Acharangasutram Sutrakrutangsutram Cha

SR No.: 001423
Original Sutra Author: N/A
Author: Sagaranandsuri, Anandsagarsuri, Jambuvijay
Publisher: Motilal Banarasidas
Publication Year: 1978
Total Pages: 764
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, Conduct, agam_acharang, & agam_sutrakritang
File Size: 26 MB

Page 67

श्रीआचाराङ्गदृत्तिः
(शी०) ॥ ८ ॥
श्री आचा राङ्गवृत्तिः (शी०)
॥ ९ ॥
प्रकृतयश्चतस्रः - ब्राह्मणक्षत्रियवैश्यशूद्राख्या आसामेव चतसृणामनन्तरयोगेन प्रत्येकं वर्णत्रयोत्पत्तिः, तद्यथा-द्विजेन क्षत्रिययोषितो जातः प्रधानसत्रियः संकरक्षत्रियो वा, एवं क्षत्रियेण वैश्ययोषितो वैश्येन शून्याः प्रधानसंकरभेदौ वक्तव्यावित्येवं सप्त वर्णा भवन्ति, अनन्तरेषु भवा आनन्तरास्तेषु योगेषु चरमवर्णव्यपदेशो भवति ब्राह्मणेन क्षत्रियायाः क्षत्रियो भवतीत्यादि, स च स्वस्थाने प्रधानो भवतीतिभावः ॥ इदानीं वर्णान्तराणां नवानां नामान्याह
6
अंबडुग्गनिसाया य अजोगवं मागहा य सूया य । खत्ता (य) विदेहाविय चंडाला नवमगा हुंति ॥ २२ ॥ अम्बष्ठ उग्रः निषादः अयोगवं मागधः सूतः क्षता विदेहः चाण्डालश्चेति ॥ कथमेते भवन्तीत्याहएतरिए इणमो अंबट्ठो चेव होइ उग्गो य। बिइयंतरिअ निसाओ परासरं तं च पुण वेगे ॥ २३ ॥ पडिलोमे सुदाई अजोगवं मागहो य सूओ अ । एगंतरिए खत्ता वेदेहा चैव नायव्वा ॥ २४ ॥ facयंतरे नियमा चण्डालो सोऽवि होइ णायव्वो । अणुलोमे पडिलोमे एवं एए भवे भेया ।। २५ ।। आसामर्थो यन्त्रकादवसेयः, तच्चेदम्
ब्रह्मपुरुषः वैश्या स्त्री
अम्बष्ठः
[ क्षत्रियः पुरुषः | ब्राह्मणः पुरुषः शूद्रः पुरुषः शूदी स्त्री शूद्री स्त्री वैश्या स्त्री निषादः अयोगवम्
उम्र:
पारासरो वा
एतानि नव वर्णान्तराणि, इदानीं वर्णान्तराणां संयोगोत्पत्तिमाह-
वैश्य पुरुषः क्षत्रिया स्त्री मागधः
उप्र पुरुषः क्षत्ता स्त्री
क्षत्रियः पुरुषः ब्रह्मस्त्री सूतः
raj खत्ता सोवागो वेणवो विदेहेणं । अंबट्टीए सुद्दीय बुकसो जो निसारणं ॥ २६ ॥ सूपण निसाईए कुक्करओ सोवि होइ णायव्वो । एसो बीओ भेओ चउव्विहो होइ णायव्वो ॥ २७ ॥ अनयोरप्यर्थो यन्त्रकादवसेयः, तच्चेदम् ।
विदेहः पुरुषः क्षत्ता स्त्री श्वपाकः वैणवः गतं स्थापनाब्रह्म, इदानीं द्रव्यब्रह्मप्रतिपादनाय आह
दव्वं सरीरभविओ अन्नाणी वत्थिसंजमो चेव । भावे उ वत्थिसंजम णायव्वो संजमो वेव ॥ २८ ॥ ज्ञशरीरभव्यशरीरव्यतिरिक्तं शाक्यपरिव्राजकादीनामज्ञानानुगतचेतसां वस्तिनिरोधमात्रं विधवाप्रोषितभर्तृकादीनां च कुलव्यवस्थार्थ कारितानुमतियुक्तं द्रव्यब्रह्म, भावब्रह्म तु साधूनां वस्तिसंयमः, अष्टादशभेदरूपोऽप्ययं संयभ एव, सप्तदशविधसंयमाभिन्नरूपत्वादस्येति, अष्टादश भेदास्त्वमी - 'दिव्यात्कामरतिसुखात् त्रिविधं त्रिविधेन विरतिरिति नवकम् । औदारिकादपि तथा तद्ब्रह्माष्टादशविकल्पम् ॥ १ ॥ चरणनिक्षेपार्थमाह
चरणमि होइ छकं गइमाहारो गुणो व चरणं च । खित्तंमि जंमि खित्ते काले कालो जहिं जाओ (जो उ ) ॥ २९ ॥
शूद्रः पुरुषः । वैश्यपुरुषः क्षत्रिया स्त्री ब्राह्मस्त्री वैदेहः
क्षता
निषादः पुरुषः अम्बष्ठी स्त्री शूद्री स्त्री वा बुकसः
शूदपुरुषः
ब्रादात्री
चाण्डालः
१ तच प्रथमचतुष्कोष्ठकादवगन्तव्यम् प्र.
चरणं नामादिषोढा, व्यतिरिक्तं द्रव्यचरणं त्रिधा भवति - गतिभक्षणगुणभेदात्, तत्र गतिचरणं गमनमेव, आहारचरणं मोदकादेः, गुणचरणं द्विधा-लौकिकं लोकोत्तरं च, लौकिकं यत् द्रव्यार्थ हस्तिशिक्षादिकं वैद्यकादिकं वा शिक्षन्ते, लोकोत्तरं साधूनामनुपयुक्तचरणमुदायिनृपमारकादेर्वा, क्षेत्रचरणं यस्मिन् क्षेत्रे गत्याहारादि चर्य्यते व्याख्यायते वा, शब्दसामान्यान्तर्भावाद्वा शालिक्षेत्रादिचरणमिति, कालेऽप्येवमेव ॥ भावचरणमाह
शूद्रः पुरुषः निषादस्त्री
कुक्कुरकः
भावे गइमाहारो गुणो गुणवओ पसत्थमपसत्था । गुणचरणे पसत्थेण वंभचेरा नव हवंति ॥ ३० ॥ भावचरणमपि गत्याहारगुणभेदात् त्रिधा, तत्र गतिचरणं साधोरुपयुक्तस्य युगमात्रदत्तदृष्टेर्गच्छतः, भक्षणचरणमपि शुद्धं पिण्डमुपभुञ्जानस्य, गुणचरणमप्रशस्तं मिथ्यादृष्टीनां सम्यग्दृष्टीनामपि सनिदानं, प्रशस्तं तेषामेव कर्मोद्वेष्टनार्थं मूलोत्तरगुणकलापविषयम्, इह चानेनैवाधिकारो, यतो नवाप्यध्ययनानि मूलोत्तरगुणस्थापकानि निर्जरार्थमनुशील्यन्ते ॥ एतेषां चान्वार्थाभिधानानि दर्शयितुमाह-
सत्थपरिण्णा १ लोगविजओ २य सीओसणिज ३ सम्म ४ तह लोगसारनामं ५ धुयं ६ तह महापरिण्णा७य ३९ अट्ठमए य विमोक्खो ८ उवहाणसुयं ९ च नवमगं भणियं । इच्चेसो आयारो आयारग्गाणि सेसाणि ॥ १२ ॥
For Private Personal Use Only
स्पष्टे, केवलमित्येष नवाध्ययना आचारो, द्वितीयश्रुतस्कन्धाध्ययनानि तु शेषाणि - आचाराप्राणीति ॥ साम्प्रतमुपक्रमान्तर्गतोऽर्थाधिकारो द्वेधा-अध्ययनार्थाधिकार उद्देशार्थाधिकारश्च तत्राद्यमाह -
अध्ययनं १
उद्देशकः ५
॥ ८ ॥
अध्ययनं १ उद्देशकः १
॥९॥