Acharangasutram Sutrakrutangsutram Cha

SR No.: 001423
Original Sutra Author: N/A
Author: Sagaranandsuri, Anandsagarsuri, Jambuvijay
Publisher: Motilal Banarasidas
Publication Year: 1978
Total Pages: 764
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, Conduct, agam_acharang, & agam_sutrakritang
File Size: 26 MB

Page 466

103
७कृशीलपरिभाषा.
ओहे सीलं विरती विरयाविरई य अविरती असीलं । धम्मे णाणतवादी अपसत्थ अहम्मकोवादी ॥७॥ श तत्रौपः-सामान्यं सामान्येन सावद्ययोगविरतो विरताविरतो वा शीलवान् भण्यते, तद्विपर्यस्तोऽशीलवानिति, आभीक्ष्ण्यसेवायो तु-अनवरतसेवनायां तु शीलमिदं, तद्यथा-'धर्मे' धर्मविषये प्रशस्तं शीलं यदुतानवरतापूर्वज्ञानार्जनं विशिष्टतपःकरणं वा, आदिग्रहणादनवरताभिग्रहग्रहणादिकं परिगृह्यते, अप्रशस्तभावशीलं खधर्मप्रवृत्ति ह्या आन्तरा तु क्रोधादिषु प्रवृत्तिः, आदिग्रहणात् शेपकपायाश्चौर्याभ्याख्यानकलहादयः परिगृह्यन्त इति ॥ साम्प्रतं कुशीलपरिभाषाख्यस्याध्ययनस्यान्वर्थता दर्शयितुमाहपरिभासिया कुसीला य एत्थ जावंति अविरता केई । सुत्ति पसंसा सुद्धो कुत्ति दुगुंछा अपरिसुद्धो॥ ८८॥
परि-समन्तात् भाषिताः-प्रतिपादिताः 'कुशीलाः' कुत्सितशीलाः परतीर्थिकाः पार्श्वस्थादयश्च चशब्दात् यावन्तः केचनाविरता असिनित्यत इदमध्ययनं कुशीलपरिभापेत्युच्यते, किमिति कुशीला अशुद्धा गृह्यन्ते इत्याह-सुरित्ययं निपातः प्रशंसायां शुद्धविषये वर्तते, तद्यथा-सौराज्यमित्यादि, तथा कुरित्ययमपि निपातो जुगुप्सायामशुद्धविषये वर्तते, कुतीर्थ कुग्राम इत्यादि । यदि कुत्सितशीलाः कुशीलाः, कथं तर्हि ? परतीर्थिकाः पार्श्वस्थादयश्च तथाविधा भवन्तीत्याह___ अफासुयपडिसेविय णामं भुज्जो य सीलवादी य । फासुं वयंति सीलं अफासुया मो अभुजंता॥ ८९ ॥
अस्त्ययं शीलशब्दस्तत्स्वाभाव्ये, तथाहि-यः फलनिरपेक्षः क्रियास्वाभरणादिकासु प्रवर्तते स चेह द्रव्यशीलखेन प्रदर्शिता, अस्त्युपशमप्रधाने चारित्रे, तथाहि-तत्प्रधानः शीलवानयं तपस्वीति, तद्विपर्ययेण दुःशील इति, स चेह भावशीलग्रहणेनोपात्त
इति. ह च यतीनां ध्यानाध्ययनादिकं मुक्खा धर्माधारशरीरतत्पालनाहारव्यापारं च मुक्खा नापरः कश्चिव्यापारोऽस्तीत्यतस्तसूत्रकृताङ्गं दाश्रयणेनैव सुशीलख दुःशीलवं च चिन्त्यते, तत्र कुतीथिंकः पार्श्वस्थादिर्वा अप्रासुकं-सचित्तं प्रतिसेवितुं शीलमस्य स भवत्यशीला- प्रासुकप्रतिसेवी नामशब्दः सम्भावनायां 'भूयः' पुनर्धार्फाच्छीलवन्तमात्मानं वदितुं शीलं यस्य स शीलवादी, किमित्येवं ?-यतः चाीय- 'प्रासुकम्' अचेतनं शीलं वदन्ति, इदमुक्तं भवति-यः प्रासुकमुद्रमादिदोषरहितमाहारं भुते तं शीलवन्तं वदन्ति तज्ज्ञाः , तथाचियुतं हि-यतयो प्रासुकमुद्गमादिदोषदुष्टमेवाहारमभुजानाः शीलवन्तो भण्यन्ते, नेतर इति स्थितं, मोशन्दख निपातनावधारणार्थ॥१५॥ ॥ खादिति ॥ अप्रासुकभोजिखेन कुशीलवं प्रतिपादयितुं दृष्टान्तमाह
जह णाम गोयमा चंडीदेवगा वारिभदगा चेव । जे अग्निहोत्तवादी जलसोयं जे य इच्छति ॥९॥ __ यथेति दृष्टान्तोपक्षेपार्थ, नामशब्दो वाक्यालङ्कारे, 'गौतमा' इति गोव्रतिका गृहीतशिक्षं लघुकायं वृषभमुपादाय धान्यापर्थ प्रतिगृहमटन्ति, तथा 'चंडीदेवगा' इति चक्रधरप्रायाः एवं 'वारिभद्रका' अब्भक्षाः शैवलाशिनो नित्यं स्नानपादादिधावनाभिरता वा तथा ये चान्ये 'अमिहोत्रवादिनः' अग्निहोत्रादेव स्वर्गगमनमिच्छन्ति ये चान्ये जलशौचमिच्छन्ति भागवतादयस्ते सर्वे-18 प्यप्रासुकाहारमोजिखात् कुशीला इति, चशब्दात् ये च स्वयूथ्याः पार्श्वस्थादय उद्मावशुद्धमाहारं भुञ्जते तेऽपि कुशीला इति ।। |गतो नामनिष्पनो निक्षेपः, साम्प्रतं सूत्रालापकनिष्पने निक्षेपे अस्खलितादिगुणोपेतं सूत्रमुचारणीयं, तच्चेदं
पुढवी य आऊ अगणी य वाऊ, तण रुक्ख बीया य तसा य पाणा । जे अंडया जे य जराउ पाणा, संसेयया जे रसयाभिहाणा ॥१॥ एयाई कायाइं पवेदिताई, एतेसु जाणे पडिलेह सायं ।
एतेण काएण य आयदंडे, एतेसु या विप्परियासुर्विति ॥२॥ । 'पृथिवी' पृथिवीकायिकाः सवाः चकारः खगतभेदसंसूचनार्थः, स चायं भेदः-पृथिवीकायिकाः सूक्ष्मा बादराश्च, ते | च प्रत्येकं पर्याप्तकापर्याप्तकभेदेन द्विधा, एवमप्कायिका अपि तथानिकायिका वायुकायिकाश्च द्रष्टव्याः, वनस्पतिकायिकान् भेदेन दर्शयति-तृणानि' कुशादीनि 'वृक्षाच' अश्वत्थादयो 'बीजानि' शाल्यादीनि एवं वल्लीगुल्मादयोऽपि वनस्पतिभेदा द्रष्टव्याः, त्रस्यन्तीति 'सा' द्वीन्द्रियादयः 'प्राणाः'प्राणिनः ये चाण्डाजाता अण्डजाः-शकुनिसरीसृपादयः 'ये च जरायुजा' जम्बालवेष्टिताः समुत्पद्यन्ते, ते च गोमहिष्यजाविकमनुष्यादयः, तथा संखेदाजाताः संस्खेदजा यूकामत्कुणकुम्यादयः 'येच
रसजाभिधाना' दधिसौवीरकादिषु रूतपक्ष्मसभिभा इति ॥१॥ नानाभेदभिन्नं जीवसंघातं प्रदाधुना तदुपधाते दोषं प्रदशियितुमाह-'एते' पृथिव्यादयः 'काया' जीवनिकाया भगवद्भिः 'प्रवेदिता: कथिताः, छान्दसत्रामपुंसकलिङ्गता, 'एतेषु च
पूर्व प्रतिपादितेषु पृथिवीकायादिषु प्राणिषु 'सातं सुखं जानीहि, एतदुक्तं भवति-सर्वेऽपि सत्त्वाः सातैषिणोदुःखद्विपश्चेति शाखा
'प्रत्युपेक्षस्व' कुशाग्रीयया बुद्ध्या पर्यालोचयेति, यथैभिः कायैः समारभ्यमाणैः पीब्यमानैरात्मा दण्ड्यते, एतत्समारम्भादात्मदMण्डो भवतीत्यर्थः, अथवैभिरेव कायैर्ये 'आयतदण्डा' दीर्घदण्डाः, एतदुक्तं भवति–एतान् कायान् ये दीर्घकालं दण्डयन्ति
पीडयन्तीति, तेषां यद्भवति तद्दर्शयति-ते एतेष्वेव-पृथिव्यादिकायेषु विविधम्-अनेकप्रकारं परि-समन्ताद आशु-क्षिप्रमुप
eeeeectioececececeseaseeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeectroercenesecene
1999999909a928090a900099999990saa900202010002020
॥१५४॥
तीति 'सा' द्वीन्द्रियामाहष्यजाविकमनुष्यादयः ॥ नानाभेदभिन्नं जान छान्दसखामपुंसकलिमपश्चेति ज्ञावा