Acharangasutram Sutrakrutangsutram Cha

SR No.: 001423
Original Sutra Author: N/A
Author: Sagaranandsuri, Anandsagarsuri, Jambuvijay
Publisher: Motilal Banarasidas
Publication Year: 1978
Total Pages: 764
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, Conduct, agam_acharang, & agam_sutrakritang
File Size: 26 MB

Page 371

8
सूत्रक ताग शीलाका चार्यायवृत्तियुतं
काराः
॥११॥
नावसरे गण्डीताडनमिति, भावसमयस्तु नोआगमत इदमेवाध्ययनम् , अनेनैवात्राधिकारः, शेषाणां तु शिष्यमतिविकासार्थमु- १ समयापन्यास इति ॥ २९ ॥ साम्प्रतं प्रागुपन्यस्तोद्देशार्थाधिकाराभिधित्सयाऽऽह
ध्ययने उमहपंचभूय एकप्पए य तज्जीवतस्सरीरे य । तहय अगारगवाती अत्तच्छहो अफलवादी ॥ ३०॥ बीए
देशार्थाधिनिर्यइवाओ अण्णाणिय तहय नाणवाईओ। कम्मं चयं न गच्छद चउन्विहं भिक्खुसमयंमि ॥ ३१॥ तइए आहाकम्मं कडवाई जह य ते य वाईओ। किनुवमा य चउत्थे परप्पवाई अविरएसु ॥ ३२॥
अस्याध्ययनस्य चखार उद्देशकाः, तत्रायस्य षडाधिकारा आद्यगाथयाभिहिताः, तद्यथा पञ्च भूतानि-पृथिव्यप्तेजोवावाकाशाख्यानि महान्ति च तानि सर्वलोकव्यापिखात् भूतानि च महाभूतानि इत्ययमेकोऽर्थाधिकारः । तथा चेतनाचेतनं सर्वमे-19 वात्मविवर्त इत्यात्माऽद्वैतवादः प्रतिपाद्यत इत्यर्थाधिकारो द्वितीयः । स चासौ जीवश्च तज्जीव:-कायाकारो भूतपरिणामः, तदेव
च शरीरं जीवशरीरयोरैक्यमितियावदिति तृतीयोऽर्थाधिकारः। तथाऽकारको जीवः सर्वस्याः पुण्यपापक्रियाया इत्येवंवादीति & चतुर्थोऽधिकारः । तथाऽऽत्मा षष्ठ इति पञ्चानां भूतानामात्मा षष्ठः प्रतिपाद्यत इत्ययं पञ्चमोऽर्थाधिकारः । तथाऽफलवादीति-18
न विद्यते कस्याश्चित् क्रियायाः फलमित्येवंवादी च प्रतिपाद्यत इति षष्ठोऽर्थाधिकार इति । द्वितीयोद्देशके चखारोाधिकाराः,81॥११ तद्यथा-नियतिवादस्तथाऽज्ञानिकमतं वानवादी च प्रतिपाद्यते, कर्म चयम्-उपचयं चतुर्विधमपि न गच्छति 'भिक्षुसमये' शाक्यागमे इति चतुर्थोऽर्थाधिकारः । चातुर्विध्यं तु कर्मणोऽविज्ञोपचितम्-अविज्ञानमविज्ञा तयोपचितम् , अनाभोगकृतमित्यर्थः, यथा मातुः स्तनाद्याक्रमणेन पुत्रव्यापत्तावप्यनाभोगान कर्मोपचीयते, तथा परिज्ञानं परिज्ञा-केवलेन मैनसा पर्यालोचनं, तेनापि कस्यचित्राणिनो व्यापादनाभावात् कर्मोपचयाभाव इति, तथा ईरणमीर्या-गमनं तेन जनितमीर्याप्रत्ययं तदपि कर्मोपचयं न गच्छति, प्राणिव्यापादनाभिसन्धेरभावादिति, तथा खमान्तिक-स्वमप्रत्ययं कर्म नोपचीयते, यथा स्वप्नभोजने तृप्त्यभाव इति । तृतीयोद्देशके खयमर्थाधिकारः, तद्यथा-आधाकर्मगतविचारस्तद्भोजिनां च दोषोपदर्शनमिति, तथा कृतवादी च भण्यते, तद्यथा-ईश्वरेण कृतोऽयं लोकः, प्रधानादिकृतो वा, यथा च ते प्रवादिन आत्मीयमात्मीयं कृतवादं गृहीतोत्थितास्तथा भण्यन्त इति द्वितीयोऽधिकारः, चतुर्थोद्देशकाधिकारस्वयं, तद्यथा-अविरतेषु-गृहस्थेषु यानि कृत्यानि-अनुष्ठानानि स्थितानि तैरसंयमप्रधानैः | कर्तव्यैः 'परप्रवादी' परतीर्थिक उपमीयत इति । इदानीमनुगमः, स च द्वेधा-सूत्रानुगमो नियुक्त्यनुगमश्च, तत्र नियुक्त्यनुगमत्रिविधः, तद्यथा-निक्षेपनियुक्त्यनुगम उपोद्घातनियुक्त्यनुगमः सूत्रस्पर्शिकनियुक्त्यनुगमश्च । तत्र निक्षेपनियुक्त्यनुगमोऽनुगतः,
ओपनामनिष्पन्ननिक्षेपयोरन्तर्गतखात्, तथा च वक्ष्यमाणस्य सूत्रस्य निक्षेप्यमानखात् । उपोद्घातनिर्युक्त्यनुगमस्तु षड्विंशतिद्वारप्रतिपादकाद्गाथाद्वयादवसेयः, तच्चेदम्-'उद्देसे निद्देसे य' इत्यादि । सूत्रस्पर्शिकनियुक्त्यनुगमस्तु सूत्रे सति संभवति, मूत्रं च मूत्रानुगमे, स चावसरप्राप्त एव, तत्रास्खलितादिगुणोपेतं मूत्रमुच्चारणीयं, तच्चेदम् -
అటువంటి వారిని
ecenese
१-पस्थिताः प्र. २ उसे निहेसे निग्गमे खित्त काल पुरिसे य । कारण पश्चय लक्खण नए समोयारणाणुमए ॥१॥ कि कइविहंस कहिं केमु कहं किचिर हवइ कालं। कइसंतरमविर हि भवागरिस फासण निरुत्ती ॥२॥ उद्देशो निर्देशश्च निर्गमः क्षेत्रं कालः पुरुषश्च । कारणं प्रत्ययो लक्षण नयः समवतारोऽनुमतम् ॥ १॥ किं कतिविधं कस्य क केषु कथं कियविरं भवति कालम् । कति सान्तरमविरहितं भवा आकर्षाः स्पर्शना निरुक्तिः ॥२॥३ प्रसूतिनिर्गमनमित्यर्थः,-मेघच्छन्ने यथा चन्द्रो, न राजति नभस्त ले । उपोद्घातं विना शान, तथा न भ्राजते विधी ॥१॥४ संहिता लक्षिता ‘संहिया य पयं चेव पयस्थो पयविगहो । चालणा य पसिद्धी यर
समयाध्ययने ब
सूत्रकृताङ्गं शीलासाचाीयवृत्तियुतं ॥१२॥
बुझिजत्ति तिउहिज्जा, बंधणं परिजाणिया। किमाह बंधणं वीरो, किंवा जाणं तिउद्दई ? ॥१॥
अस्य संहितादिक्रमेण व्याख्या-मुध्येतेत्यादि, मूत्रमिदं सूत्रकृताङ्गादौ वर्तते, अस्य चाचाराङ्गेन सहाय संबन्धः, तद्यथाआचाराभिहितम्-'जीवो छक्कायपरूवणा य तेसिं वहेण बंधोत्ति' इत्यादि तत्सर्व बुध्येतेत्यादि, यदिवेह केषाश्चिद्वादिनां ज्ञानादेव मुक्क्यवाप्तिरन्येषां क्रियामात्रात् , जैनानां तूभाभ्यां निःश्रेयसाधिगम इत्येतदनेन श्लोकेन प्रतिपाद्यते । तत्रापि ज्ञानपूर्विका क्रिया फलवती भवतीत्यादौ बुध्यतेत्यनेन ज्ञानमुक्तं त्रोटयेदित्येनेन च क्रियोक्ता, तत्रायमर्थो-'बुध्येत' अवगच्छेत् बोधं विदध्यादित्युपदेशः, किं पुनस्तदुध्येतात आह-बन्धनं' बध्यते जीवप्रदेशैरन्योज्यानुवेधरूपतया व्यवस्थाप्यत इति बन्धनं-ज्ञानावरणाधष्टप्रकारं कर्म तद्धेतवो वा मिथ्यात्वाविरत्यादयः परिग्रहारम्भादयो वा, न च बोधमात्रादभिलषितार्थावाप्तिर्भवतीत्यतः क्रियां दर्शयति-तच्च बंधनं परिज्ञाय विशिष्टया क्रिपया-संयमानुष्ठानरूपया त्रोटयेद' अपनयेदात्मनः पृथकुर्यात्परित्यजेद्धा, एवं चाभिहिते जम्बूखाम्यादिको विनेयो बन्धादिखरूपं विशिष्टं जिज्ञासुः पप्रच्छ-'किमाई' किमुक्तवान् बन्धनं 'वीर' तीर्थकृत् ?, किंवा 'जानन्' अवगच्छंस्तवन्धनं त्रोटयति ततो वा त्रुब्बति ?, इति श्लोकार्थः ॥१॥ बन्धनप्रश्नखरूपप्रश्ननिर्वचनायाहचित्तमंतमचित्तं वा. परिगिज्झ किसामवि । अन्नं वा अणुजाणाइ, एवं दुक्खा ण मुच्चइ ॥२॥
इह बन्धनं कर्म तद्धेतको वाभिधीयन्ते, तत्र न निदानमन्तरेण निदानिनो जन्मेति निदानमेव दर्शयति, तत्रापि सर्वारम्भाः छव्विहं विद्धि लक्खणं ॥ १॥" इति ब्याक्ष्यालक्षणे तस्या एवादी प्रतिपादनातू ।। १ एकान्तपरोक्ष पू. २ कर्मणो बन्धनत्वपक्षे ।
॥१२॥