Acharangasutram Sutrakrutangsutram Cha

SR No.: 001423
Original Sutra Author: N/A
Author: Sagaranandsuri, Anandsagarsuri, Jambuvijay
Publisher: Motilal Banarasidas
Publication Year: 1978
Total Pages: 764
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, Conduct, agam_acharang, & agam_sutrakritang
File Size: 26 MB

Page 387

24
सूत्रकृताङ्गं शीलाबाधा-पत्र
सितं
दिमतं
स्तपां न बुध्यते, एवंभूतस्य पर्यालोचनस्य ज्ञानरूपखादिति । अपिच-तेऽज्ञानवादिन आन्मनोऽपि 'पर' प्रधानमज्ञानवाद मिति ||१ समया० 'शासितुम्' उपदेष्टुं 'नालं' न समर्थाः, तेषामज्ञानपक्षसमाश्रयणेनाज्ञन्वादिति, कुतः पुनस्ते स्वयमज्ञाः सन्तोऽन्येषां शिप्यखेनो- उद्देशः२ पगतानामज्ञानवादमुपदेष्टुमलं-समर्था भवेयुरिति । यदप्युक्तं-'छिनमृलखात् म्लेच्छानुभाषणवत्सर्वमुपदेशादिकं,' तदप्ययुक्तं, नियतिवायतोऽनुभाषणमपि न ज्ञानमृते कतुं शक्यते, तथा यदप्युक्तं 'परचेतोवृत्तीनां दुरन्वयवादज्ञानमेव श्रेय इति,' तदप्यसत् , यतो | भवतैवाज्ञानमेव श्रेय इत्येवं परोपदेशदानाभ्युद्यतेन परचेतोवृत्तिज्ञानस्याभ्युपगमः कृत इति, तथाऽन्यरप्य भ्यधायि-"आकारैरिङ्गितर्गत्या, चेष्टया भाषितेन च । नेत्रवऋविकारैश्च, गृह्यतेऽन्तर्गतं मनः ॥ १॥" ॥ १७ ॥ तदेवं ते तपस्विनोऽज्ञानिन आत्मनः परेषां च शासने कर्तव्ये यथा न समास्तथा दृष्टान्नद्वारेण दर्शयितुमाह
वणे मूढे जहा जंतू , मूढे णेयाणुगामिए । दोवि एए अकोविया, तिवं सोयं नियच्छइ ॥ १८ ॥ 'वने' अटव्यां यथा कश्चिन्मुडो 'जन्तु' प्राणी दिक्परिच्छेदं कर्तुमसमर्थः स एवंभूतो यदा परं मृढमेव नेतारमनुगच्छति तदा द्वावपि 'अकोविदो सम्यग्रज्ञानानिपुणौ सन्तो 'तीव्रम्' असा 'स्रोतो' गहनं शोक वा 'नियच्छतो निश्चयेन गच्छतः-प्रानुतः, अज्ञानावृतखात् । एवं तेऽप्यज्ञानवादिन आत्मीयं मार्ग शोभनलेन निर्धारयन्तः परकीयं चाशोभनखेन जानानाः स्वयं मूढाः ॥ सन्तः परानपि मोहयन्तीति ॥ १८ ।। असिनेवार्थे दृष्टान्तान्तरमाह१ तेषां मते सम्यक्तया न ज्ञायते न युज्यते इति भावः ।
अंधो अंधं पहं णितो, दूरमद्धाणु गच्छइ । आवजे उप्पहं जंतू , अदुवा पंथाणुगामिए ॥ १९ ॥ 181 यथा अन्धः स्वयमपरमन्धं पन्थानं नयन 'दरमध्वानं विवक्षितादध्वनः परतरं गच्छति, तथोत्पथमापद्यते जन्तुरन्धः, अथवा परं पन्धानमनुगच्छेत् , न विवक्षितमेवाध्वानमनुयायादिति ॥ १९ ॥ एवं दृष्टान्तं प्रसाध्य दार्शन्तिकमर्थ दर्शयितुमाह ---
एवमंगे णियायट्टा, धम्ममाराहगा वयं । अदुवा अहम्ममावजे, ण ते सवजय वए ॥ २०॥ 'एवं मिति पूर्वोक्तार्थोपप्रदर्शने, एवं भावमूढा भावान्धाश्चके आजीविकादयः 'नियायट्टी'त्ति नियागो-मोक्षः सद्धर्मो वा तद[र्थिनः, ते किल वयं सद्धाराधका इत्येवं संधाय प्रव्रज्यायामुद्यताः सन्तः पृथिव्यम्बुवनस्पत्यादिकायोपमर्देन पचनपाचनादि[क्रियासु प्रवृत्ताः सन्तस्त स्वयमनुतिष्ठन्ति अन्येषां चोपदिशन्ति येनाभित्रेताया मोक्षावाप्तेभ्रंश्यन्ति, अथवाऽऽस्तां तावन्मोक्षाभावः, त एवं प्रवर्तमाना 'अधर्म पापमापोरन् , संभावनायामुत्पन्नेन लिङ्प्रत्ययेनेतद्दर्शयति-एतदपरं तेपामनर्थान्तरं संभाव्यते । यदुत विवक्षितार्थाभावतया विपरीतार्थावाप्तः पापोपादानमिति । अपिच-त एवमसदनुष्ठायिन आजीविकादयो गोशालकमतानुमारि गोऽज्ञानवादप्रवृत्ताः सर्वेः प्रकारैर्ऋजु:-प्रगुणो विवक्षितमोक्षगमनं प्रत्यकुटिलः सर्वर्जु:-संयमः सद्धर्मो वा तं सर्वजुकं ते 'न व्रजेयुः न प्राप्नुयुरित्युक्तं भवति, यदिवा-सर्वर्जुकं-सत्यं तत्तेज्ञानान्धा ज्ञानापलापिनो न वदेयुरिति । एते चाज्ञानिकाः सप्तपष्टिभंदा भवन्ति, ते च भेदा अमुनोपायेन प्रदर्शनीयाः, तद्यथा-जीवादयो नव पदार्थाः, सत् असत् सदसत् अवक्तव्यः सदवक्तव्यः असदवक्तव्यः सदसदवक्तव्य इत्येतेः सप्तभिः प्रकारविज्ञातुं न शक्यन्ते, न च विज्ञातेः प्रयोजनमस्ति, भावना
peeeeeeeseseseseseksebeoececreeperceceioe secा
मूत्रकला दशीलाहाचायींय.
१समया० उद्देश:२ अज्ञानवादा०
त्तियुन
चेयम-सन् जीव इति को वेत्ति ? किंवा तेन ज्ञातेन ?, असन् जीव इति को वेत्ति ? किंवा तेन ज्ञातेनेत्यादि, एवमजीवादिप्वपि प्रत्यकं सप्त विकल्पाः, नव सप्तकास्त्रिपष्टिः, अमी चान्ये चखारविषष्टिमध्ये प्रक्षिप्यन्ते, तद्यथा-सती भावोत्पत्तिरिति को जानाति ? किंवाऽनया ज्ञातया ?, एवमसती सदसत्यवक्तव्या भावोत्पत्तिरिति को जानाति ? किंवाऽनया ज्ञातयेति, शेषविकल्प-1 अयं तत्पत्त्युत्तरकालं पदार्थावयवापेक्षमतोऽत्र न संभवतीति नोक्तम् , एतचतुष्टयप्रक्षेपात्सप्तपष्टिर्भवति, तत्र सन् जीव इति को वतीत्यस्सायमों-न कस्यचिद्विशिष्ट ज्ञानमस्ति योऽतीन्द्रियान् जीवादीनवभोत्स्यते, न च तैतिः किश्चित्कलमस्ति, तथाहियदि नित्यः सर्वगतोऽमृतॊ ज्ञानादिगुणोपेत एतद्गुणव्यतिरिक्तो वा ततः कतमस्य पुरुषार्थस्य सिद्धिरिति, तसादज्ञानमेव श्रेय इति ॥२० ।। पुनरपि तहषणाभिधित्सयाऽऽह
एवमेगे वियकाहिं, नो अन्नं पजुवासिया । अप्पणो य वियकाहिं, अयमंजूहिं दुम्मई ॥ २१ ॥ ___'एवम्' अनन्तरोक्तया नीत्या एके-केचनाज्ञानिका वितर्काभिः' मीमांसाभिः सोत्प्रेक्षितामिरसत्कल्पनाभिः 'परम्' अन्यमाहतादिकं ज्ञानवादिनं 'न पर्युपासते'न सेवन्ते खावलेपग्रहग्रस्ता. वयमेव तत्त्वज्ञानाभिज्ञानापरः कश्चिदित्येवं नान्यं पर्युपासत इति । तथा आत्मीयेवितरेवमभ्युपगतवन्तो-यथा 'अयमेव' असदीयोऽज्ञानमेव श्रेय इत्येवमात्मको मार्गः 'अंजू रिति निर्दोषखाध्यक्तः-स्पष्टः, परस्तिरस्कर्तुमशक्यः, ऋजुर्वा-प्रगुणोऽकृटिलः, यथावस्थितार्थाभिधायित्वात् , किमिति (ते) एवमभिदधति. 'हि'यसादर्थे यस्मात्ते 'दुर्मतयो' विपर्यस्तबुद्धय इत्यर्थः ॥२१॥ साम्प्रतमज्ञानवादिनां ज्ञानवादी स्पष्टमेवानाभिधित्स्याऽऽह
-
ME६॥