrahaM na gRhIyAdityAdi zayyAvaneyaM yAvaduddezakasamAptiH, navaramavamahAbhilApa iti // saptamasya prathamoddezakaH samAptaH // 2-1-7-1 // zrutaska02 cUlikA 1 | avagra07 uddezaH 2 // 404 // // 404 // uktaH prathamoddezakaH, adhunA dvitIyaH samArabhyate, aspa cAyamabhisambandhaH-pUrvodezake'vagrahaH pratipAditastadihApi taccheSapratipAdanAyoddezakaH, tasya cAdisUtram se AgaMtAresu vA aNuSIda saggaI AibA, je tatva Isare. te gaI aNubhavinA kAma khalu bhAraso! ahAlaMda mahAparinAyaM vasAmo jAva Auso! jAba mAusaMtassa uggahe jAva sAhammiAe tAba umgahaM umgihissAmo, teNa para vi0, se kiM puNa tattha uggaha se evoggahiyaMsi je tattha samaNANa vA mAha chasae vA jAva cammachedaNae vA taM no aMtohito bAhiM nINijjA bahiyAo vA no ato parisijjA, suttaM vA no paDibohinjA, no tesiM kiMcivi appattiyaM pariNIyaM karinA / (sU0 159) sa bhikSurAgantAgArAdAvaparabrAhmaNAdhupabhogatAmAmye kAraNika: samIzvarAdika pUrvaprakameNAvaha pAceta, tasiMthAva-1 gRhIte'vagrahe yattatra zramaNabrAhmaNAdInAM chatrAdhupakaraNajAtaM bhavettatraivAbhyantarato bahiniSkAmayet nApi tato'bhyantaraM pravezayet nApi brAhmaNAdikaM suptaM pratibodhayet na ca teSAm 'appattiya'ti manasaH pIDA kuryAt tathA 'pratyanIkatA' pratikUlatAM na vidadhyAditi // se mi0 amikaMkhijjA aMbavaNaM uvAgavittae je tattha Isare 2 te uggahaM aNujANAvinA-kAmaM khalu jAva viharissAmo, se kiM puNa. evoggahiyasi aha bhikkhU icchijjA aba bhuttae vA se jaM puNa aMbaM jANijjA saaMDaM sasaMtANaM taha . aMbaM aphA0 no p0|| se mi0 se jaM. appaMDaM appasaMtANagaM atiricchachimaM avvocchinnaM aphAsuyaM jAva no paDigAhijA / / se mi0 se jaM0 appaMDaM vA jAva saMtANagaM tiricchachinnaM bucchinnaM phA0 paDhi0 // se mi0 aMbabhittagaM vA aMbapesiyaM vA aMbacoyagaM vA aMvasAlagaM vA aMbaDAlagaM vA bhusae vA pAyae vA, se jaM. aMbabhittagaMvA 5 saaMDaM aphA0 no pddi0||se bhikkhU vA 2 se jaM0 aMbaM vA aMbamittagaM vA appaMDa. atiricchachimaM 2 aphA0 no p0||se jaM. aMbaDAlagaM vA appaMDaM 5 tiricchacchinnaM bucchinnaM phAsurya paDi0 // se mi0 abhikaMkhijjA ucchuvarNa uvAgacchittae, je tattha Isare jAva uggahaMsi0 // aha bhikkhU icchinjA ucchu bhuttae vA pA0, se jaM. ucche jANijA saaMDaM jAva no 50, atiricchachinnaM taheva, tiricchachime'vi taheva // se mi0 abhikaMkhi0 aMtahAchuyaM vA ucchugaMDiyaM vA ucchucoyagaM vA ucchusA0 pucchuDA0 bhuttae vA pAya0, se jaM pu0 aMtaracchuyaM vA jAva DAlagaM vA sara0 no pa0 // se mi0 se jaM. aMtarucchurya bA0 appaMDa vA. jAva paDi0, atiricchacchinnaM taheva / / se mi. lhasaNavaNaM ubAgarichattae, taheva tinnivi AlAvagA, navaraM suNaM / / se mi0 hasuNaM vA shasuNakaMda vA ha coyagaM vA hasuNanAlagaM vA bhuttae vA 2 se jaM0 suNaM vA jAva mubhavIya vA sara jAva no 50, evaM atiricchinne'vi tiricchaThi jAva pa0 // (sU0 160) sabhikSuH kadAcidAkhavane'vagrahamIzvarAdika yAceta, tatrasthazca sati kAraNe AnaM bhotumicchet , tathA sANDa sasamtAnakamaprAsukamiti ca matvA na pratigRhIyAditi // kica-sa bhikSuryatpunarAghamalpANDamalpasantAnakaM vA jAnI-1 yAt kintu 'atirazcInacchinna' tiradhInamapATitaM tathA 'avyavacchinnam' akhaNDitaM yAvadamAsukaM na pratigRhNIyAditi // tapA-sa bhikSuralyANDamalpasantAnaka tirInazcima tathA bavacchinnaM yAvatnAsukaM kAraNe sati gRhIyAditi // evamAbAvayavasambandhi sUtratrayamapi neyamiti, navaram-'aMbabhittayati AghArddham 'aMbapesI' AmaphAlI 'avacoyarga'ti ArachalI sAlaga-rasaM 'DAlagaM'ti AvazlakSNakhaNDAnIti // evamikSusUtratrayamapyAyasUtravanneyamiti, navaram 'aMtarunchuyaMti parvamadhyAmiti // evaM lazunasUtratrayamapi neyamiti, AmrAdisUtrANAmavakAzo nizIthaSoDazodezakAdavagantavya iti // sAmpratamavamahAbhigrahavizeSAnadhikRtyAha se mi0 AgaMtAresu vA 4 jAvoggahiyaMsi je tattha gAhAvaINa vA gAhA0 puttANa vA itheyAI AyataNAI uvAiphamma aha mikkhU jANijA, imAhiM sattahiM paDimAhiM uggahaM uggiNhittae, tattha khalu imA paDhamA paDimA-se AgaMtAresu vA 4 maNuvIi uggaI jAijA jAva viharissAmo paDhamA paDimA 1 / ahAvarA0 jassa NaM mikkhussa evaM bhavA-ahaM ca khalu amesi mikkhUNaM aTThAe uggaI rigaNissAmi, aNNesi mikkhUNaM gahe uggahie uvallisAmi, ducA paDimA 2 / ahA zrIAcArAjavRtti (zI0) zrutaskaM02 cUlikA 1 avama07 uddezaH 2 // 405 // C+ // 405 // %
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 271 varA0 jassa gaM mi0 ahaM ca. uggihissAmi amesi ca suggahe uggahie no uvallissAmi, tathA paDimA 3 / ahAvarA0 jassa NaM mi0 ahaM ca. no uggaI uggihissAmi, amesiM ca uggahe jaggahie uvallissAmi, cautthA paDimA 4 / ahAvarA0 jassa NaM ahaM ca khalu appaNo aThThAe uggahaM ca u0, no duNDaM no tiNhaM no calaNhaM no paMcaNDaM paMcamA paDimA 5 / ahAvarA0 se mi0 jassa eva uggahe uvaliijA je tattha ahAsamabhAgae ikaDe vA jAva palAle tassa lAbhe saMvasijjA, tassa alAbhe ukuduo vA nesanio vA viharijA, chaTThA paDimA 6 / ahAvarA sa0 je mi. ahAsaMthaDameva uggahaM jAijjA, taMjahA-puDhavisilaM vA kaDhasila vA ahAsaMthadameva tassa lAbhe saMte, tassa alAbhe 10 ne0 viharijA, sattamA paDimA 7 / icayAsi sattaNhaM paDimANaM anayaraM jahA piMDesaNAe // (sU0 161) sa bhikSurAgantAgArAdAvavagrahe gRhIte ye tatra gRhapatyAdayasteSAM sambandhInyAyatanAni pUrvapratipAditAnyatikramyaitAni ca vakSyamANAni karmopAdAnAni parihRtyAvagrahamavagrahItuM jAnIyAt, atha bhikSuH saptabhiH pratimAbhirabhigrahavizeSairavagraha gRhIyAt , tatreyaM prathamA pratimA, tadyathA-sa bhikSurAgantAgArAdau pUrvameva vicintyaivaMbhUtaH pratizrayo mayA grAhyo nAnyathAbhUta iti prathamA / tathA'nyasya ca bhikSorevaMbhUto'bhigraho bhavati, tadyathA-ahaM ca khalvanyeSAM sAdhUnAM kRte'vagraha, 'gRhISyAmi' yAciSye, anyeSAM vA'vagrahe gRhIte sati 'upAlayiSye' vatsyAmIti dvitiiyaa| prathamA pratimA sAmAnyena, iyaM tu gacchAntargatAnAM sAdhUnAM sAmbhogikAnAmasAMbhogikAnAM codyuktavihAriNAM, yataste'nyo'nyArtha yAcanta iti| tRtIyA tviyam-anyArthamavagrahaM yAciSye'nyAvagRhIte tu na sthAsyAmIti, eSA tvAhAlandikAnAM, yataste sUtrArthavizeSazrIAcA- mAcAryAdabhikAsanta AcAryArtha yAcante / caturthI punarahamanyeSAM kRte'vagrahaM na yAciSye anyAvagRhIte ca vatsyAmIti, vatsyAmIti, zrutaska02 rAvRttiH iyaM tu gaccha evAbhyudyatavihAriNAM jinakalpAdyartha parikarma kurvatAm / athAparA paJcamI-ahamAtmakRte'vagrahamavagrahI- cUlikA 1 (zI0) 8SyAmi na cApareSAM dvitricatuSpazcAnAmiti, iyaM tu jinakalpikasya / athAparA SaSThI-yadIyamavagrahaM grahISyAmi tadIyame- | avapra07 votkaTAdisaMstAraka grahISyAmi, itarathotkuTuko vA niSaNNaH upaviSTo vA rajanI gamiSyAmItyeSA jinakalpikAderiti / ddezaH 2 athAparA saptamI-eSaiva pUrvoktA, navaraM yathAsaMstRtameva zilAdikaM grahISyAmi netaraditi, zeSamAtmotkarSavarjanAdi piNDaipasANAvanneyamiti // kizca suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu therehiM bhagavatehiM paMcavihe uggahe pannatte, taM0-deviMdaraggahe 1 rAyauggahe 2 gAhAvaiuggahe 3 sAgAriyauggahe 4 sAhammiyaugga0 5, evaM khalu tassa bhikkhussa mikkhuNIe vA sAmaggiyaM (sU0 162) uggahapaDimA sammattA / adhyayanaM samAptaM saptamam / / 2-1-7-2 // zrutaM mayA''yuSmatA bhagavataivamAkhyAtam-iha khalu sthavirairbhagavadbhiH paJcavidho'vagraho vyAkhyAtaH, tadyathA-devendrAvagraha ityAdi sukhoneyaM yAvaduddezakasamAptiriti // avagrahapratimAkhyaM saptamamadhyayanaM samApta, tatsamAptau prathamA''cArAGgacUlA samAptA // 2-1-7 // AAAAAACA4%A4X400 // 40 // saptasaptikAkhyA dvitIyA cuulaa| uktaM saptamamadhyayanaM, taduktau ca prathamacUlA'bhihitA, idAnI dvitIyA samArabhyate, asyAzcAyamabhisambandhaH-ihAnantaracUDAyAM basatyavagrahaH pratipAditaH, tatra ca kIdRze sthAne kAyotsargasvAdhyAyocAraprazravaNAdi vidheyamityetAtipAdanAya dvitIyacUDA, sA ca saptAdhyayanAtmiketi niyuktikRddarzayitumAha__ satsikagANi ikassaragANi puSa bhaNiyaM tahiM ThANaM / uddhaTThANe pagayaM nisIhiyAe tahiM chakaM // 320 // || 'saptakakAnyekasarANI'ti saptAdhyayanAnyuddezakarahitAni bhavantItyarthaH, tatrApi 'pUrva prathama sthAnAkhyamadhyayanamabhihitamityatastavyAkhyAyate ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakramAntargato'rthAdhikAro'yam-kiMbhUtaM sAdhunA sthAnamAzrayitavyamiti, nAmaniSpanne tu nikSepe sthAnamiti nAma, tasya ca nAmAdizvaturdhA nikSepaH, tatreha dravyamAzrityorddhasthAnenAdhikAraH, tadAha niyuktikAraH-UsthAne 'prakRta' prastAva iti, dvitIyamadhyayanaM nizIthikA, tasyAzca SaTko nikSepaH, taM ca svasthAna eva kariSyAmIti / sAmprataM sUtramuccAraNIyaM, taccedam se mikkhU vA0 abhikakhejjA ThANaM ThAittae, se aNupavisijjA gAmaM vA jAva rAyahANiM vA, se jaM puNa ThANaM jANijjAsahaM jAva makaDAsaMtANayaM taM taha. ThANaM aphAsuyaM aNesa. lAbhe saMte no pa0, evaM sijjAgameNa neyatvaM jAva udayapasU
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 407 // zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 408 // 272 yAiti // itheyAI AyataNAI uvAikamma 2 aha bhikkhU icchijA cauhiM parimAhiM ThANaM ThAittara, tatthimA paDhamA paDimA - acittaM khalu uvasajjijjA avalaMbijjA kAraNa vipparikammAi saviyAraM ThANaM ThAissAmi paDhamA paDimA / ahAvarA ducA paDimA -- acittaM khalu uvasajjejjA avalaMbijjA kAraNa vipparikammAtra no saviyAraM ThANaM ThAissAmi dubA paDimA / ahAvarA tathA paDimA acittaM khalu uvasajjejjA avalaMbijjA no kAraNa viparikammAI no saviyAraM ThANaM ThAissAmitti tathA paDimA / ahAvarA cautthA paDimA - acittaM khalu uvasajejA no avalaMbijjA kAraNa no parakammAI no savivAraM ThANaM ThAissAmiti vosaTTakAe bosaTTakesa sulomanahe saMniruddhaM vA ThANaM ThAissAmiti cautthA paDimA isevAsi ca pasimANaM jAva paggahiyatarAyaM viharijA, no kiMcivi vaijA, evaM khalu tassa0 jAva jaijjAsi tibemi (sU0 163 ) // ThANAsattikayaM sammataM / / 2-2-8 // 'sa' pUrvoko miryadA khAnamabhikAGget khAtuM tadA so'nupravizeAmAdikam anupravizya ca sthAnamUrddhasthAnAdyaryamanyepavet, taca sANDaM yAvatsasantAnakamAkamiti khAbhe sati na pratigRhNIyAditi ityevamanyAnyapi sUtrANi zayyAdraSTavyAni yAvadudakaprasRtAni kandAdIni yadi bhaveyustattathAbhUtaM sthAnaM na gRhNIyAditi // sAmprataM pratimoddezenAha'ityetAni' pUrvoktAni vakSyamANAni vA 'AyatanAni' karmopAdAnAni 'upAtikramya 2' atilayAtha bhikSuH sthAnaM sthAtumicchet catasRbhiH pratimAbhiH' abhimaddavizeSeH karaNabhUte, sAMca bathAkramamAha, tatreyaM prathamA pratimA kasyaciniyo OM // 407 // revaMbhUto'bhigraho bhavati yathA'hamacitaM sthAnamupAzrayiSyAmi tathA kiJcidaci yAdikamavalambavidhye kAyena tathA 'viparikramiSyAmi' parispandaM kariSyAmi, hastapAdAdyAkuJcanAdi kariSyAmItyarthaH tathA tatraiva savicAraM stokapAdAdiviharaNarUpaM sthAnaM 'sthAsyAmi' samAzrayiSyAmi, prathamA pratimA / dvitIyAyAM tvAkuJcanaprasAraNAdikriyAmavalambanaM ca kariSye na pAdaviharaNamiti / tRtIyAyAM tvAkuJcanaprasAraNameva nAvalambanapAdaviharaNe iti / caturthyAM punastrayamapi na vidhatte sa caivaMbhUto bhavati - vyutsRSTaH - tyaktaH parimitaM kAlaM kAyo yena sa tathA, tathA vyutsRSTaM kezazmazrulomanakhaM yena sa tathA evaMbhUtazca samyaniruddhaM sthAnaM sthAsyAmItyevaM pratijJAya kAyotsargavyavasthito merupaniSyakampastit yadyapi kazci kezAkhAtathA'pi sthAnAnna palediti, AsAM cAnyatamAM pratimAM pratipadya nAparamapratipannapratimaM sAdhumapavadezAtmo karma kuryAnna kiJcidevaM jAtIyaM vadediti / prathamaH saptaikakaH samAptaH // 2-2-1 // , prathamAnantaraM dvitIyaH sasaikakaH, sambandhazcAsya- ihAnantarAdhyayane sthAnaM pratipAditaM tacca kiMbhUtaM svAdhyAyayogya? tasyAM svAdhyAyabhUmI dvidheyaM vacana vidheyamityanena sambandhena nipIdhikA'dhyayanamA yAtam asya ca catvAryanuyogadvA rANi bhavanti, tatra nAmaniSpanne nikSepe niSIthiketi nAma, asya ca nAmasthApanAdravya kSetra kAlabhAvaiH Sar3idho nikSepaH, nAmasthApanepUrvavat dravyanipIyaM noAgamato zazarIra bhavyazarIravyatiriktaM bahU kSetranivIrtha tu brahmalokariGavimAnapApAnyaH kRSNarAjayo yasmin vA kSetre tayAkhyAyate kAlanipIrtha kRSNarajanyo yatra vA kAle niSI vyA , 1 nizIthaniSIdhayoH prAkRte ekena nisIhazabdena vAcyatvAt evaM nikSepavarNanaM tathA ca niSIdhikA nizIthiketyubhayamapi saMgatamabhidhAnayoH / svAyata iti bhAvanipIye noAgamata idamevAdhyayanam, bhAganaikadezatvAda, gato nAmaniSyato nikSepa, sAmyataM suSAnugame sUpamucAraNIyaM tacedam " se mikkhU vA 2 amikaM0 nisIhiyaM phAsUyaM gamaNAe, se puNa nisIhiyaM jANijjA saaMDaM taha0 aphA0 no ceissAmi // se bhikkhU0 abhikakhejjA nisIhiyaM gamaNAe, se puNa ni0 appapArNa appanIyaM jAva saMtANayaM taha0 nisIhiyaM phAsUrya cessAmi, evaM sijjAgameNaM neyavvaM jAva udayappasUyAI // je tattha dubaggA tivaggA caDavaggA paMcavaggA vA abhisaMdhArita nisIhiyaM gamaNAe te no annamannassa kArya AliMgija vA biliMgija vA cuMbiya vA daMtehiM vA nahehiM vA acchidina vA vuDi0, eyaM khalu0 jaM savvadvehiM sahie samie sayA jajjA, seyamiNaM manijjAsi ttibemi // ( sU0 164 ) nisIhiyAsattikayaM / 2-2-9 // sabhatyabhidhurvadi vasaterupahatAyA anyatra nipIdhikAM svAdhyAyabhUmiM gantumabhikAGget tAM ca yadi sADA yAvatsantAnako jAnIyAttato'mAsukatyAca parigRhNIyAditi / / kica-sa bhikSuralyANDAdikAM gRhNIyAditi / evamanyAnyapi sUtrANi zayyAvazeyAni pApatyatrodakaprasUtAni kandAdIni pustAM na gRhNIyAditi // tatra gatAnAM vidhimadhikRtyAhaye tatra sAdhavo naiSedhikAbhUmI dvivAyA gaccheyuste nAnyo'myastha 'kArya' zarIramAliGgaveyuH parasparaM gAtrasaMsparza na kuryu rityarthaH nApi 'vividham' anekaprakAraM dadhA mohodayo bhavati tathA viriti tathA kandarpapradhAnA vakrasaMyogAdikAH kiyA na kuryuriti etasya bhilo sAmayaM yadasI 'sarvArthe' azeSaprayojanemuSmikai 'sahitaH samanvitaH tathA 'sa zrutaskaM0 2 cUlikA 2 sthAnA0 1 sutakaM02 cUlikA 2 niSi0 2 // 408 //
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ A. sU. 69 zrImAcArAGgavRttiH (zI0) // 409 // 273 mitaH paJcabhiH samitibhiH 'sadA' yAvadAyustAvatsaMyamAnuSThAne yateta, etadeva ca zreya ityeva manyeteti bravImIti pUrvavat // nipIdhikA'dhyayanaM dvitIyamAdito nayamaM samAptamiti // 2-2-2 // sAmprataM tRtIyaH saptairukaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantare nibadhikA pratipAditA, rAtra ca kathambhUtAyAM bhUmAvucArAdi vidheyAmeti asya ca nAmaniSpanne nikSepe uccArazravaNa iti nAma, sadasya nirutyartha nirmuktikRdAha uccava sarIrAo uccAro pasavaitti pAsavaNaM / taM kaha AyaramANassa hoi sohI na aiyAro ? || 321|| zarIrAdut-yAvalyena yavate apayAti caratIti vA udhAraH - viSThA tathA prakarSeNa ayatIti prazravaNam - ekikA, taca kathamAcarataH sAdhoH zuddhirbhavati nAticAra iti // uttaragAdhayA darzayitumAha muNiNA kAyadayAcareNa suttabhaNiyaMmi ogAse / uccAravihassango kApavyo appamatteNaM // 325 // 'sAdhunA' paDjIvakAyarakSaNodyuktena vakSyamANasUtroce sthaNDile uccAraprazravaNe vidheye apramatteneti // niryuktayanugamAnantaraM sUtrAnugame sUtraM taccedam - se bhi0 uccArapAsavaNakiriyAe ubbAhijjamANe sayarasa pAyapuMchaNassa asaIe tao pacchA sAhammiyaM jAijjA // semi0 se jaM pu0 thaMDilaM jANijjA saaMDaM0 taha0 thaMDilaMsi no uccArapAsavaNaM vosirijA // se bhi0 aM puNa thaM0 appapAnaM jAva saMtANayaM taha0 thaM0 uccA0 vosirijjA / / se mi0 se jaM0 assipaDiyAe egaM sAhammiyaM samuddissa vA assi0 bahave sAhammiyA sa0 assi pa0 evaM sAhammiNi sa0 assiMpa0 bahave sAhammiNIo sa0 assiM0 vahave samaNa0 pagaNiya 2 samu0 pANAI 4 jAva uddesiyaM ceei, taha0 thaMDilaM purisaMtarakaDaM jAva bahiyAnIhaDaM vA anI0 annayaraMsi vA tappagAraMsi thaM0 uccAraM no vosi0 || se bhi0 se jaM0 bahave samaNamA 0 ki0 va0 atihI samuddissa pANAI bhUyAI jIvAI sattAI jAva uddesiyaM ce ei, taha0 thaMDilaM purisaMtaragaDaM jAva bahiyAanIhaDaM annayaraMsi vA taha0 thaMDillesi no uccArapAsavaNa0, aha puNa evaM jANijjA - apurisaMtaragaDaM jAva bahiyA nIhUDaM annayaraMsi vA tahRppagAraM0 thaM0 uccAra0 bosi0 // se0 jaM0 assipaDiyAe kayaM vA kAriyaM vA pAmicciyaM vA channaM vA ghaTuM vA mahaM vA littaM vA saMmaTThe vA saMpadhUviyaM vA annayaraMsi vA taha0 thaMDi0 no u0 // se bhi0 se jaM puNa thaM0 jANejjA, iha khalu gAhAvaI vA gAhA0 puntA vA kaMdANi vA jAva hariyANi vA aMtarAo vA bAhiM nIharaMti bahiyAo vA aMto sAhati annayaraMsi vA taha0 thaM0 no uccA0 // se bhi0 se jaM puNa0 jANejjA -- khaMdhaMsi vA pIDhaMsi vA maMcaMsi vA mAlaMsi vA ahaMsi vA pAsAyaMsi vA annavaraMsi vA0 thaM0 no u0 || se bhi0 se jaM puNa0 aNaMtarahiyAe puDhavIe sasiNiddhAe pu0 sasarakkhAe pu0 maTTiyAe makkaDAe citamaMtAe silAe cittamaMtAe leluyAe kolAvAsaMsi vA dAruyaMsi vA jIvapaiTThiyaMsi vA jAva makkaDAsaMtANayaMsi anna taha0 thaM0 no u0 // ( sU0 165 ) sa bhikSuH kadAciduccAraprazravaNa kartavyatayodyAzvena sAdhyamAnaH svakIyapAdavuJchanasamAdhyAdAnukhArAdikaM kuryAt, svakIvasya tvabhAve'nyaM 'sAdharmika' sAdhuM yAceta pUrvapratyupekSitaM pAdapuNDanakasamAdhyAdikamiti, tadanenaitatpratipAditaM bhavati vegadhAraNaM na karttavyamiti / api ca-sa bhikSuruvArazravaNAzaGkAyAM pUrvameva sthaNDilaM gacchet tasmiM sANDAdike'prAsukatvAduccArAdi na kuryAditi // kiya- alpANDAdike tu prAsuke kAryamiti / tathA sa bhikSuryatpunarevaMbhUtaM sthaNDilaM jAnIyAt, tadyathA - ekaM bahun vA sAdharmikAn samuddizya tatpratijJayA kadAcitkazcitsthaNDilaM kuryAt tathA zravaNAdIn pragaNayya vA kuryAt, tacaivaMbhUtaM puruSAntarasvIkRtamasvIkRtaM vA mUlaguNaduSTamuddezikaM sthaNDilamAzrityoccArAdi na kuryAditi // kiJca sa bhikSuryAvantike sthaNDile'puruSAntarasvIkRte uccArAdi na kuryAt, puruSAntarasvIkRte tu kuryAditi / api ca-sa bhikSuH sAdhumuddizya krItAdAvuttaraguNAzuddhe sthaNDile uccArAdi na kuryAditi // kiJca sa bhikSurgRhapatyAdinA kandAdike sthaNDilAniSkAsyamAne tatra vA nikSipyamANe noccArAdi kuryAditi / tathA sa bhikSuH skandhAdI sthaNDile nocArAdi kuryAditi / kiJca sa bhikSuryatpunarevaMbhUtaM syaNDitaM jAnIyAt tadyathA-anantaritAyAM sacittAyAM pRthivyAM tatroccArAdi na kuryAt zeSaM sugame, navaraM 'koThAvAsa'ti puNAvAsam // api ca " se bhi0 se jaM0 jANe0 - iha khalu gAhAvaI vA gAhAvaiputtA vA kaMdANi vA jAva bIyANi vA parisADiMsu vA parisA - DiMti vA parisADissaMti vA anna0 taha0 no u0 / se bhi0 se jaM0 iha khalu gAha naI vA gA0 puttA vA sAlINi vA vIhINi vA mugANi vA mAsANi vA kulatthANi vA javANi vA javajavANi vA annayaraMsi vA taha0 thaMDi0 no u0 // se bhi0 2 jaM0 AmoyANi vA ghAsANi vA pairiMsu vA pairiMti vA pairissaMti vA miluyANi vA vijjulayANi vA khANuyANi vA kaDayANi vA pagaDANi vA darINi vA paduggANi vA samANi vA 2 annayaraMsi taha0 no u0 // se bhikkhU0 se jaM0 zrutaskaM0 2 cUlikA 2 uccAraNa zravaNA. 3- (10) / / 409 / /
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 zrutaska02 cUlikA 2 uccArazravaNA. // 410 // zrIAcA puNa thaMDilaM jANijjA mANusaraMdhaNANi vA mahisakaraNANi vA vasahaka0 assaka0 kukuDaka0 makaDaka0 yaka0 lAvayaka0 . rAGgavRttiH vaTTayaka0 tittiraka0 kavoyaka. kavijalakaraNANi vA annayaraMse vA taha. no u0 // se mi0 se jaM. jANe. vehANa(zI0) sahANesu vA giddhapaTThaThA0 vA tarupaDaNaTThANesu vA. merupaDaNaThA0 visabhakkhaNayaThA0 agaNipaDaNaTThA. anayaraMsi vA // 410 // taha0 no u0 // se bhi0 se jaM. ArAmANi vA ujANANi vA vaNANi vA vaNasaMDANi vA devakulANi vA sabhANi vA pavANi vA anna taha0 no u0 // se bhikkhU0 se jaM puNa jA. aTTAlayANi vA cariyANi vA dArANi vA gopurANi vA annayaraMsi vA taha. thaM0 no u0 // se bhi0 se jaM0 jANe0 tigANi vA caukANi vA caccarANi vA caummuhANi vA annayaraMsi vA taha. no u0|| se mi. se jaM. jANe. iMgAladAhesu khAradAhesu vA maDayadAhesu vA maDayathUmiyAsu vA maDayaceiesu vA annayaraMsi vA taha. thaM0 no u0 // se jaM jANe0 naiyAyataNesu vA paMkAyayaNesu vA oghAyayaNesu vA seyaNavahaMsi vA annayaraMsi vA taha. thaM0 no u0 // se mi0 se jaM jANe. naviyAsu vA maTTiyakhANiAsu naviyAsu goppaheliyAsu vA gavANIsu vA khANIsu vA annayaraMsi vA taha. thaM0 no u0|| se jaM jA0 DAgavaJcaMsi vA sAgava0 mUlaga0 hatthaMkaravacaMsi vA annayaraMsi vA taha0 no u0 vo0 // se mi0 se jaM asaNavarNasi vA saNava0 dhAyajhva0 keyaivaNaMsi vA aMbava0 asogava0 nAgava0 punAgava0 cullagava0 annayaresu taha. patsoveesu vA puSphoveesu vA phaloveesu vA bIovepasu vA harioveesu vA no u0 vo0 // (sU0 166) sa bhikSuryatpunarevaMbhUtaM sthaNDilaM jAnIyAt-tadyathA yatra gRhaNtyAdayaH kandabIjAdiparikSepaNAdikriyAH kAlatrayavadArtinIH kuryustahikAmuSmikApAyabhayAdudhArAdi na kuryAditi // tathA-yatra ca gRhapatyAdayaH zAlyAdInyuptavanto vapamti vasyanti vA tatrApyuccArAdi na vidadhyAditi // kizva-sa bhikSuryatpunarevaMbhUtaM sthaNDilaM jAnIyAt, tadyathA-'Amo-13 kAni' kacavarapuJjAH 'ghAsAH' bRhatyo bhUmirAjayaH 'bhilugANi' zlakSNabhUmirAjayaH 'vijjalaM' picchalaM 'sthANuH' pratItaH 'kaDavANi' ikSuyonnalakAdidaNDakAH 'pragartAH' mahAgAH 'darI' pratItA 'pradurgANi' kuDyaprAkArAdIni, etAni ca samAni vA viSamANi vA bhaveyustadeteSvAtmasaMyamavirAdhanAsambhavAnoccArAdi kuryAditi // kiJca-sa bhikSuryatpunarevaMbhUtaM sthaNDilaM jAnIyAt , tadyathA-'mAnuSarandhanAni' culyAdIni tathA mahiNyAdInuddizya yatra kizcitkriyate te vA yatra sthApyante tatra lokaviruddhapravacanopaghAtAdibhayAnoccArAdi kuryAditi // tathA-sa bhikSuH 'vehAnasasthAnAni' mAnuSollambanasthAnAni 'gRdhrapRSThasthAnAni' yatra mumUrSavo gRdhrAdibhakSaNArtha rudhirAdidigdhadehA nipatyAsate 'tarupatanasthAnAni yatra mumUrSava evAnazanena taruvasatitAstiSThanti tarubhyo vA yatra patanti, evaM merupatanasthAnAnyapi, meruzca-parvato'bhidhIyata iti, evaM viSabhakSaNAgnipravezasthAnAdiSu noccArAdi kuryAditi // api ca-ArAmadevakulAdau noccArAdi vidadhyAditi // tathAprAkArasambandhinyaTTAlAdau noccArAdi kuryAditi // kiJca-trikacatuSkacatvarAdau ca noccArAdi vyutsRjediti // kizca-sa bhikSuraGgAradAhasthAnazmazAnAdau nozvArAdi vidadhyAditi // api ca nadyAyatanAni' yatra tIrthasthAneSu lokAH puNyArtha snAnAdi kurvanti 'paGkAyatanAni' yatra paDilapradeze lokA dharmArtha loTanAdikriyAM kurvanti 'oghAyatanAni' yAni pravA-1 hata eva pUjyasthAnAni taDAgajalapravezodhamArgo vA 'secanapaNe vA' nIkAdau noccArAdi vidheyamiti // tathA-sa bhizrIAcA- kSurabhinavAsu mRtkhaniSu, tathA navAsu gopahelyAsu 'gavAdanISu' sAmAnyena vA gavAdanISu khanISu vA noccArAdi| rAvRttiH vidadhyAditi // kizva-DAga'tti DAlapradhAnaM zAkaM patrapradhAnaM tu zAkameva tadvati sthAne, tathA mUlakAdivati ca noccA(zI0) rAdi kuryAditi // tathA-azano-bIyakastadvanAdau ca noccArAdi kuryAditi, tathA patrapuSpaphalAdyupeteSviti // kathaM co cArAdi kuryAditi dshryti||411|| se mi0 sayapAyayaM vA parapAyarya bAgahAya se tamAyAe egaMtamavakkame aNAvAyaMsi asaMloyaMsi appapANaMsi jAva makaDAsaMtANayasi ahArAmaMsi vA ubassayaMsi tao saMjayAmeva uccArapAsavaNaM bosirijjA, se tamAyAe egaMtamavakkame aNAbAhaMsi jAva saMtANayaMsi ahArAmaMsi vA sAmathaMDillaMsi vA annayaraMsi vA taha. thaMDilaMsi acittaMsi tao saMjayAmeva uccArapAsavaNaM vosirijA, eyaM khalu tassa0 sayA jaijAsi (sU0 167)ttibemi // uccArapAsavaNasattiko sammatto / / 2-2-3 / / sa bhikSuH svakIyaM parakIyaM vA 'pAtraka' samAdhisthAnaM gRhItvA sthaNDilaM vA'nApAtamasaMlokaM gatvoccAra prasravaNaM vA 'kuryAt'pratiSThApayediti,zeSamadhyayanasamAptiM yaavtpuurvvditi||tRtiiyNsptkaikaadhyynmaadito dazamaM samAptam // 2-2-3-10 - 4 zrutaska02 cUlikA 2 uccAraprazravaNA. 3-(10) // 411 // tRtIyAnantaraM caturthaH saptaikakaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAce sthAna dvitIye svAdhyAyabhUmistRtIye| *uccArAdividhiH pratipAditaH, teSu ca vartamAno yadyanukUlapratikUlaMzabdAn zRNuyAtteSvarakadriSTena bhAvyam, ityanema Jain Education Intemational
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ * sa 275 % %%% +% F 9 % 4 KAsambandhenAyAtasyAsya nAmaniSpanne nikSepe zabdasaptaikaka iti nAma, asya ca nAmasthApane anAdRtya dravyanikSepaM darzayituM| niyuktikRdgAthApazcArddhanAhadivaM saMThANAI bhAvo vanakasiNaM sa bhAvo ya] / davvaM saddapariNayaM bhAvo u guNA ya kittIya // 323 / / dravyaM noAgamato vyatiriktaM zabdatvena yAni bhASAdravyANi pariNatAni tAnIha gRhyante, bhAvazabdasvAgamataH zabde upayuktaH, noAgamatastu guNA-ahiMsAdilakSaNA yato'sau hiMsA'nRtAdiviratilakSaNairguNaiH zlAghyate, kIrtizca yathA bhagavata eva catustriMzadatizayAdyupetasya sAtizayarUpasaMpatsamanvitasyetyarhanniti loke khyAtiriti, niyuktyanugamAdanantaraM sUtrAnugame sUtraM, taccedam se bhi0 muiMgasahANi vA naMdIsa0 jhallarIsa0 annayarANi vA taha 0 virUvarUvAI saddAI vitatAI kannasoyaNapaDiyAe no abhisaMdhArijA gamaNAe / / se mi0 ahAvegaiyAI sahAI suNei, taM-vINAsahANi vA vipaMcIsa. pippI(baddhI)sagasa. tUNayasadA vaNayasa0 tuMbavINiyasahANi vA DhaMkuNasaddAI annayarAiM taha, virUvarUvAI. sahAI vitatAI kaNNasoyapaDiyAe no abhisaMdhArijA gamaNAe / se bhi0 ahAvegaiyAI saddAI suNei, taM0-tAlasahANi vA kaMsatAlasadANi vA lattiyasahA. godhiyasa0 kirikiriyAsa. annayarA0 taha. virUva0 saddANi kaNNa. gamaNAe / / se bhi0 ahAvega0 saM0 saMkhasa hANi vA veNu vaMsasa0 kharamuhisa0 paripiriyAsa. annaya0 taha. virUva. sahAI jhusirAI kanna0 // (sU0 168) 'sa' pUrvAdhikRto bhikSuryadi vitatatataghanazupirarUpAMzcaturvidhAnAtodyazabdAn zRNuyAt, tatastacchravaNapratijJayA 'nA-1 zrIAcA bhisandhArayedgamanAya' na tadAkarNanAya gamanaM kuryAdityarthaH, tatra vitataM-mRdaGganandIjhalayoMdi, tata-vINAvipazcIbaddhIsakAdi-1 zruvarapaM02 rAvRttiHtantrIvAdyaM, vINAdInAM ca bhedastantrIsakhyAto'vaseyaH, ghanaM tu-hastatAlakaMsAlAdi pratItameva navaraM lattikA-kaMzikA go- cUlikA2 (zI0) hikA-bhANDAnAM kakSAhastagatAtodyavizeSaH 'kirikiriyA' teSAmeva vaMzAdikambikAtodyaM, zuSiraMtu zaGkhavaNyAdIni pratItAnyeva, zabdasapta navaraM kharamuhI-tohADikA 'piripiriya'tti koliyakapuTAvanaddhA vaMzAdinalikA, ityeSa sUtracatuSTayasamudAyArthaH // kiJca- kakA. // 412 // se bhi0 ahAvega0 taM0 vappANi vA phalihANi vA jAva sarANi vA sAgarANi vA sarasarapaMtiyANi vA anna0 taha vi 4-(15) rUva0 saddAI kaNNa0 / / se bhi. ahAve. taM0 kacchANi vA NUmANi vA gahaNANi vA vaNANi vA vaNaduggANi pavvayANi vA pavvayaduggANi vA anna. / / ahA0 ta0 gAmANi vA nagarANi vA nigamANi vA rAyahANANi vA AsamapaTTaNasaMnivesANi vA anna0 taha, no abhi0 // se bhi0 ahAve0 ArAmANi vA ujjANANi vA vaNANi vA vaNasaMDANi vA devakulANi vA sabhANi vA pavANi vA anaya tahA0 saddAiM no abhi0 // se bhi0 ahAve. aTTANi vA aTTAlayANi vA cariyANi vA dArANi vA gopurANi vA anna taha. sahAI no ami0 // se mi0 ahAve. taMjahA-tiyANi vA caukkANi vA cagharANi vA caummuhANi vA anna taha0 sahAI no abhi0 // se bhi0 ahAve. taMjahA-mahisakaraNaTThANANi vA vasabhaka0 assaka0 hatthika0 jAva kaviMjalakaraNaTThA0 anna taha0 no abhi0 // se mi0 ahAve. taMja0 mahisajuddhANi vA jAva kaviMjalaju0 anna taha 0 no abhi0 // se mi0 ahAve0 taM0 jUhiyaThANANi vA yajU0 gayajU0 anna. taha. // 412 // no abhi0 // (sU0 169) sa bhikSuratha kadAcidekatarAn kAMzcit zabdAn zRNuyAt , tadyathA-vappANi veti vapraH-kedArastadAdivo, tadvarNakAH| zabdA vaprA evokAH, vaprAdiSu vA zravyageyAdayo ye zabdAstacchravaNapratijJayA vaprAdIna gacchedityevaM sarvatrAyojyam / api ca-yAvanmahiSayuddhAnIti SaDapi sUtrANi subodhyAni // kiJca-sa bhikSuyUthamiti-dvandvaM vadhUvarAdikaM tatsthAnaM vedi-18 kAdi, tatra zravyageyAdizabdazravaNapratijJayA na gacchet , vadhUvaravarNanaM vA yatra kriyate tatra na gacchediti, evaM hayagajayUthAdisthAnAni draSTavyAnIti // tathA se mi0 jAva suNei, taMjahA-akkhAiyaThANANi vA mANummANiyaTThANANi vA mahatA''hayanaTTagIyavAIyataMtItalatAlatuDiyapaDuppavAiyaTThANANi vA anna taha saddAiM no abhisaM0 / / se bhi0 jAva suNei, taM0-kalahANi vA DiMbANi vA DamarANi vA dorajANi vA vera0 viruddhara0 anna0 taha. sahAI no0 // se mi0 jAva suNei khur3iyaM dAriyaM paribhuttamaDiyaM alaMkiyaM nivujjhamANiM pehAe ega vA purisaM vahAe nINijamANaM pehAe annayarANi vA taha0 no abhi0 // se bhi0 annayarAI virUva0 mahAsavAiM evaM jANejjA taMjahA-bahusagaDANi vA bahurahANi vA bahumilakkhUNi vA bahupaJcaMtANi vA anna taha0 virUva0 mahAsavAI kannasoyapaDiyAe no abhisaMdhArijA gamaNAe / / se bhi0 annayarAI virUva0 mahUssavAI evaM jANijjA, taMjahA-itthINi vA purisANi vA therANi vA DaharANi vA majjhimANi vA AbharaNavibhUsiyANi vA gAyaMtANi vA vAyaMtANi vA nacaMtANi vA hasaMtANi vA ramaMtANi vA mohaMtANi vA vipulaM asaNaM pANaM khAimaM sAimaM paribhujaMtANi vA paribhAyaMtANi vA vichar3iyamANANi vA vigovayamANANi vA annaya taha virUva0 mahu0 kannasoya0 CASEAC-4444AAAACANCSCA5%% % % % % %
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) ROGRAHASKRISE zrutaska02 |cUlikA 2 zabdasapta kakA. // 413 // 4-(11) ||se mi0 no ihaloiehiM saddehiM no paraloiehiM sa0 no suehiM sa0 no asuehiM sa0 no diTehiM sadehiM no adihehiM sa0 no kaMtehiM saddehiM sajijA no gijhijjA no mugjhijjA no ajhovavajijA, eyaM khalu. jAva jaejAsi (sU0 170) ttibemi // sahasattikkao / / 2-2-4 // sa bhikSaH 'AkhyAyikAsthAnAni' kathAnakasthAnAni, tathA 'mAnonmAnasthAnAni' mAna-prasthakAdiH unmAnaMnArAcAdi, yadivA mAnonmAnamityazvAdInAM vegAdiparIkSA tatsthAnAni tadvarNanasthAnAni cA, tathA mahAnti ca tAni AhatanRtyagItavAditratantrItalatAlatruTitapratyutpannAni ca teSAM sthAnAni-sabhAstadvarNanAni vA zravaNapratijJayA| nAbhisandhArayedgamanAyeti // kiJca-kalahAdivarNanaM tatsthAnaM vA zravaNapratijJayA na gacchediti // api ca-sa| bhikSuH kSullikA 'dArikAM' DikkarikAM maNDitAlaGkRtAM bahuparivRtAM 'NivujjhamANiM'ti azvAdinA nIyamAnAM, tathaikaM puruSa vadhAya nIyamAnaM prekSyAhamatra kiJcicchoSyAmIti zravaNArtha tatra na gacchediti // sa bhikSuryAnyevaM jAnIyAt , mahAntyetAnyAzravasthAnAni-pApopAdAnasthAnAni vartante, tadyathA-bahuzakaTAni bahurathAni bahumlecchAni bahuprAtyantikAni, ityevaMprakArANi sthAnAni zravaNapratijJayA nAbhisandhArayed gantumiti // kiJca-sa bhikSurmahotsavasthAnAni yAnyevaMbhUtAni || jAnIyAt, tadyathA-strIpuruSasthaviravAlamadhyavayAMsyetAni bhUpitAni gAyanAdikAH kriyA yatra kurvanti tAni sthAnAni || zravaNecchayA na gacchediti // idAnIM sarvopasaMhArArthamAha-saH 'bhikSuH' aihikAmuSmikApAyabhIruH 'no' naiva 'aihalokikaiH' manuSyAdikRtaiH 'pAralokikaiH' pArApatAdikRtairaihikAmuSmikA zabdaiH, tathA zrutairazrutairvA, tathA sAkSAdupalabdharanupalabdhairvA 'na saGgaM kuryAt' na rAgaM gacchet na gArya pratipadyeta na teSu muhyeta nAdhyupapanno bhavet , etattasya bhikSoH sAmagryaM, zeSaM pUrvavat, iha ca sarvatrAyaM doSaH-ajitendriyatvaM svAdhyAyAdihAnI rAgadveSasambhava iti, evamanye'pi doSA aihikAmuSmikApAyabhUtAH svadhiyA samAlocyA iti // caturthasaptakakAdhyayanamAdita ekAdazaM samAptam // 2-2-4-11 // ARSANG RA%A9 % zrIAcArAGgavRttiH (zI0) atha pazcama rUpasaptakakamadhyayanam / caturthasaptakakAnantaraM paJcamaM samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaraM zravaNendriyamAzritya rAgadveSotpattiniSiddhA tadihApi cakSurindriyamAzritya niSidhyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhya-|| yanasya nAmaniSpanne nikSepe rUpasaptaikaka iti nAma, tatra rUpasya caturdhA nikSepaH, nAmasthApane anAdRtya dravyabhAvanikSepArtha niyuktikRd gAthA'rddhamAha davvaM saMThANAI bhAvo vanna kasiNaM sabhAvo y| [davvaM saddapariNayaM bhAvo u guNA ya kittI ya] // 324 / / / / tatra dravyaM noAgamato vyatiriktaM paJca saMsthAnAni parimaNDalAdIni, bhAvarUpaM dvidhA-varNataH svabhAvatazca, tatra varNataH kRtsnAH paJcApi varNAH, svabhAvarUpaM tvantargatakrodhAdivazAdbhUbhaGgalalATanayanAropaNaniSThuravAgAdikam , etadviparItaM prasanasyeti, uktaJca-"rahassa kharA diTThI uppaladhavalA pasannacittassa / duhiyassa omilAyai gaMtumaNassussuA hoi // 1 // " sUtrAnugame sUtraM, taccedam1 SaTasya kharA dRSTiH utpaladhavalA prasannacittasya / duHkhitasyAvamlAyati gantumanasa utsukA bhavati // 1 // se mi0 ahAvegaiyAI ruvAI pAsai, taM0 gaMthimANi vA veDhimANi vA pUrimANi vA saMghAimANi vA kaTukammANi vA po- zrutaska02 tthakammANi vA cittaka0 maNikammANi vA daMtaka0 pattachijakammANi vA vivihANi vA veDhimAI annayarAI. virU0 cakkhudasaNapaDiyAe no abhisaMdhArija gamaNAe, evaM nAyavvaM jahA sahapaDimA savvA vAittavajjA rUvapaDimAvi / / (sU0 rUpasaptai171 ) paJcamaM sattikayaM // 2-2-5 / | sa bhAvabhikSuH kvacit paryaTannathaikAni-kAnicinnAnAvidhAni rUpANi pazyati, tadyathA-'grathitAni' grathitapuSpAdi |5-(12) nivartitasvastikAdIni 'veSTimAni' vastrAdinirvartitaputtalikAdIni 'pUrimANi'tti yAnyantaH pUraNena puruSAdyAkRtIni bhavanti 'saMghAtimAni' colakAdIni 'kASThakarmANi' rathAdIni 'pustakarmANi' lepyakarmANi 'citrakarmANi' pratItAni 'maNikarmANi' vicitramaNiniSpAditasvastikAdIni, tathA 'dantakarmANi' dantaputtalikAdIni, tathA patracchedyakarmANi, ityevamAdIni virUparUpANi cakSurdarzanapratijJayA nAbhisandhArayedgamanAya, etAni draSTuM gamane mano'pi na vidadhyAdityarthaH / evaM zabdasaptaikakasUtrANi caturvidhAtodyarahitAni sarvANyapIhAyojyAni kevalaM rUpapratijJayetyevamabhilApo yojyaH, doSAzcAtra prAgvatsamAyojyA iti // paJcamaM saptaikakAdhyayanamAdito dvAdazaM samAptamiti // 2-2-5-12 // cUlikA 2 // 414 // kakA. RI414 / / atha SaSThaM parakriyAbhidhaM sapsaikakamadhyayanam / sAmprataM pazcamAnantaraM SaSThaH saptakakaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-anantaraM rAgadveSotpattinimittapratiSedho'bhihitaH, tadihApi sa evAnyena prakAreNAbhidhIyate ityanena sambandhe
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 277 dizrutaska02 cUlikA 2 parakri. 6 nAyAtasyAsya nAmaniSpanne nikSepe parakriyetyAdAnapadena nAma, tatra parazabdasya paDDidhaM nikSepaM darzayituM niyuktikAro gAthA'rddhamAha chakaM paraikvikaM ta 1 danna 2 mAesa 3 kama 4 bahu 5 pahANe 6 / SaTuM 'para' iti parazabdaviSaye nAmAdiH Sanidho nikSepaH, tatra nAmasthApane kSuNNe, dravyAdiparamekaikaM paDridhaM bhavatIti darzayati, tadyathA-tatparam 1 anyaparam 2 AdezaparaM 3 kramaparaM 4 bahuparaM 5 pradhAnapara 6 miti, tatra dravyaparaM tAvattadrUpatayaiva vartamAna-paramanyattatparaM yathA paramANoH paraH paramANuH 1, anyaparaM tvanyarUpatayA paramanyad, yathA ekANukAd vyaNukatryaNukAdi, evaM vyaNukAdekANukatryaNukAdi 2, 'Adezaparam' Adizyate-AjJApyata ityAdezaH-yaH kasyAMcikriyAyAM niyojyate karmakarAdiH sa cAsau parazcAdezapara iti 3, kramaparaM tu dravyAdi caturdA, tatra dravyataH kramaparamekapradezikadravyAd dvipradezikadravyam, evaM vyaNukAcyaNukamityAdi, kSetrata ekapradezAvagADhAd dvipradezAvagADhamityAdi, kAlata ekasamayasthitikAd dvisamayasthitikamityAdi, bhAvataH kramaparamekaguNakRSNAdviguNakRSNamityAdi 4, bahuparaM bahusAtvena paraM bahuparaM yadyasmAdbahu tadbahuparaM, tadyathA-"jIvA puggala samayA dabva paesA ya pajavA ceva / thovANatANatA visesaahiyA dube'NaMtA // 1 // " tatra jIvAH stokAH tebhyaH pudgalA anantaguNA ityAdi 5, pradhAnaparaMtu pradhAnatvena paraH, dvipadAnAM tIrthakaraH catuSpadAnAM siMhAdiH apadAnAmarjunasuvarNapanasAdiH 6, evaM kSetrakAlabhAvaparANyapi tatparAbA.sU. 70 zrIAcA diSaDidhatvena kSetrAdiprAdhAnyatarA pUrvavatsvadhiyA yojyAnIti, sAmAnyena tu jambUdvIpakSetrAtpuSkarAdika kSetraM paraM, kAlarAGgavRttiH paraMtu prAvRTkAlAccharatkAlaH, bhaavprmaudyikaadiipshmikaadiH|| sAmprataM sUtrAnugame sUtramuccAraNIya, tabedam(zI0) parakiriyaM ajjhatthiyaM saMsesiyaM no taM sAyae no taM niyame, siyA se paro pAe Amajija vA pamajija vA no taM sAyae no taM niyame / se siyA paro pAyAI saMbAhija vA palimahija vA no taM sAyae no taM niyame / se siyA paro pAyAI // 415 // kusijja vA raijja vA no taM sAyae no taM niyame / se siyA paro pAyAI tilleNa vA gha0 vasAe vA makkhijja vA ambhigija vA no taM 2 se siyA paro pAyAI luddheNa vA kakeNa vA cumeNa vA vaNNeNa vA ulloDhija vA uvvAlija vA no 22 // se siyA paro pAyAI sIodagaviyaDeNa vA 2 uccholijja vA paholijja vA no taM0 / se siyA paro pAyAI amayareNa bilevaNajAeNa AliMpija vA viliMpija vA no taM0 / se siyA paro pAyAI abhayareNa dhUvaNajAeNa dhUvija vA padhU0 no taM 2 / se siyA paro pAyAo ANuyaM vA kaMTaya vA nIharija vA visohijja vA no taM02 / se siyA paro pAyAo pUrva vA soNiyaM vA nIharija vA viso0 no taM021 se siyA paro kArya Amajeja vA pamajija vA no taM sAyae no taM niyame / se siyA paro kArya loTTeNa vA saMvAhijja vA palimavija vA motaM. 2 / se siyA paro kArya tihoNa vA pa0 basA. makkhija vA ambhaMgija vA no taM02 se siyA paro kAyaM luddhaNa vA 4 ulloDhija vA uvvalija vA no taM0 2 / se siyA paro kArya sIo0 usiNo0 uccholijja vA pa0 no tN02| se siyA paro kArya annayareNa vilevaNajAeNa AliMpijja vA 2 no taM0 2 / se0 kArya agnayareNa dhUvaNajAeNa dhUvija vA pa0 no te02| se0 kAyasi vaNaM Amajija vA 2 no taM 2 / se. vaNa saMvAhija vA pali. no taM0 / se. vaNaM zilleNa vA gha02 makkhija vA anma0 no taM02 se0 varNa laDheNa vA 4 ulloDhija vA uvvalejja vA no taM0 2 / se siyA paro kAryasi baNaM sIoTha. uccholijja vA pa0 no tN02|se.si varNa vA gaMDaM vA araI vA pulayaM vA bhagaMdalaM vA annayareNaM satthajAeNaM aJchidija vA vicchidija vA no taM02 / se siyA paro anna. jAeNa AJchidittA vA viJchidittA vA pUrva vA soNiyaM vA nIharija vA vi. no taM0 2 / se0 kAryasi gaMDaM vA araI vA pulaiyaM vA bhagaMdalaM vA Amajijja vA 2 no taM0 2 / se0 gaMDaM vA 4 saMvAhijja vA pali0 no taM0 2 / se0 kAyaM. gaMDaM vA 4 tilleNa vA 3 makkhijja vA 2 no taM0 2 / se0 gaMDaM vA luddheNa vA 4 ulloDhija vA u0 no taM0 2 / se0 gaMDaM vA 4 sIodaga 2 uccholija vA pa0 no taM0 2 / se0 gaMDaM vA 4 annayareNaM satthajAeNaM acchidija vA vi0 anna0 sattha0 acchidittA vA 2 pUrva vA 2 soNiyaM vA nIha. viso0 no taM sAyae 2 se siyA paro kAyaMsi seyaM vA jallaM vA nIharija vA vi. no taM0 2 / se siyA paro acchimalaM vA kaNNamalaM vA daMtamalaM vA nahama nIharija vA 2 no taM0 2|se siyA paro dIhAI vAlAI dIhAI vA romAI dIhAI bhamuhAI dIhAI kakkharomAI dIhAI vatthiromAI kappija vA saMThavijja vA no taM02se siyA paro sIsAo likkhaM vA jUyaM vA nIharija vA vi0 no taM0 2 / se siyA paro aMkasi vA paliyaMkasi vA tuyaTTAvittA pAyAI Amajija vA pama0, evaM hiTThimo gamo pAyAi bhANiyavyo / se siyA paro aMkaMsi vA 2 tuyaTTAvittA hAraM vA . addhahAraM vA uratthaM vA geveyaM vA mauDaM vA pAlaMba vA suvannasuttaM vA Avihija vA piNahijja vA no tN02| se0 paro A // 415 //
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 85 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) zrutaskaM02 cUlikA 2 parakri06 / / 416 // // 416 // + rAmaMsi vA ujANasi vA nIharittA vA pavisittA vA pAyAI Amajija vA pa. no taM sAie // evaM neyacyA annamanakiriyAvi // (sU0 172) para-Atmano vyatirikto'nyastasya kriyA-ceSTA kAyavyApArarUpA tAM parakriyAm 'AdhyAtmikIm' Atmani kriyamANAM, punarapi vizinaSTi-'sAMzleSikI' karmasaMzleSajananIM 'no' naiva 'AsvAdayet' abhilaSet , manasA na tatrAbhilApaM| kuryAdityarthaH, tathA na tAM parakriyAM 'niyamayet' kArayedvAcA, nApi kAyeneti / tAM ca parakriyAM vizeSato darzayati -'se' tasya sAdhoniSpratikarmazarIrasya saH 'paraH' anyo dharmazraddhayA pAdau rajo'vaguNThito AmRjyAt karpaTAdinA, vAzabdastUttarapakSApekSaH, tannAsvAdayennApi niyamayediti, evaM sa sAdhustaM paraM pAdau saMbAdhayantaM mardayantaM vA sparzayantaMraJjayantaM, tathA tailAdinA mrakSayantamabhyaJjayantaM vA, tathA lodhrAdinA udvartanAdi kurvantaM, tathA zItodakAdinA | uccholanAdi kurvANaM, tathA'nyatareNa sugandhidravyeNAlimpantaM, tathA viziSTadhUpena dhUpayantaM, tathA pAdAtkaNTakAdikamuddharantam , evaM zoNitAdikaM nissArayantaM 'nAsvAdayet' manasA nAbhilaSet nApi niyamayet-kArayedvAcA kAyeneti // zeSAni kAyavraNagatAdIni ArAmapravezaniSkramaNapramArjanasUtraM yAvaduttAnArthAni // evamamumevArthamuttarasaptake'pi tulyatvAtsaGgreparuciH sUtrakAro'tidizati-'evam' iti yAH pUrvoktAH kriyA-rajaHpramArjanAdikAstAH 'anyo'nyaM parasparataH sAdhunA kRtapratikriyayA na vidheyA ityevaM netavyo'nyo'nyakriyAsaptaikaka iti // kizca se siyA paro suddheNaM asuddheNaM vA vaivaleNa vA teicchaM AuTTe se0 asuddheNaM vaibaleNaM teicchaM AuTTe / / se siyA paro gilANassa sacittANi vA kaMdANi vA mUlANi vA tayANi vA harivANi vA saNitu kaDittu vA kaDAvittu vA teicchaM AuTTAvija no taM sA0 2 kaDuveyaNA pANabhUyajIvasattA veyaNaM veiMti, eyaM khalu0 samie sayA jae seyamiNaM manijAsi (sU0 173) ttibemi // chaDao sattikao // 2-2-6 // 'se' tasya sAdhoH sa paraH zuddhanAzuddhena vA 'vAgbalena' mantrAdisAmarthyena cikitsA' vyAdhyupazamam 'AuTTe'tti kartu-| mbhilsset| tathA sa paro glAnasya sAdhozcikitsArtha sacittAni kandamUlAdIni 'khanitvA' samAkRSya svato'nyena vA khAnayitvA cikitsAM kartumabhilapet tacca 'nAsvAdayet' nAbhilaSenmanasA, etacca bhAvayet-iha pUrvakRtakarmaphalezvarA jIvAH karmavipAkakRtakaTukavedanAH kRtvA pareSAM zArIramAnasA vedanAH svataH prANibhUtajIvasattvAstatkarmavipAkajAM vedanAmanubhavantIti, uktaJca-"punarapi sahanIyo duHkhapAkastavAya, na khalu bhavati nAzaH karmaNAM sazcitAnAm / iti sahagaNayitvA yadyadAyAti samyak , sadasaditi viveko'nyatra bhUyaH kutaste ? // 1 // " zeSamuktArtha yAvadadhyayana-I parisamAptiriti // SaSThamAditastrayodazaM saptaikakAdhyayanaM samAptam / / 2-1-6-13 // + ***** * ** ***5555 zrIAcArAvRttiH (zI0) // 417 // zrutaskaM02 cUlikA 2 anyo07 atha saptamamanyo'nyakriyAbhidhamadhyayanam / SaSThAnantaraM saptamo'sya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane sAmAnyena parakriyA niSiddhA, iha tu gacchanirgatoddezenAnyo'nyakriyA niSidhyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya nAmaniSpanne nikSepe anyo'nyakriyeti nAma, tatrAnyasya nikSepArtha niyuktikRd gAthApazcArddhamAha anne chakaM taM puNa tadanamAesao ceva // 325 // ___ anyasya nAmAdiSaDiyo nikSepaH, tatra nAmasthApane kSuNNe, dravyAnyatridhA-tadanyad anyAnyad AdezAnyacceti dravyaparavanneyamiti // atra parakriyAyAmanyo'nyakriyAyAM ca gacchAntargatairyatanA kartavyeti, gacchanirgatAnAM tvetayA na prayojanamiti darzayituM niyuktikRdAhajayamANassa paro jaM karei jayaNAe~ tattha ahigaaro| nippaDikammassa u annamannakaraNaM ajuttaM tu // 326 // ||sttikaannN nijuttI smmttaa|| jayamANassetyAdi pAtanikayaiva bhAvitArthA // sAdhataM sUtraM, taJcedam se bhikkhU vA 2 annamannakiriyaM ajjhatthiyaM saMseiyaM no taM sAyae 2 // se annamannaM pAe Amajija vA0 no taM0, sesaM taM ceva, evaM khalu0 jaijAsi (sU0 174) ttivemi // saptamam // 2-2-7 // anyo'nyasya-parasparasya kriyAM-pAdAdipramArjanAdikAM sarvo pUrvoktA kriyAvyatihAravizeSitAmAdhyAtmikI sAMzleSikI nAsvAdayedityAdi pUrvavanneyaM yAvadadhyayanasamAptiriti // saptamamAditazcaturdaza, saptaikakAdhyayanaM samApta, dvitIyA ca samAptA cUlikA // 2-2-7-14 // // 417 //
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 279 atha bhAvanAkhyA tRtIyA cUlikA / uktA dvitIyA cUlA, tadanantaraM tRtIyA samArabhyate, asyAzcAyamabhisambandhaH-ihAditaH prabhRti yena zrIvardhamAnasvAminedamarthato'bhihitaM tasyopakAritvAttadvaktavyatAM pratipAdayituM tathA paJcamahAvratopetena sAdhunA piNDazayyAdikaM grAhyamatasteSAM mahAvratAnAM paripAlanArtha bhAvanAH pratipAdyA ityanena sambandhenAyAteyaM cUDeti, asyAzcatvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakramAntargato'yamarthAdhikAraH, tadyathA-aprazastabhAvanAparityAgena prazastA bhAvanA bhAvayitavyA iti, nAmaniSpanne nikSepe bhAvaneti nAma, tasyAzca nAmAdi caturvidho nikSepaH, tatra nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravyAdinikSepArtha niyuktikRdAha davvaM gaMdhaMgatilAiema sIuNhavisahaNAIsu / bhAvaMmi hoi duvihA pasatya taha appasatthA ya // 327 // tatra 'dravya'miti dravyabhAvanA noAgamato vyatiriktA gandhAGgaiH-jAtikusumAdibhirdravyaistilAdiSu dravyeSu yA vAsanA 4 sA dravyabhAvaneti, tathA zItena bhAvitaH zItasahiSNuruSNena vA uSNasahiSNurbhavatIti, AdigrahaNAdvyAyAmakSuNNadeho | vyAyAmasahiSNurityAdyanyenApi dravyeNa dravyasya yA bhAvanA sA dravyabhAvaneti, bhAve tu-bhAvaviSayA prazastA'prazastabhedena dvirUpA bhAvaneti // tatrAprazastAM bhAvabhAvanAmadhikRtyAha pANivahamusAvAe adattamehuNapariggahe ceva / kohe mANe mAyA lobhe ya havaMti apasatthA // 328 // prANivadhAdyakAryeSu prathama pravarttamAnaH sAzaGkaH pravartate pazcAsaunaHpunyakaraNatayA nizaGkaH pravarttate, taduktam-"ka zrIAcA- rotyAdau tAvatsaghRNahRdayaH kizcidazubhaM, dvitIyaM sApekSo vimRzati ca kArya ca kurute / tRtIyaM niHzaGko vigataghRNama- zrutaska02 rAjavRttiHnyatprakurute, tataH pApAbhyAsAtsatatamazubheSu praramate // 1 // " // prazastabhAvanAmAha cUlikA 3 (zI0) dasaNanANacaritte tavaveragge ya hoi u pasatthA / jA ya jahA tA ya tahA lakSaNa vuccha salakkhaNao // 329 // bhAvanAdhya. darzanajJAnacAritratapovairAgyAdiSu yA yathA ca prazastabhAvanA bhavati tAM pratyeka lakSaNato vakSya iti||drshnbhaadhnaarthmaah||418|| titthagarANa bhagavao pavayaNapAvayaNiaisaiDDINaM / abhigamaNanamaNadarisaNakittaNasaMpUaNAthuNaNA // 330 // tIrthakRtAM bhagavatAM pravacanasya-dvAdazAGgasya gaNipiTakasya, tathA prAvacaninAm-AcAryAdInAM yugapradhAnAnAM, tathA|'tizayinAmRddhimatAM-kevalimanaHparyAyAvadhimaccaturdazapUrvavidAM tathA''mauSadhyAdiprAptaRddhInAM yadabhigamanaM gatvA ca darzanaM tathA guNotkIrtanaM saMpUjanaM gandhAdinA stotraiH stavanamityAdikA darzanabhAvanA, anayA hi darzanabhAvanayA'navarataM bhAvyamAnayA darzanazuddhirbhavatIti // kizca- jammAbhiseyanikkhamaNacaraNanANuppayA ya nivvANe / diyloabhvnnmNdrnNdiisrbhomngresuN|| 331 // aTThAvayamujite gayaggapayae ya dhammacake ya / pAsarahAvattanagaM camaruppAyaM ca vaMdAmi // 332 // tIrthakRtAM janmabhUmiSu tathA niSkramaNacaraNajJAnosattinirvANabhUmiSu tathA devalokabhavaneSu mandareSu tathA nandIzvaradvIpAdau bhaumeSu ca-pAtAlabhavaneSu yAni zAzvatAni caityAni tAni.vande'hamiti dvitIyagAthAyAmante kriyeti, evabhaSTApade, tathA zrImadujayantagirau 'gajAgrapade' dazArNakUTavartini tathA takSazilAyAM dharmacakre tathA ahicchatrAyAM | pArzvanAthasya dharaNendramahimAsthAne, evaM rathAvarte parvate vairasvAminA yatra pAdapopagamanaM kRtaM yatra ca zrImadarddhamAnamAzritya camarendreNotsatanaM kRtam , eteSu ca sthAneSu yathAsambhavamabhigamanavandanapUjanotkIrtanAdikAH kriyAH kurvato darzanazuddhirbhavatIti // kizca gaNiyaM nimitta juttI saMdiTThI avitahaM imaM nANaM / iya egaMtamuvagayA guNapaccaiyA ime atthA // 333 // guNamAhappaM isimAmakittaNaM suranariMdapUyA ya / porANaceDyANi ya iya esA saNe hoi|| 334 // ... pravacanavidAmamI guNapratyayikA arthA bhavanti, tadyathA-gaNitaviSaye-bIjagaNitAdau paraM pAramupagato'yaM, tathA'STAGgasya nimittasya pArago'yaM, tathA dRSTipAtokA nAnAvidhA yuktIH-dravyasaMyogAn hetUnvA vetti, tathA samyaga-bhaviparItA dRSTiH-darzanamasya tridazairapi cAlayitumazakyA tathA'vitathamasyedaM jJAnaM yathaivAyamAha tattathaivetyevaM prAvacanikasyAcAryAdeH prazaMsAM kurvato darzanavizuddhirbhavatIti, evamanyadapi guNamAhAtmyamAcAryAdervarNayataH tathA pUrvamahaSINAM ca nAmo-4 kIrtanaM kurvataH teSAmeva ca suranarendrapUjAdikaM kathayataH tathA cirantanacaityAni pUjayataH ityevamAdikAM kiyAM kurvatastadvAsanAvAsitasya darzanavizuddhirbhavatItyeSA prazastA darzanaviSayA bhAvaneti // jJAnabhAvanAMmadhikRtyAha tattaM jIvAjIvA nAyavvA jANaNA ihaM diTThA / iha kanakaraNakAragasiddhI iha baMdhamukkho ya // 335 // baddho ya baMdhaheU baMdhaNabaMdhaSphalaM sukahiyaM tu / saMsArapavaMco'vi ya ihayaM kahio jiNavarehiM // 336 // nANaM bhavissaI evamAjhyA vAyaNAiyAo ya / sajjhAe Autto gurukulavAso ya iya nANe // 337 // // 418 // AM-2-52-56056-1561622606 PROAC%A6%A4%AA%C4%AA%%AA%% A-CHAMMA- % ba
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 yI AMANAKAMAK- 441 ko+CCORAKAR zrIAcA-1 tatra jJAnasya bhAvanA jJAnabhAvanA-evaMbhUtaM maunIndraM jJAnaM pravacanaM yathA'vasthitAzeSapadArthAvirbhAvakamityevaMrUpeti, zrutaskaM02 rAGgadRttiH anayA ca pradhAnamokSAGgaM samyaktvamAdhigamikamAvirbhavati, yatastattvArthazraddhAnaM samyagdarzanaM, tattvaM ca jIvAjIvAdayo navacUlikA 3 padArthAH, te ca tattvajJAnArthinA samyag jJAtavyAH, tatparijJAnamihaiva-Arhate pravacane dRSTam-upalabdhamiti, tathehaiva-ArhatebhAvanAdhya. pravacane kArya-paramArtharUpaM mokSAkhyaM tathA karaNaM-kriyAsiddhau prakRSTopakArakaM samyagdarzanajJAnacAritrANi, kaarkaa-saadhuH| samyagdarzanAdyanuSThAtA, kriyAsiddhizca-ihaiva mokSAvAptilakSaNA, tAmeva darzayati-bandhaH-karmabandhanaM tasmAnmokSaH karmavicaTanalakSaNaH, asAvapIhaiva, nAnyatra zAkyAdikapravacane bhavati, ityevaM jJAnaM bhAvayato jJAnabhAvanA bhavatIti // tathA 'baddhaH' aSTaprakArakarmapudgalaiH pratipradezamavaSTabdho jIvaH, tathA 'vandhahetavaH' mithyAtvAviratipramAdakapAyayogAH tathA bandhanam-aSTaprakArakarmavargaNArUpaM tatphalaM-caturgatisaMsAraparyaTanasAtAsAtAdyanubhavanarUpamiti, etatsarvamatraiva sukathitam , anyadvA yatkiJcitsubhASitaM tadihaiva pravacane'bhihitamiti jJAnabhAvanA, tathA vicitrasaMsAraprapaJco'traiva jinendraiH kathita iti // tathA jJAnaM mama viziSTataraM bhaviSyatIti jJAnabhAvanA vidheyA, jJAnamabhyasanIyamityarthaH, AdigrahaNAdekAgracittatAdayo guNA bhavantIti, tathaitadapi jJAne bhAvanIyaM, yathA-"jaM annANI kama khavei" ityAdi, tathaibhizca kAraNairtAnamabhyasanIyaM, tadyathA-jJAnasaGgrahArthaM nijerArtham avyavacchittyartha svAdhyAyArthamityAdi, tathA jJAnabhAvanayA nityaM gurukulavAso bhavati, tathA coktam-"NANassa hoi bhAgI thirayarao daMsaNe caritte ya / dhannA AvakahAe gurukula // 419 // vAsaM na muJcanti // 1 // ", ityAdikA jJAnaviSayA bhAvanA bhavatIti // cAritrabhAvanAmadhikRtyAha 1 jJAnasya bhavati bhAgo sthirataro darzane cAritre ca / dhanyA yAvatkathaM gurukulavAsaM na muzanti // 1 // sAhamAhiMsAdhammo saccamadattaviraI ya baMbhaM ca / sAhu pariggahaviraI sAhu tavo bArasaMgo ya // 338 // veraggamappamAo egattA (gge) bhAvaNA ya parisaMgaM / iya caraNamaNugayAo bhaNiyA itto tavo vucchaM // 339 // sAdhu-zobhano'hiMsAdilakSaNo dharma iti prathamavratabhAvanA, tathA satyamasminnevAhate pravacane sAdhu-zobhanaM nAnyatreti dvitIyatratasya, tathA'dattaviratizcAtraiva sAdhvIti tRtIyasya, evaM brahmacaryamapyatraiva navaguptiguptaM dhAryata iti, tathA parigrahaviratizcehaiva sAdhvIti, evaM dvAdazAGgaM tapa ihaiva zobhanaM nAnyatreti // tathA vairAgyabhAvanA-sAMsArikasukhajugupsArUpA, evamapramAdabhAvanA-madyAdipramAdAnAM karmabandhopAdAnarUpANAmanAsevanarUpA, tathaikAgrabhAvanA-"eko me sAsao appA, NANadaMsaNasaMjuo / sesA me bahirA bhAvA, sabve saMjogalakkhaNA // 1 // " ityAdikA bhAvanAH (iti prakRSTamRSitvAGgaM) 'caraNamupagatAH' caraNAzritAH, ita Urdhva tapobhAvanAM 'vakSye' abhidhAsya iti // kiha me havija'vaMjho divaso? kiMvA para tavaM kaa?| ko iha dave jogo khise kAle samayabhAve ? // 34 // _ 'kathaM' kena nirvikRtyAdinA tapasA mama divaso'vandhyo bhavet ! kataradvA tapo'haM vidhAtuM 'prabhuH zaktaH, tacca katarattapaH kasmin dravyAdI mama nirvahati ? iti bhAvanIyaM, tatra dravye utsargato vallacaNakAdike kSetre snigdharUkSAdau kAle zItoSNAdau bhAve'glAno'hamevaMbhUtaM tapaH kartumalam , ityevaM dravyAdikaM paryAlocya yathAzakti tapo vidheyaM "zaktitasatyAgatapasI" (tattvArthe a06 sU0 23 darzana0) iti vacanAditi // kiJca 1 eko me zAzvata AtmA jJAnadarzanasaMyutaH / zeSA me bAhyA bhAvAH sarve saMyogalakSaNAH // 1 // zrIAcA- ucchAhapAlaNAe iti (eva) tave saMjame ya saMghayaNe / veragge'NicAI hoi caritte ihaM pagayaM // 341 // zrutaskaM02 rAmavRttiH tathA'nazanAdike tapasyanigUhitabala pIryeNotsAhaH karttavyaH, gRhItasya ca pratipAlanaM karttavyamiti, uktazca-"tittha- cUlikA 3 (zI0) dayaro caunANI suramahio sijjhiavvayadhuvammi / aNigUhiabalavirio savvatthAmesu ujamai // 1 // kiM puNa ava- bhAvanAdhya. sesehiM dukkhakkhayakAraNA suvihiehiM / hoina ujjamiavvaM sapaccavAyami mANusse? // 2 // " ityevaM tapasi bhAvanA vi-1 // 420 // dheyA / evaM 'saMyama' indriyanoindriyanigraharUpe, tathA 'saMhanane vajrarSabhAdike taponirvAhanAsamarthe bhAvanA vidheyeti, vairAgyabhAvanA tvanityatvAdibhAvanArUpA, taduktam-"bhAvayitavyamanityatva 1 mazaraNatvaM 2 tathaikatA 3 'nyatve 4 / azucitvaM 5 saMsAraH 6 karmAzrava 7 saMvara 8 vidhizca // 1 // nirjaraNa 9 lokavistara 10 dharmasvAkhyAtatattvacintA ca 11 // vodheH sudurlabhatvaM ca 12 bhAvanA dvAdaza vishuddhaaH||2||" ityAdikA anekaprakArA bhAvanA bhavantIti, iha punazcAritre| prakRtaM-caritrabhAvanayehAdhikAra iti // niyuktyanugamAnantaraM sUtramuccAraNIyaM, taccedam teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre paMcahatthuttare yAvi hutthA, taMjahA-hatyuttarAI cue caittA gambhaM vakaMte hatthuttarAhiM gambhAo gambhaM sAharie hatthuttarAhiM jAe hatthuttarAhiM muMDe bhavittA agAgao aNagAriyaM pavvaie hatthuttarAhiM kasiNe ... paDipunne abbAdhAe nirAvaraNe aNaMte aNuttare kevalavaranANadaMsaNe samuppanne, sAiNA bhagavaM prinivvue| (sU0 175) // 420 / 1 tIrthaMkarastuzAMnI muramahito dhuve sedhitavye / anigUhitabalavIryaH sarvasthAmnodyacchati ||1||ki punaravazeSairduHkhakSayakAraNAta suvihitaiH / bhavati nodyamitavyaM sapratyapAye mAnuSye // 2 // SALOCALC %
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhA. sU. 71 zrIAcArAjavRttiH (zI0 ) // 421 // 281 samaNe bhagavaM mahAvIre imAe osappiNIe susamasusamAe samAe vIkaMtAe susamAe samAe vIrakatAe susamadussamAe samAe vIkaMtAeM dUsamasusamAe samAe bahu viikaMtAe pannahattarIe vAsehiM mAsehi ya addhanavamehiM se sehiM je se gamhANaM catthe mAse aTThame pakkhe AsADhasuddhe tassa NaM AsADhasuddhassa chaTThIpakkheNaM ityuttarAhiM nakkhatteNaM jogamuvAprANaM mahAvijayasiddhatyaputtaravarapuMDarIpa disAsobatpivaddhamAgAo mahAvimANAo vIsaM sAgaropamAI Au pA AklaeNaM ThikkhaNaM bhavaksa cA jaMburI meM dIne mArahe vAle dAhima vAdiNamAkuMDapurasaMnivesaMmi sabhadatarasa mAinasa koDAsagocarasa devAdAra mAiNIe jAvarassa guptAe sImbhavabhUeNaM a kucchisi ganbhaM varSAte, samaNe bhagavaM mahAvIre tinnANovagae yA vi hutthA, cahassAmitti jANai cuemitti jANai cayamANe nayANe, suddhane se kAle patte, to maM samaye bhagavaM mahAvIre hiyAzukaMpaNaM devegaM jIyamevaMtika je se bAsA tace mAse paMcame pavakhe Asopavale tara gaM Asopabasa terasIpaNaM hattarA naksace jogamubAgavA sIhiM rAIdiehiM vaikaMterhi tesIimassa rAIdiyassa pariyAe vaTTamANe dAhiNamAhaNakuMDapurasaMnivesAo uttarakhattiyakuMDapurasaMnivesaMsi nAyANaM khattiyANaM siddhatvassa khattiyassa kAsavaguttassa tisalAe khattiyANIe vAsiTThasaguttAe asubhANaM puggalANaM avahAraM karittA subhANaM puggalANaM pakkhevaM karitA kucchisi gandhaM sAharaha, jevi ya se tisalAe khattibAgI gamepi ca dAhiNamAhapura saMnivezaMsi usa ko devA0 jAvarAyaNaguttA ga sAirai, samaNe bhagavaM mahAvIre tinnANovagae yAvi hotyA -- sAharijjissAmitti jANai sAharijamANe na yAgai sAha riemitti jANai samaNAuso ! / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM tisalAe khattiyANIe aha nayA kayAI navahaM mAsANaM bahupaDipunnANaM addhaTTamANarAiMdiyANaM vIrakaMdrANaM je se gimhANaM paDhame mAse dube pakkhe cittasuddhe tassa NaM cittasuddhassa terasIpakkheNaM itthu joga0 samaNaM bhagavaM mahAvIraM aroggA aroggaM pasUyA / jaNNaM rAI tisalAkha0 samaNaM0 mahAvIraM arovA aropa pacAsa rAI bhagavANamaMtarajoisiyavimAnavAsadehi devI upavi mahaM divve devu devasanivAra devakara jigara bAvi hutyA jaNaM racaNi tisavAla samartha pasUyA taNaM syaNi bahave devA ya devIo ya evaM mahaM amayavAsaM ca 1 gaMdhavAsaM ca 2 cunavAsaM ca 3 pupphavA0 4 hiranavAsaM ca 5 rayaNavAsaM ca 6 vAsiMsu, jaNNaM rayANaM tisalAkha0 samaNaM0 pasUyA taNNaM syaNiM bhavaNavaSANamaMtarajoisiyavimANavAsiNo devA ya devIo ya sajaNassa bhagavao mahAvIrassa sUikammAI titthayarAmiseyaM ca kariMsu, jao NaM pamii bhagavaM mahAvIre tisalAe kha0 kucchisi gandhaM Agae tao NaM pabhitra taM kulaM vipuleNaM hirameNaM suvameNaM dhaNeNaM dhaNaM mANikeNaM muttieNaM saMkhasilappavAleNaM aIba 2 parivabudha, tao NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa ammApiyaro eyamahaM jAnittA nivvasarAsi vipukhaM asaNapANasAsAdi 2 sAmanA dhanimitta nimaMtitA bahane samAvagAhiM mickaDaragAI bicchati viti visArNiti dAyAre dANaM pajjabhAiti vicchaGittA viggo0 vissANittA dAyA0 pajjabhAittA mittanAi0 bhuMjAviMti mitta jAvitAmita bano imamevArU nAca kArabhitijo pani ime kumAre ti00 sine Aie , to pamitra imaM kudirameNa saMkhAile atIva 2 parivatA hou kumAre baddhamAne to gaM samaNe bhagavaM mahAvIre paMcadhAiparivuDe, taM0 khIradhAIe 1 majjaNadhAIe 2 maMDaNadhAIe 3 khelAvaNadhAie 4 aMkadhA0 5 aMkAo ke sAnimA ramne maNikuTTimanale girikaMdarasamutIviva mahAgupubI saMvata NaM samaNe bhagavaM0 vinnAvapariNaya (mitro) viNiyatvAbhAve apvAI urAlAI mApurasagAI paMcakhagAI kAmabhogAI sapharisa rasarUvagaMdhA pariyAremANe evaM ca NaM viharai / ( sU0 176) / samaNe bhagavaM mahAvIre kAsavagutte tassa NaM ime tinni nAmadhijjA evamAhinaMti, taMjahA - ammApiusaMti vaddhamANe 1 sahasaMmuie samaNe 2 bhImaM bhayabheravaM urAlaM avelayaM parIsaha - sahattikaTTu devehiM se nAmaM kayaM samaNe bhagavaM mahAvIre 3, samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa piyA kAsavagatteNaM tassa NaM tinni nAma0 taM0 - siddhatye i vA sijjaMse i vA jasase i vA samaNassa gaM0 ammA vAsiTThassaguttA tIse NaM tinni nA0, taM0 tisalAi vA videhadinnA i vA piyakAriNI i vA, samaNassa NaM bha0 pittiae supAse kAsavagutteNaM, samaNa 0 jiTThe bhAyA naMdivaddhaNe kAsavagutteNaM, samaNassa NaM jeTThA bhaiNI sudaMsaNA kAsavagutteNaM, samaNassa NaM bhaga0 bhajjA jasoyA koDanAgutteNaM, samaNassa NaM0 dhUyA kAsavagotteNaM tIse NaM do nAmadhijjA evamA0- -aNujjA i vA piyadaMsaNA ivA, samaNassa NaM bha0 nattUI kosiyA gutteNaM tIse NaM do nAma0 taM0 sesavaI i vA jasavaI ivA, ( sU0 177 ) / samaNassa NaM0 3 ammApiyaro pAsAvazcijjA samaNovAsagA yAvi hutthA, te NaM bahUiM vAsAiM samaNobAsagapariyAgaM pAlahattA chaNDaM jIvanikAyANaM sAragana AloisA nidittA garihitA paricamitA mahArihaM uttaraguNAtAI paciSacittA sasaMcAragaM durU - - zrutaskaM0 2 cUlikA 3 bhAvanAdhya. // 421 //
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAcArAGgavRttiH (zI0) // 422 // zrIAcArAGgavRttiH (zI0) # 423 // 282 hitA bhattaM paJcakakhAti 2 apacchimAe mAraNaMtiyAe saMleddaNAsarIrae musiyasarIrA kAlamAse kAlaM kiyA taM sarIraM vippajahittA ae kappe devattAe uvavannA, tao NaM AukkhaeNaM bhava0 Thi0 cue caitA mahAvidehe vAse carameNaM ussAseNaM sinjhissaMti bujjhissaMti muzcissaMti parinivvAissaMti sambadukkhANamaMtaM karissaMti ( sU0 178 ) / teNaM kAleNaM 2 samaNe a0 nAe nAyapuce nAyakudivase midede videzine videce viredamA tI vAsAI videsitikaTTu anAramano batA ambAkA devalogamapa tehiM samapahale piyA hiranaM picA subanaM ciyA va ciyA pAhaNaM picA dhaNa kaNagarayaNasaMtasArasAvaijvaM vicchaGittA viggovittA vissANittA dAyAresu NaM dAittA paribhAittA saMvaccharaM dalaitA je se hemaMvANaM paDhane mAse paDhame pakkhe maggasirabahule tassa NaM maggasirabahulassa dasamIpakkheNaM ityuttarA joga0 abhinikkhamaNAbhippAe yAvi hutthA, --saMvacchareNa hohii aminikkhamaNaM tu jiNaMvariMdassa 1 to atthasaMpayANaM pavattaI puvvasUrAo ||1|| egA hirannakoDI aTTheva aNUNagA sayasahassA / sUrodayamAIyaM dijjai jA pAyarAsutti // 2 // tinneva ya koDisayA aTThAsI ca huMti koDIo / asidaM ca sayasahassA evaM saMvacchare dinaM // 3 // vesamaNakuMDadhArI devA logaMtiyA mahiDIyA / borhiti ya titthayaraM pannarasasu kammabhUmIsu // 4 // baMbhaMmi ya kappaMmI boddhavvA kaNharAiNo majjhe / logaaiyA vimANA asu vatthA asaMkhijvA // 5 // ee devanikAyA bhagavaM bohiMti jiNavaraM vIraM / savvajagajjIvahiyaM arihaM ! titthaM patrattehi // 6 // tao NaM samaNassa bha0 ma0 aminikkhamaNAmippAyaM jANittA bhavaNavaivA0jo0 vimANavAsiNo devA ya devIo ya saehiM 2 rUvehiM saehiM 2 nevatthehiM sae0 2 vidhehiM sabbiDIe sabvajuIe savvabala samudaNaM savAI 2 jAjavimANAvaM duruti zayA durUddittA mahAbAyarAI puggalAI parisAti 2 mahAsuramAI puga lAI pariyAIti 2 uddhuM uppayaMti uTTaM uppaisA tAe ukkiTThAe sigyAe cavalAe turiyAe divvAe devagaIe Ahe NaM ovayamANA 2 tirieNaM asaMkhijvAiMdIvasamuddAI bIikamamANA 2 jeNeva jaMbuddIve dIve teNeva ubAgacchaMta 2 jeNeva uttarakhaDipurate upAgacchati usarakhatiyaragivesassa uttarapurachime disIbhAra teneva iti keoNa o iyA, tao NaM sake deviMde devarAyA saNiyaM 2 jANavimANaM paTTaveti saNiyaM 2 jANavimANaM paTTavettA saNiyaM 2 jANavimANAo pacorues saNiyaM 2 egaMtamavakamai egaMtamacakamittA mahayA veDavvieNaM samugdhAeNaM samohaNai 2 egaM maI nANAmavizvagagarayaNamaNicittaM subhaM cAra va tarasaNaM devacchaMdayassa bahumahAsabhAe e maI sapAyapIDhaM nANAmaNikaNaparapaNamaticittaM zubhaM cArutarUvaM sIhAsa vimba, 2 jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva ubAgacchai 2 samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AgrAhiNaM payAhiNaM karei 2 samaNaM bhagavaM mahAvIraM baMdai namasai 2 samaNaM bhagavaM mahAvIraM gahAya jeNeva devacchaMdae teNeva uvAgacchai saNiyaM 2 puratthAbhimuhaM sIhAsaNe nisIyAvei sayiM 2 nisIyAvitA sAgasadasyAditiheddigaMdhAlAI uddhoSaNa mAne 2 jassa NaM mujhe sayasahasleNaM tipaDolatittieNaM sAhieNaM sIteNa gosIsarattacaMdaNeNaM aNuliMpai 2 IsiM nissAsavAyavojnaM varanayarapaTTaNuggayaM kusalanarapasaMsiyaM assalAlApelavaM cheyAriya kaNagakha iyaMtakammaM haMsalakkhaNaM paTTajuyalaM niyaMsAvei 2 hAra mahAraM urasyaM naiva gAva pAtra paTTamaharayaNamAlA javiMdhAveda AvidhAvitA vinavedimapUramasaMghAime malleNaM kapparukkhamiva samalaMkarei 2 tA duSaMpi mahayA veDavviyasamugdhAeNaM samohaNai 2 egaM mahaM caMdappahaM siviyaM sahassavAgiti saMjahAIdAmigalabhaturaganarama karavigavAnarakuMjarakara sarabhacamarasalasIyamaticiyavijjAharamihuNajuyalajaMtajogajuttaM azIsahassamAliNIyaM sunirUviyaM misimitirUvagasahassakaliyaM IsiM misamANaM bhibbhisamANaM cakkhulloyaNalesaM muttAhalamuttAjAlaMtaroviyaM tavaNIyapavara laMbUsapalaMbaMtamuttadAmaM hAraddhahArabhUsaNasamoNayaM ahiyapicchaNijjaM paumalayabhatticittaM asogalayabhatticittaM kuMdalayabhatticittaM nANAlayabhatti0 viraiyaM subhaM cArukaMtarUvaM nANAmaNipaMcavannaghaMTApaDAyapaDimaMDiyaggasiharaM pAsAIyaM darisaNijjaM surUvaM, sIyA ubaNIyA jiNavarassa jaramaraNavippamukassa / osAmA jayalayadikusumehiM // 1 // sivicAra majhavAre divvaM vrrynnruvcic| sIdAsa mahaM sapAyapIDhaM jiNavarassa // 2 // AlaiyamAlamauDo bhAsukhuMdI varAbharaNadhArI / khomiyavatthaniyattho jassa ya mulaM sayasahassaM // 3 // chaNa u bhatteNaM ajjhavasANeNa suMdareNa jiNo / lesAhiM visRjyaMto AruhaI uttamaM sIyaM // 4 // sIhAsaNe niviTTho sakIsANA ya dohi pAsehiM / vIyaMti cAmarAhiM maNirayaNavicittadaMDAhiM // 5 // pudi ukkhittA mANusehiM sAha romakUvehiM / pacchA vahaMti devA suraasurA garulanAgiMdA || 6 || purao surA bahaMtI asurA puNa dAhiNaMmi pAsaMmi / avare vahaMti garulA nAgA puNa uttare pAse // 7 // vaNasaMDe va kusumiyaM paumasaro vA jahA sarayakAle / so 1 hai kusumabhareNaM iya gagaNayalaM suragaNehiM // 8 // siddhatthavaNaM va jahA kaNayAravaNaM va caMpayavaNaM vA / sohai ku0 // 9 // varapaNDabherijhallarisaMkhasayasahassiehiM tUrehiM / gayaNayale dharaNiyale tUraninAo paramarammo // 10 // tatavitataM ghaNa zrutaskaM02 cUlikA 3 bhAvanAdhya. / / 422 / / zrutaskaM0 2 cUlikA 3 bhAvanAdhya. // 423 //
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 283 siraM AujaM caunvihaM bahuvihIyaM / vAiMti tattha devA bahUAha AnaTTagasaehiM / / 11 // teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM je se hemaMtANaM paDhame mAse paDhame pakkhe maggasirabahule tassa NaM maggasirabahulassa dasamIpakkheNaM suvvaeNaM divaseNaM vijaeNaM muTutteNaM hatthuttarAnakvatteNaM jogovagaeNaM pAINagAmiNIe chAyAe viiyAe porisIe chaTeNaM bhatteNaM apANaeNaM egasADhagamAyAe caMdappabhAe siviyAe sahassavAhiNiyAe sadevamaNuyAsurAe parisAe samaNijamANe uttarakhattiyakuMDapurasaMnivesassa majhamajheNaM nigacchai 2 jeNeva nAyasaMDe ujANe teNeva uvAgacchai 2. IsiM rayaNippamANaM acchoppeNaM bhUmibhAeNaM saNiyaM 2 caMdappabhaM sibiyaM sahassavAhiNiM Thavei 2 saNiyaM 2 caMdappabhAo sIyAo sahassavAhiNIo paJcoyarai 2 saNiyaM 2 puratyAnimuhe sIhAsaNe nisIyai AbharaNAlaMkAraM omuai, tao NaM vesamaNe deve bhattuvvAyapaDio bhagavao mahAvIrassa haMsalakkhaNeNaM paDeNaM AbharaNAlaMkAraM paDicchai, tao NaM samaNe bhagavaM mahAvIre dAhiNeNaM dAhiNaM vAmeNaM vAma paMcamuTThiyaM loyaM karei, tao NaM sake deviMde devarAyA samaNassa bhagavao mahAvIrassa jannavAyapaDie vairAmaeNaM thAleNa kesAI paDicchai 2 aNujANesi bhaMtettika khIroyasAgaraM sAharai, tao NaM samaNe jAva loyaM karittA siddhANaM namukkAra karei 2 savvaM me akaraNijjaM pAvakammaMtika sAmAiyaM carittaM paDivajai 2 devaparisaM ca maNuyaparisaM ca AlikkhacittabhUyamiva Thavei-dibvo maNussaghoso turiyaninAo ya samavayaNeNaM / khippAmeva niluko jAhe paDivajjai caritaM // 1 // paDivajittu caritaM ahonisaM sabvapANabhUyahiyaM / sAha1 lomapulayA savve devA nisAmiti // 2 // tao gaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa sAmAiyaM khaovasamiyaM carittaM paDivannassa maNapajjavanANe nAmaM nANe samuppanne aDAijehiM dIvahiM dohi ya samuddehiM sannINaM paMciMdiyANaM pajattANaM viyattamaNasANaM maNogayAiM bhAvAI jANei / tao NaM samaNe bhagavaM mahAvIre pabvaie samANe mittanAI sayaNasaMbaMdhivagaM paDivisajei, 2 imaM eyArUvaM amiggahaM abhigiNhai-bArasa vAsAI vosaTukAe ciyattadehe je kei uvasaggA samuppajaMti, taMjahA-divvA vA mANussA vA tericchiyA vA, te savve uvasagge samuppanne samANe sammaM sahissAmi khamissAmi ahiAsaissAmi, tao NaM sa. bha. mahAvIre imaM eyArUvaM abhiggahaM abhigiNhittA vosihacattadehe divase muhuttasese kummAragAmaM samaNupatte, tao NaM sa0 bha0 ma0 vosiTThacattadehe aNuttareNaM AlaeNaM aNuttareNaM vihAreNaM evaM saMjameNaM paggaheNaM saMvareNaM taveNaM baMbhaceravAseNaM khaMtIe muttIe samiIe guttIe tuTThIe ThANeNaM kameNaM sucariyaphalanivvANamuttimaggeNaM appANaM bhAvemANe viharai, evaM vA viharamANassa je kei uvasaggA samuppajjati-divvA vA mANussA vA tiricchiyA vA, te savve uvasagge samuppanne samANe aNAule avvahie ahINamANase tivihamaNavayaNakAyagutte samma sahai khamai titikkhai ahiyAsei, tao NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa eeNaM vihAreNaM viharamANassa bArasa vAsA vIikatA terasamassa ya vAsassa pariyAe vaTTamANassa je se gimhANaM ducce mAse cautthe pakkhe vaisAhasuddhe tassa NaM vesAhasuddhassa dasamIpakkheNaM suvvaeNaM divaseNaM vijaeNaM muhutteNaM hatyuttarAhiM nakkhatteNaM jogovagaeNaM pAINagAmiNIe chAyAe viyattAe porisIe jaMbhiyagAmassa nagarassa bahiyA naIe ujjuvAliyAe uttarakUle sAmAgassa gAhAvaissa kaTThakaraNaMsi uDUjANUahosirassa jhANakohobagayassa veyAvattassa ceiyassa uttarapuracchime disIbhAge sAlarukkhassa adUrasAmate ukuDuyassa godohiyAe AyAvaNAe AyAvemANassa chaTTeNaM bhatteNaM apANaeNaM sukkajhANaM zrIAcArAGgavRttiH (zI0) zrutaskaM02 cUlikA 3 bhAvanAdhya. // 424 // // 424 %E5% tariyAe vaTTamANassa nivvANe kasiNe paDipunne anvAhae nirAvaraNe aNata aNuttare kevalavaranANadasaNe samuppanna, se bhagavaM arahaM jiNe kevalI savvannU savvabhAvadarisI sadevamaNuyAsurassa logassa pajAe jANai, taM0-AgaI gaI ThiI cayaNaM uvavAyaM bhuttaM pIyaM kaDaM paDiseviyaM Avikamma rahokammaM laviyaM kahiyaM maNomANasiyaM savvaloe savvajIvANaM savvabhAvAI jANamANe pAsamANe evaM ca NaM viharai, jaNaM divasaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa nivvANe kasiNe jAva samuppanne taNNaM divasaM bhavaNavaivANamaMtarajoisiyavimANavAsidevehi ya devIhi ya uvayaMtehiM jAva uppiMjalagabhUe yAvi hutthA, to NaM samaNe bhagavaM mahAvIre uppannavaranANadasaNadhare appANaM ca logaM ca abhisamikkha puvvaM devANaM dhammamAikkhA , tato pacchA maNussANaM, tao NaM samaNe bhagavaM mahAvIre uppannanANadasaNadhare goyamAINaM samaNANaM paMca mahavvayAI sabhAvaNAI chajjIvanikAyA Atikkhati bhAsai parUvei, taM-puDhavikAe jAva tasakAe, paDhamaM bhaMte ! mahanvayaM paJcakkhAmi savvaM pANAivAyaM se suhumaM vA bAyaraM vA tasaM vA thAvaraM vA neva sayaM pANAivAyaM karijA 3 jAvajjIvAe tivihaM tiviheNaM maNasA vayasA kAyasA tassa bhaMte ! paDikamAmi niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmi, tassimAo paMca bhAvaNAo bhavaMti, tatthimA paDhamA bhAvaNA'teNaM kAleNa'mityAdi 'tena kAlena' iti duSpamasuSamAdinA 'tena samayena' iti vivakSitena viziSTena kAlena satotpatyAdikamabhUditi sambandhaH, tatra 'paMcahatthuttare yAvi hutthA' ityevamAdinA AroggA AroggaM pasUrya'tti, ityevamantena granthena bhagavataH zrIvarddhamAnasvAmino vimAnacyavanaM brAhmaNIgarbhAdhAnaM tataH zakrAdezAtrizalAgarbhasaMharaNamutpattizcAbhihitA, 'tattha %%% CG
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) zrutaskaM02 cUlikA 3 bhAvanAdhya. // 425 // SABSRIGANGAN // 425 // paMcahatthuttarehiM hotthati hasta uttaro yAsAmuttaraphAlgunInAM tA hastottarAH, tAzca paJcasu sthAneSu-garbhAdhAnasaMharaNajanma- dIkSAjJAnopattirUpeSu saMvRttA ataH paJcahastotsaro bhagavAnabhUditi, 'cavamANe Na jANaitti AntarmuhUrtikatvAcchadmastho- |payogasya cyavanakAlasya ca sUkSmatvAditi, tathA 'jaNNaM rayaNI aroyA aroyaM pasUyantI'tyevamAdinA 'uppannanANadaMsaNa- dhare goyamAINaM samaNANaM niggaMthANaM paJca mahavvayAI sabhAvaNAI chajjIvanikAyAI AikkhaI tyevamantena grandhena bhagavato vIravarddhamAnasvAmino jAtakarmAbhiSekasaMvarddhanadIkSAkevalajJAnotpattayo'bhihitAH, prakaTArthaM ca sarvamapi sUtraM, sAmpratamutpannajJAnena bhagavatA pazcAnAM mahAvratAnAM prANAtipAtaviramaNAdInAM pratyekaM yAH paJca paJca bhAvanAH prarUpitAstA vyAkhyAyante, tatra prathamamahAvatabhAvanAH paJca, tatra prathamAM tAvadAha iriyAsamie se niggaMthe no aNairiyAsamietti, kevalI bUyA0-aNairiyAsamie se niggaMthe pANAI bhUyAI jIvAI sattAI abhihaNijja vA vattija vA pariyAvija vA lesija vA uddavija vA, iriyAsamie se niggaMthe no iriyAasamiitti paDhamA bhAvaNA 1 / ahAvarA ducA bhAvaNA-maNaM pariyANai se niggaMdhe, je ya maNe pAvae sAvaje sakirie aNhayakare cheyakare bheyakare ahiMgaraNie pAusie pAriyAvie pANAivAie bhUovaghAie, tahappagAraM maNaM no padhArijA gamaNAe, maNaM parijANai se niggaMthe, je ya maNe apAvaetti ducA bhAvaNA 2 / ahAvarA tathA bhAvaNA-vaI parijANai se niggaMthe, jA ya vaI pAviyA sAvajjA sakiriyA jAva bhUovaghAiyA tahappagAraM vaI no uccArijA, je vaI parijANai se nimnathe, jAva vai apAviyatti taccA bhAvaNA 3 / ahAvarA cautthA bhAvaNA-AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamie se nigathe, no aNAyANabhaMDamattanikkhevaNAsamie, kaMvalI bUyA0-AyANabhaMDamattanikkhevaNAasamie se niggaMthe pANAI bhUyAI jIvAI sattAI amihaNijjA vA jAva uddavija vA, tamhA AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamie se nimgaMthe, no AyANabhaMDanikkhevaNAasamietti cautthA bhAvaNA 4 / ahAvarA paMcamA bhAvaNA-AloiyapANabhoyaNabhoI se niggaMthe no aNAloiyapANabhoyaNabhoI, kevalI bUyA0-aNAloIyapANabhoyaNabhoI se niggaMthe pANANi vA 4 amihaNija vA jAva uddavija vA, tamhA AloiyapANabhoyaNabhoI se niggaMthe no aNAloIyapANabhoyaNabhoItti paMcamA bhAvaNA 5 / eyAvatA mahavvae sammaM kAraNa phAsie pAlie tIrie kiTTie avaTThie ANAe ArAhie yAvi bhavai, paDhame bhaMte ! mahabae pANAivAyAo veramaNaM // ahAvara duSaM mahatvayaM pacakkhAmi, savvaM musAvArya vaidosaM, se kohA vA lohA vA bhayA vA hAsA vA neva sayaM musaM bhAsijjA nevaNaM musaM bhAsAvijjA amaMpi musaM bhAsaMtaM na samaNumagnijjA tivihaM tiviheNaM maNasA vayasA kAyasA, tassa bhaMte ! paDikamAmi jAva vosirAmi, tassimAo paMca bhAvaNAo bhavaMti-tathimA paDhamA bhAvaNA-aNubIibhAsI se niggaMthe no aNaNuvIibhAsI, kebalI yUyA0-aNaNuvIibhAsI se niggaMthe samAvajija mosaM bayaNAe, aNubIibhAsI se nigathe no aNaNubIibhAsitti paDhamA bhAvaNA / ahAvarA ducA bhAvaNA-kohaM pariyANai se niggaMthe no kohaNe siyA, kevalI ghUyAkohappatte kohattaM samAvaijjA mosaM vayaNAe, koI pariyANai se niggaMthe na ya kohaNe siyatti dudhA bhAvaNA / ahAvarA tathA bhAvaNA-lobhaM pariyANai se niggaMthe no a lobhaNae siyA, kevalI yUyA-lobhapatte lobhI samAvaijjA mosaM vayaNAe, lobha pariyANai se nimnathe no ya lobhaNae siyatti taccA bhAvaNA / ahavarA cautthA bhAvaNA-bhayaM parijANai se zrIAcArAvRttiH (zI0) // 426 // AGARAAMANANAMAMAY zrutaskaM02 cUlikA 3 bhAvanAdhya. niggathe no bhayabhIrue siyA, kevalI bUyA-bhayapatte bhIrU samAvaijA mosaM vayaNAe, bhayaM parijANai se niggaMthe no bhayabhIrue siyA cautthA bhAvaNA 4 / ahAvarA paMcamA bhAvaNA-hAsaM pariyANai se nigaMthe no ya hAsaNae siyA. keva0 hAsapatte hAsI samAvaijA mosaM vayaNAe, hAse pariyANai se niggaMthe no hAsaNae siyatti paMcamI bhAvaNA 5 / etAvatA doce mahavvae sammaM kAraNa phAsie jAva ANAe ArAhie yAvi bhavai ducce bhaMte ! mahavyae / ahAvaraM tavaM bhaMte ! mahabbayaM patrakkhAmi savvaM adinAdANaM, se gAme vA nagare vA ranne vA appaM vA bahu~ vA aNuM vA thUlaM vA cittamaMtaM vA acittamaMtaM vA neva sayaM adinaM gihijA nevannehiM adinnaM gihAvijA adinaM annapi giNhataM na samaNujANijjA jAvajIvAe jAva vosirAmi, tassimAo paMca bhAvaNAo bhavaMti, tatthimA paDhamA bhAvaNA-aNuvIi miuggahaM jAI se nigaMthe no aNaNuvIimiuggahaM jAI se niggaMthe, kevalI bUyA-aNaNuvIi miuggaI jAI niggaMthe adinnaM giNhejjA, aNuvIi miuggahaM jAI se niggaMthe no aNaNuvIi miuggaI jAitti paDhamA bhAvaNA 1 / ahavarA ducA bhAvaNA-aNunaviya pANabhoyaNabhoI se nigaMthe no aNaNunavia pANabhoyaNabhoI, kevalI bUyA-aNaNunaviya pANabhoyaNabhoI se niggathe adinnaM bhuMjijjA, tamhA aNunaviya pANabhoyaNabhoI se niggaMthe no aNaNunaviya pANabhoyaNabhoItti ducA bhAvaNA 2 / ahavarA taccA bhAvaNA-niggaMtheNaM uggahaMsi uggahiyaMsi etAvatAva umgahaNasIlae siyA, kevalI bUyA-niggaMtheNaM uggahaMsi aNuggahiyaMsi etAvatA aNugyahaNasIle adinnaM ogivhijjA, niggaMtheNaM uggaI uggahiyaMsi etAvatAva uggahaNasIlaetti taccA bhAvaNA / ahAvarA cautthA bhAvaNA-niggaMtheNaM uggahaMsi upagahiyaMsi amikkhaNaM 2 uggahaNasIlae siyA, kevalI bUyA-niggaMtheNaM // 426 //
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 285 iggahaMsi u abhikkhaNaM 2 aNuggahaNasIle adinnaM gihinA, niggaMthe uggahaMsi uggahiyaMsi abhikkhaNaM 2 uggahaNasIlapatti cautthA bhAvaNA / ahAbarA paMcamA bhAvaNA-aNuvIi miuggahajAI se niggaMthe sAhammiesu, no aNaNuvII miuggahajAI, kevalI yUyA-aNaNuvIi miuggahajAI se niggaMthe sAhammiesu adinnaM ugihijjA aNuvAimiDaggahajAI se niggaMthe sAhammigasu no aNaNuvIimiuggahajAtI ii paMcamA bhAvaNA, etAvayA tacce mavvae samma0 jAva ANAe ArAhae. yAvi bhavai, tacaM bhaMte ! mahabbayaM // ahAvaraM cautthaM mahavvayaM pakkhAmi savvaM mehuNaM, se divvaM vA mANussaM vA tirikkhajoNiyaM vA neva sayaM mehuNaM gacchenA taM cevaM adinAdANavattavvayA bhANiyavvA jAva vosirAmi, tassimAo paMca bhAvaNAo bhavaMti, tatthimA paDhamA bhAvaNA-no niggaMthe abhikkhaNaM 2 itthINaM kahaM kahittae siyA, kevalI bUyA-niggaMthe NaM abhikkhaNaM 2 itthINaM kahaM kahemANe saMtibheyA saMtivibhaMgA saMtikevalIpannattAo dhammAo bhaMsijjA, no niggaMthe NaM abhikkhaNaM 2 itthINaM kahaM kahittae siyatti paDhamA bhAvaNA 1 / ahAvarA duccA bhAvaNA-no niggaMthe itthINaM maNoharAI 2 iMdiyAI Aloittae nijjhAittae siyA, kebalI cUyA-niggaMthe NaM itthINaM maNoharAI 2 iMdiyAI AloemANe nijjhAemANe saMtibheyA saMtivibhaMgA jAva dhammAo bhaMsijA, no niggaMthe itthINaM maNoharAI 2 iMdiyAI Aloittae nijjhAittae siyatti ducA bhAvaNA 2 / ahAvarA taccA bhAvaNA-no niggathe ityINa puvarayAI puvvakIliyAI sumarittae siyA, kevalI bUyAnigaMthe NaM itthINaM puvarayAI puvakIliyAI saramANe saMtibheyA jAva bhaMsijA, no niggaMthe itthIgaM puvarayAI evvakIliyAI sarittae siyatti taccA bhAvaNA 3 / ahAvarA cautthA bhAvaNA-nAimattapANabhoyaNabhoI se niggaMthe na paNIyara mA. sU. 72 zrIAcArAGgavRttiH (zI0) zrutaska02 cUlikA 3 bhAvanAdhya. // 427 // // 427 // sabhoyaNabhoI se niggaMthe, kevalI vUyA-aimattapANabhoyaNabhoI se niggathe paNiyarasabhoyaNabhoI saMtibheyA jAva bhaMsijA. nAimattapANabhoyaNabhoI se niggaMthe no paNIyarasabhoyaNabhoitti cautthA bhAvaNA 4 / ahAvarA paMcamA bhAvaNA-no nigathe itthIpasupaMDagasaMsattAI sayaNAsaNAI sevittae siyA, kevalI bUyA-niggaMthe NaM itthIpasupaMDagasaMsattAI sayaNAsaNAI sevemANe saMtibheyA jAva bhaMsijA, no niggaMthe itthIpasupaMDagasaMsattAI sayaNAsaNAI sevittae siyatti paMcamA bhAvaNA . etAvayA cautthe mahabvae samma kAraNa phAsei jAva ArAhie yAvi bhavai, cautthaM bhaMte! mahabvayaM // ahAvaraM paMcama bhaMte ! mahabvayaM savvaM pariggahaM paJcakkhAmi se appaM vA bahuM vA aNuM vA dhUlaM vA cittamaMtamacittaM vA neva sayaM pariggahaM gihijjA nevannehiM pariggahaM gihAvijA annaMpi paraggahaM giNhataM na samaNujANijjA jAva vosirAmi, tassimAo paMca bhAvaNAo bhavaMti, tatthimA paDhamA bhAvaNA-soyao NaM jIve [maNunnA]maNunAI saddAI suNei maNunAmaNunahiM sahehi no sajijA no rajijjA no gijhejA no mujjhi(cche)jA no ajjhovavajijA no viNighAyamAvajjejA, kevalI bUyA-niggathe NaM maNunAmaNunnehiM saddehiM sajjamANe rajamANe jAva viNighAyamAvajamANe saMtibheyA saMtivibhaMgA saMtikevalipannattAo dhammAo bhaMsijjA, na sakA na sou sahA, sotavisayamAgayA / rAgadosA u je tattha, te bhikkhU parivajae ||1||soyo jIve maNunAmaNunAI saddAI suNei paDhamA bhAvaNA 1 / ahAvarA duccA bhAvaNA-cakkhUo jIvo maNunAmaNunnAI rUvAI pAsai maNunAmaNunnehiM rUvehiM sajjamANe jAva viNighAyamAvajamANe saMtibheyA jAva bhaMsijA, na sakA rUvamaddava, cakkhuvisayamAgaya / rAgadosA u je tattha, te bhikkhU parivajae // 1 // cakkhUo jIvo maNumA 2 rUvAI pAsai, dudhA bhAvaNA / ahAvarA tathA bhAvaNA-yANo jIve maNunnA 2 iM gaMdhAI agghAyai maNunnAmaNunehiM gaMdhehiM no sajijA no rajijA jAva no viNighAyamAvajijjA kevalI bUyA-maNunAmaNunnehiM gaMdhehiM sajjamANe jAva viNighAyamAvajamANe saMtibheyA jAva bhaMsijA, na sakA gaMdhamagghAuM, nAsAvisayamAgayaM / rAgadosA u je tattha, te bhikkhU parivajae // 1 // ghANo jIvo maNunnA 2 I gaMdhAI agghAyaitti taccA bhAvaNA 3 / ahAvarA cautthA bhAvaNA-jinbhAo jIvo maNunA 2I rasAI assAei, maNunAmaNunnehiM rasehiM no sannijA jAva no viNighAyamAvajijA, kevalI bUyA-niggaMthe NaM maNunAmaNunnehiM rasehiM sajjamANe jAva viNighAyamAvajamANe saMtibheyA jAva bhaMsijjA,-na sakkA rasamassAuM, jIhAvisayamAgayaM / rAgadosA u je tattha, te bhikkhU parivajae // 1 // jIhAo jIvo maNunnAraI rasAI assAeitti cautthA bhAvaNA 4 / ahAvarA paMcamA bhAvaNA-phAsao jIvo maNunA 2 I phAsAI paDiseveei maNunAmaNunnehi phAsehiM no sajijA jAva no viNighAyamAvajijA, kevalI bUyA-niggaMdhe NaM maNunAmaNunnehiM phAsehiM sajjamANe jAva viNighAyamAvajamANe saMtibheyA saMtivibhaMgA saMtikevalIpannattAo dhammAo bhaMsijjA,-na sakA phAsamaveeuM, phAsavisayamAgayaM / rAgahosA0 // 1 // phAsao jIvo maNunnA 2I phAsAI paDisaMveeti paMcamA bhAvaNA 5 / etAvatA paMcame mahanvate samma avaTThie ANAe ArAhie yAvi bhavai, paMcamaM bhaMte ! mahabvayaM / izceehiM paMcamahavvaehiM paNavIsAhi ya bhAvaNAhiM saMpanne aNagAre ahAsuyaM ahAkApaM ahAmaggaM samma kAeNa phAsittA pAlittA tIrittA kiTTittA ANAe ArAhittA yAvi bhavai / / (sU0179) bhAvanA'dhyayanam // 2-3 // 'iriyA samie' ityAdi, IraNaM gamanamIryA tasyAM samito-dattAvadhAnaH purato yugamAtrabhUbhAganyastadRSTigAmItyarthaH, Jain Education Interational
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 zrIAcA- na tvasamito bhavet , kimiti !, yataH kevalI yAtkarmopAdAnametad , gamanakriyAyAmamamito hi prANinaH 'abhihanyAt zrutaskaM02 rAGgavRttiH jApAdena tADayet, tathA 'varttayet' anyatra pAtayet , tathA 'paritApayet' pIDAmutpAdayet , 'apadrApayedvA' jIvitAvyapa- cUlikA 3 (zI0) ropayedityata IryAsamitena bhavitavyamiti prathamA bhAvanA, dvitIyabhAvanAyAM tu manasA duppaNihitena na bhAvyaM, taddarza- bhAvanAdhya yati-yanmanaH 'pApaka' sAvadhaM sakriyam 'aNhayakara'ti karmAzravakAri, tathA chedanabhedanakara adhikaraNakaraM kalahakaraM / // 428 // prakRSTadoSaM pradoSikaM tathA prANinAM paritApakArItyAdi na vidheyamiti, athAparA tRtIyA bhAvanA-duSprasaktA yA vAk prANinAmapakAriNI sA nAbhidhAtavyeti tAtparyArthaH, tathA caturthI bhAvanA-AdAnabhANDamAtranikSepaNAsamitiH, tatra ca nirgranthena sAdhunA samitena bhavitavyamiti, tathA'parA paJcamI bhAvanA-'Alokita' pratyupekSitamazanAdi bhoktavyaM, tadakaraNe doSasambhavAditi, ityevaM paJcabhirbhAvanAbhiH prathamaM vrataM sparzitaM pAlitaM tIrNa kIrtitamavasthitamAjJayA''rAdhitaM bhavatIti / dvitIyavratabhAvanAmAha, tatra prathameyam-anuvicintya bhASiNA bhavitavyaM, tadakaraNe doSa sambhavAt , dvitIya bhAvanAyAM tu krodhaH sadA parityAjyo, yataH krodhAndho mithyA'pi bhASata iti, tRtIyabhAvanAyAM tu lobhajayaH karttavyaH, tasyApi mRSAvAdahetutvAditi hRdayam, caturthyAM punarbhayaM tyAjyaM, pUrvoktAdeva hetoriti, paJcamabhAvanAyAM tu hAsyamiti, evaM paJcabhirbhAvanAbhiryAvadAjJayA''rAdhitaM bhavatIti / tRtIyavrate prathamabhAvaneSA-anuvicintya zuddho'vagraho yAcanIya iti, dvitIyabhASanA tyAcAryAdInanujJApya bhojanAdika vidheyam, tRtIyA tveSA-avagrahaM gRhNatA nirgranthena sAdhunA | // 428 // parimita evAvagraho grAhya iti, caturthabhAvanAyAM tu 'abhIkSNam' anavaratamavagrahaparimANaM vidheyamiti, paJcamyAM tvanavicintya mitamavagrahaM sAdharmikasambandhinaM gRhNIyAt , ityevamAjJayA tRtIyavratamArAdhitaM bhavatIti / caturthavrate prathameyam-strINAM sambandhinI kathAM na kuryAt , dvitIyAyAM tu tadindriyANi manohArINi nAlokayet , tRtIyAyAM tu pUrvakrIDitAdi na smaret, caturthI nAtimAtrabhojanapAnAsevI syAt , paJcamyAM tu strIpazupaNDakavirahitazayyA'vasthAnamiti / paJcamavatabhAvanA punareSA-zrotramAzritya manojJAn zabdAn zrutvA na tatra gAya vidadhyAditi, evaM dvitIyatRtIyacaturthapazcamabhAvanAsu yathAkrama rUparasagandhasparzeSu gArya na kAryamiti, zeSa sugama yAvadadhyayanaM samAptamiti // bhAvanAkhya paJcadazamadhyayanaM / tRtIyA cUDA samApteti // 2-3-15 / uktaM tRtIyacUDAtmaka bhAvanAkhyamadhyayanaM, sAmprataM caturthacUDArUpaM vimuktyadhyayanamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaHihAnantaraM mahAvatabhAvanAH pratipAditAH tadihApyanityabhAvanA pratipAdyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakramAntargatamarthAdhikAraM darzayituM niyuktikRdAha aNice pavvae ruppe bhuyagassa tahA (yA) mahAsamudde y| ee khalu ahigArA ajjhayaNaMmI vimuttIe 342 asyAdhyayanasyAnityatvAdhikAraH tathA parvatAdhikAraH punA rUpyAdhikAraH tathA bhujagatvagadhikAra evaM samudrAdhikArazca, ityete pazcArthAdhikArAstAMzca yathAyoga sUtra eva bhaNiSyAma iti // nAmaniSpanne tu nikSepe vimuktiriti nAma, asya ca nAmAdinikSepaH uttarAdhyayanAntaHpAtivimokSAdhyayanavadityatideSTaM niyaMktikAra Aha zrIAcArAjavRttiH (zI0) // 429 // jo ceva hoi mukkho sA u vimusi pagayaM tu bhAveNaM / desavimukkA sAhU savavimukkA bhave siddhA 343 zrutaskaM02 caevaM mokSaH saiva vimuktiH, asyAzca mokSavanikSepa ityarthaH, prakRtam-adhikAro bhAvavimuktyeti, bhAvavimuktistu / cUlikA 4 dezasarvabhedAvadhA, tatra dezataH sAdhUnAM bhavasthakevaliparyantAnAM, sarvavimuktAstu siddhA iti, aSTavidhakarmavighaTanAditi // | vimuktya. sUtrAnugame sUtramuccArayitavyaM, taccedam aNizcamAvAsamurviti jaMtuNo, paloyae suzcamiNaM aNuttaraM / viusire vinnu agArabaMdhaNaM, abhIru AraMbhapariggahaM cae // 1 // / ___ AvasantyasminnityAvAso-manuSyAdibhavastaccharIraM vA tamanityamupa-sAmIpyena yAnti-gacchanti jantavaH-prANina iti, catasRSvapi gatiSu yatra yatropadyante tatra tatrAnityabhAvamupagacchantItyarthaH, etacca maunIndraM pravacanamanuttaraM zrutvA 'pralokayet' paryAlocayed, yathaiva pravacane'nityatvAdikamabhihitaM tathaiva lakSyate-dRzyate ityarthaH, etacca zrutvA pralokya |ca vidvAn 'vyutsRjet' parityajet 'agArabandhana' gRhapAzaM putrakalabadhanadhAnyAdirUpaM, kimbhUtaH san ? ityAha'abhIruH' saptaprakArabhayarahitaH parISahopasargApradhRSyazca 'Arambha' sAvadyamanuSThAnaM parigrahaM ca sabAhyAbhyantaraM tyajediti // 1 // sAmprataM parvatAdhikAre, tahAgayaM bhikkhumaNaMtasaMjaya, aNelisaM vinnu caraMtamesaNaM / tudaMti vAyAhi abhihavaM narA, sarehiM saMgAmagayaM va kuMjaraM // 2 // __ tathAbhUtaM sAdhum-anityatvAdivAsanopetaM vyutsRSTagRhabandhanaM tyaktArambhaparigraha, tathA'nanteSvekendriyAdiSu samyam // 429 // yataH saMyatastam 'anIdRzam' ananyasadRzaM 'vidvAMsaM' jinAMgamagRhItasAram 'eSaNAyAM caranta' parizuddhAhArAdinA vartamAnaM, Jain Education Interational
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 287 15% AISHAHAHAHAHAHAHAHAHA tamitthaMbhUtaM bhikSu 'narA': mithyAdRSTayaH pApopahatAtmAnaH 'vAgbhiH' asabhyAlApaiH 'tudanti' vyathante, pIDAmutpAdayantItyarthaH, tathA loSTaprahArAdibhirabhidravanti ca, kathamiti dRSTAntamAha-zaraiH saGgrAmagataM kuJjaramiva // 2 // apica| tahappagArehiM jaNehiM hIlie, sasaiphAsA pharusA uIriyA / titikkhae naNi aduDhaceyasA, girivva vAraNa na saMpaveyae // 3 // | 'tathAprakAraiH' anAryaprAyairjanaiH 'hIlitaH' kadarthitaH, kathaM ?, yatastaiH paruSAstIvAH sazabdAH-sAkrozAH sparzAH-zIto6 SNAdikA duHkhosAdakA ut-prAbalyeneritA-janitAH kRtA ityarthaH, tAMzca sa munirevaM hIlito'pi 'titikSate' samyak sahata, yato'sau 'jJAnI' pUrvakRtakarmaNa evAyaM vipAkAnubhava ityevaM manyamAnaH, 'aduSTacetAH' akaluSAntaHkaraNaH san 'na taiH saMpravepate' na kampate giririva vAteneti // 3 // adhunA ruupydRssttaantmdhikRtyaah| uvehamANe kusalehiM saMvase, akaMtadukkhI tasathAvarA duhI / alsae savvasahe mahAmuNI, tahA hi se sussamaNe samAhie // 4 // 'upekSamANaH'parISahopasargAn sahamAna iSTAniSTaviSayeSu vopekSamANo-mAdhyasthyamavalambamAnaH 'kuzalaiH' gItArthaiH saha saMvasediti, katham ?, akAntam-anabhipretaM duHkham-asAtAvedanIyaM tadvidyate yeSAM trasasthAvarANAM tAn duHkhinastrasasthAvarAn 'alUpayan' aparitApayana pihitAzravadvAra:pRthvIvat 'sarvasahaH' parISahopasagesahiSNuH 'mahAmuniH' samyagjagaprayasvabhAvavettA tathA yasau suzramaNa iti smaakhyaatH||4|| kizcaviU nae dhammapaye aNuttaraM, viNIyataNhassa muNissa jhAyao / samAhiyassa'ggisihA va teyasA, tabo ya pannA ya jaso ya vaDA // 5 // 'vidvAna' kAlajJaH 'nataH' praNataH prahA, kiM tat-'dharmapada' kSAntyAdikaM, kiMbhUtam-'aNuttara' pradhAnamityarthaH, zrutaska03 cUlikA 4 | vimusatya. // 430 // zrIAcA- tasya caivaMbhUtasya muneviMgatatRSNasya dhyAyato dharmadhyAnaM 'samAhitasya' upayuktasyAgnizikhAvattejasA jvalatastapaH prajJA yazazca rAjavRttiH varddhata iti // 5 // tathA(zI0) disodisaM'NaMtajiNeNa tAiNA, mahavvayA khemapayA paveiyA / mahAgurU nissayarA uIriyA, tameva teuttivisaM pagAsagA // 6 // "dizodizamiti sarvAsvapyekendriyAdiSu bhAvadikSu 'kSemapadAni' rakSaNasthAnAni 'praveditAni' prarUpitAni, annt||430|| zcAsau jJAnAtmatayA nityatayA vA jinazca-rAgadveSajayanAdanantajinastena, kiMbhUtAni vratAni?-'mahAgurUNi' kApuruSai vahatvAt 'niHsvakarANi' svaM-karmAnAdisambandhAttadapanayanasamarthAni niHsvakarANi 'udIritAni' AviSkRtAni tejasa iva tamo'panayanAtridizaM prakAzakAni, yathA tejastamo'panIyordhvAdhastiryak prakAzate evaM tAnyapi karmatamo'panayanahe-| tutvAtridizaM prakAzakAnIti // 6 // mUlaguNAnantaramuttaraguNAnidhitsayA''hasiehiM bhikkhU asie parivae, asajamitthIsu caija pUyaNaM / aNissio logamiNaM tahA paraM, na mijaI kAmaguNehiM paMDie // 7 // sitAH-baddhAH karmaNA gRhapAzena rAgadveSAdinibandhanena veti gRhasthA anyatIrthikA vA taiH 'asitaH' abaddhaH-taiH sArddha saGgamakurvan bhikSuH 'parivrajet' saMyamAnuSThAyI bhavet , tathA strISu 'asajan' saGgamakurvan pUjanaM tyajet-na satkArAbhilASI bhavet , tathA 'anizritaH' asaMbaddhaH 'ihaloke' asmin janmani tathA 'paraloke' svargAdAviti, evaMbhUtazca 'kAmaguNaiH' manojJazabdAdibhiH 'na mIyate' na tolyate na svIkriyata itiyAvat 'paNDitaH' kaTuvipAkakAmaguNadarzIti // 7 // tahA vimukkassa parinacAriNo, dhiImao dukkhakhamassa bhikkhunno| visujjhaI jaMsi malaM purekaDaM, samIriyaM ruppamalaM va joiNA // 8 // 4 tathA' tena prakAreNa mUlottaraguNadhAritvena vimuko-nisaGgastasya, tathA parijJAna parijJA-sadasadvivekastayA carituM zIlamaspeti parijJAcArI-jJAnapUrva kriyAkArI tasya, tathA dhRtiH-samAdhAnaM saMyame yasya sa dhRtimAMstasya, duHkham-asAtAvedanIyodayastadudIrNa samyak kSamate-sahate, na vaiklavyamupayAti nApi tadupazamArtha vaidyauSadhAdi mRgayate, tadevaMbhUtasya bhikSoH pUrvopAttaM karma 'vizudhyati' apagacchati, kimiva ?-'samIrita' preritaM rUpyamalamiva 'jyotiSA' agnineti // 8 // kA sAmprataM bhujaGgatvagadhikAramadhikRtyAha- . se hu parinAsamayaMmi vaTTaI, nirAsase ubaraya mehuNA pare / bhuyaMgame junnatayaM jahA cae, vimucaI se duhasijja mAhaNe // 9 // / 'sa' evaMbhUto bhikSurmUlottaraguNadhArI piNDaiSaNAdhyayanArthakaraNoyuktaH parijJAsamaye vartate, tathA 'nirAzaMsaH' aihikAmuSmikAzaMsArahitaH, tathA maithunAduparataH, asya copalakSaNatvAdaparamahAvratadhArI ca, tadevaMbhUto bhikSuryathA sarpaH kaJcaka muktvA nirmalIbhavati evaM munirapi 'duHkhazayyAtaH' narakAdibhavAdvimucyata iti // 9 // samudrAdhikAramadhikRtyAha__jamAhu ohaM salilaM apArayaM, mahAsamuI va bhuyAhi duttaraM / ahe ya NaM parijANAhi paMDie, se hu muNI aMtakaDetti vuI / / 10 // '' saMsAraM samudramiva bhujAbhyAM dustaramAhustIrthakRto gaNadharAdayo vA, kimbhUtam ?-ogharUpaM, tatra dravyaupaH salila4 pravezo bhAvIgha AmravadvArANi, tathA mithyAtvAdyapArasalilam, ityanenAsya dustaratve kAraNamuktam, athainaM saMsAra samudrameyaMbhUtaM jJaparijJayA samyag jAnIhi pratyAkhyAnaparijJayA tu parihara 'paNDitaH' sadasadvivekajJaH, sa ca munirevaMbhUtaH 4 karmaNo'stakRducyate // 10 // apica NCAKACAGABA%**%%%%A4%AC%AR X X+%A4%82+%E
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 ARH A . zrIAcA-lAjahA hi baddhaM iha mANavedi, jahA ya tesiM tu vimukkha Ahie / ahA tahA bandhavimukkha je viU, se hu muNI aMtakaDetti vuI // 11 // zrutaska02 rAGgavRttiH | 'yathA' yena prakAreNa mithyAtvAdinA 'barddha' karma prakRtisthityAdinA''tmasAtkRtam 'iha' asmin saMsAre 'mAnavaiH' cUlikA 4 (zI0) manuSyairiti tathA yathA ca samyagdarzanAdinA teSAM karmaNAM vimokSa AkhyAtaH ityevaM yAthAtathyena bandhavimokSayoryaH samya- 8. vimuktya. gvettA sa muniH karmaNo'ntakRducyate // kishc||41|| imami loe parae ya dosuvi, na vijaI baMdhaNa jassa kiMciti / se hu nirAlaMbaNamappAhie, kalaMkalIbhAvapahaM vimukhaai|| 12 // tibemi // vimuttI sammattA // 2-4 // AcArAgasUtraM samAptaM // panthAmaM 2554 // __ asmin loke paratra ca dvayorapi lokayorna yasya bandhanaM kiJcanAsti saH 'nirAlambanaH' aihikaamussmikaashNsaarhitH| 'apratitiH ' na kacinpratibaddho'zarIrI vA sa evaMbhUtaH 'kalaMkalIbhAvAt' saMsAragarbhAdiparyaTanAdvimucyate // bravImIti pUrvavat // ukto'nugamaH, sAmprataM nayAH, te ca jJAnakriyAnayayoravataranti, tatra jJAnanayaH prAha-yathA jJAnamevaihikAmumikArthAvAptaye, taduktam -"NAyammi givhiavve agihiavvaMmi ceva atthaMmi / jaiavvameva ii jo uvaeso soNao nAma // 1 // " yatitavyamiti jJAne yato vidheya iti ya upadezaH sa nayo nAmeti-sa jJAnanayo nAmetyarthaH / || kriyAnayastvidamAha-"kriyaiva phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo, na jJAnAtsukhito bhvet| 1 // " tathA "zAstrANyadhItyApi bhavanti mUrkhA, yastu kriyAvAn puruSaH sa vidvAn / saMcintyatAmauSadhamAturaM hi, // 431 // kiM jJAnamAtreNa karotyarogam // 1 // " tathA-NAyamityAdi, jJAtayorapi grAhyagrAhakayorarthayostathA'pi yatitavyameveti 18|kriyaivAbhyasanIyeti, iti yo nayaH sa kriyAnayo nAmeti, evaM pratyekamabhisandhAya paramArtho'yaM nirUpyate-'jJAnakriyAbhyAM tAmokSa' iti, tathA cAgamaH-"savvesipi nayANaM bahuvihavattavvayaM nisaamittaa| taM savvanayavisuddha jaM caraNaguNaDhio sA // 1 // " caraNa-kriyA guNo-jJAnaM tadvAn sAdhurmokSasAdhanAyAlamiti tAsaryArthaH // AcAraTIkAkaraNe yadApta, puNyaM mayA mokssgmaikhetuH| tenApanIyAzubharAzimuccairAcAramArgapravaNo'stu lokH||1|| antye niyuktigAthA: AyArassa bhagavao ghautthacUlAi esa nijjuttii| paMcamacUlanisIhaM tassa ya uvari bhaNIhAmi // 344 // sasahichahiM caucauhi ya paMcahi aTThacauhi nAyavvA / uddesaehiM paDhame suyakhaMdhe nava ya ajjhayaNA 345 ikArasa titi dodo dodo uddesaehiM nAyavvA / satsayaaTTayanavamA ikkasarA huMti ajjhayaNA // 346 // // itizrIAcArAGganiyuktiH // pAhaNe mahasado parimANe ceva hoi naayvvo| pAhaNNe parimANe ya chaviho hoi nikkhevo // 1 // dave khette kAle bhAvami ya hoMti yA pahANA u / tesi mahAsado khalu pAhaNNeNaM tu niSphanno // 2 // davve khette kAle bhAvami ya je bhave mahaMtA u / tesu mahAsado khalu pamANao hoMti nipphanno // 3 // dave khette kAle bhAvapariNNA ya hoi boddhavvA / jANaNaovavakkhaNao ya duvihA puNekekA // 4 // AAAAAAAAA zrIAcArAGgavRttiH (zI0) bhAvapariNNA duvihA mUlaguNe ceva uttaraguNe ya / mUlaguNe paMcavihA duvihA puNa uttaraguNesu // 5 // pAhaNNaNa u pagayaM pariNAeya tahaya duvihaae| pariNANesu pahANe mahApariNNA tao hoi||6|| devINaM maNuINaM tirikkhajoNIgayANa itthINaM / tiviheNa paricAo mahApariNAe nijjuttI // 7 // avivRtA niyuktireSA mahAparijJAyAH, avivRtA ityatropanyastAH / zrutaskaM02 cUlikA 4 [vimuktya. // 432 // AAACOOGLGARIKADCHUCROSSION // ityAcAryazrIzIlAkaviracitAyAmAcAraTIkAyAM dvitIyazrutaskandhaH samAptaH, __ samAptaM cAcArAGgAmiti // // granthAnam 12000 // iti zrImadAcArAGgAvivaraNaM zrIzIlAkarAcAyIMyaM samAptam / // 432 //
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 ni0 maGgalAdi 2 sUtrakRto nAmavayam / 31 3 4-15 " 16 " 17-19, 20 21 31 22 " 23 " / maGgalam pUrvamUrivyAkhyAtasya vyAkhyA upodghAtaH / 29. 30-32,, sUtrakRtAGgasya viSayAnukramaH sUtrANi 4 tathA 82 sUtragAthA: 723 niyuktigAyAH 205 P. sUtranikSepa (4) 2 dravye poNDagAdi, bhAve saMjJAsaMgrahavRttijAtibhedam antye kathya-gadyapadyAni / karaNa-kAraka-kRtAnAM nikSepA: ( 6 ) dravyakaraNe mUlottarAbhyAM prayogaH vyanjano paskArAbhyAm uttaram, zarIrANi karaNAdIni indriyANi viSAdipariNAmo vA saMpAtanAdibhirajI prayogaH, vidyudA di vivasA kSetre ivAdi kAle savAdi bhAve prayoge uttare kalAsu zrutayauvanAni bhojanAdinA varNAdi ca vivasA chAyAtapadugdhAdiSu / trividhayogazubhadhyAnAdhyavasAyasvasamayaiH prakRtam / racanAyAM gAthAyAH ( 4 ) SoDazakasya (6) zrutasya ( 4 ) skandhasya ( 4 ) ca nikSepAH 24.28 cAcadhutaskandhAdhyayanArthAdhikArA: (upa mAdIni) yApUrvI ca samayanikSepa: (12) uddeshaarvaadhikaaraaH| paMcabhUte (1) kAma (2) tajjIvataccharIrA ( 3 ) kArakA (4) tmaSaSThA (5) phalavAdinaH sthityanubhAvabandhAyavasthA, sUtrakRtAGgakaraNarItiH, jinasya vAgyoga:, svAbhAvikaprAkRtabhASayA kRtizca gaNInAm / sUtrakRtaniruktvantaram / bahUnAmarthAnAM sUcanAt sUtratA / zrutaskandhAdiparimANam / 1 1 1 2 2-4 4 5 10 10 5 10 5 6 7 1 sU0 2, 3-4 5," 6 " pareSAM kAmAsaktatvam / 7-8 bhUtebhyaH utpAda:, tannAze nAzazca / 33 ni0 caitanyAdiguNAt zranyendriyajJAnAtmasiddhiH / 9-10 sU0 gA0 pRthvIstUpavat eko'pi nAnAvidhaH / tanna, svakRtavedanAt / 11-14, na sattvA zrapapAtikAH, na puNyAdi ca zrAtmano'kArakatvaM ca teSAM lokAbhAvaH paramanarakazca 34-35 ni0 prakRtAvedanAt kRtanAzAd yamaniyamAdyabhAvAcca tanna / aphaladugdhatvAdi nAdrumagotve hetuH / 15-16 sU0 gA0 paMcabhUtAtmaSaSThAnAM nityatA, utpAdanAzAbhAva: ( satkAryavAdaH ) skandhrapandhakam dhanyAnanyate hetvahetukatve ( kSaNikavAda ) 18,, cAturdhAtukaM jagat, akRtavedanAdinottaram ( kSaNakSayasamAdhAnam) 19-27,, darzanAGgIkArAt mokSaH / tanna, prodha saMsAragarbhajanmaduHkhamAgaMgAmitA teSAM saMsArabhramaH garbhAnantyazva // iti prathamAdhyayane prathamokaH // sattvA zrapapAtikAH pRthak sukhAdivedinaH saMsArabhramiNazca paraM teSAM saiddhika sadikam nItijam niyatAniyatayoravedanAt saMsAraH / 17,, . (6) ye niyatya (1) jJAnika (2) jJAna (3) karmAzrayAH (4) dvitIye sAyAkarmakRtavAdinI va tRtIye gRhastho pamA caturthe / gA0 bandhanabodhattroTanopadezaH bandhapraznazca / saccittAdInAM parigraho bandhaH / prArabhyamamatve bandhaH / vittAdyatrANam 28-30," 31-32 With Reet Compliments. P. 8 8 8 9 9 9 10 11 13 13-14 15-16 16 17 17 19 2106
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33-49 sU0gA0 mRgavat asthAnAzaGkinaH prajJAtapAza-mocanopAyAH, mRgavannazyanti prajJAnikA svasyAjJAnavAdinaH pareSAM mlecchAsubhASitA, tana, vimarmAnuzAsanayomUkavat andhavaccAbhAvAt / svaparaprazaMsAgavitoH saMsAraH / avyaktasAvadyam (prANi prANijJAnAdibhirbhaGgAH prAdAnavayam bhAvavizuddhapA nirvANam, putrapala-bhojanavat na bandhaH / 56-59 dviSTamanasaH sAtAbAdinaH na saMvRtatA, andhAzrAviNInIcArivat saMsAramajjanaM ca / / iti dvitIya uddezakaH // sahasrAntaritapUtibhojino vaizAlikamatsyavat anantaghAtaprAptiH / 64-69 devabrahmagupta IzvarakRtaH pradhAnAdimayaH svayambhUkRtaH mArakRtA mAyA aNDodbhavaM jagat ityAdivAdanirAsaH / krIDayA bhavAvatAraH tadda SaNaM ca praNimAdigRddhAnAm zrasuratA ca / 50 51-55 60-63 " 37 33 70-75 " 80-83 // iti tRtIyaH uddezakaH || 76-79, anutkarSo'pralIno yApako muniH; 84-88 " aparigraho'nArambhazca trANam, kRtagrAsaMpI nAnanto'nityatAtyi vA sapari mANo vA lokaH, trasasthAvaraparAvRtteH, ( apuSasya ityAdilokavAdakhaNDanaM ca sarve duHkhAkrAntAH, ato'hiMsako jJAnI, caryAzanAdiSu zragRddha AtmarakSaH sasAmAcArIkalca utkarSAdirahitaH samitaH saMvRto'sitaH mokSAya yato yatiH / ||iti caturtha uddezakaH // // iti prathamaM samayAdhyayanam // 36-37 ni0 vidAryavidAraka vidAraNIyanikSepAH (4) dravye parazvAdi dArvAdi ca, bhAve darzanAdi karma ca / vaitAlIyaniruktiH / 38 " 39 zAzvatatve'pi bhraSTApade RSabheNa uktam / " " P. 21-25 25 25-26 2 26 27 28-29 30-31 32 33 34 35-36 36 36 uddezAdhikAra sambodho'nityatA ca, dvitIye mAnavarjanAdi, tRtIye karmApacayaH sukhapramAdavarjanaM ca / 89-90 sU0 gA0 durlabho bodhiH punarjIvitaM ca sarvA vasthAsu maraNam / 42 ni0 dravye'nidrA bhAve darzanAdisambodhaH / 91-96 sU0 gA0 mAtApitarau na vANam, durlabhA sugatiH, svakarmaveditA, karmAmola, devAdisthAnAnyazAzvatAni duHkhitacyavaH, kAmavRddhAnAM maraNaM, bahutatve'pi mUcha dhaar-pryogdvaaraahtaa| nagnamAsopavAsino'pi mAyayA garbhATanam ApattyantaM jIvitaM, asaMvRtAnAM mohaH / yato yogavAn yathAgamaM phodhAdihiMsAdi varjakazca sAdhuH / duHkhaM sarveSAM zarIrakRtatA ahilatA ca upadhAnavAn karmakSapakaH / bAlA vRddhA vA anagAraM pravrajantaM putrArthaM rodane'pi, baddhvA gRhanayane'pi na vazaM kuryuH, poSyAn poSayetyukte'pi na mujhetu viSamANA moha, virataH siddhipathayAyI vittajJAtyAraMbhavarjakaH saMvRtaH / // ityAdya uddezakaH / / nirmokavat karmahA nirmadaH ninindaH, paraparibhavakAriNaH saMsAraparibhramaNam / 40-41 97-98, 99-100 101-103 11 111-112 23 104 - 110,, 13 117-120 33 43-44 ni0 tapaH saMyamAdimado'pi varjyaH kiM punanindA, nirjarAmado'pi pratiSiddhaH / 113-116 sU0gA0 cakravattapreSyayoH maune sAmyam / yAvatkathaM paNDitaH mokSArthI bhavavairI AkruSTo hato'pi samaH uttarakSamaH nivirAdhano niSkrodhamAnaH / P. 36-37 37 36 hRda ivAnAbila kAzyapo dharmakayaka: bahujananamane saMvRtaH sarvArtheSvanizritaH, (dharmyadharmyalpabAhulyakathA ), pRthak prANAH duHkhadviSaH sukhapriyAH, viratapaNDitaH 37 38 38 39-40 39 40-41 41 41
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. dharmapArago muniH, na svajanAnAM vazaH agAre ihalokaduHkhAdi / 121-124 , vandanapUjanAdirabhiSvaGgaH, duruddharaM sUkSma zalyaM ca / sthAnAsanasamAdhiSu ekaH upadhAnavIryaH adhyAtmasaMvRttazca dvAraM na sthagayet, nodghATayet, mArga na brUyAt, tRNAni na chindyAt, na ca saMstaret / astamite'nAkula:, samaviSamayoH bhairavAdezca sahanam / 43 125-128 , upasargasahanaM, romAharSaH, jIvita pUjanAnIpsuH, nirbhayatA, sAmAyikam, uSNo dakabhojitA, rAjasaMsargo'samAdhiH / 44 129-134 ,, adhikaraNavarjana, zItodakagRhyapAtratyAgaH, asaMskRte jIvite dhRSTo madavAMzca bAlaH, svAbhiprAyI bahumAyo lokaH, zItoSNavaca: sahaH sAdhuH, kRtamiva hito dharmaH / 45 135-142 , grAmadharmaviratAH sAdhavaH dharmaprerakAzca, susAdhuH zabdAdyaprekSaka: mAyAvarjakaH samAdhivit kathApraznasamprasAravarjako nirmamazca mAyAdivarjako suvivekaH karmahA asnehaH sahitAdi: upadhAnavAn samAhitendriyaH, azrutam ananuSThitaM ca sAmAyika, guruchando'nuvRttAnAM taraNam / 45-46 // iti dvitIyaH vaitAlIyasya uddezakaH / 143-148 ,, saMyamAt duHkhakSayaH, strIviratAH tIrNa rUpAH, kAmA rogAH, vaNigAnItAgravat / prAcAryakathitavratadharA munirAjAH, sAtAnugAH kAmagRddhA na samAdhijJAnA vyAdhahata-mRgavat kAmIti labdhAnapi kAmAnalabdhAn kuryAt / 47-48 149-154 kugatibhayAdAtmazAsanaM asAdhoH, rahitaH zokaparidevAdinA, zatavarSA api kAmagRddhAH narakagAminaH, ArambhAdinimittAnAM pApalokaH, asaMskRte jIvite dhRSTo bAlaH pratyutpannekSI ca, mohanIyena mithyAtvam, punarmuHkhaM punarmohaH, zlokapUjAnirvedaH, prANeSvAtmasamaH saMyataH 48-49 155-158 sU0gA0 gRhastho'pi devalokagAmI, vinItamatsaro bhikSuH uJchAhAraH dharmArthyapadhAnavIryaH, guptyAdiguNAH, vittAdi zaraNam iti bAlo manyate / 50 159-164 ,, aupakramikI AbhyupagamikI vedanA, gati rAgatizcaikasya svakarmakalpitA, janmAdyAkulA jIvAH, bodhidurlabhaH, vaikAlikajinAnAM mato dharmaH, hiMsAvirato'nidAnaH siddhaH setsyati ca iti vaishaalikoktm| 50-51 // iti tRtIya uddezakaH / // iti dvitIyaM vaitAlIyA'dhyayanam // 45-48 ni0 upasarganikSepAH (6) dravye cetanAcetane AgantukaH pIDAkarazcopasargaH, kAle duSSamAdiH, bhAve proghaH aupakramikazca, upakrame dravye devamanuSyatiryagAtmasaMvedanAH (16) 52 49-50 ni0 uddezArthAdhikArAH-pratilomAH 1 anu lomAzca upasargAH 2 adhyAtmazuddhiH, paravAdivacanam 3 skhalitazIlaprajJApanA 165-168 sU0 gA0 kRSNaM dRSTvA saMgrAme zizupAlavat zaikSo rUkSe viSIdet hemantazIte ca (zizupAlakathAgAthA:) / 53 169-182 , tApena matsyavat khedaH, pRthagjanAnAM yAcanA duHkhaM, saMgrAma iva zabde khedaH, zvadaMze mandAnAM khedaH, 'pratikAragatA ete nagnAH piNDAvalagakAH' iti nindakA narakagAminaH, daMzamazakAdispRSTasya paralokAzraddhAnaM, kezalocabrahmacaryaparAjitAH khidyante, mithyAbhAvanAharSadveSApannAzca hiMsanti, caura iti kRtvA badhnanti, tADayanti, sparzAnAM duHshtaa| 53-55 // iti prathamoddezakaH // 183-191 , svajanAH parivRtA rudanti, 'pitA sthaviraH, svasA laghvI, svakA bhrAtaraH, poSaya mAtApitaraM, madhurollApAH putrAH,
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... P. navA bhAryA, karmasahAyA vayam, akAmasya 238-246 sU0 gA0 pratyutpannaiSiNAM vRddhatve khedaH, na parAvA zramaNatA, samIkRtam RNaM dAsyAmo kramavatAm, dustarA nAryaH, strIsaMyogavayam' ityevaM svajanaiH vibaddho'gAraM rahitaH samAhitaH upasargasahaH pAragaH iti gacchati / 56-57 suvratAdiguNaH syAt, aglAnyA glAnasya 192-195, jJAtisaGgaH klIbAnAM mohaH, jIvitA samAdhi kuryAt mokSAya ca vrajet 'navakAMkSI bhikSuH Avartatarazca / 58 iti caturtha uddezakaH // 66-67 196-203 , hastyazvAdibhiH vastragaMdhAlaMkArasyA // iti tRtIyamupasargAdhyayanam // dibhizca rAjAdikRtA nimaMtraNA, agAre'pyakSataniyamajJApana, ciroSitasya na 54 ni0 strInikSepAH (7) dravye vyatirikta ekabhavidoSaH, tatra mandAnAM khedaH bhikSAcaryAyAM kAdi, bhAve vedopayuktaH / rukSeNa strIkAmagRddhayA ca / 58-59 55 , puruSanikSepAH (10) / 204-210, saMgrAme bhIrorvalayAdyapekSAvat vyAkaraNA 56, uddezArthAdhikAraH / diSu trANabuddhirazUrANAM, maraNApattAvapi strIbhiH saMgAdinA skhalanA, dvitIyemunInAmAtmaparatA / 60 skhalitasyAvasthA karmabandhazca / (abhaya211-217 , samAdhihInAH glAnavaiyAvRttye sambaddha pradyotakUlavAlAdivat) strIbhirguhyante kalpanAM mUrchAm apAragamanaM ca kalpa tasmAnna vizvAsaH, nArIvazAnAmazUratA, yanti, svayaM ca gRhmapAtrabhojanAdinA dvipa (nArIsvarUpaM),zUralakSaNam, apramAdopadezaH / kSasevina: samAdhyujjhitAH asamIkSya 69-70 kArakAH / 61 247-277 sU0 gA0 guptAbhidhAnena upakramate sAdhUn, 218-224 ,, 'gRhiNaH zreyo'bhyAhRtaM bhoktum' pratAraNopAyAH, AtmarakSitatopAyAH, ityAdi na bhagavadvAcaH / vAdanirAkRtAH strINAM pAzatvaM, kAruNyena vazIkRtya mithyAtvenAbhidrutA bhavanti, samAhitAtmano AjJApanaM, mAMsena siMhapralobhanavat saMvR'viruddhA sAmAcArI, glAnyAM samAdhikara tasyApyupalobhanaM, cakravannAmanaM, mRgavadaNam iti tIrthakRdukto dharmaH, upasargAn mokSaH, pazcAdviSamizrapAyasabhojanavaddAjitvA mokSAya vrjet| 62-63 ruNatA, saMvAsasya varNyatA, vissknnttk|| iti tRtIya uddezakaH // vat striyaH, strINAmekAkI dharmAkhyAyI na 225-232 , zItodakAt valkalacIryAdyAH, abhuktvA sAdhuH, tAbhiH saha vihAravarjanaM, duhitrAdinamI, rAmagupto bhuktvA, zItodakAt bhirapi saMstavatyAgaH, saMstavakAriNAmazrabAhukaH, pariNatodakAt nArAyaNaH, maNatvaM, strIbhyo bahvo bhraSTAH, zuddhaAsila-devila-dvaipAyanaparAzarAH bIjo vAdinAmapi mAyitvaM teSAm, upadeze'pi dakAdibhogAt siddhA iti matvA mandAnAM glAniH, prAjJAnAmapi vazavattitA (vaizikhedaH, ekeSAM sAtena sAtaM, naiva ayo kAdhyetRdRSTAntaH), strIsamparkavipAkAH, hArivat alpena bahu lumpet hiMsAdau vaizikAdyuktA strImAyA (dttvaishikvrttnaadinaa| 63-65 dRSTAntaH), dharmazravaNavyAjena cAlanam, 233-237 , gaDvAdivat na strISu doSa ityanAryAH upajyotirjatukumbhavat sAdhoviSAdaH, kAmagRddhAH / 65 strIsaMvAsena nAzaH, kRtvA'pi pApaM 51-53 ni zirazcheda-viSagaNDuSa-ratnacauravat sadoSatA ttr|66 mAyA, bAlatvaM ca tatkartuH pUjAkAmasya,
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ vastrAdinimaMtraNenApi vazIkAra, nIvAravat striyaH viSayapAvana mohaH / // iti prathamaH // 278-299 sU0 gA0 bhogAbhilASe'pi nivRttiH bhoginAM viDambanA, bhogAya strINAM kezalaJcanasvIkAro'pi tAvacchedAdivividha sAdhanayAcanA, vazavartinAmuSTvadvAravahatyaM dhAlIvaddArakasthApana, lajjAlorapi rajakatvaM dAsatvaM preSyatvaM pazubhUtatA ca, tasmAtsaMstavasaMvAsAdikAmAMzca varjayet, karakarmaNaH parakriyAyAzca varjanaM, sarvasparzasahI mokSAya parivrajet / // iti dvitIyaH // // iti caturtha strIparijJAdhyayanam // 62 ni0 narakanikSepA: ( 6 ) / 63 " narakaduHkhazravaNAt tapasi yatnaH / 64 vinikSepa (6) nAmni svAdayaH, " sthApanAyAM tAsAM sthApanaM, dravye'sAMsArike tIrthAta (15), sAMsArike ekendriyAdiH, jAtau pRthivyAdiH, rUpyajIve skandhAdiH zrarUpiNi dharmAstikAyAdi:, kSetre sthAne dholoke prabhAdi sImantakAdizca tirazci dvIpasamudrA, Urdhvaloke saudharmAdiH vimAnendrakAdizca vizi dravye svAmye ca, AryAnAryakSetravibhaktirvA (25 // zrAryA dhanAryAzyAne dhA) kAzItAdi ekAntamupamAdi samayAdi ca, bhAve jIve pradayikAdi 21-2-9-18 -bahu- 26 bhedAH, jIve varNAdi gatyu - paSTambhAdi ca / 65-82. tisRSu narakapAlakRtA vedanA, zeSAsu anubhAvena narakapAlAnAM nAmAni kAryANi ca / 300 sU0 gA0 narake vedanAyA varNanam / 301 " praznaH, uttarasyopakramaH / 302-303 raudrasya pApino narake patanam, Atmasukha mAzritya hiMsakAdezca ( narakavedanA ), 31 , P. 71-76 77-80 81 81 81-82 83 84 84 85 5 304-326, hiMsayA'nivRttyA ca narakagAmitA, narakapAlazabdadhavagAt kAMdizIkatA, bAhe karuNasvananaM, vaitaraNitaraNaM, kolaviddhAnAM nAvupasarpaNaM, zUlAdivedhaH, zilAbandhanaM, udakanimajjanaM, murmurAdau lolanaM pAcanam ca, sarvato'gnidAhaH, sadA dharmaH, matsya-vattApasahanaM hastapAdAdiccheda:, rudhiro dvamaH, matsyavatpAkaH, tathA'pi na bhasmIbhAvo, na maraNaM, nirantaraM tApaH, paramAdhAmikakRtA pIDA, daNDaghAtaH, pUrvakRtasmAraNenAzucyAdi bhakSakatvaM, kRmyupadravaH, nigaDayantraNA, vedha:, kIlanaM, nAsikoSThakarNajihvAcchedaH, zUlAbhitApaH, aharnizasvananaM, zoNitAdigalanaM, kSArakSepaH kumbhyAM kSepa taptavapvAdipAnam penAtmavAnAM kaluSArjanaM narakasthAnaM ca / / AdyaH uddezaH / / 227-351 sU0 gA0 narakaduHkhopakramaH rAniyogaH, marmavedhaH kaNTakAkule gatiH, koTTabalikaraNaM, sahasraM muhUrtAnAM parvate ghAtaH kUTena ghAtaH, mudgaramuzalaghAtaH, prAzitazrRMgAla bhakSaNaM, sadAnalAvA bahane atrANasya sadA duHkhAnubhavanaM yathAkarma ekAntaduHkho narakaH, tasmAt grahisako parigrahaH lokAvazaH dhruvAcArI bhavet / // dvitIya uddezaH // ||iti pazcamaM narakavibhaktadhyayanam // 83 ni0 prAdhAnye mahacchabda: pradhAnanikSepA: ( 4 ) vIranikSepA: / ( 4 ) hastapAdavandhaH, udarapATana vardhakartana, bAhuccheda mukhesyogolakakSepaH, rathayojanaM, totravedhaH, saptabhUmitramaNaM daNDaistiraskAra, santApanyAM zilAbhirthAta, dupAtAdutpatanaM, kAkasiMhAdibhiH khAdana, samucchrite motya NDanaM saMjIviyAM pacibhiH vAdana, nAzUlAvedha:, sadAjvale sthAnaM, citAkSepaH, hastapAdabandhaH pRSThivAhaH zirobheda:, taptA P. 85-89 90-94 95
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84-85 ni0 stutinikSepaH (4) dravye Agantuka ghAtena bhavabhramaH, tasmAt vidvAn viratAbhUSaNaH, bhAve guNastavaH, jambUpacchAyAM diguNaH, sannidhimAn snAtA vastraprakSAsudharmottara, vIrasyodyamaH / 95 laka: nAgnyAd dUre, bIjakandAdyabhojI, 352-353 sU0 gA0 ekAntahitadharmakathakasya vIrasya snAnastyAdiviratazca dhIraH, svAdukulasvarUpajJAnAya zramaNAdipraznaH, jJAna paryeSI, udarAnugRddhayA dharmAkhyAyaka:, darzanazIlajijJAsA / azanAdyarthamAlapAkaH, mukhamAGgalikaH, 354-380, khedajJatAdyA guNAH, sarvadarzitvAdyAH, bhUti annAdyarthamanupriyabhASI kuzIlaH, ajJAtaprajJatvAdyAH sUrya-vairocanendra-svayambhU-zakra piNDaH, pUjanAkAmI, zabdAdyasaGgo'gRddhaH, sudarzanameru-niSadha-rucaka-zAlmalI-nanda duHkhasahAdiguNaH, vivekakAGakSI phalakavadanairaupamyam / stanita-candra-candana-svayambhU pakRSTo mucyeta / dharaNendra-kSododakarAvaNa-siMha-gaGgA-garu / / iti saptamaM kuzIlAdhyayanam / / 103-109 Davat nirvANavAdinAM jJAtaputraH, vizva 91-97 ni0 vIryanikSepAH (6) dravye sacitte dvipadasenA'ravindacakrivat zreSThaH RSINAm, catuSpadApadAnAm, acitte AhAraprAvaraNaabhayadAnA'navadyavacobrahmacaryavalloko praharaNauSadhyAdInAM, bhAve aurasyendriyAtamatA, lavasaptamasudharmasabhAnirvANazreSTha dhyAtmikabalAni, aurasya saMbhave saMbhAvye dharmavat paramajJAnI, (abhayadAne ca, indriyajamapi, AdhyAtmike udyamacaurakathA), pRthvyupamAdi, kriyAvAdAdi dhRtidhairyazauryakSamAgAmbhIryAdi, paNDitAdijJAtRtva, strIvarjanAdi, vIrastutiH, zro bhedaM vA vIryam / 110-112 tRNAM phalaM c| 96-101 411-414 sU0 gA0 vIratvapraznaH, karmAkarmaNorvIratvaM, // iti vIrastutyAkhyaM SaSThamadhyayanam / / pramAdA-pramAdayoH karmAkarmatvam, pati86-90 ni0 zIlanikSepAH (4) dravye prAvaraNAdau, bhAve pAtAya zastramantrAdhyayanam / aoghe viratyAdi, antye jJAnatapatrAdi, 98 ni0 asyAdi vidyA-mantrAdhiSThitaM paJcavidha devaadharmakopAdizca, aviratAdhikArAt karmakRtaM ca zastram / 113 kuzIlAdhyayanam, aprAsukasevinAM zIla- 415-431 sU0 gA0 mAyAdinA'saMyamaH, bAlAnAM vairAdivAditA kuzIlatvaM goghAtakAdivat kAritvaM, paNDitA bandhanonmuktAH, paapagnihotrvaadijlshaucvaadivcc| 102-103 karmanodinaH, zalyakarttakAH, bhavasvarUpe381-410 sU0 gA0 pRthvyAdyA jIvabhedAH (dadhisauvIra kSiNaH, cyavanA'niyatAvAsavicArakAH, kAdiSu jIvAH), teSu viparyastaH, vasa gRddhirahitAH, AryadharmopasaMpannAH, pratyAsthAvaraghAtI krUrakarmA, saMsArahetukarma khyAtapApAH, zikSAyutAH, pApaparivajinaH, bandhakavedakaH, agnyArambhakaH, haritAdi hastAdimAnAdisaGkocakAH, hiMsAdicchedakaH, jAtyAdivinAzakaH, paratra garbhA varjakAH, samyaktvAdyudyuktAH, kRtadyavasthAyAM mRtiH, ekAntaduHkho lokaH, kriyamANAdipApajugupsakAH / 113-116 AhAravarjanena zItodakena hutena prAta:- 432-436 sU0 gA0 samyaktvAsamyaktvadazinorabandhabandhI snAnena kSArAnAsvAdena vA na mokSaH, madya jJAtaM tapo na zuddhaM, alpapiNDAzitvAdimAMsAhAreNa bhavabhramaH, snAnAdamokSaH guNo mucyeta / 116 matsyAdivat, azubhavat zubhasya haraNaM / / ityaSTamaM vIryAdhyayanam / / syAt, jalavahnisiddhivAdo mithyA, 99 ni0 dharmanikSepAtidezaH, samAdhimArgayodharmatvam / 117
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. 100-101 , dharmanikSepAH (4) dravye sacittAcitta vairAdvandhaM samIkSya vipramukta :, asaGgagRddhimizragRhasthadAnAni, bhAve laukiko hiMsrakathA''dhAkarmasaMstavazokavarjI, ekadvibhedaH, lokottare pratyekaM paJcabhedo jJAnA tvekSI, krodhAdivarjakaH, tRNAdisparzasahaH, dikastridhA / 118 samAdhiyuk, akarmaparigrahaH, amizro 102 , pArzvasthAdisaMstavavarjanam / 118 muniH| 126-128 437-472 sU0 gA0 dharmasvarUpapraznaH, prArambha-kAmavatAM 488-496 sU0gA0prakriyAtmanAM dharmAjJAna, pRthakchandovAdA na duHkhamokSaH, jJAtayo dhanahartAraH, svayaM asaMyatAH, ajarAmaravan mUDho mamAyati, karmabhoktA, na mAvAdayastrANaM, tasmAnni mohavato vittaharA anye, pApaparivarjI mamo vittAdi tyaktvA SaTakAyA (dadhyA medhAvI, hiMsAprasUtAni duHkhAni, mRSAdijIvAH) rambhavarjI, mRSAvAda-bahirdhA varjanaM samAdhiH, amUrchAdiguNaH, ani'yAcitAvagraha-zastrAdAna-mAyAdi-dhAvanAdi dAno gRhanirapekSa: samAdhimAn / gandhamAlyAdi-prauddezikAdi-zlAghAdi iti dazamaM samAdhyadhyayanam / 128-130 samprasAryAdi-aSTApadAdi-upAnahAdivarjanam, 107-115 ni0 mArganikSepAH (6) dravye phalakalatAndolauccArAdiyatanA, Acamanasya parAma nAdi (14) mArgAH, bhAve sugatiphalanAdeH AsandyAdeH yazaHkIAdeH asaM mArge prakRtaM, durgatiphale 363 pASaNDinaH, yatadAnasya ca varjanaM vIradharmaH, bhASa kSema-kSemarUpacaturbhaGgI mArge, jJAnAdiH mANo'pyabhASakaH, na marmAvit, mAtR samyagmArgaH, carakAdicIrNo mithyAtvasthAnavarjI, anucintya vyAkartA, channAvAdI, mArgaH, gauravavadhayutAH kumArgAzritAH, holAvAdavarjakaH, paragRhAniSaNNaH, krIDA tapaHsaMyamAdimantaH sanmArgakathakAH, varjI, ahAsaH, anutsukaH, yatamAno'pramattaH, mArgekAthikAni (13) upasargasahaH, ghAtAkrozayorakrodhaH, kAmA- 497-512 sU0 gA0 mArgapraznaH, uttare vyavahAreNa samudranIpsuH, upAcAryamadhyetA, suprAjJopAsakaH, taraNavat mArgAtsaMsArataraNaM, SaDjIvanikAprAtmaprajJo, dhRtimAn, gRhe dIpAdI, yAnAm AkrAntaduHkhatvAdvadhatyAgaH, ahiMsA jIvitAnavakAGakSaH, gRddhyArambhamAnAdiva jJAninaH sAraH, sarvavadhaviratinirvANaM, rjakazca nirvaannsndhaataa| virodhatyAgaH, eSaNAsamito dhIraH, praudde|| iti navamaM dharmAdhyayanam // 119-123 zikapUtikarmavarjI, sAvadyAnumatirahitaH / 103-106 ni0 AdAnapadenA''ghaM nAma, gauNaM samAdhiH, 132-134 bhAvasamAdhinA prakRtaM, samAdhinikSepAH 513-518 , dAnasya vidhiniSedhayoniSedhaH / 135 (6) bhAve darzanajJAnatapazcAritrANi / 124 519-534 , dvIpasamo dharmAkhyAyI, ajJAninaH samAdhi473-476 sU0 gA0 apratijJo'nidAnaH, prANasaMyataH, hInAH, bIjodakAdibhojinaH DhaGkAdiadattavarjI, svAkhyAtadharmA, tIrNavici vadazubhadhyAyinaH, unmArgagA duHkhinaH, kitsaH, lADhaH, AtmatulaH, Aya-cayavarjI, sacchidranAvArUDhAndhavanmithyAdRSTizramaNAH, nivrato vipramuktaH, prANiduHkhAdidarzI ca kAzyapadharmeNa srotastaraNaH, grAmadharmasamAdhimAn / 125 virataH Atmopamo mAnAdivarjI nirvANA477-487 , pApAkartA, atipAtAdInavRttimato bandhaM bhisandhI, upadhAnavIryo bhikSuH, bhUtAnAM samIkSya samAdhimAn, samaH priyApriyavarjI, jagatIvanmArgAdhAraH, vAtena girivadupapUjAdyakAmaH, AdhAkarmAdito bAlatvaM, sargeNa na vihanyeta, dattaSaNo dhIro nirvANa 131
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAgAdhyayanam / kAGakSIti kevalimatam / ekAdazaM maargaadhyynm| 135-138 116-121 ni0 samavasaraNanikSepAH (6) bhAve saprabhedaM bhAvaSaTkaM, kriyAkriyAjJAnavinayavAdAH, kriyAvAdyAdInAM lakSaNaM bhedAzca, samya gdRSTayaH kriyAvAdinaH / 138-141 535-556 sU0 gA0 pravAdacatuSkam, ajJAninAM mRSAvA ditvam, prAtmapramANasarvajJajJeyajJAnAnAM siddhiH, satyAsatyasAdhvasAdhunivizeSA vainayikAH, prakriyAvAdino lavAvazaGkinaH, (nAstikA bauddhAzca), nAstikAnAM bauddhAnAM cA:sattvapratipAdane'bhAvapratipAdane vA viSakSAGgIkArAnmizrIbhAvaH, sAGakhyAnAM cAkriyatve, teSAM chalavAditA, virUpazAstratA, zUnyavAdanirAkaraNaM, sUryacandrasvarUpe vivAdaH, tatsiddhizca, svapnAdeH sadbhAvatvam, aSTAGganimittenAnAgatajJAna, nimittasya satyatA, jJAnakriyAsiddhiH, jIvabhedAH, viSayamagnAnAM bhavabhramaNam, akarmaNA karmakSayaH santoSiNopApAH, antakRto buddhAH, sadA yatA dhIrAH, apramatto buddhaH, jyotirbhUtamupAsIta, AtmalokagatyAgatizAzvatetarajanmamaraNopapAtajJAne AzravasaMvaraduHkhanirjarAjJAne ca kriyAvAditvaM, (SaDdarzanapadArthavicAraH) araktadviSTo jIvitamaraNAnavakADakSo mucyeta / iti dvAdazaM samavasaraNAdhyayanam / 141-153 122-124 ni0 tathAnikSepAH (4) SaDvidhe bhAve jJAna darzana-cAritravinayeSu adhyAtmani prazaste vA sUtrArthacaraNasAmyam / 153 125-126, prAcAryaparamparocchedavAdI jamAlivanna zyati, saMyamatapaHsu udyacchannapi na mucyate AtmotkarSAt / 153-154 557-579 sU0 gA0 sadasatordharmAH zIlazAntyazAntayaH, dharmalambhakasyAvarNavAdinaH, anukathakAH anyathA kathakA: guNAnAmabhAjanaM, pari kuJcakAH asAdhavaH anantasaMsAriNaH, krodhano jagadarthabhASI anupazAntaH pIDyate, vigrahiko na madhyastho'jhaJjho vA, ata upapAtakAryAdi syAt, bahvanuziSTo'pi tathA'rcaH samaH, tapomadavarjanaM, kUTena bhavabhramaH, matto na maunIndre, brAhmaNAdileMcchakyanto na, prabajito mAdyati vidyAcaraNaM trANaM, mado'gArikarma, niSkiJcanatAdyapi gauravAd bhavahetuH / bhASAdiguNaH paribhavet, na syAtsamAdhimAn, na ca lAbhaprajJAtapogotrAdimadaH, agotrA muktigAminaH, muda!'gRddha eSaNAdijJAtA, aratyAdyabhibhUya maunena vyAkaraNam, ekasya gatyAgatI, hitaM dharma bhASetA'nidAnaH, azraddadhAno vadhAdyapi kuryAt, ato labdhAnumAnaH kathayet, karmacchandasI vivecayet, bhayAvahAni rUpANi, parAbhiprAyajJasya dezanA, yAthAtathyekSI nirdaNDajIvitamaraNAnapekSI mucyeta / iti trayodazaM yAthAtathyAdhyayanam / 155-160 127-131 ni0 granthanikSepAtidezaH, pravrAjanazikSaNAbhyAM ziSyaH, grahaNe sUtrArthatadubhayaH, AsevanAyAM mUlaguNaH paJcavidhaH, uttaraguNAdazavidhaH, prAcAryo'pi / 16 580-600 sU0 gA0 nirgranthaH zikSamANo brahmacArI upa pAtakArI vinayaM zikSeta, na chekaH pramAdI, apuSTadharmANaM dvijazAvavatpApadharmANo haranti, gurvantike samAdhIpsuH, mayUranRtyagalagaNDavyApAdakavadanupAsitagurukulaH, vRttavAn pAzuprajJo na niSkAzyeta, sAdhukriyAyuta AgataprajJo vyAkuryAt, anAzravo vrajet, pramAdavarjI niHzaGkaH, DaharAdyanuzAstAvapi anabhigamAdapAragaH, krodhavyathApAruSyANi vihAya pratizravaNaM, buddhAnuzAsanaM mArgAnuzAsanaM, mUDhenAmUDhaH pUjyaH, zaikSo'puSTadharmA jinadharmAkovidaH, aprakampamanAH sadA yataH, samAdhijJasya
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. dharmAkhyAyI mAnanIyaH, pramAdasaGgavarjI mucyeta, pratibhAnavAn vizAradazca zuddhena mucyeta, dharmAkhyAyino, buddhA antakarAH, dvayormokSAya praznakathakAH, na chAdanAdi kuryuH, bhUtAbhizaGkinaH, na mantrapadena gotrApanayanAH, sAdhuna kiJcidicchet, asAdhudharmAn na saMvadet, ahAsI, atiraskArAdiguNaH / 161-166 601-606 sU0 gA0 azaGkite'pi zaGkitaM vyAkuryAt, vibhajyavAdaH, bhASAdvikaM ca, abudhyamAnamapi apIDayan bodhayet, na bhASAdau doSeNa viDambayet, na dIrghayet, pratipUrNabhASI, samyagarthadarzI, AjJAzuddhAbhiyogI, pApavivekAbhisandhiH, yathoditazikSaH, nAtivelavAdI, adRSTidUSakaH, alUSako'pracchannabhASI, na svayaM sUtrArthakArI, zAstrabhaktaH, anuvicintya vAdI, zrutadAtA, zuddhasUtra upadhAnavAn prAdeyavAkyaH, kuzalo vyakto bhASitumarhati / / / iti caturdazaM granthAdhyayanam / / 166-167 132 ni0 AdAnasya tatparyAyatvAd grahaNasya ca nikSepaH (4) / 168 133 , prAdAnIyapadavyAkhyA, (prathamasyAntyaM padaM dvitIyasyAdau, saGkaliketi vA tannAma tannikSepAzca) / 168 134-136 ,, prAdinikSepAH (4) dravye svabhAvaH, sva sthAne bhAve noAgame mahAvratapratipattisamayaH, pAgame dvAdazAGga grantha-zlokAdi / 168 607-621 sU0 gA0 AvaraNakSayAtsarvajJaH, anIdazasyA khyAtA (mImAMsakAdivyavacchedaH) na tatra satyasampannatA, bhUtamaitrI, avirodhaH, jIvitabhAvanaH, tIraprAptaH, nirjarAsaMvarayukta :, akarmaNo na janma, astrIko vIraH, strIjino nirbandhAH, pApakarmAbandhakAH, nirvANasaMmukhAH, mArgAnuzAsakAH, anuzAsakaguNAH (vasumattvAdyAH), sa eva manuSyANAM cakSuryo niSkAGakSaH, antasevI, dharmArAdhakaH / 169-172 622-624 sU0 gA0 nA'manuSyeSu mokSaH, apareSAM devA nAmapi mokSaH, ArhatAnAM tu manuSyasyaiva, durlabhaM mAnuSyaM, sambodhiH, tathA leshyaa| 172-173 625-631 , nAnIdRzasya zuddhadharmAkhyAyino janma kathA, na tathAgatasyotpAdaH, apratijJAstathAgatAH, kAzyapapraveditAnniSThAprAptiH, paNDitavIryAt pUrvakarmakSayA'nAdAne, vIro na karmakartA, saMyamAtkarmanAzaH, zalyakartanAt muktA devA vA, dunibodhamArgAt kAlatraye'pi tIrNAH / 173-174 iti paJcadazamAdAnIyAkhyamadhyayanam // 137-141 ni0 gAthAnikSepAH (4) dravye pustakalikhitA, bhAve sAkAropayogAt madhurAbhidhAnayuktA, sAmudracchandasA'rthA gAthIkRtAH, paJca dazAdhyayanArtho vA piNDitaH / 175 1-4 sU0 agAraguNavarNanaM, brAhmaNazramaNabhikSunirgranthasvarUpam / 175-178 // iti SoDazaM gAthA'dhyayanam / / // iti prathamaH zrutaskandhaH // 142-157 ni0 mahacchabdanikSepAH (6) adhyayanazabda nikSepAH (6) puNDarIkazabdanikSepAH (8) gaNanasaMsthAne dravye ekabhavikAdiH, pravarAstiryagAdyAH, jalacarAdyAH, arhadAdyAH, bhavanapatyAdyAzca, acitte kAMsyaduSyAdyAH, devakurvAdIni kSetrANi, kAle pravarabhavakAyasthitayaH, gaNanAyAM rajjuH, (parikarmAdigaNitaM dazadhA), saMsthAne caturasra, bhAve pravarabhAvavanto jJAnAdimanto munayo vA, vanaspatipuNDarIkeNa zramaNena cAdhikAraH, zubhasya puNDarIkatA azubhasya knnddriiktaa| 178-179 1 sU0 vApIpuNDarIkanirUpaNam / 180 2, prathamapuruSa: kardame nimagnaH / 180
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___P. P. 3-5 sU0 taM tathAvidhaM dRSTvA AgatAH krameNa dvitIya-tRtIyacaturthAH api tthaiv| 180-181 6, tathAbhUteSu torasthabhikSuzabdenotpatanam / 181 ,, jJAtArthaprazne kathanopakramaH / 183 lokaH puSkaraNI, karma udakaM, kAmabhogAH kardamAH, janajAnapadAH puNDarIkANi, rAjA padmavarapuNDarIkam, anyayUthikAH puruSacatuSkaM, dharmo bhikSuH, dharmatIrthaM tIraM, dharmakathA zabdaH, nirvANamutpAdaH / 183 rAjasvarUpaM, parSatsvarUpaM, tajjIvataccharIravAdimatam, asikozyAdidRSTAntaiH bhedenAnupalambhAt, kriyAderanabhyupagamaH, niSkrAntAH, zramaNabrAhmaNatayA'zanAdinA svamatasthebhyaH pUjA'vAptiH, aprivrajyAyAH saGkalpaH, (anAryakSetrANi) / 184-185 10 sU0 paJcabhUtavAdI (nAstikaH) dvitiiyH| 187-188 11 , IzvarakAraNikastRtIyaH, puruSAdyAdiko dharmaH gaNDA'rativalmIkavRkSapuSkariNIbuddha dadRSTAntaiH, dvAdazAGgI na satyA, satyA, (IzvarakartRtvanirAsaH) / 190 12, caturthaH puruSo niytivaadii| (niyativAdanirAsaH) / 192 13 , AryAdyA narAH, bhikSAyAmupasthitaH, arvAk pravrajyAyAH saGkalpaH, pravrajyAyAM kAmabhogAnAzrayaNam, atrANatvAt anyatvAt mAtApitrAdInAM bahiraGgatvaM, duHkhAmocakatvAt atrANatvAt anyatvAt hastAderapyanyatvAdi, jIvAjIvatrasasthAvarajJAnam / 194 14 , gRhasthAnyazramaNabrAhmaNAnAM sArambhakAma parigrahavattve'pi ahaM tannizrayA brahmacArI, so'ntakArakaH 197 daNDAdInAM kuTTanAdau asAtavat sarvakAyAnAmasAtamiti na hantavyA ityAdiH atItAdyarhatAmupadezaH, akriyAdiguNe bhikSudevaH siddho vA syAt, zabdAdevirataH, trividhaM trividhena hiMsAyAH parigrahAt sAmparAyikAt prauddezikAdezca, parakRtAdibhojI, upasthitAdibhyo dharmakathako nAnyatra karmanirjarAyAH, zrotuH dharmaH samutthAnAdi / 198-199 158-164 ni0 jinopadezena siddhirityadhikAraH, cakri Nyapi mahAjananeteti adhikAraH, bhAritakarmaNAmapi jinopadezAttadbhavena mokSaH, durlaGaghyA vApI padma ca vidyAdibhirapi, jinavidyayA siddhiH puNDarIkANAm / 202 ||prthmN puNDarIkAdhyayanam / / 165-168 nibandhamokSamArgAbhyAmadhikAraH, dravye ejanA kriyA, bhAve prayogopAya karaNIyasamudAneryApatha-samyaktva-samyagmithyAtvamithyAtvAkhyAH 8, sthAnanikSepAH (15) (sAmudAnikyA saMyamasthAnena cAdhikAraH (IryApathikyA'pi), kriyAbhiH prvaadipriikssaa| 203 16 sU0 dharmAdharmAvupazAntAnupazAntI, arthadaNDA dIni trayodaza kriyAsthAnAni / (vedanA'nubhavacaturbhaGgI / 204 17 sU0 pAtmajJAtyAdihatorarthadaNDaH / 18 ,, arcA'jinAdyantareNa hiMsAbhayaputrapoSaNA dyantareNa zramaNabrAhmaNavartanAmantareNa basasthAvaraghAto'narthadaNDaH / 19-28, hiMsAsaMbhAvanayA vadho hiMsAdaNDaH, mRga vadhAdisaGakalpe tittirAdivadho'kasmAiNDaH, grAmaghAtAdau astenavadhe dRSTiviparyAsadaNDaH, AtmAdihetoma'SAvAde mRSApratyayaH, adattAdAne ca tatpratyayaH, svayameva hInadInatvAdinA kodhAdAvadhyAtmapratyayaH, jAtyAdi (8)made garbhAdirmAnapratyayazcAsau, mitrAdiSu mahAdaNDena daNDapAzivAdiH mitradoSapratyayazca daNDaH, gUDhAcArAdInAM mAyApratyayaH, AraNyikAdInAM mUrchAdimatAM lobhapratyayazca daNDaH / 206-210 204 15.
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. 29 sU0 IryApathikIsvarUpaM, atItAdyarhatAM trayodaza kriyAsthAnabhASaNaM, antyasthAnasevanaM c| 211 30 , bhaumAdi (65) vidyAprayogo'napAnavastra layanazayanakAmabhogArthaM yeSAM te'nAryAH bhAvinyeDamUkAzca / 212 31-32, AtmAdihetoranugAmitvAdinA (14) nAyakasahoSitau pratisandhAya hananAdyupAkhyAne mahApApAdiH, tittirAdeH ghAtAdiH, zasyajvAlanaM, ghUrAkarttanam, uSTrazAlAdidAhaH kuNDalAdyapahAraH, zramaNabrAhmaNacchatrAdyapahAraH, tatra niHzaGkatayA svayameva pravRttiH, zramaNabrAhmaNAnAM kalaGkadAnaM, tiraskaraNaM, puruSavadanaM, azanAdyadAnaM dhigjIvitAdimAnanaM, teSAmannAdisaMpattAvapi durlabhabodhitA, adharmasthAnasyA'nAryatvAdi / 213-216 33 , zramaNAnAM dharmasthAnam / 218 34 , AraNyakAdInAM mizrasthAnam anAryAdiguNam / 218 35 , mahecchArambhAdimanto, vadhacchedAdi pravRttAH, kuto'pyaprativiratAH, bAhyAbhyantaraparSadorapi tIvradaNDakArakAH, mUrchAdiguNA narakagAminaH / 219 36, narakasvarUpam 220 37, parvatAgravRkSavat zIghrapAtitA, kRSNapakSitA durlabhabodhitA ca / 221 38 sU0 anArambhAdiguNAH, sarvataH prativiratAH, IryAsamityAdicchinnazokAntaguNAH, kAMsyapAnAdivat nirupalepatAdimantaH, aNDajAdipratibandharahitAH, aupapAtikoktaguNAH, asnAnAdantadhAvanAdyAcArAH, mAnApamAnAdisahAzca mucyante mahaddhikAdiguNeSu deveSu vA jaaynte| 221-222 bhavanti sa mizrapakSaH, (dharmAnurAge parivA DraktastrIdRSTAntaH) / 223-224 40 sU0 adharmapakSe 363 pASaNDinaH / 225 41 , ahiMsApratipAdanam, aGgArapADhyAdAnadRSTA ntopanayau, hiMsAphalaM, sarvaprANAdInAma hisAdiH mokssmaargH| 226-227 .42 , dvAdazabhiH kriyAsthAnairna sedhanAdi, kintu trayodazena sthAnena, ityAtmAthitvAdiguNo bhikSuH / 228 / / dvitIyaM kriyAsthAnAdhyayanam / / 169-178 ni0 antakriyAsthAne sadAhAraguptiH, AhAra AdhAraH, sa ca doSarahitaH, AhAranikSepAH (5) dravye sacittAdiH, kSetre nagarasya janapadaH, bhAve projolomaprakSepaiH, ojAdeH svarUpaM, tatsvAminaH, tatkAlaH, tatsAdhanaM, (kevalina AhArasiddhiH) anAhArakAlazca, parijJAnikSepAtidezaH / 228-229 43-55 sU0 vIjakAyacatuSTayaM, pRthivyAdizarIrANyA hArAH, pRthvIyonikavRkSeSu vRkSAH, vRkSayonikavRkSeSu vRkSAH / vRkSayonikeSu mUlAdIni / vRkSayonikeSvadhyAruhAH / vRkSayonikeSvadhyAroheSvadhyArohAH / adhyArohayonikeSvadhyArohAH / adhyArohayonikeSvadhyAroheSu mUlatvAdIni, pRthvISu tRNatvaM, pRthvIyonikeSu tRNeSu tRNatvaM, tRNayonikeSu tRNeSu tRNatvaM, teSu mUlatvAdIni, evamauSadhInA, haritAnAmapi / pRthivyAmAgatyAdIni, udake vRkSatayA utpattiH, zeSaM pRthvIvRkSavat, udakeSu udakAvakAditayotpattiH, sarveSu vasaprANatayotpattirAhArazca / 231-233 56 sU0 karmabhUmijAdi manuSyotpattyAdi / 236 57 ,, jalacara-catuSpadora parisarpa-bhujaparisarpa khecarANAM bhedA utpttiraahaarshc| 236-237 58 , kalevarAzritAnAmutpattyAdi, viSThAdhu tpannAnAM tirykshriirotpnnaanaamutpttyaadi| 238 39 ,, alpecchAdiguNAH, prANAtipAtAdidezA dviratAH, abhigatajIvAjIvAdiguNAH, pratyAkhyAtabhaktAH, mahaddhikAdiSu devA
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ yam / 59 , basasthAvarazarIreSu vAtakAye'pkAyotpa devadevyoH sidbhayasiddhayoH siddhisthAnasya tyAdi, udake ca, udakayonike udake ca, sAdhvasAdhvoH kalyANapApayozvAstitvaudakatayA trasaprANatayA cotpattyAdi / nAstitvayorna vyvhaarH| 238-239 248-255 60 , basasthAvarazarIreSvagnitayA ityAdyA- 664-668 sU0 gA0 kalyANitve pApitve ca na vyavalApakatrayaM, vAyukAye AlApakacatuSTa hAraH, bAlA na jAnanti ca vairaM, sarvasyA239 kSayatve duHkhitve aparAddhAnAM vadhyAvadhyatve 61, basasthAvarazarIreSu pRthvyAdi 40 tayo na vAgnisargaH, samitAcAreSu mithyopatpattyAdi / 239-240 jIvIti dRSTeniSedhaH, dakSiNAyA lAbhA62 ,, prANinAM karmavazAtparasparaM gamAgamaH / 240 lAbhayoravyAkaraNaM, zAntimArgopabRhaNaM / tRtIyamAhAraparijJA'dhyayanam / ca, etarAtmAnaM dhArayan mumukSuH / 256 179-180 ni0 pratyAkhyAnanikSepAH (6) mUlaguNa radhi // dvitIyazru0 paJcamAnAcArAdhyayanam / / kAraH, tatpratyayikI aprtyaakhyaankriyaa| 240 184-187 ni0 ArdranikSepAH (4) dravye udakArdAdi (5) 63 sU0 pAtmano'pratyAkhyAnitvAdi ekAntasupta (5) ekabhavikAdi (3) prArdrapurIyAtvAntam / 241 sutArdrakAtsamutthamadhyayanamArdrakIyam / 257 vadhakadRSTAntenApravRttAvapi daNDamiddhiH / 188-189 , dvAdazAGgIsarvAdhyayanasarvAkSarasaMnipA241-242 tAnA zAzvatatve'pi tathA tathA tasmin ko'pyartha utpadyate RSibhASitavadanu65-66 , adRSTajIvAdipratyayAni kathaM pApasthAnAni, tatra saJjayasajidRSTAntena numatazca bhavati / 258 hiMsAdisiddhiH (sajJayasajJinoranyo: 190 , goshaalkbhikssubrhmvRttitridnnddihsti'nyaanugmH)| 244-245 tApasairArdrakasya vivAdo'tra / prAtmaupamyena sarveSAM daNDAdibhirasAta, tanna 191-200, ArdrakapUrvabhave vasantapure sAmAyikaH, hantavyA ityAdi dharmo dhruvaH sAdhusva sastrIko niSkrAntaH, bhikSAyAM darzanamavarUpaM ca / iti caturtha pratyAkhyAnAdhyayanam / 247 bhASaNa, bhaktapratyAkhyAnaM, saMvegaH, anA181-183 ni0 AcAranikSepAH (4) abahazrutasya virA locanaM, bhaktapratyAkhyAnaM, devalokaH, ArdradhanA, anagArazrutamityapi nAma / 247 pure janma, dvayo rAjJoH prItiH, pRcchA, 636 sU0 gA0 anAcArasyAnAcaraNam / 247 abhayAya prAbhRtapreSaNaM, tenApi pratimA 637-663 ,, anAdyanantayoH, zAzvatAzAzvatayordRSTAvanAcAraH, preSitA, dRSTvA, buddho rakSitaH, palAyya dIkSA, sarvazAstravyavacchede sarvaprANeSvasAdRzye vAraNe rAjyatejodarzanaM, viharaNaM, pratigranthikatve zAzvatatve cAnAcAraH, kSullaka mAstho dArikayA vRtaH, vasudhArA, devI mahAkAyavadhe sadRzAsadRzakarmaNi, prAdhA vAk, pitA nayana, pAdabimbena jJAna, karmabhoge upalepAnupalepayoH, audArikA punarAgate bhogAH, sutotpattiH, paNaH, pUraNe hArakakArmaNeSu vIryAstitvanAstitvayoH, nirgamanaM, cauradIkSA, gozAlAdibhirvAdaH, lokAlokayorjIvAjIvayodharmAdharmayorbandha parAjitya taiH saha vIrapAveM dIkSA, gajamokSayoH puNyapApayoH prAzravasaMvarayoH veda bandhAttantubandhasya duSkaratA / 258 nAnirjarayoH kriyA'kriyayoH krodhamAnayo- 669-674 sU0 gA0 vIrasya pUrvamekAkitvaM maunaM ca, adhunA mAyAlobhayoH premadveSayoH cAturantasaMsArasya parSad dharmAkhyAnaM ca, AjIvikArthametat, 258 yoan.jainelibrary.org
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. 259-260 AkhyAnena pUrvAparAsandhAnam iti gozAlaH / pUrvamadhunA'pi virAgatvam, zrAkhyAne'pyekAntatA, jitendriyAdiguNasya dharmAyana doSa mahAvratAdiprarUpaNA tatretyAH / 675 678 0 0 zItodakabIjakAyAthAkarmastrISu bhikSonaM pApamiti gozAla, etAni pratisevamAno na zramaNa:, tathA satyagAriNAM zramaNatvaM teSAmanantakaratvaM cetyAdraH / 679-682, pravAdigarhA, sarveSAM svavAda iti go0 / sarveSAM parasparaM garhA, sadasatorastitvanAstitvavAdAnna garhA, nAbhidhAraNaM, satpuruSoktamArgakathanaM, doSasya garhA nAnyasyetyArdraH / dakSabhIto nArAmAdivAsI, suvArtha praznabhIto na tatropatIti go0 / prakAmakRtyayAtrAjAbhiyogabhayaparihAre bA 'gatvA ca vyAkaraNam, pradarzanatvAdanAryeSvagamanamityAdraH / 687-693,, lAbhecchurvaNigiva vIra iti go0 / navAkaraNa, purANanirjaraNaM durmatityAjanaM udayazca kathAphalaM hiMsakA mamIkurvantaH saGgA vidhi maithunAsaktA bhojanAva kAmapremagRddhAH AtmadaNDA vaNijaH, teSAM lAbho bhavAya zranaikAntiko'nAtyantikazca bhagavatastu sAdyananto lAbhaH parapradAnaM, ahiMsakAdiguNo bhagavAn karmavivekAya dharmakathA, tanna sAdRzyamityArdraH / 263 694-710 sU0 gA0 piNyAkapiNDyAH puruSabuddhayA pralA , bunaH kumArabuddhayA bhedAdau asmAkaM mlecchasya ca na bandhaH, buddhabhakSaNArhatA ca, snAtakasahyadrayabhojanAtpuNyaskandha iti zAkyaH / prayogarUpe prasA pApaM prabodhitA yo prANI jJAnavAn na tathA vadet kuryAdvA, na ca sambhavastathAbuddhayAH, vAgeSA'satyA, pApahetuvAco'nudAharaNam, asthAnametat, aho andho ityAdizAsyasyopahAsaH na bhavyatA), jIvAnubhAga ( prApya 683-686, 261 261 262 13 cintAdinA dharma snAtakabhojako saMyata, uddiSTorabhrabhoge'pyalepaitvanAyaMbAkU, (mAMsadoSAH ), bhoginojJAnaM, kuzalAnAM mano'pi na evA vAgapi mithyA uddiSTa vajana: zramaNAH, nirdaNDa uddiSTavarjako dharmaH, grasmizca samAdhyAdItyArdraH / 264-266 711-712,, snAtakabrAhmaNasahastradvaya bhojane puNyaskandhaH, iti vedavAk, abrahmacAriNAM bhojane laulyaM narakazca / dayAjugupsakavadhaprazaMsakabhojane'suratvaM, dharmasthita ihAmuta jJAnI na jJAninaH saMsAre vizeSa jAtinirAkaraNam) vya tarUpaH puruSaH, sarvabhUtavyApI saMsaraNAdirahitaH, brAhmaNAdijAtizUnya ityekadaNDina:, ajJAnina AtmaparobhayanAzakatvaM, pUrNajJAnasamAdhimanta AtmaparatArakAH, sarvajJasya yathArthAkathanamityArdra:, varSeNa gajena vRttiriti hastitApasAH, jIvavadhakA gRhiNaH, saprANavadho'nAryaH, sarvajJAjJayA dharmasthito dharmamudAharet / 268-270 // iti 6 AdrayAdhyayanam // 713-723, P. 267 201-2040 niSA: (4) paryAptAGkAre pratiyethe cAlazabdaH (samAnArthatA), rAjagRhanagare nAlandAbAhirakA mano rathe gautamenodakAya bhASitametat / 68-00 0 rAjagRhanAlandayorvana lepaNAcApatimaNopAsakavarNana, hastivAmavanakhaNDavarNanam // 271-272 205 ni0 zrAvakadharmaviSaye udakapraznagautamottarau / 273 71 sU0 jijJAsApradarzanaM uttarAnumatizca / 273-274 72-76 " vasasthAvarayorgamAgamAtkumAraputakAritaM duSpratyAkhyAnam sabhUtapratyAkhyAnaM jasAnAmeva vasatA, trasabhUtatvaM tu sthAvarANAmapi ( upamAtAdarthyArthiyorapi prasaGgaH ), AvakANAM gRhapaticaraNavimokSaNajJAtena vasavadhaviratiH ( putraSaTkadRSTAntaH ) 271
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAvaragatAnAM na basatA bhinnabhinnakarmodayatvAt / 275-276 77 sU0 zrAvakasyaikasmAdapi prANAtipAtAdavira maNaM, basasthAvarANAM parasparagamAgamAt, ityudakaH / vasasthAvarAnucchedAnnAsmAkametat, bhavanmate parasparaM sarveSAM gamAgamAd daNDanikSepAsambhavaH / 277 78 ,, agAribhUtasyAnagArasya gRhasthavadhe nAna gAranivRttibhaGgaH 1 agAribhUtasyAnagArasya na sarvadaNDatyAgaH 2 anyatIrthIbhUtasyAnagArasya pUrvamanyatIthikasyAsamAcaraNaM 3 ca yathobhayasaMmataM tathA'tra bhUtazabdenArthaH / 278-279 sthUlavratoccAre svArthakriyAniSedhe kAlakaraNe samyakkAlaH, anagAratvasya caturdazyAdipauSadhasya cAzaktau bhaktapratyAkhyAnasya vividhavividhanAzrayakAle samyakkAla:, " P. aviratAnAM durgatiH, anArambhANAM sugatiH, alpecchAdiguNavatAM dezaviratAnAM sugatiH, AraNyakAdInAM svaghAtanivAriNAmAsuratvaM, cyutasya cailamUkatvaM, dIrghasamAlpAyuSkazramaNopAsakAnAM supratyAkhyAnAtsadgatiH, kevalasAmAyikavatAM sadgatiH, gRhItaparimANamutkaladezayostrasasthAvaragamAgamAcca naivAviSayaM pratyAkhyAnam / buddhvA pApakaraNAkaraNayo: paralokasya vighnaH zuddhizca, evamevodakasya gamane AdarAdipreraNA, gautamoktazraddhAnAdi, paJcayAmapratipattipreraNA, upavIramAgatya tatpratipattiH / (nagamAdinayavyAkhyA, jJAnakriyAnayayovicArazca) / 279-284 // iti dvitIyaH zrutaskandhaH / / // iti sUtrakRtAGgaviSayAnukramaH / /
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ SASASSPO209999999sasa // aham // zrImadgaNadharavarasudharmakhAminirmitam / zrImacchIlAGkAcAryavihitavivaraNayutam / zrIsUtrakRtAGgam / Seaseral2000000002992era khaparasamayArthasUcakamanantagarmaparyayArthaguNakalitam / sUtrakRtamaGgamatulaM vivRNomi jinAmamaskRtya // 1 // vyAkhyAtamAmiha | yadyapi mUrimukhyairbhaktyA tathApi vivarItumahaM yatiSye / kiM pakSirAjagatamityeSagamya samyaka, tenaiva vAJchati pathA zalamo na | gaMtum // 2 // ye mayyavajJA vyadhuriddhabodhA, jAnanti te kiJcana taanpaasy| matto'pi yo mandamatistathArthI, tasyopakArAya mamaiSa 1 sayapAThAH 2 zabdaparyAyAH 3 abhidheyaguNAH 4 pakSirAjagatamapyavagamyeti pra0 5 bhau jI gau vasantatilakA (chando'nuzAsane a0 2 sU0 231), sUtrA. sUtrakRtAGgaM zIlAkAcAryAyavRniyutaM tyUhopazAnyAdhAnyena sUtrakRtAkhyaM mahAgadAcaturdhA vyavasApita dAdA satyametat , majalI tathA sthiraparicayArtha madhyamArabhyata iti / nanu cAkaraNaprAdhAnyena vyAkhyAtam , ag.| yatnaH // 3 // ihApasadasaMsArAntargatenAsumatAjvApyAtidurlabha manujatvaM sukulotpattisamagrendriyasAmagyAdhupetenAIdarzanam aze- 1samayApakarmocchittaye yatitavyam , karmocchedazca samyagvivekasavyapekSaH, asAvapyAptopadezamantareNa na bhavati, AptazcAtyantikAhopakSa dhyayane yAt , sa cAha meva, atastatpraNItAgamaparijJAne yaso vidheyaH, Agamazca dvAdazAGgAdirUpaH, so'pyAryarakSitamitrairaidaMyugInapuruSA upoddhAtaH nugrahaSudhA caraNakaraNadravyadharmakathAgaNitAnuyogabhedAcaturdhA vyavasApitaH, tatrAcArAGga caraNakaraNaprAdhAnyena vyAkhyAtam , adhu. nA'vasarAyAtaM dravyaprAdhAnyena sUtrakRtAkhyaM dvitIyamaGgaM vyAkhyAtumArabhyata iti / nanu cArthasya zAsanAcchAstramidaM, zAstrasya cAzeSapratyUhopazAntyarthamAdimaGgalaM tathA sthiraparicayArtha madhyamaGgalaM ziSyapraziSyAvicchedArtha cAntyamaGgalamupAdeyaM tacceha nopalabhyate, satyametat , maGgalaM hISTadevatAnamaskArAdirUpam , asya ca praNetA sarvajJaH, tassa cAparanamaskAryAbhAvAnmaGgalakaraNe | prayojanAbhAvAca na maGgalAbhidhAnaM, gaNadharANAmapi tIrthakaduktAnuvAdikhAnmaGgalAkaraNaM, asadAdyapekSayA tu sarvameva zAstraM maGgalam / athavA niyuktikAra evAtra bhAvamaGgalamabhidhAtukAma Aha titthayare ya jiNavare suttakare gaNahare ya NamiUNaM / sUyagaDassa bhagavao Nijuti kittaissAmi // 1 // __ gAthApUrvArddhaneha bhAvamaGgalamabhihitaM, pazcAddhena tu prekSApUrvakAripravRttyartha prayojanAditrayamiti, taduktam-"utArtha jJAtasaMbandha, // 1 // zrotuM zrotA pravartate / zAstrAdau tena vaktavyaH, sambandhaH spryojnH||1||" tatra sUtrakRtaspetyabhidheyapadaM, niyukti kIrtayiSye iti tau jI gAvindravatrA (chando0 2-154) 2 ihApArasaMsAreti pra.3 zrotAraH / 4 uktaprayojanaM 5 cAndramatena NijantAtkataryAtmanepadabhAvAna parasmaipadisvAdasAdhuH prayogo'yamiti zaGyam / khaparasamayasUcanArthatvAtsUtrakRtazabdasya nAbhidheyatve'sya kSatiH, khakalpapekSayA niyukti kIrtayiSya iti prayojanoktiH / prayojanapadaM, prayojanaprayojanaM tu mokSAvAptiH, sambandhastu prayojanapadAnumeya iti pRthak noktaH, taduktam-"zAstraM prayojana ceti, sambandhasyAzrayAvubhau / taduktyantargatastasAdbhinno noktaH prayojanAt // 1 // " iti samudAyArthaH // adhunA'vayavArthaH / kathyate tatra tIrtha dravyamAvabhedAvidhA, tatrApi dravyatIrtha nadyAdeH samuttaraNamArgaH, bhAvatIrtha tu samyagdarzanajJAnacAritrANi, 8| saMsArArNavAduttArakatvAt , tadAdhAro vA saGghaH prathamagaNadharo vA, tatkaraNazIlAstIrthaGkarAstAnatveti kriyA / tatrAnyeSA mapi tIrthakarakhasaMbhave tadvayavacchedArthamAha-'jinavarAni ti rAgadveSamohajito jinAH, evaMbhUtAzca sAmAnyakevalino'pi bhavanti, tadvayavacchedArthamAha-varA:-pradhAnAH catustriMzadatizayasamanvitatvena, tAnaseti, eteSAM ca namaskArakaraNamAgamArthopadeSTuvenopakArikhAt , viziSTavizeSaNopAdAnaM ca zAstrasya gauravAdhAnArtha, zAstuH prAdhAnyena hi zAstrasthApiprAdhAnyaM bhavatIti bhAvaH / arthasya | sUcanAtsUtra, tatkaraNazIlAH sUtrakarAH, te ca svayaMbuddhAdayo'pi bhavantItyata Aha-gaNadharAstAMzca nakhe ti, sAmAnyAcAryANAM | gaNadharavepi tIrthakaranamaskArAnantaropAdAnAdgautamAdaya eveha vivkssitaaH| prathamazcakAraH siddhAdhupalakSaNArtho dvitIyaH samucitau / kkhApratyayasya kriyA'ntarasavyapekSakhAtAmAha-khaparasamayasUcanaM kRtamaneneti sUtrakRtastasya,mahArthavatvAdbhagavastisya,anena ca sarvajJapraNItatvamAveditaM bhavati / 'niyukti kIrtayiSye' iti yojanaM yuktiH-arthaghaTanA, nizcayenAdhikyena vA yuktiniyukti:-samyagarthaprakaTanamitiyAvat ,niyuktAnAM vA-sUtreSveva parasparasambaddhAnAmarthAnAmAvirbhAvanaM,yuktazabdalopAniyuktiriti, tAM kiirtyissyaami| abhidhAsya iti // iha sUtrakRtasya niyukti kIrtayiSye ityanenopakramadvAramupakSiptaM tacca 'ihApasadetyAdineSadabhihitamiti, tdnntrN| 1 samaH samuttaraNamArgaH pra. 2 jinetyanuktvA jinavarAniti varatvayuktajinetyupAdAna
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM nikSepaH, sa ca trividhaH, tadyathA-oghaniSpanno nAmaniSpannaH sUtrAlApakaniSpannazceti / tatrauSaniSpanne nikSepe'Gga, nAmaniSpame1samayAzIlAGkA tu nikSepe mUtrakRtamiti // 1 // tatra 'tattvabhedaparyAyairvyAkhye'tyataH paryAyapradarzanArtha niyuktikadAha dhyayane cAyIya sUyagaDaM aMgANaM vitiyaM tassa ya imANi nAmANi / sUtagaDaM suttakaDaM sUyagaDaM ceva goNNAI // 2 // mUtrakRtpattiyuta ST mUtrakRtamityetadaGgAnAM dvitIyaM, tasya cAmUnyakArthikAni, tadyathA-mUtam-utpannamartharUpatayA tIrthakRdbhyaH tataH kRtaM grantharacanayA yoyAH | gaNadharairiti, tathA 'mUtrakRta'miti sUtrAnusAreNa tattvAvabodhaH kriyate'sminniti, tathA 'mucAkRta'miti straparasamayArthasUcanaM macA // 2 // | sA'sminkRteti, etAni cAsya guNaniSpannAni nAmAnIti // 2 // sAmprataM mUtrakRtapadayornikSepArthamAha davvaM tu poNDayAdI bhAve suttamiha sUyagaM nANaM / saNNAsaMgahavitte jAtiNibaddhe ya katthAdI // 3 // nAmasthApane anAdRtya dravyamUtraM darzayati-'poNDayAi'tti poNDagaM ca vanIphalAdutpanna kAryAsikaM, AdigrahaNAdaNDajavAlajAdergrahaNaM, bhAvasUtraM tu 'iha' asinnadhikAre sUcakaM jJAnaM-zrutajJAnamityarthaH, tasyaiva svaparArthamUcakakhAditi / taca zrutajJAnamUtraM caturkI bhavati, tadyathA-saMjJAsUtraM saMgrahamUtraM vRttanibaddhaM jAtinibaddhaM ca, tatra saMjJAmUtraM yat khasaMketapUrvaka nibarddha, tadyathA-18 "je chee sAgAriyaM na seve, savvAmagaMdhaM pariNAya NirAmagaMdho parivae" ityAdi, tathA loke'pi-pudgalAH saMskAraH kSetrajJA ityAdi / saMgrahamUtraM tu yatprabhUtArthasaMgrAhaka, tadyathA-dravyamityAkArite samastadharmAdharmAdidravyasaMgraha iti, yadivA 'utpAdavya- // 2 // 1 sUyAgaDamiti vAcye dIrghahakhAviti bandhAnulomyena haspatA, tathA ca na paryAyaikyaM / 2 bhAvasUtreNa sUtrAnusAreNa nirvANapatho gamyate cU0 / 3 yazchekaH sa SH sAgArika ( maithunaM ) na seveta, sarvamAmagandhaM parijJAya nirAmagandhaH paritra jet ( Ama vizodhi gandhamavizodhi) 4 ubhae jaM sasamae parasamae ya cuu| yadhrauvyayuktaM saditi, vRttanibaddhamUtraM punaryadanekaprakArayA vRttajAtyA nibaddhaM tadyathA--buddhijatti tiuhijetyAdi, jAtinibaddhaM tu caturdA, tadyathA-kathanIyaM kathyamuttarAdhyayanajJAtAdharmakathAdi, pUrvarSicaritakathAnakaprAyakhAcasya, tathA gadyaM brahmacaryAdhyayanAdi, tathA pay-chandonibaddhaM, tathA geyaM yat svarasaMcAreNa gItikApAyanibaddhaM, tadyathA kApilIyamadhyayanaM 'adhuve | asAsayaMmi saMsAraMmi dukkhapaurAe' ityAdi // 3 // idAnIM kRtapadanikSepArtha niyuktikRgAthAmAha-... karaNaM ca kArao ya kaDaM ca tiNDaMpi chknikkheyo|dvve khise kAle bhAveNa kha kArayo jiivo||4|| | iha kRtamityanena karmopAttaM, na cAkaka karma bhavatItyarthAtkarturAkSepo dhAbarthasya ca karaNasya, amISAM trayANAmapi pratyeka nAmAdiH SoDhA nikSepaH, tatra gAthApazcArddhanAlpavaktavyakhAttAvatkaraNamatikramya kArakasya nikSepamAha, tatra nAmasthApane prasiddhakhA-% danAdRtya dravyAdikaM darzayati-'dabve' iti dravyaviSaye kArakazcintyaH, sa ca dravyasya dravyeNa dravyabhUto yA kArako dravyakArakaH, tathA kSetre bharatAdau yaH kArako yasmin vA kSetre kArako vyAkhyAyate sa kSetrakArakaH, evaM kAle'pi yojyam, 'bhAvena tu' bhAvadvAreNa cintyamAno jIvotra kArako, yasmAtsUtrasya gaNadharaH kArakaH, etacca niyuktikRdevottaratra vakSyati 'Thii aNubhAve'tyAdau // 4 // sAmprataM karaNavyAvikhyAsayA nAmasthApane mukkhA TraeNvyAdikaraNa nikSepArtha niyuktidAha| vvaM paogavIsasa paogasA mUla uttare ceva / uttarakaraNaM vaMjaNa atyo u ubakkharo savvo // 5 // 1 yudhyeteti troTayet / 2 vittabaddhaM silogAdiyA yA cuu0| 3 adhuve'zAzvate saMsAre duHkhapracuratAyAm (duHsprcre)| 4 aNNAkaraNaM morANNAkaraNaM ca kaDakaraNaM addhAkaraNa pelukaraNAdi cuu0| sUtrakRtAGgaM 'vye' dravyaviSaye karaNaM cintyate, tadyathA-dravyasya dravyeNa dravyanimittaM vA karaNam-anuSThAnaM dravyakaraNaM, tatpunardidhA-18 1samayAzIlAGkA- prayogakaraNaM visrasAkaraNaM ca, tatra prayogakaraNaM puruSAdivyApAraniSpAcaM, tadapi dvividha-mUlakaraNamuttarakaraNaM ca, tatrottarakaraNaM / dhyayane kacAryAyavRgAthApazcArddhana darzayati-uttaratra karaNamuttarakaraNaM-karNavedhAdi, yadivA tanmUlakaraNaM ghaTAdikaM yenoparakareNa-daNDacakrAdinA || raNanikSepaH ttiyutaM abhivyajyate-svarUpataH prakAzyate taduttarakaraNaM, karturupakArakaH sarvo'pyupaskArArtha ityarthaH // 5 // punarapi prapaJcato mUlotarakaraNe pratipAdayitumAhamUlakaraNaM sarIrANi paMca tisu karaNakhaMdhamAdIyaM / dabidiyANi pariNAmiyANi visaosahAdIhiM // 6 // bhUlakaraNamaudArikAdIni zarIrANi paJca, tatra caudArikavaikriyAhArakeSu tridhRttarakaraNaM karNaskandhAdikaM vidyate, tathAhi| 'sIsamuroyara piTTI do bAhU UruyA ya aDaMga'tti trayANAmapyetanniSpattirmUlakaraNaM, karNaskandhAdhaGgopAGganiSpattistUttarakaraNaM, kArmaNataijasayostu svarUpaniSpattireva mUlakaraNam , aGgopAGgAbhAvAmottarakaraNaM, yadivA audArikasya karNavedhAdikamuttarakaraNaM, vaikriyasya tUttarakaraNam-uttaravaikriya, dantakezAdiniSpAdanarUpaM vA, AhArakasya tu gamanAyuttarakaraNaM, yadivA audArikasya mUlottara- 10 karaNe gAthApazcArddhana prakArAntareNa darzayati--'dravyendriyANi' kalambukApuSpAdyAkRtIni mUlakaraNaM, teSAmeva pariNAminAM vipI-|| padhAdibhiH pATavAdyApAdanamuttarakaraNamiti // 6 // sAmpratamajIvAzritaM karaNamabhidhAtukAma Aha 1 upakArasamartha bhavati saMskaraNAdityarthaH cU0 / 2 kaNNavehamAIya miti TIkAkRdhArdam / 3 kAlena saMghAtanAdi cintA visaregA cUNau u00 vat 4 zIrSamura sadara pRSThiH dvau bAhU urU cA azAni / seeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeserve eroeaekseeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeero
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ WAJ. easee saMghAyaNe ya parisADaNA ya mIse taheva pddiseho| paDasaMkhasagaDathUNAuhRtiricchAdikaraNaM ca // 7 // saMghAtakaraNam-AtAnavitAnIbhUtatantusaMghAtena paTasya, parisATakaraNaM-karapatrAdinA zaGkhasya niSpAdanaM, saMghAtapari-12 sATakaragaM-zakaTAdeH, tadubhayaniSedhakaraNaM-sthUNAderupratirazcInAdyApAdanamiti // 7 // prayogakaraNamabhidhAya visrasAkaraNAbhidhitsayA''ha--- khaMdhesu duppaesAdiesu anbhesu vijumAIsu / NipphaNagANi davyANi jANa taM vIsasAkaraNaM // 8 // visrasAkaraNaM sAdhanAdibhedAdvidhA,tatrAnAdikaM dharmAdharmA''kAzAnAmanyo'nyAnuvedhenAvasthAnam , anyo'nyasamAdhAnAzrayaNAca satyapyanAditve karaNakhAvirodhaH, rUpidravyANAM ca dvayaNukAdiprakrameNa bhedasaMghAtAbhyAM skandhakhApattiH sAdikaM karaNaM, pudgaladravyANAM ca dazavidhaH pariNAmaH, tadyathA-baMdhanagatisaMsthAnabhedavarNagandharasasparzaagurulaghuzabdarUpa iti, tatra bandhaH snigdharUkSatvAt , gatipariNAmo-dezAntaraprAptilakSaNaH, saMsthAnapariNAmaH-parimaNDalAdikaH paJcadhA, bhedapariNAmaH-khaNDaprataracUrNakAnutaTikotkarikAbhedena paJcadhaiva, khaMDAdisvarUpapratipAdakaM cedaM gAthAdvayam , tadyathA-'khaMDehi khaMDabheyaM payarambheyaM jahabhapaDalassa / cuNNaM cuNiyabheyaM aNutaDiyaM vaMsavakkaliyaM // 1 ||'duNdumi samArohe bhee ukeriyA ya ukkaraM / vIsasapaogamIsagasaMghAyavioga 1 vidhiliparyaye'nyathAbhAvaH vividhA gatirvA cU0 / 2 acittA kAcidviAditi lakSyate'nena / 3 khaNDAnAM khaNDabhedaH pratarabhedo yathA'dhrapaTalakSya / cIrNadhUrNitabhedo'nutaTikA vaMzavalkalikA // 1 // zuSkataDAge samArohe bhede utkarikA cotkIrNaH / vidhasAprayogamidhasaMghAtaviyogato vividho gamaH // 2 // 4 khudaMsIti kAeghaTano gunda iti vi0p0| sUtrakRtAGgaM vivihagamo / / 2 // varNapariNAmaH pazcAnAM zvetAdInAM varNAnAM pariNatistadvayAdisaMyogapariNatizca, etatsvarUpaM ca gAthAbhyo'vaseya, samayAzIlAGkA-19 tAzcemAH-'jaI kAlagamegaguNaM sukkilayapi ya havija bahuyaguNaM / pariNAmijai kAlaM sukkeNa guNAhiyaguNeNaM // 1 // jai sukilame- dhyayane ka. cAyIya- gaguNaM kAlagadavvaM tu bahuguNaM jai ya / pariNAmijai sukaM kAleNa guNAhiyaguNeNaM // 2 // jai sukaM ekaguNaM kAlagadavvaMpi ekkaguNa-13 raNanikSepaH ttiyutaM | meva / kAvoyaM pariNAma tulguNaceNa saMbhavai // 3 // evaM paMcavi vaNNA saMjoeNaM tu vnnnnprinnaamo| ekattIsaM bhaMgA savvevi ya te munne||4|| yavvA // 4 // emeva ya pariNAmo gaMdhANa rasANa tahaya phAsANaM / saMThANANa ya bhaNio saMjogeNaM bahuvigappo // 5 // ekatriMzadbhaGgA evaM pUryante-daza dvikasaMyogA daza trikasaMyogAH paJca catuSkasaMyogA ekaH paJcakasaMyogaHpratyeka varNAzca pazceti / agurulaghupariNAmastu | paramANorArabhya yAvadanantAnantapradezikAH skandhAH sUkSmAH, zabdapariNAmastatavitatadhanazuSirabhedAccaturdA, tathA tAlvoSTapuTavyApArA bhinivartyazca, anye'pi ca pudgalapariNAmAzchAyAdayo bhavanti, te cAmI-'chAyA ya Ayavo vA ujjoo tahaya aMdhakAro ya / esou puggalANaM pariNAmo phaMdaNA ceva ||1||siiyaa NAipagAsA chAyA NAicciyA bahuvigappA / uNho puNappagAso NAyaco Ayavo nAma // 2 // 1 yadi kAlakamekaguNa zuklamapi ca bhavet bahukaguNam / pariNamyate kAlakaM zuklena guNAdhikaguNena // 1 // yadi zukramekaguNaM kAlakadravyaM tu bahuguNaM yadi ca / // 4 // pariNamyate zuklaM kAlakena guNAdhikaguNena // 2 // yadi zukramekaguNaM kAlakadavyamapyekaguNameva / kApotaH pariNAmaH tulyaguNatvena saMbhavati // 3 // evaM paJcApi varNAH saMyogena tu varNapariNAmaH / ekatriMzadbhazAH sarve'pi ca te mumitavyAH // 4 // evameva ca pariNAmo gandhayo rasAnAM tathaiva sparzAnAm / saMsthAnAnAM ca bhaNitaH saMyogena bahuvikalpaH / / 5 / / 2 chAyA cAtapo vodyotastathaivAndhakArazca ca / eSa eva pudgalAnAM pariNAmaH spandanaM caiva // 1 // zItA nAtiprakAzA chAyA | anAdityikA bahuvikalpA / uSNaH punaH prakAzo jJAtavya Atapo nAma // 2 // navi sIo navi uNho samo pagAso ya hoi ujoo / kAlaM mailaM tamaMpi ya viyANa taM aMdhayAraMti // 3 // davvassa calaNa papphaMdaNA u sA puNa gaI u niddidyA / vIsasapaogamIsA attapareNaM tu ubhaovi // 4 // tathA'nendradhanurvidyudAdiSu kAryeSu yAni pudgaladravyANi pariNatAni tadvisasAkaraNamiti ||8||gtN dravyakaraNam , idAnI kSetrakaraNAbhidhitsayA''ha Na viNA AgAseNaM kIraDa jaMkiMci khesmaagaasN| vaMjaNapariyAvaNaM ucchukaraNamAdiyaM bahuhA // 9 // 'kSi nivAsagatyoH' asAdadhikaraNe TranA kSetramiti, taccAvagAhadAnalakSaNamAkAzaM, tena cAvagAhadAnavAgyena vinA na kizcidapi kartuM zakyata ityataH kSetre karaNaM kSetrakaraNaM, nityakhepi copacArataH kSetrasyaiva karaNaM kSetrakaraNaM, yathA gRhAdAvapanIte kRta* mAkAzamutpAdite vinaSTamiti, yadivA 'vyaJjanaparyAyApana' zabdadvArA'dhyAtam 'ikSukaraNAdika miti ikSukSetrasya karaNam-lAGga lAdinA saMskAraH kSetrakaraNaM, tacca bahudhA-zAlikSetrAdibhedAdeiti // 9 // sAmprataM kAlakaraNAbhidhitsayA''hakAlo jo jAvaio jaM kIrada jaMmi jaMmi kaalNmi| oheNa NAmao puNa karaNA ekArasa havaMti // 10 // kAlasyApi mukhyaM karaNaM na saMbhavatItyaupacArika darzayati--'kAlo yo yAvAniti' yaH kazcid ghaTikAdiko nalikAdinA vyavacchidya vyavasthApyate, tadyathA-SaSTayudakapalamAnA ghaTikA dvighaTiko muharjastriMzanmuhUrtamahorAtramityAdi, tatkAlakaraNamiti, 11 1 nApi zIto nApyuSNaH samaH prakAzo bhavati caudyotH| kAlaM malinaM tamo'pi ca vijAnIhi tadandhakAra iti // 3 // dravyasya calanaM praspandanA tu sA punargatistu nirdiSTA / vidhasAprayogamizrAdAtmaparAbhyAM tUbhayato'pi // 4 // 2 sAhUhi acchamANehiM gAmo khettIkao puu.| aoragadrasarea92020129000000000000000293erae eeeeeeeeeeeERESekccesecesesesesettesesea Leaeeee Jain Education Interational
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM 18 yadvA-yat yasmin kAle kriyate yatra vA kAle karaNaM vyAkhyAyate tatkAlakaraNam , etadoghataH, nAmatastvekAdaza karaNAni // 10 // // 9 // 1 samayAzIlAkA tAni cAmUni dhyayane kacApIya AT baMva ca pAlavaM ceva, kolavaM tettilaM thaa| garAdi vaNiyaM ceva, viTThI havai sattamA // 11 // sauNi cau-11 ciyutaM ppayaM nAgaM kiMsugdhaM ca karaNaM bhave eyaM / ete cattAri dhuvA anne karaNA calA satta // 12 // cAuddasi rttiie|| // 5 // sauNI paDivajae sadA karaNaM / tatto ahakama khalu cauppayaM NAga kiMsugdhaM // 13 // aitagAthAtrayaM sukhoneyamiti // 11 // 12 // 13 // idAnIM bhAvakaraNapratipAdanAyA''habhAve paogavIsasa paogasA mUla utsare ceva / uttara kamasuyajovaNa vaNNAdI bhoannaadiisu||14|| bhAvakaraNamapi dvidhA-prayogavisrasAbhedAt , tatra jIvAzritaM prAyogika mUlakaraNaM pazcAnAM zarIrANAM paryAptiH, tAni hi paryA-10 tinAmakarmodayAdaudayike bhAve vartamAno jIvaH khavIryajanitena prayogeNa niSpAdayati / uttarakaraNaM tu gAthApazcArdunAha-uttarakaraNaM 8 kramazrutayauvanavarNAdicatUrUpaM, tatra kramakaraNaM zarIraniSpatyuttarakAlaM bAlayavasthavirAdikrameNottaronaro'vasthAvizeSaH, zrutakaraNaM tu||8||5|| || vyAkaraNAdiparijJAnarUpo'vasthAvizeSo'parakalAparijJAnarUpazceti,yauvanakaraNaM kAlakRto vayo'vasthAvizeSo rasAyanAdyApAdito veti, 2 1 thIviloyaNaM pra0 / 2 pakkhatihio duguNiA durUvahINA ya sukapakkhaMmi / sattahie devasiyaM taM ceva rUvAhiyaM rati // 1 // iti gAthAnusAreNa karaNayojanA 4428-26+(viSTi) 1+7(vaNika)-10-22, 20-6+1=7 (va. vi.)| tathA varNagandharasasparzakaraNaM viziSTeSu bhojanAdiSu satsu yadviziSTavAMdyApAdanamiti, etacca pudgalavipAkitvAdvarNAdInAmajIvAzritamapi draSTavyamiti // 14 // idAnI visrasAkaraNAbhidhitsayA'havaNNAdiyA ya vaNNAdiesu je kei viissaamelaa|te huti thirA athirA chAyAtavaduddhamAdIsu // 15 // __'varNAdikA' iti rUparasagandhasparzAH te yadA'pareSvapareSAM vA svarUpAdInAM milanti te varNAdimelakA visrasAkaraNaM, te ca melakAH sthirA-asaMkhyeyakAlAvasthAyinaH, asthirAzca-kSaNAvasthAyinaH, sandhyArAgA'ndradhanurAdayo bhavanti, tathA chAyAkhenAtapalena ca pudgalAnAM visrasApariNAmata eva pariNAmo bhAvakaraNaM dugdhAdezva stanapracyavanAnantaraM pratikSaNaM kaThiNAmlAdibhAvena gamanamiti // 15 // sAmprataM zrutajJAnamadhikRtya mUlakaraNAnidhitsayA''hamUlakaraNaM puNa sute tivihe joge subhAsubhe jhANe / sasamayasueNa pagayaM ajjhavasANeNa ya suheNaM // 16 // 'zrute ' punaH zrutagranthe mUlakaraNamidaM 'trividhe yoge' manovAkAyalakSaNe vyApAre zubhAzubhe ca dhyAne vartamAnairgrantharacanA kriyate, tatra lokottare zubhadhyAnAvasthitairgrantharacanA vidhIyate, loke khazubhadhyAnAzritairgranthagrathanaM kriyata iti, laukikagranthasya / karmabandhahetukhAt karturazubhadhyAyikhamavaseyam , iha tu sUtrakRtasya tAvatkhasamayalena zubhAdhyavasAyena caM prakRtaM, yasmAdgaNadharaiH zubhadhyAnAvasthitairidamaGgIkaitamiti // 16 // teSAM ca grantharacanAM prati zubhadhyAyinAM karmadvAreNa yo'vasthAvizeSastaM drshyitu-|| | kAmo niyuktikRdAha 1 samayena pr0|2 samayatveneti pAThe yogasamuccayAya anyathA khasamayasamuccayaH, zubhadhyAnasamuccayo'pyubhayatra / 3 ridamajIkRta iti pra. / sUtrakRtAGgaM ThiiaNubhAve baMdhaNanikAyaNanihattadIhahassesu / saMkamaudIraNAe udae vede uvasame ya // 17 // 1samayAzIlAGkA- tatra karmasthitiM prati ajaghanyotkRSTakarmasthitimirgaNadharaiH sUtramidaM kRtamiti, tathA'nubhAvo-vipAkastadapekSayA mandAnubhAvaH, dhyayane zrute cAIya- tathA bandhamaGgIkRtya jJAnAvaraNIyAdiprakRtImandAnubhAvA banadbhiH tathAnikAcayadbhirevaM nidhattAvasthAmakurvadbhiH tathA dIrghasthi mUlakaraNaM ttiyutaMtikAH karmaprakRtIIsIyasIrjanayadbhiH, tathotsaraprakRtIbadhyamAnAsu saMkrAmayadbhiH, tathodayavatAM karmaNAmudIraNAM vidadhAnairapramatta guNasthaistu sAtAsAtA''yUMSyanudIrayadbhiH, tathA manuSyagatipazcendriyajAtyaudArikazarIratadaGgopAGgAdikarmaNAmudaye vartamAnaiH, tathA vedamaGgIkRtya puMvede sati,tathA 'uvasame'tti sUcanAtsUtramiti kSAyopazamike bhAve vartamAnairgaNadhAribhiridaM sUtrakRtAGgaM dRbdhamiti | // 17 // sAmprataM svamanISikAparihAradvAreNa karaNaprakAramabhidhAtukAma Aha18 soUNa jiNavaramataM gaNahArI kAu takakhaovasamaM / ajjhavasANeNa kayaM sUttamiNaM teNa sUyagaDaM // 18 // 'zrukhA' nizamya jinavarANAM-tIrthakarANAM matam-abhiprAya mAtRkAdipadaM 'gaNadharaiH' gautamAdibhiH kRtA 'tatra' grantharacane kSayopazamaM, tatpratibandhakakarmakSayopazamAddattAvadhAnairitibhAvaH, zubhAdhyavasAyena ca satA kRtamidaM sUtraM tena sUtrakRtamiti // 1 // idAnI kasmin yoge vartamAnaistIrthakRdbhirbhASita ? kutra vA gaNadharairTandhamityetadAhavaijogeNa pabhAsiyamaNegajogaMdharANa sAhaNaM / to vayajogeNa kayaM jIvassa sabhAviyaguNeNa // 19 // tatra 'tIrthakRdbhiH kSAyikajJAnavartibhirvAgyogenArthaH prakarSeNa bhASitaH prabhASito gaNadharANAM, te ca na prAkRtapuruSa kalpAH 1 mAtRkApadAdikaM pr.| Raeeseseseseseseseaesesenceaeeeeeeeeeeeees 9858020290saeolocasseasomerasacseeds000000000003390S0Onenormerasaceaeonon
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ ciyutaM basesehiM / te'viya dezapUrvavidaH pArthApatyAkSitAH / kiM khanekayogadharAH, tatra yoga:-kSIrAzravAdilabdhikalApasaMbandhastaM dhArayantItyanekayogadharAsteSAM, prabhASitamiti sUtrakRtAGgApekSayA napuMsakatA, sAdhavazcAtra gaNadharA eva gRhyante, taduddezenaiva bhagavatAmarthaprabhASaNAditi, tato'rtha nizamya gaNadharairapi vAgyogenaiva kRtaM, tacca jIvasya 'svAbhAvikena guNeneti' khasin bhAve bhavaH svAbhAvikaH prAkRta ityarthaH, prAkRtabhASayetyuktaM bhavati, na punaH saMskRtayA laliTzaprakRtipratyayAdivikAravikalpanAniSpannayeti // 19 // punaranyathA mUtrakRtaniruktamAha akkharaguNamatisaMghAyaNAe~ kammaparisADaNAe ya / tadubhayatogeNa kayaM suttamiNaM teNa sUttagaDaM // 20 // akSarANi-akArAdIni teSAM guNaH-anantagamaparyAyavattvamuccAraNaM vA, anyathA'rthasya pratipAdayitumazakyakhAt , mateH-matijJAnasya saMghaTanA matisaMghaTanA, akSaraguNena matisaMghaTanA akSaraguNamatisaMghaTanA, bhAvazrutasya dravyazrutena prakAzanamityarthaH, akSaraguNasya vA matyA-buddhyA saMghaTanA racanetiyAvat tayA'kSaraguNamatisaMghaTanayA, tathA karmaNAM-jJAnAvaraNAdInAM parizATanA-jIvapradezebhyaH pRthakkaraNarUpA tayA ca hetubhUtayA, mUtrakRtAGgaM kRtamiti saMbandhaH, tathAhi-yathA yathA gaNadharAH sUtrakaraNAyodyama kurvanti | tathA tathA karmaparizATanA bhavati, yathA yathA ca karmaparizATanA tathA tathA grantharacanAyodyamaH saMpadyata iti, etadeva gAthApazcA-13 zardhena darzayati-'tadubhayayogeneti' akSaraguNamatisaMghaTanAyogena karmaparizATanAyogena ca, yadivA vAgyogena manoyogena ca kRtamidaM sUtraM tena mUtrakRtamiti // 20 // ihAnantaraM sUtrakRtasya niruktamuktam , adhunA mUtrapadasya niruktaabhidhitsyaa''h| sutteNa suttiyA ciya atthA taha sUhayA ya juttA ya / to bahuvihappaiuttA eya pasiddhA aNAdIyA // 21 // protAH 2 yujyamAnAH 3 caubiheNa jAibaMdheNa paMcAvayavavizeSeNa vA cU. matratA arthasya mucanAtmatraM tena sUtreNa kecidarthAH sAkSAtsUtritA-mukhyatayopAttAH, tathA'pare sUcitA-arthApacyAkSitAH sAkSADhanapAzIlAsA- 1 samayAdAne'pi dadhyAnayanacodanayA tadAdhArAnayanacodanAvaditi, evaM ca kukhA catudezapUrvavidaH parasparaM padasthAnapatitA bhavanti, cAya dhyayane - tathA coktama- akkharalaMbheNa samA UNahiyA 9ti mativisesehiM / te'viya maIvisesA suyaNANamaMtare jANa // 1 // " tatra ye| aniruktam sAkSApAttAstAn prati sarve'pi tulyAH, ye punaH sUcitAstadapekSayA kazcidanantabhAgAdhikamartha vettyaparosaMkhyeyabhAgAdhikamanyaH // 7 // saMkhyeyabhAgAdhikaM tathA'nyaH saMkhyeyAsaMkhyeyAnantaguNamiti, te ca sarvepi 'yuktA' yuktyupapannAH sUtropAttA eva veditavyAH, 18| tathA cAbhihitama-"te'viya maIvisese" ityAdi, nanu kiM mUtropAtebhyo'nye'pi kecanArthAH santi ! yena tadapekSayA caturdazapU-11 vidA SaTsthAnapatitakhamughuSyate, bADhaM vidyante, yato'bhihitam-"paNNavaiNijA bhAvA aNaMtabhAgo u aNabhilappANaM / paNNavaNiANaM puNa aNaMtabhAgo suyanibaddho // 1 // " yatazcaivaM tataste arthA Agame bahuvidhaM prayuktAH-sUtrairupAcAH kecana sAkSAtkecida pacyA samupalabhyante, yadivA kaciddezagrahaNaM kacitsarvArthopAdAnamityAdi, yaizca padaiste arthAH pratipAdyante tAni padAni praka-18 peNa siddhAni prasiddhAni na sAdhanIyAni, tathA'nAdIni ca tAni nedAnImutpAdyAni, tathA ceyaM dvAdazAGgI zabdArtharacanAdvAreNa videheSu nityA bharatairAvateSvapi zabdaracanAdvAreNaiva prati tIrthakaraM kriyate anyathA tu nityaiva / etena ca 'uccaritapradhvaMsino varNA' ityetannirAkRtaM veditavyamiti // 21 // sAmprataM mUtrakRtasya zrutaskandhAdhyayanAdinirUpaNArthamAha // 7 // | 1 akSaralAbhena samA UnAdhikA bhavanti mativizeSaiH / tAnapi ca mativizeSAn zrutajJAnAbhyantare jAnIhi // 1 // 3 prajJApanIyA bhAvA anantabhAga evAna bhilApyAnAm / prajJApanIyAnAM punaranantabhAgaH zrutanibaddhaH // 1 // 11. do ceva suyakkhaMdhA ajjhayaNAiMca huMti tevIsaM / tettisudesaNakAlA AyArAo duguNamaMgaM // 22 // A dvAvatra zrutaskandhau, trayoviMzatiradhyayanAni, trayastriMzaduddezanakAlAH, te caivaM bhavanti-prathamAdhyayane cabAro dvitIye trayastRtIye cakhAraH evaM caturthapaJcamayodvauM dvau tathaikAdazakhekasarakeSvekAdazaiveti prathamazrutaskandhe, tathA dvitIyazrutaskandhe saptAdhyayanAni teSAM saptaivoddezanakAlAH, evamete sarve'pi trayastriMzaditi, etaccAcArAGgAdviguNamaUM, patriMzatpadasahasraparimANamityarthaH // 22 // sAmprataM sUtrakRtAGganikSepAnantaraM prathamathutaskandhasya nAmaniSpanna nikSepAbhidhitsayA''hanikkhevo gAhAe cauviho chavviho ya solasasu / nikkhevo ya suyaMmi ya khaMdhe ya caubviho hoha // 23 // ihAdyazrutaskandhasya gAthASoDazaka iti nAma, gAthAkhyaM SoDazamadhyayanaM yasmin zrutaskandhe sa tatheti, tatra gAthAyA nAmasthA| panAdravyabhAvarUpazcaturvidho nikSepaH, nAmasthApane prasiddhe, dravyagAthA dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatra Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH 'anupayogo dravya mitikRkhA, noAgamatastu tridhA-jJazarIradravyagAthA bhavyazarIradravyagAthA tAbhyAM vinirmuktA ca"sattahatarU visame Na se hayA tANa chaha Naha jalayA / gAhAe pacchaddhe bheo chahotti ikkakalo // 1 // " ityAdilakSaNalakSitA | patrapustakAdinyasteti, bhAvagAthApi dvividhA-AgamanoAgamabhedAt , tatrA''gamato gAthApadArthajJastatra copayuktaH, noAgamatasvidameva gAthAkhyamadhyayanam , AgamaikadezavAdasya / poDazakasyApi nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt poDhA nikSepaH, tatra nAma 1 sapta taravaH (caturmAtrA gaNAH ) aSTamaH (guruH ) viSame na (jagaNaH,) tasyAghAtakAstAsAM SaSThe nahI (caturlaghavaH) jo vA / gAthAyAH pazcA bhedaH SaSTha | ekakala iti // 1 // svadezagrahaNaM kacitsavAna nedAnImutpAdyAni tayA / etena ca 'uccaritapradhye vicipoovaalnipiNci nijhini jipi trayastriMzAdatakasarakeSvekAdavilAH , te caiva bhavAlA AyArAmodara
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 1 samayAdhyayane a dhikArAH STOORasa // 8 // manamA sthApane kSuNNe, dravyaSoDazaka jJazarIrabhavyazarIravinirmuktaM sacittAdIni SoDaza dravyANi, kSetrapoDazakaM poDazAkAzapradezAH, kAlasolA poDazakaM poDaza samayAH etatkAlAvasthAyi vA dravyamiti, bhAvaSoDazakamidamevAdhyayanapoDazakaM, kSAyopazamikabhAvavRttikhAcAryAya diti / zrutaskandhayoH pratyekaM caturvidho nikSepaH, sa cAnyatra nyakSeNa pratipAdita iti neha pratanyate // 23 / / sAmpratamadhyayanAnAM ttiyutaM pratyekamAdhikAra didarzayiSayA''ha sasamayaparasamayaparUvaMNA ya NAUNa bujhaNA ceva / saMvuddhassuvasaggAM thIdosavivajaNoM ceva // 24 // // 8 // uvasaggabhIruNo thIvasassa Naraema hoja uvaao| eva mahappA vIro jayamAha tahA jaejAI // 25 // paricattanisIlakusIlasusIlasaviggasIlavaM ceva / NAUNa vIriyadugaM paMDiyavIrie payaTTei (pyhijo)||26|| dhammo samAMhi maggo samosaDhA usu savvavAdIsu / sIsaguNadosakahaNA "gaMdhami sadA gurunivAso // 27 // AdANiya saMkaliyA AdoNIyaMmi AdayacaritaM / apparagaMdhe piDiyavayaNeNaM hoi ahigAro // 28 // tatra prathamAdhyayane khasamayaparasamayaprarUpaNA, dvitIye khasamayaguNAn parasamayadoSAMzca jJAkhA khasamaya eva bodho vidheya iti, tRtIyAdhyayane tu saMbuddhaH san yathopasargasahiSNurbhavati tadabhidhIyate, caturthe strIdoSavivarjanA, paJcame khayamAdhikAraH, tadyathA| upasagosahiSNoH strIvaMzavartino'vazyaM narakeSUpapAta iti, SaSThe punaH 'evamiti' anukUlapratikUlopasagesahanena khIdoSavajenena ca | bhagavAn mahAvIro jetavyasya karmaNaH saMsArasya vA parAbhavena jayamAha tatastathaiva yatnaM vidhaca yuyamiti ziSyANAmupadezo dIyate 1 zrIvazagastha pra. saptame khidamabhihitaM, tadyathA-niHzIlA-gRhasthAH kuzIlAstu-anyatIrthikAH pArzvasthAdayo vA te parityaktA yena sAdhunA sa parityaktaniHzIlakuzIla iti, tathA suzIlA-udyuktavihAriNaH saMvignAH-saMvegamanAstatsevAzIlaH zIlavAn bhavatIti, aSTame. ka khetatpratipAdyate, tadyathA-jJAkhA vIryadvayaM paNDitavIrye prayatno vidhIyata iti, navame arthAdhikArastvayaM, tadyathA-yathA'vasthito dharmaH kathyate, dazame tu samAdhiH pratipAdyate, ekAdaze tu samyagdarzanajJAnacAritrAtmako mokSamArgaH kathyate, dvAdaze khayamarthAdhikAraH, tadyathA-'samavastA' avatIrNA vyavasthitAzcatuSu mateSu kriyAkriyA'jJAnavainayikAkhyeSvabhiprAyeSu triSaSTyuttarazatatrayasaMkhyAH | pApaNDinaH khIyaM khIyamartha prasAdhayantaH samutthitAstadupanyastasAdhanadoSodbhAvanato nirAkriyante, trayodaze khidamabhihitaM, tadyathAsarvavAdiSu kapilakaNAdAkSapAdazauddhodanijaiminiprabhRtimatAnusAriSu kumArgapraNetRlaM sAdhyate, caturdaze tu granthAkhye'dhyayane'yamarthAdhikAraH, tadyathA-ziSyANAM guNadoSakathanA, tathA ziSyaguNasampadupetena ca vineyena nityaM gurukulavAso vidheya iti, paJcadaze * tvAdAnIyAkhye'dhyayanerthAdhikAro'yaM, tadyathA-AdIyante-gRhyante upAdIyante ityAdAnIyAni-padAnyarthA vA te ca prAgupanyastapadairathaizca prAyazo'tra saMkalitAH, tathA AyataM caritraM-samyakcaritraM mokSamArgaprasAdhakaM taccAtra vyAvarNyata iti, SoDaze tu gAthAkhye'lpagranthe'dhyayane'yamoM vyAvarNyate, tadyathA-paJcadazabhiradhyayanaryo'rtho'bhihitaH so'tra 'piNDitavacanena' saMkSiptAbhidhAnena pratipAdyata iti // 28 // gAhAsolasagANaM piMDattho vaNio samAseNaM / itto ikkikaM puNa ajjhayaNaM kittyissaami||1|| 1 guNAnurUpagu. pra. 2 gAthASoDazakAnAM piNDArtho varNitaH ( samudAyArthaH) samAsena / ita ekaikaM punaradhyayanaM kIrtayiSyAmi // 1 // 3 cUrNigAthA sUtrakRtAGgaM tatrAdyamadhyayanaM samayAkhyaM, tasya copakramAdIni catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakramaNamupakramyate vAjnena zAstra nyAsadezazIlAGkA- nikSepAvasaramAnIyata ityupakramaH,sa ca laukiko nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedena SaDrapa AvazyakAdiSveva prapazcitaH,zAstrIyo-| cAryAya 'pyAnupUrvInAmapramANavaktavyatArthAdhikArasamavatArarUpaH pova,tatrAnupUrvyAdInyanuyogadArAnusAreNa jJeyAni tAvadyAvatsamavatAraH, ttiyutaM tatraitadadhyayanamAnupUrvyAdiSu yatra yatra samavatarati tatra tatra samavatArayitavyaM, tatra dazavidhAyAmAnupUrtyAM gaNanAnupUrtyA samavatarati, // sApi vidhA-pUrvAnupUrvI pazcAnupUrvI anAnupUrvI ceti, tatredamadhyayanaM pUrvAnupU. prathamaM pazcAnupUrvyA SoDazam anAnupUrdhyA tu cintyamAnamasyAmevaikAdikAyAmekottarikAyAM poDazagacchagatAyAM zreNyAmanyo'nyAbhyAsadvirUponasaMkhyAbhedaM bhavati / anApUrdhyA tu bhedasaMkhyAparijJAnopAyo'yaM, tadyathA-'ekAdyA gacchaparyantAH, prsprsmaahtaaH| rAzayastaddhi vijJeyaM, vikalpagaNite phalam 18 // 1 // prastArAnayanopAyasvayam-"puvANuputi hehA samayAbheeNa kuNa jahAjehaM / uvarimatullaM purao naseja puvakamo sese // 1" tatra-'gaNite'ntyavibhakte tu, labdhaM zeSavibhAjayet / AdAvante ca tat sthApyaM, vikalpagaNite kramAt // 1 // ' ayaM zlokaH ziSyahitArtha viviyate-tatra sukhAvagamArtha SaT padAni samAzritya tAvat zlokArtho yojyate, tatraivaM123456 SaT padAni sthApyAni, eteSAM parasparatADanena sapta zatAni viMzatyuttarANi gaNitamucyate, tasmin gaNite'ntyo'tra padakaH tena bhAge hRte viMzatyuttaraM zataM labhyate, taca paNNAM paGkInAmantyapaGgau paTakAnAM nyasyate, tadadhaH paJcakAnAM viMzatyuttarameva zatam , evamadho'dhazcatuSkatrikadvikaikakAnAM pratyeka vizatyuttarazataM nyasyam, evamantyapako sapta zatAni viMzatyuttarANi bhavanti, eSA ca gaNitaprakriyAyA Adirucyate, tathA yattadizatyuttaraM zanaM labdhaM, tasya ca punaH zega pazcakena bhAge'pahRte labdhA caturviMzatiH, tAvantastAvantazca pazcakacatuSkatrikadvikaikakAH Recenecess 1 samayAdhyayane anuyogadvArANi // 9 //
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 98000-8009893900000000000000 sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAya ttiyutaM rANi // 10 // esseeeeeeesecaceaecareeeeeeeecterestoer pratyekaM paJcamapalo nyasAH yAvadvizatyuttaraM zatamiti, tadadho'grato nyastamakaM mukkhA ye'nye teSAM yo yo mahatsaMkhyaH sa so'dhastAccatuviMzatisaMkhya eva tAvat nyasyo yAvatsapta zatAni viMzatyuttarANi pazcamapatAvapi pUrNAni bhavanti, eSA ca gaNitaprakriyayaivAntyo'bhidhIyate, eSamanayA prakriyayA caturvizateH zeSacatuSkakena bhAge hRte paT labhyante, tAvantazcaturthapatau catuSkakAH sthApyAH, tadadhaH SaT trikAH, punardvikA bhUya ekakAH, punaH pUrvanyAyena patiH pUraNIyA, punaH paTakasya zeSatrikeNa bhAge hRte dvau labhyete, tAvanmAtrau / triko tRtIyapatI, zeSaM pUrvavat , zeSapatidvaye zeSamaGkadvayaM kramotkramAbhyAM vyavasthApyamiti 1234, 2134, 1324, 3124, |2314, 3214, 1243, 2143, 1423, 4123, 2413, 4213, 1342, 3142, 1432, 4132, 3412, 4312, |2341, 3241, 2431, 4231, 3421, 4321 / tathA nAmni paDvidhanAmyavatarati, yatastatra paDU bhAvAH prarUpyante, zrutasya ca kSAyopazamikabhAvavartivAt / pramANamadhunA-pramIyate'neneti pramANaM, tat dravyakSetrakAlabhAvabhedAccaturdA, tatrAsyAdhyayanasya kSAyopazamikabhAvavyavasthitakhAdbhAvapramANe'vatAraH.bhAvapramANaM ca guNanayasaMkhyAbhedAtridhA, tatrApi guNapramANe samavatAraH, tadapi jIvAjIvabhe-12 dAd dvidhA, samayAdhyayanasya ca kSAyopazamikabhAvarUpakhAt tasya ca jIvAnanyasAjIvaguNapramANe samavatAraH, jIvaguNapramANamapi jJAna| darzanacAritrabhedAtrividhaM, tatrAsya bodharUpatvAt jJAnaguNapramANe samavatAraH, tadapi pratyakSAnumAnopamAnAgamabhedAccaturdA, tatrAsyA gamapramANe samavatAraH, so'pi laukikalokottarabhedAd dvivA, tadasya lokottare samavatAraH, tasya ca sUtrArthatadubhayarUpatvAtraividhyaM, (asya triparUtvAt ) triSvapi samavatAraH, yadivA-AtmAnantaraparamparabhedAdAgamastrividhaH, tatra tIrthakRtAmarthApekSayA''tmAgamo gaNadharANAnanantarAgamastacchiSyANAM paramparAgamaH, sUtrApekSayA tu gaNadharANAmAtmAgamastacchiSyANAmanantarAgamastadanyeSAM paramparAgamaH, guNapramANAnantaraM nayapramANAvasaraH, tasya cedAnIM pRthakkhAnuyoge nAsti samavatAro, bhavedvA puruSApekSayA, tathA coktam "mUDhanaiyaM suyaM / 1samayAkAliyaM tu Na NayA samorayaMti ihaM / apuhutte samoyAro Natthi puhutte samoyAro // 1 // " tathA "Asaja u soyAraM nae nayavisArau bUyA," saMkhyApramANaM khaSTadhA-nAbhasthApanAdravyakSetrakAlaparimANaparyavabhAvabhedAt, tatrApi parimANasaMkhyAyAM samavatArA, sApi nuyogadvAkAlikadRSTivAdabhedAt dvidhA, tatrAsya kAlikaparimANasaMkhyAyAM samavatAraH, tatrApyaGgAnaGgayoraGgapraviSTe samavatAraH, paryavasaM-19 khyAyAM tvanantAH paryavAH, tathA saMkhyeyAnyakSarANi saMkhyeyAH saMghAtAH saMkhyeyAni padAni saMkhyeyAH pAdAH saMkhyeyAH zlokAH // saMkhyeyA gAthAH saMkhyeyA veDhAH saMkhyeyAnyanuyogadvArANi / sAmprataM vaktavyatAyAH samavatArazcintyate-sA ca svaparasamayatadubha-| yabhedAtridhA, tatredamadhyayanaM trividhAyAmapi samavatarati / arthAdhikArI dvedhA-adhyayanArthAdhikAra uddezArthAdhikArazca, tatrAdhyayanArthAdhikArobhihitaH, uddezArthAdhikAraM tu gAthAntaritaM niyuktikRdvakSyati / sAmprataM nikSepAvasaraH, sa ca vidhA-oghaniSpano nAmaniSpannaH sUtrAlApakaniSpannazca, tatrauSaniSpo'dhyayanaM, tasya ca nikSepa AvazyakAdau prabandhenAbhihita eva. nAmaniSpane tu samaya iti nAma, tanikSepArtha niyuktikAra AhanAma ThavaNoM davieM kheleM kAle kutitthsNgaare'| kulaMgaNasaMkaragaMDI" boddhavvo bhAsamae y||29|| // 10 // nAmasthApanAdravyakSetrakAlakutIrthasaMgArakulagaNasaMkaragaNDIbhAvabhedAt dvAdazadhA samayanikSepaH, tatra nAmasApane kSuNNe, dravyasa1 vastunaH paryAyANAM saMbhavatAM nigamanaM / 2 mUDhanayikaM (nayazUnyaM) zrutaM kAlikaM tu na nayAH samavatarantIha / apRthaktve samavatAro nAsti pRthaktve samavatAraH // 1 // 3. AsAdya tu zrotAraM nayAn nayavizArado brUyAt // mayo dravyasya samyagayana-pariNativizeSaH khabhAva ityarthaH, tadyathA-jIvadravyaskhopayogaH pudgaladravyasya mUlaM dharmAdharmAkAzAnAM gatisthityavagAhadAnalakSaNaH, athavA yo yasya dravyasyAvasaro-dravyasyopayogakAla iti, tadyathA-'varSAsu lavaNamamRtaM zaradi jalaM gopayazca hemante / zizire cAmalakaraso ghRtaM vasante guDazcAnte // 1 // kSetrasamaya:-kSetram-AkAzaM tasya samayaH-khamAvA, yathA 'aigeNavi se puNNe dohivi puNNe sayaMpi mAejA / lakkhasaeNavi puNNe koDisahassapi mAejA // 1 // yadivA devakuruprabhRtInAM kSetrANAmIdRzo'nubhAvo yaduta tatra prANinaH surUpA nityasukhino nirvairAzca bhavantIti, kSetrasa vA parikarmaNAvasaraH kSetrasamaya iti, kAlasamayastu suSamAderanubhAvavizeSaH, utpalapatrazatamedAbhivyaGgyo vA kAlavizeSaH kAlasamaya iti, atra ca dravyakSetrakA|laprAdhAnyavivakSayA dravyakSetrakAlasamayatA draSTavyeti, kutIrthasamayaH pAkhaNDikAnAmAtmIyAtmIya AgamavizeSaH taduktaM vA'nuSThAnamiti, saMgAra:-saMketastadrUpaH samayaH saMgArasamayaH, yathA siddhArthasArathidevena pUrvakRtasaMgArAnusAreNa gRhItaharizavo baladevaH pratibodhita iti, kulasamayaH-kulAcAro yathA zakAnAM pitRzuddhiH AbhIrakANAM manthanikAzuddhiH, gaNasamayo-yathA mallAnAmayamAcAro-yathA yo khanAtho mallo mriyate sa taiH saMskriyate, patitacodbhiyata iti, saMkarasamayastu saMkaro-bhinajAtIyAnAM mIlakastatra ca samayaH-ekavAkyatA, yathA vAmamArgAdAvanAcArapravRttAvapi guptikaraNamiti, gaNDIsamayo-yathA zAkyAnAM bhoja-18 1 kAlao bhamaro sugaMdhaM caMdaNAdi titto nico kakkhaDo pAhANo cU0 / 2 ekenApi sa pUrNo dvAbhyAmapi pUrNaH zatamapi mAyAga / lakSAtenApi pUrNaH koTI| sahanamapi mAyAt // 1 // saesesentencescenese 2cdirect
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 sUtraka tAga zIlAkA cAryAyavRttiyutaM kArAH // 11 // nAvasare gaNDItADanamiti, bhAvasamayastu noAgamata idamevAdhyayanam , anenaivAtrAdhikAraH, zeSANAM tu ziSyamativikAsArthamu- 1 samayApanyAsa iti // 29 // sAmprataM prAgupanyastoddezArthAdhikArAbhidhitsayA''ha dhyayane umahapaMcabhUya ekappae ya tajjIvatassarIre ya / tahaya agAragavAtI attacchaho aphalavAdI // 30 // bIe dezArthAdhiniryaivAo aNNANiya tahaya naannvaaiio| kammaM cayaM na gacchada caunvihaM bhikkhusamayaMmi // 31 // taie AhAkammaM kaDavAI jaha ya te ya vaaiio| kinuvamA ya cautthe parappavAI aviraesu // 32 // asyAdhyayanasya cakhAra uddezakAH, tatrAyasya SaDAdhikArA AdyagAthayAbhihitAH, tadyathA paJca bhUtAni-pRthivyaptejovAvAkAzAkhyAni mahAnti ca tAni sarvalokavyApikhAt bhUtAni ca mahAbhUtAni ityayameko'rthAdhikAraH / tathA cetanAcetanaM sarvame-19 vAtmavivarta ityAtmA'dvaitavAdaH pratipAdyata ityarthAdhikAro dvitIyaH / sa cAsau jIvazca tajjIva:-kAyAkAro bhUtapariNAmaH, tadeva ca zarIraM jIvazarIrayoraikyamitiyAvaditi tRtiiyo'rthaadhikaarH| tathA'kArako jIvaH sarvasyAH puNyapApakriyAyA ityevaMvAdIti & caturtho'dhikAraH / tathA''tmA SaSTha iti paJcAnAM bhUtAnAmAtmA SaSThaH pratipAdyata ityayaM paJcamo'rthAdhikAraH / tathA'phalavAdIti-18 na vidyate kasyAzcit kriyAyAH phalamityevaMvAdI ca pratipAdyata iti SaSTho'rthAdhikAra iti / dvitIyoddezake ckhaaroaadhikaaraaH,81||11 tadyathA-niyativAdastathA'jJAnikamataM vAnavAdI ca pratipAdyate, karma cayam-upacayaM caturvidhamapi na gacchati 'bhikSusamaye' zAkyAgame iti caturtho'rthAdhikAraH / cAturvidhyaM tu karmaNo'vijJopacitam-avijJAnamavijJA tayopacitam , anAbhogakRtamityarthaH, yathA mAtuH stanAdyAkramaNena putravyApattAvapyanAbhogAna karmopacIyate, tathA parijJAnaM parijJA-kevalena mainasA paryAlocanaM, tenApi kasyacitrANino vyApAdanAbhAvAt karmopacayAbhAva iti, tathA IraNamIryA-gamanaM tena janitamIryApratyayaM tadapi karmopacayaM na gacchati, prANivyApAdanAbhisandherabhAvAditi, tathA khamAntika-svamapratyayaM karma nopacIyate, yathA svapnabhojane tRptyabhAva iti / tRtIyoddezake khayamarthAdhikAraH, tadyathA-AdhAkarmagatavicArastadbhojinAM ca doSopadarzanamiti, tathA kRtavAdI ca bhaNyate, tadyathA-IzvareNa kRto'yaM lokaH, pradhAnAdikRto vA, yathA ca te pravAdina AtmIyamAtmIyaM kRtavAdaM gRhItotthitAstathA bhaNyanta iti dvitIyo'dhikAraH, caturthoddezakAdhikArasvayaM, tadyathA-avirateSu-gRhastheSu yAni kRtyAni-anuSThAnAni sthitAni tairasaMyamapradhAnaiH | kartavyaiH 'parapravAdI' paratIrthika upamIyata iti / idAnImanugamaH, sa ca dvedhA-sUtrAnugamo niyuktyanugamazca, tatra niyuktyanugamatrividhaH, tadyathA-nikSepaniyuktyanugama upodghAtaniyuktyanugamaH sUtrasparzikaniyuktyanugamazca / tatra nikSepaniyuktyanugamo'nugataH, opanAmaniSpannanikSepayorantargatakhAt, tathA ca vakSyamANasya sUtrasya nikSepyamAnakhAt / upodghAtaniryuktyanugamastu SaDviMzatidvArapratipAdakAdgAthAdvayAdavaseyaH, taccedam-'uddese niddese ya' ityAdi / sUtrasparzikaniyuktyanugamastu sUtre sati saMbhavati, mUtraM ca mUtrAnugame, sa cAvasaraprApta eva, tatrAskhalitAdiguNopetaM mUtramuccAraNIyaM, taccedam - attuvNtti vaarini ecenese 1-pasthitAH pra. 2 use nihese niggame khitta kAla purise ya / kAraNa pazcaya lakkhaNa nae samoyAraNANumae // 1 // ki kaivihaMsa kahiM kemu kahaM kicira havai kaalN| kaisaMtaramavira hi bhavAgarisa phAsaNa niruttI // 2 // uddezo nirdezazca nirgamaH kSetraM kAlaH puruSazca / kAraNaM pratyayo lakSaNa nayaH samavatAro'numatam // 1 // kiM katividhaM kasya ka keSu kathaM kiyaviraM bhavati kAlam / kati sAntaramavirahitaM bhavA AkarSAH sparzanA niruktiH // 2 // 3 prasUtinirgamanamityarthaH,-meghacchanne yathA candro, na rAjati nabhasta le / upodghAtaM vinA zAna, tathA na bhrAjate vidhI // 1 // 4 saMhitA lakSitA 'saMhiyA ya payaM ceva payastho payavigaho / cAlaNA ya pasiddhI yara samayAdhyayane ba sUtrakRtAGgaM zIlAsAcAIyavRttiyutaM // 12 // bujhijatti tiuhijjA, baMdhaNaM prijaanniyaa| kimAha baMdhaNaM vIro, kiMvA jANaM tiuddaI ? // 1 // asya saMhitAdikrameNa vyAkhyA-mudhyetetyAdi, mUtramidaM sUtrakRtAGgAdau vartate, asya cAcArAGgena sahAya saMbandhaH, tadyathAAcArAbhihitam-'jIvo chakkAyaparUvaNA ya tesiM vaheNa baMdhotti' ityAdi tatsarva budhyetetyAdi, yadiveha keSAzcidvAdinAM jJAnAdeva mukkyavAptiranyeSAM kriyAmAtrAt , jainAnAM tUbhAbhyAM niHzreyasAdhigama ityetadanena zlokena pratipAdyate / tatrApi jJAnapUrvikA kriyA phalavatI bhavatItyAdau budhyatetyanena jJAnamuktaM troTayedityenena ca kriyoktA, tatrAyamartho-'budhyeta' avagacchet bodhaM vidadhyAdityupadezaH, kiM punastadudhyetAta Aha-bandhanaM' badhyate jIvapradezairanyojyAnuvedharUpatayA vyavasthApyata iti bandhanaM-jJAnAvaraNAdhaSTaprakAraM karma taddhetavo vA mithyAtvAviratyAdayaH parigrahArambhAdayo vA, na ca bodhamAtrAdabhilaSitArthAvAptirbhavatItyataH kriyAM darzayati-tacca baMdhanaM parijJAya viziSTayA kripayA-saMyamAnuSThAnarUpayA troTayeda' apanayedAtmanaH pRthakuryAtparityajeddhA, evaM cAbhihite jambUkhAmyAdiko vineyo bandhAdikharUpaM viziSTaM jijJAsuH papraccha-'kimAI' kimuktavAn bandhanaM 'vIra' tIrthakRt ?, kiMvA 'jAnan' avagacchaMstavandhanaM troTayati tato vA trubbati ?, iti zlokArthaH // 1 // bandhanapraznakharUpapraznanirvacanAyAhacittamaMtamacittaM vA. parigijjha kisAmavi / annaM vA aNujANAi, evaM dukkhA Na muccai // 2 // iha bandhanaM karma taddhetako vAbhidhIyante, tatra na nidAnamantareNa nidAnino janmeti nidAnameva darzayati, tatrApi sarvArambhAH chavvihaM viddhi lakkhaNaM // 1 // " iti byAkSyAlakSaNe tasyA evAdI pratipAdanAtU / / 1 ekAntaparokSa pU. 2 karmaNo bandhanatvapakSe / // 12 //
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 99999990saas darzayati, tatrApi sarvArambhAH karmopAdAnarUpAH prAyaza AtmAtmIyagrahotthAnA itihakhA''dI parigrahameva darzitavAn , cittamupayogo jJAnaM tadvidyate yasya tacittavat-dvipadacatuSpadAdi, tato'nyadacittavat-kanakarajatAdi, tadubhayarUpamapi parigrahaM parigRhya | 'kRzamapi'stokamapi tRNatupAdikamapItyarthaH, yadivA kasanaM kasaH-parigrahagrahaNabuddhyA jIvasya gamanapariNAma itiyAvat , tadevaM svataH parigrahaM parigRhyAnyAnvA grAhayikhA gRNhato vA'nyAnanujJAya duHkhayatIti duHkham-aSTaprakAraM karma tatphalaM vA asAtodayAdirUpaM tasAna mucyata iti, parigrahAgraha eva paramArthato'narthamUlaM bhavati, tathA coktam--"mamAhamiti caipa yAvadabhimAnadAhajvaraH, kRtAntamukhameva tAvaditi na prazAntyunnayaH / yazaHsukhapipAsitairayamasAvanoMttaraiH, parairapasadaH kuto'pi kathamapyapAkRSyate // 1 // " tathA ca "dvepasyAyatanaM dhRterapacayaH kSAnteH pratIpo vidhiAkSepasya suhRnmadasya bhavanaM dhyAnasya kaSTo ripuH / duHkhasya prabhavaH sukhasya nidhanaM pApasya vAso nijaH, prAjJasyApi parigraho graha iva klezAya nAzAya ca // 2 // " tathA ca parigrahevaprAptanaTeSu kAsAzoko prApteSu ca rakSaNamupabhoge cAtRptirityevaM parigrahe sati duHkhAtmakAbandhanAna mucyata iti // 2 // parigrahavatazcAvazyaMbhAvyArambhastasiMzca prANAtipAta iti darzayitumAha sayaM tivAyae pANe, aduvA'nnehiM ghAyae / haNaMtaM vA'NujANAi, varaM vaDai appaNo // 3 // jassi kule samuppanne, jehiM vA saMvase nare / mamAi luppaI vAle, aNNe aNNehi mucchie // 4 // sUcakra.3 yadivA-prakArAntareNa bandhanamevAha-'sayaM tItyAdi', sa parigrahavAnasaMtaSTo bhayastadarjanaparaH samarjitopadravakAriNi ca sUtrakRtAGgaM dveSamapagatastataH 'svayam' AtmanA 'tribhyo' manovAkAyebhdha AyurbalazarIrebhyo vA 'pAtayet' cyAvayeta 'prANAn' prANinaH,18|samayAzAlAkA akAralopAdvA atipAtayet prANAniti, prANAyAmI-'paJcendriyANi trividhaM balaM ca, ucchvAsanizvAsamathAnyadAyuH / prANA dazaite || | dhyayane khacAIyavR bhagavadbhiktAsteSAM viyojIkaraNaM tu hiMsA // 1 // tathA sa parigrahAgrahIna kevalaM khato vyApAdayati aparairapi ghAtayati pratavAnyAn ttiyutaM samaya: samanujAnIte, tadevaM kRtakAritAnumatibhiH prANyupamardanena janmAntarazatAnubandhyAtmano bairaM' vardhayati, tatazca duHkhaparamparArUpAda bandhanAnna mucyata iti / prANAtipAtasya copalakSaNArthatvAt mRSAvAdAdayo'pi bandhahetavo draSTavyA iti||3|| punarbandhanamevAzrityAha| 'jassi' mityAdi, yasmina' rASTrakUTAdau kule jAto 'yairvA' sahapAMsukrIDitaiyasyairbhAryAdibhirvA saha saMvasennaraH, teSu mAtRpitR-11 bhrAtRbhaginI bhAryAvayasyAdiSu mamAyamiti mamakhavAn snihyan 'lupyate' vilupyate, mamakhajanitena karmaNA nArakatiryaanuSyAmaralakSaNe saMsAre bhramyamANo bAdhyate--pIDyate / ko'sau ?-'bAla' ajJaH, sadasadvivekarahitakhAd, anyeSvanyeSu ca 'mUrchito' gRddho'dhyupapanno, mamakhabahula ityarthaH, pUrva tAvanmAtApitrostadanu bhAryAyAM punaH putrAdau snehavAniti // 4 // sAmprataM yaduktaM prAk| 'kiM vA jAnana bandhanaM troTayatIti,' asya nirvacanamAha vittaM soyariyA ceva, sabameyaM na tANai / saMkhAe jIviaMcevaM, kammuNA u tiudRi // 5 // XI 'vittaM' dravyaM, taca sacittamacittaM vA, tathA 'sodaryA' bhrAtRbhaginyAdayaH, sarvamapi ca 'etad' vittAdika saMsArAntarga-18 tasyAsumato'tikaTukAH zArIramAnasIrvedanAssamanubhavato na 'trANAya' rakSaNAya bhavatItyetat 'saMkhyAya' jJAkhA tathA 'jIvibA 1 aSTaprakAraM karma cU0 / 2 dvAbhyAmAkalitaH cu0 / 3 nasavedanAH pra0 / taMca' prANinAM khalpamiti saMkhyAya-jJaparijayA, pratyAkhyAnaparijJayA tu sacittAcittaparigrahaprANyupaghAtakhajanasnehAdIni | bandhanasthAnAni pratyAkhyAya 'karmaNaH' sakAzAt 'truTyati' apagacchatyasau, turavadhAraNe, truTodeveti, yadivA-'karmaNA' | kriyayA saMyamAnuSThAnarUpayA bandhanAtruTyati, karmaNaH pRthagbhavatItyarthaH // 5 // adhyayanArthAdhikArAbhihitakhAtkhasamayapratipAda nAnantaraM parasamayapratipAdanAbhidhitsayA''ha|| ee gaMthe viukkamma, ege samaNamAhaNA / ayANaMtA viussittA, sattA kAmehi mANavA // 6 // 'etAn ' anantaroktAna granthAn vyutkramya' parityajya svaruciviracitArtheSu grantheSu saktAH 'sitAH' baddhAH, eke, na sarve iti saMbandhaH / granthAtikramazcaiteSAM taduktArthAnabhyupagamAt, anantaragrantheSu cAyamartho'bhihitaH tadyathA-jIvA-18 stile sati jJAnAvaraNIyAdikarmabandhanaM, tassa hetavo mithyAvAviratipramAdAdayaH parigrahArambhAdayazca, tatroTanaM ca samyagdarzanAdyupAyena, mokSasadbhAvazcetyevamAdikaH, tadevameke 'zramaNA' zAkyAdayo bArhaspatyamatAnusAriNazca bromaNAH 'etAn' aIduktAn granthAnatikramya paramArthamajAnAnA vividham-anekaprakAram ut-prAbalyena sitA-baddhAH khasamayeSvaminiviSTAH / | tathA ca zAkyA evaM pratipAdayanti, yathA-sukhaduHkhecchAdveSajJAnAdhArabhUto nAstyAtmA kazcit , kiMtu vijJAnamevaikaM vivartata iti, haikSaNikAH sarvasaMskArA ityAdi, tathA sAMkhyA evaM vyavasthitAH-sattvarajastamasAM sAmyAvasthA prakRtiH, prakRtermahAn , mahato'ha 1 parivAjakAdayaH athavA samaNaliMgatthA mAhaNA samaNovAsagA samaNA eva mAhaNA / SPOS0900200 yariyA ceva, sabameyaM na tANI prAtRbhaginyAdayaH, sarvamAtA saMkhyAya' jJAna vyAya-aparijhayA, pratyAlyaapagacchatyasau, turavadhAraNAdhikArAmihitara
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayatiyutaM // 14 // gA zIlAGkAcArvIya ciyutaM // 15 // 10 GkAraH, tasmAdgaNazca SoDazakaH, tasmAtpoDazakAdapi pazca bhUtAni caitanyaM puruSasya svarUpamityAdi, vaizeSikAH punarAhuH - dravyagu| NakarmasAmAnyavizeSasamavAyAH SaT padArthA iti, tathA naiyAyikAH - pramANaprameyAdInAM padArthAnAmanvayavyatireka parijJAnAnniHzreyasAdhigama iti vyavasthitAH, tathA mImAMsakAH - codanAlakSaNo dharmo, na ca sarvajJaH kavidvidyate, muktyabhAvazcetyevamAzritAH, cArvAkAstvevamabhihitavanto, yathA-nAsti kazcitparalokayAyI bhUtapaJcakAvyatirikto jIvAkhyaH padArtho, nApi puNyapApe sta ityAdi / evaM cAGgIkRtyaite lokAyatikAH 'mAnavAH' puruSAH 'saktA' gRddhA abhyupapannAH 'kAmeSu' icchAmadanarUpeSu, tathA cocuH - 'etAvAneva puruSo, yAvAnindriyagocaraH / bhadre ! vRkapadaM pazya, yadvadantyabahuzrutAH // 1 // piba khAda ca sAdhu zobhane !, yadatItaM varagAtri ! tanna te / nahi bhIru ! gataM nivartate, samudayamAtramidaM kalevaram || 2 ||" evaM te tatrAntarIyAH svasa| mayArthavAsitAntaHkaraNAH santo bhagavadarhaduktaM granthArthamajJAtaparamArthAH samatikramya svakIyeSu grantheSu sitAH - saMbaMddhAH kAmeSu ca saktA iti // 6 // sAmprataM vizeSeNa sUtrakAra eva cArvAkamatamAzrityA''ha - saMti paMca mahanbhUyA, ihamegesimAhiyA / puDhavI Au teU vA, vAu AgAsapaMcamA // 7 // ee paMca mahabbhUyA, tebbho egotti AhiyA / aha tesiM viNAseNaM, viNAso hoi dehiNo // 8 // 'santi' vidyante mahAnti ca tAni bhUtAni ca mahAbhUtAni sarvalokavyApitvAnmahattvavizeSaNam, anena ca bhUtA 1 loko'yaM / bhAvavAdinirAkaraNaM draSTavyam, 'iha' asmin loke 'ekeSAM' bhUtavAdinAm ' AkhyAtAni' pratipAditAni tattIrthakRtA tairvA bhUtavAdibhirvArhaspatyamatAnusAribhirAkhyAtAni - svayamaGgIkRtAnyanyeSAM ca pratipAditAni / tAni cAmUni, tadyathA--- pRthivI kaThinarUpA, Apo dravalakSaNAH, teja uSNarUpaM, vAyuzcalanalakSaNaH, AkAzaM zuSiralakSaNamiti, tacca paJcamaM yeSAM tAni tathA, etAni sAGgopAGgAni prasiddhatvAt pratyakSapramANAvaseyakhAcca na kaizvidapahotuM zakyAni / nanu ca sApAdibhirapi bhUtAnyabhyupagAtAnyeva tathAhi sAMkhyAstAvadevamUcuH - sattvarajastamorUpAtpradhAnAnmahAn, buddhirityarthaH, mahato'haGkAraH - ahamitipratyayaH, tasmAdapyahaGkArAtSoDazako gaNa utpadyate sa sAyam - paJca sparzanAdIni buddhIndriyANi vAkUpANipAdapAyUpasyarUpANi pazca karmendriyANi, ekAdazaM manaH, paJca tanmAtrANi, tadyathA - gandharasarUpasparzazabda tanmAtrAkhyAni, tatra gandhatanmAtrAtpRthivI gandharasarUpasparzavatI, rasatanmAtrAdApo rasarUpasparzavatyaH, rUpatanmAtrAcejo rUpasparzavat, sparzatanmAtrAdvAyuH sparzavAn, zabdatanmAtrAdAkAzaM gandharasarUpasparzavarjitamutpadyata iti / tathA vaizeSikA api bhUtAnyamihitavantaH, tadyathA- pRthivIlayogAtpRthivI, sA ca paramANulakSaNA nityA, dvyaNukAdiprakramaniSpanna kAryarUpatayA khanityA, | caturdazabhirguNai rUparasagandhasparzasaMkhyAparimANapRthaktvasaMyoga vibhAgaparatvAparatva gurutvadravatvavegAkhyairupetA, tathA'layogAdApaH, tAca | rUparasasparza saMkhyAparimANapRthaktvasaMyogavibhAgaparatvAparatvagurutvasvAbhAvika dravala se havegavatyaH, tAsu ca rUpaM zuklameva raso madhura eva sparzaH zIta eveti, tejastvAbhisaMbandhAttejaH, tacca rUpasparzasaMkhyAparimANapRthaktvasaMyogavibhAgaparatvAparattanaimittikadravatvave 1 AgopAlAnA pra0 / |gAkhyairekAdazabhirguNairguNavat, tatra rUpaM zuklaM bhAkharaM ca sparza uSNa eveti, vAyutvayogAdvAyuH, sa cAnuSNazItasparzasaMkhyA| parimANapRthaktvasaMyogavibhAgaparatvAparatvavegAkhyairnavabhirguNairguNavAn hetkampazabdAnuSNazItasparzaliGgaH, AkAzamiti pAribhA SikI saMjJA ekatvAttasya, tacca saMkhyAparimANapRthaktva saMyogavibhAga zabdAkhyaiH SaibhirguNairguNavat zabdaliGgaM ceti, evamanyairapi | vAdibhirbhUtasadbhAvAzramaNe kimiti lokAyatikamatApekSayA bhUtapaJcakopanyAsa iti 1, ucyate, sAMkhyAdibhirhi pradhAnAtsAhaGkArikaM tathA kAladigAtmAdikaM cAnyadapi vastujAtamabhyupeyate, lokAyatikaistu bhUtapaJcakavyatiriktaM nAtmAdikaM kizcidabhyupaga| myate ityatastanmatAzrayaNenaiva sUtrArtho vyAkhyAyata iti // 7 // yathA caitat tathA darzayitumAha- 'ee paMca mahanbhUyA' ityAdi, | 'etAni' anantaroktAni pRthivyAdIni pazca mahAbhUtAni yAni 'tebhyaH' kAyAkArapariNatebhyaH 'ekaH' kaviccidrUpo bhUtAvyatirikta AtmA bhavati, na bhUtebhyo vyatirikto'paraH kazcitparaparikalpitaH paralokAnuyAyI sukhaduHkhabhoktA jIvAkhyaH padArthoM|'stItyevamAkhyAtavantaste, tathA (te) hi evaM pramANayanti - na pRthivyAdivyatirikta AtmA'sti tadgrAhakapramANAbhAvAt, pramANaM | cAtra pratyakSameva, nAnumAnAdikaM, tatrendriyeNa sAkSAdarthasya saMbandhAbhAvAvyabhicArasaMbhavaH, sati ca vyabhicArasaMbhave sadRze ca bAdhAsaM|bhave tallakSaNameva dUSitaM syAditi sarvatrAnAzvAsaH, tathA coktam- "hastasparzAdivAndhena, viSame pathi dhAvatA / anumAnapradhAnena, vinipAto na durlabhaH // 1 // " anumAnaM cAtropalakSaNamAgamAdInAmapi, sAkSAdarthasaMbandhAbhAvAddhastasparzaneneva pravRttiriti / tasmAtpratyakSamevaikaM pramANaM tena ca bhUtavyatiriktasyAtmano na grahaNaM, yattu caitanyaM teSUpalabhyate, tadbhUteSveva kAyAkArapariNateSvabhi 1 iti0 pra0 haraNamityarthaH / For Private Personal Use Only 1 samayAdhyayane pa rasamayeSu cArvAkaH // 14 // 1 samayA dhyayane parasamayeSu cArvAkaH 9 / / 15 / /
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUnakRtAGgaM zIlAGkA cAyavR tiyutaM // 16 // 11 vyajyate, madyAGgeSu samuditeSu madazaktivaditi, tathA-na bhUtavyatiriktaM caitanyaM, tatkAryatvAt ghaTAdivaditi / tadevaM bhUtavyati| rikta svA''tmano'bhAvAdbhUtAnAmeva caitanyAbhivyaktiH, jalasya budbudAbhivyaktivaditi / keSAJcillokA yatikAnAmAkAzasyApi bhUtatvenAbhyupagamAdbhUtapaJcakopanyAso na doSaH yeti / nanu ca yadi bhUtavyatirikto'paraH kacidAtmAkhyaH padArthoM na vidyate, kathaM tarhi mRta iti vyapadeza ityAzaGkayAha - athaiSAM kAyAkArapariNatau caitanyAbhivyaktau satyAM tadUrdhvaM teSAmanyatamasya 'vinAze' | apagame vAyostejasazro bhayorvA 'dehino' devadattAkhyasya 'vinAzaH' apagamo bhavati, tatazca mRta iti vyapadezaH pravartate, na punarjIvApagama iti bhUtAvyatirikta caitanyavAdipUrvapakSa iti / atra pratisamAdhAnArthaM niryuktikRdAha paMca saMjoe aNNaguNANaM ca ceyaNAiguNo / paMciMdiyaThANANaM Na aNNAmuNiyaM muNai aNNo // 33 // 'paJcAnAM pRthivyAdInAM bhUtAnAM 'saMyoge' kAyAkArapariNAme caitanyAdikaH AdizabdAt bhASAcaGkramaNAdikazca guNo na bhavatIti pratijJA, anyAdayastvatra hetutvenopAttAH, dRSTAntastvabhyuhyaH, sulabhakhAttasya nopAdAnaM / tatredaM cArvAkaH praSTavyaH -yadetadbhUtAnAM saMyoge caitanyamabhivyajyate tatkiM teSAM saMyoge'pi svAtavya evA''hosvitparasparApekSayA pAratatrye iti 1, kiMcAtaH 1, na tAvatsvAtantrye yata Aha- 'aNNaguNANaM ceti caitanyAdanye guNA yeSAM tAnyanyaguNAni, tathAhi-- AdhArakAThinyaguNA pRthivI dravaguNA ApaH pataguNaM tejaH calanaguNo vAyuH avagAhadAnaguNamAkAzamiti, yadivA prAgabhihitA gandhAdayaH pRthivyAdInAmekaika parihAnyA'nye guNAcaitanyAditi, tadevaM pRthivyAdInyanyaguNAni cazabdo dvitIyavikalpavaktavyatAmUcanArthaH, | caitanyaguNe sAdhye pRthivyAdInAmanyaguNAnAM satAM caitanyaguNasya pRthivyAdInAmekaikasyApyabhAvAnna tatsamudAyAccaitanyAkhyo guNaH siddhyatIti, prayogastvatra - bhUtasamudAyaH khAtacye sati dharmitvenopAdIyate, na tasya caitanyAkhyo guNo'stIti sAdhyo dharmaH, pRthivyAdInAmanyaguNatvAt, yo yo'nyaguNAnAM samudAyastatra tatrApUrvaguNotpattirna bhavatIti, yathA sikatAsamudAye snigdhaguNasya tailasya notpattiriti, ghaTapaTasamudAye vA na stambhAdyAvirbhAva iti, dRzyate ca kAye caitanyaM tadAtmaguNo bhaviSyati na bhUtAnAmiti / asminneva sAdhye hekhantaramAha - 'pazcindiyaThANANaM'ti paJca ca tAni sparzanarasanaprANacakSuH zrotrAkhyAnIndriyANi teSAM sthAnAni avakAzAsteSAM caitanyaguNAbhAvAnna bhUtasamudAye caitanyam, idamatra hRdayaM -- lokAyatikAnAM hi aparasya draSTuranabhyupa gamAdindriyANyeva draSTRNi, teSAM ca yAni sthAnAni - upAdAnakAraNAni teSAmacidrUpatvAnna bhUtasamudAye caitanyamiti, indriyANAM cAmUni sthAnAni, tadyathA - zrotrendriyaskAzaM suSirAtmakatvAt ghrANendriyasya pRthivI tadAtmakatvAt cakSurindriyasya tejastadrUpatvAt evaM rasanendriyasyApaH sparzanendriyasya vAyuriti / prayogazAtra - nendriyANyupalabdhimanti teSAmacetanaguNArabdhatvAt, yadyadacetanaguNArabdhaM tattadacetanaM, yathA ghaTapaTAdIni, evamapi ca bhUtasamudAye caitanyAbhAva eva sAdhito bhavati / punarhelantaramAha'Na aNNamuNiyaM muNai aNNo tti ihendriyANi pratyekabhUtAtmakAni tAnyevAparakha draSTurabhAvAd draSTRNi, teSAM ca pratyekaM svaviSayagrahaNAdanyavipaye cApravRtternAnyadindriyajJAtamanyadindriyaM jAnAtIti, ato mayA pazcApi viSayA jJAtA ityevamAtmakaH saMkalanApratyayo na prApnoti, anubhUyate cAyaM tasmAdekenaiva draSTrA bhavitavyam, tasyaiva ca caitanyaM na bhUtasamudAyasveti, prayogaH punarevaM-na bhUtasamudAye caitanyaM tadArabdhendriyANAM pratyeka viSayagrAhile sati saMkalanApratyayAbhAvAt, yadi punaranyagRhItamapyanyo gRhIyAd devadattagRhItaM yajJadattenApi gRhyeta, na caitad dRSTamiSTaM veti / nanu ca svAtavyapakSe'yaM doSaH, yadA punaH parasparasApekSANAM saMyogapAratayAbhyupagamena bhUtAnAmeva samuditAnAM caitanyAkhyo dharmaH saMyogavazAdAvirbhavati, yathA kiNvodakAdiSu madyAGgeSu samuditeSu | pratyekamavidyamAnA'pi madazaktiriti, tadA kuto'sya doSasthAvakAza iti ?, atrottaraM gAthopAttacazabdAkSiptamabhidhIyate yattAva duktaM yathA 'bhUtebhyaH parasparasavyapekSasaMyogabhAgbhyazcaitanyamutpadyate, tatra vikalpayAmaH -- kima sau saMyogaH saMyogibhyo mitro'bhinna vA, bhinnavetpaSThabhUtaprasaMgo, na cAnyat pazcabhUtavyatiriktasaMyogAkhyabhUtagrAhakaM bhavatAM pramANamasti, pratyakSasyaivakasyAbhyupagamAt, | tena ca tasthAgrahaNAt pramANAntarAbhyupagame ca tenaiva jIvasyApi grahaNamastu, atha abhinno bhUtebhyo saMyogaH, tatrApyetaccintanIyaM- kiM bhUtAni pratyekaM cetanAvantya cetanAvanti vA?, yadi cetanAvanti tadA ekendriyasiddhiH, tathA (ca) samudAyasya paJcaprakAracaitanyApattiH, athAcetanAni, tatra cokto doSo, na hi yadyatra pratyekamavidyamAnaM tattatsamudAye bhavadupalabhyate, sika| tAsu tailavadityAdinA / yadapyatroktaM - yathA madyAGgeSvavidyamAnA'pi pratyekaM madazaktiH samudAye prAdurbhavatIti, tadapyayuktaM yatastatra kiNvAdiSu yA ca yAvatI ca zaktirupalabhyate, tathAhi-- kiNve bubhukSApanayanasAmarthya bhramijananasAmarthyaM ca udakasya vuDapanayanasAmarthyamityAdineti, bhUtAnAM ca pratyekaM caitanyAnabhyupagame dRSTAntadArzantikayorasAmyaM / kiMca - bhUtacaitanyAbhyupagame maraNAbhAvo, mRtakAye'pi pRthvyAdInAM bhUtAnAM sadbhAvAt, naitadasti, tatra mRtakAye vAyostejaso vA'bhAvAnmaraNasadbhAvaH ityazi| kSitasyollApa:, tathAhi - mRtakAye zophopalabdherna vAyorabhAvaH, kothasya ca paktisvabhAvasya darzanAnnAgneriti, atha sUkSmaH kazvi| dvAyuvizeSo'bhirvA tato'pagata iti matiriti evaM ca jIva eva nAmAntareNAbhyupagato bhavati, yatkiJcidetat / tathA na bhUtasammudAyamAtreNa caitanyAvirbhAvaH pRthivyAdiSvekatra vyavasthApiteSvapi caitanyAnupalabdheH atha kAyAkArapariNatau satyAM tadabhivyaktiri For Private Personal Use Only 1 samayA dhyayane pa rasamayeSu cArvAkaH // 16 //
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga Syate, tadapi na, yato lepyamayapratimAyAM samastabhUtasadbhAve'pi jaDakhamevopalabhyate / tadevamanvayavyatirekAbhyAmAlocyamAno nAyaM 1samayAzIlA caitanyAkhyo guNo bhUtAnAM bhavitumarhati, samupalabhyate cAyaM zarIreSu, tasAt pArizeSyAt jIvasyaivAyamiti khadarzanapakSapAtaM dhyayane pacAIyavR- vihAyAGgIkriyatAmiti / yaccoktaM prAk-'na pRthivyAdivyatirikta AtmA'sti, tadgrAhakapramANAbhAvAt , pramANaM cAtra pratyakSa rasamayeSuttiyuta mevaika'mityAdi, tatra pratividhIyate--yattAvaduktaM 'pratyakSamevaikaM pramANaM nAnumAnAdika'mityetadanupAsitagurorvacaH, tathAhi cAvokaH // 17 // | arthAvisaMvAdakaM pramANamityucyate, pratyakSasya ca prAmANyamevaM vyavasthApyate-kAzcitpratyakSavyaktIrghamilenopAdAya pramANayati-pramANametAH, arthAvisaMvAdakakhAd, anubhUtapratyakSavyaktivat, na ca tAbhireva pratyakSavyaktibhiH khasaMviditAbhiH paraM vyavahArayitumayamIzaH, tAsAM khasaMvibhiSTakhAt mUkkhAcca pratyakSasya, tathA nAnumAnaM pramANamityanumAnenaivAnumAnanirAsaM kurvazcArvAkaH kathaM | nonmattaH syAd ?, evaM hyasau tadaprAmANyaM pratipAdayet yathA-nAnumAnaM pramANaM, visaMvAdakakhAd, anubhUtAnumAnavyaktivaditi, eta-18 cAnumAnam , atha paraprasidyaitaducyate, tadapyayuktaM, yatastatparaprasiddhamanumAnaM bhavataH pramANamapramANaM vA, pramANaM cetkathamanumAna| mapramANamityucyate, athApramANaM kathamapramANena satA tena paraH pratyAyyate ?, pareNa tasya prAmANyenAbhyupagatakhAditi ced, tadapya-18 sAmprataM, yadi nAma paro mauDhyAdapramANameva pramANamityadhyavasthati, kiM bhavatA'tinipuNenApi tenaivAsau pratipAdyate', yo sajJo // 17 // guDameva viSamiti manyate kiM tasya mArayitukAmenApi buddhimatA guDa eva dIyate , tadevaM pratyakSAnumAnayoH prAmANyAprAmANye vyavasthApayato bhavatonicchato'pi balAdAyAtamanumAnasya prAmANyaM / tathA khargApavargadevatAdeH pratiSedhaM kurvan bhavAn kena pramA pyeta pr.| na karoti !, na tAvatpratyakSeNa pratiSedhaH kartuM pAryate, yatastatpratyakSaM pravartamAnaM vA taniSedhaM vidadhyAbhivartamAnaM vA, na tAvapravartamAnaM, tasyAbhAvaviSayakhavirodhAt, nApi nivartamAnaM, yatastacca nAsti tena ca pratipattirityasaMgataM, tathAhi-vyApakavinivRttau vyApyasyApi (vi)nivRttiriSyate, na cArvAgdarzipratyakSeNa samastavastuvyAptiH saMbhAvyate, tatkathaM pratyakSavinivRttau padArthavyAtiriti ?, tadevaM svargAdeH pratiSedhaM kurvatA cArvAkaNAvazyaM pramANAntaramabhyupagataM / tathA'nyAbhiprAyavijJAnAbhyupagamAdatra spaSTameva pramANAntaramabhyupagatam , anyathA kathaM parAvabodhAya zAstrapraNayanamakAri cArvAkeNetyalamatiprasaGgena / tadevaM pratyakSAdanyadapi pramANamasti, tenAtmA setsyati, kiM punastaditi ced, ucyate, astyAtmA, asAdhAraNatadguNopalabdheH, cakSurindriyavat , cakSurindriyaM hi na sAkSAdupalabhyate, sparzanAdIndriyAsAdhAraNarUpavijJAnotpAdanazaktyA banumIyate, tathA''tmA'pi pRthivyAdhasAdhAraNacaitanyaguNopalabdharastItyanumIyate, caitanyaM ca tasyAsAdhAraNaguNa ityetatpRthivyAdibhUtasamudAye caitanyasya nirAkRtakhAdavaseyaM / tathA astyAtmA, samastendriyopalabdhArthasaMkalanApratyayasadbhAvAt , pazcagavAkSAnyAnyopalabdhArthasaMkalanAvidhAyyekadevadattavat , tathA''tmA arthadraSTA nendriyANi, tadvigame'pi tadupalabdhArthamaraNAt, gavAkSoparame'pi tadvAropalabdhArthasahadevadattavana , tathA arthApatyA'pyAtmA'stItyavasIyate, tathAhi-satyapi pRthivyAdibhUtasamudAye lepyakarmAdau na sukhaduHkhecchAdveSaprayatnAdikriyANAM sadbhAva iti, ataH sAmarthyAdavasIyate-asti bhUtAtiriktaH kacitsukhaduHkhecchAdInAM kriyANAM samavAyikAraNaM padArthaH, sa cAtmeti, tadevaM pratyakSAnumAnAdipUrvikAjyA'pyarthApattirabhyUhyA, tasyAskhidaM lakSaNam-pramANaSaTUvijJAto, yatrArtho nAnyathAbhavan / adRSTaM kalpa cArvAkdarzita / 2 saMsAdhyate pr0| sUtrakRtAGgaM // yadanyaM, sArthApattirudAhRtA // 1 // " tathA'gamAdapyastisamavaseyaM, sa cAyamAgamaH--"asthi me AyA uvavAie"ityAdi / 1 samayAzIlA- yadivA kimatrAparapramANacintayA 1, sakalapramANajyeSThena pratyakSeNaivAtmA'stItyavasIyate, tadguNasya jJAnasya pratyakSalAt , jJAna- dhyayane pacAIya- guNasya ca guNino'nanyasAt pratyakSa evAtmA, rUpAdiguNapratyakSatena paTAdipratyakSavat , tathAhi-ahaM sukhyahaM duHkhyevamAdya- rasamayeSu ttiyutaM haMpratyayagrAhyazcAtmA pratyakSaH, ahaMpratyayasya khasaMvidrUpalAditi, mamedaM zarIraM purANaM karmeti ca zarIrAdbhedena nirdizyamAnakhAd , ityA- cAvokaH dInyanyAnyapi pramANAni jIvasiddhAvabhyUTAnIti / tathA yaduktaM-'na bhUtavyatiriktaM caitanyaM tatkAryavAt ghaTAdivaditi, et||18|| dapyasamIcInaM, hetorasiddhakhAt , tathAhi-na bhUtAnAM kArya caitanyaM, teSAmatadguNakhAt bhUtakAryacaitanye saMkalanApratyayAsaMbhavAca, ityAdinoktaprAyam , ato'styAtmA bhUtavyatirikto jJAnAdhAra iti sthitam // nanu ca kiM jJAnAdhArabhUtenAtmanA jJAnAdbhinenAbhitena ?, yAvatA jJAnAdeva sarvasaMkalanApratyayAdikaM setsyati, kimAtmanA'ntargaDukalpeneti, tathAhi--jJAnasyaiva cidrUpavAd bhUtairacetanaiH kAyAkArapariNataiH saha saMbandhe sati sukhaduHkhecchAdveSaprayatnakriyAH prAduSSyanti tathA saMkalanApratyayo bhavAntaragamanaM ceti, tadevaM vyavasthite kimAtmanA kalpiteneti ?, atrocyate, na hyAtmAnamekamAdhArabhUtamantareNa saMkalanApratyayo ghaTate, tathAhi-pratyekamindriyaiH svaviSayagrahaNe sati paraviSaye cApravRtteH ekasya ca paricchetturabhAvAt mayA pazcApi viSayAH paricchinA ityAtmakasya // 18 // saMkalanApratyayasyAbhAva iti, AlayavijJAnamekamastIti ced , evaM satyAtmana eva nAmAntaraM bhavatA kRtaM sthAt, na ca jJAnAkhyo guNo guNinamantareNa bhavatItyavazyamAtmanA guNinA bhAvyamiti // sa ca na sarvavyApI, tadguNasya sarvatrAnupalabhyamAnakhAt, ghaTa1 asti me AtmaupapAtikaH / cepeectorcececestseeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeest
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 ORagnoracassas0000000000 tarIktAtmAdvaitavAdopapradarzanam ca teSAM yuktivikalAtmA'tipayapamardanakAriNi vyApAre niH vat / nApi zyAmAkatandulamAtro'GguSThaparvamAtro vA, tAvanmAtrasyopAttazarIrAvyApikhAt , khaparyantazarIravyApilena copalabhyamAnaguNavAt , tamAsthitamidam-upAttazarIrakhavaparyantavyApyAtmeti / tasya cAnAdikarmasaMbaddhasya kadAcidapi sAMsArikasyAtmanaH svarUpe'navasthAnAt satyapyamUrtale mUrtena karmaNA saMbandho na virudhyate, karmasaMbandhAcca sUkSmabAdaraikendriyadvitricatuSpazcendriyaparyAptAparyAptAdyavasthA bahuvidhAH prAdurbhavanti / tasya caikAntena kSaNikatve dhyAnAdhyayanazramapratyabhijJAnAdyabhAvaH ekAntanityatve ca nArakatiryaanuSyAmaragatipariNAmAbhAvaH syAt tasmAtsyAdanityaH syAnitya AtmetyalamatiprasaGgena // 8 // sAmpratamekAtmAdvaitavAdamudde-18 zArthAdhikArapradarzitaM pUrvapakSayitumAha jahA ya puDhavIthUbhe, ege nANAhi dIsai / evaM bho ! kasiNe loe, vinnU nANAhi dIsai // 9 // dRSTAntabalenaivArthasvarUpAvagateH pUrva dRSTAntopanyAsaH, yathetyupadarzane, cazabdo'pizabdArthe, sa ca bhinnakrama eke ityasyAnantaraM IS draSTavyaH, pRthivyeva stUpaH pRthivyA vA stUpaH pRthivIsaMghAtAkhyo'vayavI, sa caikopi yathA nAnArUpaH-saritsamudraparvatanagarasabhive18 zApAcAratayA vicitro razyate nimnobhatamRdukaThinaraktapItAdibhedena vA razyate, na ca tasya pRthivItavassaitAvatA medena bhedo bhavati, 'evam' uktarItyA 'bho iti parAmaNe, kRtslo'pi lokaH-cetanAcetanarUpa eko vidvAn vartate, idamatra hRdayaM-eka eva mAnmA vidvAn jJAnapiNDaH pRthivyAdibhUtAdyAkAratayA nAnA dRzyate, na ca tasyAtmana etAvatA''tmatattvabhedo bhavati, tathA co tam-"eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte vyavasthitaH / ekadhA bahudhA caiva, dRzyate jalacandravat // 1 // " tathA 'puruSa evedaM miM| sUtrakRtAGgaM sarva yataM yacca mAdhyaM utAmRtakhasyezAno yadabhenAtirohati, yadejati yajati yahare yadu antike yadantarasya sarvasya yatsarvasyAsya 1samayAzIlAkA- bAhyataH' ityaatmaadvaitvaadH||9|| asyottaradAnAyAha dhyayane cAyatha advaitanittiyutaM __ evamegetti jappaMti, maMdA aarNbhnnissiaa| ege kiccA sayaM pAvaM, tivaM dukkhaM niyacchai // 10 // rAkaraNaM // 19 // 'eva'miti anantaroktAtmAdvaitavAdoSapradarzanam 'eke' kecana puruSakAraNavAdino 'jalpanti' pratipAdayanti, kiMbhUtAste ityAha-'mandA' jaDAH samyakparijJAnavikalAH, mandavaM ca teSAM yuktivikalAtmA'dvaitapakSasamAzrayaNAt , tathAhi-yadyeka evAtmA syAnAtmabahukhaM tato ye sattvAH-prANinaH kRSIvalAdayaH 'eke' kecana Arambhe-prANyupamardanakAriNi vyApAre ni: zritA-AsaktAH saMbaddhA adhyupapannAH te ca saMrambhasamArambhArambhaiH kRtvA' upAdAya 'vayam' AtmanA 'pApam' azubhaprakRtirU18 pamasAtodayaphalaM tIvraduHkhaM tadanubhavasthAnaM vA narakAdikaM niyacchatIti, ArSavAdahuvacanArthe ekavacanamakAri, tatazcAyamoM-ni zvayena yacchantyavazyaMtayA gacchanti-prApnuvanti ta evArambhAsaktA nAnya iti, etanna syAd, api khekenApi azubhe karmaNi kRte 9 sarveSAM zubhAnuSThAyinAmapi tIvraduHkhAbhisaMbandhaH syAd , ekakhAdAtmana iti, na caitadevaM dRzyate, tathAhi-ya eva kazcidasamaJjasakArI sa eva loke tadanurUpA viDambanAH samanubhava palabhyate nAnya iti, tathA sarvagatakhe Atmano bandhamokSAghabhAvaH tathA pratipAdyapratipAdakavivekAbhAvAcchAstrapraNayanAbhAvazca syAditi / etadarthasaMvAditAtprAktanyeva niyuktikRdgAthAtra vyAkhyAyate, tadyathA-pazcAnAM pRthivyAdInAM bhUtAnAmekatra kAyAkArapariNatAnAM caitanyamupalabhyate, yadi punareka evAtmA vyApI svAttadA paTAdiSvapi caitanyopalabdhiH syAt , na caivaM, tasAka AtmA, bhUtAnAM cAnyAnyaguNavaM na sAd , ekasAdAtmano'bhinnakhAt,81 1 tathA paJcendriyasthAnAnAM-paJcendriyAzritAnAM jJAnAnI pravRttau satyAmanyena jJAkhA viditamanyo na jAnAtItyetadapi na syAdyoka / evAtmA syAditi // 10 // sAmprataM tajjIvataccharIravAdimataM pUrvapakSayitumAha patteaM kasiNe AyA, je bAlA je a pNddiaa| saMti piJcA na te saMti, natthi sattovavAiyA // 11 // tajIvataccharIravAdinAmayamabhyupagamaH-yathA paJcabhyo bhUtebhyaH kAyAkArapariNatebhyazcaitanyamutpadyate abhivyajyate vA, tenaikaika zarIraM prati pratyekamAtmAnaH 'kRtlAH sarve'pyAtmAna evamavasthitAH, ye 'bAlA' ajJAye ca 'paNDitAH' sadasadvivekajJAste sarve pRthag vyavasthitAH, noka evAtmA sarvavyApilenAbhyupagantavyo, bAlapaNDitAdyavibhAgaprasaGgAt , nanu pratyekazarIrAzrayakhenAtmabahukhamAItAnAmapISTamevetyAzavAha-'santi' vidyante yAvaccharIraM vidyante tadabhAve tu na vidyante, tathAhi-kAyAkArapariNateSu | bhUteSu caitanyAvirbhAvo bhavati, bhUtasamudAyavighaTane ca caitanyApagamo, na punaranyatra gacchaccaitanyamupalabhyate, ityetadeva darzayati"piccA na te saMtIti 'pretya' paraloke na 'te' AtmAnaH 'santi' vidyante, paralokAnuyAyI zarIrAdbhiH svakarmaphalabhoktA na kazcidAtmAkhyaH padArtho'stIti bhAvaH / kimityevamata Aha-'nathi sattovavAiyA' astizabdastiGantapratirUpako nipAto bahuvacane draSTavyaH, tadayamartha:-'na santi' na vidyante 'sattvA' prANina upapAtena nivRttA aupapAtikA-bhavAdbhavAntaragAmino na 1vicaTane pr.| 20 palakSyate pr.| -18 // 19 // te saMtIti bhAta, bhUtasambadAya vighaTana ca bAvaccharIraM vidyante tadabhAvabhAgAra
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 APNA sUtrakRtAGgaM ttiyutaM bhavantIti tAtparyArthaH, tathAhi tadAgamaH-"vijJAnadhana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya tAnyevAnu vinazyati na pretya saMjJA'mtI"ti, samayAzIlAGkA- nanu prAgupanyastabhUtavAdino'sya ca tajIvataccharIravAdinaH ko vizeSa iti ?, atrocyate, bhUtavAdino bhUtAnyeva kAyAkArapariNatAni dhyayane tacAryAMya- dhAvanavalganAdikAM kriyAM kurvanti, asya tu kAyAkArapariNatebhyo bhUtebhyazcaitanyAkhya Atmotpadyate'bhivyajyate vA, tebhyazcAbhinna jIvatacchaityayaM vizeSaH // 11 // evaM ca dharmiNo'bhAvAddharmasyApyabhAva iti darzayitumAha -- rIravA. // 20 // natthi puNNe va pAve vA, natthi loe ito vre|sriirss viNAseNaM, viNAso hoi dehiNo // 12 // 'puNyam' abhyudayaprAptilakSaNaM tadviparItaM pApametadubhayamapi na vidyate, Atmano dharmiNo'bhAvAt , tadabhAvAca nAsti 'ataH asAllokAt 'paraH' anyoloko yatra puNyapApAnubhava iti, atra cArthe mUtrakAra: kAraNamAha-'zarIrasya' kAyasya 'vinAzena' bhUtavighaTanena 'vinAzaH abhAvo 'dehina' Atmano'pyabhAvo bhavati yataH, na punaH zarIre vinaSTe tasmAdAtmA paralokaM gakhA puNyaM pApaM vA'nubhavatIti, ato dharmiNa Atmano'bhAvAttaddharmayoH puNyapApayorapyabhAva iti, amiMzcArthe bahavo dRSTAntAH santi, tadya thA-yathA jalabuddo jalAtirekeNa nAparaH kazcidvidyate tathA bhUtavyatirekeNa nAparaH kazcidAtmeti, tathA yathA kadalIstambhasya K bahisvagapanayane kriyamANe khamAtrameva sarva nAntaH kazcitsAro'sti evaM bhUtasamudAye vighaTati sati tAvanakSatraM vihAya nAntaH // 20 // sArabhUtaH kazcidAtmAkhyaH padArtha upalabhyate, yathA vA'lAtaM bhrAmyamANamatadrUpamapi cakrabuddhimutpAdayati evaM bhUtasamudAyo'pi 1zca bhinna praa| || viziSTakriyopeto jIvabhrAntimutpAdayatIti, yathA ca svame bahirmukhAkAratayA vijJAnamanubhUyate antareNaiva bAghamartham , evamA-18| tmAnamantareNa tadvijJAnaM bhUtasamudAye prAdurbhavatIti, tathA yathA''darze khacchakhAtprativimbito bahiHsthito'pyartho'ntargato lakSyate, na cAsau tathA, yathA ca grISme bhaumenoSmaNA parispandamAnA marIcayo jalAkAraM vijJAnamutpAdayanti, evamanye'pi gndhrvngraadyH| khasvarUpeNAtathAbhUtA api tathA pratibhAsante, tathA''smApi bhUtasamudAyasya kAyAkArapariNatI satyAM pRthagasammeva tathA bhrAnti | samutpAdayatIti / amISAM ca dRSTAntAnAM pratipAdakAni kecitsUtrANi vyAcakSate, asAbhistu mUtrA''dazeSu ciransanaTI kAyAM cAdRSTakhAmolliGgitAnIti / nanu ca yadi bhUtavyatiriktaH kazcidAtmA na vidyate, tatkRte ca puNyApuNye na staH, tatkathameta-18 jagadvaicitryaM ghaTate?, tadyathA-kazcidIzvaro'paro daridro'nyaH subhago'paro durbhagaH sukhI duHkhI surUpo mandarUpo vyAdhito nIrogIti, evaMprakArA ca vicitratA kiMnibandhaneti, ? atrocyate, svabhAvAt , tathAhi-kutracicchilAzakale pratimArUpaM niSpAdyate, / tacca kuGkumAgarucandanAdivilepanAnubhogamanubhavati dhUpAdyAmodaM ca, anyasiMstu pASANakhaNDe pAdakSAlanAdi kriyate, na ca tayoH ISI pASANakhaNDayoH zubhAzubhe staH, yadudayAtsa tAgavidhAvasthAvizeSa ityevaM khabhAvAjagadvaicitryaM, tathA coktam--"kaNTakasya ca tIkSNakha, mayUrasya vicitratA / varNAzca tAmracUDAnAM, svabhAvena bhavanti hi // 1 // " iti tajjIvataccharIravAdimataM gatam // 12 // // idAnImakArakavAdimatAbhidhitsayA''ha kuvaM ca kArayaM ceva, savaM kuvaM na vijaI / evaM akArao appA, evaM te u pagambhiA // 13 // kurvaniti svatantraH kartA'bhidhIyate, AtmanazcAmUrtavAnnityatvAt sarvavyApisAcca kartRkhAnupapattiH, ata eva hetoH kArayitRtvama-18| 1 samyAzIlAkA-1||pyAtmano'nupapannamiti, pUrvazvazabdo'tItAnAgatakartRtvaniSedhako dvitIyaH samucayArthaH, tatazcAtmA na svayaM kriyAyAM pravartate, nApyanyaM 18 dhyayane pravartayati, yadyapi ca sthitikriyAM mudrApratibimbodayanyAyena [japAsphaTikanyAyenaca] ajikriyAM karoti tathApi samastakriyA akArakattiyuta vAdikha. kartRtvaM tasya nAstItyetaddarzayati-'savvaM kunvaM Na vijaItti 'savA parispandAdikAM dezAddezAntaraprAptilakSaNAM kriyAM kurvannAtmA // 21 // na vidyate, sarvacyApitvenAmUrtatvena cAkAzasyevAtmano niSkriyatvamiti, tathA coktam-"akartA nirguNo bhoktA, AtmA sAGkhya| nidarzane" iti / 'evam' anena prakAreNAtmA'kAraka iti, 'te' sAMkhyAH , tuzabdaH pUrvebhyo vyatirekamAha, te puna: sAGkhyA evaM 18 'pragalbhitAH' pragalbhavanto dhAva'vantaH santo bhUyo bhUyastatra tatra pratipAdayanti, yathA--"prakRtiH karoti, puruSa upabhute, tathA buddhyadhyavasitamartha puruSazcetayate" ityAdyakArakavAdimatamiti // 13 // sAmprataM tajjIvataccharIrAkArakavAdinormataM nirAcikIrSurAhaje te u vAiNo evaM, loe tesiM kao siyaa?| tamAo te tamaM jaMti, maMdA aarNbhnissiyaa||14|| | // 21 // tatra ye tAvaccharIrAvyatiriktAtmavAdinaH 'eva'miti pUrvoktayA nItyA bhUtAvyatiriktamAtmAnamabhyupagatavantaste nirAkriyantetatra yattastAvaduktam-'yathA na zarIrAdbhinno'styAtme ti, tadasaGgataM, yatastatprasAdhakaM pramANamasti, taccedam-vidyamAnakartRkamidaM zarIram , AdimatpratiniyatAkAratvAt , iha yadyadAdimatpratiniyatAkAraM tattadvidyamAnakateka dRSTa, yathA ghaTaH, yaccAvidyamAnakartRka seaeseseaeseseseroesesesesentaesesecemersers Rececenesecticeseseakstats.escececentleoescece sUtrakRtAGgaM sarvAparispA zasevAtmano vam' anena 999900999903929alaya
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 ariciNdi 2929298992829290920000000 . tadAdimatpratiniyatAkAramapi na bhavati, yathA''kAzam , AdimatpratiniyatAkArasya ca sakartRtvena vyApteH, vyApakanivRttI vyApyasya | vinivRttiriti sarvatra yojanIyam / tathA vidyamAnAdhiSThAtRkAnIndriyANi, karaNatvAt , yadyadiha karaNaM tattadvidyamAnAdhiSThAtRka dRSTaM, yathA daNDAdikamiti, adhiSThAtAramantareNa karaNatvAnupapattiH yathA''kAzasya, hRSIkANAM cAdhiSThAtA''tmA, sa ca tebhyo'nya iti, tathA vidyamAnA''dAtRkamidamindriyaviSayakadambakam , AdAnAdeyasadbhAvAt , iha yatra yatrA''dAnAdeyasadbhAvastatra tatra vidyamAna AdAtA-grAhako dRSTaH, yathA saMdaMzakAyaspiNDayostadbhino'yaskAra iti, yazcAtrendriyaiH karaNairviSayANAmAdAtAgrAhakaH sa| tadbhina Atmeti, tathA vidyamAnabhoktakamidaM zarIraM, bhogyatvAdodanAdivat, atra ca kulAlAdInAM mUrtatvAnityatvasaMhatatvadarzanAdAtmApi tathaiva syAditi dharmivizeSaviparItasAdhanatvena viruddhAzaGkA na vidheyA, saMsAriNa AtmanaH karmaNA sahAnyonyAnubandhataH kathazcinmUrtatvAdyabhyupagamAditi, tathA yaduktam 'nAsti saccA aupapAtikA' iti, tadapyayuktaM, yatastadaharjAtavAlakasya yaH stanAbhi| lApaH sojyAbhilASapUrvakaH, abhilASatvAt , kumArAbhilASavat , tathA bAlavijJAnamanyavijJAnapUrvakaM, vijJAnatvAt , kumAravijJAnavat , tathAhi-tadaharjAtabAlako'pi yAvatsa evAyaM stana ityevaM nAvadhArayati tAvanoparatarudito mukhamarpayati stane iti, ato'si bAlake vijJAnalezaH, sa cAnyavijJAnapUrvakaH, taccAnyadvijJAnaM bhavAntaravijJAnaM, tasmAdasti sattva aupapAtika iti / tathA yadabhihitaM, 'vijJAnadhana evaitebhyo bhUtebhyaH samutthAya tAnyevAnu vinazyatI'ti,tatrApyayamoM--'vijJAnaghano vijJAnapiNDa AtmA 'bhUtebhya utthAyeti prAktanakarmavazAttathAvidhakAyAkArapariNate bhUtasamudAye tavAreNa khakarmaphalamanubhUya punastadvinAze AtmApi tadanu tenAkAreNa 1 nAbhrANAM pratiniyata AkAraH, jmbuudviipaadiloksthitinissedhaarthmaadimtvm| sUtrakRtAGgaM knizyAparaparyAyAntareNotpadyate, na punastaireva saha vinazyatIti / tathA yaduktaM--'dharmiNo'bhAvAcaddharmayoH puNyapApayorabhAva'iti, samayAzIlAGkA- tadapyasamIcInaM, yato dharmI tAvadanantaroktikadambakena sAdhitaH, tatsiddhau ca taddharmayoH puNyapApayorapi siddhiravaseyA jagadvaicitrya- dhyayane tacA-yava- darzanAcca / yattu svabhAvamAzrityopalazakalaM dRSTAntalenopanyastaM tadapi tadbhoktRkarmavazAdeva tathA tathA saMvRttamiti durnivAraH puNyA jIvatattiyutaM puNyasadbhAva iti / ye'pi bahavaH kadalIstambhAdayo dRSTAntA Atmano'bhAvasAdhanAyopanyastAH te'pyabhihitanItyA''tmano bhUtavyati: ccharIra0 // 22 // riktasya paralokayAyinaH sArabhUtasya sAdhitakhAtkevalaM bhavato vAcAlatAMprakhyApayanti ityalamatiprasaGgena / zeSa sUtraM viviyate'dhuneti / tadevaM 'teSAM bhUtanyatiriktAtmanivavAdinAM yo'yaM 'lokaH' caturgatikasaMsAro bhavAdbhavAntaragatilakSaNaH prAk prasAdhitaH subhagadurbhagasurUpamandarUpezvaradAriyAdigatyA jagadvaicitryalakSaNazca sa evaMbhUto lokasteSAM 'kuto bhavet ? kayopapattyA ghaTeta ? AtmanonabhyupagamAt, na kathacidityarthaH, 'teca' nAstikAH paralokayAyijIvA'nabhyupagamena puNyapApayozcAbhAvamAzritya yatkiJcanakAriNo'jJAnarUpAttamasaH sakAzAdanyattamo yAnti, bhUyo'pi jJAnAvaraNAdirUpaM mahattaraM tamaH saMcinvantItyuktaM bhavati, yadivA-tama iva tamo-duHkhasamudghAtena sadasadvivekapradhvaMsikhAdyAtanAsthAnaM tasAd-evaMbhUtAttamasaH parataraM tamo yAnti, saptamanarakapRthivyAM rauravamahArauravakAlamahAkAlApratiSThAnAkhyaM narakAvAsaM yaantiityrthH| kimiti ?, yataste 'mandA' jaDA mUrkhAH, satyapi yutyupapareza // 22 // AtmanyasadabhinivezAcadabhAvamAzritya prANyupamardakAriNi vivekijananindite Arambhe cyApAre nizcayena nitarAM vA zritA:saMbaddhAH, puNyapApayorabhAva ityAzritya paralokanirapekSatayA''rambhanizritA iti / tathA tajjIvataccharIravAdimataM niyuktikAro'pi nirAcikIrSurAha --'paMcaNhamityAdigAthA prAgvadatrApi 33 // sAmpratamakArakavAdimatamAzrityAyamanantara(roka)soko bhUyo'pi vyAkhyAyate-ye ete akArakavAdina Atmano'mUrtakhanityakhasarvavyApikhebhyo hetubhyo niSkriyakhamevAbhyupapannAH teSAM ya eSa | 'loko jarAmaraNazokAkrandanaharSAdilakSaNo narakatiryaanuSyAmaragatirUpaH so'yamevaMbhUto niSkriye satyAtmanyapracyutAnutpannasthiraikakhabhAve 'kutaH' kasmAddhetoH syAt ?, na kathazcitkutazcitsyAdityarthaH, tatazca dRSTeSTabAghArUpAttamaso'jJAnarUpAtte tamojntaraM-nikRSTaM yAtanAsthAnaM yAnti, kimiti ?, yato 'mandA' jaDAH prANyapakArakA''rambhanizritAzca te iti / adhunA niyuktikAro'kArakavA& dimatanirAkaraNArthamAha ko veeI akayaM ? kayanAso paMcahA gaI nasthi / devamaNussagayAgai jAIsaraNAiyANaM ca // 34 // I Atmano'kartRvAtkRtaM nAsti, tatazcAkRtaM ko vedayate ?, tathA niSkriyakhe vedanakriyA'pi na ghaTA prAzcati, athAkRtamapyanubhU yeta tathA satyakRtAgamakRtanAzApattiH syAt , tatazca ekakRtapAtakena sarvaH prANigaNo duHkhitaH syAt puNyena ca sukhI syAditi, na caitad dRSTamiSTaM vA, tathA vyApikhAbhityalAcAtmanaH 'paJcadhA' paJcaprakArA nArakatiryaanuSyAmaramokSalakSaNA gatirna maveda, 1 tatazca bhavatAM sAMkhyAnAM kASAyacIvaradhAraNazirastuNDamuNDanadaNDadhAraNabhikSAbhojisapaJcarAtropadezAnusArayamaniyamAdyanuSThAnaM, tathA | "paJcaviMzaditattvajJo, yatra tatrAzrame rataH / jaTI muNDI zikhI vApi, mucyate nAtra sNshyH||1||" ityAdi sarvamapArthakamAmoti tathA hA devamanuSyAdiSu gatyAgatI na syAtA, sarvavyApikhAdAtmanaH, tathA nityakhAca vismaraNAbhAvAjAtisaraNAdikA ca kriyA nopapa-18 dyate, tathA AdigrahaNAt 'prakRtiH karoti puruSa upabhukte' iti bhujikriyA yA samAzritA sA'pi na prApnoti, tasyA api kriyA18 khAditi, atha 'mudrApratibimbodayanyAyena bhoga'iti ced, etattu nirantarAH suhRdaH pratyeSyanti, vAcAtrakhAt, pratibimbodayasyA eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeseatsecs
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 ttiyutaM srAdidhanavadapekSayA nidhanApuruSApekSayA co(so)pagamyatayaza mAskandati, evamAtmA'pi va kadAcide' sUtrakRtAGgaM zapi ca kriyAvizeSatvAdeva, tathA nitye cAvikAriNyAtmani prativimbodayasyAbhAvAdyatkiJcidetaditi // 34 // nanu ca bhujiki-18 1samayAzIlAbAzayAmAtreNa pratibimbodayamAtreNa ca yadyapyAtmA sakriyaH tathApi na tAvanmAtreNAsAbhiH sakriyatvamiSyate, kiM tarhi ?, samastakri-16 dhyayanecAIyavR- // yAvacce satItyetadAzaya niyuktikRdAha kArakavA dinirA. S Nahu aphalathovaNicchitakAlaphalattaNamihaM adumaheU / NAduddhathovaduddhattaNe NagAvittaNe heU // 35 // // 23 // 8 'nahu' naivAphalatvaM drumAbhAve sAdhye heturbhavati, nahi yadaiva phalavAMstadaiva drumaH anyadA tvadruma iti bhAvaH, ebamAtmano'pi suptAdyavasthAyAM yadyapi kathazciniSkriyatvaM tathApi naitAvatA tvasau niSkriya iti vyapadezamarhati, tathA stokaphalatvamapi na vRkSAmAvasAdhanAyAlaM, svalpaphalo'pi hi panasAdivRkSavyapadezabhAgbhavati, evamAtmA'pi svalpakriyopi kriyAvAneva, kadAcideSA matirbhavate. bhavet-stokakriyo niSkriya eva, yathaikakArSApaNadhano na dhanitva(vyapadeza)mAskandati, evamAtmA'pi khalpakriyatvAda-18 kriya iti, etadapyacAru, yato'yaM dRSTAntaH pratiniyatapuruSApekSayA co(to)pagamyate samastapuruSApekSayA vA ?, tatra yadyAdhaH pakSaH tadA siddhasAdhyatA, yataH-sahasrAdidhanavadapekSayA nirdhana evAsau, atha samastapuruSApekSayA tadasAdhu, yato'nyAn jaraJcIvaradhAriNo'pekSya || // 23 // kArSApaNadhano'pi dhanavAneva, tathA''tmApi yadi viziSTasAmopetapuruSakriyApekSayA niSkriyo'bhyupagamyate na kAcitkSatiH sAmAnyApekSayA tu kriyAvAneva, ityalamatiprasaGgena, evamanizcitAkAlaphalatvAkhyahetudvayamapi na vRkSAbhAvasAdhakam ityAdi yojyaM, | cocyate / | evamadugdhatvastokadugdhatvarUpAvapi hetU na gotvAbhAvaM sAdhayataH, uktanyAyenaiva dArzantikayojanA kAryeti 35 // 14 // sAmpra-18 tamAtmaSaSThavAdimataM pUrvapakSayitumAha saMti paMca mahanbhUyA, ihamegesi AhiyA / AyachaTo puNo Ahu, AyA loge ya sAsae // 15 // 4 // 'santi' vidyante 'paJca mahAbhUtAni pRthivyAdIni 'iha' asminsaMsAre 'ekeSAM vedavAdinA sAMkhyAnAM zaivAMdhikAriNAM ca, etad AkhyAtam AkhyAtAni vA bhUtAni, te ca vAdina evamAhuH-evamAkhyAtavantaH, yathA 'AtmaSaSThAni' AtmA SaSTho yeSAM tAni AtmaSaSThAni bhUtAni vidyanta iti, etAni cAtmaSaSThAni bhUtAni yathA'nyeSAM vAdinAmanityAni tathA nAmIpAmiti darzayatiAtmA 'lokazca pRthivyAdirUpaH 'zAzvataH' avinAzI, tatrAtmanaH sarvavyApitvAdamUrtatvAccAkAzasyeva zAzvatatvaM, pRthivyAdInAM / ca tadrUpApracyuteravinazvaratvamiti // 15 // zAzvatatvameva bhUyaH pratipAdayitumAha dahao Na viNassaMti, no ya uppajjae asN| savevi sabahA bhAvA, niyattIbhAvamAgayA // 16 // ___ 'te' AtmaSaSThAH pRthivyAdayaH padArthA 'ubhayata iti nirhetukasahetukavinAzadvayena na vinazyanti, yathA bauddhAnAM svata eva nirhetuko vinAzaH, tathA ca te UcuH-'jAtireva hi bhAvAnAM, vinAze heturiSyate / yo jAtazca na ca dhvasto, nshyetpshcaats| / kena ca // 1 // " yathA ca vaizeSikANAM lakuTAdikAraNasAnidhye vinAzaH sahetukaH, tenobhayarUpeNApi vinAzena lokAtmanone vaizeSikANAM praa| satrakatA vinAza iti tAtparyArthaH, yadivA-'duhao'tti dvirUpAdAtmanaH khabhAvAcetanAcetanarUpAna vinazyantIti, tathAhi-pRthivyate- 1samayAzIlAbA- jovAyvAkAzAni svarUpAparityAgatayA nityAni, 'na kadAcidanIdRzaM jagadi tikRtvA, AtmA'pi nitya eva, akRtakatvAdibhyodhyayane A cA-yava- hetubhyaH, tathA coktam-"nainaM chindanti zastrANi, nainaM dahati pAvakaH / na cainaM kledayantyApo, na zoSayati maarutH||1|| maSaSThavAttiyutaM / acchedyo'yamabhedyo'yamavikAryo'yamucyate / nityaH satatagaH sthANuracalo'yaM snaatnH||2||" evaM ca kRtvA nAsadutpadyate, sarvasya dini. // 24 // sarvatra sadbhAvAd asati ca kArakavyApArAbhAvAt satkAryavAdaH, yadi ca asadutpadyeta kharaviSANAderapyutpattiH syAditi, tathA coktam-"asadakaraNAdupAdAnagrahaNAtsarvasaMbhavAbhAvAt / zaktasya zakyakaraNAtkAraNabhAvAca satkAryam // 1 // " evaM ca kRtvA | mRtpiNDe'pi ghaTo'sti, tadarthinAM mRtpiNDopAdAnAt , yadi cAsadutpadyata tato yataH kutazcideva syAt , nAvazyametadarthinA mRtpi%NDopAdAnameva kriyeta iti, ataH sadeva kAraNe kAryamutpadyata iti / evaM ca kRtvA sarve'pi bhAvAH-pRthivyAdaya AtmaSaSThAH 'niya|tibhAvaM' nityatvamAgatA nAbhAvarUpatAmabhUtvA ca bhAvarUpatA pratipadyante, AvirbhAvatirobhAvamAtratvAdutpattivinAzayoriti, tathA cAbhihitam--"nAsato jAyate bhAvo, nAbhAvo jAyate sataH" ityAdi, asyottaraM niyuktikadAha-'ko veeI'tyAdiprAktanyeva || gAthA, sarvapadArthanityatvAbhyupagame kartRtvapariNAmo na syAt , tatazcAtmano'kartRtve karmabandhAbhAvastadabhAvAca ko vedayati, na // 24 // kazcitsukhaduHkhAdikamanubhavatItyarthaH, evaM ca sati kRtanAzaH syAt , tathA asatazvotpAdAbhAve yeyamAtmanaH pUrvabhavaparityAgenAparabhavotpattilakSaNA paJcadhA gatirucyate sA na syAt , tatazca mokSAterabhAvAdIkSAdikriyA'nuSThAnamanarthakamApadyeta, tathAacyutAnu1. madAyo'ya. pra. / 2 sarvagataH pr| Recseeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeera - tabhyaH, tathA coktam- nenANacyate / nityaH satatagaH sthANuracalAca asadupayeta kharaviSANAderpyutpAta acchedyo'yamabhedyo'yamAtaca kArakavyApArAbhAvAna bhAvAt / zaktasya zakyakatA evaM ca kRta eeeeeeeeees
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAyayatiyutaM // 25 // 1991919169 enter 17 tpannasthiraikasvabhAvale cAtmano devamanuSyagatyAgatI tathA vismRterabhAvAt jAtisaraNAdikaM ca na prApnoti, yazccoktaM ' sadevotpadyate ' tadapyasat, yato yadi sarvathA sadeva kathamutpAdaH ?, utpAdazcet na tarhi sarvadA saditi, tathA coktam- "karmaguNavyapadezAH prAgutpatterna santi yattasmAt / kAryamasadvijJeyaM kriyApravRttezva kartRNAm || 1||" tasmAtsarvapadArthAnAM kathaJcinnityatvaM kathaJcidanityatvaM sadasatkAryavAdacetyavadhArya, tathA cAbhihitam - "sarvavyaktiSu niyataM kSaNe kSaNe'nyatvamatha ca na vizeSaH / satyovityapacityogaka|tijAtivyavasthAnAt // 1 // " iti, tathA " nAnvayaH sa hi bhedavAna bhedo'nvayavRttitaH / mRdbhedadvayasaMsargavRttirjAtyantaraM ghaTaH // 1 // " // 16 // sAmprataM bauddhamataM pUrvapakSayanniryuktikAropanyastamaphalavAdAdhikAramAvirbhAvayannAha - paMca khaMdhe vayaMtege, vAlA u khaNajoiNo : aNNo aNaNNo NevAhu, heuyaM ca aheuyaM // 17 // 'eke' kecana vAdino bauddhAH 'paJca skandhAn vadanti' rUpavedanA vijJAnasaMjJAsaMskArAkhyAH paJcaiva skandhA vidyante nAparaH kazcidAtmAkhyaH skaMdho'stItyevaM pratipAdayanti tatra rUpaskandhaH pRthivIdhAvAdayo rUpAdayazca 1 sukhA duHkhA aduHkhasukhA ceti vedanA vedanAskandhaH 2 rUpavijJAnaM rasavijJAnami tyAdi vijJAnaM vijJAnaskandhaH 3 saMjJAskandhaH saMjJAnimittodvAhaNAtmakaH pratyayaH 4 saMskAraskandhaH puNyApuNyAdidharmasamudAya iti 5 / na caitebhyo vyatiriktaH kazcidAtmAkhyaH padArtho'dhyakSeNAdhyavasIyate, tadavyabhicAriliGgagrahaNAbhAvAt, nApyanumAnena, na ca pratyakSAnumAnavyatiriktamarthAvisaMvAdi pramANAntaramastItyevaM bAlA iva bAlAyathA'vasthitArthAparijJAnAt bauddhAH pratipAdayanti tathA te skandhAH 'kSaNayoginaH' paramaniruddhaH kAlaH kSaNaH kSaNena yoga:-saM bandhaH kSaNayogaH sa vidyate yeSAM te kSaNayoginaH kSaNamAtrAvasthAyina ityarthaH tathA ca te'bhidadhati - svakAraNebhyaH padArtha utpadya| mAnaH kiM vinazvarasvabhAva utpadyate'vinazvarasvabhAvo vA ?, yadya vinazvarastatastadvayApinyAH kramayaugapadyAbhyAmarthakriyAyA abhAvAt padArthasyApi vyApyasyAbhAva: prasajati, tathAhi yadevArthakriyAkAri tadeva paramArthataH saditi, sa ca nityo'rthakriyAyAM pravartamAnaH krameNa vA pravarteta yaugapadyena vA ?, na tAvatkrameNa yato hyekasyA arthakriyAyAH kAle tasyAparArthakriyAkaraNasvabhAvo vidyate vA na vA ?, yadi vidyate kimiti kramakaraNaM 1, sahakAryapekSayeti cet tena sahakAriNA tasya kazcidatizayaH kriyate na vA ?, yadi kriyate kiM pUrvasvabhAva parityAgenAparityAgena vA ?, yadi parityAgena tato'tAdavasthyApatteranityatvam, atha pUrvasvabhAvAparityAgena tato'tizayAbhAvAtkiM sahakAryapekSayA ?, atha akiJcitkaro'pi viziSTakAryArthamapekSate, tadayuktaM, yataH - 'apekSeta paraM kazvidyadi kurvIta kiJcana / yadakiJcitkaraM vastu, kiM kenacidapekSyate 1 || 1 ||" atha tasyaikArthakriyAkaraNakAle'parArthakriyAkaraNasvabhAvo na vidyate, tathA ca sati spaSTaiva nityatAhAniH, athAsau nityo yaugapadyenArthakriyAM kuryAt tathA sati prathamakSaNa evAzeSArthakriyANAM karaNAt dvittIyakSaNe'kartRvamAyAtaM, tathA ca saivAnityatA, atha tasya tatsvabhAvatvAttA evArthakriyA bhUyo bhUyo dvitIyAdikSaNeSvapi kuryAt, tadasAmprataM, kRtasya karaNAbhAvAditi, kiMca - dvitIyA dikSaNasAdhyA apyarthAH prathamakSaNa evaM prApnuvanti, tasya tatsvabhA vakhAt, atatsvabhAvale ca tasyAnityatvApattiriti / tadevaM nityasya kramayaugapadyAbhyAmarthakriyA virahAna svakAraNebhyo nityasyotpAda iti / athAnityasvabhAvaH samutpadyate, tathA ca sati vinAbhAvAdAyAtamasmaduktamazeSapadArthajAtasya kSaNikatvaM, tathA coktam- "jA|tireva hi bhAvAnAM vinAze heturiSyate / yo jAtazca na ca dhvasto, nazyetpazcAtsa kena ca 1 // 1 // " nanu ca satyapyanityatve yasya yadA vinAzahetusadbhAvastasya tadA vinAzaH tathA ca svavinAzakAraNApekSANAmanityAnAmapi padArthAnAM na kSaNikatvamiti etaccA|nupAsita gurorvacaH, tathAhi - tena mudgarAdikena vinAzahetunA ghaTAdeH kiM kriyate 1, kimatra praSTavyam ? amAvaH kriyate, atra ca praSTavyo devAnAMpriyaH, abhAva iti kiM paryudAsapratiSedho'yamuta prasajyapratiSedha iti ?, tatra yadi paryudAsastato'yamartho - bhAvAda| nyo'bhAvo bhAvAntaraM - ghaTAtpaTAdiH so'bhAva iti, tatra bhAvAntare yadi mudgarAdivyApAro na tarhi tena kiJcid ghaTasya kRtamiti, atha prasajyapratiSedhastadA'yamartho - vinAzaheturabhAvaM karoti, kimuktaM bhavati 1 - bhAvaM na karotIti, tatazca kriyApratiSe eva kRtaH syAt na ca ghaTAdeH padArthasya mudrAdinA karaNaM, tasya svakAraNaireva kRtatvAt, atha bhAvAbhAvo'bhAvastaM karotIti, tasya tucchasya nIrUpatvAt kutastatra kArakANAM vyApAraH ?, atha tatrApi kArakavyApAro bhavet kharazRGgAdAvapi vyApriyeran kArakA-| NIti / tadevaM vinAzahetorakiJcitkaratvAt svahetuta evAnityatAkroDIkRtAnAM padArthAnAmutpattervighnahetozcAbhAvAt kSaNikatvamavasthitamiti / tuzabdaH pUrvavAdibhyo'sya vyatirekapradarzakaH, tameva zlokapazcArdhena darzayati- 'aNNo aNaNNo' iti te hi bauddhA yathA''tmaSaSThavAdinaH sAMkhyAdayo bhUtavyatiriktamAtmAnamabhyupagatavanto yathA ca cArvAkA bhUtAvyatiriktaM caitanyAkhyamAtmAnamiSTavantastathA 'naivAhuH' naivoktavantaH, tathA hetubhyo jAto hetukaH kAyAkArapariNatabhUtaniSpAdita itiyAvat tathA'hetuko'nAdyaparyavasitatkhAbhitya ityevaM tamAtmAnaM te bauddhA nAbhyupagatavanta iti // 17 // tathA'pare bauddhAzrAturdhAtukamidaM jagadAdurityetaddarzayitumAha puDhavA Au teU ya, tahA vAU ya egao / cattAri dhAuNo rUvaM, evamAhaMsU Avare // 18 // For Private Personal Use Only 1 samayAdhyayane aphavAladivauddhAH // 25 //
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ eser4 sUtrakatA ea tayA, tadevamAtmAbhAve sukhAdanyatrApravRtteH saMkalanAprayA ita ekanavate kalpe, zAma-18 pRthivI ghAturApazca dhAtustathA tejo vAyuzceti, dhArakakhAtpoSakakhAca dhAtukhameSAm, 'egaotti' yadete cakhAro'pyekAkArapari- 1saMmayAzIlA-zatiM vinati kAyAkAratayA tadA jIvavyapadezamabhuvate, tathA cocuH-"caturdhAtukamidaM zarIraM, na tavyatirikta AtmA'stI"ti, dhyayane cAya-18'eSamAiMsu yAvareti' apare bauddha vizeSA evam 'AhuH' abhihitavanta iti, kacid 'jANagA' iti pAThaH, tatrApyayamoM-1 aphalavA. ttiyutaM 'jAnakA' jJAnino vayaM kiletyabhimAnAmidagdhAH santa evamAhuriti saMbandhanIyam / aphalavAdikha caiteSAM kriyAkSaNa evaM kartuH divauddhAH sarvAtmanA naSTalAt kriyAphalena sabandhAbhAvAdavaseya, sarva eva vA pUrvavAdino'phalavAdino draSTavyAH, kaibidAtmano nitystaavikaa||26|| riNo'bhyupagatakhAt kaizcittvAtmana evAnabhyupagamAditi / atrottaradAnArtha prAktanyeva niyuktigAthA 'ko bee' ItyAdi vyAkhyAyate, yadi paJcaskandhavyatiriktaH kazcidAtmAkhyaH padArtho na vidyate tatastadabhAvAtsukhaduHkhAdikaM ko'nubhavatItyAdigAthA prAgvadyA18 khyeyeti, tadevamAtmano'bhAvAdyo'yaM khasaMviditaH sukhaduHkhAnubhavaH sa kasya bhavakhiti cintyatA, jJAnaskandhasyAyamanubhava iti cet, na, tasyApi kSaNikakhAt , jJAnakSaNasya cAtisUkSmasAt sukhaduHkhAnubhavAbhAvaH, kriyAphalavatozca kSaNayoratyantAsaMgateH kRtanAzAkatAbhyAgamApattiriti, jJAnasaMtAna eko'stIti cet tasyApi saMtAnivyatiriktasvAbhAvAdyatkizcidetat , pUrvakSaNa evaM uttarakSaNe vAsanA|mAdhAya vinayatIti cet , tathA coktam-"yaminneva hi saMtAne, AhitA karmavAsanA / phalaM tatraiva saMdhatte, kApAse raktatA yathA // 1 // " atrApIdaM vikalpyate-sApAsanA kiMkSaNebhyo vyatiriktA'vyatiriktAvA?, yadi vyatiriktA vAsakalAnupapatiH, athAvya- O // 26 // tiriktA kSaNavat kSaNakSayikha tasyAH, tadevamAtmAbhAve sukhaduHkhAnubhavAbhAvaH syAd , asti ca sukhaduHkhAnubhavo, ato'styAtmeti, 1 anyathA paJcaviSayAnubhavottarakAlamindriyajJAnAnAM khaviSayAdanyatrApravRtteH saMkalanApratyayo na syAt , AlayavijJAnAdbhaviSyatIti / cedAtmaiva tarhi saMjJAntareNAbhyupagata iti / tathA bauddhAgamo'pyAtmapratipAdako'sti, sa cAyam-" ita ekanavate kalpe, zakkyA me puruSo hataH / tena karmavipAkena, pAde viddho'smi bhikSavaH ! // 1 // " tathA "kRtAni karmANyatidAruNAni, tanUbhavantyAtma-10 ni garhaNena / prakAzanAtsaMvaraNAcca teSAmatyantamRloddharaNaM vadAmi // 1 // " ityevamAdi, tathA yaduktaM kSaNikavaM sAdhayatA yathA 18'padArthaH kAraNebhya utpadyamAno nityaH samutpadyate'nityo vetyAdi, tatra nityeacyutAnutpanna sthiraikakhabhAve kArakANAM vyApArAbhA-18 | vAdatiriktA vAcoyuktiriti nityatvapakSAnutpattireva, yacca nityapakSe bhavatAbhihitaM 'nityasya na krameNArthakriyAkArikhaM nApi yaugapadyeneti' tatkSaNikave'pi samAna, yataH kSaNiko'pyarthakriyAyAM pravartamAnaH krameNa yogapadyena vA'vazyaM sahakArikAraNasavyapekSa | eva pravartate, yataH 'sAmagrI janikA, na hyeka kiJciditi tena ca sahakAriNA na tasya kazcidatizayaH kartu pAryate, kSaNasyAvivekalenAnAdheyAtizayakhAt, kSaNAnAM ca parasparopakArakopakAryakhAnupapatteH sahakArikhAbhAvaH, sahakAryanapekSAyAM ca prativiziekAryAnupapattiriti / tadevamanitya eva kAraNebhyaH padArthaH samutpadyata iti dvitIyapakSasamAzrayaNameva, tatrApi caitadAlocanIyaM-kiM | kSaNakSayitvenAnityakhamAhosvitpariNAmAnityatayeti ?, tatra kSaNakSayikhe kAraNakAryAbhAvAt kArakANAM vyApAra evAnupapannaH kutaH kSaNikAnityasya kAraNebhya utpAda iti?, atha pUrvakSaNAduttarakSaNotpAde sati kAryakAraNabhAvo bhavatItyucyate, tadayuktaM, yato'sau pUrvakSaNo vinaSTo vottarakSaNaM janayedavinaSTo vA?, na tAvadvinaSTaH, tasyAsattvAJjanakakhAnupapatteH, nApyavinaSTaH, uttarakSaNakAle pUrvakSaNavyApArasamAvezArakSaNabhaGgabhaGgApatteH, pUrvakSaNo vinazyastUttarakSaNamutpAdayiSyati tulAntayo mobAmavaditi cet , evaM tarhi kssnnyoH18|| spaSTavaikakAlatA''zritA, tathAhi-yA'sau vinazyadavasthA sA'vasthAturabhimA utpAdAvasthA'pyutpitsoH, tatazca tayorvinAzotpAdayosUtrakRtAGga yogapadyAbhyupagame taddharmiNorapi pUrvottarakSaNayorekakAlAvasthAyikhamiti, taddharmatA'nabhyupagame ca vinAzotpAdayoravastukhApattiriti / 1 samayAzIlAkA yaJcoktam-'jAtireva hi bhAvAnAmi'tyAdi, tatredamabhidhIyate-yadi jAtireva-utpattireva bhAvAnA-padArthAnAmabhAve hetuH, dhyayane cAyIya tato'bhAvakAraNasya samihitatvena virodhenAprAtasAdutpatyabhAvaH, athotpattyuttarakAlaM vinAzo bhaviSyatItyabhyupagamyate, tathA sati aphUlavAttiyuta IS utpattikriyAkAle tasyAbhUtakhAtpazcAca bhavamanantara eva bhavati na bhUyasA kAleneti kimatra niyAmakaM ?, vinAzahelabhAva iti cet, divoddhAH // 27 // yata uktaM-'nirhetukhAdvinAzasya svabhAvAdanubandhite ti, etadapyayuktaM, yato ghaTAdInAM mudrAdivyApArAnantarameva vinAzo bhavan lakSyate, nanu coktamevAtra tena mudrAdinA ghaTAdeH kiM kriyate ? ityAdi, satyamuktaM idamayuktaM tUktaM, tathAhi-abhAva iti prasajyapayudAsa vikalpadvayena yo'yaM vikalpitaH pakSadvaye'pi ca doSaH pradarzitaH so'doSa eva, yataH paryudAsapakSe kapAlApabhAvAntarakaraNe ghaTasya ca pariNAmAnityatayA tadrUpatApatteH kathaM mudrAderghaTAdIn pratyakizcitkarasaM?, prasajyapratiSedhastu bhAvaM na karotIti kriyApratiSedhAtmako'tra nAzrIyate, kiM tarhi ?, prAgabhAvapradhvaMsAbhAvataretarAtyantAbhAvAnAM caturNA madhye pradhvaMsAbhAva evehAzrIyate, tatra ca kArakANAM vyApAro bhavatyeva, yato'sau vastutaH paryAyo'vasthAvizeSo nAbhAvamAtra, tasya cAvasthAvizeSasya bhAvarUpatvAtpUrvopamadena ca pravRttatvAdha eva kapAlAderutpAdaH sa eva ghaTAdevinAza iti vinAzasya sahetukatvamavasthitam , apica-kAdAcitkatvena // 27 // vinAzasya sahetukatvamavaseyamiti, padArthavyavasthArtha cAvazyamabhAvacAturvidhyamAzrayaNIyaM, taduktam-"kAryadravyamanAdiH syAtyAga bhAvasya nihave / pradhvaMsasya cAbhAvasya, pracyave'nantatAM vrajet // 1 // sarvAtmakaM tadekaM syAdanyApohavyatikrame" ityAdi / tadevaM 1 ca bhAvasya pra.. seedeceaeseseseseseseeeeeeeeeeese tpAda iti ,natyatayeti ?, samutpadyata iti sahakArita kSiNo vina tAvadinaSTa,gotpAde sati kAryAbhAvA feeeeeeeeeeees See
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 Jagada93929390000000000000 kSaNikasya vicArAkSamatvAtpariNAmAnityapakSa eva jyAyAniti / evaJca satyAtmA pariNAmI jJAnAdhAro bhavAntarayAyI bhUtebhyaH kathaJcidanya eva zarIreNa sahAnyo'nyAnuvedhAdananyo'pi, tathA sahetuko'pi nArakatiryAmanuSyAmarabhavopAdAnakarmaNA tathA tathA vikriyamANasAt paryAyarUpatayeti, tathA''tmasvarUpAnacyutenityatvAdahetuko'pIti | Atmanazca zarIravyatiriktasya sAdhitatvAt 'catu tukamAtra zarIramevedamityetadunmattapralapitamapakarNayitavyamityalaM prasaGgeneti // 18 // sAmprataM paJcabhUtAtmA'dvaitatajIvatancharIrAkArakAtmaSaSTakSaNikapazcaskandhavAdinAmaphalavAditvaM vaktukAmaH mutrakArasteSAM svadarzanaphalAbhyupagarma darzayitumAha agAramAvasaMtAvi, araNNA vAvi pavvayA / imaM darisaNamAvaNNA, sabadukkhA vimuccaI // 19 // __'agAraM' gRhaM tad 'AvasantaH tasmistiSThanto gRhasthA ityarthaH, 'AraNyA vA' tApasAdayaH, 'pravrajitAzca' zAkyAdayaH, apiH saMbhAvane, idaM te saMbhAvayanti yathA-'idam' asadIya darzanam 'ApannA' AzritAH sarvaduHkhebhyo vimucyante, ApatvA dekavacanaM sUtre kRtaM, tathAhi-paJcabhUtatajIvataccharIravAdinAmayamAzayaH-yathedamasadIyaM darzanaM ye samAzritAste gRhassAH santaH 18 sarvebhyaH zirastuNDamuNDanadaNDAjinajaTAkASAyacIvaradhAraNakezollazcananAmyatapazcaraNakAyaklezarUpebhyo duHkhebhyo mucyante, tathA Ke cocuH-"tapAMsi yAtanAcitrAH, saMyamo bhogavazcanam / amihotrAdikaM karma, bAlakrIDeva lakSyata // 1 // " iti, sAMkhyAdayastu | | mokSavAdina evaM saMbhAvayanti-yathA ye'smadIyaM darzanamakartRvAtmA'dvaitapaJcaskandhAdipratipAdakamApannAH prabajitAsa sarvebhyo 1 dagasoyariAdao cU0 tazcaNiANaM uvAsagAvivajhaMti AroppagAvi aNAgamaNadhammiNoya devA tao ceva gidhaMti / sUtrakRtAGgaM janmajarAmaraNagarbhaparamparA'nekazArIramAnasAtitIvratarAsAtodayarUpebhyo duHkhebhyo vimucyante, sakaladvandvavinimokSaM mokSamAskanda-12 1samayAzIlAGkAntItyuktaM bhavati // 19 // idAnIM teSAmevAphalavAdilAviSkaraNAyAha dhyayane cAIya mithyAtvate NAvi saMdhiM NaccA NaM, na te dhammavio jnnaa| je te u vAiNo evaM, na te ohaMtarA''hiyA // 20 // ttiyutaM te NAvi saMdhi NaccA NaM, na te dhammavio jaNA / je te u vAiNo evaM, na te saMsArapa ragA // 21 // // 28 // te NAvi saMdhi NaccA NaM, na te dhammavio jaNA / je te u vAiNo evaM, na te gabbhassa pAragA // 22 // te NAvi saMdhiM NaccA NaM, na te dhammavio jnnaa| je te u vAiNo evaM, na te jammassa pAragA // 23 // te NAvi saMdhi NaccA NaM, na te dhammavio jaNA / je te u vAiNo evaM, na te dukkhassa pAragA // 24 // te NAvi saMdhi NaccA NaM, na te dhammavio jnnaa| je te u vAiNo evaM, na te mArassa pAragA // 25 // te-paJcabhUtavAdyAdyAH 'nApi' naiva 'sandhi' chidra vivaraM, sa ca dravyabhAvabhedAdhA, tatra dravyasandhiH kukhyAdeH bhAvasandhizca | jJAnAvaraNAdikavivararUpaH tamajJAkhAte pravRttAHNamiti vAkyAlaGkAre, yathA AtmakarmaNoH sandhividhAbhAvalakSaNa bhavati tathA abu-18 hA daiva te varAkA duHkhamokSArthamabhyudyatA ityarthaH, yathA ta evaMbhUtAstathA pratipAditaM lezataH pratipAdayiSyate ca, yadivA--sandhAna sandhiH-uttarottarapadArthaparijJAnaM tadajJAsA pravRttA iti, yatazcaivamataste na samyagUdharmaparicchede kartavye vidvAMso-nipuNA 'janAH' paJcabhUtAstikhAdivAdino lokA iti, tathAhi-kSAntyAdiko dazavidho dharmastamajJAvaivAnyathA'nyathA ca dharma pratipAdayanti, yatkalAbhAvAcca teSAmaphalavAdikhaM taduttaragranthenoddezakaparisamAptyavasAnena darzayati-'yete viti' tuzabdazvazabdAthai ya ityasyAnantaraM prayujyate, ye ca te evamanantaroktaprakAravAdino nAstikAdayaH, 'ogho' bhavauSaH saMsArastattaraNazIlAste na bhavantIti zlokArthaH / / // 20 // tathA ca na te vAdinaH saMsAragarbhajanmaduHkhamArAdipAragA bhavantIti // 21 // 22 // 23 // 24 // 25 // yatpunaste || prApnuvanti taddarzayitumAha|| nANAvihAiM dukkhAI, aNuhoti puNo puNo / saMsAracakkavAlaMmi, mancuvAhijarAkule // 26 // II uccAvayANi gacchaMtA, gabbhamessaMti gaMtaso / nAyaputte mahAvIre, evamAha jiNottame // 27 // iti bemi paDhamamajjhayaNe paDhamo uddeso samatto // 'nAnAvidhAni' bahuprakArAgi 'duHkhAni' asAtodayalakSaNAnyanubhavanti punaH punaH, tathAhi-narakeSu karapatradAraNakumbhIpAkataptAyaHzAlmalIsamAliGganAdIni tiryakSu ca zItoSNadamanAGkanatADanA'tibhArAropaNakSuttaDAdIni manuSyeSu iSTaviyogAniSTasaMprayogazokAkrandanAdIni deveSu cAbhiyogyeyA'kilviSikakhacyavanAdInyanekaprakArANi duHkhAni ye evaMbhUtA vAdinaste pauna.|| 1 aTaprakAraM karma cU. teedecestreestacketeeeseseseseseaeseseksee jJAsA te pravRttAHNamiti vAkyAlA pratipAditaM lezataH pratipAdAya vidvAMso-nipuNA 'janA' // 28 // umAha Kekeseceseseseeeeeeceoes 9999990HEN
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 vAda: sUtrakRtAGgaM | punyena samanubhavanti, etacca zlokArddha sarvettarazlokArtheSvAyojyam , zeSa sugama yAvaduddezakasamAptiriti // 26 // navaram 'uccA-1 1samayA0 zIlAkA bacAnI'ti adhamottamAni nAnAprakArANi vAsasthAnAni gacchantIti, gacchanto bhramanto garbhAdgarbhameSyanti yAsyantyanantazo cAIya 4aa uddezaH 2 nirvicchedamiti bravImIti sudharmakhAmI jambukhAminaM pratyAha-bravImyahaM tIrthakarAjJayA, na svamanIpikayA, sa cAhaM bravImi yena niyatittiyutaM IS mayA tIrthakarasakAzAcchrutam , etena ca kSaNikavAdinirAso draSTavyaH // 27 // iti samayAkhyaprathamAdhyayane prAmoddezakaH samAptaH // // 29 / atha prathamAdhyayane dvitIya uddezakaH prArabhyate // uktaH prathamoddezakastadanu dvitIyo'bhidhIyate, tasya cAyamabhisaMbandhaH-ihAnantaroddezake khasamayaparasamayaprarUpaNA kRtA, ihApyadhyayanArthAdhikAratvAtsavAbhidhIyate, yadivA'nantaroddezake bhUtavAdAdimataM pradarya tanirAkaraNaM kRtaM, tadihApi tadavaziSTaniyativAdyAdimithyAdRSTimatAnyupadarya nirAkriyante, // athavA prAgudezake'bhyadhAyi yathA 'baMdhanaM budhyeta taca troTayediti' tadeva ca bandhanaM niyativAdyabhiprAyeNa na vidyata iti pradarzyatetadevamanekasaMbandhenAyAtasyAsyodezakasya catvAryanuyogadvArANi vyAvarNya sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, tavedam // 29 // AghAyaM puNa egesiM, uvavaNNA puDho jiyaa| vedayaMti suhaM dukkhaM, aduvA luppaMti ThANau // 1 // assa cAnantaraparamparasUtraiH saMbandho vaktavyaH, tatrAnantarasUtrasaMbandho'yam-ihAnantarasUtre idamamihitaM, yathA 'pazcabhUtaskandhAdivAdino mithyAtvopahatAntarAtmAno'sadgrahAbhiniviSTAH paramArthAvabodhavikalAH santaH saMsAracakravAle vyAdhimRtyujarAkule uccAvacAni sthAnAni gachanto garbhameSyantyanveSayanti vA'nantaza' iti, tadihApi niyatyajJAnijJAnacaturvidhakarmApacayavAdinAM tadeva saMsAracakravAlabhramaNagarbhAnveSaNaM pratipAdyate / paramparasUtraM tu 'bujjhajhe tyAdi, tena ca sahAyaM saMbandhaH-tatra budhyetetyetat pratipAditam , ihApi yadAkhyAtaM niyativAdibhistabudhyeta, ityevaM madhyasUtrairapi yathAsaMbhavaM saMbandho laganIya iti // tadevaM pUrvottarasaMbandhasaMbaddhasyAsya sUtrasyAdhunA'rthaH pratanyate-punaHzabdaH pUrvavAdibhyo vizeSaM darzayati, niyativAdinA punarekeSA-1 1 metadAkhyAtaM, atra ca 'avivakSitakarmakA api akarmakA bhavantIti khyAterdhAto ve niSThApratyayaH tadyoge kartari SaSThI tatazcAya-10 18marthaH-tairniyativAdibhiH punaridamAkhyAtaM, teSAmayamAzaya ityarthaH, tadyathA-'upapannA' yuktyA ghaTamAnakA iti, anena ca | paJcabhUtatajjIvataccharIravAdimatamapAkRtaM bhavati, yuktistu lezataH prAgdarzitaiva pradarzayiSyate ca, pRthak pRthak nArakAdibhaveSu zarIreSu | veti, anenApyAtmAdvaitavAdinirAso'vaseyaH, ke punaste pRthagupapannAH ?, tadAha--'jIvA' prANinaH sukhaduHkhabhoginaH, anena ca / pazcaskandhAtiriktajIvAbhAvapratipAdakabauddhamatApakSepaH kRto draSTavyaH, tathA te jIvAH 'pRthaka' pRthak pratyekadehe vyavasthitAH sukha duHkhaM ca 'vedayanti' anubhavanti, na vayaM pratiprANi pratItaM sukhaduHkhAnubhavaM nihumahe, anena cAkartRvAdino nirastA bhavanti, akartaryavikAriNyAtmani sukhaduHkhAnubhavAnupapatteriti bhAvaH / tathaitadasAbhirnApalapyate 'aduve ti athavA te prANinaH sukhaM duHkhaM cAnubhavanti, 'vilupyante' ucchidyante svAyuSaHpracyAcyante sthAnAtsthAnAntaraM saMkrAmyanta ityarthaH,tatazcaupapAtikatvamapyasAbhisteSAM | 1 na karmApacaya pra. sUtrakRtAGgaM na niSidhyate itishlokaarthH||1||tdevN paJcabhUtAstitvAdivAdinirAsaM kRtvA yattairniyativAdimirAzrIyate tacchlokadvayena darzayitumAha | samayA. zIlAkAna taM sayaM kaDaM dukkhaM, kao annakaDaM ca NaM ? / suhaM vA jai vA dukkhaM, sehiyaM vA asehiyaM // 2 // uddeza:2 cAryAMya niyatittiyuta sayaM kaDaM na aNNehi, vedayaMti puDho jiyA / saMgaiaM taM tahA tesiM, ihamegesi Ahi // 3 // vAda: // 30 // | yat taiH prANibhiranubhUyate sukhaM duHkhaM sthAnavilopanaM vA na tat 'svayam AtmanA puruSakAreNa 'kRtaM' niSpAditaM duHkhamiti | kAraNe kAryopacArAt duHkhakAraNamevoktam , asya copalakSaNatvAt sukhAdyapi grAhma, tatazcedamuktaM bhavati-yo'yaM sukhaduHkhAnubhavaH | sa puruSakArakRtakAraNajanyo na bhavatIti, tathA kutaH 'anyena' kAlezvarasvabhAvakarmAdinA ca kRtaM bhavet 'Na'mityalaGkAre tathAhi | yadi puruSakArakRtaM sukhAdyanubhUyeta tataH sevakavaNikarSakAdInAM samAne puruSAkAre sati phalaprAptivaisadRzyaM phalAprAptizca na bhavet , II kasyacittu sevAdivyApArAbhAve'pi viziSTaphalAvAptidRzyata iti, ato na puruSakArAtkizcidAsAdyate, kiM tarhi 1, niyatereveti, 3 etacca dvitIyazlokAnte'bhidhAsyate nApi kAlaH kartA, tasyaikarUpatvAjagati phalavaicitryAnupapatteH, kAraNabhede hi kAryabhedo bhavati / nAmede, tathAhi -ayameva hi bhedo bhedaheturvA ghaTate yaduta viruddhadharmAdhyAsaH kAraNabhedazca, tathezvarakartRkepi sukhaduHkhe na bhavataH, | yato'sAvIzvaro muurto'mRto vA ?, yadi mUrtastataH prAkRtapuruSasyeva sarvakartRvAbhAvaH, athAmUrtastathA satyAkAzasyeva sutarAM niSkri // 30 // yatvam , apica yadyasau rAgAdimAMstato'sadAyavyatirekAdvizvasthAkateva, athAsau vigatarAgastatastatkRtaM subhagadurbhagezvaradaridrAdi | jagadvaicitryaM na ghaTAM prAzcati, tato nezvaraH karveti, tathA svamAvasyApi sukhaduHkhAdikartRtvAnupapattiH, yato'sau svabhAva: esereeseseseseeneraeeeeeeeeeeeeeeeeeeeececene vyAta, atra ca avilamatrasAdhunA'rthaH pratanyatA pAbhastadudhyeta, ityevaM madhyAtyAdi, tena ca sahAya savidhakarmApa-/ 989SAS Sear-9808280GasseD929092000000000reaseDROGeneGOOOSE Sesesekeseseisesepective yA viziSTa phalAvAptiyAnA samAne puruSAkAra mAdanA ca kRtaM bhavet 'mAya sukhaduHkhAnubhavaH /
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 Recenenercedenet puruSAdbhinno'bhinno vA?, yadi bhitro na puruSAzrite sukhaduHkhe kartumalaM, tasAdbhinnatvAditi, nApyabhinnaH abhede puruSa eva syAt , tasya cAkartRvamuktameva / nApi karmaNaH sukhaduHkhaM prati kartRvaM ghaTate, yatastatkarma puruSAdbhinnamabhinnaM vA bhaveta', abhinna | cetpurupamAtratApattiH kamaNaH, tatra cokto doSaH, atha bhinna tarika sacetanamacetanaM vA?, yadi sacetanamekasmin kAye caitanyada yApattiH, athAcetanaM tathA sati kutastasya pASANakhaNDasyevAsvatantrasya sukhaduHkhotpAdana prati kartRkhamiti, etazcottaratra vyAsena12 pratipAdayiSyata ityalaM prasaGgena / tadevaM sukhaM 'saiddhikaM' siddhau-apavagalakSaNAyAM bhavaM yadivA duHkham -asAtodayalakSaNamasaiddhikaM | sAMsArika, yadiyA ubhayamapyetatsukhaM duHkhaM vA, saJcandanAGganAyupabhogakriyAsiddhau bhavaM tathA kazAtADanAGkanAdisiddhau bhavaM saiddhika, tathA 'asaddhika' sukhamAntaramAnandarUpamAkamikamanavadhAritabAhyanimittam evaM duHkhamapi jvaraziro'tizUlAdirUpamahotthamasaddhikaM, tadetadubhayamapi na svayaM puruSakAreNa kRtaM nApyanyena kenacit kAlAdinA kRtaM 'vedyanti' anubhavanti 'pRthakjIvAH' prANina iti / kathaM tarhi tattepAmabhUt ? iti niyativAdI svAbhiprAyamAviSkaroti-"saMgaiyaMti" samyaksvapariNAmena gatiH| yasya yadA yatra yatsukhaduHkhAnubhavanaM sA saMgatiH-niyatistasyAM bhavaM sAMgatikaM, yatazcaivaM na puruSakArAdikRtaM sukhaduHkhAdi ata18statteSAM prANinAM niyatikRtaM sAMgatikamityucyate,'iha' asin sukhaduHkhAnubhavavAde ekeSAM vAdinAm 'AkhyAtaM teSAmayamabhyupa*gamaH, tathA coktam-"prAptavyo niyatibalAzrayeNa yo'rthaH, so'vazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vA / bhUtAnAM mahati kRte'pi hi prayatne, nAbhAvyaM bhavati na bhAvino'sti naashH||1||" // 3 // evaM zlokadvayena niyativAdimatamupanyasyAsyottaradAnAyAha---- sUtrakRtAGga evameyANi japatA, vAlA pNddiamaanninno| niyayAniyayaM saMtaM, ayANaMtA abuddhiyA // 4 // 1samayA zIlAGkA | uddezaH 2 cAryAyavRevamege u pAsatthA, te bhujjo vippgbhiaa| evaM uvaTThiA saMtA, Na te dukkhavimokkhayA // 5 // 6 // niyativA. ttiyutaM dimataM // 31 // 'evam' iti anantaroktasyopapradarzane 'etAni' pUrvoktAni niyativAdAzritAni vacanAni 'jalpantaH' abhidadhato bAlA iva 'yAlA' ajJAH sadasadvivekavikalA api santaH 'paNDitamAnina' AtmAnaM paNDitaM mantuM zIlaM yeSAM te tathA, kimiti ta evamucyata ? 1 iti tadAha-yato niyayAniyayaM saMtamiti'sukhAdikaM kizciniyatikRtam-avazyaMbhAvyudayaprApitaM tathA aniyatam-AtmapuruSa kArezvarAdiprApitaM sat niyatikRtamevaikAntenAzrayanti,ato'jAnAnAH sukhaduHkhAdikAraNaM abuddhikA-buddhirahitA bhavantIti,tathAhi10 ArhatAnAM kiJcitsukhaduHkhAdi niyatita eva bhavati-tatkAraNasya karmaNaH kasmiMzcidavasare'vazyaMbhAvyudayasadbhAvAtriyatikRtamityu cyate, tathA kiJcidaniyatikRtaM ca-puruSakArakAlezvarasvabhAvakarmAdikRtaM, tatra kathazcitsukhaduHkhAdeH puruSakArasAdhyatvamapyAzrIyate, yataH kriyAtaH phalaM bhavati, kriyA ca purupakArA''yattA pravartate, tathA coktam,-"na daivamiti saMcintya, tyajedudyamamAtmanaH / // 31 // anudyamena kastailaM, tilebhyaH prAptumarhati ? // 1 // " yattu samAne puruSavyApAre phalavaicitryaM dUSaNalenopanyastaM tadadUSaNameva, yatasta-18 trApi purupakAravaicitryamapi phalavaicitrye kAraNaM bhavati, samAne vA puruSakAre yaH phalAbhAvaH kasyacidbhavati so'dRSTakRtaH, tadapi cAsmAbhiH kAraNakhenAzritameva / tathA kAlo'pi kartA, yato bakulacampakAzokapunnAganAgasahakArAdInAM viziSTa eva kAle puSpaphalAdyudbhavo na sarvadeti, yaccoktaM 'kAlassaikarUpakhAjagadvaicitryaM na ghaTata' iti, tadasmAn prati na dUSaNaM, yato'smAbhina kAla evaikaH kartRlenAbhyupagamyate api tu karmApi, tato jagadvaicitryamityadoSaH / tathezvaro'pi kartA, Atmaiva hi tatra tatrotpattidvAreNa sakalajagadvayApanAdIzvaraH, tasya sukhaduHkhotpattikartRvaM sarvavAdinAmavigAnena siddhameva, yaccAtra mUrtAmUrtAdikaM dUSaNamupanyastaM tadevaMbhUtezvarasamAzrayaNe dUrotsAditameveti / svabhAvasthApi kathazcitkartRkhameva, tathAhi-Atmana upayogalakSaNakhamasaMkhyeyapradezavaM pudgalAnAM ca mUrtakha dharmAdharmAstikAyayorgatisthityupaSTambhakArikhamamUrtavaM cetyevamAdi khabhAvApAditaM, yadapi cAtrAtmavyatirekAvyatirekarUpaM | dUSaNamupanyastaM tadadUSaNameva, yataH svabhAva Atmano'vyatiriktaH, Atmano'pi ca kartRkhamabhyupagatametadapi svabhAvApAditameveti / tathA karmApi kartR bhavatyeva, taddhi jIvapradezaiH sahAnyo'nyAnuvedharUpatayA vyavasthitaM kathazciccAtmano'bhinnaM, tazAccAtmA nArakatiryamanuSyAmarabhaveSu paryaTana sukhaduHkhAdikamanubhavatIti / tadevaM niyatyaniyatyoH kartRkhe yuktyupapanne sati niyatereva kartRtamabhyupagacchanto nirbuddhikA bhavantItyavaseyam // 4 // tadevaM yuktyA niyativAdaM SayikhA tadvAdinAmapAyadarzanAyAha-'eva'miti pUrvAbhyupagamasaMsUcakaH, sarvasinnapi vastuni niyatAniyate satyeke niyatimevAvazyaMbhAvyeva kAlezvarAdenirAkaraNena nirhetukatayA | niyativAdamAzritAH, turavadhAraNe, ta eva nAnye, kiMviziSTAH punaste iti darzayati-yuktikadambakAdahistiSThantIti pArzvasthAH paralokakriyApArzvasthA vA, niyatipakSasamAzrayaNAtparalokakriyAvaiyarthya, yadivA-pAza iva pAzA-karmabandhanaM, tacceha yuktivikalaniyativAdaprarUpaNaM tatra sthitAH pAzasthAH, anye'pyekAntavAdinaH kAlezvarAdikAraNikAH pArzvasthAH pAzasthA vA draSTavyA Poesesesesercersereeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeesecksesesesecticeseroesesectoes niyatita eva bhavati tatkAdikataM, tatra kathaJcitsukhamA saMcintya, tyajedudyamamAra
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 sersesese. ciyutaM mUtrakRtAGgaM ityAdi, 'te' punaniyativAdamAzrityApi, bhUyo vividha vizeSeNa vA 'pragalbhitA dhASTayopagatAH paralokasAdhakAsu kriyAsu samayA. solADA- pravartate, dhASTaryAzrayaNaM tu teSAM niyativAdAzrayaNe satyeva punarapi tatpratipanthinIpu kriyAsu pravartanAditi, te punaH 'evamapyupa- uddezaH 2 cAryAya-1 sthitAH' paralokasAdhakAsu kriyAsu pravRttA api santo 'nAtmaduHkhavimokSakAH' asamyakpravRttavAnnAtmAnaM duHkhAdvimocaya- niyativAnti / gatA niyativAdinaH // 5 // sAmpratamajJAnimataM dUSayitu dRSTAntamAha dimataM // 32 // javiNo migA jahA saMtA, paritANeNa vajiA / asaMkiyAiM saMkaMti, saMkiAI asaMkiNo // 6 // ___ yathA-'javino'vegavantaH santo'mRgA' AraNyAH pazavaH pari-samantAt trAyate-rakSatIti paritrANaM tena varjitA-rahitAH, paritrANavikalA ityarthaH / yadivA-paritAna-bAgurAdibandhanaM tena tarjitA-bhayaM grAhitAH santo bhayoddhAntalocanAH samA-81 kulIbhUtAntaHkaraNAH samyagvivekavikalA 'azaGkanIyAni' kUTapAzAdirahitAni sthAnAnyazaGkAhA'Ni tAnyeva 'zaGkante' anarthotpAdakalena gRhNanti / yAni punaH 'zavAhA'Ni' zaMkA saMjAtA yeSu yogyakhAttAni zaGkitAni-zaGkAyogyAni-vAgurAdIni tAnyazaGkinaH teSu zaGkAmakurvANAH, 'tatra tatra' pAzAdike saMparyayanta ityuttareNa sNbndhH||6||punrpyetdevaatimohaavisskrnnaayaahpriyaanniaanni saMketA, pAsitANi asNkinno| aNNANabhayasaMviggA, saMpaliMti tahiM tahiM // 7 // // 32 // __ paritrAyate iti paritrANaM tajjAtaM yeSu tAni tathA, paritrANayuktAnyeva zaGkamAnA atimUDhakhAdviparyastabuddhayaH, trAtaryapi bhayamutprekSamANAH, tathA 'pAzitAni' pAzopetAni-anarthApAdakAni 'azakina:' teSu zaGkAmakurvANAH santaH ajJAnena bhayena ca 'saMvigga'tti samyagavyAptA-vazIkRtAH, zaGkanIyamazaGkanIyaM vA tathA paritrANopetaM pAzAdyanarthopetaM vA samyagavivekenA-11 jAnAnAH 'tatra tatra' anarthabahule pAzavAgurAdike bandhane 'saMparyayante' sam-ekIbhAvena pari-samantAdayante yAnti vA, gacchantItyuktaM bhavati, tadevaM dRSTAntaM prasAdhya niyativAdAdyakAntAjJAnavAdino dArTAntikakhenA''yojyAH, yataste'pyekAntavAdino18 jJAnikAH trANabhUtAnekAntavAdavarjitAH sarvadopavinirmuktaM kAlezvarAdikAraNavAdAbhyugamenAnAzaGkanIyamanekAntavAdamAzaGkante / zaGkanIyaM ca niyatyajJAnavAdamekAntaM na zaGkante, 'te' evaMbhUtAH paritrANAhe'pyanekAntavAde zaGkA kurvANA yuktyA ghaTamAnakamanarthabahulamekAntavAdamazaGkanIyatvena gRhantojJAnAvRtAsteSu teSu karmabandhasthAneSu saMparyayanta iti // 7 // pUrvadoSairatuSyanAcAryo | dopAntaraditsayA punarapi prAktanadRSTAntamadhikRtyA''ha___ aha taM paveja bajhaM, ahe bajjhassa vA vae / mucceja payapAsAo, taM tu maMde Na dehae // 8 // 'atha anantaramasau mRgastat 'bajjhamiti' baddhaM-bandhanAkAreNa vyavasthitaM vAgurAdikaM vA bandhana bandhakakhAdvandhamityucyate, tadeIS bhUtaM kUTapAzAdikaM bandhanaM yadyasAvupari plavet tadadhastAdatikramyopari gacchet , tasya vAdebandhanassAdho (vA) gacchet , tata evaM | kriyamANe'sau mRgaH pade pAzaH padapAzo-vAgurAdibandhanaM tasmAnmucyeta, yadivA pada-kUTaM pAzaH-pratItastAbhyAM mucyeta, kaci-18 satpadapAzAdIti paThyate, AdigrahaNAdvadhatADanamAraNAdikAH kriyA gRhyante, evaM santamapi tamanarthapariharaNopAyaM 'mandoM' jaDo-15 jJAnAvRto na 'dehatI'ti na pazyatIti // 8 // kUTapAzAdikaM cApazyan yAmavasthAmavApnoti tAM darzayitumAhasUtrakRtAGga ahiappA'hiyapaNNANe, visamaMteNuvAgate / sa baddhe payapAseNaM, tattha ghAyaM niyacchai // 9 // 1 samayAzIlAsA1 sa mRgo'hitAtmA tathA'hitaM prajJAnaM-bodho yasya so'hitaprajJAnaH, sa cAhitaprajJAnaH san 'viSamAntena' kUTapAzAdiyuktena uddezaH 2 cAryAyavRpradezenopAgataH, yadivA-viSamAnte-kUTapAzAdike AtmAnamaMnupAtayet , tatra cAsau patito baddhazca tena kUTA denA padapA-1 niyativAttiyutaM dimataM zAdInanarthabahulAnavasthAvizeSAn prAptaH 'tatra' bandhane 'ghAtaM' vinAzaM 'niyacchati' prApnotIti // 9 // evaM dRSTAntaM pradarzya 81 mUtrakAra eva dArTAntikamajJAnavipArka darzayitumAha evaM tu samaNA ege, micchadiTThI aNAriA / asaMkiAI saMkaMti, saMkiAI asaMkiNo // 10 // evamiti yathA mRgA ajJAnAvRtA anarthamanekazaH prApnuvanti, turavadhAraNe, evameva 'zramaNAH kecit pAkhaNDavizeSAzritAH eke |na sarve, kiMbhUtAste iti darzayati-mithyA-viparItA dRSTiryepAmajJAnavAdinAM niyativAdinAM vA te mithyAdRSTayaH, tathA 'anAryAH' ArAdyAtAH sarvaheyadharmebhya iti AryAH na AryA anAryA ajJAnAvRtabAdasadanuSThAyina itiyAvat / ajJAnAvRtavaM ca darzayati| "azaGkitAni' azaGkanIyAni sudharmAnuSThAnAdIni zaGkamAnAH, tathA 'zaGkanIyAni' apAyabahulAni ekAntapakSasamAzrayaIMNAni, azaGkino mRgA iva mRDhacetasastattadA''rabhante yAdanAya saMpadyanta iti // 10 // zaGkanIyAzaGkanIyaviparyAsamAha 10 te'NubAyAe iti pATamAzritya / Restictioelesesesesecketseenetisesecseenesea er den eneseseocacoecese 2000
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ ese seveces coereverencsesser Eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee // 34 // dhammapaNNavaNA jA sA, taM tu saMkaMti mUDhagA / AraMbhAI na saMketi, aviattA akoviA // 11 // dharmasya-kSAntyAdidazalakSaNopetasya yA prajJApanA-arUpaNA, 'tAM tu' iti tAmeva 'zaGkante' asaddharmaprarUpaNeyamityevamadhyava4Asyanti, ye punaH pApopAdAnabhUtAH samArambhAstAnAzaGkante, kimiti ?, yataH 'avyaktA' mugdhAH-sahajasadvivekavikalAH, tathA 8 'akovidA' apaNDitAH-sacchAstrAvabodharahitA iti // 11 // te ca ajJAnAvRtA yanApnuvanti tadarzanAyAha__ sabappagaM viukkassaM, savaM NUmaM vihuunniaa| appattiaM akammase, eyamajhu mige cue // 12 // sarvatrApyAtmA yasyAsI sarvAtmako-lobhastaM vidhRyeti saMbandhaH, tathA vividha utkarSo garvo vyutko-mAna ityarthaH, tathA 18 'NUmaM ti mAyA tAM vidhUya, tathA 'appattiyaMti krodhaM vidhUya, kaSAyavidhUnanena ca mohanIyavidhUnanamAveditaM bhavati, tadapagamA-2 cAzeSakarmAbhAvaH pratipAdito bhavatItyAha-'akauza' iti na vidyate karmAzo'syetyakauzaH, sa cAkarmAzo viziSTajJAnAdbha vati nAjJAnAdityeva darzayati-'enamartha karmAbhAvalakSaNaM mRga iva mRgaH-ajJAnI 'cue'tti tyajet , vibhaktipariNAmena vA 18 asAdevaMbhUtAdarthAt cyavet-bhrazyediti // 12 // bhUyo'pyajJAnavAdinA doSAbhidhitsayA''ha je eyaM nAbhijANaMti, micchadiTThI aNAriyA / migA vA pAsabaddhA te, ghAyamesaMti NaMtaso // 13 // 'ye' ajJAnapakSaM samAzritA 'ena' karmakSapaNopAyaM 'na jAnanti' AtmIyAsadhagrahAstA mithyAdRSTayo'nAryAste mRgA iva pAza- [] sUtrakRtAGgaM baddhA 'ghAtaM' vinAzam 'eSyanti' yAsyantyanveSayanti vA, tadyogyakriyAnuSThAnAt , 'anaMtazaH avicchedenetyajJAnavAdino gatAH 2 shiilaangkaa-18|| 13 // idAnImajJAnavAdinAM dUpaNodvibhAvaviSayA svavAgyatritA vAdino na caliSyantIti tanmatAviSkaraNAyAha uddezaH 2 cAyIyavRttiyutaM mAhaNA samaNA ege, saca nANaM sayaM vae / sabaloge'vi je pANA, na te jANaMti kiMcaNa ||14||niytivaaeke kecana vAmaNavizeSAH tathA 'zramaNA' parivrAjakavizeSAH sarve'pyete jJAyate'neneti jJAnaM heyopAdeyArthA''virbhAvaka parasparavirodhena vyavasthitaM 'khakam ' AtmIyaM vadanti, na ca tAni jJAnAni parasparavirodhena pravRttavAtsatyAni, tasAdajJAnameva zreyaH, kiM jJAnaparikalpanayeti, etadeva darzayati-sarvamitrapi loke ye 'prANA: prANino na te kizcanApi samyagapetavAcaM(cya) 'jAnantIti vidantIti // 14 // yadapi teSAM gurupAramparyeNa jJAnamAyAtaM tadapi chinnamUlatvAdavitathaM na bhavatIti dRSTAnta-11 dvAreNa darzayitumAha milakravU amilakkhussa, jahA vuttANubhAsae / Na heuM se vijANAi, bhAsi ta'NubhAsae // 15 // yathA 'mleccha AryabhASAnabhijJaH 'amlecchasya' Aryasya mlecchabhASAnabhijJasya yadbhASitaM tad 'anubhASate' anuvadati kevalaM, 18na samyak tadabhiprAyaM vetti, yathA'nayA vivakSayA'nena bhApitamiti, na ca 'hetu nimittaM nizcayenAsau mlecchastadbhASitasya jAnA-1 // 34 // |ti, kevalaM paramArthazUnyaM tadbhASitamevAnubhASata iti // 15 // evaM dRSTAntaM pradarya dArzantikaM yojayitumAha evamannANiyA nANaM, vayaMtAvi sayaM sayaM / nicchayatthaM na yANaMti, milakkhuba abohiyA // 16 // yathA mlecchaH amlecchasya paramArthamajAnAnaH kevalaM tadbhASitamanubhASate, tathA 'ajJAnikA' samyagjJAnarahitAH zramaNA] brAhmaNA vadanto'pi svIyaM svIyaM jJAnaM pramANatvena parasparaviruddhArthabhASaNAta nizcayArtha na jAnanti, tathAhi-te svakIyaM tIrthakaraM] | sarvajJatvena nirdharya tadupadezena kriyAsu pravarteran , na ca sarvajJavidhA arvAradarzinA grahItuM zakyate, 'nAsarvajJaH sarvahaM jaanaatiiti| nyAyAt, tathA coktam-"sarvajJo'sAviti ghetattatkAle'pi bubhussumiH / tajjJAnazeyavijJAnarahitairgamyate katham // 1 // " evaM paracetovRttInAM duranvayatvAdupadeSTurapi yathAvasthitavivakSayA grahaNAsaMbhavAnizcayArthamajAnAnA mlecchavadaparoktamanubhASanta eva, || 'ayodhikA' bodharahitAH kevalamiti, ato'jJAnameva zreya iti / evaM yAvadyAvajjJAnAbhyupagamastAvattAbadgurutaradoSasaMbhavaH, tathAhi-yo'vagacchan pAdena kasyacit ziraH spRzati tasya mahAnaparAdho bhavati, yastvanAbhogena spRzati tasai na kazcidaparAdhya-8 | tIti, evaM cAjJAnameva pradhAnabhAvamanubhavati, na tu jJAnamiti // 16 // evamajJAnavAdimatamanyedAnI tahUSaNAyAhaannANiyANaM vImaMsA, aNNANe Na viniyacchai / appaNo ya paraM nAlaM, kuto annANusAsiuM ? // 17 // na jJAnamajJAnaM tadvidyate yeSAM tejJAninaH, ajJAnazabdasya saMjJAzabdakhAdvA matvarthIyaH,gaurakharavadaraNyamiti yathA, teSAmajJAninAm -ajJAnameva zreya ityevaMvAdinAM, yo'yaM 'vimarzaH' paryAlocanAtmako mImAMsA vA-mAtuM paricchettumicchA sA 'ajJAne' ajJAnaviSaye 'na Niyacchati' na nizcayena yacchati-nAvatarati, na yujyata itiyAvada, tathAhi-yaivaMbhUtA mImAMsA vimarzo vA kimetajjJAnaM satyamutAsatyamiti ?, yathA ajJAnameva zreyo yathA yathA ca jJAnAtizayastathA tathA ca doSAtireka iti so'yamevaMbhUto vimarza easeeeeeeeee
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 sUtrakRtAGgaM zIlAbAdhA-patra sitaM dimataM stapAM na budhyate, evaMbhUtasya paryAlocanasya jJAnarUpakhAditi / apica-te'jJAnavAdina Anmano'pi 'para' pradhAnamajJAnavAda miti ||1 samayA0 'zAsitum' upadeSTuM 'nAlaM' na samarthAH, teSAmajJAnapakSasamAzrayaNenAjJanvAditi, kutaH punaste svayamajJAH santo'nyeSAM zipyakheno- uddezaH2 pagatAnAmajJAnavAdamupadeSTumalaM-samarthA bhaveyuriti / yadapyuktaM-'chinamRlakhAt mlecchAnubhASaNavatsarvamupadezAdikaM,' tadapyayuktaM, niyativAyato'nubhASaNamapi na jJAnamRte katuM zakyate, tathA yadapyuktaM 'paracetovRttInAM duranvayavAdajJAnameva zreya iti,' tadapyasat , yato | bhavataivAjJAnameva zreya ityevaM paropadezadAnAbhyudyatena paracetovRttijJAnasyAbhyupagamaH kRta iti, tathA'nyarapya bhyadhAyi-"AkArairiGgitargatyA, ceSTayA bhASitena ca / netravaRvikAraizca, gRhyate'ntargataM manaH // 1 // " // 17 // tadevaM te tapasvino'jJAnina AtmanaH pareSAM ca zAsane kartavye yathA na samAstathA dRSTAnnadvAreNa darzayitumAha vaNe mUDhe jahA jaMtU , mUDhe NeyANugAmie / dovi ee akoviyA, tivaM soyaM niyacchai // 18 // 'vane' aTavyAM yathA kazcinmuDo 'jantu' prANI dikparicchedaM kartumasamarthaH sa evaMbhUto yadA paraM mRDhameva netAramanugacchati tadA dvAvapi 'akovido samyagrajJAnAnipuNau santo 'tIvram' asA 'sroto' gahanaM zoka vA 'niyacchato nizcayena gacchataH-prAnutaH, ajJAnAvRtakhAt / evaM te'pyajJAnavAdina AtmIyaM mArga zobhanalena nirdhArayantaH parakIyaM cAzobhanakhena jAnAnAH svayaM mUDhAH // santaH parAnapi mohayantIti // 18 / / asinevArthe dRSTAntAntaramAha1 teSAM mate samyaktayA na jJAyate na yujyate iti bhAvaH / aMdho aMdhaM pahaM Nito, dUramaddhANu gacchai / Avaje uppahaM jaMtU , aduvA paMthANugAmie // 19 // 181 yathA andhaH svayamaparamandhaM panthAnaM nayana 'daramadhvAnaM vivakSitAdadhvanaH parataraM gacchati, tathotpathamApadyate janturandhaH, athavA paraM pandhAnamanugacchet , na vivakSitamevAdhvAnamanuyAyAditi // 19 // evaM dRSTAntaM prasAdhya dArzantikamartha darzayitumAha --- evamaMge NiyAyaTTA, dhammamArAhagA vayaM / aduvA ahammamAvaje, Na te savajaya vae // 20 // 'evaM miti pUrvoktArthopapradarzane, evaM bhAvamUDhA bhAvAndhAzcake AjIvikAdayaH 'niyAyaTTI'tti niyAgo-mokSaH saddharmo vA tada[rthinaH, te kila vayaM saddhArAdhakA ityevaM saMdhAya pravrajyAyAmudyatAH santaH pRthivyambuvanaspatyAdikAyopamardena pacanapAcanAdi[kriyAsu pravRttAH santasta svayamanutiSThanti anyeSAM copadizanti yenAbhitretAyA mokSAvAptebhraMzyanti, athavA''stAM tAvanmokSAbhAvaH, ta evaM pravartamAnA 'adharma pApamAporan , saMbhAvanAyAmutpannena liGpratyayenetaddarzayati-etadaparaM tepAmanarthAntaraM saMbhAvyate / yaduta vivakSitArthAbhAvatayA viparItArthAvAptaH pApopAdAnamiti / apica-ta evamasadanuSThAyina AjIvikAdayo gozAlakamatAnumAri go'jJAnavAdapravRttAH sarveH prakArairRju:-praguNo vivakSitamokSagamanaM pratyakuTilaH sarvarju:-saMyamaH saddharmo vA taM sarvajukaM te 'na vrajeyuH na prApnuyurityuktaM bhavati, yadivA-sarvarjukaM-satyaM tattejJAnAndhA jJAnApalApino na vadeyuriti / ete cAjJAnikAH saptapaSTibhaMdA bhavanti, te ca bhedA amunopAyena pradarzanIyAH, tadyathA-jIvAdayo nava padArthAH, sat asat sadasat avaktavyaH sadavaktavyaH asadavaktavyaH sadasadavaktavya ityeteH saptabhiH prakAravijJAtuM na zakyante, na ca vijJAteH prayojanamasti, bhAvanA peeeeeeeseseseseseksebeoececreeperceceioe secaa mUtrakalA dazIlAhAcAyIMya. 1samayA0 uddeza:2 ajJAnavAdA0 ttiyuna ceyama-san jIva iti ko vetti ? kiMvA tena jJAtena ?, asan jIva iti ko vetti ? kiMvA tena jJAtenetyAdi, evamajIvAdipvapi pratyakaM sapta vikalpAH, nava saptakAstripaSTiH, amI cAnye cakhAraviSaSTimadhye prakSipyante, tadyathA-satI bhAvotpattiriti ko jAnAti ? kiMvA'nayA jJAtayA ?, evamasatI sadasatyavaktavyA bhAvotpattiriti ko jAnAti ? kiMvA'nayA jJAtayeti, zeSavikalpa-1 ayaM tatpattyuttarakAlaM padArthAvayavApekSamato'tra na saMbhavatIti noktam , etacatuSTayaprakSepAtsaptapaSTirbhavati, tatra san jIva iti ko vatItyassAyamoM-na kasyacidviziSTa jJAnamasti yo'tIndriyAn jIvAdInavabhotsyate, na ca taitiH kizcitkalamasti, tathAhiyadi nityaH srvgto'mRto jJAnAdiguNopeta etadguNavyatirikto vA tataH katamasya puruSArthasya siddhiriti, tasAdajJAnameva zreya iti // 20 / / punarapi tahaSaNAbhidhitsayA''ha evamege viyakAhiM, no annaM pajuvAsiyA / appaNo ya viyakAhiM, ayamaMjUhiM dummaI // 21 // ___'evam' anantaroktayA nItyA eke-kecanAjJAnikA vitarkAbhiH' mImAMsAbhiH sotprekSitAmirasatkalpanAbhiH 'param' anyamAhatAdikaM jJAnavAdinaM 'na paryupAsate'na sevante khAvalepagrahagrastA. vayameva tattvajJAnAbhijJAnAparaH kazcidityevaM nAnyaM paryupAsata iti / tathA AtmIyevitarevamabhyupagatavanto-yathA 'ayameva' asadIyo'jJAnameva zreya ityevamAtmako mArgaH 'aMjU riti nirdoSakhAdhyaktaH-spaSTaH, parastiraskartumazakyaH, RjurvA-praguNo'kRTilaH, yathAvasthitArthAbhidhAyitvAt , kimiti (te) evamabhidadhati. 'hi'yasAdarthe yasmAtte 'durmatayo' viparyastabuddhaya ityarthaH // 21 // sAmpratamajJAnavAdinAM jJAnavAdI spaSTamevAnAbhidhitsyA''ha - ME6 //
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 evaM takkAi sAhiMtA, dhammAdhamme akoviyA / dukkhaM te nAitujhaMti, sauNI paMjaraM jahA // 22 // // 3 // 'evaM' pUrvoktanyAyana 'tarkayA' svakIyavikalpanayA 'sAdhayantaH' pratipAdayanto dharma-kSAntyAdike adhameM ca-jIvopamardApAdite pApe 'akovidA' anipuNA 'duHkham' asAtodayalakSaNaM taddhetuM vA mithyAkhAdyupacitakarmabandhanaM 'nAtitroTayanti' atizayenaitavyavasthita tathA te na troTayanti-apanayantIti, atra dRSTAntamAha-yathA paJjarasthaH zakuniH paJjaraM troTayituMpaJjaravandhanAdAtmAnaM mocayituM nAlam , evamasAvapi saMsArapaJjarAdAtmAnaM mocayituM nAlamiti // 22 // adhunA sAmAnyenaikAntavAdimatadapaNArthamAha sayaM sayaM pasaMsaMtA, garahaMtA paraM vayaM / je u tattha viussaMti, saMsAraM te viussiyA // 23 // 'khaka khakam' AtmIyamAtmIyaM darzanamabhyupagataM 'prazaMsanto' varNayantaH samarthayanto vA, tathA 'gahamANA' nindantaH parakIyAM vAcaM, tathAhi-sAGkhyAH sarvasyAvirbhAvatirobhAvavAdinaH sarva vastu kSaNikaM niranvayavinazvaraM cetyevaMvAdino bauddhAn dUSayanti, 4 te'pi nityasya kramayogapadyAbhyAmarthakriyAvirahAt sAhyAn , evamanye'pi draSTacyA iti / tadevaM 'ye' ekAntavAdinaH, turavadhAraNe bhinnakramazca, 'tatraiva' tepvevA''tmIyAtmIyeSu darzaneSu prazaMsAM kurvANAH paravAcaM ca vigarhamANA 'vidasyate' vidvAMsa ivA''caranti, INIteSu vA vizepeNozanti-khazAstravipaye viziSTaM yuktivAtaM vadanti, te caivaMvAdinaH 'saMsAra' caturgatibhedena saMmRtirUpaM vivi-18 sUtrakRtAGgaMdham-anekaprakAram ut-prAbalyena zritAH-saMbaddhAH, tatra vA saMsAre uSitAH saMsArAntarvatinaH sarvadA bhavantItyarthaH ||23||saamprtN samayA0 zIlAkA- yaduktaM niyuktikAraNoddezakArthAdhikAre 'karma cayaM na gacchati caturvidhaM bhikSusamaya' iti, tadadhikRtyAha uddezaH 2 cAryAya-1 caturvidhasiyutaM ahAvaraM purakkhAyaM, kiriyAvAidarisaNaM / kammaciMtApaNahANaM, saMsArassa pavaDaNaM // 24 // karmacayA bhAva: // 37 // 'artha'tyAnantarye, ajJAnavAdimatAnantaramidamanyat 'purA' pUrvam 'AkhyAtaM' kathitaM, kiM punastadityAha-'kriyAvAdidarzanaM' kriyaiva-caityakarmAdikA pradhAnaM mokSAGgamityevaM vadituM zIlaM yeSAM te kriyAvAdinasteSAM darzanam-AgamaH kriyAvAdidarzanaM, | kiMbhUtAste kriyAvAdina ityAha-karmaNi-jJAnAvaraNAdike cintA-paryAlocanaM karmacintA tasyAH praNaSTA-apagatAH karmacintApraNaSTAH, 9 yataste avijJAnAyupacitaM caturvidha karmavandhaM necchanti ataH karmacintApraNaSTAH, teSAM cedaM darzanaM 'duHkhaskandhasya' asAtodayapa ramparAyA vivardhanaM bhavati, kacitsaMsAravardhanamiti pAThaH, te hyevaM pratipadyamAnAH saMsArasya vRddhimeva kurvanti nocchedamiti // 24 // 8| yathA ca te karmacintAto naSTAstathA darzayitumAha jANaM kAeNa'NAuddI, abuho jaM ca hiMsati / puTo saMvedai paraM, aviyattaM khu sAvajaM // 25 // // 37 // yo hi 'jAnan' avagacchan prANino hinasti, kAyena cAnAkuTTI, 'kuTTa chedane' AkuTTanamAkuTTaH sa vidyate yasyAsAvAkuTTI nAkudRghanAkuTTI, idamuktaM bhavati-yo hi kopAdenimittAt kevalaM manovyApAreNa prANino vyApAdayati, na ca kAyena prANyavayavAnAM chedanabhedanAdike vyApAre vartate na tasyAvA, tasya karmopacayo na bhavatItyarthaH, tathA 'avudhaH' ajAnAnaH kAyavyApAramAtreNa yaM ca hinasti prANinaM tatrApi manovyApArAbhAvAnna karmopacaya iti, anena ca zlokArthena yaduktaM niyuktikRtA yathA-'caturvidhaM karma nopa-18 cIyate bhikSusamaya' iti, tatra parijJopacitamavijJopacitAkhyaM bhedadvayaM sAkSAdupAtaM, zevaM khIryApathasvapnAntikabhedadvayaM cazabdenopAcaM, toraNamIryA-gamanaM tatsaMbaddhaH panthA IryApathastatpratyayaM karmeryApatham , etaduktaM bhavati-pathi gacchato yathAkathaJcidanabhisaMdheryatprANicyApAdanaM bhavati tena karmaNazcayo na bhavati, tathA svapnAntikamiti-svapna eva lokoktyA svapnAntaH sa vidyate yasya tatvamAntika, tadapi na karmavandhAya, yathA svapne bhujikriyAyAM tRptyabhAvastathA karmaNo'pIti, kathaM tarhi teSAM karmopacayo bhavatIti ?, ucyate, yadyasI hanyamAnaH prANI bhavati hantuzca yadi prANItyevaM jJAnamutpadyate tathainaM hanmItyevaM ca yadi buddhiH prAduSSyAd eteSu ca satsu yadi kAyaceSTA pravartate tasyAmapi yadyasau prANI vyApAdyate tato hiMsA tatazca karmopacayo bhavatIti, eSAmanyatalArAbhAve'pi na hiMsA, na ca karmacayaH / atra ca pazcAnAM padAnAM dvAtriMzadbhaGgA bhavanti, tatra prathamabhaGge hiMsako'pareSvekatriMzatva| hiMsakaH, tathA coktam-"prANI prANijJAnaM ghAtakacittaM ca tadgatA ceSTA / prANaizca viprayogaH paJcabhirApadyate hiMsA // 1 // " | kimekAntenaiva parijJopacitAdinA karmopacayo na bhavatyeva ?, bhavati kAcidavyaktamAtreti darzayituM zlokapazcArdhamAha-'puTTho'tti || | tena kevalamanovyApArarUpaparijJopacitena kevalakAyakriyotthena vA'vijJopaciteneryApathena svapnAntikena ca caturvidhenApi karmaNA / 'spRSTa' IpacchuptaH saMstatkarmA'sau sparzamAtreNaiva paramanubhavati, na tasyAdhiko vipAko'sti, kuDyApatitasikatAmuSTivatsparzAnantarameva parizaTatItyarthaH, ata eva tasya cayAbhAvo'bhidhIyate, na punaratyantAbhAva iti / evaM ca kRkhA tad 'avyaktam' aparisphuTaM, pAna bhavati, tathA svabhAntikA karmaNo'pIti, kathaM tAH ca yadi buddhiH prAdunyAta Jain Education Interational
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 SO930 secese sUtrakRtAGgaM khuravadhAraNe, avyaktameva, spaSTavipAkAnubhavAbhAvAt , tadevamavyaktaM sahAvayena -gaSeNa vartate tatparijJopacitAdikarmeti // 25 // 1samayA0 uddezaH 2 zIlAGkAnanu ca yadyanantaroktaM caturvidhaM karma nopacayaM yAti kathaM tarhi karmopacayo bhavatItyetadAzaGkayAha caturvidha- / cAryAya saMtime tau AyANA, jehiM kIrai pAvagaM / abhikammA ya pesA ya, maNasA aNujANiyA // 26 // karmacayAttiyutaM 2 'santi' vidyante amUni trINi AdIyate-svIkriyate amIbhiH karmatyAdAnAni, etadeva darzayati--yarAdAnaH kriyate' vidhI- bhAva: // 38 // yate niSpAdyate 'pApa' kalmapaM, tAni cAmUni, tadyathA-'abhikramyeti Abhimukhyena vadhyaM prANinaM kAnvA-tadghAtAbhimukhaM / cittaM vidhAya yatra svata eva prANinaM vyApAdayati tadekaM karmAdAnaM, tathA'paraM ca prANighAtAya preSyaM samAdizya yatprANivyApAdanaM / tadvitIyaM karmAdAnamiti, tathA'paraM vyApAdayantaM manasA'nujAnIta ityetattRtIyaM karmAdAnaM, parijJopacitAdasAyaM bhedaH-tatra kevalaM manasA cintanamiha vapareNa vyApAdyamAne prANinyanumodanamiti // 26 // tadevaM yatra svayaM kRtakAritAnumatayaH prANighAte |kriyamANe vidyante kliSTAdhyavasAyasya prANAtipAtazca tatraiva karmopacayo nAnyatreti darzayitugAha ete u tau AyANA, jehiM kIrai pAvagaM / evaM bhAvavisohIe, nivANamabhigacchai // 27 // turavadhAraNe, 'etAnyeva' pUrvoktAni trINi vyastAni samastAni vA AdAnAni yerdaSTAdhyavasAyasavyapekSaiH pApakaM karmopacIyata // 38 // | iti, evaM ca sthite yatra kRtakAritAnumatayaH prANivyaparopaNaM prati na vidyante tathA 'bhAvavizuddhyA' araktadviSTabudhdhyA pravartamAnasya / satyapi prANAtipAte kevalena manasA kAyena vA mano'bhisaMdhirahitenobhayena vA vizuddhabuddherna karmopacayaH, tadabhAvAca 'nirvANaM' sarvadvandvoparatikhabhAvam 'abhigacchati' Abhimukhyena prAmotIti // 27 // bhAvazuddhayA pravartamAnasya karmavandho na bhavatItyatrArthe dRSTAntamAha puttaM piyA samArabbha, AhAreja asaMjae / bhuMjamANo ya mehAvI, kammaNA novalippai // 28 // 11 _ 'putram' apatyaM 'pitA' janakaH 'samArabhya vyApAdya AhArArtha kasyAJcittathAvidhAyAmApadi taduddharaNArthamaraktadviSTaH 'asaMyato gRhasthastatpizitaM bhuJjAno'pi cazabdasyApizabdArthakhAditi, tathA 'medhAvyapi' saMyato'pItyarthaH, tadevaM gRhastho bhikSurvA zuddhAzayaH pizitAzyapi 'karmaNA' pApena 'nopalipyate nAzliSyata iti yathA cAtra pituH putraM vyApAdayatastatrAraktadviSTama nasaH karmabandho na bhavati tathA'nyasyApyaraktadviSTAntaHkaraNasya prANivadhe satyapi na karmabandho bhavatIti // 28 // sAmpra1 metadrUpaNAyAha maNasA je paussaMti, cittaM tersi Na vijai / aNavajamatahaM tesiM, Na te saMvuDacAriNo // 29 // icceyAhi ya diTTIhiM, sAtAgAravaNissiyA / saraNaMti mannamANA, sevaMtI pAvagaM jaNA // 30 // __ jahA assAviNiM NAvaM, jAiaMdho durUhiyA / icchaI pAramAgaMtuM, aMtarA ya visIyaI // 31 // 6 // mUtrakRtAGgaM evaM tu samaNA ege, micchadiTTI aNAriyA / saMsArapArakaMkhI te, saMsAraM aNupariyadati // 32 // 11 samayAzIlAkA (gaathaa||59||) tibemi / iti prathamAdhyayane dvitiiyoddeshkH|| cAyIyavR karmacayAttiyutaM ye hi kutazcinnimittAta 'manasA' antaHkaraNena 'prAduSyanti' pradveSampayAnti teSAM vadhapariNatAnAM zuddha cittaM na vidyate, bhAvavAdi4 tadevaM yattairabhihitaM-yathA kevalamanaHpradveSe'pi 'anavayaM karmopacayAbhAva iti, tat teSAm 'atathyam' asadAbhidhAyilaM, phalaM // 39 // yato na te saMvRtacAriNo, manaso'zuddhatAt , tathAhi-karmopacaye kartavye mana eva pradhAnaM kAraNaM, yatastairapi manorahitakevalakAyavyApAre karmopacayAbhAvo'bhihitaH, tatazca yat yasmin sati bhavatyasati tu na bhavati tattasya pradhAnaM kAraNamiti, nanu tasyApi kAyaceSTArahitasyAkAraNatramuktaM, satyamuktam , ayuktaM tUktaM, yato bhavataiva 'evaM bhAvazuddhayA nirvANamabhigacchatIti bhaNatA manasa evaikasya prAdhAnyamabhyadhAyi, tathA'nyadapyabhihitaM-"cittameva hi saMsAro, rAgAdiklezavAsitam / tadeva tairvinirmuktaM, bhavAnta iti kathyate // 1 // " tathA'nyairapyabhihitaM-"mativibhava ! namaste yatsamave'pi puMsAM, pariNamasi zubhAzaiH kalmapAMzaisvameva / narakanaga-18 khama prasthitAH kaSTameke, upacitazubhazaktyA mUryasaMbhedino'nye // 1 // " tadevaM bhavadabhyupagamenaiva kliSTamanovyApAraH karmabandhAyetyuktaM bhavati, tathairyApathe'pi yadyanupayukto yAti tato'nupayuktataiva kliSTacittateti karmavandho bhavatyeva, athopayukto yAti tatoamattakhAdabandhaka eva, tathA coktam--"uccAliyaMmi pAe iriyAsamiyassa saMkamahAe / vAvajeja kuliMgI mareja taM jogamAsajja // 1 // 1 ucAlite pAde IryAsamitena saMkramArthAya / vyApadyeta kuliGgI priyeta taM yogamAsAdya // 1 // seeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeenieeeeeeeeeeeee
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 90000000000290 Neya tassa tanimitto bandho suhamovi desio samae / aNavao upayogeNa sababhAveNa so jamhA // 2 // " khamAntika'pyazuddhacittasadbhAvAdIpaddhandho bhavatyeva, sa ca bhavatA'pyabhyupagata eva 'avyaktaM tatsAvadya'mityaneneti / tadevaM manaso'pi kliSTassaikarsava cyApAre bandhasadbhAvAt yadunaM bhavatA 'prANI prANijJAna'mityAdi tatsarva plavata iti, yadapyuktaM-'putraM pitA samArabhye'tyAdi tadapyanAlocitAbhidhAnaM, yato mArayAmItyevaM yAvatra cittapariNAmo'bhUttAvana kazciyApAdayati, evaMbhUtacittapariNatezva kathamasaMkliSTatA ?, cittasakleze cAvazyaMbhAvI karmabandha ityubhayossaMvAdo'veti / yadapi ca taiH kaciducyate-yathA 'paravyApAditapizitabhakSaNe parahastA''kRSTAGgAradAhAbhAvavanna dopa' iti, tadapi unmattapralapitavadanAkarNanIyaM, yataH paravyApAdite pizitabhakSaNe'numatirapratihatA, tasyAzca karmabandha iti, tathA cAnyairapyabhihitam-"anumantA vizasitA, saMhartA kryvikryii| saMskartA| copabhoktA ca, ghAtakazcASTa ghaatkaaH||1||" yacca kRtakAritAnumatirUpamAdAnatrayaM tairabhihitaM tajainendramatalavAkhAdanameva tairakArIti / tadevaM karmacatuSTayaM nopacayaM yAtItyevaM tadabhidhAnAH karmacintAto naSTA iti supratiSThitamidamiti // 29 // adhunaiteSAM kriyAvAdinAmanarthaparamparAM darzayitumAha---'ityetAbhiH pUrvoktAbhizcaturvidhaM karma nopacayaM yAtIti 'dRSTibhiH' abhyupagamaiste vAdinaH 'sAtagauravaniHzritAH' sukhazIlatAyAmAsaktA yatkiJcanakAriNo yathAlandhabhojinazca saMsAroddharaNasamartha % 'zaraNam' idamasmadIyaM darzanam 'iti' evaM manyamAnA viparItAnuSThAnatayA 'sevante' kurvate 'pApam' avadyam, evaM vratinopa santo janA iva janAH prAkRtapuruSasa dRzA ityarthaH // 30 // asyaivArthasyopadarzakaM dRSTAntamAha-A-samantAtsravati tacchIlA vA| | 1 na ca tamya tanimitto bandhaH sUkSmo'pi diyaH samaye / anavadyastu prayogeNa sarvabhAvena sa yasmAt // 2 // AsrAviNI sacchidretyarthaH, tAM tathAbhUta' nAvaM yathA jAtyandhaH samAruhya 'pAraM' taTam 'AgantuM prApnumicchatyasau, tasyAzcAtrA- | 1samayA sUtrakRtAGgaM zIlAGkA viNItvenodakachutakhAt 'antarAle' jalamadhya eva 'viSIdati' vAriNi nimaJjati tatraiva ca paJcasamupayAtIti // 31 // sAmprataM / uddezaH3 cAryAya- | dArzantikayojanArthamAha-'eva'miti yathA'ndhaH sacchidrAM nAvaM samArUDhaH pAragamanAya nAlaM tathA zramaNA eke zAkyAdayo / caturvidhattiyuta mithyA-viparItA dRSTiryeSAM te mithyAdRSTayaH tathA pizitAzanAnumateranAryAH svadarzanAnurAgeNa 'saMsArapArakADUkSiNo' mokSA- kamecayAbhilASukA api santaste caturvidhakarmacAnabhyupagamenAnipuNakhAcchAsanasya 'saMsArameva' caturgatisaMsaraNarUpam 'anuparyaTanti' bhaavvaad||40|| phalaM / bhUyobhUyastatraiva janmajarAmaraNadaurgatyAdiklezamanubhavanto'nantamapi kAlamAsate, na vivakSitamokSasukhamApnuvanti, iti bravImIti pUrvavaditi // 32 // iti sUtrakRtAGge samayAkhyAdhyayanasya dvitIyoddezakaH samAptaH // Tasoso90000000000000000000909 nam 'iti' evaM makhazIlatAyAmAsaktA yatkiJcanakA ko nopacayaM yAtIti hAdhi // atha prathamAdhyayane tRtIyodezakaH prArabhyate // dvitIyodezakAnantaraM tRtIyaH samArabhyate, assa cAyamabhisaMbandhaH-adhyayanArthAdhikAraH khasamayaparasamayaprarUpaNeti, vatrodde|zakadvayena khaparasamayaprarUpaNA kRtA atrApi saiva kriyate, athavA''dyayoruddezakayoH kudRSTayaH pratipAditAstadoSAzca tadihApi|| // 40 // | teSAmAcAradoSaH pradaryata ityanena saMbandhenAyAtasyAsyoddezakasya cakhAryanuyogadvArANi vyAvayA'skhalitAdiguNopetaM sUtramucAraNIyaM, taccedam jaM kiMci u pUikaDaM, saDDImAgaMtumIhiyaM / sahassaMtariyaM bhuMje, dupakkhaM ceva sevai // 1 // tameva aviyANaMtA, visamaMsi akoviyA / macchA vesAliyA ceva, udagassa'bhiyAgame // 2 // udagassa pabhAveNaM, sukaM sigdhaM tarmiti u / DhaMkehi ya kaMkehi ya, AmisatthehiM te duhI // 3 // 18 evaM tu samaNA ege, vttttmaannsuhesinno| macchA vesAliyA ceva, ghAtamessaMti gaMtaso // 4 // 9 // asya cAnantaramUtreNa sahAyaM saMbandha-ihAnantaroddezakaparyantamUtre'bhihitam , 'evaM tu zramaNA eke' ityAdi, tadihApi saMvadhyate, eke zramaNA yatkizcitpUtikRtaM bhuJjAnAH saMsAraM paryaTantIti, paramparasUtre khabhihitaM 'bujhija' ityAdi, yatkizcitpUtikRtaM tadudhyeteti, evamanyairapi sUtrairutprekSya saMbandho yojyaH / adhunA mUtrArthaH pratIyate-'yatkiJci'diti AhArajAtaM stokamapi, AstAM / tAvatprabhUtaM, tadapi 'pUtikRtam' AdhAkarmAdisikthenApyupasRSTam , AstAM tAvadAdhAkarma, tadapi na svayaMkRtam , api tu 'zraddhA1 vatA' anyena bhaktimatA'parAn AgantukAnuddizya 'IhitaM' ceSTitaM niSpAditaM, tacca sahasrAntaritamapi yo 'bhuJjIta' abhya vaharedasau 'dvipakSaM gRhasthapakSaM pravajitapakSaM cA'sevate, etaduktaM bhavati-evaMbhUtamapi parakRtamaparAgantukayatyartha niSpAditaM yadAdhA-18 karmAdi tasya sahasrAntaritasyApi yo'vayavastenApyupasRSTamAhArajAtaM bhuJjAnasya dvipakSasevanamApadyate, kiM punaH ya ete zAkyAdayaH // 18 khayameva sakalamAhArajAdaM niSpAdya svayameva copabhuJjate ?, te ca sutarAM dvipakSasevino bhavantItyarthaH, yadivA-'dvipakSa'miti 9209080909999089009999090920pacedeosoose
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayatiyutaM // 41 // sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayaSTatiyutaM // 42 // 28 IyApathaH sAMparAyikaM ca athavA pUrvabaddhA nikAcitAdyavasthAH karmaprakRtIrnayatyapUrvAzvAdate, tathA cAgamaH -- " AhArkammaM NaM khamANe samaNe kai kammapayaDIo baMdhai ?, goyamA ! aTTakammapayaDIo baMdhaha, siDhilabaMdhaNabaddhAo dhaNiyaraMdhaNabaddhAo karei, ciyAo karei, uvaciyAo karei, hassaThiyAo dIhaThiyAo karei' ityAdi / tatazcaivaM zAkyAdayaH paratIrthikAH svayUdhyA vA AdhAkarma bhuJjAnA dvipakSamevA''sevanta iti sUtrArthaH // 1 // idAnImeteSAM sukhaiSiNAmAdhAkarma bhojinAM kaTukavipAkAvirbhAvanAya zlokadvayena dRSTAntamAha- 'tameva' AdhAkarmopabhogadoSam 'ajAnAnA' viSamaH aSTaprakArakarmabandho bhavakoTibhirapi durmokSaH caturgatisaMsAro vA tasminnakovidAH, kathameSa karmabandho bhavati ? kathaM vA na bhavati ? kena vopAyenAyaM saMsArArNavastIryata ityatrAkuzalAH, tasminneva saMsArodare karmapAzAvapAzitA duHkhino bhavantIti / atra dRSTAntamAha-yathA 'matsyAH' pRthuromANo vizAla:--- samudrastatra bhavA vaizAlikAH vizAlAkhyaviziSTajAtyudbhavA vA vaizAlikAH vizAlA eva (vA) vaizAlikA :bRhaccharIrAste evaMbhUtA mahAmatsyA 'udakasyAbhyAgame' samudravelA (yAmAgatA) yAM satyAM prabalamarudvegodbhUto tuGgakallolamAlA'panunnAH santa udakasya prabhAvena nadImukhamAgatAH punarvelA'pagame tasminnudake zuSke veganaivApagate sati bRhattvAccharIrasya tasminneva dhunImukhe vilagnA avasIdanta AmiSagradhubhirdaGkaH kaGkuzca pakSivizeSairanyaizva mAMsavasArthibhirmatsyabandhAdibhirjIvanta eva vilupyamAnA mahAntaM | duHkhasamudghAtamanubhavantaH azaraNA 'ghAtaM ' vinAzaM 'yAnti' prApnuvanti, turavadhAraNe, trANAbhAvAdvinAzameva yAntIti zloka 1 AdhA karma bhuJjAnaH zramaNaH kati karmaprakRtIbaMdhnAti ? gautama ! aSTakarmaprakRtIrthAti, zithilabandhanabaddhA gADhabandhanabaddhAH karoti citAH karoti upacitAH karoti havakAlasthitikA dIrghakAlasthitikAH karoti / yArthaH // 2- 32 // evaM dRSTAntamupadarzya dArzanti ke yojayitumAha-yathaite'nantaroktA matsyAstathA 'zramaNAH' zrAmyantIti zramaNA 'eke' zAkyapAzupatAdayaH svayUthyA vA, kiMbhUtAste iti darzayati - varttamAnameva sukham AdhAkarmopabhogajanitameSituM zIlaM yeSAM te vartamAna sukhaiSiNaH, samudravAyasavat tatkAlA vAptasu khalavAsaktacetaso'nAlo citAdhAkarmopabhogajani tAtikaTuka duHkhaughAnubhavA vaizAlikamatsyA iva 'ghAta' vinAzam 'eSyanti' anubhaviSyanti 'anantaza:' arahaTTaghaTInyAyena bhUyo bhUyaH saMsArodanyati nimajanonmaJjanaM kurvANA na te saMsArAmbhodheH pAragAmino bhaviSyantItyarthaH // 4 // sAmpratamaparAjJAbhimatopapradarzanAyAha- iNamannaM tu annANaM, ihamegesi AhiyaM / devautte ayaM loe, baMbhautteti Avare // 5 // IsareNa kaDe loe, pahANAi tahAvare / jIvAjIvasamAutte, suhadukkhasamannie // 6 // bhuNAkaDe loe, iti vRttaM mahesiNA / mAreNa saMdhuyA mAyA, teNa loe asAsae // 7 // 'ida' miti vakSyamANaM, tuzabdaH pUrvebhyo vizeSaNArthaH, 'ajJAna' miti mohavijRmbhaNam -' iha' asmin loke ekeSAM na sarveSAm 'AkhyAtam' abhiprAyaH, kiM punastadAkhyAtamiti / tadAha- devenopto devoptaH karSakeNeva bIjavapanaM kRtvA niSpAdito'yaM loka ityarthaH, devairvA gupto-- rakSito devagupto devaputro vetyevamAdikamajJAnamiti, tathA brahmaNA upto brahmopto'yaM loka hatyapare evaM vyavasthitAH, / tathAhi teSAmayamabhyupagamaH - brahmA jagatpitAmahaH, sa caika eva jagadAdAvAkhIttena ca prajApatayaH sRSTAH taizca krameNaitatsakalaM jgditi| // 5 // tathezvareNa kRto'yaM lokaH, evameke IzvarakAraNikA abhidadhati, pramANayanti ca te sarvamidaM vimatyadhikaraNabhAvApanaM tanurbhuvanakaraNAdikaM dharmivenopAdIyate, buddhimatkAraNapUrvakamiti sAdhyo dharma, saMsthAnavizeSavattvAditi hetu:, yathA ghaTAdiriti dRSTAnto'yaM, yadyatsaMsthAna vizeSavattattaduddhimatkAraNapUrvakaM dRSTaM yathA devakulakUpAdIni saMsthAnavizeSavacca makarAkara nadIdharAdharadharAzarIrakaraNAdikaM vivAdagocarApannamiti, tasmAdbuddhimatkAraNapUrvakaM yazca samastasyAsya jagataH kartA sa sAmAnya puruSo na bhavatItyasAvIzvara iti tathA sarvamidaM tanubhuvanakaraNAdikaM dharmikhenopAdIyate, buddhimatkAraNapUrvakamiti sAdhyo dharmaH, kAryatvAd ghaTAdivat tathA sthitvA pravRttervA, vAsyAdivaditi / tathA'pare pratipannA yathA- pradhAnAdikRto lokaH, samvarajastamasAM sAmyAvasthA prakRtiH, sA ca puruSArthaM prati pravartate, AdigrahaNAcca 'prakRtermahAn tato'haGkAraH tasmAca gaNaH SoDazakaH tasmAdapi poDazakAtpaJcabhyaH paJca bhUtAnI' tyAdikayA prakriyayA sRSTirbhavatIti, yadivA - AdigrahaNAtsvabhAvAdikaM gRhyate, tatazcAyamartha:-- svabhAvena kRto lokaH, kaNTakAditaikSNyavat, tathA'nye niyatikRto loko mayUrAGgaruhavadityAdibhiH kAraNaiH kRto'yaM loko 'jIvAjIvasamAyukto' jIvaiH- upayogalakSaNaiH tathA ajIvaiH - dharmAdharmAkAzapudgalAdikaiH samanvitaH samudradharAdharAdika iti, punarapi lokaM vizeSayitumAha - 'sukham ' AnandarUpaM 'duHkham' asAtodayarUpamiti, tAbhyAM samanvito - yukta iti // 6 // kiMca- 'sayaMbhuNA' ityAdi, svayaM bhavatIti svayambhUH - viSNuranyo vA sa caika evAdAvabhUt, tatraikAkI ramate, dvitIyamiSTavAn, taJcintAnantarameva dvitIyA zaktiH samutpannA, tadanantarameva jagatsRSTirabhUd 'iti' evaM maharSiNA 'uktam' abhihitam, evaMvAdi| no lokasya kartAramabhyupagatavantaH / api ca 'tena' svayaMbhuvA lokaM niSpAdyAtibhArabhayAdyamAkhyo mArayatIti mAro vyadhAyi, tena For Private Personal Use Only samayA uddezaH 3 AdhAka karmopabho gaphalaM // 41 // 1 samayA 0 uddezaH 3 lokakartRtAnirAsa: // 42 //
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 ttiyutaM mAreNa 'saMstutA' kRtA prasAdhitA mAyA, tayA ca mAyayA lokA niyante, na ca paramArthato jIvasyopayogalakSaNasya vyApattikArasti, ato mAyaipA yathA'yaM mRtaH, tathA cAyaM lokaH 'azAzvata:' anityo vinAzIti gamyate // 7 // api ca mAhaNA samaNA ege, Aha aMDakaDe jge| aso tattamakAsI ya, ayANaMtA musaM vade // 8 // 'brAhmaNA' dhigrajAtayaH 'zramaNAH' tridaNDiprabhRtayaH 'eke' kecana paurANikA na sarve, evam 'AhuH uktavanto, vadanti ca yathA-jagadetaccarAcaramaNDena kRtamaNDakRtaM aNDAjAtamityarthaH, tathAhi te vadanti-yadA na kizcidapi vastvAsIt-padArtha-18 zUnyo'yaM saMsAraH tadA brahmA'skhaNDamasRjat , tasAca krameNa vRddhAtpazcAvidhAbhAvamupagatAodhovibhAgo'bhUt , tanmadhye ca sarvAH prakRtayo'bhUvan , evaM pRthivyaprejovAyvAkAzasamudrasaritparvatamakarAkaranivezAdisaMsthitirabhUditi, tathA coktam-"AsIdidaM tamobhUtamaprajJAtamalakSaNam / aprataya'mavijJeyaM, prasuptamiva sarvataH // 1 // " evaMbhUte cAsmin jagati 'asau' brahmA, tasya bhAvastattvaM-padArthajAtaM tadaNDAdiprakrameNa 'akArSIt kRtavAniti / te ca brAhmaNAdayaH paramArthamajAnAnAH santo mRSA vadanta evaM vadanti-anyathA ca sthitaM tasvamanyathA pratipAdayantItyarthaH // 8 // adhunaiteSAM devoptAdijagadvAdinAmuttaradAnAyAha saehiM pariyAehiM, loyaM bUyA kaDeti y|tttN te Na vijANaMti, Na viNAsI kayAivi // 9 // sUtrakR. 8 'syakaiH' svakIyaiH 'paryAyaiH' abhiprAyaiyuktivizeSaiH ayaM lokaH kRta ityevam 'abruvan' abhihitavantaH, tapathA-devopto sUtrakRtAGgaM brahmosa IzvarakRtaH pradhAnAdiniSpAditaH svayambhuvA vyadhAyi taniSpAditamAyayA mriyate tathA'NDajazcAyaM loka ityAdi, svakIyAbhi- 1samayA zIlAkA- rupapattibhiH pratipAdayanti-yathA'saduktameva satyaM nAnyaditi, te caivaMvAdino vAdinaH sarve'pi 'tattvaM' paramArtha yathAvasthitaloka- uddezaH 3 cAIya- svabhAvaM 'nAbhi (na vi)jAnanti' na samyaka vivecayanti, yathA'yaM loko dravyArthatayA na vinAzIti-nirmUlataH kadAcana, na jagatkate |cAyamAdita Arabhya kenacit kriyate, api svayaM loko'bhUdbhavati bhaviSyati ca, tathAhi-yattAvaduktaM yathA 'devopto'yaM loka' tvavAda: // 43 // iti, tadasaMgatam , yato devoptale lokasya na kiJcittathAvidhaM pramANamasti, na cApramANakamucyamAnaM vidvajanamanAMsi prINayati, api | ya-kimasau deva utpanno'nutpanno vA lokaM sRjet ?, na tAvadanutpannastasya kharaviSANasyevAsattvAtkaraNAbhAvaH, athotpannaH sRjetaki svato'nyato vA ?, yadi svata evotpatrastathA sati tallokasyApi svata evotpattiH kiM neSyate ?, athAnyata utpannaH san lokakaraNAya, so'pyanyo'nyataH so'pyanyo'nyata ityevamanavasthAlatA nabhomaNDalavyApinyanivAritaprasarA prasarpatIti, athAsau devo'nAdikhAnotpanna ityucyate, ityevaM sati loko'pyanAdirevAstu, kodoSaH ?, kiMca-asAvanAdiH sanityo'nityo vA syAt ?, yadi nityastadA tasya kramayogapadyAbhyAmarthakriyAvirodhAnna kartRvam, athAnityastathA sati svata evotpattyanantaraM vinAzikhAdAtmano'pi na trANAya, kuto'nyatkaraNaM prati tasya vyApAracinteti ?, tathA kimamUrto mUrtimAn vA ?, yadyamUrtastadA''kAzavadakarteva, atha mUrtimAn tathA sati prAkRtapuruSasyevopakaraNasavyayekSasya spaSTameva sarvajagadakartRkhamiti / devaguptadevaputrapakSau khatiphalgukhAdapa // 43 // karNayitavyAviti, etadeva dUSaNaM brahmoptapakSe'pi draSTavyaM, tulyayogakSemakhAditi / tathA yaduktam-'tanubhuvanakaraNAdikaM vimatyadhikaraNabhAvApanaM viziSTabuddhimatkAraNapUrvaka, kAryabAda, ghaTAdivaditi' tadayuktaM, tathAvidhaviziSTakAraNapUrvakakhena vyAptyasiddheH, kAraNapUrvakakhamAtreNa tu kArya vyApta, kAryavizeSopalabdho kAraNavizeSapratipattirgRhItapratibandhasyaiva bhavati, na cAtyantAdRSTe tathA pratItirbhavati, ghaTe tatpUrvakakha pratipakSamiti cet yuktaM tatra ghaTasya kAryavizeSalapratipatteH, na khevaM saritsamudraparvatAdau buddhimatkAraSNapUrvakakhena saMbandho gRhIta iti, nanvata eva ghaTAdisaMsthAnavizeSadarzanavatparvatAdAvapi viziSTasaMsthAnadarzanAdbuddhimatkAraNapUrvakakhasya sAdhanaM kriyate, naitadevaM yuktaM, yato na hi saMsthAnazabdapravRttimAtreNa sarvasya buddhimatkAraNapUrvakalAvagatirbhavati, yadi tu sAt mRdvi kArakhAvalmIkasyApi ghaTavatkumbhakArakRtiH syAt , tathA coktam-'anyathA kumbhakAreNa, mRdvikArasya kasyacit / ghaTAdeH kara1NAtsiyedvalmIkasyApi ttkRtiH||1||" iti, tadevaM yasyaiva saMsthAnavizeSasya buddhimatkAraNapUrvakavena saMbandho gRhItastadarzanameva 18 tathAvidhakAraNAnumApakaM bhavati na saMsthAnamAtramiti, apica-ghaTAdisaMsthAnAnAM kumbhakAra eva viziSTaH kopalakSyate nezvaraH, yadi punarIzvaraH syAt kiM kumbhakAreNeti ?, naitadasti, tatrApIzvara eva sarvavyApitayA nimittakAraNalena vyApriyate, nanvevaM 6 | dRSTahAniradRSTakalpanA sAt , tathA coktam- "zastrauSadhAdisaMbandhAccaitrasya vraNarohaNe / asaMbaddhasya kiM sthANoH, kAraNalaM na hai| kalpyate // 1 // " tadevaM dRSTakAraNaparityAgenAdRSTaparikalpanA na nyAyyeti, apica-devakulAvaTAdInAM yaH kartA sa sAvayavo'vyApyanityo dRSTaH, tadRSTAntasAdhitazcezvara evaMbhUta eva prApnoti, anyathAbhUtasya ca dRSTAntAbhAvAdvyAptyasiddhernAnumAnamiti, anayaiva dizA sthikhApravRttyAdikamapi sAdhanamasAdhanamAyojyaM, tulyayogakSemavAditi / yadapi coktaM 'pradhAnAdikRto'yaM loka' iti, tadapyasaMgataM, yatastatpradhAnaM kiM mUrtamamUrta vA ?, yadyamUrta na tato makarAkarAdermUrtasyodbhavo ghaTate, na hyAkAzAkizci- dutpadyamAnamAlakSyate, mUrtAmUrtayoH kAryakAraNavirodhAditi, atha mUrta tatkutaH samutpanna, na tAvatsvato lokasyApi tathotpatti kase pratipAmiti ghaTAdisaMsthAnavizeSatraNa sarvasya yu
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 ttiyutaM sUtrakRtAGgaM prasaGgAt , nApyanyato'navasthApatteriti, yathA'nutpannameva pradhAnAdhanAdibhAvenA''ste talloko'pi kiM neSyate', apica-saccara 1 samayA0 zIlAGkA | jastamasA sAmyAvasthA pradhAnamityucyate, na cAvikatAtpradhAnAnmahadAderutpattiriSyate bhavaddhiH, na ca vikRtaM pradhAnavyapadezamAska-12 uddezaH 3 ndatItyato na pradhAnAnmahadAderutpattiriti, apica-acetanAyAH prakRteH kathaM puruSArtha prati pravRttiH? yenA''tmano bhogopapacyA jagatkarta sRSTiH syAditi, prakRterayaM khabhAva iti cedevaM tarhi svabhAva eva balIyAn yastAmapi prakRti niyamayati, tata eva ca loko'- svavAda: pyastu, kimadRSTapradhAnAdikalpanayeti !, athAdigrahaNAtsvabhAvasyApi kAraNasaM kaizcidipyata iti cedastu, na hi svbhaavo'bhyupg||44|| myamAno naHkSatimAtanoti, tathAhi-kho bhAvaH svamAva:-svakIyotpatiA, sA ca padArthAnAmipyata eveti / tathA yaduktaM 'niyatikRto'yaM loka' iti, tatrApi niyamanaM niyatiryadyathAbhavanaM niyatirityucyate, sA cA'locyamAnAna svabhAvAdatiricyate, yathAbhyadhAyi-'svayambhuvotpAdito loka' iti, tadapyasundarameva, yataH svayambhUriti kimuktaM bhavati ?, kiM yadA'sau bhavati tadA svatatro'nyanirapekSa eva bhavati athAnAdimavanAtsvayambhUriti bapadizyate , tadyadi svatatrabhavanAbhyupagamastallokasyApi bhavanaM kiM nAmupeyate, kiM svayambhuvA , athAnAdistatastasthAnAdite nityakha, nityakha caikarUpasAtkatalAnupapattiH, tathA bhItarAga-18 sAsasya saMsAravaicitryAnupapattiH, atha sarAgo'sau tato'madAyavyatirekAtsutarA vizvasthAkartA, mUrtAmUrtAdibikalpAzca prAgvadA-18 yojyA iti / yadapi cAtrAbhihita-'tena mAraH samutpAditaH, sa ca lokaM myApAdayati', tadapyakartRtasyAbhihitavAtpralApamAtra-18 // I miti / tathA yaduktam 'aNDAdikramajo'yaM loka' iti, tadapyasamIcIna, yato vAsvapsu tadaNDa nisRSTa tA vayA'NDamantareNAbhUvan / tathA loko'pi bhUta itlabhyupagame na kAcidrAdhA zyate, tathA'sau gramA yAvadaNDa sajati tAvallokameva kasAmotpAdayati ,kimanayA kaSTayA yuktyasaMgatayA cANDaparikalpanayA ?, evamastiti cet tathA kecidabhihitavanto yathA brahmaNo mukhAbAmaNAH samajAyanta bAhubhyAM kSatriyA UrubhyAM vaizyAH padbhyAM zUdrA iti, etadapyayuktisaMgatameva, yato na mukhAdeH kasyacidutpattirbhavantyupalakSyate, athApi syAttathA sati varNAnAmabhedaH syAd , ekalAdutvatteH, tathA brAhmaNAnAM kaThataittirIyakakalApAdikazca bhedo na sthAd , ekamAnmukhAdutpatteH, evaM copanayanAdisadbhAvo na bhaveda, bhAve vA svasrAdigrahaNApattiH syAd , evamAyanekadoSaduSTakhAdevaM lokotpatti bhyupagantavyA / tatazca sthitametat-ta evaMvAdino lokasyAnAdyaparyavasitasyordhvAdhazcaturdazarajupramANasya vaizAkhasthAnasthakaTinyastakarayugmapuruSAkRteradhomukhamallakAkArasaptapRthivyAtmakAdholokasya sthAlAkArAsaMkhyeyadvIpasamudrAdhAramadhyalokasya mallakasamudgakAkArolokasya dharmAdharmAkAzapudgalajIvAtmakasya dravyArthatayA nityasa paryAyApekSayA kSaNakSayiNa utpAdavyayadhrauvyApAditadravyasatattvasthAnAdijIvakarmasaMbandhApAditAnekabhavaprapazcasyASTavidhakarmavipramuktA''tmalokAntopalakSitasya tattvamajAnAnAH santo mRSA vadantIti // 9 // idAnImeteSAmeva devIptAdivAdinAmajJAnivaM prasAdhya tatphaladidarzayiSayA''ha amaNunnasamuppAyaM, dukkhameva vijaanniyaa| samuppAyamajANaMtA, kahaM nAyaMti saMvaraM ? // 10 // mano'nukUlaM mano-zobhanamanuSThAnaM na manojJamamanojJam-asadanuSThAnaM tasAdutpAdaH-prAdurbhAvo yasya duHkhasya sadamanojJasamutpAdam , evakArovadhAraNe, sa caivaM saMbandhanIyaH-amanojJasamutpAdameva duHkhamityevaM 'vijAnIyAt' avagacchetprAjJaH, eta-18 | duktaM bhavati-khakavAsadanuSThAnAdeva duHkhasyodbhavo bhavati nAnyasmAditi, evaM vyavasthite'pi sati anantaroktavAdino'sadanuSThAnosUtrakRtAGgaM dbhavasya duHkhasya samutpAdamajAnAnAH santo'nyata IzvarAdevuHkhasyotpAdamicchanti, te caivamicchantaH 'ka' kena prakAreNa duHkhasya saMvara 6.1 samayA0 zIlAjhA- -duHkhapratighAtahetu jJAsyanti, nidAnocchedena hi nidAnina ucchedo bhavati, te ca nidAnameva na jAnanti, tacAjAnAnAH kathaM 8 uddezaH 3 cAIya- duHkhocchedAya yatiSyante ?, yalavanto'pi ca naiva duHkhocchedanamavApsyanti, api tu saMsAra eva janmajarAmaraNeSTaviyogAdhaneka-18 katRtvavAttiyutaM duHkhavAtAghrAtA bhUyo bhUyorahaghaTInyAyenAnantamapi kAlaM saMsthAsyanti // 10 // sAmprataM prakArAntareNa kRtvaadimtmevopnysymaah||45|| suddhe apAvae AyA, ihamegesimAhiyaM / puNo kiDDApadoseNaM, so tattha avarajjhaI // 11 // iha saMvuDe muNI jAe, pacchA hoi apAvae / viyaDaMbu jahA bhujo, nIrayaM sarayaM tahA // 12 // 'iha' asmin kRtavAdiprastAve trairAzikA gozAlakamatAnusAriNo yeSAmekaviMzatisUtrANi pUrvagatatrairAzikamUtraparipATyA vyava-1 sthitAni te evaM vadanti-yathA'yamAtmA 'zuddho' manuSyabhava evaM zuddhAcAro bhUlA apagatAzeSamalakalaGko mokSe apApako bhavati-apagatAzepakarmA bhavatItyarthaH, idam 'ekeSAM gozAlakamatAnusAriNAmAkhyAtaM, punarasAvAtmA shuddhkhaakrmkkhraashi-10||45|| dvayAvastho bhUkhA krIDayA pradvepeNa vA sa tatra mokSastha eva 'aparAdhyati' rajasA zliSyate, idamuktaM bhavati tasya hi svazAsa-18 napUjAmupalabhyAnyazAsanaparAbhavaM copalabhya krIDotpadyate-pramodaH saMjAyate, svazAsananyakkAradarzanAcca dveSaH, tato'sau krIDAdvepAbhyAmanugatAntarAnmA zanaiH zanairnirmalapaTavadupabhujyamAno rajasA malinIkriyate, malImasazca karmagauravAdbhUyaH saMsAre'vatarati, theereeeeeeeeeeeeeeeeeeesecticesktoeictioeectserce da 298neaonoreSPORNOratraorderators Jain Education Interational
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9099sapa09890099 asyAM cAvasthAyAM sakarmakakhAttRtIyarAzyavastho bhavati // 11 // kiM ca-'iha' asin manuSyabhave prAptaH san pravrajyAmabhyupetya | saMvRtAtmA-yamaniyamarato jAtaH san pazcAdapApo bhavati-apagatAzeSakarmakalako bhavatIti bhAvaH, tataH svazAsanaM prajvAlya | muktyavastho bhavati, punarapi svazAsanapUjAdarzanAnikAropalabdhezca rAgadveSodayAtkalupitAntarAtmA vikaTAmbuvad-udakavanIrajaskaM || |sadvAtoddhatareNunivahasaMpRktaM sarajaska-malinaM bhUyo yathA bhavati tathA'yamapyAtmA'nantena kAlena saMsArodvegAcchuddhAcArAvastho bhUkhA tato mokSAvApto satyAmakarmAvastho bhavati, punaH zAsanapUjAnikAradarzanAdrAgadveSodayAtsakarmA bhavatIti, evaM trairAzikAnAM rAzitrayAvastho bhavatyAtmetyAkhyAtam , uktaM ca-"dagdhendhanaH punarupaiti bhavaM pramathya, nirvANamapyanavadhAritamIruniSTham / muktaH svayaM kRtabhavazva parArthazUrasvacchAsanapratihateviha moharAjyam // 1 // " iti / / 12 / / adhunaitaddaSayitumAha etANuvIti medhAvI, baMbhacereNa te vase / puDho pAvAuyA save, akkhAyAro sayaM sayaM // 13 // sae sae uvaTTANe, siddhimeva na annahA / aho iheva vasavattI, sabakAmasamappie // 14 // 'etAn' pUrvoktAn vAdino'nucintya 'medhAvI prajJAvAn maryAdAvyavasthito vA etadavadhArayet yathA-naite rAzitrayavAdino devoptAdilokavAdinaca 'brahmacarye' tadupalakSite vA saMyamAnuSThAne 'vaseyuH' avatiSTheraniti, tathAhi-teSAmayamabhyupagamo yathA khadarzanapUjAnikAradarzanAtkarmabandho bhavati, evaM cAvazyaM taddarzanasya pUjayA tiraskAreNa vobhayena vA bhAvyaM, tatsaMbhavAcca karmopasUtrakRtAGgaM cayastadupacayAcca zuddhyabhAvaH zuddhyabhAvAca mokSAbhAvaH, na ca muktAnAmapagatAzeSakarmakalaGkAnAM kRtakRtyAnAmapagatAzeSayathAva- samayA0 zIlAGkA- sthitavastutattvAnAM samastutinindAnAmapagatAtmAtmIyaparigrahANAM rAgadveSAnupaGgaH, tadabhAvAca kutaH punaH karmabandhaH, tadvazAca uddezaH 3 cAyiya- saMsArAvataraNamityarthaH, ataste yadyapi kathazcid dravyabrahmacarye vyavasthitAstathApi samyagjJAnAbhAvAna te samyaganuSThAnamAja iti / trizazittiyuta sthitam / apica-sarve'pyete prAvAdukAH 'svakaM svakam' AtmIyamAtmIyaM darzanaM svadarzanAnurAgAdAkhyAtAraH-zobhanakhena kartRvAda nirAsA // 46 // prakhyApayitAra iti, na ca tatra viditavedyenAsthA vidheyeti // 13 // punaranyathA kRtavAdimatamupadarzayitumAha te kRtavAdinaH zaivai kadaNDiprabhRtayaH svakIye svakIye upatiSThantyasminnityupasthAnaM-svIyamanuSThAnaM dIkSAgurucaraNazuzrUSAdikaM tasminneva 'siddhim' aze18 pasAMsArikaprapaJcarahitasvabhAvAmabhihitavanto 'nAnyathA' nAnyena prakAreNa siddhiravApyata iti, tathAhi-zaivAdIkSAta eva mokSa ityevaM vyavasthitAH, ekadaNDikAstu paJcaviMzatitattvaparijJAnAnmuktirityabhihitavantaH,tathA'nye'pi vedAntikA dhyAnAdhyayanasamAdhimArgAnuSThAnAsiddhimuktavanta ityevamanye'pi yathAkhaM darzanAnmokSamArga pratipAdayantIti, azeSadvandvoparamalakSaNAyAH siddhinAteradhastA-10 -prAgapi yAvadadyApi siddhiprAptina bhavati tAvadihaiva janmanyasadIyadarzanoktAnuSThAnAnubhAvAdaSTaguNaizvaryasadbhAvo bhavatIti darzayati / -Atmavaze vartituM zIlamasyeti vazavartI-vazendriya ityuktaM bhavati, na ghasau sAMsArikaiH svabhAvairabhibhUyate, sarve kAmA-abhilASA // 46 // | arpitAH-saMpamA yasya sa sarvakAmasamarpito, yAm yAn kAmAn kAmayate te te'sya sarve sidhyantItiyAvat , tathAhi-siddharArAdaSTaguNaizvaryalakSaNA 'siddhirbhavati tadyathA-aNimA ladhimA mahimA prAkAmyamIzilaM vazitvaM pratipAtitvaM yatra kAmAvasAyikhamiti // 14 // tadevamihevAsaduktAnuSThAyino'STaguNaizvaryalakSaNA siddhirbhavatyamutra cAzeSadvandvoparamalakSaNA siddhirbhavatIti darzayitumAha- siddhA ya te arogA ya, ihamegesimAhiyaM / siddhimeva puro kAuM, sAsae gaDhiA narA // 15 // || ___ asaMbuDA aNAdIyaM, bhamihiMti puNo puNo / kappakAlamuvajaMti, ThANA AsurakibbisiyA // 16 // iti bemi iti prathamAdhyayane tRtIyodezakaH // gAthA graM. 75 // / ye basaduktamanuSThAnaM samyaganutiSThanti te'smin janmanyaSTaguNaizvaryarUpAM siddhimAsAdya punarviziSTasamApiyogena zarIratyAgaM kRkhA 'siddhAzca' azeSadvandvarahitA arogA bhavanti, arogagrahaNaM copalakSaNam , anekazArIramAnasadvandvairna spRzyante, zarIramanasorabhAvA| diti, evam 'iha amin loke siddhivicAre vA 'ekeSAM zaivAdInAmidam 'AkhyAtaM' bhASitaM, te ca zaivAdayaH 'siddhimeva | |puraskRtya muktimevAGgIkRtya 'svakIye Azaye' khadarzanAbhyupagame 'grathitAH' saMbaddhA adhyupapannAstadanukUlA yuktIH pratipAdayanti, narA iva narA:---prAkRtapuruSAH zAstrAvabodhavikalAH svAbhipretArthasAdhanAya yuktIH pratipAdayanti, evaM te'pi paNDitaMmanyAH para|mArthamajAnAnAH svAgrahaprasAdhikA yuktIrudghoSayantIti, tathA coktam-'AgrahI bata ninIpati yukti, tatra yatra matirasya nivissttaa| pakSapAtarahitasya tu yuktiryatra tatra matireti nivezam // 1 // " // 15 // sAmpratameteSAmanarthapradarzanapuraHsaraM dUSaNAbhidhitsayA'hate hi pAkhaNDikA mokSAbhisandhinA samutthitA api 'asaMvRtA' indriyanoindriyairasaMyatAH, ihApyasmAkaM lAbha indriyAnurodhena sarvaviSayopabhogAd, amutra muktyavApteH, tadevaM mugdhajanaM pratArayanto'nAdisaMsArakAntAraM 'bhramiSyanti' paryaTiSyanti svaduzcarito Deseceserveeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeserceseseel
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ Keeceek zavi0 mUtrakRtA pattikarmapAzAvazApi(pAzi)tAH paunaHpunyena narakAdiyAtanAsthAnevRtpadhante, tathAhi-nendriyaraniyamitairazepadvandvapracyutilakSaNA|8|1samayA. zIlAzA- siddhiravApyate, yA'pyaNimAghaSTaguNalakSaNaihikI siddhirabhidhIyate sA'pi mugdhajanapratAraNAya dambhakalpaiveti, yA'pi ca teSAM bAlata-81 uddezaH4 cAya- po'nuSThAnAdinA svargAvAptiH sA'pyevaMprAyA bhavatIti darzayati-'kalpakAlaM' prabhUnakAlam 'utpadyante' saMbhavanti AmurAH- kRtyopadettiyutaM | asurasthAnotpannA nAgakumArAdayaH, tatrApi na pradhAnAH, kiM tarhi ?-'kilbiSikA: adhamAH preSyabhUtA alprdhyo'lpbhogaaH| // 47 // khalpAyuHsAmAgrupetAzca bhavantIti / iti uddezakaparisamAptyarthe, vImIti pUrvavat // 16 // 75 // iti samayAkhyAdhyayanasya tRtIyodezakA samAptaH // atha prathamAdhyayane caturtha uddezakaH prArabhyate // - receouktastRtIyodezakaH, adhunA caturthaH samArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-anantarodezake'dhyayanArthakhAtkhaparasamayavaktavyatotehApi saivAbhidhIyate, athavA'nantaroddezake tIthikAnAM kutsitAcArakhamuktamihApi tadevAmidhIyate, tadanena saMbandhenA''yAtasyAsvodezakasyopakramAdIni cabAryanuyogadvArANyabhidhAya sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, tavedam // 47 // ete jiyA bho!na saraNaM, bolA pNddiymaanninno| hiccANaM punasaMjogaM, siyA kiJcovaesagA // 1 // 1 tAyAta pra. 2 jattha bAle'vasIya pr.| taM ca bhikkhU parinnAya, viyaM tesu Na mucchae / aNukasse appalINe, majheNa muNi jAvae // 2 // asya cAnantarasUtreNa sahAyaM saMbandhastadyathA, anantarasUtre'bhihitaM-'tIrthikA asurasthAneSu kilbiSA jAyanta' iti, kimiti ? yata ete jitAH parISahopasargaH, paramparamUtrasaMbandhasvayam-AdAvidamabhihitaM 'budhyeta troTayecca' tatazcaitadapi budhyeta-yathaite / paJcabhUtAdivAdino gozAlakamatAnusAriNazca jitAH parISahopasargaH kAmakrodhalobhamAnamohamadAkhyenAriSaDvargeNa ceti, evamanyairapi sUtraiH saMbandha utprekSyaH / tadevaM kRtasaMbandhasyAsya sUtrasyedAnI vyAkhyA pratanyate-'eta' iti paJcabhUtakAtmatajIvataccharIrA-1 divAdinaH kRtavAdinaca gozAlakamatAnusAriNastrairAzikAzca 'jitA' abhibhUtA rAgadveSAdibhiH zabdAdivipayaizca tathA prblm| hAmohotthAjJAnena ca 'bho' iti vineyAmatraNam evaM khaM gRhANa yathaite tIthikA asamyagupadezapravRttakhAna kasyaciccharaNaM bhavi tumarhanti na kazcitrAtuM samarthA ityarthaH, kimityevaM ?, yataste bAlA iva bAlAH, yathA zizavaH sadasadvivekavaikalyAdyatkiJcanakA18riNo bhASiNazca, tathaite'pi svayamajJAH santaH parAnapi mohayanti, evambhUtA api ca santaH paNDitamAnina iti, kacitpATho 8 jattha vAle'vasIyaitti 'yatra' ajJAne 'bAla.' ajJo lagnaH sannavasIdati, tatra te vyavasthitAH yataste na kasyacitrANAyeti / yaJca 4 tairvirUpamAcaritaM taduttarArddhana darzayati-'hitvA'tyakkhA, Namiti vAkyAlaGkAre, pUrvasaMyogo-dhanadhAnyasvajanAdibhiH saMyogastaM tyaktvA kila vayaM niHsaGgAH pravajitA ityutthAya punaH sitA-baddhAH parigrahArambheSvAsaktAste gRhasthAH teSAM kRtyaM-karaNIyaM pacanapAcanakaNDanapeSaNAdiko bhUtopamardakArI vyApArastasyopadezastaM gacchantIti kRtyopadezagAH kRtyopadezakA vA, yadivA-'siyA' iti ArSabAbahuvacanena vyAkhyAyate 'syu' bhaveyuH kRtyaM kartavyaM sAvadhAnuSThAnaM tatpradhAnAH kRtyA-gRhasthAsteSAmupadezaHsUtrakatA saMrambhasamArambhArambharUpaH sa vidyate yeSAM te kRtyopadezikAH, pravrajitA api santaH kartavyairgRhasthebhyo na bhidyante, gRhasthA iva 1 samayA0 zIlAkA- te'pi sarvAvasthAH paJcamUnAvyApAropetA ityrthH||1|| evambhUteSu ca tIrthikeSu satsu bhikSuNA yatkartavyaM tadarzayitumAha-'ta' uddezaH4 cAIya| pAkhaNDikalokamasadupadezadAnAbhirataM 'parijJAya' samyagavagamya yathaite mithyAkhopahatAntarAtmAnaH sadvivekazUnyA nAtmane hitA kRtyopadettiyutaM yAlaM nAnyasmai ityevaM polocya bhAvamikSuH saMyato 'vidvAn' viditavedyaH teSu na mUrchayet' na gAya vidadhyAt , na taiH zavi0 // 48 // saha saMparkamapi kuryAdityarthaH / kiM punaH kartavyamiti pazcArddhana darzayati-'anutkarSavAniti' aSTamadasthAnAnAmanyatamenApyutsekamakurvan tathA 'apralIna:' asaMbaddhastIthikeSu gRhastheSu pArzvasyAdiSu vA saMzleSamakurvan 'madhyena' rAgadveSayorantarAlena saMcaran 'muni:' jagatrayavedI 'yApayed' AtmAnaM vartayet , idamuktaM bhavati-tIrthikAdibhiH saha satyapi kathaJcitsaMbandhe tyaktAhaGkAreNa tathA bhAvatasteSvapralIyamAnenAraktadviSTena teSu nindAmAtmanazca prazaMsA pariharatA muninA''tmA yApayitavya iti / / 2 / / kiMmiti te tIrthikAkhANAya na bhavantIti darzayitumAha sapariggahA ya sAraMbhA, ihamegesimAhiyaM / apariggahA aNAraMbhA, bhikhU tANaM parivae // 3 // kaDesu ghAsamesejA, viU dattesaNaM care / agiddho vippamukko a, omANaM parivajae // 4 // 8 // 48 // saha parigraheNa dhanadhAnyadvipadacatuSpadAdinA vartante tadabhAve'pi zarIropakaraNAdau mRIvantaH saparigrahAH, tathA sahArambheNa-13 jIvopamardAdikAriNA vyApAreNa vartanta iti tadabhAve'pyaudezikAdibhojikhAtsArambhAH-tIrthikAdayaH, saparigrahArambhakakhenaiva eeeeeeeeeeeeeeeeeeeseseseeeeeeeeeeeeeesecess kAmakrodhalobhamAnata' iti paJcadiviSayaizca tathA bhavi-18 seeeeeeeeees eveaeeeeeeeeeeeeeeseceserver
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ odanAdayaste kRtA lAyaritraheNAnArambheNa ca vartanIyamitkAraparibhojI 'trANa zaraNa pAcava sUtrakRtAGga ca mokSamArga prasAdhayantIti darzayati-'iha paralokacintAyAm ekepAM keSAzcid 'AkhyAtaM' bhApitaM, yathA kimanayA zira|stuNDamuNDanAdikayA kriyayA ?, paraM guroranuprahAtparamAkSarAvAptistaddIkSAvAptirvA yadi bhavati tato mokSo bhavatItyevaM bhASamANAste na trANAya bhavantIti / ye tu trAtuM samarthAstAnpazcArddhana darzayati-'aparigrahA.' na vidyate dharmopakaraNAhate zarIromabhogAya | khalpo'pi parigraho yeSAM te aparigrahAH, tathA na vidyate sAvadha Arambho yeSAM te'nArambhAH, te caivaMbhUtAH karmalaghavaH svayaM yAnapAtrakalpAH saMsAramahodadherjantUttAraNasamarthAstAn 'bhikSu'bhikSaNazIla uddezikAdyaparibhojI 'trANaM' zaraNaM pariH-samantAdjed-gacchediti // 3 // kathaM punastenAparigraheNAnArambheNa ca vartanIyamityetaddarzayitumAha-gRhasthaiH parigrahArambhadvAreNA''tmArtha ye niSpAditA odanAdayaste kRtA ucyante teSu kRteSu-parakRteSu paraniSThiteSvityarthaH, anena ca poDazodgamadopaparihAra: mUcitaH, tadevamudgamadoSarahitaM grasyata iti grAsaH-AhArastamevaMbhUtam 'anveSayet mRgayet yAceyedityarthaH, tathA 'vidvAn' saMyamakaraNakanipuNaH parairAzaMsAdoparahitairyaniHzreyasabuddhyA dattamiti, anena SoDazotpAdanadoSAH parigRhItA draSTavyAH, tadevambhUte dautyadhAtrInimittAdidoparahite AhAre sa bhikSuH eSaNAM' grahaNaipaNAM 'careda'anutiSThediti, anenApi dazaiSaNAdoSAH pari| gRhItA iti mantavyaM, tathA 'agRddhaH' anadhyupapanno'mUcchitastasinnAhAre rAgadveSavipramuktaH, anenApi ca grAsaipaNAdoSAH pazca nirastA avaseyAH, sa evambhUto bhikSuH pareSAmapamAnaM-parAvamadarzikha 'parivarjayet' parityajet , na tapomadaM jJAnamadaM ca kuryA diti bhaavH||4|| evaM niyuktikAreNoddezakArthAdhikArAbhihitaM 'kinuvamA ya cautthe' ityetatpadayeMdAnI paravAdimatamevoddezAsUtraka. kArthAdhikArAbhihitaM darzayitumAhalogavAyaM NisAmijjA, ihamegesimAhiyaM / viparIyapannasaMbhUyaM, annauttaM tayANuyaM // 5 // 1 samayA0 zIlAGkA aNaMte niie loe, sAsae Na viNassatI / aMtavaM Niie loe, iti dhIro'tipAsai // 6 // cAIyavR uddezaH 4 lokAnAM-pAkhaNDinAM paurANikAnAM vA vAdo lokavAdaH-yathAsvamabhiprAyeNAnyathA vA'bhyupagamastaM 'nizAmayet' zRNu-1 lokavAdAH tiyutaM 18 yAt jAnIyAdityarthaH, tadeva darzayati-'iha' aminsaMsAre 'ekeSAM keSAzcididam 'AkhyAtam' abhyupagamaH / tadeva / // 49 // vizinaSTi viparItA-paramArthAdanyathAbhUtA yA prajJA tayA saMbhUtaM-samutpannaM, tattvaviparyastabuddhigrathitamitiyAvat , punarapi vizeSa yati-anyaiH-avivekibhiryaduktaM tadanugaM, yathAvasthitArthaviparItAnusAribhiryaduktaM viparItArthAbhidhAyitayA tadanugacchatItyarthaH / // 5 // tameva viparyastabuddhiracitaM lokavAdaM darzayitumAha-nAsyAnto'stItyanantaH, na niranvayanAzena nazyatItyuktaM bhavatIti, | tathAhi-yo yAdRgiha bhave sa tAgeva parabhave'pyutpadyate, puruSaH puruSa evAGganA anaivetyAdi, yadivA 'anantaH' aparimito nira| vadhika itiyAvat , tathA 'nitya' iti apracyutAbutpannasthiraikakhabhAvo loka iti, tathA zazvadbhavatIti zAzvato ghaNukAdikArya| dravyApekSayA'zazvadbhavannapi na kAraNadravyaM paramANukhaM parityajatIti tathA na vinazyatIti digAtmAkAzAdyapekSayA / tathA'nto'syAstItyantavAn lokaH, 'saptadvIpA vasundhare'ti parimANokteH, sa ca tAdRparimANo nitya ityevaM 'dhIraH kshcitsaahsiko'ny-S||49|| thAbhUtArthapratipAdanAt vyAsAdirivAti pazyatItyatipazyati / tadevaMbhUtamanekabhedabhitralokavAdaM nizAmayediti prakRtena smbndhH| | tathA 'aputrasya na santi lokA, brAmaNA devAH, zvAno yakSA, gobhihatasya godhnasya vA na santi lokA'ityevamAdikaM niyuktika lokavAdaM nizAmayediti // 6 // kiMca|| - aparimANaM viyANAI, ihamegesimAhiyaM / savattha saparimANaM, iti dhIro'tipAsaI // 7 // je kei tasA pANA, ciTuMti adu thAvarA / pariyAe atthi se aMjU , jeNa te tasathAvarA // 8 // na vidyate 'parimANam' iyattA kSetrataH kAlato vA yasya tadaparimANaM, tadevaMbhUtaM vijAnAti kazcittIrthikatIrdhakRta , etaduktaM bhavati-aparimitajJo'sAvatIndriyadraSTA, na punaH sarvajJa iti, yadivA-aparimitajJa ityabhipretArthAtIndriyadarzIti, tathA coktam"sarva pazyatu vA mA vo, iSTamarthaM tu pazyatu / kITasaMkhyAparijJAnaM, tasya naH kopayujyate // 1 // " iti, 'iha' asilloke 'ekeSAM' || sarvajJApahnavavAdinAm idamAkhyAtam ' ayamabhyupagamaH, tathA sarvakSetramAzritya kAlaM vA paricchedyaM karmatApatramAzritya saha parikI mANena saparimANaM-saparicchedaM dhI:-buddhistayA rAjata iti dhIra ityevamasau atIva pazyatItyatipazyati, tathAhi te buvate divyaM varSasahasramasau brahmA svapiti, tasyAmavasthAyAM na pazyatyasau, tAvanmAnaM ca kAlaM jAgarti, tatra ca pazyatyasAviti, tadevambhUto bahudhA lokavAdaH pravRttaH // 7 // asya cottaradAnAyAha-ye kecana trasyantIti trasA-dvIndriyAdayaH 'prANAH' prANinaH sattvAH If 'tiSThanti' sakhamanubhavanti, athavA 'sthAvarA' sthAvaranAmakarmodayAt (yAH) pRthivyAdayaste, yadyayaM lokavAdaH satyo bhavet | yathA yo yAdagasmin janmani manuSyAdiH so'nyasimapi janmani tAgeva bhavatIti, tataH sthAvarANAM basAnAM ca tAdRzakhe sati dAnAdhyayanajapaniyamatapo'nuSThAnAdikAH kriyAH sarvA apyanarthikA Apadheran / lokenApi cAnyathAkhamuktaM, tadyathA-"sa vai eSa / 1 kazcittu pakSe prakRtibhAvamapIcchatIti zrIhemacandrasUryuttaratra prakRtibhAvasadbhAvAnApaprayogatA / Sattatreectatoessetorercedesesesersesemesesexesekce Real 99777
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 inneenn // 50 // enticesectictioeectioes patrakRtAnaM | zRgAlo jAyate yaH sapurISo dadyate" tasAt sthAvarajaGgamAnAM svakRtakarmavazAt parasparasaMkramaNAdyanivAritamiti / tathA 'anantoza samayA. zIlAkA- nityazca lokaH' iti yadabhihitaM, tatredamabhidhIyate-yadi svajAtyanucchedenAsya nityatA'bhidhIyate tataH pariNAmAnityavamasada-1| uddezaH 4 cAryAMya- | bhISTamevAbhyupagataM na kAcitkSatiH, athApracyutAnutpamasthiraikasvabhAvakhena nityakhamabhyupagamyate tanna ghaTate, tasyAdhyakSabAdhitakhAta , lokavAdattiyutaM na hi kSaNabhAviparyAyAnAliGgitaM kizcidvastu pratyakSeNAvasIyate, niSparyAyasya ca khapuSpasyevAsadrUpatava syAditi / tathA zazvadbhavanaM nirAsa: kAryadravyasyA''kAzAtmAdezcAvinAzivaM yaducyate dravyavizeSApekSayA tadapyasadeva, yataH sarvameva vastUtpAdavyayadhauvyayuktatena nivibhAgameva avatate, anyathA viyadaravindasyeva vastukhameva hIyeteti / tathA yaduktam-'antavA~llokaH saptadvIpAvacchinnasA'dityetannirantarrAH suhRdaH pratyeSyanti, na prekSApUrvakAriNaH, tadgrAhakapramANAbhAvAditi / tathA yadapyuktam --'aputrasya na santi % lokA'ityAdItyetadapi bAlabhASitaM, tathAhi-kiM putrasattAmAtreNaiva viziSTalokAvAptiruta tatkRtaviziSTAnuSThAnAt ?, tadyadi ra sattAmAtreNa tata indramahaMkAmukaga varAhAdibhirvyAptA lokA bhaveyuH, teSAM putrabahukhasaMbhavAt , athAnuSThAnamAzrIyate, tatra putradvaye satyekena zobhanamanuSThitamapareNAzobhanamiti tatra kA vArtA ?, svakRtAnuSThAnaM ca niSphalamApadyatetyevaM yatkizcidetaditi / tathA 'zvAno yakSA' ityAdi yuktivirodhikhAdanAkarNanIyamiti / yadapi coktam-'aparimANaM vijAnAtI'ti, tadapi na ghaTAmiyarti, yataH satyapyaparimitajJale yadyasau sarvajJo na bhavet tato heyopAdeyopadezadAnavikalakhAvAsI prekSApUrvakAribhirAdriyeta, tathAhi tasya // 50 // kITasaMkhyAparijJAnamapyupayogyeva, yato yathaitadvipaye'syAparijJAnamevamanyatrApyA(pItyA)zayA heyopAdeye prekSApUrvakAriNaH pravRttina 1 antara-hadayaM, vicArazUnyA iti tAtparyam / 2 kakara iti trikANDazeSaH / sthAt , tasmAtsarvajJavameSTavyaM / tathA yaduktaM-'svAMparodhavibhAgena parimitaM jAnAtI'tyetadapi sarvajanasamAnakhe yatkizciditi / / yadapi ca kaizciducyate-yathA 'brahmaNaH svanAvabodhayorlokasya pralayodayau bhavata' iti, tadapyayuktisaMgatameva, pratipAditaM caitanya prAgeveti na pratanyate / na cAtyantaM sarvajagata utpAdavinAzI vidyate 'na kadAcidanIdRzaM jagaditi vacanAt / tadevamanantAdikaM / lokavAda parihRtya yathAvasthitavastusvabhAvAvirbhAvanaM pazcArddhana darzayati-ye kecana sAH sthAvarA vA tiSThantyasmin saMsAre teSAM vakarmapariNatyA'styasau paryAyaH 'aMjU' iti praguNo'vyabhicArI tena paryAyeNa svakarmapariNatijanitena te trasAH santaH sthAvarAH18 saMpadyante sthAvarA api ca trasatamaznuvate tathA trasAkhasalameva sthAvarAH sthAvarakhamevA''muvanti, na punaryo yAdRgiha sa tAhagevAmutrApi IS bhavatItyayaM niyama iti // 8 // asinevArthe dRSTAntAbhidhitsayA''ha urAlaM jagato jogaM, vivajAsaM paliMti ya / so akaMtadukkhA ya, aoM satve ahiMsitA // 9 // evaM khu nANiNo sAraM, janna hiMsai kiMcaNa / ahiMsAsamayaM ceva, etAvantaM viyANiyA // 10 // 'urAla'miti sthUlamudAraM 'jagata' audArikajantugrAmasya 'yoga' vyApAra ceSTAmavasthAvizeSamityarthaH, audArikazarIriNale | hi jantavaH prAktanAdavasthAvizeSAdgarbhakalalArbudarUpAd 'viparyAsabhUtaM' bAlakaumArayauvanAdikamudAraM yogaM pari-samantAdayantegacchanti paryayante, etaduktaM bhavati-audArikazarIriNo hi manuSyAdeAlakaumArAdikaH kAlAdikRto'vasthAvizeSo'nyathA cAnyathA / ca bhavan pratyakSeNaiva lakSyate, na punaryAdRk prAk tAgeva sarvadeti, evaM sarveSAM sthAvarajaGgamAnAmanyathA'nyathA ca bhavanaM draSTavyamiti / sUtrakRtAGga api ca-'sarva' jantava AkrAntA-abhibhUtA duHkhena-zArIramAnasenAsAtodayena duHkhAkrAntAH santo'nyathA'vasthAbhAjolabhyante, zIlAGkA- 4 ataH sarve'pi te yathA'hiMsitA bhavanti tathA vidheyaM / yadivA-sarve'pi jantavaH 'akAntam' anabhimataM duHkhaM yeSAM te'kaant-1|| uddezaH4 cAryAyavR- duHkhAH cazabdAt priyasukhAca, atastAn sarvAn na hiMkhAdityanena cAnyathAbadRSTAnto darzito bhavatyupadezazca datta iti // 9 // lokavAdaciyutaM kimartha sattvAn na hiMsAdityAha-khuravadhAraNe, etadeva 'jJAnino' viziSTavivekavataH 'sAraM nyAyyaM yat kaJcana prANijAtaM nirAsaH sthAvaraM jaGgamaM vA 'na hinasti na paritApayati, upalakSaNaM caitat , tena na mRSA brUyAbAdattaM gRhNIyAnAbrahmA''seveta na parigrahaM 8 parigRhNIyAna naktaM bhuJjItetyetajjJAninaH sAraM yama karmAzrayeSu vartata iti / api ca-ahiMsayA samatA ahiMsAsamatA tAM caitAvadvi-18 jAnIyAt , yathA mama maraNaM duHkhaM cApriyamevamanyasyApi prANilokasyeti, evakAro'vadhAraNe, ityevaM sAdhunA jJAnavatA prANinAM paritApanA'padrAvaNAdi na vidheyameveti // 10 // evaM mUlaguNAnabhidhAyedAnImuttaraguNAnabhidhAtukAma Aha vusie ya vigayegehI, AyANaM saM(samma)rakkhae / cariAsaNasejjAsu, bhattapANe a aMtaso // 11 // etehiM tihiM ThANehi, saMjae satataM mnnii| ukasaM jalaNaM maM, majjhatthaM ca vigiMcae // 12 // samie u sayA sAhu, pNcsNvrsNvudde| siehi asie bhikkhU , AmokkhAya privejaasi||13||ttibemi|| // 51 // samayA sUravadhAraNe, etadeva ityanena cAnyathAladRSTAntodAm' anabhimataM duHkha yeSAM labhyante, vigayagiddhI ya pra.2 AyANIyaM sarakkhae / cU0
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 vividham-anekaprakAramupitaH-sthito dazavidhacatravAlasAmAcAryA vyuSitaH, tathA vigatA-apagatA AhArAdau gRddhiryasyAso / vigatagRddhiH sAdhuH, evaMbhUtazcAdIyate svIkriyate prApyate vA mokSo yena tadAdAnIyaM-jJAnadarzanacAritratrayaM tatsamyag rakSayed-a nupAlayet , yathA yathA tasya vRddhirbhavati tathA tathA kuryAdityarthaH / kathaM punazcAritrAdi pAlitaM bhavatIti darzayati-'caryAsanazayyAsu' caraNaM caryA-gamanaM, sAdhunA hi sati prayojane yugamAtradRSTinA gantavyaM, tathA supratyupekSite supramArjite cAsane upaveSTavyaM, tathA zayyAyAM-vasatau saMstArake vA supratyupekSitapramArjite sthAnAdi vidheyaM, tathA bhakte pAne cAntazaH samyagupayoga-15 vatA bhAvyam , idamuktaM bhavati-IyobhASepaNA''dAnanikSepapratiSThApanAsamitiSUpayuktenAntazo bhaktapAnaM yAvadudgamAdidoparahita-IST manveSaNIyamiti // 11 / / punarapi cAritrazuddhyarthaM guNAnadhikRtyAha-etAni-anantaroktAni trINi sthAnAni, tadyathA-I-13 samitirityeka sthAnam , AsanaM zayyetyanenAdAnabhANDamAtranikSepaNAsamitirityetaca dvitIya sthAnaM, bhaktapAnamityanenaiSaNAsami-19 tirupAtA, bhaktapAnArtha ca praviSTasya bhASaNasaMbhavAdbhApAsamitikSitA, sati cAhAre uccAraprazravaNAdInAM sadbhAvAtpratiSThApanAsami-18 tirapyAyAtetyetacca tRtIya sthAnamiti, ata eteSu tripu sthAneSu samyagyataH saMyata AmokSAya parivrajedityuttarazlokAnte kriyeti / tathA 'satatam' anavaratam 'muniH samyak yathAvasthitajagatrayavettA utkRSyate AtmA darpAdhmAto vidhIyate'nenetyutkarSoM-mAnaH, tathA''tmAnaM cAritraM vA jvalayati-dahatIti jvalana:-krodhaH, tathA 'NUma'miti gahanaM mAyetyarthaH, tasyA alabdhamadhyakhAdevamabhiH dhIyate, tathA AsaMsAramasumatAMmadhye-antarbhavatIti madhyastho-lobhA, cazabdaH samuccaye, etAn mAnAdIMzcaturo'pi kaSAyA~stadvipAkAsUtrakRtAGga bhijJo muniH sadA vigiMcae'tti vivecayeda-AtmanaH pRthkkuryaadityrthH| nanu cAnyatrAgame krodha AdAvupanyasyate, tathA kSapakazre- samayA. zIlAGkA- nyAmAruDho bhagavAn krodhAdIneva saMjvalanAn zapayati tat kimarthamAgamaprasiddhaM kramamulAyAdau mAnasopanyAsa iti?, atrocyate, uddezaH / cAIya- mAne satyavazyaMbhAvI krodhaH, krodhe tu mAnaH syAvA na vesyasyArthasya pradarzanAyAnyathAkramakaraNamiti // 12 // tadevaM mUlaguNAnuttaraciyuta guNA~zcopadAdhunA sarvopasaMhArArthamAha-turavadhAraNe, paJcamiH samitibhiH samita eva sAdhuH, tathA prANAtipAtAdipazcamahAtra guNapAlana // 52 // topetakhAspazcaprakArasaMvarasaMvRtaH, tathA manovAkAyaguptiguptaH, tathA gRhapAzAdiSu sitA-baddhAH abasaktA gRhasthAsteSvasita: anavabaddhasteSu mULamanuvANaH pakAdhArapaGkajavattatkarmaNAdihyamAno bhikSuH-bhikSaNazIlo bhAvabhikSuH 'AmokSAya' azeSakarmApagamalakSaNamokSArtha pari-samantAt baje-saMyamAnuSThAnarato bhaveskhamiti vineyasyopadezaH / iti adhyayanasamAptau, bravImIti gaNadhara evamAha, yathA tIrthakRtoktaM tathaivAhaM bravImi, na svamanISikayeti / gato'nugamaH, sAmprataM nayAsteSAmayamupasaMhAraH "saMvesipi nagANaM bahuvidhavattavvayaM nisAmittA / taM sabaNayavisuddhaM jaM caraNaguNahio sAhU // 1 // // // 13 // 88 // iti sUtrakRtAGge | samayAkhyaM prathamAdhyayanaM samAptam // // 52 // eeeeeeeeeeeeeader Sectioeseseeeeeeeekhe vivecayed-AtmanaH pRthakkamabhAgamaprasiddhaM kramamulAdhAraNamiti // 12 // tadevaM mUlagAmahAtrabhagavAn krodhAdIneva saMcamAnaH sAnA na betyasvArthasya pradarzanAsAta eva sAdhuH, tathA prANAtiprAptadhvasita kI hArthamAha- turavadhAraNe, pathA gRhapAzAdiSu sitA bhAbhikSuH 'AmokSA e 1prakarSaprAptaH 2 sarveSAmapi nayAnAM bahuvidhavaktavyatAM nizamya / satsavanayavizuddhaM yadharaNaguNa (kriyAjhAna) sthitaH sAdhuH // 1 // ||ath dvitIyAdhyayanasya prathamoddezakaH prArabhyate // uktaM samayAkhyaM prathamamadhyayanaM, sAmprataM vaitAlIyAkhyaM dvitIyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-ihAnantarAdhyayane khsmy-|| AS guNAH parasamayadoSAzca pratipAditAH, tAMzca jJAtvA yathA karma vidAryate tathA bodho vidheya ityanena saMbandhenA''yAtasyAsyAdhyayana syopakramAdIni catvAryanuyogadvArANi bhaNanIyAni, tatrApyupakramAntargatoAdhikAro dvedhA-adhyayanArthAdhikAra uddezArthAdhikAraca, tatrAdhyayanArthAdhikAraH prAgeva niyuktikAreNAbhANi-'NAUNa bujhaNA ceve tyanena gAthAdvitIyapAdeneti, uddezArthAdhikAraM tu khata eva niyuktikAra uttaratra vakSyati, nAmaniSpavaM tu nikSepamadhikRtya niyuktikRdAhaol veyAliyaMmi veyAlago ya veyAlaNaM viyAlaNiyaM / tinivi caukagAiM viyAlao ettha puNa jIvo // 36 // l tatra prAkRtazailyA veyAliyamiti 'dR vidAraNe ityasya dhAtorvipUrvasya chAndasakhAt bhAve NvulapratyayAntasya vidArakamiti kriyAvAcakamidamadhyayanAbhidhAnamiti, sarvatra ca kriyAyAmetatrayaM samihitaM, tadyathA-kartA karaNaM karma ceti, atastaddarzayati-vidArako vidAraNaM vidAraNIyaM ca, teSAM trayANAmapi nAmasthApanAdravyabhAvabhedAcaturdA nikSepeNa trINi catuSkakAni draSTavyAMni, atra calA nAmasthApane kSuNNe, dravyavidArako yo hi dravyaM kASThAdi vidArayati, bhAvavidArakastu karmaNo vidAryatvAt noAgamato jIvavizeSaH, sAdhuriti / / 36 / / karaNamadhikRtyA''ha esteerseaseeeeee
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ a9 1tA. e va c ao davyaM ca parasumAdI dasaNaNANataSasaMjamA bhAve / daSvaMpadArugAdI bhAve kammaM viyAlaNiyaM // 37 // vAta zIlAhA nAmasthApane kSuNNe dravyavidAraNaM paravAdi, bhAvavidAraNaM tu darzanajJAnatapaHsaMyamAH, teSAmeva karmavidAraNe sAmarthyamityuktaM yA udo cAyIyata bhavati, vidAraNIyaM tu nAmasthApane anAhatya dravyaM dAdi, bhAve punaraSTaprakAraM karmeti // 37 // sAmprataM 'vetAliya'mityetasya ciyutaM niruktaM darzayitumAha nikSapaH veyAliyaM iha desiyaMti veyAliyaM tao hoi / beyAliyaM tahA vittamatthi teNeva ya NibaddhaM // 38 // ihAdhyayanejnekadhA karmaNAM vidAraNamabhihitamitikRlaitadadhyayanaM niruktivazAdvidArakaM tato bhavati, yadivA-vaitAlIyamityadhyayananAma, atrApi pravRttau nimittaM-vaitAlIyaM chandovizeSarUpaM isamasti, tenaiva ca vRttena nibaddhamityadhyayanamapi vaitAlIyaM, pAtasya cedaM lakSaNam-vaitAlIyaM laganaidhanAH SaDayusyAde'STau same ca laH / na samotra pareNa yujyate netaH paT ca nirantarA yujoH // 1 // " // 38 / / sAmpratamadhyayanasyoponAtaM darzayitumAhakAmaM tu sAsayamiNaM kahiyaM aDhAvayaMmi usameNaM / ahANautisuyANaM soUNaM tevi pavvaiyA // 39 // ___ kAmazabdo'yamabhyupagame, tatra yadyapi sarvo'vAgamaH pAvataH tadantargatamadhyayanamapi tathApi bhagavatA''ditIrthAdhipenottpana-1 // 53 // 1 oje SaNmAtrA lagantA yujyaSTau na yudhi pada saMtataM chAna samaH pareNa go baitAlIyam (chando'nuzAsane a03-53 ) tadvaitAlIyaM chandaH yatra ragaNalaghuguruprAntAH prathamatRtIyayoH Sada dvitIyacaturthayoraTI mAtrAH, atra samasaMkhyako laghurna pareNa guruH kAryaH, itanAviSamapAdayoH SaT lA nirantarA neti vaitAlIyArthaH / divyajJAnenASTApadoparivyavasthitena bharatApiSabharatena pAninopahataraSTanavatibhiH putraiH pRSTena yathA bharato'sAnAjJAM kArayatyataH kimamAbhirvidheyamityatasteSAmanAradAhakadRSTAnta pradarya na kazcijantorbhogecchA nivartata ityarthagarbhamidamadhyayanaM 'kathitaM' pratipA-1 ditaM, te'pyetacchutvA saMsArAsAratAmavagamba viSayAnAM ca kavipAkatAM niHsAratAM ca jJAtvA mattakarikarNavaccapalamAyurgirinadIvegasamaM yauvanamityato bhagavadAjhaiva zreyaskarIti tadantike sarve pravajyAM gRhItavanta iti / atra 'uddese nidese ya' ityAdiH sarvo'pyu| podghAto bhaNanIyaH / / 39 // sAmprataM uddezArthAdhikAra prAgullikhitaM darzayitumAhapaDhame saMboho aniccayA ya bIyaMmi maannvjnnyaa| ahigAro puNa bhaNio tahA tahA bahuviho tattha // 40 // uddesaMmi ya taie annANaciyassa avacao bhnnio| bajeyavyo ya sayA suhappamAo jaijaNeNaM // 41 // ___ tatra prathamoddezake hitAhitaprAptiparihAralakSaNo bodho vidheyo'nityatA cetyayamarthAdhikAraH, dvitIyoddezake mAno varjanIya ityayamarthAdhikAraH, punatha tathA tathA'nekaprakAro bahuvidhaM zabdAdAvarthe'nityatAdipratipAdakorthAdhikAro bhaNita iti, tRtIyoddezake | ajJAnopacitasya karmaNo'pacayarUpoAdhikAro maNita iti yatijanena ca sukhapramAdo varjanIyaH sadeti // 41 // sAmprataM sUtrAnugame &aa askhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, tavedamsaMbujjhaha kiM na bujjhaha?, saMvohI khalu peca dullhaa|nno evaNamaMti rAio,no sulabhaM puNarAvi jIviyaM // 1 // 1 yadyapi vizalyAyeti vacanAtsyAdatra snItvamekacanAnvitaM tathApi pratiputra praznottarapArthakyavivakSayA'tra bahutvaM / caitramaitrAbhyAmekaviMzatI dattamitivat / mUtrakRtAGga DaharA buhA ya pAsaha gabbhatthA vi cayaMti mANavA / seNe jaha vaTTayaM hare evaM AukhayaMmi tuTTaI // 2 // 2vaitAlI zIlAGkAcAIya tatra bhagavAnAditIrthakaro bharatatiraskArAgatasaMvegAn khAtrAnuddizyedamAha, yadivA-surAsuranaroragatirazvaH samuddizya provAca AyuSa ttiyutaM | yathA--'saMbudhyatvaM' yUyaM jJAnadarzanacAritralakSaNe dharme bodhaM kuruta, yataH punarevaMbhUto'vasaro durApaH, tathAhi-mAnuSaM janma nityatA tatrApi karmabhUmiH punarAryadezaH sukulotpattiH sarvendriyapATavaM zravaNazraddhAdiprAptau satyAM svasaMvityavaSTambhenAha--'kiM na budhydhv'| | miti, avazyamevaMvidhasAmagyavAptau satyAM sakarNena tucchAn bhogAn parityajya saddharme bodho vidheya iti bhAvaH, tathAhi-niM NAdisukhaprade narabhave janendradharmAnvite, labdha svalpamacAru kAmajasukhaM no sevituM yujyate / vaiDUryAdimahopalaughanicite prApte'pi ratnAkare, lAtuM svalpamadIptikAcazakalaM kiM sAmprataM sAmpratam // 1 // " akRtadharmacaraNAnAM tu prANinAM saMbodhiH' samyagdarzanajJAnacAritrAvAptilakSaNA 'pretya' paralokagatAnAM khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAt sudurlabhava, tathAhi-viSayapramAdavazAt sakRt dharmAcaraNAd bhraSTasyAnantamapi kAlaM saMsAre paryaTanamabhihitamiti / kiMca-hurityavadhAraNe, naivAtikrAntA rAtrayaH 'upanamanti' punaDhokante, na patikrAnto yauvanAdikAla: punarAvarttata itibhAvaH, tathAhi-"bhavakoTIbhirasulabhaM mAnuSyaM prApya kaH pramAdo me / // 54 // na ca gatamAyurbhUyaH pratyetyapi devarAjasya // 1 // " 'no' naiva saMsAre 'sulabhaM suprApaM saMyamapradhAnaM jIvitaM, yadivA-jIvitam| AyusuTitaM sat tadeva saMghAtuM na zakyata iti vRttaarthH| saMbodhazca prasuptasya sato bhavati, svApazca nidrodaye, nidrAsaMbodhayozca nAmAdizcaturdA nikSepaH, tatra nAmasthApane anAtya dravyabhAvanikSepaM pratipAdayituM niyuktikRdAha aeseatercelcerceroeceiseoerceeeeeeeeeesesekseeeeestat x cap3 - yA uddeza seseocolosesc Saksee
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 secement Get // 55 // taH san , susthitI pAnabhUtA vyavasthitAH pAditaH, gAhate narakAtilAnA azubhAcaritasya karmaNo davvaM nidAveo dasaNanANatavasaMjamA bhAve / ahigAro puNa bhaNio nANe tabardasaNacaritte // 42 // iha ca gAthAryA dravyanidrAbhAvasaMbodhazca darzitaH, tatrAcantagrahaNena bhAvanidrAdravyabodhayostadantarvartinograhaNaM draSTavyaM, tatra dravya-15 nidrA nidrAvedo, vedanamanubhavaH darzanAvaraNIyavizeSodaya itiyAvat , bhAvanidrA tu jJAnadarzanacAritrazUnyatA / tatra dravyabodho / dravyanidrayA suptasya bodhanaM, mAve-bhAvaviSaye punarbodho darzanajJAnacAritratapaHsaMyamA draSTavyAH / iha ca bhAvaprabodhenAdhikAraH, IS sa ca gAthApacArthena sugamena pradarzita iti / atra ca nidrAbodhayordravyamAvamedAcatvAro bhagA yojanIyA iti // 42 // 1 // bhagavAneva sarvasaMsAriNAM sopakramavAdaniyatamAyurupadarzayabAha-baharA' vAlA eva kecana jIvitaM tyajanti, tathA vRddhAzca garbhasthA api, etatpazyata yUyaM, ke te?-'mAnavA' manuSyAH, teSAmevopadezadAnAItvAta mAnavagrahaNaM, bahapAyatvAdAyuSaH sarvA16 khapyavasthAsu prANI prANAMstyajatItyuktaM bhavati, tathAhi-tripalyopamAyukasApi paryApyanantaramantarmuhartenaiva kasyacinmRtyurupatiSTha-18 18/vIti, api pa-"garmasaM jAyamAna" mityAdi / atraiva rasAntamAha-pacAiyemaH pathivizeSo 'varsakaM' tittirajAtIyaM 'haret' 4/vyApAdayeda, evaM prANinaH prANAn mRtyurapahareta, upakramakAraNamAyakasapakAmeta, tadabhAve vA AyuSyakSaye 'vyati' vyavajhiyate jIvAnya jIvitamiti zeSaH // 2 // tathAmAyAhiM piyAhiM luppai, no sulahA sugaI ya penyco| eyAI bhayAiM pahiyA, ArambhA virameja subae // 3 // jamiNaM jagatI puDho jagA,kammehiM luppaMti paanninno|symev kaDehiM gAhai, No tassa mucceja'puTThayaM // 4 // sUtrakRtAGgaM kazcinmAtApitRbhyAM mohena svajananehena ca na dharma pratyuSamaM vidhatte sa ca taireva mAtApitrAdibhiH 'lupyate' saMsAre bhrAmyate, 4 102 vaitAlI. zIlA tathAhi-"vihitamalohamaho mahanmAtApitaputradArabandhusaMtram / snehamayamasumatAmadaH kiM bandhanaM zRkhalaM khalena dhAtrA? // 1 // " yAdhya cAyIya tasya ca snehAkulitamAnasasya sadasadvivekavikalasya khajanapoSaNArtha yatkiAnakAriNa ihaiva sadbhirninditasya sugatirapi 'pretya' 18 uddezaH1 niyutaM [ janmAntare no sulabhA, api tu mAtApitavyAmohitamanasastadarthe klizyato viSayasukhesozca dugetireva bhavatItyuktaM bhavati, tadevametAni 'bhayAni' bhayakAraNAni durgatigamanAdIni 'pahiya'tti prekSya 'ArambhAt sAvadhAnuSThAnarUpAdviramet 'suvrata' zobhanavrataH san , susthito veti pAThAntaram // 3 // anivRttasya doSamAha-'yad yasmAdanihatAnAmidaM bhavati, kiM tata?-'jagati' pRthivyAM 'puDhotti pRthagrabhUtA-vyavasthitAH sAvadyAnuSThAnopacitaiH 'kamemi:' 'vilupyante' narakAdiSu yAtanAsthAneSu bhrA myante, khayameva ca kRtaiH karmabhiH, na IzvarAdyApAditaiH, gAhate narakAdikhAnAni yAni tAni vA karmANi duHkhahetUni gAhaMON/ te-upacinoti, anena ca hetuhetumadbhAvaH karmaNAmupadarzito bhavati, na ca tasya' azubhAcaritasya karmaNo vipAkena 'aspRSTaH / / acchuto 'mucyate' jantuH, karmaNAmudayamananubhUya tapovizeSamantareNa dIkSApravezAdinA na tadapagame vidhatta iti bhAvaH // 4 // adhunA sarvasthAnAnityatA darzayitumAha2 devA gaMdhavarakkhasA,asurA bhUmicarA srisivaa| rAyA naraseTimAhaNA, ThANA te'vi cayaMti dukkhiyA // 5 // kAmehiNa saMthavehi giddhA, kammasahA kAleNa jNtvo| tAle jaha baMdhaNabue, evaM AukhayaMmi tuTTatI // 6 // 1 kAme hi ya saMthave hi ya iti pu0, chando'nulomatA cAtra, navaraM TIkAkRdbhiH gRddhA ityetad vyAkhyAtaM, para 'ntiA aupacchandasakam' iti lakSaNaM saMgacchate iti devA-jyotiSkasaudharmAdhAH, gandharvarAkSasayorupalakSamanAiprakArA mandarA ebamte, tathA 'bahurA' dazaprakArA mavanapatayaH, / ye cAnye bhUmicarAH sarIsRpAdyAH tiryana, tathA 'rAjAnaHpakravartino baladevavAsudevaprabhRtayaH, tathA 'narA' sAmAnyamanuSyAH 'zreSThinaH' puramahattarAH brAmaNAzcaite sarve'pi svakIyAni sthAnAni dukhitAH santastyajanti, yataH-sarveSAmapi prANinA prANaparityAge mahaduHkhaM samutpadyata iti // 5 // kina-'kAmardi ityAdi, 'kAmaH' icchAmadanarUpaistathA 'saMstavaiH' pUrvAparabhUtaiH 'gRddhA' adhyupapamAH santaH 'kammaisahati karmavipAkasahiSNakA 'kAlena' karmavipAkakAlena 'jantavaH' prANino bhavanti, idamuktaM bhavati-bhogepsorviSayA''sevanena tadupazamamicchata ihAmutra caleza eva kevalaM, na punarupazamAvAptiH, tathAhi upabhogopAyaparo vAJchati yaH zamayituM viSayatRSNAm / dhAvatyAkramitumasau puro'parA nijacchAyAm // 1 // " naca tassa mumUrSoH 7 kAmaiH saMstavaizca trANamastIti darzayati-yathA tAlaphalaM 'bandhanAt santAt cyutam atrANamavazyaM patati, evamasAvapi 8 khAyuSaH kSaye 'vyati' jIvitAt cyavata iti / / 6 // apica je yAvi bahussue siyA,dhammiya mAhaNabhikkhue siyAabhiNUmakaDehiM mucchie,tivaM te kammehiM kiJcatI || VI aha pAsa vivegamuTThie,avitinne iha bhAsaI dhuvaM / NAhisi AraMkao paraM, vehAse kammehiM kiJcatI // 8 // |2|| na kSatiH, tasyApi vaitAlIyaprakaraNagatatvAna prAnpratihAvirodhaH, evamanyatrApi vikalpasamAhateH jAtivasAMpa bhupagame ca nAvapAdamAtrasya tapArace kSatiH bhAvaH // 4 TVSSARAS0052530Sat Jain Education Interational
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkA cAyaciyutaM // 56 // mUtrakRtAGga zIlAGkAcAryIyatiyurta // 57 // 2009evea 38 ye cApi 'bahuzrutAH zAstrArthapAragAH tathA 'dhArmikA' dharmAcaraNazIlAH, tathA brAhmaNA' tathA 'bhikSukA' bhikSATanazIlAH ' syuH bhaveyuH, te'pyAbhimukhyena 'zUma'nti karma mAyA vA tatkRtaiH asadanuSThAnaiH 'mUrcchitAH' gRddhAH 'tIvram' atyartha, atra ca chAndasatvAdbahuvacanaM draSTavyaM, 'te' evaMbhUtAH 'karmabhiH' sadvedhAdibhiH 'kRtyante' chidyante pIDyanta itiyAvat // 7 // sAmprataM jJAnadarzanacAritramantareNa nAparo mokSamArgo'stItitrikAlaviSayatvAt mUtrasyA''gAmitIrthika dharmapratiSedhArthamAha- 'athe' tyadhikArAntare bahAdeze ekAdeza iti, 'athe'tyanantaraM etacca 'pazya' kazcittIrthiko 'viveka' parityAgaM parigrahasya parijJAnaM vA saMsArasvA''zritya utthitaH pravrajyotthAnena, sa ca samyakparijJAnAbhAvAdavitIrNaH saMsArasamudraM titIrSuH kevalam 'iha' saMsAre | prastAve vA zAzvatatvAt 'dhuvo' mokSastaM tadupAyaM vA saMyamaM bhASata eva na punarvidhatte tatparijJAnAbhAvAditi bhAvaH, tanmArge | prapannastvamapi kathaM jJAsyasi 'Aram' ihabhavaM kuto vA 'para' paralokaM yadivA - Aramiti gRhastha, paramiti pravrajyAparyAya, | athavA - Aramiti saMsAraM paramiti mokSaM, evambhUtAnyo'pyubhaya bhraSTaH, 'behAsi'ti antarAle ubhayAbhAvataH svakRtaiH karmabhiH 'kRtyate' pIDyata iti // 8 // nanu ca tIrthikA api kecana niSparigrahAstathA tapasA niSTatadehAzva, tatkathaM teSAM no mokSAtrA|tirityetadAzaGkayAha | jai vi ya NigaNe kise care, jaitriya bhuMjiya mAsamaMtaso / je iha mAyAi mijaI, AgatA ganbhAya NaMtaso purisorama pAvakammuNA, paliyaMtaM maNyANa jIviyaM / sannA iha kAmamucchiyA, mohaM jaMti naga asaMbuDA 10 yadyapi tIrthikaH kazcittApasAdistyaktavAhyagRhavAsAdiparigrahatvAt niSkiJcanatayA namaH vaktrANAbhAvAcca kRzaH ''varet' svakIya pravrajyAnuSThAnaM kuryAt, yadyapi ca SaSThASTamadazamadvAdazAditapo vizeSaM vidhatte yAvad antazo mArsa sthitvA 'bhuGkte' tathApi AntarakapAyA parityAgAnna mucyate iti darzayati- 'yaH' tIrthika iha mAyAdinA mIyate, upalakSaNArthatvAt kaSAyairyukta ityevaM paricchidyate, asau 'garbhAya' garbhArthamA - samantAt 'gantA' yAsyati 'anantazo' niravadhikaM kAlamiti, etaduktaM bhavati---akicano'pi taponiSTaptadeho'pi kapAyAparityAgAnnarakAdisthAnAt tiryagAdisthAnaM garbhAdgarbhamanantamapi kAlamagnizarmavat saMsAre paryaTatIti // 9 // yato midhyAdRTyupadiSTatapasA'pi na durgatimArganirodho ato madukta eva mArge stheyametadgarbhamupadezaM dAtumAha'puriso' ityAdi, he puruSa ! yena 'pApena karmaNA' asadanuSThAnarUpeNa vamupalakSitastatrAsakRt pravRttatvAt tasmAt 'uparama' nivarttasva, yataH puruSANAM jIvitaM subahapi tripalyopamAntaM saMyamajIvitaM vA palyopamasyAntaH - madhye varttate tadapyUnAM pUrvakoTibhi - tiyAvat, athavA pari-samantAt anto'syeti paryantaM - sAntamityarthaH yaccaivaM tadgatamevAvagantavyaM, tadevaM manuSyANAM stokaM jIvitamavagamya yAvattanna paryeti tAvaddharmAnuSThAnena saphalaM karttavyaM, ye punarbhogasnehapake avasannA -- magnA 'iha' manuSyabhave saMsAre vA kAmeSu -- icchA madanarUpeSu 'mUrcichatA' adhyupapannAH te narA mohaM yAnti - hitAhitaprAptiparihAre muhyanti, mohanIyaM vA karma cinvantIti saMbhAvyate, etadasaMvRtAnAM - hiMsAdisthAnebhyo 'nivRttAnAmasaMyatendriyANAM ceti // 10 // evaM ca sthite yadvidheyaM taddarzayitumAha- jayayaM viharAhi jogavaM, aNupANA paMthA duruttarA / aNusAsaNameva pakkame, vIrehi samaM pavehayaM // 11 // | virayA vIrA samuTTiyA, kohakAyariyAipIsaNA / pANe Na haNaMti sabaso, pAtrAo virayA'bhinivbuDA 12 svalpaM jIvitamavagamya viSayazca klezaprAyAnavanurUpa chivA gRhapAzabandhanaM 'yatamAnaH' yatnaM kurvan prANinAmanuparodhena 'vihara' udyuktavihArI bhava, etadeva darzayati - 'yogavAni' ti saMyamayogavAn guptisamitigupta ityarthaH kimityevaM ?, yataH 'aNavaHsUkSmAH prANAH prANino yeSu pathiSu te tathA te caivambhUtAH panthAno'nupayuktairjIvAnupamardena 'dustarA' durgamA iti, anena IryAsamitirupakSiptA, asyAzcopalakSaNArthalAt anyAsvapi samitiSu satatopayuktena bhavitavyam, apica 'anuzAsanameva ' yathA-gamameva sUtrAnusAreNa saMyamaM prati krAmet, etaca sarvaireva 'vIraiH' arhadbhiH samyak 'praveditaM' prakarSeNAkhyAtamiti // 11 // atha ka ete vIrA ityAha- 'virayA' ityAdi, hiMsA'nRtAdipApebhyo ye viratAH, vizeSeNa karma prerayantIti vIrAH samyagArambhaparityAgenotthitAH samutthitAH, te evambhUtAca 'krodhakA tarikA dipISaNAH' tatra krodhagrahaNAnmAno gRhItaH, kAtarikA - mAyA tadgrahaNAllobho gRhItaH, AdigrahaNAt zeSamohanIyaparigrahaH, tatpIpaNA :- tadapanetAraH, tathA 'prANino' jIvAn sUkSmetarabhedabhinAn 'sarvazo' manovAkkAyakarmabhiH 'na ghnanti' na vyApAdayanti 'pApAca' sarvataH sAvadhAnuSThAnarUpAdviratAH - nizvatAstatazca 'abhinirvRttAH' krodhAdyupazamena zAntIbhUtAH, yadivA'bhinirvRttA iva abhinirvRttAH - muktA iva draSTavyA iti // 12 // punarapyupadezAntaramAha - For Private Personal Use Only baitAlI yAbhya0 uddezaH 1 // 5 2 vaitAlIyAdhya0 uddezaH 1 / / 57 / /
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAbhya. 39 jANavitA ahameva luppae, luppaMtI loaMsi paanninno| evaM sahiehiM pAsae, aNihe se puDhe ahiyAsae 13 || dhuNiyA kuliyaMva levavaM,kisae dehamaNAsaNA iha |adhihiNsaamev pavae, aNudhammoM muNiNA pavedito 14 || / parISahopasargA etadbhAvanApareNa soDhavyAH, nAhamevaikastAvadiha zItoSNAdiduHkhavizeSaiH 'lupye pIDye api khanye'pi 'prANina' tathAvidhAstiryamanuSyAH asiMlloke 'lupyante' atiduHsaherduHkhaiH paritApyante, teSAM ca samyagvivekAmAvAna nirjarAkhyaphalamasti, yataH-'kSAntaM na kSamayA gRhocitasukhaM tyaktaM na saMtoSataH, soDhA duHsahatApazItapavanaklezA na taptaM tapaH / dhyAtaM vittama-1 harnizaM niyamitaM dvandvairna tattvaM paraM, tatsatkarma kRtaM sukhArthibhiraho testaiH phalairvacitAH // 1 // tadevaM kezAdisahanaM sadvivekinA saMyamAbhyupagame sati guNAyaiveti, tathAhi-kArya kSutprabhavaM kadamamazanaM zItoSNayoH pAtratA, pAruSyaM ca ziroruheSu zayanaM mabAstale kevale / etAnyeva gRhe vahantyavanati tAnyunati saMyame, doSAzcApi guNA bhavanti hi nRNAM yogye pade yojitAH // 1 // evaM sahito jJAnAdibhiH khahito vA AtmahitaH san 'pazyen' kuzAgrIyayA bukhyA paryAlocayedanantaroditaM, tathA nihanyata iti nihana nihonihA-krodhAdibhirapIDitaH san sa mahAsatvaH parIpa haiH spRSTo'pi tAn 'adhisaheta' manaHpIDAM na vidadhyAditi, yadivA 'aniha' iti tapaHsaMyame parISahasahane vAnihitabalavIryaH, zeSaM pUrvavaditi // 13 // apica 'dhuNiyA'18 1 adhikaM pRthagjanAn pazyatIti cU. sUtrakRtAGgaM ityAdi, 'dhUtvA' vidhUya 'kuliya' kaDaNakRtaM kuDyaM 'lepavat' saleSa, ayamatrArthaH-yathA kuDyaM gomayAdilepena salepaM jAgha-18|2 vaitAlIzIlAkA- dRzyamAnaM lepApagamAt kRzaM bhavati, evam anazanAdibhirde 'karzayet' apacitAMsazoNitaM vidadhyAt , tadapacayAcca karmaNo'pacApIya- cayo bhavatIti bhAvaH, tathA vividhA hiMsA vihiMsA na vihiMsA avihiMsA tAmeva prakarSeNa vrajet, ahiMsApradhAno bhavedityarthaH, 11 uddezaH 1 ttiyuta anugato-mokSaM pratyanukUlo dharmo'nudharmaH asAvahiMsAlakSaNaH, parIpahopasargasahanalakSaNazca dharmo 'muninA' sarvajJena 'prveditH| // 58 // kathita iti // 14 // kizcasauNI jaha paMsugaMDiyA,vihuNiya dhaMsayaI siyaM ry| evaM daviovahANavaM,kammaM khavai tvssimaahnne||15|| uTTiyamaNagAramesaNaM, samaNaM ThANaThiaMtavassiNaM / DaharA vuDDA ya patthae,avi susse Na ya taM labheja No16 // ___ 'zakunikA pakSiNI yathA 'pAMsunA' rajasA 'avaguNThitA' khacitA satI aGgaM 'vidhUya' kampayitvA tadrajaH 'sitam' | avabaddhaM sat 'dhvaMsayati' apanayati, evaM 'dravyo' bhanyo muktigamanayogyo mokSaM pratyupa-sAmIpyena dadhAtIti upadhAnam-18 anazanAdikaM tapaH tadasyAstItyupadhAnavAn , sa caivambhUtaH 'karma' jJAnAvaraNAdikaM 'kSapayati' apanayati, 'tapasvI' sAdhuH 'mAha-18 // 58 // 'tti mA vadhIriti pravRttiryasya sa prAkRtazailyA mAhaNetyucyata iti // 15 // anukUlopasargamAha-'uhiye'tyAdi, agAraMgRhaM tadasya nAstItyanagAraH tamevambhUtaM saMyamotthAnenaiSaNAM pratyutthitaM-pravRttaM, zrAmyatIti zramaNastaM, tathA 'sthAnasthitam' uttarottaraviziSTasaMyamasthAnAdhyAsinaM 'tapasvinaM' viziSTataponiSTasadehaM tamevambhUtamapi kadAcit 'DaharA' putranapvAdayaH 'vRddhA' pitRmAtulAdayaH uniSkAmayituM 'prArthayeyuH' yAceran , ta evamUcuH-bhavatA vayaM pratipAlyA na vAmantareNAsmAkaM kazcidasti vaMtara | vA'smAkam eka eva pratipAlyaH, (iti) bhaNantasta janA api 'zuSyeyuH' zramaM gaccheyuH, na ca taM sAdhuM viditaparamArtha 'labheran' naivA''tmasAtkuryuH-naivA''tmavazagaM vidadhyuriti // 16 / / kizcaIII jai kAluNiyANi kAsiyA,jai royaMti ya puttakAraNAdiviyaM bhikkhU samuTriyaM,No labhaMti Na saMThavittae / jaiviya kAmehi lAviyA,jaiNejAhiNa vaMdhiuMgharAjai jIviya nAvakaMkhae,NolabhaMti Na saMThavittae18 / ___ yadyapi te mAtApitRputrakalatrAdayastadantike sametya karuNApradhAnAni-vilApaprAyANi vacAMsyanuSThAnAni vA kuryuH, tathAhiRell "NAhapiyakaMtasAmiya aivallaha dullaho'si bhuvarNami / tuha virahammi ya nikkica ! suNNaM sabaMpi paDihAi // 1 // seNI gAmo gohI gaNo va taM jattha hosi saMNihito / dippai sirie supurisa! kiM puNa niyayaM gharadAraM? // 2 // " tathA yadi 'royaMti yati rudanti 'putrakAraNaM' sutanimittaM, kulavardhanamekaM sutamutpAdya punarevaM kartumarhasIti / evaM rudanto yadi bhaNanti taM bhikSu rAgadveparahitatvAnmuktiyogyatvAdvA dravyabhUtaM samyaksaMyamotthAnenotthitaM tathA'pi sAdhu 'na lapsyante' na zaknuvanti pravrajyAto bhraMzayituM | bhAvAcyAvayituM nApi saMsthApayituM-gRhasthabhAvena dravyaliGgAcyAvayitumiti // 17 // apica-'jaivi' ityAdi, yadyapi te 1 nAtha kAnna priya svAmin ativalabha durlabho'si bhavane taba virahe ca niSkRpa !, zUnyaM sarvamapi pratibhAti // 1 // zreNimo goSThI gaNo vA tvaM yatra bhavani | sannihitaH / dIpyate dhiyA muguruSa ! kiM punarnijaM gRhadvAram // 2 // gAthA pAMsunAyo ' bhanyA jJAnAvaraNa Raeeseseeeeeeeeeseces
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ ea ttiyutaM sUtrakRtAGgaM | nijAstaM sAdhu saMyamotthAnenotthitaM 'kAmaiH' icchAmadanarUpaiH 'lAvayanti' upanimantrayeyurupalobhayeyurityathaH, anenAnukalopasa- 2vaitAlIzIlAkA gaMgrahaNaM, tathA yadi nayeyurvadhvA gRhaM, Namiti vAkyAlaGkAre / evamanukUlapratikUlopasagairabhidruto'pi sAdhu:-'yadi jIvitaM / / yAdhya. cAIya lanAbhikAkSet' yadi jIvitAbhilASI na bhavet asaMyamajIvitaM vA nAminandeva tataste nijAstaM sAdhu 'No lambhaMpti'tti na uddezaH 1 bhante-na prApnuvanti AtmasAtkartuM 'Na saMThavitsaeti nApi gRhasthamAvena saMsthApayitumalamiti // 18 // kishc||59|| 18 sehaMti ya NaM mamAiNo,mAya piyA ya suyA ya bhAriyAposAhi Na pAsao tuma,loga paraMpi jahAsi posaNo / anne annehiM mucchiyA,mohaM jaMti NarA asNvuddaa| visamaM visamehiM gAhiyA, te pAvehiM puNo pagabbhiyA 206 // IM te kadAcinmAtApitrAdayastamabhinavaprabajitaM 'seiMtiti zikSayanti 'Nam' iti vAkyAlajhAre-'mamAiNoti mmaaymi||3|| tyevaM snehAlavaH, kathaM zikSayantItyata Aha-pazya 'ma:' asAnatyantaduHkhitAstadartha poSakAbhAvAdvA, khaM ca yathAvasthitArthapazyaka: sUkSmadarzI, sazrutika ityarthaH, ataH 'na: asAn 'poSaya' pratijAgaraNaM kuru anyathA pravrajyA'bhyupagamenehalokastyakto bhavatA asatpratipAlanaparityAgena ca paralokamapi saM tyajasi iti duHkhitanijapratipAlanena ca puNyAvAptireveti, tathAhi-'yA gatiH klezadagdhAnAM, gRheSu gRhamedhinAm / vinatA putradArAMstu, tAM gatiM braja putraka ! // 1 // " // 19 // evaM tairupasargitAH kecana | lAviyA uvanimaMtaNA cU0 kAtarAH kadAcidetatkuTuMrityAha-'anne' ityAdi, 'anye kecanAlpasattvAH 'anyaiH mAtApitrAdibhiH 'mUJchitA adhyupapannAH samyagdarzanAdivyatirekeNa sakalamapi zarIrAdikamanyadityanyagrahaNa, te evambhUtAH asaMvRtA narAH 'mohaM yAnti' sadanuSThAne muhya-11 nti, tathA saMsAragamanaikahetubhUtanAt 'viSamaH' asaMyamastaM 'viSamaiH' asaMyatairunmArgapravRttakhenApAyAbhIrubhiH rAgadveSairvA anAdibhavAbhyastatayA duzcchebalena viSamaiH grAhitA--asaMyama prati vartitAH, te caivambhUtAH 'pApaiH karmabhiH punarapi pravRttAH 'pragalbhitA:' dhRSTatAM gatAH pApakaM karma kurvanto'pi na lajanta iti // 20 // yata evaM tataH kiM kartavyamityAhatamhA davi ikkha paMDie, pAvAo virte'bhinnibudde| paNae vIraM mahAvihi,siddhipahaM NeAuyaM dhuvN|| 21 // veyAliyamaggamAgao, maNavayasAkAyeNa sNvuddo| ciccA vittaM ca NAyao, AraMbhaM ca susaMvuDe cre||22|| tibemi iti vaitAlIyAdhyayanasya prathamoddezakaH (gAthAyam 120) yato mAtApitrAdimuJchitAH pApeSu karmasu pragalbhA bhavanti tasmAd dravyabhUto bhavyaH-muktigamanayogyaH rAgadveSarahito vA 18 san 'IkSakha' tadvipAkaM paryAlocaya 'paNDitaH' sadvivekayuktaH 'pApAt' karmaNo'sadanuSThAnarUpAt 'virataH nivRttaH krodhAdipari tyAgAcchAntIbhUta ityarthaH tathA 'praNatA' prahIbhUtAH 'vIrAH karmavidAraNasamarthAH 'mahAvIthi' mahAmArga, tameva vizinaSTi-- 'siDipathaM jJAnAdimokSamArga tathA mokSa prati 'netAraM prApakaM 'nuvam' avyabhicAriNamityetadavagamya sa eva mArgo'nuSTheyaH, | nAsadanuSThAnapragalmai vyamiti // 21 // punarapyupadezadAnapUrvakamuphsaharabAha-'veyAliyamagga' ityAdi, karmaNAM vidAraNamArga-10 sUtrakRtAGgaM mAgato bhUkhA taM tathAbhUtaM manovAkAyasaMvRtaH punaH 'tyaktvA ' parityajya 'vittaM dravyaM tathA 'jJAtIMzca svajanAMzca tathA sAva- 2 vaitAlIzIlAkA- dyArambha ca suSTu saMkRta indriyaiH saMyamAnuSThAnaM carediti bravImIti pUrvavat // 22 // iti vaitAlIyadvitIyAdhyayanasya prathamoddezakaH yAdhya0 cAyIya uddezaH 2 ttiyutaM atha dvitIyAdhyayane dvitIya uddezakaH prArabhyate // Sasassassage 6039509090 Zeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeesecenesece 925292925 smaaptH|| eelseaeeeeeeeeeeeeee prathamAnantaraM dvitIyaH samArabhyate-asya cAyamabhisaMvandhaH, ihAnantarodezake bhagavatA svaputrANAM dharmadezanAbhihitA, tadioll hApi saivAdhyayanArthAdhikArakhAt abhidhIyate, sUtrasya sUtreNa saha saMbandho'yam-anantaroktasUtre bAhyadravyaskhajanArambhaparityAgo'bhihitaH, tadihApyAntaramAnaparityAga uddezArthAdhikArasUcito'bhidhIyate, tadanena saMbandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdisUtratayasaM va jahAi se rayaM,iti saMkhAya muNI Na majaIgoyanatareNa mAhaNe, ahaseyakarI anesI iMkhiNI 16 jo paribhavai paraM jaNaM,saMsAre parivattaI mehaM / adu iMkhiNiyA upAviyA,iti saMkhAya muNINa bhajaI // 2 // 1 nesi, 2 ciraM pA. // 6 //
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ yathA uragaH khAM khacaM avazyaM parityAgArhakhAt 'jahAti' parityajati, evamasAvapi sAdhuH raja iva rajA-aSTaprakAraM karma tadakapAyikhena parityajatIti, evaM kapAyAbhAvo hi karmAbhAvasya kAraNamiti 'saMkhyAya' jJAkhA 'muniH' kAlatrayavedI 'na mAdyati' madaM na yAti, madakAraNaM darzayati-'gotreNa' kAzyapAdinA, anyataragrahaNAt zeSANi madasthAnAni gRhyanta iti, | 'mAhaNa'tti sAdhuH, pAThAntaraM vA 'je viutti yo vidvAn-vivekI sa jAtikulalAbhAdibhiH na mAdyatIti, na kevalaM svato | mado na vidheyaH, jugupsA'pyanyepA na vidheyeti darzayati---'atha anantaraM asau 'azreyaskarI' pApakAriNI 'iMkhiNi'tti |nindA anyepAmato na kAryeti, 'muNI na mAi' ityAdikasya sUtrAvayavasya mUtrasparza gAthAdvayena niyuktikadAha tavasaMjamaNANesuvi jai mANo vajio mahesIhiM / attasamukarisatthaM kiM puNa hIlA u annesiM? // 43 // || 18 jai tAva nijaramao, paDisiddho aTThamANamahaNehiM / abisesamayaTThANA parihariyamvA payatteNaM // 44 // 'veyAliyassa NittI sammattA' tapaHsaMyamajJAneSvapi AtmasamutkarSaNArtham-utsekArtha yaH pravRtto mAnaH yadyasAvapi tAvad ISI 'varjitaH tyakto 'maharSibhiH' mahAmunibhiH, kiMpunarnindA'nyeSAM na tyAjyeti / yadi tAvanirjarAmado'pi mokSakargamanahetuH | pratipiddhaH 'aSTamAmathanaiH' arhadbhiravazepANi tu 'madasthAnAni jAtyAdIni 'prayatnena' sutarAM parihartavyAnIti gAthAdvayArtha: // 43-44 // 1 // sAmprataM paranindAdopamadhikRtyAha-'jo paribhavaI' ityAdi, yaH kazcida vivekI 'paribhavati avajJayati, |'paraM janaM' anya lokam AtmavyatiriktaM sa tatkRtena karmaNA 'saMsAre' caturgatilakSaNe bhavodadhAvaraghaTTaghaTInyAyena 'parivartate' | 1 nirjraavishessnnm| seDAOcreeeeeeeeeeeea 90000000000000000200-20 sUtraka. 11 sUtrakRtAGga bhramati 'mahada' atyarthe mahAntaM vA kAlaM, kacit 'ciram' iti pAThaH, 'adu'tti athazabdo nipAtaH nipAtAnAmanekArthakhAta ata2 vetAlIzIlAGkA- ityasyArthe vartate, yataH paraparibhavAdAtyantikaH saMsAraH ataH 'iMkhiNiyA' paranindA tuzabdasyaivakArArthakhAta 'pApikaiva' doSa yAdhya cAyIyavR-18 vatyeva, athavA svasthAnAdadhamasthAne pAtikA, tatreha janmani sugharo dRSTAntaH,, paraloke'pi purohitasyApi zvAdipRtpattiriti, uddezaH 2 ttiyutaM ityevaM 'saMkhyAya' paranindA doSavatI jJAtvA munirjAtyAdibhiH yathA'haM viziSTakulodbhavaH zrutavAn tapasvI bhavAMstu matto hIna // 61 // iti na mAdyati // 2 // madAbhAve ca yadvidheyaM tadarzayitumAha je yAvi aNAyage siyA, jeviya pesagapesae siyaa|je moNapayaM uvaTrie, No laje samayaM sayA yare // 3 // sama annayarammi saMjame, saMsuddhe samaNe prive| je AvakahA samAhie, davie kAlamakAsi pNddie||4|| ___ yazcApi kazcidAstAM tAvat anyo.na vidyate nAyako'syetyanAyakaH-svayaMprabhuzcakravartyAdiH 'sthAt' bhavet , yazcApi preSyasyApi preSyaH tasyaiva rAjJaH karmakarasyApi karmakaraH, ya evambhUto maunIndraM padyate-gamyate mokSo yena tatpadaM-saMyamastam upa-sAmIpyena sthitaH upasthitaH-samAzritaH so'pyalajamAna utkarSamakurvan vA sarvAH kriyAH-parasparato vandanaprativandanAdikA vidhatte, ida||| muktaM bhavati cakravartinA'pi maunIndrapadamupasthitena pUrvamAtmapreSyapreSyamapi vandamAnena lajjA na vidheyA itareNa cotkarSa ityevaM // 3 // 61 // 'samatA' samabhAvaM sadA bhikSuzvaret-saMyamoyukto bhavediti / / 3 / / ka punarvyavasthitena lajjAmadau na vidheyAviti darzayitumAha'same ti samabhAvopetaH sAmAyikAdau saMyame saMyamasthAne vA SaTsthAnapatitakhAt saMyamasthAnAnAmanyatarasin saMyamasthAne chedopasthApanIyAdau vA, tadeva vizinaSTi-samyakzuddhe samyakazuddho vA 'zramaNaH' tapakhI lajjAmadaparityAgena samAnamanA vA 'parivrajet' saMyamoyukto bhavet , syAt-kiyantaM kAlam , yAvat kathA-devadatto yajJadatta iti kA yAvat , samyagAhita AtmA jJAnAdau yena sa samAhitaH samAdhinA vA-zobhanAdhyavasAyena yuktaH, dravyabhUto-rAgadveSAdirahitaH muktigamanayogyatayA vA | bhavyaH, sa evambhUtaH kAlamakArSIt 'paNDitaH sadasadvivekakalidaH, etaduktaM bhavati-devadatta iti kathA mRtasyApi bhavati ato yAvanmRtyukAlaM tAvallajjAmadaparityAgopetena saMyamAnuSThAne pravartitavyamiti syAt // 4 // kimAlambyaitadvidheyamiti, ucyate dUraM aNupassiyA muNI, tItaM dhammamaNAgayaM thaa|puddhe parusehi~ mAhaNe, avi haNNU samayaMmi riiyi||5||3|| piNNasamatte sayA jae, samatAdhammamudAhare munnii|suddddme usayAallUsae,No kujjhe No mANi maahnne||6|| dUravartikhAt dUro-mokSastamanu-pazcAt taM dRSTvA yadivA-daramiti-dIrghakAlam 'anudRzya' paryAlocya 'muni:' kAlatrayavettA dUrameva darzayati-atItaM 'dharma' svabhAva-jIvAnAmuccAvacasthAnagatilakSaNaM tathA anAgataM ca dharma-khabhAvaM paryAlocya lajjAmadau ! na vidheyau, tathA 'spRSTaH' chupsa: 'paruSaiH' daNDakazAdibhirvAgbhirvA 'mAhaNe tti muniH 'avi haNNU'tti api mAryamANaH Gerstisesesesear2009seseseaeeeeeeeeeeeseaet 1samayAhiyAsae pA. 2 panhasamatye pA.
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ kacidiha thA kathaM tvaM dhArmika ca mama dharma iti, apanA'haM vaNikulopajIvA gA'haM kulakramAgata bhAjayati, tatrAparamAsa skandakaziSyagaNavat 'samaye' saMyame 'rIyate' taduktamArgeNa gacchatItyarthaH, pAThAntaraM vA 'samayA'hiyAsae'ti samatayA zIlAGkAsahata iti // 5 // punarapyupadezAntaramAha-prajJAyAM samAptaH prajJAsamAptaH-paTuprajJaH, pAThAntaraM vA 'paNhasamatthe praznavipaye yAdhya0 cAryAya pratyuttaradAnasamarthaH 'sadA sarvakAlaM jayet , jeyaM kaSAyAdikamiti zeSaH / tathA samayA-samatA tayA dharmam-ahiMsAdilakSaNam / uddezaH 2 tiyuta | 'udAharet kathayet 'muniH yatiH sUkSme tu-saMyame yatkartavyaM tasa 'alUSakaH' avirAdhakaH, tathA na hanyamAno vA pUjyamAno // vA kudhyecApi 'mAnI garvitaH syAt 'mAhaNo' yatiriti / / 6 / / apic||62|| bahujaNaNamaNami saMvuDo, sabaDhehiM Nare aNissie / harae va sayA aNAvile, dhammaM pAdurakAsi kAsavaM 7 vahave pANA puDho siyA, patteyaM samayaM samIhiyA |jo moNapadaM uvaTTite, viratiM tattha akAsi paMDie // 8 // mAn janAn AtmAnaM prati nAmayati-prakIkaroti tairvA namyate-stUyate bahujananamano-dharmaH, sa eva bahubhirjanairAtmIyAtmIyAzayena yathA'bhyupagamaprazaMsayA stUyate-prazassate, katham 1, atra kathAnakaM rAjagRhe nagare zreNiko mahArAjaH,kadAcidasau catuvidhabudhdhyupetena putreNa abhayakumAreNa sArdhamAsthAnasthitastAbhistAbhiH kathAbhirAsAzcakre, tatra kadAcidevambhUtA kathA'bhUt , tadyathA| iha loke dhArmikAH bahavaH utAdhArmikA iti ?, tatra samastaparSadAbhihitam-yathAvAdhArmikA bahavo lokA dharma tu zatAnAmapi // 2 // madhye kazcidevaiko vidhatte, tadAkarSyAbhayakumAreNoktaM-yathA prAyazo lokAH sarva eva dhArmikAH, yadi na nizcayo bhavatAM parIkSA 1 ubehiyA pr.| IS kriyatA, parSadA'pyamihitam-evamastu, tato'bhayakumAreNa dhavaletaraprAsAdadvayaM kAritaM, ghoSitaM ca DiNDimena nagare, yathA-yaH kazcidiha dhArmikaH sa sarvo'pi dhavalaprAsAdaM gRhItabaliH pravizatu, itarastvitaramiti, tato'sau lokaH sarvo'pi dhavalaprAsAdameva praviSTo nirgacchaMzca kathaM tvaM dhArmikaH ? ityevaM pRSTaH kazcidAcaSTe-yathA'haM karSaka: anekazakunigaNaH maddhAnyakaNairAtmAnaM prINayati / khalakasamAgatadhAnyakaNabhikSAdAnena ca mama dharma iti, aparasvAha-yathA'haM brAhmaNaH SaTkarmAbhirataH tathA bahuzaucasnAnAdibhirvedavihitAguSThAnena pitRdevAMstarpayAmi, anyaH kathayati-yathA'haM vaNikkulopajIvI bhikSAdAnAdipravRttaH, aparaskhidamAha-yathA'haM kulaputrakaH nyAyAgataM nirgatika kuTumbakaM pAlayAmyeva, tAvat zvapAko'pIdamAha-yathA'haM kulakramAgataM dharmamanupAlayAmIti manni-1 zrayA ca bahavaH pizitabhujaH prANAn saMdhArayanti,ityevaM sarvo'pyAtmIyamAtmIyaM vyApAramuddizya dharme niyojayati, tatrAparamasita-18 prAsAdaM zrAvakadvayaM praviSTaM, taJca kimadharmAcaraNaM bhavadbhyAmakArItyevaM pRSTaM sat sakRnmadyanivRttibhaGgavyaMlIkamakathayat , tathA sAdhava evAtra paramArthato dhArmikA yathAgRhItapratijJAnirvAhaNasamarthAH, asmAbhistu-'avApya mAnuSaM janma, labdhvA jainaM ca zAsanam / / kRkhA nivRtti maidyasya, samyak sApi na pAlitA // 1 // anena vratabhaGgena, manyamAnA adhArmikam / adhamAdhamamAtmAnaM, kRSNaprAsAdamAzritAH // 2 // tathAhi-'lajjAM guNaudhajananI jananImivAryAmatyantazuddhahRdayAmanuvartamAnAH / tejakhinaH sukhamamUnapi saMtyajanti, satyasthitivyasanino na punaH pratijJAm // 3 // varaM praveSTuM jvalitaM hutAzanaM, nacApi bhagnaM cirasaMcitavatam / varaM hi mRtyuH suvizuddhacetaso, nacApi zIlaskhalitassa jIvitam // 4 // " iti, tadevaM prAyazaH sarvo'pyAtmAnaM dhArmikaM manyata itihakhA ||.. 1 AdhArasyApi karmatvavivakSayA, gatyarthatvena vizaH kartari kta iti na prathamAzaGkA / 2 jAtipakSIyA mavipuleyam / 3 karmaNo / pr.|| sUtrakRtAGgaM bahujananamano dharma iti sthitaM, tasmiMzca 'saMvRtaH samAhitaH san 'nara' pumAn 'sarvA: bAhyAbhyantarairdhanadhAnyakalatramamakhA- 2 vaitAlI dibhiH 'anizritaH' apratibaddhaH san dharma prakAzitavAnityuttareNa saha sambandhaH, nidarzanamAha-ida iva khacchAmbhasA bhRtaH yAdhya cAyIya- sadA 'anAvila.' anekamatsyAdijalacarasaMkrameNApyanAkulokaluSo vA kSAntyAdilakSaNaM dharma 'prAdurakArSIt' prakaTaM kRtavAn , uddezaH 2-- ttiyutaM | 18| yadivA evaMviziSTa eva kAzyapa-tIrthaGkarasaMbandhinaM dharma prakAzayet, chAndasakhAt vartamAne bhUtanirdeza iti // 7 // sa bhujnn||63|| mane dharme vyavasthito yAdRk dharma prakAzayati taddarzayitumAha-yadivopadezAntaramevAskRityAha-'bahave'ityAdi, 'bahavaH' ana ntAH'prANA:dazavidhaprANabhAkvAttadabhedopacArAt prANinaH 'pRthaga' iti pRthivyAdibhedena sUkSmavAdaraparyAptakAparyAptanarakagatyA-15 dibhedena vA saMsAramAzritAH teSAM ca pRthagAzritAnAmapi pratyekaM samatAM-duHkhadveSivaM sukhapriyavaM ca 'samIkSya' dRSTvA, yadivA-'samatAM' mAdhyasthyamupekSya(tya) yo 'maunIndrapadamupasthitaH' saMyamamAzritaH sa sAdhuH 'tatra' anekabhedabhinnaprANigaNe duHkhadviSi sukhAbhilASiNi sati tadupadhAte kartavye viratim akArSIt kuryAdveti, pApADDIna:-pApAnuSThAnAt davIyAn paNDita iti // 8 // apicadhammassa ya pArae muNI, AraMbhassaya aMtae tthie|soyNtiynnN namAiNo, No labbhaMti NiyaM pariggahaM 97 // 63 // // ihalogaduhAvahaM viU, paraloge ya duhNduhaavh| viddhaMsaNadhammameva taM, iti vijaM ko'gAramAvase ? // 10 // dharmastha-zrutacAritrabhedabhinnasya pAraM gacchatIti pAragaH-siddhAntapAragAmI samyazcAritrAnuSThAyI veti, cAritramadhikRtyAha 0000000000000 99999929892929090000
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'Arambhasya' sAvadyAnuSThAnarUpasya 'ante' paryante tadabhAvarUpe sthito munirbhavati, ye punavaM bhavanti te akRtadharmAH maraNe duHkhe | vA samutthite AtmAnaM zocanti, Namiti vAkyAlaGkAre, yadiveSTamaraNAdau arthanAze vA 'mamAiNoti mamedamahamassa svAmI-|| tyevamadhyavasAyinaH zocanti, zocamAnA apyete 'nijam' AtmIyaM pari-samantAt gRhyate-AtmasAkriyata iti parigrahaH-hira-12 gyAdiriSTakhajanAdirvA taM naSTaM mRtaM vA 'na labhante' na prApnuvantIti, yadivA dharmasya pAragaM munimArambhasyAnte vyavasthitamenamA-19 gatya 'khajanA: mAtApitrAdayaH zocanti 'mamasvayuktAH snehAlavA, na ca te labhante nijamapyAtmIyaparigrahabuddhyA gRhItamiti, // 9 // atrAntare 'nAgArjunIyAstu' paThanti "soUNa tayaM uvaDiyaM, kei gihI viggheNa uhiyaa| dhammami aNuttare muNI, taMpi jiNija imeNa paMDie // 1 // " etadevAha-iha' asimeva loke hiraNyakhajanAdikaM duHkhamAvahati viutti vidyAHjAnIhi, tathAhi-'arthAnAmarjane duHkhamarjitAnAM ca rakSaNe / Aye duHkhaM vyaye duHkhaM, dhigartha duHkhabhAjanam // 1 // ' tathAhi-- 'revApayaH kisalayAni ca sallakInA, vindhyopakaNThavipinaM svakulaM ca hikhA / kiM tAmyasi dvipa! gato'si vazaM kariNyAH, neho nibandhanamanarthaparamparAyAH // 1 // paraloke ca hiraNyasvajanAdimamakhApAditakarmajaM duHkhaM bhavati, tadapyaparaM duHkhamAvahati, tadupAdAnakarmopAdAnAditi bhAvaH, tathaitadupArjitamapi 'vidhvaMsanadharma vizarArukhabhAvaM, gavaramityarthaH, ityevaM 'vidvAn' jAnan kA sakarSa: 'agAravAsa' gRhavAsamAvaset ?, gRhapAzaM vA'nubanIyAditi, uktaM ca-"dArAH paribhavakArA bandhujano bandhanaM | viSa viSayAH / ko'yaM janasa moho? ye ripavasteSu suhRdaashaa||1||"10|| punarapyupadezamadhikRtyAha 1tripadabahumIhiratra, bhansamAsAntazca dvipadAdeva / 2 zrutvA tamupasthita kecigRhiNo vinAyotiSTheyuH / dharme'nuttare munistAnapi jayedanena paNDitaH // sUtrakRtAGga mahayaM paligova jANiyA, jAvi ya vaMdaNapUyaNA ihaM / suhame salle duruddhare, viumaMtA payahija saMthavaM // 11 // 1 // 2 vaitAlI zIlAka ege care(ra) ThANamAsaNe, sayaNe ege(ga)samAhie siyaa| bhikkhU uvahANavIrie,vaigutte ajjhattasaMvuDo12 / yA yAdhya0 cAIya | uddezaH 2 ttiyutaM | 'mahAntaM' saMsAriNAM dustyajakhAnmahatA vA saMrambheNa parigopaNaM parigopaH dravyataH paGkAdiH bhAvato'bhiSvaGgaH taM 'jJAtvA' MO| svarUpataH tadvipAkato vA paricchidya yA'pi ca pravrajitasya sato rAjAdibhiH kAyAdibhirvandanA vastrapAtrAdibhizca pUjanA tAM // 64 // || ca 'iha' asmin loke maunIndre vA zAsane vyavasthitena karmopazamajaM phalamityevaM parijJAyotseko na vidheyaH, kimiti ?, yato garvAtmakametatsUkSmaM zalyaM varcate, sUkSmavAcca 'durudvaraM duHkhenoddhatuM zakyate, ataH 'vidvAn' sadasadvivekajJastattAvat 'saMstavaM' paricayamabhiSvaGga 'parijahyAt' parityajediti / nAgArjunIyAstu paThanti-palimaMtha mahaM viyANiyA, jA'viya vaMdaNapUyaNA IS iha / suhumaM sallaM duruddharaM, taMpi jiNe eeNa paMDie // 1 // " asya cAyamarthaH-sAdhoH khAdhyAyadhyAnaparassaikAntaniHspRhasya | yo'pi cAyaM paraiH vandanApUjanAdikaH satkAraH kriyate asAvapi sadanuSThAnasya sadgatervA mahAn palimantho-vimaH, AstAM tAva-1 |cchabdAdiSvabhiSvaGgaH, tamityevaM parijJAya tathA sUkSmazalyaM duruddharaM ca atastamapi 'jayed' apanayet paNDitaH 'etena' vakSyamANeneti // 11 // 'ekaH' asahAyo dravyata ekaillavihArI bhAvato rAgadveSarahitazcaret , tathA 'sthAnaM' kAyotsargAdikam eka eva | // 64 // Seraenesescolaeoeceseoeoeoeoeoeo 1 bhAstAM tAvat pra. taM tAvat pra0 / 2 palimandhaM ( vighnaM ) mahAntaM vijJAya yA'pica vandanApUjaneha / sUkSmaM zalyaM duruddharaM, tadapi jayedetena paMDitaH // 1 // 18 prAkRte khArthe lapratyayAgane ekala iti jAte prasiddhatvAdanukaraNametat / kuryAt , tathA Asane'pi vyavasthito'pi rAgadveSarahita eva tiSThet , evaM zayane'pyekAkyeva 'samAhitaH dharmAdidhyAnayuktaH 'syAt' bhavet , etaduktaM bhavati-sarvAsvapyavasthAsu caraNasthAnAsanazayanarUpAsu rAgadveSavirahAt samAhita eva syAditi, tathA mikSaNazIlo bhikSuH upadhAnaM-tapastatra vIrya yasya sa upadhAnavIryaH-tapasyanigRhitabalavIrya ityarthaH, tathA 'dhaarguptH| 18 supolocitAbhidhAyI 'adhyAtma' manaH tena saMvRto bhikSurbhavediti // 12 // kizca1&No pIheNa yAvapaMguNe, dAraM sunnagharassa sNje| puTe Na udAhare vayaM, Na samucche No saMthare taNaM // 13 // jattha'tthamie aNAule, samavisamAiM muNI'hiyAsae / caragA aduvAvi bheravA, aduvA tattha sarIsivA siyA // 14 // kenacicchayanAdinimittena zUnyagRhamAzrito bhikSuH tasya gRhasya dvAraM kapATAdinAna sthagayenApi tacAlayet , yAvat 'na yAvapaMguNe ti nodghATayet , tatrastho'nyatra vA kenaciddharmAdikaM mArga vA pRSTaH san sAvadyAM vAcaM 'nodAharet' na brUyAt , Abhigrahiko jinakalpikAdiniravadyAmapi na brUyAt , tathA 'na samucchindyAt' tRNAni kacabaraM ca pramArjanena nApanayeta, nApi zaya| nArthI kazcidAbhigrAhikaH 'tRNAdikaM saMstaret' tRNairapi saMstArakaM na kuryAt , kiM punaH kambalAdinA?, anyo vA zupirataNaM na saMstarediti // 13 // tathA bhikSuryatraivAstamupaiti savitA tatraiva kAyotsargAdinA tiSThatIti yatrAstamitaH, tathA'nAkulaH samudrava-10 1prAktano'piH zayanAdisamuccayAya ayaM tU_sthAnAdisamuccayAya / 99999999 O988sses
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ Resere cAyi sUtrakRtAGgaM akrAdibhiH parIpahopasagairakSubhyan 'samaviSamANi' zayanAsanAdInyanukUlapratikUlAni 'muni: yathAvasthitasaMsArasvabhAvavettA 2vaitAlIzIlA- samyag-araktadviSTatayAdhisaheta, tatra ca zUnyagRhAdau vyavasthitasya tasya carantIti carakA-daMzamazakAdayaH athavApi 'bhairavAyAdhya. | bhayAnakA-rakSaHzivAdayaH athavA tatra sarIsRpAH 'syuH bhaveyuH, tatkRtAMzca parISahAn samyaka adhipaheteti // 14 // sAmprataM uddezaH 2 ttiyuta trividhopasargAdhisahanamadhikRtyAha tiriyA maNuyAya divagA, uvasaggA tivihaa'hiyaasiyaa|lomaadiiyN Na hArise, sunnAgAragao mahAmuNI / hANo abhikaMkheja jIviyaM,no'viya pUyaNapatthae siyaa|abbhtthmurviti bheravA,sunnAgAragayassa bhikkhuNo / / 'rakSA' siMhavyAghrAdikRtAH tathA 'mAnuSA' anukUlapratikUlAH satkArapuraskAradaNDakazAtADanAdijanitAH, tathA 'divyagAiti vyantarAdinA hAsyapradeSAdijanitAH, evaM trividhAnapyupasargAn 'adhisaheta' nopasagairvikAraM gacchet , tadeva darzayati-'lomAdikamapi na harSet' bhayena romodgamamapi na kuryAt , yadivA-evamupasargAstrividhA api 'ahiyAsiya'tti adhisoDhA bhavanti yadi romodgamAdikamapi na kuryAt , AdigrahaNAt dRSTimukhabikArAdiparigrahaH, zUnyAgAragataH, zUnyagRhavyavasthitasya copalakSaNArthatvAt pitRvanAdisthito vA 'mahAmuni:' jinakalpikAdiriti // 15 // kica-sa taibhairvairupsrgrudiirnnaisto-||2||65|| tudhamAno'pi jIvitaM na abhikAGketa, jIvitanirapekSeNopasargaH soDhavya iti bhAvaH, na copasargasahanadvAreNa 'pUjAprArthakaH' prakarSA-1 bhilASI 'syAt bhavet ,evaM ca jIvitapUjAnirapekSeNAsakRt samyak sahyamANA bhairavA-bhayAnakAH zivApizAcAdayo'bhyastabhAvaM khAtmatAM upa-sAmIpyena yAnti-gacchanti, tatsahanAcca bhikSoH zUnyAgAragatasya nIrAjitavAraNasyeva zItoSNAdijanitA upa-12 | sargAH susahA eva bhavantIti bhAvaH // 16 // punarapyupadezAntaramAha uvaNIyatarassa tAiNo, bhayamANassa vivikkmaasnnN| sAmAiyamAhu tassa jaM, jo appANa bhae Na dse|| | usiNodagatattabhoiNo,dhammaTThiyassa muNissa hiimto| saMsaggi asAhurAihiM,asamAhIu tahAgayamsavi hai| upa-sAmIpyena nItaH-prApito jJAnAdAvAtmA yena sa tathA atizayenopanIta upanItatarastasya, tathA 'tAyinaH' parAtmopakAriNaH trAyiNo vA-samyakpAlakasya, tathA 'bhajamAnasya' sevamAnasya 'viviktaM' vIpazupaNDakavivarjitam Asyate--sthIyate yasimiti tadAsanaM-vasatyAdi, tasyaivambhUtasya muneH 'sAmAyika samabhAvarUpaM sAmAyikAdicAritramAhuH sarvajJAH, 'yada' yasAt tatazcAritriNA prAgvyavasthitasvabhAvena bhAvya, yazcAtmAnaM 'bhaye pariSahopasargajanite'na darzayet' tadbhIruna bhavet tasya | sAmAyikamAhuriti sambandhanIyaM // 17 // kina-muneH 'uSNodakataptabhojina: tridaNDodvRttoSNodakabhojinaH, yadivA-8 uSNaM samazItIkuryAditi taptagrahaNaM,tathA zrutacAritrAkhye dharme sthitasya 'hImato'ttihI:-asaMyamaM prati lajjA tadvato'saMyamajugupsA-2 vata ityarthaH, tasvaivambhUtasya mune rAjAdibhiH sArddha yaH 'saMsargaH' sambandho sAvasAdhuH anarthodayahetulAt 'tathAgatasyApi // yathoktAnuSThAyino'pi rAjAdisaMsargavazAda 'asamAdhireva' apadhyAnameva syAt, na kadAcit svAdhyAyAdikaM bhavediti // 18 // parihAryadoSapradarzanena adhunopadezAnidhitsayAhasUtraMkatAja ahigaraNakaDassa bhikkhuNo, vayamANassa pasajjha dAruNaM / aDhe parihAyatI bahu. ahigaraNaM na kareja paMDie / 2 vaitAlIzIlAkAsIodarga paDi dachiNo, apaDiNNassa lvaavseppinno| yAdhya0 cAIya uddezaH 2 ttiyutaM _____sAmAiyamAhu tassa jaM, jo gihimatte'saNaM na bhuMjatI // 20 // 8 adhikaraNaM-kalahastatkaroti tacchIlazcetyadhikaraNakaraH tasyaivambhUtasya bhikSoH tathA'dhikaraNakarI dAruNAM vA bhayAnakA vA 'prasahya'prakaTameva vAcaM yuvataH sataH 'artho mokSaH tatkAraNabhUto vA saMyamaH sa bahu 'parihIyate' vaMsamupayAti, idamukta bhavati-bahunA kAlena yadarjitaM viprakRSTena tapasA mahatpuNyaM tatkalahaM kurvataH parApapAtinI ca vAcaM yuvataH tatkSaNameva dhvaMsamupayAti, tathAhi-ja ajiyaM samIkhallaehiM tavaniyamabaMbhamaiehiM / mA hu tayaM kalahaMtA chAbhaha sAgapattehiM // 1 // ' ityevaM makhA manAgapyadhikaraNaM na kuryAt 'paNDitaH sdsdvivekiiti||19|| tathA zItodakam-aprAsukodakaM tatprati jugupsakasyAprAsukoIS dakaparihAriNaH sAdhoH na vidyate pratijJA-nidAnarUpA yasya sopratijJo'nidAna ityarthaH,lavaM-karma tasmAt avasappiNottiavasarpiNaH yadanuSThAnaM karmabandhopAdAnabhUtaM tatparihAriNa ityarthaH, tasyaivambhUtasya sAdhoryasAt yat 'sAmAyikaM' samabhAvalakSaNa 4 // 66 // mAhuH sarvajJAH, yazca sAdhuH 'gRhamAtre' gRhasthabhAjane kAMsyapAtrAdau na mukte tasya ca sAmAyikamAhuriti saMbandhanIyamiti // 20 // 1 // SOS08Dacecas casatyAdi, tasyaivamta mAnasya' sevamAnasya vivikta natitarastasya, tathA tAyinaH para aeeeeeeeerence 1nIodapaDi / 2 sudi. : 3 yadarjitaM kaSTaiH ( zamIpatraH) taponiyamabrahmacaryamayaiH / mA tat kalahayantaH tyASTa zAkapatraiH // 1 //
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 feeeesecenesesecenecesses lajata iti, ma diti, evaM karoti // 21 // jAyate, tathAhi na kurvanti, tathA satraka.12 zIlAGkA Naya saMkhayamAhu jIviyaM,tahaviya bAlajaNo pagabbhAbAle pApehiM mijatI, iti saMkhAya muNI Na mjjtii||1 chaMdeNa pale imA payA, bahumAyA moheNa paauddaa| viyaDeNa paliMti mAhaNe, sIuNhaM vayasAhiyAsae // 22 // | | 'na ca' naiva 'jIvitam' AyuSkaM kAlaparyAyeNa truTitaM sat punaH 'saMkhaya'miti saMskartu-tantuvatsaMdhAtuM zakyate ityevamAhussadvidaH, tathA'pi evamapi vyavasthite 'bAla:' ajJo janaH 'pragalbhate' pApaM kurvan dhRSTo bhavati, asadanuSThAnarato'pi na lajata iti, sa caivambhUto bAlastairasadanuSThAnApAditaiH 'pApaiH karmabhiH 'mIyate tadyukta ityevaM paricchidyate, bhiyate vA meyena dhAnyAdinA prasthakavaditi, evaM 'saMkhyAya' zAkhA 'muniH yathAvasthitapadArthAnAM vettA 'na mAdyatIti' teSvasadanuSThAneSvahaM zobhanaH kartetyevaM pragalbhamAno madaM na karoti // 21 // upadezAntaramAha-'chandaH' abhiprAyastena tena khakIyAbhiprAyeNa kugatigamanaikahetunA 'imAH prajAH' ayaM lokastAsu gatiSu pralIyate, tathAhi-chAgAdivadhamapi svAbhiprAyagrahagrastA dharmasAdhanamityevaM pragalbhamAnA vidadhati, anye tu saMghAdikamuddizya dAsIdAsadhanadhAnyAdiparigrahaM kurvanti, tathA'jye mAyApradhAnaiH kukuTairasakRduprokSaNazrotrasparzanAdibhirmugdhajanaM pratArayanti, tathAhi-'kukkuTasAdhyo loko nAkukkuTataH pravartate kiJcit / tasAllokasyArthe pitaramapi sakukkuTaM kuryAt // 1 // tatheyaM prajA 'bahumAyA' kapaTapradhAnA, kimiti ?-yato mohaH-ajJAnaM tena 'prAvRtA' AcchA|ditA sadasadvivekavikaletyarthaH, tadetadavagamya 'mAhaNe'tti sAdhuH 'vikaTena' prakaTenAmAyena karmaNA mokSe saMyame vA prakarSaNa 1 basvAdIti pra0 / 2 kurukucaiH iti pra0 / satrakatAkAlIyate-pralIyate, zobhanabhAvayukto bhavatIti bhAvaH, tathA zItaM ca uSNaM ca zItoSNaM zItoSNA vA-anukUlapratikalaparIpahA- 82 vaitAlI|stAn vAcA kAyena manasA ca karaNatrayeNApi samyagadhisaheta iti // 22 // apica yAdhya. cApIya uddezaH2 titakujae aparAjie jahA, akkhehi kusalehiM diivyN| kaDameva gahAya No kaliM,no tIyaM no ceva dAvaraM // 23 // // 7 // 1 evaM logaMmi tAiNA, buie je dhamme annuttre| taM giNha hiyaMti uttama, kaDamiva sesa'vahAya pNddie||24|| kutsito jayo'syeti kujayo-dhUtakAraH, mahato'pi yUtajayasya sadbhirninditakhAdanarthahetukhAca kutsitasamiti, tameva vizinaSTi| aparAjito dIvyan kuzalakhAdanyena na jIyate akSaiH vA-pAzakaiH dIvyan-krIDaMstatpAtajJaH zalo-nipuNaH, yathA asau // dyUtakAro'kSaiH-pAzakaiH kapardakairvA ramamANa: 'kaDameva'ti catuSkameva gRhIkhA tallabdhajayakhAt tenaiva dIvyati, tato'sau tallandhajayaH sanna 'kaliM' ekakaM nApi 'traita' trikaM ca nApi 'dvAparaM' dvikaM gRhNAtIti // 23 // dArzantikamAha-yathA dyUtakAraH prAptajayakhAt sarvottamaM dIvyaMzcatuSkameva gRhNAti evamasin 'loke' manuSyaloke tAyinA nAyiNA vA-sarvakSenokto yo'yaM 'dharma:' kSAntyAdilakSaNaH zrutacAritrAkhyo vA nAsyottaraH-adhiko'stItyanuttaraH tamekAntahitamitikRtA sarvottamaM ca 'gRhANa' visrotasikArahitaH svIkuru, punarapi nigamanArtha tameva dRSTAntaM darzayati-yathA kazcit yUtakAraH 'kRtaM' kRtayugaM catuSkamityarthaH // 67 // 'zeSam' ekakAdi 'apahAya'tyakkhA dIvyan gRhNAti, evaM paNDito'pi-sAdhurapi zeSa-gRhasthakuprAvacanikapArzvasyAdibhAva| mapahAya sampUrNa mahAntaM sarvottama dharma gRhNIyAditi bhAvaH // 24 // punarapyupadezAntaramAha uttara maNuyANa AhiyA, gAmadhammA(mma)ii me aNussuyaM / jaMsI viratA samuThiyA, kAsavassa annudhmmcaarinno||25|| je eya caraMti AhiyaM, nAeNaM mahayA mhesinnaa|te uTTiya te samuTriyA, annonnaM sAraMti dhammao // 26 // 6 // | uttarAH-pradhAnAH durjayatvAt , keSAm ?-upadezAhakhAnmanuSyANAm anyathA sarveSAmeveti, ke te ?-'grAmadharmAH' zabdAdiviSayA | maithunarUpA veti, evaM grAmadharmA uttarakhena sarvajJairAkhyAtAH, mayaitadanu-pazcAcchrutaM, etacca sarvameva prAguktaM yacca vakSyamANaM tamAprameyenA'ditIrthakatA putrAnuddizyAbhihitaM sat pAzcAtyagaNadharAH sudharmasvAmiprabhRtayaH vaziSyebhyaH pratipAdayanti ato mayaitada5 nuzrutamityanavadyaM, yasminniti-karmaNi lyablope pazcamI saptamI veti yAn grAmadharmAnAzritya ye viratAH, paMcamyarthe vA saptamI, ||| yebhyo vA viratAH samyaksaMyamarUpeNotthitAH samutthitAste 'kAzyapasya' RSabhakhAmino vardhamAnakhAmino vA sambandhI yo dharmastadanucAriNaH, tIrthakarapraNItadharmAnuSThAyino bhavantItyarthaH // 25 // kica-ye manuSyA 'ena' prAguktaM dharma praamdhrmvir-15|| tilakSaNaM 'caranti' kurvanti AkhyAtaM 'jJAtena' jJAtaputreNa 'mahaye ti mahAviSayasya jJAnasyAnanyabhUtalAt mahAn tena, tathA'nukUlapratikUlopasargasahiSNukhAta 'maharSiNA' zrImadvardhamAnakhAminA AkhyAtaM dharma ye caranti te eva saMyamotthAnena-kutIrthikaparihAreNotthitAH tathA nidvavAdiparihAreNa ta eva samyak kumArgadezanAparityAgena utthitAH samutthitA iti, nAnye kuprAva1 samyaktvamArgadezanA'pari0 pra0 / 890SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 sUtrakRtA canikA jamAliprabhRtayazceti bhAvaH, ta eva ca yathoktadharmAnuSThAyinaH 'anyo'nya' parasparaM 'dharmato dharmamAzritya dharmato vA vaitAlIzIlA- bhrazyantaM 'sArayanti' codayanti-punarapi saddharme pravartayantIti // 26 // kizca yAbhya0 mA peha purA paNAmae,abhikakhe uvahiM dhuNittae |je dUmaNa tehiM No NayA, te jANaMti smaahimaahiy||27|| uddezaH 2 ttiyutaM paNo kAhie hoja saMjae, pAsaNie Na ya sNpsaare| naccA dhammaM aNuttaraM, kayakirie NayAvi mAmae // 28 // - durgatiM saMsAra vA praNAmayanti-prahIkurvanti prANinAM praNAmakAH-zabdAdayo viSayAstAn 'purA' pUrva bhuktAn 'mA prekSaskhA | mA sara, teSAM saraNamapi yasAnmahate'nAya, anAgatAMzca nodIkSeta-nA''kAGkediti, tathA 'abhikAGket' abhilaped anArataM cintayedanurUpamanuSThAnaM kuryAt , kimarthamiti darzayati-upadhIyate-Dhaukyate durgatiM pratyAtmA yenAsAvupadhiH-mAyA aSTaprakAra vA karma tad 'hananAya' apanayanAyAbhikA diti sambandhaH, duSTadharma pratyupanatAH kumArgAnuSThAyinastIrthikAH, yadivA-'dUmaNati duSTamana:kAriNa upatApakAriNo vA zabdAdayo viSayAsteSu ye mahAsattvAH 'na natA' na pradIbhUtAH tadAcArAnuSThAyino na bhavanti 'te' sanmArgAnuSThAyino 'jAnanti' vidanti 'samAdhi' rAgadveSaparityAgarUpaM dharmadhyAnaM ca 'Ahitam' Atmani vyavasthitam , // 68 // A-samantAdvitaM vA ta eva jAnanti nAnya iti bhAvaH // 27 // tathA 'saMyataH pravrajitaH kathayA carati kAthikaH gocarAdau na bharet , yadivA-viruddhA paizUnyApAdanI hayAdikathA vA na kuryAt , tathA 'praznena' rAjAdikiMvRtarUpeNa darpaNAdipraznanimi tarUpeNa vA caratIti prAbhiko na bhavet , nApica 'saMprasArakA devavRSyarthakANDAdisUcakakathAvistArako bhavediti, kiM kRti // darzayati-'jJAtvA' avabuddhya nAstrottaro vidyata ityanuttarastaM zrutacAritrAkhyaM dharma samyag avagamya, tasya hi dharmasyaitadeva phalaM AK yaduta-vikathAnimittaparihAreNa samyakakriyAvAn syAditi, taddarzayati-kRtA-khabhyastA kriyA-saMyamAnuSThAnarUpA yena sa91 kRtakriyastathAbhUtazca nacApi 'mAmako' mamedamahamasya khAmItyevaM parigrahAgrahI bhavediti // 28 // kiJca--- 18 channaM ca pasaMsa No kare,na ya ukkosa pagAsa maahnne|tesiN suvivegamAhie, paNayA jehiM sujosiaNdhuy||29|| aNihe sahie susaMvuDe, dhammaTTI uvhaannviirie|vihrej samAhiiMdie,attahiaM khuduheNa lbbhi||30|| 'channati mAyA tasyAH svAbhiprAyamacchAdanarUpakhAt tAM na kuryAt , cazabda uttarApekSayA samuccayArthaH, tathA prazasyate-sarvaira pyavigAnenAdriyata iti prazasyo-lobhastaM ca na kuryAt , tathA-jAtyAdibhirmadasthAnalaghuprakRtiM puruSamutkarSayatItyukarSako-mAnaIS stamapi na kuryAditi sambandhaH, tathA'ntarvyavasthito'pi mukhadRSTibhrUbhaGgavikAraiH prakAzIbhavatIti prakAza:-krodhastaM ca 'mAhaNe tti sAdhuna kuryAt , 'teSAM' kaSAyANAM yairmahAtmabhiH 'viveka' parityAgaH 'Ahito' janitasta eva dharma prati praNatA iti, yadivA-teSAmeva satpuruSANAM suSu vivekaH parijJAnarUpa AhitaH-prathitaH prasiddhiM gataH ta eva ca dharma prati praNatAH 'yaiH' mahAsattvaiH suSTu 'juSTaM sevitaM dhUyate'STaprakAraM karma tadbhUtaM-saMyamAnuSThAna, yadivA-yaiH sadanuSThAyibhiH 'mujositi suSTu kSiptaM sUtrakRtAGgaMdhUnanArhakhAt 'dhUtaM' karmeti // 29 // api ca-stridyata iti strihaH na nihaH astrihaH-sarvatra mamakharahita ityarthaH, yadivA-182 vaitAlIzIlAkA- parIpahopasagairnihanyate iti nihaH na nihonihaH-upasagairaparAjita ityarthaH, pAThAntaraM vA 'aNahe'ti nAssAghamastItyanagho, yAdhya. cArSIyavR- niravadyAnuSThAyItyarthaH, saha hitena vartata iti sahitaH sahito-yukto vA jJAnAdibhiH, svahitaH-Atmahito vA sadanuSThAnapravRtteH, uddezaH 2 siyuta tAmeva darzayati-suSTu 'saMvRta' indriyanoindriyairvisrotasikArahita ityarthaH, tathA dharma:-zrutacAritrAkhyaH tenArthaH-prayojanaM sa eva vA'rthaH tasyaiva sadbhiraryamANalAta dharmArthaH sa yasthAstIti sa dharmArthI tathA upadhAnaM tapastatra vIryavAn sa evambhUto 'viharet' saMyamAnuSThAnaM kuryAt 'samAhitendriya saMyatendriyaH, kuta evaM?-yata AtmahitaM duHkhenAsumatA saMsAre paryaTatA akRtadharmAnuchAnena 'labhyate' avApyata iti, tathAhi "na punaridamatidurlabhamagAdhasaMsArajaladhivibhraSTam / mAnuSyaM khadyotakataDillatAvilasitapratimam // 1 // " tathAhi-yugasamilAdidRSTAntanItyA manuSyabhava eva tAvat durlabhaH, tatrApyAryakSetrAdikaM durApamiti, ata AtmahitaM duHkhenAvApyata iti mantavyam , apica-bhUteSu jaGgamalaM tamin pazcendriyasamutkRSTam / tasmAdapi mAnuSyaM mAnuSye'pyAryadezazca // 1 // deze kulaM pradhAna kule pradhAne ca jAtirutkRSTA / jAtau rUpasamRddhI rUpe ca balaM viziSTatamam // 2 // bhavati // 8 // bale cAyuSkaM prakRSTamAyuSkato'pi vijJAnam / vijJAne samyaktraM samyakle zIlasaMprAptiH, // 3 // etatpUrvazvAyaM samAsato mokSasAdha-2|| nopAyaH / tatra ca bahu samprAptaM bhavadbhiralpaM ca saMprApyam // 4 // tatkurutodyamamadhunA maduktamArge samAdhimAdhAya / tyaksA saGgama- 18 // 69 // nAyeM kArya sadbhiH sadA zreyaH // 5 // iti // 30 // etaca prANibhirna kadAcidavAsapUrvamityetadarzayitumAha 1 sa tadarthaH pra0 / eceaeseseseeeeeesesese aasasaa090029290600365
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ Na hi NUNa purA aNussutaM, aduvA taM taha No smutttthiy|| muNiNA sAmAiAhitaM, nAeNaM jagasabadaMsiNA // 31 // evaM mattA mahaMtaraM, dhammamiNaM sahiyA bahU jnnaa| guruNo chaMdANuvattagA, virayA tinna mahoghamAhitaM // 32 // tibemi // (gAthAgram 152) // 4 // yadetat 'muninA' jagataH sarvabhAvadarzinA jJAtaputrIyeNa sAmAyikAdi 'Ahitam' AkhyAtaM, tat 'nUna' nizcitaM 'nahi | naiva 'purA' pUrva jantubhiH 'anuzrutaM' zravaNapathamAyAtaM athavA zrutamapi tatsAmAyikAdi yathA avasthita tathA nAnuSThitaM, pAThAntaraM vA 'avitaha nti avitathaM yathAvanAnuSThitamataH kAraNAdasumatAmAtmahitaM sudurlabhamiti // 31 // punarapyupadezAntaramadhikRtyAha|'evam' ukarItyA''tmahitaM sudurlabhaM 'matvA' jJAlA dharmANAM ca mahadantaraM dharmavizeSa karmaNo vA vivaraM jhAlA, yadivA 'mahaMtara ti manuSyAryakSetrAdikamavasaraM sadanuSThAnasya jJAkhA 'ena' jainaM 'dharma' zrutacAritrAtmaka, saha hitena vartanta iti sahitAjJAnAdiyuktA bahavo janA laghukarmANaH samAzritAH santo 'guroH' AcAryAdestIrthaGkarasya vA 'endAnuvartakAH taduktamArgAnu .pA. aTavA'vitahaM jo anndri| ThAyino 'piratA:' pApebhyaH karmabhyaH santastIrNA'mahaugham' apAraM saMsArasAgaramevamAkhyAtaM mayA bhavatAmaparaiva vIryadbhiranye pAm, itizabdaH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat // 32 // vaitAlIyasya dvitIyodezakaH samAptaH // 2 // sUtrakRtAGga zIlAza- cAsyaciyutaM vAlIyAdhya. umeza 3 // 70 // // atha vaitAlIyAdhyayanasya tRtIyoddezakasya prArambhaH // Secepeseseseseseeeeeeeeeeseccaeeeeeeeeeeeeeeeeereceicerceneseseseseses 3290829082920850899000000000059 aoraona909202999990724 // ukto dvitIyoddezakaH, sAmprataM tRtIyaH samArabhyate assa cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezakAnte viratA ityuktaM, teSAM ca kadAcitparIpahAH samudIryerannatastatsahanaM vidheyamiti, uddezArthAdhikAro'pi niyuktikAreNAbhihitaH yathAjJAnopacitasya karma-18 Nopacayo bhavatIti, sa ca parIpahasahanAdevetyataH parISahAH soDhavyA ityanena saMbandhenA''yAtasyAsyoddezakasyA''di sUtrasaMvuDakammassa bhikkhuNo, jaM dukkhaM puttuNabohie|tN saMjamao'vacijaI, maraNaM hecca vayaMti paMDiyA // 1 je vinnavaNAhijosiyA, saMtinnehiM samaM viyaahiyaa| tamhA uddati pAsahA, adakkhu kAmAi rogavaM // 2 // | 1 tiriyaM ahe tahA iti pA0 / saMvRtAni-niruddhAni karmANi-anuSThAnAni samyagupayogarUpANi vA mithyAdarzanAviratipramAdakapAyayogarUpANi vA | yasya 'bhikSoH' sAdhoH sa tathA tasya yat 'duHkham' asadecaM tadupAdAnabhUtaM vA'STaprakAraM karma 'spRSTa'miti baddhaspRSTanikAcita|mityarthaH, tacAtra 'abodhinA' ajJAnenopacitaM sat 'saMyamato' maunIndroktAt saptadazarUpAdanuSThAnAdU 'apacIyate' pratikSaNaM kSayamupayAti, etaduktaM bhavati-yathA taTAkodarasaMsthitamudakaM niruddhAparapravezadvAraM sadAdityakarasamparkAt pratyahamapacIyate, evaM | saMvRtAzravadvArasya bhikSorindriyayogakaSAyaM prati saMlInatayA saMvRtAtmanaH sataH saMyamAnuSThAnena cAnekabhavAjJAnopacitaM karma kSIyate, ye ca saMghRtAtmAnaH sadanuSThAyinazca te 'hitvA' tyakkhA 'maraNaM maraNakhabhAvamupalakSaNakhAt jAtijarAmaraNazokAdikaM tyakkhA mokSaM vrajanti 'paNDitAH sadasadvivekinaH, yadivA-'paNDitAH sarvajJA evaM vadanti yat prAguktamiti // 1 // ye'pica tenaiva bhavena na mokSamApnuvanti tAnadhikRtyAha-'ye' mahAsattvAH kAmArthibhirvijJApyante yAstadarthinyo vA kAminaM vijJApayanti tA| vijJApanA:-striyastAbhiH 'ajuSTA' asevitAH kSayaM vA-avasAyalakSaNamatItAste 'santINe:' mukkaiH samaM vyAkhyAtAH, atIrNA api santo yataste niSkizcanatayA zabdAdiSu viSayepvapratibaddhAH saMsArodanvatastaTopAntavartino bhavanti, tasAd 'U rvamiti' mokSaM yoSitparityAgAdvordhva yadbhavati tatpazyata yUyaM / ye ca kAmAn 'rogavadU' vyAdhikalpAn 'adrAkSuH' dRSTavantaste saMtIrNasamA vyAkhyAtAH, tathA coktam-"puSphalANaM ca rasaM surAi maMsassa mahiliyANaM ca / jANatA je virayA te dukarakArae moSo'vasAnam / 2 staTAntarva0pra03 puSpaphalAnAM ca rasa murAyA mAMsasa mahelAnAM ca / jAnanto ye viratAtAn duSkarakArakAn vande // 1 // 2
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ ta zIlAGkA vAya tiyuta // 71 // sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryayatiyutaM // 72 // 48 vaMde || 1 ||" tRtIyapAdasya pAThAntaraM vA 'u tiriyaM adde tahA' Urdhvamiti - saudharmAdiSu, tiriyamiti - tiryakloke, adha | iti-bhavanapatyAdau, ye kAmAstAn rogavadadrAkSurye te tIrNakalpA vyAkhyAtA iti // 2 // punarapyupadezAntaramadhikRtyAhaaggaM vaNiehiM AhiyaM, dhAraMtI rAINiyA ihaM / evaM paramA mahavayA, akkhAyA u sarAibhoyaNA // 3 // je iha sAyANugA narA, ajjhovavannAkAmehiM mucchiyA / kivaNeNa samaM pagabbhiyA, na vi jANaMti samAhimAhitaM // 4 // 'a' va pradhAnaM ratnavastrAbharaNAdikaM tadyathA vaNigbhirdezAntarAd 'AhitaM' DhaukitaM rAjAnastatkalpA IzvarAdayaH 'iha' asmi - | nmanuSyaloke 'dhArayanti' vibhrati, evametAnyapi mahAvratAni ratnakalpAni AcAryaiH 'AkhyAtAni pratipAditAni niyojitAni 'sarAtribhojanAni' rAtribhojanaviramaNapaSThAni sAdhavo vibhrati, tuzabdaH pUrvaratvebhyo mahAtrataratnAnAM vizeSApAdaka iti, idamuktaM bhavati yathA pradhAnaratvAnAM rAjAna eva bhAjanamevaM mahAvrataratnAnAmapi mahAsattvA eva sAdhavo bhAjanaM nAnye | iti // 3 // kiJca ye narA laghuprakRtayaH 'iha' asmin manuSyaloke sAtaM - sukhamanugacchantIti sAtAnugAH- sukhazIlA aihikAmuSmikApAyabhIravaH samRddhirasasAtA gauraveSu 'adhyupapannA' gRddhAH tathA 'kAmeSu' icchAmadanarUpeSu 'mUcchitA' kAmotkaTatRSNAH kRpaNo- dIno varAkaka indriyaiH parAjitastena samAH tadvatkAmAsevane 'pragalbhatA' dhRSTatAM gatAH, yadivA-kimanena stokena doSeNA samyakpratyupekSaNAdirUpeNAsvatsaMyamasya virAdhanaM bhaviSyatyevaM pramAdavantaH kartavyeSvavasIdantaH samastamapi saMyamaM paTavanmaNikuTTimavadvA malinIkurvanti, evambhUtAzca te 'samAdhi' dharmadhyAnAdikam 'AkhyAtaM' kathitamapi na jAnantIti // 4 // punarapyupadezAntaramadhikRtyAha vAheNa jahA va vicchae, abale hoi gavaM pcoie| se aMtaso appathAmae, nAivahai abale visIyati 5 | evaM kAmesaNaM viU, aja sue payaheja saMthavaM / kAmI kAme Na kAmae, laddhe vAvi aladdha kaNhuI // 6 // 'vyAdhena' lubdhakena 'jahA va'tti yathA 'gava'nti mRgAdipazurvividham- anekaprakAreNa kUTapAzAdinA kSataH - paravazIkRtaH zramaM vA grAhitaH praNodito'pyavalo bhavati, jAtazramavAt gantumasamarthaH, yadivA- vAhayatIti vAha: - zAkaTikastena yathAvadavahan gaurvividhaM pratodAdinA kSataH --- pracodito'pyavalo- vipamapathAdau gantumasamartho bhavati, 'sa cAntaza: ' maraNAntamapi yAvadalpasAmarthyo nAtIva voDhuM zaknoti, evambhUtatha 'avalo' bhAraM vodumasamarthaH tatraiva paGkAdau viSIdatIti // 5 // dArzantikamAha-'evam' anantaroktayA nItyA kAmAnAM - zabdAdInAM vipayANAM yA gaveSeNA- prArthanA tasyAM karttavyAyAM 'vidvAna' nipuNaH kAmaprArthanAsaktaH zabdAdipaGke manaH sa caivambhUto'dya zvo vA 'saMstavaM' paricayaM kAmasambandhaM prajahyAt kileti, evamadhyavasAyyeva sarvadA'vatiSThate, naca tAn kAmAn avalo balIvardavat viSamaM mArga tyaktumalaM kiJcana caihikAmuSmikApAyadarzitayA kAmI 1 pyacAlo pra0 / 2 yA'ncepaNA pra0 / 3 bAlo / navala0 pra0 / 4 naibai0 pra0 / bhUkhopanatAnapi 'kAmAn' zabdAdiviSayAn vairakhAmijambUnAmAdivadvA 'kAmayeta' abhilapediti, tathA kSullakakumAravat kutazcinnimittAt 'sugAiya' mityAdinA pratibuddho 'labdhAnapi' prAptAnapi kAmAn alabdhasamAn manyamAno mahAsattvatayA tannispRho bhavediti // 6 // kimiti kAmaparityAgo vidheya ityAzaGkayAha - mA paccha asAdhutA bhave, accehI aNusAsa appagaM / ahiyaM ca asAhu soyatI, se thaNatI paridevatI bahu 7 | iha jIviyameva pAsahA, taruNa evA (Ne vA) sasayassa tuhatI itaravAse ya bujjhaha, giddhanarA kAmesu mucchiyA mA pazcAt maraNakAle bhavAntare vA kAmAnupaGgAd 'asAdhutA' kugatigamanAdikarUpA 'bhavet' prApnuyAditi, ato viSayAsaGgAdAtmAnam 'ayehi' tyAjaya, tathA AtmAnaM ca 'anuzAdhi ' Atmano'nuzAstiM kuru, yathA he jIva ! yo hi 'asAdhuH' asAdhukarmakArI hiMsAnRtasteyAdau pravRttaH san durgatau patitaH adhikam - atyarthamevaM zocati, sa ca paramAdhArmikaiH kadarthyamAnastiryakSu vA kSudhAdivedanAgrasto'tyarthaM 'stanati' sazabdaM niHzvasiti, tathA 'paridevate' vilapatyAkrandati subadditi - hA mAtamriyata iti trAtA naivAsti sAmprataM kazcit / kiM zaraNaM me syAdiha duSkRtacaritasya pApasya 1 // 1 // ityevamAdIni duHkhAnyasAdhukAriNaH prAzuvantItyato vipayAnupaGgo na vidheya ityevamAtmano'nuzAsanaM kurviti sambandhanIyaM // 7 // kiJca - 'iha' asmin saMsAre AstAM tAvadanyajjIvitameva sakalasukhAspadamanityatA''ghAtaM AdhIcimaraNena pratikSaNaM vizarArusvabhAvaM tathA -- sarvAyuHkSaya eva vA 1 dubala vA0 cU0 / For Private Personal Use Only 2 baitAlIyAdhya0 uddezaH 3 // 71 // 2 vaitAlI yAdhya0 uddezaH 3 11 02 11
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'taruNa evaM' yuvaiva varSazatAyurapyupakramato'dhyavasAnanimittAdirUpAdAyuSaH 'budhyati' pracyavate, yadivA-sAmprataM subahapyAyurvarSazataM tacca tasya tadante truTyati, taJca sAgaropamApekSayA katipayanimeSaprAyakhAt ikharavAsakalpaM vartate-stokanivAsakalpamityevaM budhyadhvaM yUyaM, tathaivambhUte'pyAyuSi 'narAH' purupA laghuprakRtayaH 'kAmeSu' zabdAdiSu vipayeSu 'gRhA' adhyupapannA mUcchitAH / tatraivA''saktacetaso narakAdiyAtanAsthAnamApnuvantIti zeSaH // 8 // apica je iha AraMbhanissiyA, aatdNddaa(dd)egNtluusgaa| gaMtA te pAvalogayaM, cirarAyaM AsuriyaM disN||9|| paNa ya saMkhayamAhu jIvitaM, tahavi ya bAlajaNo pgbhii| paJcuppanneNa kAriyaM,ko daTuM paraloyamAgate ? // 10 // << ye kecana mahAmohAkulitacetasaH 'iha' aminmanuSyaloke 'Arambhe hiMsAdike sAvadyAnuSThAnarUpe nibhayena zritAH-saMbaddhA adhyupapannAste AtmAnaM daNDayantItyAtmadaNDakAH, tathaikAntenaiva jantUnAM lUSakA-hiMsakAH sadanuSThAnasya vA dhasakAH, te evambhUtA 'gantAro' yAsyanti 'pApaM lokaM' pApakarmakAriNAM yo loko narakAdiH 'cirarAtram' iti prabhUtaM kAlaM tannivAsino bhavanti, tathA bAlatapazcaraNAdinA yadyapi tathAvidhadevakhApattistathA'pyasurANAmiyamAsurI tAM dizaM yAnti, aparapreSyAH kilbi-18 pikA devAdhamA bhavantItyarthaH // 9 // kizca-'na ca' naiva truTitaM jIvitamAyuH 'saMskattuM saMdhAtuM zakyate, evamAhuH sarvajJAH, tathAhi-daMDekaliyaM karintA vaccaMti hu rAio ya divasA ya / AuM saMvelaMtA gayA yaNa puNo niyattaMti // 1 // " 'tathApi' evamapi gatrakR.13 1 daNDakalitaM kurvatyo brajanti rAtrayazca divasAzca / AyuH saMvelayantyaH gatAca punarna nivartante // 1 // mUtrakRtAGgaM 19 vyavasthite jIvAnAmAyupi 'bAlajanaH' ajJo loko nirvivekatayA asadanuSThAne pravRttiM kurvan 'pragalbhate dhRSTatAM yAti, asada- 2 vaitAhI zIlAGkA nuSThAnenApi na lajjata ityarthaH, sa cAjJo janaH pApAni karmANi kurvan pareNa codito dhRSTatayA alIkapANDityAbhimAnenedamuttara- yAdhya0 cAIya Me mAha-'pratyutpannena' vartamAnakAlabhAvinA paramArthasatA atItAnAgatayovinaSTAnutpannavenAvidyamAnakhAt 'kArya prayojana, ttiyuta uddezaH 3 prekSApUrvakAribhistadeva prayojanasAdhakakhAdAdIyate, evaM ca satIhaloka eva vidyate na paraloka iti darzayati-kaH paralokaM dRSTa-10 // 73 // hAyAtaH, tathA cocuH-"pitra khAda ca sAdhu zobhane :, yadatItaM varagAtri! tana te / nahi bhIru! gataM nivartate, samudayamAtramidaM. kalevaram // 1 // " tathA-"etAvAneva puruSo, yAvAnindriyagocaraH / bhadre ! vRkapadaM pazya, yadvadantyabahuzrutAH // 2 // " iti // | // 10 // evamaihi kasukhAbhilASiNA paralokaM niDhuvAnena nAstikena abhihite satyuttarapradAnAyAhaadakkhuba davakhuvAhiyaM,(taM)sadahasu adkkhudNsnnaa!| haMdi hu suniruddhadaMsaNe,mohaNijeNa kaDeNa kammuNA & dukkhI mohe puNo puNo, nivideja silogapUyaNaM / evaM sahite'hipAsae, AyatulaM pANehiM saMjae // 12 // __ pazyatIti pazyo na pazyo'pazyaH-andhastena tulyaH kAryAkAryAvivecikhAdandhavattasyA''matraNaM he'pazyavad-andhasadRza ! pratyakSasyaivaikasyAbhyupagamena kAryAkAryAnabhijJa pazyena-sarvajJena vyAhRtam-uktaM sarvajJAgamaM 'zraddhakha' pramANIkuru, pratyakSasyai- // 73 // 4 vaikasyAbhyupagamena samastavyavahAravilopena hanta hato'si, pitRnibandhanasyApi vyavahArasyAsiddheriti, tathA apazyakasya-asarvajJa II 1 kaH paralokaM darzayati, kaH para0 pra0 2 vadanti pA. 18 syAbhyupagataM darzanaM yenAsAvapazyakadazenastasyA''matraNaM he'pazyakadarzana! khatorvAgdI bhavAMstathAvidhadarzanapramANazca san kAyA% kAryAvivecitayA'ndhavadabhaviSyat yadi sarvajJAbhyupagama nAkariSyat , yadivA adakSovA anipuNo vA dakSovA-nipuNo vA yAdRzastA dRzo vA'cakSurdarzanamasyAsAvacakSurdarzana:--kevaladarzanaH-sarvajJastamAghadavApyate hitaM tat zraddhava, idamuktaM bhavati-anipuNena nipuNena vA sarvajJadarzanoktaM hitaM zraddhAtavyaM, yadivA-he 'adRSTa' he arvAgadarzana ! draSTrA-atItAnAgatavyavahitasUkSmapadArthadazinA yayAhRtam-abhihitamAgame tat zraddhakha, he adRSTadarzana adakSadarzana! iti vA-asarvajJoktazAsanAnuyAyin ! tamAtmIyamAgrahaM parityajya sarvajJokte mArge zraddhAnaM kurviti tAtparyArthaH, kimiti sarvajJokte mArge zraddhAnamasumAna karoti? yenaivamupadizyate, tanimittamAha-'haMdI'tyevaM gRhANa, huzabdo vAkyAlaGkAre suSTu-atizayena niruddham-AvRtaM darzanaM-samyag avayodharUpaM yasya sa tathA, kenetyAha-mohayatIti mohanIyaM-mithyAdarzanAdi jJAnAvaraNIyAdikaM vA tena vakatena karmaNA niruddhadarzana: prANI sarvajJoktaM mArga na zraddhatte atastanmArgazraddhAnaM prati codyate iti // 11 // punarapyupadezAntaramAha-duHkham, asAtavedanI| yamudayaprAptaM tatkAraNaM vA duHkhayatIti duHkhaM tadasyAstIti duHkhI san prANI paunaHpunyena mohaM yAti sadasadvivekavikalo bhavati, idamuktaM bhavati--asAMtodayAt duHkhamanubhavannA? mUDhastattatkaroti yena punaH punaH dukhI saMsArasAgaramanantamabhyeti, tadevambhUtaM mohaM parityajya samyagutthAnenotthAya 'nirvidyeta' jugupsat pariharedAtmazlAghAM stutirUpAM tathA 'pUjanaM vastrAdilAbharUpaM pariharet, 'evam' anantaroktayA nItyA pravartamAnaH saha hitena vartata iti sahito jJAnAdiyukto vA saMyataH pratrajito'paraprANibhiH SaeedeeoneORISO2OSOoOSeasoordPOO8000000 Secestroeserceroece89Receoesesesercedeoe 388628250
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 yAdhya patrakRtAGgaM zIlAGkAcAya-ya- ttiyutaM // 74 // FRecececeiverseseseeeeeRecenecesreereceiverservestioesesea sukhArthibhiH 'AtmatulA' AtmatulyatA duHkhApriyakhasukhapriyavarUpAmadhikaM pazyet , AtmatulyAn sarvAnapi prANinaH pAla 2 vAlI. yediti // 12 // kiJcagAraMpiaAvase nare,aNuputvaM pANehiM saMjae / samatA savattha suvvate, devANaM gacche salogayaM // 13 // uddesh| 3 socA bhagavANusAsaNaM,sacce tattha krejuvkkm| savattha viNIyamacchare, uJchaM bhikkhu visuddhamAhare // 14 // | 'agAramapi' gRhamapyAvasan---gRhavAsamapi kurvan 'naro' manuSyaH 'AnupUrva miti AnupUrvyA-zravaNadharmapratipacyAdi| lakSaNayA prANiSu yathAzaktyA samyaka yataH saMyataH tadupamaddAnivRttaH, kimiti ? yataH 'samatA' samabhAvaH AtmaparatulyatA | 'sarvatra' yato gRhasthe ca yadivaikendriyAdoM 'zrUyate' abhidhIyate Ahete pravacane, tAM ca kurvan sa gRhastho'pi suvrataH san 'devAnAM purandarAdInAM 'loka' sthAnaM gacchet , kiM punaryo mahAsattvatayA paJcamahAvratadhArI yatiriti // 13 / / apica-jJAnazvaryAdiguNasamanvitasya bhagavataH-sarvajJasya zAsanam-AjJAmAgamaM vA 'zrutvA' adhigamya 'tatra' tasminnAgame tadukte vA saMyame sayo hite satye laghukarmA tadupakrama-tatprApyupAyaM kuryAt, kimbhUtaH?-sarvatrApanIto matsaro yena sa tathA so'raktadviSTaH kSetrava(vA)stUpadhizarIraniSpipAsaH, tathA 'uMchaMti bhaizyaM vizuddha-dvicakhAriMzadoparahitamAhAraM gRhNIyAdabhyavaharedveti / // 14 / / kizca 1 zramaNa pra. 2. banopa. pra. savaM naccA ahiTue, dhammaTTI uvahANavIrie / gutte jutta sadAjae, Ayapare paramAyataTTite // 15 // 19 vittaM pasavo ya nAio, taM bAle saraNaM ti mnni| ete mama tesuvI ahaM, no tANaM saraNaM na vijaI // 16 // | 'sarvam etaddheyamupAdeyaM ca jJAkhA sarvajJokta mArga sarvasaMvararUpam 'adhitiSThet Azrayet , dharmeNArtho dharma eva vA'rthaH paramArthenAnyasyAnartharUpatvAt dharmArthaH sa vidyate yasyAsau dhamArthI-dharmaprayojanavAn , upadhAnaM-tapastatra vIrya yasya sa tathA anigRhitabalavIrya ityarthaH, tathA manovAkAyaguptaH, supraNihitayoga ityarthaH, tathA yukto jJAnAdibhiH 'sadA' sarvakAlaM yatetA''tmani parasiMzca / kiMviziSTaH san ? ata Aha-parama-utkRSTa Ayato-dIrghaH sarvakAlabhavanAt mokSastenArthikaH-tadabhilApI pUrvoktavizeSaNaviziSTo bhavediti // 15 // punarapyupadezAntaramAha-'vittaM' dhanadhAnyahiraNyAdi 'pazavaH' karituragagomahipyAdayo 'jJAtayaH' svajanA mAtApitRputrakalatrAdayaH tadetadvittAdikaM 'bAla' ajJaH zaraNaM manyate, tadeva dazaryati-mamaite vittapazujJAtayaH paribhoge upayokSyante, teSu cArjanapAlanasaMrakSaNAdinA zeSopadrava nirAkaraNadvAraNAhaM bhavAmItyevaM bAlo manyate, na punarjAnIte yadartha dhanamicchanti taccharIramazAzvatamiti, apica-"riddhI sahAvataralA rogajarAbhaMguraM hayasarIraM / doNhapi gamaNasIlANa kicciraM hoja saMbaMdho? // 1 // " tathA "mAtApitRsahasrANi, putradArazatAni c| pratijanmani vartante, kasya mAtA pi-10 / 1 RSidhaH svabhAvataralA rogajarAbharaM itakaM zarIram / dvayorapi gamanazIlayoH kiyaciraM bhavetsaMbandhaH 1 // 1 // sUtrakRtAGgatA'pi vA ? // 1 // " etadevAha-'no' naiva vittAdikaM saMsAre kathamapi trANaM bhavati narakAdau patato, nApi rAgIdinopadru-101vAlIzIlAGkA-18| tasya kaciccharaNaM vidyata iti // 16 // etadevAha yAdhya. cAIyattiyutaM 1-18 abbhAgamitaMmi vA duhe,ahavA ukkamite bhvNtie| egassa gatI ya AgatI,vidumaMtA saraNaMNa mnnii||17|| uddezaH 3 1 save sayakammakappiyA,aviyatteNa duheNa paanninno| hiMDaMti bhayAulA saDhA, jAijarAmaraNehi'bhidutA 18 // 75 // ISI pUrvopAttAsAtavedanIyodayenAbhyAgate duHkhe satyekAkyeva duHkhamanubhavati, na jJAtivargeNa vittena vA kizcitkriyate, tathAca "sayaNasmavi majjhagao rogAbhihato kilissai ihego / sayaNoviya se rogaM, na viraMcai neva nAsei // 1 // " athavA upakramakAraNairupakrAnte svAyuSi sthitikSayeNa vA bhavAntare bhavAntike vA-maraNe samupasthite sati ekasyaivAsumato gatirAgatizca bhavati, |'vidvAn' vivekI yathAvasthitasaMsArasvabhAvasya vettA ISadapi tAvat zaraNaM na manyate, kutaH sarvAtmanA trANamiti, tathAhi "ekasya janmamaraNe gatayazca zubhAzubhA bhavAvarte / tasmAdAkAlikahitamekenaivAtmanaH kAryam // 1 // eko karei kammaM phalamavi nismikao samaNuhavai / ekko jAyai marai ya paraloyaM ekao jAi // 2 // " // 17 // anyacca-sarve'pi saMsArodaravivarava-18 tinaH prANinaH saMmAre paryaTantaH svakRtena jJAnAvaraNIyAdinA karmaNA kalpitAH-sUkSmabAdaraparyAptakAparyAptakaikendriyAdibhedena ! // 75 // 1 khajanasyApi madhyagato rogAmihataH lizyati ihakaH / svajano'pi ca tasya roga na virecayati (hasayati) naiva nAzayati // 1 // 2 ekaH karoti karma phalamapi tasyaikakaH samanubhavati / eko jAyate mriyate ca paralokamekako yAti // 1 // eseceveceneageesemegecese esesesesecestereestero
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ Y I - .--. -..- ---.. . vyavasthitAH, tathA tenaiva karmaNaikendriyAdyavasthAyAm 'avyaktena' aparisphuTena ziraHzUlAdyalakSitasvabhAvenopalakSaNArthakhAt pravya-12 tena ca 'duHkhena' asAtAvedanIyasvabhAvena samanvitAH prANinaH paryaTanti-araghaTTaghaTIyatranyAyena tAsveva yoniSu bhayAkulAH zaTakarmakArikhAt zaThA bhramanti jAtijarAmaraNairabhidrutA-garbhAdhAnAdibhirduHkhaiH pIDitA iti // 18 // kizcaiNameva khaNaM viyANiyA,No sulabhaM bohiM ca aahit| evaM sahie'hipAsae,Aha jiNe iNameva sesagA194 abhaviMsu purAvi bhivakhubo,AesAvi bhavaMti subtaa| eyAiM guNAI Ahute,kAsavassa annudhmmcaarinno|| ___ idamaH pratyakSAmannavAcitAt ima-dravyakSetrakAlabhAvalakSaNaM 'kSaNam' avasaraM jJAkhA naducitaM vidheyaM, tathAhi-dravyaM jaGga-12 22 matvapaJcendriyatvasukulotpattimAnuSyalakSaNaM kSetramaNyAryadezArdhapaDviMzatijanapadalakSaNaM kAlo'pyavasarpiNIcaturthArakAdiH dharmapratipattiyogyalakSaNaH bhAvazca dharmazravaNatacchraddhAnacAritAvaraNakarmakSayopazamAhitaviratipratipandhutsAhalakSaNaH, tadevaMvidhaM kSaNam-1 avasaraM parijJAya tathA 'bodhi ca' samyagdarzanAvAptilakSaNAM no sulabhAmiti, evamAkhyatimavagamya tadavAptau tadanurUpameva kuryA1/diti zeSaH, akRtadharmANAM ca punardurlabhA bodhiH, tathAhi--"laddhelliyaM ca bohiM akarato aNAgayaM ca pattheto / annaM dAI bohiM lambhisi kayareNa molleNaM ? // 1 // " tadevamutkRSTato'pArddhapudgalaparAvartapramANakAlena punaH sudurlabhA bodhirityevaM sahito jJAnAdi-14 10 bhiradhipazyat-bodhisudurlabhatvaM paryAlocayet , pAThAntaraM vA 'ahiyAsae'tti parIpahAnudIrNAn samyagadhisaheta / etaccA''ha 10yAtA0 pra0 2 labdhAM ca bodhimakurvan anAgatAM ca prArthayamAnaH / anyA (tadA) bodhi lapsyase katareNa mUlyena ? // 1 // bhUtrakRtAGgaM | 'jino rAgadveSajetA nAbheyo'STApade svAn sutAnuddizya, tathA'nye'pi idameva zeSakA jinA abhihitavanta iti // 19 / / etadAha-zarabaitAlIzIlAGkA-he bhikSakaH-sAdhavaH, sarvajJaH svaziSyAnevamAmantrayati, ye'bhUvan-atikrAntA jinA' sarvajJAH 'AesAvitti AgamiSyAzca yAbhya0 cAryAyavaH || ye bhaviSyanti, tAn viginaSTi-'suvratA:' zobhanavatAH, anenedamuktaM bhavati-teSAmapi jinatvaM sutratatvAdevAyAta miti, te uddezaH 3 ttiyute | sarve'pyetAn anantaroditAn guNAn 'AhuH' abhihitavantaH, nAtra sarvajJAnAM kazcinmatabheda ityuktaM bhavati, te ca 'kAzyapasya RpabhasvAmino varddhamAnasvAmino vA sarve'pyanucIrNadharmacAriNa iti, anena ca samyagdarzanajJAnacAritrAtmaka eka eva mokSamArga ityAvaditaM bhavatIti // 20 // abhihitAMzca guNAnuddezata AhativiheNavi pANa mA haNe,Ayahite aNiyANa saMvuDe / evaM siddhA aNaMtaso,saMpai je a annaagyaavre||21|| evaM se udAhu aNuttaranANI aNuttaradaMsI aNuttaranANadaMsaNadhare / arahA nAyaputte bhagavaM vesAlie viyAhie // 22 // ttivemi // iti zrIveyAliyaM bitIyamajjhayaNaM samattaM // (gAthA. 174) / ___ 'trividhena' manasA vAcA kAyena yadivA-kRtakAritAnumatibhirvA 'prANino' dazavidhaprANabhAjo mA hanyAditi, prathamamidaM mahAvratam , asya copalakSaNArthatvAt evaM zeSANyapi draSTavyAni, tathA''tmane hita AtmahitaH, tathA nAsya svargAvApyAdilakSaNaM nidAnamastItya nidAnaH, tathendriyanoindriyamanovAkAyairvA saMvRtastriguptigupta ityarthaH, evambhUtazcAvazyaM siddhimavApnotItyetadarzayati'evam' anantaroktamArgAnuSThAnenAnantAH 'siddhA' azeSakarmakSayabhAjaH saMvRttA viziSTasthAnabhAjo vA, tathA 'samprati vartamAne kAle siddhigamanayogye sidhyanti, apare vA anAgate kAle etanmArgAnuSThAyina eva setsyanti, nAparaH siddhimArgo'stIti bhAvArthaH // 21 // etacca sudharmasvAmI jambUsvAmiprabhRtibhyaH svaziSyebhyaH pratipAdayatItyAha-'evaM se'ityAdi 'evam' uddezakatrayAbhihitanItyA 'sa' RSabhasvAmI svaputrAnuddizya 'udAhRtavAn' pratipAditavAn , nAsyottaraM-pradhAnamastItyanuttaraM tacca tajjJAnaM ca anuttarajJAnaM tadasyAstItyanuttarajJAnI tathA'nuttaradazI, sAmAnyavizeSaparicchedakAvabodhakhabhAva iti, bauddhamatanirAsa-1 dvAreNa jJAnAdhAraM jIvaM darzayitumAha-'anuttarajJAnadarzanadhara' iti kathazcidbhinajJAnadarzanA''dhAra ityarthaH, 'ahan' surendrAdipUjA) jJAtaputro varddhamAnasvAmI RSabhakhAmI vA 'bhagavAn' aizvaryAdiguNayukto vizAlyAM nagaryA varddhamAno'sAkamAkhyAtavAn , RSabhasvAmI vA vizAlakulodbhavalAdvaizAlikaH, tathA coktam-"vizAlA jananI yasya, vizAlaM kulameva vA / vizAlaM pravacanaM cAsya, tena vaizAliko jinaH // 1 // " evamasau jina AkhyAteti / itizabdaH parisamAptyartho, bravImIti uktAoM, nayAH pUrvavaditi // 22 // tRtIya uddezakaH samAptaH, tatsamAptau ca samAptaM dvitIyaM vaitAlIyamadhyayanaM // Eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeche eatestfeesecticereereeroekseoeoscecececeiroectiotices 1(vacanaM) yasya pra.
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 gAdhya. sUtrakRtAGgaM 3 upasazIlA atha tRtIyasyopasargAdhyayanasya prathamoddezakaH prArabhyate // cApIyavR uddezaH1 ciyutaM uktaM dvitIyamadhyayanam , adhunA tRtIyamArabhyate-asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaraM svasamayaparasamayaprarUpaNAbhihitA, tathA | parasamayadoSAn khasamayaguNAMzca parijJAya svasamaye bodho vidheya ityetacAbhihitaM, tasya ca pratibuddhasya samyagutthAnenosthitasya | sataH kadAcidanukUlapratikUlopasargAH prAdurbhaveyuH, te codIrNAH samyak soDhavyA ityetadanenAdhyayanena pratipAdyate, tato'nena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya cakhAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakramAntargato'rthAdhikArI dvedhA-adhyayanArthAdhikAra uddezArthAdhikArazca, tatrAdhyayanArthAdhikAraH 'saMbuddhassuvasaggA' ityAdinA prathamAdhyayane pratipAditaH, uddezArthAdhikAraM tUttaratra svayameva niyuktikAraH pratipAdayiSyatIti, nAmaniSpannaM tu nikSepamadhikRtya niyuktikadAha uvasaggaMmi ya chakaM davve ceyaNamaceyaNaM duvihaM / AgaMtugo ya pIlAkaro ya jo so uvassaggo // 45 // | nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt upasargAH SoDhA, tatra nAmasthApane kSuNNavAdanAdRtya dravyopasarga darzayati-'dravye dravya- // 77 // viSaye upasargo dvedhA, yatastadravyamupasargakartR cetanAcetanabhedAt dvividhaM, tatra tiryamanuSyAdayaH svAvayavAbhighAtena yadupasarga-18 yanti sa sacittadravyopasargaH, sa eva kaasstthaadinetrH| 'tattvabhedaparyAyAkhye ti, tatropasarga upatApaH zarIrapIDotpAdanamityAdiparyAyAH, bhedAzca tiryaGmanuSyopasargAdayaH nAmAdayazca, tattvavyAkhyAM tu niyuktikRdeva gAthApazcArddhana darzayati-aparasmAdivyAdeH AgacchatItyAgantuko yo'sAvupasargo bhavati, sa ca dehasya saMyamasya vA pIDAkArIti // kSetropasargAnAha khettaM bahuoghapayaM kAlo egNtduusmaadiio| bhAve kammabbhudao, so duviho oghuvakkamio // 46 // yasin kSetre bahUnyoghataH sAmAnyena padAni-krUracaurAdyupasargasthAnAni bhavanti tatkSetraM baDhodhapadaM, pAThAntaraM vA 'bahoghabhayaM' |bahUnyoghato bhayasthAnAni yatra tattathA, taJca lADhAdi viSayAdikaM kSetramiti, kAlasvekAntaduSpamAdiH, AdigrahaNAt yo yasmin kSetre duHkhotpAdako grISmAdiH sa gRhyata iti, karmaNAM-jJAnAvaraNIyAdInAmabhyudayo bhAvopasarga iti, sa ca upasargaH sarvo'pi sAmAnyena audhikopakramikabhedAt dvedhA, tatraudhiko'zubhakarmaprakRtijanito bhAvopasargo bhavati, aupakramikastu daNDakazAzastrA&dinA'sAtavedanIyodayApAdaka iti // tatraudhikopakramikayorupasargayoraupakramikamadhikRtyAha uvakamio saMyamavigghakare tatthuvakkame pagayaM / dave caubviho devmnnuytiriyaaysNvetto||47|| upakramaNamupakramaH, karmaNAmanudayaprAptAnAmudayaprApaNamityarthaH, etacca yadavyopayogAt yena vA dravyeNAsAtAvedanIyAghazubhaM karmodIyate yadudayAcAlpasattvasya saMyamavighAto bhavati ata aupakramika upasargaH saMyamavighAtakArIti, iha ca yatInAM mokSaM prati pravRttAnAM saMyamo mokSAGgaM vartate tasya yo vighnahetuH sa evAtrAdhikriyata iti darzayati-tatra-audhikaupakramikayoraupakramike-/ sUtrakRtAGgaM na 'prakRtaM' prastAvaH tenAtrAdhikAra iti yAvat , sa ca 'dravye' dravyaviSayazcintyamAnazcaturvidho bhavati, tadyathA-daiviko mAnuSa 3upasazIlAkA- stairazca AtmasaMvedanazceti // sAmpratameteSAmeva bhedamAha godhya. cAryAyavR ekeko yacauviho ahaviho vAvi solsvihobaa| ghaDaNa jayaNA va tesiM etto vocchaM ahi(hI)yAraM(rA) 48 uddeza: ttiyutaM / ekaiko divyAdiH 'caturvidhaH' caturbhedaH, tatra divyastAvat hAsyAt pradveSAt vimarzAt pRthagvimAtrAtazceti, mAnuSA api // 78 // hAsyataH pradveSAdvimarzAt kuzIlapratisevanAtaca, tairacA api caturvidhAH, tadyathA-bhayAt pradveSAd AhArAdapatyasaMrakSaNAt, Atma-18 | saMvedanAH caturvidhAH, tadyathA-ghaTanAto lezanAtaH-aGgulyAdyavayavasaMzleparUpAyAH stambhanAtaH prapAtAceti, yadivA-vAtapittazle masaMnipAtajanitazcaturdheti, sa eva divyAdizcaturvidho'nukUlapratikUlabhedAt aSTadhA bhavati, sa eva divyAdiH pratyekaM yazcaturdhA prAgdarzitaH sa caturNA catuSkakAnAM melApakAt SoDazabhedo bhavati, teSAM copasargANAM yathA ghaTanA-sambandhaH prAptiH | prAptAnAM cAdhisahanaM prati yatanA bhavati tathAsta Urddhamadhyayanena vakSyate ityayamatrArthAdhikAra iti bhAvaH / / 4 // uddezArthA|dhikAramadhikRtyAha paDhamami ya paDilomA huMtI aNulomagA ya vitiyaMmi ( bihaeNAIkayA ya aNulomA ) / // 78 // taie attavisohaNaM ca paravAdivayaNaM ca // 49 // heusarisahiM aheuehi samayapaDiehiM nniunnehiN| sIlakhalitapaNNavaNA kayA cautthaMmi uddese // 50 // aoracasse2009 Receaeicercedesesesesectroesex cectroeservew celsesenticeaeoecece celcersecesesesesectseen DOGSAG28SAGAR |
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ / cithenecesercececenerceserveicesecenese prathame uddezake 'pratilomA pratikUlA upasargAH pratipAdyanta iti, tathA dvitIye 'jJAtikRtAH svajanApAditA anulomA--anukU-18 lA iti, tathA tRtIye adhyAtmavipIdanaM paravAdivacanaM cetyayamarthAdhikAra iti, caturthoddezake ayamarthAdhikAraH, tadyathA--'hetusa-18 dRzaiH' hekhAbhAsarye'nyatairthikadvAhitAH-pratAritAsteSAM zIlaskhalitAnAM vyAmohitAnAM prajJApanA-yathAvasthitArthaprarUpaNA khasamayapratItairnipuNabhaNitehetubhiH kRteti // sAmprataM mUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM mUtramuccAraNIyaM, tabedam sUraM maNNai appANaM, jAva jeyaM na passatI / jujhaMtaM dRDhadhammANaM, sisupAlo va mhaarhN||1|| payAtA sUrA raNasIse, saMgAmaMmi uvaTTite / mAyA puttaM na yANAi, jeeNa parivicchae // 2 // | kazcillaghuprakRtiH saGgrAme samupasthite zUramAtmAnaM manyate-nistoyAmbuda ivAtmazlAghApravaNo vAgbhirvisphUrjan garjati, tadyathAna matkalpaH parAnIke kazcit subhaTo'stIti, evaM tAvadgarjati yAvat puro'vasthitaM prodyatAsiM jetAraM na pazyati, tathA coktam"tAvadgajaH prasutadAnagaNDaH, karotyakAlAmbudagarjitAni / yAvana siMhasya guhAsthalISu, lAGgalavisphoTaravaM zRNoti // 1||"n 8 |dRSTAntamantareNa prAyo lokasyArthAvagamo bhavatItyatastadavagataye dRSTAntamAha-yathA mAdrIsutaH zizupAlo vAsudevadarzanAtprAka | AtmazlAghApradhAnaM garjitavAn , pazcAcca yudhyamAnaM-zastrANi vyApArayantaM dRDhaH-samartho dharmaH-svabhAvaH sAmAbhaGgarUpo yasya sa tathA taM, mahAna ratho'speti mahArathaH, sa ca prakramAdana nArAyaNastaM yudhyamAnaM dRSTvA prAggarjanApradhAno'pi kSobhaM gataH, evamutratra saSaka 14 sUtrakRtAGga zIlAkAcAryAyavR1 ttiyutaM // 79 // 09098890909aeae dArzantike'pi yojanIyamiti / bhAvArthastu kathAnakAdabaseyaH, tabedam-sudevasusAe~ suo damaghosaNarAhiveNa mahIe / jAmo 3.upasacaumbhuo'mbhuyabalakalio kalahapattaho // 1 // baTTaNa tao jaNaNI paumbhuyaM puttamambhuyamaNagdhaM / bhayaharisavimhayamuhI pucyA godhya0 | gemittiya sahasA // 2 ||nnemittienn muNiUNa sAhiyaM tIi haDahiyayAe / jaha esa tumbha puso mahAbalo dujjao samare // 2 // 18 uddezaH1 eyassa ya ja dahaNa hoi sAbhAviyaM bhuyAjuyala / hohI tao ciya bhayaM sutassa te Natthi saMdeho // 4 // sAvi bhayaveviraMgI puttaM daMsei jAba kaNhassa / tAvaciya tassa ThiyaM payaitthaM varabhuyAjuyalaM // 5 // to kaNhassa piucchA putaM pADei pAyapITaMmi / avarAhakhAmaNatthaM sovi saba se khamissAmi // 6 // sisuvAlo vi hu jumvaNamaeNa nArAyaNaM asambhehiM / vayaNehi bhaNai sobihu khamai khamAe samatthovi // 7 // avarAhasae puNNe vArijato Na cihaI jAhe / kaNheNa tao china cakeNaM uttamaMga se // 8 // sAmprataM sarvajanapratIta vArtamAnika dRSTAntamAha-'payAyA' ityAdi, yathA vAgbhirvisphUrjantaH prakarSeNa vikaTapAdapAtaM 'raNazi // 79 // 1 vasudevakhamaH muto damaghoSanarAdhipena mAyAH / jAtacaturbhujo'dvatabalakalitaH prAptakalahArthaH // 1 // raSTvA tato jananI caturbhuja putramatamamartham / bhayaharSavepirAGgI pRcchati naimittika sahasA // 2 // naimittikena muNitvA sAdhitaM tasyai haSTahRdayAyai / yathaiSa tava putro mahAbalo durjayaH samare // 3 // etasya ca yaM dRSTvA bhavet % yA bhava khAbhAvikaM bhujayugalam / bhaviSyati tata eva bhayaM sutasya te nAsti saMdehaH // 4 // sA'pi bhayavepirAjI putraM darzayati yAvatkRSNAya / tAvadeva tama sthitaM prakRtistha varabhujayugalam // 5 // tataH kRSNasya pitRSvasA putraM pAtayati paadpiitthe| aparAdhakSAmaNArtha so'pi zataM tasya kSamiSye // 6 // zizupAlo'pi yauvanamayena nArAyaNa| masabhyaiH / vacanairbhaNati so'pi ca kSamate kSamayA samartho'pi // 7 // aparAdhazate pUrNe vAryamANo'pi na tiSThati yadA / kRSNena tatarichana caraNottamA tasya 108 rasi' saMgrAmamUrdhanyagrAnIke yAtA-gatAH, ke te?-'zUrAH zUraMmanyAH-subhaTAH, tataH saGgrAme samupasthite patatparAnIkasubhaTamuktaheti saGghAte sati tatra ca sarvasyAkulIbhUtakhAt 'mAtA putraM na jAnAti' kaTIto bhrazyantaM stanandhayamapi na samyak pratijAgartItyevaM mAtAputrIye saGgrAme parAnIkasubhaTena jetrA cakrakuntanArAcazakkyAdibhiH pariH samantAt vividham-anekaprakAra kSato-hatazchinno vA yathA kazcidalpasattvo bhAmupayAti dIno bhavatItiyAvaditi // 2 // dA_ntikamAha evaM sehevi appuDhe, bhikkhaayriyaaakovie| sUraM maNNati appANaM, jAva lUhaM na sevae // 3 // jayA hemaMtamAsaMmi, sItaM phusai svgN| tattha maMdA visIyaMti, rajahINA va khattiyA // 4 // 'eva'miti prakrAntaparAmarzArthaH, yathA'sau zUraMmanya utkRSTisiMhanAdapUrvaka sAmazirasyupasthitaH pazcAjetAraM vAsudevamanyaM vA | yudhyamAnaM dRSTvA dainyamupayAti, evaM 'zaikSakaH' abhinavapravrajitaH parISahai: 'aspRSTaH' acchupsaH kiM pravrajyAyAM duSkaramityevaM gajen 'bhikSAcaryAyAM' bhikSATane 'akovidaH' anipuNaH, upalakSaNArthavAdanyatrApi sAdhvAcAre'bhinavapravajitakhAdapravINaH, sa eva-181 mbhUta AtmAnaM tAvacchizupAlavat zUraM manyate yAvajetAramiva 'rUkSaM saMyama karmasaMzleSakAraNAbhAvAt 'na sevate' na bhajata iti, | tatprAptau tu bahavo gurukarmANo'lpasattvA bhaGgamupayAnti // 3 // saMyamasya rUkSakhapratipAdanAyAha-'jayA hemaMte' ityAdi, 'ydaa'| kadAcit 'hemantamAse' pauSAdau 'zItaM' sahimakaNavAtaM 'spRzati' lagati 'tatra' tasinaso zItasparza lagati sati eke 2999999%9a%aasa9092000290925292989928SAs
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ creemestseedoecesteroea 729089090920 See 'mandA' jaDA gurukarmANo 'viSIdanti' dainyabhAvamupayAnti rAjyahInA' rAjyacyutAH yathA-kSatriya rAjAna iveti // 4 // 3 upasauSNaparIpahamadhikRtyAha godhya0 cAIyavR- puDhe gimhAhitAveNaM, vimaNe supivaasie| tattha maMdA visIyaMti, macchA appodae jahA // 5 // uddezaH1 ttiyutaM sadA dattesaNA dukkhA, jAyaNA duppnnolliyaa| kammattA dubbhagA ceva, iccAhaMsu puDhojaNA // 6 // 180 // 'grISma jyeSThApADhAkhye abhitA pastena 'spRSTaH' chupto vyAptaH san 'vimanAH' vimanaskaH, muSTha pAtumicchA pipAsA tAM prApto | nitarAM tRDabhibhUto bAhulyena dainyamupayAtIti darzayati-tatra' tasminnuSNaparIpahodaye 'mandA' jaDA azaktA 'viSIdanti' yathA parAbhaGgamupayAnti, dRSTAntamAha-matsyA alpodake viSIdanti, gamanAbhAvAnmaraNamupayAnti, evaM sattvAbhAvAtsaMyamAt bhrazyanta iti, idamuktaM bhavati--yathA matsyA alpakhAdudakasya grISmAbhitApena taptA avasIdanti, evamalpasacAzcAritrapratipattAvapi jallamaladaklinagAtrA bahiSNAbhitaptAH zItalAn jalAzrayAna jaladhArAgRhacandanAdInuSNapratikArahetUnanusmarante-cyAkulitacetasaH saMyamAnuSThAnaM prati vipIdanti // 5 // sAmprataM yAjAparISahamadhikRtyAha-'sadA datte' ityAdi, yatInAM 'sadA sarvadA dantazodhanAdyapi pareNa dattam eSaNIyam-utpAdAgheSaNAdoSarahitamupabhoktavyamityataH kSudhAdivedanArtAnAM yAvajIvaM paradattapaNA // 80 // duHkhaM bhavati, apiceyaM 'yAcyA' yAccAparISaho'lpasavairduHkhena 'prapocate' tyajyate, tathA coktam-"khijjai muhalAvaNNaM 1kSIyate mukhalAvaNyaM vAcA gilati (cUrNati) kaNTamadhye / kahakahakahita hRdayaM dehIti para bhagataH // 1 // | vAyA gholei kaMThamajhami / kahakahakahei hiyayaM dehitti paraM bhaNaMtassa // 1 // gatibhraMzo mukhe dainyaM, gAtravedo vivarNatA / maraNe | yAni cihAni, tAni cihnAni yAcake // 1 // " ityAdi, evaM dustyajaM yAcyAparIpahaM parityajya gatAbhimAnA mahAsattvA jJAnAdyabhivRddhaye mahApuruSase vitaM panthAnamanuvrajantIti / zlokapazcArddhanA''krozaparIpahaM darzayati'-pRthagjanA' prAkRtapuruSA anAryakalpA 'ityevamAhuH' ityevamuktavantaH, tadyathA-ye ete yatayaH jallAviladehA luzcitazirasaH kSudhAdivedanAgrastAste ete pUrvAcaritaiH karmabhirArtAH pUrvasvakRtakarmaNaH phalamanubhavanti, yadivA-karmabhiH-kRSyAdibhirArtAH-tatkartumasamarthA udvignAH santo yatayaH saMvRttA iti, tathaite 'durbhagAH sarveNaiva putradArAdinA parityaktA nirgatikAH santaH pravajyAmabhyupagatA iti // 6 // ___ ete sadde acAyaMtA, gAmesu Nagaresu vA / tattha maMdA visIyaMti, saMgAmaMmiva bhIruyA // 7 // 2 appege khudhiyaM bhikkhu, suNI DaMsati lUsae / tattha maMdA visIyaMti, teupuTThA va paanninno||8|| 'etAn' pUrvoktAnAkrozarUpAn tathA cauracArikAdirUpAn zabdAn soDhumazaknuvanto grAmanagarAdau tadantarAle vA vyavasthitAH 'tatra' tasmin Akroze sati 'mandA' ajJA laghuprakRtayo 'viSIdanti' vimanaskA bhavanti saMyamAdvA bhrazyanti, yathA bhIravaH 'saMgrAme raNazirasi cakrakuntAsizaktinArAcAkule raTatpaTahazaGkhajhallarInAdagambhIre samAkulAH santaH pauruSaM parityajyAyazaHpaTa-18 hamaGgIkRtya bhajyante, evamAkrozAdizabdAkarNanAdalpasattvAH saMyame viSIdanti // 7 // vadhaparIpahamadhikRtyAha-'appege' ityAmRtrakalAdi , apiH saMbhAvane, ekaH kazcicchAdiH lUpayatIti lUpakaH prakRtyaiva krUro bhakSakaH, 'khudhiya'ti kSudhitaM-bubhukSitaM bhikSAmaTantaM ||3. upasazIlAGkA- bhivaM 'dazati' bhakSayati dazanairaGgAvayavaM vilumpati, 'tatra tasmin zvAdibhakSaNe sati 'mandA' ajJA alpasatvatayA 'viSI-18 godhya0 cAIyadanti' dainyaM bhajante, yathA 'tejasA' agninA 'spRSTA' dahyamAnAH 'prANino jantavo vedanArtAH santo viSIdanti-gAtraM 11 uddezaH 1 ttiyuta | saMkocayantyArtadhyAnopahatA bhavanti, evaM sAdhurapi krUrasattvairabhidrutaH saMyamAd bhrazyata iti, duHsahatvAdrAmakaNTakAnAm // 8 // // 81 // punarapi tAnadhikRtyAha appege paDibhAsaMti, paDipaMthiyamAgatA / paDiyAragatA ete, je ete eva jiivinno||9|| appege vai juMjaMti, nagiNA piMDolagAhamA / muMDA kaMDaviNaTuMgA, ujallA asamAhitA // 10 // apiH saMbhAvana, 'eke' kecanApuSTadharmANaH-apuNyakarmANaH 'pratibhASante' yuvate, pratipathaH-pratikUlalaM tena caranti kA prAtipanthikAH-sAdhuvidvapiNastadbhAvamAgatAH kathazcitpratipathe vA dRSTA anAryA etad yuvate, sambhAvyata aitadevaMvidhAnAM, tadyathA pratIkAraH pUrvAcaritasya karmaNo'nubhavastameke gatAH-prAptAH svakRtakarmaphalabhogino ya ete' yatayaH 'evaMjIvina' iti paragRhANyaTanti ato'ntaprAntabhojino'dattadAnA luzcitazirasaH sarvabhogavazcitA duHkhitaM jIvantIti // 9 // kizca-apyeke 21 kecana kugRtipramatA anAryA vAcaM yuJjanti-bhApante, tadyathA- ete jinakalpikAdayo nagrAstathA 'piMDolagati parapiNDaprA1 jugjhitaM pra. zanmiyaM cU0 2 tahAraveyaNije te vR. 3 piMDemu dIyamAnemu uti adhamA adhama jAtayaH cU0 4 unnAtAH naSTAH cU0 G2909a92989929092as
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthakA adhamA:-malAvilakhAta jugupsitA 'muNDA' luzcitazirasaH, tathA-kacitkaNDakRtakSatai rekhAbhirvA vinaSTAGgAvikRtazarIrAH, apratikamazarIratayA vA kacidrogasambhave sanatkumAravadvinaSTAGgaH, tathodgato jala:-zuSkapraskhedo yeSAM te ujjallAH, tathA 'asamAhitA' azobhanA vIbhanmA duSTa vA prANinAmasamAdhimatpAdayantIti // 10 // sAmpratametadbhASakANAM | vipAkadarzanAyAha___ evaM vippaDivannege, appaNA u ajANayA / tamAo te tamaM jaMti, maMdA moheNa pAuDA // 11 // ___puTTo ya daMsamasaehiM, taNaphAsamacAiyA / na me diTTe pare loe, jai paraM maraNaM siyA // 12 // 'evam' anantarIktanI tyA 'eke' apuNyakarmANo 'vipratipannAH sAdhusanmArgadvepiNaH 'AtmanA' svayamajJAH, tuzabdAda8 nyeSAM ca vivakinAM vacanamakurvANAH santaste 'tamasaH' ajJAnarUpAdutkRSTaM tamo 'yAnti' gacchanti, yadivA-adhastAdapyadhastanI gatiM gacchanti, yato 'mandA' jJAnAvaraNIye nAvaSTabdhAH tathA 'mohena' mithyAdarzanarUpeNa 'prAvRtA' AcchAditAH santaH khiDgamAyAH sAdhuvidvepitayA kumArgagA bhavanti, tathA coktam-"eka hi cakSuramalaM sahajo vivekastadvadbhireva saha saMvasatirri| tIyam / etad dvayaM bhuvi na yasya sa tattvato'dhastasyApamArgacalane khalu ko'parAdhaH // 1 // " // 11 // daMzamazakaparISahamadhikRtyAha-kacisindhutAmralipta koGkaNAdika deze adhikA daMzamazakA bhavanti tatra ca kadAcitsAdhuH paryaTastaiH spRSTazca' bhakSitaH tathA niSkiJcanakhAt tRNeSu zayAnastarasparza somaza krudan AtaH san evaM kadAciccintayet , tadyathA-paralokArthametahuSkaramanuSThAnaM / bhUtrakRtAGgaM 1. kriyamANaM ghaTate, na cAsau mayA paralokaH pratyakSeNopalabdhaH, apratyakSakhAt , nApyanumAnAdinopalabhyata iti, ato yadi paraM18| 3 upasazIlAGkA-18 mamAnena klezAbhitApena maraNaM syAt , nAnyatphalaM kizcaneti // 15 // apica gAdhya0 cAryAyavR. uddezaH 1 ttiyutaM saMtattA kesaloeNaM, vNbhcerpraaiyaa| tattha maMdA visIyaMti, macchA viTThA va keyaNe // 13 // // 82 // AyadaMDasamAyAre, micchAsaMThiyabhAvaNA / harisappaosamAvannA, keI lUsaMti'nAriyA // 14 // samantAt taptAH santaptAH kezAnAM 'loca' utpATanaM tena, tathAhi-sarudhirakezotpATane hi mahatI pIDopapadyate, tayA cAlpasatcAH visrotasikA bhajante, tathA 'brahmacarya bastinirodhastena ca 'parAjitAH' parAbhagnAH santaH 'tatra tamin kezotpATane'tidurjayakAmodreke vA sati 'mandA' jaDA-laghuprakRtayo viSIdanti saMyamAnuSThAnaM prati zItalIbhavanti, sarvathA saMyamAd vA bhrazyanti, yathA matsyAH 'ketane' matsyabandhane praviSTA nirgatikAH santo jIvitAd bhrazyanti, evaM te'pi varAkAH sarvakapakAmaparAjitAH saMyamajIvitAt bhrazyanti // 13 // kiJca-AtmA daNDyate-khaNDyate hitAt bhrazyate yena sa AtmadaNDaH 'samA|cAraH' anuSThAnaM yeSAmanAryANAM te tathA, tathA mithyA-viparItA saMsthitA-svAgrahArUDhA bhAvanA-antaHkaraNavRttiryeSAM te mithyA // 82 // saMsthitabhAvanA-mithyAkhopahatadRSTaya ityarthaH, harSazca pradveSazca harSapradveSaM tadApanA rAgadveSasamAkulA itiyAvat , ta evambhUtA a 1 kaDavallasaMThiA macchA pANIe paDiniyatte oyArijAMti sugI emAdI 7 nAryAH sadAcAraM sAdhu krIDayA pradveSeNa vA krUrakarmakAritAt 'lUSayanti' kadarthayanti daNDAdibhirvAgbhirveti // 14 // etadeva | darzayitumAha appege paliyaMte siM, cAro corotti suvvayaM / baMdhati bhikkhuyaM bAlA, kasAyavayaNehi ya // 15 // tattha daMDeNa saMvIte, muTThiNA adu phaileNa vA / nAtINaM saratI bAle, itthI vA kuddhagAmiNI // 16 // ete bho ! kasiNA phAsA, pharusA durhiyaasyaa| hatthI vA sarasaMvittA, kIvA vasa gayA gihaM // 17 // tibemi // iti tRtIyAdhyayanasya prathamoddezakaH smaaptH|| (gAthAgaM0 191) apiH saMbhAvane, eke anAryA AtmadaNDasamAcArA mithyAlopahatabuddhayo rAgadveSaparigatAH sAdhu 'paliyaMte siM'ti anAryade| zaparyante vartamAnaM 'cAroti caro'yaM 'caurara' ayaM stena ityevaM malA suvrataM kadarthayanti, tathAhi-'badhnanti' rajjvAdinA saMyamayanti 'bhikSuka' bhikSaNazIlaM 'bAlA' ajJAH sadasadvivekavikalAH tathA 'kaSAyavacanaizca' krodhapradhAnakaTukavacanairnibharsayantIti // 15 // apica-tatra' tasinnanAryadezaparyante vartamAnaH sAdhuranAryaiH 'daNDena' yaSTinA muSTinA vA 'saMvItaH' prahato'thavA 'phalena vA' mAtuliGgAdinA khagAdinA vAsa sAdhurevaM taiH kadarthyamAnaH kazcidapariNataH 'vAla' ajJo 'jJAtInAM' 1 yeSAM parasparavirodhaH cU0 2 khIlo daMDapahAro vA 3 caveDA egsekaciercenecterseiseselseakatreeceioesesereectseseverses
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 Selec sUtrakatA || svajanAnAM sarati, tadyathA----yadyatra mama kathit sambandhI syAt nAhamevambhUtAM kadarthanAmavApnuyAmiti, dRSTAntamAha-yathA strI ||| 3 upasazIlAkA kruddhA satI khagRhAt gamanazIlA nirAzrayA mAMsapezIva sarvaspRhaNIyA taskarAdibhirabhidrutA satI jAtapazcAttApA jJAtInAM sarati rgAdhya. cAIya evamasAvapIti // 16 // upasaMhArArthamAha-bho iti ziSyAmazraNaM, ya eta AditaH prabhRti daMzamazakAdayaH pIDotpAdakalena 81 | uddezA2 ciyutaM | parIpahA evopasargA abhihitAH 'kRtsnAH ' saMpUrNA bAhulyena spRzyante-sparzendriyeNAnubhUyanta iti sparzAH, kthmbhuutaaH||83|| | 'paruSAH' paruSairanAryaH kRtakhAt pIDAkAriNaH, te cAlpasattvairduHkhenAdhisahyante tAMzcAsahamAnA laghuprakRtayaH kecanAlApAmagI-12 kRtya hastina iva raNazirasi 'zarajAlasaMcItAH zarazatAkulo bhaGgamupayAnti evaM 'klIvA' asamarthA 'avazAH' paravazAH karmAyattA gurukarmANaH punarapi gRhameva gatAH, pAThAntaraM vA 'tivyasahe'tti tInairupasagairabhidrutAH 'zaThA' zaThAnuSThAnAH saMyama | parityajya gRhaM gatAH, iti bravImIti pUrvavat // 17 // upasargaparijJAyAH prathamoddezaka iti aahhhhihihihihihi // atha tRtIyAdhyayanasya dvitIyoddezakaH prArabhyate // // 83 // uktaH prathamodezakaH, sAmprataM dvitIyaH samArabhyata-asya cAyamabhisambandhaH, ihopasargaparijJAdhyayane upasargAH pratipipAda 9292a9eSASO2999990000000032000000000000023 hi hihihini yiSitAH, te cAnukUlAH pratikUlAca, tatra prathamoddezake pratikUlAH pratipAditAH, iha banukUlAH pratipAdyanta ityanena sambandhenAyAtasyAsyoddezakasyA''disUtram ahime suhamA saMgA, bhikkhuNaM je duruttarA / jattha ege visIyaMti, Na cayaMti javittae // 1 // appege nAyao dissa, royaMti privaariyaa|pos Ne tAya! puTTho'si, kassa tAya! jahAsiNe ? // 2 // __ 'atha' iti Anantarye, pratikUlopasargAnantaramanukUlAH pratipAdyanta ityAnantaryArthaH, te 'ime' anantaramevAbhidhIyamAnAH pratyakSAsambhavAcikhAdidamAbhidhIyante, te ca 'sUkSmA:' prAyazcatovikArakArikhenAntarAH, na pratikUlopasargA iva bAhulyena zarIravikA|rakArikhena prakaTatayA bAdarA iti, 'saGgA' mAtApitrAdisambandhAH ya ete 'bhikSUNAM' sAdhUnAmapi 'duruttarA' durlayA--dura-16 |tikramaNIyA iti, prAyo jIvita vidhakarairapi pratikUlopasargerudaNarmAdhyasthyamavalampayituM mahApurupaiH zakyam, ete khanukUlopasa|rgAstAnapyupAyena dharmAcyAvayanti, tato'mI duruttarA iti, 'yatra' yeSUpasargeSu satsu 'eke' alpasaccAH sadanuSThAnaM prati 'viSIdanti' zItalavihArivaM bhajante sarvathA vA-saMyamaM tyajanti, naivAtmAnaM saMyamAnuSThAnena 'yApayituM'---vartayituM tasmin vA vyavasthApayituM zaknuvanti' samarthA bhavantIti // 1 // tAneva sUkSmasaGgAn darzayitumAha-'apiH' saMbhAvane 'eke' tathAvidhA 'jJAtayaH' khajanA mAtApitrAdayaH pravrajantaM prabajitaM vA 'dRSTA' upalabhya 'parivArya veSTayikhA rudanti rudanto vadanti ca 1 yataHpra. sUtrakRtAGgadInaM yathA-bAlyAt prabhRti khamamAbhiH poSito vRddhAnAM pAlako bhaviSyatIti kRtvA, tato'dhunA 'na: amAnapi svaM 'tAta' 3 upasazIlAGkA- | putra 'poSaya' pAlaya, kasya kRte-kena kAraNena kasya vA balena tAtAsAn tyajasi ?, nAmAkaM bhavantamantareNa kazciAtA godhyaka cAryAya- vidyata iti // 2 // kiJca uddezaH 2 ttiyuta piyA tetherao tAta!, sasA te khuDDiyA imaa|bhaayrote sagA tAta!, soyarA kiM jahAsiNe ? // 3 // |81 // 84 // mAyA piyaraM posa, evaM logo bhvissti| evaM khu loiyaM tAya !, je pAlaMti ya mAyaraM // 4 // he 'tAta ! putra ! pitA 'te' tava 'sthaviro' vRddhaH zetAtIkaH 'svasA' ca bhaginI tava 'kSullikA' laMbI aprAptayauvanA 8 'imA' purovartinI pratyakSeti, tathA bhrAtaraH 'te' tava 'khakA' nijAstAta ! 'sodarA' ekodarAH kimityasAn parityajasIti // 3 // tathA 'mAyA mi'tyAdi, 'mAtaraM jananI tathA 'pitaraM janayitAraM 'puSANa' bibhRhi, evaM ca kRte tavehalokaH paralokazca bhaviSyati, tAtedameva 'laukika' lokAcIrNam , ayameva laukikaH panthA yaduta-vRddhayormAtApitroH pratipAlanamiti, // 84 // tathA coktam-"gurakho yatra pUjyante, yatra dhAnyaM susaMskRtam / adantakalaho yaMtra, tatra zaka! basAmyaham // 1 // " iti // 4 // " apica1 savA-thayaNanihase ciTuMti cU02 varSazatamAnaH esekesese
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 57 vinA sAda, ayaM ca mahAn janA avunmaattlu karma kathAH, apitu taba kAmo drakSyAmo yadasyA baerae tiyutaM || samyagvibhajya 'samIkRta uttarA mahurullAvA, puttA te tAta! khuddddyaa| bhAriyA te NavA tAta!, mA sA annaM jaNaM game // 5 // ehi tAya! gharaM jAmo, mA ya kamme sahA vayaM / bitiyaMpi tAya! pAsAmo, jAmu tAva sayaM gihaM // 6 // 'uttarAH' pradhAnAH uttarottarajAtA vA madhuro-manojJa ullApaH-AlApo yeSAM te tathAvidhAH putrAH 'te' tava 'tAta' putra!18 'kSullakA' laghavaH tathA 'bhAryA patnI te 'navA' pratyagrayauvanA abhinavoDhA vA mA asau khayA parityaktA satI anyaM janaM : | gacchet-unmArgayAyinI yAda, ayaM ca mahAn janApavAda iti // 5 // apica-jAnImo vayaM yathA khaM karmabhIrustathApi 'ehi' Agaccha gRhaM 'yAmo' gacchAmaH / mA vaM kimapi sAmprataM karma kRthAH, apitu tava karmaNyupasthite vayaM sahAyakA bhaviSyAmaH|sAhAyyaM kariSyAmaH / ekavAraM tAvadgRhakarmabhirbhavasvaM tAta ! punarapi dvitIyaM vAraM 'pazyAmo' drakSyAmo yadasmAbhiH sahAyairbhava-11 to bhaviSyatItyato 'yAmo' gacchAmaH tAvat khakaM gRhaM kurvetadasmadvacanamiti // 6 // kizca gaMtuMtAya ! puNo gacche, Na teNAsamaNo siyaa| akAmagaM parikkammaM, ko te vAreumarihati ? // 7 // jaM kiMci aNagaM tAta!, taMpi savaM samIkataM / hiraNaM vavahArAi, taMpi dAhAmu te vayaM // 8 // 'tAta' putra ! galA gRhaM svajanavarga dRSTvA punarAgantAsi, naca 'tena' etAvatA, gRhagamanamAtreNa khamazramaNo bhaviSyasi, 'a: sUtrakR. 15 1 rattamA cu0 2 uttAritaM ca0 sUtrakRtAGgaM 8 kAmagaM'ti anicchantaM gRhavyApArecchArahitaM 'parAkramantaM' svAbhipretAnuSThAnaM kurvANaM kaH 'tvAM' bhavantaM 'vArayituM' niSedha- 3 upasazIlAka-18yitum 'arhati' yogyo bhavati, yadivA-'akAmagaMti vArddhakAvasthAyAM madanecchAkAmarahitaM parAkramantaM saMyamAnuSThAnaM prati || godhya0 cAryAMya-IS | kasvAmavasaraprApte karmaNi pravRttaM dhArayitumarhatIti // 7 // anyacca-'tAta' putra! yatkimapi bhavadIyamRNajAtamAsIttatsarvamasAmiH uddezaH 2 | samyagvibhajya 'samIkRta' samabhAgena vyavasthApitaM, yadivotkarTa sat samIkRtaM-sudeyakhena vyavasthApitaM, yaca 'hiraNyaM dravyajAtaM // 8 // vyavahArAdAvupayujyate, AdizabdAt anyena vA prakAreNa tavopayogaM yAsati tadapi vayaM dAsyAmaH, nirdhano'yamiti mA kRthA bhayamiti / / 8 // upasaMhArArthamAha icceva NaM susehaMti, kAluNIyasamuTTiyA / vibaddho nAisaMgehi, tato'gAraM pahAvai // 9 // jahA rukkhaM vaNe jAyaM, mAluyA paDibaMdhaI / eva NaM paDibaMdhaMti, NAtao asamAhiNA // 10 // Namiti vAkyAlaGkAre 'ityeva' pUrvoktayA nItyA mAtApitrAdayaH kAruNikaicobhiH karuNAmutpAdayantaH khayaM vA dainyamupasthitAH 'taM' prabajitaM pravrajantaM vA 'susehati'tti suSTha zikSayanti vyudvAhayanti, sa cApariNatadharmA'lpasaco gurukarmA jJAtisaGgai vibaho-mAtApitRputrakalatrAdimohitaH tataH 'agAraM' gRhaM prati dhAvati-pravrajyAM parityajya gRhapAzamanubanAtIti // 9 // kizcAnyat-yathA vRkSaM 'vane' aTavyAM 'jAtam' utpanna 'mAluyA' vallI 'pratibanAti' veSTayatyevaM 'Na' iti vAkyAlaGkAre 'jJAtayaH svajanAH 'taM' yatiM asamAdhinA pratibannanti, te tatkurvante yenAsyAsamAdhirutpadyata iti, tathA coktam-"amitto mittaveseNaM, kaMThe ghettUNa royai / mA mittA! soggaI jAhi, dovi gacchAmu duggaI // 1 // " // 10 // apicavibaddho nAtisaMgehiM, hatthIvAvI navaggahe / piTuto parisappaMti, suyagova adUrae // 11 // ete saMgA maNUsANaM, pAtAlA va ataarimaa|kiivaa jattha ya kissaMti, nAisaMgehiM mucchiyA // 12 // vividhaM baddhaH-paravazIkRtaH vibaddho jJAtisaGgaiH-mAtApitrAdisambandhaiH, te ca tasya tamiavasare sarvamanukUlamanutiSThanto dhRticha mutpAdayanti, hastIvApi 'navagrahe' abhinavagrahaNe, (yathA sa) dhRtyutpAdanArthamikSuzakalAdibhirupacaryate, evamasAvapi sarvAnukUlai rupAyairupacaryate, dRSTAntAntaramAha-yathA'bhinavaprasUtA gaurnijastanandhayasya 'adUragA' samIpavartinI satI pRSThataH parisarpati, evaM | prate'pi nijA utpravrajitaM punarjAtamiva manyamAnAH pRSThato'nusarpanti-tanmArgAnuyAyino bhavantItyarthaH // 11 // saGgadoSadarzanAyAha 'ete' pUrvoktAH sajyanta iti saGgAH-mAtRpitrAdisambandhAH karmopAdAnahetavaH, manuSyANAM 'pAtAlA iva' samudrA ivAprati-12 ||SThitabhUmitalakhAt te 'atArima'tti dustarAH, evamete'pi saGgA alpasatvairduHkhenAtilacante, 'yatra ca' yeSu saGgeSu 'klIyA' a-18| samarthAH 'klizyanti' lezamanubhavanti, saMsArAntarvartino bhavantItyarthaH, kiMbhUtAH ?-'jJAtisaGgaiH putrAdisambandhaiH 'mUJchitA' gRddhA adhyupapannAH santo, na paryAlocayantyAtmAnaM saMsArAntarvartinamevaM klizyantamiti // 12 // apica1 amitramitraveSeNa kaNTe gRhItvA roditi / mA mitra ! sugatIryAH dvAvapi gacchAyo durgatim // 1 // eeeeeeksecenesesesesesesesere e 200 0llu: eaestroeseeee
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ eleasses ciyutaM 58 sUtrakRtAGgaM taM ca bhikkhU parinnAya, save saMgA mahAsavA / jIviyaM nAvakaMkhijA, soccA dhammamaNuttaraM // 13 // 3 upasazIlAGkAahime saMti AvaTTA, kAsaveNaM paveiyA / buddhA jatthAvasappaMti, sIyaMti abuhA jahiM // 14 // gAdhya. cAIya uddeza 2 'taM ca jJAtisaGgaM saMsAraikahetuM bhikSurjaparijJayA (jJAkhA) pratyAkhyAnaparijayA pariharet / kimiti ?, yataH 'sarve'pi' ye kecana saGgAste 'mahAzravA' mahAnti karmaNa AzravadvArANi vartante / tato'nukUlarupasargarupasthitarasaMyamajIvitaM-gRhAvAsapAzaM 'nAbhikA t' nAbhilapet, pratikUlaizcopasargaH sadbhirjIvitAbhilApI na bhaved , asamaJjasakArikhena bhavajIvitaM nAbhikAjhet / kiM kRkhA ?-'zrutvA' nizamyAvagamya, kam ?-'dharma' zrutacAritrAkhya, nAsyottaro'stItyanuttaraM-pradhAnaM maunIndramityarthaH // 13 // anyacca-'athe' tyadhikArAntaradarzanArthaH, pAThAntaraM vA 'aho' iti, tacca visaye, 'ime' iti ete pratyakSAsannAH sarvajanaviditakhAt 'santi' vidyante vakSyamANA Avartayanti-prANinaM bhrAmayantItyAvartAH, tatra dravyAvartA nadyAdeH bhAvAvartAstUtkaTamohodayApAditaviSayAbhilASasaMpAdakasaMpatprArthanAvizeSAH, ete cAvartAH 'kAzyapena' zrImanmahAvIravarddhamAnasvAminA utpannadivyajJAnena 'A(pra)veditA' kathitAH pratipAditAH 'yatra' yeSu satsu 'vuddhA' avagatatacA AvartavipAkavedinastebhyaH 'apasarpanti // 86 // apramattatayA tahragAmino bhavanti, abuddhAstu nirvivekatayA yeSvavasIdanti-AsaktiM kurvantIti // 14 // tAnevAvartAn darzayitamAha rAyANo rAya'maccA ya, mAhaNA aduva khttiyaa| nimaMtayaMti bhogehiM, bhikkhUyaM sAhujIviNaM // 15 // hattha'ssarahajANehiM, vihAragamaNehi ya / bhuMja bhoge ime sagghe, maharisI ! pUjayAmu taM // 16 // | 'rAjAna' cakravartyAdayo 'rAjAmAtyAzca' mantrIpurohitaprabhRtayaH tathA brAhmaNA athavA 'kSatriyA' ikSvAkuvaMzajaprabhRtayaH, ete sarve'pi 'bhogaiH' zabdAdibhirviSayaH 'nimantrayanti' bhogopabhogaM pratyabhyupagamaM kArayanti, kam ?-bhikSuka 'sAdhujIviNamiti sAdhvAcAreNa jIvituM zIlamasyeti ( sAdhujIvI taM) sAdhujIvinamiti, yathA brahmadattacakravartinA nAnAvidhabhogazcitrasAdhurupanimatrita iti / evamanye'pi kenacitsambandhena vyavasthitA yauvanarUpAdiguNopetaM sAdhu vipayoddezenopanimantrayeyuriti // 15 // etadeva darzayitumAha-hastyazvarathayAnaiH tathA 'vihAragamanaiH' viharaNaM krIDanaM vihArastena gamanAni vihAragamanAni-udyAnAdau krIDayA gamanAnItyarthaH, cazabdAdanyaizcendriyAnukUlaipiyarupanimantrayeyuH, tadyathA-bhuGkSa 'bhogAn' zabdAdiviSayAn 'imAn amAbhiDhauMkitAn pratyakSAsannAn 'zlAghyAn' prazastAn anindyAn 'maharSe' sAdho! vayaM viSayopakaraNaDhau kanena tvAM bhavantaM 'pUjayAmaH' satkArayAma iti // 16 // kizcAnyat vatthagaMdhamalaMkAra, itthIo sayaNANi ya / bhuMjAhimAI bhogAI, Auso ! pUjayAmu taM // 17 // jo tume niyamo cipaNo, bhikkhubhAvaMmi suvayA ! / agAramAvasaMtassa, sabo saMvijae tahA // 18 // 18 'vastraM' cInAzukAdi 'gandhAH ' koSTapuTapAkAdayaH, vastrANi ca gandhAzca vastragandhamiti samAhAradvandvaH tathA 'alaGkAram' 3 upasazIlAkA-18 kaTakakeyUrAdikaM tathA 'striyA' pratyagrayauvanAH 'zayanAni ca' paryaGkatUlIpracchadapaTopadhAnayuktAni, imAn bhogAnindriyamano'nu- godhya. cAIya- kUlAnamAbhiDhauMkitAn 'bhuta tadupabhogena saphalIkuru, he AyuSman ! bhavantaM 'pUjayAmaH satkArayAma iti // 17 // api- 18 uddezA 2 ttiyuta ca-yaskhayA pUrva 'bhikSubhAve pravajyAvasare 'niyamo' mahAtratAdirUpaH 'cIrNaH' anuSThitaH indriyanoindriyopazamagatena he // 87 // suvrata ! sa sAmpratamapi 'agAraM gRham 'AvasataH' gRhasthabhAvaM samyaganupAlayato bhavatastathaiva vidyata iti, na hi sukRtadukRtasyAnucIrNasya nAzo'stIti bhAvaH // 18 // kiJcaciraM dUijjamANassa, doso dANiM kuto tava ? / icceva NaM nimaMti, nIvAreNa va sUyaraM // 19 // coiyA bhikkhacariyAe, acayaMtA javittae / tattha maMdA visIyaMti, ujANaMsi va dubbalA // 20 // 'ciraM prabhUtaM kAlaM saMyamAnuSThAnena 'ijamANassa'tti viharataH sataH 'idAnIM' sAmprataM doSaH kutastava ?, naivAstIti bhAvaH, ityevaM hastyazvarathAdibhirvasvagandhAlaGkArAdibhizca nAnAvidhairupabhogopakaraNaiH karaNabhUteH 'Na' miti vAkyAlaGkAre 'taM' bhikSusAdhujIvinaM 'nimantrayanti' bhogavuddhiM kArayanti, dRSTAntaM darzayati-yathA 'nIvAreNa' vrIhivizeSakaNadAnena 'sUkaraM' varAhaM kU-IN Take pravezayanti evaM tamapi sAdhumiti // 19 // anantaropanyastavArtopasaMhArArthamAha-bhikSaNAM-sAdhUnAmudyuktavihAriNAM cieaesesereeroeseveceaeeeeeeeeeeeeeex eesesereversectsectrsesercenel sUtrakRtAGgaM Maeseseseroecksesesesesese
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ ecessseeeeeeeeeeeeeeeeep caryA-dazavidhacakravAlasAmAcArI icchA micchetyAdikA tayA coditAH-preritA yadivA bhikSucaryayA karaNabhUtayA sIdanta-|| thoditAH-tatkaraNaM pratyAcAryAdikaiH paunaHpunyena preritAstacodanAmazaknuvantaH saMyamAnuSThAnenAtmAnaM 'yApayituM' vartayitumasamarthAH santaH 'tatra' tamin saMyame mokSakagamanahetau bhavakoTizatAvApte 'mandA' jaDA 'viSIdanti' zItalavihAriNo bhavanti, | tamevAcintyacintAmaNikalpaM mahApuruSAnucIrNa saMyama parityajanti, dRSTAntamAha-Urdhva yAnamudyAna-mArgasyonnato bhAga uTTaGka-1 mityarthaH tasmin udyAnazirasi ukSiptamahAbharA ukSANo'tidurbalA yathA'vasIdanti-grIvAM pAtayikhA tiSThanti norikSaptabharanirvAhakA bhavantItyevaM te'pi bhAvamandA utkSiptapazcamahAvatabhAraM voDamasamarthAH pUrvoktabhAvAvataiH parAbhamA viSIdanti // 20 // kizca-16 __ acayaMtA va lUheNaM, uvahANeNa tjiyaa| tattha maMdA visIyaMti, ujANaMsi jaraggavA // 21 // evaM nimaMtaNaM laddhaM, mucchiyA giddha itthIsu / ajjhovavannA kAmehi, coijaMtA gayA gihaM // 22 // 5 tibemi // iti uvasaggapariNAe bitio uddeso sammatto // 3-2 // (gAthAgraM0 213) 'rUkSeNa' saMyagenAtmAnaM yApayitumazaknuvantaH tathA 'upadhAnena' anazanAdinA sabAhyAbhyantareNa tapasA 'tarjitA' bAdhitAH18 santaH tatra saMyame mandA vipIdanti 'udyAnazirasi' uTTaGkamastake 'jIrNo' durbalo gauriva, yUno'pi hi tatrAvasIdanaM sambhAvyate | 3 upaptadhya0 bAdhitA iti pra0 2 taNa pra. sUtrakRtAGgaM kiM punarjaradyayeti jIrgagrahaNam , evamAvartamantareNApi dhRtisaMhananopetasya vivekino'pyavasIdanaM sambhAvyate, kiM punarAvarte-15 zIlAGkA- rupasacitAnAM mandAnAmiti // 21 // sarvopasaMhAramAha-evaM' pUrvoktayA nItyA viSayopabhogopakaraNadAnapUrvakaM 'nimazraNa | viSayopabhogaM prati prArthanaM 'labdhvA' prApya 'teSu' viSayopakaraNeSu hastyazvarathAdiSu 'mUJchitA' atyantAsaktAH tathA strISu ttiyutaM 'gRddhA' dattAvadhAnA ramaNIrAgamohitAH tathA 'kAmeSu' icchAmadanarUpeSu 'adhyupapannA: kAmagatacittAH sNyme'vsiidnto'pre||88|| SNodyuktavihAriNA nodyamAnAH-saMyama prati protsAhyamAnA nodanA sodumazaknuvantaH santo gurukarmANaH pravrajyA parityajyAlpa-15 sattvA gRhaM gatA-gRhasthIbhUtAH / itiH parisamAptau, bravImIti pUrvavat // 22 // iti upasargaparijJA'dhyayanasya dvitIya uddeshH|| uddezaH3 SO989900 atha tRtIyasyopasargAdhyayanasya tRtIyoddezakaH prArabhyate // // 88 // Seceaeeeeeeeeeeeeeeeee upasargaparijJAyAM ukto dvitIyodezakaH, sAmprataM tRtIyaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezakAbhyAmupasargA| * anukUlapratikUlabhedenAbhihitAH, taizcAdhyAtmaviSIdanaM bhavatIti tadanena pratipAdyata ityanena saMbandhenAyAtasyAsyoddezakasyAdi | mUtram jahA saMgAmakAlaMmi, piTuto bhIru vehai / valayaM gahaNaM NUma, ko jANai parAjayaM ? // 1 // muhuttANaM muhuttassa, muhutto hoi taariso| parAjiyA'vasappAmo, iti bhIrU uvehaI // 2 // dRSTAntena hi mandamatInAM sukhenaivArthAvagatirbhavatItyata AdAveva dRSTAntamAha-nyathA kazcid 'bhIruH' akRtakaraNaH 'saMgrAmakAle' parAnIkayuddhAvasare samupasthite 'pRSThataH prekSate' AdAvevApatpratIkArahetubhUtaM durgAdikaM sthAnamavalokayati / tadeva darzayati-'valaya'miti yatrodakaM valayAkAreNa vyavasthitam udakarahitA vA gartA duHkhanirgamapravezA, tathA 'gahanaM' dhavAdivRkSaH kaTisaMsthAnIyaM 'NUmaM ti pracchannaM giriguhAdikaM, kimityasAvevamavalokayati ?, yata evaM manyate-tatraivambhUte tumule sakrAme subhaTa| saGghale ko jAnAti kasyAtra parAjayo bhaviSyatIti ?, yato daivAyattAH kAryasiddhayaH, stokairapi bahavo jIyanta iti // 1 // kiJcamuhUrtAnAmekasya vA muhUrtasyAparo 'muhUrta:' kAlavizeSalakSaNo'vasarastAdRg bhavati yatra jayaH parAjayo vA sambhAvyate, tatraivaM vyavasthite parAjitA vayam 'avasAmo nazyAma ityetadapi sambhAvyate asadvidhAnAmiti bhIruH pRSThata ApatpratIkArArtha zaraNamupekSate // 2 // iti zlokadvayena dRSTAntaM pradarzya dArzantikamAha tectioedesesecticeaekesectrsecticesekseeectroeseses 1 kaNTisaM0 pra0 2 yuddhaviSayatvAt mAyopekSendra jAlAni kSudropAyA ime traya iti zrIhemacandravacanAdatra bhudoSAyapara upekSiH
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 sesesea sUtrakRtAGgaM zIlAsAcArgIyattiyuta // 89 // aeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeherserceaees evaM tu samaNA ege, abalaM naccANa appagaM / aNAgayaM bhayaM dissa, avikappaMtimaM suyaM // 3 // 4.3 upasako jANai viUvAtaM, itthIo udagAu vA / coijaMtA pavakkhAmo, Na No asthi pakappiyaM // 4 // godhyaH uddezaH 3 'evam' iti yathA saGgrAmaM praveSTumicchuH pRSThato'valokayati-kimatra mama parAbhagnasya valayAdikaM zaraNaM trANAya syAditi ?, eva| meva 'zramaNAH' avajitA 'eke' kecanAdRDhamatayo'lpasattvA AtmAnam 'abalaM' yAva jIvaM saMyamabhAravahanAkSama jJAvA anAgatameva bhayaM dRSTvA' utprekSya tadyathA-niSkiJcano'haM kiM mama vRddhAvasthAyAM glAnAdyavasthAyAM durbhikSe vA trANAya syAdityevamAjIvikAbhayamutprekSya 'avakalpayanti' parikalpayanti manyante-idaM vyAkaraNaM gaNitaM jotiSka vaidyakaM horAzAstraM mantrAdikaM vA zrutamadhItaM mamAvamAdau trANAya syAditi // 3 // etaccate'vakalpayantItyAha-alpasattvAH prANino vicitrA ca karmaNAM gatiH bahUni pramAdasthAnAni vidyante ataH 'ko jAnAti? kaH paricchinatti 'vyApAtaM saMyamajIvitAt bhraMzaM, kena parAjitasya mama | |saMyamAd bhraMzaH syAditi, kim 'strItaH' strIparipahAt uta 'udakAt' snAnAdyarthamudakAsevanAbhilApAd?, ityevaM te varAkAH prakalpayanti, na 'naH' asmAkaM kiJcana 'prakalpitaM' pUrvopArjitadravyajAtamasti yattasyAmavasthAyAmupayoga yAsyati, ataH 'codya-12 mAnAH' pareNa pRcchayamAnA hastizikSAdhanurvedAdikaM kuTilaiviNTalAdikaM vA 'pravakSyAmaH' kathayiSyAmaH prayokSyAma ityevaM te // 89 // hInasatvAH sampradhArya vyAkaraNAdau zrute prayatanta iti, na ca tathApi mandabhAgyAnAmabhipretArthAvAptirbhavatIti, tathA coktam 1 avakappaMtIti TIkA / 2 viyAvAttaM iti TIkAkRdamiprAyaH / 3 kuNTalamaNDalAdi / kunnttlvinnttlaadi| "upazamaphalAdvidyAvIjAtphalaM dhanamicchatA, bhavati viphalo yadyAyAsastadatra kimaddhatam / na niyataphalAH karturbhAvAH ramIzate, janayati khalu vrIherSIjaM na jAtu yavAchuram // 1 // iti" // 4 // upasaMhArArthamAha icceva paDilehaMti, valayA paDilehiNo / vitigicchasamAvannA, paMthANaM ca akoviyA // 5 // je u saMgAmakAlaMmi, nAyA sUrapuraMgamA / No te piTTamuvehiMti, kiM paraM maraNaM siyA ? // 6 // 'ityevamiti pUrvaprakrAntaparAmarzArthaH, yathA bhIravaH saGgrAme pravivikSavo valayAdikaM prati upekSiNo bhavantIti, evaM prabajitA mandabhAgyatayA alpasacyA AjIvikAbhayAdhyAkaraNAdikaM jIvanopAyalena 'pratyupekSante' parikalpayanti, kimbhUtAH-vicikissA-cittaviplatiH-kimenaM saMyamabhAramutkSiptamantaM netuM vayaM samarthAH uta netItyevambhUtA, tathA coktam-"lukkhamaNuNDamaNiyayaM kAlAikaMtabhoyaNaM virasaM / bhUmIsayaNaM loo asiNANaM baMbhaceraM ca ||1||"taaN samApamAH-samAgatAH, yathA panthAnaM prati 'akovidA' anipuNAH, kimayaM panthA vivakSitaM bhUbhAgaM yAsyatyuta netItyevaM kRtacittaviplayo bhavanti, tathA te'pi saMyama|mAravahanaM prati vicikitsAM samApanA nimittagaNitAdikaM jIvikArtha pratyupekSanta iti // 5 // sAmprataM mahApuruSaceSTite dRSTAntamAha-ye punarmahAsattvAH, tuzabdo.vizeSaNArthaH 'sajhAmakAle' parAnIkayuddhAvasare 'jJAtA: lokaviditAH, katham -'zUrapurajamAH zUrANAmagragAmino yuddhAvasare sainyAgraskandhavartina iti, ta evambhUtAH saGgrAmaM pravizanto 'na pRSThamutprekSante' na durgA 1 kartuM bhA0 pra0 / 2 rUkSamanuSNamaniyataM kAlAtikAntaM bhojanaM virasam / bhUmizayana loco'nAnaM brahmacarya ca // 1 // dikamApatrANAya paryAlocayanti, te cAbhaGgakatabuddhayaH, api vevaM manyante-kimaparamatrAsAkaM bhaviSyati', yadi paraM maraNaM|| 3 upasasyAt, tacca zAzvataM yazaHpravAhamicchatAmasmAkaM stokaM vartata iti, tathA coktam-"vizarArubhiravinazvaramapi capailaH sthAsnu vAJchatA godhya. vizadam / prANaiyadi zUrANAM bhavati yazaH kina paryAptam ? // 1 // " // 6 // tadevaM subhaTadRSTAntaM pradarya dAntikamAha- / evaM samuTie bhikkhU, vosijjA'gArabaMdhaNaM / AraMbha tiriyaM kaha, attattAe parivae // 7 // tamege paribhAsaMti, bhikkhUyaM sAhujIviNaM / je evaM paribhAsaMti, aMtae te samAhie // 8 // yathA subhaTA jJAtA nAmataH kulataH zauryataH zikSAtazca tathA sannaddhavaddhaparikarAH karagRhItahetayaH pratibhaTasamitibhedino na pRSThato'valokayanti, evaM 'bhikSurapi' sAdhurapi mahAsattvaH paralokapratisparddhinamindriyakapAyAdikamarivarga jetuM samyaka-saMyamotthAnenotthitaH samutthitaH, tathA coktam-"kohaM mANaM ca mAyaM ca, lohaM paMciMdiyANi ya / dujayaM cevamappANaM, sabamappe jie jiyaM // 1 // " kiM kRtA samutthita iti darzayati-'vyutsRjya' tyakkhA 'agArabandhana' gRhapAzaM tathA 'ArambhaM | sAvazAnuSThAnarUpaM 'tiryakRtvA' apahastya Atmano bhAva Atmasam-azeSakarmakalaGkarahitalaM tasai AtmasAya, yadivA-AsmA-mokSaH saMyamo vA tadbhAvastasmai--tadartha pari-samantAjeta-saMyamAnuSThAnakriyAyAM dattAvadhAno bhavedityarthaH // 7 // // 9 // || niyuktI yadabhihitamadhyAtmaviSIdanaM taduktam , idAnIM paravAdivacanaM dvitIyamAdhikAramadhikRtyAha-'ta' miti sAdhum 'eke' ye 1 krodhaH mAnazca mAyA ca lobhaH pavendriyANi ca / durjayaM caivAtmanAM sarvamAtmani jite jitam // 1 // 2 hastayitvA pra0 / 3 parivAdi0 pr0| Receestseeeeeeeeeeeeeeesesesesecece toeseaeroeseaeroeseseeseksee sUtrakRtAGgaM zIlAsAcArgIya ttiyutaM // 9 //
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtra. 15 sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAyaya niyutaM // 91 // 61 parasparopakArarahitaM darzanamApannA ayaHzalAkAkalpAH, te ca gozAlakamatAnusAriNa AjIvikA digambarA vA ta evaM vakSyamANaM pari - samantAdbhApante / taM bhikSukaM sAdhvAcAraM sAdhu - zobhanaM paropakArapUrvakaM jIvituM zIlamasya sa sAdhujIvinamiti, 'ye' te apuSTadharmANa 'evaM' vakSyamANaM 'paribhASante' sAdhvAcAranindAM vidadhati ta evaMbhUtA 'antake' paryante dUre 'samAdheH' | mokSAkhyAtsamyagdhyAnAtsadanuSThAnAt vA vartanta iti / / 8 / / yatte prabhApante tadarzayitumAha saMbaddhasamakappA u, annamannesu mucchiyA / piMDavAyaM gilANassa, jaM sAreha dalAha ya // 9 // evaM tubhe sarAgatthA, annamannamaNuvvasA / naTusappahasanbhAvA, saMsArassa apAragA // 10 // sam - ekIbhAvena parasparopakAryopakAritayA ca 'baddhA:' putrakalatrAdisnehapAzaiH sambaddhA-gRhasthAstaiH samaH - tulyaH kalpo vyavahAro'nuSThAnaM yeSAnte sambaddha samakalpA- gRhasthAnuSThAnatulyAnuSThAnA ityarthaH tathAhi yathA gRhasthA parasparopakAreNa mAtA putre putro'pi mAtrAdAvityevaM 'mUcchitA' adhyupapannAH, evaM bhavanto'pi 'anyo'nyaM' parasparataH ziSyAcAryAdyupakArakriyAkalpanayA mUcchitAH, tathAhi - gRhasthAnAmayaM nyAyo yaduta - parasmai dAnAdinopakAra iti, na tu yatInAM kathamanyo'nyaM mUcchitA iti darzayati- 'piNDapAtaM' bhaikSyaM 'glAnasya' aparasya rogiNaH sAdhoH yad - yasmAt 'sAreha' tti anveSayata, tathA 'dalAha yatti glAnayogyamAhAramanvipya tadupakArArthaM dadadhvaM cazabdAdAcAryAdeH vaiyAvRtyakaraNAdyupakAreNa vartadhvaM tato gRhasthasamakalpA 1 anveSayante pra0 | iti / / 9 / / sAmpratamupasaMhAravyAjena doSadarzanAyAha - ' evaM ' parasparopakArAdinA yUyaM gRhasthA iva sarAgasthA: - saha rAgeNa | vartata iti sarAgaH - svabhAvastasmin tiSThantIti te tathA, 'anyo'nyaM' parasparato vazamupAgatAH- parasparAyattAH, yatayo hi ni:saGgatayA na kasyacidAyattA bhavanti, yato gRhasthAnAmayaM nyAya iti, tathA naSTaH-apagataH satpathaH- sadbhAvaH- sanmArgaH paramArtho | yebhyaste tathA / evambhUtAzca yUyaM 'saMsArasya' caturgatibhramaNalakSaNasya 'apAragA' atIragAmina iti // 10 // ayaM tAvatpUrvapakSaH, asya ca dUSaNAyAha aha te paribhAsejjA, bhikkhu mokkhavisArae / evaM tubbhe pabhAsaMtA, dupakkhaM ceva sevaha // 11 // tumbhe bhuMjaha pAesu, gilANo abhihaDaMmi yA / taM ca bIodagaM bhoccA, tamuddissAdi jaM kaDaM // 12 // 'atha' anantaraM 'tAn' evaM pratikUlatvenopasthitAn bhikSuH 'paribhASeta' brUyAt, kimbhUtaH 1 - 'mokSavizArado' mokSamArgasya -- samyagjJAnadarzanacAritrarUpasya prarUpakaH, 'evam' anantaroktaM yUyaM prabhASamANAH santaH duSTaH pakSo duSpakSa :-asatpratijJAbhyupagamastameva sevadhvaM yUyaM yadivA - rAgadveSAtmakaM pakSadvayaM sevadhvaM yUyaM tathAhi - sadopasyApyAtmIyapakSasya samarthanAdrAgo, niSkalaGkasyApyasmAdabhyupagamasya dUpaNAdveSaH, artha (thavai ) va pakSadvayaM sevadhvaM yUyaM tadyathA - vakSyamANanItyA vIjoda koddiSTakRta bhojikhAna| hasthAH yatiliGgAbhyupagamAtkila pratrajitAzvetyevaM pakSadvayAsevanaM bhavatAmiti, yadivA -- khato'sadanuSThAnamaparaJca sadanuSThAyinAM ni| ndanamitibhAvaH / / 11 / / AjIvikAdInAM paratIrthikAnAM digambarANAM cAsadAcAranirUpaNAyAha - kila vayamaparigrahatayA nikiJcanA evamabhyupagamaM kRtvA yUyaM bhuGgdhvaM 'pAtreSu' kAMsyapAtryAdiSu gRhasthabhAjaneSu tatparibhogAzca tatparigraho'vazyaMbhAvI, tathA''hArAdiSu mUrcchA kurudhvamityataH kathaM niSparigrahAbhyupagamo bhavatAmakalaGka iti, anyacca 'glAnasya' bhikSATanaM kartumasamarthasya yadaparairgRhasthairabhyAhataM kAryate bhavadbhiH yaterAnayanAdhikArAbhAvAd gRhasthAnayane ca yo doSasadbhAvaH sa bhavatAmavazyaMbhAdhIti, tameva darzayati -- yacca gRhasthaijodakAdyupamardenApAditamAhAraM bhuktvA taM glAnamuddizyoddezakAdi ' yatkRtaM ' yaniSpAditaM tadavazyaM yuSmat paribhogAyAvatiSThate / tadevaM gRhasthagRhe tadbhAjanAdiSu bhuJjAnAstathA glAnasya ca gRhasthaireva vaiyAvRtyaM kArayanto yUyamavazyaM bIjodakAdibhojina uddezikAdikRtabhojinazreti // 12 // kiJcAnyat littA tivAbhitAveNaM, ujjhiA asamAhiyA / nAtikaMDUiyaM seyaM, aruyassAvarajjhatI // 13 // tatteNa aNusiTTA te, apaDineNa jANayA / Na esa Niyae magge, asamikkhA vatI kitI // 14 // yo'yaM SaDjIvanikAyavirAdhanayoddiSTabhojivenAbhigRhItamidhyAdRSTitayA ca sAdhuparibhASaNena ca tIvro'bhitApaH -- karmabandharUpastenopalizA :- saMveSTitAstathA 'ujjhiya'tti sadvivekazUnyA bhikSApAtrAdityAgAtparagRha bhojita yoddezakAdibhojikhAt tathA 'asamAhitA' zubhAdhyavasAyarahitAH satsAdhupradveSikhAt, sAmprataM dRSTAntadvAreNa punarapi tadoSAbhidhitsayA''ha - yathA ' aruSaH ' vraNasyAtikaNDUyitaM - nakhairvilekhanaM na zreyo na zobhanaM bhavati, api khaparAdhyati -- tatkaNDUyanaM vraNasya doSamAvahati, evaM 1 prasaGgApAdanaM, taiH saMbandhamAtrasya parigrahatvAbhyupagamAt, anyathA nirmUcche dharmopakaraNadharaNApatteH For Private Personal Use Only 3. upasa rgAdhya0 uddezaH 3 // 91 //
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayaSTa triyutaM // 92 // sUtrakRtAGga zIlAGkAcAyayavR tiyutaM // 93 // 62 bhavanto'pi sadvivekarahitAH vayaM kila niSkiJcanA ityevaM niSparigrahatayA par3ajIvanikAyarakSaNabhUtaM bhikSApAtrAdikamapi saMyamopakaraNaM parihRtavantaH, tadabhAvAccAvazyaMbhAvI azuddhAhAraparibhoga ityevaM dravyakSetra kAlabhAvAnapekSaNena nAtikaNDayitaM zreyo bhavatIti bhAvaH // 13 // api ca- 'taravena' paramArthena maunIndrAbhiprAyeNa yathAvasthitArthaprarUpaNayA te gozAlakamatAnusAriNa AjIvi kAdayaH boTikA vA 'anuzAsitAH' tadabhyupagamadopadarzanadvAreNa zikSAM grAhitAH, kena ? - 'apratijJena' nAsya mayedamasadapi | samarthanIyamityevaM pratijJA vidyate ityapratijJo-rAgadveparahitaH sAdhustena 'jAnatA' heyopAdeyapadArtha pariccheda kenetyarthaH, kathamanu| zAsitA ityAha-yo'yaM bhavadbhirabhyupagato mArgo yathA yatInAM niSkiJcanatayopakaraNAbhAvAt parasparata upakAryopakArakabhAva ityeSa 'na niyato' na nizcito na yuktisaGgataH, ato yeyaM vAg yathA ye piNDapAtaM glAnasyAssnIya dadati te gRhasthakalpA ityeSA 'asamIkSyAbhihitA' aparyAlocyoktA, tathA 'kRtiH' karaNamapi bhavadIyamasamIkSitameva, yathA cAparyAlocitakaraNatA bhavati bhavadanuSThAnasya tathA nAtikaNDUyitaM zreya ityanena prAglezataH pratipAditaM punarapi sadRSTAntaM tadeva pratipAdayati // 14 // yathApratijJAtamAha erisA jAvaI esA, aggaveNu va karisitA / gihiNo abhihaDaM seyaM, bhuMjiuM Na u bhikkhuNaM // 15 // dhammapannavaNA jA sA, sAraMbhA Na visohiaa| Na u eyAhiM diTThIhiM, putramAsiM paggappiaM // 16 // yeyamIdRkSA vAk yathA yatinA glAnasthAnIya na deyamityeSA agre veNuvada-vaMzavat karpitA tanvI yuktyakSamalAn dubaletyarthaH, | tAmeva vAcam darzayati- 'gRhiNI' gRhasthAnAM yadabhyAhRtaM tadyaterbhoktuM 'zreyaH' zreyaskaraM na tu bhikSUNAM sambandhIti, agre tanukhaM cAsyA vAca evaM draSTavyaM yathA gRhasthAbhyAhRtaM jIvopamardena bhavati yatInAM tuGgamAdidoSarahitamiti // 15 // kiJca - dharmasya prajJApanA- dezanA yathA-yatInAM dAnAdinopakartavyamityevambhUtA yA sA 'sArambhANAM' gRhasthAnAM vizodhikA, yatayastu svAnuSThAnenaiva vizudhyanti, na tu teSAM dAnAdhikAro'stItyetat dUSayituM prakramate - 'na tu' naivaitAbhiryathA gRhasthenaiva piNDadAnAdinA yate glonAdyavasthAyAmupakartavyaM natu yatibhireva parasparamityevambhUtAbhiH yuSmadIyAbhiH 'dRSTibhiH' dharmaprajJApanAbhiH 'pUrvam' Adau sarvajJaiH 'prakalpitaM ' prarUpitaM prakhyApitamAsIditi, yato na hi sarvajJA evambhUtaM pariphalguprAyamarthaM prarUpayanti yathA - asaMya - tairepaNAdyanupayuktairlAnA devaiyAvRtyaM vidheyaM na tUpayuktena saMyateneti, apica bhavadbhirapi glAnopakAro'bhyupagata eva, gRhasthapreraNAdanumodanAcca tato bhavantastatkAriNastatpradveSiNazcetyApannamiti / / 16 / / apica savAhiM aNujuttIhiM, acayaMtA javittae / tato vAyaM NirAkiccA, te bhujjo pagabhiyA // 17 // rAgadosAbhibhUyappA, micchatteNa abhidutA / Ausse saraNaM jaMti, TaMkaNA iva pavayaM // 18 // te gozAlakamatAnusAriNo digambarA vA sarvAbhirarthAnugatAbhiryuktibhiH sarvaireva hetudRSTAntaiH pramANabhUtairazaknuvantaH khapakSa AtmAnaM 'yApayitum' saMsthApayitum 'tataH' tasmAdyuktibhiH pratipAdayitum sAmarthyAbhAvAd 'vAdaM nirAkRtya' samyahetudRSTAntairyo vAdo- jalpastaM parityajya te tIrthikA 'bhUyaH' punarapi vAdaparityAge satyapi 'pragalibhatA' dhRSTatAM gatA idamUcuH, tadyathA-"purANaM mAnavo dharmaH, sAGgo vedazcikitsitam / AjJAsiddhAni catvAri, na hantavyAni hetubhiH // 1 // " anyaca kimanayA | bahiraGgayA yuktyAnumAnAdikayAtra dharmaparIkSaNe vidheye kartavyamasti yataH pratyakSa eva bahujanasaMmatatvena rAjAdyAzrayaNAccAyamevAsmadabhipreto dharmaH zreyAnnApara ityevaM vivadante, te midamuttaram na hyatra jJAnAdisArarahitena bahunA'pi prayojanamastIti, uktaM ca - " airaMDakaDarAsI jahA ya gosIsacaMdanapalassa / molche na hoja sariso kittiyametto gaNito // 1 // " tehavi gaNaNAtirego jaha rAsI so na caMdanasariccho / taha niviNNANamahAjaNovi sojjhe visaMvayati // 2 // aiko sacakkhugo jaha aMdhalayANaM saehiM bahuehiM / hoi varaM daTThavo gahu te bahugA apecchaMtA // 3 // evaM bahugAvi mUDhA Na pamANaM je gaI Na yANaMti / saMsA| ragamaNaguvilaM NiuNassa ya baMdhamokkhassa || 4 || " ityAdi / / 17 / / apica-rAgazca prItilakSaNo dveSazca tadviparItalakSaNastAbhyAmabhibhUta AtmA yeSAM paratIrthikAnAM te tathA, 'midhyAtvena' viparyastAvabodhenAtatvAdhyavasAyarUpeNa 'abhidutA' vyAptAH sadyuktibhirvAdaM kartumasamarthAH krodhAnugA 'Akroza' asabhyavacana rUpAMstathA daNDamuSTayAdibhizca hananavyApAraM 'yAnti' Azrayante / asminnevArthe pratipAdye dRSTAntamAha-yathA 'TaGkaNA' mlecchavizeSA durjayA yadA pareNa balinA khAnIkAdinA'bhidU| yante tadA te nAnAvidhairapyAyudhairyoddhumasamarthAH santaH parvataM zaraNamAzrayanti, evaM te'pi kutIrthikA vAdaparAjitAH krodhAdyupahata 1 eraNDakASTharAziryathA ca gozIrSa candanapalasya / mUlyena na bhavet sadRzaH kiyanmAtro gaNyamAnaH // 1 // 2 tathApi gaNanAtireko yathA rAziH sa na candanasadRzaH / tathA nirvijJAnamahAjano'pi mUlye visaMvadate // 2 // 3 ekaH sacakSuSko yathA andhAnAM zatairbahubhirbhavati varaM draSTavyo naiva bahukA aprekSamANAH // 3 // 8 evaM bahukA api mUr3hA na pramANaM ye gatiM na jAnanti / saMsAragamanavakAM nipuNayorvandhamokSa yodha // 4 // For Private Personal Use Only 3 upasa rgAdhya0 uddezaH 3 // 92 // 3 upasa godhya0 uddezaH 3 .1193 11
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAya tiyurta // 94 // 63 dRSTaya AkrozAdikaM zaraNamAzrayante, na ca te idamAkalayya pratyAkroSTavyAH, tadyathA - " ako sahaNaNamAraNadhamma bhaMsANa bAlasulabhANaM / lAbhaM mannai dhIro jahuttarANaM abhAvami / / 1 / / " / / 18 / / kiJcAnyat bahuguNappagappA, kujA attasamAhie / jeNa'nne No virujjhejjA, teNa taM taM samAyare // 19 // imaM ca dhammamAdAya, kAsaveNa paveiyaM / kujjA bhikkhU gilANassa, agilAe samAhie // 20 // saMkhAya pesalaM dhammaM,, diTTimaM parinivvuDe / uvasagge niyAmittA, AmokkhAe parivaejA'si // 21 // timi / iti tatIya ajjhayaNassa taIo uddeso samatto // ( gAthAgraM0 234 ) 'bahavo guNAH svapazvasiddhiparadopodbhAvanAdayo mAdhyasthyAdayo vA prakalpante - prAdurbhavantyAtmani yeSvanuSThAneSu tAni bahu| guNaprakalpAni - pratijJAhetudRSTAntopanayanigamanAdIni mAdhyasthyavacanaprakArANi vA anuSThAnAni sAdhurvAdakAle anyadA vA 'kuryAt' vidadhyAt sa eva viziSyate - AtmanaH 'samAdhiH' cittasvAsthyaM yasya sa bhavatyAtmasamAdhikaH, etaduktaM bhavatiyena yenopanyastena hetudRSTAntAdinA AtmasamAdhiH- svapakSasiddhilakSaNo mAdhyasthyavacanAdinA vA parAnupaghAtalakSaNaH samutpadyate tat tat kuryAditi, tathA yenAnuSThitena vA bhASitena vA anyatIrthiko dharmazravaNAdau vA'nyaH pravRtto 'na virudhyeta' na virodhaM 1 Akoza hananamaraNadharmabhraMzAnAM bAlasulabhAnAM ( madhye ) / lAbhaM manyate dhIro yathottarANAmabhAve // 1 // " | gacchet, tena parAvirodhakAraNena tattadaviruddhamanuSThAnaM vacanaM vA 'samAcaret' kuryAditi / / 19 / / tadevaM paramataM nirAkRtyopasaM| hAradvAreNa svamatasthApanAyAha - 'ima' miti vakSyamANaM durgatidhAraNAddharmam 'AdAya' upAdAya gRhIlA 'kAzyapena' zrImanma| hAvIravarddhamAnakhAminotpannadivyajJAnena sadevamanujAyAM parpadi prakarSeNa - yathAvasthitArthanirUpaNadvAreNa veditaM praveditaM cazabdA| tparamataM ca nirAkRtya, bhikSaNazIlo bhikSuH 'glAnasya' apaToraparasya bhikSorvaiyAvRtyAdikaM kuryAt kathaM kuryAd ?, etadeva vizi | naSTi - khato'pyaglAnatayA yathAzakti 'samAhita' samAdhiM prApta iti idamuktaM bhavati yathA yathA''tmanaH samAdhirutpadyate na tatkaraNena apATavasaMbhavAt yogA viSIdantIti, tathA yathA tasya ca glAnasya samAdhirutpadyate tathA piNDapAtAdikaM vidheyamiti // 20 // kiM kRtvaitadvidheyamiti darzayitumAha - 'saMkhAye' tyAdi, saMkhyAya - jJAtvA kaM ?- 'dharma' sarvajJapraNItaM zrutacAritrAkhyabhedabhinnaM 'pezalam' iti suzliSTaM prANinAmahiMsAdipravRttyA prItikAraNaM, kimbhUtamiti darzayati-darzanaM dRSTiH sadbhUtapadArthagatA | samyagdarzanamityarthaH sA vidyate yasyAsau dRSTimAn yathAvasthita padArtha paricchedavAnityarthaH, tathA 'parinirvRto' rAgadveSa virahAcchAntIbhUtastadevaM dharmaM pezalaM parisaMkhyAya dRSTimAn parinirvRta upasargAnanukUla pratikUlAnniyamya - saMyamya soDhA, nopasargairupasargito'| samaJjasaM vidadhyAdityevam 'AmokSAya' azeSakarmakSayaprAptiM yAvat pari - samantAt vrajet - saMyamAnuSThAnodyukto bhavet paritrajedU, itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat // 21 // upasargaparijJAyAstRtIyoddezakaH samAptaH // 3 // PIKLA atha tRtIyopasargAdhyayane caturthoddezakasya prArambhaH // --- uktastRtIyodezakaH, sAmprataM caturthaH samArabhyate - asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantaroddezake anukUla pratikUlopasargAH pratipAditAH, taizca kadAcitsAdhuH zIlAt pranyAnyeta - tasya ca skhalitazIlasya prajJApanA'nena pratipAdyate iti, anena sambandhenAyAtasyAsyodezakasyAdimaM sUtram - AhaMsu mahApurisA, putriM tattatavodhaNA / udaeNa siddhimAvannA, tattha maMdo visIyati // 1 // abhuMjiyA namI videhI, rAmagutte ya bhuMjiA / bAhue udagaM bhoccA, tahA nArAyaNe risI // 2 // kecana aviditaparamArthA 'AhuH' uktavaMtaH, kiM tadityAha - yathA 'mahApuruSAH ' pradhAnapuruSA valkalacIritArAgaNarSiprabhRtayaH 'pUrva' pUrvasmin kAle taptam - anuSThitaM tapa eva dhanaM yeSAM te taptatapodhanAH paJcAgyAditapovizeSeNa niSTatadehAH, ta evambhUtAH zItodakaparibhogena, upalakSaNArthatvAt kandamUlaphalAdyupabhogena ca 'siddhimApannAH' siddhiM gatAH, 'tatra' evambhUtArtha| samAkarNane tadarthasadbhAvAvezAt 'mandaH' ajJo'snAnAdityAjitaH prAsukodakaparibhogabhanaH saMyamAnuSThAne viSIdati, yadivA tatraiva zItodakaparibhoge viSIdati lagati nimajjatItiyAvat na tvasau varAka evamavadhArayati, yathA-teSAM tApasAdivatAnuSThAyinAM For Private Personal Use Only 3 upasa gadhya0 uddezaH 3 1138 11
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkA'vArgIya - citaM // 95 // sUtrakRtAGga zIlADAcAyapatra nipurta // 96 // 64 | kutazcijAtismaraNAdipratyayAdAvirbhUtasamyagdarzanAnAM maunIndra bhAvasaMyamapratipacyA apagatajJAnAvaraNIyAdikarmaNAM bharatAdI| nAmiva mokSAvAptiH na tu zItodakaparibhogAditi // 1 // kiJcAnyat - kecana kutIrthikAH sAdhupratAraNArthamevamUcuH, yadivA svatrayaH zItalavihAriNa etad vakSyamANamuktavantaH, tadyathA-namIrAjA videho nAma janapadastatra bhavA vaidehAH - tannivAsino | lokAste'sya santIti vaidehI, sa evambhUto namI rAjA azanAdikamabhuktvA siddhimupagataH tathA rAmaguptazca rAjarSirAhArAdikaM 'bhuktvaiva' bhuJjAna eva siddhiM prApta iti, tathA bAhukaH zItodakAdiparibhogaM kRtvA tathA nArAyaNo nAma maharSiH pariNatodakAdiparibhogAtsiddha iti // 2 // apica -- Asile devile ceva, dIvAyaNa mahArisI / pArAsare dagaM bhoccA, vIyANi hariyANi ya // 3 // ete putraM mahApurisA, AhitA iha saMmatA / bhoccA bIodagaM siddhA, iti meyamaNussu // 4 // Asilo nAma maharSistathA devilo dvaipAyanazca tathA parAzarAkhya ityevamAdayaH zItodakabhI jaharitAdiparibhogAdeva siddhA iti zrUyate // 3 // etadeva darzayitumAha-ete pUrvoktA namyAdayo maharSayaH 'pUrvamiti pUrvasminkAle tretAdvAparAdau 'mahApuruSA' iti pradhAnapuruSA A - samantAt khyAtAH AkhyAtAH - prakhyAtA rAjarSitvena prasiddhimupagatA ihApi Arhate pravacane RSibhASitAdau kecana 'sammatA' abhinetA ityevaM kutIrthikAH svayUthyA vA procuH, tadyathA - ete sarve'pi bIjodakAdikaM bhuktvA | siddhA ityetanmayA bhAratAdau purANe zrutam // 4 // etadupasaMhAradvAreNa pariharannAha 1 tattha maMdA visIaMti, vAhacchinnA va gaddabhA / piTThato parisappati, piTThasappI ya saMbhame // 5 // ihamege ubhAsaMti, sAtaM sAteNa vijjatI / je tattha AriyaM maggaM, paramaM ca samAhie (yaM // 6 // 'tatra' tasmin kuzrutyupasargodaye 'mandA' azA nAnAvidhopAyasAdhyaM siddhigamanamavadhArya viSIdanti saMyamAnuSThAne, na punaretadvidantyajJAH, tadyathA - yeSAM siddhigamanamabhUt teSAM kutazcinnimittAt jAtajAtismaraNAdipratyayAnAmavAptasamyagjJAnacAritrANA| meva valkalacIriprabhRtInAmiva siddhigamanamabhUt, na punaH kadAcidapi sarvaviratipariNAmabhAvaliGgamantareNa zItodakavIjAdyupabhogena jIvopamardaprAyeNa karmakSayo'vApyate, viSIdane dRSTAntamAha- vahanaM vAho - bhArodvahanaM tena chinnAH -karpitAkhuTitA rAsabhA iva vipIdanti, yathA - rAsabhA gamanapatha eva projjhitabhArA nipatanti, evaM te'pi prosya saMyamabhAraM zItalavihAriNo bhavanti, dRSTAntAntaramAha-yathA 'pRSThasarpiNo' bhagnagatayo'yAdisambhrame satyudbhrAntanayanAH samAkulAH pranaSTajanasya 'pRSThataH ' pazcAtpa risarpanti nAgragAmino bhavanti, api tu tatraivAmyAdisambhrame vinazyanti, evaM te'pi zItalavihAriNo mokSaM prati pravRttA api tu na mokSagatayo bhavanti api tu tasminneva saMsAre anantamapi kAlaM yAvadAsata iti || 5 || matAntaraM nirAkartuM pUrvapakSayitumAha'ihe 'ti mokSagamana vicAraprastAve 'eke' zAkyAdayaH khayUthyA vA locAdinopataptAH, tuzabdaH pUrvasmAt zItodakAdiparibho gAdvizeSamAha, 'bhASante' buvate manyante vA kacitpAThaH, kiM tadityAha - 'sAta' sukhaM 'sAtena' sukhenaiva 'vidyate' bhavatIti, tathA ca vaktAro bhavanti - "sarvANi sattvAni sukhe ratAni sarvANi duHkhAcca samudvijante / tasmAtsukhArthI sukhameva dadyAt su| khapradAtA labhate sukhAni // 1 // " yuktirapyevametra sthitA, yataH kAraNAnurUpaM kAryamutpadyate, tadyathA - zAlibIjAcchAlyaGkuro jAyate na yavAGkura ityevamityAt sukhAnmuktisukhamupajAyate, na tu locAdirUpAt duHkhAditi, tathA hyAgamo'pyevameva vyavasthitaH - " maNuSNaM bhoyaNaM bhoccA, maNuNNaM sagaNAsaNaM / maNuNNaMsi agAraMsi, maNuSNaM jhAyae muNI || 1 ||" tathA "mRddhI zayyA prAtarutthAya peyA, bhaktaM madhye pAnakaM cAparA / drAkSAkhaNDaM zarkarA cArddharAtre, mokSazrAnte zAkyaputreNa dRSTaH // 1 // " ityato manojJAhAravihArAdevi ttasvAsthyaM tataH samAdhirutpadyate samAdhezca muktyavAptiH, ataH sthitametad- sukhenaiva sukhAvAptiH na punaH kadA canApi locAdinA kAyaklezena sukhAvAptiriti sthitaM, ityevaM vyAmUDhamatayo ye kecana zAkyAdayaH 'tatra' tasminmokSavicAra - prastAve samupasthite ArAdyAtaH sarvaheyadharmebhya ityAryo mArgo jainendrazAsanapratipAdito mokSamArgastaM ye pariharanti tathA ca'paramaM ca samAdhiM' jJAnadarzanacAritrAtmakaM ye tyajanti te'jJAH saMsArAntarvartinaH sadA bhavanti, tathAhi -- yattairabhihitaMkAraNAnurUpaM kAryamiti, tannAyamekAnto, yataH zRGgAccharo jAyate gomayAdvRzciko golomAvilomAdibhyo dUrveti, yadapi manojJAhArAdikamupanyastaM sukhakAraNatvena tadapi vizucikAdisaMbhavAvyabhicArIti, apica - idaM vaiSayikaM sukhaM duHkhapratIkArahetutvAt sukhAbhAsatayA sukhameva na bhavati, taduktam - " duHkhAtmakeSu viSayeSu sukhAbhimAnaH, saukhyAtmakeSu niyamAdiSu duHkhabuddhiH / utkIrNavarNapadapatirivAnyarUpA, sArUpyameti viparItagatiprayogAt // 1 // " iti, kutastatparamAnandarUpasyAtyantikai kAntikasya mokSasukhasya kAraNaM bhavati yadapi ca locabhUzayana bhikSATanaparaparibhavakSutpipAsAdaMzamazakAdikaM duHkhakAraNatvena bhavato1 manojJaM bhojanaM zuklA manojJa dAyanAsane / manojJe'gAre manokSaM dhyAyenmuniH // 1 // For Private Personal Use Only 3 upasargAdhya uddeza: 4 // 95 // 3 upasa godhya0 uddezaH 4 // 96 //
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ ttiyutaM 141 panyastaM tadatyantAlpamacAnAmaparamArthadazA, mahApuruSANAM tu svArthAbhyupagamapravRttAnAM paramArthacintaikatAnAnAM mahAsattvatayA sarvame-121 | vaitatsukhAyeveti, tathA coktam-"taNasaMthAraniviNNovi munivaro bhaTTarAgamayamoho / jaM pAvai muttisuhaM katto taM cakavaTTIvi 9 // 1 // " tathA / "duHkhaM duSkRtasaMkSayAya mahatAM kSAnteH padaM vairiNaH, kAyasthAzucitA virAgapadavI saMvegaheturjarA / sarvatyAgamahotsavAya maraNaM jAtiH suhRtprItaye, saMpadbhiH paripUritaM jagadidaM sthAnaM vipatteH kutaH // 1 // " iti, apica-ekAntena mukhenaiva sukhe'bhyupagamyamAne vicitrasaMsArAbhAvaH syAt , tathA svargasthAnAM nityasukhinAM punarapi sukhAnubhUtestatraivotpattiH syAt . tathA nArakANAM ca punarduHkhAnubhavAttatraivotpatteH, na nAnAgatyA vicitratA saMsArasa syAt , nacaitat dRSTamiSTaM ceti // 6 // ato vyapadizyate mA eyaM avamannaMtA, appeNaM lupahA bahuM / etassa (u)amokkhAe, aohAriva jUraha // 7 // pANAivAte vaTuMtA, musAvAde asaMjatA / adinnAdANe vaTuMtA, mehuNe ya pariggahe // 8 // 'enam' Arya mArga jainendrapravacanaM samyagdarzanajJAnacAritramokSamArgapratipAdaka 'sukhaM sukhenaiva vidyate' ityAdimohena mohitAra 'avamanyamAnAH pariharantaH 'alpena' vaiSayikeNa sukhena mA 'bahu' paramArthasukhaM mokSAkhyaM 'lumpatha' vidhvaMsatha, tathAhi -- 16. manojJA''hArAdinA kAmodrekaH, tadudrekAcca cittAsvAsthyaM na punaH samAdhiriti, api ca 'etasya' asatpakSAbhyupagamasa 'a. satrakR. 17 18 1 tRNasaMstAraniSaNNo'pi munivaro bhraSTarAgamadamohaH / yatprApnoti muktisukhaM kutastat cakravartyapi ? // 1 // sUtrakRtAGgaM 18 mokSe aparityAge sati 'ayohArivva jUraha'tti AtmAnaM yUyaM kadarthayatha, kevalaM, yathA'sau ayaso-lohassA''ho / zIlAGkA- | apAntarAle rUpyAdilAbhe satyapi dUramAnItamitikRkhA nojjhitavAn , pazcAt svAvasthAnAvAptAvalpalAbhe sati jaritavAn-pazcA gAdhya0 cAryAya | ttApaM kRtavAn evaM bhavanto'pi jUrayiSyantIti // 7 // punarapi 'sAtena sAta'mityevaMvAdinA zAkyAnAM doSodvibhAvayiSayAha prANAtipAtamRpAvAdAdattAdAnamaithunaparigraheSu vartamAnA asaMyatA yUyaM vartamAnasukhaiSiNo'lpena vaiSayikasukhApAsena paarmaarthi||97|| kamekAntAtyantikaM bahu mokSasukhaM vilampatheti, kimiti', yataH pacanapAcanAdiSu kriyAsu vartamAnAH sAvadyAnuSThAnArambhatayA prANAtipAtamAcaratha tathA yeSAM jIvAnAM zarIropabhogo bhavadbhiH kriyate tAni zarIrANi tatkhAmibhiradattAnItyadattAdAnAcaraNaM tathA gomahiSyajoSTrAdiparigrahAttanmaithunAnumodanAdabrahmeti tathA prajitA vayamityevamutthAya gRhasthAcaraNAnuSThAnAnmRpAvAdaH tathA dhanadhAnyadvipadacatuSpadAdiparigrahAtparigraha iti // 8 // sAmprataM matAntaradUSaNAya pUrvapakSayitumAha-- evamege u pAsatthA, pannavaMti aNAriyA / itthIvasaM gayA bAlA, jiNasAsaNaparammuhA // 9 // jahA gaMDaM pilAgaM vA, paripIleja muhttgN| evaM vinnavaNitthIsu, doso tattha kao siA ? // 10 // // 97 // jahA maMdhAdae nAma, thimiaM bhuMjatI dgN| evaM vinnavaNitthIsu, doso tattha kao siaa?||11|| jahA vihaMgamA piMgA, thimiaM bhuMjatI dagaM / evaM vinnavaNitthIsu, doso tattha kao siA // 12 // evamege u pAsatthA, micchadiTThI aNAriyA / ajjhovavannA kAmehiM, pUyaNA iva taruNae // 13 // tuzabdaH pUrvamAdvizeSaNArthaH, 'evamiti vakSyamANayA nItyA, yadivA prAktana eva zlokotrApi sambandhanIyaH, evamiti prANAtipAtAdiSu vartamAnA 'eke' iti bauddhavizeSA nIlapaTAdayo nAthavAdikamaNDalapraviSTA vA zaivavizeSAH, sadanuSThAnAt pArve tiSThantIti pArzvasthAH, svayUthyA vA pArzvasthAvasannakuzIlAdayaH strIparISahaparAjitAH, ta evaM 'prajJApayanti' prarUpayanti anAparyAH , anAryakarmakArikhAt , tathAhi te vadanti-"priyAdarzanamevAstu, kimanyairdarzanAntaraiH ? / prApyate yena nirvANaM, sarAgeNApi cetasA // 1 // " kimityevaM te'bhidadhatItyAha-'strIvazaM gatAH' yato yuvatInAmAjJAyAM vartante 'bAlA' ajJA rAgadveSopahatacetasa iti, rAgadveSajito jinAsteSAM zAsanam --AjJA kaSAyamohopazamahetubhUtA tatparAGmukhAH saMsArAbhiSvaGgiNo jainamArgavidve- | piNaH 'etad' vakSyamANamUcuriti // 9 // yadUcustadAha-yathetyudAharaNopanyAsArthaH, 'yathA' yena prakAreNa kazcit gaNDI puruSo gaNDaM | samutthitaM piTakaM vA tajjAtIyakameva tedAtopazamanArtha 'paripIDya' pUyarudhirAdikaM nirmAlya muhUrtamAtraM sukhito bhavati, na ca doSeNAnuSajyate, evamatrApi 'strIvijJApanAyAM yuvatiprArthanAmAM ramaNIsambandhe gaNDaparipIDanakalpe doSastatra kutaH syAt ?, na hyetAvatA kedApagamamAtreNa dopo bhavediti // 10 // syAttatra doSo yadi kAcitpIDA bhavet , na cAsAvihAstIti dRSTAntena darzayati-.. 1 cakSuSeti pra0 / 2 AkopaH vi0pa0 tadAkRto. pra. / Mara44Aacakachckasstinentotkedesesere
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 'yathe tyayamadAharaNopanyAsArthaH, 'mandhAdana' iti meSaH nAmazabdaH sambhAvanAyaryA yathA meSaH timitam anAloDayanudakaM || 3.upasazIlAhA- pibatyAtmAnaM prINayati, na ca tathA'nyepI kizzanopaghAta vidhatte, evamatrApi strIsambandhe na kAcidanyasya pIDA Atmanazca prI- godhya. pAyA- Nanam, ataH kutastatra dopaH syAditi // 11 // asinevAnupaghAtArthe dRSTAntabahusakhyApanArtha raSTAntAntaramAha-'yathA' yena prakA-18| uddezaH 4 siyuta reNa vihAyasA gacchatIti vihaMgamA-pakSiNI 'piMgeti kapiJjalA sA''kAza eva vartamAnAH 'timitaM nibhRtamudakamApibati, evamatrApi darbhapradAnapUrvikayA kriyayA araktadviSTasya putrAdhartha strIsambandhaM kurvato'pi kapiJjalAyA iva na tasya doSa iti, sAmpratame-1 // 98 // 4 // teSAM gaNDapIDanatulyaM strIparibhoga manyamAnAnAM tathaiDakodakapAnasadRzaM parapIDA'nutpAdakalena parAtmanozca sukhotpAdakakhena kila18 | maithunaM jAyata ityadhyavasAyinAM tathA kapiJjalodakapAnaM yathA taDAgodakAsaMsparzena kila bhavatyevamaraktadviSTatayA darbhAdhuttAraNAt / / strIgAtrAsaMsparzana putrArtha na kAmArtha RtukAlAbhigAmitayA zAstroktavidhAnena maithunepi na doSAnupadaH, tathA cocuste--"dharmArtha putrakAmassa, khadAreSvadhikAriNaH / RtukAle vidhAnena, dopastatra na vidyate // 1 // " iti, evamudAsInakhena vyavasthitAnA dRSTAnte. naiva niyuktikAro gAthAtrayeNottaradAnAyAhajaha NAma maMDalaggeNa siraM chettU Na kassai maNusso / acchena parAhutto kiM nAma tato Na dhippelA // 5 // ||98 // jaha vA visagaMDUsaM koI ghettUNa nAma tuhiko / apaNeNa adIsaMto kiM nAma tato na va marejA! // 54 // jaha nAma sirigharAo koharayaNANi NAma ghettUNaM / acchejja parAhutto kiM NAma tato na gheppejjA ? // 55 // yathA [granthAnam 300.] nAma kazcinmaNDalANa kasyacicchirazchittvA parAakhastiSThet , kimetAvatodAsInabhAvAvalambanena 'na gRhyeta' nAparAdhI bhavet / tathA yathA kazcidvipagaNDUSaM 'gRhIkhA' pIlA nAma tUSNIbhAva bhajedanyena cAdRzyamAno'sau ki // nAma 'tataH' asAvanyAdarzanAt na mriyeta? / tathA-yathA kazcit zrIgRhAd-bhANDAgArAdratnAni mahA_Ni gRhIkhA parAmukhastiSThet , kimetAvatA'sau na gRhoteti / atra ca yathA-kazcit zaThatayA ajJatayA vA zirazcheda vipagaNDUparatnApahArAkhye satyapi dopatraye | & mAdhyasthyamavalambeta, na ca tasya tadavalambane'pi nirdoSateti, evamatrApyavazyaMbhAvirAgakArye maithune sarvadopAspade saMsAravarddhake / kuto nirdoSateti, tathA coktam-"prANinAM bAdhakaM caitacchAstre gItaM maharSibhiH / nalikAtaptakaNakapravezajJAtatastathA // 1 // mUlaM | caitadadharmasya, bhavabhAvapravardhanam / tasmAdviSAmavacyAjyamidaM pApamanicchatA // 2 // " iti niyuktigAthAtrayatAtparyArthaH / / / / sAmprataM sUtrakAra upasaMhAravyAjena gaNDapIDanAdidRSTAntavAdinA doSodvibhAvayiSayAha-'e' miti gaNDapIDanAdidRSTAntabalena nirdoSa | | maithunamiti manyamAnA 'eke' strIparISahaparAjitAH sadanuSThAnApArzve tiSThantIti pArzvasthA nAthavAdikamaNDalacAriNaH, tuzabdAt | khayUthyA vA, tathA mithyA-viparItA tatvAgrAhiNI dRSTi:-darzanaM yeSAM te tathA, ArAt-dUre yAtA-gatAH sarvaheyadharmebhya ityAryAH na AryA anAryAH dharmaviruddhAnuSThAnAt , ta evaMvidhA 'adhyupapannA' gRbhava icchAmadanarUpeSu kAmeSu kAmairvA karaNabhUtaiH / sAvadhAnuSThAnebiti, atra laukika dRSTAntamAha-yathA vA 'pUtanA' DAkinI 'taruNake' stanandhaye'dhyupapanA, evaM te'pyanAryAH kAmeSviti, yadivA 'pUyaNa'tti gaDarikA AtmIye'patye'dhyupapanA, evaM te'pIti, kathAnakaM cAtra-yathA kila sarvapazUnAmapasUtrakRtAGgaM tyAni nirudake kUpe'patyasnehaparIkSArtha kSiptAni, tatra cAparA mAtaraH svakIyastanandhayazabdAkarNane'pi kUpataTasthA rudantyastiSThanti, R 3.upasazIlAGkA urabhrI khapatyAtinehenAndhA apAyamanapekSya tatraivAtmAnaM kSiptavatItyato'parapazubhyaH svApatye'dhyupapanneti, evaM te'pi // 13 // kA- godhya0 cAryAMyamAbhiSvaGgiNAM dopamAviSkurvannAha uddezaH 4 ttiyuta aNAgayamapassaMtA, pnycuppnngvesgaa| te pacchA paritappaMti, khINe AuMmi jovaNe // 14 // // 99 // jehiM kAle parikaMtaM, na pacchA pritppe| te dhIrA baMdhaNummukkA, nAvakhaMti jiiviaN||15|| 'anAgatam eSyatkAmAnivRttAnAM narakAdiyAtanAsthAneSu mahata duHkham 'apazyantaH' aparyAlocayantaH, tathA 'pratyutpannaM' vartamAnameva vaiSayikaM sukhAbhAsam 'anveSayanto mRgayamANA nAnAvidhairupAyairbhogAnprArthayantaH te pazcAt kSINe svAyupi jAtasaMvegA yauvane vA'pagate 'paritapyante' zocante pazcAttApaM vidadhati, uktaM ca-"hataM muSTibhirAkAzaM, tuSANAM kaNDanaM kRtam / yanmayA prApya mAnuSyaM, sadarthe nAdaraH kRtaH // 1 // " tathA-"vihavAvalevanaDiehiM jAI kIraMti jovaNamaeNaM / vayapariNAme sariyAI tAI hiae khuDukati // 1 // " // 14 // ye tUttamasaccatayA anAgatameva tapazcaraNAdAvudyamaM vidadhati na te pazcAcchocantIti darzayitumAha-'yaH' AtmahitakartRbhiH 'kAle dharmArjanAvasare 'parAkrAntam' indriyakaSAyaparAjayAyodyamo vihito na te 'pazcAt' maraNakAle vRddhAvasthAyAM vA 'paritapyante' na zokAkulA bhavanti, ekavacananirdezastu sautrazcchAndasakhAditi, 1 vibhavAvalepanaTitaryAni na kriyante yauvanamadena / vayaHpariNAme smRtAni tAni hRdayaM byathante // 1 // amitN
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmArjanakAlastu vivekinAM prAyazaH sarva eva, yasmAtsa eva pradhAnapuruSArthaH, pradhAna eva ca prAyazaH kriyamANo ghaTAM prAJcati, tatazca ye bAlyAtprabhRtyakRtaviSayAsaGgatayA kRtatapazraraNAH te 'dhIrAH karmavidAraNasahiSNayo andhanena-snehAtmakena karmaNA cot -prAbalyena muktA nAvakAkSanti asaMyamajIvitaM, yadivA-jIvine maraNe vA niHspRhAH saMyamodhamamatayo bhavantIti // 15 // anyaca jahA naI veyaraNI, duttarA iha saMmatA / evaM logaMsi nArIo, duruttarA amaImayA // 16 // jehiM nArINa saMjogA, pUyaNA piThulo katA / sabameyaM nirAkiccA, te ThiyA susamAhie // 17 // yathetyudAharaNopanyAmArthaH, yathA baitaraNI nadInAM madhye'tyantavegavAhikhAt vipamataTabAcca 'dustarA' durlakathA 'evam' asmiapi loke nAryaH 'amatimatA' nirvivekena hInasatvena duHkhenottIryante, tathAhi-tA hAvabhAvaiH kRtavidyAnapi svIkurvanti, tathA coktam-"sanmArge tAvadAste prabhavati purastAvadevendriyANAM, lajjA tAvadvidhatte vinayamapi samAlambate tAvadeva / bhUcApAkSepamuktAH zravaNapathajupo nIlapakSmANa ete, yAvallIlAvatInAM na hRdi dhRtimupo dRSTibANAH patanti // 1 // " tadevaM vaitaraNInadIvat dustarA nAryo bhavantIti // 16 // apica--'yaiH uttamasattvaiH strIsaGgavipAkavedibhiH paryanta kaTavo nArIsaMyogAH pari-11 tyaktAH, tathA tatsaGgArthameva vastrAlaGkAranAlyAdibhirAtmanaH 'pUjanA' kAmavibhUpA 'pRSThataH kRtA' parityaktetyarthaH, 'sarvametat' sUtrakRtAGga strIprasaGgAdika kSutpipAsAdi pratikUlopasargakadambakaM ca nirAkRtya ye mahApuruSase vitapanthAnaM prati pravRttAste susamAdhinA- 3 upasa zIlAGkA- | svasthacittavRttirUpeNa vyavasthitAH, nopasargaranukUlapratikUlarUpaiH prakSobhyante, anye tu viSayAbhiSvaGgiNaH syAdiparIpahaparAjitA gAdhya. cAIya. |aGgAroparipatitamInavadrAgAminA dahyamAnA asamAdhinA tiSThantIti // 17 // syAdiparIpahaparAjayasya phalaM darzayitumAha- uddezaH4 ttiyuta ete oghaM tarissaMti, samudaM vavahAriNo / jattha pANA visannAsi, kiccaMtI sayakammuNA // 18 // // 10 // taM ca bhikkhU pariNAya, suvvate samite cre| musAvAyaM ca vajijjA, adinnAdANaM ca vosire // 19 // uDamahe tiriyaM vA, je keI tasathAvarA / savattha viratiM kujA, ___ ya pate anantaroktA anukUla pratikUlopasargajetAra ete sarve'pi 'o' saMsAraM dustaramapi tariSyanti, dravyaughadRSTAntamAha'samudra' lavaNasAgaramiva yathA 'vyavahAriNaH' sAMyAtrikA yAnapAtreNa taranti, evaM bhAvodhamapi saMsAraM saMyamayAnapAtreNa yata. yastariSyanti, tathA tIrNAstaranti ceti, bhAvodhameva viziSTi-'yatra' yasin bhAvAce saMsArasAgare 'prANA' prANinaH strIviSa| yasaMgAdvipaNNAH santaH 'kRtyante' pIDyante 'svakRtena' AtmanA'nuSThitena pApena 'karmaNA' asadbadanIyodayarUpeNeti // 18 // sAmpratamupasaMhAravyAjenopadezAntaraditsayAha-tadetadyatprAguktaM yathA-vaitaraNInadIvat dustarA nAryo yaiH parityaktAste samAdhisthAH saMsAraM taranti, strIsaGginazca saMsArAntargatAH svakRtakarmaNA kRtyanta iti, tadetatsarvaM bhikSaNazIlo bhikSuH 'parijJAya' heyopAdeyatayA budhdhvA zobhanAni vratAnyasya suvrataH paJcabhiH samitibhiH samita ityanenottaraguNAvedanaM kRtamityevaMbhUtaH 'caret saMyamAnuSThAnaM vidadhyAt , tathA 'mRSAvAdam' asadbhUtArthabhASaNaM vizeSeNa varjayet , tathA 'adattAdAnaM ca vyutsRjedu' dantazodhanamAtramapyadattaM na gRhNIyAt , AdigrahaNAnmaithunAdeH parigraha iti, taca maithunAdikaM yAvajjIvamAtmahitaM manyamAnaH pariharet // 19 // aparavatAnAmahimAyA vRttikalpakhAt tatprAdhAnyakhyApanArthamAha-Urdhvamastiryavityanena kSetramANAtipAto gRhItaH, tatra ye kecana vasantIti tramA dvitricatuHpaJcendriyAH paryAptAparyAptakabhedabhinnAH, tathA tiSThantIti sthAvarAH-pRthivyaptejovAyuvanaspatayaH sUkSmavAdaraparyAptakAparyAptakabhedabhinnA iti, anena ca dravyaprANAtipAto gRhItaH, sarvatra kAle sarvAsvavasthAsvityanenApi kAlabhAvabhe-| dabhinnaH prANAtipAta upAtto draSTavyaH, tadevaM caturdazasvapi jIvasthAneSu kRtakAritAnumatibhirmanovAkAyaiH prANAtipAtaviratiM | kuryAdityanena pAdonenApi zlokadvayena prANAtipAtaviratyAdayo mUlaguNAH khyApitAH, sAmpratameteSAM sarveSAmeva mUlottaraguNAnAM 18 phalamuddezenAha saMti nivANamAhiyaM // 20 // imaM ca dhammamAdAya, kAsaveNa paveditaM / kujA bhikkhU gilANassa, agilAe samAhie // 21 // 4 // saMkhAya pesalaM dhamma, diTTimaM parinibuDe / uvasagge niyAmittA, AmokkhAe parivaejAsi // 22 // timi / iti uvasaggaparitrANAmaM taiyaM ajjhayaNaM sammattaM // [gAthA 256 ] eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeesisestroeccesekceecticeoececen
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlAkAcAryAMyattiyutaM dhyA uddezaH 4 999003030798900000002020 'zAntiH' iti karmadAhopazamastadeva ca 'nirvANaM' mokSapadaM yad 'AkhyAtaM' pratipAditaM sarvadvandvApagamarUpaM tadasyAvazyaM caraNakaraNAnuSThAyinaH sAdhorbhavatIti // 20 // samastAdhyayanArthopasaMhArArthamAha--'imaM ca dhammamityAdi, 'ima miti pUrvoktaM mUlottaraguNarUpaM zrutacAritrAkhyaM vA durgatidhAraNAt dharmam AdAya' AcAryopadezena gRhIvA kimbhUtamiti tadeva vizinaSTi- 'kAzyapena' zrImanmahAvIravardhamAnasvAminA samutpannadivyajJAnena bhavyasatvAbhyuddharaNAbhilASiNA 'praveditam' AkhyAtaM samadhigamya 'bhikSuH sAdhuH parIpahopasargaratarjito glAnasyAparasya sAdhovaiyAvRtyaM kuryAt , kathamiti ?, svato'glAnatayA yathAzakti 'samAhita' iti samAdhi prAptaH, idamuktaM bhavati-kRtakRtyo'hamiti manyamAno vaiyAvRttyAdikaM kuryAditi // 21 // anyacca'saMkhyAyeti samyak jJAkhA basammayA anyato vA-zrukhA 'pezalaM ti mokSagamanaM pratyanukUlaM, kiM tad ?-'dharma' zrutacAritrAkhyaM 'dRSTimAn' samyagdarzanI 'parinivRta' iti kaSAyopazamAcchItIbhUtaH parinirvRtakalpo vA 'upasargAn' anukUlapratikUlAn samyag 'niyamya' atisahya 'AmokSAya mokSaM yAvat pari-samantAt 'vrajet' saMyamAnuSThAnena gacchediti, itiH parisamAptyarthe, 8 badhImIti pUrvavat , nayacarcA'pi tathaiveti // 22 / / upasargaparijJAyAH samAptazcaturthoddezakaH, tatparisamAptau ca tRtIyamadhyayana-2 miti / graMthAgraM 775 // // 10 // 1 sahasanmatyeti tAtparya prAkRtAnukaraNaM cedam / // atha caturtha strIparijJAdhyayanaM prArabhyate // Sakeseseceaeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee Resecenesesedese. uktaM tRtIyamadhyayanaM, sAmprataM caturthamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane upasargAH pratipAditAH, teSAM ca prAyo'nukUlA duHsahAH, tato'pi svIkRtAH, atastajjayArthamidamadhyayanamupadizyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasyopakramAdIni catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakramAntargato'rthAdhikArI dvedhA-adhyayanArthAdhikAra uddezArthAdhikArazca, tatrAdhyayanA|dhikAraH prAgravat niyuktikRtA 'thIdopavivajaNA ceve'tyanena svayameva pratipAditaH, uddezArthAdhikAraM tUttaratra niyuktikRdeva / bhaNiSyati, sAmprataM nikSepaH, sa caudhanAmasUtrAlApakabhedAtridhA, tatrauSaniSpanne nikSepe'dhyayanaM, nAmaniSpanne 'strIparijJeti | nAma, natra nAmagthApane kSuNNakhAdanAdRtya strIzabdasya dravyAdinikSepArthamAha vAbhilAvaciMdhe vede bhAve ya ithiNikkhevo / ahilAve jaha siddhI bhAve veyaMmi uvautto // 56 // tatra dravyastrI dvedhA-Agamato noAgamatazca, AgamataH strIpadArthajJastatra cAnupayuktaH, anupayogo dravyamitikRtA, noAgamato jJazarIrabhavyazarIravyatiriktA tridhA, ekabhavikA baddhAyuSkA'bhimukhanAmagotrA ceti, cinayate-jJAyate'neneti cinaM-sta 4, 5 vyatirikabhandAH / / mUtrakRtAGgaM nanepathyAdikaM, cihnamAtreNa strI cihnastrI apagatastrIvedazchadmasthaH kevalI vA anyo vA strIveSadhArI yaH kazciditi, vedatrI tu 4sIpazIlAkA- puruSAbhilAparUpaH strIvedodayaH, abhilApabhAvau tu niyuktikRdeva gAthApazcArddhanAha-abhilapyate ityabhilApaH strIliGgAbhidhAnaH rikSAdhya. | zabdaH, nadyathA-zAlA mAlA siddhiriti, bhAvastrI tu dvedhA-Agamato noAgamatazca, AgamataH strIpadArthajJastatra copayuktaH, uddezaH1 ttiyutaM 'upayogo bhAva' itikRkhA, noAgamatastu bhAvaviSaye nikSepe 'vede' strIvedarUpe vastunyupayukA tadupayogAnanyavAdbhAvastrI bhavati, | yathAnAnupayukto mANavako'gnireva bhavati, evamatrApi, yadivA-strIvedanirvartakAnyudayaprAptAni yAni karmANi teSu 'upayukte'ti tAnyanubhavantI bhAvanIti, etAvAneva striyo nikSepa iti, parijJAnikSepastu zastraparijJAvad draSTavyaH // sAmprataM strIvipakSabhUtaM purupanikSepArthamAha NAmaM TavaNAdavie gvatte kAle ya pakSaNaNakame / bhoge guNe ya bhAve dasa ee purisaNikkhevA // 57 // 'nAma' ini saMtrA nanmAtreNa purupo nAmapuruSaH yathA ghaTaH paTa iti, yasya vA purupa iti nAmeti, 'sthApanApuruSaH' kASThAdinivenino jinapratimAdikaH, dravyapurupo jJazarIrabhavyagarIvyatirikto noAgamata ekabhaviko baddhAyuSko'bhimukhanAmagotrazceti, 8 // 10 // dravyapradhAno vA mammaNavaNigAdiiita, yo yasmin murASTrAdau kSetre bhavaH sa kSetrapuruSo yathA saurASTrika iti, yasya vA yat kSetra| mAzritya puMmvaM bhavatIni, yo yAvantaM kAlaM puruSavadavedyAni karmANi vedayate sa kAlapuruSa iti, yathA-'purise NaM bhaMte ! purisotti || kAlao kevagiraM hoi ? gola, jahanneNaM egaM samayaM ukkosaNaM jo jammi kAle puriso bhavai, jahA koi egami pakkhe puriso egaMmi cAryAMya -seenea
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ secenecesecemeneree 4sIparihAdhya. uddezaH1 napuMsagotti / prajanyate'patyaM yena tatprajananaM ziznam--liGgam tatpradhAnaH puruSaH aparapuruSakAryarahitasAda prajananapuruSaH, karmaanuSThAnaM tatpradhAnaH puruSaH karmapuruSaH-karmakarAdikaH, tathA bhogapradhAnaH puruSo bhogapuruSaH- cakravartyAdiH-tathA guNAHvyAyAmavikramadhairyasaJcAdikAstatpradhAnaH puruSo guNapuruSaH, bhAvapuruSastu puMvedodaye vartamAnastadvedyAni karmANyanubhavanniti, ete daza puruSanikSepA bhavanti / sAmprataM prAgulliGgitamuddezArthAdhikAramadhikRtyAha paDhame saMthavasaMlavamAihi khalaNA u hoti sIlassa / vitie iheva skhaliyarasa avasthA kammabaMdho ya // 18 // prathame uddezake ayamarthAdhikAraH, tadyathA-strIbhiH sArdha 'saMstavena' paricayena tathA 'saMlApena' bhinnakathAdyAlApena, AdigrahaNAdaGgapratyaGganirIkSaNAdinA kAmotkocakAriNA bhavedalpasattvasya 'zIlasya cAritrasya skhalanA tuzabdAttatparityAgo veti, dvitIye khayamarthAdhikAraH, tadyathA-zIla skhalitasya sAdhoH 'ihaiva' asi va janmani khapakSaparapakSakRtA tiraskArAdikA viDa14mbanA tatpratyayazca karmabandhaH, tatazca saMsArasAgaraparyaTanamiti, kiM strIbhiH kazcita zIlAta pracyAdhyAtmavazaH kRto yenaivamucyate ?, kRta iti darzayitumAha6) sUrA mo mannatA kaitaviyAhiM uvahippahApAhiM / gahiyA ha abhayapajoyakUlavAlAdiNo yahave // 59 // bahavaH purupA abhayapradyotakUlavAlAdayaH zUrA bayamityevaM manyamAnAH, moiti nipAto vAkyAlaGkArArthaH, 'kRtrimAbhiH' 'sUdhara. 18 sadbhAvarahitAbhiH strIbhistathA upadhiH-mAyA tatpradhAnAbhiH kRtakapaTazatAbhiH 'gRhItA' AtmavazatA nItAH kecana rAjyAdapare sUtrakRtAGgaM 18 zIlAt pracyAcyehaiva viDambanA prApitAH, abhayakumArAdikathAnakAni ca mUlAdAvazyakAdavagantavyAni, kathAnakatrayopatyAsastu zIlAGkA-18| yathAkrama atyantabuddhivikramatapasvitakhyApanArtha iti // yata evaM tato yatkartavyaM tadAhavAya 8 tamhA Na u vIsaMbho gaMtavvo Nicameva itthiisuN| paDhamuddese bhaNiyA je dosA te gaNaMteNaM / / 60 // ciyutaM yasAt striyaH sugatimArgArgalA mAyApradhAnA vacanAnipuNAstasAdetadavagamya naiva 'vimbho ' vizvAsastAsAM vivekinA // 10 // nityaM sadA 'gantavyo' yAtavyaH, kartavya ityarthaH, ye doSAH prathamoddezake assopalakSaNArthakhAt dvitIye ca tAn 'gaNayatA' | paryAlocayatA, tAsAM mUrtimatkapaTarAzibhUtAnAmAtmahitamicchatA na vizvasanIyamiti / / apica susamatthA'vasamatthA kIraMtI appasa siyA purisA / dIsaMtI saravAdI NArIvasagANa te sUrA // 31 // / parAnIkavijayAdau suSTu samarthA api santaH puruSAH strIbhirAtmavazIkRtA 'asamarthA' bhrUtkSepamAtrabhIravaH kriyante-alpasAvikAH strINAmapi pAdapatanAdicATukaraNena niHsArAH kriyante, tathA 'dRzyante pratyakSeNopalabhyante zUramAtmAnaM badituM zIla yeSAM te zUravAdino'pi nArIvazagAH santo dInatAM gatAH, evambhUtAzca na te zUrA iti, tasmAt sthitametad-avizvAsyAH triya | iti, uktaM ca-"ko pIsaseja tAsi kativayabhariyANa duSciyahANaM ! / khaNarattavirattANaM ghiratthu itthINa hiyayANaM // 1 // 18 aNNaM bhaNaMti purao aNNaM pAse NivajamANIo / annaM ca tAsi hiyae jaMca khamaM taM kariti puNo // 2 // ko egANaM NA 1 ko vizva syAttAsu kaitavabhRtsu durvidagdhAsu / kSaNaraktaviraktAsu ghigastu strIhRdayAnAM // 1 // 2 anyad bhaNaMti purato'nyatpAve niSIdayantyaH / anyattAsAM hRdaye yaca kSamaM tatkurvanti punaH // 1 // 3 ka etAsAM hAsyati vetralatAgulmagupisaidayAnAM / bhAva bhanAzAnAM tatrotpanaM bhargatInAM // 1 // hii vettalayAgummaguvilahiyayANaM / bhAvaM bhaggAsANaM tatthuppanna bhaNaMtINaM // 3 // mahilA ya rattamettA ucchukhaMDaM ca sakarA ceva / sA puNa virattamittA NibaMkUre visesei // 4 // mahilA dija kareja va mArija va saMThevija va maNussaM / tuTThA jIvAvijA ahava NaraM vaMcayAvejA // 5||nnvi rakkhaMte sukayaM Navi NehaM Navi ya dANasammANaM / Na kulaM Na puvayaM Ayati ca |sIlaM mahiliyAo // 6 // mA vIsaMbhaha tANaM mahilAhiyayANa kavaDabhariyANaM // NiNNehaniyANaM aliyavayaNajapaNarayANaM // 7 // mArei jiyaMtaMpihu mayapi aNumarai kAi bhattAraM / visaharagain cariyaM vaMkavirvaka mahelANaM // 8 // gaMgAe vAluyA sAgare jalaM himavao ya parimANaM / jANaMti buddhimaMtA mahilAhiyayaM Na jANaMti // 9 // rovAvaMti ruvaMti ya aliyaM pati pattiyAvaMti / S kavaDeNa ya khaMti visaM maraMti Naya jaMti sambhAvaM // 10 // cititi kaJjamaNaM aNNaM saMThavai bhAsaI aNNaM / ADhavai kuNai aNNaM || mAivaggo NiyaDisAro // 11 // aMsayAraMbhANa tahA sabesi logagarahaNijANaM / paralogaveriyANaM kAraNayaM ceva itthIo // 12 // mahilA ca raktamAtrebhukhaMDeya pArkareva ca / sA punarviraktamAtrA nivApura vizeSayati // 1 // 2 mahilA dadyAtkuryAdvA mArayedvA saMsthApayetA mAnuSyaM / tuSTA jIvApayet atha ca nara vaMcayet // 1 // 3 saMdhavija pra. saMvaheja pra.4 nApi rakSati sukRtaM nApi nehaM nApi dAnasanmAne ca / na kulaM na pUrvajaM nAyatiM ca zIlaM mahilAH // 1 // 5 mA vizvasa teSAM mahilAhRdayAno kapaTabhuto / niHbehanirdagAnA alIkavacanajalpanaratAnAm // 1 // mArayati jIvantamapyeva mRtamapyanumriyate kAcidbhartAraM / viSadharagati riva caritaM vakavivarka mahelAnAM // 1 // 7 gaMga vAlukAH sAgare jalaM himavatazca parimANaM jAnaMti buddhimanto mahilAhRdayaM na jAnanti // 1 // 8 rodayanti rudanti ca alIkaM jalpanti pratyAyayanti / kapaTena bAdati viSaM mriyate na ca yAnti sadbhAvaM ||1||9cintyti kAryamanyadanyat saMsthApayati bhASate'nyat / Arabhate karolanyanmAyivargoM nikRtisAraH // 1 // .. asadAraMbhANAM tathA sarveSAM lokagaIgIyANAM / paralokavairikANAM kAraNaM caiva triyH||1|| 0900909080800 // 10 // 18090099foeceas000000000000 90sasarsawatsa90009999990099298993930
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 . sUtrakRtA ahavA ko juvaINaM jANai cariyaM sahAvakuDilANaM / dosANa Agaro biya jANa sarIre vasai kAmo // 13 // mUlaM duzcariyANaM | strIpazIlAkA- havA u Narayassa vattaNI viulA / mokkhassa mahAvigdhaM bajeyakA sayA nArI // 14 // dhaNNA te varapurisA je rizAdhya. cAyiya- ciya mottUNa nniyyjubiio| pahaiyA kayaniyamA sivamayalamaNuttaraM pattA // 15 // " adhunA yAdRkSaH zUro bhavati tAdRzaM uddezaH 1 niyutdrshyitumaah||14|| dhammami jo daDhA maI so sUro sattio ya vIro ya / Nahu dhammaNirussAho puriso sUro subalio'vi // 32 // ___ 'dharma' zrutacAritrAkhye dRDhA-nizcalA matiryasya sa tathA evambhUtaH sa indriyanoindriyArijayAtzUraH tathA 'sAttviko' mahA| saccopeto'sAveva 'vIra' svakarmadAraNasamartho'sAveveti, kimiti ?, yato naiva 'dharmanirutsAhaH' sadanuSThAnanirudyamaH satpuruSAcIrNamArgaparibhraSTaH puruSaH suSTu balavAnapi zUro bhavatIti / / etAneca doSAn puruSasambandhena strINAmapi darzayitumAha ete ceva ya dosA purisasamAvi itthIyANaMpi / tamhA u appamAo virAgamaggaMmi tAsiM tu // 63 // ye prAk zIlapradhvaMsAdayaH strIparicayAdibhyaH puruSANAM doSA abhihitA eta evAnyUnAdhikAH puruSeNa saha yaH samAyaHsambandhastasin strINAmapi, yasmAddoSA bhavanti tasAt tAsAmapi virAgamArge pravRttAnAM puruSaparicayAdiparihAralakSaNopramAda // 104 // 1 athanA ko yuvatInAM jAnAti caritaM khabhAvakuTilAnAM / doSANAmAkaravaiva yAsAM zarIre vasati kAmaH // 1 // 2 mUlaM duritAnAM bhavati tu narakasya vartanI | vipulA / mokSasya mahAvighnaM varjayitavyA sadA nArI // 1 // 3 dhanyAste varapuruSA ye caiva muktvA nijakayuvatIH / pratrajitAH kRtaniyamAH zivama calamanutaraM praaptaaH||1|| eva zreyAniti / evaM yaduktaM 'strIparikSeti tatpuruSottamadharmapratipAdanArtham, anyathA 'puruSaparijJe'tyapi vaktavyeti, sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedamje mAyaraM ca piyaraM ca, vippajahAya puvasaMjogaM / ege sahite carissAmi, AratamehuNo vivittesu // 1 // suhumeNaM taM parikamma, channapaeNa ithio mNdaa| uvAyapi tAu jANaMsu jahA lissaMti bhikkhuNo ege // 2 // ___ asya cAyamanantarasUtreNa saha sambandhaH, tadyathA-anantarasUtre'bhihitam , AmokSAya pariprajediti, etacAzeSAbhiSvaGgavarjitasya RI bhavatItyato'nena tadabhiSvaGgavarjanamabhidhIyate, 'ya:' kazciduttamasattvo 'mAtaraM pitaraM' jananI janayitArama, etadgrahaNAdanyadapi | bhrAtRputrAdikaM pUrvasaMyoga tathA zvazrUzvazurAdikaM pazcAtsaMyogaM ca 'viprahAya tyakkhA, cakArau samuccapArtho, 'eko mAtApitrAdhabhiSvaGgavarjitaH kapAyarahito vA tathA sahito jJAnadarzanacAritraiH svamai vA hitaH svahitaH-paramArthAnuSThAna vidhAyI 'cariSyAmi saMyamaM kariSyAmItyevaM kRtapratijJaH, tAmeva pratijJA sarvapradhAnabhUtAM lezato darzayati- Aratam' uparata maithunaM-kAmAbhilASo yasthAsAvAratamaithunaH, tadevambhUto 'vivikteSu' strIpazupaNDakavarjiteSu sthAneSu cariSyAmItyevaM samyagutthAnenotthAya viharatIti, kacitpATho 'vivittesitti' 'viktiM'-svIpaNDakAdirahitaM sthAnaM saMyamAnuparodhyeSituM zIlamasya tatheti // 1 // tasyaivaM / kRtapratijJasya sAdhoryadbhavatyavivekistrIjanAttaddarzayitumAha-'muhumeNaM' ityAdi, 'taM' mahApuruSa sAdhu 'sUkSmeNa' aparakAryavyapa-10 dezabhUtena 'channapadene ti chamanA-kapaTajAlena 'parAkramya' tatsamIpamAgatya, yadivA-'parAkramyeti zIlaskhalanayogyatApatyA bhUtrakRtAGga abhibhUya, kAH ?--'striyA' kulavAlukAdInAmiva mAgadhagaNikAdhA nAnAvidha paTazatakaraNadakSA vividhavibbokavatyo bhAva-94 strIpa zIlAkA- mandA:-kAmodrekavidhAyitayA sadasadvivekavikalAH samIpamAgatya zIlAt dhvaMsayanti, etaduktam bhavati-bhrAtRputravyapadezena rijJAdhya. cAryAyattiyuta 18 sAdhusamIpamAgatya saMyamAd bhraMzayanti, tathA coktam-"piyaputta mAikiDagA NakiDagA ya sayaNakiDagA ya / ete jobaNaki-18 uddezaH 1 DagA pacchannapaI mahiliyANaM // 1 // " yadivA-chamapadeneti-guptAmidhAnena, sapathA-"kAle prasuptasya janArdanasya, meghAndhakArAsu // 105 // ca zarvarISu / mithyA na bhApAmi vizAlanetre!, te pratyayA ye prathamAkSareSu // 1 // " ityAdi, tAH striyo mAyApradhAnAH pratAraNo pAyamapi jAnanti-unpannapratibhatayA vidanti, pAThAntaraM vA jJAtavatyaH, yathA 'zliSyante' vivekino'pi sAdhava eke tathAvidhakarmodayAt tAmu saGgamupayAnti // 2 // tAneva mUkSmapratAraNopAyAn darzayitumAhapAse bhisaM NisIyaMti abhikkhaNaM posavatthaM prihiti|kaary ahebi saMti, vADhU uDu kakkhamaNubaje // 3 // sayaNAsaNehiM jogehiM ithio egatA nnimNtNti| eyANi ceva se jANe, pAsANi virUvarUvANi // 4 // _ 'pA' samIpa 'bhRzam atyarthamarUpapIDamatisnehamAviSkurvantyo 'niSIdanti' vizrambhamApAdayitumupavizantIti, tathA kAmaM puSNAtIti popaM kAmotkocakAri zobhanamityarthaH tacca tadvakhaM popavalaM tad 'abhIkSNam' anavarataM tena zithilAdivyapadezena // 15 // paridadhati, svAbhilApamAvadayantyaH sAdhupratAraNArtha paridhAnaM zithilIkRtya punarnibadhantIti, tathA 'adha:kAyam' UrvAdikamana1 priyaputradhAnukoikA nAnRzrIkAzca mbajanIkAzca ete yauvanakrIDakAH prAptAH gaganapatayo mahilAnAM // 1 // Deve esas se essesmesecevezeseseneste CReceeeeeeeeeeeeeeeeeEResesekestesses 98299999999999999asa
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ 71 joddIpanAya 'darzayanti' prakaTayanti, tathA 'bAhumudatya' kakSAmAdazye 'anukUlaM' sAdhvabhimukhaM 'vrajet gachet / sambhAvanAyA liGa, sambhAvyate etadaGgapratyaGgasandarzakalaM strINAmiti // 3 // apica-'sayaNAsaNe ityAdi, zayyate'smimiti zayana-paryAdi tathA''syate'sminnityAsanam-AsaMdakAdItyevamAdinA yogyena' upabhogAheNa kAlocitena 'striyoM yoSita 'ekadA' iti viviktadezakAlAdau 'nimantrayanti' abhyupagamaM grAhayanti, idamuktaM bhavati-zayanAsanAdyupabhoga prati sAdhuM prArthayanti, 'etAneva' zayanAsananimantraNarUpAn sa sAdhurviditavedyaH paramArthadarzI 'jAnIyAdU' avabudhyeta strIsambandhakAriNaH pAzayanti-badhnantIti pAzAstAn 'virUparUpAn' nAnAprakArAniti / idamuktaM bhavati-striyo hyAsanagAminyo bhavanti, tathA coktam-"aMba vA nibaM| vA abbhAsaguNeNa Aruhai vallI / evaM itthItovi ya ja AsannaM tamicchanti // 1 // " tadevambhUtAH striyo jJAkhA na tAbhiH sArdha | sAdhuH saGgaM kuryAta, yatastadupacArAdikaH saGgo duSparihAryo bhavati, taduktam-"jaM icchasi ghettuM je pUviM taM AmiseNa giNhAhi / / 18 AmisapAsanibaddho kAhii kajaM akajaM vA // 1 // " // 4 // kizca no tAsu cakkhusaMdhejA, noviya sAhasaM smbhijaanne|nno sahiyaMpi viharejjA, evamappA surakkhio hoi 5 / AmaMtiya ussaviyA bhikkhuM AyasA nimaMtaMti / etANi ceva se jANe, sahANi virUbarUvANi // 6 // 1.sanAdini0 pra0 / 2 AnaM vA nimbaM vAbhyAsaguNenArohati vallI / evaM striyo'pi ya evAsanasta micchati // 1 // 2 yAn gRhItumicchasi tAnAmiSeNa pUrva IS gRhANa / yadAmiSapAzanibaddhaH kariSyati kAryamakArya vA // 1 // sUtrakRtAGgaM 'no' naiva 'tAsu' zayanAsanopanimantraNapAzAvapAzikAsu khISu 'cakSuH' netraM sandhyAt sandhayedvA, na taduSTau svadRSTiM ni-1|| 4khIpazIlAGkA- | vezayet , sati ca prayojane ISadavajJayA nirIkSeta, tathA coktam-"kArye'pISanmatimAbhirIkSate yoSidaGgamasthirayA / asnigdhayA rijJAdhya. cAryAya |dRzA'vajJayA prakupito'pi kupita iva // 1 // " tathA nApi ca sAhasam-akAryakaraNaM tatprArthanayA 'samanujAnIyAt prati- uddezaH 1 ttiyutaM padyeta, tathA pratisAhasametatsatrAmAvataraNavadhaSarakapAtAdivipAkavedino'pi sAdhoryoSidAsaanamiti, tathA naiva strImiH sArtha grAmAdau 'viharet' gacchet , apizabdAt na tAbhiH sArdha viviktAsano bhavet , tato mahApApasthAnametat yatInAM yat svIbhiH // 106 // saha sAtyamiti, tathA coktam-"mAtrA svasrA duhitrA vA, na viviktAsano bhavet / balavAnindriyagrAmaH, paNDito'pyatra muyati // 1 // " evamanena strIsaGgavarjanenAtmA samastApAyasthAnebhyo rakSito bhavati, yataH-sarvApAyAnAM svIsambandhaH kAraNam , ataH svahitArthI tatsaGgaM dUrataH pariharediti // 5 // kathaM caitAH pAzA iva pAzikA ityAha-'AmaMtiya' ityAdi, khiyo hi || khabhAvenaivAkartavyapravaNAH sAdhumAmaya yathA'hamamukasyAM velAyAM bhavadantikamAgamiSyAmItyevaM saGketa grAhayikhA tathA 'ussaviya'tti saMsthApyocAvacairvizrambhajanakairAlApairvizrambhe pAtayikhA punarakAryakaraNAyAtmanA nimantrayanti, Atmanopabhogena sAdhumabhyupagamaM kArayanti / yadivA-sAdhorbhayApaharaNArtha tA eva yoSitaHprocuH, tadyathA-bhartAramAmayApRcchayAhamihA''yAtA, tathA saM| sthApya-bhojanapadadhAvanazayanAdikayA kriyayopacarya tatastavAntikamAgatetyato bhavatA sarvA madbhavRjanitAmAzaGkA parityajya nirma-18|| // 10 // yena bhAvyamityevamAdikairvacobhirvizrambhamutpAdha bhikSumAtmanA nimatrayante, yuSmadIyamidaM zarIrakaM yAdRkSasya kSodIyaso garIyaso vA kAryasya kSamaM tatraiva niyojyatAmityevamupapralobhayanti, sa ca bhikSuravagataparamArthaH etAneva 'virUparUpAn' nAnAprakArAn 'zabdAdIna' viSayAn tatsvarUpanirUpaNato jJaparijJayA jAnIyAt , yathaite strIsaMsoMpAditAH zabdAdayI viSayA durgatigamanaikahe tavaH sanmArgArgalArUpA ityevamavabudhyeta, tathA pratyAkhyAnaparijJayA ca tadvipAkAvagamena pariharediti // 6 // anyaccaIS maNabaMdhaNehiM NegehiM, kaluNa vinniiymuvgsittaannN|adu maMjulAI bhAsaMti,ANavayaMti bhinnakahAhiM // 7 1 sIhaM jahA va kuNimeNaM, nimbhayamegacaraMti pAseNaM / evitthiyAu baMdhati, saMvuDaM egatiyamaNagAraM // 8 // | __mano badhyate yaistAni manobandhanAni-maculAlApasnigdhAvalokanAGgapratyaGgaprakaTanAdIni, tathA coktam-"NAha piya kaMta sAmiya daiya jiyAo tuma maha piotti / jIe jIyAmi ahaM pahabasi taM me sarIrassa // 1 // " ityAdimiranekaiH prapaJcaiH karuNAlApavinayapUrvaka 'uvagasittANaM ti upasaMzliSya samIpamAgatya 'artha' tadanaMtaraM 'makSulAni' pezalAni vizrambhajanakAni kAmotkocakAni vA bhASante, taduktam-"mitamahuraribhiyajapullaehi IsIkaDakkhahasiehiM / savigArehi varAgaM hiyayaM pihiyaM | mayacchIe // 1 // " tathA 'bhinnakathAbhI' rahassAlApamaithunasambaddhairvacobhiH sAdhozcittamAdAya tamakAryakaraNaM prati 'AjJApayanti' pravartayanti, svavaza vA jJAkhA karmakaravadAjJA kArayantIti // 7 // apica-'sIhaM jahe' tyAdi, yatheti dRSTAntopadarzanArthe yathA| bandhanavidhijJAH siMhaM pizitAdinA''miSeNopapralobhya 'nirbhayaM gatabhIkaM nirbhayabAdeva ekacaraM 'pAzena' galayatrAdinA badhanti / 1nAtha kAnta priya khAminda yita ! jIvitAdapi tvaM mama priya iti jIvati jIvAmi ahaM prabhurasi tvaM me zarIrasya // 1 // 2 dayaya ArataM pra0 / 3 tamaM pr0| 4 mitamadhuraribhitajalpA riisstkttaaksshsitaiH| savikArairvarAkaM hRdayaM pihitaM mRgAkSyAH // 1 // eatedeseseaeesecevedeoeseene Basketskoticerceaesesesenteeteeseeeeeeeeseseats
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 sUtrakRtAGgaM baddhA ca bahuprakAraM kadarthayanti, evaM striyo nAnAvidhairupAyaiH pezalabhApaNAdibhiH 'egatiyanti' kazcana tathAvidham 'ana-18|| 4 nIpazIlAGkA- gAraM sAdhu 'saMghRtamapi' manovAkAyaguptamapi 'yananti' svavazaM kurvantIti, saMvRtagrahaNaM ca strINAM sAmopadarzanArtha, tathAhi- rijJAdhya. cAryAyava- saMvRto'pi tAbhirvadhyate, kiM punaraparo'saMvRta iti // 8 // kizca uddezaH 1 ciyutaM aha tattha puNo NamayaMtI, rahakArovaNemi ANupubIe / baddhe mie va pAseNaM, phaMdaMte viNa muccae tAhe // 9 // // 107 // ahase'NutappaI pacchA, bhoccA pAyasaM va vismissN| evaM vivegamAdAya, saMbAso navi kappae davie // 10 // 8 'artha' iti svavazIkaraNAnantaraM punastatra-svAbhiprete vastuni 'namayanti' prahaM kurvanti, yathA-'rathakAro' vardhakiH 'nemi kASThaM cakravAghabhramirUpamAnupUrvyA namayati, evaM tA api sAdhu khakAryAnukUlye pravartayanti, sa ca sAdhurmagavat pAzena baddho modhArtha spandamAno'pi tataH pAzAnna mucyata iti // 9 // kiJca-'aha se' ityAdi, athAsau sAdhuH strIpAzAvabaddho mRgavat kU-18 | Take patitaH san kuTumbakRte aharnizaM klizyamAnaH pazcAdanutapyate, tathAhi-gRhAntargatAnAmetadavazyaM sambhAvyate, tadyathA-"kobAyao ko samacittu kAhovaNAhiM kAho dijau vitta ko ugghADau parihiyau pariNIyau ko va kumArau paDiyato jIva khaDa-2 pphaDehi para baMdhai pAvaha bhArao // 1 // " tathA yat-"mayA parijanasvArthe, kRtaM karma sudAruNam / ekAkI tena do'haM, gatAste | // 107 // phalabhoginaH // 1 // " ityevaM bahuprakAraM mahAmohAtmake kuTumbakUTake patitA anutapyante, amumevArtha dRSTAntena spaSTayati-yathA 1 krodhikaH kaH samacittaH kathaM upanaya kathaM dadAta vittaM kaH udghATakaH parihRtaH pariNItaH ko vA kumArakaH patito jIvaH suNDaspheTaiH prababhAti pApabhAra / / 1 / / kazcidviSamizraM bhojanaM bhuktA pazcAttatra kRtAvegAkulito'nutapyate, tadyathA-kimatanmayA pApena sAmpratakSiNA sukharasikatayA vipAkakaTukamevambhUtaM bhojanamAsvAditamiti, evamasAvapi putrapautraduhitajAmAsRsvasabhrAtRvyabhAgineyAdInAM bhojanaparidhAnapariNayanAlaGkArajAtamRtakarmatayAdhicikitsAcintAkulo'pagatasvazarIrakartavyaH pranaSTaihikAmuSmikAnuSThAno'harnizaM tabyApAravyAkulitamatiH paritapyate, tadevaM anantaroktayA nItyA vipAka khAnuSThAnasya 'AdAya' prApya, vivekamiti vA kacitpAThaH, tadvipAkaM vivek| vA 'AdAya'-gRhIsA strIbhizcAritraparipanthinIbhiH sArdhaM 'saMvAsoM' vasatirekatra 'na kalpatena yujyate, kamin-'dravyabhUte paktigamanayogye rAgadveSarahita vA sAdhau, yatastAbhiH sAdha saMvAso'vazyaM vivekinAmapi sadanuSThAna vidhAtakArIti // 10 // khIsambandhadoSAnupadaryopasaMharamAhatamhA u vajae itthI, visalittaM va kaMTagaM ncaa|oe kulANi vasavattI, AghAte Na sevi nniggNthe||11|| je eyaM uMchaM aNugiddhA, annayarA huMti kusiilaannN| sutavassievi se bhikkhU, no vihare saha nnmitthiisu|12|| yasAt vipAkakaTuH strIbhiH saha samparkastasmAtkAraNAt striyo varjayet tuzabdAttadAlApamapi na kuryAt , kiMvadityAha-vipo. paliptaM kaNTakamiva 'jJAtvA' avagamya striyaM varjayediti, apica-viSadigdhakaNTakaH zarIrAvayave bhannaH samanarthamApAdayet ni / yastu smaraNAdapi, taduktam-"viSasya viSayANAM ca, dUramatyantamantaram / upabhuktaM viSaM hanti, viSayAH saraNAdapi // 1 // " mUtrakRtAGgaM tathA-"vari visa khaiyaM na visayasuha ikkasi visiNa marati / visayAmisa puNa dhAriyA para Naraehi paDaMti // 1 // " tathA-1 4 khopazIlAGkA- 'ojaH ekaH asahAyaH san 'kulAni' gRhasthAnAM gRhANi galA strINAM vazavartI tanirdiSTavelAgamanena tadAnukUlyaM bhajamAno rijJAdhya. cAryAMya- dharmamAkhyAti yo'sAvapi 'na nirgrantho na samyak pravajito, niSiddhAcaraNasevanAdavazyaM tatrApAyasambhavAditi, yadA punaH uddezaH1 kAcitkutazcinimittAdAgantumasamarthA vRddhA vA bhavettadA'parasahAyasAdhvabhAve ekAkyapi galA aparastrIvRndamadhyagatAyAH puruSasama |nvitAyA vA strInindAviSayajugupsApradhAnaM vairAgyajananaM vidhinA dharma kathayedapIti // 11 // anvayavyatirekAbhyAmukto'rthaH // 108 // sugamo bhavatItyabhiprAyavAnAha-'je evaM uMcha' mityAdi, 'ye' mandamatayaH pazcAtkRtasadanuSThAnAH sAmpratakSiNa etad-anantaro-18 tam uMchanti jugupsanIyaM gadya tadatra strIsambandhAdikaM ekAkistrIdharmakathanAdikaM vA draSTavyaM, tadanu-tatprati ye 'gRddhA adhyupapannA mUrSichatAH, te hi 'kuzIlAnAM pArzvasthAvasanakuzIlasaMsaktayathAcchandarUpANAmanyatarA bhavanti, yadivA-kAthikapazyakasamprasArakamAmakarUpANAM vA kuzIlAnAmanyatarA bhavanti, tanmadhyavartinaste'pi kuzIlA bhavantItyarthaH, yata evamataH 'sutapasthyapi' vikRSTataponiSTaptadeho'pi 'bhikSuH sAdhuH Atmahitamicchan 'strIbhiH samAdhiparipanthinIbhiH saha 'na vihret| kacidgachenApi santiSThet , tRtIyArthe saptamI, Namiti vAkyAlaGkAre, jvalitAGgArapuJjavadarataH striyo varjayeditibhAvaH // 12 // // 108 // | katamAbhiH punaH strIbhiH sArdha na vihartavyamityetadAzavAha 1 baraM vi jagdhaM na viSayasukhaM ekazo viSeNa mriyte| vipayAmiSaghAtitAH punarnarA narakeSu patanti / / 1 / / zeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeesesenteesectserserelaestroesesesese siyutaM eseaeesaeeeeeeees
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 avi dhUyarAhi suNhAhiM,dhAtIhiM aduva daasiihi| mahatIhi vA kumArIhiM,saMthavaM se na kujjA aNagAre // 13 // / adu NAiNaM ca suhINaM vA, appiyaM daTu egatA hoti| giddhA sattA kAmehiM, rakkhaNaposaNe maNusso'si 14 / 4 apizabdaH pratyekamabhisambadhyate, 'dhUyarAhi'tti duhitRbhirapi sArtha na viharet tathA 'snuSAH' sutabhAryAstAbhirapi sAdha na viviktAsanAdau sthAtavyaM, tathA 'dhAnyaH paJcaprakArAH stanyadAdayo jananIkalpAstAbhizca sAkaMna stheyaM, athavA''satAM tAvadaparA yopito yA apyetA 'dAsyo' ghaTayopitaH sarvApasadAstAbhirapi saha samparka pariharet , tathA mahatIbhiH kumArIbhirvAzabdAladhvIbhizca sAdha 'saMstavaM' paricayaM pratyAsattirUpaM sonagAro na kuryAditi, yadyapi tasyAnagArasya tasyAM duhitari supAdau vA n| cittAnyathAsamutpadyate tathApi ca tatra viviktAsanAdAvaparasya zaGkotpadyate atastacchaGkAnirAsArtha strIsamparkaH parihartavya iti / // 13 / / aparasya zaGkA yathotpadyate tathA darzayitumAha-'adu NAiNam' ityAdi, viviktayoSitA sArdhamanagAramathaikadA dRSTvA / | yopijjAtInAM suhRdAM vA 'apriyaM cittaduHkhAsikA bhavati, evaM ca te samAzaGkaran , yathA-sattvAH-prANina icchAmadanakAmaiH | 'gRddhA' adhyupapannAH,tathAhi-evambhUto'pyayaM zramaNaH strIvadanAvalokanAsaktacetAH parityaktanijavyApAro'nayA sAdha nirdIkastiSThati, taduktam-'muNDaM ziro vadanamendaniSTagandhaM, bhikSAzanena bharaNaM ce hatodarasya / gAtraM malena malinaM gatasarvazobhaM, citraM tathApi manaso madanasti vAJchA // 1 // " tathAtikrodhAdhmAtamAnasAzcaivamUcuryathA-rakSaNaM poSaNaM ceti vigRhya samAhAradvandvastasin | 18] 1 bhikSATanena pra0 / 2 vihito. vihato. : sUtrakRtAGgaM 18 rakSaNapopaNe sadA''daraM kuru yatasvamasyAH 'manuSyo'si' manuSyo vartase, yadivA yadi paraM vayamasyA rakSaNapoSaNavyApRtAstrameva 44khIpazIlAka-18 manuSyo vartase, yatasvayaiva sArdhamiyamekAkinyaharnizaM parityaktanijavyApArA tiSThatIti // 14 // kizcAnyat rijJAdhya. cArthIyavR uddezaH 1 "ttiyuta samaNaMpi dahRdAsINaM, tatthavi tAva ege kuppNti| aduvA bhoyaNehiM NatthehiM, itthIdosaM saMkiNo hoMti 15 // kuvaMti saMthavaM tAhiM, pabbhaTTA samAhijogehiM / tamhAsamaNA Na sameMti, AyahiyAe sapiNasejAo // 16 // // 109 // | zrAmyatIti zramaNaH-sAdhuH apizabdo bhinnakramaH tam 'udAsInamapi rAgadveSavirahAnmadhyasthamapi dRSTvA, zramaNagrahaNaM tapaH-15 khinadehopalakSaNArtha, tatraivambhUtepi vipayadveSiNyapi sAdhau tAvadeke kecana rahasyastrIjalpanakRtadoSatAtkupyanti, yadivA pAThAntaraM | "samaNaM daddaNudAsINaM" 'zramaNaM' prabajitaM 'udAsInam' parityaktanijavyApAra striyA saha jalpantaM dRSTvA' upalabhya tatrApyeke | kecana tAvat kupyanti, kiM punaH kRtavikAramitibhAvaH, athavA strIdoSAzanizca te bhavanti, te cAmI strIdoSAH 'bhojn|' nAnAvidhairAhArIH 'nyastaiH' sAdhvarthamupakalpitaretadarthameva saMskRtairiyamenamupacarati tenAyamaharnizamihAgacchatIti, yadivA-bhojanaiH zvazurAdInAM nyastaiH ardhadattaiH sadbhiH sA vadhuH sAdhvAgamanena samAkulIbhUtA satyanyasin dAtavye'nyaddadyAt , tataste strIdoSAza // 109 // 18| kino bhaveyuryatheyaM duHzIlA'nenaiva sahAsta iti, nidarzanamatra yathA-kayAcidvadhvA grAmamadhyaprArabdhanaTaprekSaNaikagatacittayA patizva zurayorbhojanArthamupaviSTayostaNDulA itikRkhA rAikAH saMskRtya dattAH, tato'sau zvazureNopalakSitA, nijapatinA kruddhena tADitA, anyapuruSagatacittetyAzaGkaya svagRhAnirdhATiteti // 15 // kizcAnyat-'kuvvatI'tyAdi, 'tAbhi:' strIbhiH-sanmArgArgalAbhiH saha 'saMstavaM tadgRhagamanAlApadAnasamprekSaNAdirUpaM paricayaM tathAvidhamohodayAt 'kurvanti' vidadhati, kimbhUtAH?-prakarSeNa bhraSTAH| skhalitAH 'samAdhiyogebhyaH' samAdhiH-dharmadhyAnaM tadartha tatpradhAnA vA yogA-manovAkkAyavyApArAstebhyaH pracyutAH zItalavihAriNa iti, yasmAt strIsaMstavAtsamAdhiyogaparibhraMzo bhavati tasmAtkAraNAt 'zramaNAH' satsAdhavo 'na samenti' na gacchanti, sat zobhanA sukhotpAdakatayA'nukUlakhAniSadyA iva niSadyA strIbhiH kRtA mAyA, yadivA strIvasatIriti, 'AtmahitAya' svahitaM manyamAnAH, etaca strIsambadhapariharaNaM tAsAmapyahikAmuSmikApAyaparihArAddhitamiti, kacitpazcArddhamevaM paThyate-"tamhA samaNA u jahAhi ahitAo sannisenjAo" ayamasyArthaH-yamAttrIsambandho'narthAya bhavati, tasmAt he zramaNa!-sAdho, tuzabdo vizeSaNArthaH, vizeSeNa saMniSadyA-strIvasatIstatkRtopacArarUpA vA mAyA AtmahitAddhetoH 'jahAhi' parityajeti // 16 // kiM kecanAbhyupagamyApi pravrajyAM svIsambandhaM kuryuH, yenaivamucyate, omityaah| bahave gihAI avahaTu, missIbhAvaM patthuyA ya ege|dhuvmggmev pavayaMti, vAyAvIriyaM kusIlANaM // 17 // 7 // suddhaM ravati parisAe, aha rahassaMmi dukkaDaM kreNti| jANaMti, ya NaM tahAvihA, mAille mahAsaDhe'yaMti // 18 // | Sasassass90020200090059095%E003000000000000002902 1 saditi zobhanaH pA0 / 2 paNNatA pA0 /
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtA 'bahavaH' kecana gRhANi 'apahatya' parityajya punastathAvidhamohodayAt mizrIbhAvaM iti dravyaliGgamAtrasadbhAvAjhAvatastu strIpazIkAkA- gRhasthasamakalpA ityevambhUtA mizrIbhAvaM 'prastutAH' samanuprAptA na gRhasthA ekAntato nApi prabajitAH, tadevambhUtA api santo rikSAdhya. cAIya dhruvo-mokSaH saMyamo vA tanmArgameva pravadanti, tathAhi-te vaktAro bhavanti yathA'yamevAsadArabdho madhyamaH panthAH zreyAn , tathA uddezaH siyutaM hi-anena pravRttAnAM pravrajyAnirvahaNaM bhavatIti, tadetatkuzIlAnAM vAcA kRtaM vIrya nAnuSThAnakRtaM, tathAhi-te drvylinggdhaari||110|| No vAtrAtreNaiva vayaM prabajitA iti buvate natu teSAM sAtagauravaviSayasukhapratibaddhAnAM zItalavihAriNAM sadanuSThAnakRtaM vIryamastIti // 17 // apica-sa kuzIlo vAmAtreNAviSkRtavIryaH 'parSadi' vyavasthito dharmadezanAvasare satyAtmAnaM 'zuddham' apagatadoSamAtmAnamAtmIyAnuSThAnaM vA 'roti' bhASate athAnantaraM 'rahasye ekAnte 'duSkRtaM pApaM tatkAraNaM vA'sadanuSThAnaM 'karoti' vidadhAti, tacca tasyAsadanuSThAnaM gopAyato'pi 'jAnanti' vidanti, ke ?-tathArUpamanuSThAnaM vidantIti tathAvidaH-iGgitAkArakuzalA nipuNAstadvida ityarthaH yadivA sarvajJAH, etaduktaM bhavati-yadyapyaparaH kazcidakartavyaM teSAM na vetti tathApi sarvajJA vida|nti, tatparijJAnenaiva kiM na paryAptaM ?, yadivA-mAyAvI mahAzaThazcAyamityevaM tathAvidastadvido jAnanti, tathAhi-pracchannAkA-13 | ryakArI na mAM kazcijjAnAtyevaM rAgAndho manyate, atha ca taM tadvido vidanti, tathA coktam-"na ye loNaM loNijjai Na ya| // 11 // tuppijjai ghayaM va telaM vA / kiha sakko vaMceuM attA annuhuuykllaanno||1||"|| 18 // kizcAnyat 10vedA pra0 / 2 na ca lavaNaM lavaNIyate na prakSyate ghRtaM ca tailaM ca / kiM zakyo vaMcayituM AtmA'nubhUtAkalyANaH // * 3 sakA pra0 / // sayaM dukkaDaM ca na vadati, AiTThovi pakatthati baale| veyANuvIi mA kAsI, coijato gilAi se bhujo 19 // 91 osiyAvi itthiposesu, purisA itthiveykhednnaa| paNNAsamannitA vege, nArINaM vasaM uvakasaMti // 20 // __ 'vayam' AtmanA pracchana yahuSkRtaM kRtaM tadapareNAcAryAdinA pRSTo 'na vadati' na kathayati, yathA ahamasyAkAryasya kArIti, sa ca pracchannapApo mAyAvI khayamavadan yadA pareNa 'AdiSTaH' codito'pi san 'bAla' ajJo rAgadveSakalito vA 'prakasthate' AtmAnaM zlAghamAno'kAryamavalapati, vadati ca yathA'hamevambhUtamakArya kathaM kariSye ityevaM dhASTrayAtprakathate, tathA-vedaHyA vedodayastasya 'anuvIci' AnukUlyaM maithunAbhilASaM tanmA kArkIrityevaM bhUyaH punaH codyamAno'sau 'glAyati' glAnimupayAti-akarNazrutaM vidhatte, marmaviddho vA sakhedamiva bhApate, tathA coktam-"sambhAvyamAnapApo'hamapApenApi kiM mayA / nivipasyApi sarpasya, bhRzamudvijate jnH||1||" iti // 19 // apica striyaM poSayantIti strIpoSakA-anuSThAnavizeSAsteSu | 'upitA api vyavasthitA api 'puruSA' manuSyA bhuktabhogino'pItyarthaH, tathA-'strIvedakhedajJA strIvedo mAyApradhAna ityevaM nipuNA api tathA prajJayA autpattikyAdivudhdhyA samanvitA-yuktAapi 'eke mahAmohAndhacetaso 'nArINAM strINAM saMsArAvataraNavIthInAM 'vazaM' tadAyattatAmupa-sAmIpyena 'kaSanti' brajanti, yadyadyattAH svapnAyamAnA api kAryamakArya vA bruvate tattatkuvete, na punaratajjAnanti yathaitA evambhUtA bhavantIti, tadyathA-"etA hasanti ca rudanti ca kAryahetorvizvAsayanti ca triyaH praa| sUtrakRtAGga 18naraM na ca vizvasanti / tasmAnnareNa kulazIlasamanvitena, nAryaH zmazAnaghaTikA iva varjanIyAH // 1 // " tathA "samudravIcIva zIlAGkA 4 khIpacalasvabhAvAH, sandhyAbhrarekheva muhUrtarAgAH / triyaH kRtArthAH puruSaM nirarthakaM, niSpIDitAlaktakavatyajanti // 2 // " atra ca strIcAryAya rizAdhya. khabhAvaparijJAne kathAnakamidam-tadyathA-eko yuvA khagRhAnirgatya vaizikaM kAmazAkhamadhyetuM pATaliputraM prasthitaH, tadantarAle 18 udezaH1 anyataragrAmavartinyaikayA yoSitAbhihitaH, tadyathA-sukumArapANipAdaH zobhanAkRtisvaM ka prasthito'si , tenApi yathAsthitameva // 11 // tasyAH kathitaM, tayA coktam-vaizikaM paThisA mama madhyenAgantavyaM, tenApi tathaivAbhyupagatam , adhItya cAsau madhyenAyAtaH, tayA ca sAnabhojanAdinA samyagupacarito vividhahAvabhAvaizvApahRtahRdayaH saMstAM hastena gRhNAti, tatastayA mahatAzabdena pUtkRtya janAgamanAyamare mastake vArivardhanikA prakSiptA, tato lokasya samAkule evamAcaSTe-yathA'yaM gale lagnenodakena manAka na mRtaH, tato mayodakena sikta iti / gate ca loke sA pRSTavatI-kiM khayA vaizikazAstropadezena strIkhabhAvAnAM parijJAtamiti , evaM strIcaritraM durvijJeyamiti nAtrAsthA kartavyeti, tathA coktam-"hRdyanyadvAcyanyatkarmaNyanyatpuro'tha pRSThe'nyat / anyattava mama cAnyat strINAM| | sarve kimapyanyat // 1 // " // 20 // sAmpratamihaloka eva strIsambandhavipAkaM darzayitumAhaavi hatthapAdachedAe, aduvA vaddhamaMsaukaMte |avi teyasAbhitAvaNANi, tacchiyakhArasiMcaNAI ca // 21 // // 11 // adu kaNNaNAsacchedaM, kaMThacchedaNaM titikkhNtii| iti ittha pAvasaMtattA, naya biMti puNo na kAhiti // 22 // strIsampako hi gagiNAM hastapAdacchedAya bhavati, 'apiH' sambhAvane sambhAvyata etanmohAturANAM strIsambandhAddhastapAdacche ttiyuta eeeeeeeeeeeeeeeeeeaelaet Jain Education Interational
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 dAdikam , athavA vardhamAMsotkartanamapi 'tejasA' aminA 'abhitApanAni' strIsambandhibhiruttejitai rAjapuruSairbhaTitrakANyapi % kriyante pAradArikAH, tathA vAsyAdinA takSayitA kSArodakasecanAni ca prApayantIti // 21 // apica-atha karNanAsikAcodaM tathA kaNThacchedanaM ca 'titikSante' svakRtadoSAtsahante iti, evaM bahuvidhAM viDambanAm 'asminneva' mAnuSe ca janmani pApena-pApa karmaNA saMtaptA narakAtiriktA vedanAmanubhavantIti na ca punaretadevambhUtamanuSThAnaM na kariSyAma iti bruvata ityavadhArayantItiyA-18 hai| vat, tadevamaihikAmuSmikA duHkhaviDambanA apyaGgIkurvanti na punastadakaraNatayA nivRtti pratipadyanta iti bhAvaH // 22 // kizcAnyatsutametabhevamegesiM, itthIvedeti hu suyakkhAyaM / evaMpi tA vadittANaM, aduvA kammuNA avakareMti // 23 // annaM maNeNa ciMteti, vAyA annaM ca kammuNA annN| tamhA Na sadaha bhikkhU , bahumAyAo ithio NaccA24 || 'zrutam' upalabdhaM gurvAdeH sakAzAllokato vA 'etad' iti yatpUrvamAkhyAtaM, tadyathA-durvijJeyaM strINAM cittaM dAruNaH strIsa-18 mbandhavipAkaH tathA calakhabhAvAH khiyo duSparicArA adIrghaprekSiNyaH prakRtyA lagyo bhavantyAtmagarvitAzca 'iti' evamekeSAM 21 khAkhyAtaM bhavati lokathutiparamparayA cirantanAkhyAyikAsu vA parijJAtaM bhavati, tathA striyaM yathAvasthitakhabhAvatastatsambandhavi pAkatazca vedayati-jJApayatIti zrIvedo-vaizikAdikaM strIkhabhAvAvirbhAvakaM zAstramiti, taduktam-"dunocaM hRdayaM yathaiva vadanaM / sUtrakatA yarpaNAntargataM, bhAvaH parvatamArgadurgaviSamaH strINAM na vijJAyate / cittaM puSkarapatratoyataralaM naikatra santiSThate, nAryo nAma viSAGka- 4 strIpazIlAGkA-1 rairiva latA doSaiH samaM vrdhitaaH||1||" apica-"muTThavi jiyAsu sudRvi piyAsu suTTaviya laddhapasarAsu / aDaIsu mahiliyAsu rijJAdhya. cAyIyavR. ya vIsaMbho neva kAyadyo // 1 // ubbheu~ aMgulI so puriso sayalaMmi jIvaloyammi / kAmaMtaeNa nArI jeNa na pattAI dukkhAI uddezaH 1 ttiyutaM // 2 // aha eyANaM pagaI sabassa kareMti vemaNassAI / tamma Na kareMti NavaraM jassa alaM ceva kAmehiM // 3 // " kinyc-akaary||112|| | mahaM na kariSyAmItyevamukkhApi vAcA 'aduva'tti tathApi karmaNA-kriyayA 'apakurvanti' iti virUpamAcaranti, yadivA agrataH pratipadyApi zAsturevApakurvantIti // 23 // mUtrakAra eva tatsvabhAvAviSkaraNAyAha-pAtAlodaragambhIreNa manasA'nyaccintayanti tathA zrutimAtrapezalayA vipAkadAruNayA vAcA anyadbhASante tathA 'karmaNA' anuSThAnenAnyaniSpAdayanti, yata evaM bahumAyAH striya iti, evaM jJAkhA 'tasmAt tAsAM 'bhikSu' sAdhuH 'na zradadhIta' tatkRtayA mAyayAtmAnaM na pratArayet , dattAvaizikavat, atra caitatkathAnakam-dattAvaizika ekayA gaNikayA taistaiH prakAraiH pratAryamANo'pi tAM neSTavAn , tatastayoktam-kiM mayA dIrbhAgyakalaGkAGkitayA jIvantyA prayojanam ?, ahaM khatparityaktA'gniM pravizAmi, tato'sAvavocat-mAyayA idamapyasti vaizike, 181 tadA'sau pUrvasuraGgAmukhe kASThasamudayaM kRkhA taM prajvAlya tatrAnupravizya suraGgayA gRhamAgatA, dattako'pi ca idamapi asti vaizike, // 112 // 10sUkSmamArga vi0 / 2 sunu vijitAsu suSvapi prItAsu suSvapi ca labdhaprasarAsu aTavISu mahilAsu ca vizvambho naiva kAryaH // 1 // 3 Urdhvayatu aMguliM sa puruSaH sakale jIvaloke kAmayatA nArIphaina na prAptAne daHkhAni // 1 // 4 asAvetAsAM prakRtissarveSAmapi kurvanti vaimanasyAni tasya na kurvanti navaraM yasyAlaM caiva kAmaiH // 1 // ityevamasau vilapannapi vAtikaizcitAyAM prakSiptaH, tathApi nAsau tAsu zraddhAnaM kRtavAn , evamanyenApi na zraddhAtavyamiti // 24 // kizcAnyatjuvatI samaNaM brUyA,vicittalaMkAravatthagANi prihittaa| viratA carissahaM rukkhaM,dhammamAikkhaNe bhayaMtAro / adu sAviyA pavAeNaM, ahamaMsi sAhammiNI ya smnnaannN| jatukuMbhe jahA uvajjoI,saMvAse vidU visIejA 81 __ 'yuvatiH' abhinavayauvanA strI vicitravastrAlaGkAravibhUSitazarIrA mAyayA zramaNaM brUyAt , tadyathA-viratA ahaM gRhapAzAt na | mamAnukUlo bhartA mahyaM vA'sau na rocate parityaktA vA'haM tenetyetat 'cariSyAmi' kariSyAmyahaM 'rUkSa' miti saMyama, maunamiti vA kacitpAThaH tatra munerayaM maunaH-saMyamastamAcariSyAmi, dharmamAcakSva 'Ne'tti asmAkaM he bhayatrAtaH !, yathA'hamevaM duHkhAnAM |bhAjanaM na bhavAmi tathA dharmamAvedayeti // 25 // kizcAnyat-athavA'nena 'pravAdena' vyAjena sAdhvantikaM yoSidupasat- | yathA'haM zrAviketikRkhA yuSmAkaM zramaNAnAM sAdharmiNItyevaM prapaJcena nedIyasIbhUkhA kUlavAlukamiva sAdhu dharmAzayati, etaduktaM ! bhavati-yoSitsAnidhyaM brahmacAriNAM mahate'nAya, tathA coktam- "tajjJAnaM tacca vijJAna, tattapaH sa ca saMyamaH / sarvamekapade hai| bhraSTaM, sarvathA kimapi striyaH // 1 // " asminnevArthe dRSTAntamAha-yathA jAtuSaH kumbho 'jyotiSaH' aneH samIpe vyavasthita 1 dhUtaH vi0 pa0 / SearerasardaaeaseOOPOceaera200292982900
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 sUtrakRtAGga18 upajyotirvI 'bilIyate' dravati, evaM yopitAM 'saMvAsa' sAnnidhya vidvAnapi AstAM tAvaditaro yo'pi viditavedyo'sAvapi dha-18 4 strIpazIlAGkA-18rmAnuSThAnaM prati 'viSIdeta' zItalavihArI bhavediti // 26 // evaM tAvatstrIsAnnidhye dopAn pradarya tatsaMsparzajaM dopaM darzayitumAha- rijJAdhya. cAryAMya uddezaH 1 ttiyutaMjatukuMbhe joiuvagUDhe, Asu'bhitatte nnaasmuvyaai| evitthiyAhiM aNagArA, saMvAseNa nnaasmuvyNti||27|| // 113 / / // kuvaMti pAvagaM kammaM, puTThA vegevmaahiNsu| no'haM karemi pAvaMti, aMkesAiNI mamesatti // 28 // yathA jAtupaH kumbho 'jyotipA' agninopagaDhaH-samAliGgito'bhitapto'gninAbhimukhyena santApitaH kSipraM 'nAzamupayAti' | 8 dravIbhUya vinazyati, evaM strIbhiH sArdhaM 'saMvamanena' paribhogenAnagArA nAzamupayAnti, sarvathA jAtupakumbhavat vratakAThinyaM pari-101 tyajya saMyamazarIrAd bhrazyanti // 27 // apica-tAsu saMsArAbhiSvaGgiNIpvabhiSaktA avadhIritahikAmuSmikApAyAH 'pApaM km| maithunAsevanAdikaM 'kurvanti' vidadhati, paribhraSTAH sadanuSThAnAd 'eke' kecanotkaTamohA AcAryAdinA codyamAnA 'evamAhuH / vakSyamANamuktavantaH, tadyathA-nAhamevambhUtakulapramUtaH etadakArya pApopAdAnabhUtaM kariSyAmi, mamaipA duhitakalpA pUrvam aGkezayinI AsIt , tadeSA pUrvAbhyAsanaiva mayyevamAcarati, na punarahaM viditasaMsArasvabhAvaH prANAtyaye'pi vratabhaGgaM vidhAsya iti // 113 // // 28 // kizca 1mamaiSikA pra.. bAlassa maMdayaM bIyaM, jaM ca kaDaM avajANaI bhujo / duguNaM karei se pAvaM, pUyaNakAmo visannesI // 29 // saMlokaNijamaNagAraM, AyagayaM nimaMtaNeNAhaMsu / vatthaM ca tAi ! pAyaM vA, annaM pANagaM paDiggAhe // 30 // &NIvAramevaM bujjhejA, No icche agAremAgaMtuM / baddhe visayapAsehi, mohamAvajai puNo maMde // 31 // sibemi / iti itthIparinnAe paDhamo uddeso samatto // 4-1 // (gAthAgra. 287) 'bAlasya ajJasya rAgadveSAkulitasyAparamArthadRza etadvitIyaM 'mAndhaM ajJatvam , eka tAvadakAryakaraNena caturthavatabhaGgo dvitIyaM tadapalapanena mRSAvAdaH, tadeva darzayati-yatkRtamasadAcaraNaM 'bhUyaH punarapareNa codyamAnaH 'apajAnIte' apalapati-naitanmayA kRtamiti, sa evambhUtaH asadanuSThAnena tadapalapanena ca dviguNaM pApaM karoti, kimarthamapalapatItyAha-pUjanaM-satkArapuraskArastatkAma:-tadabhilASI mA me loke avarNavAdaH syAdityakArya pracchAdayati viSaNNaH-asaMyamastamepituM zIlamasyeti viSaNNepI // 29 // kizcAnyat-saMlokanIyaM-saMdarzanIyamAkRtimantaM kazcana 'anagAraM' sAdhumAtmani gatamAtmagatam AtmajJamityarthaH, tadevambhUtaM kAzcana svairiNyo 'nimazraNena' nimantraNapuraHsaram 'AhuH uktavatyaH, tadyathA-he trAyin ! sAdho vastraM pAtramanyadvA pAnAdikaM yena kenacidbhavataH prayojanaM tadahaM bhavate sarva dadAmIti magRhamAgatya pratigRhANa samiti // 30 // upasaMhArArthamAha--etadyopitAM 10mAvati paatthaantrsNbhvH| sUtrakRtAGga vastrAdikamAmatraNaM nIvArakalpaM 'budhyeta' jAnIyAt , yathAhi nIvAreNa kenacidbhakSya vizeSeNa sUkarAdivazamAnIyate, evamasAvapi svIpazIlAGkA- tenAmatraNena vazamAnIyate, atastannecched 'agAraMgRhaM gantuM, yadivA-gRhamevAvarto gRhAvarto gRhabhramastaM 'necchet' nAbhilapeta , rijJAdhya. cAryAya- kimiti ?, yato 'baddho vazIkRto viSayA eva zabdAdayaH 'pAzA' rajUbandhanAni tairvaddhaH-paravazIkRtaH snehapAzAnapatroTayituma- uddeza: 2 ttiyutaM / samarthaH san 'mohaM' cittavyAkulakhamAgacchati-kiMkartavyatAmUDho bhavati paunaHpunyena 'mandaH' anno jaDa iti / itiH parisabhAtau / // 114 // bravImIti pUrvavat // 31 // iti strIparijJAyAM prathamoddezakaH samAptaH // 4-1 // eleseseaeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeserseeeeeeeeeeeek aNdN mugiNpu atha caturthopasargAdhyayane dvitIyodezakasya praarmbhH|| // 114 // uktaH prathamodazakaH, sAmprataM dvitIyaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantaroddezake strIsaMstavAcAritraskhalana197) muktaM, skhalitazIlasya yA avasthA ihaiva prAdurbhavati tatkRtakarmabandhazca tadiha pratipAdyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyodeza-| kasyAdimUtram
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77 99999999999 Fesesesesertseisesesesearcer oe sayANa rajjejA, bhogakAmI puNo virjjejaa|bhoge samaNANa suNeha, jaha bhuMjaMti bhikkhuNo ege||1|| aha taMtu bhedamAvannaM,mucchitaM bhikkhaM kaammtivd| palibhiMdiyA NaM to pacchA,pAduddhaDha muddhi phnnNti||2|| __ asya cAnantaraparamparasUtrasambandho vaktavyaH, sa cAyaM sambandho-viSayapAzairmohamAgacchati yato'ta 'oja' eko rAgadveSaviyutaH|* strIpu rAgaM na kuryAt , paramparasUtrasambandhastu saMlokanIyamanagAraM dRSTvA ca yadi kAcidyoSit sAdhumazanAdinA nIvArakalpena pratArayet tatraujaH sanna rajyeteti, tatraujo dravyataH paramANuH bhAvatastu rAgadveSaviyutaH, strISu rAgAdihaiva vakSyamANanItyA nAnAvidhA viDambanA bhavanti tatkRtazca karmabandhaH tadvipAkAcAmutra narakAdau tIvA vedanA bhavanti yato'ta etanmatA bhAvaujaH san 'sadA sarvakAlaM tAsvanarthakhanipu strISu na rajyeta, tathA yadyapi mohodayAt bhogAbhilASI bhavet tathApyahikAmuSmikApAyAn parigaNayya punastAbhyo virajyeta, etaduktaM bhavati-karmodayAtpravRttamapi cittaM heyopAdeyapolocanayA jJAnAzena nivartayediti, tathA zrAmyanti-tapasA khidyantIti zramaNAsteSAmapi bhogA ityetacchRNuta yUyaM, etaduktaM bhavati-gRhasthAnAmapi bhogA viDambanAprAyA yatInAM tu bhogA ityetadeva viDambanAprAyaM, kiM punastaskRtAvasthAH, tathA coktam- "muNDa zira" ityAdi pUrvavat, tathA | yathA ca bhogAn 'eke apuSTadharmANo 'bhikSavo' yatayo viDambanAprAyAn bhuJjate tathoddezakasUtreNaiva vakSyamANenottaratra mahatA 4 prabandhena darzayiSyati, anyairapyuktam-"kuzaH kANaH khanaH zravaNarahitaH pucchavikalaH, kSudhAkSAmo jIrNaH piTharakakapAlArditasUtraka. 20 & 10lArpitagalaH pra* vi.p.|| sUtrakRtAGgaM 18|galaH / vraNaiH pUyaktinaH kRmikulazatairAvilatanuH, zunImanveti zvA hatamapi ca hantyeva madanaH // 1 // " ityAdi, // 1 // bhoginAM 44 strIpazIlAGkA- 18 viDambanA darzayitumAha-'athe' tyAnantaryArthaH tuzabdo vizeSaNArthaH, strIsaMstavAdanantaraM 'bhikSu' sAdhu "bhedaM zIlabhedaM cAritra 18 rinAdhya. cAryAyavR skhalanam 'ApannaM' prAptaM santaM strISu 'mUcitaM' gRddhamadhyupapanna, tameva vizinaSTi-kAmeSu-icchAmadanarUpeSu mateH buddhermanaso ttiyutaM vA varko vartanaM pravRttiryasyAsau kAmamativartaH-kAmAbhilASuka ityarthaH, tamevambhUtaM 'paribhidya' madabhyupagataH zvetakRSNapratipattA // 115|| madazaka ityevaM parijJAya yadivA-paribhidya-parisAyotmakRtaM tatkRtaM coccAryeti, tadyathA-mayA tava luJcitaziraso jallamalAvilatayA durgandhasya jugupmanIyakakSAvakSovastisthAnasya kulazIlamaryAdAlajjAdharmAdIn parityajyAtmA dattaH kha punarakizcitkara ityAdi bhaNivA, prakupitAyAH tasyA asau viSayamUchi tastatpratyAyanArtha pAdayonipatati, taduktam --"vyAbhinnakesarabRhacchirasazca siMhA, | nAgAzca dAnamadarAjikRzaiH kapolaiH / medhAvinazca puruSAH samare ca zUrAH, strIsannidhau paramakApuruSA bhavanti // 1 // " tato viSayavekAntena mUchita iti parijJAnAt pazcAt 'pAdaM' nijabAmacaraNam 'uddhRtya' utkSipya 'mUrbhi' zirasi 'praghnanti' tADayanti, evaM viDambanA prApayantIti // 2 // anyaccajai kesiANaM mae bhikkhU, No vihare saha nnmitthiie| kesANaviha lUcissaM, nannattha mae crijjaasi|||| // 15 // aha NaM se hoI uvaladdho, to pesati tahAbhUehiM / alAucchedaM pehehi, vagguphalAiM AharAhitti // 4 // zata pr0|2niptitH pr.| 18 uddezaH 2 seeeeeeesesesecseeceaeseseseseesekese bhAkAGgiNI 'lucisyA kezA vidyante yasyAH sA kezikA Namiti vAkyAlaGkAre, he bhikSo! yadi mayA 'striyA' bhAryayA kezavatyA saha no viha-10 resvaM, sakezayA striyA bhogAn bhuJjAno vrIDAM yadi vahasi tataH kezAnapyahaM vatsaGgamAkAGgiNI 'luzciSyAmi' apaneSyAmi,18 AstAM tAvadalaGkArAdikamityapizabdArthaH, asya copalakSaNArthakhAdanyadapi yad duSkaraM videzagamanAdikaM tatsarvamahaM kariSye, vaM punarmayA rahito nAnyatra careH, idamuktaM bhavati-mayA rahitena bhavatA kSaNamapi na sthAtavyam, etAvadevAhaM bhavantaM prArthayAmi, ahamapi yadbhavAnAdizati tatsarva vidhAsya iti // 3 // ityevamatipezalairvizrambhajananairApAtabhadrakairAlApairvizrambhayikhA yatkurvanti tadarzayitumAha-'athe' tyAnantaryArthaH, Namiti vAkyAlaGkAre, vizrambhAlApAnantaraM yadA'sau sAdhurmadanurakta ityevam 'upalabdho' bhavati-AkArairiGgitaiveSTayA vA madvazaga ityevaM parijJAto bhavati tAbhiH kapaTanATakanAyikAbhiH strIbhiH, tataH tadabhiprAyaparijJAnAduttarakAlaM 'tadhAbhUtaiH karmakaravyApArarapazadaiH 'preSayanti' niyojayanti yadivA-tathAbhUtairiti liGgasthayogyApAraiH preSayanti, tAneva darzayitumAha-'alAu'tti alAvu-tumbaM chidyate yena tadalAvuccheda-pippalakAdi zatraM 'pehAhitti prekSasva nirUpaya labhakheti, yena pippalakAdinA labdhena pAtrAdermukhAdi kriyata iti, tathA 'valgUni' zobhanAni 'phalAni' nAlike| rAdIni alAbukAni vA kham 'Ahara' Anayeti, yadivA-vAkphalAni ca dharmakathArUpAyA vyAkaraNAdivyAkhyAnarUpAyA vA vAco yAni phalAni-vastrAdilAbharUpANi tAnyAhareti // 4 // apica 1.zabdaiH pra0 kheTaM pApamapazadamiti haimaH / 002999900999999990sex , idamuktaM bhavati-lakSaNArthavAdanyadapi yada SAROBasa
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 grantha vA hiraNyaM tathA zImAmIti // 6 // kicAtyojakusumaM ca, veNupa esesesese coectrsesesesesesekesesearcelancercentremorce sUtrakRtAra | dArUNi sAgapAgAe, pajoo vA bhavissatI raao| pAtANi ya me rayAvehi, ehi tA me piTuomaI ||5||iidhiikaakaa- vatthANi ya me paDilehehi, annaM pANaM ca aahraahitti|gNdhN ca raoharaNaM ca, kAsavagaM ca me samaNujANAhi 6 rijJAdhya. cAyIyattiyutaM tathA 'dArUNi' kASThAni zAkaM TakkavastulAdikaM patrazAkaM tatpAkAtha, kacid annapAkAyati pAThaH, tatrAnam-odanAdika- uddezaH 2 miti, 'rAtrI' rajanyA prayoto vA bhaviSyatItikakhA, ato aTavItastamAhareti, tathA-[granthAgram 3500 ] 'pAtrANi' pt||116|| drahAdIni 'raJjaya' lepaya, yena sukhenaiva bhikSATanamahaM karomi, yadivA-pAdAvalaktakAdinA raJjayeti, tathA-parityajyAparaM karma tAvad 'ehi' Agaccha 'me' mama pRSThim ut-prAbalyena mardaya bAdhate mamAnamupaviSTAyA ataH saMbAdhaya, punaraparaM kAryazeSa kariSyasIti // 5 // kizca-vastrANi ca' ambarANi 'me' mama jIrNAni vartante'taH 'pratyupekSasva' anyAni nirUpaya, yadivAmalinAni rajakasya samarpaya, madupadhi vA mUSikAdibhayAtpratyupekSakheti, tathA anapAnAdikam 'Ahara' Anayeti, tathA 'gandhaM koSThapuTAdika granthaM vA hiraNya tathA zobhanaM rajoharaNaM tathA locaM kArayitumahamazaktetyataH 'kAzyapaM' nApitaM maricharomuNDanAya zramaNAnujAnIhi yenAhaM vRhatkezAnapanayAmIti // 6 // kizcAnyat& adu aMjaNiM alaMkAraM, kukkayeyaM me pycchaahi|loddhN ca loddhakusumaM ca, veNupalAsiyaM ca guliyaM ca // 7 // kuTuM tagaraM ca agalaM, saMpiTuM samma usireNaM / tenaM muhabhijAe, veNuphalAiM sannidhAnAe // 8 // // 16 // 1 gaMthaM iti spArapAThAntaram / 2 ghargharamiti vi. pa0 / 3 bhiNDalijAe pr.| athazabdo'dhikArAntarapradarzanArthaH pUrva liGgasthopakaraNAnyadhikRtyAbhihitam, adhunA gRhasthopakaraNAnyadhikRtyAbhidhIyate, tadyathA-'aMjaNimiti aJjaNikA kajalAdhArabhUtA nalikA mama prayacchasvetyuttaratra kriyA, tathA kaTakakeyUrAdikamalaGkAraM vA, tathA 'kukkayayaM'ti khuMkhuNakaM 'me' mama prayaccha, yenAhaM sarvAlaGkAravibhUSitA vINAvinodena bhavantaM vinodayAmi, tathA lodhaM ca lodhrakusumaM ca, tathA 'veNupalAsiya'ti vaMzAtmikA zlakSNabaka kASThikA, sA dantarvAmahastena pragRhya dakSiNahastena vINAvadvAyate, tathauSadhaguTikA tathAbhUtAmAnaya yenAhamavinaSTayauvanA bhavAmIti / / 7 // tathA kuSTham-utpalakuSThaM tathA'garaM tagaraM ca, ete dve api gandhikadravye, etatkuSThAdikam 'uzIreNa vIraNImUlena sampiSTaM mugandhi bhavati yatastattathA kuru, tathA 'tailaM' lodhrakumA| dinA saMskRtaM mukhamAzritya 'bhiliMjae'tti abhyaGgAya Dhokayastra, etaduktaM bhavati-mukhAbhyaGgArtha tathAvidhaM saMskRtaM telamupAhareti, 18| yena kAntyupetaM me mukhaM jAyate, 'veNuphalAIti veNukAryANi karaNDakapeTukAdIni samidhiH samidhAna-vastrAdervyavasthApanaM tadartha mAnayeti / / 8 // ki naMdIcuNNagAiM pAharAhi, chattovANahaM ca jaannaahi| satthaM ca sUvacchejAe, ANIlaM ca vatthayaM rayAvehi // 9 // // 6 suphaNiM ca sAgapAgAe,AmalagAiM dagAharaNaM c| tilagakaraNimaMjaNasalAgaM,priMsu me vihUNayaM vijaannehi||1 _'nandISuNNagAIti dravyasaMyoganiSpAditoSThamrakSaNacUrNo'bhidhIyate, tamevambhUtaM cUrNa prakarSeNa-yena kenacitprakAreNa 'Ahara' || kukuiyaM pra. / 2 bhijAe / bhiMDalijAe. pr.| sUtrakRtAGgaM Anayeti, tathA''tapasya iSTervA saMrakSaNAya chatraM tathA upAnahau ca mamAnujAnIhi, na me zarIramebhirvinA vartate tato dadakheti, sIpazIlA- tathA 'zastraM' dAtrAdikaM 'sUpacchedanAya' patrazAkacchedanArtha daukayaskha, tathA 'vastram' ambaraM paridhAnArtha gulikAdinA raJjaya rijJAdhya. cAIya yathA AnIlam ISatrIlaM sAmastyena vA nIlaM bhavati, upalakSaNArthakhAdraktaM vA yathA bhavatIti // 9 // tathA-muSTu sukhena vA uddeza: 2 ciyuta phaNyate-kAthyate takrAdikaM yatra tatsuphaNi-sthAlIpiTharAdikaM bhAjanamabhidhIyate tacchAkapAkArthamAnaya, tathA 'AmalakAni' // 117 // dhAtrIphalAni sAnArtha pittopazamanAyAbhyavahArArtha vA tathodakamAhiyate yena tadudakAharaNaM-kuTavardhanikAdi, asya copalakSaNA rthavAd ghRtatailAdhAharaNaM sarva vA gRhopaskara Dhokayakheti, tilakaH kriyate yayA sA tilakakaraNI-dantamayI suvarNAtmikA vA zalAkA yayA gorocanAdiyuktayA tilakaH kriyata iti, yadivA gorocanayA tilakaH kriyate (iti) saiva tilakakaraNItyucyate, tilakA vA kriyante-pipyante vA yatra sA tilakakaraNItyucyate, tathA aJjanaM-sauvIrakAdi zalAkA akSNoraJjanArtha zalAkA aJjanazalAkA tAmAhareti / tathA 'grISme uSNAbhitApe sati 'me' mama vidhUnakaM' vyajanaka vijAnIhi // 10 // evaMsaMDAsagaM ca phaNihaM ca,sIhalipAsagaM ca aannaahi|aadNsgN ca payacchAhi, daMtapakkhAlaNaM pavesAhi // 11 // pUyaphalaM taMbolayaM, sUIsuttagaM ca jaannaahi| kosaM ca moyamehAe, suppukkhalagaM ca khAragAlaNaM ca // 12 // | // 17 // ___ 'saMDAsakaM' nAsikAzotpATanaM 'phaNihaM' kezasaMyamanAtha kaGkataka, tathA 'sIhalipAsagaM'ti vINAsaMyamanArthamAmayaM kaISNaM ca 'Anaya' Dhokayeti, evam A-samantAdRzyate AtmA yasmin sa AdarzaH sa eva Adarzakasta 'prayaccha' dadakheti, tathA siyaMti vaMza, yenAI sarvAlAma prayacchasnetyuttaratra apanA yAharaNaM sarva vAmanAyAbhyavahArArtha vApiThAdikaM bhAjanamA vA harati / tathA 'grISma tilakakaraNItyucyate, tasAcanayA tilakaH kriyakaraNI dantamaya Preseeeeees
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 79 dantAH prakSAlyante-apagatamalAH kriyante yena taddantaprakSAlanaM-dantakASThaM tanmadantike pravezayeti // 11 // pUgaphalaM pratItaM / 'tAmbUlaM nAgavallIdalaM tathA mUcI ca sUtraM ca mUcyartha vA mUtraM 'jAnIhi' dadakheti, tathA 'kozam' iti vArakAdibhAjanaM tat mocamehAya samAhara, tatra moca:-prasravaNaM kAyiketyarthaH tena mehaH-secanaM tadarthaM bhAjana Dhokaya, etaduktaM bhavati-bahirgamanaM kartumahamasamarthA rAtrau bhayAd, ato mama yathA rAtrI bahirgamanaM na bhavati tathA kuru, etaccAnyasyApyadhamatamakartavyasyopalakSaNaM draSTavyaM, tathA 'zarpa' tandulAdizodhana tathodukhalaM tathA kicana kSArasya--sarjikAdergAlanakamityevamAdikamupakaraNaM sarvamapyAnayeti / / 12 // kizcAnyatcaMdAlagaM ca karagaM ca, vaccagharaM ca Auso ! khaNAhi / sarapAyayaM ca jAyAe, gorahagaM ca sAmaNerAe // 13 // ghaDigaM ca sarDiDimayaM ca, celagolaM kumaarbhuuyaae|vaasN samabhiAvapaNaM, AvasahaM ca jANa bhattaM ca // 14 // S 'candAlakam' iti devatArca nikAdyartha tAmramayaM bhAjana, etacca mathurAyAM candAlakalena pratItamiti, tathA 'karako' jalAdhAro madirAbhAjanaM vA tadAnayeti kriyA, tathA 'va!gRhaM purIpotsargasthAnaM tadAyuSman ! madartha 'gvana' saMskuru, tathA zarA-iSavaH pAtyante-kSipyante yena taccharapAta-dhanuH tat 'jAtAya' matputrAya kRte Dhokaya, tathA 'gorahagaMti trihAyaNaM balIvadaM ca DhIkayeti, 'sAmaNerApati zramaNasyApatyaM zrAmaNistasmai zramaNaputrAya khatputrIya gaThyAdikate bhaviSyatIti // 13 // tathA ghaTikA 1zrAmaNiputrAya pra. / 2 vaputrAya pra. / sUtrakRtAGga || mRnmayakullaDikA 'DiNDimana' paTahakAdivAdinavizeSeNa saha, tathA 'celagolaM'ti vastrAtmakaM kandukaM 'kumArabhUtAya kSullakarUpAya || 4zrIpazIlAGkA rAjakumArabhUtAya vA matputrAya krIDanArthamupAnayeti, tathA varSamiti prAvRTakAlo'yam abhyApana:-abhimukhaM samApano'ta 'A- rikSAdhya. cAIya- I | vasathaM gRhaM prAvRTkAlanivAsayogyaM tathA 'bhaktaM ca tandulAdikaM tatkAlayogyaM 'jAnIhi nirUpaya niSpAdaya, yena sukhenaivA- uddezaH 2 tiyutaM nAgataparikalpitAvasathAdinA prATakAlo'tivAhyate iti, taduktam-"mAsairaSTabhirahnAca, pUrveNa vayasA''yuSA / tatkartavyaM manuSyeNa, // 118 // | yasyAnte sukhamedhate // 1 // " iti // 1 // | AsaMdiyaM ca navasuttaM, pAullAiM saMkamaTTAe / adu puttadohalaDhAe, ANappA havaMti dAsA vA // 15 // jAe phale samuppanne, geNhasu vA NaM ahavA jahAhi / ahaM puttaposiNo ege, bhAravahA havaMti uTTA vA // 16 // tathA 'AsaMdiya' mityAdi, AsandikAmupavezanayogyA mazcikA, tAmeva vizinaSTi nava-pratyagraM sUtraM valkavalitaM yasyAM sA navasUtrA tAm upalakSaNArthakhAdvadhracarmAvanA vA nirUpayeti vA evaM ca-mauje kASThapAduke vA 'saMkramaNArtha paryaTanArtha nirUpaya, yato nAhaM nirAvaraNapAdA bhUmau padamapi dAtuM samartheti, athavA-putre garbhasthe dauhRdaH putradauhRdaH-antarvartI phalAdAvabhilApavizepastama-tatsampAdanArthaM strINAM puruSAH syavazIkRtA 'dAsA iva' krayakrItA iva 'AjJApyA' AjJApanIyA bhavanti, yathA dAsA // 11 // | alajjitairyogyakhAdAjJApyante evaM te'pi varAkAH snehapAzAvapAzitA viSayArthinaH strIbhiH saMsArAvataraNavIthIbhirAdizyanta iti bhanAgate parikalpitaM yadAvasathAdi tena / 2 antarvatnI prAgmudrite, phalasya putravAcitA uprissttaatspssttaa| // 15 // anyacca-jAtaH-putraH sa eva phalaM gRhasthAnAM, tathAhi-puruSANAM kAmabhogAH phalaM teSAmAMpe phalaM-pradhAnakArya putrajanmeti, | taduktam- "idaM tatsnehasarvakhaM, samamADhyadaridrayoH / acandanamanauzIraM, hRdayasyAnulepanam // 1 // yattacchapaniketyuktaM, bAlenA vyktbhaassinnaa| hilA sAMkhyaM ca yogaM ca, tanme manasi vartate // 2 // " yathA 'loke putrasu(mukhaM nAma, dvitIyaM su(mukhamAtmanaH | ityAdi, tadevaM putraH puruSANAM paramAbhyudayakAraNaM tasin 'samutpanne jAte taduddezena yA viDambanAH puruSANAM bhavanti tA darzayati-amuM dArakaM gRhANa kham , ahaM tu karmAkSaNikA na me grahaNAvasaro'sti, athacainaM 'jahAhi' parityaja nAhamasya vArtAmapi pRcchAmi evaM kupitA satI brUne, mayA'yaM nava mAsAnudareNoDhaH khaM punarutsaGgenApyudvahan stokamapi kAlamudvijasa iti, dAsaSTAntasvAdezadAnenaiva sAmyaM bhajate, nAdezaniSpAdanena, tathAhi-dAso bhayAdudvijannAdezaM vidhatte, sa tu strIvazago'nugrahaM manyamAno muditazca tadAdezaM vidhatte, tathA coktam--"yadeva rocate mAM, tadeva kurute priyA / iti vetti na jAnAti, tatpriyaM | yatkarotyasau // 1 // dadAti prArthitaH prANAn , mAtaraM hanti tatkRte / kiM na dadyAt na kiM kuryAtstrIbhirabhyarthito naraH // 2 // | dadAti zaucapAnIyaM, pAdau prakSAlayatyapi / zleSmANamapi gRhNAti, strINAM vazagato naraH // 3 // " tadevaM putranimittamanyadvA yatkizcinnimittamuddizya dAsamivAdizanti, atha te'pi putrAn poSituM zIlaM yeSAM te putrapoSiNa upalakSaNArthakhAccAsya sarvAdezakAriNaH 'eke' kecana mohodaye vartamAnAH strINAM nirdezavanino'pahastitaihikAmuSmikApAyA uSTrA iva paravazA bhAravAhA bhavantIti // 16 // kizcAnyat 1 etacchlokadvayamapi vratabhraTena dharmakIrtinA bhASita miti vi0pa0 / Sa9a9a9a%20%ASSO909999909929899359099299298992989929999999seas mapi dAtuM samayati vA evaM vAva vizinaSTi kI
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryaya tiyuta // 119 // sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryIya tiyutaM // 120 // 80 | rAovi uTTiyA saMtA, dAragaM ca saMThavaMti dhAI vA / suhirAmaNA vi te saMtA, vatthadhovA havaMti haMsA vA 17 evaM bahuhiM kayaputraM bhogatthAe je'bhiyAvannA / dAse miiva pese vA, pasubhUteva seNa vA keI // 18 // rAtrAvayutthitAH santo rudantaM dArakaM dhAtrIvat saMsthApayantya ne ka prakArairullApanaiH, tadyathA - "sAmiosi nagarassa ya Nakkauras ya hatthakappagiripaTTaNasIhapurassa ya uNNayassa ninnassa ya kucchipurassa ya kaNNakuJja AyAmuhasoriyapurassa ya" ityevamAdibhirasambaddhaiH krIDanakAlApaiH strIcittAnuvartinaH puruSAstat kurvanti yenopahAsyatAM sarvasya vrajanti, suSThu hIH- lajjA tasyAM manaHantaHkaraNaM yeSAM te suhImanaso - lajjAlavo'pi te santo vihAya lajAM strIvacanAtsarvajaghanyAnyapi karmANi kurvate, tAnyeva sUtrAvayavena darzayati-- 'vastradhAvakA' vastraprakSAlakA haMsA iva- rajakA iva bhavanti, asya copalakSaNArthatvAdanyadapyudakavahanAdikaM kurvanti // 17 // kimetatkecana kurvanti yenaivamabhidhIyate ?, cADhaM kurvantItyAha- 'eva' miti pUrvoktaM strINAmAdezakaraNaM putrapo SaNavastradhAvanAdikaM tadbahubhiH saMsArAbhiSvaGgibhiH pUrvaM kRtaM kRtapUrva tathA pare kurvanti kariSyanti ca ye 'bhogakRte' kAmabhogAmaihikAmuSmikApAyabhayamaparyAlocya Abhimukhyena - bhogAnukUlyena ApannA - vyavasthitAH sAvadyAnuSThAneSu pratipannA itiyAvat, tathA yo rAgAndhaH strIbhirvazIkRtaH sa dAsavadazaGkitAbhistAbhiH pratyapare'pi karmaNi niyojyate, tathA vAgurApatitaH paravazI mRga iva dhAryate, nAtmavazo bhojanAdikriyA api kartuM labhate, tathA 'preSya iva' karmakara iva krayakrIta iva varcaHzodhanA 1 svAmyasi nagarasya ca nakapurasya ca hastikalpagiripattanasiMhaparasya unnatasya nimnasya kukSipurasya ca kAnyakubjapitAmahamukhazaurya purasya ca // dAvapi niyojyate, tathA kartavyAkartavya vivekarahitatayA hitAhitaprAptiparihArazUnyatvAt pazubhUta iva, yathA hi pazurAhArabhayamaithunaparigrahAbhijJa eva kevalam evamasAvapi sadanuSThAnarahitatvAtpazukalpaH, yadivA-sa strIvazago dAsa mRgapreSyapazubhyo'pyadhamasAna kazcit etaduktaM bhavati - sarvAdhamatvAttasya tattulyaM nAstyeva yenAsAvupamIyate, athavA na sa kazciditi, ubhayabhraSTatvAt, tathAhi na tAvatpratrajito'sau sadanuSThAnarahitatvAt nApi gRhasthaH tAmbUlAdiparibhogarahita khAlo cikAmAtradhArikhAcca yadivA aihikAmuSmikAnuSThAyinAM madhye na kazciditi // 18 // sAmpratamupasaMhAradvAreNa strIsaGga parihAramAha evaM khu tAsu vinnappaM, saMthavaM saMvAsaM ca vajjejjA / tajjAtiA ime kAmA, vajjakarA ya evamakkhAe // 19 // eyaM bhayaM Na seyAya, ii se appagaM niraMbhittA / No itthi No pasuM bhikkhu, No sayaM pANiNA NilijjejjA 20 'etat' pUrvoktaM khuzabdo vAkyAlaGkAre tAsu yat sthitaM tAsAM vA strINAM sambandhi yad vijJaptam uktaM, tadyathA-yadi | sakezayA mayA saha na ramase tato'haM kezAnapyapanayAmItyevamAdikaM, tathA strIbhiH sArdhaM 'saMstavaM' paricayaM tatsaMvAsaM ca strIbhiH sahaikatra nivAsaM cAtmahitamanuvartamAnaH sarvApAyabhIruH 'tyajet' jahyAt yatastAbhyo- ramaNIbhyo jAtiH utpattiryeSAM te'mI kAmAstajjAtikA ramaNIsamparkotthAstathA 'avadyaM' pApaM vajraM vA gurutvAdadhaH pAtakatvena pApameva tatkaraNazIlA avadhakarA vajrakarA vetyevam 'AkhyAtAH' tIrthakaragaNadharAdibhiH pratipAditA iti / / 19 / / sarvopasaMhArArthamAha-'evam' anantaranItyA bhayahetulAt strIbhirvijJa tathA saMstavastatsaMvAsazca bhayamityataH strIbhiH sArdhaM samparko na zreyase asadanuSThAnahetulAttasyetyevaM parijJAya sa bhikSuravagatakAmabhogavipAka AtmAnaM strIsamparkAnnirudhya sanmArge vyavasthApya yatkuryAttaddarzayati-na striyaM narakavIthIprAyAM nApi pazuM 'lIyeta' Azrayeta strIpazubhyAM saha saMvAsaM parityajet 'strIpazupaNDakavivarjitA zayyetivacanAt tathA svakIyena 'pANinA' hastenAvAcyasya 'na Nilijjeja'tti na sambAdhanaM kuryAt yatastadapi hastasambAdhanaM cAritraM zabalIkaroti, yadivAstrIpazvAdikaM svena pANinA na spRzediti // 20 // api ca | suvisunddhalese mehAvI, para kiriaM ca vajae nANI / maNasA vayasA kAraNaM, sabaphAsasahe aNagAre // 21 // | icetramAhu se vIre, dhuarae dhuamohe se bhikkhU / tamhA ajjhatthavisuddhe, suvimuke AmokkhAe parivaejA si // 22 // ttitremi // iti zrIitthIparinnA caturthAdhyayanaM samattaM // ( gAthAgra0 309 ) suSThu vizeSeNa zuddhA strIsamparkaparihArarUpatayA niSkalaGkA lezyA - antaHkaraNavRttiryasya sa tathA sa evambhUto 'medhAvI' maryAdAvartI parammai khyAdipadArthAya kriyA parakriyA - viSayopabhogadvAreNa paropakArakaraNaM pareNa vA''tmanaH saMbAdhanAdikA kriyA parakriyA tAM ca 'jJAnI' viditavedyo 'varjayet' pariharet, etaduktaM bhavati-viSayopabhogopAdhinA nAnyasya kimapi kuryAtrApyAtmanaH striyA pAdadhAvanAdikamapi kArayet etaca parakriyAvarjanaM manasA vacasA kAyena varjayet, tathAhi--audArikakAmabhogArtha manasA na gacchani nAnyaM gamayati gacchantamaparaM nAnujAnIte evaM vAcA kAyena ca sarve'pyaudArike nava bhedAH, evaM divye'pi 1 pA0 bihare AmukkhAe / For Private Personal Use Only 4 strIparijJAdhya. uddezaH 2 // 119 // 4 strIparijJAdhya. uddezaH 2 // 120 //
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ 81 90999999999990sage || nava bhedAH, tatazcASTAdazabhedabhinnamapi brahma vibhRyAta, yathA ca strIsparzaparIpahaH soDhavya evaM sonapi zItoSNadaMzamazakavRNAdi| sparzAnadhisaheta, evaM ca sarvasparzasaho'nagAraH sAdhurbhavatIti // 21 // ka evamAheti darzayati-'iti' evaM yatpUrvamuktaM tatsarva sa vIro bhagavAnutpannadivyajJAnaH parahitaikarataH 'Aha' uktavAn , yata evamato dhUtam-apanItaM rajaH-strIsamparkAdikRtaM karma yena sa dhUtarajAH tathA dhUto moho rAgadveSarUpo yena sa tathA / pAThAntaraM vA dhUtaH-apanIto rAgamArgo-rAgapanthA yasin strIsa-18 stavAdiparihAre tattathA tatsarva bhagavAn vIra evAha, yata evaM tasAt sa bhikSuH 'adhyAtmavizuddhaH' suvizuddhAntaHkaraNaH suSTha rAgadveSAtmakeMna strIsamparkeNa muktaH san 'AmokSAya' azeSakarmakSayaM yAvatpari-samantAtsaMyamAnuSThAnena 'vrajet gacchetsaMyamodhogavAn bhavediti, itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat // 22 // iti caturtha strIparijJAdhyayanaM parisamAptam / / -of esea 5narakaviprakRtAI ||ath paJcamaM narakavibhattyadhyayanaM praarbhyte|| bhatyadhya. lAkSA uddezaH1 yIyavR. tiyutaM / uktaM caturthamadhyayanaM, sAmprataM pazcamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAce adhyayane khasamayaparasamayaprarUpaNAmihitA, // 121 // vana tadanantaraM khasamaye bodho vidheya ityetadvitIye'dhyayane bhihitaM, sambuddhena cAnukUlapratikUlA upasargAH samyak soDhavyA ityetattRtIye'dhyayane pratipAditaM, tathA sambuddhenaiva svIparISahazca samyageva soDhavya ityetacaturthe'dhyayane pratipAditaM, sAmpratamupasargabhIroH strIvazagasyAvazyaM narakapAto bhavati tatra ca yAdRkSA vedanAH prAdurbhavanti tA anenAdhyayanena pratipAdyante, sadanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya cakhAryanuyogadvArANi upakramAdIni vaktavyAni, tatropakramAntargato*dhikAro dvadhA-adhyayanArthAdhikAra | uddezArthAdhikArazca, tatrAdhyayanArthAdhikAro niyuktikAreNa prAgevAbhihitaH, tadyathA-'uvasaggabhIruNo thIvrasassa naraesu hoja uvavAoM' ityanena, uddezArthAdhikArastu niyuktikRtA nAbhihitaH, adhyayanArthAdhikArAntargatalAditi / sAmprataM nikSepaH, sa ca trividhaH, oghaniSpanno nAmaniSpannaH sUtrAlApakaniSpannazceti, tatraughaniSpanne nikSepe'dhyayanaM, nAmaniSpanne tu narakavibhakti|| riti dvipadaM nAma, tatra narakapadanikSepArtha niyuktikRdAha || // 12 // Nirae chakka davvaM NirayA u iheva je bhave asubhA / khettaM NiraogAso kAloNiraesuceva tthitii||34|| bhAve uNirayajIvA kammudao ceva NirayapAogo / soUNa NirayadukkhaM tavacaraNe hoi jaiyavvaM // 65 // IS tatra narakazabdasya nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt poDhA nikSepaH, tatra nAmasthApane kSuNNe, dravyanaraka Agamato noAgamata ca, Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH, noAgamatastu jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaH 'ihaiva' manuSyabhave tiryagbhave vA ye kecanAzubhakamakArikhAdazubhAH satvAH kAlakasaukarikAdaya iti, yadivA yAni kAnicidazubhAni sthAnAni cArakAdIni yAzca narakapatirUpA vedanAstAH sarvA dravyanarakA ityabhidhIyante, yadivA karmadravyanokarmadravyabhedAd dravyanarako dvedhA, tatra narakavedyAni yAni baddhAni karmANi tAni caikabhavikasya baddhAyuSkasyAbhimukhanAmagotrasya cAzritya dravyanarako bhavati, nokarmadravyanarakasvihaiva 1 yezubhA rUparesagandhavarNazabdasparzA iti, kSetranarakastu 'narakAvakAza:' kAlamahAkAlarauravamahArauravApratiSThAnAbhidhAnAdinarakANAM caturazItilakSasaMkhyAnAM viziSTo bhUbhAgaH, kAlanarakastu yatra yAvatI sthitiriti, bhAvanarakastu ye jIvA narakAyuSkamanubhavanti tathA narakaprAyogyaH karmodaya iti, etaduktaM bhavati-narakAntarvartino nIvAstathA nArakAyuSkodayApAditAsAtAvedanIyAdikarmodayAzcaitad dvitayamapi bhAvanaraka ityabhidhIyate iti, tadekaM zrukhA' avagamya tIvramasahyaM 'narakaduHkhaM krakacapATanakumbhIpAkAdika paramAdhArmikApAditaM parasparodIraNAkRtaM svAbhAvikaM ca 'tapazcaraNe' saMyamAnuSThAne narakapAtaparipanthini svargApavargAgamanaikahetAvAtmahitamicchatA 'prayatitavyaM parityaktAnyakartavyena yatno vidheya iti // sAmprataM vibhaktipadanikSepArthamAha NAmaMThavaNAdavie khette kAle taheva bhAve ya / eso u vibhattIe Nikkhevo chavviho hoi // 66 // vibhakternAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAta poDhA nikSepaH, tatra nAyavibhaktiryasya kasyacitsacittAdevyasya vibhaktiriti 1 naraphAstu pra0 / 2 rUpaM mUrtiH (AkAraH) / lAvaNyaM vA / aeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeer
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 sUtrakRtA nAma kriyate, tadyathA-khAdayo'STau vibhaktayastivAdayazca, sthApanAvibhaktistu yatra tA eva prAtipadikAddhAtorvA pareNa sthApyante narakavi zIlAkA- pustakapatrakAdinyastA vA, dravyavibhaktirjIvAjIvabhedAda dvidhA, tatrApi-jIvavibhaktiH sAMsAriketarabhedAdvidhA, tatrApyasAMsArika- bhaktyadhya. cAryAyava- jIvavibhaktirdravyakAlabhedAt dvedhA, tatra dravyatastIrthAtIrthasiddhAdibhedAtpazcadazadhA, kAlatastu prathamasamayasiddhAdibhedAdanekadhA, ISI uddezaH 1 ttiyutaM | sAMsArikajIvavibhaktirindriyajAtibhavabhedAtridhA, tatrendriyavibhaktiH-ekendriyavikalendriyapaJcendriyabhedAtpazcadhA, jAtivi 1. bhaktiH pRthivyaptejovAyuvanaspatitrasabhedAt poDhA, bhavavibhakti rakatiryaanuSyAmarabhedAcaturdhA, ajIvadravyavibhaktistu ruupytr||122|| pidravyabhedAd dvidhA, tatra rUpidravyavibhaktizcaturdhA, tadyathA-skandhAH skandhadezAH skandhapradezAH paramANupudgalAzca, arUpidravyavibhaktirdazadhA, tadyathA-dharmAstikAyo dharmAstikAyassa dezo dharmAstikAyasya pradezaH, evamadharmAkAzayorapi pratyekaM tribhedatA draSTavyA, addhAsamayazca dazama iti, kSetravibhaktizcaturdhA, tadyathA-sthAnaM dizaM dravyaM khAmilaM cAzritya, tatra sthAnAzrayaNAjhaMdhastiryavibhAgavyavasthito loko vaizAkhasthAnasthapuruSa iva kaTisthakarayugma iva draSTavyaH, tatrApyadholokavibhaktI ratnaprabhAdhAH sapta narakapRthivyaH, tatrApi sImantakAdinarakendrakAvalikapraviSTapuSpAvakIrNakavRttavyasracaturasrAdinarakakharUpanirUpaNaM, tiryaglokavibhaktistu jambUdvIpalavaNasamudradhAtakIkhaNDakAlodasamudretyAdidviguNadviguNavRddhyA dvIpasAgarasvayambhUramaNaparyantasvarUpanirUpaNaM, UrdhvalokavibhaktiH saudharmAcA uparyuparivyavasthitA dvAdaza devalokAH nava graiveyakAni paJca mahAvimAnAni, tatrApi vimAnendrakASa // 12 // |likApraviSTapuSpAvakIrNakavRttatryasUcaturasrAdivimAnasvarUpanirUpaNamiti, digAzrayaNena tu pUrvasyAM dizi vyavasthitaM kSetramevamaparA iti pr| svapIti, dravyAzrayaNAcchAlikSetrAdikaM gRhyate, khAmyAzrayaNAcca devadattasya kSetraM yajJadattasya veti, yadivA-kSetravibhaktirAryAnAryakSetrabhedAd dvidhA, tatrApyAyakSetramardhaSaDviMzatijanapadopalakSitaM rAjagRhamagadhAdikaM gRhyate, "rAyagiha magaha caMpA aMgA taha tAmalitti vaMgA ya / kaMcaNapuraM kaliMgA vANArasI ceva kAsI ya // 1 // sAkeya kosalA gayapuraM ca kuru soriyaM kusaTTA ya / ka-18 |pillaM paMcAlA ahichattA jaMgalA ceva // 2 // vAravaI ya suraTThA mihila videhI ya vaccha kosNbii| naMdipuraM saMdigbhI bhaddilapu| rameva malayA ya // 3 // vairADa maccha varaNA acchA taha mittiyAvai dasaNA / suttImaI ya'cedI vIyabhayaM siMdhusovIrA // 4 // mahurA ya sUraseNA pAvA bhaMgI ye mAsapuricaTTA / sAvatthI ya kuNAlA, koDIvarisaM ca loDhA ya // 5 // seyaviyAviya Nayari keyayaaddhaM ca AriyaM bhaNiyaM / jatthuppatti jiNANaM cakkINaM rAmakiNhANaM // // 6 // " anAryakSetraM dharmasaMjJArahitamanekadhA, tadutim-"sagai javaNa sabara babbara kAyamuruMDo dugoNapakkaNayA / akkhAgahUNaromasa pArasakhasakhAsiyA ceva // 1 // duvilayalavosa bokasa bhillaMdai puliMda koMca bhamara ruuyaa| koMboya cINa caMcuya mAlaya damilA kulakkhA ya // 2 // kekaya kirAya haya 1 rAjagRhaM maga caMpAne tAmraliptirvane kAJcanapurai kaliMge vANArasI kAzyAM // 1 // sAketaM kauzale gajapuraM ca kuruSu saurikaM ca kuzAteM kAMpilyaM paMcAlAyAM | ahicchatraM jaMgalAyAM caiva // 2 // dvAravatI surASTrAyAM mithilA videheSu vatse kauzAmbI naMdIpuraM sANDilye bhadrilapuraM malaye // 3 // vairATa vacche varaNe acchA mRttikAvatI dazANe zuktimatI cedike vItabhayaM sindhI sauvIre // 4 // mathurA ca zUrasene pApAyAM bhaMga mAsA puryA zrAvastizca kuNAlAyAM koTIvarSa ca lATe ca // 5 // zvetAmbikApi ca nagarI kaikeyyarddha cArya bhANitaM yatrotpattirjinAnAM cakriNAM rAmakRSNAnAM // 6 // 2 vArANasI pra0 / 3 zakayavanazabarabarbarakAyamuruDaduigauDapakaNikAH AkhyAkahuNaromAH pArasakhasakhAsikAzcaiva // 1 // 4 dvibalabalIsabukkasAH bhillAMdhrapuliMdra kauMcabhramararukAH kauMcAtha cInacaMcukamAlavada milakulArUyAzca | // 1 // 5 milaMdha pra. / 6 koMcA ya pra0 / 7 kaikeyakirAtahayamukhakharamukhAH gajaturagameMDhamukhAzca hayakarNA gajakarNAH anye ca anAryA bahavaH // 1 // muha kharamuha gayaturagameDhagamuhA ya / hayakaNNA gayakaNNA aNNe ya aNAriyA bahave // 3 // pAvA ya caMDadaMDA aNAriyA Ni-18|5narakavizIlAGkA | gghiNA giraNukaMpA / dhammotti akkharAiM jesu Na Najati suviNe'vi // 4 // " kAlavibhaktistu atItAnAgatavartamAnakAlabhe-18 bhatyadhya. cAIya dAdhidhA, yadivaikAntasuSamAdikakramaNAvasarpiNyutsarpiNyupalakSitaM dvAdazAraM kAlacakraM, athavA-"samayAvaliyamuhuttA divasa-18| udezaH 1 ciyutaM mahoratta pakkha mAsA ya / saMvaccharayugapaliyA sAgara ussappi pariyaTTe // 1 // " tyevamAdikA kAlavibhaktiriti, bhAvavibhaktistu // 12 // jIvAjIvabhAvabhedAvidhA, tatra jIvabhAvavibhaktiH audayikaupazamikakSAyikakSAyopazamikapAriNAmikasAnipAtikabhedAt SaTnakArA, tatraudayiko gatikaSAyaliGgamithyAdarzanAjJAnAsaMyatAsiddhalezyAzcatuzcatusyekaikaikaikapaDbhedakramaNaikaviMzatibhedabhinnaH, tathaupazamikaH samyaksacAritrabhedAd dvividhaH, kSAyikaH samyakkhacAritrajJAnadarzanadAnalAmabhogopabhogavIryabhedAnavadhA, kSAyopazamikastu jJAnAjJAnadarzanadAnAdilabdhayazcatusvitripaJcabhedAH . tathA samyakkhacAritrasaMyamAsaMyamabhedakrameNASTAdazadheti, pAriNAmiko | jIvabhavyAbhavyatAdirUpaH, sAnipAtikastu dvikAdibhedAt SaDviMzatibhedaH, saMbhavI tu pazidho'yameva gatibhedAtpaJcadazadheti / / | ajIvabhAvavibhaktistu mUrtAnAM varNagandharasasparzasaMsthAnapariNAmaH amUrtAnAM gatisthityavagAhavartanAdika iti, sAmprataM samastapadApekSayA narakavibhaktiriti narakANAM vibhAgo vibhaktistAmAhapuDhaSIphAsaM aNNANuvakkama NirayavAlavahaNaM ca / tisu vedeti atANA aNubhAgaM ceva sesAsu // 67 // // 123 // 1taha pr.| 2 pApAcaMndaMDAH anAryA nighRNA niranukaMpAH dharma iti akSarANi yena jJAyate svapre'pi // 1 // 3. kaddA pr0| 4 niraNutAvI pr.| 5 samaya bhAvalikA muhUrtaH divaso'horAtraM pakSo mAsazca saMvatsaraM yugaM palyaM sAgara utsarpiNyavasarpiNyau pudgalaparAvartaH // 1 // sUtrakRtAGgaM BIOGSAOOcease
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAkAcAryAya ciyutaM // 124 // pRthivyAH-zItoSNarUpAyAstIvravedanotpAdako yaH sparzaH-samparkaH pRthivIsaMsparzastamanubhavanti, tameva vizinaSTi-anyenadevAdinA upakramitum-upazamayituM yo na zakyate sojyAnupakramastam, aparAcikitsyamityarthaH, tamevambhUtamaparAsAdhyaM pRthivIsparza nArakAH samanubhavanti, upalakSaNArthavAcAsya rUparasagandhasparzazamdAnapyekAntenAzubhASirupamAnanubhavanti, tathA narakapAlaiHpaJcadazaprakAraiH paramAdhArmikaiH kRtaM mudrAsikuntakrakacakumbhIpAkAdikaM vadhamanubhavantyAcAsu 'timUSu' ratnazarkarAvAlukAkhyAsu pR-18 thivISu khakRtakarmaphalabhujo nArakA 'atrANA' azaraNAH prabhUtakAlaM yAvadanubhavanti, 'zaSAsu' cataraSu pRthivISu pathamatamomahAtamAprabhAkhyAsu anubhAvameva paramAdhArmikanarakapAlAbhAve'pi khata eva tatkRtavedanAyAH sakAzAdyastIvrataro'nubhAvo vipAko vedanAsamudghAtastamanubhavanti parasparodIritaduHkhAzca bhavantIti / sAmprataM paramAdhArmikAnAmAdyAsu tisRSu pRthivISu vedanotpAdakAn khanAmagrAhaM darzayitumAha aMbe aMbarisI ceva, sAme ya sabalevi ya / rohovarudda kAle ya, mahAkAlettiAvare // 68 // asipatte dhaNuM kuMbhe, vAlu veyaraNIvi ya / kharassare mahAghose, evaM paNNarasAhiyA // 69 // gAthAdvayaM prakaTArtham , evaM te cAmbaityAdayaH paramAdhArmikA yArA vedanAmutpAdayanti prAyo'nvarthasaMkSabAcAhazAbhidhAnA eva draSTavyA iti, sAmprataM khAbhidhAnApekSayA yo yA vedanA parasparodIraNaduHkhaM cotpAdayati tAM darzayitumAha ghADeMti ya hADeMti ya iNaMti bidhati taha NisuMbhaMti |muNcNti aMbaratale aMbA khalu tatva NeraDyA // 7 // 1 gaMdha rasa iti pr.| ohayahaye ya tahiyaM Nissane kappaNIhi kappati / vidulagacaDalagachinne aMbarisI tattha Neraie // 71 // 5narakavisADaNapADaNatoDaNa paMdhaNaraJjallayappahArehiM / sAmA raiyANaM pavattayaMtI apuNNANaM // 72 // bhaktyadhya. aMtagayaphiphphisANi ya hiyayaM kAlejja phupphuse vakke / sabalA ratiyANaM kaDeti tahiM apunnANaM // 73 // uddezaH1 asisattikoMtatomarasUlatisUlesu sUiciyagAsu / poyaMti ruddakammA u NaragapAlA tahiM roddA // 74 // bhaMjaMti aMgamaMgANi UrUbAhUsirANi karacaraNe / kappeMti kappaNIhiM uvaruddA pAvakammarayA // 7 // mIrAsu suMThaesu ya kaMDUsu ya payaMDaesu ya payaMti / kuMbhIsu ya lohiemu ya payaMti kAlA u ratie // 76 // kappaMti kAgiNImaMsagANi chiMdaMti sIhapucchANi / khAvaMti ya raie mahakAlA pAvakammarae // 77 // hatthe pAe UrU bAhusirApAyaaMgamaMgANi / chiMdaMti pagAmaM tU asi raie nirayapAlA // 78 // keNNohaNAsakaracaraNadasaNaTuNaphuggaUruvAraNaM / cheyaNabheyaNasADaNa asipattadhaNUhi pADaMti // 79 // kumbhIsu ya payaNesu ya lohiyasu ya kaMdulohikuMbhIsu / kuMbhI ya NarayapAlA haNaMti pADa(yoti Naraesu // 8 // taDataDataDassa bhajaMti bhajaNe kalaMbuvAlugApaDhe / vAlUgA NeraiyA lolaMtI aMbaratalaMmi // 81 // pUyaruhirakesahivAhiNI klkleNtjlsoyaa| veyaraNiNirayapAlA raie U pavAhaMti // 82 // // 124 // kappeMti karakaehiM tacchiti paropparaM parasuehiM / siMbalitarumAruhatI kharassarA tattha rie|| 83 // 1 vohaNa* TIkA / 2 kaMcha0 pra0 / 3 pUoha. pr.| bhIe ya palAyaMte samaMtato tattha te NiraMbhaMti / pasuNo jahA pasuvahe mahaghosA tatva Neraie // 84 // tatrAmbAbhidhAnAH paramAdhArmikAH khabhavanAnnarakAvAsaM galA krIDayA nArakAn atrANAn sArameyAniva zUlAdiprahAraistudanto / 'ghADeti'tti prerayanti-sthAnAt sthAnAntaraM prApayantItyarthaH, tathA 'pahADeMti'tti khecchayetazcetazcAnAthaM bhramayanti, tathA ambaratale prakSipya punarnipatantaM mudrAdinA nanti, tathA zUlAdinA vidhyanti, tathA 'nisuMbhaMti'tti kATikAyAM gRhIkhA bhUmau pAtayanti adhomukhAn , tathotkSipya ambaratale muzcantItyevamAdikayA viDambanayA 'tatra' narakapRthivISu nArakAn kadarthayanti / kizcAnyatupa-sAmIpyena mudrAdinA hatA upahatAH punarapyupahatA eva khagAdinA hatA upahatahatAstAbArakAn 'tasyAM narakapRthivyAM | 'niHsaMjJakAn naSTasaMjJAn mRcchitAnsataH karpaNIbhiH 'kalpayanti' chindantItazcetazca pATayanti, tathA 'dvidalacaTulakacchimAni'ti madhyapATitAn khaNDazazcimAMzca nArakAstatra-narakapRthivyAmambarSinAmAno'surAH kurvantIti, tathA-'apuNyavatA' tIvrAsAto|daye vartamAnAnAM nArakANAM zyAmAkhyAH paramAdhArmikA etacaitacca pravartayanti, tadyathA-'zAtanam' aGgopAGgAnAM chedanaM, tathA 'pAtanaM' niSkuTAdadho vajrabhUmau prakSepaH tathA 'pratodanaM zUlAdinA todanaM vyadhanaM, (granthAnam 3750) sUcyAdinA nAsikAdau vedhastathA rajjvAdinA krUrakarmakAriNaM vananti, tathA tAgvidhalatAprahAraistADayantyevaM duHkhotpAdanaM dAruNaM zAtanapAtanavedhanavandhanAdikaM bahuvidhaM 'pravartayanti' vyApArayantIti, apica-tathA-sabalAkhyA narakapAlAstathAvidhakarmodayasamutpannakrIDApariNAmA apuNyabhAjA nArakANAM yatkurvanti tadarzayati, tadyathA-annagatAni yAni phiphisAni-atrAntarvartIni mAMsavizeSarUpANi tathA kUSmANyavadAyataM chittvA yattiryak chidyate vi.pra.2 vyadhanaM tathA / vyathanaM tathA /
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 sUtrakRtAGgaM chakAkRtiSu tathA pAcayanti / tathA bAlahatyAha-kadambapuSpAkRtitA narakapAlA vaitaraNa hRdayaM pATayanti tathA tadgataM 'kAleja ti hRdayAntarvati mAMsakhaNDaM tathA 'phupphuse ti udarAntarvInyacavizeSarUpANi tathA 45narakaSizIlAGkA- 'valkalAn' vardhAn AkarSayanti, nAnAvidhairupAyairazaraNAnAM nArakANAM tIvAM vedanAmutpAdayantIti / apica tathA anvarthAbhi-18 | bhakSyadhya. cAryAya dhAnA raudrAkhyA narakapAlA raudrakarmANo nAnAvidheSvasizaktyAdiSu praharaNeSu nArakAnazubhakarmodayavartinaH protayantIti / tathA- uddezaH1 ttiyuta uparudrAkhyAH paramAdhArmikA nArakANAmaGgapratyaGgAni zirobAharukAdIni tathA karacaraNAMzca 'bhaJjanti' moTayanti pApakarmANaH // 125 // kalpanIbhiH 'kalpayanti' pATayanti, tannAstyeva duHkhotpAdanaM yatce na kurvantIti / apica-tathA kAlAkhyA narakapAlAsurA 'mIrAsu' dIrghacullISu tathA zuNThakeSu tathA kandukeSu pracaNDakeSu tIvratApeSu nArakAn pacanti, tathA 'kumbhISu' uSTrikAkRtiSu tathA 'lohiSu' AyasakavalliSu nArakAn vyavasthApya jIvanmatsyAniva pacanti / apica-mahAkAlAkhyA narakapAlAH pApakarmaniratA nArakAnnAnAvidhairupAyaiH kadarthayanti, tadyathA-'kAkiNImAMsakAni' zlakSNamAMsakhaNDAni 'kalpayanti' nArakAn kurvanti, tathA 'sIhapucchANi'tti pRSThIvardhAstAMzchindanti, tathA ye prAk mAsAzino nArakA Asan tAn svamAMsAni khAdayantIti / apicaasinAmAno narakapAlA azubhakarmodayavartino nArakAnevaM kadarthayanti, tadyathA-hastapAdorubAhuziraHpArthAdInyaGgapratyaGgAni chindanti 'prakAmam' atyartha khaNDayanti, tuzabdo'paraduHkhotpAdanavizeSaNArtha iti / tathA-asipradhAnAH patradhanurnAmAno 13 // 125 / / narakapAlA asipatravanaM bIbhatsaM kRtA tatra chAyArthinaH samAgatAn nArakAn varAkAn asyAdibhiH pATayanti, tathA karNauSThanAsikAkaracaraNadazanastanasphaiigUruvAhUnAM chedanabhedanazAtanAdIni vikurvitavAtAhatacalitatarupAtitAsipatrAdinA kurvantIti, tadu 1kiMca pra. / 2 kaNThoSTha0 pra0 / 3 patau sphijau kaTi proyau haimaH / ktam-"chinnapAdabhujaskandhAzchinnakoSThanAsikAH / bhinnatAlaziromeNTA, bhinnAkSihRdayodarAH // 1 // " kizcAnyatkumbhinAmAno narakapAlA nArakAnarakeSu vyavasthitAn nimnanti, tathA pAcayanti, keti darzayati-'kumbhISu' uSTrikAkRtiSu tathA 'pacaneSu' kaDillakAkRtiSu tathA 'lauhISu' AyasabhAjanavizeSeSu kandulohikumbhISu kandukAnAmiva ayomayISu kumbhISu| koSThikAkRtiSu evamAdibhAjanavizeSeSu pAcayanti / tathA-vAlukAkhyAH paramAdhArmikA nArakAnatrANAMstaptavAlukAbhRtabhAjane caNakAniva taDataDitti sphuTataH 'bhajaMti' bhRjanti-pacanti, ka? ityAha-kadambapuSpAkRtivAlukA kadambavAlukA tasyAH pRSThamuparitalaM tasin pAtayikhA ambaratale ca lolayantIti / kizcAnyat-vaitaraNInAmAno narakapAlA vaitaraNI nadI vikurvanti, sA ca pUyarudhirakezAsthivAhinI mahAbhayAnakA kalakalAyamAnajalazrotA tasyAM cakSAroSNajalAyAmatIva bIbhatsadarzanAyAM nArakAn 18 pravAhayantIti // tathA kharakharAkhyAstu paramAdhArmikA nArakAnevaM kadarthayanti, tadyathA-krakacapAtairmadhyaM madhyena stambhamiva 18 sUtrapAtAnusAreNa kalpayanti-pATayanti, tathA parazubhizca tAneva nArakAn 'parasparam' anyo'nyaM takSayanti sarvazo dehAvayavApa nayanena tanUn kArayanti, tathA 'zAmalI' vajramayabhISaNakaNTakAkulA kharakharai AraTato nArakAnArohayanti punarArUDhAnAkarSayantIti / apica-mahAghoSAbhidhAnA bhavanapatyasurAdhamavizeSAH paramAdhArmikA vyAdhA iva parapIDotpAdanenaivAtulaM harSamudvahantaH krIDayA nAnAvidhairupAyai rakAn kadarthayanti, tAMzca bhItAn prapalAyamAnAn mRgAniva 'samantataH sAmastyena 'tatraiva' pIDo. tpAdanasthAne 'nirumbhanti' pratibandhanti 'pazUn' bastAdikAn yathA pazuvadhe samupasthite nazyatastadvadhakAH prativanantyevaM tatra narakAvAse nArakAniti // gato nAmaniSpamanikSepaH, adhunA sUtrAnugame askhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedamsUtrakRtAGgaM pucchissa'haM kevaliyaM mahesiM, kahaM bhitAvA NaragA puratthA / 5narakavizIlAGkAajANao me muNi brUhi jANaM, kahiM nu bAlA narayaM uviti ? // 1 // bhatyadhya. cAryAyavR uddezaH 1 evaM mae puDhe mahANubhAve, iNamo'bbavI kAsave Asupanne / pavedaissaM duhamadaggaM, AdINiyaM dukkaDiyaM puratthA // 2 // // 126 // jambUsvAminA sudharmakhAmI pRSTaH, tadyathA-bhagavan ! kiMbhUtA narakAH ? kairvA karmabhirasumatAM teSUtpAdaH kIrazyo vA tatratyA vedanA ? ityevaM pRSTaH sudharmasvAmyAha-yadetadbhavatA'haM pRSTastadetad 'kevalinam atItAnAgatavartamAnasUkSmavyavahitapadArthavedinaM 'maharSim' ugratapavaraNakAriNamanukUlapratikUlopasargasahiSNuM zrImanmahAvIravardhamAnakhAminaM purastAtpUrva pRSTavAnahamami, yathA | 'kathaM kimbhUtA abhitApAnvitA 'narakA' narakAvAsA bhavantItyetadajAnato 'me' mama he mune 'jAnan' sarvameva kevalajJAnenAvagacchan 'brUhi kathaya, 'kathaM nu' kena prakAreNa kimanuSThAyino nuriti vitarke 'bAlA' akSA hitAhitaprAptiparihAravivekarahitAsteSu narakedhUpa-sAmIpyena tadyogyakarmopAdAnatayA 'yAnti' gacchanti kimbhUtAca tatra gatAnA vedanA prAduSpyantItyetaccAI 'pRSTavAniti // 1 // tathA 'evam anantaroktaM mayA vineyenopagamya pRSTo mahAzcatustriMzadatizayarUpo'nubhAvo-mAhAtmyaM yasya // 126 // sa tathA, praznottarakAlaM ca 'idaM vakSyamANaM, mo iti vAkyAlaGkAre, kevalAlokena parijJAya matpraznanirvacanam 'abravIt ukt1.nubhaago.pr.| Relesedeseseseeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeel ttiyutaM hA sAsteSu narakedhUpa sAmIpyeca tapazvam anantarokkaM samaya kyiAlaGkAra, kevalAlI
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ 85 TOS999999999 ciyuta vAn ko'sau ?-kAzyapo vIro vardhamAnasvAmI AzuprajJaH sarvatra sadopayogAt , sa caivaM mayA pRSTo bhagavAnidamAha-yathA yde|| tadbhavatA pRSTastadahaM 'pravedayiSyAmi' kathayiSyAmyagrato dattAvadhAnaH zuNviti, tadevAha--'duHkham' iti narakaM duHkhahetuvAt || asadanuSThAnaM yadivA-narakAvAsa eva duHkhayatIti duHkhaM athavA-asAtAvedanIyodayAt tIvrapIDAtmakaM duHkhamiti, etaccArthataHparamArthato vicAryamANaM 'durga' gahanaM viSamaM durvijJeyaM asarvajJena, tatpratipAdakapramANAbhAvAdityabhiprAyaH, yadivA--'duhamaTThadu gaM'ti duHkhamevArtho yasin duHkhanimitto vA duHkhaprayojano vA sa duHkhArtho-narakA, sa ca durgo-viSamo duruttarakhAt taM pratipAdayiSye, junarapi tameva vizinaSTi-A-samantAddInamAdInaM tadvidyate yasminsa AdInika:-atyantadInasattvAzrayastathA duSTaM kRtaM duSkRtam asadanuSThAnaM pApaM vA tatphalaM vA asAtAvedanIyodayarUpaM tadvidyate yasminsa duSkRtikastaM, 'purastAdU' agrataH pratipAdayiSye, pAThAntaraM vA 'dukkaDiNaM'ti duSkRtaM vidyate yeSAM te duSkRtino-nArakAsteSAM sambandhi caritaM 'purastAt pUrvasit janmani / narakagatigamanayogyaM yatkRtaM tatpratipAdayiSya iti // 2 // yathApratijJAtamAha je kei bAlA iha jIviyaTTI, pAvAI kammAI karaMti ruddA / te ghorarUve tamisaMdhayAre, tivAbhitAve narae paDaMti // 3 // tivaM tase pANiNo thovare ya, je hiMsatI AyasuhaM paDuccA / 1 asarvajJasya narakasAnakArakatAzajhAnAbhAvAt / sUtrakRtA // je lUsae hoha adattahArI, Na sikkhatI seyaviyassa kiMci // 4 // narakavi. zIlAkAcAyiMva bhanyadhya. ye kecana mahArambhaparigrahapazcendriyavapizitabhavaNAdike sAvadhAnuSThAne pravRttAH 'bAlA' ajJArAgadveSotkaTAstiryagmanuSyA 'iha / uddezaH1 asminsasAre asaMyamajIvitArthinaH pApopAdAnabhUtAni 'koNi anuSThAnAni 'raudrAH' prANinAM bhayotpAdakalena bhayAnakA // 127 // hiMsAnRtAdIni karmANi kurvanti, ta evambhUtAstIbapApodayavartino 'ghorarUpe atyantabhayAnake 'tamisaMdhayAreti bahalatamo'ndha kAre yatrAtmApi nopalabhyate cakSuSA kevalamavadhinApi mandamandamulUkA ivAhi pazyanti, tathA cAgamaH-"kiNhalese gaM bhaMte ! Nerahae kiNhalesa geraha paNihAe ohiNA sabao samaMtA samabhiloemANe kevaiyaM khele jANaI ? kevaiyaM khetaM pAsai, goyamA! No pahuyayaraM khettaM jANai No bahuyayaraM khettaM pAsai, ittariyameva khettaM jANai ittariyameva khetaM pAsaI" ityAdi tathA tIvro-du:sahaH khadirAGgAramahArAzitApAdanantaguNo'mitApaH-santApo yasin sa tIvrAbhitApaH tasin evambhUte narake bahuvedane apari-18 tyaktaviSayAbhiSvaGgAH khakRtakarmaguravaH patanti, satra ca nAnArUpA vedanAH samanubhavanti, tathA coktam-"acchaDiyavisayasuho paDai avijjhAyasihisihANivahe / saMsArodahivalayAmuhaMmi dukkhAgare nirae // 1 // pAyakaMtoratthalamuhakaharucchaliyaruhiragaMkRSNalezyo bhadanta ! nairayikaH kRSNalezya nairayikaM praNidhAyAvadhinA sarvataH samantAt samabhilokayan kiyarakSetraM jAnAti kiyarakSetraM pazyati ?, gautama! no // 127 // bahutara kSetra jAnAti no bahutara kSetraM pazyati itvarameva kSetra jAnAti itvarameva kSetraM pshyti| 2 atyaktaviSayasukhaH patati avidhyAtazikhizikhAnivahe / saMsAroyA damiva layAmukhe tuHkhAkare niraye // 1 // 3 mahe pr.| 4 pAvAkAntorasthalamukhakaharocchalitarudhiramaMhaSe karapatrotkRttadvidhIbhAgavidANaMdehArthe // 1 // ise / karavattukkattaduhAvirikaviviINNadehaddhe // 2 // jaMtaMterabhijaMtucchalaMtasaMsaddabhariyadisivivare / DajhaMtuSphiDiyasamucchalata sIsahisaMghAe // 3 // mukkakaMdakaDAhukkaDhaMtadukkayakayaMtakammaMte / mUlavibhinnukkhittuddhadehaNidvaMtapabbhAre // 4 // sadhayAraduggaMdhabaMdhaSNAyAraduddharakilese | bhinnakaracaraNasaMkararuhiravasAduggamappavahe // 5 // giddhamuhaNidaukkhittabaMdhaNomuddhakaMvirakabaMdhe / daDhagahiya tattasaMDAsayaggavisamukkhuDiyajIhe // 6 // tikhaMGkusaggakaTThiyakaMTayarukkhaggajajjarasarIre / nimisaMtaraMpi dullahasokkhe'vakkhevadukkhami // 7 // iyaM bhIsaNaMmi Nirae paDaMti je vivihasattavahanirayA / saccanbhaTThA ya narA jayaMmi kayapAvasadhAyA // 8 // " ityA-1 di // 3 // kizcAnyat-tathA 'tIvram' atiniranukampa raudrapariNAmatayA hiMsAyAM pravRttaH, trasyantIti prasAH-dvIndriyAdayastAna , tathA 'sthAvarAMzca' pRthivIkAyAdIn 'yaH kazcinmahAmohodayavartI 'hinasti' vyApAdayati 'AtmasugvaM pratItya' svaza-10 |rIrasukhakRte, nAnAvidhairupAyairyaH prANinAM 'lUSaka' upamardakArI bhavati, tathA--adattamapahartuM zIlamasyAsAvadattahArI-paradravyApahArakaH tathA 'na zikSate' nAbhyasyati nAdatte 'seyaviyassatti sevanIyasyAtmahitaiSiNA sadanuSTheyasya saMyamassa kizciditi, etaduktam bhavati-pApodayAdviratipariNAma kAkamAMsAderapi manAgapi na vidhatte iti // 4 // tathA 10 pra0 / 2 yaMtrAntarbhidyaducchalatsaMzabdabhRtadigvivare dahyamAnotsphiTitocchalacchIrSAsthisaMghAte // 1 // 3 muktAnaMdakaTAhotkavyamAnaduSkRtakRtAntakaunte zUlavibhinnotkSiptola dehaniSThabhAgbhAre // 1 // 4 zabdAndhakAradurgandhabandhanAgAradurdharakleze / minnakaracaraNasaMkararudhiravasAdurgamapravAhe // 1 // 5 gRdhramukhanirdayorikSaptabandhanonmUrdhakrandatkabandhe / dRDhagRhItataptasaMdazakApraviSamotpATitajihe // 1 // 6 baMdhaNe pra0 / 70kaMdira0 pr0| 8. adhomukhakrandan kabandho yatra vi0 pra0 / 9 tIkSNAGkazAprakarSitakaMTakavRkSAgrajarjarazarIre nimeSAntaramapi durlabhasaukhye'vyAkSepaduHkhe // 10 iti bhISaNe niraye patanti vividhasattvavadhaniratAH / satyabhraSTAzca narA jagati kRtpaapsNghaataaH||1|| SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSIST Dasa 9090SSESSAGa9999999990sal
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM ttiyutaM seiseseseseceiceserveeders 993 - 86 pAgabhi pANe vahuNaM tivAti, ativate ghAtamuveti vaale| 5narakavizIlAGkANiho NisaM gacchati aMtakAle, ahosiraM kaTu uvei duggaM // 5 // bhakyadhya. cAryAMyahaNa chiMdaha bhiMdaha NaM daheti, sadde surNitA parahammiyANaM / uddezaH 1 te nAragAo bhayabhinnasannA, kaMkhaMti kannAma disaM vyaamo!||6|| // 128 // 'prAgalbhyaM dhASTayaM tadvidyate yasya sa prAgalbhI, bahUnAM prANinAM prANAnatIva pAtayituM zIlamasya sa bhavatyatipAtI, etaduktaM bhavati-atipAtyapi prANinaH prANAnatidhASTadvidati yathA-vedAbhihitA hiMsA hiMsaiva na bhavati, tathA rAjJAmayaM dharmo yadta AkheTakena vinodakriyA, yadivA--"na mAMsabhakSaNe dopo, na madye na ca maithune / pravRttirepA bhUtAnAM, nivRttistu mahAphalA // 1 // " ityAdi, tadevaM krUrasiMhakRSNasarpavat prakRtyaiva prANAtipAtAnuSThAyI 'anivRtaH' kadAcidapyanupazAntaH krodhAgninA dahyamAno yadivA-lubdhakamatsyAdivadhakajIvikAprasaktaH sarvadA vadhapariNAmapariNato'nupazAnto hanyante prANinaH svakRtakarmavipAkena yasmin sa ghAto-narakastamupa-sAmIpyenaiti--yAti, kaH? 'bAla:' ajJo rAgadvepodayavartI saH 'antakAle' maraNakAle 'niho'tti nyagadhastAt "NisaM'ti andhakAram , adho'ndhakAraM gacchatItyarthaH, tathA svena duzcaritenAdhaHziraH kRtA 'durga' vipamaM // 128 // 1 pariNAmato pr0| yAtanAsthAnamupaiti, avAzirA narake pttiityrthH||5|| sAmprataM punarapi narakAntarvatino nArakA yadanubhavanti tadarzayitumAha-tiryazcanuSyabhavAtsattvA narakepUtpannA antarmuhUrtena nilnANDajasabhibhAMni. zarIrANyutpAdayanti, paryAptibhAvamAgatAdhAtibhayAnakAn zabdAn paramAdhArmikajanitAn zRNvanti, tadyathA-'hata' mudrAdinA 'chinta' khagAdinA 'bhinta' zUlAdinA 'dahata' murmurAdinA, NamitivAkyAlaGkAre, tadevambhUtAn karNAsukhAn zandAna bhairavAn zrukhA te tu nArakA bhayoddhAntalocanA bhayena bhItyA bhinnA-naSTA saMjJA-antaHkaraNavRttiryeSAM te tathA naSTasaMjJAzca 'kAM dizaM vrajAmaH kutra gatAnAmasmAkamevambhUtasyAsya mhaagho||8raavdaarunns duHkhassa trANaM syAdityetatkAsantIti // 6 // te ca bhayoddhAntA dikSu naSTA yadanubhavanti taddarzayitumAha iMgAlarAsiM jaliyaM sajotiM, tattovamaM bhuumimnnukmNtaa| te DajjhamANA kaluNaM thaNaMti, arahassarA tattha ciradvitIyA // 7 // jai te suyA veyaraNI bhiduggA, Nisio jahA khura iva tikkhsoyaa| taraMti te veyaraNI bhiduggA, usucoiyA sattisu hammamANA // 8 // 'aGgArarAziM' khadirAGgArapuJja 'jvalitaM' jvAlAkulaM tathA saha jyotiSA-udyotena vartata iti sajyotibhUmiH, tenopamA yasyAH sA tadupamA tAmaGgArasabhibhA bhUmimAkramantaste nArakA dandayamAnAH 'karuNaM' dInaM 'stananti' Akrandanti, tatra bAda 1 bhavAG pra0 / 2 nirTUnaromANo'NDajA iva / sUtrakRtAGgaM rAmeramAvAsapamA bhUmimityuktam, etadapi digdarzanArthamuktam , anyathA nArakatApassehatyAgninA nopamA ghaTate, te ca nArakA5narakavizIlAGkA- mahAnagaradAhAdhikena tApena dahyamAnA 'arahakharA' prakaTakharA mahAzabdAH santaH 'tatra' tasminnarakAvAse ciraM-prabhUtaM kAlaM | bhaktyadhya. cAryAyavR- sthitiH-avasthAnaM yeSAM te tathA, tathAhi-utkRSTatastrayastriMzatsAgaropamANi jaghanyato dazavarSasahasrANi tiSThantIti // 7 // apica uddezaH 1 ttiyuta sudharmakhAmI jambUsvAminaM pratIdamAha-yathA bhagavatedamAkhyAtaM yadi 'te' khayA zrutA-zravaNapathamupAgatA 'vaitaraNI' nAma kssaaro||129|| SNarudhirAkArajalavAhinI nadI Abhimukhyena durgA abhidurgA-duHkhotyAdikA, tathA-nizito yathA kSurastIkSNo bhavatyevaM tIkSNA| ni-zarIrAvayavAnAM kartakAni srotAMsi yasyAH sA tathA, te ca nArakAstaptAGgArasannibhAM bhUmiM vihAyodakapipAsavobhitaptAH santastApApanodAyAbhipipikSavo vA tAM vaitaraNImabhidurgA taranti, kathambhUtAH?-iSuNA-zareNa pratodeneva coditaaH-preritaaH| zaktibhizca hanyamAnAstAmeva bhImA vaitaraNI taranti, tRtIyArthe saptamI // 8 // kiJca kIlehiM vijjhaMti asAhakammA, nAvaM uvite saivippahaNA / anne tu sUlAhiM tisUliyAhiM, dIhAhiM vibhrUNa ahekarati // 9 // // 129 // kesiM ca baMdhittu gale silAo, udagaMsi bolaMti mhaalyNsi| kalaMbuyAvAlaya mummure ya, lolaMti paJcaMti a tattha anne // 10 // 80900900992909202929092aSak
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkA cAya ciyutaM // 130 // 87 tazci nArakAnatyantakSAroSNena durgandhena vaitaraNIja lenAbhitaptAnAyasa kIlAkulAM nAvamupagacchataH pUrvArUDhA 'asAdhukarmANaH ' paramAdhArmikAH 'kIleSu' kaNTheSu vidhyanti, te ca vidhyamAnAH kalakalAyamAnena sarvasroto'nuyAyinA vaitaraNIjalena naSTasaMjJA api sutarAM ' smRtyA viprahINA' apagata kartavyavivekA bhavanti, anye punarnarakapAlA nArakaiH krIDatastAnnaSTAMstrizUlikAbhiH za | lAbhiH 'dIrghikAbhiH' AyatAbhirvidhvA adhobhUmau kurvantIti // 9 / / apica - keSAMcinnArakANAM paramAdhArmikA mahatIM zilAM gale baddhA mahatyudake 'bolaMti'tti nimajjayanti, punastataH samAkRSya vaitaraNInadyAH kalambukAvAlukAyAM murmurAnau ca 'lolayanti' atitaptavAlukAyAM caNakAniva samantato gholayanti, tathA anye 'tatra' narakAvAse svakarmapAzAvapAzitAnnArakAn suNThake protakamapipezIvat 'pacanti' bharjayantIti // 10 // tathA sUriyaM nAma mahAbhitAvaM, aMdhatamaM duppataraM mahaMtaM / uDDuM aheaM tiriyaM disAsu, samAhio jattha'gaNI jhiyAI // 11 // jaM guhAe jatiuTTe, avijANao Dajjhai luttapaNo / sAyakalaNaM puNa ghammaThANaM, gADhovaNIyaM atidukkhadhammaM // 12 // na vidyate sUryo yasmin saH asUryo - narako bahalAndhakAraH kumbhikAkRtiH sarva eva vA narakAvAsossUrya iti vyapadizyate, 1] kartavyAkartavya pra0 / 2 iyatta0 pra0 / 3 protamAM0 pra0 4 asUriyaM pra0 / tamevambhUtaM mahAbhitApam andhatamasaM 'duSprataraM ' duruttaraM 'mahAntaM' vizAlaM narakaM mahApApodayAdrajanti, tatra ca narake Urdhvamadhastiryakra sarvataH 'samAhitaH' samyagAhito vyavasthApito'gnirjvalatIti, paThyate ca 'samUsio jattha'gaNI jhiyAI' yatra narake samyagUrdhva zritaH - samucchrito'gniH prajvalati taM tathAbhUtaM narakaM varAkA vrajanti iti // 11 // kiJcAnyat - ' yasmin' narake'tigato'sumAn 'guhAyA' mityuSTrikAkRtau narake pravezito 'jvalane' agnau 'ativRttaH' atigato vedanAbhibhUtatvAtsvakRtaM duzcaritamajAnan 'luptaprajJaH' apagatAvadhiviveko dandahyate, tathA 'sadA' sarvakAlaM punaH karuNaprAyaM kRtstraM vA 'dharmasthAnam' uSNasthAnaM tApasthAnamityarthaH, 'gADhaM 'ti atyartham 'upanItaM' DhaukitaM duSkRtakarmakAriNAM yat sthAnaM tatte vrajanti, punarapi tadeva vizinaSTi- atiduHkharUpo dharmaH - svabhAvo yasminniti, idamuktaM bhavati - akSinimeSamAtramapi kAlaM na tatra duHkhasya vizrAma iti, taduktam - "acchiNimIlaNamettaM Natthi suhaM dukkhameva paDibaddhaM / Nirae NeraiyANaM ahoNisaM paJcamANANaM // 1 // " // 12 // api cacattAri agaNIo samArabhittA, jahiM kUrakammA'bhitaviMti bAlaM / tattha cibhitappamANA, macchA va jIvaMtuvajotipattA // 13 // saMtacchaNaM nAma mahAhitAvaM, te nArayA jattha asAhukammA / hatthehi pAehi ya baMdhiUNaM, phalagaM va tacchaMti kuhADahatthA // 14 // 1 jAjvala0 pra0 / 2 pacyate pra0 / 3 akSinimIlanamAtraM nAsti sukhaM duHkhameva pratibaddhaM niraye nairayikANAM aharnizaM pacyamAnAnAm // 1 // catasRSvapi dikSu caturo'zrIn 'samArabhya' prajvAlya 'yatra' yasminnarakAvAse 'krUrakarmANoM' narakapAlA AbhimukhyenAtyartha tApayanti - bhaTitravatpacanti 'bAlam' ajJaM nArakaM pUrvakRtaduzcaritaM te tu nArakajIvA evam 'abhitapyamAnAH kadarthyamAnAH svakarmanigaDitAstatraiva prabhUtaM kAlaM mahAduHkhAkule narake tiSThanti, dRSTAntamAha-yathA jIvanto 'matsyA' mInA 'upajyotiH' ajhe: samIpe prAptAH paravazatvAdanyatra gantumasamarthAstatraiva tiSThanti, evaM nArakA api, matsyAnAM tApAsahiSNuvAdanAvatyantaM duHkhamutpadyata ityatastagrahaNamiti || 13 || kizcAnyat-sam - ekIbhAvena takSaNaM santakSaNaM, nAmazabdaH sambhAvanAyAM yadetatsaMtakSaNaM tatsarveSAM prANinAM 'mahAbhitApaM' mahAduHkhotpAdakamityevaM sambhAvyate, yadyevaM tataH kimityAha te 'nArakA' narakapAlA 'yatra' narakAvAse svabhavanAdAgatAH 'asAdhukarmANaH' krUrakarmANo niranukampAH 'kuThArahastAH' parazupANayastA nArakAnatrANAn hastaiH pAdaizva 'baddhA' saMyamya 'phalakamiva' kASThazakalamiva 'takSNuvanti' tanukurvanti chindantItyarthaH // 14 // apica ruhire puNo vaccasamusiaMge, bhinnuttamaMge varivattayaMtA / payaMti NaM Neraie phuraMte, sajIvamacche va ayokavale // 15 // no ceva te tattha masIbhavaMti, Na mijjatI tivvabhiveyaNAe / tamANubhA aNuvedayaMtA, dukkhaMti dukkhI iha dukkaDeNaM // 16 // For Private Personal Use Only 5 narakavi bhaktayadhya. uddezaH 1 // 130 //
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 sUtrakRtAcaM te paramAdhArmikAstAbArakAnkhakIye rudhire taptakavalyA prakSipte punaH pacanti, varca:pradhAnAni samucchritAnyatrANyaGgAni vA yeSAM narakavizIlAsA zate tathA tAn bhivaM-cUrNitam uttamA-ziro yeSAM te tathA tAniti, kathaM pacantItyAha-'parivartayantaH' uttAnAnavAkhAn vA bhaktyadhya. cAIyava- kurvantaH Namiti vAkyAlaGkAre tAn-'sphurata' itazcetazca vihalamAtmAnaM nikSipataH sajIvamatsyAnivAyasakavalyAmiti // 15 // uddezaH 1 ciyuta tathA-te ca nArakA evaM bahuzaH pacyamAnA api 'no' naiva tatra' narake pAke vA narakAnubhAve vA sati 'maSIbhavanti' naiva bh||13|| sasAdbhavanti, tathA tattIvAbhivedanayA nAparamagniprakSiptamatsyAdikamapyasti yanmIyate-upamIyate, ananyasadRzIM tIvra vedanAM vA cAmagocarAmanubhavantItyarthaH, yadivA-tIvAbhivedanayA'pyananubhUtakhakRtakarmakhAna mriyanta iti, prabhUtamapi kAlaM yAvattattAdRzaM 18 zItoSNavedanAjanitaM tathA dahanacchedanabhedanatakSaNatrizUlAropaNakumbhIpAkazAlmalyArohaNAdikaM paramAdhArmikajanitaM parasparo dIraNaniSpAditaM ca 'anubhAga' karmaNAM vipAkam 'anuvedayantaH samanuvedayantaH samanubhavantastiSThanti, tathA svakRtena 'duSkRtena' hiMsAdinASTAdazapApasthAnarUpeNa satatodIrNaduHkhena duHkhino 'duHkhayanti' pIDayante, nAkSinimeSamapi kAlaM duHkhena mucyanta iti // 16 // kizcAnyattahiM ca te lolaNasaMpagADhe, gADhaM sutattaM agaNiM vayaMti / // 131 // na tattha sAyaM lahatI bhidagge, arahiyAbhitAvA tahavI tarviti // 17 // 1 arbbhiyaa0pr0| se succaI nagaravahe va sadde, duhovaNIyANi payANi ttth| udiNNakammANa udiNNakammA, puNo puNo te sarahaM duheti // 18 // 'tasmiMzca' mahAyAtanAsthAne narake tameva vizinaSTi-nArakANAM lolanena samyak pragADho vyApto bhRtaH sa tathA tasinnarake atizItArtAH santo 'gADham' atyartha muSTu taptam agniM vrajanti, 'tatrApi agnisthAne'bhidurge dahyamAnAH 'sAtaM sukhaM manAgapi na labhante, 'arahito' nirantaro'bhitApo-mahAdAho yeSAM te arahitAbhitApAH tathApi tAbArakAMste narakapAlAstApayantyatyartha taptatailAgninA dahantIti // 17 // apica-sezabdo'thazabdArthe, 'artha' anantaraM teSAM nArakANAM narakapAlai raudraiH kadImAnAnAM bhayAnako hAhAravapracura Akrandanazabdo nagaravadha iva 'zrUyate' samAkarNyate, duHkhena pIDayopanItAni-uccAritAni karuNApradhA| nAni yAni padAni hA mAtastAta ! kaSTamanAtho'haM zaraNAgatastava trAyasa mAmityevamAdInAM padAnAM tatra' narake zabdaH zrUyate, udIrNam-udayaprApta kaTuvipAkaM karma yeSAM te tathA teSAM tathA 'udIrNakarmANo' narakapAlA mithyAvahAsyaratyAdInAmudaye vartamAnAH 'punaH punaH' bahuzaste 'sarahaM ( duheM )ti' sarabhasaM-sotsAhaM nArakAn 'duHkhayanti'atyantamasA nAnAvidhairupAyaiHkhamasAtavedanIyamutpAdayantIti // 18 // tathA pANehi NaM pAva viojayaMti, taM bhe pavakkhAmi jahAtaheNaM / daMDehiM tatthA sarayaMti bAlA, savehiM daMDehi purAkaehiM // 19 // sUtrakRtAGgaM te hammamANA garage paDaMti, punne durUvassa mahAbhitAve / ||5nrkvishiilaangkaate tattha ciTuMti durUvabhakkhI, tujhaMti kammovagayA kimIhiM // 20 // bhaktyadhya. cAryAyavR | uddezaH1 ttiyutaM 'Namiti' vAkyAlaGkAre, 'prANaiH zarIrendriyAdibhiste 'pApA'pApakarmaNo narakapAlA 'viyojayanti' zarIrAvayavAnAM pATanAdibhiH prakArairvikartanAdavayavAn vizleSayanti, kimarthamevaM te kurvantItyAha-'tad' duHkhakAraNaM 'bhe' yuSmAkaM 'pravakSyAmi ||132 // yAthAtathyena' avitathaM pratipAdayAmIti, daNDayanti-pIDAmutpAdayantIti daNDA-duHkha vizeSAstai rakANAmApAditaiH 'bAlA' nirvivekA narakapAlAH pUrvakRtaM smArayanti, tadyathA-tadA hRSTasta khAdasi samutkRtyotkRtya prANinAM mAMsa tathA pibasi tadrasaM| | madyaM ca gacchasi paradArAn , sAmprataM tadvipAkApAditena karmaNAbhitapyamAnaH kimevaM rAraTISItyevaM sarvaiH purAkRtaiH 'daNDaiH' duHkhavizeSaiH sArayantastAdRzabhUtameva duHkha vizeSamutpAdayanto narakapAlAH pIDayantIti // 19 // kizva-'te' varAkA nArakA 'hanyamAnAH' tADyamAnA narakapAlebhyo naSTA anyasin ghoratare 'narake' narakaikadeze 'patanti' gacchanti, kimbhUte narake ?-'pUrNe | bhRte duSTaM rUpaM yasya taharUpaM-viSThAsRgmAMsAdikalmalaM tasya bhRte tathA 'mahAbhitApe' atisantApopete 'te' nArakAH svakarmAvabaddhAH 'tatra' evambhUte narake 'durUpabhakSiNaH' azucyAdibhakSakAH prabhUtaM kAlaM yAvattiSThanti, tathA 'kRmibhiH' narakapAlApA-15 // 13 // ditaiH parasparakRtaizca 'svakarmopagatAH' khakarmaDhaukitAH 'tudyante' vyathyante iti / tathA cAgamaH-"chaTThIsattamAsu NaM puDhavIsu 1 SaSThasaptamyoH pRthvyo rayikA atimahAnti raktakundhurUpANi bikuLa anyonyasya kArya anuhanyamAnAstiSThanti / Reeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeseseseeseateeeeeeeeeeeeeeee || 18/ ditaiH paraspara sambhUte narake nAmAMsAdikalmalana ghoratare nAkA pIDayantIti riTIpItyevaM sakA tathA pibasi
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ 89 So neraiyA maha mahatAI lohikuMpurUvAI viuvittA acamabassa kArya samaturaMgemANA samaturaMgemANA aNupAyamANA aNupAyamANA ciTThati // 20 // kimAnyaha sayA kasiNaM puNa dhammaThANaM, gADhavaNIyaM atidukkhadhamma / aMdUsu pakkhippa nihattu dehaM, veheNa sIsaM se'bhitAvayaMti // 21. // chiMdati bAlAsa khureNa nakaM, uTevi chiMdaMti duvevi knnnne| nibhaM viNikkassa vihatthimittaM, tikkhAhiM sUlAhibhitAvayaMti // 22 // 'sadA' sarvakAlaM 'kRllaM' saMpUrNa punaH tatra narake 'dharmapradhAna' uSNapradhAnaM sthitiH-sthAnaM nArakANAM bhavati, tatra hi pralayA-18 |tiriktAminA vAtAdInAmatyantoSNarUpavAna, tacca dRDhaiH-nidhattanikAcitAvasthaiH karmami rakANAs 'upanItaM' DhaukitaM, punarapi vizinaSTi-atIva duHkham-asAtAvedanIyaM dharma:-khabhAvo yasya tattathA tamizcaivaM vidhe sthAne sthito'sumAn 'anduSu' nigaDeSu vAdehaM vihatya prakSipya ca tathA ziratha 'setasa nArakasya 'vedhena randhotpAdanenAmitApayanti kIlakaizca sarvANyapyaGgAni vita tya carmavana kIlayanti iti // 21 // apicate.paramadhArmikAH pUrvazcaritAni sarayitA 'pAlasya ajJasya-vivivekasya prA-18 sabaka: 238 prakA 2 samaktaraMge0 prA sUtrakRtAGgaM yazaH sarvadA vedanAsamudghAtopagatasya kSurapreNa nAsikAM chindanti tathauSThAvapi dvAvapi kau~ chindanti, tathA madyamAMsarasAmilipso-18|5narakavizIlAGkA- mRSAbhASiNo jihAM vitastimAtrAmAkSipya tIkSNAbhiH zUlAbhiH 'abhitApayanti' apanayanti iti // 22 // tathA bhaktyadhya. cApIyavR uddezaH 1 ttiyutaM te tippamANA talasaMpuDaMva, rAiMdiyaM tattha thaNaMti baalaa| galaMti te soNiapUyamaMsaM, pajoiyA khaarpiddhiyNgaa|| 23 // // 133 // jai te sutA lohitapapAI, bAlAgaNI teaguNA pareNaM / kuMbhI mahaMtAhiyaporasIyA, samUsitA lohiyapUyapuNNA // 24 // __ 'te' chinnanAsikoSThajihAH santaH zoNitaM 'tipyamAnAH' kSaranto yatra-yasmin pradeze rAtriMdinaM gamayanti, tatra 'bAlA' ajJAH 'tAlasampuTA iva' pavaneritazuSkatAlapatrasaMcayA iva sadA 'stananti' dIrghavisvaramAkrandantastiSThanti tathA 'pradyotitA' vahinA jvalitAH tathA kSAreNa pradigdhAGgAH zoNitaM pUyaM mAMsaM cAharnizaM galantIti / / 23 / / kiJca-punarapi sudharmakhAmI jambUsvAminamuddizya bhagavadvacanamAviSkaroti-yadi 'te' khayA 'zrutA' AkarNitA-lohitaM-rudhiraM pUrya-rudhirameva pakaM te dve api // 133 // paktuM zIlaM yasyAM sA lohitapUyapAcinI kumbhI, tAmeva vizinaSTi-'yAla' abhinavaH pratyagro'nistena tejaH-abhitApaH sa eva 1 stananto pr.| guNo yasyAH sA bAlApritejoguNA 'paraNa' prakarSeNa taptetyarthaH, punarapi tasyA eva vizeSaNaM 'mahatI' bRhasarA 'ahiyaporusI yeti puruSapramANAdhikA 'samucchritA' uSTrikAkRtirUvaM vyavasthitA lohitena pUyena ca pUrNA, saivambhUtA kumbhI samantato'mi19|| nA prajvalitA'tIva bIbhatsadarzaneti // 24 // tAsu ca rakriyate taddarzayitumAha pakkhippa tAsu payayaMti bAle, adRssare te kaluNaM rasaMte / taNhAiyA te tautaMbatattaM, pajijamANA'hataraM rasaMti // 25 // appeNa appaM iha vaMcaittA, bhavAhame puvasate shsse| ciTuMti tatthA bahukUrakammA, jahA kaDaM kamma tahAsi bhAre // 26 // samajiNittA kalusaM aNajA, iTehi kaMtehi ya vippddnnaa|| te dubbhigaMdhe kasiNe ya phAse, kammovagA kuNime AvasaMti // 27 // ttibemi // iti nirayavibhattie paDhamo uddemo samatto // (gAthAgaM0 336) 'tAsu' pratyagrAgnipradIptAsu lohitapUyazarIrAvayavakilviSapUrNAsu durgandhAsu ca 'bAlAn' nArakAstrANarahitAn ArtasvarAn karuNaM-dInaM rasataH prakSipta prapacanti, 'te ca' nArakAstathA kadImAnA virasamAkrandantastRDArtAH salilaM prArthayanto marca ne 9 00000000000000Resecoe2009s
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 sUtrakRtAGgaM atIya priyamAsIdityevaM sarayitrA taptaM pAyyante, te ca taptaM traSu pAyyamAnA ArtataraM 'rasanti' rAraTantIti // 25 // uddezakA- narakavizIlAkA rthopasaMhArArthamAha-'appeNa' ityAdi, 'iha' asminmanuSyabhave 'AtmanA' paravaJcanapravRttena khata eva paramArthata AtmAnaM vaJcayitA | bhatyadhya. cArgIya 'alpena' stokena paropaghAtasukhenAtmAnaM vazcayitA bahuzo bhavAnAM madhye adhamA bhavAdhamAnmatsyabandhalundhakAdInAM bhavA- uddezaH 1 ciyutaM stAn pUrvajanmasu zatasahasrazaH samanubhUya teSu bhaveSu viSayonmukhatayA sukRtaparAakhakhena cAvApya mahAghorAtidAruNaM narakA vAsaM 'tatra' tasinmanuSyAH 'krUrakarmANaH' parasparato duHkhamudIrayantaH prabhUtaM kAlaM yAvattiSThanti, atra kaarnnmaah||134|| 'yathA' pUrvajanmasu yAdagbhUtenAdhyavasAyena jaghanyajaghanyatarAdinA kRtAni karmANi 'tathA' tenaiva prakAreNa 'se' tasya nArakajantoH 'bhArA' vedanAH prAdurbhavanti svataH parata ubhayato veti, tathAhi-mAMsAdAH svamAMsAnyevAgninA pratApya bhakSyante, tathA mAMsara|sapAyino nijapUyarudhirANi taptatrapUNi ca pAyyante, tathA matsyaghAtakalubdhakAdayastathaiva chidyante bhidyante yAvanmAryanta iti, tathA'nRtabhASiNAM tatmArayikhA jivAcecchidyante, (granthAnam 4000) tathA pUrvajanmani parakIyadravyApahAriNAmaGgopAGgAnyapahiya-18 nte tathA pAradArikANAM vRSaNacchedaH zAlmalyupagRhanAdi ca te kAryante evaM mahAparigrahArambhavatAM krodhamAnamAyAlobhinA ca janmAMtarakhakRtakrodhAdiduSkRtamAraNena tAgvidhameva duHkhamutpAdyate, itikRtA suSThacyate yathA vRttaM karma tAdRgabhUta eva teSAM tatkamavipAkApAdito bhAra iti // 26 // kizcAnyat-anAryA anAryakarmakArikhAddhiMsAnRtasteyAdibhirAzravadvAraiH 'kaluSaM' pApaM 'samaya' azubhakarmopacayaM kRkhA 'te' krUrakarmANo 'durabhigandhe narake AvasantIti saMTaGkaH, kimbhUtAH ?-'iSTa zabdAdibhi // 13 // viSayaiH 'kamanIyaiH kAnta vividha prakarSeNa hInA vipramuktA narake vasanti, yadivA-yadarthaM kaluSaM samarjayanti tairmaataaputrkl|| trAdibhiH kAntaizca viSayairvipramuktA ekAkinaste 'durabhigandhe kuthitakalevarAtizAyini narake 'kRtle' saMpUrNe'tyantAzubhasparza / / ekAntodvejanIye'zubhakarmopagatAH 'kuNime ti mAMsapezIrudhirapUyAtraphipphisakazmalAkule sarvAmedhyAdhame bIbhatsadarzane hAhAravAkrandena kaSTaM mA tAvadityAdizabdavadhiritadigantarAle paramAdhame narakAvAse A-samantAdutkRSTatastrayaviMzatsAgaropamANi yAvayasyAM vA narakapRthivyAM yAvadAyustAvad 'vasanti' tiSThanti, itiH parisamAtyarthe, bravImIti pUrvavat // 27 // iti narakakibhakteH prathamoddezakaH smaaptH|| atha paJcamAdhyayanasya dvitIyoddezakaH prArabhyate // Rakesesekseeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee Eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee uktaH prathamoddezakaH, sAmprataM dvitIyaH samArabhyate-asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantaroddezake yaiH karmamirjantavo narakepratyadhante yAdRgavasthAzca bhavantyetatpratipAditam , ihApi viziSTataraM tadeva pratipAdyate, ityanena saMbandhenAyAvasAyodezakasa sUtrAnu18|| game askhalitAdiguNopetaM mUtramuccAraNIyaM, taccedam ahAvaraM sAsayadukkhadhamma, taM bhe pavakkhAmi jahAtaheNaM / bAlA jahA dukkaDakammakArI, vedaMti kammAI purekaDAI // 1 // sUtrakRtAGga hatthehi pAehi ya baMdhiUNaM, udaraM vikattaMti khurAsiehiM / zIlAkA giNhittu bAlassa vihattu dehaM, vaddhaM thiraM piTTato uddharaMti // 2 // cAyIyavRciyuta 'atha' ityAnantarye 'aparam' ityuktAdanyadvakSyAmItyuttareNa sambandhaH, zazvadbhavatIti zAzvataM-yAvadAyustacca taduHkhaM ca zAzva taduHkhaM taddharma:-khabhAvo yasin yasya vA narakasya sa tathA tam , evambhUtaM nityaduHkhakhabhAvamakSinimeSamapi kaalmvidymaan||135|| sukhalezaM 'yAthAtathyena' yathA vyavasthitaM tathaiva kathayAmi, nAtropacAro'rthavAdo vA vidyata ityarthaH, 'bAlAH' paramArthamajAnAnA viSayasukhalipsavaH sAmpratakSiNaH karmavipAkamanapekSamANA 'yathA' yena prakAreNa duSTaM kRtaM duSkRtaM tadeva karma-anuSThAnaM tena vA duSkRtena karma-jJAnAvaraNAdikaM taduSkRtakarma tatkartuM zIlaM yeSAM te duSkRtakarmakAriNaH ta evambhUtAH 'purAkRtAni' janmAntarArjitAni karmANi yathA vedayanti tathA kathayiSyAmIti // 1 // yathApratijJAtamAha-paramAdhArmikAstathAvidhakarmodayAt krIDAya-11 mAnAH tAbArakAn hasteSu pAdeSu baddhodaraM 'kSurapAsibhiH' nAnAvidhairAyudhavizeSaH 'vikatayanti' vidArayanti, tathA parasya bAlasvAkiJcitkaratvAdAlasya lakuTAdibhirvividhaM 'hataM' pIDitaM dehaM gRhIkhA 'vardha' carmazakalaM 'sthiraM' balavat 'pRSThataH pRSThi| deze 'uddharanti' vikartayantyevamagrataH pArzvatazceti // 2 // api ca bAhU pakattaMti ya mUlato se, thUlaM viyAsaM muhe ADahati / 1pakappaMti smuu.pr.| 5 narakavibhaktyadhya uddezaH 2 // 135 // In
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5narakavibhakyadhya. udezaH 2 rahaMsi juttaM sarayaMti bAlaM, Arussa vijhaMti tudeNa piTTe // 3 // ayaMva tattaM jaliyaM sajoi, taUvamaM bhUmimaNukamaMtA / te DajjhamANA kaluNaM thaNaMti, usucoiyA tattajugesu juttA // 4 // 'se tasya nArakasya tisRSu narakapRthivIpu paramAdhArmikA aparanArakAca adhastanacatasRSu cAparanArakA eva mUlata Arabhya bAhUn 'prakartayanti' chindanti tathA 'mukhe' vikAzaM kRlA 'sthUlaM' bRhattaptAyogolAdikaM prakSipanta A-samantAddahanti / tathA | 'rahasi' ekAkinaM 'yuktam' upapatraM yuktiyuktaM khakRtavedanAnurUpaM tatkRtajanmAntarAnuSThAnaM taM 'bAlam' ajhaM nArakaM sArayanti, | tadyathA-taptatrapupAnAvasare madyapaskhamAsIstathA svamAMsabhakSaNAvasare pizitAzI khamAsIrityevaM duHkhAnurUpamanuSThAnaM sArayantaH 80 kadarthayanti, tathA-niSkAraNameva 'ArUSya' kopaM kRlA pratodAdinA pRSThadeze taM nArakaM paravazaM vidhyantIti // 3 // tathA taptAyogolakasannibhAM jvalitajyotirbhUtAM tadevaMrUpAM tadupamA vA bhUmim 'anukrAmantaH' to jvalitAM bhUmi gacchantaste dahyamAnAH 'karuNaM' dInaM-visvaraM 'stanaMti' rAraTanti tathA tapteSu yugeSu yuktA galibalIvI iva iSuNA pratodAdirUpeNa vidhyamAnAH stanantIti / / 4 // anyacca bAlA balA bhUmimaNukamaMtA, pavijalaM lohapahaM ca tattaM / sUtrakRtAGgaM jaMsI'bhiduggaMsi pavajamANA, peseva daMDehiM purAkaraMti // 5 // zIlAGkAcAryAya te saMpagADhaMsi pavajamANA, silAhi hammati nipAtiNIhi / ciyuta saMtAvaNI nAma ciradvitIyA, saMtappatI jattha asAhukammA // 6 // // 136 // 'bAlA' nirvivekinaH prajvalitalohapathamiva taptAM bhuvaM 'pavijjalaM'ti rudhirapUyAdinA picchilA balAdanicchantaH 'anukramyamANA' preryamANA virasamArasanti, tathA 'yasmin amidurge kumbhIzAlmalyAdau prapadyamAnA narakapAlacoditA na samyaggacchanti, tataste kupitAH paramAdhArmikAH 'preSyAniva' karmakarAniva balIvardavadvA daNDaihalA pratodanena pratudya 'purata:' agrataHkurvanti, na te khecchayA gantuM sthAtuM vA labhanta iti // 5 // kizca-'te' nArakAH 'sampragADha miti bahuvedanamasartha narake mArga vA prapadhamAnA gantuM sthAtuM vA tatrAzanuvanto'bhimukhapAtinIbhiH zilAbhirasurairhanyante, tathA santApayatIti santApanI-kumbhI sA ca | cirasthitikA tadgato'sumAn prabhUtaM kAlaM yAvadativedanAgrasta Aste yatra ca 'santapyate' pIbyate'tyartham 'asAdhukarmA' janmAntarakRtAzubhAnuSThAna iti // 6 // tathA kaMdUsu pakkhippa payaMti bAlaM, tatovi dahA puNa uppyNti| te uDakAehiM pakhajamANA, avarohiM khajaMti saNapphaehi // 7 // samUsiyaM nAma vidhUmaThANaM, jaM soyatattA kaluNaM thaNaMti / ahosiraM kaTu vigattiUNaM, ayaMva satthehiM samosaveMti // 8 // taM 'bAlaM' varAkaM nArakaM kanduSu prakSipya narakapAlAH pacanti, tataH pAkasthAnAt te dahyamAnAcaNakA iva bhRjyamAnA Urdhva patantyutpatanti, te ca UrdhvamutpatitAH 'uDkAehiMti droNaiH kAkaivakriyaiH 'prakhAdyamAnA' bhakSyamANA anyato naSTAH santo'paraiH 'saNapphaehiMti siMhavyAghrAdibhiH 'khAdyante' bhakSyante iti // 7 // kiJca-samyagucchritaM-citikAkRti, nAmazabdaH sambhAvanAyAM, sambhAvyante evaMvidhAni narakeSu yAtanAsthAnAni, vidhamasya-agneH sthAna vidhumasthAnaM yatprApya zokavitaptAH | 'karuNaM' dInaM 'stananti' AkrandantIti, tathA adhaHziraH kRtA dehaM ca vikAyovat 'zastraH' tacchedanAdibhiH 'samosaveMti'tti khaNDazaH khaNDayanti / / 8 // api ca samUsiyA tattha visUNiyaMgA, pakkhIhiM khajaMti aomuhehiM / saMjIvaNI nAma ciraTritIyA, jaMsI payA hammai pAvaceyA // 9 // tikkhAhiM sUlAhi nivAyayaMti, vasogayaM sAvayayaM va laddhaM / 1 bhitAvayaMti pr0| ciersesercedeceserseaseseselaeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeese // 13 //
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryayaSTaciyutaM // 137 // sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAyaciyutaM // 138 // 92 telaviddhA kalaNaM thAMti, egaMtadukkhaM duhao gilANA // 10 // 'ta' narake stambhAdI UrdhvavAhavo'dhaH ziraso vA zvapAkairvastavalambitAH santaH 'visUNiyaMga' ci utkRttAGgA apagatattracaH pakSibhiH 'ayomukhaiH' vajracakSubhiH kAkagRdhAdibhirbhakSyante, tadevaM te nArakA narakapAlApAditaiH parasparakRtaiH svAbhAvikairvA chinnA bhinnAH kathitA mUcchitAH santo vedanAsamudghAtagatA api santo na mriyante ato vyapadizyate saJjIvanIvat saJjIvanIjIvitadAtrI narakabhUmiH, na tatra gataH khaNDazazchinno'pi triyate svAyuSi satIti sA ca cirasthitikotkRSTatastrayastriMzat yAvatsAgaropamANi, yasyAM ca prAptAH prajAyanta iti prajAH - prANinaH pApacetaso hanyante mudgarAdibhiH, narakAnubhAvAcca mumUrSavo'| pyatyantapiSTA api na mriyante, apitu pAradavanmilantIti // 9 // apica - pUrvaduSkRtakAriNaM tIkSNAbhirayomayIbhiH zUlAbhiH narakapAlA nArakamatipAtayanti, kimiva ? - vazamupagataM zvApadamiva kAlapRSTheskarAdikaM svAtabhyeNa labdhvA kadarthayanti, te nArakAH zUlAdibhirviddhA api na mriyante, kevalaM 'karuNaM' dInaM stananti, na ca teSAM kacitrANAyAlaM tathaikAntena 'ubhayataH' antahica 'glAnA' apagataprabhodAH sadA duHkhamanubhavantIti // 10 // tathA sayA jalaM nAma nihaM mahaMtaM, jaMsI jalaMto agaNI akaTTho / ciTThati baddhA bahukUrakammA, arahassarA kei ciradvitIyA // 11 // 1 * mabhitApayanti 10 / 2 kAlapRSTho mRgabhede (haimaH ) / ciyA mahaMtIu samArabhittA, chubbhaMti te taM kalaNaM rasaMtaM / AtI tattha asAhukammA, sappI jahA paDiyaM joimajjhe // 12 // 'sadA' sarvakAlaM 'jvalat' dedIpyamAnamuSNarUpakhAt sthAnamasti nihanyante prANinaH karmavazagA yasmin tanniham - AghAta - sthAnaM tacca 'mahadU' vistIrNa yatrAkASTo'gnirjvalannAste, tatraivambhUte sthAne bhavAntare bahukrUrakRtakarmANasta dvipAkApAditena pApena baddhAstiSThantIti kimbhUtA: :- 'arahakharA' bRhadAkandazabdA: 'cirasthitikAH' prabhUtakAlasthitaya iti // 11 // tathA - mahaMtIzcitAH samArabhya narakapAlAH 'taM' nArakaM virasaM 'karuNaM' dInamArasantaM tatra kSipanti, sa cAsAdhukarmA 'tatra' tasyAM citAyAM gataH san 'Avartate' vilIyate, yathA-'sarpiH' ghRtaM jyotirmadhye patitaM dravIbhavatyevamasAvapi vilIyate, na ca tathApi bhavAnubhAvAtprANairvimucyate / / 12 / / ayamaparo narakayAtanAprakAra ityAha sadA kasiNaM puNa dhammaThANaM, gADhovaNIyaM aidukkhadhammaM / hatthehiM pAhi ya baMdhiUNaM, sattuva DaMDehiM samArabhaMti // 13 // jati bAlassa va puTTI, sIsaMpi bhiMdaMti aoghaNehiM / te bhinnadehA phalagaMva tacchA, tattAhiM ArAhiM niyojayaMti // 14 // 'sadA' sarvakAlaM 'kRtsnaM' sampUrNa punaraparaM 'dharmasthAnaM' uSNasthAnaM dRDhairnidhatta nikAcitAvasyaiH karmabhiH 'upanItaM' DhaukitamatIva duHkharUpo dharmaH svabhAvo yasmiMstadatiduHkhadharmaM tadevambhUte yAtanAsthAne tamatrANaM nArakaM hasteSu pAdeSu ca baddhA tatra prakSipanti, tathA tadavasthameva zatrumiva daNDaiH 'samArabhante' tADayanti iti // 13 // kizva - 'bAlasya' varAkasya nArakasya vyathayatIti vyatho-lakuTAdiprahArastena pRSThaM 'bhaJjayanti' moTayanti, tathA ziro'pyayomayena ghanena 'bhindanti' cUrNayanti, apizabdAdanyAnyapyaGgopAGgAni duSaNaghAMtaivarNayanti 'te' nArakA 'bhinnadehAH' cUrNitAGgopAGgAH phalakamivobhAbhyAM pArzvabhyAM krakacAdinA 'avataSTAH' tanUkRtAH santastaptAbhirArAbhiH pratudyamAnAstaptatrapupAnAdike karmaNi 'viniyojyante' vyApAryanta iti / / 14 / / kiJca abhijuMjiyA rudda asAhukammA, usucoiyA hatthivahaM varhati / egaM durUhitu duve tato vA, Arussa vijjhati kakANao se // 15 // bAlA balA bhUmimaNukkamaMtA, pavijjalaM kaMTailaM mahaMtaM / vivaddhatappehiM vivaNNacitte, samIriyA koTTabaliM kariMti // 16 // 1 0 pAte0 pra0 / For Private Personal Use Only 5 narake bhaktya uddezaH // 137 // 5 narakavibhaktayadhya. uddezaH 2 // 138 //
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAnaM zIlAinacAryayavRciyutaM // 139 // 93 raudrakarmaNyaparanAra kahananAdike 'abhiyujya' vyApArya yadivA - janmAntarakRtaM 'raudraM' sattvopaghAtakAryam 'abhiyujya' smArayikhA asAdhUni - azobhanAni janmAntarakRtAni karmANi-anuSThAnAni yeSAM te tathA tAn 'iSucoditAna' zarAbhighAtapreritAn hastivAhaM vAhayanti narakapAlAH, yathA hastI vAhyate samAruhya evaM tamapi vAhayanti, yadivA-yathA hastI mahAntaM bhAraM vahatyevaM tamapi nArakaM vAhayanti, upalakSaNArthavAdasyoSTravAhaM vAhayantItyAdyapyAyojyaM kathaM vAhayantIti darzayati--tasya nArakasyoparyekaM dvau trIn vA 'samAruhya' samAropya tatastaM vAhayanti, atibhArAropaNenAvahantam ' AruSya' krodhaM kRtvA pratodAdinA 'vidhyanti' tudanti, 'se' tasya nArakasya 'kakANao'tti marmANi vidhyantItyarthaH / / 15 / / apica - bAlA iva bAlAH paratantrAH, picchilAM rudhirAdinA tathA kaNTakAkulAM bhUmimanukrAmanto mandagatayo balAtpreryante, tathA anyAn 'viSaNNacittAn' mUrcchitAMstarpakAkArAn 'vividham' anekadhA baddhA te narakapAlAH 'samIritAH pApena karmaNA coditAstAnnArakAn 'kuyitvA' khaNDazaH kRlA 'baliM kariMti'tti nagarabalivaditazcetazca kSipantItyarthaH, yadivA koTTabaliM kurvantIti / / 16 / / kizca - vetAlie nAma mahAbhitAve, egAyate pavaya maMtalikkhe | hammaMti tatthA bahukUrakammA, paraM sahassANa muhuttagANaM // 17 // saMvAhiyA dukaDiNo NaMti, aho ya rAo paritapyamANA / 1 marmaNi pra0 / 2 baliM kurvati itacetazca kSipaMtItyarthaH, yadivA koTTabaliM kurvatIti, kurvati nagarabali pra0 / ragatakUDe narae mahaMte, kUDeNa tatthA visame hatA u // 18 // nAmazabdaH sambhAvanAyAM, sambhAvyate etannarakeSu yathA'ntarikSe 'mahAbhitApe' mahAduHkhaikakArye ekazilAghaTito dIrghaH 'veyAlie tti vaikriyaH paramAdhArmikaniSpAditaH parvataH tatra tamorUpalAnnarakANAmato hastasparzikayA samAruhanto nArakA 'hanyante' pIDyante, bahUni krUrANi janmAntaropAttAni karmANi yeSAM te tathA, sahasrasaMkhyAnAM muhUrtAnAM paraM prakRSTaM kAlaM, sahasrazabdasyopalakSaNArthalAtprabhUtaM kAlaM hanyanta itiyAvat // 17 // tathA sam- ekIbhAvena vAdhitAH pIDitA duSkRtaM pApaM vidyate yeSAM te duSkRtino mahApApA: 'aho' ahani tathA rAtrau ca 'paritapyamAnA' atiduHkhena pIDyamAnAH santaH karuNaM-dInaM 'stananti' Akrandanti, tathaikAntena 'kUTAni' duHkhotpattisthAnAni yasmin sa tathA tasmin evambhUte narake 'mahati' vistIrNe patitAH prANinaH tena ca kUTena galayatrapAzAdinA pASANasamUhalakSaNena vA 'tatra' tasminviSame hatAH tuzabdasyAvadhAraNArthalAt stanantyeva kevalamiti // 18 // apica bhajaMti NaM puvamarI sarolaM, samuggare te musale gahetuM / te bhinnadehA ruhiraM vamaMtA, omuddhagA dharaNitale paDaMti // 19 // aNAsiyA nAma mahAsiyAlA, pAgabbhiNo tattha sayAyakovA / khajaMti tatthA bahukUrakammA, adUragA saMkaliyAhi baddhA // 20 // 'Nam' iti vAkyAlaGkAre pUrvamaraya ivArayo janmAntarakhairiNa iva paramAdhArmikA yadivA-janmAntarApakAriNo nArakA aparepAmaGgAni 'saroSaM' sakopaM samudgarANi musalAni gRhIlA 'bhaJjanti' gADhaprahArairAmadayanti, te ca nArakAstrANarahitAH zastraprahArairbhinnadehA rudhiramudvamanto'dhomukhA dharaNitale patantIti // 19 // kiJca - mahAdehapramANA mahAntaH zRgAlA narakapAlavikaciMtA 'anazitA' bubhukSitAH, nAmazabdaH sambhAvanAyAM sambhAvyata etannarakeSu, 'atipragalbhitA' atidhRSTA raudrarUpA nirbhayAH 'tatra' teSu narakeSu sambhavanti 'sadAvakopA' nityakupitAH tairevambhUtaiH zRgAlAdibhistatra vyavasthitA janmAntarakRtabahurakarmANaH zRGkhalAdibhirbaddhA ayomayanigaDanigaDitA 'adUragAH' parasparasamIpavartino 'bhakSyante' khaNDazaH khAdyanta iti // / / 20 / / apica sayAjalA nAma nadI bhiduggA, pavijjalaM lohavilINatattA / jaMsI bhiduggaMsi pavajamANA, egAya'tANukamaNaM kareMti // 21 // eyAI phAsAI phusaMti bAlaM, niraMtaraM tattha ciradvitIyaM / Na hammamANassa u hoi tANaM, ego sayaM paccaNuhoi dukkhaM // 22 // 1 troTayante pra0 / For Private Personal Use Only 5 narakavi bhaktyadhya. uddezaH 2 // 139 //
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 5 narakavimakyadhya. uddeza 2 // 14 // sUtrakatAGgaM sadA-sarvakAlaM jalam-udakaM yasyAM sA tathA sadAjalAbhidhAnA vA 'nadI' sarid 'abhidurgA' ativiSamA prakarSeNa vivi- zIlAsA- dhamatyuSNaM kSArapUyarudhirAvilaM jalaM yasyAM sA pravijalA yadivA 'pavijale'ti rudhirAvilakhAt picchilA, vistIrNagambhIrajalA cAryAyavR vA athavA pradIptajalA vA, etadeva darzayati-agninA taptaM sat 'vilInaM dravatAM gataM yalloham-ayastadvattaptA, atitApavilI. ciyuta nalohasadRzajaletyarthaH, yasyAM ca sadAjalAyAM abhidurgAyAM nadyAM prapadyamAnA nArakAH 'egAya'tti ekAkinovANA 'anukramaNaM' // 140 // tasyAM gamanaM plavanaM kurvantIti / / 21 // sAmpratamuddezakArthamupasaMharan punarapi nArakANAM duHkhavizeSa darzayitumAha-'ete' anantaroddezakadvayAbhihitAH 'sparzA' duHkhavizeSAH paramAdhArmikajanitAH parasparApAditAH svAbhAvikA veti atikaTavo rUparasa-1 gaMdhasparzazabdAH atyaMtaduHsahA bAlamiva 'bAlam' azaraNaM 'spRzanti' duHkhayanti 'nirantaram' avizrAmaM 'acchinimIlaya'mityAdipUrvavat 'tatra' teSu narakeSu ciraM-prabhUtaM kAlaM sthitiryasya bAlasthAsau cirasthitikastaM, tathAhi-ratnaprabhAyAmutkRSTA sthitiH sAga paM, tathA dvitIyAyAM zarkaraprabhAyAM trINi, tathA vAlukAyAM sapta, paGkAyAM daza, dhRmaprabhAyAM saptadaza tamaHprabhAyA dvAviMzatihAtamaHprabhAyAM saptamapRthivyAM trayastriMzatsAgaropamANi utkRSTA sthitiriti, tatra ca gatasya karmavazApAditotkRSTasthitikasya / parairhanyamAnasya skhakRtakarmaphalabhujo na kiJcitrANaM bhavati, tathAhi-kila sItendreNa lakSmaNasya narakaduHkhamamumaSatastatrANo ghatenApi na trANaM kRtamiti zrutiH, tadevameka:-asahAyo yadartha tatpApaM samarjitaM te rahitastatkarmavipAka duHkhamanumati, na kazciduHkhasaMvibhAgaM gRhAtItyarthaH, tathA coktam- "mayA parijanasvArthe, kRtaM karma sudAruNam / ekAkI sema do'haM, gatAste | phlbhoginH||1||" ityAdi // 22 // kizcAnyada jaM jArisaM puvamakAsi kamma, tameva Agacchati saMparAe / egaMtadukkhaM bhavamajaNittA, vedaMti dukkhI tamaNaMtadukkhaM // 23 // etANi soccA NaragANi dhIre, na hiMsae kiMcaNa svloe| egaMtadiTTI apariggahe u, bujjhijja loyassa vasaM na gacche // 24 // evaM tirikkhe maNuyAsu (ma)resuM, caturanta'NataM tayaNuvivAgaM / sa sabameyaM iti vedaittA, kaMkheja kAlaM dhuyamAyareja // 25 // ttibemi / iti zrInarayavibhattInAma paMcamAdhyayanaM samattaM // (gAthAgraM0 361) 'yat' karma 'yAdRzaM yadanubhAvaM yAdRsthitikaM vA karma 'pUrva janmAntare 'akArSIt kRtavAMstattADageva jaghanyamadhyamotkRSTasthityanubhAvabhedaM 'samparAye' saMsAre tathA tenaiva prakAreNAnugacchati, etaduktaM bhavati-tIvramandamadhyamairvandhAdhyavasAyasthAnaryAha zairyadvaddhaM tattADageva tIvramandamadhyameva vipAkam-udayamAgacchatIti, ekAntena-avazyaM sukhalezarahitaM duHkhameva yasinnarakAdike bhave | sa tathA tamekAntaduHkhaM 'bhavamajayitvA' narakabhavopAdAnabhUtAni karmANyupAdAyaikAntaduHkhinastat-pUrvanirdiSTaM duHkham-asAtaveda 10nIyarUpamanantam-ananyopazamanIyamapratikAraM 'vedayanti' anubhavantIti // 23 // punarapyupasaMhAravyAjenopadezamAha-'etAna' sUtrakRtAGgaM pUrvoktAnarakAn tAsthyAttabyapadeza itikRkhA narakaduHkhavizeSAn 'zrutvA' nizamya dhI:-buddhistayA rAjata iti dhIro-buddhimAn zIlAbA prAjJaH, etatkuryAditi darzayati-sarvasinnapi-trasasthAvarabhedabhinne 'loke' prANigaNe na kamapi prANinaM 'hiMsyAt na cAryAMya vyApAdayet, tathaikAntena nizcalA jIvAditaceSu dRSTiH-samyagdarzanaM yasya sa ekAntadRSTiH niSprakampasamyakta ityarthaH, ciyuta tathA na vidyate pari-samantAtsukhArthaM gRhyata iti parigraho yasthAsau aparigrahaH, tuzabdAdAdyantopAdAnAdvA mRssaavaadaadttaadaa||14|| namaithunavarjanamapi draSTavyaM, tathA 'lokam' azubhakarmakAriNaM tadvipAkaphalabhujaM vA yadivA-kaSAyalokaM tatsvarUpato 'budhyeta' jA nIyAt , na tu tasya lokasya vazaM gacchediti // 24 // etadanantaroktaM duHkhavizeSamanyatrApyatidizannAha-'evam' ityAdi, evama1 zubhakarmakAriNAmasumatAM tiryaanuSyAmareSvapi 'caturantaM' caturgatikam 'anantam aparyavasAnaM tadanurUpaM vipAka 'sa' buddhimAn | sarvametaditi pUrvoktayA nItyA 'viditvA' jJAlA 'dhruvaM saMyamamAcaran 'kAlaM' mRtyukAlamAkAMkSet, etaduktaM bhavati-caturgati10 kasaMsArAntargatAnAmasumatAM duHkhameva kevalaM yato'to dhruvo-mokSaH saMyamo vA tadanuSThAnarato yAvajjIvaM mRtyukAlaM pratIkSeteti, itiH parisamAptau, bravImIti pUrvavat // 25 // narakavibhaktyadhyayanaM paJcamaM parisamAptamiti / / kAmarakAn tAsthyAcadarzayati sarvasminnapicaSu dRSTiH samyagdarzanaM ragrahaH, tuzabdAdA 5narakavibhattyadhya. uddezaH3 // 14 //
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ 95 atha zrIvIrastutyAkhyaM SaSThamadhyayanaM prArabhyate // sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAyavR. ciyutaM // 142 // edeeseceseeeeeeeeeeer eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeees uktaM paJcamamadhyayanaM, sAmprataM SaSThamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-atrAnantarAdhyayane narakavibhaktiH pratipAditA, sA |ca zrImanmahAvIravardhamAnakhAminAbhihitetyatastasyaivAnena guNakIrtanadvAreNa caritaM pratipAdyate zAsturgurukhena zAstrasya garIyasva-6 mitikakhA, ityanena sambandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasyopakramAdIni cakhAryanuyogadvArANi, tatrApyupakramAntargato'rthAdhikAro mahA| vIraguNagaNotkIrtanarUpaH / nikSepastu dvidhA oghaniSpanno nAmaniSpannazca, tatraughaniSpanne nikSepe'dhyayanaM, nAmaniSpanne tu mahAvIra| stavaH, tatra mahacchabdasya vIra ityetasya ca stavasya ca pratyekaM nikSepo vidheyaH, tatrApi 'yathoddezastathA nirdeza' itikRkhA pUrva mahacchabdo nirUpyate, tatrAstyayaM mahacchabdo bahule, yathA-mahAjana iti, asti bRhattve, yathA-mahAghoSaH, astyatyarthe, yathA-mahAbhayamiti, asti prAdhAnye, yathA mahApuruSa iti, tatreha prAdhAnye vartamAno gRhIta ityetanniyuktikAro darzayitumAha pAhanne mahasado davve khette ya kAlabhAve ya / vIrassa uNikkhevo cauktao hoi NAyavvo // 83 // tatra mahAvIrastava ityatra yo mahacchabdaH sa prAdhAnye vartamAno gRhItaH, tacca nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt poDhA prAdhAnyaM, nAmasthApane kSuNNe, dravyaprAdhAnyaM jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM sacittAcittamizrabhedAt tridhA, sacittamapi dvipadacatuSpadA 1 paryAyavAttattvatastasyaivAmidhAnaM yathA bhASAbhidhAnaM vAkyazuddhau vAkyanikSepe / padabhedAt tridhaiva, tatra dvipadeSu tIrthakaracakravAdikaM catuSpadeSu hastyazvAdikamapadeSu pradhAnaM kalpavRkSAdikaM, yadivA-ihaiva ye 6zrImahApratyakSA rUparasagandhasparzerutkRSTAH pauNDarIkAdayaH padArthAH acitteSu vaiDUryAdayo nAnAprabhAvA maNayo mizreSu tIrthakaro vibhUpita | vIrastutya. iti, kSetrataH pradhAnA siddhirdharmacaraNAzrayaNAnmahAvidehaM copabhogAGgIkaraNena tu devakurvAdikaM kSetra, kAlataH pradhAnaM khekAntasu|SamAdi, yo vA kAlavizeSo dharmacaraNapratipattiyogya iti, bhAvapradhAnaM tu kSAyiko bhAvaH tIrthakarazarIrApekSayaudayiko vA, tatreha | dvayenApyadhikAra iti / vIrasya dravyakSetrakAlabhAvabhedAcaturdhA nikSepaH, tatra jJazarIrabhavyazarIravyatirikto dravyavIro dravyArtha saGkAmAdAvaddhatakarmakAritayA zUro yadivA-yatkiJcit vIryavad dravyaM tat dravyavIre antarbhavati, tadyathA-tIrthakRdanantabalavIryo lokamaloke kandukavat prakSepnumalaM tathA mandaraM daNDaM kRkhA ratnaprabhA pRthivIM chatravadvibhRyAta, tathA cakravartino'pi valaM 'dosolA ba-10 |ttIsA', ityAdi, tathA viSAdInAM mohanAdisAmarthyamiti, kSetravIrastu yo pasmin kSetredbhutakarmakArI vIro vA yatra vyAvayete, 16 | evaM kAle'pyAyojyaM, bhAvavIro yasya krodhamAnamAyAlobhaiH parIpahAdibhizcAtmA na jitaH, tathA coktam-"kohaM mANaM ca mAyaM ca, 8 | lobha paMceMdiyANi ya / dujayaM ceva appANaM, sabamappe jie jiyaM // 1 // jo sahassaM sahassANaM, saMgAme dujae jiNe / eka jiNeja appANaM, esa se paramo jao // 2 // tathA-eko paribhamau jae viyarDa jiNakesarI salIlAe / kaMdappaduhRdADho mayaNo viDDArio jeNaM // 3 // " tadevaM vardhamAnakhAmyeva parISahopasagairanukUlapratikUlaraparAjitodbhutakarmakArikhena guNaniSpanalAt bhA // 142 // 1 krodho mAnazca mAyA ca lobhazca paJcendriyANi ca durjayaM caivAtmanaH sarvamAtmani jite jitaM // 1 // yaH sahasra sahasrANAM saGgrAme durjaya jayet / ekaM jayedAtmAnaM eSa tasya paramo jayaH // 2 // ekaH parizrAmyatu jagati vikaTaM jinkesrii|svliilyaa kandarpaduSdaSTaH madano vidArito yena // 3 // || vato mahAvIra iti bhaNyate, yadivA-dravyavIro vyatirikta ekamavikAdiH, kSetravIro yatra tiSThatyasau vyAvarNyate vA, kAlatos pyevameva, bhAvavIro noAgamato vIranAmagotrANi karmANyanubhavan , sa ca vIravardhamAnasvAmyeveti // stavanikSepArthamAha-- | thuiNikkhevo cauhA AgaMtuabhUsaNehiM dvvthutii| bhAve saMtANa guNANa kittaNA je jahiM bhaNiyA // 84 // | 'stuteH' stavasya nAmAdizcaturdhA nikSepaH, tatra nAmasthApane pUrvavat , dravyastavastu jJazarIrabhavyazarIravyatirikto yaH kaTakakeyUrasakcandanAdibhiH sacittAcittadravyaiH kriyata iti, bhAvastavastu 'sadbhUtAnAM vidyamAnAnAM guNAnAM ye yatra bhavanti tatkIrtanami-|| ti // sAmprataM AdyasUtrasaMsparzadvAreNa sakalAdhyayanasambandhapratipAdikA gAthAM niyuktikRdAha pucchisu jaMvuNAmo anja suhammA tao kahesI ya / eva mahappA vIro jayamAha tahA jaejjAhi // 85 // jambUsvAmI AryasudharmavAminaM zrImanmahAvIravardhamAnasvAmiguNAn pRSTavAn , ato'sAvapi bhagavAn sudharmakhAmyevaMguNaviziSTo | mahAvIra iti kathitavAn , evaM cAsau bhagavAn saMsArasya 'jayam' abhibhavamAha, tato yUyamapi yathA bhagavAn saMsAraM jitavAn tathaiva yatnaM vidhatteti // sAmprata nikSepAnantaraM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM mUtramuccArayitavyaM, taccedam pucchissu NaM samaNA mAhaNA ya, agAriNo yA paratitthiA ya / se kei NegaMtahiyaM dhammamAhu, aNelisaM sAhu samikkhayAe // 1 // kahaM ca NANaM kaha daMsaNaM se, sIlaM kahaM nAyasutassa AsI ? / PaSePRORE9%999999999999999999999999990093e
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiyuta 96 sUtrakRtAGgaM jANAsi NaM bhikkhu jahAtaheNaM, ahAsutaM brUhi jahA NisaMtaM // 2 // zIlAGkAcAryAyavR- assa cAnantarasUtreNa sahAyaM sambandhaH, tadyathA-tIrthakaropadiSTena mArgeNa dhruvamAcaran mRtyukAlamupekSatetyuktaM, tatra kimbhU to'sau tIrthakRt yenopadiSTo mArga ityetat pRSTavantaH 'zramaNA' yatya ityAdi, paramparasUtrasambandhastu buddhyeta yaduktaM prAgiti, etacca yaduttaratra praznaprativacanaM vakSyate tacca budyeteti, anena sambandhenA''yAtasyAssa sUtrasya saMhitAdikrameNa vyAkhyA pratanyate, // 143 // |sA ceyam-anantaroktAM bahuvidhA narakavibhaktiM zrukhA saMsArAdudvignamanasaH keneyaM pratipAditetyetat sudharmakhAminam 'aprAkSu' pRSTavantaH 'Nam' iti vAkyAlaGkAre yadivA jambUsvAmI sudharmasvAminamevAha-yathA kenaivaMbhUto dharmaH saMsArottAraNasamarthaH pratipA-8 |dita ityetadvo mAM pRSTavantaH, tadyathA-'zramaNA' nigranthAdayaH tathA 'brAhmaNA' brahmacaryAunuSThAnaniratAH, tathA 'agAriNaH kSatriyAdayo ye ca zAkyAdayaH paratIrthikAste sarve'pi pRSTavantaH, kiM taditi darzayati-sa ko yo'sAvenaM dharma durgatiprasRtajantudhArakamekAntahitam 'Aha' uktavAn 'anIdRzam' ananyasadRzam atulamityarthaH, tathA-sAdhvI cAsau samIkSA ca sAdhusamIkSAyathAvasthitatattvaparicchittistayA, yadivA-mAdhusamIkSayA-samatayoktavAniti // 1 // tathA tasyaiva jJAnAdiguNAvagataye praznamAha-'kathaM' kena prakAreNa bhagavAn jJAnamavAptavAn ?, kimbhUtaM vA tasya bhagavato jJAna-vizeSAvavodhakaM , kimbhUtaM ca 'se| // 14 // tasya 'darzana' sAmAnyArthaparicchedakaM ? 'zIlaM ca yamaniyamarUpaM kIdRk ? jJAtA:-kSatriyAsteSAM 'putroM bhagavAn vIravardhamAna-18 10mevamAha pra0 / 2 nirgranthAH pra0 / svAmI tasya 'AsId' abhUditi, yadetanmayA pRSTaM tat 'bhikSo! sudharmavAmin yAthAtathyena khaM 'jAnIrSe samyagavagacchasi | 'Nam' iti vAkyAlaGkAre tadetatsarvaM yathAzrutaM khayA zrukhA ca yathA 'nizAnta' mityavadhAritaM yathA dRSTaM tathA sarva 'brUhi AcakSveti // 2 // sa evaM pRSTaH sudharmasvAmI zrImanmahAvIravardhamAnasvAmiguNAn kathayitumAha kheyannae se kusalAsupanne (0le mahesI), aNaMtanANI ya annNtdNsii| jasaMsiNo cakkhupahe Thiyassa, jANAhi dhammaM ca dhiDaM ca pehi||3|| urjA aheyaM tiriyaM disAsu, tasA ya je thAvara je ya pANA / se NiccaNiccehi samikkha panne, dIve va dhamma samiyaM udAhu // 4 // saH-bhagavAn catustriMzadatizayasametaH khedaM-saMsArAntarvartinAM prANinAM karmavipAkajaM duHkhaM jAnAtIti khedajJo duHkhApanodanasamarthopadezadAnAt , yadivA 'kSetrajJo yathAvasthitAtmasvarUpaparijJAnAdAtmajJa iti, athavA-kSetram-AkAzaM tajAnAtIti kSetrajJo lokAlokasvarUpaparijJAtetyarthaH, tathA bhAvakuzAn-aSTavidhakarmarUpAn lunAti-chinattIti kuzalaH prANinAM karmocchittaye nipuNa ityarthaH, Azu-zIghraM prajJA yasthAsAvAzuprajJaH, sarvatra sadopayogAd, na chamastha iva vicintya jAnAtIti bhAvaH, maharSiriti kacitpAThaH, mahAMzvAsAvRSizca maharSiH atyantogratapazcaraNAnuSThAyikhAdatulaparISahopasargasahanAceti, tathA anantam-avinA yanantapadArthaparicchedakaM vA jJAna-vizeSagrAhakaM yasyAsAvanantajJAnI, evaM sAmAnyArthaparicchedakabenAnantadarzI, tadevambhUtasya sUtrakRtAGgaM bhagavato yazo nRsurAsurAtizAyyatulaM vidyate yasya sa yazasvI tasya, lokasya 'cakSuHpathe locanamArge bhavasthakevalyavasthAyAM thi- 6zrImahAzIlAGkA tasya, lokAnAM sUkSmavyavahitapadArthAvirbhAvanena cakSurbhUtasya vA 'jAnIhi avagaccha 'dharma' saMsAroddharaNasvabhAvaM, tatpraNItaM vA vIrastutya. cAryAyavR- zrutacAritrAkhyaM, tathA tasyaiva bhagavatastathopasargitasyApi niSprakampAM cAritrAcalanasvabhAvAM 'dhRti saMyame ratiM tatpraNItA vA ttiyutaM 'prekSakha' samyakuzAgrIyayA buddhyA paryAlocayeti, yadivA-taireva zramaNAdibhiH sudharmasvAmyabhihito yathA vaM tasya bhagavato yaza-18 vinazcakSuSpathe vyavasthitasya dharma dhRtiM ca jAnIpe tato'smAkaM 'pahitti kathayeti // 3 // sAmprataM sudharmakhAmI tadguNAn kthyi||144|| tumAha-UrdhvamadhastiryakSu sarvatraiva caturdazarajjvAtmake loke ye kecana trasyantIti sAstejovAyurUpavikalendriyapaJcendriyabhedAt 9 vidhA, tathA ye ca 'sthAvarAH' pRthivyambuvanaspatibhedAt trividhAH, eta ucchavAsAdayaH prANA vidyante yeSAM te. prANina iti,8 18 anena ca zAkyAdimatanirAsena pRthivyAyekendriyANAmapi jIvasamAveditaM bhavati, sa bhagavAMstAn prANinaH prakarSaNa kevalajJAni-18 khAt jAnAtIti prajJaH [granthAnam 4250 ] sa eva prAjJo, nityAnityAbhyAM dravyArthaparyAyArthAzrayaNAt 'samIkSya' kevalajJAne-18 nArthAn parijJAya prajJApanAyogyAnAhetyuttareNa sambandhaH, tathA sa prANinAM padArthAvirbhAvanena dIpavat dIpaH yadivA--saMsArArNavapatitAnA sadupadezapradAnata AzvAsahetukhAt dvIpa iva dvIpaH, sa evambhUtaH saMsArottAraNasamartha 'dharma' zrutacAritrAkhyaM samyak // 14 // itaM-gataM sadanuSThAnatayA rAgadveSarahitakhena samatayA vA, tathA coktam-"jahA puNNassa katthai tahA tucchassa katthaI" ityAdi, samaM vA-dharmam uda-prAbalyena Aha-uktavAn prANinAmanugrahArtha na pUjAsatkArArthamiti // 4 kinaanyt|| 1 yathA pUrNasya kathyate tathA tucchasya kathyate // erseenedeoeseseseeeeeeeeeeeeeeeeeed Jain Education Interational
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ eatisesesesecrecesesecacheese phaladvAreNa vatamAna tathA salottaraguNabhedAH apagata AdhikalamAvedita bhaya nAyotsavasthito'zeSa cAritrakriyAmA se sabadaMsI abhibhUyanANI, NirAmagaMdhe dhiimaM tthitppaa| aNuttare sabajagaMsi vijaM, gaMthA atIte abhae aNAU // 5 // se bhUipaNNe aNieacArI, ohaMtare dhIre aNaMtacakkhU / aNuttaraM tappati sUrie vA, vairoyarNide va tamaM pagAse // 6 // 'sa' bhagavAn sarva-jagat carAcaraM sAmAnyena draSTuM zIlamasya sa sarvadarzI, tathA 'abhibhUya' parAjitya matyAdIni cakhAryapi jJAnAni yadvartate jJAnaM kevalAkhyaM tena jJAnena jJAnI, anena cAparatIrthAdhipAdhikasamAveditaM bhavati, 'jJAnakriyAbhyAM mokSa' iti kRtA tasya bhagavato jJAnaM pradarya kriyAM darzayitumAha-nirgata:-apagata AmaH-avizodhikovyAkhyaH tathA gandho-vizodhiko| TirUpo yasmAt sa bhavati nirAmagandhaH, malottaraguNabhedabhinnA cAritrakriyAM kRtavAnityarthaH, tathA'samaparISahopasargAbhidruto'pi niSprakampatayA cAritre dhRtimAn tathA-sthito vyavasthito'zeSakarmavigamAdAtmasvarUpe AtmA yasya sa bhavati sthitAtmA, etacca jJAnakriyayoH phaladvAreNa vizeSaNaM, tathA-nAsyottaraM-pradhAnaM sarvasimapi jagAte vidyate (yaH) sa tathA, vidvAniti sakalapadArthAnAM karatalAmalakanyAyena vettA, tathA bAhmagranthAt sacittAdibhedAdAntarAca karmarUpAdU 'atIto' atikrAnto granthAtIto-nirgrantha | manA. 25/ 1 tasya paramAneDitamilyAdivadavayavavAcitvena SaSThI / sUtrakRtAGgaM ityarthaH, tathA na vidyate saptaprakAramapi bhayaM yasyAsAvabhayaH samastabhayarahita ityarthaH, tathA na vidyate caturvidhamapyAyuyasya sa bhava-186 zrImahAzIlAGkA- tyanAyuH, dagdhakarmabIjalena punarutpatterasaMbhavAditi // 5 // apica-bhUtizabdo vRddhau mAle rakSAyAM ca vartate, tatra 'bhUtiprajJa' vIrastavya. cAIya- pravRddhaprajJaH anantajJAnavAnityarthaH, tathA-bhUtiprajJo jagadakSAbhUtaprajJaH evaM sarvamaGgalabhUtaprajJa iti, tathA 'aniyatam' apratibaddhaM parittiyutaM grahAyogAcarituM zIlamasyAsAvaniyatacArI tathaurgha-saMsArasamudra tarituM zIlamasya sa tathA, tathA dhI:-buddhistayA rAjata iti // 145 // | dhIraH parIpahopasargAkSobhyo vA dhIraH, tathA anantaM-jJeyAnantatayA nityatayA vA cakSuriva cakSuH kevalajJAnaM yasyAnantasya vA lokasya padArthaprakAzakatayA cakSurbhUto yaH sa bhavatyanantacakSuH, tathA yathA-sUryaH 'anuttaraM sarvAdhikaM tapati na tamAdadhikastA|pena kazcidasti, evamasAvapi bhagavAn jJAnena sarvottama iti, tathA 'vairocana:' agniH sa eva prajvalitakhAt indro yathA'sau tasAmopanIya prakAzayati, evamasAvapi bhagavAnajJAnatamo'panIya yathAvasthitapadArthaprakAzanaM karoti // 6 // kizca aNuttaraM dhammamiNaM jiNANaM, NeyA muNI kAsava Asupanne / iMdeva devANa mahANubhAve, sahassaNetA divi NaM visiTTe // 7 // se pannayA akkhayasAgare vA, mahodahI vAvi annNtpaare| // 145 // aNAile vo akasAi mukke, sakkeva devAhivaI juImaM // 8 // *bhUti. pra. / 2 yA pra0 / 3 bhikkh / nAsottaro'stItyanuttarastamimamanuttaraM dharma 'jinAnAm RSabhAditIrthakatA sambandhinamayaM 'muni:' zrImAn vardhamAnAkhyaH 'kAzyapa gotreNa 'AzuprajJa' kevalajJAnI utpannadivyajJAno 'netA' praNeteti, tAcchIlikastRn, tadyoge 'na lokAvyayaniche' (pA0 2-3-69) tyAdinA paSThIpratiSedhAddharmamityatra karmaNi dvitIyaiva, yathA candro 'divi' svarge devasahasrANAM 'mahAnubhAvo' mahAprabhAvavAn 'Nam' iti vAkyAlaGkAre tathA 'netA' praNAyako 'viziSTo' rUpabalavarNAdibhiH pradhAna evaM bhagavAnapi sarvebhyo viziSTaH praNAyako mahAnubhAvazceti // 7 // apica-asau bhagavAn prajJAyate'nayeti prajJA tayA 'akSayaH' na tasya jJAtavye'rthe buddhiH pratikSIyate pratihanyate vA, tasya hi buddhiH kevalajJAnAkhyA, sA ca sAdyaparyavasAnA kAlato dravyakSetrabhAvairapyanantA, sarvasAmyena dRSTAntAbhAvAd , ekadezena vAha-yathA 'sAgara' iti, assa cA viziSTakhAt vizeSaNamAha-'mahoda| ghiriva' khayambhUramaNa ivAnantapAraH yathA'sau vistIrNo gambhIrajalo'kSobhyazca, evaM tasyApi bhagavato vistIrNA prajJA svayambhUramaNAnantaguNA gambhIrAkSobhyA ca, yathA ca asau sAgaraH 'anAvila:' akalupajalaH, evaM bhagavAnapi tathAvidhakarmalezAbhAvAdakalupajJAna iti, tathA--kapAyA vidyante yasyAsau kapAyI na kaSAyI akaSAyI, tathA jJAnAvaraNIyAdikarmabandhanAdviyukto muktaH, bhikSuriti kacitpAThaH, tasyAyamarthaH-satyapi niHzeSAntarAyakSaye sarvalokapUjyale ca tathApi bhikSAmAtrajIvikhAt bhikSurevAsau, nAkSINamahAnasAdilabdhimupajIvatIti, tathA zakra iva devAbhipatiH 'yutimAn' dIptimAniti // 8 // kizca1 sthityapekSayA zeyApekSayA tu damyAdivadanAdyanantakAlagocaraiva / 9099990secess 3290 0320SEX20
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAya ttiyutaM // 146 // seseseseseisesesesesecestroesesesesese 1 000000000000000000000008092asex se vIrieNaM paDi punnavIrie, sudaMsaNe vA NagasabaseDhe / 6 zrImahAsurAlae vAsimudAgare se, virAyae NegaguNovavee // 9 // vIrastutya. sayaM sahassANa u joyaNANaM, tikaMDage paMDagavejayate / se joyaNe NavaNavate sahasse, uddhassito heTa sahassamegaM // 10 // 'sa' bhagavAn 'vIryeNa' aurasena balena dhRtisaMhananAdibhizca vIryAntarAyasya niHzeSataH kSayAt pratipUrNavIryaH, tathA 'sudarzanoM' merurjambUdvIpanAbhibhUtaH sa yathA nagAnA-parvatAnAM sarveSAM zreSThaH-pradhAnaH tathA bhagavAnapi vIryeNAnyaizca guNaiH sarvazreSTha iti, tathA yathA 'surAlayaH' svargastanivAsinAM 'mudAkaro harSajanakaH prazastavarNarasagandhasparzaprabhAvAdibhirguNairupeto 'virAjate zobhate, evaM bhagavAnapyanekaiguNairupeto virAjata iti, yadivA-yathA tridazAlayo mudAkaro'nekairguNairupeto virAjata iti evamasAvapi meruriti // 9 // punarapi dRSTAntabhUtameruvarNanAyAha-sa meruyojanasahasrANAM zatamuccaiskhena, tathA trINi kaNDAnyasyeti trikaNDaH, tadyathA-bhauma jAmbUnadaM vaiDUryamiti, punarapyasAveva vizeSyate-'paNDakavaijayanta' iti, paNDakavanaM zirasi vyavasthitaM vaijayantIkalpa-patAkAbhUtaM yasya ma nathA, tathA'sAvUrdhvamucchrito navanavatiryojanasahasrANyadho'pi sahasramekamavagADha || // 14 // iti // 10 // tathA1 vaadi.pr.| puDhe Nabhe cihai bhUmivahie, jaM sUriyA aNuparivadvayaMti / se hemavanne bahunaMdaNe ya, jaMsI ratiM vedayatI mahiMdA // 11 // se pavae sadamahappagAse, virAyatI kaMcaNamaTThavanne / aNuttare girisu ya pavadugge, girIvare se jalieva bhome // 12 // 'nabhasi 'spRSTo' lamo namo vyApya tiSThati tathA bhUmi cAvagAjha sthita iti UdhistiryakalokasaMspazI, yathA 'yaM' mere 'sUryA' AdityA jyotiSkA 'anuparivartayanti' yasya pArzvato bhramantItyarthaH, tathA'sau 'hemavarNo niSTaptajAmbUnadAmaH, tathA bahUni cakhAri nandanavanAni yasya sa bahunandanavanA, tathAhi-bhUmau bhadrazAlavanaM tataH paJca yojanazatAnyAruhA mekhalAyAM / nandanaM tato dviSaSTiyojanasahasrANi paMcazatAdhikAnyatikramya saumanasaM tataH SaTtriMzatsahasrANyAruhya zikhare paNDakavanamiti, tadevamasau caturnandanavanAyupeto vicitrakrIDAsthAnasamanvitaH, yasmin mahendrA apyAgatya tridazAlayAdramaNIyataraguNena 'rati ramaNa-18 krIDAM 'vedayanti' anubhavantIti / / 11 / apica-saH-mervAkhyo'yaM parvato mandaro meruH sudarzanaH suragirirityevamAdibhiH za-18 bdaimahAn prakAza:-prasiddhiryasya sa zabdamahAprakAzo 'virAjate zobhate, kAJcanasyeva 'mRSTaH' lakSNaH zuddho vA varNo yasya saH tathA, evaM na vidyate uttaraH-pradhAno yasyAsAvanuttaraH, tathA giriSu ca madhye parvabhiH-mekhalAdibhirdaSTrAparvatairvA 'durgo' viSamaH sAmAnyajantUnAM durAroho 'girivara' parvatapradhAnaH, tathA'sau maNibhirauSadhIbhitra dedIpyamAnatayA 'bhauma iva' bhUdeza iva jva-18 6 zrImahA|lita iti // 12 // kiJca bIrastutya. mahIi majjhami Thite NagiMde, pannAyate sUriyasuddhalese / evaM sirIe u sa bhUrivanne, maNorame joyai accimAlI // 13 // sudaMsaNasseva jaso girissa, pavuccaI mahato pavayassa / etovame samaNe nAyaputte, jAtIjasodaMsaNanANasIle // 14 // 'mayA' ratnaprabhApRthivyAM madhyadeze jambUdvIpastasyApi bahumadhyadeze saumanasavidyutprabhagandhamAdanamAlyavantadaMSTrAparvatacatuSTayopazobhitaH samabhUbhAge dazasahasravistIrNaH zirasi sahasramekamadhastAdapi daza sahasrANi navatiyojanAni yojanaikAdazabhAgairdazabhiradhikAni vistIrNaH cakhAriMzadyojanocchritacUDopazobhito 'nagendra' parvatapradhAno meruHprakarSeNa loke jJAyate sUryavatzuddhalezya:AdityasamAnatejAH, 'evam' anantaroktaprakArayA zriyA tuzabdAdviziSTatarayA saH-meruH 'bhUrivarNa: anekavarNo anekavarNaratropa- // 147 // zobhitakhAn mana:-antaHkaraNaM ramayatIti manoramA 'arcimAlIva' Aditya iva khatejasA dyotayati dazApi dizaH prakAzayatIti // 13 // sAmpranaM merudRSTAntopakSepaNa dArzantikaM darzayati-etadanantaroktaM 'yaza' kIrtanaM sudarzanasya merugireH mahAparvatasya mutrakRtAnaM zIlAGkAcAyitttiyutaM // 147 // nantaroktaprakArayA nitA nagendraH' parvatapradhAna navatiyojanAni yojaSTrA dRSTAnnopASaNati manoramA arcamAnlAdiziSTatarayA sA-marupraSeNa loke jJAyate manakA
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAnAbhyAM sakala putraH zrImanmahAvIrava anantaroktopa procyate, sAmpratametadeva bhagavati dArzantike yojyate-epA--anantaroktopamA yasya sa etadupamaH, ko'sau ?-zrAmyatItira zramaNastaponiSTaptadeho jJAtA:-kSatriyAstepAM putraH zrImanmahAvIravarddhamAnasvAmItyarthaH, sa ca jAtyA sarvajAtimadbhyo yazasA azeSayazasvibhyo darzanajJAnAbhyAM sakaladarzanajJAnibhyaH zIlena samastazIlavayaH zreSThaH-pradhAnaH, akSaraghaTanA tu jAtyAdInAMza kRtadvandvAnAmatizAyane arza AdibAdacpratyaya vidhAnena vidheyeti // 14 // punarapi dRSTAntadvAreNaiva bhagavato vyAvarNanamAha girIdhare vA nisahA''yayANaM, ruyae va seTe valayAyatANaM / taovame se jagabhaipanne, muNINa majjhe tamadAha panne // 15 // aNuttaraM dhammamuIraittA, aNuttaraM jhANavaraM jhiyaaii| susukkasukaM apagaMDasukaM, saMkhiMduegaMtavadAtasukaM // 16 // yathA 'niSadho' girivaro girINAmAyatAnAM madhye jambUdvIpe anyeSu vA dvIpeSu dairyeNa 'zreSThaH' pradhAnaH tathA-valayA-16 18 yatAnAM madhye rucakaH parvato'nyebhyo valayAyatakhena yathA pradhAnaH, sa hi rucakadvIpAntarvartI mAnuSottaraparvata ica vRttAyata: 1 makhIyAt apra0 pr0| 2 vRttAyato'saM0 pra0 nacaitadyuktaM / sUtrakRtAGga saGkhyeyayojanAni parikSepeNeti, tathA sa bhagavAnapi tadupamaH yathA tAvAyatavRttatAbhyAM zreSThau evaM bhagavAnapi jagati-saMsAre zrImahAzIlAGkA- bhUtiprajJA-prabhUtajJAnaH prajJayA zreSTha ityarthaH, tathA aparamunInA madhye prakarSeNa jAnAtIti prajJaH evaM tatsvarUpavidaH 'udAhu: udA vIrasvatya. cAya hRtavanta uktavanta ityarthaH // 15 // kizcAnyat-nAsyottara:-pradhAno'nyo dharmo vidyate ityanuttaraH tamevambhUtaM dharma 'ut' prAbalyena ciyuta 'IrayitvA' kathayitA prakAzya 'anuttaraM' pradhAnaM 'dhyAnavaraM' dhyAnazreSThaM dhyAyati, tathAhi-utpannajJAno bhagavAn yognirodh||148|| kAle sUkSma kAyayogaM nirundhan zukladhyAnasya tRtIya bhedaM sUkSmakriyamapratipAtAkhyaM tathA niruddhayogazcaturtha zukladhyAnabhedaM vyupara| takriyamanivRttAkhyaM dhyAyati, etadeva darzayati-suSTha zuklabatzuklaM dhyAnaM tathA apagataM gaNDam-apadravyaM yasya tadapagaNDaM nidoSArjunasuvarNavat zuklaM yadivA-apagaNDam-udakaphenaM tattulyamiti bhAvaH / tathA zalenduvadekAntAvadAtaM-zubhraM zuklaM-zukladhyAnottaraM bhedadvayaM dhyAyatIti // 16 // apica feeeeeeeeeeeeects janapi tadupamaH yathA tAvApAnAtIti prajJaH evaM tasvambhUtaM dharma 'ut' prAbalyena 18 // 148 // aNuttaragaM paramaM mahesI, asesakammaM sa visohaittA / siddhiM gate sAimaNaMtapatte, nANeNa sIleNa ya daMsaNeNa // 17 // rukkhesu NAte jaha sAmalI vA, jassi ratiM veyayatI suvnnaa| vaNesa vA NaMDhaNamAha seTaM, nANeNa sIleNa ya bhUtipanne // 18 // tathA'sau bhagavAn zailezyavasthApAditazukladhyAnacaturthabhedAnantaraM sAdhaparyavasAnAM siddhigati paJcamI prAptaH, siddhigatimeva vi| zinaSTi-anuttarA cAsau sarvottamakhAdagyA ca lokAgravyavasthitakhAdanuttarAmyA tAM 'paramA' pradhAnAM 'maharSiH' asAvatyantogratapovizeSaniSTatadehakhAd azeSa karma-jJAnAvaraNAdikaM 'vizodhya' apanIya ca viziSTena jJAnena darzanena zIlena ca kSAyikeNa sidvigatiM prApta iti mIlanIyam // 17 // punarapi dRSTAntadvAreNa bhagavataH stutimAha-vRkSeSu madhye yathA 'jJAta' prasiddho devakuru vyavasthitaH zAlmalIvRkSaH, sa ca bhavanapatikrIDAsthAnaM, 'yatra' vyavasthitA anyatazcAgatya 'suparNA' bhavanapativizeSA 'rati' rama-18 ||nnkriiddaa 'vedayanti' anubhavanti, vaneSu ca madhye yathA nandanaM vanaM devAnAM krIDAsthAnaM pradhAna evaM bhagavAnapi 'jJAnena' kevalA-18 khyena samastapadArthAvirbhAvakena 'zIlena' ca cAritreNa yathAkhyAtena 'zreSThaH' pradhAnaH 'bhUtiprajJaH' pravRddhajJAno bhagavAniti // 18 // // 18 // apica thaNiyaM va sahANa aNuttare u, caMdo va tArANa mahANubhAve / gaMdhesu vA caMdaNamAhu seDhe, evaM muNINaM apaDinnamAhu // 19 // jahA sayaMbhU udahINa seTe, nAgepu vA dharaNiMdamAhu se?|| khoodae vA rasa vejayaMte, tavovahANe muNivejayate // 20 // 29990000000000020201000900202020002020see
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 esesesesesese yeSAM prAdhAnyena vyavasthitAlalAnA' madhye yAmAhustajjJAH, 'mRgAlA sUtrakRtAGgaM yathA zamdAnA madhye 'stanitaM' meghagarjitaM tad 'anutsaraM pradhAnaM, tuzabdo vizeSaNArthaH samuNayArtho vA, 'tArakANAM ca || 6zrImahAzIlAGkA- nakSatrANAM madhye yathA candro mahAnubhAvaH sakalajananivRttikAriNyA kAntyA manoramaH zreSThaH, 'gandheSu' iti guNaguNinorabhedAnma- bIrastutya. cApIya tubUlopAdvA gandhavatsu madhye yathA 'candanaM' gozIrSakAkhyaM malayaja vA tajjJAH zreSThamAhuH, evaM 'munInA' maharSINAMmadhye bhagavantaM ttiyuta nAsya pratijJA ihalokaparalokAzaMsinI vidyate ityapratijJastamevambhUtaM zreSThamAhuriti // 19 // apica-svayaM bhavantIti khymbhuvo||149|| devA te tatrAgatya ramantIti svayambhUramaNaH tadevam 'udadhInAM samudrANAM madhye yathA khayambhUramaNaH samudraH samastadvIpasAgarapa yentavartI 'zreSThaH' pradhAnaH 'nAgeSu ca bhavanapativizeSeSu madhye 'dharaNendra' dharaNaM yathA zreSThamAhuH, tathA 'khoodae' iti ikSurasa ivodakaM yasya sa ikSurasodakaH sa yathA rasamAzritya 'vaijayantaH pradhAnaH svaguNairaparasamudrANAM patAkevopari vyavasthitA evaM 'tapaupadhAnena' viziSTatapovizeSeNa manute jagatasvikAlAvasthAmiti 'muniH' bhagavAn 'vaijayantaH' pradhAnaH, samastalokasya mahAtapasA vaijayantIvopari vyavasthita iti // 20 // hatthIsu erAvaNamAhu NAe, sIho migANaM salilANa gaMgA / // 149 // pakkhIsu vA garule veNudevo, nivvANavAdINiha NAyaputte // 21 // johesu gAe jaha vIsaseNe, pupphesu vA jaha arviNdmaahu| khattINa seTre jaha daMtavakke, isINa seTe taha vaddhamANe // 22 // __'hastiSu' karivareSu madhye yathA 'airAvaNaM' zakravAhanaM 'jJAta' prasiddhaM dRSTAntabhUtaM vA pradhAnamAhustajjJAH, 'mRgANAM ca zvApadAnAM madhye yathA 'siMha' kesarI pradhAna tathA bharatakSetrApekSayA 'salilAnAM' madhye yathA gaGgAsalilaM pradhAnabhAvamanubhavati, 'pakSiSu' madhye yathA garutmAn veNudevAparanAmA prAdhAnyena vyavasthitaH, evaM nirvANaM-siddhikSetrAkhyaM karmacyutilakSaNaM vA kharUpa tastadupAyaprAptihetuto vA vadituM zIlaM yeSAM te tathA teSAM madhye jJAtA:-kSatriyAsteSAM putra:-apatyaM jJAtaputraH-zrImanmahAvIravardha16 | mAnasvAmI sa pradhAna iti, ythaavsthitnirvaannaarthvaadikhaadityrthH|| 21 // apica-yodheSu madhye 'jJAto' vidito dRSTAntabhUto| vA vizvA-hastyazvarathapadAticaturaGgabalasametA senA yasya sa vizvasenaH-cakravartI yathA'sau pradhAnaH, puSpeSu ca madhye yathA aravinda pradhAnamAhuH, tathA kSatAt trAyanta iti kSatriyAH teSAM madhye dAntA-upazAntA yasya vAkyenaiva zatravaH sa dAntavAkyaH-cakravartI yathA'sau zreSThaH / tadevaM bahUn dRSTAntAn prazastAn pradaryAdhunA bhagavantaM dArdAntika svanAmagrAhamAha---tathA RSINAM madhye zrImAn vardhamAnasvAmI zreSTha iti // 22 // tathA dANANa seDhe abhayappayANaM, saccesu vA aNavajaM vayaMti / tavesu vA uttama baMbhaceraM, loguttame samaNe nAyaputte // 23 // 1.tyabhiprAyaH pra. 6zrImahAsUtrakRtAGgaM ThiINa seTA lavasattamA vA, sabhA suhammA va sabhANa seTA / zIlAGkA vIrastutya. cAyAya nivANaseTA jaha savadhammA, Na NAyaputtA paramatthi nANI // 24 // ttiyata tathA svaparAnugrahArthamarthine dIyata iti dAnamanekadhA, teSAM madhye jIvAnAM jIvitArthinAM trANakArilAdabhayapradAnaM zreSTha, taduktam-'dIyate mriyamANasya, koTiM jIvitameva vA / dhanakoTiM na gRhNIyAt , sarvo jIvitumicchati // 1 // " iti, gopAlAjanAdInAM dRSTAntadvAreNArtho buddhau sukhenArohatItyataH abhayapradAnaprAdhAnyakhyApanArtha kathAnakamidaM-vasantapure nagare aridamano nAma rAjA, sa ca kadAciccaturvadhUsameto vAtAyanasthaH krIDAyamAnastiSThati, tena kadAcicauro raktakaNavIrakRtamuNDamAlo raktapari dhAno raktacandanopaliptazca prahatavadhyaDiNDimo rAjamArgeNa nIyamAnaH sapatnIkena dRSTaH, dRSTvA ca tAbhiH pRSTa-kimanenAkArIti ?, 10 tAsAmekena rAjapuruSeNA''veditaM yathA-paradravyApahAreNa rAjaviruddhamiti, tata ekayA rAjA vijJapto yathA-yo bhavatA mama prAra 4 varaH pratipannaH so'dhunA dIyatAM yenAhamasyopakaromi kizcit, rAjJA'pi pratipanna, tatastayA snAnAdipuraHsaramalaGkAreNAlato dInArasahasravyayena paJcavidhAn zabdAdIn viSayAnekamahaH prApitaH, punarditIyayA'pi tathaiva dvitIyamaho dInArazatasahasradhyayena | lAlitaH, tatastRtIyayA tRtIyamaho dInArakoTivyayena satkAritaH, caturdhyA tu rAjAnumatyA maraNAdrakSitA abhayapradAnena, tato'sAvanyAbhirhasitA nAsya bayA kizcidattamiti, tadevaM tAsAM parasparabahUpakAraviSaye vivAde rAjJA'sAveva cauraH samAhUya pRSTo yathA kena tava bahUpakRtamiti, tenApyabhANi yathA-na mayA maraNamahAbhayabhItena kizcit snAnAdikaM sukhaM vyajJAyIti, abhayapradAnAkarNa caesecenecessceceaeedeesecesseseceseseseseceoeaeeeeeeeeeeeeee GAD9a9039300ashasass30002020928292029a // 15 o //
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtraka. 26 sUtrakRtA zIlAGkAcAyaya ciyutaM / / 151 / / 101 nena punarjanmAnamivAtmAnamavaimIti, ataH sarvadAnAnAmabhayapradAnaM zreSThamiti sthitam / tathA satyeSu ca vAkyeSu yad 'anavayam' apApaM parapIDAnutpAdakaM tat zreSThaM vadanti, na punaH parapIDotpAdakaM satyaM satyo hitaM satyamitikRtvA, tathA coktam- "loke'pi zrUyate vAdo, yathA satyena kauzikaH / patito vadhayuktena narake tIvra vedane // 1 // " anyacca - "taheba kANaM kANatti, paMDagaM | paMDagatti vA / vAhiyaM vAvi rogitti, teNaM coroti no vade // 1 // " tapassu madhye yathaivottamaM navavidhabrahmagupyupetaM brahmacaryaM pradhAnaM bhavati tathA sarvalokottamarUpasampadA-sarvAtizAyinyA zaktyA kSAyikajJAnadarzanAbhyAM zIlena ca 'jJAtaputro' bhagavAn zramaNaH pradhAna iti / / 23 / / kiJca -- sthitimatAM madhye yathA 'lavasattamAH' paJcAnuttara vimAnavAsino devAH sarvotkRSTa sthiti| vartinaH pradhAnAH, yadi kila teSAM sapta lavA AyuSkamabhaviSyattataH siddhigamanamabhaviSyadityato lavasattamAste'bhidhIyante, 'sabhAnAM ca' parpadAM ca sadhye yathA saudharmAdhipaparSacchreSThA bahubhiH krIDAsthAnairupetakhAttathA yathA sarve'pi dharmA 'nirvANazreSThAH mokSapra dhAnA bhavanti, kuprAvacanikA api nirvANaphalameva svadarzanaM zruvate yataH, evaM 'jJAtaputrAt' vIravardhamAnakhAminaH sarvajJAt sakAzAt 'paraM' pradhAnaM anyadvijJAnaM nAsti, sarvathaiva bhagavAnaparajJA nimyo'dhikajJAno bhavatIti bhAvaH // 24 // kiJcAnyatpuDhome ghuNa vigayagehI, na saNihiM kuvati Apanne / tari samudaM va mahAbhavoghaM, abhayaMkare vIra anaMtacakkhU // 25 // kohaM ca mANaM ca taheva mAyaM, lobhaM cautthaM ajjhatthadosA / ANi vaMtA arahA mahesI, Na kubaI pAva Na kAravei // 26 // sa hi bhagavAn yathA pRthivI sakalAdhArA vartate tathA sarvasatvAnAmabhayapradAnataH sadupadezadAnAdvA sacvAdhAra iti, yadivAyathA pRthvI sarvasahA evaM bhagavAn parISahopasargAn samyaka sahata iti, tathA 'dhunAti' apanayatyaSTaprakAraM karmeti zeSaH, tathA'vigatA' pralInA sabAlAbhyantareSu vastuSu 'gRddhiH' gAmabhilASo yasya sa vigatagRddhiH, tathA sannidhAnaM sannidhiH, sa ca dravyasannidhiH dhanadhAnyahiraNyadvipada catuSpadarUpaH bhAvasabhidhistu mAyA krodhAdayo vA sAmAnyena kaSAyAstamubhayarUpamapi saMnirdhi na karoti bhagavAn, tathA 'AzuprajJaH' sarvatra sadopayogAt na chadmasthavanmanasA paryAlocya padArthaparicchittiM vidhatte, sa evambhUtaH tarikhA samudramivApAraM 'mahAbhavaughaM' caturgatikaM saMsArasAgaraM bahuvyasanAkulaM sarvottamaM nirvANamAsAditavAn, punarapi | tameva vizinaSTi - 'abhayaM' prANinAM prANarakSArUpaM svataH paratazca sadupadezadAnAt karotItyabhayaMkaraH, tathA'STaprakAraM karma vizeSezerayati - prerayatIti vIraH, tathA 'anantam' aparyavasAnaM nityaM jJeyAnantakhAdvA'nantaM cakSuriva cakSuH- kevalajJAnaM yasya sa tatheti / / 25 / / kiJcAnyat - 'nidAnocchedena hi nidAnina ucchedo bhavatI 'ti nyAyAt saMsArasthitezca krodhAdayaH kaSAyAH kAraNamata etAn adhyAtmadoSAMzcaturo'pi krodhAdIn kaSAyAn 'vAnsvA' parityajya asau bhagavAn 'arhan' tIrthakRt jAtaH, tathA maharSiH, evaM paramArthato maharSikhaM bhavati yadyadhyAtmadoSA na bhavanti, nAnyatheti, tathA na svataH 'pApa' sAvadyamanuSThAnaM karoti nApyanyaiH kArayatIti // 26 // kiJcAnyat kiriyA kiriyaM veNaiyANuvAyaM, aNNANiyANaM paDiyacca ThANaM / se sAyaM iti veyaittA, uvaTTie saMjamadIharAyaM // 27 // se vAriyA itthI sarAibhattaM, uvahANatraM dukkha khayaTTayAe / logaM vidittA AraM paraM ca savaM pabhU vAriya savavAraM // 28 // soccA ya dhammaM arahaMtabhAsiyaM, samAhitaM aTThapadovasuddhaM / taM sahANA ya jaNA aNAU, iMdA va devAhiva AgamissaMti // 29 // timi ( gAthA 0 390 ) iti zrI vIratthutInAma chaTTamajjhayaNaM samattaM // tathA sa bhagavAn kriyAvAdinAmakriyAvAdinAM vainayikAnAmajJAnikAnAM ca 'sthAnaM' pakSamabhyupagatamityarthaH, yadivA -sI | yate'sminniti sthAnaM - durgatigamanAdikaM 'pratItya' paricchidya samyagavabudhyetyarthaH eteSAM ca kharUpamuttaratra nyakSeNa vyAkhyAsyA For Private Personal Use Only 6 zrImahAvIrastutya. / / 151 //
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 vIrastutya. sUtrakRtAmaH , lezatastvidaM-kriyaiva paralokasAdhanAyAlamityevaM vadituM zIlaM yeSAM te kriyAvAdinaH, teSAM hi dIkSAta eva kriyArUpAyA zrImahAzIlA- mokSa ityevamabhyupagamaH, akriyAvAdinastu jJAnavAdinaH, teSAM hi yathAvasthitavastuparijJAnAdeva mokSaH, tathA coktam-"paJcaviMjArIya- zatitattvajJo, yatra tatrAzrame rataH / zikhI muNDI jaTI vApi, siyate nAtra sNshyH||1||" tathA vinayAdeva mokSa ityevaM gotriyutaM / zAlakamatAnusAriNo vinayena carantIti vainayikA vyavasthitAH, tathA'jJAnamevaihikAmuSmikAyAlamityevamajJAnikA vyavasthitAH, ityevaMrUpaM teSAmabhyupagamaM paricchidya-svataH samyagavagamya samyagavabodhena, tathA sa eva vIravardhamAnakhAmI sarvamanyamapi bauddhAdikaM // 152 // |yaM kazcana vAdamaparAn sattvAn yathAvasthitatattvopadezena 'vedayitvA' parijJApyopasthitaH samyagutthAnena saMyame vyavasthito na tu 18| yathA anye, taduktam-"yathA pareSAM kathakA vidagdhAH, zAstrANi kRtA laghutAmupetAH / ziSyairanujJAmalinopacArairvaktRtvadoSA svayi te na santi // 1 // " iti 'dIrgharAtram' iti yAvajjIvaM saMyamotthAnenotthita iti // 27 // apica-sa bhagavAn vArayitvA-pratiSidhya kiM tadityAha-'striyam' iti strIparibhoga maithunamityarthaH, saha rAtribhaktena vartata iti sarAtribhaktaM, upalaMA kSaNArthavAdasyAnyadapi prANAtipAtaniSedhAdika draSTavyaM, tathA upadhAnaM tapastadvidyate yasyAsI upadhAnavAna-taponiSTaptadehaH, kima-1 rthamiti darzayati-duHkhayatIti duHkham-aSTaprakAraM karma tasya kSayaH-apagamastadartha, kizca-lokaM vidikhA 'Aram' ihalo kAkhyaM 'paraM' paralokAkhyaM yadivA-AraM-manuSyaloka pAramiti-nArakAdikaM svarUpatastatprAptihetutazca vidikhA sarvametat // 152 // IS 'prabhuH' bhagavAna 'sarvavAraM' bahuzo nivAritavAn , etaduktaM bhavati-prANAtipAtaniSedhAdikaM khato'nuSThAya parAMzca sthApitavAn , na |RI hi khato'sthitaH parAMzca sthApayitumalamityarthaH, taduktam-"bruvANo'pi nyAyyaM svavacanaviruddhaM vyavaharan , parAnAlaM kazciddamayitumadAntaH svayamiti / bhavAmizvityaivaM manasi jagadAdhAya sakalaM, khamAtmAnaM tAvaddamayitumadAntaM jyavasitaH // 1 // " iti, tathA"titthaMyaro caunANI suramahio sijJiyAyadhUyaMmi / aNihimabalabirao sabatthAmesu uJjamai // 1 // ityAdi" // 28 // sAmprataM sudharmakhAmI tIrthakaraguNAnAkhyAya svaziSyAnAha-'socA ya ityAdi, thulA ca durgatidhAraNAddharma-zrutacAritrAkhyamaIdbhirbhApitaM-samyagAkhyAtamarthapadAni-yuktayo hetapo vA tairupayuddhara-abadAta sayuktikaM sahetukaM vA yadivA athaiH-abhidheyaiH padaizva-vAcakaiH zabdaiH upa-sAmIpyana zuddha-nirdoSa, tamevambhUtamaInirbhASitaM dharma bhadadhAnAH, tathA'nutiSThanto 'janA' lokA / 'anAyuSaH' apagatAyuHkarmANaH santaH siddhAH, sAyuSazvendrAdhA devAdhiSA AgamiSyantIti / itizabdaH parisamAptI, adhImIti pUrvavat // 29 // iti vIrastavAkhyaM SaSThamadhyayanaM parisamAptamiti // SOPRAD9990099999Bossasses 1 tIrtharacaturmAnI murama hitaH sevayitavye suve, anihitabalavIryaH sarvasthAnoyacchati // 1 // atha saptamaM adhyayanaM prArabhyate // 7 kuzIla paribhASA sUtrakRtAGgaM zIlAtAcArgIyanasipute // 153 // uktaM paSTamadhyayanaM, sAmprataM saptamamArabhyate, assa cAyamamisambandhaH, hAnantarAdhyayane mahApaurakha guNotkIrtanataH suzIlaparibhASA kRtA, tadanantaraM tadviparyastAH kuzIlAH paribhASyante, tadanena sambandhetAyAtasyAsyAdhyayanasya cakhAryanuyogadvArANi vyAvarNanIyAni, tatrApyupakramAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-kuzIlA:-paratIrthikAH pArzvasthAdayo vA khayudhyA azIlAzca gRhasthAH pari-samantAt bhASyante-pratipAdyante tadanuSThAnatastadviSAkadurgatigamanataca nirUpyanta iti tathA tadviparyayeNa kacitsuzIlAceti, nikSepavidhA oghanAmamatrAlApakabhedAta, tatrauSaniSpamanikSape'dhyayanaM,nAmaniSpane kuzIlaparibhASeti, etadadhikRtya niyuktikRdAha sIle cakka danve pAuraNAbharaNabhoyaNAdIsu / bhAve u ohasIlaM abhikkhamAsevaNA ceva // 86 // 'zole' zIlavipaya nikSepe kriyamANe 'catuSka'miti nAmAdizcaturdhA nikSepaH, tatrApi nAmasthApane kSuNNakhAdanAdRtya 'dravyam' iti dravyazIlaM prAvaraNAbharaNabhojanAdipu draSTavyaM, asthAyamarthaH-yo hi phalanirapekSastatvabhAvAdeva kriyAsu pravartate sa tacchIlA, tatraha prAvaraNazIla iti prAvaraNaprayojanAbhAve'pi tAchIlyAnityaM prAvaraNakhabhAvaH prAvaraNe vA dattAvadhAnaH, evamAbharaNabhojanAdipvapi draSTavyamiti, yo vA yassa dravyasya cetanAcetanAdeH svabhAvastad dravyazIlamityucyate, bhAvazIlaM tu dvidhA-oghazIlamAbhIkSyasevanAzIlaM ceti // tatraupazIlaM vyAcigkhyAmurAha--
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 7kRzIlaparibhASA. ohe sIlaM viratI virayAviraI ya aviratI asIlaM / dhamme NANatavAdI apasattha ahammakovAdI // 7 // za tatraupaH-sAmAnyaM sAmAnyena sAvadyayogavirato viratAvirato vA zIlavAn bhaNyate, tadviparyasto'zIlavAniti, AbhIkSNyasevAyo tu-anavaratasevanAyAM tu zIlamidaM, tadyathA-'dharme' dharmaviSaye prazastaM zIlaM yadutAnavaratApUrvajJAnArjanaM viziSTatapaHkaraNaM vA, AdigrahaNAdanavaratAbhigrahagrahaNAdikaM parigRhyate, aprazastabhAvazIlaM khadharmapravRtti hyA AntarA tu krodhAdiSu pravRttiH, AdigrahaNAt zepakapAyAzcauryAbhyAkhyAnakalahAdayaH parigRhyanta iti // sAmprataM kuzIlaparibhASAkhyasyAdhyayanasyAnvarthatA darzayitumAhaparibhAsiyA kusIlA ya ettha jAvaMti aviratA keI / sutti pasaMsA suddho kutti duguMchA aprisuddho|| 88 // pari-samantAt bhASitAH-pratipAditAH 'kuzIlAH' kutsitazIlAH paratIrthikAH pArzvasthAdayazca cazabdAt yAvantaH kecanAviratA asinityata idamadhyayanaM kuzIlaparibhApetyucyate, kimiti kuzIlA azuddhA gRhyante ityAha-surityayaM nipAtaH prazaMsAyAM zuddhaviSaye vartate, tadyathA-saurAjyamityAdi, tathA kurityayamapi nipAto jugupsAyAmazuddhaviSaye vartate, kutIrtha kugrAma ityAdi / yadi kutsitazIlAH kuzIlAH, kathaM tarhi ? paratIrthikAH pArzvasthAdayazca tathAvidhA bhavantItyAha___ aphAsuyapaDiseviya NAmaM bhujjo ya sIlavAdI ya / phAsuM vayaMti sIlaM aphAsuyA mo abhujNtaa|| 89 // astyayaM zIlazabdastatsvAbhAvye, tathAhi-yaH phalanirapekSaH kriyAsvAbharaNAdikAsu pravartate sa ceha dravyazIlakhena pradarzitA, astyupazamapradhAne cAritre, tathAhi-tatpradhAnaH zIlavAnayaM tapasvIti, tadviparyayeNa duHzIla iti, sa ceha bhAvazIlagrahaNenopAtta iti. ha ca yatInAM dhyAnAdhyayanAdikaM mukkhA dharmAdhArazarIratatpAlanAhAravyApAraM ca mukkhA nAparaH kazcivyApAro'stItyatastasUtrakRtAGgaM dAzrayaNenaiva suzIlakha duHzIlavaM ca cintyate, tatra kutIthiMkaH pArzvasthAdirvA aprAsukaM-sacittaM pratisevituM zIlamasya sa bhavatyazIlA- prAsukapratisevI nAmazabdaH sambhAvanAyAM 'bhUyaH' punardhArphAcchIlavantamAtmAnaM vadituM zIlaM yasya sa zIlavAdI, kimityevaM ?-yataH cAIya- 'prAsukam' acetanaM zIlaM vadanti, idamuktaM bhavati-yaH prAsukamudramAdidoSarahitamAhAraM bhute taM zIlavantaM vadanti tajjJAH , tathAciyutaM hi-yatayo prAsukamudgamAdidoSaduSTamevAhAramabhujAnAH zIlavanto bhaNyante, netara iti sthitaM, mozandakha nipaatnaavdhaarnnaarth||15|| // khAditi // aprAsukabhojikhena kuzIlavaM pratipAdayituM dRSTAntamAha jaha NAma goyamA caMDIdevagA vAribhadagA ceva / je agnihottavAdI jalasoyaM je ya icchati // 9 // __ yatheti dRSTAntopakSepArtha, nAmazabdo vAkyAlaGkAre, 'gautamA' iti govratikA gRhItazikSaM laghukAyaM vRSabhamupAdAya dhAnyApartha pratigRhamaTanti, tathA 'caMDIdevagA' iti cakradharaprAyAH evaM 'vAribhadrakA' abbhakSAH zaivalAzino nityaM snAnapAdAdidhAvanAbhiratA vA tathA ye cAnye 'amihotravAdinaH' agnihotrAdeva svargagamanamicchanti ye cAnye jalazaucamicchanti bhAgavatAdayaste sarve-18 pyaprAsukAhAramojikhAt kuzIlA iti, cazabdAt ye ca svayUthyAH pArzvasthAdaya udmAvazuddhamAhAraM bhuJjate te'pi kuzIlA iti / / |gato nAmaniSpano nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpane nikSepe askhalitAdiguNopetaM sUtramucAraNIyaM, taccedaM puDhavI ya AU agaNI ya vAU, taNa rukkha bIyA ya tasA ya pANA / je aMDayA je ya jarAu pANA, saMseyayA je rasayAbhihANA // 1 // eyAI kAyAiM paveditAI, etesu jANe paDileha sAyaM / eteNa kAeNa ya AyadaMDe, etesu yA vippariyAsurviti // 2 // / 'pRthivI' pRthivIkAyikAH savAH cakAraH khagatabhedasaMsUcanArthaH, sa cAyaM bhedaH-pRthivIkAyikAH sUkSmA bAdarAzca, te | ca pratyekaM paryAptakAparyAptakabhedena dvidhA, evamapkAyikA api tathAnikAyikA vAyukAyikAzca draSTavyAH, vanaspatikAyikAn bhedena darzayati-tRNAni' kuzAdIni 'vRkSAca' azvatthAdayo 'bIjAni' zAlyAdIni evaM vallIgulmAdayo'pi vanaspatibhedA draSTavyAH, trasyantIti 'sA' dvIndriyAdayaH 'prANAH'prANinaH ye cANDAjAtA aNDajAH-zakunisarIsRpAdayaH 'ye ca jarAyujA' jambAlaveSTitAH samutpadyante, te ca gomahiSyajAvikamanuSyAdayaH, tathA saMkhedAjAtAH saMskhedajA yUkAmatkuNakumyAdayaH 'yeca rasajAbhidhAnA' dadhisauvIrakAdiSu rUtapakSmasabhibhA iti // 1 // nAnAbhedabhinnaM jIvasaMghAtaM pradAdhunA tadupadhAte doSaM pradaziyitumAha-'ete' pRthivyAdayaH 'kAyA' jIvanikAyA bhagavadbhiH 'praveditA: kathitAH, chAndasatrAmapuMsakaliGgatA, 'eteSu ca pUrva pratipAditeSu pRthivIkAyAdiSu prANiSu 'sAtaM sukhaM jAnIhi, etaduktaM bhavati-sarve'pi sattvAH sAtaiSiNoduHkhadvipazceti zAkhA 'pratyupekSasva' kuzAgrIyayA buddhyA paryAlocayeti, yathaibhiH kAyaiH samArabhyamANaiH pIbyamAnairAtmA daNDyate, etatsamArambhAdAtmadaMNDo bhavatItyarthaH, athavaibhireva kAyairye 'AyatadaNDA' dIrghadaNDAH, etaduktaM bhavati-etAn kAyAn ye dIrghakAlaM daNDayanti pIDayantIti, teSAM yadbhavati taddarzayati-te eteSveva-pRthivyAdikAyeSu vividham-anekaprakAraM pari-samantAda Azu-kSipramupa eeeeectioececececeseaseeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeectroercenesecene 1999999909a928090a900099999990saa900202010002020 // 154 // tIti 'sA' dvIndriyAmAhaSyajAvikamanuSyAdayaH // nAnAbhedabhinnaM jAna chAndasakhAmapuMsakalimapazceti jJAvA
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ satrakRtA zIlAGkAcAyApavR tiyutaM 1124411 sUtrakRtAGga zIlAGkA cAyAyavR ttiyutaM // 156 // 104 sAmIpyena yAnti - vrajanti teSveva pRthivyAdikAyeSu vividhamanekaprakAraM bhUyo bhUyaH samutpadyanta ityarthaH, yadivA - viparyAsovyatyayaH, sukhArthibhiH kAyasamArambhaH kriyate tatsamArambheNa ca duHkhamevAvApyate na sukhamiti, yadivA kRtIrthikA mokSArthamataH kAyairyA kriyAM kurvanti tathA saMsAra eva bhavatIti // 2 // yathA nAmAvAyatadaNDo mokSArthI tAn kAyAn samArabhya tadviparyayAt saMsAramApnoti tathA darzayati--- jAIpa aNuparimANe, tasathAvarehiM viNighAyameti / se jAti jAtiM bahukUrakamme, jaM kuvatI mijjati teNa vAle // 3 // assi ca loe aduvA paratthA, sayaggaso vA taha annA vA / saMsAramAvanna paraM paraM te, baMdhaMti vedaMti ya dunniyANi // 4 // jAtInAm ekendriyAdInAM panthA jAtipathaH, yadivA - jAtiH - utpattirvadho-maraNaM jAtizva vadhazca jAtivadhaM tad 'anuparivartamAnaH' ekendriyAdiSu paryaTan janmajarAmaraNAni vA bahuzo'nubhavan 'zraseSu' tejovAyuddhIndriyAdiSu 'sthAvareSu' ca pRthivya|mbuvanaspatiSu samutpannaH san kAyadaNDavipAkajena karmaNA bahuzo 'vinidhAtaM' vinAzameti - avApnoti 'sa' AyatadaNDo'sumAn 'jAtiM jAtim' utpattimutpattimavApya bahUni krUrANi - dAruNAnyanuSThAnAni yasya sa bhavati bahukrUrakarmA, sa evambhUto nirvi | vekaH sadasadvivekazUnyatvAt bAla iva bAlo yasyAmekendriyAdikAyAM jAtau yatprANyupamardakAri karma kurute sa tenaiva karmaNA 'mI yate' zriyate pUryate yadivA 'mI hiMsAyAM' mIyate hiMsyate athavA bahukrUrakarmeti cauro'yaM pAradArika iti vA ityevaM tenaiva | karmaNA mIyate - paricchidyata iti // 3 // // ka punarasau taiH karmabhimayate iti darzayati- yAnyAzukArINi karmANi tAnyasminneva | janmani vipAkaM dadati, athavA parasmin janmani narakAdau tasya karma vipAkaM dadati, ekasminneva janmani vipAkaM tIvraM dadati 'zatAgrazo ve 'ti bahuSu janmasu yenaiva prakAreNa tadanubhamAcaranti tathaivodIryate tathA - 'anyathA veti, idamuktaM bhavati| kiJcitkarma tadbhava eva vipAkaM dadAti kiJcica janmAntare, yathA--mRgAputrasya duHkhacipAkAkhye vipAkathutAGgazrutaskandhe | kathitamiti, dIrghakAlasthitikaM laparajanmAntaritaM bedyate, yena prakAreNa sakRttathaivAnekazo vA yadivA'nyena prakAreNa sakRtsahasrazo vA zirazchedAdikaM hastapAdacchedArikaM cAnubhUyata iti, tadevaM te kuzIlA AyatadaNDAzcaturgatikasaMsAramApannA arahaTTaghaTIyatranyAyena saMsAraM paryaTantaH paraM paraM prakRSTaM prakRSTaM duHkhamanubhavanti, janmAntarakRtaM karmAnubhavantazcaikamArtadhyAnopahatA aparaM babhanti vedayanti ca duSTaM nItAni durnItAni - duSkRtAni, na hi svakRtasya karmaNo vinAzo'stItibhAvaH, taduktam - " mA hohi re visano jIva ! tumaM vimaNadummaNo dINo / gahu ciMtieNa phiTTaha taM dukkhaM jaM purA raiyaM // 1 // jaii pavisasi pAyAlaM aDavi va dariM guhaM samudaM vA / pulvakayAu na cukkasi appANaM ghAyase jaivi || 2 || " // 4 // evaM tAvadoghataH kuzIlAH pratipAditAH, tadadhunA pASaNDikAnadhikRtyAha 1 mA bhava re viSaNNo jIva ! tvaM vimanA durmanA dInaH / naiva cintitena spheTate taduHkhaM yatpurA racitaM // 1 // 2 yadi pravizati pAtAla aTavIM vA darI guddAM samudraM vA pUrvakRtAcaiva bhrazyasi AtmAnaM ghAtayasi yadyapi // 1 // je mAyaraM vA piyaraM ca hiccA, samaNavae agaNiM samArabhijA / ahAhu se loe kusIladhamme, bhUtAiM je hiMsati AyasAte // 5 // ujjAlao pANa nivAtaejA, nighAvao agaNi nivAyavejA / tamhA u mehAvi samikkha dhammaM, Na paMDie agaNi samArabhijA // 6 // 'ye' kecanAviditaparamArthA dharmArthamutthitA mAtaraM pitaraM ca tyaktvA, mAtApitrordustyajakhAt tadupAdAnamanyathA bhrAtRputrAdikamapi tyaktveti draSTavyaM zramaNavrate kila vayaM samupasthitA ityevamabhyupagamyAgnikArya samArabhante, pacanapAcanAdiprakAreNa kRtakAritAnumatyauddezikAdi paribhogAccAgnikAyasamArambhaM kuryurityarthaH, atheti vAkyopanyAsArthaH, 'Ahu' riti tIrthakudgaNadharAdaya evamuktavantaH yathA so'yaM pApaNDiko loko gRhasthaloko vA'gnikAyasamArambhAt kuzIlaH - kutsitazIlo dharmo yasya sa kuzIladharmA, ayaM kimbhUta iti darzayati-abhUvan bhavanti bhaviSyantIti bhUtAni prANinastAnyAtmasukhArthaM 'hinasti' vyApAdayati, tathAhi-pazcAbhitapasA niSTatadehAstathA'gnihotrAdikayA ca kriyayA pASaNDikAH svargAvAptimicchantIti, tathA laukikAH pacanapAcanAdiprakAreNAgrikArya samArabhamANAH sukhamabhilaSantIti // 5 // agnikAryasamArambhe ca yathA prANAtipAto bhavati tathA darzayitumAha - tapanatApana prakAzAdihetuM kASThAdisamArambheNa yo'gnikAryaM samArabhate so'gnikAyamaparAMzca pRthivyAdyAzritAn sthAvaranisAMca prANino nipAtayet, tribhyo vA manovAkkAyebhya Ayurbalendriyebhyo vA pAtayennipAtayet ( tripAtayet ), tathA'gni kAyamudakAdinA 7 kuzIlaparibhASA. / / 155 / / 7 kuzIlaparibhASA. // 156 //
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 'nirvApayan vidhyApayaMstadAzritAnanyAMzca prANino nipAtayetripAtayedvA tatrovAlakanirvApakayoryo'nikAyamujjvalayati sa bahU-| nAmanyakAyAnAM samArambhakaH, tathA cAgamaH-"do bhaMte ! pUrisA anamatreNa saddhiM agaNikAyaM samArabhati, tattha NaM ege pu. rise agaNikArya ujAlei egeNaM purise agaNikAyaM nibavei, tesiM bhaMte! purisANaM kayare purise mahAkammatarAe kayare vA purise | appakammatarAe ?, goyamA ! tattha NaM je se purise agaNikAyaM ujjAlei se NaM purise bahutarAgaM puDhavikAyaM samArabhati, evaM 81 AukA bAukArya vaNassaikArya tasakArya appatarAga agaNikArya samArabhai, tattha NaM.je se purise agaNikAyaM nivAvei se gaM purise appatarAgaM puDhavikArya samArabhai jAva appatarAgaM tasakArya samArabhai bahutarAgaM agaNikArya samArabhai, se eteNaM aTeNaM | | goyamA! evaM vuccaI" // api coktam-"bhUyANaM esamAdhAo, havvavAho Na saMsao" ityAdi / yasAdevaM tasAt 'medhAvI' sada| sadvivekaH sazrutikaH samIkSya dharma pApADInaH paNDito nAgnikArya samArabhate, sa eva ca paramArthataH paNDito yo'nikAyasamArambha-18 kRtAt pApAnivartata iti // 6 // kathamanikAyasamArambheNAparaprANivadho mavatItyAzayAha puDhavIvi jIvA AUvi jIvA, pANA ya saMpAima saMpayaMti / saMseyayA kaTusamassiyA ya, ete dahe agaNi samArabhaMte // 7 // hariyANi bhUtANi vilaMbagANi, AhAra dehAya puDho siyaaii| 1 bhUtAnAmeSa AghAto havyavAho na saMzayaH // je chiMdatI AyasuhaM paDucca, pAganbhi pANe bahuNaM tivAtI // 8||jaatiN ca buDhi ca viNAsa- 7 kuzIlayaMte, bIyAi assaMjaya AyadaMDe / ahAhu se loe~ aNajadhamme, bIyAi je hiMsati Aya paribhASA. sAte // 9 // gabbhAi mijati buyAbuyANA, NarA pare paMcasihA kumArA / juSANagA majjhima theragA ya, (pAThAMtare porusA ya) cayaMti te Aukhae palINA // 10 // sUtraka.. sUtrakRtAGgaM zIlAkAcAryAyattiyutaM // 157 // na kevalaM pRthivyAzritA dvIndriyAdayo jIvA yApi ca pRthvI-mRllakSaNA asAvapi jIvAH, tathA Apazca-dravalakSaNA jiivaast-1|| |dAzritAzca prANAH 'sampAtimA' zalabhAdayastatra sampatanti, tathA 'saMkhedajAH' karIpAdiSvindhaneSu ghuNapipIlikAkumyAdayaH kASThAdyAzritAzca ye kecana 'etAn' sthAvarajaGgamAn prANinaH sa dahed yo'gnikArya samArabheta, tato'gnikAyasamArambho mahAdoSAyeti // 7 // evaM tAvadanikAyasamArambhakAstApasAH tathA pAkAdanivRttAH zAkyAdayazcApadiSTAH, sAmprataM te cAnye vanaspatisamArambhAdanivRttAH parAmRzyante ityAha-'haritAni' durvAGkarAdInyetAnyapyAhArAdevRddhidarzanAt 'bhUtAni' jIvAH tathA 'vilambakAnIti' jIvAkAraM yAnti vilambanti-dhArayanti, tathAhi-kalalArbudamAMsapezIgarbhaprasavabAlakumArayuvamadhyamasthavirAva- // 157 // sthAto manuSyo bhavati, evaM haritAnyapi zAlyAdIni jAtAnyabhinavAni saMjAtarasAni yauvanavanti paripakAni jIrNAni parizu-18 pkANi mRtAni tathA vRkSA apyaGkarAvasthAyAM jAtA ityupadizyante mUlaskandhazAkhAprazAkhAdibhirvizeSaiH parivardhamAnA yuvAnaH || |potA ityupadizyanta ityAdi zeSAkhapyavasthAkhAyojyaM, tadevaM haritAdInyapi jIvAkAraM vilambayanti, tata etAni mUlaskandhazAkhApatrapuSpAdiSu sthAneSu 'pRthak pratyekaM 'zritAni' vyavasthitAni, na tu mUlAdiSu sarveSvapi samuditeSu eka eva jIvA, etAni ca bhUtAni saGgyeyAsakyeyAnantabhedabhimAni vanaspatikAyAzritAnyAhArArtha dehopacayArtha dehakSatasaMrohaNArthe vA''tmasukhaM 'pratItya' Azritya yacchinatti sa 'prAgalbhyAt' dhArSyAvaSTambhAdahUnAM prANinAmatipAtI bhavati, tadatipAtAcca niranukrozatayA na dharmo nA|pyAtmasukhamityuktaM bhavati // 8 // kizna-'jAtim' utpatti tathA aGkarapatramUlaskandhazAkhAprazAkhAbhedena vRddhiM ca vinAzayan | bIjAne ca tatphalAni vinAzayan haritAni chinatIti, 'asaMyataH' gRhasthaH pravajito vA tatkarmakArI gRhastha eva, sa ca| haritacchedavidhAyyAtmAnaM daNDayatItyAtmadaNDaH, sa hi paramArthataH paropaghAtenAtmAnamevopahanti, athazabdo vAkyAlaGkAre 'AhuH' evamuktavantaH, kimuktavanta iti darzayati-yo haritAdicchedako niranukrozaH 'sa' amin loke 'anAryadharmA' krUrakarmakArI bhavatItyarthaH, sa ca ka evambhUto yo dharmApadezenAtmasukhArtha vA bIjAni asya copalakSaNArthakhAt vanaspatikArya hinasti sa pASaNDikaloko'nyo vA'nAryadharmA bhavatIti sambandhaH // 9 // sAmprataM haritacchedakarmavipAkamAha-iha vanaspatikAyozapamaIkAH bahuSu janmasu garbhAdikAkhavasthAsu kalalArbudamAMsapezIrUpAsu mriyante, tathA 'dhruvanto'bruvantazca' vyaktavAco'vyaktavA cazca tathA pare narAH paJcazikhAH kumArAH santo niyante, tathA yuvAno madhyamavayasaH sthavirAzca kacitpATho 'majjhimaporusA yatti tatra 'madhyamA' madhyamavayasaH 'porasA ya'tti puruSANAM caramAvasthA prAptA atyantavRddhA evetiyAvat , tadevaM sarvA Reateacocceroececececemesesekseeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeectroe 9298SASEEBOO00000
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ cie 106 teer sUtravAI ciyutaM khapyavasthAsu bIjAdInAmupamaIkAH svAyuSaH kSaye pralInAH santo dehaM tyajantIti, evamaparasthAvarajaGgamopabhardakAriNAmapyaniyatAyu 7kuzIlazIlAhAekasamAyojanIyam // 10 // kizcAnyat paribhASA. cAyata- saMbujjhahA jaMtavo! mANusattaM, dardu bhayaM bAliseNaM alaMbho / egaMtadukkhe jarie va loe, sa ___ kammuNA vippariyAsuvei // 11 // ihega mUDhA pavayaMti mokkhaM, AhArasaMpajaNavajaNeNaM / ege // 158 // ya sIodagasevaNeNaM, hueNa ege pavayaMti mokkhaM // 12 // pAosiNANAdisu Natthi mokkho, khArassa loNassa aNAsaeNaM / te majjamaMsaM lasaNaM ca bhoccA, annattha vAsaM parikappayaMti // 13 // udageNa je siddhimudAharaMti, sAyaM ca pAyaM udagaM phusaMtA / udagassa phAseNa siyA ya siddhI, sinjhisu pANA bahave dagaMsi // 14 // he! 'jantavaH' prANinaH! sambudhyadhvaM yUyaM, na hi kuzIlapANDikalokatrANAya bhavati, dharma ca sudurlabhalena sammudhyadhvaM, tathA coktam-"mANussakhettajAI kularUvAroggamAuyaM buddhI / savaNoggahasaddhA saMjamo ya logaMmi dulahAI // 1 // " tdevm-18||15|| kRtadharmANAM manuSyatvamatidurlabhamityavagamya tathA jAtijarAmaraNarogazokAdIni narakatiryakSu ca tIbaduHkhatayA bhayaM dRSTvA tathA-18 mAnuSyaM kSetraM jAtiH kulaM rUpaM bhArogyaM AyuH buddhiH zravaNamavaprahaH zraddhA saMyamazca loke durlabhAni // 1 // 'bAlizena' ajJena sadasadvivekasvAlambha ityetaccAvagamya tathA nizcayanayamavagamya ekAntaduHkho'yaM jvarita iva 'loka saMsAriprANigaNaH, tathA coktam-"jammaM dukkhaM jarA dukkhaM, rogA ya maraNANi ya / aho dukkho hu saMsAro, jattha kIsaMti pANiNo / / // 1 // " tathA-"tahAiyassa pANaM kuro chuhiyassa bhujae tittI / dukkhasayasaMpauttaM jariyamiva jagaM kalayaleha // 1 // " iti, 18 & atra caivambhUte loke anAryakarmakArI svakarmaNA 'viparyAsamupaiti' sukhArthI prANyupamaI kurvan duHkhaM prAmoti, yadivA mokSArthI hai| 18 saMsAraM paryaTatIti // 11 / / uktaH kuzIlavipAko'dhunA tadarzanAnyabhidhIyante-'iheti manuSyaloke mokSagamanAdhikAre vA, eke 8 kecana 'mUDhA' ajJAcA''cchAditamatayaH paraizca mohitAH prakarSeNa vadanti pravadanti-pratipAdayanti, kiMvat 1-'mokSaM mokSAvApti, keneti darzayati-Ahiyata ityAhAra-odanAdistasya sampad-rasapuSTistA janayatItyAhArasampajjananaM-lavaNaM, tena mAhArasya rasapuSTiH kriyate, tasya varjanaM tenA''hArasampajjananavajanena-lavaNavarjanena mokSaM vadanti, pAThAntaraM vA 'AhArasapaMcayavajaNeNa' AhAreNa saha lavaNapaJcakamAhArasapaJcaka, lavaNapaJcakaM cedaM, tadyathA-saiMdhavaM sauvarcalaM viDaM raumaM sAmudraM ceti, lavaNena | hi sarvarasAnAmabhivyaktirbhavati, tathA coktam-"lavaNavihaNA ya rasA cakkhuvihaNA ya iMdiyaggAmA / dhammo duyAya rahio sokkhaM saMtosarahiyaM no // 1 // " tathA 'lavaNaM rasAnAM tailaM snehAnAM ghRtaM medhyAnA'miti, tadevambhUtalavaNaparivajenena rasapari karmodayasapAvitasukhAvipariNAmAnAM tanmate dusarUpalAt / 2 janma duHkhaM jarA duHkhaM rogAva maraNa pabaho dukhaH eva saMsAraH patra lizyanti jantavaH // tRSNArditasya pArna kUraH zudhitasya bhuktI tRptiH duHkhazatasamprayuktaM jvaritamiva jagatkalakalati // 1 // 4 lavaNavihInAvaM rasAbadhuvihInAcendriyaprAmAH / dharmoM dayayA rahitaH saukhyaM santoSarahitaM na // 1 // sUtrakRtAGgaM tyAga eva kRto bhavati, tasyAgAca mokSAvAptirityevaM kecana mUDhAH pratipAdayanti, pAThAntaraM vA 'AhArao paMcakavajaNeNaM 7 kuzIlazIlA- AhArata iti lyablope karmaNi paJcamI AhAramAzritya paJcakaM varjayanti, tadyathA-lasuNaM palANDuH karabhIkSIraMgomAMsaM macaM cetye-18 paribhASA. cAya tatpazcakavarjanena mokSaM pravadanti, tathaike 'vAribhadrakAdayo' bhAgavatavizeSAH 'zItodakasevanena' sacittApkAyaparibhogena mokSaM tiyuta pravadanti, apattiM ca te abhidadhati-yathodakaM bAhyamalamapanayati evamAntaramapi, vastrAdevaM yathodakAcchuddhirupajAyate evaM baahy||159|| zuddhisAmarthyadarzanAdAntarApi zuddhirudakAdeveti manyante, tathaike tApasabrAhmaNAdayo hutena mokSaM pratipAdayanti, ye kila svargAdi phalamanAzaMsya samidhAghRtAdibhirhavyavizeSairhatAzanaM tarpayanti te mokSAyAgnihotraM juhati zeSAsvabhyudayAyeti, yuktiM cAtra te AhuH| yathA amiH suvarNAdInAM malaM dahatyevaM dahanasAmarthyadarzanAdAtmano'pyAntaraM pApamiti // 12 // teSAmasambaddhapralApinAmuttaradAnAyAha-'prAtaH snAnAdiSu nAsti mokSa' iti pratyUSajalAvagAhanena niHzIlAnAM mokSo na bhavAte, AdigrahaNAt hastapAdAdiprakSAlanaM gRhyate, tathAhi-udakaparibhogena tadAzritajIvAnAmupamaIH samupajAyate, na ca jIvopamardAnmokSAvAptiriti, na caikAntenodakaM bAbamalasyApyapanayane samartham , athApi syAttathApyAntaraM malaM na zodhayati, bhAvazuddhyA tacchuddhaH, atha bhAvarahitasyApi , tacchuddhiH syAt tato matsyabandhAdInAmapi jalAbhiSekeNa muktyavAptiH syAt , tathA-kSArasya' pazcaprakArasthApi lavaNasya 'anaza-18 nena' aparibhogena mokSo nAsti, tathAhi-lavaNaparibhogarahitAnAM mokSo bhavatItyayuktikametat na cAyamekAnto lavaNameva rasa-% // 159 // puSTijanakamiti, kSIrazarkarAdibhirvyabhicArAt , apicAsau praSTavyaH-kiM dravyato lavaNavarjanena mokSAvAptiH uta bhAvataH ?, yadi 1.kAdereveti pr0|2 pAribhASikalarvaNamAtrapratipattinirAsAya kSAreti, ata evaM paJcaprakArasyApIti vRttiH / 3 caNakAderapi kSArAdimattvAlavaNeti / 999999999000000000000000000000
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlAGkA cAya ciyurta // 160 // 107 dravyatastato lavaNarahitadeze sarveSAM mokSaH syAt, na caivaM dRSTamiSTaM vA, atha bhAvatastato bhAva eva pradhAnaM kiM lavaNavarjaneneti, tathA 'te' mUDhA madyamAMsaM lazunAdikaM ca zuklA 'anyatra' mokSAdanyatra saMsAre vAsam - avasthAnaM tathAvidhAnuSThAna sadbhAvAt samyagdarzanajJAnacAritrarUpamokSamArgasyAnanuSThAnAcca 'parikalpayanti' samantA niSpAdayantIti // 13 // sAmprataM vizeSeNa parijihIrSurAhatathA ye kecana mUDhA 'udakena' zItavAriNA 'siddhiM' paralokam 'udAharanti' pratipAdayanti -- 'sAyam' aparAhne vikAle vA 'prAtazca' pratyuSasi ca AdyantagrahaNAt madhyAhne ca tadevaM sandhyAtraye'pyudakaM spRzantaH snAnAdikAM kriyAM jalena kurvantaH prANino | viziSTAM gatimApnuvantIti kecanodAharanti etaccAsamyak yato yadyudakasparzamAtreNa siddhiH syAt tata udakasamAzritA matsyava ndhAdayaH krUrakarmANo niranukrozA bahavaH prANinaH siddhayeyuriti yadapi tairucyate - bAhyamalApanayanasAmarthyamudakasya dRSTamiti tadapi vicAryamANaM na ghaTate, yato yathodakamaniSTamalamapanayatyevamabhimatamapyaGgarAgaM kuGkumAdikamapanayati, tatazca puNyasyApanayanAdiSTavighAtakAdvaruddhaH syAt, kizca yatInAM brahmacAriNAmudakasnAnaM doSAyaiva, tathA coktam- "snAnaM madadarpakaraM, kAmAGgaM prathamaM smRtam / tasmAtkAmaM parityajya, na te strAnti dame ratAH / / 1 / / " apica - "nodakaklinnagAtro hi, snAta ityabhidhIyate / sa snAto yo vratastrAtaH, sa bAhyAbhyantaraH zuciH // 1 // " // 14 // kiJca - macchAya kummAya sirIsivA ya, maggU ya uTThA (TThA) dagara kkhasA ya / aTThANameyaM kusalA vayaMti, 1 anyeSAmapi bhASAzuddhayApAdakAnAM varjanIyakhAt, madyamAMsAdibhojitvaM vakSyatyame / udageNa je siddhimudAharati // 15 // udayaM jai kammamalaM harejA, evaM suhaM icchAmittameva / aMdha va NeyAramaNussarittA, pANANi cevaM viNihaMti maMdA // 16 // pAvAI kammAI pakucato hi, siodagaM tU jai taM harijjA / sijjhisu ege dagasattaghAtI, musaM vayaMte jalasiddhimAhu // 17 // huteNa je siddhimudAharati, sAyaM ca pAyaM agaNiM phusaMtA / evaM siyA siddhi haveja tamhA, agaNi phusaMtANa kukammipi // 18 // yadi jalasamparkAtsiddhiH syAt tato ye satatamudakAvagAhino matsyAzca kUrmAzra sarIsRpAzca tathA madbhavaH tathoSTrA - jalacaravizeSAH tathodakarAkSasA - jalamAnuSAkRtayo jalacaravizeSA ete prathamaM siddhayeyuH, na caitaddRSTamiSTaM vA, tatatha ye udakena siddhimudAharantyetad 'asthAnam' ayuktam - asAmprataM 'kuzalA' nipuNA mokSamArgAbhijJA vadanti / / 15 / / kizvAnyat -- yadyudakaM karmama - lamapaharedevaM zubhamapi puNyamapaharet, atha puNyaM nApaharedevaM karmamalamapi nApaharet, ata icchAmAtramevaitadyaducyate--jalaM karmApahA| rIti, evamapi vyavasthite ye snAnAdikAH kriyAH sArtamArgamanusarantaH kurvanti te yathA jAtyandhA aparaM jAtyandhameva netAramanusRtya gacchantaH kupathazritayo bhavanti nAbhipretaM sthAnamavApnuvanti evaM smArtamArgAnusAriNo jalazaucaparAyaNA 'mandA' ajJAH | kartavyA kartavyavivekavikalAH prANina eva tanmayAn tadAzritAMtha pUtarakAdIn 'vinighnanti' vyApAdayanti, avazyaM jalakriyayA prANavyaparopaNasya sambhavAditi // 16 // apica - 'pApAni' pApopAdAnabhUtAni karmANi' prANyupamardakArINi kurvato'sumato | yatkarmopacIyate tatkarma yadyudakamapaharet yadyevaM syAt tarhi hi yasmAdarthe yasmAtprANyupamardena karmopAdIyate jalAvagAhanAccApagacchati tasmAdudakasattvaghAtinaH pApabhUyiSThA apyevaM siddhayeyuH, na caitadRSTamiSTaM vA, tasmAdye jalAvagAhanAtsiddhimAhuH te mRSA vadanti // 17 // kiJcAnyat- 'agnihotraM juhuyAt svargakAma' ityasAdvAkyAt 'ye' kecana mUDhA 'hutena' agnau ivyaprakSepeNa 'siddhiM' sugatigamanAdikAM svargAvAptilakSaNAm 'udAharanti' pratipAdayanti, kathambhUtAH 1 - ' sAyam' aparAhne vikAle vA 'prAtazca' pratyuSasi agniM 'spRzantaH' yatheSTairhavyairagniM tarpayantastata eva yatheSTagatimabhilaSanti, AhucaivaM te yathA -- agnikAryAtsyAdeva siddhiriti, tatra ca yadyevamanisparzena siddhirbhavet tatastasmAdamiM saMspRzatAM 'kukarmiNAm' aGgAradAhakakumbhakArAyaskArAdInAM siddhiH syAt, yadapi ca mantrapUtAdikaM tairudAhriyate tadapi ca nirantarAH suhRdaH pratyedhyanti yataH kukarmiNAmadhyagnikArye bhasmApAdanamagnihotrikAdInAmapi bhasmasAtkaraNamiti nAtiricyate kukarmibhyo'gnihotrAdikaM karmeti, yadapyucyate - agnimukhA nai devAH, etadapi yuktivikalalAt vAmAtrameva, viSThAdibhakSaNena cAgnesteSAM bahutaradoSotpatteriti // 18 // uktAni pRthak kuzIladarzanAni, ayamaparasteSAM sAmAnyopAlambha ityAha Na aparikkha diTThe hueva siddhI, ehiMti te ghAyamabujjhamANA / bhUehiM jANaM paDileha sAtaM, vijaM gahAyaM tasathAvarehiM // 19 // thati luppaMti tasaMti kammI, puDho jagA parisaMkhAya bhi For Private Personal Use Only 7 izIlaparibhASA. // 160 //
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ 108 sUtrakRtAGgaM kkhU / tamhA viU virato Ayagutte, daTuM tase yA paDisaMharejA // 20 // je dhammaladdhaM viNi- 7 kuzIlazIlAkA paribhASA. cAIya- hAya bhuMje, viyaDeNa sAhaTu ya je siNAI / je dhovatI lUsayatIva vatthaM, ahAhu se NAgaNittiyutaM yassa dUre // 21 // kammaM parinnAya dagaMsi dhIre, viyaDeNa jIvija ya AdimokkhaM se biiyk||16|| dAi abhuMjamANe, virate siNANAisu itthiyAsu // 22 // .. yairmumukSubhirudakasamparkeNAgnihotreNa vA siddhirabhihitA taiH 'aparIkSya dRSTametat' yuktivikalamabhihitametat , kimiti ? yato 'nahu' naiva 'evam' anena prakAreNa jalAvagAhanena agnihotreNa vA prANyupamaIkAriNA siddhiriti, te ca paramArthamabuddhyamAnAH prANyupapAtena pApameva dharmabuddhA kurvanto pAtyante---vyApAdyante nAnAvidhaiH prakArairyamin prANinaH sa ghAtaH-saMsArastameSyanti, apkAyatejAkAyasamArambheNa hi trasasthAvarANAM prANinAmavazyaM bhAvI vinAzastavinAze ca saMsAra eva na siddhirityabhiprAyaH, // 16 // yata evaM tato 'vidvAn sadasadvivekI yathAvasthitatatvaM gRhIkhA trasasthAvarairbhUtaH-jantubhiH kathaM sAmprataM-sukhamavApyata itye tat pratyupekSya jAnIhi-avabuddhyaskha, etaduktaM bhavati-sarve'pyasumantaH sukhaiSiNo duHkhadvipo, na ca teSAM sukhapiNAM duHkhotpAda-15 lAkakhena sukhAvAptirbhavatIti, yadivA-'vijaM gahAya'tti vidyA jJAnaM gRhIkhA vivekamupAdAya sasthAvarabhUtairjantabhiH karaNabhUtaiH sAta' sukhaM 'pratyupekSya' paryAlocya 'jAnIhi avagaccheti, yata uktam-"paDhemaM nANaM tayo dayA, evaM ciDhaha saba sNje| anANI kiM kAhI, kiMvA NAhI cheyapAvarga // 1 // ityAdi" // 19 // ye punaH prANyupamana sAtamabhilapantItyazIlAH kuzIlAca yo saMsAre evaMvidhA avasthA anubhavantItyAha-tejAkAyasamArambhiNo bhUtasamArambheNa sukhamabhilaSanto narakAdigatiM gatAstIvaduH | khaiH pIyamAnA asabavedanAghrAtamAnasA azaraNAH 'stananti' rudanati kevalaM karuNamAkrandantItiyAvat tathA 'luppaMtI'ti chidyante khagAdibhirevaM ca kadaryamAnAH 'prasyanti' prapalAyante, karmANyeSAM santIti karmiNaH-sapApA ityarthaH, tathA pRthak 'jagA' iti jantava iti, evaM parisaGkhyAya' jJAkhA bhikSaNazIlo 'bhikSu'sAdhurityarthaH, yasAtprANyupamardakAriNaH saMsArAntargatA vilupyante tasAt 'vidvAn' paNDito virataH pApAnuSThAnAdAtmA gupto yasya so'yamAtmagupto manovAkAyagupta ityarthaH, dRSTvA ca prasAn caza-16 bdAtsthAvarAMzca 'dRSTvA' parijJAya tadupaghAtakAriNI kriyA 'pratisaMharet nivartayediti // 20 // sAmprataM vayUthyAH kuzIlA a-18 bhidhIyanta ityAha-'ye' kecana zItalavihAriNo dharmeNa-mudhikayA labdhaM dharmalabdhaM uddezakakrItakRtAdidoSarahitamityarthaH, tadevambhUtamapyAhArajAtaM 'vinidhAya vyavasthApya sanidhi kukhA bhuJjante tathA ye 'vikaTena' prAsukodakenApi saGkocyAGgAni prAsukaeva pradeze dezasarvasnAnaM kurvanti tathA yo vastraM 'dhAvati' prakSAlayati tathA 'lUSayati' zobhArtha dIrghamutpATayikhA hakhaM karoti havaM vA sandhAya dIrgha karoti evaM lUpayati, tadevaM svArtha parArthaM vA yo vastraM lUSayati, athAsau 'NAgaNiyassa'tti nirgranthamAvasya saMyamAnuSThAnasya dUre vartate, na tasya saMyamo bhavatItyevaM tIrthakaragaNadharAdaya Ahuriti // 21 // uktAH kuzIlAH, tatpratipakSa-S 1 prathamaM jJAnaM tato dayA evaM tiSThati sarvasaMyateSu ajJAnI kiM kariSyati ki yAkSAsyati chekapApakaM / bhUtAH zIlavantaH pratipAdyanta ityetadAha-dhiyA rAjate iti dhIro-buddhimAn 'udagaMsitti udakasamArambhe sati karmabandho bhava paribhASA. zIlAsA- ti, evaM parijJAya kiM kuryAdityAha-'vikaTena' prAsukodakena sauvIrAdinA 'jIvyAt prANasaMdhAraNaM kuryAt , cazabdAt anyecAryAMya- nApyAhAreNa prAsukanaiva prANavRtti kuryAt , Adi:--saMsArastasmAnmokSa AdimokSaH (ta) saMsAravimuktiM yAvaditi, dharmakAraNAnAM vA''dibhUtaM zarIraM tadvimuktiM yAvat yAvajIpamityarthaH, kiM cAsau sAdhu:jakandAdIn abhujAnA, AdigrahaNAt mUlapatraphalA | ni gRhyante, etAnyapyapariNatAni pariharan virato bhavati, kuta iti darzayati-snAnAbhyaGgodvartanAdiSu kriyAsu niSpratikarmazarI-1 // 162 // ratayA'nyAsu ca cikitsAditrityAmu na vartate, tathA strISu ca virataH, bastinirodhagrahaNAt anye'pyAzravA gRhyante, yazcaivambhUtaH | sarvebhyo'pyAzravadvArabhyo vignA nAsau kuzIladopaiyujyate tadayogAca na saMsAre bambhramIti, tatazca na duHkhitaH stanati nApi || nAnAvidhairupAyavilupyata iti // 22 // punarapi kuzIlAnevAdhikRtyAha je mAyaraM ca piyaraM ca hiccA, gAraM tahA puttapasuMdhaNaM ca / kulAiM je dhAvai sAugAI, ahAhu se sAmaNiyassa dUre // 23 // kulAI je dhAvai sAugAI, AghAti dhammaM udarANugiddhe / ahA IS // 16 // hu se AyariyANa sayaMse, je lAvaejjA asaNassa heU // 24 // Nikkhamma dINe parabhoyaNaMmi, muhamaMgalIe udarANagiddhe / nIvAragiddheva mahAvarAhe, adarae ehii ghAtameva // 25 // eseeeeeeeeeeeeeeeeeesercenseen roeseksececloseaseseserestselesesecessese 7 kuzIla sUtrakRtAGga hAreNa prAmukenaiva prANavRtti yAvajIvamityarthaH, kiM cAsI sAlAnAbhyaGgodvartanAdiSu ziyANAnta, yazcaivambhUtaH / / ttiyutaM nAsI kuzIladoSairyujyatA ra cirataH, vastinirodhAnAbhyaGgodartanAdiSu mahaNAvaM mUlapa Reeeee. ke.se seseseseaeseeeeeee
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakR. 28 sUtrakRtA zIlAGkAcAryayavR tiyutaM // 163 // 109 annassa pANassihaloiyassa, aNuppiyaM bhAsati sevamANe / pAsatthayaM cetra kusIlayaM ca, nismArae hoi jahA pulAe // 26 // ye kecanApariNatasamyagdharmANastyaktvA mAtaraM ca pitaraM ca mAtApitrordustyajatvAdupAdAnaM, ato AvaduhitrAdikamapi tyakletyetadapi draSTavyaM tathA 'agAraM' gRhaM 'putram' apatyaM 'pazuM' hastyazvarathagomahiSyAdikaM dhanaM ca tyaktvA samyak pravrajyotthAnenotthAya - pazJca mahAvratabhArasya skandhaM dadhyA punahanisacyatayA rasasAtAdigauravagRddho yaH 'kulAni' gRhANi 'khAdukAni' svAdubhojanavanti 'dhAvati' gacchati, ayAsI 'zrAmaNyasya' zramaNabhAvasya dUre varttate evamAhustIrthakaragaNadharAdaya iti / / 23 / / etadeva vizeSeNa darzayitumAha - [ granthAgram 4750 ] yaH kulAni svAdubhojanavanti 'dhAvati' iyarti tathA galA dharmamAkhyAti bhikSArtha vA praviSTo yadya maiM rocate kathAnakasambandhaM tattasyAkhyAti, kimbhUta iti darzayati - udare'nugRddha udarAnugRddhaH - udarabharaNavyagrastundaparimRja ityarthaH, idamuktaM bhavati yo daragRddha AhArAdinimittaM dAnazraddhakAkhyAni kulAni galAkhyAyikAH kathayati sa kuzIla iti, athAsAvAcAryaguNAnAmAryaguNAnAM vA zatAMze vartate zatagrahaNamupalakSaNaM sahasrAMzAderapyadho varttate iti yo jhannasya hetuM bhojana nimittamaparavastrAdinimittaM vA AtmaguNAnapareNa 'AlApayet' bhANayet asAvapyAryaguNAnAM sahasrAMze varta - te kimaGga punaryaH svata evA''tmaprazaMsAM vidadhAtIti // 24 // kizca -yo jhAtmIyaM dhanadhAnyahiraNyAdikaM tyaktvA niSkAnto niSkrampa ca 'parabhojane' parAhAraviSaye 'dIno' dainyamupagato jihendriyavazArto bandivat 'mukhamAGgaliko' bhavati mukhena maGgalAni - prazaMsAvAkyAni IdRzastAdRzastvamityevaM dainyabhAvamupagato vakti, uktaM ca- " so aiso jassa guNA viyaraMtanivAriyA dasadisAsu / iharA kahAsu succasi paccakkhaM ajja diTTho'si // 1 // " ityevamaudarya prati gRddhaH adhyupapannaH kimiva 1'nIvAraH' sUkarAdimRgabhakSyavizeSastasmin gRddha-AsaktamanA gRhIlA ca svayUthaM 'mahAvarAho' mahAkAyaH sukaraH sa cAhAramAgRddho'ti saMkaTe praviSTaH san 'adUra eva' zIghrameva 'ghAtaM' vinAzam 'eSyati' prApsyati, evakAro'vadhAraNe, avazyaM tasya vinAza eva nAparA gatirastIti, evamasAvapi kuzIla AhAramAtragRddhaH saMsArodare paunaHpunyena vinAzamevaiti ||25|| kiMcAnyat, sa kuzIlosnnasya pAnasya vA kRte'nyasya vaihikArthasya vastrAdeH kRte 'anupriyaM bhASate' yadyasya priyaM tattasya vadato'nu- pazcAdbhApate anubhASate, pratizabdakacat sevakavaDhA rAjAdyuktamanuvadatItyarthaH, tameva dAtAramanusevamAna AhAramAtragRddhaH sarvametatkarotItyarthaH, sa caivambhUtaH sadAcArabhraSTaH pArzvasthabhAvameva vrajati kuzIlatAM ca gacchati, tathA nirgataH- apagataH sAraH - cAritrAkhyo yasya sa niHsAraH, yadivAnirgataH sAro niHsAraH sa vidyate yasyAsau niHsAravAn, pulAka iva niSkaNo bhavati yathA - evamasau saMyamAnuSThAnaM niHsArIkaroti, evaMbhUtazvAsI liGgamAtrAvazeSo bahUnAM svayUthyAnAM tiraskArapadavImavApnoti, paraloke ca nikRSTAni yAtanA sthAnAnyavAzoti / / 26 / / uktAH kuzIlAH, tatpratipakSabhUtAn suzIlAn pratipAdayitumAha aNNAtapiMDeNa'hiyAsa ejjA, No pUyaNaM tavasA AvahejA / sadehiM rUvehiM asajjamANaM, savehi 1 sa eSa yasya guNAH cicarantyanivAritA vRzadizAsu itarathA kathAsu zrUyate pratyakSaM adya dRSTo'si // 1 // kAmehi viNIya gehiM // 27 // sabvAI saMgAI aicca dhIre, savAI dukkhAI titikkhamANe / akhile agiddhe aNieyacArI, abhayaMkare bhikkhu aNAvilappA // 28 // bhArassa jAtA muNi bhuMjajA, kaMkheja pAvassa vivega bhikkhU / dukkheNa puTThe dhuyamAiejjA, saMgAmasIse va paraM damejA // 29 // avi hammamANe phalagAvataTThI, samAgamaM kaMkhati aMtakassa / NidhUya kammaM Na pavaMcuveda, akkhakkhae vA sagaDaM tibemi // 30 // iti zrIkusIlaparibhAsiya sattamamajjhayaNaM samattaM // ( gAthAgra0 402 ) ajJAtazvAsau piNDazcAjJAtapiNDa : antaprAnta ityarthaH, ajJAtebhyo vA - pUrvAparA saMstutebhyo vA piNDo'jJAtapiNDo'jJAto'cha| vRkSyA labdhastenAtmAnam 'adhisahet' vartayet -- pAlayet etaduktaM bhavati - antaprAntena labdhenAlabdhena vA na dainyaM kuryAt, | nApyutkRSTena labdhena madaM vidadhyAt nApi tapasA pUjanasatkAramAvahet, na pUjanasatkAranimittaM tapaH kuryAdityarthaH, yadivA pUjA| satkAranimittakhena tathAvidhArthivena vA mahatApi kenacittapo muktihetukaM na niHsAraM kuryAt, taduktam - " paraM lokAdhikaM dhAma, | tapaH zrutamiti dvayam / tadevArthikhanirluptasAraM tRNalavAyate // 1 // " // yathA ca raseSu gRddhiM na kuryAt evaM zabdAdiSvapIti darzayati- 'zabda' veNaghINAdibhirAkSiptaH saMsteSu 'asajana' Asaktimakurvan karkazeSu ca dvepamagacchan tathA rUpairapi manojJetarai For Private Personal Use Only 7 kuzIlaparibhASA. // 163 //
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 bhUtrakRtAeM caet Pawan zIlAGkAcAyIyaciyutaM // 16 // rAgadveSamakurvan evaM sarvairapi 'kAmaiH icchAmadanarUpaiH sarvebhyo vA kAmebhyo gRddhi 'vinIya' apanIya saMyamamanupAlayediti, sarva- 7kuzIlathA manojJetareSu viSayeSu rAgadveSaM na kuryAt , tathA coktam-"saddesu ya bhaddayapAvaesu, soyavisayamuvagaesa / tuTTeNa va ruTeNa va, paribhASA. samaNeNa sayA Na hoyatvaM // 1 // saMvesu ya bhaddayapAvaesu, cakkhuvisayamuvagaesu / tuTTeNa va rudreNa va samaNeNa sayA Na hoyacaM | // 2 // gaMdhesu ya bhaddayapAvaesu, ghANavisayamuvagaesu / tuTeNa // 3 // bhakkhesu ya bhaddayapAvaesu, rasaNa visayamuvagaesu / tuTTeNa va ruTeNa va, samaNeNa sayA Na hoyatvaM // 4 // phAsesu ya bhayapAvaesu, phAsavisayamuvagaesu / tuDeNa va ruTeNa va, samaNeNa sayANa hoyatvaM // 5 // " // 27 // yathA cendriyanirodho vidheya evamaparasaGganirodho'pi kArya iti darzayati-sarvAn 'saGgAn' saMbandhAna |AntarAn snehalakSaNAn bAhyAMzca dravyaparigrahalakSaNAn 'atItya' tyaktA 'dhIro' vivekI sarvANi 'duHkhAni' zArIramAnasAni || tyaksA parISahopasargajanitAni 'titikSamANaH' adhisahan 'akhilo jJAnadarzanacAritraiH sampUrNaH tathA kAmeSvagRddhastathA 'a-2 niyatacArI' apratibaddhavihArI tathA jIvAnAmabhayaMkaro bhikSaNazIlo bhikSuH-sAdhuH evam 'anAvilo viSayakapAyairanAkula AtmA yasyAsAvanAvilAtmA saMyamamanuvartata iti // 28 // kizcAnyat-saMyamabhArasya yAtrArtha-paJcamahAvratabhAranirvAhaNArtha 'muni:' kAlatrayavettA 'bhuJjIta' AhAragrahaNaM kurvIta, tathA 'pApasya karmaNaH pUrvAcaritasya 'viveka' pRthagbhAvaM vinAzamAkAt 'bhikSu' sAdhuriti, tathA-duHkhayatIti duHkha-parISahopasargajanitA pIDA tena 'spRSTo' vyAptaH san 'dhUtaM saMyama mokSaM vA // 164 // zandeSu ca bhatrakapApakeSu zrotraviSayamapagateSu tuSTena vA kaSTena vA zramaNena sadA na bhavitavyaM / 2 rUpeSu. bdhuH| 3 gaMdhayu* prANa / 4 bhakSyeSu rasanA / 5 sparzeSa sprshn| 'AdadIta' gRhIyAt , yathA subhaTaH kazcit satrAmazirasi zatrubhirabhidrutaH 'paraM' zatru damayati evaM paraM-karmazatru parIpahopasargAbhidruto'pi damayediti // api ca-parISahopasagaiInyamAno'pi-pIDyamAno'pi samyak sahate, kimiva ?-phalakavadapakRSTaH yathA phalakamubhAbhyAmapi pArvAbhyAM taSTaM-ghaTTitaM sattanu bhavati araktadviSTaM vA saMbhavatyevamasAvapi sAdhuH sabAhyAbhyantareNa tapasA niSTapsadehastanuH-durbalazarIroraktadviSTazca, antakasya-mRtyoH 'samAgama' prAptim 'AkAGkati' abhilapati, evaM cAraprakAra karma 'nirdhUya' apanIya na punaH 'prapaJca' jAtijarAmaraNarogazokAdikaM prapazyate bahudhA naTavadyamin sa prapaJcaH-saMsArastaM 'nopaiti' na yAti, dRSTAntamAha-yathA akSasya 'kSaye vinAze sati 'zakaTaM' gabyAdikaM samaviSamapatharUpaM prapaJcamupaSTambhakAraNAbhAvAno-18| payAti, evamasAvapi sAdhuraSTaprakArasya karmaNaH kSaye saMsAraprapaJcaM nopayAtIti, gato'nugamo, nayAH pUrvavad , itizabdaH parisamAptyarthe bravImIti pUrvavat // 30 // samAptaM ca kuzIlaparibhASAkhyaM saptamamadhyayanaM / / sUtrakRtA zIlAkAcAIyaciyuta 8vIryA| dhyayanaM. // 165 // atha aSTamaM zrIvIryAdhyayanaM prArabhyate // uktaM saptamamadhyayanaM, sAmpratamaSTamamArabhyate-asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane kuzIlAstatpratipakSabhUtAzca suzIlA pratipAditAH, teSAM ca kuzIlalaM suzIlasaM ca saMyamavIryAntarAyodayAttatkSayopazamAcca bhavatItyato vIryapratipAdanAyedamadhyayanamupadizyate, tadanena saMbaMdhenAyAtasyAsyAdhyayanasya cakhAyanuyogadvArANi upakramAdIni vaktavyAni, tatrApyupakramAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-bAlabAlapaNDitapaNDitavIryabhedAtrividhamapi vIrya parijJAya paNDitaSIrye yatitavyamiti, nAmaniSpame tu nikSepa bIryAdhyayanaM, vIryanikSepAya niyuktikRdAha virie chakaM davve saJcittAcittamIsagaM ceva / dupayacauppayaapayaM evaM tivihaM tu sacisaM // 91 // vIrye nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt poDhA nikSepaH, tatrApi nAmasthApane kSuNNe, dravyavIrya dvidhA Agamato noAgamataca, | Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH, noAgamatastu jJazarIrabhavyazarIravyatiriktaM sacittAcittamizrabhedAtridhA vIrya, sacittamapi || dvipadacatuSpadApadabhedAt trividhameva, tatra dvipadAnAM arhacakravartibalaTevAdInAM yadvIrya strIralasya vA yasya vA yavIrya tadiha | dravyavIryavena grAhyaM, tathA catuSpadAnAmathahastiranAdInAM siMhavyAghrazarabhAdInAM vA parasya vA yadvoDhavye dhAvane vA vIrya tditi,18||165|| tathA'padAnAM gozIrSacandanaprabhRtInAM zItoSNakAlayoruSNazItavIryapariNAma iti / / acittavIryapratipAdanAyAha acittaM puNa viriyaM AhArAvaraNapaharaNAdIsu / jaha osahINa bhaNiyaM viriyaM rasavIriyavivAgo // 9 //
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 AvaraNe kavayAdI cakkAdIyaM ca paharaNe hoti / khittami jaMmi khette kAle jaM jaMmi kAlaMmi // 93 // acittadravyavIrya khAhArAvaraNapraharaNeSu yadvIyaM taducyate, tatrA''hAravIrya 'sadyaH prANakarA hRdyA, ghRtapUrNAH kaphApahAH' ityAdi, oSadhInAM ca zalyoddharaNasaMrohaNaviSApahAramedhAkaraNAdikaM rasavIrya, vipAkavIyaM ca yaduktaM cikitsAzAstrAdau tadiha grAhyamiti,18 tathA yoniprAbhRtakAmAnAvidhaM dravyavIrya draSTavyamiti, tathA-AvaraNe kavacAdInAM praharaNe cakrAdInAM yadbhavati vIrya taducyata | iti / adhunA kSetrakAlavIya gAthApazcArdhena darzayati-kSetravIrya tu devakurvAdikaM kSetramAzritya sarvANyapi dravyANi tadantargatAnyutkRSTa-18 vIryavanti bhavanti, yadvA durgAdikaM kSetramAzritya kasyacidvIryollAso bhavati, yasinvA kSetre vIrya vyAkhyAyate tatkSetravIryamiti, evaM kAlavIryamapyekAntasuSamAdAvAyojyamiti, tathA coktam-"varSAsu lavaNamamRtaM zaradi jalaM gopayazca hemante / zizire cAmalakaraso, ghRtaM vapante guDazcAnte // 1 // " tathA-"grISme tulyaguDA susaindhavayutAM meghAvanaddhe'mbare, tulyAM zarkarayA zaracamalayA zuNThyA tuSArAgamaM / pippalyA zizire vasantasamaye kSaudreNa saMyojitA, puMsAM prApya harItakImiva gadA nazyantu te zatravaH // 1 // " bhAvavIryapratipAdanAyAhabhAvo jIvassa sIriyassa viriyaMmi laddhi'NegavihA / orassiMdiyaajanappiesu bahuso bahuvihIyaM // 94 // maNavaikAyA ANApANU saMbhava tahA ya saMbhabve / sottAdINaM sahAdiesu visaesu gahaNaM ca // 15 // 'savIryasya vIryazaktyupetasya jIvasya 'bIrya vIrya viSaye anekavidhA labdhiH, tAmeva gAthApazcArddhana darzayati, tapathA-urasi katAbhavamaurasyaM zArIravalamityarthaH, tathendriyabalamAdhyAtmika valaM bahuzo bahuvidhaM draSTavyamiti / etadeva darzayitumAha-AntareNa vyA- 8vIyo. zIlAGkA- pAreNa gRhIkhA pudgalAn manoyogyAn manasvena pariNamayati bhASAyogyAn bhASAkhena pariNamayati kAyayogyAn kAyakhena AnApA dhyayana. cAryAMya- nayogyAn tadbhAveneti, tathA manovAkAyAdInAM tadbhAvapariNatAnAM yadvIrya-sAmarthya tadvividhaM-sambhave sambhAvye ca, sambhave tAtratiyutaM tIrthakRtAmanuttaropapAtikAnAM ca surANAmatIva paTUni manodravyANi bhavanti, tthaahi-tiirthkRtaamnuttroppaatiksurmnHpryaay||166|| jJAnipraznavyAkaraNasya dravyamanasaiva karaNAt anuttaropapAtikasurANAM ca sarvavyApArasyaiva manasA niSpAdanAditi, sambhAvye tu yo hi yamartha paTumatinA procyamAnaM na zaknoti sAmprataM pariNamayituM sambhAvyate veSa parikarmyamANaH zakSyatyamumartha pariNamayitumiti, vAgvIryamapi dvividha-sambhave sambhAvye ca, tatra sambhave tIrthakRtAM yojananirjhariNI vAk sarvasvaskhabhASAnugatA ca tathA'nyepAmapi kSIramadhvAsravAdilabdhimatAM vAcaH saubhAgyamiti, tathA haMsakokilAdInAM sambhavati kharamAdhurya, sambhAvye tu sambhAvyate | zyAmAyAH striyA gAnamAdhurya, tathA coktam-"sAmA gAyati mahuraM kAlI gAyati kharaM ca rukkhaM ce"tyAdi, tathA sambhAvayAmaH-enaM zrAvakadArakam akRtamukhasaMskAramapyakSareSu yathAvadabhilaptavyeSviti, tathA sambhAvayAmaH zukasArikAdInAM vAco mAnuSabhASApariNAmaH, kAyavIryamapyaurassaM yadyasya balaM, tadapi dvividha-sambhave sambhAvye ca, saMbhave yathA cakravartibaladevavAsudevAdInAM yadvAhubalAdi kAyabalaM, tadyathA-koTizilA tripRSThena vAmakaratalenoddhRtA, yadivA-'solasa rAyasahassA' ityAdi yAvadapa-18| // 166 // rimitabalA jinavarendrA iti, sambhAvye tu sambhAvyate tIrthakaro lokamaloke kaNdukavat prakSenu tathA meruM daNDavadgRhIkhA vasudhA chatrakavaddhartumiti, tathA sambhAvyate anyatarasurAdhipo jambUdvIpaM vAmahastena chatrakavaddhartumayatnenaiva ca mandaramiti, tathA sambhAvyate aya dArakaH parivardhamAnaH zilAmenAmuddhA hastinaM damayitumacaM vAhAyatumityAdi, indriyabalamapi zrotrendriyAdi svaviSayagrahaNa19 samartha paJcadhA ekaikaM, dvividhaM-sambhave sambhAvye ca, sambhave yathA zrotrasya dvAdaza yojanAni viSayaH, evaM zeSANAmapi yo yasya | viSaya iti, sambhAvye tu yasya kasyacidanupahatendriyasya zrAntasya kuDUsa pipAsitasya pariglAnasya vA arthagrahaNAsamarthamapi indriyaM sadyathoktadoSopazame tu sati sambhAvyate viSayagrahaNAyeti / sAmtamAdhyAtmika vIrya darzayitumAha__ ujamadhitidhIrattaM soMDIrattaM khamA ya gaMbhIraM / uvaogajogatavasaMjamAdiyaM hoi ajjhappo // 96 // AtmanyadhItyadhyAtma tatra bhavamAdhyAtmikam-AntarazaktijanitaM sAttvikamityarthaH, taccAnekapA-tatrocamo jJAnatapo'nuSThAnAdighUtsAhaH, etadapi yathAyogaM sambhave sambhAvye ca yojanIyamiti, dhRtiH saMyame sthairya cittasamAdhAnamiti(yAvata), dhIratvaM parISahopasargAkSobhyatA, zauNDIrya tyAgasampannatA, paTkhaNDamapi bharataM tyajatazcakravartino na manaH kampate,yadivA''padyaviSaNNatA, yadivA-18 | viSame'pi kartavye samupasthite parAbhiyogamakurvan mayaivaitatkartavyamityevaM harSAyamANo'viSaNNo vidhatta iti, kSamAvIrya tu parairA-1 | zyamAno'pi manAgapi manasA na kSobhamupayAti, bhAvayati (ca tatvaM,) taccedam-"AkruSTena matimatA tattvArthagaveSaNe matiH kAryA / / yadi satyaM kaH kopaH syAdanRtaM kiM nu kopena ? // 1 // " tathA "akkosahaNaNamAraNadhammabhaMsANa bAlasulabhANaM / lAbhaM manai dhIro jahuttarANaM abhAvaM (lAbha) mi // 1 // " gAmbhIryavIrya nAma parIpahopasagairadhRSyavaM, yadivA yat manazcamatkArakAriNyapi svAnuSThAne 1 AkrozahananamAraNadharmabhraMzAnA bAlasulabhAnA lAbhaM manyate dhIro mathottarANAmabhAve // 1 // 9.8000000002020129-90see
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryAMya tiyutaM // 167 // sUtrakRtAGgaM zrIlAGkAcAyayaciyutaM // 168 // 112 anauddhatyaM uktam ca - "culucchaleI jaM hoi UNayaM rittayaM kaNakaNei / bhariyAI Na khumbhaMtI supurisavibhANabhaMDAI || 1 ||" upayogavIrya sAkArAnAkArabhedAt dvividhaM tatra sAkAropayogo'STadhA nAkAracaturdhA tena copayuktaH svacipayasya dravyakSetra kAlabhAvarUpasya paricchedaM vidhatta iti, tathA yogavIrya trividhaM manovAkkAyabhedAt, tatra manovIryamakuzalamanonirodhaH kuzalamanasazca pravartanaM, manaso vA ekalI bhAvakaraNaM, manovIryeNa hi nirgranthasaMyatAH pravRddhapariNAmA avasthitapariNAmAca bhavantIti, vAgbINa tu bhASamANo'punaruktaM niravadyaM ca bhASate, kAyavIrya tu yastu samAhitapANipAdaH kUrmavadavatiSThata iti, tapoSIrya dvAdazaprakAraM tapo pAlAdaglAyan vidhasa iti, evaM saptadazavidhe saMyame ekakhAdyadhyavasitasya yaddhalAtpravRttistatsaMyamavIrya, kathamahamaticAraM saMyame na prApnuyAmityadhyavasAyinaH pravRttirityevamAdyadhyAtmaSIryamityAdi ca bhAvavIryamiti, bIryapravAdapUrve cAnantaM vIrya pratipAditaM kimiti ?, yato'nantArtha pUrva bhavati, tatra ca vIryameva pratipAdyate, anantArthatA cAto'vagantabyA, tadyathA- "savaNe INaM jA hoja vAluyA gaNaNamAgayA santI / tatto bahuyatarAgo attho egassa puissa || 1|| sabasemuddANa jalaM jaipatthamiyaM havia saMkaliyaM / etto bahuyatarAgo attho egassa ssa ||2||" tadevaM pUrvArthasyAnantyAdvIryasya ca tadarthatvAdanantatA vIryasyeti / sarvamapyetadvIryaM trigheti pratipAdayitumAhasavvaMpiya taM tivihaM paMDiya bAlabiriyaM ca mIsaM ca / ahavAvi hoti duvihaM agAraaNagAriyaM ceva / / 97 / / sarvamapyetadbhAvI paNDitabAlamitrabhedAt trividhaM tatrAnagArANAM paNDitavIrya bAlapaNDitavIryaM khagArANAM gRhasthAnAmiti, tatra 1 bubucchulei pra0 / 2 udgirati yadbhavatthUnake riktakaM kaNakaNati bhUtAni na kSubhyante supuruSa vijJAnabhANDAni // 1 // 3 sarvAsAM nadInAM mAvantyo bhaveyurmAkA gaNanamAgatAH satyaH tato bahutaro'rthaM ekasya pUrvasya // 1 // 4 sarvasamudrANAM jalaM yatipramitaM tat bhavetsaMkalitaM tato* // yatInA paNDitavIrya sAdisaparyavasitaM sarvaviratipratipattikAle sAditA siddhAvasthAyAM tadabhAvAtsAntaM, bAlapaNDitavIrya tu dezaviratisadbhAvakAle sAdi sarvaviratisadbhAve taze vA saparyavasAnaM, bAlavIrya khaviratilakSaNamevAbhavyAnAmanAdyaparyavasitaM bhavyAnAM khanAdisaparyavasitaM sAdisaparyavasitaM tu viratibhraMzAt sAditA punarjaghanyato'ntarmuhUrtAdutkRSTato'pArddha pudgala parAvartAt virtisdbhaavaat| sAntateti, sAdyaparyavasitasya tRtIyabhaGgakasya tvasambhava eva, yadivA paNDitavIryaM sarvaviratilakSaNaM viratirapi cAritramohanIyakSayakSayopazamopazamalakSaNAtrividhaiva, ato vIryamapi tridhaiva bhavati / gato nAmaniSpanno nikSepaH, tadanu sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM taccedaM duhA veyaM sukkhAyaM, vIriyaMti pavuccaI / kiM nu vArassa vIrataM, kahaM ceyaM paccAI ? // 1 // kammamege pavedeti, akammaM vAvi suvayA / etehiM dohi ThANehiM, jehiM dIsaMti macciyA // 2 // vidhe-prakArAvasyeti dvividhaM dviprakAraM, pratyakSAsannavAcikhAt idamo yadanantaraM prakarSeNocyate procyate vIryaM tadvibhedaM suSTAkhyAtaM / svAkhyAtaM tIrthakarAdibhiH, vA vAkyAlaGkAre, tatra 'Ira gatipreraNayoH' vizeSeNa Irayati- prerayati ahitaM yena tadvIryaM jIvasya zaktivizeSa ityarthaH, tatra, kiM nu 'vIrasya' subhaTasya vIrakhaM 1, kena vA kAraNenAsau vIra ityabhidhIyate, nuzabdo vitarkavAcI, etadvitarkayati - kiM tadvIrya 1, vIrasya vA kiM tadvIralamiti // 1 // tatra bhedadvAreNa vIrya svarUpamAcikhyAsurAha - karmma- kriyAnuSThAnamityetadeke vIryamiti pravedayanti yadivA - karmASTaprakAraM kAraNe kAryopacArAt tadeva vIryamiti pravedayanti, tathAhi - audAyika bhAva niSpanna karmetyupadizyate, audayiko'pi ca bhAvaH karmAdayanippanna eva bAlavIrya, dvitIya maMdasvayaM-na vidyata kamasyetyakarmA - vIryAntarAya| kSayajanitaM jIvasya sahajaM vIryamityarthaH cazabdAt cAritramohanIyopazamakSayopazamajanitaM ca, he suvratA ! evambhUtaM paNDitavIrya jAnIta yUyaM / AbhyAmeva dvAbhyAM sthAnAbhyAM sakarmakAkarmakApAditavAla paNDita vIryAbhyAM vyavasthitaM vIryamityucyate, yakAbhyAM ca yayorvA vyavasthitA martyeSu bhavA martyaH 'dissaMta' iti dRzyante'padizyante vA, tathAhi - nAnAvidhAsu kriyAsu pravartamAnamutsAivalasaMpanaM matyaM dRSTvA vIryavAnayaM martya ityevamapadizyate, tathA tadAvArakakarmaNaH kSayAdanantatralayukto'yaM martya ityevamapadizyate dRzyate ceti // // iha bAlavIrya kAraNe kAryopacArAtkarmaiva vIryatvenAbhihitaM sAmprataM kAraNe kAryopacArAdeva pramAdaM karmasenApadizamAha - pamA kammamAhaMsu, appamAyaM tahAvaraM / tabbhAvAdesao vAtri, vAlaM paMDiyameva vA // 3 // satthamege tu sikkhatA, ativAyAya pANiNaM / ege maMte ahijaMti, pANabhUyaviheDiNo // 4 // pramAdyanti - sadanuSThAnarahitA bhavanti prANino yena sa pramAdo-madyAdiH tathA coktam - "majaM visayakasAyA NiddA vigahA ya paMcamI maNiyA / esa pamAyamAo NiddiTTho vIyarAgehiM // 1 // " tamevambhUtaM pramAdaM karmapAdAnabhUtaM karma 'AhuH ' 1] vIryaye'sya vodaya niyamAt zeSaM tvanyathetyutarabhede 2 mayaM viSayAH kapAyA nidrA vikathA ca paMcamI bhaNitA ( ete paMca pramAdA nirdiSTA ) eSa pramAdapramAdo nirdize vItarAgeH // 1 // For Private Personal Use Only 8 vIryAdhyayanaM. // 167 // 8 vIryAdhyayanaM. // 168 //
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 ., apramAdaM ca tathAkA bhavati, evaMvidhasvamAyojya, 'ta ratna8vIryA uktavantastIrthakarAdayaH, apramAdaM ca tathA'paramakarmakamAhuriti, etaduktaM mavati-pramAdopahatasya karma badhyate, sakarmaNazca yakriyAnuSThAnaM tadvAlabIya, tathA'pramattasya karmAmAco bhavati, evaM vidhasya ca paNDitavIrya bhavati, etacca bAlavIrya paNDitavIryamiti bA / pramAdavataH sakarmaNo bAlavIryamapramattasyAkarmaNaH paNDitavIryamityevamAyojyaM, 'tabhAvAdesao vAvI'ti tasya-bAlavIryasya karmaNazca paNDitavIryasya vA bhAvaH-rAttA sa tadbhAvastenA''dezo-vyapadezaH tataH, tadyathA-bAlavIryamabhavyAnAmanAdiaparyavasitaM bha. cyAnAmanAdisaparyavasitaM vA sAdisaparyavasitaM beti, paNDitavIrya tu sAdisaparyavasitameveti // 3 // tatra pramAdopahatasya sakarmaNo yadvAlavIyaM taddarzayitumAha-zastraM-khaDgAdipraharaNaM zAstraM vA dhanurvedAyurvedAdikaM prANyupamaIkAri tat suSTu sAtagauravagRddhA 'eke' kecana 'zikSante' udyamena gRhanti, tacca zikSitaM sat 'prANinAM' jantUnAM vinAzAya bhavati, tathAhi-tatropadizyate / evaMvidhamAlIDhapratyAlIDhAdibhirjIve vyApAdayitavye sthAna vidheyaM, taduktam-"muSTinA''cchAdayellakSya, muSTau dRSTi nivezayet / hataM lakSyaM vijAnIyAdyadi mUrdhA na kampate // 1 // " tathA evaM lAvakarasaH kSayiNe deyo'bhayAriSTAkhyo madyavizeSazceti, tathA evaM caurAdeH zUlAropaNAdiko daNDo vidheyaH tathA cANakyAbhiprAyeNa paro vaJcayitavyo'rthopAdAnArtha tathA kAmazAstrAdika cocamenAzubhAdhyavasAyino'dhIyate, tadevaM zastrasya dhanurvedAdeHzAstrasya vA yadabhyasanaM tatsarva bAlavIya, kizca eke kecana pApodayAt matrAnabhicA-1 rakAnA(te)tharvaNAnazvamedhapuruSamedhasarvamedhAdiyAgArthamadhIyante, kimbhUtAniti darzayati-'prANA' dvIndriyAdayaH 'bhUtAni pRthivyA dIni teSAM 'vividham' anekaprakAraM 'heThakAn bAdhakAn RkasaMsthAnIyAn matrAn paThantIti, tathA coktam-"pada zatAni sUtrakRtAhA niyujyante, pazUnAM madhyame'hani / azvamedhasya vacanAnyUnAni pazubhitribhiH // 1 // " ityAdi // 4 // adhunA 'satya'mityetatmUzIlAkAtripadaM sUtraspArzikayA niyuktikAraH spaSTayitamAha dhyayana. cAIyaciyutaM ___satyaM asimAdIyaM vijAmaMte ya devakammakayaM / patthivavAruNaaggeya vAU taha mIsagaM ceva // 18 // - zastraM-praharaNaM tacca asi:-khAstadAdikaM, tathA vidyAdhiSThitaM, matrAdhiSThitaM devakarmakRtaM-divyakriyAniSpAditaM, tacca pazcavidhaM, // 169 // tadyathA-pArthivaM vAruNamAgneyaM vAyavyaM tathaiva vyAdimitraM ceti / kizcAnyat mAiNo kaTu mAyA ya, kAmabhoge samArabhe / haMtA chettA pagabhittA, AyasAyANugAmiNo // 5 // maNasA vayasA ceva, kAyasA ceva aMtaso / Arao parao vAvi, duhAvi ya asaMjayA // 6 // 'mAyA' paravazcanAdi(tmi)kA buddhiH sA vidyate yeSAM te mAyAvinasta evambhUtA mAyA:-paravaJcanAni kalA ekagrahaNe tajAtIyagrahaNAdeva krodhino mAnino lobhinaH santaH 'kAmAn' icchArUpAn tathA bhogAMzca zabdAdivipayarUpAn 'samArabhante' sevante 18 pAThAntaraM vA 'AraMbhAya tivaI' tribhiH manovAkAyairArambhArtha varttate, bahUn jIvAn vyApAdayan vadhnan apadhvaMsayan AjJApa 169 // yan bhogArthI vittopArjanArtha pravarttata ityarthaH, tadevam 'AtmasAtAnugAminaH' svasukhalipsavo duHkhadviSo vipayeSu gRddhAH kaSA-17' yakaluSitAntarAtmAnaH santa evambhUtA bhavanti, tadyathA-'hantAraH' prANivyApAdayitArastathA chettAraH karNanAsikAdestathA prakartayitAraH pRSThodarAderiti // 5 // tadetatkathamityAha-tadetatprANyupamardanaM manasA vAcA kAyena kRtakAritAnumatibhizca 'antazaH' kAyenAzakto'pi tandulamatsyavanmanasaiva pApAnuSThAnAnumatyA karma banAtIti, tathA ArataH paratazceti laukikI vaacoyuktiri| tyevaM paryAlocyamAnA aihikAmuSmikayoH 'dvidhApi' svayaMkaraNena parakaraNena cAsaMyatA-jIvopaghAtakAriNa ityarthaH // 6 // sAmprataM jIvopaghAtavipAkadarzanArthamAha verAI kubaI verI. tao verehiM rjtii| pAvovagA ya AraMbhA, dukkhaphAsA ya aMtaso // 7 // | saMparAyaM NiyacchaMti, attadukkaDakAriNo / rAgadosassiyA bAlA, pAvaM kuvaMti te bahuM // 8 // vairamasyAstIti vairI, sa jIvopamaIkArI janmazatAnubandhIni vairANi karoti, tato'pi ca vairAdaparairairanurajyate--saMbadhyate, vairaparamparAnupaGgI bhavatItyarthaH, kimiti ?, yataH pApaM upa-sAmIpyena gacchantIti pApopagAH, ka ete?-'ArambhAH ' sAvayAnuSThAnarUpAH 'antazoM vipAkakAle duHkhaM spRzantIti duHkhasparzA-asAtodayavipAkino bhavantIti // 7 // kizcAnyat| 'samparAyaM NiyacchaMtI'tyAdi, dvividhaM karma-IryApathaM sAmparAyikaM ca, tatra samparAyA-bAdarakapAyAstebhya AgataM sAmparAyika | tat jIvopamaIkalena vairAnuSaGgitayA 'AtmaduSkRtakAriNaH' svapApavidhAyinaH santo 'niyacchanti' bananti, tAneva vizinaSTi-IST 'rAgadveSAzritAH kaSAyakaluSitAntarAtmAnaH sadasadvivekavikalakhAta vAlA iva bAlAH, te caivambhUtAH 'pApam' asadvedya 'bhu'| anantaM 'kurvanti' vidadhati // 8 // evaM bAlavIrya pradazyopasaMjighRkSurAha eyaM sakammavIriyaM, bAlANaM tu paveditaM / itto akammaviriyaM, paMDiyANaM suNeha me // 9 // 29999990sasava Beso9000000000000000000000000000006esea96Sonocess ecemesed cesesestracottletstree.
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryIyattiyutaM // 170 // sUtra kRtAGga zIlAGkAvAryAMyaSTa tiyuta // 171 // 114 daair baMdhamuke, savao chinnabaMdhaNe / paNola pAtrakaM kammaM sa kaMtari aMtaso // 10 // 'etat' yat prAk pradarzitaM, tadyathA prANinAmatipAnArtha zastraM zAstraM vA kecana zikSante tathA pare vidyAmatrAn prANibAdhakAnadhIyante tathA'nye mAyAvino nAnAprakArAM mAyAM kRtvA kAmabhogArthamArambhAn kurvate kecana punarapare vairiNastatkurvanti yena vairairanubadhyante (te) tathAhi-- jamadagninA svabhAryA'kArya vyatikare kRtavIryo vinAzitaH, tatputreNa ta kArtavIryeNa punarjamadagniH, jarmadenisutena parazurAmeNa sapta vArAn niHkSatrA pRthivI kRtA, punaH kArtavIryamutena tu subhUmena triHsaptato brAhmaNA vyApAditAH, tathA coktam- "apakArasamena karmaNA na narastuSTimupaiti shktimaan| adhikAM kuru vai (te) riyAtanAM dvipatAM jAtamuddharet // 1 // |" tadevaM kaSAyavazagAH prANinastatkurvanti yena putrapautrAdiSvapi vairAnubandho bhavati, tadetatsakarmaNAM bAlAnAM vIrye tuzabdAtpramAdavatAM ca prakarSeNa veditaM praveditaM pratipAditamitiyAvat, ata UrdhvamakarmaNAM paNDitAnAM yadvIryaM tanme-mama kathayataH zRNuta yUyamiti // 9 // yathApratijJAtamevAha- 'dravyo' bhavyo muktigamanayogyaH dravyaM ca bhavya' iti vacanAt rAgadvepavirahAdvA dravyabhUto'kapAyItyarthaH, yadivA vItarAga iva vItarAgo'lpakapAya ityarthaH, tathA coktam- "kiM sakA votuM je sarAgadhammaMmi ko aksaayii| saMtevi jo kasAe nigiNhai so'vi tattullo ||1||" sa ca kimbhUto bhavatIti darzayati-bandhanAda- kapAyAtmakAnmukto bandha 1 kiM zakyA vaktuM yatsarAgatham ko'pyakapAyaH sato'pi yaH kaSAyAnnigRhAti so'pi tattavyaH // 1 / / nonmuktaH, bandhanatvaM tu kapAyANAM karmasthitihetutvAt, tathA coktam- "baMdhehiI kasAyavasA" kapAyavazAt iti, yadivA - bandhanonmukta iva bandhanonmuktaH, tathA'paraH 'sarvataH' sarvaprakAreNa sUkSmavAdararUpaM 'chinnam' apanItaM 'bandhana' kapAyAtmakaM yena sa chinabandhanaH, tathA 'praNudya' prerya 'pApa' karma kAraNabhUtAnvA'thavAnapanIya zalyavacchatyaM zepakaM karma tat kRntati - apanayati antazo-niravazeSato vighaTayati, pAThAntaraM vA 'salaM kaMtara appaNo' ti zalyabhUtaM yadaSTaprakAraM karma tadAtmanaH sambandhi kRntati - chinattItyarthaH // 10 // yadupAdAya zalya mapanayati taddarzayitumAha neyAyaM sukkhAyaM, uvAdAya smiihe| bhujjo bhujjo duhAvAsaM, asuhattaM tahA tahA // 11 // ThANI vivihaThANANi, caissaMti Na saMsao / aNiyate ayaM vAse, NAyaehi suhIhi ya // 12 // nayanazIlo netA, nayatestAcchIlikastRn sa cAtra samyagdarzanajJAnacAritrAtmako mokSamArgaH zrutacAritrarUpo vA dharmo mokSanayanazIlakhAt gRhyate, ta~ mArga dharma vA mokSaM prati netAraM suSThu tIrthakarAdibhirAkhyAtaM vAkhyAtaM tam 'upAdAya' gRhItvA 'samyaka' mokSAya Ihate ceSTate dhyAnAdhyayanAdAvudyamaM vidhatte dharmadhyAnArohaNAlambanAyAha - 'bhUyo bhUyaH' paunaHpunyena yadvAlavIrya tadatItAnAgatAnantabhavagrahaNe - ( gra0 5000 ) pu duHkhamAvAsyatIti duHkhAvAsaM vartate, yathA yathA ca bAlavIryavAn narakAdiSu duHkhAvAseSu paryaTati tathA tathA cAsyAzubhAdhyavasAyitvAdazubhameva pravardhate ityevaM saMsArasvarUpa manuprekSamANasya dharmadhyAnaM pravartata iti 1] bandhasthitI kapAyavazAt // 2 aniie ya saMvAse iti pATho vyAkhyAkRnmataH evaM ca cakArAvityAdernA saMgatirvyAkhyApAThasya / // 11 // sAmpratamanityabhAvanAmadhikRtyAha - sthAnAni vidyante yeSAM te sthAninaH, tadyathA - devaloke indrastatsAmAni katrAyatriMzatyArSadyAdIni manuSyeSvapi cakravartibaladevavAsudevamahAmaNDalikAdIni tiryakSvapi yAni kAnicidiSTAni bhogabhUmyAdau sthAnAni tAni sarvANyapi vividhAni - nAnAprakArANyuttamAdhamamadhyamAni te sthAninastyakSyanti, nAtra saMzayo vidheya iti, tathA coktam - " azAzvatAni sthAnAni sarvANi divi ceha ca / devAsuramanuSyANAmRddhayazca sukhAni ca / / 1 / / " tathA'yaM 'jJAtibhiH ' bandhubhiH sArdhaM sahAyaizva mitraiH suhRdbhiryaH saMvAsaH so'nityo'zAzvata iti, tathA coktam - " sucirataramuSitvA bAndhavairviprayogaH, suciramapi hi rankhA nAsti bhogeSu tRptiH / suciramapi supuSTaM yAti nAzaM zarIraM, suciramapi vicintyo dharma ekaH sahAyaH // 1 // " iti cakArI dhanadhAnyadvipada catuSpadazarIrAdyanityatabhAvanArthoM (rtha ) azaraNAdyazeSabhAvanArtha cAnuktasamuccayArthamupAttAviti / / 12 / / apica- 1 evamAdAya mehAvI, appaNo giddhimuddhare / AriyaM uvasaMpajje, savadhammamakovi ( 500 ) yaM // 13 // saha saMmaie NaccA, dhammasAraM suNettu vA / samuvaTTie u aNagAre, paJcakkhAyapAva // 14 // anityAni sarvANyapi sthAnAnItyevam 'AdAya' avadhArya 'medhAvI' maryAdAvyavasthitaH sadasadvivekI va AtmanaH sambandhinIM 'mRddhi' gA mamatvam 'uddhared' apanayet mamedamahamasya svAmItyevaM mamalaM kacidapi na kuryAt, tathA ArAdyAtaH sarva 1 suguptaM / 2 nedaM pra0 For Private Personal Use Only 8 vIryAdhyayanaM . // 170 // 8 vIryAdhyayanaM. // 171 //
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 || heyadharmebhya ityAryo-mokSamArgaH samyagdarzana jJAnacAritrAtmakaH, AryANAM vA-tIrthakadAdInAmayamAryo-mArgastam 'upasampayeta' adhitiSThet samAzrayediti, kimbhUtaM mArgamityAha-sarvaiH kutIrthikadhamaiH 'akopito' apitaH svamahimnaiva payitumazakyakhAt / pratiSThAM gataH (taM ), yadivA-sarvadharme:-svabhAvairanuSThAnarUpairagopitaM-kutsitakarttavyAbhAvAt prakaTamityarthaH // 13 // sudharmapari-1 jJAnaM ca yathA bhavati tadarzayitumAha-dharmasya mAraH-paramArtho dharmasArastaM 'jJAtvA' avabujhya, kathamiti darzayati-saha sanmatyA svamatyA vA-viziSTAbhinivodhikajJAnena zrutajJAnenAvadhijJAnena vA, svaparAvabodhakakhAt jJAnasya, tena saha, dharmasya sAraM | jJAkhetyarthaH, anyebhyo vA-tIrthakaragaNadharAcAryAdibhyaH IlAputravat zrukhA cilAtaputravadvA dharmasAramupagacchati, dharmasya vA sAraM-19 cAritraM tatpratipadyate, tatpratipattau ca pUrvopAttakarmakSayArtha paNDitavIryasampanno rAgAdibandhanavimukto bAlavIryarahita uttarottaragu-| Nasampanaye samupasthito'nagAraH pravardhamAnapariNAmaH pratyAkhyAtaM-nirAkRtaM pApaka-sAvadyAnuSThAnarUpaM yenAsI pratyAkhyAtapApako bhavatIti / / 14 // kizcAnyatjaM kiMcuvakama jANe, Aukkhemassa appaNo / tasseva aMtarA khippaM, sikkhaM sikkheja paMDie // 15 // jahA kumme saaMgAI, sae dehe samAhare / evaM pAvAiM medhAvI, ajjhappeNa samAhare // 16 // ___ upakramyate-saMvartyate kSayamupanIyate Ayuryena sa upakramastaM yaM kaJcana jAnIyAt , kasya ?-'AyuHkSemasya' svAyuSa iti, ida-181 1 sadama0 pra0 / 2 svmsypekssyaa| sUtrakRtAGgaM muktaM bhavati-svAyuSkasya yena kenacitprakAreNopakramo bhAvI yasmin vA kAle tatparijJAya tasyopakramasya kAlasya vA antarAle 8 vAyA~zIlAGkA- kSipramevAnAkulo jIvitAnAzaMsI 'paNDito' vivekI saMlekhanArUpAM zikSA bhaktaparikSeGgitamaraNAdikAM vA zikSet , tatra grahaNazi- dhyayana. cAryAyava- kSayA yathAvanmaraNa vidhi vijJAyA''sevanAzikSayA khAseveteti // 15 // kizcAnyat-'yathe' tyudAharaNapradarzanArthaH yathA 'kuurmH'| ciyutaM kacchapaH svAnyani-zirodharAdIni khake dehe 'samAhareda' gopayed-avyApArANi kuryAd evam anayaiva prakriyayA 'medhAvI' maryAdAvAn sadasadvivekI vA 'pApAni' pAparUpANyadhAnAni 'adhyAtmanA' samyagdharmadhyAnAdibhAvanayA 'samAharet' up||172|| saMharet , maraNakAle copasthite samyak saMlekhanayA saMlikhitakAyaH paNDitamaraNenAtmAnaM samAharediti / / 16 // saMharaNaprakAramAha sAhare hatthapAe ya, maNaM paMceMdiyANi y| pAvakaM ca parINAma, bhAsAdosaM ca tArisaM // 17 // __ aNu mANaM ca mAyaM ca, taM paDinnAya paMDie / sAtAgAravaNihue, uvasaMte Nihe care // 18 // pAdapopagamane iGginImaraNe bhaktaparijJAyAM zeSakAle vA kUrmavaddhatau pAdau ca 'saMhareda' vyApArAnnivartayet , tathA 'manaH' antaH19 karaNaM taccAkuzalavyApArebhyo nivartayet , tathA-zabdAdiviSayebhyo'nukUlapratikUlebhyo'raktadviratayA zrotrendriyAdIni pazcApIndri yANi cazabdaH samucaye tathA pApakaM pariNAmamaihikAmuSmikAzaMsArUpaM saMharedityevaM bhApAdopaM ca 'tAdRzaM' pAparUpaM saMharet // 17 // | manovAkAyaguptaH san durlabhaM satsaMyamamavApya paNDitamaraNaM vA'zeSakarmakSayArthaM samyaganupAlayediti // 17 // taM ca saMyame parA 1 upasaMharet pra0 / kramamANaM kazcit pUjAsatkArAdinA nimatrayet , tatrAtmotkarSoM na kArya iti darzayitumAha-cakravAdinA satkArAdinA pUjyamAnena 'aNurapi' stoko'pi 'mAna:' ahaGkAro na vidheyaH, kimuta mahAn ?, yadivottamamaraNopasthitenogrataponiSTaptadehena vA aho'hamityevaMrUpaH stoko'pi garvo na vidheyaH, tathA paNDarAryayeva stokA'pi mAyA na vidheyA, kimuta mahatI, ityevaM krodhalo| bhAvapi na vidheyAviti, evaM dvividhayApi parijJayA kapAyaryAstadvipAkAMzca parijJAya tebhyo nivRttiM kuryAditi, pAThAntaraM vA 'aimANaM ca mAyaM ca, taM pariNNAya paMDie' atIva mAno'timAnaH subhUmAdInAmiva taM duHkhAvahamityevaM jJAkhA pariharet , idamuktaM bhavati-padyapi sarAgasya kadAcinmAnodayaH syAttathApyudayaprAptasya viphalIkaraNaM kuyoMdityevaM mAyAyAmapyAyojyaM, pAThAntaraM vA 'suyaM me ihamegesi, eyaM vIrassa vIriyaM' yena balena satrAmazirasi mahati subhaTasaMkaTe parAnIkaM vijayate tatparamArthato vIrya na bhavati, api tu yena kAmakrodhAdIna vijayate tadvIrasya-mahApuruSasya vIryam 'ihaiva' aminneva saMsAre manuSyajanmani vaikepAM tIrthakarAdInAM sambandhi vAkyaM mayA zrutaM, pAThAntaraM dA 'AyataTuM suAdAya, evaM vIrassa vIriyaM' Ayato-mokSo'paryana-13 sitAvasthAnakhAt sa cAsAvarthazca tadayoM vA-tatprayojano vA samyagdarzanajJAnacAritramArgaH sa AyatArthastaM suSThAdAya-gRhI-18 khA yo dhRtibalena kAmakrodhAdijayAya ca parAkramate etadvIrasya vIryamiti, yaduktamAsIt 'kiM tu vIrasya vIratva miti tadyathA | bhavati tathA vyAkhyAtaM, kizcAnyat-sAtAgauravaM nAma sukhazIlatA tatra nibhRtaH-tadarthamanuyukta ityarthaH, tathA krodhAgnijayAdupazAntaH-zItIbhUtaH zabdAdivipayebhyo'pyanukUlapratikUlebhyo'raktadviSTatayopazAnto jitendriyakhAtebhyo nivRtta iti, tathA nihanyante prANinaH saMsAre yayA sA nihA-mAyA na vidyate sA yasyAsAvaniho mAyAprapazcarahita ityarthaH, tathA mAnarahito lobha 23929397982203929397296e.
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlAGkA cAya ciyurva // 173 // sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryayatiyutaM // 174 // 116 varjita ityapi draSTavyaM sa caivambhUtaH saMyamAnuSThAnaM 'caret' kuryAditi, tadevaM maraNakAle'nyadA vA paNDitavIryavAn mahAvrateSUdyataH syAt / tatrApi prANAtipAtaviratireva garIyasItikalA tatpratipAdanArthamAha- "uDamahe tiriyaM vA je pANA tasthAvarA / savattha viratiM kRjjA, saMti nivANamAhiyaM // 1 // " ayaM ca zloko na sUtrAdarzeSu dRSTaH, TIkAyAM tu dRSTa itikRlA likhitaH, uttAnArthazceti // 18 // kizva pANe ya NAivAejjA, adinnaMpiya NAdae / sAdiyaM Na musaM bUyA, esa dhamme vasImao // 19 // atikkammaMti vAyAe, maNasA vi na patthae / sabao saMbuDe daMte, AyANaM susamAhare // 20 // prANapriyANAM prANinAM prANAnnAtipAtayet, tathA pareNAdataM dantazodhanamAtramapi 'nAdadIta' na gRhIyAt, tathA-sahAdinA-mAyayA varttata iti sAdikaM - samAyaM mRSAvAdaM na brUyAt, tathAhi paravaJcanArthaM mRSAvAdo'dhikriyate, sa ca na mAyA| mantareNa bhavatItyato mRSAvAdasya mAyA AdibhUtA varttate, idamuktaM bhavati -- yo hi paravazcanArtha samAyo mRSAvAdaH sa parihiyate, yastu saMyamagupyartha na mayA mRgA upalabdhA ityAdikaH sa na doSAyeti, eSa yaH prAk nirdiSTo dharmaH - zrutacAritrAkhyaH svabhAvo vA 'busImau'ti chAndasatvAt, nirdezArthasvayaM-vastUni jJAnAdIni tadvato jJAnAdimata ityarthaH, yadivA - vusImautti vazyasya - Atmavazagasya -vazyendriyasyetyarthaH // 19 // apica prANinAmatikramaM - pIDAtmakaM mahAvratAtikramaM vA mano'vaSTandhatayA paratiraskAraM vA ityevambhUtamatikramaM vAcA manasA'pi ca na prArthayet, etadvayaniSedhe ca kAyAtikramo dUrata eva niSiddho bhavati, tadevaM 1 a0 3 u0 4 gAthA0 20 navaraM je keIsi / | manovAkkAdeH kRtakAritAnumatibhizva navakena bhedenAtikramaM na kuryAt, tathA sarvataH - sabAhyAbhyantarataH saMvRto- guptaH tathA indri yadamena tapasA vA dAntaH san mokSasya 'AdAnam' upAdAnaM samyagdarzanAdikaM suzrUyuktaH samyagvisrotasikArahitaH 'Aharet' AdadIta -gRhNIyAdityarthaH // 20 // kizcAnyat - | kaDaM ca kajjamANaM na, AgamissaM ca pAvagaM / savaM taM NANujANaMti, AyaguttA jiiMdiyA // 21 // je yAbuddhA mahAbhAgA, vIrA asamattadaMsiNo / asuddhaM tesi parakaMtaM, saphalaM hoI saGghaso // 22 // sAdhuddezena yadaparairanAryakalpaiH kRtamanuSThitaM pApakaM karma tathA varttamAne ca kAle kriyamANaM tathA''gAmini ca kAle yatkariSyate tatsarva manovAkkAyakarmabhiH 'nAnujAnanti' nAnumodante, tadupabhogaparihAreNeti bhAvaH, yadapyAtmArthaM pApakaM karma paraiH kRtaM kriyate kariSyate vA tadyathA-zatroH zirazchinaM chidyate chetsyate vA tathA cauro hato hanyate haniSyate vA ityAdikaM parAnuSThAnaM 'nAnujAnanti' na ca bahu manyante, tathA yadi paraH kazcidazuddhenAhAreNopanimazrayettamapi nAnumanyanta iti, ka evambhUtA bhavantIti darzayati - AtmA'kuzalamanovAkkAyanirodhena gupto yeSAM te tathA, jitAni - vazIkRtAni indriyANi zrotrAdIni yaiste tathA, evambhUtAH pApakarma nAnujAnantIti sthitam // 21 // anyacca ye kecana 'abuddhA' dharma pratyavijJAtaparamArthA vyAkaraNazuSkatarkA| diparijJAnena jAtAvalepAH paNDitamAnino'pi paramArthavastutattvAnavabodhAdabuddhA ityuktaM na ca vyAkaraNaparijJAnamAtreNa samyaklavyatirekeNa tattvAvabodho bhavatIti, tathA coktam- "zAkhAvagAha parighaTTanatatparo'pi naivAbudhaH samabhigacchati vastutaccam / nAnAprakArarasabhAvagatA'pi dava, khAdaM rasasya sucirAdapi naiva veti // 1 // " yadivA'buddhA iva bAlavIryavantaH, tathA mahAntezva | te bhAgAzva mahAbhAgAH, bhAgazabdaH pUjAvacanaH, tatazca mahApUjyA ityarthaH, lokavizrutA iti, tathA 'vIrAH' parAnIkamedinaH subhaTA iti idamuktaM bhavati - paNDitA api tyAgAdibhirguNairlokapUjyA api tathA subhaTavAdaM vahanto'pi samyaktasvaparijJAnavikalAH kecana bhavantIti darzayati na samyagasamyaka tadbhAvo'samyaklaM tadraSTuM zIlaM yeSAM te tathA, mithyAdRSTaya ityarthaH teSAM ca bAlAnAM yatkimapi tapodAnAdhyayanayama niyamAdiSu parAkrAntamudyamakRtaM tadazuddhaM avizuddhikAri pratyuta karmabandhAya bhAvopahatatvAt sanidAnakhAdveti kuvaidyacikitsAvadviparItAnubandhIti, tacca teSAM parAkrAntaM saha phalena- karmabandhena vartata iti saphalaM 'sarvaza' iti sarvA'pi tatkriyA tapo'nuSThAnAdikA karmabandhauyevati // 22 // sAmprataM paNDita vIrviNo'dhikRtyAha je ya buddhA mahAbhAgA, vIrA sammattadaMsiNo / suddhaM tersi parakaMtaM, aphalaM hoi sabaso // 23 // tesiMpi tavo Na suddho, nikkhaMtA je mahAkulA / janne vanne viyANaMti, na silogaM pavejjae // 24 // appapiMDAsi pANAsi, appaM bhAseja suvae / khaMte'bhiniDuDe daMte, vItagiddhI sadA japa // 25 // jhANajogaM samAhaddu, kAyaM viusejja savaso / titikkhaM paramaM NaccA, AmokkhAe parivaejAsi // 26 // ( gAthAgraM0 446 ) tibemi iti zrIvIriyanAmamaTTamamajjhayaNaM samattaM // 1 mahAntaveti nAgAtha mahAntava te nAgAzca pra0 / 2 mudyamaH kRtasta0 / For Private Personal Use Only 8 varSAdhyayanaM. // 173 // 8 pI dhyayana. // 174 //
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ 000000000000000000 117 ye kecana svayambuddhAstIrthakarAyAstacchiSyA vA buddhabodhitA gaNadharAdayo 'mahAbhAgA' mahApUjAmAjo 'vIrAH karmavidAraNa| sahiSNavo jJAnAdibhirvA guNairvirAjanta iti vIrAH, tathA 'samyaktvadarzina:' paramArthatatvavedinasteSAM bhagavatAM yatparAkrAntaM| tapo'dhyayanayamaniyamAdAvanuSThitaM tacchuddham -avadAtaM niruparodhaM sAtagauravazalyakaSAyAdidoSAkalaGkitaM karmabandhaM prati | aphalaM bhavati--taniranubandhanirjarArthameva bhavatItyarthaH, tathAhi-samyagdRSTInAM sarvamapi saMyamatapaHpradhAnamanuSThAnaM bhavati, | saMyamasya cAnAzravarUpatvAt tapasazca nirjarAphalakhAditi, tathA ca paThyate--"saMyame aNaNyaphale tave bodANaphale" iti | // 23 // kizcAnyat--mahatkulam ---ikSvAkAdikaM yeSAM te mahAkulA lokavizrutAH zauryAdibhirguNairvistIrNayazasasteSAmapi | pUjAsatkArAdyarthamutkIrttanena vA yattapastadazuddhaM bhavati, yacca kriyamANamapi tapo naivAnye dAnazrAddhAdayo jAnanti tattathAbhUtamAtmArthinA vidheyam , ato naivAtmazlAghA 'pravedayet' prakAzayet , tadyathA-ahamuttamakulIna ibhyo vA''saM sAmprataM kA punastaponiSTaptadeha iti, evaM svayamAviSkaraNena na khakIyamanuSThAnaM phalgutAmApAdayediti // 24 // apica-alpastokaM piNDamazituM zIlamasyAsAvalpapiNDAzI yatkiJcanAzIti bhAvaH, evaM pAne'pyAyojyaM, tathA cAgamaH-"he' jaM va taM va AsIya jattha va tattha va suhovagayaniho / jeNa va teNa (va) saMtuTTa dhIra! muNio'si te appA // 1 // tathA "aDakukuDiaMDa-18 1 mahAnAgAH pra0 / 2 saMyamo'nAzravaphalaH tapo vyavadAnaphalamiti / 3 yadvA tadvA azikhA yatra tatra vA mukhopagatanidraH yena tena vA santuSTaH (asi) he vIra! layAtmA jJAto'sti // 1 // 4 aSTakukyaNDakapramANAnkavalAnAhArayanalpAhAro dvAdazakavalarapArdhAvamodarikA SoDazabhirdvibhAgA prAptA caturvizalyA avamoderikA sUcakka. 30 | triMzatA kavaleH pramANaprAptaH dvAtriMzatkavalAH sampUrNAhAra iti / sUtrakRtAGgaM gamenappamANe kavale AhAremANe appAhAre duvAlasakavalehiM avaDDomoyariyA solasahiM dubhAge patte cauvIsaM omodariyA tIsa 48vIyoM zIlAGkA pamANapatte battIsaM kavalA saMpuNNAhAre" iti, ata ekaikakavalahAnyAdinonodaratA vidheyA, evaM pAne upakaraNe conodaratAM vida- dhyayanaM. cAIyaciyutaM dhyAditi, tathA coktam-"thovAhoro thokmaNio a jo hoi thovanido a / thovovahiuvakaraNo tassa hu devASi paNamaMti // 1 // " tathA 'suvrataH sAdhuH 'alpaM parimitaM hitaM ca bhASeta, sarvadA vikathArahito bhavedityarthaH, bhaavaavmaudrymdhik||175|| / tyAha-bhAvataH krodhAdyupazamAt 'kSAntaH zAntipradhAnaH tathA 'abhinivRto' lobhAdijayAmirAturaH, tathA indriyanoindrira damanAt 'dAnto' jitendriyaH, tathA coktam-"kaSAyA yasya nocchinnA, yasya nAtmavazaM manaH / indriyANi na guptAni, pravrajyA tasya jIvanam // 1 // " evaM vigatA gRddhirviSayeSu yasya sa vigatagRddhiH-AzaMsAdoSarahitaH 'sadA' sarvakAlaM saMyamAnuSThAne | 'yateta' yatnaM kuryAditi / / 25 // apica-'jhANajogam' ityAdi, dhyAna-cittanirodhalakSaNaM dharmadhyAnAdikaM tatra yogo viziSTamanovAkAyavyApArastaM dhyAnayoga 'samAhRtya' samyagupAdAya 'kArya' dehamakuzalayogapravRttaM 'vyutsRjet parityajet 'sarvataH sarveNApi prakAreNa, hastapAdAdikamapi parapIDAkAri na vyApArayet , tathA 'titikSA' zAnti parIpahopasargasahanarUpAM 'paramAM' pradhAnAM jJAkhA 'AmokSAya' azeSakarmakSayaM yAvat 'parivrajeri'ti saMyamAnuSThAnaM kuryAsvamiti / itiH parisamAptyarthe / bravImI-18 // 17 // ti pUrvavat / / 26 / / samAptaM cASTamaM vIryAkhyamadhyayanamiti / eeseseseaceaeasreedeceaeoesreceioeceseseeeeeeesercerceleoeceneseseseekenedesesea 1 stokAhAraH stokabhaNitaH stoka nidrazca yo bhavati / stokopadhikopakaraNastasmai ca devA api praNamanti // 1 // atha navamaM adhyayanaM prArabhyate // aSTamAnantaraM navamaM samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane vAlapaNDitabhedena dvirUpaM vIrya pratipAditaM, atrApi tadeva paNDitavIrya dharma prati yadudhamaM vidhatte ato dharmaH pratipAdyata ityanena sambandhena dharmAdhyayanamAyAtaM, asya cabAryanu-18 | yogadvArANi upakramAdIni prAgvat vyAvarNanIyAni, tatrApyupakramAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-dharmo'tra pratipAdyata iti tama-18| |dhikRtya niyuktikRdAha dhammo puvuddiTTo bhAvadhammeNa ettha ahigaaro| eseva hoi dhamme eseva samAhimaggotti // 99 // pra durgatigamanadharaNalakSaNo dharmaH prAk dazavakAlikazrutaskandhaSaSThAdhyayane dharmArthakAmAkhya uddiSTaH-pratipAditaH, iha tu | bhAvadharmeNAdhikAraH, eSa eva ca bhAvadharmaH paramArthato dharmo bhavati, amumevArthamuttarayorapyadhyayanayoratidizamAha-eSa eva ca bhAvasamAdhirbhAvamArgazca bhavatItyavagantavyamiti, yadivaiSa eva ca bhAvadharmaH eSa eva ca bhAvasamAdhireSa eva ca tathA bhAvamArgo bhavati, na teSAM paramArthataH kazcidbhedaH, tathAhi-dharmaH zrutacAritrAkhyaHkSAntyAdilakSaNo vA dazaprakAro bhavet , bhAvasamAdhirapyevaMbhUta eva, | tathAhi-samyagAdhAnam-AropaNaM guNAnAM kSAntyAdInAmiti samAdhiH, tadevaM muktimArgo'pi jJAnadarzanacAritrAkhyo bhAvadharmatayA || | vyAkhyAnayitavya iti / / sAmpratamatidiSTasyApi sthAnAzUnyArtha dharmasya nAmAdinikSepaM darzayitumAha
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayavR triyutaM // 176 // sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayavRtiyutaM // 177 // sebes 118 NAvaNAdhammo davvadhammo ya bhAvadhammo ya / saccittAncittamI saga gihatthadANe daviyadhamme // 100 // nAmasthApanAdravyabhAvabhedAccaturdhA dharmasya nikSepaH, tatrApi nAmasthApane anAdRtya jJazarIrabhavyazarIravyatirikto dravyadharmaH sacitAcittamizrabhedAt tridhA, tatrApi sacittasya jIvaccharIrasyopayogalakSaNo 'dharmaH' svabhAvaH evamacittAnAmapi dharmAstikAyAdInAM yo yasya svabhAvaH sa tasya dharma iti, tathAhi - " gahalakkhaNao dhammo, ahammo ThANalakkhaNo / bhAyaNaM saGghadavANaM, nahaM avagAhalakkhaNaM / / 1 / / " pudgalAstikAyo'pi grahaNalakSaNa iti, mizradravyANAM ca kSIrodakAdInAM yo yasya svabhAvaH sa taddharmatayAdhvaga - ntavya iti, gRhasthAnAM ca yaH kulanagaragrAmAdidharmo gRhasthebhyo gRhasthAnAM vA yo dAnadharmaH sa dravyadharmo'vagantavya iti tathA coktam - "anaM pAnaM ca vastraM ca, AlayaH zayanAsanam / zuzrUSA candanaM tuSTiH puNyaM navavidhaM smRtam // 1 // " bhAvadharmasvarUpanirUpaNAyAha- | loiyalouttario duviho puNa hoti bhAvadhammo u / duvihovi duvihaniviho paMcaviho hoti NAyacca // 101 // bhAvadharmo noAgamato dvividhaH, tadyathA - laukiko lokottarazca tatra laukiko dvividhaH gRhasthAnAM pAkhaNDikAnAM ca, lokotarastrividhaH - jJAnadarzanacAritrabhedAt, tatrApyAbhinibodhAdikaM jJAnaM paJcadhA, darzanamapyopazamikasAsvAdanakSAyopazamikaveda kakSAyikabhedAt paJcavidhaM, cAritramapi sAmAyikAdibhedAt paJcacaiva / gAthA'kSarANi khevaM neyAni tadyathA - bhAvadharmo laukikalokottarabhedAdvidhA, dvividho'pi cAyaM yathAsatyena dvividhastrividhaH, tatraiva laukiko gRhasthapAkhaNDikabhedAt dvividhaH, lokottaro'pi jJAnadarzanacAritrabhedAt trividhaH, jJAnAdIni pratyekaM trINyapi paMcadhaveti // tatra jJAnadarzanacAritravatAM sAdhUnAM yo dharmastaM darzayitumAha pAsatthosaNNakusIla saMbhavo Na kira vahatI kAuM / sUyagaDe ajjhayaNe dhammaMmi nikAinaM eyaM // 102 // sAdhuguNAnAM pArzve tiSThantIti pArzvasthAH tathA saMyamAnuSThAne'vasIdantItyavasannAH tathA kutsitaM zIlaM yeSAM te kuzIlAH etaiH pArzvasthAdibhiH saha saMstavaH - paricayaH sahasaMvAsarUpo na kila yatInAM varttate kartum, ataH sUtrakRte'Gge dharmAkhye'dhyayane etat 'nikAcitaM' niyamitamiti / gato nAmaniSpanno nikSepaH, adhunA mUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramucArayitavyaM taccedam| kayare dhamme akkhAe, mAhaNeNa matImatA ? / aMju dhammaM jahAtacaM jiNANaM taM suNeha me // 1 // grahaNA khattiyA vessA, caMDAlA adu boksA | esiyA vesiyA muddA, je ya AraMbhaNissiyA // 2 // | pariggahanividvANaM, veraM tesiM patraDaI | AraMbhasaMbhiyA kAmA, na te dukkhavimoyagA // 3 // AghAyakicca mAheuM, nAio visaesiNo / anne haraMti taM vittaM, kammI kasmehiM kiccatI // 4 // jambUsvAmI sudharmasvAminamuddizyedamAha tadyathA - 'kataraH' kimbhUto durgatigamanadharaNalakSaNo dharmaH 'AkhyAtaH' pratipAdito 'mAhaNeNaM' ti mA jantUn vyApAdayetyevaM cineyeSu vAkpravRttiryasyAsau 'mAhano' bhagavAn vIravardhamAna svAmI tena ?, tameva vizinaSTi-manute - avagacchati jagatrayaM kAlatrayopetaM yayA sA kevalajJAnAkhyA matiH sA asyAstIti matimAn tena utpannakevalajJAnena bhagavatA iti pRSTe sudharmasvAmyAha - rAgadvepajito jinAsteSAM sambandhinaM dharma 'aMjum' iti 'RjuM' mAyAprapaJcarahitatvAdavakraM tathA - 'jahAtacaM me' iti yathAvasthitaM mama kathayataH zRNuta yUyaM, na tu yathA'nyaistIrthikaMrdambhapradhAno dharmo'bhihitastathA bhagavatA'pIti, pAThAntaraM vA 'jaNagA taM suNeha meM' jAyanta iti janA lokAsta eva janakAstepAmAmantraNaM he janakAH ! taM dharma zRNuta yUyamiti // 1 // anvayavyatirekAbhyAmukto'rthaH sUkto bhavatItyato yathoddiSTadharmapratipakSabhUto'dharmastadAzritAMstAvaddarzayitumAhabrAhmaNAH kSatriyA vaizyAstathA cANDAlAH atha cokasA - avAntarajAtIyAH, tadyathA-- brAhmaNena zUyAM jAto niSAdo brAhmaNenaiva | vaizyAyAM jAto'mbaSThaH tathA niSAdenAmbaSTayAM jAto bokasaH, tathA eSituM zIlamepAmiti eSikA - mRgalubdhakA hastitApasAca mAMsahetormRgAn hastinaca epanti, tathA kandamUlaphalAdikaM ca, tathA ye cAnye pAkhaNDikA nAnAvidhairupAyai bhaikSyamepantyanyAni vA viSayasAdhanAni te sarve'pyeSikA ityucyante, tathA 'vaizikA' vaNijo mAyApradhAnAH kalopajIvinaH, tathA 'zUdrAH' kRSIvalAdayaH AbhIrajAtIyAH kiyanto vA vakSyanta iti darzayati-ye cAnye varNApasadA nAnArUpasAvadya 'Arambha (mbhe) nizritA' yatra| pIDananirlAJchana karmAGgAradAhAdibhiH kriyAvizeSairjIvopamarddakAriNaH teSAM sarveSAmeva jIvApakAriNAM vairameva pravardhata ityuttarazloke kriyeti // 2 // kiJca pari - samantAt gRhyata iti parigraho-- dvipadacatuSpadadhanadhAnyahiraNya suvarNAdiSu mamIkArastatra 'niviSTAnAm' abhyupapannAnAM gA gatAnAM 'pApam' asAtAvedanIyAdikaM 'teSAM' prAguktAnAmArambhanizritAnAM parigrahe niviTAnAM prakarSeNa 'varddhane' vRddhimupayAti janmAntarazateSvapi durmocaM bhavati, kacitpAThaH 'veraM tesiM pavaI'ti tatra yena yasya For Private Personal Use Only 9 dharmA dhyayanaM. // 176 // 9 dharmAdhyayanaM. / / 177 / /
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 keeseseseeeeeseseseats yathA prANina upamardaH kriyate sa tathaiva saMsArAntarvartI zatazo duHkhabhAk bhavatIti, jamadagrikRtavIryAdInAmiva putrapautrAnugaM | vairaM pravarddhata iti bhAvaH, kimityevaM ?, yataste kAmeSu pravRttAH, kAmAcArambhaiH samyag bhRtAH saMbhRtA-ArambhapuSTA ArambhAzca jIvopamardakAriNaH ato na te kAmasambhRtA ArambhanizritAH parigrahe niviSTAH duHkhayatIti duHkham-aSTaprakAraM karma tadvimocakA bhavanti-tasthApanetAro na bhavantItyarthaH // 3 // kizcAnyat-Ahanyante-apanIyante vinAzyante prANinAM daza prakArA api prANA yasmin sa AghAto---maraNaM tasai tatra vA kRtam-agnisaMskArajalAJjalipradAnapitRpiNDAdikamAghAtakRtyaM tadAdhAtum-AdhAya kRkhA pazcAt 'jJAtayaH svajanAH putrakalatrabhrAtRvyAdayaH, kimbhUtAH ?-viSayAnanveSTuM zIlaM yeSAM te'nye'pi viSayaiSiNaH santastasya duHkhArjitaM 'vittaM' dravyajAtam 'apaharanti' svIkurvanti, tathA coktam-"tatastenArjitairdravyairdAraizca parirakSitaiH / krIDantyanye 18 narA rAjan !, hRSTAstuSTA hlngktaaH||1||" sa tu dravyArjanaparAyaNaH sAvadyAnuSThAnavAn karmavAn pApI svakRtaiH karmabhiH saM sAre 'kRtyate' chidyate pIbyata itiyAvat // 4 // khajanAzca tadravyopajIvinastatrANAya na bhavantIti darzayitumAhamAyA piyA pahusA bhAyA, bhajA puttA ya orasA / nAlaM te tava tANAya, luppaMtassa skmmunnaa||5|| eyamaTuM sapehAe, paramaTTANugAmiyaM / nimmamo nirahaMkAro, care bhikkhU jiNAhiyaM // 6 // 18 ciccA vittaM ca putte ya, NAio ya pariggahaM / ciccA Na aMtagaM soyaM, niravekkho parivae // 7 // sUtrakRtAGgaM 14 puDhavI u agaNI vAU, taNarukkha savIyagA / aMDayA poyajarAU, rasasaMseyaubbhiyA // 8 // 9 dharmAzIlAGkA dhyayanaM. cAya 'mAtA' jananI 'pitA' janakaH 'snuSA' putravadhuH 'bhrAtA' sahodaraH tathA 'bhAryA kalatraM putrAzcaurasAH-khaniSpAditA ttiyutaM ete sarve'pi mAtrAdayo ye cAnye zvazurAdayaste tava saMsAracakravAle svakarmabhirvilupyamAnasya trANAya 'nAlaM' na samarthA bhavantIti, ihApi tAvannate trANAya kimutAmutreti, dRSTAntazcAtra kAlasaukarikasutaH sulasanAmA abhayakumArasya sakhA, tena mahAsatvena // 178 // | khajanAbhyarthitenApi na prANivapakRtam, api khAtmanyeveti // 5 // kizcAnyata-dharmarahitAnAM svakRtakarmavilupyamAnAnaumahikAmu-18 |Smikayorna kazcitrANAyeti enaM pUrvoktamartha sa prekSApUrvakArI 'pratyupekSya' vicAryAvagamya ca paramaH-pradhAnabhUto ('rtho) mokSaH18 saMyamo vA tamanugacchatIti tacchIlazca paramArthAnugAmukaH-samyagdarzanAdistaM ca pratyupekSya, kvApratyayAntasya pUrvakAlavAcitayA ! || kriyAntarasavyapekSavAt tadAha-nirgataM mamakha bAhyAbhyantareSu vastuSu yasmAdasau nirmamaH tathA nirgato'haGkAraH-abhimAnaH pUrvaM-18 zvaryajAtyAdimadajanitastathA tapaHsvAdhyAyalAbhAdijanito vA yasmAdasau nirahaGkAro-rAgadveSarahita ityarthaH, sa evambhUto bhikSujinairAhitaH-pratipAdito'nuSThito vA yo mArgo jinAnAM vA sambandhI yo'bhihito mArgastaM 'cared' anutiSThediti // 6 // apica-saMsArakhabhAvaparijJAnaparikarmitamatirviditavedyaH samyak 'tyaktvA ' parityajya kiM tad ?-'vittaM' dravyajAtaM putrAMzca tyakkhA, // 178 // putreSvadhikaH sneho bhavatIti putragrahaNaM, tathA 'jJAtIn' khajanAMzca tyaktA tathA 'parigrahaM cAntaramamakharUpaM NakAro vAkyAlakAre antaM gacchatItyantago duSparityaja ityarthaH antako vA vinAzakArItyarthaH Atmani vA gacchatItyAtmaga Antara ityarthaH taM tathAbhUtaM 'zoka' saMtApaM 'tyaktvA ' parityajya zroto vA-mithyAkhAviratipramAdakaSAyAtmakaM karmAzravadvArabhUtaM parityajya, pAThAntaraM vA-'ciccA NaNaMtagaM soyaM antaM gacchatItyantagaM na antagamanantagaM zrotaH zokaM vA parityajya 'nirapekSa' putradAradhana dhAnyahiraNyAdikamanapekSamANaH san AmokSAya pari-samantAt saMyamAnuSThAne 'vrajet' parivrajediti, tathA coktam-"chaliyA, || avayakkhaMtA nirAvayakkhA gayA aviggheNaM / tamhA pavayaNasAre nirAvayakkheNa hoyatvaM // 1 // bhoge avayakkhaMtA paDaMti saMsArasAgare ghore / bhogehi niravayakkhA taraMti saMsArakaMtAraM // 2 // " iti // 7 // sa evaM prabajitaH suvratAvasthitAtmAhiMsAdiSu vrateSu prayateta, tatrAhiMsAprasiddhyarthamAha-'puDhavI u' ityAdi zlokadvayaM, tatra pRthivIkAyikAH sUkSmara daraparyAptakAparyAptakabhedabhimAH tathA'prakAyikA agnikAyikA vAyukAyikAcaivambhUtA eva, vanaspatikAyikAn lezataH samedAnAha-'tRNAni' kuzavaiccakAdIni 'vRkSAH' cUtAzokAdikAH saha bIjaivartanta iti sabIjAH, bIjAni tu zAligodhUmayavAdIni, ete ekendriyAH paJcApi / kAyAH SaSThatrasakAyanirUpaNAyAha-aNDAjAtA aNDajA:-zakunigRhakokilakasarIsRpAdayaH tathA potA eva jAtA: potajA-hastizarabhAdayaH tathA jarAyujA ye jambAlaveSTitAH samutpadyante gomanuSyAdayaH tathA rasAt-dadhisauvIrakAdejotA rasajAstathA saMkhedAjAtAH saMkhedajA-yUkAmatkuNAdayaH 'udbhijA' khaJjarITakadardurAdaya iti, ajJAtabhedA hi duHkhena rakSyanta ityato bhedenopanyAsa iti / / 8 // 1 chalitA apekSamANA nirapekSamANA gatA avinnena tasmAtpravacanasAre ( jJAte) nirapekSeNa bhavitavyam // 1 // 2 bhogAnapekSamANAH patanti saMsArasAgare |ghore / bhogeSu nirapekSAstaranti saMsArakAntAraM // 1 // 3 bandhakA pr.| eacoesel Xesterocesesectrotatoestedeotisecseeeeeeeeeeeeeeeee
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 citamityanenAdattAdAnazAhI parigrahamayAcitam adattAdAnA, vAdo mRpAvAdastaM vidvAn prAtyapimardakAriNamArambhaM pari-4 patrakRtAGga etehiM chahiM kAehi, taM vijaM parijANiyA / maNasA kAyavakkeNaM, NAraMbhI Na pariggahI // 9 // 9 dharmAzIlAkA dhyayanaM. cAya-18|musAvAyaM bahiddhaM ca, uggahaM ca ajAiyA / satthAdANAiM logaMsi, taM vijaM parijANiyA // 10 // ciyuta paliuMcaNaM ca bhayaNaM ca, thaMDillussayaNANi yA / dhUNAdANAiM logaMsi, taM vijaM parijANiyA // 11 // // 179 // dhoyaNaM rayaNaM ceva, batthIkammaM vireyaNaM / vamaNaMjaNa palImaMtha, taM vijaM parijANiyA // 12 // 8 'ebhiH' pUrvoktaiH paibhirapi 'kAyaiH sasthAvararUpaiH mUkSmavAdaraparyAptakAparyAptakabhedabhinna rambhI nApi parigrahI syAditi 18 sambandhaH, tadetad 'vidvAn' sazrutiko jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA manovAkAyakarmabhirjIvopamardakAriNamArambhaM pari-18 grahaM ca pariharediti // 9 // zeSavratAnyadhikRtyAha-mRSA-asadbhUto vAdo mRpAvAdasta vidvAn pratyAkhyAnaparijJayA pariharet tathA 'yahiddhaM'ti maithunaM 'avagrahaM parigrahamayAcitam-adattAdAnaM, [graM0 5250 ] yadivA bahiddhamiti maithunaparigrahI a-12 vagrahamayAcitamityanenAdattAdAnaM gRhItaM, etAni ca mRSAvAdAdIni prANyupatApakArikhAt zastrANIva zastrANi vartante / tathA''dIyate-gRhyate'STaprakAraM karmabhiriti (AdAnAni) karmopAdAnakAraNAnyasmin loke, tadetatsarva vidvAn jJaparijJayA parijJAya pra- // 179 // tyAkhyAnaparijJayA paridarediti // 10 // kizcAnyat-paJcamahAvratadhAraNamapi kapAyiNo niSphalaM syAdatastatsAphalyApAdanArthaM 1. kaSAyanirodho vidheya iti darzayati-pari-samantAt kuzyante---vakratAmApAdhante kriyA yena mAyAnuSThAnena tatpalikuzcanaM 49 mAyeti bhaNyate, tathA bhajyate sarvatrAtmA prahIkriyate yena sa bhajano-lobhastaM, tathA yadudayena hyAtmA sadasadvivekavikalakhAt 1 sthaNDilavadbhavati sa sthaNDila: krodhaH, yasiMzca satyUrva zrayati jAtyAdinA dadhmAtaH puruSa uttAnIbhavati sa ucchAyo-mAnaH, chAndasavAnapuMsakaliGgatA, jAtyAdimadasthAnAnAM bahutAt tatkAryasyApi mAnasya bahukhamato bahuvacanaM, cakArAH svagatabhedasaM-18 1 mucanArthAH samuccayArthA vA, dhUnayeti pratyeka kriyA yojanIyA, tadyathA-palikuzcanaM-mAyAM dhUnaya dhUnIhi vA, tathA bhajanaM-16 lobha, tathA sthaNDilaM-krodhaM, tathA ucchAya-mAnaM, vicitrakhAt mUtrasya kramollaGghanena nirdezo na doSAyeti, yadivA-rAgasya dustyajakhAt lobhasya ca mAyApUrvakakhAdityAdAveva mAyAlobhayorupanyAsa iti, kaSAyaparityAge vidheye punaraparaM kAraNamAha-etAni 28 palikuzcanAdIni asmin loke AdAnAni varttante, tadetadvidvAna jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pratyAcakSIta // 11 // punarapyuttaraguNAnadhikRtyAha-bhAvanaM-prakSAlanaM hastapAdavastrAde raJjanamapi tasyaiva, cakAraH samuccayArthaH, evakAro'vadhAraNe, tathA vastikarma-anuvAsanArUpaM tathA 'virecanaM nirUhAtmakamadhovireko vA vamanam-UrdhvavirekastathA'JjanaM nayanayoH, ityevamAdikamanyadapi zarIrasaMskArAdikaM yat 'saMyamapalimanthakAri' saMyamopaghAtarUpaM tadetadvidvAn svarUpatastadvipAkatazca parijJAya pratyAcakSIta // 12 // apica gaMdhamallasiNANaM ca, daMtapakkhAlaNaM thaa| pariggahitthikammaM ca, taM vijaM parijANiyA // 13 // 10 nirUho nizcite ta bastibhede iti haimaH / sUtrakRtAGga uddesiyaM kIyagaDaM, pAmicaM ceva AhaDaM / pUrya aNesaNijaM ca, taM vijaM parijANiyA // 14 // zIlAsA dhyayanaM. AsUNimakkhirAgaM ca, giddhRvaghAyakammagaM / uccholaNaM ca kakaM ca, taM vijaM parijANiyA // 15 // cAIyavRttiyutaM saMpasArI kayakirie, pasiNAyataNANi ya / sAgAriyaM ca piMDaM ca, taM vijaM parijANiyA // 16 // ___ 'gandhAH // 18 // ' koSTapuTAdayaH 'mAlyaM' jAtyAdikaM 'slAnaM ca' zarIraprakSAlanaM dezatA sarvatazca, tathA 'dantaprakSAlanaM' kadambakAKThAdinA tathA 'parigrahaH' saccittAdeH svIkaraNaM tathA striyo-divyamAnupatairathyaH tathA 'karma' hastakarma sAvadyAnuSThAnaM vA tadetatsarva karmopAdAnatayA saMsArakAraNakhena parijJAya vidvAn parityajediti // 13 // kizcAnyat-sAdhvAdyuddezena yadAnAya . vyavasthApyate taduddazikaM, tathA 'krItaM' krayastena krItaM gRhItaM krItakrItaM 'pAmiti sAdhvarthamanyata udyatakaM yagRhyate tattaducyate cakAraH samuccayArthaH evakAro'vadhAraNArthaH, sAdhvartha yagRhasthanAnIyate tadAhRtaM, tathA 'pU'miti AdhAkarmAvayavasampRktaM zuddhabhapyAhArajAtaM pUti bhavati, kiM bahunoktena ?, yat kenacidoSeNAneSaNIyam-azuddhaM tatsarva vidvAn parijJAya saMsArakAraNatayA 4 nispRhaH san pratyAcakSIteti // 14 // kizca yena ghRtapAnAdinA AhAravizeSeNa rasAyanakriyayA vA azUnaH san A-samantAt zUnIbhavati-balavAnupajAyate tadAzUnItyucyate, yadivA AmUNitti-zlAghA yataH zlAghayA kriyamANayA A-samantAt zUnavacchUno // 18 // laghuprakRtiH kazciddadhmAtakhAt stabdho bhavati, tathA akSaNAM 'rAgoM' raJjanaM sauvIrAdikamaJjanamitiyAvat , evaM raseSu zabdAdipurI viSayeSu vA 'gRddhiM' gAya tAtparyamAsevA, tathopaghAtakarma-aparApakArakriyA yena kenacitkarmaNA pareSAM jantUnAmupadhAto bhavati acaesesearceneseseseselecaceeceneceicesteroesesectices ecedese 4/9 dhamA 50909202082463929
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyayana 121 tadupaghAtakarmetyucyate, tadeva lezato darzayati-'uccholanaM'ti ayatanayA zItodakAdinA hastapAdAdiprakSAlanaM tathA 'kalkaM lodhAdidravyasamudAyena zarIrodvartanakaM tadetatsarva karmabandhanAyetyevaM 'vidvAn' paNDitojJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pariharediti // 15 // apica-asaMyataiH sAdhaM samprasAraNaM-paryAlocanaM pariharediti vAkyazeSaH, evamasaMyamAnuSThAnaM pratyupadezadAna, 18 tathA 'kayakirio' nAma kRtA zobhanA gRhakaraNAdikA kriyA yena sa kRtakriya ityevamasaMyamAnuSThAnaprazaMsanaM, tathA praznasya-Ada praznAdeH 'Ayatanam AviSkaraNaM kathanaM yathAvivakSitapraznanirNayanAni, yadivA-praznAyatanAni laukikAnAM parasparavyavahAre | mithyAzAstragatasaMzaye vA prazne sati yathAvasthitArthakathanadvAreNAyatanAni-nirNayanAnIti, tathA 'sAgArika' zayyAtarastasya piNDam-AhAraM, yadivA-sAgArikapiNDa miti mUtakagRhapiNDaM jugupsitaM varNApasadapiNDaM vA, cazabdaH samuccaye, tadetatsarva vidvAn / jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pariharediti // 16 // kizcAnyat aTrAvayaM na sikkhijA, vehAIyaM ca No ve| hatthakammaM vivAyaM ca, taM vijaM parijANiyA // 17 // 18 pANahAo ya chattaM ca, NAlIyaM vAlavIyaNaM / parakiriyaM annamannaM ca, taM vijaM parijANiyA // 18 // uccAraM pAsavaNaM, hariesu Na kare muNI / viyaDeNa vAvi sAhaha, NAvamaje(yamejA) kayAivi // 19 // // 3 // sUtraka. 31 paramatte annapANaM, Na bhuMjeja kyaaivi| paravatthaM acelo'vi, taM vijaM parijANiyA // 20 // aryate ityartho-dhanadhAnyahiraNyAdikaH padyate-gamyate yenArthastatpadaM-zAstra arthArtha padamarthapadaM cANAkyAdikamarthazAstraM tama sUtrakRtAGgaM zIlAGkA MS'zikSet' nAbhyasyet nApyaparaM prANyupamardakAri zAstraM zikSayet , yadivA-'aSTApadaM'ghUtakrIDAvizeSastaM na zikSeta, nApi pUrvazicA-ya kSitamanuzIlayediti, tathA 'vedho' dharmAnuvedhastasmAdatItaM saddharmAnuvedhAtItam-adharmapradhAnaM vano no vadet yadivA-vedha iti yatrattiyutaM | vedho dyUtavizeSastadgataM vacanamapi no vaded AstAM tAvatkrIDanamiti, hastakarma pratItaM, yadivA 'hastakarma hastakriyA parasparaM hasta vyApArapradhAnaH kalahastaM, tathA viruddhavAda vivAdaM zuSkavAdamityarthaH, caH samuccaye, tadetatsarva saMsArabhramaNakAraNaM jJaparijJayA pri||18|| jJAya pratyAkhyAnaparijJayA pratyAcakSIta // 17 // kizca upAnahau-kASThapAduke ca tathA AtapAdinivAraNAya chatraM tathA 'nAlikA' dyUtakrIDAvizeSastathA vAleH mayUrapicchairvA gajanaka, tathA pareSAM sambandhinI kriyAmanyo'nya-parasparato'nyaniSpAdhAmanyaH karotyaparaniSpAdyAM cApara iti, caH samuccaye, tadetatsarva 'vidvAn' paNDitaH karmopAdAnakAraNalena jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pariharediti // 18 // tathA-uccAraprasravaNAdikAM kriyAM hariteSUpari bIjeSu vA asthaNDile vA 'muniH sAdhuna kuryAt , | tathA 'vikaTena' vigatajIvenApyudakena 'saMhRtya' apanIya bIjAni haritAni vA 'nAcameta' na nirlepanaM kuryAt , kimutAvikaTe-18 netibhAvaH // 19 // kizca parasya-gRhasthasyAmatraM-bhAjanaM parAmatraM tatra puraHkarmapazcAtkarmabhayAt hRtanaSTAdidoSasambhavAcca acaM | pAnaM ca munine kadAcidapi bhuJjIta, yadivA-patagRhadhAriNazchidrapANeH pANipAtraM parapAtraM, yadivA-pANipAtrasyAcchidrapANerji-18| nakalpikAdeH patagRhaH parapAtraM tatra saMyamavirAdhanAbhayAna bhuJjIta tathA parasya-gRhasthasya vastraM paravastraM tatsAdhuracelo'pi san | pazcAtkamodidopabhayAna hRtanAdidoSasambhavAcca na vibhRyAt , yadivA-jinakalpikAdiko'celo bhUkhA sarvamapi vastraM paravastramitikRkhA na bibhRyAd , tadetatsarvaM parapAtrabhojanAdikaM saMyamavirAdhakalena jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijayA prihrediti||tthaa AsaMdI paliyaMke ya, NisijjaM ca gihNtre| saMpucchaNaM saraNaM vA, taM vijaM parijANiyA // 21 // jasaM kittiM saloyaM ca, jA ya vNdnnprynnaa| sabaloyaMsi je kAmA, taM vijaM parijANiyA // 22 // jaNehaM Nivahe bhikkha, annapANaM tahAvihaM / aNuppayANamannesiM, taM vijaM prijaanniyaa||23|| evaM udAhu niggaMthe, mahAvIre mahAmuNI / aNaMtanANadaMsI se, dhammaM desitavaM sutaM // 24 // 'AsandI'tyAsanavizeSaH, asya copalakSaNArthakhAtsarvo'pyAsanavidhihItaH, tathA 'paryaka' zayanavizeSaH, tathA gRhasyAnta-28 madhye gRhayorvA madhye niSayAM vA''sanaM vA saMyamavirAdhanAbhayAtpariharet , tathA coktam- "gaMbhIracaisirA ete, pANA duppaDilehagA / aguttI baMbhacerassa, itthIo vAvi saMkaNA // 1 // " itmadi, tathA tatra gRhasthagRhe kuzalAdipracchanaM AtmIyazarIrAvayava. praccha(puJcha)naM vA tathA pUrvakrIDitasaraNaM cetyetatsarva vidvAn viditavedyaH sannanAyeti jJaparijhyA parijJAya pratyAkhyAnaparikSayA | pariharet // 21 // apica bahusamarasaGghaTTanirvahaNazauryalakSaNaM yazaH dAnasAdhyA kIrtiH jAtitapobAhuzrutyAdijanitA zlAghA, tathA yA - 1 gaMbhIravijayA iti da. a06 gA056 aprakAzAzrayA iti vRttiH / 2 etAni gambhIracchidrANi prANA duSpratilekhyAH / aguptibrahmacaryasya biyo vApi zaMkaraM // 1 // eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeceicticeseceneseseaeeseseseseseseseaesereverseer eseseeeeeeeeeeeeeeeeseseseeeeeeeeeeeeeeeserveerseseecseenecemented // 18 // nirvahaNazaurya vidvAn vikAsa tathA tA kA
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 pamA / sUtrakRtAI 1ca surAsurAdhipaticakravartibaladevavAsudevAdibhirvandanA tathA taireva satkArapUrvikA vastrAdinA pUjanA, tathA sarvasinnapi loke zIlAkA- icchAmadanarUpA ye kecana kAmAstadetatsarva yaza kIrti(zlokAdika)mapakAritayA parijJAya pariharediti // 22 / / kizcAnyat-'yena' cAyIya- annena pAnena vA tathAvidheneti suparizuddhena kAraNApekSayA khazuddhena vA 'iha' asmin loke idaM saMyamapAtrAdikaM durbhikSarogAtattiyutaM sAdikaM vA bhikSuH nirvahet nirvAhayedvA tadanaM pAnaM vA 'tathAvidhaM' dravyakSetrakAlabhAvApekSayA 'zuddha' kalpaM gRhiiyaattthaitessaam||182|| anAdInAmanupradAnamanyasai sAdhave saMyamayAtrAnirvahaNasamarthamanutiSThet , yadivA--yena kenacidanuSThitena 'imaM saMyama 'nirvahet' nirvAhayed asAratAmApAdayettathAvidhamazanaM pAnaM vA'nyadvA tathAvidhamanuSThAnaM na kuryAt , tathaitepAmazanAdInAm 'anupradAnaM' gRhasthAnAM paratIthikAnAM svayathyAnAM vA saMyamopaghAtakaM nAnuzIlayediti, tadetatsarva jJaparinayA jJAkhA samyak prihrediti||23|| yadupadezenaitatsarva kuryAttaM darzayitumAha-'evam' anantaroktayA nItyA uddezakAderArabhya 'udAhutti udAhRtavAnuktavAn nirgataH sabAhyAbhyantaro grantho yasAtsa nirgrantho 'mahAvIra' iti zrImadrdhamAnasvAmI mahAMzcAsau munizca mahAmuniH anantaM jJAnaM darzanaM ca yasyAsAvanantajJAnadarzanI sa bhagavAn 'dharma' cAritralakSaNaM saMsArottAraNasamartha tathA 'zrutaM ca' jIvAdipadArthasaMmUcakaM 'dezitavAn' prakAzitavAn // 24 // kizcAnyat // 182 // bhAsamANo na bhAsejA, Neva vaMpheja mammayaM |maatittaannN vivajejA, aNuciMtiya viyAgare // 25 // tathimA taiyA bhAsA, jaM vadittA'NutappatI / jaM channaM taM na vattavaM, esA ANA NiyaMThiyA // 26 // holAvAyaM sahIvAyaM, goyAvAyaM ca no vade / tumaM tumaMti amaNunnaM, sabaso taM Na vattae // 27 // akusIle sayA bhikkhU , Neva saMsaggiya bhae / suharUvA tatthuvassaggA, paDibujjheja te viU // 28 // yo hi bhASAsamitaH sa bhASamANo'pi dharmakathAsambandhamabhASaka eva syAt , uktaM ca-"vaiyaNavihattIkusalo vaomayaM bahu| vihaM viyaannNto| divasaMpi bhAsamANo sAhU vayaguttayaM ptto||1||" yadivA-yavAnyaH kazcidranAdhiko bhASamANastatrAntara eva sazrutiko'hamityevamabhimAnavAnna bhASeta, tathA marma gacchatIti marmagaM vacona 'vaMphejati nAbhilapet , yadvacanamucyamAnaM tathyamatarthya vA sadyasya kasyacinmanaHpIDAmAdhatte tadvivekI na bhASeteti bhAvaH, yadivA 'mAmaka' mamIkAraH pakSapAtastaM bhASamANo'nyadA vA 'na vaMphejati' nAbhilaSet, tathA 'mAtRsthAnaM mAyApradhAnaM vaco vivarjayet , idamuktaM bhavati-paravaJcanabuddhyA gUDhAcArapradhAno bhApamANo'bhApamANo vA'nyadA vA mAtRsthAnaM na kuryAditi, yadA tu vaktukAmo bhavati tadA tadvacaH parAtmanorubhayorvA bAdhakamityevaM prAgvicintya vacanamudAharet , taduktam-"puci buddhIeN pehittA, pacchA vakamudAhare" ityAdi // 25 // apica-satyA asatyA satyAmRpA asatyAmRpetyevaMrUpAsu catasRSu bhASAsu madhye tatreyaM satyAmRSetyetadabhidhAnA tRtIyA bhASA, sA ca kizcinmRpA kizcitsatyA ityevaMrUpA, tadyathA-daza dArakA aminagare jAtA mRtA vA, tadatra nyUnAdhikasambhave sati saGkhyAyA vyabhi 1 vacana vibhakti kuzalo vacogataM bahuvidhaM vijAnan / divasamapi bhASamANaH sAdhurvacanaguptisamprAptaH // 1 // 2 tahAvi da0a0 ni / 30 nyadA vA pra0 / / S4 pUrva vujhyA prekSayilA pazcAd vAkyamudAharet / cArAtsatyAmRSAtvamiti, yAM caivaMrUpAM bhASAmuditA anu-pazcAdbhASaNAjanmAntare vA tajanitena doSeNa 'tapyate' pIDyate kleza-49dharmAsUtrakRtAGgaM | bhAgbhavati, yadivA-anutapyate kiM mamaivambhUtena bhASitenetyevaM pazcAttApaM vidhatte, tatazcedamuktaM bhavati-mizrApi bhASA doSAya kiMdhyayana. zIlAsAcAryAya punarasatyA dvitIyA bhASA samastArthavisaMvAdinI, tathA prathamApi bhASA satyA yA prANyupatApena doSa.nuSaGgiNI sA na vAcyA, ttiyuta caturthyapyasatyAmRpA bhASA yA budhairanAcIrNA sA na vaktavyeti, satyAyA api doSAnuSaGgikhamadhikRtyAha-yadvacaH 'channaM ti 'kSaNu hiMsAyo' hiMsApradhAnaM, tadyathA-vadhyatAM cauro'yaM lUyantAM kedArAH damyantAM gorathakA ityAdi, yadivA-'channanti praccha yllo||18|| || kairapi yatnataH pracchAdyate tatsatyamapi na vaktavyamiti, 'eSA''jJA' ayamupadezo nirgrantho-bhagavAstasyeti // 26 // kiJca-hole katyevaM vAdo holAvAdaH, tathA sakhetyevaM vAdaH sakhivAdaH, tathA gotrodghATanena vAdo gotravAdo yathA kAzyapasagotre vaziSThasagotre veti, ityevaMrUpaM vAdaM sAdhunoM vadeta , tathA 'tumaM tumati tiraskArapradhAnamekavacanAntaM bahuvacanoccAraNayogye 'amanojJaM' mana:pratikUlarUpamanyadapyevambhUtamapamAnApAdaka 'sarvazaH' sarvathA tatsAdhanAM vaktuM na vartata iti // 27 // yadAzrityoktaM niyuktikAreNa tadyathA-"pAsatthosaNNakusIla saMthavo Na kila vaTTae kAuM" tadidamityAha-kutsitaM zIlamaspeti kuzIlaH sa ca pArzvasthAdInAmanyatamaH na kuzIlo'kuzIlaH 'madA' sarvakAlaM bhikSaNazIlo bhikSuH kuzIlo na bhavet , na cApi kuzIlaiH sArdhaM 'saMsarga mAGgatyaM "bhajeta' seveta, tatsaMsargadopodvibhAvayiSayA'ha-'sukharUpAH' sAtagauravakhabhAvAH 'tatra' tasin kuzIlasaMsarge saMyamopaghAtakAriNa upasargAH prAduSSyanti, tathAhi-te kuzIlA vaktAro bhavanti-kaH kila prAsukodakena hastapAdadantAdike prakSAlya // 183 // mAne doSaH sAta, tathA nAsarIro dharmo bhavati ityato yena kenacitprakAreNAdhAkarmasabidhyAdinA tathA upAnacchatrAdinA ca zarIraM / cierceisesesesesesesenteresenceteraciseseae.seeseseserves seeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeek 9090seasesiya eeseeeeeeeeeeeeeeee tasaMsargadopAMsadA' sarvakAlaM bhikSaNazA tadidamityAha jAsati // 27 // yadAzrityAzAnoza manaH
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNtaa edhamA // 184 // ____123 dharmAdhAraM vartayet , uktaM ca-"appeNa bahumesejjA, evaM paMDiyalakkhaNaM" iti, tathA-"zarIraM dharmasaMyuktaM, rakSaNIyaM prayatnataH / zarIrAt sravate dharmaH, parvatAtsalilaM yathA // 1 // " tathA sAmpratamalpAni saMhananAni alpadhRtayazca saMyame jantava ityevamAdi kuzIloktaM zrukhA alpasattvAstatrAnupajantIti 'vidvAn' vivekI 'prativudhyeta' jAnIyAt buddhA cApAyarUpaM kuzIlasaMsarga pariharediti // 28 // kizcAnyat nannattha aMtarAeNaM, paragehe Na nnisiiye| gAmakumAriyaM kiDaM, nAtivelaM hase muNI // 29 // aNussuo urAlesu, jayamANo parivae / cariyAe appamatto, puTTo tattha'hiyAsae // 30 // hammamANo Na kuppeja, vuccamANo na saMjale / sumaNe ahiyAsijjA, Na ya kolAhalaM kare // 31 // laddhe kAme Na patthejA, vivege evamAhie / AyariyAiM sikkhejjA, buddhANaM aMtie sayA // 32 // tatra sAdhubhikSAdinimittaM grAmAdau praviSTaH san paro-gRhasthastasya gRhaM paragRhaM tatra 'na niSIdet ' nopavizet utsargataH, asthA| pavAdaM darzayati nAnyatra 'antarAyeNe'ti antarAyaH zaktyabhAvaH, sa ca jarasA rogAtaGkAbhyAM syAt , tasiMzcAntarAye satyupavizet yadivA-upazamalabdhimAn kazcitsusahAyo gurvanujJAtaH kasyacittathAvidhasya dharmadezanAnimittamupavizedapi, tathA grAme kumArakA grAmakumArakAstepAmiyaM grAmakumArikA kA'sau ?-'krIDA' hAsyakandarpahastasaMsparzanAliGganAdikA yadivA vaTTakandukAdikA tAM munina 1 alpena bahu eSayet etat paNDitalakSaNaM / 2 pApaM pra0 / 3 esamAhie pr.| sUtrakRtAGgaM kuryAt , tathA velA-maryAdA tAmatikAntamativelaM na haset , maryAdAmatikramya 'muni' sAdhuH jJAnAvaraNIyAdyaSTavidhakarmabandhanabhayAna zIlAGkA- haset , tathA cAgamaH-"jIve Na bhaMte! hasamANe(cA) usmayamANe vA kaha kammapagaDIo baMdhai ?, goyamA !, sattavihabaMdhae vA avicAIyavAhabaMdhae vA" ityAdi // 29 // kizca-'urAlA' udArAH zobhanA manojJA ye cakravAdInAM zabdAdiSu viSayeSu kAmabhogA vastrAmattiyuta raNagItagandharvayAnavAhanAdayastathA AjJaizvaryAdayazca eteSUdAreSu dRSTeSu zruteSu vA notsukaH syAt , pAThAntaraM vA na nizrito'nizritaHapratibaddhaH syAt , yatamAnazca-saMyamAnuSThAne pari-samantAnmUlottaraguNeSu udyama kurvan 'vrajet saMyama gacchet tathA 'caryAyAM bhikSAdikAyAm 'aprattamaH syAt' nAhArAdiSu rasagAyaM vidadhyAditi, tathA 'spRSTazca' abhidrutazca parISahopasargastatrAdInamanaskaH karmanirjarAM manyamAno 'viSahet' samyak sakhAditi // 30 // parISahopasargAdhisahanamevAdhikRtyAha-'hanyamAno yaSTimuSTilakuTAdibhi rapi hatazca 'na kupyet' na kopavazago bhavet , tathA durvacanAni 'ucyamAna: AkuzyamAno nirbhaya'mAno 'na saMjvalat' na pratIpaM 16 vadeta , na manAgapi mano'nyathAtvaM vidadhyAt, kiMtu sumanAH sarva kolAhalamakurvannadhisaheteti // 31 / / kizcAnyat-'labdhAn' prAptAnapi | 'kAmAn' icchAmadanarUpAn gandhAlaGkAravastrAdirUpAnvA vairakhAmivat 'na prArthayet' nAnumanyeta na gRhNIyAdityarthaH, yadivA| yatrakAmAvasAyitayA gamanAdilabdhirUpAn kAmAMstapovizeSalabdhAnapi nopajIvyAta, nApyanAgatAn brahmadattavatprArthayed , evaM ca kurvato bhAvavivekaH 'AkhyAta' AvirbhAvito bhavati, tathA 'AryANi' AryANAM kartavyAni anAryakartavyaparihAreNa yadivA- AcaryANi mumukSuNA yAnyAcaraNIyAni jJAnadarzanacAritrANi tAni 'vuddhAnAm AcAryANAm 'antike' samIpe 'sadA' sarva jIvo nanta ! hasan utsukAyamAno vA katIH karmaprakRtIbadhnAti, gautama ? saptavidhabandhako vA'STavidhabaMdhako vaa| kAlaM 'zikSeta' abhyasyediti, anena hi zIlavatA nityaM gurukulavAsa AsevanIya ityAveditaM bhavatIti // 32 // yaduktaM puddhA-1 nAmantike zikSettatsvarUpanirUpaNAyAha sussUsamANo uvAsejA, suppannaM sutvssiyN| vIrA je attapannesI, ghitimantA jiiMdiyA // 33 // gihe dIvamapAsaMtA, purisAdANiyA narA / te vIrA baMdhaNummukkA, nAvakhaMti jIviyaM // 34 // agiddhe sahaphAsesu, AraMbhesu aNissie / savaM taM samayAtItaM, jametaM laviyaM baha // 35 // aimANaM ca mAyaM ca, taM pariNNAya paMDie / gAravANi ya savANi, NivANaM saMdhae muNi // 36 // (gAthA 482) tibemi // iti zrIdhammanAma navamamajjhayaNaM samattaM // gurorAdezaM prati zrotumicchA zuzrUSA gurvAdevaiyAvRttyamityarthaH tAM kurvANo gurum 'upAsIta' seveta, tasyaiva pradhAnaguNadvayadvAreNa vizeSaNamAha-suSTha zobhanA vA prajJA'syeti suprajJA-khasamayaparasamayavedI gItArtha ityarthaH, tathA suSTu zobhanaM vA sabAhyAbhya ntaraM tapo'syAstIti sutapasvI, tamevambhUtaM jJAninaM samyakcAritravantaM guruM paralokArthI seveta, tathA coktam-'nANassa hoi SbhAgI, thirayarao daMsaNe caritte ya / dhannA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcaMti // 1 // " ya evaM kurvanti tAn darzayati yadivA 1jJAnasya bhavatI bhAgI sthirataro darzane cAritre ca / dhanyA yAvatkathaM gurukulavAsaM na muzcanti // 1 // // 184 // mhNti, 300 Je992989929892099996eas-3202800000000003 2300339020908092099980%aa%2002029292906
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 ttiyutaM sUtrakRtAGgaM ke zAninastapakhino vetyAha-vIrAH karmavidAraNasahiSNavo dhIrA vA parISahopasargAkSobhyAH, dhiyA-udyA rAjantIti vA dhIrA 9dharmAzIlA- ye kecanAsannasiddhigamanAH, Apto-rAgAdiviSamuktastasya prajJA-kevalajJAnAkhyA tAmanveSTuM zIlaM yeSAM te AptaprajJAnveSiNaH sarvajJo- dhyayanaM. cAryAMya- kAnveSiNa itiyAvat , yadivA-AtmaprajJAnveSiNa AtmanaH prajJA-bAnamAtmaprajJA tadanveSiNaH AtmajJatA(prajJA)nvepiNa Atmahi tAnveSiNa ityarthaH, tathA dhRtiH-saMyame ratiH sA vidyate yeSAM te dhRtimantaH, saMyamadhRtyA hi patramahAbatabhArodvahanaM susAdhyaM bhavatIti, tapaHsAdhyA ca sugatihastaprApteti, taduktam-"jaissa ghiI tassa tavo jassa tavo tassa suggaI sulahA / je adhiimaMta purisA tavo'vi // 185 // khalu dullaho tesi // 1 // " tathA jitAni-vazIkRtAni svaviSayarAgadveSavijayenendriyANi-sparzanAdIni yaiste jitendriyAH, zuzrUSamANAH ziSyA guravo vA zuzrUSamANA yathoktavizeSaNaviziSTA bhavantItyarthaH // 33 // yadabhisaMdhAyinaH pUrvoktavizeSaNaviziSTA bhavanti tadabhidhitsurAha-'gRhe' gRhavAse gRhapAze vA gRhasthabhAva itiyAvat 'dIvaMti 'dIpI dIptau' dIpayati-prakAzayatIti dIpaH sa ca bhAvadIpaH zrutajJAnalAbhaH yadivA-dIpaH samudrAdau prANinAmAzvAsabhUtaH sa ca bhAvadvIpaH saMsArasamudre sarvajJoktacA-1 ritralAbhastadevambhUtaM dIpaM dIpaM vA gRhasvabhAve 'apazyantaH' aprApnuvantaH santaH samyak pravrajyotthAnenosthitA uttarottaraguNalAbhenaivambhUtA bhavantIti darzayati-'narA' puruSAH puruSottamalAddharmasya naropAdAnam , anyathA strINAmapyetadguNamAkvaM bhavati, athavA // 185 // | devAdivyudAsArthamiti, samakSUNAM puruSANAmAdAnIyA-AzrayaNIyAH puruSAdAnIyA mahato'pi mahIyAMso bhavanti, yadivA 1 yasya pratistasya vapo yasya tapastasva sumatimulabhA / yezatimantaH puruSAstapo'pi khalu durlabhaM TeSAM // 1 // | AdAnIyo hitaiSiNAM mokSastanmArgo vA samyagdarzanAdikaH puruSANAM-manuSyANAmAdAnIyaH puruSAdAnIyaH sa vidyate yeSAmiti vigRhya mabarthIyorzaAdibhyo'jiti, tathA ya evaMbhUtAste vizeSeNerayanti aSTaprakAraM karmeti vIrAH, tathA bandhanena / sabAhyAbhyantare putrakalatrAdisneharUpeNot-prAbalyena muktA bandhanonmuktAH santo 'jIvitam' asaMyamajIvitaM prANadhAraNaM vA 'nAbhikAjhaMti' nAbhilaSantIti / / 34 // kizcAnyat-'agRddhaH' anadhyupapano'chitaHka?-zabdasparzeSu manojJeSu / 18 AdyantagrahaNAnmadhyagrahaNamato manojJeSu rUpeSu gandheSu raseSu vA agRddha iti draSTavyaM, tathetareSu vA'dviSTa ityapi vAcyaM, tathA 'Ara mbheSu' sAvadyAnuSThAnarUpeSu 'anizritaH' asambaddho'pravRtta ityarthaH, upasaMhartukAma Aha-'sarvametad' adhyayanAderArabhya prati-121 dhyatvena yat lapitam-uktaM mayA bahu tat 'samayAdU' ArhatAdAgamAdatItamatikrAntamitikatA pratiSiddhaM, yadapi ca vidhidvAre-11 NoktaM tadetatsarva kutsitasamayAtItaM lokottaraM pradhAnaM vartate, yadapi ca taiH kutIthikairbahu lapitaM tadetatsarva samayAtItamitikRtA nAnuSTheyamiti // 35 // pratiSedhyapradhAnaniSedhadvAraNa mokSAbhisandhAnenAha-atimAno mahAmAnastaM, cazabdAttatsahacaritaM krodhaM ca, IS tathA mAyAM cazabdAttatkAryabhUtaM lobhaM ca, tadetatsarva 'paNDito' vivekI jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pariharet , tathA sarvANi 'gAravANi' RddhirasasAtarUpANi samyag jJAkhA saMsArakAraNatvena pariharet , parihRtya ca 'muni:' sAdhuH 'nirvANahAm' azeSakarmakSayarUpaM viziSTAkAzadezaM vA 'sandhayet' abhisandadhyAt prArthayeditiyAvat / itiH parisamAptyarthe, abImIti pUrvavat / // 36 // samAptaM dharmAkhyaM navamamadhyayanamiti // SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS090596 eceseeseeeereceseseseseereaseeeeeeeesese -04- - atha dazamaM zrIsamAdhyadhyayanaM prArabhyate // 10 samA| dhyadhyayanaM. sUtrakatA zIlAcAryAyavRttiyutaM // 186 // navamAnantaraM dazamamArabhyate-asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane dharmo bhihitaH, sa cAvikalaH samAdhau sati bhavatItyato'dhunA samAdhiH pratipAdyate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya cakhAyupakramAdInyanuyogadvArANi vAcyAni, tatropakrama-10 dvArAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-dharme samAdhiH kartavyaH, samyagAdhIyate-vyavasthApyate mokSaM tanmArga vA prati yenAtmA dharmadhyAnAdinA sa samAdhiH-dharmadhyAnAdikaH, sa ca samyag jJAkhA sparzanIyaH, nAmaniSpannaM tu nikSepamadhikRtya niyuktikRdAhaAyANapadeNA''ghaM goNaM NAmaM puNo samAhitti / NikkhiviUNa samAhiM bhAvasamAhIha pagayaM tu // 103 / / NAmaMThavaNAdavie khette kAle taheva bhAve ya / eso u samAhIe Nikvevo chavviho hoi|| 104 // paJcasu visaesu subhesu davvaMmi ttA bhave smaahitti| khettaM tu jammi khette kAle kAlo jahiM jo U // 105 // bhAvasamAhi caubviha daMsaNaNANe tave caritse y| causuvi samAhiyappA saMmaM caraNaDio sAhU // 106 // AdIyate-gRhyate prathamamAdau yattadAdAnam AdAnaM ca tatpadaM ca-subantaM tiGantaM vA tadAdAnapadaM tena 'AghaMti nAmAsyAdhyayanasya, yasAdadhyayanAdAvidaM sUtram-'AghaM maImaM maNuvIi dhamma'mityAdi, yathottarAdhyayaneSu caturthamadhyayanaM pramAdApramAdAbhidhAyakamapyAdAnapadena 'asaMkhaya'mityucyate, guNaniSpanaM punarasyAdhyayanasya nAma samAdhiriti, yasAtsa evAtra pratipAdyate, taM ca samAdhi 186 // eceaesese
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 IS nAmAdinA nikSipya bhAvasamAdhineha 'prakRtam' adhikAra iti / samAdhinikSepArthamAha-nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt eSa tu samAdhinikSepaH pavidho bhavati, tuzabdo guNaniSpanna va nAno nikSepo bhavatItyasvArthasyAvirbhAvanArtha iti, nAmasthApane sugamabAdanAratya dravyAdikamadhikRtyAha-pazcaskhapi zabdAdiSu manojJeSu viSayeSu zrotrAdIndriyANAM yathAkhaM prAptI satyAM yastuSTi vishessH| sa dravyasamAdhiH, tadanyathA khasamAdhiriti, yadivA dravyayordravyANAM vA sammizrANAmavirodhinA satAM na rasopaghAno bhavati apitu rasapuSTiH sa dravyasamAdhiH, tadyathA-kSIrazarkarayodadhiguDacAturjAtakAdInAM ceti, yena vA dravyeNopabhuktena samAdhipAnakA|dinA samAdhirbhavati tadravyaM dravyasamAdhiH, tulAdAvAropitaM vA yat dravyaM samatAmupaitItyAdiko dravyasamAdhiriti, kSetrasamAdhistu yasya yasmin kSetra vyavasthitasya samAdhirutpadyate sa kSetraprAdhAnyAt kSetrasamAdhiH yasinvA kSetre samAdhiAvaNyata iti, kAlasa mAdhirapi yasya yaM kAlamavApya samAdhirutpadyate, tadyathA-zaradi gavAM naktamulUkAnAmahani balibhujAM, yasya vA yAvantaM kAlaM samAdhizarbhavati yasinvA kAle samAdhiyAkhyAyate sa kAlaprAdhAnyAt kAlasamAdhiriti / bhAvasamAdhi khdhikRtyaah-bhaavsmaadhistu| darzanamAnatapazcAritrabhedAcaturdA, tatra caturvidhamapi bhAvasamAdhi samAsato gAthApacAnAha-mamakSuNA caryata iti caraNaM tatra samyakacaraNe-cAritre vyavasthitaH-samudyuktaH sAdhuH' munizcaturvapi bhAvasamAdhibhedeSu darzanajJAnatapazcAritrarUpeSu samyagAhito-vyavasthApita | AtmA yena sa samAhitAtmA bhavati, idamukta bhavati-yaH samyakcaraNe vyavasthitaH sa caturvidhabhAvasamAdhisamAhitAtmA bhavati, yo18 vA bhAvasamAdhisamAhitAtmA bhavati, sa samyakcaraNe vyavasthito draSTavya iti, tathAhi-darzanasamAdhI vyavasthito jinavacana bhAvitAntaHkaraNo nivAtazaraNapradIpavana kumativAyubhirdhAmyate, jJAnasamAdhinA tu yathA yathA'pUrva zrutamadhIte tathA tathA'tIva bhAvamUtrakRtA samAdhAvuyukto bhavati, tathA coktam-"jaha jaha suyamavagAhai aisayarasapasarasaMjuyamaucha / taha taha palhAi muNI NavaNavasaMve 10 samAzIlAGkA- |gasaddhAe // 1 // " cAritrasamAdhAvapi viSayasukhaniHspRhatayA niSkizcano'pi paraM samAdhimApnoti, tathA coktam-"taNasaMthAra- dhyadhyayana, cAIya |Nisanovi muNivaro bhaTTarAgamayamoho / je pAvai muttisuhaM katto taM cakkavaTTIvi ? // 1 // naivAsti rAjarAjasya tatsukhaM naiva devattiyutaM | rAjasya / yatsukhamihaiva sAdhorlokavyApArarahitasya // 2 // " ityAdi, tapAsamAdhinApi vikRSTatapaso'pi na glAnirbhavati tathA // 187 // kSuttRSNAdiparIpahebhyo nodvijate, tathA abhyastAbhyantaratapodhyAnAzritamanAH sa nirvANastha iva na sukhaduHkhAbhyAM vAdhyata ityevaM caturvidhabhAvasamAdhisthaH samyakcaraNavyavasthito bhavati sAdhuriti / / gato nAmaniSpanno nikSepaH, sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccAraNIyaM, taccedaM AghaM maImaM maNuvIya dhamma, aMjU samAhiM tamiNaM sunneh| apaDinna bhikkhU u samAhipatte, aNiyANa bhUtesu parivaejjA // 1 // uDDhe ahe yaM tiriyaM disAsu, tasA ya je thAvara je ya pANA / hatthehiM pAehi~ ya saMjamittA, adinnamannesu ya No gahejA // 2 // suyakkhAyadhamme vitigi // 187 // cchatipaNe, lADhe care Ayatule pyaasu| AyaM na kujjA iha jIviyaTrI, cayaM na kujjA sutavassi 1 yathA yathA zrutamavagAhate'tizayarasaprasarasaMyutamapUrva / tathA 2 prahAdate munirnavanavasaMvegazraddhayA // 1 // 2 tRNasaMstAraniviSTo'pi munivaro bhraSTarAgamadamohaH yatprAmoti muktisukhaM kutastat cakravartyapi // 1 // bhikkhU // 3 // saviMdiyAbhinivvuDe payAsu, care muNI sabato vippmukke| pAsAhi pANe ya puDhovi satte, dukkheNa ahe paritappamANe // 4 // asya cAyamanantarasUtreNa saha sambandhaH, tadyathA-azeSagAravaparihAreNa mu (0 5500) nirnivANamanusandhayedityetadbhagavA-1 nutpamadivyajJAnaH samAkhyAtavAn etacca vakSyamANamAkhyAtavAniti, 'AghaMti AkhyAtavAn ko'sau ?-'matimAn' mananaM matiH-samastapadArthaparijJAnaM tadvidyate yasyAsau matimAn kevalajJAnItyarthaH, tatrAsAdhAraNa vizeSaNopAdAnAttIrthakud gRhyate, asAvapi pratyAsatte-ravardhamAnakhAmI gRhyate, kimAkhyAtavAn ?-'dharma' zrutacAritrAkhyaM, katham ?---'anuvicintya' kevalajJAnena jJAkhA prajJApanAyogyAn padArthAnAzritya dharma bhASate, yAMdevA-grAhakamanuvicintya kasyArthasyAyaM grahaNasamarthaH? tathA ko'yaM puruSaH? kaJca nataH 1 kiMvA darzanamApanna ? ityevaM paryAlocya, dharmazuzrUSavo vA manyante-yathA pratyekamasadabhiprAyamanuvicintya bhagavAn dharma hai| bhASate, yugapatsarveSAM svabhASApariNatyA saMzayApagamAditi, kiMbhUtaM dharma bhASate ?-'Rjum' avakraM yathAvasthitavastukharUpanirUpa-18 zaNato, na yathA zAkyAH sarva kSaNikamabhyupagamya kRtanAzAkRtAbhyAgamadoSabhayAtsantAnAbhyupagamaM kRtavantaH tathA vanaspatimacetana-8 khenAbhyupagamya svayaM na chindanti tacchedanAdAvupadezaM tu dadati tathA kArSApaNAdikaM hiraNyaM svato na spRzanti apareNa tu tatparigrahataH krayavikraya kArayanti, tathA sAGkhyAH sarvamapracyutAnutpanna sthiraikakhabhAvaM nityamabhyupagamya karmabandhamokSAbhAvaprasaGgadoSabhayAdAvirbhAvatirobhAvAvAzritavanta ityAdikauTilyabhAvaparihAreNAvakra tathyaM dharmamAkhyAtavAn , tathA samyagAMdhIyate-mokSaM tanmArga
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 sUbakatA zIlAGkAvAIya ttiyutaM // 188 // Sas0SASSAGESSAGassassacassamasasaca990sa90seeds vA pratyAtmA yogyaH kriyate vyavasthApyate yena dharmeNAsau dharmaH samAdhistaM samAkhyAtavAn , yadivA-dharmamAkhyAtavAMstatsamAdhi ca dharmadhyAnAdikamiti / sudharmakhAmyAha-tamima-dharma samAdhi vA bhagavadupadiSTaM zRNuta yUyaM, tadyathA-na vidyate aihikAmuSmikarUpA dhyadhyayanaM. pratijJA-AkAsA tapo'nuSThAnaM kurvato yasyAsAvapratijJo, mikSaNazIlo bhikSuH turvizeSaNe bhAvabhikSuH, asAveva paramArthataH sAdhuH, dharma dharmasamAdhiM ca prApto'sAveveti, tathA na vidyate nidAnamArambharUpaM 'bhUteSu' jantuSu yasyAsAvanidAnaH sa evambhUtaH sAvadyAnuThAnarahitaH pari-samantAtsaMyamAnuSThAne 'bajedU' gacchediti, yadivA-anidAnabhUta:-anAzravabhUtaH karmopAdAnarahitaH suSTu parivrajet |suparivrajet , yadivA-anidAnabhUtAni-anidAnakalpAni jJAnAdIni teSu parivrajet , athavA nidAna hetuH kAraNaM duHkhassAto'ni-18 dAnabhUtaH kasyaciduHkhamanupapAdayan saMyame parAkrameteti // 1 // prANAtipAtAdIni tu karmaNo nidAnAni vartante, prANAtipAto'pi dravyakSetrakAlabhAvabhedAccaturdhA, tatra kSetraprANAtipAtamadhikRtyAha-sarvo'pi prANAtipAtaH kriyamANaH prajJApakApekSayordhvamastiyaha kriyate, divA-UrdhvAdhastiryarUpeSu triSu lokeSu tathA prAcyAdiSu dikSu vidikSu ceti, dravyaprANAtipAtasvayaM-trasyantIti / trasA-dIndriyAdayo yeca 'sthAvarAH' pRthivyAdayaH, cakAra: khagatamevasaMsUcanArthaH, kAlaprANAtipAtasamUcanArtho vA divA rAtrI vA, 'prANA' prANinaH, bhAvaprANAtipAtaM sAha-etAn prAguktAn prANino hastapAdAbhyAM 'saMyamya' paddhA upalakSaNArthabAdasyAnyathA vA kadarthayikhA yatteSAM duHkhotpAdanaM tama kuryAt , yadivatAn prANino hastau pAdau ca saMyamya saMyatakAyaH sanma 1cen hiMsyAt , cazabdAdurAsanizvAsakAsitakSutavAtanisargAdiSu sarvatra manovAkAyakarmasu saMyato bhavan bhAvasamAdhimanupAlayet , tathA|| parairadattaM na gRhNIyAditi tRtIyavratopanyAsaH, adacAdAnaniSedhAcArthataH parigraho niSiddho bhavati, nAparigRhIvamAsevyata iti maithunaniSedho'pyuktaH, samastavratasamyapAlanopadezAcca mRpAvAdo'pyarthato nirasta iti // 2 // jJAnadarzanasamAdhimadhikRtyAha| suSThAkhyAtaH zrutacAritrAkhyo dharmo yena sAdhunA'sau khAkhyAtadharmA, anena jJAnasamAdhirukto bhavati, na hi viziSTaparijJAnamantareNa |S svAkhyAtadharmakhamupapadyata iti bhAvaH, tathA vicikitsA-citta vipnutirvidvajjugupsA vA tA [vitIrNa:'-atikrAntaH tadeva ca | niHzaeM yajjinaH pravedita'mityevaM nizaktayA na kacizcittaviplati vidhatta ityanena darzanasamAdhiH pratipAdito bhavati, yena kenacittAsukAhAropakaraNAdigatena vidhinA''tmAnaM yApayati-pAlayatIti lADhaH, sa evambhUtaH saMyamAnuSThAnaM 'cared' anutiSThet , tathA prajAyanta iti prajAH-pRthivyAdayo jantavastAsvAtmatulyaH, AtmavatsarvaprANinaH pazyatItyarthaH, evambhUta eva bhAvasAdhurbhavatIti, tathA coktam-"jaha mama Na piyaM dukkhaM, jANiya emeva sabajIvANaM / Na haNai Na haNAvei ya, samamagaI teNa so samaNo // 1 // " yathA ca mamA''kruzyamAnasyAbhyAkhyAyamAnasya vA duHkhamutpadyate evamanyepAmapItyevaM makhA prajAkhAtmasamo bhavati, tathA ihAsaMyamajIvitArthI prabhUtaM kAlaM sukhena jIviSyAmItyetadadhyavasAyI vA 'Aya' karmAzravalakSaNaM na kuryAt , tathA 'cayam' upacayamAhAropakaraNAderdhanadhAnyadvipadacatuSpadAdervA parigrahalakSaNaM saMcayamAyatyartha suSTu tapasvI sutapasvI-vikRSTataponiSTaptadeho bhikSurna kuryAditi | // 3 // kizcAnyat-sarvANi ca tAni indriyANi ca sparzanAdIni tairabhinivRtaH saMvRtendriyo jitendriya ityarthaH, ka ?-'prajAsu' strIpu, tAsu hi paJcaprakArA api zabdAdayo viSayA vidyante, tathA coktam-"kalAni vAkyAni vilAsinInAM gatAni ramyANyava| lokitAni / ratAni citrANi ca sundarINAM, raso'pi gandho'pi ca cumbanAni // 1 // " tadevaM strISu paJcendriyaviSayasambhavAttadviSaye 1 yathA mama na priyaM duHkhaM jhAlA evameva sarvasaravAnAM / na hanti na ghAtayati ca samamaNati tena sa zramaNaH // 1 // saMvRtasarvandriyeNa bhAvyam , etadeva darzayati-'caret saMyamAnuSThAnamanutiSThet 'muniH sAdhuH 'sarvataH' sabAhyAbhyantarAt saGgAdvize-18 10 samApaNa amukto vinamukto niHsaGgo muniH niSkiJcanazcetyarthaH, sa evambhUtaH sarvabandhanavipramuktaH san 'pazya avalokaya pRthak pRthaka dhyadhyayana. pRthivyAdipu kAyeSu mUkSmavAdaraparyAptakAparyAptakabhedabhinmAn 'satvAn' prANinaH apizabdAvanaspatikAye sAdhAraNazarIriNo'nantAnapyekakhamAgatAna pazya, kiMbhUtAn ?-duHkhena-asAtavedanIyodayarUpeNa duHkhayatIti vA duHkham-aSTaprakAraM karma tenAn-i pIDitAna pari-samantAtsaMsArakaTAhodare vakRtenendhanena 'paripacyamAnAna' kAdhyamAnAn yadivA-duSpraNihitendriyAnArtadhyAnopagatAnmanovAkAyaiH paritapyamAnAn pazyeti sambandho laganIya iti // 4 // apica etesu vAle ya pakuvamANe, AvadRtI kammasu pAvaesu / ativAyato kIrati pAvakamma, niuMjamANe u karei kammaM // 5 // AdINavittIva kareti pAvaM, maMtA u egNtsmaahimaahu| buddhe samAhIya rate vivege, pANAtivAtA virate ThiyappA // 6 // savaM jagaM tU samayANupehI, piyamappiyaM kassai No karejA / uTAya dINo ya puNo visanno, saMpUyaNaM ceva siloyakAmI // 7 // AhAkaDaM ceva nikAmamINe, niyAmacArI ya visaNNamesI / itthIsu satte ya puDho ya vAle, // 289 // pariggahaM ceva pakuvamANe // 8 // sUtrakRtA zIlAkAcAyitttiyune eseeo // 189 //
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 9900000000000000000 eseaksesecesesesesesesesesecesese 'eteSu' prAbhirdiSTeSu pratyekasAdhAraNaprakAreSUpatApakriyayA bAlavat 'bAla' ajJazcazabdAditaro'pi saGghanaparitApanApadrAvaNAdikenAnuSThAnena 'pApAni' karmANi prakarpaNa kurvANasteSu ca pApeSu karmasu satsu eteSu vA pRthivyAdijantuSu gataH saMstenaiva saMghaTanAdinA prakAreNAnantazaH 'Avartyate' pIDyate duHkhabhAgbhavatIti, pAThAntaraM vA 'evaM tu bAle' evamityupapradarzane yathA cauraH pAradAriko vA asadanuSThAnena hastapAdacchedAn bandhavadhAdIMzcehAvApnotyevaM sAmAnyadRSTenAnumAnenAnyo'pi pApakarmakArI ihAmutra ca duHkhabhAgbhavati, 'Auddati 'tti kacitpAThaH, tatrAzubhAn karmavipAkAn dRSTrA zrutvA jJAtvA vA tebhyo'sadanuSThAnebhya 'Auti si nivartate, kAni punaH pApasthAnAni yebhyaH punaH pravartate nivartate vA ityAzaya tAni darzayati-'atipAtataH' ||4praannaatipaattH prANavyaparopaNAddhetostacAzubhaM jJAnAvaraNAdikaM karma 'kriyate' samAdIyate, tathA parAMzca bhRtyAdIn prANAtipAtAdau 'niyojayan' vyApArayan pApaM karma karoti, tuzabdAnmRpAvAdAdikaM ca kurvan kArayaMzca pApakaM karma samuccinotIti // 5 // | kizcAnyat-A-samantAddInA-karuNAspadA vRttiH-anuSThAnaM yasya kRpaNavanIpakAdeH sa bhavatyAdInavRttiH, evambhUto'pi pApaM 81 karma karoti, pAThAntaraM vA AdInamojyapi pApaM karotIti, uktaM ca-"piMDolageva dussIle, NaragAo Na mubaI" sa kadAcicchobhanamAhAramalabhamAno'jJakhAdAtaraudradhyAnopagato'dhaH saptamyAmapyutpadheta, tadyathA-asAveva rAjagRhanagarotsavanirgatajanasamUhavaibhAragirizilApAtanodyataH sa daivAtsvayaM patitaH piNDopajIvIti, tadevamAdInabhojyapi piNDolakAdivajjanaH pApaM karma karotItyevaM 'matvA' avadhArya ekAntenAtyantena ca yo bhAvarUpo jJAnAdisamAdhistamAhuH saMsArottaraNAya tIrthakaragaNadharAdayaH, dravya 1 piNDAvalagako'pi duHzIlo narakAna mucyate // sUtrakRtAGgaM samAdhayo hi sparzAdisukhotpAdakA anekAntikA anAtyantikAzca bhavanti ante cAvazyamasamAdhimutpAdayanti, tathA coktam 10 samAzIlAkA- "yadyapi nipevyamANA manasaH parituSTikArakA viSayAH / kimpAkaphalAdanavadbhavanti pshcaadtidurntaaH||1||" ityAdi, tadevaM dhyadhyayanaM. cAya- 'vuddhaH' avagatatatvaH sa caturvidhe'pi jJAnAdike rato-vyavasthito 'viveke vA' AhAropakaraNakapAyaparityAgarUpe dravyabhAvAtmake ttiyutaM / rataH sanevabhUtazca syAdityAha-prANAnAM dazaprakArANAmapyatipAto-vinAzastasmAdvirataH sthitaH samyagmArgeSu AtmA yasya saH pAThAntaraM vA 'Thiyacci'tti sthitA zuddhasvabhAvAtmanA aci:-lezyA yasya sa bhavati sthitArciA, suvizuddhasthiralezya ityarthaH // 6 // // 19 // kiJca'sarva' carAcaraM 'jagat prANisamUha samatayA prekSituM zIlamasya sa samatAnuprekSI samatApazyako vA, na kazcitpriyo nApi dveSya ityarthaH, tathA coktam-"nasthi ya si koI visso pio va savesu ceva jIvesu" tathA-'jaha mama Na piyaM dukkhamityAdi, | samatopetazca na kasyacitpriyamapriyaM vA kuryAniHsaGgatayA vihared, evaM hi sampUrNabhAvasamAdhiyukto bhavati, kazcittu bhAvasamA-18 dhinA samyagutthAnenotthAya parIpahopasagaistarjito dInabhAvamupagamya pUnarviSaNNo bhavati viSayArthI vA kazcidgArhasthyamapyavalambate rasasAtAgauravagRddho vA pUjAsatkArAbhilASI syAt tadabhAve dInaH san pArzvasthAdibhAvena vA viSaNNo bhavati, kazcittathA | sampUjanaM vastrapAtrAdinA prArthayet 'zlokakAmI ca' zlAghAbhilASI ca vyAkaraNagaNitajyotiSanimittazAstrANyadhIte kRzciditi // 7 // kizcAnyat-sAdhUnAdhAya-uddizya kRtaM niSpAditamAdhAkarmetyarthaH, tadevambhUtamAhAropakaraNAdikaM nikAmam-atyarthaM // 19 // | yaH prArthayate sa nikAmamINetyucyate / tathA 'nikAmam' atyartha AdhAkarmAdIni tanimittaM nimantraNAdIni vA sarati-carati 1 nAsti tasya ko'pi dveSyaH priyazca sarveSu caiva jIveSu // | tacchIlazca sa tathA, evambhUtaH pArzvasthAvasanakuzIlAnAM saMyamodyoge viSaNNAnAM viSaNNabhAvameSate, sadanuSThAna viSaNNatayA saMsArapakAvaso bhavatItiyAvat , apica 'strISu ramaNISu 'AsaktaH' adhyupapannaH pRthak pRthak tadbhASitahasitavibokazarIrAvayaveSviti, bAlavad 'bAla' ajJaH sadasadvivekavikalaH, tadavasaktatayA ca nAnyathA-dravyamantareNa tatsamprAptirbhavatItyato yena kenacidupAyena tadupAyabhUtaM parigrahameva prakarSeNa kurvANaH pApaM karma samucinotIti // 8 // tathA verANugiddhe NicayaM kareti, io cute sa ihamaTTaduggaM / tamhA u medhAvi samikkha dhammaM, care muNI sabau vippamukke // 9 // AyaM Na kujjA iha jIviyaTThI, asajjamANo ya parivaejjA / NisammabhAsI ya viNIya giddhiM, hiMsanniyaM vA Na kahaM karejA // 10 // AhAkaDaM vA Na NikAmaejjA, NikAmayaMte ya Na sNthvejaa| dhuNe urAlaM aNuvehamANe, ciccA Na soyaM aNavekkhamANo // 11 // egattameyaM abhipatthaejjA, eva pamokkho na musaMti pAsaM / esappamokkho amuse varevi, akohaNe saJcarate tavassI // 12 // yena kena karmaNA-paropatAparUpeNa vairamanuvadhyate janmAntarazatAnuyAyi bhavati tatra gRddho vairAnugRddhaH, pAThAntaraM vA 'AraMbha|satto'tti Arambhe sAvadhAnuSThAnarUpe sakto-lamro niranukampo 'nicayaM dravyopacayaM tamimicApAditakarmanicayaM vA 'karoti'
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 dhyadhyayana ciyurta tyA prANyupamardapayA zabdAdiSu vinIyA asajamAnaH mUtrakRtA 18| upAdatte, 'sa' evambhUta upAttavairaH kRtakarmopacaya 'itaH' asAtsthAnAt 'cyuto' janmAntaraM gataH san duHkhayatIti duHkhaM-narakAdi-18 10 samAzIlAsA- yAtanAsthAnamarthataH-paramArthato durga-viSamaM duruttaramupaiti, yata evaM tattasmAt 'medhAvI' vivekI maryAdAvAn vA sampUrNasamAdhiguNaM / cAIya- jAnAno 'dharma' zrutacAritrAkhyaM 'samIkSya' AlocyAGgIkRtya 'muniH' sAdhuH 'sarvataH sabAhyAbhyantarAtsaGgAt 'vipramukta apagataH saMyamAnuSThAnaM muktigamanaikahetubhUtaM 'cared' anutiSThet , syArambhAditaGgAdvipramukto'nizritabhAvena vihareditiyAvat / / 9 // // 19 // kizcAnyat-AgacchatItyAyo-dravyAderlAbhastannimittApAdito'STaprakArakarmalAbho vA tam 'iha' asin saMsAre 'asaMyamajIvitA-1 thI bhogapradhAnajIvitArthItyarthaH, yadivA-AjIvikAmayAt dravyasaJcayaM na kuryAt , pAThAntaraM vA chandaNaM kujA ityAdi, chandaH-prArthanAbhilASa indriyANAM skhaviSayAmilApovA tat na kuryAt , tathA 'asajamAnaH saGgamakurvan gRhaputrakalatrAdiSu parivrajet' uyukta-18 vihArI bhavet tathA 'gRddhiMgArya viSayeSu zabdAdiSu 'vinIya' apanIya 'nizamya' avagamya pUrvottareNa paryAlocya bhASako bhavet , tadeva darzati-hiMsayA-pANyupamardarUpayA anvitA-yuktAM kathAM na kuryAt, na tat brUyAt yatparAtmano ubhayovo bAdhakaM vaca iti mAvA, tayathA-abhIta pivata khAdata modata hava chinta praharata pacatetyAdikAM pApopAdAnabhUtAM na kuryAditi // 10 // apicasAdhUnAdhAya kRtamAdhAkRtamaudezikamAdhAkarmetyarthaH, tadevambhUtamAhArajAta nizcayenaiva 'na kAmayet' nAbhilaSet tathAvidhAhArAdika ca 'nikAmayataH nizcayenAmilaSataH pArzvasthAdIMstatsamparkadAnapratigrahasaMvAsasambhASaNAdibhiH na saMsthApayet-nopahayet tairvA sArdha saMstavaM na kRryAditi, kina-'urAlaMti audArikaM zarIraM vikRSTatapasA karmanirjarAmanuprekSamANo 'dhunIyAt kRzaM kuryAt , yadivA 'urAlaMti bahujanmAntarasazcitaM karma tadudAraM-mokSamanuprekSamANo 'dhunIyAdU' apanayet, tasiMzca tapasA dhUyamAne kRtrI bhavati zarIrake kadAcit zokaH syAt taM tyaksA yAcitopakaraNavadanuprekSamANaH zarIrakaM dhunIyAditi smbndhH||11|| kizcA-11 yA pekSatetyAha-ekasam-asahAyakhamabhiprArthayeda-ekakhAdhyavasAyI syAt, tathAhi-janmajarAmaraNarogazokAkule saMsAre svakRtakarmaNA || vilupyamAnAnAmasumatAM na kazcitrANasamarthaH sahAyaH syAt , tathA coktam-"ego me sAsao appA, NANadaMsaNasaMjuo / sesA M me bAhirA bhAvA, save saMyogalakkhaNA // 1 // " ityAdikAmekakhabhAvanA mAvayet, ebamanayaikasabhAvanayA prakarSaNa mokSaH pramokSo-11 vipramuktasaGgatA, na 'mRSA' alIkametadbhavatItyevaM pazya, eSa evaikakhabhAvanAbhiprAyaH pramokSo vartate, amRSArUpaH-satyavAyameva / tathA 'varo'pi' pradhAno'pyayameva bhAvasamAdhirvA, yadivA yaH 'tapakhI' taponiSTaptadeho'krodhanaH, upalakSaNArthavAdasyAmAno | | nirmAyo nirlobhaH satyaratazca eSa eva pramokSa 'amRSA' satyo 'vara' pradhAnazca vartata iti / / 12 / kizcAnyat itthIsu yA Araya mehuNAo, pariggahaM ce akubamANe / uccAvaesu visaesu tAI, nissaMsayaM bhikkhu samAhipatte // 13 // araiM raI ca abhibhUya bhikkhU , taNAiphAsaM taha siiyphaasN| uNhaM ca daMsaM cAhiyAsaejjA, subhi va dubhi va titikkhaejA // 14 // gutto vaIe ya samAhipatto, lesaM samAhaGa parivaejjA / gihaM na chAe Navi chAyaejjA, saMmissabhAvaM payahe 1 eko me zAzvata AtmA jJAnadarzanasaMyutaH zeSA me bAdhA bhAvAH sarve saMyogalakSaNAH // 1 // patrakatAGgaM payAsu // 15 // je kei logaMmi u akiriyaAyA, anneNa puTTA dhuyamAdisati / AraMbhasattA pIlA 10 samAcAIyahagaDhitA ya loe, dhamma Na jANati vimukkhaheDaM // 16 // dhyampayanaM. digyamAnuSatiryagrarUpAsu trividhAkhapistrISu viSayabhUtAsu yat 'maithunam anamatasAdA-samantAmarata:-arato nivatta ityarthaH, tuzabdAtprANAtipAtAdinivattatha, tathA pari-samantAdyate iti parigraho dhanadhAnyadvipadacatuSpadAdisaMgrahaH tathA AtmA''tmIyama-18| hastaM caivAkurvANaH satruccAvaceSu-nAnArUpeSu viSayeSu yadivocA-utkRSTA avacA-jaghanyAsteSvaraktadviSTaH 'prAyI' apareSAM ca trANabhUto viziSTopadezadAnato 'niHsaMzayaM nizcayena paramArthato 'bhikSuH sAdhurevambhUto mUlocaraguNasamanvito bhAvasamAdhi prApto bhavati, nAparaH kaciditi, uccAvaceSu vA viSayeSu bhAvasamAdhi prApto bhikSurna saMzrayaM yAti nAnArUpAn viSayAn na saMzrayatItyarthaH // 13 // viSayAnanAzrayan kathaM bhAvasamAdhimApnuyAdityAha-sa bhAvamikSuH paramArthadarzI zarIrAdau niHspRho mokSagamanaikapravaNazca yA saMyameDaratirasaMyame ca ratirvA tAmamibhUya etadadhisaheta, tadyathA-niSkicanatayA tRNAdikAn sparzAnAdigrahaNAnimnotratabhUpradezasparzAzca sampapadhisaheta, tathA zItoSNadaMzamazakakSutpipAsAdikAn parISahAnakSobhyatayA nirjarArtham 'adhyAsayet' adhisaheta tathA gandhaM suramimitaraM ca samyak 'titikSayet' samAt , cazabdAdAkrozavadhAdikAMca pariSahAnmumukSustitikSayediti // 14 // kizcAnyat- ||192 // vAci vAcA vA gupto vAggupto-maunavratI suparyAlocitadharmasambandhamApI vetyevaM bhAvasamAdhi prApto bhavati, tathA zuddhA 'lezyA' jaskhAdikA 'samAhatya' upAdAya azuddhAM ca kRSNAdikAmapahatya pari-samantAtsaMyamAnuSThAne 'vrajet gacchediti, kinAnyat ees beseseseaeesereveaeeeeeeeeeeeeeeeo ttiyuta
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ 129 satraka 33 sUtrakRtAGga zIlAkAcAIyattiyutaM // 193 // Gangasansaseases00000000099999 gRham-AvasathaM svato'nyena vA na chAdayedupalakSaNArthavAdasyAparamapi gRhAderuragavatparakRtavilanivAsikhAtsaMskAraM na kuryAt , anyadapi gRhasthakartavyaM parijihIrSurAha-prajAyanta iti prajAstAsu taviSaya yena kRtena sammizrabhAvo bhavati tatprajahyAt , etaduktaM bhavati-prabajito'pi san pacanapAcanAdikAM kriyAM kurvan kArayazca gRhasthaiH sammizrabhAvaM bhajate, yadivA-prajAH-striyastAsu tAbhivA yaH sammizrIbhAvastamavikalasaMyamArthI 'prajahyAt' parityajediti // 15 // apica-ye kecana asin loke akriya AtmA yepAmabhyupagame te'kriyAtmAnaH-sAGkhyAH, teSAM hi sarvavyApikhAdAtmA niSkriyaH paThyate, tathA coktam--"akartA nirguNo bhoktA, AtmA kapiladarzane" iti, tuzabdo vizeSaNe, sa caitadvizinaSTi-amUrtakhavyApikhAbhyAmAtmano'kriyakhameva budhyate, te cAkriyAtmavAdino'nyenAkriyakhe sati bandhamozI na ghaTete ityabhiprAyavatA mokSasadbhAva pRSTAH santo'kriyAvAdadarzane'pi | 'dhUtaM' mokSaM tadabhAvam (ca) 'Adizanti' pratipAdayanti, te tu pacanapAcanAdike svAnArtha jalAvagAhanarUpe vA 'Arambhe' sAvaye 'saktA adhyupapanA gRddhAstu loke mokSakahetubhUtaM 'dharma' zrutacAritrAkhyaM na jAnanti kumArgagrAhiNo na samyagavagacchantIti // 16 // kiJcAnyat puDho ya chaMdA iha mANavA u. kiriyAkirIyaM ca puDho ya vAyaM / jAyassa bAlassa pakuva dehaM, pavaDhatI veramasaMjatassa // 17 // AukkhayaM ceva abujjhamANe, mamAti se sAhasakAri mNde| aho ya rAo paritappamANe, ahesu mUDhe ajarAmareva // 18 // jahAhi vittaM pasavo ya savaM, je baMdhavA je ya piyA ya mittA / lAlappatI se'vi ya ei mohaM, anne jaNA taMsi haraMti 10 samAvittaM // 19 // sIhaM jahA khuDDumigA caraMtA, dUre caraMtI parisaMkamANA / evaM tu mehAvi sami dhyadhyayanaM. kkha dharma, dUreNa pAvaM parivajjaejjA // 20 // pRthaka nAnA chanda:-abhiprAyo yeSAM te pRthakchandA 'iha' asinmanuSyaloke 'mAnavA' manuSyAH, turavadhAraNe, tameva nAnAbhiprAyamAha-kriyAkriyayoH pRthakvena kriyAvAdamakriyAvAdaM ca samAzritAH, tadyathA-"kriyaiva phaladA puMsAM, na jJAnaM phaladaM matam / / yataH strIbhakSyabhogajJo, na jJAnAtsukhito bhavet // 1 // " ityevaM kriyaiva phaladAyikhenAbhyupagatA, kriyAvAdamAzritAH, evametadviparyayeNAkriyAvAdamAzritAH, etayozcottaratra svarUpaM nyakSeNa vakSyate, te ca nAnAbhiprAyA mAnavAH kriyAkriyAdika pRthagvAdamAzritA mokSahetuM dharmamajAnAnA ArambheSu saktA indriyavazagArasasAtAgauravAbhilASiNa etatkurvanti, tadyathA-'jAtasya utpannasya 'bAlasya' ajJasya sadasadvivekavikalasya sukhaiSiNo 'dehaM zarIraM 'pakuvva tikhaNDazaH kukhA''tmanaH sukhamutpAdayanti, tadevaM paropaghAtakriyA 9 // 19 // kurvato'saMyatasya kuto'pyanivRttasya janmAntarazatAnubandhi vairaM parasparopamardakAri prakarSeNa vardhate, pAThAntaraM vA-jAyAe~ bAlassa pagambhaNAe-'bAlasya' ajJasya hiMsAdiSu karmasu pravRttasya niranukampasa yA jAtA 'pragalbhatA dhArya tayA vairameva pravarSata iti sambandhaH // 17 // apica-AyuSo-jIvanalakSaNasya vaya AyuSkakSayastamArammapravRttaH chimadamatsyavadudakakSaye sati abudhyamAno'tIva 'mamAi'tti mamalavAn idaM me ahamasya khAmItyevaM sa 'mandaH' anaHsAhasaM kartuM zIlamasyeti sAhasakArIti, tdythaa-kdhinniy| mahatA klezena mahAryANi ratnAni samAsAdyojayinyA bahirAvAsitaH, sa ca rAjacauradAyAdabhayAdrAtrau ratnAnyevamevaM ca pravezayi-21 pyAmItyevaM paryAlocanAkulo rajanIkSayaM na jJAtavAn , adyeva ravAni pravezayan rAjapuruSa rakhebhyazcyAvita iti, evamanyo'pi kiMkatavyatAkulaH khAyuSaH kSayamabudhyamAnaH parigraheSvArambheSu ca pravartamAnaH sAhasakArI syAditi, tathA kAmabhogatRSitohi rAtrau / ca pari-samantAt dravyArthI paritapyamAno mammaNavaNigvadArtadhyAyI kAyenApi klizyate, tathA coktam-"ajarAmaravadvAlaH, klizyate dhanakAmyayA / zAzvataM jIvitaM caiva, manyamAno dhanAni ca // 1 // " tadevamArtadhyAnopahataH 'kahayA vaJcai sattho ? kiM bhaMDaM kattha kittiyA bhUmI'tyAdi, tathA 'ukkhaNai khaNai NihaNai ratiM na suyai diyAvi ya sasaMko'ityAdicittasaMklezAtsuSTu mUDho'|jarAmaravaNigvadajarAmaravadAtmAnaM manyamAno'pagatazubhAdhyavasAyo'harnizamArambhe pravartata iti // 18 // kizcAnyat-'vittaM' dravyajAtaM tathA 'pazavo gomahiSyAdayastAn sarvAn 'jahAhi' parityaja-teSu mamalaM mA kRthAH, ye 'bAndhavA' mAtApitrAdayaH zvazurAdayazca pUrvAparasaMstutA ye ca priyA mitrANi' sahapAMsukrIDitAdayaste ete mAtApitrAdayo na kizcittasya paramArthataH kurvanti, so'pi ca vittapazubAndhavamitrArthI atyartha punaH punarvA lapati lAlapyate, tadyathA-he mAtaH! he pitarityevaM tadartha zokAkulaH | pralapati, tadarjanaparazca mohamupaiti, rUpavAnapi kaNDarIkavat dhanavAnapi mammaNavaNigvat dhAnyavAnapi tilakaSThiva ityevama-12 sAvapyasamAdhimAn muhyate(ti), yacca tena mahatA klezenAparaprANyupamardenopArjitaM vittaM tadanye janAH 'se tasthApaharanti jIvata eva 1 kadA brajati sArthaH kiM bhANDaM kaca. kiyatI bhUmiH / 2 utkhanati khanati nihanti rAtrau na khapiti divApi ca sazaMkaH // 1 //
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 Dseisesesese amRgA kSudrATavyapazavo zanti viharanti, evaM madhya pari-samantAhajet sadA // 20 // apica 9290000000000000 sUtrakRtAGgaM mRtasya vA, tasya ca kleza eva kevalaM pApabandhavetyevaM makhA pApAni karmANi parityajettapazcarediti // 19 // tapazcaraNopAyamadhikR 10 samAzIlAkA- tyAha-yathA 'kSudramRgA' kSudrATavyapazavo hariNajAtyAdyAH 'carantaH aTavyAmaTantaH sarvato bibhyataH parizaGkamAnAH siMha vyAghra | dhyadhyayana cAIyavR 9 vA AtmopadravakAriNaM dUreNa parihRtya 'caranti' viharanti, evaM 'medhAvI' maryAdAvAn , turvizeSaNe, sutarAM dharma 'samIkSya tiyutaM paryAlocya 'pApaM karma asadanuSThAnaM dUreNa manovAkAyakarmabhiH parihRtya pari-samantAhajet saMyamAnuSThAyI tapazcArI ca bhavediti, // 194 // 18 reNa vA pApaM-pApahetukhAtsAvadyAnuSThAnaM siMhamiva mRgaH khahitamicchan parivarjayet parityajediti // 20 // apica saMbujjhamANe u Nare matImaM, pAvAu appANa nivttttejaa| hiMsappasUyAI duhAI mattA, verANubaMdhINi mahabbhayANi // 21 // musaM na bUyA muNi attagAmI, NivANameyaM kasiNaM samAhiM / sayaM na kujjA na ya kAravejA, karaMtamannapi ya NANujANe // 22 // suddhe siyA jAe na dUsaejA, amucchie Na ya ajjhovavanne / ghitimaM vimukke Na ya pUyaNaTTI, na siloyagAmI ya parivaejjA // 23 // nikkhamma gehAu nirAvakaMkhI, kAyaM viuseja niyANachinne / No jIviyaM No // 194 // maraNAbhikaMkhI, careja bhikkhU valayA vimukke // 26 // ttibemi // (gAthA0 580) / iti samAhinAma dasamamajjhayaNaM samattaM // mananaM matiH sA zobhanA yasyAstyasau matimAn , prazaMsAyAM matupa , tadevaM zobhanamatiyukto mumukSurnaraH samyakazrutacAritrAkhyaM dharma bhAvasamAdhi vA 'vudhyamAnastu vihitAnuSThAne pravRttiM kurvANastu pUrva tAvaniSiddhAcaraNAgnivarteta atastat darzayati-'pApAt' [hiMsAnRtAdirUpAkarmaNa AtmAnaM nivartayet , nidAnocchedena hi nidAnina ucchedo bhavatItyato'zeSakarmakSayamicchannAdAveva AzravadvArANi niranthyAdityabhiprAyaH, kiM cAnyat-hiMsA-prANivyaparopaNaM tayA tato vA prasUtAni-jAtAni yAnyazubhAni karmANi | tAnyatyantaM narakAdiSu yAtanAsthAneSu duHkhAni-duHkhotpAdakAni vartante, tathA vairamanuvaghnanti tacchIlAni ca vairAnubandhInijanmazatasahasradurmocAni, ata eva mahadbhayaM yebhyaH sakAzAtAni mahAbhayAnIti, evaM ca malA matimAnAtmAnaM pApAnivartayediti, pAThAntaraM vA 'nivANabhUe va parivaejA'asthAyamarthaH-yathA hi nirvRto nipArakhAkasyacidupAte na vartate evaM sAdhurapi sAvadyAnuSThAnarahitaH pari-samantAdvrajediti // 21 // tathA Apto-mokSamArgastadnAmI-tadgamanazIla AtmahitagAmI vA Apto vA prakSINadoSaH sarvajJastadupadiSTamArgagAmI 'muniH sAdhuH 'mRSAvAdam' anRtamayathArtha na brUyAt satyamapi prANyupaghAtakamiti, 'etadeva' mRSAvAdavajainaM 'kRtsnaM saMpUrNa bhAvasamAdhi nirvANaM cAhuH, sAMsArikA hi samAdhayaH snAnabhojanAdijanitAH zabdAdiviSayasaMpAditA vA anaikAntikAnAtyantikalena duHkhapratIkArarUpakhena vA asaMpUrNA vartante / tadevaM mRSAvAdamanyeSAM vA batAnAmaticAraM khayamAtmanA na kuryAtrApyapareNa kArayettathA kurvantamapyaparaM manovAkAyakarmabhirnAnumanyeta iti // 22 // uttaraguNAnadhikRtyAha-udgamo |tpAdanaiSaNAbhiH 'zuddhe' nirdoSe 'syAt' kadAcit 'jAte' prApte piNDe sati sAdhU rAgadveSAbhyAM na dUSayet , uktaM casakatAUM%8| "bAyAlIsesaNasaMkaDaMmi gahaNami jIva ! naha chalio / iNhi jahana chalijasi bhujato rAgadosehiM // 1 // " tatrApi rAgasya 18 |10 samAzIlAGkA || prAdhAnyakhyApanAyAha-na mUrchito'mUrchitaH-sakRdapi zobhanAhAralAbhe sati gRddhimakurvanAhArayati, tathA anadhyupapannastamevAhAra yIyava dhyadhyayana. ttiyuta paunaHpunyenAnabhilaSamANaH kevalaM saMyamayAtrApAlanArthamAhAramAhArayet , prAyo viditavedyasyApi viziSTAhArasannidhAvabhilA pAtireko jAyata ityato'mUrchito'nadhyupapanna iti ca pratiSedhadvayamuktam , uktaM ca-"bhuttabhogo purA jo'vi, gIyattho'vi ya // 195 // bhAvio / saMsAhAramAIsu, sovi khippaM tu khunbhai // 1 // " tathA saMyame dhRtiryasyAsau dhRtimAn , tathA sabAhyAbhyantareNa granthena vimuktaH, tathA pUjanaM vastrapAtrAdinA tenArthaH pUjanArthaH sa vidyate yasyAsau pUjanArthI tadevaMbhUto na bhavet , tathA zlokaHzlAghA kIrtistadgAmI na tadabhilASukaH parivrajediti, kIrtyarthI na kAzcana kriyAM kuryAdityarthaH / / 23 // adhyayanArthamupasaMjighR. kSurAha-gehAniHsatya 'niSkramya ca' prajito'pi bhUkhA jIvite'pi nirAkAsI 'kArya' zarIraM vyutsRjya niSpratikarmatayA , & cikitsAdikamakurvan chinnanidAno bhavet , tathA na jIvitaM nApi maraNamabhikAjheca 'bhikSuH sAdhuH 'ghalayAt' saMsAravalayA karmavandhanAdvA vipramuktaH saMyamAnuSThAnaM caret , itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat // 24 // iti samAdhyAkhyaM dazamamaH dhyayanaM samAptaM / / Sheraelaeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeseiseroesese 000000000000000000 9293929Sansar // 195 // 1dvicatvAriMzadeSaNAdoSasaMkaTe gahane jIva / naiva chalitaH / idAnIM yadi na chalyase bhujan rAgadveSAbhyo (tadA saphalaM tat ) // 1 // 2 bhuktabhogaH purA yo'pi | gItArtho'pi ca bhAvitaH / sarakhAhArAdiSu so'pi kSiprameva dhubhyati // 1 //
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 atha ekAdazaM zrImArgAdhyayanaM prArabhyate / ttiyuta uktaM dazamamadhyayanaM, tadanantaramekAdazamArabhyate, asya cAyamabhisaMvandhaH, ihAnantarAdhyayane samAdhiH pratipAditaH, sa ca jJAnadarzanatapazcAritrarUpo vartate, bhAvamArgo'pyevamAtmaka evetyato mArgo'nenAdhyayanena pratipAdyate ityanena saMbandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya cakhAyupakramAdInyanuyogadvArANi vAcyAni, tatrApyupakramAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-prazasto jJAnAdiko bhAvamArgastadAcaraNaM cAtrAbhidheyamiti, nAmaniSpanne tu nikSepe mArga ityasyAdhyayanasya nAma, tannikSepArtha niyuktikRdAhaNAmaM ThavaNA davie khette kAle taheva bhAve ya / eso khalu maggassa ya Nikkhevo chaviho hoi|| 107 // phalagalayaMdolaNavittarajjudavaNabilapAsamagge ya / khIlagaayapakkhipahe chattajalAkAsadavvaMmi // 108 // IS khetami jaMmi khette kAle kAlo jahiM havai jo u / bhAvaMmi hoti duviho pasattha taha appasatyo ya // 10 // duvihaMmivi tigabhedo otassa(u)viNicchao duviho|sugtiphlduggtiphlo pagayaM sugtiiphlennity||110|| duggaiphalavAdINaM tinni tisaTThA satAi vAdINaM / kheme ya khemarUve caukkagaM maggamAdIsu // 111 // nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAnmArgasya poDhA nikSepaH, tatra nAmasthApane sugamakhAdanAdRtya jJazarIrabhavyazarIravyatirikta dravyamArgamadhikRtyAha-phalakarmArgaH phalakamArgaH yatra kardamAdibhayAt phalakairgamyate, latAmArgastu yatra latAvalambana gamyate, 19 sUtrakRtAGgaM andolanamAgAjape yatrAndolanena durgamatilacyate, vetramArgo yatra vetralatopaSTambhena jalAdau gamyate iti, tadyathA-cArudatto 11 mArgAzIlAGkA- IS vetralatopaSTambhena vetravatI nadImuttIrya parakUlaM gataH, rajjumArgastu yatra rajyA kizcidatidurgamatilaGghayate, 'davanaM'ti yAnaM dhyayanaM mAcAryAya | tanmAgoM davanamArgaH, vilamArgo yatra tu guhAdyAkAreNa vilena gamyate, pAzapradhAno mArgaH pAzamArgaH pAzakUTavAgurAnvito mArga|| genikSepAH, | ityarthaH, kIlakamArgo yatra vAlukotkaTe marukAdiviSaye kIlakAbhijJAnena gamyate, ajamArgo yatra ajena-vastyena gamyate, tt||196|| | yathA suvarNabhUmyAM cArudatto gata iti, pakSimArgo yatra bhAruNDAdipakSibhirdezAntaramavApyate, chatramArgo yatra chatramantareNa gantuM na zakyate, jalamArgo yatra nAvAdinA gamyate, AkAzamArgo vidyAdharAdInAm , ayaM sarvo'pi phalakAdiko 'dratrya' dravyaviSaye'vaga-1 ntavya iti|| kSetrAdimArgapratipAdanAyAha-kSetramArge paryAlocyamAne yasin 'kSetre' grAmanagarAdau pradeze vA zAlikSetrAdike vA kSetre yo yAti mArgo yasinvA kSetre vyAkhyAyate sa kSetramArgaH, evaM kAle'pyAyojyaM / bhAve khAlocyamAne dvividho bhavati mArgaH, tadyathAprazasto prazastazceti / prazastAprazastabhedapratipAdanAyAha-'dvividhe'pi prazastAprazastarUpe bhAvamArge pratyeka trividho bhedo bhavati, tatrAprazasto mithyAkhamaviratirajJAnaM ceti, prazastastu samyagdarzanajJAnacAritrarUpa iti, 'tasya' prazastAprazastarUpasya bhAvamArgasya 'vi nizcayo' nirNayaH phalaM kArya niSThA dvedhA, tadyathA-prazastaH sugatiphaloprazastazca durgatiphala iti / iha tu punaH 'prastAva:' adhikAraH // 196 // 8 'sugatiphalena' prazastamArgeNeti // tatrAprazastaM durgatiphalaM mArga pratipipAdayiSustaka nirdidikSurAha-durgatiH phalaM yasya sa durga-18 tiphalastadvadanazIlA durgatiphalavAdinasteSAM prAvAdukAnAM trINi triSaSTyadhikAni zatAni bhavanti, durgatiphalamArgopadeSTutvaM ca teSAM mithyAkhopahatadRSTitayA viparItajIvAditattvAbhyupagamAt , tatsaMkhyA caivamavagantavyA, tadyathA-asiyasayaM kiriyANaM aki riyavA| INa hoi culasII / aNNANiya sattaTThI veNaizANaM ca battIsaM // 1 // teSAM ca svarUpaM samavasaraNAdhyayane vakSyata iti // sAmprataM mAga bhaGgadvAreNa nirUpayitumAha, tadyathA-ekaH kSemo mArgastaskarasiMhavyAghrAdyupadravarahitakhAt tathA kSemarUpazca samakhAttathA chAyApuSpaphalava| dRkSopetajalAzrayAkulakhAca 1, tathA para: kSemo nizcauraH kiMkhakSemarUpa upalazakalAkulagirinadIkaNTakagAMzatAkulabena viSamasAt / / tathA'paro'kSemastaskarAdibhayopetakhAtkSemarUpazcopalazakalAdyabhAvatayA samavAt , tathA'nyo na kSemo nApi kSemarUpaH siMhavyAghra| taskarAdidoSaduSTakhAttathA gartApApANanimnotratAdidoSaduSTakhAceti, evaM bhAvamArgo'pyAyojyaH, tadyathA-jJAnAdisamanvito dravyaliGgopetazca sAdhuH kSemaH kSemarUpazca, tathA kSemo'kSemarUpastu sa eva bhAvasAdhuH kAraNikadravyaliGgarahitaH, tRtIyabhaGgakagatA nihavAH, paratIrthikA gRhasthAzvaramabhaGgakavartino draSTavyAH / evamanantaroktayA prakriyayA 'catuSkaka' bhaGgakacatuSTayaM mArgAdiSAyojyaM, AdigrahaNAdanyatrApi samAdhyAdAvAyojyamiti // samyagamithyAsamArgayoH svarUpanirUpaNAyAhasammappaNio maggo NANe taha daMsaNe caritte ya / caragaparivAyAdIciNNo micchattamaggo u // 112 // ihirasasAyaguruyA chajjIvanikAyaghAyanirayA (y)| je uvadisaMti maggaM kumaggamaggassitA te u // 113 // tavasaMjamappahANA guNadhArI je vayaMti sambhAvaM / sabajagajIvahiyaM tamAhu sammappaNIyamiNaM // 114 // | paMtho maggo NAo vihIM dhitI sugatI hiyaM (taha) suhaM ca / patthaM seyaM Ninvui NivANaM sivakaraM ceva // 115 // 1 azItizataM kiyAvAdinAmakriyAvAdinA bhavati caturazItiH ajJAnikAnAM saptapatrivanayikAnAM ca dvAtriMzat // 1 // Shekedic
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryIya sitaM // 197 // mUtrakRtAGgaM zIlAGkA cAya tiyutaM 19 132 samyagjJAnaM darzanaM caritraM cetyayaM trividho'pi bhAvamArgaH 'samyagdRSTibhiH' tIrthakaragaNadharAdibhiH samyagvA yathAvasthitavastu| tattvanirUpaNayA praNItastaireva (ca) samyagAcIrNa iti, carakaparivrAjakAdibhistu 'AcIrNaH' Asevito mArgo mithyAtvamArgo'prazastamArgo bhavatIti / tuzabdo'sya durgatiphalanibandhanakhena vizeSaNArtha iti // svayUthyAnAmapi pArzvasthAdInAM SaDjIvanikAyopamardakAriNAM kumArgAzritavaM darzayitumAha ye kecana apuSTadharmANa: zItala vihAriNaH RddhirasasAtagauraveNa 'gurukAH' gurukarmANa | AdhAkarmAdyupabhogAbhyupagamena SaDjIvanikAmavyApAdanaratAca aparebhyo 'mArga' mokSamArgamAtmAnucIrNamupadizanti, tathAhizarIramidamAdyaM dharmasAdhanamiti matvA kAlasaMhananAdihAne zvAdhAkarmAdyupabhogo'pi na doSAyetyevaM pratipAdayanti te caivaM pratipAdayantaH kutsitamArgAstIrthikAstanmArgAzritA bhavanti / tuzabdAdete'pi svayUthyA etadupadizantaH kumArgAzritA bhavantIti kiMpunastIthiMkA iti // prazastazAkhapraNayanena sanmArgAviSkaraNAyAha - tapaH- sabAhyAbhyantaraM dvAdazaprakAraM tathA saMyamaH - saptadazabhedaH paJcAzravaviramaNAdilakSaNastAbhyAM pradhAnAstapaH saMyamapradhAnAH, tathA'STAdazazIlAGgasahasrANi guNAstaddhAriNo guNadhAriNo ye satsAdhavasta evaMbhUtA yaM 'sadbhAvaM' paramArthaM jIvAjIvAdilakSaNaM 'badanti' pratipAdayanti, kiMbhUtaM !-sarvasmin jagati ye jIvAstebhyo hitaM - pathyaM tadrakSaNatasteSAM sadupadezadAnato vA taM sanmArga samyannArgajJAH 'samyaga' aviparItakhena praNItam 'AhuH' uktavanta iti // sAmprataM sanmArgasyaikArthikAn darzayitumAha- dezAdvivakSitadezAntaraprAptilakSaNaH panthAH, sa ceha bhAvamArgAdhikAre samyaktvAvAptirUpo'vagantavyaH 1, tathA 'mArga' iti pUrvasAdvizuddhyA viziSTataro mArgaH, sa ceha samyagjJAnAvAptirUpo'vagantavyaH 2, tathA 'nyAya' iti 1 cAritrA0 pra0 / | nizvayenAyanaM viziSTasthAnaprAptilakSaNaM yasmin sati sa nyAyaH, sa ceha samyak cAritrAvAptirUpo'vagantavyaH, satpuruSANAmayaM nyAya | eva yaduta avAptayoH samyagdarzanajJAnayostatphalabhUtena samyakcAritreNa yogo bhavatItyato nyAyazabdenAtra cAritrayogo'bhidhIyata iti 3, tathA 'vidhi'riti vidhAnaM vidhiH samyagjJAnadarzanayoryaugapadyenAvAptiH 4, tathA 'dhRti 'riti dharaNaM dhRtiH samyagdarzane sati cAritrAvasthAnaM mASatuSAdAviva viziSTajJAnAbhAvAdvivakSayaivamucyate 5, tathA 'sugati' riti zobhanA gatirasmAt jJAnAcAritrAceti sugatiH, 'jJAnakriyAbhyAM mokSa' iti nyAyAtsugatizabdena jJAnakriye abhidhIyete, darzanasya tu jJAnavizeSakhAdatraivAntabhavo'vagantavyaH 6, tathA 'hita' miti paramArthato muktyavAptistatkAraNaM vA hitaM tacca samyagdarzanajJAnacAritrAkhyamavagantavya - miti 7, atra ca saMpUrNAnAM samyagdarzanAdInAM mokSamArgale sati yadvayastasamastAnAM mokSamArgatvenopanyAsaH sa pradhAnopasarjanavivakSayA na doSAyeti, tathA 'sukha' miti sukhahetukhAtsukham - upazamazreNyAmupazAmakaM pratyapUrvakaraNAnivRttivAdarasUkSmasaM parAyarUpA guNatrayAvasthA 8, tathA 'pathya' miti pathi - mokSamArge hitaM pathyaM tacca kSapakazreNyAM pUrvoktaM guNatrayaM 9, tathA 'zreya' ityupazamazreNimastakAvasthA, upazAnta sarvamohAvasthetyarthaH 10, tathA nirvRtihetukhAbhirvRtiH kSINamohAvasthetyarthaH, mohanIyavinAze'vazyaM nirvRtisadbhAvAditibhAvaH 11, tathA 'nirvANa' miti ghanaghAti karmacatuSTayakSayeNa kevalajJAnAvAsi: 12, tathA 'ziva' mokSapadaM tatkaraNazIlaM zailezyavasthAgamana miti 13, evametAni mokSamArgalena kiJcidbhedAda bhedena vyAkhyAtAnyabhidhAnAni, yadivaite paryAyazabdA ekAthiMkA mokSamArgasyeti / gato nAmaniSpanno nikSepaH, tadanantaraM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramucArayitavyaM taccedamkare magge akkhAe, mAhaNeNaM maImatA ? / jaM maggaM ujju pAvittA, ohaM tarati duttaraM // 1 // taM maggaM zuttaraM suddhaM, savadukkhavimokkhaNaM / jANAsi NaM jahA bhikkhU !, taM No brUhi mahAmunI // jai No kei pucchijjA, devA aduva mANusA / tesiM tu kayaraM maggaM, Aikkheja ? kahAhi No // 3 // jai vo kei pucchijA, devA aduva mANusA / tesimaM paDisAhijA, maggasAraM suNeha me // 4 // vicitrAtrikAlaviSayatvAcca mUtrasyAgAmukaM pracchakamAzritya sUtramidaM pravRttam, ato jambUsvAmI sudharmasvAminamidamAha, tadyathA- 'kanaraH' kiMbhUto 'mArgaH' apavargAvAptisamartho'syAM trilokyAm 'AkhyAtaH' pratipAdito bhagavatA trailokyoddharaNasamadhenaikAntahita piNA mA hanetyevamupadezapravRttiryasyAsau mAhanaH - tIrthakRttena tameva vizinaSTi - matiH- lokAlokAntargatasUkSmavyavahitaviprakRSTazatItAnAgatavartamAnapadArthAvirbhAvikA kevalajJAnAkhyA yasyAstyasau matimAMstena, yaM prazastaM bhAvamArga mokSagamanaM prati 'karja' praguNaM yathAvasthitapadArtha kharUpanirUpaNadvAreNAvakraM sAmAnya vizeSanityAnityAdisyAdvAdasamAzrayaNAt tadevaMbhUtaM mArga jJAnadarzanatapacaritrAtmakaM 'prApya' labdhvA saMsArodaravivaravartI prANI samagrasAmagrIkaH 'ogha' miti bhavauSaM saMsArasamudraM taratyatyantadustaraM, taduttaraNasAmayyA eva duSprApakhAt, taduktam- "mANussakhecajAIkularUbArogamAuyaM buddhI / savaNoggahasaddhAsaJjamo ya loyaMmi dulahAI // 1||" ityAdi / sa eva pracchakaH punarapyAha-yo'sau mArgaH samvahitAya sarvajJenopadiSTo'zeSakAntakauTilyavakra (tA) rahitastaM mArga, nAsyottara:- pradhAno'stItyanuttarastaM zuddhaH - avadAto nirdoSaH pUrvAparavyAhatidoSApagamAtsAvadyAnuSThAnopadezAbhAvAdvA tamiti, tathA sarvANi azepANi bahubhirbhavairupacitAni duHkhakAraNakhAduHkhAni - karmANi tebhyo 'vimokSaNaM' - vimocakaM tamevaMbhUtaM mArgamanuttaraM 1 mAnuSyaM kSetra jAtiH kulaM rUpamArogyamAyuH buddhiH zravaNamavamahaH zraddhA saMyamatha loke durlabhAni // 1 // For Private Personal Use Only 11 mArgAdhyayanaM bhA| mArgAH 13 // 197 // 11 mArgAdhyayanaM. // 198 //
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 foesekesececeiceseseseseseserest zIlAGkA-18 dhyayanaM. tiyutaM nirdoSa sarvaduHkhakSayakAraNaM he bhikSo ! yathA tvaM jAnISe 'Na'miti vAkyAlaGkAre tathA taM mArga sarvajJapraNItaM 'na:' asmAkaM he.mahA mune ! 'hi' kathayeti // 2 // yadyapyamAkamasAdhAraNaguNopalabdheryuSmatpratyayenaiva pravRttiH syAt tathApyanyeSAM mArgaH kiMbhUto mayA''khyeya ityabhiprAyavAnAha--yadA kadAcit 'na: amAn kecana' sulabhavodhayaH saMsArodvimAH samyagmArga pRccheyuH, ke te ?-'devAH' caturnikAyAH tathA manuSyAH-pratItAH, bAhulyena tayoreva praznasadbhAvAttadupAdAnaM, teSAM pRcchatAM kataraM mArgamaham |'AkhyAsye' kathayiSye, tadetadasAkaM tvaM jAnAnaH kathayeti // 3 // evaM pRSTaH sudharmakhAmyAha-yadi kadAcit 'va' yuSmAn kecana devA manuSyA vA saMsArabhrAntiparAbhagnAH samyagamArga pRccheyusteSAM pRcchatAm 'ima miti vakSyamANalakSaNaM pahajIvanikAyapratipAdanagarbha tadrakSApravaNaM mArga 'paDisAhije'ti pratikathayena , 'mArgasAram' mArgaparamArtha yaM bhavanto'nyeSAM pratipAdayiSyanti tat 'me' mama kathayataH zRNuta yUyamiti, pAThAntaraM vA "tesiM tu imaM maggaM Aikveja suNeha meM ti uttAnArtham // 4 // punarapi mArgAbhiSTavaM kurvansudharmakhAmyAhaaNuputveNa mahAghoraM, kAsaveNa paveiyaM / jamAdAya io puvaM, samudaM vavahAriNo // 5 // atariMsu taraMtege, tarissaMti aNAgayA / taM socA paDivakkhAmi, jaMtavo taM suNeha me // 6 // matraka.34 18|| puDhavIjIvA puDho sattA, AujIvA sahA'gaNI / vAujIvA puDho sattA, taNarukkhA sabIyagA // 7 // sUtrakRtA ahAvarA tasA pANA, evaM chakkAya AhiyA / etAvaie jIvakAe, NAvare koi vijaI // 8 // 11 mArgA __ yathA'ham 'anupUrvaNa' anuparipATyA kathayAmi tathA zRNuta, yadivA yathA cAnupUrvyA sAmanyA vA mArgo'vApyate tacchRNuta, cAIya 18| tadyathA-'paDhamillagANa udae' ityAdi tAvadyAvat 'bArasavihe kasAe khavie uvasAmie va jogehiM / lambhaha crittlNbho"| 8 ityAdi, tathA 'cattAri paramaMgANI'tyAdi / kiMbhUtaM mArga ?, tameva vizinaSTi-kApuruSaiH saMgrAmapravezavat duradhyavaseyakhAt // 199 // 1% | 'mahAghoraM mahAbhayAnaka 'kAzyapo' mahAvIravardhamAnakhAmI tena 'praveditaM' praNItaM mArga kathayiSyAmIti, anena khamanI pikAparihAramAha, yaM zuddhaM mArgam 'upAdAya' gRhIkhA 'ita' iti sanmArgopAdAnAt 'pUrvam AdAvevAnuSThitatvAdustaraM saMsAraM mahApuruSAstaranti, asinnevArthe dRSTAntamAha-vyavahAraH-paNyakrayavikrayalakSaNo vidyate yeSAM te vyavahAriNaH-sAMyAtrikAH, yathA te viziSTalAbhArthinaH kiJcinnagaraM yiyAsavo yAnapAtreNa dustaramapi samudraM taranti evaM sAdhavo'pyAtyantikaikAntikAbAdhasukhaiSiNaH samyagdarzanAdinA mArgeNa mokSaM jigamipayo dustaraM bhavaugha tarantIti // 5 // mArgavizeSaNAyAha- mArga pUrva mahApuruSAcIrNa| mavyabhicAriNamAzritya pUrvasminnanAdike kAle bahavo'nantAH sattvA azeSakarmakacavaravipramuktA bhavaugha-saMsAram 'atArSaH tIrNavantaH, sAmpratamapyeke samagrasAmagrIkAH saMkhyeyAH sattvAstaranti, mahAvidehAdau sarvadA siddhisadbhAvAdvartamAnatvaM na virudhyate, tathA'- ||199 // 1 ittAva eva pr.| 2 dRzyamAneSu bhussvaadshessu nAvare vijjatI kAe ityeva pATha upalabhyate, prAG mudrite tveSa IdRzaH, kacit nAvare vinatI kaetti pAThaH chando'nulomyena kAyasya syAddhakhatA cennAsundaraH sH| 3 prAthamikAnAmudaye / 4 dvAdazcavidheSu kaSAyeSu kSapiteSUpaza miteSu vA yomaiH / samate cAritralAbhaM // | 5 catvApi paramAnAni / 6 bhavata iti gamyaM / 7 samAsAntAgametyAdineTo'nityatvaM / / nAgate ca kAle aparyavasAnAtmaka'nantA eva jIvAstAradhyAnta / tadevaM kAlatraye'pi saMsArasamudrocArakaM mokSagamanaikakAraNaM prazastaM bhAvamArgamutpatradivyajJAnastIrthakRdbhirupadiSTa, taM cAhaM samyak zrukhA'vadhArya ca yupmAkaM zuzrUSAM 'prativakSyAmi' pratipAdayipyAmi, sudharmakhAmI jambUsvAminaM nizrIkRtyAnyeSAmapi jantUnAM kathayatItyetadarzayitumAha-re jantavomimukhIbhUya taM cAritramArga | mama kathayataH zRNuta yUyaM, paramArthakathane'tyantamAdarotpAdanArthamevamupanyAsa iti // 6 // cAritramArgasya prANAtipAtaviramaNamRlakhAttasya ca tatparijJAnapUrvakavAdato jIvasvarUpanirUpaNArthamAha-pRthivyeva pRthivyAzritA vA jIvAH pRthvIjIvAH, te ca pratyekazarIra| khAt 'pRthaka' pratyekaM 'sattvA' jantavo'vagantavyAH, tathA Apazca jIvAH, evamabhikAyAca, tathA'pare vAyujIvAH, tadevaM caturma| hAbhUtasamAzritAH pRthaka sacAH pratyekazarIriNo'vagantavyAH, eta eva pRthivyaptejovAyusamAzritAH sattvAH pratyekazarIriNaH, vakSya mANavanaspatestu sAdhAraNazarIrakhenApRthakkhamapyastItyasyArthasya darzanAya punaH pRthaksattvagrahaNamiti / vanaspatikAyastu yaH sUkSmaH &sa sarvo'pi nigodarUpaH sAdhAraNo bAdarastu sAdhAraNo'sAdhAraNazceti, tatra pratyekazarIriNo'sAdhAraNasya katicinedAnirdidikSurAha-tatra tRNAni-darbhavIraNAdIni vRkSAH-cUtAzokAdayaH saha bIjaiH-zAligodhUmAdibhirvartanta iti sabIjakAH, ete. sarve'pi vanaspatikAyAH sattvA avagantavyAH, anena ca bauddhAdimatanirAsaH kRto'vagantavya iti / eteSAM ca pRthivyAdInAM 8 jIvAnAM jIvalena prasiddhikharUpanirUpaNamAcAre prathamAdhyayane zatraparijJAkhye nyakSeNa pratipAditamiti neha pratanyate // 7 // SaSThajIvanikAyapratipAdanAyAha-tatra pRthivyaptejovAyuvanaspatya ekendriyAH sUkSmavAdaraparyAptAparyAptakabhedena pratyekaM caturvidhAH, 'artha' anantaram 'apare' anye vasantIti trasAH-dvitricatuSpaJcendriyAH kRmipipIlikAbhramaramanuSyAdayaH, tatra dvitricaturi 000000299999900939ASSSSO9000000000000 zani vRkSAH vRtAzokAdAdAdimatanirAsaH katoja pratipAditamiti neha yA caturvidhAH, 16
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 eservee A mAndriyAH pratyeka paryAptakAparyAptakabhedAtpavidhAH, paJcendriyAstu saMzyasaziparyAptakAparyAptakabhedAccaturvidhAH / tadevamanantaroktayA 11 mArgAzIlAlA- nItyA caturdazabhUtagrAmAtmakatayA par3a jIvanikAyA vyAkhyAtAstIrthakaragaNadharAdibhiH, 'etAvAn etaddedAtmaka eva saMkSepato . cAryAya- 'jIvanikAyo' jIvarAzirbhavati, aNDajodbhijasaMkhedajAderatraivAntarbhAvAnAparo jIvarAzividyate kazciditi // 8 // tadevaM par3aciputaM jIvanikAyaM pradarya yattatra vidheyaM tddrshyitumaah||20|| | savAhi aNujuttIhiM, matimaM paDilehiyA / save akaMtadukkhA ya, ato save na hiMsayA // 9 // evaM khu NANiNo sAraM, jaM na hiMsati kaMcaNa / ahiMsA samayaM ceva, etAvaMtaM vijANiyA // 10 // ahe ya tiriyaM, je kei tasathAvarI / savattha viratiM vijjA, saMti nivANamAhiyaM // 11 // 18 pabhU dose nirAkiccA, Na virujjheja keNaI / maNasA vayasA ceva, kAyasA ceva aMtaso // 12 // sarvA yAH kAzcanAnurUpA:-pRthivyAdijIvanikAyasAdhanakhenAnukUlA yuktayaH-sAdhanAni, yadivA asiddhaviruddhAnakAntikaparihAzAreNa pakSadharmakhasapakSasattvavipakSavyAvRttirUpatayA yuktisaMgatAyuktayaH anuyuktayastAbhiranuyuktibhiH 'matimAna' sadvivekI pRthivyAdi-IA // 20 // jIvanikAyAn 'pratyupekSya paryAlocya jIvakhena prasAdhya tathA sarve'pi prANinaH 'akAntaduHkhA' duHkhadviSaH sukhalipsavazca manvAno matimAn sarvAnapi prANino na hiMsyAditi / yuktayazca tatprasAdhikAH saMkSepeNemA iti-sAtmikA pRthivI, tadAtmanAM vidrumalavaNopalAdInAM samAnajAtIyAGkarasadbhAvAd, arthovikArAkuravat / tathA sacetanamambhaH, bhUmikhananAMdavikRtakhabhAvasaMbhavAd, darduravat / tathA sAtmakaM tejaH, tadyogyAhAravRddhyA vRddhyupalabdheH, bAlakavat / tathA sAtmako vAyuH, aparApreritaniyatatirazcInagatimattvAt , govat / tathA sacetanA vanaspatayaH, janmajarAmaraNarogAdInAM samuditAnAM sadbhAvAt , strIvat , tathA kSatasaMrohaNAhAropA dAnadauhRdasadbhAvasparzasaMkocasAyAkhApaprabodhAzrayopasarpaNAdibhyo hetubhyo vnspteshcaitnysiddhiH| dvIndriyAdInAM tu punaH kRmyAlAdInaM spaSTameva caitanyaM, tadvedanAzcaupakramikAH svAbhAvikAzca samupalabhya manovAkAyaiH kRtakAritAnumatibhizca navakena bhedena tatpI-8 DAkAriNa upamardAnivartitavyamiti // 9 // etadeva samarthayannAha-khuzabdo vAkyAlaGkAre'vadhAraNe vA, 'etadeva' anantarokta prANAtipAtanivartanaM 'jJAninoM' jIvasvarUpatadvadharmavandhavedinaH 'sAra' paramArthataH pradhAna, punarapyAdarakhyApanArthametadevAhayatkazcana prANinamaniSTaduHkhaM sukhaiSiNaM na hinasti, prabhUtavedino'pi jJAnina etadeva sArataraM jJAnaM yatprANAtipAtanivartanamiti, jJAnamapi tadeva paramArthato yatparapIDAto nivartana, tathA coktam -"kiM tAe paDhiyAe? payakoDIe plaalbhuuyaae| jasthittiyaM Na NAyaM parassa pIDA na kAyavA // 1 // " tadevamahiMsApradhAnaH samaya-AgamaH saMketo vopadezarUpastameyaMbhUtamahiMsAsamayametAvantameva vijJAya kimanyena bahunA parijJAnena, etAvataiva parijJAnena mumukSorvivakSitakAryaparisamApterato na hiMsyAtkazcaneti // 10 // sAmprataM kSetraprANAtipAtamadhikRtyAha-Urdhvamadhastiryak ca ye kecana trasA:-tejovAyudvIndriyAdayaH tathA sthAvarA:-pRthivyAdayaH, kiMbahunoktena ?, 'sarvatra' prANini trasasthAvarasUkSmabAdarabhedabhinne 'viratiM' prANAtipAtanivRttiM 'vijAnIyAt' kuryAt , para 1nanAdhikRta / nanAviSkRta0 pra0 / 1 kintayA paThitayA padakovyApi palAlabhUtayA yatratAvanna jJAtaM parasya pIDA na kartavyA // 1 // sUtrakRtAGgamArthata evamevAsau jJAtA bhavati yadi samyak kriyata iti, epaiva caprANAtipAtanivRttiH pareSAmAtmanazca zAntihetukhAcchAntivatate, 1011 mArgA: zIlAkA- yato viratimato nAnye kecana bibhyati, nApyasau bhavAntare'pi kutazcidvibheti, apica-nirvANapradhAnaikakAraNakhAnirvANamapi vAIyavR- prANAtipAtanivRttireva, yadivA zAntiH-upazAntatA nivRtiH-nirvANaM viratimAMzcAtaraudradhyAnAbhAvAdupazAntirUpo nirva ttiyutaM tibhUtazca bhavati // 11 // kiJcAnyat-indriyANAM prabhavatIti prabhuzyendriya ityarthaH, yadivA saMyamAvArakANi karmANyabhibhUya |" // 20 // | mokSamArge pAlayitathye prabhuH-samarthaH, sa evaMbhUtaH prabhuH kSayantIti doSA-mithyAkhAviratipramAdakapAyayogAstAn 'nirAkRtya' | apanIya kenApi prANinA sArdha 'na virudhyeta'na kenacitsaha virodhaM kuryAt , trividhenApi yogeneti manasA vAcA kAyena / caivAntazo-yAvajjIvaM, parApakArakriyayA na virodhaM karyAditi // 12 // uttaraguNAnadhikRtyAhasaMvuDe se mahApanne, dhIre dattesaNaM cre| esaNAsamie NicaM, vajayaMte aNesaNaM // 13 // bhUyAiM ca samAraMbha, tamudissA ya jaM kaDaM / tArisaM tu Na giNhejjA, annapANaM susaMjae // 14 // pUIkammaM na sevijA, esa dhamme busiimo| jaM kiMci abhikaMkhejA, sabaso taM na kappae // 15 // haNaMtaM NANujANejA, Ayagutte jiiMdie / ThANAiM saMti saDDINaM, gAmesu nagaresu vA // 16 // // 201 // 1 bhUyAI samAraMbha samuhissA yajaM karDa samapreSvAdazeSu dRzyamAneSu pAThaH, TIkAyAM tu na tathA / OceaseDDOES000000002 a0020200202012039e20203020302902020rene
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ esea sUtrakRtAGgaM zIlAhAcAryAya ttiyutaM // 202 // negercedesesececemerceaesceservercedesereecenesedeseseisersesectsecececececeneloeacocon 135 AzravadvArANAM rodhenendriyanirodhena ca saMvRtaH sa bhikSurmahatI prajJA yasyAsau mahAprajJo-vipulabuddhirityarthaH, tadanena jIvAjIvAdipadArthAbhijJatAveditA bhavati, 'dhIraH' akSobhyaH kSutpipAsAdiparISaherna kSobhyate, tadeva darzayati-AhAropadhizayyAdike svasvAminA tatsaMdiSTena vA datte satyepaNAM carati eSaNIyaM gRhNAtItyarthaH, epaNAyA epaNAyAM vA gaveSaNagrahaNagrAsarUpAyAM trivi-15 dhAyAmapi samyagitaH samitaH, sa sAdhunityameSaNAsamitaH sannaneSaNAM 'varjayan' parityajansaMyamamanupAlayet , upalakSaNArthavAdasya zeSAbhirapIryAsamityAdibhiH samito draSTavya iti // 13 // aneSaNIyaparihAramadhikRtyAha-abhUvana bhavanti bhaviSyanti ca prANinastAni | bhUtAni prANinaH 'samArabhya' saMrambhasamArambhArambhairupatApayikhAtaM sAdhum uddizya'sAdhvartha yatkRtaM tadupakalpitamAhAropakaraNAdika 'tAdRzam' AdhAkarmadoSaduSTaM 'susaMyataH sutapasvI tadanaM pAna vA na bhuJjIta, tuzabdassaivakArArthakhAtraivAbhyavahared , evaM tena mArgo'nupAlito bhavati // 14 // kizva-AdhAkarmAdyavizuddhakoTyavayavenApi saMpRktaM pUtikarma, tadevaMbhUtamAhArAdikaM 'na seveta' nopabhuJjIta, epaH-anantarokto dharmaH kalpaH svabhAvaH 'vusImao'tti samyaksaMyamavato'yamevAnuSThAnakalpo yadutAzuddhamAhArAdikaM pariharatIti, kizca-yadapyazuddhakhenAbhikAGgret-zuddhamapyazuddhakhenAbhizaGketa kizcidapyAhArAdikaM tat 'sarvazaH' sarvaprakAramapyAhAropakaraNapUtikarma bhoktuM na kalpata iti // 15 // kizcAnyat-dharmazraddhAvatAM grAmeSu nagareSu vA kheTakarbaTAdiSu vA 'sthAnAni' AzrayAH 'santi' vidyante, tatra tatsthAnAzritaH kazciddharmopadezena kila dharmazraddhAlutayA prANyupamardakAriNI dharmabuddhyA kUpataDAgakhananaprapAsatrAdikAM kriyAM kuryAt tena ca tathAbhUtakriyAyAH kartA kimatra dharmo'sti nAstItyevaM pRSTopRSTo vA tadupa 1 kalpakhabhAvaH pra* bruumH| rodhAdbhayAdvA taM prANino mantaM nAnujAnIyAt , kiMbhUtaH san ?-'AtmanA' manovAkAyarUpeNa gupta AtmaguptaH tathA 'jite-11 mArgAzandriyo' vazyendriyaH sAvadyAnuSThAnaM nAnumanyeta / / 16 // sAvadyAnuSThAnAnumatiM parihatukAma Aha dhyayane - tahA giraM samArabbha, atthi puNNaMti No vae / ahavANatthi puNNaMti, evameyaM mahabbhayaM // 17 // pataTAgAdANaTrayA ya je pANA, hammati tsthaavraa| tesiM sArakkhaNaTAe, tamhA athiti No vae // 18 // monAdi. jesiM taM uvakappaMti, annapANaM tahAvihaM / tesiM lAbhaMtarAyaMti, tamhA Natthitti No vae // 19 // je ya dANaM pasaMsaMti, bahamicchaMti pANiNaM / je ya NaM paDisehaMti, vitticcheyaM karaMti te // 20 // | kenacidrAjAdinA kUpakhananasatradAnAdipravRttena pRSTaH sAdhu:-kimasadanuSThAne asti puNyamAhokhinAstIti ?, evaMbhUtAM giraM% 'samArabhya' nizamyAzritya asti puNyaM nAsti vetyevamubhayathApi mahAbhayamiti makhA dopahetutvena nAnumanyeta // 17 // kimartha nAnumanyeta ityAha-annapAnadAnArthamAhAramudakaM ca pacanapAcanAdikayA kriyayA kUpakhananAdikayA copakalpayet, tatra yasmAd 'hanyante' vyApAdyante trasAH sthAvarAzca jantavaH tasmAtteSAM 'rakSaNArtha' rakSAnimittaM sAdhurAtmagupto jitendriyona bhavadIyAnuSThAne puNyamityevaM no vadediti // 18 // yadyevaM nAsti puNyamiti brUyAt , tadetadapi na brUyAdityAha-'yeSAM' jantUnAM kRte 'ta' // 20 // annapAnAdikaM kila dharmabujhyA 'upakalpayanti' tathAvidhaM prANyupamardadoSaduSTaM niSpAdayanti, taniSedhe ca yamAt 'teSAm' AhArapAnArthinAM tata 'lAbhAntarAyo' vighno bhavet , tadabhAvena tu te pIDyarana , tasAtkUpakhananasatrAdike karmaNi nAsti puNyamityetadapi no vadediti // 19 // enamevArtha punarapi samAsataH spaSTataraM vibhaNiSurAha-ye kecana prapAsatrAdikaM dAnaM bahunA | jantUnAmupakArItikRtA 'prazaMsanti' zlAghante 'te' paramArthAnabhijJAH prabhUtataraprANinAM tatprazaMsAdvAreNa 'vadhaM prANAtipAtamicchanti, tadAnasya prANAtipAtamantareNAnupapatteH, ye'pi ca kila sUkSmadhiyo vayamityevaM manyamAnA AgamasadbhAvAnabhijJAH 'pratiSedhanti' niSedhayanti te'pyagItArthAH prANinAM 'vRtticchedaM vartanopAyavighnaM kurvantIti // 20 // tadevaM rAjJA anyena vezvareNa kUpataDAgayAgasatradAnAyudyatena puNyasadbhAvaM pRSTairmumukSubhiryadvidheyaM taddarzayitumAhadahaovi te Na bhAsaMti, asthi vA natthi vA punno| AyaM rayassa heccA NaM, nivANaM pAuNaMti te 21 nivANaM paramaM buddhA, NakkhattANa va cNdimaa| tamhA sadA jae daMte, nivANaM saMdhae muNI // 22 // | vujjhamANANa pANANaM, kiccaMtANa sakammuNA / AghAti sAhu taM dIvaM, patiTesA pavuccaI // 23 // Ayayutte sayA daMte, chinnasoe aNAsave / je dhammaM suddhamakkhAti, paDipunnamaNelisaM // 24 // | yadyasti puNyamityevamUcustato'nantAnAM satcAnAM sUkSmabAdarANAM sarvadA prANatyAga eva syAt prINanamAtraM tu punaH svalpAnAM khalpakAlIyamato'stIti na vaktavyaM nAsti puNyamityevaM pratiSedhepi tadarthinAmantarAyaH syAdityato 'dvidhApi asti nAsti vA puNyamityevaM 'te' mumukSavaH sAdhavaH punarna bhASante, kiMtu pRSTaiH sadbhimaunaM samAzrayaNIyaM, nirbandhe khasAkaM dvicavAriMzadopavarjita 1 vapraprAkArarodhasoH / W Best Compliments, from . estseiseoeceaesects
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 9acco trakRtAGga siyutaM sadAlA sarvAH kriyAH kuyodityamamaMdiyana nikRtyamAnAnAmazaraNamA samudrAntaHpatitasya jantAdika saMsAra AhAraH kalpate, evaMvidhaviSaye mumukSUNAmadhikAra eva nAstIti, uktaM ca-"satyaM vapreSu zItaM zazikaradhavalaM vAri pIkhA prakAma, ||11maargaashiilaangkaa- vyucchimAzeSatRSNAH pramuditamanasaH prANisArthA bhavanti / zoSa nIte jalaughe dinakarakiraNairyAntyanantA vinAza, tenodAsInabhAvaMdhyayane chacAIyavR brajati munigaNaH kUpavAdikArye // 1 // " tadevamubhayathApi bhASite 'rajasaH' karmaNa 'Ayo lAmo bhavatItyatastamAyaM rajaso pataTAgAmaunenAnavadyamApaNena vA 'hitvA' tyakkhA 'te' anavadhabhASiNo ' nirvANa' mokSaM prApnuvantIti // 21 // apica-nivRtinirvANaM / tatparama-pradhAnaM yeSAM paralokArthinAM buddhAnAM te tathA tAneva buddhAn nirvANavAdikhena pradhAnAnityetadRSTAntena darzayati-yathA / maunAdi. // 203 // 'nakSatrANAm' azvinyAdInAM saumyasapramANaprakAzakavairadhikazcandramAH, evaM paralokArthinAM buddhAnAM madhye ye svargacakravartisaMpatridAnaparityAgenAzeSakarmakSayarUpaM nirvANamevAbhisaMdhAya pravRttAsta eva pradhAnA nApara iti, yadivA yathA nakSatrANAM candramAH pradhAnabhAvamanubhavati evaM lokasya nirvANaM paramaM pradhAnamityevaM 'vuddhA' avagatatattvAH pratipAdayantIti, yasmAJca nirvANaM pradhAnaM tasmAkAraNAt 'sadA sarvakAlaM 'yataH' prayataH prayalavA(graM0 6000)n indriyanoindriyadamanena dAnto 'muniH' sAdhuH 'nirvANamabhisaMdhayet' nirvANArtha sarvAH kriyAH kuryAdityarthaH // 22 // kizcAnyat-saMsArasAgarasrotobhirmithyAkhakapAyapramAdAdikaH 'uhyamAnAnAM tadabhimukhaM nIyamAnAnAM tathA svakarmodayena nikRtyamAnAnAmazaraNAnAmasumatAM parahitaikarato'kAraNavatsalastIrthakRdanyo vA gaNadharAcAryAdikasteSAmAzvAsabhUtaM 'sAdhuM' zobhanaM dvIpamAkhyAti, yathA samudrAntaHpatitasya jantorjalakallolAkuli sh||203|| 15 tasya mumUrSoratizrAntasya vizrAmahetuM dvIpaM kazcitsAdhurvatsalatayA samAkhyAti, evaM taM tathAbhUtaM 'dvIpaM' samyagdarzanAdikaM saMsArabhra-|| maNavizrAmahetuM paratIthikairanAkhyAtapUrvamAkhyAti, evaM ca kRtvA pratiSThAnaM pratiSThA-saMsArabhramaNaviratilakSaNaiSA samyagdarzanAdyavAptisAdhyA mokSaprAptiHprakarSeNa tattvajJaiH 'ucyate' procyata iti // 23 // kiMbhUto'sAvAzvAsadIpo bhavati? kIgvidhena vA'sAvAkhyAyata ityetadAha-manovAkAryarAtmA gupto yasya sa AtmaguptaH, tathA 'sadA sarvakAlamindriyanoindriyadamanena dAntovazyandriyo dharmadhyAnadhyAyI vetyarthaH, tathA chimAni-troTitAni saMsArasrotAMsi yena sa tathA, etadeva spaSTataramAha-nirgata | AzravaH-prANAtipAtAdikaH karmapravezadvArarUpo yasmAtsa nirAzravo ya evaMbhUtaH sa 'zuddha' samastadoSApetaM dharmamAkhyAti, kiMbhUtaM dharma ?...'pratipUrNa niravayavatayA sarvaviratyAkhyaM mokSagamanaikahetum 'amIdRzam' ananyasadRzamadvitIyamitiyAvat // 24 // evaMbhUtadharmavyatirekiNAM dossaabhidhitsyaa''h| tameva avijANatA, abuddhA buddhamANiNo / buddhA motti ya mannaMtA, aMta ete samAhie // 25 // te ya bIodagaM ceva, tamuhissA ya jaM kddN| bhoccA jhANaM jhiyAyaMti, akheyannA[a]samAhiyA // 26 // jahA DhaMkA ya kaMkA ya, kulalA maggukA sihii| macchesaNaM jhiyAyaMti, jhANaM te kallusAdhamaM // 27 // evaM tu samaNAM ege, micchaddiTTI annaariyaa| visaesaNaM jhiyAyaMti, kaMkA vA kalusAhamA // 28 // || __tamevaMbhUtaM zuddhaM paripUrNamanIzaM dharmamajAnAnA 'aprabuddhA' avivekinaH 'paNDitamAnino' vayameva pratibuddhA dharmataccamityevaM manyamAnA bhAvasamAdheH-samyagdarzanAkhyAdante-paryante'tidre vartanta iti, te ca sarve'pi paratIrthikA draSTavyA iti // 25 // kimiti te tIthikA bhAvamArgarUpAtsamAghere vartanta ityAzajhyAha-'te ca' zAkyAdayo jIvAjIvAnabhijJatayA 'bIjAni' sUtrakRtAGgaM zAligodhamAdIni, tathA 'zItodakam atrAsukodaka, tAMzcoddizya tadbhaktairyadAhArAdika 'kRtaM niSpAditaM satsarvamavivekitayA 11mArgAzIlAGkA- te zAkyAdayo 'suktvA ' abhyavahRtya punaH sAtarddhirasagauravAsaktamanasaH saMghabhaktAdikriyayA tadavAptikRte Arta dhyAnaM dhyAyanti, dhyayanaM. vAIyavR na hikasukhaiSiNAM dAsIdAsadhanadhAnyAdiparigrahavAM dharmadhyAnaM bhavatIti, tathA coktam-"grAmakSetragRhAdInAM, gavAM preSyajaciyutaM nasya ca / yasinparigraho dRSTo, dhyAnaM tatra kutaH zubham 1 // 1 // " iti, tathA-"mohasyAyatanaM dhRtarapacayaH zAnteH pratIpo 120 vidhiAkSepasya suhRnmadasya bhavanaM pApasya vAso nijaH / duHkhasya prabhavaH sukhasya nidhanaM dhyAnasya kaSTo ripuH, prAjJasyApi pari graho graha iba klezAya nAzAya ca // 1 // " tadevaM pacanapAcanAdikriyApravRttAnAM tadeva cAnuprekSamANAnAM kutaH zubhadhyAnasya saMbhavaH ? iti / apica-te tIthikA dharmAdharmaviveke kartavye 'akhedajJA' anipuNAH, tathAhi-zAkyA manojJAhAravasatizayyAsanAdika rAgakAraNamapi zumadhyAnanimittatvenAdhyayasyanti, tathA coktam-'maNuSNaM bhoyaNaM bhucce'tyAdi, tathA mAMsaM kalkikamityupadizya saMbAntarasamAzrayaNAnirdoSa manyante, buddhasakvAdinimitaM cArambhaM nirdoSamiti, taduktam-'masanivatti kAuM sevai daMtikagati dhaNibheyA / iya caiUNAraMbha paravavaesA kuNai vAlo // 1 // " na caitAvatA tanirdoSatA, na hi lUtAdikaM zItalikAbhidhAnAzAntaramAtreNAnyathAlaM bhajate, viSaM vA madhurakAbhidhAneneti, evamanyeSAmapi kApilAdInAmAvirbhAvatirobhAvAbhidhAnAbhyAM vinAzo tpAdAvabhidadhatAmanaipuNyamAviSkaraNIyaM / tadevaM te varAkAH zAkyAdayo manojJoddiSTabhojinaH saparigrahatayA''rtadhyAyino'samAhitA S204 // mokSamArgArakhyAdbhAvasamAdherasaMvRtatayA TreNa vartanta ityarthaH / / 26 // yathA caite rasasAtAgauravatayA''rtadhyAyino bhavanti tathA mAMsanivRtti kalA sevate idaM kalkikamiti dhyanibhedAdevaM tyaktArambhaM paravyapadezAtkaroti baalH||1||2 madhuraM viSe ityukteH Resesesesesesesesesesesesesecenercedecesesesesesesesesela aavu piluvu
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ 137 Sakaeeectokotatistseenese raSTAntadvAreNa darzayitumAha-yathetyudAharaNopanyAsArthaH 'yathA' yena prakAreNa 'hamAdayaH' pakSivizeSA jalAzayAzrayA AmiSajIvino| matsyaprAptiM dhyAyanti, evaMbhUtaM ca dhyAnamAtarauMdradhyAnarUpatayA'tyantakalupamadhamaM ca bhavatIti // 27 // dArTAntikaM darzayitumAha-18 'evamiti yathA dAdayo matsyAnveSaNaparaM dhyAnaM dhyAyanti taddhyAbinazca kaluSAdhamAM bhavanti evameva mithyAdRSTayaH zramaNA | 'eke' zAkyAdayo'nAryakarmakArikhAtsArambhaparigrahatayA anAryAH santo viSayANAM-zabdAdInAM prAptiM dhyAyanti tayAyinazca | kaGkA iva kalupAdhamA bhavantIti // 28 // kizva8 suddhaM maggaM virAhittA, ihamege u dummatI / ummaggagatA dukkhaM, ghAyamesaMti taM tahA // 29 // 4 jahA AsAviNiM nAvaM, jAiaMdho durUhiyA / icchaI pAramAgaMtuM, aMtarA ya visIyati // 30 // ___ evaM tu samaNA ege, micchaTTiI annaariyaa| soyaM kasiNamAvannA, AgaMtAro mahabbhayaM // 31 // imaM ca dhammamADhAya, kAsaveNa paveditaM / tare soyaM mahAghoraM, attattAe prive||32|| 'zuddham avadAtaM nirdoSa 'mArga' samyagdarzanAdikaM mokSamArga kumArgaprarUpaNayA 'virAdhya' SayitA 'iha' asminsaMsAre mokSamArgaprarUpaNaprastAve vA 'eke' zAkyAdayaH khadarzanAnurAgeNa mahAmohAkulitAntarAtmAno duSTA pApopAdAnatayA matiryeSAM te du STamatayaH santa unmArgeNa-saMsArAvataraNarUpeNa gatAH-pravRttA unmArgagatA duHkhapatIti duHkham-aSTaprakAraM karmAsAtodayarUpaM vA sUtra. 35/4 taduHkhaM ghAtaM cAntazaste tathA-sanmArgavirAdhanayA unmArgagamanaM ca 'eSante' anveSayanti, duHkhamaraNe zatazaH prArthayantItyarthaH / sUtrakRtAGgaM // 29 // zAkyAdInAM cApAya didarzayipustAvadRSTAntamAha-yathA jAtyandha 'AstrAviNI' zatacchidrA nAvamAruhya , pAramAga 11 mArgA zIlAGkA- ntumicchati, na cAsau sacchidratayA pAragAmI bhavati, kiM tarhi ?, antarAla eva-jalamadhya eva viSIdati-nimajjatItyarthaH // 30 // dhyayanaM. cAyIyavR dAntikamAha-evameva zramaNA 'eke' zAkyAdayo mithyAdRSTayo'nAryA bhAvasrotaH-karmAzravarUpaM 'kRtsnaM saMpUrNamApanAH santattiyutaM |ste 'mahAbhayaM paunaHpunyena saMsAraparyaTanayA nArakAdikhabhAvaM duHkham 'AgantAra' AgamanazIlA bhavanti, na teSAM sNsaaro||205|| dadherAsrAviNI nAvaM vyavasthitAnAmivottaraNaM bhavatIti bhAvaH // 31 // yataH zAkyAdayaH zramaNAH mithyAdRSTayo'nAryAH kRtsna srotaH samApanAH mahAbhayamAgantAro bhavanti tata idamupadizyate--'ima miti pratyakSAsannavAcikhAdidamo'nantaraM vakSyamANalakSaNaM sarvalokaprakaTaM ca durgatinipedhena zobhanagatidhAraNAt 'dharma' zrutacAritrAkhyaM, cazabdaH punaHzabdArthe, sa ca pUrvasAvyatireka darzayati, yasmAcchauddhodanipraNItadharmasyAdAtAro mahAbhayaM gantAro bhavanti, imaM punardharmam 'AdAya' gRhIsA 'kAzyapena' zrIvardhamAnasvAminA 'praveditaM' praNItaM 'taret' lahuyedbhAvasrotaH saMmAraparyaTanakhabhAvaM, tadeva vizinaSTi-'mahAghoraM' duruttarakhAnmahAbhayAnaka, tathAhi-18 tadantarvatino jantavo garbhAdgarbha janmato janma maraNAnmaraNaM duHkhADuHkhamityevamaraghaTTaghaTInyAyenAnubhavanto'nantamapi kAlamAsate / / tadevaM kAzyapapraNItadharmAdAnena satA AtmanastrANaM-narakAdirakSA tasmai AtmatrANAya pariH-samantA(dvaje) parivrajetsaMyamAnuSThAyI 9 bhavedityarthaH, kacitpazcArdhasyAnyathA pAThaH-'kujjA bhikkhU gilANassa, agilAe samAhie' 'bhikSuH sAdhuH glAnasya vaiyAvRtyam // 20 // 'aglAnaH' aparizrAntaH kuryAtsamyaksamAdhinA glAnasya vA samAdhimutpAdayaniti // 32 // kathaM saMyamAnuSThAne parivrajedityAhavirae gAmadhammehiM, je keI jagaI jagA / tesiM attuvamAyAe, thAma kuvaM parivae // 33 // aimANaM ca mAyaM ca, taM parinnAya paMDie / sabameyaM NirAkiccA, NivANaM saMdhae muNI // 34 // saMdhae sAhudhammaM ca, pAvadhammaM NirAkare / uvahANavIrie bhikkhU, kohaM mANaM Na patthae // 35 // je ya buddhA atiktA, je ya buddhA aNAgayA / saMti tesiM paiTTANaM, bhUyANaM jagatI jahA // 36 // grAmadharmAH-zabdAdayo viSayAstebhyo viratA manojJetareSvaraktadviSTAH santyeke kecana 'jagati' pRthivyAM saMsArodare 'jagA' iti || jantavo jIvitArthinatepAM duHkhadviSAmAtmopamayA duHkhamanutpAdayan tadrakSaNe sAmarthya kuryAt tat kurvazca saMyamAnuSThAne parivrajediti // 33 // saMyamavipnakAriNAmapanayanArthamAha-atIva mAno'timAnazcAritramatikramya yo vartate cakArAdetaddezyaH krodho'pi parigRhyate, evamatimAyAM, cazabdAdatilobhaM ca, tamevaMbhUtaM kaSAyavAtaM saMyamaparipanthinaM 'paNDito' vivekI parikSAya sarvamenaM saM-1 sArakAraNabhUtaM kaSAyasamUha nirAkRtya nirvANamanusaMdhayet , sati ca kaSAyakadambake na samyak saMyamaH saphalatA pratipadyate, tadukta-18 m-"sAmaNNamaNucaraMtassa, kasAyA jassa ukkaDA hoti / maNNAmi ucchupuSpaM va, niSphalaM tassa sAmaNNaM // 1 // " taniSphalakhe ca 6 zana mokSasaMbhavaH, tathA coktam-"saMsArAdapalAyanapratibhuvo rAgAdayo me sthitAstRSNAbandhanabadhyamAnamakhilaM kiM vetsi nedaM jagat / / mRtyo ! muzca jarAkareNa paruSa kezeSu mA mA grahIrahItyAdaramantareNa bhavataH kiM nAgamiSyAmyaham 1 // 1 // " ityAdi / tadevamevabhUtakaSAyaparityAgAdacchinnaprazastabhAvAnusaMdhanayA nirvANAnusaMdhAnameva zreya iti // 34 // kizca-sAdhUnAM dharmaH kSAntyAdiko da 1 zrAmaNyamanucarataH kaSAyA yasyotkaTA bhavanti / manye icapuSpamiya niSphalaM tasya zrAmaNyaM // 1 // 9929899sarasvaasayasagada929202929202922202 Scestree
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtA zILAGkAcAyayaSTacitaM // 206 // zIlAGkA cAyatiyurta // 207 // 138 | zavidhaH samyagdarzanajJAnacAritrAkhyo vA tam 'anusaMdhayet' vRddhimApAdayet tadyathA - pratikSaNamapUrvajJAnagrahaNena jJAnaM tathA zaGkAdidoSaparihAreNa samyagjIvAdipadArthAdhigamena ca samyagdarzanam askhalitamUlottaraguNasaMpUrNapAlanena pratyahamapUrvA pUrvAbhigrahagrahaNena (ca) cAritraM (ca) vRddhimApAdayediti pAThAntaraM vA 'saddahe sAdhudhammaM ca' pUrvokta vizeSaNaviziSTaM sAdhudharma mokSamArgatvena zradadhItaniHzaGkatayA gRhNIyAt, cazabdAtsamyaganupAlayecca, tathA pApaM pApapAdAnakAraNaM dharma prANyupamardena pravRttaM nirAkuryAt, tathopadhAnaM - tapastatra yathAzaktyA vIryaM yasya sa bhavatyupadhAnavIryaH, tadevaMbhUto bhikSuH krodhaM mAnaM ca na prArthayet na vardhayedveti // 35 // athaivaMbhUtaM bhAvamArga kiM vardhamAnakhAmyevopadiSTavAn utAnye'pItyetadAzaGkayAha-ye buddhAH - tIrthakRto'tIte'nAdi ke kAle'nantAH samatikrAntAH te sarve'pyevaMbhUtaM bhAva mArgamupanyastavantaH, tathA ye cAnAgatA bhaviSyadanantakAla bhAvino'nantA eva te'pyevamevopanyasiSyanti cazabdAdvartamAnakAlabhAvinazca saMkhyeyA iti / na kevalamupanyastavanto'nuSThitavaM tacetyetaddarzayati - zamanaM zAntiH-- bhAvamArgasteSAmatItAnAgatavartamAna kAlabhAvinAM buddhAnAM pratiSThAnam - AdhAro buddhatvasyAnyathAnupapatteH, yadivA zAntiH - mokSaH sa teSAM pratiSThAnam - AdhAraH, tatastadavAptizca bhAvamArgamantareNa na bhavatItyataste sarve'pyenaM bhAvamArgamuktavanto'nuSThitavantazca (iti) gamyate / zAntipratiSThAnale dRSTAntamAha - 'bhUtAnAM' sthAvarajaGgamAnAM yathA 'jagatI' trilokI pratiSThAnaM evaM te sarve'pi buddhAH zAntipratiSThAnA iti / / 36 / / pratipannabhAvamArgeNa ca yadvidheyaM taddarzayitumAha aha NaM vayamAvannaM, phAsA uccAvayA phuse / Na tesu viNihaNNejA, vAeNa va mahAgirI // 37 // saMvuDe se mahApanne, dhIreM dattesaNaM care / nivvuDe kAlamAkaMkhI, evaM (yaM) kevaliNo mayaM // 38 // | timi / iti mokSamArganAmakaM ekAdazamadhyayanaM samAptam // ( gAthA 546 ) 'artha' bhAvamArgapratipacyanantaraM sAdhuM pratipannatrataM santaM sparzAH - parISadopasargarUpAH 'uccAvacA ' gurulaghavo nAnArUpA vA 'spRzeyuH' abhidraveyuH, sa ca sAdhustairabhidrutaH saMsArasvabhAvamapekSamANaH karmanirjarAM ca na tairanukUlapratikUlairvihanyAt naiva saMyamAnuSThAnAnmanAgapi vicalet, kimiva 1, mahAvAteneva mahAgiriH - meruriti / parISahopasargajayazcAbhyAsakrameNa vidheyaH, abhyAsavazena hi duSkaramapi sukaraM bhavati, atra ca dRSTAntaH, tadyathA - kazvidgopastadaharjAtaM varNakamutkSipya gavAntikaM nayatyAnayati ca tavo'sAvanenaiva ca krameNa pratyahaM pravarddhamAnamapi vatsamutkSipAbhyAsavazAdvihAyUnaM trihAyaNamapyutkSipati, evaM sAdhurapyabhyAsAt zanaiH zanaiH pariSahopasargajayaM vidhatta iti // 37 // sAmpratamadhyayanArthamupasaMjihIrSurukka zeSamadhikRtyAha-sa sAdhuH evaM saMvRtAzravadvAratayA saMvarasaMvRto mahatI prajJA yasyAsau mahAprajJaH - samyagdarzanajJAnavAn, tathA dhI:- buddhistayA rAjata iti dhIraH parISadopasargAkSobhyo vA sa evaMbhUtaH san pareNa datte satyAhArAdike eSaNAM caretrividhayApyeSaNayA yuktaH san saMyamamanupAlayet, tathA nirvRta iva nirvRtaH kaSAyopazamAcchItIbhUtaH 'kAla' mRtyukAlaM yAvadabhikAGget 'etat' yat mayA prAk pratipAditaM tat 'kevalinaH' sarvajJasya tIrthakRto mataM / etaca jambUsvAminamuddizya sudharmasvAmyAha / tadetadyattvayA mArgasvarUpaM praznitaM tanmayA na svamanISikayA kathitaM, kiM tarhi ?, kevalino matametadityevaM bhavatA grAhyaM / itiH parisamAdhyarthe, bravImIti pUrvavat // 38 // iti mArgAkhyamekAdaza madhyayanaM samAptam / / atha dvAdazaM zrIsamavasaraNAdhyayanaM prArabhyate // uktamekAdazamadhyayanaM sAmprataM dvAdazamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH - ihAnantarAdhyayane mArgo'bhihitaH, sa ca kumArgavyudAsena samyagmArgatAM pratipadyate, ataH kumArgavyudAsaM cikIrSuNA tatsvarUpamavagantavyamityatastatsvarUpanirUpaNArthamidamadhyayanamA - yAtam, asya copakramAdIni catvAryanuyogadvArANi tatropakramAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA - kumArgAbhidhAyinAM kriyA'kriyA'jJAnikavainayikAnAM cakhAri samavasaraNAnIha pratipAdyante, nAmaniSpanne tu nikSepe samavasaraNamityetannAma tanikSepArtha nirmuktikRdAha samavasaraNe'ci chakkaM saccittAcittamIsagaM davve / khettaMmi jaMmi khette kAle jaM jaMmi kAlaMmi // 116 // bhAvasamosaraNaM puNa gAyatrvaM chanvihaMmi bhAvaMmi / ahavA kiriya akiriyA annANI ceva veNaiyA // 117 // asthitti kiriyavAdI vayaMti Natthi akiriyavAdI ya / aNNANI aNNANaM viNaintA veNaiyavAdI // 118 // samavasaraNamiti 'sR gatA' vityetasya dhAtoH samavopasargapUrvasya lyuDantasya rUpaM, samyag - ekIbhAvenAvasaraNam - ekatra gamanaM melApakaH samavasaraNaM tasminnapi na kevalaM samAdhau paridho nAmAdiko nikSepaH, tatrApi nAmasthApane kSuNNe, dravyaviSayaM punaH sa For Private Personal Use Only 11 mArgAdhyayanaM // 206 // 12 samavasaraNAdhya0 samavasaraNanikSepAH // 207 //
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ eleselepepestsercenes Receceseesececeneeeesese. trakRtAGgaM ttiyuta 139 mavasaraNaM noAgamato jJazarIrabhavyazarIravyatirikta sacittAcittamizrabhedAtrividhaM, sacittamapi dvipadacatuSpadApadabhedAtrividhameva, tatra dvipadAnAM sAdhuprabhRtInAM tIrthajanmaniSkramaNapradezAdau melApakaH, catuSpadAnAM gavAdInAM nipAnapradezAdau, apadAnAM tu - kSAdInAM svato nAsti samavasaraNaM, vivakSayA tu kAnanAdau bhavatyapi, acittAnAM tu ghaNukAdyabhrAdInAM tathA mizrANAM senAdInAM samavasaraNasadbhAvo'vagantavya iti / kSetrasamavasaraNaM tu paramArthato nAsti, vivakSayA tu yatra dvipadAdayaH samavasaranti vyAkhyAyate vA samavasaraNaM yatra tatkSetraprAdhAnyAdevamucyate / evaM kAlasamavasaraNamapi draSTavyamiti / idAnIM bhAvasamavasaraNamadhikRtyAha bhAvAnAm-audayikAdInAM samavasaraNam-ekatra melApako bhAvasamavasaraNaM, tatraudayiko bhAva ekaviMzatibhedaH, tadyathA-gatizcaturdhA 1 kaSAyAzcaturvidhAH evaM liGga trividhaM, mithyAkhAjJAnAsaMyatakhAsiddhavAni pratyekamekaikavidhAni, lezyAH kRSNAdibhedena pavidhA bhavanti / aupazamiko dvividhaH samyakkhacAritropazamabhedAt / kSAyopazamiko'pyaSTAdazabhedabhinnaH, tadyathA-jJAnaM matizrutAvadhima18 naHparyAyabhedAcaturdhA ajJAnaM matyajJAnazrutAjJAnavibhaGgabhedAtrividhaM, darzanaM cakSuracakSuravadhidarzanabhedAtrividhameva, labdhi nalAbhabho-18|| gopabhogavIryabhedAtpazcadhA, samyakvacAritrasaMyamAsaMyamAH pratyekamekaprakArA iti / kSAyiko navaprakAraH, tadyathA-kevalajJAnaM kevaladarzanaM dAnAdilabdhayaH paJca samyakvaM cAritraM ceti / jIvanabhavyakhAbhavyakhAdibhedAtpAriNAmikasvividhaH / sAnipAtikastu dvitri-12 catuSpazcakarmayogarbhavati, tatra vikasaMyogaH siddhamya kSAyikapAriNAmikabhAvadvayasadbhAvAdavagantavyaH, trikasaMyogastu mithyAdRSTisamyagdRSTyavirataviratAnAmaudayikakSAyopazamikapAriNAmikabhAvasadbhAvAdavagantavyaH, tathA bhavasthakevalino'pyaudayikakSAyikapAriNAmikabhAvasadbhAvAdvijeya iti, catuSkasaMyogo'pi kSAyikasamyagdRSTInAmaudayikakSAyikakSAyopazamikapAriNAmikabhAvasadbhAvAt , tathaupazamikasamyagdRSTInAmaudayikaupazamikakSAyopazamikapAriNAmikabhAvasadbhAvAceti, paJcakasaMyogastu kSAyikasamyagdRSTInAmupa-|| 12 samavazIlAGkA- zamazreNyAM samastopazAntacAritramohAnAM bhAvapazcakasadbhAvAdvijJeya iti, tadevaM bhAvAnAM vikatrikacatuSkapazcakasaMyogAtsaMbhavina: saraNAdhya. cAryAMya- sAnipAtikabhedAH SaD bhavanti, eta eva trikasaMyogacatuSkasaMyogagatibhedAtpaJcadazadhA pradezAntare'bhihitA iti / tadevaM pabidhe mAve bhAvAnAM bhAvasamavasaraNaM-bhAvamIlanamabhihitam , athavA anyathA bhAvasamavasaraNaM niyuktikadeva darzayati-kriyAM-jIvAdipadArtho'stItyA- kriyAdi dikAM vadituM zIlaM yeSAM te kriyAvAdinaH, etadviparyastA akriyAvAdinaH, tathA ajJAnino-jJAnanihavavAdinaH tathA 'vainayikA' vAdinAMvA // 208 // | vinayena caranti tatprayojanA vA vainayikAH, eSAM caturNAmapi saprabhedAnAmAkSepaM kRtA yatra vikSepaH kriyate tadbhAvasamavasaraNamiti, samavasaraNaM etacca svayameva niyuktikAro'ntyagAthayA kathayiSyati / sAmpratameteSAmevAbhidhAnAnvarthatAdarzanadvAreNa svarUpamAviSkurvanAha-jIvA-18 dipadArthasadbhAvo'styevetyevaM sAvadhAraNakriyAbhyupagamo yepAM te astIti kriyAvAdinaH, te caivavAdikhAnmithyAdRSTayaH, tathAhi-yadi ra jIvo'styave ve'stitvameve]tyevamabhyupagamyate, tataH sAvadhAraNatvAnna kathazcinnAstItyataH svarUpasattAvatpararUpApattirapi syAd , evaM ca / nAne jagat syAt , nacaitadRSTamiSTaM vA / tathA nAstyeva jIvAdikaH padArtha ityevaMvAdino'kriyAvAdinaH, te'pyasadbhUtArthapratipATamA|nmidhyAdRSTaya eva, tathAhi ekAntena jIvAstitvapratiSedhe karturabhAvAnnAstItyetasyApi pratiSedhasyAbhAvaH, tadabhAvAcca sarvAstitvamanivAritamini / tathA na jJAnamajJAnaM tadvidyate yeSAM tejJAninaH, te hyajJAnameva zreya ityevaM vadanti, ete'pi mithyAdRSTaya eva, tthaahi-9||208|| ajJAnApa ityetadapi na jJAnamRte bhaNituM pAryate, tadabhidhAnAcAvazyaM jJAnamabhyupagataM tairiti / tathA vainayikA vinayAdeva kevalAtmbA mokSAvAptimabhilaSanto mithyAdRSTayo, yato na jJAnakriyAbhyAmantareNa mokSAvAptiriti / eSAM ca kriyAvAdyAdInAM | svarUpaM tannirAkaraNaM cAcAraTIkAyAM vistareNa pratipAditamiti neha pratanyate / sAmpratameteSAM bhedasaMkhyAnirUpaNArthamAha asiyasayaM kiriyANaM akiriyANaM ca hoi culasItI / annANiya sattaTThI veNaiyANaM ca battIsA // 119 // tesi matANumaeNaM pannavaNA vaNiyA iha'jjhayaNe / sambhAvaNicchayatthaM samosaraNamAhu teNaM tu // 120 // sammaTTiI kiriyAvAdI micchA ya sesagA vAI / jahi Uga miccha vAyaM sevaha vAyaM imaM sacaM // 121 // kriyAvAdinAmazItyadhikaM zataM bhavati, taccAnayA prakriyayA, tadyathA-jIvAdayo nava padArthAH paripATyA sthApyante, tadadhaH svataH parata iti bhedadvayaM, tato'pyadho nityAnityabhedadvayaM, tato'pyadhastAtparipATyA kAlakhabhAvaniyatIzvarAtmapadAni pazca vyavasthApyante, jIvaH tatazcaivaM cAraNikAprakramaH, tadyathA-asti jIvaH khato nityaH kAlataH, tathA'sti jIvaH svato'nityaH kAlata eva, svataH parataH evaM parato'pi bhaGgakadvayaM, sarve'pi ca cakhAraH kAlena labdhAH , evaM svabhAvaniyatIzvarAtmapadAnyapi pratyekaM catura | nityaH anityaH eva labhante, tatazca pazcApi catuSkakA viMzatirbhavanti, sApi jIvapadArthena labdhA, evamajIvAdayo'pyaSTau kAlaH khabhAvaH niyatiH Izvara AtmA pratyeka viMzatiM labhante, tatazca nava viMzatayo mIlitAH kriyAvAdinAmazItyuttaraM zataM bhavatIti / idAnImakriyAvAdinAM na santyeva jIvAdayaH padArthA ityevamabhyupagamavatAmanenopAyena caturazItiravagantavyA, hAsyathA--jIvAdIn padArthAn saptAbhilikhya tadadhaH svaparabhedadvayaM vyavasthApya, tato'pyadhaH kAlayadRcchAniyatikhabhAve zvarA tmapadAni pad vyavasthApyAni, bhaGgakAnayanopAyasvayaM-nAsti jIvaH svataH kAlataH. tathA nAsti jIvaH parataH kAlataH, eeteedeseeeeeeeeee
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 svarUpa tyA jIvaH ko vetti ra vijJAna : 6, sadasadavaktavyo maGgakAH, tayathA- satIbhA ko veti kiM vA'na sUtrakRtAGgaM evaM yahacchAniyatikhabhAvezvarAtmamiH pratyekaM dvau dvau maGgako labhyete, sarve'pi dvAdaza, te'pi ca jIvAdipadArthasaptakena 12 samavazIlAdvA-8 guNitAzcaturazItiriti, tathAcoktam-"kAlayahacchAniyatikhamAvezvarAtmatazcaturazItiH / nAstikavAdigaNamate na santi mAvA:18 raNAdhya. cApIya khaparasaMsthAH // 1 // " sAmpratamajJAnikAnAmajJAnAdeva vivakSitakAryasiddhimicchatAM jJAnaM tu sadapi niSphalaM bahudoSavaccetye- kriyAdiciyutaM vamabhyupagamavatAM saptapaSTiranenopAyenAvagantavyA-jIvAjIvAdIn nava padArthAn paripATyA vyavasthApya tadadho'mI sapta maGgakAH vAdinAM // 209 // saMsthApyAH-sat asat sadasat avaktavyaM sadavaktavyaM asadavaktavyaM sadasadavaktavyamiti, amilApasvayaM-san jIvaH ko vetti / kiMvA tena jJAtena ! 1, asan jIvaH ko vetti? kiMvA tena jJAtena ? 2, sadasan jIvaH ko vetti? kiMvA tena jJAtena! 3, avaktavyo jIvaH ko vetti ? kiMvA tena jJAtena 14, sadavaktavyo jIvaH ko vetti? kiMvA tena jJAtena 15, asadavaktavyo jIvaH ko vetti ? kiM vA tena jJAtena !6, sadasadavaktavyo jIvaH ko vetti ? kiMvA tena jJAtena ? 7, evamajIvAdiSvapi sapta maGgakAH, sarve'pi militAstriSaSTiH, tathA'pare'mI cakhAro maGgakAH, tadyathA-satI bhAvotpattiH ko vetti ? kiM vAjnayA / jJAtayA?1, asatI bhAvotpattiH ko vetti kiM vA'nayA jJAtayA? 2, sadasatI bhAvotpattiH ko vetti kiM vAjnayA jJAtayA? 3, 18 avaktavyA bhAvotpattiH ko vetti kiMvA'nayA jJAtayA? 4, sarve'pi saptapaziriti, uttaraM bhaGgakatrayamutpannabhAvAvayavApekSamiha mA-18 votpattau na saMbhavatIti nopanyastam , uktaM ca--"ajJAnikaSAdimataM nava jIvAdIn sadAdisaptavidhAn / bhAvotpattiH sadasavedhA- // 209 // | 'vAcyA ca ko vetti // 1 // " idAnIM vainayikAnAM vinayAdeva kevalAtparalokamapIcchatA dvAtriMzadanena prakrameNa yojyAH, tadya thA-suranRpatiyatijJAtisthApirAdhamamAtRpitRSu manasA vAcA kAyena dAnena (ca) caturvidho vinayo vidheyaH, sarve'pyaSTau catuSkakA | militA dvAtriMzaditi, uktaM ca-"vainayikamataM vinayazcetovAkAyadAnataH kAryaH / suranRpatiyatijJAtispavirAdhamamAdapiSu sadA // 1 // " sarve'pyete kriyAkriyAjJAnivanayikavAdibhedA ekIkRtAstrINi triSaSTyadhikAni prAvAdukamatazatAni bhavanti / tadevaM | vAdinAM matabhedasaMkhyAM pradAdhunA teSAmadhyayanopayogilaM darzayitumAha-'teSAM pUrvoktavAdinAM matam-abhiprAyastena yadanumataMpakSIkRtaM tena pakSIkRtena pakSIkRtAzrayaNena 'prajJApanA' prarUpaNA 'varNitA pratipAditA 'iha' asimadhyayane gaNadharaiH, kimarthamiti darzayati-teSAM yaH sadbhAvaH-paramArthastasya nizcayo-nirNayastadartha, tenaiva kAraNenedamadhyayanaM samavasaraNAkhyamAhurgaNadharAH, ta-19 thAhi-vAdinAM samyagavasaraNaM-melApakastanmatanizcayArthamasminnadhyayane kriyata ityataH samavasaraNAkhyamidamadhyayanaM kRtamiti // | idAnImeteSAM samyagramithyAkhavAdi vibhAgena yathA bhavati tathA darzayitumAha-samyag-aviparItA dRSTi:-darzanaM padArthaparichittiryasyAsau samyagdRSTiH, ko'sAvityAha-kriyAm-astItyevaMbhUtAM vadituM zIlamasyeti kriyAvAdI, atra ca kriyAvAdItyetad 4 'athiti kiriyavAdI' tyanena prAk prasAdhitaM sadanUdya niravadhAraNatayA] samyagdRSTitvaM vidhIyate, tasyAsiddhatvAditi, tathAhi-asti 8 lokAlokavibhAgaH astyAtmA asti puNyapApavibhAgaH asti tatphalaM svarganarakAvAptilakSaNaM asti kAlaH kAraNatvenAzeSasya jagataH prabhavavRddhisthitivinAzeSu sAdhyeSu tathA zItoSNavarSavanaspatipuSyaphalAdiSu ceti, tathA coktam-'kAlaH pacati bhUtAnI"-12 tyAdi, tathA'sti svabhAvo'pi kAraNatvenAzeSasya jagataH, kho mAvaH khabhAva itikRtvA, tena hi jIvAjIvabhavyatvAbhanyatvamUrtasAmUrtakhAnA khasvarUpAnuvidhAnAt tathA dharmAdharmAkAMzakAlAdInAM ca gatisthityavagAhaparakhAparakhAdisvarUpApAdanAditi, tathA | coktam-"kaH kaNTakAnA" mityAdi / tathA niyatirapi kAraNalenAzrIyate, tathA tathA padArthAnAM niyatereva niyatasAt, tathA svarUpaM sUtrakRtAGgaM coktam-"prAptavyo niyatibalAzrayeNe" tyAdi / tathA purAkRtaM, tacca zubhAzubhamiSTAniSTaphalaM kAraNaM, tathA coktam-"yathA yathA 12 samava zIlAGkA- pUrvakRtasya karmaNaH, phalaM nidhAnasthamihopatiSThate / tathA tathA pUrvakRtAnusAriNI, pradIpahasteva matiH pravartate // 1 // " tathA "khakarmaNA raNAdhya. cArgIya- yukta eva, sarvo khutpadyate janaH / sa tathA''kRSyate tena, na yathA svayamicchati // 1 // " ityAdi / tathA puruSakAro'pi kAraNaM, kriyAdittiyutaM yasmAna puruSakAramantareNa kiJcisidhyati, tathA coktam-"na daivamiti saMcintya, tyajedudyamamAtmanaH / anudyamena kastailaM, tile vAdinAM // 21 // bhyaH prApnumarhati ! // 1 // " tathA-"udyamAccAru citrAGgi, naro bhadrANi pazyati / udyamAkRmikITo'pi, bhinatti mahato drumAn // 2 // " tadevaM sarvAnapi kAlAdIna kAraNavenAbhyupagacchan tathA''tmapuNyapApaparalokAdikaM cecchan kriyAvAdI samyagdRSTilenAbhyupagantavyaH / zeSakAstu vAdA akriyAvAdAjJAnavAdavainayikavAdA mithyAvAdA ityevaM draSTavyAH, tathAhi-akriyAvAdyatyatanAstiko'dhyakSasiddhaM jIvAjIvAdipadArthajAtamapaluvan mithyAdRSTireva bhavati, ajJAnavAdI tu sati matyAdike heyopAdeyapradarza-18 ke jJAnapaJcake'jJAnameva zreya ityevaM vadan kathaM nonmattaH syAt , tathA vinayavAdyapi vinayAdeva kevalAt jJAnakriyAsAdhyAM sidvimicchannapakarNayitavyaH, tadevaM viparItArthAbhidhAyitayaite midhyaadRssttyo'vgntvyaaH| nanu ca kriyAvAdyayazItyuttarazatabhedo'pi tatra tatra pradeze kAlAdInabhyupagacchanneva mithyAvAdikhenopanyastaH tatkayamiha samyagdRSTikhanocyata iti, ucyate, sa tatrAstyeva jIva ityevaM sAvadhAraNatayA'bhyupagamaM kurvan kAla evaikA sarvasyAsya jagataH kAraNaM tathA svabhAva eva niyatireva pUrvakRtameva puruSa- 210 // IS kAra evetyevamaparanirapekSatayaikAntena kAlAdInAM kAraNavenAzrayaNAnmithyAvaM, tathAhi-astyeva jIva ityevamastinA saha jIva sya sAmAnAdhikaraNyAt yadyadasti tattajIva iti prAptam , ato niravadhAraNapakSasamAzrayaNAdiha samyaktramabhihitaM, tathA kAlAdInAmapi SONG292020100030200092enera:
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 // samuditAnAM parasparasavyapekSANAM kAraNakhenehAzrayaNAtsamyaktvamiti / nanu ca kathaM kAlAdInAM pratyeka nirapekSANAM mithyAkhakhabhA bakhe sati samuditAnAM samyakkhasaddhAH , na hi yatpratyeka nAsti tatsamudAye'pi bhavitumarhati, sikatAtailavat , naitadasti, pratyeka kA patharAgAdimaNiSva vidyamAnApi ratnAvalI samudAye bhavantI dRSTA, na ca dRSTe'nupapanaM nAmeti yatkizcidetat , tathA coktam-"kAlo sahAva NiyaI pukkayaM purisa kAraNenaMtA / micchattaM te ceva u samAso hoti saMmattaM // 1 // savevi ya kAlAI iha samudAyeNa sAhagA bhaNiyA / jujaMti ya emeva ya samma sabassa kAssa ||2||n hi kAlAdIhiMto kevalaehiM tu jAyae kiMci / iha|ggaraMdhaNAdivi tA save samuditA heU // 3 // jahaNegalakkhaNaguNA veruliyAdI maNI visaMjuttA / rayaNAvalivavaeseM Na lahati || mahagghamulAvi // 4 // tahaNiyayavAdasuviNicchiyAvi aNNo'gNapakkhaniravakkhA / sammaIsaNasaI sabe'vi NayA Na pAviti // ||5||jh pUNa te ceva maNI jahA guNavisesabhAgapaDibaddhA / khaNAvalici bhaNNai cayaMti pADikasaNNAo // 6 // 15vaha saI NayavAyA jahANurUvaviNiuttavattadA / sammaIsaNasaI labhaMti Na visesasaNNAo // 7 // tamhA micchadiTThI soSi NayA 1 kAlaH sabhAvo niyatiH pUrvakRtaM puruSakAraH kAraNaM ekAntAt mithyAtvaM samAsato bhavaMti samyaktvaM // 1 // 2 sarve'pi ca kAlAdaya iha samudAyena sAdhakA bhnntaaH| yujyate ca evameva samyaka sarvasva kAryasya // 1 // naiva kAlAdibhiH kevalaistu jAyate kiMcit / iha mudgaraMdhanAyapi tatsarve'pi samuditA hetavaH // 2 // yathAnekalakSaNaguNA baMDyodayo maNayo visaMyutAH / ralAvalIvyapadeza na labhante mahAghamalyA api // 3 // tathA nijakavAdasuviniSitA api ammAjamyapakSAnarapAna samyagdarzanazabda sarve'pi nayA na prApnuvanti // 4 // yathA punaste caiva maNayo yathA gaNavizeSabhAgapratibaddhAH / ramAvalIti bhaNyate tvajanti prayakasahAH // 5 // // tathA sarvapi nayavAdA yathAnurUpa viniyuktavaktavyAH / samyagdarzanaza labhate na vizeSasaMjJAH // // tasyAnmibhyAraSTayaH sarve'pi nayAH khpkprtibddhaaH| | anyojyaniSitAH punarbhavanti samyaktvaM sadbhAvAt // 7 // sUtrakRtAGgaM 14| sapakkhapaDibaddhA / aNNoNanissiyA puNa havaMti sammatta sabbhAvA // 8 // " yata evaM tasmAtyakkhA mithyAkhavAda-kAlAdipratyezIlAkA- | kaikAntakAraNarUpaM 'sevadhvam' aGgIkurudhvaM 'samyagvAda' parasparasavyapekSakAlAdikAraNarUpam 'ima' miti mayoktaM pratyakSAsamaM 'satya- cAryAMya-18m' avitathamiti // gato nAmaniSpabho nikSepaH, sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM taccedamttiyutaM cattAri samosaraNANimANi, pAvAduyA jAiM puDho vayaMti / kiriyaM akiriyaM viNiyaMti taiyaM, // 21 // annANamAhaMsu cautthameva // 1 // aNNANiyA tA kusalAvi saMtA, asaMthuyA No vitigicchatinnA / akoviyA Ahu akoviyehiM, aNANuvIittu musaM vayaMti // 2 // saccaM asaccaM iti ciMtayaMtA, asAhu sAhutti udAharaMtA / jeme jaNA veNaiyA aNege, puTThAvi bhAvaM viNaiMsu NAma // 3 // aNovasaMkhA iti te udAhU, aTe sa obhAsai amha evN| lavAvasaMkI ya aNAgaehiM, No kiriyamAhaMsu akiriyavAdI // 4 // 12 samarasaraNAdhya. // 21 // asya ca prAktanAdhyayanena sahAya saMbandhaH, tadyathA-sAdhunA pratipanabhAvamArgeNa kumArgAzritAH paravAdinaH samyak parijJAya | parihartavyAH, tatvarUpAviSkaraNaM cAnenAdhyayanenopadizyate iti, anantarasUtrasthAnena sUtreNa saha saMbandho'yaM, tadyathA-saMvRto | mahAprajJo 'vIro dataiSaNAM caramabhinirdhataH san mRtyukAlamabhikAyed etatkevalino bhASitaM, tathA paratIrthikaparihAraM ca kuryAda etaca kevalino matam, atastatparihArArtha tasvarUpanirUpaNamanena kriyate / 'catvArI'ti saMkhyApadamaparasaMkhyAnivRtyartha || 'samavasaraNAni' paratIrthikAbhyupagamasamUharUpANi yAni prAvAdukAH pRthak pRthagvadanti, tAni cAmUni anvarthAbhidhAyimiH // 3|| saMjJApadainirdizyante, tadyathA-kriyAm-astItyAdikAM vadituM zIlaM yeSAM te kriyAvAdinaH, tathA'kriyAM nAstItyAdikAM vadituM || | zIlaM yeSAM te'kriyAvAdinaH, tathA tRtIyA bainayikAzcaturthAstvajJAnikA iti // 1 // tadevaM kriyAkriyAvanayikAjJA-18| navAdinaH sAmAnyena pradAdhunA tadUSaNArtha tanmatopanyAsaM pazcAnupUrvyapyastItyataH pazcAnupUrvyA kartumAha, yadivaiteSAmajJAnikA eva sarvApalApitayA'tyantamasaMbaddhA atastAnevAdAvAha-ajJAnaM "vidyate yeSAmajJAnena vA carantItyajJA-1 nikAH AjJAnikA vA tAvatAdayante, te cAjJAnikAH kila vayaM kuzalA ityevaMvAdino'pi santaH 'asaMstutA' ajJAnameva ||zreya ityevaMvAditayA asaMbaddhAH, asaMstutakhAdeva vicikitsA-cittaviplutizcittabhrAntiH saMzItistAM na tIrNA-nAtikrAntAH || tathAhi te UcuH-ya ete jJAninaste parasparaviruddhavAditayA na yathArthavAdino bhavanti, tathAhi-eke sarvagatamAtmAnaM vadanti tathA'nye asarvagataM apare aMguSThaparvamAnaM kecana zyAmAkatandulamAtramanye mUrtamamUrta hRdayamadhyavartinaM lalATavyavasthitamityAdyAtmapa dArtha eva sarvapadArthapuraHsare teSAM naikavAkyatA, na cAtizayajJAnI kazcidasti yadvAkyaM pramANIkriyeta, na cAsau vidyamAno'pyuMS| palakSyate'gdirzinA, 'nAsarvajJaH sarva jAnAtIti vacanAt , tathA coktam-"sarvajJo'sAviti hyetattatkAle'pi bubhutsubhiH / dhIro pra0 / 2 vUSaNArtha pra. / 3 vyAkhyAnamiti zeSaH / 4 asaMbaddhabhASiNaH / ityavAditayA eta jJAninate. parazcana zyAmAkatantulanAmA kazcidasti yadAvazoprAviti otatva
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtA zIlAGkAcAryayavRtiyutaM // 212 // sUtrakRtAGga zIlAGkAcAya ciyuta // 213 // 142 tajjJAnajJeya vijJAna zUnyairvijJAyate katham ? // 1 // " na ca tasya samyak tadupAyaparijJAnAbhAvAtsaMbhavaH, saMbhavAbhAvazcetaretarAzrayatvAt, tathAhi-na viziSTaparijJAnamRte tadavApyupAyaparijJAnamupAyamantareNa ca nopeyasya viziSTaparijJAnasyAvAptiriti, na ca jJAnaM jJeyasya svarUpaM paricchettumalaM, tathAhi yatkimapyupalabhyate tasyArvAgmadhyaparabhAgairbhAvyaM tatrArvAgbhAgasyaivopalabdhirnetarayoH, tenaiva vyavahitatvAt, arvAgbhAgasyApi bhAgatraya kalpanAttatsarvArAtIyabhAgaparikalpanayA paramANuparyavasAnatA, paramANozca svabhAvaviprakRSTalAdarvAgdarzaninAM nopalabdhiriti, tadevaM sarvajJasyAbhAvAdasarvajJasya ca yathAvasthitavastusvarUpAparicchedAtsarvavAdinAM ca parasparavirodhena pa| dArtha svarUpAbhyupagamAt yathottara parijJAninAM pramAdavatAM bahutaradoSasaMbhavAdajJAnameva zreyaH, tathAhi - yadyajJAnavAn kathaJcitpAdena zirasi hanyAt tathApi cittazuddherna tathAvidhadoSAnuSaGgI syAdityevamajJAnina evaMvAdinaH santo'saMbaddhAH, na caivaMvidhAM citavitiM vidIrNA iti / tatraivaMvAdinaste ajJAnikA 'akovidA' anipuNAH samyakaparijJAna vikalA ityavagantavyAH, tathAhi yattairabhihitaM 'jJAnavAdinaH paraspara viruddhArthavAditayA na yathArthavAdina' iti, tadbhavatvasarvajJapraNItAgamAbhyupagamavAdinAmayathArthavAdikhaM, na cAbhyupagamavAdA evaM bAdhAyai prakalpyante, sarvajJapraNItAgamAbhyupagamanAdinAM tu na kacitparasparato virodhaH, sarvajJatvAnyathAnupapatteriti, tathAhi - prakSINAzeSAvaraNatayA rAgadveSamohAnAmanRtakAraNAnAmabhAvAca tadvAkyamayathArthamityevaM tatpraNItAgamavatAM na | virodhavAdikhamiti / nanu ca syAdetad yadi sarvajJaH kazcitsyAt, na cAsau saMbhavatItyuktaM prAk, satyamuktamayuktaM tUktaM tathAhiyattAvaduktaM 'na cAsau vidyamAno'pyupalakSyate'gdarzineti' tadayuktaM yato yadyapi paracetovRttInAM duranvayatvAtsarAgA vItarAgA iva ceSTante vItarAgAH sarAgA ivetyataH pratyakSeNAnupalabdhiH, tathApi saMbhavAnumAnasya sadbhAvAttadvAdhakapramANAbhAvAcca tadastitvamanivArya, saMbhavAnumAnaM khidaM - vyAkaraNAdinAM zAstrAbhyAsena saMskriyamANAyAH prajJAyA jJAnAtizayo jJeyAvagamaM pratyupalabdhaH, tadatra kavitathAbhUtAbhyAsavazAtsarvajJo'pi syAditi, na ca tadabhAvasAdhakaM pramANamasti, tathAhi na tAvadavagdarzipratyakSeNa sarvajJAbhAvaH sAdhayituM zakyaH, tasya hi tajjJAnajJeya vijJAnazUnyavAda, azUnyakhAbhyupagame ca sarvajJatvApattiriti / nApyanumAnena tadavyabhicAriliGgAbhAvAditi / nApyupamAnena sarvajJAbhAvaH sAdhyate, tasya sAdRzyavalena pravRtteH na ca sarvajJAbhAve sAdhye tAdRgvidhaM sAha| zyamasti yenAsau sidhyatIti / nApyarthApazyA, tasyAH pratyakSAdipramANapUrvakatvena pravRtteH, pratyakSAdInAM ca tatsAdhakatvenApravartanAt tasyA apyapravRttiH / nApyAgamena, tasya sarvajJasAdhakatvenApi darzanAt nApi pramANapaJcakAbhAvarUpeNAbhAvena sarvajJAbhAvaH sidhyati, tathAhi - sarvatra sarvadA na saMbhavati tadgrAhakaM pramANamityetadavagdarzino vaktuM na yujyate, tena hi dezakAlaviprakRSTAnAM puruSANAM yadvijJAnaM tasya grahItumazakyatvAt, tadgrahaNe vA tasyaiva sarvajJatvApatteH na cArvAgdarzinAM jJAnaM nivartamAnaM sarvajJAbhAvaM sodhayati, tasyAvyApakatvAt na cAvyApakavyAvRtyA padArthavyAvRttiryukteti, na ca vastvantaravijJAnairUpo'bhAvaH sarvajJAbhAvasAdha nAyAlaM, vastvantara sarvajJayorekajJAnasaMsargapratibandhAbhAvAt / tadevaM bAdhakapramANAbhAvAtsaMbhavAnumAnasya ca pratipAditatvAdasti sarvajJaH, tatpraNItAgamAbhyupagamAcca matabhedadoSo dUrApAsta iti, tathAhi - tatpraNItAgamAbhyupagamavAdinAmekavAkyatayA zarIramAtravyApI saMsAryAtmA'sti tatraiva tadguNopalabdheriti, itaretarAzrayadopazcAtra nAvataratyeva yato'bhyasyamAnAyAH prajJAyA jJAnAtizayaH 1 zAzrAbhyAse karaNalA tRtIyA yadvA'bhyAsAbhyasyayoraikyaM / 2 buddhitAratamyopalabdhervizrAntisiddhiH / 3 bhAvayati pra0 / 4 ghaTalAne hi paTAbhAvapratItiryathA / 5 yatA niyamAbhAvAt / svAtmanyapi dRSTA, na ca dRSTe'nupapannaM nAmeti / yadapyabhihitaM tadyathA 'na ca jJAnaM jJeyasya svarUpaM paricchettumalaM sarvatrArvAgbhAgena vyavadhAnAt, sarvArAtIyabhAgasya ca paramANurUpatayA'tIndriyatvA' diti, etadapi vAnmAtrameva, yataH sarvajJajJAnasya dezakAlasvabhAvavyavahitAnAmapi grahaNAnnAsti vyavadhAnasaMbhavaH, arvAgdarzijJAnaMsyApyavayavadvAreNAvayavini pravRtternAsti vyavadhAnaM, na savayavI svAvayavairvyavadhIyata iti yuktisaMgatam, apica - ajJAnameva zreya ityatrAjJAnamiti kimayaM paryudAsa AhokhitprasajyapratiSedhaH 1, tatra yadi jJAnAdanyadajJAnamiti tataH paryudAsavRtyA jJAnAntarameva samAzritaM syAt nAjJAnavAda iti, atha jJAnaM na bhavatItyajJAnaM tuccho nIrUpo jJAnAbhAvaH sa ca sarvasAmarthyarahita iti kathaM zreyAniti 1 / apica-ajJAnaM zreya iti prasajyapratiSedhena jJAnaM zreyo na bhavatIti kriyApratiSedha eva kRtaH syAd etaccAdhyakSabAdhitaM yataH samyagjJAnAdarthaM paricchidya pravartamAno'rthakriyArthI na visaM | vAdyata iti / kiMca ajJAnapramAdavadbhiH pAdena ziraHsparzane'pi khalpadoSatAM parijJAyaivAjJAnaM zreya ityabhyupagamyate, evaM ca sati pratyakSa eva syAdabhyupagamavirodho, nAnumAnaM pramANamiti / tathA tadevaM sarvathA te ajJAnavAdinaH 'akovidA' dharmopadezaM pratyanipuNAH svato'kovidebhya eva svaziSyebhya 'AhuH' kathitavantaH, chAndasatvAccaikavacanaM sUtre kRtamiti / zAkyA api prAyazo'|jJAnikAH, avijJopacitaM karma bandhaM na yAtItyevaM yataste'bhyupagamayanti, tathA ye ca bAlamatta suptAdayosspaSTavijJAnA andhakA ityevamabhyupagamaM kurvanti, te sarve'pyakovidA draSTavyA iti / tathA'jJAnapakSasamAzrayaNAccAnanuvicintya bhApaNAnmRSA te sadA vada * vivakSitaM niSedhyaM jJAnamatra, tathA cAnyasyApi jJAnatve na kSatiH / 2 kiriyaM akiriyamityAdyagAthAyAmekavacanasya samAdhAnamidamAbhAti / For Private Personal Use Only 12 samavasaraNAdhya0 // 212 // 12 samava saraNAdhya0 // 293 //
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ %3D vidvaye vinayaM grAhitabanvaya" iti // 3 // nupasaMkhyA tayA'nupara 12 samayasaraNAdhya0 mUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAryAya ttiyuta // 21 // Leesestseeeeeeeeeeeeeeo 143 nti / anuvicintya bhASaNaM yato jJAne sati bhavati, tatpUrvakatvAcca satyavAdasya, ato jJAnAnabhyupagamAdanuvicintya bhASaNAbhAvaH, | tadabhAvAcca teSAM mRSAvAditvamiti // 2 // sAmprataM vainayikavAdaM nirAcikIrSuH prakramate-sayo hitaM 'satyaM paramArtho yathAvasthitapadArthanirUpaNaM vA mokSo vA tadupAyabhUto vA saMyamaH satyaM tadasatyam 'iti' evaM 'vicintayanto' manyamAnAH, evamasatyamapi satyamiti manyamAnAH, tathAhi-samyagdarzanajJAnacAritrAkhyo mokSamArgaH satyastamasatyatvena cintayanto vinayAdeva mokSa ityetadasatyamapi satyatvena manyamAnAH, tathA asAdhumapyaviziSTakarmakAriNaM vandanAdikayA vinayapratipacyA sAdhum 'iti' evam 'udAharantaH pratipAdayanto na samyagyathAvasthitadharmasya parIkSakAH, yuktivikalaM vinayAdeva dharma ityevamabhyupagamAt, ka ete ityetadAha-ye 'ime buddhyA pratyakSAsannIkRtA 'janA iva' prAkRtapuruSA iva janA vinayena caranti vainayikA-vinayAdeva kevalAtsva mokSAvAptirityevaMvAdinaH 'aneke bahavo dvAtriMzadbhedabhinnatvAtteSAM, te ca vinayecAriNaH kenaciddharmArthinA pRSTAH santo'pizabdAdapRSTA vA "bhAvaM' paramArtha yathArthopalabdhaM svAbhiprAya vA vinayAdeva vargamokSAvAptirityevaM 'vyanaiSuH' vinItavanta:| sarvadA sarvasya sarvasiddhaye vinayaM grAhitavantaH, nAmazabdaH saMbhAvanAyAM, saMbhAvyata eva vinayAtsvakAryasiddhiriti, taduktam| "tasmAtkalyANAnAM sarveSAM bhAjanaM vinaya" iti // 3 // kiMcAnyat-saMkhyAnaM saMkhyA-paricchedaH upa-sAmIpyena S saMkhyA upasaMkhyA- samyagyathAvasthitArthaparijJAnaM nopasaMkhyA'nupasaMkhyA tayA'nupasaMkhyayA-aparijJAnena vyAmUDhamatayaste vainayikAH khAgraha prastA iti etad-yathA vinayAdeva kevalAtvargamokSAvAptirityudAhRtavantaH, etacca te mahAmohAcchA 1 samuccayArthatvAttacchandranAnuvicintya bhASaNaparAmarzaH / 2 0 kAriNaH / 3 lambhaM pra0 / ditA 'udAhu: udAhRtavantaH yathaivaM sarvasya vinayapratipacyA kho'rthaH-svargamokSAdikaH asmAkam 'avabhAsate Avirbhavati prApyate itiyAvat , anupasaMkhyodAhRtizca teSAmevamavagantavyA, tadyathA-jJAnakriyAbhyAM mokSasadbhAve sati tadapAsya vinayAdevaikasAttadavAptyabhyupagamAditi, yadapyuktaM 'sarvakalyANabhAjanaM tadapi samyagdarzanAdisaMbhave sati vinayasya kalyANabhAkvaM bhavati naikakasyeti, tadrahito hi vinayopetaH sarvasya pratayA nyatkAramevApAdayati, tatazca vivakSitArthAvabhAsanAbhAvAtteSAmevaMvAdinAmajJAnAvRtatvamevAvaziSyate, nAbhipretArthAvAptirityuktA vainyikaaH|| sAmpratamakriyAvAdidarzanaM nirAcikIrSuH pazcArdhamAha-lavaMkarma tasmAdapazaGkitum-apasatu zIla yeSAM te lavApazaGkino-lokAyatikAH zAkyAdayazca, teSAmAtmaiva nAsti kutastakriyA tajjanito vA karmabandha iti, upacAramAtreNa tvasti bandhaH, tadyathA-'baddhA muktAzca kathyante, muSTigranthikapotakAH / na cAnye dravyataH santi, muSTigranthikapotakAH // 1 // tathAhi-bauddhAnAmayamabhyupagamo, yathA-'kSaNikAH sarvasaMskArA' iti 'asthitAnAM [ca] kutaH kriye' tyakriyAvAditvaM, yo'pi skandhapaJcakAbhyupagamasteSAM so'pi saMvRtimAtreNa na paramArthena, yatasteSAmayamabhyupagamaH, tadyathA-vicAryamANAH padArthA na kathaJcidapyAtmAnaM vijJAnena samarpayitumalaM, tathAhi-avayavI tatvAnyatvAbhyo vicAryamANo na ghaTA prAJcati, nApyavayavAH paramANuparyavasAnatayA'timUkSmatvAjjJAnagocaratAM pratipadyante, vijJAnamapi jJeyAbhAvenAmUrtasa nirAkAratayA na svarUpaM bibharti, tathA coktam-"yathA yathArthAzcintyante, vivicyante tathA tathA / yadyetatsvayamarthebhyo, rocate tatra ke vayam ? // 1 // " iti, pracchabalokAyatikA hi bauddhAH, tatrAnAgataiH kSaNaiH cazabdAdatItaizca vartamAnakSaNasyAsaMgatena kriyA, nApi ca 1 lavAvazatinaH / apre'pi atra gAdhAyAM / 2 tattvA'tattvAbhyAM pra0 / 3 avayavebhyo'bhinnasvetarAbhyAM / tajanitaH karmabandha iti / tadevamakriyAvAdino nAstikavAdinaH sarvApalApitayA lavAvazaGkina: santo na kriyAmAhuH, tathA akriya AtmA yeSAM sarvavyApitayA te'pyakriyAvAdinaH sAMkhyAH, tadevaM te lokAyatikabauddhasAMkhyA anupasaMkhyayA-aparijJAneneti-etat pUrvoktamudAhRtavantaH, tathaitatvajJAnenaivodAhRtavantaH, tadyathA-asAkamevamabhyupagame'rtho'vabhAsate-yujyamAnako bhavatIti, tadevaM zloka-| pUrvAddha kAkAkSigolakanyAyenAkriyAvAdimate'pyAyojyamiti // 4 // sAmpratamakriyAvAdinAmajJAnavijRmbhitaM darzayitumAha sammissabhAvaM ca girA gahIe, se mummuI hoi aNANuvAI / imaM dupakkhaM imamegapakkhaM, AhaMsu chalAyataNaM ca kammaM // 5 // te evamakkhaMti abujjhamANA, virUvarUvANi akiriyvaaii| je mAyaittA bahave maNUsA, bhamaMti saMsAramaNovadaggaM ||6||nnaaicco upai Na atthameti, Na caMdimA vaDDati hAyatI vA / salilA Na saMdaMti Na vaMti vAyA, vaMjho Niyato kasiNe hu loe // 7 // jahAhi aMdhe saha jotiNAvi, rUvAi No passati hINaNette / saMtaMpi te evamakiriyavAI, kiriyaM Na passaMti niruddhapannA // 8 // khakIyayA girA-vAcA svAbhyupagamenaiva 'gRhIte' tasminnarthe nAntarIyakatayA vA samAgate sati tasyA''yAtasyArthasya girA pra1 lokAyakitA bauddhAH sAMkhyAH pra0 / elacroectioeseseseseseseneloectroeseroeseaekseeseseaeedeseseseseseneceseeeeeeee // 21 // SO99999990s30000 R
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 eceeee mUtrakRtAga tiSedhaM kurvANAH 'sammizrIbhAvam' astitvanAstitvAbhyupagamaM te lokAyatikAdayaH kurvanti, vAzabdAtpratiSedhe pratipAdye'sti-18 12 samavazIlAjhA- svameva pratipAdayanti, tathAhi-lokAyatikAstAvatsvaziSyebhyo jIvAdyabhAvapratipAdakaM zAstraM pratipAdayanto nAntarIyakatayA''-18 saraNAdhya. cAIyava- tmAnaM kartAraM karaNaM ca zAstraM karmatApamAMzca ziSyAnavazyamabhyupagaccheyuH, sarvazUnyatve tvasya tritayasyAbhAvAnmizrIbhAvo vyatyayo / ttiyuta vA / bauddhA api mizrIbhAvamevamupagatAH, tadyathA-"gantA ca nAsti kazcidtayaH SaD bauddhazAsane proktAH / gamyata iti ca gatiH // 215 // svAcchutiH kathaM zobhanA bauddhii||1||" tathA-'karma [ca nAsti phalaM cAstI' tyasati cAtmani kArake kathaM pAtayaH 1, jJAna santAnasyApi saMtAnivyatirekeNa saMvRtimattvAt kSaNasya cAsthitatvena kriyA'bhAvAna nAnAgatisaMbhavaH, sarvANyapi karmANyabandha-3|| 1 nAni prarUpayanti svAgame, tathA paJca jAtakazatAni ca buddhasyopadizanti, tathA 'mAtApitarau hatvA buddhazarIre ca rudhirmutpaath| 6 arhadvadhaM ca kRtvA stUpaM bhittvA ca paJcaite // 1 // AvIcinarakaM yAnti / evamAdikasyAgamasya sarvazUnyatve praNayanamayuktisaMgataM 18 syAt , tathA jAtijarAmaraNarogazokottamamadhyamAdhamatvAni ca na syuH, eSa eva ca nAnAvidhakarmavipAko jIvAstitvaM kartRtvaM 18 karmavattvaM cAvedayati, tathA 'gAndharvanagaratulyA mAyAkhAnopapAtaghanasadRzAH / mRgtRssnnaaniihaaraambucndrikaalaatckrsmaaH||1|| iti bhASaNAcca spaSTameva mizrIbhAvopagamanaM bauddhAnAmiti / yadivA-nAnAvidhakarmavipAkAbhyupagamAtteSAM vyatyaya eveti, tathA 8 coktam-"yadi zUnyastava pakSo matpakSanivArakaH kathaM bhavati / atha manyase na zUnyastathApi matpakSa evAsau // 1 // " ityAdi, // 215 // tadevaM bauddhAH pUrvoktayA nItyA mizrIbhAvamupagatA nAstitvaM pratipAdayanto'stikhameva pratipAdayanti // tathA sAMkhyA api sarvavyApitayA akriyamAtmAnamabhyupagamya prakRtiviyogAnmokSasadbhAvaM pratipAdayantaste'pyAtmano bandhaM mokSaM ca khavAcA pratipAdaya-18 zAnti, tatazca bandhamokSasadbhAve sati svakIyayA girA sakriyate gRhIte satyAtmanaH sammizrIbhAvaM brajanti, yato na kriyAmantareNa bandhamokSau ghaTete, vAzabdAdakriyatve pratipAdye vyatyaya eva-sakriyatvaM teSAM khavAcA pratipadyate / tadevaM lokAyatikAH sarvAbhAvAbhyupagamena kriyA'bhAvaM pratipAdayanti bauddhAzca kSaNikatvAtsarvazUnyatvAcAkriyAmevAbhyupagamayantaH svakIyAgamapraNayanena coditAHsantaH sammizrIbhAva khavAcaiva pratipadyante, tathA sAMkhyAzcAkriyamAtmAnamabhyupagacchanto bandhamokSasadbhAvaM ca svAbhyupagamenaiva sammizrI-18 bhAvaM brajanti vyatyayaM ca etatpratipAditaM / yadivA bauddhAdiH kazcitsyAdvAdinA samyagghetudRSTAntAkulIkriyamANaH san samyagutaraM dAtumasamartho yatkiJcanabhApitayA 'mummuI hoi'tti gadgadabhASitvenAvyaktabhASI bhavati, yadivA prAkRtazailyA chAndasatvAcAyamoM draSTavyaH, tadyathA-mUkAdapi mUko bhUkamUko bhavati, etadeva darzayati-sAdvAdinoktaM sAdhanamanuvadituM zIlamaskhetyanuvAdI tatpratipedhAdananuvAdI, saddhetubhirvyAkulitamanA maunameva pratipadyata iti bhAvaH, ananubhASya ca pratipakSasAdhanaM tathAyitvA ca vapakSaM pratipAdayanti, tadyathA-'idam' asadabhyupagataM darzanamekaH pakSo'syeti ekapakSamapratipakSatayaikAntikamaviruddhArthAbhidhAyitayA niSpratibAdhaM pUrvAparAviruddhamityarthaH, idaM caivaMbhUtamapi sadi(tkami)tyAha-dvau pakSAvasyeti dvipakSaM-sapratipakSamanaikAntika pUrvAparaviruddhArthAbhidhAyitayA virodhivacanamityarthaH, yathA ca virodhivacanatvaM teSAM tathA prAgdarzitameva, yadivedamasadIyaM darzanaM dau pakSAvasyeti dvipakSaM-karmabandhanirjaraNaM prati pakSadvayasamAzrayaNAda, tatsamAzrayaNaM cehAmutra ca vedanAM caurapAradArikAdInAmiva, te hi karacaraNanAsikAdicchedAdikAmihaiva puSpakalpAM svakarmaNo viDambanAmanubhavanti amutra ca narakAdau tatphalabhUtAM vedanA | samanubhavantIti, evamanyadapi karmobhayavedyamabhyupagamyate, taccedaM 'prANI prANijJAna' mityAdi pUrvavat , tathedamekaH pakSo'svetyeka-|| sUtrakRtAGgaM pakSa ihaiva janmani tasya vedyatvAt , taccedam-avijJopacitaM parijhopacitamIryApathaM svapnAntikaM ceti / tadevaM syAdvAdinA'bhiyuktAH||12 samavazIlAkA- khadarzanamevamanantaroktayA nItyA pratipAdayanti, tathA sthAdvAdisAdhanoktau chalAyatanaM chalaM navakambalo devadatta ityAdika saraNAdhya. cAryAMya- 'AhuH uktavantaH, cazabdAdanyacca dUpaNAbhAsAdikaM, tathA karma ca ekapakSadvipakSAdikaM pratipAditavanta iti, yadivA SaDAya tanAni-upAdAnakAraNAni AzravadvArANi zrotrendriyAdIni yasya karmaNastatpaDAyatanaM karmetyevamAhuriti // 5 // saamprtmetdp||21||||nnaayaah-'te' cArvAkabauddhAdayo'kriyAvAdina evamAcakSate, sadbhAvamabudhyamAnA mithyAmalapaTalAvRtAtmAnaH paramAtmAnaM ca vyud grAhayanto 'virUparUpANi' nAnAprakArANi zAstrANi prarUpayanti, tadyathA-'dAnena mahAbhogAzca dehinA suragatizca zIlena / bhAvanayA ca vimuktistapasA sarvANi sidhyanti // 1 // ' tathA pRthivyApastejo vAyurityetAnyeva catvAri bhUtAni vidyante, nAparaH kazcitsukhaduHkhabhAgAramA vidyate, yadivatAnyapyavicAritaramaNIyAni na paramArthataH santIti, svapmendrajAlamarumarIcikAnicayadvicandrAdipratibhAsarUpatvAtsarvaspeti / tathA 'sarva kSaNikaM nirAtmaka' 'muktistu zUnyatAdRprestadarthAH zeSabhAvanA' ityAdIni nAnAvidhAni zAstrANi vyugrAhayantyakriyAtmAnokriyAvAdina iti / te ca paramArthamabudhyamAnA yaddarzanam 'AdAya' gRhItvA bahavo manupyAH saMsAram 'anavadagram' aparyavasAnamarahaTTaghaTInyAyena 'bhramanti' paryaTanti, tathAhi-lokAyatikAnAM sarvazUnyatve prati-15 pAdya na pramANamasti, tathA coktam-"tatvAnyupaplutAnIti, yukkyabhAve na sidhyati / sA'sti cetsaiva nastatvaM, tatsiddhau sarvamastu // 21 // sat // 1 // " na ca pratyakSamevaikaM pramANam , atItAnAgatabhAvatayA pitRnibandhanasyApi vyavahArasyAsiddheH, tataH sarvasaMvyavahAro-3 nAsti pra.. ttiyuta S20393029
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 kacchedaH syAditi / bauddhAnAmapyatyantakSaNikalena vastukhAbhAvaH prasajati, tathAhi-yadevArthakriyAkAri tadeva paramArthataH sat, na ca / kSaNaH krameNArthakriyAM karoti, kSaNikabahAneH, nApi yaugapadyena, [tatkAryANAM] ekasminneva kSaNe sarvakAryApatteH, na caitadRSTamiSTaM vA, 8 naca jJAnAdhAramAtmAnaM guNinamantareNa guNabhUtasya saMkalanApratyayasya sadbhAva ityetacca prAguktaprAyaM, yaccoktaM-dAnena mahAbhogA' | ityAdi tadAhatairapi kathaJcidiSyata eveti, na cAbhyupagamA eva bAdhAyai prakalpyanta iti // 6 // punarapi zUnyamatAvirbhAvanAyAha-sarvazUnyavAdino hyakriyAvAdinaH sarvAdhyakSAmAdityodgamanAdikAmeva kriyAM tAvavirudhantIti darzayati-Adityo hi sarvajanapratIto jagatpradIpakalpo divasAdikAlavibhAgakArI sa eva tAvanna vidyate, kutastasyodgamanamastamayanaM vA, yazca jAjvalya-18 mAnaM tejomaNDalaM dRzyate tad bhrAntamatInAM dvicandrAdipratibhAsamRgatRSNikAkalpa vartate / tathA na candramA vardhate zuklapakSe, nApyaparapakSe pratidinamapahIyate, tathA 'na salilAni' udakAni 'syandante' parvatanirjharebhyo na sravanti / tathA vAtAH satatagatayo na vAnti / kiM bahunoktena, kRtlo'pyayaM loko 'vandhyaH ' arthazUnyo 'niyato nizcitaH abhAvarUpa itiyAvat , sarvamidaM yadupalabhyate tanmAyAkhAnendrajAlakalpamiti // 7 // etatparihartukAma Aha-yathA jhandho-jAtyandhaH pazcAdA 'hInanetra:' apagatacakSuH 'rUpANi' ghaTapaTAdIni 'jyotiSApi' pradIpAdinApi saha vartamAno 'na pazyati' nopalabhate, evaM te'pyakriyAvAdinaH sadapi ghaTapaTAdikaM vastu takriyAM cAstikhAdikAM parispandAdikAM vA [kriyAM na pazyanti / kimiti ?, yato niruddhA-AcchAditA jJAnAvaraNAdinA karmaNA prajJA-jJAnaM yeSAM te tathA, tathAhi-AgopAlAGganAdipratItaH samastAndhakArakSayakArI kamalAkarodghA-2 TanapaTIyAnAdityodgamaH pratyahaM bhavannupalakSyate, takriyA ca dezAddezAntarAvApyA'nyatra devadattAdau pratItA'numIyate / candramAzca sUtrakRtAGgaM 18| pratyahaM kSIyamANaH samastakSayaM yAvatpunaH kalAbhivRddhyA pravardhamAnaH saMpUrNAvasthA(sthA)yAM yAvadadhyakSeNaivopalakSyate / tathA saritazca 12 samavazIlAGkA-18 prAvRSi jalakallolAvilAH syandamAnA dRzyante / vAyavazca vAnto vRkSamaGgakampAdibhiranumIyante / yaccoktaM bhavatA-sarvamidaM saraNAdhya. cAIya- mAyAkhamendrajAlakalpamiti, tadasat, yataH sarvAbhAve kasyacidamAyArUpasya satyasyAbhAvAnmAyAyA evAbhAvaH syAt , yazca mAyAM 8 tiyutaM pratipAdayet yasya ca pratipAdyate sarvazUnyale tayorevAbhAvAtkutastavyavasthitiriti ?, tathA khapno'pi jAgradavasthAyAM satyAM vyavasthA-1 // 21 // pyate tasyA abhAve tasyApyabhAvaH syAttataH svapnamabhyupagacchatA bhavatA tannAntarIyakatayA jAgradavasthA'vazyamabhyupagatA bhavati, tadabhyupagame ca sarvazUnyabahAniH, na ca svapno'pyabhAvarUpa eva, svapne'pyanubhUtAdeH sadbhAvAt, tathA coktam-"aNuhUyadiTThaciMtiya | suyapayaiviyAradevayA'NUyA / sumiNassa nimittAI puNNaM pAvaM ca NAbhAvo // 1 // " indrajAlavyavasthA'pyaparasatyave sati bhavati, | tadabhAve tu kena kasa cendrajAlaM vyavasthApyeta 1, dvicandrapratibhAso'pi rAtrau satyAmekasiMzca candramasyupalabhakasadbhAve ca ghaTate na sarvazUnyate, na cAbhAvaH kasyacidapyatyantatuccharUpo'sti, zazaviSANakUrmaromagaganAravindAdInAmatyantAbhAvaprasiddhAnAM samAsapratipAdyasyaivArthasyAbhAvo na pratyekapadavAcyArthasyeti, tathAhi-zazo'pyasti viSANamapyasti kiM khatra zazamastakasamavAyi viSANaM nAstItyetatpratipAdyate, tadevaM saMbandhamAtramatra niSidhyate nAtyantiko vasvabhAva iti, evamanyatrApi draSTavyamiti / tadevaM vidyamA-18 |nAyAmapyastItyAdikAyAM kriyAyAM niruddhaprajJAstIrthikA akriyAvAdamAzritA iti // 8 // aniruddhaprajJAstu yathAvasthitArthave- // 217 // dino bhavanti, tathAhi-avadhimanaHparyAyakevalajJAninatrailokyodaravivaravartinaH padArthAn karatalAmalakanyAyena pazyanti, samasta 1 anubhUtadRSTacintitazrutaprakRtivikAradevatAnUpAH / svapnasya nimittAni puNyaM pApaM ca nAbhAvaH // 1 // 2 vendrajAlaM pr0| zrutajJAnino'pi AgamabalenAtItAnAgatAnarthAn vidanti, ye'pyanye'STAGganimittapAragAste'pi nimittabalena jIvAdipadArthaparicchedaM vidadhati, tadAha saMvaccharaM suviNaM lakkhaNaM ca, nimittadehaM ca uppAiyaM ca / aTuMgameyaM bahave ahittA, logaMsi jANaMti aNAgatAI // 9 // keI nimittA tahiyA bhavaMti, kesiMci taM vippaDieti NANaM / te vijabhAvaM aNahijjamANA, AhaMsu vijAparimokkhameva // 10 // te evamakkhaMti samicca logaM, tahA tahA (gayA)samaNA mAhaNA yAsayaM kaDaM NannakaDaM ca dakkhaM, AhaMsa vijAcaraNaM pamokkhaM // 11 // te cakkhu logaMsiha NAyagA u, maggANusAsaMti hitaM pyaannN| tahA tahA sAsayamAhu loe, jaMsI payA mANava! saMpagADhA // 12 // 'sAMvatsara' miti jyotiSa khamapratipAdako granthaH svamastamadhItya 'lakSaNaM' zrIvatsAdikaM, cazabdAdAntaravAmabhedabhinnaM, 'nimittaM' vAkprazastazakunAdikaM dehe bhavaM daiha-maSakatilakAdi, utpAte bhavamautpAtikam-ulkApAtadigdAhanirghAtabhUmikampAdikaM, tathA aSTAGgaca nimittamadhItya, tadyathA-bhaumamutpAtaM svapnamAntarikSamAGga svaraM lakSaNaM vyaJjanamityevaMrUpaM nvmpuurvt-2| tIyAcAravastuvinirgataM sukhaduHkhajIvitamaraNalAbhAlAmAdisaMsUcakaM nimittamadhItya loke'simatItAni vastUni anAgatAni ca / Raceceaeaceedeeeeeeeeeeeeeesearieterseceserversercedesesesesesed
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 sUtrakRtAUM 'jAnanti' paricchindanti, na ca zUnyAdivAdeSvetad ghaTate, tasmAdapramANakameva tairabhidhIyata iti // 9 // evaM vyAkhyAte sati | 12 sama zIlAGkA- Aha para:-nanu vyabhicAryapi zrutamupalabhyate, tathAhi-caturdazapUrvavidAmapi SaTsthAnapatisamAgama u Syate kiM punaraSTAGganimitta- saraNAya cAIya zAstravidAm ?, atra cAGgavarjitAnAM nimittazAstrANAmAnuSTubhena chandasArdhatrayodaza zatAni sUtraM tAvantyeva sahasrANi vRttistAvaciyutaM tpramANalakSA paribhASeti, aGgasya tvardhatrayodazasahasrANi mUtra, tatparimANalakSAvRttiraparimitaM vArtikamiti, tdevmssttaanggnimittvedi||218|| nAmapi parasparataH SaTsthAnapatitatvena vyabhicAritvamata idamAha-'keItyAdi, chAndasatvAtprAkRtazailyA vA liGgavyatyayaH, kAnici-18 nimittAni 'tathyAni' satyAni bhavanti, keSAzcittu nimittAnAM nimittavedinAM vA buddhivaikalyAttathAvidhakSayopazamAbhAvena tat nimittajJAnaM 'viparyAsaM vyatyayameti, AhetAnAmapi nimittavyabhicAraH samupalabhyate, kiM punastIthikAnAM ?, tadevaM nimittazAstrasya vyabhicAramupalabhya 'te' akriyAvAdino 'vidyAsadbhAvaM' vidyAmanadhIyAnAH santo nimittaM tathA cAnyathA ca bhavatIti matvA te 'AhaMsu vijApalimokkhameva' vidyAyAH-zrutasya vyabhicAreNa tasya parimokSa-parityAgamAhuH uktavantaH, yadivA-kriyAyA abhAvAdvidyayA-jJAnenaiva mokSaM-sarvakarmacyutilakSaNamAhuriti / kaciccaramapAdasyaivaM pAThaH, 'jANAmu logaMsi vayaMti maMda'tti, vidyAmanadhItyaiva svayameva lokamasin vA loke bhAvAn svayaM jAnImaH, evaM 'maMdA' jaDA vadanti, na ca nimittasya tathyatA, | tathAhi-kassacitkacitkSute'pi gacchataH kAryasiddhidarzanAt , sacchakunasadbhAve'pi kAryavidhAtadarzanAd, ato nimittabalenAdezavi-1 // 218 // dhAyinA mRpAvAda eva kevalamiti, naitadasti, na hi samyagadhItasya zrutasyArthe visaMvAdo'sti, yadapi SaTsthAnapatitasamudghoSyate 4 1 bodhavaikalyAt yadvA nimittazabdena nimittazAstrANi tena tadviSayakabuddhivaikalyAt / 15 tadapi puruSAzritakSayopazamavazena, na ca pramANAmAsavyabhicAre samyakpramANavyabhicArAzaGkA kartuM yujyate, tathAhi-marumarIci-191 kAnicaye jalagrAhi pratyakSaM vyabhicaratItikRtA kiM satyajalagrAhiNo'pi pratyakSasya vyabhicAro yuktisaMgato bhavati ?, na hi ma. |zakavartiranisiddhAyupadizyamAnA vyabhicAriNIti satyadhUmasyApi vyabhicAro, na hi suvivecitaM kArya kAraNaM vyabhicaratIti, tata zca pramAturayamaparAdho na prayANasya, evaM suvivecitaM nimittazrutamapi na vyabhicaratIti, yazca kSute'pi kAryasiddhidarzanena vyabhicAraH | zakyate so'nupapannaH, tathAhi-kAryAkUtAt kSute'pi gacchato yA kAryasiddhiH sA'pAntarAle itarazobhananimittabalAtsaMjAtetyevamava| gantavyaM, zobhananimittAsthitasthApItaranimittabalAtkAryavyAghAta iti, tathA ca zrutiH-kila buddhaH skhaziSyAnAhUyoktavAn , yathAdvAdazavArSikamatra durbhikSaM bhaviSyatItyato dezAntarANi gacchata yUyaM te tadvacanAdgacchantastenaiva pratiSiddhAH, yathA 'mA gacchata yUyam, ihAcaiva puNyavAn mahAsattvaH saMjAtastatprabhAvAtsubhikSaM bhaviSyati' tadevamantarA'paranimittasadbhAvAttavyabhicArazadveti sthitam / // 10 // sAmprataM kriyAvAdimataM duSayiSustanmatamAviSkurvanAha-ye kriyAta eva jJAnanirapekSAyAH dIkSAdilakSaNAyA mokSamiccha-18 Is nti te evamAkhyAnti, tadyathA-'asti mAtA pitA asti sucIrNasya karmaNaH phala miti, kiM kRkhAta evaM kathayanti ?-kriyAva eva | sarva sidhyatIti svAbhiprAyeNa 'loka' sthAvarajaGgamAtmakaM 'sametya jJAlA, kila vayaM yathAvasthitavastuno jJAtAra ityevamabhyupagamya sarva | mastyevetyevaM sAvadhAraNaM pratipAdayanti, na kathaJcibhAstIti, kathamAkhyAnti ?-'tathA tathA' tena (tana)prakAreNa, yathA yathA kriyA tathA tathA svarganarakAdikaM phalamiti, te ca zramaNAstIrthikA brAhmaNA vA kriyAta eva siddhimicchanti, kica-yat kimapi saMsAre duHkhaM tathA sukhaM ca tatsarva khayamevAtmanA kRtaM, nAnyena kAlezvarAdinA, na caitadakriyAvAde ghaTate, tatra sakriyatAdAtmano'kRtayopatrakRtAGgaM 18 reva sukhaduHkhayoH saMbhavaH syAt , evaM ca kRtanAzAkRtAbhyAgamo khAtAm , atrocyate, satyamastyAtmasukhaduHkhAdika, na khastyeva, 12samaya tathAhi-yadhastyeva ityevaM sAvadhAraNamucyate tatazca na kathaJcinnAstItyApanam , evaM ca sati sarva sarvAtmakamApadyeta, tathA ca sarva- saraNAdhya cAryAya- lokasya vyavahArocchedaH syAt , na ca jJAnarahitAyA kriyAyAH siddhiH, tadupAyaparijJAnAbhAvAt , na copAyamantareNopeyamavApyata ciyuta iti pratItaM, sarvA hi kriyA jJAnavatyeva phalavatyupalakSyate, uktazca-"paDhamaM nANaM tao dayA, evaM ciTThati sabasaMjae / abhANI // 219 // kiM kAhI, kiMvA nAhI cheyapAvayaM // 1 // " ityato jJAnasyApi prAdhAnyaM, nApi jJAnAdeva siddhiH, kriyArahitasya jJAnasya paGgo| riva kAryasiddheranupapatterityAlocyAha-'AhaMsu vijAcaraNaM pamokvaM'ti, na jJAnanirapekSAyAH kriyAyAH siddhiH, andha| speva, nApi kriyAvikalasya jJAnasya paGgoriva, ityevamavagamya 'AhuH uktavantaH, tIrthakaragaNadharAdayaH, kamAhuH ?, mokSaM, kathaM ?, vidyA ca-jJAnaM caraNaM ca-kriyA te dve api vidyete kAraNalena yasyeti vigRhyArzaAdikhAnmavarthIyo'c , asau vidyAcaraNo& mokSaH-jJAnakriyAsAdhya ityarthaH, tamevaMsAdhyaM-mokSa pratipAdayanti / yadivA'nyathA pAtanikA, kenaitAni samavasaraNAni pretipA| ditAni ? yaccoktaM yacca vakSyate ityetadAzayAha-'te evamakkhaMtI' tyAdi, aniruddhA-kacidapyaskhalitA prajJAyate'nayeti prajJAjJAnaM yeSAM tIrthakRtAM te'niruddhaprajJAH, ta 'evam anantaroktayA prakriyayA samyagAkhyAnti-pratipAdayanti 'loka' caturdazarajvAtmakaM sthAvarajaGgamAkhyaM vA 'sametya kevalajJAnena karatalAmalakanyAyena zAkhA tathAgatA:-tIthekarakhaM kevalajJAnaM ca gatAH, // 219 // 1 prathama zAna tato dayA evaM tiSThati sarvasaMyataH / ajJAnI kiM kariSyati kiMvA jJAsyati chekapApakaM ||1||jnyaansy jJAninAM jaiva, nindApradveSamAsaraiH / upadhAtaizca vinaya, zAnanaM karma badhyate // 2 // keSucidAdarzapu dRzyate zloko'yamazubhakriyAyA jJAnapUrvikAyAH phalavattAhApanAya na tadA virodhaH. 2 'praNItAni' ityapi / zIlAkA toesesecenesecksesesea sekseeeeeeeee
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtA zIlAGkAcAyika ciyuta // 220 // - 147 zramaNA' sAdhavo 'brAhmaNAH saMyatAsaMyatAH, laukikI vA vAcoyuktiH, kimbhUtAsta evamAkhyAntIti sambandhaH, tathA tatheti vA phacitpAThA, yathA yathA samAdhimArgo vyavasthitastathA tathA kathayanti, etacca kathayanti-yathA yatkizcitsaMsArAntargatAnAmasumatA duHkham-asAtodayasvabhAvaM, tatpratipakSabhUtaM ca sAtodayApAditaM sukhaM, tatkhayam-AtmanA kRtaM, nAnyena kAlezvarAdinA - | samiti, tathA coktam-"sayo puSakayANaM kammANaM pAvae phalavivAgaM / avarAhesu guNesu ya NimittamittaM paro hoi // 1 // " etaccAhutIrthakaragaNadharAdayaH, tadyathA-vidyA-jJAnaM caraNaM-cAritraM kriyA tatpradhAno mokSastamuktavanto, na jJAnakriyAbhyAM parasparanirapekSAbhyAmiti, tathA coktam-"kriyAM ca sajjJAnaviyoganiSphalAM, kriyAvihInAM ca vibodhasampadam / nirasvatA klezasamUhazA-15 ntaye, khayA zivAyAlikhiteva pddhtiH||1|| // 11 // kizca-'te' tIrthakaragaNadharAdayo'tizayajJAnino'sin loke cakSuriva cakSurvartante, yathA hi cakSuryogyadezAvasthitAn padArthAn paricchinatti evaM tepi lokasya yathAvasthitapadArthAviSkaraNa kArayanti, 4 tathA'sin loke te nAyakAH-pradhAnAH, tuzabdo vizeSaNe, sadupadezadAnato nAyakA iti, etadevAha-'mArga jJAnAdikaM mo kSamArga 'anuzAsati' kazyanti prajanA-prajAyanta iti prajAH-prANinasteSAM, kimbhUtaM , hitaM, sadgatiprApakamanarthanivAraka ca, kina-caturdazarajjvAtmake loke pazcAstikAyAtmake vA yena yena prakAreNa dravyAstikanayAbhiprAyeNa yadvastu zAzvataM tattathA 'ta AhuH uktavantaH, yadivA loko'yaM prANigaNaH saMsArAntarvartI yathA yathA zAzvato bhavati tathA tathaivAhuH, tadyathA-yathA yathA mithyAdarzanAbhivRddhistathA tathA zAzvato lokaH, tathAhi-tatra tIrthakarAhArakavAH sarva eva karmabandhAH sambhAvyanta iti, 1 nedaM pratyantare / 2 sarvaH pUrvakRtAnAM karmaNAM prApnoti phalaviSAkaM / aparAdheSu guNeSu ca nimittamAtraM po bhavati // 1 // | tathA ca mahArambhAdibhizcaturbhiH sthAne vA narakAyuSkaM yAvanivartayanti tAvatsaMsArAnuccheda iti, athavA yathA yathA rAgadveSA- 12 samabadivRddhistathA tathA saMsAro'pi zAzvata ityAhuH, yathA yathA ca karmopacayamAtrA tathA tathaiva saMsArAbhivRddhiriti / duSTamanovAkAyA- saraNAdhya. bhivRddhau vA saMsArAbhivRddhiravagantavyA, tadevaM saMsArasvAbhivRddhirbhavati / 'yasmiMzca' saMsAre, prajAyanta iti 'prajA' jantavaH, he mAnava !, manuSyANAmeva prAyaza upadezArhakhAnmAnavagrahaNaM, samyagnArakatiryaGnarAmarabhedena 'pragADhAH' prakarSaNa vyavasthitA iti // 12 // lezato jantubhedapradarzanadvAreNa tatparyaTanamAha je rakkhasA vA jamaloiyA vA, je vA surA gaMdhavA ya kAyA / AgAsagAmI ya puDhosiyA je, puNo puNo vippariyAsuveti // 13 // jamAhu ohaM salilaM apAragaM, jANAhi NaM bhavagahaNaM dumokkhaM / jaMsI visannA visayaMgaNAhiM, duhao'vi loyaM aNusaMcaraMti // 14 // na kammuNA kamma khati bAlA, akammuNA kamma khati dhIrA / medhAviNo lobhamayAvatItA, saMtosiNo 10 // 22 // no pakareMti pAvaM // 15 // te tIyauppannamaNAgayAI, logassa jANaMti tahAgayAiM / NetAge annesi aNanaNeyA. buddhAhate aMtakaDA bhavaMti // 16 // 'ye kecana vyantarabhedA rAkSasAtmAnaH, tadgrahaNAcca sarve'pi vyantarA gRhyante tathA yamalaukikAtmAnaH, a(mbAmbombAdayastadupalakSaNAtsarve bhavanapatayaH tathA ye ca 'surA' saudharmAdivaimAnikAH, cazabdAjjyotiSkAH sUryAdayaH, tathA re 'gAndharvo vidyAdharA vyantaravizeSA vA, tadgrahaNaM ca prAdhAnyakhyApanArtha, tathA 'kAyA' pRthiSIkAyAdayaH paDapi gRyanta iti / punaranyena prakAreNa / satvAnsaMjighRkSurAha-ye kecana 'AkAzagAmina:' saMprAptAkAzagamanalabdhayazcaturvidhadevanikAyavidyAdharapakSivAyavaH, tathA ye ca 'pRthivyAzritAH pRthivyatejovanaspatidvitricatuSpaJcendriyAste sarve'pi khakatakarmabhiH punaH punarvividham-anekaprakAraM paryAsaMparikSepamarahaTTaghaTInyAyena paribhramaNamupa-sAmIpyena yAnti-gacchantIti // 13 // kizcAnyat-'ya' saMsArasAgaram AhuH-utavantastIrthakaragaNadharAdayastadvidaH, kathamAhuH-khayambhuramaNasalilaughavadapAraM, yathA svayambhuramaNasalilaudho na kenacijalacareNa sthalacareNa vA layituM zakyate evamayamapi saMsArasAgaraH samyagdarzanamantareNa layituM na zakyata iti darzayati-'jAnIhi / | avagaccha Namiti vAkyAlaGkAre, bhavagahanamidaM-caturazItiyonilakSapramANaM yathAsambhavaM saGkhyeyAsakyeyAnantasthitikaM duHkhena mu-181 | cyata iti dumokSaM-duruttaramastivAdinAmapi, kiM punarnAstikAnAm , punarapi bhavagahanopalakSitaM saMsArameva vizinaSTi-'yatra' yamin saMsAre sAvadhakarmAnuSThAyinaH kumArgapatitA asatsamavasaraNagrAhiNo 'viSaNNA' avasaktA viSayapradhAnA aGganA viSayAga-1 nAstAmiH, yadivA viSayAzvAnAca viSayAGganAstAbhirvazIkRtAH sarvatra sadanuSThAne'vasIdanti, ta evaM viSayAGganAdike paTTe viSaNyA 'dvidhA'pi' AkAzAzritaM pRthivyAzritaM ca lokaM, yadivA sthAvarajaGgamaloka 'anusaMcaranti' gacchanti, yadivA-'dvidhA
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 // 22 // sUtrakRvAGgaM 'pi' iti liGgamAtrapravrajyayA'viratyA (ca) rAgadveSAbhyAM vA loka-caturdazarajjvAtmaka svakRtakarmapreritA 'anusaJcaranti' bambhra-1|| 12 samaba bIlAbA myanta iti // 14 // kizcAnyat-te evamasatsamavasaraNAzritA mithyAkhAdibhirdoSairabhibhUtAH sAvaghetaravizeSAnabhijJAH sntH|||| cArgIya | saraNAdhya karmakSapaNArthamabhyudyatA nirvivekatayA sAvadyameva karma kurvate, na ca 'karmaNA' sAvadyArambheNa 'karma' pApaM 'kSapayanti' vyapanayanti, ajJAnavAdAlA iva bAlAsta iti, yathA ca karma kSipyate tathA darzayati-'akarmaNA tu' Azrayanirodhena tu antazaH zailezyavasthAyAM // 221 // // karma kSapayanti 'vIrAH' mahAsavAH sadvaidyA iva cikitsayA''mayAniti / medhA-prajJA sA vidyate yeSAM te medhAvina:-hitAhita-18 prAptiparihArAbhijJA lobhamayaM-parigrahamevAtItAH parigrahAtikramAllobhAtItAH-bItarAgA ityarthaH, 'santoSiNaH' yena kenacitsantuSTA avItarAgA apIti, yadivA yata evAtItalobhA ata eva santoSiNa iti, ta evaMbhUtA bhagavantaH 'pApam' asadanuSThAnApAditaM karma 'na kurvanti nAdadati, kacitpAThaH, 'lobhabhayAdatItA' lobhazca bhayaM ca samAhAradvandvaH, lobhAdvA bhayaM tasAdatItAH santopiNa iti, na punaruktAzaGkA vidheyeti, ato (vidheyAna yato)lobhAtItalena pratiSedhAMzo darzitaH, santoSiNa ityanena ca vidhyaMza | iti, yadivA lobhAtItagrahaNena samastalobhAbhAvaH saMtoSiNa ityanena tu satyapyavItarAgale notkaTalobhA iti lobhAbhAvaM darza-1 | yamaparakaSAyebhyo lobhasa prAdhAnyamAha, ye ca lobhAtItAste'vazyaM pApaM na kurvanti iti sthitam // 15 // ye ca lobhAtItAsle kimbhUtA bhavanti ityAha-'te' pItarAgA alpakaSAyA vA 'lokasya' pazcAstikAyAtmakasya prANilokasya vA'tItAni-anya-12 janmAcaritAni utpannAni vartamAnAvasthAyIni anAgatAni-ca bhavAntarabhAvIni sukhaduHkhAdIni 'tathAgatAni yathaiva sthitA|ni tathaiva avitathaM jAnanti, na vibhaGgajJAnina iva viparItaM pazyanti, tathAdyAgamaH-"aNagAre NaM bhaMte ! mAI micchAdiTTI rAya gihe Nayare samohae vANArasIe nayarIe svAiM jANai pAsai ?, jAva se se daMsaNe vivajjAse bhavatI" tyAdi, te caatiitaanaagt| vartamAnajJAninaH pratyakSajJAninazcaturdazapUrvavido vA parokSajJAninaH 'anyeSAM saMsArottitIrpUNAM bhavyAnA mokSaM prati netAraH sadu-1 padezaM vA pratyupadeSTAro bhavanti, na ca te svayambuddhakhAdanyena nIyante-tattvAvabodhaM kArya(dhavantaH kriya)nta ityananyaneyAH, | hitAhitaprAptiparihAraM prati nAnyasteSAM netA vidyata iti bhAvaH / te ca 'buddhAH' svayaMbuddhAstIrthakaragaNadharAdayaH, huzabdazcazabdArthe | vizeSaNe vA, tathA ca pradarzita eva, te ca bhavAntakarAH saMsAropAdAnabhUtasya vA karmaNo'ntakarA bhavantIti // 16 // yAvadadyApi bhavAntaM na kurvanti tAvatpratiSedhyamaMzaM darzayitumAha te Neva kuvaMti Na kAravaMti, bhUtAhisaMkAi duguMchamANA / sayA jatA vippaNamaMti dhIrA, vipaNatti (paNAya ) dhIrA ya havaMti ege // 17 // Dahare ya pANe vuDhe ya pANe, te Attao pAsai savaloe / ubehatI logamiNaM mahaMtaM, buddhe'pamattesu parivarajA // 18 // je Ayao para1 anagAro bhadanta ! mAyI mithyAdRSTiH rAjagRhe nagare samavahataH vArANasyAM nagaryA rUpANi jAnAti pazyati / , yAvatsa tasya darzanaviparyAso bhavati / / 2 tadA khayaM padArthAnA hAtAraste iti khayamityAdi / 3 tatvAvabodhakArya ta itya0pra0 / 4 va pr.| kRtAGgaM o vAvi NaJcA, alamappaNo hoti alaM paresiM / taM joibhUtaM ca sayAvasejA, je pAukujA 12 samavazIlAGkA saraNAcyA __ aNuvIti dhammaM // 19 // attANa jo jANati jo ya logaM, gaI ca jo jANai NAgaI ca / cAyIyavRttiyutaM jo sAsayaM jANa asAsayaM ca, jAti(ca) maraNaM ca jaNovavAyaM // 20 // // 222 // 'te' pratyakSajJAninaH parokSajJAnino vA viditavedyAH sAvadhamanuSThAnaM bhUtopamadobhizaGkayA pApaM karma jugupsamAnAH santo na khataH kurvanti, nApyanyena kArayanti, kurvantamapyaparaM nAnumanyante / tathA svato na mRSAvAdaM jalpanti nAnyena jalpayanti nA| pyaparaM jalpantamanujAnanti, evamanyAnyapi mahAvratAnyAyojyAnIti / tadevaM 'sadA sarvakAlaM 'yatA: saMyatAH pApAnuSThAnAbhittA vividhaM-saMyamAnuSThAnaM prati 'praNamanti' prahIbhavanti / ke te ?-'dhIrA' mahApuruSA iti / tathaike kecana heyopAdeyaM vijJAyApiMzabdAtsamyakparijJAya tadeva niHzajhaM yajinaH praveditamityevaMkRtanizcayAH karmaNi vidArayitavye vIrA bhavanti, yadivA parISahopasargAnIkavijayAdvIrA iti pAThAntaraM vA 'viNNattivIrA ya bhavaMti ege 'eke' kecana gurukarmANo'lpasavAH vijJaptiHjJAnaM, tanmAtreNeva vIrA nAnuSThAnena, na ca jJAnAdevAmilapitArthAvAptirupajAyate, tathAhi-"adhItya zAstrANi bhavanti mUrkhA, // 222 // yastu kriyAvAn puruSaH sa vidvAn / saMcintyatAmauSadhamAturaM hi, na jJAnamAtreNa karotyarogam // 1 // " // 17 // kAni punastAni 1 jugupsantaH pra. jugupsA kurvanta iti nAmadhAta caiva zatari / 1 cakAro'pizambAthai yahA paurAvi iti bhaviSyati / 3vya vA t.pr.| Caeseseseeeeeeeeeseseceiseseksecesesesecesesesesesesereesesesecseene eeseeeeeeeesesteemedeseesesesesesesese ceneseccccesesesesesesecesso
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 | bhUtAni ? yacchakyA''rambhaM jugupsanti santa ityetadAzayAha-ye kecana 'Dahare'tti laghavaH kunthvAdayaH sUkSmA vA, te sarve'pi prANAH-prANinaH ye ca vRddhAH-bAdarazarIriNastAnsarvAnapyAtmatulyAn-Atmavatpazyati-sarvaminnapi loke yAvatpramANaM mama 8 tAvadeva kunyorapi, yathA vA mama duHkhamanabhimatamevaM sarvalokasyApi, sarveSAmapi prANinAM duHkhamutpadyate, duHkhAbodvijanti, tathA cAgamaH-"puDhabikAe NaM bhaMte ! akaMte samANe kerisayaM veyaNaM veei " ityAdyAH sUtrAlApakAH, iti malA te'pi nAkramitavyA na saMghahanIyAH, ityevaM yaH pazyati sa pazyati / tathA lokamimaM mahAntamutprekSate, pahajIvasUkSmavAdarabhedairAkulakhAnmahAntaM, yadi18vAnAdhanidhanakhAnmahAn lokaH, tathAhi-bhavyA api kecana sarveNApi kAlena na setsyantIti, yadyapi dravyataH SaDdravyAtmaka tvAt kSetratazcaturdazarajjupramANatayA sAvadhiko lokastathApi kAlato bhAvatathAnAdhanidhana khAtparyAyANAM cAnantastrAnmahAn lokastamutprekSata iti / evaM ca lokamutprekSamANo buddhaH-avagatatattvaH sarvANi prANisthAnAnyazAzvatAni, tathA nAtrApasade saMsAre sukhale-9 zo'pyastItyevaM manyamAnaH 'apramatteSu' saMyamAnuSThAyiSu yatiSu madhye tathAbhUta eva pariH-samantAdbrajet parivrajet , yadivA buddhaH san 'pramatteSu' gRhastheSu apramattaH san saMyamAnuSThAne parivrajediti // 18 // kica-'ya: svayaM sarvajJa AtmanastrailokyodaravivaravartipadArthadarzI yathA'vasthitaM lokaM jJAkhA tathA yazca gaNadharAdikaH 'paratAtIrthakarAderjIvAdIn padArthAn vidikhA parebhya upadizati sa evaMbhUto heyopAdeyavedI 'AtmanakhAtumalaM' AtmAnaM saMsArAvaTAtpAlayituM samartho bhavati, tathA pareSAM ca 4 saMbandhe SaSTI apinA dezAMdivyavacchedaH / 2 upacaritasarvasamyavacchedAya, minnaM vA vAkyamevat / / pRthvIkAyiko bhadanta ! AkAntaH san kIdRzI vedanA sUtraka. 19 vedayati ! / 4. iiNa sthAnA* pra.. sUtratA sadupadezadAnavastrAtA jAyate, '' sarvajhaM khata eva sarvavedinaM tIrthakarAdikaM paratovedinaM ca gaNadharAdika jyotirbhUtaM' padArthapra-1812 samavazIlAkA- kAzakatayA candrAdityapradIpakalpamAtmahitamicchan saMsAraduHkhodvinaH kRtArthamAtmAnaM bhAvayan 'satatam' anavaratam 'Avaset' pAya | seveta, gurvantika eva yAvajjIvaM vaset , tathA coktam-"nANassa hoi bhAgI thirayarao daMsaNe caritte ya / dhanA AvakahAe ciDataM gurukulavAsa Na muMcaMti ||1||"k evaM kuryuH iti darzayati-ye karmapariNatimanuvicintya "mANustakhecajAI" ityAdinA // 22 // | durlabhA ca saddharmAvAptiM saddharma vA zrutacAritrAkhyaM zAntyAdidazavidhasAdhudharma zrAvakadharma vA 'anuvicintya paryAlocya zAkhA vA tameva dharma yathoktAnuSThAnataH 'prAduSkuyuH' prakaTayeyuH te gurukulavAsaM yAvaJjIvamAsevanta iti, yadivA ye jyotirbhUtamAcArya | satatamAsevanti ta evAgamajJA dharmamanuvicintya 'loka' paJcAstikAyAtmakaM caturdazarajjvAtmakaM vA prAduSkuyuriti kriyA // 19 // kiMcAnyat-yo khAtmAnaM paralokavApina zarIrAvyatiriktaM sukhaduHkhAdhAraM jAnAti yazcAtmahiteSu pravartate sa AtmajJo bhavati / yena cAtmA yathAvasthitasvarUpo'haMpratyabanAyo ni to bhavati tenaivAyaM sarvo'pi lokaH pravRttinivRttirUpo vidito bhavati, sa eva cAtmajJo'stItyAdikriyAvAdaM bhASitumarhatIti dvitIyavRttasthAnte kriyA / yazca 'loka' carAcaraM vaizAkhasthAnasthakaTisthakarayu18. ramapuruSAkAraM cazabdAdalokaM cAnantAkAzAstikAyamAtra jAnAti, yazca jIvAnAm 'Agatim' AgamanaM kutaH samAgatA nAra-18 kAstiryazco manuSyA devAH ? kairvA karmabhirnArakAdilenotpadyante / evaM yo jAnAti, tathA 'anAgatiM ca' anAgamanaM ca, kutra // 223 // gatAnAM nAgamanaM bhavati ? cakArAcagamanopAyaM ca samyagdarzanazAnacAritrAtmakaM yo jAnAti, tatrAnAgatiH-siddhirazeSakarmacyu-18 jJAnasya bhavati bhAgI sthirataro darzane cAritre ca / dhanyA mAvatkarSa gurukulavAsa na muJcanti // 1 // 20 mijhAto pr| tirUpA lokAgrAkAzadezasthAnarUpA vA grAbA, sA ca sAdiraparyavasAnA / yazca 'zAzvataM nityaM sarvavastujAtaM dravyAstikanayAzrayAt 'azAzvataM' vAnityaM pratikSaNavinAzarUpaM paryAyanayAzrayaNAt, cakArAnityAnityaM cobhayAkAraM sarvamapi vastujAtaM yo jAnAti, tathA yAgamaH-"NeraiyA dabaTTayAe sAsayA bhAvayAe asAsayA" evamanve'pi tirvagAdayo draSTavyAH / athavA nirvANaM| zAzvataM saMsAra:-azAzvatastadgatAnAM saMsAriNAM khakRtakarmavazagAnAmitazcetaca gamanAditi / tathA 'jAtim utpattiM nArakatiryamanuSyAmarajanmalakSaNAM 'maraNaM ca' AyuSkakSayalakSaNaM, tathA jAyanta iti janAH-sattvAsteSAmupapAtaM yo jAnAti, sa ca nArakadevayorbhavatIti, atra ca janmacintAyAmasumatAmutpattisthAnaM yonirbhaNanIyA, sA ca sacittAcittA mizrA ca tathA zItA, uSNA mizrA ca tathA saMvRtA vivRtA mizrA cetyevaM saptaviMzatividheti / maraNaM-punastiyazcanuSyayoH, cyavanaM-jyotiSkavaimAnikAnAm udvartanA-bhavanapativyantaranArakANAmiti // 20 / kizca aho'vi sattANa viuddaNaM ca, jo AsavaM jANati saMvaraM ca / dukkhaM ca jo jANati nijaraM ca, so bhAsiumarihai kiriyavAdaM // 21 // saddesu rUvesu asajamANo, gaMdhesu rasesu adussamANe / No jIvitaM No maraNAhikaMkhI, AyANagutte valayA vimukke // 22 // tibemi / iti zrIsamavasaraNAdhyayanaM dvAdazamaM samattaM // (gAthAgra0568) 1 nairayikA dravyArthatayA zAzvatA bhAvArthatayA azAzvatAH /
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtA zIlAGkAvAya ciyutaM // 224 // sUtrakRtA zIlAGkAcAryIya ciyurta // 225 // 150 'sattvAnA' svakRtakarmaphalabhujAmadhastA nArakAdau duSkRtakarmakAriNAM vividhAM virUpAM vA kunAM - jAtijarAmaraNarogazokakRtAM zarIrapIDAM cazabdAttaddbhAvopAyaM yo jAnAti, idamuktaM bhavati - sarvArthasiddhAdArato'dhaH saptamIM narakabhruvaM yAvadasumantaH sakarmANo vivartante, tatrApi ye gurutarakarmANaste'pratiSThAnana rakayAyino bhavantItyevaM yo jAnIte / tathA AzravatyaSTaprakAraM karma yena sa AzravaH sa ca prANAtipAtarUpo rAgadveSarUpo vA midhyAdarzanAdiko veti taM tathA 'saMvaram' AzravanirodharUpaM yAvadazeSayoganirodhasvabhAvaM, cakArAtpuNyapApe ca yo jAnIte tathA 'duHkham' asAtodayarUpaM tatkAraNaM ca yo jAnAti 'sukhaM' ca tadviparyayabhUtaM yo jAnAti, tapasA yo nirjarAM ca, idamuktaM bhavati - yaH karmabandhahetUn tadviparyAsahetUMzca tulyatayA jAnAti, tathAhi"yathAprakArA yAvantaH, saMmArAvezahetavaH / tAvantastadviparyAsA, nirvANAvezahetavaH || 1 ||" sa eva paramArthato 'bhASituM vaktumaIti, kiM tad 1 ityAha-- kriyAvAdam asti jIvo'sti puNyamasti pApamasti ca pUrvAcaritasya karmaNaH phalamityevaMrUpaM vAdamiti / | tathAhi jIvAjIvAzravasaMvarabandhapuNyapApanirjarA mokSarUpA navApi padArthAH lokadvayenopAttaHH, tatra ya AtmAnaM jAnAtItyanena jIvapadArthaH, lokamityanenAjIvapadArthaH, tathA gatyanAgatiH zAzvatetyAdinA'nayoreva svabhAvopadarzanaM kRtaM tathA''zravasaMvarau svarUpeNaivopAcau, duHkhamityanena tu bandhapuNyapApAni gRhItAni tada vinAbhAvikhAdduHkhasya, nirjarAyAstu svAbhidhAnenaivopAdAnaM, tatphalabhUtasya ca mokSasyopAdAnaM draSTavyamiti, tadevametAvanta eva padArthAstadabhyupagamena cAstItyAdikaH kriyAvAdo'bhyupagato bhavatIti, yazcaitAn padArthAn 'jAnAti' abhyupagacchati sa paramArthataH kriyAvAda jAnAti / nanu cAparadarzanoktapadArthaparijJAneneM samya 1 AdinA'zAzvataM / 2 ajIva pakSe'nAgatiH sthitiH yadvA jIvAnAM te ajIvakRte iti / 3 vaiSayikasukhasya duHkharUpatvAma duHkhasya puNyAvinAbhAvavAnupapattiH / 4 jJAnAcchraddhA tataH prarUpaNeti samyagvAdikhazaGkA / vAditvaM kasmAnnAbhyupagamyate 1 taduktapadArthAnAmevAghaTamAnakhAt, tathAhi -- naiyAyikadarzanena tAvatpramANaprameyasaMzayaprayojanaSTAntasiddhAntAvayaSa tarka nirNayavAdajalpavitaNDA hekhAbhAsacchalajAtinigrahasthAnAnI tyete SoDaza padArthA abhihitAH, tatra heyopAdeya(nivRtti) pravRttirUpatayA yena padArthaparicchittiH kriyate tatpramIyate'neneti pramANaM tacca pratyakSAnumAnopamAnazAbdabhedAccaturddhA, | tatrendriyArthasaMnikarSotpatraM jJAnamavyapadezyamavyabhicAri vyavasAyAtmakaM pratyakSaM tadatrendriyArtha yoryaH saMbandhastasmAdyadutpatraM, nobhivyataM, jJAnaM, na sukhAdikam, avyapadezyamiti vyapadezyale zAbdaprApteH, avyabhicAritaddhi dvicandrajJAnavavyabhicaratIti vyavasAyAtmakamiti nizcayAtmakaM pratyakSaM tatrAsya pratyakSatA na budhya ( yujya) te, tathAhi - yatrAtmA'rthagrahaNaM prati sAkSAvyApriyate tadeva pratyakSaM tacAvadhimanaH paryAya kevalAtmakam, etacAparopAdhidvAreNa pravRtteranu mAnavatparokSamiti, upacArapratyakSaM tu syAt, na copacArastattvacintAyAM vyApriyata iti / anumAnamapi pUrvavaccheSavatsAmAnyatodRSTamiti tridhA, tatra kAraNAtkAryAnumAnaM pUrvavat kAryAtkAraNAnumAnaM zeSavat sAmAnyatodRSTaM tu cUtamekaM vikasitaM dRSTvA puSpitAzrUtA jagatIti yadivA devadattAdau gatipUrvikA sthAnAt sthAnAntarAvAptiM dRSTvA''ditye'pi gatyanumAnamiti, tatrApyanyathAnupapattireva gamikA, na kAraNAdikaM, tathA vinA kAraNasya kArya prati vyabhicA rAt, yatra tu sA vidyate tatra kAryakAraNAdivyatirekeNApi gamyagamakabhAvo dRSTaH, tadyathA - bhaviSyati zakaTodayaH, kRttikAdarzanAditi, taduktam- "anyathA'nupapannakhaM, yatra tatra trayeNa kim ? / nAnyathA'nupapannakhaM, yatra tatra trayeNa kim 1 // 1 // apicapratyakSasyAprAmANye tatpUrvakasyAnumAnasyAprAmANyamiti / prasiddhasAdharmyAtsAdhyasAdhanamupamAnaM, yathA gaurgavayastathA, atra ca saJjJAsa1 janAnAM dhAtmA jJAnasvarUpa itIndriyAdinA'bhivyajyate jJAnaM teSAM tulayate / 2 sukhasyApIndriyArthopasthAt / 3 indriyArthotthaM / nisaMbandhapratipattirupamAnArthaH, atrApi siddhAyAmanyathA'nupapattAvanumAnalakSaNalena tatraivAntarbhAvAtpRthakpramANatvamanupapadmameva, atha nAstyanupapattistato vyacicArAdapramANatopamAnasya / zAbdamapi na sarva pramANaM, kiM tarhi ?, AptapraNItasyaivAgamasya prAmANyaM, na cAIyatirekeNAparasyAptatA yuktiyukteti etaccAnyatra nirloThitamiti / kizca sarvamapyetatpramANamAtmano jJAnaM jJAnaM cAtmano guNaH (guNazca) pRthakpadArthatayA'bhyupagantuM na yukto, rUparasAdInAmapi pRthakpadArthatA''yatteH, atha prameyagrahaNenendriyArthatayA te'pyAzritAH, satyamAzritAH, na tu yuktiyuktAH, tathAhi - dravyavyatirekeNa teSAmabhAvAt tadgrahaNe ca teSAmapi grahaNaM siddhameveti na yuktaM pRthagupAdAnam / prameyaM khAtmazarIrendriyArthabuddhi manaH pravRttidopapretya bhAvaphaladuHkhApavargAH, tatrAtmA sarvasya draSTopabhoktA ce ( sa ce) cchAdveSaprayanasukhaduHkhajJAnAnumeyaH, sa ca jIvapadArthatayA gRhIta evAsmAbhiriti, zarIraM tu tasya bhogAyatanaM, bhogAyatanAnIndriyANi bhoktavyA indriyArthAH, etadapi zarIrAdikaM jIvAjIvagrahaNenoktamasmAbhiriti / upayogo buddhirityetacca jJAnavizeSaH, sa ca jIvaguNatayA jIvo- | pAdAnatayo (neno) pAta ev| sarvaviSayamantaH karaNaM yugapajjJAnAnutpattiliGgaM manaH, tadapi dravyamanaH paugalikama jIvagrahaNena gRhItaM bhAvamanastvAtmaguNatvAjjIvagrahaNeneti / AtmanaH sukhaduHkhasaMvedanAnAM nirvartanakAraNaM pravRttiH, sApi pRthakapadArthatayA nAbhyupagantuM yuktA, tathAhi pravRttirityAtmecchA, sA cAtmaguNa eva, AtmA'bhiprAyatayA jJAnavizeSatvAd, AtmAnaM dUSayatIti doSaH, tadyathA-asthA| tmano nedaM zarIramapUrvam, anAdikhAdasya, nApyanuttaram, anantalAtsantateriti, ( zarIre'pUrvatayA sAntatayA vA ) yo'yamAtmano'dhyava| sAyaH sa doSo, rAgadveSamohAdiko vA doSaH, ayamapi doSo jIvAbhiprAyatayA tadantarbhAvIti na pRthagvAcyaH / pretyabhAvaH - paralokasadbhAvo'yamapi sasAdhano jIvAjIva grahaNenopAttaH, phalamapi -sukhaduHkhopabhogAtmakaM tadapi jIvaguNa evAntarbhavatIti na pRthagupadeSTa For Private Personal Use Only 12 samava saraNAdhya0 // 224 // 12 sabhava saraNAdhya0 naiyAyika tatvanirAsaH // 225 //
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 eatestaeeeeeeeeeae ttiyutaM vyamiti, duHkhamityetadapi vividhavAdhanayogarUpamiti na phalAdatiricyate, janmamaraNaprabandhocchedarUpatayA sarvaduHkhaprahANalakSaNo mokSaH, sa cAsmAbhirupAtta eveti / kimityanavadhAraNAtmakaH pratyayaH saMzaya:, asAvapi nirNayajJAnavadAtmaguNa eveti, yena prayuktaH pravartate tatprayojanaM, tadapIcchAvizeSakhAdAtmaguNa eva, avipratipattiviSayApanno'rtho dRSTAntaH, asAvapi jIvAjIvayoranyataraH, na caitAvatA'sya pRthapadArthatA yuktA, atiprasaGgAd, avayavagrahaNena ca tasyottaratra grahaNAditi / siddhAntazcaturvidhaH, tadyathA18 sarvatatrAviruddhastatre'dhikRto'rthaH sarvatatrasiddhAntaH 1, yathA sparzanAdInIndriyANi sparzAdaya indriyArthAHpramANaiHprameyasya grahaNamiti 1, samAnatatrasiddhaH paratatrAsiddhaH pratitatrasiddhAnto yathA sAGkhyAnAM nAsata AtmalAbho na ca sataH sarvathA vinAza iti, tathA coktam - "nAsato jAyate bhAvo, nAbhAvo jAyate sataH" iti 2, yatsiddhAvanyasyArthasyAnuSaGgeNa siddhiH so'dhikaraNasiddhAntaH || 3, yathendriyavyatirikto jJAtA''tmA'sti darzanasparzanAbhyAmekArthagrahaNAditi, tatrAnuSaGgiNorthA 1 indriyanAnAvaM 2 niyataviSa18yANIndriyANi 3 skhaviSayagrahaNaliGgAni ca 4 jJAturjJAnasAdhanAni 5 sparzAdiguNavyatiriktaM dravyaM 6 guNAdhikaraNa 7 maniyata-18 viSayAzcetanAH 8 iti, pUrvArthasiddhAveteAH sidhyanti, naitairvinA pUrvArthaH saMbhavatIti 3, aparIkSitArthAbhyupagamAtadvizeSaparIkSaNa| mabhyupagamasiddhAntaH4, tadyathA, kiM zabda iti vicAre kazcidAha-astu dravyaM zabdaH, sa tu kiM nityo'thAnityaH ?, ityevaM vicAraH, sa cAyaM caturvidho'pi siddhAnto na jJAnavizeSAdatiricyate, jJAnavizeSasyAtmaguNakhAdguNasya ca guNigrahaNena grahaNAd na pRtha-|| gupAdAnamiti4 / athAvayavAH-pratijJAhetUdAharaNopanayanigamanAni, tatra sAdhyanirdezaH pratijJA, yathA nityaH zabdo'nityo S| veti, hinoti-gamayati pratijJAtamarthamiti hetuH, tadyathA-utpattidharmakakhAt, sAdhyasAdharmyavaidharmyabhAve dRSTAntaH udAharaNaM, yathA sUtrakRtAGgaM 15 ghaTa iti, vaidhyodaahrnnN yadanityaM na bhavati tadutpattimadapi na bhavati yathA''kAzamiti, tathA na tatheti vA pakSadharmopasaMhAra masa zIlAGkA- | upanayaH, tayathA--anityaH zabdaH kRtakakhAd ghaTavattathA cAyaM, anityakhAbhAve kRtakakhamapi na bhavatyAkAzavat na tathA'yamiti, || saraNAdhya cAryAya-10 pratijJAhakhoH punarvacanaM nigamanaM, tasmAdanitya iti, te cAmI paJcApyavayavA yadi zabdamAnaM tataH zabdasya paugilakakhAtpudgalAnAM naiyAyika cAjIvagrahaNena grahaNAna pRthagupAdAnaM nyAyyam , atha tajaM jJAnaM tato jIvaguNakhAt jIvagrahaNenaivopAdAnamiti, jJAnavizeSapa- tatvanirAsa: // 226 // dArthatA'bhyupagame ca padArthabahukhaM syAd, anekaprakArakhAjjJAnavizeSANAmiti / saMzayAdRrdhva bhavitavyatApratyayaH sadarthaparyAlocanAtmakastarkaH, yathA bhavitavyamatra sthANunA puruSeNa veti, ayamapi jJAnavizeSa eva, na ca jJAnavizeSANAM jJAturabhinnAnAM pRthak padArthaparikalpanaM samanujAnate vidvAMsaH / saMzayatarkAbhyAmuttarakAlabhAvI nizcayAtmaka pratyayo nirNayaH, ayamapi prAgvatra jJAnAdatiricyate, kizca-asya nizcayAtmakatayA pratyakSAdipramANAntarbhAvAnna pRthaga nirdezo nyAyya iti / tisraH kathAH-vAdo jalpo | vitaNDA ceti, tatra pramANatarkasAdhanopAlambhaH siddhAntAviruddhaH paJcAvayavopapannaH pakSapratipakSaparigraho vAdaH, sa ca tattvajJAnAthaM ziSyAcAryayorbhavati, sa eva vijigISuNA sArdha chalajAtinigrahasthAnasAdhanopAlambho jalpaH, sa eva pratipakSasthApanAhIno vitaNDeti, tatrAsAM tisRNAmapi kathAnAM bheda eva nopapadyate, yatastattvacintAyAM tattvanirNayArtha vAdo vidheyo, na chalajalpAdinA tattvAvagamaH katu pAryate, chalAdikaM hi paravaJcanArthamupanyasyate, na ca tena tacAvagatiH iti satyapi bhede naivAsAM padArthatA, yato // 226 // | yadeva paramArthato vastuvRttyA vasvasti tadeva paramArthatayA'bhyupagantuM yuktam , vAdAstu puruSecchAvazena bhavanto'niyatA vartante(tat) na tepA padArthateti, kizca-puruSecchAnuvidhAyino vAdAH kukuTalAvakAdiSvapi pakSapratipakSaparigraheNa bhavantyatasteSAmapi tttvpraaptiH| 18 sthAna caitadiSyata iti / asiddhAnakAntikaviruddhA hekhAbhAsAH, hetuvadAbhAsanta iti hekhAbhAsAH, tatra samyagdhetUnAmapi na tattva| vyavasthitiH kiM punastadAbhAsAnAM ?, tathAhi-iha yaniyataM vasvasti tadeva tacaM bhavitumarhati, hetavastu kacidvastuni sAdhye hetavaH kvacidahetava ityaniyatAsta iti / atha 'chalam' arthavidhAto'rthavikalpopapattyeti, tatrArthavizeSe vivakSitebhihite vakturabhiprA| yAdarthAntarakalpanA vAkchalaM, yathA navakambalo'yaM devadattaH, atra ca navaH kambalo'syeti vakturabhiprAyo vigrahe ca vizeSo na sa-18 mAse, tatrAyaM chalavAdI nava kambalA asyetyetadbhavatAbhihitamiti kalpayati, na cAyaM tathetyevaM pratiSedhayati, tatra chalamityasa| darthAbhidhAnaM, tadyadi chalaM na tarhi tatvaM, tatvaM cenna tarhi chalaM, paramArtharUpakhAttavasyeti, tadevaM chalaM tatvamityatiriktA vAcoyuktiH / dUSaNAbhAsAstu jAtayaH, tatra samyagradUSaNasyApina tatvavyavasthitiH, aniyatakhAt , aniyatattvaM ca yadevaikasmin samyagraduSaNaM tadevAnyatra dUSaNAbhAsaM, puruSazaktyapekSakhAcca dUSaNadUpaNAbhAsavyavasthiteraniyatasamiti kutaH punardUSaNAbhAsarUpANAM jAtInAm , avAstavacAttAsAmiti / vAdakAle vAdI prativAdI vA yena nigRhyate tabhigrahasthAnaM, tacca vAdino'sAdhanAGgavacanaM prativAdinasta-18 ho(zca tattado)podbhAvanaM vihAya yadanyadabhidhIyate naiyAyikaistatpralApamAtramiti, tacca pratijJAhAniH pratijJAntaraM pratijJAvirodha ityA| dikam , etacca vicAryamANaM na nigrahasthAnaM bhavitumarhati, bhavadapi ca puruSasyaivAparAdhaM kartumalaM, na khetattacaM bhavitumarhati, vaktRgu NadoSau hi parArthe'numAne'dhikriyete na tu tattvamiti, tadevaM na naiyAyikoktaM tattvaM tattvenAzrayituM yujyate, tasyoktanItyA sadoSakhA18| diti // nApi vaizeSikoktaM tattvamiti, tathAhi-dravyaguNakarmasAmAnyavizeSasamavAyAstattvamiti, tatra pRthivyaptejovAyurAkAzaM kAlo | 61 18|digAtmA mana iti nava dravyANi, tadatra pRthivyaptejovAyUnAM pRthagdravyakhamanupapatraM, tathAhi-ta eva paramANavaH prayogavisrasA-161 999098S50908090099909099999999
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 cAIyavR sUtrakRtAbhyAM pRthivyAditvena pariNamanto'pi na svakIyaM dravyatvaM tyajanti, na cAvakhAbhedena dravyamedo yuktaH, atiprasaGga diti / AkA- 12 samaya zakAlayozvAsAbhirapi dravyatvamabhyupagatameva, dizastvAkAzAvayavabhUtAyA anupapanaM pRthagdravyatvamatiprasaGgadoSAdeva, Atmanazca sva-8 saraNAdhya. | zarIramAtravyApina upayogalakSaNasyAbhyupagatameva dravyatvamiti, manasazca pudgalavizeSatayA pudgaladravye'ntarbhAva iti [paramANuvat ], 18 vaizeSikataciyutaM bhAvamanasazca jIvaguNatvAdAtmanyantarbhAva iti / yadapi tairabhidhIyate, yathA pRthivItvayogAtpRthivIti, tadapi svaprakriyAmAtrameva, tvanirAsa: // 227 // yato na hi pRthivyAH pRthagbhUtaM pRthivItvamapi yena tadyogAtpRthivI bhaved , apitu sarvamapi yadasti tatsAmAnyavizeSAtmakaM narasiMhAkAramubhayakhabhAvamiti, tathA coktam-"nAnvayaH sa hi bhedatvAna bhedo'nvyvRttitH| mRdbhedadvayasaMsargavRttijA (o) tyantaraM ghttH||1||" tathA-"na naraH siMharUpatvAna siMho nrruuptH| zabdavijJAnakAryANAM, bhedAjAtyantaraM hi sH||1||" ityAdi / / atha rUparasagandhasparzA rUpidravyavRttervizeSaguNAH, tathA saGkhyAparimANAni pRthakvaM saMyogavibhAgau parakhAparakhe ityete sAmAnyaguNAH | sarvadravyavRttikhAt , tathA buddhisukhaduHkhecchAdveSaprayaladharmAdharmasaMskArA AtmaguNAH, guruvaM pRthivyudakayodbhavalaM pRthivyudakAgniSu sneho'mbhaskheva vegAkhyaH saMskAro mUrtadravyeSveva AkAzaguNaH zabda iti / tatra saGkhyAdayaH sAmAnyaguNA rUpAdivadravyakhabhA(vAbhA)vatvena paropAdhikatvAdguNA eva na bhavanti, athApi syustathApi na guNAnAM pRthaktvavyavasthA, tatpRthaktvabhAve dravyasvarUpahAneH 'guNa-18 // 227 // paryAyavad dravya (tattvA0a05 sU0)mitikRtvA ato nAntarIyakatayA dravyagrahaNenaiva grahaNaM nyAyyamiti na pRthagbhAvaH / kizca-tasya bhAvastattvamityucyate, bhAvapratyayazca yasya guNasya hi bhAvAd dravye zandanivezastadabhidhAne 'vasalA' vityanena bhavati, tatra ghaTo rakta udakasyAhArako jalavAn savaireva SaTa ucyate, atra ca ghaTasya bhAvo ghaTatvaM raktasya bhAvo raktatvaM AhArakasya bhAva AhArakatvaM // jalavato bhAvo jalavattvamityatra ghaTasAmAnparaktaguNakriyAdravyasaMvandharUpANAM guNAnAM sadbhAvAt dravye pRthubunAkAra udakAdyAharaNakSama || | kuTakAkhye zabdasya ghaTAderabhinivezastatra tvatalau, iha ca raktAkhyaH ko guNo? yat sadbhAvAt , kataraJca tad dravyaM yatra zabdanivezo yena bhAvapratyayaH syAditi / kimidAnIM raktasya bhAvoraktatvamiti na bhavitavyaM, bhavitavyamupacAreNa, tathAhi-rakta ityetadra-1 vyatvenoparya tasya sAmAnya bhAva iti raktatvamiti, na copacArastattvacintAyAmupayujyate, zabdasiddhAveva tasya tArthatvAditi / | zabdazcAkAzasya guNa eva na bhavati, takha paudgalikatvAd, AkAzasa cAmUrtatvAditi / zeSaM tu prakriyAmAnaM na sAdhanadUSaNayoraGgam / kriyApi dravyasamavAyinI guNavatpRthagAzrayituM na yukteti / atha sAmAnyaM, tadvidhA-paramaparaM ca, tatra paraM mahAsattAkhyaM dravyAdipadArthabyApi, tathAcoktam-"saditi yato dravyaguNakarmasu sA sattA" aparaM ca dravyatvaguNatvakarmatvAtmakaM, tatra na tAvanmahAsattAyAH pRthakpadArthatA yujyate, yatastasyAM yaH saditi pratyayaH sa kimaparasattAnivandhana uta svata eva ?, tat yadyaparasattAnivandhanastatrApyayameva vikalpo'to'navasthA, atha khata eva tatastadvad dravyAdiSvapi svata eva satpratyayo bhaviSyatIti kimaparasattayAjAgalastanakalpayA vikalpitayA ?, kiJca-dravyAdInAM kiM satAM sattayA satpratyaya utAsatAM?, tat yadi satAM khata eva satpratyayo bhaviSyati kiM tayA?, asatpakSe tu zazaviSANAdiSvapi sattAyogAtsatpratyayaH syAditi, tathA coktam"khato'rthAH santu sattAvatsattayA kiM sadAtmanAm ? / asadAtmasu naiSA syAtsarvathA'tiprasaGgataH // 1 // " ityAdi / etadeva dUSaNamaparasAmAnye'pyAyojyaM, tulyayogakSematvAt / kiJca-asmAbhirapi sAmAnyavizeSarUpatvAdvastunaH kathazcitadiSyata eveti, tasya ca 1 samAnakhabhAvo bhAvaH / 2 guNasya padArthakharUpavAna pRthakpadArthatA / 3 vyAdibhinnayA / sUtrakRtAnaM kathazcittadadhyatirekAd dravyagrahaNenaiva grahaNamiti / atha vizeSAH, te cAtyantavyAvRttibuddhihetutvena parairAzrIyante, tatredaM cintyate- 12 samayazIlAGkA- yA teSu vizepabuddhiH sA nAparavizeSahetakA''zrayitavyA, anavasthAbhavAt , khataH samAzrayaNe ca tadvad dravyAdiSvapi vizeSabuddhiH |saraNAdhya0 cAryAya- sthAki dravyAdivyatiriktairvizeSairiti, dravyAvyatiriktAstu vizeSA asmAbhirapyAzrIyante, sarvasya sAmAnyavizeSAtmakatvAditi / vaizeSikatatiyutaM tvanirAsa: etattu prakriyAmAtraM, tadyathA-nityadravyavRttayo'ntyA vizeSAH, nityadravyANi ca caturvidhAH paramANavo muktAtmAno muktamanAMsi / / 228|| ca, iti niyuktikatvAdapakarNayitavyamiti / samavAyastu-ayutasiddhAnAmAdhArAdheyabhUtAnAM ya iha pratyayahetuH sa samavAya ityucyate, asAvapi nityazcaikazcAzrIyate, tasya ca nityatvAtsamavAyino'pi nityA Aporan , tadanityatve ca tasyApyanityatvApattiH, | tadAdhArarUpatvAttasya, tadekatvAcca sarveSAM samavAyinAmekatvApattiH, tasya cAnekatvamiti / kizca-ayaM samavAyaH saMbandhaH, tasya ca dviSThatvAd yutasiddhatvameva daNDadaNDinoriva, vIraNAnAM ca kaTotpattau tadrUpatayA vinAzaH kaTarUpatayotpattiranvayarUpatayA vyava-| sthAnamiti dugdhadanorivetyevaM vaizeSikamate'pi na samyak padArthAvasthitiriti / sAmprataM sAGkhyadarzane tatvanirUpaNaM prakramyate-tatra prakRtyAtmasaMyogAtsRSTirupajAyate, prakRtizca satvarajastamasAM sAmyAvasthA tato mahAn mahato'haGkAraH ahaGkArAdekAdazendriyANi paJcatanmAtrANi tanmAtrebhyaH paJca bhUtAnIti, caitanyaM puruSasya svarUpaM, sa cAkartA nirguNo bhokteti / tatra parasparaviruddhAnAM || // 22 // | satvAdInAM guNAnAM prakRtyAtmanAM niyAmaka guNinamantareNaikatrAvasthAnaM na yujyate, kRSNasitAdiguNonAmiva, na ca mahadAdivi 1 vakSyamANaM / 2 etanirUpaNaM / 3 aparavizeSabhAvayordoSAt / / yugmayominnatvena / 5 pRthagbhUtA vargA prAyAH, varNamayAni dravyANi, teSAM guNAnAM kA svayaM yAntareNa yathA nAvasthAnaM viruddhAnAM / eseseceseseseseckseatseleasesesesesesesebestsee 99999999999999 zeeeeeeeeeeeeeerce 9 9
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 atha prativAyuH zuSiralakSaNamAkAzaraNApi kAraNakhakalpanAttiA sAMkhyaiH nalakSaNovAzarIrAzrayaNAdetaca mAyabhUtAzrayagata mAtrAdApaH rUpatamA prakRtervikA kAre janye prativeSamyotpAdane kabiddhataH, atiriktavaskhantarAnabhyupagamAd, AsmanavAkartRtenAkizcitkaravAt , svabhAvavaiSamyAbhyupagame tu nirhetukalApasenityaM sacamasattvaM vA khAditi, uktaM -"nityaM sattvamasattvaM vAhatoranyAnapekSaNAt / apekSAto hi bhAvAnA, kaadaacitkkhsNbhvH||1||" apica-mahadahakArI saMvedanAdabhitrau pazyAmaH, tathAhi-buddhiradhyavasAyo'hakArabAhaM sukhyahaM duHkhItyevamAtmakaH pratyayaH, tayozcidrUpatayA''tmaguNavaM, na jaDarUpAyAH prakRtervikArAvetAviti / apica-18 yeyaM tanmAtrebhyo bhUtotpattiriSyate, tadyathA-gandhatanmAtrAtpRthivI rasatammAtrAdApaH rUpatanmAtrAcejaH sparzatanmAtrAdvAyuH zabdatanmAtrAdAkAzamiti, sA'pi na yuktikSamA, yato yadi bAbabhUtAzrayeNetadabhidhIyate, tadayuktaM, teSAM savedA bhAvAt , na kadAcidanIdRzaM jagaditikRkhA, atha pratizarIrAzrayaNAdetaducyate, tatra kila khagasthi kaThinalakSaNA pRthvI zleSmAsay dravalakSaNA aapH| paktilakSaNaM tejaH prANApAnalakSaNo vAyuH zuSiralakSaNamAkAzamiti, tadapi na yujyate, yatovApi keSAzciccharIrANAM zukrAmRkprabhavotpattiH, na ta tanmAtrANAM gandho'pi samupalakSyate, adRSTa syApi kAraNakhakalpane'tiprasaGgaH syAt , aNDajodbhijArAdInAmapyanyata evotpattirbhavantI samupalakSyate, tadevaM vyavasthite pradhAnamahadahaGkArAdikotpattiryA sAMkhyaiH svaprakriyayA''bhyupagamyate tattaniyuktikameva svadarzanAnurAgeNAbhyupagamyata iti / AtmanazvAkartRvAbhyupagame kRtanAzo'kRtAgamazca syAt bandhamokSAbhAvazca, 9 nirguNave ca jJAnazUnyatApattirityato bAlapralApamAtra, prakRtezcAcetanAyA AtmArtha pravRttiyuktivikaleti / atha bauddhamataM nirUpyatetatra hi padArthA dvAdazAyatanAni, tadyathA-cakSurAdIni paJca rUpAdayazca viSayAH pazca zabdAryatanaM dharmAyatanaM ca, dharmAH-sukhAdayo vaidhA0 pra0 / 2 gandhaH saMbandhalezayoH / 3 tanmAtrApazcakasya / 4 mAnasamiti zabdAntaraM, tasya zabdamayavicArAtmakatvAt / dvAdazAyatanaparicchedake pratyakSAnumAne ke eva pramANe, tatra cakSurAdI(didravye)ndriyANyajIvabrahaNenaivopAcAni, bhAvendriyANi tu jIvagrahaNeneti, rUpAdayazca viSayA ajIvopAdAnenopAttAna pRthagupAdAtavyAH, zabdAyatanaM tu paudgalikabAcchabdasyAjIvagrahaNena gRhItaM, na ca prativyakti pRthakapadArthatA yuktisaMgateti, dharmAtmaka sukhaM duHkhaM ca yathasA(tAsAtodayarUpaM tato jIvaguNakhAjIventarbhAvaH, atha tatkAraNaM karma tataH paugalikakhAdajIba iti / pratyakSaM ca tenirvikalpakamipyate, tabAnizcayAtmakatayA pravRttinivRtyoranAmityapramANameva, tadaprAmANye tatpUrvekavAdanumAnamapIti, zeSastAkSepaparihAro'nyatra suvicArita iti neha pratanyata ityanayA dizA mImAMsakalokAyatamatAbhihitatatvanirAkaraNaM khaSukhyA vidheyaM, tayoratyantalokaviruddhapadAthonAM zrayaNAna sAkSAdupanyAsaH kRta iti / tasmAtpArizeSyasiddhA ahaMduktA nava sapta vA padArthAH satyAH tatparijJAnaM ca kriyAvAde hetuH nAparapadArthaparijJAnamiti / / 21 // sAmpratamadhyayanArthamupasaMjihIrSuH samyagvAdaparijJAnaphalamAdarzayabAha-'zabdeSu' veNuvINAdiSu zrutisukhadeSu 'rUpaSu ca nayanAnandakAriSu 'Asanamapurvan' gAdhyamakurvANaH, anena rAgo gRhItaH, tathA 'gandheSu' kathitakalevarAdiSu 'raseSu ca' antaprAntAzanAdiSu aduSyamANo'bhanojJeSu dveSamakurvan , idamuktaM bhavati-zabdAdiSvindriyaviSayeSu manojJetareSu rAgadveSAbhyAmanapadizyamAno 'jIvitam' asaMyamajIvitaM nAbhikAva , nApi parISahopasagairabhidruto maraNamamikAjheca , yadivA jIvitamaraNayoranamilApI saMyamamanupAlayediti / tathA mokSArthinA''dIyate gRhyata ityAdAnaM-saMyamastena tasinvA sati gupto, yadivA- S | mithyAvAdinA''dIyate ityAdAnam-aSTaprakAraM karma tasivAdAtavye manovAkAyairguptaH samitaba, tathA bhAvavalayaM-mAyA tayA vimukto maayaamuktH| itiH parisamAptyarthe / bravImIti pUrvavat / nayAH pUrvavadeva ||22|smaasN samavasaraNAkhyaM dvAdazamadhyayanamiti // atha trayodazaM zrIyAthAtathyAdhyayanaM prArabhyate // sUtrakatA zIlAkAcAIyattiyutaM 12 samavasaraNAdhya. // 229 // 29999990000000000000000 // 229 // samAtaM samavasaraNAkhyaM dvAdazamadhyayanaM, tadanantaraM trayodazamArabhyate, asya cAyamamisaMbandhaH-dahAnantarAdhyayane paravAdimatAni nirUpitAni tabirAkaraNaM cAkAri, tacca yAthAtathyena bhavati, tadiha pratipAdyate ityanena saMbandhenAyAtasyAsvAdhyayanasya cakhAryanuyogadvArANi bhavanti, tatrApyupakramadvArAntargatooNdhikAro'yaM, tadyathA-ziSyaguNadIpanA, anyacca-anantarAdhyayaneSu dharmasamAdhimArgasamavasaraNAkhyeSu yadavitathaM yAthAtathyena vyavasthitaM yacca viparItaM vitathaM tadapi lezato'tra pratipAdayiSyata iti / nAmaniSpanetu nikSepe yAthAtathyamiti nAma, tadadhikRtya niyuktikRdAhaNAmatahaM ThavaNatahaM davvataha va hoi bhaavthN| dabvataha puNa jo jassa sabhAvo hoti davvassa // 122 // bhAvatahaM puNa niyamA NAyavvaM chavihaMmi bhAvaMmi / ahavA'vi nANadaMsaNacarittaviNaeNa ajajhappe // 123 / / jaha susaM taha attho caraNaM cAro tahasi NAyavvaM / saMtaMmi [ya] pasaMsAe asatI pagayaM duguMchAe // 124 // AyariyaparaMparaeNa AgayaM jo u cheyabuddhIe / kovei cheyavAI jamAlinAsaM sa NAsihiti // 125 // Na kareti dukkhamokkhaM ujjamamANo'vi sNjmtvesuN| tamhA anukkariso kaleabbo jatijaNeNaM // 126 / / 0 000000
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ Dececee 154 sUtrakRtAGgaM asyAdhyayanasya yAthAtathyamiti nAma, tacca yathAtathAzabdasya bhAvapratyayAntasya bhavati, tatra yathAzabdollAnena tathAzabdasya 13 yAthA zIlAGkA- nikSepaM kartuniyuktikArasyAyamabhiprAyaH-iha yathAzabdo'yamanuvAde vartate, tathAzabdazca vidheyArthe, tadyathA-yathaivedaM vyava- tadhyAdhya cAryAya-1 sthitaM tathaivedaM bhavatA vidheyamiti, anuvAda vidheyayoga vidheyAMza evaM pradhAnabhAvamanubhavatIti, yadivA-yAthAtathyamiti tathya-18 ttiyutaM | matastadeva nirUpyata iti / tatra tathAbhAvastathyaM yathAvasthitavastutA, tannAmAdi caturdhA, tatra nAmasthApane sugame, dravyatathyaM / // 23 // | gAthApazcArdhana pratipAdayati, tatra dravyatathyaM punaryo 'yasya' sacittAdeH svabhAvo dravyaprAdhAnyAdyadyasya svarUpaM, tadyathA-upayogala-10 kSaNo jIvaH kaThinalakSaNA pRthivI dravalakSaNA Apa ityAdi, ganuSyAdervA yo yasya mArdavAdiH svabhAvo'cittadravyANAM ca go-18 | zIrSacandanakambalaratnAdInAM dravyANAM svabhAvaH, tadyathA-uNhe karei sIrya sIe uNhattaNaM puNa karei / kaMbalarayaNAdINaM esa sahA-4 18 vo muNeyavo // 1 // bhAvatathyamadhikRtyAha-bhAvatathyaM punaH 'niyamataH' avazyaMbhAvatayA paDvidhe audayikAdike bhAve jJAtavyaM, tatra karmaNAmudayena nivRtta audayikaH-karmodayApAdito gatyAdyanubhAvalakSaNaH, tathA karmopazamena nivRtta aupazamikaH-karmAnudayalakSaNa ityarthaH, tathA kSayAjjAtaH kSAyikaH-apratipAtijJAnadarzanacAritralakSaNaH, tathA kSayAdupazamAca jAtaH kSAyopaza| miko-dezodayopazamalakSaNaH, pariNAmena nivRttaH pAriNAmiko-jIvAjIvabhavyakhAdilakSaNaH, paJcAnAmapi bhAvAnAM dvikAdisaMyogAniSpannaH sAnnipAtika iti / yadivA-'adhyAtmani AntaraM caturdhA bhAvatathyaM draSTavyaM, tdythaa-jnyaandrshncaaritrvin-||||230|| yatathyamiti, tatra jJAnatathyaM matyAdikena jJAnapaJcakena yathAsvamavitatho viSayopalambhaH darzanatathyaM zaGkAyaticArarahitaM jIvA-1 1 uSNe kurvanti zItaM zIte uSNatvaM punaH kurvanti / kambalarAdInAM eSa khabhAvo jJAtavyaH / / 2 jJAnA yanugatalAna vIryAdeH pRthagupAdAnaM / ditattvazraddhAnaM cAritratathyaM tu tapasi dvAdazavidhe saMyame saptadazavidhe samyaganuSThAnaM, vinayatathyaM dvicatvAriMzadbhedabhinne vinaye jJAnadarzanacAritratapaaupacArikarUpe yathAyogamanuSThAnaM, jJAnAdInAM tu vitathA''sevanenAtathyamiti / atra ca bhAvatathyenAdhikAraH, yadivA bhAvatathyaM prazastAprazastabhedAdvidhA, tadiha prazastenAdhikAraM darzayitumAha-'yathA' yena prakAreNa yathA paddhacyA mUtraM vyavasthitaM 'tathA' tenaiva prakAreNa 'arthoM' vyAkhyeyo'nuSTheyazca, etaddarzayati-'caraNam' AcaraNamanuSThAtavyaM, yadivA siddhAntamUtrasya cAritramevAcaraNam ato yathA sUtraM tathA cAritrametadeva cAnuSThegametacca yAthAtathyamiti jJAtavyaM / pUrvAdhasyaiva bhAvArtha gAthApazcAdhaina darzayitumAha-yadvastujAtaM 'prakRtaM' prastutaM yamarthamadhikRtya sUtramakAri tasinnarthe 'sati' vidyamAne yathAvadhAkhyAyamAne saMsArottAraNakAraNalena prazasyamAne vA yAthAtathyamiti bhavati, vivakSite kharthe 'asati' avidyamAne saMsArakAraNakhena vA jugupsAyAM satyAM samyagananuSThIyamAne vA yAthAtathyaM na bhavati, idamuktaM bhavati-yadi yathA] sUtraM yena prakAreNa vyavasthitaM tathaivArtho yadi bhavati vyAkhyAyate'nuSThIyate ca saMsAranistaraNasamarthazca bhavati tato yAthAtathyamiti bhavati, asati kharthe'kriyamANe ca saMsArakA| raNakhena jugupsite vA na bhavati yAthAtathyamiti gAthAtAtparyArthaH // etadeva dRSTAntagarbha darzayitumAha-AcAryAH-sudharmasvAmijambUnAmaprabhavAryarakSitAdyAsteSAM praNAlikA-pAramparya tenAgataM yadyAkhyAnaM-sUtrAbhiprAyaH, tadyathA-vyavahAranayAbhiprAyeNa kriyamANamapi kRtaM bhavati, yastu kutarkadadhmAtamAnaso mithyAkhopahatadRSTitayA 'chekabuddhyA' nipuNabuddhyA kuzAgrIyazemuSIko'hami 1jJAne'STA darzane cAritre ca tapasi vinayasya vidheyavAdekAdaza aupacArike saptanedarUpe yadvA krameNa paJcaika saptadazadvAdazasaptabhedarUpe / sUtrakRtAGgaM tikRkhA 'kopayati' dUSayati-anyathA tamartha sarvajJapraNItamapi vyAcaSTe-kRtaM kRtamityevaM brUyAt , vakti ca-nahi mRtpiNDakriyAkA-18 13 yAthA zIlAjhA- la eva ghaTo niSpadyate, karmaguNavyapadezAnAmanupalabdheH, sa evaM 'chekavAdI' nipuNo'hamityevaMvAdI paNDitAbhimAnI 'jamAli tamyAdhya cA-yava nAzaM' jamAlinivavat sarvajJamatavikopako 'vinayati' arahaTTaghaTIyatranyAyena saMsAracakravAle baMbhramiSyatIti, na cAsau jAnAti ttiyutaM barAko yathA ayaM loko ghaTArthAH kriyA mRtkhananAdyA ghaTa evopacarati, (tattvataH) tAsAM ca kriyANAM kriyAkAlaniSThAkAlayoreka-12 // 23 // kAlakhAt kriyamANameva kRtaM bhavati, dRzyate cAyaM vyavahAro loke, tadyathA-adyaiva devadatte nirgate kAnyakubja devadatto gata iti / vyapadezaH, (lokoktyA) tathA dAruNi chidyamAne prasthako'yaM (iti) vyapadeza ityAdi / sAmpratamanyathAvAdinopAyadarzanadvAreNopadezaM dAtukAma Aha-yo hi durgRhItavidyAlavadadhmAtaHsarvajJavacanaikadezamapyanyathA vyAcaSTe sa evaMbhUtaH san saMyamatapassUdyama kurvANo'pi zArIramAnasAnAM duHkhAnAmasAtodayajanitAnAM mokSaM-vinAzaM na karoti AtmagarvAdhmAtamAnaso, yata evaM tasAdAtmotkaSaHahameva siddhAntArthavedI nAparaH kazcit mattulyo'stItyevaMrUpo'bhimAno varjanIyaH-tyAjyo 'yatijanena' sAdhulokena, aparo'pi jJAninA jAtyAdiko mado na vidheyaH kiM punanimadaH ?, tathA coktam-"jJAnaM madadarpaharaM mAdhati yastena tasya ko vaidyaH / agado yasya viSAyati tasya cikitsA kathaM kriyate ? // 1 // " gato nAmaniSpano nikSepaH, sAmprataM sUtrAlApakaniSpannasya | // 231 // | nikSepasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, sUtraM ca sUtrAnugame, sa cAvasaraprAptaH ataH sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM / sUtramuccAraNIyaM, taccedam SekseckseasesKatioesesCREAccese.seecticesESeceaecse 09002069200000 99609950a
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ 155 ha nAkSepo draSTavya iti // 1 // jantomadASThAnavantastebhyaH zrutadharebhyaH, tathAnimAliprabhRtaya ihAtmota AhattahIyaM tu paveyaissaM, nANappakAraM purisassa jAtaM |so a dhammaM asao asIlaM, saMtiM asaMtiM karissAmi pAuM // 1 // aho ya rAo a samuTTiehi, tahAgaehiM paDilabbha dhammaM / samAhimAghAtamajosayaMtA, satthAramevaM pharusaM vayaMti // 2 // visohiyaM te aNukAhayate, je AtabhAveNa viyAgarejA / aTrANie hoi bahuguNANaM, je NANasaMkAi musaM vadejA // 3 // je yAvi puTTA paliuMcayaMti, AtANamaDheM khalu vaMcayittA (ynti)| asAhuNo ne iha sAhumANI, mAyaNNi esaMti aNaMtaghAtaM // 4 // asya cAnantarasUtreNa sahAyaM saMbandhaH, tadyathA-valayAvimuktetyabhihitaM, bhAvavalayaM rAgadveSau, tAbhyAM vinirmuktasyaiva yAthAtathyaM bhavatItyanena saMbandhenAyAtasyAsya sUtrasya vyAkhyA pratanyate-yathAtathAbhAvo yAthAtathyaM tattvaM paramArthaH, tacca paramArthaci-13 ntAyAM samyagjJAnAdika, tadeva darzayati-'jJAnaprakAra miti prakArazabda Adyartha, AdigrahaNAcca samyagdarzanacAritre gRote, 18 tatra samyagdarzanam-aupazamikakSAyikakSAyopazamikaM gRhyate, cAritraM tu vratasamitikaSAyANAM dhAraNarakSaNanigrahAdikaM gRpate, etatsamyagajJAnAdikaM 'puruSasya jantoryajAtam-utpannaM tadahaM 'pravedayiSyAmi' kathayiSyAmi, suzando vizeSaNe, vitathAcAri ||nnstdossaaNshcaavirbhaavyissyaami, 'nAnAprakAraM vA vicitraM puruSasya khabhAvam-uccAvacaM prazastAprazastarUpaM pravedayiSyAmi / nAnAsUtratA prakAra svabhAvaM phalaM ca pazcArdhena darzayati-'sataH satpuruSasya zobhanasya sadanuSThAyinaH samyagdarzanajJAnacAritravato 'dharma' zrutazIlAkA- cAritrAkhyaM durgatigamanadharaNalakSaNaM vA tathA 'zIlam udyuktavihArikhaM tathA 'zAnti' nitimazeSakarmakSayalakSaNAM 'karissAmi tathyAdhya cAyita- pAtiprAduSkariSye prakaTayiSyAmi yathAvad udbhAvayiSyAmi, brinthAgraM.7000] tathA 'asataH azobhanava paratIrthikasya gRhassasya ttiyutaM vA pArzvasthAdervA, cazabdasamuccitamadharma-pApaM tathA 'azIlaM' kutsitazIlamazAntiMca-anirvANarUpAM saMmRti prAdurbhAvayiSyAmIti / // 232 // atra ca sato dharma zIlaM zAnti ca prAduSkariSyAmi, asatazcAdharmamazIlamazAnti cetyevaM padaghaTanA yojanIyA, anupAttasya [] cazabdenAkSepo draSTavya iti // 1 // jantorguNadoSarUpaM nAnAprakAraM khabhAvaM pravedayiSyAmItyuktaM tadarzayitukAma Aha-'ahorAtram' aharnizaM samyagutthitAH samutthitA sadanuSThAnavantastebhyaH zrutadharebhyaH, tathA 'tathAgatebhyo vA tIrthakanyo 'dharma zrutacAritrAkhyaM pratilabhya-saMsAraniHsaraNopAya dharmamavApyApi karmodayAnmandabhAgyatayA jamAliprabhRtaya ihAtmotkarSAttIrthakadAcA-18 khyAtaM 'samAdhi' samyagdarzanAdikaM mokSapaddhatim 'ajoSayantaH' asevantaH samyagakurvANA nihavA boTikAzca kharuciviracita-18 vyAkhyAprakAreNa nirdoSa sarvajJapraNItaM mArga vidhvaMsayanti-kumArga prarUpayanti, yuvate ca-asau sarvajJa eva na bhavati yaH kriyamANaM kRtamityadhyakSaviruddha prarUpayati, tathA yaH pAtrAdiparigrahAnmokSamArgamAvirbhAvayati, evaM sarvajJoktamazradhAnAH zraddhAnaM kurvanto'pyapare dhRtisaMhananadurbalatayA yathA'ropitaM saMyamamAraM bodumasamarthAH kacidviSIdanto'pareNAcAryAdinA vatsalatayA coditAH santa IS // 23 // staM 'zAstAram anuzAsitAraM codakaM puruSa vadanti 'karkazaM' niSThuraM pratIpaM codayantIti // 2 // kina-vividham-anekapra 1 ivA0 pra0 / 2 bhAtmanepadamanityaM tena parasmAyapi siveH, bhanitaM cedaM bhAnupArAyaNe jag dIptI ityaadii| 8 kAraM zoSitaH-imArgaprarUpaNApanayanadvAreNa nirdoSatAM nIto vizodhitaH samyagdarzanazAnacAritrAkhyo mokSamArgastamevaMbhUtaM | mokSamArga 'te' svAgrahagrahAstA goSThAmAhilavadanu-pazcAdAcAryaprarUpaNAtaH kathayanti-anukathayanti / ye caivaMbhUtA AtmotkarSAtkha ruciviracitavyAkhyAprakAravyAmohitA 'AtmabhAvena' khAmiprAyeNAcAryapAramparyeNAyAtamapyartha vyudasyAnyathA 'vyAgRNIyu' zavyAkhyAnayeyuH, te hi gambhIrAbhiprAya sUtrArtha karmodayAtpUrvApareNa yathAvatpariNAmayitumasamarthAH paNDitamAnina utsUtraM pratipAda yanti / AtmabhAvavyAkaraNaM ca mahate'nAyeti darzayati-'sa' evaMbhUtaH svakIyAbhinivezAd 'asthAnikaH' anAdhAro bahunA 8 jJAnAdiguNAnAmabhAjanaM bhavatIti, te cAmI guNAH-"sussUsai paDipucchai suNei geNhai ya Ihae Adi / tato apohae vA dhAreha karei vA sammaM // 1 // " yadivA guruzuzrUSAdinA samyagrajJAnAvagamastataH samyaganuSThAnamataH sakalakarmakSayalakSaNo mokSa ityevaMbhUtAnAM guNAnAmanAyatanamasau bhavati, kacitpAThaH-'aTThANie hoMti bahUNivesa'tti asthAyamarthaH-asthAnam-abhAjanamapAtra masau bhavati samyagrajJAnAdInAM guNAnAM, kiMbhUto?-bahuH-anarthasaMpAdakalenAsadaminivezo yasya sa bahunivezaH, yadivA-guNAnAma9 sthAnikaH-anAdhAro bahUnAM doSANAM ca nivezaH-sthAnam Azraya iti, kiMbhUtAH punarevaM bhavantIti darzayati-ye kecana durga-16 hItajJAnalavAvalepino jJAne-zrutajJAne zaGkA jJAnazA tayA mRSAvAdaM vadeyuH, etaduktaM bhavati-sarvajJapraNIte Agame zahAM kurva-18 nti, ayaM tatpraNIta eva na bhaved anyathA vA'syArthaH syAt , yadivA jJAnazaGkayA pANDityAbhimAnena mRpAvAdaM vadeyuryathA'haM 1 zuzrUyate pratipRcchati zRNoti gRhNAti Ihate cApi / tato'pohate vA dhArayati karoti vA samyak // 1 // 2 jJAnahInatAvirbhAvazAyA / Recea aaaaaaaaa Jain Education Interational
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 sakatAeM pravImi tathaiva yujyate nAnyatheti // 3 // kiJcAnyat-ye kecanAviditaparamArthAH khalpatayA samutsekino'pareNa pRSTA:-kasAdA- 13 yAcA zIlAjhA- cAryAtsakAzAdadhItaM zrutaM bhavadbhiriti, te tu svakIyamAcArya jJAmAvalepena niDubAnA aparaM prasiddha pratipAdayanti, yadivA mayaivaita tathyAdhya. cAbiha- | svata utprekSitamityevaM jJAnAvalepAt 'paliuMcayaMti'tti niDavate, yadivA-sadapi pramAdaskhalitamAcAryAdinA''locanAdike ciyuta 18 avasare pRSTAH santo mAtRsthAnenAvarNavAdabhayAniDavate / ta evaM palikucikA-nihavaM kurvANA AdIyata ityAdAnaM-jhAnAdikaM | mokSo vA tamartha vaJcayanti-bhraMzayantyAtmanaH, khaluravadhAraNe vaJcayantyeva / evamanuSThAyinavAsAdhavaste paramArthatastasvacintAyAm hAiha' asin jagati sAdhuvicAre vA 'sAdhumAnina' AtmotkarSAt sadanuSThAnamAnino mAyAnvitAste 'eSyanti' yAsyanti | 'anantazoM bahuzo 'dhAtaM' vinAzaM saMsAraM vA anavadagraM saMsArakAntAramanuparivartayiSyantIti, doSadvayaduSTakhAtteSAm , ekaM tAvasvayamasAdhavo dvitIyaM sAdhumAninaH, uktaMca-"pAvaM kAUNa sayaM appANaM suddhameva vAharai / duguNaM karei pAvaM bIyaM bAlassa8 maMdattaM // 1 // " tadevamAtmotkarSadoSArodhilAbhamapyupahatyAnantasaMsArabhAjo bhavantyasumanta iti sthitam // 4 // mAnavipAkamupadAdhunA krodhAdikaSAyadoSamudbhAvayitumAhaje kohaNe hoi jagaTThabhAsI, viosiyaM je u udiirejjaa| aMdhe va se daMDapahaM gahAya, avi // 233 // osie dhAsati pAvakammI // 5 // je viggahIe annAyabhAsI, na se same hoi ajhaMjhapatte / 1 tucchatayA / 2 jJAtaM / 3 pApaM kRtvA khayaM AtmAnaM zuddhameva vyAharati dviguNaM karoti pApaM dvitIyaM bAlasya maMdalam // 1 // u(o)vAyakArI ya harImaNe ya, egaMtadiTThI ya amAirUve // 6 // se pesale sahume purisajAe, jacannie ceva suujuyAre / bahuMpi aNusAsie je tahaccA, same hu se hoi ajhaMjhapatte // 7 // je Avi appaM vasumaMti mattA, saMkhAya vAyaM aparikkha kujA / taveNa vAhaM sahiutti mattA, aNNaM jaNaM passati biMbabhUyaM // 8 // yo hAviditakaSAyavipAkaH prakRtyaiva krodhano bhavati tathA 'jagadarthabhASI' yazca bhavati, jagatyarthA jagadA ye yathA vyavasthitAH padArthAstAnAbhASituM zIlamasya jagadarthabhASI, tadyathA-trAmaNaM DoDamiti brUyAttathA vaNijaM kirATamiti zUdramAbhIramiti zvapAkaM cANDAlamityAdi tathA kANaM kANamiti tathA khajhaM kumjaM baDabhamityAdi tathA kuSThinaM kSayiNamityAdi yo yasya doSastaM tena kharaparuSaM brUyAt yaH sa jagadarthabhASI, yadivA jayArthabhASI yathaivA''tmano jayo bhavati tathaivAvidyamAnamapyartha bhASate tacchIlazca-yena kenacitprakAreNAsadarthabhASaNenApyAtmano jayamicchatItyarthaH / 'viosiyaMti vividhamavasitaMparyavasitamupazAntaM dvandvaM-kalahaM yaH punarapyudIrayet , etaduktaM bhavati-kalahakAribhimithyAduSkRtAdinA parasparaM kSAmite'pi tattad brUyAghena punarapi teSAM krodhodayo bhavati / sAmpratametadvipAkaM darzayati-yathA bandhaH-cakSurvikalo 'daNDapa godaNDamArga [ laghumArga] pramukhojjvalaM 'gRhItvA Azritya vrajan samyagakovidatayA 'dhRSyate' kaNTakacApadAdimiH pIcyate // evamasAvapi kevalaM liGgadhAryanupazAntakrodhaH karkazabhASyadhikaraNoddIpakaH, tathA 'aviosie'ci anupazcAntadvandvaH pApamsUtrakRtAGgaM 18 anArya karma-anuSThAnaM yasyAsau pApakarmA dhRSyate caturgatike saMsAre yAtanAsthAnagataH paunaHpunyena pIbbata iti // 5 // kishaa-4|| 13yAvA zIlA 18|nyat-yaH kazcidaviditaparamArtho vigraho-yuddhaM sa vidyate yasthAsau vigrahiko yadyapi pratyupekSaNAdikAH kriyA vidhatte tathApi yuddha- tathyAdhya cAya- priyaH kacidbhavati tathA'nyAyyaM bhApituM zIlamasya so'nyAyyabhASI yatkiJcanabhASyasthAnabhASI gurvAdhaSikSepakaro vA yazcaivaMbhUto ttiyutaM nAsau 'samo' raktadviSTatayA madhyastho bhavati, tathA nApyajhaJjhAM prAptaH-akalahaprApto vA na bhavatyamAyAprApto vA, yadivA ajh||23|| jhAprAptaiH-akalahaprAptaiH samyagdRSTibhirasau samo na bhavati yataH ato naivaMvidhena bhAvyam , api vakrodhanenAkarkazabhASiNA copazAntayuddhAnudIrakeNa nyAyyabhASiNA'jhaJjhAprAptena madhyasthena ca bhAvyamiti / evamanantarodiSTadoSavarjI sannupapAtakArI-AcAryanirdezakArI-yathopadeza kriyAsu pravRttaH yadivA 'upAyakAritti sUtropadezapravartakaH, tathA hIH-lajjA saMyamo mUlottaraguNabhedabhimastatra mano yasyAsau hImanAH, yadivA-anAcAraM kurvanAcAryAdibhyo lajate sa evamucyate, tathaikAntena tattveSu-jIvA-13 | diSu padArtheSu dRSTiryasyAsAvekAntadRSTiH, pAThAntaraM vA 'egaMtasAhici ekAntena zraddhAvAn maunIndroktamArge ekAntena zraddhAlu| rityarthaH, cakAraH pUrvoktadoSaviparyastaguNasamuccayArthaH, tadyathA-jJAnApalikuJcakokrodhItyAdi tAvadajhaJjhAprApta iti, svata evAha-18 || 'amAirUve'tti amAyino rUpaM yasyAsAvamAyirUpo'zeSacchabarahita ityarthaH, na gurvAdIn chaanopacarati nApyanyena kenaci-181 18sAdhaM chaavyavahAraM vidhatta iti // 6 // punarapi sadguNotkIrtanAyAha-yo hi kaTusaMsArodvinaH kacitpramAdaskhalite satyAcAryA // 23 // dinA bahapi 'anuzAsyamAnaH' codhamAnastathaiva-sanmArgAnusAriNyarcA-lezyA cittavRttiryasya sa bhavati tathArcaH, yazca zikSA grAhyamANo'pi tathA! bhavati sa 'pezalo miSTavAkyo vinayAdiguNasamanvitaH 'sUkSmaH sUkSmadarzikhAtsUkSmabhASi(vi)khAdvA sUkSmaH 2000000000000000000000000000000000000000000 RSSSSSS2009
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157 769000000000000000000 'sa eva puruSajAtaH sa eva paramArthataH puruSArthakArI nAparo yo'nAyudhatapasvijanaparAjitenApi krodhena jIyate, tathA'sAveva 'jAtyanvitaH' sukulotpannaH, sacchIlAnvito hi kulIna ityucyate, na sukulotpattimAtreNa, tathA sa eva suSTu-atizayena RjuHsaMyamastaskaraNazIla:-RjukaraH, yadivA 'ujucAre'tti yathopadezaM yaH pravartate na tu punarvakratayA'cAryAdivacanaM vilomayati pratikUlayati, yazca tathArcaH pezalaH sUkSmabhASI jAtyAdiguNAnvitaH kacidavakra: 'samo' madhyastho nindAyAM pUjAyAM ca na ruSyahe ti nApi tuSyati tathA ajhaMjhA-akrodho'mAyA vA tAM prApto'jhaMjhAprAptaH, yadivAjhaMjhAprAptaiH-dhItarAgaiH 'sama' tulyo bhavatIti // 7 // prAyastapasvinAM jJAnatapo'valepo bhavatItyatastamadhikRtyAha-yazcApi kazcillaghuprakRtiralpatayA''tmAnaM vasu-dravyaM tacca 8 4) paramArthacintAyAM saMyamastadvantamAtmAnaM makhA'hamevAtra saMyamavAn mUlottaraguNAnAM samyagavidhAyI nAparaH kazcinmattulyo'stIti, tathA saMkhyAyante-paricchidyante jIvAdayaH padArthA yena tajjJAnaM saMkhyetyucyate tadvantamAtmAnaM malA tathA samyak-paramArthamaparIkSyAtmotkarSavAdaM kuryAt tathA tapasA-dvAdazabhedaminAhamevAtra sahito-yukto na mattulyo vikRSTataponiSTatadeho'stItyevaM makhAmotkarSAbhimAnIti 'anyaM janaM' sAdhulokaM gRhasthalokaM vA 'bimbabhUtaM' jalacandravattadarthazUnyaM kUTakArSApaNavadvA ligamAtradhAriNaM 3 puruSAkRtimAtraM vA 'pazyati' avamanyate / tadevaM yadyanmadasthAnaM jAtyAdikaM tattadAtmanyevAropyAparamavadhUtaM pazyatIti // 8 // kizcAnyat egaMtakUDeNa u se palei, Na vijatI moNapayaMsi gotte / je mANaNaTreNa viukasejA, vasumannasUtrakRtAGgaM tareNa abujjhamANe // 9 // je mAhaNo khattiyajAyae vA, tahuggaputte taha lecchaI vA |je patra 13 yAthA zIlAkA- Ie paradattabhoI, gotte Na je thanbhati (thaMbhabhi) mANabaddhe // 10 // na tassa jAI va kulaM va tANaM, tathyAdhya. cAIyattiyutaM NaNNattha vijAcaraNaM sucipaNaM / Nikkhamma se sevai'gArikamma, Na se pArae hoi vimoyaNAe // 11 // NikiMcaNe bhikkhu sulUhajIvI. je gAravaM hoi salogagAmI / AjIvameyaM tu abujjh||23|| mANo, puNo puNo vippariyAsuveti // 12 // kUTavatkUTaM yathA kUTena mRgAdirbaddhaH paravazaH sannekAntaduHkhabhAgbhavati evaM bhAvakUTena snehamayenaikAntato'sau saMsAracakravAlaM | paryeti tatra vA prakarSaNa lIyate pralIyate anekaprakAraM saMsAraM baMbhramIti, tuzabdAtkAmAdinA vA mohena mohito bahuvedane saMsAre pralIyate, yazcaivaMbhUto'sau 'na vidyate na kadAcana saMbhavati munInAmidaM maunaM tacca tatpadaM ca maunapada-saMyamastatra maunIndre vA pade| sarvajJapraNItamArge nAsau vidyate, sarvajJamatameva vizinaSTi-gAM-bAcaM trAyate-arthAvisaMvAdanataH pAlayatIti gotraM tamin samastAgamAdhArabhUta ityarthaH, uccairgotre vA vartamAnastadabhimAnagrahagrasto maunIndrapade na vartate, yazca mAnanaM-pUjanaM satkArastenArtha: prayojanaM tena mAnanArthena vividhamutkarSayedAtmAnaM, yo hi mAnanArthena-lAbhapUjAsatkArAdinA madaM kuryAbAsau sarvajJapade vidyata // iti pUrveNa saMbandhaH, tathA vasu-dravyaM tacceha saMyamastamAdAya tathA'nyatareNa jJAnAdinA madasthAnena paramArthamaSudhyamAno mAdhati | 1 paThamapi sarvazAstrANi tadarthe cAvagacchamapi nAsau sarvajJamataM paramArthato jAnAtIti // 9 // sarveSAM madasthAnAnAmutpatterArabhya jA|| timado bAmanimittanirapekSo yato bhavatyatastamadhikRtyAha-yo hi jAtyA prAmaNo bhavati kSatriyo vA-ikSvAkuvaMzAdikA, tabheda meva darzayati-'ugraputraH kSatriyavizeSajAtIyaH tathA 'lecchaItti kSatriyavizeSa eva, tadevamAdiviziSTakulodbhUto yathAvasthi18 saMsArasvabhAvaveditayA yaH 'pranajita: tyaktarAjyAdigRhapAzabandhanaH parairdattaM bhoktuM zIlamasya paradattabhojI-samyaksaMyamAnusAyI 'gotre uccairgotre harivaMzasthAnIye samutpanno'pi naiva stambha garvamupayAyAditi, kiMbhUte gotre ?-'abhimAnabaddhe' ami-19 mAnAspade iti, etaduktaM bhavati-viziSTajAtIyatayA sarvalokAbhimAnyo'pi pravajitaH san kRtazirastuNDamuNDano bhikSArtha paragRhANyaTan kathaM hAsyAspadaM garvaM kuryAt ?, naivAsau mAnaM kuryAditi tAtparyArthaH // 10 // na cAsau mAnaH kriyamANo guNAyeti darzayitumAha-na hi 'tasya' laghuprakRterabhimAnoDurasya jAtimadaH kulamado vA kriyamANaH saMsAre paryaTatastrANaM bhavati, na ghami-8 mAno jAtyAdika aihikAmuSmikaguNayorupakArIti, iha ca mAtRsamutthA jAtiH pitRsamutthaM kulam, etacopalakSaNam, anyadapi madasthAnaM na saMsAratrANAyeti, yatpunaH saMsArottArakakhena trANasamartha taddarzayati-jJAnaM ca caraNaM ca jJAnacaraNaM tasAdanyatra saMsArocAraNatrANAzA na vidyate, etacca samyakkhopabRMhitaM sat suSTu cIrNa sucIrNa saMsArAduttArayati, 'jJAnakriyAbhyAM mokSa' iti vaca- nAt , evaMbhUte satyapi mokSamArge 'niSkramyApi pravrajyAM gRhIkhApi kazcidapuSTadharmA saMsAronmukhaH 'sevate' anutiSThatyabhyasyati | paunaHpunyena vidhatte agAriNAM-gRhasthAnAmaGga-kAraNaM jAtyAdikaM madasthAna, pAThAntaraM vA - 'agArikammati agAriNAM karmaanuSThAnaM sAvadyamArambha jAtimadAdikaM vA sevate, na cAsAvagArikarmaNAM sevako'zeSakarmamocanAya pAragoM bhavati, niHzeSakarmakSa 0 00000000000000 000000000000000000000000 Jain Education Interational
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ triyuta 158 makatA 18| yakArI na bhavatIti bhAvaH / dezamocanA tu prAyazaH sarveSAmevAsumatA pratikSaNamupajAyata iti // 11 / / punarappamimAnadoSAvirbhAva-12 13 yAthA zIlAkA-18 nAyAha-bAhyenArthena niSkiJcano'pi bhikSaNazIlo bhikSu:-paradattabhojI tathA muSTha rukSam-antaprAntaM vallacaNakAdi tena jIvi tathyAdhya. cAIya-18 tuM-prANadhAraNaM kartuM zIlamasa sa surUkSajIvI, evaMbhUto'pi yaH kazcidgauravapriyo bhavati tathA 'zlokakAmI' AtmazlAghAbhilASI bhavati, sa caivaMbhUtaH paramArthamabudhyamAna etadevAkizcanakhaM surUkSajI vikhaM vA''tmazlAghAtatparatayA AjIvam--AjIvikAmA tmavartanopAyaM kurvANaH punaH puna: saMsArakAntAre viparyAsaM-jAtijarAmaraNarogazokopadravamupaiti-gacchati, taduttaraNAyAbhyudhato // 236 // vA tatraiva nimaJjatItyayaM viparyAsa iti // 12 // yamAdamI doSAH samAdhimAkhyAtamasevamAnAnAmAcAryaparibhASiNAM vA tamAdamIbhiH ziSyaguNairbhAvyamityAha je bhAsarva bhikkhu susAhuvAdI, paDihANavaM hoi visArae ya / AgADhapaNNe suvibhAviyappA, annaM jaNaM pannayA parihavejA // 13 // evaM Nase hoi samAhipatte, je pannavaM bhikkhu viukksejjaa| ahavA'vi je lAbhamayAvalitte, annaM jaNaM khiMsati bAlapanne // 14 // pannAmayaM ceva tavomayaM ca, NinnAmae goyamayaM ca bhikkhU / AjIvagaM ceva cautthamAhu, se paMDie uttamapoggale se // // 236 // // 15 // eyAiM mayAiM vigiMca dhIrA, Na tANi sevaMti sudhIradhammA / te satvagottAvagayA mahesI, uccaM agottaM ca garti vayaMti // 16 // bhASAguNadoSajJatayA zobhanabhASAyukto bhASAvAn 'bhikSuH sAdhuH, tathA suSTu sAdhu-zobhanaM hitaM mitaM priyaM vadituM zIlamaskhetyasaususAdhuvAdI, kSIramadhvAzravavAdItyarthaH tathA pratibhA pratibhAnam-autpattikyAdibuddhiguNasamanvitakhenotpamapratibhalaM tatpratibhAnaM | vidyate yasyAsau pratibhAnavAn-apareNAkSiptastadanantaramevottaradAnasamarthaH yadivA dharmakathAvasare ko'yaM puruSaH kaM ca devatAvizeSa|| praNataH kataradvA darzanamAzrita ityevamAsanapratibhatayA ( 'vetya) yathAyogamAcaSTe, tathA 'vizAradaH' arthagrahaNasamartho bahuprakA-S rArthakathanasamartho vA, cazabdAca zrotrabhiprAyajJaH, tathA AgADhA-avagADhA paramArthaparyavasitA tattvaniSThA prajJA-dhuddhiryasyAsAvAgADhaprajJaH, tathA suSTha vividhaM bhAvito-dharmavAsanayA vAsita AtmA yasyAsau suvibhAvitAtmA, tadevamebhiH satyabhASAdibhi| guNaiH zomanaH sAdhurbhavati, yazcabhireva nirjarAhetubhUtairapi madaM kuryAt , tadyathA-ahameva bhASAvidhijJastathA sAdhuvAdyahameva ca na mattulyaH pratibhAnavAnasti nApi ca matsamAno'laukika lokottarazAstrArthavizArado'vagADhaprajJaH subhAvitAtmeti ca, evamAtmokarSavAnanyaM janaM svakIyayA prajJayA 'paribhavet avamanyeta, tathAhi-kimanena vAkuNThena durdurUDhena kuNDikAkArpAsakalpena khamU-2 cinA kAryamasti ? kacitsabhAyAM dharmakathAvasare veti, evamAtmotkarSavAn bhavati, tathA coktam - "anyaiH svecchAracitAnarthavize-NI pAn zrameNa vijJAya / kRtsnaM vAnayamita iti khAdatyaGgAni darpaNa // 1 // " ityAdi // 13 // sAmpratametadoSAbhidhitsayA''ha'evam anantaroktayA prakriyayA paraparibhavapuraHsaramAtmotkarSa kurvamazeSazAstrArthavizArado'pi tatvAvagADhaprajJo'pyasau 'samApriM' mokSamArga jJAnadarzanacAritrarUpaM dharmadhyAnAkhyaM vA na prApto bhavati, uparyevAsau paramArthodanvataH plavate, ka evaMbhUto bhavatIti darzayati-yo aviditaparamArthatayA''tmAnaM sacchemuSIkaM manyamAnaH svAjJayA bhikSuH 'utkarSe' garva kuryAt , nAsI samAdhi sakatAGgaM prApto bhavatIti prAktanena saMbandhaH, anyadapi madasthAnamughaTTayati-'athaveti pakSAntare, yo balpAntarAyo landhimAnAtmakRte 13yAthA zIlAkA-1 paramai copakaraNAdikamutpAdayitumalaM sa laghuprakRtitayA lAbhamadAvalipto bhavati, tadavaliptazca samAdhimaprApto bhavati, sa caivaMbhUto'- tathyAdhya. cAya- nyaM janaM karmodayAdalandhimantaM 'khiMsaItti nindati paribhavati, vakti ca-na mattulyaH sarvasAdhAraNazayyAsaMstArakAdhupakaraNociyuta tpAdako vidyate, kimanyaiH khodarabharaNavyagratayA kAkapAyaiH kRtyamastItyevaM 'bAlaprajJo mUrkhaprAyo'parajanApavAdaM vidadhyAditi, // 237|| 8 // 14 // tadevaM prajJAmadAvalepAdanyasin jane nindhamAne bAlasadRzairbhUyate yato'taH prajJAmadona vidheyo, na kevalamayameva na vidheyaH anyadapi madasthAnaM saMsArajihIrSuNA na vidheyamiti taddarzayitumAha-prajJayA-tIkSNabukhyA madaH prajJAmadastaM ca, tapomadaM ca nizcayena nAmayennirnAmayed-apanayed, ahameva yathAvidhazAstrArthasya vettAtathA'hameva vikRSTatapovidhAyI nApi ca tapaso glAnimupagacchAmItyevaMrUpaM madaM na kuryAda, tathA uccaigotre ikSvAkuvaMzaharivaMzAdike saMbhUto'hamityevamAtmakaM gotramadaM ca nAmayediti / A-samantAjjIvantyanenetyAjIvaH-arthanicayastaM gacchati-AzrayatyasAbAjIvagaH-arthamadastaM ca caturtha nAmayet , cazabdAcchepAnapi madAnAmayet , tamAmanAcAsau 'paNDitaH' tattvavettA bhavati, tathA'sAveva samastamadApanodaka uttamaH pudgala-AtmA mavati, pradhAnavAcI vA pudgalazabdaH, tatazcAyamarthaH-uttamottamo-mahato'pi mahIyAn bhavatItyarthaH // 15 // sAmprataM madasthAnAnAmakaraNIyasamupadaryopasaMjihIrSurAha-'etAni' prajJAdIni madasthAnAni saMsArakAraNalena samyaka parijJAya 'vigiMca'tti pRtha // 237 // kuryAdAtmano'panayeditiyAvat , dhIH-puddhistayA rAjanta iti dhIrA-viditavedhA naitAni jAtyAdIni madasthAnAni sevanti-anu& viSThanti, ke ete ?-ye sudhIraH-supratiSThito dharmaH-zrutacAritrAkhyo yeSAM te sudhIradharmANaH, te caivaMbhUtAH parityaktasarvamadasthAnA /
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ 159 1 maharpayastapovizepazoSitakalmaSAH sarvamAduccargotrAderapagatA gotrApagatAH santa uccA-mokSAkhyA sarvottamA vA gatiM brajanti gacchanti, cazabdAtpazcamahAvimAneSu kalpAtIteSu vA vrajanti, agotropalakSaNAcAnyadapi nAmakarmAyuSkAdikaM tatra na vidyata iti / draSTavyam // 16 // kizcabhikkhU muyacce taha diTTadhamme, gAmaM ca Nagara ca aNuppavissA / se esaNaM jANamaNesaNaM ca, annassa pANassa aNANugiddhe // 17 // arati ratiM ca abhibhUya bhikkhU , bahujaNe vA taha egacArI / egaMtamoNeNa viyAgarejA, egassa jaMto gatirAgatI ya // 18 // sayaM sameccA aduvA'vi socA, bhAseja dhamma hiyayaM payANaM / je garahiyA saNiyANappaogA, Na tANi sevaMti sudhIradhammA // 19 // kesiMci takkAi abujjha bhAvaM, khuddapi gaccheja asadahANe / Aussa kAlAiyAraM vaghAe, laddhANumANe ya paresu aTe // 20 // sa evaM madasthAnarahito bhikSaNazIlo bhikSuH taM vizinaSTi-mRteva snAnavilepanAdisaMskArAbhAvAda -tanuH zarIraM yasya sa mRtArcaH yadivA modanaM mut tadbhUtA zobhanArcA-pamAdikA lezyA yasya sa bhavati mudaH-prazastalezyaH, tathA dRSTaH-avagato mUtrakRtAGga yathAvasthito dharma:-zrutacAritrAkhyo yena sa tathA, sa caivaMbhUtaH kacidavasare grAma nagaramanyadvA maDambAdikamanupravizya bhikSArtha-18|13 yArthI zIlAkA- masAvuttamadhRtisaMhananopapannaH sanneSaNAM-gaveSaNagrahaNaiSaNAdikAM 'jAnan' samyagavagacchannaneSaNAM ca-udgamadoSAdikAM tatparihAraM | tathyAdhya cAryAya vipAkaM ca samyagavagacchan annasya pAnasya vA 'ananugRddhaH' anadhyupapannaH samyagviharet , tathAhi-sthavirakalpikA dvicattiyutaM khAriMzadoSarahitA bhikSA gRhIyuH, jinakalpikAnAM tu pazcasvabhigraho dvayorgrahaH, tAzcemAH-'saMsa?masaMsaTTA uddhaDa taha hoti app||238|| levA ya / uggahiyA paggahiyA ujjhiyadhammA ya sattamiyA // 1 // ' athavA yo yasyAbhigrahaH sA tasyaiSaNA aparA khanepaNetyevameSaNAneSaNAbhijJaH kacitpraviSTaH samAhArAdAvamUrchitaH samyak zuddhAM bhikSA gRhNIyAditi // 17 // tadevaM bhikSoranukUlaviSayopalabdhimato'-181 pyaraktadviSTatayA tathA dRSTamapyadRSTaM zrutamapyazrutamityevaMbhASayuktatayA ca mRtakalpadehasya sudRSTadharmaNa eSaNAneSaNAbhijJasyAnapAnAdAvamUrchitasya sataH kacid grAmanagarAdau praviSTasyAsaMyame ratiraratizca saMyame kadAcitprAduSSyAt sA cApanetavyetyetadAha-mahAmunera-| pyasnAnatayA malAvilasyAntaprAntavallacaNakAdibhojinaH kadAcitkarmodayAdaratiH saMyame samutpadyata tAM cotpannAmasau bhikSuH saMsA-18 rasvabhAvaM parigaNayya tiryakArakAdiduHkhaM cotprekSamANaH khalpaM ca saMsAriNAmAyurityevaM vicintyAbhibhaved , abhibhUya cAsAvekAnta-18 | maunena vyAgRNIyAdityuttareNa saMbandhaH, tathA ratiM ca 'asaMyame' sAvadyAnuSThAne anAdibhavAbhyAsAdutpannAmabhibhavedabhibhUya ca | | saMyamoyukto bhavediti / punaH sAdhumeva vizinaSTi-bahavo janAH-sAdhavo gacchavAsitayA saMyamasahAyA yasya sa bahujanaH, tathaika / eva carati tacchIlacaikacArI, sa ca pratimApratipanna ekallavihArI jinakalpAdirvA syAt , sa ca bahujana ekAkI vA kenacitpR| 1 saMkhaSTA'saMsaSTA upatA tathA bhavatyalpalepA ca / udgRhItA pragRhItA ujmitadharmA ca saptamikA // 1 // STo'pRSTo vaikAntamaunena-saMyamena karaNabhUtena vyAgRNIyAt dharmakathAvasare, anyadA saMyamAvAdhayA kiJcitdharmasaMbaddhaM brUyAt , kiM parigaNayyaitatkuryAdityAha, yadivA kimasau brUyAditi darzayati-'ekasya asahAyasya jantoH zubhAzubhasahAyasya 'gatiH' gamanaM paraloke bhavati, tathA AgatiH-AgamanaM bhavAntarAdupajAyate karmasahAyasyaineti, uktaM ca-"ekaH prakurute karma, bhunaktyekazca tatphalam / jAyate mriyate caika, eko yAti bhavAntaram // 1 // " ityAdi / tadevaM saMsAre paramArthato na kazcitsahAyo dharmamekaM vihAya, eta-18 dvigaNayya munInAmayaM maunaH-saMyamastena tatpradhAnaM vA yAditi // 18 // kizcAnyat-'khayam' AtmanA paropadezamantareNa 'sametya' jJAkhA caturgatikaM saMsAraM tatkAraNAni ca mithyAkhAviratipramAdakaSAyayogarUpANi tathA'zeSakarmakSayalakSaNaM mokSaM tatkA| raNAni ca samyagdarzanajJAnacAritrANyetatsarvaM svata evAvabudhyAnyasmAdvA''cAryAdeH sakAzAcchukhA'nyasai mumukSave 'dharma' zrutacAritrAkhyaM bhASeta, kiMbhUtaM ?-prajAyanta iti prajAH-sthAvarajaGgamA jantavastebhyo hitaM sadupadezadAnataH sadopakAriNaM dharma brUyAditi / / upAdeyaM pradarzya heyaM pradarzayati-ye 'garhitA' jugupsitA mithyAkhAviratipramAdakaSAyayogAH karmabandhahetavaH saha nidAnena vartanta | 8 | iti sanidAnAH prayujyanta iti prayogA-vyApArA dharmakathAprabandhA vA mamAsAtsakAzAskizcit pUjAlAbhasaMskArAdikaM bhaviSyatItyevaMbhUtanidAnA''zaMsArUpAstAMzcAritravighnabhUtAn maharSayaH sudhIradharmANo 'na sevante' nAnutiSThanti / yadivA ye garhitAH sanidA|nA vAkaprayogAH, tadyathA-kutIrthikAH sAvadyAnuSThAnaratA niHzIlA nivratAH kuNTalaveNTalakAriNa ityevaMbhUtAn paradoSodghaTTanayA marmavedhinaH sudhIradharmANo vAkaNTakAn 'na sevante' na buvata iti // 19 // kizcAnyat-keSAzcinmithyAdRSTInAM kutIrthikabhAvitAnA khadarzanA''ahiNAM 'tarkayA' vitarkeNa khamatiparyAlocanena 'bhAvam' abhiprAya duSTAntaHkaraNasitamabuddhA kazcitsAdhuH zrAvako vA Dec cretterestoercedeseeeeeeeeeeeeeeeeeeeceices cieaeeseaeeseseseaeseseo prayogA vyApArA maharSayaH sudhIradhANAnatAH kuNTalaveSTavAcinmi
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryAMyatratiyutaM // 239 // sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryIyatiyutaM // 240 // 160 | svadharmasthApanecchayA tIrthikatiraskAraprAyaM vaco brUyAt sa ca tIrthikastadvacaH 'azraddadhAnaH' arocayannapratipadyamAno'tikaTukaM bhAvayan 'kSudratvamapi gacched' tadvirUpamapi kuryAt, pAlakapurohitavat skandakAcAryasyeti / kSudrakhagamanameva darzayati-sa nindAvacanakupito vakturyadAyustasyAyuSo 'vyAghAtarUpaM parikSepasvabhAvaM kAlAticAraM dIrghasthitikamapyAyuH saMvartayet etaduktaM bhavati - dharmadezanA hi puruSavizeSaM jJAlA vidheyA, tadyathA - ko'yaM puruSo rAjAdiH ? kaM ca devatAvizeSaM nataH 1 kataradvA | darzanamAzrito'bhigRhIto'nabhigRhIto vA'yumityevaM samyak parijJAya yathArhaM dharmadezanA vidheyA, gavaitadabuddhA kizciddharmadeza nAdvAreNa paravirodhakRdvaco brUyAt sa paramAdaihikAmuSmikayormaraNAdikamapakAraM prApnuyAditi, yata evaM tato labdhamanumAnaM yena parAbhiprAyaparijJAne sa labdhAnumAna: 'pareSu' pratipAdyeSu yathAyogaM yathArhapratipacyA 'arthAn' saddharmaprarUpaNAdikAn jIvAdIn vA svaparopakArAya brUyAditi // 20 // api ca- kammaM ca chaMdaM ca vigiMca dhIre, viNaijja u sahao (hA) AyabhAvaM / rUvehiM luppati bhayAvahehiM, vijaM gahAyA tasathAvarehiM // 21 // na pUyaNaM caiva siloyakAmI, piyamappiyaM kassai No karejA / ve aNaTTe parivajjayaMte, aNAule yA akasAi bhikkhU // 22 // AhattahIyaM samupehamANesavehiM pANehiM nihAya daMDaM / jo jIviyaM No maraNAhikaMkhI, parivajjA valayAvimukke [ mehAvI valayavipmukke] // 23 // tibemi // iti zrIAhatahiyaMnAma trayodazamadhyayanaM samattaM // ( gAthA0 591) 'dhIraH' akSobhyaH sadbuddhyalaGkRto vA dezanAvasare dharmakathA zrotuH 'karma' anuSThAnaM gurulaghukarmabhAvaM vA tathA 'chandam' abhiprAyaM samyaka 'vivecayet' jAnIyAt jJAkhA ca parSadanurUpAmeva dharmakathiko dharmadezanAM kuryAt sarvathA yathA tasya zroturjIvAdipadArthAvagamo bhavati yathA ca mano na duSyate, api tu prasannatAM vrajati, etadabhisaMdhimAnAha - vizeSeNa nayed - apanayet parSadaH | 'pApabhAvam' azuddhamantaHkaraNaM, tuzabdAdviziSTaguNAropaNaM ca kuryAt, 'AyabhAvaM' ti kacitpAThaH, tasyAyamarthaH - 'AtmabhAvaH' anAdibhavAbhyasto midhyAtkhAdikastamapanayet, yadivA''tmabhAvo viSayagRdhnutA'tastamapanayediti / etaddarzayati- 'rUpaiH' nayanamanohAribhiH strINAmaGgapratyaGgArddhakaTAkSa nirIkSaNAdibhiralpasaccA 'vilupyante' saddharmAdvAdhyante, kiMbhUtai rUpaH 1 - 'bhayAvahaiH' bhayamAvahanti bhayAvahAni, ihaiva tAvadrUpAdiviSayAsaktasya sAdhujanajugupsA nAnAvidhAzca karNanAsikA vikartanAdikA viDambanA: prAdurbhavanti janmAntare ca tiryaGnarakAdike yAtanAsthAne prANino viSayAsaktA vedanAmanubhavantItyevaM 'vidvAna' paNDito dharmadezanAbhijJo gRhIlA parAbhiprAyaM - samyagavagamya parSadaM trasasthAvarebhyo hitaM dharmamAvirbhAvayet || 21 || pUjAsatkArAdinirapekSeNa ca sarvameva tapazcaraNAdikaM vidheyaM vizeSato dharmadezanetyetadabhiprAyavAnAha - sAdhurdezanAM vidadhAno na pUjanaM - vastrapAtrAdilAbha rUpama| bhikAcApi zloka - zlAghAM kIrtim AtmaprazaMsAM 'kAmayed' abhilaSet, tathA zroturyatpriyaM rAjakathAvikathAdikaM chalitakathA| dikaM ca tathA'priyaM ca tatsamAzritadevatAvizeSanindAdikaM na kathayed, araktadviSTatayA zroturabhiprAyamabhisamIkSya yathAvasthitaM | dharma samyagdarzanAdikaM kathayet, upasaMhAramAha- 'sarvAnanarthAn' pUjAsatkAralAbhAbhiprAyeNa svakRtAn paradUSaNatayA ca parakRtAn 'barjayana' pariharan kathayet 'anAkula:' sUtrArthAdanuttaran akaSAyI bhikSurbhavediti // 22 // sarvAdhyayanopasaMhArArthamAha'AhatahIya' mityAdi, yathAtathAmAno yAthAtathya - dharmamArgasamavasaraNAkhyAdhyayanatrayoktArthatasvaM sUtrAnugataM samyaktvaM cAritraM vA tat 'prekSamANaH' paryAlocayan sunArtha sadanuSThAnato'bhyasyan 'sarveSu' sthAvarajaGgameSu sUkSmavAdara bhedabhiSeSu pRthivI kAyAdiSu daNDayante prANino yena sa daNDaH prANavyaparopaNavidhistaM 'nidhAya' parityajya, prANAtyaye'pi yAthAtathyaM dharma nollaGghayediti / etadeva darzayati- 'jIvitam' asaMyamajIvitaM dIrghAyuSkaM vA sthAvarajaGgamajantudaNDena nAbhikAGkSI sthA (kSe ) t parIpahaparAjito vedanAsamuddhAta (samava) hato vA tadvedanAma ( bhi) sahamAno jalAnalasaMpAtApAditajantUpamardena nApi maraNAbhikAGkSI syAt / tadevaM yAthAtathyamutprekSamANaH sarveSu prANiSUparatadaNDo jIvitamaraNAnapekSI saMyamAnuSThAnaM cared-udyuktavihArI bhavet 'medhAvI' maryAdAvyavasthito viditavedyo vA valayena mAyArUpeNa mohanIyakarmaNA vA vividhaM prakarSeNa mukto vipramukta iti / itiH parisamApyarthe / | bravImIti pUrvavat // 23 // samAptaM ca yAthAtathyaM trayodazamadhyayanamiti // For Private Personal Use Only 13 yAthA tathyAdhya // 239 // 13 yAthA tathyAdhya0 // 240 //
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - 161 atha granthanAmakaM caturdazamadhyayanaM prArabhyate / ececee / cAryAyavR ___ uktaM trayodazamadhyayanaM, sAmprataM caturdazamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-ihAnantarAdhyayane yAthAtathyamiti samyakacAritramabhihitaM, tacca bAhyAbhyantaragranthaparityAgAdavadAtaM bhavati, tatyAgazcAnenAdhyayanena pratipAdyata ityanena saMbandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANyupakramAdIni bhavanti, tatropakramadvArAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-sabAhyAbhyantaragranthaparityAgo vi-18 |dheya iti / nAmaniSpanne tu nikSepe AdAnapadAdguNaniSpannakhAcca grantha iti nAma, taM granthamadhikRtya niyuktikRdAhagaMtho pubudiTo duviho sissoya hoti NAyabyo / phavAvaNa sikvAvaNa pagayaM sikkhAvaNAe u // 127 // so sikvago ya duviho gahaNe AsevaNAya NAyavyo / gahaNaMmi hoti tiviho sutte atthe tadubhae ya // 128 // AsevaNAya duviho mUlaguNe ceva utsaraguNe ya / mUlaguNe paMcaviho utsaraguNa dhArasaviho u|| 129 // | Ayario'viya duviho pavvAvaMto va sikkhavaMto ya / siksvAvaMto duviho gahaNe AsevaNe ceva // 130 / / gAhAvito tiviho sutte atthe ya tadubhae ceva / mUlaguNa utsaraguNe duviho AsevaNAe u // 131 // ___ grantho dravyabhAvabhedabhinnaH kSullakanairgranthyaM nAma uttarAdhyayaneSvadhyayanaM tatra pUrvameva saprapaJco'bhihitaH, iha tu granthaM dravyabhAva-181 bhedabhinnaM yaH parityajati ziSya AcArAdikaM vA granthaM yo'dhIte'sau abhidhIyate, sa ziSyo 'dvividho' dviprakAro jJAtavyo bhava ti, tadyathA-pravrajyayA zikSayA ca, yasya pravrajyA dIyate zikSA vA yo bAdhate sa DiprakAro'pi ziSyaH, iha [tu] punaH zikSAzi-11 14 granthAzIlAGkA- dhyeNa 'prakRtam' adhikAro yaH zikSA gRhNAti zaikSakaH tacchikSayeha prastAva ityrthH| yathApratijJAtamadhikRtyAha-yaH zikSA gRhNAti dhyayanaM. zaikSakaH sa dvividho-dviprakAro bhavati, tadyathA-grahaNe prathamamevAcAryAdeH sakAzAcchikSA-icchAmicchAtahakkArAdirUpAM gRhNAti , ttiyutaM zikSati, tathA zikSitAM cAbhyasyati-aharnizamanutiSThati sa evaMvidho grahaNAsevanAbhedabhiH ziSyo jJAtavyo bhavati, tatrApi grahaNapUrvakamAsevanamitikRtA''dAveva grahaNazikSAmAha-zikSAyA 'grahaNe' upAdAne'dhikRte trividho bhavati zaikSakaH, tdythaa||24|| |mUtre'rthe tadubhaye ca, mUtrAdInyAdAveva gRhNan mUtrAdizikSako bhavatIti bhAvaH // sAmprataM grahaNottarakAlabhAvinImAsevanAmadhikRtyAha- yathAvasthitamUtrAnuSThAnamAsevanA tayA karaNabhUtayA dvividho bhavati zikSakaH, tadyathA-'mUlaguNe' mUlaguNaviSaye Aseva| mAnaH samyagmUlaguNAnAmanuSThAnaM kurvan tathA 'uttaraguNe ca' uttaraguNaviSayaM samyaganuSThAnaM kurvANo dvirUpo'pyAsevanAzikSako bhavati, tatrApi mUlaguNe pazcaprakAra:-prANAtipAtAdiviratimAsevamAnaH paJcamahAvratadhAraNAtpaJcavidho bhavati mUlaguNeSvAsevanA| zikSakaH, tathottaraguNaviSaye samyapiNDavizuddhyAdikAn guNAnAsevamAna uttaraguNAsevanAzikSako bhavati, te cAmI uttaraguNAH| 'piMDassa jA visohI samiIo bhAvaNA tavo duviho / paDimA abhiggahAviya uttaraguNamo viyANAhi // 1 // ' yadivA setsva| pyanyeSUttaraguNeSu pradhAnanirjarAhetutayA tapa eva dvAdazavidhamuttaraguNavenAdhikRtyAha-'uttaraguNe' uttaraguNaviSaye tapo dvAdazabhedabhinna // 24 // | yaH samyag vidhatte sa AsevanAzikSako bhavatIti // ziSyo khAcAryamantareNa na bhavatyata AcAryanirUpaNamA(NAyA)ha-ziSyApekSayA | 1 piNDasya yA vizodhiH samitayo bhAvanAstapo dvividham / pratimA abhiprahA api cottaraguNA (iti) vijAnIhi // 1 // 2 satsvapyete pra hi AcAryo 'dvividho' vibhedaH, eko yaH pravrajyAM grAhayatyaparastu yaH zikSAmiti, zikSayamapi dvividhaH-eko yaH zikSAzAstra | grAhayati-pAThayatyaparastu tadartha dazavidhacakravAlasAmAcAryanuSThAnataH sevayati-samyaganuSThAnaM kArayati / tatra sUtrArthatadubhayabhedAd | grAhayannapyAcAryastridhA bhavati / AsevanAcAryo'pi mUlottaraguNabhedAdvividho bhavati / gato nAmaniSpano nikSepaH, tadanantaraM kastaM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM mUtramuccArayitavyaM, taccedam gaMyaM vihAya iha sikkhamANo, uhAya subaMbhaceraM vsejaa| ovAyakArI viNayaM susikkhe, je cheya vippamAyaM na kujjA // 1 // jahA diyAprotamapattajAtaM, sAvAsagA pavitraM mannamANaM / tamacAiyaM taruNamapattajAtaM, DhaMkAi avattagamaM harejjA // 2 // evaM tu sehaMpi apuTTadhamma, nissAriyaM busimaM mnnmaannaa| diyasta chAyaM va apattajAyaM, hariMsu NaM pAvadhammA aNege // 3 // osANamicche maNue samAhi, aNosie NaMtakariti nnnycaa| obhAsamANe daviyassa vittaM, Na Nikase bahiyA Asupanno // 4 // 'iha' pravacane jJAtasaMsArasvabhAvaH san samyagutthAnenotthito athyate AtmA yena sa grntho-dhndhaanyhirnnydvipdctusspdaadi|| 'vihAya' tyaktA pravrajitaH san sadutthAnenotthAya ca grahaNarUpAmAsevanArUpAM ca zikSA [ca] kurvANaH-samyagAsevamAnaH suSTu-| ResearcEELekseeeeeeeeeeeee
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgaM zIlAGkAcAyatiyutaM // 242 // sUtrakRtAGga zIlAGkAcAyaniyutaM // 243 // 162 | zobhanaM navabhirbrAcaryaguptibhirguptamAzritya brahmacaryaM 'baset' tiSThet, yadivA 'subrahmacarya' miti saMyamastad Avaset taM samyak | kuryAt, AcAryAntike yAvajIvaM vasamAno yAvadabhyudyatavihAraM na pratipadyate tAvadAcAryavacanasyAvapAto-nirdezastatkAryavapAtakA| rI-vacananirdezakArI sadA''jJAvidhAyI, vinIyate- apanIyate karma yena sa vinayastaM suSThu zikSed - vidadhyAt grahaNAsevanAbhyAM vinayaM samyak paripAlayediti / tathA yaH 'cheko' nipuNaH sa saMyamAnuSThAne sadAcAryopadeze vA vividhaM pramAdaM na kuryAt, yathA hi AturaH samyamvaidyopadezaM kurvan zlASAM labhate rogopazamaM ca evaM sAdhurapi sAvadyagranthaparihArI pApakarmabheSajasthAna bhUtAnyAcAryavacanAni vidadhadaparasAdhubhyaH sAdhukAramazeSakarmakSayaM cAvApnotIti // 1 // yaH punarAcAryopadezamantareNa svacchandatayA gacchAnirgatya ekAkivihAritAM pratipadyate sa ca bahudoSanAga bhavatItyasyArthasya dRSTAntamAvirbhAvayannAha - 'yatheti dRSTAntopapradarzanArthaH 'yathA' yena prakAreNa 'dvijapotaH' pazcizizuravyaktaH, tameva vizinaSTi - patanti - gacchanti teneti patraM - pakSapuTaM na vidyate patrajAtaM pakSodbhavo yasyAsAvapatrajAtastaM tathA svakIyAdAvAsakAt khanIDAt lavitum - utpatituM manyamAnaM tatra tatra patantamupalabhya taM dvijapotaM 'acAiyaM' ti pakSAbhAvAdbhantumasamarthamapatrajAtamitikRlA mAMsapezIkalpaM 'DhaGkAdayaH' kSudrasattvAH pizitAzinaH 'avyaktagamaM gamanAbhAve naMSTumasamartha 'hareyuH' cazvAdinotkSipya nayeyurvyApAdayeyuriti // 2 // evaM dRSTAntaM pradarzya dArzantikaM pradarzayitumAha - 'eva' mityuktaprakAreNa, tuzabdaH pUrvasmAdvizeSaM darzayati, pUrva saMjAtapakSatvAdavyaktatA pratipAditA iha puSTadhamatayetyayaM vizeSo, yathA dvijapotamasaMjAtapakSaM khanIDAbhirgataM kSudrasacyA vinAzayanti evaM zikSakamabhinavapratrajitaM sUtrArthAniSpannamagItArtham 'apuSTa gharmANaM' samyagapariNata dharmaparamArtha santamaneke pApadharmANa: pASaNDikAH pratArayanti, pratArya ca gacchasamudrAbhiH| sArayanti, niHsAritaM ca santaM viSayonmukhatAmApAditamapagata paralokabhayamasmAkaM vaizyamityevaM manyamAnAH yadivA 'vusima'nti cAritraM tad asadanuSThAnato niHsAraM manyamAnA ajAtapakSaM 'dvijazAvamiva' pakSipotamiva DhaGkAdayaH pApadharmANo mithyAkhAviratipramAdakaSAyakaluSitAntarAtmAnaH kRtIrthikAH khajanA rAjAdayo vA'nake bahavo hatavanto haranti hariSyanti ceti, kAlatrayopalakSaNArthaM bhUtanirdeza iti, tathAhi pApaNDikA evamagItArthaM pratArayanti, tadyathA - yuSmadarzane nAbhiprajvAlanaviSApahArazikhAcchedAdikAH pratyayA dRzyante, tathA'NimAdyaSTaguNamaizvarya ca nAsti, tathA na rAjAdibhirbahubhirAzritaM, yA'pyahiMsocyate bhavadAgame sA'pi jIvAkulakhAllokasya duHsAdhyA, nApi bhavatAM snAnAdikaM zaucamastItyAdikAbhiH zaThoktibhirindrajAlakalpAbhirmugdhajanaM pratArayanti, svajanAdayazcaivaM vipralambhayanti, tadyathA - AyuSman ! na bhavantamantareNAsmAkaM kazcidasti poSakaH poSyo vA tvamevAsmAkaM sarvakhaM, | tvayA vinA sarva zUnyamAbhAti, tathA zabdAdiviSayopabhogAmantraNena saddharmAcyAvayanti evaM rAjAdayo'pi draSTavyAH, tadevamapuSTadharmANamekAkinaM bahubhiH prakAraiH pratAryApahareyuriti // 3 // tadevamekAkinaH sAdhoryato bahavo doSAH prAdurbhavanti ataH sadA gurupAdamUle sthAtavyamityetaddarzayitumAha- 'avasAnaM' gurorantike sthAnaM tadyAvajIvaM 'samAdhiM' sanmArgAnuSThAnarUpam 'icched' abhilaSet 'manujo' manuSyaH sAdhurityarthaH, sa eva ca paramArthato manuSyo yo yathApratijJAtaM nirvAhayati, tacca sadA gurorantike | vyavasthitena sadanuSThAnarUpaM samAdhimanupAlayatA nirvAhyate nAnyathetyetaddarzayati - gurorantike 'anuSitaH' avyavasthitaH svacchandavidhAyI samAdheH sadanuSThAnarUpasya karmaNo yathApratijJAtasya vA nAntakaro bhavatItyevaM jJAtvA sadA gurukulavAso'nusartavyaH, tadra 1 samAptAvitistena na prathamA / | hitasya vijJAnamupahAsyaprAyaM bhavatIti, uktaM ca- " na hi bhavati nirvigopakamanupAsitagurukulasya vijJAnam / prakaTitapazcAdbhAgaM pazyata nRtyaM mayUrasya / / 1 / / " tathA'jAM galavilagnavAlukAM pANiprahAreNa praguNAM dRSTvA'paro'nupAsitagururajJo rAzIM saMjAtagalagaNDAM pANiprahAreNa vyApAditavAn ityAdayaH anupAsitagurorbahavo doSAH saMsAravardhanAdyA bhavantItyavagamyAnayA maryAdayA | gurorantike sthAtavyamiti darzayati- 'avabhAsayan' udbhAsayan samyaganutiSThan 'dravyasya' muktigamanayogyaMsya satsAdho rAgadvevarahitasya sarvajJasya vA vRttam- anuSThAnaM tatsadanuSThAnato'vabhAsayed, dharmakathikaH kathanato vodbhAsayediti / tadevaM yato gurukulavAso bahUnAM guNAnAmAdhAro bhavatyato 'na niSkaset' na nirgacchet gacchAddurvantikAdvA bahiH, svecchAcArI na bhaved, 'AzumajJa' iti kSipraprajJaH, tadantike nivasan vipayakapAyAbhyAmAtmAnaM driyamANaM jhAlA kSipramevAcAryopadezAtkhata eva vA 'nivartayati' satsamAdhau vyavasthApayatIti // 4 // tadevaM pravrajyAmabhi udyato nityaM gurukulavAsamAvasan sarvatra sthAnazayanAsanAdAvupayukto bhavati tadupayuktasya ca guNamudbhAvayamAha - je ThANao ya sayaNAsaNe ya, parakkame yAvi susAhujutte / samitIsu guttIsu ya Ayapanne, viyAgarite ya puDho ejA // 5 // sahANi soccA adu bheravANi, aNAsave tesu parivaejA / nihaM ' bhikkhU na pamAya kRjjA, kaDraMkahaM vA vitigicchati // 6 // DahareNa vuTTeNa'NusAsi For Private Personal Use Only 14 granthAdhyayanaM. // 242 // 14 - dhyayanaM. // 243 //
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ aeseseseseseses eeseeseseResea eese 163. e u, rAtiNieNAvi samavaeNaM / sammaM tayaM thirato NAbhigacche, NijaMtae vAvi apArae se // 7 // viuTTiteNaM samayANusiTe, DahareNa vuDDeNa u coie ya / aJcaTriyAe ghaDadAsie vA, agAriNaM vA samayANusiTTe // 8 // yo hi nirviSNasaMsAratayA pravrajyAmabhi udyato nityaM gurukulavAsataH 'sthAnatazca' sthAnamAzritya tathA zayanata AsanataH, ekazcakAraH samuccaye dvitIyo'nuktasamuccayArthaH cakArAdgamanamAzrityAgamanaM ca tathA tapazcaraNAdau parAkramataca, (su) sAdhoH-udyu-15 kavihAriNo ye samAcArAstaiH samAyuktaH susAdhuyuktaH, susAdhurhi yatra sthAnaM-kAyotsargAdikaM vidhatte tatra samyak pratyupekSaNAdikAM kriyAM karoti, kAyotsarga ca meruriva niSprakaraNaH zarIraniHspRho vidhatte, tathA zayanaM ca kurvan pratyupekSya saMstArakaM taddhavaM kAyaM coditakAle gurubhiranujJAtaH svapet , tatrApi jAgradiva nAtyantaM niHsaha iti / evamAsanAdiSvapi tiSThatA pUrvavatsaMkucita6 gAtreNa svAdhyAyadhyAnaparAyaNena susAdhunA bhavitavyamiti, tadevamAdisusAdhukriyAyukto gurukulanivAsI susAdhurbhavatIti sthitam / apica-gurukulavAme nivasana paJcasu samitivIryAsamityAdiSu pravicArarUpAsu tathA tisRSu ca guptiSu pravicArApravicArarUpAsu | | AgatA-utpannA prajJA yasyAsAvAgataprajJA-saMjAtakartavyAkartavyavivekaH svato bhavati, parasyApi ca 'vyAkurvan kathayan pRthak pRthagguroH prasAdAtparijJAtasvarUpaH samitiguptInAM yathAvasthitasvarUpapratipAlanaM tatphalaM ca 'vadet' pratipAdayediti ||5||ryaamuutrkRtaanggN | samityAdyupetena yadvidheyaM taddarzayitumAha-'zabdAn' veNuvINAdikAn madhurAn zrutipezalAn 'zrutvA' samAkAthavA 'bhaira- 14granthAzIlAGkA- vAn' bhayAvahAn karNakaTUnAkarNya zabdAn Azravati tAn zobhanakhenAzobhanakhena vA gRhAtItyAzravo nAzravo'nAzravaH, teSvanukU- dhyayanaM. cAyIyavR lepu pratikUleSu zravaNapathamupagateSu zabdeSvanAzravo-madhyastho rAgadveSarahito bhUkhA pari-samantAd vrajet parivrajet-saMyamAnuSThAyI ttiyutaM yA bhavet , tathA 'nidrAM ca' nidrApramAdaM ca 'bhikSuH satsAdhuH pramAdAGgakhAnna kuryAt , etaduktaM bhavati-zabdAzravanirodhena vissy||244|| pramAdo niSiddho nidrAnirodhena ca nidrApramAdaH, cazabdAdanyamapi pramAdaM vikathAkaSAyAdikaM na vidadhyAt / tadevaM gurukulavAsAt / | sthAnazayanAsanasamitiguptiSvAgataprajJaH pratiSiddhasarvapramAdaH san gurorupadezAdeva kathaMkathamapi vicikitsAM-cittaviplutirUpAM [vitIrNaH-atikrAnto bhavati, yadivA madbhagRhIto'yaM paJcamahAtabhAro'tidurvahaH kathaM kathamapyantaM gacched ?, ityevaMbhUtAM vicikitsAM guruprasAdAdvitIoM bhavati, athavA yAM kAzciccittaviplati dezasarvagatAM tAM kRtsnA gurvantike vasan vitIrNo bhavati & anyeSAmapi tadapanayanasamarthaH syAditi // 6 // kizcAnyat-sa gurvantike nivasan kacit pramAdaskhalitaH san vayAparyA18 yAbhyAM kSullakena-laghunA 'coditaH' pramAdAcaraNaM prati niSiddhaH, tathA 'vRddhena vA vayo'dhikena zrutAdhikena vA 'anuzA sita:' abhihitaH, tadyathA-bhavadvidhAnAmidamIdRk pramAdAcaraNamAsevitumayuktaM, tathA 'ratnAdhikena vA' pravrajyAparyAyAdhikena / zrutAdhikena vA samavayasA vA 'anuzAsitaH' pramAdaskhalitAcaraNaM prati coditaH kupyati yathA ahamapyanena dramakaprAyeNotta- // 244 // makulaprasUtaH sarvajanasaMmata ityevaM codita ityevamanuzAsthamAno na mithyAduSkRtaM dadAti na samyagutthAnenottiSThati nApi tadanuzA-19 | sanaM samyak sthirataH-apunaHkaraNatayA'bhigacchet-pratipadyeta, coditazca praticodayeda, asamyak pratipadyamAnazcAsau saMsArasrotasA 'nIyamAna' uhyamAno'nuzAsyamAnaH kupito'sau na saMsArArNavasya pArago bhavati / yadivA''cAryAdinA sadupadezadAnataH pramAdaskhalitanivartanato mokSaM prati nIyamAno'pyasau saMsArasamudrasya tadakaraNato'pAraga eva bhavatIti // 7 // sAmprataM khapakSacodanAnantarata:(raM)svaparacodanAmadhikRtyAha-viruddhotthAnenotthito vyutthitaH-paratIrthiko gRhastho vA mithyAdRSTistena pramAdaskhalite coditaH | vasamayena, tadyathA-navaMvidhamanuSThAnaM bhavatAmAgame vyavasthitaM yenAbhipravRtto'si, yadivA vyutthitaH-saMyamASTastenAparaH sAdhuH skhalitaH san khasamayena-arhatpraNItAgamAnusAreNAnuzAsito mUlottaraguNAcaraNe skhalitaH san 'codita' AgamaMpradAbhihitaH, tadyathA-naitatcaritagamanAdikaM bhavatAmanujJAtamiti, tathA anyena vA mithyAdRSTyAdinA 'kSullakena' laghutareNa vayasA vRddhena vA kutsitAcArapravRttacoditaH, tuzabdAtsamAnavayasA vA tathA atIvAkAryakaraNaM prati utthitA almutthitAH, yadivA-dAsIkhena atyantamutthitA dAsyA api dAsIti, tAmeva vizinaSTi-'ghaTadAsyA' jalavAhinyApi codito na krodhaM kuyAt , etaduktaM bhavati-atyutthitayA'tikupitayApi coditaH svahitaM manyamAnaH susAdhune kupyet, kiM punaranyeneti ?, tathA 'agAriNAM' gRhasthAnAM yaH 'samaya: anuSThAnaM tatsamayenAnuzAsito, gRhasthAnAmapi etanna yujyate kartuM yadArabdhaM bhavatetyevamAtmAvamenApi codito mamaivaitacchreya ityevaM | manyamAno manAgapi na mano dUSayediti // 8 // etadevAha Na tesu kujjhe Na ya pavahejA. Na yAvi kiMcI pharusaM vdejaa| tahA karissaMti paDissaNejA, seyaM khu meyaM Na pamAya kujjA // 9 // vaNaMsi mUDhassa jahA amUDhA, maggANusAsaMti hitaM payANaM / teNeva (teNAvi) majjhaM iNameva seyaM, jaM me buhA smnnusaasyNti||10|| aha teNa mUDheNa eemero SassassiaSSSSSS99909808990008092002999999 ececececemercedestroenesaeleserest
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 satrakatAGgaM amUDhagasta, kAyaba pUyA savisesajuttA / eovamaM tattha udAhu vIre, aNugamma atthaM uvaNeti / 14 andhAzIlAjhA sammaM // 11 ||nnetaa jahA aMdhakAraMsi rAo, maggaM Na jANAti apassamANe / se suriassa dhyayana. cAyitsiyuta abbhuggameNaM, magaM viyANAi pagAsiyaMsi // 12 // // 245 // 'teSu' svaparapakSeSu skhalitacodakeSvAtmahitaM manyamAno na kudhyed anyasin vA durvacane'bhihite na kupye evaM ca cintayeta'ASTena matimatA tatvArthavicAraNe matiH kAryA / yadi satya kaH kopaH syAdanRtaM kiM nu kopena? // 1 // tathA nApyapareNa 9 khato'dhamenApi coditoInmArgAnusAreNa lokAcAragatyA vAbhihitaH paramArtha paryAlocya taM codakaM prakarSeNa 'vyathet' daNDAdi18| prahAreNa pIDayet na cApi kizitparuSaM tatpIDAdikAri 'vadet' brUyAt , mamaivAyamasadanuSThAyino doSo yenAyamapi mAmevaM coda yati, coditabaivaMvirSa bhavatA asadAcaraNaM na vidheyamevaM vidhaM ca pUrvarSibhiranuSThitamanuSThayamityevaMvidhaM vAkyaM tathA kariSyAmItyevaM 8 madhyasAyA pratizazuyA anutiSTheca-mithyAduSkRtAdinA nivarteta, yadetaccodanaM nAmaitanmamaiva zreyo, yata etadbhayAtkacitpunaH | || pramAdaM na kuryAtraivAsadAcaraNamanutiSThediti // 9 // asvArthasya dRSTAntaM darzayitumAha-'vane' gahane mahATavyAM digbhrameNa kasyaci svAilitamatenarasatpathakha yathA kecidapare kapAkaSTamAnasA 'amUDA sadasanmArgajJAH kumArgaparihAreNa prajAnAM 'hitam' aze- IS // 245|| pApAyarahitamIpsitalAnaprAparka 'mArga' panthAnam 'anuzAsanti pratipAdayanti, sa ca taiH sadasadvivekibhiH sanmArgAvataraNama-1 nuzAsita AtmanaH zreyo manyate, evaM tenAppasadanuSThAyinA coditena na pitatryam , apitu mamAyamanugraha ityevaM mantavyaM, yade tad buddhAH samyaganuzAsayanti-sanmArge'vatArayanti putramiva pitaraH tanmamaiva zreya iti mantavyam // 10 // punarapyasvArthasya AS puSparthamAha-'athe' tyAnantaryArthe vAkyopanyAsArthe vA, yathA 'tena' mUDhena sanmArgAvatAritena tadanantaraM tasya 'amUDhasya satpathopadeKg: pulindAderapi parampakAraM manyamAnena pUjA vizeSayuktA kartavyA, evametAmupamAm 'udAhRtavAn' abhihitavAn 'vIra' tIrthakaro'nyo vA gaNadharAdikaH 'anugamya' buddhA 'artha' paramArtha codanAkRtaM paramopakAraM samyagAtmanyupanayati, tadyathA--a-18 hamanena mithyAkhavanAjanmajarAmaraNAdhanekopadravabahulAtsadupadezadAnenottAritaH, tato mayA'sya paramopakAriNo'bhyutthAna vinayA18| dibhiH pUjA vidheyeti / asimartha bahavo dRSTAntAH santi, tadyathA-'gehami aggijAlAulaMmi jaha NAma DajhamANami / jo boheha suyaMta so tassa jaNo paramabaMdhU ||1||jh vA visasaMjuttaM bhattaM niddhamiha bhottukAmassa / jovi sadosa sAhai so tassa 8] | jaNo paramabaMdhU // 2 // " // 11 // ayamaparaH sUtreNaiva dRSTAnto'bhidhIyate-yathA hi sajalajaladharAcchAditabahalAndhakArAyAM rAtrau / 'netA' nAyakoSTacyAdau svabhyastapradezo'pi 'mArga' panthAnamandhakArAvRtavAtsvahastAdikamapazyanna jAnAti-na samyak paricchinatti / sa eva praNetA 'sUryasya' AdityasyAbhyudgamenApanIte tamasi prakAzite dikcakre samyagAvirbhUte pASANadarininonnatAdike mArga jAnAti-vivakSitapradezaprApakaM panthAnamabhivyaktacakSuH paricchinatti-doSaguNavicAraNataH samyagavagacchatIti // 12 // evaM dRSTAntaM pradarya dAntikamadhikRtyAha gehenijvAlAkule yathA nAma dahyamAne / yo bodhayati suptaM sa tasya janaH paramabAndhavaH // 1 // yathA vA viSasaMyukaM bhaktaM nigdhaM iha bhoktukAmasya yo'pi dorSa sAdhayati sa takha paramabandhurjanaH // 3 // sUtrakRtA evaM tu sehevi apuTudhamme, dhammaM na jANAi abujhamANe / se kovie jiNavayaNeNa pacchA, 14 andhAzIlAkA dhyayanaM. sUrodae pAsati cakkhuNeva // 13 // uhaM aheyaM tiriyaM disAsu, tasA ya je thAvarA je ya cAryAyava ttiyutaM pANA / sayA jae tesu parivaejjA, maNappaosaM avikaMpamANe // 14 // kAleNa pucche samiyaM // 246 // payAsu, AikkhamANo daviyassa vittaM / taM soyakArI puDho pavese, saMkhA imaM kevaliyaM samAhiM // 15 // assi suThicA tiviheNa tAyI, eesu yA saMti nirohamAhu / te evamakkhaMti tilogadaMsI, Na bhujameyaMti pamAyasaMgaM // 16 // yathA asAvandhakArAvRtAyAM rajanyAmatigahanAyAmaTavyAM mArga na jAnAti sUryodgamenApanIte tamasi pazcAjAnAti evaM tu 'ziSyakaH' abhinavaprabajito'pi sUtrArthAniSpanaH apuSTaH-apuSkalaH samyagaparijAto dharmaH-zrutacAritrAkhyo durgatipramRtajantudharaNasvabhAvo yenAsAvapuSTadharmA, sa cAgItArthaH-sUtrArthAnabhijJalAdabudhyamAno dharma na jAnAtIti-na samyaka paricchinatti, sa| eva tu pazcAgurukulakAsAjinavacanena 'kovidaH' abhyastasarvajJapraNItAgamakhAnipuNaH sUryodaye'pagatAvaraNazcakSuSeva ythaavsthitaan| // 246 // jIvAdIna padArthAn pazyati, idamuktaM bhavati-yathA hi indriyArthasaMparkAtsAkSAtkAritayA parisphuTA ghaTapaTAdayaH padArthAH pratI-14 yante evaM sarvajJapraNItAgamenApi sUkSmavyavahitaviprakRSTakhagopavargadevatAdayaH parisphuTA niHzaI pratIyanta iti / apica kadAcicca-| eaceceaeesecesesesesea
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ 165 kSuSA'nyathAbhUto'pyartho'nyathA paricchidyate, tadyathA-marumarIcikAnicayo jalabhrAntyA kiMzukanicayojyAkAraNApIti / naca sarvajJapraNItasyAgamasya kacidapi vyabhicAraH, tavyabhicAre hi sarvajJabahAniprasaGgAt , tatsaMbhavasya cAsarvajJena pratibumazakyasAditi / / // 13 // zikSako hi gurukulavAsitayA jinavacanAbhijho bhavati, tatkoSidazca samyaka mUlottaraguNAn jAnAti, tatra mUlaguNAnaadhikatyAha-Urdhvamastiryag dikSu vidikSu cetyanena kSetramaGgIkRtya prANAtipAtaviratirabhihitA, dravyatastu darzayati-trakhantIti sA:-tejovAyU dvIndriyAdayazca, tathA ye ca sthAvarA:-sthAvaranAmakarmodayavartinaH pRthivyavanaspatayaH, tathA ye caitanedAH sUkSmabAdaraparyAptakAparyAptakarUpA dazavidhaprANadhAraNAtprANinasteSu, 'sadA sarvakAlam , anena tu kAlamadhikRtya viratiramihitA, yataH parivrajet-parisamantAdrajet saMyamAnuSThAyI bhavet , bhAvaprANAtipAtaviratiM darzayati-sthAvarajaGgameSu prANiSu tadapakAre upakAre vA manAgapi manasA pradveSa napacched AstAM tAvadurvacanadaNDaprahArAdikaM, teSvapakAriSvapi manasApi na makulaM cintayed, 'avi. kampamAnaH' saMyamAdacalan sadAcAramanupAlayediti, tadevaM yogatrikakaraNatrikeNa dravyakSetrakAlabhAvarUpAM prANAtipAtaviratiM samyagaraktadviSTatayA'nupAlayed , evaM zeSANyapi mahAvratAnyuttaraguNAMzca grahaNAsevanAzikSAsamanvitaH samyaganupAlavediti // 14 // gurorantike vasato vinayamAha-sUtramartha tadubhayaM vA viziSTena-praSTavyakAlenAcAryAderavasaraM jJAtA prajAyanta iti prajA-jantavastAsu prajAsu-jantuviSaye caturdazabhUtagrAmasaMbaddhaM kazcidAcAryAdikaM samyagita-sadAcArAnuSThAyinaM samyak vA samantAdvA jantugataM pRcche IS| diti / sa ca tena pRSTa AcAryAdirAcakSANaH zuzrUSayitavyo bhavati, yadAcakSANastadarzayati-muktigamanayogyo bhanyo dravyaM rAgasatraka. 41 1sayajhapraNItAgamoktapadArthasaMbhavasya, sarvajJasaMbhavasyeti vA / 2 zatrorupakAre bAye vA durAyatike svastha, anyathopakAre dveSAsaMbhavAt / / subaangg deSavirahAdA dravyaM tasya dravyassa-vItarAgasa tIrthakarasa vA sam-anuSThAnaM saMyama jJAnaM vA tatpraNItamAgarma pA samyagAvakSA 14 andhAzIlAbANaH saparyayA'yaM mAnanIyo bhavati / kathamityAha-'ta' AcAryAdinA kathitaM zrotre-kaNe kartu zIlamasya zrotrakArI-yathopade dhyayanaM. cAyika zakArI AjJAvidhAyI san pRthak pRthagupanyastamAdareNa hRdaye pravezayet-cetasi vyavasthApayet, vyavasthApanIya darzayati-'saMttiyutaM khyAya' samyaka jJAkhA 'ima miti vakSyamANaM kevalina idaM kaivalikaM-kevalinA kathitaM samAdhi-sanmArga samyagjJAnAdikaM mo||247|| kSamArgamAcAryAdinA kathitaM yathopadezaM pravartakaH pRthag-viviktaM hRdaye pRthagvyavasthApayediti // 15 // kiMcAnyat-'asmin' gurukulavAse nivasatA yacchutaM zrukhA ca samyak hRdayavyavasthApanadvAreNAvadhAritaM tamin samAdhibhUte mokSamArge suhu sitA 'vidhidhene ti manovAkAyakarmabhiH kRtakAritAnumatimirvA''smAnaM trAtuM zIlamasyeti trAyI jantUnAM sadupadezadAnatavANakaraNazIlo vA tasya skhaparatrAyiNaH, eteSu ca samitigupyAdiSu samAdhimArgeSu sthitasya zAntirbhavati-azeSandroparamo bhavati tathA nirodham azeSakarmakSayarUpam 'Ahu tadvidaH pratipAditavantaH, ka evamAhurityAha-trilokam-UrdhvAdhastiryaglakSaNaM IdhIla yeSAM te 18 trilokadarzina:-tIrthakataH sarvajJAste 'evam anantaroktayA nItyA sarvabhAvAn kevalAlokena dRSTvA 'AcakSate prtipaadyntiiti| etadeva samitigupyAdikaM saMsArottAraNasamartha te trilokadarzinaH kathitavanto na punarbhUya etaM (na) 'pramAvasabai mapaviSayAdika / IS // 247 // saMbandha vidheyakhena prtipaaditvntH|| 16 // kizAnyatnisamma se bhikkhu samIhiyaTuM, paDibhANavaM hoi visArae ya / AyANaaTThI bodANamoNaM, ucca suddheNa uveti mokkhaM // 17 // saMkhAi dhammaMca viyAgaraMti, buddhA hu te aMtakarA bhvti| te pAragA doNhavi moyaNAe, saMsodhitaM paNhamudAharaMti ||18||nno chAyae No'viya lUsaejjA, mANaM Na seveja pagAsaNaM ca / Na yAvi panne parihAsa kujjA, Na yA''siyAvAya viyAgarejA // 19 // bhUtAbhisaMkAi duguMchamANe, Na Nivahe maMtapadeNa goyaM / Na kiMci micche maNue payAsuM, asAhudhammANi Na saMvaejjA // 20 // sa gurukulavAsI bhikSuH dravyasya vRttaM 'nizamya' avagamya khataH samIhitaM cArtha-mokSArtha buddhA heyopAdeyaM samyak parijJAya nityaM gurukulavAsataH 'pratibhAnavAn utpamapratibho bhavati / tathA samyak khasiddhAntaparijJAnAcchotRRNAM yathAvasthitArthAnAM 'vizArado bhavati' pratipAdako bhavati / mokSArthinA''dIyata ityAdAnaM-samyagjJAnAdikaM tenArthaH sa eva vArthaH AdAnArthaH18 sa vidyate yasyAsAvAdAnArthI, sa evaMbhUto jJAnAdiprayojanavAn vyavadAnaM-dvAdazaprakAraM tapo maunaM-saMyama AzravanirodharUpastadevametau tapaHsaMyamAvupetya-prApya grahaNAsevanarUpayA dvividhayApi zikSayA samanvitaH sarvatrapramAdarahitaH pratibhAnavAn vizAra-1 dazca 'zuddhena' nirupAdhinA udgamAdidoSazuddhena cAhAreNAtmAnaM yApayanazeSakarmakSayalakSaNaM mokSamupaiti 'na uvei mA ti kacitpAThaH, bahuzo niyante svakarmaparavazAHprANino yasin sa mAraH-saMsArastaM jAtijarAmaraNarogazokAkulaM zuddhena mArgeNAtmAnaM
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 vartayan na upaiti, yadivA maraNaM-prANatyAgalakSaNaM mArastaM bahuzo nopaiti, tathAhi-apratipatitasamyaksa utkRSTataH saptASTau vA 14 granthAzIlAbA- bhavAn mriyate nordhvamiti // 17 // tadevaM gurukulanivAsitayA dharme susthitA bahuzrutAH pratibhAnavanto'rthavizAradAzca santo yatkurvanti | dhyayanaM. cAryAya- tadarzayitumAha-samyak khyAyate-parijJAyate yayA sA saMkhyA-saduddhistayA svato dharma parijJAyApareSAM yathAvasthitaM 'dharma' zrutattiyutaM cAritrAkhyaM 'vyAgRNanti' pratipAdayanti, yadivA svaparazakti parijJAya parpadaM vA pratipAdyaM cArtha samyagavabudhya dharma pratipAda yanti / te caivaMvidhA vuddhAH-kAlatrayavedino janmAntarasaMcitAnAM karmaNAmantakarA bhavanti anyeSAM ca karmApanayanasamarthA bhavantIti darzayati-te yathAvasthitadharmaprarUpakA 'dvayorapi' parAtmanoH karmapAzavimocanayA snehAdinigaDavimocanayA vA karaNabhUtayA | saMsArasamudrasya pAragA bhavanti / te caivaMbhUtAH ? 'samyaka zodhitaM' pUrvottarAviruddhaM 'praznaM' zabdamudAharanti, tathAhi-pUrva vuddhyA paryAlocya ko'yaM puruSaH kasya cArthassa grahaNasamartho'haM vA kiMbhUtArthapratipAdanazakta ityevaM samyak parIkSya vyAkuryAditi, athavA |pareNa kazcidartha pRSTastaM praznaM samyag parIkSyodAharet samyaguttaraM dadyAditi, tathA coktam-"AyariyasayAMsA va dhArieNa attheNa jhariyamuNieNaM / to saMghamajhayAre vavahariuM je suhaM hoti // 1 // " tadevaM te gItArthA yathAvasthitaM dharma kathayantaH svaparatArakA 18 bhavantIti // 18 // sa ca praznamudAharan kadAcidanyathApi yAdatastatpratiSedhArthamAha-'sa' praznassodAhartA sarvArthAzrayabAdanaabhavA u caritte iti SacanAcAritrayutaM samyaktvaM paraM pratipAti taditi apratipatitasamyakta iti, jaghanyArAdhanayA vA janmabhiraSTadhyekaiH iti vacanAt , // 248 // 8 saptASTAviti manaSyakAyasthityapekSa, samyaklabhavAstu pasyopamAsaMkhyabhAgamitAH / 2 AcAryasakAzAd avadhAritenArthena smArakeNa jAtrA ca tataH saMghamadhye vyavahatu mukhaM bhavati // 1 // 18 karaNDakalpa. kutrikApaNakalpo vA caturdazapUrviNAmanyatarovA kazcidAcAryAdibhiH pratibhAnavAn-arthavizAradastadevaMbhUtaH kutazcini|mittAt zrotuH kupito'pi mUtrArtha 'na chAdayet' nAnyathA vyAkhyAnayet khAcArya vA nApalapet dharmakathA vA kurvanArtha chAdayeda AtmaguNotkarSAbhiprAyeNa vA paraguNAma chAdayet tathA paraguNAnna lUSayet-na viDambayet zAstrArtha vA nApasiddhAntena vyAkhyAnayet tathA samastazAstravettA'haM sarvalokaviditaH samastasaMzayApanetA na mattulyo hetuyuktibhirarthapratipAdayitetyevamAtmakaM mAnamabhimAnaM garva na seveta, nApyAtmano bahuzrutakhena tapakhilena vA prakAzanaM kuryAt , cazabdAdanyadapi pUjAsatkArAdikaM pariharet , tathA na cApi 'prajJAvAn sazrutikaH 'parihAsaM' keliprArya brUyAd, yadivA kathazcidabudhyamAne zrotari tadupahAsaprAyaM parihAsaM| na vidadhyAt tathA nApi cAzIrvAdaM bahuputro bahudhano [bahudharmo ] dIrghAyusvaM bhUyA ityAdi vyAgRNIyAt, bhASAsamitiyuktena bhAvyamiti // 19 // kiMnimittamAzIrvAdo na vidheya ityAha-bhUteSu-jantuSUpamardazakA bhUtAbhizaGkA tayA''zIrvAda 'sAva' | sapApaM jugupsamAno na ghUyAt tathA gAtrAyata iti gotraM-maunaM vAksaMyamastaM 'manapadena' vidyApamArjana vidhinA 'na nirvAhayet' na niHsAraM kuryAt / yadivA gotraM-jantUnAM jIvitaM 'manapadena' rAjAdiguptabhASaNapadena rAjAdInAmupadezadAnato 'na nirvAhayet' nApanayet, etaduktaM bhavati-na rAjAdinA sAdhaM jantujIvitopamardakaM matraM kuryAt , tathA prajAyanta iti prajAH-jantavastAsu prajAsu 'manujo manuSyo vyAkhyAnaM kurvan dharmakathA vAna'kimapi lAbhapUjAsatkArAdikam 'icchedU' abhilaSet, tathA kutsitAnAm-asAdhUnAM dharmAn-vastudAnatarpaNAdikAn 'ma saMbadet' na bhUyAd yadivA nAsAdhudharmAn bruvan saMvAdayed athavA dharmakathA vyAkhyAnaM vA kurvan prajAsvAtmazlAghArUpAM kIrti necchediti // 20 // kizcAnyat 14pranthAhAsaM pi No saMdhati pAvadhamme, oe tahIyaM pharusaM viyANe / No tucchae No ya vikaMthaijA, dhyayanaM. zIlAGkA- aNAdale yA akasAi bhiva // 21 // saMkeja yAsaMkitabhAva bhikkha vibhajavAyaM ca viyAcAryAMyattiyutaM garejA / bhAsAduyaM dhammasamuTTitehiM, viyAgarejA samayA supanne // 22 // aNugacchamANe vita haM vijANe, tahA tahA sAhu akakaseNaM / Na katthaI bhAsa vihiMsaijjA, niruddhagaM vAvi na dii3249|| haijA // 23 // samAlavejA paDipunnabhAsI, nisAmiyA smiyaaatttthdNsii| ANAi suddhaM vayaNaM bhiuMje, abhisaMdhae pAvavivega bhikkhU // 24 // yathA parAtmanohAsyamutpadyate tathA zabdAdikaM zarIrAvayavamanyAn vA pApadharmAn sAvadyAnmanovAkAyavyApArAn 'na saMdhayet' na vidadhyAta , tadyathA-idaM chinddhi bhinchi, tathA prAvacanikAn hAsyaprAya notprAsayet, tadyathA-zobhanaM bhavadIyaM vrataM, tadyathA-'mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA, madhye bhaktaM pAnakaM cAparAhe / drAkSAkhaNDaM zarkarA cArdharAtre, mokSazcAnte zAkyaputreNa // 249 // dRssttH||1|| ityAdikaM paradoSodbhAvanaprAyaM pApabandhakamitikRsA hAsyenApi na vaktavyaM / tathA 'ojo' rAgadveparahitaH savAdyAbhyantaragranthatyAgAdvA niSkiJcanaH san 'tathya' miti paramArthataH satyamapi paruSaM vaco'paracetovikAri parijJayA vijAnIyApratyAkhyAnaparijJayA ca pariharet , yadivA rAgadveSavirahAdojAH 'tathyaM paramArthabhUtamakRtrimamapratAraka 'paruSaM karmasaMzleSAbhAvA 9000900900992929092528392909290925200992906 dharmakathA asAdhUnAM dharmAn camAnaM kurvana dharmakA vajantajIvitopamardaka masabhASaNapadena rAjAzana vidhinA nAna sUtrakRtAGga Receiceseseseseseseseseo
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ 167 na tathA kathayet yathAvatyA garva na kurvIta tivAzalAdurthanirNaya prati maH' sAdhuriti // 21 |dhyayana INI nirmamalAdalpasaccaiIranuSTheyakhAdvA karkazamantaprAntAhAropabhogAdvA paruSa-saMyama 'vijAnIyAt tadanuSThAnataH samyagavagaccheda, tathA svataH kazcidarthavizeSa parijJAya pUjAsatkArAdikaM vA'vApya 'na tuccho bhavet nonmAdaM gacchet , tathA 'na vikatthayet' nAtmAnaM lApayet paraM vA samyaganavabudhyamAnaH 'no vikatthayet' nAtyantaM camaDhayet , tathA 'anAkulo vyAkhyAnAvasare dharmakathAvasare vA'nAvilo lAbhAdinirapekSo bhavet , tathA sarvadA 'akaSAyaH kaSAyarahito bhaved 'bhikSuH sAdhuriti // 21 // 3 // sAmprataM vyAkhyAnavidhimadhikRtyAha-bhikSu: sAdhurvyAkhyAnaM kurvanarvAgdarzikhAdarthanirNaya prati azaktibhAvo'pi 'zaGkata' auddhatyaM pariharabahamevArthasya vettA nAparaH kazcidityevaM garva na kurvIta kiMtu viSamamartha prarUpayan sAzaGkameva kathayed, yadivA parisphuTamapyazatibhAvamapyartha na tathA kathayet yathA paraH zaGketa, tathA vibhajyavAdaM-pRthagarthanirNayavAdaM vyAgRNIyAt yadivA vimajyavAdaH-sthAdvAdastaM sarvatrAskhalitaM lokavyavahArAvisaMvAditayA sarvavyApinaM khAnubhavasiddhaM vadeda, athavA samyagarthAn vibhajyapRthakakRkhA tadAdaM vadet , tadyathA-nityavAdaM dravyArthatayA paryAvArthatayA khanityavAdaM vadeva , tathA khadravyakSetrakAlabhAvaiH sarve'pi padArthAH santi, paradravyAdibhistu na santi, tathA coktam-"sadeva sarva ko necchetsvarUpAdicatuSTayAt 1 / asadeva viparyAsAna cetra vyavatiSThate // 1 // " ityAdikaM vibhajyavAdaM vadediti / vibhajyavAdamapi bhASAdvitayenaiva brUyAdityAha-bhASayoH-Avacara-18 mayoH satyAsatyAmRSayoki bhASAdvikaM tadbhApAdvayaM kacitpRSTo'pRSTo vA dharmakathAvasare'nyadA vA sadA vA 'vyAgRNIyAt' bhASe ta, kiMbhUtaH san 1-samyak-satsaMyamAnuSThAnenotthitAH samutthitAH-satsAdhava udyuktavihAriNo na punarudAyisapamArakabatta || trimAstaiH samyagutthitaiH saha viharan cakravartidramakayoH samatayA rAgadveSarahito vA zobhanaprajho bhASAdvayopetaH samyagdharma vyAgRNIsUtrakuvA yAditi // 22 // kizAnyat-tasyaivaM bhASAdayena kathayataH kacinmedhAvitayA tathaiva tamarthamAcAryAdinA kathitamanugacchan samya 14andhAzIlA gavabudhyate, aparastu mandamedhAvitayA vitatham-anyathaivAmijAnIyAt, taM ca samyaganavabudhyamAnaM tathA tathA-tena tena hetUdAhacAyA- raNasayuktiprakaTanaprakAreNa mUrkhasvamasi tathA durdurUDhaH khacirityAdinA karkazavacanenAnirksayan yathA yathAsau budhyate tathA tathA . ciyutaM 'sAdhuH' suSTu bodhayet na kutracitkruddhamukhahastauSThanetravikArairanAdareNa kathayan manaHpIDAmutpAdayet , tathA praznayatastadbhApAmapazabdA-10 // 25 // | didoSaduSTAmapi dhig mUrkhA saMskRtamate! kiM tavAnena saMskRtena pUrvottaravyAhatena vocAritenetye 'na vihiMsyAtna tiraskaryAda asaMbaddhodghaTTanatastaM praznayitAraM na viDambayediti / tathA niruddham-arthastokaM dIrghavAkyairmahatA zabdadardurdareNArkaviTapikASTikAnyAyena na kathayet niruddhaM vA-stokakAlInaM vyAkhyAnaM vyAkaraNatarkAdipravezanadvAreNa prasakyAnuprasakyA 'na dIrghayetna dIrghakAlikaM kuryAt , tathA coktam-"so' attho vattaho jo bhaNNai akkharehi thovehiM / jo puNa thovo bahuakkharehiM so hoi nissAro // 1 // " tathA kiMcitsUtramalpAkSaramalpArtha vA ityAdi caturbhaGgikA, tatra yadalpAkSaraM mahArtha tadiha prazasthata iti // 23 // 8 apica-yatpunarativiSamalAdalpAkSarairna samyagavabudhyate tatsamyag-zobhanena prakAreNa samantAtparyAyazabdocAraNato bhAvArthakathanatavAlaped-bhASeta samAlapet, nAlparevAkSarairukkhA kRtArtho bhaved, apitu jJeyagahanArthabhASaNe saddhetuyukyAdibhiH zrotAramapekSya pratipUrNabhASI syAd-askhalitAmilitAhInAkSarArthavAdI bhavediti / tathA''cAryAdeH sakAzApathAvadartha bhukhA nizamya avagamya // 25 // ca samyag-thathAvasthitamartha yathA gurusakAzAdavadhAritamartha-pratipAdyaM draSTuM zIlamasa sa bhavati samyagarthadarzI, sa evaMbhUtaH saMstIrtha so'yoM vaktavyo yo bhaNyate'kSaraH stokaiH / yaH punaH stoko bahubhirakSaraiH sa bhavati nissAraH // 1 // karAjJayA-sarvajJapraNItAgamAnusAreNa 'zuddham avadAtaM pUrvAparAviruddhaM niravacaM vacanamabhiyuJjItotsargaviSaye sati utsargamapavAdavipaye cApavAda tathA svaparasamayayoryathAkhaM vacanamamivadet / evaM cAbhiyuJjan bhikSuH pApavivekaM lAbhasatkArAdinirapekSatayA kAGgamANo nirdoSaM vacanamabhisandhayediti // 24 // punarapi bhASAvidhimadhikRtyAha ahAbuiyAiM susikkhaejA, jaijjayA NAtivelaM vadevA / se diTThimaM diDhi Na lUsaejA, se jANaI bhAsiuM taM samAhi // 25 // alUsae No pacchannabhAsI, No suttamatthaM ca kareja taaii| satthArabhattI aNuvIi vAyaM, suyaM ca samma paDivAyayaMti // 26 // se suddhasutne uvahANavaM ca, dhammaM ca je viMdati tattha tattha / Adejavakke kusale viyatte, sa arihai bhAsiuM taM samAhiM // // 27 // tibemi // iti granthanAmayaM caudasamajjhayaNaM samattaM // ( gAthA 518) yathoktAni tIrthakaragaNadharAdibhistAnyaharnizaM 'suSTu zikSeta' grahaNazikSayA sarvajJokamAgarma samyag gRhNIyA AsevanAzi-IS kSayA khanavaratamudyuktavihAritayA''seveta, anyeSAM ca tathaiva pratipAdayed , atiprasaktalakSaNanivRttaye sapadizyate, sadA prahaNAseva-131 nAzikSayordezanAyAM yateta, sadA yatamAno'pi yo yasya kartavyakha kAlo'dhyayanakAlo vA tAM velAmatilaya nAtivelaM vadedUadhyayanakartavyamaryAdA nAtilayetsa(dasa)danuSThAnaM prativrajedA, yathAvasaraM parasparAvAdhayA sarvAH kriyAH kuryAdityarthaH sa evaMguNa
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 matrakatAjAtIyo yathAkAlavAdI yathAkAlacArI 'samyagaraSTimAn yathAvasthitAn padArthAn zraddadhAno dezanAM vyAkhyAnaM vA kurvan / 14granthA 'dRSTiM samyagdarzanaM 'na lUSayet na dUSayet , idamuktaM bhavati-puruSavizeSa jJAkhA tathA tathA kathanIyamapasiddhAntadezanAparizIlAGkA-1 dhyayanaM. cA-yava-18 hAreNa yathA yathA zrotuH samyakvaM sthirIbhavati, na punaH zaGkotpAdanato dRSyate, yazcaivaMvidhaH sa 'jAnAti'avabudhyate 'bhASituM'18 ttiyutaM | prarUpayituM 'samAdhi' samyagdarzanazAnacAritrAkhyaM samyakittavyavasthAnAkhyaM vA taM sarvajJoktaM samAdhi samyagavagacchatIti / / " // 25 // kiMcAnyat-'alUsae' ityAdi, sarvajJoktamAgama kathayan 'no lUSayet nAnyathA'pasiddhAntavyAkhyAnena dUSayet , | 1251 // tathA 'na pracchannabhASI bhavet siddhAntArthamaviruddhamavadAtaM sArvajanInaM tatpracchannabhASaNena na gopayet , yadivA pracchannaM vArthamapariNatAya na bhASeta, taddhi siddhAntarahasyamapariNataziSyavidhvaMsanena doSAyaiva saMpadyate, tathA coktam-"aprazAntamatI zAstrasadbhAvapratipAdanam / doSAyAbhinavodINe, zamanIyamiva jvare // 1 // " ityAdi, na ca sUtramanyat svamativikalpanataH svaparavAyI kurvItAnyathA vA sUtraM tadarthaM vA saMsArApAyI-pApazIlo jantUnAM na vidadhIta, kimityanyathA sUtraM na kartavyamityAha-parahitaikarataH zAstA tasin zAstari yA vyavasthitA bhaktiH-bahumAnastayA tadbhaktyA anuvicintya-mamAnenoktena na kadAcidAgamabAdhA syAdi18 tyevaM paryAlocya vAdaM vadeta , tathA yacchrutamAcAryAdibhyaH sakAzAttattathaiva samyakkhArAdhanAmanuvartamAno'nyebhya RNamokSaM pratipadya // 251 // mAnaH 'pratipAdayet' prarUpayena mukhazIlatAM manyamAno yathAkathaMcittiSThediti // 26 // adhyayanopasaMhArArthamAha-'rA' samya-12 gadarzanasyAlUpako yathAvasthitAgamasya praNetA'nuvicintyabhASakaH zuddham-avadAtaM yathAvasthitavastuprarUpaNato'dhyayanatazca sUtraM-pravacanaM yasyAsau zuddhasUtraH, tathopadhAnaM-tapavaraNaM padyasya sUtrasthAbhihitamAgame tadvidyate yasyAsAvupadhAnavAn , tathA 'dharma' zrutacAri-18 trAkhyaM yaH samyak vetti vindate vA-samyag lamate 'tatra tatreti ya AjJAgrAhyo'rthaH sa AjJayaiva pratipattavyo hetukastu samyagdhetunA yadivA svasamayasiddho'rthaH khasamaye vyavasthApanIyaH para(samaya)siddhazca parasin athavotsargApavAdayorvyavasthito'rthastAbhyAmeva / | yathAkhaM pratipAdayitavyaH, etadguNasaMpanaca 'AdeyavAkyoM grAghavAkyo bhavati, tathA 'kuzalo' nipuNaH AgamapratipAdane sadanuSThAne ca 'vyakta' parisphuTo nAsamIkSyakArI, gautadguNasamanvitaH so'haMti-yogyo bhavati 'taM' sarvajJoktaM jJAnAdikaM vA bhAvasamAdhi "bhASituM' pratipAdayituM, nAparaH kaviditi / itiH parisamAptyarthe, bravImIti pUrvavat , gato'nugamo, nayAH prAgvavyAkhyeyAH / / 27 / / samAptaM caturdazaM granthAkhyamadhyayanamiti // aeseeeeeeeeeeeeeeseseseseneseedeesesesesesed sesercene Reseaeseseaesesesesenelenecarseseseseeseseverseseseseeeeeeeeeceicesesestice iti zrIsUtrakRtAGge andhanAmakamadhyayanaM samAptam // atha AdAnanAmakaM paJcadazamadhyayanaM prArabhyate // 15AdAnIyAdhya0 sUtrakRtAGgaM zolAGkAcAyivRttiyutaM // 252 / / 0000000 atha caturdazAdhyayanAnantaraM patradazamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-ihAnantarAdhyayane sabAhyAbhyantarasya granthasya parityAgo vidheya ityabhihitaM, granthaparityAgAcAyatacAritro bhavati sAdhuH tato yAhagasau yathA ca saMpUrNAmAyatacAritratA pratipadyate tadanenAdhyayanena pratipAdyate, tadanena saMbandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya cabAryanuyogadvArANyupakramAdIni bhavanti, tatropakramAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-AyatacAritreNa sAdhunA bhAvyaM / nAmaniSpanetu nikSepe AdAnIyamiti nAma, mokSArthinA'zeSakarmakSayArtha yajjJAnAdikamAdIyate tadatra pratipAdyata itikatA AdAnIyamiti nAma saMvRttaM / paryAyadvAreNa ca pratipAditaM sugrahaM bhavatItyata AdAnazabdasya tatpayoyasya ca grahaNazabdasya nikSepaM kartukAmo niyuktikRdAhaAdANe gahaNaMmi ya Nikkheyo hoti doNhavi cauko / egaTuM nANaTuM ca hoja pagayaM tu AdANe // 132 // jaM paDhamassaMtimae bitiyassa utaM haveja Adimi / eteNAdANijjaM eso anno'vi pnjaao|| 133 // rANAmAdI ThavaNAdI davvAdI ceva hoti bhaavaadii| vAdI puNa vvassa jo sabhAvo sae ThANe // 134 // AgamaNoAgamao bhAvAdI taM buhA uvdisNtii| NoAgamao bhAvo paMcaviho hoi NAyabvo // 135 // Agamao puNa AdI gaNipiDaga hoi vArasaMgaM tu / gaMthasilogo padapAdaakkharAiM ca ttthaadii||130|| // 252 //
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ 169 sUtrakRtAGgaM bAya-yavattiyutaM // 253 // athavA 'jamatIya'ti asyAdhyayanasya nAma, taccAdAnapadena, AdAvAdIyate ityAdAnaM, tacca grahaNamityucyate, tata AdAnagrahaNayonikSepArtha niyuktikRdAha-'AdANe' ityAdi, AdIyate kAryArthinA tadityAdAnaM, karmaNi lyuT pratyayaH, karaNe vA, AdIyategRhyate svIkriyate vivakSitamanenetikRkhA, AdAnaM ca paryAyato grahaNamityucyate, tata AdAnagrahaNayonikSepo(pe) bhavati dvau catuSko, tadyathA-nAmAdAnaM sthApanAdAnaM dravyAdAnaM bhAvAdAnaM ca, tatra nAmasthApane kSuNNe, dravyAdAnaM vittaM, yasAllaukikaiH parityaktAnyakartavyamahatA klezena tadAdIyate, tena vA'paraM dvipadacatuSpadAdikamAdIyata itikRtA, bhAvAdAnaM tu dvidhA-prazastamaprazastaM ca, | tatrAprazastaM krodhAdyudayo mithyAkhAviratyAdikaM vA, prazastaM tUttarottaraguNazreNyA vizuddhAdhyavasAyakaNDakopAdAnaM samyagjJAnAdikaM vetyetadarthapratipAdanaparametadeva vA'dhyayanaM draSTavyamiti, evaM grahaNe'pi nAmAdikazcaturdhA nikSepo draSTavyaH, bhAvArtho'pyAdAnapadasyeva draSTavyaH, tatparyAyavAdaspeti / etacca grahaNaM naigamasaMgrahavyavahArarjumUtrArthanayAbhiprAyeNAdAnapadena sahAlocyamAnaM zakrendrAdivadekArtham-abhinnArtha bhavet , zabdasamabhirUDhatthaMbhUtazabdanayAbhiprAyeNa ca nAnArtha bhavet / iha tu 'prakRtaM' prastAva 'AdAne AdAnaviSaye yata AdAnapadamAzrityAsyAbhidhAnamakAri, AdAnIyaM vA jJAnAdikamAzritya nAma kRtamiti // AdAnIyAbhidhAnasthAnyathA yA pravRttinimittamAha-yada padaM prathamazlokasya tadardhasya ca ante-paryante tadeva padaM zabdato'rthata ubhayatazca dvitIyazlokasyAdau tadardhasya vA''dau bhavati etena prakAreNa-AdyantapadasazakhenAdAnIyaM bhavati, eSa AdAnIyAbhidhAnapravRtteH 'paryAya:' abhiprAyaH anyo vA viziSTajJAnAdi AdAnIyopAdAnAditi / kecittu punarasyAdhyayanasyAntAdipadayoHsaMkalanAtsaMkaliketi nAma 1 karmakaraNayobhedAt , yadvA dhAtubhedenArthabhedAt , sAmAnya prahaNaM AdAvAdAnAdAdAnamiti vA bhedH| kurvate, tasyA api nAmAdikazcaturdhA nikSepo vidheyaH, tatrApi dravyasaMkalikA nigaDAdau bhAvasaMkalanA tUttarottaraviziSTAdhyavasAya- 15AdAsaMkalanam , idameva vA'dhyayanam , AyantapadayoH saMkalanAditi / yeSAmAdAnapadenAbhidhAnaM tanmatenAdau yatpadaM sadAdAnapadam , nIyAdhya. ata AdenikSepaM kartukAma Aha-AdernAmAdikazcaturdhA nikSepaH, nAmasthApane sugamakhAdanAdRtya dravyAdi darzayati-dravyAdiH punaH 'dravyasya' paramANvAderyaH 'svabhAvaH' pariNativizeSaH 'svake sthAne khakIye paryAye prathamam-Adau bhavati sa dravyAdiH, dravyasya dadhyAderya AyaH pariNativizeSaH kSIrasya vinAzakAlasamakAlInaH, evamanyasyApi paramANvAderdravyasya yo yaH pariNativizeSaH pratha-12 mamutpadyate sa sarvo'pi dravyAdirbhavati / nanu ca kathaM zrIravinAzasamaya eva dadhyutpAdaH, tathAhi-utpAda vinAzau bhAvAbhAvarUpau vastudharmoM vartete, na ca dharmo dharmiNamantareNa bhavitumarhati, ata ekasimeva kSaNe taddharmiNodadhikSIrayoH sattA'vApnoti, etaca dRSTeSTabAdhitamiti, naiSa doSaH, yasya hi vAdinaH kSaNamAtraM vastu tasyAyaM doSo, yasya tu pUrvottarakSaNAnugatamanvayi dravyamasti tasyAyaM doSa eva na bhavati, tathAhi-tatpariNAmidravyamekasimeva kSaNe ekena svabhAvenotpadyate pareNa vinazyati, anantadharmAtmakakhAdvastuna iti yatkiMcidetat / tadevaM dravyasya vivakSitapariNAmena pariNamato ya AdhaH samayaH sa dravyAdiriti sthitaM, dravyasya prAdhAnyena vivakSitakhAditi // sAmprataM bhAvAdimadhikRtyAha-bhAva:-antaHkaraNasya pariNativizeSastaM 'buddhAH' tIrthakaragaNadharAdayo 'vyapadizanti' pratipAdayanti, tadyathA-Agamato noAgamatazca, tatra noAgamataH pradhAnapuruSArthatayA cintyamAnakhAt 'paJcavi / // 253 // dhaH paJcaprakAro bhavati, tadyathA-prANAtipAtaviramaNAdInAM pazcAnAmapi mahAvatAnAmAdyaH pratipattisamaya iti, tathA 'Agama-18 o' ityAdi, AgamamAzritya punarAdirevaM draSTavyaH, tadyathA-yadetadgaNinaH-AcAryasya piTakaM-sarvasvamAdhAro vA tavAdazAGgaM bhavati, tuzabdAdanyadapyupAGgAdika draSTavyaM, tasya ca pravacanasyAdibhUto yo granthastasyApyAdyaH zlokastatrApyAcaM padaM tasyApi prathamama| kSaram , evaMvidho bahuprakAro bhAvAdiSTavya iti / tatra sarvasyApi pravacanasya sAmAyikamAdistasyApi karomIti padaM tasyApi // kakAro, dvAdazAnAM khaGgAnAmAcArAGgamAdistasyApi zastraparijJAdhyayanamasyApi ca jIvoddezakastasyApi 'surya'ti padaM tasyApi su. kAra iti, asya ca prakRtAGgasya samayAdhyayanamAdistasyApi Adhuddezaka zlokapAdapadavarNAdiSTavya iti / gato nAmaniSpabho nikSepaH, tadanantaramaskhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM, taccedam jamatItaM paDupannaM, AgamissaM ca NAyao / savaM mannati taM tAI, dasaNAvaraNaMtae // 1 // __ aMtae vitigicchAe, se jANati aNelisaM / aNelisassa akkhAyA, Na se hoi tahiM tahiM // 2 // || tahiM tahiM suyakkhAyaM, se ya sacce suAhie / sayA sacceNa saMpanne, mittiM bhUehi~ kappae // 3 // __ bhUehiM na virujjhejA, esa dhamme busImao / busimaM jagaM parinnAya, assi jIvitabhAvaNA // 4 // asya cAnantarasUtreNa saMbandho vaktavyaH, sa cAyaM, tadyathA-AdeyavAkyaH kuzalo vyakto'rhati tathoktaM samAdhi bhASituM, yazca 81 yadatItaM pratyutpannamAgAmi ca sarvamavagacchati sa eva bhASitumarhati nAnya iti / paramparasUtrasaMbandhastu ya evAtItAnAgatavartamAnakAlatrayavedI sa evAzeSabandhanAnAM parijJAtA troTayitA vetyetadudhyetetyAdikaH saMbandho'parasUtrairapi svabuddhA laganIya iti / tadevaM pratipAditasaMbandhasyAsya sUtrasya vyAkhyA prastUyate-yatkimapi dravyajAtamatItaM yacca pratyutpannaM yaccAnAgatam-eNyatkAlabhAvi
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 Pol tasthAsau sarvasyApi yathAvasthitasvarUpanirUpaNato 'nAyaka' praNetA, yathAvasthitavastusvarUpapraNetRkhaM ca parijJAne sati bhavatyatastadusUtrakRtAGgaM 15AdA zIlAGkA padizyate-'sarvam' atItAnAgatavartamAnakAlatrayabhAvato dravyAdicatuSkasvarUpato dravyaparyAyanirUpaNatazca manute-asau jAnAti nIyAdhya pAya- samyak parichinatti tatsarvamavabudhyate, jAnAnazca viziSTopadezadAnena saMsArottAraNataH sarvaprANinAM trAyyasau-trANakaraNazIla:, ttiyutaM yadivA-'ayavayapayamayacayatayaNaya gatA' vityasya dhAtorghapratyayaH, tayana tAyaH sa vidyate yasyAsI tAyI, 'sarve gatyarthI jJAnArthA' itihakhA sAmAnyasya paricchedako, manute ityanena vizeSasya, tadanena sarvajJaH sarvadarzI cetyuktaM bhavati, na ca kaarnnmnt||25|| reNa kArya bhavatItyata idamapadizyate-darzanAvaraNIyasya karmaNo'ntakaH, madhyagrahaNe (na)tu ghAticatuSTayasthAntakRd draSTavya iti // 1 // yazca pAticatuSTayAntakRtsa IdRgbhavatItyAha-vicikitsA-cittaviplatiH saMzayajJAnaM tasyAsI tadAvaraNakSayAdantakRta saMzayaviparyayamithyAjJAnAnAmaviparItArthaparicchedAdante vartate, idamuktaM bhavati-tatra darzanAvaraNakSayapratipAdanAt jJAnAd bhinnaM darzanamityuktaM bhavati, tatazca yeSAmekameva sarvajJasya jJAnaM vastugatayoH sAmAnyavizeSayoracintyazaktyupetakhAtparicchedakamityepo'bhyupagamaH so'nena pRthagAvaraNakSayapratipAdanena nirasto bhavatIti, yazca ghAtikarmAntakRdAtakrAntasaMzayAdijJAnaH saH 'anIdRzam ananyasadRzaM jAnIte na tattulyo vastugatasAmAnyavizeSAMzaparicchedaka ubhayarUpeNaiva vijJAnena vidyata iti, idamuktaM bhavati-na tajjJAnamitarajanajJAnatulyam , ato yaduktaM mImAMsakaiH-sarvajJasya sarvapadArthaparicchedakale'bhyupagamyamAne sarvadA sparzarUparasagandhavarNazabdaparicche- IM // 25 // dAdanabhimatadravyarasAsvAdanamapi prApnoti, tadanena vyudastaM draSTavyaM, yadapyucyate-sAmAnyena sarvajJasadbhAve'pi zeSahetorabhAvAdaItyeva saMpratyayo nopapadyate, tathA coktam-"arha(ruhAn yadi sarvajJo, buddho netyatra kA pramA? / athobhAvapi sarvazI, matabhedastayoH katham // 1 // " ityAdi, etatparihArArthamAha-'anIdRzasya ananyasadRzasya yaH paricchedaka AkhyAtA ca nAso 'tatra tatra' darzane bauddhAdike bhavati, teSAM dravyaparyAyayoranabhyupagamAditi, tathAhi-zAkyamuniH sarva kSaNikamicchan paryAyAnevecchati na dravyaM, dravyamantareNa ca nirbIjakhAt paryAyANAmapyabhAvaH prApnotyataH paryAyAnicchatA'vazyamakAmenApi tadAdhArabhUtaM pariNAmi dravyameSTavyaM, tadanabhyupagamAcca nAsau sarvajJa iti, tathA apracyutAnutpannasthiraikakhabhAvasya dravyasyaivaikasyAbhyupagamAdadhyakSAdhyavasIyamAnAnAmarthakriyAsamarthAnAMparyAyANAmanabhyupagamAniSparyAyasya dravyasyApyabhAvAtkapilo'pi na sarvajJa iti, tathA kSIrodakavadabhibhayordravyaparyAyayorbhedenAbhyupagamAdulUkasyApi na sarvajJatam / asarvajJavAcca tIrthAntarIyANAM madhye na kazcidapyanIdRzasva-ananyasadRzasvArthasya dravyaparyAyobhayarUpasyAkhyAtA bhavatItyahamevAtItAnAgatavartamAnatrikAlavartino'rthasya khAkhyAteti na tatra tatreti sthi-18 tam // 2 // sAmpratametadeva kutIthikAnAmasarvajJakhamahatava sarvajJavaM yathA bhavati tathA sopapattikai darzayitumAha-tatra tatreti vI-18 psApadaM yayattenArhatA jIvAjIvAdika padArthajAtaM tathA mithyAkhAviratipramAdakapAyayogA bandhahetava itikRtA saMsArakAraNakhena tathA samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga iti mokSAGgatayetyetatsarva pUrvottarAvirodhitayA yuktibhirupapannatayA ca suSThAkhyAtaMkhAkhyAtaM, tIrthikavacanaM tu 'na hiMsAdbhUtAnI'ti bhaNikhA tadupamardakArambhAbhyanujJAnAtpUrvottaravirodhitayA tatra tatra cintyamAnaM| niyuktikalAma khAkhyAtaM bhavati, sa cAviruddhArthasyAkhyAtA rAgadveSamohAnAmanRtakAraNAnAmasaMbhavAt sanyo hitasAca satyaH18 'khAkhyAtaH' tatsvarUpavidbhiH pratipAditaH / rAgAdayo santakAraNaM te ca tasya na santi ataH kAraNAbhAvAtkAryAbhAva iti IS kasA tadvaco bhUtArthapratipAdaka, tathA coktam-"vItarAgA hi sarvajJA, mithyA na bruvate vacaH / yasmAttasmAdacasteSA, sUtrakatA tathyaM bhUtArthadarzanam // 1 // " nanu ca sarvajJasamantareNApi heyopAdeyamAtraparijJAnAdapi satyatA bhavatyeva, tathA coktam-"sarva zIlAjhA- pazyatu vA mA vA, tavamiSTaM tu pazyatu / kITasaMkhyAparijJAnaM, tasya naH kopayujyate // 1 // ityAzajhyAha-'sadA sarvakAlaM nIyAdhya. pAyA- 'satyena' avitathabhASaNatvena saMpanno'sau avitathabhASaNalaM ca sarvajJate sati bhavati, nAnyathA, tathAhi-kITasaMkhyAparijJAnAtiyutaM saMbhave sarvatrAparijJAnamAzayeta, tathA coktam-"sadRze bAdhAsaMbhave tallakSaNameva dUSitaM syAd " iti sarvatrAnAcAsaH, tasAtsarvajJavaM // 255 // | tasya bhagavata eSTavyam , anyathA tadvacasaH sadA satyatA na syAt , satyo vA saMyamaH santaH-prANinastebhyo hitavAd atastena tapapradhAnena saMyamena bhUtArthahitakAriNA 'sadA sarvakAlaM 'saMpanno' yuktaH, etadguNasaMpanazcAsau 'bhUteSu' jantuSu 'maitrI' tadrakSaNaparatayA bhUtadayAM 'kalpayet kuryAt , idamuktaM bhavati-paramArthataH sa sarvajJastattvadarzitayA yo bhUteSu maitrI kalpayet , tathA coktam-["mAtRvatparadArANi, paradravyANi loSTavat / ] AtmavatsarvabhUtAni, yaH pazyati sa pazyati // 1 // " // 3 // yathA bhUteSu maitrI saMpUrNabhAvamanubhavati tathA darzayitumAha-'bhUtaiH sthAvarajaGgamaiH saha 'virodhaM na kuryAt' tadupaghAtakAriNamArambha tadvirodhakAraNaM dUrataH parivarjayedityarthaH sa eSaH anantarokto bhUtAvirodhakArI 'dharmaH' khabhAvaH puNyAkhyo vA 'busImaotti 4 tIrthakRto'yaM satsaMyamavato veti / tathA satsaMyamavAn sAdhustIrthakRdvA 'jagat' carAcarabhUtagrAmAkhyaM kevalAlokena sarvajJapraNItAga- 255 // maparijJAnena vA 'parijJAya' samyagavabudhya 'asmin' jagati maunIndre vA dharma bhAvanAH paJcaviMzatirUpA dvAdazaprakArA vA yA 1 tathA bhUtArtha0 pra0 / 2 nAsti kvacidapi Adarza bAdA Jain Education Interational
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ 171 eceaeeseseseeeeeeeeeees abhimatAstA 'jIvitabhAvanA' jIvasamAdhAnakAriNIH satsaMyamAnatayA mokSakAriNIrbhAvayediti // 4 // sadbhAvanAbhAvitasya | yadbhavati tadarzayitumAha bhAvaNAjogasuddhappA, jale NAvA va AhiyA / nAvA va tIrasaMpannA, sabadukkhA tiuddai // 5 // tiuddaI u medhAvI, jANaM logaMsi pAvagaM / tuTuMti pAvakammANi, navaM kammamakuvao // 6 // akuvao NavaM Natthi, kammaM nAma vijANai / vinAya se mahAvIre, jeNa jAI Na mijaI // 7 // ___Na mijaI mahAvIre, jassa natthi purekaDaM / vAuvva jAlamacceti, piyA logaMsi ithio // 8 // bhAvanAbhiryogaH-samyakpraNidhAnalakSaNo bhAvanAyogastena zuddha AtmA-antarAtmA yasya sa tathA, sa ca bhAvanAyogazuddhAtmA san parityaktasaMsArakhabhAvo nauriva jaloparyavatiSThate saMsArodanvata iti, nauriva-yathA jale nimajjanalena prakhyAtA evamasAvapi | saMsArodanvati na nimajatIti / yathA cAsau niryAmakAdhiSThitA'nukUlavAteritA samastadvandvApagamAcIramAskandatyevamAyatacAritra|vAn jIvapotaH sadAgamakarNadhArAdhiSThitastapomArutavazAtsarvaduHkhAtmakAtsaMsArAt 'truTyati' apagacchati mokSAkhyaM tIraM sarvadvandvo paramarUpamavAmotIti // 5 // apica-sa hi bhAvanAyogazuddhAtmA nauriva jale saMsAre parivartamAnakhibhyo-manovAkAyebhyo'zu|bhebhyanuTyati, yadivA atIva sarvabandhanebhyakhuvyati-mucyate atitruTyati-saMsArAdativartate 'medhAvI' maryAdAvyavasthitaH sadasa dvivekI vAsin 'loke' caturdazarajjvAtmake bhUtagrAmaloke vA yatkimapi 'pApaka' karma sAvadyAnuSThAnarUpaM tatkArya vA aSTaprakAra mUtrakRtAGgaM | karma tat jJaparijJayA jAnan pratyAkhyAnaparijJayA ca tadupAdAnaM pariharan tatakhuvyati, tasyaivaM lokaM karma vA jAnato navAni karmA-18/15AdAzIlAGkA- |Nyakurvato niruddhAzravadvArasya vikRSTatapazcaraNavataH pUrvasaMcitAni karmANi truTyanti nivartante cA navaM ca karmAkurvato'zeSakarmakSayo bhava-1|| nIyAdhya cAyIyavR- tIti // 6 // kepAzcitsatyAmapi karmakSayAnantaraM mokSAvAptau [vathApi khatIrthanikAradarzanataH punarapi saMsArAbhigamanaM bhvtii(tii)| ttiyutaM damAzaGkayAha-tasyAzeSakriyArahitasya yogapratyayAbhAvAtkimapyakurvato'pi 'navaM' pratyagraM karma jJAnAvaraNIyAdikaM 'nAsti' na bhavati, kAraNAbhAvAtkAryAbhAva itihakhA, karmAbhAve ca kutaH saMsArAbhigamanaM 1, karmakAryakhAtsaMsArasya, tasya coparatAzeSadvandvasya svpr||256|| kalpanA'bhAvAdrAgadveparahitatayA khadarzananikArAbhinivezo'pi na bhavatyeva, sa caitadguNopetaH karmASTaprakAramapi kAraNatastadvipAka|tazca jAnAti, namanaM nAma-karmanirjaraNaM tacca samyaka jAnAti, yadivA karma jAnAti tamAma ca, asya copalakSaNArthakhAttadbhedAMzca / prakRtisthityanubhAvapradezarUpAn samyagavabudhyate, saMbhAvanAyAM vA nAmazabdaH, saMbhAvyate cAsya bhagavataH karmaparijJAna vijJAya ca karmabandhaM tatsaMvaraNanirjaraNopAyaM cAsau 'mahAvIraH' karmadAraNasahiSNustatkaroti yena kRtenAmin saMsArodare na punarjAyate tada18| bhAvAcca nApi mriyate, yadivA-jAtyA nArako'yaM tiryagyoniko'yamityevaM na mIyate-na paricchidyate, anena ca kAraNAbhAvA-1181 18 saMsArAbhAvAvirbhAvanena yatkazciducyate-'jJAnamapratighaM yasya, vairAgyaM ca jagatpateH / aizvarya caiva dharmaca, sahasiddha catuSTayam / / // 1 // " ityetadapi vyudastaM bhavati, saMsArakharUpaM vijJAya tadabhAvaH kriyate, na punaH sAMsiddhikaH kazcidanAdisiddho'sti, tatpratipArikAyA yukterasaMbhavAditi // 7 // kiM punaH kAraNamasau na jAtyAdinA mIyate ityAzaGkayAha-asau mahAvIraH parityaktAzeSakarmA na jAtyAdinA 'mIgate' paricchidyate, na mriyate vA, jAtijarAmaraNarogazokairvA saMsAracakravAle paryaTana na mriyate-na pUryate, kimiti?, yatastasyaiva jAtyAdikaM bhavati yasya 'puraskR(rAkRtaM' janmazatopAttaM karma vidyate, yasya tu bhagavato mahAvIrasya niruddhA-2 zravadvArasya 'nAsti' na vidyate puraskR(rAka)taM, puraskR(rAka)takarmopAdAnAbhAvAca na tasya jAtijarAmaraNairbharaNaM saMbhAvyate, tadAzravadvAranirodhAd , AzravANAM ca pradhAnaH strIprasaGgastamadhikRtyAha-vAyuryathA satatagatirapratiskhalitatayA 'agnijvAlA dahanAtmikAmapyatyeti-atikrAmati parAbhavati, na tayA parAbhUyate, evaM 'loke manuSyaloke hAvabhAvapradhAnakhAt 'priyA'dayitAstatpriyakhAcca | duratikramaNIyAstA atyeti-atikrAmati na tAbhirjIyate, tatsvarUpAvagamAt tajjayavipAkudarzanAcceti, tathA coktam-"sitena bhAvena madena lajjayA, parAzukhairardhakaTAkSavIkSitaiH / vacobhirIyAkalahena lIlayA, samasta vaiH khalu bandhanaM striyaH // 1 // tathA| strINAM kRte bhrAtRyugasya bhedaH, saMbandhibhede khiya eva mUlam / aprAptakAmA bahavo narendrA, nArIbhirutsAditarAjavaMzAH // 2 // " ityevaM | tatsvarUpaM parijJAya tajayaM vidhatte, naitAbhirjIyata iti sthitam / atha kiM punaH kAraNaM strIprasaGgAzravadvAreNa zeSAzravadvAropalakSaNaM | kriyate na prANAtipAtAdineti ?, atrocyate, keSAJciddarzaninAmaGganopabhoga AzravadvArameva na bhavati, tathA cocuH-"na mAMsabhakSa-19 Ne dopo, na maye na ca maithune / pravRttireSA bhUtAnAM, nivRttistu mahAphalA // 1 // " ityAdi, tanmatabyudAsArthamevamupanyastamiti, yadivA madhyamatIrthakRtAM catuyoma eva dharmaH, iha tu pazcayAmo dharma ityasyArthasyAvirbhAvanAyAnenopalakSaNamakAri, athavA parANi ||81 bratAni sApavAdAni idaM tu nirapavAdamityasyArthasya prakaTanAyaivamakAri, athavA sarvANyapi bratAni tulyAni, ekakhaNDane sarva virAdhanamitikasA yena kenacinirdezo na doSAyeti // 8 // adhunA strIprasaGgAzravanirodhaphalamAvirbhAvayannAha 1 strIvazatAphalasya narakAdeH darzanAt yadvA strINAM vazavartI na bhavatIti prAguktaM, asaMbhavi cenna, tatvakoyAdi, anarthakAritvAvagamAd viratiH, tatra pramANa kAmajayalabhyaphaladarzanam jayopAyasya bhogajanyadAruNavipAkasya ca jJAnAdvA / 2 samantapAzaM pr.| seetentistseseseseatsecreasee
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayatiyutaM // 257 // sUtrakRtAGga zIlAGkAcAyatiyutaM // 258 // 172 ithio jeNa sevaMti, AimokkhA hu te jaNA / te jaNA baMdhaNummukkA, nAvakakhaMti jIviyaM // 9 // jIvitaM piTUo kiccA, aMtaM pArvati kammuNaM / kammuNA saMmuhIbhUtA, je maggamaNusAsaI // 10 // sAsa puDho pANI, vasumaM pUyaNAsu (sa) te / aNAsae jate daMte, daDhe ArayamehuNe // 11 // NIvAre va Na lIejA, chinnasoe aNAvile / aNAile sayA daMte, saMdhiM patte aNelisaM // 12 // ye mahAsattvAH kaTuvipAko'yaM strIprasaGga ityevamavadhAraNa [ta]yA striyaH sugatimArgArgilAH saMsAravIthIbhUtAH sarvAvinayarAjadhAnyaH kapaTajAlazatAkulA mahAmohanazaktayo 'na sevante' na tatprasaGgamabhilapanti ta evaMbhUtA janA itarajanAtItAH sAdhava AdIprathamaM mokSaH- azeSadvandvoparamarUpo yeSAM te AdimokSAH, huravadhAraNe, AdimokSA eva te'vagantavyAH, idamuktaM bhavatisarvAvinayAspadabhUtaH strIprasaGgo yaiH parityaktasta evAdimokSA:- pradhAnabhUtamokSAkhyapuruSArthodyatAH, Adizabdasya pradhAnavAcikhAt, na kevalamudyatAste janAH strIpAzabandhanonmuktatayA'zeSakarmabandhanonmuktAH santoM 'nAvakAGkSanti' nAbhilapanti asaMyamajIvitam aparamapi parigrahAdikaM nAbhilapante yadivA parityaktaviSayecchAH sadanuSThAnaparAyaNA mokSaikatAnA 'jIvitaM ' dIrghakAlajIvitaM | nAbhikAGkSantIti // 9 // kiMcAnyat- 'jIvitam' asaMyamajIvitaM 'pRSThataH kRtvA' anAdRtya prANadhAraNalakSaNaM vA jIvitamanAdRtya sadanuSThAnaparAyaNAH 'karmaNAM ' jJAnAvaraNAdInAm 'antaM' paryavasAnaM prApnuvanti, athavA 'karmaNA' sadanuSThAnena jIvitanirapekSAH saMsArodanvato'ntaM sarvadvandvoparamarUpaM mokSAkhyamApnuvanti, sarvaduHkhavimokSalakSaNaM mokSamaprAptA api karmaNA - viziSTAnuSThAnena mokSasya saMmukhIbhUtA- ghAti catuSTayakSaya kriyayA utpannadivyajJAnAH zAzvatapadasyAbhimukhIbhUtAH ka evaMbhUtA ityAhaye vipacyamAnatIrthaku nAmakarmANaH samAsAditadivyajJAnA 'mArga' mokSamArga jJAnadarzanacAritrarUpam 'anuzAsanti' savahitAya prANinAM pratipAdayanti svatazcAnutiSThantIti // 10 // anuzAsanaprakAramadhikRtyAha- anuzAsyante sanmArge'vatArthante sadasadvive | kataH prANino yena tadanuzAsanaM - dharmadezanayA sanmArgAvatAraNaM tatpRthak pRthak bhavyAbhavyAdiSu prANiSu kSityudakavat svAzayavazAdanekavA bhavati, yadyapi ca abhavyeSu tadanuzAsanaM na samyak pariNamati tathApi sarvopAyajJasyApi na sarvajJasya doSa:, teSAmeva | svabhAvapariNatiriyaM yayA tadvAkyamamRtabhUtamekAntapathyaM samastadvandvopaghAtakAri na yathAvat pariNamati, tathA coktam- " saddharmaghIjavapanAnaghakauzalasya, yallokabAndhava / tavApi khilAnyabhUvan / tannAdbhutaM khagakuleSviha tAmaseSu, sUryAzavo madhukarIcaraNAvadAtAH / / 1 / / " kiMbhUto'sAvanuzAsaka ityAha-vasu-dravyaM sa ca mokSaM prati pravRttasya saMyamaH tadvidyate yasyAsau vasumAn, pUjanaM-devAdikRtamazokAdikamAsvAdayati upayukta iti pUjanAkhAdakaH, nanu cAdhAkarmaNo devAdikRtasya samavasaraNAderupa bhogAtkathamasau | satsaMyamavAnityAzaGkayAha-na vidyate Azaya :- pUjAbhiprAyo yasyAsAvanAzayaH, yadivA dravyato vidyamAne'pi samavasaraNAdike bhAvato'nAvAdako'sau tadgatagArthyAbhAvAt, satyapyupabhoge 'yataH' prayataH satsaMyamavAnevAsAvekAntena saMyamaparAyaNakhAt kuto ? yata indriyanoindriyAbhyAM dAntaH, etadguNo'pi kathamityAha- dRDhaH saMyame, Aratam - uparatamapagataM maithunaM yasya sa Aratamaithuna :- apagatecchAmadanakAmaH, icchAmadana kAmAbhAvAcca saMyame dRDho'sau bhavati, AyatacAritratvAzca dAnto'sau bhavati, indriyanoindriyadamAca prayataH, prayatnavasvAzca devAdipUjanAnAsvAdakaH, tadanAsvAdanAcca satyapi dravyataH paribhoge satsaMyamavAnevAsAviti // 11 // atha kimityasA paratamaithuna ityAzaGkayAha - nIvAraH- sUkarAdInAM pazUnAM vadhyasthAnapravezana bhUto bhakSyavizeSastatkalpametanmaithunaM yathA hi asau pazurnIvAreNa pralobhya vadhyasthAnamabhinIya nAnAprakArA vedanAH prApyate evama sAvapyasumAn nIvArakalpenAnena strIprasaGgena vazIkRto bahuprakArA yAtanAH prApnoti, ato nIvAraprAyametanmaithunamavagamya sa tasmin jJAtatatvo 'na lIyeta' na strIprasaGgaM kuryAt, kiMbhUtaH sannityAha- chinnAni - apanItAni srotAMsi - saMsArAvataraNadvArANi yathAviSayamindriyapravartanAni prANAtipAtAdIni vA AzravadvArANi yena sa chinnasrotAH, tathA 'anAvila:' akaluSo rAgadveSAsaMpRktatayA malarahito'nAkulo vA viSayApravRtteH svasthacetA evaMbhUtazvAnAviloDanAkulo vA 'sadA' sarvakAlamindriyanoindriyAbhyAM dAnto bhavati, IdRgviSazca karmavivaralakSaNaM bhAvasaMdhim 'anIdRzam' ananyatulyaM prApto bhavatIti // 12 // kiJca - alisassa kheyanne, Na virujjhijja keNai / maNasA vayasA caiva, kAyasA caiva cakkhumaM // 13 // se hu cakkhU maNussANaM, je kaMkhAe ya aMtae / aMteNa khuro vahatI, cakkaM aMteNa loTTatI // 14 // aMtANi dhIrA sevaMti, teNa aMtakarA iha / iha mANussae ThANe, dhammamArAhiuM parA // 15 // giTTiyaTTA va devA vA, uttarIe iyaM suyaM / suyaM ca meyamegesiM, amaNussesu No tahA // 16 // 'anIdRza: ' ananyasadRzaH saMyamo maunIndradharmo vA tasya tasmin vA 'khedajJo' nipuNaH, anIdRzakhedajJazca kenacitsArdhaM na virodhaM kurvIta, sarveSu prANiSu maitrIM bhAvayedityarthaH, yogatrikakaraNatrikeNeti darzayati- 'manasA' antaHkaraNena prazAntamanAH, For Private Personal Use Only 15 AdAnIyAdhya0 // 257 // 15AdAnIyAdhya0 // 258 //
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 tathA 'vAcA' hitamitabhASI tathA kAyena niruddhaduSpraNihitasarvakAyaceSTo dRSTipUtapAdacArI san paramArthatacakSuSmAn bhavatIti S // 13 // apica-huravadhAraNe, sa eva prAptakarmavivarojnIdRzaya khedajJo bhavyamanuSyANAM cakSuH-sadasatpadArthAvirbhAvanAprabhUto vartate, kiMbhUto'sau ?, yaH 'kAGkAyAH' bhogecchAyA antako viSayatRSNAyAH paryantavartI / kimantavartIti vivakSitamartha sAdhayati ?, sAdhayatyevetyamumartha dRSTAntena sAdhayamAha-'antena' paryantena 'kSuro' nApitopakaraNaM tadantena vahati, tathA cakramapi| rathAGgamantenaiva mArge pravartate, idamuktaM bhavati-yathA kSurAdInAM paryanta evArthakriyAkArI evaM viSayakaSAyAtmakamohanIyAnta evApasadasaMsArakSayakArIti // 14 // amumevArthamAvirbhAvayabAha-'antAn' paryantAn viSayakaSAyatRSNAyAstatparikarmaNArthamudyAnAdInAmAhArasya vA'ntaprAntAdIni 'dhIrAH' mahAsattvA viSayasukhaniHspRhAH 'sevante' abhyasyanti, tena cAntaprAntAbhyasanena 'antakarAH' saMsArasya tatkAraNasya vA karmaNaH kSayakAriNo bhavanti, 'iheti manuSyaloke AryakSetre vA, na kevalaM ta eva tIrtharAdayaH anye'pIha mAnuSyaloke sthAna prAptAH samyagdarzanajJAnacAritrAtmaka dharmamArAdhya 'narAH' manuSyAH karmabhUmigarbhavyutkrAntijasaMkhye| yavarpAyupaH santaH sadanuSThAnasAmagrImavApya 'niSThitArthA' uparatasarvadvandvA bhavanti // 15 // idamevAha-niSThitArthAH' kRtakRtyA // bhavanti, kecana pracurakarmatayA satyAmapi samyakkhAdikAyAM sAmayyAM na tadbhava eva mokSamAskandanti apitu saudharmAyAH pazco (zAnu)ttaravimAnAvasAnA devA bhavantIti, etallokottarIye pravacane zrutam-AgamaH evaMbhUtaH sudharmasvAmI vA jamyUkhAminamuddi zyaivamAha-yathA maryaMtallokottarIye bhagavatyarhatpupalabdhaM, tadyathA-avAptasamyaklAdisAmagrIkaH sidhyati vaimAniko vA bhavatIti / sUcaka. 4 manuSyagatAvevaitamAnyatreti darzayitumAha-'suyaM meM' ityAdi pazcAI, tacca mayA tIrthakarAntike 'zrutam' avagataM, gaNadharaH svazisUtrakRtAGgaM yANAmakepAmidamAha-yathA manuSya evAzeSakarmakSayAtsidbhigatibhAgbhavati nAmanuSya iti, etena yacchAkyairabhihitaM, tadyathA- 15AdA. zIlAkA- deva evAzeSakarmaprahANaM kRkhA mokSabhAgbhavati, tadapAstaM bhavati, na hyamanuSyeSu gatitrayavartiSu saccAritrapariNAmAbhAvAdyathA manu-13 nIyAdhya cAryAyavR- pyANAM tathA mokSAvAptiriti // 16 // idameva svanAmagrAhamAhattiyutaM aMtaM karaMti dukkhANaM, ihamegesi AhiyaM / AghAyaM puNa egesiM, dullabhe'yaM samussae // 17 // // 259 // io viddhaMsamANassa, puNo saMbohi dullabhA / dullahAo tahaccAo, je dhammaTuM viyAgare // 18 // je dhamma suddhamakkhaMti, pddipunnmnnelisN|annelisss jaM ThANaM, tassa jammakahA kao ? // 19 // kao kayAi medhAvI, uppajjati thaagyaa| tahAgayA appaDinnA, cakkhU logassaNuttarA // 20 // na hyamanuSyA azepaduHkhAnAmantaM kurvanti, tathAvidhasAmagryabhAvAt , yathaikeSAM vAdinAmAkhyAtaM, tadyathA-devA evottarottaraM sthAnamAskandanto'zeSaklezaprahANaM kurvanti, na tatheha-Ahete pravacane iti / idamanyat punarekeSAM gaNadharAdInAM svaziSyANAM vA gaNadharAdibhirAkhyAtaM, tadyathA-yugasamilAdinyAyAvAptakathaJcitkarma vivarAt yo'yaM zarIrasamucchreyaH so'kRtadharmopAyairasumadbhirmahAsa // 259 // mudraprabhraSTaratnavatpunardurlabho bhavati, tathA coktam-"nanu punaridamatidurlabhamagAdhasaMsArajaladhivibhraSTam / mAnuSyaM khadyotakataDillatA iSTito yadhAraNavidherbhavatItyasyAprato yojanaivakArasya, tathA cAsaMbhavavyavacchedAyaivakAro'tra, anyathA vuddhasyApi manuSyatvAdanirmokSaprasaGgaH / 2 zarIrameva pudga| lasaMghAta khAtsanucchyaH 'ussaya samussae vA' iti vacanAt samucchya eva vA dehavAcakaH zarIrazabdastu vizeSaNaM / vilasitapratimam // 1 // " ityAdi // 17 // apica-'ita: amuSmAt manuSyabhavAtsaddharmato vA vidhvaMsamAnasyAkRtapuNyasya punarasin saMsAre paryaTato 'bodhiH samyagdarzanAvAptiH sudurlabhA utkRSTataH apArdhapudgalaparAvartakAlene yato bhavati, tathA 'durlabhA' | durApA tathAbhUtA-samyagdarzanaprAptiyogyA 'arcA' lezyA'ntaHkaraNapariNatirakRtadharmaNAmiti, yadivA'rcA- manuSyazarIraM tadapyakRtadharmavIjAnAmAryakSetrasukulotpattisakalendriyasAmagryAdirUpaM durlabhaM bhavati, jantUnAM ye dharmarUpamartha vyAkurvanti, ye dharmapratipattiyogyA ityarthaH, teSAM tathAbhUtArcA sudurlabhA bhavatIti // 18 // kizcAnyat-ye mahApuruSA vItarAgAH karatalAmalakavatsakalajagadraSTAraH ta evaMbhUtAH parahitaikaratAH 'zuddham avadAtaM sarvopAdhivizuddhaM dharmam 'AkhyAnti' pratipAdayanti svataH samAcaranti ca 'pratipUrNam' AyatacAritrasadbhAvAtsaMpUrNa yathAkhyAtacAritrarUpaM vA 'anIdRzam ananyasadRzaM dharmam AkhyAnti anutisstthnti(c)| tadevam 'anIdRzasya' ananyasadRzasya jJAnacAritropetasya yat sthAnaM-sarvadvandvoparamarUpaM tadavAptasya tasya kuto janmakathA?, jAto mRto vetyevaMrUpA kathA svapnAntare'pi tasya karmabIjAbhAvAt kuto vidyata ? iti, tathoktam- "dagdhe bIje yathA'tyantaM, prAdurbhavati | nAkuraH / karmabIje tathA dagdhe, na rohati bhvaangkrH||1||" ityAdi / // 19 // kiMcAnyat-karmabIjAbhAvAt 'kutaH' kamA-10 kadAcidapi 'medhAvino' jJAnAtmakAH tathA apunarAvRttyA gatAstathA gatAH punarasin saMsAre'zucinigarbhAdhAne samutpadyante, na kazcitkadAcitkarmopAdAnAbhAvAdutpadyanta ityarthaH, tathA 'tathAgatAH' tIrthakudgaNadharAdayo na vidyate pratijJA-nidAnabandha| narUpA yeSAM te'pratijJA-anidAnA nirAzaMsAH sattvahitakaraNodyatA anuttarajJAnavAdanuttarA 'lokasya' jantugaNasya sadasadartha 1 vAntasamyakvadharmasyaitAvatA'vazyaM samyaktrasya punaH prApteH / eeeeeecedeseeeeeeeeerseasesekseimeroececee
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGga zIlAGkAcAryayavR ciyutaM // 260 // sUtrakRtAGga zIlAGkA cAya tiyutaM // 261 // 174 nirUpaNakAraNatazcakSurbhUtA hitAhitaprAptiparihAraM kurvantaH sakalalokalocanabhUtAstathAgatAH sarvajJA bhavantIti ||20|| kiJcAnyataNuttare ya ThANe se, kAsaveNa pavedite / jaM kiccA NivvuDA ege, niTTaM pAvaMti paMDiyA // 21 // paMDie vIriyaM lahuM, nigdhAyAya pavattagaM / dhuNe puDhakaDaM kammaM, NavaM vA'vi Na kuvatI // 22 // kuvatI mahAvIre, aNupuvakaDaM rayaM / rayasA saMmuhIbhUtA, kammaM heccANa jaM mayaM // 23 // jaM mayaM savasAhUNaM, taM mayaM salagattaNaM / sAhaitANa taM tinnA, devA vA abhaviMsu te // 24 // abhaviM purAdhI (vI)rA, AgamissAvi suvatA / dunnibohassa maggassa, aMtaM pAukarA tine // 25 // timi / iti panarasamaM jaMmaiyaM nAmajjhayaNaM samattaM // ( gAthA 643 ) na vidyate uttaraM - pradhAnaM yasmAdanuttaraM sthAnaM tacca tatsaMyamAkhyaM 'kAzyapena' kAzyapagotreNa zrImanmahAvIravardhamAnakhAminA 'praveditam' AkhyAtaM, tasya cAnuttaratvamA virbhAvayannAha - 'yad' anuttaraM saMyamasthAnaM 'eke' mahAsattvAH sadanuSThAyinaH 'kRtvA' anupAlaya 'nirvRtAH' nirvANamanuprAptAH, nirvRtAJca santaH saMsAracakravAlasya 'niSThA' paryavasAnaM 'paNDitAH pApADInAH prApnuvanti, tadevaMbhUtaM saMyamasthAnaM kAzyapena praveditaM yadanuSThAyinaH santaH siddhiM prApnuvantIti tAtparyArthaH // 21 // apica- 'paNDi taH' sadasadvivekajJo 'vIrya' karmoddalanasamarthaM satsaMyamavIrya tapovIrya vA 'labdhyA' avApya, tadeva vIrya vizinaSTi-niHzeSakarmaNo 'nirghAtAya ' nirjaraNAya pravartakaM paNDitavIrya, tacca bahubhavazatadurlabhaM kathaJcitkarma vivarAdavApya 'dhunIyAd' apanayet pUrvabhaveSvane| keSu yatkRtam upAttaM karmASTaprakAraM tatpaNDitavIryeNa dhunIyAt 'navaM ca' abhinavaM cAzravanirodhAna karotyasAviti // 22 // | kizca - 'mahAvIraH' karmavidAraNasahiSNuH sannAnupUrvyeNa midhyAkhAviratipramAdakapAyayogairyatkRtaM rajo'parajantubhistadasau 'na karoti' na vighate, yatastatprAktanopAttarajasaivopAdIyate sa ca tatprAktanaM karmAvaSTabhya satsaMyamAtsaMmukhIbhUtaH, tadabhimukhIbhUtava yanmatamaSTaprakAraM karma tatsarva 'hitvA' tyaktA mokSasya satsaMyamasya vA sammukhIbhUto'sAviti // 23 // anyacca - 'jammaya' - mityAdi, sarvasAdhUnAM yat 'matam' abhipretaM tadetatsatsaMyamasthAnaM, tadvizinaSTi- zalyaM-pApAnuSThAnaM tajjanitaM vA karma tatkartayati - chinatti yattacchalyakartanaM tacca sadanuSThAnaM udyuktavihAriNaH 'sAdhayitvA' samyagArAdhya bahavaH saMsArakAntAraM tIrNAH, apare tu sarvakarmakSayAbhAvAt devA abhUvan, te cAptasamyaktvAH saccAritriNo vaimAnikatvamavApuH prApnuvanti prApsyanti ceti // 24 // sarvopasaMhArArthamAha- 'purA' pUrvasminnanAdike kAle bahavo 'mahAvIrAH' karmavidAraNasahiSNavaH 'abhUvan' bhUtAH, tathA vartamAne ca kAle karmabhUmau tathAbhUtA bhavanti tathA''gAmini cAnante kAle tathAbhUtAH satsaMyamAnuSThAyino bhaviSyanti, ye kiM kRtavantaH kurvanti kariSyanti cetyAha-yasya durnibodhasya- atIva duSprApasya ( mArgasya ) jJAnadarzana cAritrAkhyasya 'antaM' paramakASTAmavApya tasyaiva | mArgasya 'prAduH' prAkAzyaM tatkaraNazIlAH prAduSkarAH svataH sanmArgAnuSThAyino'nyeSAM ca prAdurbhAvakAH santaH saMsArArNavaM tIrNAstaranti tariSyanti ceti / gato'nugamaH, sAmprataM nayAH, te ca prAgvat draSTavyAH / itiradhyayanaparisamAptau bravImIti pUrvavat // 25 // iti AdAnIyAkhyaM paJcadazAdhyayanaM samAptam // atha SoDazaM zrIgAthAdhyayanaM prArabhyate // 301010 uktaM paJcadazamadhyayanaM, sAmprataM SoDazamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH - ihAnantarokteSu pazcadazasvapyadhyayaneSu ye'rthA abhihitA vidhipratiSedhadvAreNa tAn tathaivAcaran sAdhurbhavatItyetadanenAdhyayanenopadizyate, te cAmI arthAH, tadyathA - prathamAdhyayane svasamayaparasamayaparijJAnena samyaktvaguNAvasthito bhavati dvitIyAdhyayane jJAnAdibhiH karmavidAraNahetubhiraSTaprakAraM karma vidArayan sAdhurbhavati tathA tRtIyAdhyayane yathA'nukUlapratikUlopasargAn samyak sahamAnaH sAdhurbhavati caturthe tu strIparISahasya durjayatvAttajjayakArIti paJcame tu narakavedanAbhyaH samudvijamAnastatprAyogyakarmaNo virataH sansAdhutvamavApnuyAt SaSThe tu yathA zrIvIravardhamAnasvAminA | karmakSayodyatena caturjJAninA'pi saMyamaM prati prayatnaH kRtastathA'nyenApi chadmasthena vidheya iti saptame tu kuzIladoSAn jJAtvA tatpari| hArodyatena suzIlAvasthitena bhAvyam aSTame tu bAlavIryaparihAreNa paNDitavIryodyatena sadA mokSAbhilASiNA bhAvyaM navame tu yathoktaM | kSAntyAdikaM dharmamanucaran saMsArAnmucyata iti dazame tu saMpUrNasamAdhiyuktaH sugatibhAgbhavati ekAdaze tu samyagdarzanajJAnacAritrAkhyaM sanmArga pratipanno'zeSaklezaprahANaM vidhatte dvAdaze tu tIrthikadarzanAni samyagguNadoSavicAraNato vijAnanna teSu zraddhAnaM vidhatte trayodaze tu ziSyaguNadoSavijJaH sadguNeSu vartamAnaH kalyANabhAgbhavati caturdaze tu prazastabhAvagranthabhAvitAtmA bisro| tasikArahito bhavati paJcadaze tu yathAvadAyatacAritro bhavati bhikSustadupadizyata iti / tadevamanantarokteSu paJcadazastradhyayaneSu For Private Personal Use Only 15 AdAnIyAdhya0 // 260 // 16 gAthAdhyayanaM. // 261 //
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ eseaeebestseeeeeeeesecen yassA sA gAtheti, athavA nantarIkto gAthAzabdasya payAcyA, anyo vA svayamabhyUya nihAni piNDitArthAni te 175 ye'rthAH pratipAditAste'tra saMkSepataH pratipAdyanta ityanena saMbandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryupakramAdInyanuyogadvArANi bhavanti / tatropakramAntargato'rthAdhikAro'nantarameva saMbandhapratipAdanenaivAbhihitaH / nAmaniSpanne tu nikSepe gAthASoDazakamiti nAma / tatra gAthAnikSepArtha niyuktikRdAha NAmaMThavaNAgAhA vagAhA ya bhAvagAhA ya / potthagapattagalihiyA sA hoI davvagAhA u // 137 // hoti puNa bhAvagAhA sAgAruvaogabhAvaNipphanA / mahurAbhihANajuttA teNaM gAhatti NaM kiMti // 138 // gAhIkayA va atthA ahava Na sAmudaeNa chNdennN| eeNa hoti gAhA eso anno'vi pajjAo // 139 // paNNarasasu ajhayaNesu piMDitatthesu jo avitahatti / piMDiyavayaNeNa'tthaM gaheti tamhA tato gAhA // 14 // solasame ajjhayaNe aNagAraguNANa vaNNaNA bhnniyaa| mAhAsolasaNAmaM ajjhayaNamiNaM vvdisNti||141|| // tatra gAthAyA nAmAdikazcaturdhA nikSepaH, tatrApi nAmasthApane kSuNNakhAdanAdRtya dravyagAthAmAha-tatra jJazarIrabhavyazarIravyatiriktA dravyagAthA patrakapustakAdinyastA, tayathA-jayati NavaNaliNakuvalayaviyasiyasayavattapattaladalaccho / vIro giNdmyglsul-|| liyagayavikamo bhagavaM // 1 // athaveyameva gAthASoDazAdhyayanarUpA patrakapustakanyastA dravyagAtheti / bhAvagAthAmadhikRtyAha-8 bhAvagAthA punariyaM bhavati, tadyathA-yo'sau sAkAropayogaH kSAyopazamikamAvaniSpano gAthAM prati vyavasthitaH sA bhaavgaathetyu-4| gAthaiva SoDazaM gAthASoDazaM tadeva gAthASoDazakaM gAthAkhyaM SoDazamadhyayanaM yatra tattathA vaa| jayati nabanalinIkuvalayavikasitazatapatrapatraladalAkSaH / vIro gala-madagajendrasulalitagativikramo bhagavAn // 1 // sUtrakatA cyate, samastasyApi ca zrutasa kSAyopazamikamAve vyavasthitakhAt , tatra cAnAkAropayogasthAsaMbhavAdevamabhidhIyate iti / punarapi I|16gAthAzIlAkA- tAmeva vizinaSTi-madhuraM-zrutipezalamabhidhAnam-uccAraNaM yasyAH sA madhurAbhidhAnayuktA, gAthAchandasopanibaddhasa prAkRtasya madhu- dhyayanaM. cAIya- | rakhAdityabhiprAyaH, gIyate-paThyate madhurAkSarapravRttyA gAyanti vA tAmiti gAthA, yata evamatastena kAraNena gAthAmiti tAM yuvte| siyutaM Namiti vAkyAlakAre enA vA gAthAmiti / anyathA vA niruktimadhikRtyAha-'gAthIkRtA' piNDIkRtA vikSiptAH santa ekatra mIlitA arthA yasyAM sA gAtheti, athavA sAmudreNa chandasA vA nibaddhA sA gAthetyucyate, taccedaM chanda:-'anibaddhaM ca yalloke, // 262 // gAtheti tatpaNDitaiH proktam" / 'eSaH anantarokto gAthAzabdasya 'paryAyo' niruktaM tAtparyArtho draSTavyaH, tadyathA-gIyate'sau gAyanti vA tAmiti gAthIkatA vArthAH sAmudreNa vA chandaseti gAthetyucyate, anyo vA svayamabhyUhya niruktavidhinA vidheya iti| piNDitArthagrAhikhamadhikRtyAha-paJcadazasvapyadhyayaneSu anantarokteSu 'piNDitaH' ekIkRto'rtho yeSAM tAni piNDitArthAni teSu / sarveSvapi ya evaM vyavasthito'rthastam 'avitathaM yathAvasthitaM piNDitArthavacanena yasAd anAtyetadadhyayanaM SoDaza 'tata: piNDi-18 tArthaprathanAdgAthetyucyata iti / 'tatrabhedaparyAyairvyAkhye tikRkhA tatvArthamadhikRtyAha-poDazAdhyayane anagArAH-sAdhavasteSAM | guNA:-kSAntyAdayasteSAmanagAraguNAnAM paJcadazasvapyadhyayaneSvabhihitAnAmihAdhyayane piNDitArthavacanena yato varNanAbhihitA uktA'to gAthASoDazAmidhAnamadhyayanamidaM 'vyapadizanti' pratipAdayanti / ukto nAmaniSpannanikSepaniyuktyanugamaH, tadanantaraM // 26 // sUtrasparzikaniyuktyanugamasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, sUtraM ca sUtrAnugame, asAvappavasaraprApta evAto'skhalitAdiguNopetaM 19 sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedam ahAha bhagavaM-evaM se daMte davie vosaTTakAetti vacce mAhaNetti vA 1 samaNetti vA 2 bhikkhUtti vA 3 NiggaMthetti vA 4 paDiAha-bhaMte! kahaM nu daMte davie vosaTakAetti vacce mAhaNetti vA samaNetti vA bhikkhUtti vA NiggaMthetti vA ? taM no bUhi mhaamunnii!||itivire sabapAvakammehiM pijjadosakalaha0 abbhakkhANa. pesunna paraparivAya0 aratirati0 mAyAmosa0 micchAdaMsaNasallavirae samie sahie sayA jae No kujjhe No mANI mAhaNetti vacce 1 // 'athe' tyayaM zabdo'vasAnamaGgalArthaH, AdimaGgalaM tubudhyetetyanenAbhihitaM, ata AghantayormaGgalakhAtsarvo'pi zrutaskandho maGgala-2 mityetadanenAveditaM bhavati / Anantarye vA'thazabdaH, paJcadazAdhyayanAnantaraM tadarthasaMgrAhIdaM SoDazamadhyayanaM prArabhyate / athAnanta| ramAha-"bhagavAn'utpanadivyajJAnaH sadevamanujAyAM parSadIdaM vakSyamANamAha, tadyathA-evamasau paJcadazAdhyayanoktArthayuktaH sa sAdhu-12 danti indriyanoindriyadamanena dravyabhUto muktigamanayogyakhAt 'dravyaM ca bhavye' iti vacanAt rAgadveSakAlikApadravyarahitavAdvAjA tyasuvarNavada zuddhadravyabhUtastathA vyutsRSTo niSpratikarmazarIratayA kAya:-zarIraM yena sa bhavati vyutsRSTakAyaH, tadevaMbhUtaH san puurvoktaa||dhyynaarthessu vartamAnaHprANinaH sthAvarajaGgamasUkSmavAdaraparyAptakAparyAptakabhedabhinAn mAhaNatti pravRttiryasyAsau mAhano navabrahmacarya-19 eptigupto pramacaryadhAraNAdvA sAkSaNa ityanantaroktaguNakadambakayuktaH sAdhurmAhanobAbaNa [anthAnam 8000] iti vA vAcyaH, tathA tArthaprayanAgAthetyucyatatArthastam 'avitathaM yathAva anantarokteSu 'piNDitA yAvA khayamabhyUya niruktavidhiyAgIya
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 ceseser gazramaNo milAyA bhagavAnArthAnuSThAyI dAntAdiguNopeto bhiAmamanA vA ityevaM // 16 gAthA kAza sAvadhAnchA zunya bhAratiH sUtrakRtA zrAmyati-tapasA khidyata itihakhA zramaNo vAcyo'thavA sama-tulyaM mitrAdiSu manaH-antaHkaraNaM yasya sa mamanAH sarvatra vAsIca-18|16 gAthAzIlAkA ndanakalpa ityarthaH, tathA coktam-"tthi ya si koI veso" ityAdi / tadevaM pUrvoktaguNakalitaH zramaNaH san samamanA vA ityevaM 8 dhyayanaM. cAIyavattiyutaM nAvAcyaH sAdhuriti / tathA bhikSaNazIlo bhikSurbhinatti vA'STaprakAraM karmeti bhikSuH sa sAdhurdAntAdiguNopeto bhikSuriti vAcyaH / tathA savAdyAbhyantaragranthAbhAvAbhimranthaH / tadevamanantaroktapaJcadazAdhyayanoktArthAnuSThAyI dAnto dravyabhUto vyutsRSTakAyazca [sa] // 26 // 18| nirgrantha iti vAcya iti / evaM bhagavatokte sati pratyAha tacchiSyaH-bhagavan !-bhadanta ! bhayAnta ! bhavAnta ! iti vA yo'sau nigrantha iti |dAnto dravyabhUto vyutsRSTakAyaH san brAmaNaH zramaNo bhikSunigrantha iti vAcyaH tadetatkathaM ? yadbhagavatoktaM brAhmaNAdizabdavA4 cyavaM sAdhoriti, etanna:-asmAkaM 'brUhi Avedaya 'mahAmune !' yathAvasthitatrikAlavedina // 1 // ityevaM pRSTo bhagavAn brAma-19 || NAdInAM caturNAmapyabhidhAnAnAM kathazcinedAdbhinAnAM yathAkramaM pravRttinimittamAha-'iti' evaM pUrvoktAdhyayanArthavRttiH san || 18'virato' nivRttaH sarvebhyaH pApakarmabhyaH-sAvadyAnuSThAnarUpebhyaH sa tathA, tathA prema-rAgAbhiSvAlakSaNaM dveSaH-aprItilakSaNaH | kalaho-candrAdhikaraNamabhyAkhyAnam-asadabhiyogaH paizunya ( karNejapakha) paraguNAsahanatayA taddopodghanamitiyAvat parasya & parivAdaH kAkA paradoSApAdanaM aratiH-cittodvegalakSaNA saMyame tathA ratiH-viSayAbhiSvaGgo mAyA-paravaJcanA tayA kuTilamata-18 HSAvAdaH-asadAbhidhAnaM gAmazvaM yuvato bhavati, mithyAdarzanam-atattve tattvAbhinivezastattve vA'tatvamiti, yathA-Netthi | // 263 // Na Nico Na kuNai karya Na veei patthi NivANaM / Natthi ya mokkhovAo chammicchattassa ThANAI // 1 // ityAdi, etadeva zalyaM ra | 1 nAsti tasya ko'pi dveSyaH / 2 nAsti na nityo na karoti na kRtaM vedayati nAsti nirvANa / nAsti ca mokSopAyaH SaSmithyAtvasya sthAnAni // 1 // tasiMstato vA virata iti, tathA samyagitaHsamitaH-IryAsamityAdibhiH paJcabhiH samitibhiH samita ityarthaH, tathA saha hitena-2 paramArthabhUtena vartata iti sahitaH, yadivA sahito-yukto jJAnAdibhiH tathA 'sadA' sarvakAlaM 'yataH' prayataH satsaMyamAnuSThAne, tadanuSThAnamapi na kaSAyainiHsArIkuryAdityAha-kasyacidapyapakAriNo'pi na krudhyeta-AkruSTaH sanna krodhavazago bhUyAt , nApi mAnI bhaveduSkRSTatapoyukto'pi na garva vidadhyAt , tathA coktam-"jai so'vi nijaramao paDisiddho aTThamANamahaNehiM / avasesa mayadvANA parihariyavA payatteNaM // 1 // " assa copalakSaNArthavAdAgo'pi mAyAlobhAtmako na vidheya ityAdiguNakalitaH sAdhurmA-1 hana iti niHzakaM vAcya iti // 2 // sAmprataM zramaNazabdasya pravRttinimittamudbhAvayannAha etthavi samaNe aNissie aNiyANe AdANaM ca ativAyaM ca musAvAyaM ca bahiddhaM ca kohaM ca mANaM ca mAyaM ca lohaM ca pijaM ca dosaM ca icceva jao jao AdANaM appaNo padosaheU tao tao AdANAto putvaM paDivirate pANADavAyA siAdate davie vosaTakAe samaNetti vacce 2 // etthavi bhikkhU aNunnae viNIe nAmae daMte davie vosaTukAe saMvidhuNIya virU yadi so'pi nirjarAmadaH pratiSiddho'STamAnamayanaiH / avazeSANi madasthAnAni parihartavyAni prayatnena // 1 // sUtrakRtAGgaM varUve parIsahovasagge ajjhappajogasuddhAdANe uvaTThie ThiappA saMkhAe paradattabhoI bhikkhUtti 16 gAthAzIlAGkAcAyit vaJce 3 // ttiyutaM avApyanantarokta viratyAdike guNasamUhe vartamAnaH zramaNo'pi vAcyaH, etadgayuktenApi bhAvyamityAha-nizcayenAdhikyena vA 'zrito nizritaHna nizrito'nizrita:-kaciccharIrAdAvapyapratibaddhaH, tathA na vidyate nidaanmsyetynidaano-niraakaaso'shessk||26|| | maikSayArthI saMyamAnuSThAne pravarteta, tathA''dIyate-khIkriyate'STaprakAraM karma yena tadAdAnaM-kaSAyAH parigrahaH sAvadyAnuSThAnaM vA, tathA|'tipAtanamatipAtA, prANAtipAta ityarthaH, taM ca prANAtipAtaM jhaparikSayA bAkhA pratyAkhyAnaparijJayA parihared, evamanyatrApi kriyA yojanIyA / tathA mRSA-alIko vAdo mRSAvAdastaM ca, tathA 'bahiddhaM ti maithunaparigrahau tau ca samyak parijJAya pariharet / uktA mUlaguNAH, uttaraguNAnadhikRtyAha-krodham-aprItilakSaNaM mAna-stambhAtmakaM mAyAM ca-paravaJcanAtmikA lobha-musvibhAvaM tathA prema-abhiSvaGgalakSaNaM tathA dveSa-svaparAtmanorzadhArUpamityAdikaM saMsArAvataraNamArga mokSAdhvanopavaMsakaM samyak parijhAya pariharediti / evamanyasAdapi yato yataH karmopAdAnAd-ihAmutra cAnarthahetorAtmano'pAyaM pazyati pradveSahetUMca tatastataH prANA tipAtAdikAdanarthadaNDAdAdAnAt pUrvameva-anAgatamevAtmahitamicchan prativirato bhavet-sarvasAdanarthahetubhUtAdubhayalokaviru- S // 26 // dAdA sAvadyAnuSThAnAnmumukSurviratiM kuryAt / yazcaivaMbhUto dAntaHzuddho dravyabhUto niSpratikarmatayA vyutsRSTakAyaH sa zramaNo vaacyH||3|| sAmprataM bhikSuzabdasya pravRttinimittamadhikRtyAha-'atrApI'ti, ye te. pUrvamuktAH pApakarmaviratyAdayo mAhanazabdapravRcihetavodhApi Os909899292592999999999 dhyayana.
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ se cedeoececeiercersecesesect ttiyutaM 17 bhikSuzabdasya pravRttinimitte ta evAvagantavyAH, amI cAnye, tadyathA-na unnato'nunataH, tatra dravyonnataH zarIreNocchritaH bhAvo-18 atasvabhimAnagrahagrastaH, tatpratiSedhAttaponirjarAmadamapi na vidhatte / vinItAtmatayA prazrayavAn yataH, etadevAha-vinayAlaGkato gurvAdAvAdezadAnodyate'nyadA vA''tmAnaM nAmayatIti nAmaka:-sadA gurvAdau praDo bhavati, vinayena vA'STaprakAraM karma nAmayati, vaiyAvRttyodyato'zeSa pApamapanayatItyarthaH / tathA 'dAntaH' indriyanoindriyAbhyo, tathA 'zuddhAtmA' zuddhadravyabhUto niSpatikarmatayA 'vyutsRSTakAyazca' parityaktadehazca yatkaroti tadarzayati-samyak 'vidhUya' apanIya 'virUparUpAn' nAnArUpAnanukUlapratikUlAn-ucAvacAn dvAviMzatiparIpahAn tathA divyAdikAnupasargAzceti, tadvidhRnanaM tu yatteSAM samyak sahana-tairaparAjitatA, parIpahopasargAzca vidhRyAdhyAtmayogena-supraNihitAntaHkaraNatayA dharmadhyAnena zuddham-avadAtamAdAnaM-cAritraM yasya sa zuddhAdAno bhavati / tathA samyagutthAnena--saccAritrodyamenotthitaH tathA sthito-mokSAdhvani vyavasthitaH parISahopasagairapyadhRSya AtmA yasya sa sthitAtmA, tathA 'saMkhyAya' parijJAyAsAratAM saMsArasya duSNApatAM karmabhUmervodheH sudurlabhavaM cAvApya ca sakalAM saMsArottaraNasAmagrI satsaMyamakaraNodyataH paraiH-gRhasthairAtmArtha nirvartitamAhArajAtaM tairdattaM bhoktuM zIlamasya paradattabhojI, sa evaMguNakalito bhikSuriti vAcyaH // 3 // tathA'trApi guNagaNe vartamAno nirgrantha iti vAcyaH, amI cAnye apadizyante, tadyathA etthavi NiggaMthe ege egaviU buddhe saMchinnasoe susaMjate susamite susAmAie AyavAyapatte | viU duhaovi soyapalicchinne No prayAsakAralAbhaTThI dhammaTThI dhammaviU NiyAgapaDivanne patrakatA sami(ma)yaM care daMte davie vosaTakAe niggaMthetti vacce 4 // se evameva jANaha jamahaM bhayaMtA 16 gAthAzIlAGkA SoDazakA caayro||ttibemi / iti solasamaM gAhAnAmajjhayaNaM samattaM // paDhamo suakkhaMdho samatto // 1 // dhyayanaM. __ 'eko' rAgadveSarahitatayA ojAH, yadivA'smin saMsAracakravAle paryaTanasumAn svakRtasukhaduHkhaphalabhAkvenaikasyaiva prlokgmn||265|| tayA sadaikaka eva bhavati / tatrodyatavihArI dravyato'pyekako bhAvato'pi, gacchAntargatastu kAraNiko dravyato bhAjyo bhAvatasvekaka eva bhavati / tathaikamevAtmAnaM paralokagAminaM vettItyekavit,na me kazciduHkhaparitrANakArI sahAyo'stItyevamekavita, yadivaikAntavid| ekAntena viditasaMsArakhabhAvatayA maunIndrameva zAsanaM tathyaM nAnyadityevaM vettItyekAntavit , athavaiko-mokSaH saMyamo vA taM vettI| ti, tathA buddhaH-avagatatattvaH samyak chinnAni apanItAni bhAvasrotAMsi-saMvRtakhAtkarmAzravadvArANi yena sa tathA, suSTu saMyataH-1 kUrmavatsaMyatagAtro nirarthakakAyakriyArahitaH susaMyataH, tathA suSTu paJcabhiH samitibhiH samyagita:-prApto jJAnAdikaM mokSamArgamasau susamitaH, tathA suSTu samabhAvatayA sAmAyika-samazatrumitrabhAvo yasya sa susaamaayikH| tathA''tmanaH-upayogalakSaNasya jIvasyAsaMkhyeyapradezAtmakasya saMkocavikAzabhAjaH svakRtaphalabhujaH pratyekasAdhAraNazarIratayA vyavasthitasya dravyaparyAyatayA nityAnityAdyana 1 // 265 // ntadharmAtmakasya vA vAda AtmavAdastaM prApta AtmavAdaprAptaH, samyagyathAvasthitAtmakhatattvavedItyarthaH / tathA 'vidvAn' avagatasarvapa|dArthasvabhAvo na vyatyayena padArthAnavagacchati / tato yat kaizcidabhidhIyate, tadyathA-eka evAtmA sarvapadArthasvabhAvatayA vizvavyApI | zyAmAkataNDulamAtro'GguSThaparvaparimANo vetyAdiko'sadbhUtAbhyupagamaH parihRto bhavati, tathAvidhAtmasadbhAvapratipAdakasya pramANa svAbhAvAdityabhiprAyaH / tathA 'dvidhA'pIti dravyato bhAvatazca, tatra dravyasrotAMsi yathAkhaM viSayeSvindriyapravRttayaH bhAvasrotAMsi IS|tu zabdAdiSvevAnukUlapratikUleSu rAgadveSodbhavAstAnyubhayarUpANyapi srotAMsi saMvRtendriyatayA dveSAbhAvAcca paricchinnAni yena sa paricchinasrotAH, tathA no pUjAsatkAralAbhArthI kiMtu nirjarApekSI sarvAstapazcaraNAdikAH kriya vidadhAti, etadeva darzayatidharmaH zrutacAritrAkhyastenArthaH sa eva vArtho dharmArthaH sa vidyate yasthAsau dhamArthIti, idamuktaM bhavA-na pUjAdyartha kriyAsu pravatete apitu dharmArthIti / kimiti ?, yato dharma yathAvattatphalAni ca svargAvAptilakSaNAni samyak veti, dharma ca samyag jAnAno yatkaroti taddarzayati-niyAgo-mokSamArgaH satsaMyamo vA taM sarvAtmanA bhAvataH pratipannaH niyAgapaDivotti, tathAvidhazca yatkuryAt tadAha-'sami(ma)yaMti samatAM samabhAvarUpAM vAsIcandanakalpAM 'caret satatamanutiSThet / kiMbhUtaH san , Aha-dAnto dravyabhUto vyutsRSTakAyazca, etadguNasamanvitaH san pUrvoktamAhanazramaNabhikSuzabdAnAM yat pravRttinimittaM tatsamanvitazca nirgrantha iti vAcyaH / te'pi mAhanAdayaH zabdA nirgranthazabdapravRttinimittAvinAbhAvino bhavanti, sarve'pyete bhinnavyaJjanA api kathaJcidekArthA / iti // 5 // sAmpratamupasaMhArArthamAha-sudharmasvAmI jambUskhAmiprabhRtInuddizyedamAha-se' iti tyanmayA kathitamevameva jAnIta yUyaM, nAnyo madvacasi vikalpo vidheyaH, yasAdahaM sarvajJAjJayA bravImi / na ca sarvajJA bhagavantaH parahitaikaratA bhayAtrAtAro rAgadveSamohAnyatarakAraNAbhAvAdanyathA buvete, ato yanmayA'ditaH prabhRti kathitaM tadevamevAvagacchateti / itiH parisamAptyarthe / bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, sAmprataM nayAH, te ca naigamAdayaH sapta, naigamasya sAmAnyavizeSAtmakatayA saMgrahalyavahAraprave4 zAtsaMgrahAdayaH Sad, samabhirUDhatthaMbhUtayoH zandanayapravezAnnaigamasaMgrahavyavahArarjusanazabdAH pazca, naigamasyApyantarbhAvAcakhAro, Reseseeeeeeeeeeee
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUtrakRtAGga zIlAGkA- cAryAya tiyutaM 178 vyavahArasyApi sAmAnyavizeSarUpatayA sAmAnyavizeSAtmanoH saMgraha strayoranta vAtsaMgraharjustrazabdAlayaH, 'te ca dranyAstikaparyAyAstikAntarbhAvAdravyAstikaparyAyAstikAbhidhAnau dvau nayau, yadivA sarveSAmeva jJAnakriyayorantarbhAvAt jJAnakriyAbhidhAnI 16gAtha dvau, tatrApi jJAnanayo jJAnameva predhAnamAha, kriyAnava kiyAmiti / nayAnAM ca pratyekaM mithyAdRSTikhAjjJAnakriyayozca parasparA 18SoDazakA pekSitayA mokSAGgalAdubhayamatra pradhAnaM, taccobhayaM satkiyopete sAdhau bhavatIti, tathA coktam-NAyammi givhiyave agihiya dhyayanaM. chami ceva atthaMmi / jaiyatvameva iti jo uvaeso so nao nAma // 1 // saMvesipi NayANaM bahuvivattatvayaM NisAmettA / taM sabanayavisuddhaM jaM caraNaguNaTTio sAhU // 2||"ti, samAptaM ca gAthAkhyaM SoDazamadhyayanaM, tatsamAptau ca samAptaH prathamaH zrutaskandha iti // [granthAgram 8106] TRATEEORE-STREATRES-STAT ESTareTRASTRASTRASTRA // iti zrImacchIlAvAcAryaviracitavivaraNayutaH sUtrakRtAGgIyaH prathamaH shrutskndhH|| // 266 // 26 // 1 te'pi c| 2 phalasAdhakaM, anyathA pramANavAkyatApAtAt / 3Ate grahItavye'grahItavye caivArthe yatitavyameveti va upadezaH sa nayo nAma // 1 // 4 sarveSAmapi nayAnAM bahuvidhAM vaktavyatAM nizamya tatsarvanayavizudaM yacaraNaguNasthitaH sAdhuH // 1 // OM namaH zrIvItarAgAya // atha zrIdvitIye sUtrakRtAMge dvitIyaH shrutskndhH| prathamathutaskandhAnantaraM dvitIyaH samArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarazrutaskandhe yo'rthaH samAsato'bhihitaH asAvevAnena zrutaskandhena sopapattiko vyAsenAbhidhIyate, ta eva vidhayaH susaMgRhItA bhavanti yeSAM samAsavyAsAbhyAmabhidhAnamiti, yadivA pUrvazrutaskandhokta evArtho'nena dRSTAntadvAreNa sukhAvagamArtha pratipAdyata ityanena sambandhenAyAtasyAsya zrutaskandhasya samba18ndhIni sapta mahAdhyayanAni pratipAdyante, mahAnti ca tAnyadhyayanAni, pUrvazrutaskandhAdhyayanebhyo mahattvAdeteSAmiti, tatra mahaccha bdAdhyayanazabdayonikSepArtha niyuktikRdAhaNAmaMThavaNAdavie khese kAle taheva bhAve ya / eso khalu mahataMmi nikkhevo chambiho hoti // 142 // NAmaMThavaNAdavie khette kAle taheva bhAve ya / eso khalu ajhayaNe nikkhevo chavviho hoti // 143 // NAmaMThavaNAdavie khepse kAle ya gaNaNa sNtthaanne| bhAce ya aTThame khalu Nikkhebo puMDarIyassa // 144 // jo jIvo bhavio khaluvavajikAmo ya puMDarIyaMmi / so davyapuMDarIo bhAvaMmi vijANo bhaNio // 145 // 5900000000000000000 Pasa92999992989290823 sUtrakRtAGge 2zrutaskandhe zIlAkIyAyAM 1 pauNDarIkAdhya. puNDarIkanikSepAH vRttI // 267 // enevenezosebesconto egabhavie ya baddhAue ya abhimuhiyanAmagoe ya / ete tinnivi desA vvaMmi ya poMDarIyassa // 146 / / tericchiyA maNussA devagaNA ceva hoMti je pavarA / te hoMti puMDarIyA sesA puNa kaMDarIyA u||147 // jalayara thalayara khayarA je pavarA ceva hoMti kaMtA ya / je a sabhAve'NumayA te hoMti puMDarIyA u||148|| arihaMta cakkavaTTI cAraNa vijAharA dasArA ya / je anne iDDimaMtA te hoMti poMDarIyA u||||149.|| bhavaNavaivANamaMtarajotisavemANiyANa devANaM / je tesiM pavarA khalu te hoMti puMDarIyA u|| 150 / / kaMsANaM dRsANaM maNimottiyasilapavAlamAdINaM / je a acittA pavarA te hoMti poMDarIyA u // 151 // jAI khettAI khalu suhANubhAvAiM hoMti logaMmi / devakurumAdiyAI tAI khettAI pavarAI // 152 // . jIvA bhavahitIe kAyaThitIe ya hoMti je pavarA / te hoMti poDarIyA avasesA kaMDarIyA u // 153 // gaNaNAe rajU khalu saMThANaM ceva hoMti cauraMsaM / eyAiM poMDarIgAI hoMti sesAI iyraaiN|| 154 // odaie upasamie khaie ya tahA khaovasamie a| pariNAmasannivAe je pavarA tevi te ceva // 155 // ahavAvi nANadaMsaNacarittaviNae taheva ajjhappe / je pavarA hoMti muNI te pavarA puMDarIyA u // 156 // etthaM puNa ahigAro vaNassatikAyapuMDarIeNaM / bhAvaMmi a samaNeNaM ajjhayaNe puMDarIaMmi // 157 // nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvAtmako mahati SaDvidho nikSepo bhavati, tatra nAmasthApane sujJAne, dravyamahadAgamato noAgamaacitta mIsagesu damvemu je ya hoMti pavarA u / te hoMti poMDarIyA, sesA puNa kaMDarIyA u // 1 // iti pratyantare'dhikA gAthA / / // 267 //
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ edeceaeeeeeeeeeeeeea mUtrakRtAGge 2zrutaskadhe zIlAbIyAyAM vRttI // 268 // 179 | taba, Agamato zAtA tatra cAnupayuktA, noAgamatastu zarIrabhavyazarIravyatiriktaM sacittAcittamizrabhedAtridhA, tatrApi sacitadravyamahat audArikAdikaM zarIraM, tatraudArika yojanasahasraparimANaM matsyazarIraM, vaikriyaM tu yojanazatasahasraparimANaM, taijasakAmaNe tu lokAkAzapramANe, tadetadaudArikavaikriyataijasakAmaNarUpaM caturvidhaM dravyasacittamahad, acittadravyamahata samastalokavyApyacittamahAskandhaH, mizraM tu tadeva matsyAdizarIraM, kSetramahat lokAlokAkAzaM, kAlamahatsarvAddhA, bhAvamahadAdayikAdibhAvarUpatayA poDhA, tatraudayiko bhAvaH sarvasaMsAriSu vidyata itikRkhA bahAzrayakhAnmahAn bhavati, kAlato'pyasau trividhaH, tadyathA-anAdyapa| yavasito'bhavyAnAmanAdisaparyavasito bhavyAnAM sAdisaparyavasito nArakAdInAmiti, kSAyikastu kevalajJAnadarzanAtmakaH sAdhaparya| vasitakhAtkAlato mahAn , kSAyopazamiko'pyAzrayavahukhAdanAdyaparyavasitakhAca mahAniti, aupazamikopi darzanacAritramohanIyAnudayatayA zubhabhAvakhena ca mahAn bhavati, pAriNAmikastu samastajIvAjIvAzrayakhAdAzrayamahattvAnmahAniti, sAnnipAtiko'pyAzrayabahukhAdeva mahAniti / uktaM mahad, adhyayanasyApi nAmAdikaM poDhA nikSepaM darzayituM niyuktikRdAha-adhyayanasya nAmAdikaH poDhA nikSepaH, sa cAnyatra nyakSeNa pratipAdita iti neha pratanyate, atra ca thutaskandhe sapta mahAdhyayanAni, teSAmAdhamadhyayanaM pauNDarIkAkhyaM, tasya copakramAdIni cakhAryanuyogadvArANi prarUpaNIyAni, tatropakrama AnupUrvInAmapramANavaktavyatArthAdhikArasamavatArabhedAtSoDhA, tatra pUrvAnupUcyA prathamamidaM pazcAnupUrdhyA tu saptamamanAnupUrtyA tu saptagacchagatAyAH zreNyA anyo'nyAbhyAsena dvirUpone sati paJcAzacchatAnyaSTatriMzadadhikAni bhavanti, nAni tu paNNAgni, tatrApi kSAyopazamike bhAve, sarvasyApi ca zrutasya kSAyopazamikakhAt, pramANacintAyAM jIvaguNapramANe, vaktavyatAyAM sAmAnyena sarveSvadhyayaneSu khasamayavaktavyatA, arthAdhikAraH pauNDarIkopa-| mayA khasamayaguNavyavasthApana, samavatAre tu yatra yatra samavatarati tatra tatra lezataH smvtaaritmeveti| upakramAnantaraM nikSepaH, saca 1 pauNDanAmaniSpanne nikSepe pauNDarIkamityasyAdhyayanasya nAma, tanikSepArtha niyuktikRdAha-'nAma'mityAdi, pauNDarIkasya nAmasthApanAdravyakSe- rIkAdhya. trakAlagaNanAsaMsthAnabhAvAtmako'STadhA nikSepaH, tatra nAmasthApane kSuNNavAdanAdRtya dravyapauNDarIkamabhidhitsurAha-'jo' ityAdi, yaH puNDarIkakazcitprANadhAraNalakSaNo jIvo bhaviSyatIti bhavyaH, tadeva darzayati-'utpatitukAmaH' samutpitsustathAvidhakarmodayAt 'pauNDarIkeSu' zve- nikSepAH tapadmapu vanaspatikAyavizepeSvanantarabhave bhAvI sa dravyapauNDarIkaH, khaluzabdovAkyAlaGkAre, bhAvapauNDarIkaM vAgamataH pauNDarIkapadArthajJastatra copayukta itiAetadeva dravyapauNDarIka vizeSataraMdarzayitumAha-'ege'tyAdi,ekena bhavena gatenAnantarabhava eva pauNDarIkeghUtpatsyate 4 sa ekabhavikaH, tathA tadAsannataraH pauNDarIkeSu baddhAyuSkastato'pyAsannatamo'bhimukhanAmagotro'nantarasamayeSu yaH pauNDarIkeSUtpadyate, ete anantaroktA trayo'pyAdezavizepA dravyapauNDarIke'vagantavyA iti, "bhUtasya bhAvino vA bhAvasya hi kAraNaM tu yalloke / tadravyaM 4 tattvajJaiH sacetanAcetanaM kathitam // 1 // " iti vacanAt , iha ca puNDarIkakaNDarIkayoAtromahArAjaputrayoH sadasadanuSThAnaparAyaNatayA zobhanAzobhanakhamavagamya tadupamayA'nyadapi yacchobhanaM tatpauNDarIkamitarattu kaNDarIkamiti / tatra ca narakavarjAsu tisaSvapi gatiSu ye zobhanAH padArthAste pauNDarIkAH zepAstu kaNDarIkA ityetatpratipAdayannAha-'tericchiye tyAdi kaNThyA, tatra tiryakSu pradhAnasya pauNDarIkasapratipAdanArthamAha-jalacaretyAdi, jalacareSu matsyakarimakarAdayaH sthalacareSu siMhAdayo balavarNarUpAdiguNayuktA uraH parisapeSu ma // 268 // |NiphaNino bhujaparisarpaSu nakulAdayaH khacareSu haMsamayUrAdayaH ityevamanye'pi 'svabhAvana' prakRtyA lokAnumatAste ca pINDarIkA iva pradhAnA bhavanti / manuSyagatau pradhAnAviSkaraNAyAha-'arihaMte'tyAdi, sarvAtizAyinIM pUjAmahantItyarhantaH, te nirupamarUpAdiguNopetAH, tathA cakravartinaH paTkhaNDabharatezvarAH tathA cAraNazramaNA bahuvidhAzcaryabhUtalabdhikalApopetA mahAtapakhinaH tathA vidyAdharA vaitAThyapurAdhipatayaH tathA dazArA harivaMzakulodbhavAH, asya copalakSaNArthakhAdanye'pIkSvAkAdayaH parigRhyante, etadeva darzayati-ye cAnye mahadhimanto mahebhyAH koTIzvarAste sarve'pi pauNDarIkA bhavanti, tuzabdasyAnuktasamuccayArthakhAt , ye cAnye vidyAkalAkalApopetAste |pauNDarIkA iti / sAmprataM devagatau pradhAnasya pauNDarIkalaM pratipAdayannAha-'bhavaNe'tyAdi, bhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikAnAM caturNA devanikAyAnAM madhye ye pravarAH-pradhAnA indrendrasAmAnikAdayaste pradhAnA itikRtA pauNDarIkAbhidhAnA bhavanti / sAmpra-18 tamacittadravyANAM yatpradhAnaM tasya pauNDarIkakhapratipAdanAyAha-'kaMsaNA'mityAdi, kAMsthAnAM madhye jayaghaNTAdIni dRSyANAM cInAMzukAdIni maNInAmindranIlavaiDUryapadmarAgAdIni ratnAni mauktikAnAM yAni varNasaMsthAnapramANAdhikAni, tathA zilAnAM madhye pANDukambalAdayaH zilAstIrthajanmAbhiSekasiMhAsanAdhArAH, tathA pravAlAnAM yAni varNAdiguNopetAni, AdigrahaNAjAtyacAmIkaraM tadvikArAcAbharaNavizeSAH parigRhyante, tadevamanantaroktAni kAMsyAdIni yAni pravarANi tAnyacittapauNDarIkANyabhidhIyanta iti / mizradravyapauNDarIkaM tu tIrthakRcakravAdaya eva pradhAnakaTakakeyUrAdyalaGkArAlaGkatA iti, dravyapauNDarIkAnantaraM kSetrapauNDarIkAbhidhitsayA''ha-'khittAnI'tyAdi, yAni kAnicidiha devakurvAdIni zubhAnubhAvAni kSetrANi tAni pravarANi pauNDarIkAbhidhAnAni bhavanti // sAmprataM kAlapauNDarIkapratipAdanAyAha-'jIvAH' prANino bhavasthityA kAyasthityA ca ye 'pravarAH' pradhAnAste pauNDarIkA bhavanti, zeSAsvapradhAnAH kaNDarIkA iti, tatra bhavasthityA devA anuttaropapAtikAH pradhAnA bhavanti, teSAM yAvadbhavaM 6 zubhAnubhAvakhAt , kAyasthityA tu manuSyAH zubhakarmasamAcArAH saptASTabhavagrahaNAni manuSyeSu pUrvakoTyAyuSkeSvanuparivAnantarabhave ecececeseseoetreceioes
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 sUtrakRtAGge 2zrutaskandhe zIlAkIyAyAM vRttI | ecene // 269 // tripalyopamAyuSkepUtpAdamanubhUya tato deveSatpadyanta itikRtA tataste kAmasthityA pauNDarIkA bhavanti, avaziSTAstu kaNDarIkA 1 pauNDaiti / kAlapoNDarIkAnantaraM gaNanAsaMsthAnapauNDarIkadvayapratipAdanAyAha-gaNanayA-saGkhyayA pauNDarIka cintyamAnaM dazaprakArasya rIkAdhya. gaNitasya madhye 'raJju' raagaNitaM pradhAnakhAtpauNDarIkaM, dazaprakAraM tu gaNitamidaM-"parikamma 1 ranu 2 rAsI 3 vavahAre 4 taha puNDarIkakalAsavaNNe 5 ya / puggala 6 jAvaM tAvaM 7 ghaNe ya 8 ghaNavagga 9 vagge ya 10 // 1 // " paNNAM saMsthAnAnAM madhye samacaturasra / nikSepAH saMsthAnaM pravarakhApauNDarIkamityevamete dve api pauNDarIke, zeSANi tu parikarmAdIni gaNitAni nyagrodhaparimaNDalAdIni ca saMsthAnAni 'itarANi' kaNDarIkAnyapravarANi bhavantItiyAvat // sAmprataM bhAvapoNDarIkapratipAdanAbhidhitsayA''ha-'odaItyAdi, audayike bhAve tApazamike kSAyika kSAyopazamike pAriNAmike sAnnipAtike ca bhAve cintyamAne teSu teSAM vA madhye ye 'pravarAH' pradhAnAH 'tepi' audayikAdayo bhAvAH 'ta eva' pauNDarIkA evAvagantavyAH, tathaudayike bhAve tIrthakarA anuttaropapAtikasurAstathA'nye'pi sitazatapatrAdayaH pauNDarIkAH, aupazamike samastopazAntamohAH, kSAyike kevalajJAninaH, kSAyopazamike vipulama|tizcaturdazapUrvavitparamAvadhayo vyastAH samastA vA, pAriNAmike bhAve bhavyAH, sAnnipAtike bhAve dvikAdisaMyogAH siddhAdiSu svabuddhyA pauNDarIkakhena yojanIyAH, zeSAstu kaNDarIkA iti / sAmpratamanyathA bhAvapauNDarikapratipAdanAyAha-'ahavAvI'tyAdi, athavApi bhAvapoNDarIkamidaM, tadyathA-samyagrajJAne tathA samyagdarzane samyakacAritre jJAnAdike vinaye tathA 'adhyAtmani ca | // 269 // dharmadhyAnAdike ye 'pravarAH' zreSThA munayo bhavanti te pauNDarIkalenAvagantavyAstato'nye kaNDarIkA iti / tadevaM smbhvinmssttdhaa| 1 parikarma rajaH rAziH vyavahArastathA kalAsavarNava / pudgalAH yAvattAvat bhavaMti dhanaM ghanamUlaM vargaH vargamUlaM // 1 // poNDarIkasya nikSepaM pradAdhuneha yenAdhikArastamAvirbhAvayannAha-'atra' punadRSTAntaprastAve 'adhikAroM' vyApAraH sacittatiryagyonikaikendriyavanaspatikAyadravyapauNDarIkeNa jalaruheNa, yadivA audayikabhAvavartinA vanaspatikAyapoNDarIkeNa sitazatapatreNa, tathA bhAve 'zramaNena ca' samyagdarzanacAritravinayAdhyAtmavartinA satsAdhunA'sminnadhyayane pauNDarIkArUye'dhikAra iti / gatA nikSepaniyuktiH, adhunA mUtrasparzikaniyuktegvasaraH, sA ca matre sati bhavati, sUtraM ca sUtrAnugame, sa cAvasaraprApto'to'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM, tacedaM suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamagvAyaM-iha khalu poMDarIe NAmajjhayaNe, tassa Na ayama? paNNase-se jahANAmae pukkhariNI miyA bahu udagA bahuseyA bahupukkhalA laTThA puMDarikiNI pAsAdiyA darisaNiyA abhirUvA paDirUvA, tIse NaM pukvariNIe tattha tattha dese dese tahiM tahiM bahave paumavarapoMDarIyA buiyA, aNupuvuTThiyA UsiyA ruilA vaNNamaMtA gaMdhamaMtA rasamaMtA phAsamaMtA pAsAdiyA darisaNiyA abhirUvA paDirUvA, tIse NaM pukkhariNIe bahumajjhadesabhAe ege mahaM paumavarapoMDarIe buie, aNupubu. hie ussite ruile vannamaMte gaMdhamaMte rasamaMte phAsamaMte pAsAdIe jAva paDirUve / savvAvaMti ca NaM tIse pukkhariNIe tattha tattha dese dese tahiM tahiM bahave paumavarapoMDarIyA buiyA aNupubuTTiyA UsiyA ruilA jAva paDirUvA, savvAvaMti ca NaM tIse NaM pukkhariNIe bahumajhadesabhAe egaM mahaM paumavarapoMDarIe buie aNupukhuTThie jAva paDirUve // 1 // aha purise puritthimAo disAo Agamma taM pukkhariNI tIse pukravariNIe tIre ThicA pAsati taM mahaM egaM paumavarapoMDarIyaM aNupuvyuTTiyaM siyaM jAva paDiruvaM / tae 1 pauNDaNaM se purise evaM vayAsI-ahamaMsi purise kheyanne kumale paMDita viyatte mehAvI ayAle maggatthe magga rIkAdhya viU maggassa gatiparakamaNNU ahameyaM paramavarapoMDarIyaM unnikvissAmittika iti vuyA se purise abhikameti taM pukmcariNI, jAvaM jAvaM ca NaM abhikkamei tAvaM tAvaM ca NaM mahaMte udae mahaMta see pahINe tIraM apatte paumavarapoMDarIyaM No havvApa No pArAe. aMtarA pokravariNIe meyaMmi nimapaNe paDhame purimajAe ! // 2 // ahAvare doce purisajAga, aha purise dakviNAo dimAo Agamma taM pugvariNiM tIsa putrariNIe tIre ThicA pAsati taM mahaM egaM paumavarapoMDarIyaM aNupubuTTiyaM pAsAdIyaM jAva paDirUvaM taM ca pattha egaM purisajAtaM pAsati pahINatIraM apattapaumavarapoMDarIyaM No havAe No pArAe. aMtarA pokcariNIe seyaMsi NisannaM, tae NaM se purise taM purisaM evaM vayAsI-aho NaM ime purise agveyanne akumale apaMDie aviyatte amehAvI bAle No maggatthe No maggaviU No maggassa gatiparakkamaNNU jannaM esa purise, ahaM kheyanne kusale jAva paumavarapoMDarIyaM unnikkhissAsi, No ya khalu eyaM paumavarapoMDarIyaM evaM unnikkheyavvaM jahA NaM esa purise manne, ahamaMsi purise kheyanne kusale paMDie viyatte mehAvI avAle maggatthe magga- // 27 // viU maggassa gatiparakkamaNNU ahamayaM paumavarapoMDarIyaM unnikkhissAmittikaTu iti vaccA se purise a. bhikkame taM pukkhariNiM, jAvaM jAvaM ca NaM abhikkamei tAvaM tAvaM ca NaM mahaMte udae mahaMte see pahINe tIraM vinipiNciNdi sUtrakRtAGge 2 taskanthezIlAkIyAyAM vRttA // 27 //
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarasa999999999999 181 apatte paumavarapaoNDarIyaM No havyAe No pArAe aMtarA pokkhariNIe seyaMsi Nisane doce purisajAte // 3 // ahAvare tace purisajAte, aha purise papasthimAo disAo Agamma taM pukkhariNiM tIse pukkhA riNIe tIre ThicA pAsati taM egaM mahaM paumavarapoMDarIyaM aNupukhuTTiyaM jAca paDirUvaM, te tatva dosi purisajAte pAsati pahINe tIraM apase paumavarapoMDarIyaM No havvAe No pArAe jAva seyaMsi Nisanne, tapa NaM se purise evaM bayAsI-aho NaM ime purisA akheyannA akusalA apaMDiyA aviyatsA amehAvI pAlA No maggasthA No maggaviU No maggassa gatiparakamaNNU, jaMNaM ete purisA evaM mane-amhe e paumaparapaoNkarIyaM uNNikkhissAmo, no ya skhalu evaM paumavarapoMDarIyaM evaM umikkhetabbaM jahA NaM ee purisA mane, ahamaMsi purise kheyanne kusale paMDie viyatte mehAvI avAle maggatthe maggaviU maggassa gatiparakamaNNU ahameyaM paumavarapoMDarIyaM unnikkhissAmisikaha iti buccA se purise abhikame taM pukkhariNi AcaM jAvaM caNaM abhikkame tAvaM tAvaM ca NaM mahaMte udae mahaMte see jAca aMtarA pokkhariNIe seyaMsi Nisane, taghe purisajAe // (sUtraM 4) // ahAvare cautthe purisajAe, aha purise uttarAo disAo AgammataM pukSarirNi, sIse pukkhariNIe tIre ThicA pAsati taM mahaM ega paumabarapoMDarIyaM aNupuSyuDiyaM jAba paDirUvaM, te tatva timi purisajAte pAsati pahINe tIraM apatte jAca seyaMsi Nisane, tae NaM se purise evaM SayAsI-aho sahata 6 NaM hame purisA akheyannA jAba No maggassa gatiparakkamaNNa jaNaM ete purisA evaM mane-amhe etaM paumasUtrakRtAGge varapoMDarIyaM unnikkhissAmo No ya khalu eyaM paumavarapoMDarIyaM evaM unnikkheyavvaM jahA NaM ete purisA manne, 2 zrutaska- ahamaMsi purise kheyanne jAva maggassa gatiparakamaNNU, ahameyaM paumavarapoMDarIyaM unnikkhissAmittikaTTha ndhe zIlA iti vucA se purise taM pukkhariNiM jAvaM jAvaM ca NaM abhikkametAvaM tAvaM ca NaM mahaMte udae mahaMte see jAva dRSTAntaH bIyAvRttiH Nisanne, cautthe purisajAe // (sUtraM 5) // aha bhikkhU lUhe tIrahI kheyanne jAva gatiparakamaNNU annatarAo // 27 // disAo vA aNudisAo vA Agamma taM pukkhariNaM tIse pukkhariNIe tIre ThiccA pAsati taM mahaM egaM paumavarapoMDarIyaM jAva paDirUvaM, te tattha cattAri purisajAe pAsati pahINe tIraM apatte jAva paumavarapoMDarIyaM No havvAe No pArAe aMtarA pukkhariNIe seyaMsiNisane, taeNaM se bhikkhU evaM vayAsI-ahoNaM ime purisA akheyannA jAva No maggassa gatiparakkamaNNU, jaM ete purisA evaM manne amhe eyaM paumavarapoMDarIyaM unnikkhissAmo, No ya khalu eyaM paumavarapoMDarIyaM evaM unnikkhetabvaM jahA NaM ete purisA manne, ahamaMsi bhikkhU lUhe tIraTThI kheyanne jAva maggassa gatiparakkamaNNU, ahameyaM paumavarapoMDarIyaM uNNikkhissAmittikaTTha iti vuccA se bhikkhU No abhikkame taM pukkhariNiM tIse pukkhariNIe tIre ThiccA saI kujjA // 271 // uppayAhi khalu bho paumadarapoMDarIyA ! uppayAhi, aha se uppatite paumavarapoMDarIe // (sUtraM 6) // asya cAnantarasUtreNa saha sambandho vAcyaH, sa cAyaM-se evameva jANaha jamahaM bhayaMtAro'tti tadetadeva jAnIta bhayasya trAtAraH, tadyathA--zrutaM mayA''yuSmatA bhagavataivamAkhyAtam , AdisUtreNa ca saha sambandho'yaM, tadyathA-yadbhagavatA''khyAtaM mayA ca zrutaM tadudhyetetyAdikaM, kiM tadbhagavatA''khyAtamityAha-'iha pravacane sUtrakRvitIyazrutaskandhe vA khaluzabdo vAkyA laGkAre pauNDarIkAbhidhAnamadhyayana pauNDarIkeNa-sitazatapatreNAtropamA bhaviSyatItikRtA, ato'syAdhyayanasya pauNDarIkamiti nAma kRtaM, tasya cAyamarthaH, Namiti vAkyAlaGkAre, 'prajJapta' prarUpitaH, 'sejaha'tti tadyathArthaH, sa ca vAkyopanyAsArthaH, nAmazabdaH sambhAvanAyo, sambhAvyate puSkariNIdRSTAntaH, puSkarANi-pamAni tAni vidyante yasyAmasau puSkariNI 'syA' mavedevambhUtA, tadyathA'bahu' pracuramagAdhamudakaM yasyAM sA bahudakA, tathA bahuH-pracuraH sIyante--avabadhyante yasinnasau seyaH-kardamAsa yasyAM sA bahuseyA|pracurakardamA bahuzvetapadmasadbhAvAt khacchodakasaMbhavAca bahuzvetA vA, tathA 'bahupuSkalA' bahusaMpUrNA-pracurodakabhRtetyarthaH / tathA |labdhaH-prAptaH puSkariNIzabdAnvarthatayA'rtho yayA sA labdhArthA, athavA''sthAnamAsthA-pratiSThA sA labdhA yayA sA labdhAsthA, 9 tathA pauNDarIkANi-zvetazatapatrANi vidyante yasyAM sA pauNDarIkiNI, pracurArthe mabarthIyotpatterbahupabetyarthaH / tathA prasAdaH-prasannatA hai 18| nirmalajalatA sA vidyate yasyAH sA prasAdikA prAsAdA vA-devakulasannivezAste vidyante yasyAM samantataH yA prAsAdikA, darza-18 nIyA zobhanA satsaMnivezato vA draSTavyA darzanayogyA, tathA'bhimukhyena sadA'vasthitAni rUpANi-rAjahaMsacakravAkasArasAdIni | gajamahiSamRgayUthAdIni vA jalAntargatAni karimakarAdIni vA yasyAM sAbhirUpeti, tathA pratirUpANi-pratibimbAni vidyante yasyAM sA pratirUpA, etaduktaM bhavati-khacchakhAttasyAH sarvatra pratibimbAni samupalabhyante, tadatizayarUpatayA vA lokena tatpratibi-za mbAni kriyante(iti) sA pratirUpeti, yadivA-'pAsAdIyA darisaNIyA abhirUvA paDirUva'si paryAyA ityete cakhAro'pya1 puSkalastu pUrNe zreSThe ityanekArthoktaH, bahutri pratyayaH / kAdhya . 9 90saroo
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ atyAdarakhyApanAkAsambadhyate tatra tatreti, ko'rthaH dezAlA puSkariNyAH pradezo yatra tAnina /8/1 puNDarI Receeeeeestael 182 sUtra kRtAGge tishyrmnniiykhkhyaapnaarthmupaattaaH| tasyAzca puSkariNyAH Namiti vAkyAlaGkAre 'tatra tatre'tyanena vIpsApadena pauNDarIkairvyApaka-15 2 zrutaskakhamAha, 'deze deze' ityanena khekaikapradeze prAcuryamAha, 'tasmiMstasminnityanena tu nAstyevAsau puSkariNyAH pradezo yatra tAnina| kAdhya ndhe zIlA- santIti, yadivA-'deze deze' ityetatpratyekamabhisambadhyate 'tatra tatreti, ko'rthaH ?-deze deze tasiMstasinniti ca, korthaH 1,101 dRSTAntaH kIyAvRttiH dezaikadeza iti, yadivA--atyAdarakhyApanAyaikArthAnyevaitAni trINyapi padAni, teSu ca puSkariNyAH sarvapradezeSu bahUni-pracurANi padmAnyeva 'varANi' zreSThAni pauNDarIkANi padmavarapauNDarIkANi, padmagrahaNaM chatravyAghravyavacchedArtha, pauNDarIkagrahaNaM zvetazatapatrapra-1 // 272 / / tipayartha, varagrahaNamapradhAnanivRttyartha, tadevambhUtAni bahani padmavarapauNDarIkANi 'buiya'ti uktAni-pratipAditAni vidyante isya-1 &ArthaH, 'AnupUyeNa' viziSTaracanayA sthitAni, tathocchritAni paGkajale atilaGghayopari vyavasthitAni, tathA 'ruciH' dIptistAM lAnti-Adadati rucilAni-saddItimanti, tathA zobhanavarNagandharasasparzavanti, tathA prAsAdIyAni-darzanIyAni adhi rUpANi pratirUpANi / tasyAzca puSkariNyAH sarvataH padmAvRtAyAH Namiti vAkyAlaGkAre 'bahudezamadhyabhAge' nirupacaritamadhyapradeze eka mahatpadmavarapauNDarIkamuktamAnupUryeNa vyavasthitamucchritaM rucilaM varNagandharasasparzavat tathA prAsAdIyaM darzanIyaM abhirUpa taraM pratirUpatira miti / sAmpratametadevAnantaroktaM mUtradvayaM 'sabvAvaMti ca NaM tI tyanena viziSTamaparaM sUtradvayaM draSTavyam, asyAyamarthaH-'savvAvaMtiti sarvasyA api tasyAH puSkariNyAH sarvapradezeSu yathoktavizeSaNaviziSTAni bahUni padmAni, tathA sarvasyAzca tasyA bahumadhyadezabhAge yathoktavizeSaNaviziSTaM mahadekaM pauNDarIkaM vidyata iti, ubhayatrApi caH samuccaye, Namiti bAkyAlakAre // 272 / / iti // 1 // 'artha' anantaramevambhUtapuSkariNyAH pUrvasyA dizaH kazcidekaH puruSaH samAgatya tAM puSkariNIM tasyAca 'tIra' vaTe sthitvA tadetatpadhra prAsAdIyAdipratirUpAntavizeSaNakalApopetaM sa puruSaH pUrvadigbhAgavyavasthitaH 'eva' miti vakSyamApanItyA 'badet' brUyAt-'ahamaMsiti ahamasmi puruSaH, kimbhUtaH ?-'kuzalo' hitAhitapravRttinivRttinipuNaH, tathA pApADImA paNDito dharmabo dezakAlajJaH kSetrajJo 'vyakto bAlabhAvAviSkAntaH pariNatabuddhiH 'medhAvI' vanotplavanayorupAyajJaH, tathA 'ayAlo' madhyamavayAH SoDazavarSoparivartI 'mArgasthaH' sadbhirAcIrNamArgavyavasthitaH tathA sanmArganaH, tathA mArgastha yA matiryamagaM vartate tayA yatparAkramaNaM-vivakSitadezagamanaM tajjAnAtIti parAkramajJaH, yadivA--parAkramaH-sAmarthya tajjhoDamAtmajJa ityarthaH tadevambhUtavizeSaNakalApopeto'ham 'etat' pUrvoktavizeSaNakalApopetaM padmavarapauNDarIkaM puSkariNImadhyadezAvasthitamahamutkSepsvAmItikalehAgataH 'iti' etatpUrvoktaM tat pratItyokkhA'sau puruSastAM puSkariNImabhimukhaM kAmet-abhikAmet tadabhimukha goda, yAvacA|vacAsau tadavataraNAbhiprAyeNAbhimukhaM kAmettAvattAvacca Namiti vAkyAlakAre tasyAH puSkariNyA mahadagAdhamudakaM tathA mahAca 'seSA' kardamaH, tato'sau mahAkardamodakAbhyAmAkulIbhUtaH prahINa:-sadvivekena rahitastyaktA vIraM mukhyatyayAdvA tIrAdhahINa:-aSTA aprAptazca vivakSitaM padyavarapauNDarIkaM tasyAH puSkariNyAstasyAM vA yAseyaH-kardamastasiviSaNNo-nimama AtmAnamubartumasamarthaH, sAtha tIrAdapi prabhraSTaH, tatastIrapadmayorantarAla evAvatiSThate, yata evamataH 'no havvAe'tti nArvAktaTavartyaso bhavati 'mo pArAeM ci nApi vivakSiyapradezaprAptyA pAragamanAya vA samartho bhavati / evamasAvubhayabhraSTo muktamukkolIvadanAyaiva prabhavatItyayaM prathamaH puruSaH, puruSa eva puruSajAvaH-puruSajAtIya iti // 2 // 'artha' prathamapuruSAdanantaram 'aparoM dvitIyaH puruSajAta:-puruSa iti / athaveti vAkyopanyAsArthe, atha-kazcitpuruSo dakSiNAdigbhAyAdApatya ho puSkariNI tasyAzca puSkariNyAstIre khilA tabasthava pazyanti mUtrakRtAGge 18 mahadekaM padmavarapauNDarIkamAnupUryeNa vyavasthitaM prAsAdIyaM yAvatpratirUpam 'atra ca' asmiMzca tIre vyavasthitaH, taM ca puurvvyvsthi-||1 puNDarI2zrutaska- tamekaM puruSaM pazyati, kimbhUtaM ?-tIrAtparibhraSTamanavAptapadmavarapoNDarIkasubhayabhraSTamantarAla evAvasIdantaM, dRSTvA ca tamevamavasthaM purussN| kAdhya. ndhe zIlA-15 tato'sau dvitIyaH puruSaH taM prAktanaM puruSamevaM vadeva-'aho' iti khede, sarvatra Namiti vAkyAlaGkAre draSTavyo, yo'yaM kardame ni dRSTAntaH kIyAvRttiH manaH puruSaH so'khedajJo'kuzalopaNDito'vyakto'medhAvI bAlo na mArgastho no mArgajJo no mArgasya gatiparAkramajJaH, akuzalabAdike // 273 // kAraNamAha-'ya' yamAdeSa puruSa etaskRtavAn, tadyathA-ahaM khedajJaH kuzala ityAdi bhaNikhA padmavarapauNDarIkamutkSepyAmItyevaM pratijJAtavAn , na caitatpadmavarapauNDarIkam 'evam' anena prakAreNa yathA'nenotkSepnumArabdhamevamutkSeptavyaM yathA'yaM puruSo manyata iti // tato'hamevAsyotkSepaNe kuzala iti darzayitumAha-'ahamaMsItyAdi jAva doce purisajAe'tti, sugamaM // 3 // tRtIyaM puruSajAtamadhikRtyAha-'ahAvare tacce' ityAdi sugama, yAvaccaturthaH puruSajAta iti / / 4-5 // sAmpratamaparaM paJcamaM tadvilakSaNaM puruSajAtamadhikRtyAha-'athe' tyAnantarye, caturthapuruSAdayamanantaraH puruSaH tasyAmUni vizeSaNAni-bhikSaNazIlo bhikSuH-pacanapAcanAdisAvadyAnuSThAnarahitatayA nirdoSAhArabhojI, tathA 'rakSA' rAgadveSarahitaH, to hi karmabandhahetutayA snigdhau, yathA hi snehAbhAvAdrajo na lagati tathA rAgadveSAbhAvAtkamareNune lagati, atastadrahito rUkSa ityucyate, tathA-saMsArasAgarasya vIrArthI, tathA kSetrajJaH khedajJo vA, pUrva vyAkhyAtAnyeva vizeSaNAni, yAvanmArgasya gatiparAkramajJaH, sa cAnyatarasyA dizo'nudizo vA''gatya tA // 273 // puSkariNIM tasyAzca tIre sthikhA samantAdavalokayan bahumadhyadezabhAge tanmahadekaM padmavarapauNDarIkaM pazyati, tAMzca caturaH puruSAn 1 vadevikarmakatvAdanyaM pratyucAre'pi vAkyasya karmaNi dvitIyAtrApi, ayamityAdinA nAnA nirdezo'pyasyaivaM na doSAya / de cap 2, 2029 29 29 29 29 22 9929899292 940
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ 183 50492929099999900000 vipazyati, yatra ca vyavasthitAniti, kimbhUtAn ?-tyaktatIrAn aprAptapayavarapuNDarIkAn paGkajalAvamamAn punastIramapyAgantumasama-IN rthAn , dRSTvA ca tAMstadavasthAn tato'sau bhikSuH 'evaM' miti vakSyamANanItyA vadet , tadyathA-aho iti khede Namiti vAkyAlakAre, ime puruSAzvakhAropi akhedajJA yAvanno mArgasya gatiparAkramajJAH, yasmAtte puruSA evaM jJAtavanto yathA vayaM padmavarapauNDarIkamunikSepsyAmaH-utkhaniSyAmo, na ca khalu tat pauNDarIkamevam-anena prakAreNa yathaite manyante tathotkSeptavyaM / api bahamasmi mithu rUkSo yAvadgatiparAkramajJaH, etadguNaviziSTo'hametatpauNDarIkamutkSepyAmi-utkhaniSyAmi-sasuddhariSyAmItyevamukkhA'sau 'nAmikAmet' tAM puSkariNIM na pravizeta , tatrastha eva yatkuryAttaddarzayati-tasyAstIre sthikhA tathAvidhaM zabdaM kuryAt , tadyathA-Urdhvamutpato tpata, khaluzabdo vAkyAlaGkAre he padmavarapauNDarIka ! tasyAH puSkariNyA madhyadezAt evamutpatotpata, 'artha' tacchandazravaNAdana8ntaraM tadutpatitamiti // 6 // tadevaM dRSTAntaM pradarya dAntikaM darzayitukAmaH zrImanmahAvIravardhamAnasvAmI skhaziSyAnAha kihie nAe samaNAuso!, aDhe puNa se jANitavve bhavati, bhaMtetti samaNaM bhagavaM mahAvIraM niggaMthA ya niggaMdhIo ya vaMdati namasaMti vaMdettA namaMsittA evaM vayAsi-kihie nAe samaNAuso!, aTuM puNa se Na jANAmo samaNAusotti, samaNe bhagavaM mahAvIre te ya bahave niggaMdhe ya niggaMdhIo ya AmaMtettA evaM vayAsI-haMta samaNAuso! AikkhAmi vibhAvemi kimi pavedemi saaTuM sahe sanimittaM bhujo bhujo uvadaMsemi se bemi // (sUtraM 7) // 'kIrtite' kathite pratipAdite mayA'sin 'jJAte' udAharaNe he zramaNA AyuSmanto'rthaH punarasya jJAtavyo bhavati bhavadbhiH, eta-19 sUtrakRtAne duktaM bhavati-nAsyodAharaNasya paramArtha yUyaM jAnItha, evamukte(ktA) bhagavatA te bahavo nimranthA nirgranthyazca taM zramaNaM bhagavantaM 1 puNDarI2 zrutaskamahASIraM te nirgranthAdayo vadante kAyena namasyanti-tatprahaH zabdaiH stuvanti vanditA namasthitvA caivaM-vakSyamANaM vadeyuH, tadyathA kAdhyadAndhe zIlA- 'kIrtitaM' pratipAditaM 'jJAtam' udAharaNaM bhagavatA, artha punarasya na samyak jAnIma ityevaM pRSTo bhagavAn zramaNo mahAvIrastA- STrantikadazrIyAvRttiH nirgranthAdInevaM vadeva-'hante'ti saMpreSaNe, he zramaNA AyuSmanto! yadbhavadbhirahaM pRSTastatsopapattikamAkhyAmi bhavatAM, tathA 'vimAva- zanAya saM yAmi' AvirbhAvayAmi prakaTArtha karomi, tathA 'kIrtayAmi' paryAyakathanadvAreNeti tathA 'pravedayAmi' prakarSeNa hetudRSTA- bodhanaM 1274 // ntaizvittasaMtatAvAropayAmi, athavaikArthikAni caitAni / kathaM pratipAdayAmIti darzayati-sahArthena-dAntikArthena vartata iti | |sArthaH puSkariNIdRSTAntastaM, tathA saha hetunA-anvayavyatirekarUpeNa vartata iti sahetustaM tathAbhUtamartha pratipAdayiSyAmi yathA te puruSA aprAptaprArthitArthAH puSkariNIkardame duruttAre nimamA evaM vakSyamANAstIrthikA apAragAH saMsArasAgarasya tatraiva nimajantI-1 ra tyevaMrUpo'rthaH sopapattikaH pradarzayiSyate, tathA saha nimittena-upAdAnakAraNena sahakArikAraNena vA vartata iti sanimittaM-sakA raNaM dRSTAntArtha bhUyo bhUyo'parairaparhetudRSTAntairupadarzayAmi so'haM sAmpratameva bravImi zRNuta yUyamiti // 7 // tadadhunA bhagavAn / pUrvoktasya dRSTAntasya yathAkhaM dArzantikaM darzayitumAha loyaM ca khalu mae appAhava samaNAuso! pukkhariNI buiyA, kammaM ca khalu mae appAhadu samaNAuso se // 27 // udae buie, kAmabhoge ya khalu mae appAhada samaNAuso! se see buie, jaNajANavayaM ca khalu mae appAhaDDa samaNAuso! te Sahave paumavarapoMDarIe buie, rAyANaM ca khalu mae appAhaGa samaNAuso! se ege mahaM paumavarapoMDarIe buie, annautthiyA ya khalu mae appAhaTTa samaNAuso! te cattAri purisajAyA bu. iyA, dhammaM ca khalu mae appAhaDa samaNAuso! se bhikkhU vuie,dhammatitthaM ca khalu mae appAhaTTa samaNAuso! se tIre buie, dhammakahaM ca khalu mae appAhadu samaNAuso! se sadde buie, mibyANaM ca khalu mae appAhaDDa samaNAuso! se uppAe buie, evameyaM ca khalu mae appAhaTu samaNAuso! se ebameSaM buiyaM // (sUtra 8) // lokamiti manuSyakSetraM, cazabda uttarApekSayA samuccayArthaH, khaluriti vAkyAlaGkAre, mayetyAtmanirdezaH, yo'yaM loko manuSyAdhArastamAtmani 'Ahatya' vyavasthApya apAhRtya vA he AyuSman ! thamaNa AtmanA vA-mayA''hatya na paropadezataH, sA puSkariNI pavAdhArabhUtokA, tathA karma cASTaprakAraM, yadalena puruSapauNDarIkANi bhavanti tadevaMbhUtaM karma mayA''tmanyAhRtya AtmanA vA Ahatya apAhRtya vA, etaduktaM bhavati-he zramaNa ! AyuSman sarvAvasthAnAM nimittabhUtaM karmAzritya tadudakaM dRSTAntakhenopanyasta, karma cAva dArzantikaM bhaviSyati, tatrecchAmadanakAmAH zabdAdayo viSayAste eva bhujyanta iti bhogAH, yadivA kAmA-ichArUpA madanakAmAstu bhogAstAna mayA''tmanyAhRtya 'seyaH kardamobhihitaH, yathA mahati paGke nimano duHkhenAtmAnamuddharatyevaM viSayepvapyAsakto nAtmAnamuddhartumalamityetatkardamaviSayayoH sAmyamiti, tathA 'janaM sAmAnyena lokaM, tathA janapade bhavA jAnapadA viziSTAyadezotpanA gRhyante, te cArddhaSaDviMzatijanapadodbhavA iti, tAMzca samAzritya mayA dArzantikakhenAGgIkRtya tAni bahUni | pabavarapauNDarIkANi dRSTAntaanAmihitAni, tathA rAjAnamAtmanyAhRtya tadekaM pAvarapauNDarIka dRSTAntalenAbhihitaM, tathAjyavI Reaceaeeeeeeees
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 sUtrakRtAGge 18|rthikAn samAzritya te catvAraH puruSajAtA abhihitAH, teSAM rAjapauNDarIkoddharaNe sAmarthyavaikalyAt , tathA dharma ca khalvAtmanyA-18|| 1 puNDarI2 zrutaska- hRtya zramaNAyuSman ! sa bhikSuH rUkSavRttirabhihitaH, tasyaiva cakravartyAdirAjapavarapauNDarIkoddharaNe sAmarthyasadbhAvAt , dharmatIrtha ca | kAdhya0 ndhe zIlA- khalyAzritya mayA tattIramuktaM, tathA saddharmadezanAM cAzritya mayA sa bhikSusaMbandhI zabdo'bhihitaH, tathA 'nirvANaM' mokSapadamazeSa- upanayaH dAyApattiH karmakSayarUpamISatprAgabhArAkhyaM bhUbhAgoparyavasthitakSetrakhaNDaM vA''tmanyAhRtya sa padmavarapauNDarIkasyotpAto'bhihita iti / sAmprataM // 275 // samastopasaMhArArthamAha-evaM' pUrvoktaprakAreNa etallokAdikaM ca khalvAtmanyAhRtya-Azritya mayA zramaNAyuSman ! 'se' etatpuSkariNyAdikaM dRSTAntatvena kizcitsAdhAdevametaduktamiti // 8 // tadevaM sAmAnyena dRSTAntadArzantikayoryojanAM kRtvA'dhunA vizeSeNa pradhAnabhUtarAjadArTAntikaM [ taduddharaNArthatvAtsarvaprayAsaspeti ] darzayitumAhaiha khalu pAINaM vA paDINaM vA udINaM vA dAhiNaM vA saMtegatiyA maNussA bhavaMti aNupuvveNaM logaM uvavannA, taMjahA-AriyA vege aNAriyA vege uccAgottA vege NIyAgoyA vege kAyamaMtA vege rahassamaMtA vege suvannA vege duvvannA vege surUvA vege durUvA vege, tesiM ca NaM maNuyANaM ege rAyA bhavai,mahayAhimavaMtamalayamaMdaramahiMdasAre acaMtavisuddharAyakulavaMsappasUte niraMtararAyalakkhaNavirAiyaMgamaMge bahujaNabahumANapUie savvaguNasamiddhe vattie mudie muddhAbhisitte mAupiusujAe dayappie sImaMkare sImaMghare khemaMkare khema- // 275 // ghare maNussiMde jaNavayapiyA jaNavayapurohie seukare keukare narapavare purisapavare purisasIhe purisaAsI1 dvAdazA zAsanaM vA / 2 rAjadArzantikayojane hetudarzanAya TIppaNamidamityAbhAti / vise purisavarapoMDarIe purisavaragaMdhahatthI aDDe ditte vitta vicchinnaviulabhavaNasayaNAsaNajANavAhaNAipaNe bahudhaNabahujAtarUvaratae AogapaogasaMpautte vicchaDDiyapaurabhattapANe bahudAsIdAsagomahisagavelagappabhUte paDipuNNakosakoTThAgArAuhAgAre balavaM dubballapaccAmitta ohayakaMTayaM nihayakaMTayaM maliyakaMTayaM uddhiyakaMTayaM akaMTayaM ohayasattU niyasattU maliyasattU uddhiyasattU nijiyasattU parAiyasattU vavagayadubhikkhamAribhayavippamukaM rAyavannao jahA uvavAie jAva pasaMtaDiMbaDamaraM rajnaM pasAhemANe viharati / tassa NaM ranno parisA bhavai-uggA uggaputtA bhogA bhogaputtA ikkhAgAi ikkhAgAiputtA nAyA nAyaputtA korabbA koravaputtA bhaTTA bhaTTaputtA mAhaNA mAhaNaputtA lecchai lecchaiputtA pasatthAro pasatyaputtA seNAvaI seNAvaiphuttA / tesiM ca NaM egatIe saDDI bhavai kAmaM taM samaNA vA mAhaNA vA saMpahAriMsu gamaNAe, tattha annatareNaM dhammeNaM pannattAro vayaM imeNaM dhammeNaM pannavaissAmo se evamAyANaha bhayaMtAro jahA mae esa dhamme suyakvAe supannatte bhavai, taMjahA urdu pAdatalA ahe kesaggamatthayA tiriyaM tayapariyaMte jIve esa AyApajjave kasiNe esa jIve jIvati esa mae No jIvai, sarIre dharamANe dharaha viNaTuMmi ya No dharai, eyaMta jIviyaM bhavati, AdahaNAe parehiM nijai, agaNijhAmie sarIre kavotavannANi aTThINi bhavaMti, AsaMdIpaMcamA purisA gAmaM pacAgacchaMti, evaM asaMte asaMvijamANe jesiM taM asaMte asaMvijamANe tersi taM suyakkhAyaM bhavati-anno bhavati jIvo annaM sarIraM, tamhA, te evaM no vipaDivedaMti-ayamAuso ! sUtrakRtAGge AyA dIheti vA hasseti vA parimaMDaleti vA kTeti vA taMseti vA cauraMseti vA Ayateti vA chalaMsie 1puNDarI2 zrutaska- ti vA aTuMseti vA kiNheti vA NIleti vA lohiyahAlidde sukilleti vA sunbhigaMdheti vA dunbhigaMdheti kAdhya0prandhe zIlA vA titteti vA kaDaeti vA kasAeti vA aMbileti vA mahureti vA kakkhaDeti vA maueti vA gurueti thamapuruSamakIyAvRttiH / 18 nAstikyaM vA lahueti vA sieti vA usiNeti vA niddheti vA lukkheti vA, evaM asaMte asaMvijamANe jesiM taM // 276 // suyakkhAyaM bhavati-anno jIvo annaM sarIraM, tamhA te No evaM uvalambhaMti se jahANAmae kei purise kosIo asiM abhinivvahitANaM uvadaMsejA ayamAuso ! asI ayaM kosI, evameva Natthi ke purise abhinivvahittA NaM uvadaMsettAro ayamAuso ! AyA iyaM sarIraM / se jahANAmae kei purise muMjAo isiyaM abhinivvaTTittA NaM uvadaMsejjA ayamAuso ! muMje iyaM isiyaM, evameva natthi kei purise uvadaMsettAro ayamAuso ! AyA iyaM sarIraM / se jahANAmae kei purise maMsAo ahiM abhinivvaTTittA NaM uvadaMsejA ayamAuso ! maMse ayaM aTThI, evameva natthi kei purise uvadaMsettAro ayamAuso ! AyA iyaM sarIra / se jahANAmae kei purise karayalAo AmalakaM abhinivva hittA NaM uvadaMsejjA ayamAuso! karatale ayaM Amalae, evameva Natthi kei purise uvadaMsettAro ayamAuso! AyA iyaM sarIraM / se jahA // 276 // NAmae kei purise dahio navanIyaM abhinivvahitANaM uvadaMsejjA ayamAuso! navanIyaM ayaM tu dahI, evameva Natthi kei purise jAva sarIraM / se jahANAmae kei purise tilahito tillaM abhinivvahitA NaM 2000eoraeraceaetroreo9299 ecemesese G290999990000
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtra kR. 47 sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlA GkIyAvRttiH // 277 // 185 uvadaMsejjA ayamAuso ! tellaM ayaM pinnAe, evameva jAva sarIraM / se jahANAmae kei purise ikkhUto khotara abhinittA NaM uvadaMsejjA ayamAuso ! khotarase ayaM choe, evameva jAva sarIraM / se jahANAmae kei purise araNIto ariMga abhinivadvittANaM uvadaMsejA ayamAuso ! araNI ayaM aggI, evameva jAva sarIraM / evaM asaMte asaMvijramANe jesiM taM sukkhAyaM bhavati, taM0 anno jIvo annaM sarIraM / tamhA te micchA // se haMtA taM haNaha khaNaha chaNaha Dahaha payaha Alupaha viluMpaha sahasAkAreha viparAmusaha, etAvatA jIve Natthi paraloe, te No evaM vippaDivedeti, taM0--kiriyAi vA akiriyAha vA sukkaDe vA dukkaDei vA kallANei vA pAvaei vA sAhui vA asAhui vA siddhIi vA asiddhIha vA niraei vA aniraei vA, evaM te virUvarUvehiM kammasamAraMbhehiM virUvarUvA kAmabhogAI samArabhaMti bhoyaNAe // evaM ege pAgavibhayA kkhimma mAmagaM dhammaM pannaveMti, taM saddahamANA taM pattiyamANA taM roemANA sAhu sukkhAe samati vA mAhati vA kAmaM khalu Auso ! tumaM pUyayAmi, taMjahA - asaNeNa vA pANeNa vA khAimeNa vA sAimeNa vA vattheNa vA paDiggaheNa vA kaMbaleNa vA pAyapuMchaNeNa vA tatthege pUyaNAe samAuhiMsu tatthege pUNAe nikAiMsa || puvameva tesiM NAyaM bhavati - samaNA bhavissAmo aNagArA akiMcaNA aputtA apas paradattabhoiNo bhikkhuNo pAvaM kammaM No karissAmo samuhAe te appaNA appaDivirayA bhavaMti, sayamAiyaMti annevi AdiyAveMti annaMpi AyataMtaM samaNujANaMti, evameva te itthikAmabhogehiM mucchiyA giddhA gaDhiyA ajjhovavannA laddhA rAgadosavasahA, te No appANaM samucchedeMti te No paraM samucchedeti te No aNNAI pANAI bhUtAiM jIvAI sattAI samucchedeMti, pahINA puvasaMjogaM AyariyaM maggaM asaMpattA iti te No havAe pArA aMtarA kAmabhogesu visannA iti paDhame purisajAe tajjIvataccharIraetti Ahie // sUtraM 9 // 'iha' asminmanuSyaloke, khalurvAkyAlaGkAre, ihAsmin loke prAcyAM pratIcyAM dakSiNAyAmudIcyAmanyatarasyAM vA diza 'santi' vidyante eke kecana tathAvidhA manuSyAH AnupUrvyeNemaM lokamAzrityotpannA bhavanti / tAnevAnupUrvyeNa darzayati-'tadyathe' tyupanyAsArthaH, ArAdyAtAH sarvaheyadharmebhya ityAryAH, tatra kSetrAryA ardhaSaDviMzatijanapadotpannAH, tadvyatiriktAsvanAryA eke kecana bhavanti, te cAnAryakSetrotpannA abhI draSTavyAH, tadyathA - sagajavaNasabarababbara kAyamuruMDoDagoDDapakkaNiyA / arabAgahoNaromaya pArasakhasakhAsiyA ceva || 1 || DoMbilayalausavoksa bhilladhapuliMda koMba bhamararuyA / koMcA va cINacaMcuyamAlava | damilA kulagghA ya || 2 || kekayakirAyahamuhakharamuha taha turagameMDhayamuhA ya / hayakaNNA gayakaNNA aNNe ya aNAriyA bahave // // 3 // pAvA ya caMDadaMDA aNAriyA NigviNA NiraNukaMpA | dhammotti akkharAI jeNa Na NaaMti sumiNevi // 4 // ityAdi / tathotram - ikSvAkuvaMzAdikaM yeSAM te tathAvidhA eke kecana tathAvidhakarmodayavartinaH, vAzabda uttarApekSayA vikalpArthaH tathA 'nIcairgotra' sarvajanAvagItaM yeSAM te tathA eke kecana nIcairgotrodayavartino, na sarve, vAzabdaH pUrvavadeva, te coccairgotrA nIcairgotrAvA / kAyo - mahAkAyaH prAMzukhaM tadvidyate yeSAM te kAyavaMtaH, tathA 'hakhavanto' vAmanakakubjavaDabhAdaya eke kecana tathAvidhanAmakarmodayavartinaH, tathA zobhanavarNAH suvarNA: prataptacAmIkaracArudehAH, tathA durvarNAH - kRSNarUkSAdivarNA eke kecana, tathA surUpA:suvibhaktAvayava cArudehAH, tathA duSTarUpA durUpA bIbhatsadehAH, teSAM coccairgotrAdivizeSaNaviziSTAnAM mahAn kazvidevaikastathAvidhakarmodayAdrAjA bhavati, sa vizeSyate - mahAhimavanmalayabhandara mahendrANAmiva sAraH - sAmarthyaM vibhavo vA yasya sa tathA ityevaM rAjavarNako yAvadupazAntaDimbaDamaraM rAjyaM prasAdhayaMstiSThatIti tatra DimbaH parAnIkazRgAliko umaraM - svarASTrakSobhaH, paryAyau vaitAvatyAdarakhyApanArthamupAttau iti / tasya caivaMvidhaguNa saMpadupetasya rAjJa evaMvidhA parSadbhava [tI]ti, tadyathA - ugrAstatkumArAcograputrAH, evaM bhoga bhogaputrAdayo'pi draSTavyAH, zeSaM sugamaM yAvattasenA patiputrA iti, NavaraM 'lecchai' tti lipsukaH sa ca vaNigAdiH, tathA prazAstAro - buddhyupajIvino mantriprabhRtayaH, teSAM ca madhye kazvidevaikaH zraddhAvAn dharmalipsurbhavati, 'kAma' mityavadhRtArthe'vadhRtametadyathA'yaM dharmazraddhAluH, avadhArya ca taM dharmalipsutayA zramaNA brAhmaNA vA 'saMpradhAritavantaH' samAlocitavanto dharmapratibodhanimittaM tadantikagamanAya tatra cAnyatareNa dharmeNa - khasamayaprasiddhena prajJApayitAro vayamityevaM nAma saMpradhArya - taM rAjAnaM khakIyena dharmeNa prajJApayiSyAma evaM saMpradhArya rAjJo'ntikaM gatvaivamUcuH, tadyathA - etadyathA'haM kathayiSyAmi 'eva' miti ca vakSyamANanItyA bhavanto- yUyaM jAnIta bhayAtrAtAro vA 'yathA' yena prakAreNa mayaiSa dharmaH svAkhyAtaH suprajJapto bhavatIti / evaM tIrthikaH svadarzanAnuraJjito'nyasyApi rAjAdeH svAbhiprAyeNopadezaM dadAti // tatrAdyaH puruSajAtastajjIvataccharIravAdI rAjAnamuddizyaivaM dharmadezanAM cakre, tadyathA- 'Urdhvam' upari pAdatalAdadhava kezAgramastakAttiryak ca kharuparyanto jIvaH, etaduktaM bhavati-yadevaitaccharIraM sa eva jIvo, naitasmAccharIrAdvyatirikto'styAtmetyatastatpramANa eva bhavatyasau, ityevaM ca kRtvaiSa AtmA yo'yaM kAyo'yameva ca tasyAtmanaH 1 rAjAntikaM pra0 / 2 etacAhaM pra0 / 3 kathayAmi pra0 / For Private Personal Use Only 1 puNDarI kAdhya0 ta jIvataccharIravAdI // 277 //
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 sUtrakRtAGgeparyavaH 'kRtsnaH' saMpUrNaH 'paryAyaH' avasthAvizeSaH, tasmiMzca kAyAtmanyavApte tadavyatirekAjIvo'pyavApta eva bhavati, eSa ca kAyo | 1 puNDarI2 zrutaska-18 yAvantaM kAlaM jIved-avikRta Aste tAvantameva kAlaM jIvo'pi jIvatItyucyate, tadavyatirekAt , tathaiva kAyo yadA 'mRto ndhe zIlA-1 vikArabhAgbhavati tadA jIvo'pi na jIvati, jIvazarIrayorekAtmakakhAta , yAvadidaM zarIraM pazcabhUtAtmakamavyaGgaM carati tAvadeva || jIvatacchakIyAvRttiH18 jIvo'pIti, tasiMzca vinaSTe sati-ekasyApi bhUtasyAnyathAbhAve vikAre sati jIvasyApi tadAtmano vinAzaH, tadevaM yAvadetaccharIraM rIvAdI vAtapittazleSmAdhAraM pUrvasvabhAvAdapracyutaM tAvadeva tajjIvasya jIvitaM bhavati, tasmiMzca vinaSTe tadAtmA-jIvo'pi vinaSTa itihakhA // 278 // 'AdahanAya' AsamantAddahanArtha zmazAnAdaunIyate yato'sau, tasmiMzca zarIre'gninA dhmApite kapotavarNAnyasthIni kevalamupalabhyante na tadatirikto'paraH kazcidvikAraH samupalabhyate yata AtmAstikhazaGkA syAt , te ca tadvAndhavA jaghanyato'pi cakhAraH AsandImaJcakaH sa pazcamo yeSAM te AsandIpaJcamAH puruSAstaM kAyamagninA dhmApayitvA punaH svagrAmaM pratyAgacchanti, yadi punastatrAtmA nijazarIrAdbhinnaH syAttataH zarIrAnirgacchan dRzyeta, na copalabhyate, tasmAttajjIvastadeva zarIramiti sthitaM / tadevamuktanItyA'sau jIvo'san-avidyamAnastatra tiSThan gacchaMzca 'asaMvedyamAna: ananubhUyamAnaH yeSAmayaM pakSasteSAM tatsvAkhyAtaM bhavati, yeSAM punara-1 nyo jIvojyaccharIramevaMbhUto'pramANaka evAbhyupagamaH, tasmAtte svamaDhyA pravartamAnA 'eva' miti vakSyamANaM tenaiva 'viprativedayanti' jAnanti, tadyathA-ayamAtmA''yuSman ! zarIrAdvahirabhyupagamyamAna: kiMpramANaka: syAditi vAcyaM, tatra kiM dIpa:-khaza // 278 // zarIrAtprAMzutaraH uta havaH-aGguSThazyAmAkataNDulAdiparimANo vA?, tathA saMsthAnAnAM parimaNDalAdInAM madhye kiMsaMsthAnaH, tathA 4 // 1.rAtmAnija pr.| // kRSNAdInAM varNAnAM madhye katamavarNavartI ?, tathA dvayorgandhayormadhye kiMgandhaH?, paNNAM rasAnAM madhye katamarasavartI ?, tathA'STAnAM spa-18 MrzAnAM madhye katama sparze vartate / tadevaM saMsthAnavarNagandharasasparzAnyarUpatayA kathamapyasAvagRhyamANo'sannasau, tathApi kenApi prakA-18 reNa saMvedyamAno'pi yeSAM tatsvAkhyAtaM bhavati yathA'nyo jIvo'yaccharIrakamityayaM pakSaH, tasmAtpRthagavidyamAnakhAtte zarIrAtpRthagAtmavAdino naiva vakSyamANanItyA''tmAnamupalabhante / tadyathA nAma kazcitpuruSaH 'kozataH' parivArAd 'asi' khaDgam 'bhinivetye 1 samAkRSyAnyepAmupadarzayet , tadyathA-ayamAyuSman ! 'asiH khaGgo'yaM ca 'kozaH' parivAraH, evameva jIvazarIrayorapi nAstyupadazayitA, tadyathA-ayaM jIva idaM ca zarIramiti, na cAstyevamupadarzayitA kazcid ataH kAyAnna bhinno jIva iti / abhizcArthe | bahavo dRSTAntAH santItyato darzayitumAha--tadyathA vA kazcitpuruSo 'mucAt tRNavizeSAta 'isiya'ti tadbhabhUtAM zalAkA pRtha18 kukRtya darzayet , tathA mAMsAdasthi tathA karatalAdAmalakaM tathA dano navanItaM tilebhyastailaM iti tathekSo rasaM tathA'raNito'gnimabhini varya-pRthakRtya darzayed , evameva zarIrAdapi jIvamiti, na cAstyevamupadarzayitA'to'sannAtmA zarIrAtpRthagasaMvedyamAnazceti / / prayogazcAtra-sukhaduHkhabhAka paralokAnuyAyI nAstyAtmA, tilazazchidyamAne'pi zarIrake pRthaganupalabdheH, ghaTAtmavat , vyatirekeNa ca kozakhagavata , tadevaM yuktibhiH pratipAdite'pyAtmAbhAve yeSAM pRthagAtmavAdinA khadarzanAnurAgAdetatvAkhyAtaM bhavati, 12 tadyathA-anyo jIvaH paralokAnuyAyI amUrtaH, anyacca tadbhavavRtti mUrtimaccharIram , etaca pRthaG nopalabhyate tasmAttanmithyA 2 yatkazciducyate yathA'styAtmA paralokAnuyAyIti / etadadhyavasAyI ca 'sa' lokAyatikA khataH prANinAmekendriyAdInAM | sUtrakRtAGge 'hantA' vyApAdako bhavati, prANAtipAte doSAbhAvamabhyupagamyAnyeSAmapi prANyupapAtakAriNAmupadezaM dadAti, tadyathA-prANinaH puNDarI2zrutaska- khaGgAdinA ghAtayata, pRthivyAdikaM khanatetyAdi sugamaM yAvad etAvAneva' zarIramAtra eva jIvaH, tataH paralokinobhAvAnA-118 kAdhyatandhe zIlA-||||sti paralokaH, tadabhAvAcca yatheSTamAsata(dhvaM), tathA coktam-"piba khAda ca sAdhu zobhane !, yadatItaM varagAtri! tanna te / na hi || jIvatacchavIyAvRttiH bhIru! gataM nivartate, samudayamAtramidaM kalevaram // 1 // " tadevaM paralokayAyino jIvasyAbhAvAna puNyapApe staH nApi paraloka ityayaM| zarIravAdI yeSAM pakSaste lokAyatikAratajjIvataccharIravAdinI naivaitadvakSyamANaM viprativedayanti-abhyupagacchanti, tadyathA-kriyA vA sdnusstthaa||279|| nAtmikAm akriyAM vA-asadanuSThAnarUpAm , evaM naiva te viprativedayanti, yadi hi AtmA takriyAvAptakarmaNo bhoktA syAttatopAyabhayAtsadanuSThAnacintA syAt , tadabhAvAcca sakriyAdicintA'pi dUrotsAditaiva / tathA sukRtaM duSkRtaM vA kalyANamiti vA pApamiti vA-sAdhu kRtamasAdhu kRtamityAdikA cintaiva nAsti, tathAhi-sukRtAnAM-kalyANavipAkinAM sAdhutayA'vasthAnaM dumkatAnAM ca-pApavipAkinAmasAdhulenAvasthAnam , etadubhayamapi satyAtmani tatphalabhuji saMbhavati, tadabhAvAcca kuto'narthako hitAhitaprAptiparihArau syAtA, tathA sukRtena-kalyANena sAdhvanuSThAnenAzeSakarmakSayarUpA siddhistadviparyayeNAsiddhiH, tathA duSkRtena-pApAnubandhinA asAdhvanuSThAnena narako'narako vA-tiryakanarAmaragatilakSaNaH syAdityevamAtmikA cintaiva na bhavet , tadAdhArasthAtma| sadbhAvasthAnabhyupagamAditi bhAvaH / punarapi lokAyatikAnuSThAnadarzanAyAha-'evaM te' ityAdi 'evam' anantaroktena prakAreNa te-18 // 279 // nAstikA AtmAbhAva pratipadya virUpaM-nAnAprakAraM rUpaM-kharUpaM yeSAM te tathA karmasamArammAH-sAvadhAnuSThAnarUpAH pazupAtamA-1|| sabhakSaNasurApAnanirlAJchanAdikAstairevaMbhUtairnAnAvidhaiH karmasamArambhaiH kRSIvalAnuSThAnAdibhirvirUparUpAn kAmabhogAn 'samArabha-|| Seecemeseseserseseseseeeeeeeeeeeeeeeese Secoeaesesese stocotieeoesceneselectersectioeseseeseen
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ 00000000000000000 1 puNDarI jIvataccharIravAdI // 28 // 181 nheM samAdadati tadupamogArthamiti // sAmprataM tajIvataccharIravAdimatamupasajighRkSuH prastAvamAracayabAha-evaM cega' ityAdi, mUrtimanaH zarIrAdanyadamUrta jJAnamAtmanyanubhUyate, takha cAmUrtenaiva guNinA mAvyam, ataH zarIrAtpRthagbhUta AtmA'mRtA jJAnakta sadAdhArabhUto'stIti, na cAtmAbhyupagamamantareNa tajIvataccharIravAdinaH kathaJcidvicAryamANaM maraNamupapadyate, razyante ca tathAsUtra eSa zarIre priyamANA mRtAca, tathA kutaH samAgato'haM kutra cedaM zarIraM parityajya yAsyAmi', tathA 'idaM me zarIraM purANaM karme tyevamAdikAH zarIrAtpRthagbhAvenAtmani saMpratyayA anubhUyante, tadevamapi khAnubhavasiddhe'pyAtmani eke keyana nostikAH pRthagjIvAstisamazraddadhAnAH 'prAgasbhikAra' prAgalbhyena caranti dhRSTatAmApamA abhidadhati-yaSayamAtmA zarIrAtpRthagbhUtaH syAt tataH saMsAnivarNagaMdharasasparzAnyatamaguNopetaH syAt, na ca te varAkAH khadarzanAnurAgAca tamasAvRtarathya etadvidanti yathA--pUrtasyAvaM dhayoM | nAmUrtasya, na hi jJAnasya saMsthAnAdayo guNAH saMbhAvyante, na ca tattadabhAve'pi nAsti, ityevamAtmApi saMsthAnAdiguNarahito'pi viyata iti, evaM yuktiyuktamapyAtmAnaM dhArSyAAbhyupagacchanti / tathA 'niSkramya ca svadarzanavihitAM pravrajyA gRhInA nAnyo jIvaH zarIrAdviyata ityevaM yo dharmo madIyo'yamityevamabhyupagamya khato'pareSAM ca taM tathAbhUtaM dharma pratipAdayanti / yadyapi lokAya|tikAnAM nAsti dIkSAdikaM tathA'pyapareNa zAkyAdinA pravrajyAvidhAnena pravrajya pavAlokAyatikamadhIyAnasya(nAnA) tayAviSapariNa| testadevAbhirucitam, ato mAmako'yaM dharmaH (iti) svayamabhyupagacchantyanyeSAM ca prakSApayanti, yadivA-nIlaphTAcabhyupagantuHvidastyeva pravrajyAvizeSa ityadoSa iti / sAMprataM tatvajJApitaziSyavyApAramadhikRtyAha-taM sadahamANe svAdi, ''nAstikavAyupa ye mnnddlvaadikaaHpr.| sUtrakRtAGge nyastaM dharma viSayiNAmanukUlaM 'zraddadhAnAH svamatAvatizayena rocayantaH tathA 'pratipAdayantaH' vitathabhAvena gRhNantaH tathA tatra 2 zrutaska- ruciM kurvantaH tathA sAdhu-zobhanametadyat yathA khAkhyAto-yathAvasthito bhavatA dharmo'nyathA'sati hiMsAdiSvavartamAnAH paralokamandhe zIlA- KA yAtsukhasAdhaneSu mAMsamadyAdiSvapravRttiM kurvanto manuSyajanmaphalavaJcitA bhaveyuH, tataH zobhanamakAri bhavatA he zramaNa ! brAhmaNa ! iti kIyAvRttiH vA yadayaM tajjIvataccharIradharmo'smAkamAveditaH, kAmamiSTametadasmAkaM dharmakathanaM, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, he AyuSmaMstrayA vayama- bhyuddhatAH anyathA kApaTikaistIrthirvazcitAH syuri(syAme) ti, tasmAdapakAriNaM tvAM bhavantaM pUjayAmaH, ahamapi kazcidAyuSmato bhavataH pratyupakAraM karomi / tadeva darzayati tadyathA 'asaNeNe'tyAdi sugamaM yAvatpAdapuJchanakami(kene)ti / tatraike kecana pUrvoktayA pUjayA pUjAyAM vA 'samAuhiMsuti samAvRttAH-prahIbhUtAste rAjAnaH pUjAM prati pravRttAH, tadupadeSTAro vA pUjAmadhyupapannAH santastaM rAjAdikaM khadarzanapratipannameke kecana svadarzanasthityA hitAhitaprAptiparihAreSu 'nikAcitavanto niyamitavantaH, tathAhibhavatedaM tajjIvataccharIramityabhyupagantavyam , anyo jIvo'nyacca zarIramityetacca parityAjyam , anuSThAnamapi etadanurUpameva vidhe||yamityevaM nikAcitavanta iti // tatra ye bhAgavatAdikaM liGgamabhyupagatAH pazcAllokAyatagranthazravaNena lokAyatAH saMvRttAsteSAM | 'pUrvam' Adau pravajyAgrahaNakAla evaitatparinAtaM bhavati, tadyathA-parityaktaputra kalatrAH 'zramaNA' yatayo bhaviSyAmaH 'anagArA gRha| rahitAH tathA 'niSkizcanAH' kiJcanaM-dravyaM tadrahitAH tathA 'apazavoM gomahiSyAdirahitAH, paradattabhojinaH khataH pacanapAca nAdikriyArahitavAt , bhikSaNazIlA bhikSavaH, kiyadvakSyate anyadapi yatkizcitpApaM-sAvA karmAnuSThAnaM tatsarve na kariSyAmI(maha) MAIL yathA pr.|| tyevaM samyagutthAnenotthAya pUrva pazcAtte lokAyatikamAvamupagatA AtmanaH-khataH pApakarmabhyoativiratA bhavAnta, viratsamAveca yatkurvanti tadarzayati-pUrva sAvadhArambhAnivRtti vidhAya nIlapaTAdikaM ca liGgamAsthAya khayamAtmanA sAvadhamanuSThAnamAdadatesvIkurvanti anyAnapyAdApayanti-grAhayantyanyamapyAdadAnaM-parigrahaM khIkurvantaM samanujAnanti / evameva-pUrvoktaprakAreNa strIpradhAnAH striyopalakSitA vA kAmyanta iti kAmA bhujyanta iti bhogAsteSu sAtabahulatayA jitendriyAH santasteSu kAmamogeSu mUchitAekIbhAvatAmApanA gRddhA:-kAlAvanto grathitA-avabaddhA adhyupapannA-Adhikyena bhogeSu lundhA rAgadveSA(pavazA)I-rAgadvepavazagAH kAmabhogAndhA vA, ta evaM kAmabhogeSu avabaddhAH santonAtmAnaM saMsArAtkarmapAzAdvA samucchedayanti-mocayanti, nApi paraM sadupadezadAnataH karmapAzAvapAzitaM samucchedayanti-karmabandhAtroTayanti, nApyanyAn dazavidhaprANavartinaHprANAn-prANinaH, tathA abhUvan bhavanti bhaviSyanti ca bhUtAni tathA AyuSkadhAraNAjIvAstAn tathA sattvAstathAvidhavIryAntarAyakSayopazamApAditavIryaguNopetAstAn na samucchedayanti, asadabhiprAyapravRttavAda, te caivaMvidhAstaJjIvataccharIravAdino lokAyatikA ajitendriyatayA kAmamogAvasaktAH pUrvasaMyogAt-putradArAdikAtyahINA:-prabhraSTA ArAdhAtaH sarvaheyadharmebhya ityAryo mArgaH-sadanuSThAnarUpastamasaMprAptA iti, evaM pUrvoktayA nItyA aihikAmuSmikalokadvayasadanuSThAnabhraSTA antarAla eva bhogeSu viSaNNAstiSThanti, na vivakSitaM pauNDarIkotkSepaKNAdika kArya prasAdhayantIti / ayaM ca prathamaH puruSastajIvataccharIravAdI parisamApta iti // prathamapuruSAnantaraM dvitIya puruSajAtamadhikRtyAha ahAvare doce purisajAe paMcamahanbhUtietti Ahijjai, iha khalu pAiNaM vA 6 saMgatiyA maNussA, bhavaMti kAcitavanta iti // tatra bhavati, tadyathA-parityaktaputrakalAmAdirahitAH, paradattabho // 28 //
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 sUtrakRtAoM 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 28 // sapoM Reeeeeeeeees Eeeeeeeeeeeeeeserce aNupuSyeNaM loyaM uvavannA, taMjahA-AriyA vege aNAriyA vege evaM jAva durUvA vege, tesiM ca NaM mahaM 1 puNDarIege rAyA bhavai mahayA0 evaM ceva NiravasesaMjAva seNAvaiputtA, tesiM ca NaM egatie saDDhA bhavaMti kAmaMtaM kAdhya0 samaNA ya mAhaNA ya pahAriMsu gamaNAe, tattha annayareNaM dhammeNaM pannattAro vayaM imeNaM dhammeNaM pannavaissA- motikasAmo se evamAyANaha bhyNtaaro| jahA mae esa dhamme suakkhAe supannatte bhavati // iha khalu paMca mahanbhUtA, jehiM nobija kiriyAti vA akiriyAti vA sukaDeti vA dukaDeti vA kallANeti vA pAvaeti vA sAhuti vA asAhuti vA siddhIti vA asiddhIti vA Niraeti vA aNiraeti vA avi aMtaso taNamAyamavi // taM ca pihuseNaM puDhobhUtasamavAtaM jANejjA, taMjahA-puDhavI ege mahanbhUte AU duzce mahanmUte teU tace mahanbhUte vAU cautthe mahabbhUte AgAse paMcame mahabbhUte, iccete paMca mahanbhUyA aNimmiyA aNimmAvitA akaDA No kittimA No kaDagA aNAiyA aNihaNA abaMjhA apurohitA sataMtA sAsatA AyachahA, puNa ege evamAhu-sato Natthi viNAso asato Natthi saMbhavo // etAvatAva jIvakAe, etAvatAca atvikAe, etAvatAva sabaloe, etaM muhaM logassa karaNayAe, aviyaMtaso taNamAyamavi // se kiNaM kiNAvemANe haNaM ghAyamANe payaM payAvemANe avi aMtaso purisamavi kINisA ghAyaittA etthaMpi jANAhi // 28 // patthitthadoso, te No evaM vippaDivedeti, taMjahA-kiriyAi vA jAvaNiraei vA, evaM te virUvarUvahiM 1 evaM pr.| kammasamAraMbhehiM bisvasavAIkAmabhogAiM samAramaMti bhoyaNAe, evameva te aNAriyA vippaDiyA sarahamANAtaM pattiyamANA jAba iti, No hasAe No pArAe, aMtarA kAmabhogesu bisaNNA, doce purisajAe paMcamahanbhUtiesi Ahie // sUtraM 10 // athazabda bAnantaryArthe, prathamapuruSAnantaramaparo dvitIyaH puruSa eva puruSajAtaH paJcabhiH (bhUtaiH) pRthiSyatejoSAyvAkAzAkhyaiparati padmabhUtikaH patra vA bhUtAni abhyupagamadvAreNa vidyante yasa sa patrabhUtiko, manAyaSThaka, sa ca sAMkhyamatApalambI AtmanastuNakubjIkaraNe'pyasAmarthyAbhyupagamAt bhUtAtmikAyAzca prakRteH sarvatra kartRvAbhyupagamAt draSTavyo, sokAyatamatAvalambI vA nAstiko bhUtavyatiriktanAstikhAbhyupagamAdAkhyAyate, prathamapuruSAdanantaramayaM pazcabhUtAramavAdyabhidhIyate ceti / atra prathama-181 puruSagamena 'iha khalu pAiNaM vetyAdiko granthaH supaNNate bhavatItyetatparyavasAno'vagantathya iti // sAMprataM sAMkhyakha lokAyatikassa cAbhyupagamaM darzayitumAha-'ihaM' asmin saMsAre dvitIya puruSavaktavyatAdhikAre vA, khaluzabdo vAkyAlabAre, pRthivyAdImi paJca mahAbhUtAni vidyante, mahAnti ca tAni bhUtAni ca mahAbhUtAni, teSAM ca sarvavyApitayA'bhyupagamAt mahattvaM, tAni ca pazcaiva, aparasya SaSThasya kriyAkarsalenAnabhyupagamAt, paihi paJcamibhUtairapyupagamyamAnaH 'na:' asmAkaM kriyA-parispandAtmikA ceSTAsapA zakriyate akriyA vA-niryApArarUpatayA sthitirUpA kriyate, tathAhi tepo darzanaM-savarajastamorUpA prakRtibhUtAtmabhUtAH sarSA | arthakriyAH karoti, puruSaH kevalamuparar3e, 'pukhyazyavasitamartha puruSazcetayate' iti vacanAs, buddhizca prakRtireva tadvikAratAta, vasAya prakRtebhUtAtmikAyAH sattvarajastamasA cayApacayAbhyAM kriyAkriye sAtAmitikamA bhUtebhya eva kriyAdIni pravartante. tayatirekeNAparasthAbhAvAditi bhAvaH / tathA suSTu kRtaM sukRtam etacca sattvaguNAdhikyena bhavati, tathA duSTaM kRtaM duSkRtam, etadapi 1 puNDarIrajastamasorutkaTatayA pravartate, evaM kalyANamiti vA pApakamiti vA sAdhviti vA asAdhviti vA ityetatsattvAdInAM guNAnAmutka- kAdhya. bhautikasAnutkarSatayA yathAsaMbhavamAyojanIyaM / tathepsitArthaniSThAnaM siddhirviparyayasvasiddhiH nirvANaM vA-siddhiH asiddhiH-saMsAraH saMsA-15 |riNAM tathA narakaH-pApakarmaNAM yAtanAsthAnam anarakastiryamanuSyAmarANAm , etatsarva sattvAdiguNAdhiSThitA bhUtAtmikA prakRtividhatte / lokAyatAbhiprAyeNApIhaiva tathAvidhasukhaduHkhAvasthAne svarganarakAvitItyevamantazastRNamAtramapi yatkArya tadbhUtaireva pradhA| rUpApannaiH kriyate, tathA coktam-'sattvaM laghu prakAzakamiSTamupaSTambhakaM balaM ca rjH| guru caraNakameva tamaH pradIpavacArthato vRttiH // 1 // " ityAdi / tadevaM sAMkhyAbhiprAyeNAtmanastuNakubjIkaraNe'pyasAmarthyAllokAyatikAbhiprAyeNa khAtmana evAbhAvAdbhUtAnyeva sarvakAryakartRNItyevamabhyupagamaH, tAni ca samudAyarUpApanAni nAnAsvabhAvaM kArya kurvanti // taM ca teSAM samavAyaM pRthagbhUtapadohe-18 zena jAnIyAt , tadyathA-pRthivyekA kAThinyalakSaNA mahAbhUtaM, tathA''po dravalakSaNA mahAbhUtaM, tathA teja uSNodyotalakSaNaM, tathA | vAyuhatikammalakSaNaH, tathA'vagAhadAnalakSaNaM sarvadravyAdhArabhUtamAkAzamityevaM pRthagbhUto yaH padodezastena kAyAkAratayA yasteSAM samavAyaH sa ekavepi lakSyate ityetAni pUrvoktAni pRthivyAdIni, 'saMkhyA chupAdIyamAnA saMkhyAntaraM nivartayatI'tikRkhA na nyUnAni nApyadhikAni, vizvavyApitayA mahAnti, trikAlabhavanAdbhUtAni, tadevametAnyeva pazca mahAbhUtAni 'prakRtermahAn mahato'haGkAra // 282 // stasmAt gaNazca SoDazakaH / tasmAdapi SoDazakAtpaJcabhyaH paJca bhUtAni // 1 // ityevaM krameNa vyavasthitAni, apareNa kAlezvarAdinA kenacidanirmitAni-aniSpAditAni, tathA pareNAnirmApayitavyAni, tathA'kRtAni na kenacittAni kriyante, abhrendradhanurAdi sUtrakRtAGge 2 zrutaska- ndhe zIlAkIyAvRttiH // 28 // Caeneneweseesesesesence
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ cieleseseeseseseseseseeeees 2 zrutaska-18 pAzcamau. 189 | vadvisApariNAmena niSpannakhAt , tathA na ghaTavakRtrimANi, kartakaraNavyApArasAdhyAni na bhavantItyarthaH, tathA paravyApArAbhAva|tayA 'no' naiva kRtakAni, apekSitaparavyApAraH svabhAvaniSpattI bhAvaH kRtaka iti vyapadizyate, tAni ca visrasApariNAmena niSpa| balAtkRtakavyapadezabhAJji na bhavanti, tathA anAdyanidhanAni, avandhyAni-avazya kAryakartRNi, tathA na vidyate 'purohitaH' kArya prati pravartayitA yeSAM tAnyapurohitAni, svatatrANi khakAryakartRvaM pratyaparanirapekSANi, zAzvatAni nityAni vA 'na kadAcidanIdRzaM jagaditi vacanAta, tadevaMbhUtAni paJca mahAbhUtAnyAtmaSaSThAni punareke evamAhaH, AtmA cAkizcitkaraH sAMkhyAnAM lokAyatikAnAM punaH kAyAkArapariNatAnyeva bhUtAnyabhivyaktacetanAni AtmavyapadezaM bhajanta iti / tadevaM sAMkhyAbhiprAyeNa 'sto| vidyamAnasya pradhAnAdenosti 'vinAzaH' atyantAbhAvarUpo nApyasataH zaza viSANAdeH saMbhava:-samutpattirasti, kAraNe kAryasya | vidyamAnasyevotpattiriSTA, nAsataH, sarvasmAtsarvasyotpattiprasaGgAta, tathA coktam-"nAsato jAyate bhAvo, nAbhAvI jAyate sataH" |ityAdi, tathA asataH kharaviSANAderakaraNAdupAdAnakAraNasya ca mRtpiNDAdeghaMTArthinopAdAnAdityAdibhyazca hetubhyaH kAraNe satkArya| vaadH|| tadevametAvAneva tAvaditi sAMkhyo lokAyatiko vA mAdhyasthyamavalambamAna evamAha, tadyathA assayuktibhirvicAryamANastA|vadetAvAneva jIvakAyo yaduta paJca mahAbhUtAni, yatastAnyeva sAMkhyAbhiprAyeNa pradhAnarUpatAmApannAni sattvAdiguNopacayApacayAbhyA | sarvakAyakINa, AtmA cAkizcitkarakhAdasatkalpa eva, lokAyatasya tu sa nAstyevetyata 'etAvAneva bhUtamAtra eva jIvakAyA, I tathA etAvAneva-bhUtAstibamAtra evAstikAyo nAparaH kazcittIrthikAbhipretaH padArtho'stIti / tathA etAvAneva sarveloko yaduta paJca bhUtrakR. 48 | mahAbhUtAni pradhAnarUpApanAni, AtmA cAkartA nirguNaH sAMkhyasya, lokAyatikasya tu pazcabhUtAtmaka eva lokaH, tadatiriktasyAparasya sUtrakRtAGge | padArthasyAbhAvAditi / tathA etadeva paJcabhUtAstivaM mukhaM' kAraNaM lokasya, etadeva ca kAraNatayA sarvakAryeSu vyApriyate, tathAhi-sA- 1 puNDarI khyasya pradhAnAtmabhyAM sRSTirupajAyate, lokAyatikasya tu bhUtAnyeva antazastRNamAtramapi kArya kurvanti, tadatiriktasyAparasthAbhAvA- kAdhyaya0 ndhe zIlA- diti bhaavH||s caivaMvAghekatrAtmano'kiJcitkarabAdanyatra cAtmano'sattvAdasadanuSThAnairapyAtmA pApaiH karmabhirna badhyata iti (manyateta) kIyAvRttiH darzayitumAha-'se kINa mityAdi 'seti sa iti yaH kazcitpuruSaH krayArthI 'krINan kiJcit krayeNa gRhaMstathA'paraM kApayaMstathA tikA prANino man-hiMsan tathA parairghAtayan-vyApAdayan tathA pacanapAcanAdikA kriyAM kurvastathA'paraizca pAcayan , asya coplkssnnaarth||283|| khAt (anumodayan) krINataH kApayatomato ghAtayataH pacataH pAcayatazcAparAMstathA apyantazaH puruSamapi pazcendriyaM vikrIya pAtayitnA, IS api paJcendriyaghAte nAsti doSo'tra evaM 'jAnIhi avagaccha, kiM punarekendriyavanaspatighAta ityapizabdArthaH / tatazcaivavAdinaH sA khyA bArhaspatyA vA 'no' naiva 'etada' vakSyamANaM 'viprativedayanti' jAnanti, tadyathA-kriyA-parispandAtmikA sAvadyAnuSThAnarUpA || evamakriyA vA-sthAnAdilakSaNA yAvadevameva 'virUparUpaiH' uccAvacairnAnAprakArairjalasnAnAvagAhanAdikaistathA prANyupamardakAribhiH karmasamArambhaiH 'virUparUpAn' nAnAprakArAn surApAnamAMsabhakSaNAgamyagamanAdikAn kAmabhogAn samArabhante svataH, parAMzca codayanti-nAstyatra doSa ityevaM pratAryAsatkAryakaraNAya prerayanti, evaM ca te'nAryA anAryakarmakAribAdAryAnmArgAdviruddhaM mArga prati // 28 // 18 pannAH vipratipannAH, tathAhi-sAMkhyAnAmacetanakhAtprakRteH kAryakartRvaM nopapadyate, acetanakhaM tu tasyAH 'caitanyaM puruSasya svarUpa miti || | vacanAt , Atmaiva pratibimbodayanyAyena kariSyatIti cettadapi na yuktisaMgataM, yato'kartRvAdAtmano nityatvAcca pratibimbodayo na 181 yujyate, kiMca-nityakhAtprakRtermahadAdivikAratayA notpattiH syAt , apica-'nAsato jAyate bhAvo, nAbhAvojAyate sata' ityAghabhyupagamAtpradhAnAtmanoreva vidyamAnakhAnmahadahaGkArAderanutpattireva, ekakhAcca prakRterekAtmaviyoge sati sarvAtmanAM viyogaH syAd ekasaMbandhe vA sarvAtmanAM prakRtisaMyogo na punaH kasyacittattvaparijJAnAt prakRtiviyoge mokSo'parasya tu viparyayAtsaMsAra iti, evaM jagadvaicitryaM na syAd , AtmanazcAkartRle tatkRtau bandhamokSau na syAtAm , etacca dRSTeSTabAdhitaM / nApi kAraNe satkAryavAdo, yuktibhiranupapa dyamAnakhAt , tathAhi-mRtpiNDAvasthAyAM ghaTotpatteH prAgghaTasaMvandhinAM karmaguNavyapadezAnAmabhAvAt , ghaTArthinAM ca kriyAsu pravRIS terna kAraNe kAryamiti // lokAyatikasyApi bhUtAnAmacetanakhAtkartRkhAnupapattiH, kAyAkArapariNatAnAM caitanyAbhivyaktyabhyupagame / ca maraNAbhAvaprasaGgaH syAt , tamAna paJcabhUtAtmakaM jagaditi sthitam / apica-idaM jJAnaM svasaMvittisiddhamAtmAnaM dharmiNamupasthApayati, naca bhUtAnyeva dharmilena parikalpayituM yujyante, teSAmacetanatvAd , atha kAyAkArapariNatAnAM caitanyaM dharmo bhaviSyatItyetadapyayuktaM, yataH kAyAkArapariNAma eva teSAmAtmAnamadhiSThAtAramantareNa na bhavitumarhati, nirhetukatvaprasaGgAt , nirhetukatve ca nityaM sattvamasattvaM vA syAditi / tadevaM bhUtavyatirikta AtmA, tasiMzca sati sadasadanuSThAnataH puNyapApe, tatazca jagadvaicitryasiddhiriti / evaM ca vyavasthite te'nAryAH sAMkhyA lokAyatikA vA paJcamahAbhUtapradhAnAbhyupagamena vipratipannA yatkuryustadarzayitumAha-'taM sahahamANA' ityAdi, 'tam' AtmIyamabhyupagama pUrvoktayA nItyA niyuktikamapi zraddadhAnAH paJcamahAbhUtAtmakapradhAnasya sarvakAryANi upagacchanti, tadeva ca satyamityevaM 'pratiyantaH pratipadyamAnAstadeva cAtmIyamabhyupagamaM rocayantastaddharmasyAkhyAtAraM prazaMsayantaH, tadyathA-khAkhyAto bhavatA dharmo'smAkamayamatyantamabhipreta ityevaM te tadadhyavasAyAH-sAvadyAnuSThAnenApyadharmo na bhavatItyadhyavasAyinaH |
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 sUtrakRtAGge strIkAmeSu mUJchitA ityevaM pUrvavajjJeyaM yAvattadantare kAmabhogeSu viSaNNA aihikAmuSmikobhayakAryabhraSTA nAtmatrA(nakhANAya nApi 1puNDarI2 zrutaska- pareSAmiti / bhavatyevaM dvitIyaH puruSajAtaH paJcamahAbhUtAbhyupagamiko vyAkhyAta iti // sAmpratamIzvarakAraNikamadhikRtyAha kAdhya0 ndhe zIlA- ahAvare tace purisajAe IsarakAraNie iti Ahijai, iha khalu pAdINaM vA 6 saMgatiyA maNussA bhavaM idharakArakIyAvRttiH ti aNupuveNaM loyaM uvavannA, taM0-AriyA vege jAva tesiM ca NaM mahaMte ege rAyA bhavai jAva seNAvahaputtA, Nika: // 28 // tesiM ca NaM egatIe saDDI bhavaha, kAmaM taM samaNA ya mAhaNA ya pahAriMsugamaNAe jAva jahA mae esa dhamme suakkhAe supannatte bhavai // iha khalu dhammA purisAdiyA purisottariyA purisappaNIyA purisasaMbhUyA purisapajjotitA purisaabhisamaNNAgayA purisameva abhibhUya ciTuMti, se jahANAmae gaMDe siyA sarIre jAe sarIre saMvuDhe sarIre abhisamaNNAgae sarIrameva abhibhUya ciTThati, evameva dhammA purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya ciTThati / se jahANAmae araI siyA sarIre jAyA sarIre saMvuDDA sarIre abhisamapaNAgayA sarIrameva abhibhUya ciTThati, evameva dhammAvi purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya ciTThati / se jahANAmae vammie siyA puDhavijAe puDhavisaMvuDDhe puDhaviabhisamaNNAgae puDhavimeva abhibhUya ciTThA evameva dhammAvi purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya ciTThati / se jahANAmae rukkhe siyA puDhavijAe // 284|| puDhavisaMbuDDhe puDhaviabhisamaNNAgae puDhavimeva abhibhUya ciTThati, evameva dhammAvi purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya ciTThati / se jahANAmae pukakhariNI siyA puDhavijAyA jAva puDhavimeva abhibhUya ciTTati, evameva dhammAvi purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya ciTThati / se jahANAmae udagapukkhale siyA udagajAe jAva udagameva abhibhUya ciTThati, evameva dhammAvi purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya ciTThati / se jahANAmae udagabubbue siyA udagajAe jAva udagameva abhibhUya ciTThati, evameva dhammAvi purisAdiyA jAva purisameva abhibhUya ciTThati ||jNpiy imaM samaNANaM NiggaMthANaM uddiDhaM paNIyaM viyaMjiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDayaM, taMjahA-AyArosUyagaDojAva dihivAto, sabamevaM micchA, Na eyaM tahiyaM, Na evaM AhAtahiyaM, imaM sacaM imaM tahiyaM imaM AhAtahiyaM, te evaM sannaM kuvaMti, te evaM sannaM saMThaveMti, te evaM sannaM sovaTThavayaMti, tamevaM te tajjAiyaM dukkhaM NAtiuti sauNI paMjaraM jahA // te No evaM vippaDivedeti, taMjahA-kiriyA i vA jAva aNirae ivA, evAmeva te virUvarUvehiM kammasamAraMbhehiM virUvarUvAI kAmabhogAI samAraMbhaMti bhoyaNAe, evAmeva te aNAriyA vippaDivannA evaM saddahamANA jAva iti te No havAe No pArAe, aMtarA kAmabhogesu visapaNetti, tacce purisajAe IsarakAraNietti Ahie (sUtraM 11) // atha dvitIyapuruSAdanantaraM tRtIya IzvarakAraNika AkhyAyate, samastasyApi cetanAcetanarUpasya jagata IzvaraH kAraNaM, pramANaM cAtra-19 / tanubhuvanakaraNAdika dharmilenopAdIyate, IzvarakartRkamiti sAdhyo dharmaH, saMsthAnavizeSakhAt kUpadevakulAdivat tathA sthikhA 2 pravRtte vAsyAdivat , uktaM ca-"ajJo janturanIzaH syAdAtmanaH sukhduHkhyoH| Izvaraprerito gacchetsarga vA zvabhrameva vA // 1 // " ityaadi| tathA 'puruSa evedaM sarva yadbhUtaM yacca bhAvya' mityAdi, tathA coktam-"eka eva hi bhUtAtmA, bhUte bhUte pratiSThitaH / ekadhA bahudhA sUtrakRtAGgecaiva, dRzyate jalacandravad // 1 // " ityAdi, tadevamIzvarakAraNika AtmAdvaitavAdI vA tRtIyaH puruSajAta AkhyAyate / 'iha khalu 1 puNDarI2 zrutaska- ityAdi, ihaiva-puruSajAtaprastAve, khaluzabdovAkyAlaGkAre, prAcyAdiSu dikSvanyatamasyAM dizi vyavasthitaH kazcidevaM brUyAt , tadyathAndhe zIlA- rAjAnamuddizya tAvadyAvatsvAkhyAtaH suprajJapto dharmo bhavati // sa cAyam-iha khalu dharmAH-svabhAvAzcetanAcetanarUpAH puruSa-Izvara A-18|| izvarakArakIyAvRttiH smA vA kAraNamAdiryeSAM te puruSAdikA IzvarakAraNikA AtmakAraNikA vA, tathA puruSa evottaraM-kArya yeSAM te puruSottarAH, tathA NikA // 285 // puruSeNa praNItAH sarvasya tadadhiSThitakhAt tadAtmakakhAdvA, tathA puruSeNa dyotitA:-prakAzIkRtAH pradIpamaNisUryAdineva ghaTapaTAdaya iti / te ca dharmA jIvAnAM janmajarAmaraNavyAdhirogazokasukhaduHkhajIvanAdikAH, ajIvadharmAstu mUrtimatAM dravyANAM varNagandharasa| sparzA amUrtimatAM ca dharmAdharmAkAzAnAM gatyAdikA dharmAH, sarve'pIzvarakRtA AtmAdvaitavAde vA''tmavivartAH, sarve'pyete puruSamevAbhibhUya-abhivyApya tiSThanti / asinnarthe dRSTAntAnAvirbhAvayannAha-'se jahANAmae' ityAdi, sezabdastacchabdArthe, nAmazabdaH saMbhAvanAyAM, tadyathA nAma gaNDaM 'syAd' bhavet , saMbhAvyate ca zarIriNAM saMsArAntargatAnAM karmavazagAnAM gaNDAdisamudbhavaH, tacca zarIre | jAtaM-zarIrajAtaM zarIrAvayavabhUtaM, tathA zarIre vRddhimupagataM- zarIrAbhivRddhau ca tasyAbhivRddhiH, tathA zarIrebhisamanvAgataM-zarIramA bhimukhyena vyApya vyavasthitaM, na tadavayavo'pi zarIrAtpRthagbhUta iti bhAvaH, tathA zarIramevAbhibhUya-Abhimukhyena pIDayisvA // 285 // zatiSThati, yadivA tadupazame zarIramevAzritya tadgaNDaM tiSThati na zarIrAbahirmavati, etaduktaM bhavati-yathA tapiTaka zarIraikadezamUrta na yuktizatenApi zarIrAtpRthagdarzayituM zakyate, evamevAmI dharmAzcetanAyetanarUpAste sarvepIzvarakakA na te IzvarAtpRthakata pAryante, 5 No pArAe, aMtarA kAmamA sarakAraNika AkhyAyate, samastasyApinavizeSakhAt kUpadevakulAdivat tathA aaaa kAdhya0 eeeeeeeeeeese
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 286 // 191 yadivA sarvavyApina Atmana trailokyodaravivaravartipadArthAtmano ye kecana dharmAH prAduSyanti te pRthakartuM na zakyante, yathA tadgaNDaM zarIravikArabhUtaM tadapRthagbhUtaM tadvinAze ca zarIramevAvatiSThate, evameva sarve'pi dharmAH puruSAdikAH puruSakAraNikAH puruSavikArarUpA vA na puruSAtpRthagbhavitumarhanti tadvikArApagame cAtmAnamevAzrityAvatiSThante na tasmAdvahirbhavantIti, zAstre ca dRSTAntaprAcuryamaviruddhaM, yadivA'sminnarthe bahavo dRSTAntAH saMbhavantIzvarakartRtvavAdasyAtmAdvaitavAdasya ca suprasiddhatvA dRSTAnta bahutvamityAha - 'se jahA'ityAdi, tad yathA nAmAratiH - cittodvegalakSaNA 'syAdU' bhavet, sA ca zarIrajAtA ityAdi gaNDavabheyA, dAntike'pyevameva, sarve dharmAH puruSAdikAH puruSaprabhavA ityAdi pUrvavanneyaM / tathA tad yathA nAma valmIkaM - pRthvIvikArarUpaM syAt, tacca pRthivyAM | jAtaM pRthivIsaMbaddhaM pRthivyabhisamanvAgataM pRthivImevAbhi[saM] bhUya tiSThati, evameva yadetaccetanAcetanarUpaM tatsarvamIzvarakAraNikamAtmavivartarUpaM vA nAtmanaH pRthagbhavitumarhati pRthivyA valmIkavat / tathA tat yathA nAma vRkSo'zokAdikaH syAt sa ca pRthavIjAta ityAdi dRSTAntadAntike pUrvavadAyojye, tad yathA nAma puSkariNI syAt - taDAgarUpA bhavet, sA'pi pRthivyAmeva jAtetyAdi prAgvaccarcyaH, tathA tad yathA nAma puSkalaM - pracuramudakapuSkalam - udakaprAcuryaM tacca taddharmatvAdudakameva yAvadudakamevAbhibhUya tiSThatyevaM dArzantike'pyAyojyaM, tathA tad yathA nAmodakabudbudaH syAd, atrApi dRSTAntadArzantike, na tasmAdavayavinaH | pRthagbhUta iti sugamam // tadevaM yadIzvarakRtatvenAbhyupagamyate tatsarvaM tathyamaparaM tu mithyA ityetadAvirbhAvayannAha - yadapi cedaM saMvyavahArataH pratyakSAsannabhUtaM 'zramaNAnAM' yatInAM 'nirgranthAnAM' niSkizcanAnAmuddiSTaM tadarthaM praNItaM vyaJjitaM - teSAmabhivyaktIkRtaM dvAdazAGgaM gaNipiTakaM tadyathA - AcAra ityAdi yAvaddRSTivAdaH, sarvametanmithyA anIzvarapraNItakhAt svaruciviracitaradhyAna rupavAkyavat, tathA naitattathyaM mithyetyanenAbhUtodbhAvanatvamAviSkRtamacaura cauravavat, naitattathyamityanena tu sadbhUtArthanihavo yathA nAstyAtmeti, tathA naitadyAthAtathyam - yathA'vasthito'rtho na tathA'vasthitamiti bhAvaH, anena sadbhUtArthanihavenAsadbhUtArthAropaNamA - viSkRtaM, tad yathA gAmazvaM bruvato'yaM vA gAmiti, ekArthikAni vaitAni zakrendrAdivadraSTavyAni / tadevaM yadetadvAdazAGgaM gaNipiTakaM tadanIzvarapraNItakhAnmithyeti sthitam idaM tu punarIzvarakartRkatvaM nAmAtmAdvaitaM vA satyaM yathA'vasthitArthapratipAdanAt / tathedameva tathyaM sadbhUtArthodbhAsanAt, tadevaM te IzvarakAraNikA AtmAdvaitavAdino vA 'evam' anantaroktayA nItyA sarva tanubhruvanakaraNAdikamIzvarakAraNikaM tathA sarva cetanamacetanaM vA''tmavivartasvabhAvam, Atmana eva sarvAkAratayotpatterityevaM saMjJAnaM saMjJA tAmevaM kurvantyanyeSAM ca te khadarzanAnuraktamanasAM saMjJAM saMsthApayanti, tathA ta eva evaMbhUtAM saMjJAM vakSyamANena nyAyena niyuktikA - mapi suSThu upa-sAmIpyena tadAgrahitayA tadabhimukhA yuktIrninISavaH 'sthApayanti' pratiSThApayanti / te caivaMvAdinastamIzvarakartRlavAdamAtmAdvaitavAda vA nAtivartante, tadabhyupagamajAtIyaM ca duHkhaM -- duHkhahetukhAduHkhaM nAtivartante na troTayanti vA asminnarthe - STAntamAha-yathA zakuniH pakSivizeSo lAvakAdikaH paJjaraM nAtivartate paunaHpunyena bhrAntvA tatraiva vartate, evaM te'pyevaMbhUtAbhyupagamavAdinastadApAditakarmabandhanaM nAtivartante na vA troTayanti / te ca svAgrahAbhimAnagrahagrastA naitadvakSyamANaM viprativedayantina samyak jAnanti tadyathA-iyaM kriyA-sadanuSThAnarUpeyaM cAkriyA - tadviparItetyevaM khAgrahiNo nAnyat zobhanamazobhanaM vA yAvadayamanaraka ityevaM sadasadvivekarahitatvAnnAvadhArayanti, evameva yathAkathaJcitte virUparUpaiH karmasamArambhaiH - nAnAprakAraiH sAvadhAnuSThA| nairdravyopArjanopAyabhUtairdravyamupAdAya virUparUpAn kAmabhogAnuccAvacAnsamAcaranti bhojanAya - upabhogArthamityevamanA ryAste viruddhaM | mArga pratipannA vipratipannA na samyagvAdino bhavanti, tathAhi sarvamIzvarakartRkamityatrAbhyupagame kimasAvIzvaraH svata evaparAn kriyAsu pravarta (ya) te utApareNa preritaH 1, tatra yadyAdyaH paikSastadA tadvadanyeSAmapi svata eva kriyAsu pravRttirbhaviSyati kimantargaDanezvara| parikalpanena ?, athAsAvapyaparapreritaH, so'pyapareNa so'pyapareNetyevamanavasthAlatA nabhomaNDalamAlinI prasarpati / kica asAvIzvaro | mahApuruSatayA vItarAgatopetaH sannekAnnara kayogyAsu kriyAsu pravartayatyaparAMstu svargApavargayogyAsthiti ?, atha te pUrvazubhAzubhAcairitoda| yAdeva tathAvidhAsu kriyAsu pravartante sa tu nimittamAtram, tadapi na yuktisaMgataM yataH prAktanAzubhapravartanamapi tadAyattameva, tathA coktam- "ajJo jantu" rityAdi, atha tadapi prAktanamanyena prAktanatareNa kAritamiti, evamanAdihetuparampareti, evaM ca sati tata eva zubhAzubha sthAne bhaviSyataH kimIzvaraparikalpanena ?, tathA coktam - "zastrauSadhAdisaMbandhAccaitrasya vraNarohaNe / asaMbaddhasya kiM sthANoH, kAraNalaM na kalpyate ? || 1 ||" ityAdi / yaccoktaM- sarva tanubhruvanakaraNAdikaM buddhimatkAraNapUrvakaM saMsthAna vizeSatvAt devakulAdivaditi, etadapi na yuktisaMgataM yata etadapi sAdhanaM na bhavadabhipretamIzvaraM sAdhayati, tena sArdhaM vyApyasiddheH, devakulAdike dRSTAnte'nIzvarasyaiva kartRlenAbhyupagamAt na ca saMsthAnazabdapravRttimAtreNa sarvasya buddhimatkAraNapUrvaka sidhyati, anyathAs| nupapattilakSaNasya sAdhyasAdhanayoH pratibandhasyAbhAvAt, athAvinAbhAvamantareNaiva saMsthAnamAtradarzanAtsAdhyasiddhiH syAd evaM ca satyatiprasaGgaH syAt uktaM ca- "anyathA kumbhakAreNa, mRdvikArasya kasyacit / ghaTAdeH karaNAtsiyedvalmIkasyApi tatkRtiH // 1 // " ityAdi / na cezvarakartRle jagadvaicitryaM sidhyati, tasyaikarUpatvAdityuktaprAyamiti / AtmAdvaitapakSastvatyantamayuktisaMgatatvA1 parAsu kriyAsu pravartate utA* pravartayate utA0 pra0 / 2 0 stataH pra0 / 3 kiM cA0 / 4 pUrvAzubha * For Private Personal Use Only 1 puNDarIkRAdhya 0 IzvarakAraNikaH // 286 //
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ Receae khapakSa pratiyanti adhayAhuHkhAt zakuniH parAdipAzca yuktibhirvicAryamANo na apekSAto / / 192 sUtrakRtAGge mAzrayaNIyaH, tathAhi-tatra na pramANaM na prameyaM na pratipApaM na pratipAdako na heturna dRSTAnto na tadAbhAso bhedenAvagamyate, sarva 1 puNDarI 2 zrutaska-18 syaiva jagata ekatvaM syAd Atmano'bhinnatvAt , tadabhAve ca kaH kena pratipAdyate ? ityapraNayanameva zAstrasya, AtmanazcaikatvAta- kAdhyanindhe zIlA- kAryamapyekAkArameva syAdityato nirhetukaM jagadvaicitryaM, tathA ca sati-"nityaM sattvamasattvaM vA'hetoranyAnapekSaNAt / apekSAto yativAdI kIyAvRttiH hi bhAvAnAM, kAdAcitkatvasaMbhavaH // 1 // " ityAdi / tadevamIzvarakartRtvamAtmAdvaitapakSazca yuktibhirvicAryamANo na kathaJcid ghaTA // 287 // IS prAcati, tathApi ete svadarzanamohamohitAstajjAtIyAhuHkhAt zakuniH paJjarAdiva nAtimucyante, vipratipannAzca tatpratipAdikA-151 bhiyuktimistadeva svapakSaM pratiyanti zraddadhatIti pUrvavanneyaM yAvat No havAe No pArAe aMtarA kAmabhogesu visaNNa'tti // ityayaM tRtIyaH puruSajAta IzvarakAraNika iti / sa hyevamAha-'yasa buddhine lipyeta, hatvA sarvamidaM jagat / AkAzamiva paGkena, || nAsau pApena lipyate // 1 // ityAdyasamaJjasabhASitayA tyaktvA pUrvasaMyogamaprApto vivakSitaM sthAnamantarAla eva kAmabhogeSu 4 maJchito viSaNNa ityavagantavyamiti // sAmprataM caturthapuruSajAtamadhikRtyAha ahAvare cautthe purisajAe NiyativAietti Ahijai,iha khalu pAINaM vA tiheva jAva seNAvaiputtA vA, tesiM ca NaM egatIe saDDI bhavai, kAmaM taM samaNA ya mAhaNA ya saMpahAriMsu gamaNAe jAva mae esa dhamme // 287 // suakkhAe supanase bhava // iha khalu duve purisA bhavaMti-ege purise kiriyamAikkhaha ege purise NokiriyamAikkhai, je ya purise kiriyamAikkhai je ya purise NokiriyamAikkhai dovi te purisA tullA egaTThA, kaarnnmaavnnaa|| bAle puNa evaM vippaDivedeti kAraNamAvanne ahamaMsi dukkhAmi vAsoyAmi vA jUrAmi vA tippAmi vA pIDAmi vA paritappAmi vA ahameyamakAsi paro vA jaM dukkhai vA soyai vA jUraha vA tippai vA pIDai vA paritappai vA paro evamakAsi,evaM sevAle sakAraNaM vA parakAraNaM vA evaM vippaDivedeMti kAraNamAvanne / mehAvI puNa evaM vippaDivedeti kAraNamAvanne-ahamaMsi dukkhAmi vA soyAmi vA jarAmi vA tippAmi vA pIDAmi vA paritappAmi vA, No ahaM evamakAsi, paro vA jaM dukkhai vA jAva paritappai vA No paro evamakAsi, evaM se mehAvI sakAraNaM vA parakAraNaM vA evaM vippaDivedeti kAraNamAvanne, se bemi pAINaM vA 6 je tasathAvarA pANA te evaM saMghAyamAgacchaMti te evaM vipariyAsamAvarjati te evaM vivegamAgacchati te evaM vihANamAgacchaMti te evaM saMgatiyaMti uhAe, No evaM vippaDivedeti, taM jahA-kiriyAti vA jAva Niraeti vA aNiraeti vA, evaM te virUvasvehiM kammasamAraMbhehiM virUvarUvAI kAmabhogAI samArabhaMti bhoyaNAe / evameva te aNAriyA vippaDivannA taM saddahamANA jAva iti te No havAe No pArAe aMtarA kAmabhogesu visnnnnaa| cautthe purisajAe NiyaivAietti Ahie // iccete cattAri purisajAyA NANApannA NANAchaMdANANAsIlA NANAdiTThI NANAruI NANAraMbhA NANAajjhavasANasaMjuttA pahINapuvasaMjogA AriyaM maggaM asaMpattA iti te No havAe No pArAe aMtarA kAmabhogesu visaNNA // (sUtraM 12) // sUtrakRtAGge atha tRtIyapuruSAdanantaramaparazcaturthaH puruSa eva puruSajAto niyativAdika AkhyAyate-pratipAdyate, sa caivamAha-nAtra kazci- 1 puNDarI2 zrutaska- kAlezvarAdikaH kAraNaM nApi puruSakAraH, samAnakriyANAmapi kasyacideva niyatibalAdarthasiddheH, ato niyatireva kAraNam , ukta kAdhyanindhe zIlA ca-"prAptavyo niyativalAzrayeNa yo'rthaH, so'vazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vA / bhUtAnAM mahati kRte'pi hi prayatne, nAbhAvyaM bhavati yativAdI kIyAvRttiH na bhAvino'sti nAzaH // 1 // " ityAdi / 'iha khalu pAINaM' ityAdiko granthaH prAgvabetavyo yAvadeSa dharmo-niyativAda288 | rUpaH svAkhyAtaH suprajJapto bhavatIti / / sa ca niyativAdI svAbhyupagama darzayitumAha-'iha khalu duve purisA bhavaMtI'tyAdi, 'iha' asin jagati khaluzabdo vAkyAlaGkAre, dvau puruSau bhavataH, tatraikaH kriyAmAkhyAti, kriyA hi dezAddezAntarAvAptilakSaNA puruSasya bhavati, na kAlezvarAdinA coditasya bhavati, apitu niyatipreritasya, evamakriyA'pi / yadi tAvakhatatrau kriyAvAdamakiyAvAdaM ca samAzritau tau dvAvapi niyatyadhInatvAttulyau, yadi punastau svatatrau bhavatastataH kriyAkriyAbhedAnna tulyau syAtAmiti, ata ekArthAvekakAraNApanatvAditi, niyativazenaiva tau niyativAdamaniyativAdaM cAzritAviti bhAvaH / upalakSaNArthatvAccAsyAnyo'pi yaH kazcitkAlezvarAdipakSAntaramAzrayati sopa niyaticodita eva draSTavya iti / sAmprataM niyativAdI paramatodvibhAvaviSayA''ha-'bAla' ajJaH puruSakArakAlezvaravAdItyAdikaH, punariti vizeSaNArthaH, tadeva darzayati-'eva' miti vakSyamANanItyA 'viprativedayati' jAnIte kAraNamApannaH sukhaduHkhayoH sukRtaduSkRtayorvA svakRta eva puruSakAraH kAlezvarAdi kAraNamityevama- // 288 // 1-yatta0 pra0 / 2 punarapi niyativAdyeva khapakSamanyathA samarthayitumAha pr.| 3 yuktyantaropanyAsArthaH pr.| 4 0H, kAraNamuddizya vakSyamANAca kAraNAta niyatireva kI na puruSakArAdikamiti bhAvaH, tadeva niyativAdasamarthanakAraNaM darzayati, tadyathA-yo'haM pr.| recedeocaesesesesesentatioeaeeeeeeeeeeeeeeeeeesesevercercencescececei eeeeeeeeeeeeee
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ di puruSakArakatamiti prajJA vA tadvAn medhAvI niyasa duHkhayAmi zocayAmi tathA niyatita evaita bhyupapanno nAnyaniyatyAdikaM kAraNamastIti, tadevAha-tadyathA-yo'hamasmi 'dukkhAmiti zArIraM mAnasaM duHkhamanubhavAmi tathA zocAmi-iSTAniSTaviyogasaMprayogakRtaM zokamanubhavAmi, tathA 'tippAmitti zArIrabalaM kSarAmi, tathA 'pIDAmitti sabAhyA bhyantarayA pIDayA pIDAmanubhavAmi, tathA 'paritappAmitti paritApamanubhavAmi, tathA 'jUrAmitti anAryakarmaNi pravRttamAtmAnaM || || garhAmi, anarthAvAptA visUrayAmItyarthaH, tadevaM yadahaM duHkhamanubhavAmi tadahamevAkArSa, parapIDayA kRtavAnasItyarthaH, tathA paro'pi // yaduHkhazokAdikamanubhavati mayi vA''pAdayati tatkhayameva kRtamiti, tadeva darzayati-'paro vetyAdi, tathA paro'pi yanmAM duHkhayati zocayatItyAdi prAgvanneyaM tatsarvamahamakArSamityevaM dvAbhyAmAkalitojho vA bAla evaM 'viprativedayati' jAnIte svakAraNaM malA vA parakAraNaM vA sarva duHkhAdi puruSakArakRtamiti jAnIte evaM puruSakArakAraNamApana iti // tadevaM niyativAdI puruSakArakAraNavAdino bAlakhamApAdya khamatamAha-medhA-maryAdA prajJA vA tadvAn medhAvI-niyativAdapakSAzrayI evaM viprativedayati-jAnIte, kAraNamApama iti niyatireva kAraNaM su(duHkhAdhanubhavasya, tabathA-yo'hamami duHkhayAmi zocayAmi tathA 'tippAmiti rAmi 'pIDAmiti pIDAmanubhavAmi paritappAmiti paritApamanubhavAmi, nAhamevamakArSa duHkham , api tu niyatita evaita-za nmayyAgata, na puruSakArAdikRtaM, yato na hi kasyacidAtmA'niSTo yenAniSTA duHkhotpAdAdikAH kriyA samArabhate, niyatyaivAsAva nicchamApi tatkAryate yena duHkhaparamparAmAgbhavati, kAraNamApana iti pare'pyevameva yojanIyam / evaM sati niyativAdI medhAvIti 18 sollaNThametat , sa kila niyativAdI dRSTaM puruSakAraM parityajyAdRSTaniyativAdAzrayeNa mahAvivekItyevamullaNThyate, khakAraNaM parakAraNaM sUtra. 47ca duHkhAdikamanubhavadhiyatikRtametadevaM viprativedayati-jAnAti nAtmakRtaM niyatikAraNamApanaM, kAraNa cAtraikasyAsadanuSThAnaratasyApi . sUtrakRtAoM na duHkhamutpadyate parasya tu sadanuSThAyino'pi tadbhavatItyato niyatireva kIti / tadevaM niyativAde sthite paramapi yatkiJcittatsarve // 1 puNDarA 2 zrutaska- niyatyadhInamiti darzayitumAha-'se bemI'tyAdi, so'haM niyativAdI yuktito nizcitya 'bravImI'ti pratipAdayAmi ye kecana kAdhya ndhe zIlAprAcyAdiSu dikSutrasyantIti trasA-dIndriyAdayaHsthAvarAzca-pRthivyAdayaH prANAH-prANinaste sarve'pyevaM niyatita evaudArikAdiza yativAdI kIyAvRttiH rIrasaMbandhamAgacchanti, nAnyena kenacitkarmAdinA zarIraM grAhyante, tathA bAlakumArayauvanasthaviravRddhAvasthAdikaM vividhaparyAyaM niyatita // 28 // evAnubhavanti, tathA niyatita eva 'viveka' zarIrAtpRthagbhAvamanubhavanti, tathA niyatita eva vividhaM vidhAnam-avasthAvizeSa kujakANakhaJjavAmanakajarAmaraNarogazokAdika bIbhatsamAgacchanti, tadevaM te prANinastrasAH sthAvarA 'evaM pUrvoktayA nItyA saMgati || yAnti-niyatimApanA nAnAvidhavidhAnabhAjo bhavanti, ta eva vA niyativAdinaH 'saMgaiyaMti niyatimAzritya 'tadutprekSayA niyativAdotprekSayA yatkiJcanakAritayA paralokAbhIravo 'no' naiva etadvakSyamANaM viprativedayanti-jAnanti, tadyathA-kriyA| sadanuSThAnarUpA akriyA tu-asadanuSThAnarUpA ityAdi yAvadevaM te niyativAdinastadupari sarva doSajAtaM prakSipya virUparUpaiH karmasamA-| | rambharvirUparUpAn kAmabhogAn bhojanAya-upabhogArtha samArabhanta iti / / tadevameva-pUrvoktayA nItyA te'nAryA virUpaM niyatimArga // 289 pratipannA vipratipannAH, anAryavaM punasteSAM niyuktikasyaiva niyativAdasya samAzrayaNAta, tathAhi-asau niyatiH kiM svata eva niyatikhabhAvA utAnyayA niyatyA niyamyate ? kiMcAtaH, tatra yaghasau khayameva tathAkhamAvA sarvapadArthAnAmeva tathAkhabhAvatvaM kiM na kalpyate ?, kiM bahudoSayA niyatyA samAzritayA ? / athAnyayA niyatyA tathA niyamyate, sA'pyanyayA sA'pyanyayetyevamanavasthA / tathA niyateH khabhAvaMtAbhiyatakhAvayA'nayA bhavitavyaM na nAnAkhabhAvayeti, ekalAca niyatastatkAyaNApyekAkAreNaiva bhavitavyaM, tathA ca sati jagadvaicitryAbhAvaH, na caitaiSTamiSTaM vA / tadevaM yuktibhirvicAryamANA niyatine kathazcid ghaTate, yadapyuktaMdvAvapi tau puruSo kriyAkriyAvAdinau tulyau, etadapi pratItibAdhitaM, yatastayorekaH kriyAvAdyaparastrakriyAvAdIti kathamanayostu-za lyakham , athaikayA niyatyA tathAniyatakhAttulyatA anayoH, etaca nirantarAH suhRdaH pratyeSyanti, niyaterapramANatvAt , apramANakhaM ca prAglezataH pradarzitameva, yadapyuktaM yaduHkhAdikamahamanubhavAmi tabAhamakArSamityAdi, tadapi bAlavacanaprAyaM, yato(yat) janmAntarakRtaM zumamazubhaM vA tadihopabhujyate, svakRtakarmaphalezvarasAdasumatAM, tathA coktaM-'yadiha kriyate karma, tatparatropabhujyate / mUlasi teSu pakSeSu, phalaM zAkhAsu jAyate // 1 // " tathA-'yadupAttamanyajanmani zubhamazubhaM vA svakarma pariNatyA / tacchakyamanyathA no 8 kartu devAsurairapi hi // 2 // " tadevaM te niyativAdino'nAryA vipratipannAstameva niyuktikaM niyativAdaM zraddadhAnAstameva ca pratIyante ityAdi tAvaneyaM yAvadantarA kAmabhogeSu viSaNNA iti caturthaH puruSajAtaH samAptaH / sAmpratamupasaMjighRkSurAha-'ityete' pUrvoktAstajjIvataccharIrapaJcamahAbhUtezvarakartRkhaniyativAdapakSAzrayiNazcakhAraH puruSA nAnAprakArA prajJA-matiryeSAM te tathA nAnA-bhinnazchandaHabhiprAyo yeSAM te tathA, nAnAprakAraM zIlam-anuSThAnaM yeSAM te tathA, nAnArUpA dRSTiH-darzanaM yeSAM te tathA, nAnArUpA ruciHceto'bhiprAyo yeSAM te tathA, nAnAprakAra Arambho-dharmAnuSThAnaM yeSAM te tathA, nAnAprakAreNa-parasparabhinbhenAdhyavasAyana saMyuktA | dharmArthamudyatAH, prahINaH parityaktaH pUrvasaMyogo-mAtRpitRkalatraputrasaMvandho yaste tathA, tathA ArAdhAtaH sarvaheyadharmebhya ityAryo parakAraNanirapekSatvena khAbhAvikatvAt / 2 ekarUpayA / eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeesececeae 6i2082ce
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ mutrakRtAGga 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 29 // 194 mArgo nirdoSaH pApalezAsaMpRktastamArya mArgamasaMprAptA iti pUrvoktayA nItyA te cabAro'pi nAstikAdayo 'No havAe' iti pari- 1 puNDarItyaktakhAnmAtApitrAdisaMbandhasya dhanadhAnyahiraNyAdisaMcayasya ca naihikasukhabhAjo bhavanti, tathA 'No pArAe'ti asaMprAptatvAdAyasya mArgasya sarvopAdhivizuddhasya praguNamokSapaddhatirUpasya na saMsArapAragAmino bhavanti, na paralokasukhabhAjo bhavantIti, kitva-15 bhikSuHpazcantarAla eva gRhavAsAryamArgayormadhyavartina eva kAmabhogeSu 'viSapaNA' adhyupapannA duSpArapaGkamamA iba kariNo vipIdantIti sthi ma: vairAgyatam / / uktAH paratIrthikAH, sAmprataM lokottaraM bhikSAvRttiM bhikSu paJcamaM puruSajAtamadhikRtyAha kharUpa se yemi pAINaM vA 6 saMgatiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-AriyA vege aNAriyA vege uccAgoyA vege NIyA goyA vege kAyamaMtA vege hassamaMtA vege suvannA vege duvannA vege surUvA vege durUvA vege, tesiM ca NaM jaNajANavayAiM pariggahiyAI bhavaMti, taM0 appayarA vA bhujayarA vA, tahappagArehiM kulehi Agamma abhibhUya ege bhivAyariyAe samuhitA sato vAvi ege NAyao (aNAyao) ya uvagaraNaM ca vippajahAya bhikkhAyariyAe samuhitA asato vAvi ege NAyao (aNAyao) ya uvagaraNaM ca vippajahAya bhikhAyariyAe samuhitA, [je te sato vA asato vA NAyao ya aNAyao ya uvagaraNaM ca vippajahAya bhikvAyariyAe // 29 // samuTTitA] putvameva tehiM NAyaM bhavai, taMjahA-iha khalu purise annamannaM mamaTTAe evaM vippaNveideti, taMjahAkhettaM me vatthU me hiraNaM me suvannaM me dhaNaM me dhaNNaM me kaMsaM me dasa me vipuladhaNakaNagarayaNamaNimottiyasaMkhasilappavAlarattarayaNasaMtasArasAvateyaM mesaddA me rUvA me gaMdhA merasA me phAsA me, ete khalu ma kAmabhogA ahamavi etesiM // se mehAvI puvAmeva appaNo evaM samabhijANejA, taMjahA-iha khalu mama annayare dukkhe royAtaMke samuppajejjA aNiDhe akaMte appie asubhe amaNunne amaNAme dukkhe No suhe se haMtA bhayaMtA ro! kAmabhogAiM mama annayaraM dukkhaM royAtakaM pariyAiyaha aNiTuM akaMtaM appiyaM asubhaM amaNunnaM ama NAmaM dugvaM No suhaM, tA'haM dukkhAmi vA soyAmi vA jUrAmi vA tippAmi vA pIDAmi vA paritappAmi vA imAo me apaNayarAo dukkhAo rogAtaMkAo paDimoyaha aNiTThAo akaMtAo appiyAo asubhAo amaNunnAo amaNAmAo dukkhAo No suhAo, evAmeva No laddhapuvaM bhavai, iha khalu kAmabho. mA No tANAe vA No saraNAe vA, purise vA egatA puciM kAmabhoge vippajahati, kAmabhogA vA egatA purvi purisaM vippajahaMti, anne khalu kAmabhogA anno ahamaMsi, se kimaMga puNa vayaM annamannehiM kAmabhogehiM mucchAmo? iti saMkhAe NaM vayaM ca kAmabhogehiM vippajahissAmo, se mehAvI jANejjA bahiraMgametaM, iNameva uvaNIyatarAgaM, taMjahA-mAyA me pitA me bhAyA me bhagiNI me bhajjA me puttA me dhUtA me pesA me nattA meM suNhA me suhA me piyA me sahA me sayaNasaMgaMthasaMthuyA me, ete khalu mama NAyao ahamavi etemi, evaM se mehAvI puvAmeva appaNA evaM samabhijANejjA, iha khalu mama annayare dukkhe royAtaMke samuppajalA aNiDhe jAva dukkhe No suhe, se haMtA bhayaMtAro ! NAyao imaM mama annayaraM dukkhaM royAtaMkaM pariyAiyaha ANaDhe jAva No suhaM, tA'haM dukkhAmi vA soyAmi vA jAva paritappAmi vA, imAo me annaya- 41 puNDarIrAto dukagvAno royAtaMkAo parimogaha aNiTTAo jAva No suhAo, evameva No laddhapuvaM bhavai, tesiM kAdhya. vAvi bhayaMtArANaM mama NAyayANaM annayare dukkhe royAtaMke samupajjejjA aNiDhe jAva No suhe, se haMtA aha bhikSuHpazcamaMmi bhayaMtArANaM NAyayANaM imaM annayaraM dukavaM royAtaMka pariyAiyAmi aNiTuM jAya No suhe, mA me maH vairAgyadugvaMtu vA jAva mA meM paritappaMtu vA, imAoNaM aNNayarAo dukkhAto royAtaMkAo parimoemi agiTTAo jAva No suhAo, evameva No laddhapuvaM bhavai, annassa dukkhaM anno na pariyAiyati annaNa kaDaM anno no paDisaMvadeti patteyaM jAyati patteyaM marai patteyaM cayai patteyaM uvavajai patteyaM jhaMjhA patteyaM mannA patteyaM mannA evaM vinna bedaNA, iha (i) khalu NAtisaMjogA No tANAe vA No saraNAe vA, purise vA egatA puSviM NAnimaMjoe vippajahati, NAtisaMjogA vA egatA putviM purisaM vippajahaMti, anne gvala NAtimaMjogA anno ahamaMmi, se kimaMga puNa vayaM annamannehiM NAtisaMjogehiM mucchAmo ?, iti saMkhAe NaM vayaM NAtimaMnogaM vippajahismAmo / ma mahAvI jANajjA bahiraMgamayaM, iNameva uvaNIyatarAgaM, taMjahAhatthA me pAyA me thAhA me urU meM udaraM me sImaM me mIlaM meM AU meM balaM me vaNo me tayA meM chAyA me // 29 // soyaM me cakkha me ghANaM me jimmA meM phAmA me mamAijjai, vayAu paDijUrai, saMjahA-Auo balAo vaNNAo nayAo chAyAo moyAo jAva phAmAo sumaMdhito saMdhI visaMdhIbhavai, valiyataraMge gAe mRtrakRtAGga 2 zrutaskadhe zIlAkIyAvRttiH kharUpaM // 29 // TRESCOCK
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ 195 kharUpaM bhavai, kiNhA kesA paliyA bhavaMti, taMjahA-jaMpi ya imaM sarIragaM urAlaM AhArovaiyaM eyapi ya aNupu gheNaM vippajahiyavaM bhavissati, eyaM saMkhAe se bhikkhU bhikkhAyariyAe samuTTie duhao logaM jANejA, taM0-jIvA ceSa ajIbA gheva, tasA ceva thAvarA ceva // (sUtrama 13) yAdRkkAmabhogeSvasaktaH samantarA no'vasIdati payavarapauNDarIkoddharaNAya ca samartho bhavati tadetadahaM abImIti / assa cArthasyopadarzanAya prastAvamAracayannAha-prAcInAdikAmanyatarAM dizamuddizyaike kecana manuSyAH santi' bhavanti, tadyathA-AryA-AryadezotpannA magadhAdijanapadodbhavAH, tathA 'anAryAH' zakayavanAdidezodbhavAH, tathA ca 'ucairgotrodbhavA' ikSvAkuharivaMzAdikulodbhavAH, tathA 'nIcairgotrodbhavA' varNApasadasaMbhUtAH, tathA 'kAyavantaH' prAMzavaH, tathA 'havA' vAmanakAdayaH, tathA 'suvarNA durvarNAH' surUpA dUrUpA vA eke kecana karmaparavazA bhavanti, teSAM cAyodInAM 'Na' miti vAkyAlaGkAre 'kSetrANi' zAlikSetrAdIni 'vAstRni' khAtocchitAdIni tAni 'parigRhItAni svIkRtAni bhavanti, tAnyeva vizinaSTi-'alpatarANi' stokatarANi vA prabhUtatarANi vA bhavanti / tathA te(ye)pAmeva ca janajAnapadAH parigRhItA bhavanti, te'pyalpatarAH prabhUtatarA vA bhaveyuH, teSu cAryAdivizeSaNavi-18 | ziSTeSu tathAprakAreSu kuleSvAgamyaivaMbhUtAni gRhANi gakhA tathAprakAreSu vA kuleSu 'Agamya' janma labdhvAbhibhUya ca viSayakaSAyA-18| dIn parISahopasargAn vA samyagutthAnenotthAya pravajyAM gRhIbake kecana tathAvidhasattvavanto bhikSAcaryAyAM samyagutthitAH samu sthitAH tathA 'sato vidyamAnAnapi vA eke kecana mahAsattvopetA 'jJAtIn' svajanAn (ajJAtIna-parijanAn) tathA 'upakaraNaM sUtrakRtAGge ca' kAmabhogAGgaM dhanadhAnyahiraNyAdikaM vividha prakarSaNa 'hitvA' tyakkhA bhikSAcaryAyAM samyagutthitAH, asato vA jJAtInupakaraNaM || 1 puNDarI2 zrutaskaca vigrahAya bhikSAcaryAyAmeke kecanApagatasvajanavibhavAH samutthitAH // yete pUrvoktavizeSaNaviziSTA bhikSAcaryAyAmabhyudyatAH kAdhya ndhe zIlA- 19 pUrvameva-pravrajyAgrahaNakAla eva tairetajjJAtaM bhavati, tadyathA-'iha' jagati khalukyAlaGkAre anyadanyadvastUddizya mamaitadbhogAya kIyAvRttiH bhaviSyatIti, evamasau pravrajyAM pratipannaH pravitrajiSurvA 'pravedayati' jAnAtyevaM paricchinatti, tadyathA-kSetraM' zAlikSetrAdika mA vairaagy||292|| 'vAstu' khAtocchritAdikaM 'hiraNyaM dharmalAbhAdikaM 'suvarNa' kanakaM 'dhanaM' gomahiSyAdikaM 'dhAnyaM zAligodhUmAdikaM 'kAMsya kAMsyapAtrAdikaM tathA 'vipulAni' prabhUtatarANi dhanakanakaratnamaNimauktikAni 'zaMkhazilatti muktazailAdikAH zilAH 'pravAlaM' vidrumaM, yadivA-'silappavAlaMti zriyA yuktaM pravAlaM zrIpravAlaM varNAdiguNopetaM tathA 'rattarayaNaM'ti raktaratna-padmarAgAdikaM tathA 'satsAraM' zobhanasAramityarthaH zUlamaNyAdikaM, tathA 'svApateyaM rikthaM dravyajAtaM, sarvametatpUrvoktaM 'me' mamopabhogAya bhaviSyati, tathA 'zabdA' veNvAdayo 'rUpANi' aGganAdIni 'gandhAH' koSThapuTAdayaH 'rasA' madhurAdayaH mAMsarasAdayo vA 'sparzA' mRdvAdayaH, // 4 // ete sarve'pi khalu me kAmabhogAH, ahamapyeSAM yogakSemArtha prabhaviSyAmItyevaM saMpradhArya // sa medhAvI pUrvamevAtmAnaM vijAnIyAd-12 evaM paryAlocayet , tadyathA-'iha' saMsAre khaluzabdo'vadhAraNe, ihaiva-asinneva janmani manuSyabhave vA mamAnyataraduHkhaM-zirovedanAdikaM AtaGko vA''zu jIvitApahArI zUlAdikaH samutpadyate, tameva vizinaSTi-aniSTaH akAntaH apriyaH azubho'manojJo- 292 // vanAmayatItyavanAmaH-pIDAvizeSakArI duHkharUpo yadivA na manAgamanAka 'me' mama nitarAmityarthaH duHkhayatIti duHkhaM, punarapi / 10drogAya pra0 / 2 viSayAsaktaH puruSo manute iti shessH| 3 dharmalAtAdikaM pra0 / 4 aghaTitarUpyasuvarNamitiparyAyaH prAcInapustake / 5 zuddhaM pra0 / / duHkhopAdAnamatyantaduHkhapratipAdanArtha sukhalezasyApi parihArArtha ca, 'no' naiva zubhaH, azubhakarmavipAkApAditakhAditi / atr| ca yaduktamapi punarucyate tadatyAdarakhyApanArtha tadvizeSapratipAdanArtha ceti, tadevaMbhUtaM duHkhaM rogAtaGka vA 'hanta' iti khede bhayA-1 prAtAro yUyaM kSetravAstahiraNyasuvarNadhanadhAnyAdikAH parigrahavizeSAH zabdAdayo vA viSayAH tathA he bhagavantaH ! kAmabhogA yUyaM | mayA pAlitAH parigRhItAzca tato yUyamapIdaM duHkhaM rogAtakaM vA 'pariyAiyaha tti vibhAgazaH parigRhNIta yUyam , atyantapIDa yodvignaH punastadeva duHkhaM rogAtakaM vA vizeSaNadvAreNoccArayati aniSTamapriyamakAntamazubhamamanojJamamanAgbhUtamavanAmakaM vA duHkhame| vaitat tato'zubhamityevaMbhUtaM mamotpannaM yUyaM vibhajata ahamanenAtIva duHkhAmIti duHkhita ityAdi pUrvavanneyamiti, ato'muSmAnmAma nyatarasAduHkhAdrogAtaGkAdvA pratimocayata yUyam , aniSTAdivizeSaNAni tu pUrvavayAkhyeyAni / prathamaM prathamAntAni punardvitIyA|ntAni sAmprataM paJcamyantAnIti / na cAyamarthatena du:khitena 'evameveti yathA prArthitastathaiva labdhapUrvo bhavati, idamuktaM bhavati na hi te kSetrAdayaH parigraha vizepA nApi zabdAdayaH kAmabhogAstaM duHkhitaM duHkhAdvimocayantIti / / etadeva lezato darzayati-'iha' || || asmin khalu vAkyAlaGkAre te kAmabhogA atyantamabhyastA na 'tasya' du:khitasya trANAya zaraNAya vA bhavanti, sulAlitAnAmapi | kAmabhogAnAM paryavasAnaM darzayitumAha-'puriso vA' ityAdi, puri zayanAtpuruSaH-prANI 'ekadA vyAdhyutpattikAle jarAjIrNakAle vA'nyasminvA rAjAdyupadrave 'tAn' kAmabhogAn parityajati sa vA puruSo dravyAyabhAve taiH kAmabhogairviSayonmukho'pi tyajyate || sa caivamavadhArayati-'anye' matto bhinnAH khalvamI kAmabhogAH, tebhyazcAnyo'hamasmi / tadevaM vyavasthite "kimiti vayaM punaretepvanityeSu parabhUteSvanyeSu kAmabhogeSu mUrchA kurma" ityevaM kecana mahApuruSAH 'parisaMkhyAya' samyagra jJAbA kAmabhogAn vayaM 'vipra SSSSSSS999999 99996090%B9%aae0sal
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ Recene G // 293 // 196 sUtrakRtAGge jahiSyAmaH' tyakSyAma ityevamadhyavasAyino bhavanti / punaraparaM vairAgyotpattikAraNamAha-'se mehAvI' sa 'medhASI smutikH||6|| 1 puNDarI2 zrutaska- | etajjAnIyAt , tadyathA-yadetatkSetravAstuhiraNyasuvarNazabdAdiviSayAdikaM duHkhaparitrANAya na bhavatItyupanyastaM tadetadvAhyataraM vartate, kAdhya. ndhe zIlA idameva cAnyadvakSyamANam 'upanItataram' AsanataraM vartate, tadyathA-mAtA pitA bhrAtA bhaginItyAdayo jJAtayaH pUrvAparasaMstutA ete kIyAvRttiH khalu mamopakArAya jJAtayo bhaviSyanti, ahamapyeteSAM snAnabhojanAdinopakariSyAmItyevaM sa medhAvI pUrvamevAtmanaivaM samamijAnI- ma: vairaagy||293|| yAdityAdi, evaM paryAlocayatkalpitavAniti vA, etadadhyavasAyI cAsau syAditi darzayitumAha-'iha khalu' ityAdi 'iharA varUpa asmin bhave mama vartamAnasyAniSTAdi vizeSaNaviziSTo duHkhAtakaH samutpadyata tato'sau tahuHkhaduHkhito jJAtInevamabhyarthayet, tabathA-imaM mamAnyataraM duHkhAtaGkamutpanna parigRhIta yUyamahamanenotpamena duHkhAtaDUna pIDayiSyAmI(pya ityato'bhuSmAnmA parimo-| cayata yUyamiti, na caitattena duHkhitena labdhapUrva bhavati, na hi te jJAtayastaM duHkhAnmocayitumalamiti bhAvaH, nApyasau teSAM / durakhamocanAyAlamiti darzayitumAha-'tesiM vAdhI'tyAdi, sarva prAgvayojanIyaM, yAvadevameva no lamdhapUrva bhavatIti, kimityevaM nopalabdhapUrva bhavatItyAha-'aNNassa dukkha'mityAdi sarvaskhaiva saMsArodaravivaravartino'sumataH svakRtakarmodayAghahuHkhamutpadyate tadanyasya saMvandhi duHkhamanyo-mAtApitrAdikaH ko'pi na pratyApibati, na tasmAtputrAdevuHkhenAsaghanAtyantapIDitAH khajanA nApi & taduHkhamAtmani kartumalaM, kimityevamAzayAha-'aNNeNa kaDa'mityAdi, 'anyena' jantunA kaSAyavazagena indriyAnukUlatayA bhogAmilASiNAzAnAvRtena mohodayavartinA yatkRtaM karma tadudayamanyaH prANI no pratisaMvedayati-nAnubhavati, tadanubhavane paka| tAgamakRtanAzau syAtA, na cemau yuktisaMgatI, ato yadyena kRtaM tatsarva sa evAnubhavati, tathA coktam-"parakRtakarmaNi yamAna krAmati saMkramo vibhAgo vA / tasAtsattvAnAM karma yasya yattena tadevam // 1 // " yasAtsvakRtakarmaphalezvarA jantavastasmAdetadbhavatItyAha-patteya'mityAdi, ekamekaM prati pratyekaM sarvo'pyasumAn jAyate, tathA kSINe cAyuSi pratyekameva mriyate, uktaM ca-"ekasya / janmamaraNe gatayazca zubhAzubhA bhavAvarte / tasAdAkAlikahitamekenaivAtmanaH kAryam // 1 // " iti, tathA pratyeka kSetravAstuhiraNyasuvarNAdikaM parigrahaM zabdAdIMzca viSayAn mAtApitRkalatrAdikaM ca tyajati, tathA pratyekamupapadyate-yujyate parigrahakhIkaraNatayA, tathA pratyekaM jhaMjhA-kalahastadgrahaNAtkaSAyAH parigRhyante, tataH pratyekamevAsumatAM mandatIvratayA kaSAyodbhavo bhavati, tathA saMjJAnaM saMjJA-padArthaparicchittiH, sA'pi mandamandatarapaTupaTutarabhedAtpratyekamevopajAyate, sarvajJAdAratastaratamayogena matervyavasthitakhAt , tathA / pratyekameva 'manna'tti mananaM cintanaM paryAlocanamitiyAvat , tathA pratyekameva 'viNNutti vidvAn , tathA pratyekameva sAtAsAtarUpa-10 | vedanA-sukhaduHkhAnubhavaH, upasajighRkSurAha-'iti khalu' ityAdi, 'iti' evaM pUrvoktena prakAreNa yato nAnyena kRtamamyaH pratisaM-18 vedayate pratyekaM ca jAtijarAmaraNAdikaM tataH khalvamI jJAtisaMyogA:-khajanasaMbandhAH saMsAracakravAle paryaTato'tyantapIDitassa | taduddharaNe na trANAya-na trANaM kurvanti, nApyanAgatasaMrakSaNataH zaraNAya bhavanti, kimiti , yataH puruSa 'ekadA' krodhodayAdikAle jJAtisaMyogAn 'viprajahAti' parityajati, 'khajanAzca na bAndhavA' iti vyavahAradarzanAt , jJAtisaMyogA vaikadA tadasadAcAradarzanataH pUrvameva taM puruSaM parityajanti-khasaMbandhAduttArayanti / tadevaM vyavasthite etadbhAvayet , tadyathA-anye khalvamI jJAtisaMyogA matto bhinnA ikharA ebhyazcAnyo'hamasi / tadevaM vyavasthite kimaGga punarvayamanyairanyaiItisaMyogaimUrchA kurmaH 1, na teSu mUrchA kriyamANA nyAyyA ityevaM 'saMkhyAya' zAkhA pratyAkalayya vayamutpamavairAgyA jJAtisaMyogAMstyakSyAma ityevaM kRtAdhyavasAsUtrakRtAGge yino viditavedyA bhavantIti // sAmpratamanyena prakAreNa vairAgyotpattikAraNamAha-sa 'medhAvI' sazrutika 'etad vakSyamANaM jA- 41 puNDarI2 zrutaska- nIyAt , tadyathA-bAyatarametat bajjJAtisaMvandhanam , idamevAnyadupanItataram-AsanataraM, zarIrAvayavAnAM bhinmajJAtibhya Asamata- kAdhya. ndhe zIlA- rakhAt , tadyathA-hastau mamAzokapallavasadRzau tathA bhujau karikarAkArau parapuraMjayau praNayijanamanorathapUrako zatruzatajIvitAntakarI | mikSuHpaJcakIyAvRttiH | yathA mama na tathA'nyasya kasyApItyevaM pAdAvapi payagarbhasukumArAvityAdi sugama, yAvatsparzAH sparzanendriyaM 'mamAti' mamIkaro- maH vairaagy||294|| ti, yADako na tAhaganyasyeti bhAvaH, etaca hastapAdAdikaM sparzanendriyaparyavasAnaM zarIrAvayavasaMvandhikhena vivakSitaM yatkimapi svarUpa vayasaH pariNAmAt-kAlakRtAvasthAvizeSAt 'parijaraItti parijIryate jIrNatAM yAti pratikSaNaM vizarArutAM yAti, tasiMzca pratisa mayaM vizIryati zarIre pratisamayamasau prANI etasAvazyati, tadyathA-AyuSaH pUrvanibaddhAtsamayAdihAnyA'pacIyate, ASIcImara18Nena pratisamayaM maraNAbhyupagamAt , tathA balAdapacIyate, tathAhi-yauvanAvasthAyAthyavamAne zarIrake pratikSaNaM zithilIbhavatsu saMdhi bandhaneSu balAdavazyaM bhrazyate, tathA varNAtvacazchAyAto'pacIyate, atra ca sanatkumAradRSTAnto vAcyaH, tathA jIyeti zarIre zrotrA|| dInIndriyANi na samyak svaviSayaM paricchettumalaM, tathA coktam-"bAlya vRddhirvayo medhA khkckssuHshukrvikrmaaH| dazakeSu nivartante, manaH sarvendriyANi ca // 1 // " tathA ca viziSTavayohAnyA 'susaMdhitaH' subaddhaH saMdhiH-jAnukUparAdiko 'visaMdhirbhavati' viga-|| litabandhano bhavatItyarthaH, tathA calitaraGgAkulaM sarvataH zirAjAlaveSTitamAtmano'pi zarIramidamudvegakRdbhavati kiMpunaranyeSAM ?, tathA // 294 // coktam-"valisaMtatamasthizeSitaM, zithilasnAyuktaM kaDevaram / svayameva pumAn jugupsate, kimu kAntAH kamanIyavigrahAH 1 // 1 // "| tathA kRSNAH kezA vayaHpariNAmajalaprakSAlitA dhavalatA pratipadyante, tadevaM vayaHpariNAmApAditasanmatiretadbhAvayet , tadyathA
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197 yadapIdaM zarIramudAraM-zobhanAvayavarUpopetaM viziSTAhAropacitam, etadapi mayA'vazyaM pratikSaNaM vizIryamANamAyuSaH kSaye viprahAtavyaM bhaviSyatItyetadavagamya zarIrAnityatayA saMsArAsAratA 'saMkhyAya' avagamya parityaktasamastagRhaprapaJco niSkiJcanatAmupagamya sa bhikSurdehadIrghasaMyamayAtrArtha bhikSAcaryAyAM samutthitaH san dvidhA lokaM jAnIyAditi / tadeva lokadaividhyaM darzayitumAha-|| tadyathA-jIvAzva-prANadhAraNalakSaNAstadviparItAzcAjIvA-dharmAdharmAkAzAdayaH, tatra tasya bhikSorahiMsAprasiddhaye jIvAn vibhAgena darzayitumAha-jIvA apyupayogalakSaNA dvidhA, tadyathA-trasyantIti prasA-dIndriyAdayaH tathA tiSThantIti sthAvarAH-pRthivIkAyA-18 dyH| te'pi sUkSmavAdaraparyAptakAparyAptakAdibhedena bahudhA draSTavyAH, eteSu copari bahudhA vyApAraH pravartate // sAmprataM tadupamardakavyApArakartan darzayannAha iha khalu gAratthA sAraMbhA sapariggahA, saMgatiyA samaNA mAhaNAvi sAraMbhA sapariggahA, je ime tasA thAvarA pANA te sayaM samArabhaMti anneNavi samAraMbhAveti aNNaMpi samArabhaMtaM samaNujANaMti // iha khalu gAratthA sAraMbhA sapariggahA, saMtegatiyA samaNA mAhaNAvi sAraMbhA sapariggahA, je ime kAmabhogA sacisA vA acittA vA te sayaM parigiNhaMti aneNavi parigiNhAveMti annapi parigiNhataM samaNujANaMti // iha khalu gAratthA sAraMbhA sapariggahA, saMtegatiyA samaNA mAhaNAvi sAraMbhA sapariggahA, ahaM khalu aNAraMbhe apariggahe, je khalu gAratthA sAraMbhA sapariggahA, saMtegatiyA samaNA mAhaNAvi sAraMbhA sapari ggahA, etesiM ceva nissAe yaMbhaceravAsaM vasissAmo, kassa NaM taM heuM ?, jahA puvaM tahA avaraM jahA avaraM sakatAoM tahA puSa, aMjU ete aNuvarayA aNuvaTThiyA puNaravi tArisagA ceSa // je khallu gAratthA sAraMbhA saparigga- 1pauNDarI2 zrutaska- hA, saMtegatiyA samaNA mAhaNAvi sAraMbhA sapariggahA, duhato pAvAI kuvaMti iti saMkhAe dohivi aMte- kAdhya0 ndhe zIlA- hiM adissamANo iti bhikkhUrIejA // se bemi pAINaM vA 6 jAva evaM se pariNNAyakamme, evaM se bave- paJcamasya dIyAktiH yakamme, evaM seviaMtakArae bhavatIti makkhAyaM // (sUtraM 14) sAdholA__ 'iha' asin saMsAre khalukyAlaGkAre gRham-agAraM tatra tiSThantIti gRhasthAH, te ca sahArambheNa-jIvopamardakAriNoM kanizrA // 29 // 1 vartanta iti sArambhAH , tathA saha parigraheNa-dvipadacatuSpadadhanadhAnyAdinA vartanta iti saparigrahAH, na kevalaM ta eva anye'pi / 'santi' vidyante eke kecana 'zramaNAH' zAkyAdayaH, te ca pacanapAcanAghanumateH sArambhA dAsyAdiparigrahAca saparigrahAH, tathA prAmaNAcaivaMvidhA eva, eteSAM ca sArambhakasaM spaSTataraM sUtreNaiva darzayati-ya ime prAglyAvarNitAkhasAH sthAvarAva prANinastAn vayameva-aparapreritA eva samArabhante, tadupamardaka vyApAra khata evaM kurvantItyarthaH, tathA anyAMzca samArambhayanti samArambhaM kurvata-10 dhAnyAn samanujAnanti // tadevaM prANAtipAtaM pradarya bhogAGgabhUtaM parigrahaM darzayitumAha-'iha khalu' ityAdi, iha khalu gRhasthAH16 sArambhAH saparigrahAH santi zramaNA brAhmaNAca, te ca sArambhaparigrahakhAt kiM kurvantIti darzayati-ya ime pratyakSAH kAmapradhAnA // 295 // bhogAH kAmabhogAH kAmyanta iti kAmAH-strIgAtrapariSvaGgAdayo bhujyanta iti bhogAH-srakacandanavAditrAdayaH, ta ete sacitA-sacetanA acetanA vA bhaveyuH, tadupAdAnabhUtA vArthAH, tAMzca sacittAnacittAnvArthAn 'te' kAmabhogArthino gRhasthAdayaH khata eva parigRhNanti anyena ca parigrAhayanti aparaM ca parigRNhantaM samanujAnata iti // sAmpratamupasaMjighRkSurAha-'iha khalu' ityAdi, iha-asin jagati 'santi' vidyante gRhasthAstathAvidhAH zramaNA brAhmaNAzca sArambhAH saparigrahA ityevaM zAkhAsa bhikSurevamavadhArayed-ahamevAtra khalpanArambho'parigrahazca, ye cAmI gRhasthAdayaH sArambhAdiguNayuktAstadetannizrayA-tadAzrayeNa brahmacarya-zrAmaNyamAcariSyAmo'nArambhA aparigrahAH santaH, dharmAdhAradehapratipAlanArthamAhArAdikRte sArambhaparigrahagRhasthanizrayA pravrajyAM karipyAma ityarthaH / nanu ca yadi tannizrayA punarapi vihartavyaM kimartha te tyajyanta iti jAtAzaGkaH pRcchati-'kasya hetoH' kena kAraNena ? tadetadgRhasthazramaNabrAhmaNatyajanamabhihitamiti, AcAryo'pi viditAbhiprAya uttaraM dadAti, yathA-'pUrvam' Adau sArambhaparigrahatvaM teSAM tathA 'pazcAdapi' sarvakAlamapi gRhasthAH sArambhAdidoSaduSTAH zramaNAzca kecana yathA 'pUrva' gRhasthabhAve sArambhAH saparigrahAstathA 'aparasminnapi' pravrajyArambhakAle tathAvidhA eva ta iti, adhunobhayapadAvyabhicAritvapratipAdanArthamAhayathA 'aparam' aparamin pravrajyApratipattikAle tathA pUrvamapi gRhasthabhAvAdAvapIti, yadivA-kasya hetostadgRhasthAdyAzra-16 yaNaM kriyate yatinetyAha-yathA 'pUrva' pravrajyArambhakAle sarvameva gikSAdikaM gRhasthAyattaM tathA pazcAdapi, ataH kathaM nu nAmAnavadyA vRttirbhaviSyatItyataH sAdhubhiranArambhaiH sArambhAzrayaNaM vidheyaM / yathA caite gRhasthAdayaH sArambhAH saparigrahAca tathA pratyakSeNaivopalabhyanta iti darzayitumAha-'aMjU' iti vyaktametadete gRhasthAdayo yadivA-'aJjU' iti praguNena nyAyena kharasapravRttyA sAvadyAnuSThAnebhyo'nuparatAH parigrahArambhAcca satsaMyamAnuSThAnena cAnupasthitAH-samyagutthAnamakRtavanto ye'pi kathazciddharmakaraNAyotthitAste'pyuddiSTabhojikhAtsAvadyAnuSThAnaparakhAca gRhasthabhAvAnuSThAnamanativartamAnAH punarapi tAdRzA eva-gRhasthakalpA eveti / / sAmpratamu. | pasaMharati-ya ime-gRhasthAdayaste 'dvidhA'pi' sArambhasaparigrahakhAbhyAmubhAbhyAmapi pApAnyupAdadate yadivA rAgadveSAbhyAmubhA 29202000932393023929
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ seeeeeee 198 // 296 // sUtrakRtAne bhyAmapi yadivA gRhasthapravrajyAparyAyAbhyAmubhAbhyAM pApAni kurvata ityevaM 'saMkhyAya parijJAya 'dvayorapyantayoH' Arambhapari- 1pauNDarI2 zrutaska- grahayo rAgadveSayorvA 'adRzyamAnaH' anupalabhyamAno yadivA rAgadveSayoryAvantau-abhAvau tayorAdizyamAno-rAgadveSAbhAvavRttikhe- kAdhya mazIlA- nApadizyamAnaH sanityevaMbhUto 'bhikSuH' bhikSaNazIlo'navadyAhArabhojI satsaMyamAnuSThAne 'rIyeta' pravarteta, etaduktaM bhavati-ya ime || paJcamassa kIyAvRttiH jJAtisaMyogA yazcAyaM dhanadhAnyAdikaH parigraho yaccedaM hastapAdAdyavayavayuktaM zarIrakaM yacca tadAyurvalavarNAdikaM tatsarvamazAzvatamani- sAdhorlo18/tyaM khamendrajAlasadRzamasAraM, gRhasthazramaNabrAhmaNAca sArambhAH saparigrahAca, etatsarva parijJAya satsaMyamAnuSThAne bhikSu rIyeteti sthi- kanizrA tam / sa punarapyahamadhikRtamevArtha vizepitataraM sopapattikaM bravImIti-tatra prajJApakApekSayA prAcyAdikAyA dizo'nyatarasyAH / samAyAtaH sa bhikSuyorapyantayoradRzyamAnatayA satsaMyame rIyamANaH san 'evam anantaroktena prakAreNa japarijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA pratyAkhyAya ca parijJAtakarmA bhavati / punarapi 'eva'miti parijJAtakarmavAdyapetakarmA bhavati-apUrvasyAvandhako bhavatItyarthaH, punarevamityavandhakatayA yoganirodhopAyataH pUrvopacitasya karmaNo vizeSeNAntakArako bhavatIti, etacca tIrthakaragaNadharAdibhitijJeyairAkhyAtamiti // kathaM punaH prANAtipAtavirativratAdivyavasthitasya karmApagamo bhavatItyuktaM ?, yatastatpravRttasthAtmaupamyena prANinAM pIDotpadyate, tayA ca karmabandha ityevaM sarva manasyAdhAyAhatattha balu bhagavatA chajjIvanikAya heU paNNattA, taMjahA-puDhavIkAe jAva tasakAe, se jahANAmae mama 296 // assAyaM daMDeNa vA aTThINa vA muTThINa vA lelUNa vA kavAleNa vA AuhijamANassa vA hammamANassa vA 10yeta tiTet pr.| 2 0kAiyA jAva tasakAiyA pr.| tajijamANassa vA tADijamANassa vA pariyAvijamANassa vA kilAmijamANassa vA uddavijamANassa vA jAva lomukvaNaNamAyamavi hiMsAkAragaM dukkhaM bhayaM paDisaMvedemi, iccevaM jANa sake jIvA so bhUtA save pANA save sattA daMDeNa vA jAva kavAleNa vA AuhijbamANA vA hammamANA vA tajijamANA vA tADijamANA vA pariyAvijamANA cA kilAmijamANA vA uddavijamANA vA jAva lomukkhaNaNamAyamavi hiMsAkAragaM dukkhaM bhayaM paDisaMvedeti, evaM naccA sacce pANA jAva sattA Na haMtavANa ajjAveyabANa parighetavA Na paritAveyavA Na uddaveyathA // se bemi je ya atItA je ya paDuppannA je ya AgamissA arihaMtA bhagavaMtA sadhe te evamAikvaMti evaM bhAsaMti evaM paNNaveMti evaM parUveMti-save pANA jAva sattA Na haMtavA Na ajAveyavA Na parighetavA Na paritAveyacA Na uddaveyavA esa dhamme dhuve NItie sAsae samiJca logaM kheyannahiM pavedie, evaM se bhikkhU virate pANAtivAyAto jAba virate pariggahAto No daMtapakvAlaNeNaM daMte pakavAlejjA No aMjaNaM No dhamaNaM No dhUSaNe NotaM pariAvienA // se bhikkhU akirie alUsae akohe amANe amAe alohe uvasaMte parinimbuDeNo AsaMsaM purato karejA imeNa me viTeNa vA sueNa vA maraNa vA vinApaNa vA imeNa vA sucariyatavaniyamabhaceravAseNa imeNa vA jAyAmAyAvRttieNaM dhammeNaM io cue paJcA deve siyA kAmabhogANa vasavatsI siddhe vA anukkhamasubhe ethavi siyA etthavi No siyA // se bhikkhU sahiM amucchie svehiM abhucchie gaMdhehiM amucchie rasehiM amucchie phAsehiM amucchie viraNa mRtrakanAGge kohAo mANAo mAyAo lobhAo pejAo dosAo kalahAo ambhakkhANAo pesunnAo paraparivA- 41 pauNDarI2zrutaska- yAo araharaIo mAyAmosAo micchAdasaNasallAo iti se mahato AyANAo uvasaMte uvahie paDi kAdhya. ndhaM gIlAvirate meM bhikkha // je ime tasathAvarA pANA bhavaMti te No sayaM samAraMbhai No va'NNehiM samAraMbhAveti ahiMsApakIyAvRtiH anne mamArabhaMtavi na samaNujANaMti iti se mahato AyANAo uvasaMte uvaDhie paDivirate se bhikkhU // ribhAvanA // 297 // sAdhoH je ima kAmabhogA macittA vA acittA vA te No sayaM parigiNhaMti No anneNaM parigiNhAveMti annaM parigiNhataMpi Na mamaNujANaMti iti se mahato AyANAo uvasaMte uvaTTie paDivirate se bhikkhU // jaMpiya imaM maMpagahayaM kammaM kajai, No taM sayaM kareti No aNNANaM kAraveti annapi kareMtaM Na samaNujANai iti, meM mahato AyANAo uvasaMte uvahie pddivirte||se bhivR jANejA asaNaM vA 4 assiM paDiyAe egaM mAhammiyaM mamuhisma pANAI bhUtAI jIvAiM sattAI mamAraMbha samuhissa kItaM pAmicaM acchinnaM aNisaha abhihaDaM AhaTuimiyaM taM cetiyaM miyA taM (appaNo puttAINahAe jAva ApasApa puDho paheNAe mAmAsAe pAyarAsAe maMNihimaNicao kijai ihAnemi prANavANaM bhoyaNAe) No sayaM bhuMjai No aNNeNaM // 297|| bhuMjAvani annapi bhuMjanaM Na mamaNujANai iti, me mahato AyANAo uvamaMte uvahipa paDivirate // tattha bhikkha parakaDaM paraNihitamuggamuppAyaNemaNAmuddhaM matthAIyaM matthapariNAmiyaM avihimiyaM esiyaM vesiyaM sAmudANiyaM pattamamaNaM kAraNahA pamANajuttaM akgrovaMjaNavaNalevaNabhUyaM saMjamajAyAmAyAvattiyaM bilamiva mercedeceioeceicescenevelsesesesesesercece serpeeceneecemeseseene 9999999990SAASAOGopal sasesekeesecseeseces ae.
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ Receneseseseseseeeeeeeeeee 199 pannagabhUneNaM appANeNaM AhAraM AhArejjA annaM annakAle pANaM pANakAle vatthaM batthakAle leNaM leNakAle sayaNaM sayaNakAle // se bhikkhU mAyane annayaraM disaM aNudisaM vA paDivanne dhamma Aikkhe vibhae kiTTe uvadviAsu vA aNuvaTTiesu vA sussasamANesu pavedae, saMtiviratiM uvasamaM nivANaM soyaviyaM ajjaviyaM maddaviyaM lAghaviyaM aNativAtiyaM savesiM pANANaM savvesiM bhUtANaM jAva sattANaM aNuvAiM kiTTae dhammaM // se bhivR dhamma kimANe No annassa heDaM dhammamAikvejjA, No pANassa he dhammamAikkhajjA, No vatthassa he dhammamAikvejA, No leNassa he dhammamAikvejA, No sayaNassa he dhammamAikkhejjA, No annesiM virUvarUvANaM kAmabhogANaM heuM dhammamAikkhejA, agilAe dhammamAikkhejjA, nannattha kammanijjaravAe dhammamAigvejA // iha vastu tassa bhikkhussa aMtie dhammaM socA Nisamma uTThANeNaM uTThAya vIrA assiM dhamme samuTTiyA je tassa bhikkhussa aMtie dhammaM socA Nisamma sammaM uThANeNaM uhAya vIrA assiM dhamme samuTiyA te evaM sabovagatA te evaM sarovaratA te evaM sarovasaMtA te evaM sabattAe prinivvuddttiyemi|| evaM se bhikkhU dhammaTTI dhammaviU NiyAgapaDivaNNe se jaheyaM butiyaM aduvA patte paumavarapoMDarIyaM aduvA apatte paumavarapoMDarIyaM, evaM se bhikkhU pariNNAyakamme pariNAyasaMge pariNAyagehavAse ubasaMte samie sahie sayA jae, sevaM vayaNijne, taMjahA-samaNeti vA mAhaNeti vA vaMteti vA daMteti vA gutteti vA mu teti vA isIti vA muNIti vA katIti vA vijhati vA bhikkhUti vA lUheti vA tIraTThIti vA caraNakasUtrakRtAGge raNapAraviuttiyemi // (mRtraM 15) iti vitiyasuyakkhaMdhassa poMDarIyaM nAma paDhamAyaNaM samattaM // 1pINDarI2 zrutaska 'tatre'ti karmabandhaprastAve khalu vAkyAlaGkAre 'bhagavatA utpannajJAnena tIrthakRtA SaDjIvanikAyA hetulenopanyastAH, tadyathA- kAdhya ndhe zIlA- pRthivIkAyo yAvatrasakAyo'pIti, teSAM ca pIDyamAnAnAM yathA duHkhamutpadyate tathA svasaMvittisidena dRSTAntena darzayitumAha- ahiMsApakIyAvRttiH | tadyathA nAma mama 'asAtaM' duHkhaM vakSyamANaH prakArairutpadyate tathA'nyeSAmapIti, tadyathA-daNDenAsthnA muSTinA 'lelunA' lopThena / ribhAvanA |'kapAlena' karpareNa 'AkoTyamAnasya' saMkocyamAnasya hanyamAnasya kazAdibhiH taya'mAnasyAGgulyAdibhiH tADyamAnasya kuDyA-18 sAdhoH // 298 // |dAvabhighAtAdinA paritApyamAnasyAmyAdau anyena vA prakAreNa pariklAmyamAnasya tathA 'apadrAvyamAnasya' mAryamANasya yAvallo-18 motkhananamAtramapi hiMsAkaraM duHkhaM bhayaM ca yanmayi kriyate tatsarvamahaM saMvedayAmItyevaM jAnIhi, tathA sarve prANA jIvA bhUtAni | sattvA ityete ekAthikAH kathazcidbhedaM vA''zritya vyAkhyeyAH, tatrateSAM daNDAdinA''kukhyamAnAnAM yAvallomotkhananamAtramapi duHkhaM || pratisaMvedayatAmetacca hiMsAkaraM duHkhaM bhayaM cotpanna te sarve'pi prANinaH pratisaMvedayanti-sAkSAdanubhavantIti, evamAtmopamayA pIbya-18 mAnAnAM jantUnAM yato duHkhamutpadyate'taH sarve'pi prANino na hantavyA na vyApAdayitavyA 'nAjJApayitavyA balAtkAreNa vyApAre na prayoktavyAH tathA na parigrAhyA na paritApayitavyA naapdraavyitvyaaH|| so'haM bravImi, etat na khamanISikayA kiMtu sarva-18 tIrthakarAjJayeti darzayati-'je atIe' ityAdi, ye kecana tIrthakata RSabhAdayo'tItA ye ca videheSu vartamAnAH sImandharAdayo 298 // ye cAgAminyAmutsarpiNyA bhaviSyanti padmanAbhAdayaH 'arhantaH' amarAsuranarezvarANAM pUjArhA bhagavanta-aizvaryAdiguNakalApopetAH sarve'pyevaM te vyaktavAcA 'AkhyAnti pratipAdayanti evaM sadevamanujAyAM parSadi bhASante, svata eva, na yathA bauddhAnAM bodhisttvpr-18|| bhAvAt kukhyAdidezanata iti, evaM prakarSeNa jJApayanti hetUdAharaNAdibhiH, evaM prarUpayanti nAmAdibhiryathA sarve prANA na hantavyA 1 ityAdi, 'eSa dharmaH' prANirakSaNalakSaNaH prAgvyAvarNitasvarUpo 'dhruvaH' avazyaMbhAvI 'nityaH kSAntyAdirUpeNa zAzvata ityevaM ca IS 'abhisametya' kevalajJAnenAvalokya 'loka' caturdazarajjvAtmakaM 'khedajJaiH tIrthadbhiH 'praveditaH' kathita ityevaM sarva jJAkhA | sa bhikSurviditavedyo virataH prANAtipAtAdyAvatparigrahAditi, etadeva darzayitumAha-'No daMta' ityAdi, iha pUrvoktamahAvratapAlanArthamanenottaraguNAH pratipAdyante, tatra aparigraho-niSkiJcanaH san sAdhunoM 'dantaprakSAlanena' kadambAdikApTena dantAn prakSAlayet tathA no 'aJjanaM' sauvIrAdikaM vibhUSArthamakSNordadyAt dathA no vamanavirecanAdikAH kriyAH kuryAt tathA no zarIrasya svIyavastrANAM vA dhUpanaM kuryAt nApi kAsAdyapanayanArtha taM dhUmaM yogavartiniSpAditamApivediti / / sAmprataM mUlaguNottaraguNaprastAva-18 | mupasaMjighRkSurAha-(granthAgraM 9000) sa mUlo taraguNavyavasthito bhikSurnAsya kriyA-sAvadyA vidyate ityakriyA, saMvRtAtmakatayA sAMparA-18 yikakarmAbandhaka ityarthaH, kuta evaMbhUtaH yataH prANinAmalUSakaH-ahiMsako'nupamardaka ityarthaH, tathA na vidyate krodho asyetyakro dhaH, evamamAno'mAyo'lobhaH kaSAyopazamAccopazAntaH-zItIbhUtastadupazamAcca parinivRta iva parinirvRtaH evaM tAvadaihikebhyaH | kAmabhogebhyo virataH pAralaukikebhyo'pi virata iti darzayati-'no AsaMsaM' ityAdi, 'no' naivAzaMsAM puraskRtya mamAnena viziSTatapasA janmAntare kAmabhogAvAptirbhaviSyatItyevaMbhUtAmAzaMsAM na puraskuryAditi, etadeva darzayitumAha-'imeNa meM' ityAdi, aminneva janmanyamunA viziSTatapazcaraNaphalena dRSTenAmoSadhyAdinA tathA pAralaukikena ca zrutenAkadhammillabrahmadattAdInAM viziSTatapazcaraNaphalena, tathA 'maeNa vatti 'mana jJAne' jAtisaraNAdinA jJAnena, tathA''cAryAdeH sakAzAdvijJAna-avagatena eesesentaeseseeseaseeeeeeeeeeeesecestaeesecaesesesecsesesesesesese. caestratioedcversectroenticeseseeeeeseliacceseseacesentine
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 mutra kRtAGge mamApi viziSTaM bhaviSyatItyavaM nAzaMsAM vidadhyAt, tathA'munA sucaritataponiyamabrahmacaryavAsena tathA'munA vA yAtrAmAtrAvRttinA pauNDarI24 taska- dharmeNAnuSThitena 'itaH' asAdbhavAcyutasya 'pretya' janmAntare svAmahaM devaH, tatrasthasya ca me vazavartinaH kAmabhogA bhaveyuH azeSa- kAdhya bhIlA karmaviyuto vA siddho'duHkhaH (azubhaH) zubhAzubhakarmaprakRtyapekSayetyevaMbhUto'haM syAmAgAmini kAla ityevamAzaMsAM na vidadhyAditi, ahiMsApakIyAvRttiH yadivA viziSTatapazcaraNAdinA''gAmini kAle mamANimAlaghimetyAdikA'STaprakArA siddhirbhaviSyatItyanayA ca siddhyA siddho'ha-11 ribhAvanA // 219 // || maduHkho'zubho madhyastha ityevaMrUpAmAzaMsA na kuryAt / tadakaraNe ca kAraNamAha-'etthavi' ityAdi, 'atrApi' viziSTatapazcaraNe | S| sAdhAH satyapi kutazvinimittAduSpraNidhAnasadbhAve sati kadAcitsiddhiH syAtkadAcicca naivAzeSakarmakSayalakSaNA siddhiH syAt , tathA coktam-"je jattiyA u heU bhavassa te ceva tattiyA mokkhe" ityAdi / yadivA'trApyaNimAdyaSTaguNakAraNe tapazcaraNAdau siddhiH syAtkadAcicca na syAt-tadviparyayo'pi vA syAditi, evaM vyavasthite prekSApUrvakAriNAM kathamAzaMsA kartu yujyate iti, siddhi-16 thASTaprakAreyaM-aNimA 1 laghimA 2 mahimA 3 prAptiH 4 prAkAmyaM 5 IzaMkha 6 vazikha 7 yatrakAmAvasAyitvamiti 8, tadevamaihikArthamAmuSmikArtha kIrtivarNazlokAdyarthaM ca tapo na vidheyamiti khitam // sAmpratamanukUlapratikUleSu zabdAdiSu vipayeSu rAgadve-18| pAbhAvaM darzayitumAha-sa bhikSuH sarvAzaMsArahito veNuvINAdiSu zandeSu 'amUJchitaH' agRddho'nadhyupapannaH, tathA rAsabhAdizabdeSu karkazeSu adviSTaH, evaM rUparasagandhasparzeSvapi vAcyamiti / punarapi sAmAnyena krodhAdyupazamaM darzayitumAha-'virae kohAo' // 299 // | ityAdi, krodhamAnamAyAlomebhyo virata ityAdi sugama yAvaditi 'se mahayA AyANAo uvasaMte uvahie paDivirae SN chA'namighAtaH / 2 sthAvareSvapyAjJAkAritvaM / 3 bhUmAvapyunmajjananimajane / 4 satyasaMkalpatA / se bhikkhusi, sa bhikSurbhavati yo mahataH karmopAdAnAdupazAntaH satsaMyame vopasthitaH sarvapApebhyazca virataH prativirata iti // 1 etadeva ca mahataH karmopAdAnAdviramaNaM sAkSAdarzayitumAha-'je ime ityAdi, ye kecana prasAH sthAvarAzca prANino bhavanti, tAn sarvAnapi 'no' naiva svayaM satsAdhavaH samAramante prANyupamardakamArambhaM nArammanta itiyAvat , tathA nAnyaH samArambhayante na cAnyAn samArabhamANAn samanujAnata ityevaM mahataH karmopAdAnAdupazAntaH prativirato bhikSurbhavatIti / / sAmprataM kAmabhoganivattimadhikRtyAha-'je ime' ityAdi, ye kecanAmI kAmyanta iti kAmA bhujyanta iti bhogAH, te ca sacittA acittA vA bhaveyuH, tAMzca na khato gRhIyAnApyanyena grAhayet nApyaparaM gRhNantaM samanujAnIyAdityevaM karmopAdAnAdvirato bhikSurbhavatIti // sAmprataM 18 sAmAnyataH sAmparAyikakarmopAdAnaniSedhamadhikRtyAha-yadapIdaM saMparyeti tAsu tAsu gatiSvanena karmaNeti sAMparAyika, taca tatpra dveSanihnavamAtsaryAntarAyAzAtanopaghAtaibadhyate, tatkarma tatkAraNaM vA na kRtakAritAnumatibhiH karoti sa bhikSurabhidhIyata iti // sAmprataM bhikSAvizuddhimadhikRtyAha-'se bhikkhU' ityAdi sa bhikSuryatpunarevaMbhUtamAhArajAtaM jAnIyAt 'assi paDiyAe'tti etatpratijJayA' AhAradAnapratijJayA yAdevA 'asminparyAye' sAdhuparyAye vyavasthitamekaM sAdhu sAdharmika samuddizya kazcicchAvakAza prakRtibhadrako vA sAdhvAhAradAnArtha 'prANinaH' vyaktendriyAn 'bhUtAni' trikAlabhAvIni 'jIvAn' AyuSkadharaNalakSaNAn / 'satvAn sadA sattvopetAn 'samArabhya' tadupamardakamArambha vidhAya 'samuddizya tatpIDAM samyaguddizya, krItaM krayeNa dravyavinimayena 'pAmicchati ubatakam 'Acchedya' mityanyasAdAridya 'anisRSTamiti pareNAnutsaMkalitam 'abhyAhRta miti sA dhvabhimukhaM grAmAderAnItam 'AhRtya' upetya sAdhvartha kRtamuddezikamityevaMbhUtamAhArajAtaM sAdhave dattaM syAt , taccAkAmena tena parisUtrakRtAGge gRhItaM syAt , tadevaM doSaduSTaM ca jJAkhA svayaM na bhuJjIta nApyapareNa bhojayet na ca bhuJjAnamaparaM samanujAnIyAdityevaM duSTAhAradoSA-18 1pauNDarI 2 zrutaska- nivRtto bhikSurbhavatIti // atha punarevaM jAnIyAdityAdi, tadyathA-vidyate teSAM gRhasthAnAmevaMbhUto vakSyamANaH 'parAkramaH' sAmarthya-18| kAdhya0 mAhAranivartanaM pratyArambhastena ca yadAhArajAtaM nirvartitaM 'yasya cArthAya' yatkRte tat 'cetita'miti dattaM niSpAditaM 'syAdrI DIyAvRttiH bhaveta, yatkRte ca taniSpAditaM tatsvanAmagrAhamAha, tadyathA-AtmanaH svanimittamevAhArAdipAkanirvatenaM kRtamiti, tathA putrAdyarthamA ribhAvanA yAvadAdezAya-Adizyate yasinnAgate saMbhrameNa parijanastadAsanadAnAdivyApAre sa AdezaH-prAghUrNakastadartha vA pRthakpraheNArtha viziSTAhAranirvartanaM kriyate, tathA zyAmA-rAtristasyAmazanamAzaH zyAmAzastadartha, prAtarazanaM prAtarAza:-pratyUSasyeva bhojanaM tadartha 'sannidhisaMnicayo' viziSTAhArasaMgrahasya saMcayaH kriyate / anena caitatpratipAditaM bhavati-bAlavRddhaglAnAdinimittaM pratyUSAdisamayeSvapi bhikSATanaM kriyate, tasya cAyamabhihitaH saMbhavaH, sa ca 'saMnidhisaMcaya' ihekeSAM mAnavAnAM bhojanArthaM bhavati, tatra bhikSurudyatavihArI parakRtaparaniSThitamudgamotpAdanaiSaNAzuddhamAhAramAharena, atra ca parakRtaparaniSThite cakhAro bhaGgAH, tadyathA-tasya kRtaM tasyaiva ca niSTitaM, tasya kRtamanyasya niSThitam , anyasya kRtaM tasyaiva niSThitam , anyasya kRtamanyasya niSThitamityayaM caturtho bhaGgaH mUtraNopAttaH, ayaM ca zuddho dvitIyazca anyasya niSThitakhAt , trAdhAkarmoddezikAdaya udgamadoSAH SoDaza tathotpAdanAdoSA dhAtrI| ityAdikAH poDazaiva tatheSaNAdoSAH zaGkitAdayo daza, evamebhirdvicakhAriMzaddoSe rahitakhAcchuddhaM, tathA zastram-amyAdikaM tenAtItaM- // 30 // jApAsukIkRtaM 'zastrapariNAmita'miti zastreNa svakAyaparakAyAdinA nirjIvIkRtaM varNagandharasAdibhizca pariNamitaM, hiMsAM prApta hiM 1 Adizabdasya prakArArthatvAd duhitRsnuSAH, yAvacchandazca dhAnyAdyartham / 2 0zanAsanadA. pra. / 3 samudAyasya / 92870297090020600300500909 ahiMsApa &cccccciscoreeselsee
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 Sasass50 900000000000000000000 sitaM virUpaM hiMsitaM vihiMsitaM-na sampaka nirjIvIkRtamityarthaH, tatpratiSedhAdavihiMsitaM, nirjIvamityarthaH, tadapyeSitam-anveSitaM bhikSAcaryAvidhinA prAptaM, 'vaivika miti kevalasAdhuveSAvAptaM na punarjAlAcAjIvanato nimittAdinA votpAditaM, tadapi 'sAmudAnika' samudAnaM-bhikSAsamUhastatra bhavaM sAmudAnikam , etaduktaM bhavati-madhukaravRtyAjyAta sarvatra stokaM stokaM gRhItamityarthaH / tathA prajJasyedaM prAjJa-gItArthenopAttamazanam-AhArajAtaM, tadapi vedanAvaiyyAvRtyAdike kAraNe sati, tatrApi pramANayuktaM nAtimAtraM, pramANaM . cedam-"addhamasaNassa sabaMjaNassa kujjA davassa do bhAe / vAupaviyAraNaTThA chanbhAgaM UNayaM kujA // 1 // " iti / etadapi na varNa| balAdyartha kiMtu yAvanmAtreNAhAreNa dehaH kriyAsu pravartate, tatra dRSTAntadvayamAha-tadyathA-akSasyopAJjanam-abhyaGgo vraNasya ca lepanaMpralepastadupamayA AhAramAharet , tathA coktam-"abbhaMgeNa va sagaDaM Na taraha vigaI viNA u jo sAhU / so rAgadosarahio mttaaeN| vihIi ta seve // 1 // " etadeva darzayati-saMyamayAtrAyAM mAtrA saMyamayAtrAmAtrA yAvatyA''hAramAtrayA saMyamayAtrA pravartate sA tathA tayA-saMyamayAtrAmAtrayA vRttiryasya tattathA, tadapi bilapravezapanagabhUtenAtmanA''hAramAharet, etaduktaM bhavati-yathAhirvilaM pravizan / tUrNa pravizati evaM sAdhunA'pyAhArastatvAdamanAsvAdayatA zIghraM pravezayitavya iti, yadivA saNevAhAro labdhvA'khAdamabhyavahAryata iti / tadeva cAhArajAtaM darzayitumAha-'annaM bhaktam 'annakAle sUtrArthapauruSyuttarakAlaM bhikSAkAle prApte, puraHpazcAtkarmaparihRtaM bhavati yathoktabhikSATanena, prahaNakAlAvAptaM bhaikSaM paribhogakAle bhuJjIta, tathA pAnaka pAnakAle, nAtivRSito bhuJjIta nA-1| sUtrakR. 51 1 arvamazanasya savyaMjanasya kuryAdravasya dvau bhAgau vAtapravicAraNArtha patra bhAgamUnaM kuryAt // 1 // 1 mabhyajheneva zakaTaM na zakroti vikRti binaiva yaH sAdhuH / | rAgadveSarahito mAtrayA vidhinA tA seveta // 1 // sUtrakRtAGge pyatikSitaH pAnakaM pivediti, tathA vastra vanakAle gRhIyAda, upabhoga vA iryAda, tathA 'layana' guhAdikamAzrayastasya varSA-18| 1pauNDarI2 zrutaska- vavazyamupAdAnam anyadA khaniyamaH, tathA zayyate'simiti zayanaM-saMstArakA sa ca zayanakAle, vatrApyagItArthAnAM praharavayaM ||8| kAdhyaya0 ndhe zIlA- nidrAvimokSo gItAthonA praharamekamiti ||s bhikSarAhArIpaSizayanakhAdhyAyadhyAnAdInAM mAtra jAnAtIti tadvidhizaH san ampa-mikSAta kIyAvRttiH tarAM dizamanudirza vA 'pratipannaH' samAzrito dharmamAkhyApayeta-pratipAdayet yona vidheyaM tayathAyogaM vimajedU dharmaphalAni ca kIrtayed-AvirbhAvayet , tacca dharmakathanaM parahitArthapravRttena sAdhunA samyagupasthiteSu ziSyeSu anupakhiteSu vA kautukAdiprapaceSu | // 30 // 'zuzrUSamANeSu' zrotuM pravRtteSu khaparahitAya 'pravedaye AvedayetprakathayeditiyAvat / zrotusupasthiteSu yatkathayettadarzayitumAha18'saMtiviraI' ityAdi zAntiH-upazamaH krodhajayastatpradhAnA prANAtipAtAdibhyo viratiH zAntiviratiH, yadivA zAnti:-aze-| &aa paklezopazamarUpA tasyai-tadartha viratiH zAntiviratistA kathayet , tathA 'upazamam' indriyanoindriyopazamarUpaM rAgadveSAbhAvajanitaM |3|| tathA 'nivRti' nirvANamazeSadvandvoparamarUpaM tathA 'soyaviyaMti zaucaM tadapi bhAvazaucaM sarvopAdhivizuddhatA vratAmAlinyaM 'ajja|viyaMti Arjavam-amAyilaM tathA mArdavaM-mRdubhAvaH sarvatra prazrayavatvaM vinayanamratetiyAvat , tathA 'lApaviya'ti karmaNAM | zAlAghavApAdanaM karmagurorvA''tmanaH karmApanayanato ladhvavasthAsaMjananaM, sAmpratamupasaMhAradvAreNa sarvazubhAnuSThAnAnAM muulkaarnnmaah-ati-||4|| patanam-atipAtaH prANyupamardanaM tadvidyate yasyAsAvatipAtikastatpratiSedhAdanatipAtikastaM sarveSAM prANinAM bhUtAnAM yAvatsattvAnAM dhamemanuvivicyAnuvicintya vA 'kItayet kathayeta, idamuktaM bhavati-sarvaprANinAM rakSAbhUtaM dharma kathayediti // sAmprataM dharmakIrtanaM yathA nirupadhi bhavati tathA darzayitumAha-sa bhikSuH parakRtaparaniSThitAhArabhojI yathAkriyAkAlAnuSThAyI zuzrUSatsu dharma kIrtayet nAmasya hetomamAyamIzvaro dharmakathApravaNo viziSTamAhArajAtaM dAsyatItyetamimittaM na dharmamAcakSIta, tathA pAnavaskhalayanazayananimittaM na dharmamAcakSIta, anyeSAM vA virUparUpANAm-uccAvacAnA kAryANAM kAmabhogAnAM vA nimittaM na dharmamAcakSIta tathA glAnimanupagacchan dharmamAcakSIta, karmanirjarAyAzcAnyatra na dharma kathayeda, aparaprayojananirapekSa eva dharma kathayediti // dharmakathAzravaNaphaladarzanadvAreNopasaMjighRkSurAha-'iha khalu tassetyAdi, 'iha' asin jagati khalu vAkyAlaGkAre 'tasya' bhikSo-19 guNavataH 'antike samIpe pUrvoktavizeSaNaviziSTaM dharma zrukhA 'nizamya' avagamya samyagutthAnenotthAya 'vIrA' kamevidAraNasa-IST hiSNavo ye caivaMbhUtAste 'evaM pUrvoktavizeSaNaviziSTAnuSThAnatayA sarvasinnapi mokSakAraNe samyagdarzanAdike upa-sAmIpyena gtaaH| sarvopagatAH, tathaiva sarvebhyaH pApasthAnebhya uparatAH sarvoparatAH tayA ta eva sarvopazAntA jitakaSAyatayA zItalIbhUtAH tathA ta eva || sarvAtmatayA-sarvasAmarthyena sadanuSThAne udyama kRtavanto ye caivaMbhUtAste'zeSakarmakSayaM kRkhA pari-samantAbhivatAH parinivetAH azeSakamekSayaM kRtavantaH, iti bravImIti pUrvavat // sAmpratamadhyayanopasaMhArArthamAha-'eva'miti pUrvoktavizeSaNakalApaviziSTaH sa 8 bhikSuH punarapi sAmAnyato viziSyate-dharma:-zrutacAritrAkhyastenArthI dharmArthI, yathAvasthitaM paramArthato dharma sarvopAdhivizuddhaM jAnAtIti dharmavit , tathA niyAgaH-saMyamo vimokSo vA kAraNe kAryopacAra kasA taM pratipamo niyAgapratipannaH, sa caivaMbhUtaH paJca-1 | mapuruSajAtaH, taM cAzritya tat-yathedaM prAka pradarzitaM tatsarvamuktaM, sa ca prApto vA syAtpabavarapauNDarIkam-anugrAmaM puruSavizeSa / cakravartyAdikaM, tatprAptizca paramArthataH kevalajJAnAvAptau satyAM bhavati, sAkSAdyathA'vasthitavastusvarUpaparicchitteH, aprApto vA syAt // 1 matizrutAvadhimanaHparyAyajJAnairvyastaiH samastairvA samanvitaH, sa caivaMbhUtaH prAgvyAvarNitaguNakalApopeto bhikSaH pari-samantAt jJAta // 30
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 sUtrakatAle 18 karma svarUpato vipAkatastadupAdAnatazca yena sa pAranAtakarmA, tathA parijJAtaH saGga:-saMbandhaH sabAhyAbhyantaro yena sa tathA, pari- pauNDarI2 zrutaska-18 jJAto niHsAratayA gRhavAso yena sa tathA, upazAnta indriyanoindriyopazamAt , tathA samitaH paJcabhiH samitibhiH, tathA saha kAdhyaya0 ndhe zIlA-12 hitena vartata iti sahito jJAnAdibhirvA sahitaH-samanvitaH, 'sadA sarvakAlaM 'yataH' saMyataH prAgvyAvarNitaniyamakalApopetaH, bhikSAvRttiH kIyAvRttiH sa evaMguNakalApAnvita etadvacanIyaH, tadyathA-zrAmyatIti zramaNaH samamanA vA, tathA mA prANino jahi-vyApAdayetyevaM pravRttiH-18 kA upadezo yasya sa mAhanaH sa brahmacArI vA brAhmaNaH, kSAntaH sa kSamopeto, dAnta indriyanoindriyadamanena, tathA tisRbhirguptibhirguptaH, tathA mukta iva muktaH, tathA viziSTatapazcaraNopeto maharSiH, tathA manute jagatastrikAlAvasthAmiti muniH, tathA kRtamasyAstIti kRtI puNyavAn paramArthapaNDito vA, tathA vidvAn sadvidyopetaH, tathA bhikSurniravadyAhAratayA bhikSaNazIlaH, tathA'ntaprAntAhArakhena rUkSaH, | tathA saMsAratIrabhUto mokSastadarthI, tathA caryata iti caraNaM-mUlaguNAH kriyata iti karaNam-uttaraguNAsteSAM pAraM-tIraM paryantaga | manaM tadvattIti caraNakaraNapAraviditi / itizabdaH parisamAptau / bravImIti tIrthakaravacanAdAryaH sudharmakhAmI jambUsvAminamuddizya / / 18 evaM bhaNati-yathA'haM na svamanISikayA bravImIti // sAmprataM samastAdhyayanopAttadRSTAntadAAntikayostAtparyArtha gAthAbhiniyukti-12 kaddarzayitumAhauvamA ya puMDarIe tasseva ya uvacaeNa nijuttI / adhigAro puNa bhaNio jiNovadeseNa siddhitti // 158 // // 302 // suramaNuyatiriyaniraovaMge maNuyA pahU carittammi / aviya mahAjaNaneyatti cakavahimi adhigAro // 15 // aghiya hubhAriyakammA niyamA ukssnirytthitigaamii| te'vi hu jiNovadeseNa teNeva bhaveNa sijhati // 160 // jalamAlakahamAla bahuvihavalligahaNaM ca pukkhariNi / jaMghAhi va bAhAhi va nAvAhi va taM duravagAhaM // 161 / ' paumaM ullaMghettuM oyaramANassa hoi vaavtii| kiM nathi se uvAo jeNulaMgheja avivanno // 162 // vijA va devakamma ahavA AgAsiyA viuccaNayA / paumaM ullaMghettuM na esa iNamo jiNakkhAo / / 163 // suddhappaogavijA siddhA u jiNassa jANaNA bijjA / bhaviyajaNapoMDarIyA u jAe siddhigatimuveti // 164 // iha 'upamA' dRSTAntaH 'pauNDarIkeNa' zvetazatapatreNa kRtaH, tasbehAbhyarhitakhAt, tasyaiva copacayena sarvAvayavaniSpattiryAvadviziSTopAyenoddharaNaM, dArzantikAdhikArastu punaratra bhaNitaH-abhihitazcakravAderbhavyasya jinopadezena siddhiriti, tasyaiva pUjyamAnakhAditi / pUjyakhameva darzayitumAha-'suramaNuya' ityAdi, surAdiSu caturgatikeSu jantuSu madhye manujAzcaritrasya-sarvasaMvararUpasya prabhavaH-18 zaktA vartante, na zeSAH surAdayaH, teSvapi manujeSu mahAjananetArazcakravartyAdayo vartante, teSu prabodhiteSu pradhAnAnugAmikhAt itara| janaH supratibodha eva bhavatItyato'tra cakravartyAdinA pauNDarIkakalpenAdhikAra iti / punarapyanyathA manujaprAdhAnya darzayitumAha-18 / 'aviya hu' ityAdi, gurukarmANo'pi manujA AsaMkalitanarakAyuSo'pi-narakagamanayogyA api te'pyevaMbhUtAjinopadezAttenaiva bhavena samastakarmakSayAt siddhigAmino bhavantIti / tadevaM dRSTAntadAAntikayostAtparyArtha pradarya dRSTAntabhUtapauNDarIkA'dhArAyAH puSkariNyA duravagAhisaM sUtrAlApakopAttaM niyuktikRddarzayitumAha-'jalamAle' tyAdi, jalamAlAm-atyarthapracurajalAM tathA kardamamAlAm-apratiSThitatalatayA prabhUtatarapaGkA tathA bahuvidhavalligahanAM ca puSkariNI jaGgAbhyAM vA bAhubhyAM vA nAvA vA dustarAM puSkariNI, || dRSTreti kriyAdhyAhAraH, kiMcAnyat-'paumaM' ityAdi, tanmadhye pAvarapauNDarIkaM gRhIkhA samuttarato'vazyaM vyApattiH prANAnAM bhavet , mantrakatA kiM tatra kabidupAyaH sa nAsti ! yenopAyena gRhItakamalaH san to puSkariNImullAsyedavipana iti / tadullAinopAyaM darzayitumAha- pauNDarI. 2zrutaska-15 vidyA ve' svAdi, vidhA vA kAcitrAtyAdikA devatAkarma vA'thavA''kAzagamanalabdhirvA kasyacidbhavet tenAsAvavipano gRhItapI- kAdhyaya. ndhe zIlA || NDarIkaH samullA yetA puSkariNIm, epapa jinairuSAyaH samAkhyAta iti / sarvopasaMhArArthamAha-'suddhapye tyAdi, zuddhaprayogavidhA siddhA bhikSovRttiH kIyAvRttiH jinasvaiva vijJAnarUpA vidyA nAnyakha kasyacidyayA viSayA tIrthakaradarzitayA bhavyajanapauNDarIkAH siddhimupagacchantIti / gato'nugamaH, // 30 // sAmprataM nayAH, te ca pUrvavadraSTavyA iti // samAptaM pauNDarIkAkhyaM dvitIyazrutaskandhe prathamAdhyayanamiti // [ granthAnam 1030] iti zrIsUtrakRtAGge pauNDarIkAkhyamAyamadhyayanaM samAptam // // 30 //
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlA kIyAvRtti: // 304 // 203 atha dvitIyakriyA sthAnAkhyAdhyayanasya prArambhaH // vyAkhyAtaM prathamAdhyayanaM, sAmprataM dvitIyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH, ihAnantarAdhyayane puSkariNIpauNDarIkadRSTAntena | tIrthikAH sammamokSopAyAbhAvAtkarmaNAM bandhakAH pratipAditAH, satsAdhavazca samyagdarzanAdimokSamArgapravRttatvAnmocakAH sadupadezadAnato'pareSAmapIti / tadihApi yathA karma dvAdazabhiH kriyAsthAnairbadhyate yathA ca trayodazena mucyate tadetatpUrvoktameva bandhamokSayoH pratipAdanaM kriyate, anantarasUtreNa cAyaM saMbandhaH, tadyathA - bhikSuNA caraNakaraNavidA karmakSapaNAyodyatena dvAdaza kriyAsthAnAnikarmabandhakAraNAni samyak parihartavyAni tadviparItAni ca mokSasAdhanAni AsevitavyAni ityanena saMbandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasyopakramAdIni cakhAryanuyogadvArANi bhavanti, tatrApyupakramAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-karmaNAM bandho'nena pratipAdyate tadvi| mokSazreti / nAma niSpanne tu nikSepe kriyAsthAnamiti dvipadaM nAma, tatrApi kriyApadanikSepArthaM prastAvamAracayanniryuktikRdAhakiriyAo bhaNiyAo kiriyAThANaMti teNa ajjhayaNaM / ahigAro puNa bhaNio baMdhe taha mokkhamagge ya // 165 // dadde kiriejaNayA tha payoguvAyakaraNijjasamudANe / iriyAvahasaMmante sammAmicchA ya micchate // 166 // | nAmaM ThabaNA davie khete'ddhA uha uvaratI basahI / saMjamapaggahajohe acalagaNaNa saMghaNA bhAve // 167 // saMmudANiyANiha tao saMmaSautte ya bhAvaThANaMmi / kiriyAhiM purisa pAvAie u save parikkhejjA // 168 // tatra kriyanta iti kriyAstAca karmabandhakAraNatvenA''vazya kAntarvartini pratikramaNAdhyayane 'paDikkamAmi terasahiM kiriyAThANehiM' ti asminsUtre 'bhihitAH / yadivA ihaiva kriyA: 'bhaNitA' abhihitAstenedamadhyayanaM kriyAsthAnamityucyate / tacca kriyAsthAnaM kriyAvatsveva bhavati nAkriyAvatsu, kriyAvantazca kecidvadhyante kecinmucyante'to'dhyayanArthAdhikAraH punarabhihito bandhe tathA mokSamArge | ceti / tatra nAmasthApane sugamalAdanAdRtya dravyAdikAM kriyAM pratiSAdayitumAha-tatra dravye - dravyaviSaye yA kriyA ejanatA 'eja | kampane' jIvasthAjIvasya vA kampanarUpA calanasvabhAvA sA dramyakriyA, sApi prayogAdvisrasayA vA bhavet, tatrApyupayogapUrvikA | vA'nupayogapUrvikA nA akSinimeSamAtrAdikA sA sarvA dravyakrineti / bhAvakriyA khiyaM, tadyathA - prayogakriyA upAyakriyA karaNIyakriyA samudAnakriyA IrSyApathakriyA samyaklakriyA sammannidhyAtakriyA midhyAtvakriyA ceti / tatra prayogakriyA manovAkkAyalakSaNA tridhA, tatra sphuradbhirmanodravyairAtmana upayogo bhavati, evaM vAkAyayorapi vaktavyaM, tatra zabde niSpAdye vAkAyayordvayorapyupayogaH, tathA coktam- "giNDa ya kAieNaM Nisiraha vaha bAieNa jogeNa" gamanAdikA tu kAyakriyaiva 1, upAyakriyA tu ghaTAdikaM dravyaM yenopAyena kriyate, tadyathA - mRtkhana namardanacakrAropaNadaNDa cakrasalilakumbhakAravyApArairyAvadbhirupAyaiH kriyate sA sarvopAyakriyA 2, karaNIyakriyA tu yadyena prakAreNa karaNIyaM tattenaiva kriyate nAnyathA, tathAhi - ghaTo mRtpiNDAdikayaiva sAmayyA kriyate na pASANasikatAdikayeti 3, samudAnakriyA tu yatkarma prayogagRhItaM samudAyAvasvaM satprakRtisthityanubhAvapradezarUpatayA 1 AcArAhavRttiH " patre / 2 0yaM draSTavyA pra0 / 3 kAyayogayuktasya / 4 prayojanaM vyApAraH / 5 grahAti ca kAyikena nissArayati vAcikena yogena yayA vyavasthApyate sA samudAnakriyA, sA ca mithyAdRSTerArabhya sUkSmasaMparAyaM yAvat bhavati 4, IryApathakriyA tUpazAntamohAdArabhya sayogikevalinaM yAvaditi 5, samyaktvakriyA tu samyagdarzanayogyAH karmaprakRtIH saptasaptatisaMkhyA yayA badhnAti sA'bhidhIyate 6, samyanidhyAta kriyA tu tadyogyAH prakRtIcatuHsaptatisaMkhyA yayA krimayA banAti sA'bhidhIyate 7, mithyAtakriyA tu sarvA: prakRtIviMzatyuttarazatasaMkhyAstIrtha ka hAra kazarIratadaGgopAGgatrikarahitA yayA badhnAti sA midhyAkhakriyetyabhidhIyate 8 / sAmprataM sthAnanikSepArthamAha- iyaM ca gAthA''cAraprathamazrutaskandhe dvitIyAdhyayane lokavijayAkhye ' je guNe se mUlaTThANe' ityatra sthAnazabdasya sUtrasparzika niyuktyAM prabandhena vyAkhyAteti neha pratanyate / iha punaryayA kriyayA yena ca sthAnenAdhikArastaddarzayitumAhakriyANAM madhye samudAnikA kriyA yA vyAkhyAtA, tasyAzca kaSAyAnugatatvAt bahavo bhedA yatastatastAsAM sAmudAnikAnAM kriyANAmiha prakaraNe 'tautti adhikAro vyApAraH, samyakprayukte ca bhAvasthAne, tacceha viratirUpaM saMyamasthAnaM prazasta bhAvasaMghanArUpaM ca gRhyate, samyakprayuktabhAvasthAnagrahaNasAmarthyAdaryApathikI kriyApi gRhyate, sAmudAnikA kriyAgrahaNAccAprazastabhAvasthAnAnyapi gRhItAni, Abhiva pUrvoktAbhiH kriyAbhiH pUrvoktAn puruSAn tadvArAyAtAnprAvAdukAMca parIkSeta sarvAnapIti / yathA caivaM tathA svata eva mUtrakAra: 'taMjahA se egaiyA maNussA bhavaMtI' tyAdinA tathA prAvAdukaparIkSAyAmapi 'NAyao uvagaraNaM ca vippajahAMya bhikkhAyariyAe samuTTiyA' ityAdinA vakSyatIti / gato niryuktyanugamaH, sAmprataM mUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM mUtramucArathitavyaM, taccedam For Private Personal Use Only 2. kriyA sthAnAdhyaya0kriyA. sthAnayonikSepAH // 304 //
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 sUtrakRtAoM 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 305 // yA'dAvevAsa sthAna vidyanta eke kevA suyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu kiriyAThANe NAmAyaNe paNNate, tassa NaM ayama8 2 kriyAiha khalu saMjUheNaM duve ThANe evamAhijaMti, taMjahA-dhamme ceSa adhamme theva uvasaMte va aNuvasaMte va // sthAnAdhya tattha NaM je se paDhamassa ThANassa ahammapakkhassa vibhaMge tassa NaM ayamaDhe paNNatte, iha khalu pAINaM yatrayoda vA 6 saMtegatiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-AriyA vege aNAriyA vege uccAgoyA vege NIyAgoyA vege zakriyAkAyamaMtA vege hassamaMtA vege suvaNNA vege duvaNNA vege surUvA vege durUvA vege ||tesiN ca NaM imaM etArUvaM sthAnAni daMDasamAdANaM saMpehAe taMjahA-Neraiesu vA tirikkhajoNiemu vA maNussesu vA devesu vA je yAvanne tahappagArA pANA vinnU veyaNaM veyaMti // tersi pi ya NaM imAI terasa kiriyAThANAI bhavaMtItimakkhAyaM, taMjahA-aTThAdaMDe 1 aNahAdaMDe 2 hiMsAdaMDe 3 akamhAdaMDe 4 diTThIvipariyAsiyAdaMDe 5 mosavattie 6 adinAdANavattie 7 ajjhatthavattie 8 mANavattie 9mittadosavattie 10 mAyAvattie 11 lobhavasie 12 iriyAvahie 13 // (sUtraM 16) sudharmasvAmI jambUsvAminamuddizyedamAha, tadyathA-zrutaM mayA''yuSmatA bhagavataivamAkhyAtam-iha khalu kriyAsthAnaM nAmAdhyayana bhavati, tasya cAyamarthaH-iha khalu 'saMjUheNaM'ti 'sAmAnyena' saMkSepeNa samAsato dve sthAne bhavatA, ya ete kriyAvantaste sarve'pya- // 305 // nayoH sthAnayorevamAkhyAyante, tadyathA-dharme caivAdharme caiva, idamuktaM bhavati-dharmasthAnamadharmasthAnaM ca, yadivA-dharmAdanapetaM dharmya viparItamadharmya, kAraNazudyA ca kAryazuddhirbhavatItyAha-upazAntaM yattaddharmasthAnam , anupazAntaM cAdharmasthAnaM, tatropazAnte-upazamaprA ne dharmasthAne dharmyasthAne vA kecana mahAsatvAH samAsabhottarottarazubhodayA vartante, pare ca tadviparyaste viparyastamatayaH saMsArAbhiSvaGgiNo'dho'dhogatayo vartante / iha ca yadyapyanAdibhavAbhyAsAdindriyAnukUlatayA prAyazaH pUrvamadharmapravRtto bhavati lokaH pavA-19 sadupadezayogyAcAryasaMsargAddharmasthAne pravartate tathA'pyabhyarhitakhAtpUrva dharmasthAnamupazamasthAnaM ca pradarzitaM, pazcAcadviparyastamiti // 1 // sAmprataM tu yatra prANinAmanupadezataH svarasapravRtyA''dAveva sthAnaM bhavati tadadhikRtyAha-'tattha NaM' ityAdi, tatreti vAkyopanyAsArthe Namiti vAkyAlaGkAre yo'sau prathamAnuSTheyatayA prathamasyAdharmapakSasya sthAnasya vividho bhaGgo vimaGgo-vibhAgo vicArastassAyamartha iti / 'iha asin jagati prAcyAdiSu dikSu madhye'nyatarasyAM dizi 'santi' vidyante eke kecana 'manuSyAH puruSAH , te caivaMbhUtA bhavantItyAha, tadyathA-ArAdhAtAH sarvaheyadharmebhya ityAryAH tadviparItAzcAnAryA eke kecana bhavanti yAvadUrUpAH surUpAzceti / 'teSAM ca' AryAdInAm 'idaM' vakSyamANametadrUpaM daNDayatIti daNDaH-pApopAdAnasaMkalpastasya samAdAnaM grahaNaM 'saMpehAe'tti saMprekSya, tacca caturgatikAnAmanyatamasya bhavatIti darzayati-taMjahe tyAdi, tadyathA-nArakAdiSu, ye cAnye tathAprakArAsta davartinaH suvarNadurvarNAdayaH 'prANAH prANino vidvAMso vedanA-zAnaM tad 'vedayanti' anubhavanti, yadivA sAtAsAta| rUpAM vedanAmanubhavantIti, atra cakhAro bhaGgAH, tadyathA-saMjJino vedanAmanubhavanti vidanti ca 1 siddhAstu vidanti nAnubhava|nti 2 asaMjhino'nubhavanti na punarvidanti 3 ajIvAstu na vidanti nApyanubhavantIti 4, iha punaH prathamatRtIyAbhyAmadhikAro dvitIyacaturthAvavastubhUtAviti, 'teSAM ca nArakatiryaanuSyadevAnAM tathAvidhajJAnavatAm 'imAni' vakSyamANalakSaNAni trayodaza kriyAsthAnAni bhavantItyevamAkhyAtaM tIrthakaragaNadharAdibhiriti / kAni punastAnIti darzayitumAha-'taMjahe tyAdi, tadyathetyayamudAharaNavAkyopanyAsArthaH, 'AtmArthAya' svaprayojanakRte daNDo'rthadaNDaH pApopAdAnaM 1, tathA'narthadaNDa iti niSprayojanameva 2kriyAsAvadhakriyAnuSThAnamanarthadaNDaH 2, tathA hiMsanaM hiMsA-prANyupamardarUpA tayA saiva vA daNDo hiMsAdaNDaH 3, tathA'kasA anupayu-8 sthAnAdhyaktasya daNDo'kasmAddaNDaH, anyasya kriyayA'nyasya vyApAdanamiti 4, tathA dRSTeviparyAso-rajjvAmiva sarpabuddhistayA daNDo dRSTivipa- ya01arthasadaNDaH, tadyathA-leSThukAdicudyA zarAdyabhighAtena caTakAdivyApAdanaM 5, tathA mRSAvAdapratyayikaH, sa ca sadbhUtanihavAsadbhUtA daNDakriyA ropaNarUpaH 6, tathA adattasya parakIyasyA''dAnaM-khIkaraNamadattAdAnaM-steyaM tatpratyayiko daNDa iti 7, tathA''tmanyadhyadhyAtma tatra bhava AdhyAtmiko daNDaH, tadyathA-ninimittameva durmanA upahatamanaHsaMkalpo hRdayena dUyamAnazcintAsAgarAvagADhaH saMtiSThate 8, tathA jAtyAdyaSTamadasthAnopahatamanAH parAvamadarzI tasya mAnapratyayiko daNDo bhavati 9, tathA mitrANAmupatApena doSo mitradoSastapratyayiko daNDo bhavati 10, tathA mAyA-paravacanabuddhistayA daNDo mAyApratyayikaH 11, tathA lobhapratyayiko-lobhanimittodaNDa | iti 12, tathA evaM paJcabhiH samitibhiH samitasya tisRbhirguptibhirguptasya sarvatropayuktasryApratyayikaH sAmAnyena karmabandho bhavati | 13, etacca yodazaM kriyAsthAnamiti // 'yathoddezastathA nirdeza' itikRkhA prathamAkriyAsthAnAdArabhya vyAcikhyAsurAhapaDhame daMDasamAdANe aTThAdaMDavattietti Ahijai, se jahANAmae kei purise Ayahe vA jAiheuM vA agAraha vA parivAraheDaM vA mittahau~ vA NAgahe vA bhUtahe vA jakkhahe uMvA taM daMDaM tasathAvarehiM pANehiM // 306 // sayameva Nisiriti aNNaNavi NisirAveti aNNapi NisiraMtaM samaNujANai, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvanaMti Ahijaha, padame daMDasamAdANe ahAdaMDavattietti Ahie // (sUtraM 17) 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 306 //
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskave zIlAhIyAvRttiH // 307 // 205 yatprathamanupAtaM daNDasamAdAnamarthAya daNDa ityevamAkhyAyate tasyAyamarthaH, tadyathA nAma kacitpuruSaH, puruSagrahaNamupalakSaNaM | sarvo'pi cAturgatikaH prANI 'Atmanimittam' AtmArtha tathA 'jJAtinimittaM' khajanAdyartha tathA agAraM gRhaM tanimittaM tathA 'parivAro' dAsIkarmakarAdikaH parikaro vA - gRhAdervRtyAdikastabhimittaM tathA mitranAgabhUtayakSAdyarthaM 'taM' tathAbhUtaM svaparopaghAtarUpaM daNDaM sasthAvareSu prANiSu svayameva 'nisRjati' nikSipati, daNDamiva daNDamupari pAtayati, prANyupamardakAriNIM kriyAM karotItyarthaH, tathA'nyenApi kArayati, aparaM daNDaM nisRjantaM samanujAnIte, evaM kRtakAritAnumatibhireva tasyAnAtmajJasya tatpratyayikaM sAvadhakriyopAsaM karma 'AdhIyate' saMbadhyate iti / etatprathamaM daNDasamAdAnamarthadaNDapratyayikamityAkhyAtamiti // ahAvare doce daMDasamAdANe aNadvAdaMDavansienti Ahijjai, se jahANAmae kei purise je ime tasA pANA bhavaMti te No acAe No ajiNAe No maMsAe No soNiyAe evaM hiyayAe pittAe basAe picchAe pucchA bAlAe siMgAe bisANAe daMtAe dADhAe hAe pahAruNie aTThIe aTThimaMjAe No hiMsiMsa mesi No hiMsaMti meti No hiMsissaMti meti No puttaposaNAe No pasuposaNayAe No agAraparivahaNatAeM No samaNamAhaNavantaNAheuM No tassa sarIragassa kiMci vippariyAditA bhavaMti se haMtA aisA bhetA lupahasA vilupaisA uvahasA ujjhiuM bAle berassa AbhAgI bhavati, aNaTThAdaMDe // se jahANAmae kei puri ime thAvarA pANA bhavaMti, taMjahA ikaDA i vA kaDiNA i vA jaMtugA i vA paragA i vA mokkhA ha vA taNAvA kasA i vA kucchagA i vA pacagA i vA palAlA i vA, te No putaposaNAe No pasuposaory No agArapaDivUhaNayAe No samaNamAhaNaposaNayAe No tassa sarIragassa kiMci vipArayAittA bhavaM ti, se haMtA cheptA bhesA luMpaintA viluMpaittA uddavattA ujjhiuM bAle verassa AbhAgI bhavati, aNaTThAdaMDe // se jahANAmae kei purise kacchaMsi vA dahaMsi vA udagaMsi vA daviyaMsi vA balayaMsi vA NUmaMsi vA gahaNaMsi vA gahaNaviduggaMsi vA vaNaMsi vA vaNaviduggaMsi vA padvayaMsi vA pavayaviduggaMsi vA taNAI Usaviya Usaviya sayameva agaNikAyaM Nisirati aNNeNavi agaNikAyaM NisirAveti aNNaMpi agaNikAyaM NisiriMtaM samaNujANai aNaTThAdaMDe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajjanti Ahijai, doghe daMDasamAdANe aNadvAdaMDavattienti Ahie // sUtram 18 // tathAparaM dvitIyaM daNDasamAdAnamanarthadaNDapratyayikamityabhidhIyate, tadadhunA vyAkhyAyate, tadyathA nAma kacitpuruSo nirnimittameva nirvivekatayA prANino hinasti, tadeva darzayitumAha- 'je ime' ityAdi, ye kecana 'amI' saMsArAntarvartinaH pratyakSA vastAdayaH prANinastAMzcAsau hiMsAca zarIraM 'no' naivAcayai hinasti, tathA'jinaM carma nApi tadartham evaM mAMsazoNitahRdayapittavasA picchapucchavAlazRGga viSANanakhastrAyvasthyasthimajjA ityevamAdikaM kAraNamuddizya, naivAhiMsiSurnApi hiMsanti nApi hiMsayiSyanti mAM madIyaM ceti, tathA no 'putrapoSaNAye 'ti putrAdikaM poSayiSyAmItyetadapi kAraNamuddizya na vyApAdayati, tathA nApi pazUnAM poSaNAya, tathA'gAraM gRhaM tasya paribRMhaNam - upacayastadarthaM vA na hinasti, tathA na zramaNabhAkSaNavartanAhetuM, tathA yattena pAlayitumArabdhaM no tasya zarIrasya kimapi paritrANAya 'tat' prANavyaparopaNaM bhavati ityevamAdikaM kAraNamanapekSyaivAsau krIDayA tacchIlatayA vyasanena vA prANinAM hantA bhavati daNDAdibhiH tathA chesA bhavati karNanAsikAvikartanataH tathA melA zUlAdinA tathA lumpayitA | anyatarAGgAvayavavikartanataH tathA vilamba yitA akSyutpATanacarmavikartanakarapAdAdicchedanataH paramAdhArmikavatprANinAM nirnimittameva nAnAvidhopAyaiH pIDotpAdako bhavati tathA jIvitAdapyapadrAvayitA bhavati, sa ca sadvivekamujjhitvA''tmAnaM vA parityajya bAlavaDAla :- ajJo'samIkSitakAritayA janmAntarAnubandhino vairasyAbhAgI bhavati, tadevaM nirnimittameva pazcendriyaprANipIDanato yathA'na| rthadaNDo bhavati tathA pratipAditam adhunA sthAvarAnadhikRtyocyate- 'se jahe' tyAdi, yathA kazcitpuruSo nirvivekaH pathi gacchan vRkSAdeH pallavAdikaM daNDAdinA pradhvaMsayan phalanirapekSastacchIlatayA vrajati, etadeva darzayati- 'je ime' ityAdi, ye kecana | 'amI' pratyakSAH sthAvarA vanaspatikAyAH prANino bhavanti, tadyathA ikaDAdayo vanaspativizeSA uttAnArthAstadiheyamikaDA mamAnayA prayojanamityevamabhisaMdhAya na chinatti, kevalaM tatpatrapuSpaphalAdi nirapekSastacchIlatayA chinacItyetatsarvatrAnuyojanIyamiti, tathA na putrapoSaNAya no pazupoSaNAya nAgArapratibRMhaNAya na zramaNa brAhmaNavRttaye nApi zarIrasya kizcitparitrANaM bhaviSyatIti, kevalameva| mevAsau vanaspatiM hantA chettetyAdi yAvajanmAntarAnubandhino vairasyAbhAgI bhavati, ayaM vanaspatyAzrayo'narthadaNDo'bhihitaH // sAmpratamampAzritamAha - ' se jahe 'tyAdi, tadyathA nAma kazcitpuruSaH sadasadvivekavikalatayA kacchAdikeSu dazasu sthAneSu vanadurgaparya - nteSu tRNAni - kuzapuSpakAdIni paunaHpunyenordhvAdhaH sthAni kRtA 'agnikArya' hutabhujaM 'nissRjati' prakSipatyanyena vA'gnikAryaM bahusaccApakAriNaM davArtha 'nisarjayati' prakSepayatyanyaM ca nisRjantaM smnujaaniite| tadevaM yogatrikeNa kRtakAritAnumatibhistasya For Private Personal Use Only 2 kriyAsthAnAdhya| anarthadaNDaH // 307 //
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 sUtrakRtAGge yatkizcanakAriNaH 'tatpratyayikaM davadAnanimittaM 'sAvayaM karma' mahApAtakamAkhyAtam , etacca dvitIyamanarthadaNDasamAdAnamAkhyA 2kriyA2 zrutaska- tamiti // tRtIyamadhunA vyAcikhyAsurAha sthAnAdhya. ndhe zIlAahAvare tacce daMDasamAdANe hiMsAdaMDavattietti Ahijjai, se jahANAmae kei purise mamaM vA mami vA annaM hiMsAdaNDa: dIyAvRttiH vA agniM vA hiMsiMsu vA hiMsaha vA hiMsissai vA taM daMDaM tasathAvarehiM pANehiM sayameva Nisirati annnne||308|| Navi NisirAveti annapi NisiraMtaM samaNujANai hiMsAdaMDe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvarjati Ahi jai, tacce daMDasamAdANe hiMsAdaMDavattiesi Ahie // sUtram 19 // ___ athAparaM tRtIyaM daNDasamAdAnaM hiMsAdaNDapratyayikamAkhyAyate, tadyathAnAma kazcit 'puruSaH' puruSakAraM vahan svato maraNabhIrutayA | vA mAmaraM ghAtayiSyatItyevaM matvA kaMsavaddevakIsutAn bhAvato jaghAna madIyaM vA pitaramanyaM vA mAmakaM-mamIkAropetaM parazurAmavakArtavIrya jaghAnAnyaM vA kazcanAyaM sarpasiMhAdiyAMpAdayiSyatIti masA sarSAdikaM vyApAdayati anyadIyasya vA kasyaciddhiraNyapa-18 zvAderayamupadravakArItikRtvA tatra daNDaM nisRjati, tadevamayaM mA madIyamanyadIyaM vA hiMsitavAn hinasti hisiSyatItyevaM saMbhAvite / se sthAvare vA 'taM daNDa' prANavyaparopaNalakSaNaM svayameva nisajati anyena nisarjayati nisRjantaM vA'nyaM samanujAnIte / itye- // 30 // tattRtIyaM daNDasamAdAnaM hiMsAdaNDapratyayikamAkhyAtamiti // ahAvare cautthe daMDasamAdANe akasmAt daNDavattietti Ahijai, se jahANAmae ke purise kacchaMsi vA jAva vaNaviduggaMsi vA miyavasie miyasaMkappe miyapaNihANe miyavahAe gaMtA ee miyattikAuM annayarassa miyassa vahAe usu AyAmesA NaM NisirejA, sa miyaM vahissAmittikaTTa tittiraM vA vagaM vA caDagaM vA lAvagaM vA kavoyagaM vA kaviM vA kaviMjalaM vA viMcittA bhavai, iha khalu se annassa aTTAe aNNaM phusati akamhAdaMDe // se jahANAmae kei purise sAlINi vA vIhINi vA kodavANi vA kaMgaNi vA paragANi vA rAlANi vA NilijamANe annayarassa taNassa vahAe satthaM NisirejA, se sAmagaM taNagaM kumudurga vIhIUsiyaM kalesuyaM taNaM chiMdissAmittikaTTha sAliM vA vIhiM vA kohavaM vA kaMguM vA paragaM vA rAlayaM vA chidittA bhavai, iti khalu se annassa aTTAe annaM phusati akamhAdaMDe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaM Ahijjai, cautthe daMDasamAdANe akamhAdaMDavattie Ahie // sUtram 20 // athAparaM caturtha daNDasamAdAnamakarasAddaNDapratyayikamAkhyAyate, iha cAkamAdityayaM zabdo magadhadeze sarveNApyAgopAlAGganAdinA saMskRta evoccAryata iti tadihApi tathAbhUta evoccarita iti / tadyathA nAma kazcitpuruSo lubdhakAdikaH kacche vA yAvadanadurge vA gakhA mRgaiH-hariNairATavyapazubhirvRttiH-vartanaM yasya sa mRgavRttikaH, sa caivaMbhUto mRgeSu saMkalpo yasyAsau mRgasaMkalpaH, etadeva | darzayati-mRgeSu praNidhAnam-antaHkaraNavRttiryasya sa mRgapraNidhAnaH-ka mRgAndrakSyAmItyetadadhyavasAyI san mRgavadhArtha kacchA| diSu gantA bhavati, tatra ca gataH san dRSTvA mRgAnete mRgA ityevaM kRlA teSAM madhye'nyatarasya mRgasya vadhArtham 'ipuM' zaraM 'AyAme 'tti AyAmena samAkRSya mRgamuddizya nisRjati, sa caivaM saMkalpo bhavati-yathA'haM mRgaM haniSyAmIti iSu kSiptavAn , sa ca tene puNA tittirAdikaM pakSivizeSa vyApAdayitA bhavati, tadevaM khalvasAvanyasyArthAya nikSipto daNDo yadA'nyaM 'spRzati' ghAtayati sUtrakRtAGge so'kasmAddaNDa ityucyate / adhunA vanaspatimuddizyAkassAddaNDamAha-'se jahe tyAdi, tadyathA nAma kazcitpuruSaH kRSIvalA- 2 kriyA2zrutaska- diH zAlyAdeH-dhAnyajAtasya 'zyAmAdikaM tRNajAtamapanayan dhAnyazuddhiM kurvANaH sannanyatarasya tRNajAtasyApanayanArtha ' za za sthAnAdhya. ndhe zIlA- dAtrAdikaM nisRjet , sa ca zyAmAdikaM tRNaM chetsvAmItikRkhA'kasmAcchAliM vA yAvat rAlaka vA chindyAdrakSaNIyasyaivAsAvakamA-8 | akasmAibIyAvRttiH cchettA bhavati, ityevamanyasyArthAya-anyakRte'yaM vA 'spRzati chinatti, yadivA 'spRzatI' tya'nApi paritApaM karotIti darza-11 STiviSayA sadaNDau // 309 // yati, tadevaM khalu tasya' tatkartuH 'tatpratyayikam' akasmAddaNDanimittaM 'sAvadya' miti pApam 'AdhIyate' saMbadhyate, tadetaccaturtha // 4 // daNDasamAdAnamakassAddaNDapratyayikamAkhyAtamiti // ahAvare paMcame daMDasamAdANe dihivipariyAsiyAdaMDavattietti Ahijai, se jahANAmae kei purisa mAIhiMvA piIhiM vA bhAIhiM vA bhagiNIhiM vA bhajAhiM vA puttehiM vA dhUtAhiM vA suNhAhi vA saddhiM saMvasamANe mittaM amittameva mannamANe mitte hayapuve bhavai dihivipariyAsiyAvaMDe / / se jahANAmae kei purise gAmaghAyaMsi vA NagaraghAyaMsi vA kheDa0 kabbaDa0 maDaMbaghAyaMsi vA doNamuhaghAyaMsi vA paTTaNaghAyaMsi vA AsamaghAyaMsi vA sannivesaghAyaMsi vA niggamaghAyaMsi vA rAyahANighAyaMsi vA ateNaM teNamiti mantramANe ateNe hayapuve bhavaI dihivipariyAsiyAdaMDe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajjati Ahijai, paMcame daMDasa. // 309 // 'mAdANe dihivipariyAsiyAdaMDavattietti Ahie // sUtram 21 // athAparaM paJcamaM daNDasamAdAnaM dRSTiviparyAsadaNDapratyayikamityAkhyAyate, tadyathA nAma kazcitpuruSaH-cArabhaTTAdiko mAtRpitRbhrA. seatsetteeroecenenes E6eroeseceversectselesese:seccioc.
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ 207 Sacs | daNDA tRbhaginIbhAryAputraduhitasnupAdimiH sArdha (saM)vasan tiSThan zAtipAlanakRte mitrameva dRSTiviparyAsAdamitro'yamityevaM manyamAno 'hanyAt' vyApAdayet tena ca dRSTiviparyAsavatA mitrameva hatapUrva bhavatIti ato dRSTiviparyAsadaNDo'yam // punarapyanyathA | | tamevAha-'se jahe' tyAdi, tadyathA nAma kazcitpuruSaH puruSakAramudbahan grAmaghAtAdike vibhrame prAntacetA dRSTiviparyAsAdacaurameva | cauro'yamityevaM manyamAno vyApAdayet, tadevaM 'tena' prAntamanasA vibhramAkulenAcaura eva hatapUrvo bhavati, so'yaM dRSTiviparyAsa-8 daNDaH, tadevaM khalu 'tasya' dRSTiviparyAsavat tatpratyayikaM sAvadhaM karmAdhIyate / tadevaM paJcamaM daNDasamAdAnaM dRSTiviparyAsapratyayi-18 kamAkhyAtamiti // ahAvare chaThe kiriyaTThANe mosAvattiesi Ahijai, se jahANAmae kei purise Ayahe vA jAihe thA | agAraheuM vA parivAraheuM vA sayameva musaM vayati aNNeNavi musaM vAei musaM vayaMtaMpi aNNaM samaNujANai, evaM khalu tassa napattiyaM sAvajaMti Ahijjai, chaTTe kiriyaTThANe mosAvattietti Ahie // mUtram 22 // athAparaM SaSThaM kriyAsthAnaM mRSAvAdapratyayikamAkhyAyate, tatra ca pUrvoktAnAM pazcAnAM kriyAsthAnAnAM satyapi kriyAsthAnale prAyazaH paropaghAto rAvatItikRkhA daNDasamAdAnasaMjJA kRtA, paSThAdiSu ca bAhulyena na paravyApAdanaM bhavatItyataH kriyAsthAnamityeSA saMjJocyate, tadyathA nAma kazcitpuruSaH khapakSAvezAdAgrahAdAtmanimittaM yAvatparivAranimittaM vA sadbhUtArthanihavarUpamasadbhUtodbhAvanakha bhAvaM vA svayameva mRSAvAdaM vadati, tadyathA-nAhaM madIyo vA kazcicaurA, sa ca cauramapi sadbhUtamapyarthamapalapati, tathA| 18, paramacauraM cauramiti vadati, tathA'nyena mRSAvAda bhANayati, tathA'nyAMzca mRSAvAdaM vadataH samanujAnIte / tadevaM khalu tasya sUtrakRtAGge 18| yogatrikakaraNatrikeNa mRSAvAdaM vadatastatpratyayikaM sAvadhaM karma 'AdhIyate' saMbadhyate, tadetatpaSThaM kriyAsthAnaM mRSAvAdapratlAya-182 kriyA2 zrutaska- kamAkhyAtamiti // sthAnAdhya. ndhe zIlA- ahAvare sattame kiriyaTThANe adinnAdANavattietti Ahivai, se jahANAmae kei purise AyaheuM vA mRSAvAdAkIyAvRttiH jAva parivAraheDa vA sayameva adinnaM Adiyaha anneNavi adinnaM AdiyAveti adinnaM AdiyaMtaM annaM dhyaatmik||31|| samaNujANai, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvarjati Ahijaha, sattame kiriyaTThANe adinnaadaannvttietti| Ahie // sUtram 23 // athAparaM saptamaM kriyAsthAnamadattAdAnapratyayikamAkhyAyate, etadapi prAgvanneyaM, tadyathA nAma kazcitpuruSa AtmanimittaM yAvatparivAranimittaM paradravyamadattameva gRhNIyAdaparaM ca grAhayedgRhantamapyaparaM samanujAnIyAdityevaM tasyAdattAdAnapratyayikaM karma saMbadhyate / | iti saptamaM kriyAsthAnamAkhyAtamiti // ahAvare aTThame kiriyaTThANe ajjhatthavattietti Ahijai, se jahANAmae kei purise Natthi NaM kei kiMci visaMvAdeti sayameva hINe dINe duDhe dummaNe ohayamaNasaMkappe ciMtAsogasAgarasaMpaviDhe karatalapalhatthamuhe ahajjhANovagae bhUmigayadihie jhiyAi, tassa NaM ajjhatthayA AsaMsaiyA cattAri ThANA eva- 18 // 310 // mAhijai (jaMti), taM0-kohe mANe mAyA lohe, ajjhatthameva kohamANamAyAlohe, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti AhijaDa, aTThame kiriyaTThANe ajhatyavattietti Ahie // sUtram 24 // athAparamaSTamaM kriyAsthAnamAdhyAtmikamiti-antaHkaraNodbhavamAkhyAyate, tadyathA nAma kazcitpuruSazcintotprekSApradhAnaH, tasya ca nAsti kazcidvisaMvAdayitA-na tasya kazcidvisaMvAdena paribhAvena vA'sadbhUtodbhAvanena vA cittaduHkhamutpAdayati, tathApyasau svayameva varNApasadavaddIno durgatavaddhIno duzcittatayA duSTo durmanAstathopahato'svasthatayA manaHsaMkalpo yasya sa tathA, tathA cintaiva zoka iti vA (sa eva) sAgaraH cintAzokasAgarazcintApradhAno vA zokazcintAzokaH sa eva sAgaraH tatra praviSTaH cintAzokasAgarapraviSTaH / tathA bhUtazca yadavastho bhavati taddarzayati-karatale paryastaM mukhaM yasya sa tathA'harnizaM bhavati, tathA''rtadhyAnopagato'pagatasadvivekatayA dharma| dhyAnAddUravartI ninimittameva dvandvopahatavaddhyAyati / tasyaivaM cintAzokasAgarAvagADhasya sata AdhyAtmikAni-antaHkaraNodbhavAni manaHsaMzritAnyasaMzayitAni vA niHsaMzayAni cakhAri vakSyamANAni sthAnAni bhavanti, tAni caivamAkhyAyante, tadyathA krodhasthAnaM | mAnasthAnaM mAyAsthAnaM lobhsthaanmiti| te cAvazyaM krodhamAnamAyAlomA Atmano'dhi bhavantyA(ntItyA) yAtmikAH, ebhireva madbhirduSTaM | mano bhavati / tadevaM tasya durmanasaH krodhamAnamAyAlobhayata evamevopahatamanaHsaMkalpasya 'tatpratyayikam' adhyAtmanimittaM sAvA karma 'AdhIyate' saMbadhyate / tadevamaSTamametakriyAsthAnamAdhyAtmikAkhyamAkhyAtamiti // ahAvare Navame kiriyahANe mANavattietti Ahijai, se jahANAmae kei purise jAtimaeNa vA kulamaeNa vA balamapaNa vA svamaeNa vA tavamaeNa vA sugamaeNa vA lAbhamapaNa vA ismariyamaeNa vA pannAmaeNa vA annatareNa vA mayahANeNaM matte samANe paraM hIleti niMdeti vimati garahati paribhavai avamaNeti, ittarie ayaM, ahamaMsi puNa visiTThajAikulabalAiguNovavee, evaM appANaM mamukkasse, dehanue kammaci eesesesesesesedeseekeeeseceaeseseseseeeeeeeeseces cacademasasoosa9298992909290009002020129202012979900
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 esed bhUtrakatAoM tie apase payAha, saMjahA-gambhAno ganmaMjammAlo jammaM mArAo mAraM NaragAo NaragaM caMDe thaddhe 2kriyA2zrutaska- cavale mANiyAvi bhavA, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvarjati Ahijai, NaSame kiriyAThANe mANavasi- sthAnA bezIlA- etti Ahie // sUtram 25 // mAnadaNDa: bIyAttiH athAparaM navamaM kriyAkhAnaM mAnapratyAyikamAkhyAyate, tayathA nAma kazcitpuruSo jAtyAdiguNopetaH san jaatikulblruuptpaayu||31|| talAmaizcaryaprajJAmadAspairaSTamirmadakhAnairanyatareNa vA macaH paramavamabudhyA hIlapati tathA nindati jugupsate gaIti paribhavati, etAni caikArthikAni kathacinedaM votprekSya vyAkhyeyAnIti / yathA paribhavati tathA darzayati-itaro'yaM jaghanyo hInajAtikA tathA mattaH kulabalarUpAdimidamapaSTaH sarvajanAvagIto'yamiti / ahaM punarviziSTajAtikulabalAdiguNopetaH, evamAtmAnaM samutkarSayediti / sAmprataM mAnokA vipAkamAha-dehae' ityAdi, tadeva jAtyAdimadonmattA sabhihaiva loke garhito bhavati, atra ca jAtyAdipadavayAdisaMyogA draSTavyAH, te caivaM bhavanti-jAtimadaH kasyacina kulamadaH, aparasya kulamado na jAtimadaH, paraspomayas , aparasyAnumayamityevaM padatrayeNASTau caturmiH poDazetyAdi yAvadaSTamiH padaiH SaTpaMcAzadadhikaM zatadvayamiti, sarvatra madAbhAvarUpazcaramamaGgaH zuddha iti / paraloke'pi ca mAnI duHkhamAgbhavatItyanena pradazyate-khAyuSaH dhaye dehAsyuto bhavAntaraM gacchan zubhAzubhakarmadvitIyaH kameMpalAmaizvamaikyAt yogazAle 'jAtiSThAme yatra na prazAmadaH pRSaka prazamaratau ca jAtikuleyAdI maizvaryamada iti prasiddhadhanurodhenAnyatarAviSakSaNAdvASTabhiriti / S // 31 // .vitumArapra.pacamyantasAsAdo rUpam / 4 bhavanta, 5vazyamANaH tadevamiyAditaH dhura iti paryantaH pATho'traya bhAbhAti / paraloke'pIti vAkyaM ca bhavatIyasthAne parAyacatAdavaza:-paratatraH prayAti, tapathA-garmAdgarbha paJcendriyApekSaM tathA garbhAdagarma vikalendriyetpadhamAnaH punaragarbhAdrbhamevamagarmAdagarmam etaca narakakalpagarmaduHkhApekSAyAmabhihitam , utpadyamAnaduHkhApekSayA khidamabhidhIyate-janmana ekasAdaparaM janmAMtaraM prajati tathA maraNaM mArastamAnmArAntaraM brajati, tathA narakadezyAt-zvapAkAdivAsAdralapramAdikaM narakAntaraM vrajati, yadivA narakAtsImantakAdikAdudRtya siMhamatsyAdAvutpadya punarapi tIvrataraM narakAntaraM vrajati / tadevaM naTavadraGgabhUmau saMsAracakravAle strInapuMsakAdIni bahUnyavasthAntarANyanubhavati / tadevaM mAnI paraparibhave sati caNDo raudro bhavati parasyApakaroti, tadabhAve khAtmAnaM vyApAdayati / tathA stabdhavapalo yatkiJcanakArI mAnI san sarvo'pyetadavastho bhavatIti / tadevaM 'tatpatyayika' mAnanimittaM / sAvayaM karma 'AdhIyate' saMvadhyate / navamametakriyAsthAnamAkhyAtamiti // ahAvare dasame kiriyaTThANe mitsadosavattiesi Ahijjai, se jahANAmae ke purise mAIhiM thA pitIhiM vA bhAIhiM vA bhaiNIhiM vA bhajAhiM vA dhUyAhiM vA puttehiM vA suNhAhiM vA saddhiM saMvasamANe tesiM annayaraMsi ahAlahugaMsi avarAhasi sayameva garuyaM daMDa nivatteti, saMjahA-sIodagaviyasi vA kArya uccholittA bhavati,usiNodagaviyaDeNa vAkAyaM osiMcittA bhavati,agaNikAeNaM kAyaM uvaDahisAbhavati, joseNa vA vesaNa vA NetteNa vAtayAi vA [kaNNeNa vA chiyAe vA layAe vA (annayareNa vA davaraeNa) pAsAI uhAlisA bhavati, daMDeNa vA aTThINa vA muTThINa vAlelUNa vAkavAleNa vA kArya AuhittA bhavati, tahappagAre purisajAe saMvasamANe dummaNA bhavati, pavasamANe sumaNA bhavati, tahappagAre purisajAevaMDapAsI gurue daMpurakara ahie imaMsi logaMsi ahie paraMsi logaMsi saMjalaNe kohaNa piTTimaMsi yAvi bhavati, evaM 2kiyA2 zrutaska-8 khalu tassa tappasiyaM sAvajaMti Ahijati, dasame kiriyaTThANe mittadosabasiesi Ahie // sUtram 26 / / sthAnA0 bezIlAathAparaM dazamaM kriyAsthAnaM mitradoSapratyayikamAkhyAyate, tadyathA nAma kazcitpuruSaH prabhukalpo mAtApitRsuhatvajanAdibhiH sArdha mitradeva hIyAttiH parivasaMsteSAM ca mAtApitrAdInAmanyatamenAnAbhogatayA yathAkathaMcillaghutame'pyaparAdhe vAcike durvacanAdike tathA kAyike hstpaa||31|| dAdike saMpaTTanarUpe kRte sati svayameva-AtmanA krodhAdhmAto gurutaraM 'daNDa' duHkhotpAdaka 'nirvartayati' karoti, tadyathA-zItodake 'vikaTe' prabhUte zIte vA zizirAdau tasya' aparAdhakartuH kAyamagho bolayitA bhavati, tathoSNodakaSikaTena 'kArya' zarIramapasibapitA bhavati, tatra vikaTagrahaNAduSNatelena kAJjikAdinA vA kAyamupatApayitA bhavati, tathA amikAyena ulyukena taptAyasA vA kAyadyapadAhayitA bhavati, tathA yotreNa vA vetreNa vA netreNa vA 'svacA vA' sanAdikayA latayA vA'nyatamena vA davarakeNa tADanataH 'tasya' aparAdhakartuH 'zarIrapAGaNi uddAlayituM ti carmANi lumpayituM bhavati, tathA daNDAdinA kAyamupatADayitA bhavatIti / tadevamalpAparAdhinyapi mahAkrodhadaNDavati tathAprakAre puruSajAte ekatra vasati sati tatsahavAsino mAtApitrAdayo durmanasastadaniSTAzayayA bhavanti, tasiMzca 'pravasati' dezAntare gacchati gate vA tatsahavAsinaH sumanaso bhavanti / tathAprakAratha purupajAto'lpe'pyaparAdhe mahAntaM daNDaM kalpayatIti, etadeva darzayitumAha-daNDasya pArtha daNDapAca tadvidyate yasthAsau daNDapArthI kh-18||312|| lpatayA stokAparAdhe'pi kupyati daNDaM ca pAtayati / tamapyatigurumiti darzayitumAha-daNDena guruko daNDaguruko yasya ca daNDo mahAn bhavati aso daNDena gururbhavati, tathA daNDaH puraskRtaH sadA puraskRtadaNDa ityarthaH, sa caivaMbhUtaH svassa pareSAM ca 'asmin satrakatAoM saMghaTanarUpe kazIta vA zizirAdau tala kAJjikAdinA vA kAmAcA vA' sanAdikapAzA daNDAdinA ka 500000000000000000000
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ 209 loke' alibheva janmani ahitaH prANinAmahitadaNDApAdanAt , tathA paraminnapi janmanyasAvahitaH, tacchIlatayA cAsau yasya kasyacideva yena kenacideva nimittena kSaNe kSaNe saMjvalayatIti saMjvalanaH, sa cAtyantakrodhano vadhabandhachavicchedAdiSu zIghrameva kriyAsu pravartate, tadabhAve'pyutkaTadveSatayA marmodghaTTanataH pRSThimAMsamaNi khAdet tattadasau brUyAt yenAsAvapi paraH saMjvalet jvali-1 tathAnyeSAmapakuryAt , tadevaM khalu tasya mahAdaNDapravartayitustaddaNDapratyayikaM sAvadhaM karmA''dhIyate / tadetadazamaM kriyAsthAnaM mitradroha4|| pratyayikamAkhyAtamiti / apare punaraSTamaM kriyAsthAnamAtmadoSapratyayikamAcakSate, navamaM tu paradoSapratyayika, dazamaM punaH prANatika kriyAsthAnamiti // ahAvare ekArasame kiriyahANe mAyAvattietti Ahijjai, je ime bhavaMti-gUDhAyArA tamokasiyA ulugapattalahuyA pacayaguruyA te AyariyAvi saMtA aNAriyAo bhAsAovi paujjati, anahAsaMtaM appANaM annahA mamaMti, asaM puTThA anaM vAgaraMti, annaM AikkhiyacaM asaM Aigvati // se jahANAmae ke purise aMtosalle taM sallaM No sayaM Niharati No aneNa NiharAveti No paDividvaMsei, evameva niNhaveha, aviumANe aMtoaMto riyai, evameva mAI mAyaM kaTu No Aloei No paDikamei No jiMdA No garahA No viudRi No visohera No akaraNAe anmuDhei No ahArihaM tabokammaM pAyacchittaM paDivajai, mAI assi sUtraka. 51 loe pacAyAha mAi paraMsi loe (puNo puNo) paJcAyAi niMdaha garahaha pasaMsaha NicarahaNa niyaha NisisUtrakRtAGge riyaM daMDa chAeti, mAI asamAhaDasuhalesse yAvi bhavai, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvajaMti Ahijai, 2 kriyA2 zrutaska- ekArasame kiriyaTThANe mAyAvattietti Ahie // sUtraM 27 sthAnAdhya0 ndhe zIlA- athAparamekAdazaM kriyAsthAnamAkhyAyate, tadyathA-ve kecanAmI bhavanti puruSAH, kiMviziSTAH ?-gUDha AcAro yeSAM te gUDhAcA- mAyApratyakIvAvRttiH rA:-galakartakagranthicchedAdayaH, te ca nAnAvidhairupAyairvizrambhamutpAdya pazcAdapakurvanti, pradyotAderabhayakumArAdivat / te ca mAyA-1|| yika 11 // 313 // zIlakhenAprakAzacAriNaH, tamasi kapituM zIlaM yeSAM te tamasikApiNasta eva ca kApikAH, parAvijJAtAH kriyAH kurvantItyarthaH / te rakhaceSTayevolUkapatravallaSavaH, kauzikapicchavallaghIyAMso'pi parvatabadgurumAtmAnaM manyante, yadivA'kAryapravRtteH parvatavanno stambhayituM zakyante, te cA'yadezotpannA api santaH zAThyAdAtmapracchAdanArthamaparabhayotpAdanArtha cAnAryabhASAH prayuJjate, paravyAmohAtha svamatiparikalpitabhASAbhiraparAviditAbhirbhASante, tathA'nyathAvyavasthitamAtmAnam anyathA-sAdhvAkAreNa manyante vyavasthApaya-101 nti ca, tathA'nyatpRSTA mAtRsthAnato'nyadAcakSate, yathA''mrAn pRSTAH kedArakAnAcakSate, vAdakAle vA kazcinnAtha (nyAya) vAditayA / vyAkaraNe pravINasta(NaM tarkamArgamavatArayati, yathA vA 'zaradi vAjapeyena yajete' tyasya vAkyasyArtha pRSTastadarthAnabhijJaH kAlAtipAtArtha zaratkAlaM vyAvarNayati, tathA'nyasiMzcArthe kathayitavye'nyamevArthamAcakSate ||tessaaN ca sarvArthavisaMvAdinAM kapaTaprapaJcacaturANAM vipAkodbhavanAya" dRSTAntaM darzayitumAha-'se jahe' tyAdi, tat yathA nAma kazcitpuruSaH saMgrAmAdapakrAnto'ntaH-madhye zalyaM- // 313 // tomarAdika yasya so'ntaHzalyaH, sa ca zalyaghaTTanavedanAbhIrutayA tacchalyaM na khato 'nirharati' apanayati-uddharati nApyanyeno-| dvArayati, nApi tacchalyaM vaidyopadezenauSadhopayogAdimirupAyaiH 'pratidhvaMsayati' vinAzayati, anyena kenacitpRSTo vApRSTo vA // // tacchalyaM niSprayojanameva 'nilate' apalapati, tena ca zalyenAsAvantarvatinA 'aviudramANe tti pIbyamAnaH 'aMto aMtoti madhye madhye pIDyamAno'pi rIyate' vrajati, tatkRtAM vedanAmadhisahamAnaH kriyAsu pravartata ityarthaH / mApanaM dArzantikamAha | 'evamevetyAdi, yathA'sau sazalyo duHkhabhAgbhavati evamevAsau 'mAyI' mAyAzalyavAn yatkRtabhakArya danmAyayA nigRTayana mAyA kRkhA na tAM mAyAmanyasai 'Alocayati' kathayati, nApi tasmAt sthAnAtpratikrAmati-na tato nisargata, nAdhyAtmasAkSika tanmAyAzalyaM nindati, tadyathA-dhimA yadahamevaMbhUtamakArya karmodayAttat kRtavAn , tathAnApi parasAkSikaM garhati AlocanArhasamIpe gato nApi ca jugupsate, tathA 'no viuddati' nApi tanmAyAkhyaM zalyamakAryakaraNAtmaka vividham anekaprakAraM troTayati| apanayati, yadyasyAparAdhasya prAyazcittaM tattena punastadakaraNatayA (na) nivartayatItyarthaH, nApi tanmayAdikamakArya sevitA''locanA| yAtmAnaM nivedya tadakAryAkaraNatayA'bhyuttiSThate, prAyazcittaM pratipadyApi noyuktavihArI bhavatItyarthaH, tathA nApi gurvAdibhirabhidhIyamAno'pi 'yathA'ham' akAryanirvahaNayogya prAyaH cittaM zodhayatIti prAyazcittaM-tapaHkarma viziSTaM cAndrAyaNAdyAtmaka 'pratipadyate abhyupagacchati / tadevaM mAyayA satkAryapracchAdakominneva loke mAyAvItyevaM sarvakAryeSvevAvizrambhaNakhena 'pratyAyAti' prakhyAti yAti, tathAbhUtazca sarvasyApi avizvAsyo bhavati, tathA coktam-"mAyAzIlaH puruSaH" (yadyapi na karoti kizcidaparAdhaM / sarvasyAvizvAsyo bhavati tathApyAtmadopahataH / / ) ityAdi, tathA'timAyAvivAdasau parasmin loke janmAntarAbAptau sarvAdhameza yAtanAsthAneSu narakatiryagAdiSu 'paunaHpunyena pratyAyAti' bhUyobhUyasteSvevAraghaTTaghaTIyatranyAyena pratyAgacchatIti / tathA nAnAvidhaiH / / prapaJcairvazcayikhA paraM nindati jugapsate, tadyathA-ayamajJaH pazukalpo nAnena kimapi prayojanamiti, evaM paraM nindagikhA''tmAnaM prazaM 500000000000000ccessary809009-9000000000000000000000000000 sa, tadyathA dhiGa mAM yadahAta' nApi tanmAyAkhyaM yatItyarthaH, nApi tanmayAH, tathA nApi tadakAryAkaraNatAhaNayogyaM prAya: TAMIT loke mAyAvItyeva yadyapi na karoti
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ SECREE 210 sUtrakRtAGge mAsayati, tadyathA-asAvapi mayA vaJcita ityevamAtmaprazaMsayA tuSyati, tathA coktam-"yenApatrapate sAdhurasAdhustena tuSyatI"ti / evaM | 2 zrutaska- cAsau labdhaprasaro'dhikaM nizcayena vA carati-tathAvidhAnuSThAyI bhavatIti nizvarati / tatra ca gRddhaH saMlasAnmAtRsthAnAma nivartate, sthAnAdhya. ndhe zIlA-- tathA'sau mAyAvalepena 'daNDa' prANyupamardakAriNaM 'nisRjya pAtayitA pazcAt 'chAdayati' apalapati anyasya vopari prakSipati, sa | hIyAvRttiHca mAyAvI sarvadA vaJcanaparAyaNaH saMstanmanAH sarvAnuSThAneSvapyevaMbhUto bhavati-asamAhRtA-anaGgIkRtA zobhanA lezyA yena sa. // 31 // tathA ArtadhyAnopahatatayA'sAvazobhanalezya ityarthaH / tadevamapagatadharmadhyAno'samAhito'zuddhalezyazcApi bhavati / tadevaM khalu tasya | 'tatpratyayikaM mAyAzalyapratyayikaM sAvadhaM karmA''dhIyate / tadetadekAdazaM kriyAsthAnaM mAyApratyayika vyAkhyAtaM // etAni cArtha18 daNDAdIni ekAdaza kriyAsthAnAni sAmAnyenAsaMyatAnAM bhavanti, idaM tu dvAdazaM kriyAsthAnaM pAkhaNDikAnuddizyAbhidhIyate ahAvare vArasame kiriyahANe lobhavattietti Ahijjai, je ime bhavaMti, taMjahA-AraniyA AvasahiyA gAmaMtiyA kaNhuIrahassiyA No bahusaMjayA No bahupaDivirayA sabapANabhUtajIvasattehiM te appaNo sacAmosAiM evaM viujaMti, ahaM Na haMtavo anne haMtacA ahaM Na anjAveyadho anne anjAveyavA ahaM Na parighetabo anne parighetabA ahaM Na paritAveyavo anne paritAveyacA ahaM Na uddaveyavo anne uddaveyavA, evameva te itthikAmehiM mucchiyA giddhA gaDhiyA garahiyA ajjhovavannA jAva vAsAiM caupaMcamAI chahasamAiM appayaro vA // 314 // bhujjayaro vA muMjittu bhogabhogAiM kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu Asuriesu kibbisiesu ThANesu uvavattAro bhavaMti, tato vippamuccamANe bhujo bhujo elamUyattAe tamUyattAe jAimUyattAe pacAyaMti, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvati AhijjA, duvAlasame kiriyaTThANe lobhavattietti Ahie // icchayAI duvAlasa kiriyaTThANAI davieNaM samaNeNa vA mAhaNeNa vA sammaM suparijANiabAI bhavaMti // sUtraM 28 // | ekAdazAt kriyAsthAnAdanantaramathAparaM dvAdazaM kriyAsthAnaM lobhapratyayikamAkhyAyate, tadyathA-ya ime vakSyamANA araNye vasanvItyAraNyakAH, te ca kandamUlaphalAhArAH santaH kecana vRkSamUle vasanti, kecanAvasatheSu-uTajAkAreSu gRheSu, tathA apare prAmAdikamupajIvanto grAmasthAnte-samIpe vasantIti prAmAntikAH, tathA 'kacit' kArye maNDalapravezAdike rahasaM yeSAM te kacidrAhasikAH, | te ca 'na bahusaMyatA' na sarvasAvadyAnuSThAnebhyo nivRttAH, etaduktaM bhavati-na bAhulyena baseSu daNDasamArambhaM vidadhati, ekendriyopajIvinasvavigAnena tApasAdayo bhavantIti, tathA 'na bahuviratA' na sarveSvapi prANAtipAtaviramaNAdiSu vrateSu vartante, kiMtu ? dravyataH katipayavratavartino na bhAvato, manAgapi tatkAraNasya samyagdarzanasyAbhAvAdityabhiprAyaH, ityetadAvirbhAvayitumAha'saSapANe'tyAdi, te dAraNyakAdayaH sarvaprANibhUtajIvasattvebhya AtmanA-svataH aviratAH-tadupamardakArambhAdaviratA ityarthaH / | tathA te pApaNDikA AtmanA-khato bahUni satyA(tya)mRSAbhUtAni vAkyAni 'evaM vakSyamANanItyA vizeSeNa 'yuJjanti' prayuJjanti bruvata ityarthaH, yadivA satyAnyapi tAni prANyupamardakalena mRSAbhUtAni satyA(tya)mRSANi, evaM te prayuJjantIti darzayati-tadyathA ahaM brAhmaNavAddaNDAdimirna hantavyo'nye tu zudrakhAddhantavyAH, tathAhi tadvAkyaM-'zUdraM vyApAdya prANAyAma japet , kiMcidvA dadyAt , hai tathA kSudrasatvAnAmanasvikAnAM zakaTabharamapi vyApAya bAmaNaM bhojaye(di)'tyAdi, aparaM cAhaM varNottamasAt nAjJApayitavyo | nye tu matto'dhamAH samAjJApayitavyAH, tathA nAhaM paritApayitavyojye tu paritApayitavyAH, tathA'haM vetanAdinA karmakaraNAya na prAyo'nye tu zUdrAgrAhyA iti, kiMbahunoktena, nAhamupadrAvayitavyo-jIvitAdaparopayitavyo'nye tu aparopayitavyA iti / tadevaM 2 kriyA2zrutaska- teSAM parapIDopadezanato'timUDhatayA'saMbaddhapralApinAmajJAnAtAnAmAtmabharINAM viSamadRSTInAM na prANAtipAtaviratirUpaM vratamasti, sthAnAdhya. ndhe zIlAasya copalakSaNArthakhAt mRSAvAdAdattAdAnaviramaNAbhAvo'pyAyojyaH / adhunA khanAdibhavAbhyAsAhustyajakhena prAdhAnyAt sUtreNai lomakriyA bIyAvRttiH vAbramAdhikRtyAha-'evameve'tyAdi, 'evameva' pUrvoktenaiva kAraNenAtimUDhakhAdinA paramArthamajAnAnAste tIrthikAH strIpradhAnAH // 15 // kAmAH strIkAmAH yadivA strISu kAmeSu ca-zabdAdiSu mUrchitA gRddhA grathitA adhyupapannAH, / atra cAtyAdarakhyApanArtha prabhUtapoyagrahaNam , etacca strISu zabdAdiSu ca pravartanaM prAyaH prANinAM pradhAnaM saMsArakAraNaM, tathA coktam-"mUlameyamahammassa, mahAdosasamussaya' mityAdi, iha ca strIsaGgAsaktakhAvazyaMbhAvinI zabdAdiviSayAsaktirityataH strIkAmagrahaNaM, tatra cA''saktA yAvantaM kAlamAsate tatsUtreNaiva darzayati-yAvadvarSANi catuSpaJcaSaDdazakAni, ayaM ca madhyamakAlo gRhItaH, etAvatkAlopAdAnaM ca sAbhi-18 prAyaka, prAyastIthikA atikrAntavayasa eva pravrajanti, teSAM caitAvAneva kAlaH saMbhAvyate, yadivA madhyagrahaNAttata Urdhvamadhazca gRhyate 8 iti darzayati-tasAcopAttAdalpataraH prabhUtataro vApi kAlo bhavati / tatra ca te tyaktApi gRhavAsaM 'bhuktvA bhogabhogAn' iti strIbhoge sati avazyaM zabdAdayo bhogAH mogabhogAstAn bhukkhA, te ca kila vayaM pravrajitA iti, na ca bhogebhyo vinivRttAH, yato mithyAdRSTitayA'jJAnAndhavAtsamyagviratipariNAma [granthAnaM 9500 ] rahitAH, te caivaMbhUtapariNAmAH svAyuSaH kSaye // 315 // kAlamAse kAlaM kRtA vikRSTatapaso'pi santo'nyatareSvAsurikeSu kilviSikeSu sthAneghRtpAdayitAro bhavanti, te banAnatapasA mRtA 1mUle vyatyayena / 2 mUlametadadharmasya mahAdoSasamucchrayaM / sUtrakRtAGge 12 0900908092eo20sasoor
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ 211 eseseareeseceseseeseseseseseseses // 316 // api kilbiSikeSu sthAne pratpatsyante, tasmAdapi sthAnAdAyupaH kSayAdvipramucyamAnAH-cyutAH kilviSabahulAstatkarmazeSeNalavanmUkA elamUkAstadbhAvanotpadyante, kilvipikasthAnAcyutaH sannanantarabhave vA mAnuSakhamavApya yathailako mUko'vyaktavAk bhavati evamasAvapyavyaktavAka samutpadyata iti / tathA 'tamUyattAe'tti tamasvena-atyantAndhatamasakhena jAtyandhatayA atyantAjJAnAvRtatayA vA tathA jAtimUkakhenApagatavAca iha pratyAgacchantIti / tadevaMbhUtaM khalu teSAM tIthikAnAM paramArthataH sAvadyAnuSThAnAdanivRttAnAmAdhAkarmA-18 dipravRttestatprAyogyabhogabhAjAM 'tatpratyayika' lobhapratyAyika sAvA karmAdhIyate / tadetallobhapratyayika dvAdazaM kriyAsthAnamAkhyAtamiti // sAmpratamatepAM dvAdazAnAmapyupasaMhArArthamAha-'itiH' upapradarzane 'etAni' arthadaNDAdIni lobhapratyayikakriyAsAnaparyavasAnAni dvAdazApi kriyAsthAnAni karmagranthidrAvaNAdravaH-saMyamaH sa vidyate yasyAsau draviko muktigamanayogyatayA vA dravyabhUtaH zramaNaH-sAdhuH, tameva vizinaSTi-mA vadhIrityevaM pravRttiryasyAsau mAhanastenaiva etadguNaviziSTenaitAni samyagyathAvasthitavastusvarUpanirUpaNato mithyAdarzanAzritAni saMsArakAraNAnItikRtA jJaparijJayA jJAtavyAni pratyAkhyAnaparijJayA parihartavyAni bhavantIti / ahAvare terasame kiriyaTThANe iriyAvahietti Ahijjai, iha khalu attattAe saMvuDassa aNagArassa IriyAsamiyassa bhAsAsamiyassa esaNAsamiyassa AyANabhaMDamattaNikkhevaNAsamiyassa uccArapAsavaNabelasiMghANajallapArihAvaNiyAsamiyassa maNasamiyassa vayasamiyassa kAyasamiyassa maNaguttassa vayaguttassa kAyaguttassa gutidiyassa guttabaMbhayArissa AuttaM gacchamANassa AuttaM ciDhamANassa AuttaM NisIyamA Nassa AuttaM tuyahamANassa AuttaM bhuMjamANassa AuttaM bhAsanANassa AuttaM vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pAsUtrakRtAGge yapuMchaNaM giNhamANassa vA NikkhivamANassa vA jAva cakkhupamhaNivAyamavi asthi vimAyA suhamA ki- 2kriyA2 zrutaska- riyA IriyAvahiyA nAma kajjai, sA paDhamasamae baddhA puTThA bitIyasamae veDyA taiyasamae NijiNNA sA sthAnAdhya ndhe zIlA- baddhA puTThA udIriyA veDyA NijjiNNA seyakAle akamme yAvi bhavati, evaM khalu tassa tappattiyaM sAvaja 53iMcApakIyAvRttiH ti Ahijai, terasame kiriyaTThANe IriyAvahietti Ahijai // se bemi je ya atItA je ya paTupannA je thikakriyA ya AgamissA arihaMtA bhagavaMtA save te eyAI ceva terasa kiriyahANAI bhAsiMsu vA bhAsaMti vA bhAsissaMti vA pannarvisu vA pannaviti vA pannavissaMti vA, evaM ceva terasamaM kiriyahANaM sevisu vA sevaMti vA sevissaMti vA // sUtraM 29 // athAparaM trayodazaM kriyAsthAnamIryApathika nAmAkhyAyate, IraNamIryA tasyAstayA vA panthA IryApathastatra bhavamIryAparthikam / || etaba zabdavyutpattinimittaM, pravRttinimittaM khida-sarvatropayuktasyAkavAyasya samIkSitamanovAkAyakriyasya yA kriyA tayA yatkarma | tadIyopathika, saiva vA kriyA IryApathiketyucyate / sA kasya bhavati ? kiMbhUtA vA ? kITakarmaphalA vA ? ityetaddarzayitumAha18 'iha khalu' ityAdi, 'iha' jagati pravacane saMyame vA vartamAnasya khaluzabdo'vadhAraNe'laGkAre vA Atmano bhAva AtmavaM tadarthamA-18 hatmasAtha saMvRtasya manovAkAryaH, paramArthata evaMbhUtasyaivAtmabhAvo'parasya basaMvRtasyAtmatvameva nAsti, sadbhUtAtmakAyaryAkaraNAt , tadeva-18| // 316 / / 10pathaH sa vidyate yasya sAdhorapramattasya tadIryA ( sa IryApathikaH taspedamIryA) pra. prattyapekSayA saavett| mAtmArtha saMvRtasyAnagArasyApathikAdibhiH paJcabhiH samitibhirmanovAkAyaiH samitasya tathA tisRbhirguptibhirguptasya, punarguptigraha-12 NametAbhireva guptibhigupto bhavatItyasyArthasyAvirbhAvanAyAtyAdarakhyApanArtha veti / tathA guptendriyasya navabrahmacaryagupyupetabrahmacAriNazca | sataH, tathopayuktaM gacchatastiSThato nipIdatasvakvartanAM kurvANasya tathopayuktameva vastraM patadgrahaM kambalaM pAdapucchanakaM vA gRhato IS nikSipato vA yAvacakSuHpakSmanipAtamapyupayuktaM kurvataH sato'tyantamupayuktasyApi asti-vidyate vividhA mAtrA vimAtrA tadevaMvidhA sUkSmAkSipakSmasaMcalanarUpAdikaryApathikA nAma kriyA kevalinA'pi kriyate, tathA|he-sayogI jIvo na zaknoti kSaNamapyekaM nizcalaH sthAtum , agninA tApyamAnodakavatkArmaNazarIrAnugataH sadA parivartayannevAste, tathA coktam-"kevalI NaM bhaMte ! assi samayasi jesu AgAsapaesesu" ityAdi / tadevaM kevalino'pi sUkSmagAtrasaMcArA bhavanti, iha ca kAraNe kAryopacArAttayA kriyayA yavadhyate 18 karma tasya ca karmaNo yA avasthAstAH kriyAH, tA eva darzayitumAha-'sA paDhamasamaye' ityAdi, yA'sAvakaSAyiNaH kriyA tayA | yadvadhyate karma tatprathamasamaya eva baddhaM spRSTaM cetikatA takriyaiva baddhaspRSTetyuktA, tathA dvitIyasamaye veditetyanubhUtA tRtIyasamaye 8 nirjINA, etaduktaM bhavati-karma yoganimittaM badhyate, tatsthitizca kapAyAyattA, tadabhAvAcca na tasya sAMparAyikasyeva sthitiH, kiMtu yogasadbhAvAvadhyamAnameva spRSTatA-saMzleSaM yAti, dvitIyasamaye khanubhUyate, tacca prakRtitaH sAtAvedanIyaM sthitito dvisamayasthitikamanubhAvataH zubhAnubhAvaM anuttaropapAtikadevasukhAtizAyi pradezato bahupradezamasthirabandhaM bahuvyayaM ca, tadevaM seryApathikA kriyA 1 kevalA bhadanta ! asmin samaye yaSvAkAzapradezeSu / 2 badhyamAnasa baddhavAdAdyasya gaNanA tRtIyasya tu nijAyamANasya nijAgalAna sthitau gaNaneti ukta misrtha, bhApye tasvArthasya tu ekasamayasthitikamiti / doesesesedeseseseecesseekeertisekeseseseseseser Jain Education Interational
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 S dek sUtrakatAle prathamasamaye baddhaspRSTA dvitIyasamaye uditA veditA nirjIrNA bhavati, 'seyakAle ti AgAmini tRtIyasamaye tatkarmApekSayA'karma-18||2 kriyA2 zrutaska- tApi ca bhavati, evaM tAvadvItarAgaspetrityayikaM karma 'AdhIyate' saMbadhyate / tadetatrayodazaM kriyAsthAnaM vyAkhyAtaM / ye puna- sthAnAdhya. dhe zIlA |stebhyo'nye prANinasteSAM sAMparAyiko bandhaH, te tu bAni prAguktAnIryApathavAni dvAdaza kriyAsthAnAni teSu vartante teSAM ca ||13 iyopakIyAvRttiH | tadvartinAmasumatAM mithyAkhAviratipramAdakapAyayoganimittaH sapirAyiko bandho bhavati, yatra ca pramAdastatra kapAyA [yogAzca niya-18 // 317 // mAdbhavanti, kaSAyiNazca yogAH, yoginaslete bhAjyAH, tatra pramAdakaSAyapratyayiko bandho'nekaprakArasthitiH, tadrahitastu kevalayogapratyayiko dvisamayasthitireveryApratyayika iti sthitam // etAni prayodaza kriyAsthAnAni na bhagavardhamAnavAminaboktAni api khanvairapItyetadarzayitumAha-'se bemI'tyAdi, so'haM praSImIti, yatprAguktaM tadvA prayImIti, tapathA-ye te'tikrAntA RSabhAdayastIrthakato ve ca vartamAnAH kSetrAntare sImandharasvAmiprabhRtayo ye cAgAminaH padmanAbhAdayo'rhanto bhagavantaH sarve'pi te pUrvoktAnyetAni prayodaza kriyAsthAnAnyabhASiH bhASante bhASiyante ca / tathA tatsvarUpatastadvipAkatazca prarUpitavantaH prarUpayanti prarUpayiSyanti ca / tathaitadeva prayodazaM kriyAsthAnaM sevitamantaH sevante seviSyante ca, yathA hi jammUdvIpe mUryadvayaM tulyaprakAza bhavati yathA vA sadRzopakaraNAH pradIpastulyaprakAzA bhavanti evaM tIrthakRto'pi nirAbaraNakhAt kAlatrayavartino'pi tulyopadezA bhavanti // sAmprataM trayodazasu kriyAsthAneSu yamAbhihitaM pApasthAnaM tadvimaNipurAha // 317 // adusaraM ca NaM purisavijayaM vibhaMgamAikkhissAmi, iha khalu NANApaNNANaM NANAuMdANaM NANAsIlANaM 1. sthitita pra0 / 2 'mithyA na bhASAmi vizAlanetre !' iti batparasmai / jANAdiTThINaM NANArUINaM jANAraMbhANaM NANAjhavasANasaMjuttANaM NANAvihapAvasuyajjhayaNaM evaM bhavai, taMjahA-bhomaM upAyaM suviNaM aMtalikkhaM aMgaM saraM lakkhaNaM vajaNaM ithilakSaNaM purisalakkhaNaM hayalakaravarNa gayalakravaNaM goNalakkhaNaM miMDhalakSaNaM kukkaDalakSaNaM tittiralakkhaNaM vagalakkhaNaM lAvayalakSaNaM cakkalakkhaNaM chattalakSaNaM cammalakkhaNaM daMDalakkhaNaM asilakSaNaM maNilakkhaNaM kAgiNilakravaNaM subhagAkaraM dubbhagAkaraM gambhAkara mohaNakaraM AhavaNiM pAgasAsaNiM dabahoma khattiyavijja caMdacariyaM saracariyaM sukkacariyaM bahassaicariyaM ukApAyaM disAdAhaM miyacakaM vAyasaparimaMDalaM paMsubuddhiM kesavuddhiM maMsabuddhiM ruhiravuddhiM vetAliM adbhavetAliM osovarNi tAlugaghADaNi sobAgi sovariM dAmiliM kAliMgiM goriM gaMdhAri ovataNi uppayaNiM jaMbhaNiM thaMbhaNi lesaNi AmayakaraNiM visallakaraNiM pakamaNiM aMtadvANiM AyamiNiM, evamAiAo vijAo annassa herDa pauMjaMti pANassa heuM pauMjaMti batthassa heuM pauMjaMti leNassa he pauMjaMti sayaNassa herDa pauMjaMti, annesiM bA virUvarUvANe kAmabhogANa heuM pauMjaMti, tiricchate vijaM seveti, te aNAriyA vipaDivannA kAlamAse kAlaM kiyA annavarAI AsuriyAI kinvisipAiM ThANAI ubavattAro bhavaMti, tato'vi vippanucamANA bhujo elamUyatAe tamadhayAe paJcAyati // sUtraM 30 // amAtrayodazakriyAsvAnaprativAdanAduttaraM yadatra na pratipAditaM tadadhunottarabhUtenAnena sUtrasaMdarbheNa prativAdyate, yathA''cAre pratha-10 mazrutaskandhe yanAbhihitaM taduttarabhUtAbhilikAmiH pratipAdyate, tathA cikitsAzAstre mUlasaMhitAyAM zlokasthAnanidAnazArIraci-16 mutrakRtAGge 18 kitsivakalpasaMjJakAyAM yatrAbhihitaM taduttare'bhidhIyate, evamanyatrApi chaMdazcittyAdAvuttarasadbhAvo'vagantavyaH, tadihApi pUrveNa 42 kriyA2 zrutaska- yanAbhihitaM tadanenottaragranthena pratipAvata iti, caH samucaye, gamiti vAkyAlakAre, puruSA vicIyante-mRgyante vijJAnadvAreNA-4 sthAnAdhya. ndhe zIlA- nveSyante yena sa puruSavicayaH puruSavijayo vA-kevAzcidallasatvAnAM tena jJAnalabenAvidhiprayuktenAnarthAnuvandhinA vijayAditi, bhaumAdinakAyAvRttiH sa ca vibhaGgavad-avadhiviparyayavadvibhaGgo-zAnavizeSaH puruSavicavazvAsI vibhaGgazca puruSavicayavibhaGgastamevaMbhUtaM jJAnavizeSamAkhyAkhA yoktuHphalaM mi-pratipAdayiSyAmi, yAdRzAnAM cAsau bhavati tAllezataH pratipAdayitumAha-'iha khalu' ityAdi, 'iha' jagati manuSyakSetre pravacane vA nAnAprakArA-vicitrakSayopazamAt prajJAyate'nayeti prajJA sA citrA yeSAM te nAnAprajJAH, tayA cAlpAlpatarAlpatamayA cintyamAnAH puruSAH padasthAnapatitA bhavanti, tathA chanda:-abhiprAyaH sa nAnA yeSAM te tathA teSAM, nAnAzIlAnAM tathA nAnArUpA dRSTiH-antaHkaraNapravRttiryeSAM te tathA teSAmiti, teSAM ca trINi zatAni triSaSTyadhikAni pramANamavagantavyaM, tathA nAnA ruciryapA te nAnArucayaH, tathAhi-AhAravihArazayanAsanAcchAdanAbharaNayAnavAhanagItavAditrAdiSu madhye'nyasyAnyA'nyasAnyA rucirbhavati tapAM nAnArucInAmiti, tathA nAnArambhANA-kRSipAzupAlyavipaNizilpakarmasevAdiSvanvatamArambheNeti, tathA nAnAdhyavasAyasaMyutAnAM zubhAzubhAdhyavasAyabhAjAmihalokamAtrapratibaddhAnAM paralokaniSpipAsAnAM viSayavRSitAnAmidaM nAnAvidhaM | pApazrutAdhyayanaM bhavati, tadyathA-bhUmI bhavaM bhauma-niryAtabhUkampAdikaM, tathotpAtaM-kapihasitAdika, tathA svapnaM-gajavRSabhasiMhAdikaM, // 31 // tathA'ntarikSam-amoghAdikaM, tathA aMbhavamAGgam-akSibAhusphuraNAdikaM, tathA svaralakSaNaM-kAkasvaragambhIrakharAdikaM, tathA lakSaNaM-yatramatsyapabazaGkhacakrazrIvatsAdikaM vyanjana-tilakamaSAdikaM, tathA strIlakSaNaM raktakaracaraNAdikaM, evaM puruSAdInAM | estseeeeesesesents Pardees Jain Education Interational
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ 213 Eeeeeeeeeeees tvAcA | kAkiNIratnaparyantAnAM lakSaNapratipAdakazAstraparijJAnamavagantanyam // tathA matravizeSarUpA vidyAH, tabathA-durbhagamapi subhagamAka roti subhagAkarAM, tathA subhagamapi durbhagamAkaroti durbhagAkarAM, tathA garmakarAM-garbhAdhAnavidhAyinI, tathA moho-vyAmoho vedodayo 18| vA tatkaraNazIlAmAtharvaNImAtharvaNAbhidhAnAM sabo'narthakAriNI vidyAmadhIyate, tathA pAkazAsanIm [AtharvaNIm ] indrajAlasaM zikA tathA nAnAvidhairdravyaiH-kaNavIrapuSpAdibhirmadhughRtAdibhirvoccATanAdikaiH kAryomo-havanaM yasAM sA dravyahavanA tAM, tathA | kSatriyANAM vidyA dhanurvedAdikA'parA vA yA svagotrakrameNAyAtA tAmadhIla prayuJjate, tathA nAnAprakAraM jyotiSamadhIla vyApAra4 yatIti darzayati-'caMdacariya' mityAdi, candrasya-grahapatezcaritaM candracaritamiti, taca vargasaMsthAnapramANaprabhAnakSatrayogarAhugrahAdikaM, sUryacaritaM khida-sUryasya maNDalaparimANarAziparibhogoyotAvakAzarAhUparAgAdikaM, tathA zukracAro-mIthItrayacArAdikaH, tathA bRhaspaticAraH zubhAzubhaphalapradaH saMvatsararAziparibhogAdikazca, tatholkApAtA digdAhAca vAyanyAdiSu maNDaleSu bhavantaH zastrA| nikSutpIDAvidhAyino bhavanti, tathA mRgA-hariNazRgAlAdaya AraNyAsteSAM darzanarutaM grAmanagarapravezAdau sati zubhAzubhaM patra cintyate tanmRgacakraM, tathA vAyasAdInAM pakSiNAM yatra sthAnadikasvarAzrayaNAt zubhAzubhaphalaM cintyate tadvAyasaparimaNDalaM, tathA pAMsukezamAMsarudhirAdivRSTayo'niSTaphaladA yatra zAkhe cintyante tattadabhidhAnameva bhavati, tathA vidyA nAnAprakArAH kSudrakarmakAriNyaH, tAzcamA:-vaitAlI nAma vidyA niyatAkSarapratibaddhA, sA ca kila katimirjapairdaNDamutthApayati, tathArdhavetAlI tamevopazamayati, tathA'pa(va)svApinI tAlodghATanI zvapAkI zAmbarI tathA'parA drAviDI kAliGgI gaurI gAndhAryavapatanyutpatanI jumbhaNI stambhanI sUtraha. 54 zleSaNI AmayakaraNI vizalyakaraNI prakrAmaNyantardhAnakaraNIsenamAdikA vidyA adhIyate, AsAM cArthaH saMjJAto'vaseya iti, mUtrakRtAGgezanavaraM zAmbarIdrAviDIkAliGgayastaddezodbhavAstadbhApAnibaddhavAnA citraphalAH, avapatanI tu japan khata eva patatyandha vA pAtayatye- 42 kriyA2 zrutaska- vamutpatanyapi draSTavyA / tadevamevamAdikA vidyA AdigrahaNAstrajJaptyAdayo gRkhante / etAca vidyAH pApaNDikA aviditaparamArthA | sthAnAdhya. ndhe zIlAgRhasthA bA svayUthyA vA dracyaliGgadhAriNo'napAnAbartha prayuJjanti, anveSAM vA virUparUvANAm-uccAvacAnAM zabdAdInAM kAma-12 adharmapakSezrIyAvRttiH 'nugAmukabhogAnAM kRte prayuJjanti / sAmAnyena vidyA''sevanamaniSTakArIti darzayitumAha-'tiriccha'mityAdi, tirthiinaam-annukuulaa| // 319 / / | sadanuSThAnapratighAtikAM te anAryA vipratipannA vidyAM sevante, te ca pacapi kSetrAryA mApAryAstathApi mithyAlopahatabuddhayo'nAryakamakArikhAdanAryA eva draSTavyAH, te ca khAyupaH kSaye kAlamAse kAlaM kRkhA yadi kathaJcidevalokagAmino bhavanti tatojyatareSu AsurIyakeSu kilbipikAdiSu sthAneSatpatsyante, tato'pi vinamuktAH-butA yadi manuSyetadyante, tatra ca tatkarmazeSatayaiDamUkave-191 nAnyaktabhASiNastamasvenAndhatayA mUkatayA vA pratyAgacchanti, tato'pi nAnAprakAreSu pAsamAkhAneSu narakatiryagAdipUtpadyante // | sAmprataM gRhasthAnuddizyAdharmapakSasevanamucyate se egaio AyaheuM vA NAyaheuM vA sayaNahe vA agAraheuM vA parivAraheu~ vA nAyagaM vA sahavAsiyaM vA NissAe aduvA aNugAmie 1 aduvA uvacarae 2 aduvA paDipahie 3 aduvA saMdhichedae 4 aduvA gaMThichedae 5 aduvA urambhie 6 aduvA sovarie 7 aduvA bAgurie 8 aduvA sAuNie 9 aduvA // 319 // macchie 10 aduvA goghAyae 11 aduvA govAlae 12 aduvA sovaNie 13 aduvA sovaNiyaMtie 14 // egaio ANugAmiyabhAvaM paDisaMdhAya tameva aNugAmiyANugAmiyaM haMtA chettA bhettA luMpaittA vilupaitsA uddavaittA AhAraM AhAreti, iti se mahayA pAvahiM kammahiM attANaM ubakkhAittA bhavai // se egaio uvacarayabhAvaM paDisaMdhAya tameva uvacariyaM haMtA chettA bhettA luMpaittA biluMpaittA uhavaittA AhAraM AhAreti, iti se mahayA pAbehiM kammehiM attANaM uvakkhAittA bhavaha // se egahao pADipahiyabhAvaM paDisaMdhAya tameva pADipahe ThiccA haMtA chettA bhettA luMpaittA vilupaittA uddabaittA AhAraM AhAreti, iti se mahayA pAvahiM kammehiM attANaM uvakvAittA bhavai // se egaio saMdhichedagabhAvaM paDisaMdhAya tameva saMdhi chettA bhettA jAva iti se mahayA pAbehiM kammehiM attANaM ubagvAittA bhavai // se egaio gaMThichedagabhAvaM paDisaMdhAya tameva gaMThiM chettA bhettA jAba iti se mahayA pAhiM kamnehiM attANaM uvamyAittA bhavai // se egaio urambhiyabhAvaM paDisaMdhAya urabbhaM vA aNNataraM vA tasaM pANaM haMtA jAca uvakkhAittA bhavai / eso abhilAvo savattha // se egaio soyariyabhAvaM paDisaMdhAya mahisaM bA aNNataraM vA tasaM pANaM jAva uvakvAittA bhava // se egaio vAguriyabhAvaM paDisaMdhAya miyaM vA aNNataraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhAittA bhavai // se egaio sauNiyabhAvaM paDisaMdhAya saurNi vA aNNataraM yA tasaM pANaM haMtA jAva uvakvAittA bhava // se egaio macchiyabhAvaM paDisaMdhAya macchaM vA aNNataraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhAittA bhavai // se egaio goghAyabhAvaM paDisaMdhAya tameva goNaM vA aNNayaraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakvAittA bhavai // se egaio govAlabhAvaM paDisaMdhAya tameva govAlaM vA parijaviya 8888899999 eeseseseeroeineseseseesectseeeceneseseseseseceness 99999999
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 eeseccceseaeeeeeeeeeee geeeeeeee kamAditaH prabhadhAya sahagatarUpacaryAnacyA sUtrakRtAGgaM parijaviya haMtA jAva uvakkhAittA bhava ||se egaio sovaNiyabhAvaM paDisaMdhAya tameva suNagaM vA 2 kriyA2 zrutamka- annayaraM vA tasaM pANaM haMtA jAva uvakkhAittA bhavai // se egaio sovaNiyaMtiyabhAvaM paDimaMdhAya tameva sthAnAdhyaH ke zIlA- maNusmaM vA annayaraM vA tasaM pANaM haMtA jAva AhAraM AhAreti, iti me mahayA pAvahiM kammehiM attANaM adharmapathedIyAvRttiH uvagyAittA bhavada // sUtraM 31 // 'nugaamuk||320|| sa ekaH kadAcimistriMzaH sAmpratApekSI apagataparalokAdhyavasAyaH karmaparatayA bhogalipmuH saMsArasvabhAvAnuvartI AtmanimittaM / tvAcA: vetyetAnyanugAmukAdInyanyakartavyahetubhUtAni caturdazAsadanuSThAnAni vidhatte, tathA-jJAtayaH-svajanAstannimittaM tathA'gAranimitta-gR-18 | hasaMskaraNArtha sAmAnyena vA kuTumbArtha parivAranimittaM vA-dAsIdAsakarmakarAdiparikarakRte tathA jJAta eva jJAtakaH-paricitastamuddizya tathA sahavAsikaM vA-prAtivaizmikaM nizrIkRtyaitAni vakSyamANAni kuryAditi saMbandhaH / tAni ca darzayitumAha-'aduve'-12 tyAdi, athavetyevaM vakSyamANApekSayA pakSAntarophlakSaNArthaH, gacchantamanugacchatItyanugAmukaH, sa cAkAryAdhyavasAyena vivakSitasthAna18| kAlAdyapekSayA virUpakartavyacikIrSustaM gacchantamanugacchati, athavA tasyApakartavyasyApakArAvasarApekSyupacarako bhavati, athavA tasya prAtipathiko bhavati-pratipathaM-saMmukhInamAgacchati, athavA''tmakhajanArtha saMdhicchedako bhavati-caurya pratipadyate, athavora!H meSezvaratyAramrika athavA saukariko bhavati, athavA zakunibhiH-pakSibhizvaratIti zAkunikaH athavA vAgurayA-mRgAdibandhanarajjvA // 32 // zacarati vAgurikaH, athavA matsyaizcarati mAtsyikaH, athavA gopAlabhAvaM pratipadyate, athavA goghAtakaH syAd , athavA zvabhizcarati | zIvanikaH zunA paripAlako bhavatItyarthaH, athavA 'sovaNiyaMti zvabhiH pApAI kurvanmRgAdInAmantaM karotItyarthaH // 1 // tadevametAni caturdazApyuddizya pratyekamAditaH prabhRti vivRNoti-tatrakaH kazcidAtmAyartha aparasya gantuAmAntaraM kiJcidravyajAta| mavagamya tadAditsustasyaivAnugAmukabhAvaM 'pratisaMdhAya sahagantabhAvenAnukUlyaM pratipadya vivakSitavaJcanAvamarakAlAdyapekSI tameva gacchantamanuvrajati, tameva cAbhyutthAnavinayAdibhiratyantopacArairupacaryAnuvrajya ca vivakSitamavasaraM labdhvA tasyAsI hantA daNDAdibhiH tathA chettA khaDgAdinA hastapAdAdeH tathA bhettA vajramuTyAdinA tathA lumpayitA kezAkarSaNAdikadarthanaMtaH tathA vilumpayitA kazAprahArAdibhiratyantaduHkhotpAdanena tathA apadAvayitA jIvitAmyaparopaNato bhavatItyevamAdikaM kRkhA''hAramAhArayatyasau, etaduktaM bhavati-galakartakaH kazcidanyasya dhanavato'nugAmukabhAvaM pratipadya taM bahuvidhairupAyairvizrambhe pAtayitA bhogArthI mohAndhaH & sAmpratekSitayA tassa rikthavato'pakRtyAhArAdikA bhogakriyAM vidhatte / ityevamasI mahadbhiH krUraiH karmabhiH-anuSThAnamahApAtakabhUtairvA tIvrAnubhAvadIpasthitikairAtmAnamupakhyApayitA bhavati, tathAhi-ayamasau mahApApakArItyevamAtmAnaM loke khyApayati, aSTaprakArervA karmabhirAtmAnaM tathA bandhayati yathA loke tadvipAkApAditenAvasthAvizeSeNa satA nArakatiryaDnarAmararUpatayA''khyAta iti // tadevamekaH kazcidakartavyAbhisaMdhinA parasya svApateyavatastadvacanArthamupacarakabhAvaM 'pratisaMdhAya' pratijJAya pazcAttaM nAnAvidhairvinayopAryarupacarati, upacarya ca vizrambhe pAtayikhA tadravyArthI tasya hantA chettA bhettA yAvadapadrAvayitA bhavatItyevamasAvAtmAnaM 'mahadbhiH' bRhadbhiH pApaiH karmabhiH upAkhyApayitA bhavatIti // athaikaH kazcitpratipathena-abhimukhena caratIti prAtipathikastadbhAva pratipadyAparasyArthavatastadeva prAtipathikalaM kurvan pratipathe sthitvA tasyArthavato vizrambhato hantA chettA yAvadapa drAvayitA bhavatItyevamasAvAtmAnaM pApaiH karmabhiH khyApayatIti / athaikaH kazcidvirUpakarmaNA jIvitArthI 'saMdhicchedakabhAvaM'18 mutrakRtAGge khatrakhananavaM pratipadyAnenopAyenAtmAnamahaM kartayiSyAmItyevaM pratijJAM kRtA tameva pratipadyate, tato'sau saMdhiM chindan-khatraM khanan 2kriyA2zrutaska- prANinAM ( hantA) chettA bhattA vilumpayitA bhavatIti, etacca kRkhA''hAramAhArayatIti, etaccopalakSaNamanyAMzca kAmabhogAn sthAnAdhya. ndhe zIlA- svato mujhe'nyadapi jJAtigRhAdikaM pAlayatItyevamasI mahadbhiH pApaiH karmabhirAtmAnamupakhyApayati // athaikaH kazcidasadanuSThAyI adharmapakSekIyAvRttiH / ghughurAdinA granthicchedakabhAvaM pratipadya tamevAnuyAti, zeSaM pUrvavat // athaikaH kazcidadharmakarmavRttiH urabhrA-uraNakAstaizcarati 'nugAmuka tvAcA: // 32 // yaH sa aurabhrikaH, sa ca tadUrNayA tanmAMsAdinA vA''tmAnaM vartayati, tadevamasau tadbhAvaM pratipadyorabhraM vA'nyaM vA trasaM prANinaM |svamAMsapuSTayartha vyApAdayati, tasya vA hantA chettA bhettA bhavatIti zeSaM pUrvavat // atrAntare saukarikapadaM, tacca mvabuddhyA vyAkhyeya, saukarikAH-zvapacAzcANDAlAH khaTTikA ityarthaH // athaikaH kazcit kSudrasavo 'vAgurikabhAvaM' lubdhakalaM 'pranisaMdhAya' pratipadya vAgurayA 'mRgaM hariNamanyaM vA trasaM prANinaM zazAdikamAtmavRttyartha svajanAdyarthaM vA vyApAdayati, tasya ca hantA chettA bhettA bhavati, zeSaM pUrvavat // athaikaH kazcidadhamopAyajIvI zakunA-lAvakAdayastaizcarati zAkunikastadbhAva prati| saMdhAya tanmAMsAdyarthI zakunamanyaM vA vasaM vyApAdayati, tasya ca hananAdikAM kriyAM karotIti, zeSaM pUrvavat // athaikaH kazcidadhamAdhamo mAtsyikabhAvaM pratipadya matsyaM vA'nya(vA)jalacaraM prANinaM vyApAdayet , hananAdikAH vA kriyAH kuryAt , zeSa sugamam // athaikaH kazcidgopAlakamA pratipadya kasyAzcidgoH kupitaH san tAM gAM 'parivicya' pRthak kRkhA tasyA hantA // 32 // chattA bhettA bhUyo bhUyo bhavati, zeSaM pUrvavat // athaikaH kazcitkrUrakarmakArI goghAtakabhAvaM pratipadya gAmanyataraM vA trasaMga prANinaM vyApAdayet , tasya ca hananAdikAH kriyAH kuryAditi // athakaH kazcijaghanyakarmakArI 'zauvanikabhAvaM prati Resesedesesese cacoesesecevestoroch 389 0 92e
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ ta, tadasau tadA prabhAvAntakaca zaucanikAntisata zAvanikaH antonAdi sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlADIyAvRttiH // 322 // 2 kriyAsthAnAdhya. naimittikAdhamavRttiA eeseeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeees 215 padya' sArameyapApardhibhAva pratijJAya tameva zvAnaM tena vA 'paraM' mRgasUkarAdikaM trasaM prANinaM vyApAdayet tasya ca hananAdikAH kriyAH kuryAditi // athakaH kazcidanAryoM nirvivekaH 'sobaNiyaMtiyabhAvaM'ti zvabhizcarati zauvanikaH anto'ssAstItyantiko'nte vA caratyAntikaH paryantavAsItyarthaH, zauvanika bhAsAvAntikatha zauvanikAntika:-krUrasArameyaparigrahaH pratyantanivAsI ca pratyantanivAsibhirvA zvabhizcaratIti, tadasau tadbhAva prAnesaMdhAya-duSTasAramevaparigrahaM pratipaya, manuSyaM vA kazcana pathikamabhyAgatamanyaM vA mRgasUkarAdikaM trasaM prANinaM hantA bhavati, ayaM ca tAcchIlikastRn luTpratyayo vA draSTavyaH. tRci tu sAdhyAhAraM prAgvavyAkhyeyaM, tadyathA-puruSa vyApAdayet tasya ca hantA chettA ityAdi, unlaTpratyayau prAgapi yojanIyAviti / tadevamasau mahAkrUrakarmakArI mahadbhiH karmabhirAtmAnamupakhyApayitA bhagatIti / / uktA'sadAjIvanopAyabhUtA vRttiH, idAnIM kacitkutazcini| mittAdabhyupagamaM darzayati se egaio parisAmajjhAo udvittA ahameyaM haNAmittikaTTha tittiraM vA vaga vA lAvagaM vA kavoyagaM vA kaviMjalaM vA annayaraM vA tasaM pANaM haMtA jApa uvakkhAittA bhavai // se egaio keNai AyANeNaM viruddha samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAthAlaeNaM gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA sayameva aga NikAeNaM sarasAiM jhAmei anneNavi agaNikAeNaM sassAI sAmAveha agaNikAeNaM sassAI jhAmaMtaMpi annaM samagujANai iti se mahayA pAvakammehi jattANaM uvakkhAittA bhavai // se egaio keNai AyANeNaM viruddha samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAdhAlaeNaM gAhAvatINa vA gAhAvAputtANa vA udhANa vA goNANa vA ghoDagANa vA gaddabhANa vA tayameva ghUrAo kappeti aNavi kappAveti kappaMtaMpi annaM samaNujANai iti se mahayA jAva bhavai // se egaio keNai AyANeNaM viruddha samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAdhAlaeNaM gAhAvatINa vA gAhAvApusANa vA usAlAo yA goNasAlAo vA ghoDagasAlAo vA gaddabhasAlAo vA kaMTakaSoMdiyAe paDipehitA sayameva agaNikAeNaM jhAmei anneNavi sAmAvei jhAmataMpi annaM samaNujANai iti se mahayA jAba bhabaha // se egaio keNai AyANeNaM viruddha samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAthAlaeNaM gAhAvatINa bA gAhAbaiputsANa vA kuMDalaM vA maNiM vA mosiyaM vA sayameva avaharai aneNavi avaharAvaha avaharaMtaMpi annaM samaNujANai iti se mahayA jAva bhv|| se egaio keNaiSi AdANeNaM viruddhe samANe aduvA khaladANeNaM aduvA surAthAlaeNaM samaNANa vA mAhaNANa vA chatsagaM vA daMDagaM vA bhaMDagaM vA mattagaM vA laDiM vA bhisigaM vA celaga vA cilimiligaM vA cammayaM vA cheyaNagaM vA cammakosiyaM vA sayameva avaharati jAva samaNujANai iti se mahayA jAva uvakkhAittA bhavai // se egaio No vitigiMchaha taM0-gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA sayameva agaNikAeNaM osahIo jhAmei jAva annapi jhAmaMtaM samaNujANai iti se mahayA jAva uvakkhAittA bhavati // se egaio No vitigiMchai, taM0-gAhAvatINa vA gAhAvaiputtANa vA udhANa vA goNANa vA ghoDagANa vA gaddabhANa vA sayameva dhUrAo kappei anneNavi kappAve. ti annapi kappataM samaNujANai ||se egaio No vitirgichai taM0-gAhAvatINa bA gAhAbaipusANa vA usAlAo vA jAva gaddabhasAlAo vA kaMTakaboMdiyAhiM paDipehisA sayameva agaNikAeNaM jhAmei jAva samaNujANai // se egaio No vitigiMchai, taM0-gAhAvatINa vA gAhAvaiputsANa vA jAva mottiyaM vA sayameva avaharai jAva samaNujANai // se egaio No vitigiMchaha taM0-samaNANa vA mAhaNANa vA chattagaM vA daMDagaM vA jAva cammacchedaNagaM vA sayameva avaharai jAva samaNujANai iti se mahayA jAva uvakkhAittA bhava // se egaio samaNaM vA mAhaNaM vA dissA NANAvihehiM pAvakammehi attANaM uvakkhAittA bhavai, aduvA NaM accharAe AphAlittA bhavai, aduvA NaM pharusaM padittA bhavai, kAleNavi se aNupaviTThassa asaNaM vA pANaM vA jAva No davAvettA bhavai, je ime 'mavanti vonamaMtA bhAravaMtA alasagA vasalagA kivaNagA samaNagA pavvayaMti te iNameva jIvitaM dhijjIvitaM saMpaDivheMti, nAi te paralogassa aTThAe kiMcivi silIsaMti, te duvati te soyaMti te jUraMti te tippaMti te piTTati te paritappaMti te dukkhaNajUraNasoyaNatippaNapiTTaNaparitippaNavahabaMdhaNaparikilesAo appaDivirayA bhavaMti, te mahayA AraMbheNaM te mahayA samAraMbheNaM te mahayA AraMbhasamAraMbheNaM virUvarUvehiM pAvakammakiccehiM urAlAI mANussagAI bhogabhogAI bhuMjittAro bhavaMti, taMjahA-annaM annakAle pANaM pANakAle vatthaM vatthakAle leNaM leNakAle sayaNaM sayaNakAle sapuvAvaraM ca NaM pahAe kayavalikamme MNa se pagaio keNaivi Ale avaharAvara avaharatApAbApattANa vA kuMDalaM vA // 322 //
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 sUtrakRtAGga kayakAuyamaMgalapAyacchise sirasA pahAe kaMThemAlAkaDe AviddhamaNisuvanne kappiyamAlAmaulI paDibaddha- 2 kriyA2 zunaska- sarIre vagdhAriyasoNisuttagamalladAmakalAve ahatavatthaparihie caMdaNokkhittagAyasarIre mahatimahAliyA- sthAnAdhya dhe zIlA- e kUDAgArasAlAe mahatimahAlayaMsi sIhAsaNaMsi itthIgummasaMparivuDe sagharAieNaM joiNA jhiyAyamA R adharmapakSe DIyAvRttiH 18 bhoginaH NeNaM mahayAyanahagIyavAiyataMtItalatAlatuDiyaghaNamuiMgapaDDupavAiyaraveNaM urAlAI mANussagAI bhogabhogAI bhuMjamANe viharai, tassa NaM egamavi ANavemANassa jAna cattAri paMca jaNA avuttA ceva abbhuTuMti, bhaNaha devANuppiyA! kiM karemo ? kiM Aharemo? kiM uvaNemo? kiM AciTThAmo ! kiMbhe hiyaM icchiyaM? kiM bhe Asagassa saya?, tameva pAsittA aNAriyA evaM vayaMti-deve gvala ayaM purise, devasiNAya khalu ayaM purise, devajIvaNije khalu ayaM purise, annevi ya NaM ubajIvaMti, tameva pAsittA AriyA vayaMti-abhikaMtakUrakamme gbalu ayaM purise atidhunne aiyAyarakve dAhiNagAmie neraie kaNhapakviA AgamissANaM dullahabohiyAe yAvi bhavissai // icceyassa ThANassa uThThiyA vege abhigimaMti aNuTTiyA vege abhigijjhaMti abhijhaMjhAurA abhigijhaMti, esa ThANe aNArie akevale appaDipunne aNeyAue asaMsuddhe asallagattaNe asiddhimagge amuttimagge anivANamagge aNijjANamagge asambadukvapahI- // 323 // Namagge egaMtamicche asAhu esa khalu paDhamassa ThANassa adhammapakkhassa vibhaMge evamAhie // sUtraM 32 // ayaM cAtra pUrvamAdvizeSaH-pUrvatra yattiH pratipAditA pracchannaM vA prANavyaparopaNaM kuryAta , iha tu kutacinimittAtsAkSAjanamadhye prANiyApAdanapratijJAM vidhAyodyacchata iti darzayati / athaikaH kazcinmAMsAdanecchayA vyasanana krIDayA kupito vA parSado madhyAdabhyutthAyavaMbhUtAM pratijJAM vidadhyAt-yathA'ham 'enaM' vakSyamANaM prANinaM haniSyAmIti pratijJAM kRtA pazcAttittirAdikaM hantA bhettA chetteti tAcchIlikastRna luTpratyayo vA, tasya vA hantetyAdi, yAvadAtmAnaM pApena karmaNA khyApayitA bhavatIti // 16 iha cAdharmapAkSikepyabhidhIyamAneSu sarve'pi prANidrohakAriNaH kathaJcidabhidhAtavyAH, tatra pUrvamanaparAdhakruddhA abhihitAH, sAmprata maparAdhakruddhAn darzayitumAha-'se gagaio' ityAdi, arthakaH kazcitprakRtyA krodhano'sahiSNutayA kenacidAdIyata ityAdAnaM zabdAdikaM kAraNaM tena viruddhaH samAnaH parasyApakuryAt , zabdAdAnena tAvatkenacidAkruSTo nindito vA vAcA virudhyeta, rUpAdA-181 nena tu bIbhatsaM kazcana dRSTvASpazakunAbhyavasAyena kupyeta, gandharasAdikaM khAdAnaM mUtreNaiva darzayitumAha-athavA khalakha-kuthitA-81 diviziSTasya dAnaM khalasya vA'lpadhAnyAdenaM khaladAnaM tena kupitaH, athavA surAyAH sthAlaka-kozakAdi tena vivakSitalAbhAbhAvAn kupitaH gRhapatyAderetana kuryAdityAha-svayamevAmikAyena-agninA tatsasyAni-khalakavartIni zAlivrIhyAdIni 'dhmApayed' dahedanyena vA dAhayeddahato vA'nyAnsamanujAnIyAdityevamasau mahApApakarmabhirAtmAnamupakhyApayitA bhavatIti // sAmpratamanyena prakAreNa pApopAdAnamAha-athakaH kazcitkenacittu khaladAnAdinA''dAnena gRhapatyAdeH kupitastatsaMbandhina uSTrAdeH svayamevaAtmanA parazvAdinA 'dhurIyA(rA)o'tti javAH khalakA vA 'kalpayati' chinatti anyena vA chedayati anyaM vA chindantaM samanujA-19 nIta, inyavamamAvAtmAnaM pApena karmaNopAkhyApayitA bhavati // kizca-athaikaH kazcitkenacinimittena gRhapatyAdeH kupitastatsaM-1 4 vandhinAmuSTAdInAM zAlA-gRhANi 'kaMTakaboMdiyApani kaNTakazAkhAbhiH 'pratividhAya' pihilA sthagikhA svayamevAgninA matratA 18 dahet / zepaM pUrvavat // apica-arthakaH kazcitkenacidAdAnena kupito gRhapatyAdeH saMbandhi kuNDalAdika dravyajAtaM svayamevApa-13 2kriyA 2 zrutamka- haredavaziSTaM pUrvavat // mAmprataM pAkhaNDikopari kopena yatkuryAttadarzayitumAha-athaikaH kazcitvadarzanAnurAgeNa vA vAdaparA- sthAnAdhya. ndhe zIlA- jito vA'nyena vA kenacinimittena kupitaH samnetaskuryAdityAha-tadyathA-zrAmpantIti zramaNAsteSAmanyeSAmapi tathAbhUtAnAM adharmapakSaH dIyAvRttiH kanacidAdAnana kupitaH man daNDakAdikamupakaraNajAtamapaharet anyena vA hArayedanyaM vA harantaM samanujAnIyAt ityAdi pUrva vat / / evaM tAvadvirodhino'bhihitAH, sAmpratamitare'bhidhIyante-athaikaH kazcit dRDhamUDhatayA 'no vitirgichai'tti 'na vimapani' na mImAMsate, yathA'nena kRtena mamAmutrAniSTaphalaM sthAt , tathA madIyamidamanuSThAnaM pApAnubandhItyevaM na paryAlocayati, tadbhAvApanazca yatkiJcanakAritayA ihaparalokavirodhinIH kriyAH kuryAt , etadevoddezato darzayati-tadyathA-gRhapatyAdeninimittameva-tankopamantaraNava svayamevAtmanAgnikAyena-agninauSadhIH-zAlivrIhyAdikAH dhmApayet-dahet tathA'nyena dAhayeddahantaM ca samanujAnIyAdinyAdi // tathehAmutra ca dopASaryAlocako nistriMzatayA gRhapayAdisaMbandhinAM kramelakAdInAM jalAdInavayavAMzchindyAna // nathA zAlAM dahet // tathA gRhapatyAdeH saMbandhi kuNDalamaNimauktikAdikamapaharet // tathA zramaNabrAhmaNA-18 dInAM daNDAdikamupakaraNajAtamapaharedityevaM prAktanA evAlApakA AdAnakupitassa yebhihitAsta evaM tadabhAvenAbhidhAtavyA iti // mAmprataM viparyastadRSTayaH AgADhamithyAdRSTayo'bhidhIyante-athaikaH kazcidabhigRhItamithyAdRSTirabhadrakaH sAdhupratyanI- // 324 // kanayA zramaNAdInAM nirgacchatAM pravizatAM vA svataca nirgacchan pravizan vA nAnAvidhaiH pApopAdAnabhUtaiH karmabhirAtmAnamupamA khyApayitA bhavatIti, etadeva darzayani-'athave'nyayAttarApekSayA pakSAntaropagrahArthaH, kacitsAdhudarzana sati mithyAlopahatara Resesectseekeeseceneseseisesesecesenticescenes Feeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeecessesekse // 324 // ent.seksee
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ 217 STitayA'pazakuno'yamityevaM manyamAnaH san dRSTipathAdapasArayan sAdhumuddizyAvajJayA 'apsarAyA' cappuTikAyAH AsphAlayitA bhavatyathavA tattiraskAramApAdayan paruSaM vaco brUyAt , tadyathA-odanamuNDa ! nirarthakakAyaklezaparAyaNa durbuddhe'pasarAgrataH, tadasau bhrukuTi vidadhyAdasatyaM vA brUyAt , tathA mikSAkAlenApi 'se tasya bhikSoranyebhyo bhikSAcarebhyo'nu-pazcAtyaviSTasya sato'tyantaduSTatayA'nAde? | dApayitA bhavati, aparaM ca dAnodyataM niSedhayati tatpratyanIkatayA, etacca chUte-ye ime pApaNDikA bhavanti ta evaMbhUtA bhavantItyAha-8 |'boNNa'nti tRNakASThahArAdikamadhamakarma tad vidyate yeSAM te taintaH, tathA bhAreNa-kuTumbabhAreNa pohalikAdibhAreNa vAkrAntAHparAbhagnAH sukhalipsabo'lasA:-kramAgataM kuTumba pAlayitumasamarthAH te pApaNDavratamAzrayanti, tathA coktam-'gRhAzramaparodharmo, na bhUto na bhaviSyati / pAlayanti narA dhanyAH, klIvAH paassnnddmaashritaaH||1|| ityAdi, tathA 'basalaga'ci vRSalA-apamAH zUdrajAtayatrivargapraticArakAH, tathA 'kRpaNA' klIcA akizcitkarAH zramaNA bhavanti-pravrajyAM gRhantIti |saamprtmepaamgaarikaannaamtyntviprystmtiinaamsvRttmaavirbhaavymaah-te hi sAdhuvargApavAdinaH saddharmapratyanIkA idameva 'jIvitaM' parApavAdonijIvitaM 'dhigajIvitaM' kutsitaM jIvitaM sAdhujugupsAparAyaNaM saMpratibRMhanti, etadevAsadvRttajIvitaM prazaMsantIti bhaavH| te cehalokapratibaddhAH sAdhuju-| gupsAjIvino mohAndhAH sAdhUnapavadanti, nApi ca te pAralaukikasvArthasya sAdhanam-anuSThAna kiJcidapi khalvamapi 'zliSyanti' samAzrayanti, kevalaM te parAn sAdhUna vAgAdibhiranuSThAnairduHkhayanti-pIDAmutpAdayanti AtmanaH pareSAM ca, tapA tejAnAndhAstathA tatkurvanti yenAdhikaM zocante, parAnapi zocanti-durbhASitAdibhiH zokaM cotpAdayanti, tathA te parAn 'jUrapanti' garhanti, tathA sUtra. 558 tipyanti-mukhAcyAvayantyAtmAnaM parAMzca, tathA te barAkA apuSTadharmANo'sadanuSThAnAH svataH pIyante parAMdha pIDayanti. tathA te pApesUtrakRtAne nakarmaNA paritapyante antardavanteparAdha paritApayanti / tadevaM te'sadRttayaH santo duHkhanazocamAdilazAdapratipiratAH sadAbhavanti / 2 kriyA 2 zrutaska- evaMbhUtAzca santaste mahatA''rambheNa-prANivyApAdanarUpeNa tathA mahatA samArambheNa-trANiparitApanarUpeNa tathobhAbhyAmapyArambhasa- sthAnAdhya. ndhe zIlAmArambhAbhyAM 'virUparUpaica' nAnAprakAraiH sAvadhAnuSThAnaiH pApakarmakRtyaiH 'udArAn alantogaTAn samagrasAmagrIkAnmadhumacamAMsA-18 adhArmikakIyAvRttiH dhupetAn 'mAnuSyakAn' manuSyabhavayogyAm bhogebhyo'pyutkaTAn bhogabhogAn te sAvavAnuSThAyino bhoktAro bhavanti / etadeva darza-18 // 325 // ||thitumAha-'taMjahe' syAdi, tapathetyupapradarzane, anamantrakAle yathepsitaM tasya pApAnuSThAnAtsaMpavate, evaM paanvkhshynaasnaadikmpi|| | sarvametadyathAkAlaM sapUrvAparaM saMpadyate, saha pUrveNa-pUrvAhnakartavyenApareNa ca-aparAhakartavyena yadivA pUrva bada kriyate nAnAdikA tathA paraM ca yat kriyate vilapanabhojanAdikaM tena saha vartata iti sapUrvAparam , idamuktaM bhavati-yabadA prArthyate tattadA saMpavata iti, abhilaSitArthaprAptimeva lezato darzayitumAha-tadyathA-vibhUtyA svAtastathA kRtaM devatAdinimittaM balikarma yena sa tathA, tathA kRtAni kautukAni-avatAraNakAdIni maGgalAni ca-suvarNacandanadadhyakSatarvAsiddhArthakAdarzakasparzanAdIni tathA duHkhamAdipratighAtakAni prAyazcittAni yena sa kRtakautukamaGgalaprAyazcittaH, tathA kalpitathAsau mAlApradhAno mukuTara 2 sa tathA ciyate basa sa bhavati kalpitamAlAmukuTI, tathA prativaddhazarIro-dRDhAvayavakAyo yubetyarthaH, tathA 'bagdhAriya'ti pralambitaM zroNIsUtraM-kaTisUtraM malladAmakalApazca yena sa tathA, tadevamasau zirasisnAtaH nAnAvidhavilepanAvaliptazca kaNThekRtamAlastathA'parayathoktabhUSaNabhUSitaH // 325 / / / sanmahatyAm-uccAyAM 'mahAliyAeti vistIrNAyAM kUTAgArazAlAyAM tathA 'mahatimahAlaye' vistIrNe 'siMhAsane' bhadrAsane | | samupaviSTaH 'strIgulmena' yuvatijanena sArddhamaparaparivAreNa 'saMparivRto veSTitaH, tathA 'mahatA' bRhattareNa prahatanAvyagItavAditratayAdivegodArAnmAnuSyakAn bhopabhogAnyunnAno 'viharati pavicarati vijRmbhatItyarthaH / tasya ca kacitprayojane samutpanne |sati ekamapi puruSamAjJApayato yAvacatAraH pakSa vA puruSA anuktA eva samupatiSThante, te ca kiM kurvANAH ?, etadvakSyamANamUcuH, tadyathA-bhaNa-AjJApaya khAmin ! dhanyA vayaM yena bhavatA'pyevamAdizyante, kiM kurma ityAdi sugama, bAvaddhRdayepsitamiti, tathA kiM ca 'te' yuSmAkam 'Asyakasya' mukhasya 'khadate' svAdu pratibhAti ?, yadivA yadevAsya-bhavadIyAsyasya sravatinirgacchati tadeva vayaM kurma iti / tathA 'tameve'tyAdi, tameva rAjAnaM tathA krIDamAnaM dRSTvA anye'nAryA evaM vadanti, tadyathAdevaH khalvayaM puruSaH, tathA 'devasnAtako' devazreSTho bahUnAmupajIvyaH, tathA tamevaM sAmpratekSitayA'sadanuSThAyinaM dRSTvA 'AryA' vivekinaH sadAcAravanta evaM bruvate, tadyathA-abhikrAntakrUrakarmA khalvayaM puruSo, hiMsAdikriyApravRtta ityarthaH, tathA dhRyate| reNuvadvAyunA saMsAracakravAle bhrAmyate yena taddhRtaM-karma, auNAdiko nakpratyayaH, atIva-prabhUtaM dhRtam-aSTaprakAraM karma yasa so'tidhUtaH, tathA'tIvAtmanaH pApaiH karmabhiH rakSA yasya so'tyAtmarakSaH, tathA dakSiNasyAM dizi gamanazIlo dakSiNagAmukaH, ida-16 muktaM bhavati yo hi krUrakarmakArI sAdhunindAparAyaNastadAnaniSedhakaH sa dakSiNagAmuko bhavati-dAkSiNAtyeSu narakatiryagmanuSyAma-8 | reSu utpadyate, tAdRgbhUtazcAyamato dakSiNagAmuka ityuktaM, idamevAha-'neraie' ityAdi, narakeSu bhavo nArakaH, kRSNaH pakSo'khA|stIti kRSNapAkSikaH, tathA AgAmini kAle narakAdutto durlabhabodhikazcAyaM bAhulyena bhaviSyati, idamuktaM bhavati-dikSu madhye dakSiNA dig azastA, gatiSu narakagatiH, pakSayoH kRSNapakSaH, tadasa viSayAndhakhendriyAnukUlavartinaH paralokanispRhamateH sAdhupravepiNo dAnAntarAyavidhAyino digAdikamazastaM darzitama, anyadapi badazastaM tirvagmalAdikamabodhilAbhAdikaM ca tadyojanIya bAdi sugama, AvadIyAsyasa savAdhA
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 SoSee // 326 // eke kecana sAmpratakSiNa bhanAryAnuSThAna mahaNavirahAtubAbhana lagana-manatyavacchatyaM mAyA mutrakRtAGge masyeti / etadviparItasya tu viSayaniHspRhasya indriyAnanukUlassa paralokabhIroH sAdhuprazaMsAvataH sadanuSThAnaratasyAdakSiNagAmukalaM 2 kriyA2 zrutaska-18|sudevakha zuklapAkSikakhaM tathA samAnupasAyAtasya sulabhabodhisamityevamAdikaM saddharmAnuSThAyinaH sarva bhavatIti // sAmpratamupasaM- sthAnAdhya. dhe zIlA | jighRkSurAha-ityetasya pUrvoktasya sthAnasya aizvaryalakSaNasya zRGgAramUlasya sAMsArikasya parityAgavuyA eke kecana viparyastamatayaH adhArmikakIyAvRttiH pApaNDikotthAnenotthitAH paramArthamajAnAnA 'abhigimaMti'tti Abhimukhyena 'lubhyante' lobhavazagA bhavantItyarthaH / tathA| | eke kecana sAmpratakSiNastasmAtsthAnAdanupasthitA gRhasthA eva santaH 'abhijhaMjha'tti jhaJjhA-tRSNA tadAturAH santo'rtheSva-18 tyartha lubhyante, yata evamato'daH sthAnamanAryAnuSThAnaparakhAdanArya mahApuruSAnucIrNa na bhavati, tathA na vidyate kevalamasinityake-181 valam-azuddhamityarthaH, tathetarapuruSAcIrNakhAdaparipUrNa sadguNavirahAttucchamityarthaH, tathA nyAyena carati naiyAyikaM na naiyAyikamana* yAyikam-asanyAyavRttikamityarthaH, tathA 'raMge lage saMvaraNe' zobhanaM laganaM-saMvaraNaM indriyasaMyamarUpaM sallagastadbhAvaH salla gavaM na vidyate sallagakhamasminnityasallagalam indriyAsaMvaraNarUpamityarthaH, yadivA zalyavacchalya-mAyAnuSThAnamakArya tadgAyati| kathayatIti, tacchalyagaM yatparijJAnaM tannAtretyazalyagasamiti, tathA na vidyate siddheH-mokSasya viziSTa sthAnopalakSitasya mArgo yasistadasiddhimArga, tathA na vidyate mukteH-azeSakarmapracyutilakSaNAyA mArgaH-samyagdarzanajJAnacAritrAtmako yasiMstadamuktimArga, tathA na vidyate parinivRteH-parinirvANasyAtmasvAsthyApattirUpasya mArgaH-panthA yasmin sthAne tadaparinirvANamArga, tathA na vidyate // 326 // sarvaduHkhAnA-zArIramAnasAnAM prakSayamArgaH sadupadezAtmako yasiMstadasarvaduHkhaprakSINamArga, kuta evaMbhUtaM tatsthAnamityAzaGkayAha'egate'tyAdi, ekAntenaiva tatsthAnaM yato mithyAbhUtaM-mithyAkhopahatabuddhInAM yatastadbhavatyata evAsAdhu asadvRttakhAt, na hyayaM satpuruSasevitaH panthA yena viSayAndhAH pravartanta iti / tadayaM prathamasya sthAnasyAdharmapAkSikasya pApopAdAnabhUtasya vibhaGgo-vibhAgo vizeSa svarUpamitiyAvat // 57 // sAmprataM dvitIyaM dharmopAdAnabhUtaM pakSamAzrityAha ahAvare docasa hANassa dhammapakkhassa vibhaMge evamAhijjai, iha khalu pAINaM vA paDINaM vA udINaM vA dAhiNaM vA saMtegaiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-AyariyA dhege aNAriyA vege uccAgoyA vege NIyAgoyA vege kAyamaMtA vege hassamaMtA vege suvannA vege duvannA vege surUvA vege durUvA dhege, tesiM ca NaM khetavatthUNi pariggahiyAI bhavaMti, eso AlAvago jahA poMDarIe tahA tabo, teNeva abhilAveNa jAva sabovasaMtA savatsAe parinibuDettimi // esa ThANe Arie kevale jAva sakhadukkhappahINamagge egaMtasamma sAhu, docassa ThANassa dhammapakkhassa vibhaMge evamAhie // sUtraM 33 // 'athe tyadharmapAkSikasthAnAdanantaramayamaparo dvitIyasya sthAnasya 'dharmapAkSikasya puNyopAdAnabhUtasya 'vibhaGgoM vibhAgaH svarUpaM samAdhIyate-samyagAkhyAyate, tadyathA-prAcInaM pratIcInamudIcInaM dakSiNaM vA digvibhAgamAzritya 'santi' vidyante eke 3 | kecana kalyANaparamparAmAja: 'puruSA' manuSyAH, te ca vakSyamANasvabhAvA bhavanti, 'tayatyayamupapradarzanArthaH, AryA eke keca-|| | nAryadezotpAH , tathA'nAryAH zakayavanazabarabarbarAdaya ityAdyevaM yathA pauNDarIkAdhyayane tathehApi sarva niravayavaM bhaNitavyam 18vace 'evaM pUrvoktena prakAreNa sarvebhyaH pApasthAnebhya upazAntAH, tathA ata eva sarvAtmatayA parinirvRtA ityahame bavImi // sUtrakRtAne tadevametatsthAnaM 'kaivalikaM' pratipUrNa naiyAyikamityAdi prAgyadviparyayeNa neyaM yAvadvitIyasya sthAnasya dhArmikasyaiSaH 'vibhaGgoM vibhAgaH 2 kriyA2 zrutaskakharUpamAkhyAnamiti // sAmprataM dharmAdharmayuktaM tRtIya sthAnamAzrityAha sthAnAdhya. dhe zIlA- ahAvare taccassa dvANassa mirasagassa vibhaMge evamAhijai, je ime bhavaMti AraNiyA AvasahiyA gAma- mizrapakSaya dIyAvRttiHza NiyaMtiyA kaNhuIrahasmitA jAva te tao bippamucamANA bhujo elamUyattAe tamUtsAe pacAyaMti, esa dhamepakSaH ThANe aNArie aMkavale jAva asavadukkhapahINamagge egaMtamicche asAha, esa khalu tacassa ThANassa mi||327|| ssagassa vibhaMge evamAhie // sUtraM 34 // athAparastRtIyasya sthAnasya mizrakArakhyasya 'vibhaGgo vibhAgaH svarUpamAkhyAyate / atra cAdharmapakSaNa yukto dharmapakSo mizra ityucyate, tatrAdharmaskheha bhUyiSThalAdadharmapakSa evAyaM draSTavyaH, etaduktaM bhavati-yadyapi bhithyAdRSTayaH kAzcittathAprakArAM prANAtipA18 tAdinivRttiM vidadhati tathApyAzayAzuddhakhAdabhinave pittodaye sati zarkarAmizrakSIrapAnavatarapradezavRSTivadvivakSitArthAsAdhakakhAbhira rthakatAmApadyate, tato mithyAvAnubhAvAt mizrapakSo'pyadharma evAvagantavya iti / etadeva darzayitumAha-'je ime bhavaMtI'tyAdi, 1 18| ye ime'nantaramucyamAnA araNye carantItyAraNyikAH-kandamUlaphalAzinastApasAdayo ye cAvasathikAH-Avasatho-gRhaM tena cara ntItyAvasathikAH-gRhiNaH, ne ca kutazcita pApasthAnAnivRttA api prabalamithyAkhopahatabuddhayaH, te yadyapyupavAsAdinA mahatA // 327 // kAyanazana devagatayaH kaMcana bhavanti tathApi te AmurIyeSu sthAneSu kilvipikeghRtpadyanta ityAdi sarva pUrvoktaM bhaNanIyaM yAvattatayunA manuSyamavaM pratyAyAtA elamRkakhana tamo'dhatayA jAyante / tadevametatsthAnamanAryamakevalam-asaMpUrNamanaiyAyikamityAdi yAva sesesesesecenecesesesesesese
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUtrakRtAGge 2 bhutaskamadhezIlAGgIyAvRttiH // 328 // 219 dekAntamidhyAbhUtaM sarvacaitadasAdhviti, tRtIyasthAnasya mizrakasyAyaM 'vibhaGgo' vibhAgaH svarUvamAkhyAtamiti // uktAnyadharmadharma| mizrasthAnAni, sAmprataM tadAzritAH sthAnino'bhidhIyante yadivA prAktanamevAnyena prakAreNa vizeSitataramucyate- tatrAdyamadhArmikasthAnakamAzrityAha ahAvare paDhamassa ssa adhammapakkhassa vibhaMge evamAhijjai-iha khalu pAINaM vA 4 saMtegatiyA manussA bhavaMti - gahatthA mahicchA mahAraMbhA mahApariggahA adhammiyA adhammANuyA (paNA) adhammiTThA adhammaklAI adhammapAyajIviNa adhammapa (vi) loI adhammapalajjaNA adhammasIlasamudAyArA athammegaM ceva vitiM kappemANa viharati // haNa chiMda bhiMda vigattagA lohiyapANI caMDA ruhA khuddA sAhassiyA ukuMcaNabaMcaNamAyANiyaDiDakavaDasAi saMpaogabahulA dussIlA dudhayA duppaDiyANaMdA asAhU saghAo pANAivAyAo apaeifvarayA jAvajjIvAe jAva sahAo pariggahAo appaDivirayA jAvajIvAe sabAo kohAo jAva micchAdaMsaNasallAo appaDivirayA, savAo pahANummaddaNavaNNagagaMdhavilebaNasaddapharisarasarUvargadhamalAlaMkArAo appaDivirayA jAvajjIvAe savAo sagaDarahajANajuggagillithillisiyAdmANiyAsayaNAsa jANavAhaNabhogabhoyaNapavittharavihIo appaDivirayA jAvajjIvAe savAo kayavikrayamAsaddhamAsakhvagasaMvavahArAo appaDibirayA jAvajIvAe savAo hiraNNasuvaNNaghaNaghaNNamaNimottiyasaMkhasilappabAlAo apaDiriyA jAvajjIvAe savAo kUDatulakUDamANAo appaDivirayA jAvajjIvAe savAo AraMbhasamAraMbhAo appaDivirayA jAvajjIvAe savAo karaNakArAvaNAo appaDivirayA jAvajjIvAe saare vervetaNAo appaDivirayA jAvajIvAe sabAo kuTTaNapihRNatajjaNatADaNabahabaMdhaparikilesAo appaDivirayA jAvajjIvAe, je AvaNNe tahappagArA sAvajjA abohiyA kammatA parapANaparidhAvaNakarA je aNArihiM kAMti tato appaDivirayA jAvajjIvAe, se jahANAmae kei purise kalamamasUratilamuggamAmaniSphAvakulatthaAlisaMdga palimaMdhagamAdiehiM ayaMte kUre micchAdaMDaM pauMjaMti, evameva tahappagAre purisajAe tittiravahagalAvagakavotakaviMjalamiyamahisa varAhagAhagohakummasirisivamAdiehiM ayaMte kUre micchAdaMDaM pauMjaMti, jAviya se bAhiriyA parisA bhavaha, taMjahA-dAse i vA pese i vA bhayae i vA bhAile i vA kammakarae i vA bhogapurise : vA tesiMpi ya NaM annayaraMsi vA ahAlahurgasi avarAhaMsi sayameva hi daMDa nivase, taMjahA - imaM daMDeha imaM muMDeha imaM tajjeha imaM tAleha imaM aduyabaMdhaNaM kareha imaM niyaghaNaM kare imaM haDDibaMdhaNaM kareha imaM cAragabaMdhaNaM kareha imaM niyalajuyalasaMkodhiyamoDiyaM kareha imaM chinna kareha imaM pAyachinnayaM kareha imaM kannachiNNayaM kareha imaM nakkaosIsamuhachinnayaM kareha veyagachahiyaM aMgachahiyaM pakvAphoDiyaM kareha imaM NayaNuSpADiyaM kareha imaM daMsaNuSpADiyaM vasaNuppADiyaM jinbhuppADiyaM olaMbiyaM kareha ghasiyaM kareha gholiyaM kareha salAiyaM kareha sUlAbhinnayaM kareha khAravattiyaM kareha vajhavattiyaM kareha sIhapucchiyagaM kareha vasabhapucchiyagaM kareha davaggidayaMgaM kAgaNimaMsakhAviyaMgaM bharapANaniruddhagaM imaM jAvajjIvaM vahabaMdhaNaM kareha imaM annayareNaM asubheNaM kumAreNaM mAreha // jAvi ya se abhitariyA parisA bhavai, taMjahA- mAyA i vA piyA i vA bhAyA i vA bhagiNI i vA bhajjA i vA hUvAnA vA suNhA i vA, tesiMpi ya NaM annayaraMsi ahAlahugaMsi avarAhaMsi sayameva garupaM daMDa Nivatteha, sIodagavigrahaMsi uccholittA bhavaha jahA mittadosavattie jAva ahie paraMsi logaMsi, te dukkhati soyaMti jUraMti tippaMti pihaMti paritappati te dukkhaNasoyaNajUraNatippaNapiTTaNaparitaSpaNavahaba parikalesAo apaDivirayA bhavaMti // evameva te itthikAmehiM mucchiyA giddhA gaDhiyA ajjhovavannA jAva vAsAI caDapaMcamAI chaddasamAI vA appataro vA bhujataro vA kAlaM bhuMjitu bhoga bhogAI pavitA verAyataNAI saMciNittA bahaI pAvAI kammAI ussannAI saMbhArakaDeNa kammaNA se jahANAmae ayagole i vA selagole i vA udagaMsi pakkhinte samANe udgatalamaivaittA ahe dharaNitalapaiTTANe bhavai, evameva taha pagAre purisajAte vajjabahule dhUtabahule paMkabahule verabahule appattiyabahule daMbhabahule Nibihule sAibahule ayasabahule ussannatasapANaghAtI kAlamAse kAlaM kicA dharaNitalamahavaittA ahe ragatalapaTTANe bhavai // sUtraM 35 // aervisor: prathamasya sthAnasyAdharmapAkSikasya 'vibhaGgo' vibhAgaH svarUpaM vyAkhyAyate - 'iha khalu' ityAdi, sugamaM yAvanmanuSyA evaMsvabhAvA bhavantIti / ete ca prAyo gRhasthA eva bhavantItyAha - 'mahecchA' ityAdi, mahatI - rAjyavibhavaparivArAdikA For Private Personal Use Only 2 kriyAsthAnAdhya0 - adharmapathavantaH // 328 //
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAne 2 zutaskabezIlAGgIyAvRttiH // 329 // sUtrakRtAne 2 zutaska nve zIlAkIyAvRtiH // 330 // 220 sarvAtizAyinI icchA -antaHkaraNapravRttiryeSAM te mahecchAH, tathA mahAnArambho vAhanoSTramaNDalikAgazrIpravAhakapipaNDavoSaNAdiko yeSAM te mahArambhAH, ye caivaMbhUtAste mahAparigrahAH - dhanadhAnyadvipadacatuSpadavAstukSetrAdiparigrahavantaH kacidapyanivRttAH, ata evAdharmeNa carantItyAdharmikAH, tathA adharmiSThA nitriMzakarmakAritvAdadharmabahulAH tatazrAdharme kartavye anujJA - anumodanaM yeSAM te bhavantyadharmAnujJAH, evamadharmam AkhyAtuM zIlaM yeSAM te tathA, evamadharmaprAyajIvinaH, tathA adharmameva pravilokayituM zIlaM yeSAM te bhavantyadharmapravilokinaH, tathA adharmaprAyeSu karmasu prakarSeNa rajyanta iti adharmapraraktAH, ralayoraikyamiti rakha sthAne lakAro kRta iti, tathA'dharmazIlA adharmasvabhAvAH tathA'dharmAtmakaH samudAcAro - yatkiJcanAnuSThAnaM yeSAM te bhavantyadharmazIlasamudAcArAH, | tathA'dharmeNa pApena sAvadyAnuSThAnenaiva dahanAGkananirlAJchanAdikena karmaNA vRttiH - vartanaM 'kalpayantaH' kurvANA 'viharantI' ti kAlamativAhayanti || pApAnuSThAnameva lezato darzayitumAha-'haNa chinda bhinde' tyAdi svata eva hananAdikAH kriyAH kurvANA apareSAmapyevamAtmakamupadezaM dadati, tatra hananaM daNDAdibhistatkAramanti tathA chindri karNAdikaM bhindri zUlAdinA, vikartakAH -prANinAmajinApanetAraH ata eva lohitapANayaH, tathA caNDA raudrA-nikhizAH kSudrAH kSudrakarmakAritAt tathA 'sAhasikA' asamIkSitakAriNaH, tathA utkRzcanavazvacanamAyAnikRtikUTakapaTAdibhiH sahAtisaMprayogo - gArdhyaM tena bahulAH- tatpracurAste tathA, | tatrordhvaM kunaM-- zUlAdhAropaNArthamutkuJcanaM vaJcanaM pratAraNaM tat yathA abhayakumAraH pradyotagaNikAbhirdhArmikavaJcanayA vaJcitaH mAyA - vaJcanabuddhiH prAyo vaNijAmiva nikRtistu bakavRcyA kurkuTAdikaraNena dambhapradhAnavaNikzrotriyasAdhvAkAreNa paravaJcanArthaM / galakartakAnAmivAvasthAnaM, dezabhASAnepathyAdiviparyayakaraNaM kapaTaM yathA ASADhabhUtinA naTene vAparAparavedaparAvRsyA''cAryopAdhyAyasaMcArakAtmArtha calAro modakA avAptAH, kUTaM tu kArSApaNatulAprasthAdeH paravaJcanArthaM nyUnAdhikakaraNam, etairutkuJcanAdibhiH sahAtizayena saMprayogo yadivA-sAtizayena dravyeNa kastUrikAdinA'varasya dravyasya saMprayogaH sAtisaMprayogastadbahulAH- tatpradhAnA ityarthaH, uktaM ca- "so hoI sAtijogo davaM jaM chAdivaNNadavesu / dosaguNA vayaNemu ya atthavisaMvAyaNaM kuNai // 1 // " ete cotkRzvanAdayo mAvAparyAyA indrazakrAdivat kathaJcitkriyAbhede'pi draSTavyAH / tathA duSTaM zIlaM yeSAM te duHzIlAH| ciramupacaritA api kSipraM visaMvadanti, duHkhAnumeyA dAruNa svabhAvA ityarthaH tathA duSTAni vratAni yeSAM te tathA yathA mAMsabhakSaNatratakAlasamAptau prabhUtatarasacvopaghAtena mAMsapradAnam, anyadaSi naktabhojanAdikaM teSAM duSTavratamiti, tathA'nyasmin janmAntare madhumadyamAMsAdikamabhyavahariSyAmItyevamajJAnAndhA janmAntaravidhidvAreNa sanidAnameva vrataM gRhNanti tathA duHkhena pratyAnandyante duSpratyAnanyAH, idamuktaM bhavati-tairAnanditenApareNa kenacitpratyupakAre sunA garvAdhmAtA duHkhena pratyAnandyante, yadivA satyapyu|pakAre pratyupakArabhIravo naivAnandyante pratyuta zaThatayopakAre doSamevotpAdayanti, tathA coktam - "pratikartumazaktiSTA, narAH pUrvopakAriNAm / doSamutpAdya gacchanti, mahUnAmiva vAyasAH // 1 // " yata evamato'sAdhanale pApakarmakArikhAt, tathA 'yAvajjIvaM ' yAvatprANadhAraNena sarvasmAtprANAtipAtAdaprativiratA lokanindanIyAdapi brAhmaNavAtAderaviratA iti sarvagrahaNaM, evaM sarvasmAdapi kUTasAkSyAderaprativiratA iti, tathA sarvasmAtkhIvAlAdeH paradravyApaharaNAdaviratAH, tathA sarvasmAtparastrIgamanAde maithunAdaviratAH, evaM sarvasmAtparigrahAdyonipoSakAdapyaviratAH, evaM sarvebhyaH krodhamAnamAyAlo mebhyo'viratAH, tathA premadveSakalahAbhyAkhyAnapaizunya1 sa bhavati sAtiyogo dravyaM yacchAdayitvA'nyadravyaiH doSaguNAMzca vacanairarthavisaMvAdanaM karoti // 1 // paraparivAdAratiratimA vAmRSAvAdamidhyAdarzanazalyAdibhyo'tadanuSThAnebhyo yAvajjIvaM ye'prativiratA bhavantIti / tathA sarvasmAttrAnonmarda na varNakavilepanazabdasparzarUparasagandhemAlyAlaGkArAtkAmAGgAnmohajanitAdaprativiratA yAvajjIvayeti, iha ca varNakagrahaNena | vargavizeSApAdakaM lodhAdikaM gRhyate, tathA sarvataH zakaTarathAderyAnavizeSAdikAtprativistara vidheH parikararUpAtparigrahAda prati niratAH, | iha ca zakaTarathAdikameva yAnaM zakaTarathayAnaM, yugyaM - puruSotkSiptamAkAzayAnaM 'gilli ci puruSadvayotkSiptA jhollikA 'thilli'ti vegasarAdvaya vinirmito yAna vizeSaH tathA 'saMdmANiya'tti zivikAvizeSa eva tadevamanyasmAdapi vastrAdeH parigrahAdupakaraNabhUtAda| biratAH, tathA sarvataH - sarvasmAtkrayavikrayAbhyAM karaNabhUtAbhyAM yo mASakArdhamASakarUpakArSApaNAdibhiH paNyavinimayAtmakaH saM| vyavahArastasmAdaviratA yAvajjIvayeti, tathA sarvasmAddhiraNyasuvarNAdeH pradhAnaparigrahAdaviratAH, tathA kUTatulakUTamAnAderaviratAH, tathA sarvataH kRSipAzupAlyAderyatsvataH karaNamanyena ca yatkiJcitkArayati tasmAdaviratAH, tathA pacanapAcanataH tathA kaNDanakuTTanapiTTanatarjanatADanabadhabandhAdinA yaH pariklezaH prANinAM tasmAdaviratAH, sAmpratamupasaMharati ye cAnye tathAprakArAH parapIDAkAriNaH sAnadyAH karmasamArambhA abodhikAH- boddhyabhAvakAriNaH tathA paraprANaparitApanakarA - gogrAhabandigrahagrAmaghAtAtmakA ye'nAmaiMH krUrakarmabhiH krimante tato'prativiratA yAvaJjIvayeti // punaranyathA bahuprakAramadhArmikapadaM pratipipAdayiSurAha - 'tadyathe' - tyupapradarzanArthI nAmazabdaH saMbhAvanAyAM, saMbhAvyate asminvicitre saMsAre kecanaivaMbhUtAH puruSAH ye kalamamasUra tilamudgAdiSu paca|napAcanAdikayA kriyayA svaparArthamayatA - aprayatnavanto niSkRpAH krUrA midhyAdaNDaM prayuJjanti, mithyaiva-anaparAdhiSveva doSamA| ropya daNDo mithyAdaNDastaM vidadhati, tathaivameva-prayojanaM vinaiva tathAprakArAH puruSA niSkaruNA jIvopaghAtaniratAttittiravartakalA For Private Personal Use Only 2 kriyAsthAnAdhya0 adharmapakSa vantaH // 329 // 2 kriyA sthAnAdhya0 adhapakSabantaH ||330 //
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ 221 kAlAvadhapandhavArAdayanti, tathA nAnAviSayakArI paraminnapi lokApavAdikA, patritya vyAkhyA zabdAdinAsAvikatanA eta-15 | vakAdiSu jIvanapriyeSu prANipvayatAH krUrakarmANo mithyAdaNDaM prayuJjanti / teSAM ca krUradhiyAM "yathA rAjA tathA prajA" iti , pravAdAt parivAro'pi tathAbhUta eva bhavatIti tathA darzayitumAha-'jAvi ya se' ityAdi, yA'pi ca teSAM vAyA parSadbhavati, tadya-10 thA-'dAsa' vadAsIsutaH 'preSyaH' preSaNayogyo bhRtyadezyo 'bhRtako' vetanenodakAdyAnayanavidhAyI tathA 'bhAgiko yaH SaSThAMzA-||6|| | dilAbhena myAdau vyApriyate 'karmakara' pratItaH tathA nAyakAzritaH kazcidbhogaparaH, tadevaM te dAsAdayo'nyasya laSAvapyaparAdhe | gurutaraM daNDaM prayuJjanti prayojayanti ca / sa ca nAyakasteSAM dAsAdInAM bAhyaparSadbhUtAnAmanyatarasiMstathA lapAvapyaparAdhe-zabdAzravaNAdike gurutaraM daNDaM vakSyamANaM prayuke, tapathA-imaM dAsaM preSyAdikaM vA sarvakhApahAreNa daNDayata yUyamityAdi sUtrasiddhaM yAvadimamanyatareNAzumena kutsitamAreNa byApAdayata yUyam // yA'pica krUrakarmavatAmabhyantarA parSadbhavati, tadyathA-mAtApitrAdikA, | mitradoSapratyayikakriyAsthAnava neyaM yAvadahito'yamasmin loke iti, tathA hi Atmano'pathyakArI paramimapi loke, tadevaM te || IS mAtApitrAdInAM svalpAparAdhinAmapi gurutaradaNDApAdanato duHkhamutpAdayanti, tathA nAnAvidhairupAyaisteSAM zokamutpAdayanti-zoka-15 yantItyevaM te prANinAM pahubhakArapIDosvAdakAH pASaSandhapariklezAdapratibiratA bhavanti // te ca viSayAsaktatayA eta. skarSantIletadarzayitumAha-evameva pUrvoktakhabhAvA evaM te niSkRpA niranukrozA bAhyAbhyantaraparSadorapi karNanAsAvikatenAdinA daNDAtanakhabhAvAH strIpradhAnAH kAmAHkhIkAmAH yadivA strISu-madanakAmaviSayabhUtAsu kAmeSu ca-zabdAdiSu icchAkAmeSu mUJchitA gRddhA prathitA adhyupapamA, ete ca zakrapurandarAdivatparyAyAH kathavidaM bAzritya vyAkhyevAH, te ca bhogAsaktA vyapagataparasatraka. 55 lokAdhyaSasAyA yAvANi catuHpazca pada sapta vA daza vA'lpataraM vA kAlaM prabhUtataraM vA kAlaM bhukkhA bhogabhogAn indriyAnukU-18 gndhraa 18lAn madhumaghamAMsaparadArAsevanarUpAn bhogAsaktatayA ca parapIDotpAdanato 'vairAyatanAni' vairAnubandhAna anupramUya-utpAda 2 kriyA2 zrutaska- vidhAya tathA saMcayitvA' saMcintyopacitya 'yahUni prabhUtatarakAlasthitikAni 'krUrANi' krUravipAkAni narakAdiSu yAtanA- sthAnAdhya ndhe zIlAkhAneSu krakacapATanazAlmalyavarohaNataptatrApAnAtmakAni karmANyaSTaprakArANi baddhaspRSTanidhattanikAcanAvasthAni vidhAya tena ca adhapakSakIyAvRttiH vantaH saMbhArakatena karmaNA preryamANAstatkarmaguravo vA narakatalapratiSThAnA bhavantItyuttarakriyayA''pAditabahuvacanarUpayeti saMbandhaH / asi||331|| vArthe sarvalokapratItaM dRSTAntamAha-'se jahANAmae' ityAdi, tadyathA nAmAyogolaka:-ayaspiNDaH 'zilAgolako' vRttAzmaza-12 kalaM vodake prakSiptaH samAnaH salilatalamativartya-atilakathAdho dharaNItalapratiSThAno bhavati / adhunA dArzantikamAha-'evameve'tyAdi. yathA'sAvayogolako vRttalAcchIghramevAdho yAtyevameva tathAprakAraH puruSajAtaH, tameva lezato darzayati-vajravadvajaM gurusAtkarma tanahula:-tatpracuro badhyamAnakakarmagururityarthaH tathA dhUyata iti dhUta-prArabaddhaM karma tatpracuraH, punaH sAmAnyenAhapavatIti para-pApaM tabahulaH, tathA tadeva kAraNato darzayitumAha-bairavahalo vairAnubandhapracuraH, tathA 'apattiyaMti manaso duSpaNidhAna tatvadhAnaH, tathA dambho-mAyayA paravazcanaM tadutkaTaH, tathA nikRtiH-mAyA veSabhAcaparAvRtticchAnA paradrohabuddhistanmayA, tathA 'sAtibahula' iti sAtizayena dravyeNAparakha hInaguNakha dravyakha saMyogaH sAtistabahula:-tatkaraNapracuraH, tabhA avaza:-alApA asadattatamA nindA, vAni bAni parApakArabhUtAni karmAnuSThAnAni vidhatte teSu teSu karmasu karacaraNacchedanAdiSu // 33 // zAagomAgbhavatIti, sa evaMbhUtaH puruSaHkAlamAse khAyuSaH kSaye kAlaM kukhA pRthivyAH-ralaprabhAdikAyAstalam 'atiSartya' / | bojanasahasraparimANamatilakaca narakatalapratiSThAno'sau bhavati // narakavarUpanirUpaNAyAha--- tegaMNaragA aMto vA bAhiM cauraMsA ahe khurappasaMThANasaMThiyA NicaMdhakAratamasA vavagayagahacaMdasUranakkhattajoisappahA medavasAmaMsaruhirapUyapaDalacikkhillalitANulebaNatalA asuI vItA paramadunbhigaMdhA kaNhA agaNibannAbhA kakkhaDaphAsA durahiyAsA anubhA garagA asubhA Naraesu veynnaao||nno ceva garaesu neraiyA NihAyaMti vA payalAyati vA suI vA ratiM vA citiM vA matiM vA uvalabhaMte, te NaM tastha ujjalaM viulaM pagADhaM kaDuyaM kakasaM caMDaM dukkhaM duggaM ticaM durahiyAsaM raiyA veyaNaM paJcaNubhavamANA sabhA garaesu veyA harati kaDayaM kasaM baDA suI vA rati vA gamiti vAkyAlaGkAre te narakAH sImantakAdikA bAhulyamaGgIkRtyAntaH-madhye vRttA pahirapi caturasrA adhazca kSuraprasaMsthAnasaMsthitAH, etaca saMskhAnaM puSpAvakIrNAnAzrityoktaM, teSAmeva pracurakhAt , AvalikApraviSTAstu vRttatryasUcaturasrasaMsthAnA eva bhavanti, tathA nityamevAndhatamasaM yeSu te nityAndhatamasAH, citpATho nityAndhakAratamasA iti, meghAvacchannAmbaratalakRSNapakSarajanIvat tamobahulAH, tathA vyapagato grahacandrasUryanakSatrajyotiHpatho yeSAM te tathA / punarapyaniSTApAdanArtha teSAmeva vizeSaNAnyAha-'meda-18 vase tyAdi, duSkRtakarmakAriNAM te narakAstaduHkhotpAdanAyairvabhUtA bhavanti, tadyathA-medavasAmAMsarudhirapUyAdInAM paTalAni-saGkhAstai-18 liMgani-picchilIkRtAnyanulepanatalAni-anulepanapradhAnAni salAni yeSAM te tathA, azucayo viSThA'mRkkledapradhAnakhAd ata eva / vizrAH kuthitamAMsAdikalpakardamAvaliptakhAt, evaM paramadurgandhAH kuthitagomAyukalevarAdapi asahyagandhAH, tathA kRSNAgnivarNAbhA rUpataH sparzatastu karkaza:-kaThino vajrakaNTakAdapyadhikataraH sparzo yeSAM te tathA, kiMbahunA, atIva duHkhenAdhisahyante, kimi
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 yavasthA azvisaMkocavazeSaNaviziSTAM yAvatapadikamavAparaM dRSTAntamadhikRpajao visama 2 kriyAsthAnAdhya adharmapakSe narakava0 durlabhavo dhitA ca // 332 // ti ?, yataste narakAH pazcAnAmapIndriyArthAnAmazobhanakhAdazubhAH, tatra ca sattvAnAmazubhakarmakAriNAmugradaNDapAtinAM ca bajapracurAsUtrakRtAGge 2 zrutaska NAM tIvrA atiduHsahavedanAH zArIrAH prAdurbhavanti, tayA ca vedanayA'bhibhUtAsteSu narakeSu te nArakA naivAkSinimepamapi kAlaM ndhe zIlA- nidrAyante, nApyupaviSTAdyavasthA akSisaMkocanarUpAmIpannidrAmavApnuvanti, na hyevaMbhUtavedanAbhibhUtasya nidrAlAbho bhavatIti darzayati, kIyAvRttiH tAmujjvalA tIvrAnubhAvanotkaTAmityAdivizeSaNaviziSTAM yAvadvedayanti-anubhavantIti / ayaM tAvadayogolakapApANadRSTAntaH zIghramadhonimajanArthapratipAdakaH pradarzitaH, adhunA zIghrapAtArthapratipAdakamevAparaM dRssttaantmdhikRtyaah||332|| se jahANAmae rukkhe siyA pazcayagge jAe mUle chinne agge garue jao NiNNaM jao visamaM jao duggaM tao pavaDati, evAmeva tahappagAre purisajAe gabbhAto gambhaM jammAto jammaM mArAo mAraM NaragAo NaragaM dukkhAo dukkhaM dAhiNagAmie Neraie kaNhapakkhie AgamissANaM dullabhabohie yAvi bhavai, esa ThANe aNArie akevale jAva asabadukkhapahINamagge egaMtamicche asAhU paDhamassa ThANassa adhammapakkhassa vibhaMge evamAhie // sUtraM 37 // tadyathA nAma kazcidRkSaH parvatAye jAto mUle chimaH zIghraM yathA nimne patati, evamasAvapyasAdhukarmakArI tatkarmavAteritaH zIghra18 meva narake patati, tato'pyudvatto garbhAdgarmamavazyaM yAti na tasya kiMcitrANaM bhavati, yAvadAgAminyapi kAle'sau durlabhadharmapratipa- cirmavatIti / sAmpratamupasaMharati-'esa ThANe' ityAdi, tadetatsthAnamanArya pApAnuSThAnaparatvAdyAvadekAntamithyArUpamasAdhu / tadevaM prathamasthAdharmapAkSikasya sthAnasya 'vibhako vibhAgaH svarUpameSa vyaakhyaatH|| ahAvare doccassa ThANassa dhammapakkhassa vibhaMge evamAhijai-iha khalu pAiNaM vA 4 saMtegatiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-aNAraMbhA apariggahA dhammiyA dhammANuyA dhammiTThA jAva dhammeNaM ceva vittiM kappemANA viharaMti, susIlA suvayA suppaDiyANaMdA susAhU savato pANAtivAyAo paDivirayA jAvajIvAe jAva je yAvanne tahappagArA sAvajA aghohiyA kammaMtA parapANapariyAvaNakarA kalaMti tato vipaDiviratA jAvajIvAe // se jahANAmae aNagArA bhagavaMto IriyAsamiyA bhAsAsamiyA esaNAsamiyA AyANabhaMDamattaNikaratrevaNAsamiyA uccArapAsavaNakhelasiMghANajallapAriTThAvaNiyAsamiyA [maNasamiyA vayasamiyA kAyasamiyA maNaguttA vayaguttA kAyaguttA guttA gutidiyA guttabhayArI akohA amANA amAyA alobhA saMtA pasaMtA uvasaMtA pariNivvuDA aNAsavA aggaMthA chinnasoyA niruvalevA kaMsapAi va mukkatoyA saMkho iva NiraMjaNA jIva iva apaDihayagatI gagaNatalaMpiva nirAlaMbaNA vAuriva apaDibaddhA sAradasalilaM va suddhahiyayA pukkharapattaM va niruvalevA kummo iva gutiMdiyA vihaga iva vippamukkA khaggivisANaM va egajAyA bhAraMDapakkhIva appamattA kuMjaro iva soMDIrA vasabho iva jAtatthAmA sIho iva duddharisA maMdaro iva appakaMpA sAgaro iva gaMbhIrA caMdo iva somalesA sUro iva dittateyA jaccakaMcaNagaM va jAtarUvA vasuMdharA iva savaphAsavisahA suhayadyAsaNo viva teyasA jalaMtA ||nntthi NaM tesiM bhagavaMtANaM katthavi paDiyaMdhe bhavai, se paDibaMdhe caubihe paNNatte, taMjahA-aMDae i vA poyae i vA uggahe i vA paggahe sUtrakRtAGge ivA jannaM jannaM disaM icchati tannaM tannaM disaM apaDibaddhA suibhUyA lahubhUyA apparagaMthA saMjameNaM tavasA 2zrutaska- appANaM bhASamANA viharaMti // tesiM NaM bhagavaMtANaM imA etArUvA jAyAmAyAvittI hotthA, taMjahAndhe zIlA- cautthe bhatte chaThe bhatte aTThame bhatte dasame bhatte duvAlasame bhatte caudasame bhatte addhamAsie bhatte mAsie kIyAvRttiH bhatte domAsie timAsie cAummAsie paMcamAsie chammAsie aduttaraM ca NaM ukkhistacarayA nnikkhi||333|| ttacarayA ukvittaNikigvattacaragA aMtacaragA paMtacaragA lUhacaragA samudANacaragA saMsaTTacaragA asaMsaTTacaragA tajjAtasaMsaTTacaragA dihalAbhiyA adiTThalAbhiyA puDhalAbhiyA apuTThalAbhiyA bhikkhalAbhiyA abhikkhalAbhiyA annAyacaragA uvanihiyA saMkhAdattiyA parimitapiMDavAiyA muddhasaNiyA aMtAhArA paMtAhArA arasAhArA virasAhArA lUhAhArA tucchAhArA aMtajIvI paMtajIvI AyaMbiliyA purimaDDiyA nivigaiyA amajjamaMsAsiNo No NiyAmarasabhoI ThANAiyA paDimAThANAiyA ukaDaAsaNiyA NesajiyA vIrAsaNiyA daMDAyatiyA lagaMDasAiNo appAuDA agatayA akaMDayA aNidhA] (evaM jahovavAie) dhutakesamaMsuromanahA savagAyapaDikammavippamukA ciTThati // teNaM eteNaM vihAreNaM viharamANA yaha vAsAiM sAmanapariyAgaM pAuNaMti 2 bahubahu AyAhaMsi uppannaMsi vA aNuppannaMsi vA yahaI bhattAI paJcakamvanti pacakkhAittA bahaI bhattAI aNasaNAe chediti aNasaNAe chedittA jassaTTAe kIrati naggabhAve muMDabhAve aNhANabhAvaM adaMtavaNage achattae aNovAhaNae bhUmisejjA phalagasajjA kaTTasejjA kesaloe baMbhaceravAse paragharapavese laddhA |2kriyAsthAnAdhya dharmapakSava. // 333 //
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ 223 valaddhe mANAvamANaNAo hIlaNAo niMdaNAo viMsaNAo garahaNAo tajjaNAo tAlaNAo uccAvayA gAmakaMTagA bAvIsaMparIsahovasaggA ahiyAmijaMti tamahaM ArAhaMti, tamaDheM ArAhittA caramehiM ussAsanissAsahiM aNaM aNuttaraM nivAghAnaM nirAdharaNaM kamiNaM pADepuNNaM kevalabaraNANadaMsaNaM samuppADeMti, samuppaHDittA nano pacchA sijhaMti vujhaMti muccaMti pariNivAyaMti sabadukkhANaM aMtaM kareMti // egaccAe puNa ege bhayaMtAro bhavaMti, avare guNa puvakammAvaseseNaM kAlamAse kAlaM kiccA annayaresudevaloesudevattAe uvavattAro bhavaMti, taMjahA-mahaDiesu mahajjutiesu mahAparakkamesu mahAjasesu mahAbalesu mahANubhAvesu mahAsukkhesu te NaM tattha devA bhavaMti mahaDDiyA mahajutiyA jAva mahAsukkhA hAravirAiyavacchA kaDagatuDiyathaMbhiyabhuyA aMgayakuMDalamahagaMDayalakannapIDhadhArI vicittahatthAbharaNA vicittamAlAmaulimauDA kallANagaMdhapavaravatthaparihiyA kallANagapavaramallANulevaNadharA bhAsuraboMdI palaMbavaNamAladharA diveNaM sveNaM diveNaM vanneNaM diveNaM gaMdhaNaM diveNaM phAseNaM diveNaM saMghAeNaM diveNaM saMThANaNaM divAe iDDIe divAe juttIe divAe pabhAe divANa chAyAe divAe accAe diveNaM teeNaM divAe lesAe dasa disAo ujjovemANA pabhAsemANA gaikallANA ThiikallANA AgamesibhaddayA yAvi bhavaMti, esa ThANe Ayarie jAva sabadukkhapahI Namagge egaMtasamme susAha / docassa ThANassa dhammapakvassa vibhaMge evamAhie // sUtraM 38 // sUtrakRtAGge athAparasya dvitIyasya sthAnasya 'vibhaGgo' vibhAgaH svarUpam 'evaM' vakSyamANanItyA vyAkhyAyate, tadyathA-'iha khalu kriyA2 zrutaska- 1 ityAdi, prAcyAdipu dikSu madhye'nyatarasyAM dizi 'manti' vidyante, te caivaMbhUtA bhavantIti, tadyathA-na vidyate sAvadya Arambho / sthAnAdhya. ndhe zIlA- yeSAM te tathA, tathA 'aparigrahA' niSkiJcanAH, dharmeNa carantIti dhArmikA yAvaddharmeNaivAtmano vRttiM parikalpayanti, tathA dharmapakSavakIyAvRttiH | suzIlAH suvratAH supratyAnandAH susAdhavaH sarvamAtprANAtipAtAdviratA evaM yAvatparigrahAdviratA iti / tathA ye cAnye tathAprakArAH // 334 // | sAvadyA ArambhA yAvadavodhikAriNastebhyaH sarvebhyo'pi viratA iti // punaranyena prakAreNa sAdhuguNAn darzayitumAha-tadyathA | nAma kecanottamasaMhananadhRtivalopetA anagArA bhagavanto bhavantIti, te paJcabhiH samitibhiH samitAH 'eva'mityupapradarzane aupapAtikamAcArAgasaMbandhi prathamamupAGgaM tatra sAdhuguNAH prabandhena vyAvarNyante tadihApi tenaiva krameNa draSTavyamityatidezaH18 18 yAvadbhUtam-apanItaM kezazmazrulomanakhAdikaM yaiste tathA, sarvagAtraparikarmavipramuktA niSpratikarmazarIrAstiSThantIti // te cogravi-12 hAriNaH pravrajyAparyAyamanupAlya, avAdhArUpe rogAtale samutpanne'nutpanne vA bhaktapratyAkhyAnaM vidadhati, kiMbahunoktena! yatkR-12 te'yamayogolakavannirAsvAdaH karavAladhArAmArgavaDuradhyavasAyaH zramaNabhAvo'nupAlpate tamartha-samyagdarzanajJAnacAritrAkhyamArAdhya | avyAhatamekamanantaM mokSakAraNaM kevalajJAnamApnuvanti, kevalajJAnAvAprUvaM sarvaduHkhavimokSalakSaNaM mokSamavApnuvantIti / / eke punarekayA'rcayA-ekena zarIreNaikaramAdA bhavAsiddhigatiM gantAro bhavanti, apara punastathAvidhapUrvakarmAvazeSe sati tatkarmavazagAH kAlaM | kRkhA anyatameSu vaimAnikeSu devepatpadyante tatrendrasAmAnikatrAyastriMzalokapAlapArSadAtmarakSaprakIrNeSu nAnAvidhasamRddhiSu bhavantIti, na[granthA010000] khAbhiyogikakillipikAdiSviti / etadevAha-'taMjahe'tyAdi, tadyathA mahAdiSu devalokeSUtpadyante / devAsveIS vaMbhUtA bhavantIti darzayati-te NaM tattha devA' ityAdi, te devA nAnAvidhatapazcaraNopAttazubhakarmANo mahAdiguNopetA bhavantItyA dikaH sAmAnyaguNavarNakaH, tato hAravirAjitavakSasa ityAdika AbharaNavastrapuSpavarNakaH, punaratizayApAdanArtha divyarUpAdiprati| pAdanaM cikIrSurAha-'diveNaM sveNa mityAdi, divi bhavaM divyaM tena rUpeNopapetA yAvadivyayA dravyalezyayopapetA dazApi |dizaH samudyotayantaH, tathA 'prabhAsayantaH alaMkurvanto 'gatyA devalokarUpayA kalyANA:-zobhanA gatyA vA-zIghrarUpayA prazastavihAyogatirUpayA vA kalyANAH, tathA sthityA utkRSTamadhyamayA kalyANAste bhavanti, tathA''gAmini kAle bhadrakA: zobhanamanuSyabhavarUpasaMpadupapetAH, tathA saddharmapratipacArazca bhavantIti / tadetatsthAnamAryamekAntenaiva samyagbhUtaM susAdhvitItyetadvitIyasya sthAnasya dharmapAkSikasya vibhaGga evmaakhyaatH|| ahAvare tacassa ThANassa mIsagassa vibhaMge evamAhijaha-yaha khalu pAINaM vA 4 saMtegatiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-appicchA appAraMbhA appapariggahA dhammiyA dhammANuyA jAva dhammeNaM ceva virti kappemANA viharaMti susIlA sudhayA supaDiyANaMdA sAha egacAo pANAivAyAo paDiviratA jAvajIvAe egacAo appaDivirayA jAva je yAvaNNe tahappagArA sAvajjA abohiyA kammaMtA parapANaparitAvaNakarA kajaMti tatovi egacAo appaDivirayA // se jahANAmae samaNovAsagA bhavaMti abhigayajIvAjIvA uvaladdhapuNNapAvA AsavasaMvaraveyaNANijjarAkiriyAhigaraNabaMdhamokkhakusalA asahejjadevAsuranAgasuvaNNajakkharakkhasakinnarakiMpurisagarulagaMdhavamahoragAiehiM devagaNehiM niggaMthAo pAvayaNAo aNaikamaNijjA seseseseseseseseseseeeeeeeeeeeeeeeeeeesesesero Reachekeesesesesesechoeaeeeeeeeeeeeeeeeeeeeesesesesesecerseserveccaeneracts
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 ndhe zIlA eeeea sUtrakRtAoM iNameva niggaMdhe pAvayaNe hissaMkiyA NikaMkhiyA nidhitigicchA laTThA gahiyahA pucchiyaMTThA viNicchi- 2kriyA1 tamka- yaTThA abhigayaTThA advimiMjapemmANurAgaratA aymaauso| niggaMthe pAvayaNe aDhe ayaM paramaTTe sese aNaTTe sthAnAdhya0 usiyaphalihA avaMguyaduvArA aciyattaMteuraparagharapavesA cAuddasahamuTThipuSiNamAsiNIsu paDipunnaM posahaM mizre dharmayAvRttiH samma aNupAlemANA samaNe niggaMthe phAsuesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM pasthapaDiggahakaMbalapAyapuM pakSe shraav||335|| kaba. chaNeNaM osahabhesajeNaM pIThaphalagasejAsaMthAraeNaM paDilAbhemANA bahahiM sIlaSayaguNaveramaNapacakkhANaposahovavAsehiM ahApariggahiehiM tavokammehiM appANaM bhAvemANA viharati ||te eyAraveNaM vihAreNaM viharamANA padapAsAIsamaNovAsagapariyAgaM pAuNaMti pAuNisA AyAhaMsi uppamaMsi vA aNuppamaMsi vAma bhattAI pakkhAyaMti para matsAI pacakyAesA bahaI bhatsAI aNasaNAe chedenti yaha bhatsAI aNasaNAe ittA AloiyaparikatA samAhipattA kAlamAse kAlaM kivA abhayaresu devalopasu devasAe uvavattAro bhavaMti, taMjahA-mahaDiesu mahajjuie jAba mahAsukkhesu sesaM taheva jAba esa ThANe Ayarie jAba egaMtasamma sAhU / tacarasa ThANassa missagassa vibhaMge evaM Ahie // avira paDuca bAle Ahijai, vira paDaca paMDie Ahijai, virayAviraiM paDaca bAlapaMDie Ahijai, tattha NaM jA sA sava // 335|| to abiraI esa ThANe AraMbhaTThANe aNArie jAva asabadukkhappahINamagge egaMtamiccha asAha, tattha NaM jA sA sabato viraI esa ThANe aNAraMbhaTThANe Arie jAva sabadukravappahINamagge egaMtasamma sAhU, tattha gaMjA sA sabao birayAviraI esa ThANe AraMbhaNoAraMbhahANe esa ThANe Arie jAva sabaduvappahINamagge egaMtasamma sAhU // sUtraM 39 // athAvarakha tRtIyasa khAnasya mizrakAkhyasya vibhaGgaH samAkhyAyate-etacca yadyapi mizralArmAdharmAbhyAmupapetaM tathApi dharmabhUyiSThalAddhArmikapakSa evAvatarati, tadyathA-bahuSu guNeSu madhyapatito doSo nAtmAnaM labhate, kalaGka iva candrikAyAH,18 tathA bahUdakamadhyapatito mRcchakalAvayavo nodakaM kalupayitumalam , evamadharmo'pi dharmamiti sthitaM dhArmikapakSa evAyaM / 'iha asin jagati prAcyAdiSu dikSu eke kecana zubhakarmANo manuSyA bhavantIti, tadyathA-alpA-stokA parigrahArambheSvichA-antaHkaraNapravRttiryeSAM te tathA evaMbhUtA dhArmikavRttayaH prAyaH suzIlA: suvratAH supratyAnandAH sAdhayo bhavantIti / tavaikalAt-sthUlAtsaMkalpakatAt pratinivRttA ekasAca sUkSmAdArambhajAdapratinivRttA evaM zeSANyapi vratAni saMyojyAnIti / / etasAdapi sAmAnyena nivRttA ityatidizannAha-'je yAvaNNe ityAdi, ye cAnye sAvadyA narakAdigamanahetavaH karmasamArambhAstebhya ekasAyatrapIDananilAJchanakRSIvalAdernivRttA ekalAca krayavikrayAderanivRttA iti // tAMzca vizeSato darzayitumAha-viziSTopadezArtha zramaNAnupAsate-sevanta iti zramaNopAsakAH, te ca zramaNopAsanato'bhigatajIvAjIvasvabhAvAH tathopalabdhapuNyapApAH / iha ca prAyaH sUtrAdarzeSu nAnAvidhAni sUtrANi dRzyante na ca TIkAsaMvAgheko'pyasmAbhirAdarzaH samupalabdho'ta ekamAdarzamaGgIkRtyAsAbhirvivaraNaM kriyate ityetadavagamya sUtravisaMvAdadarzanAJcittavyAmoho na vidheya iti / te zrA vakAH parijJAtabandhamokSasvarUpAH santo na dharmAzyAvyante meruriva niSprakampA dRDhamAIte darzane'nuraktAH / atra cArthe sukhapratipasUtrakRtAGgatya dRSTAntabhUtaM kathAnaka, taccedaM tadyathA-rAjagRhe nagare kazcidekaH parivAda vidyAmantrIpadhilabdhasAmarthyaH parivasati, sa ca 2 kriyA vidyAdivalena pattane paryaTana yAM yAmabhirUpatarAmaGganAM pazyati tAM tAmapaharati, tataH sarvanAgarai rAjJe niveditaM-yathA deva ! pratyahaM sthAnAdhya ndhe shiilaa|| pattanaM muSyate kenApi, nIyate sarvasAramaGganAjano'pi, yastasthAnabhimataH so'tra kevalamAste , tadevaM ( deva !) kriyatAM prasAdastada mizre dharmanveSaNeneti / rAjJAbhihitaM-gacchata yUyaM vizrabdhA bhavata avazyamahaM taM durAtAnaM lapsye, kiMca-yadi paJcabhairahobhirna labhe cauraM vi pakSe shraav||336|| marzayukto'pi ca tyakSyAmpAtmAnamahaM jvAlAmAlAkule vahau, tadevaM kRtapratijJaM rAjAnaM praNamya nirgatA nAgarikAH, rAjJA ca savizeSa niyuktA ArakSakAH / AtmanA'pyekAkI khanakheTakasameto'nveSTumArabdhaH, na copalabhyate cauraH, tato rAjJA nipuNataramanveSyatA paJcame'hani bhojanatAmbUlagandhamAlyAdikaM gRhNan rAtrau svato nirgatenopalabdhaH sa parivAda, tatpRSThagAminA nagarodyAnavRkSakoTarapra-18 vezena guhAbhyantaraM pravizya vyApAditaH, tadanantaraM samarpitaM yadyasya satkamaGganAjano'pIti / tatra caikA sImantinI atyantamauSa[dhibhirbhAvitA necchatyAtmIyamapi bhartAraM, tatastadvidbhirabhihitaM yathA'syAH parivrATsatkAnyasthIni dugdhena saha saMghRSya yadi diiynte| tadeyaM tadAgrahaM muzcati, tatastatvajanairevameva kRtaM, yathA yathA cAsau tadasthyabhyavahAraM vidhatte tathA tathA tatsnehAnubandho'paiti, sosthipAne cApagataH premAnubandhaH, tadanu raktA nije bhatari / tadevaM yathA'sAvatyantaM bhAvitA tena paritrAjA necchatyaparam evaM| zrAvakajano'pi nitarAM bhAvitAtmA maunIndrazAsane na zakyate anyathAkartum , atyanta samyaksauSadhena vAsitakhAditi / punarapi || // 336 // zrAvakAn vizinaSTi-'jAva usiyaphalihA' ityAdi, ucchritAni sphaTikAnIva sphaTikAni-antaHkaraNAni yeSAM te tathA, eta-18 KO duktaM bhavati-maunIndradarzanAvAptau satyAM parituSTamAnasA iti, tathA aprAvRtAni dvArANi yaiste tathA, udghATitagRhadvArAstiSThanti 090020209080 Recececedera kava0
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ 225 aciyattaH-anabhimato'ntaHpurapravezavatparagRhadvArapravezo'nyatIthiMkapravezo yepAM te tathA, anavarataM zramaNAnuyuktavihAriNo nimranthAn prAsukenapaNIyenAzanAdinA tathA pIThaphalakazayyAsaMstArakAdinA ca pratilAbhayaMtaH tathA bahUni varSANi zIlavataguNavratapratyAkhyAnapauSadhopavAsairAtmAnaM bhAvayantastiSThanti // tadevaM te paramazrAvakAH prabhUtakAlamaNuvrataguNavatazikSAvratAnuSThAyinaH sAdhUnAmopadhavastrapAtrAdinopakAriNaH santo yathoktaM yathAzakti sadanuSTAnaM vidhAyotpanne vA kAraNe'nutpanne vA bhaktaM pratyAkhyAyAlocitapratikrAntAH sanAdhiprAptAH santaH kAlamAse kAlaM kRkhA'nyatareSu devepUtpadyanta iti / etAni cAbhigatajIvAjIvAdikAni padAni hetuhetumadbhAvena netavyAni, tadyathA-yasAda bhigatajIvAjIvAstasmAdupalabdhapuNyapApAH, yasAdupalabdhapuNyapApAsta-12 smAducchritamanasaH, evamuttaratrApi ekaikaM padaM tyajadbhirakaikaM cottaraM gRhadbhirvAcyaM, te ca pareNa pRSTA apRSTA vA etadUcuH, tadyathAayameva maunIndrokto mArgaH sadarthaH zeSasvanoM, yamAdevaM pratipadyante tasmAtte samucchritamanasaH santaH sAdhudharma zrAvakadharma ca prakAzayanto vizeSeNaikAdazopAsakapratimAH spRzanto viharanto'STamIcaturdazyAdiSu pauSadhopavAsAdau sAdhUna prAsukena pratilAbha-15 yanti, pAzcAtye ca kAle saMlikhita kAyAH saMstArakazramaNa bhAvaM pratipadya bhaktaM pratyAkhyAyAyuSaH kSaye deveSUtpadyante / tato'pi cyutAH sumAnupabhAvaM pratipadya tenaiva bhavenotkRSTataH saptasvaSTasu vA bhaveSu sidhyantIti / tadetatsthAnaM kalyANaparamparayA sukhavipAkamitikRkhA''yamiti / ayaM vibhaGgastRtIyasya sthAnasya mizrakAkhyasyAkhyAta iti // uktA dhArmikAH, adhArmikAstadubhayarU-10 | pAzcAbhihitAH, sAmpratametadeva sthAnatrikamupasaMhAradvAreNa saMkSepato vibhaNipurAha-yeyamaviratiH-asaMyamarUpA samyaktvAbhAvAsUtraka. 57 nmidhyAdRSTedravyato viratirapyaviratireva tAM pratItya-Azritya bAlavadvAla:-ajJaH sadasadvivekavikalakhAt ityevam 'AdhIyate' sUtrakRtAoM vyavasthApyate AkhyAyate vA, tathA viratiM ca 'pratItya' Azritya pApADDInaH paNDitaH paramArthajJo vetyevamAdhIyate AkhyAyate vA, 2 kriyA2 zrutaska- | tathA viratAvirati cAzritya bAlapaNDita ityetatprAgvadAyojyamiti / kimityavirati (viratAvirati) viratyAzreyaNa (bAla) bAla-11 sthAnAdhya0 ndhe zIlA- pANDityapANDityApattirityAzaGkayAha-'tattha Na' mityAdi, 'tatra' pUrvokteSu sthAneSu yeyaM 'sarvAtmanA' sarvasAt 'aviratiH' kIyAvRttiH viratipariNAmAbhAvaH etatsthAnaM sAvadyArambhasthAnamAzraya etadAzritya sarvANyakAryANi kriyante, yata evamata etadanArya sthAna ni:||337|| zUkatayA yatkiJcanakArikhAdyAvadasarvaduHkhaprakSINamArgo'yaM tathaikAntamithyArUpo'sAdhuriti / tatra ca yeyaM 'viratiH samyaktvapUrvikA sAvadyArambhAnivRttiH sA sthagitadvArakhAt pApAnupAdAnarUpeti, etadevAha-tadetatsthAnam anArambhasthAna-sAvadyAnuSThAnarahitakhAsaMyamasthAnaM, tathA caitatsthAnamAryasthAnam-ArAdyAtaM sarvaheyadharmebhya ityArya tathA sarvaduHkhaprakSINamArgaH-azepakarmakSayapatha iti, tathaikAntasamyagbhUtaH, etadevAha-'sAdhu riti, sAdhubhUtAnuSThAnAtsAdhuriti / tatra ca yeyaM (viratA) viratirabhidhIyate saipA mizrasthAnabhUtA, tadetadArambhAnArambharUpasthAnam , etadapi kathaJcidAryameva, pAramparyeNa sarvaduHkhaprakSINamArgaH, tathaikAntasampagbhUtaH sAdhu-18 ceti / tadevamanekavidho'yamadharmapakSo dharmapakSastathA mizrapakSazceti saMkSepeNAbhihitaH pakSatrayasamAzrayaNena // sAmpratamasAvapi mizrapakSo dharmAdharmasamAzrayaNanAnayorantarvatI bhavatIti darzayatievameva samaNugammamANA imehiM cava dohiM ThANehiM samoaraMti, taMjahA-dhamme ceya adhamme ceva uvasaMte // 337 // caba aNuvasaMte caMva, tattha NaM je se paDhamassa ThANassa adhammapakkhassa vibhaMge evamAhie, tattha NaM imAI tinni tecaTTAI pAvAdayasayAI bhavaMtIti makkhAyAI (yaM), taMjahA-kiriyAvAINaM akiriyAvAINaM annANiyavAINaM veNaiyavAINaM, te'vi parinivANamAhaMsu, te'vi mokkhamAiMsu te'vi lavaMti, sAvagA! te'vi lavaMti sAvaittAro // sUtram 40 // 'evameva' saMkSepeNa 'samyaganugamyamAnA' vyAkhyAyamAnAH samyaganugRhyamANAH 'anayoreva' dharmAdharmasthAnayoranupatanti / |kimiti ?, yato yadupazAntasthAnaM taddharmapakSasthAnamanupazAntasthAnamadharmapakSasthAnamiti / tatra ca yadadharmapAkSikaM prathama sthAnaM tatrA-2 mUni trINi tripathyadhikAni prAvAdukazatAnyantarbhavantItyevamAkhyAtaM pUrvAcAriti / etAni ca sAmAnyena darzayitumAha 'jahe'tyAdi, tadyathetyupadarzanArthaH kriyAM-jJAnAdirahitAmekAmeva svargApavargasAdhanakhena vadituM zIlaM yeSAM te kriyAvAdinaH, 18 te ca dIkSAta eva mokSaM vadantItyevamAdayo draSTavyA iti, teSAM ca bahavo bhedAH, tathA akriyAM paralokasAdhanakhena vadituM zIlaM 18 yeSAM te tathA teSAmiti, ajJAnameva zreyaH ityevaM vadituM zIlaM yeSAM te bhavantyajJAnavAdinasteSAM, tathA vinaya eva paralokasA dhane pradhAna kAraNaM yeSAM te tathA teSAmiti / atra ca sarvatra SaSThIbahuvacanenedamAha, tadyathA-kriyAvAdinAmazItyuttaraM zataM akriyAvAdinAM caturazItirajJAnikAnAM saptapaSTinayikAnAM dvAtriMzaditi / tatra ca sarve'pyete maulAstacchiSyAzca pravadanazIlakhAtyAvAdukAH, teSAM ca bhedasaMkhyAparijJAnopAya AcAra evAbhihita iti neha pratanyate / te sarve'pyArhatA iva parinirvANam-azeSadvandvoparamarUpamavarNagandharasasparzakhabhAvamanupacaritaparamArthasthAnaM brahmapadAkhyamabAdhAtmakaM paramAnandasukhasvarUpamAhuH uktavantaH || | tathA te'pi prAvAdukAH saMsArabandhanAnmocanAtmakaM mokSamAhuH, pUrveNa nirupAdhikaM kAryameva nirvANAkhyamuktam , anena tu tadeva | kAraNopAdhikamityayaM vizeSaH / tatra yeSAmapyAtmA nAsti jJAnasantativAdinAM teSAmapi karmasaMtateH saMsAranibandhanatAyA vicche. 59999092020 aoraord200000 8092002020120
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 338 // 2000000000000000002020 226 sUtrakRtAGge // dAnmokSabhAvAvirodhaH, teSAM copAdAnakSayAdanAgatAnutpatteH saMtaticcheda eva mokSaH, pradIpasyeva tailavayaMbhAve nirvANamiti, MS||2 kriyA2 zrutaska-18 tathA cAhu:-"na tasya kiJcidbhavati, na bhavatyeva kevala miti / etacca teSAM mahAmohavijRmbhitaM, yata:-"karma cAsti phalaM cAsti, sthAnAdhya dhe zIlA- kartA naivAsti karmaNAm / saMsAramokSavAdikhamaho dhyAnthyavijRmbhitam // 1 // " iti / yeSAM cAtmA'sti sAMkhyAdInAM teSAM prakakIyAvRttiH tivikAraviyogo mokSaH, kSetrajJasya paJcaviMzatitattvaparijJAnAdeva vidyamAnaH pradhAnavikAravimocanaM mokSa iti, teSAmapyekAntanitya vAditayA mokSAbhAvaH / evamanye'pi naiyAyikavaizeSikAdayaH saMsArAbhAvamicchanto'pi na mucyante, samyagdarzanAdikasyopAyasyAbhAvAd , ityabhyUdhAha-yadi na teSAM mokSaH kathaM te lokasyopAsyA bhavantItyAzaGkayAha-'te'pi tIthikA'lapanti' buvate, mokSaM prati dharmadezanAM vidadhati, zRNvantIti zrAvakAH he zrAvakA ! evaM gRhIta yUyaM yathA'haM dezayAmi, tathA te'pi dharmazrAvayitAraH santa evaM 'lapanti' bhASante yathA'nenopAyena khargamokSAvAptiriti tadvacanaM mithyAtvopahatabuddhayo'vitathameva gRhanti, kUTapaNya-|| dAyinAM viparyastamataya iveti / tadevamAditIthikAstacchiSyAzca pAramparyeNa mithyAdarzanAnubhAvAtparAnpratArayanti, te'pi ca teSA pratIyanti, Aha-kathamete prAvAdukA mithyAvAdino bhavantIti? , atrocyate, yataste'pyahiMsAM pratipAdayanti na ca tAM pradhAnamokSAbhUtAM samyaganutiSThanti, katham ?, sAMkhyAnAM tAvajjJAnAdeva dharmo na teSAmahiMsA prAdhAnyena vyavasthitA, kiM tu pazca yamA ityAdiko vizeSa iti / tathA zAkyAnAmapi daza kuzalA dharmapathA ahiMsApi tatroktA, na tu saiva garIyasI dharmasAdhanakhena tairA- // 338 // zritA / vaizeSikANAmapi 'abhisecanopavAsabrahmacaryagurukulavAsaprasthAdAnayajJAdinakSatramatrakAlaniyamA dRSTAH' teSu cAbhiSecanAdiSu / 1mAnasaMtAnasya kSaNaparamparakasya vA 2 jJAnaM santAnAntyabhAgarUpaM 3 hetutvApekSA tRtIyA, hetutvaM ca mokSala tadavinAbhAvitvAt 4 prasthAna prasthAdana paryAlocyamAneSu hiMsaiva saMpadyate / vaidikAnAM ca hiMsava garIyasI dharmasAdhanaM, yajJopadezAt , tasya ca tayAvinAbhAvAdityabhiprAyaH, uktaM ca-"bhuvaH prANivadho yajJe0" // tadevaM sarvaprAvAdukA mokSAGgabhUtAmahaMsAM na prAdhAnyena pratipadyanta iti darzayitumAha te sadhe pAvAuyA AdikarA dhammANaM NANApannA NANAchaMdA NANAsIlA NANAdiTThI jANAruI NANAraMbhA NANAjhavasANa juttA egaM mahaM maMDalibaMdhaM kiccA save egao ciTThati // purise ya sAgaNiyANaM iMgAlANaM pAI bahupaDipunnaM aomaeNaM saMDAsaeNaM gahAya te savve pAvAue Aigare dhammANaM NANApanne jAva NANAjhavasANasaMjusse evaM vayAsI-haMbho pAvAuyA ! AigarA dhammANaM NANApanA jAva NANAajjhavasANasaMjuttA! imaM tAva tunbhe sAgaNiyANaM iMgAlANaM pAI bahupaDiputraM gahAya muhuttamaM muhattagaM pANiNA dhareha, No bahusaMDAsagaM saMsAriyaM kujA No bahuaggithaMbhaNiyaM kujjA No bahu sAhammiyaveyAvaDiyaM kujjA No bahuparadhammiyaveyAvaDiyaM kujjA ujuyA NiyAgapaDivannA amAyaM kuvamANA pANiM pasAreha, iti bucA se purise tesiM pAvAduyANaM taM sAgaNiyANaM iMgAlANaM pAI bahupaDipunnaM aomaeNaM saMDAsaeNaM gahAya pANiMsu Nisirati, tae NaM te pAvAduyA AigarA dhammANaM NANApannA jAva gANAjhavasANasaMjuttA pANi paDisAharaMti, tae NaM se purise te save pAvAue Adigare dhammANaM jAva NANAjhavasANasaMjutte evaM vayAsI-haMbho pAvAduyA ! AigarA dhammANaM NANApannA jAva gANAjhavasANasaMjuttA ! kamhA NaM tunbhe sUtrakRtAGge| pANiM paDisAharaha ?, pANiM no DahijjA, daDDe kiM bhavistai ?, dukkhaM dukkhaMti mannamANA paDisAharaha, 2kriyA2zrutaskaesa tulA esa pamANe esa samosaraNe, patteyaM tulA patteyaM pamANe patteyaM samosaraNe, tattha NaM je te sthAnAdhya. ndhe zIlA samaNA mAhaNA evamAtimvati jAva paruti-save pANA jAva sabesattA hatabA ajjAveyacA parighetavA parikIyAvRttiH tAveyavA kilAmetabA uddavetavA, te AgaMtucheyAe te AgaMtubheyAe jAva te aagNtujaaijraamrnnjonnij||339|| mmaNasaMsArapuNabbhavaganbhavAsabhavapavaMcakalaMkalIbhAgiNo bhavissaMti, te yahaNaM daMDaNANaM yahaNaM muMDaNANaM tajaNANaM tAlaNANaM aMbaMdhaNANaM jAva gholaNANaM mAimaraNANaM piimaraNANaM bhAimaraNANaM bhagiNImaraNANaM bhajjAputtadhUtasuNhAmaraNANaM dAridANaM dohaggANaM appiyasaMvAsANaM piyavippaogANaM yahaNaM dukkhadommaNasmANaM AbhAgiNo bhavissaMti, aNAdiyaM ca NaM aNavayaggaM dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakatAraM bhujjo bhujo aNupariyahissaMti, te No sijhissaMti No vujhissaMti jAva No sabadukkhANaM aMtaM karissaMti, esa tulA ema pamANe ema samosaraNe patteyaM tulA patteyaM pamANe patteyaM samosaraNe // tattha NaM je te samaNA mAhaNA evamAikvaMti jAva parUveMti-sace pANA save bhUyA sabe jIvA sace sattA Na haMtacA Na ajjAveyadhA Na parighetavA Na uhaveyavA te No AgaMtucheyAe te No AgaMtubheyAe jAva jAijarAmaraNajoNija 4 // 339 // mmaNasaMsArapuNabbhavaganbhavAsabhavapavaMcakalaMkalIbhAgiNo bhavissaMti, te No bahaNaM daMDaNANaM jAva No yahaNaM muMDaNANaM jAva bahaNaM dugvadommaNassANaM No bhAgiNo bhavissaMti, aNAdiyaM ca NaM aNavayaggaM ekeeseceneseakcesesesesereverecedeseseseseseseseeseaecenecesecevedeo
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ 227 aza dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakatAraM bhujo bhujjo No aNupariyahissaMti, te sijijhassaMti jAva sacadukkhANaM aMtaM karissaMti // (sUtraM 41) // pravadanazIlAH prAvAdukAH 'sarve'pi te viSaSTyuttaratrizataparimANA api AdikarA yathAvaM dharmANAM, ye'pi ca tacchiSyAste'pi sarve nAnA-bhimA prajJA-jJAnaM yeSAM te nAnAprajJAH, AdikarA ityanenedamAha-kharuciviracitAste na khanAdipravAhAyAtAH, nanu cAhatAnAmapi AdilavizeSaNamastyeva, satyamasti, kiMtu anAdihetuparamparetyanAdikhameva, teSAM ca sarvajJapraNItAgamAnAzrayaNAni| bandhanAbhAvaH tadabhAvAcca bhinna parijJAnam , ata eva nAnAchandAH, chandaH-abhiprAyaH, bhinnAbhiprAyA ityarthaH, tathAhi-utpAdavya yadhrauvyAtmake vastuni sAMkhyairekAntenAvirbhAvatirobhAvAzrayaNAdanvayinameva padArtha satyakhenAzritya nityapakSaM (te) samAzritAH, tathA | zAkyA atyantakSaNikeSu pUrvottarabhineSu padArtheSu satsu sa evAyamiti pratyabhijJApratyayaH sadRzAparAparotpattivipralabdhAnAM bhavatI tyetatpakSasamAzrayaNAdanityapakSaM samAzritA iti / tathA naiyAyikavaizeSikAH keSAzcidAkAzaparamANvAtmAdInAmekAntena nityakha| meva kAryadravyANAM ca ghaTapaTAdInAmekAntenAnityakhamevAzritAH / evamanayA dizA'nye'pi mImAMsakatApasAdayo'bhyUhyA iti / tathA te tIrthaMkA nAnA zIlaM yeSAM te tathA, zIlaM-vratavizeSaH, sa ca bhimasteSAmanubhavasiddha eva / tathA nAnA dRSTiH-darzanaM yeSAM te tathA, tathA nAnA ruciryeSAM de nAnArucayaH, tathA nAnArUpamadhyavasAnam-antaHkaraNapravRttiryeSAM te tathA, idamuktaM | bhavati-ahiMsAtra pradhAnaM dharmAGga, sA ca teSAM nAnAbhiprAyakhAdavikalakhena na vyavasthitA / tasyA eva sUtrakAraH prAdhAnya darzayitumAha-te sarve'pi prAvAdukA yathAsvapakSamAzritA ekatra pradeze saMyutA maMDalibandhamAdhAya tiSThanti, teSAM | sUtrakRtAGge caivaM vyavasthitAnAmekaH kazcitpuruSasteSAM saMvityartha jvalatAmaGgArANAM pratipUrNA pAtrIm-ayomayaM bhAjanamayomayenaiva 2 kriyA2 zrutaska- saMdaMzakena gRhIkhA teSAM DhaukitavAn, uvAca ca tAn yathA-bhoH prAvAdukAH! pUrvoktavizeSaNaviziSTA idamajhArabhRtaM sthAnAdhyaka ndhe zIlA- bhAjanamekaikaM muhUrta pratyeka vibhRta yUyaM, na cedaM (ha) saMdaMzakaM sAMsArikaM nApi cAnistambhanaM vidadhyuH nApi ca sAdharmikA'bhyadhArmikANAkIyAvRtiH manidAhopazamAdinopakAraM kuryuriti, 'Rjavo mAyAmakurvANAH pANiM prasArayata, te'pi ca tathaiva kuyuH, tato'sau puruSaH // 34 // tadbhAjanaM pANau samarpayati, te'pi ca dAhazaGkayA has saGkocayeyuriti, tato'sau tAnuvAca-kimiti pANiM pratisaMharata yUyaM ?, evamabhihitAste UcuH-dAhabhayAditi, etaduktaM bhavati-avazyamamidAhabhayAna kazcidamyabhimukhaM pANiM dadAtItyetatparo'yaM, dRSTAntaH / pANinA dagdhenApi kiM bhavatAM bhaviSyatIti ?, duHkhamiti cedyadyevaM bhavanto dAhApAditaduHkhabhIravaH sukhalipsavaH, tadeva mati sarve'pi jantavaH saMsArodaravivaravartina evaMbhUtA evetyevam 'AtmatulayA' Atmaupamyena yathA mama nAbhimataM duHkha-18 mityavaM sarvajantUnAmityavagamyAhiMsaiva prAdhAnyenAzrayaNIyA, 'tadetatpramANaM' saiSA yuktiH 'AtmavatsarvabhUtAni, yaH pazyati sa pazyati / tadetat samavasaraNaM-sa eva dharmavicAro yatrAhiMsA saMpUrNA tatraiva paramArthato dharmaH, ityevaM vyavasthite tatra ye kecanAvi-12 dinaparamArthAH zramaNabrAhmaNAdayaH 'evaM' vakSyamANamAcakSate pareSAmAtmadAyotpAdanAyaivaM bhASante tathaivameva dharma 'prajJApayanti' vyavasthApayanti, tathA anena prANyupatApakAriNA prakAreNa pareSAM dharma 'prarUpayanti' vyAcakSate, tadyathA-'sarve prANA' ityAdi, | // 340 // yAvaddhantacyA daNDAdibhiH paritApayitavyA dharmArthamaraghaTTAdivahanAdibhiH pariNAdyA viziSTakAle zrAddhAdau rohitamatsyAdaya iva tathA'padrAvayitavyA devatAyAgAdinimittaM bastAdaya ivetyevaM ye zramaNAdayaHprANinAmupatApakAriNI bhASAM bhASante (te) AgAmini kAlejnekazo bahuzaH svazarIracchedAya bhedAya ca bhASante, tathA te sAvadhabhASiNo bhaviSyati kAle jAtijarAmaraNAni bahUni prApnuvanti / yonyAM janma yonijanma tadanekazo garbhavyutkrAntajAvasthAyAM prApnuvanti, tathA saMsAraprapazcAntargatAstejovAyuSUccairgotro| dUlanena kalaGkalIbhAvabhAjo bhavanti bahuzo bhaviSyanti ca, tathA te bahUnAM daNDAdInAM zArIrANAM duHkhAnAmAtmAnaM bhAjanaM kurvanti, tathA te nirvivekA mAtRvadhAdInAM mAnasAnAM duHkhAnAM tathA'nyeSAmapriyasaMprayogArthanAzAdibhiHkhadaurmanasyAnAmAbhA&gino bhaviSyantIti / kiMbahunoktena ?, upasaMhAravyAjena gurutaramanarthasaMbandhaM darzayitumAha-'aNAdiyaM' ityAdi, nAsyAdi-18 rastItyanAdiH-saMsAraH, tadanenedamuktaM bhavati-yatkaizcidabhihitaM yathAjyamaNDakAdikrameNotpAdita ityetadapAtaM, na vidyate'vada -paryanto yasya so'yamanavadagro'paryanta ityarthaH, tadanenedamuktaM bhavati-yaduktaM kaizcidyathA pralayakAle'zeSasAgarajalaplAvanaM dvAdazA-18 rAdityodgamena cAtyantadAha ityAdikaM sarva mithyeti, 'dIrgha mityanantapudgalaparAvartarUpakAlAvasthAnaM, tathA catvAro'ntA-gatayo yasya sa tathA, cAturgatika ityarthaH, tatsaMsAra eva kAntAraH saMsArakAntAro, nirjalaH samayastrANarahito'raNyapradezaH kAntAra iti / tadevaMbhUtaM 'bhUyo bhUyaH' paunaHpunyenAnuparivartiSyante-arahaghaTInyAyena tatraiva bhramantaH sthAsyantIti, ata evAha-yataste | prANinAM hantAraH, kuta etaditi cetsAvadyopadezAd , etadapi kathamiti cedantataH audezikAdiparibhogAnujJayetyevamavagantavyamityataste kuprAvacanikA naiva setsyanti-naiva te lokAgrasthAnamAkramiSyanti, tathA na te sarvapadArthAn kevalajJAnAvApyA bhotsyante, | anena jJAnAtizayAbhAvamAha, tathA na te'STaprakAreNa karmaNA mokSyante, anenApyasiddherakaivalyAvAptezca kAraNamAha, tathA parinirvRtiH // | parinirvANa-AnandasukhAvAptistAM te naiva prApsyante, anenApi sukhAtizayAbhAvaH pradarzito bhavatIti, tathA naite zArIramAnasAnA Saenaya9839999092002020
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 16 // 341 // sUtrakatAoM duHkhAnAmAtyantikamantaM kariSyantItyanenApyapAyotizayAbhAvaH pradarzito bhavati / eSA tulA' tadetadupamAnaM yathA sAyadyAnuSThA-18|2 kriyA2zrutaska- naparAyaNAH sAvadhabhASiNazca kuprAvacanikA na sidhyantyevaM svayUthyA apyaudezikAdiparibhogino na sidhyantIti / tadetatpramANa- sthAnAdhya. ndhe zIlA- pratyakSAnumAnAdikaM, tathAhi-pratyakSeNaiva jIvapIDAkArI caurAdirbandhanAnna mucyate, evamanye'pIti, anumAnAdikamapyAyojyaM / / kIyAvRttiH tathA tadetatsamavasaraNam-AgamavicArarUpamiti, pratyekaM ca pratiprANi pratiprAvAdukametattulAdikaM draSTavyamiti // ye punarvi-12 // 34 // ditatattvA Atmaupamyena-AtmatulayA sarvajIveSvahiMsAM kurvANA evamAcakSate, tadyathA-sarve'pi jIvA duHkhadvipaH sukhalipsavaste na hantavyA ityAdi / tadevaM pUrvoktaM daNDanAdikaM sapratiSedhaM bhaNanIyaM yAvatsaMsArakAntAraimacireNaiva te vyatikramiSyantIti || bhaNitAni kriyAsthAnAni, sAmpratamupasaMjighRkSuretadeva pUrvoktaM samAsena vibhaNiSurAhaicchetehiM bArasahi kiriyAThANehiM vahamANA jIvA No sijhisu No buddhiMsu No muciMsu No pariNivAiMsu jAva No sabadukkhANaM aMtaM kareMsu vA No kareMti vA No karissaMti vA // eyaMsi ceva terasame kiriyAThANe vaTTamANA jIvA siddhiMsu vuddhiMsu muciMsu pariNivAiMsu jAva sabaduvANaM aMtaM kareMsu vA karaMti vA karissaMti vA / evaM se bhikkhu AyaTThI Ayahite Ayagusse Ayajoge Ayaparakkame Ayaravivae AyANukaMpae AyanipheDae AyANameva paDisAharejjAsi ttivemi // (sUtraM 42) // iti bIyasuyakkhaMdhassa kiriyAThANaM nAma bIyamajjhayaNaM samattaM // 1 pagamA kacit kacica. nApyAyAti. 2 AtyantikaduHkhanAzAbhAva iti / ityeteSu dvAdazasu kriyAsthAneSvadharmapakSo'nupazamarUpaH samavatAryate, ata eteSu vartamAnA jIvA nAtIte kAle siddhA na vartamAne 21 | sidhyanti na bhaviSyati setsyanti, tathA na bubudhirena budhyante na ca bhotsyante, tathA na mumucuna muzcanti na ca mokSyante, tathA na nirvRtA na nirvAnti na ca nirvAsyanti, tathA na duHkhAnAmantaM yayurna punaryAnti na ca yAsyantIti / / sAmprataM trayodazaM kriyAsthAnaM dharmapakSAzritaM darzayitumAha-etasiMtrayodaze kriyAsthAne vartamAnA jIvAH siddhAH sidhyanti setsyantIti yAvatsarvaduHkhAnAmantaM kariSyantIti sthitaM / tadevaM sa bhikSuryaH pauNDarIkAdhyayane'bhihitodvAdazakriyAsthAnavarjakaH adharmapakSAnupazamaparityAgI dharmapakSe sthita upazAnta AtmanA Atmano vArthaH AtmArthaH sa vidyate yasya sa tathA, yo banyamapAyebhyo rakSati sa AtmArthyAtmavAni| tyucyate, ahitAcArAzca caurAdayo nAtmavanto'yaM khAtmahita aihikAmuSmikApAyabhIrukhAt, tathA''tmA gupto yasya sa tathA, etaduktaM bhavati-svayamevAsI saMyamAnuSThAne parAkramate, tathA''tmayogI Atmano yogaH-kuzalamana:pravRttirUpa AtmayogaH sa yasyAsti sa tathA, sadA dharmadhyAnAvasthita ityarthaH, tathA''tmA pApebhyo durgatigamanAdibhyo rakSito yena sa tathA, durgatigamanahetunibandhanasya sAvadyAnuSThAnasya nivRttakhAditibhAvaH, tathA''tmAnamevAnarthaparihAradvAreNAnukampate zubhAnuSThAnena sadgatigAminaM vidhatta iti, tathA''tmAnaM samyagdarzanAdikenAnuSThAnena saMsAracArakAniHsArayatIti, tathA''tmAnamanarthabhUtebhyo dvAdazabhyaH krizayAsthAnebhyaH pratisaMharet , yadivopadezaH-AtmAnaM sarvApAyebhyaH pratisaMhiyAt-sarvAnarthebhyo nivartayedityetasminmahApuruSa saMbhA| vyata iti / itiH parisamAptyarthe, vImIti pUrvavat / nayAH pUrvavadyAkhyeyAH / samApta kriyAsthAnAkhyaM dvitIyamadhyayanamiti // kartariprayoge Adyadvaye karmaNa ityadhyAhAraH / sUtrakRtAGge atha dvitIyazrutaskandhe tRtIyAdhyayanaprArambhaH // 3 AhAra2 zrutaska parijJA. ndhe zIlA-1 kIyAvRttiH dvitIyAdhyayanAnantaraM tRtIyamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-karmakSapaNArthamudyatena bhikSuNA dvAdazakriyAsthAnarahitenAntya | kriyAsthAnasevinA sadA''hAraguptena bhavitavyaM, dharmAdhArabhUtasya zarIrasyAdhAro bhavatyAhAraH, sa ca mumukSuNoddezakAdidoSarahito81 // 342 / / grAhyaH, tena ca prAyaH pratidinaM kAryamityanena saMbandhenAhAraparijJAdhyayanamAyAtam , asya cakhAryanuyogadvArANyupakramAdIni bhavanti, tatredamadhyayanaM pUrvAnupUrdhyA tRtIyaM pazcAnupUrvyA paJcamamanAnupUA khaniyatamiti, arthAdhikAraH punaratrAhAraH zuddhAzuddhabhedena / | nirUpyate / nikSepastrividhaH-oghAdiH, tatrauSaniSpane nikSepe'dhyayanaM, nAmaniSpanne tu AhAraparikSeti dvipadaM nAma, tatrAhArapadanikSepArthamAha niyuktikAraHbhAmaMThavaNAdavie khette bhAve ya hoti boddhayo / eso khalu AhAre nikkhevo hoi paMcaviho // 169 // dave saJcittAdI khette nagarassa jaNavao hoi / bhAvAhAro tiviho oe lome ya pakkheve // 170 // sarIreNoyAhAro tayAya phAseNa lomaahaaro| pakkhevAhAro puNa kAvalio hoi naaybo||171|| S // 342 // oyAhArA jIvA sakve appajattagA muNeyavA / pajattagA ya lome pakveve hoi (hoti) nAyabA // 172 // egidiyadevANaM neraiyANaM ca natthi pakkhevo / sesANaM pakkhevo saMsAratthANa jIvANaM // 173 // eseseseeeeeeeese asagadesoseOS99268999999990989SESeasee aieeeeee 999999990
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ 229 ekaM ca do va samae tinni va samae muhuttamaddhaM vA / sAdIyamanihaNaM puNa kAlamaNAhAragA jIvA // 174 // ekaM ca do va samae kevaliparivajjiyA aNAhArA / mami doNNi loe ya pUrie tinni samayA u // 175 // aMtomuttamaddhaM selesIe bhave aNAhArA / sAdIyamanihaNaM puNa siddhA ya'NahAragA hoti // 176 // joeNa kammaraNaM AhAreI aNaMtaraM jIvo / teNa paraM mIseNaM jAva sarIrassa nipphattI // 177 // NAmaM ThavaNaparinnA dave bhAve ya hoi nAyabA / davaparinnA tivihA bhAvaparinnA bhave duvihA // 178 // nAmasthApanAdravyakSetrabhAvarUpaH paJcaprakAro bhavati nikSepa AhArapadAzraya iti, tatra nAmasthApane anAdRtya dravyAhAraM pratipAdayitumAha-dravyAhAre cintyamAne sacittAdirAhArastrividho bhavati, tadyathA-sacittocitto mizrazca, tatrApi sacittaH pvidhH| pRthivIkAyAdikaH, tatra sacittasya pRthivIkAyasya lavaNAdirUpApannasyAhAro draSTavyaH, tathApakAyAderapIti, evaM mizro'cittazca / / | yojyaH, navaramanikAyamacittaM prAyazo manuSyA AhArayanti, odanAdestadUpakhAditi / kSetrAhArastu yasinkSetre AhAraH kriyate utpadyata vyAkhyAyate vA, yadivA nagarasya yo dezo dhAnyendhanAdinopabhogyaH sa kSetrAhAraH, tadyathA-mathurAyAH samAsamo dezaH paribhogyo mathurAhAro moDherakAhAraH kheDAhAra ityAdi / bhAvAhArasvayaM-kSudhodayAdbhakSyaparyAyApalaM vastu yadAhArayati sa bhAvA hAra iti / tatrApi prAyaza AhArasya jihvendriyaviSayasAttiktakaTukaSAyAmlalavaNamadhurarasA gRhyante, tathA coktam-"rAIbhatte sUtraka, 58 | 1 polikAdI sacittAmikaNikAsvAdanaM yadvA cakorAdayo'prekSakA iti kiMvadantI 2 odanAdInAmaminiSpannatvenAcittAnirUpANAM bhasmAdInAM ca tadrUpatayA pariNAmAdadhunA'cittAbhikAyatA, bhagavatIvRttau abhipariNAmavyAkhyAnamapyodanAdInAmauSNyayogAdeva 3 rAtribhaktaM bhAvatastitaM vA yAvanmadhuraM vaa|| sUtrakRtAGge | bhAvao tice vA jAva madhure"tyAdi, anyadapi prasaGgena gRhyate, tadyathA-kharavizadamabhyavahArya bhakSya, tatrApi bASpADhya odanaH |3AhAra 2 zrutaska- prazasyate na zItaH, udakaM tu zItameva, tathA coktaM-"zaityamapAM pradhAno guNaH" evaM tAvadabhyavahArya dravyamAzritya bhAvAhAraH prati parijJA ndhe zIlA- pAditaH, sAmpratamAhArakamAzritya bhAvAhAraM niyuktikRdAha-bhAvAhArastrividhaH-triprakAro bhavati, AhArakasya jantotribhiH prakAkIyAvRttiH | rairAhAropAdAnAditi, prakArAnAha-'oe'tti taijasena zarIreNa tatsahacaritena ca kArmaNenAbhyAM dvAbhyAmapyAhArayati yaavdpr||343|| maudArikAdikaM zarIraM na niSpadyate, tathA coktam-"teeNaM kammaeNaM AhArei aNaMtaraM jIvo / teNa paraM misseNaM jAva sarIrassa zanipphattI // 1 // " tathA-oAhArA jIvA so bAhAragA apjjttaa|" lomAhArastu zarIraparyAptyuttarakAlaM bAhyayA khacA, lomabhirAhAro lomAhAraH, tathA prakSepaNa kavalAderAhAraH prakSepAhAraH, sa ca vedanIyodayena caturbhiH sthAnairAhArasaMjJAsadbhAvAdbha vati, tathA coktam-"cAhiM ThANehiM AhArasaNNA samuppaJjai, taMjahA-omakoTThayAe 1 chuhAveyaNijassa kammassa udaeNaM 2 9 maIe 3 tayaTThovaogeNaM"ti / sAmpratameteSAM trayANAmapyekayaiva gAthayA vyAkhyAnaM kartumAha-taijasena kArmaNena ca zarIreNaudAri kAdizarIrAniSpacermizreNa ca ya AhAraH sa sarvo'pyojAhAra iti, keciyAcakSate-audArikAdizarIraparyAptyA paryAptako'pIndri18 yAnApAnabhASAmanaHparyAptibhiraparyAptakaH zarIreNAhArayan ojAhAra iti gRhyate, taduttarakAlaM tu tvacA-sparzendriyeNa ya AhAraH sa zlomAhAra iti, prakSepAhArastu 'kAvaliko kavalaprakSepaniSpAdita iti jJAtavyo bhavati / punarapyeSAmeva svAmivizeSeNa vizeSamA // 343 // 1 taijasena kArmaNena cAhArayatyanantaraM jIvaH tataH paraM mizreNa yAvaccharIrasya niSpattiH // 1 // 2 ojaAhArA jIvAH sarve AhArakA aparyAptAH // 1 // 3 caturbhiH sthAnarAhArasaMjhA samutpadyate tadyathA-vAmakoSThatayA kSudhAvedanIyasya karmaNa udayena malyA tadarthopayogena // 1 // virbhAvayabAha-yaH prAguktaH zarIreNaujasAhArastenAhAraNAhArakA jIvAH sarve'pyaparyAptakA jJAtavyAH, sarvAmiH paryAptibhiraparyAsAste veditavyAH, tatra prathamotpattau jIvaH pUrvazarIraparityAge vigraheNAvigraheNa votpatideze taijasena kArmaNena ca zarIreNa taptasnehapatitasaMpAnakavattatpradezasthAnAt (sthAna) pudgalAnAdatte, saduttarakAlamapi yAvadaparyAptakAvasthA tAvadojaAhAra iti, paryAptakAstvindriyAdibhiH paryAptibhiH paryAptAH keSAMcinmatena zarIraparyAptakA vA gRhyante, tadevaM te lomAhArA bhavanti, tatra sparzendriyeNoSmAdinA | tapta chAyayA zItavAyunodakena vA prIyate prANI garbhasyo'pi, paryAptyuttarakAlaM lomAhAra eveti, prakSepAhAre tu bhajanIyAH, yadaiva prakSepaM kurvanti tadaiva prakSepAhArA nAnyadA, lomAhAratAtuvAyvAdisparzAtsarvadaiveti, saca lomAhArazcakSuSmatAm-arvAgdRSTimAna dRSTipathamavatarati, ato'sau pratisamayavartI prAyazaH, prakSepAhArastUpalabhyate prAyaH, sa ca niyatakAlIyaH, tadyathA-devakurUttarakuru (vAdi) prabhavA aSTamabhaktA(ghA)hArAH, saMkhyeyavarSAyuSAmaniyatakAlIyaH prakSepAhAra iti ||saamprtN prakSepAhAraM khAmivibhAgena darzayitumAhaekameva sparzendriyaM yeSAM te bhavantyekendriyA:-pRthivIkAyAdayasteSAM devanArakANAM ca nAsti prakSepaH, te hi payopyuttarakAlaM sparzandriyeNaivAhArayantItikRkhA lomAhArAH, tatra devAnAM manasA parikalpitA: zubhAH pudgalAH sarveNaiva kAyena pariNamanti nArakANAM tvazubhA iti, zeSAstvaudArikazarIrA dvIndriyAdayastiryaanuSyAzca teSAM prakSepAhAra iti, teSAM saMsArasthitAnA kAyasthiterevAbhAvAprakSepamantareNa, kAvalika AhAro jihendriyasya sadbhAvAditi, anye tvAcAryA anyathA vyAcakSate-tatra yo jiDendriyeNa sthUla: zarIre prakSipyate sa prakSepAhAraH, yastu ghrANadarzanazravaNairupalabhyate dhAtubhAvena pariNamati sa ojAhAraH, yaH punaH sparzendriyeNe vAyuspAlomAhArasya sArvadikatvAt , vigrahAdau vyabhicAravAraNAya prAyaza iti /
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 tee sUtrakRtAne 2 zrutaskacha zIlAkIyAvRttiH // 344 // seceseseseel 20989000 GROCCC yopalabhyate dhAtubhAvena(ca) prayAti sa lomAhAra iti // sAmprataM kAlavizeSamadhikRtyA'nAhArakAnabhidhitsurAha-tatra 'viggahagahamA-18| AhAra vanA kevaliNo samuhayA ayogI yA / siddhA ya aNAhArA sesA AhAragA jIvA // 1 // asyA lezato'yamarthaH-utpattikAle parijJA vigrahagato-vakragatAvApannAH kevalino lokapUraNakAle samudghAtAvasthitA ayoginaH-zailezyavasthAH siddhAvAnAhArakAH, zeSAstu jIvA AhArakA ityavagantavyaM, tatra bhavAdbhavAntaraM yadA samazreNyA yAti tadAnAhArako na labhyate, yadApi vizreNyAmekena vakreNotpadyate tadApi prathamasamaye pUrvazarIrasthenAhAritaM dvitIye khavakrasamaye samAzritazarIrastheneti, vakradvaye tu trisamayotpattI, madhyamasamaye'nAhAraka iti itarayosvAhAraka iti, vakratraye tu catuHsamayotpattike madhyavartinoH samayayoranAhArakaH, catuHsamayo-18 tpattizcaivaM bhavati-sanADyA bahirupariSTAdayo'dhastAdvoparyutpadyamAno dizo vidizi vidizo vA dizi yadotpadyate tadA labhyate, tatraikena samayena trasanADIpravezo dvitIyenoparyadho vA gamanaM, tRtIyena ca bahiniHsaraNaM, caturthena tu vidikSutpattideze prAptiriti / paJcasamayA tu trasanADyA bahireva vidizo vidizrutpattau labhyate tatra ca madhyavartiSu (triSu) anAhAraka ityavagantavyam , AdyantasamayayosvAhAraka iti / kevalisamudghAte'pi kArmaNazarIravartikhAt tRtIyacatuHpaJcamasamayeSvanAhArako draSTavyaH / zeSeSu tu audArikatanmizrazarIravartikhAdAhAraka iti / 'muhusamaddhaM cati antarmuhUrta gRhyate, tacca kevalI svAyuSaHkSaye sarvayoganirodhe sati ikhapaJcAkSarodgiraNamAtrakAlaM yAvadanAhAraka ityevamavagantavyaM / siddhajIvAstu zailezyavasthAyA AdisamayAdArabhyAnantamapi kAlamanAhA- IN // 34 // rakA iti / sAmpratametadeva svAmivizeSa vizeSitataramAha-kevaliparivarjitAH saMsArasthA jIvA ekaM dvau vA anAhArakA bhavanti / // 1 upalakSaNAtpUrNatAsaMharaNayoH 2 tato'rvAk, sAmIpye ca saptamI / te ca dvivigrahatrivigrahotpattau tricatuHsAmayikAyAM draSTavyAH, caturvigrahapaJcasamayotpattistu svalpasattvAzriteti na sAkSAdupAttA, tathA cAnyatrApyabhihitam-"eka dvau vAnAhArakaH" (sattvA0 a02 sU031), vAzabdAt trIn vA, AnupUrdhyA apyudaya utkRSTato vigrahagatau caturaH samayAnAgame'bhihitaH, te ca paJcasamayotpattau labhyante nAnyatreti / bhavasthakevalinastu samudghAte manye tatka-13 raNopasaMhArAvasare tRtIyapazcamasamayau dvau lokapUraNAzcaturthasamayena sahitAtrayaH samayA bhavantIti // punarapi niyuktikAraH sAdika| maparyavasAnaM kAlamanAhArakavaM darzayitumAha-zailezyavasthAyA Arabhya sarvadAnAhArakaH siddhAvasthAprAptAvanantamapi kAlaM yAvaditi, pUrva tu kAvalikavyatirekeNa pratisamayamAhArakaH kAvalikena tu kAdAcita iti / nanu kevalino ghAtikarmakSaye'nantavIryakhAnna bhavatyeva kAvalika AhAraH, tathAhi-AhArAdAne yAni vedanAdIni SaT kAraNAnyabhihitAni teSAM madhye ekamapi na 81 vidyate kevalini tatkathamasAvAhAraM bahudoSaduSTaM gRhIyAt , tatra na tAvattasya vedanotpadyate, tadvedanIyasya dagdharaJjusthAnikakhAt, satyAmapi na tasya tatkRtA pIDA, anantavIryakhAta, vaiyAvRtyakAraNaM tu bhagavati surAsuranarAdhipatipUjye na saMbhAvyata eveti, IryApathaH punaH kevalajJAnAvaraNaparikSayAtsamyagavalokayatyevAsau, saMyamastu tasya yathAkhyAtacAritriNo niSThitArthakhAnAhAragrahaNAya kAraNIbhavati, prANavRttistu tasyAnapavartivAt AyuSo'nantavIryasAcAnyathA siddhaiva, dharmacintAvasarasvapagato niSThitA-3 rthakhAt , tadevaM kevalinaH kAvalikAhAro vahapAyakhAna kathaJcid ghaTata iti sthitam , atrocyate, tatra yattAvaduktaM 'ghAtikamakSaye kavelajJAnotpattAvanantavIryavAnna kevalino zakti'riti, tadAgamAnabhijJasya tattvavicArarahitasya yuktihRdayamajAnato vacanaM, tathA-1 11 antarANi saMhRtya manthIbhavanasamayaH 2 sati kAraNatAzApanAya / hi-yadAhAranimittaM vedanIyaM karma tattasya tathaivA''ste, kimiti sA.zArIrI sthitiHprAktanI na bhavati ?, pramANaM ca-asti keva- 3 AhAralino bhuktiH, samagrasAmagrIkatvAtpUrvabhuktivat , sAmagrI ceyaM prakSepAhArasya, tadyathA-paryAptatvaM 1 vedanIyodayaH 2 AhArapakti parijJAyAM nimittaM taijasazarIraM 3 dIrghAyuSkatvaM 4 ceti, tAni ca samastAnyapi kevalini santi, yadapi dagdharaJjasaMsthAnikatvamucyate vedanI bhaktiH yasya tadapyanAgamikamayuktisaMgataM ca, Agame patyantodayaH sAtasa kevalinyamidhIyate, yuktirapi-yadi pAtikarmakSayAjjJAnAdayastasyAbhUvana vedanIyodbhavAyAH kSudhaH kimAyAtaM yenAsau na bhavati, na tayozchAyAtapayoriva sahAnavasthAnalakSaNo nApi bhAvAbhAvayoriva parasparaparihAralakSaNaH kazcidvirodho'stIti, sAtAsAtayovAntarmuhUrtaparivartamAnatayA yathA sAtodaya evamasAtodayo'pItyanantavIryatve satyapi zarIrabalApacayaH kSudvedanIyodbhapA pIDA ca bhavatyeva, na cAhAragrahaNe tassa kiMcitkSIyate, kevalamAhopuruSikAmAtrameveti / yadapyucyate-vedanIyasyodIraNAyA amAvAtmabhUtataraghugalodayAbhAvastadamAvAzcAtyantaM vedanIyapIDA'bhAva iti vAmAtraM, tathAhi-aviratasamyagdRSTyAdivekAdazasu sthAnakeSu vedanIyasya guNazreNIsadbhAvAtprabhUtapudgalodayasadbhAvaH tataH kiM teSu | prAktanebhyo'dhikapIDAsadbhAva iti, apica-yo jine sAtodayastIvaH kimasau pracurapudgalodaye neti ?, ato yatkiJcidetaditi / tadevaM sAtodayavadasAtodayo'pi kevalinyanivArita iti, tayorantarmuhUrtakAlena parivartamAnatvAt / yadapi kacikaizcidabhidhIyate-181 vipacyamAnatIrthakaranAmno devasya cyavanakAle SaNmAsakAlaM yAvadatyantaM sAtodaya evetyasAvapi yadi khAna no bAdhAyai, keva- // 345 // S, linoM bhukteranivAritatvAt / yadapyucyate-AhAraviSayAkAsArUpA kSudbhavati, abhikAGkana cAhAraparigrahabuddhiA, sA ca mohanIya-12 1 AtmazaktyAviSkaraNamAtra 2 pUrvotavAdimiH, SaNmAsAdhikAyuSAmapi kevalAdveti / sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH tAni ca samastAnyA kalinyabhidhIyatA yoriva sahAnavasthAnadaya e // 345 // 29089829202000909SSA
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ 231 lavate, yataccha asthA apavartyate'kRtArthanAmAtreNa nivartatetAvakArarUpatayA prati saMkalpAtkila jAra nadarzanAnItyete dvAvizAcA lAbhaparipahA, cAkAraNAnAM karmaNAmapanAmA kSutpipAsAzItanadAnina ucchedaH jinameva vikAraH, tasya cApagatatvAtkevalino na bhuktiriti, etadapyasamIcInaM, yato mohanIyavipAkA kSuna bhavati, tadvipAkasya pratipaamAvanayA pratisaMkhyAnena nivartyamAnatvAt , tathAhi-kaSAyAH pratikUlabhAvanayA nivartyante, tathA coktam-"uksameNa haNe kohaM, mANaM maddavayA jiNe / mAyaM ca'javabhAveNa, lomaM saMtuhie jiNe // 1 // " mithyAtvasamyaktvayozca parasparanivRttirbhAvanAkRtA pratIvaiva, vedodayo'pi viparItabhAvanayA nivartate, taduktam-"kAma ! jAnAmi te mUlaM, saMkalpAtkila jAyase / tatastaM na karipyAmi, tato me na bhaviSyasi // 1 // " hAsyAdiSaTkamapi cetovikArarUpatayA pratisaMkhyAnena nivartate, kSudvedanIyaM tu rogazIto pmAdivajIvapudgalavipAkitayA na pratIpavAsanAmAtreNa nivartate'to na mohavipAkakhabhAvA kSuditi / tadevaM vyavasthite yatkaizcidA18 grahagRhItairabhidhIyate, yathA-'apavartyate'kRtArtha nAyu nAdayo na hIyante / jagadupakRtAvanantaM vIrya kiM gataSo muktiH||1|| tadetat plavate, yatazchamasthAvasthAyAmapyetadastIti tatrApi kimiti bhute , tatra samastavIryAntarAyakSayAbhAvAnbhuktisadbhAva iti cet, | tadayuktaM, yataH kiM tatrAyuSo'pavartanaM syAt kiM vA caturNA jJAnAnAM kAciddhAniH syAyena bhuktiriti, tasAdyathA dIrghakAlasthiterAyuSkaM kAraNamevamAhAro'pi / yathA siddhigateyuparatakriyasya dhyAnasya caramakSaNaH kAraNamevaM samyaktvAdikamapIti / anantavIyetApi tasyAhAragrahaNe sati na virudhyate, yathA tasya devacchandAdIni vizrAmakAraNAni gamananiSIdanAni ca bhavantyevamAhArakriyApi, virodhAbhAvAt , napatra balavattaravIryavato'lpIyasI kSuditi, evaM ca sthite yatkizcidetat / api ca-ekAdaza parISahA / vedanIyakRtA jine prAduSSyanti, apare tu ekAdaza jJAnAvaraNIyAdikRtAstatkSaye'pagatA itIyamapyupapattiH kevalini bhukti saadh-| ISI 1 upazamena hanyAt krodhaM mAnaM mAIvatayA jayet mAyAM cArjavabhAvena lobha santoSato jayet // 1 // 2 moharahitasya, AkAGkSAyA moharUpatvAt / sUtrakRtAoM yati, tathAhi-kSutpipAsAzItoSNadaMzamazakanAmyAratistrIcaryAnipadyAzayyA''krozavadhayAjAlAbharogatRNasparzamalasatkArapuraskArapra 3 AhAra2 bhutaska- jJAjJAnadarzanAnItyete dvAviMzatirmumukSuNA parisoDhavyAH paripahAH, teSAM ca madhye jJAnAvaraNIyotthI prajJAjJAnAkhyau, darzanamohanIyasaMbha- parijhAyAM ndhe zIlA vo darzanaparipahaH, antarAyottho'lAbhapariSahaH, cAritramohanIyasaMbhUtAstvamI-nAmyAratistrIniSadyA''krozayAjAsatkArapuraskArAH, kevalino dvIyAvRttiH ete cekAdazApi jine kevalini na saMbhavanti, tatkAraNAnAM karmaNAmapagatasvAtana hi kAraNAbhAve kacitkAryopapattiH, shessaa||346|| 1 stvekAdaza jine saMbhavanti, tatkAraNasya vedanIyasya vidyamAnatvAt , te cAmI-kSutpipAsAzItoSNadaMzamazakacaryAzayyAvadharogaNa sparzamalAkhyAH , ete ca vedanIyaprabhavAH, taca kevalini vidyante, na ca nidAnAnucchede nidAnina ucchedaH saMbhAvyate, ataH | kevalini kSudvedanIyAdipIDA saMbhAvyate, kevalamasAvanantavIryatvAnna viDalIbhavati, na cAsau niSThitArtho niSprayojanameva pIDAmadhisahate, na ca zakyate vaktum-evaMbhUtameva tasya bhagavataH zarIraM yaduta kSutpIDA na bAdhate AhAramantareNa(ca) vartate, yathA svabhAvenaiva prakhedAdirahitamevaM prakSepAhArarahitamityetaccApramANakakhAdapakarNanIyam / api ca-kevalotpatteH prAg bhukterabhyupagamAtkevalotpattAvapi tadevaudArikaM zarIramAhArAdyupasaMskAryam , athAnyathAbhAvaH kaizciducyate asAvapi yuktirahitakhAdabhyupagamamAtra eveti / tadevaM dezonapUrvakoTikAlasya kevalisthiteH saMbhavAdaudArikazarIrasthitezca yathA''yuSkaM kAraNamevaM prakSepAhAro'pi, tathAhi-taijasazarIreNa mRdkRtasyAbhyavahRtasya dravyasya vaparyApyA pariNAmitasyottarottarapariNAmakrameNaudArikazarIriNAmanena prakAreNa | kSududbhavo bhavati / vedanIyodaye sati, iyaM ca sAmagrI sarvApi bhagavati kevalini saMbhavati, takimarthamasau na bhute, na ca dhAti // 346 // 1 dIrghakAlasthitidarzanAya / 2 vizeSaNArthaH / 3 shriiraadiruupH| catuSTayasya sahakArikAraNabhAvo'sti yena tadabhAvAttadabhAva ityucyate / tadevaM saMsArasthA jIvA vigrahagatau jaghanyenaikaM samayaM utkRSTataH samayatrayaM bhavasthakevalI ca samudghAtAvasthaH samayayayamanAhArakaH zailezyavasthAyAM vantarmuhUrta, siddhAstu sAdikamaparyantaM kAlamanAhArakA iti sthitaM // sAmprataM prathamAhAragrahaNaM yena zarIreNa karoti tadarzayati jyotiH-tejastadeva tatra vA bhavaM taijasaM tena kArmaNena cAhArayati, taijasakArmaNe hi zarIre AsaMsArabhAvinI, tAbhyAmeva cotpattidezaM gatA jIvAH prathamamAhAraM kurvanti, tataH paramaudArikamizreNa vaikriyamizreNa vA yAvaccharIraM niSpadyate tAvadAhArayanti, zarIraniSpattau khaudArikeNa vaikriyeNa vA''hArayantIti sthitam // sAmprataM parijJAnikSepArthamAha-tatra nAmasthApanAdavyabhAvabhedAtparijJA caturdhA, tatrApi nAmasthApane kSuNNatvAdanAdRtya dravyaparijJA pratipAdayan gAthApazcArddhamAha-'dravyaparikSeti dravyasya dravyeNa vA parijJA dravyaparijJA, sA ca paricchedyadravyaprAdhAnyAttasya ca sacittAcittamizrabhedena traividhyAtrividheti / bhAvaparijJApi jJaparijJApratyAkhyAnaparijJAbhedena dvividheti, zeSastvAgamanoAgamajJazarIrabhavyazarIravyatiriktAdiko vicAraH zastraparijJAvadraSTavyaH / gatA nikSepaniyuktiH, adhunA sUtrAnugame:skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM, taccedamsuyaM me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu AhArapariNANAmajjhayaNe, tassa NaM ayamaDhe-iha khalu pAINaM vA 4 savato savAvaMti ca NaM logasi cattAri bIyakAyA evamAhijjaMti, taMjahA-aggabIyA mUlabIyA porabIyA khaMdhabIyA, tesiM ca NaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM ihegatiyA sattA puDhavIjoNiyA puDhavIsaMbhavA puDhavIvukamA tajoNiyA tassaMbhavA taduvakamA kammovagA kammaNiyANeNaM tatthavukkamA NANA 99999999999999999999990 9000000000000000000000
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH 3 AhA parijJAyAM vRkSAdhi kAraH // 347 // TAGSadSoorapa99000000000 // 347 // eaeeseaesesereeseresttaesesecesecessieselatioeseseeseseseseseseseseseseceseseace vihajoNiyAsu puDhavIsu rukvattAe viuddeti // te jIvA tesiM NANAvihajoNiyANaM puDhavINaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreti puDhavIsarIraM AusarIraM teusarIraM bAusarIraM vaNassaisarIraM ||nnaannaavihaann tasathAvarANaM pANANaM sarIraM acittaM kuvaMti parividvatthaM taM sarIraM puvAhAriyaM tayAhAriyaM vipariNayaM sArUviyakaDaM saMtaM // avare'viya NaM tesiM puDhavijoNiyANaM rukavANaM sarIrA NANAvaNNA jANAgaMdhA NANArasA NANAphAsA NANAsaMThANasaMThiyA NANAvihasarIrapuggalaviuvitA te jIvA kammovavannagA bhavaMtittimakkhAyaM // (sUtraM 43) // ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA rukkhajoNiyA rugvasaMbhavA rukkhavukamA tajoNiyA tassaMbhavA taduvakamA kammovagA kammaniyANeNaM tatthavukamA puDhavIjoNiehiM rukkhehiM rukkhattAe viudRti, te jIvA tesiM puDhavIjoNiyANaM rukravANaM siNehamAhAreti, te jIvA AhArati puDhavIsarIraM AuteuvAuvaNassaisarIraM jANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIraM acittaM kuvaMti parividdhatthaM taM sarIraM puvAhAriyaM tayAhAriyaM vippariNAmiyaM sArUvikaDaM saMtaM avarevi ya NaM tesiM rukkhajoNiyANaM rukkhANaM sarIrA NANAvaNNA NANAgaMdhA NANArasA NANAphAsANANAsaMThANasaMThiyA NANAvihasarIrapuggalaviuviyA te jIvA kammovavannagA bhavaMtItimakvAyaM / / (sUtraM 44) // ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA rukkhajoNiyA rukkhasaMbhavA rukkhavukamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakkamA kammovagA kammaNiyANeNaM tatthavukamA rukkhajoNiesu rukkhattAe viuti, te jIvA tesiM rukkhajoNiyANaM rukrUNaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreti puDhavIsarIraM AuteuvAuvaNassaisarIraM tasathAvarANaM pANANaM sarIraM acittaM kuvaMti, parividvatthaM taM sarIraM puvAhAriyaM tayAhAriyaM vipariNAmiyaM sArUvikaDaM saMtaM avare'vi ya NaM tesiM rukkhajoNiyANaM rukkhANaM sarIrA NANAvannA jAva te jIvA kammovavannagA bhvNtiitimkkhaayN|| (suutrN45)||ahaavrN purakkhAyaM ihegaDyA sattArukkhajoNiyA rukkhasaMbhavA rukkhavukamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakamA kambhovagA kammaniyANeNaM tatthavukamA rukkhajoNiesu rukkhesu mUlatAe kaMdattAe khaMdhattAe tayattAe sAlattAe pavAlattAe pattattAe pupphattAe phalattAe bIyattAe viuiMti, te jIvA tesiM rukkhajoNiyANaM rukkhANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavIsarIraM AuteuvAuvaNassai0 NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIraM acittaM kucaMti parividdhatthaM taM sarIragaM jAva sArUvikaDaM saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM rukkhajoNiyANaM mUlANaM kaMdANaM khaMdhANaM tayANaM sAlANaM pavAlANaM jAva bIyANaM sarIrA NANAvaNNA jANAgaMdhA jAvaNANAvihasarIrapuggalaviuviyA te jIvA kammovavannagA bhavaMtItimakkhAyaM // (sUtraM 46) // ahAvaraM purakvAyaM ihegatiyA sattA rukkhajoNiyA rukkhasaMbhavA rukkhavukamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakamA kammovavannagA kammaniyANeNaM tatthavukamA rukkhajoNiehiM rupavehiM ajjhArohattAe viuddati, te jIvA tesiM rukkhajoNiyANaM rukkhANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreti puDhavIsarIraM jAva sArUvikaDaM saMtaM, avarevi ya NaM tesiM rukkhajoNiyANaM ajjhAruhANaM sarIrA NANAvanA jAvamakkhAyaM // (strN47)|| ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA ajjhArohajoNiyA ajjhArohasaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tatthavukamA rukkhajoNiesu ajjhArohesu ajjhArohattAe viuti, te jIvA tesiM rugvajoNiyANaM ajjhArohANaM siNehamAhAreMti,tejIvA puDhavIsarIraM jAva sArUvikaDaM saMtaM, avarevi ya NaM tesiM ajjhArohajoNiyANaM ajjhArohANaM sarIrA NANAvannA jAvamakvAyaM / / (sUtraM 48) // ahAvaraM puragvAyaM ihegatiyA sattA ajjhArohajoNiyA ajjhArohasaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tatthavukamA ajjhArohajoNiesu ajjhArohattAe viuddeti, te jIvA tesiM ajjhArohajoNiyANaM ajjhArohANaM siNehamAhAraMti, te jIvA AhAraMti puDhavisarIraM AusarIraM jAva sArUvikaDaM saMtaM, avare'vi ya NaM tersi ajjhArohajoNiyANaM ajjhArohANaM sarIrA NANAvanA jAvamakvAyaM // (sUtraM 49) // ahAvaraM purakkhAyaM iMganiyA mattA ajjhArohajoNiyA ajjhArohasaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tatthayukkamA ajjhArohajoNiesu amArohasu mUlattAe jAva bIyattAe viudghati te jIvA tesiM ajjhArohajoNiyANaM ajjhArohANaM siNehamAhAraMti jAva avara viya tasiM ajjhArohajoNiyANaM mUlANaM jAva bIyANaM sarIrA NANa bannA jAvamakavAyaM ||(mRtr0)|| ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA puDhavijoNiyA puDhavisaMbhavA jAva NANAvihajoNiyAmu puDhavIsu taNattAe viuTuMti, te jIvA tesiM NANAvihajoNiyANaM puDhavINaM siNehamAhAraiti jAva te jIvA kammovavannA bhavaMtItimakvAyaM // (suutrN51)|| evaM puDhavijoNiesutaNesu taNatsAe viudRti 0 000000000000 sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH 3 AhAraparijJAyAM vRkSAdhikAra: // 348 // Oraorasees200000000000000eneraan // 348 //
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ 233 3 AhAra. 4 parijJAdhya. jAvamakvAyaM // sUtraM 52 // evaM taNajoNiema taNesu taNattAe viudRti, taNajoNiyaM taNasarIraM ca AhArati jAvamakvAyaM // evaM taNajoNiesu taNesu mUlatsAe jAva bIyattAe viuti te jIvA jAva evamakvAyaM // evaM osahINavi cattAri AlAvagA // evaM hariyANavi cattAri AlAvagA // sUtraM 53 // ahAvaraM purakvAyaM ihegatiyA sattA puDhavijoNiyA puDhavisaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tatthavukamA NANAvihajoNiyAsu puDhavIsu AyattAe vAyattAe kAyattAe kUhaNattAe kaMdukattAe ucehaNiyattAe nivehaNiyattAe sachattAe chattagattAe vAsANiyattAe kUrattAe viuti, te jIvA tesiM NANAvihajoNiyANaM puDhavINaM siNehamAhAreMti, tevi jIvA AhAreMti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM puDhavijoNiyANaM AyattANaM jAva kUrANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM, ego ceva AlAvago sesA tiNNi Nasthi // ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA udgajoNiyA udgasaMbhavA jAva kammaniyANeNaM tatthavukamA NANAvihajoNiesu udaesu rukvattAe viuti, te jIvA tesiM gANAvihajoNiyANaM udagANaM siNehamAhAraMti, te jIvA AhAreti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya gaM tesiM udgajoNiyANaM rukkhANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakvAyaM / jahA puDhavijoNiyANaM rukkhANaM cattAri gamA ajjhAru hANavi taheva, taNANaM osahINaM hariyANaM cattAri AlAvagA bhANiyabA ekkeke // ahAvaraM purakkhAyaM sUtraka 59 ihegatiyA sattA udagajoNiyA udagasaMbhavA jAva kammaNiyANeNaM tatthavakkamA NANAvihajoNiesa uThaNma sUtrakRtAGga udagatsAe avagatsAe paNagasAe sevAlasAe kalaMbugasAe haDatAe kaserugattAe kacchabhANiyasAe 2 zrutaska uppalattAe paumattAe kumuyattAe naliNasAe subhagatsAe sogaMdhiyatsAe poDariyamahApoMDariyattAe ndhe zIlAkIyAvRttiH sayapattattAe sahassapattattAe evaM kalhArakoMkaNayattAe arabiMdattAe tAmarasattAe bhisabhisamuNAlapukkha lattAe pukkhalacchibhagattAe viudghati, te jIvA tasiM NANAvihajoNiyANaM udagANaM siNehamAhAreMti, te // 349 // jIvA AhAreMti puDhavIsarIraM jAva saMtaM, avare'viya NaM tesiM udagajoNiyANaM udagANaM jAva pukkhalacchi bhagANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM, ego ceva aalaavgo|| sUtraM 54 // ahAvaraM purakvAyaM ihegatiyA sattA tesiM ceva puDhavIjoNiehiM rukkhehiM rukkhajoNiehiM rukkhehiM rukkhajoNiehiM mUlehiM jAva bIehiM rukvajoNiehiM ajjhArohe hiM ajjhArohajoNiehiM ajjhAruhehiM ajjhArohajoNiehiM mUlehiM jAva bIehiM puDhavijoNiehiM taNehiM taNajoNiehiM taNehiM taNajoNiehiM mUlehiM jAva bIehiM evaM osahIhivi tinni AlAvagA, evaM hariehivi tinni AlAvagA, puDhavijoNiehivi AehiM kAehiM jAva kUrehiM udgajoNiehiM rukkhehiM rukkhajoNiehiM rukkhehiM rukkhajoNiehiM mUlehiM jAva bIehiM evaM ajjhAruhehivi tiNNi taNehiMpi tiNNi AlAvagA, osahIhiMpi tipiNa, hariehiMpi tiNNi, udagajoNiehiM udaehiM avaehiM jAva pukkhalacchibhaehiM tasapANattAe viuti ||te jIvA tesiM puDhavIjoNiyANaM udagajoNiyANaM rukkhajoNiyANaM ajjhArohajoNiyANaM taNajoNiyANaM osahIjoNiyANaM hariyajoNiyANaM rukkhANaM ajjhAruhANaM taNANaM osahINaM hariyANaM mUlANaM jAva bIyANaM AyANaM kAyANaM jAva kuravA(kUrA) NaM udagANaM avagANaM jAva pukkhalacchibhagANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreti puDhavIsarIraM jAva saMtaM, avarevi ya NaM tesiM rukkhajoNiyANaM ajjhArohajoNiyANaM taNajoNiyANaM osahijoNiyANaM hariyajoNiyANaM mUlajoNiyANaM kaMdajoNiyANaM jAva bIyajoNiyANaM AyajoNiyANaM kAyajoNiyANaM jAva kUrajoNiyANaM udagajoNiyANaM avagajoNiyANaM jAva pukkhalacchibhagajoNiyANaM tasapANANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM // sUtraM 55 // sudharmakhAmI jambUsvAminamuddizyedamAha-tadyathA-zrutaM mayA''yuSmatA tu bhagavatedamAkhyAtaM, tadyathA-AhAraparijJedamadhyayanaM, 18 tassa cAyamarthaH-prAcyAdipu dikSu 'sarvata' ityUrvAdho vidikSu ca 'savAvaMti'tti sarvasinnapi loke kSetre prajJApakabhAvadigAdhA% rabhUte'smin loke catvAro 'bIjakAyA' bIjameva kAyo yeSAM te tathA, bIjaM vakSyamANaM, cakhAro 'bIjaprakArAH' samutpattibhedA bhavanti, tadyathA-agre bIjaM yeSAmutpadyate te talatAlIsahakArAdayaH zAlyAdayo vA, yadivA'grANyevotpattau kAraNatAM pratipadyante za yeSAM koraNTAdInAM te agrabIjAH, tathA mUlabIjA ArdrakAdayaH, parvavIjAsvikSvAdayaH, skandhavIjAH sallakyAdayaH, nAgArjunIyAstu paThanti-"vaNassaikAiyANa paMcavihA bIjavakaMtI evamAhijjai-taMjahA-aggamUlaporukkhaMdhabIyaruhA chaTThAvi egeMdiyA saMmucchimA bIyA jAyate" yathA dagdhavanasthalIpu nAnAvidhAni haritAnyudbhavanti pagrinyo vAbhinavataDAgAdAviti / teSAM ca caturvidhAnAmapi vanaspatikAyAnAM yadyasya bIjam-utpattikAraNaM tadyathAbIjaM tena yathAbIjeneti, idamuktaM bhavati-zAlyaGkarasya SSSSSSSS // 349 //
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ esese 234 te pRthivyukramAH, idamuktaM bhavati / tadanyApara kamAH, idamuktaM bhavati-patiyonikAH tasthitikAvAditi, tathA pRthivyAta, yathA teSAM vanaspasinA ye tathA 'ityAdi, te hi tathAvidhena vana karmavagA vanaspatikAyAdAgala sutrakRtAGge zAlibIjamutpattikAraNam , evamanyadapi draSTavyaM, 'yathAvakAzene ti yo yathAvakAzaH-yayasyotpacisthAnamathavA bhUmyambukAlA 18|3 AhAra2 zrutaska- kAzabIjasaMyogA yathAvakAze gRhyante teneti, tadevaM yathAbIjaM yathAvakAzena ca 'ihaM' asin jagatyeke kecana saccA ye tathA- parijJAdhya. ndhe zIlA-18|vidhakarmodayAnaspatispitsavaH, te hi vanaspatAvatpadyamAnA api pRthivIyonikA bhavanti, yathA teSAM vanaspatibIjakAraNazyAvRttiH mevamAdhAramantareNotpatterabhAvAtpRthivyapi zaivAlajambAlAderudakavaditi, tathA pRthivyAM saMbhava:-sadA bhavanaM yeSAM vanaspatInAM // 350 // te tathA, idamuktaM bhavati-na kevalaM te tadyonikAH tatsthitikAzceti, tathA pRthivyAmeva vividhamut-prAbalyena krama:-kramaNaM yeSA // te pRthivyukramAH, idamuktaM bhavati-pRthivyAmeva teSAmUvaMkramaNalakSaNA vRddhirbhavati, evaM ca te tayonikAstatsaMbhavAstavyukramA itye-18 tadanUdyAparaM vidhAtukAma Aha-'kammovagA ityAdi, te hi tathAvidhena vanaspatikAyasaMbhavena karmaNA preryamANAsteSveva vanaspatidhUpa-sAmIpyena tasyAmeva ca pRthivyAM gacchantIti karmopagA bhaNyante, te hi karmavazagA vanaspatikAyAdAgatya teSveva punarapi | vanaspati tpadyante, na cAnyatroptA anyatra bhaviSyantIti, uktaM ca-"kusumapuropte bIje mathurAyAM nAturaH samudbhavati / yatraiva tasya bIjaM tatraivotpadyate prasavaH // 1 // " tathA te jIvAH karmanidAnena-kAraNena samAkRSyamANAstatra-pRthivyAM vanaspatikAye vA dhyukamAH samAgatAH santo nAnAvidhayonikAsu pRthivISvityanyeSAmapi paNA kAyAnAmutpattisthAnabhUtAsu sacittAcicamizrAsu vA zvetakRSNAdirvaNatiktAdirasasurabhyAdigandhamRdukarkazAdisparzAdikairvikalpabahuprakArAsu bhUmiSu vRkSatayA vividha vartante vivartante, // 350 // te ca tatrotpatrAstAsAM pRthivInAM 'lehaM snigdhabhAvamAdadate, sa eva ca teSAmAhAra iti na ca te pRthivIzarIramAhArayantaH 1-pRthivyAH pIDAmutpAdayanti // evamapkAyatejovAyuvanaspatInAmapyAyojyam, atra ca pIDAnutpAdane'yaM dRSTAntaH, tadyathA| aNDodbhavAdyA jIvA mAturuSmaNA vivardhamAnA garbhasthA evodaragatamAhArayanto nAtIva pIDAmutpAdayanti, evamasAvapi vanaspati kAyikaH pRthivIsnehamAhArayanAtIva tasyAH pIDAmutpAdayati utpadyamAnaH, samutpannazca vRddhimupagato'sadRzavarNarasAdhupetasAt bAdhA 1 vidhyAdapIti / evamakAyasya bhaumasAntarikSasya vA zarIramAhArayanti, tathA tejaso bhasAdikaM zarIramAdadati, evaM vAyvAderapIti draSTavyaM, kiMbahunoktena, nAnAvidhAnAM trasasthAvarANAM prANinAM yaccharIraM tatte samutpadyamAnAH 'acitta'miti khakAyenAvaSTabhya prAsukIkurvanti, yadivA parividhvastaM pRthivIkAyAdizarIraM kiJcitprAsukaM kizcitsaritApitaM kurvanti, te vanaspatijIvA eteSAM | pRthivIkAyAdInAM taccharIraM 'pUrvamAhArita miti taireva pRthivIkAyAdibhirutpattisamaye AhAritamAsIt-khakAyalena pariNAmita-18 mAsIt tadadhunA'pi vanaspatijIvastavotpadyamAna utpano vA khacA-sparzenAhArayati, AhArya ca svakAyakhena vipariNAmayati, 8 vipariNAmitaM ca taccharIraM skhakAyena saha kharUpatAM nItaM sattanmayatAM pratipadyate, aparANyapi zarIrANi mUlazAkhApratizAkhApatrapuSpaphalAdIni teSAM pRthivIyonikAnAM vRkSANAM nAnAvarNAni, tathAhi-skandhasyAnyathAbhUto varNo mUlasya cAnyAza iti, evaM yAvanAnAvidhazarIrapudgalavikRrvitAste bhavantIti, tathAhi nAnArasavIryavipAkA nAnAvidhapudgalopacayAtsurUpakurUpasaMsthAnAH tathA dRDhAlpasaMhananAH kuzasthUlaskandhAzca bhavantItyevamAdikAni nAnAvidhasvarUpANi zarIrANi vikurvantIti sthitaM / keSAMcicchAkyAdInAM vanaspatyAcAra sthAvarA jIvA eva na bhavantItyatastatpratiSedhArthamAha-'te jIvA' ityAdi, 'te' vanaspatitpanA jIvA nAjIvAH, upayogalakSaNakhAjIvAnAM, tathAhi teSAmapyAzrayotsarpaNAdikayA kriyayopayogo lakSyate, tathA viziSTAhAropacayApacayAbhyAM zarIropacayApacayasadbhAvAdarbhakavat jIvAH sthAvarAH tathA chintraprarohaNAtsvApAtsarvanagapaharaNe maraNAdityevamAdayo hetvo-10|| sUtrakRtAGge vezIlA- hIyAvRti: // 351 // draSTavyA, yadatra kaizcitspaSTe'pi vanaspatInAM caitanye'siddhAnakAntikasAdikamukta khadarzanAnurAgAt tadapakarNanIyaM, nahi AhArasamyagArhatamatAbhizosiddhaviruddhAnakAntikopanyAsena vyAmoyate, sarvasya kazcidabhyupagatakhAtpratiSiddhanAceti / te ca jIvA- paribAdhya. stra vanaspattiSu tathAvidhema karmaNA upapanagAH, taccedam-ekendriyajAtisthAvaranAmavanaspatiyogyAyuSkAdikamiti, tatkarmodayena satrotpamA ityucyante na punaH kAlezvarAdinA tatropAdhante ityevamAkhyAtaM tIrthakarAdibhiriti / evaM tAvatpRthivIyonikA vRkSA abhihitAH // sAmprata tayonikeSveva vanaspatiSu apare samutpadyanta iskhetadarzayitumAha-sudharmakhAmI ziSyodezenedamAha-athAparametadAkhyAtaM purA tIrthakareNa yadivA tasyaiva vanaspateH punaraparaM vakSyamANamAkhyAtaM, tadyathA-'iha' asin jagatyeke kecana tathAvidhakaudayavartinaH 'satvA' prANino vRkSA eva yoniH-utpattisthAnamAzrayo yeSAM te vRkSayonikA, iha ca yatpRthivIyonikeSu vRdheSyamihita tadeteSvapi vRkSayomikeSu vanaspatiSu tadupacayakartR sarvamAyojyaM yAvadAkhyAtamiti // sAmprataM vanaspatyavayavAnadhikRtyAha-athAparametadAkhyAtaM (padAkhyAtaM) tadarzayati-'iha' asin jagatyeke ma sarve tathAvidhakarmodayavartinI vRkSayonikAH sakhA bhavanti tadavayavAzritAzca pare banaspatirUpA eva prANino bhavanti, tathA yo dheko vanaspatijIvaH sarvavRkSAvayavavyApI bhavati, takha cApare tadavayaveSu mUlakandaskandhakhakzAkhApravAlapatrapuSpaphalabIjabhUteSu dazaSu sthAneSu jIvAH samutpadyante, teca tatrotpadhamAmA vRkSaponikA vRkSonavA vRkSavyutkramAzcocyante iti, zeSa pUrvavata , iha ca prAkcaturvidhArthapratipAdakAni sUtrANyabhihitAni, // 35 // yathA-vanaspatayaH pRthivyAzritA bhavantItyeka 1, taccharIraM apkAyApizarIraM vA''hArayamtIti dvitIyaM 2, tathA viddhAstadAhArita zarIramacita vidhvastaM ca kRkhA''tmasAtkurvantIti tRtIyaM 3, anyAnyapi teSAM pRthivIyonikAnAM vanaspatInAM zarIrANi //
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ 235 dikA: pUrvoktadakhAtA vRkSA ityabhidhAtiSviti, ihApikA 2 zrutaska ndhe zIlAkIyAvRttiH // 352 // mUlakandaskandhAdIni nAnAvarNAni bhavantIti caturtha 4, evamatrApi vanaspatiyonikAnAM vanaspatInAmevaM vidhArthapratipAdakAni catuHprakArANi sUtrANi draSTavyAnIti yAvatte jIvA vanaspatyavayavamUlakandaskandhAdirUpAH karmopapannagA bhavantyevamAkhyAtam / / sAmprataM vRkSoparyutpannAn vRkSAnAzrityAha-athAparametatpurA''khyAtaM yadvakSyamANamihake sattvA vRkSayonikA bhavanti, tatra yete pRthivIyonikA vRkSAsteSveva pratipradezatayA ye'pare samutpadyante tasyaikasya vanaspatermUlArambhakasyopacayakAriNaste vRkSayonikA ityabhidhIyante, yadivA ye te mUlakandaskandhazAkhAprazAkhAdikAH pUrvoktadazasthAnavartinasta evamabhidhIyante, teSu ca vRkSayonikeSu vRkSeSu karmopAdAnaniSpAditeSu uparyupari adhyArohantItyadhyAruhA:-vRkSoparijAtA vRkSA ityabhidhIyante, te ca vallIvRkSAbhidhAnAH | kAmavRkSAbhidhAnA vA draSTavyAH, tadbhAve cApare vanaspatikAyAH samutpadyante vRkSayonikeSu vanaspatiSviti, ihApi prAgvaccakhAri sUtrANi draSTavyAni, tadyathA-vRkSayoni reSu vRkSeSvapare'dhyAruhAH samutpadyante, te ca tatrotpannAH khayonibhUtaM vanaspatizarIramAhAra-18 yanti, tathA pRthivyaptejovAyvAdInAM ca zarIrakamAhArayanti, tathA taccharIramAhAritaM sadacittaM vidhvastaM vipariNAmitamAtmasAskRtaM svakAyAvayavatayA vyavasthApayanti, aparANi ca tepAmadhyArahANAM nAnAvidharUparasagandhasparzopetAni nAnAsaMsthAnAni zarIrANi bhavanti, te jIvAstatra svakRtakarmopapannA bhavantItyetadAkhyAtamiti prathamaM sUtram , dvitIyaM khidam-athAparaM purA''khyAtaM ye te prAgvRkSayonikeSu vRkSeSu adhyAruhAH pratipAditAsteSvevopari pratipradezopacayakartAro'dhyAruhavanaspatikhenopapadyante, te ca jIvA adhyAruhapradezeSUtpannA adhyAruhajIvAsteSAM svayonibhUtAni zarIrANyAhArayanti, tatrAparANyapi pRthivyAdIni zarIrANi AhArayanti aparANi cAdhyAruhasaMbhavAnAmadhyAruhajIvAnAM nAnAvidhavarNakAdikAni zarIrANi bhavantItyevamAkhyAtam , tRtIyaM khidamaathAparaM purAkhyAtaM, tadyathA-ihaike sattvA adhyAruhasaMbhaveSvadhyAruheSvadhyAruhalenotpadyante, ye caivamutpadyante te'dhyAruhayo- 13 AhAranikAnAmadhyAruhANAM yAni zarIrANi tAni AhArayanti, dvitIyasUtre vRkSayonikAnAmadhyAruhANAM yAni zarIrANi tAnyapare parijJAdhya. adhyAruhajIvA AhArayanti, tRtIye sadhyAruhayonikAnAmadhyAruhajIvAnAM zarIrANi draSTavyAnIti vizeSaH, idaM tu caturthakaM, tadyathA-athAparamidamAkhyAtaM, tadyathA-ihaike sattvA adhyAruhayonikeSvadhyAruheSu mUlakandaskandhakhakazAkhApravAlapatrapuSpaphalabIjabhAvenotpadyante, te ca tathAvidhakarmopagA bhavantItyetadAkhyAtamiti, zeSaM tadeveti // sAmprataM vRkSavyatiriktaM zeSaM vanaspa-18 (granthAnaM 10500 )tikAyamAzrityAha-athAparamidamAkhyAtaM yaduttaratra vakSyate, tadyathA-ihaike sattvAH pRthivIyonikAH pRthivIsaMbhavAH pRthivIvyutkramA ityAdayo yathA vRkSeSu cakhAra AlApakA evaM tRNAnyapyAzritya draSTavyAH, te cAmI-nAnAvidhAsu pRthivIyoniSu tRNavenotpadyante pRthivIzarIraM cAhArayanti dvitIyaM tu pRthavIyonikeSu tRNeputpadyante tRNazarIraM cAhArayantIti tRtIyaM tu tRNayonikeSu tRNeghRtpadyante tRNayonikatRNazarIraM cAhArayantIti caturtha tRNayonikeSu tRNAvayaveSu mUlAdiSu dazaprakAgareSutpadyante tRNazarIraM cAhArayanti, ityevaM yAvadAkhyAtamiti / evamauSadhyAzrayAzcakhAra AlApakA bhaNanIyAH, navaramoSadhigrahaNaM kartavyam / evaM haritAzrayAzcakhAra AlApakA bhaNanIyAH / kuhaNeSu veka evAlApako draSTavyaH, tadyonikAnAmapareSAmabhAvAditi bhAvaH / iha cAmI vanaspativizeSA lokavyavahArato'nugantavyAH prajJApanAto vA'vaseyA iti / atra ca sarveSAmeva pRthivIyonika // 352 // khAtpRthivIsamAzrayakhenAbhihitAH / iha ca sthAvarANAM vanaspatereva praspaSTacaitanyalakSaNakhAttasyaiva prAta pradarzitaM caitanyam , sAmpratamakAyayonikasya vanaspateH svarUpaM darzayitumAha-athAnantarametadvakSyamANamAkhyAtaM, tadyathA-ihaike sattAstathAvidhakarmodayAdudakaM yoniH-utpattisthAnaM yeSAM te tathA, tathodake saMbhavo yeSAM te tathA, yAvatkarmanidAnena saMdAnitAstadupakramA navantIti / te ca tatkarmavazagA nAnAvidhayoniSUdakeSu vRkSalena vyutkrAmanti-utpadyante / ye ca jIvA udakayonikA vRkSakhenotpannAste taccharIram-udakazarIramAhArayanti, na kevalaM tadevAnyadapi pRthivIkAyAdizarIramAhArayantIti / zeSa pUrvavat neyaM / yathA pRthivIyo|nikAnAM vRkSANAM cakhAra AlApakA evamudakayonikAnAmapi vRkSANAM bhavantItyevaM draSTavyaM, tadutpamAnAM tvaparavikalpAbhAvA-1 |deka evAlApako bhavati, eteSAM hi udakAkRtInAM vanaspatikAyAnAM tathA avakapanakazavalAdInAmaparasya prAguktasya vikalpa-16 sthAbhAvAditi / ete ca udakAzrayA vanaspativizeSAH kalambukAhaDAdayo lokavyavahArato'vaseyA iti // sAmpratamanyena prakA-18 | reNa vanaspatyAzrayamAlApakatrayaM darzayitumAha-tadyathA-pRthivIyonikaipakSavRkSayonikaiyakSaistathA vRkSayonikairmUlAdibhiriti, evaM vRkSayonikairadhyAruhaistathA'dhyAruhayonikairadhyAruhaistathAdhyAruhayonikairmUlAdibhiriti / evamanye'pi tRNAdayo draSTavyAH / evamudaka-12 yonikeSvapi vRkSeSu yojanIyaM // tadevaM pRthivIyonikavanaspaterudakayonikavanaspatezca bhedAnupadAdhunA tadanuvAdenopasaMjighRkSurAha-'te jIvA' ityAdi, te vanaspatitpannA jIvAH pRthivIyonikAnAM tathokavRkSAdhyAruhatRNauSadhiharitayonikAnAM vRkSANAM yAvatsnehamAhArayantItyetadAkhyAtamiti, tathA sAnAM prANinAM zarIramAhArayantyetadavasAne draSTavyamiti / tadevaM vanaspatikAyi-MS kAnAM supratipAdyacaitanyAnAM svarUpamabhihitaM, zeSAH pRthvIkAyAdayazcakhAra ekendriyA uttaratra pratipAdayiSyante, sAmprataM trasakAyasthAvasaraH, sa ca nArakatiyemanuSyadevabhedabhinnaH, tatra nArakA apratyakSatvenAnumAnagrAhyA:-(tathAhi) duSkRtakamaphalabhujaH 1 evamanyeSvapi tRNAdiyonikeSvapi vRkSeSu yojanIyaM, tadevaM pra0 2 tathodakAnAM vRkSA0 pra0 /
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 yamAhAreMti, ANupalesa mAyA NANAvihAbhayaM saMsaTuM kalarsa indhi vegayA ja sUtrakRtAGge 18 kecana saMtItyevaM te grAhyAH / tadAhAro'pyekAntenAzubhapudgalanirvartita ojasA na prakSepeNeti / devA apyadhunA bAhulyenAnumAna- 3 AhAra2 zrutaska-8 gamyA eva, tepAmapyAhAraH zubha ekAntenaujonivartito na prakSepakRta iti, sa cAbhoganirvatito'nAbhogakRtazca, tatrAnAbhogakRtaH 8 parijJAdhya. ndhe zIlA- pratisamayabhAvI AbhogakRtazca jaghanyena caturthabhaktakRta utkRSTatastu trayastriMzadvarSasahasraniSpAdita iti / zepAstu tiryamanuSyAH, kIyAdhAttaH tepAM ca madhye manuSyANAmabhyarhitakhAttAneva praagdrshyitumaah||353|| ahAvaraM puravAyaM NANAvihANaM maNussANaM taMjahA-kammabhUmagANaM akammabhUmagANaM aMtaradIvagANaM AriyANaM milakakhuyANaM, tesiM ca NaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM itthIe purisassa ya kammakaDAe joNie ettha NaM mehuNavattiyAe [va] NAmaM saMjoge samuppajai, te duhaovi siNehaM saMciNaMti, tattha NaM jIvA itthittAe purisattAe NapuMsagattAe viuddeti, te jIvA mAouyaM piusukkaM taM tadubhayaM saMsarlDa kalusaM kivisaM taM paDhamattApa AhAramAhAreti, tato pacchA jaM se mAyA NANAvihAo rasavihIo AhAramAhAreti tato egadeseNaM oyamAhAreti, ANuputveNa vuDDA palipAgamaNupavanA tato kAyAto abhinivaDhamANA itthi vegayA jaNayaMti purisaM vegayA jaNayaMti NapuMsagaM vegayA jaNayaMti, te jIvA DaharA samANA mAu // 353 // kkhIraM sappiM AhAreMti, ANupuveNaM vuDDA oyaNaM kummAsaM tasathAvare ya pANe, te jIvA AhAreMti puDha1 sarveSvAdazeSvasti pATha eSaH, tathApi TIppaNIto'ntaHpraviSTa iti jnyaayte| 2 lomAhAro'pyatrIjastayA vivakSitastena kevalaH prakSepaH pratiSiddhaH / visarIraM jAva sArUvikaDaM saMtaM, avare'viya NaM tesiM NANAvihANaM maNussagANaM kammabhUmagANaM akamma'nUmagANaM aMtaraddIvagANaM AriyANaM milakkhUrNa sarIrA NANAvaNNA bhavaMtItimakkhAyaM // sUtraM 56 // athAnantarametat 'purA' pUrvamAkhyAtaM, tadyathA-AryANAmanAryANAM ca karmabhUmijAkarmabhUmijAdInAM manuSyANAM nAnAvidhayonikAnAM svarUpaM vakSyamANanItyA samAkhyAtaM, teSAM ca strIpuMnapuMsakabhedabhinAnAM 'yathAbIjeneti yadyasya bIjaM, tatra khiyAH 4 saMvandhi zoNitaM puruSasya zukraM etadubhayamapyavidhyastaM, zukrAdhikaM satpuruSasya zoNitAdhikaM striyAstatsamatA napuMsakasya kAraNatAM || pratipadyate, tathA 'yathAvakAzene ti yo yasyAvakAzo mAturudarakukSyAdikaH, tatrApi kila vAmA striyo dakSiNA kukSiH puruSasyobhayAzritaH paNDha iti / atra cAvidhvastA yoniravidhvastaM bIjamiti cakhAro bhaGgAH, tatrApyAdya eva bhaGgaka utpatteravakAzo na zeSeSu 4 trippiti / atra ca strIpuMsayorvedodaye sati pUrvakarmanivartitAyAM yonau 'maithunapratyayiko'ratAmilApodayajanito'gnikAraNayoraraNikASThayoriva saMyogaH samutpadyate, tatsaMyoge ca tacchukrazoNite samupAdAya tatrotpitsavo jantavastaijasakArmaNAbhyAM zarIrAbhyAM / karmarajjusadAnitAstatrotpadyante / te ca prathamamubhayorapi snehamAcinvantyavidhvastAyAM yonau satyAmiti, vidhvasyate tu yoniH paJcapuzvAzikA (yadA) nArI saptasaptatikaH pumAn iti, tathA dvAdaza muhUrtAni yAvacchukrazoNite avidhvastayonike bhavataH tata Urca dhvaMsamupagacchata iti / tatra ca jIvA ubhayorapi snehamAhArya svakarmavipAkena yathAkhaM strIpunapuMsakabhAvena 'viuti'tti vartante | samutpadhanta itiyAvat , taduttarakAlaM ca strIkukSau praviSTAH santaH striyA''hAritasyAhArasya niryAsaM snehamAdadati, tatsnehena ca zatepAM jantUnAM kramopacayAd anena krameNa niSpattirupajAyate-'sattAha kalalaM hoi, sattAhaM hoi bubbuyaM ityAdi / tadevamanena krameNa tadekadezena vA mAturAhAramojasA mizreNa vA lomabhirvA''nupUrpaNAhArayanti 'yathAkramam AnupUryeNa vRddhimupAgatAH santo| sUtrakRtAGge 'garbhaparipAka garbhaniSpattimanuprapannAstato mAtuH kAyAdabhinivartamAnAH-pRthagbhavantaH santastadyonenirgacchanti / te ca tathAvidha- 3 AhAra2 zrutaska- karmodayAdAtmanaH strIbhAvamapyekadA 'janayanti' utpAdayantyapare kecana ghubhAvaM napuMsakabhAvaM ca, idamuktaM bhavati-strIpuMnapuMsa- parijJAdhya. ndha zIlA- kabhAvaHprANinAM svakRtakarmanivartito bhavati, na punaryo yAgiha bhave somuSminnapi tAdRgeveti, te ca tadaharjAtabAlakAH santaH kIyAvRttiH pUrvabhavAbhyAsAdAhArAbhilApiNo mAtuH stanastanyamAhArayanti, tadAhAreNa cAnupUryeNa ca vRddhAstaduttarakAlaM navanItadhyodanA dikaM yAvatkulmApAna bhuJjate, tathA''hArakhenopagatAMstrasAn sthAvarAMzca prANinaste jIvA AhArayanti, tathA nAnAvidhapRthivIzarIraM lavaNAdikaM sacetanamacetanaM vA''hArayanti, taccAhAritamAtmasAtkRtaM sArUpyamApAditaM sat 'rasAsRnAMsamedo'sthimajAzukrANi dhAtava' iti saptadhA vyavasthApayanti, aparANyapi teSAM nAnAvidhamanuSyANAM zarIrANi nAnAvarNAnyAvirbhavanti, te ca tadyonikakhAttadAdhArabhUtAni nAnAvarNAni zarIrANyAhArayantItyevamAkhyAtamiti ||evN tAvadgarbhavyukrAntijamanuSyAH pratipAditAH, tadanantaraM 8 saMmUrchanajAnAmavamaraH, tAMzcottaratra pratipAdayiSyAmi, sAmprataM tiryagyonikAH, tatrApi jalacarAnuddizyAha ahAvaraM purakagvAyaM NANAvihANaM jalacarANaM paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, taMjahA-macchANaM jAva suMsumArANaM, nemi ca NaM ahAvIeNaM ahAvagAseNaM itthIe purisassa ya kammakaDA taheva jAva tato egademaMNaM oyamAhAraMti, ANupuveNaM vuDDA palipAgamaNupavannA tato kAyAo abhinivadyamANA aMDaM vegayA jaNa // 35 // yaMti poyaM vegayA jaNayaMti, se aMDe unbhijjamANe itthi vegayA jaNayaMti purisaM vegayA jaNayaMti napuMsagaM vagayA jaNayaMti, te jIvA DaharA samANA AusiNehamAhAreMti ANupuveNaM vuhA vaNassatikAyaM tasathA 7090099298999999929092099292990sadaradasanaseas // 35 //
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ 237 vare ya pANe, te jIvA AhAraiti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'pi ya NaM tesiMNANAvihANaM jalacarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM macchANaM suMsumArANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM // ahAvaraM purakkhAyaM NANAvihANaM cauppayathalayarapaMciMdiyatirikvajoNiyANaM, taMjahA-egakhurANaM dukhurANaM gaMDIpadANaM saNapphayANaM, tesiM ca NaM ahAvIeNaM ahAvagAseNaM isthipurisassa ya kamma jAva mehuNavattie NAmaM saMjoge samuppajai, te duhao siNehaM saMciNaMti, tattha NaM jIvA itthittAe purisattAe jAva viuTuMti, te jIvA mAouyaM piusukaM evaM jahA maNussANaM ityapi vegayA jaNayaMti purisaMpi napuMsagaMpi, te jIvA DaharA samANA mAukkhIraM sappiM AhAreMti ANupuveNaM vuDDA vaNassaikAyaM tasathAvare ya pANe, te jIvA AhAreti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM NANAvihANaM cauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM egakhurANaM jAva saNapphayANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM // ahAvaraM purakkhAyaM NANAvihANaM uraparisappathalayarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, taMjahA-ahINaM ayagarANaM AsAliyANaM mahoragANaM; tesiM ca NaM ahAthIeNaM ahAvagAseNaM itthIe purisa jAva ettha NaM mehuNe evaM taM ceva, nANattaM aMDaM vegaiyA jaNayaMti poyaM vegaiyA jaNayaMti, se aMDe ubhijamANe itthi vegaiyA jaNayaMti purisaMpi NapuMsagaMpi, te jIvA mUtrakR. 6.10 DaharA samANA vAukAyamAhAreMti ANuputreNaM vuDDA vaNassainAyaM tasathAvarapANe, te jIvA AhAreti puDha visarIraM jAva saMta, avare'vi ya NaM tesiM NANAvihANaM uraparisappathalayarapaMciMdiyatirikkha0 ahINaM 3AhAra. sUtrakRtA parijJAdhya. jAva mahoragANaM sarIrA NANAvaNNA NANAgaMdhA jAvamakkhAyaM // ahAvaraM purakkhAyaM NANAvihANaM bhuyapa. 2 zrutaskandhe zIlA- risappathalayarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM, taMjahA-gohANaM naulANaM sihANaM saraDANaM sallANaM saravANaM kIyAvRttiH kharANaM gharakoiliyANaM vissaMbharANaM musagANaM maMgusANaM payalAiyANaM virAliyANaM johANaM cauppAi yANaM, tesiM ca NaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM itthIe purisassa ya jahA uraparisappANaM tahA bhANiya, // 355 // jAva sArUvikaDaM saMta, avare'vi ya NaM tesiM NANAvihANaM bhuyaparisappapaMciMdiyathalayaratirikkhANaM taM0 gohANaM jAvamakkhAyaM // ahAvaraM purakkhAyaM NANAvihANaM jalacarapaMciMdiyatirikgvajoNiyANaM, taMjahAcammapakkhINaM lomapakravINaM samuggapagvINaM vitatapakkhINaM tesiM ca NaM ahAbIeNaM ahAvagAseNaM itthIe jahA uraparisappANaM, nANattaM te jIvA DaharA samANA mAugAttasiNehamAhAreMti ANupuveNaM vuDDA vaNassatikAyaM tasathAvare ya pANe, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM NANAvihANaM khahacarapaMciMdiyatirikvajoNiyANaM cammapakravINaM jAvamakvAyaM (sUtraM 57) // athAnantarametadvakSyamANaM pUrvamAkhyAtaM, tadyathA-nAnAvidhajalacarapaJcendriyatiryagyonikAnAM saMbandhinaH kAMzcitsvanAmaprAhamAha, ||4|| | // 355 // tadyathA-'macchANaM jAva susumArANa'mityAdi, teSAM matsyakacchapamakaragrAhasusumArAdInAM yathAbIjena yasya yathA yadvIjaM yathAbIjaM tena tathA yathAvakAzena-yo yasyodarAdAvavakAzastena striyAH puruSasya ca svakarmanivartitAyAM yonAvutpadyante / te ca tatrAbhivyaktA mAtuzArAhAreNa vRddhimupagatAH strIpuMnapuMsakAnAmanyatamatvenotpadyante, te ca jIvA jalacarA garbhAvayutkrAntAH santastadanantaraM yAvad 'Dahara'tti laghavastAvadapUsneham-apUkAyamevAhArayanti AnupUryeNa ca vRddhAH santo vanaspatikAya tathA'parAMzca trasAn sthAvarAMcAhArayanti yAvatpazcedriyAnapyAhArayanti, tathA coktam-"asti matsyastimirnAma, zatayojanavistaraH / timiDilagilo'pyasti, tadgilo'pyasti rAghava! // 1 // " tathA te jIvAH pRthivIzarIraM-kardamasvarUpaM krameNa vRddhimupagatAH santa AhArayanti, taccAhAritaM satsamAnarUpIkRtamAtmasAtpariNAmayanti, zepaM sugama, yAvatkarmopagatA bhavantItyevamAkhyAtam / / sAmprataM | sthalacarAnuddizyAha-'ahAvara mityAdi, athAparametadAkhyAtaM nAnAvidhAnAM catuSpadAnAM, tadyathA-ekakhurANAmitya zvakharAdInAM tathA dvikhurANAM-gomahiNyAdInAM tathA gaNDIpadAnAM-hastigaNDakAdInAM tathA sanakhapadAnAM-siMhavyAghrAdInAM yathAbIjena yathAva kAzena sakalaparyAptimavApyotpadyante te cotpannAH santastadanantaraM mAtuH stanyamAhArayantIti, krameNa ca vRddhimupagatAH santo'parepA18 mapi zarIramAhArayantIti zeSaM sugama yAvatkarmopagatA bhavantIti // sAmpratamura parisAnuddizyAha-'nAnAvidhAnAM' bahuprakArA| NAmurasA ye prasarpanti teSAM, tadyathA-ahInAmajagarANAmAzAlikAnAM mahoragANAM yathAbIjakhena yathAvakAzena cotpacyA'NDajalena / potajalena vA garbhAnirgacchantIti / te ca nirgatA mAturUSmANaM vAyuM cAhArayanti, teSAM ca jAtipratyayena tenaivAhAreNa kSIrAdineva | vRddhirupajAyate, zeSa sugama, yAvadAkhyAtamiti // sAmprataM bhujaparisarpAnuddizyAha-nAnAvidhAnAM bhujAbhyAM ye parisarpanti teSAM, || tadyathA-godhAnakulAdInAM svakarmopAttena yathAbIjena yathAvakAzena cotpattirbhavati, te cANDajakhena potajalena cotpannAstadanantaraM // 7 // mAturUSmaNA vAyunA cA''hAritena vRddhimupayAnti, zepaM sugama, yAvadAkhyAtamiti // sAmprataM khacarAnuddizyAha-nAnAvidhAnAM verestseectsettekeeeeectseeeeeeeeeeeeeeeeeee // 1 // " tathA te jAtam "asti matsyastiminI vanaspatikAyaM ta
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 sUtrakatAoM 2 zrutaskandhe zIlAbIyAvRttiH 3 AhAraparijJAdhya. // 356 // // 356 // khecarANAmutpattirevaM draSTavyA-tadyathA-carmapakSiNAM-carmakITavalgulIprabhRtInAM tathA lomapakSiNAM-sArasarAjahaMsakAkabakAdInAM tathA samudgapakSivitatapakSiNAM bahibIpavartinAmeteSAM yathAbIjena yathAvakAzena cotpannAnAmAhArakriyaivamupajAyate, tadyathA-sA pakSiNI tadaNDakaM khapakSAbhyAmAvRtya tAvattiSThati yAvattadaNDakaM tadRSmaNAhAritena vRddhimupagataM sat kalalAvasthA parityajya caJcAdikAnavayavAn / parisamApayya bhedamupayAti, taduttarakAlamapi mAtropanItenAhAreNa vRddhimupayAti, zeSaM prAgvat // vyAkhyAtAH paJcendriyA manuSyAstiryavaztha, teSAM cAhAro dvadhA-Abhoganirvartito'nAbhoganirvartitazca, tatrAnAbhoganirvartitaH pratikSaNabhAvI Abhoganirvartitastu yathAsvaM kSudvedanIyodayabhAvIti / sAmprataM vikalendriyAnuddizyAhaahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA NANAvihajoNiyANANAvihasaMbhavANANAvihavukamA tajjoNiyA tassaMbhavA taduvakamA kammovagA kammaNiyANeNaM tatvabukamA NANAvihANaM tasathAvarANaM poggalANaM sarIresu vA sacittesu vA adhisesu vA aNusUyatsAe viuti, te jIvA tesiM jANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM tasathAvarajoNiyANaM aNusUyagANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM // evaM durUvasaMbhavatsAe // evaM khuradugattAe // (sUtraM 58) athAnantarametadAkhyAtaM 'iha' asin saMsAre eke kecana tathAvidhakarmodayavartinaH 'sasvAH ' prANino nAnAvidhayonikAH karmanidAnena-khakRtakarmaNopAdAnabhUtena tatrotpattisthAne 'upakramya' Agatya nAnAvidhatrasasthAvarANAM zarIreSu sacitteSu acitteSu vA 'aNusUyatsAe ti aparazarIrAzritatayA paranizrayA vivartante samutpadyante itiyAvat , te ca jIvA vikalendriyAH sacitteSu manuSyAdizarIreSu yUkAlikSAdikatvenotpadyante,tathA tatparibhujyamAneSu maJcakAdiSvacitteSu matkuNatvenAvirbhavanti, tathA'cittIbhUteSu | manuSyAdizarIrakeSu vikalendriyazarIreSu vA te jIvA anusyUtatvena-paranizrayA kumyAditvenotpadyante, apare tu sacitte tejAkAyAdau mUSikAditvenotpadyante, yatra cAgnistatra vAyurityatastadudbhavA api draSTavyAH, tathA pRthivImanuzritya kunthupipIlikAdayo varSAdAvRSmaNA saMkhedajA jAyante, tathodake pUtarakADollaNakabhramarikAchedanakAdayaH samutpadyante, tathA vanaspatikAye panakabhramarAdayo jAyante / tadevaM te jIvAstAni khayonizarIrANyAhArayanti ityevamAkhyAtamiti // sAmprataM paJcendriyamUtrapurISodbhavAnasumataH pratipAdayitumAha-'eva'miti pUrvoktaparAmarzaH, yathA sacittAcittazarIranizrayA vikalendriyAH samutpadyante tathA tatsaMbhaveSu mUtrapurIpavAntAdipu apare jantavo duSTaM-virUpaM rUpaM yeSAM kRmyAdInAM te durUpAstatsaMbhavatvena tadbhAvanotpadyante, te ca tatra viSThAdau dehAnirgata nirgate vA samutpadyamAnA utpannAzca tadeva viSThAdikaM svayonibhUtamAhArayanti, zeSaM prAgvat / / sAmprataM sacittazarIrAzrayAn | jantUn pratipAdayitumAha-'eva'miti, yathA mUtrapurISAdAvutpAdastathA tiryakazarIreSu 'khuradugattAe'tti carmakITatayA samutpa-15 | dhante, idamuktaM bhavati-jIvatAmeva gomahiNyAdInAM carmaNo'ntaH prANinaH saMmUccharyante, te ca tanmAMsacarmaNI bhakSayanti, bhakSayantazcarmaNo vivarANi vidadhati, galacchoNiteSu vivareSu tiSThantastadeva zoNitamAhArayanti, tathA acittagavAdizarIre'pi, tathA sacittAcittavanaspatizarIre'pi ghuNakITakAH saMmUccharyante, te ca tatra saMmUrcchantastaccharIramAhArayantIti // sAmpratamapUkArya pratipipAdayiSustatkAraNabhUtavAtapratipAdanapUrvakaM pratipAdayatItyAha ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA NANAvihajoNiyA jAva kammaNiyANeNaM tatthavukamA NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIrasu sacittesu vA acittesu vA taM sarIragaM vAyasaMsiddhaM vA vAyasaMgahiyaM SA vAyapariggahiyaM uDDhavAesu uDDhabhAgI bhavati ahevAesu ahebhAgI bhavati tiriyavAesu tiriyabhAgI bhavati, taMjahA-osA himae mahiyA karae harataNue suddhodae, te jIvA tesiM gANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM tasathAvarajoNiyANaM omANaM jAva suddhodagANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakvAyaM // ahAvaraM purakvAyaM ihegatiyA sattA udagajoNiyA udagasaMbhavA jAva kammaNiyANeNaM tatthavukamA tasathAvarajoNiesu udaesu udagattAe viudghati, te jIvA tesiM tasathAvarajoNiyANaM udagANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAraiti puDhavisarIraM jAva maMtaM, avara'vi ya NaM tesiM tasathAvarajoNiyANaM udagANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakagvAyaM // ahAvaraM puragvAyaM ihaMgatiyA sattA udagajoNiyANaM jAva kammaniyANeNaM tatthavukamA udgajoNiesu udAsu udagattApa viudghati, te jIvA tesiM udagajoNiyANaM udagANaM siNehamAhAraMti, te jIvA AhAraMti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM udagajoNiyANaM udagANaM sarIrA NANAvanA jAvamagvAyaM // ahAvaraM puragvAyaM ihaMgatiyA sattA udagajoNiyANaM jAva kammaniyANaNaM tatthavukamA udagajoNiesu udaesu tasapANasAe viuti, te jIvA tesiM udgajoNiyANaM Seeroesersersesesesesesesencestioraelaeraeseseace Keeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee sUtrakRtAoM 2zrutaskazIyAvRttiH // 357 // 3 AhAraparizAdhya. ndhe zIlA eeeeeeeee bhavA jAva joNiyANaM udagANaM siNa udagANaM sarIrA pANabukamA 357 //
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ BOARA 239 udagANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreti puravisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM udagajoNiyANaM tasapANANaM sarIrA NANAdhaNNA jAvamakkhAyaM // (sUtraM 59) athAnantarametadvakSyamANaM 'purA' pUrvamAkhyAtaM, 'iha' asin jagatyeke sattAstathAvidhakarmodayAd nAnAviSayonikA samsoyAvakarmanidAnena 'tatra' tasminvAtayonike'pUkAye 'vyutkramya' Agatya 'nAnAvidhAnAM bahuprakArANAM 'prasAnAM darduraprabhRtInAM | 'sthAvarANAM ca haritalavaNAdInAM prANinAM sacittAcittabhedabhimeSu zarIreSu tadapkAyazarIraM vAtayonikabAdapkAyasya vAyunopAdAnakAraNabhUtena samyaka 'saMsiddhaM' niSpAditaM tathA vAtenaiva samyag gRhItamabhrakapaTalAntanirdhattaM tathA vAtenAnyo'nyAnuga-18 takhAtparigataM tathordhvagateSu vAtepUrvabhAgI bhavatyapkAyo, gaganagatavAtavazAdivi saMmUrcchate jalaM, tathA'dhastAdbhateSu vAteSu tadazA dbhavatyadhobhAgI apkAyaH, evaM tiryaggateSu vAteSu tiryagbhAgI bhavatyapkAyaH, vamuktaM bhavati cAtayonikakhAdapkAyasa yatra 81 8 yatrAsau tathAvidhapariNAmapariNato bhavati tatra tatra tatkAryabhUtaM jalamapi saMmUrcchate, tasya cAbhidhAnapUrvakaM bhedaM darzayitumAha-tathA 'osa'tti avazyAyaH 'himayeti zizirAdo vAteritA himakaNA mahikA:-dhUmikAH karakA:-pratItAH 'haritaNuya'ti tRNAgravyavasthitA jalabindavaH zuddhodakaM-pratItamiti / 'iha' aminudakaprastAve eke savAstatrotpadyante svakarmavazagAstatrotpabhAste jIvAsteSAM nAnAvidhAnAM trasasthAvarANAM svotpatyAdhArabhUtAnAM snehamAhArayanti, te jIvAstaccharIramAhArayanti, anAhArakA na bhavantItyarthaH, zeSa sugamaM yAvadetadAkhyAtamiti // tadevaM vAtayonikamaekArya pradAdhunApkAyasaMbhavamevAekArya darzayitumAha athAparamAkhyAtaM 'iha' asin jagati udakAdhikAre vA eke savAstathAvidhakarmodayAdAtavazotpannatrasasthAvarazarIrAdhAramAdaka sUtrakRtAGga yoniH-utpattisthAnaM yeSAM te tathA, tathodakasaMbhavA yAvatkarmanidAnena tatrotpitsavastrasasthAvarayonikepadakeSvaparodakatayA | 3jahAra 2 zrutaska- vivartante' samutpadyante, te codakajIvAsteSAM trasasthAvarayonikAnAmudakAnAM snehamAhArayanti anyAnyapi pRthivyAdizarIrANyA parijJAdhya ndhe zIlA | hArayanti, taca pRthivyAdizarIramAhAritaM sat sArUpyamAnIyAtmasAtmakurvantyaparANyapi tatra sasthAvarazarIrANi vivartante, teSAM | kIyAvRttiH codakayonikAnAmudakAnAM nAnAvidhAni zarIrANi vivartante ityetadAkhyAtam // tadevaM sasthAvarazarIrasaMbhavamudakaM yonitvena // 358 // pradAdhunA nirvizeSaNamapkAyasaMbhavamevApkArya darzayitumAha-athAparametadAkhyAtaM 'iha' asin jagatyudakAdhikAre vA eke savAH svakRtakarmodayAdudakayoniSUdakeSutpadyante, te ca teSAmudakasaMbhavAnAmudakajIvAnAmAtmAdhArabhUtAnAM zarIramAhArayanti, zeSa sugama | yAvadAkhyAtamiti // sAmpratamudakAdhArAn parAn pUtarakAdikAMstrasAn darzayitumAha-athAparametadAkhyAtamihake savA udakeSu uda kayoniSu codakeSu trasaprANitayA pUtarakAdikhena 'vivartante' samutpadyante, te cotpadyamAnAH samutpannAzca teSAmudakayonikAnAmuda-18 | kAnAM snehamAhArayanti, zeSa sugama yAvadAkhyAtamiti // sAmprataM tejaHkAyamuddizyAha'ahAbaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA NANAvihajoNiyA jAva kammaniyANeNaM tatthavukamA NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIresu sacittesu vA acittesu vA agaNikAyattAe viuti, te jIvA tesiM NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tersi tasathAvarajoNiyANaM agaNINaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM, sesA tinni AlAvagA // 358 // jahA udgANaM // ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA NANAvihajoNiyANaM jAva kammaniyANeNaM tastha vukamA NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIresu sacisesu vA acisesu vA cAukvAyattAe viuIti, jahA agaNINaM tahA bhANiyavA, cattAri gamA // (sUtraM 60) // athaitadaparamAkhyAtaM 'iha' alin saMsAre eke kecana 'satvA' prANinastathAvidhakarmodayavarttino nAnAvidhayonayaH prAk santaH pUrvajanmani tathAvidhaM karmopAdAya tatkarmanidAnena nAnAvidhAnAM trasasthAvarANAM prANinAM zarIreSu sacittevaciteSu cAgni-18 khena 'vivartante' prAdurbhavanti, tathAhi-paJcendrigatirazcAM dantimahiSAdInAM parasparaM yuddhAvasare viSANasaMdharSe sati aniruttiSThate,8 evamacitteSvapi tadasthisaMgharSAdagnerutthAnaM, tathA dvIndriyAdizarIreSvapi yathAsaMbhavamAyojanIyaM, tathA sthAvareSvapi vanaspatyupalA-18 |diSu sacittAcitteSvagnijIvoH samutpadyante, te cAgnijIvAstatropannAsteSAM nAnAvidhAnAM trasasthAvarANAM snehamAhArayanti, zeSaM | sugamaM yAvadbhavantItyevamAkhyAtam / apare trayo'pyAlApakAH prAgvad draSTavyA iti // sAmprataM vAyukAyamuddizyAha-'ahAvara'| mityAdi, athAparametadAkhyAtamityAdyanikAyagamena nyAkhyeyam // sAmpratamazeSajIvAdhAraM pRthivIkAyamadhikRtyAha ahAvaraM purakkhAyaM ihegatiyA sattA NANAvihajoNiyA jAra kammaniyANeNaM tatthavukamA NANAvihANaM tasathAvarANaM pANANaM sarIresu sacittesu vA AcattaMsu vA puDhavittAe sapharattAe vAluyattAe imAo gAhAo aNugaMtavAo-'puDhavI ya sakarA vAluyA ya uvale silA ya loNUse / aya tauya taMva sIsaga jhappa suvaNNe ya vaire y||1|| hariyAle hiMgulae maNosilA sAsagaMjaNapavAle / anbhapaDala1 dantayoH pariprahApekSayA sacittAzayuktalApekSayA vA acittabhedabhinnatA 2 vasotpattiyuktAH / eeeeeeeeeeeeeeee
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtA 2 zrutaska ndhe zIlAGkIyAvRttiH // 359 // sUtrakRtAGga 2 thutaska ve zIlA GkIyAvRtiH // 360 // 240 bhavAlaya bAyarakAe maNivihANA // 2 // gomejae ya rupae aMke phalihe ya lohiyakve ya / maraga yamasAragalle bhuyamoyaga iMdaNIle ya // 3 // caMdaNa geruya haMsaganbha pulae sogaMdhie ya boddhave / caMdappabha dolie jalakaMte sUrakaMte ya // 4 // eyAo eesa bhANiyavAo gAhAo jAva surakaMtattAe viuti, te jIvA tesiM NANAvihANaM tasadhAvarANaM pANANaM siNehamAhAreMti, te jIvA AhAreMti puDhavisarIraM jAva saMtaM, avare'vi ya NaM tesiM tasathAvarajoNiyANaM puDhavINaM jAva sUrakaMtANaM sarIrA NANAvaNNA jAvamakkhAyaM, sesA tiNi AlAvagA jahA udgANaM // ( sUtra 61 ) // athAparametatpUrvamAkhyAtaM ike sanvAH pUrvaM nAnAvidhayonikAH svakRtakarmavazA nAnAvidhatra sasthAvarANAM zarIreSu sacitteSu acitteSu vA pRthivIle notpadyante, tadyathA-sarpaziraHsu maNayaH karidanteSu mauktikAni vikalendriyeSvapi zutyAdipu mauktikAni sthAvareSvapi ceNvAdiSu tAnyeveti evamaciteSUparAdiSu lavaNabhAvenotpadyante, tadevaM pRthivIkAyikA nAnAvidhAsu pRthivIpu | zarkarAvA lukopalazilAlavaNAdibhAvena tathA gomedakAdiratnabhAvena ca bAdaramaNividhAnatayA samutpadyante, zepaM sugamaM yAvaccakhAro'pyAlApakA udakagamena netavyA iti / sAmprataM sarvopasaMhAradvAreNa sarvajIvAn sAmAnyato vibhaNipurAha ahAvaraM purakkhAyaM sadhe pANA sabai bhUtA sabai jIvA sabai sattA NANAvihajoNiyA NANAvihasaMbhavA NANAvibukamA sarIrajoNiyA sarIrasaMbhavA sarIravukkamA sarIrAhArA kammovagA kammaniyANA kammagatIyA kammaThiyA kammaNA caiva vippariyA samubeMti / / se evamAyANaha se evamAyANittA AhAragutte sahie samie sayAjae sibemi // ( sUtraM 62 ) // viyasuyakkhaMdhassa AhArapariNNA NAma taIyamajjhayaNaM samantaM // athAparametadAkhyAtaM, tadyathA - sarve 'prANA:' prANino'tra ca prANibhUtajIvasattvazabdAH paryAyatvena draSTavyAH kathaJcidbhedaM vAsszritya vyAkhyeyAH, te ca nAnAvidhayonikA nAnAvidhAsu yoniSUtpadyante, nArakatiryaGnarAmarANAM parasparagamana saMbhavAta, te ca yatra yatrotpadyante tattaccharIrANyAhArayanti, tadAhAravantazca tatrAguptAstaddvArAyAtatatkarmavazagA nArakatiryaGganarAmara gatiSu jaghanyamadhyamotkRSTasthitayo bhavanti, anenedamuktaM bhavati yo yAdRhi bhave sa tAdRgevAmutrApi bhavatItyetannirastaM bhavati, apitu karmopagAH karmanidAnAH karmAyattagatayo bhavanti, tathA tenaiva karmaNA sukhalipsavo'pi tadviparyAsaM duHkhamupagacchantIti // sAmpratamadhyayanArthamupasaMjighRkSurAha - yadetanmayA''ditaH prabhRtyuktaM, tadyathA - yo yatrotpadyate sa taccharIrAhArako bhavati AhArAguptazca karmAdatte karmaNA ca nAnAvidhAsu yoniSu arahaTTaghaTInyAyena paunaHpunyena paryaTatItyevamAjAnIta yUyaM etadviparyAse duHkhamupagacchantIti / etatparijJAya ca sadasadvivekyAhAraguptaH paJcabhiH samitibhiH samito yadivA samyagjJAnAdike mArge itogataH samitaH tathA saha hitena vartate sahitaH san sadA-sarvakAlaM yAvaducchrAsaM tAvadyateta - satsaMyamAnuSThAne prayatnavAn bhavediti / itiH parisamAptyarthe, bravImItipUrvavat / gato'nugamaH / sAmprataM nayAH, te ca prAgvad draSTavyAH // samAptamAhAraparijJAkhyaM tRtIyamadhyayanam // 3 // iti zrIsUtrakRdaGge dvitIyazrutaskandhe AhAraparijJAkhyaM tRtIyamadhyayanaM savRttikaM samAptimagAt atha dvitIyazrutaskandhe caturthapratyAkhyAnAdhyayanaprArambhaH // 50% tRtIyAdhyayanAnantaraM caturthamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH - ihAnantarAdhyayane AhArAguptasya karmabandho'bhihito'to'tra tatpratyAkhyAnaM pratipAdyate, yadivottaraguNasaMpAdanArtha zuddhetarAhAra vivekArthamAhAraparijJoktA, sA cottaraguNarUpA pratyAkhyAnakriyAsamanvitasya bhavatItyata AhAraparijJAnantaraM pratyAkhyAnakriyAdhyayanamArabhyate ityanena saMbandhenAyAtasyAsyAdhyayana syopakramAdIni catvAryanuyogadvArANi bhavanti, tatropakramAntargato'rthAdhikAro'yam, tadyathA - iha karmopAdAnabhUtasyAzubhasya pratyAkhyAnaM pratipAdyata iti / sAmprataM nikSepaH, tatrApyogha niSpanne'dhyayanaM nAmanippane pratyAkhyAnakriyeti dvipadaM nAma, tatra pratyAkhyAnapada nikSepArthaM niryuktikRdAha NAmaMThavaNAdavie ahaccha paDisehae ya bhAve ya / eso pacavANassa chatriho hoi nikrakhevo // 179 // mUlaguNesu ya pAyaM paJcavANe ihaM adhIgAro / hoja hu tappacaiyA avyaJcakravANa kiriyA u // 180 // nAmasthApanAdravyAditsApratiSedhabhAvarUpaH pratyAkhyAnasyAyaM poDhA nikSepaH, tatrApi nAmasthApane sugame, dravyapratyAkhyAnaM tu dravyasya dravyeNa dravyAd dravye dravyabhUtasya vA pratyAkhyAnaM dravyapratyAkhyAnaM, tatra sacittAcittamizrabhedasya dravyasya pratyAkhyAnaM dravyapratyAkhyAnaM, dravyanimittaM vA pratyAkhyAnaM yathA dhammillasya, evamaparANyapi kArakANi svadhiyA yojanIyAni, tathA dAtu For Private Personal Use Only 3 AhAraparijJAdhya. // 359 // 4 pratyAkhyAnAdhya // 360 //
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUcaka 61 sUtrakRtAGge 2 zrutaska nve zIlAGkIyAvRttiH // 361 // 241 micchA ditsA na ditsA aditsA tayA pratyAkhyAnamaditsApratyAkhyAnaM - satyapi deye sati ca saMpradAnakArake kevalaM dAturdAtumicchA nAstItyato'ditsApratyAkhyAnaM, tathA pratipedhapratyAkhyAnamidaM tadyathA- vivakSitadravyAbhAvAdviziSTasaMpradAnakArakAbhAvAdA satyAmapi ditsAyAM yaH pratiSedhastatpratiSedhapratyAkhyAnaM, bhAvapratyAkhyAnaM tu dvidhA - antaHkaraNazuddhasya sAdhoH zrAvakasya vA | mUlaguNapratyAkhyAnamuttaraguNapratyAkhyAnaM ceti, cazabdAdetad dvividhamapi noAgamato bhAvapratyAkhyAnaM draSTavyaM nAnyaditi / sAmprataM kriyApadaM nikSeptavyaM tacca kriyAsthAnAdhyayane nikSiptamiti na punarnikSipyate / iha punarbhAvapratyAkhyAnenAdhikAra iti darzayitumAha- mUlaguNAH- prANAtipAta viramaNAdayasteSu prakRtam - adhikAra: prANAtipAtAdeH pratyAkhyAnaM kartavyamitiyAvat 'iTa' | pratyAkhyAnakriyAdhyayane'rthAdhikAro, yadi mUlaguNapratyAkhyAnaM na kriyate tato'pAyaM darzayitumAha-pratyAkhyAnAbhAve'niyatatvAdyatkiJcanakAritayA tatpratyayikA - tannimittA bhaved utpadyeta apratyAkhyAnakriyA - sAvadhAnuSThAnakriyA tatpratyayikazca karmabandhaH | tannimittaca saMsAra ityataH pratyAkhyAnakriyA mumukSuNA vidheyeti / gato nAmaniSpatro nikSepa:, adhunA mUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM tacedam suyaM me AusaMtegaM bhagavayA evamakgvAyaM-iha khalu paJcakkhANakiriyANAmajjhayaNe, tassa NaM ayamaTThe paNNate AyA apacakkhANI yAvi bhavati AyA akiriyAkusale yAvi bhavati AyA micchAsaMThie yAvi bhavati AyA egaMtadaMDe yAvi bhavati AyA egaMtavAle yAvi bhavati AyA egaMtasutte yAvi bhavati AyA aviyAramaNavayaNakAyavakke yAvi bhavati AyA appaDiyaapacakrakhAyapAvakamme yAvi bhavati, esa khalu bhagavatA akkhAe asaMjate avirate appaDihayapacakkhAyapAvakamme sakirie asaMbuDe e tadaMDe egaMtabAle egaMtasute, se bAle aviyAramaNavayaNakAyava suviNamavi Na parasUti, pAve ya se kamme kajjai // (sUtraM 63 ) // asya cAnantaraparamparamutraiH saha saMbandho vaktavyaH sa cAyam - ihAnantarAdhyayanaparisamAptAvidaM sUtram ' AhAraguptaH samitaH sahitaH sadA yateteti etanmayA zrutamAyuSmatA bhagavatedamAkhyAtam, evamanayA dizA paramparasUtrairapi saMbandho'bhyUH 'i' asmin pravacane sUtrakRtAGge vA 'skhalvi' ti vAkyAlaGkAre pratyAkhyAnakriyAnAmAdhyayanaM tasyAyamartho - vakSyamANalakSaNaH, atatItyAtmA - jIvaH prANI, sa cAnAdi mithyAtvAviratipramAdakapAyayogAnugatatayA svabhAvata evApratyAkhyAnyapi bhavati, apizabdAtsa eva kutazcinnimittAtpratyAkhyAnyapi, tatrAtmagrahaNamaparadarzanavyudAsArthaM, tathAhi - sAjJayAnAmapracyutAnutpannasthiraikasvabhAva AtmA, saca tRNakunIkaraNe'pyasamarthatayA kiJcitkaratvAnna pratyAkhyAnakriyAyAM bhavitumarhati, bauddhAnAmapyAtmano'bhAvAt jJAnasya ca kSaNika| tayA sthiterabhAvAt kutaH pratyAkhyAnakriyeti, evamanyatrApi pratyAkhyAnakriyAyA abhAvo vAcyaH, tathA sadanuSThAnaM kriyA tasyAM kuzala: kriyAkuzalastatpratiSedhAdakriyA kuzalo'pyAtmA bhavati, tathA''tmA mithyAtvodayasaMsthito'pi bhavati, tathaikAntenAparAna prANino daNDayatIti daMDastadevaMbhUtazvAtmA bhavati, tathA'sAratApAdanAdrAgadveSAkulitavAdvAladvAla AtmA bhavati, tathA suptavatsutaH, yathA hi dravyasuptaH zabdAdIn viSayAn na jAnAti hitAhitaprAptiparihAravikalazca tathA bhAvasupto'pyAtmaivaMbhUta eva bhavatIti, evamavicAraNIyAni azobhanatayA nirUpaNIyAnyaparyAlocanIyAni manovAkkAyavAkyAni yasya sa tathA tatra manaH - antaHkaraNaM vAga-vANI kAyo- dehaH arthapratipAdakaM padasamUhAtmakaM vAkyamekatira sutrantaM vA, tatra vAggrahaNenaiva vAkyasya gatArthatvAdyatpuna - vakyagrahaNaM karoti tadevaM jJApayati- iha vAgvyApArasya pracuratayA prAdhAnyaM prAyazastatpravRttyaiva pratiSedhavidhAnayoranyeSAM pravarttanaM bhavati, tadevamapratyAkhyAnAkriyaH san AtmA'vicAritamanovAkkAyavAkyazcApi bhavatIti, tathA pratihataM pratiskhalitaM pratyAkhyAtaMnirAkRtaM viratipratipacyA pApakarma-asadanuSTAnaM yena sa pratihata pratyAkhyAtapApakarmA tatpratiSedhAdasadanuSThAnaparazvAtmA bhavatIti / tadevameSa- pUrvokto'saMyato'virato'pratihatapratyAkhyAtapApakarmA sakriyaH sasAvadyAnuSThAnaH, tathAbhUtazcAsaMvRto manovAkkAyairagupto'NusatvAcAtmanaH pareSAM ca daNDahetukhAddaNDaH, tadevaMbhUtazca san ekAntena bAlavaGgAlaH suptavadekAntena suptaH, tadevaMbhUtazca bAlamuptatayA vicArANi - avicAritaramaNIyAni paramArthavicAraNayA yuktyA vA vighaTamAnAni manovAkkAyavAkyAni yasya sa tathA yadivA parasaMbandhyavicAritamanovAkkAyavAkyaH san kriyAsu pravarttate, tadevaMbhUto nirvivekatayA paDuvijJAnarahitaH svapnamapi na pazyati, tasya | cAvyaktavijJAnasya svamamapyapazyataH pApaM karma badhyate, tenaivaMbhUtenAvyaktavijJAnenApi pApaM karma kriyata iti bhAvaH // tatra caivaM vyavasthite codakaH prajJApakamevamavAdIt atra cAcAryAbhiprAyaM codako'nUdya pratiSedhayati - tattha coyae pannavarga evaM vayAsi-asaMtaeNaM maNeNaM pAvaeNaM asaMtiyAe vatIe pAviyAe asaMtapaNaM kAraNaM pAvaeNaM ahaNaMtassa amaNakkhassa aviyAramaNavayakAyavakassa suviNamavi apassao pAvakamme No kajjai, kassa NaM taM he ?, coyae evaM bavIti-annayareNaM maNeNaM pAvaeNaM maNavattie pAve kamme kajjar3a, annayarIe vatie pAviyAe vativattie pAve kamme kajjai, annayareNaM kAraNaM pAvaeNaM kAyavattie pAve kamme For Private Personal Use Only 4 pratyAkhyAnA0 aviratasya pApavandhaH // 362 //
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 sUtrakRtAGge kajai, haNaMtassa samaNakkhassa saviyAramaNavayakAyavakkarasa suviNamavi pAsao evaMguNajAtIyassa pAve 4 pratyA2 zrutaska- kamme kajai / puNaravi yoyae evaM bavIti-tattha NaM je te evamAhaMsu-asaMtaeNaM maNeNaM pAvaeNaM asaMtI- khyAnA. ve zIlA- yAe vatie pAviyAe asaMtaeNaM kAraNaM pAvaeNaM ahaNaMtassa amaNakavassa aviyAramaNavayaNakAyavakkassa aviratasya bIyAvaciH suviNamavi apassao pAve kamme kanjai, tattha NaM je te evamAhaMsu micchA te evamAhaMsu // tattha panna pApabandhaH // 362 // vae coyagaM evaM vayAsI-taM sammaM jaM mae putvaM vuttaM, asaMtaeNaM maNeNaM pAvaeNaM asaMtiyAe vatie pAviyAe asaMtaeNaM kAraNaM pAvaeNaM ahaNaMtassa amaNakkhassa aviyAramaNavayaNakAyavakkassa suviNamavi apassao pAve kamme kajati, taMsamma, kassa NaM taM heuM ?, AcArya Aha-tattha khalu bhagavayA chajIvaNikAyaheU paNNattA, taMjahA-puDhaMvikAiyA jAva tasakAiyA, icceehiM chahiM jIvaNikAehiM AyA appaDihayapaccakvAyapAvakamme nicaM pasaDhaviuvAtacittadaMDe, taMjahA-pANAtivAe jAva pariggahe kohe jAva micchAdasaNasalle // AcArya Aha-tattha khalu bhagavayA vahae diTuMte paNNatte, se jahANAmae vahae siyA gAhAvaissa vA gAhAvaiputtassa vA raNNo vA rAyapurisarasa vA khaNaM nihAya pavisissAmi khaNaM ladbhUNaM vahissAmi pahAremANe se ki nahu nAma se vahae tassa gAhAvaissa vA gAhAvaiputtassa vA raNo vA rAyapurisessa vA S // 362 // khaNaM nihAya pavisissAmi khaNaM ladbhUNaM vahissAmi pahAremANe diyA vA rAo vA sutte vA jAgaramANe vA 1dAe pra0 1 2 kiNhu / 3 puttassa (TIkA ) / amittabhUe micchAsaMThite niccaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe bhavati', evaM viyAgaremANe samiyAe viyAgare coyae-haMtA bhavati // AcArya Aha-jahA se vahae tassa gAhAvaissa vA tassa gAhAvaiputsarasa vA raNo vA rAyapurisassa vA khaNaM nidAya pavisissAmi khaNaM lakSNaM vahissAmitti pahAremANe diyA vArAo vA sutte vA jAgaramANe vA amittabhUe micchAsaMThite nicaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe, evameva bAlevi sosiM pANANaM jAva sabasi sattANaM diyA vA rAo vA sutte vA jAgaramANe vA amittabhUe micchAsaMThite nicaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe, taM0-pANAtivAe jAva micchAdasaNasalle, evaM khalu bhagavayA akkhAe asaMjae avirae appaDihayapacakkhAyapAvakamme sakirie asaMvuDe egaMtadaMDe egaMtavAle egaMtasutte yAvi bhavai, se bAle aviyAramaNavayaNakAyavakke suviNamavi Na passaha pAve ya se kamme kajjai // jahA se vahae tassa vA gAhAvaissa jAva tassa vA rAyapurisassa patteyaM patteyaM cittasamAdAe diyA vA rAo vA sutte vA jAgaramANe vA amittabhUe micchAsaMThite nicaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe bhavai, evameva bAle sadhesiM pANANaM jAva savesiM sattANaM patteyaM patteyaM cittasamAdAe diyA vA rAo vA sutte vA jAgaramANe vA amittabhUte micchAsaMThite nicaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe bhavai // ( sUtraM 64) // 'asaMtaeNa'mityAdi, avidyamAnena-asatA manasA'pravRttenAzobhanena tathA vAcA kAyena ca pApenAsatA tathA sacAnaghna taH tathA'manaskasyAvicAramanovAkAyavAkyasya khamamapyapazyataH svapnAntikaM ca karma nopacayaM yAtItyevamavyaktavijJAnasya pApaM sUtrakRtAGge 18 karma na badhyate, evaMbhUtavijJAnena pApaM karma na kriyata itiyAvat / 'kasya hetoH kena hetunA kena kAraNena tatpApaM karma badhyate , 4 pratyA2zrutaska- | nAtra kazcidavyaktavijJAnavAtpApakarmabandhaheturiti bhAvaH / tadevaM codaka eva svAbhiprAyeNa pApakarmabandhahetumAha-'annayareNa'mi-8| khyAnA0 ndhe zIlAtyAdi, karmAzravadvArabhUtairmanovAkAyakarmabhiH karma badhyata iti darzayati-anyatareNa kliSTena prANAtipAtAdipravRtyA manasA vAcA aviratasya kIyAvRttiH kAyena ca tatpratyayikaM karma badhyata iti, idameva spaSTataramAha-pratassattvAnsamanaskasa savicAramanovAkAyavAkyasya svapnamapi pazyataH pApabandhaH // 363 // aspaSTavijJAnasyaitadguNajAtIyasya pApaM karma badhyate, na punarekendriyavikalendriyAdeH pApakarmasaMbhava iti, teSAM ghAtakasya mnovaakkaay-1|| vyApArasthAbhAvAt , athaitadvayApAramantareNApi karmabandha iSyate evaM ca sati muktAnAmapi karmavandhaH syAt , na caitadiSyate, tasA| traivamasvapnAntikamavijJopacitaM ca karma vadhyata iti, tetra yadevaMbhUtaireva manovAkAyavyApAraiH karmabandho'bhyupagamyate / tadevaM vyavasthite sati ye te evamuktavantaH-tadyathA-avidyamAnairevAzubhairyogaiH pApaM karma kriyate, mithyA ta evamuktavanta iti sthitam // tadevaM codakenAcAryapakSaM dUSayikhA svapakSe vyavasthApite satyAcArya Aha-tatrAcAryaH svamatamanUdya tatsopapattikaM sAdhayitumAha-'taM samma-1 mityAdi, yadetanmayoktaM prAga yathA'spaSTAvyaktayogAnAmapi karma vadhyate tatsamyak-zobhanaM yuktisaMgatamiti, evamukte para Aha18|'kasya hetoH?' kena kAraNena tatsamyagiti cedAha-'tattha khalu' ityAdi, tatreti vAkyopanyAsArtha khaluzabdo vAkyAlaGkAre // 363 // | bhagavatA vIravarddhamAnasvAminA paD jIvanikAyAH karmabandhahetubenopanyastAH, tayathA-pRthivIkAyikA ityAdi gAvasakAyikA || 1nodakasyaiva vAkyaM prajJApakaM prati / 2 nodkpkss| 3 yadyevaM pra0 tasmAdityAdivAkyasyAyaM hetubhUtaH syAt / 4 spaSTa vijJAnayukaiH / 5 AcAryavAkyamidaM pUrvapakSe hetudarzanAya / ceaeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeseseseaesesesesesesedeo ceserveseoeceaeeieces
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAne 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 364 // 243 iti / kathamete SaD jIvanikAyAH karmabandhasya kAraNamityAha - 'icceehi 'mityAdi ityeteSu pRthivyAdiSu paDjIvanikAyeSu pratihataMvibhitaM pratyAkhyAtaM - niyamitaM pApaM karma yena sa tathA, punarnaJsamAsenApratihatapratyAkhyAtapApakarmA ya AtmA-jantustathA tadbhAvakhAdeva nityaM sarvakAlaM prakarSeNa zaThaH prazaThastathA vyatipAte- prANavyaparopaNe cittaM yasya sa vyatipAtacittaH khaparadaNDa hetutvAddaNDaH prazaThazvAsau vyatipAtacittadaNDazreti karmadhAraya iti etadeva pratyekaM darzayitumAha- 'taMja' tyAdi, tadyathA prANAtipAte | vidheye prazaThavyatipAtacittadaNDaH, evaM mRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigraheSvapi vAcyaM yAvanmithyAdarzanazalyamiti / teSAmi kendri| yavikalendriyAdInAmanivRttatvAnmithyAtkhAviratipramAdakaSAyayogAnugatakhaM draSTavyaM tadbhAvAcca te kathaM prANAtipAtAdidoSavanto na | bhavanti, prANAtipAtAdidopapattayA cAvyaktavijJAnA api santo'svamAdyavasthAyAmapi te karmabandhakA eva / tadevaM vyavasthite | yatprAguktaM pareNa yathA-nAvyaktavijJAnAnAmana tAmamanarakAnAM karmabandha ityetat lavate | sAmpratamAcArya: svapakSasiddhaye dRSTAntamAha-- 'tastha khalu bhagavayA' satreti vAkyopanyAsArthamAha, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, bhagavatA - aizvaryAdiguNopetena catustriMzadatizayasamanvitena tIrthakRtaH vadhakadRSTAntaH 'prajJaptaH' prarUpitaH, tadyathA nAma vadhakaH kazcitsyAditi, kutazcinnimittAtkupitaH san kasyacidvadhapariNataH kazcitpuruSo bhavati, yasyAsau vadhakastaM vizeSeNa darzayitumAha-'gAhAvaissa ve'tyAdi, gRhasya patigRhapatistatputro vA anena sAmAnyataH prAkRtapuruSo'bhihitaH, tasyopari kutazcinimittAdbadhakaH kazcitsaMvRttaH, sa ca vadhapariNAmaparito'pi kasmiMzcitkSaNe pApakAriNamenaM ghAtayiSyAmIti / tathA rAjJastatputrasya vopari kupita etatkuryAdityAha - 'khaNaM niddAya' 1 yogye'vasare / 2 apAyasya / ityAdi, kSaNam-avasaraM 'NiddAya'tti prApya labdhvA vadhyasya pure gRhe vA pravekSyAmItyetadadhyavasAyI bhavati, tathA kSaNam-avasaraM chidrAdikaM vadhyasya labdhvA taduttarakAlaM taM vadhyaM haniSyAmItyevaM saMpradhArayati, etaduktaM bhavati-gRhapateH sAmAnyapuruSasya rAjJo vA | viziSTatamasya kasyacidvadhapariNato'pyAtmano'vasaraM labdhvA'parakAryakSaNe sati tathA vadhyasya ca chidramapekSamANastadavasarApekSI kaMcitkAlamudAste, sa ca tatraiaudAsInyaM kurvANo'parakAryaM prati vyagracetAH saMstasminnavasare vadhaM pratyaspaSTavijJAno bhavati, sa caivaMbhUto'pi yathA taM vadhyaM prati nityameva prazaThavyatipAtacittadaNDo bhavati, evamavidyamAnairapi pravyaktaira zubha yogaire kendriya vikalendriyAdayo'spa|STavijJAnA api mithyAtvAviratipramAdakaSAya yogAnugatatvAtprANAtipAtAdidoSavanto bhavantIti na ca te'vasaramapekSamANA udAsInA apyavairiNa iti, evamaspaSTavijJAnA apyavairiNo na bhavantIti, atra ca vadhyavadhakayoH kSaNApekSayA catvAro bhaGgAH, tadyathAvadhyasthAnavasaro 1 vadhakasya ca 2 ubhayorvA'navasaro 3 dvayorapyavasara iti 4 / nAgArjunIyAstu paThanti - 'appaNNo akkhaNayAe tassa vA purisassa chiddaM alabhamANe No vahei, taM jayA me khaNo bhavissara tassa purisassa chidaM labhissAmi tathA me sa purise avassaM vayave bhavissaha, evaM maNo pahAremANe ti sUtraM nigadasiddham / sAmpratamAcArya evaM svAbhipretamarthaM parapraznapUrvakamAvirbhAvayannAha' se kiM nu hu' ityAdi, AcAryaH khato hi nirNItArtho'sUyayA paraM pRcchati - kimiti paraprazne, nuriti vitarke duzabdo vAkyAlaGkAre, kimasau vadhakapuruSo'vasarApekSI 'chidram' avasaraM 'pradhArayana' paryAlocayannaharnizaM supto jAgradavastho vA 'tasya' gRhapate rAjJo vA vadhyasyAmitrabhUto midhyAsaMsthito nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDo bhavatyAhokhinneti ?, evaM pRSTaH paraH samatayA 1 kacitkAraNa kopAdvayapariNato'pyA0 pra0 / 2 paracittasthA yA'sUyA - yathArthe'yathArthatodbhAvanarUpA tathA hetubhUtayA / mAdhyasthyamavalambamAno yathAvasthitameva vyAgRNIyAt, tadyathA- hantAcArya ! bhavatyasAvamitrabhUta itItyAdi / tadevaM dRSTAntaM prada | dArzantikaM darzayitumAha-yathA'sau vadhaka ityAdinA dRSTAntamanUdya dArzantikamarthaM darzayitumAha- 'evameve 'tyAdi, evameveti yathAsau vadhako'vasarApekSitayA vadhyasya vyApattimakurvANo'pyamitrabhUto bhavatyevamevAsAvapi bAlavadvAlo'spaSTavijJAno bhavatyeva, nivRtterabhAvAdyeogyatayA sarveSAM prANinAM vyApAdako bhavati yAvanmithyAdarzanazalyopeto bhavati, idamuktaM bhavati - yadyapyutthAnAdikaM vinayaM kutazcinnimittAdasau vidhatte tathA'pyudAyinnRpavyApAdakavadantarduSTa eveti nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDazca yathA parazurAmaH kRtavIryaM vyApAdyApi taduttarakAlaM saptavAraM niHkSatrAM pRthivIM cakAra, Aha hi - " apakArasamena karmaNA na narastuSTimupaiti zaktimAn / adhikAM kurute'riyAtanAM dviSatAM mUlamazeSamuddharet // 1 // " ityevamasAvamitrabhUto mithyAvinItazca bhavatIti / sAmpratamupasaMharan prAk pratipAditamarthamanuvadannAha - 'evaM khalu bhagavayA' ityAdi, yathA'sau vadhakaH svaparAvasarApekSI sanna tAvad ghAtayatyatha cA nivRttatvAddoSaduSTa eva, evamasAvapyakendriyAdiko spaSTavijJAno'pi tathAbhUta evAviratApratihata pratyAkhyAtA satkriyAdidoSaduSTa iti zeSaM sugamaM yAvatpApaM karma kriyata iti / tadevaM dRSTAntadArzantikapradarzanena pUrvapratipAditArthasya nigamanaM kRtvA'dhunA sarveSAmeva pratyekaM prANinAM duSTa AtmA bhavati ityetatpratipAdayitukAma Aha-yathA'sau vadhakaH parAtmanoravasarApekSI tasya gRhapatestatputrasya vA'bhyarhitasya vA rAjAdestatputrasya vaikamekaM - pRthak pRthak sarveSvapi vadhyeSu ghAtakacittaM samAdAya prAptAvasarohamenaM vairiNaM madAdhividhAyinaM ghAtayiSyAmItyevaM pratijJAya divA vA rAtrau vA supto vA jAgradvA sarvAsvavasthAsu sarveSAmeva vadhyAnAM | pratyekamamitra bhUto'vasarApekSitayA'nannapi mithyAsaMsthito nityaM prazaThavyatipAtacitadaNDo bhavati, evaM rAgadvepAkulito bAlavadbhAlo 4 pratyAkhyAnA0 aviratasya pApabandhaH // 364 //
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 jhAnAvRta ekendriyAdirapi sarveSAmeva prANinAM viraterabhAvAttayogyatayA pratyeka vadhyeSu ghAtakacicaM samAdAya nityaM prazaThavyatipAtaci-18 2 zrutaska- tadaNDo bhavatIti, idamuktaM bhavati-yathA'sau tasAgRhapatirAjAdighAtAdanupazAntaraH kAlAvasarApekSitayA vadhamakurvANo'pyavirati- khyAnA0 gghezIlA- sadbhAvAdvarAma nivarttate tatpratyayikena ca karmaNA badhyate evaM te'pi ekendriyavikalendriyAdayastatpratyayikena [ca karmaNA badhyante, evaM aviratakha zIyAvRttiH mRSAvAdAdattAdAnamaithunaparigraheSvapi pratijJAhetudRSTAntopanayanigamanArthavidhAnena paJcAvayavatvaM vAcyamiti, ihaivaM paJcAvayavasthA // 365 // vAkyasya sUtrANAM vibhAgo draSTavyaH, tadyathA-'AyA apaJcakkhANI yAvi bhavatItyata Arabhya yAvatpAve ya se kamme kaItti itIyaM pratijJA, tatra paraH pratikSAmAtreNoktamanuktasamamitikRtA codayati, tadyathA-'tattha coyae paNNavarga evaM vayAsItyata Arabhya yAvale te evamAIsu micchaM te evamAhaMsutti / tatra prajJApakacodakaM pratyevaM vadet , tadyathA-yanmayA pUrva pratijJAtaM tatsamyak, kasya / hetoH 1-kena hetuneti cet , tatra hetumAha-'tattha khalu bhagavayA cha jIvanikAyA heU paNNatA ityata Arabhya yAvat micchAdaMsa salle' ityayaM hetuH, tadasya hetoranaikAntikalavyudAsArtha svapakSe siddhiM darzayituM dRSTAntamAha, tadyathA-'tattha khalu bhagavayA vahae| didrute paNNatte ityata Arabhya yAvat khaNaM laNaM vahissAmIti pahAremANe ti, tadevaM dRSTAnta pradarzya tatra ca hetoH sattA svAbhi-8 pretA pareNa bhANayitumAha-'se kiM nu hu~NAma se vahae ityAderArabhya yAvaddhantA bhavati' tadevaM hetodRSTAnte sattvaM prasAdhya hetoH / pakSadharmasaM darzayitumupanayArtha dRSTAntadharmiNi hetoH sattA pareNAbhyupagatAmanuvadati-'jahA se vahae ityata Arabhya yAvaNNicaM pasa-2 // 365 // DhaviuvAyacittadaMDe'tti, sAmprataM hetoH pakSadharmakhamAha-'evameva vAle avItyAdItyata Arabhya yAvatpAve ya se kamme kAItti / tadevaM pratijJAhetudRSTAntopanayapratipAdakAni yathAvidhi sUtrANi vibhAgataH pradazyodhunA pratijJAheloH punarvacanaM nigamanamitye| tatpratipAdayitumAha-'jahA se vahae tassa vA gAhAvaissa ityAdi yAvaNNicaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe'tti, etAni zAca pratijJAhetudRSTAntopanayanigamanAnyarthataH sUtraH pradarzitAni, prayogaskhevaM draSTavyaH-tatrApratihatapratyAkhyAtakriya AtmA pApAnu|bandhIti pratijJA, sadA SaDjIvanikAyeSu prazaThavyatipAtacittadaNDakhAditi hetuH, svaparAvasarApekSitayA kadAcidavyApAdayamapi / rAjAdivadhakavaditi dRSTAntaH, yathA'sau vadhapariNAmAdanivRttakhAdvadhyasyAmitrabhUtastathA'tmA'pi viraterabhAvAtsarveSvapi sattveSu | nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDa ityupanayaH, yata evaM tasmAtpApAnubandhIti nigamanam / evaM mRSAvAdAdiSvapi pazcAvayavakhaM yojanIyamiti, kevalaM mRSAvAdAdizabdocAraNaM vidherya, taccAnena vidhinA nityaM prazaThamithyAvAdacittadaNDakhAt tathA nityaM prazaThAdattAdAnacittadaNDakhAdityAdi // tadevaM sarvAtmanA SaTkhapi jIvanikAyeSu pratyekamamitrabhUtatayA pApAnubandhikhe pratipAdite paro vyabhicAraM darzayabAha No iNaDhe samajhe [codakaH ] iha khalu bahava pANA je imeNaM sarIrasamussaeNaM No diTThA vA suthA vA nAbhimayA vA vinAyA vA jesiM No patteyaM patteyaM cittasamAyAe diyA vA rAo vA sutte vA jAgaramANe vA amittabhUte micchAsaMThite nicaM pasaDhaviuvAyacittadaMDe taM0 pANAtivAe jAva micchAdasaNasalle ||(suutrN65) AcArya Aha-tattha khalu bhagavayA duve diTuMtA paNNatA, taM0-sanniviTuMte ya asannidiTuMte ya, se kiM taM sanniviTThate, je ime sannipaMciMdiyA pajasagA etesi gaM chajIvanikAe paDucataM0-puDhavIkArya jAba tasa kAyaM, se egaio puravIkAeNaM kicaM karehavi kAraveivi, tassa NaM evaM bhavai-evaM khalu ahaM puravIkAraNaM sUtrakRtAGge kicaM karemivi kAravemivi, No ceva NaM se evaM bhavai imeNa vA imeNa vA, se eteNaM puDhavIkAraNaM kicaM kare2 zrutaska-18 ivi kAraveivi seNaM tAto puDhavIkAyAo asaMjayaavirayaappaDihayapacakkhAyapAvakamme yAvi bhavai, evaM 4 pratyAndhe zIlA khyAnA kIyAvRttiH jAva tasakAeti bhANiyavaM, se egaio chajIvanikAehiM kicaM kareivi kAraveivi, tassa NaM evaM bhavaha-evaM aviratasya khalu chajIvanikAehiM kicaM karemivi kAravemivi, No ceva NaM se evaM bhavai-imehiM vA imehiM vA, se ya tehiM pApabandha: // 366 / / chAhiM jIvanikAehiM jAva kAraveivi, se ya tehiM chahiM jIvanikAehiM asaMjayaavirayaappaDihayapacakkhA yaNavakamme taM0 pANAtivAe jAva micchAdasaNasalle, esa khalu bhagavayA akkhAe asaMjae avirae appaDihayapacakkhAyapAvakamme suviNamavi apassao pAve ya se kamme kajjA, se taM sannidiTuMte // se kiM taM asannidiTuMte ?, je ime asanniNo pANA taM0-puDhacIkAiyA jAva vaNassaikAiyA chaTThA vegaiyA tasA pANA, jarsi No takAdavA sanA ti vA pamA ti vA maNA ti vA vaI vA sayaM vA karaNAe anehiM vA kArAvesae karataM vA samaNujANittae, te'viNaM vAle sadhesi pANANaM jAva sabesiM sattANaM diyA thA rAo vA sutse vA jAgaramANe vA amittabhUtA micchAsaMThiyA niSaM pasaDhaviuvAtacitsadaMDA taM0-pANAhavAte jAva micchAdasaNasalle, iveva jAva No ceva maNo No ceva vaI pANANaM jAva sattANaM dukkhaNayAe soyaNayAe jUraNayAe tippaNayAe piTTaNayAe paritappaNayAe te dukkhaNasoyaNajAvaparitappaNavahavaMdhaNa // 366 // parikilesAo apparivirayA bhavaMti // iti khalu se asaniNo'vi sattA ahonisiM pANAtivAe HINI ese 10 Jain Education Interational
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAvake suviNamavi Na pAsa prANinaH sarveSAmapi satvAnA mA bahavo'nantAH prANinA prANina HasaSSAIRSaasasassass59apa 2 taska 245 uvakravAijjati jAva ahonisiM pariggahe uvakkhAijati jAva micchAdasaNasalle uvakkhAijaMti, [evaM bhUtavAdI] sabajoNiyAvi khalu sattA sanniNo hucA asanniNo hoti asaniNo hucA sanniNo hoti, hocA sannI aduvA asannI, tattha se avivicittA avighRNittA asamucchittA aNaNutAbittA asannikAyAo vA sannikAe saMkamaMti sanikAyAo vA asannikArya saMkamaMti sanikAyAo vA sannikArya saMkamaMti asannikAyAo vA asannikArya saMkamaMti, je ee sanni vA asanni vA so te micchAyArA nicaM pasaDhaviuvAyacittadaMDA, taM0-pANAtivAe jAba micchAdasaNasalle, evaM khalu bhagavayA akkhAe asaMjae avirae appaDihayappacakkhAyapAvakamme sakirie asaMvuDe egaMtadaMDe egaMtavAle egaMtasutte se bAle aviyAramaNavayaNakAyavake suviNamaviNa pAsai pAve ya se kamme kajjA // (sUtraM 66) // nAyamarthaH samartha iti-pratipattuM yogyaH, tadyathA-sarve prANinaH sarveSAmapi sattvAnAM pratyekamamitrabhUtA iti, tatra paraH svapakSasiye sarvepA pratyekamamitrAbhAvaM darzayituM kAraNamAha-'iha' asiMciturdazarajjvAtmake loke bahavo'nantAH prANinaH sUkSmavAdaraparyAptakAparyAptakAdibhedabhinnAH santi, yadyevaM tataH kimityAha-te ca dezakAlakhabhAvaviprakRSTAstathAbhUtA bahavaH saMti ye praanninH| sUkSmaviprakRSTAdyavasthAH 'amunA zarIrasamucchayeNe'tyanenedamAha-pratyakSAsamavAcikhAdidamo'nenAgdirzijJAnasamanvitasamucchra yeNa na kadAcidRSTAzcakSuSA na zrutAH zravaNendriyeNa vizeSato nAbhimatA-iSTA na ca vijJAtAHprAtibhena svayamevetyataH kathaM tadviSaya 18|| stasyAmitrabhAvaH syAt , atasteSAM kadAcidapyavijJAtAnA kathaM pratyekaM vadhaM prati cittasamAdAnaM bhavati, na cAsI tAna prati nitya patrakatA 18 prazaThavyatipAtacittadaNDo bhavatIti, zeSa sugamam // evaM vyavasthite na sarvaviSayaM pratyAkhyAnaM yujyate // ityevaM pratipAdite pareNa satyAcArya Aha-yadyapi sarveSvapi saveSu dezakAlasvabhAvaviprakRSTeSu vadhakaci notpapate tabAppasAvaviratipratyayasAtteva- ndhe zIlA- muktavaira eva bhavati, asya cArthasya sukhapratipattaye bhagavatA tIrthakatA dvau dRSTAntau 'prajJaptau' prarUpitau, tapathA-saMjhiraSTAntosaMzIyAvRttiH jhidRSTAntazca / atha ko'yaM saMjhidRSTAnto?, ye kecana 'imeM pratyakSAsabhAH paimirapi paryAtimiH paryAptAH IhApohavimarzarUpA // 357 // saMjJA vidyante yeSAM te saMjhinaH, paJcendriyANi yeSAM te paJcendriyAH, karaNaparyAptyA paryAptakAH, eSAM ca madhye kavidekaH paddajIvanikAyAn pratItyaivaMbhUtA 'pratijJA' niyama kuryAt , tadyathA-ahaM paTsu jIvanikAyeSu madhye prathivIkAyenaivaikena vAlukAzilopalalavaNAdivarUpaNa 'kRtyaM kArya kuryA, sa caivaM kRtapratijJastena tasin tasA vA karoti kArapati, zeSakAyebhyo'haM vinivattaH, | tasya ca kRtaniyamasvaMbhUto bhavatyadhyavasAyaH, tapathA-evaM khalvahaM pRthivIkAyena kRtyaM karomi kArayAmika tasaca sAmAnyakRtaprati18sa vizeSAbhisaMdhiva bhavati, tapathA-amunA kRSNenAmunA vA zvetena pRthivIkAyena kArya karoni kArayAmi ca, sa tasmAtpa18 thivIkAyAdanivRttopratihatapratyAkhyAtapApakarmA bhavati, tatra khananasAnaniSIdanavambartanocAraprazravaNAdikaraNakriyAsadbhAbAda, eka8 maptejovAyuvanaspatiSvapi vAcyaM, tatrApUkAyena khAnapAnAvagAhanabhANDopakaraNadhAvanAdiSu upayogA, tejaHkAyenApi pacanapA-18 canavitApanaprakAzanAdiSu, vAyunApi vyaJjanatAlavRntoDapAdivyApArAdiSu prayojana, vanaspatinA'pi kandamUlapuSpaphalapatrabAzAkhAyupayogaH, evaM vikalendriyapatrendriyeSvapyAyojyamiti / tathaikaH kathit paTkhapi jIvanikAyeSu avirataH asaMyatalAca tairasau 'kArya' sAvadhAnuSThAnaM khayaM karoti kArayati ca tatparaiH, tasya ca kacidapi nizceramAvAdevabhUto'bhyavasAyo bhavati, vayaHthA-evaM khalvahaM paibhirapi jIvanikAyaiH sAmAnyena kRtyaM karomi, na punastadvizeSapratikSeti, sa ca teSu padaskhapi jIvanikAya pvasaMyato viratopratihatapratyAkhyAtapApakarmA bhavati, evaM mRSAvAde'pi vAcyaM, tadyathA-idaM mayA vaktavyamanRtamIhagbhUtaM tu na vakta1 vyaM, sa ca tasAnmRSAvAdAdanivRttavAdasaMyato bhavati, tathA'dattAdAnamapyAzritya vaktavyaM, tadyathA-idaM mayA'dattAdAnaM grAmamidaM tu na prAyamityevaM maithunaparigraheSvapIti / tathA krodhamAnamAyAlobheSvapi svayamabhyUhya vAcyaM / tadevamasau hiMsAdInyakurvamapyaviratakhA18tatpratyayika karmAzravati, tathA cAsAvaviratipratyayika karma cinotIti, evaM dezakAlakhamAvaviprakRSTeSvapi jantuSvamitrabhUto-18 'sau bhavati tatpratyayikaM ca karmAcinotIti, so'yaM saMjJidRSTAnto'bhihitaH / sa ca kadAcidekameva pRthivIkArya vyApAdayati zeSeSu nivRttaH kadAcihAvevaM trikAdikAH saMyogA bhaNanIyA yAvatsarvAnapi vyApAdayatIti / sa caivaM sarveSAM vyApAdakakhena vyavasthApyate, sarva viSayArambhapravRtteH, tatpravRttirapi tadanivRtteH, yathA kazcid grAmaghAtAdau pravRtto yadyapi ca na tena vivakSitakAle | kecana puruSA dRSTAstathA'pyasau tatpravRttinivRtterabhAvAttadyogyatayA tadghAtaka ityucyate, ityevaM dArzantike'pyAyojyam // saMjJidRSTAntAnantaramasaMjJidRSTAntaH prAgupanyastaH so'dhunA pratipAdyate-saMjJAnaM saMjJA sA vidyate yeSAM te saMjhinastatpratiSedhAdasaMjhino manaso ;vyatAyA abhAvAttIbAtIvodhyavasAyavizeSarahitAH prasuptamattamUrcchitAdivaditi, ye ime'saMjhinaH tadyathA-pRthivIkAyikA yAvadanaspatikAyikAH, tathA SaSThA apyeke trasAH prANino vikalendriyA yAvatsaMmUcchinaH paJcendriyAH, te sarve'pyasaMjhino yeSAM no 'sarko vicAro mImAMsA viziSTavimarzo vidyate yathA kasyacitsaMjhino mandamandaprakAze sANupuruSocite deze kimayaM 1 kartavyAkarttavyabhedAnapekSya bahutvaM / 2 vyApArayati pr.| 3 na prvRttH| 4 upayogasya bhAvamanorUpatAsvIkArAt, sa cAsti teSAM / 5 tImAH saMjhiparyAptakasyotkaTayoginaH atIvastu sUkSmasaMparAyANAM / 6 gunndossaamvessnnpurssrH|| pratyAkhyAnAdhya. // 367 // Recentrateeketates
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ eN 246 mantrakavA | sthANuruta puruSa ityevamAtmaka UhastarkaH saMbhavati, naivaM teSAmasaMjhinAM tarkAH saMbhavantIti, tathA saMjJAnaM saMjJA-pUrvopalabdhe'rthe tadutta- pratyA | rakAlaparyAlocanA, tathA prajJAnaM prajJA-khabukhyotprekSaNaM sa evAyamityevaMbhUtaM pratyabhijJAnaM ca, tathA mananaM mano-matirityarthaH, sA cAva- khyAnAdhya ndhe zIlA- grahAdirUpA, tathA praspaSTavarNA vAk sA ca na vidyate teSAmiti, yadyapi ca dvIndriyAdInAM jilendriyagalavivarAdikamasti tathApi jhIyAttiH na teSAM praspaSTavarNasaM, tathA na caiSAM pApaM hiMsAdikaM karomi kArayAmi vetyevaMbhUtAdhyavasAyapUrvikA vAgiti, tathA svayaM karomyanyairvA / kArayAmItyevaMbhUto'dhyavasAyo na vidyate teSAM / tadevaM te'pyasaMjhino bAlavadvAlAH sarveSAM prANinAM ghAtanivRtterabhAvAttadyogya-19 // 368 // tayA ghAtakA vyApAdakAH, tathAhi-dvIndriyAdayaH paropaghAte pravartante eva, tadbhakSaNAdinA, anRtabhASaNamapi vidyate teSAmaviratakhAt , kevalaM karmaparatatrANAM vAgabhAvaH, tathA'dacAdAnamapi teSAmastyeva dadhyAdibhakSaNAt tathedamasadIyamidaM ca pArakyamityevaMbhUta vicArAbhAvAJceti, tathA tIvranapuMsakavedodayAnmaithunAviratezca maithunasadbhAvo'pi, tathA'zanAdeH sthApanAtparigrahasadbhAvo'pItyevaM krodhamAnamAyAlomA yAvanmithyAdarzanazalyasanAvazca teSAmavagantavyaH, tatsadbhAvAcca te divA rAtrau vA suptA jAgradavasthA vA nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDA bhavaMti, tadeva darzayitumAha-'taMjahA ityAdi, te hyasaMjJinaH kacidapi nivRtterabhAvAttatpratyayikakarmabandhopetA bhavati, tadyathA-prANAtipAtayAvanmidhyAdarzanazalyavanto bhavanti, tadvattayA ca yadyapi te viziSTamanovAgvyApArarahitAstathApi sarveSAM prANinAM du:khotpAdanatayA tathA zocanatayA-zokotpAdanakhena tathA 'jUraNatayA'jUraNaM-vayohAnirUpa // 368 // tatkaraNazIlatayA tathA tribhyo-manovAkAyebhyaH pAtanaM tripAtanaM tadbhAvastayA yadivA 'tippaNayAe'tti paridevanatayA tathA 1 madhyamAdhyavasAyavatvAt , cittamatrAdhyavasAyasya tAdRzasya vAcakaM bhAvamanodhAcakaM vA / 'piTTaNayAe'tti muSTiloSTAdiprahAreNa tathA 'tathAvidhaparitApamatayA bahirantazca pIDayA, te cAsaMjJino'pi yadyapi dezakAlakha-IN 9 bhAvaviprakRSTAnAM na sarveSAM duHkhamutpAdayanti tathApi viraterabhAvAtsadyogyatayA duHkhaparitApaklezAderapativiratA bhavanti, tatsadbhA vAcca tatpratyayikena karmaNA badhyante / tadevaM viprakRSTaviSayamapi karmabandhaM pradaryopasaMjihIrgharAha-itirupapradarzane khaluzabdo vAkyAlaGkAre vizeSaNe vA, kiM vizinaSTi ?-ye ime pRthivIkAyAdayo'saMjJinaH prANinasteSAM na tarko na. saMjJA na prajJA na mano na vAk na svayaM kartuM nAnyena kArayituM na kurvantamanumantuM vA pravRttirasti, te cAharnizamamitrabhUtA mithyAsaMsthitA nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDA duHkhotpAdanayAvatparitApanaparilezAderaprativiratA asaMjJino'pi santo'harnizaM sarvakAlameva prANAtipAte kartavye tadyogyatayA tadasaMprAptAvapi grAmaghAtakabadupAkhyAyante yAvanmithyAdarzanazalya upAkhyAyanta iti, upAkhyAnaM cAsaMjJino'pi yogyatayA paapkrmaanivRtteritybhipraayH| tadevaM darzite dRSTAntaiye tatpratibaddhamevArthazeSa pratipAdayituM cocaM kriyate, tadyathAkimete sattvAH saMjJino'saMjJinazca bhavyAbhavyanavaniyatarUpA evAhosvitsaMjhino bhUkhA'saMjJivaM pratipadyante asaMjJino'pi saMjJitami-21 tyevaM codite satyAhAcArya:-'sabajoNiyAvi khalu ityAdi, yadivA santyevaMbhUtA vedAntavAdino ya evaM pratipAdayanti-'puruSaH puruSatamaznute pazurapi pazukha'miti, tadatrApi saMjhinaH saMjhina eva bhaviSyantyasaMjJino'pyasaMjJina iti, tanmatavyavacchedArthamAha'sabajoNiyAvI'tyAdi, yadivA ki saMjhino'saMjJikarmabandhaM prAktane satyeva karmaNi kurvanti kiMvA netyevamasaMjJino'pi saMjJikarmabandhaM prAktane satyeva kurvantyAhokhimetyetadAzayAha-'sabajoNiyAvI'tyAdi, sarvA yonayo yeSAM te sarvayonayaH saMvRtavivRto 1 saMjJisamuccayAya / 2 aprativiratatAsadbhAvAt / 3 saMjJitvAvAptau yadvaddhaM tasmin-vedyAdike / yadvA saMjJitvAvAptinimitte sUtrakRtAne bhayazItoSNobhayasacittAcittobhayarUpayonaya ityarthaH, te ca nArakatiryaGnarAmarA apizabdAdviziSTaikayonayo'pi, khalviti vize- 4pratyA2 zrutaska- paNe, etadvizinaSTi-tajjanmApekSayA sarvayonayo'pi sattvAH paryAptyapekSayA yAvanmanaHparyAptina niSpadyate tAvadasaMjJinaH karaNataH khyAnAdhya. ndhe zIlA- santaH pazcAtsaMjJino bhavantyekasinneva janmani, anyajanmApekSayA tvekendriyAdayo'pi santaH pazcAnmanuSyAdayo bhavantIti, tathAbIyAvRttiH bhUtakarmapariNAmAt , na punarbhacyAbhavyakhapat vyavasthAniyamo, bhavyAbhavyakhe hi na karmAyatte ato nAnayorvyabhicAraH,ye punaH krm||369|| vazagAste saMjJino bhUkhA'nyatrasaMjhino bhavantyasaMjJinazca bhUkhA saMjhina iti / vedAntavAdimatasya tu pratyakSeNaiva vyabhicAraH samupalabhyate, tadyathA-saMzyapi kazcinmUrchAdyavasthAyAmasaMjJikha pratipadyate, tadapagame tu punaH saMjJikhamiti, janmAntare tu sutarAM vyabhicAra iti / tadevaM saMjhyasaMjJinoH karmaparatatrakhAdanyonyAnugatiraviruddhA, yathA pratibuddho nidrodayAtsvapiti suptazca pratibudhyate ityevaM khApapratibodhayoranyo'nyAnugamanamevamihApIti / tatra prAktanaM karma yadudIrNa yacca baddhamAste tasmin satyeva tadavivicya-apRthakkRtya tathAvidhya-asamucchidyA'nanutApyate cAvivicyAdayazcakhAro'pyekArthikA avasthAvizeSaM vA'zritya bhedena vyAkhyAtavyAH / tadevamaparityaktaprAktanakarmaNo'saMjJikAyAt saMjJikAyaM saMkrAmanti tathA saMjhikAyAdasaMjJikAyamiti saMjJikAyAtsaMjJikAyaM | asaMjJikAyAdasaMjJikAyaM yathA nArakAH sAvazeSakarmANa eva narakAduddhRtya pratanuvedaneSu tiryakSutpadyante, evaM devA api prAyazastakarmazeSatayA zubhasthAnaghUtpadyante ityavagantavyaM, atra ca caturbhagakasaMbhavaM sUtreNaiva darzayati / sAmpratamadhyayanArthamupasaMjighRkSuH prAk // 36 // pratipannamartha nigamayannAha-'je ete se'tyAdi, ye ete sarvAbhirapi paryAptibhiH paryAptAH labdhyA karaNena ca tadvikalAzcApaptikAH anyo'nyasaMkramabhAjaH saMjJino'saMjJino vA sarve'pyete mithyAcArA apratyAkhyAnikhAdityabhiprAyaH, tathA sarvajIveSvapi aaaaa toescreeceaeeotoeskisesecestesselescoercenesesese esesedeseectatoeceeserverceices So bhUkhAnyatra sAdyavasthAyAmatiraviruddhA yaJca baddhamA ecedeseekerse
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ 247 Trenderacaer2809200000 . sUtrakRtAGge 2(taskandhe zIlAkIyAvattiH nityaM prazaThavyatipAtacittadaNDA bhavantItyevaMbhUtAzca prANAtipAtAyeSu sarveSvapyAzravadvAreSu vartanta iti / tadevaM vyavasthite yaduktaM codakena-'tadyathA-ihAvidyamAnAzubhayogasaMbhave kathaM pApaM karma badhyata'ityetanirAkRtya viraterabhAvAttadyogyatayA pApakarmasadbhAvaM darzayati-'evaM khalu ityAdi 'evaM uktanItyA khalvavadhAraNelakAre vA bhagavatA tIrthakRtetyAdinA yatprAk pratijJAtaM tadanuvadati / | yAvatpApaM ca karma kriyata iti // tadevamapratyAkhyAninaH karmasaMbhavAcatsaMbhavAca nArakatiryanarAmaragatilakSaNaM saMsAramavagamya saMjAtavairAgyazvodaka AcArya prati pravaNacetAH praznayitumAha- . codakaH-se kiM kucha kiM kAravaM kahaM saMjayavirayappaDihayapanakkhAyapAvakamme bhavaha, AcArya Ahatattha khalu bhagavayA chajjIvaNikAya heU paNNattA, taMjahA-puDhavIkAiyA jAva tasakAiyA, se jahANAmae mama assAtaM DaMDeNa vA aTThINa vA muTThINa vA lelUNa vA kavAleNa vA AtoDijamANassa vA jAva ubaddavijamANassa vA jAva lomukkhaNaNamAyamavi hiMsAkAraM dukkhaM bhayaM paDisaMvedemi, icchevaM jANa save pANA jAva save sattA daMDeNa vA jAva kavAleNa vA AtoDijamANe vA hammamANe vA tajijamANe vA tAlijamANe vA jAva uvaddavijamANe vA jAva lomukvaNaNamAyamavi hiMsAkAraM dukkhaM bhayaM paDisaMvedeti, evaM NacA sakhe pANA jAva sadhe sattA na haMtavA jAva Na uddaveyacA, esa dhamme dhuve Niie sAsae samiSa logaM kheyannehiM pavedie, evaM se bhikkhU virate pANAivAyAto jAba micchAdasaNasallAo, se bhikkhU No daMtapakkhAlaNeNaM daMte pakkhAlejjA, No aMjaNaM No vamaNaM No dhUvaNisaM piAite, se bhikkhU akirie alUsae akoha jAva alobhe uvasaMte parinivvuDe, esa khalu bhagavayA akkhAe saMjayavirayapaDihayapacakkhAyapAva- 4 pratyA kamme akirie saMvuDe egaMtapaMDie bhavai timi (sUtraM 67) // iti bIyasuyakkhaMdhassa pacakkhANakiriyANAma khyAnAdhya. causthamajjhayaNaM samattaM // 2-4 // atha kimanuSThAnaM svataH kurvan kiM vA paraM kArayan 'kathaM vA kena prakAreNa saMyataviratapratihatapratyAkhyAtapApakarmA janturbhavati !, saMyatasya hi viratisadbhAvAtsAvadhakriyAnivRttistanivRttezca kRtakarmasaMcayAbhAvastadabhAvAbharakAdigatyabhAva ityevaM pRSTe satyAcArya | Aha-'tattha khalu ityAdi, [granthAgraM 11000] tatra-saMyamasadbhAve SaD jIvanikAyA bhagavatA hetulenopanyastAH, yathA pratyAkhyAnarahitasya paD jIvanikAyAH saMsAragatinibandhanakhenopanyastAH evaM ta eva pratyAkhyAnino mokSAya bhavantIti, tathA coktam"je jattiyA ya heU bhavassa te ceva tattiyA mokkhe / gaNaNAIyA logA doNhavi puNNA bhave tullA ||1||"ityaadi, idamuktaM bhavati-yathA''tmano daNDAdyupaghAte duHkhamutpadyate evaM sarveSAmapi prANinAmityAtmopamayA tadupaghAtAbhivatate, eSa 'dharmaH' sarvApAyatrANalakSaNo 'bhuvaH' apracyutAnutpannasthirasvabhAvo 'nitya iti pariNAmAnityatAyAmapi satyA svarUpAcyavanAt tathA Adityotiriva zazvadbhavanAcchAzvata:-paraiH kacidapyaskhalito yuktisaMgatakhAdityabhiprAyaH, ayamevaMbhUtazca dhame: 'sametya' avagamya // 'loka' catudarzarajvAtmakaM 'khedajJaiH' sarvaHpraveditaH, tadevaM sa bhikSunivRttaH sarvAzravadvArebhyo dantaprakSAlanAdikAH kriyA: aku. van sAvadyakriyAyA abhAvAdakriyo kriyakhAJca prANinAmalUSakaH-avyApAdako yAvadekAntenaivAsau paNDito bhavati / itiH pari- // 370 // samAptyarthe, adhImIti pUrvavat , nayAH prAgvadvayAkhyeyAH // samAptaM pratyAkhyAnAkhyaM caturthamadhyayanamiti // 4 // 1ye yAvanto hetavazca bhavasya te tAvantazcaiva mokSasya / gaNanAtigA lokA dvayorapi pUrNA bhveyustulyaaH||1|| atha pnycrmaacaarshrutaadhyynpraarNbhH| // 37 // Rececesesecesesesedeseeeeeeeeeeeeeeeeeeicesesesersesesesesesecesepech 00deacadn00000000000000000000000000 sAmprataM pazcamamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH, ihAnantarAdhyayane pratyAkhyAnakriyoktA, sA cAcAravyavasthitasya sato bhava-16 tItyatastadanantaramAcArabhutAdhyayanamabhidhIyate, yadivAnAcAraparivarjanena samyak pratyAkhyAnamaskhalitaM bhavatItyato'nAcArazrutAdhyayanamabhidhIyate, yadivA pratyAkhyAnayuktaH sannAcAravAn bhavatItyataH pratyAkhyAnakriyA'nantaramAcArazrutAdhyayanaM tatpratipakSabhUta-18 manAcArazrutAdhyayanaM vA pratipAdyata ityanena saMbandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasyopakramAdIni cakhAryanuyogadvArANi bhavanti / tatropakramAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-anAcAra pratiSidhya sAdhUnAmAcAraH pratipAdyate, nAmaniSpane tu nikSepe AcArabhutamiti dvipadaM nAma, tadanayonikSepArthaM niyuktikRdAha NAmaMThavaNAyAre dave bhAve ya hoti nAyabo / emeva ya suttassA nikkhevo cauviho hoti // 181 // AyArasuyaM bhaNiyaM vajjeyavA sayA aNAyArA / abahusuyassa hu hoja virAhaNA ittha jaiyacaM // 182 // eyassa u paDiseho ihamajjhayaNami hoti nAyavo / to aNagArasuyaMti ya hoI nAmaM tu eyassa // 183 // tatrAcAro nAmasthApanAdravyabhAvabhedabhinnazcaturdhA draSTavyaH, evaM zrutamapIti / tatrAcArazrutayoranyatrAbhihitayoloSavArthamatidezaM | kurvanAha-AcArazca zrutaM ca AcArazrutaM dvandvaikavadbhAvastadubhayamapi 'bhaNitam' uktaM, tatrAcAraH kSullikAcArakathAyAmabhihitaH zrutaM bacce bhAve ya hoti nApAyArA / avasuyassa sayaMti ya hoI nAma tU hatayolAghavArthamatideza 0 0
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 sUtrakRtAne tu vinayazrute, bhAvArthastu 'varjayitavyAH parihAryAH 'sadA sarvakAlaM yAvajjIvaM sAdhunA'nAcArAH, tAMzca 'abahuzrutaH' agItArtho 5AcAra2 zrutaska- na samyag jAnAtItyatastasya virAdhanA bhavet , huzabdo'vadhAraNe, abahuzrutasyaiva virAdhanA na gItArthasyetyata: 'atra' sadAcAre tatpa atra sadAcAra tatpa- zrutAdhya. ndhe zIlA- rijJAne ca yatitavyaM, yathA hi mArgazaH pathikaH kumArgavarjanena nApathagAmI bhavati na conmArgadopaiyujyate evamanAcAraM varjayajhIyAvRttiH nAcAravAn bhavati na cAnAcAradoSayujyata ityatastatpratiSedhArthamAha-'etasya' anAcArasya sarvadopAspadasya durgatigamanaikahetoH // 37 // 'pratiSedho nirAkaraNaM sadAcArapratipattyartham iha-adhyayane jJAtavyaH, sa ca paramArthato'nagArakAraNamiti, tataH kepAMcinmatenaita| svAdhyayanakhAnagArazrutamityetanAma bhavatIti / gato nAmaniSpanno nikSepaH, tadanantaraM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramu cArayitavyaM, taccedamRI AdAya baMbhaceraM ca, Asupane imaM bii| assi dhamme aNAyAraM, nAyareja kayAivi // 1 // (sUtraM) asya cAnantaraparamparasUtraH saMvandho vAcyaH, tatrAnantarasUtreNa sahAyam-ekAntapaNDito bhavati, katham ?-'AdAya brahmacaryamiti, paramparamUtrasaMbadhastvayaM-'budhyeta tathA troTayed bandhanaM' kiM kRkhetyAha-AdAya brahmacaryamiti, evamanyairapi sUtraH saMvandho vAcyaH, arthasvayam-'AdAya' gRhIkhA, kiM tad, brahmacarya-satyatapobhUtadayendriyanirodhalakSaNaM taccaryate-anuSThIyate yasin tanmaunIndraM pravacanaM brahmacaryamityucyate tadAdAya 'AzuprajJaH' paTuprajJaH sadasadvivekajJaH, kkhApratyayasyottarakriyAsavyapekSikhAtAmAha // 371 // imAM samastAdhyayanenAbhi dhIyamAnAM pratyakSAsamabhUtAM vAcam-'idaM zAzvatameve tyAdikAM kadAcidapi 'nAcaret' nAbhidadhyAt , tathA'smindhameM-sarvajJapraNIte vyavasthitaH samanAcAra-sAvayAnuSThAnarUpaM 'na samAcaret na vidadhyAditi saMbandhaH, yadivA''zu5. prajJaH-sarvajJaH pratisamayaM kevalajJAnadarzanopayogitAttatsaMbandhini dharme vyavasthitaH 'imAM vakSyamANAM vAcam anAcAraM ca kadAcidapi naacreditishlokaarthH||1|| tatrAnAcAraM nAcaredityuktam , anAcArazca maunIndrapravacanAdaparo'bhidhIyate, maunIndrapravacanaM tu / mokSamArgahetutayA samyagdarzanajJAnacAritrAtmakaM, samyagdarzanaM tu tattvArthazraddhAnarUpaM, tattvaM tu jIvAjIvapuNyapApAzravabandhasaMvaranirjarAmokSAtmakaM, tathA dharmAdharmAkAzapudgalajIvakAlAtmakaM ca dravyaM nityAnityasvabhAvaM, sAmAnya vizeSAtmako'nAdyaparyavasAnazcaturdazarajjvAtmako vA lokastattvamiti, jhAnaM tu matizrutAva dhimanaHparyAyakevalasvarUpaM paJcadhA, cAritraM sAmAyikacchedopasthApanIya-18 | parihAravizuddhIyamUkSmasaMparAyayathAkhyAtarUpaM paJcadhaiva mUlottaraguNabhedato vA'nekadhetyevaM vyavasthite maunIndrapravacane 'na kadAcidanIdRzaM jagaditikRkhAnAdhaparyavasAne loke sati darzanAcArapratipakSabhUtamanAcAraM darzayitukAma AcAryo yathAvasthitalokasvarUpodghaTanapUrvakamAha aNAdIyaM parinAya, aNabadaggeti vA gunno| sAsayamasAsae vA, iti dihiM na dhArae // 2 // (sUtraM) eehiM dohi ThANehiM, vavahAro Na vijii| eehiM dohiM ThANehiM, aNAyAraM tu jANae // 3 // (sUtraM) nAsya caturdazarajjvAtmakasya lokasa dharmAdharmAdikasya vA dravyasyAdiH-prathamotpattirvidyata ityanAdikastamevaMbhUtaM 'parijJAya' pramANataH paricchidya tathA 'anavadanam ' aparyavasAnaM ca parijhAyobhayanayAtmakamyudAsenaikanayadRSTyA'vadhAraNAtmakapratyayamanAcAraM darzayati-zazvadbhavatIti zAzvataM-nityaM sAMkhyAbhiprAyeNApracyutAnutpanna sthiraikasvabhAvaM khadarzane cAnuyAyinaM sAmAnyAMzamava 1 pramANarUpatvAnmaunIndrAgamasyobhayanayAtmakatA / 2 0tmakaM pratyayaH, pratyayaM jJAnaM, pratItyasya cAdhyAhAraH / 3 mithyAtvakAraNakaM / 4 UrvatArUpaM / sUtrakRtAGgelamya dharmAdharmAkAzAdiSvanAdikhamaparyavasAnasaM copalabhya sarvamidaM zAzvatamityevaMbhUtAM dRSTiM 'na dhArayediti evaM pakSaM na samA2 zrutaska 45AcAra ayet / tathA vizeSapakSamAzritya 'vartamAnanArakAH samutsyantI'tyetacca sUtramaGgIkRtya yatsattatsarvamanityamityevaMbhUtabauddhadarzanAbhi-IR| zrutAdhya. ndhe zIlAkIyAvRttiH prAyeNa ca sarvamazAzvatam-anityamityevaMbhUtAM ca dRSTiM na dhArayediti // 2 // kimityekAntena zAzvatamazAzvataM vA vasvityevaM bhUtAM dRSTiM na dhArayedityAha-sarva nityamevAnityameva vaitAbhyAM dvAbhyAM sthAnAbhyAmabhyupagamyamAnAbhyAmanayorvA pakSayorvyavaharaNaM | // 372 // | vyavahAro-lokasyai hikAmuSmikayoH kAryayoH pravRttinivRttilakSaNo na vidyate, tathAhi-apracyutAnutpanasthiraikakhabhAvaM sarvaM nitya mityevaM na vyavahiyate, pratyakSeNaiva navapurANAdibhAvena pradhvaMsAbhAvena vA darzanAt , tathaiva ca lokasya pravRtteH, AmuSmike'pi nitya khAdAtmano bandhamokSAyabhAvena dIkSAyamaniyamAdikamanarthakamiti ne vyavahiyate / tathaikAntAnityavepi loko dhanadhAnyaghaTapaTA| dikamanAgatabhogArtha na saMgRhNIyAt , tathA''muSmikepi kSaNikakhAdAtmanaH pravRttinaM syAt , tathA ca dIkSAvihArAdikamanarthakaM, | tasAnnityAnityAtmake eva sthAdvAde sarvavyavahArapravRttiH, ata eva tayonityAnityayoH sthAnayorekAntalena samAzrIyamANayo rehi-10 kAmuSmikakAryavidhvaMsarUpamanAcAraM maunIndrAgamabAhyarUpaM vijAnIyAt , tuzabdo vizeSaNArthaH, kathaJcinityAnitye vastuni sati | | vyavahAro yujyata ityetadvizinaSTi, tathAhi-sAmAnyamanvayinamaMzamAzritya syAnityamiti bhavati, tathA vizeSAMzaM pratikSaNamanyathA ca anyathA ca navapurANAdidarzanataH syAdanitya iti bhavati, tathotpAdavyayadhauvyANi cAhadarzanAzritAni vyavahArAGga bhavati / [ // 372 // prasApA'bhAvaH, tena tadrUpeNelyarthaH, IyayA sAdhuritivad prakRlyA cArvitivadvA tRtIyA / 2 anarthakatayA nivRttirUpaphaladatayA / 3 sAmAnyAMzApekSayA napuM0 4 vizeSAMzApekSayA puMstvaM / 5 bhavanti ( vidheyatotpAdAdInAM )pr.| fseisesesesesekseet.ccceets easeeeeeeeeeeee ecenescoerceneststoercedesesents: eesectseiseseservesesesecemestaeratoeseseseeeeeesea
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ 249 celesedeseverseseeeeesec tathA cokam -"ghaTamaulisuvarNArthI, nAzotpAdasthitiSvayam / zokapramodamAdhyasthya, jano yAti sahetukam / / 1 // ityAdi / tadevaM nityAnityapakSayorvyavahArona vidyate, tathA'nayorevAnAcAraM vijAnIyAditi sthitam // 3 // tathA'nyamapyanAcAraM pratiSedukAma Aha samucchihiMti satyAro, save pANA aNelisA / gaMThigA vA bhavissaMti, sAsayaMti va No vae // 4 // eehiM dohiM ThANehiM, vavahAro Na vijaha / eehiM dohiM ThANehiM, aNAyAraM tu jANae // 5 // (sUtraM) samyak-niravazeSatayA 'ucchetsyanti' ucchedaM yAsyanti-kSayaM prApsyanti sAmastyenot-prAbalyena setsyanti vA siddhiM yAsyanti, ke te?-zAstAraH-tIrthakRtaH sarvajJAstacchAsanapratipannA vA 'sarve niravazeSAH siddhigamanayogyA bhavyAH, tatazcocchinnabhavyaM jagatsyAditi, zuSkatakAbhimAnagrahagRhItA yuktiM cAbhidadhati-jIvasadbhAve satyapyapUrvotpAdAbhAvAdabhavyasya ca siddhigamanAsaMbhavA-4 | kAlasa cA''nantyAdanArata siddhigamanasaMbhavena tavyayopapatterapUrvAyAbhAvAdbhavyoccheda ityevaM no vadet , tathA sarve'pi 'prANino' | jantavaH 'anIzA' visadRzAH sadA parasparavilakSaNA eva, na kathazcitteSAM sAdRzyamastItyevamapyekAntena no vadeva , yadivAsarveSAM bhavyAnAM siddhisadbhAve'vaziSTAH saMsAre 'anIzA' abhavyA eva bhaveyurityevaM ca no vadeva , yuktiM cottaratra vakSyati / tathA karmAtpako grantho yeSAM vidyate te granthikAH, sarve'pi prANinaH karmagranthopetA eva bhaviSyantItyevamapi no vadet, idamukta | bhavati-sarve'pi prANinaH setsvantyeva karmAvRtA vA sarve bhaviSyantItyevamekamapi pakSamekAntikaM no vadet / yadivA-'grandhi kA' iti andhikasacA bhaviSyantIti, granthibhedaM kartumasamarthA bhaviSyantItyevaM ca no vadeva, tathA 'zAzvatA' iti zAstAra sUtraka 'sadA sarvakAlaM sthAyinastIrthakarA bhaviSyanti 'nasamucchesyanti' nocchedaM yAsyantItyevaM no vadediti // 4 // tadevaM darzanAcAravAsUtrakRtAGge 18 dainiSedha' vAcAreNa pradAdhunA yukti darzayitukAma Aha-etayoH anantaroktayoyoH sthAnayoH, tadyathA-zAstAraH kSayaM | 5AcAra2 dhutaska-18 yAsvantIti zAzvatA vA bhaviSyantIti, yadivA sarve zAstArastaddarzanapratipamA vA setsyanti zAzvatA vA bhaviSyanti, yadivA sarve zrutAdhya. ndhe zIlA- prANino panIdRzAH-visadRzAH sadRzA vA, tathA granthikasattvAstadrahitA vA bhaviSyantItyevamanayoH sthAnayorvyavaharaNaM vyavahArastadadvIyAvRtiH stile yukterabhAvAma vidyate, tathAhi-yattAvaduktaM 'sarve zAstAraH kSayaM yAssantI'tyetadayuktaM, kSayanibandhanasya krmnno'bhaavaatsi||373|| ddhAnAM kSayAbhAvaH, atha bhavasthakevalyapekSayedamabhidhIyate, tadapyanupapanna, yato'nAghanantAnAM kevalinAM sadbhAvAtpravAhApekSayA tadabhAvAbhAvaH / yadapyuktam-'apUrvasyAbhAve siddhigamanasadbhAvena ca vyayasadbhAvAdbhavyazUnyaM jagat syA'dityetadapi siddhAntaparamArthAvedino vacanaM, yato bhavyarAze rAddhAnte bhaviSyatkAlasyevAnantyamuktaM, tacaivamupapadyate yadi kSayo na bhavati, sati ca tasmin AnantyaM na syAt, nApi cAvazyaM sarvasyApi bhavyasya siddhigamanena bhAvyamityAnantyAdbhavyAnAM tatsAmagryabhAvAdyogyadalikapratimAvattanupapasiriti / tathA nApi zAzvatA eva, bhavasthakevalinAM zAstUNAM siddhigamanasadbhAvAtpravAhApekSayA ca zAzvatakhamataH kathazcicchAzvatAH kathaMcidazAvatA iti / tathA sarve'pi prANino vicitrakarmasadbhAvAmAnAgatijAtizarIrAGgopAGgAdisamanvitasAdanIdRzAH-visarazAsta4 thopayogAsaMkhyeyapradezakhAmUrtakhAdibhirdhamaiH kathazcitsadRzA iti, tathollasitasavIryatayA kecidbhimagranthayo'pare ca tathAvidhapariNA8 mAbhAvAd granthikasattvA eva bhavantItyevaM ca vyavasthite naikAntenaikAntapakSo bhavatIti pratiSiddhaH, tadevametayoreva dvayoH sthaanyoru-8||73|| tanItyA'nAcAraM vijAnIyAditi sthitam / apica-Agame anantAnantAsvapyutsarpiNyavasarpiNISu bhavyAnAmanantabhAga eva siddha 1 darzanAnAcAravAdaniSedhaM pra0 / 2 darzanAcAraviSaye vAdasya niSedha / 3 yogyatA ca sAmamyAgrupetatArUpA / 4 sakalabhavyAnAM muktyanupapatteH / tItyayamarthaH pratipAdyate, yadA caivaMbhUtaM tadAnantyaM tatkathaM teSAM kSayaH, yuktirapyatra-saMbandhizabdAveto, muktiH saMsAraM vinA na bhavati, saMsAro'pi na muktimantareNa, tatazca bhavyocchede saMsArasyApyabhAvaH syAdato'bhidhIyate nAnayorvyavahAro yujyata iti||5|| adhunA cAritrAcAramaGgIkRtyAha je ke khuragA pANA, aduvA saMti mhaalyaa| sarisaM tehi beraMti, asarisaMtI ya No vade // 6 // eehiM dohiM ThANehiM, vavahAro Na vijii| eehiM dohiM ThANehiM, aNAyAraM tu jANae // 7 // (sUtraM) ye kecana kSudrakAH sattvAH-prANina ekendriyadvIndriyAdayo'lpakAyA vA paJcendriyA athavA 'mahAlayA' mahAkAyAH 'santi' vidyante teSAM ca kSudrakANAmalpakAyAnAM kunthvAdInAM mahAnAlayaH-zarIraM yeSAM te mahAlayA-hastyAdayasteSAM ca vyApAdane sadRzaM | 'vaira'miti vajraM karma virodhalakSaNaM vA vairaM tat 'sadRzaM samAnaM tulyapradezavAtsarvajantUnAmityevamekAntena no vadet , tathA 'visaha zam' asadRzaM tadvayApattau vairaM karmabandho virodho vA indriyavijJAnakAyAnAM visadRzavAt satyapi pradezatulyale na sadRzaM vairami| tyevamapi no vadeva , yadi hi vadhyApekSa eva karmabandhaH svAttadA tattadazAkarmaNo'pi sAdRzyamasAdRzyaM vA vaktuM yujyeta, na ca tadvazAdeva | bandhaH api khadhyavasAyavazAdapi, tatazca tIbrAdhyavasAyino'lpakAyasattvavyApAdane'pi maharim , akAmasya tu mahAkAyasattvavyApAdane'pi svalpamiti // 6 // etadeva sUtreNaiva darzayitumAha-AbhyAmanantaroktAbhyAM sthAnAbhyAmanayorvA sthAnayoralpakAyamahAkAyavyApAdanApAditakarmabandhasadRzakhAsa zakhayorvyavaharaNaM vyavahAro niyuktikakhAna yujyate, tathAhi-na vadhyasya sahazakhamasadRzavaM 1 atra hi ikhadIrghatvava ghaTatadabhAvavatsattvApekSatA na tu kAryakAraNarUpeNa, tathA ca na muktimantareNa na saMsAra ityatra virobhaH / eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeesesesesese vA vairaM tat nayA indriyavijJAnakA esteectseatstetteeraca sAdRzyamasAdRzyA tu mahAka
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 sUtrakRtAGge caikameva karmabandhasya kAraNam , apitu vadhakasya tIvrabhAvo mandabhAvo jJAnabhAvojJAnabhAvo mahAvIryasamalpavIryasaM cetyetadapi 5AcAra2 zrutaska- tadevaM vadhyavadhakayorvizeSAtkarmabandhavizeSa ityevaM vyavasthite vadhyamevAzritya sadRzakhAsadRzakhavyavahAro na vidyata iti / tathA'nayoreva zrutAdhya. ndhe zIlA- 18 sthAnayoH pravRttasyAnAcAraM vijAnIyAditi, tathAhi-yajIvasAmyAtkarmabandhasadRzavamucyate, tadayuktaM, yato na hi jIvavyApa-18 zIyAvRttiH tyA hiMsocyate, tasya zAzvatakhena vyApAdayitumazakyatvAd , api vindriyAdivyApattyA, tathA coktam-"paJcendriyANi trividhaM balaM || ca, ucchAsaniHzvAsamathAnyadAyuH / prANA dazaite bhagavadbhiktAsteSAM viyojIkaraNaM tu hiMsA // 1 // " ityAdi / apica bhAva-II // 374 // savyapekSasyaiva karmabandho'bhyupetuM yuktaH, tathAhi-vaidyasyAgamasavyapekSasya samyak kriyAM kurvato yadyapyAturavipattirbhavati sathApi na | vairAnuSaGgo bhAvadoSAbhAvAd, aparasya tu sarpabudhA rajjumapi nato bhAvadoSAtkarmavandhaH, taMdrahitasya tu na bandha iti, uktaM cAgame 'uccAliyaMmi pAe' ityAdi, taNDulamatsyAkhyAnakaM tu suprasiddhameva // tadevaMvidhavadhyavadhakabhAvApekSayA syAt sadRzakhaM| sthAdasadRzakhamiti, anyathA'nAcAra iti // 7 // punarapi cAritramadhikRtyAhAraviSayAnAcArAcArau pratipAdayitukAma Aha ahAkammANi bhuMjaMti, aNNamaNNe sakammuNA / uvalitteti jANijjA, aNubaliseti vA puNo // 8 // (sU0) eehiM dohiM ThANehiM, vavahAro Na vijaI / eehiM dohiM ThANehiM, aNAyAraM tu jANae // 9 // (sU0) / sAdhuM pradhAnakAraNamAMdhAya-Azritya karmANyAdhAkarmANi, tAni ca vastrabhojanavasatyAdInyucyante, etAnyAdhAkarmANi ye bhuJja- // 37 // 1 asaMkhyapradezasvAdinA / 2 bhavedoSA0 pra0 / 3 zAstraprasiddhatvAtpUrva vyatirekiNaM pradaya anvayI eSa karmabandha iti / 4 bhAvadoSarahitasya / 5 uccAlite paaye| 6 mAdAya pr0| nte-etairupabhogaM ye kurvanti 'anyo'nyaM parasparaM tAn svakIyena karmaNopaliptAna vijAnIyAdityevaM no vadet , tathA'nupaliptA| niti vA no vadet , etaduktaM bhavati-AdhAkApi zrutopadezena zuddhamitikakhA bhuJjAnaH karmaNA nopalipyate, tadAdhAkarmopabhogenAvazyatayA karmabandho bhavatItyevaM no vadet , tathA 'zrutopadezamantareNAhAragRchA''dhAkarma bhuJAnasya tanimitcakarmabandhasadbhAvAt ato'nuliptAnapi no vadet , yathAvasthitamaunIndrAgamajJasya khevaM yujyate vaktum-AdhAkarmopabhogena syAtkarmabandhaH syAmeti, yata 18 uktam-"kiMcicchuddhaM kalpyamakalpyaM vA sAdakalpyamapi kalpyam / piNDaH zayyA vastraM pAtraM vA bheSajAcaM vaa||1||" tathA'npairapya- 1 bhihitam-"utpayeta hi sA'vasthA, dezakAlAmayAnprati / yasthAmakArya kArya syAtkarma kArya ca varjayed ||1||"ityaadi / / 8 // kimityevaM syAdvAdaH pratipAdyata ityAha-AbhyAM dvAbhyAM sthAnAbhyAmAzritAbhyAmanayorvA sthAnayorAdhAkarmopabhogena karmabandhabhAvAbhAvabhUtayorvyavahAro na vidyate, tathAhi-yadyavazyamAdhAkarmopabhogenaikAntena karmabandho'bhyupagamyeta evaM cAhArAbhAvenApi kacitsutarAmanarthodayaH syAt , tathAhi kSutpapIDito na samyagIryApathaM zodhayet tatazca vrajan prANyupamaImapi kuryAt mUrchAdisadbhAvatayA ca dehapAte satyavazyaMbhAvI trasAdivyAghAto'kAlamaraNe cAviratiraGgIkRtA bhavatyArtadhyAnApattau ca tiryaggatiriti, Agamadha"saMvattha saMjamaM saMjamAo appANameva rakkhejjA"ityAdinA'pi tadupabhoge karmabandhAbhAva iti, tathAhi-AdhAkarmaNyapi niSpAdyamAne SaDjIvanikAyavadhastadvadhe ca pratItaH karmabandha ityato'nayoH sthAnayorekAntenAzrIyamANayorvyavaharaNa vyavahAro na yujyate, tathA ''bhyAmeva sthAnAbhyAM samAzritAbhyAM sarvamanAcAraM vijAnIyAditi sthitam // 9 // pUnarapyanyathA darzanaM prati vAganAcAraM darzayitumAha1 sarvatra saMyama saMyamAdAtmAnameva rakSet / jamidaM orAlamAhAraM, kammagaM ca taheva ya (tameva tN)|svtth vIriyaM asthi, Nasthi savvastha vIriyaM ||10||(suu0) hA 5AcAra 2dhutaska- eehiM dohiM ThANehiM, vavahAro Na vijii| eehiM dohiM ThANehiM, aNAyAraM tu jANae // 11 // (sU0) zrutAdhya. nyezIlA- yadivA yo'yamanantaramAhAraH pradarzitaH sa sati zarIre bhavati zarIraM ca pazcadhA tasya caudArikAdeH zarIrasya bhedAbhedaM pratihIyAvRttiH pAdayitukAmaH pUrvapakSadvAreNAha-'jamida'mityAdi, yadidaM-sarvajanapratyakSamudAraiH pudgalairnivRttamaudArikametadevorAlaM nissArakhAd // 375 // etacca tiryaanuSyANAM bhavati, tathA caturdazapUrva vidA kacitsaMzayAdAvAhiyata ityAhAram , etadgrahaNAcca vaikriyopAdAnamapi draSTavyaM, tathA karmaNA nirvRttaM kArmaNam , etatsahacaritaM taijasamapi grAhyam / audArikavaikriyAhArakANAM pratyekaM taijasakArmaNAbhyAM saha yugapadupalabdheH kasyacidekakhA''zaGkA syAdatastadapanodArtha tadabhiprAyamAha-'tadeva tada' yadevaudArikaM zarIraM te eva taijasakAmaNe zarIre, evaM vaikriyAhArakayorapi vAcyaM, tadevaMbhUtAM saMjJAM no nivezayedityuttara zloke kriyA, tathaiteSAmAtyantiko bheda ityevaMbhUtAmapi saMjJAM no nivezayet / yuktizcAtra-yayekAntenAbheda eva tata idamaudArikamudArapudgalaniSpanna tathaitatkarmaNA nirvartitaM kArmaNaM sarvasyaitasya saMsAracakravAlabhramaNasya kAraNabhUtaM tejodravyaniSpana teja eva taijasaM AhArapaktinimittaM taijasalabdhinimit cetyevaM bhedena saMjJA niruktaM kArya ca na syAt / athAtyantiko bheda eva tato ghaTavadbhiayordezakAlayorapyupalabdhiH sthAt, na niyatA yugapadupalabdhiriti, evaM ca vyavasthite kathazcidekopalabdherabhedaH kathazcica saMjJAbhedAneda iti sthitaM / tadevamaudArikAdInAM zarIrANAM bhedAbhedau pradAdhunA sarvasyaiva dravyasya bhedAbhedau pradarzayitukAmaH pUrvapakSaM zlokapazcArddhana darzayitumAha-'savvattha 1audArikakAryasya dharmAdharmArjanamucyavApyAdeH prasiddhatvAnna nirdezaH / patrakatAoM
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ 251 vIriya'mityAdi, 'sarva sarvatra vidyata' itikRkhA sAMkhyAbhiprAyeNa sattvarajastamorUpasya pradhAnasyaikalAttasya ca sarvasyaiva kAraNakhAt ataH sarva sarvAtmakamityevaM vyavasthite 'sarvatra' ghaTapaTAdau aparasya-vyaktasya 'vIrya' zaktirvidyate, sarvasyaiva hi vyaktasya pradhAnakAyekhAtkAryakAraNayozcakavAda , ataH sarvasya sarvatra vIryamastItyevaM saMjJA no nivezayet , tathA 'sarve bhAvAH khabhAvena, svasvabhA~vavyavasthitA iti pratiniyatazaktikhAna sarvatra sarvasya 'vIrya'zaktirityevamapi saMjJAM no nivezayet / yuktivAtra-yattAvaducyate 'sAMkhyAbhi-||5| prAyeNa sarva sarvAtmakaM dezakAlAkArapratibandhAttu na samAnakAlopalabdhi'riti, tadayuktaM, yato bhedena sukhaduHkhajIvitamaraNadUrAsabhasUkSmabAdarasurUpakurUpAdikaM saMsAravaicitryamadhyakSeNAnubhUyate, na ca dRSTe'nupapannaM nAma, na ca sarva mithyetyabhyupapattuM yujyate, yato dRSTahA niradRSTakalpanA ca pApIyasI / kiMca-sarvarthakye'bhyupagamyamAne saMsAramokSAmAvatayA kRtanAzo'kRtAbhyAgamazca balAdApatati, // 4 // yacaitat satvarajastamasAM sAmyAvasthA prakRtiHpradhAnamityetatsarvasyAsya jagataH kAraNaM tannirantarAH suhRdaH pratyeSyanti, niyuktikkhaad|| apica-sarvathA sarvasya vastuna ekakhe'bhyupagamyamAne satvarajastamasAmapyekakhaM syAt , tadbhede ca sarvasya tadvadeva bheda iti / tathA yada-18 pyucyate-'sarvasya vyaktasya pradhAnakAryakhAtsatkAryavAdAca mayUrANDakaraNe caJcapicchAdInAM satAmevotpAdAbhyupagamAd asadutpAde cAmra-18 phalAdInAmapyutpattiprasaGgA'dityetadvAmAtraM, tathAhi-yadi sarvathA kAraNe kAryamasti na tadyutpAdo niSpannaghaTasyeva, apica mRtpiNDAvasthAyAmeva ghaTagatAH karmaguNavyapadezA bhaveyuH, na ca bhavanti, tato nAsti kAraNe kAryam, athAnamivyaktamastIti cenna tarhi sarvAtmanA / vidyate, nApyekAntenAsatkAryavAda eva, tadbhAve hi vyomAravindAnAmapyekAntenAsatAM mRtpiNDAderghaTAderivotpattiH syAt , na caitaha 1 kAryasya / 2 zaktayaH / 3 kharUpeNa / 4 khavAdhArapadArtheSu / 5 papannaM pra0 / STamiSTaM vA, apica-evaM sarvasya sarvasAdutpatteH kAryakAraNabhAvAniyamaH syAd , evaM ca na zAlyArthI zAlIvIjamevAdadyAd api 5AcAra2 zrutasta- tu yatkizcideveti, niyamena ca prekSApUrvakAriNAmupAdAnakAraNAdau pravRttiH, ato nAsatkAryavAda iti / tadevaM sarvapadArthAnAM sattva-|| zruvAdhya. ndhe zIlA- jJeyakhaprameyatvAdibhirdharmaH kathazcidekarsa tathA pratiniyatArthakAryatayA yadevArthakriyAkAri tadeva paramArthataH saditikRkhA kathazcidbheda / kIyAvRttiH iti sAmAnyavizeSAtmakaM vasviti sthitam / anena ca syAdasti syAnAstItibhaGgakadvayena zeSabhaGgakA api draSTavyAH, tatazca sarva // 376 // // vastu saptabhaGgIkhabhAvaM, te cAmI-svadravyakSetrakAlabhAvApekSayA syAdasti, paradravyAdhapekSayA sthAnAsti, anayoreva dharmayoryogapadhe-18 nAbhidhAtumazakyakhAtsyAdavaktavyaM, tathA kasyacidaMzasya khadravyAdyapekSayA vivakSitakhAtkasyacicAMzasya paradravyAdyapekSayA vivakSita18 khAt syAdasti ca syAnnAsti ceti, tathaikasyAMzasya skhadravyAdyapekSayA parasya tu sAmastyena khaparadravyAdyapekSayA vivakSitakhAtsyAdasti / |cAvaktavyaM ceti, tathaikasyAMzasya paradravyAdyapekSayA parasya tu sAmastyena svadravyAcapekSayA vivakSitakhAt syAmAsti cAvaktavya || ceti, tathaikasyAMzasya svadravyAdyapekSayA parasya tu paradravyAdyapekSayA'nyasya tu yaugapadhena khaparadravyAdhapekSayA vivakSitavAtsyAdasti ca / nAsti cAvaktavyaM ceti, iyaM ca saptabhaGgI yathAyogamuttaratrApi yojanIyeti // 10 // 11 // tadevaM sAmAnyena sarvasyaiva vastuno | bhedAbhedI pratipAdyAdhunA sarvazUnyavAdimatanirAsena lokAlokayoH pravibhAgenAstivaM pratipAdayitukAma Aha-yadivA 'sarvatra vIryamasti nAsti sarvatra vIryamityanena sAmAnyena vasvastivamuktaM, tathAhi-sarvatra vastuno 'vIya zaktirarthakriyAsAmathyamantaza: | skhaviSayajJAnotpAdanaM, tacaikAntenAtyantAbhAvAcchazavipANAderapyastItyevaM saMjJA na nivezayeta, sarvatra vIrya nAstIti no evaM saMjJA |1y manasaH pra0 / 2 bhAvAbhAvA pra0 / 3 sarvatra vIryamityevaMrUpAM / nivezayediti, anenAviziSTaM vasvastivaM prasAdhitam , idAnIM tasyaiva vastuna ISadvizeSitakhena lokAlokarUpatayA'stivaM prasAdhayabAha Natthi loe aloe vA, jevaM sannaM nivesae / asthi loe aloe vA, evaM sannaM nivesae // 12 // Natthi jIvA ajIvA vA, NevaM sannaM nivesae / asthi jIvA ajIvA vA, evaM sannaM nivesae // 13 // (sU0) 'lokaH' caturdazarajjvAtmako dharmAdharmAkAzAdipazcAstikAyAtmako vA sa nAstItyevaM saMjJAM no nivezayet / tathA''kAzAstikAyamAtrakastvalokaH sa ca na vidyate evetyevaM saMjJAM no nivezayet / tadabhAvapratipattinivandhanaM lidaM, tadyathA-pratibhAsamAnaM vaskhavayavadvAreNa vA pratibhAsetAvayavidvAreNa vA ?, tatra na tAvadavayavadvAreNa pratibhAsanamutpadyate, niraMzaparamANUnAM pratibhAsanAsaMbhavAt , sarvArAtIyabhAgasya ca paramANvAtmakakhAtteSAM ca chabasthavijJAnena draSTumazakyakhAt , tathA coktam-"yAvadRzyaM parastAvadbhAgaH sa ca na dRzyate / niraMzasya ca bhAgasya, nAsti chalasthadarzanam // 1 // ' ityAdi, nApyavayaSidvAreNa, vikalpyamAnasyAvayavina evAbhAvAt , tathAhi-asau khAvayaveSu pratyeka sAmastyena vA varteta ? aMzAMzibhAvena vA., na sAmastyenAvayavivahukhaprasamAt, nApyaMzena pUrvavikalpAnatikrameNAnavasthAprasaGgAt , tasAdvicAryamANaM na kathaJcidvasvAtmabhAvaM labhate, tataH sarvamevaitanmAyAkhAnendrajAlamarumarIcikAvijJAnasadRzaM, tathA coktam-"yathA yathArthAzcintyante, vivicyante tathA tathA / yadyete (tat) khayamaryebhyo, rocante (te) tatra ke vayam // 1 // " ityAdi / tadevaM vasvabhAva tadvizeSalokAlokAbhAvaH siddha evetyevaM no saMjJAM nivezayet / / kiMkhasti loka UrdhvAdhastiryagrUpo vaizAkhasthAnasthitakaTinyastakarayugmapuruSasadRzaH paJcAstikAyAtmako vA, tadvyatiriktazcAlo18 ko'pyasti, saMbandhizabdakhAt, lokavyavasthA'nyathA'nupapatteriti bhAvaH, yuktizcAtra-yadi sarva nAsti tata sarvAntaHpAtikhA-1 Seectaceaceaeseaseeeeesecaceaeeeeeeeeeekeraceaeeeeeeee2684
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 GE sUtrakatAoM tpratiSedhakopi nAstItyatastadabhAvAtpratiSedhAbhAvaH, api ca-sati paramArthabhUte vastuni mAyAkhAnendrajAlAdivyavasthA, anyathA kimA-81 5AcAra2zrutaska- zritya ko vA mAyAdikaM vyavasthApayediti / apica-"sarvAbhAvo yathA'bhISTo, yuktyabhAve na siyati / sAsti cetsava nastattvaM, zrutAdhya. nyezIlA tatsiddhau sarvamastu sad // 1 // " ityAdi / yadapyavayavAvayavivibhAgakalpanayA dUSaNamabhidhIyate tadapyAhatamatAnamijhena, tanmataM / bIyAvRttiH tvevaMbhUtaM, tadyathA-naikAntenAvayavA eva nApyavayavyeva cetyataH syAdvAdAzrayaNAtpUrvoktavikalpadoSAnupapattirityataH kthshcilloko||377|| 'styevamalokopIti sthitam // 12 // tadevaM lokAlokAstivaM pratipAdyAdhunA tadvizeSabhUtayorjIvAjIvayorastitvapratipAdanAyAha'Natthi jIvA ajIvetyAdi, jIvA upayogalakSaNAH saMsAriNo muktA vA te na vidyante, tathA ajIvAzca dharmAdharmAkAzapudgala / kAlAtmakA gatisthityavagAhadAnacchAyAtapodyotAdivartanAlakSaNA na vidyanta ityevaM saMjJA-parijJAnaM no nivezayet , nAstikhani-1 bandhanaM vidaM-pratyakSeNAnupalabhyamAnakhAjIvA na vidyante, kAyAkArapariNatAni bhUtAnyeva dhAvanavalganAdikAM kriyAM kurvantIti / / | tathA''tmAdvaitavAdamatAbhiprAyeNa 'puruSa evedaM niM sarva' yadbhUtaM yacca bhAvya'mityAgamAt tathA ajIvA na vidyante sarvasyaiva cetanAcetanarUpasyAtmamAtravivarttatvAt no evaM saMjJAM nivezayet , kiMtvasti jIvaH sarvasyAsya sukhaduHkhAdernibandhanabhUtaH svasaMvittisiddho'haMpratyaya-| grAhyaH, tathA tadvayatiriktA dharmAdharmAkAzapudgalAdayazca vidyante, sakalapramANajyeSThena pratyakSeNAnubhUyamAnatvAttadguNAnAM, bhUtacaitanya|| vAdI ca vAcyaH kiM tAni bhavadabhipretAni bhUtAni nityAnyutAnityAni ?, yadi nityAni tato'pracyutAnutpanasthiraikasvabhAvatvAna 8|| // 377 // | kAyAkArapariNatiH, nApi prAgavidyamAnasya caitanyasya sadbhAvo, nitytvhaaneH| athAnityAni ki teSvavidyamAnameva caitanyamutpadyate satra vastu pra0 / 2 pakSAbhyuccaye / 3 vivarti pra0 / 4 narUpaH pra0 / AhokhidvidyamAnaM, na tAvadavidyamAnamatiprasaGgAd, abhyupetAgamalopAdvA, atha vidyamAnameva siddhaM tarhi jIdatam / tathA''tmAdvetavAdyapi vAcyaH-yadi puruSamAtramevedaM sarva kathaM ghaTapaTAdiSu caitanyaM nopalabhyate ?, tathA tadaikye'bhedanivandhanAnAM pakSahetudRSTAntAnAmabhAvAtsAdhyasAdhanAbhAvaH, tamAkAntena jIvAjIvayorabhAvaH, apitu sarvapadArthAnAM sthAdvAdAzrayaNAjIvaH sthAjIvaH syAdajIva: | ajIvo'pi ca syAda jIvaH syAjjIva iti, etacca sthAdvAdAzrayaNaM jIvapudgalayoranyo'nyAnugatayoH zarIrapratyakSatayA'dhyakSeNaivopala-18 mbhAdraSTavyamiti / / 13 // jIvAstikhe ca siddhe tabhibandhanayoH sadasatkriyAdvArAyAtayordharmAdharmayorastikhapratipAdanAyAha jasthi dhamme adhamme vA, NevaM sannaM nivesae / asthi dhamme adhamme vA, evaM sannaM nivesae // 14 // Nasthi baMdhe va mokgve vA, NevaM sannaM nivesae / atthi baMdhe va mokkhe vA, evaM sannaM nivesae // 15 // (sU0) 'dharmaH' zrutacAritrAtmako jIvasyAtmapariNAmaH karmakSayakAraNam , evamadharmo'pi mithyAtvAviratipramAdakaSAyayogarUpaH karmabandhakAraNamAtmapariNAma eva, tAvevaMbhUtau dharmAdhauM kAlakhabhAvaniyatIzvarAdimatena na vidyate ityevaM saMjJA no nivezayet-kAlAdaya 18 evAsya sarvasya jagadvaicitryasya dharmAdharmavyatirekeNaikAntataH kAraNamityevamabhiprAyaM na kuryAd, yataH ta evaikakA na kAraNamapi tu samuditA eveti, tathA coktam-"ne hi kAlAdIhito kevalaehiMto jAyae kiMci / iha muggaraMdhaNAiSi tA sabe samudiyA heU ||1||"ityaadi / yato dharmAdharmAntareNa saMsAravaicitryaM na ghaTAmiyartyato'sti dharmaH-samyagdarzanAdiko'dharmazca 1 abhedasiddhinibandhanAnAM / bhedanibandhanAnAmiti ced bhedajAnAmityarthaH / 2 naiva kAlAdibhyaH kevalebhyo jAyate kiMzcidapi / iha mudgarandhanAthapi tataH sarve / samuditA hetuH // 1 // 3 nArakatvAdiviziSTajIvanivandhanayoH bahuvrIhirvA / sUtrakatAle | mithyAtvAdika ityevaM saMjJA niveshyediti||14|| satoca dharmAdharmayodhamokSasadbhAva ityetadarzayitumAha-bandhaH-prakRtisthitpanu- 5AcAra.. 2 zrutaska-1 bhAvapradezAtmakatayA karmapudgalAnAM jIvena svavyApArataH khIkaraNaM, sa cAmartasvAtmano gaganasyeva na vidyata ityevaM no saMjJA nive- dhuvAdhya. ndhe zIlA- zayet , tathA tadabhAvAcca mokSasyApyabhAva ityevamapi saMjJA no nivezayet / kathaM tarhi saMjJA nivezayedityuttarArddhana darzayati-asti bandhaH karmapudgalaiIvasyetyevaM saMjJAM nivezayediti, yattucyate-amRtasya mUrtimatA saMbandho na yujyata iti, tadayuktam , AkAzasa // 378 // sarvavyApitayA pudgalairapi saMbandho durnivAryaH, tadabhAve tavyApitvameva na syAt, anyacca asya vijJAnasya hatpUramadirAdinA vikAraH samupalabhyate na cAsau saMbandhamRte ato yatkiJcidetat / apica-saMsAriNAmasumatAM sadA taijasakArmaNazarIrasahAvAdAtyantikamamUrtatvaM na bhavatIti / tathA tatpratipakSabhUto mokSo'pyasti, tadabhAve bandhasyApyabhAvaH sthAdityato'zeSavandhanApagamakhabhAvo mokSo'stItyevaM ca saMjJAM nivezayediti // 15 // bandhasadbhAve cAvazyaM bhAvI puNyapApasadbhAva ityatastadbhAvaM niSedhadvAreNAha Nasthi puNNe va pAve vA, NevaM sannaM nivesae / asthi puNNe va pAve bA, evaM sannaM nivesae // 16 // Nathi Asave saMvare vA, NavaM sannaM nivese| asthi Asa saMvare vA, evaM sannaM nivesae // 17 // (sU0) 'nAsti' na vidyate 'puNyaM zubhakarmaprakRtilakSaNaM tathA 'pApaM tadviparyayalakSaNaM 'nAsti' na vidyate ityevaM saMzA no nivezayet / | tadabhAvapratipattinibandhanaM khida-tatra kepAzcimAsti puNyaM, pApameva dhutkarSAvasthaM satsukhaduHkhanibandhanaM, tathA pareSA pApaM nAsti, puNyameva hyapacIyamAnaM pApakArya kuryAditi, anyeSAM tUbhayamapi nAsti, saMsAravaicitryaM tu niyatikhabhAvAdikRtaM, tadetadayuktaM, yataH puNyapApa // 378 // 5 mUlasthAmUtimatA pr.| 2 tadbhAva pra. karmapuralAnAmanijaraNena mokSAbhAvAtsarveSAM kAlenAdAnAdapareSAM jaabhaavaadvndhaabhaavH)| saMbandhisamvatvAt / aaaaa aaaaaaaaaaaaaa tthi Asa pAve vA, evaM satyatastanAvaM ni rararararaese
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 zabdau saMbandhizabdau saMbaMdhizabdAnAmekAMzasya sattA'parasattAnAntarIyakA ato naikatarasya satteti, nApyubhayAbhAvaH zakyate vaktuM, nirnibandhanasya jagadvaicitryasyAbhAvAt, na hi kAraNamantareNa kvacitkAryasyotpattidRSTA, niyatikhabhAvAdivAdastu naSTottarANAM pAdaprasArikAprAyaH, api ca-tadvAde'bhyupagamyamAne sakalakriyAvaiyarthya tata eva sakalakAryotpatterityato'sti puNyaM pApaM cetyevaM saMjJAM nive zayet / puNyapApe caivarUpe, tadyathA-"pudgalakarma zubhaM yattatpuNyamiti jinazAsane dRSTam / yadazubhamatha tatpApamiti bhavati sarvajJanirdi-18 18 Tam // 1 // " iti // 16 // na kAraNamantareNa kAryasyotpattirataH puNyapApayoH prAguktayoH kAraNabhUtAvAzravasaMvarau tatpratiSedhaniSedhadvAreNa | darzayitukAma Aha-Azravati-pravizati karma yena sa prANAtipAtAdirUpa AzravaH-karmopAdAnakAraNaM, tathA tannirodhaH saMvara, etau / / dvAvapi na sta ityevaM saMjJAM no nivezayet , tadabhAvapratipacyAzaGkAkAraNaM vidaM-kAyavAmanaHkarma yogaH, sa Azrava iti, yathedamuktaM tathedamapyuktameva-'uccAliyaMmi pAe'ityAdi, tatazca kAyAdivyApAreNa karmabandho na bhavatIti, yuktirapi-kimayamAzrava Atmano bhinna utAbhinnaH ?, yadi bhinno nAsAvAzravo ghaTAdivad, abhede'pi nAzravakha, siddhAtmanAmapi AzravaprasaGgAt , tadabhAva ca tannirodhalakSaNasya saMvarasyApyabhAvaH siddha evetyevamAtmakamadhyavasAyaM na kuryAt / yato yattadanaikAntikara kAyavyApArasya 'uccAlayaMmi pAe' ityAdinoktaM tadasmAkamapi saMmatameva, yato nahyasmAbhirapyupayuktasya karmabandho'bhyupagamyate, nirupayuktasya vastyeva karmabandhaH, tathA bhedAbhedobhayapakSasamAzrayaNAttadekapakSAzritadoSAbhAva ityastyAzravasadbhAvaH, tanirodhazca saMvara iti, uktaM ca-"yogaH 1 uccAlite pAde IriyAsamiyassa saMkamaTThAe / vAvajija kuliMgI marija taM jogamAsajja // 1 // na ya tassa taNimitto baMdho muhumo'vi desimo samae / sUtraka. 6418] aNavajjo u paogeNa sA u pamAdotti nihiTThA // 2 // sUtrakRtAGge 1% zuddhaH puNyAzravastu pApasya tadviparyAsaH / vAkAyamanoguptinirAzravaH saMvarastUktaH // 1 // " ityato'styAzravastathA saMvarazetyevaM // 4 // 5AcAra2 zrutaska- saMjJAM nivezayediti // 17 // AzravasaMvarasadbhAve cAvazyaMbhAvI vedanAnirjarAsadbhAva ityatastaM (tat) pratiSedhaniSedhadvAreNAha zrutAdhya. ndhe zIlA- Nasthi veyaNA NijarA vA, NevaM sannaM nivesae / atthi veyaNA NijarA vA, evaM sannaM nivesae // 18 // dvIyAvRttiH 1 Natthi kiriyA akiriyA vA, NevaM sannaM nivesae / asthi kiriyA akiriyA vA, evaM sannaM nivese||19|| sUtra // 379 // vedanA-karmAnubhavalakSaNA tathA nirjarA-karmapudgalazATanalakSaNA ete dve api na vidyate ityevaM no saMjJAM nivazayat / / tadabhAvaM pratyAzaGkAkAraNamidaM, tadyathA-palyopamasAgaropamarzatAnubhavanIyaM kamAntamuhUrtenaiva kSayamupayAtItyabhyupagamAt , taduktam"jaM aNNANI kamma khavei bahuyAhiM vAsakoDIhiM / taM NANI tihi gutto khavei UsAsamitteNaM // 1 // " ityAdi, tathA kSapaka-8 zreNyAM ca jhaTityeva karmaNo bhasIkaraNAdyathAkramabaddhasya cAnubhavanAbhAve vedanAyA abhAvaH tadabhAvAcca nirjarAyA apItyevaM no saMjJAM nivezayet / kimiti ?, yataH kasyacideva karmaNa evamanantaroktayA nItyA kSapaNAttapasA pradezAnubhavena ca aparasya tUdayo-18 dIraNAbhyAmanubhavanamityato'sti vedanA, yata Agamo'pyevaMbhUta eva, tadyathA-'puTviM duJciNNANaM duppaDikatANaM kammANaM veittA mokkho, Nasthi aveittA" ityAdi, vedanAsiddhau ca nirjarA'pi siddhaivetyato'sti vedanA nirjarA cetyevaM saMjJAM nivezayediti // 18 // Aghave bandhAt tato vedanA saMvarAttapastato nirjarAyA astitvaM / 2 niSedhadvAreNa pra0 / 3 jAtau bahutvaM, tathA ca koTAkovyA'nubhavopyaviruddhaH, tatra kSapaNe'pi / na vedanA'stIti hetudarzanAya / 4 yadazAnI karma kSapayati bahukAmiyarSakoTIbhiH / tajjJAnI tribhirguptaH kSapayatyucchvAsamAtreNa // 1 // 5 pUrva ducIrNAnAM duSpratikAntAnAM karmaNA vedayitvA mokSo nAstyavedayitvA / vedanAnirjare ca kriyAkriyAyatte, tatastatsadbhAva pratiSedhaniSedhapUrvakaM darzayitumAha-kriyA-parispandalakSaNA tadviparyastA khakriyA, te dve api 'na sto' na vidyate, tathAhi-sAMkhyAnAM sarvavyApikhAdAtmana AkAzastheSa parispandAtmikA kriyA na vidyate, zAkyAnAtu kSaNikakhAtsarvapadArthAnAM pratisamayamanyathA cAnyathA cotpatteH padArthasatva, na tavyatiriktA kAcitkriyA'sti, tathA coktam-"bhUtiryaiSAM kriyA saiva, kArakaM saiva cocyate" ityAdi, tathA sarvapadArthAnAM pratikSaNamavasthAntaragamanAtsakriyakhamato'kriyA na vidyate ityevaM saMjJA no nivezayet , kiM tarhi 1, asti kriyA akriyA cetyevaM saMjJA nivezayet , tathAhi-zarIrAtmanordezAdezAntarAvApti| nimittA parispandAtmikA kriyA pratyakSeNaivopalabhyate, sarvathA niSkriyakhe cAtmano'bhyupagamyamAne gaganasyeva bandhamokSAyabhAvaH, sa ca dRSTeSTabAdhitA, tathA zAkyAnAmapi pratikSaNotpattireva kriyetyataH kathaM kriyAyA abhAvaH1, api ca-ekAntena kriyA'bhAve 81 18 saMsAramokSAbhAvaH syAdityato'sti kriyA, tadvipakSabhUtA cAkriyetyevaM saMjJAM nivezayediti // 19 // tadevaM sakriyAtmani sati krodhAdisadbhAva ityetaddarzayitumAha Nasthi kohe va mANe vA, NevaM sannaM nivesae / asthi kohe va mANe vA, evaM sannaM nivesae // 20 // Nasthi mAyA va lobhe vA, NevaM sannaM nivesae / asthi mAyA va lobhe vA, evaM sannaM nivesae // 21 // Natthi peje va dose vA, NevaM sannaM nivesae / asthi peje va dose vA, evaM sannaM nivesae // 22 // sUtraM svaparAtmanoraprItilakSaNaH krodhaH, sa cAnantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNasaMjvalanabhedena caturdhA''game paThyate, tathaitAvadbheda eva mAno garvaH, etau dvAvapi 'na sto' na vidyate, tathAhi-krodhaH keSAMcinmatena mAnAMza eva abhimAnagrahagRhItasya
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 tatkRtAvatyantakrodhodayadarzanAt , kSapakazreNyAM ca bhedena kSapaNAnabhyupagamAt , tathA kimayamAtmadharma AhokhitkarmaNa utAnyasUtrakRtAGge 5 AcAra2 zrutaskaspeti !, tatrAtmadharmale siddhAnAmapi krodhodayaprasaGgaH, atha karmaNastatastadanyakaSAyodaye'pi tadudayaprasaGgAt mUrtakhAca karmaNo zrutAdhya. ndhe zIlA- ghaTasyeva tadAkAropalabdhiH syAd, anyadharmale khakizcitkarakhamato nAsti krodha ityevaM mAnAbhAvo'pi vAcya ityevaM saMjJA no bIyAttiH | nivezayet , yataH kaSAyakarmodayavartI daSToSThaH kRtabhukuTIbhaGgo raktavadano galatsvedabindusamAkulaH krodhAdhmAtaH samupalabhyate, na cAsau mAnAMzaH, tatkAryAkaraNAt tathA paranimittotthApitakhAcceti, tathA jIvakarmaNorubhayorapyayaM dharmaH, taddharmale ca prtye||380|| kavikalpadoSAnupapattiH, anabhyupagamAt , saMsAryAtmanAM karmaNA sArddha pRthagbhavanAbhAvAttadubhayasya ca narasiMhavadvastvantarakhAdityato'sti krodho mAnazcetyevaM saMjJA nivezayet // 20 // sAmprataM mAyAlobhayorastivaM darzayitumAha-atrApi prAgvanmAyAlobhayo-18 |rabhAvavAdinaM nirAkRtyAstivaM pratipAdanIyamiti // 21 // sAmpratameSAmeva krodhAdInAM samAsenAstitvaM pratipAdayanAhaprItilakSaNaM prema-putrakalatradhanadhAnyAdyAtmIyeSu rAgastadviparItastvAtmIyopaghAtakAriNi dveSaH, tAvetau dvAvapi na vidyate, tathAhikepAzcidabhiprAyo yaduta-mAyAlobhAvevAvayavau vidyete, na tatsamudAyarUporAgo'vayavyasti, tathA krodhamAnAveva staH, na tatsamudAyarUpo'vayavI dveSa iti, tathAhi-avayavebhyo yadyabhinno'vayavI tarhi tadabhedAtta eva nAsau atha bhinnaH pRthagupalambhaH syAd ghaTapaTavadityevamasadvikalpamUDhatayA no saMjJAM nivezayet , yato'vayavAvayavinoH kathaJcidbheda ityevaM bhedAbhedAkhyatRtIyapakSasamAzra-INon 1 mAnakriyAyAM mAnikriyAyAM vaa| 2 anantAnubandhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNAnAM yugapatkSapaNAt saMjvalanakrodhasyApi mAnadalikeSu kSepeNa kSapaNAt / ISH 3 pharmabhUta lodhasya khatAkAropalabdhiprasaGgAt / 4 tatkAryatacAparani pra0 / || yaNAtpratyekapakSAzritadoSAnupapattiriti, evaM cAsti prItilakSaNaM premAprItilakSaNazca dveSa ityevaM saMjJAM nivezayet // 22 // sAmprataM kaSAyasadbhAve siddhe sati tatkAryabhUto'vazyaMbhAvI saMsArasadbhAva ityetatpratiSedhaniSedhadvAreNa pratipAdayitumAha tthi cAuraMte saMsAre, NevaM sannaM nivesae / asthi cAuraMte saMsAre, evaM sannaM nivesae // 23 // Nathi devo va devI vA, NevaM sannaM nivesae / atthi devo va devI vA, evaM sannaM nivesae // 24 // sUtraM catvAro'ntA gatibhedA narakatiryanarAmaralakSaNA yasya saMsArasAsau caturantaH saMsAra eva kAntAro bhayaikahetutvAt , sa ca catu-18 vidho'pi na vidyate, apitu sarveSAM saMsRtirUpatvAkarmabandhAtmakatayA ca duHkhaikahetutvAdekavidha eva, athavA nArakadevayoranupalabhyamAnatvAttiryamanuSyayoreva sukhaduHkhotkarSatayA tavyavasthAnAd dvividhaH saMsAraH, paryAyanayAzrayaNAtvanekavidhaH, atazcAturvidhyaM na | kathazcid ghaTata ityevaM saMjJAM no nivezayed , apitu asti caturantaH saMsAra ityevaM saMjJAM nivezayet / yattUktam-ekavidhaH saMsAraH, / tannopapadyate, yato'dhyakSeNa tiryaanuSyayorbhedaH samupalabhyate, na cAsAvekavidhatve saMsArasya ghaTate, tathA saMbhavAnumAnena nArakadevAnAmapyastitvAbhyupagamAd dvaividhyamapi na vidyate, saMbhavAnumAnaM tu-santi puNyapApayoH prakRSTaphalabhujA, tanmadhyaphalabhujAM tiryananuSyANAM darzanAd, ataH saMbhAvyante prakRSTaphalabhujo, jyotiSAM pratyakSeNaiva darzanAd, atha tadvimAnAnAmupalambhaH, evamapi tada. dhiSThAtRbhiH kaizcidbhavitavyamityanumAnena gamyante, grahagRhItavarapradAnAdinA ca tadastitvAnumitiH, tadastitve tu prakRSTapuNyaphalabhuja iva prakRSTapApaphalabhugbhirapi bhAvyamityato'sti cAturvidhyaM saMsArasya, paryAyanayAzrayaNe tu yadanekavidhatvamucyate tadayukta, yataH saptapR-| thivyAzritA api nArakAH samAnajAtIyAzrayaNAdekaprakArA eva, tathA tiryazco'pi pRthivyAdayaH sthAvarAstathA dvitricatuHpaJcendriyAzca bhUtrakRtAGga dvipaSTiyonilakSapramANAH sarve'pyekavidhA eva, tathA manuSyA api karmabhUmijAkarmabhUmijAntaradvIpakasaMmUrchanajAtmakabhedamanAtyaika2zrutaska- vidhatvenaivAzritAH, tathA devA api bhavanapativyantarajyotiSkavaimAnikabhedena bhinnA ekavidhatvenaiva gRhItAH, tadevaM sAmAnyavi 5AcArandhe zIlA zrutAdhya. bIyAvRttiH zapAzrayaNAcAturvidhyaM saMsArasya vyavasthitaM nakavidhatvaM, saMsAravaicitryadarzanAt , nApyanekavidhatvaM sarveSAM nArakAdInAM khajAtyana tikramAditi // 23 // 24 // sarvabhAvAnAM sapratipakSatvAnsaMsArasadbhAve sati avazyaM tadvimuktilakSaNayA siddhyApi bhavitavyami-19 // 38 // tyato'dhunA sapratipakSAM siddhi darzayitumAha Nasthi siddhI asiddhI vA, NevaM sannaM nivesae / asthi siddhI asiddhI vA, evaM sannaM nivesae // 25 // Natthi siddhI niyaM ThANaM, NavaM sannaM nivesae / asthi siddhI niyaM ThANaM, evaM sannaM nivesae // 26 // sUtraM siddhiH azeSakarmacyunilakSaNA tadviparyastA cAsiddhirnAstItyevaM no saMjJAM nivezayeda, api tvasiddheH-saMsAralakSaNAyAzvAturvidhye-18 nAnantarameva prasAdhitAyAM avigAnenAstitvaM prasiddhaM, tadviparyayeNa siddherapyastitvamanivAritamityato'sti siddhirasiddhirvetyevaM saMjJAM / | nivezayedini sthitam , idamuktaM bhavati-samyagdarzanajJAnacAritrAtmakasya mokSamArgasya sadbhAvAtkarmakSayasya ca pIDopazamAdinA:prAdhyakSeNa darzanAdanaH kasyacidAtyantikakarmahAnisiddharasti siddhiriti, tathA coktm--"dopaavrnnyorhaaniniHshepaa'stytishaayinii| kacidyathA bahatubhyo, bahirantarmalakSayaH ||1||"ityaadi, evaM sarvajJasadbhAvo'pi saMbhavAnumAnAdraSTavyaH, tathAhi-abhyasyamAnAyAH prajJAyA vyAkaraNAdi nA] zAstrasaMskAreNottarottaravRddhyA prajJAtizayo dRSTaH, tatra kasyacidatyantAtizayaprApteH sarvajJatvaM syAditi saMbha // 38 // vAnumAnaM, na canadAzaGkanIyaM, nadyathA-tApyamAnamudakamatyantoSNatAmiyAnAnisAdbhavet , tathA 'dazahastAntaraM vyomni yo nAmo 9090010029999999999990988sacasasrasesass98 saMjJAM nikAlanekavirakadevayorana catu sAvekavidha 6 8029 eeeeeeesese
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ 255 splutya gacchati / na yojanamasau gantuM, zakto'bhyAsazatairapi // 1 // " iti, dRSTAntadAntikayorasAmyAt , tathAhi-tApyamAna jalaM pratikSaNaM kSayaM gacchet prajJA tu vivarddhate, yadivA ploSopalabdheravyAhatamanitvaM, tathA plavanaviSaye'pi pUrvamaryAdAyA anatikramAghojanotnuvanAbhAvaH, tatparityAge cottarottaraM vRddhyA prajJAprakarSagamanavadyojanazatamapi gacchedityato dRSTAntadAAntikayorasAmyAdevanAzakanIyamiti khitam , prajJAvRddhazca bAdhakapramANAbhAvAdasti sarvajJatvaprAptiriti / yadivA aJjanabhRtasamudgakadRSTAntena jIvAkulatvAjagato hiMsAyA durnivAratvAtsiyabhAvaH, tathA coktam-"jale jIvAH sthale jIvA, AkAze jIvamAlini / jIvamAlAkule loke, kathaM bhikSurahiMsakaH ||1||"ityaadi, tadevaM sarvasyaiva hiMsakatvAtsiddhyabhAva iti, tadetadayuktaM, tathAhi-sadopayuktakha pihitAzravadvArasya paJcasamitisamitasya triguptiguptasya sarvathA niravadyAnuSThAyino dvicatvAriMzaddoSarahitabhikSAbhuja IryAsamitasya kadAcidravyataHprANivyaparopaNe'pi tatkRtabandhAbhAvaH, sarvathA tasyAnavadyatvAt , tathA coktam-"uccAliyaMmi pAe,"ityAdi pratItaM, tadevaM karmavanvAbhAvAtsiddheH sadbhAvo'vyAhataH, sAmagyabhAvAda siddhisadbhAvo'pIti // 25 // sAmprataM siddhAnAM sthAnanirUpaNA-18 yAha-patthi siddhI'tyAdi, siddheH-azeSakarmacyutilakSaNAyA nijaM sthAnaM-ISatprAgbhArAkhyaM vyavahArato nizcayatastu tadupari yojanakrozaSaDbhAgaH, tatpratipAdakapramANAbhAvAtsa nAstItyevaM saMjJAM no nivezayet, yato bAdhakapramANAbhAvAtsAdhakasya cAgamasya sadbhAvAttatsattA durnivAreti / apica-apagatAzeSakalmaSANAM siddhAnAM kenacidviziSTena sthAnena bhAvyaM, taccaturdazarajjvAtmakasya lokasyAgrabhUtaM draSTavyaM, na ca zakyate vaktumAkAzavatsarvavyApinaH siddhA iti, yato lokAlokavyApyAkAzaM, na cAloke'para-18 dravyasya saMbhavaH, tasyAkAzamAtrarUpatvAt , lokamAtravyApitvamapi nAsti, vikalpAnupapatteH, tathAhi-siddhAvasthAyAM teSAM vyApi tvamabhyupagatamuta prAgapi , na tAvatsiddhAvasthAyAM, tadvyApitvabhavane nimittAbhAvAt , nApi prAgavasthAyAM, tadbhAve sarvasaMsAriNAM sUtrakRtAGge 5AcAra 2 bhutaska // pratiniyatasukhaduHkhAnubhavo na syAt , na ca zarIrAdvahiravasthitamavasthAnamasti, tatsattAnibandhanasya pramANasyAbhAvAt, ataH sarva-1 zrutAdhya. ndhe zIlA- vyApilaM vicAryamANaM na kathazcid ghaTate, tadabhAve ca lokAgrameva siddhAnAM sthAnaM, tadgatizca 'karmavimuktasyordhva gati ritikRtA / kIyAvRttiH | bhavati, tathA coktam-"lAu eraMDaphale aggI dhUme ya usu dhaNuvimukke / gai puvapaogeNaM evaM siddhANavi gaIo ||1||"ityaa-19 di / tadevamasti siddhistasyAzca nijaM sthAnamityevaM saMjJAM nivezayediti // 26 // sAmprataM siddheH sAdhakAnAM sAdhUnAM tatpratipakSa-19 // 382 // bhUtAnAmasAdhUnAM cAstitvaM pratipipAdayiSuH pUrvapakSamAha Natthi sAhU asAhU vA, NevaM sannaM nivesae / asthi sAhU asAha vA, evaM sannaM nivesae // 27 // Nasthi kallANa pAve vA, NevaM sannaM nivesae / asthi kallANa pAve vA, evaM sannaM nivesae // 28 // sUtraM 'nAsti' na vidyate jJAnadarzanacAritrakriyopeto mokSamArgavyavasthitaH sAdhuH, saMpUrNasya ralatrayAnuSThAnasthAbhAvAt , tadabhAvAca 18 tatpratipakSabhUtasyAsAdhorapyabhAvaH, parasparApekSitvAdetavyavasthAnasyaikatarAbhAve dvitIyasyApyabhAva ityevaM saMjJAM no nivezayet , api tu asti sAdhuH, siddheH prAksAdhitatvAt , siddhisattA ca na sAdhumantareNa, ataH sAdhusiddhiH, tatpratipakSabhUtasya cAsAdhoriti / yazca saMpUrNaratnatrayAnuSThAnAbhAvaH prAgAzaGkitaH sa siddhAntAbhiprAyamabuddhaiva, tathAhi-samyagdRSTarupayuktasyAraktadviSTasya satsaMyamavataH zrutA- 382 / / nusAreNA'hArAdikaM zuddhabuddhyA gRhNataH kacidajJAnAdaneSaNIyagrahaNasaMbhave'pi satatopayuktatayA saMpUrNameva ratnatrayAnuSThAnamiti, 1 alAbukairaNDa phalAmidhUmeSu dhanurmukke iSau pUrvaprayogeNa gatirevaM siddhAnAmapi gatayaH // 1 // yazca bhakSyamidamidaM cAbhakSyaM gamyamidamidaM cAgamyaM prAsukameSaNIyamidamidaM ca viparItamityevaM rAgadveSasaMbhavena samabhAvarUpasya sAmAyikasyAbhAvaH kaizciccodyate tatteSAM codanamajJAna vijRmbhaNAt , tathAhi-na teSAM sAmAyikavatAM sAdhUnAM rAgadveSatayA bhakSyA| bhakSyAdivivekaH, apitu pradhAnamokSAGgasya saccAritrasya sAdhanArtham , api ca-upakArApakArayoH samabhAvatayA sAmAyikaM na punabhakSyAbhakSyayoH samapravRttyeti / / 27 // tadevaM muktimArgapravRttasya sAdhutvamitarasya cAsAdhutvaM pradaryAdhunA ca sAmAnyena kalyANapApavatoH sadbhAva pratiSedhaniSedhadvAreNAha-'Nasthi kallANa pAve vA ityAdi, yatheSTArthaphalasaMprAptiH kalyANaM tana vidyate, sarvA-18 zucitayA nirAtmakatvAcca sarvapadArthAnAM bauddhAbhiprAyeNa, tathA tadabhAve kalyANavAMzca na kazcidvidyate, tathA''tmAdvaitavAdyabhiprAyeNa | 'puruSa evedaM sarva'mitikRtvA pApaM pApavAn vA na kazcidvidyate, tadevamubhayorapyabhAvaH, tathA coktam-"vidyAvinayasaMpanne, brAhmaNe gavi hastini / zuni caiva zvapAke ca, paNDitAH samadarzinaH // 1 // " ityevameva kalyANapApakAbhAvarUpAM saMjJAM no nivezayed, api tvasti kalyANaM kalyANavAMzca vidyate, tadviparyastaM pApaM tadvAMzca vidyate, ityevaM saMjJAM nivezayet , tathAhi-naikAntena kalyANAbhAvo yo bauddhairabhihitaH, sarvapadArthAnAmazucitvAsaMbhavAt , sarvAzucitve ca buddhasyApyazucitvaprApteH, nApi nirAtmAnaH khadravyakSetra| kAlabhAvApekSayA sarvapadArthAnAM vidyamAnatvAt paradravyAdibhistu na vidyante, sadasadAtmakatvAdvastunaH, taduktam-"khaparasattAvyudAsopAdAnApAcaM hi vastuno vastutva"miti / tathA''tmAdvaitabhAvAbhAvAtpApAbhAvo'pi nAsti, advaitabhAve hi sukhI duHkhI sarogo nIrogaH surUpaH kurUpo durbhagaH subhago'rthavAn daridrastathA'yamantiko'yaM tu davIyAn ityevamAdiko jagadvaicitryabhAvo'dhyakSasiddho'pi na syAt / yacca samadarzitvamucyate brAhmaNacANDAlAdiSu tadapi samAnapIDotpAdanato draSTavyaM, na punaH karmApAdita-18 Sawaerao200202000000000000000002020000
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 yavahAro na vidyate, tApa yojanIyaM, tadyathA sabaajIvA iti cetyevaMbhUto gaNana vA bhavati tatte sUtrakRtAoM vaicitryabhAvo'pi teSAM brAhmaNacANDAlAdInAM nAstIti, tadevaM kathaJcitkalyANamasti tadviparyastaM tu pApakamiti / na caikAntena 5AcAra2 zrutaska- kalyANaM kalyANameva, yataH kevalinAM prakSINaghanaghAtikarmacatuSTayAnAM sAtAsAtodayasadbhAvAttathA nArakANAmapi pazcendriyatvavizi-|| zrutAdhya. ndhe zIlA- TajJAnAdisadbhAvAkAntena te'pi pApavanta iti tasmAtkathaJcitkalyANaM kathaJcitpApamiti sthitam // 28 // tadevaM kalyANapApa-11 kIyAvRttiH yoranekAntarUpatvaM prasAdhyaikAntaM duussyitumaah||383|| kallANe pAvae vAvi, vavahAro Na vijaha / jaM varaM taM na jANaMti, samaNA bAla paMDiyA // 20 // asesaM akkhayaM vAvi, sabadukkheti vA puNo / bajjhA pANA na vajjhatti, iti vAyaM na nIsare // 30 // dIsaMti samiyAyArA, bhikkhuNo sAhujIviNo / ee micchovajIvaMti, iti diddhiM na dhAraNa // 31 // sUtraM / kalyaM-gukhamArogyaM zobhanatvaM vA tadaNatIti kalyANaM tadasyAstIti kalyANo matva yAcpratyayAnto'rzaAdibhyo'jityanena, kalyANavAnitiyAvat / evaM pApakazabdo'pi matvarthIyAcpratyayAnto draSTavyaH / tadevaM sarvathA kalyANavAnevAyaM tathA pApavAnevAyamityevaMbhUto vyavahAro na vidyate, tadekAntabhUtasyaivAbhAvAt , tadabhAvasya ca sarvavastUnAmanekAntAzrayaNena prAkprasAdhitatvAditi / etacca vyavahArAbhAvAzrayaNaM sarvatra prAgapi yojanIyaM, tadyathA-sarvatra vIryamasti nAsti vA sarvatra vIryamityevaMbhUta ekAntiko vyavahAro | na vidyate, tathA nAsti loko'loko vA tathA na santi jIvA ajIvA iti cetyevaMbhUto vyavahAro na vidyata iti sarvatra saMbandha satra sabandha // 383 // nIyaM / tathA vaira-vajaM tadvatkarma vairaM virodho vA vairaM tadyena paropaghAtAdinakAntapakSasamAzrayaNena vA bhavati tatte 'zramaNAH' tIthikA vAlA iva rAgadvepakalitAH 'paNDitAH' paNDitAbhimAninaH zuSkatarkadapAdhmAtA na jAnanti, paramArthabhUtasyAhiMsAlakSaNasya dharmasyAnekAntapakSasya vA'nAzrayaNAditi / yadivA yadvairaM tatte zramaNA bAlAH paNDitA vA na jAnantItyevaM vAcaM na nisajedityuttareNa saMbandhaH, kimiti na nisRjet ?, yataste'pi kizcijAnantyeva / apica teSAM tannimittakopotpatteH, yaccairvabhUtaM vacastana vAcyaM, yata uktam-"appattiyaM jeNa siyA, Asu kuppija vA paro / sabaso taMNa bhAsejA, bhAsaM ahiyagAmiNi ||1||"ityaadi // 29 // apa|| ramapi vAksaMyamamadhikRtyAha-'asesa'mityAdi, azeSa-kRtsnaM tatsAMkhyAbhiprAyeNa akSata-nityamityevaM na brUyAt , pratyartha pratisamayaM cAnyathA'nyathAbhAvadarzanAt sa evAyamityevaMbhUtasyaikatvasAdhakasya pratyabhijJAnasya lUnapunarjAteSu kezanakhAdiSvapi pradarzanAta , tathA apizabdAdekAntena kSaNikamityevamapi vAcaM na nisRjet , sarvathA kSaNikatve pUrvasya sarvathA vinaSTatvAduttarasya nirhetuka utpAdaH syAt , tathA ca sati 'nityaM sattvamasatvaM vA'hetoranyAnapekSaNA diti / tathA sarva jagaduHkhAtmakamityevamapi na brUyAt , sukhAtmakasyApi samyagdarzanAdibhAvena darzanAt , tathA coktam-"taNasaMthAranisaNNo'vi muNivaro bhttttraagmymoho| jaM pAvai muttisuhaM katto taM cakkavaTTIvi // 1 // " ityAdi, tathA vadhyAzcaurapAradArikAdayo'vadhyA vA tatkarmAnumatiprasaGgAdityevaMbhUtAM vAcaM khAnuSThAnaparAzAyaNaH sAdhuH paravyApAranirapekSo na nisRjet , tathA hi siMhavyAghramArjArAdInparasattvavyApAdanaparAyaNAn dRSTvA mAdhyasthyamavalambayet , tathA coktam-"maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyAni sattvaguNAdhikaklizyamAnAvineyeSvi"ti, (tatvA0a07mU06) evamanyo'pi 1 aprItikaM yayA syAdAzu kupyedvA paraH sarvathA tAM na bhASeta bhASAmahitagAminI // 2 tRNasaMstArakaniSaNNo'pi munivaro bhraSTarAgamadamohaH / yatprApnoti mukti| sukhaM kutastat cakavartyapi // 1 // 3 vadhyakathane hiMsAdikarmaNAM avadhyakathane cauryAdikarmaNAM / 4 evamarthaprativAkye samupaye itivacanAtsamuccaye na vAcaM nisRjet mAbhyasmyaM ca avalambayet iti| kAvAsaMyamo draSTavyaH, tadyathA-amI gavAdayo vAsAna vAyA vA tathA'mI vRkSAdayazchedyA na chedyA vetyAdikaM vaco na vAcyaM sAdhu- AcAra 2 taska- neti ||30||aympro vAsaMyamaprakArojntaHkaraNazuddhisamAzritaH pradarzyate-'dIsaMtI'tyAdi, 'dRzyante' samupalabhyante khazAstroktena zrutAdhya. dhe zIlA- vidhinA nibhRtaH-saMyata AtmA yeSAM te nimRtAsmAnaH, kacitpAThaH 'samiyAcAra'tti samyak-khazAstravihitAnuSThAnAdaviparIta kIyAvRttiH AcAra:-anuSThAnaM yeSAM te samyagAcArAH, samyagvA-ito vyavasthita AcAro yeSAM te samitAcArAH, ke te ?-bhikSaNazIlA bhikssvo||384|| bhikSAmAtravRttayaH, tathA sAdhunA vidhinA jIvituM zIlaM yeSAM te sAdhujIvinaH, tathAhi-te na kasyaciduparodhavidhAnena jIvanti, tathA kSAntA dAntA jitakrodhAH satyasaMdhA dRDhavratA yugAntaramAtradRSTayaH parimitodakapAyino mauninaH sadA tAyino viviktaikAntadhyAnAdhyAsinaH akaukucyAstAnevabhUtAnavadhAryApi 'sarAgA api vItarAgA iva ceSTante' iti matvaite mithyAtvopajIvina ityevaM dRSTiM na dhArayet-naivaMbhUtamadhyavasAyaM kuryAtrApyevaMbhUtAM vAcaM nisRjed yathaite mithyopacArapravRttA mAyAvina iti, chadmasthena hyAgdarzinaivaMbhUtasya nizcayasya kartumazakyatvAdityabhiprAyaH, te ca khayUthyA vA bhaveyustIrthAntarIyA vA, tAvubhAvapi na vaktavyau sAdhunA, yata uktam-"yAvatparaguNaparadoSakIrtane vyAvRtaM mano bhavati / tAvadaraM vizuddhe dhyAne vyagraM manaH kartum ||1||"ityaadi // 31 // kiMcAnyatdakSiNAe paDilaMbho, atthi vA Nasthi vA punno| Na viyAgareja mehAvI, saMtimaggaM ca bUhae // 32 // // 384 // itheehiM ThANehi, jiNadiTehiM sNje| dhArayaMte u appANaM, AmokkhAe parivaejAsi ||3||ttibemi // sUtraM iti bIyasuyakvaMdhassa aNAyAraNAma paMcamamAyaNaM samattaM // deeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ 257 - patpattisaMbhavAt , tathAhi-tahAnAta darzayati zAntiH mokSapaSTa kenacidvidhiprati - yed-vardhayet , yathA mokSamAgAra kathaM tarhi byAditi darzayati zAnti mAnatyaM ca, tahAnAnumatAvapyadhikaraNoddha | dAna dakSiNA tasyAH pratilambha:-prAptiH sa dAnalAmo'ssAhasthAdeH sakAzAdasti nAsti vetyevaM na vyAgRNIyAt medhAvImaryAdAvyavasthitaH / yadivA svayUthyasya tIrthAntarIyasya vA dAnaM grahaNaM vA prati yo lAbhaH sa ekAntenAsti-saMbhavati nAsti vetyevaM na | brUyAdekAntena, taddAnagrahaNaniSedhe doSotpattisaMbhavAt , tathAhi-tahAnaniSedhe'ntarAyasaMbhavastadvaicitya ca, tadAnAnumatAvapyadhikaraNodbhava ityato'sti dAnaM nAsti vetyevamekAntena na brUyAt / kathaM tarhi brUyAditi darzayati-zAntiH-mokSastasya mArgaH-samyagdarzanajJAnacAritrAtmakastamupahayed-vardhayet , yathA mokSamArgAbhivRddhirbhavati tathA byAdityarthaH, etaduktaM bhavati-pRSTaH kenacidvidhipratiSedhamanta| reNa deyapratigrAhakavipayaM niravadyameva brUyAdityevamAdikamanyadapi vividhadharmadezanAvasare vAcyaM, tathA coktam-'sauvajaNavajANaM | vayaNANaM jo na jANai visesa'ityAdi // 32 // sAmpratamadhyayanArthamupasaMjighRkSarAha-'icceehi'mityAdi, ityetarekAntaniSedhadvAreNA-N |nekAntavidhAyibhiH sthAnaksiMyamapradhAnaH samastAdhyayanokta rAgadveSarahitaijinaSTeH-upalabdhairna khamativikalpotthApitaH saMyataH-18| | satsaMyamavAnAtmAnaM dhArayan-ebhiH sthAnarAtmAnaM vartaramAmokSAya-azeSakarmakSayAkhya mokSaM yAvatpariH-samantAtsaMyamAnuSThAne bje| gaccheslamiti vidheyasyopadezaH / iti parisamAptyarthe, pravImIti pUrvavata / nayA abhihitAH abhidhAsthamAnalakSaNAceti // 33 // 1 // | samAptamanAcArazrutAkhyaM paJcamamadhyayanamiti // ||iti zrIbhUtrakRtAGge dvitIyazrutaskandhe pacamamanAcArAdhyayanaM samAptam // sUtraka 65 1 sAvadhAnabachAno bacanAnAM yo na jAnAti siho / AIkAdhyayana Natoessestaelaeeekecene i, Avoteesecaceletestseeeeeeeeeeeeeeeeesectices sUtrakRtAGge atha SaSThamadhyayanam // 2 zrutaskandhe zIlAvIyAvRttiH / uktaM paJcamamadhyayanaM, sAmprataM paSThamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-ihAnantarAdhyayane AcAraH pratipAdito'nAcAraparihA | raca, sa ca yenAcIrNaH parihRtazcAsAvadhunA pratipAdyate, yadivA'nantarAdhyayane kharUpamAcArAnAcArayoH pratipAditaM, taccAzakyA-15 // 385 // |nuSThAnaM na bhavatyatastadAsevako dRSTAntabhUta ArdrakA pratipAdyata iti, athavA'nAcAraphalaM jJAkhA sadAcAre prayatnaH kAryoM yathA''dra kakumAreNa kRta ityetaddarzanArthamidamadhyayanam / arae vakhAryanuyogadvArANyupakramAdIni vAcyAni, tatropakramAntargato'rthAdhikAro'yaM, tadyathA-ArdrakakumAravaktavyatA, yathA'sAvabhayakumArapratimAvyatikarAtpratibuddhaH tathAtra sarva pratipAdyata iti / nikSepastridhAtatraughaniSpanne nikSepe'dhyayanaM, nAmaniSpane nikSepe tvArdrakIyaM, tatrArdrapadanikSepArtha niyuktikRdAhanAmaMThavaNAahaM davaI ceva hoi bhAvaI / eso khalu ahassa u nikkhevo cauviho hoi // 184 // udagaI sAraiM chaviyaha vasaha tahA silesadaM / eyaM daba khaslu bhAveNaM hoi rAgaI // 185 / / egabhaviyabaddhAue ya abhimuhae ya nAmagoe ya / ete tinni pagArA dabadde hoMti nAyabA // 186 / / addapure ahasuto nAmeNaM a6otti aNagAro / tatto samuTThiyamiNaM ajjhayaNaM addaijjati // 187 // kAmaM duvAlasaMgaM jiNavayaNaM sAsayaM mahAbhAgaM / sabajjhayaNAiMtahA sabakkharasaNNivAyA ya // 188 // tahavi ya koI atyo uppajati tammitami smyNmi| puvabhaNioaNumato ahoi isibhAsiesujahA // 18 // nAmasthApanAdravyabhAvabhedAccaturdhA''rdrakasya nikSepo draSTavyaH, tatra nAmasthApane anAdRtya dravyArdrapratipAdanArthamAha-tatra dravyA | dvidhA-Agamato noAgamatazca, Agamato jJAtA tatra cAnupayuktaH 'anupayogo dravya'mitikakhA, noAgamatastu jJazarIramavyazarIravyatiriktaM yadudakena mRttikAdikaM dravyamAdrIkRtaM tadudakA, sArAne tu yahiHzuSkAkAramapyantarmadhye sArdramAste. yathA zrIparNIsovarcalAdikaM 'chaviaI' tu yat snigdhakhagadravyaM muktAphalaraktAzokAdikaM tadabhidhIyate, vasayopaliptaM vasA, tathA zleSA vana-19 lepAghupaliptaM stambhakuDyAdikaM yadravyaM tasnigdhAkAratayA zleSAmityabhidhIyate, etatsarvamapyudakArdAdikaM dravyAmevAbhidhIyate, khaluzabdasyaivakArArthakhAt / bhAvArdra tu punaH rAgaH-leho'bhiSvaGgastenArdra yajjIvadravyaM tadbhAvAmityabhidhIyate / sAmpratamArdrakakumAramadhikRtyAnyathA dravyA pratipAdayitumAha-ekena bhavena yo jIvaH khargAderAgatyAkakumArakhenotpatsyate tathA tato'pyAsa-18 bhataro baddhAyuSkaH tathA tato'pyAsannatamo'bhimukhanAmagotro-yo'nantarasamayamevAkalena samutpatsyate, ete ca trayo'pi prakArA dravyAdrake draSTavyA iti / sAmprataM bhAvAkamadhikRtyAha-ArdrakAyuSkanAmagotrANyanubhavan bhAvAo bhavati, yadyapi zRGgAberAdInAmapyAkasaMjJAnyavahAro'sti tathApi nedamadhyayanaM tebhyaH samutthitamato na tairihAdhikAraH, kiMkhAkakumArAnagArAtsamutthitama| tastenaivehAdhikAra itikRkhA tadvaktavyatA'bhidhIyate / etadeva niyuktikadAha-asyAH samAsenAyamarthaH-Ardrakapure nagare Ardrako nAma rAjA, tatsuto'pyAkAbhidhAnaH kumAraH, tadvaMzajAH kila sarve'pyAkAbhidhAnA eva bhavantItikRlA, ma cAnagAraH saMvRttaH, tasya ca zrImanmahAvIravarddhamAnakhAmisamavasaraNAvasare gozAlakena mArdU hastitApasaizca vAdo'bhUt , tena ca te etadadhyayanArthopanyA // 385 //
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 aasassass92029292020 sUtrakRtAoM || sena parAjitA ata idamabhidhIyate-'tataH tasmAdAkAtsamutthitamidamadhyayanamAdakIyamiti gAthAsamAsArthaH / vyAsArtha tu] 2 zrutaska- khata eva niyuktikRdAkapUrvabhavopanyAsenottaratra kathayiSyatIti / nanu ca zAzvatamidaM dvAdazAGgamapi gaNipiTakam AdrakakathAnakaM dhyayana, dhe zIlA tu zrIvardhamAnatIrthAvasare tatkathamasya zAzvatakhamityAzaGkayAha-'kAma'mityetadabhyupagame iSTamaMvatadasmAkaM, tadyathA-dvAdazAGgamapi dIyAvRttiH jinavacanaM nityaM zAzvataM 'mahAbhAgaM' mahAnubhAvamAmoSadhyAdiRddhisamanvitakhAt na kevalamidaM sarvANyapyadhyayanAnyevaMbhUtAni, // 386 // tathA sarvAkSarasannipAtAzca-melApakA dravyArthAdezAnnityA eveti / nanu ca matAnujJAnAma nigrahasthAnaM bhavata ityAzaGkayAha-'jaivi' yadyapi savemapIdaM dravyArthataH zAzvataM tathApi ko'pyarthastasminsamaye tathA kSetra ca kutazcidAdrakAdeH sakAzAdAvibhAvamAskandati sa 18 tena vyapadizyate / tathA pUrvamapyasAvartho'nyamuddizyokto'numatazca bhavati, RSibhASitepUttarAdhyayanAdiSu yatheti / sAmprataM viziSTataramadhyayanotthAnamAha ajjahaeNa gosAlabhikkhubaMbhavatItidaMDINaM |jh hasthitAvasANaM kahiyaM iNamo tahA bucchaM // 19 // gAme vasaMtapurae sAmaito gharaNisahito nikkhNto| bhikkhAyariyAdihA ohAsiyabhattavehAsaM // 191 // saMvegasamAvano mAI bhataM caittu diyaloe / caiUNaM addapure addasuo aghao jAo // 192 // pItI ya doNha dUo pucchaNamabhayassa paTThave so'viH / teNAvi sammaddihitti hoja paDimA rahaMmi gayA // 193 // dahUM saMbuddho rakkhio ya AsANa vAhaNa plaato| pavAvaMto dharito rajjaM na kareti ko anno ? // 194 // "N // 38 // agaNito nikkhaMto viharai paDimAi dArigA vrio| suvaNNavasuhArAo ranno kahaNaM ca devIe // 195 // taM nei pitA tIse pucchaNa kahaNaM ca varaNa doSAre / jANAhi pAyapiM AgamaNaM kahaNa niggamaNaM // 196 // paDimAgatassamIvesapparIvArA abhikkha paDivayaNaM / bhogA sutANa pucchaNa sutabaMdha puNNe ya niggamaNaM // 197 // rAyagihAgama corA rAyabhayA kahaNa tesi dikkhAya gosAlabhikkhubaMbhI tidaMDiyA tAbasehi saha vaado||198|| vAde parAiittA sadheviya saraNamanbhuvagatA te / agasahiyA sacce jiNavI jagAse nikkhaMtA // 199 // Na dukaraM vANarapAsamoyaNaM,gayassa matsassa varNami raay||jhaa uSattAvalieNa taMtuNA,sudukaraM me paDihAi moyaNa200 AryAkeNa samavasaraNAbhimukhamuccalitena gozAlakamikSostathA brahmavatinAM tridaNDinAM yathA hastitApasAnAM ca kathitamidamadhyayanArthajAtaM tathA vakSye sUtreNeti ||saamprtN sapUrvabhavamAIkakathAnakaM gAthAbhireva niyuktikRdAha-'gAme ityAdi gAthASTakaM, AsAM cArtha: kathAnakAdavaseyaH, taccedaM-magadhAjanapade vasantapurako grAmaH, tatra sAmAyiko nAma kuTumbI prativasati, sa ca saMsArabhayodvimA dharmaghoSAcAryAntike dharma zrukhA sapatnIkAprabajitaH, saca sadAcArarataHsaMvinaiHsAdhubhiH sArddha viharati, itarApi sAdhvIbhiH sheti|| kadAciccAsAvekasinagare bhikSArthamaTantIM dRSTvA tAmasau tathAvidhakarmodayAtpUrvaratAnusmaraNena tasyAmadhyupapannaH, tena cAtmIyo'bhiprAyo / dvitIyasya sAdhorniveditA, tenApi ca tatpravartinyAH, tayA'pi tasyAH, tayA'pi cAbhihitaM na mama dezAntare ekAkinyA gamanaM yujyate, na cAso tatrApyanubandhaM tyakSyatItyato mamAsinnavasare bhaktapratyAkhyAnameva zreyo na punavratavilopanamityatastayA bhaktapratyAkhyAna hA pUrvakamAtmodvandhanamakAri, mRtA cAsau agAdevalokaM / zrukhA cainaM vyatikaramasau paraM saMvegamupagatazcintitaM ca tena-tayA vratabhAbha-101 sUtrakRtAGgaM 8 yAdidamanuSThitaM mama khasau saMjAta evetyato'hamapi bhaktapratyAkhyAnaM karomItyAcAryasyAnivedyaivAsau mAyAvI atha ca paramasaMvegA-18|AIkA2zrutaska- | pannaH asAvapi bhaktaM pratyAkhyAya divaM gataH, tato'pi ca pratyAgatyApure nagare Ardrakasuta ArdrakAbhidhAno jAtaH, sA'pica dhyayana ndhe zIlA devalokAyutA vasantapure nagare zreSTikule dArikA jAtA / itaropi ca paramarUpasaMpanno yauvanasthaH saMvRttaH, anyadA'syAkapitA zIyAvRttiH 18 rAjagRha nagare zreNikasya rAjJaH snehAviSkaraNArtha paramaprAbhRtopetaM mahattamaM preSayati, ArdrakakumAraNAsau pRSTo yathA-kasyaitAni mahA-za // 387 // hoNyatyugrANi prAbhRtAni matpitrA preSitAni yAsyantIti, asAvakathayad-yathA Aryadeze tava pituH paramamitraM zreNiko mahArAjaH tasyaitAnIti, ArdrakakumAreNApyamANi-kiM tasyAsti kazcidyogyaH putraH ?, astItyAha, yadyevaM matAhitAni prAbhRtAni bhavatA tasya | samarpaNIyAnIti bhaNikhA mahArhANi prAbhRtAni samAbhihitaM-vaktavyo'sau madvacanAt yathA''kakumArastvayi nitarAM trimatIti, | sa ca mahattamo gRhItobhayaprAbhRto rAjagRhamagAt , gavA ca rAjadvArapAlanivedito rAjakulaM praviSTo, dRSTazca zreNikaH, praNAmapUrvaka | niveditAni prAbhRtAni, kathitaM ca yathAsaMdiSTaM, tenApyAsanAzanatAmbUlAdinA yathAIpratipacyA sanmAnitaH, dvitIye cAlAka-1 kumArasatkAni prAbhRtAnyabhayakumArasya samarpitAni, kathitAni ca tatprItyutpAdakAni tatsaMdiSTavacanAni, abhayakumAreNApi pAriNA-18 mikyA buddhyA pariNAmita-nUnamasau bhavyaH samAsanamuktigamanazca tena mayA sArddha prItimicchatIti, tadidamatra prAptakAlaM yadAditIrthakarapratimAsaMdarzanena tasyAnugrahaH kriyata iti makhA tathaiva kRtaM, mahAhANi ca preSitAni prAbhRtAnIti, uktavAsI mahattamo // 387 // yathA matAhitaprAbhRtametadekAnte nirUpaNIyaM, tenApi tathava pratiparva, gatavAsAvAkapuraM, samarpitaM ca prAbhRtaM rAjJaH, dvitIye cA-1 hRyAkakumAraspati, kathitaM ca yathAmaMdiSTaM, tenApyakAnte sthikhA nirUpitA pratimA, tAM ca nirUpayata IhApohavimarzanena samutpanna 99%D0000000000000000osasaradasa922929ssessor
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaska ghe zIlADIyAvRttiH // 388 // 259 jAtissaraNaM, cintitaM ca tena yathA mamAbhayakumAreNa mahAnupakAro'kAri saddharmapratibodhata iti, tato'sAvArdrakaH saMjAtajAtima raNo'cintayat-yasya mama devaloka bhogairyathepsitaM saMpadyamAnaistRptirnAbhUt tasyAmIbhistucchairmAnuSaiH svalpakAlInaiH kAmabhogaistutirbha|viSyatIti kutastyamitei, etatparigaNayya nirviNNakAmabhogo yathocitaM paribhogamakurvan rAjJA saMjAtabhayena mA kacidyAsyani ataH pazcabhiH zatai rAjaputrANAM rakSayitumArebhe, ArdrakakumAro'pyazvavAhanikayA vinirgataH pradhAnAzvena prapalAyitaH / tatazca pratrajyAM gRhNan devatayA sopasarga bhavato'dyApIti bhaNivA nivArito'pyasAvArdrako rAjyaM tAvana karoti ko'nyo mAM vihAya pravrajyAM |grahISyatItyabhisaMdhAya tAM devatAmavagaNayya pravrajitaH / viharannanyadA'nyatara pratimApratipannaH kAyotsargavyavasthito vasantapure tayA devalokacyutayA zreSThiduhitrAparadArikAmadhyagatayA ramantyai (mamANayai ) pa mama bharttetyevamukte satyanantarameva tatsannihitadevatayA'rddhatrayodazakoTiparimANA zobhanaM vRtamanayeti bhaNilA hiraNyavRSTirmuktA, tAM ca hiraNyavRSTiM rAjA gRhNan devatayA sarpAdyutthAnato vidhRto'bhihitaM ca tayA yathA - etaddhiraNyajAtamasA dArikAyAH nAnyasya kasyacidityatastatpitrA sarva saMgopitam ArdrakakumAro'pyanukU lopasarga itimatvA'zvevAnyatra gataH, gacchati ca kAle dArikAyA varakAH samAgacchanti, pRSTau ca pitarau tayA - kimeSAmAgamanaprayojanaM ?, kathitaM ca tAbhyAM yathaite tava varakA iti, tatastayoktaM tAta / sakRtkanyAH pradIyante nAnekazaH, dattA cAhaM tasmai yatsaMbandhi hiraNyajAtaM bhavadbhigRhI~ta, tataH sA pitrAjbhANi kiM tvaM taM jAnISe 1, tayoktaM tatpAdagatAbhijJAnadarzanato jAnAmIti, tadevamasau tatparijJAnArthaM sarvasya bhikSArthino bhikSAM dApayituM nirUpitA, tato dvAdazabhirvaSairgataiH kadAciccAsau bhavitavyatAniyogena tatraiva viharan samAyAtaH pratyabhijJAtazca tathA tasAdacihnadarzanataH, tato'sau dArikA saparivArA tatpRSThato jagAma, ArdrakakumAro'pi devatAvacanaM smaraMstathAvidhakarmodayAccAvazyaMbhAvibhavitavyatAniyogena ca pratibhagnastayA sArddhaM bhunakti bhogAn putrazcotpannaH, | punarArdrakakumAreNAsAvabhihitA - sAmprataM te putro dvitIyaH ahaM ca khakAryamanutiSThAmi, tayA sutavyutpAdanArthaM karpAsakarttanamArabdhaM, pRSTA cAsau bAlakena - kimambaitadbhavatyA prArabdhamitarajanAcaritaM 1, tato'sAvavocad - yathA tava pitA pratrajitukAmaH tvaM cAdyApi zizurasamartho'rthArjane tato'hamanAthA strIjanocitenAnindyena vidhinA''tmAnaM bhavantaM ca kila pAlayiSyAmItyetadAlocyedamArabdha| miti / tenApi bAlakenotpannapratibhayA tatkarttitasUtreNaiva kAyaM maddho yAsyatIti manmanabhASiNopaviSTa evAsau pitA pariveSTitaH, tenApi cintitaM - yAvanto'mI bAlakakRtaveSTanatantavastAvantyeva varSANi mayA gRhe sthAtavyamiti, nirUpitAca tantavo yAvad dvAdaza tAvantyeva varSANyasau gRhavAse vyavasthitaH, pUrNeSu ca dvAdazasu saMvatsareSu gRhAnirgataH pravrajitazceti / tato'sau sUtrArthaniSpanna ekAkivihAreNa viharan rAjagRhAbhimukhaM prasthitaH, tadantarAle ca tadrakSaNArthaM yAni prAk pitrA nirUpitAni paJca rAjaputrazatAni tasmi | navena naSTe rAjabhayAdvailakSyAcca na rAjAntikaM jagmuH, tatrATavIdurge cauryeNa vRttiM kalpitavantaH, taizvAsau dRSTaH pratyabhijJAtaca, te ca tena pRSTAH - kimiti bhavadbhirevaMbhUtaM karmAzritaM 1, taizca sarva rAjabhayAdikaM kathitam, ArdrakakumAravacanAcca saMbuddhAH pravrajitAzca / tathA rAjagRhanagarapraveze gozAlako hastitApasAH brAhmaNAtha vAde parAjitAH / tathA''rdrakakumAradarzanAdeva hastI bandhanAdvimuktaH, te ca hastitApasAdaya ArdrakakumAradharmakathAkSiptA jinavIrasamavasaraNe niSkrAntAH / rAjJA ca viditavRttAntena mahAkutUhalApUrita| hRdayena pRSTo-bhagavan ! kathaM khaddarzanato hastI nirargalaH saMvRtta iti ?, mahAn bhagavataH prabhAva ityevamabhihitaH sannArdrakakumAro'navIt navamagAthayottaraM na duSkarametadyabharapAzairvaddhamattavAraNasya vimocanaM vane rAjan ! etatu me pratibhAti duSkaraM yacca tatrAvalitena tantunA baddhasya mama pratimocanamiti / snehatantavo hi jantUnAM durucchedA bhavantIti bhAva: / gatamArdrakakathAnakam nAma niSpannanikSepaca / tadanantaraM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM taccedam " purAkaDaM adda ! imaM suha, megaMtayArI samaNe purAsI / se bhikkhugo uvaNesA aNege, Aiksvatihi puDho vitreNaM // 1 // sA''jIviyA paTThavitA'thireNaM, sabhAgao gaNao bhikkhumajjhe / AikkhamANo bahujannamatthaM, na saMghayAtI avareNa putraM // 2 // egaMtamevaM aduvA Si ihi, do'vaNNamannaM na sameti jamhA / sUtraM yathA gozAlakena sArddhaM vAdo'bhUdArdrakakumArasya tathA'nenAdhyayanenopadizyate, taM ca rAjaputrakamArdrakakumAraM pratyekabuddhaM bhagavatsamIpamAgacchantaM gozAlako'bravIt -- yathA he Ardraka ! yadahaM bravImi tacchRNu - 'purA' pUrvaM yadanena bhavattIrthakRtA kRtaM tavedamiti darzayati - ekAnte janarahite-pradeze carituM zIlamasyetyekAnta cArI, tathA zrAmyatIti zramaNaH purA''sI tapazvaraNodyuktaH, sAmprataM / tUyaistapazcaraNavizeSairnirbhatsito mAM vihAya devAdimadhyagato'sau dharmaM kila kathayati, tathA 'bahUn' bhikSUn 'upanIya' prabhUtazi vyaparikaraM kRtvA bhavadvidhAnAM ca mugdhajanAnAmidAnIM pRthak pRthagvistareNAcaSTe dharmamiti zeSaH // 1 // punarapi gozAlaka eva 'sAjIvie' tyAdyAha, yeyaM bahujanamadhyagatena dharmadezanA yuSmadguruNA''rabdhA sA''jIvikA prakarSeNa sthApitA prasthApitA, ekAkI viharaMllokikaiH paribhUyata itimatkhA lokapaktinimittaM mahAn parikaraH kRtaH, tathA cocyate- "chatraM chAtraM pAtraM vastraM yaSTiM ca carcayati bhikSuH / veSeNa parikareNa ca kiyatA'pi vinA na bhikSApi // 1 // " tadanena dambhapradhAnena jIvikArthamidamAkhdhaM / kiMbhUtena :- asthireNa, pUrvaM hAyaM mayA sArddhamekAkyantaprAntAzanena zUnyArAmadevakulAdau vRttiM kalpitavAt na ca tathAbhUtamanuSThAnaM For Private Personal Use Only 6 ArdrakA dhyayana. / / 388 / /
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAne 2 zrutaska ndhe zIlAGkIyAvRttiH // 389 // sUtrakRtAGge 2 zrutaska - ndhe zIlAzrIyAvRttiH 390 // 260 sikatAkavalava bhirAkhAdaM yAvajjIvaM kartumalam ato mAM vihAyAyaM bahUn ziSyAn pratAryaivaMbhUtena sTATopena viharatItyataH kartavye 'asthiraH' capalaH, pUrvacaryAparityAgenAparakalpasamAzrayAt, etadeva darzayati - 'sabhAyAM gataH' sadevamanujaparSadi vyavasthito 'gaNao'tti gaNazo bahuzo 'nekaza itiyAvat bhikSUNAM madhye 'gato' vyavasthita AcakSANo bahujanebhyo hitaH artho bahujanyo'rthastamartha bahujana hitaM kathayan viharati, etaccAsyAnuSThAnaM pUrvApareNa na saMdhate, tathAhi yadi sAmpratIyaM vRttaM prAkAratrayasiMhAsanAzokavRkSabhAmaNDalacAmarAdikaM mokSAGgamabhaviSyattato yA prAktanyekacaryA kezabahulA'nena kRtA sA klezAya kevalamasyeti, yadi sA karmanirjaraNahetukA paramArthabhUtA tataH sAmpratAvasthA parapratArakatvAddambhakalpetyataH pUrvottarayoranuSThAnayoH - maunatra ti kadharmadezanArUpayoH | parasparato virodha iti // 2 // apica - yadyekAntacAritvameva zobhanaM pUrvamAzritatvAt tataH sarvadA'nyanirapekSaistadeva kartavyam, atha cedaM sAmprataM mahAparivAravRtaM sAdhuM manyase tatastadevAdAvapyAcaraNIyamAsId, apica dve adhyete chAyAtapavadatyanta virodhinI vRtte naikatra samavAyaM gacchataH, tathA yadi maunena dharmastataH kimiyaM mahatA prabandhena dharmadezanA 1, athAnayaiva dharmastataH kimiti pUrva maunavratamanenAlalambe ?, yasmAdevaM tasmAtpUrvottaravyAhatiH / tadevaM gozAlakena paryanuyukta ArdrakakumAraH zlokapazcArddhanottaradAnAyAhaiha ca aNAgataM vA, egaMtamevaM paDisaMdhayAti // 3 // samicca logaM tasthAvarANaM, khemaMkare samaNe mAhaNe vA / AmANovi sahassamajjhe, egaMtayaM sArayatI tahace // 4 // dhammaM kahaMtassa u Natthi doso, tassa daMtassa jiniMdiyassa / bhAsAya dose ya vivajjagassa, guNe ya bhAsAya Nisevagassa // 5 // mahavae paMca aNuvae ya, taheba paMcAsava saMvare y| viratiM ihassAmaNiyaMmi panne, lavAvasakI sabhaNetibemi // 3 // sUtraM 'pUrva' pUrvasminkAle yanmaunavratikatvaM yA caikacaryA tacchadmasyatvAd ghAtikarmacatuSTayakSayArtha, sAmprataM yanmahAjanaparivRtasya dharmadezanA | vidhAnaM tatprAgbaddhabhavopagrAhikarmacatuSTayakSapaNodyatasya vizeSatastIrthakaranAmno vedanArtha aparAsAM cocairgotrazubhAyurnAmAdInAM zubhaprakRtInAmiti / yadivA pUrva sAmpratamanAgate ca kAle rAgadveparahitatvAdekatva bhAvanAnatikramaNAJcaikatvamevAnupacaritaM bhagavAna zeSajanahitaM dharma kathayan pratisaMdadhAti, na tasya pUrvottarayoravasthayorAzaMsArahitatvAdbhedosti, ato yaducyate bhavatA - pUrvottarayoravasthayorasAGgatyaM | tat pravata iti // 3 // syAdetaddharmadezanayA prANinAM kacidupakAro bhavatyuta neti ?, bhavatItyAha- 'samicca loya' mityAdi, samyagayathAvasthitaM 'lokaM' paidravyAtmakaM 'matvA' avagamya kevalAlokena paricchidya trasyantIti trasA:- trasanAmakarmodayA dvIndriyAdayaH, | tathA tiSThantIti sthAvarAH - sthAvaranAmakarmodayAtsthAvarAH pRthivyAdayasteSAmubhayeSAmapi jantUnAM 'kSemaM zAntiH rakSA tatkaraNazIlaH kSemaMkaraH zrAmyatIti zramaNo- dvAdazaprakArataponiSTatadehaH, tathA mA haNatti pravRttiryasyAsau mAhano brAhmaNo vA sa evaMbhUto 'nirma| mo' rAgadveSarahitaH prANihitArtha na lAbhapUjAkhyAtyarthaM dharmamAcakSANo'pi prAgvat chadmasthAvasthAyAM maunavratika iva vAksaMyata eva utpannadivyajJAnatvAdbhASAguNadoSavivekajJatayA bhASaNenaiva guNAvApteH, anutpannadivyajJAnasya tu maunatratikatveneti, tathA devAsura| naratiryaksahasramadhye'pi vyavasthitaH paGkAdhArapaGkajava ttadoSavya saGgAbhAvAnmamatvavirahAdAzaMsAdoSavikalatvAdekAntamevAsau 'sArayati' prakhyAtiM nayati sAdhayatItiyAvat / nanu caikAki parikaropetAvasthayorasti vizeSaH, pratyakSeNaivopalabhyamAnatvAt satyam, | asti vizeSo vAhyato na tvAntarato'pi, darzayati- 'tathA' prAgvadarcA-lezyA zukladhyAnAkhyA yasya sa tathArcaH, yadivA arcA-zarIraM tacca prAgvadyasya sa tathArca:, tathAhi--asAvazokAdyaSTaprAtihAryopeto'pi notsekaM yAti nApi zarIraM saMskArAyattaM vidadhAti, sa hi bhagavAnAtyantikarAgadvepaprahANAdekAkyapi janaparivRto'pyekAkI, na tasya tayoravasthayoH kazcidvizeo'sti, tathA coktam- "rAgadveSau vinirjitya, kimaraNye kariSyasi 1 / atha no nirjitAvetau, kimaraNyekariSyasi 1 // 1 // " ityato bAmanaGgamAntarameva kaSAyajayAdikaM pradhAnaM kAraNamiti sthitam // OM // apagatarAgadveSasya prabhASamANasyApi doSAbhAvaM darzayitumAha-tasya bhagavato'pagataghanaSA| tikalaGkasyotpannasakala padArthAvirbhAvijJAnasya jagadabhyuddharaNapravRttasyaikAntaparahitapravRttasya svakAryanirapekSasya dharma kathayato'pi | tuzabdasyApizabdArthatvAt nAsti kazvidoSaH / kiMbhUtasyetyAha- kSAntasya kSAntisaMpannasyAnena krodhanirAsamAha, tathA 'dAntasya' upazAntasyAnena tu mAnavyudAsaM, tathA jitAni svaviSayapravRttiniSedhene ndriyANi yena sa jitendriyo vazyendriyo'nena tu lobhanirAsamAcaSTe, mAyAyAstu lobhanirAsAdeva nirAso draSTavyaH, tanmUlatvAttasyAH, bhASAyA doSA-asatyAsatyAmRSAkarkazAsabhya zabdoccAraNAdayastadvivarjakasya - tatparihartustathA bhASAyA ye guNA - hitamitadezakAlAsaMdigdhabhASaNAdayastaniSeva kasya sato bruvato'pi nAsti doSaH, chadmasthasya hi bAhulyena maunavratameva zreyaH samutpannakevalasya tu bhASaNamapi guNAyeti // 5 // kiMbhUtaM dharmamasau kathayatItyAha- 'mahatrae paMce' tyAdi, mahAnti ca tAni vratAni - prANAtipAta viramaNAdIni tAni ca sAdhUnAM prajJApitavAn paJcApi tadapekSayA'NUni - laghUni vratAni aNuvratAni paJcaiva tAni zrAvakAnuddizya prajJApitavAn paJcAzravAn| prANAtipAtAdirUpAn karmaNaH pravezadvArabhUtAn tatsaMvaraM ca saptadazaprakAraM saMyamaM pratipAditavAn, saMvaravato hi viratirbhavatItyato viratiM ca pratipAditavAn cazabdAttatphalabhUtau nirjarAmokSau ca, 'iha' asminpravacane loke vA zramaNabhAvaH zrAmaNyaM - saMpUrNasaMyamastasmin vA vidheye mUlaguNAn mahAvratANuvratarUpAn tathottaraguNAn -saMvara ciratyAdirUpAn 'pUrNe' kRtsne saMyame vidhAtavye 'prAjJa' For Private Personal Use Only 6 ArdrakA dhyayana. // 389 // 6 ArdrakA dhyayana. // 390 //
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ 261 |6jaanekaa iti vA kacitpAThaH, prajJAvAnetatpratipAditavAniti / kiMbhUto'sau ?-lavaM-karma tasmAd 'avasakAi'tti avasarpaNazIlo'vasappI zrAmyatIti zramaNaH-tapazcaraNayukta ityetadahaM bravImi, svayameva ca bhagavAnpaJcamahAvratopapanna indriyanoindriyagupto viratazcAsau | 18 lavAvasapI san khato'nyeSAmapi tathAbhUtamupadezaM dattavAnityetad bravImIti / yadivA''rdrakakumAravacanamAkAsI gozAlakasta-11 tpratipakSabhUtaM artha vaktukAma idamAha-ityetadvakSyamANaM yadahaM bravImi tacchRNu! khamiti // 6 // yathApratijJAtamevAha gozAlakaHsIodagaM sevau bIyakAyaM, AhAyakammaM taha itthiyaao| egaMtacArissiha amha dhamme, tavassiNo NAbhisameti pAvaM // 7 // sItodagaM vA taha bIyakAyaM, AhAyakammaM taha itthiyaao| eyAiM jANaM paDisevamANA, agAriNo assamaNA bhavaMti // 8 // siyA ya bIodaga itthiyAo, paDisevamANA samaNA bhavaMtu / agAriNo'vI samaNA bhavaMtu, sevaMti u taM'vi tahappagAraM // 9 // je yAvi bIodagabhoti bhikkhU , bhikkhaM vihaM jAyati jiiviytttthii| te NAtisaMjogamavippahAya, kAyovagA gaMtakarA bhavaMti // 10 // || bhavajedamudrAhi-parArtha pravRttasyAzokAdiprAtihAryaparigrahastathA ziSyAdiparikaro dharmadezanA ca na doSAyeti yathA tathA'sAkamapi siddhAnte yadetadvakSyamANaM tanna doSAyeti / zItaM ca tadudakaM ca zItodakam-aprAsukodaka tatsevana-paribhogaM karotu, 1 tathA bIjakAyopabhogamAdhAkarmAzrayaNaM strIprasaGgaM ca vidadhAtu, anena ca khaparopakAraH kRto bhavatItyasadIye dharma prAttava 'ekA |ntacAriNaH ArAmodyAnAdivekAkivihArodyatasya tapakhino 'nAbhisameti' na saMbandhamupayAti 'pApam' azubhakarmeti, idamuktaM sUcaka.61 bhavati-etAni zItodakAdIni yadyapIpatkarmabandhAya tathApi dharmAdhAraM zarIraM pratipAlayata ekAntacAriNastapakhino candhAya na 161 sUtrakRtAGge bhavantIti // 7 // etatpariha kAma Aha-'sItodaga'mityAdi, 'etAni prAgupanyastAni apAtukodakaparibhogAdIni prati-18 2 zrutaska-18| sevanto'gAriNo-gRhasthAste bhavanti azramaNAzca-apravajitAzcaivaM jAnIhi, yataH-'ahiMsA satyamasteyaM, brahmacaryamalubdhatA' ityetta- dhyayana. ndhe zIlA- |cchramaNalakSaNaM, taccaiSAM zItodakabIjA''dhAkarmastrIparibhogavatAM nAstItyataste nAmAkArAbhyAM zramaNA na paramArthAnuSThAnata iti // 8 // kIyAvRttiH punarapyAka evaitaddUSaNAyAha-syAdetadbhavadIyaM mataM-yathA te ekAntacAriNaH kSutpipAsAdipradhAnatapazcaraNapIDitAca tatkathaM te na // 39 // tapasvina ityetadAzavAIka Aha-yadi bIjAdyupabhogino'pi zramaNA ityevaM bhavatA'bhyupagamyate evaM tarkhagAriNo'pi-gRhasthAzramaNA bhavantu, teSAmapi dezikAvasthAyAmAzaMsAvatAmapi niSkiJcanataryakAkivihArivaM kSutpipAsAdipIDanaM ca saMbhAvyate / ata Aha'sevaMti u' turavadhAraNe sevantyeva 'te'pi gRhasthAstathAprakAramekAkivihArAdikamiti // 9 // punarapyAIko cIjodakAdibhojinA doSAbhidhitsayA''ha-'je yAvI'tyAdi, ye cApi 'bhikSavaH' prabajitA bIjodakabhojinaH santo dravyato pramacAriNo'pi || bhikSAM cATanti jIvitArthinaste tathAbhUtA 'jJAtisaMyoga' khajanasaMvandhaM viprahAya'tyakkhA kAyAn kAyeSu vopagacchantIti kAyopagAstadupamaIkArambhapravRttakhAt saMsArasyAnantakarA bhavantIti, idamuktaM bhavati-kevalaM khIparibhoga eva taiH parityakto'sAvapi / dravyataH, zeSeNa tu bIjodakAdyupabhogena gRhasthakalpA eva ve, yattu bhikSATanAdikamupanyastaM teSAM tadgRhasthAnAmapi keSAJcitsaMbhA| vyate, naitAvatA zramaNabhAva iti // 10 // adhunaitadAdaye gozAlako'paramuttaraM dAtumasamartho'nyatIrthikAnsahAyAn vidhaay|| // 39 // solluNThamasAraM vaktukAma Aha imaM vayaM tu tuma pAukudha, pAvAiNo garihasi saba eva / pAvAiNo puDho kiyaMtA, sayaM sayaM diTTi kareMti pAu // 11 // te annamannassa u garahamANA, akkhaMti bho samaNA mAhaNA ya / sato ya asthI asato ya NatthI, garahAmo diDhi Na garahAmo kiMci // 12||nn kiMci rUveNa'bhidhArayAmo, sadihimaggaM tu karamu pAuM / magge ime kiTTie~ Aripahi, aNuttare sappurisehiM aMjU / / 13 // uDDe aheyaM tiriyaM disAsu, tasA ya je thAvara je ya pANA / bhUyAhisaMkAbhi duguMchamANA, No garahatI busimaM kiMci loe // 14 // (sU0) 'imAM' pUrvoktAM vAcaM tuzabdo vizeSaNArthaH kha 'prAduSkurvan' prakAzayan sarvAnapi prAvAdukAn 'gahasi' jugu-sase, yamA-1 tsarve'pi tIthikA bIjodakAdibhojino'pi saMsArozittaye pravarttante, te tu bhavatA nAbhyupagamyante, te tu prAvAdukAH pRthak pRthaka khIyAM khIyAM dRSTi-pratyekaM svadarzanaM kIrtayantaH 'prAduSkurvanti' prakAzayanti / yadivA zlokapazcArddhamAkakumAra Aha-sarve'pi | prAvAdukA yathAvasthitaM svadarzanaM prAduSkurvanti, tatprAmANyAca vayamapi svadarzanAvirbhAvanaM kurmaH, tathAhi-aprAsukena bIjodakAdiparibhogena karmabandha eva kevalaM na saMsAroccheda itIdamasadIya darzanam , evaM vyavasthite kAtra paranindA ko vA''tmotkarSa iti // 11 // kiM ca-'te aNNamaNNassetyAdi, 'te' prAvAdukAH 'anyo'nyasya' paraspareNa tu svadarzanapratiSThAzayA paradarzanaM gaha|mANAH khadarzanaguNAnAcakSate, tuzabdAtparasparato vyAhatamanuSThAnaM cAnutiSThanti, te ca 'zramaNA' nigrandhAdayo 'brAhmaNA'dvijAtayaH sarve'pyete vakaM pakSaM samarthayanti parakIyaM ca dakSayanti / tadeva pazcArddhana darzayati-'khata' iti khakIye pakSe svAbhyupagame'sti puNyaM tatkArya ca svargApavargAdikamasti, avatazca-parAbhyupagamAca nAsti puNyAdikamityevaM sarve'pi tIthikAH parasparavyAghAtena pravRttAH, ato vayamapi yathAvasthitatatvaprarUpaNato yuktivikalakhAdekAntadRSTiM 'garhAmo'jugupsAmona basAvekAnto hiNa bhAripahi, aNUttara chamANA, No gara sarvAnapi prAvAkAnta, te tu prAvAdukA Aha sarve'pi
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 E6seese sUjhatA yathAvasthitatatvAvirbhAvako bhavatIti, evaM ca vyavasthite tattvakharUpaM vayamAcakSANA na kaMcidharhAmaH kANakuNTodghaTTanAdiprakAreNa, || ArdrakA2 -18 kevalaM svaparavarUpAvirbhAvanaM kurmo, na ca vastukharUpAvirbhAvane parApavAdaH, tathA coktam-'netranirIkSya bilakaNTakakITasarpAn , dhyayana, ndhe zIlA-1 samyak pathA bajeti tAnparihatya sarvAn / kujJAnakuthutikumArgakudRSTidoSAn , samyagvicArayata ko'tra parApavAdaH // 1 // " ityaadi| kIyA vRttiH yadivaikAntavAdinAmeva-astyeva nAstyeva nityamevAnityameva sAmAnyameva vizeSA evetyAdyabhyupagamavatAmayaM-parasparagar2yAkhyo dopo, 19 18 nAsmAkamanekAntavAdinAM, sarvasyApi sadasadAdeH kathaJcidabhyupagamAt / etadeva zlokapazcArddhana darzayati-'svata' iti, khdrvyksse||392|| 18kAlabhAvarasti, tathA 'parata' iti paradravyAdibhirnAstItyevaM parAbhyupagamaM dUpayanto garhAmo'nyAnekAntavAdinaH, tatsvarUpanirUpaNa-18 sastu rAgadvepavirahAnna kizcidrhAma iti sthitam / / 12 // etadeva spaSTataramAha-na kazcana zramaNaM brAmaNaM vA svarUpeNa-jugupsitAGgAvayavoghaTTanena jAtyA talliGgagrahaNodghahanena vA 'abhidhArayAmo' garhaNAyuyoghaTTayAmaH, kevalaM 'svadRSTimArga' tadabhyupagataM darzanaM 'prAduSkurmaH' prakAzayAmaH, tadyathA-"bramA lUnazirA haridRzi sarugvyAluptazizno haraH, sUryo'pyullikhito'nalo'pyakhilabhuka somaH kalaGkAGkitaH / svAtho'pi visaMsthulaH khalu vapuHsaMsthairupasthaiH kRtaH, sanmArgaskhalanAdbhavanti vipadaH prAyaH prabhUNAmapi ||1||"ityaadi / etacca taireva khAgame pApaThyate vayaM tu zrotAraH kevalamiti / ArdrakakumAra eva parapakSaM dUSayitA svapakSasAdhaMI nArtha zlokapazcArddhanAha-ayaM 'mArgaH panthAH samyagdarzanAdikaH 'kIrtito' vyAvarNitaH, kaiH ?-'AryaiH' sarvajJaistyAjyadharmadUrava- | // 392 // tibhiH, kiMbhUto dharmo ?-nAmAduttaraH-pradhAno vidyata ityanuttaraH pUrvAparAvyAhatakhAdyathAvasthitajIvAdipadArthasvarUpanirUpaNAcca, ___1 bajata pra. kriyA'bhivyAhAre tapratyayaH laGkA / 2 kANakuNTAdi / kimUtairAH 1-santazca te puruSAzca satpuruSAstaizcatustriMzadatizayopetaigavirbhUtasamastapadArthAvirbhAvakadivyajJAnaH, kiMbhUto mArgoM ?'aMjU vyaktaH nirdoSatvAtprakaTaH RjurvA vakAntaparityAgAdakuTila iti / / 13 / / punarapi saddharmakharUpanirUpaNAyAha-'uhuM aheyamityAdi, UrdhvamadhastiryakSvevaM sarvAsvapi dikSu prajJApakApekSayA bhAvadigapekSayA vA tAsu ye vasA ye ca sthAvarAH prANinaH cazabdo svagatAnekabhedasaMsUcakI, 'bhUtaM' sadbhUtaM tathyaM tatrAbhizaGkayA-tathyanirNayena prANAtipAtAdikaM pAtaka jugupsamAno gahamANo vA yadivA bhUtAbhizaGkayA prANyupamardazaGyA sarvasAvadyamanuSThAnaM jugupsamAno naivAparalokaM kazcana 'garhati' nindati 'busimati saMyamavAniti / tadevaM rAgadveSaviyuktasya vastusvarUpAvirbhAvane na kAcidgati, atha tatrApi gardA bhavati na targhaSNo'gniH zItamudakaM viSaM mAraNAtmakamityevamAdi kizcidvastukharUpamAvirbhAvanIyamiti // 14 // sa evaM gozAlakamatAnusArI trairAziko nirAkRto punaranyena prakAreNAha cheeseaeeeeeeeseserce . sapanAGge zulaka ArdrakAdhyayana. kIyAvRttiH AgaMtagAre ArAmagAre, samaNe u bhIte Na uveti vAsaM / dakkhA husaMtI bahave maNussA, UNAtirisA ya lavAlavA ya // 15 // mehAviNo sikkhiya buddhimaMtA, suttehi atthehi ya NicchayannA / puJchisu mA Ne aNagAra ane, iti saMkamANo Na uveti tattha // 16 ||nno kAmakicA Na ya bAlakicA, rApAbhiogeNa kuo bhaeNaM / viyAgareja pasiNaM navAvi, sakAmakiceNiha AriyANaM // 17 // gaMnA ca tatthA aduvA agaMtA, viyAgarajA samiyAsupanne / aNAriyA daMsaNao paritsA, iti saMkamANoNa uveti tattha // 18 // (sa.) sa vipratipatraH sannAIkamevamAha-yo'sau bhavatsaMbandhI dIrthakaraH sa rAgadveSabhayayuktaH, tathAhi-asAvAgantukAnAM-kArpaTikAdInAmagAramAgantAgAraM tathA''rAme'gAramArAmAgAraM tatrAsau 'zramaNo' bhavattIrthakaraH, tuzabda evakArArthe, bhIta evAsau tadapa- dhvaMsanabhayAt 'tatra' AgantAgArAdau 'na vAsamupaiti' na tatrAsanasthAnazayanAdikAH kriyAH kurute / kiM tatra bhayakAraNamiti cittadAha 'dakSAH' nipuNAH prabhUtazAstravizAradAH, huzabdo yasAdarthe, yasAdahavaH santi manuSyAH tasmAdamau tadbhIto na vAsaM tatra mamupaiti na tatra vAsamAtiSThate / kiMbhUtAH ? 'nyUnAH' svato'vamA hInA jAtyAdyatiriktA vA tAbhyAM parAjitasya mahAzchAyAnaMza iti / tAneva vizinaSTi lapantIti lapA vAcAlAH ghoSitAnekatarkavicitradaNDakAH tathA alapA-maunavratikA niSThitayogAH guDikAdiyuktA vA yazAdabhidheyaviSayA vAgeva na pravartate tatastadbhayenAsau yuSmattIrthakadAgantAgArAdau nai bajatIti 8/ // 15 / / punarapi gozAlaka evAha-'mehAviNo' ityAdi, medhA vidyate yeSAM se medhAvino-grahaNadhAraNasamarthAH, tathA'cAryAdeH samIpe zikSA grAhitAH zikSitAH tathotpattikyAdicaturvidhabujhyupetA buddhimantaH, tathA 'sUtre' sUtraviSaye vinizcayajJAH tathA artha-18 vipaye ca nizcayajJA yathAvasthitasUtrArthavedina ityarthaH / te caivabhUtAH sUtrArthaviSayaM mA praznaM kAryuranye'nagArA eke kecanetyevamasau zaGkamAna:-teSAM vibhyatra 'tatra' tanmadhye upaiti-upagacchatIti, tatazca na RjurmArgaH, iti bhayayuktakhAttasya, tathA mlecchaviyaM galA| na kadAciddharmadezanAM ca karoti, Aryadeze'pi na sarvatra apitu kutracidevetyato viSamaSTikhAdrAgadveSavayaMsAviti // 16 // etadgozAlakamataM parihatukAma Ardraka Aha-sa hi bhagavAnprekSApUrvakAritayA nAkAmakRtyo bhavati, kamanaM kAma:-icchA na kAmo'kAmastena kRtyaM kartavyaM yasyAsAvakAmakRtyaH, sa evaMbhUto na bhavati, anicchAkArI na bhavatItyarthaH, yo khaprekSApUrvakAritayA parvate // 393 / / Massagdad eceaesesed // 393 //
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zolA kIyAkRtiH // 394 // 263 | so'niSTamapi svaparAtmanornirarthakamapi kRtyaM kuvata, bhagavAMstu sarvajJaH sarvadarzI parahitaikarataH kathaM svaparAtmanornirupakArakamevaM kuryAt, tathA ca bAlasyeva kRtyaM yasya sa bAlakRtyo, na cAsau bAlavadanAlocitakArI, na parAnurodhAbhAvi gauravAddharmadezanA - | dikaM vidhatte apitu yadi kasyacidbhavya mantrasyopakArAya tadbhASitaM bhavati tataH pravRttirbhavati nAnyathA, tathA na rAjA| bhiyogenAsAM dharmadezanAdau kathaJcitpravartate, tataH kutastasya bhayena pravRttiH syAdityevaM vyavasthite kenacitkacitsaMzayakRtaM praznaM vyAgRNIyAd yadi tasyopakAro bhavati, upakAramantareNa 'na ca' naiva vyAgRNIyAd, yadivA'nuttarasu| gaNAM manaHparyAyajJAninAM ca dravyamanamaiva tannirNayasaMbhavAdato na vyAgRNIyAdityucyate / yadapyucyate bhavatA - yadi vItarAgo'sau | kimiti dharmakathAM karotIti cedityAzaGkayAha- 'svakAmakRtyena' khecchAcArikAritayA'sAvapi tIrthakRnAmakarmaNaH kSapaNAya na yathAkathaMcid, ato'sAvaglAna: 'iha' asminsaMsAre AryakSetre vopakArayogye, AryANAM sarvaheyadharmadUravartinAM tadupakArAya dharmadezanAM vyAgRNIyAdasAviti // 17 // kiMcAnyat- 'gaMte' tyAdi, sa hi bhagavAn parahitaikarato gakhApi vineyAsannamathavA'pyagalA | yathA yathA bhavyasancopakAro bhavati tathA tathA bhagavanto'nto dharmadezanAM viddhati, upakAre sati gatvA'pi kathayantyasati tu sthitA api na kathayantItyato na tepAM rAgadvepasaMbhava iti, kevalamAzuprajJa - sarvajJaH 'samatayA' samadRSTitayA cakravartidramakAdiSu pRSTo'pRSTo vA dharma vyAgRNIyAt 'jahA puNNassa katthai tahA tucchassa katthai' iti vacanAdityato na rAgadvepa sadbhAvastasyeti / yatpu| naranAryadezamasau na vrajati tatredamAha-anAryAH kSetrabhASAkarmabhirvahiSkRtA darzanato'pi pari-samantAditAH - gatAH prabhraSTA itiyAvat / tadevamasau bhagavAnityetatteSu samyagdarzanamAtramapi kathaJcinna bhavatItyAzaGkamAnastatra na vrajatIti / yadivA - aviparItadarzanAH- sAmpratakSiNo dIrghadarzanino na bhavantyanAryAH zakayatranAdayaH, te hi vartamAnamukhamevaikamaGgIkRtya pravartante na pAralaukikamaGgIkurvantyataH saddharmaparAcukheSu teSu bhagavAnna yAti na punastadveSAdibuddhayeti / yadapyucyate tvayA - ' yathA'nekazAstra vizAradaguDikAsiddhavidyA siddhAditIrthikaparAbhavabhayena na tatsamAje gacchatItyetadapi bAlapralapitaprAyaM yataH sarvajJasya bhagavataH samastairapi prAvAdurmukhamapyavalokayituM na zakyate vAdastu dUrotsAdita evetyataH kutastatparAbhavaH 1, bhagavAMstu kevalAlokena yatraiva khaparopakAraM pazyati tatraiva gatvA'pi dharmadezanAM vidhatta iti // 18 // punaranyena prakAreNa gozAlaka Aha jahA vaNie udayaTThI, Ayassa heDaM pagareti saMgaM / taUvame samaNe nAyapute, itheya meM hoti matI vipakkA / / 19 / / navaM na kujA vihuNe purANaM, cicA'maI tAi ya sAha evaM / eto vayA yaMbhavatitti vuttA, tassodahI samaNeti // 20 // samArabhate vaNiyA bhUyagAmaM, pariggahaM ceva mamAyamANA / te NAtisaMjogamavihAya, Ayassa heDaM pagaraMti saMgaM // 21 // visemiNo mehuNasaMpagADhA, te bhoyaNaTThA vaNiyA vayaMti // vayaM tu kAmesu ajjhovavannA, aNAriyA pemarasesu giddhA ||22|| AraMbhagaM ceva pariggahaM ca, aviussiyA pissiya AyadaMDA / nesiM ca me udaya jaM vayAsI, cauraMtaNaMtAya duhAya Neha // 23 // NegaMta NavaMtima odae po, vayaMti te do viguNodayaMmi / se udaya sAtimarNatapase, tamudayaM sAhayai tAi gAI // 24 // ahiMsayaM pANakaMpI, dhamme ThiyaM kammavivega heuM / tamAyadaMDehiM samAyaraMtA, abohIe te paDirUvameyaM // 25 // yathA vaNik kazcid 'udayArthI' lAbhArthI 'paNyaM' vyavahArayogyaM bhANDaM karpUrAgarukastUrikAmbarAdikaM gRhIkhA dezAntaraM galA vikrINAti, tathA 'Ayassa' lAbhasya 'hetoH' kAraNAnmahAjanasaGgaM vidhatte, tadupamo'yamapi bhavattIrthakaraH zramaNo jJAtaputra ityevaM 'me' mama matirbhavati, vitaka-mImAMsA veti // 19 // evamukte gozAlakenArdraka Aha- 'navaM na kujjA' ityAdi, yo'yaM bhavatA dRSTAnta pradarzitaH sa kiM sarvasAdharmyeNota dezataH ?, yadi dezatastato na naH kSatimAvahati, yato vaNigvat yatraivopacayaM pazyati tatraiva kriyAM vyApArayati na yathAkathaJcidityetAvatA sAdharmyamastyeva, atha sarvasAdharmyeNa tana yujyate, yato bhagavAn viditavedyatayA sAvadyAnuSThAnarahito 'navaM' pratyagraM karma na kuryAt, tathA 'vidhUnayati' apanayati purAtanaM yadbhavopagrAhi karma baddhaM, tathA tyaktvA 'amaniM' vimatiM 'trayI' bhagavAn sarvasya paritrANazIlo, vimatiparityAgena caivaMbhUta eva bhavatIti bhAvaH, tAyI vA mokSaM prati, ayavayamayapayacayatayaNaya gatAvityasya rUpaM, sa eva bhagavAnavAha - yathA vimatiparityAgena mokSagamanazIlo bhavatI| tyetAvatA ca saMdarbheNa brahmaNo - mokSasya vrataM brahmatratamityetaduktaM, tasmiMyokte tadarthe cAnuSThAne kriyamANe taspodayasyArthIlAbhArthI zramaNa iti bravImyahamiti // 20 // na caivaMbhUtA vaNija ityetadArdrakakumAro darzayitumAha-te hi vaNijazvaturdazaprakAramapi 'bhUtagrAmaM' jantusamUhaM 'samArabhante' tadupamardikAH kriyAH pravarttayanti krayavikrayArthaM zakaTayAnavAhanoTramaNDalikAdibhiranuSThAnairiti, tathA 'parigraha' dvipadacatuSpadadhanadhAnyAdikaM 'mamIkurvanti' mamedamityevaM vyavasthApayanti, te hi vaNijo 'jJAtibhiH' svajanaiH saha yaH saMyogastam 'avimahAya' aparityajya 'Ayasya' lAbhasya 'helo' nimittAdapareNa sArddha 'saGga' saMbandhaM kurvanti / bhagavAMstu SaDjIvarakSAparo'parigrahastya tasvajanapakSaH sarvatrAprativaddho dharmA''yamanveSayan gavApi For Private Personal Use Only 6 ArdrakA dhyayana. // 394 //
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 264 Sekseesese kRtAdharmadezanAM vidhatte, ato bhagavato vaNigbhiH sArdhaM na sarvasAdharmyamastIti // 21 // punarapi vaNijAM dopamudbhAvayannAha- AIkA* zrutaska-18'virosiNo'ityAdi, vittaM-dravyaM tadanveSTuM zIlaM yeSAM te vittaiSiNaH, tathA 'maithune' strIsaMparke 'saMpragADhA' adhyupapannAH, dhyayana. nyazIlA tathA te 'bhojanArtham ' AhArArtha vaNija itazcatazca brajanti vadanti vA / tAMstu vaNijo vayamevaM brUmo-yathate kAmeSvadhyupaDIyAvRttiH pannA-gRddhAH, anAryakarmakArikhAdanAryA rasepu ca-sAtAgauravAdiSu gRddhA-mUrchitAH, na tvevaMbhUtA bhagavanto'rhantaH, kathaM teSAM taiH | saha sAdharmyamiti ?, dUrata eva nirastapA katheti / / 22 // kiMcAnyat-'ArambhaM sAvadyAnuSThAnaM ca tathA parigrahaM ca 'avyutsRjya' aparityajya tasminnevArambhe krayavikrayapacanapAcanAdike tathA parigrahe ca-dhanadhAnyahiraNyasuvarNadvipadacatuSpadAdika hA nizcayena zritA-avabaddhA niHzritA vaNijo bhavanti, tathA''tmaiva daNDayatIti daNDo yeSAM te bhavantyAtmadaNDA asadAcArapravRtteriti, bhAvo'pi caipAM vaNijAM parigrahArambhavatAM sa udayo lAbho yadarthaM te pravRttAH yaM ca khaM lAbhaM vadasi sa teSAM 'caturantaH' caturgatiko yaH saMsAro'nantastasmai-tadartha bhavatIti, tathA duHkhAya ca bhavatIti, na cehAsAvekAntena tatpravRttasyApi bhavatIti S23 // etadeva darzayitumAha-'NegaMtiNacaMti ityAdi, ekAntena bhavatItyekAntikaH, tathA na, lAbhArtha pravRttasya viparyayasyApi | darzanAta , tathA nApyAtyantikaH sarvakAlabhAvI, tatkSayadarzanAt , sa teSAM udayo-lAbho'naikAntiko'nAtyantikazvetyevaM tadvido vadanti / tau ca dvAvapi bhAvau vigataguNodayau bhavataH, etaduktaM bhavati-kiM tenodayena lAbharUpeNa yo'nekAntiko'nAtyantikazca, 4 // 395 / / yazcAnarthAyeti / yazca bhagavataH 'se tasya divyajJAnaprAptilakSaNaH 'udayo' lAbho yo vA dharmadezanAvAptanirjarAlakSaNaH sa ca sAdiranantazca, tamevaMbhUtamudayaM prApto bhagavAnanyeSAmapi tathAbhUtamevodayaM 'sAdhayati' kathayati zlAghate vA / kiMbhUto bhagavAn ?-'tAyI 'ayavayapayamayacayatayaNaya gatA' vityasya daNDakaghAtoNinipratyaye rUpaM, mokSaM prati gamanazIla ityarthaH, trAyI vA AsannabhavyAnAM vANakaraNAt , tathA 'jJAtI' jJAtA:-kSatriyA jJAta vA vastujAtaM vidyate yasya sa jJAtI, viditasamastavedya ityarthaH / tadevabhUtena bhagavatA teSAM vaNijAM nirvivaikinAM kathaM sarvasAdharmyamiti 1 // 24 // sAmprataM devakRtasamavasaraNapamAvalIdevacchandakasiMhAsanAdhupabhogaM kurvanapyAdhAkarmakRtavasatiniSevakasAdhuvatkathaM tadanumatikRtena karmaNA'sau na lipyata ityetadgozAlakamatamAzaGyAhaasA bhagavAn samavasaraNAdyupabhogaM kurvannapyahiMsakaH, sa upabhogaM karoti, etaduktaM bhavati-na hi tatra bhagavato manAgapyAzaMsA pratibandho vA vidyate, samatRNamaNimuktAloSTakAJcanatayA tadupabhogaM prati pravRtteH, devAnAmapi pravacanodvibhAvayipRNAM kathaM nu nAma bhavyAnAM dharmAbhimukhaM pravRttiryathA syAdityevamarthamAtmalAbhArthaM tra pravartanAdato'sau bhagavAna hiMsakaH, tathA sarveSAM prajAyanta iti || prajA-jantavastadanukampI ca tAnsasAre paryaTato'nukampate bhagavAn tacchIlazcatamevaMrUpaM dharme'paramArthabhUte vyavasthitaM karmavivekahetubhUtaM bhavadvidhA AtmadaNDaiH samAcaranta-AtmakalpaM kurvanti vaNigAdibhirudAharaNaiH, etaccAbodheH-ajJAnasya pratirUpaM vartate, ekaM tAvadidamajJAnaM yatsvataH kumArgapravartana dvitIyaM caitatpratirUpamajJAnaM yadbhagavatAmapi jagadnyAnAM sarvAtizaya nidhAnabhUtAnAmitaraH samakhApAdanamiti // 25 / / sAmpratamArdrakakumAramapahastitagozAlakaM tato bhagavadabhimukhaM gacchantaM dRSTvA'pAntarAle zAkyaputrIyA bhikSava idamRcu:pinAgapiMDImavi viddha mUle, keha paejjA purise imetti / alAuyaM vAvi kumAragatti, sa lippatI pANivaheNa amhaM // 26 // ahavAvi viNa milakkhu sUle, pinnAgavuddhIi naraM pelaa| kumAragaM vAghi alAvu1 AdhAkarmakRtabasateniSedho yasya sa AdhAkarmakRtavasatiniSadhakaH / yaMti, na lippai pANivaheNa amhaM // 27 // purisaM ca vidrUNa kumAragaM vA, sUlaMmi keI pae jaaytee| ArdrakA2 zrutaska- pinnAya piMDaM satimAruhesA, buddhANa taM kappati pAraNAe // 28 // (sU0) zadhyayana. nthezIlAkIyAvRttiH yadetadvaNigdRSTAntadapeNana bAhyamanuSThAnaM kSitaM tacchobhanaM kRtaM bhavatA yato'tiphalguprAya bAhyamanuSThAnaM, Antarameva tvanuSThAna // 396 // saMsAramokSayoH pradhAnAGgam , asmasiddhati caitadeva vyAvayete, ityetadAkakumAra bho rAjaputra! bamavahitaH zRNu zrukhA cAvadhArayati bhaNivA te bhikSukA AntarAnuSThAnasamarthakamAtmIyasiddhAntAvirbhAvanAyedamAhuH-'pinnAge'tyAdi, 'piNyAkaH' khalastasya 'piNDi' bhinna tadacatanamapi sat kazcit saMbhrame mlecchAdivipaye kenacinazyatA prAvaraNaM khalopari prakSiptaM, tacca mlecchenAnveSTuM pravRttena purupodhyamiti makhA khalapiNDyA saha gRhItaM, tato'sau mleccho bamraveSTitAM tAM khalapiNDI puruSavujhyA zUle protAM pAvake pacet , tathA 'alAvukaM' tumbakaM kumArako'yamiti makhAjyAveva papAca, sa caivaM cittasya duSTatvAtprANivadhajanitena pAtakena lipyate asatsiddhAnte, cittamUlakhAcchubhAzubhavandhasyeti, evaM tAvadakuzalacittaprAmANyAdakurvamapi prANAtipAta prANighAtaphalena yujyate // 26 // amumeva dRSTAntaM vaiparItyenAha-athavApi satyapuruSa khalabukhyA kazcinmlecchaH zUle protamanau pacet , tathA kumArakaM ca lAbukabudhyA'mAveva pacet , na cAsau prANivadhajanitena pAtakena lipyate'smAkamiti // 27 // kiMcAnyat-'purisamityAdi, puruSa vA // 396 // 19 kumArakaM vA viddhA zUle kazcitpacet 'jAtatejasi' agrAvAruhya khalapiNDIyamiti makhA 'satI' zobhanAM, tadetaduddhAnAmapi / 'pAraNAya' bhojanAya 'kalpate' yogyaM bhavati, kimutApareSAm / , evaM sarvAsvavasthAkhacintitaM-manasA'saMkalpitaM karma cayaM na ga EKitcreetnecesciccorseseeteacotatoeverotioectrocester maNamaNimuktAlApahiMsakaH, samatikRtena karmaNAta devakRtasamA Seseseseseksee sUtrakRtAoM AGRO29202999999900
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1265 sUtraka. 6 makatA 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 397 // Taseseseseeseaesesesepeceseceisesecticesesecenesenseseceiveleseseseseservestrenes chatyasasiddhAnte, taduktam-"avijJAnopacitaM parijJAnopacitamIryApathika svapnAntikaM ceti karmopacayaM na yAti" // 28 // punarapi zAkya eva dAnaphalamadhikRtyAhasiNAyagANaM tu duve sahasse, je bhoyae Niyae bhikkhuyANaM / te punnakhadhaM sumahaM jiNittA, bhavaMti Aroppa mahaMtasattA // 29 // ajogarUvaM iha saMjayANaM, pAvaM tu pANANa pasajjha kAuM / ayohie doNhavi taM asAhu, vayaMti je yAvi paDissuNaMti // 30 // uDDe aheyaM tiriyaM disAsu, vinnAya liMgaM tsthaavraannN| bhUyAbhisaMkAi duguMchamANe, vade karejA va kuo viha'thI? // 31 // purisetti vinnatti na evamasthi, aNArie se purise tahA hu| ko saMbhavo? pinnagapiMDiyAe, vAyAvi esA vuiyA asaccA // 32 // vAyAbhiyogeNa jamAvahejA, No nArisaM vAyamudAharijA / aTThANameyaM vayaNaM guNANaM, No dikkhie bUya surAlameyaM // 33 // laddhe ahe aho eva tunbhe, jIvANubhAge suviciMtie va / puvaM samudaM avaraM ca puDhe, uloie pANitale Thie vA // 34 // jIvANubhAgaM suviciMtayaMtA, AhAriyA annavihIya sohiM / na viyAgare channapaopajIvi, eso'Nudhammo iha saMjayANaM // 35 // siNAyagANaM tu duve sahasse, je bhoyae niyae bhikkhuyANaM / asaMjae lohiyapANi se U, Niyacchati garihamiheva loe // 36 // snAtakA-bodhisatvAH, tuzabdAtpazcazikSApadikAdiparigrahaH, teSAM bhikSukANAM sahasradvayaM 'nije zAkyaputrIye dharme vyvsthitH| kazcidupAsakaH pacanapAcanAdyapi kRkhA bhojayet samAMsaguDadADimeneSTena bhojanena, te puruSA mahAsattvAH zraddhAlavaH puNyaskandhaM mahAntaM samAvarNya tena ca puNyaskandhenAropyAkhyA devA bhavantyAkAzopagA(mA.), sarvottamA devagatiM gacchantItyarthaH // 29 // tadevaM 6AIkAbuddhena dAnamUlaH zIlamUlazca dharmaH praveditaH, tad 'ehi Agaccha bauddhasiddhAnta pratipadyakhetyevaM bhikSukairabhihitaH sabhAkonA- dhyayana. kulayA dRSTyA tAnvIkSyovAcedaM vakSyamANamityAha-'ajogarUva'mityAdi, 'iTa' asin bhavadIye zAkyamate 'saMyatAnAM' | bhikSaNAM yaduktaM prAktadatyantenAyogyarUpam-aghaTamAnakaM, tathAhi-ahiMsArthamutthitasya triguptiguptasya paJcasamitisamitasya sataH | pravajitasya samyagajJAnapUrvikA kriyAM kurvato bhAvazuddhiH phalavatI bhavati, tadviparyastamatesvajJAnAvRtasya mahAmohAkulIkatAntarA matayA khalapurupayorapi vivekamajAnataH kutastyA bhAvazuddhiH 1, ato'tyaMtamasAmpratametaduddhamatAnusAriNAM yatkhalabukhyA puruSasya | zUlapotanapacanAdikaM, tathA buddhasya pinnAkabuddhyA pizitabhakSaNAnumatyAdikamiti / etadeva darzayati-prANAnAm-indriyAdInA| mapagamena tuzabdasyaivakArArthakhAtpApameva kRkhA rasasAtAgauravAdigRddhAstadabhAvaM vyAvarNayanti, etacca teSAM pApAbhAvavyAvarNanam | | 'ayodhyai' abodhilAbhArtha tayordvayorapi saMpadyate, ato'sAdhvetat / kayoddhayorityAha-ye badanti piNyAkabukhyA puruSapAke'pi |pAtakAbhAvaM, ye ca tebhyaH zRNvanti, etayoyorapi vargayorasAdhvetaditi / apica-nAjJAnAvRtamUDhajane bhAvazukhyA zuddhirbhavati, yadi ca syAtsaMsArasocakAdInAmapi tarhi karmavimokSaH syAt , tathA bhAvazuddhimeva kevalAmabhyupagacchatAM bhavatAM zirastuNDamuNDanapiNDapAtAdikaM caityakarmAdikaM cAnuSThAnamanarthakamApadyate, tasArvavidhayA bhAvazuddhyA zuddhirupajAyata iti sthitam // 30 // // 397 // parapakSaM dUpayitvA''kaH svapakSAvirbhAvanAyAha-UrdhvamadhastiryakSu yA dizaH prajJApakAdikAstAsu sarvAsvapi dikSu prasAnAM sthAvarANAM ca jantUnAM yatrasasthAvarakhena jIvaliGga-calanaspandanAGkurodbhavacchedamlAnAdikaM tadvijJAya ato 'bhUtAbhizayA'jIvopamardo'tra | bhaviSyatItyevaMbuddhA sarvamanuSThAnaM jugupsamAnaH-tadupamaI pariharan vadet kuryAdapyataH kuto'stIha-asminnevabhUte'nuSThAne kriyamANe procyamAne vA'smatpakSe yuSmadApAdito doSa iti // 31 // adhunA piNyAke puruSabuvA asaMbhavameva darzayitumAha-'purisetyAdi, tasyAM piNyAkapiNDyAM puruSo'yamityevamatyantajaDasyApi vijJaptireva nAsti, tassAdya evaM vakti so'tyantaM puruSastathAbhyupagamena huzabdasyaivakArArthatvena anArya evAsau yaH puruSameva khalo'yamitimakhA hate'pi nAsti doSa ityevaM vadet / tathAhi-kaH saMbhavaH pinnAkapiNDyAM puruSabuddherityato vAgapIyamIgasatyeti sacopaghAtakakhAt , tatazca niHzaGkaprahAryanAlocako nirvivekatayA bayate, tasAtpiNyAkakASThAdAvapi pravarttamAnena jIvopamaIbhIruNA sAzakena pravartitavyamiti // 32 // kizcAnyat-vAcAbhiyogo vAgabhiyogastenApi 'yad' yasmAdAvahetpApaM karma ato vivekI bhASAguNadoSajJo na tAdRzI bhASAmudAharet-nAbhidadhyAd, yata evaM tato'sthAnametadvacanaM guNAnAM, na hi pravrajito yathAvasthitArthAbhidhAyI etad 'udAraM' suSThu paristhUraM niHsAraM nirupapattikaM vacanaM brUyAt , tadyathA-piNyAko'pi purupaH puruSo'pi piNyAkaH, tathA'lAbukameva bAlako bAlaka eva vA'lAbukamiti // 33 // sAmpratamArdrakakumAra eva taM bhikSukaM yuktiparAjitaM santaM solluNThaM vibhaNiSurAha-'laddhe'ityAdi, aho yuSmAbhiratha-anantaraM evaMbhUtAbhyupagame sati labdho'rtho-vijJAnaM yathAvasthitaM tattvamiti, tathA'vagataH sucintito bhavadbhirjIvAnAmanubhAga:-karmavipAkastatpIDeti, tathaivaMbhUtena vijJAnena bhavatAM yazaH pUrvasamudramaparaM ca spRSTa, gatamityarthaH, tathA bhavadbhirevaMvidhavijJAnAvalokanenAvalokitaH pANitalastha ivAyaM loka iti aho! bhavatAM vijJAnAtizayo yaduta-bhavantaH piNyAkapuruSayorcAlAlAbukayorvA vizeSAnabhijJatayA pApasya karmaNo yathaitadbhAvAbhAvaM prAkalpitavanta iti // 34 // tadevaM parapakSaM dupayitA svapakSasthApanAyAha-maunIndrazAsanapratipannAH sarvajJokta // 34 // tadevaM parapApiNyAkapurupayo lAlAyukAnAvalokanenAvalokitA pa eyara
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 // 398 // mUtrakRnAGge mArgAnusAriNo jIvAnAmanubhAgam-avasthAvizeSa tadupamardaina pIDAM vA suSTu 'vicintayantaH' paryAlocayanto'mavidhau zuddhi- AIkA zam 'AhRtavantaH' svIkRtavanto dvicakhAriMzadoparahitena zuddhenAhAraNAhAraM kRtavanto na tu yathA bhavatAM pizitAyapi pAtrapatitaM na dhyayana, ndhe zIlA- doSAyeti / tathA 'channapadopajIvI' mAtRsthAnopajIvI san na byAgRNIyAd 'eSaH' anantarokto'nu-pazcAddharmo'nudharmastIrthakarA-15 kIyAvRttiHnuSThAnAdanantaraM bhavatItyanunA viziSyate, 'iha' asin jagati pravacane vA samyagyatAnAM saMyatAnA-satsAdhUnAM, na tu punarevaM-1 | vidho bhiSaNAmiti / yacca bhavadbhirodanAderapi prANyaGgasamAnatayA hetubhUtayA mAMsAdisArazyaM cocate tadavijJAya lokatIrthAntarIyamataM, tathAhi-prANyaGgatve tulye'pi kizcinmAMsa kiciccAmAMsamityevaM vyavahiyate, tadyathA-gokSIrarudhirAderbhakSyAmakSyavya vasthitiH, tathA samAne'pi strItve bhAryAsvasrAdI gamyAgamyavyavasthitiriti / tathA zuSkatarkadRSTyA yo'yaM prANyaGgakhAditi heturbha-18 18vatopanyasyate tadyathA-'bhakSaNIyaM bhavenmAMsaM, prANyaGgatvena hetunA / odanAdivadityevaM, kazcidAhAtitArkikaH // 1 // so'si ddhAnakAntikaviruddhadopaduSTakhAdapakarNanIyaH, tathAhi-niraMzavAdastunastadeva mAMsaM tadeva ca prANyaGgamiti pratijJArthaMkadezAsiddhaH, tadyathA-nityaH zabdo nityakhAd, atha bhinnaM prANyaGgaM tataH mutarAmasiddho, vyadhikaraNakhAd, yathA devadattasya gRhaM kAkasya kA. yAt , tathA'nekAntiko'pi vAdimAMsasyAbhakSyatvAt , atha tadapi kacitkadAcitkepAzcidbhakSyamiti cedevaM ca satyasthyAderabhakSyasgadanaikAntikalaM, tathA viruddhAvyabhicAryapi, yathA'yaM hetumAsasya bhakSyasaM sAdhayatyevaM buddhAsthnAmapUjyatvamapi / tathA lokavirodhinI ceyaM pratijJA, mAMsaudanayorasAmyAdRSTAntavirodhazcetyevaM vyavasthite yaduktaM prAg yathA buddhavAnAmapi pAraNAya kalpata etaditi, tadasAdhviti sthitam // 35 // anyadapi bhikSukoktamArdrakakumAro'nUdya kSayitumAha-'siNAyagANaM tu' ityAdi, 'snAtakAnAM' bodhisatvakalpAnAM bhikSUNAM nityaM yaH sahasradvayaM bhojayedityuktaM prAk tadrUpayati-asaMyataH san rudhiraktinapANiranAye isa gahIM' nindA jugupsApadavIM sAdhujanAnAmihaloka eva nizcayena gacchati paraloke cAnAryagamyAM gatiM yAtIti // 36 // evaM | tAvatsAvadyAnuSThAnAnumantraNAmapAtrabhUtAnAM yaddAnaM tatkarmabandhAyetyuktaM, kiMcAnpat thUlaM uranbhaM iha mAriyANaM, uddibhattaM ca pagappaesA / taM loNatelleNa uvakkhaDesA, sapippalIyaM pagaraMti maMsaM // 37 // taM bhuMjamANA pisitaM pabhUtaM, No gvalippAmo vayaM raeNaM / icevamAsu aNajadhammA, aNAriyA bAla rasesu giddhA // 38 // je yAvi muMjaMti tahappagAraM, sevaMti te pAvamajANamANA / maNaM na evaM kusalA karatI, vAyAvi esA vuiyA u micchA // 39 // sadhesi jIvANa dayaTThayAe, sAvajadosaM parivajAyaMtA / tassaMkiNo isiNo nAyaputtA, uhiTThabhattaM parivajayaMti // 40 // bhUyAbhisaMkAe~ duguMchamANA, sadhesi pANANa nihAya daMDaM / tamhA Na bhuMjaMti tahappagAraM, eso'Nudhammo iha saMjayANaM // 41 // niggaMdhadhammami imaM samAhiM, assi suThicA aNihe crejaa| buddhe muNI sIlaguNoSavee, accatthataM(o) pAuNatI silogaM // 42 // ArdrakumAra eva tanmatamAviSkurvatridamAha, 'sthUlaM' bRhatkAyamupacitamAMsazoNitamurabhram-UraNakamiha-zAkyazAsane bhikSukasaMghoddezena 'vyApAdya' ghAtayitvA tathoddiSTabhaktaM ca prakalpayitvA vikartya vA tamuranaM tanmAsaM ca lavaNatailAbhyAmupaskRtya pAcayitA sapippalIkamaparasaMskArakadravyasamanvitaM prakarSeNa bhakSaNayogyaM mAMsaM kurvantIti // 37 // saMskRtya ca yatkurvanti taddasUtrakRtAGge zayitumAha-'taM bhujamANA'ityAdi, 'tat' pizitaM zukrazoNitasaMbhUtamanAryA itra bhuJjAnA api prabhUtaM tadrajasA-pApena | ArdrakA2zrutaska- karmaNA na vayamupalipyAmaha ityevaM dhAopetAH procuH anAryANAmiva dharmaH-svabhAvo yeSAM te tathA anAryakarmakArikhAdanAryA bAlA dhyayana. ndhe zIlA- iva bAlA vivekarahitavAdrameSu ca-mAMsAdikeSu 'gRddhA' adhyupapannAH // 38 // ityetaca teSAM mahatenAyeti darzayatikIyAvRttiH ye cApi rasagauravagRddhAH zAkyopadezavarttinastathAprakAraM sthUlorabhrasaMbhUtaM ghRtalavaNamaricAdisaMskRtaM pizitaM 'bhuJjate ananti // 399|| zitenAryAH 'pApa' kalmaSamajAnAnA nirvivekinaH 'sevante' Adadate, tathA coktam-"hisAmUlamamedhyamAspadamalaM dhyAnasya raudrasya yadvIbhatsaM rudhirAvilaM kRmigRhaM durgadhi pUyAdim / zukrAsakprabhavaM nitAntamalinaM sadbhiH sadA ninditaM, ko bhute narakAya rAkSasasamo mAMsaM tadAtmadruhaH // 1 // " apica-"mAM sa bhakSayitA'bhutra, yasya mAMsamihAvyaham / etanmAMsasya mAMsalaM, pravadanti manISiNaH ||2||" tathA / "yo'tti yasya ca tanmAMsamubhayoH pazyatAntaram / ekasya kSaNikA tRptiranyaH prANairviyujyate // 3 // " (granthAgraM12000) tadevaM mahAdoSaM mAMsAdanamiti makhA yadvidheyaM taddarzayati-tadevaMbhUtaM mAMsAdanAbhilASarUpaM mana:-antaHkaraNaM 'kuzalA' nipuNA mAMsAzivavipAkavedinastanivRttiguNAbhinnAzca na kurvanti, tadabhilASAt mano nivartayantItyarthaH, AstAM tAvadbhakSaNa, vAgapyepA yathA 'na mAMsabhakSaNe dopa'ityAdikA bhAratyapyabhihitA-uktA mithyA, tuzabdAnmano'pi tadanumatyAdau na vidheyamiti, tanivRttau / cehaivAnupamA zlAghA'mutra ca svargApavargagamanamiti, tathA coktam-"zrutvA duHkhapamparAmatighRNAM mAMsAzinAM durgati, ye kurvanti // 399 // gubhodayena pirati mAMsAdanasyAdarAna / saddIrghAyurakSitaM gadarujA saMbhAvya yAsyanti te, matryedbhaTabhogadharmamatiSu svargApavargeSu ca ||2||"ityaadi / / 39 / / na kevala mAMsAdanameva parihAryam , anyadapi mumukSUNAM parihartavyamiti darzayitumAha-'savesimi-13 iseeeeectoeseeeeeeeeeeeeeeeee Reservesteacscnesels
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ 267 : "udiSTaM dAnAya parikalpita paddhata, tathA sarveSAM prANinAM daNDayatIta eSo'nudharmaH 'iha' a GeA tyAdi, sarveSAM jIvAnAM prANArthinAM, na kevalaM paJcendriyANAmeveti sarvagrahaNaM, 'dayArthatayA' dayAnimittaM sAvadhamArambha mahAnayaM doSa ityevaM makhA taM parivarjayantaH sAdhavastacchaMkino-doSazadinaH 'RSayo mahAmunayo 'jJAtaputrIyAH' zrImanmahAvIravarddhamAnaziSyAH 'uddiSTaM dAnAya parikalpitaM yadbhaktapAnAdikaM tatparivarjayanti // 40 // kiJca-'bhUtAnAM' jIvAnAM upama| IzaGkayA sAvadyamanuSThAnaM 'jugupsamAnAH' pariharantaH, tathA sarveSAM prANinAM daNDayatIti daNDaH-samupatApastaM 'nidhAya' parityajya 9 samyagutthAnenotthitAH satsAdhavo-yatayastato na bhuJjate tathAprakAramAhAramazuddhajAtIyam eSo'nudharmaH 'iha' asin pravacane 'saMyatAnAM yatInAM, tIrthakarAcaraNAdanu-pazcAcaryata ityanunA vizeSyate, yadivA'Nuriti stokenApyaticAreNa bAdhyate zirISapupamiva sukumAra ityato'NunA vizeSya : iti // 41 // kiMcAnyat-'NiggaMdhadhamma'mityAdi, nAsinmaunIndradharme bAhyAbhyantararUpo grantho'syAstIti nirgranthaH sa cAsau dharmazca nirgranthadharmaH sa ca zrutacAritrAkhyaH zAntyAdiko vA sarvoktastasinnevaMbhUte dharme | vyavasthitaH 'imaM pUrvoktaM samAdhimanuprAptaH asizcAzuddhAhAraparihArarUpe samAdhau suSTu-atizayena sthikhA 'anihaH' amAyo'thavA nihanyata iti niho na niho'nihaH-parIpaharapIDito yadivA 'striha baMdhane' asniha iti sneharUpabandhanarahitaH saMyamAnuSThAnaM caret , tathA buddho'vagatatattvo 'muniH kAlatrayavedI 'zIlena' krodhAdyupazamarUpeNa 'guNaizca mUlottaraguNabhUtairupapeto-yukta ityevaMguNakalito'tyarthatAM(ta:)-sarvaguNAtizAyinI sarvadvandvoparamarUpAM saMtoSAtmikA 'zlAghAM' prazaMsAM loke lokottare vA''pnoti, tathA coktam-"rAjAnaM tRNatulyameva manute zakre'pi naivAdaro, vittopArjanarakSaNavyayakRtAH prAmoti no vedanAH / saMsArAntaravalupIha labhate zaM muktavanirbhayaH, saMtoSAtpuruSo'mRtasamacirAdyAyAtsurendrArcitaH ||1||"ityaadi // 42 // tadevamA kakumAraM nirAkatagosatrakatA |zAlakAjIvakabauddhamatamabhisamIkSya sAmprataM dvijAtayaH procuH, tadyathA-bho AIkakumAra! zobhanamakAri bhavatA yadete vedavAye dve AkA2 zrutaska- api mate niraste, tatsAmpratametadapyAhataM vedabAhyamevAtastadapi nAzrayaNAI bhavadvidhAnAM, tathAhi-bhavAn kSatriyavaraH, kSatriyANAM dhyayana. ndhe zIlA- ca sarvavarNottamA brAhmaNA evopAsyA na zUdrAH, ato yAgAdividhinA brAhmaNasevaiva yuktimatItyetatpratipAdanAyAhakIyAvRttiH siNAyagANaM tu duve sahasse, je bhoyae Niyae mAhaNANaM / te punnakhaMdhe sumahajjaNittA, bhavaMti devA iti veyavAo // 43 // siNAyagANaM tu duve sahasse, je bhoyae Niyae kulAlayANaM / se gacchati loluvsNp||40|| gADhe, tivAbhitAvI NaragAbhisevI // 44 // dayAvaraM dhamma duguMchamANA, vahAvahaM dhamma pasaMsamANA / egaMpi je bhoyayatI asIla, Nivo NisaM jAti kuo surehiM 1 // 45 // duhaovi dhammaMmi samuDiyAmo, assi suTiccA taha esakAlaM / AyArasIle buieha nANI, Na saMparAyaMmi visesamasthi // 46 // tuzabdo vizeSaNArthaH, SaTkarmAbhiratA vedAdhyApakAH zaucAcAraparatayA nityaM snAyino brahmacAriNaH snAtakAsteSAM sahasradayaM 8 nityaM ye bhojayeyuH kAmikAhAreNa te samupArjitapuNyaskandhAH santo devAH svarganivAsino bhavantItyevaMbhUto vedavAda iti // 43 // adhunAkakumAra etadpayitumAha-'siNAyagANaM tu'ityAdi, strAtakAnAM sahasradvayamapi nityaM ye bhojayanti, kiMbhUtAnAM ?kulAni-gRhANyAmipAnveSaNArthino nityaM ye'Tanti te kulATAH-mArjArAH kulATA iba kulATA brAhmaNAH, yadivA-kulAni- // 40 // kSatriyAdigRhANi tAni nityaM piNDapAtAnveSiNAM paratarkukANAmAlayo yeSAM te kulAlayAsteSAM-nindhajIvikopagatAnAmevaMbhUtAnAM snAtakAnAM yaH sahasradvayaM bhojayetso'satpAtranikSiptadAno gacchati bahuvedanAsu gatiSu / kiMbhUtaH san ?-'lolupai.' AmiSagR? gsasAtAgauravAdyupapannaH jiindriyavatragaiH saMpragADho-vyApto, yadivA kiMbhUte narake yAti?-lolupaiH-AmiSagRbhubhirasumadbhiryApto yo narakastasminniti, kiMbhUtazcAsau dAtA narakAbhisevI bhavati tadarzayati-tIvra:-asahyo yo'bhitApa:-krakacapATanakumbhIpAkatasatrapupAnazAlmalyAliGganAdirUpaH sa vidyate yasyAsau sa tIvrAbhitApItyevaMbhUtavedanAbhitaptastrayastriMzatsAgaropamANi yAvadapratiSThAnanarakAdhivAsI bhavatIti // 44 // apica-dayA-prANiSu kRpA tayA varaH-pradhAno yo dharmastamevaMbhUtaM dharma 'jugupsamAnoM nindana tathA vadhaM-prANyupamaImAvahatIti vadhAvahastaM tathAbhUtaM dharma 'prazaMsan ' stuvan ekamapyazIlaM-nizzIla nirbataM SaDjIvakAyopamardaina yo bhojayet , kiM punaH prabhUtAn , nRpo rAjanyo vA yaH kazcinmUDhamatirdhArmika AtmAnaM manyamAnaH, sa varAko nizeva nityAndhakArakhAnizA-narakabhUmistAM yAti, kutastasyAsureSvapi-adhamadeveSvapi prAptiriti / tathA karmavazAdasumatA vici-18 trajAtigamanAjAterazAzvatasamato na jAtimado vidheya iti / yadapi kaizciducyate-yathA 'brAhmaNA brahmaNo mukhAdvinirgatA bAhubhyAM kSatriyA UrubhyAM vaizyAH padbhyAM zUdrAH' ityetadapyapramANavAdatiphalguprAya, tadabhyupagame ca na vizeSo varNAnAM svAda, ekamAtpra-8 sUterbudhnazAkhApratizAkhAgrabhUtapanasodumbarAdiphalavad , brahmaNo vA mukhAderavayavAnAM cAturvarNyAvAptiH syAt , na caitadiSyate bhavadbhiH, tathA yadi brAhmaNAdInAM brahmaNo mukhAderudbhavaH sAmprataM kiM na jAyate, atha yugAdAvetaditi evaM ca sati dRSTahAniradRSTakalpanA / syAditi / tathA yadapi kaizcidabhyadhAyi sarvajJanikSepAvasare, tadyathA-sarvatrarahito'tItaH kAlaH kAlakhAdvartamAnakAlavat, evaM ca satye| tadapi zakyate vaktuM yathA-nAtItaH kAlo brahmamukhAdivinirgatacAturvarNyasamanvitaH kAlalArcamAnakAlavada, bhavati ca vizeSe pkssii|| kRte sAmAnya heturityataH pratijJArthaikadezAsiddhatA nAzakanIveti / jAtedhAnityatvaM yupmasiddhAnta evAbhihitaM, tadyathA-'za 80sieee raeestseeeeseseaeese
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 sUtrakRtAGge gAlo vai eSa jAyate yaH sapurIpo dahyata ityAdinA, tathA 'sadyaH patati mAMsena, lAkSayA lavaNena ca / vyahena zUdrIbhavati, bA- ArdrakA2 zrutaska- maNaH kSIravikrayI ||1||'ityaadi, paraloke cAvazyaMbhAvI jAtipAtaH, yata uktam- "kAyikaiH karmaNAM doryAti sthAvaratAM dhyayana. ndhe zIlA- IS naraH / vAcikaiH pakSimRgatAM, mAnasairantyajAtitAm ||1||"ityaadi, guNairapyevaMvidhana brAhmaNakhaM yujyate, tadyathA-"paT zatAni | kIyAvRttiH IS niyujyante, pazUnAM madhyame'hani / azvamedhasya vacanAnyUnAni pazubhistribhiH ||1||"ityaadi, vedoktakhAnAyaM doSa iti cet, // 40 // nanvidamabhihitameva-'na hiMsyAtsarvabhUtAnI'tyataH pUrvottaravirodhaH, tathA "AtatAyinamAyAntamapi vedAntagaM raNe / jighAMsantaM || jighAMsIyAna tena brahmahA bhavet // 1 // " tathA 'zUdraM havA prANAyAma japet apahasitaM vA kuryAt yatkiJcidvA dadyAt', tathA 'ana sthijantUnAM zakaTabharaM mArayikhA brAhmaNaM bhojayed'ityevamAdikA dezanA vidvajanamanAMsi na raJjayatItyato'tyarthamasamaJjasamiva lakSyate 4 8 yuSmadarzanamiti / tadevamAIkakumAra nirAkRtabrAhmaNavivAda bhagavadantikaM gacchantaM dRSTvA ekadaNDino'ntarAle evocuH, tadyathA-bho ArdrakakumAra ! zobhanaM kRtaM bhavatA yadete sarvArambhapravRttA gRhasthAH zabdAdiviSayaparAyaNAH pizitAzanena rAkSasakalpA dvijAtayo / nirAkRtAH, tatsAmpratamassasiddhAntaM zRNu zrukhA cAvadhAraya, tadyathA-sattvarajastamasAM sAmyAvasthA prakRtiH, prakRtemahAMstato'haGkArasta sAdgaNazca SoDazakastasmAdapi SoDazakAtpazcabhyaH paJca bhUtAni, tathA caitanyaM puruSasya svarUpamityetattvArhatairapyAzritam , ataH paJcaviMzatitattvaparijJAnAdeva mokSAvAptirityato'satsiddhAnta eva zreyAnApara iti // 45 // tathA na yuSmasiddhAntotireNa // 401 // bhidyata ityetaddarzayitumAha-'duhao'vI'tyAdi, yojyamasaddharmo bhavadIyazcArhataH sa ubhayarUpo'pi kathaJcitsamAnaH, tathAhiyuSmAkamapi jIvAstikhe sati puNyapApabandhamokSasadbhAvo na lokAyatikAnAmiva tadabhAve pravRttiH nApi bauddhAnAmiva sarvAdhAra| bhUtasyAntarAtmana evAbhAvaH, tathA'smAkamapi pazca yamAH ahiMsAdayo bhavatAM ca ta eva paJca mahAvratarUpAH, tathendriyanoindriyaniyamo'pyAvayostulya eva, tadevamubhayasibapi dharme bahusamAne samyagutthAnotthitA yUyaM vayaM ca tasAddha meM suSTu sthitAH pUrvamin kAle vartamAne eNye ca yathAgRhItapratijJAnirvoDhAro, na punaranye, yathA vratezvarayAgavidhAnena pravrajyAM muktavanto muJcanti mokSanti ceti, | tathA''cArapradhAna zIlamuktaM yamaniyamalakSaNaM na phalgu kalkakuhakAjIvanarUpam athAnantaraM jJAnaM ca mokSAGgatayAbhihitaM, tacca zrutajJAnaM kevalAkhyaM ca yathAsvamAvayordarzane prasiddhaM, tathA saMparyyante-svakarmabhirdhAmyante prANino yasinsa saMparAyaH-saMsAra-18 stasiMcAvayorna vizeSo'sti, tathAhi-yathA bhavatAM kAraNe kArya naikAntenAsadutpadyate asAkamapi tathaiva, dravyAtmatayA nityatraM bhavadbhirapyAzritameva, tathotpAda vinAzAvapi yuSmadabhipretAvAvirbhAvatirobhAvAzrayAdasAkamapIti // 46 / / punarapi ta evaikadaNDinaH sAMsArikajIvapadArthasAmyopAdanAyAhu: azvattarUvaM purisaM mahataM, saNAtaNaM akkhayamavayaM ca / sakesu bhUtesuvi sabato se, caMdo va tArAhiM samasarUve // 47 // evaM Na mijaMti Na saMsaraMtI, Na mAhaNA khattiya vesa pesA / kIDA ya pakkhI ya sarIsivA ya, narA ya sacce taha devalogA // 48 // puri zayanAtpuruSo-jIvastaM yathA bhavanto'bhyupagatavantastathA vayamapi, tameva vizinaSTi-amRtakhAdavyaktaM rUpaM-kharUpamasyAsAvavyatarUpaH taM, karacaraNazirogrIvAyavayavatayA svato'navasthAnAt , tathA 'mahAntaM lokavyApinaM tathA 'sanAtana' zAzvataM dravyA1 vakSyamANAnAM vizeSaNAnAM sApekSamabhyupagamApekSayA / 99999999999999999999909929 ArdrakA dhyayana. sUtrakRtAGgerthatayA nityaM, nAnAvidhagatisaMbhava'pi caitanyalakSaNAtmasvarUpasyApracyuteH, tathA 'akSayaM kenacitpradezAnAM khaNDazaH kartumazakya-18 2 zrutaska-18 | khAt , tathA 'avyayam ' anantenApi kAlenakasyApi tatpradezasya vyayAbhAvAt , tathA sarveSvapi bhUteSu kAyAkArapariNateSu pratiza-18 ndhe zIlA-1 rIraM sarvataH sAmastyAnniraMzakhAdasAvAtmA saMbhavati, ka iva ?-'candra iva' zazIva 'tArAbhiH' azvinyAdibhirnakSatraiH yathA kIyAvRttiH 'mamastarUpa:' saMpUrNaH saMbandhamupayAti evamasAvapi AtmA pratyekaM zarIraiH saha saMpUrNaH saMbandhamupayAti / tdevmekdnnddibhird||402|| zenasAmyApAdanena sAmavAdapUrvakaM khadarzanAropaNArthamAIkakumArobhihito, yatraitAni saMpUrNAni-nirupacaritAni pUrvoktAni vize paNAni dharmasaMsArayovidyante sa eva pakSaH sazrutikena samAzrayitavyo bhavati / etAni cAsmadIya eva darzane yathoktAni santi, | nA''hate, ato bhavatA'pyamaddarzanamevAbhyupagantavyamiti // 47 // tadevamabhihitaH sannAkakumArastaduttaradAnAyAha-'eva'mityAdi, yadivA prAktanaH zlokaH 'avattava'mityAdiko vedAntavAdyAtmAdvaitamatena vyAkhyAtavyaH, tathAhi te ekamevAvyaktaM puruSamAtmAnaM mahAntamAkAzamiva sarvavyApinaM sanAtanam anantamakSayamavyayaM sarveSvapi bhUteSu-cetanAcetaneSu sarvataH-sarvAtmatayA'sau| sthita ityevamabhyupagatavanto, yathA sarvAvapi tArAkheka eva candraH saMbandhamupayAtyevamasAvapIti / asya cottaradAnAyAha-'eva'mityAdi, eva'miti yathA bhavanAM darzane ekAntanaiva nityo'vikAryAtmA'bhyupagamyate ityevaM padArthAH sarve'pi nityAH, tathA ca sati kuto 8 bandhamokSasadbhAvaH?, bandhAbhAvAcca na nArakatiryaGnarAmaralakSaNazcaturgatikaH saMsAraH, mokSAbhAvAcca nirarthakaM vratagrahaNaM bhavatAM paJcarAnopadiSTayamaniyamapratipattizceti, evaM ca yaducyate bhavatA-yathA 'Avayostulyo dharma' iti, tadayuktamuktaM, tathA saMsArAntarganAnAM ca padArthAnAM na sAmyaM, tathAhi-bhavatAM dravyaikakhavAdinAM sarvasya pradhAnAdabhinnakhAtkAraNamevAsti, kArya ca kAraNAbhivatA // 402 //
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ 269 sarvAtmanA tatra vidyate, asmAkaM ca dravyaparyAyobhayavAdinA kAraNe kArya dravyAtmatayA vidyate na paryAyAtmakatayA, apica-a|sAkamutpAdanyayadhrauvyayuktameva sadityucyate, bhavatAM tu dhauvyayuktameva saditi, yAvayAvirbhAvatirobhAvau bhavatocyete tAvapi || notpAda vinAzAvantareNa bhavitumutsahete, tadevamaihikAmuSmikacintAyAmAvayone kathaJcitsAmyaM / kiMca-sarvavyApikhe satyAtmanAmavikArikhe cAtmAdvaite cAbhyupagamyamAne nArakatiryanarAmarabhedena bAlakumArasubhagadurbhagAbyadaridrAdibhedena vA na mIyeranna paricchioran , nApi svakarmacoditA nAnAgatipu saMsaranti, sarvavyApikhAdekakhAdvA, tathA na brAhmaNA na kSatriyA na vaizyA na| preSyA-na zUdrA nApi kITapakSisarIsRpAzca bhaveyuH, tathA narAzca sarve'pi devalokAzcetyevaM nAnAgatibhedena na bhidheran , ato na sarvavyApI AtmA, nApyAtmAdvaitavAdo jyAyAn , yataH pratyekaM sukhaduHkhAnubhavaH samupalabhyate, tathA zarIrakhaparyantamAtra evAtmA, tatraiva tadguNavijJAnopalabdheriti sthitam, tadevaM vyavasthite yuSmadAgamo yathArthAbhidhAyI na bhavati, asarvajJapraNItavAd, asarvajJapraNItakha caikAntapakSasamAzrayaNAditi // 49 // evamasarvajJasya mArgodbhAvane dopamAvirbhAvayabAhaloyaM ayANittiha kevaleNaM, kahaMti je dhmmmjaannmaannaa| NAsaMti appANa paraM ca NaTThA, saMsAra ghoraMmi aNorapAre // 49 / / loyaM vijANaMtiha kevaleNaM, punneNa nANeNa smaahijuttaa| dhamma samasaM ca kahaMti je R u, tAraMti appANa paraM ca tinnA // 20 // 'loka' caturdazarajjvAtmakaM carAcaraM vA lokamajJAkhA kevalena divyajJAnAvabhAsena 'iha' asin jagati ye tIthikA 'ajAsUtrakR. 6818nAnA' avidvAMso 'dharma' durgatigamanamArgasyArgalAbhUtaM 'kathayanti' pratipAdayanti te khato naSTA aparAnadi nAzayanti, ka?sUtrakRtAGge 'ghore' bhayAnake saMsArasAgare 'aNorapAre'tti arvAgbhAgaparabhAgavarjite'nAdyananta iti, evaMbhUte saMsArArNave AtmAnaM prakSipantIti-1 |6 AIkI 2 zrutaskayAvat // 49 // sAmprataM samyagjJAnavatAmupadeSTuNAM guNAnAvirbhAvayannAha-'loya'mityAdi, 'loka' caturdazarajjvAtmakaM keva-18 yA0 ndhe zIlAGkIyAvRttiH lAlokena kevalino vivigham-anekaprakAraM jAnanti-vidantIha-asmin jagati, prakarSeNa jAnAti prajJaH, puNyahetukhAdvA puNyaM, 18 | tena tathAbhUtena jJAnena samAdhinA ca yuktAH samastaM 'dharma' zrutacAritrarUpaM ye tu parahitaiSiNaH 'kathayanti' pratipAdayanti te 8 // 403 // mahApuruSAH svataH saMsArasAgaraM tIrNAH, paraM ca tArayanti sadupadezadAnata iti / kevalino lokaM jAnantItyukte'pi yatpunarjJAnenetyuktaM tad bauddhamatocchedena jJAnAdhAra AtmA astIti pratipAdanArthamiti, etaduktaM bhavati-yathA dezikaH samyagmArgajJa AtmAnaM | paraM ca tadupadezavartinaM mahAkAntArAdvivakSitadezaprApaNena nistArayati, evaM kevalino'pyAtmAnaM paraM ca saMsArakAntArAnistAraya-18 ntIti // 50 // punarapyAkakumAra evamAha je garahiyaM ThANamihAvasaMti, je yAvi loe caraNovaveyA / udAhaDaM taM tu samaM maIe, ahAuso vippariyAsameva // 51 // saMvacchareNAvi ya egamegaM, yANeNa mAreu mahAgayaM tu| sesANa jIvANa dayaTTayAe, vAsaM vayaM vitti pakappayAmo // 52 // asarvajJaprarUpaNamevaMbhUtaM bhavati, tadyathA-ye kecitsaMsArAntarvartino'zubhakarmaNopapetAH-samanvitAstadvipAkasahAyA 'garhitaM' ninditaM // 40 // jugupsitaM nirvivekijanAcaritaM 'sthAna' padaM karmAnuSThAnarUpamiha-asin jagatyAseva(vasa)nti-jIvikAhetumAzrayanti, tathA ye ca sadupadezavartino loke'sin 'caraNena' viratipariNAmarUpeNopapetAH-samanvitAH, teSAmubhayeSAmapi yadanuSThAnaM-zobhanAzobhanasvarUpamapi sat tadasarvajJaiH-arvAgdarzibhiH 'sama' sadRzaM tulyamudAhRtaM-upanyastaM 'svamatyA' khAbhiprAyeNa, na punaryathA| vasthitapadArthanirUpaNena, athavA''yuSman he ekadaNDin ! 'viparyAsameva' viparyayamevodAhared asarvajJo-yadazobhanaM tacchoS| manasenetaravitaratheti, yadivA viparyAsa iti madonmattapralApavadityuktaM bhavatIti // 51 // tadevamekadaNDino nirAkRtyAkakumAro yAvadbhagavadantikaM vrajati tAvaddhastitApasAH parivRtya tasthuridaM ca procurityAha-'saMvacchareNa' ityAdi, hastinaM vyApAdyAtmano ka vRtti kalpayantIti hastitApasAsteSAM madhye kazciddhatama etaduvAca, tadyathA-bho ArdrakakumAra ! sazrutikena sadA'lpabahusamA10 locanIyaM, tatra ye amI tApasAH kandamUlaphalAzinaste bahUnAM sattvAnAM sthAvarANAM tadAzritAnAM codumbarAdiSu jaGgamAnAmupapAte vartante, ye'pi ca bhaikSyeNAtmAnaM vartayanti te'pyAsAdoSakSitA itazvetazcATAvyamAnAH pipIlikAdijantUnAM upaghAte vartante, vayaM |tu saMvatsareNApi apizabdAt SaNmAsena caikaikaM hastinaM mahAkAyaM bANaprahAreNa vyApAdya zeSasattvAnAM dayArthamAtmano 'si' varttanaM || tadAmiSeNa varSamekaM yAvatkalpayAmaH, tadevaM vayamalpasattvopaghAtena prabhUtatarasattvAnAM rakSAM kurma iti // 52 // sAmpratametadevAkakumAro hastitApasamataM dupayitumAha saMvacchareNAvi ya egamegaM, pANaM haNaMtA aNiyattadosA / sesANa jIvANa vaheNa laggA, siyA ya thovaM gihiNo'vi tamhA // 53 // saMvaccharaNAvi ya egamegaM, pANaM haNaMtA samaNavaesu / AyAhie se purise aNaje, Na tArise kevaliNo bhavaMti / / 54 // buddhassa ANAeN imaM samAhiM, assiM suThicA tiviheNaM. Estsecticeseeeeeeestseekerseseseseseeseccseseserce
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 // 40 // sUtrakRtAGge taaii| tari samudaM va mahAbhavoghaM, AyANavaM dhammamudAharejA // 55 // ttiyemi, iti adaijaNAma cha8- AIkI 2 zrutaska- majhayaNaM samattaM // yA0 ndhe zIlA- saMvatsareNaikaikaM prANinaM nato'pi prANAtipAtAda nivRttadoSAste bhavanti, AzaMsAdoSazca bhavatAM paJcendriyamahAkAyasaccavadhaparAyaNAkIyAvRttiH // nAmatiduSTo bhavati, sAdhUnAM tu sUryarazmiprakAzitavIthiSu yugamAtradRSTyA gacchatAmIryAsamitisamitAnAM dvictvaariNshddossrhitmaahaa||404|| ramanveSayatA lAbhAlAbhasamavRttInAM kutastya AzaMsAdopaH pipIlikAdisattvopadhAto vetyarthaH, stokasacopaghAtenaivaMbhUtena doSAbhAvo bhavatA'bhyupagamyate, tathA ca sati gRhasthA api vArambhadezavartina eva prANino pranti zeSANAM ca jantUnAM kSetrakAlavyavahitAnA bhavadabhiprAyeNa vadhe na pravRttAH, yata evaM tamAtkAraNAtsyAdevaM 'stoka miti khalpaM yasmAt nanti tataste'pi doSarahitA iti // 53 // sAmpratamA kakumAro hastitApasAndUSayikhA tadupadeSTAraM kSayitumAha-'saMvacchareNe'tyAdi, zramaNAnAM yatInAM batAni zramaNavratAni teSvapi vyavasthitAH santa ekaikaM saMghatsareNApi ye nanti ye copadizanti te'nAryAH, asatkarmAnuSThAyitvAt , tathA AtmAnaM pareSA cAhitAste puruSAH, bahuvacanamApakhAt , na tArazAH kevalino bhavanti, tathAhi-ekasya prANinaH saMvatsareNApi pAte ye'nye pizi-| tAzritAstatsaMskAre ca kriyamANe sthAvarajaGgamA vinAzamupayAnti te taiH prANivadhopadeSTubhirna dRSTAH, na ca tairniravadyopAyo mAdhukaryA vRtyA yo bhavati sa dRSTaH, ataste na kevalamakevalino viziSTa vivekarahitAzceti / tadevaM hastitApasAnnirAkRtya bhagavadantika gacchantamAIkakumAra mahatA kalakalena lokenAbhiSTrayamAnaM taM samupalabhya abhinavagRhItaH sarvalakSaNasaMpUrNo vanahastI samutpannatathAvidhavivekocintayat-yathA'yamAIkakumAropAkRtAzeSatIrthako niSpratyUI sarvajJapAdapamAntika vandanAya vrajati tathA'hamapi yadyapagatAzeSavandhanaH syAM tata enaM mahApuruSamAIkakumAraM pratibuddhataskarapaJcazatopetaM tathA pratibodhitAnekavAdigaNasamanvitaM paramayA bhaktyaitadantikaM gavA vandAmItyevaM yAvadasI hastI kRtasaMkalpastAvatraTapaTaditi truTitasamastabandhanaH sAkakumArAbhimukhaM pradattakarNatAlastathordhvaprasAritadIrghakaraH pradhAvitaH, tadanantaraM lokena kRtahAhAravagarbhakalakalena pUtkRta--yathA dhika kaSTaM hato'yamAIkakumAro maharSirmahApuruSaH, tadevaM pralapanto lokA itazcetazca prapalAyamAnAH (santi), asAvapi vanahastI samAgatyAkakumArasamIpaM bhaktisaMbhramAvanatAgrabhAgottamAGgo nivRttakarNatAlatriHpradakSiNIkRtya nihitadharaNItaladantAgrabhAgaH spRSTakarAgrataJcaraNayugalaH supraNihitamanAH praNipatya maharSi vanAbhimukhaM yayAviti / tadevamAkakumAratapo'nubhAvAdvandhanonmuktaM mahAgajamupalabhya sapaurajanapadaH zreNikarAjastamAkakumAraM maharSi tattapaHprabhAvaM cAbhinandyAbhivandya ca provAca-bhagavannAzcaryamidaM yadasau vanahastI tAdRgvidhAcchakhAcchedyAcGgalAbandhanAyuSmattapaHprabhAvAnmukta ityetadatiduSkaramityevamabhihite ArdrakakumAraH pratyAha-bhoH zreNikamahArAja! naita-1 duSkaraM yadasau vanahastI bandhanAnmuktA, api khetaduSkaraM yatsnehapAzamocanaM, etacca prAdhaniyuktigAthayA pradarzitaM / sA ceyaM-18 | "Na dukaraM vA parapAsamoyaNaM, gayassa mattassa varNami raayN| jahA u cattAvalieNa taMtuNA, sudukaraM me paDihAi moyaNaM // 1 // ecamAIkakumAro rAjAnaM pratibodhya tIrthakarAntikaM gavA'bhivandha ca bhagavantaM bhaktibharanirbhara AsAMcakre, bhagavAnapi tAni / pazcApi zatAni pravrAjya tacchiSyakhenopaninya iti // 54 // sAmprataM samastAdhyayanArthopasaMhArArthamAha-'buddhasse'tyAdi, 'buddha' avagatatattvaH sarvajJo vIravarddhamAnakhAmI tasyAjJayA-tadAgamena imaM 'samAdhi saddharmAvAsilakSaNaM avApyAMsiMzca samAdhau suSTu sthitA 10/manovAkAyaiH supraNihitendriyo na mithyAdRSTimanumanyate, kevalaM tadAvaraNajugupsAM trividhenApi karaNena vidhatte, sa evaMbhUta AsUtrakRtAGge rAtmanaH pareSAM ca trAyI-trANazIlastAyI vA-gamanazIlo mokSa prati, sa evaMbhUtastarItum atilakaya samudramiva dustaraM mahAbhavaughaM 81 2zrutaska- mokSArthamAdIyata ityAdAna-samyagdarzanajJAnacAritrarUpaM tadvidyate yasyAsAvAdAnavAn-sAdhuH, sa ca samyagdarzanena satA para yA0 ndhe zIlA tIrthikatapaHsamRyAdidarzanena maunIndrAdarzanAna pracyavate, samyagajJAnena tu yathAvasthitavastuprarUpaNataH samastaprAvAdukavAdanirAsIyAttiH karaNenAparepo yathAvasthitamokSamArgamAvirbhAvayatIti, samyakcAritreNa tu samastabhUtagrAmahitaiSitayA niruddhAzravadvAraH san tpovi||405|| zepAJcAnekabhavopArjitaM karma nirjarayati khato'nyeSAM caivaprakArameva dharmamudAhare-vyAgRNIyAt AvirbhAvayedityarthaH / itiH pari-17 samAptyarthe / bravImIti nayAzca prAgvadeva vAcyAH, vakSyante cottaratra // 55 // samAptaM cedamArdrakIyAkhyaM SaSThamadhyayanamiti // 6 // Senteeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee 900000000000000 iti zrIsUtrakRtAGge idamAIkIyAkhyaMSaSThamadhyayanaM samAptam // e S 405 //
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH 118011 271 atha saptamanAlandIyAdhyayana prArambhaH / vyAkhyAtaM paSThamadhyayanam adhunA saptamamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH - iha prAgvyAkhyAte nAkhilenApi sUtrakRtAGgena svasamaMyaparasamayaprarUpaNAdvAreNa prAyaH sAdhUnAmAcAro'bhihito'nena tu zrAvakagato vidhirucyate, yadivA'nantarAdhyayane paravAdanirAkaraNaM kRtvA sAdhvAcArasya ya upadeSTA sa udAharaNadvAreNa pradarzitaH, iha tu zrAvakadharmasya ya upadeSTA sa udAharaNadvAreNaiva pradarzyate, yadivA'nantarAdhyayane paratIrthikaiH saha vAda iha tu svayUthyairiti / anena saMbandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANyupavarNitavyAni upakramAdIni tatrApi nAmaniSyanne nikSepe nAlandIyAbhidhAnamidamadhyayanam idaM caivaM vyutpAdyate - pratiSedhavAcino nakArasya tadarthasyaivAlaMzabdasya 'DudAJ dAne' ityetasya dhAtormIlanena nAlaM dadAtIti nAlaMdA, idamuktaM bhavati pratiSedhapratiSedhena dhAtvarthasyaiva prAkRtasya gamanAtsadA'rthibhyo yathA'bhilapitaM dadAtIti nAlandA - rAjagRhanagarabAhirikA tasyAM bhavaM nAlandIyamidamadhyayanaM, anena cAbhidhAnena samasto'pyupodghAta upakramarUpa Avedito bhavati, tatsvarUpaM ca paryante khata eva niyuktikAraH 'pAsAvaccitre' ityAdigAthayA nivedayiSyatIti / sAmprataM saMbhavinamalaMzabdasya nikSepaM nadI parityajya kartumAha NAmaalaM ThevaNaalaM dabaalaM ceva hoi bhAvaalaM / eso alasabhiu nikkhevo cauviho hoi // 201 // pattIbhAve khalu paDhamo bIo bhave alaMkAre / tatito u paDisehe alasaho hoi nAyo / 202 / / pasihaNagArassA itthisaddeNa caiva alasaho / rAyagihe nayaraMmI nAlaMdA hoi bAhiriyA // 203 // nAlaMdA samive maNorahe bhAsi iMdabhUiNA u / ajjhayaNaM udgassa u evaM nAlaMdaijjaM tu // 204 // tatra amAnonAH pratiSedhavAcakAH, tadyathA - agauH aghaTa ityAdyakAraH prAyo dravyasyaiva pratiSedhavAcItyalaMdAnena sahAsya prayo| gAbhAvaH, mAkArasvanAgatakriyAyA niSedhaM vidhatte, tadyathA - mA kArSItvamakArya mA saMsthAH saMsthA no yuSmadadhiSThitadigeva vItA - | yetyAdi, nokArastu dezaniSedhe sarvaniSedhe ca varttate, tadyathA-no ghaTo ghaTaikadezo ghaTaikadezaniSedhena, tathA hAsyAdayo nokaSAyAH kaSAyamohanIyaikadezabhUtAH, nakArastu samastadravyakriyApratiSedhAbhidhAyI, tadyathA-na dravyaM na karma na guNo'bhAvaH, tathA nAkArSa | na karomi na kariSyAmItyAdi, tathA'nyairapyuktaM - "na yAti na ca tatrAsIdasti pazcAnnavazivat / jahAti pUrva nAdhAramaho vyasa nasaMtatiH // 1 // kiMcAnyat - "gataM na gamyate tAvadgataM naiva gamyate / gatAgatavinirmuktaM, gamyamAnaM tu gamyate ||" ityAdi / tadevamatra nakAraH pratiSedhavidhAyako'pyupAttaH, alaMzabdo'pi yadyapi 'alaM paryApti 'vAraNabhUSaNeSvapI'ti triSvartheSu paThyate, tathA'pIha pratiSedhavAcakena najA sAhacaryAtpratiSedhArtha eva gRhyate, tatra cAlaMzabde nAmasthApanAdravyabhAvabhedAccaturvidho nikSepo bhavati, tatra nAmAlaM yasya cetanasya acetanasya vA'lamiti nAma kriyate, sthApanAlaM tu yatra kaciccitrapustakAdau pApaniSedhaM kurvansAdhuH sthApyate, dravyaniSedhastu noAgamato jJazarIra bhavyazarIravyatirikto dravyasya caurAdyAhRtasyai hikApAya bhIruNA yo niSedhaH kriyate sa dravyaniSedhaH, evaM dravyeNa dravyAd dravye vA niSedhaH, bhAvaniSedhaM tu svata eva niryuktikAro'laMzabdasya saMbhavinamartha darzayantribhaNipurAhaparyAptibhAvaH- sAmarthya tatrAlaMzabdo vartate, alaM mallo mallAya, samartha ityarthaH, loko tare'pi " nAlaM te tava tANAe vA saraNAe vAM" / anyairapyuktam - " dravyAstikarathArUDhaH, paryAyodyatakArmukaH / yuktisannAhavAnvAdI, kuvAdibhyo bhavatyalam // 1 // " ayaM prathamo - glaMzabdArtho bhavati, khaluzabdo vAkyAlaGkAre, dvitIyastvartho'laGkAre - alaGkAraviSaye bhavet, saMbhAvanAyAM liG, tadyathA - alaM kRtaM deva ! devena svakulaM jagaca nAbhisUnune' tyAdi / tRtIyastvalaMzabdArthaH pratiSedhe jJAtavyo bhavati, tadyathA - alaM me gRhavAsena, tathA 'alaM pApena karmaNA' uktaM ca - "alaM kutIrthairiha paryupAsitairalaM vitarkAkulakAhalairmataiH / alaM ca me kAmaguNairniSevitairbhayaMkarA ye hi paratra ceha ca / / 1 / / " tadiha pratiSedhavAcinA'laMzabdenAdhikAra ityetaddarzayitumAha-satyapyalaMzabdasyArthatraye nakArasya sAnidhyAtpratiSedhavidhAyyeveha gRjhate, tatazca niruktavidhAnAdayamarthaH - nAlaM dadAtIti nAlandA, bAhirikAyAH striyodezakalena vAcakatvena ca nAlandazabdasya strIliMgatA, sA ca sadaihikAmuSmika sukhahetulena sukhapradA rAjagRhanagarabAhirikA dhanakanakasamRddhavena satsAdhvAzrayatvena ca sarvakAmapradeti / sAmprataM pratyayArthaM darzayitukAma Aha- nAlandAyAH samIpe manorathAkhye udyAne indrabhUtinA gaNadhareNodakAkhyanirgrantha pRSTena tuzabdasyaiva kArArthalAttasyaiva bhASitamidamadhyayanaM / nAlandAyAM bhavaM nAlandIyaM nAlandAsamIpodyAnakathanena vA nirvRttaM nAlandIyaM / yathA cedamadhyayanaM nAlandAyAM saMvRttaM tathottaratra "pAsAvacijje" ityAdikayA sUtrasparzikagAthayA''viSkariSyate, sAmprataM sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramuccArayitavyaM, taccedaM - teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe nAmaM nayare hotthA, riddhitthimitasamiddhe vaNNao jAva paDirUve, tassa of rAyagihassa nayarasa bahiyA uttarapuracchime disI bhAe, ettha NaM nAdAnAmaM bAhiriyA hotthA, aNegabhavaNasayasanniviTThA jAva paDirUvA // (sU0 68 ) // tattha NaM nAlaMdAe bAhiriyAe leve nAmaM gAhAvaI hotthA, For Private Personal Use Only 7 nAla ndIyAdhya. 1180411 1
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 mAlA // 407 // sUtrakRtAGga aDDe ditte vitta vicchiNNavipulabhavaNasayaNAsaNajANavAhaNAiNNe bahudhaNabahujAyasvarajate Aogapao- 7nAla2 zrutaska- gasaMpautte vicchaDDiyapaurabhattapANe bahudAsIdAsagomahisagavelagappabhUe bahujaNassa aparibhUe yAvi hotthaa|| ndIyAdhya ndhe zIlAkIyAvRttiH asya cAnantaraparamparasUtraiH saha saMbandho vAcyaH, tatrAnantarAdhyayanaparyante mUtramidam-AdAnavAn dharmamudAhareta , dharmazca sAdhuzrAvakabhedena dvidhA, tatra pUrvoktanAGgadvayena prAyaH sAdhugato vidhirabhihito'nena tu zrAvakagato vidhirucyate / prmprmuutrsNgh||407|| ndhastvayaM-'budhyate'tyetadAdi sUtra, kiM tatra budhyeta?, yadetadvakSyata iti / sUtrArthasvayaM-saptamyarthe tRtIyA, yasinkAle yasmiMzcAvasare / rAjagRha nagaraM yathoktavizeSaNaviziSTamAsIt , tamin kAle tasiMzca samaye idamabhidhIyate / rAjagRhameva vizinaSTi-prAsAdAH / / saMjAtA yasiMstatprAsAditamAbhogamadvA, ata eva darzanIyaM-darzanayogyaM dRSTisukhahetuvAt , tathA''bhimukhyena rUpaM yasya tadabhirUpaM, tathA'pratirUpamananyasadRza, pratirUpaM vA-pratibimba vA varganivezasya, tadevaMbhUtaM rAjagRhaM nAma nagaraM 'hotthati AsIt , yadyapi tatkAlatraye'pi sattAM tribharti tathApyatItAkhyAnakasamAzrayaNAdAsIdityuktaM / tasya ca rAjagRhasya bahiruttarapUrvasyAM dizi nAlandA nAma bAhirikA AsIt , sA cAnekabhavanazatasabhiviSTA-anekabhavanazatasaMkIrNetyarthaH // tasyAM ca lepo nAma 'gRhapatiH' kuTumbika AsIta ,sa cADhyo dIptaH-tejasvI 'vittaH sarvajanavikhyAto vistIrNa vipulabhavanazayanAsanayAnavAhanAkIrNo bahudhanabahujAtarUparajataH AyogAH-arthopAyA yAnapAtroSTramaMDalikAdayaH tathA prayojanaM prayogaH-prAyogikakhaM tairAyogaprayogaiH saMprayuktaH samanvitaH, tathetazce-18 1 TIyamA0pra0 Abhogava0 pra0 varuNacchatrayatnayoriti yantrabaddhA mUlapAThe tu paripUrNatAvat / tazca vikSiptapracurabhaktapAno bahudAsyAdiparivRto bahujanasyAparibhUtazcAsIt / tadiyatA vizeSaNakadambakanahikaguNAviSkaraNena dravyasaMpadabhihitA // adhunA''muSmikaguNAvirbhAvana bhAvasaMpadabhidhIyate se NaM leve nAma gAhAvaI samaNovAsae yAvi hotthA, abhigayajIvAjIve jAva viharai, niggaMthe pAvayaNe nissaMkie nikakhie nivitigicche laDhe gahiyaDhe pucchiyaha viNicchiya? abhigahiyaDhe aTTimiMjApemANurAgarate, ayamAuso! niggaMthe pAvayaNe ayaM ahe ayaM paramaTe sese aNaDe, ussiyaphalihe appAvayaduvAre ciyattaMteurapavese cAuddasahamuddipuNNamAsiNIsu paDipunnaM posahaM sammaM aNupAlemANe samaNe niggathe tahAviheNaM esaNijeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhemANe bahUhiM sIlavyaguNaviramaNapaJcakvANaposahovavAsehiM appANaM bhAvemANe evaM ca NaM viharai // (suu069)|| Namiti vAkyAlaGkAre, sa lepAkhyo gRhapatiH zramaNAn-sAdhUnupAste-pratyahaM sevata iti zramaNopAsakaH, tadanena vizeSaNena | tasya jIvAdipadArthAvirbhAvakazrutajJAnasaMpadAveditA bhavati, etadeva darzayati abhigatajIvAjIvetyAdinA granthena yAvadasahAyo'pi devAsurAdibhirdevagaNairanatikramaNIyaH-anatila kunIyo dharmAdapracyAvanIya itiyAvat , tadiyatA vizeSaNakalApena tasya samyagjJAnikha-15 mAveditaM bhavati / sAmprataM tasya viziSTasamyagdarzanikha pratipAdayitumAha-niggaMthe' ityAdi, 'nirgranthe' AIte pravacane nirgatA zaGkA dezasarvarUpA yasya sa niHzaGkaH, 'tadeva satyaM niHzaGkaM yajjinaH pravedita'mityevaM kRtAdhyavasAyaH, tathA nirgatA kAsA-anyA-11 nyadarzanagrahaNarUpA yasyAsI nirAkAsaH, tathA nirgatA vicikitsA-cittaviplutirvidvajjugupsA vA yasyAsau nirvicikitso, yata || mUtrakRtAGge evamato labdhaH-upalabdho'rthaH-paramArtharUpo yena sa labdhArtho jJAtatatva ityarthaH, tathA gRhItaH-svIkRto'rtho-mokSamArgarUpo yena 7nAla2 zrutaska-2 sa gRhItArthaH, tathA-vizeSataH pRSTo'rtho yena sa pRSTArtho, yata evamato vinizcitArthaH tato'bhigataH-pRSTanirvacanataH pratIto'rtho ndIyAdhya. ndhe zIlA- yena sobhigatArthaH, tathAsthimijA-asthimadhyaM yAvat sa dharme premAnurAgeNa raktaH atyantaM samyaksavAsitAntazcetA itiyAvat , kIyAvRttiH etadevAvirbhAvayabAha--'ayamAuso'ityAdi, kenaciddharmasarvakhaM pRSTaH sabhetadAcaSTe, tadyathA-bho AyuSmannidaM nairgranthaM mauniindr||408|| pravacanamarthaH-sadbhUtArthaH tathAprarUpaNatayA, tadamevAha-ayameva paramArthaH, kaSatApacchedairasyaiva zuddhakhena nirghaTitakhAt , zeSastu sarvo'pi laukikatIrthikaparikalpito'narthaH, tadanena vizeSaNakadambakena samyaksaguNAviSkaraNaM kRtaM bhavati / sAmprataM tasyaiva samyagdarzanajJAnAbhyAM kRto yo guNastadAviSkaraNAyAha-'ussiya'ityAdi, ucchrutaM-prakhyAtaM sphaTikavanirmalaM yazo yasyAsAvucchritasphaTikaH, prakhyAtanirmalayazA ityarthaH, tathAmAvRtam-asthagitaM dvAra-gRhamukhaM yasya soprAvRtadvAraH, idamuktaM bhavati-gRhaM pravizya paratIthiko'pi yadyatkathayati tadasI kathayatu na tasya parijano'pyanyathA bhAvayituM samyakkhAcyAvayituM zakyata itiyAvat , tathA rAjJAM vallabhAntaHpuradvAreSu praveSTuM zIlaM yasya sa tathA, idamuktaM bhavati-pratiSiddhAnyajanapravezAnyapi yAni sthAnAni 4 bhANDAgArAntaHpurAdIni teSvapyaso prakhyAtazrAvakAkhyaguNavenAskhalitapravezaH, tathA caturdazyaSTamyAdiSu tithi padiSTAsu-mahAkalyANakasaMbandhitayA puNyatithikhena prakhyAtAsu tathA paurNamAsIpu ca tisRSvapi caturmAsakatithimvityarthaH, evaMbhUteSu dharma // 408 // divaseSu muSTha-atizayena pratipUrNo yaH pauSadho-vratAbhigraha vizepastaM pratipUrNam --AhArazarIrasatkArabrahmacaryAcyApArarUpaM pauSadhamanupAlayan saMpUrNa zrAvakadharmamanucarati, tadanena vizeSaNakalApena viziSTaM dezacAritramAveditaM bhavati / sAmprataM tasyaivottaraguNakhyA SSAGAGA weeketeesekseeeeeeeeeet hAvayAsehi appA mahApatiH zramaNAna-sAdha darzayatti abhigatajIvA N ISH2G20edasatasamagrat
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakR. 69 sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 409 // 273 panena dAnadharmamadhikRtyAha - 'samaNe niggaMthe' ityAdi, sugamaM yAvat 'paDilA bhemANe 'nti, sAmprataM tasyaiva zIlatapobhAvanAtmakaM dharmamAvedayannAha - 'bahUhi' mityAdi, bahubhiH zIlavrataguNaviramaNapratyAkhyAnapauSadhopavAsaistathA yathAparigRhItaizca tapaHkarmabhirAtmAnaM bhAvayan, evaM cAnantaroktayA nItyA viharati-dharmamAcaraMstiSThati caH samuccaye Namiti vAkyAlaGkAre || tassa NaM levassa gAhAvaissa nAlaMdAe bAhiriyAe uttarapuracchime disibhAe ettha NaM sesadaviyA nAma udgasAlA hotthA, aNegakhaMbhasayasannividvA pAsAdIyA jAva paDivA, tIse NaM sesadaviyAe udagasAlAe uttarapuracchime disi bhAe, ettha NaM hatthijAme nAmaM vaNasaMDe hotthA, kiNhe vaNNao vnnsNddss| (sR.70) tassi caNaM gihapadesaMmi bhagavaM goyame viharaha, bhagavaM ca NaM ahe ArAmaMsi / ahe NaM udae peDhAlapu bhagavaM pAsavaci niyaMThe meyajje goteNaM jeNeva bhagavaM goyame teNeva uvAgacchacha, uvAgacchattA bhagavaM goyamaM evaM vayAsI- AusaMto ! goyamA asthi khalu me kei padese pucchiyatre, taM ca Auso ! ahAsurya ahAdarisiyaM me viyAgarehi savAyaM, bhagavaM goyame udayaM peDhAlaputtaM evaM vayAsI - aviyAi Auso ! socA nisamma jANissAmo savAyaM, udae peDhAlaputte bhagavaM goyamaM evaM kyAsI // (sU.71) - tasya caivaMbhUtasya lepopAsakasya gRhapateH saMbandhinI nAlandAyAH pUrvottarasyAM dizi zeSadravyAbhidhAnA - gRhopayukta zepadravyeNa | kRtA zepadravyetyetadevAbhidhAnamasyA udakazAlAyAH, sairvabhUtA''sIdanekastambhazatasanniviSTA prAsAdIyA darzanIyA'bhirUpA pratirUpeti, tasyAzcottarapUrvadigvibhAge hastiyAmAkhyo vanakhaNDa AsIt, kRSNAvabhAsa ityAdivarNakaH // tasmiMzca vanakhaNDagRhapradeze bhagavAn gautamasvAmI zrI vardhamAnasvAmigaNadharo viharati / athAnantaraM bhagavAn gautamasvAmI tasminnArAme saha sAdhubhirvyavasthitaH, 'atha' anantaraM Namiti vAkyAlaGkAre udakAkhyo nirgrantha: peDhAlaputra: 'pArzvApatyasya pArzvasvAmiziSyasyApatyaM - ziSyaH pArzvapatyIyaH, sa ca medAryo gotreNa, yenaiveti saptamyarthe tRtIyA, yasyAM dizi yasminvA pradeze bhagavAn zrIgautamasvAmI tasyAM dizi tasminvA pradeze samAgatyedaM - vakSyamANaM provAceti / atra niyuktikAro'dhyayanotthAnaM tAtparya ca gAthayA darzayitumAhapAsAvaccilo pucchiyAio ajjagoyamaM udago / sAvagapucchA dhammaM souM kahiyaMmi uvasaMtA // 205 // pArzvanA ziSya udakAbhidhAna AryagautamaM pRSTavAn kiM tat 1 - zrAvakaviSayaM praznaM, tadyathA - bho indrabhUte ! sAdhoH zrAvakANuvratadAne sati sthUlaprANAtipAtAdiviSaye tadanyeSAM sUkSmabAdarANAM prANinAmupaghAte satyAraMbhajanite tadanumatipratyayajanitaH karmabandhaH kasmAnna bhavati 1, tathA sthUlaprANAtipAtavratinastameva paryAyAntaragataM vyApAdayato nAgarikavadhanivRttasya tameva bahiHsthaM vyApAdayata iva tadvatabhaGgajanitaH karmabandhaH kasmAnna bhavatItyetatpraznasyottaraM gRhapaticauragrahaNavimokSaNopamayA dattavAn, tacca zrAvapraznasyopamyaM gautamasvAminA kathitaM zrukhodakAkhyo nirgranthaH 'upazAMtaH' apagatasaMdehaH saMvRtta iti / sAmprataM sUtramanustriyate - 'sa' udako gautamasvAmisamIpaM samAgatya bhagavantamidamavAdIt, tadyathA - AyuSmangotama ! 'asti mama vidyate kazcitpradezaH praSTavyaH' tatra saMdehAt taM ca pradezaM yathAzrutaM bhavatA yathA ca bhagavatA saMdarzitaM tathaiva mama 'vyAgRNIhi ' pratipAdaya / evaM pRSTaH,sa cAyaM bhagavAn, yadivA saha vAdena savAdaM pRSTaH sadvAcaM vA-- zobhana bhAratIkaM vA praznaM pRSTaH, tamudakaM peDhAlaputramevamavAdIt, tadyathA-apicAyuSmannudaka ! zrukhA bhavadIyaM praznaM nizamya ca - avadhArya ca guNadoSavicAraNataH samyagahaM jJAsye, taducyatAM vizrabdhaM bhavatA svAbhiprAyaH 'savAyaM' sadvAcaM codakaH, savAdaM sadvAcaM vodakaH peDhAlaputro bhagavantaM gautamamevamavAdIt // Auso ! goyamA atthi khalu kumAraputtiyA nAma samaNA niggaMdhA tumhANaM pavayaNaM pavayamANA gAhAvaI samaNovAsagaM uvasaMpannaM evaM paJcakkhAveMti - NaNNattha abhioeNaM gAhAvaicoraggahaNavimokakhaNayAe tasehiM pANehiM nihAya daMDaM, evaM pahaM pacakkhaMtANaM duppaccakrakhAyaM bhavai, evaM haM paJcakkhAvemANANaM dupacakvAviyavaM bhavai, evaM te paraM pacakkhAvemANA atiyaraMti sayaM patiSNaM, kassa NaM taM heuM ?, saMsAriyA khalu pANA dhAvarAvi pANA tasattAe paccAyaMti tasAvi pANA thAvarattAe paccAyaMti, thAvarakAyAo vippamucamANA tasakAyaMsi uvavajyaMti, tasakAyAo vippamucamANA thAvarakAyaMsi uvavajjaMti, tesiM ca NaM dhAvarakAyaMsi ubavaNNANaM ThANameyaM dhattaM // (sU. 72) evaM haM paJcakkhaMtANaM supaddakkhAyaM bhavai, evaM pahaM paccakrakhAvemANANaM supaJcasvAviyaM bhavai, evaM te paraM paJcakrakhAvemANA NAtiyaraMti sayaM paiNNaM, NaNNattha abhiogeNaM gAhAvai coraggahaNavimokkhaNayAe tasabhUehiM pANehiM NihAya daMDaM, evameva saha bhAsAe parakame vijamANe je te kohA vA lohA vA paraM padyakkhAveMti ayaMpi No uvaese No NeAue bhavara, aviyAI Auso ! goyamA ! tubhaMpi evaM royaha 1 // (sU. 73) savAyaM bhagavaM goyame ! udayaM peDhAlaputaM evaM bayAsI - AusaMto ! udagA no khalu amhe evaM royaha, je te samaNA vA mAhaNA vA evamAiksaMti For Private Personal Use Only 7 nAlandIyAdhya // 409 //
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlADIpAciH // 410 // sUtrakRtAGge 2pezIlA GkIyAvRttiH // 411 // - jAva paruti No khalu te samaNA vA NiggaMthA vA bhAsaM bhAti, anunAviyaM khalu te bhAsaM bhAti, amAiklani khalu te samaNe samaNovAsa vA jehiMci anehiM jIvehi pANehiM ehiM sahi saMjamayaMti tANavi te ammAhaksaMti, kassa NaM taM he 1, saMsAriyA khandu pANA, tasAvi pANA dhAvaratApa pacAyaMti dhAvarAvi pANA tasattAe paJcAyaMti tasakAyAo vippamuccamANA dhAvarakAyaMsi uvavajaMti dhAvarakAyAo viSpamucamANA tasakApaMsi ubayati, teci NaM tasakAyaMsi upavanANaM ThANamepaM asaM // (74) tadyathA-vo gItama! astItyayaM vibhaktipratirUpako nipAta iti cadarthavRtirguDItaH tattathAyamarthaH 'santi' piyante kumAraputrA nAma nirgrandhA yuSmadIyaM pravacanaM pravadantaH, tadyathA-- gRhapati zramaNopAsaka supasaMparka niyamAvorithatamevaM pratyAkhyApa panti' pratyAkhyAnaM kArayanti yathAsteSu prANiSu daNDayatIti daNDaH prApyupamarda 'nihAya parityanya prANAtipAtanivRttiM kurvanti, tAmevApavadati - nAnyatreti, svamanISikAyA anyatra rAjAdyabhiyogena yaH prANyupaghAto na tatra nivRttiriti / tatra kila sthUlaprANivizeSaNAttadanyeSAmanumatipratyayadopaH syAdityAzaGkAvAnAha - 'gAhAvaha' ityAdi, asya cArthamuttaratrAvirbhAvayiSyAmaH / yenAbhiprAyeNodakacoditavAMstamA viSkurvannAha--- ' evaM paha' mityAdi, hamiti vAkyAlaGkAre, avadhAraNe vA, evameva prANivizeSaNavenAparatrasabhUtavizeSaNarahitasena pratyAkhyAnaM gRddhatAM AvakANAM duppalyAkhyAnaM bhavati pratyAkhyAnamasadbhAvAt tathaivameva pratyAkhyApayatAmapi sApUnAM duSTaM pratyAkhyAnadAnaM bhavati kimityata Aha evaM te ApakA pratyAkhyAnaM guhantaH sAdhana paraM pratyAkhyApayantaH khAM pratijJAmaticaranti atitayanti 'karasaNaM he 'ti prAkRtalyA kamA detorityarthaH / tatra pratijJAnakAraNamAha-'saMsAriyA' ityAdi saMsAro vidyate yeSAM te sAMsArikAH khaturalaGkAre, 'prANAH' jantayaH khAvarAH 'prANinaH pRthivyaptejovAyuvanaspatayaH santo'pi tathAvidhakarmodayAtyA prasavena DIndriyAdibhAvena pratyApAnti-utpa tathA prasA api sthAvarataveti evaM ca parasparagamane vyavasthite satyavazyaMbhAvI pratijJAdhipaH tathAhi nAgariko mayA na hantavya ityevaMbhUtA vena pratijJA gRhItaka sa yadA gahirArAmAdI vyavasthita nAgarikaM vyApAdayet kimetAvatA tasya na bhavetpratijJAvilopaH damavApa yena prasavadhanivRttiH kRtA sa yadA tameva se prANinaM svAparakAyasthitaM vyApAdayet ki tasya na bhavetpratijJAvilopaH ? bhavatyevetyarthaH / evamapi sasthAvarakAve samutpacAnAM prasAnAM yadi tathAbhUtaM kiJcidasAdhAraNaM li 13) !! " " 2 tapasA khAratenApyupadhAH zakyante parivartana ca dalItyetadarzayitumAha 'dhAvara kAyAo' ityAdi, khAvarakAyAtsakAzAdvividham- aneka prakAra prakarSeNa mucyamAnAH sthAparakAyAyuSA tayogyaivAparaiH karmabhiH sarvAtmanA sakAye samu svayante tathA prasAdAdapi sarvAtmanA vimudhyamAnAstatkarmabhiH khAvarakAye samutpadyante tatra corapacAnAM tathAbhUtaprasaGgAmAvAtpratijJAlopa ityetatsUtreNaiva darzayitumAha- 'tesiM ca Na'mityAdi, 'teSAM ca ' trasAnAM sthAvarakAye samutpannAnAM gRhItatrasaprANAtipAtavirateH zrAvakasyApyArambhapravRttatvenaitatsthAvarAkhyaM ghAtyaM sthAnaM bhavati, tasmAdanivRttatvAttasyeti // tadevaM vyavasthite nAgarikadRSTAntena trasameva sthAvaralenAyAtaM vyApAdayato'vazyaMbhAcI pratijJAvilopo yataH tata eva maduktayA vakSyamANanItyA pratyArupAnaM kurvatAM supratyArUpAnaM bhavati evameva ca pratyAkhyApratyAkhyApitaM bhavati evaM ca tento nAticaranti strIyAM pratijJAmityetadarzavitumAha- 'NaNNatvetyAdi tatra gRhapatiH pratyAkhyAnamevaM gRddhAMti, tadyathA' asabhUteSu' vartamAnakAle sanotpatreSu prANiSu daNDapatIti daNDaH prApyupamardantaM 'vihAya' parityajya pratyAkhyAnaM karoti tadiha bhUtalavizeSaNAtmyA paryAyApani pratijJAvilopaH / tathA 'nAnyacAbhiyogene 'ti rAjAdyabhiyogAdanyatra pratyAkhyAnamiti / tathA gRhapaticAravimokSagatayeti etaca bhavadbhiH samyaguktaM etadapi prasakA bhUtavizeSaNamabhyupagamyatAmiti etadabhyupagame'pi hi vayA kSIravikRtipratyAkhyAyino dadhibhakSaNe'pi na pratijJAvilopaH tathA prasabhUtAH sattvA na hantavyA ityevaM pratijJAvataH sthAvarahiMsAyAmapi na pratyAkhyAnAticAraH / tadevaM vidyamAne sati 'bhASAyAH pratyAkhyAnayAcA 'parAkrame' bhUtavizeSaNAdoSaparihArasAmadhye evaM pUrvokayAnItyA sati doSapariharaNopAye ye kecana krodhAdvA lobhATTA 'paraM' bhAvakAdikaM nirvizeSaNameva pratyAkhyApayanti teSAM pratyAkhyAnaM dadatAM mRSAvAdI bhavati gRddhatAM cAvazyabhASI prataviloSa iti tadevamayamapi naH asmadIyopadezAbhyupagamo bhUtatavizeSaNavidhiH pakSaH kiM bharatA 'no' naiva 'naiyAyiko' nyAyopapatro bhavati idamuktaM bhavati bhUtavizeSaNena hi sAnu sthApatyacAn hiMsato'pi na pratijJAticAra iti api caitadAyuSman gautama ! tubhyamapi rocate evametadyathA mayA vyaakhyaatm| evamabhihito gautamaH sadvAcaM savAda vA samudakaM peDalaputramevaM vakSyamANamavAdIt tadyathA no khalvAyuSmadakAbhyametadevaM yayathA locyate tadrocata iti idamukaM bhavati yadidaM jasakAviratI bhUtavizeSaNaM kiyate tacirarvatayA'sAbhyaM na rocata iti / tadevaM vyavasthite bho udaka ye te zramaNA vA brAhmaNA vA evaM bhUtazabdavizeSaNalena pratyAkhyAnamAcakSate paraiH TAlava bhApante pratyAkhyAnaM svataH kurvantaH kArayantathaivamiti savizeSaNaM pratyArUpAnaM nApante tathaivameva savizeSaNapratyAkhyAnarUpaNAvasare sAmAnyena prarUpapanti evaM ca prarUpapanto na khatu te bhramaNA vA niryathA vA yathAca bhASAM bhASante atinutApa 1 " 2 274 - 7 nAla ndIyAdhya // 410 // 7 nAla ndIyAdhya. // 411 //
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ cieaeseseatemeseseseseseise 275 yatItyanutApikA tAM, tathAbhUtAM ca khalu te bhASAM bhASante, anyathAbhASaNe hyapareNa jAnatA bodhitasya sato'nutApo bhavatItyato'nutApiketyucyata iti / punarapi teSAM savizeSaNapratyAkhyAnavatAmulvaNadoSodvibhAvayiSayA''ha-'anbhAikvaMtI'tyAdi, te 9 hi savizeSaNapratyAkhyAnavAdino yathAvasthitaM pratyAkhyAnaM dadataH sAdhUna gRhNatazca zramaNopAsakAnabhyAkhyAnti-abhUtadopodbhAbanato'bhyAkhyAnaM dadati / kiMcAnyat-'jehiMvi'ityAdi, yeSvapyanyeSu prANiSu bhUteSu jIveSu sattveSu viSayabhUteSu viziSya ye saMyama kurvanti saMyamayanti, tadyathA-brAhmaNo na mayA hantavya ityukte sa yadA varNAntare tiryakSu vA vyavasthito bhavati tadvadhe 8 brAhmaNavadha Apadyate, bhUtazabdAvizeSaNAt , tadevaM tAnyapi vizeSavratAni sUkaro mayA na hantavya ityevamAdIni te bhUtazabda-2 vizeSaNavAdino'bhyAkhyAnti-kSayanti / kimityata Aha-'kassa Na'mityAdi kasmAddhetostadasadbhUtaM dUSaNaM bhavatIti ?, yasmAtsAMsArikAH khalu prANAH parasparajAtisaMkramaNabhAjo yatastatastrasAH prANinaH sthAvarakhena pratyAyAnti sthAvarAzca trasabeneti / trasakAyAcca sarvAtmanA vasAyuSkaM parityajya sthAvarakAye tadyogyakarmopAdAnAdutpadyante, tathA sthAvarakAyAca tadAyuSkAdinA karmaNA| vimucyamAnAstrasakAye samutpadyante, teSAM ca trasakAye samutpannAnAM sthAnametaprasakAyAkhyamaghAtyam-aghAtAha bhavati, yamAttena zrAvakeNa vasAnuddizya sthUlaprANAtipAtaviramaNaM kRtaM, tasya tIvrAdhyavasAyotpAdakakhAllokagarhitakhAceti, tatrAsau sthUlaprANAtipAtAnivRttaH, tanivRtyA ca trasasthAnamadhAtyaM vartate, sthAvarakAyAcAnivRtta iti tadyogyatayA tatsthAnaM ghAtyamiti / tadevaM bhavada| bhiprAyeNa viziSTa sattvoddezenApi prANAtipAtanivRttau kRtAyAmaparaparyAyApana prANinaM vyApAdayato vratabhaGgo bhavati, tatazca na kassa-16 cidapi samyagvatapAlanaM sthAdityevamabhyAkhyAtam-asadbhUtadoSodbhAvanaM bhavanto dadati / yadapi bhavadbhirvartamAnakAlavizeSa-181 sUtrakRtAGgeNakhena kilAyaM bhUtazabda upAdIyate asAvapi vyAmohAya kevalamupatiSThate, tathAhi-bhUtazabdo'yamupamAne'pi vartate, tadyathA- nAka2 zrutaska- devalokabhUtaM nagaramidaM, na devaloka eva, tathAtrApi trasabhUtAnAM trasasadRzAnAmeva prANAtipAtanivRttiH kRtA syAt , na tu sA- ndIyAdhya, ndhe zIlA-18| nAmiti, atha tAdarthe bhUtazabdo'yaM, yathA zItIbhUtamudakaM, zItamityarthaH, evaM trasabhUtAstrasavaM prAptAH, tathA ca sati trasazabdenaiva / kIyAvRttiH||gatArthakhAtpaunarutyaM syAd, athaivamapi sthite bhUtazabdopAdAnaM kriyate, tathA ca satyatiprasaGgaH syAt , tathAhi-kSIrabhUtavi- kRteH pratyAkhyAnaM karomyevaM ghRtabhUtaM me dadaskhaivaM ghaTabhUtaH paTabhUta ityevamAdAvapyAyojyamiti // tadevaM niraste bhuutshbde||412|| satyudaka Aha savAyaM udae peDhAlaputte bhagavaM goyama evaM vayAsI-kayare khalu te AusaMto goyamA ! tunbhe vayaha tasA pANA tasA Au annahA !, savAyaM bhagavaM goyame udayaM peDhAlapusaM evaM vayAsI-AusaMto udagA ! je tunbhe vayaha tasabhUtA pANA tasA te vayaM vayAmo tasA pANA, je vayaM vayAmo tasA pANA te tumbhe vayaha tasabhUyA pANA, ee saMti duve ThANA tullA egaTThA, kimAuso ! ime bhe suppaNIyatarAe bhavai tasabhUyA pANA tasA, ime bhe duppaNIyatarAe bhavai-tasA pANA tasA, tato egamAuso! paDikkosaha ekaM abhiNaMdaha, // 41 // ayaMpi bhedo se No NeAue bhavai // bhagavaM ca NaM udAhu-saMtegaiA maNussA bhavaMti, tesiM ca NaM evaM vRttaputvaM bhavai-No khalu vayaM saMcAemo muMDA bhavittA agArAo aNagAriyaM pavaittae, sAvayaM NhaM aNupuSeNaM guttassa lisissAmo, te evaM saMkhaveMti te evaM saMkhaM ThavayaMti te evaM saMkhaM ThAvayaMti nannattha abhioeNaM gAhAvaicoraggahaNavimokkhaNayAe tasehiM pANehiM nihAya daMDaM, taMpi tesiM kusalameva bhavai // (sU075) sadvAcaM savAdaM vodakaH peDhAlaputro bhagavantaM-gautamamevamavAdIda , tadyathA-he AyuSman gautama ! katarAnprANino yUyaM vadatha, vasA eva ye prANAH-prANinasta eva trasAH prANA ityutAnyatheti, evaM pRSTo bhagavAn gautamastamudakaM sadvAcaM peDhAlaputramevamavAdIt , nadyathAAyuSmanudaka ! yAnprANino yUyaM vadatha trasabhUtAH-trasavenAvibhUtAH prANino nAtItA nApyeSyAH, kiM tu ? vartamAnakAla eva trasAH prANA iti, tAneva vayaM vadAmasvasAH-sakha prAptAstatkAlavartina eva prasAH prANA iti, etadeva vyatyayena vibhaNiSu| rAha-'je vaya'mityAdi, yAn vayaM vadAmastrasA eva prANAstrasA: prANAstAneva yUyamevaM vadatha-sabhUtA eva prANAnasabhUtAH | prANAH, evaM ca vyavasthite ete anantarokte dve api sthAne ekArthe-tulye bhavato, na hyatrArthabhedaH kazcidastyanyatra zabdabhedAditi, evaM ca vyavasthite kimAyuSman ! yuSmAkamayaM pakSaH suSTha praNItataro----yuktiyuktaH pratibhAsate ?, tadyathA-trasabhUtA eva prANAstrasabhUtAH prANA iti, ayaM tu pakSo duSpraNItataro 'bhavati' pratibhAsate bhavatAM ?, tadyathA-vasA eva prANAstrasAH prANAH, santi caikArthatvena (sati caikArthatve ) bhavatAM ko'yaM vyAmoho ? yena zabdabhedamAtramAzrityAta eka pakSamAkozayatha dvitIyaM babhinandatha | iti / tadayamapi tulye'pyarthe satyekasya pakSasyAkozanamaparasya savizeSaNapakSasyAbhinandanamityeSa doSAbhyupagamo bhavatA 'no naiyA|yiko' na nyAyopapanno bhavati, ubhayorapi pakSayoH samAnakhAt , kevalaM savizeSaNapakSe bhUtazabdopAdAnaM mohamAvahatIti / / yacca bhavatA'smAkaM prAgdopodbhAvanamakAri, tadyathA-trasAnAM vadhanivRttau tadanyeSAM vadhAnumatiH syAta sAdhoH, tathA bhUtazabdAnu Saasarasasroassage99990799239299%20020292929HAN titrANino yUyaM vadAityutAnyatheti, evaM dRSTA tayathA-he AyuSma
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 eseeeeeeeee // 413 // tapTena ra bhavitavyatA taba satyApana vyApAdayAmayogena, bhAimA saDiNDiyAcAro'nujJAnAcakSate, tayathA vadhakarmodayAdrA sUtrakatAoM pAdAnenantarameva vasaM sthAvaraparyAyApamaM vyApAdayato vratabhaGga ityetatkucodyajAtaM parihatukAma Aha-Namiti vAkyAlaGkAre, bhaga-1|| nAla2 zrutaska- vAngautamakhAmI, cazabdaH punaHzabdArthe, punarAha, tadyathA-'santi' vidyante eke kecana laghukarmANo manuSyAH pravrajyA kartumasa- ndIyAdhya. ndhe zIlA- marthAH, tadvyatirekeNaiva dharma cikIrSavaH, teSAM caivamadhyavasAyinAM sAdhodharmopadezapravaNasyAgrata idamuktapUrva bhavati, tdythaa-bhoH| zIyAvatiH sAdho na khalu vayaM zaknumo muNDA bhavituM-pravrajyAM grahItumagArAd-gRhAdanagAratA-sAdhubhAvaM pratipattuM, vayaM tvAnupUryeNa-kramazo 'gotrasyeti gAM trAyata iti gotraM-sAdhukhaM tasya sAdhubhAvasya paryAyeNa-paripAvyA''tmAnamanuzleSayiSyAmaH, idamuktaM bhavati-pUrva dezaviratirUpatayA zrAvakadharma gRhasthayogyamanindyamanupAlayAmaH, tato'nukrameNa pazcAcchramaNadharmamiti / tata evaM te 'saMkhyAM'vyavasthA 'zrAvapanti' pratyAkhyAnaM kurvantaH prakAzayanti, tadyathA-nAnyatrAbhiyogena, sa cAmiyogo rAjAbhiyogo gaNAbhiyogo balA-18 miyogo devatAbhiyogo gurunigrahazcetyevamAdinAbhiyogena vyApAdayato'pi trasaM na vratamaGgaH / tathA gRhapaticoravimokSaNatayetyasyAyamarthaH kasyacidgRhapateH SaT putrAH, taizca satyapi pitRpitAmahakamAyAte mahati vitte tathAvidhakarmodayAdrAjakulabhANDA-18 mAre cauryamakAri, rAjapuruSaizca bhavitavyatAniyogena gRhItAste ityeke, pare khanyathA vyAcakSate, tadyathA-ranapure nagare ratnazekharo nAma rAjA, tena ca parituSTena ratnamAlAgramahiSIpramukhAntaHpurasya kaumudIpracAro'nujJAtaH, tadavagamya nAgaralokenApi rAjAnumatyA || khakIyasya strIjanasya tathaiva krIDanamanumataM, rAjJA ca nagare saDiNDimazabdamAghoSitaM, tadyathA-astamanopari kaumudImahotsave MC // 413 // // pravRtte yaH kazcitpuruSaH samupalabhyate nagaramadhye tasyAvijJaptikaH zarIranigrahaH kriyata iti, evaM ca vyavasthite satyekasya vaNijaH 19 SaT putrAH, te ca kaumudIdine krayavikrayasaMvyavahAravyagratayA tAvatsthitA yAvatsavitA'stamupagataH / tadanantarameva sthagitAni ca 18 nagaradvArANi, teSAM ca tatkAlAtyayAnna nirgamanamabhUta , tataste bhayasaMbhrAntA nagaramadhya evAtmAnaM gopayitA sthitAH, tato ni1 krAnte kaumudIpracAre rAjJA''rakSikAH samAhUyAdiSTAH-yathA samyak nirUpayata yUyaM nAtra nagare kaumudIcAre kazcitpuruSo vyava-19 sthita ? iti, tairapyArakSikaiH samyag nirUpayadbhirupalabhya SaDvaNiputravRttAnto yathAvasthita eva rAjJe niveditA, rAjJA'pyAjJAmAkupitena teSAM SaNNAmapi vadhaH samAdiSTaH, tatastatpitA putravadhasamAkarNanaguruzokavihalo'kANDApatitakulakSayodmAntalocanaH kiMkartavyatAmRDhatayA gaNitavidheyAvidheyavizeSo rAjAnamupasthito'vAdIcca gadgadayA girA-yathA mA kRthA devAsAkaM kulakSayaM, gRhyatAmidamasmadIyaM kulakramAyAtaM svabhujopArjitaM prabhUtaM draviNajAtaM, mucyatAM mucyatAmamI SaT putrAH, kriyatAmayamasmAkamanugraha / iti / evamabhihito rAjA tadvacanamanAkarNya punarapi savizeSamAdideza, asAvapi vaNiksarvavadhAzaGkI sarvamocanAnabhiprAyaM rAjA namavetya pazcAnAM mocanaM yAcitavAn , tAnapyasau rAjA na moktumanA ityevamabhigamya caturmocanakRte sAdaraM vijJaptavAn taM, tathApi rAjA tamanAdRtya kupitavadana eva sthitaH, tatastrayANAM vimocane kRtAdarastatpitA'bhUta , tAnapyamuzcantaM rAjAnaM jJAkhA gaNitasvAparAdho dvayormocanaM prArthitavAn , tatrApyavajJApradhAnaM nRpatimavagamya tataH pauramahattamasameto rAjAnamevaM vijJaptavAn , tadyathA devAkANDa evAsAkaM kulakSayaH samupasthitaH, tasAca bhavanta eva trANAyAlam , ataH kriyatAmekamatputravimocanena prasAda iti 1 bhaNikhA pAdayoH sapauramahattamaH patito, rAjJApi saMjAtAnukampena muktastadeko jyeSTaputra iti / tadevamasya dRSTAntasya dArTAntika yojaneyaM, tadyathA-sAdhunA'bhyupagatasamyagdarzanamavagamya bhAvakamakhilaprANAtipAtaviratigrahaNaM prati codito'pyazaktitayA yadA na 10 sarvaprANAtipAtaviratiM pratipadyate, yathA'sau rAjA vaNijA'tyartha vijJApito'pi na paDapi putrAn mumukSati, nApi pazcacatukhidvi-10 sUtrakRtAle saMkhyA putrAniti, tata ekavimokSaNenAtmAnaM kRtArthamiva manyamAnaH sthito'sau, evaM sAdhorapi zrAvakasya yathAzakti vrataM gRhata-18|7nALa2 dhutaska- stadanurUpamevANuvratadAnamaviruddhamiti, yathA ca tasya vaNijo na zeSaputravadhAnumatilezo'pyasti, evaM sAdhorapi na zeSaprANivadhAnumati- ndIyAbhya. ndhe zIlA-1 pratyayajanitaH karmabandho bhavati, kiM tarhi ?, yadeva vrataM gRhItvA yAneva sattvAn bAdarAn saMkalpajaprANivadhanivRtyA rakSati tani-1 kIyAvRttiH mittaH kuzalAnubandha evetyetatsUtreNaiva darzayitumAha-'tasehi'mityAdi, vasantIti trasAH-dvIndriyAdayastebhyaH sakAzAnidhAya // 414 // nihAya vA parityajyetiyAvat kaM ?-daNDayatIti daNDastaM parityajya, baseSu prANAtipAtaviratiM gRhItvetyarthaH, 'tadapi ca trasaprANAtipAtaviramaNavrataM teSAM' dezaviratAnAM kuzalahetutvAtkuzalameva bhavati / / yacca prAgabhihitaM, tadyathA-tameva trasaM sthAvaraparyAyApacaM nAgarakamiva bahiHsthaM vyApAdayato'vazyaMbhAvI vratamA ityetat parihatukAma Aha tasAvi vucaMti tasA tasasaMbhArakaDeNaM kammuNA NAmaM ca NaM anbhuvagayaM bhavai, tasAuyaM ca NaM palikvINaM bhavai, tasakAyaTThiiyA te tao AuyaM vippajahaMti, te tao AuyaM vippajahittA thAvarattAe paJcAyaMti / thAvarAvi vucaMti thAvarA thAvarasaMbhArakaDeNaM kammuNA NAmaM ca NaM anbhuvagayaM bhavA, thAvarAuyaM ca NaM palikvINaM bhavai, thAvarakAyahiiyA te tao AuyaM vippajahaMti tao AuyaM vippajahitA bhujo paraloiyatsAe pacAyati, te pANAvi vucaMti, te tasAvi vucaMti, te mahAkA // 414 // yA te cirahiiyA // (sUtra 76) 'prasA api' dvIndriyAdayo'pi prasA ityucyante ca prasAH sasaMmArakatena karmaNA bhavanti, saMbhAro nAmAvazyatayA karmaNo 000000000000000000 estaesesecto Jain Education Interational
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtraha.70 sUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH // 415 // OP 27 vipAkAnubhavena vedanaM, toha trasanAma pratyekanAmetyAdikaM nAmakarmAbhyupagataM bhavati, sakhena yatparivaddhamAyuSkaM tadyadodayaprAptaM bhavati, tadA prasasaMbhArakRtena karmaNA vasA iti vyapadizyante, na tadA kathazcitsthAvarakhavyapadezaH, yadAca tadAyuH parikSINaM bhavati, Namiti vAkyAlakAre, trasakAyasthitikaM ca karma yadA parikSINaM bhavati, tacca jaghanyato'ntarmuhUrtamutkRSTataH sAtirekasahasradayasAgaro| pamaparimANaM, tadA tatakhasakAyasthiterabhAvAttadAyuSkaM te parityajanti, aparANyapi tatsahacaritAni karmANi parityajya sthAvarakhena pratyAyAnti, sthAvarA api sthAvarasaMbhArakRtena karmaNA tatrotpadyante, sthAvarAdinAma ca tatrAbhyupagataM bhavati, aparANyapi tatsahacaritAni sarvAtmanA trasakha parityajya sthAvarakhenodayaM yAnti iti, evaM ca vyavasthite kathaM sthAvarakAyaM vyApAdayato gRhItatrasakAyaprANAtipAtanivRtteH zrAvakasya vratabhaGga iti / kiMcAnyat-'thAvarAuyaM ca 'mityAdi, yadA tadapi sthAvarAyuSkaM parikSINaM bhavati tathA sthAvarakAyasthitizca, sA jaghanyato'ntarmuhUrtamutkRSTato'nantakAlamasaMkhyeyAH pudgalaparAvartA iti, tatastatkAyasthiterabhAvAttadAyuSkaM parityajya 'bhUyaH' punarapi pAralaukikakhena sthAvarakAyasthiterabhAvAt trasalena sAmarthyAtpratyAyAnti, teSAM ca sAnAnanvarthikAnyabhidhAnAnyabhidhitsurAha-'te pANAvI'tyAdi, te trasasaMbhArakRtena karmaNA samutpannAH santaH sAmAnyasaMjJayA prANA apyucyante, tathA vizeSataH 'trasa bhayacalanayo riti dhAtvarthAnugamAdbhayacalanAbhyAmupapetAstrasA apyucyante, tathA mahAn kAyo yeSAM te mahAkAyAH yojanalakSapramANazarIravikurvaNAta , tathA cirasthitikA apyucyante, bhavasthityapekSayA trayastriM. zatsAgaropamAyuSkasadbhAvAda, tatastrasaparyAyavyavasthitAnAmeva pratyAkhyAnaM tena gRhItaM, na tu sthAvarakAyatvena vyavasthitAnAmapIti / yastu nAgarakadRSTAnto bhavatopanyastaH asAvapi dRSTAntadAAntikayorasAmyAtkevalaM bhavato'nupAsitagurukulabAsitvamAvi-16 karoti, tathAhi-nagaradharmeryukto nAgarikaH sa ca mayA na hantavya iti pratijJAM gRhItvA yadA tameva vyApAdayati bahiHsthitaM nAlaparyAyApamaM tadA tasya kila vratabhaGga iti bhavataH pakSa iti, sa ca na ghaTate, yato yo hi nagaradhamairupetaH sa bahiHstho'pi nAga- ndIyAdhya | rika eva, ataH paryAyApana ityetadvizeSaNaM nopapadyate, atha sAmastyena parityajya nagaradharmAnasau vartate atastamevetyetadvizeSaNaM| zrAvakapra nopapadyate, tadevamatra vasaH sarvAtmanA trasatvaM parityajya yadA sthAvaraH samutpadyate tadA pUrvaparyAyaparityAgAdaparaparyAyApanatvAtrasa tyAkhyAna| evAsau na bhavati, tadyathA-nAgarikaH payAM praviSTastaddharmopetatvAtpUrvadharmaparityAgAca nAgarika evAsau na bhavatIti / / sya saviSa yatA punarapyanyathodakaH pUrvapakSamAracayitumAha savAyaM udae peDhAlaputte bhayavaM goyamaM evaM vayAsI-AusaMto goyamA! Natthi NaM se kei pariyAe jaNaM samaNovAsagassa egapANAtivAra viraevi daMDe nikkhitte, kassa NaM taM heuM ?, saMsAriyA khalu pANA, thAvarAvi pANA tasattAe paJcAyati, tasAvi pANA thAvarattAe paJcAyaMti, thAvarakAyAo vippamuccamANA save tasakAyaMsi uvavajaMti, tasakAyAo vippamuccamANA save thAvarakAyaMsi uvavanaMti, tesiM ca NaM thAvarakAyaMsi uvavannANaM ThANameyaM dhattaM // savAyaM bhagavaM goyame udayaM peDhAlaputtaM evaM kyAsI-No khalu Auso! asmAkaM vattavaeNaM tumbhaM ceva aNuppavAdeNaM asthi NaM se pariyAe je NaM samaNovAsagassa saba // 415 // pANehiM sababhUehiM sabajIvahiM sabasattehiM daMDe nikkhitte bhavai, kassa NaM taM he ?, saMsAriyA khalu pANA, tasAvi pANA thAvarattAe paJcAyaMti, thAvarAvi pANA tasattAe paJcAyaMti, tasakAyAo vippamuzcamANA save thAvarakAsi uvavajaMti, thAvarakAyAo vippamuccamANA sabe tasakAyaMsi uvavajaMti, tesiM ca gaM tasakAyaMsi uvavannANaM ThANameyaM aghataM,te pANAvi vucaMti, te tasAvi vucaMti,te mahAkAyA te ciraTThiyA, te bahuyaragA pANA jehiM samaNovAsagassa supaJcakkhAyaM bhavati, te appayarAgA pANA jehiM samaNovAsagassa apaJcakkhAyaM bhavai, se mahayA tasakAyAo uvasaMtassa uvaTThiyassa paDivirayassa jannaM tunbhe vA anno vA evaM badaha-Natthi NaM se kei pariyAe jasi samaNovAsagassa egapANAevi daMDe Nikkhitte, ayaMpi bheTe se No NeyAue bhavai // sUtraM 77 // sadAcaM savAdaM vodakaH peDhAlaputro bhagavantaM gautamamevamavAdIt , tadyathA-AyuSman gautama! nAstyasau kazcitparyAyo yasinekaprANAtipAtaviramaNepi zramaNopAsakasa viziSTaviSayAmeva prANAtipAtanivRttiM kurvato daNDaH-prANyupamardanarUpo nikSiptapUrva:parityaktapUrvo bhavati, idamuktaM bhavati-zrAvakeNa trasaparyAyamekamuddizya prANAtipAtavirativataM gRhItaM, saMsAriNAM ca parasparagama-21 nasaMbhavAt te ca trasAH sarve'pi kila sthAvarakhamupagatAstatazca sAnAmabhAvAmiviSayaM tatpatyAkhyAnamiti / etadeva praznapUrvakaM darSayitumAha-'kassa gaM taM heu'mityAdi, Namiti vAkyAlakAre, kasya hatoridamabhidhIyate, kena hetunetyarthaH / sAMsArikAH prANAH parasparasaMsaraNazIlA yatastataH sthAvarAH sAmAnyena trasatayA pratyAyAnti, asA api sthAvaratayA pratyAyAnti / tadevaM saMsAriNAM parasparagamanaM pradAdhunA yatpareNa vivakSitaM tadAviSkurvamAha-thAvarakAyAo'ityAdi, sthAvarakAyAdipramucyamAnAH khAyuSA tatsahacaritaizca karmabhiH sarva-niravazeSAkhasakAye samutpadyante, ghasakAyAdapi tadAyuSA vipramucyamAnAH sarve sthAvarakAye 298580003200202525200992906
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 292020 sUtrakRtAGge samutpadyante, teSAM ca trasAnAM sarveSAM sthAvarakAyasamutpannAnAM sthAnametad ghAtyaM vartate. tena zrAvakeNa sthAvara kAyavadhanivRtterakara- 7 nAla2 zrutaska- NAd, ataH sarvasya trasakAyasya sthAvarakAyakhenotpattarnivipayaM tasya zrAvakasya trasavadhanivRttirUpaM pratyAkhyAnaM prApnoti, tadyathA- ndIyAdhya. ndhe zIlA- kenacidvatamevaMbhUtaM gRhItaM yathA-mayA nagaranivAsI na hantavyaH, taccodvasitaM nagaram , ato nirvipayaM tattasya pratyAkhyAnam , eva- zrAvakAkIyAvRttiH matrApi sarveSAM sAnAmabhAvAnirviSayatvamiti // evamudakenAbhihite sati tadabhyupagamenaiva gautamasvAmI dupayitumAha-sadvAcaM tyAkhyAnasavAdaM vA tamudakaM peDhAlaputraM gautamaskhAmyevamavAdIt , tadyathA-no khalvAyuSmannudaka! asAkamityetanmagadhadeze AgopA-3 sya sviss||416|| lAGganAdiprasiddhaM saMskRtamevoccAryate tadihApi tathaivoccAritamiti, tadevamasAkaM saMbandhinA vaktavyena naitadazobhanaM, kiM tarhi ?, yatA yuSmAkamevAnupravAdenaitadazobhanaM, idamuktaM bhavati-asadvaktavyenAsya codyasyAnutthAnameva, tathAhi--naitadbhUtaM na ca bhavati nApi kadAcidbhaviSyati yaduta-sarve'pi sthAvarA nilepatayA trasatvaM pratipadyante, sthAvarANAmAnantyAtrasAnAM cAsaMgkhyeyakhena tadAdhAra18| tvAnupapatterityabhiprAyaH, tathA vasA api sarve'pi na sthAvaratvaM pratipannA na pratipadyante nApi pratipatsyante, idamuktaM bhavati-ra | yadyapi vivakSitakAlavartinasvasAH kAlaparyAyeNa sthAvarakAyatvena yAsyanti tathApi aparAparatrasotpattyA trasajAtyanucchedAnna kadAcidapi trasakAyazUnyaH saMsAro bhavatIti, tadevamasmanmatena codyAnutthAnameva, abhyupagamya ca bhavadIyaM pakSaM yuSmadabhyupagamenaiva parihiyate-tadeva parAbhiprAyeNa pariharati-astyasau paryAyaH-sa cAyaM-bhavadabhiprAyeNa yadA sarve'pi sthAvarAstrasatvaM pratipadyante // 416 // yasminparyAye-avasthAvizeSe zramaNopAsakasya kRtatrasaprANAtipAtanivRtteH sataH trasatvena ca bhavadabhyupagamena sarvaprANinAmutpatteH taizca sarvaprANibhitrasatvena bhUtaiH-utpannaH karaNabhUtaisteSu vA viSayabhUteSu daNDo nikSiptaH-parityaktaH, idamuktaM bhavati-yadA sarve'pi sthAvarAH bhavadabhiprAyeNa trasatvenotpadyante tadA sarvaprANiviSayaM pratyAkhyAnaM zramaNopAsakasya bhavatIti / etadeva praznapUke darzayitumAha -'kassa NaM heu'mityAdi, sugama yAvatrasakAye samutpannAnAM sthAnametadadhAtyam-aghAtArha, tatra viratisadbhAvAdityabhiprAyaH / te ca sA narakatiryaGnarAmaragatibhAjaH sAmAnyasaMjJayA prANino'pyabhidhIyante, tathA vizeSasaMjJayA bhayacalanopetatvAtrasA apyucyante, tathA mahAn kAyaH-zarIraM yeSAM te mahAkAyAH, vaikriyazarIrasya yojanalakSapramANatvAditi / tathA cirasthitikAH trayaviMzatsAgaropamaparimANatvAdbhavasthiteH, tathA (ca) te prANinakhasA bahutamA-bhUyiSThA yaiH zramaNopAsakasya 31 supratyAkhyAnaM bhavati, sAnuddizya tena pratyAkhyAnasya grahaNAt tadabhyupagamena ca sarvasthAvarANAM trasatvenotpatterataste'lpatarakAH prANino yaiH karaNabhUtaiH zrAvakasyApratyAkhyAnaM bhavati, idamuktaM bhavati-alpazabdasyAbhAvavAcitvAna santyeva te yeSvapratyAkhyAnamitItyevaM pUrvoktayA nItyA 'se' tasya zramaNopAsakasya mahatastrasakAyAdupazAntasya-uparatasya prativiratasya sataH supratyAkhyAnaM bhavatIti saMbandhaH, tadevaM vyavasthite Namiti vAkyAlaGkAre yayUyaM vadathAnyo vA kazcittadyathA-nAstyasAvityAdi sugama yAvat 'yoNeyAue bhavaiti / / sAmprataM basAnAM sthAvaraparyAyApanAnAM vyApAdanenApi na vratabhaGgo bhavatItyarthasya prasiddhaye dRSTAntatrayamAha bhagavaM ca NaM udAhu niyaMThA balu pucchiyabA-AusaMto! niyaMThA iha khalu saMtegaiyA maNussA bhavaMti, tesiM ca evaM vRttaputvaM bhavai-je ime muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pacaie, esiM ca NaM AmaraNaM tAe daMDe Nikvitte, je ime agAramAvasaMti eesiNaM AmaraNaMtAe daMDe No Nikvitte, keI caNaM samaNA sUtrakRtAGge jAva vAsAI caupaMcamAI chaTThaddasamAI appayaro vA bhujayarovA desaM duIjjittA agAramAvasejjA ?, haMtA 7 nAla2zrutaska- vasenjA, tassa NaM taM gAratthaM vahamANassa se paccakkhANe bhaMge bhavai, No tiNaDhe samahe, evameva samaNovAsa- ndIyAdhya. ndhe zIlA gassavi tasehiM pANehiM daMDe Nikvitte, thAvarehiM pANehiM daMDe No Nikkhitte, tassa NaM taM thAvarakAyaM vaha- zrAvakazrIyAvRttiH / mANassa se paccakravANe No bhaMge bhavai, se evamAyANaha ? NiyaMThA!, ebamAyANiyatvaM // bhagavaM ca NaM udAhu tyAkhyAna niyaMThA gbalu pucchiyavA-AusaMto niyaMThA! iha khalu gAhArvai vA gAhAvaiputto vA tahappagArehiM kulehiM // 417 // sya saviSa yatA Agamma dhammaM savaNavattiyaM uvasaMkamajjA ?, haMtA uvasaMkamajjA, tesiMcaNaMtahappagArANaM dhamma Aikkhiyace?, haMtA Aivizvayave, kiM te tahappagAraM dhammaM socA Nisamma evaM vaejA-iNameva niggaMthaM pAvayaNaM sarca aNuttaraM kevaliyaM paDipuNNaM saMsuddhaM NeyAuyaM sallakattaNaM siddhimaggaM muttimaggaM nijANamaggaM nivANamaggaM avinahamasaMdidaM makhadugnappahINamaggaM, etthaM ThiyA jIvA sijhaMti vujhaMti mucaMti pariNivAyaMti sabadukvANamaMtaM kareMti, tamANAe tahA gacchAmo tahA ciTThAmo tahA NisiyAmo tahA tuyadhAmo tahA bhuMjAmo tahA bhAmAmo tahA anbhuTThAmo tahA uTThAe uddhemotti pANANaM bhUyANaM jIvANaM sattANaM saMjameNaM saMjamAmotti vaejA ?, haMtA vaejjA, kiM te tahappagArA kappaMti pavAvittae ?, haMtA kappaMti, kiM te tahappagArA // 417 // kappaMni muMDAvittae ?, haMtA kappaMti, kiM te taha pagArA kappaMti sikkhAvittae ?, haMtA kappaMti, kiM te tahappagArA kappaMni uvahAvittae ?, haMtA kappaMti, tesiM ca NaM tahappagArANaM savapANehiM jAva sabasattehiM Sakesesesceneseeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeees POP00300999999999000000000000000000000
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaska =dhe zIlAkIyAvRttiH !|418 // 279 daMDe Nivitte ?, haMnA Nikkhitte, se NaM eyArUveNaM vihAraNaM viharamANA jAva vAsAI caupaMcamAI chaTThaddasamAI vA appayaro vA bhujagaro vA de dRijettA agAraM vaejjA ?, haMtA vaejjA, tassa NaM saGghapANehiM jAva samatehiM daMDe Nigvitte ?, No iNaTThe samaTThe, se je se jIve jassa pareNa saGghapANehiM jAva sabasattehiM daMDe NoNibitte se je se jIve jassa AreNaM saGghapANehiM jAva sattehiM daMDe Nikkhitte, se je se jIve jassa iyANi savapANehiM jAva sattehiM daMDe No Nikkhite bhavai, pareNaM asaMjae AreNaM saMjae, iyANiM asaMjae, asaMjayassa NaM saGghapANehiM jAva sattehiM daMDe No Nikkhite bhavai, se evamAyANaha ? niyaMThA !, se evamAyANiyAM // bhagavaM ca NaM udAhu niyaMDA khalu pucchiyA-AusaMto ! niyaMThA iha khalu parivAiyA vA parivAiAo vA annayarehiMto titthAyayaNehiMto Agamma dhammaM savaNavattiyaM uvasaMkamejjA ?, haMtA uvasaMkamejA, kiM tesiM tahappagAreNaM dhamme Aikkhiyace ?, haMtA Aikkhiyadhe, taM ceva uvadvAvittae jAva kappaMti ?, haMtA kappaMti, kiM te tahappagArA kappaMti saMbhuMjittae ?, haMtA kappaMti, teNaM eyArUveNaM bihAreNaM viharamANA taM caiva jAva agAraM vajjA ?, haMnA vaejjA, te NaM tahappagArA kappaMti saMbhuMjittae ?, No iNaTThe samaTThe se je se jIve je pareNaM no kappaMti saMbhuMjittae, se je se jIve AreNaM kappaMti saMbhuMjintae, se je se jIve je iyANIM No kappaMti saMbhuMjittae, pareNaM assamaNe AreNaM samaNe, iyANiM assamaNe, assamaNeNaM saddhiM No kappaMti samaNANaM niggaMdhANaM saMbhuMjittae, se evamAyANaha? zeyaMThA !, se evamAyANiyAM // sUtraM 78 // Namiti vAkyAlaGkAre, cazabdaH punaH zabdArtha, punarapi bhagavAn gautama svAmyevAha - khauddhatya pariharaNArtha maparAnapi tatsya virAn sAkSiNa: kartumidamAha - 'nirgrandhA' yuSmatsthavirA: khalu praSTavyAH, tadyathA - AyuSmanto nirgranthA ! yuSmAkamapyetadvakSyamANamabhima tamAhosvineti, avaSTambhena vedamAha, yuSmAkamapyetadabhipretaM yadahaM vacmi, tadyathA - zAntiH - upazamastatpradhAnA eke kecana manuSyA bhavanti, na nArakatiryagdevAH, kiM tarhi ?, manuSyAH, te'pi nAkarmabhUmijA nApi mlecchA anAryA vA, teSAM cAryadezotpannAnAmupazamapradhAnAnAm etad uktapUrvaM bhavati - ayaM vratagrahaNavizeSo bhavati, tadyathA - ya ime muNDA bhUtvA'gArAd-gRhAnnirgatyAnagAratAM pratipannAH - pratrajitA ityarthaH, eteSAM coparyAmaraNAntaM mayA daNDo nikSiptaH - parityakto bhavati, idamuktaM bhavati - kazcittathA vidho manuSyo yatInuddizya vrataM gRhNAti, tadyathA- na mayA yAvajjIvaM yatayo hantavyAH, tathA ye ceme'gAraM gRhavAsamAvasanti teSAM daNDo nikSipta ityevaM keSAMcid vratagrahaNavizeSe vyavasthite sati idamapadizyate tatra kecana zramaNAH pratrajitAH kiyantamapi kAlaM pravrajyA paryAyaM pratipAlya, tameva kAlavizeSaM darzayati- yAvadvarSANi catvAri paJca vA SaD daza vA, asya copalakSaNArthatvAdanyo'pi kAlavizeSo draSTavyaH, tamevAha - alpataraM vA prabhUtataraM vA kAlaM tathA dezaM ca 'dUhajitta'ti vihRtya kutazcitkarmodayAttathAvidhapariNateragAraM gRhavAsa vaseyuH - gRhasthA bhaveyurityevaMbhUtaH paryAyaH kiM saMbhAvyate / uta netyevaM pRSTA nirgranthAH pratyUcuH - hanta gRhavAsaM vrajeyuH, tasya ca yativadhagRhItavratasya taM gRhasthaM vyApAdayataH kiM vratabhaGgo bhaveduta neti ?, Ahurneti, evameva zramaNopAsakasyApi traseSu daNDo nikSipto na sthAvareSviti, atastrasaM sthAvaraparyAyApanaM vyApAdayatastatpratyAkhyAnabhaGgo na bhavatIti / / sAmprataM punarapi paryAyApannasyAnyathAtvaM darzayituM dvitIyaM dRSTAntaM pratyAkhyAtRviSayagataM darzayitukAma Aha - bhagavAneva gautamasvAmyAha, tadyathA - gRhasthAH yatInAmanti ke samAgatya dharma zrutvA samyaktvaM pratipadya taduttarakAlaM saMjAtavairAgyAH pravrajyAM mahItvA punastathAvidhakarmodayAttAmeva tyajanti, te va pUrva gRhasthAH sarvArambhapravRttAstadArataH pratrajitAH santo jIvopamarddaparityaktadaNDAH punaH pratra| jyAparityAge sati no parityaktadaNDAH, tadevaM teSAM pratyAkhyAtRRNAM yathAvasthAtraye'pyanyathAtvaM bhavatyevaM trasasthAvarayorapi draSTavyam, etacca 'bhagavaM ca NamudAhu' rityAdergranthasya 'se evamAyANiyavaM' ityetatparyavasAnasya tAtparya, akSaraghaTanA tu sugameti khabuddhyA kAryA // tadevaM dvitIyaM dRSTAntaM pradarzyAdhunA tRtIyaM dRSTAntaM paratIrthikoddezena darzayitumAha- 'bhagavaM caNaM udAhu ityAdi, yAvat se | evamAyANiyavaM 'ti uttAnArthaM / tAtparyArthastvayaM pUrvaM parivrAjakAdayaH santo'saMbhogyAH sAdhUnAM gRhItazrAmaNyAH sAdhUnAM saMbhogyAH saMvRttAH punastadabhAve tvasaMbhogyA ityevaM paryAyAnyathAtvaM trasasthAvarANAmapyAyojanIyamiti // tadevaM dRSTAntatraye prathame dRSTAnte hantavyaviSayabhUto yatigRhasthabhAna paryAyabhedo darzito dvitIye dRSTAnte pratyAkhyAtRviSayagato gRhasthayati punargRhasthabhedena paryAyabhedaH pradarzitaH, tRtIye tu dRzante paratIrthikasAdhubhAvoniSkramaNabhedena saMbhogAsaMbhogadvAreNa paryAya bhedo vyavasthApita iti / tadevaM dRSTAntaprAcuryeNa nirdoSAM dezaniraviM prasAdhya punarapi tadgatameva vicAraM kartukAma Aha bhagavaM ca NaM udAhu tegaiyA samaNovAsagA bhavaMti, tesiM ca NaM evaM vRttaputraM bhavai-No khalu vayaM saMcAemo muMDA bhavitA agarAo aNagAriyaM pacaittae, vayaM NaM cAuddasamuddidvapuNimAsiNIsu paDipuNNaM posahaM sammaM aNupAlemA gA viharissAmo, thUlagaM pANAivAyaM pacakkhAissAmo, evaM dhUlagaM musAvAyaM thUlagaM adinnAdANaM thUlagaM mehuNaM thUlagaM pariggahaM paJcakakhAissAmo, icchA parimANaM karissAmo, duvihaM tithi For Private Personal Use Only 7 nAva ndIyAdhya. zrAvakapratyAkhyAna sya savi yatA // 418 //
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 sUtrakRtAoM 2 zrutaska ndhe zIlA 7nAlandIyAdhya. zrAvakatyAkhyAnasva savipa yatA kIyAvRttiH // 419 // // 19 // heNaM, mA khalu mamaTThAe kiMci kareha vA karAveha vA tatthavi paJcakkhAissAmo, te NaM abhocA apicA asiNAittA AsaMdIpeDhiyAo pacAruhitA, te tahA kAlagayA kiM vattavaM siyA-sammaM kAlagatasi ?, vatsavaM siyA, te pANAvi bucaMti te tasAvi vucaMti te mahAkAyA te cirahiyA, te bahutaragA pANA jehiM samaNovAsagassa supaJcakkhAyaM bhavai, te appayarAgA pANA jehiM samaNovAsagassa apacakkhAyaM bhavai, iti se mahayAo japaNaM tumbhe vayaha taM ceva jAba ayaMpi bhede se No NeyAue bhvaa|| maga / NaM udAhu saMtegaiyA samaNovAsagA bhavaMti, tesiM ca NaM evaM yuttapuvaM bhavai, No khalu vayaM saMcAemo muMDA bhavittA agArAo jAva pacahattae, No khalu vayaM saMcAemo cAuddasaTTamudipuNNamAsiNIsu jAba aNupAlemANA viharisae, vayaMNaM apacchimamAraNaMtiyaM saMlehaNAjUsaNAjUsiyA bhattapANaM paDiyAikliyAjAba kAlaM aNavakaMkhamANA viharissAmo, sarva pANAhavAyaM paJcakkhAissAmojAva sarva pariggahaM pakkhAistAmo tivihaM tiviheNaM, mA valu mamahAe kiMcivi jAva AsaMdIpeDiyAo paccoruhitA ete tahA kAlagayA, kiM vattavaM siyA saMmaM kAlagayatti ?, vattaI siyA, te pANAvi vucaMti jAva ayaMpi bhede se No NeyAue bhavaha // bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA maNussA bhavaMti, saMjahA-mahaicchA mahAraMbhA mahApariggahA ahammiyA jAva duppaDiyANadA jAba sabAo pariggahAo appaDivirayA jAvajjIvAe, jehiM samaNoSAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhitte, te tato AugaM vippajahaMti, tato bhujo sagamAdAe duggaigAmiNo bhavaMti, te pANAvi vucaMti te tasAvi vucaMti te mahAkAyA te cirahiyA te bahuyaragA AyANaso, iti se mahayAo NaM japaNaM tunbhe vadaha taM ceva ayaMpi bhede se No NeyAue bhavada // bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-aNAraMbhA apariggahA dhammiyA dhammANuyA jAva sadhAo pariggahAo paDivirayA jAvajjIvAe, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhise te tao AugaM vippajahaMti te tao bhujo sagamAdAe soggaigAmiNo bhavaMti, te pANAvi vucaMti jAva No NeyAue bhavai // bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-appecchA appAraMbhA appapariggahA dhammiyA dhammANuyA jAva egaccAo pariggahAo appaDivirayA, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhise, te tao AugaM vippajahaMti, tato bhujjo sagamAdAe soggaigAmiNo bhavaMti, te pANAvi bucaMti jAva No NeyAue bhavai // bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA maNussA bhavaMti, taMjahA-AraNiyA AvasahiyA gAmaNiyaMtiyA kaNhuI rahassiyA, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhitte bhavai, No bahusaMjayA No bahupaDivirayA pANabhUyajIvasattehiM, appaNA saccAmosAiM evaM vippaDivedeti-ahaM Na haMtavo anne haMtavA, jAva kAlamAse kAlaM kicA annayarAI AsuriyAI kivisiyAiM jAva uvavattAro bhavaMti, tao vippamuccamANA bhujo elamuyattAe tamorUvattAe paccAyaMti, te pANAvi vucaMti jAva No NeyAue bhavai // bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA pANA dIhAuyA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe jAva daMDe Nikkhise bhavai, te puSAmeva kAlaM kareMti, karittA pAraloiyattAe paJcAyaMti, te pANAvi vucaMti te tasAvi bucaMti te mahAkAyA te ciraviDyA te dIhAuyA te pahuyaragA, jehiM samaNovAsagassa supaJcakkhAyaM bhavai, jAva No NeyAue bhava // bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA pANA samAuyA, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe jAva daMDe Ni- 1 kkhitte bhavai, te sayameva kAlaM kareMti karittA pAraloiyattAe paJcAyaMti, te pANAvi vucaMti tasAvi vucaMti te mahAkAyA te samAuyA te bahuyaragA jehiM samaNovAsagassa supaccakkhAyaM bhavai jAva No NeyAue bhavai // bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA pANA appAuyA, jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe jAva daMDe Nikkhitte bhavai, te puvAmeva kAlaM kareMti karettA pAraloiyattAe paJcAyaMti, te pANAvi vucaMti te tasAvi bucaMti te mahAkAyA te appAuyA te bahuyaragA pANA, jehiM samaNovAsagassa supaccakkhAyaM bhavai, jAva No NeyAue bhavai // bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA samaNovAsagA bhavaMti, sesiM ca NaM evaM vRttapurva bhavai-No khalu vayaM saMcAemo muMDe bhavittA jAva paccaittae, No khalu vayaM saMcAemo cAuddasaTThamuhiTThapuNNamAsiNIsu paDipuNNaM posaha aNupAlittae, No khalu vayaM saMcAemo apacchimaM jAva viharittae, vayaM ca NaM sAmAiyaM desAvagAsiyaM puratyA pAINaM vA paDiNaM vA dAhiNaM vA udINaM vA etAvatA jAva sabapANehiM jAva sabasattehiM daMDe jikkhise sabapANabhUyajIvasattehiM khemaMkare ahamaMsi, tattha AreNaM je cieseeeeeeeeese bhUtrakRtAGge 2 zrutaskandhe zIlAkIyAvRttiH eseseerateseeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeees 7nAlandIyAvya. zrAvakatyAkhyAna sya saviSayatA // 420 // eeseeseseaestereo // 420 //
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ Taerarseaseseare OMOMOMOMOMOMOMOMOM 281 tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhitte, tao AuM vippajahaMti vippajahitA tattha AreNaM ceva je tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso jAva tesu paJcAyaMti, jehiM samaNovAsagassa supaccavAyaM bhavai, te pANAvi jAva api bhede se0|| (sUtraM 79) // punarapi gautamasvAmyudakaM pratIdamAha-tadyathA-bahubhiH prakAraisvasasadbhAvaH saMbhAvyate, tatazcAzUnyastaiH saMsAraH, tadazUnyatve 16na nircipayaM zrAvakasya trasavadhanivRttirUpaM pratyAkhyAnaM / tadadhunA bahuprakAratrasasaMbhUtyA'zUnyatAM saMsArasya darzayati-bhagavAnAha 'santi' vidyante zAntipradhAnA vA eke kecana zramaNopAsakA bhavanti, teSAM cedamuktapUrva bhavati-saMbhAvyate ca zrAvakANAmevaMbhUtasya vacasaH saMbhava iti, tadyathA-na khalu vayaM zaknumaH pravrajyAM grahItuM, kiMtu ? vayaM Namiti vAkyAlaGkAre catuddezyaSTamIpauNemAsIpu saMpUrNa pauSadhamAhArazarIrasatkArabrahmacaryAcyApArarUpaM paupadhaM samyaganupAlayanto vihariSyAmaH, tathA sthUlaprANAtipAtamRSA| vAdAdattAdAnamaithunaparigrahaM pratyAkhyAsyAmo 'dvividha' miti kRtakAritaprakAradvayena anumateH zrAvakasyApratiSiddhatvAt tathA 'trividheneti manasA vAcA kAyena ca, tathA 'mA' iti niSedhe 'khalu' iti vAkyAlaGkAre madarthe pacanapAcanAdikaM pauSadhasthasya mama kRte mA koSTa, tathA pareNa mA kArayata, tatrApyanumatAvapi sarvathA yadasaMbhavi tatpratyAkhyAsyAmaH, te evaMbhUtakRtapratijJAH santaH zrAvakAH abhukkhA'pIkhA'snAkhA ca pauSadhopetabAdAsandIpIThikAtaH pratyAruhya avatIrya samyak pauSadhaM gRhIlA kAlaM | kRtavantaH, te tathAprakAreNa kRtakAlAH santaH kiM samyakakRtakAlA utAsamyagiti, kathaM vaktavyaM syAditi , evaM pRSTanigrentheravasUtraka. 1||zyamevaM vaktavyaM syAt-samyakAlagatA iti, evaMca kAlagatAnAmavazyaMbhAvI teSAM devalokeSUtpAdaH, tadutpannazca trasa eva, tatazca katha sUtrakRtAGge II nirviSayatA pratyAkhyAnasyopAsakasyeti / / punaranyathA zrAvakoddezenaiva pratyAkhyAnasya viSayaM pradarzayitumAha-gautamasvAmyevAra tathA nAla2 zrutaska- 'santi' vidyante eke kecana zramaNopAsakAH, teSAM caitaduktapUrva bhavati, tadyathA-khalu na zakumo vayaM pravrajyAM grahItaM. nApindIyAdhya, ndhe zIlA- catahezyAdiSu samyaka popadhaM pAlayituM, vayaM cApazcimayA saMlekhanakSapaNayA kSapitakAyA yadivA saMlekhanAjoSaNayA sevanayA kIyAvRttiH | jopitAH-sevitA uttamAtheguNerityavaMbhUtAH santo bhaktapAnaM pratyAkhyAya 'kAlaM' dIrghakAlamanavakAzamANA vihariSyAmaH idamaktaM // 42 // bhavati-na vayaM dIrghakAlaM popadhAdikaM vrataM pAlayituM samathoMH, kiMtu vayaM sarvamapi prANAtipAtAdikaM pratyAkhyAya saMlekhanayA 18 saMlikhitakAyAzcaturvidhAhAraparityAgena jIvitaM parityaktumalamiti, etatsUtreNaiva darzayati-'sacaM pANAivAya'mityAdi, sugama, yAvatte tathA kAlagatAH kiM vaktavyametatsyAt-samyak te kAlagatA iti', evaM pRSTA nigrenthA etadacuH, yathA-te sanmanasa:| zobhanamanasaste kAlagatA iti, te ca samyaksaMlekhanayA yadA kAlaM kurvanti tadA'vazyamanyatameSu devalokeSatpadyante, tatra cotpannA yadyapi te vyApAdayituM na zakyante tathApi trasatvAtte zrAvakassa trasavadhanivRttasya viSayatAM pratipadyante // punarapyanyathA pratyAkhyAnasya viSayamupadarzayitumAha-bhagavAnAha-eke kecana manuSyA evaMbhUtA bhavanti, tadyathA-mahecchA mahArambhA mahAparigrahA ityAdi| sugama, yAvadyairyeSu vA zramaNopAsakasyAdIyata ityAdAnaM-prathamavratagrahaNaM, tata ArabhyA''maraNAntAddaNDo nikSiptaH-pAretyakto | bhavati, te ca tAdRgvidhAstasmAdbhavAtkAlAtyaye svAyuSaM vijahanti, tyaktvA trasajIvitaM te bhUyaH punaH khakarma-khakRtaM kilbiSa- // 42 // mAdAya-gRhIkhA durgatigAmino bhavanti, etaduktaM bhavati-mahArambhaparigrahakhAte mRtAH punaranyatarapRthivyAM nArakatrasatvenotpadyante, te ca sAmAnyasaMjJayA prANino vizeSasaMjJayA vasA mahAkAyAH cirasthitikA ityAdi pUrvavadyAvat 'No NeyAue'tti punarapyanyena prakAreNa pratyAkhyAnasa viSayaM darzayitumAha 'bhagavaM ca NaM udAharityAdi, pUrvoktebhyo mahArambhaparigrahavadAdibhyo viparyastAH | suzIlAH suvratAH supratyAnandAH sAdhava ityAdi sugama yAvat 'No NeyAue bhavaI'tti, ete ca sAmAnyazrAvakAH, te'pi trase vevAnyatareSu deveSUtpadyante, tato'pi na nirviSayaM pratyAkhyAnamiti // kizcAnyat-'bhagavaM ca NaM udAhu'rityAdi sugamaM yAvat 'No NeyAue bhavaItti, ete cAlpecchAdivizeSaNaviziSTA avazyaM prakRtibhadrakatayA sadgatigAmitvena trasakAyeSUtpadyanta iti draSTavyaM // kizcAnyat 'bhagavaM ca NaM udAhu' rityAdi-gautamakhAmyeva pratyAkhyAnasya viSayaM darzayitumAha-eke kecana manuSyA evaMbhUtA bhavanti, tadyathA-araNye bhavA AraNyakAH-tIrthikavizeSAH tathA AvasathikAH-tIrthikavizeSA eva, tathA grAmanimatrikAH tathA 'kaNhuIrahassiya'tti kacitkArye rahasyakAH kacidrahasyakAH, ete sarvepi tIrthikavizeSAH, te ca no bahusaMyatA hastapAdAdikriyAsu, tathA jJAnAvaraNIyAvRtakhAt na bahu viratAH sarvaprANabhUtajIvasattvebhyastatsvarUpAparijJAnAttadvadhAdaviratA ityrthH| te tIrthikavizeSA bahasaMyatAH khato'viratA AtmanA satyAmRSANi vAkyAni 'evaM miti vakSyamANanItyA viyuJjanti, 'evaM vippaDiyedeti' kacitpATho'syAyamarthaH-evaMvidhaprakAreNa pareSAM prativedayanti-jJApayanti, tAni punarevaMbhUtAni vAkyAni | darzayati, tadyathA-ahaM na hantavyo'nye punarhantavyAH tathA'haM nAjJApayitavyo'nye punarAjJApayitavyA ityAdInyupadezavAkyAni / dadati, te caivamevopadezadAyinaH strIkAmeSu mUcchitA gRddhA adhyupapannA yAvadvarSANi catuHpaJcamAni vA SaDdazamAni vA ato 'pyalpataraM vA prabhUtataraMvA kAlaM bhuktvA utkaTA bhogA bhogabhogAstAn te tathAbhUtAH kizcidajJAnatapaHkAriNaH kAlamAse kAlaM kRkhAnyatareSvAsurIyeSu sthAneSu kilviSeSvasuradevAdhameSu sthAnepUpapattAro bhavanti, yadivA prANyupaghAtopadezadAyino bhogAmilApukA || durgatigAminAvAtkAlAtyaye khAyupAta prathamavatagrahaNaM, ta eseseeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeceseseseseedee ececece Feseseseeeeeeeeeeeeeeeeeeseseser
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGge 2 zrutaska ndhe zIlAGkIyAvRttiH // 422 // sUtrakRtAGge 2 taska ndhe zIlAGkIyAvRttiH // 423 // 282 , 'asUryeSu' nivAndhakAreSu philmapradhAneSu narakasthAneSu sante ca devA nArakA vA prasatvaM na vyabhicaranti teSu yadyapi dravyANAtipAto na saMbhavati tathApi te bhAvato va prANAtipAtastadviraterviSatAM pratipadyante tato'pi devalokAtA narakoddhRtAH ziSTapaondriyati tathAvidhamanuSyeSu caitasamutpadyante tathA 'tamorUpasAe' ci andharadhiratA pratyAyAnti se cobhayorapyavasthaposatvaM na vyabhicaranti ityato na nirviSayaM pratyAkhyAnam eteSu ca drakto'pi prANAtipAtaH saMbhavatIti // sAmprataM pratyakSasiddhameva viSaye darzayitumAha-bhagavaM ca udAharityAdi, bhagavAnAha po di pratyAkhyAnaM gRhNAti tathA ddIrghAyuSkAH 'prANAH prANinaH, te ca nArakamanuSyadevA dvitricatuHpaJcendriyatiryaJcaca saMbhavanti, tataH kathaM nirviSayaM pratyAkhyAnamiti:, zeSaM sugamaM, yAvat 'No NeyAue bhavadda' // evamuttarasUtramapi tulyAyuSka viSayaM samAnayogakSemavAdvyAkhyeyaM // tathA'lpAyuSkasUtra mapyatispaSTatvAtsUtrasiddhameva, iyAMstu vizeSo yAvatte na mriyante tAvatpratyAkhyAnasya vipayastraseSu vA samutpannAH santo, viSayatAM pratipadyanta iti / punarapi zrAvakANAmeva dikhatasamAzrayaNataH pratyAkhyAnasya viSayaM darzayitumAha - 'bhagavaM caNamityAdi sumarma yAvat 'vayaM NaM sAmAiyaM desAyakAsiyati deve'vakAzo dezArakAzaH tatra bhavaM dezAkAzika, hadamukta bhavati pUrvagRhItasa digjata yojanazatAdikasya yatpratidinaM saMkSiptataraM yojanagavyUtipacanagRdamaryAdAdikaM parimANaM viSa saMdezAvakAzikamityucyate deva darzayati- 'puratyA pAyINa'mityAdi, 'purasthi' ci prAtareva pratyAkhyAnAvasare digAzritame baMbhUtaM pratyAkhyAnaM karoti tadyathA 'prAcInaM' pUrvAbhimukhaM prAcyAM dizyetAvanmayAjya gantavyaM tathA 'pratIcInaM' pratIcyAmaparasyAM dizi tathA dakSiNAbhimukhaM- dakSiNasyAmevamudIcyAM dizyetAvanyavA'dya paJcayojanamAtraM tadadhikamUnavaraM vA gantavyamityevaMbhUtaM sa pratidinaM pratyAkhyAnaM vidhatte, tena ca gRhItadezAvakAzikenopAsakena sarvaprANibhyo gRhItaparimANAtpareNa daNDo nikSipta:parityakto bhavati tathAsau zrAvakaH sarvazANabhUtajIvasaceSu kSemaMkaro'hamasi ityevamavyavasAyI bhavati, rAtra gRhItaparimANe deze ye AreNa trasAH prANA yeSu zramaNopAsakasyAdAna ityAderArabhyA''maraNAnto daNDo nikSiptaH - parityakto bhavati, te ca trAH prANAH svAyuS parityajya tatraiva gRhItaparimANadeza evaM yojanAdidezAbhyantara evaM prasAH prANAsteSu pratyAyAnti dadamukaM bhavati gRhItaparimANa sAyukaM parityajya sevevotpadyante tatha teSu zramaNopAsakakha sutyAkhyAnaM bhavati ubhayacApi sapA zerpA sugama, pApa No pAu bhavati' / / , " tattha AreNaM je tasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe daMDe Nikkhite te tao AuM vippajahaMti vippajahittA tattha AreNaM caiva jAva thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa aTThAe daMDe aNikkhite aNaTTAe daMDe Nikkhitte tesu paJcAyaMti, tehiM samaNovAsagassa aTThAe daMDe aNikkhitte aDAe daMDe Nikriyate te pANAni tuti te tasA te cirahiyA jAva api bhede se0 // tattha je A reNaM nasA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe0 tao AraM vipyajahaMti viSpajahitA tat pareNa je tasA bhAyarA pANA jahiM samaNovAsagassa ApANaso AmaraNaMtAe tesu pacAyati hiM samaNovAsa garama supacavAyaM bhavai, te pANAvi jAva api bhede se0 // tattha je AreNaM dhAcarA pANA jehiM samaNopAsagarasa aDDAe daMDe aNikkhise aNaTTAe niksite te tao AI vippati viSpajahisA tattha AraNaM caiva je tasA pANA jehiM samaNopAsagarasa ApANaso AmaraNaMtAe tesu pacAyani tesu samaNovAsagasma supayavA bhava te pANAvi jAva api bheTe se No0 // tattha je ne AreNaM je thAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa aTTAe daMDe aNikimyate aNAe giksitte, te tao AviSka jati vipyajahitA se tattha AraNaM caiva je bhAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa aTThA daMDe ai aTTAe Nikkhite tesu paccAyati, tehiM samaNovAsagassa aTThAe aNaTTAe te pANAvi jAva api bhede me No0 // tatva je te AraNaM bhAvarA pANA jehiM samaNocAmarasa aDAe iMDe aNinine aNaTTAe nio AviSpajati vipyajahitA tattha pareNa je tasadhAvarA pANA jehiM samaNopAsamassa ApANamo AmaraNaMtA ne pacAyati nahiM samaNovAsagarasa supananamyAyaM bhava me pANAvi jAva api bhede se No yA ue bhava / tattha je ne pareNaM nasadhAvarA pANA jehiM samaNopAsagarama ASANaso AmaraNaMtAe te tao AI vipyajati vipyajahitA tara AraNaM je namA pANA jehiM samaNopAsagarasa AyANamo AmaraNaMtAe tesu pathAti, mehiM samaNovAmagasma supAyaM bhava, te pANAvi jAva api bhedre me No nepAue bhava / nantha je te pareNaM nasAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa ApANamo AmaraNaMtAe0 ne tao AI vippajati vippajahittA tattha AreNaM je zrAvarA pANA jehiM samaNovAsagarama aDAe de aNiksine aNadvArA nikline te pacAyani, jehiM samaNovAsagasma aDAe aNi 0 7 nALa dIpAya. ||422|| la nyAyAdhya. // 423 //
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAze 2 zrutaskandhe zIlAGkIyAvRttiH // 424 // 283 rai angry kkhitte jAva te pANAvi jAva ayaMpi bhede se No0 // tattha te pareNaM tasadhAvarA pANA jehiM samaNovAsagassa AyANaso AmaraNaMtAe0 le ta AI vippajahaMti vippajahittA te tatva pareNaM ceca je tasacAcarA pANA jehiM samaNovAsagassa ApANaso AmaraNaMtAeM0 tesu pacAyati, jehiM samaNobAsagassa sudavakhAyaM bhava, te pANAvi jAva api bhede se No0 // bhagavaM ca NaM udAhaNa etaM bhUyaM Na etaM bhavaM Na etaM bhavissaMti jaNaM tasA pANA vocchijihiMti dhAvarA pANA bhavissaMti, dhAvarA pANAvi vocchijihiMti tasA pANA bhavissaMti, avocchinnehiM tasathAvarehiM pANehiM japaNaM tubhe vA anno vA evaM vadaha-sthi NaM se kei parivAe jAva No NeyAue bhavai // ( sUtraM 80 ) // -- evamanyAnyapyaSTa sUtrANi draSTavyAni sarvANyapi, naparaM tatra prathame sUtre deva yamAkhyAtaM rAcaivaMbhUtaM tadyathA gRhItaparimANe deze ye sAste gRhItaparimANadezasvAsteSveva senRtpadyante / tathA dvitIyaM sUtraM sArAdezavartinasAH ArAdezavartiSu sthAvare nRtyayante // tRtIye bArAdezapatiMnakhasA gRhItaparimANAdezAdvahiyeM prasAH svAvarAya pRtpadyante / tathA caturyasUtra khArAdezavartino ye sthAvarA se taddezavartidhveva setpadyante // paJcamaM sUtraM tu ArAdezavartino ve svArAste tadezavartisthAvaretpadyante // SaSThaM sUtraM tu paradezavartino ye sthAvarAle gRhItaparimAyasthe ( paradezavarttiSu prasasthAvaretpadyante // saptama sidaM paradezavartino ye sasthAvarAste ArAdezavartiSu setpadyante // aSTamatraM tu paradezavartino ye sakhAyarAste AdezapartisthAcaretpayante // navamasUtraM tu paradezavartino ye sasthAvarAste paradezavartiSveva trasasthAvareSUtpadyante / evamanayA prakriyayA navApi sUtrANi bhaNanIyAni, tatra yatra yatra trasAstatrAdAnazaH - AderArabhya zramaNopAsakenAmaraNAnto daNDastyakta ityevaM yojanIyaM yatra tu sthAvarAstazArthAya daNDo na nikSipto na paritvako narthAya ca daNDaH parityakta iti zeSAkSaraghaTanA tu svayuddhyA vidheveti // saMde bahubhirdRSTAnteH saviSayatAM ApalyAkhyAna prasAdhyAnAtyantAsaMpata pocakha caiva darzavitumAha-'bhagavaM caNaM udAha rityAdi, bhagavAna gautamasvAmyudakaM pratyetadAha vayacA naivatamanAdike kAle prAmatikrAntenApyenan kAle manAyertamAnakAle (yat) prasAH prANAH sarvathA pitA khajAtyucchedenocchetsanti-sthAvarA bhaviSyantIti tathA sthAvarASa prANinaH kAlave'pi naiva samucchetkhanti sA bhaviSyanti yadyapi teSAM parasparasaMkrameNa gamanamasti tathApi na sAmastyenAnpatarepAmitaraca sadbhAvaH tathAdi na bhUtaH saMbhavo'sti yata pratyAkhyAninamekaM vihAyApareSAM nArakANAM hIndriyAdInAM tirathAM manuSyadevAnAM ca sarvadA'pyabhAvaH evaM ca trasaviSayaM pratyAkhyAnaM nirviSayaM bhavati yadi tasya pratyAkhyAnino jIvata eva sarve'pi nArakAdayastrasAH samucchidyante, na cAsya prakArasya saMbhavo'styuktanyAyeneti, sthAvarANAM cAnantAnAmanantatvAdeva nAsaMkhyeyeSu prasepUtpAda iti supratItamidaM / tadevamavyavasthAparaiva prANibhiryadvadata vRSamanyo vA kavidvadati tadyathA - nAstyasau paryAyo patra zramaNopAsakAsaviSayo'pi daNDaparityAga iti tadetaduktanItyA sarvamazobhanamiti / sAMpratamupasaMnirAdabhagavaM caNaM udAhU AusaMto ! udagA je khalu samaNaM vA mAhaNaM vA paribhAseha miti mannati Agami sA jANaM AgamitA daMsaNaM AgamitA caritaM pAvANaM kammANaM akaraNapAe se khalu paralogapalimaMcasAe ciDa, je khandusamaNaM vA mAhaNaM vA yo paribhAsaha miti manaMti AgamitA NANaM AgamittA daMsaNaM AgamittA caritaM pAvANaM kammANaM akaraNayAe se khalu paralogavisuddhIe ciTThA, tae NaM se udae peDhAlate bhagavaM gopamaM aNAdAyabhANe jAmeva disiM pAunbhUte tAmeva disiM pahArettha gamaNAe // bhagavaM caNaM udA Auto udagA ! je khalu tahAbhUtassa samaNassa vA mAhaNassa vA aMtie egamavi AriyaM dhammiyaM sucavaNaM socA nisamma appaNI caiva suhamAe paDilehAe aNuttaraM jogakhemaparya laMbhie samANe sovi tAya taM AdAi parijANeti vaMdati nama'sati sakAreha saMmANeha jAca kalANaM maMgalaM devayaM ceha pazuvAsati // nae NaM se udara peDhAlaputte bhagavaM gopamaM evaM vayAsI - etesi NaM bhaMte pahANaM pui anANAra asavaNapAe abohie aNabhigameNaM adiTThANaM asuSANaM anuyANaM avinASANaM ayogaDANaM aNigANaM avicchinnANaM aNisidvANaM aNibUdANaM aNuvahAriyANaM epamahaM No saddahiyaM No pasiyaM No rohayaM etesi NaM bhaMte pahANaM ehi jANapAe savaNadhAra mohie jAva udahAraNayAe eyamaI sarahAmi pattiyAmi romi evameva se jahe tumbhe vadaha / tae NaM bhagavaM gopame udayaM dAla evaM vayAsIsarahAhi NaM ajo pattiyAhi NaM ajo roehi maM ajo| evameSaM jahA NaM amhe vayAmo, tae NaM se uda peDhAlaputte bhagavaM goyamaM evaM vayAsI - icchAmi NaM bhaMte! tubbhaM aMtie cAujjAmAo dhammAo paMcamahavayaM sapadikamaNaM dhammaM upasaMpatti NaM viharie / tara NaM se bhagavaM goyame udayaM peDhAlaputaM mahAya jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre teNeva uvAgacchai, uvAgacchattA tae NaM se udae peDhAlaputte samaNaM bhagavaM mahA 7 nALa ndIyAdhya. // 424 //
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 esesesesesetest Keeeeeeeeeeesesesesenteneseseeeeeeeeeeeeeee eacaesesence sUtrakRtAoM vIraM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei, tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karittA vaMdai namasati, vaMdi- R7nAla2 zrutaska- ttA namaMsittA evaM vayAsI-icchAmi NaM bhaMte ! tunbhaM aMtie cAujAmAo dhammAo paMcamahatvaiyaM sapa- |ndIyAdhya, ndhe zIlA- DikkamaNaM dhamma uvasaMpajittA NaM viharittae, tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre udayaM evaM vayAsI-ahAsuhaM kIyAvRttiH devANuppiyA! mA paDibaMdhaM karehi, tae NaM se udae peDhAlaputte samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtie // 425 // cAujjAmAo dhammAo paMcamahatvaiyaM sapaDikkamaNaM dhamma uvasaMpajittA NaM viharai sibemi // (sUtraM 81) // iti nAlaMdaijvaM sattamaM ajjhayaNaM samattaM // iti sUyagaDAMgavIyasuyakkhaMdho smtto|| graMthAgraM0 2100 // "bhagavaM ca NaM udAhurityAdi gautamasvAmyAha-AyuSmanudaka! yaH khalu zramaNaM vA-yathoktakAriNaM mAhanaM vA-sabrahmacaryopetaM. 'paribhASate' nindati maitrI manyamAno'pi, tathA samyaga jJAnamAgamya tathA darzanaM cAritraM ca pApAnAM karmaNAmakaraNAya samutthitaH, sa khalu laghuprakRtiH paNDitaMmanyaH 'paralokasya' sugatilakSaNasya tatkAraNasya vA satsaMyamasya 'palimanyAya' tadviloDa-% nAya tadvighAtAya tiSThati, yastu punarmahAsacI ratnAkaravadgambhIro na zramaNAdIn paribhASate teSu ca paramA maitrI manyate samyagdarzanajJAnacAritrANyanugamya tathA pApAnAM karmaNAmakaraNAyotthitaH sa khalu paralokavizuddhyAvatiSThate, anena ca paraparibhASAvarjanena yathAvasthitArthakharUpadarzanato gautamakhAminA khauddhatyaM parihRtaM bhavati, tadevaM yathAvasthitamartha gautamasvAminA'vagamito'pyudakaH // 425 // peDhAlaputro yadA bhagavantaM gautamamanAdriyamANo yasyA eva dizaH prAdurbhUtastAmeva dizaM gamanAya saMpradhAritavAn // taM caivamabhiprAyamudakaM dRSTvA bhagavAngautamakhAmyAha, tadyathA-AyuSmannudaka! yaH khalu tathAbhUtasya zramaNasya brAhmaNasya vA'ntike samIpe ekamapi yogakSemAya padyate-gamyate yenArthastatpadaM yogakSemapadaM, kiMbhUtam ?-Aryam AryAnuSThAnahetukhAdArya, tathA dhArmika tathA zobhanavacana suvacanaM sadgatihetukhAt tadevaMbhUtaM padaM zrukhA nizamya-avagamya cAtmana eva tadanuttaraM yogakSemapadamityevamavagamya sUkSmayA kuzAgrIyayA buddhyA 'pratyupekSya' paryAlocya tadyathA ahamanenaivaMbhUtamarthapadaM 'lambhitaH' prApitaH sannasAvapi tAvallaukikastamupadezadAtAramAdriyate-pUjyo'yamityevaM jAnAti, tathA kalyANaM maGgalaM devatAmiva stauti paryupAste ca, yadyapyasau pUjanIyaH kimapi necchati | tathApi tena tasya paramArthopakAriNo yathAzakti vidheyam / tadevaM gautamasvAminAbhihita udaka idamAha-tadyathA-eteSAM padAnAM 18 18. pUrvamajJAnatayA'zravaNatayA'bodhyA cetyAdinA vizeSaNakadambakena na zraddhAnaM kRtavAn , sAmprataM tu yuSmadantike vijJAyainamartha zradda-18 |dhe'haM // evamavagamya gautamasvAmyudakamevAha-yathA asminnarthe zraddhAnaM kuru, nAnyathA sarvajJoktaM bhavatItimakhA, punarapyudaka evamA-18 ha-iSTamevaitanme, kiM khamuSmAcAturyAmikAddharmAtpazcayAmika dharma samprati sapratikramaNamupasaMpadya vihartumicchAmi // tato'sau gauta-12 IN masvAmI taM gRhIkhA tIrthakarAntikaM jagAma / udakazca bhagavana vandikhA paJcayAmikadharmagrahaNAyotthitaH, bhagavatA'pi tasya sapra-12 tikramaNaH paJcayAmo dharmo'nujJAtaH, sa ca taM tathAbhUtaM dharmamupasaMpadya viharatIti / iti parisamAptyarthe / bravImIti pUrvavat , sudha-10 || mesvAmI svaziSyAnidamAha, tadyathA-so'haM bravImi yena mayA bhagavadantike zrutamiti / gto'nugmH| | sAMprataM nayAH, te cAmI-naigama1saMgraha2vyavahAra3rjusUtrazabda5samabhirUDai6vabhUtAkhyAH saptaiva, teSAM ca madhye naigamAdyAzcakhA-19 ro'pyarthanayAH arthameva prAdhAnyena zabdopasarjanamicchanti, zabdAdyAstu trayaH zabdanayAH zabdaprAdhAnyenArthamicchanti / tatra naigamakhedaM| // 1 devatApratimArUpatvAcaityasya devatayA gatArthatvAnna pRthagnirdezaH, sUtre tu sthApanAyAH pUjyatamatvApekSayA spaSTaM pRthagnirdezaH iti bhAti / sUtrakRtAGge kharUpaM, tadyathA-sAmAnyavizeSAtmakasya vastuno naikena prakAreNAvagamaH-paricchedo nigamastatra bhavo naigamo, naikagamo vA naigamaH- 7 nAla2 zrutaska-12mahAsAmAnyApAntarAlasAmAnyavizeSANAM paricchedakaH, tatra mahAsAmAnyaM sarvapadArthAnuyAyinI sattA apAntarAlasAmAnya dravyakhajI-||ndIyAdhya. ndhe zIlA- vakhAjIvakhAdikaM, vizeSAH paramANavAdayastadgatA vA zuklAdayo guNAH, tadetatritayamapyasAvicchatIti, nilayanaprasthakAdidRSTAntaikIyAvRttiH ranuyogadvAraprasiddhastatsvarUpamavaseyam , ayaM ca naigamaH sAmAnyavizeSAtmakavastusamAzrayaNe'pina samyagdRSTiH, bhedenaiva saamaanyvi||426|| zeSayorAzrayaNAt , tanmatAzritanaiyAyikavaizeSikavat / tathA saMgraho'pyevakharUpaH, tadyathA-samyaka padArthAnAM sAmAnyAkAratayA grahaNaM saGgrahaH, tathAhi-apracyutAnutpannasthiraikakhabhAvameva sattArUpaM vaskhasAvabhyupagacchati, sattAto vyatiriktasyAvastutvaM kharaviSA|Nasyeva, sa ca saMgrahaH sAmAnya vizeSAtmakasya vastunaH sAmAnyAMzasyaivAzrayaNAnmithyAdRSTiH, tanmatAzritasAMkhyavat / vyavahArana-18 yasya tu kharUpamidaM, tadyathA-yathAlokagrAhameva vastu, yathA ca zuSkatArkikaiH svAbhiprAyakRtalakSaNAnugataM tathAbhUtaM vastu na bhava| tyeva, nahi pratilakSaNamarthAnAmAtmabhedo bhavati, kiM tarhi , yathA yathA lokena viziSTabhUyiSThatayA'rthakriyAkAri vastu vyavahiyate | tathaiva tasvityAbAlagopAlAnAdiprasiddhatvAdvastusvarUpasyeti, ayamapyutpAdavyayadhauvyayuktasya vastuno'nabhyupagamAt mithyAdRSTiH, tathAvidharathyApuruSavaditi / RjusUtramataM vidaM-Rju-praguNaM tacca vinaSTAnutpannatayA'tItAnAgatavaparityAgena varcamAnakAlakSaNa-18 bhAvi yadastu tatsUtrayati-pratipAdayatyAdhayatIti RjusUtraH, tasyaivArthakriyAkAritayA vastukhalakSaNayogAditi, ayamapi sAmAnya // 426 // zavizeSobhayAtmakasya vastunaH sAmAnyAMzaparityAgena vizeSAMzasyaiva samAzrayaNAcchauddhodanivanna samyagdRSTiH, kAraNabhUtadravyAnabhyupagamena tadAzritavizeSasyaivAbhAvAditi / zabdanayasvarUpaM khidaM, tadyathA-zabdadvArepailAsvArthapratItyabhyupagamAlliGgavacanasAdhanopa nAti, tathAka vidheyam // tana na zraddhAnaM kanyathA sarva SER eaceaeseseseeeeeeee.
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ 285 grahakAlabhedAbhihitaM vastu bhinnamevecchati, tatra liGgabhedAbhihitaM vastanyadeva bhavati, tadyathA-puSyastArakA nakSatramevaM saMkhyAbhinaM jalamApo varSA RtuH, sAdhanabheda svayaM-ehi manye rathena yAsyasi, nahi yAtaste pitA, asthAyamarthaH-evaM tvaM manyase yathA'haM rathena, yAsyAmItyatra madhyamottamapuruSayorvyatyayaH, upagrahastu parasmaipadAtmanepadayALatyayaH, tadyathA-tiSThati pratiSThate ramate uparamatI-18 tyAdi, kAlabhedastu aniSTomayAjI putro'sya bhavitA, asthAyamarthaH-agniSTogyAjI agniSTomeneSTavAn , bhUte NiniH, bhaviteti bhaviSyadanadyatane luT, tatrAyamarthaH-Ninipratyayo bhavitetyasya saMbandhAdbhUtakAlatA parityajya bhaviSyatkAlatAM pratipadyate, tenedamuktaM bhavati-evaMbhUto'sya putro bhaviSyati yo'niSTomena yakSyati / tadevaMbhUtaM vyavahAranayaM zabdanayo necchati, liGgAdhabhinnAMstu paryAyAn anekaviSayakhenecchati, tadyathA-ghaTaH kuTaH kumbhaH indraH zakraH purandara ityAdi, ayamayarthavyaJjanaparyAyobhayarUpasya vastuno vyaJjanaparyAyasyaiva samAzrayaNAnmithyAdRSTiriti / tathA paryAyANAM nAnArthatayA samabhirohaNAtsamabhirUDho, na ghayaM ghaTAdiparyAyArANAmekArthatAmicchati, tathAhi-ghaTanAd ghaTaH kuTanAtkuTaH ko bhAtIti kumbho, nahi ghaTanaM kuTanaM bhavati, tathendanAdindraH purdA-11 raNAtpurandara ityAderapi zabdapravRttinimittasya na parasparAnugatiriti, taMdayamapi mithyAdRSTiH, paryAyAbhihitadharmavadvastuno'nAzra-18 yaNAd gRhItapratyekAvayavAndhahastijJAnavaditi / evaMbhUtAbhiprAyasvayaM-yadaiva zabdapravRttinimittaM ceSTAdikaM tasminghaTAdike vastuni tadaivAsau yuvatimastakArUDha udakAcAharaNakriyApravRtto ghaTo bhavati, na nirvyApAraH, evaMbhUtasyArthasya samAzrayaNAdevaMbhUtAbhidhAno 18nayo bhavati, tadayamapyanantadharmAdhyAsitasya vastunonAzrayaNAnmithyAdRSTiH, rasAvalyavayave padyarAgAdau kRtaranAvalIvyapadezapusUtrakR. 218 ruSavaditi / tadevaM sarve'pi nayAH pratyeka mithyAraSTayo'nyonyasavyapekSAstu samyaktvaM bhajanti / atra ca jJAnakriyAbhyAM mokSa itiprakRtAGga kRkhA jJAnakriyAnayayoH sarve'pyete svadhiyA samavatAraNIyAH / tatrApi jJAnanaya aihikAmuSmikayonimeva phlsaadhktvenecchti| zrutaska- na kriyAM, kriyAnayastu kriyAbheva na jJAnaM, paramArthastUmayamapi samuditamanyo'nyasavyapekSaM paMgvandhavadabhipretakalasiddhaye'lamiti ra ve zIlA- etadubhayayukta eva sAdhurabhipretamartha sAdhayati, uktaM ca-"sanvesipi NayANaM bahuvihavattavyaM NisAmettA // taM savaNayavisuddhaM | yAvRttiH caraNaguNahio sAhU // 1 // " samAptamidaM nAlandAkhyaM saptamamadhyayanam // iti samApteyaM sUtrakRtadvitIyAGgasya TIkA / kRtA ceyaM zIlAcAryeNa vAharigaNisahAyena // yadavAptamatra puNyaM TIkAkaraNe mayA samAdhibhRtA / tenApetatamasko bhavyaH kalyANabhAga bhavatu // 1 // graMthAnaM (12850) // 1 sarveSAmapi nayAnAM bahuvidhavaktavyatAM nizamya / tat sarvanayasaMmataM yat caraNaguNasthitaH sAdhuH // 1 // sajJAnavani parasparAmAtItisamabhiromA nAra sandIyAdhya. Sasaraorae 1427 // - >> ooeeeeeeeoc iti zrImacchIlAGkAcAryaviracitavivRtiyute zrIsUtrakRtAGge dvitIyaH zrutaskandhaH samAptaH __ samAptaM ca dvitIyamaGgamevam // // 427 // a dasraeraorce
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ // aham / / zIlAGkAcAryaviracitavivaraNasamanvitasya zrIAcArAGgasUtrasya || pariziSTAni //
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIzaMkhezvarapArzvanAthAya namaH // 'vRddhipatrakam (ADDENDA & CORRIGENDA) P. L. 6 10 uggeNetyAdi, suddIe ityAdi / anayorapyoM 2 37 vaMdittu savvasiddhe ityAdi / tatra 24 davvamityAdi / jJa3 9 AyAre ityAdi / prAcAra 30 caraNami(mmI)tyAdi / caraNaM 14 caraNetyAdi / caraNa 35 bhAve ityAdi / bhAva17 jattha ya jamityAdi / yatra 41 satthetyAdi, aTThamae ityAdi / spaSTe 21 AyAretyAdi / kSullikA 3 jiya ityAdi, nissaMgetyAdi / tatra 24 tassetyAdi gAthA / tasya 17 jIvo ityAdi / tatra 29 aAyAro ityAdi / Acaryate 21 davvamityAdi / zastrasya 22 savvesimityAdi / sarveSAM 26 davvamityAdi / tatra 25 AyAro ityAdi / ayamAcAro 2 suyaM me pAusaM teNaM bhagavayA evamakkhAyaM30 pAyArammItyAdi / yasmAd ihamegesi no sannA bhavati / asya 5 4 AyAretyAdi, satthetyAdi, paMcetyAdi / uttAnArthAH 8 30 davve ityAdi / saMjJA 22 aMgANamityAdi / spaSTA 36 AhAretyAdi / AhArA24 sAro ityAdi / spaSTava 9 nAmamityAdi / nAma27 baMbhammi(mmI)tyAdi / tatra 17 terasetyAdi / dravyadig 37 saMjoge ityAdi / saMyogena 23 achetyAdi / tiryag1 pagaI ityAdi / prakRtaya 27 iMdaggetyAdi / prAsA5 ambetyAdi / ambaSTha 30 dupae [ityAdi / catasro 6 10 egate ityAdi, paDilome ityAdi, bIyaMtarie 9 33 aMto ityAdi / sarvA ityAdi / AsAmarthoM ___102 sagaDuddhItyAdi / mahA1. atredamavadheyam-zIlAcAryaviracitAyA AcArAGgavRtterhastalikhiteSvAdazeSu vidyamAnA api pAThA pAgamodayasamityA prakAzitasyAsya granthasya mUlasampAdakaiH kenApyabhiprAyeNa AcArAGgavRttermudraNAvasare prAyo na gRhItAH, atastatsamAvezArthamidaM vRddhipatrakamArabhyate // 2. iyamatra paddhatiH--mudrite kevalaM 'tatra' iti pATho vartate, hastalikhitAdarzaSu tu 'vaMdittu savva siddhe ityAdi / tatra' iti vartate / evaM ca yaH pATho'smAbhihastalikhitAdarzAnusAreNa vardhitaH tataH param / ' IdRzaM cihna vihitamastIti jJeyam / yatra pratyantare kiJcid vibhinnaH pATho dRzyate tatpradarzanArthaM '[pra0]' iti nirdiSTam / yatrAzuddhaH pATho'smAkaM pratibhAtaH tatrAsmatsaMzodhitaH pAThaH ( ) etAdRzakoSThakAntaH sthApitaH / yatrApUrNaH pATho'smAkaM pratibhAtaH tatra [ ] etAdRzakoSThakAntaH pATho'smAbhiH pUritaH / / Jain Education Interational
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 P. L. 10 je maMdarassetyAdi, savvesimityAdi / ye 13 jattha ityAdi / prajJA22 dAhiNetyAdi, eyAsimityAdi, heTThA ityAdi, evamityAdi, puvvA ityAdi, sAmu sthANItyAdi, heThetyAdi / etAH 25 solasa ityAdi / SoDa29 maNuyA ityAdi / manu pannavagetyAdi, pannavagadisAe ityAdi / prajJA___4 kesimityAdi / keSA11 atthi me AyA uvavAe, natthi me pAyA uvavAie, ke'haM pAsI ? ke vA iao cue peccA bhavissAmi ? tti / asti ll jANa ityAdi, sahetyAdi, paretyAdi / kazci 6 se pAyAvAdI loyAvAdI kammAvAdI tti / sa 15 29 akarisuM ca haM kArAvisu ca haM karo yAvi samaNuNNe bhavissAmi tti / iha 165 eyAvaMtItyAdi / etA16 12 apariNNAya ityAdi / so'yaM 16 20 praNegarUvAo joNIyo saMdhei tti / aneka 17 21 tatthetyAdi / tatra 27 tatthetyAdi / tatra 34 imassetyAdi / tatra 27 etAvaMtItyAdi / eyA .. 36 jassetyAdi / bhaga 9 puDhavIe ityAdi / prAg 16 nAmamityAdi / spaSTA 18 davamityAdi / dravya22 duvihetyAdi / pRthivI 26 duvihA ityAdi / samA19 33 puDhavItyAdi, hariyAletyAdi, gomejjetyAdi, caMdappabhetyAdi, gAthAzcatasraH / atra . 38 vanna ityAdi / tatra 7 vannamityAdi / varNA15 je bAyara ityAdi / yAni 25 rukkhANamityAdi / yathA 30 prosahItyAdi / yathA P. L. 34 egassetyAdi / spaSTA 37 eehItyAdi / ebhiH 41 uvayogetyAdi / tatra 19 aTThItyAdi / yathA21 22 je bAyaretyAdi / tatra 30 patthetyAdi / yathA 34 loetyAdi / spaSTA 36 niuNetyAdi / nipuNaH 39 aNusamayamityAdi / tatra bAyaretyAdi / bAdara22 9 caMkka (ka)maNetyAdi, AlevaNetyAdi / cakra12 eehItyAdi / ebhi18 haletyAdi / tatra 21 kiMcItyAdi / kiJcit 24 pAetyAdi / yathA 27 natthi ya sye(sI)tyAdi / pUrvA32 pavayaMtItyAdi / iha 39 praNetyAdi / ana 5 ke ityAdi / spaSTA 237 jo ityAdi / yaH 12 puDhavI (vimi-pra0)tyAdi / spaSTA 14 evamityAdi / eva18 guptA ityAdi / tisR 24 aTTetyAdi / asya 21 saMtItyAdi / santi 253 tatthetyAdi / tatra 23 ettha satthetyAdi / atra 1 AussetyAdi / ap5 duvihA e(ye)tyAdi / spaSTA 7 suddhodayetyAdi / zuddho20 je bAyaretyAdi / ye 20 jahetyAdi / athavA 4 NhANe ityAdi / snAna 28 . 7 eehiM [ityAdi / ebhiH 14 ussicaNetyAdi / zastraM 19 kiMcItyAdi / kiJcit
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ 291 12 P. L. 23 sesANItyAdi / zeSANIb jAe saddhAe ityAdi / yayA 3 se bemItyAdi / so30 lajjamANetyAdi / lajja25 satyaM cettha aNuvIyI pAsetyAdi / zasyante 37 aduvA adinnAdANaM ti / atha3 ettha satthamityAdi yAvat se hu muNI pari NNAyakamme tti / eta15 teussa vItyAdi / teja19 duvihetyAdi / spaSTA 21 iMgAletyAdi / dagdhe37 jahetyAdi / yathe- .. 6 je bAyaretyAdi / ye 11 dahaNetyAdi / dahanaM 16 ee ityAdi / etaiH 20 puDhavItyAdi / pRthivI 23 kiMcItyAdi / kiJci28 sesANI ityAdi / ukta33 se bemItyAdi / asya 6 je dIhetyAdi / ya 362 vIrehItyAdi / ghana 14 je pamattetyAdi / yo 31 lajjamANetyAdi yAvat aNNe va'NegarUve pANe vihiMsai tti / asya 9 se bemItyAdi / tada35 ettha satthetyAdi / atra 11 puDhavIe ityAdi / yAni duvihetyAdi / vanaspatayo 17 patteyA ityAdi / bAdarAH 21 rukkhA ityAdi / vRzcya36 aggabI pA ityAdi / tatra 40 jahetyAdi / yathe. 6 jahetyAdi / yathA 9 nANAvihetyAdi / nAnA13 patteyA ityAdi / pratye 22 eehItyAdi / etaiH 39 31 sAhAraNetyAdi / samA 36 egassetyAdi / eko 39 joNIbhUe ityAdi / atra 5 cakkAgamityAdi / yasya 9 gUDhasirAgamityAdi / spaSTA11 sevAla0 ityAdi / sevA 15 egassetyAdi / eka19 egassetyAdi / nakA30 pattheNetyAdi / prastha34 je bAyaretyAdi / ye 40 AhAretyAdi / AhAraH 2 AujjetyAdi / pAto 8 eehItyAdi / etaiH| 13 kuppaNItyAdi / kalpyate 16 kiMcetyAdi / kiJcit 19 sesA0 ityAdi / ukta23 tanno karissAmi samuTThAe / asya 37 uDDhe avamityAdi / prajJA puNo ityAdi / tata32 lajjamANe ityAdi yAvat aNNe va'NegarUve pANe vihiMsai tti / prAgvat 1 se bemItyAdi / so36 ettha satthamityAdi / etasmin 4 tasakAyetyAdi / trasyantI 7 duvihetyAdi / dvividhA ___ 12 neraietyAdi / nArakA 17 livihetyAdi / atra ___ 1 daMsaNetyAdi, uvayogetyAdi / darzana 15 lakkhaNamityAdi / tuzabdaH 24 nikkhametyAdi / jaghanyena 30 maMsA ityAdi / mAMsa30 maMsassetyAdi, keiityaadi| mAMsArtha 2 sesA ityAdi / ukta477 se bemItyAdi / asya 4730 nijjAietyAdi / eva 14 tattha tatthetyAdi / tatra 48 30 lajjamANetyAdi / pUrvavat 48 37 se bemItyAdi / tada49 18 ettha satthamityAdi / prAgva 14
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. 49 49 49 49 50 50 50 50 50 51 52 233386555.88 57 57 57 59 59 59 60 60 60 60 61 61 61 61 61 L. 25 29 33 38 8 37 37 19 13 viyaNetyAdi / vyajana 18 viyaNetyAdi / vyajana 23 sesAimityAdi poSANa zrAyaMketyAdi / taki ityAdi ha lagnamAkhA puDho pAsetyAdi / pUrvavanneyaM yAvat se huguNI parinnAyakamme ti bemi saMprati vAyussa yotyAdi vAsIti / duvihetyAdi / vAyureva ukkA lietyAdi / sthitvA 23 epi jANetyAdi / etasmi 8 se vasumamityAdi / se 22 sayaNe tti gAhA / tatra 31 38 jaha devassetyAdi / yathA je bAyaretyAdi / ye 37 logassa ya0 gAhA / kaNThayA 1 3 logassa ya0 gAhA / tatra 12 2 24 39 14 35 42 logo tti ya vijayo tti ya0 gAhA / kaNThyA logo bhariNazro0 gAhA / tatra vija (ji) yo0 gAhA vijitaH davve khette0 gAhA / nAma dabbaguNo mAhAta saMkuciya0 gAhA / jIvo devakuru0 gAhA / kSetraguNe 1 mUle ikaM gAhA mUlaspa 8 zrodaya0 gAhA / bhAvamUlaM 19 nAmaM ThavaNA0 gAhA / tatra 13 paMcasu0 gAhA / tatre 23 jaha savvapAyavAraNaM * gAhA / yathA 32 zraTTaviha kammarukkhA0 gAhA / yada 39 duviho ya hoi moho0 gAhA moha 6 saMsArasya mUlamityAdi / saMsAra 9 te sayaNetyAdi / svajana: nAmaM ThavaraNA0 gAhA / yathA davve khette0 gAhA / dravya nAmaM ThavaraNA0 gAhA, kiikamma0 gAhA / 292 P. 66 66 67 69 PENARTH PRICE88 70 71 72 73 73 74 72 35 75 75 76 76 77 74 32 7 80 80 81 83 84 84 18885 86 86 87 88888 89 . 89 nAmakarma 9 aTThaviheNa u kammeNa ettha hoi grahIgAro tti / gAthArddha je guNe se mUlaTThANe / asya 90 90 17 35 16 34 36 17 10 16 14 31 13 35 31 1 38 28 25 8 37 3 saMsAraM chettumaraNo0 gAhA, mAyA me ti gAhA / saMsAra sohi ityAdi tato se egayA mUDabhAvaM jayaMti tti yAvat / zRNoti jehiM vetyAdi / vAzabdaH iccevamityAdi / athavA jIvie ityAdi ve tu uvAdIta ityAdi / upAdite jANittu ityAdi jJAtvA aNabhikkataM ca ityAdi / cazabda jAva ityAdi / yAvadasya araI AuTTe se mehAvI / asya bIuse gAhA paha bharaNAraNAe ityAdi / zrAjJApyata vimukkA ityAdi vividham vidyAvi loha ityAdi ka taM ityAdi / tadi samie ityAdi / athavA se abujhamA ityAdi yAvada muThe vipparisurveda se iNaM cevetyAdi / idameva uddego ityAdizyate tamro se egavA rogasamuSyAyA samupajjati / tata tiviheNa ityAdi / trividhena AsaM ca ityAdi / zrazAM eyaM passa ityAdi / etat 3 39 jamiraNamityAdi / yaH 26 samuTTie ityAdi yAvat nirAmayo pari vvae / samyak 12 adissa ityAdi / krayazca 1 23 dubo detA zivAItyAdi dviti 42 laddhe ityAdi / labdhe 21 annahA NamityAdi / samiti 40 kAmA ityAdi / kAmA
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 109 22 100 293 P. L. P. 29 AyayacakkhU / AyataM 106 22 se maimamityAdi / sa __25 se yamityAdi / setti 107 5 se taM saMbujjhamANe ityAdi / yasyA 107 18 siyA tatthetyAdi / syAttatra 107 95 18 je mamAiyamityAdi / mamAyitaM 108 32 NAraImi(iM i-pra0)tyAdyanuSTup / tasya hi 109 1 sadde ityAdi / yasmA16 paMtaM ityAdi / prAntaM 109 28 duvvasu ityAdi / vasu 110 10 jaM dukkhamityAdi / yad duHkhaM 111 36 avi ya ityAdi / api 111 5 se jaM ca ityAdi / sa kuzalo 112 18 uddeso ityAdi / uddizyate 113 35 paDhame ityAdi, uddesammi ityAdi / prathamo 113 4 nAma ThavaNA ityAdi / sugamA 113 7 davve ityAdi / jJazarIra 114 100 15 sIyamityAdi / zIta 114 100 24 itthI ityAdi gAthA / strIpariSahaH 115 100 27 je ityAdi gaathaa| tIvro 116 33 dhammammi jo ityAdi / dharme 116 100 37 sIIbhUmo ityAdi gAthA / upa 117 100 42 abhaya ityAdi gAthA / abhaya4 nivvANasuhamityAdi gAthA / sukhaM 117 101 __10 Dajjhai ityAdi gAthA / dahyate 18 sIuNhamityAdi gAthA / zItaM 23 sIyANi ya ityAdi gAthA / zItAni 118 101 28 suttA ityAdi sUtram / asya 36 suttA ityAdi / suptA 102 7 jaha sutta ityAdi / supto 118 102 11 eseva ya ityAdi gAthA / eSa 118 102 23 loyaMsi jANa ityAdi / loke 103 7 se AyatamityAdi / yo hi 119 103 28 sIusiNamityAdi / sabAhyA 120 104 ll pAsiya ityAdi / sa hi 120 105 41 kamma ityAdi / karmaNo 106 1 jAiMca ityAdi vRttaM / jAtiH 120 L. 31 ummaca ityAdi / iha 39 avi se ityAdi zlokaH / hrIbhayA 8 tamhA ityAdi vRttaM / yasmA29 esa ityAdi / eSa 38 bahuM ca ityAdi / mUlottara 36 sacce ityAdi / sadudbhyo 3 praNegacitte ityAdi / anekAni 16 Ase vittA ityAdi / etam 36 kohAdItyAdi vRttam / krodha 17 saMdhi loyassa jaannittaa| tatra 5 samayamityAdi / samabhAvaH 33 avareNa ityAdi / rUpaka kA paraI ke ANaMde / iSTA8 jaM jANijjA ityAdi / ye 21 duhano ityAdi / dvidhA 31 sahie ityAdi / sahito 7 se vaMtA ityAdi / sa 35 je egaM jANai ityAdi / yaH 6 savvo ityAdi / sarvataH 7 egaM vigiMcamANe ityAdi / ekam 32 je kohdNsiityaadi| yo hi 14 paDhame ityAdi gAhA, uddesammi0 gAhA / prathamo22 nAma gAhA / akSarArthaH 24 aha davva0 gAhA / athe35 tivihaM0 gAhA / trividhaM 15 kuNamANo * gAhA / kurvannapi 18 " 22 tamhA0 gAhA / yasmA28 sammattuppatti0 gAhA / samyaktva 4 AhAra0 gAhA / AhArazca 16 se bemItyAdi sUtraM / gautama 8 je jiNavara(rA). gAhA, chappi ya jIvani27 kAye0 gAhA / gAthA taM prAittu na nihe ityAdi / tat tattvArtha37 jassa natthi ityAdi / yasya 100 101 117 101 101 / 161 119
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 P. 121 121 138 122 123 124 124 125 125 125 125 140 125 125 126 127 128 128 141 128 L. P. L. 9 aho ya ityAdi / ahazca 136 30 etthovarae ityAdi / atra 23 je pAsavA ityAdi / ya iti 137 21 esa ityAdi / eSaH 24 AghAi ityAdi / jJAnaM 14 samuveha ityAdi / samyagu17 ihamegesimityAdi / iha 138 25 AvaMtItyAdi / yAvantaH 8 AvaMtItyAdi / zrAvantIti 1397 se ityAdi / se 27 araNAriya ityAdi / pArAd yAtA: . 139 25 prAvatItyAdi / yAvantaH 10 khuDuga pAyasamAsamityAdi / anayA 139 31 samiyAe ityAdi / sama(mi-pra0)tA 21 bhikkhApaviTThaNetyAdi / suga 140 1 evaM ityAdi / yathA'tra phalodayeNa ityAdi / sugama 1409 je punbuDhAI No pacchANivAI / yaH 28 mAlAvihAra ityAdi / pUrvavad 12 je puvuTThAI pcchaannivaaii| pUrvamu33 khaMtassetyAdi / sugamA 140 15 je No puvvuDhAI No pacchAriNavAI / yo 39 ullo sukko0 gAhA, evaM laggati0 gaahaa| 140 19 so vi ityAdi / so'pi ayamatra 140 27 evaM ityAdi, iha ityAdi / etad ll uveha(he0 pra0) ityAdi / yo'ya 140 30 puvvAvara ityAdi / pUrvarAtraM 27 ihetyAdi / iha 140 32 sayA sIlaM ityAdi / sadA 7 jaha khalu jhusiraM kaTTha0 gaahaa| gatArthA 140 35 suNiyA ityAdi / yo hi 13 imamityAdi / idaM 2 imeNa ceva ityAdi / anena31 prAvIlae ityAdi / prAGISadarthe 141 ll yuddhArihamityAdi / etadau21 NettehiM ityAdi / nayaM 141 16 jahittha kusalehi ityAdi / yathA 34 jassa natthItyAdi / yasya 141 18 cue ityAdi / labdhvA27 je khalu bho vIrA ityAdi / yadi vA 141 21 assiM ceyaM ityAdi / asmi9 hiMsaga0 gAhA, taie0 gAhA, harapro0 gaahaa|| 141 22 rUvaMsi vA ityAdi / rUpe hinastIti 141 27 se hu ityAdi / sa jitendriyo 21 prAyANapaeNa0 gAhA / AdIyate 141 29 annahA ityAdi / anyena 31 savvassa0 gAhA / atra 141 32 iti kammaM ityAdi / iti 39 bhAve0 gAhA / bhAve 141 33 se ityAdi / sa 5 logammi0 gAhA / loke 141 37 uvve (ve-pra0)ha ityAdi / utprekSa12 caiUNaM0 gAhA / tyaktvA 141 39 vannAesI ityAdi / varNyate 25 logassa u0 gAhA / lokasya 142 3 egappamuhe / eko mokSo 28 logassa0 gAhA / samasta 1424 vidisappatiNNe / mokSasaMyamAbhi32 prAvatItyAdi / avantIti 6 NiviNNa ityAdi / caraNaM 3 tamo se ityAdi / tataH 142 16 se vasumaM ityAdi / vasu 18 cAro cariyA0 gAhA / cAra iti 142 19 jaM sammaM ti pAsaha ityAdi / samyagiti 26 khettaM0 gAhA / kSetra 23 Na imaM ityAdi / naitat 31 loge0 gAhA / loke 142 24 addijjamANehiM / AH 37 pAvovarae0 gAhA / pApoparataH 142 24 guNAsAehi / guNAH 26 prAvatItyAdi / yAvantaH __ 142 25 vaMkasamAyArehiM / vakraH samA. 129 129 130 131 131 131 132 132 132 142 132 132 133 135 135 135 135 136 142 .
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 295 ) 147 144 147 147 144 P. L. 14226 pamattehiM / viSaya0 142 27 gAramAvasaMtehiM / agAraM 142 28 muNI ityAdi / muniH 142 29 paMtaM ityAdi / prAntaM 142 31 esa ityAdi / eSaH 143 __1 gAmANugAmaM ityAdi / grasati 1443 vayasAvi ege ityAdi / kvaci144 12 unnaya ityAdi / unnato 20 saMvAhA ityAdi / tasyA144 22 ajANo ityAdi / tAsAM 144 27 eyaM te mA hou / etad ekacaryA 144 28 eyaM ityAdi / 'etat' yat pUrvoktaM tat 144 30 taddiTThIe / tasya 144 31 tammottIe / tenoktA 144 32 tappurakkAre / puraskaraNaM 144 33 tssnnnnii| tasya saMjJA 34 tannivesaNe / tasya guro0 144 35 jayaM vihArI / yatamAno 36 cittnnivaaii| cittam 144 37 paMthaNijjhAI / guroH 144 38 pali(ri--pra0)bAhire / pariH 144 40 pAsiya ityAdi / kvacit 4 se ityAdi / sa bhikSuH 145 10 egayA ityAdi / ekadA 145 18 ihaloga ityAdi / iha 145 21 jaM prAuTTI ityAdi / yattu 145 23 evamityAdi / eva145 36 se ityAdi / sa 146 2. dalR ityAdi / dRSTvA 146 7 esa se ityAdi / sa eSa 146 9 muNiNA ityAdi / muninA 146 11 ubbAhijja ityAdi / ut 146 ___13 avi ityAdi / api 146 19 avi ityAdi / apiH 146 22 puvvaM ityAdi / strIsaGga146 28 iccete ityAdi / ityete 14631 se No kAhie / sa P. L. 146 32 go pAsaNie / tAsAM naraka0 146 35 no saMpasAraNAe (rAe-pra0, raye-pra0) tAbhi146 37 No mAmaye (maamaae-pr0)| na tAsu 146 38 No kayakirie / kRtA 146 39 vayagutte / tathaitAH 14640 ajjhappasaMvUDe / prAtma146 41 pari ityAdi / pariH 1 eyaM ityAdi / etad 147 ___ 10 se vemi ityAdi / se zabda 22 se ciTThai ityAdi / sa prAcAryaH 147 31 se pAsa ityAdi / saH prAcAryo 33 pAsa ityAdi / iha 14734 je ya ityAdi / na kevala148 1 samma ityAdi / etadya1482 kAlassa ityAdi / kAla: 148 7 vitigiMca ityAdi / vicikitsA 148 17 siyA ityAdi / sitAH 148 21 aNugacchamANehiM ityAdi / prAcAryo148 32 tameva saccamityAdi / yatra 13 saDhissa NaM ityAdi / zraddhA 149 17 samiyami(yaM ti i-pra0) tyAdi / tasya 149 27 asamiyamityAdi / kasyacit 149 37 samiyaM ityAdi / samyagi149 39 asamiyamityAdi / asamyagi150 5 uvehamANo ityAdi / Agama 9 iccevaM ityAdi / ityevaM 150 ll se uTThiyassetyAdi / se tasya 16 etthavi ityAdi / atrA'pi ' 150 27 tumaM si ityAdi / yo'yaM 35 aMjU ityAdi / aJju150 37 tamhA ityAdi / tasmAd 39 aNusaMveyaNamityAdi / saMvedanam 151 5 je AyA ityAdi / ya prAtmA 151 __ 15 jeNa ityAdi / yena 151 19 taM ityAdi / taM jJAna151 21 esa ityAdi / eSaH 151 28 agANAe ityAdi / iha 144 149 145 150 150 150 150
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 296 ) - 16 - - 39 - - 153 153 153 153 39 26 L. 34 eyamityAdi / etad 35 taddiTThIe ityAdi / kumArga 3 abhibhUya ityAdi / abhibhUya 3 aNabhibhUe ityAdi / nAbhibhUto 6 je mahaM ityAdi / yaH 8 pavAe ityAdi / prakRSTo10 pavAeNa ityAdi / prakRSTo 35 sahasaMmuiyAe ityAdi / mananaM 153 3 niddezaM ityAdi / nirdizyata 6 samma ityaadi| samyageva 7 iha ityAdi / iha 8 niTThiyaTThItyAdi / niSThito 153 14 uDDhaM soyA ityAdyanuSTup / zrotAMsi 23 AvaTTameyaM tu (grAvaTTa tu-pra0) ityaadi| rAgadveSa153 viNaettu ityAdi / srotaH 15331 paDilehAe ityAdi / sa hi 153 32 iha ityAdi / iha 154 3 accei(I)tyAdi / pratyeti 154 7 savve sarA ityAdi / sarve 154 10 takkA ityAdi / sambhava154 12 matItyAdi / mananaM 154 14 appatidvAraNassa kheyaraNe / na vidyate 154 17 se raNa dIhe ityAdi / sa parama164 27 yata pAha-uvamA na vijjai / upamIyate 154 28 cedAha-arUvI sattA / teSAM 154 29 kiJca apayassa ityAdi / na vidyate 154 35 se Na sadde ityAdi / sa muktAtmA 155 7 paDhame gAhA, uvasaggA gAhaddhaM / prathamoddezake 155 11 davvadhUtamityAdi / dravyadhUtaM 155 15 ahiyAsettu gAhA / adhika155 29 probujjhamANe ityAdi / svargApavag! 155 34 jassimAo ityAdi / yasyAtI 1 agdhAi ityAdi / AkhyAti 156 5 se kiTTA ityAdi / sa tIrtha156 8 nikkhittadaMDANaM / nikSiptA: 156 10 paNNANa ityAdi / prakarSaNa P. L. 156 ___12 evaM ppege ityAdi / apizabda156 14 pAsaha ityAdi / sAkSAttI156 se jahAvi ityAdi / se zabda156 30 bhaMjagA iva ityAdi / bhajagA 166 niyANagro ityAdi / duHkhasya 156 40 aha pAsa ityAdi / atha 156 42 gaMDI ityAdi / SoDaza 157 5 tathA rAyaMsi ti / rAjAMso 157 7 tathA avamAriyaM ti / apasmAro 157 39 maraNamityAdi / teSAM 157 41 paripAgaM ca ityAdi / karmaNAM 158 5 taM ityAdi / taM karma158 34 saMti pANA ityAdi / santi 158 36 tAmeva ityAdi / tAmevA158 saMtItyAdi / santi 158 41 udae ityAdi / udake 159 4 pAsa ityAdi / pazya 1599 bahu ityAdi / vahUni 159 10 sattA ityAdi / yasmAda159 ll abaleNa ityAdi / balarahitena 159 13 aTTe ityAdi / mohodayA159 16 ee ityAdi / etAn 159 19 NAlaM ityAdi / pazyata 21 eyaM ityAdi / etat 30 AyANa bho ityAdi / bhoH iti 159 __34 iha khalu attattAe tehiM tehiM kulehiM abhisaM bhUyA abhisaMjAyA ityAdi / iha 1607 taM ityAdi / tam 1608 chaMdo ityAdi / chandeno160 10 atArise ityAdi / na tAdRzo 160 ll saraNaM ityAdi / na hyasA160 12 na sametItyAha-kiha ityAdi / kathaM nu zaraNaM 160 21 AuraM ityAdi / loka 160 32 vatthaM ityAdi / kecidbha160 49 punastattya jeyurityAha aNupubveNa ityAdi / . pariSahAn 161 2 kAme ityAdi / kAmAn 159 159 156
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. 161 161 161 161 161 161 161 161 161 161 161 161 162 162 162 162 L. 5 16 19 21 20 21 22 23 25 26 31 14 6 7 16 18 162 20 162 22 162 23 162 24 162 25 162 27 162 28 162 29 162 30 163 8 163 12 163 33 163 36 163 38 164 11 164 164 164 165 165 165 evaM se ityAdi / evaM ahege ityAdi / pratha appalIya ityAdi kAmeSu savvaM ityAdi / sarvAM esa ityAdi / eSa aiyacca ityAdi / pratigatya 5 11 15 mahaM ( pa ) tyosyAdi / na mama jayamANe ityAdi / atra sava ityAdi / sarvataH jo ityAdi / yaH zracela: paliyaM ityAdi / paliyaM ti iyAdi / tathya epare ityAdi ekatarAn je ityAdi / ye ca ceccA ityAdi / tyaktvA ee bho ityAdi / bhoH ityA prAraNAe ityAdi / zrA zra jJApyate esa ityAdi / eSa: etyobarae ityAdi / atra mAyA ityAdi sAdIyata imesi ityAdi hariman tatthiyarA ityAdi / tatra se mehAvI ityAdi sa meghAvI bhiityAdi sa prAhAra aduvA ityAdi / athavA eyaM khu muragI ityAdi / etat je cele ityAdi / alpArthe lAghavaM ityAdi / laghorbhAvo tave ityAdi / se tasyo jaheyaM ityAdi / yathA evamityAdi evam 22 zrAgaya ityAdi / Agatam 268 payae ityAdi pratanuke 37 iti / iti bravImizabdo virayaM ityAdi / virata saMmAse ityAdi jahAM se ityAdi hitA (297) P. 165 165 165 166 166 167 167 167 167 167 168 168 168 168 168 168 168 168 168 168 169 169 169 169 170 171 171 171 172 172 172 172 172 172 L. 31 36 38 14 25 7 12 15 27 37 -8 9 11 12 14 14 17 19 21 27 6 17 13 28 8 15 18 13 19 21 23 24 27 te ityAdi / te sAdhavo evaM ityAdi / evam jahA se ityAdi / dvijaH evaM ityAdi / yathA evaM te sissA ityAdi / evam basisA ityAdi eke AghAyaNNU (yaM tu) / tuH avadhAraNe samaragunnA ityAdi / samanojJA sIlamaMtA ityAdi / zIlam niyaTTamANA ityaadi| eke kammoM gamamANA ityAdi / namanto puTThAvege ityAdi / eke nikkhataM pi ityAdi / teSAM bAla ityAdi / hurhetI puNo ityAdi / paunaH ahe ityAdi / adhaH udAsI ityAdi / udAsInA: paliyaM ityAdi paniyaMti 1 taM ityAdi / tad mammItyAdi - kima ityaadi| kecana pUrvamutpatitAn / saMyamAroha me ityAdi pratha se samaraNa ityAdi / so'yaM 37 aNuvIda bhikkhu ityAdi yAvat bhavati saraNa mahAyuriti / sa bhikSurmugulu evaM ityAdi / evamiti se gihesu vA ityAdi jAva dhIro ahiyAsae tti / sa paNDito se uTThiesu vA ityAdi / sa Agama saMti ityAdi vAvat bhikkhu dhammamA ikkhejja tti / zamanaM saMkhAya ityAdi / saMkhyAya tamhA ityAdi itihaeNtI gaMthehiM ityAdi / ta evaM tamhA ityAdi / yasmAtkA jassime ityAdi / yasya
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 prAvaha 181 175 175 183 ( 298 ) P. L. P. L. 172 28 ityAha / yeSvime 180 10 Neva ityAdhuddezakArisamApti yAvat / naiva 172 31 se vaMtA ityAdi / sa mahAmuniH 180 30 se bhikkhU ityAdi / sa kRta17240 kAyassa ityAdi / kAyaH 181 2 pAusaMto ityAdi / sAdhuM 173 avihammamANe ityAdi / vividhaM 181 5 pAusaMto ityAdi / AyuSman ! 173 23 asamaNunna0 gAhA, taiyammi0 gAhA, udde 30 se bhikkhU ityAdi / taM bhikSu sammi0 gAhA, chaTTami0 gAhA, aNupubvi0 181 33 saha saMmuiyAe ityAdi / svasanmatyA gAhA / atrAdyoddezake 182 5 bhikkhaM ca khalu ityAdi / caH 174 5 NAma gAhA / nAmavimokSaH 182 16 aduvA ityAdi / nAnAvidho174 8 davavibhokkho0 gAhA / dravyavibhokSo 182 23 aduvA ityAdi / sati / sAmarthya 174 15 duviho gAhA / bhAvavimokSo 182 29 se samaNunne ityAdi / na kevalaM 174 21 kammaya0 gAhA / karmadravyaH 182 34 dhamma ityAdi / dharma 174 34 jIvassa0 gAhA / jIvasyA 183 12 majjhimeNa ityAdi / iha 17440 bhattapariNA0 gAhA / bhaktasya 183 15 samyagutthitA samutthitA iti, 8 saparakkame ya0 gAhA / parAkramaH 183 16 soccA ityAdi / iha 16 saparakkama0 gAhA / 183 19 te aNavakaMkhamANA ityAdi / te niSkrAntAH 175 22 aparakkama0 gAhA / na vidyate 183 22 NihAya ityAdi / prANino 175 28 vAghAima0 gAhA / vizeSeNA 24 proe ityAdi / projaH 35 aNupuvi0 gAhA / AnupUrvI 29 AhAro ityAdi / AhAre176 1 paDicoipro0 gAhA / praticoditaH 184 3 oe ityAdi / projaH 19 nipphAiyA0 gAhA, cattAri0 gAhA, nAi0 / 4 je ityAdi yAvat NiyAi / yo hi gAhA, vAsaM0 gAhA / sUtrArthatadubhayaiH 184 17 taM bhikkhu ityAdi / tam 176 33 kaha nAma0 gAhA, AhAreNa0 gAhA / kathaM 184 22 AusaMto ityAdi / asya nAmAsau 184 29 siyA ityAdi / syAt 177 1 se bemI tyAdi yAvat ADhAyamINe tti bemi| 185 5 je bhikkhU ityAdi / iha so'haM ____ 18 no dhovijjaa| no dhAvet 177 ll dhuvaM ceyaM ityAdi yAvat paraM ADhAyamINe tti 185 27 aha puraNa ityAdi / yadi tAni bemi / te hi 185 31 aduvetyAdi / apagate 27 ihamegesimityAdi / iha 185 38 lAviyaM ityaadi| laghorbhAvo 177 28 te iha ityAdi / te ana 185 39 tave se ityAdi se tasya 177 32 aduvA ityAdi yAvat no supaNNa 186 6 jaheyamityAdi / yadetate dhamme bhavati / tatra 186 ___ 16 jassa NaM ityAdi / Nam iti 179 19 se jaheyamityAdi / tadyathA 186 21 se vasumaM ityAdi / sa sAdhuH 179 25 savvattha ityAdi / tAna vAdino 24 tavassipo hu ityAdi / hurheto 179 27 tameva ityAdi / tadeva 186 32 tatthAvi ityAdi / dIrghakAlaM 179 31 gAme ityAdi / sadasa 186 28 icceyamityAdi / ityetat 179 38 jesu ityAdi / yeSu 16 je bhikkhU ityAdi / tatra / 1807 uDDhe ityAdi / Urdhva 187 24 se pUrvameva ityAdi / sa jina 175 183 176 185 177 186 187
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 189 8 189 ( 299 ) P. L. P. L. 1886 jassa NaM ityAdi / Nam iti 195 33 parakkame ityAdi zlokaH / yadi 188 15 ahaM cAvItyAdi / caH samuccaye 3 AsINe ityAdi / pAsInaH 188 19 Aha? ityAdi / ekaH 1967 jo vajjaM ityAdi zlokaH / yato 188 25 evaM se ityAdi / evam ukta 196 15 ayaM cAyayatare ityAdi zlokaH / anantaraM 188 33 icceyaM ityAdi / sarvaM pUrvavad 196 22 ayaM se ityAdi zlokaH / ayami189 3 je bhikkhU ityAdi jAva sammattaM samabhijANiya 196 36 acitta ityAdi zlokaH / na vidyate tti / gatArtha 197 2 yAvajjIvaM ityAdi / yAvajjIvaM jassa NaM bhikkhussa ityAdi / raNam 197 7 bheuresu ityAdi zlokaH / bhedana189 23 se bhikkhU ityAdi / sa pUrva 197 13 sAsaehiM ityAdi zlokaH / zAzvatA 30 lAghaviyaM ityAdi / AhAra 197 .22 savvaThehi ityAdi zlokaH / sarve ca .. 189 jassa NaM ityAdi / Nam iti 198 9 jo jaiyA0 gAhA / yo yadA 190 5 aNupuvveNa ityAdi / SaSThASTama 198 15 savvesiM0 gAhA, titthayaro0 gAhA ki puraNa. 190 24 aNupavisittA ityAdi / asati gAhA / gAthAtraya190 29 taNAI ityAdi / saMstArakAya 198 17 cariyA0 gAhA / caraNa 191 6 taM saccaM ityAdi / tad iGgi 198 25 nAmaM0 gAhA / nAmopadhAnaM 191 31 je bhikkhU ityAdi / yo bhikSaH 198 29 damvuvahAraNaM0 gAhA / upa-sAmI192 3 aduvA ityAdi / sa evaM 198 34 jaha khalu0 gAhA / yathe192 19 jassa NaM ityAdi / etacca pUrva 19839 aohuNaNa0 gAhA / tatrAva19 ahaM khalu ityAdi / yasya 201 ____ 6 evaM tu samaNuciNNaM* gAhA / evam 192 29 ahaM vA ityAdi / vAzabdaH 201 13 ahAsuyaM vadissAmi ityAdi / pArya193 6 jassa NaM ityAdi / Namiti 201 21 No cevimeNa ityAdi zlokaH / na caivAha193 7. ettha vi samae ityAdi / atrApi 201 29 cattAri ityAdi zlokaH / caturaH 193 20 aNupuvveNa ityAdyanuSTup / AnupUrvI 201 32 saMvaccharaM ityAdi zlokaH / tadindro193 25 duvihaM ityAdi / dve vidhe 3 adu porisimityAdi / atha 193 33 kasAe ityAdi zlokaH / kaSaH 8 sayaNehiM ityAdi / zayyata 194 1 jIviyaM ityAdi zlokaH / tatra 11 je keti ityAdi / ye kecana 194 9 majjhattho ityAdi / rAgadveSa 202 ___15 No sukare ityAdi / natadva13 jaM kiMci ityAdi / upakramaNa 202 23 pharusAI ityAdi / paruSANi 194 19 gAme ityAdi zlokaH / grAma: 25 gaDhie ityAdi zlokaH / grathitaH 23 praNAhAro ityAdi zlokaH / na vidyate 202 37 avi sAhie ityAdi / api sAdhike 194 33 saMsappa ityAdi / saMsarpantIti 203 10 puDhavi ca ityAdi, eyAI ityaadi| 194 36 pANA dehaM ityAdi zloka: / prANAH zlokadvaya40 gaMthehiM ityAdi zlokaH / granthaiH 203 20 adu thAvarA ityAdi / atha pAna195 7 ayaM se ityAdi zlokaH / ayaM sa 203 29 bhagavaM ca ityAdi / bhagavAMzca 195 19 harie ityAdi zlokaH / haritAni 203 32 duvihaM ityAdi / dve vidhe 20 iMdiehi ityAdi / sAnA- . 204 6 aivattie ityAdi / prAkuTTiH 195 26 abhikkame ityAdi / prajJApakA 204 10 ahAkaDaM ityAdi / yathA yena 192 202 202 202 194 202 194 194 195
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. 204 204 204 204 204 205 205 205 205 205 205 12 2058 205 206 206 206 206 (300) L. P. . L. 12 NAsevai ityAdi / nAsevate 209 22 avi sAhie ityAdi / mAsadvayamapi __ 15 mAyanne ityAdi / AhArasya 209 24 cha?Na ityAdi / SaSThenekadA 25 appaM ityAdi / alpazabdo 209 27 gaccANa ityAdi / jJAtvA 27 sisiraM ityAdi / adhvaprati 209 36 gAma ityAdi / grAma 28 esa vidhI ityAdi / eSa caryA 210 1 aduvA ityAdi / atha 4 cariyAsaNAI0 ityAdi / caryA 210 3 adu mAhaNaM ityAdi / atha brAhmaNaM 8 AvesaNasabhA0 ityAdi / prA sama 210 16 avi sUiyaM ityAdi / sUiyaM tti AgaMtAretyAdi / prasaGgAyAtA 210 20 avi jhAi ityAdi / tasmistaeehiM muNItyAdi / eteSu 210 24 akasAI ityAdi / na kaSA23 nibaM ityAdi / nidrAma 210 sayameva ityAdi / svayameva 26 saMbujhamANe ityAdi / sa muni 210 34 esa vihI ityAdi / eSaH 28 sayaNehiM ityAdi / zayyate 212 22 dabbogAhaNa ityAdi / tatra adu ityAdi / atha 213 6 uvayAreNamityAdi / upakArAihaloiyAiM ityAdi / tathA ahiyAsae 213 ll therehItyAdi / sthaviraiH ityAdi / ihaloke 213 20 biiyassetyAdi catasro gAthAH / brahma8 kiM ca sayarohiM ityAdi / sa bhaga 213 38 avvogaDo ityAdi / avyAkRtaH 13 ayamaMtaraMsi ityAdi / ayamantaH 214 3 egaviho ityAdi, paMcaya ityAdi / avirati26 jaMsi ppege / yasmin 214 8 pAikkhi umityAdi / saMyamaH 30 saMghADImo ityAdi / iha 214 11 tesi ityAdi / teSAM ca 35 taMsi ityAdi / tasmin 214 15 jAvoggahetyAdi / piNDaiSaNA11 taNaphAsa ityAdi / tRNAnAM 214 31 se bhikkhU vA bhikkhuNI vetyAdi / se iti 13 aha duccara ityAdi / atha 215 5 ahe ArAmaMsi va tti / athArAme 16 lAhiM ityAdi / lADhA nAma 215 18 ahe jhAmathaMDilaMsi va tti / atha 21 appe ityAdi / alpaH 215 32 se bhikkhU vetyAdi / sa bhAva31 ilikkhae ityAdi / IkSaH 216 8 se bhivasva vetyAdi / sa bhAva33 evaM pi ityAdi / evamapi 216 12 se bhikkhU vetyAdi / pUrvavat 36 NihAya ityAdi / prAriNaSu 216 20 se bhikkhU vA ityAdi / sabhikSu38 pAe ityAdi / nAgo 216 29 se bhikkhU vetyAdi / sa bhikSu9 uvasaMkamaMta(ta) ityAdi / upasaGkrAmantaM 216 32 se bhikkhU vetyAdi / sabhikSuAmAll hayapuvve ityAdi / tatra 38 se bhikkhU vetyAdi / sabhikSu13 maMsUNi ityaadi| mAMsAni 2175 se bhikkha ityAdi / sa bhikSa14 uccAlaina ityAdi / bhagavanta 217 21 se bhikkhU ityAdi / sa bhAva20 sUro ityAdi / yathA hi 217 31 se bhikkhU vetyAdi / sa bhikSarya27 promoyariyaM ityAdi / api 217 34 ahetyAdi / atha zabdaH 2 saMsohaNaM ca ityAdi / gAtrasya 218 __1 se bhikkhU vetyAdi / sabhikSuryA5 virae ityAdi / virato 218 8 eyamityAdi / etaditi 8 pAyAvaI(i-pra0)ya ityAdi / subvyatya 218 23 se bhikkhU vA bhikkhuNI vA ityaadi| sa bhAva18 etAriNa tiNi ityAdi / etAni 206 206 207 207 207 207 207 207 207 207 208 216 208 208 208 208 208 209 209 209 209 bhikSu
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. L. 218 30 218 36 219 219 219 219 220 220 220 221 221 221 221 222 222 222 222 se bhikkhU ityAdi / sa bhikSura 222 se bhikkhU vetyAdi / sa bhikSuryA 223 15 se bhikkhU ityAdi / sa bhikSuH 223 30 sebhavetyAdi bhikSu 223 38 se bhikkhU vetyAdi / sa bhikSu 224 3 se tamAdAyetyAdi / saH bhikSuH 224 224 224 225 225 225 226 226 227 227 227 228 228 228 228 11 17 30 33 11 33 graha purA ityAdi / pratha punaH se bhikkhu vetyAdi / sa bhikSubhikSA se bhikkhU vetyAdi / sa bhikSurya SahetyAdi ca puna sebhikkhU vezyAdi / sa bhikSuH 15 23 30 41 assaMjayA ityAdi / asaMyataH se ega ityAdi / sa bhikSuH 36 iha khalu ityAdi raheti 15 se bhikkhU ityAdi sa bhikSu 22 se tatyetyAdi / sa bhikSuH 32 se bhikkhU ityAdi / sa bhikSu 34 kesItyAdivalI . 5 se bham ityAdibhi se bhikkhU ityAdi / sa bhikSurga se milU ityAdi sabha 16 bhikkhAgetyAdi / bhikSaraNazIlA 29 39 17 37 41 16 se bhikkhU detyAdi / sa bhikSubhi 24 se bhikkhU vetyAdi / sa bhikSu 7 se bhikkhU vetyAdi / sa bhikSubhi 16 se bhikkhu vetyAdi / sa bhikSubhi 20 sebhavetyAdi bhikSubhi 13 yaha satyetyAdi pratha bhikSu 21 mahetyAdi pravAsI 30 32 se tatthetyAdi / saH bhikSuH se bhikkhU vetyAdi / sa bhikSugR se bhikkhU vetyAdi / sa bhikSubhi se bhikkhU ityAdi bhikSubhi se bhiityAdi samii ahetyAdi / atha punamahetyAdi / zratha puna ( 301 ) P. 228 229 229 229 230 230 230 231 231 231 231 232 232 232 232 233 233 233 233 233 233 234 235 235 235 235 235 236 236 236 236 236 237 237 237 238 L. 38 5 14 31 9 26 35 8 13 23 35 16 28 29 36 1 13 18 21 24 34 14 3 9 13 20 30 1 4 16 18 se bhikkhU vetyAdi / sa bhikSubhi se bhikkhu vetyAdi / sa bhikSurya se bhikkhUvetyAdi / sa bhikSu se bhikkhU vetyAdi / sa bhikSubhi se bhikkhUvetyAdi sama se bhikkhu vetyAdi / sa bhikSurgR se bhikkhU vetyAdi / sa bhikSurgR se bhikkhu vetyAdi / sa bhikSu - se bhikkhU vetyAdi / sa bhikSugR se bhikkhUvetyAdi / sa bhikSurgR se bhikkhU vetyAdi / sa bhikSurya se bhikkhUvetyAdi / dhAtAre se bhinan betyAdi guga se bhikkhU vetyAdi / pippalI se bhikkhU vetyAdi / sa bhikSurya se mik vetyAdi / umera ti se bhikkhu vetyAdi / sa bhikSurya se bhikkhU vesyAdi sabha se bhikkhU vetyAdi / zracchiyaMti se ityAdi / karaNam iti ihetyAdi / iheti yetyAdi / sa bhikSu se ityAdi / sa punaH se ityAdi sa bhikSu se ityAdi / evaM se ityAdi / sa bhikSurba se ityAdi / sa punarya se ityAdi / sa bhikSuH se ityAdi / sa bhikSuH se ityAdi / sugamaM se ityAdi sabha 30 3 se ityAdi / sa bhikSurgR 19 bhikkhAgetyAdi / bhikSAmanti 34 bhikkhAgetyAdi / bhikSAdA: 20 ahetyAdi / athazabdo se bhikkhu ityAdi / sa bhikSurya
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 302 ) 239 239 248 240 249 241 249 241 241 P. L. 7 icceyAsimityAdi / ityetAsAM 26 damvetyAdi / dravyazayyA 239 29 tivihetyAdi / trividhA 240 5 ukkala ityAdi / asyA 240 14 duvihetyAdi / dve vighe 240 20 savvetyAdi / sarve'pi 23 uggama ityAdi / tatra 240 26 taIe [ityAdi / tRtIyo240 41 se bhikkhU ityAdi / sa bhikSuH 240 42 se jaM puNetyAdi / sugamaM 2 se bhikkhU vetyAdi / etadvipa 241 9 se bhikkhU vetyAdi / sUtradvayaM 241 10 se ityAdi / sa bhikSu- . 241 22 se bhikkhU vetyAdi / sa bhikSurya 241 26 se ityAdi / sa bhikSurya 38 se ityAdi / sa bhikSurya 10 se bhikkhU vetyAdi / sa bhikSurya 242 25 AyANamityAdi / karmopAdA242 31 AyANamityAdi / etadapi 37 AyANamityAdi / gRhasthaH 243 6 prAyANamityAdi / pUrvokte 243 17 gAhAvai ityAdi / eke 24331 AyANamityAdi / karmopAdA243 39 se ityAdi / sa bhikSu244 6 se se ityAdi / sugamaM 244 9 se ityAdi / yatra 244 14 se ityAdi / teSvA244 19 se ityAdi / ye bhagavantaH 244 28 iha khalu ityAdi / iha 245 2 ihetyAdi / sugama 8 ihetyAdi / iha khalvi245 38 ihetyAdi / sugamaM 246 10 se ityAdi / atra ca 2476 se bhikkhU ityaadi| sa bhikSurya 247 15 se ityAdi / sa bhikSu247 . 27 se bhikkhU ityAdi / sugamaM 247 31 se ityAdi / sa bhikSurya P. L. 247 35 se ityAdi / yastho248 1 se ityAdi / sugama 248 5 ihetyAdi / yatra 2489 se ityAdi / kaNThya 248 16 se ityAdi / sa bhikSurya 25 icceiyAiM ityAdi / ityetAni 248 40 prahAvaretyAdi / atrApi 249 5 ahAvaretyAdi / etadapi 8 icce iyANamityAdi / pAsAM 249 12 se ityAdi / sa bhikSuH 249 16 se ityAdi / sugamam 21 se ityAdi / sugama 249 26 se ityAdi / sa bhikSu249 35 se ityAdi / nigadasiddham 250 1 se ityAdi / sukhonneyaM 250 9 NAma ityAdi / kaNThaya 250 11 dave ityAdi / tatra 250 15 bhAve ityAdi / bhAva250 20 prAlaMbaNe ityAdi / pAlambana 24 caukAraNetyAdi / catubhiH 28 savve ityAdi / sarve250 31 paDhame0 gAhA / prathamo. 250 35 taiyammi0 gAhA / tRtIyo0 250 41 abbhuvagae ityAdi / Abhimukhye 12 se bhikkhU ityAdi / sa bhikSurya251 24 ahetyAdi / athaivaM 251 33 se ityAdi / sa bhikSuryA 3 se ityAdi / bhikSurgA252 17 se ityAdi / kaNThaca 252 22 se suttaM / sa bhikSu 252 32 se ityAdi / sa bhikSu2538 se ityAdi / spaSTaM 253 . 17 se raNamityAdi / saH paraH 27 se NamityAdi / sa paraH 254 1 se ityAdi / sa bhikSu254 2 tathA se ityAdi / sa bhikSuru. 2543 tathA se ityAdi / sa bhikSuru 242 250 260 231 252 245 253 www.jainelibraryborg
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 303 ) 261 261 254 261 261 261 262 256 257 P. L. 254 6 se ityAdi / spaSTa, 254 9 se ityAdi / kaNThaya 254 17 se ityAdi / tasya 254 19 se ityAdi knntthy| sa bhikSurya 34 se ityAdi / bhikSuru254 __ se ityAdi / sa bhikSurgA254 38 se ityAdi / sa bhikSuryadi 255 1 se ityAdi / se tasya 255 17 se ityAdi / sa bhikSurgA255 22 se ityAdi / sa bhikSu255, 38 se ityAdi / sa bhikSurA256 13 se ityAdi / se tasya 256 15 se ityAdi / sa bhikSurgA 24 se ityAdi / sa bhikSurgA256 27 se ityAdi / se tasya 256 36 se ityAdi / sa bhikSurgA 5 jaha0 gAhA / yathA 20 savve vi0 gaahaa| yadyapi 257 37 se ityAdi / sa bhAvabhikSuH 258 29 se bemIti / so'haM 258 ___40 se ityAdi / sa bhikSurevaM259 2 se ityAdi / sa bhikSuyA~ 259 7 se ityAdi / sa bhikSuyA~ 259 21 se ityAdi / sa bhikSuH 24 se ityAdi / sa bhikSuH 259 32 se ityAdi / sa bhikSuH 260 9 se ityAdi / sa bhikSurya260 14 se ityaadi| sa bhikSurya260 18 tathA se ityAdi / sabhikSu260 21 se ityAdi / sa bhikSu261 4 se ityAdi / sa bhikSurga261 6 se ityAdi / sa bhikSurga261 6 se ityAdi / sa bhikSuH 261 8.9 bhASAM no bhASeteti / / sati kAraNe bhASAvidhimAha-se ityAdi / sa bhikSurnA 257 P. L. 261 ll se ityAdi / sa bhikSuru261 12 se ityAdi / sa bhikSusta261 13 se ityAdi / sa bhikSurba 14 se ityAdi / sa bhikSurba 22 se ityAdi / sa bhikSurba261 24 se ityAdi / sa bhikSurba 30 se ityAdi / sa bhikSurya31 se ityAdi / yathA 30 se ityAdi / sa bhikSuH 262 7 paDhame0 gAhA / prathame 262 17 se ityAdi sa bhikSura 28. se ityAdi / sa bhikSu262 31 se ityAdi / sUtradvaya262 34 se ityAdi / sAdhuprati263 3 se ityAdi / sa bhikSuryA263 8 se ityAdi bhikSuryA263 ___41 icce[i-pra0]yAI ityAdi / ityetAni 264 4 siyA emityAdi / syAt 264 ____ 12 siyA NamityAdi / syAtpara 264 ll se NamityAdi / sa paro 264 12 atrApi sUtre pUrvavanniSedhAdikazcarca iti, kiJca-siyA ityAdi / syAtparo 264 21 se ityAdi / sa bhikSurya264 30 se ityAdi / sa bhikSurya 31 se ityAdi / sa bhikSuH 264 32 se ityAdi / sa bhikSuH 33 se ityAdi / sa bhikSurya265 3 se ityAdi / sa bhikSura265 3 se ityAdi / sa bhikSurya265 4 se ityAdi / sa bhikSubhi265 6 se tamityAdi / sa bhikSusta265 14 se ityAdi / sa bhikSuH 265 29 se ityAdi / sa kazci265 36 se ityAdi / sa bhikSuH 2668 se ityAdi / sa bhikSurva2669 se ityAdi kaNThaya / navaraM vihaM ti 259 264 264
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 304) 267 273 273 274 269 P. L. 266 10 se ityAdi / tasya 267 9 se ityAdi / sa bhikSura 14 se emityAdi / etayA 267 16 se raNamityAdi / sa netA 267 18 se ityAdi / tena dAtrA 267 39 se ityAdi / sa bhikSu267 39 se ityAdi / sa bhikSu268 3 se ityAdi / sa bhikSuru268 4 se ityAdi / sa bhikSuH 268 12 davve0 gAhA / dravyAva268 18 davvoggaha ityAdi / dravyAvagra268 21 mai0 gAhA / bhAvAva268 25 gahaNa0 gAhA / aparigrahasya 269 1 samaNe ityAdi / zrAmyatIti 269 17 se ityAdi / sa bhikSu269 22 se ityAdi / tadeva 35 se ityAdi / pUrvasUtra269 36 se ityAdi / tasmi270 4 se ityAdi / yatpunaH 270 4 se ityAdi / antari270 13 se ityAdi / sa bhikSu270 30 se ityAdi / sa bhikSuH 270 31 se ityAdi / sa bhikSurya270 se ityAdi / sa bhikSura271 8 se ityAdi / sa bhikSurA271 24 suyamityAdi / zrutaM mayA271 satte0 gAhA / sapta 9 se ityAdi / sa pUrvokto 272 12 icceyAimityAdi / ityetAni 272 36 se ityAdi / sa bhAva272 37 se ityAdi / sa bhikSu 40 je ityAdi / ye tatra 2736 uccavai0 gAhA / zarIrA ___ 9 muNiNo0 gAhA / sAdhunA 26 se ityAdi / sa bhikSuH 273 28 se ityAdi / sa bhikSuru P. L. 273 29 se ityAdi / alpANDA273 29 se ityAdi / sa bhikSurya273 32 se ityAdi / sa bhikSuryA 33 se ityAdi / sa bhikSuH 273 34 se ityAdi / sa bhikSu 35 se ityAdi / sa bhikSuH 36 se ityAdi / sa bhikSu274 ___ 14 se ityAdi / sa bhikSu274 15 se ityAdi / yatra 274 16 se ityAdi sa bhikSu274 19 se ityAdi / bhikSurya 21 se ityAdi / sa bhikSuH 24 se ityAdi / ArAma25 se ityAdi / prAkAra 25 se ityAdi / trika274 25 se ityAdi / sa bhikSura274 se ityAdi / nadyAya 27 se ityAdi / sa bhikSu274 __ se ityAdi / jagati 274 36 se ityAdi / sa bhikSuH 275 4 davamityAdi / dravyaM 275 14 se ityAdi / sa pUrvA 275 29 se ityAdi / sa bhikSura275 31 se ityAdIni / yAvat 31 se ityAdi / sa bhikSu276 4 se ityAdi / sa bhikSuH 276 7 se ityAdi / kalahAdi2767 se ityAdi / sa bhikSuH 2769 se ityAdi / sa bhikSu276 11 se ityAdi / sa bhikSu276 13 se ityAdi / sa bhikSuH 276 23 dava0 gAhA / tatra 276 32 se ityAdi / sa bhAva277 4 chakkaM0 gAhA / SaTka 278 3 parakiriyamityAdi / para prAtmano 278 12 evamityAdi / evam 275 272 273 273
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 305 ) 278 287 279 279 P. L. 278 18 se ityAdi / se tasya 29 anne chakkamityAdi / anyasya 278 36 annonnamityAdi / anyonyasya 2799 davvaM0 gAhA / tatra 279 14 pANivaha0 gAhA / prANivadhA279 18 dasaNa0 gAhA / darzana 20 titthayara0 gAhA / tIrthakRtAM 26 jammAbhiseya0 gAhA / tIrthakRtAM 279 34 gariNayaM0 gAhA / pravacana 1 tattaM0 gAhA / baMdho ya0 gAhA, gANaM0 gaahaa| tatra 18 sAdhu0 gAhA, veragga0 gAhA / sAdhu 25 kiha me ityAdi / kathaM 280 31 utsAha0 gAhA / tathA P. L. 286 24 aNicce0 gAhA / asyA286 29 jo ceva / ya eva 286 33 ariNaccamityAdi / pAvasa286 tahAgayamityAdi vRttaM / tathAbhUtaM 287 4 tahappagArehItyAdi vRttaM / tathAprakA 9 uvehamANetyAdi / upekSamANaH 287 14 vidU ityAdi / vidvAn 18 dizodizamityAdi / dizodiza 24 sitehItyAdi vRttaM / sitAH 287 29 tahA vimukkassetyAdi / tathA tena 287 35 se hu pariNNetyAdi vRttaM / sa evaM 287 39 jamAhu ityAdi vRttaM / yaM saMsAra 2 jahA hi ityAdi / yathA yena 2887 imamItyAdi vRttaM / asmin 287 287 280 280 280 288 zuddhipatrakam' 1 5 rAgadveSamohAbhibhUtena 25 katithaM sthAna 1 16 se0 jahA0 vi harae paDipuNNe ciTThai samaMsi ll idAnImAcIrNam, prAcIrNam-prAsevitaM, bhome 10 // 3 // prA0 seDhI 20 kandocchedAvipratipattyAdhyA(dhA)nakAritvAd 12 nyasaMkhyAtAni dravyArthatayA tAvad 1 26 yogo'NuyogaH 29 kRtimallepyAdau 2 14 nAnAdezajA: ziSyAH sukhaM vyAkhyAmavabho 5 khattA vaidehA vi ya tsyante 27 jahiM jo u // 26 // 18 sarvajanamanonayanaramaNIyaH 11 tatpratipAdanaM ca 2 20 nayazca / 7 26 dravyajJaparijJA"dravyajJaparikSeti 3 24 pravartanAcArasyAbhUta 1. zIlAcAryaviracitAyA prAcArAGgavRtterhastalikhitAdarzaSu prAgamodayasamityA prakAzitAd granthAd bahavo pAThabhedA vilokyante, tatra ye kecit pAThAH zuddhAH zuddhatarA vA'smAkaM pratibhAtAH, te'tra zuddhipatrake nirdiSTAH / kvacittu yadyapi mudritena pAThena nirvahati tathApi kiJcid viziSTaH pAThaH pratyantare upalabhyate, tAdRzA: pAThAH (pra0) iti saMketena saha nirdiSTAH / yatrAzuddhaH pAThaH pratibhAti tatrAsmAbhiH saMzodhita: pATha ( ) etAdRzakoSThakamadhye nirdiSTaH / yatra tu apUrNaH pAThaH pratibhAti tatrAsmAbhiH saMzodhitaH pAThaH [ ] etAdRzakoSThakAntaH pUritaH / yatra sUtrAGkaSu azuddhiH sA'dhyetRbhiH svayaM shodhniiyaa| pratra pratikRti[Photograph] rUpeNa mudrite granthe ye pAThAH kiJcit kvacit truTitAste'dhyetRbhiH svayameva prAyazo'bhyUhyAH /
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 306 ) P. L. ____P. L. 7 27 tatra vyatiriktA dravya __19 dhAriNI mahAdevI 35 stadupadezadvAreNa tathaiva 24 0vAsyAyAH pUrve'hni ekena tApaseno0 8 vindamiti, anena 25 kuTTi ma ? tenoktam putra ! latAdInAma22 ityukte ghaTAbhAvamAtra pratIyate arthaprakaraNAdi cchedanam, prasaktaniSedhena cAprasaktasya vidhAnam 26 yadi punaH sarvadA 26 iMdaggeyI jammA 28 tairabhihitam 27 vimalA, tamA cAdha iti / 29 sAdhavaH,"jAtismaraNa. 30 dvidvipradezo0 35 me goyamA cirapariciyo 9 puvveNaM tu udetI 30 manvajJAsiSamahaM 13 sUtrAvatara 4 santIti ? etAvatya evetyAha4 yAdRzI saMjJA 16 13 saheti 7 0NAvalihyamAna 17 saheti 19 pramANagocaratvAd 16 22,23 lakkhA u 22 anyatra(tve) ca bAhya 16 29 sesAo asuhAo havaMti egidiyAdIyA 25 pratiSedhAsambhavenA0 16 32 saMghaTayatItyarthaH, 26 svasaMvitsiddhatvAt, saMvinniSThA hi 17 21 tyAdyAtmapari 31 0ccAjJAnikA vainayikAzca 17 26 sammuiyA 36 catvAro 17 39 sarvamavaihi ll 41 horAtra-pakSa-mAsa0 17 39-40 tuSTayarthamannamiha yat praNidhiprayogasantrAsa0 21 yadRcchAdiSvapi"sarve jIvapadArthe 17 40 bhakSyaM tatsvAdutAM 22 dvAdazava / sapta 1 prathamodde 25 nAdhigamyate vastu tad nAstyeva yathA 6 nikSepAdi anyatra viyadindIvaram, 11 paMcavaNNA kharA ya chattIsa. 27 uktaM ca-yAvadRzyaM para 32 nAmA chattIsaiM hoMti 39 trayaM tUtpattyuttarakAlaM 2-3 vakkamaMti, jatthego 26 nArakastaryagyono 35 usappiNIyo 28 devAdi. ll puDhavI samArabhaMtA (pra0) 13 29, 32 sammuie 23 AturA assi pari0 40 jJAtaM bhavati parivUno nAma 9 itya ya sahasaMmuie tti jaM payaM tattha jANaNA 37 sarvo'pi paridhUna iti / hoi / [pratyantare-] ittha ya-sahasaMmuie 5 samAraMbhamANo tti sue jaM payaM tattha jANaNA hoi / 277 yaH snehaH patati [pra0] 14 10 socca ti ya 25 jaha vodagaaMDassa va esuvamA AujIvANaM // 14 13 jJApakaH-tIrthakRt 3 gamaNAgamaNe ya pAvAraNaM / 15 sammuie tti 13 uvagaraNakosabhaMDe ya / 14 18 jAtismarastu 22 kittiyA hoi|| 23
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. 28 29 30 31 31 31 33 36 37 39 40 40 41 42 42 ******99999 42 42 43 44 44 45 46 46 46 46 47 48 49 49 50 50 50 50 L. 44 9 18 26 21 guNabhAg 6 pratyavAdibhi 31 zAkyakamuk0 33 bhagavatA, pAzo bandhanam, zastra0 31 pina ko 36 jariyassa va jA umhA esuvamA 30 31 16 11 42 se bemi se jahAvi dharaNAre agariNakamma samA0 etya satyaM samArabhamANassa iccete prAraMbhA pariNAyA bhavaMti / ettha satthaM 0dAnAt sAdhAraNAH sevAlakaccha0 0 didaNDopa 0 14 29 30 mAvartamAdanyat tadantaH pAyAvartate sa pairAvataM iti etad vanaspateH dravyANAM 35 udha 38 'a' mirapavAha 16 mAvArayitu0 4 0 meveti / pUrvako'pizabdaH 0 kumArayuvavRddhAvasthAnAma0 prarodikAdInAM 28 tasyAM ca 14 meyaM ceva 31 miti zastraM khaDga 41 prasaktAH tanniSThAH baghnanti rajjvAdinA 41 bahUn 28 ti vemi 3 itizabda evagarthe 15 tasakAyasatthasamAraMbhA 35 evamete (307) 2 rUpa-rasa- gandha-sparzAtmakazca naikAntikA 4 12 usiphUsa (ma ) NApANU va mAnAbhidhAraNotsiGghanaphUtkAra 13 24 385 P. 50 25 50 52 55 55 56 57 555888IIIIII88 57 57 61 61 62 63 63 66 66 66 68 69 70 70 L. FREECELEBR 60 61 15 21 25 24 16 27 25 75 24 37 37 35 21 32 39 41 1 39 4 13 28 31-32 2 11 8 15 71 71 71 7 73 18 74 19-20 (pratyantare) 'imesi gAyaM bhavadda'ti ki tat jJAtaM kiM na jJAtaM vadhapravRttAH karmaraNA badhyate jaMmUlAgaM ca saMsAro guNamUladvANaM ti je guNe se mUlaTThANe (i) tyAdi sUtram / enameva niyuktikAra : guNamabhedena vyavasthita nimittatejolezyA kSetramu jIva eva kSAntyA evaM saMyojyaikaika pAdhyAyapratisthAvira zreNyAvArohato syandamAnasveda" preSyArthAdinimittA haliddakhaM jagakaddamakimirAya jaghanyAta utkRSTA bAyomo dvIndriyAdInAm zeSANi dezAtImpapi sopapannArohi 5 snuSANAnyA 10 bacAvasare puNo vase [ pratyantare - ] zabdAdiko guraNaH, athavA mUlaM zabdAdiko viSayagaraNastasya kamAkSepa iti kAle pisi samu0 paNa rohi dviSA bAhyamAbhyantaraM ceti / tatrA0 no pramAdayet na pramAdavazago kimanabhikAnta 'samanuvAsaye:' iti samyag vijJAnAnAM cAprahINatA 9 te cAdhyAtmikA doSA NijantAlliGkSip
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 2 12 ( 308 ) P. L. P. L. 21 kimato rUpaM 12 yastayonimitta 18 kSapyamANo . 18 'bAlaNNe' balaM jAnAtIti 19 laddhe kAme ityAdi, 22 khaNayanne 31 sahasakkAre 23 'samayanne' svasamaya 37 tatkSaye mohanIyakSayaH, mohanIyakSaye cAvazyaM mAtrAjJaH khedajJaH kSaNaH bhAvI ghAtikarma kAle [apra0TAI prazastaguNamUlasthAnavartI viSayakaSAyAdyadhyu 1 skandakAcAryeNa papanna 89 2 yathA kathamahaM prazastaguNamUlasthAna 7 tat pretyabala me bhaviSyatIti 18 kAle(la-pra0) NudAi 32 degnenAdhikaH pAtra 24 ityAzayA bata vimo [pra.] 35 samArabheta 35 ni! DhA,...""kalpate, 37 niryaDheti 2 purise NaM khalu dukkhubvee suhesae 9 saMdheti 38 bhavasi tathA 8 bahuM pItyAdi, bahvapi 12 bhavati [tat] tadyathe 90 14-15 tat kathaM parigraho dharmopakaraNam ? degmityAdi yAvat 16 degmasAdhanArthottaraH [pra.] 40 abhimAnApAditA 17 mamedamityevaM 815 degcaratAM tat kSetrAdika 25 tiriyaM 10 degradRSTaparikalpanA 33 yAkca 31 carodyukto bhava, kva ? 37 degnivartanAya prabhavati, 81 32 care, na vidyate 28 kAsaM (sa-pra0)kase ityAdi, . 5 saMsAriprANyu 34 pattiH, evaM vA cintAmanorathavyAkulIkRtAntaH 9-10 tathA piyajIviNo karaNena dadhyAnayane ziroviNTalikA 15 ityata pAha8 degdapAragatA 39 'kaDeNa mUDhe' 25 sadasatkartavyAkartavyAdezaH 8 amarAyaItyAdi 27 tasya prAgeva 34 yo vaitat 37 bAlA avijJAtatattvatvAt, teSAM 15 zabda-rUpa-gandha-rasa 94 19,21 kalpate 16 bhaJjmahe 28 phalitA 22 yA vartate ? evaM manyate-kumbha 20 asadupade 94 24 pArigrahikaH 24 degduhRtya tirazce 94 32 sacittaM 33 zAntizca maraNazca 41 vayante-paryaTanti 1 tathA-upabhogo 2 svakIyaMnAnAvidha 87 13 aparastu 7 saMsAracakre svakRta 20 degjIvikAbhayAdvA 31 degkAraparisamAptI 22 zyamAzAya 34 marSayati
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 309 ) 110 110 110 96 3-4 tatrApyabhisahana (pr0)| tatrApyatisahana vidheya samateti / (pra0) 4 uktaM ca5 degyAnabhisahamAnaH (pra0) 9 karanihata. 24 degkAraparisamAptI 35 'tucchae' ityAdi, 38 suvasumuni 1 dhanadhAnyahiraNyamAtApitrAdiH 4 parAtmanormokSasya nAyaH 14 'iti kamma' (pra.) 16 vartate 3 nandAvalAkukSimudbhidya buddho jAta iti buddho tpatti 8 'patrApi zreyo na vidyate, atrApi zreyo na vidyate' ityevaM 26 tiryagdikSu manu ___1 degtazca ca kuzalaH 6 tadArabdhavyamanArambharaNIyaM ceti, 8 naribheta-na kuryA0 15 kumArga nirA 20 nAmevArtamanuparivartate 27 degmarthAdhikAro 100 20 degnIyodayAditi 36 bhave sImro / 101 13 degpAvakena ca dahayate, 101 38 zabda-rUpa-gandha-rasa-sparzA 103 36 iti cet, tanna, tatrApyupAntakAle 104 31 tadupadizati105 29-30 paJcasaptatiH, sApi tIrthakara''kSayamupagaccha tItyato'ntyasamaye 106 2 tad yatkSaNaM karmAhUya 106 33 degpAyaM bhayaM zArIramAnasa (pra.) 107 14 na mohamativRttya"na cekavidha 107 32 logasItyAdi (pra.) 108 1 kAlena 1083 sUkSmasAmparAyikasya P. L. 108 37 jhosai 109 5-6 cAlanI "pUrayitumarhati, 109 9 kAlapraSThAdayo 109 16 degyet etam nantamanyaM na samanu0 (pra0) 109 29 nandI (pra.) 110 5 vIraH san 7 umma(mmu-pra0)gga laddhamityAdi, 110 8 mAnuSeSvityuktam, 14 ato'nena (pra.) 21 degmAsAdya kSaNamapi 110 32 pApaM karma 111 22 evaM gatirapi, 112 5 se aIaM 112 13 degbhilaSanti, ke 112 15 'vihUyakappe' 112 16 sa evaMtadanudarzI (pra.) 112 31 paropAdhineti (pra0) 11237 saMsArisukhasAhAyyo0 113 2 vRttamAcarati (pra0) 11324 jIvyAstvaM bahUni 113 25-26 pravartamAnaH''bhAvayati 11327 'jaM sege' ityAdi (pra0) 1147-8 krodhaM vamitA (pra.) 11421 bhAvazastraM 115 3-4 je egaNAme se bahuNAme je bahuNAme se ega. pAme 115 4 jaMti vIrA 115 11 bahvabhAvanAntarIyaka' 115 11 je ega ityAdi (pra0) 115 14 sthitivizeSAn 115 16 nAnyadetyato 11522 'vIrA' karmavidAraNa 1166 puDho vigicamANe ega vigicaI, saDDhI 116 8-9 degbandhinamekaM kSapayati pRthakkSayAnyathAnupapatteH, kiMguNaH puna: kSapaka 116 16 tato'pyaparaM tato'pyaparamiti
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 310 ) 119 00 121 121 121 P. L. 117 6 tadvaghe bandha 117 17 saMyama ukta iti / 117 19 jJAnadarzanatapa 117 26 kRtam"vayavalakSaNaniSpattavya 39 degdhigjAtIyAnAmi 120 ll dravyato'pi niSaNNA 120 12 tathopasthitA dharma 22 degdaNDaprapaJcoparate 29 vratezvarayogAdi (pra0) 34 'na caret' nAcarenna vidadhyAt (pra0) 35 imA NAtI 120 37 mumukSorimA kevalajJAnAlokena dRSTaM, tat zuzrUSubhiH zrutaM, laghukarmaNAM 3 kimbhUtA bhaveyu0 3 gAyaM tAtparyamAsevAM (pra0) 6 pralIyamAnAH paunaHpunyena kRtajanmAdisandhAnAH 122 10 sattvAnukampanatayA 122 23 Nicaye riNaviTThA 6 vaGkaniketAH, pUrvapadasya (pra0) 14 tattha tattha 15 pariviciTui 19 degstadvatvAt tadanu 27 parivitiSThati 28 ka evaM vadantItyAha 31 degbhASitatvAdekameva 4 samayaM patteyaM pucchi 12439 na caliSyantIti kRtvA 1255 anivRttirUpaM 125 7,9,11,12 rAhagu 125 14 tUSNIMbhAvaM 125 1-2 'sakuMDala vA vayaNaM Na vatti' 125 37 jo ullo so tattha laggatI 14 iti / syAt-loke na kecana vidvAMsaH santi yebhyo 127 32 degvyatirikta prekSya (pra0) P. L. 12738 kasse (se) appAraNaM (pra.) 129 19 NettehiM pali 1309 paricchidya 130 12 kimabhisandhi: sa 130 18 saphalatvamupalabhya 'tataH' tasmAt 130 23-24 saMthaDa 130 29 paricchidya 130 23 pariviciTThisu 130 31 paricitasthire (pra0) 130 34 jJAnamiti tadAha130 35 nArakastaryagyonaH 131 30 jiNA urAlAdI 132 31 mArassa aMto jayo se mArassa aMto 132 39 degyAdIna prANina 133 19 kuzAgrodakabindumiva 133 36 degnAdityAha-(pra.) 133 37 saMsAre 134 26 annANapamAya' 134 37-38 taTadezyamavApya 135 3 degcchAtamisrAcchAditadRSTiviparyasyan bhUyo bhUyo 3 AsatAM 135 42 bahukohe 136 28 zIlameSAmiti anA 35 svAtmanyavasthita 136 7 pRthakchandAH 137 9 smArayanmAha137 12 pasya vatvam, tasyApi 138 3 bhedura 138 5 degcchirokSyuraHprabhRtya 138 ll pUrvoktarUpasandhiM (pra0) 25 syusta evambhUta 138 29 bhavanti, yathA vA virato 138 33 antazaH zarIrAhArAdi 138 39 loga ityAdi 139 2 akurvANasya tat parideg 139 27 vai tti (vaI iti-pra0) subvya 135 136 124 138
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. L.. zuddhapAThaH 140 14 sa cAyaM -no pUrvotthAyI pazcAnnipAtIti / 141 4 nAto'pyaparaM 141 142 142 142 17 142 143 1 143 143 8 cAtriMzata 143 24 vAnRtasteyAdAviti 7 tadArambhanivRtta: [ pra0 ] 17 pApaM karma [ pra0 ] yanveSayati 32 vartamAnasAmIpye vartamA sa 3 gatibhedaduSTadeg [ pra0 ] 144 3 dhamma~Na 144 144 10 saMbhAvyeta 144 144 23 'masino' 34 sAraNavAraNacaiyA harati 4 5 'vambhUto nikAro'bhUt [a0] 144 24 kulIbhUtaH 144 25 ma 144 31 'stinmuktiH tapA " 144 37 pathini 144 145 145 145 145 146 146 146 146 146 146 146 146 147 147 147 19 saMsAramona vA muhAta iti / pAsatthagayA 41 saMpalimajjamANe 10 'pramattayateH' 18 kSapyata [ pra0 ] 20 vipyamANa [pra0 ] 24 sa vA vedavid 3 ptapaJca mahAvratadeg bhikrAmataH pratikrAmataH 311 8 'lAsApAGganirIdeg 10 'NAdI vyAvA ? ) khyAtamiti [pra0 ] 14 [sanAsIt ( ta ?), 27 kumArItaddAnato 148 148 148 148 afa- 149 149 149 149 149 150 150 150 29 sambandhaH kalahAsaGgaH, tatkarA 40 saMvRto'dhyAtmasaMvRtaH 41 kalmaSaM 6 paDipuNe ciTThati samasi bhone uvasaMta 30 'srotomadhyagaH ityanena 31 srotomadhyagatvam, P. 148 148 148 148 L.. zuDapAtaH 1 153 153 153 7 12 vitigicheti vidvajju 19 gRhapAzavimuktA vA 'eke' vicikitsAvAdarahitA [ pra0 ] 22 nirvedaM macchedasadanuSThAnasya ? 26 samyaktvamadhigataM, 14 25 26 mayA prAguktaM 30 degmiti, grAha ca 38 kahannaM bhaMte samaNA 1 vitigichasamA vicikitsA cittaviplutiH yayA ida masti idamapyastItyevamAkAro 30 parimalitamateH 1 asamyak paryA 7 mAdhyasthya' fafafetsA zaGkA vA bhavet, tatra tasya paryayaistat zrarddha' pravartata [pra0 ] 12 tAM samanupazyata yUyaM .....zlAghyatA darzana sthairyaM cAritraniSprakampatA bhavitA" iti 150 19 150 21 150 29 150 38 151 23 151 33 guruvinaya 151 34-35 nirupasthAna 152 12 to jantu 152 21 dRSTAsmIti 152 32 viSavat pravartita 152 152 152 153 ityAdyadhyavasAyAt prakAzadeza ( zya) sya sAdhureva tatpara mabhisambandhaH ... 34 mutya 35 karaNaM sarvajJa pamenAcAryeNa "sopasthAnatvamityetat 39 tathAnyeSAmA 1-2 iha ArAmaM pariNAya allINagutte parivvae 19 'dizyate 27 pratizayika 32 hRSIkaviSayajanitadeg
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ P L. zuddhapAThaH 153 35 bama viSavAya 153 154 154 154 154 154 154 154 155 6 paDhame 155 17 tad bhAvadhUtamityevaM 155 21 evaM pege 155 22 jahA vikame 155 23 evaM pege 155 26 jhimmiyaM 155 155 156 156 156 156 157 39 na lahue na sIe na unhe 3 vadumati 8 'sambandhena na prayataM [pra0 ] 16 samastalokAlokakhedajJatA 20 naM guru laghu 23 zAkyAdInAM [pra0 ] 24 tathA na vidyate 33 inyAti tibemi pAsa muI ca masmAkaM na / ghAtikarma ..kathayati / sopapattikaM kAraNamAha ! 32 praduSyanti 33 16 156 156 20 pralapanAthala 156 18 ummagaM ti vivaraM vonmajjanaM 19 sarvathA randhramityarthaH, tadasau na labhata grIvA 27 karmazaivala 29 mapyekaM na pramAM 1 athavA rAyaMsI athavA'pasmArItyAdi, tathA kuSThI 160 160 22 tayetazcetazca zirodharAM tadrandhra 160 161 161 161 161 161 161 157 157 157 15-16 garbhasvadoSo 157 20 pAsa mU ( mu - pra0 ) iM catti 157 24 gilAsiNi 2 ripiAlakAkanada [pra0] 13 jhimmiyaM [ simmiyaM - pra0 ] 157 30 bhUyiSThAH 157 33 dvizatibhedA 157 40 157 42 'pAdalakSaNaM [20] 13 viSavicchubhiH 158 312 taMdavAsajjita pra0) jJAtvA P. 158 158 158 15837-38 pratisaMvedayanti anubhavanti 159 1-2 L. zuddhapAThaH 27 bhaved [pra0 ] 161 162 29 deg dRSTo'bhibhavazca 35 sadasadviveka 162 162 162 162 162 159 159 159 159 159 159 159 36 zukraniSekAdikrameNeti 39 santo'bhivRddhA 159 160 5 kiha NAma 160 10 pAkhaNDivipra 160 13 zubhadvAraparighe 160 14 'kapATaH sa dhRti kuryAditi upasaMha 5 6 trasamatsya kacchapAdayaH tathA [5] jalajA api [pra0 ] ramakamiti // karma vipAkAd jantavo : yasmAt yasmAdeva rAma pAkalitaH [50 ] 9 14 30 ziSyAmantraNe 33 paveti rannAha [ pra0 ] 31 pravitiNNA cee 34 vedanIyAsannaprAdu" "avigaNayyA 38 jeyurityAha 2 kAmAn dvirUpAnapi 7 sadbhiravitIrNAH 8 kathaJcit kutracit kadAdeg 10 prayANaSpabhii supaNihite 17 dharmacaraNeSu (su) praNihitA : 17. atra ca sarvANi (pra0 ] 32 puvvi duccinnANaM 12 janakhAi ayaM purile vittacitte dha purise, dittacitte zrayaM purise, ummAyapatte zrayaM purise, mamaM ca NaM tabbhava' [ pra0 ] 10 phAse phAse 13 18 uktAH ye'smin 21 pArAkya [ pra0 ] 23 kulehi suddhasaNAe
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ 313 172 P. L. zuddhapAThaH L. zuddhapAThaH 162 25 karmadhUnanA 170 18 degpAdaneno 163 ll "rAdAnaM zoSayiteti AdAna 170 32 degsyeva zvazura' 163 34 avagamayannavabudhyamAna 1719 sAMgrahiko 163 35 kammakkhayakaraNaM 171 13 babbhAgame "saMpanne evaM 164 3 taduktam - 171 24 yogyatvena bhavyatvena 164 3-4 rupaspRSTastu 171 28 degttadAha164 25 appANa uNa viyaNaM sarIrANaM / 9 prarUpayedasAvadyA 164 30 sambandhaH, tathA 'saMsArazreNI' 172 ll yathopadiSTena [pra0] 16437 iti / iti-bravImizabdau....."saMsAra- 172 22 saGga vipAkaM sAgaraM tIrNavat 172 37 vipropAe 165 9 NANaDDhiyaM pi 172 41 NayA pAto vyApAtaH 165 16 Azvasyate 173 1 nizAtA 165 27 samutthita iti, ....."yathA'sau 1736 'nAtmavazatAM' 165 28 vahanAnA.....'jantUnAM 173 6 sthaNDile 165 40 degzamatilaGghaya [pra0] 173 18 asamaNu NNavimokkho 165 41 ujjayanI"vinazyati "ujjayanyAM [pra0] 173 23 'nAmasamanojJAnAM 166 10 tatastasya jyAyAn bhrAtA hu [pra.] 174 12 kAlaM vimucyate 166 ___13 ziSyeNApi sadA [pra0] 174 14 'vimukkA 167 1 vAkkuNTho 174 16 dRSTInAmA 167 2 mohopazama' 174 24-25 niacchaMti, daMsaNAvaraNijjassa kammassa 1675 phArusiyaM samArabhaMti udaeNaM dasaNamohaNijja kamma niyacchati, 167 10 pravartamAnA utsargavedinA coditAH . dasaNamohaNijjassa kammassa udaeNaM 19 degdibhiH ma (sa) mAveditaM, taM [pra.] . micchatta kammaM niyacchati, micchatteNaM 167 22 tathA ca kvacit uinneNaM 167 29 'khyApanArtha 174 28 'neholliyassa kammaM pi 167 33 kaiSAM pracuro 174 29 degvasthAyAM ca 167 34 prazaMsAnvitA yathAvasthitamAcAragocaramA 174 37-38 tatra kAraNe kAryopacArAt 167 40 yadA yuJjIta sArathiH / tadA [pra.] 175 1 midaM ca caturvidhAhAranivRttirUpaM 168 1 "retadeva 1755 degdbhAvavimokSa 1682 kriyopetA 1757 parakkame 168 18 satyapyupazAntAH, tAn 176 27 avaruddho [pra0] 168 20 kuNTamuNTA0 175 28-29 degtareNApa (va? )ruddho bhaved [pra0] 169 ll vi(va-pra0)ditvA'pyevaM [pra.] 175 34 dego ya Nito mukko tivihassa Niccassa 169 15 apasU ya 175 36 degbhyudyatamaraNatrikA' 169 19-20 basaTTaNaM "vasa? NaM bhaMte evaM ceva 1767 niSpa (sya) ndinI 169 24 zloko'zlAghA' 1767 padiSTAnuSThAna 170 12 steSu vA tadanta' 176 31 niccajuttappA [pra0] 167 Jain Education Interational
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 177 177 178 187 P. L. zuddhapAThaH __P. L. zuddhapAThaH ___4 vastraM vA patadgrahaM vA 184 22-23 deglokanAdhiSThitabhAvasyA' [pra.] 177 5 -yat prAsuka 184 27 svato jvAlitAdau 13 bhukte punarbhojanAya 1855 vA chidrapANiH, 177 17 va(pa-pra0)lemANe tti 185 12 tasyaivambhU 177 25 jamiNaM vippaDivannA mAmagaM dhamma pannave- 185 16-17 tatra catasro vastraiSaNA bhavanti-"uddila mANA ittha vi jANaha 1 peha 2 aMtara 3 ujjhiyadhammA y|" tatra 178 1 teSAM mate, nAsti cAsyAdhastanyo [pra.] 178 3 // 1 // tathA-bhautikAni 185 38 ghivikaH, taM lApavikamAtmAna 6 bhUdharANAM 186 4 jahetaM bhagavayA..."jANiyA 178 12 // 3 // tatra tasya 186 19-20 samupasthito 179 1 astivyApakatve 186 25 yasmAt sA sImantinI 179 2 pratijJA 'asti lokaH' iti kRtvA 186 26 tadeva zreyo yadeka: 179 23 asti-nAsti-dhra vA-'dhra vAdivAdinAM 186 30 aNupariyaTTai 180 12 lajjAmahe 187 9-11 prahAparijunnAI vatthAi pariThThavittA 180 13 'vAn tadvA pUrvoktaM aduvA egasADe aduvA acele....."jaheyaM 180 19 parakkamejja 13 se sevaM vayaMtassa 181 2 parAkramaNAdikAM 187 22 vetyAdyAhRtya tasmai 181 12 rAjJopadiSTo vA 187 25 tatrAbhihRtamiti 181 16 dinAmantrayet, [pra0] 187 26 degmabhyAhRtaM vA kalpate 20 parijJAM na vidadhe'hamityarthaH, 187 35 iha tu dhRti' 181 24 se bhikkhU 1888 eko'hamasmin saMsAre [pra.] 181 26 sahasamma 189 19 dAhiNAo vA haNuyAno vAma 181 32 'parighAsayitu' paribhojayitum, 189 21 sammattameva samabhi0 [pra0] 190 1 avasare glAyAmi [pra0] 181 35 jJAtvA ca 'prAjJApayet 190 13 vRttA(tA): 1828 degzayAdrAjAnudeg 191 16-17 pratipadya vidhinA 182 11-12 daNDAdibhiH"chinta hasta' 191 25 niSpadyata 182 12 Uru' 19138 yadi punaretAni 182 12-13 sarvasvApahAreNa sahasA kArayata 1923 sa eva [pra.] 182 18 samyak zuddhi 192 21 2 tathA yasya 182 39 kuzIlAstyAjyA 192 27 kuryAm 19 degbhogAnanabhi 1939 meSanimeSAdikam, 183 20 evambhUtAzca sva' 193 31 tiuTTaI 183 23 degnneSa mahAn 193 37 kSaNe 2 mUrchannAhArasyaivAntika 183 33 dayAdIni ca vratA 193 38 vihAyAnazananaM 184 7 bAlajJo [pra.] 194 24 pA(a)jitapuNya' 184 13 ujjAlittae vA pajjAlittae vA ___194 28 uDDamahecarA 181 183
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ 315 204 P. L. zuddhapAThaH P. L. zuddhapAThaH 195 2 degkArI ca siddhi 202 26 parasparakathAyAM gRddha 195 21 nyAhareda-vya 202 36 viti manvAnaH sarve 195 22 saGkocaniviNNo 202 36-37 ca vijJAya 195 29-30 tazcittasyA" 202 39 degmito gata iti ekatvabhAvanA 195 31 suvizuddhA 203 12 pRthvIzarkarAvAlukAdiSatriMzadbhedA 196 13-14 mete tadevopadravanti na punaryajjighRkSitaM 203 13 degGgArAdibhedAt paJcadhA dharmacaraNaMdeg 203 26-27 vyavasthApitA iti 196 19 vidhinainaM pAdapo' 204 9-10 guNAn pracikaTayiSurAha 19625 niSidhyate chinnamUla' 204 13 nAsevate ca 19627-28 sthAnAntarAsaGkramaNama, etadeva darzayati-204 13 degpyasau nAbhuGkta tiSThet, sarvagAtranirodhe'pi sthAnA 204 16 pAnakAdi 197 ___19 karma mAyA vA, tat tAM vA 204 19 kaNDUtyapanodaM 197 28 tulyaphalatvAdyathAvasaraM vidheyam, iti- 204 21 buie paDibhANI radhikAra' ____ 26 pRSTaH san pratibhASI sannalpaM 198 2 uktamaSTamamadhyayanam, 20436 sevIya se 198 17 AtaMkite tigicchA ya 205 18 sevai ya bhagavaM 198 21 hAreNa cikitseti 4, 205 24 degdhyAsitaH [pra.] 199 ___ 10 saptakamanena krameNopazamayati, 206 11 tato'jJAnAvRtadRSTayo daNDamuSTayAdinA 19931 mithyAtvasyo' 206 12 bhagavAMstu samAdhi 199 36 prakRtInAM 206 29 pArzvanAtha 4 degpazamanAbaddhanidhatta [pra.] 206 32 edhAzca dahantaH 200 catuSkasya ca yathAkrama 207 1 itibravImizabdo 201 12 bosajja 207 10 AhaMtu [pra.] 13 tadyathA-asau zramaNo [pra.] 16 citAni kASThAni vA 26 je ya pavvaiMsu je ya pavvayaMti 207 20 dyabhAvAcca tRNa 30 AruSya 'tatra' 207 20 'kukkurAH' 201 32 sAdhikaM ca mAsaM 207 23 sItkurvanti kathaM nu nAmainaM zramaNaM kukkurAH 33 tadvastratyAgAt tyAgI, 208 7 vosaTThakAe paNatA? 201 35 cakakhubhItasahiyA 208 20 degyAti evaM 201 37 na seve iya se 20831 abhitAve / adu jAvaittha 5 cakSurAsajya 208 35 prAduSSanti 202 7 sahitA 2096 rIyati [pra.] 202 7 pAMsuvRSTyA [pra.] 209 10 manthu [pra.] 202 14 puTTho va se apuTTho vA 209 12 paDiseve aTTha mAse ya jAvayaM bhagavaM / 202 19 tikkhAI apiittha egayA bhagavaM 202 20 eyAI 209 16 NaccANaM 202 24 nRttagIni 209 20 nirdizati 200 19 201 207 201 201 201 202
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 __ P. L. zuddhapAThaH P. L. zuddhapAThaH 209 21 bhagavAnna pItavAn 217 13 kRtaM vA tenaiva dAtrA 209 27 kadAcid daurma' 217 23 uddizan pragaNayya 2105 mUsiyAri vA mArjArI 218 2 khaluzabdo vAkyA" 210 17 pa (va-pra0)kkasaM ti cira' 218 9 pramANAGgAraghUmadeg [pra.] 210 32 zamAdabhinivRtaH 218 16 vizodhikoTi 2116 prahANatvA 218 27 kalovAdi tti pacchI piTakaM vA 211 16 degvapi prayojanakriyA [pra.] 218 27 sannidhiH 211 23 vippahINa (vippamukka-pra0)ssa . 218 34 bokkasAliyakulANi 211 33 suprasi . 219 12 zreNyAdiH [pra.] 211 35 kuzrutisari 219 21 ceita 211 36 raNotthApita 220 15 yathaiSa sAdhuH zayyAyAH saMskAre vidhAtavye 211 36 velAvilaM [pra0] khalu bhagavayA mIsajjAe tti 211 39 pratyarthamAlamba' 220 29 taM cegANio 211 41-7 TIkA parisamApteti / granthapramANa 6661 / 220 37 'mekadhyam 2128J satta (nava? )sahassA paMca ya sayAI ahiyAI 220 39 huratthA vA Neya nnuunnaaii| gaMthassa ya raiyAiM vihiNA 220 40 degstamevAzrayaM [pra.] kammakkhayaTThAe // akkharamattA biMdU 2215 paviyAraNA [pra0] vayaNapayaM taha ya gAha vittaM ca / jaM ettha 221 6 tAM caikakaH kazci Na me lihiyaM taM samayaviUhiM khamiyavvaM // 221 18 kevalaM rajo kRtiH zIlAcAryasyeti / - ['khambhAta' 221 20 taretarakulA. nagare vidyamAnAyAM tAlapatrAtmikAyAM prtau]| 221 23 piNDAdidoSarahitaM TIkA parisamApteti / - ['khambhAta' 221 27) AinnovamANaM nagare vidyamAnAyAM tAlapatrAtmikAyAM 221 31J pratau tathA anyAsvapi pratiSu] pAThAntaram 221 42 degbhisaMdhArya 213 10 AyAraggesu 2225 jugupsAuneSaNI 213 20 tatra paJcamo' 222 19 paritApA(pAtA? ) dirakSaNA 26 samAraMbha 222 25,26 saMnivayamA 214 15 sapta saptakakA 222 30 bRhaddhAro 214 17 kukkuTasya 222 31 bRhaddhAraM 214 18 degdhimAsakasvabhAvA 222 32-33 saMstRtAn 214 31 vacana: [pra0] 222 35 yathA SaNmAsaM [pra.] 215 2 se ya pAhaccetyAdi 223 3 pratigRhNIyAt 215 28 aNabhikkaMtAbhajjiyaM 223 6 vidhiprati 215 34 caturSa bhaGgake - 223 22 tatra bhaktArthI 215 40 aNabhikkaMtAbhajjiya 223 23 degrAle 'se' tasya 216 10 tathA tilagodhUmAdeH 223 32 lApakAH 217 5 assiMpaDiyAe / 223 37 purA pajUhie
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ 317 P. L. zuddhapAThaH ___P. L. zuddhapAThaH . 223 31 pravartanAdhi 231 30 aMbapA 224 ll sihariNi 231 32 tvAmrAmrATakAdideg 224 19 yUyaM bhagavantaH 232 5 sAdhUnuddizya punarapi santaptaguDAdinA 224 20 degtyevaM kuryAt [pra.] 232 6 tat pUtikarma 224 23 'loyaM' indriyAnu 232 10 mudbhidya yad dadAti 224 31 grAsaiSaNAdi' 232 30 palAso [pra0], palAzapatrA [pra.] 224 36 paribhujjamANaM 232 31 pilakhu tti 225 3 degdayo'pyama magra 2326 vizeSyate 225 19 tathA'rgalA vA tathA'rgalApAzakA vA 23235-36 ittha pANA aNuppasUyA ittha pANA 225 31 deglpasarajaskaM jAyA ittha pANA saMvuDDhA ittha pANA 225 34-35 ovAe vA khANu vA 'vakkaMtA ittha pANAyariNayA 225 38 prati pratipathaM tasmin / 233 3 pokkharathibhagaM 225 39-40 ricchaM ti RkSam [pra0] 233 7 vittaggaM vA kayalIUsuyaM vA 226 31 kuryAt, tadyathA -- tamAhAraM gRhItvA 233 20 kadalIUsuyaM ti kadalImadhyaM tUSNIko gacchannaivamutprekSeta 233 23 tadetaduktaM 226 35 yuSmabhyaM 233 pUlikAH kaNapUlikAH [pra0] 226 42 saha, sAmbhogikaiH sahApyAlocanAM 234 17 yathA 2278 pUrvameva praviSTA [pra0] 234 29 'nIpakapiNDa: 227 9 yAceta 234 36 'nasyAkAraNadoSaH 2279 degloke'vatiSTheta [pra0] 234 38 degstUSNIMbhAvenopekSeta [pra0] 227 15 uddisiya 2 proNamiya 2 uNNamiya 2 235 21 sAmbhogikA: NijjhAejjA 235 31 `tyevamananujJAtaM 227 36 pragRhya 236 31 merukaM vetyayaM [pra0] 227 37 'tpadya teti 32 vallAdiphalInAM 228 14 svanAmagrAhaM...."aAuso tti 236 37 pariyAbhAettA 228 16 evaM katu, kAraNe ca satyevaM vadet 'se' atha 236 40 pariyAbhAeha 'se' tasya 237 4-5 pariyAbhAe[tta]tti 228 24 na pratigRhNIyAditi 237 22 sAmbhogikAdIMste 228 26 stimitena, tenApi 237 28 sadatIti upa 229 16 prAmArjayan 237 36 pratijJAyAs . 229 35 sa ca pracalan 238 29 sarikA bhiH 230 28 phUmejja va tti 238 34 degcaNakAdi 230 29 degkuryAd hastAdibhirvA vIjayet, [pra.] 238 36 kAMsabhAjana 29 degkuryAt, ayato bhikSupratijJayA vIjayet, 238 38-39 degruddhRtya [pra0] 238 40 pAtrasthitAM vA 230 32 na pratigRhNIyAt 239 12 cAnyenAnyena samA. [pra.] 231 25 guNDitena 239 19 pratipAla 236 230
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 250 243 P. L. zuddhapAThaH ___P. L. zuddhapAThaH 239 26 tAmeva darzayati 249 9 prAtihArika 240 27 'skhalitAdiguNopetaM sUtra. [pra.] 250 6 yad yathA ca yadA yathA ca 241 1 nizIthikA svAdhyAyaH, 'No 250 10 jahiM jo u 241 6 acchejjaM ti bhRtyA 23 ahavA vI hojja 241 10 yaM punare' [pra0] 251 15 brAhmaNAtithikRpaNadeg . 241 12 lepanikAdinA samIkRtaH 'saMmRSTaH' 251 33 zakaToddhisaM. 241 14 degtAdau tu pratyu 251 37 kiJca-se ityAdi, 241 32 AgADhAgAhiM 252 12 padyante 241 36 iMdiyajAyaM 252 17 rAjAbhiSeko [pra.] 242 19 degt, prakSAlayet punaH punaH, 253 10 plAvyamAnAM......."nAvA gacchana 242 23 vA vahaMti vA rughaMti vA 253 28 tadanaM svabAhugrAhaM 242 21,25 sAgArike 253 30 nirvAha yitu 242 33 hiraNNe vA suvaNNe vA 25332 mudake plavamA 242 40 AprapadIna 254 31 seNaM vA virUvarUvaM saNNiviTTha 18 moyaga tti kAyikA 255 17 kUTAgArANi 244 1 tadupacarako 255 20 guli 245 15 niSpAditAyAM 255 40 degntarA bhASAM [pra0] 245 33 degyikaM vetyevaM vA dvipakSAsevanadoSAd [pra0] 266 16 navaM jAnA 245 38-39 vaTThANa 256 16 yavasa-senAdi 246 11 degsati pratigRhya 256 27 pariharantyapIti 246 15 kaMpaNa 257 2 piNDa-vasatyartha 246 17 zuddho bhavatya 2573 anena samba' 246 19 degpAdanataH 257 11,121 degtyucyate [pra0] 246 24 nizIthikA 257 15) 246 36 chalanA sAdhunA samyag 257 13 nisRSTasamazreNi 247 ___13 sAhammiyA ettA tAvatA uva' 25740-1 35 vAnna sthAta 258 1) sarvasAdhubhi [pra.] 248 258 6 mantrayante 1 krodhAdvAcaM [pra0] kSati 258 7 1 viyuMjaMti 248 9 kSatiH 258 4 degSodghaTTanena 12 saMtANagaM garuyaM 258 248 21 amISAM ca sa 248 16 degkAMkSet, taM caivaMbhUtaM 258 30 degcittAni varNa 248 20 kkamma 258 42 piNDa-daNDacakrA [pra.] 248 259 22 taNagaM vA kusaM vA 5 'karkazAM' darpitAkSarAm, 248 30 grahISyAmi 2597 bhikSuryat puna [pra.] 2495 prahAvare ityAdi, atrApi pUrvavat sarvaM 259 36 vAcyAvAcyavAkyavizeSo bhaNanIyam / ayaM vizeSa:-[pra0] 259 37 eva vizeSabhUto 247 248
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ 319 saptAdaH 262 272 P. . L. zuddhapAThaH P. L. zuddhapAThaH 260 3 bhAsAhi buiyA 2699 kokaNa 260 16 kezavakRSNazvazukladanta 269 13 degyA ettAva tA uva' guNodghaTTanavad 269 15 parapaDiyAe 260 20 darzanIyAdikAM 269 22 degSyanti tAvanmAtramavagrahISyAma' 260 25 pratiSedhavidhisUtradvayamapi 269 26 degnugraha ityeva ......'parapaDiyAe' 26033 rasavai tti vA mahavvae tti vA 269 35 pIThakAdi saMbhogya 261 5 devadattAdeH 272 11 dudakaprasUtAni......"na pratigRhNIyA261 10 rasavatIti vA tathA mahadvayA diti / 261 15-16 komalAnIti 272 14 'mavalambiSye 261 17 degsambhUtaphalAn vRkSAn prekSyaivaM [pra0] 272 16 dvitIyAyAM cAlambanaM parispandaM ca vacaH262 13 sANiyaM vA pattayaM vA kAyena vidhatte, na pariSvaSkaNamiti / 262 18 pattagaM ti tRtIyAyAM tvayaM vizeSaH-avalambana262 19 arkAdivUkaniSpanna [pra.] meva vidhatte, na parispandanapariSvaSkaNe35 degyAditi piNDArthaH / api ca se ityAdi iti / [pra.] 263 10 pesalesANi 272 23 niSIthikAdhya 26433 zItodakena bahudezyena dhAvanAdi 36 niSIthikAM 264 35 malApanayanaM 272 37 pratigRhNIyAditi 264 39 kuliyaMsi vA bhittisi vA 272 39 niSIthikAbhUmau 265 3 degkAMkSed 2732 niSIthikAdhya 265 16 tathAbhUtAdhautarakta [pra.] 273 3 niSIthikA 265 19 atra tu sarvaM 27330 zramaNAdIn 265 32 mamAnyaddadyAH, 274 17 'ghasAH ' 26534 paricchindya (dya) 274 18 ikSujo nalikAdidaNDaka: 265 35 anyasya vaikAkino 274, 28 nikkAdau 266 1 samaNA abhikaMkhasi 274 29 gopralehyAsu 2668 gRhItAnAM ca pari 274 38 kuryAt pratiSThApayediti vA 10 na dvitIyam, 275 3 davvaM saMThANAI....."sabhAvo ya / davaM 267 12 hArapuDapAya tti trilohapAtramiti [pra.] 275 10 saddAiM tatAI , hArapuDapAya tti bRhat lohapAtra- 275 18 kharamuhI-toDa(TTa-pra0)hikA miti [pra.] 276 29 kedArastaTAdirvA 267 29 dvIndriyAdayaH 276 18 11 // caturthasaptakakAnantaraM 267 30 'tyarthaH, atha sAdhUnAM 276 35 lepyAdIni 267 40 nIkatayA vA tathA 276 39 12 // sAmprataM paJcamAnantaraM 268 1 tad yadyakAmena 278 11 zeSANi 268 4 syAmArjanAdi 278 11 saptakake'pi sya pramArjanAdi [pra0] 280 17 bhAvaNA ya erisagaM [pra.] 268 13 dravyAvagraha 280 31 degbalavIryeNo 267
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 P. L. zuddhapAThaH niyuktigAthAGkale pu0 55 ta prArabhya pR0 67 paryantaM 280 40 hatthuttarAhiM savvamo savvayAe muMDe sarvatra aGkanavakaM vardhanIyam, yathA pR0 65 madhye 163 bhavittA niyuktigAthAGkane mudritaH kintu tatsthAne 172 gAthAGko 283 41 ityevamAdinA aroyA aroyaM pasUya tti jJeyaH, evamagre'pi sarvatra / 284 3 rayaNi (rayaNI-pra0) pR. 75 ta prAramya pR. 20 paryantaM tathA pR. 131 285 27 degmaharcha ta prArabhya pR. 198 paryantaM niyuktigAthAGkaSu sarvatra 285 42 'iriyAsamie' ekako'Gko hApanIyaH, yathA pR0 75 madhye 167 niyukti 286 18 paJcamavrataprathamabhAvanA punareSA 'zrotrataH' gAthAGko mudrita: kintu tatsthAne 196 niyuktigAthAGko zrotramAzritya avaseyaH, evmgre'pi| 286 24 tayA mahAsamudde ya pR0 212-214 madhye 4-16 niyuktigAthAGkasthAne 286 41 'eSaNAM caranta' 284-287 niyuktigAthAGkA jJeyAH / 287 33 sAmprataM bhujagatvaga 288 14 NAyammItyAdi, jJAtayorapi grAhyAgrAhyayo- P. L. zuddhapAThaH rarthayostathApi 239 24-25 288 15 pratyekamabhidhAya niyuktikRdAha-- 288 16 vattavvayaM piMDesaNAe jA NijjuttI sA ceva hoi sejjaae| 310 2 tadvadhe bandhaM vatthesaNa pAesaNa uggahapaDimAe sA ceva // 268 // aGkazuddhipatrakam / savvA vayaNavisohI NijjuttI jA u vkksuddhiie| sa cceva NiravasesA bhAsajjAe vi NAyavvA // 266 // sUtrAGkaSa pR0 25 ta pAramya pR0 155 paryanta sarvatra sejjA iriyA taha ugehe ya tiNhaM pi chkknnikkhevo| ekako'GkaH vardhanIyaH, yathA pR0 25 madhye yatra 15 sUtrAGko piMDe bhAsA vatthe pAe ya caukkaNikkhevo // 300 // mudritaH tatra 16 sUtrAko jayaH, evamagre'pi srvtr| davve khitte kAle bhAve sijjA ya jA tahiM pagayaM / pR0 158 ta prArabhya pR0 196 paryantaM sarvatra aGkatrayaM kerisiyA sijjA khalu saMjayajoga tti nAyavvA // 301 // hApayitvA sUtrAko jJeyaH, yathA pR. 158 madhye 177 -ityevaM P. 239 madhye niyuktigAthAsu gAthAtraya vardhanAd sUtrAGko mudritaH kintu tatsthAne 174 sUtrAGko jJeyaH, mudriteSu niyuktigAthAGkaSa 268 gAthAtaya prArabhya sarvatra evamagre'pi srvtr| aGkatrayaM vardhanIyam /
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArAGgansUtrasya zIlAcAryaviracitavRttAvuddhatAH pAThAH 11 P L. uddhRtaH pAThaH 143 18 akkosahaNaNamAraNa...... 12 accAhAro na sahe...... 150 20 acchedyo'yamabhedyo'ya...... 16 ajJAnAndhAzcaTulavanitApAGga 75 35 ajJAnaM khalu kaSTaM...... 16 ajJo janturanIzo'ya..... 76 24 aDai bahu vahai bhara...' 3 36 aNasaNamUNoyariyA....... 4. 2 aNigUhiyabalaviripro...... 6 aNubvayamahavvaehiM ya..... 12 28 atarkitopasthitameva sarva....... 148 37 atthi NaM bhaMte samaNA'..... 178 14 aditiH surasaGghAnAM...... 45 35 paddhaterasa bArasa..... 68 37 zraddhA jogukkose' ... ' 9 anne ke pajjAyA'..... 5 9 anne kevalagamma tti.... 1673 anyaH svecchAracitAn...... 144 ll apakAriNi kopazcet ..... 65 35 appaM bAyara mayaM..... 38 appaggaMthamahatthaM..... 113 1 apyekaM maraNaM kuryAt ..... 152 32 abrahmacaryaraktarma hai........ 123 22 abhiSecanopavAsabrahmacaryagurukulavAsa...." 203 23 ayaM NaM bhaMte jIve puDhavikAiyattAe......" 64 2 arihaMtasiddhaceiya..... 648 arihaMtAdisu bhatto...... 79 25 avamAnAt paribhrazAd...." 17 avi appaNo vi dehammi' 31 asiyasayaM kiriyANaM..... 16 27 assaMkhAu maNussA...... 144 10 prAR STena matimatA tattvArtha...... 91 3 AgAse gaMgasoubva...... 144 25 prAtmadrohamamaryAda.... P. L. uddhRtaH pAThaH 38 AtmA sahaiti manasA...' 136 26 AdANe Nikkheve..... 18 22 prAdau pratiSThAdhigame....." 23 ArAdhya bhUpatimavApya ..... 12 Aryo dezaH kula-rUpasampadAyuzca' 74 5 pAlassamohavannA...... 70 23 ASoDazAd bhaved bAlo...... 178 10 AsIdidaM tamobhUtaM [manusmRtau 1 / ]..... 181 10 AhAkammudde siya...... 20 18 AhArasarIridiya.... Ill 13 AhArArtha karma kuryAdanindya...... 186 29 icceeNaM bAlamaraNeNaM maramANe jIve..' 178 27 icchanti kRtrima sRSTi...... 92 31 idaM tAvat karomyadya...... 76 9 indriyANi na guptAni....... 178 29 Izvaraprerita kecit ...... " 68 14 ukkhaNai khaNai nihaNai...... 69 6 ucchvAsAvadhayaH prANA:...... 16 uddi peha aMtara....... 12 29 udde se Nidde se ya [AvazyakaniyuktI gA0137]...... 299 upayogadvayaparivRttiH...... 84 27 upto yaH svata eva mohasalilo.... 645 ummaggadesao magga ..... 25 uvavAeNaM dosu uDDhakavADesu...... 38 UsaradesaM daDDhallayaM ca..... 6 eehiM kAraNehiM...... 17 eka eva hi bhUtAtmA..... 28 10 ekaM hi cakSu ramalaM sahajo vivekaH ...... 80 14 127 37 ekaH prakurute karma..." 114 38 egadaviyassa je attha [sanmatau]..... 45 36 egA koDAkoDI...... 143 21 egAgiyassa dosA.......
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 5500 51 93 L. uddhRtaH pAThaH P. L. uddhRtaH pAThaH 13 etAni durlabhAni..... 1674 krIDanakamIzvarANAM ...... 10 evaM karmANi punaH ...... 75 1 kSititalazayana vA prAntabhakSAzanaM vA...... 143 33 evaM gacchasamudde ...... 158 25 kSuttRhimAtyuSNabhayAditAnAM ..." 17 11 evaM bhramata: saMsAra... 158 29 kSuttahimoSNAnilazItadAha..... 37 35 evaM sabve vi NayA...... 96 4 gaMdhesu ya bhaddayapAvaesu..... 25 ehi gaccha patottiSTha....... 143 34 gacchaMmi kei purisA..... 131 26 oyariya loamajjhA...... 91 9 gate premAbandhe praNayabahamAne ca galite... 35 kai NaM bhaMte jummA paNNattA...... 201 27 garIyastvAt sacelasya....... 19 kai NaM bhaMte saNNAo paNNattAo...... 71 13 gAtraM saMkucitaM gativigalitA... 40 kaiyA vaccai sattho....... __58 19 guNAnAmeva daurjanyAd..... 10 kaH kaNTakAnAM prakaroti taikSaNyaM....... 6 gRhasthAzramasamo dharmo ..... 152 24 kaH pravrajati sAMkhyAnAM...... 40 22 golA ya asaMkhijjA...... 15 caraNapaDivattiheuM jeNiyare....... 42 17 kaNNasokkhehi sadde hiM....... 19 cintA gate bhavati sAdhvasamantikasthe...... 178 ____kadrUH sarIsRpANAM...... 14 36 cirasaMsiTTho'si paricio'si me goyamA 1659 kammANi NUNaM ghaNacikkaNAI....... 158 13 chidyante kRpaNAH kRtAntaparazostIkSNena 152 30 kartari jAtavinaSTe...... 79 22 jai so vi paDisiddho...... 17 29 karma yoganimittaM badhyate ...... 114 16 jaM ajjiaM carittaM ....... 17 8 karmAnubhavaduHkhita..... 1 28 jaM annANI kama khavei...... 107 15 kahaM NaM bhaMte jIvA aTTha kammapagaDIo... 71 32 jaM jaM. karai taM taM ...... 174 23 baMdhaMti...... 71 24 janmajarAmaraNabhayarabhidrute [prazamaratau]." 24 kANo nimgnvissmonntdRssttirek:......| 20 jarAmaraNadaurgatya...... 146 20 kAma jAnAmi te rUpa...... 23 jalareNupuDhavipavvaya...... 40 kAlaH pacati bhUtAni...... 29 14 jaha jaha suyamavagAhai"" 38 kAle deze kalpyaM....... 60 36 jaha matthayasaie...... 32 kAle viNae bahumANe....... 143 32 jaha sAyaraMmi mINA........ 61 18 kiM etto kaTTyaraM..... 143 34 jahA diyA poyamapakkhajAyaM. 30 kiM kativihaM kassa...... 102 ___14 jAgaraha NarA NiccaM...... 15 1 kiM tha tayaM pamhuTTha...... 17 jAgariA dhammINaM....... __ 14 ki puNa avasesehi...... 35 23 jAyateyaM na icchaMti . . . . . . 156 36 kimidamacintitamasadRza'...." 106 16 jAyamANassa jaM dukkhaM...... 34 kulakoDisayasahassA...... 15 20 jAva NaM bhaMte esa jIve' . . . . . 23 kRmikulacitaM lAlAklinna...... 2 5 jiyapariso jiyaniho . . . . . 111 35 keNa mametthuppattI... .... 80 17 jIvanneva mRto'ndho ..... 65. 29 kevalI NaM bhaMte..... . 60 25 jIve NaM bhaMte katihiM ThANe hiM...... 178 11 kevalaM gahvarIbhUte...... nANAvaraNijja...... 211 17 kriyeva phaladA puMsAM ..... 15 34 je ime ajjattAe samaNA niggaMthA..... 102
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. L. 172 7 89 16 je jattiyA ya heU. 164 6 jela visarisakalpA 139 167 164 1882 LEATHER 98 97 75 75 NaNu savvaNabhapaesA 5 8 203 27 41 29 mA kiriyArahiya Natthi kira so paeso 3 30 NAmaNa- ghoyaNa - vAsaNa 10 NAbhi niSyivve...... 164 24 gimmA garI ciya 27 174 28 tuppiyattassa...... 75 16 98 24 178 20 1 tattha NaM je te pajjattagA 178 178 7 77 3 131 64 uddhRtaH pAThaH je u dANaM pasaMsaMti 158 17 31 jo caMdaNeNa bAhuM.... 40 jo jattha hoi bhaggo 5 jo vidutpatitvo 34 31 20 jo heuvAyapakkhaMmi 28 jJAnaizvarya dhanopeto 20 jJAnaM bhUri yathArtha vastuviSayaM 40 jJAnakriyAbhyAM mokSaH...... 157 ...... 13 tajjJAnameva na bhavati 38 taNavo'NabbhAtivigAra 3 taNasaMthAranisaNNo [ prajJApanAsUtre ] ... tattha vi ya jAisaMpannatAdi 28 2 tatva va niDavaNaM 3 tasmAt prabhRti jJAna 11 tasminnekArNavIbhUte 13 tasmin parya tu bhagavAn 12 tasya tatra zayAnasya 13 titthayaro cauNANI 10 tithiparvotsavAH sabai 35 tinneva ya guttIno 25 tiriyaM cauro dosuM 3 tivasA bahumoha 10 vIrasibhirdIptaM ... 4 taiH karmabhiH sa jIvo 6 tridoSo jAyate yakSmA : 323 P. 57 69 153 57 97 181 81 86 6 158 80 94 17 181 66 93 112 60 103 16 158 2 - i >=>= dii 8 9 : : dii dh : t 178 122 150 72 141 L. uddhRtaH pAThaH daMDakavADe maMyaMtare ya [ zrAvazyakaniyuktau gA0 755] 3 daMDasaraca rajju [Avazyaka niko gA 0725] dagdhendhanaH punarupaiti bhavaM pramathya 36 23 18 dajavavijuyaM ...... 34 dazasUnAsamazcakrI...... 39 dAnaM satpuruSeSu svalpamapi 14 dArAH paribhavakArA 21 25 26 23 duHkhakaramakIrtikaraM " 37 duHkhadviT sukhalipsuH " 9 duHkhapratikriyArthaM 40 duHkhasamudra prAjJA 1 duHkhAtmakeSu viSayeSu 4 duHkhAta sevate kAmAn 40 duppatyayo dhamitta ... 17 38 30 kviTTigAI 32 20 31 diTThA si kaserumai divyAt kAmaratisulAt" duHkhaM strIkakSimadhye 4 devakulajAisvI 27 16 37 41 19 dRzyaM vastu paraM na pazyati devA NaM bhaMte savve samavaNNA deveSu cyavana viyogaduHkhiteSu" 20 dharmavagamaGgata 23 dhAvei rohaNaM tara sAyaraM 9 naivegasamaM cavalaM ca... do purisA sarisavayA" dosA vega niyaMti dve vAsasI pravarayoSidapAyazuddhA dvAveva puruSI loke dharmaM carataH sAdho 9 na tat parasya sandadhyAt 6 nanu punaridamatidurlabha 11 [prazamarato ] balu naraH roSasiddhAsura na jAyate na mriyate " " [prazamaratI
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 123 29 P. L. uddhRtaH pAThaH 107 14 na mohamativRttya bandha...' 898 na ya kiMci aNu NNAyaM..... ___19 nayAstava syAtpadalAJchitA... 5 narakeSu devayoniSu ..... 71 31 na vibhUSaNamasya yujyate....." 152 24 na virakto na niviNNo...... 42 18 na zakyaM rUpamadraSTaM ....... 1 nazyati nauti yAti....... 8 40 na santyanapatsya lokAH...... 120 23 na hiMsyAt sarvabhUtAni....... 101 29 nAtaH paramahaM manye.... 167 40 nAtyAyataM na zithilaM...... 8 nAntarma hurtakAlamativRtya ..... 107 18 nAyagaMmi hate saMte....... 178 28 nArIzvarajaM kecit ....... 102 16 nAlasseNaM samaM sukkhaM....... 33 nikkhevegaTThanirutti... 33 nissaMkiya nikkaMkhiya...... 150 19 nainaM chindanti zastrANi ...." 158 12 nipatanta utpatanto ..... 6 paMcavihe pAyAre jutto...." 1623 paMcahi ThANehiM kevalI udinne...... 186 1 paMcahiM ThANehiM samaNANaM NiggaMthANa...... 161 37 paMcahi ThANehiM chaumatthe uppanne uva- sagge .... 16 29 paMcidiyatiriesaM.... ... 61 25 pakkhacaumAsavacchara...." 5 pagatIe taNukasAno..... 103 1 paJcasu raktAH paJca vinaSTA...... 150 30 paJcendriyANi trividhaM balaM ca...... 63 40 paDiNIyamaMtarAiya....... 35 11 paDuppannavaNassaikAiyANaM .... 46 19 paDuppannatasakAiyA kevatikAlasya / 8 paDhama nANaM to......... 45 35 paNuvIsaM chavvIsaM ca...... 185 10 pattaM pattAbaMdho...... - P. L. uddhRtaH pAThaH 169 26 paralokaviruddhAni...... 35 24 pAINaM paDiNaM vAvi...... 15 pANavahAdIsu rato..... 1 pAyacchittaM viNo ..... 22 pitA rakSati kaumAre....... 123 21 piba khAda ca cArulocane ..... 5 puDhavikAiyA NaM bhaMte....... 22 puDhavIjalajalaNa mAruya...... 31 puDhavidagapragaNimAruya....... 31 putrakalatraparigraha...... 67 30 putrA me bhrAtA me..... 131 25 puNaravi solasa dosaM ....... 29 punarapi sahanIyo ..... 12 18 puruSa evedaM sarva....... 38 puSTayarthamannamiha...... 166 39 pRSTA guravaH svayamapi...... 13 12 pratiSeddha pratiSedhau...... 8 23 pratiSedhayati samastaM. ..... 91 11 prathamataramathedaM cintanIyaM.... 70 20 prathame vayasi nAdhItaM...... 164 3 prazasta: zobhanazcaiva...... 142 1 pravacanI dharmakathI vAdI...... 47 36 prANA dvitricatuH proktA:.... 124 16 prANI prANijJAnaM....... 4 19 baMdhANulomayA khalu...... 17 9 badhnAti tato bahuvidhi...... 158 28 bAlyAt prabhRti ca rogai...... 91 20 bhavitrI bhUtAnAM pariNati..... 68 15 bhuMjasu na tAva rikko...... 161 18 bhUtirye (W)SAM kriyA saiva....... 35 25 bhUyANamesamAdhAno...... 64 1 bhUyANukaMpavayajogaujjuno..... 158 14 bhRjjyante jvaladambarISahutabhuga...... 17 40 bhRtyeSu mantriSu suteSu manorameSu....." 178 3 bhautikAni zarIrANi....... 1578 bhramAvezaH sasaMrambho...... 92 12 maMsaThiruhirahAruvaNaddha 211
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ 325 109 70. 146 178 P. L. uddhRtaH pAThaH 39 macchA maNumA ya sattami puDhavi...... 647 maNavayaNakAyako...... 15 mamAha miti caiSa...... 51 34 mariSyAmIti yad duHkhaM....." 77 6 mAMsena puSyate mAMsam..... 36 mAtrA svasrA duhitrA vA...... 61 24 mAyAvalehigomutti...... 104 3 mAlyamlAni: kalpavakSaprakampa:'....... 68 6 mAsairaSTabhirahnA ca...... 64 4 micchaddiTTThI mahAraMbhapariggaho....... 162 33 mithyA ca dRSTirbhavaduHkhadhAtrI...... 69 4 muttapurIsanirohe...... 152 29 yajjAtamAtrameva pradhvasta...... 161 18 yatra pramAdena tiropramAdaH...... 2 9 yatrAkRtistatra guNA vasanti ..... 4 yat svayamaduHkhitaM syAt ...... 30 yathAprakArA yAvantaH'..... 2 yathA yathA'rthAzcintyante...... 106 23 yatheSTaviSayA: sAta...... 925 yadi nAmAsya kAyasya...... 85 40 yalloke vrIhiyavaM...... 178 30 yAdRcchikamidaM sarva....... 27 yAvadRzyaM parastAvad...... 59 15 yoganirodhAd bhavasantatikSayaH... ... 10241 raktaH zabde hariNaH sparza ..... 203 29 raGgabhUmirna sA kAcit...... 82 12 ramai vihavI visese ..... 23 34 rAgaddosakasAehi...... 82 37 rAgadveSAbhibhUtatvAt...... 103 20 rAgadveSAvazAviddha...... 965 rUvesu a bhaddayapAvaesu...... 90 33 lajjAM guNodhajananI...' 24 25 lajjA dayA saMjama baMbhacera...... 907 labhyate labhyate sAdhu....... 178 32 lokakriyA'tmatattve....... 80 18 lokadvayavyasanavahni...... 359 vaNassaikAie NaM bhaMte ! vaNassai...... _____P. L. uddhRtaH pAThaH 15 vaNassaikAiyANaM bhaMte ke mahAliyA ..... 122 40 vadata yadIha kazcidanusaMtata ..... 38 valisantatamasthi....... 157 12 vAtAt pittAt kaphAd raktAda ..... 18 10 vAridastuptimApnoti ..... 4 vAluyAkavalo ceva ..... 23 vigalidiesu do do...... 45 32 vigalidiesu do do...... 127 35 vicintyametad bhavatA'hameko.. 4 vijJaptiH phaladA puMsAM ...... 13 6 viNayA NANaM NANAyo...... 59 59 12 vinayaphalaM zuzrUSA...... 96 9 vibhava iti kiM madaste..... 106 17 virasarasiyaM rasaMto to...... 15 35 vihavAvalevanaDiehi...... 39 24 vRkSAdayo'kSAdhupalabdhi...... 4 vItarAgA hi sarvajJA...... 160 24 vItarAgo vasurjeyo..... __ 18 5 vIrabhogyA vasundharA..... 168 31 zarIraM dharmasaMyukta...... 58 16 zAThyaM hrImati gaNyate...... 13 ll zAstA zAstraM ziSyaH...... 2ll 16 zAstrANyadhItyApi...... 288 13 81 38 zizumazizu kaThoramakaThora...... __97 21 zivamastu kuzAstrANAM ..... 1589 zravaNalavanaM netroddhAraM...... 18 zreyAMsi bahuvidhnAni...... 92 15 saMcArimajaMtagalaMta...... 26 saMte ya avimhaiu...... 81 35 saMdigdhe'pi pare loke...... 59 13 saMvaraphalaM tapobalamatha..'' 127 34 saMsAra evAyamanarthasAra:...... 22 saguNamapaguNaM vA...... 17 6 satatAnabaddhamuktaM...... l 19 sati dhammiNi dharmAzcintyante 12
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 PL. uddhRtaH pAThaH 119 26 sattarasayamukkosaM...... ___12 29 satyaM pizAcAH sma...... 179 9 sadeva sarva ko necchet ...... 127 36 sadaiko'haM na me kazcit...." __96 4 saddesu a bhayapAvaesu..... 146 33 sanmArge tAvadAste prabhavati...... 159 37 saptAhaM kalalaM vidyAt ...... 72 5 samprApya mAnuSatvaM...... 158 11 sambhinnatAluzirasa...... 4 12 saraso caMdaNapaMko..... 24 2 sarva nikRSTo jIvasya..... 21 sarvasukhAnyapi bahuzaH...... 149 25 sanayaniyatanagama....... 21 24 savvatthovA bAdarapuDhavikAiyA...... 164 7 sabve'vi jiNANAe jahAvihiM ..... 53 39 savvesi pi NayANaM...... 211 34 288 16 3 savvo'vi kisalayo khalu...... 2 7 sasamayaparasamayaviU ..... ll saha kalevara duHkhamacintayan... 90 23 sAdhyaM yathAkathaJcit...... 114 15 sAmaNNamaNucaraMtassa ..... ____P. L. uddhRtaH pAThaH / 98 ll sAvajjaNavajjANaM...... 143 20 sAhamiehi saMmujjaehiM ..... ___ 16 26 sIyAdI joNImo caurAsItI....." 102 15 suai suaMtassa sugraM ..... 17 7 sUkhaduHkhe manUjAnAM...... 211 22 subahuM pi suamadhItaM ....... 102 17 suyai ya ayagarabhUmo.... 10 seDhIsu NANadasaNapajjAyA..... 201 25 se bemi je ya aIyA..... 169 19 soiMdiyavasa? NaM bhaMte ! kai kamma pagaDIo..... 31 soiM diyavasaTTaNaM bhaMte! jIvekiMbaMdhai....... 92 40 souM sovaNakAle ...... 3 sohI ya ujjuyabhUyasya 31 snAnaM madadarpakara'..... 22 svakalatrabAlaputraka..... 137 33 svakRtapariNatAnAM..... 695 svato'nyata itastato ..... 12 11 svabhAvataH pravRttAnAM...... 75 42 svecchAviracitazAstraH....... 53 35 hayaM nANaM kiyAhINaM..... 106 18 hINabhiNNasaro dINo..... 79 29 hoUNa cakkavaTTI.....
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. 15 153 23 73 151 191 75 28 190 15 171 29 109 1 16 11 88 31 90 16 250 152 1. 74 97 28 35 22 15 26 19 9 9 36 40 19 31 36 3 25 228 185 251 237 41 sUkSma zrAcArAGgamutrANAM gadyarUpANAmakArAdikramaH L. karissaM ca haM' accei jAImaraNassa aloe parijuNNe aNabhikkataM ca khalu vayaM prANAe ege somaThANA praNANAya puTThAvi praNupavisittA gAmaM yA H3COTA annA NaM pAsae pariha 12 apariNNAyakammA khalu ****. zraNuvIi bhikkhU dhammamAi praNegacitte khalu sa dhayaM praNegarUvAo joNIo asthi me AyA yadissamAge kAyavikkayesu aduvA adinnAdANaM. aduvA tattha paravakamaMta 38 1 abhibhUya praNa abbhuvagae khalu vAsAvAse' arai AuTTe se mehAvI avi ma hame praNAyamANe graha tatva kaMci bhujamA graha puNa evaM jANijjA 20 graha puNevaM jANijjA graha bhiSajANivA satta piMDesaNAzro 168 249 248 161 121 160 19 bhAu logamAbAe 122 21 164 20 AgayapannANANaM 24 ahammaTThI tumaMsa nAma ahAvarA cautthA paDimA 36 zrahAvarA duccA paDimA 10 ahege dhammamAyAya 7 aho a rAmro ya jayamANe AdhAi nANI iha mANavANaM P 91 50 159 242 242 242 243 243 242 153 136 139 138 132 123 128 85 109 183 248 263 249 239 71 17 128 127 244 245 25 33 27 AyANa bho sussUsa AyANa0 bhi0 gAhA0 agaNikAyaM prayANa0 bhi0 0 gAhA0 kuDale vA 41 AyANa0 bhi0 gAhA0 tAsi0 evaM 28 32 27 25 22 21 22 22 22 30 33 27 3 13 28 20 16 sUtram AyayacakkhU loga vipassI AyaMkadaMsI hita vRttapubvaM AyANa0 bhi0 gAhA0 virUva0 dAruyAi prayANa0 bhi0 gAhA0 nirU0 bhoyaNajAe prayANa0 bhi0 sAgArie0 annamannaM akkosaMti AvaTTaM tu pehAe ittha dhAvaMtI aparimgahAvaMtI ghAvaMtI pariggahAvaMtI.... ghAtI viSparAsaMti 0 yAvaMtI praNAraMbhajaviNo zrAvaMtI samaNA ya mAhaNA ya AvIlae pavIlae zrasaM ca chandaM ca vigica 0 ..... AsevittA evaM mAhArovacyA dehA icceiyAI zrAyataNAI icbevAmA icceyANaM paThaNaM parimANaM inveyAsi satta piDesa0 iccevaM samuTThie: imassa ceva jIviyassa 7 3 25 32 10 imaM niruddhAuyaM saMpehAe 24 iha prANAkhI paMDie 40 iha khalu dhaNabhinata kiriyA... 36 iha khalu prapyasAkiri0
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 105 90 172 245 123 162 86 72 P. L. sUtram 244 22 iha khalu abhikkaMtakiriyA....... 233 29 iha khalu pAINaM vA...... 220 iha khalu bhikkhU gAhAvaihiM vA 245 iha khalu0 mahAvajjakiriyA...... 245 24 iha khalu0 mahAsAvajjakiriyA...... 245 3 iha khalu0 vajjakiriyA..... 17 iha khalu0 sAvajjakiriyA...... 17720 ihamegesiM pAyAragoyare..... 14 ihameMgasi tattha tattha saMthavo....... 36 iha saMtigayA daviyA ..... ll ihaM ca khalu bho ! aNagArANaM ...... 35 uDDhaM ahaM tiriyaM pAINaM ..... 180 1 uDDhaM ahaM tiriyaM disAsu...... 83 23 udde so pAsagassa natthi ...... 99 16 uddeso pAsagassa natthi...... 31 uvAIyaseseNa vA..... 1267 uvehiNaM bahiyA ya loga....... 116 5 ega vigiMcamANe puDho...... 32 19 ettha vi tesiM no nikaraNAe...... 31 ettha satthaM0 agaNisatthaM...... 37 ettha satthaM0 udayasatthaM...... 12 ettha satthaM tasakAyasatthaM ..... 19 ettha satthaM0 puDhavisatthaM ..... 31 ettha satthaM0 vaNassaisatthaM...... 52 21 etthaM pi jANe uvAdIyamANA ..... 162 38 evaM khu muNI pAyANaM....... 24 evaM niyAya muNiNA...... 86 3 evaM passa muNi ! mahabbhayaM 16 5 eyAvaMti savvAvaMti....... 18 25 eyAvaMti savvAvaMti ...... 20 evaM te sissA diyA ya..... 107 27 esa maraNA pamuccai ..... 43 6 esa loe viyAhie..... 17 esa samiyA pariyAe...... 183 38 proe dayaM dayai 165 19 probujjhamANe iha mANavesu....... P. L. sUtram 327 kappai Ne kappai Ne pAu.... 38 kammamUlaM ca jaM chaNaM...... 112 20 kA araI ke ANaMde 38 kAmA duratikkamA...' 37 kAyassa viyAghAe ..... 168 38 kimaNeNa bho ! jaNeNa ...... 73 19 khaNaM jANAhi paMDie' . . . . . 142 39 gAmANugAma dUijjamANassa...." 243 14 gAhAvaI nAmege suisamAyArA 10 ciccA savvaM visuttiyaM..... 35 jamiNaM virUvarUvehi ...... 1864 jameyaM bhagavayA paveiyaM .... 1928 jassa NaM bhi0 ahaM ca khalu annesi ...... 187 33 jassa NaM bhi0 ahaM ca khalu paDi0 189 5 jassa NaM bhi0 ege ahamasi.... 186 9 jassa NaM bhi0 puTTho khalu ahamaMsi... 189 34 jassa NaM bhi0 se gilAmi ..... 19235 jassa NaM bhi0 se gilAmi ..... 120. 35 jassa natthi imA jAI ..... 129 31 jassa natthi purA pacchA .... 18 34 jassete logaMsi kammasamAraMbhA....." 1134 jaM jANijjA uccAlaiyaM ..... 6 jaM dukkhaM paveiyaM...... 4 jAe saddhAe nikkhaMto ...... 9 jANittu dukkhaM patta yaM sAyaM ..... 749 jAva soyapariNNANA...... 12 jIvie iha je pamattA...... 141 6 juddhArihaM khalu dullahaM .... 151 3 je AyA se vinnAyA .... " 121 20 je pAsavA te parissavA...... 114 34 je egaM jANai se sambaM....... 116 24 je kohadaMsI se mANadaMsI ..... 130 22 je khalu bho ! vIrA te samiyA .. 42 9 je guNe se prAvaTTe ...... 66 ll je guNe se mUlaTThANe ..... 134 8 je chee se sAgAriyaM na sevai. 44 140 72 166 137
Page #692
--------------------------------------------------------------------------
________________ 329 50 224 P. L. sUtram 356 je dIhalogasatthassa...... 36 13 je pamatte guNaTThIe...... 140 7 je punbuTThAi' no pacchAnivAI...... 191 27 je bhikkhU acele parivusie....... 18837 je bhikkhU egeNa vattheNa...... 185 1 je bhikkhU tIhiM vatthehiM...... 187 6 je bhikkhU dohiM vatthehiM 15 je mamAiyamai jahAi 31 jehiM vA saddhi saMvasati....... 84 1 tao se egayA rogasamu0...... 17 19 tattha khalu bhagavatA pariNA...... 39 tattha khalu bhagavayA pariNNA ...... 13 tattha tattha puDho pAsa...... 31 tameva saccaM nIsaMka...... 25 taM Aittu na nihe na nikkhive...... 4 taMjahA purathimAyo...... 10 taMjahA soyapariNNANehi...... 41 21 taM No karissAmi samuTThAe.'' 1603 taM parikkamaMtaM paridevamANA..... 17 taM pariNNAya mehAvI...... 27 taM pariNNAya mehAvI ..... 10 taM bhikkhU sIyaphAsa....... 2 taM suNe ha jahA tahA saMti pANA...... 9 taM se ahiAe....... 32 tiviheNa jAvi se tattha...... 150 23 tumaMsi nAma sacceva jaM...... 282 4 teNaM0 samaNe0 nAe nAyaputte 280 39 teNaM0 samaNe0 paMcahatthutare..... 96 26 duvvasu muNI praNANAe...... 89 21 duhamro chettA niyAi ...... 113 duhano jIviyassa parivaMdaNa. 18232 dhammamAyANaha paveiyaM....' 177 8 dhuvaM ceyaM jANijjA ....... 81 18 natthi kAlatsa'NAgamo...... 168 4 namamANA vege jIviyaM ...... .47 27 nijjhAittA paDile hittA...... P. L sUtram 129 19 nittehiM palicchinnehiM 153 1 niddesaM nAivaTTa jjA.... 167 36 niyaTTamANA vege...... 29 25 paNayA vIrA mahAvIhiM..... 18 pamatte'gAramAvase...... 277 16 parakiriyaM ajjhatthiyaM...... 27 pahU ejassa duguMchaNAe ..... 39 paMtaM lUhaM sevaMti...... 134 22 pAsaha ege rUvesu giddha ...... 104 5 pAsiya pAurapANe...... 32 15 puDho satthehi viudRnti...... ll puNo puNo guNAsAe".... 159 6 bahudukkhA hu jantavo ..... 6 * bhikkhAgA nAmege evamAhaMsu...... 237 14 bhikkhAgA nAmege eva0 samANe...... 237 31 bhikkhAgA nAmege eva0 samANe...... 182 1 bhikkhuca khalu puTThA vA..... 7 majjhimeNaM vayasAvi...... 23 maMdassAviyANo ...... 22 lajja. agaNikammasamA... 30 20 lajja. udayasatthasamA0...... lajja0 tasakAyasamAraM0 43 22 lajja. vaNassaikammasamA0..... 3 lajja vAukammasamAraMbheNaM...... 40 laddha AhAre aNagAro..... 37 lApaviyaM pAgamamANe...... 32 logaM ca ANAe abhisa0...... 102 21 loyaMsi jANa ahiyAya 160 29 vatthaM paDiggahaM kaMbalaM...... 37 vayasAvi ene buiyA..... 76 29 viNAvi lobhaM nikkhamma...... 1485 vitigicchasamAvanneNaM...... ____ ll vimuttA hu te jaNA 164 40 virayaM bhikkhu rIyaMta...... 35 42 vIrehiM evaM abhibhUya diTTha....... 10837 saccaMmi ghiI kuvvahA...... 158 185 143 20
Page #693
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 P. L. sUtram P. L. sUtram 149 235 169 179 99 13 lll 253 253 93 94 154 145 133 138 115 103 6 saDDhissa NaM samaNunnassa...... 31 24 satthaM cetthaM aNuvIi pAsa...." 281 40 samaNassa NaM 3 ammApiyaro...... 281 1 samaNe0 3 imAe prosappiNIe....... 28133 samaNe0 3 kAsavagutte. . . . . . 268 28 samaNe bhavissAmi aNagAre.. ___ 1 samayaM tatthuvehAe... 78 38 samie eyANu passI....... 24 samuTThie aNagAre Arie...... 13 samuppehamANassa ikkAyayaNa....... 3 savvo pamattassa bhayaM.... 113 29 sahiyo dukkhamattAe..... 24 18 saMti pANA puDho siyA ...... 110 15 saMdhi loyassa jANittA'...." 133 37 saMsayaM pariprANo ..... 94 15 siyA tattha egayaraM... 26 sIusiNaccAI se niggaMthe....... 167 25 sIlamaMtA uvasaMtA....... 101 27 suttA amuNI sayA muNiNo ..... 271 21 suyaM me0 iha0 therehiM0 paMca0...... 8 1 suyaM me0 Ihamegesi ...... 80 34 se abujjhamANe hovahae...... 144 41 se abhikkamamANe . . . . . 789 se asaI uccAgoe...... 244 8 se AgaMtAresu vA........ 247 12 se AgaMtAresu vA 4 aNu ..... 269 12 se prAgaMtAresu vA 4 aNu0...." 270 8 , , , , 244 12 se prAgaMtAresu vA 4 je....... 244 17 se pAgaMtAresu vA 4 je bhayaM0....... 269 28 se AgaMtAresu vA 4 se kiM puNa. . . . . . 1035 se prAyavaM nANavaM veyava... 15 se pAyAvAdI....... 220 24 se egaipro annayaraM' . . . . . 236 12 se egaiyo maNunnaM bhoyaNaM.. . . . . 265 21 se egaiyo muhuttagaM vA...... 29 34 147 36 se egaiyo sAhAraNaM vA..... ___40 se gihesu vA gihataresu vA ..... 14 se jaheyaM bhagavayA'' 3 se jaM ca prAraMbhe jaM ca nArabhe..... 19 se jaM puNa jANejjA ..... 15 se NaM paro NAvA0 pAusaMto....... 20 se NaM paro NAvA0 pAusaMto....... 22 se taM jANaha jamahaM ...... 4 se taM saMbujjhamANe ..... 33 se na sadde na rUve na gaMdhe ..... 27 se pabhUyadaMsI pabhUyaparinnANe 15 se pAsai phusiyamiva...... 32 se bemi appege accAe...... 5 se bemi aDayA poyayA . . . . 33 se bemi imaM pi jAidhammayaM .. 26 se bemi jahA aNagAre...... 9 se bemi je aIyA....... 38 se bemi Neva sayaM loga...... 30 , " " " 6 se bemi taMjahA avi harae ...... 39 se bemi samaNunnassa vA...' 5 se bemi saMti pANA....... 5 se bemi saMtime tasA pANA...... 12 se bemi saMti saMpAimA pANA...... 34 se bhi0 akkhAiyaThANANi vA ...." 35 se bhi0 aggapiMDaM ukkhippa....... 5 se bhi0 aggabIyANi vA....... 35 se bhi0 annamannakiriyaM...... ll se bhi0 annayaraM pANagajAya..... 7 se bhi0 anayaraM bhoyaNajAyaM 12 se bhi0 annayariM saMkhaDi succA. 14 se bhi abhi0 appaMDaM. 17 se bhi0 abhi0 abavaNaM ...... 29 se bhi0 abhi0 uvassayaM esittae..... 37 se bhi0 abhi0 ThANaM ThAittae ..... 30 se bhi0 abhi0 nisIhiyaM phAsuyaM....... 176 47 52 275 224 233 278 235 235 221 249 270 240 271 272
Page #694
--------------------------------------------------------------------------
________________ 331 - vA hatya 247 39 214 P. L. sUtram ___P. L. sUtram 262 13 se bhi0 abhi0 vatthaM esittae..... 270 38 se bhi0 AgaM 4 jAvoggahiyaMsi...... 266 19 se bhi0 abhi0 pAyaM esittae...... 232 14 se bhi0 pAgaM 4 annagaMdhANi vA...." 26436 se bhi0 abhi0 vatthaM prAyAvi....... 232 34 se bhi0 prAmaDAgaM vA..... 248 11 se bhi0 abhi0 saMthAragaM esi0...... 255 29 se bhi0 pAyari0 no pAyariya0 hattheNa 249 10 se bhi0 abhi0 saMthAragaM vA hatthaM...... paccappiNittae...... 257 24 se bhi0 imAI vayAyArAi....... 249 23 se bhi0 abhi0 sijjAsaMthAragabhUmi... 217 38 se bhi0 imesu khalu kulesu...... 229 10 se bhi0 asaNaM vA0 agaNinikkhittaM ... 36 se bhi0 iha0 akkosaMti vA ..... 230 21 se bhi0 asaNaM vA 4 accusi0 ... ... 247 37 se bhi0 iha gAyaM tilleNa vA..... 218 17 se bhi asaNaM vA 4 aTThamiposa...... 247 se bhi0 iha gAyaM siNANeNa vA... 189 18 se bhi0 asaNaM vA 4 AhAre' . . . . . 247 40 se bhi0 iha gAya sImodaga . . . . . 260 21 se bhi0 asaNaM vA 4 uvakkhaDiyaM ..... 273.37 se bhi0 iha gAhAbaI vA..... 222 3 se bhi0 asaNaM vA 4 esaNijje siyA'.. 248 3 se bhi0 iha nigiNA ThiyA....... 229 23 se bhi0 asaNaM vA 4 khaMdhasi vA...... 269 38 se bhi0 uggahaM jANijjA ..... 21 se bhi0 asaNaM vA 4 pANehiM vA 4 273 11 se bhi0 uccArapAsavaNakiriyAe..... saMsattaM ...... 243 35 se bhi0 uccArapAsavaNeNa...... 235 27 se bhi0 asaNaM vA 4 paraM samuhissa...... 232 40 se bhi0 ucchumeragaM vA...... 19 se bhi0 asaNaM vA 4 vahave samaNa...... 253 33 se bhi0 udagaMsi pavamANe...... 217 27 se bhi0 asaNaM vA 4 bahave samaNa . . . . . 241 15 se bhi0 uvassayaM jA0 assaMjae...... 230 3 se bhi0 asaNaM vA 4 maTTiyAulitaM... 246 40 se bhi0 uvassayaM jA0 khuDDiyAo.. 230 33 se bhi0 asaNaM vA 4 vaNassai...... 180 19 se bhikkhu parikkamijja vA...... 219 1 se bhi0 asaNaM vA samavAesu vA...... 181 24 se bhikkhu parikkamijja vA...... 15 se bhi. asaMjae..... 222 38 se bhi0 khattiyANa vA....... 216 42 se bhi0 assipaDiyAe....... 31 se bhi0 khadhaMsi vA ..... 262 29 se bhi0 assipddiyaae......| 223 34 se bhi0 khIriNiyAyo....... 276 28 se bhi0 prahAvegaiyAI ruuvaaii......| 221 25 se bhi0 gAma vA jAva rAya........ 275 19 se bhi0 ahAvega0 ta0 va pANi vA...... 252 25 se bhi0 gAmA0 aMtarA se 10 se bhi0 ahesaNijjAI vatthAI...... nAvAsaMtArime..... 252 14 se bhi0 aMtarA se arAyANi vA. . . . . . 255 8 se bhi0 gAmA0 aMtarA se vappANi .. 2562 9 se bhi0 aMtarA se AmosagA'..... 251. 38 ,, ,, virUva...' 256 18 se bhi0 aMtarA se goNaM viyAlaM...... 252 , , , ,, vihaM..... 254 10 se bhi0 aMtarA se jaMghAsaMtArime....... 29 se bhi0 gAmA0 puro...... 252 25 se bhi0 aMtarA se nAvAsaMtArime ...... 267 22 se bhi0 gAhA0 puvAmeva pehAe...... 254 41 se bhi0 aMtarA se pADivahiyA ..... 226 3 se bhi0 gAhAvaikulassa duvArabAhaM 256 3 se bhi0 aMtarA se pADivahiyA....... 247 33 se bhi0 gAhAvaikulassa majjhaM....... 225 8 se bhi0 aMtarA se vappANi vA...... 216 15 se bhi0 gAhAvaikulaM pavisiu0...... 217 241 241 265 251
Page #695
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 : : : : 260 216 225 275 227 254 267 P. L. sUtram P. L. sUtram 215 27 se bhi0 gAhAvai0 jAva paviDhe...... 258 34 se bhi. puci bhAsA...... 216 36 ,, " 235 15 se bhi0 bahupariyAvannaM bhoyaNa 216 ,, samANe..... 249 31 se bhi0 bahu0 sayamANe....... 222 10 , , pavisiukAme'.. 249 28 se bhi. baha0 saMtharittA..... 214 piMDavAya0 239 3 se bhi0 bilaM vA loNaM....... 217 38 ", " 27 se bhi0 maNussaM vA goNaM vA' 227 23 se bhi0 no gAhAvaikUlassa vA vArasAha 235 1 se bhi0 maMsa vA maccha vA..... 15 se bhi0 gAhAvaikulaM pavisiu0...... 223 7 se bhi0 maMsAiyaM vA..... 32 se bhi0 goNaM viyAlaM...... 8 se bhi0 muiMgasaddANi vA....... 247 25 se bhi0 jassuvassae....... 14 se bhi0 rasesiNo bahave pANA...... 259 38 se bhi0 jahA vegaiyAI rUvAI' 234 4 se bhi0 vasamANaM vA...... 10 se bhi0 jaghAsaMtArime...... 261 33 se bhivaMtA kohaM ca...... 21832 se bhi0 jAI. uggakulANi...... 264 16 se bhi0 samaMDa0 vatthaM ..... 262 36 se bhi0 jAI. puNa vatthAi'...... 242 3 se bhi0 saitthiyaM saluDDaM...... 32 se bhi0 jAva samANe siyA....... 227 3 se bhi0 samaNe vA0 no te uvAi....... 244 ___4 se bhi0 taNapuMjesu vA...... 226 14 se bhi0 samaNe vA no tesi 261 26 se bhi0 tahappagArAI saddAI...... saMloe...... 25 se bhi0 tivvadesiyaM vAsaM...... 249 17 se bhi0 samANe vA vasamANa vA...... 35 se bhi0 nAvaM durUhamANe ..... 249 37 se bhi0 samA vegayA. . . . . . 15 se bhi0 no annautthieNa vA...... 274 33 se bhi0 sayapAyayaM vA ..... 36 se bhi0 no annautthiyassa vA........ 247 29 se bhi0 sasAgAriyaM...... 259 27 se bhi0 no evaM vaijjA nabhodevi ti vA 232 19 se bhi0 sAluyaM vA..... 254 8 se bhi0 no parehiM sddhi.......| 236 37 se bhi0 siyA se paro abhihaTu..... 254 24 se bhi0 no maTTiyAgaehiM...." 236 se bhi0 se jaM aMtarucchiyaM vA...... 265 39 se bhi0 no vaNNamaMtAivatthAi...... 262 ,, ,, asaMjae' . . . . . 219 23 se bhi0 paraM addhajoyaNamerAe saMkhaDi 2488 ,, , , jaM puNa..." NaccA ..... se bhi0 sejjaM gAma vA...... 262 se bhi0 paraM zraddhajoyaNamerAe 18 se maimaM parinnAya ...... vatthapaDiyA..... 246 5 se ya no sulabha phAsue uMche...... 231 30 se bhi0 pANagajA0 abapA....... 53 ____3 se vasumaM savvasamaNNAgaya0..... 231 ___ 1 se bhi0 pANagajAyaM0 usseimaM vA 3.... 10 se vasumaM sabvasamaNNAgaya0..... 20 se bhi0 pANagaM0 aNantarahiyAe....... 5 se vaMtA kohaM ca mANaM ca....... 228 35 se bhi. pihuyaM vA0 asaMjae...... 182 27 se samaNunne asamaNunnassa....." 216 5 se bhi. pihuyaM vA saI...... 278 14 se siyA paro suddhaNaM ..... 259 12 se bhi0 pumaM AmaMtemANe....... 139 3 se supaDibaddha sUvaNIyaM ti..... 222 252 216 251 92 142 231 114
Page #696
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. L. 38 11 31 1 7 praNAhAro tuyaTTijjA 32 praNiccamAvAsamurviti 15 21 203 210 196 111 194 286 193 205 203 201 209 209 204 207 195 205 195 194 196 111 210 209 13 202 21 210 9 106 38 207 7 204 1 201 205 204 208 282 204 5 35 32 31 21 9 16 38 40 31 1 30 10 8 prAcArAGgasUtrAntargatAnAM gAthAnAmakArAdikramaH L sUtragAthA 38 zrAsINe'NelisaM maraNaM 17 5 35 15 36 37 sUtragAthA pravattiyaM praNAuTTi kasAI vigayI pa accittaM tu samAsajja aNannaparamaM nANI. dhagupuSyeNa vimohAda zradu kucarA uvacaraMti zradu thAvarA ya tasattAe zradu porisiM tiriyaM aduvA mAhaNaM ca... pradu vAyasA digichattA dhappaM tiriyaM pehAe appe jaNe nivArei abhikkame paDikkame prayamaMtaraMsi ko ittha ? ayaM cAyayatare siyA zrayaM se avare dhamme zrayaM se uttame dhamme avareNa puvvi na saraMti ege avi bhAi se mahAvIre aei sAhie duve mAse - avi sAhie dube vAle avi sUiyaM vA sukkaM vA zravi se hAsamAsajja graha duccaralADhamacAri ahAkaDaM na se seve mahAsUrya vadasvAmi ahivAsae sapA samie AgaMtAre ArAmAgAre 30 zrayAvai ya gimhANa 36 AlaiyamAlamauDo ' 36 pravesa sabhApavAsu P. 195 81 288 205 195 208 153 155 106 208 287 282 205 282 203 209 207 207 204 206 208 210 208 193 109 202 155 109 194 209 194 201 204 8 12 2 9 4 6 12 26 29 3 uvasaMkamaMtamapaDinnaM' 12 25 26 23 23 19 14 27 18 32 20 25 33 30 30 6 10 35 iNameva nAvakhaMti imaM to para do vi ihalozyAiM paraloipAI i diehiM gilAyaMto " ***** uccAlaiya niNisu uDDhaM soyA he soyA urdAra ca pAsa mUyaM ca umca pAsa iha macciehi uvehamANe kusalehi saMvase ee devanikAyA eehi muNI savaNehi egA hirannakoDI' evAti paDile eyANi tinni paDisave. elikkhae jaNA bhujjo' evaM pi tatva viharatA esa vihI aNukkaMto esa vihI praNukkaMto esa biTTI aNuto" esa vihI prakkato promoyariyaM cAei kasAe payaNa kiccA kohAimANaM haNiyA ya vIre....... gaDhie miTukahA gaMDI havA koDhA... gaMthaM pariNNAya ihajja ! dhIre...... gaMdhehi vivihi gAmaM pavise nagaraM vA gAme vA aduvA raNe batAri sAhie mAse' bariyAsaNAI sijjAo
Page #697
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. 282 209 195 287 288 194 206 106 196 103 201 209 205 201 202 204 207 282 107 287 286 287 206 282 283 287 193 16 203 8 31 25 38 34 27 31 28 17 285 285 285 285 285 111 207 95 L. 37 14 38 39 1 5 20 12 32 18 37 16 18 9 1 2 6 42 6 3 39 28 22 9 12 17 sUtragAthA udvega u bhana chaTTheNa egayA bhuMje" jo vajjaM samupave' jamAhU boI salilaM prAra jahA hi vada iha mAnavehi jaM kicuvakkamaM jANe jaMsippege paveyaMti jAi ca buDhi ca iha'jja pAse jAvajjIvaM parIsahA jIviyaM nAbhikaMkhijjA je ke ime agAratthA NaccA NaM se mahAvIre jiddapi nopagAmAe No cevimeNa vattheNa jo sukarameyamesi No sevai ya paravatthaM taNaphAse sIyaphAse ya tatavitataM paNaM kharaM tamhAtivijjo paramaMti pannA taha pyArehi jaNehi hIlie " tahAgayaM bhikkhumaNaM tasaM jayaM tahA vimukkassa parinnacAriNo. taMsi bhagavaM apaDinne tinneva ya koDisayA divo mosI...... disodisaM'NaMta jiNeNa tAiNA duvihaMga vilayaM..... duvihaM samicca mehAvi na sakkA gaMdhamA dhAu nasakkA na soDa saddA na sakkA phAsamaveeu na sakkA rasamassAu na sabakA svamada nAIyamaTThe na ya zrAgamissaM nAgo saMgAmasIse vA nArai sahaI vIre 334 P. L sUtragAthA 207 283 195 194 203 282 282 202 282 203 196 194 208 204 207 282 282 287 209 208 282 95 205 205 201 210 197 206 205 201 282 194 208 196 287 282 27 13 17 29 3 39 38 19 11 6 42 13 34 29 10 38 33 4 5 3 8 sAhitasA 40 vaNasaM vakumiyaM varaparivari viU nae dhammapayaM zraNuttaraM vitticcheyaM vajjaMto rie gAmaghamme hi vesamaNakuMDadhArI - sadde phAse ahivAsamA 19 11 8 28 nihAya daMDaM pAhi paribajitu caritaM parikkame parikilaMte 28 34 23 41 pANAsiMti puDhavi ca bhAukAyaM ca .. puraSo surA haMtI vi uvitA mANaseha pharusAI dutitikkhAI'' ***** baMbhaMmi ya kappaMmi bhagavaM ca evamannesi meuresu na rajjijjA mabhavo nijjarApehI maMsAni chinnapuSyANi mAyaNe asaNapANassa 37 20 36 12 20 savyamucchie 21 *****. sajaNehi tattha pucchi sayaNehi tatthavasaggA sayaNehiM vitimissehi" sayameva abhisamAgamma saMghADIgro pavesissAmo saMyujyamANe puNaravi .... saMvaccharaM sAhiyaM saMvacchareNa hohii saMsappagA ya je pANA saMsohaNaM ca vamaNaM sAsahi nimaMtijA..... siehi bhikkhU asie parivvae. siddhatthavaNaM va jahA
Page #698
--------------------------------------------------------------------------
________________ 335 L. sUtragAthA 282 204 282 282 208 35 sibiyAi majjhayAre...... 22 sisiraMsi addhapaDivanne...... 34 sIyA uvaNIyA jiNavarassa....... 37 sIhAsaNe niviTTho...... 18 sUro saMgAmasIse vA...... ___P. L. sUtragAthA 297 34 se hu parinnAsamayaMmi vaTTaI ..... 155 27 solasa ee rogA....... 2084 hayapuvvo tattha daMDaNa .... 195 14 hariesu na nivajjijjA.....
Page #699
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcArAGgasUtrasya niryaktInAmakArAdikramaH 40 39 32 23 P. L. niyuktigAthA 35 aggabIyA mUlabIyA' ..... 22 aThThapaeso ruyago....... 39 aTThamae ya vimokkho....... 60 31 aviha kammarUkkhA...... 279 25 aTThAvayamujjite...... 21 18 aTaThI jahA sarIraMmi...... 22 38 aNagAravAiNo puDhavi....... 286 24 praNicce pavvae rUppe...... 175 34 aNupubvigamAeso...... 173 22 aNapavvivihArINaM...... 2138 aNu samayaM ca paveso...... 175 21 aparakkamamAeso...... 10041 abhayakaro jIvANaM...... 213 37 avvogaDo u bhaNiyo....... 173 18 asamaNannassa vimukkho...... 23 aha davasamma icchANulomiyaM... 15 ahiyAsittavasagge...... 21 aMgANaM kiM sAro...... 32 aMto sAIAo....... 6 5 aMbaTaggavisAyA ya...... 2147 prAikkhiuM vibhaiuM...... __ 1 Aujja kaTThakamme...... 26 41 Aussa vi dArAi...... 131 20 AyANapaeNAvaMti ..... AyAra aMga suyakhaMdha...... 1 AyAraggANattho....... AyArapakappo puNa.... 4 29 pAyArammi ahIe...... 288 20 AyArassa bhagavo ..... 20 pAyAre aMgaMmi ya....... 24 AyAro aMgANaM ..... ___P. L. niyuktigAthA 28 aAyAro AcAlo ..... 250 19 prAlaMbaNe ya kAle ..... 8 AlevaNa paharaNa bhUsaNe 119 3 AhArauvahipUaiDDhIsu 8 35 AhArabhayapariggaha..... AhAre uvagaraNe...... 176 AhAreNa virahiyo..... 33 ikkassa duNha tiNha vA...... 18 ikkassa duNha tiNha vA...... 288 22 ikkArasa ti ti do do...... 14 9 ittha ya sahasammaina ti...... 155 23 itthI sakkAraparIsaho ya...... 25 iMgAlaagaNi accI...... 26 IdaggeI jammA ya....... 240 4 ukkalakaliMga goama'..... 4932 ukkaliyA maMDaliyA ..... 240 22 uggamadosA paDhamillu ....... 15 uggeNaM khattAe sovAgo 273 5 uccavaI sarIrAno........ 30 ucchAhapAlaNAe...... 99 34 udde saMmi cautthe vamaNaM...... 173 20 udde saMmi ca utthe vehANasagiddhapiTTha maraNaM...... 117 udde saMmi cautthe samAsavayaNeNa niyamaNaM...... 125 37 ullo sukko ya do chUDhA...... 20 40 uvogajoga0 maisuya..... 46 . 2 uvogajoga0 vIsu ca...... 213 5 uvayAreNa u pagayaM..... 155 11 uvasaggA sammANaya...... 28 13 ussicaNagAlaNadhovaNe...... 117 280 13 19 ,
Page #700
--------------------------------------------------------------------------
________________ 337 259 40 176 DAI 22 P. L. niyuktigAthA 28 6 eehi kAraNehi pAukAie....... 34 15 eehi kAraNehi0 teukA0'.... 11 eehiM kAraNehiM0 puDhavikAie...... 7 eehi kAraNehiM0 vaNassaI...... 20 eehi sarIrehi...... 36 eehi sarIrehiM paccakkhaM...... 5 31 ekkA maNassajAI...... 214 1 egaviho puNa so saMjamu tti...... 39 33 egassa u jaM gahaNaM...... 13 egassa duNha tiNha va...... 7 egaMtarie innmo......| 13 evaM viyANiUNaM . . . . . . 16 eyAsiM ceva aTThahamaMtarA' 5 evaM tu samaNucinnaM...... 15 18 evaM pakappiyANaM........ 12538 evaM laggati dummehA......" 152 15 eseva ya uvaeso...... 59 7 prodaiyaM uvadiTThA ..... 198 39 aodhUNaNa dhuNaNa...... 2029 prosahitaNasevAle .... 41 kappaNi kuhANi asiyaga....... 17420 kammayadavvehi samaM...... 176 31 kaha nAma so tavokammapaMDio...... 41 kiikamma bhAvakamma ..... 24 kiha me havijja'vaMjho..... 22 25 kiMcI sakAyasatthaM..... 18 kiMcI sakAyasatthaM....... 22 kiMcI sakAyasatthaM....... 41 15 kiMcI sakAyasatthaM ...... 198 15 kiM puNa avasesehi...... 118 17 kuNamANovi nivittaM ..... 118 14 kuNamAko'viyi kirithaM ...... 36 keI vahati aTThA...... 23 3 keI sayaM vahatI...... ll 3 kesiMci nADhasaNNA ..... 11827 khavae e khINamohe.... P L. niyuktigAthA 125 31 NiyaM tu jami khitte...... 135 26 khaMtassa itassa jii diyassa...... 1259 khaDgapAyasamAsaM'...." 279 32 gaNiyaM nimitta juttI...... 268 24 gahaNuggahammi apariggahassa...... 279 33 guNamAhappaM isinAma0 23 17 guttA guttIhi savvAhi...... 8 gUDhasirANa paNa..... 31 gomejjae ya rUyage...... ll caiUNa saMkapayaM..... caukArabhaparisuddha..... 4 cakkANa NajjamAissa.... 16 cattAri vicittANa ..... 31 12 caraNaM disAvajjANa. . . . . . 27 caraNami hoi chakka...... 198 17 cariyA 1 sijjA ya 2 parIsahA ya3... 7 caMkamaNe ya ThANe . . . . . . 19 32 caMdappaha verulie....... . 135 17 cAro cariyA caraNaM...... 3 chakka para ikkikka...... 6 chajjIvaNiyA paDhame...... 21 chaTThami u egatta..... 7 chappiya jIvanikAe..... 16 jattha ya jaM jANijjA...... 10 12 jattha ya jo paNNavo ...' 279 24 jammAbhiseyanikkhamaNa........ 32 jayamANassa paro jaM....... 10 4 jassa jo Aicco ...... 198 jaha khalu mailaM...... 6 jaha khalu susiraM kaTTha.... 49 37 jaha devassa sarIraM........ 36 jaha dehappariNAmo ..... jaha vakkaM taha bhAsA...... 5 jaha vA tilasakkuliyA' 39 jaha sagalasarisavANa...... 22 jaha savvapAyavANaM...... 277 173 120 61 31 278 34 jaha 128
Page #701
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 P. L. niyuktigAthA ...... 239 250 21 275 P. L. niyuktigAthA 1026 jaha suttamattamucchiya...... 25 jaha hatthissa sarIraM14 8 jANai sayaM maIe....... 214 13 jAvoggahapaDimAno...... 7 1 jisasaMjamo pra logo..... 174 33 jIvassa attajaNiehi...... 7 16 jIvo chakkAyaparUvaNA'." 1206 je jiNavarA aIyA...." 26 je tivvappariNAmA...... je bAyarapajjattA payarassa...." 19 je bAyarapajjattA payarassa...." 40 33 je bAyarapajjattA payarassa" 7 je bAyarapajjatA payarassa....." 5 je bAyarapajjattA paliassa.... 12 je bAyare vihANA pajjattA...... 8 je maMdarassa puvveNa...... 286 28 jo ceva hoi mukkho ..... 1989 jo jaiyA tiyaro....... 39 36 joNibbhUe bIe....... 6 jo puDhavi samAraMbhai...... 9 ujjhai tivvakasAno" 33 NavabaMbhaceramaiyo..... 6140 NAmaM ThavaNAkamma'''''' 59 18 NAmaM ThavaNA davie....... 13 NAmaM ThavaNA davie...... 283 NhANe piNe taha dhopaNe...... 131 7 taie eso apariggaho ya...... 240 25 taie jayaMta chalaNA..... 250 34 taiyaM mi pradAyaNayA...... 173 19 taiyaM mi aMgaciTThA...... 279 40 tattaM jIvAjIvA..... 17 25 tattha akAri karissaMti 118 21 tamhA kammANIyaM...... 3 tasakAe dArAI tAI........ 23 tassegaTThapavattaNa 279 19 titthagarANa bhagavano..... 198 14 titthayaro caunANI...... 117 34 tivihaM tu bhAvasamma 45 16 tivihA tivihA joNi . . . . 28 tivihA ya davvasijjA...... 33 14 teussa vi dArAi'...... 16 terasapaesiyaM khalu...' 214 10 tesi ca rakkhaNaTThA" 213 10 therehiSNuggahaTThA'.... 10 davva iriyAno tivihA...... 57 1 davvaguNo davvaM ciya..... 1747 davvavimukkho niyalAisu" 279 8 davvaM gaMdhaMgatilAiesu.... 23 davvaM jANaNapaccakakhANe.. 20 davvaM satthaggivisannehaM...... 22 davvaM sarIrabhavimo... 17 davvaM sarIrabhavipro.. 3 davvaM saMThANAI...... 276 22 davvaM saMThANAI...... 268 17 davvuggaho u tiviho 198 29 dabvuvahANaM sayaNe ..... 37 davve khitte kAle...... 239 25 davve khitte kAle sijjA ... 268 11 davve khitte kAle uggaho ..... 288 25 davve khitte kAle...... 27 davve khitte kAle bhAvapari0...... 288 26 davve khitte kAle bhAvaMmi0... 61 dabve. paMcaviho saMsAro....... 29 davve saccittAI...... 100 7 davve sIyaladavvaM...... 212 21 dabvogAhaNa Aesa...... 10 dahaNe payAvaNa pagAsaNe...... 46 1 dasaNanANacaritte cariyA ca....... 279 17 daMsaNanANacaritte tavaveragge 15 dAhiNapAsaMmi u....... 10 5 dAhiNapAsaMmi ya dAhiNA::. 9 29 dupaesAi duruttara.... 56 34 Jain Education Interational
Page #702
--------------------------------------------------------------------------
________________ 339 240 13 duvita 100 39 P. L. niyuktigAthA 38 13 duvihA vaNassaijIvA...... 274 duvihA u pAujIvA...... 28 duvihA u vAujIvA...... 6 duvihA khalu tasajIvA' 25 duvihA bAyarapuDhavI ....." 18 duvihA ya teujIvA...... 21 duvihA ya puDhavijIvA...... duvihA ya bhAvasijjA..... 6038 duviho ma hoi moho..... 174 14 duviho bhAvavimukkho' 57 38 devakarU sasamasasamA...... 288 30 devINaM maNuINaM...... 32 dhammami jo pamAyai...... 26 natthi ya si aMguvaMgA' 176 17 nAivigiTTho u tavo...... 8 nANAvihasaMThANA...... 279 42 nANaM bhavissai eva . . . . . 1744 nAma ThavaNavimukkho ...... 2508 nAma ThavaNa iriyA...." 9 13 nAma ThavaNA davie....... 19 15 nAma ThavaNA puDhavI...... 11721 nAma ThavaNA samma...... 100 4 nAma ThavaNA sIyaM 198 25 nAmaM ThavaNuvahANaM...... 21 35 niuNo u hoi kAlo..... 23 nikkhamapavesakAlo ...... 176 nipphAiyAya sIsA...... 101 3 nivvANasuhaM sAyaM...... 2 nissaMgayA ya chaThe...... 45 ll neraiyatiriyamaNuyA....... 39 pagaIcaukkagANaMtare..... 42 paDicoino ya kuvino 8 paDilome suddAI....... 250 30 paDhame uvAgamaNa niggamo...... 2626 paDhame gahaNaM bIe..... 1556 paDhame niyagavihuNaNA...... __P. L. niyuktigAthA 117 12 paDhame sammAvAno..... 33 paDhame suttA assaMjaya tti 34 paNNavagadisaTThArasa ..... 35 paNNavagadisAe puNa....." 39 12 patteyA pajjattA seDhIe...... 38 16 patteyA sAhAraNa...... 29 pattheNa va kuDaveNa va...... 29 pattheNa va kuDaveNa va ..... 10 paravai vAgaraNaM puNa...... 31 payapaMti ya aNagArA'...." 213 17 paMcamagassa cautthe...... 3 paMca ya mahatvayAI...... 214 2 paMca ya mahatvayAI...... 60 12 paMcasu kAmaguNesu ya..... 279 13 pANivahe musAvAe...... 22 23 pAyaccheyaNa bheyaNa...... 135 37 pAvovarae apariggahe. 288 29 pAhaNNaNa u pagayaM...... 288 24 pAhaNNe mahasado...... 239 25 piMDesaNAe jA NijjuttI...... [320 15] 23 11 pUDhavi samArabhaMtA...... 19 puDhavI AukkAe'..... 10 puDhavIe je dArA vaNassaikAe'.... ' 8 puDhavIe nikkhevo...... 29 puDhavI ya sakkarA vAlugA'..... puvA ya puvva dakkhiNa...... 125 23 phalodaeNaM mi gihaM paviTTho...... 279 41 baddho ya baMdhaheU..... 26 baMbhammI ya caukka...... 3 bAyarapuDhaNikkAiyapajjato...... 16 biiassa ya paMcamae...... 6 biiuddase zraddho....... 9 bitiyatare niyamA'..... 17439 bhattaparinnA igiNi...... 250 14 bhAvairiyA u duvihA..... 46 15 19 175
Page #703
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. L niryuktigAthA 288 6 131 125 268 10 46 46 67 125 273 58 38 20 46 132 56 55 132 132 135 55 56 19 20 2 49 175 176 50 56 50 280 10 288 28 bhAvapariNNA duvihA 33 36 27 4 21 33 38 19 20 28 35 30 34 26 8 42 20 24 14 24 2 bhAve gaimAhAro bhAve phalasAhaNayA bhikvaM paviNa maeja di.... maiuggaho gaho ya gahaNuggaho ya..... maNuyA tiriyA kAyA maMsassa keI aTThA maMsAIparibhogo mAyA me tti piyA me....... mAlAvihAraMbhi maena muNiNA chakkAyadayAvAreNa mUle chakke davve rukkhA gucchA gummA" rukkhANaM gucchANaM lakkhaNamevaM ceva u logarasa u ko sAro ? logassa ya nikkhevo' logassa ya vijayassa ya logasma sAradhammo logaMmi kusamaesu ya logAgAsapa 31 42 11 37 6 36 24 vAussavi dArAMI loge mi logo ttiya vijazra tti ya.... logo bhaNizro davvaM vaNNarasagaMdha phAse vaNNaMmi ya ikkika ke vaMdittu savvasiddhe 27 vAghAiyamAeso 18 vAkoDIsahi 15 vizraNe a tAlavaMTe 30 vijio kasAyalogo 12 viyaNaSamaNAbhidhAraNa 17 veragyamappamAzro 1 21 sagaDa ddhIsaMThiyAo.. satahi chaha pa cahi ya.... 340 P. L. niryuktigAthA 31 18 2 271 213 5 6 175 175 118 55 131 23g [320 250 257 240 4 10 198 57 5 61 67 10 39 280 100 101 100 101 101 27 6 38 15 118 239 40 [320 7 26 21 30 savvassa thUlagurue. 25 savvA vayaNavisohI 17] 27 sava Iriyabisohi 20 19 21 9 20 5 23 5 33 13 23 saMkuciyaviyasiyata.... 36 saMjoge solasagaM 28 16 36 17 14 22 35 sattivakagANi danakarasaramANi sattikkagANi sattavi satthapariNNA prattho satthapariNNA logavijana... saparakkama mAeso..... saparikkame ya aparikkamae sammattappattI sAvae ya sayaNe ya pradaDhattaM 4 16 26 25 10 19] savve'vi ya vayaNavisohikA 0 savve'vi ya sijjavisohi savvesi zrAyAro savvesi uttareNaM savvesi tavokama saMsArassa u mUlaM saMsAraM hetumaNo... sAmasthAnI kavilA sAro parUvaNAe sAhAraNa mohAro sAhumahAdhammo sIbhUya pariniSyuya sIjaphAsaha sIyaM parIsahapamAyuvasama sIyANi ya uNhANi ya... guttA amRSayo yA suddhodae ya ussA ega nisAIe sammanuSyattI sAva sejjAdariyA taha sevAlakatthabhANiya avae
Page #704
--------------------------------------------------------------------------
________________ 341 P. L. niyuktigAthA P. L. niyuktigAthA 28 131 19 47 22 22 sesAi dArAI evaM Auddese...... 27 sesAI dArAI evaM teuddse......| 1 sesAI dArAI evaM tasakAyaMmI ...... 18 sesAI dArAI evaM vaNNassaIe...... 20 sesAi dArAI evaM vAudde se...... 24 solasa tiriya disAyo...... 8 haraprovamo ya tavasaMyama....... 30 hariyAle hiMgulae...... 17 halakuliyavisakuddAlA'' 6 hiMsagavisayAraMbhaga ...... 21 heTThA neraiyANaM ..... 17 heTThA pAyatalANaM...... 50 10 10
Page #705
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #706
--------------------------------------------------------------------------
________________ / / aham // zIlAGkAcAryaviracitavivaraNasamanvitasya zrIsUtrakRtAGgasutrasya || pariziSTAni //
Page #707
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #708
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||shrii zaMkhezvarapArzvanAthAya nmH|| zrImacchIlAGkAcAryaviracitAyAH sUtrakRtAGgaTIkAyA vRddhipatrakam / ' P. 4 4 L. 4 sUyagaDamityAdi / sUtrakRta 8 davvamityAdi / nAma 20 karaNaM cetyAdi / iha 29 davve ityAdi / 'dravye' 35 mUlakaraNamityAdi / mUla' -2 saMghAyaNA ya ityAdi / saMghAta 6 khaMdhesu yetyAdi / visrasA 33 Na viNetyAdi / kSi 38 kAlo jo ityAdi / kAlasyApi 6 bavaM ca bAlavaM cetyAdi / etad gAthAtrayaM 8 bhAve panogetyAdi / bhAvakaraNamapi 17 vaNNAigA ityAdi / 'varNAdikA' 22 mUletyAdi / 'zrute' 29 ThIItyAdi / tatra - 36 soUNetyAdi / 'zrutvA' 40 vaijogeNetyAdi / tatra 6 akSaretyAdi / akSarANi 15 sutteNetyAdi / arthasya 30 do ccevetyAdi / dvAvatra 32 Nikkhevo ityAdi / ihA 11. sasamaya ityAdi gAthA: paJca / tatra 26 NAmaM ThavaNetyAdi / nAma' 6 mahapaMcabhUya ityAdi gAthAtrayam / asyA 30 bujjhejja tiuTTajjetyAdi zlokaH / asya 40 cittama [ntama]cittaM vetyAdi / iha / 13 sayaM tivAyae pANe ityAdi / yadi vA 25 vittamityAdi / 'vittaM' 33 ee gaMthe viukkame (mme)tyAdi / 'etAn' P. L. 10 12 saMti paMca mahanbhUyA ityAdi / santi' 118 paMcaNhaM saMjoe ityAdi / 'paJcAnA' 8 jahA ya puDhavItyAdi / dRSTAnta' 17 evamegetyAdi / 'eva' miti 13 31 patteyamityAdi / tajjIva' 6 Nasthi puNNe va pAve vetyAdi / 'puNyam' 27 kuvvaM cetyAdi / kurvanniti 36 je te u vAiNo ityAdi / tatra ye 35 ko veeityAdi / prAtmano 5 na hu aphaletyAdi |'n hu 17 santItyAdi / 'santi' 23 duhato te Na viNassaMti ityAdi / 'te' AtmaSaSThAH 17 8 paMca khaMdhe vayanteye ityAdi / 'eke' 18 1 puDhavI ityAdi / pRthivI / 7 AgAramAvasaMtA ityAdi ] 'agAraM' 22 te NAvItyAdi / te 34 nANAvihAimityAdi / 'nAnAvidhAni' 20 12 AghAyamityAdi / asya 30 na ta sayaM kaDamityAdi / yat 21 16 evamenAimityAdi / 'evam' 6 javiNo ItyAdi / yathA 12 pariyANItyAdi / paritrAyate 22 aha taM pavejjetyAdi / atha' 28 ahItyAdi / sa mRgo 33 evaM tu ityAdi / evamiti 2 dhammapaNNavaNetyAdi / dharmasya 23 6 savvappagamityAdi / sarvatrA 4 9 9 1. idamatra dhyeyam-yatra pRSThe yasyAM paGktau yAvAnadhikaH pAThaH sa / ' etAdRzAcci hvAt prAk sthApitaH / ' etadanantaraM tu yAnyakSarANi mudrite santi tAni tattatsRSThapaGktyanusAreNa nidarzitAnyasmin vRddhipatrake /
Page #709
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 P. I.. 23 12 je eyamityAdi 'ye' 16 mAhaNA ityAdi / eke 22 milakkhu amilakkhussetyAdi / yathA 26 evamityAdi evamiti / yathA 35 aNNANiyANamityAdi / na jJAna 24 9 vaNe ityAdi / 'bane' 15 aMgho aMdhamityAdi / yathA 17 evamege NiyAyaTThItyAdi / 'eva miti 34 evamityAdi / evam 2 evaM takkAe ityAdi / 'evaM' 8 sayaM sayamityAdi / 'svaka' 16 ahAvaramityAdi / 'athe'' 23 jANaM kAeNa NATTityAdi / yo hi . 26 4 saMti me ityAdi / 'santi' ll ee u ityAdi / turava 26 17 puttaM pitA ityAdi / 'putram' 27 maNasA je ityAdi / ye hi 27 10 icceAhItyAdi / 'ityetAbhiH' 27 13 jahA AsAviNImityAdi / A 27 17 evamityAdi / 'eva' miti 31 jaM kiMci pUtikaDamityAdi sUtram / asya 5 tameva aviyANaMtA ityAdi udagassetyAdi / 'tameva' 28 15 evaM tu samaNA ityAdi evamiti / yathaite 23 iNamaNNaM tu aNNANamityAdi / 'ida' miti 28 27 IsareNetyAdi / tathezvareNa 4 mAhaNA ityAdi / 'brAhmaNA' 12 saehItyAdi / 'svakaiH' 25 amaNuNNa ityAdi / mano'nukUlaM 34 suddhe ityAdi / 'iha' 1 ihetyAdi / 'iha' 10 eyANuvIityAdi / 'etAn' 16 sae sae ityAdi / te kRta' 30 siddhA ya te ityAdi / ye hyasmadukta' 31 37 asaMvur3A ityAdi / te hi pAkha 14 ete jiyA bho ityAdi / asya / P. L. 28 taM ca bhikkhU ityAdi / taM pAkha38 sapariggahA ityAdi / saha pari 6 kaDesu ityAdi / gRhasthaiH 17 loyavAyamityAdi / lokAnAM 33 21 aNate niie loe ityAdi / nAsyA 31 aparimANaM ityAdi / na vidyate 37 je kei ityAdi / ye kecana 24 urAlamityAdi / urAlamiti 31 evaM khu ityAdi / khuravadhAraNe 35 1 vusie ya ityAdi / vividham 357 etehi ityaadi| etAni 17 sami [e] u saya ityAdi / turavadhAraNe 32 yAligamityAdi / tatra prAkRta2 davvaM cetyAdi / nAmasthApane 6 veyAliyami yAdi / ihAdhyayane 11 kAmamityAdi / kAmazabdo28 saMbujjhaha ityAdi / tatra bhagavA2 davvaM ityAdi / iha ca 6 DaharA buDDhA ya ityAdi / DaharAH 37 14 mAyAhi ityAdi / kazcinmA 19 jamiNaM ityAdi / yad 28 devA ityAdi / devA 1 je yAvi ityAdi / ye cApi ___4 ahetyAdi / athe 14 jai viya ityAdi / yadyapi 29 jayayaM ityAdi / svalpaM 3 Navi tA ityAdi / pariSaho20 sauNI ityAdi / zakunikA 31 jai NamityAdi / yadyapi 407 seheMti ya NamityAdi / te kadA 21 tamhA ityAdi / yato. 41 1 tayasaM va ityAdi / yathA 419 tavasaMjama ityAdi / tapaH saMyama41 22 je yAvi ityAdi / yazcApi 4l 27 sama ityAdi / sameti 4l 35 dUraM ityAdi / dUravatti42 2 paNNasamatte ityAdi / prajJAyAM
Page #710
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22233 P. 42 42 39 7 43 17 43 25 43 35 43 38 44 7 44 44 44 44 44 45 45 45 45 45 45 46 46 46 46 47 47 47 47 43 ******RRRR 48 48 48 48 48 49 49 L. 8 49 49 48 31 11 18 22 30 34 3 7 chaMdeNa ityAdi / chandaH 18 kuMda kutsito 21 30 35 OM 25 bahujaNaNa ityAdi / bahUn dhammassa ya ityAdi / dharmasya iha loga ityAdi / iha mahayaM ityAdi / mahAntaM ege care ityAdi / ekaH No pIche ityAdi / kenaci 5 8 jatvarayamie ityAdi bhikSu tiriyA ityAdi / tairazcA: No abhikakhetyAdi / sa tai uvaNIya ityAdi / upa usiNodaga ityAdi / muneH mahivaraNa ityAdi adhikaraNa 1 sIodaga ityAdi / zItodakam Na ya saMkhaya ityAdi / na ca 11 19 chana ityAdi / channati evaM ityAdi / yathA uttara ityAdi / uttarAH je eya ityAdi / ye manuSyA mA peha ityAdi durgati I No kAhie ityAdi saMyataH 1 aNi ityAdi / snihyata Na hi NUna ityAdi / yadetat evaM mattA ityAdi / evam 21 saMyukammassa ityAdi saMvRtAni 28 je vinavaNA ityAdi / ye mahA 6 aggaM ityAdi / agraM 10 je iha ityAdi / ye narA 18 vAheNa ityAdi / vyAdhena 22 evaM ityAdi / evam mA paccha ityAdi / mA pazcAt 36 iha jIviyameva ityAdi / iha 7 je iha ityAdi / ye kecana 11 Naya saMkhaya ityAdi / na ca 23 adakkhuva ityAdi / pazyatIti 35 dukkhI ityAdi / duHkham 347 P. 50 50 50 50 50 50 51 51 51 52 52 52 52 53 53 53 53 54 54 54 55 55 55 55 55 56 56 118866666666 56 56 57 57 57 57 57 57 57 57 V. 5 gAraM pi zra ityAdi / zragAramapi 8 soccA ityAdi / jJAnezvaryAsavvaM naccA ityAdi / sarvam 16 20 vittaM ityAdi / vittaM 30 35 6 iNameva ityAdi / idamaH 15 prabhavisu ityAdi / he bhikSavaH 23 tiviSa ityaadi| trividhena 9 uvasaggaMmi ityAdi / nAmasthA 15 khettaM ityAdi / yasmin 21 uvakkamizra ityAdi / upakrama 27 ekkebako ityAdi / ekaiko paDhamaMmi ityAdi / prathame heU ityAdi / caturtho sUraM maNNai ityAdi / kazcilla evaM sehe ityAdi ema 1 2 7 32 22 33 36 7 12 18 bhAgami ityAdi pUrvopA savve saya ityAdi / sarve'pi ete sadde iti etAn appege ityAdi / api appege ityAdi / prapyeke evaM ityAdi / evam puTTho ya ityAdi kvacisindhu saMtattA ityAdi / samantAt 22 AyadaMDa ityAdi / zrAtmA 32 appege ityAdi / zrapiH 3 ee bho ityAdi / bho iti 16 ahime ityAdi / atha 22 appege ityAdi / api 29 piyA ityAdi / he tAta 3 uttarA ityAdi / uttarAH 5 ehi ityAdi / jAnImo 11 gaMtuM ityAdi / tAta 15 jaM kiMci / tAta 21 icceva NaM ityAdi / Namiti 24 jahA rukkhaM ityAdi / yathA 29 bibar3o ityAdi vividha 33 ete saMgA ityAdi / ete
Page #711
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 P. L. 3 taM ca ityAdi / taM ca 7. ahime (graha ime-pra0) ityAdi / athe' 15 rAyANo ityAdi / rAjAnaH 58 19 hattha (hatthi-pra0)'ssaraha ityAdi / hastya 25 vattharAMdha ityAdi / vastraM 28 jo tume ityAdi / yastvayA 33 ciraM ityAdi / ciraM 58 36 coiyA ityAdi / bhikSUNAM 10 acaeMtA ityAdi / rUkSaNa 14 evaM ityAdi / evaM 25 jahA ityAdi / dRSTAntena 30 muhuttANaM ityAdi / muhUrtA- . 3 evaM tu ityAdi / evam 607 ko jANai ityAdi / alpasattvAH 18 iccevamityAdi / ityeva24 je u saMgAma ityAdi / ye puna32 evaM ityAdi / yathA / 38 tamege ityAdi / 'ta' miti 617 saMbaddha ityAdi / sam 61 14 evaM ityAdi / evaM 21 aha te paribhAsejjA ityAdi / atha 26 tubbhe bhujaha ityAdi / kila : 35 littA ityAdi / yo'yaM 623 tatteNa ityAdi / tattvena 13 erisA ityaadi| yeyamI16 dhammapannavaNA ityAdi / dharmasya 24 savvAhiM ityAdi / te gozAlaka 33 rAgadosA ityAdi / rAgazca . 7 bahuguNa ityAdi / bahavo 14 imaM ca ityAdi / 'ima miti 31 AhaMsu ityAdi / kecana 2 abhujiyA namI ityAdi / kecana 649 prAsile ityAdi / prAsilo 10 ete ityAdi / ete. 16 tattha ityAdi / tatra . 64 24 ihamege iti / ihe ti 65 10 mA eyaM ityAdi / enam . P. L. 17 pANAivAte ityAdi / prANAti' 27 evamege ityAdi / tuzabda: 33 jahA gaMDaM ityAdi / yathe66 1 jahA ityAdi / yathe 3 jahA vihaMgama ityAdi / 'yathA 14 jahA NAma ityAdi, jaha vA visagaMDUsaM ityAdi, jaha NAma siridharAmo ityAdi / yathA 66 32 aNAgayamityAdi / anAgatam 37 jehiM kAle ityAdi / 'yaiH' 7 jahA ityAdi / yathe11 jehiM ityAdi / "yaiH | 19 ete ityAdi / ya ete 68 1. imaM ca ityAdi / zAntiH 7 saMkhAyaM ityAdi / 'saMkhyAyeti 21 davvAbhilAva ityAdi / tatra 32 NAmaM ThavaNA ityAdi / 'nAma' 6 paDhame ityAdi / prathame 69 12 sUrA mo ityAdi / bahavaH 69 17 tamhA ityAdi / yasmAt 21 susamatthA ityAdi / parAnIka 6 dhammami ityAdi / 'dharma' 10 ete ceva ityAdi / ye prAka 18 je mAyaraM ca ityAdi / asya 36 pAse bhisaM ityAdi / 'pAveM' 32 maNabaMdhaNehi ityAdi / mano 6 aha tattha ityAdi / atha 72 23 tamhA ityAdi / yasmAt 3 avi dhUyarAhi ityAdi / apizabdaH 18 samaNaM pi ityAdi / zrAmyatIti 1 bahave ityAdi / bahavaH' 6 suddha ravati ityAdi / sa kuzIlo 16 sayaM dukkaDaM ca ityAdi / 'svayam' 21 prosiyAvi ityAdi / striyaM . 39 avi hattha ityAdi / strIsampa 2 adu kaNNa ityAdi / atha 75 9 sutameta ityAdi / 'zrutam'
Page #712
--------------------------------------------------------------------------
________________ 349 P. L. 18 anna maNeNa ityAdi / pAtAlo30 juvati ityAdi / yuvatiH 33 adu sAviyA ityAdi / athavA5 jatukubhe ityAdi / yathA 7 kuvvaMti ityAdi / tAsu 17 bAlassa ityAdi / bAlasya 21 saMlokaNijjaM ityAdi / saMlokanIyaM 23 NIvAra ityAdi / etad yoSitAM / 3 oe ityAdi / asya 15 aha ityAdi / athe 27 jai ityAdi / kezA 7732 aha ityAdi / 'athe-' 3 dAruNi ityAdi / tathA 7 vatthANi ya me ityAdi / 'vastrANi' 14 adu aMjaNi ityAdi / athazabdo 18 kuThe ityAdi / utpala78 29 suphaNi ca ityAdi / suSThu 38 saMDAsagaM ca ityAdi / saMDAsaka 1 pUyaphalaM ityAdi / pUgaphalaM 9 candAlagaM ca ityAdi / 'candAla12 ghaDigaM ca ityAdi / ghaTikAM 27 jAe phale ityAdi / jAtaH 803 rAmo vi ityAdi / rAtrA 8 evaM bahuhiM ityAdi / eva-, 21 evaM khu ityAdi / 'etAt' 25 evaM bhayaM ityAdi / 'evam' 34 suvisuddha ityAdi / suSThu 2 iccevamAhu ityAdi / 'iti' Nirae chakkaM ityAdi gAthAdvayam / tatra 32 NAmaM ThavaNA davie [ityAdi / vibhakte puDhavIphAsaM ityAdi / pRthivyAH ll aMbe aMbarisI ityAdi / gAthA30 dhADeMti ityAdi / tatrA 33 kiJcAnyat- mohotyAdi / upa 36 tathA-sADaNetyAdi / tathA 'apuNyavatAM' 40 api ca.....aMtagayetyAdi / tathA P. L. 2 api c-asisttiityaadi| tathA 3-4 tathA bhaMtItyAdi tathA / uparudrAkhyAH 5 api ca mIrAsu ityAdi / 7 api ca--kappatItyAdi / 9 api ca-hatthe ityAdi / 84 ll tathA kaNNoThTha ityAdi [pra0] / tathA kaMThoThe [pra.] ityAdi / ____15 kiJcAnyat-kuMbhIsu ityAdi / 18 tathA-taDataDassetyAdi / 20 kiJcAnyat - pUyaruhiretyAdi / 22 tathA-kappaMtItyAdi / 25 api ca-bhIe ya ityAdi / 33 pucchissa'hamityAdi / jambU' 8438 evaM mae ityAdi / 'evam' 15 je kei ityaadi| ye kecana 32 tivvaM tase ityAdi / tathA 865 pAgabbhi pANe ityAdi / prAgalbhyaM 14 haNa chidaha ityAdi / tiryaGma23 iMgAlarAsiM ityAdi / aGgAra 29 jai te sutA ityAdi / sudharma87 1 kolehi ityAdi / tAMzca 4 kesi ca ityAdi / keSAMci87 12 AsUriyaM ityAdi / na vidyate 16 jaMsi guhAe ityAdi / yasmin' 27 cattAri ityAdi / catasR31 saMtacchaNaM ityAdi / sam 1 ruhire puNo ityAdi / te paramA4 no ceva ityAdi / te ca 16 tahiM ca ityAdi / tasmiMzca 19 se succai ityAdi / se zabdo 29 pANehi ityAdi / Namiti 88 34 te hammamANA ityAdi / 'te' varAkA89. 7 sayA kasiNaM ityAdi / 'sadA' ___ ll chidaMti bAlassa ityAdi / te para 19 te tippamANA ityAdi / 'te' 21 jai te ityAdi / punarapi 35 pakkhippa ityAdi / 'tAsu' 20 Ni 1 puDha
Page #713
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 99 P. L. 12 samajjiNittA ityAdi / anAryA28 ahAvaraM ityAdi / 'atha' 33 hatthehi ityAdi / paramA4 bAhU pakattaMti ityAdi / 'se' tasya 9 ayaM va ityAdi / taptA16 bAlA balA ityAdi / 'bAlA' ___ 19 te saMpagADhaMsi ityAdi / 'te' nArakA: 27 kaMduSu pakkhippa ityAdi / taM bAlaM 29 samUsiyaM nAma ityAdi / samyagu2 samUsiyA ityAdi / 'tatra' 7 tikkhAhi ityAdi / pUrvaduSkRta16 sayA jalaM ityAdi / 'sadA' 18 ciyA mahaMtIu ityAdi / mahatI26 sayA kasiNaM ityAdi / 'sadA' 28 bhaMjati bAlassa ityAdi / 'bAlasya' 1 abhijuMjiyA ityAdi / raudrakarma 6 bAlA balA ityAdi / bAlA 93 15 vetAlie ityAdi / nAmazabda: 93 18 saMbAhiyA ityAdi / sam 27 bhaMjaMti NaM ityAdi / 'Nam' 29 aNAsiyA ityAdi / mahAdeha1 sayAjalA ityAdi / sadA 5 eyAI phAsAI ityAdi / 'e|' 22 jaM jArisaM ityAdi / 'yat' karma 26 etAgi soccA ityAdi / 'etAn' 10 pAhanne mahasado ityAdi / tatra 30 thuiNikkhevo ityAdi / stute: 95 34 pucchiMsu ityAdi / jambUsvAmI 2 pucchisu ityAdi / asya ll kahaM ca NANaM ityAdi / 'kathaM' 96 21 kheyanlae ityaadi| saH bhagavAn / 96 32 uDva ahe ya ityAdi / Urdhva 5 se sambadaMsI ityAdi / 'sa' bhagavAn 14 se bhUipaNNe ityAdi / bhUtizabdo 26 aNuttaraM ityAdi / nAsyo 97 30 se paNNayA ityAdi / aso 985 se vIrieNaM ityAdi / 'sa' bhagavAn P. L. 9 sayaM sahassANa ityAdi / sa meru -- 18 puDhe Nabhe ityAdi / nabhasi 23 se pavvae ityAdi / saH ___32 mahIi ityAdi / 'mahyAM' 37 sudaMsaNa ityAdi / etada-- 999 girivare ityAdi / yathA 99 14 aNuttara ityAdi / nAsyo 24 aNuttaragaM ityAdi / tathA 27 rUkhesu NAte ityAdi / vRkSeSu 100 1 thaNiyaM ityAdi / 'stanita' 100 __4 jahA sayaMbhu ityAdi / svayaM 100 14 hatthIsu ityAdi / 'hastiSu' 100 18 johesu ityAdi / yotheSu 100 28 dANANa ityAdi / tathA 101 6 ThiINa ityAdi / sthitimatAM 101 15 puDhovame ityAdi / sa hi 101 23 kohaM ca ityAdi / 'nidAno101 34 kiriyA ityAdi / tathA 102 8 se vAriyA ityAdi / sa bhagavAn 102 30 sIle caukka ityAdi / 'zole' 103 2 aohe ityAdi / tatraughaH 103 7 paribhAsiyA ityAdi / pari 103 12 aphAsuya ityAdi / astyayaM 103 21 jaha NAma ityAdi / yatheti 103 32 puDhavI ya ityAdi / pRthivI 103 39 eyAI ityAdi / 'ete' 104 9 jAIpahaM ityAdi / jAtInAm 104 15 assiM ca ityAdi / yAnyA104 32 je mAyaraM cetyAdi / 'ye' kecanA--- 104. 39 ujjAlamo ityAdi / tapana105 17 pur3havI ityAdi / na kevalaM 105 21 hariyANi ityAdi / 'haritAni' 105 29 jAti ca ityAdi / 'jAtim' 105 34 gabbhAi mijaMti ityAdi / iha 1069 saMbujjhahetyAdi / he 'jantavaH' 106 17 ihega ityAdi / 'iheti 106 34 pAsosiNANA ityAdi / 'prAtaH
Page #714
--------------------------------------------------------------------------
________________ 351 107 115 109 P. L. P. L. 1074 udageNa ityAdi / tathA 115 4 sahasaMmuie ityAdi / dharmasya 107 19 macchAya ityAdi / yadi 115 12 jaM kiMcuvakkama ityAdi / upa 107 21 udayaM ityAdi / yadya dakaM 115 16 jahA kumme ityAdi / 'yathe'26 pAvAiM ityAdi / 'pApAni 22 sAhare ityAdi / pAdapo107 29 huteNa ityAdi / 'agnihotraM 115 27 aNu mANaM ce (pI-pra.)tyAdi / cakrava108 5 aparikkha diLaM ityAdi / yai 116 7 pANe ityAdi / prANa 108 14 thaNaMti luppaMti ityAdi / tejaH 116 12 atikammati ityAdi / prANinA108 20 je dhammaladdha ityAdi / 'ye' kecana 116 20 kaDaM ca ityAdi / sAdhU 10826 kamma parinnAya ityAdi / dhiyA 116 25 je yAbuddhA ityAdi / ye 109 3 je mAyaraM cetyAdi / ye kecanA- . 117 1 je ya buddhA ityAdi / ye kecana 1097 kulAI je dhAvai ityAdi / ya: 1176 tesi pi ityAdi / maha 10 je lAvaijjA ityAdi / yo hyannasya 117 9 appapiMDAsi ityAdi / alpa 109 12 Nikkhamma ityAdi / ye 117 34 dhammo puvuddiTTho ityAdi / durgati109 18 annassa ityAdi / sa 118 10 loiya ityAdi / bhAvadharmo 109 33 aNNAtapiMDeNa ityAdi / ajJAta 118 17 pAsattho saNNa ityAdi / sAdhu1206 savvAiM ityAdi / sarvAn 118 24 kayare ityAdi / jambU110 10 bhArassa jAtA ityAdi / saMyama 118 31 mAhaNA ityAdi / brAhmaNAH 110 14 avi hammamANe ityAdi / parISaho 11837 pariggahe ityAdi / pari 110 30 virae chakkaM ityAdi / vIrye 119 4 AghAya ityAdi / pAhanyante lll 2 acittaM puNa / acitta 119 14 mAyA piyA ityAdi / 'mAtA' 111 4 AvaraNe ityAdi / AvaraNe 17 eyamaThTha ityAdi / dharma1ll 13 bhAvo jIvasya ityAdi / 'savIryasya' 11923 ciccA ityAdi / saMsAra lll 14 maNavai ityAdi / AntareNa 1205 etehi ityAdi / 'ebhiH' 111 33 ujjamadhiti ityAdi / Atma- ___1207 musAvAyaM ityaadi| mRSA 112 12 savvaM pi ya ityAdi / sarva ll paliuMcaNaM ityAdi paJca112 23 duhA ceyaM (cedaM pra0)suyakkhAyamityAdi / dve 120 20 dhoyaNaM ityAdi / dhAvanaM 26 kammamege ityAdi / karma 120 29 gaMdhamalla ityAdi / 'gandhAH' 112 37 pamAyaM ityAdi / pramAdyanti 31 uddesiyaM ityAdi / sAdhvA113 6 satthamege ityAdi / zastraM 120 35 AsUNimityAdi / yena 113 11 satthaM ityAdi / zastrasya 121 3 saMpasAri ya ityAdi / asaMyataH 21 mAiNo ityAdi sUtraM / 'mAyA' 13 aTThAvayaM ityAdi / aryate 113 26 maNasA ityAdi / tadeta 18 pANahAro (pAhaNAu vetyAdi pra.) 11332 verAi ityAdi / vaira ityAdi / upAnahI 1142 evaM sakamma ityAdi / 'etat' 121 21 uccAraM ityAdi / uccAra114 19 neyAuyaM ityAdi / nayana 121 23 paramatte ityaadi| para114 26 ThANI viviha ityAdi / sthAnAni 121 32 AsaMdI ityAdi / prAsandi114 36 evamAdAya ityAdi / anityAni 121 36 jasaM kitti ityAdi / bahu 119 112 120 113 121 121
Page #715
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 122 133 P. L. 1222 jeNehaM ityAdi / 'yena' 122 8 evaM udAhu ityAdi / 'evam' 16 bhAsamANo ityAdi / yo hi 122 22 tatthimA ityAdi / satyA 122 32 holAvAyaM ityAdi / hole123 9 nannattha ityAdi / tatra 123 16 aNussumo ityAdi / 'urAlA' 123 20 hammamANo ityAdi / 'hanya'123 21 laddha kAme ityAdi / 'labdhAn' 12335 sussU samANo ityAdi / guro1248 gihe dIva ityAdi / gRhe' 124 17 agiddhe ityAdi / 'amRddhaH' 124 22 aimANaM ca ityAdi / atimAno 124 36 prAyANapadeNA''ghaM ityAdi / AdIya1253 paMcasu ityAdi / paJcasvapi 125 9 bhAvasamAhi ityAdi / bhAva125 30 mAgha maImaM ityAdi / asya 1268 uDDe ahe ityAdi / sarvo'pi 126 16 suyakkhAya dhamme ityAdi suSTvA126 25 savviMdiya ityAdi / sarvANi 127 1 eesu itthAdi / eteSu 1279 prAdINavittI ityAdi / zrA 20 savvaM jagaM tu ityAdi / 'sarva' 127 26 ahAkaDaM ceva ityAdi / sAdhU 39 verANugiddhe ityAdi / yena 5 AyaM Na kujjA ityAdi / Agaccha 11 ahAkaDaM ca ityAdi / sAdhU128 16 egattamevetyAdi / ekatvam 128 29 itthIsu ityAdi / divya 34 araiM raiMca ityAdi / sa 128 38 gutto vaie ityAdi / vAci 129 4 je kei ityAdi / ye kecana 129 17 puDho ya chaMdA ityAdi / pRthaka 12925 AukkhayaM ityAdi / AyuSo 129 33 jahAhi vittaM ityAdi / 'vittaM' 1302 sIhaM jahA ityAdi / yathA / 130 13 saMbujjhamANe ityAdi / mananaM P. L. 130 20 mUsaM na bUyA ityAdi / prApto 130 24 suddhe siyA ityAdi / udgamo130 33 nikkhamma ityAdi / gehA131 11 NAmaM ThavaNA ityAdi / nAma131 12 phalaga ityAdi / phalaka131 19 khetta mi ityAdi / kSetra131 21 duvihaMmi ityAdi / 'dvividhe'pi' 131 24 duggaiphala ityAdi / durgatiH 132 1 sammappaNIgro ityAdi / samyag 132 4 iDDhirasaM ityAdi / ye kecana 132 8 tavasaMjamaM ityAdi / tapaH 132 12 paMtho maggo NAmo ityAdi / dezA132 32 kayare magge ityAdi / vicitra13239 taM maggaM ityAdi / yo'sau 132 3 jai Ne ityAdi / yadA 5 jai vo ityAdi / yadi 133 14 aNupubveNa ityAdi / yathA133 21 atarisu ityAdi / yaM 133 31 puDhavIjIvA ityAdi / pRthi 39 prahAvarA ityAdi / tatra 134 9 savvAhi ityAdi / sarvA 134 18 eyaM khu ityAdi / khuzabdo 134 24 UDDhe ahe ityAdi / Urdhva 134 30 pabhU dose ityAdi / indriyANAM 135 1 saMvuDe ityAdi / Azrada135 5 bhUyAI ityAdi / abhUvan 8 pUIkammaM ityAdi / prAdhA135 11 haNataM ityAdi / dharma135 21 tahA giraM ityAdi / kena135 23 dANaThyA ityAdi / anna135 25 jesi ityAdi / yeSAM' 135 28 je ya dANaM ityAdi / ye kecana 135 37 duhao vi ityAdi / yadyasti 136 4 nevvANamityAdi / nivRti136 10 vujjhamANANa ityAdi / saMsAra 136 16 pAyagutte ityAdi / mano13625 tameva ityAdi / tame 133 128 135 128
Page #716
--------------------------------------------------------------------------
________________ 353 137 138 156 156 P. L. 136 27 teya bImo ityAdi / 'te ca' 137 1 jahA DhaMkA ya ityAdi / yathe1373 evaM tu ityAdi / 'eva'137 10 suddha ityAdi / 'zuddham' 137 14 jahA prAsAviNiM ityAdi / yathA 137 16 evaM tu ityAdi / eva 19 imaM ca ityAdi / 'ima'137 31 birae ityAdi / grAma137 33 aimANaM ca ityAdi / atIva 137 39 saMdhae ityAdi / sAdhUnAM 138 ____ 6 je ya buddhA ityAdi / ye buddhAH ___16 aha NaM ityAdi / 'atha' 138 21 saMvuDe ityAdi / sa sAdhuH 13836 samavasaraNe ityAdi / samava139 6 bhAvasamosaraNaM ityAdi / bhAvAnAm 139 __ 18 athitti ityAdi / jIvAdi139 33 asiya ityAdi / kriyA140 19 tesi matANumaeNaM ityAdi / teSAM 140 21 sammadiTThI ityAdi / samyag 141 25 cattAri ityAdi / asya 141 33 aNNANiyA ityAdi / prajJAnaM 143 2 saccaM asaccaM ityAdi / sadbhyo143 ___ll praNovasaMkhA ityAdi / saMkhyAnaM 143 39 sammissabhAvaM ityAdi / svakIyayA 144 33 ta evamakkhaMti ityAdi / 'te' cArvA145 5 NAicco uei ityAdi / Adityo 145 10 jahA ya aMdhe ityAdi / yathA 145 37 saMvaccharaM ityAdi / sAMvatsara146 23 te evamakkhaMti ityAdi / ye 1477 te cakkhu logaMsiha ityAdi / 'te' 147 26 je rakkhasA ityAdi / 'ye' kecana 147 31 jamAhu ityAdi / 'ya' / 2 na kammuNA ityAdi / te 148 12 te tIya ityAdi / 'te' 148 29 te Neva kuvaMti ityAdi / 'te' 149 1 Dahare ya ityAdi / ye kecana 149 10 je Ayo ityAdi / 'yaH' ___P. L. _149 22 attANa ityAdi / yo 150 1 aho'vi ityAdi / 'sattvAnAM' 153 22 sadde su ityAdi / zabdeSu' 154 1 NAmatahaM ityAdi / asyA1548 bhAvatahaM ityAdi / bhAva154 17 jahasuttaM ityAdi / 'yathA' 154 24 pAyariya ityAdi / prAcAryAH 154 34 Na karoti ityAdi / yo hi 155 7 pAhattahIyaM ityAdi / asya 155 18 aho ya ityAdi / 'aho155 25 visohiyaM ityAdi / vividham 156 1 je yAvi puTThA ityAdi / ye kecana 18 je koheNa ityAdi / yo 28 je viggahIe ityAdi / yaH 156 38 se pesale ityAdi / yo hi 1576 je pAvi appaM ityAdi / yazcApi 157 19 egaMtakaDeNa ityAdi / kUTa157 27 je mAhaNo ityAdi / yo hi 157 33 na tassa jAi ityAdi / na hi 158 2 NikkicaNe ityAdi / bAhya158 14 je bhAsavaM ityAdi / bhASA158 25 evaM Na se ityAdi / evam 158 33 pannAmayaM ceva ityAdi / prajJayA 39 eyAi ityaadi| etAni' 10 bhikkhU muyacce ityAdi / sa evaM 159 19 arati rati ca ityAdi / mahA159 30 sayaM sameccA ityAdi / 'svayam' 15938 kesiMci takkAi ityAdi / keSA160 14 kamma ca chaMdaM ca ityAdi / 'dhIra:' 160 23 na pUyaNaM ityAdi / sAdhu161 11 gaMtho pubuddiTTho ityAdi / grantho161 14 so sikkhago yaduviho ityAdi / ya: 161 14 AsevaNe ityAdi / yathA 161 26 pAyariyo vi ya duviho ityAdi gAthA dvayam / ziSyA161 37 gaMthaM vihAya ityAdi / 'iha' 1627 jahA diyA ityAdi / 'yathe' 159 148
Page #717
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 173 173 175 P. L. 162 12 evaM tu sehaMpi ityAdi / eva 162 24 aosANamicche ityAdi / 'avasAnaM' 163 4 je ThANo ya ityAdi / yo hi 163 13 saddANi ityAdi / 'zabdAn' 163 21 DahareNa ityAdi / sa 163 29 viuThieNaM ityAdi / viruddho164 4 Na tesu kujjhe ityAdi / 'teSu' 164 10 varNasi ityAdi / 'vane' 164 15 aha teNa ityAdi / athe' 164 21 NetA jahA ityAdi / yathA 164 34 evaM te sehe ityAdi / yathA 165 4 uDDhe aheyaM ityAdi / urdhva165 11 kAleNa ityAdi / sUtra165 19 assiM suThiccA ityAdi / 'asmin' 165 33 nisamma ityAdi / sa guru1663 saMkhAi ityAdi / samyak 166 11 No chAyae ityAdi / 'sa' prazna166 22 bhUtAbhisaMkAi ityAdi / bhUteSu 166 35 hAsa pi ityAdi / yathA 167 5 saMkejja ityAdi / 'bhikSuH' 167 15 aNugacchamANe ityAdi / tasyaivaM 167 24 samAlavejjA ityAdi / yatpuna167 37 ahAbuiyAi ityAdi / yathoktA168 12 se suddhasatte ityAdi / 'sa' 169 1 AdANe ityAdi / athavA 169 11 jaM paDhamassa ityAdi / yat padaM 169 17 NAmAdi ityAdi / prAde169 25 Agama ityAdi / bhAvaH 169 38 jamatIta ityAdi / asya 1707 aMtae ityAdi / vicikitsA 17022 tahiM tahiM ityAdi / 'tatra' 170 37 bhUehiM ityAdi / 'bhUtaiH' 1717 bhAvaNA ityAdi / bhAvanA171 ll tiuTTai ityaadi| sa hi 171 17 akuvvo ityAdi / tasyA171 26 Na mijjai ityAdi / aso 1725 itthio ityAdi / ye mahA P. L. 172 1l jIvitaM ityAdi / 'jIvitam' 172 16 aNusAsaNaM ityAdi / anu172 28 NIvAre ityAdi / nIvAraH 172 39 aNelisassa ityAdi / 'anIdRzaH' 2 se hu cakkhU ityAdi / hurava 6 atANi ityAdi / 'antAn' 173 10 NiyiTThA ityAdi / niSThitArthAH' 173 22 aMta karaMti ityAdi / na hyama173 28 io viddhaMsa ityAdi / 'itaH' 173 32 je dhamma ityAdi / ye mahA173 37 ko kayAi ityAdi / karma1748 aNuttare ya ityAdi / na vidyate 174 ll paMDie ityAdi / 'paNDitaH' 174 15 Na kubbati ityAdi / 'mahAvIra' 174 21 avisu ityAdi / purA 175 9 NAma ThavaNA ityAdi / tatra 12 hoti puNa ityAdi / bhAva175 18 gAhIkayA va ityAdi / gAthIkRtAH 175 22 paNNarasu ityAdi / paJcadaza175 24 solasame ityAdi / SoDazA175 34 ahAha bhagavamityAdi / athe175 36 se evamAyANa (se evameva jANaha-pra0), se ityAdi / sudharma 179 9 NAma ityAdi / adhyayanasya 179 40 jIvA ityAdi / jIvAH' 1802 gaNaNAe ityAdi / gaNanayA 180 15 ettha puNetyAdi / 'patra' 181 27 suyaM me pAusaMteNetyAdi / asya 182 37 aha bhikkhU lUhe ityAdi / athetyAnantarye, 183 34 logaM cetyAdi / lokamiti 185 18 iha khalu ityAdi / iha 188 18 ahAvare docce ityAdi / athazabda 188 23 iha khalu paMcamahanbhUetyAdi / iha 190 25 ahAvare ityAdi / atha 192 28 prahAvare ityaadi| atha 192 38 bAle puNa ityAdi / bAlaH 1938 mehAvItyAdi / medhA
Page #718
--------------------------------------------------------------------------
________________ 355 221 229 P. L. 193 36 iccee ityAdi / ityete 195 4 se bemItyAdi / yAdR 195 16 ihetyAdi / iha 195 36 iha khalu ityAdi / iha 196 29 se mehAvItyAdi / sa 197 19 iha khalu ityAdi / iha 197 42 ye khalu ityAdi / ya ime 199 16 tattha khalu ityAdi / tatra 199 36 se bhikkhU ityAdi / sa mUlo' 200 11 se bhikkhU ityAdi / sa 200 21 jaM pi ya ityAdi / yadapIdaM 201 28 se bhikkhU ityAdi / sa 201 37 evaM se bhikkhU ityAdi / evamiti 202 19 uvamA ityAdi / iha 203 13 kiriyA u ityAdi / tatra 203 16 davve ityAdi / tatra 203 30 NAmaM ThavaNetyAdi / iyaM ca 203 32 samudANItyAdi / kriyANAM 204 11 suyaM me pAusaMteNetyAdi / sudharmasvAmI 205 1 paDhame ityAdi / yat 2067 ahAvare ityAdi / athAparaM 210 17 ahAvare ityaadi| ekA0 211 6 icceyAI ityAdi / iti: 212 27 aduttaramityAdi / asmAt 2145 sa egaipro ityAdi / sa ekaH 216 14 se egaigro ityAdi / ayaM 216 25 se egaiyo ityAdi / athakaH 27 se egaiyo ityAdi / athaikaH 216 29 se egaiyo ityAdi / athaikaH 216 30 se egaiyo ityAdi / arthakaH 33 se egaiyo ityAdi / arthakaH 216 40 se egaio ityAdi / athaikaH 217 9 te iNamevetyAdi / te hi 218 3 icceyassetyAdi / ityetasya 218 23 prahAvare ityAdi / athe0 21834 prahAvare ityAdi / athA0 219 41 ahAvare ityAdi / athA0 P. L. 220 39 se jahANAmae ityAdi / tadyathe0 221 11 evamevetyAdi / evameva 35 te NamityAdi / Namiti 222 11 se jahANAmae ityAdi / tadyathA 223 ___18 se jahetyAdi / tadyathA 224 17 iha khalu ityAdi / etacca 224 25 se jahetyAdi / viziSTo0 225 13 aviraI ityAdi / yeya. 225 31 evamevetyAdi / evameva 2273 te savve ityAdi / prava0 228 15 icceehi ityAdi / ityeteSu 228 18 eyammityAdi / eta0 229 6 NAma ThavaNetyAdi / nAma229 7 damvetyAdi / dravyAhAre 229 23 sarIreNa ityAdi / taija0 229 29 oyAhArA ityAdi / yaH 37 egendiya ityaadi| eka0 230 1 ekkaM cetyAdi / tatra 230 13 ekkaM cetyAdi / kevali. 230 19 aMtomuttamityAdi / zaile0 231 31 joeNetyAdi / jyotiH 34 NAma ityAdi / tatra 35 suyaM me pAusaMteNa ityAdi / sudharmasvAmI 234 33 ahAvaramityAdi sudharma0 234 37 ahAvaramityAdi / athA0 2353 ahAvaramityAdi / athA0 235 15 prahAvaramityAdi / prathA0 235 18 ahAvaretyAdi / athA0 235 20 ahAvaramityAdi / athA0 235 28 ahAvaramityAdi / prathA0 236 16 prahAvaraM purakkhAyamityAdi / athA0 237 25 ahAvaramityAdi / athA0 238 12 ahAvaramityAdi / athA0 238 20 evamityAdi / evamiti 238 23 evaM khurudugattAe ityAdi / evamiti 239 3 ahAvaramityAdi / athA. 239 14 ahAvaramityAdi / athA0 231 233 216 216
Page #719
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 240 257 P. L. ___P. L. 239 19 ahAvaramityAdi / athA0 25341 Natthi kohe va mANe vA ityAdi / svaparA' 239 21 ahAvaramityAdi / athA. 2547 Natthi mAyA va lobhetyAdi / atrApi 239 31 ahAvaramityAdi / athai0 254 9 Natthi pejje va ityAdi / prItilakSaNaM 2407 prahAvaramityAdi / athA0 254 19 Natthi cAuratetyAdi / catvAro 16 ahAvaramityAdi / athA0 254 36 Natthi siddhI ityAdi / siddhiH 240 21 se evamAyANahetyAdi / yade0 255 23 Natthi sAdhU asAdhU vA ityAdi / nAsti 240 37 NAma ThavaNA ityAdi / nAma 256 8 kallANa pAva ityAdi / kalyaM 241 6 mUlaguNesu sa ityAdi / mUla0 257 1 dakSiNAe ityAdi / dAnaM 241 18 suyaM me pAusaMteNetyAdi / asya 257 27 nAmaddamityAdi / nAma 242 37 tattha paNNava ityAdi / tatrA0 257 27 UdagaddamityAdi / tatra 24330 jahA se vahae ityAdi / yathA 257 33 egabhavie ya ityAdi / ekena 243 39 jahA se vahae ityAdi / yathA 35 addapurA ityAdi / ArdrakA 2459 No NaThe samaThe ityAdi / nAyamarthaH 25737 addapurA ityAdi / asyAH 245 ____16 tattha khalu bhagavayA ityAdi / yadyapi 258 3 kAmamityAdi / kAmami' 245 38 se ki taM asaNNidiLaM te ityAdi / saMjJAnaM 2585 zaGkayAha-tahavi ya ityAdi / yadyapi 246 17 iti khalu te ityAdi / iti sarvamapIdaM 40 NAmaM ThavaNetyAdi / tatrA' 258 20 ajjaddaeNetyAdi / AryAdra 247 41 AyArasayamityAdi / AcArazca 259 28 na dukkaramityAdi / na duSka 248 4 eyassa u ityAdi / etasya 259 34 purami (purA ityAdi / yathA ca go 2489 AyAya baMbhaceramityAdi zlokaH / asya 260 7 egaMtamityAdi / yadya kAnta 248 25 aNAdIya mityAdi / nAsya 260 31 dhamma kaheMtassetyAdi / tasya 248 32 etehiM dohityAdi / sarva 261 10 sIgrodagamityAdi / bhavate' 2495 samucchijjihitItyAdi / samyak 261 18 siyA e ityAdi / syAde - 249 15 etehItyAdi / etayoH 261 33 imaM vaiM tu ityAdi / imAM 249 34 je ke ityAdi / ye 262 7 Na kici rUveNetyAdi / na kaJcana 250 12 ahAkaDANItyAdi / sAdhu 262 28 AgantAgAre ityAdi / sa 250 21 etehiM dohi ityAdi / prAbhyAM 262 40 Na kAmai (ki)ccA ityAdi / sa hi 250 31 jamidaM urAlamityAdi / yadi vA 263 28 paNNaM jahetyAdi / yathA 251 25 asthi vA loe vA aloe vA ityAdi / 26337 samAraMbhamityAdi / te hi yadi vA 264 5 AraMbhagaM ceva ityAdi / prArambha 251 32 Natthi loe ityAdi / lokaH 264 19 ahiMsaya mityAdi / asau 252 22 Natthi dhamme adhamme vetyAdi / dharmaH 26438 ahavA vItyAdi / athavApi 252 29 Na tthi baMdhe va mokkhe va ityAdi / bandhaH 13 siNAyagANamityAdi / snAtakA 252 39 Natthi puNNe ityAdi / nAsti 265 27 uDDe ahe ya ityAdi / Urdhva 253 6 Natthi Asave saMvare ityAdi / pAzravati / 265 34 vAyAbhijoeNa ityAdi / vAcA 253 19 Natthi vedanA ityAdi / vedanA 265 42 jIvANubhAgamityAdi / maunIndra 253 29 NatthikiriyA akiriyA vA ityAdi / triyA 266 25 thUlaM urabbhamityAdi / Ardra kumAra 265
Page #720
--------------------------------------------------------------------------
________________ 357 ____P. 272 272 273 P. L. 266 31 je yAvi ityAdi / ye cApi 2673 bhUyAbhisaMkAe ityAdi / bhUtAnAM 267 23 siNAyagANaM tu ityAdi / tuzabdo 267 32 dayAvaramityAdi / dayA 268 26 avvattarUpamityAdi / puri 269 __13 loyamityAdi / loka 269 26 je garahiyamityAdi / asarvajJa 2703 saMvacchareNa ityAdi / saMvatsareNa 271 15 nAma ityAdi / tatra 271 26 pajjattibhAve ityAdi / paryAptibhAvaH 27131 paDisehaNetyAdi / satya 271 34 nAlaMdAe ityAdi / nAlandAyAH 275 276 276 277 278 279 281 281 L. 3 teNaM kAleNamityAdi / asya 22 se NaM lepa ityAdi / Namiti 20 pAsAvaccijja ityAdi / pArzvanAthaziSya 30 savAyaM udae ityAdi / sadvAcaM 1 bhagavaM ca NamityAdi / Namiti 42 tasA vItyAdi / trasA 35 savAyaM udAe ityAdi / sadvAcaM 4 savAyamityAdi / sadvAcaM 28 bhagavaM ca NamityAdi / bhagavAneva 4 bhagavaM ca NaM udAhu ityAdi / punarapi 24 bhagavaM ca NamityAdi / bhagavAnAha
Page #721
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImacchIlAGkAcAryavihitavivaraNayutasya sUtrakRtAGgasUtrasya zaddhA viziSTA vA paatthaaH|' P. L. zuddhaH pAThaH P. L. zuddhaH pAThaH 1 5 paryayArthanayagahanam [pra.] 6 7 virie payaiyavvaM // 1 9 atidurlabhamanujatva-sukulotpatti 6 9 AyANijjami prAyayacaritaM / 1 33 kIrtayiSyAmi | 6 9 vayaNeNa gAhAe ahigAro 1 35 tacceha 'uddese nidUdese' [aAvazyakaniyukto] 6 16 kuzIlAstIthikAH ityAdineSadabhihitamiti 6 17 saMvignAH, tatsevAzIla: 3 bIyaM tassa ya 6 18 vidheya iti 8 poNDagaM vapanIphalA 6 33 nupUrvyA 11 Na se seve 6 34 anAnupUrvyAH 15 bujjhajja tiuTTajjetyAdi 6 37 tathA gaNite'ntyavibhakte 24 sUtrakRtasya gaNadharAH kArakAH 7 2-3 degntyAbhidhIyate 2 26 attho taduvakkharo 83 akArayavAdI 2 32 paskaro'rtha iti / 8 5 jaha ya te pavAdImA 2 39-40 vividhauSadhAdibhiH 22 tathA vakSyamANazca sUtrasya 5 jANi taM 8 23 sati bhavati 3 ll buMdasi samArohe 29 bujjhajjA tiuTTajjA 3 23 phaMdaNA jAya // 8 38 bandhanapraznanirvacanAyAha 23 chAyA NAyavviyA 9 7 tathA dveSasyA 10 sthavirAdika: krameNo' 9 14 'gataH 'svayam' 11 'vizeSo'paraH kalA 9 12 mamAI luppaI bAle aNNamaNNehi 4 17 yadA pareSu pareSAM vA rUpAdInAM 9 20 mamAyoti mamatvavAn 19 kaThinAmlAdi' 9 29 truTayatyeveti 25 maGgaM kRtamiti / 933 grantheSu sitA: saktAH baddhA 35 teNa suttagaDaM [pra.] 9 34 'zca teSAM 5 13 bahuvihaM pauttA payA ya siddhA 10 1 tasmAdapi SoDazakAt paJcabhyaH paJca bhuutaani| 5 15 tena ca sUtraNa 10 6 sAdhulocane 5 17 mativisese 10 ll aha esi viNAse u 523-24 padAni siddhAni 10 17 ekAni cAgopAlAGganAprasiddhatvAt 5 29 tettIsaM uddesA, AyArAgro 10 18 gatAnyeva 6 7 susIlasevI ya sIlavaM hoi / 10 18 tadyathA-sattva 0000000000 1. asmin pariziSTe prAdhAnyena zIlAcAryaviracitavRttigatA hastalikhitAdarzaSu vidyamAnAH zuddhA viziSTA vA pATha bhedAH saMgRhItAH / pratyantareSu hastalikhitAdantireSu vidyamAnA vicAraNIyA api kecana pAThAH [pra. pratyantare] iti saMGkatenAtra nirdiSTA iti dhyeyam /
Page #722
--------------------------------------------------------------------------
________________ 359 24 L. zuddhaH pAThaH 20 degrUpANi ca paJca 29 dhRtikampazabdAnuSNAzItasparzaliGgaH 31 degpekSameva bhUtapaJcako 33 vyAkhyAta iti 33 ityAdizlokaH / 36 tathAhi ta evaM 37 degndriyeNa sAdhaM sAkSAda 5 tejaso vobhayo 11 degdanyo guNo 12 paktiguNaM tejaH 13 parihANyA 14 degmekasyApya' 11 17 tailasya cotpattirna bhavati ghaTapaTasamudAye vA stambhAdyAvirbhAva iti, 19 degbhAvAnna tatsamudAye 24 tAnyeva cAparasya 25 nyeindriyajJAta 33 bhUtebhyaH saMyogaH, 34 ntyacetanAni vA 36 yadapyatroktaM 37 kiNvasya bubhukSA 41 bhavateti 5 vyavasthApyeta 11 mAndyAdapramANameva 17 vyApyasya vinivRtti 18 gamAcca spaSTa 22 degraNo guNa 29 degdapyAtmAstitva 31 ghaTAdipratyakSatvavata 37 prAduSSanti 12 37-38 ceti kimAtmanA [pra.] 13 11 uktanItyA [pra.] 13 22 vazyatayA prApnuvanti 25 niyukti gAthA 13 30 peccA 13 32-33 sarve'pi pRthag L. zuddhaH pAThaH 35 vicaTane ca 1335 degpalakSyate 13 36 peccA 148 bhUtavicaTanena 14 ll vicaTati sati 14 12-14 degdAyo 14 15 bahistho'pyarthoM 17 svarUperaNA 20 nIrogazceti 14 22 sragdhUpAdyAmodaM mayUrasya ca citratA [pra0] 29 mudrApratibimbodayanyAyena ca bhujikriyAM 30 parispandAtmikA 37 tadasAmpratam 1 sakatakatvena vyApteH vyApakavinirvattau 13 pariNatabhUtasamudAye 15 vinazya paryAyAntareNo' 16 roktayuktikadambakena 21 daridrAdigatyA 41 padyate, Adina 9 degkSayA vocyate samastapuruSA' 11 degmApi viziSTasAmopetapuruSakriyApekSayA yadi niSkriyo 12 ityAyojyaM, 14 hetU gotvAbhAvaM na sA 17 sAMkhyAnAM vaizeSikAraNAM ca 25 kena vaH 28 tyAgarUpatayA 36 sataH" iti, [pra.] 15 yadyavinazvarasvabhAva 16 paramArthasaditi 18 cet, na, tena [pra.] 18 vA na vA 20 rthamapekSyate 17 24 apyarthakriyAH
Page #723
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. 360 L. zuddhaH pAThaH L. zuddhaH pAThaH 29 kena vaH ? 15 yanti vA 40 puDhavI AU teU ya 15 vAdyAdyekAntA 5 jJAnina: kila vayamityabhi 22 bajjhamiti vaddhaM, yadi vA bandhanAkAreNa 6 pUrvatanyeva niyuktigAthA ko veeityeSA [pra.] 23 vardhAdebandha ll santAne [pra.] 36 saddharmAnuSThA0 11 kAse 37 sampadyata 27 vinazyannuttarakSaNa 6 sarvatrAtmA yasyAsau 35 ryudAsavikalpa 6 ityarthaH, taM ca, tathA 38 vastunaH 10 degdityetadeva darzayati 40 degmanAdi 13 yAntyanveSayanti vA [pra.] 1 kSaNikatvasya 14 dvibhAva 29 tathA na te 14 na vicaliSyantIti 35 zItoSNadahanadamanA 17 vadanti pratipAdayanti 36 ye te [pra.] 18 samyagapetabAdhaM jAnanti yata [pra0] 30 tadevaM para 9 vAdyAdyabhi 35 zabdasya zabdAntaratvAdvA matvarthIyaH [30] 15 bujjhajjetyAdi, tena ca sahAsyAyaM 36 tathA ajJAnameva 24 tathaitadapyasmAbhi 38 tathA doSAtireka 25 bhavanto vilupyante' 245 paracetovRttiparijJAnasyA 29 na sayaM kaDaM 24 10 tadA tau dvAvapi prakovidau samyagmArgaparijJAnA33 yadi punaH puruSa nipuNau 33 puruSakAre 24 14 degmaddhANa 37 degvA yaduta 15 mApadyeta [pra.] 3 caitanyadva 20 pravRttAstat tat svaya 6 nAdikriyAsiddhau ca bhavaM saiddhikamiti 34 maMjU hi 17 evamucyanta 26 tattvAbhijJA nAparaH 19 degkArakAlezvarAdiprApitaM 24 38 kimiti ta eva 19 'nAH samyak sukhaduHkhAdi 25 13 uSitAH sthitAH 22 degyattA vartate 17 zIlameSAM 23 vaicitryamupanyastaM dUSaNatvena 25 18-19 pranaSTAH 24 vaicitryakAraNaM 25 'tyarthaH 35 niyatamevA 27 parijJopacitAvijJopacitAkhya 1 iti, te puna"pragalbhitA vipragalbhitA 25 32 hiMsA, hiMsAtazca karmopacayo dhASTopetA: paralokasAdhikAsu 25 33 karmopacayaH 3 paralokasAdhikAsu 26 34-35 degtyuktaM, tathairyA' 8 anarthApAdakatvena 1 Na ya tassa 10 reNa saha sambandhaH / / 27 5 ityubhayoravisaMvAdo 22
Page #724
--------------------------------------------------------------------------
________________ 361 ____L. zuddhaH pAThaH 6 paravyApAdite'pi pizita 17 sacchidrAyAM nAvi 37 dvipakSAse 38 te tu sutarAM dvipakSAsedeg 1 IryApathaM 1 degdyavasthA 9 deglApraNunnAH 11 gRdhnubhirddhazca kaGka zca 29 dRSTAntaH, 32 pravRttervAsyAdivaditi 38 bhUta, na cakAkI 39 tataH taccintAnantarameva 39 tadanantaraM jagatsa [pra.] . 297 degparvatanagarAkaradeg 9-10 santa evaM vadanto mRSA vadanti15 na jAnanti 19 tallokasyApi 23 kuto'nyakaraNaM 38 anayaiva ca dizA 3 na pradhAnAllokasyotpattiriti 13 reNevAbhUvan 15 tathA hi keci 22 degdravyasvatattva 22 lakSitasya svatattva 31 nyAyenATanto'nantamapi 34 pUrvagate trairA 36 zuddhatvAkarmatva 38 svazAsananikAra 3 vikaTavad ___4 vAtodbhUta 8 baMbhacere Na 10 nuvicintya 12 mavagatAzeSayathAvasthitavastusvatattvAnAM 31 15 saMsArAvataraNamiti ? ataste 31 21 yathAsvasvadarzanairmokSa 23 vazyendriya 24 samarpitA: saMpannA L. zuddhaH pAThaH 31 26 siddhirbhaviSyatIti [30] 31 arogAzca 31 34 narA iva narAH yathA narAH prAkRtapuruSAH 38 amutra ca 38 degnAdikaM saM 32 1 karmapAzAvapAzitAH 32 2 siddhistairabhi' 32 4 kilbiSAH [pra.] 32 17-18 taccharIravAdinaH 24 SvAsaktA gRhasthAH [pra0] 32 25 kRtyopadezikAH [pra.] 32 39 pamardakAriNA [pra0] 39 saparigrahasArambhatvenaiva 1 ca te mokSa 2 paraguroM [pra0] 3 ye punaH trAtuM 7 parakRtaparaniSThiteSvityarthaH 33 8 yAtetyarthaH - 17 prAyeNa tathA cAnyathAbhyupagamaH 26 vyAsAdiratIva pazyatI 32 tIndriyadarzI, na punaH sarvadarzIti 34 sarvatra kSetramAzritya kAlaM vA paricchedyaM vA karma tApanna 38 karmodayAH 2 degdenAsyAnantatAbhidhIyate [pra0] 4 na hi pratikSaNabhAvi 6 degmeva vartate 8 ityAdyetadapi 34 yate tataH putradvaye 34 ll degdapAkarNanIyamiti 34 15 samAnatvena 34 17 sarvathA jagata [pra.] 34 25-26 kumAra 34 27 degmanyathA cAnyathA ca 34 28 sarve'pi duHkhAkAntAH, yataste .. 34 28 duHkhAkrAntAH santo 28
Page #725
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 22 L. zuddhaH pAThaH 31 kiJcana 33 tAM caivaitAva 7 uttaraguraNAnadhikRtyAha11 utkaSyate [pra.] 7 pravRttenimittaM 14 padrutaraSTAnavatibhiH 18 prAgulliGgitaM 3622 bahuvidhaH 29 saMbudhyadhvaM 34-35 dharmacaraNAd 35 kiMca-no huritya 35 degnamante [pra0] 37 saMsAre punarapi 10 AyuSkakSaye 28 lakSaNArthatvAda 31 kAme hItyAdi 383 karmabhirasadvedyAdibhiH 386 samudram, kevalaM 7-8 tanmArgaprapanna 9 ubhayabhA (bha-pra0)vayoH 10 na mokSA 25 upacinvantIti, saMbhAvyate etada 30 samitiyuktaH 37 sarvasAvadyA 38 bhinirvRtAH 38 zItIbhUtA: [pra.] 4 degnna tad nirjarAkhyaM [pra.] 5 duHsahazIta-tApa [pra.] 6 niyamitardvandvaM na tattvaM [pra0] 14 pyapacayo [pra0] 16 vahiMsAdilakSaNaH 27 ekaH pratipAlyaH, evaM ca te bha' 39 29, 33 royaMti va 39 30 jai NaM kAmehi 39 33 sirIe 35 muktigamanayogya P. L. zuddhaH pAThaH 35 tathApi taM sAdhu 36 jai raNamityAdi jIvitaM nAbhi 4 labhante4 Na saNNavettae tti 5 seheti 10 nyAyyAsmatpratipAlana putraka iti / abhinivRtaH krodhAdiparityAgAcchItIbhUta ityarthaH / 25 maggamityAdi 26 bhUtvA tvaM tathA manovAkkAya [pra.] 1 yathA hya ragaH 11 aSTamAnamathane 13 varahaTTaghaTI [pra.] 17 sugharI dRSTAntaH, paraloke ca 22 anyo, na vidyate nAyako'nyo'sye 25 itareNApyutkarSa 28 same tti 36 pazcAd dRSTvA 19 pAlayAmyeva tAvat, yAvat zvapAko [pra0] 32 yAdRzaM 2 samupasthite 435 gRhItamapi iti 8-9 tathA-revApayaH 24 sUkSmaM zalyaM NAvavaMguNe [pra0] nAvapaMguNe [pra.] 35 taccAlayet, NAvavaMguNe [pra.] taccAlayet,yAvat nAvapaMguNe [pra0] 36 mArgAdikaM vA [pra.] 43 37 kacavaraM vA 7 po AvabhikaMkhe jIviyaM [pra0] 11 taH,asya copa" ll sargAH soDhavyA 13 sahyamAnA 44 21 prAgvyAvaNitasva 44 30 dAruNAM bhayAnakA pradeg 32 tama
Page #726
--------------------------------------------------------------------------
________________ 363 P. 44 44 L. zuddhaH pAThaH 31 prasahyA [pra0] 35 avasakkiNo 36 yadya danuSThAnaM 36 tattatpari 36 sAdhoryad yasmAt 37 gRhimAne 19 akSaiH kapardakairvA 20 akSaiH kapardakarvA pAzakairvA [pra0] 21 trikaM nApi 34 yebhyo viratAH 7 cintayet tadanurUpamanuSThAnaM ca 8 tathA duSTaM dharma prati upanatAH durupanatAH kumA 10 dharmadhyAnaM vA 13 vRSTayarghakANDAdi [30] 14 dharma, samyagavagatasya hi dharmasyai [pra.] 20 degtyutkarSako 24 karma yena tad dhUtaM 24 sujjhosiyaM ti suSTha kSapita 31 nanu punarida 32 tathA yuga [pra.] 36 atra ca [pra.] 3 evaM maMtA 5 jJAtaputreNa 8 uktanItyA [pra0] 10 jJAnAdiyuktA vA bahavo 23 taccAbodhinA 24 taDAgodara 30 taTAntatino 31 rogavad 4 vannA kAmehi 1l pAyAbhIravaH 13 bhaviSyatItyevaM 17 NAviU 33 pravRttaH sa durgatau 22 mohaM [pra.] 23 vivecitvAdapazyavat, tasyAmadeg 30 he ada(da)STaH he arvAgdazin P. L. zuddhaH pAThaH 49 36 mohe yAti 50 1 pazyet adhipazyet, 4 savvattha'vaNIya 50 l bhakSaM ll rahitamAharet gR' 5028 bhavaMtae 32 bhavAntake vA 51 1 vyavasthApitAH 10 akRtadharmaNAM [pra.] 11 degta upArdhapudgala' 14 svasutAn uddizya 19 ityAveditaM bhavatIti // 20 // tadabhihitAMzca 27 apare cAnAgate 30 nuttaradarzanI [pra0] 30 ityarthaH, bauddha 13 kSetropasargamAha 15 krUrazvAdyupasargasthAnAni tat 15 lADhAviSayA 27 jJAnAvaraNAdInAmudayo 28 hAsyAt 52 28 degsaMrakSaNAtazca, 32 yatanA yathA bhavati 2-3 hetusadRzairahetubhiH hetvA' 14 catubbhumo bhuyabala 28 degtyevamamAtAputrIye 33 zikSaka: 21 jhaMjhiyaM bhikkhu 26 jhaMjhiyaM ti 31 pADipaM0 34 prAtipathikAH 35 etadevaM 36 gRhANyaTanto'ntaprAntabhojinA 2 degnaSTAGgAH 8 dutkRSTatamaM tamo 55 11 degstasyApi (?) mArga' 55 11 degmazakAdiparIdeg 12 lipti 47 48 48 49 lain Education International
Page #727
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 35 21 P. L. zuddhaH pAThaH 55 15 apratyakSatvAcca nApyadeg 16 degbhighAtena 18 degsamAyArA 19 kena ? kezAnAM 28 paliyaMtaMsi cAri core tti 33 cAri coritti caro'yaM 34 bAlavad bAlA 7 tivvasaDhe tti 16 ryArthaH, ime 25 degSyasIti kRtvA tato'dhunA Ne asmAnapi 30 aprAptavayA kimapi karma sAmprataM 13 anicchaM gRha 17 nirdhano'hamiti ityevaM 23 gRhavAsamanu [pra.] 25 degnti, tat tat kurvate 26 vibaddhA [pra.] 29 vibaddhe (?) ityAdi, vividhaM baddhAH paravazI kRtAH vibaddhAH [pra0] 58 28 degpazamopagatena 32 bhikkhucariyAe 1 caryA, 1 degdikA vA, tayA co(no-pra0)ditA: bAdhitAH, yadivA 18 uddezakaH 1 avakappaMtima 6 jyotiSka 14 kartuM bhAvAH 60 18 pratyupekSiNo 60 28 capalaiH 60 36-37 yadivA prApto mokSaH 61 2 degSante paribhASante [pra0] 61 4 mokSAt [pra.] 61 11-12 dalAha tti [pra.] 61 15 degmupagatAH [pra0] 61 15 tacca gRhastha L. zuddhaH pAThaH 21 zyauddezakAdi 61 32 audde zikAdi' 61 36 degtayodakauddezikAdibhojitvAt 62 32 degjaNo vi molle visaMvayati vyApArAn zaraNaM yAnti 63 20 prItikAriNaM [pra0] 63 21-22 degcchItIbhUtadeg 63 30 tahA tArAgaNe risI 5 tathA tArAgaNo nAma 64 9 pArAzarAkhya [pra.] 64 14 pIDhasappI va saMbhame 64 22-23 api na mokSa 64 35 degvilomabhyo [pra0] 14 ayohArIva 'jUraha' l mandhAda iti meSaH 4 stimitaM 7 darbhAdyantaraNAt 66 9-10 dRSTAntaireva 25 yathA pUtanA 31 vIrA 2 vIrAH 67 10 dhRtimuSo pUjA kAmavibhUSA [pra0] paryAptakAparyAptaka [pra.] 67 30 sarvAsu vAvasthAsu 689 degnuSThAne gacchediti 68 17 prAgeva niyukti 68 29-30 degvipakSabhUtapuruSa 68 31 pajagaNe kamme 695 khaliyassa praNavatthA 14 mUlAvazyakAda 705 daDhamaI 6 tathA ya evambhUtaH 7 vIrazca svakarma 8 puruSasambandhe strINAmapi 14 evaM ca yaduktaM 70 17 uvAyaM pi 12
Page #728
--------------------------------------------------------------------------
________________ 365 P. 70 27 L. zuddhaH pAThaH 19 mAtaraM jananIM pitaraM janayitAram kUlavAlakAdInAmiva mAgadhikAdyA [pra.] 37 tacca tadvastraM ca 37 tena tena zithilAdi 2 paryakAdi Avasatho vA 5 nAsanAdinimantraNarUpAn 10 No saddhiyaM pi viharejjA 18 mahApAyasthAnametat [pra.] 21 kathaM ca tAH pAzAvapAzikAH ityAha 23 Atmopabhogena 25 pAdadhAvana 28 zabdAn viSayAn [pra.] 1 striyo'pi 12 patito'nutapyate 14 pazcAttatkRtAvegA 23 varjayet tyajet tuzabdA 25 upayuktaM [pra.] 34 degmAmAkarUpANAM 36 na kvacid gacchannApi 8 vivikte yoSitA 12 rakSaNaM ca SoSaNaM ceti 14 rakSaraNapoSaNe vyA 20 degdAsINaM ti 24 degnenaiva vA sahAsta 30 zobhanA: [pra0] 32 jahAhi AyahigrAmo 36 tahAvidA 7 ravati 7 rahasyekAnte 9 kazcit tadaka 10 tathAvedA [pra0] 24 yadyattA: 33 samAkuleyamAcaSTe [pra.] samAkulAcaSTe [pra0] 10 duSparicarA 23 pUrva suraGgA 31 tenetyataH cariSyAmi P. L. zuddhaH pAThaH 75 34 nedIyasI bhUtvA 76 9-10 aGkazAyinI 76 18 avajAnAti [pra0] 76 20 degmasya so'yaM viSaNNaSI 30 caturthe strIparijJAdhyayine 32 degzIlasya ca yA 4 dRSTvA yadi 16 ryArthe, [pra.] 17 madabhyupagatazvetakRSNa 35 lAu tti alAbu 37 vAkphalAni dharma 78 11-16 kukkuhayaM 78 12 samaM usIreNa / tellaM muhaM bhilijAe 15 prayaccha dadasvetyuttaratra 20 bhilijAe 22 evaM pAullAI ti mojjakAH kASThapAduke vA 29 tathA loke putramukhaM nAma dvitIyaM mukhamAtmanaH 80 1 suhirImaNA 80 2 bhogattAe 80 2 mie va 4 uNNyassa bhiNNassa ya [pra.] ye bhogatvAya kAmabhogA 18 na sa kazciditi 19 evaM khu 20 NilijejjA 29 Nilijejja tti 15 uddezArthAdhikAraM tu svata evottaratra niyuktikR deva vakSyati / sAmprataM nikSepaH [pra0] 18 davvaNirayA u 22 kAlasaukarikA 28 degdayazca [pra0] 29 svargApavargagamanai 82 10 valikApra 15 gRhyate, taccedam82 18 vairADa vaccha 82 19 mAsaparipaTTa [pra0] 82 22-23 muruddoddddyoddddpkknniyaa| prakkhANagahUNa romayapArasakhasAsiyA ceva // 1 // tuMbila 9 75
Page #729
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 P. 82 33 L. zuddhaH pAThaH 23 palausabokkasa [pra0] 30 muha taha turanameM Dhagadeg [pra0] 30 pAvA pacaMDadaMDA prosappi [pra0] 33 pariyaTTA // 1 // ityevamAdikA vA kAla 41 aNubhAvaM [pra.] 3 degccAsya gandha-rasa-zabdAna 13 dhAti pahADeMti 15 degtodaNa-viMdhaNa-rajju-laya 23 tharaNa-phiguru-bAhUrNa 24 lohIsu ya 24 pAciti garaesu 25 bhAyaNe kalaMba 37 veyaraNi riNarayapAlA 38 todanaM vyathanaM, tathA 39 duHkhotpAdaka 3-4 tathA bhaMjatItyAdi, tathA uparudrAkhyA 4 moTayanti, tathA 5 karpaNIbhiH kalpayanti [pra0] 6 kanduSu 7 lohISu 9 svamAMsAn [pra.] 12 kaNThoSThadeg [pra.] 13 vAtAhata 19 bhajjati tti 20 degtale lola 21 zrotAH [pra.] 24 zAlmalIM 24 kharasvarairAraTanto [pra.] 27 nirumbhanti tti 31 mahANubhAge kathaya, tathA kathaM nu prAduSSantI 39 vakSyamANaM, kevalAlokena 1 vIravardhamAnasvAmI [pra.] 6 zrayastaM, tathA 11 timisaMdhayAre 12 thAvare ya zuddhaH pAThaH dukkhAvahe 85 28 degdehariennaMtadeg [pra.] degdehariNataMtadeg [pra.] 31 degpAvasaMghAyA 35 sadAnuSTheyasya __ 1 aNivvute 3 dahaha sadde suNettA 13 avAzirA 24 degmAkrAmantadeg 27 parahasvarAH 34 kolehi 2 koleSu 3 krIDanta 35 parivattayaMtA 20 uccaritAni [pra.] hA mAtaH hA tAta kaSTa [pra0] hA mAtastAvat kaSTa [pra0] 88 29 pApakarmAraNo 88 36 kalamalaM [pra.] 14 degmAkRSya tIkSNAbhiH zUlAbhiH pratipAtayanti apana 23 yasyAH sA 1 smArayitvA taptaM vapuH pAyyante 2 appeNa appamityAdi, 3 yadi vA alpena 11 yathA kRtaM karma 29 samyagucchritaM samucchritaM 10 apagatapramodAH 25 phalagAvataTThA 29 bhaMjanti 8 degtAn sUrpakAkArAn 939 kRtvA 'baliM kurvanti' itazcetazca kSipantI tyarthaH, yadi vA koTTabali kurvantIti nagarabali vat kurvanti [pra.] 34 pavijjalA 942 pavijjala tti 2 vistIrNA [pra0] 84 37 38
Page #730
--------------------------------------------------------------------------
________________ 367 98 L. zuddhaH pAThaH P. L. zuddhaH pAThaH 943 degjalA, etadeva ___1039 zuddhaviSayo 94 14 bhoginaH / / iti / kiJcA 1039 mazuddhaviSayo vartate, tadyathA94 17 kaMcaraNa 103 20-22 caDi 94 19 maNuyAmaresuM 104 1 pRthivyAdikAyeSu bhUyo bhUyaH 24 degmadhyamavipAkam 104 3 tadviparyAsAt 33 jaejjAha 104 13 bAlo yo'syA 9537 pucchisu 104 16 narakAdau, tasya karma vipAkaM dadadekasminneva 38 se ke iNegaMtahiyaM janmani vipAka tIvra dadAti 968 yo'sAvimaM [pra0] 104 19 degmAcaritaM 28-29 tatpraNItazrutacAritrAkhyaM [pra.] 104 40 pAtayet tripAtayet 36 tathAsau [pra.] 105 21 jIvAkAraM yAni vilambanti dhArayanti yathA 972 kAsave hi kalalA 23 paNNasA 105 23 degsthAnto manuSyo bhavati evaM 30 mahAnubhAgazceti 105 27 dehopacayArtha vA 2 vA vi mudAgare 105 28 prAgalbhyAd dharmAvaSTambhAtha0 [pra0] 18 saMsparzItyarthaH 105 30 haritAdIni 25 mekhalAbhirdaSTrA 105 36-37 porisA ya [pra0] 36 manoramaH, 1066 lasuNaM 17 degnivRttyAkhya 106 15 pANaM kuro chAyasya bhuttae tittii| dukkhasaya99 21 gati saMpatattaM [pra.] 1002 mahAnubhAgaH 106 duHkhamevApnoti 100 18 NavAditkAdityabhiprAya: [pra.] 106 22 dhammo ya dayArahio 100 19 cakravartI yadi vA vizvasenAkhyo'rdhacakravartI, 108 23 degmityAdi yathAso 107 1 na caitad dRSTa [pra.] 101 12 vIre 12 uTTA daga 101 16 bhagavAnapi 107 16 sIgrodagaM [pra0] 101 24-25 maharSizca evaM ca para 20 degvizeSA eva, te prathama 101 30 pAra [pra0] 10722 nApaharatyevaM karma 102 12 pAra paralokAkhyaM [pra.] 107 35 degdoSopapattiriti [pra0] 16 degdhuvaMmi 108 1-2 vi NihAya 102 16 virio 108 9 kathaM sAtaM sukha 102 20 AgamiSyantIti bhaviSyanti 108 ___ 13 laSantyazIlAH 103 1 degkodhAdI 108 14 te'pkAyatejaskAyArambhiNo [pra.] 103 2-3 AbhIkSNyasevanAyAmanavarata [pra.] 108 15 stananti kevalaM karuNa 103 6 suddhe kutti duguMchA aparisuddhe [pra.] 108 16 pRthak pRthaka 103 7 iti sthitam / [pra.] 108 20 uddezika [pra.] 1038 kuzIlA: kutsitazIlA azuddhA 108 21 degjAtaM nidhAya 107 107 102 Jain Education Interational
Page #731
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 P. L. zuddhaH pAThaH P. L. zuddhaH pAThaH 108 21 bhuJjate 116 23 na bahu 10822 dIrgha sat pATayitvA 11623 degyet tathApi [pra.] 108 29 mUlapatraphalAdIni [pra0] 116 24 tathA, tathA jitAni vazIkRtAni indriyAriNa 109 4 hastyazvagomahiSyAdika yeSAM te tathA, ta evambhUtAH [pra.] 1099 dAnazrAddhAkhyAni 116 25 pApa karma [pra.] 109 ll pareNa lApayet 116 26 vyAkaraNAdipari 109 13 vazAdA" [pra0] 116 29 mahAnAgAH, nAgazabdaH 109 15 suvvasi 116 29 vizrutA veti 109 17 ghaMtaM ti vinAza 11633 karmabandhAyaiveti 11032 degbaladevavAsudevAdInAM yad vIrya strIratnasya vA 116 35 mahAnAgA yad vIrya [pra.] 117 11 teNa va 1113 auSadhInAM [pra.] 117 15 addhomo [pra.] 11132 ajhappaM ajjhappe [pra0] 117 15 dubhAgapatte 111 37 bhAvayati cedam 117 notsannA [pra0] 111 vA janamanazcama 117 23 sarvazaH 112 17 degSTata upAdhadeg [pra0] 117 35 eva bhAvasamAdhi [pra.] 112 21 duhA ceyaM [pra.] 117 36 eva bhAvadharmaH [pra.] 112 24 co vAkyAlaGkAre 117 36 eva ca bhAvamArgo [pra.] 11231 dissati ti [pra0] 118 13 tatra laukiko 11236 susikkhaMti 118 22 pariggahe 1133-4 bAlavIryasya paNDitavIryasya 118 23 kaccatI 113 8 pratyAlIDhAdi jIveM 5 vA kRtyam 113 12 madhIyate 6 te'nye viSaya SiNaH 13 heThanAn bAdhanAn 119 8 hRSTatuSTA [pra.] 113 21 paravaJcanAtmikA 8 pApaH 113 23 tiuTTai [pra0] 119 13 puDhavAu 113 38 saMjihIrSurAha 119 17 mAnAnAmahikA 114 15 pApaka 19 gacchati [pra0] 115 3 gato yastam, [pra.] 119 27 ciccAe'NaMtarga 115 3 ragopita: kutsitakartavyAbhAvAt prakaTa 119 31 puDhavAu ityarthaH [pra.] 12038 parApakArakriyA 115 18 vivekI pApAni [pra.] 121 5 nirNayanAni vA, yadi vA 22 iGgitamaraNe [pra.] 121 10 gAliyaM 115 29 paNDarAryeva [pra.] 121. ll NAyamejja 1162 tiriya disAsu je pANA [pra0] 121 15-16 vardhavedho dyUta 1163 viratI [pra.] 121 34-35 vayavapuJchanaM [pra.] 116 19 mahAnAgA 1222 yazaHkIrtyAdikamapa 119 119 113 119 119 115
Page #732
--------------------------------------------------------------------------
________________ 369 129 130 32 125 126 P. L. zuddhaH pAThaH P. 122 3 idaM vA saMyamayAtrAdikaM 122 12 aNuvIya viyAgare 129 122 21 bhASamANo'bhASamANo vA mAtRsthAna 129 122 23-24 sA ca kiJcit satyaM kiJcinmaSA ityevaM rUpA 129 122 33 kAzyapasagotro vaziSThasagotro 129 122 38 tatsaMsarge doSobibhAva 129 122 39 prAduSSanti 130 123 3 degSajantIti etad vidvAn 123 12 vaTTaka- kandukAdikA [pra.] 130 123 18 saMyame gacchet 130 123 apramattaH 130 125 22 aNuvIya 131 125 atrAsAdhAraNa [pra.] 131 33 parigRhyate 131 126 4 yasyAsAvanidAnabhUtaH 131 131 9 ryak ca kriyate 126 131 17 tAM vitIrNaH 126 20 svAtmatulaH 132 126 30 0zcetyarthaH, evambhUtaH 126 36 vittI vi 132 127 2 satsu teSu vA pRthivyAdi 132 127 ___4 sAmAnya[to] dRSTenA 133 127 17 avagatatattvaH caturvidhe'pi jJAnAdike samAdhau 133 aikAntikAtyantikasukhotpAdake rato 127 133 18 mArge AtmA yasya sa tathA 134 127 19 ThiyaccI tti [pra0] 134 26 degmAdhAkRtamAdhAkarmetyarthaH 134 12727-29 sarati carati vA, tacchIlazca sa tathA sa eva 134 134 128 2 tatastasmAt 134 128 6 chaMda Na kujjA 128 9 yat parAtmanorubhayorvA 135 128 20 paro'pi 128 21 pramokSaH 135 129 6 mevAvabudhyate 135 8 mokSasadbhAvam Adizanti 135 L. zuddhaH pAThaH 22 pakurvanti khaNDazaH [pra0] 23 jAyA bAlassa 24 tayA pragalbhatayA 25 stamAyuSkakSayamArambhapravRttaH 34 pazavo ye gomahi 38 pAjitaM 19 bhUe ya pari0 20 vrajet parivrajediti 26 Na si cchaliyo 31 vimuktavad vimuktaH 32 kItirna tadgAmI 12 latAbalena 16 bastena 17 suvarNabhUmi 17 bhAraNDA [pra0] 32 kAraNiko 33 gRhasthAzca carama 2 staireva ca 7 bhavanti kiM puna 8 prazastazAstRpra. [pra0] 17 samyagdarzanajJAnayo' 39 pRcchakaH 7 paDisAhejja tti 22 karmakavacavipramuktAH 32 pRthak pRthak pratyeka 5 akaMtadukkhA 14 aparapreritAniyata 27 cchAntirvartate 29 zAntiH upazamaH zAntatA [pra.] 29 dupazAntarUpo [pra0] kuryAt na kasyacidapyapakuryAt 1 dvAranirodhena 5-6 bhaviSyanti ca bhUtAni prANinaH, tAni bhUtAni samArabhya 6 yat kRtaM yadupaka' 12 degddharmoddezena 13 nAsti vetyevaM 132 132 32 135 129
Page #733
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 P. 135 136 ma 144 137 138 13 gura 26 1 L. zuddhaH pAThaH ___P. L. zuddhaH pAThaH 135 22 vAsti puNyaM nAsti vetyevametadubhayathapi 144 5 karmaca 135 24 jitendriyo'styatra bhavadIye'nuSThAne 144 6 saMvRtisattvAt 25 nAsti puNyamityeva brUyAt ? etadapi [pra.] 144 6-7 karmANyavandhyAni 135 39 maunameva [pra.] 144 8 AvIci 10 kuryAditi bhAvaH [pra0] 144 10 karmabandhaM cAve 136 12 sAdhu zobhanaM [pra.]| 144 14 yantaH prAtmano 136 21 aMtae te 144 16 svavAcA''padyate 136 25 tamevaM zuddha pratipUrNa 17 pratipAdayantaH bauddhAzca 136 35 mityapadizya [pra.] 144 26 vedanAccaurapAra 137 145 13 eSanti [pra.] 1 kSaNikatve vastu [pra0] 19 idamapadizyate [pra0] 145 2 yaugapadyena tatkAryANAm 137 21 zrIvIravardhamAna 145 12 vA kriyAM 137 36 ukkaDA hoti jassa u kasAyA [pra0] 145 15 sampUrNAvasthAM yAvadadhyakSeNaivopalabhyate 138 3 ca cAritraM vRddhi 146 5 kei nimittA ityAdi 10 AdhAraH, tadavAptizca 146 ll bhAvAn vayaM jAnImaH 138 17 vinihanyAt 146 mughuSyate [pra.] 138 25 matamityetadeva [pra.] 146 sadbhAbAnna ta vyabhicArazaGkati 139 17 eta eva ca trika 146 -tathA tena prakAreNa [pra0] 147 139 22 sAvadhAraNakriyayAbhyu' [pra0] 12 tathA 'pAhuH uktavanta:, 140 vagannavyA, tadyathA-jIvAdIn [pra0] 147 13 varjAH [pra0] 147 15 yathA ca mahA [pra0] 140 6 tathA asan jIvaH ko vetti 140 147 rakkhasAyA jamaloiyAyA 12 bhAvotpatti sadasavatAvAcyA 32 degdapAragaM [pra.] 141 39 sarvajJa jAnAtIti 33 samyagdarzaninamantareNa [pra.] 142 5 zinAM 147 36 sAvadyadharmAnu 142 ll mityatastatpra. [pra0] 148 1 'viratyA ca 142 24 saMsargipra. [pra0] 3 mapyudyatA [pra0] 142 30 sarvajJajJAnena 148 __4 ajJatvAd [pra.] 143 9 vinayitavantaH 4 kSapyate 143 17 degbhAjanaM vinaya iti tadapi 148 4-5 zailezyabasthayA karma kSapayanti dhIrA: [pra.] 143 20 tasmAdavazaGkitum [pra0] 8 lobhabhayAvatIyA [pra.] 143 22 asthitAnAM ca 16 vido vA'pratyakSajJAninaH 143 24 vijJAne sama 33 degpi zabdAt samyak / 143 27 ityevaM pracchanna [pra0] 149 6 vA'nAdinidhadeg [pra0] lavApazaGkinaH [pra0] 149 26 devA vA? 143 31 tathataccAjJAnenavo 149 29-30 nayAzrayaNAd azAzvataM 14337 jahA ya adhe 150 20 avyabhicAri, na dvicandrajJAnava 1444 buddhazAsane 15031 nAstyanyathAnupapatti 147 147 148 148 148 148 143 29
Page #734
--------------------------------------------------------------------------
________________ 371 P. 151 38 159 159 153 11 L. zuddhaH pAThaH 14 sAdhyasAdharmyavaidhAt taddharmabhAvI 16l 17 zabdagaDumAtraM [pra0] 151 17 paudgalikatvAt 151 25 na ca chala jAtyAdinA 151 27 tadeva padArthatayA 38 prativAdinastadadoSodbhAvana 152 2-3 prAtmanazca zarIra 152 3 iti paramANuvat 152 11 tatpRthagbhAve 152 24 kalpayA kalpitayA 152 34 nitya ekazcA 152 36 ranvayirUpatayA 153 + tayozca cidrUpa 'kRtAbhyAgamazca 153 37 caraNaM ti jahA tahA ya NAyavvaM 1619 degbhavalakSaNa: 154 17 kAra iti darzayitumAha yena prakAreNa yayA paddhatyA 154 21 saMsArottaraNa / 154 22 yadi yathA sUtraM yena prakrameNa 155 29-30 vyAgRNIyuH vyAkuryuH vyAkhyAnayeyuH [pra0] 155 34 hoti bahUriNavase 156 + palikuJcakA 156 22 degrapyudIrayet prajvAlayet 25 daNDamArga pramukhojjvala 156 29 degpriyaH kazcid 156 29 'nyAyaM [pra.] 156 29 'nyAyabhASI [pra0] 156 32 nyAyabhA. [pra.] 156 36 tAvad yAvadajhaJjhAprApta 156 38 degskhalane 40 mRSTavAkyo [pra.] 156 4) bhASitvAdvA 157 __ 1 puruSakAryakArI 157 3 RjukAraH [pra.] 157 5 jhaMjhA krodho mAyA vA tAmaprApto [pra.] 157 18 'suveti L. zuddhaH pAThaH 157 23 na vidyate kibhUte gotre iti ? mAna15730 baddha 158 16 -pareNAkSipta 158 22 kuNDikAkAsa' [pra.] 158 28 anyamapi madasthAnadoSamu 2 kalpeSu kalpAtIteSu vA [pra0] 159 10 sa eva [pra0] 15927 anyadvA saMyamA 36 degstAMzca cAritra 159 38 na sevanti [pra.] 1603 parikSayasvabhAvaM 160 4 rAjAdikaH [pra0] 160 5 mAzrityAbhigR 160 19 saddharmAccyAvyante [pra0] 160 28 pAhattahijjamityAdi 160 35 yAthAtathyAkhyaM 161 7 pAsevaNAe 13 iha tu punaH 17 zikSakaH 161 19 prAsevaraNAe ityAdi 161 20 viSayaM ca 161 25 nirUpaNAyAha161 29-30 tadanantaraM sUtrAnu 16137 dAdikastaM 16138 zikSAM kurvANaH 162 13 degmasaMjAtapatraM 162 13 zikSakamapyabhinava 162 21 tadyathA--na bhavantama 27 nAntakaro'nantakaro 16230 nRttaM 16230 degvAlukA 162 35-36 tatsamAdhau [pra.] 162 36 tadevaM gurukula vAsa. [pra.] 1638 kAyaM cocita eva kAle 163 10 pravIcArApravIcArarUpAsu [pra0] 163 14 bhayAnakAn [pra0] 161 161 156 162 156
Page #735
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 ___P. ___168 168 168 168 12 4 aya 169 169 170 170 170 170 170 170 170 170 164 170 171 P. L. zuddhaH pAThaH 163 19 rUpAM vitIrNaH 163 23-24 paryAyAdhikena samavayasA vA 163 25 saMmata evaM codita iti, evamanuzA 16333 atyutthitA, yadi vA 163 35 sthitayA'pi kupi. [pra.] 16336 AtmAdhamenApi [pra0] 164 ___4-5 na kupyet, ukta ca-pASTena [pra.] 1647 tatpIDAkAri [pra0] 164 9 kazcit punaH [pra0] 164 12 anuzAsati 164 12-13 vatAraNato'nuzAsita [pra0] 164 14 buddhA mAM samyaga [pra.] 164 22 degmapyapazyanna [pra0] 23 darI 164 35 zikSako'pyabhinava 164 39 svargApUrvadevatA [pra.] 165 tadapakAre'napakAre vA [pra.] 165 9 saMyamAdavicalan [pra.] 17 zakArI sadAjJAvidhAyI [pra0] 16521 manovAkkAyaguptibhiH [pra0] 16533 mokSAkhyaM 166 9 pAyariyasayAsA dhAriega 166 10 hoti 166 15 manyataronaro vA kazcidAcAryAdiH 166 18 samastazAstrArthavettA 166 21 bahudhano dIrghAyu 166 24 jIvitaM tad mantra [pra0] 166 36-37 vrataM--mRdvI zayyA [pra0] 166 37 bhaktaM madhye [pra0] 16639 tathyamapi 167 1 kiJcidadeg [pra.] 1673 degmAnaM no vika 4 akaSAyI [pra.] 167 19 voccaritene 20 artha stokaM [pra.] 20 zabdadardureNA [pra0] 38 prarUpayed [pra.] L. zuddhaH pAThaH 13 yathAvasthitaprarUdeg [pra0] 14 dharma ca zruta 19 jJAnAdikaM bhAvasamAdhi 32 vavadisaMtI etena kAraNena 34 par3appanna ayavayatayaNaya gatau [pra0] 8 bhavati darzanAvaraNa 10 pRthagAvaraNapratipAdanena 12 sparzarasagandha 13 'pi vizeSaheto 21 bhavatItyato'haMnneva 23 degdeva tIthikA 28 bruvate kvacit / 39 tIrthakRto'yaM dharmaH 11 saMsAropari vartamAna 16 mokSAvAptau tathApi 15 ativartante vA 40 kRtvA, ato yena 5 dhAraNatayA 13 'ntaM paryantaM sarva. [pra0] 14 kriyayA vA utpanna [pra.] 15 anuzAsati 28 pravezanopAyabhUto 29 matinIya [pra.] 3 mantavartI viva ntaprAntAni [pra.] 8 mAnuSyake [pra0] manuSyaloke [pra.] 14 suyaM ca me 31 'marthaM dharmArtha 34 anutiSThantica 35 ananyasadRzajJAna [pra0] 37 tathA coktam [pra0] 8 yasmAt sthAnAt tadanuttaraM sthAnaM, tacca sat saMyamAkhyaM ll siddhi mavApnuvantIti [pra0] 22 bhUtAH suvratAH satsaM 171 171 171 172 172 172 165 172 172 173 173 173 173 173 173 173 167 173 174 167 167 174 174
Page #736
--------------------------------------------------------------------------
________________ 373 175 184 P. L. zuddhaH pAThaH ____P. L. zuddhaH pAThaH 174 24 prAkAzye, 179 34 kaMsAraNamityAdi 17431 yathoktAna 179 37 tAni pauNDarIkANyabhi 174 32 samudvijastatprA 179 39 tsayAha-jAimityAdi / yAni 174 34 parihAriNA [pra.] 180 8 tadyathA-praudayike 1754 pattayapotthaga 180 10 ticaturdaza 175 10 NavaNaliNideg 181 se evamAyANa[ha-pra0] jamahaM bhayaMtAro 175 10-11 salaliyagaivikkamo [pra0] tti tadetadevaM jAnIta 175 18 nirukta [pra.] 182 11 pratirUpataramiti 175 19 mIlitA yasyAM [pra.] 183 1 pauNDarIkAn 175 19 sAmudreNa chandasA yA nibaddhA 183 7 madhyadezAta tvamutpatotpata 175 25 varNanA bhaNitA 183 16 vaMdaMti kAyena 26 degdhAnamidamadhyayanaM 4 prArabhArAkhyabhUbhAgo 176 3 bhikSuriti / 185 23 kulaMghA ya [pra.] 176 + kAyazca san 185 24 jesu Na NajjaMti 176 6 iti vA vAcyaH 185 25 te tathA, eke 176 10 dvandvo'dhika. 185 32 parSad bhavatIti 176 11-12 matimRSAvAdaH 186 5 pUrvasvabhA' 176 31 patanamatipAtaH [pra.] 186 6 nIyate'so 17633 mAyAM parava' 186 8-9 smApi zarIrA [pra.] 176 37 virodhinaH sAva. [pra.] 186 11 te nava vipratideg 177 1 zabdapravRtti [pra0] 186 16-17 tathA kenApi prakAreNAsaMvedyamAno'pi 177 17 tayA ca sadaikaka eva / tatro [pra.] 186 34 sukRtaM vA duSkRtaM vA 177 18-19 yadi vaikAntena viditasaMsAra [pra.] 1876 pragalbhena 17721 samitibhiH samitaH samyagitaH prApto [pra0] 187 15 pratiyantaH 17735 bhavanti, yataH sarve'pyete 187 19 pUjayAmi 1786 gAthASoDazAkhyaM SoDazama 188 13 Natthitthadoso 17831 khaluvavajjiukAmo puMDarIesu 188 31 manuSyAmarAH, 1793 vidhadravyaM sacittamahat [pra.] 18833-34 pradhAnarUpApannaH 179 12-13 degbhyAsaH, anyonyAbhAse tu dvirUpone sati [pra.] 188 40 hAn tato'ha 179 16 NAma ThavaNetyAdi, 189 9 kharazRGgAde [pra0] 179 17 jo jIve ityAdi 189 10 evamevAha [pra0] 20 egabhavie ya ityAdi 18 se kiraNamityAdi 179 25 tericchetyAdi 190 26 sthitvA pravRtte 179 27 degdaya ityetat pratipAdayannAha ityevamanye'pi 190 30 puruSaprastAve [pra.] 179 27 degste paunnddriikaa| 191 pracuramudakamudakapuSkalaM [pra.] 17932 bhavaNavaItyAdi 191 27 ityevaM sadviveka [pra.] 17933 indra-sAmAnikAdayaste 19130 pravartayate 179 10
Page #737
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 192 37 209 P. L. zaddhaH pAThaH 192 1 pratipAdyo 192 34 bhavantI na kAle' 39 sukhaduHkhayoH svakRta 193 ll duHkhotpAdikAH 193 12-14 evaM sa niyativAdI medhAvI svakAraNaM parakA raNaM ca [pra.] 193 13 solluNTha 193 14 niyatikAraNamApanne (nnaH) 193 15 parasya 193 28 degdhyavasAnena 194 __ 1 hanvAe tti 194 5 rukSavRtti 195 9 dIni pari' [pra0] 195 14 bhikSucaryAyAM [pra.] 195. 23 kAmabhogAya,aha 195 24 manuSyabhave mamA [pra.] 195 31 bhUtamamanAmaka [pra.] 19532 vaitat no zubha 195 50 ___SvanyeSvanyeSu 196 1 se mehAvItyAdi 5 yAditi eva paryAlocayet [pra.] 196 11 pIDitAt 196 14 tat sa eva [pra.] 196 39 tathA viziSTa 35 pravrajyAkAle 199 17 trasakAya iti 200 3 duHkhaH azubha: zubhAzubha 2009 tadyathA-ariNamA 2009 Izitva 200 20-21 tatpradoSa 20027 pAhatya upetya 20132 degstadarthaM tathA pRthakdeg 2 veSikamiti 201 10 labdhvA 201 11 cAhArAdika [pra.] 201 26 nirupadha P. L. zuddhaH pAThaH 2022 tathA, tathA upazAnta 20333 dIryApathikI 203 tathA paJcabhiH 205 athAparaM 205 kuzapappabavva ? kAdIni 206 manyamanyadIyaM 206 10 SyatIti vetyevaM 206 25 degkaraNapravRtti [pra0] 206 26 gataH sa dRSTvA [pra.] 206 42 athAnantaraM paJcamaM [pra0] 207 30 paribhavena 208 9 dehA cue 208 15 dudvartya 208 pAdAdisaMghaTTana 208 34 lambayituM 209 18 eva ca tamaHkASikA: 25 dbhAvanAya 209 28 tacchalyamevameva niSpra' 209 33 no viuTTaitti 209 40 ghaTInyAyena [pra0] 210 1 tuSyatItyAdi / evaM 210 uDavAkAreSu [pra.] 22 ityetadevAvi [pra0] 24 prayuJjanti viyuJjanti, 210 27 bhojayedityAdi 210 29 degmapadrA 210 29 tu apadrAvayitavyA iti / 210 32 evAmevetyAdi, 211 9 ca parihartavyAni 211 27 degsyeryAdikAdibhiH 3 varjAni 212 4 kaSAyA yogAzca 27 zarIraciki 212 28 chandazcityA 2133 pAkazAsanIm indrajAladeg 21321 yadi vA manu 196 18 210 210 197 212 201 212
Page #738
--------------------------------------------------------------------------
________________ 375 214 225 21 - - - 217 225 217 217 218 218 219 220 P. L. zuddhaH pAThaH 214 14 sovariNayaMtiye ti 214 18 degdibhiH bhavati, tathA 29 vartayiSyAmI kupyet 22 khalake vA'lpa [pra0] 26 jahRkA khalukA vA [pra.] 33 vigicchai tti [pra.] 8 'magAriNAma 23 darzakasya darzanAdIni [pra.] 26 snAtaH snAnAdivilepanA 15 viSayArtAH 28 kevalikaM [pra.] 3 degnamAzrityAha 219 41 vibhAga mA(pA ?)khyAyate [pra0] 9 chida karNAdikaM bhiMda 220 ll utkaJcana [pra.] 220 15 etairutkaJcanAdibhiH [pra0] 220 18 cokaJcA [pra0] 220 19 duHkhAnuneyA 220 28 yAvajjIvayA'prativiratA 220 30 pravistaravidheH 32 vegasarAdidvaya [pra0] 11 degvakartanAdinA 22134 rUpakakArSA 221 16 saMcityopacitya 221 22 dhUnaM prAgbaddhaM 221 41 degkardamaviliptatvAt ll nimnaM [pra.] 222 14 meSa pAkhyAtaH [pra0] 223 20 tatra ca sAdhu 223 24 manantaraM mokSa 223 33 susAdhviti etadvi0 224 21-22 ntIti / te caikasmAt224 22-23 nIti / evamanyasmAdapi 224 24 degdyantrapIlana 22433 nAgarakAH [30] 22440 maunIndrazAsanena na ____P. L. zuddhaH pAThaH 225 1 saddarzanalAbhe na kasyacid bibhyati, zobhana mArgaparigraheNodghATitaziraso vizrabdhaM tiSTha ntIti / aciyatta: 12 adhArmikAzca tadubhaya. [pra0] 225 16 degtyavirativiratyAzrayeNa 18 sarvANyapyakAriNa 225 22 viratAvirati 225 23 rUpaM 24 degmAzrayeNa 225 25 dharmAdharmapakSasamAzrayeNa anayorevAntarvartI 225 31 samanugamyamAnA 225 32 degmanupazAntaM cAdharmapakSa' 225 36 teSAmiti, tathA ajJAna 226 1 santativiccheda 226 13 [vAna]prasthadAna 226 7 pakSasamAzritAH 226 9 pakSasamAzritAH 227 17 stambhanaM vidhatta, 227 18 zamanAdinopakAraM kuruteti, 227 23 mevaM sarvajantu 229 30 agdirzinAM 230 2 ayogI y| 230 9 vidizyutpattI 230 23 niSThitatvAdanantavIryatvAnnAhAra' 230 26 kevalajJAno 230 33 sUyate 19 vidyate 231 21 degmantareNa ca 233 4l yathA davadagdhasthalISu 234 2 yathAvakAzo gRhyate 234 7 kammovagA iti 234 38 zcApare 23438 tathAhi yo hyako [pra.] 14 nAnAvarNakA 235 pRthivIyonikeSu tRNeSUtpadyante pRthivIyonika tRNazarIraM 235 24 mauSadhi 231 NNNN 235 22
Page #739
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 245 245 237 247 249 P. L. zuddhaH pAThaH __ P. L. zuddhaH pAThaH 235 25 pAlApakA vAcyA: 244 15 degviyovAyadeg 236 24 vivartante 9 sarveSAmeva 236 25 prakSiptAH santaH [pra0] 13 prAtibhena jJAnena 236 27 anupUrveNa vRddhimupagatAH [pra0] 245 19 vidyate 236 28 degdabhinivartamAnA: [pra.] 245 33 yathA cAso 236 36 yonikAMstatrApi jala' 246 14 degreNa tathA paritApanayA 30 dazayojanavistaraH 246 19 klezAdaprativiratA [pra.] 237 31 pyasti bhArata 246 31 bhUtvA'nyatrAsaMjJino 237 33 degtyazvagaurakhurAdInAM 246 36-37 tathA saMjJikAyAdasaMjJikAyamiti ta(ya)thA 34 degkAzena ca sakala nArakAH [pra0] 237 36 karmopagA 246 39 je ete si NaM vA ityAdi [pra.] 37 yathAbIjena 247 1 yattaduktaM 237 40 svakarmopapAtena [pra0] 29 paJcamA 238 16 manuSyAdizarIreSu 248 26 degtmakaM [pra.] 238 23 khurudugattAe tti 248 39 bhavanti [pra.] 238 24-25 bhakSayantazcarmaNo vivarAriNa 18 yAsyanti evetyetadeg 239 6 paTalAntavivRtaM [pra.] 250 23 prAdhAkarmaNi 239 10 himaye tti 20 syAdasti ca nAsti ceti 239 10 harataNuya tti 251 21-22 parasya tu yaugapadyena svaparadravyAdyapekSayA syA239 17 degsAtkurvantya nnAsti cAvaktavyaM ceti, tathaikasyAM' 239 18 rAhAriNo bhavanti, tadAhAra' 251 32 degmupapadyate 239 18 yAtakarmava 251 37-38 yadyetat svayamarthebhyo rocate tatra ke 239 22 paryAsaM duHkha 252 6 ajIvA vetyAdi 24 vartata iti sahitaH 252 17 ajIvo'pi syAda 241 29 mekatiGbhUtaM, tatra vAggrahaNenaiva vAkyArthasya 252 25 dharmAdharmAvantareNa gatatvAd yat puna [pra0] 252 30 anyacca-vijJAnasya 241 33 pApakarmA sattvaH sasAvadyA [pra0] 252 37 yutkarSApakarSAvasthaM 242 26 asaMtaeNaM maNeNamityAdi 253 22-23 veyaittA mokkho, Nasthi aveyaittA 242 26 manasA'satapravR(tpravR0?) [pra0] 253 26-27 bhUtiyaiSA kriyA [pra0] 9 bhagavayA ityAdi, tatreti vAkyopanyAsArthaH, 2549 degdAtmAtmIyopadhAta 243 13 khaNariNa dAya [pra0] 254 12 kathaJcidbhadaH kathaJcidabheda 243 14 riNadAya tti [pra0] 254 39 vyAkaraNAdinA 243 24 pariprazne 266 12 'loka iti vA, tathA 27 ityAdi 14 kalitA vA paNDitAH 30 yadyapyabhyutthAnAdika 256 21 degdityAdi 243 33 kuru vairiyAtanA 256 30 sAdhuvidhinA 2443 degkena ca karmaNA 25736 Ardrapure [pra.] 251 c. 239 243 243 256 243 ,
Page #740
--------------------------------------------------------------------------
________________ 377 260 263 20 274 P. L. zuddhaH pAThaH P. L. zuddhaH pAThaH 2584 degSadhyA dinAnaddhisama 270 19 nibhRtakarNatAladeg 258 32 haNyityaMgAni [pra.] 270 21-22 degcchastrocchedyA 258 37 ca prItyutpA 27034 bravImIti pUrvavat, nayAzca 259 __ 3 kutastyametat, ityetat 270 21 paryAptivAraNabhUSaNeSviti 2598 sarpAbhyutthAnato 270 25 niSedho dravyaniSedhaH, 271 28-29 alaMkRtaM devadattena svakula [pra.] 39 tathaiva paJcAzravAn 2613 degvArdra kumAra [pra.] 272 35 yadyaH katha. [pra0] 262 16 ya ityAdi, 273 14 degdigbhAge 262 30-31 na tatra vAsamupaiti 273 26 praSTavyaH saMdehAta [pra.] 263 15 yadi vA parItadarzanAH 274 12 parasaMbhUta [pra.] 263 25-26 Negati NaccaMtiya prodae se 274 17-18 nAgarako 263 35 aya vaya maya taya Naya gatA [pra.] 274 18 nAgaraka 35 sa eva bhagavAnevamAha 274 evamapi sthAvarakAye 264 10 gaccaMtie ityAdi 274 26 nAgaraka 264 15 aya vaya maya paya taya Naya gatA [pra.] 28 degtyAdi, gRhapatiH 264 19 yahiMsannupabhoga 274 29 nihAya 264 22 degvaMbhUtaM bhagavaMtaM dharma 27434 ye te kecana 265 15 degkAzopamAH 275. 2 bibhAva' 265 21 buddhasya bAlabuddhayA 275 37-38 caikArthatve 26523,305 276 4 zaknumo 31,34 piNNAka 276 13 zArIro nigrahaH [pra.] 37) 276 20 degpAjitaM ca prabhUtaM 265 27 madhastiryak ca yA 276 21 savizeSa vadhamA 265 38 degrathAnantarye 22 mavagamya 266 12 tadyathA'yaM [pra0] 276 25 degsmAkamayaM 266 36 etadevaM bhUtaM 276 28 vilapito'pi [pra0] 267 1 jIvAnAM prANinAM prANAthinAM 276 31 prANAtipAtanivRttyA [pra.] 268 ll bhUtAni ityAdi, tathA caitanyaM puruSasya svaM 276 32 tasehItyAdi [pra.] 277 1 trasanAma pratyeka nAmakarmA 268 12 nApara iti na yuSmasiddhAnto 277 5 sthAvaranAma ca 268 28 akSataM [pra.] 277 15 nAgaraka: 268 30 kimiva 278 16 heU ityAdi 269 2 degdhrauvyayuktaM saducyate 278 20 tvadabhyupagamena 269 30 degnirUpaNena, AyuSman [pra.] 278 24 vyApAdane'pi na vratabhaGgo bhavatItyasyArthasya 270 3 nanto'pi prANAtipAtAdanivRttatvAdanivRtta- 279 daNDo na nikSipta doSAste 279 dUijja tti [pra.] 270 16-17 prasannakarNatAladeg 279 25 gRhamAbaseyuH 276 rUpa
Page #741
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 283 P. L. zuddhaH pAThaH 279 26 bhavatyuta neti ? ta pAhudeg 27934 degzrAmaNyAzca sAdhUnAM 279 36 dvitIye tu 2818,10,12 poSa. [pra0] 281 10 mA iti pratiSedhe 281 11 kASTaM 281 14 tadutpannAzca te trasA eva 281 29 udAhu ityAdi, 282 3 narakAdvoddhRtAH (dvodvRttAH) 2827 bhavai tti // 282 20 bhavati tti P. L. zuddhaH pAThaH 2839 degdyante te, dvitIya 283 15 tatra yatra trasA 283 17 udAhu ityAdi, 20 yadyapi ca [pra.] 283 24 tadevamavyucchinnastrasaH [pra.] 284 24-25 bravImIti sudharma' 35 lakSaNAnumataM [pra.] 284 36 vizeSabhUyiSThatayA 285 2 yAsyasi, yAtaste pitA, 285 6-7 paryAyAnekaviSayatvenecchati 2848
Page #742
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. 14 129 63 111 5 85 87 16 129 140 190 117 145 69 12 201 148 27 42 118 150 29 191 158 114 243 231 17 256 L. uddhRtaH pAThaH zrAdipadAni 30 prakarttA nirguNo bhoktA 5 1 akkosahaNaNamAraNa 38 16 aktaralaMbheNa samA 21 acchaDDayavisayasuho 20 pracchiriNamIlaraNamettaM 28 pracchedyo'yamabhedyo'ya sUtrakRtAGgasya zIlAcAryaviracitavRttAvRddhatAH pAThAH P. 123 168 201 11 20 25 27 30 ajarAmaravad bAlaH 12 prajJAnikavAdimataM 27 13 7 22 7 25 31 32 7 20 17 po janturano TThakukkuDiDagamettappamANe 5 addhamasaraNassa sabbaMjaragassa 33 praSIrava zAstrANi bhavanti mUla anumantA vizasitA anena vratabhaMgena annaM pAnaM ca vastraM va anyathA'nupapannatvaM anyathA kuMbhakAreNa aNuhUyadiTThicitiya palaM bhAMti puro atthi me prAyA uvavAie 40 93 23 anyaiH svecchAracitAnarthavizeSAn 6 apakArasamena karmaNA 13 apavartate'kRtArtha [kevalibhuktiprakaraNe ] apekSeta paraM kazcita appattiyaM jeraNa siyA " 57 43 170 271 53 42 265 114 16 69 131 237 75 70 24 111 164 31 7 29 18 79 85 1 26 253 255 L. 3: 413: pAThaH 1 7 7 24 8 14 30 19 21 1 27 30 33 26 30 madhye bahumesejjA aprazAntamatau zAstra abbhaMgeraNa va sagaDaM ga zramitto mittaveseNaM 8 8 arthAnAmarjane duHkham ahaM (ha) yadi sarvazo alaM kutIrthairiha pravarAhasa puNe avApya mAnuSaM janma avijJAnopacitaM parijJAnI' azAzvatAni sthAnAni sadakaraNAdupAdAnagrahaNAt [ sAMkhyakArikAyAm ] prasayAraMbhAraNa tahA asiyasayaM kiriyAgaM 16 1 5 37 bhAmuSTena matimatA tattvArthavicAraNe 5 prati marasyastimirnAma graha eyANaM pagaI ahavA ko juvaINaM AkArairiGgitairgatyA 11 35 pAgrahI bata ninISati yukti 16 Asajja u soyAraM 7 15 26 27 18 36 prAsIdidaM tamobhUta ita ekanavate kalpe idaM tatsneha sarvasvaM iyaM bhIsaraNaMmi girae0 uktArthaM jJAtasaMbandhaM 0 uccAliyaMmi pAe0 11 " 27
Page #743
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 P. 116 154 250 8 140 18 L. uddhRtaH pAThaH 2 uDDhamahe tiriyaM0 7 uNhe karei sIyaM0 18 utpadyeta hi sA'vasthA 23 uddese niddese ya 33 udyamAccAru citrAGgI 33 upabhogopAyaparo 13 upazamaphalAdvidyAbIjAt phalaM 15 unbheu aMgulI so puriso 2 uvasameNa haNe kohaM 13 eka eva hi bhUtAtmA 37 60 15 141 231 13 190 50 114 196 55 230 159 50 22 ____P. L. uddhRtaH pAThaH 117 17 kaSAyA yasya nocchinnA0 231 4 kAma jAnAmi te mUlaM 264 2 kAyikaiH karmaNAM doSaH 40 kAryadravyamanAdi 71 14 kAryo'pISanmatimAnnirIkSate 39 7 kArya kSutprabhavaM0 140 2 kAlayadRcchAniyatisvabhAve 70 28 kAle prasuptasya janArdanasya 3 kAlo sahAva NiyaI0 140 25 kAlaH pacati bhUtAni 134 21 kiM tAe paDhiyAe. 10 kiM sakkA vottuM0 250 17 kiJcicchuddhaM kalpyamakalpyaM vA 45 kukkuTasAdhyo loko 234 kusumapuropte bIje 18 kRtAni karmANyatidAruNAni 12 kazaH kANaH khaJjaH 82 kekeya kirAya haramuha kharamuha 185 23 kevalI NaM bhaMte assi samayaMsi 32 " , " " 25 ko eyANaM NAhii 9 koddhAyamo ko samacittu 24 ko vIsasejja tAsi 32 kohaM mANaM ca mAyaM ca0 20 , , , " " 28 kaH kaNTakAnAmityAdi. 18 kriyeva phaladA puMsAM 6 kriyAM ca sajjJAnaviyoganiSphalAM 39 5 kSAntaM na kSamayA gRhocitasukhaM ___ 10 khaMDehi khaMDabheyaM0 54 12 khijjai muhalAvaNNaM 4 gailakkhaNo dhammo 69 30 gaMgAe vAluyA sAgare jalaM 110 4 gaMdhesu ya bhaddayayApAvaesu0 33 gaMbhIrajhu sirA ete0 35 gaNite'ntyavibhakte tu 271 20 gataM na gamyate tAvadagataM 211 32 ekasya janmamaraNe 16 33 ekAdyA gacchapayaMtA 10 ekaM hi cakSuramalaM 15 ekaM dvo vA'nAhArakaH 27 ekaH prakurute karma 32 ekko karei kamma 22 ekko paribhamau jae 31 ekko saccakkhugo 30 egeNa vi se puNe 17 ego me sAsayo appA 35 etatpUrvazcAyaM samAsato 6 etAvAneva puruSo0 18 " 24 etA hasanti ca rudanti ca 16 emeva ya pariNAmo0 16 eyassa ya jaM daLUNa 30 eraMDakaTTharAsI jahA 15 evaM paMca vi vaNNA 32 evaM bahugAvi mUDhA 18 propAhArA jIvA 6 aMbaM vA nibaM vA 22 kaNTakasya ca tIkSNatvaM 2 karmaguNavyapadezAH 2 karma cAsti phalaM cAsti 26 kalAni vAkyAni 46 49 147 71 121 14 17 226 126
Page #744
--------------------------------------------------------------------------
________________ 381 18 123 85 71 217 154 249 25 176 26 32 24 112 69 P. L. uddhRtaH pAThaH 54 13 gatibhra zo mukhe dainyaM 144 4 gantA ca nAsti kazcid gataya:0 164 19 gahami aggijAlAulaMmi0 144 10 gAndharvanagaratulyA mAyA0 136 30 grAmakSetragRhAdInAM 26 gAhA solasagANaM 203 21 giNhai ya kAieNaM 25 giddhamuhariNadaukkhitta 56 32 guravo yatra pUjyante 6 gRhAzramaparo dharmoM 111 9 grISme tulyaguDAM 1 ghaTamaulisuvarNArthI 230 ghAtikarmakSaye 229 20 carahiM ThANehiM AhArasaNNA cittameva hi saMsAro 69 32 cititi kajjamaNNaM aNNaM 1 cullucchalei jaM hoi 25940 chatra chAtraM pAtraM vastraM 11928 chaliyA avayakkhaMtA 3 19 chAyA ya prAyavo vA 84 chinnapAdabhujaskandhA0 3 13 jai kAlagamegaguNaM jai pavisasi pAyAla 13 jai sukkilamegaguNaM 14 jai sukkaM ekkaguNaM 176 17 jai so'vi nijjaramo. 106 13 jamma dukkhaM jarA dukkhaM 175 10 jayati NavaraNaliNakuvalayavisiya 255 5 jale jIvAH sthale jIvA 124 5 jassa dhiI tassa tavo 125 15 jaha jaha suyamavagAhai 141 jaha NegalakkhaNaguNA 141 jaha puraNa te ceva 126 21 jaha mama Na piyaM 127 164 jaha vA visasaM juttaM 96 jahA puNNassa kanthaI 263 12 , " " L. uddhRtaH pAThaH 23 jAtireva hi bhAvAnAM vinAze 17 26 " " " " 30 14 jIve NaM bhaMte ! hasamANe 247 22 je jattiyA u heU 95 21 jo sahassaM sahassANaM 44 jaM ajjiyaM samIkhallaehi 253 19 jaM aNNANI kamma 8 jaM icchasi ghettuM 85 23 jaM taMtarabhijjaMtucchalaMta 35 jJAnaM madadarpaharaM mAdyati 171 24 jJAnamapratighaM yasya 185 22 DoMbilaya lausa bokkasa raNatthi Na Nicco Na kuNai 176 patthiya si koi veso 270 Na dukkaraM vA NarapAsamokkhaNaM 28 gavi rakkhaMte sukayaM 39 NAhapiyakaMtasAmiya 71 1784 NAyammi givhiyabve 15 NemittieNa muriNaUraNa ___ 1 Na ya tassa tannimitto bandho 149 28 NeraiyA davvaTThayAe. 75 33 tajjJAnaM tacca vijJAnaM 125 16 taNasaMthAraNisanno'vi 256 22 2 taNasaMthAraniviNNovi. 106 14 taNhAiyassa pANaM 119 7 tatastenAjitavyarizca 46 36 tatkurutodyamamadhunA 59 27 tatraivambhUte tumule saMgrAme 33 tathA strINAM kRte bhrAtRyugasya bhedaH 19 ll tapAMsi yAtanAzcitrAH 141 9 tamhA micchaddiTThI 143 11 tasmAt kalyANAnAM sarveSAM) 141 7 taha NiyayavAdasuviriNacchiyA vi 62 31 taha vi gaNaNAtirego 30 " 14 27 104 65 171
Page #745
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. 141 101 53 85 102 229 53 117 31 173 53 79 79 3 254 145 144 43 100 64 65 3 75 82 46 254 49 271 9 66 70 226 127 21 22 na devamiti saMcintya 140 32 37 31 152 17 na naraH siMharUpatvAnna0 173 25 nanu punaridamatidurlabha0 L. 9 3 uddhRtaH pAThaH taha savve rAyavAyA taheva kAraNaM kAraNatti 9 tAvad gajaH prastra tadAnagaNDa: 26 tikkhakusamAkaDiyakaMTaya 16 titthayaro caunANI 17 17 14 6 34 14 33 34 21 40 3 34 12 dArAH paribhavakArA 28 dIyate priyamANasya 37 3 11 12 21 teeraNa kammaeNa so kaNhassa piucchA yovAhAro corabhaNiyo dagbandhanaH punarupati dagghe bIje yathA'tyantaM bahU to jarANI dadAti prArthinaH prANAn dadAti zaucapAnIya davvassa calaraNa papphaMdaragA dazahastAntaraM vyomni 2222 dAnena mahAbhogAzca 33 " duHkhAtmakeSu viSayeSu sukhAbhimAnaH duHkhaM duSkRtasaMjJayAya duMdubhisamArohe bhee durgrAhyaM hRdayaM yathaiva vadanaM duvilayanayosa voksa deze kulaM pradhAnaM 34 37 doSAvaraNayorhAniH 12 daMDakaliyaM karintA 27 dravyAstikarathArUDhaH 7 dveSasyAyatanaM ghRterapacayaH 8 dharmArtha putrakAmasya 2 ghaNNA te varapurisA na tasya kiJcidbhavati 20 natthi ya si koi 382 P. 46 86 171 74 271 3 141 252 162 123 149 17 152 271 16 151 189 153 192 36 262 16 125 107 15 102 9 250 108 146 5 196 109 180 43 85 82 185 L. uddhRtaH pAThaH 31 7 36 11 19 21 5 24 28 35 15 5 6 26 34 7 8,28 nanu punaridamatidurlabha0 na mAMsabhakSaNe doSo 0 11 na ya loNaM sorijja 17 na yAti na ca tatrAsIdasti navi sIdho navi unho nahi kAlAdIhiMto 35 3 nahi bhavati nirvigopaka nAraNassa hoI bhAgI " 33 nAnvayaH sa hi bhedatvAnna nAnvayaH sa hi bhedatvAnna0 23 24 nAlaM te taba tAlAe [sAcArA] nAsato jAyate bhAvo0 " 13 2 nityaM sattvamasattvaM [ pramANavAtike ] 37 31 3 33 28 nirvANAdisukhaprade 2 netrairnirIkSya bilakaNTaka 27 17 10 nodakavinagA hi 38 paJcaviMzatitattvajJo 0 27 3 39 15 paJcendriyANi vividha baca nainaM chindanti 0 naivAsti rAjarAjasya [prazamaratI ] 4 12 paDhamaM nANaM tamro dayA0 " 37 17 11 31 20 paNNavaNijjA bhAvA 14 parakRtakarmariNa yasmAnna paraM lokAdhikaM dhAma parikamma rajjurAsI palimaMthamahaM viyANiyA 20 22 pAyakkaMtoratthalamuha pAvA ya caMDadaMDA "
Page #746
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. 156 122 10 49 186 47 62 13 190 6 70 161 127 149 4 253 4 253 122 14 188 220 L. 8 133 196 262 102 110 34 6 17 29 27 23 10 30 27 13 28 34 22 22 32 39 23 26 19 34 12 29 30 uddhRtaH pAThaH pAvaM kAUraNa sayaM 15 38 pAsa tyosapaNa kusIla0 piba khAda ca sAdhu zobhane "3 9 14 4 21 13 " 12 66 25 21 140 192 65 29 priyAdarzanamevAstu 110 5 phAse va bhaddayAva 114 143 130 82 piyata bhAiDiGagA0 piMDassa jA visohI 0 piMDolage ya dussIle 0 puDhavikAe ra bha pudgalakarma zubhaM pat pupphaphalANaM ca rasaM surAi purANaM mAnavo dharmaH puruSa evedaM sarvaM 33 puvvANupuvvi heTThA tAsa puci buddhIe pehitA prakRtiH karoti puruSa upabhuGkte prakRtermahAn mahato'haGkAra 0 pratikartumazaktiSThA pramANapadakavijJA 12 baMdhaTThaI kasAyavasA 20 26 17 prANinAM bAdhakaM caitat prANI prANajJAnaM 0 prAptavyo niyatibalAzrayeNa 33 baddhA muktAzca kathyante bAyAlIsesara saMkami bAbaI va surakSA bArasavihe kasAe0 vRddhiyo brahmA lUnazirA hari0 bruvANo'pi nyAyyaM bhakkhesu ya bhaddayapAvaesu 383 P. 266 36 130 179 253 46 119 112 64 26 9 72 94 69 69 82 132 144 50 71 170 209 69 79 69 104 71 85 7 73 113 66 70 210 64 166 256 L. uddhRtaH pAThaH bhakSaNIyaM bhavenyAMsaM 8 33 29 22 26 33 29 35 29 33 5 11 13 26 27 19 37 mAraguravelajAI 7 23 17 36 38 30 16 29 22 33 24 15 11 bhavakoTIbhirasulabhaM [prazamaratau ] bhuktabhogo purA jo'vi bhUtasya bhAvino vA bhAvasya bhUtiyA kiyA saMva bhUteSu jaGgamatvaM bhoge avayakvaMtA paDaMti majjaM visayakasAyA maraguNaM bhoktuM bhocyA mativibhava ! namaste mamAhamiti caitra yAvadabhimAna mayA parijanasyArthe 21 mahilA ya rattamettA 0 mahilA dina karejja0 mahurA ya sUrasegA 0 " mAtApitarau hatvA buddhazarIre. mAtApitRsahasrANi mAtrA svasrA duhitrA vA mAtRvatparadArANi mAyAzIlaH puruSaH [prazamaratau ] mAre jiyaMta pi mAsairaSTabhirAca mA visaM tA mA hohi re visanno jIva0 mitamahararibhije punahi mukkakarUMdakaDADunaruta mUDanaiyaM yaM kAliye muNDaM ziro vadanametadaniSTagandhaM 8 muSTinAsscchAdayellakSyaM 19 mulaM caitadadharmasya 1 mUlaM dumbariyAnaM havai u 34 29 34 25 maitrIpramodakAruNya mAdhyasthyAni mUlameyamahammassa mRdvI zayyA prAtarutthAya peyA " 31
Page #747
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 uddhRtaH pAThaH 24 varaM praveSTuM jvalitaM hutAzanaM 25 vari visa khaiyaM 28 varSAsu lavaNamamRtaM 111 196 53 230 255 32 72 19 18 170 36 140 P. L. uddhRtaH pAThaH 136 36 maMsanivatti kAuM 266 34 mAM sa bhakSayitA [manusmRtau] 79 26 yattacchapaniketyuktaM 102 7 yathA pareSAM kathakA. 1507 yathAprakArA yAvantaH 143 25 yathA yathA'rthAzcintyante 251 37 " " 140 29 yathA yathA pUrvakRtasya karmaNaH 144 12 yadi zUnyastava pakSo 193 33 yadiha kriyate karma 19334 yadupAttamanyajanmani 32 yadeva rocate mahya 127 15 yadyapi niSevyamAraNA [prazamaratau] 11 yasminneva hi santAna 192 7 yasya buddhirna lipyeta 40 10 yA gatiH klezadagdhAnAM 256 35 yAvat paraguNaparadoSakIrtane [prazamarato] 251 33 yAvadRzyaM parastAvad bhAga 7 ye mayyavajJAM vyadhu 253 12 yogaH zuddhaH puNyAzravastu 35 yo'tti yasya ca tanmAMsa 12 rAIbhatte bhAvo 260 29 rAgadveSo vinijitya 267 13 rAjAnaM tuNatulyameva 82 15 rAyagiha magaha caMpA 22 riddhI sahAvataralA 110 3 rUvesu ya bhaddayapAvae su 9 revApayaH kisalayAni 31 rovAvaMti ruvaMti ya 23 lajjAM guNaughajananI 10 laddhelliyaM ca bohiM 106 21 lavaNavihUNA ya rasA 255 18 lAu eraMDaphale 60 19 lukkhamaNuNhamariNayayaM 101 2 loke'pi zrUyate vAdo 82 18 vairADa maccha, varaNA 122 16 vayaNavihattI kusalo 77 123 1 29 266 229 191 116 1 210 268 266 113 268 82 185 42 valisantatamasthizeSitaM 13 vasudevasusAe suno 1 viggahagaimAvannA 34 vidyAvinayasampanne 26 vizarArubhiravinazvaramapi vizAlA jananI yasya 24 viSasya viSayANAM 35 vihavAvalevanaDiehiM 28 vItarAgA hi sarvajJA 8 vaitAlIyaM laMganaidhanAH 15 vainayikamataM vinayazceto 5 vyAkhyAtamaGgamiha. 19 vyAbhinnakesarabRhacchi0 1 zarIraM dharmasaMyuktaM 35 zastrauSadhAdisaMbandhA0 35 . " 26 zAstrAvagAhaparighaTaTnatatparo'pi 20 zAstraM prayojanaM ceti 26 zUdraM vyApAdya prANAyAma japet 1 zRgAlo vai eSa jAyate 36 zrutvA duHkhaparamparAmatighRNAM 13 SaT zatAni niyujyante 3 , " 21 saga javaraNa sabarababbara 21 , " 35 sattaTThatarU visame 33 sattvaM laghu prakAzaka0 [sAMkhyakArikAyAm] __ 1 satyaM vapreSu zItaM 10 sadeva sarva ko necchetsvarUpAdi 2 saddesu ya bhaddayapAvae su 24 saiMdhayAraduggaMdha0 20 saddharmabIjavapanAnaghakauzalasya 1 sadya: patati mAMsena 50 51 188 136 167 110 85 172 268
Page #748
--------------------------------------------------------------------------
________________ 385 L. uddhRtaH pAThaH 9 sanmArge tAvadAste prabhavati 25 samayAvaliyamuhuttA0 19 sambhAvyamAnapApo 25 samudravIcIva calasvabhAvAH 29 sayaNassavi majjhago sarvajJo'sAviti 114 75 155 39 29 141 33 176 64 82 167 43 109 111 220 117 159 137 107 171 140 112 L. uddhRtaH pAThaH 32 sIsamuroyara piTThI 28 sucirata ramuSitvA 14 suThTha vi jiyAsu suThTha vi piyAsu 31 sussUsai paDipucchai 31 seNI gAmo goTThI0 19 seyaviyA vi ya eyari 22 so attho vattavvo0 6 souNa taya uvaThThiyaM 14 so eso jassa 25 solasa rAyasahassA 17 so hoI sAtijogo 5 saMyame aNaNyaphale 15 saMsaTThamasaMsaTThA 37 saMsArAdapalAyanapratibhuvo 9 snAnaM madadarpakaraM 32 smitena bhAvena madena lajjayA 30 svakarmaNA yukta eva / 26 svato'rthAH santu sattAvatsattayA 38 svaparasattAvyudAsopAdAnApAdyaM hi vastuno vastutvam 5 svaparasamayArthasUcaka 34 hataM muSTibhirAkAzaM 36 hastasparzAdivAndhena [vAkyapadIye] 33 hA mAtamriyata iti 32 hiMsAmUlamamedhyamAspadamalaM 33 hRdyanyadvAcyanyatkarmaNyanyat 10 he jaMva taM va pAsIya 23 17 4 sarvavyaktiSu niyataM kSaNe 34 sarvasmAdanartha hetu0 33 33 sarva pazyatu vA mA vA 170 29 26 sarvANi sattvAni sukhe ratAni 152 2 sarvAbhAvo yathA'bhISTo 8 savvaNaINaM jA hojja 250 savvattha saMjamaM saMjamAno savvasamuddANa jalaM 141 savve vi ya kAlAI 35 21 savvesi pi NayAraNaM0 [Avazyakaniyuktau] 178 28517" " " 147 4 savvo puvvakayANaM kammAraNaM 82 16 sAkeya kosalA. 137 36 sAmaNNamaNucaraMtassa 111 22 sAmA gAyati mahuraM 6 sAvajjaNavajjANaM 16 sA bi bhayaveviraMgI 18 sisuvAlo vi hu jubvaraNa 20 sIyA NAipagAsA0 112 152 255 257 266 14 117
Page #749
--------------------------------------------------------------------------
________________ P. 212 181 180 27 232 29 232 33 232 36 232 6 232 12 236 37 238 7 239 24 L. 13 18 238 239 236 232 233 4 233 20 232 12 232 25 232 18 240 12 207 24 209 7 28 38 5 40 206 13 181 11 192 10 207 7 207 39 218 30 223 35 206 190 3 3 sUtrakRtAGgasya gadyarUpANAM sUtrANAmakArAdikramaH L. adusaraM caNaM purisavijayaM... graha bhikkhU lU he tIraTThI graha purise puratthimAmro mahAvaraM pura0 manmArohajo mahAvaraM pura0 kAroDo mahAvaraM pura0 paramArohajo... mahAvaraM puravalAyaM gatiyA... "1 " mahAvaraM pura0 NANA0 ja0 la0... grahAvaraM pura0 NANA0 joNiyA ... ahAvaraM pura0 NANA0 tasa0 agaNi kAyattAe... ahAvaraM pura0 NANA0 tasa0 taM sarIragaM ahAvaraM pura0 NANA tasa0 puDhavittAe0 sahAvaraM pura0 gANA0 maNu0 mahAvaraM pura puvI... ahAvaraM pura0 puDhavI0... grahAvaraM pura0 puDhacI... mahAvaraM pu0 joei... mahAvaraM pura rakkhajogiehi.. mahAvaraM pura0 0 0 ... grahAvaraM pura0 savve pANA... ahAvare aTThame kiriyaTThANeahAvare ekkArasame kiri0 grahAvare caratve samA0 ... mahAvare ut pu0 uttarAmro... mahAvarecaye pu0 Niyati..... grahAvare chaTThe kiriyaThANe... mahAvare navame kirimANe... grahAvare taccassa ThANassa ahAvare taccassa ThANassa mahAvare sacce daMDasamAdANe... mahAvare tacce pu0 IsarakAraNi... P. 181 211 208 218 222 205 180 187 219 206 210 207 175 273 228 197 184 177 176 176 273 225 233 232 183 244 282 198 244 241 2 10 19 17 15 7 33 40 4 35 8 17 27 30 -2228 mahAvare tacce pu0 pacatimAo mahAvare terasame kiriyaTThANe... grahAvare dasane kiriyaThANe... ahAvare doccassa ThANassa " mahAvare donce daMDasamAdA0 maNaDAvaMDa w vattieti ahAvare docye pu0 dakSiNAo.. ahAvare docce pu0 paMcamahanbhUtietti .. kumAraputtiyA ... 8 ijvetehi bArasahi grahAvare paDhamassa ThANassa mahAvare paMcame daMDa0 diTThivipariyAsiyA daMDe... mahAvare vArasame kiriya0 mahAvare sattame kiriyA... mahAha bhagavaM... zrAuso ! goyamA pratthi iha khalu gAratthA sAraMbhA iha khalu pAINaM vA... 12 ettha viNiggaMthe.. 23 etya vi bhikkhU 20 ettha visamaNe. 36 evahaM paccakkhaMtANaM - 26 evameva samaNugammamANA .. 1 evaM tagajoSiemu 42 evaM puDhanijogiesu.. kiTTie nAe samaNAuso 23 No iTThe samaTThe daha bahave pANA" 21 tattha AreNaM je tasA pANA 12 tatva khalu bhagavatIvanikAyA heU... 26 tatva khalu bhagavayA dube ditA... 39 tattha coyae pannavagaM...
Page #750
--------------------------------------------------------------------------
________________ 387 P. L. 273 P. L. 27140 tattha NaM nAlaMdAe bAhiriyAe... 276 36 tasAvi vuccaMti tasA... 4 tassa NaM levassa gAhAvaissa'.. 273 7 tassi ca NaM gihapadesaMmi... 221 29 teNaM NaragA aMto vaTTA... 271 38 teNaM0 rAya0 nAlaMdA nAmaM vA.... 226 16 te savve pAvAumA... 39 paDhame daMDasamAdANe aTThAdaMDa vattietti... 26 bhagavaM ca NaM udAhu aAusaMto... 278 25 bhagavaM ca NaM udAhu niyaMThA... 39 bhagavaM ca NaM udAhu saMtegaiyA... 183 26 loyaM ca khalu mae appAha?" 275 21 savAyaM udae peDhAlaputte... 277 21 273 40 savAyaM bhagavaM goyame... 2317 suyaM me0 iha AhArapa0... 204 1 suyaM me0 iha0 kiriyAThANe... 241 ___ ll suyaM me0 iha0 paccakakhANaki0... 180 19 suyaM me0 iha0 poMDarIe... 213 24 se egaiyo prAyahe vA... 2159 se egaino parisAmajhAo... 247 6 se ki kuvvaM kiM kAravaM... 222 __ 6 se jahANAmae rukkhe... 194 6 se bemi pAINaM vA 4 saMtegayiyA maNussA 227 15 se NaM leve nAma gAhAvaI... 204 283 279
Page #751
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGgasUtrasya gAthAnAmakArAdikramaH / P. 74 73... 75 109 122 19 48 59 107 33 16 54 33 66 55 46 P. L. 12331 aimANaM ca mAyaM ca . . . . . 137 28 aimANaM ca mAyaM ca....... 171 5 akuvvano NavaM Natthi...... 15 akusIle sayA bhikkhU...... 6 agAramAvasaMtA vi ..... 123 30 agiddha saddaphAsesaM ....... 3 aggaM vaNiehiM AhiyaM . . . . . . 7 acayaMtA va lUheNaM...... 265 4 ajogarUvaM iha saMjayANaM...... 121 9 aTThAvayaM na sikkhijjA...... 16 aNaM te niie loe ..... 30 aNAgayamapassaMtA 248 23 aNAdIyaM parinnAya ..... 93 24 aNAsiyA nAma mahAsiyAlA...... 18 aNihe sahie susaMvuDe ..... 28 aNugacchamANe vitaha...... / 19 aNuttaraggaM paramaM mahesI...... 20 aNuttaraM dhammamiNaM jiNANaM 997 aNuttaraM dhammamuIraittA'..... 174 2 aNuttare ya ThANe se...... 133 10 aNupubveNa mahAghoraM...... 115 20 aNu mANaM ca mAyaM ca ...... 172 3 aNusAsaNaM puDho pANI...... 123 6 aNussupro urAlesu...... 172 35 aNelisassa kheyanne....... 141 17 aNovasaMkhA iti te udAhU 141 14 aNNANiyA tA kusalAvi...... 109 25 aNNAtapiMDeNa'hiyAsaejjA...... 133 11 atariMsu taraMtege...... 116 6 atikkammati vAyAe...... 148 25 attANa jo jANati jo ya logaM 49 20 adakkhuba dakkhuvAhiyaM. . . . . . 78 ll adu aMjaNi alaMkAraM ..... 99 L. 36 adu kaNNaNAsacchedaM ...... 2 adu NAiNaM ca suhINaM vA ...... 27 adu sAviyA pavAeNaM ...... 1 annassa pANassiha loiyassa.... 8 annaM maNeNa citeMti ..... 34 annANiyANaM vImaMsA ...... 6 anne annehiM mucchiyA ..... 36 aparikkhadiLaM Na hu eva siddhI....... 29 aparimANaM viyANAI...... 36 appapiMDAsi pANAsi..... 20 appege khudhiyaM bhikkhu... 14 appege nAyo dissa 30 appege paDibhAsaMti ....... 27 appege paliyaM tesiM....... 31 appege bai ju jati...... 28 appeNa appaM iha vaMcaittA...... 26 abbhAgamitaMmi vA duhe'..... 6 abhavisu purA dhIrA...... 5 abhavisu purA vi bhikkhavo ..... 32 abhiju jiyA rudda asAhukammA... 29 abhujiyA namI videhI.... 24 amaNunnasamuppAyaM..... 2 ayaM va tattaM jaliyaM sajoi ..... 23 araI raIca abhibhUya bhikkhU .... 5 arati rati ca abhibhUya ..... 32 alUsae No pacchannabhAsI 1 avi dhUyarAhi suNhAhi...... 35 avi hatthapAdachedAe... 29 avi hammamANe phalagAvataTThI....... 23 avvattarUvaM purisaM mahataM..... 28 asaMvuDA aNAdIyaM 6 asesaM akkhayaM vAvi...... 7 assiM ca loe aduvA paratthA.. 174 92 128 159 167 73 74 109 268 31 256 104
Page #752
--------------------------------------------------------------------------
________________ 389 P. L. 163 61 63 37 264 72 250 167 25 90 133 P. L. 127 32 AyaM Na kujjA iha jIviyaTThI ...... 263 24 prAraMbhagaM ceva pariggahaM ca....." 79 18 prAsaMdiyaM ca navasuttaM .... 12128 prAsaMdI paliyaMke ya...... 64 . 7 Asile devile ceva...... 12026 pAsUNimakkhirAgaM ca....... 87 8 aAsUriyaM nAma mahAbhitAvaM...... 155 1 pAhattahIyaM tu paveyaissaM...... 160 11 pAhattahIyaM samupehamANe savvehi...... 28 AhaMsu mahApurisA...... 12638 AhAkaDaM ceva nikAmamINe...... 127 33 prAhAkaDaM vA Na NikAmaejjA...... 173 19 ipro viddhasamANassa....... 256 38 icceehiM ThANehiM...... 23 icceyAhi ya diTThIhiM... 18 icceva NaM susehaMti...... 15 icceva paDilehaMti...... 31 iccevamAhu se vIre...... 18 iNamannatu annANaM 4 iNameva khaNaM viyANiyA....... 172 1 ithiyo je Na sevaMti 128 22 itthIsu yA ArayamehuNAlo..... 634 imaM ca dhammamAdAya ..... 67 35 imaM ca dhammamAdAya....... 137 9 imaM ca dhammamAdAya ..... 28 imaM vayaM tu tuma pAukuvvaM 29 iha jIviyameva pAsahA" 15 ihamege u bhAsaMti...... 37 ihalogaduhAvahaM viU..... 33 iha saMvuDe muNI jAe..... ___4 ihega mUDhA pavayaMti mokkhaM....... 18 iMgAlarAsi jaliyaM sajoti...... 28 19 IsareNa kaDe loe...... 120 11 uccAraM pAsavaNaM....... . 1931 uccAvayANi gacchantA...... 104 28 ujjAlapo pANa nivAtaejjA'' 39 18 uThiyamaNagAramesaNaM .. 30 assi suThiccA tiviheNa...... aha NaM vayamAvanna...... 24 aha NaM se hoi uvaladdho ....." 4 aha tattha puNo NamayaMtI...... 2 aha taM tu bhedamAvannaM.... 21 aha taM pavejja vajha...... 40 aha teNa mUDheNa amUDhagassa...... 18 aha te paribhAsejjA ....... 37 aha pAsa vivegamuTThie...... 27 ahavAvi viddha Na milakkhu sUle....... 5 aha se'NutappaI pacchA ..... 10 ahAkammANi bhujati...... 31 ahA vuiyAi susikkha ..... 15 ahAvaraM purakkhAyaM...... 24 prahAvaraM sAsayadukkha dhamma...... 13 ahAvarA tasA pANA...... 27 ahiappA'hiyapaNNANe ...... 27 ahigaraNakaDassa bhikkhuNo.... 2 ahime saMti AvaTTA....... 13 ahime suhumA saMgA.... ' 26 ahiMsayaM savapayANukaMpI.....' 2 aho ya rAmro asamu....... 34 aho'vi sattANa viuNaM ca...... 34 atae vitigicchAe...... 18 aMta karaMti dukkhANaM....... 37 aMtANi dhIrA sevaMti..... 13 adho aghaM pahaM Nito...... 12 AukkhayaM ceva abujjha0..... 22 AgaMtagAre ArAmagAre...... 22 AghaM maImaM maNuvIya dhamma ..... 23 AghAyakiccamAheu....... 11 AghAyaM puNa egesi .... 8 AdAya vaMbhaceraM ca...... 35 AdINa vittI vi kareti pAvaM. . . . . . . l AmaMtiya ussaviyA...... 35 Ayagutte sayA daMte 17 prAyadaMDasamAyAre...... 58 56 263 155 149 169 173 172 24 129 262 125 118 261 106 20 86 248 126 71 135 55
Page #753
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390 125 265 103 106 P. L. 67 18 uDDhamahe tiriyaM vA... 23 uDDhe aheyaM tiriyaM disAsu... 5 uDDhe aheyaM tiriyaM disAsu... 164 27 uDDhaM aheyaM tiriyaM disAsu... .96 18 uDDhe aheyaM tiriyaM disAsu... 261 31 uDDhe aheyaM tiriyaM disAsu... 134 7 uDDhe ahe ya tiriyaM... 26 uttara maNuyANa AhiyA... __ I uttarA mahurullAvA... 27 28 udagassa pabhAveNaM... udageNa je siddhimadAharaMti.. 107 13 udayaM jai kammamalaM harejjA'.. 120 25 uddesiyaM kIyagaDaM... 21 urAlaM jagato jogaM... 16 uvaNIyatarassa tAiNo... 17 usiNodagatattabhoiNo... 31 ee gaMthe viukkamma'.. 10 11 ee paMca mahanbhUyA... 248 24 eehiM dohiM ThANe hiM... 2494 eehiM dohi ThANehiM... 249 32 eehi dohi ThANehi... 250 11 eehiM dohi ThANehi... 250 27 eehiM dohiM ThANehi... 35 egattameyaM abhipatthaejjA'.. 157 13 egatakUDeNa u se palei... 33 egaMtamevaM aduvA vi iNhi... 15 ege care ThANamAsaNe... 17 etANi soccA NaragANi dhIre... 8 etANuvIti medhAvI... 10 ete u tau AyANA... 16 ete proghaM tarissaMti... 11 ete jiyA bho na saraNaM... 8 ete puvvaM mahApurisA... 29 ete bho kasiNA phAsA... 19 ete sadde pracAyaMtA... 57 27 ete saMgA maNUsANaM... 126 34 etesu bAle ya pakuvvamANe... P. .. 1 etehiM chahi kAehi.. 36 etehiM tihiM ThANehi... 119 11 eyamajheM sapehAe 134 eyaM khu nANiNo sAraM... 34 22 " " " 19 evaM bhayaM Na seyAya'.. 113 39 eyaM sakammavIriyaM... 28 eyAi kAyAI paveditAi... 93 35 eyAI phAsAi phusaMti vAlaM... 158 12 eyAi bhayAi vigica dhIrA... ll erisA jA vaI esA.. 25 evamannANiyA nANaM... 114 32 evamAdAya mehAvI... 15 evamege u pAsatthA.. 65 21 evamege u pAsatthA... 25 evamege u pAsatthA.. ___ 16 evamege NiyAyaTThI... 13 16 evamegetti jappaMti... 24 133 evamege viyakkAhiM'.. 21 14 evameyANi japaMtA... 121 31 evaM udAhu niggaMthe.'' 17 evaM kAmesaNaM viU. ___18 evaM khu tAsu vinnappaM... 268 24 evaM Na mijjaMti Na saMsaraMti... 168 9 evaM Na se hoi samAhipatte... 1 evaM takkAi sAhitA... ____19 evaM tirikkhe maNuyAsuresu. ____6 evaM tubbhe sarAgatthA... 32 evaM tu samaNA ege.. 25 evaM tu samaNA ege... 29 evaM tu samaNA ege... __ evaM tu samaNA ege... 136 24 evaM tu samaNA ege... 137 9 evaM tu samaNA ege... 161 32 evaM tu sehaMpi apuThThadhamma... 164 26 evaM tu sehevi apuThThadhamme... 598 evaM nimaMtaNaM laddha... 48 80 127 259 25 26
Page #754
--------------------------------------------------------------------------
________________ 391 120 50 240 119 P. L. 802 evaM bahuhiM kayapuvvaM... 30 evaM mae puDhe mahANubhAve... -3 evaM mattA mahaMtaraM... 16 evaM logaMmi tAiNA... 6 evaM vippaDivannege... 28 evaM samuThie bhikkhU ... 20 evaM se udAhu aNuttaranANI... 25 evaM sehevi appuDhe... 57 2 ehi tAya ! gharaM jAmo... 1 oe sayA Na rajjejjA... 74 14 prosiyAvi itthiposesu... 161 34 prosANamicche maNue samAhi... 173 21 ko kayAi meghAvI... 116 17 kaDaM ca kajjamANaM ca... 32 36 kaDesu ghAsamesejjA... 112 20 kammamege pavedeti 160 9 kammaM ca chaMdaM ca vigica dhIre... 1083 kamma parinnAya dagaMsi dhIre 118 20 kayare dhamme akkhAe'' 132 27 kayare majje akkhAe." 256 5 kallANe pAvae vAvi 36 kahaM ca gANaM kahaM dasaNaM se... 23 kaMdUsu pakkhippa payaMti bAlaM... 37 26 kAmehi Na saMthavehi giddhA'.. 164 28 kAleNa pucche samiyaM payAsu'.. 101 27 kiriyAkiriyaM veNaiyANuvAyaM." 86 32 kIlehiM vijjhati asAhukammA... 15 kujae aparAjie jahA.. 12 kuTuM tagaraM ca agaru... 10834 kulAije dhAvai sAugAI... 14 25 kuvvaM ca kArayaM ceva... 4 kuvvaMti pAvagaM kamma... 73 16 kubbati saMthavaM tAhi... 145 31 keI nimittA tahiyA bhavaMti... 86 34 kesiMca baMdhittu gale silAo... 169 8 kesiMci takkAi abujjha bhAvaM... 60 2 ko jANai viUvAtaM... P. L. 13 kohaM ca mANaM ca taheva mAyaM... 96 16 kheyantrae se kusalAsupanne... 105 14 gambhAi mijjati buyAbuyANA... 262 25 gaMtA ca tatthA aduvA agatA... 57 9 gaMtuM tAya ! puNo gacche... 161 30 gaMthaM vihAya iha si.... 24 gaMdhamallasiNANaM ca... 3 gAraMpi aAvase nare... 5 girIvare vA nisahA''yayANaM... 29 gihe dIvamapAsaMtA'.. 128 24 gutto vaIe ya samAhipatto... 1 gomejjae ya ruyae 79 8 ghaDigaM ca saMDiDimayaM ca... 87 21 cattAri agaNIgro samArabhittA... 141 13 cattAri samosaraNANimANi... 240 2 caMdaNa geruya haMsagabbha 79 7 caMdAlagaM ca karagaM ca.. 12 ciccA vittaM ca putte ya... 35 cittamaMtamacittaM vA... 13 ciyA mahaMtIu samArabhittA... 31 ciraM dUijjamANassa... 32 coiyA bhikkhacariyAe'.. 17 channaM ca pasaMsa No kare... 2 chaMdeNa pale imA payA... 5 chidaMti bAlassa khureNa nakka... 28 jai kAluNiyANi kAsiyA... 23 jai kesimA NaM mae bhikkhU 29 jai No kei pucchijjA... 30 jai No kei pucchijjA... 16 jai te sutA lohitapUprapAI... 20 jai te suyA veyaraNI bhidugga... 29 jaivi ya kAmehi lAviyA... 38 12 jaivi ya NigaNe kise care... 132 jai vo kei pucchijjA... 763 jatukuMbhe joiuvagUDhe .. 43 30 jattha'tthamie praNAule... 169 33 jamatItaM paDupannaM... 95 132 56 30
Page #755
--------------------------------------------------------------------------
________________ jhuM ryy t nit : d d gn jaa gyy gyy gyy : gyy dhii c n P : >= d : thm ryy q q 2 gyy tyy & >= n g ryy lq ryy n ryy P.. 147 37 250 38 53 22 121 9 26 137 115 65 136 161 67 65 13 57 65 99 59 143 129 57 27 115 94 174 87 104 79 25 105 265 172 75 L. 20 13 26 27 26 5 29 12 24 7 11 22 23 31 5 23 jamAhu prohaM salilaM zrapAragaM jamiNaM jagati yojanA... jamidaM ghorAsamAhAraM... jayayaM viharAhi jogavaM jayA hemaMtagAmi... javiNo migA jahA saMtA jasaM kiti saloyaM ca jahA diyApotamapattajAtaM jahA naI veyaraNI... jahA maMghAdae nAma 7 jahA ya pur3havIthUbhe" 19 jahA rukkhaM vaNe jAyaM ... 24 jahA vihaMgamA piMgA ... jarisa kule samupyagne jahA prassAviNi NAvaM jahA prasAviNi nAvaM 10 15 5 jahA kumme sa' gAi jahA gaMDa pilAgaM vA... jahA DhaMkA ya kaMkA ya... 33 jahA sarvabhU udahINa kheDe... 22 jahA saMgAmakAlaMmi 35 jahA hi dhaMdhe saha jotiNAvi... 13 jahA hi vittaM pasavo ya savvaM ... 10 jaM kiMci praNavaM tAta ! 28 kimi u pUrakaDaM... jaM kiMcuvakkamaM jANe... jaM jArisaM puvvamakAsi kammaM - jaM mayaM samyasAhUNaM... 10 jaMsI guhAe jalanetiTTe' " 5 jAIpahaM praNuparivaTTamANe... 19 jAe phale samuppanne... 22 jANaM kAegAuTTI... 12 jAti ca vuddhiM ca viNAsayaMte ... 10 jIvANubhAgaM suvicitayaMtA... 2 jIvitaM po kinA... 26 juvatI samaNaM bUyA... 23 je prAyao parazro vAvi NaccA... 392 P 156 49 48 60 45 72 23 249 33 85 128 156 269 162 121 14 108 173 158 70 104 108 157 135 137 116 116 41 155 37 261 266 147 156 47 135 66 L. 15 5 4 16 28 21 11 31 30 10 26 11 23 37 30 34 1 20 8 14 26 33 14 19 5 36 8 20 19 je zrAvi zrappaM vasumaMta mattA je yaha prAraMbhanisliyA... je iha sAyANugA naraH ... je u saMgAmakAlaMmi 30 je ya buddhA pratikkaMtA" 34 je ya buddhA mahAbhAgA 12 18 18 31 je evaM caraMti cAhi je evaM uM dhanugiDA je evaM nAbhijAnaMti... je kei khuddagA pANA je kei tasA pANA je kei bAlA iha jIviyaTThI... je kei logaMmiTha akiriya0 18 je yAbuddhA mahAbhAgA 19 je koNa hoi jagaTThabhAsI" je garahiye ThANamihAvati... je ThANao ya sayaNAsaNe ya... jeNehaM nivvae bhikkhU je teuvAiNo eyaM je dhammaladdha vinihAya bhuMje... je dhammaM suddhamakkhaM ti je bhAsavaM bhikkhu susAhuvAdI... je mAyaraM ca piyaraM ca je mAyaraM ca piyaraM ca hiccA je mAyaraM vA piyaraM ca hiccA... je mAhaNo khattiyajAyae vA... je ya dANaM pasaM saMti je yAvi praNAyage siyA je yAvi puTThA paliuM cayaMti... je yAni bahussue siyA... je yAvi bIoogabhoti bhikkhu... je yAvi bhuMjaMti tahappagAraM... je rakkhasA vA jamaloiyA bA je bighIe bhannAvabhAsI... je vinnavaNAhinosiyA jesi taM uvakappaMti hi kAle pariva
Page #756
--------------------------------------------------------------------------
________________ 393 172 116 36 262 148 A 64 253 P. L. P. L. 67 6 jehiM nArINa saMjogA... ____108 35 Nikkhamma dINe parabhoyaNaMmi... 24 jo tume niyamo ciNNo'.. 38 NiThiyaTThA va devA vA... 33 jo paribhavai paraM jaNaM... 76 14 NIvAramevaM bujjhajjA... 12 johesu NAe jaha vIsaseNe... 1724 NIvAre va Na lIejjA... 37 jhANajogaM samAha?" 263 25 NegaMta gaccaMti va prodae so... 114 18 ThANI vivihaThANANi... 1642 NetA jahA prakAraMsi... 100 25 ThiINa seTThA lavasattamA vA 44 6 No abhikakhejja jIviyaM... 24 DaharA vuDDhA ya pAsaha.. 24 NA kAmakiccA Na ya vAlakiccA... 162 39 DahareNa buDDheNa'NusAsie u... 46 4 No kAhie hojja saMjae. 22 Dahare ya pANe buDDhe ya pANe... 165 28 No chAyae No'viya lUsaejjA'. 261 30 Na kiMci rUveNA'bhidhArayAmo'.. 29 No pIhe Na yAvapaMguNe... 174 4 Na kubvatI mhaaviire..| 33 tatteNa'NusiTThA te... 163 38 Na tesu kujjhe Na ya pabbahejjA... 28 tattha daMDeNa saMvIte... 252 35 Natthi pAsave saMvare vA... 14 tattha maMdA visImati... 255 22 Nasthi kallANa pAve vA... 122 13 tatthimA taiyA bhAsA... 253 16 Natthi kiriyA prakiriyA vA... 60 29 tamege paribhAsaMti'.. 33 Natthi kohe va mANe vA.. 21 tameva avijANatA... 254 15 Natthi cAurate saMsAre.. 27 27 tameva aviyANaMtA... 251 29 Natthi jIvA ajIvA vA... 20 tamhA u vajjae itthI... 254 16 Natthi devo va devI vA... 40 17 tamhA davi ikkha paMDie.. 252 ___19 Natthi dhamme adhamme vA... 32 tayasaM va jahAi se rayaM... 252 34 Natthi puNe va pAve vA... 16 tahA giraM samArabbha... 253 35 Natthi pejje va dose vA.. 88 11 tahiM ca te lolaNasaMpagADhe.. 252 / Natthi baMdhe va mokkhe vA... 35 tahiM tahiM suyakkhAyaM.. 34 Natthi mAyA va lobhe vA... 17 taM ca bhikkhU pariNNAya... 251 28 Natthi loe aloe vA... 32 12 taM ca bhikkhU parinnAya. 15 Natthi veyaNA nijjarA vA... 58 1 taM ca bhikkhU parinnAya .. 255 21 Natthi sAhU asAhU vA." 266 19 taM bhujabhANA pisitaM pabhUtaM... 254 32 Natthi siddhI prasiddhI vA... 132 28 taM maggaM NutaraM suddha'... 33 Natthi siddhI niyaMThANaM... 171 4 tiuTTaI u medhAvI... 171 6 Na mijjaI mahAvIre... ___35 tikkhAhi sUlAhi nivAyayaMti... 6 Na ya saMkhayamAhu jIvita ___445 tiriyA maNuyA ya divvagA.'' ___ 1 Na ya saMkhayamAhu jIviyaM... 51 19 tiviheNa vi. pANa mA haNe... 1 Navi tA ahameva luppae'' 12 tivvaM tase pANiNo thAvare ya... 47 1 Na hi NUNa purA aNussutaM.. 61 ___19 tubbhe bhuMjaha pAesu.. . ____17 NikkicaNe bhikkhu sulUhajIvI.... 261 29 te annamannassa u garahamANA... 14333 NAicco uei Na pratthameti... 14332 te evamakkhaMti abujhamANA... . .69 253 253 254 49 45
Page #757
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 P. 145 123 19 148 145 89 147 18 136 91 116 88 107 99 266 266 267 114 135 100 78 L. 32 te evamakkhaMti samicca loga... 15 te NAvi0 na te prohaMtarA... 17 te NAvi0 na te gambhassa pAragA... 18 te NAvi0 na te jammassa pAragA... 19 te NAvi0 na te dukkhassa pAragA.... 20 te NAvi0 na te mArassa pAragA... 16 te NAvi0 na te saMsArapAragA... 21 te Neva kuvvaMti Na kAravaMti... 34 te cakkhu logasiha NAyagA u... 14 te tippamANA talasaMpuDaM va... 23 te tIyauppannamaNAgayAi 22 te ya vInodagaM ceva... 14 te saMpagADhaMsi pavajjamANA'" 35 tesi pi tavo Na suddho. 26 te hammamANA Narage paDaMti... 37 thaNaMti luppaMti tasaMti kammI... 31 thaNiyaM va saddANa aNuttare u... 18 thUlaM urambhaM iha mAriyANaM... 37 dakSiNAe paDilaMbho... 20 dayAvaraM dhamma dugaM chamANA... 1 davie baMdhaNummukke.. 17 dANaThThayA ya je pANA'.. 23 dANANa seThaM abhayappayANaM... 1 dArUNi sAgapAgae... 7 dIsaMti samiyAyArA... 21 dukkhI mohe puNo puNo.. 21 duhano Na viNassaMti... 32 duhamovi te Na bhAsaMti... 21 duhamovi dhamma samuThi... 19 duhA veyaM suyakkhAyaM.. 32 dUraM aNupassiyA muNI'.. 25 devA gaMdhavvarakkhasA... 1 dhammapaNNavaNA jA sA.. 12 dhammapaNNavaNA jA sA.'' 36 dhammassa ya pArae maNI.. 12 dhammma kahatassa u patthi doso. 2 ghuNiyA kuliyaM va levavaM... P. L. __4 ghoyaNaM rayaNaM ceva... 21 na kammuNA kamma khaveMti bAlA... 15 na tassa jAI va kulaM va tANaM... 20 27 na taM sayaMkaDaM dukkhaM... 5 natthi puNNe va pAve vA... 5 nannattha aMtarAeNaM... 160 10 na pUyaNaM ceva siloyakAmI... 263 21 navaM na kujjA vihuNe purANaM... 22 naMdI cuNNagAIpAharAhi... 19 30 nANAvihAi dukkhAi... 130 10 nikkhamma gehAu nirAvakaMkhI... 266 23 niggaMthadhammami imaM samAhi... 13533 nivvANaM paramaM buddhA.. 165 26 nisamma se bhikkhu samIhiyaTuM... 114 17 neyAuyaM suyakkhAyaM... 35 no ceva te tattha masIbhavaMti... 10 no tAsu cakkhu saMdhejjA... 26 pakkhippa tAsaM payayaMti bAle... 41 33 paNNasamatte sayA jae... 13 30 patte kasiNe AyA... 263 20 pannaM jahA vaNie udayaTThI... 158 10 pannAmayaM ceva tavomayaM ca... 134 8 pabhU dose nirAkiccA'.. 112 33 pamAyaM kammamAhaMsu. 53 6 payAtA sUrA raNasIse... 121 12 paramatte annapANaM... 118 22 pariggaha niviTThANaM... 11 pariyANipANi saMkatA... 3 paliucaNaM ca bhayaNaM ca... 177 paMca khaMghe vayaMtege... 1743 paMDie vIriyaM laddha.. 1065 pAyo siNANAdisu Natthi mokkho' 86 1 pAganbhi pANe bahuNaM tivAti... 121 10 pANahAo ya chattaM ca... 659 pANAivAte vaTTa tA. 116 5 pANe ya NAivAejjA'. 88 24 pANehi NaM pAva vibhojayaMti... 256 49 16 135 267 112 23 62 42 260 39
Page #758
--------------------------------------------------------------------------
________________ 395 70 92 27 166 119 71 20 101 P. L. 107 14 pAvAI kammAI pakuvvatohi... 32 pAse bhisaM NisIyaMti... 264 26 pinnAgapiMDImavi viddhasUle... . 26 piyA te theramo tAta ! 28 pucchissa'haM kevaliyaM... 34 pucchissu NaM samaNA mAhaNA ya... 3 puche gimhAhitAveNaM... 13 puDhe Nabhe ciThTha bhUmivaThie... 6 puTTho ya daMsamasaehi... 40 puDhavI pAu teu ya.. 13 puDhavI u agaNI vAU': 133 12 puDhavI jIvA puDho sattA..' 103 26 puDhavI ya AU agaNI ya... 239 40 puDhavI ya sakkarA vAluyA... 105 10 puDhavIvi jIvA pAUvi jIvA... 129 11 puDho ya chaMdA iha mANavA u... 11 puDhovame dhuNai vigayagehI.' 26 16 puttaM piyA samArabbha'' 259 31 purAkaDaM adda ! imaM suNeha''' 38 13 purisorama pAvakammuNA... 264 28 purisaM ca viddha Na kumAragaM vA... 260 11 puci ca iNhi ca aNAga..." 265 6 purisetti vinnatti na evamatthi... 35 pUikamma na sevijjA... 35 pUyaphalaM taMbolayaM .. 34 bahave gihAI avahaTTa. 7 bahave pANA puDhosiyA... 3 bahuguNappagappAI... bahujaNaNamaNami saMvuDo. bAlassa maMdayaM vIyaM.. 12 bAlA balA bhUmimaNukkamaMtA pavijjalaM lohapahaM... 92. 34 bAlA balA bhUmimaNukkamaMtA pavijjalaM kaMTailaM... 90 37 bAhU pakattaMti ya mUlato se... 25 bujjhijjatti tiuTTijjA... 269 41 buddhassa prANAe imaM samAhi... P. L. 22 bhaMjaMti NaM puThavamarI sarosaM... bhaMjati bAlassa vaheNa puTThI... 109 bhArassa jAtA muNi bhaMjaejjA.. 171 3 bhAvaNAjogasuddhappA'. 122 12 bhAsamANo na bhAsejjA... 159 4 bhikkhU muyacce taha diTThadhamme.. 169 36 bhUehiM na virujjhajjA.. 30 bhUtAbhisaMkAi dugaM chamANe... 134 34 bhUyAica samAraMbha... 266 22 bhUyAbhisaMkAe duguchamANA.. 107 12 macchA ya kummA ya sirIsivA ya... 28 maNabaMdhaNehiM Negehi... 26 22 maNasA je paussaMti... 113 maNasA vayasA ceva.. 43 14 mahayaM paligova jANiyA'.. 260 13 mahavvae paMca aNuvvae ya... 9827 mahIi majhami Thite Nagide... 113 19 mAiNo kaTu mAyAya... mA evaM avamannatA... 28 mA paccha asAghutA bhave. 46 3 mA peha purA paNAmae... 27 mAyaraM piyaraM posa... 119 10 mAyA piyA NhusA bhAyA .. 12 mAyAhiM piyAhi luppai... 118 21 mAhaNA khattiyA vessA... 15 mAhaNA samaNA ege... 3 mAhaNA samaNA ege... 21 milakkhu amilakkhUssa.. 1307 musaM na vUyA muNi attagAmI... 1202 musAvAyaM bahiddhaca... 23 muhuttANaM muhuttassa... 262 23 mehAviNo sikkhiyabuddhi... 1 rAmo vi uThiyA saMtA... 23 rAgadosAbhibhUyappA.. 13 rAyANo rAya'maccAya... 21 rukkhesaM gAte jaha sAmalI vA... 8733 ruhire puNo vaccasamussina'ge... 134 12
Page #759
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396 P. 123 61 33 13 263 94 249 58 78 L. 265 9 laddhe aDhe aho eva tubbhe... 8 laddhe kAme Na patthejjA... 32 littA tivvAbhitAveNaM... 15 logavAyaM NisAmijjA... 269 10 loyaM ayANittiha kevaleNaM 269 ll loyaM vijANaMtiha kevaleNaM... 163 39 varNasi mUDhassa jahA ama DhA. 8 vaNe mUDhe jahA jaMtU.. 23 vatthagaMdhamalaMkAraM... 2 vatthANi ya me paDilehehi... 265 7 vAyAbhiyogeNa jamAvahejjA... 48 16 vAheNa jahA va vicchae... 163 2 viuThiteNaM samayANusiThe... 50 14 vittaM pasavo ya nAipro... 24 vittaM soyariyA ceva... . 263 23 vittesiNo mehuNasaMpagAr3hA... 57 26 vibaddho nAtisaMgehi... 137 27 virae gAmaghammehi... 38 28 virayA vIrA samaThiyA... 1553 visohiyaM te aNukAhayaMte... 135 34 vujjhamANANa pANANaM... 34 35 vusie ya vigayagehI... 10 vetAlie nAma mahAbhitAve... 18 veyAliyamaggamAgo.... 113 30 verAi kuvvaI verI... 31 verANugiddha NicayaM kareti... 39 17 sauNI jaha psugNddiyaa...| 31 9 sae sae uvaTThANe... 29 11 saehi pariyAehiM... 15 saccaM asaccaM iti citayaMtA... 112 34 satthamege tu sikkhaMtA... 92 21 sadA kasiNaM puNa dhammaThANaM.. 54 4 sadA dattesaNA dukkhA... 38 sahANi soccA adu bheravANi... 149 35 sadde su rUvesu asajjamANo'.. 32 35 sapariggahA ya sAraMbhA'.. ___P. L. 20 sama annayarammi saMjame... 30 samajjiNittA kalusaM aNajjA... 15 samaNaMpi daThThadAsINaM... 22 samArabhaMte vaNiyA bhUyagAma... 166 30 samAlavejjA paDipunnabhAsI... 34 37 samie u sayA sAhu.. 260 11 samicca logaM tasathAvarANaM... 3 samacchihiMti satyAro... 91 25 sama siyaM nAma vidhUmaThANaM... 33 sama siyA tattha visUNiyaMgA... sammissabhAvaM ca girA gahIe... 33 sayaNAsaNehiM jogehi.. 28 sayaM kaDaM na aNNehi... 11 sayaM tivAyae pANe... 13 sayaM dukkaDaM ca na vadati... 20 sayaMbhuNA kaDe loe... 169 6 sayaM sameccA aduvAvi soccA... 7 sayaM sayaM pasaMsaMtA... 3 sayaM sahassANa u joyaNANaM... 3 sayA kasiNaM puNa dhammaThANaM... 11 sayA jalaM nAma nihaM mahaMta... 93 33 sayAjalA nAma nadI bhiduggA'.. 5 savvappagaM viukkassaM... 36 savvaM jagaM tU samayANupehI... 13 savvaM naccA ahiTThae... 109 26 savvAisaMgAI aicca dhIre... 62 22 savvAhi aNujuttIhiM acayaMtA... 134 5 savvAhi aNujuttIhi matimaM 125 26 savidiyAbhinivvuDe payAsu... 27 savve sayakammakappiyA... 266 21 savvesi jIvANa dayaTThayAe... 114 33 sahasaMmaie NaccA.. 166 27 saMkejja yA'saMkitabhAva bhikkhU... 165 27 saMkhAi dhamma ca viyAgaraMti... 635 saMkhAya pesalaM dhamma... 36 saMkhAya pesalaM dhamma... 25 50 127 141 50 162
Page #760
--------------------------------------------------------------------------
________________ 397 26 8 61 70 53 97 P. L. 34 saMDAMsagaM ca phaNihaM ca... 23 saMtacchaNaM nAma mahAhitAvaM... 16 saMtattA kesaloeNaM... ___10 saMti paMca mahabbhUyA0puDhavI.. 15 saMti paMca mahanbhUyA. AyachaTTho.. 3 saMtime tau AyANA.. 137 29 saMghae sAhudhamma ca... 113 31 saMparAyaM NiyacchaMti... 120 27 saMpasArI kayakirie... 5 saMbaddhasamakappAu... 93 12 saMbAhiyA dukkaDiNo thaNaMti... 130 6 saMbujjhamANe u gare matimaM... 36 23 saMbujjhaha kiM na bujjhaha.. 106 3 saMbujjhahA jaMtavo mANusattaM ... 76 13 saMlokaNijjamaNagAraM.. 145 30 saMvaccharaM suviNaM lakkhaNaM ca... 269 39 saMvacchareNAvi0 pANaM0 aNi.... 269 40 saMvacchareNAvi. pANaM0 samaNabva0... 269 24 saMvacchareNAviyaegamega... 17 saMvuDakammassa bhikkhuNo.. 33 saMvuDe se mahApanne... 138 14 , , , 259 32 sA''jIviyA paTThavitA thi0 115 19 sAhare hatthapAe ya... 265 3 siNANagANaM tu duve sahasse... 265 ll siNANagANaM tu duve sahasse.. 267 ___ 18 siNANagANaM tu duve sahasse... 19 siNANagANaM tu duve sahasse... 31 27 siddhA ya te arogA ya... 261 7 siyA ya bIodaga itthiyAro... 28 sImodaga paDi dugaM chiNo.. 261 5 sIgrodagaM sevau bIyakAyaM.. 261 6 sItodagaM vA taha bIyakAyaM... 129 15 sIhaM jahA khuDDumigA caraMtA.. 29 sIhaM jahA va kuNimeNaM... 757 sutametamevamegesi... P. L. ____98 29 sudaMsaNasseva jaso girissa... 6 suddha' maggaM virAhittA .. 35 suddhaM ravati parisAe... 32 suddhe apAvae AyA.. 1308 suddha siyA jAe na dUsaejjA... 23 suphaNi ca sAgapAgAe.. 24 suyakkhAyadhamme vitigi.... 30 suvisuddhalese mehAvI... 28 sussUsamANo uvAsejjA... 15 suhumeNaM taM parikkamma... 5 sUraM maNNai appANaM... 22 se pannayA akkhayasAgare vA... 98 15 se pavvae sahamahappagAse... 156 13 se pesale suhume purisajAe. 97 3 se bhUipaNNe anieyacArI... 101 29 se vAriyA itthI sarAibhattaM .. 98 1 se vIraeNaM paDipunnavIrie... 1 se savvadaMsI abhibhUyanANI... 88 13 se succai nagaravahe va sadde ... 167 33 se suddhasutte uvahANavaM ca 40 6 sehaMti ya NaM mamAiNo'.. 172 36 se hu cakkhU maNussANaM... 50 4 soccA bhagavANusAsaNaM... 31 soccA ya dhamma arahaMtabhAsiyaM... 86 3 haNa chidaha bhiMdaha NaM daheti... 134 36 haNataM gANujANejjA... 58 14 hattha'ssarahajANehi... 100 10 hatthIsu erAvaNamAhu NAe... 90 26 hatthehi pAehi ya baMdhiUNaM... 1237 hammamANo na kuppejjA... 105 l hariyANi bhUtANi vilaMbagANi... 239 41 hariyAle hiMgulae... 166 26 hAsapi No saMghati pAvadhamme... 107 16 huteNa je siddhimudAharaMti... 122 14 holAvAyaM sahIvAyaM... 47 134 101 267 44
Page #761
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrakRtAGganiryaktInAmakArAdikramaH 52 257 202 83 P. L. 5 akkharaguNamatisaM ghAyaNAe... 258 14 agaNito nikkhaMto... 11033 accittaM puNa viriyaM .. 2589 ajjaddaeNa gosAla.... 138 35 athitti kiriyavAdI... 23 addapure ahasuto... 103 11 apphAsuya paDiseviya... 178 23 arihaMta cakkavaTTI... 14 avi ya hu bhAriyakammA... 83 10 asipatte dhaNaM kuMbhe... 139 30 asiyasayaM kiriyANaM ... 83 17 asisattikoMtatomara0... 178 30 ahavAvi nANadasaNa... 83 16 aMtagayaphipphisANi ya... 2293 aMtomuttamaddha... 839 abe aMbarisI ceva... 168 33 Agamayo puNa AdI... 168 32 prAgamaNoprAgamayo... 9 AdANiya saMkaliyA... 168 29 AdANe gahaNaMmi ya... 161 9 Ayaripro'vi ya duviho.. 153 37 pAyariyaparaMparaeNa... 124 31 AyANapadeNAdhaM... 247 37 AyArasuyaM bhaNiyaM... 111 AvaraNe kavayAdI... 1618 AsevaNA ya duvihA... 131 36 iDhirasasAyaguruyA.. 11132 ujjamadhitidhIratta... 267 21 udagadda sAradda 36- 18 uddesaMmi ya taie.'' 52 20 uvakkamiyo saMyamavigdhakare... 202 12 uvamA ya puMDarIe... 6 6 uvasaggabhIruNo thIvasassa... P. .. 8 uvasagaMmi ya chakka.. 229 2 ekkaM ca do va samae kevali.... 229 1 ekkaM ca do va samae tinni va... 26 ekkekko ya cauviho... 178 20 egabhavie ya baddhAue... 257 22 egabhaviya baddhAue... 228 38 egi diyadevANaM... 70 9 ete ceva ya dosA... 178 31 etthaM puNa ahigAro... 247 38 eyassa u paDiseho.. 178 29 odaie uvasamie'.. 228 37 proyAhArA jIvA.. 14 aohayahaye ya tahiyaM. 103 1 ohe sIla viratI... 22 kaNNoThThaNAsakaracaraNa..... 83 20 kati karakaehiM... 26 kappaMti kAgiNImaMsagANi... 17 karaNaM ca kArao ya... 25 kaMsANaM dUsANaM... 36 10 kAmaM tu sAsayamiNaM... 257 24 kAma duvAlasaMgaM... 29 kAlo jo jAvaiyo... 9 kiriyApro bhaNiyApro... 23 kubhIsu ya payaNesu ya .. 33 ko veeI akayaM... 5 khaMdhesu duppaesAdiesu... 14 khettaM bahuaoghapayaM kAlo... 1318 khettaMmi jaMmi khette... 178 28 gaNaNAe rajjU khalu.. 161 6 gaMtho pubuddiTTho... 258 10 gAme vasaMtapurae.. 161 10 gAhAvito tiviho... 175 6 gAhIkayA va atthA'.. 178 203 52
Page #762
--------------------------------------------------------------------------
________________ 399 202 178 103 95 229 68 203 P. L. P. L. 4 cAuddasirattIe... .. 69 16 tamhA Na u vIsaMbho.. 8 jai tAva nijjaramo... 7 tavasaMjamaNANesuvi... 15 jalamAlakaddamAlaM... 131 37 tavasaMjamappahANA... jalayara thalayara khayarA'.. 257 25 tahaviya koI attho... 20 jaha NAma goyamA caMDIdevagA... 258 15 taM nei pitA tIse... jaha NAma maMDalaggeNa .. 17 titthayare ya jiNavare... 66 13 jaha nAma sirigharAyo... 21 tericchiyA maNussA... 12 jaha vA visagaDUsaM... 139 31 tesi matANumaeNa... 153 36 jaha suttaM taha attho.. 26 thuiNikkhevo cauhA... 178 26 jAI khettAi khalu' 258 13 dahra saMbuddho rakkhiyo.. 168 30 jaM paDhamassaMtimae... 36 1 davvaM ca parasumAdI.. 178 27 jIvA bhavaThitIe.' 7 davvaM tu poMDayAdI." ___4 joeNa kammaeNaM.. 1 davvaM niddAvejjo'.. 178 19 jo jIvo bhavipro khalu .. 24 davvaM payogavIsasa... 25 ThiiaNubhAve baMdhaNa. 19 davvAbhilAvacidhe... 15338 Na kareti dukkhamokkhaM .. 10 davve kira ejaNayA .. 258 19 Na dukkaraM vA narapAsamoyaNaM... 228 35 davve saccittAdI... 24 Na viNA mAgAseNaM .. 131 10 duggaiphalavAdINaM. 16 4 Nahu praphalathova'Nicchita0... 1319 duvihaMmi vi tigabhedo... 271 11 NAmapralaM ThavaNapralaM... 5 26 do ceva suyakbaMdhA... 153 34 NAmatahaM ThavaNatahaM ." 705 dhammami jA daDhA maI... 2295 NAmaM ThavaNaparinnA' 11729 dhammo puvvuddiTTho'' ___81 31 NAmaM ThavaNA0 eso u vibhattIe... 8 dhammo samAhimaggo... 178 17 NAmaMThavaNA0 eso khalu ajha.. 83 13 dhADeMti ya hADeMti ya178 18 NAmaMThavaNA0 gaNaNasaMThANe... 25720 nAmaMThavaNA a"" 175 4 NAmaMThavaNA gAhA 203 nAma ThavaNA0 khete'ddhA.. 240 35 NAmaM0 ThavaNA davie aiccha... 25 nAmaMThavaNAdavie (samaya)... 124 32 NAmaMThavaNAdavie0 eso u samAhie... 228 34 nAmaMThavaNAdavie. AhAre .. 131 6 NAmaMThavaNAdavie. eso khalu maggassa .. 14 nAlaMdAe samIve... 178 16 NAmaMThavaNAdavie0 eso khala mahataMmi... 5 31 nikkhevo gAhAe.'' 29 NAmaMThavaNAdavie. purisa0 202 16 paumaM ullaMghettu... 118 1 NAmaMThavaNA dhammo .. 271 12 pajjattIbhAva khalu .. 247 36 NAmaMThavaNA''yAre... 258 16 paDimAgatassamIve... 168 31 NAmAdI ThavaNAdI... 271 13 paDisehaNagArassA .. 81 18 Nirae chakka davvaM... 52 34 paDhamami ya paDilomA... 5 taie pAhAkamma.. 5 paDhame saMthava saMlava.... 83 24 taDataDataDassa bhajjaMti .. 36 17 paDhame saMboho aniccayA.. 271 68 For Private &Personal use only .
Page #763
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 258 110 82 34 para 112 8 P. L 175 7 paNNarasasu ajjhayaNesu... 6 7 paricattanisIlakusIla0 103 6 paribhAsiyA kusIlA... 7 paMcaNhaM saMjoe ... 124 33 paMcasu visaesu subhesu... 131 38 paMtho maggo gAno.. .. 118 16 pAsatthosaNNakusIla... 273 19 pAsAvaccijjo pucchiyAiyo... 959 pAhanne mahasaho... 258 12 pItI ya doNha dUno .. 95 30 pucchisu jaMbuNAmo... puDhavIphAsaM aNNANuvakkama .. 25 pUyaruhirakesaThi .. 7 phalagalayaMdolaNavitta ... 3 bava ca bAlavaM ceva.... 3 bIe niyaivAyo... . 178 24 bhavaNavai vANamaMtara.... 83 18 bhaMjati aMgamaMgANi... 153 35 bhAvatahaM puNa niyamA.. 12434 bhAvasamAhi cauviha... 13834 bhAvasamosaraNaM pUNa'.. 81 19 bhAve u NirayajIvA... 4 7 bhAve pogavIsasa... lll ll bhAvo jIvassa savIriyassa... 83 27 bhIe ya palAyate... 111 12 maNa vai kAyA ANApANa.. 8 3 mahapaMcabhUyae kappae ya... 19 mIrAsu suThaesu ya. 19 mUlakaraNaM puNa sute.. . 30 mUlakaraNaM sarIrANi..... 240 36 mUlaguNesu ya pagaye... 258 17 rAyagihAgamacorA.. 118. 9 loiyalouttarimo... P. L. 36 vaijogeNa pabhAsiya 14 vaNNAdiyA ya vaNNA. 18 vAde parAiittA .. - 202 17 vijjA va devakamma... 27 virie chakka davve... 36 5 veyAliyaM iha desiyaMti.. 30 veyAliyaMmi veyAlago .. 3 sauNi cauppayaM nAga... 113 16 satthaM asimAdIyaM... 138 33 samavasaraNe'vi chakkaM .. 203 12 samudANiyANiha to .. 139 32 sammadiTThI kiriyAvAdI .. 131 35 sammappaNiyo maggo .. 228 36 sarIreNoyAhAro.. ll savvaMpi ya taM tiviha... 5 sasamayaparasamayapakhvaNA.. 1 saMghAyaNe ya parisADaNA ya .. 258 __ ll saMvegasamApanno... 83 15 sADaNapADaNatoDaNa.... 102 28 sIle caukka davve .. 13 sutteNa suttiyA ciya... 18 suddhappabhogavijjA... 202 13 suramaNuyatiriya nirao0 69 20 susamatthA vasamatthA... 3 sUyagaDaM agANaM... 11 sUrA mo mannaMtA... 32 soUNa jiNavaramataM... 175 8 solasame ajjhayaNe .. 161 7 so sikkhago ya duviho... 83 21 hatthe pAe UrU.. 36 heusarisehiM ahe uehi... 1755 hoti puNa bhAvagAhA... 202
Page #764
--------------------------------------------------------------------------
________________