Acharangasutram Sutrakrutangsutram Cha

SR No.: 001423
Original Sutra Author: N/A
Author: Sagaranandsuri, Anandsagarsuri, Jambuvijay
Publisher: Motilal Banarasidas
Publication Year: 1978
Total Pages: 764
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, Conduct, agam_acharang, & agam_sutrakritang
File Size: 26 MB

Page 530

167
न तथा कथयेत् यथावत्या गर्व न कुर्वीत तिवाशलादुर्थनिर्णय प्रति मः' साधुरिति ॥ २१
|ध्ययन
INI
निर्ममलादल्पसच्चैईरनुष्ठेयखाद्वा कर्कशमन्तप्रान्ताहारोपभोगाद्वा परुष-संयम 'विजानीयात् तदनुष्ठानतः सम्यगवगच्छेद, तथा स्वतः कश्चिदर्थविशेष परिज्ञाय पूजासत्कारादिकं वाऽवाप्य 'न तुच्छो भवेत् नोन्मादं गच्छेत् , तथा 'न विकत्थयेत्' नात्मानं लापयेत् परं वा सम्यगनवबुध्यमानः 'नो विकत्थयेत्' नात्यन्तं चमढयेत् , तथा 'अनाकुलो व्याख्यानावसरे धर्मकथावसरे वाऽनाविलो लाभादिनिरपेक्षो भवेत् , तथा सर्वदा 'अकषायः कषायरहितो भवेद् 'भिक्षुः साधुरिति ॥२१॥३॥ साम्प्रतं व्याख्यानविधिमधिकृत्याह-भिक्षु: साधुर्व्याख्यानं कुर्वनर्वाग्दर्शिखादर्थनिर्णय प्रति अशक्तिभावोऽपि 'शङ्कत' औद्धत्यं परिहरबहमेवार्थस्य वेत्ता नापरः कश्चिदित्येवं गर्व न कुर्वीत किंतु विषममर्थ प्ररूपयन् साशङ्कमेव कथयेद्, यदिवा परिस्फुटमप्यशतिभावमप्यर्थ न तथा कथयेत् यथा परः शङ्केत, तथा विभज्यवादं-पृथगर्थनिर्णयवादं व्यागृणीयात् यदिवा विमज्यवादः-स्थाद्वादस्तं सर्वत्रास्खलितं लोकव्यवहाराविसंवादितया सर्वव्यापिनं खानुभवसिद्धं वदेद, अथवा सम्यगर्थान् विभज्यपृथककृखा तदादं वदेत् , तद्यथा-नित्यवादं द्रव्यार्थतया पर्यावार्थतया खनित्यवादं वदेव , तथा खद्रव्यक्षेत्रकालभावैः सर्वेऽपि पदार्थाः सन्ति, परद्रव्यादिभिस्तु न सन्ति, तथा चोक्तम्-"सदेव सर्व को नेच्छेत्स्वरूपादिचतुष्टयात् १ । असदेव विपर्यासान चेत्र व्यवतिष्ठते ॥१॥" इत्यादिकं विभज्यवादं वदेदिति । विभज्यवादमपि भाषाद्वितयेनैव ब्रूयादित्याह-भाषयोः-आवचर-18 मयोः सत्यासत्यामृषयोकि भाषाद्विकं तद्भापाद्वयं कचित्पृष्टोऽपृष्टो वा धर्मकथावसरेऽन्यदा वा सदा वा 'व्यागृणीयात्' भाषे
त, किंभूतः सन् १-सम्यक्-सत्संयमानुष्ठानेनोत्थिताः समुत्थिताः-सत्साधव उद्युक्तविहारिणो न पुनरुदायिसपमारकबत्त
|| त्रिमास्तैः सम्यगुत्थितैः सह विहरन् चक्रवर्तिद्रमकयोः समतया रागद्वेषरहितो वा शोभनप्रझो भाषाद्वयोपेतः सम्यग्धर्म व्यागृणीसूत्रकुवा यादिति ॥ २२ ॥ किशान्यत्-तस्यैवं भाषादयेन कथयतः कचिन्मेधावितया तथैव तमर्थमाचार्यादिना कथितमनुगच्छन् सम्य
१४अन्धाशीला
गवबुध्यते, अपरस्तु मन्दमेधावितया वितथम्-अन्यथैवामिजानीयात्, तं च सम्यगनवबुध्यमानं तथा तथा-तेन तेन हेतूदाहचाया- रणसयुक्तिप्रकटनप्रकारेण मूर्खस्वमसि तथा दुर्दुरूढः खचिरित्यादिना कर्कशवचनेनानिर्क्सयन् यथा यथासौ बुध्यते तथा तथा . चियुतं 'साधुः' सुष्टु बोधयेत् न कुत्रचित्क्रुद्धमुखहस्तौष्ठनेत्रविकारैरनादरेण कथयन् मनःपीडामुत्पादयेत् , तथा प्रश्नयतस्तद्भापामपशब्दा-10 ॥२५॥
| दिदोषदुष्टामपि धिग् मूर्खा संस्कृतमते! किं तवानेन संस्कृतेन पूर्वोत्तरव्याहतेन वोचारितेनेत्ये 'न विहिंस्यात्न तिरस्कर्याद असंबद्धोद्घट्टनतस्तं प्रश्नयितारं न विडम्बयेदिति । तथा निरुद्धम्-अर्थस्तोकं दीर्घवाक्यैर्महता शब्ददर्दुर्दरेणार्कविटपिकाष्टिकान्यायेन न कथयेत् निरुद्धं वा-स्तोककालीनं व्याख्यानं व्याकरणतर्कादिप्रवेशनद्वारेण प्रसक्यानुप्रसक्या 'न दीर्घयेत्न दीर्घकालिकं कुर्यात् , तथा चोक्तम्-"सो' अत्थो वत्तहो जो भण्णइ अक्खरेहि थोवेहिं । जो पुण थोवो बहुअक्खरेहिं सो होइ निस्सारो ॥१॥" तथा किंचित्सूत्रमल्पाक्षरमल्पार्थ वा इत्यादि चतुर्भङ्गिका, तत्र यदल्पाक्षरं महार्थ तदिह प्रशस्थत इति ॥२३॥8 अपिच-यत्पुनरतिविषमलादल्पाक्षरैर्न सम्यगवबुध्यते तत्सम्यग्-शोभनेन प्रकारेण समन्तात्पर्यायशब्दोचारणतो भावार्थकथनतवालपेद्-भाषेत समालपेत्, नाल्परेवाक्षरैरुक्खा कृतार्थो भवेद्, अपितु ज्ञेयगहनार्थभाषणे सद्धेतुयुक्यादिभिः श्रोतारमपेक्ष्य प्रतिपूर्णभाषी स्याद्-अस्खलितामिलिताहीनाक्षरार्थवादी भवेदिति । तथाऽऽचार्यादेः सकाशापथावदर्थ भुखा निशम्य अवगम्य
॥२५॥ च सम्यग्-थथावस्थितमर्थ यथा गुरुसकाशादवधारितमर्थ-प्रतिपाद्यं द्रष्टुं शीलमस स भवति सम्यगर्थदर्शी, स एवंभूतः संस्तीर्थ
सोऽयों वक्तव्यो यो भण्यतेऽक्षरः स्तोकैः । यः पुनः स्तोको बहुभिरक्षरैः स भवति निस्सारः ॥१॥ कराज्ञया-सर्वज्ञप्रणीतागमानुसारेण 'शुद्धम् अवदातं पूर्वापराविरुद्धं निरवचं वचनमभियुञ्जीतोत्सर्गविषये सति उत्सर्गमपवादविपये चापवाद तथा स्वपरसमययोर्यथाखं वचनममिवदेत् । एवं चाभियुञ्जन् भिक्षुः पापविवेकं लाभसत्कारादिनिरपेक्षतया काङ्गमाणो निर्दोषं वचनमभिसन्धयेदिति ॥ २४ ॥ पुनरपि भाषाविधिमधिकृत्याह
अहाबुइयाइं सुसिक्खएजा, जइज्जया णातिवेलं वदेवा । से दिट्ठिमं दिढि ण लूसएजा, से जाणई भासिउं तं समाहि ॥ २५॥ अलूसए णो पच्छन्नभासी, णो सुत्तमत्थं च करेज ताई। सत्थारभत्ती अणुवीइ वायं, सुयं च सम्म पडिवाययंति ॥ २६ ॥ से सुद्धसुत्ने उवहाणवं च, धम्मं च जे विंदति तत्थ तत्थ । आदेजवक्के कुसले वियत्ते, स अरिहइ भासिउं तं समाहिं ॥ ॥ २७॥ तिबेमि ॥ इति ग्रन्थनामयं चउदसमज्झयणं समत्तं ॥ ( गाथा ५१८) यथोक्तानि तीर्थकरगणधरादिभिस्तान्यहर्निशं 'सुष्टु शिक्षेत' ग्रहणशिक्षया सर्वज्ञोकमागर्म सम्यग् गृह्णीया आसेवनाशि-IS क्षया खनवरतमुद्युक्तविहारितयाऽऽसेवेत, अन्येषां च तथैव प्रतिपादयेद् , अतिप्रसक्तलक्षणनिवृत्तये सपदिश्यते, सदा प्रहणासेव-131 नाशिक्षयोर्देशनायां यतेत, सदा यतमानोऽपि यो यस्य कर्तव्यख कालोऽध्ययनकालो वा तां वेलामतिलय नातिवेलं वदेदूअध्ययनकर्तव्यमर्यादा नातिलयेत्स(दस)दनुष्ठानं प्रतिव्रजेदा, यथावसरं परस्परावाधया सर्वाः क्रियाः कुर्यादित्यर्थः स एवंगुण